Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ (mahAvIracariyaM) OM - siriguNacaMdagaNI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAHAVIR CHARIYAM OF SHRI GUNCHANDRA GANI IN PRAKRIT PART - 3 Sanskrit Translation Muni Nirmalyashvijay Gujarati Translation Shri Atmanand Jain Sabha, Bhavnagar PUBLISHERS SHRI DIVYA DARSHAN TRUST 39, KALIKUND SOCIETY DHOLKA - 387810 DIS: AHMEDABAD, STATE: GUJARAT (IND.) Ph. : 02714-225482
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ INTRODUCTION ORIGINAL TEXT : MAHAVIR CHARIYAM AUTHOR SHRI GUNCHANDRA GANI LANGUAGE PRAKRIT SANSKRIT TRANSLATION : MUNI NIRMALYASH VIJAY GUJARATI TRANSLATION : SHRI ATMANAND JAIN SABHA, BHAVNAGAR EDITED BY : MUNI NIRMALYASH VIJAY TYPE SETTERS ACHARYA SHRI KAILASSAGARSURI GYANMANDIR, KOBA PRINTERS SHRI PARSHVA COMPUTERS, AHMEDABAD EDITION : 1st COPY : 500 PRICE : 31600/- (WHOLE SET) AVAILABLE AT : 1 PUBLISHERS 2 SHIRISH SANGHVI 702, RADHA KUNJ OPP. WITTY KID'S SCHOOL RAMCHANDRA LANE MALAD (WEST) MUMBAI - 400064 MO:9892870790 3 MAHENDRA ZAVERI 502, SANSKRUTI COMPLEX NR. ATITHI CHOWK KALAWAD ROAD ISBN 978-81-925531-2-2 RAJKOT - 360005 MO: 9825168834 ISBN : 978-81-925531-2-2 9788192 553122" This fresh edited text has been printed in four volumes.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtabhASAnibaddha mahAvIrathariyuM rAthayitA parama pUjya zrIguNacaMdragaNI bhAga-3 divyAziSa parama pUjya sakalasaMgha hitaciMtaka AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. parama pUjya siddhAMta divAkara gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. saMskRta chAyAkAra parama pUjya pUnA jillA uddhAraka paMnyAsa pravara zrI vizvakalyANavijayajI ma. sA. nA ziSyaratna parama pUjya vidvadharya paMnyAsa pravara zrIyazovijayajI ma. sA. nA ziSyANa muni nirmalayazavijaya gujarAtI anuvAdaka zrI AtmAnaMda jaina sabhA, bhAvanagara prakAzaka zrI divyadarzana TrasTa 39, kalikuMDa sosAyaTI maphalIpura cAra rastA pAse dhoLakA, ji. amadAvAda - 387810 phona : 02714-225482
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthanuM nAma : mahAvIracariyam kartA : zrI guNacaMdra gaNI bhASA : prAkRta vizeSatA : zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAnA pUrvanA 27 bhavonuM tathA 27mA bhavanI - aitihAsika ghaTanAonuM, prabhunA samakAlIna bhAratavarSanI rAjakIya, dhArmika paristhiti vagerenuM aitihAsika tathA kAvyAtmaka rIte rocaka varNana saMskRta chAyA : muni nirmalayazavijaya gujarAtI anuvAda : zrI AtmAnaMda jaina sabhA, bhAvanagara akSarAMkana : AcArya zrIkailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA mudraka : zrI pArtha komyuTarsa, amadAvAda mo. 9909424860 kula bhAga AvRtti : prathama nakala: 500 mUlya: 1000/- (saMpUrNa seTanA) prAptisthAna : 1) prakAzaka 2) zrI zirISabhAi saMghavI 702, rAdhAkuMja vI.TI. skulanI sAme rAmacaMdra lena, malADa (ve.) muMbai - 400014 mo. 9892878790 3) zrI mahendrabhAI jhaverI 502, saMskRti komlekSa atithi cokanI pAse, kAlAvADa roDa, rAjakoTa - 360005 mo. 9825118834
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsannopakArI vartamAna zAsana sthApaka zrI vardhamAnasvAmInA caraNomAM adhyAtmanI rasALatA cakhADanAra pUnA jilloddhAraka parama pUjya paMnyAsapravara zrIvizvakalyANa vi. ma. nA caraNomAM samarpaNama mokSamArganA pradarzaka jinazAsanane AgraMtha samarpita karela che. satata kRpAdRSTi & amISTi rAkhanAra vartamAna gacchAdhipati pazma pUjya AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA caraNomAM 5 jemanI janmazatAbdImAM A graMthanuM kArya thayuM tevA vardhamAnataponidhi paragjha pUjya AcAryadeveza zrIna vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA caraNomAM bhavoDhadhitAka 52Ja pUjya guruzceva zrIyazovijayajI ma. nA caraNomAM
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana aneka zArIrika, mAnasika, kArmika upAdhiothI gherAyelA ane eTale ja vyathita, pIDita evA jIvone joi AjathI 2500 jeTalA varSa pUrve karuNAthI pariplAvita aMtaHkaraNavALA zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAe jagatane potAnI madhurI vANIthI pratibodhita karyuM. Aje paNa e vANI jagatane sAco rAha darzAve che. paramAtmA zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAe kevalajJAnanI prApti bAda je rAha darzAvyo te rAha upara svayaM pote cAlyA hatA. kaThinamAM kaThina sAdhanA karI hatI. emanI e sAdhanAnuM varNana game tevA sahRdayI sajjanane AMsu paDAvyA vinA rahe nahI. AvI dardanAka sAdhanA paramAtmAe hasatA hasatA karI che. jainazAsananI mAnyatA anusAra paramAtmA thavAno adhikAra koi eka vyaktine ja nathI maLyo. paNa, sahu koine maLela che. sAdhanA karanAra koi paNa vyakti paramAtmA thai zake che. pAmaramAMthI paramAtmA sudhI pahoMcavuM zakya che. paramAtmA mahAvIrasvAmI paNa rAtorAta paramAtmA nathI banI gayA. paNa ra7 bhavanI yAtrA temaNe paNa kheDI che. caDatI-paDatInA aneka divaso Ave che, pUrvanA bhavomAM karelI bhUlonI sajA paramAtmA mahAvIrane ra7mA bhAvamAM paNa bhogavavI paDI che. zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAnA jIvanane saMlagna AvI ghaNI badhI vAto zrIguNacaMdragaNivaryajIe "zrImahAvIracariya' grantharUpe gUMthI che. aneka bodhapATho ApatuM A caritra kharekhara khUba ja AsvAdya che. varSo pUrve zrI AtmAnaMda jaina sabhA taraphathI A graMthano gurjarAnuvAda paNa bahAra paDela. te gurjarAnuvAdamAM yathAyogya pheraphAra karI tathA mULa prAkRtagraMthanI saMskRta chAyA karavAnuM bhagIratha kArya parama pUjya paMnyAsa pravara zrIyazovijayajI ma. sA. nA ziSyaratna parama pUjya munirAja zrI nirmalayazavijayajI ma. sA. e karyuM che. teozrIe AvA rUDA graMthane prakAzita karavAno moko amane ApI amArI zrIsaMsthA upara anupama upakAra karyo che. parama pUjya saMkalasaMgha hitaciMtaka sva. AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. nA divyAziSathI, parama pUjya siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcArya deveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA zubhAziSathI AvA prakAzanono lAbha amane maLato rahe che. A prakAzana kAryamAM saMpUrNa Arthika sahayoga ApanArA zrI bhuja tapagaccha jaina saMghano paNa ame khUba khUba AbhAra mAnIe chIe. zrI AtmAnaMda jaina sabhA, bhAvanagara taraphathI gurjarAnuvAdane saMzodhita karI punaH prakAzana karavA mATe saMmati maLI che, tenA paNa ame khUba khUba RNI chIe. tathA A graMthanA akSarAMkana mATe AcArya zrIlAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA taraphathI khUba ja stutya sahayoga maLela che. tathA graMthanA mudraNa vagere kArya mATe zrI pArzva komyuTarsa taraphathI paNa prazaMsanIya sahakAra maLela che. taduparAMta A kAryamAM je je saMsthA-vyakti sahayogI thayA che te sauno ame AbhAra mAnIe chIe. AvA rUDA graMthanA vAMcanano vyApa vadhe ane zrIsaMgha tenA dvArA zIgha mukti padane prApta kare eja. li. zrI divyadarzana TrasTa vatI kumArapALa vI. zAha
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra thariyuM cAra bhAganA saMpUrNa lAbhArthI zrI bhuja tapagaccha jaina saMgha bhuja - kaccha pAvana preraNA : parama pUjya virya paMnyAsa pravara zrI yazovijayajI ma. sA. dhanya zrutabhakti ! bhUri bhUri anumodanA noMdha : prastuta prakAzananA cAre bhAga jJAnakhAtAnI rakamamAMthI chapAyela hovAthI gRhastha kiMmata cUkavyA vinA tenI mAlikI karavI nahIM. vibhAga pramANe graMthanA prastAvonuM vargIkaraNa bhAga-1 prastAva 1 thI 3 pR. 1 thI 324 bhAga-2 prastAva 4 pR. 325 thI 30 prastAva 5 thI 7. pR. 931 thI 1080 bhAga-4 prastAva 8 pR. 1081 thI 1480 bhAga-3
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgala AzIrvacana aneka yuvAnonA rAhabara, sakalasaMgha hitaciMtaka svargastha dAdAgurudeva AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnI janmazatAbdInuM maMgalavarSa (vi. saM. 2017) cAlI rahyuM hatuM. pUjyapAda siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA zubhAziSathI caturvidha zrIsaMghamAM Thera Thera ArAdhanAnA maMDANa maMDAyA hatA. zramaNa saMgha paNa natUna prakAzano zrIsaMghanA caraNomAM samarpita karI rahyo hato. A zubha avasarane pAmI kaMika navatara prakAzana dAdAgurudevazrInA caraNe samarpita karavA mATe meM mArA ziSyamuni zrI nirmalayazavijayajIne sahaja preraNA karI. prAkRtabhASAnI jaTilatAne kAraNe prAkRtabhASAnA ghaNA graMtho, ke je aitihAsika dastAveja samAna che, abhyAsa vartuLamAMthI bAkAta rahI gayA hatA. emAM paNa zrIguNacaMdragaNivaryajI ma. sA. viracita "mahAvIra cariya' graMtha ghaNo ja adbhuta che. tenI chAyA karavAnI meM preraNA karI. temaNe te kArya saharSa svIkAryuM. munizrIe vaiyAvaccayogane to AtmasAt karyo ja che, sAthe sAthe aMtarmukhatA ane sAdhanA priyatA temanA anupama guNa che. atyaMta paragaju svabhAvanA munizrIe khUba ja suMdara rIte chAyAnuM tathA seTIMgasaMpAdana vagerenuM kArya pAra pADyuM che. mArI icchAne mAna ApI mArA gurudevazrI pUnA jillA uddhAraka paMnyAsa pravara zrI vizvakalyANavijayajI ma. sA. nI sevAmAM rAtadivasa joDAyelA rahe che. tathA pU. gurudevazrInI ja sevAmAM saharSa joDAyelA muni zrI jJAnayazavijayajIne satata abhyAsa paNa karAvI rahyA che. te vacce A kArya temaNe pUrNa karyuM che. A avasare aMtaranA AziSa sAthe eTaluM ja kahIza teo AvA suMdara kAryo karavA dvArA aMtaraMga puruSArthane sAdhI vahelI take paramapadane pAme. - paMnyAsa yazovijaya
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA rAjA zreNika prabhu vIrane roma-romamAM vasAvI zakyA tenuM rahasya ApaNe vicArIe to beThA-beThA kaMI samajamAM na Ave. paNa eka vAra prabhu vIranA jIvanane jotA AvaDe to "arihaMtatattva kevuM lokottara tattva che ! temAM paNa ApaNane maLelA paramAtmA to kaMIka viziSTa ja che' - e samajamAM AvyA vinA na rahe. mATe ja pUjya guNacaMdragaNijIe ApaNI sAme prabhuvIranuM caritra vistArathI mUkI dIdhuM che. Dagalene pagale aneka prakAranA saMdezA ApanAra A caritrane "atipariyAd avajJA" sUtrane bAju para mUkIne zAMtithI vAMcavAnI - vicAravAnI - ApaNA jIvanamAM apanAvavAnI jarUra che. prastuta pustakamAM prabhuvIranA caritra saMbaMdhI prastAva 5 + 9 + 7 no samAveza karavAmAM Avela che. prabhu upara paDela upasargonI sazastra phoja ane prabhuno pratikAra vinAno karmapratikAra = nirlepa svIkAra atra suMdara rIte rajU thayela che. paramAtmA avazya mokSa maLavAno hovA chatAM sAdhanA karavA sAme cAlIne taiyAra thayA. ugra tapadharmanI ArAdhanA karI ane ApaNane zarIrathI mukta thavA - dehAdhyAsathI dUra thavA tapa karavAnI eka suMdara preraNA ApI rahyA che. prabhunA jIvananI sauthI moTI karuNA kadAca gozALo paramAtmAne bhego thayo te ja kahI zakAya. ane paramAtmAnI eka atyaMta unnatatA ke sAva apAtra evA gozALAne kyAre paNa javAnI vAta na karI. UlaTuM zItalezyA dvArA bacAvyo, kAMTAmAM phelAyelA tene tyAM ubhA rahevA dvArA kaDhAvyo ane aMte samyakta paNa prApta karAvyuM. jIvamAtra pratyenI karuNA mATe A sivAya bIjo zreSTha Adarza zuM maLavAno ! prabhunI AMtarika sAdhanAmAM rahelA kSamA-prema-udAratA-karuNA jevA guNonI ahIM spaSTa pratIti thAya che. ekAMta-mauna-dhyAna-kAyotsarga pUrvakanI prabhunI bAhya sAdhanA khaMDeromAM thai. dhyAna-kAussagna jevI ucca sAdhanA karatA bhagavAne saMgamadeva ane kaTapUtanA vyaMtarInA upasargo paNa sahana karyA. atyaMta asahya rIte kAnamAM khIlA ThokAyAno upasarga paNa paramAtmAnI A sAdhanAmAM bAdhaka na banyo. ahIM paramAtmA AcAra zuddhino suMdara Adarza ApaNane Ape che. saMgamanA kALacakranA upasarga ane cha mAsanA upavAsa pachI paNa "saMgama te amArI ciMtA nahi kara" bolanArA bhagavAna jANe bhaviSyanA kAnamAM khIlA ThokAvAnA upasarganA svAgata mATe taiyAra hoya evuM jaNAvI rahela che. prabhunI A viratA kharekhara temanA nAmane sArthaka karanArI che. paramAtmAe majabUrIthI sahana nathI karyuM paNa sAme cAlIne sahana karyuM che. mATe ja teo anAryabhUmimAM be vAra jAya che ane abhigraha sAtheno 5 mAsa 25 divasano upavAsano tapa paNa kare che. A ja prabhunI lokottara bhUmikA che. tIrthaMkara bIjAnI sahAyathI kevaLajJAna meLavatA nathI. A pramANe indrane bhagavAne kahyuM pachI paNa bhaktithI siddhArthane bhagavAnanI pAse rAkhIne indra jAya che. siddhArthadeva jyAre paramAtmAne upasarga Ave che tyAre to adRzya ja thai jAya che. A jANIne karmanA udayamAM svIkArabhAva-samatAbhAva keLavavAnI ApaNI bhUmikA taiyAra karavAnI che. paramAtmA caMDakauzika sApa ane zUlapANI yakSane duHkha veThIne paNa tAravAnuM kAma kare che. e parathI yogya
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva hoya to upekSA na karavI phalita thAya che. jene svAtmakalyANa karavuM che teNe bAhyajagata pratye sarvathA udAsIna banI javuM paDaze ane svAtmAnuM satata anusaMdhAna keLavavuM paDaze. AvuM aNamola AdhyAtmika rahasya dUIjjata tApasanI sAthenA paramAtmAnA prasaMgamAMthI maLe che. upasarga' zabda sAMbhaLatA ja pAmara jIvone eka vAra jArI AvI jAya. vaLI mahAvIra mahArAjA upara AvelA upasargo eka accherA samAna rahelA che. ke jenI vAta karatA zAstrakAro jaNAve che ke eka paNa upasarga jo sAmAnya mANasa upara Ave to te jIvI na zake. AvA kAtIla bAhya upasargonuM varNana ekabAju pU. guNacaMdragaNIjIe rocaka rUpe karela che to bIjI bAju AcArAMgajImAM prabhunI AMtarika dhIratA ane vIratA paNa suMdara rIte batAvavAmAM AvI che. tene jANyA vinA kadAca A caritra adhuruM gaNAze mATe tenA keTalAka aMzo atra rajU karUM . se sayaM pavesiyA jJA! (A. 9/1/47) sa: bhavAna svayamAtmanA vairAgyamAtmAnuM pravezya dharmadhyAne jIvanadhyAne vA dhyAyati (TIkA) = bhagavAna pote ja vairAgyamAM AtmAne praveza karAvIne dharmadhyAna athavA zukladhyAnane dharatA hatA. * Tccha bAyaputte arasaraLayA (A. 9/1/51) vizoko vigataharSazca bhagavAn tAn mithaH kathA'vabaddhAt madhyastho'drAkSIta / = zoka ane harSa rahita bhagavAna paraspara vAto karatA teone madhyastha rahIne jotA hatA. * frq gyA rAmo vahiM vaMmiyA muhurA 11 (A. 9/2/70) saMsArapAtAya'yaM pramAda ityevamavagacchan punarapramatto bhagavAn saMyamasthAnenotthitavAn / = ugha uDADavA prabhu kaDakaDatI ThaMDI rAtrimAM muhUrta sudhI bahAra jaI AvatA. = pramAda saMsAramAM pADanAra che, evuM jANatA prabhu apramatta thaine saMyamasthAnomAM caDatA gayA. ga Ama mAve te diyAsaNa misamenbA (A. 9/3/87) = grAmajanonA kAMTA jevA vacano paNa bhagavAna nirjarAno hetu samajIne sahana karatA hatA. * 1 punaH mAvataH vAvita vormanacamudyate (A. 9/4/101, TIkA) = bhagavAnane kahI azubha vicAro AvyA nathI. * nakke piMDe nakke viUI (A. 94/107). nApyalabdhe aparyApte'zobhane vA''tmAnamAhAradAtAraM vA jugupste| = bhojana na maLe, ochu maLe ke barAbara na maLe to potAnI, bhojananI ke dAtAranI niMdA bhagavAna karatA na hatA. * 1 pamAya sapi vvitthA I (A. 9/4/109) = eka vAra paNa prabhue pramAda ke kaSAya karyo nathI. mu. nirmalayaza vijaya
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvIracaritrasya viSayAnukramaH prastAvaH-5 somabrAhmaNAya vastrArdhadAnam ......................... .....................632 kUrmAragrAme gopopasargaH siddhArthAya zakrAjJA, bahulakAritapAraNakaM dUijjaMtAzrame gamanaM varSAyAH pakSe gate ___ nirgamaH abhigrahapaMcakaM ............ ..........641 vardhamAnagrAmasyAsthigrAmatve hetuH vRSasyApratijAgaraNAd dveSaH mAriH caityam . .......................660 zUlapANikRtA upasargAH tatpratibodhaH svapnadazakaM indrazarmoktaM tatphalaM (1) ............................671 acchaMdakasya kuTilatA zakrazikSAdi ................. ......691 suvarNavAlukAyAM vastrArdhasya pAtaH, nandivardhanAya lakSeNa dAnaM tasya ...... .........699 kanakakhalAzramaH (gobhaTTo vipraH vanArasIprasthAnaM vidyAsiddhAkRSTA rasavatI yuvatizca zIladAryaM jAlandhare candralekhAcandrakAnte IzAnacaMdraH rakSAvalayaM gaMgAyAM pravezaH nAstikavAk jAlandhare gamanaM IzAnacandrarakSA yoginIzAntiH parastrIniyamaH gRhe AgamanaM bhAryAmaraNazravaNaM dharmaghoSasya dezanA dIkSA maMDUkIvirAdhanA krodhaH jyotiSkaH tApasaH caMDakauzikaH bodhaH ....... ..............704 uttaravAcAlA zvetAMbikAyAM pradezinRpakRtA stutiH ................. surabhipuraM sudaMSTrasuropasargaH kaMbalazaMbalau mathurA jinadAsaH sAdhudAsI gaMgottAraH sthUNAke gamanaM puSyabodhaH .... .......781 prastAvaH-6 rAjagRhanAlandAyAM tantuvAyArjunazAlAyAM varSAvAsaH (2).. ....................... .................804 uttarApathe silinne kezavazivAputro maMkhaH pUrvapriyopa-labdhaye paTTikAkRtiH maMkhalIsubhadrayoma~khatvaM gozAlajanma, zrIvIreNa mIlanaM kollAke ziSyatvaM prAggRhItAyA niyateH sthAlIsphoTe dADhya brAhmaNagrAme upanandagRhadAhaH caMpAyAM varSAvAsaH (3) kAlAke pAtrAlake ca tADanaM kumAre municandrAH caurAke somAjayantIbhyAM mocanaM pRSThacampAyAM varSAvAsaH (4) kutAMgale daridrAH zrAvastyAM manuSyamAMsaM haridradrume'gniH maMgalAgrAme vAsudevagRhe Avarte baladevagRhe ca sthAnaM caurAke maMDapadAhaH kalaMbukAyAM kAlameghahastinau mlecchadeze gamanaM pUrNakalaze stenavadhA bhaddilAyAM varSAvAsaH (5) kadalIsamAgame jaMbUkhaMDe cAstArikAbhaktaM taMbAke nandiSeNAH kUpike vijayApragalbhAbhyAM mocanaM vaizAlIprasthAnaM (6) gozAlo bAdhitaH ayaskAra-ghAtaH ....... 805 bibhelakayakSasyotthAnaparyANikA .. ..................... 867 zAlizIrSe kaTapUtanopasargaH lokAvadhiH ......... .......................922 AlambhikAyAM varSArAtraH (7) gozAlamIlanaM .............. ................. .......779 11
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ .......925 ..... 928 .......946 .........950 ........967 kuNDAge madhumathanagRhe gozAlaceSTA mardanagrAme baladevagRhe ca ............... sAlAgagrAme sAlajjopasargapUje..... .................. lohArgale jitazatrukRtaH satkAraH ... ................... ......929 purimatAle vaggurazreSThikRtA pUjA, dharmaghoSasUryuktaM pUjAphalaM dAnaM ca ............................... ..........931 tunnAgapathe zrIbhUmau ca gozAlasya tADanaM rAjagRhe'STamo varSAvAsaH (8)............................. ......944 lADhAvajrabhUmizuddhabhUmiSUpasargAH vRkSamUle varSAvAsaH (9) ............................ siddhArthakUrmAragrAmayorantarAle tilapraznAdi ......... .........949 vaizyAyanasyotthAnaparyANikA tejolezyA tannivAraNaM tadupAyapraznottare .. kUrmArasiddhArthapurorantarAle tilanizcayAt pravRttiparihAro niyativAdadADhyaM ca zrAvastyAM tejolezyA pArzvantevAsisaMgamaH prastAvaH-7 vaizAlyAM zaMkhasatkAraH gaMDakikAyAM nAvikopasargaH RtuSaTkasyAvikAritA ............. vANijyagrAme AnandagAthApatiH avadhimAn . ....................974 zrAvastyAM varSArAtraH (10) sAnuSaSTike __ pratimAH ........ .......................975 dRDhabhUmau peDhAle saMgamopasargAH, saMgamakasya saudharmAnnirvAsanaM .............. .......... 978 AlaMbhikAyAM vidyutkumArendrastutiH zvetAMbikAyAM harissahastutiH zrAvastyAM skandapratimAsatkAraH kauzAMbyAM candrasUryAvatAraH vArANasyAmindrapUjA rAjagRhe IzAnArcA mithilAyAM janakastutiH dharaNendravandanA 1002 rAjagRhe varSA rAtraH (11) bhUtAnandastutiH jIrNazreSThibhAvanA kevalidezanA ...... .1006 camarendrotpAtaH susumAre ................ ...................... 1014 bhogapure mAhendropasargaH sanatkumArendranatiH nandIgrAme nandistutiH . campApAtaH dhAraNImaraNaM candanA kulmASAbhigrahaH ................. SANmAsikaH kIlakopasargaH madhyamApApAyAM kIlakanirgamaH . .1069 tapaH saMkalanA kevalajJAnaM ca......... ..................... 1076 ........970 ......1039 ...1041
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 631 aha paJcamo patthAvo bhAviramaNatthasatthaM pehaMtAvihu sabuddhivihaveNa / dhIrA saharisamaNisaM patthuyavatthu samatthaMti / / 1 / / iti vibhAviUNaM va bhavissovasaggavaggasaMsaggAsaMbuddhamANaso mahAvIrajiNavaro gaMbhIrimAiguNarayaNAgaro dUrujjhiyanIsesavasaNovi vAsavovarohadhariekkacAruvasaNo, maggaNagaNapUriAso'vi nivvANakaro mukkaturayacArovi dUradamiyaduTiMdiyAso, sakalatto'vi paricattapariggaho, parihariyakarivarovi mattakuMjaragamaNo bhayavaM ApucchiUNa ahAsannihiyaM nAyavaggaM nAyasaMDavaNAo niggao, kameNa ya aturiyaM jugamittanihitacakkhupasaro muhuttAvasesaMmi vAsare kummAragAmaM atha paJcamaH prastAvaH bhAvinamanarthasArthaM prekSamANA api khalu svabuddhivibhavena / dhIrAH saharSam anizaM prastutavastu samarthayanti / / 1 / / iti vibhAvya vA bhaviSyadupasargavargasaMsargA'saMkSubdhamAnasaH mahAvIrajinavaraH gambhIratAdiguNaratnAkaraH dUrojjhitaniHzeSavasano'pi vAsavoparodhadhRtaikacAruvasanaH, mArgaNagaNapUritA''zaH api nirvANakaraH, muktaturagacAraH api dUradamitaduSTendriyAzvaH, sakalatro'pi (=sakalatrAtA'pi) parityaktaparigrahaH, parihRtakarivaro'pi mattakuJjaragamanaH bhagavAn ApRcchya yathAsannihitaM jJAtavargaM jJAtakhaNDavanAd nirgataH, krameNa ca atvaritaM prastAva pAcamo, bhava satyAvIsamo, prabhune upasargo AvanArI muzkelIonA samUhane joyA chatAM dhIra puruSo sadA saharSa vartamAnane potAnA subuddhi-vaibhavathI svIre cha, (1) ema dhArI bhaviSyamAM thanArA aneka upasargomAM akSubdha-lobha na pAmanArA, gAMbhIryAdi guNa-ratnonA bhaMDAra, samasta vastranA tyAgI chatAM iMdranA uparodhathI eka devadUSyane dhAraNa karatA, mArgaNa-yAcakonI AzAne pUranAra chatAM nirvANa-mokSa pamADanAra = AzAono aMta karanAra, azvathI gamana karavAnuM tajyA chatAM duSTa iMdriyarUpa azvane atyaMta damanAra, sakalatra chatAM parigrahanA tyAgI, gajeMdrane tyajI dIdhA chatAM matta kuMjara-gati eTale gaja samAna gativALA evA bhagavaMta zrImahAvIra pAse rahelA jJAtavarganI anujJA lai, te jJAtakhaMDavanamAMthI 1. kalatrasahita evo artha thAya che, paraMtu sakaLanuM rakSaNa karanAra evo artha ahIM samajavo.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 zrImahAvIracaritram nAma saMnivesaM pAvio, Thio ya egaMte kaausggennNti| io va siddhattharAyabAlavayasso, kuMDagAmapuravatthavvo, mahAjUyavasaNaviNAsiyAsesatahAvihadavvanicao, bhogovabhogalAlasI, asaMpajjaMtavaMchiyattho somo nAma baMbhaNo jhINavihavattaNeNa acayaMto pariciyajaNamajhe nivasiUNa, gihe mottUNa baMbhaNiM gao vairAgarAisu davvovajjaNanimittaM / tattha ya ainiviDattaNao aMtarAiyakammassa, accaMtapabalattaNao asAyaveyaNijjassa, niSphalattaNao purisayArassa, avassaM bhaviyavvayAe tahAvihabhAvassa suciraM kAlaM paribhamiyassavi tesu tesu ThANesu na tassa kANakavaDDayamettAvi saMpattI jAyA / samaikkaMtANi ya AsApisAyanaDiyassa bahUiM vaccharAI, aNNayA ya dhavalabalAyAdIharavayaNo aha trliyvijjuliynynno| kaliyasurarAyacAvo aMjaNagirisiMgasAriccho / / 1 / / yugamAtranihitacakSuprasaraH muhUrtA'vazeSe vAsare kumAragrAmaM nAma sannivezaM prAptaH, sthitazca ekAnte kAyotsargeNa / ___itazca siddhArtharAjabAlavayasyaH, kuNDagrAmapuravAstavyaH, mahAGtavyasanavinAzitA'zeSatathAvidhadravyanicayaH, bhogopabhogalAlasaH, asamprApnuvadvAJchitArthaH somaH nAmakaH brAhmaNaH kSINavibhavatvena azaknuvan paricitajanamadhye nivastuM, gRhe muktvA brAhmaNIM gataH vajrA''karAdiSu dravyopArjananimittam / tatra ca atinibiDatvAt antarAyakarmaNaH, atyantaprabalatvAd asAtavedanIyasya, niSphalatvAt puruSArthasya, avazyaMbhavitavyatAyAH tathAvidhabhAvasya suciraM kAlaM paribhrAntasyA'pi teSu teSu sthAneSu na tasya sacchidrakapardikAmAtrAyAH api samprAptiH jaataa| samatikrAntAni ca AzApizAcanATitasya bahUni vatsarANi / anyadA ca dhavalabalAkAdIrghavadanaH atha trlitvidyudivnynH| kalitasurarAjacApaH aJjanagirizRGgasadRzaH / / 1 / / cAlI nIkaLyA ane anukrame maMda gatie cAlatAM, yuga-dhoMsarI pramANa cakSu-dRSTi sthApI, eka muhUrta-be ghaDI divasa bAkI rahetAM te kumAragrAma nAmanAM saMnivezamAM gayA ane ekAMtamAM tyAM kAyotsarge rahyA. evAmAM siddhArtha rAjAno bALamitra kuMDagrAma nagaramAM vasanAra soma nAme brAhmaNa ke jeNe mahAdhUtanA vyasanathI potAnuM samasta dravya naSTa karyuM, pote bhogapabhogamAM Asakta, vAMchitArthane na pAmanAra, dhanakSINa thavAthI svajanomAM rahevAne asamartha evo te potAnA ghare brAhmaNIne mUkI, dravyopArjananimitte vajAdikanI khANa tarapha gayo, paraMtu aMtarAyakarmanI tIvratAthI, azAtA vedanIya bhAre prabaLa hovAthI, puruSArtha niSphaLa thatAM, tathAvidha bhAvanI avazyabhavitavyatA hovAthI te te sthAnomAM lAMbo vakhata bhramaNa karyA chatAM tene eka kANI =phUTI koDInI paNa prApti na thai. ema AzA-pizAcanA paMjAmAM phasAtAM tenA ghaNAM varaso vyatIta thayAM. ema karatAM ekadA dhavala balAkArUpa dIrgha vadanayukta, vijaLIrUpa capala locana sahita, iMdra dhanuSyane dharanAra, aMjanagirinA zikhara samAna (1).
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH parimukkagajjighoraTTahAsahayavirahiyahiyayavAvAro / varisAyAlo veyAladAruNo jhatti saMpatto ||2|| jummaM / 633 taM ca daTThUNa so sumariyaniyakalatto takkAlaviyaMbhamANanIlakaMTharavasavaNacaugguNIkayaukkaMTho dIhaM nIsasiUNa calio avilaMbiyapayANagehiM sanayarAbhimuhaM / aidUrattaNeNaM maggassa dubbalattaNao sarIrassa, asamatthattaNeNaM sigghagamaNassa mAsapaMcamapajjaMte saMpatto kuMDaggAme ngre| paviTTho niyagihe / saMbhAviyaviDhattadavvAe abbhuTThio paNaiNIe / diNNaM AsaNaM, pakkhAliyA caraNA, pucchio sarIrakosallaM, vAhiyaM sarIraM, daMsio paNayabhAvo, bhoyaNakAle ya uvaTTAviyA ya kaMThigAi haTTe viNivaTTiUNa vicittA rasavaI, kArAvio bhoyaNaM, taduttarakAlaM Thio sayaNijje / baMbhaNIvi pahiTThahiyayA samIvamAgayA tassa, AraddhA ya pucchiuM, jahA- 'ajjaputta! kesu kesu desaMtaresu paribhamio ettiyaM parimuktagarjaghorA'TTahAsahatavirahihRdayavyApAraH / varSAkAlaH vetAladAruNaH jhaTiti samprAptaH || 2 || yugmam / tacca dRSTvA saH smRtanijakalatraH tatkAlavijRmbhamANanIlakaNTharavazravaNacaturguNIkRtotkaNThaH dIrghaM niHzvasya calitaH avilambitaprayANakaiH svanagarAbhimukham / atidUratvena mArgasya, durbalatvAt zarIrasya, asamarthatvena zIghragamanasya mAsapaJcamaparyante samprAptaH kuNDagrAmanagare / praviSTaH nijgRhe| sambhAvitA'rjitadravyayA abhyutthitaH praNayinyA / dattam Asanam, prakSAlitau caraNau pRSTaM zarIrakauzalyam, vAhitaM zarIram, darzitaH praNayabhAvaH, bhojanakAle ca upasthApitA ca kaNThikAdi (?) haTTe nivartayitvA vicitrA rasavatI, kAritaH bhojanam, taduttarakAlaM sthitaH zayanIye / brAhmaNI api prahRSTahRdayA samIpamAgatA tasya, ArabdhA ca praSTuM karAyelI ghora garjanArUpa aTTahAsyathI virahI janonA hRdayane kaMpAvanAra ane vetAla samAna dAruNa evo varSAta Avyo. (2) tene jotAM potAnI patnI tene yAda AvI. eTale tatkAla mayUranA TahukA sAMbhaLatAM jenI utkaMThA cAragaNI vRddhi pAmela che evo te lAMbo nisAso nAkhI avilaMbita prayANothI potAnA nagara bhaNI cAlyo, paraMtu lAMbo mArga hovAthI, temAM paNa zarIre durbaLatA AvatAM zIghra gamana karavA azakta hovAthI pAMca mAsa thatAM te kuMDagrAma nagare pahoMcyo. tyAM potAnA ghare jatAM dravyanI AzAe brAhmaNIe sanmukha AvIne teno satkAra karyo, tene Asana ApyuM ane teNe patinA caraNa pakhALyA. vaLI zarIranI kuzaLatA pUchI aMge tela coLyuM ane snehabhAva dekhADyo. dukAnamAM kAMkarA vagere vINAvI bhojana samaya thatAM teNe vicitra rasavatI taiyA2 karI tene bhojana karAvyuM. pachI te zayyAmAM beTho, eTale brAhmaNI paNa haiyAmAM harSa pAmatI tenI pAse AvIne pUchavA lAgI ke-'he Aryaputra! tame
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 634 zrImahAvIracaritrama kAlaM? kettiyaM vA daviNajAyamajjiyaMti?', teNa bhaNiyaM-pie! kettie sAhemi dese?, kiM vA kahemi daviNajjaNaM? tahAhi siripvvy-viraagr-smuddprtiir-rohnngiriisu| rasakUvigAsu vivaresu bhuyaMgabhImesu vivihesu / / 1 / / bhamio ettiyakAlaM davvapivAsAe nnegtthaannesuN| vihio ya khannavAo dhamiyA ya suvaNNapAhANA / / 2 / / aMjaNasiddhinimittaM divvosahiNo nirUviyA bhuso| vihiyA nariMdasevA viyANiyA maMtataMtAI / / 3 / / yathA 'Aryaputra! keSu keSu dezAntareSu paribhrAntaH etAvatkAlam? kiyantaM vA drvinnjaatmrjitm?|' tena bhaNitam 'priye! kiyantAn kathayAmi dezAn? kiMvA kathayAmi dravyA'rjanam? tathAhi zrIparvata-vajrA''kara-samudraparatIra-rohaNagiriSu / rasakUpikAsu vivareSu bhujaGgabhImeSu vividheSu / / 1 / / bhrAntaH etAvatkAlaM dravyapipAsayA anekasthAneSu / vihitazca khananavAdaH mAtAzca suvarNapASANAH / / 2 / / aJjanasiddhinimittaM divyauSadhayaH nirUpitAH bahuzaH | vihitA narendrasevA vijJAtAH mantratantrAdayaH / / 3 / / kayA kayA dezomAM ATalo badho kALa bhamyA? ane keTaluM dhana pedA karyuM? te bolyo-"he priye! huM keTalA deza tane kahI saMbhaLAvuM athavA dravyopArjana paNa zuM kahuM? kAraNa ke zrI parvata, vajAkara, samudranA bIjA kinArA, rohaNAcala, rasakUpikA temaja bhuMjagovaDe bhayaMkara vividha vivaro evA aneka sthAnomAM ATalo kALa huM dhana-pipAsAthI bhamyo, khodavA lAyaka sthAna meM khodI joyAM ane suva-pASA 55! dhanyA, (1/2) aMjanasiddhinA nimitte ghaNI divya auSadhio tapAsI joi, rAjasevA paNa karI ane maMtra-taMtrAdika paNa eyA, (3)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 635 paJcamaH prastAvaH asi-cAva-kuMta-cakkAiesu satthesu jaNapasiddhesu / pakao parissamovihu kiM kiM ahavA mae na kayaM? ||4|| tahaviha pie! na jAyA bhoyaNamettAvi majjha saamggii| tuha daMsaNataNhAe niyattio kevalaM iNhiM / / 5 / / imaM ca AyaNNiUNa vajjatADiyavva musiyavva sA mAhaNI kasiNavayaNA, kovaphuraMtAharA, rattanayaNA bhaNiumADhattA-'A pAviTTha! avalakkhaNasirasehara! vAhaNasariccha! nibbhagganiDAla! jai evaM tA kIsa ettiyaM kAlaM kaDughoseDIphalAiM bukkamANo Thio'si!, kiM nirAsa! tattha vasaMteNa tumae imAvi vattA na nisAmiyA? jahA pokkhalAvaTTagamehovva aNavarayakaNagadhArAhiM siddhatthanariMdanaMdaNo saMvaccharaM jAva varavariyApuvvagaM vrisiotti| kinna asi-cApa-kunta-cakrAdiSu zastreSu janaprasiddheSu / prakRtaH parizramaH api khalu kiM kim athavA mayA na kRtam / / 4 / / tathA'pi khalu priye! na jAtA bhojanamAtrA'pi mama saamgrii| tava darzanatRSNayA nivartitaH kevalam idAnIm / / 5 / / idaM ca AkarNya vajratADitA iva muSitA iva sA brAhmaNI kRSNavadanA, kopasphuradvadanA, raktanayanA bhaNitumArabdhA 'A! pApiSTha!, apalakSaNazirozekhara!, vAhana(pazu)sadRza!, nirbhAgyalalATa! yadyaivaM tadA kathaM etAvatkAlaM kaTughIsoDIphalani garjan sthitaH asi?| kiM nirAza! tatra vasatA tvayA iyamapi vArtA na nizrutA, yathA puSkarA''vartameghaH iva anavaratakanakadhArAbhiH siddhArthanarendranandanaH saMvatsaraM yAvad vara vaLI asi, dhanuSya, bhAlA, cakrAdika janaprasiddha zastromAM paNa parizrama karavAmAM bAkI na rAkhI. are! meM dravyanI mAta2 zuM zuM na yu? (4) tathApi he priye! mane bhojana mAtranI sAmagrI paNa prApta na thai. atyAre to kevaLa tArA darzananI abhilASAthI hu~ pAcho yo chu.' (5) e pramANe sAMbhaLatAM jANe vajathI ghAyala thai hoya, jANe lUMTAI gaI hoya tema zyAma mukhe, kopathI adharoSThane phaphaDAvatI ane rakta locana karI te kahevA lAgI ke-"are! pApiSTha! are kulakSaNA! are pazu samAna! nirbhAgya ziromaNi! jo ema hatuM to ATalo vakhata kaDavI ghIsoDInAM phaLa pakaDato tyAM zA mATe bhamato rahyo? are abhAgIyA! tyAM rahetAM teM evI vAta paNa na sAMbhaLI ke puSparAvarta meghanI jema siddhArthanaMdana eka varasa parvata iSTa ApavA pUrvaka satata kanakadhArAthI varasyA. zuM tuM pote A sanmukha joto nathI ke janmathI je daridro hatA chatAM ratha, azvAdika vAhano letAM, divya AbhAraNo paheratAM, UMcA makAno baMdhAvI potAnI strI sahita rahetAM,
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 636 zrImahAvIracaritram pecchasi purao AjammadAriddiyAvi raha-turayavAhaNA, parihiyadivvAbharaNA, kAriyauttuMgabhavaNA, niyapaNaiNIparigayA jiNappasAeNa vilasaMti?, kiM vA na diTThA paDipuNNamaNorahA uvaladdhakaNayarAsiNo sagihesu paDiniyattatA desNtraagyjnnaa?|' baMbhaNeNa bhaNiyaM-'pie! dUradesaMtaranivAsattaNeNa no suNiyameyaM me| kiM karemi viparaMmuho hayavihI dIhakAlamaNubhaviyavvA vismdsaa|' baMbhaNIe bhaNiyaM-'ajjavi lahuM gacchasu tassa sagAse, karuNAparo khu so bhayavaM nicchiyaM tumae maggijjamANo kiMpi daavissitti| evaM nisAmiUNa dhAvio mahAvegeNa jiNAbhimuho bNbhnno| ApucchaMto patto kumaargaamN| diTTho kAussaggaThio suravainihitta-sugaMdhacuNNaparimalummilaMtachappayachaNNadeho bhayavaM jinnvro| tipayAhiNikAUNa paNamio paramAyareNaM, viNNatto ya jahA-'deva! nisAmesu mama vattaM varikApUrvakaM vRSTavAn / kiM na prekSase purataH AjanmadaridrAH api ratha-turagavAhanAH, parihitadivyA''bharaNAH, kAritottuGgabhavanAH nijapraNayinIparigatAH jinaprasAdena vilasanti? / kiM vA na dRSTAH pratipUrNamanorathAH upalabdhakanakarAzayaH svagRheSu pratinivartamAnAH deshaantrgtjnaaH?|' brAhmaNena bhaNitaM 'priye! dUradezAntaranivAsatvena na zrutaM myaa| kiM karomi? viparAGmukhaH hatavidhiH, dIrghakAlam anubhavitavyA vissmdshaa|' brAhmaNyA bhaNitaM 'adyApi laghuH gaccha tasya sakAzam, karuNAparaH khalu saH bhagavAn nizcitaM tvayA mAryamANaH kimapi daapyissyti| evaM niHzamya dhAvitaH mahAvegena jinA'bhimukhaM braahmnnH| ApRcchan prAptaH kumAragrAmam / dRSTaH kAyotsargasthitaH surapatinihitasugandhacUrNaparimalonmilatSaTpadachannadehaH bhagavAn jinavaraH / tripradakSiNIkRtya praNataH paramA''dareNa, vijJaptazca yathA 'deva! nizruNu mama vRttam jinaprasAdathI vilAsa karI rahyA che? athavA dezAMtarothI AvelA loko tArA jovAmAM na AvyA ke jeo manoratha pUrNa karI, kanakarAzi meLavIne potAnA gharabhaNI pAchA pharatA hatA?' brAhmaNe kahyuM ke-"he priyA! dUra dezAMtaramAM vasavAthI meM e kazuM sAMbhaLyuM nahi. zuM karu ke mAruM bhAgya viparIta che, jethI ATalo badho lAMbo vakhata meM viSama dazA bhogavI.' tyAre brAhmaNI bolI-"are! hajI paNa temanI pAse satvara jA. te bhagavAna karuNAnA bhaMDAra che, tethI tuM mAgIza to avazya kaMi paNa apAvaze." ema sAMbhaLatAM brAhmaNa bahu ja vegathI jinezvara bhaNI doDyo ane pUchatAM pUchatAM te kumAragrAme pahoMcyo. tyAM iMdra nAkhela sugaMdhI cUrNanA parimala para ekaThA thatA bhamarAothI jemano deha AcchAdita che evA vIra prabhu kAyotsarge rahelA tenA jovAmAM AvyA. eTale traNa pradakSiNApUrvaka parama AdarathI prabhune praNAma karI teNe vinavyuM ke-"he deva! mArI karma-kathA sAMbhaLo.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 637 kaMThabbhaMtarapakkhaliyajIhamaphuDakkharAe vANIe / ko ko na patthio nAha! dANaviparaMmuhovi jaNo? ||1|| kattha na vasio pahadhUlidhUsaro deva! phiygehesuN| hayauyarapUraNaTThA kiM vA na kayaM kukammamavi? / / 2 / / daviNovajjaNaheuM lahuM paviThTho kayaMtavayaNevi / nevatthaMpi naDeNa va taM natthi mae na jaM dhariyaM / / 3 / / iya duurdesvihrnnprismuppnnvivihrogss| vigao ettiyametto kAlo mama maMdapunnassa / / 4 / / kaNThA'bhyantarapraskhalitajihvA'sphuTA'kSarayA vaannyaa| kaH kaH na prArthitaH nAtha! dAnaviparAGmukhaH api janaH? / / 1 / / kutra na uSitaH pathadhUlidhUsaraH deva! pathikagRheSu / hatodarapUraNArthaM kiM vA na kRtaM kukarma api / / 2 / / dravyopArjanahetuH laghuH praviSTaH kRtaantvdne'pi| nepathyamapi naTena iva tannAsti mayA na yad dhRtam / / 3 / / iti dUradezaviharaNaparisamutpannavividharogasya / vigataH etAvanmAtraH kAlaH mama mandapuNyasya / / 4 / / kaMThamAM jIllA smalita thatAM aspaSTa vANIthI he nAtha! dAnamAM vimukha chatAM tevA kayA jananI AgaLa meM prArthanA na rI? (1) he deva! mArganI dhULathI kharaDAyela huM kayA musApharakhAnAmAM na vasyo? ane A duSTa udarane pUravA mATe meM zuM zuM durbhA na ? (2) dravya meLavavA mATe huM tarata kRtAMtanA mukhamAM paNa peTho ane evo koI veza na rahyo ke je naTanI jema meM ghaa25|| na yo DIya. (3) ema dUra dezAMtaramAM bhamatAM lAgelA parizramane lIdhe mane vividha roga utpanna thayAM, chatAM maMdabhAgI meM mATo aNa gubhAvyo; (4)
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 638 zrImahAvIracaritrama saMpai puNa dha(gha?)riNIe Agayamettassa sAhiyaM eyaM / jaha saMvaccharasImaM dinnaM tumae mahAdANaM / / 5 / / kesipi ngr-pttttnn-gaamaagr-pvrdvvbhNddaaraa| annesiM mayajalagaMdhabaMdhurA uddhurA kariNo ||6|| annesiM pArasa-babbaraula-valhIyasaMbhavA turyaa|| kesipi jaccakaMcaNajaDiyA varabhUsaNugghAyA / / 7 / / iya saMkappiyabhUrippabheyadANeNa kpptrunnvv| nimmahiyA nAha! tae taNhA meheNa va jaNANaM / / 8 / / ekkocciya duggayaloyatiloyabhUo Thio ahaM vihlo| puvvabhavajaNiyaduvvisahaduTThakammANubhAveNaM / / 9 / / samprati punaH gRhiNyA AgatamAtrasya kathitametat / yathA saMvatsaram idaM dattaM tvayA mahAdAnam / / 5 / / kebhyo'pi nagara-paTTaNa-grAmA''kara-pravaradravyabhaNDArAH / anyebhyaH madajalagandhabandhurAH udbhUrAH kariNaH ||6|| anyebhyaH pArasa-barbarakula-vAlIkasambhavAH turgaaH|| kebhyo'pi jAtyakaJcanajaTitAH varabhUSaNodghAtAH / / 7 / / iti saGkalpitabhUriprabhedadAnena kalpataruH iva / nirmathitA nAtha! tvayA tRSNA meghena iva janAnAm / / 8 / / ekaH eva durgatalokatrilokabhUtaH sthito'haM viphalaH / pUrvabhavajanitadurvisahaduSTakarmA'nubhAvena / / 9 / / paraMtu atyAre ghare AvatAM ja mArI strIe kahyuM ke tame eka varasa paryata mahAdAna ApyuM (pa) temAM keTalAka lokone nagara, pATaNa, gAma, Akara ke dravyabhaMDAra ApyA ane anya keTalAkane madonmatta hAthIo ApyA. (7) vaLI bIjA keTalAkane pArasa-irAna, barbara tathA bahalI-dezanA azvo ApyA ane keTalAkane jAtya kanakanA pravara AbhUSaNo ApyAM. (7). e pramANe aneka prakAre puSkaLa dAna karatAM kalpavRkSanI jema he nAtha! tame meghanI jema lokonI tRSNAne 52 / rI, (8) tema chatAM daridra janomAM tilaka samAna evo huM eka ja pUrvanA dusaha duSTa karmonA prabhAve viphala rahyo, (9)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 639 krunnaarsvrisnnsittdukkhsNtttsvvbhuvnnvnn!| tA pasiya paNayavacchala! pUresu maNorahaM majjha / / 10 / / tujjha payakamalasevAviyaMbhiyaM sagga-macca-pAyAle / jaM kIlaMti jahicchaM suravai-naranAha-daNuvaiNo ||11 / / siddhattharAyanaMdaNa! tumae'vihu jai kahaMpi catto'haM / pAyAlanivaDiyassa vi natthi dhuvaM tA mama parittA (dharittI) / / 12 / / emAi dINayAvasagalaMtanayaNaMsudhoyavayaNeNaM / taha teNa vinnavijjai jaha bhijjai vIyarAgo'vi / / 13 / / krunnaarsvrssnnsiktduHkhsntptsrvbhuvnvn!| tasmAt prasIda! bhuvanavatsala! pUraya manorathaM mama / / 10 / / tava pAdakamalasevAvijRmbhitaM svarga-martya-pAtAleSu / yad krIDanti yathecchaM surapati-naranAtha-daityapatayaH ||11 / / siddhArtharAjanandana! tvayA'pi khalu yadi kathamapi tyaktaH aham / pAtAlanipatitasyA'pi nAsti dhruvaM tataH mama pUrtiH (dhRtiH) / / 12 / / evamAdiH dInatAvazagalannayanAzrudhautavadanena / tathA tena vijJApyate yathA bhidyate vItarAgaH api / / 13 / / mATe he praNatavatsala! he karUNArasane varasAvI duHkhasaMtapta bhuvana-vanane siMcanAra! tame prasanna thaine mAro manoratha pU[ 422. (10) svarga, marca ane pAtALamAM deva, nareza ane dAnavapati je yathecchAe krIDA karI rahyA che, te tamArA caraNa bhajanI sevAna 35 cha. (11) he siddhArtharAja-naMdana! jo tame paNa mane koi rIte tajI dezo, mArA pratye karuNA nahi lAvo to pAtAlamAM pesadi bhA205 AdhAra 4 nathI: (12) e pramANe dInatAthI gaLatA azru-jaLavaDe vadana taraboLa thatAM teNe evI rIte vinaMti karI ke jethI vitarAgane paNa ajaba asara thaI. (13)
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 zrImahAvIracaritram ___bhagavayAvi evamAyaNNiUNa samucchaliyAparikaliyakArunnapuNNacitteNa bhaNiyaM-'bho bho devANuppiya! paricattAsesasaMgo'haM saMpayaM / tumaM ca accNtdogccbhrvihuriysriiro| ao jaivi asAricchameyaM tahAvi giNhasu imassa devadUsassa addhaM ti / 'jaM sAmi! ANaveitti bhaNiUNa harisavasuggayabahalapulao baMbhaNo vatthassa addhaM gahiUNa kayappaNAmo aNuciMtaMto puNo puNo sAmissa apuvvamudArattaNaM gao niyagehaM, diTTho ya baMbhaNIe, pucchio paramAyareNaM, sAhio teNa devadUsaddhalAbho / jAo baMbhaNIe prmsNtoso| annadivase ya teNavi samappiyaM taM dUsaddhaM dasigAbaMdhaNatthaM tunnAgassa / teNavi tArisamadiThThapuvaM pecchiUNa pucchio so baMbhaNo-'bhadda! tumae kahiM laddhameyaM?, na jeNa erisadUsAiM mahIyale diisNti|' baMbhaNeNa bhaNiyaM-'muddha! bhagavayA diNNaM ti / tuNNAgeNa bhaNiyaM-'bIyaMpi khaMDamANehi, bhagavatA'pi evamA''karNya samucchalitA'parikalitakAruNyapUrNacittena bhaNitaM 'bhoH bhoH devAnupriya! parityaktAzeSasaGgaH ahaM sAmpratam / tvaJca atyantadaurgatyabharavidhuritazarIraH / ataH yadyapi asadRzametat tathApi gRhANa asya devadUSyasya ardham' iti| 'yad svAmI AjJApayati' iti bhaNitvA harSavazodgatabahupulakaH brAhmaNaH vastrasya ardhaM gRhItvA kRtapraNAmaH anucintayan punaH punaH svAminaH apUrvamudAratvaM gataH nijagRham, dRSTazca brAhmaNyA, pRSTaH paramA''dareNa, kathitaH tena devadUSyalAbhaH | jAtaH brAhmaNyAH prmsntossH| anyadivase ca tenA'pi samarpitaM taddaSyamadhU dazikA(=prAntabhAga)bandhanArthaM tantuvAyasya / tenA'pi tAdRzamadRSTapUrvaM prekSya pRSTaH saH brAhmaNaH 'bhadra! tvayA kutra labdhametat?, na yena etAdRzadUSyAni mahItale dRshynte|' brAhmaNena bhaNitaM 'mugdha! bhagavatA dttm|' tantuvAyena bhaNitaM 'dvitIyamapi khaNDamAnaya, yena ubhayakhaNDamilanena tUNayAmi etat, pratipUrNamiva dInAralakSamUlyaM prApyate, ardhA'rdhena ca tava mamA'pi dravyaM ema sAMbhaLatAM uchaLatI akathya karuNAthI bharelA manavALA bhagavaMte kahyuM ke-"he devAnupriya! atyAre to meM badho saMsarga-parigraha tajI dIdho che ane te atyaMta daurbhAgyanA duHkhathI AkuLa-vyAkuLa che, tethI jo ke ayogya che chatAM A devadUSyano ardhabhAga lai le. eTale "jevI svAmInI AjJA" ema kahetAM harSane lIdhe romAMcita thato brAhmaNa adhavastra lai, praNAma karI, svAmInI apUrva udAratAne vAraMvAra citavato te potAnAM ghare gayo. tyAM brAhmaNIe jotAM parama AdarathI pUchyuM jethI teNe devadUSya-ardhano lAbha kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM brAhmaNI parama saMtoSa pAmI. pachI bIje divase te vastrArdha teNe dazI bAMdhavA mATe taMtuvAya-vaNakarane soMpyuM. eTale teNe paNa pUrve kadI na joyela te divya vastra jotAM brAhmaNane pUchyuM ke-"he bhadra! A tane kyAMthI maLyuM? kAraNa ke AvAM vastro mahAtalapara maLatAM nathI.' brAhmaNe kahyuM- he mugdha! e to mane bhagavaMte ApyuM che." vaNakare kahyuM "eno bIjo khaMDa paNa lai Ava ke jethI baMne khaMDa meLavIne sAMdhuM. ema karatAM akhaMDanI jema enuM eka lAkha sonAmahora mUlya maLaze.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 641 paJcamaH prastAvaH jeNa ubhayakhaMDamIlaNeNa tuNNemi eyaM, paDipuNNaM va dINAralakkhamullaM pAvei, addhaddheNa ya tujjha mamaMpi dav bhavissaitti / baMbhaNeNa bhaNiyaM-'kahaM puNa duijjayaM vatthaddhaM labhissAmi? / ' jiNasamAyAraviyakkhaNeNa bhaNiyaM tunnAgeNa-'jayA khANugAiphariseNa sAmikhaMdhadesAo nivaDai tayA givhijjaasi|' evaM soccA so tallobheNa laggo bhagavao pitthtthiie| jahA ya tassa tallAbho bhavissai tahA purao bhnnissaami| aha kummAragAmabahiyA paDivannapaDimassa palaMbiyabhuyassa bhagavao mahAvIrassa samIve sayaladiNavAhaparissaMte chuhAbhihae caramANe vasahe bhalAviUNa ego accaMtapAvasaMgayasarIro viNaya-Naya-viNNANajA(nA)Navivajjio govAlo gAvIduhaNanimittaM gao gAmamajjhe / tattha TThiyassa vAvAraMtaravAvaDaNeNa laggA mahatI velA / te ya baillagA khaNamekkaM bhagavao samIve cariUNa khuhAbhihayasarIrA saNiyaM saNiyaM tiNabhakkhaNaM kuNamANA paviTThA aDaviM / bhaviSyati' iti / brAhmaNena bhaNitaM 'kathaM punaH dvitIyaM vastrArddha lpsye?|' jinasamAcAravicakSaNena bhaNitaM tantuvAyena 'yadA sthANukAdisparzena svAmiskandhadezAd nipatati tadA gRhiissysi|' evaM zrutvA sa tallobhena lagnaH bhagavataH pRSThe / yathA ca tallAbhaH bhaviSyati tathA purataH bhnnissyaami| atha kumAragrAmabahiH pratipannapratimasya pralambitabhujasya bhagavataH mahAvIrasya samIpe sakaladinavAhaparizrAntAn kSudhabhihatAn caratAM vRSabhAn bhAlayitvA ekaH atyantapApasaGgatazarIraH vinaya-nyAya-vijJAnajJAnavivarjitaH gopAlaH gaudohananimittaM gataH grAmamadhye / tatra sthitasya vyApArAntaravyApRtatvena lagnA mahatI velA / te ca vRSabhAH kSaNamekaM bhagavataH samIpaM caritvA kSudhabhihatazarIrAH zanaiH zanaiH tRNabhakSaNaM kurvantaH praviSTAH aTavIm / saH ca gopAlaH kSaNAntareNa AgataH bhagavataH samIpam, vRSabhAn aprekSamANaH praSTumArabdhavAn 'bhoH devArya! ye ethI ApaNa baMnene aardha dravya maLaze." brAhmaNa bolyo - 'have eno bIjo khaMDa zI rIte maLI zake?' tyAre jina-sAmAcArImAM vicakSaNa evA taMtuvAye kahyuM-"jyAre vRkSanuM zuSka thaDa pramukhamAM aTakatAM svAmInA skaMdha parathI te paDI jAya tyAre tuM upADI leje.' ema sAMbhaLatAM vastrArthanA lobhe te bhagavaMtanI pAchaLa lAgyo. have te vastrArdhano tene kevI rIte lAbha thaze te AgaLa kahevAmAM Avaze. have kumAragrAma-saMnivezanI bahAra pratimArUpe rahelA ane laMbamAna jemanI bhujAo che evA bhagavaMta mahAvIra pAse atyaMta pASiSTha, vinaya-nayanA vijJAnathI varjita evo eka govALa, Akho divasa calAvavAthI thAkI gayelA ane sudhAthI pIDita evA caratA vRSabha bhaLAvIne te gAyo dohavA nimitte gAmamAM gayo. tyAM bIjuM kAMi kAma karavAnuM hovAthI tene bahu vakhata lAgyo. evAmAM te baLada kSaNabhara bhagavaMtanI samIpe carI, bhAre sudhAtura hovAthI ghAsa caratA haLave haLave aTavImAM cAlyA gayA. tyAM govALa prabhu pAse Avyo ane potAnA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 zrImahAvIracaritram so ya govAlo khaNaMtareNa Agao bhagavao samIve, vasahe apecchaMto pucchiumAraddho-'bho devajjayA! je tuha mae bhalAviyA puvvaM vasahA te sAhesu kattha gytti?'| sAmIvi asuNiMtovva tuNhikko tthio| teNAvi nAyaM-nUNameso mahANubhAvo na jANaitti, tao girikaMdaresu ya, naIsu ya, nijjharesu ya, mahAtarugahaNesu ya, gAmaMtarAlesu ya, annesu ya vivihappaesesu ya gosAmiyabhayabhIo vimaNadummaNo taM maggaNaM kAumAraddho / te ya vasahA suciraM sacchaMdappayAreNa uvasaMtachuhAveyaNA puNovi samAgayA tattheva paese, bhayavaMtaM daTThaNa romaMthatA ya Thiyatti, so ya govAlo aNuvaladdhagoNapauttiviseso, caupahararayaNijAgaraparimilANanayaNo, reNubharadhUsariyasarIro, khANukaMTagAiparivvahio suciraM paribhamiUNa valio teNeva paeseNa / diTThA ya te sAmiNo samIve suhanisannA niyavasahA / aha rosAruNiyaccho pharusagirAe bhayavaMtaM tajjiumADhatto, kahaM ciya? tubhyaM mayA bhAlitAH pUrvaM vRSabhAH te kathaya kutra gtaaH?|' svAmI api azruNvan iva tUSNIM sthitaH / tenA'pi jJAtaM 'nUnam eSaH mahAnubhAvaH na jAnAti / tataH girikandareSu ca, nadISu ca, nirjhareSu ca, mahAtarugahaneSu ca, grAmAntarAleSu ca, anyeSu ca vividhapradezeSu ca gosvAmikabhayabhItaH vimanodurmanAH tanmArgaNaM kartumArabdhavAn / te ca vRSabhAH suciraM svacchandapracAreNa upazAntakSudhvedanAH punarapi samAgatAH tatraiva pradeze, bhagavantaM dRSTvA romanthayantaH (khAdantaH) ca sthitaaH| sazca gopAlaH anupalabdha-gopravRttivizeSaH, caturpahararajanIjAgaraparimlAnanayanaH, reNubharadhusaritazarIraH sthANu-kaNTakAdiparivyathitaH suciraM paribhramya valitaH tenaiva pradezena / dRSTAH ca te svAminaH samIpaM sukhaniSaNNAH nijvRssbhaaH| atha roSA'ruNitAkSaH paruSagirA bhagavantaM tarjayitumArabdhavAn / kathameva baLada jovAmAM na AvatAM teNe bhagavaMtane pUchyuM ke he devAcaka! je pUrve meM tamane baLada bhaLAvyA hatA, kaho, te kyAM gayA?" eTale jANe sAMbhaLyuM na hoya tema svAmI paNa mauna ja rahyA, jethI teNe paNa jANyuM ke - "A to koi mahAtmA che, tethI kaMi jANatA nathI! pachI te giriguphAomAM, nadIomAM, jharaNA ke moTAM vRkSonI ghaTAmAM, gAmamAM temaja anya vividha pradezamAM vRSabha-svAmIthI bhaya pAmI, bhAre AkuLa-vyAkuLa thaine te zodhavA lAgyo. evAmAM lAMbo vakhata svacchaMde caratAM, sudhA-vedanA zAMta thavAthI te vRSabho pharIne paNa te ja pradezamAM AvyA ane bhagavaMtane joI tyAM vAgoLatA beThA. have te govALa ke je baLadono patto na meLavI zakyo, cAra prahara rAtrijAgaraNa thavAthI jenAM locana plAna thai gayAM che, jenuM zarIra dhULathI kharaDAyela che, sthANu ane kaMTakAdikathI parabhava pAmatAM lAMbo vakhata bhamI bhamIne te te ja mArge pAcho vaLyo. tyAM svAmI pAse sukhe beThelA potAnA baLado teNe joyA, jethI lAla locana karI bhAre karkaza vacanathI prabhunI tarjanA karatAM teNe kahyuM ke -
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 643 paJcamaH prastAva devajja! dujjaNo iva dAvesi pasaMtavatthanevatthaM / abhiMtarao puNa cittakuDilayA erisI tujjha / / 1 / / jaM goviUNa haraNaTThayA tumaM majjha saMtie vshe| nUNamiyANiM gacchaMtao'si jai maM na pecchaMto / / 2 / / tAvittha caMgimA tuha vayassa! ari bhallimA viveyassa! gomaTTattaNamaNNaM kiMpiya dakkhinnabhAvassa / / 3 / / manne palaMbiyabhuo niruddhniisesbjjhvaavaaro| taM jaNamusaNanimittaM uvAyajAlaM viciMtesi / / 4 / / devArya! durjanaH iva darzayasi prazAntavastranepathyam / abhyantarataH punaH cittakuTilatA etAdRzI tava / / 1 / / yad gopayitvA haraNArthaM tvaM mama satkAn vRSabhAn / nUnamidAnIM gato AsIt yadi mAM na prekSamANaH / / 2 / / tAvadatra manoharatA tava vratasya! aho bhadratA viveksy!| gauravam anyat kimapi ca dAkSiNyabhAvasya / / 3 / / manye pralambitabhujaH niruddhaniHzeSabAhyavyApAraH | tvaM janamoSaNanimittam upAyajAlaM vicintayasi / / 4 / / he devAyI durjananI jema bahArathI to tuM prazAMta veza batAve che, paNa aMtaramAM to tArA mananI AvI kuTilatA dekhAi AvI ke (1) mArA vRSabho haraNa karavA mATe teM chupAvI rAkhyA ane jo te mane joyo na hota to avazya tuM te laine cAlyo and. (2) aho! tArA vratanI A suMdaratA! aho! tArA vivekanI bhadratA ane tArA dAkSiNya bhAvanI kaMi judAja prA2nI pUjI! (3) mane to ema lAge che ke badhA bAhya vyApAra baMdha karI, bhujAo lAMbI mUkI je tuM bakadhyAna dhare che te lokone chetaravA nimitte mAtra upAyo ja ciMtavato lAge che." (4)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644 zrImahAvIracaritram iya duvvayaNehiM tajjiUNa so dAvaNeNa haNiumaNo govAlo veyAlovva dhAvio bhayavao'bhimuhaM / etthaMtare sohammasabhAsIhAsaNanisaNNo sahassanayaNo sAmissa suhavihArovalaMbhanimittaM ohiM pauMjai pecchai ya bhayavaMtaM paDucca vegeNa dhAvamANaM taM govayaM / tao tatthaTThio'vi taM thaMbhiUNa sakko divvAe devagaIe uiNNo jiNasamIve, tajjiumAraddho ya taM govAlayaM, jahA-'re durAyAra! purisAhama! pasunivvisesa! nUNaM eyANa vasabhANa ceva puNNehiM na bhakkhesi tUmaM tiNAiM, jo eyaM siddhatthanariMdanaMdaNaM paricattakari-turaya-pAikkasaMdaNaM, saMpayameva gahiyapavvajaM, niyadhammakajjasajjaM samamuNiyataNa-maNiM vaddhamANamahAmuNiMpi na muNesitti / evaM nibbhacchiUNa taM sakko tipayAhiNIkAUNa bhayavaMtaM vNdei| siranamiyakarakamalo ya vinnavei-'bhayavaM! tumha duvAlasa varisANi jAva samaNametteNavi dukkhajaNagA, iyarajaNajIviyaMtakaraNakhamA, pavarasUrANavi lomuddhosajaNagA uggA uvasaggavaggA iti durvacanaiH tarjayitvA saH dAmnA hantumanAH gopAlaH vetAlaH iva dhAvitaH bhagavataH abhimukham / atrAntare saudharmasabhAsiMhAsananiSaNNaH sahasraNayanaH svAminaH sukhavihAropalambhanimittam avadhiM prayunakti prekSate ca bhagavantaM pratItya vegene dhAvamAnaM taM gopam / tataH tatrasthitaH api taM stambhayitvA zakraH divyayA devagatyA avatIrNaH jinasamIpam, tarjayitum ArabdhavAn ca taM gopAlam yathA 're durAcAra! puruSAdhama! pazunirvizeSa! nUnam eteSAM vRSabhANAmeva puNyaiH na bhakSayasi tvaM tRNAni, yaH enaM siddhArthanarendranandanaM parityaktakari-turaga-padAti-syandanam, sAmpratameva gRhItapravrajyAkam, nijadharmakAryasajjam, samajJAtatRNamaNim, varddhamAnamahAmunim api na jAnAsi / evaM nirbhaya' taM zakraH tripradakSiNIkRtya bhagavantaM vndte| zironatakarakamala: ca vijJApayati 'bhagavan! tava dvAdaza varSANi yAvat zravaNamAtreNA'pi duHkhajanakAH, itarajanajIvitAntakaraNakSamA, pravarazUrANAmapi romoddharSajanakAH ugrAH upasargavargAH bhaviSyanti / tasmAt kuru prasAdam, anumanyasva ema durvacanothI tarjanA karI, vetAlanI jema te govALa dAmaNa laine haNavA mATe bhagavaMta pratye doDyo. evAmAM saudharmA-sabhAmAM siMhAsana para beThela iMdra svAmIno sukha-vihAra jANavA nimitte avadhijJAna yojyuM, to prabhu pratye doDatA te govALane dITho. eTale devalokamAM rahetAM ja tene khaMbhita karIne zakra divya gatithI jina samIpe utaryo ane te gopALane tarjavA lAgyo ke "are! durAcArI! are puruSAdhama! are pazu samAna! A vRSabhonA puNyathI ja tuM tRNAdi khAto nathI, je hastI, azva, subhaTone tathA rathone tajI atyAre ja pravajyA lenAra, potAnA dharma-kAryamAM tatpara ane tRNa-maNine samAna gaNanAra siddhArtha rAjAnA naMdana evA vardhamAnasvAmIne paNa tuM jANato nathI?' ema nibhraMchI iMdra prabhune traNa pradakSiNApUrvaka vAMdyA ane aMjali joDI vinaMti karI ke"he bhagavAnu! tamane bAra varasa parvata zramaNapaNuM pALatAM duHkhajanaka, sAmAnya janonA jIvitane tajAvanAra, pravara
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 645 bhvissNti| tA kuNaha pasAyaM, aNumannaha ettiyaM kAlaM mama, jeNa samIvaTThio veyAvaccaM bhe karemi tti / eyaM ca AyanniUNussAriyakAusaggeNa bhaNiyaM bhayavayA, jahA-bho bho deviMda! tuha asarisabhattimahAbharassa jujjai imaM na sNdeho| kiM tu na bhUyaM eyaM no bhavai na bhAvi kaiyAvi / / 1 / / jaM titthayarA tumhArisassa nissAe puvvkykmm| khavaiMsu khavissaMti ya khaveMti vA nicchiyaM sakka! / / 2 / / jummaM / aha parasAmattheNavi jai kammakkhau ghaDejja tA vihlo| siraloya-baMbhacerAivivihatavacaraNavAvAro / / 3 / / aisaMkiliTThacittattaNeNa dddhbddhrsvivaagaannN| sayamaNubhavaNaM mottuM kammANa Na NijjaraNamatthi / / 4 / / etAvatkAlaM mAm, yena samIpasthitaH vaiyAvRtyaM bhavataH karomi iti| evaM ca AkarNya utsAritakAyotsargeNa bhaNitaM bhagavatA-yathA 'bhoH bhoH devandra! tava asadRzabhaktimahAbharasya yujyate idaM na sandehaH / kintu na bhUtametad, no bhavati, na bhAvI kadApi / / 1 / / yat tIrthakarAH yuSmAdRzasya nizrayA puurvkRtkrm| kSapitavantaH, kSapiSyanti ca kSapayanti vA nizcitaM zakra! ||2|| yugmam / atha parasAmarthyena yadi karmakSayaH ghaTayet tadA viphalaH / ziroloca-brahmacaryAdivividhatapazcaraNavyApAraH / / 3 / / atisaGkliSTacittatvena dRDhabaddharasavipAkAnAm / __ svayamanubhavanaM muktvA karmaNAM na nirjaraNamasti / / 4 / / balavaMtone paNa romAMca pragaTAvanAra evA ugra upasargo thaze, mATe kRpA karI mane eTalo vakhata anujJA Apo, to huM ApanI samIpe rahIne vaiyAvacca karato rahuM, ema sAMbhaLatAM kAyotsarga pArIne bhagavaMte jaNAvyuM ke - "he sureMdra! tArI asAdhAraNa bhakti hovAthI ema bolavuM tane pAlave temAM saMdeha nathI, paraMtu evuM bhUta, bhaviSya ke vartamAna kALe kadApi banavAnuM nathI ke tArA jevAnI nizrAe tIrthaMkaro pUrvakRta karma nizcaya khapAvI gayA, 5pAvaze yAve. . (1/2) vaLI paranA sAmarthyavaDe jo karmakSaya ghaTita thAya to loca, brahmacarya, vividha tapovidhAna vigere badhuM viphaLa sama4. (3) atyaMta saMkliSTa cittathI jeno rasavipAka pote dRDha bAMdhela che evA karmo pote bhogavyA vinA tenI nirjarA nathI. (4)
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 zrImahAvIracaritrama egocciya suhamasuhaM esa jio sahai kmmvsvttii| avayAruvayArakarA tasseva pabhAvao huti / / 5 / / tA je puvvaM siddhA je sijjhissaMti je ya sijhaMti / te niyavIriyakammakkhaeNa anno'tthi novAo / / 6 / / evaMviha vivihamahovasaggavaggaM viyANiuM pubbiM / paDivanno'haM saMjamametto kA tesu mama gaNaNA? |7|| iya suranAhaM vivihovauttijuttIhiM bohiuM bhayavaM / kAussaggaMmi Thio nUNaM miyabhAsiNo garuyA / / 8 / / ekaH eva zubhamazubham eSaH jIvaH sahate krmvshvrtii| apakAropakArakarAH tasyaiva prabhAvataH bhavanti / / 5 / / tataH ye pUrva siddhAH, ye setsyanti, ye ca sidhyanti / te nijavIryakarmakSayena anyo'sti nopAyaH / / 6 / / evaMvidhAn vividhamahopasargavargAn vijJAya puurvm| pratipannavAn ahaM saMyamamAtraM kA teSAM mAM gaNanA? |7|| iti suranAthaM vividhopayukti-yuktibhiH bodhayitvA bhagavAn / kAyotsarge sthitaH nUnaM mitabhASiNaH gurukAH / / 8 / / karmane vaza rahela ekalo A jIva pote ja zubha ke azubha bhogave che, te karmanA prabhAvathI ja anya apakArI 3 6451rI bane cha; (5) mATe je pUrve siddha thayA, siddha thaze ane siddha thAya che te potAnA baLe karmano kSaya karIne ja, paraMtu anya upAya nathI. (7) evI rItanA vividha mahA-upasargo pUrve jANIne ja meM saMyama Adaryo che, to tenI mAre kyAM darakAra karavAnI cha?' (7) e pramANe vividha ukti-prayuktithI bodha pamADIne prabhu kAyotsargamAM rahyA, kAraNa ke mahApuruSo mitabhASI hoya che. (8)
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 647 ___ ettha ya patthAve bhayavao ceva jaNaNibhagiNIe putto kayatahAvihaghorabAlatavavisesasAmatthovaladdhavaMtarasurabhavo siddhattho nAma devo samAgao taM paesaM / so ya bhaNio suriMdeNa jahA-'bho siddhatthaya! esa bhayavaM tuha AsannasayaNotti egaM kAraNaM, bIyaM puNa mamAeso, tA savvahA pAsaTThio sAmissa mAraNaMtiyamuvasaggaM paDikkhalejjAsitti / so'vi eyamAyanniUNa deviMdasaMbhAsaNajAyaparamatoso 'tahatti paDisuNai / puraMdaro'vi saTThANaM go| aha jAyaMmi pabhAyasamae bhayavaM calio tao ThANAo, kameNa ya patto kollaagsNnivese| tattha ya bahulo nAma mAhaNo privsi| tassa ya gihe mahUsavo samAraddho, nipphAiyA rasavaI, jemei syljnno| etyaMtare bhayavaM muNiyabhikkhAsamao aturiyaM, asaMbhaMto chaTThapAraNage paviTTho bhikkhAnimittaM gAmamajjhe / ucca-nIyagihesu ya paribhamaMto saMpatto bahulassa maMdiraM, diTTho ya aNeNa appaDimarUvo bhayavaM bhvnnNgnngo| taM ca daTThaNa ciMtiumAraddho-aho atra ca prastAve bhagavataH eva jananIbhaginyAH putraH kRtatathAvidhaghorabAlatapovizeSa-sAmopalabdhavyantarasurabhavaH siddhArtha nAmakaH devaH samAgataH taM prdeshm| saH ca bhaNitaH surendreNa yathA bhoH siddhArtha! eSaH bhagavAn tava AsannasvajanaH iti ekaM kAraNam, dvitIyaM punaH mamA''dezaH, tataH sarvathA pArzvasthitaH svAminaH mAraNAntikam upasargaM pratiskhaliSyasi' iti / so'pi evamAkarNya devendrasambhASaNajAtaparamatoSaH 'tathe ti prtishrunnoti| purandaraH api svasthAnaM gtH| atha jAte prabhAtasamaye bhagavAn calitaH tasmAt sthAnAt, krameNa ca prAptaH kollAkasannivezam / tatra ca bahula: nAmakaH brAhmaNaH parivasati / tasya ca gRhe mahotsavaH samArabdhaH, niSpAditA rasavatIH, bhuJjanti sakalajanaH / atrAntare bhagavAn jJAtabhikSAsamayaH atvaritam, asambhrAntaM SaSTapAraNake praviSTaH bhikSAnimittaM grAmamadhye / ucca-nIcagRheSu ca paribhraman samprAptaH bahulasya mandiram, dRSTazcA'nena apratimarUpaH bhagavAn bhvnaaN'gnngtH| taM ca dRSTvA cintayitumArabdhavAn 'aho! asya mahAmuneH zarIralAvaNyatA!, aho evAmAM bhagavaMtanI mAsIno putra ke tathAvidha ghora bALa-tapanA prabhAve siddhArtha nAme vyaMtara devatA thayo hato te tyAM Avyo, eTale iMdra tene jaNAvyuM ke - "he siddhArtha! A bhagavAnuM tArA najIkanA saMbaMdhI che e eka kAraNa ane bIjuM kAraNa tane mArI AjJA che ke te sarvathA svAmInI pAse rahetAM maraNAMtika upasargane aTakAvaje." eTale teNe paNa iMdranA evA AdezathI saMtoSa pAmatAM tema rahevAnuM kabUla karyuM, jethI puraMdara potAnA sthAne gayo. pachI prabhAta thatAM bhagavAnuM tyAMthI cAlyA ane anukrame kollAga saMnivezamAM gayA. tyAM bahula nAme brAhmaNa raheto hato. tenA ghare mahotsava hovAthI rasoI taiyAra karavAmAM AvI hatI ane badhA loko jamatA hatA. evAmAM bhikSA samaya jANI bhagavaMta utAvaLa karyA vinA zAMta svabhAve chaThThanA pAraNe bhikSA nimitte gAmamAM gayA. tyAM UMca, nIca gRhomAM paribhramaNa karatAM te bahulanA ghare gayA. eTale teNe apratima rUpazALI bhagavaMtane potAnA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 zrImahAvIracaritram imassa mahAmuNiNo sarIralAvaNNayA, aho nirUvamarUvayA, aho sayalalakkhaNapaDipuNNayA, aho pasaMtAyArattaNaM, aho sassirIyattaNaM, nicchiyaM na hoi eso sAmannaguNo / tA dhanno'haM jassa mama gihamaNupattotti paribhAviMto ucchaliyabahala - pulayajAlo muttAhalAlaMki ovva uTThiUNa paramAyareNa ghayamahumissaM pAyasaM bhagavao paNAmei / bhayavaMpi nicchidaM cakkaMkusalaMchaNalaMchiyaM pasArei karakamalaM / aha pANisaMpuDe baMbhaNeNa khittaMmi pAyase pavare / gayaNayale suranivahA oyariuM bhattibharabhariyA ||1|| vAyaMti kevi jayaduMduhIo anne muyaMti kusumAI / celukkhevaM kevi ya karaMti anne thuNaMti jiNaM / / 2 / / nirupamarUpatA!, aho sakalalakSaNaparipUrNatA!, aho prazAntA''cAratA!, aho sazrIkatA!, nizcitaM na bhavati eSaH saamaanygunnH| tasmAd dhanyo'haM yasya mama gRhamanuprAptaH iti paribhAvayan ucchalitabahupulakajAtaH muktAphalA'laGkRtaH iva utthAya paramA''dareNa ghRta- madhumizraM pAyasaM bhagavate arpyti| bhagavAn api nicchidraM cakrAGkuzalAJchanalAJchitaM prasArayati karakamalam / atha pANisampuTe brAhmaNena kSipte pAyase prvre| gaganatale suranivahAH avatIrya bhaktibharabhRtAH / / 1 / / vAdayanti ke'pi jayadundubhayaH, anye muJcanti kusumAni / vastrakSepaM ke'pi ca kurvanti, anye stuvanti jinam ||2|| bhavanAMgaNe AvelA joyA. temane jotAM bahulane vicAra Avyo ke-'aho! A mahAmuninA zarIranuM lAvaNya kevuM che? aho ! anupama upasaMpatti ! aho ! jaghA lakSazonI paripUrNatA! aho prazAMta khAra! aho ! saubhAgya me sAmAnya guNazIla to nathI ja! tethI huM dhanya ke mArA bhavanAMgaNe e padhAryA.' ema bhAvatAM jANe motIthI. alaMkRta hoya tema atyaMta romAMca pragaTa thatAM uThIne teNe pa2mAdarapUrvaka ghI ane sAkaravALI khIra bhagavaMtane vahorAvI. eTale prabhue nicchidra tathA cakra, aMkuzanA lakSaNe lAMchita evA kara-kamaLa prasAryA. tyAM ka2-saMpuTamAM brAhmaNe uttama khIra nAkhatAM, devatAo AkAzataLe utarI bhAre bhaktipUrvaka keTalAka jayaduMdubhi vagADavA lAgyA, keTalAka puSpo varasAvavA lAgyA, keTalAka vastrakSepa karavA lAgyA, keTalAka jinaguNa gAvA sAgyA, (1/2)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH gaMbhIragurugirAe aho sudANaMti kei ghosNti| acchinnakaNayadhArAhiM harisiyA kei varisaMti / / 3 / / seso'vi gAmaloo tahAvihaM pecchiUNa acchariyaM / vimhiyAhiyayo sahasA jiNassagAsaM samallINo ||4|| kiM bahuNA?-bhayavaM pAyasalAbheNa nivvuo mAhaNo'vi kaNageNa / vimhiyaraseNa logo evaM jAo mahANaMdo ||5|| 649 aha cammacakkhUhiM apehijjaMto pAriUNa bhayavaM annattha vihario / gAmANugAmeNa paribhamaMtassa ya sAmiNo pavvajjAsamayasurakkhittakusuma-vAsacunnagaMdhavAsiyaMmi sarIre kayajjhaMkAraravA niraMtaraM parimukkavaNakusumamayaraMdA bhamaraniyarA pIDaM uppAyaMti, ciraniccUsaNeNa gambhIragurugirA aho sudAnamiti ke'pi ghoSayanti / acchinnakanakadhArAbhiH hRSTAH ke'pi varSayanti ||3|| zeSo'pi grAmalokaH tathAvidhaM prekSya Azcaryam / vismitahRdayaH sahasA jinasakAzaM samA''lInaH / / 4 / / kiM bahunA?-bhagavAn pAyasalAbhena nivRtaH, brAhmaNaH api kanakena / vismitarasena lokaH evaM jAtaH mahAnandaH ||5|| atha carmacakSurbhyAm aprekSamANaH pArayitvA bhagavAn anyatra vihRtavAn / grAmAnugrAmeNa paribhramataH ca svAminaH pravrajyAsamayasurakSiptakusuma-vAsacUrNagandhavAsite zarIre kRtajhaGkAraravAH nirantaraM parimuktavanakusumamakarandAH bhramaranikarAH pIDAmutpAdayanti, ciralIDhena ca kiJcid aprApnuvantaH roSeNa keTalAka gaMbhIra moTA dhvanithI 'aho! sudAnaM' ema ghoSaNA karavA lAgyA ane keTalAka bhAre pramoda lAvI satata kanakadhArA varasAvavA lAgyA. (3) AvuM Azcarya jotAM gAmanA anya loko paNa vismaya pAmI tarataja prabhu pAse AvyA. (4) vadhAre to zuM paNa prabhu khIranA lAbhathI, brAhmaNa kanakavaDe ane loko Azcarya-2savaDe tRpta thayA, ema mahAAnaMda pravartI rahyo. (5) pachI carma-cakSune agocara AhAra-vidhi AcarIne bhagavaMte anyatra vihAra karyo ane grAmanugrAme paribhramaNa karatAM, pravrajyA samaye devatAoe nAkhela kusumo ane vAsacUrNanA gaMdhathI vAsita vibhunA zarIre niraMtara jhaMkArava karatA, vana-puSponA parimalane tajIne bhamarAo pIDA upajAvatA, lAMbA vakhatathI satata tyAM rahetAM kaMi paNa na
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram 650 ya kiMci apAvamANA roseNa nahehiM viMdhaMti muhehiM khAiMti, vasaMtasamae romakUvaniggayaM siNehamApivaMti, sarIramArUDhA ya samaM viharaMti / gAmataruNAyavi teNa gaMdheNa AyarasiyacittA bhaNaMti-'bhayavaM! amhaMpi dehi imaM gaMdhajuttiM, surabho tujjha sriirgNdho|' tahA navanIluppalapalAsasaricchamacchijuyalaM, surabhinIsAsasubhagaM muhakamalaM rUvasaMpayaM ca daTThUNa mayaraddhayasarapahArajajjariyahiyayAo gAmataruNIo gAmANugAmaM pariyaTTamANassa bhagavao nivAsadvANaM pucchaMti, bahuppayAraM uvasaggati yatti / evaM pavvajjAdiNAo Arambha cattAri mAsA samahiyA jAva suranihittavAsapaccaiyA duTThabhamarAiNo uvasaggA jAyatti / annayA telokkatilao sayalaguNanilao sAmI pariyaDaMto gao morAgasaMnivese / tattha dUijjaMtA nAma tAvasarUvadhAriNo pAsaMDiNo parivasaMti, tesiM ca ahivaI jalaNasammo naam| so ya mitto siddhattharaNNotti puvvaneheNa sAmiM daTThUNa 'sAgayaM ti bhaNiUNa sNmuhmuvtttthio| nakhaiH vidhanti, mukhaiH khAdanti, vasantasamaye romakUpanirgataM snehamA''pibanti, zarIramArUDhAH ca samaM viharanti / grAmataruNAH api tena gandhena Aya (= lAbha ) rasikacittAH bhaNanti 'bhagavan! asmAkamapi dehi imAM gandhayuktim, surabhikaH tava zarIragandhaH / tathA navanIlotpala-palAzasadRzamakSiyugalam, surabhiniHzvAsasubhagaM mukhakamalaM rUpasampad ca dRSTvA makaradhvajazaraprahArajarjaritahRdayAH grAmataruNyaH grAmAnugrAmaM parivartamAnasya bhagavataH nivAsasthAnaM pRcchanti, bahuprakAram upasRjanti ca / evaM pravrajyAdinAd Arabhya catvAri mAsAni samadhikAni yAvat suranihitavAsapratyayikAH duSTabhramarAdayaH upasargAH jaataaH| anyadA trilokatilakaH, sakalaguNanilayaH svAmI paryaTan gataH morAkasannivezam / tatra duijjantAH nAmakAH tApasarUpadhAriNaH pAkhaNDinaH parivasanti / teSAM ca adhipatiH jvalanazarmA nAmA / saH ca mitraH siddhArtharAjJaH iti pUrvasnehena svAminaM dRSTvA 'svAgatam' iti bhaNitvA sammukham upasthitaH / bhagavatA'pi pAmatA te 2oSa lAvI nakhavaDe vIMdhatA, mukhavaDe DaMkha mAratA, vasaMta-samaye roma-kUpamAMthI nIkaLela rakta pItA ane zarIre caDelA vibhunI sAthe vicaratA hatA. vaLI te gaMdhathI AkarSAyelA gAmanA taruNa jano paNa bhagavaMtane kahetA ke-'he nAtha! amane paNa A gaMdhayukti batAvo, Apo, tamArA zarIrano gaMdha bhAre sugaMdhI che, temaja navanIlotpala ane palAsa samAna locana-yugala, surabhi-zvAsavaDe zobhita mukhakamala tathA rUpasaMpatti jotAM, kAmabANathI jarjarita thaela grAma-taruNIo grAmAnugrAma vicaratA bhagavaMtanuM nivAsasthAna pUchatI aneka prakAranA upasarga karatI hatI. ema pravrajyA lIdhA pachI kaMika adhika cAra mAsa, devoe nAkhela vAsacUrNane lIdhe duSTa bhamarAoe prabhune upasarga karyo. ekadA traNa lokanA tilaka samAna ane samasta guNonA bhaMDAra evA svAmI paryaTana karatAM morAga saMnivezamAM gayA. tyAM duijjata nAme pAkhaMDI ke jeo tApasanA veze rahetA temano jvalanazarmA nAme adhipati
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 651 bhayavayAvi puvvapaogeNa ceva bAhA psaariyaa| tao kulavaiNA sasaMbhamaM ApucchiUNa puvvavattaM bhaNio bhayavaM-'kumAravara! ettheva nivasaha kiMcikAlaM, nippaccavAo esa Asamo, na ya koi jhANavigghakArI, vAsArattassavi samuciotti, tA savvahA jai saMpayaM na ThAukAmo tahAvi vAsAsu ihAvasejjAsitti vutte sAmI tavvayaNaM paDisuNiya tattheva egarAI volei| tayaNaMtaraM ca paNaTThapemabaMdhaNo asNkhdukkhnaasnno| pasaMtacittasuMdaro sathejjajittamaMdaro ||1|| bahUvasaggasaMgao gao vva mNdgaamio| miovva sunnasevao va(pi)uvva rakkhaNujjuo / / 2 / / pUrvaprayogeNa eva bAhU prasAritau / tataH kulapatinA sasambhramam ApRcchya pUrvavRttaM bhaNitaH bhagavAn 'kumAravara! atraiva nivasa kiJcitkAlam, niSpratyapAyaH eSaH AzramaH, na ca ko'pi dhyAnavighnakArI, varSArAtrasyA'pi samucitaH, tasmAt sarvathA yadi sAmprataM na sthAtukAmaH tathA'pi varSAsu iha AvatsyatAm' iti ukte svAmI tadvacanaM pratizrutya tatraiva ekarAtriM vyatikrAntavAn / tadanantaraM ca praNaSTapremabandhanaH asaGkhyaduHkhanAzakaH / prazAntacittasundaraH svasthairyajitamandaraH / / 1 / / bahUpasargasaGgakaH gajaH iva mndgaamikH| mRgaH iva zUnyasevakaH pitA iva rakSaNodyataH / / 2 / / hato te siddhArtha rAjAno mitra hovAthI pUrvanA snehane lIdhe svAmIne jotAM svAgata uccAratAM te sanmukha Avyo eTale prabhue paNa pUrvasaMskArane lIdhe hAtha pasAryo. pachI kulapatie saharSa pUrvavRttAMta pUchIne prabhune kahyuM kekumAravara! keTaloka vakhata tame ahIM ja raho A Azrama vighna rahita che ahIM koi dhyAnamAM aMtarAya kare tevo nathI jethI cAturmAsane mATe paNa lAyaka che, to atyAre kadAca tame sarvathA na rahI zako to paNa comAsAmAM to ahIM ja rahejo, ema teNe kahetAM te vacana svIkArI bhagavaMta eka rAtri tyAM ja rahyA. te pachI premabaMdhano nAza karanAra, asaMkhya duHkhane daLanAra, prazAMta cittavaDe suMdara, potAnI sthiratAthI maMdarAcalane satanAra, (1) aneka upasargone sahana karanAra, gajeMdranI jema maMdagAmI mRganI jema sevakarahita tathA pitAnI je jIva2kssaamaa tat52 (2)
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 652 zrImahAvIracaritrama maDaba-kheDa-kabbaDe anneglogsNkdde| suriMdaviMdavaMdio paribbhamei sAmio / / 3 / / tihiM visesiyaM / ___ evaM ca hiMDamANassa jayaguruNo pajjatamaNupatto gimhasamao, uvAgao vAsAratto, tao thaNiyasaraM kuNamANesu sajalajalaharesu, maMdaM maMdaM nivaDaMtIsu vAridhArAsu, niyaniyagehamaNuvaccaMtesu pahiyajaNesu, mANasasaraM saraMtesu rAyahaMsesu sAmI paDiniyattiUNa samAgao tattheva moraagsNnivese| diTTho kulavaI, samappio teNa pemasavvassamuvvahaMteNa saMchanno mddho| vuttho tattha palaMbiyabhuo kAussaggeNa bhayavaM / evaM vaccaMti vAsarA / aha vaTTamANaMmi paDhamapAusAraMbhe niTThiesu ciraM saMciyavusataNa-palAlapamuhacArivisesesu, aNuggamatesu abhiNavataNAIsu katthavi kiMpi bhakkhaNijjaM apAvamANAiM gorUvAiM chahAparigayAiM maDamba-kheTa-karbaTe anekloksngktte| surendravRndavanditaH paribhramati svAmI / / 3 / / tribhiH vizeSitam / ___ evaM ca hiNDamAnasya jagadguroH paryantamanuprAptaH grISmasamayaH, upAgataH varSArAtraH / tataH stanitazabdaM kurvatsu sajalajaladhareSu, mandaM mandaM nipatantISu vAridhArAsu, nijanijagRham anuvrajatsu pathikajaneSu, mAnasasarasi saratsu rAjahaMseSu svAmI pratinivartya samAgataH tatraiva moraaksnniveshe| dRSTaH kulapatiH, samarpitaH tena premasarvasvamudvahatA saMchannaH maThaH / uSitavAn tatra pralambitabhujaH kAyotsargeNa bhagavAn / evaM vrajanti vaasraanni| atha vartamAne prathamaprAvRSA''rambhe niSThiteSu ciraM saJcitavazyatRNa-palAlapramukhacArivizeSeSu, anudgacchatsu abhinavatRNAdiSu kutrApi kimapi bhakSaNIyaM aprApnuvantaH gorUpAH kSudhAparigatAH Agatya teSu ane sudravRMdane vaMdanIya evA svAmI maDaMba, karbaTa, kheDa pramukha vividha sthAna ke je aneka loko vaDe saMkIrNa ti ni viya2vA vAya. (3) - ema vihAra karatAM grISmasamayano aMta Avyo ane pachI comAsuM paNa AvI lAgyuM ke jyAM pANIthI bharelA vAdaLo gaMbhIra garjanA karatA maMda maMda jaLadhArAo paDatI, pathika jano potapotAnA ghara bhaNI jatA ane rAjahaMso mAnasa-sarovara pratye cAlatA thayA. eTale prabhu pAchA vaLIne tyAM ja morAga saMnivezamAM AvyA. tyAM kulapatie bhAre premapUrvaka eka taiyAra maTha-Azrama soMpyo. bhagavaMta te sthAne pralaMbamAna bhujAe kAyotsarga dhyAne 26. meM hiso 4qn ani. have prathama varSARtuno prAraMbha thatAM pUrve lAMbA vakhatathI saMgharI rAkhela svAdhIna pAMdaDA, tRNAdika cAro khalAsa thavAthI ane nUtana ghAsa hajI ugela na hovAthI kyAMya paNa bhakSya kaMi na maLatA sudhAthI pIDAtI gAyo
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 653 paJcamaH prastAvaH AgaMtUNa tesu tAvasagihesu chAyaNataNabhakkhaNatthamalliyaMti / tAvasAvi niTTharalaTThippahAreNa tANi kuTTiUNa niddhADiMti, duvAraTThiyA ya niccaMpi savvAyareNa rakkhaMti niyauDavae / gorUvANi tehiM tADiyANi io tao paribbhamiUNa avijjamANarakkhaNaM bhagavao maDhaM uvddviNti| tAvasAvi niyagihaThThiyA taM viluppamANaM pecchiUNa bhayavao uvari pariosamuvvahaMtiaho amhe niyauDavae rakkhemo, esa puNa samaNo maNAgaMpi na rakkhei, tA kiM karemo?, kulavaiNA dhariotti na kiMpi pArijjai paccakkhaM phrusmullviuNti| evaM ca paidiNaM jAyamANe parUDhagADhamaccharANubaMdhA egayA gayA te kulavaisagAse, sovAlaMbhaM ca bhaNiumADhattA, jahA-sAmi! amha gihe tumhehiM ko'vihu mukko u jo imo smnno| so accaMtaM niyakajjakaraNapaDibaddhavAvAro ||1|| tApasagRheSu chAdanatRNabhakSaNArtham AlInAH / tApasAH api niSThurayaSTiprahAreNa tAn kuTTayitvA nirghATayanti, dvArasthitAH ca nityamapi sarvA''dareNa rakSanti nijoTajAni / gorUpAH taiH tADitAH itastataH paribhramya avidyamAnarakSaNaM bhagavataH maTham upadravanti / tApasAH api nijagRhasthitAH taM vilupyamAnaM prekSya bhagavataH upari paridoSamudvahanti 'aho! vayaM nijoTajAn rakSAmaH, eSaH punaH zramaNaH manAgapi na rakSati tataH kiM kurmaH?, kulapatinA dhRtaH iti na kimapi pAryate pratyakSaM paruSamullapitum / ' evaM ca pratidinaM jAte prarUDhagADhamatsarA'nubandhAH ekadA gatAH te kulapatisakAzam, sopAlambhaM ca bhaNitum ArabdhavantaH yathA - 'svAmin! - asmAkaM gRhe yuSmAbhiH ko'pi khalu muktaH khalu yaH ayaM shrmnnH| saH atyantaM nijakAryakaraNapratibaddhavyApAraH / / 1 / / te tApasa Azramo ke jyAM tRNAdika AcchAdita karela che te khAvAne mATe AvavA lAgI, eTale tApaso pracaMDa lAkaDInA prahArothI temane mArIne kADhavA lAgyA ane dvAra pAse hamezAM besI rahIne bahu khaMtathI potAnA AzramonI rakSA karavA lAgyA. ema temaNe tADana karela gAyo Amatema bhamI jenuM rakSaNa karanAra koI nathI evA bhagavaMtanA AzramanuM tRNa khAvA lAgI, jethI potAnA maThamAM beThelAM te tApaso gAyothI khavAtA te Azramane joi vibhu para bhAre dveSa lAvIne kahevA lAgyA ke-"aho! ame potAnA maThonuM rakSaNa karatA rahIe chIe ane A zramaNa jarA paNa tenI darakAra karato nathI to zuM karIe? kulapatie ene besADela che tethI sAkSAt ApaNe kaMi kaThaNa zabda kahI zakatA' nathI ema pratidina cAlatAM gADha matsarane dhAraNa karatA te tApaso eka vakhate kuLapati pAse gayA ane upAlaMbha pUrvaka kahevA lAgyA ke-"he svAminuM! tame amArA maThamAM je A koI zramaNane mUkyo che te potAnuM kArya karavAmAM ja atyaMta tatpara che, (1)
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 zrImahAvIracaritrama eyaMpi no viyANai gorUvehiM jahA gihaM eyN| . paidiNamuvaddavijjai rakkhai na khaNaMtaraM egaM / / 2 / / kiM AlassaM ahavA'NukaMpaNaM ahava hojja va uvehaa| niddakkhiNNattaM vA na yANimo tassa'bhippAyaM / / 3 / / ahavA muNitti gorUvavAraNaM no kareti sa mahappA / guru-devapUyaNaparA amhe samaNA na kiM homo? ||4|| he kulavai! jai ruTThosi amha taM uDavayaM haNijjaMtaM / eeNAvi paogeNa vaMchase tA lahuM kahasu / / 5 / / etadapi no vijAnAti gorUpaiH yathA gRham ett| pratidinam upadrUyate rakSati na kSaNAntaram ekam / / 2 / / kimAlasyam athavA anukampanamathavA bhaved vA upekSA / nirdAkSiNyatvaM vA na jAnImaH tasyA'bhiprAyam / / 3 / / athavA muniriti gorUpavAraNaM no karoti saH mahAtmA / guru-devapUjanaparAH vayaM zramaNAH na kiM bhavAmaH? ||4|| he kulapate! yadi ruSTo'si asmAkaM tvam uTajaM hanyamAnam / etenA'pi prayogeNa vAJchasi tataH laghuH kathaya / / 5 / / te eTaluM paNa jANato nathI ke gAyo e Azramane pratidina kSINa banAve che chatAM eka kSaNa te tenI rakSA 52to nathI. (2) zuM Alasya, anukaMpA, upekSA ke nirdAkSiNya haze? teno kevo abhiprAya che te ame samajI zakatA nathI. (3) athavA to te mahAtmA potAne muni samajIne gAyonuM nivAraNa na karato hoya to ame zramaNo deva-gurunI pUlamA 52 / 9 / ma na ? (4) he kulapati! jo amArA para tame rUkyA ho ane A prayogathI maThane nAza karavA mAgatA ho to satvara amane jaNAvI do ke jethI ame tenI vAta paNa mUkI daie. tenI sAthe amAre kAMi virodha nathI. je rUSTa thayo hoya chatAM saMtoSa pamADavA lAyaka hoya to tenI sAthe mAna zuM? (5/6)
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 655 paJcamaH prastAvaH jeNa vimuMcAmo tassa saMkahaM ko mae saha viroho?| ruTThovi tosaNijjo jo kira ko teNa saha mANo? ||6|| jummaM / tuha cittavittimaviyANiUNa NUNaM muhA kao roso| tassovari amhehiM kA vA mUDhANa hoi maI? / / 7 / / iya IsAbharasammissakovadaraphuriyaaharamullaviuM / dUijjaMtagamuNiNo kulavaipAsAu nikkhaMtA / / 8 / / te ya tahA gacchamANe daTThaNa kulavaI savvAyareNa vAharAviUNa bhaNiumADhatto, jahA'bho mahANubhAvA! kimevaM parikappaha?, ko majjha doso?, mae vayaMsasiddhattharAyaputtotti kaliUNa eyassa muNiNo gauravaM kayaM, kiM mae eyaM viyANiyaM jaM eso evaM niyagehamuvehissai? yena vimuJcAmaH tasya saGakathAM kaH tena saha virodhH?| ruSTo'pi toSaNIyaH yaH kila kaH tena saha mAnaH? ||6 || yugmm| tava cittavRttimavijJAya nUnaM mudhA kRtaH roSaH | tasyopari asmAbhiH kA vA mUDhAnAM bhavati matiH? / / 7 / / iti IrSyAbharasammizrakopeSatsphuritAdharam ullapya / dUijjantakamunayaH kulapatipAdmad niSkrAntAH / / 8 / / tAn ca tathA gacchataH dRSTvA kulapatiH sarvA''dareNa vyAhRtya bhaNitumArabdhavAn yathA 'bhoH mahAnubhAvAH, kimevaM parikalpayatha?, kaH mama doSa?, mayA vayasyasiddhArtharAjaputraH iti kalayitvA asya muneH gauravaM kRtam, kiM mayA etad vijJAtaM yad eSaH evaM nijagRham upekSiSyate?, evaM sthite'pi tathA kariSyAmi yathA - tamArI cittavRtti jANyA vinA ame tenA para kharekhara! vRthA roSa karyo athavA to mUDha janonI mati kevI hoya? (7) e pramANe atyaMta irSyAthI yukta kopathI jarA kaMpa pAmatA adharavaDe bolI duijjata tApaso kulapati pAsethI yAsatA yayA, (8) temane jatA joi bhAre AdarapUrvaka bolAvIne kulapatie kahyuM ke-"he mahAnubhAvo! tame AvI kalpanA kema karo cho? emAM mAro doSa zo che? meM to mitra siddhArtha rAjAno putra samajIne e munino satkAra karyo. zuM ema huM jANato hato ke e potAnA maThanI Ama upekSA karaze? tema chatAM huM evo prayatna karIza ke jethI tamAro Azrama
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 zrImahAvIracaritrama evaM Thievi tahA karissaM jahA na viNassai tumha Asamo, etto mA vahissaha saMtAvaM, mA ciMtijjaha kuvigappajAlaM, tumhANaM avaro ko mama piotti? / ' evamAyanniUNa jAyasaMtosA gayA te jhaagyNti| ___ kulavaIvi gao jiNasagAse, diTTho uDavao niluttapuMkhapuDaviDaovva naammettaavseso| taM ca pecchiUNa ciMtiyaM kulavaiNA-'aho sammamuvaiTuM tehiM varAgehiM, mae puvvaM viyANiyaM-macchareNa ee jaMpaMti, iyANiM puNa eyadaMsaNe jahAvaTThiyaM nAyaMti, evaM saMkappiUNa bhayavaMtaM bhaNiumADhatto caurAsamaguruNo taM suo'si siddhatthabhUvaissa jo| tailokkapihiyakittI tA taM pai kiMpi jaMpemi / / 1 / / tujjha piuNAvi evaM AsamapayamAyareNa niccNpi| rakkhiyamiNhiM puttaya! pAleyavvaM havai tumae / / 2 / / na vinazyati yuSmAkamA''zramaH, itaH mA vahiSyatha santApam, mA cintayiSyatha kuvikalpajAlam, yuSmad aparaH kaH mama priyaH?' iti / evamAkarNya jAtasantoSAH gatAH te ythaa''gtaaH| ___ kulapatiH api gataH jinasakAzam, dRSTaH uTajaH niluptapuGkhapuTaviTapaH iva nAmamAtrA'vazeSaH tacca prekSya cintitaM kulapatinA 'aho! samyag upadiSTaM taiH varAkaiH / mayA pUrvaM vijJAtaM-matsareNa ete jalpanti, idAnIM punaH etaddarzane yathAvasthitaM jJAtam' iti / evaM saGkalpya bhagavantaM bhaNitumArabdhavAn caturAzramaguroH tvaM sutaH asi siddhArthabhUpateH yataH / trilokaprathitakIrtiH tasmAttvaM prati kimapi jalpAmi / / 1 / / tava pitrA'pi etam AzramapadamAdareNa nitympi| rakSitam idAnIM putra! pAlayitavyaM bhavati tvayA / / 2 / / naSTa nahi thAya. have tame saMtApa karazo nahi tema kuvikalpo paNa ciMtavazo nahi. tamArA karatAM mane priya koNa che? ema sAMbhaLatAM saMtoSa pAmIne teo yathAsthAne gayA. pachI kalapati paNa jinezvara pAse gayo ane DALI ke pAMdaDA vinAnA vRkSa samAna te maTha nAma mAtra jevo dITho jethI teNe vicAra karyo ke "aho! te bicArA tApasoe sAcuM kahyuM. meM to prathama dhAryuM ke teo Ama matsarathI bole che paraMtu Azrama jovAthI have huM barAbara samajI zakyo' ema vicArI bhagavaMtane kahevA lAgyo ke-cAra AzramanA guru evA siddhArtha rAjAno te putra che ane tArI kIrti traNe lokamAM vistAra pAmI che, mATe mAre tane kaMika kahevAnuM che- (1) he putra! tArA pitAe paNa bhAre AdarapUrvaka A AzramanI jagyAnuM satata rakSaNa karyuM che to have tAre paNa te pANavArnu cha. (2)
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 657 duTThANa tADaNaM ciya tumha vayaM teNa mukkprisNko| kIsa na gorUvAiM taNabhakkhaNao nivAresi? / / 3 / / sauNIvi vaccha! niyanIDarakkhaNaM kuNai savvajatteNaM / bhUbhAradharaNadhIro kiM puNa tumhAriso puriso? ||4|| amhArisajaijaNarakkhaNaTThayA nicchiyaM pyaavinnaa| tumhArisA mahAyasa! niphAijjati sappurisA / / 5 / / annaha gorUvehi va duDhehiM dhammapaccaNIehiM / uvahammaMtA amhe kaM saraNaM kira pavajjaMtA? / / 6 / / duSTAnAM tADanameva tava vrataM tena muktaparizaGkaH / kathaM na gorUpANi tRNabhakSaNataH nivArayasi? ||3|| zakunirapi vatsa! nijanIDarakSaNaM karoti sarvayatnena / bhUbhAradharaNadhIraH kiM punaH yuSmAdRzaH puruSaH? / / 4 / / asmAdRzayatijanarakSaNAya nizcitaM prjaaptinaa| yuSmAdRzAH mahAyazaH! niSpAdyante satpuruSAH / / 5 / / anyathA gorUpaiH iva duSTaiH dharmapratyanIkaiH | upahanyamAnAH vayaM kasya zaraNaM kila pravrajitAsma? ||6 / / duSTone daMDa e tamAruM khAsa vrata che to kaMi paNa zaMkA lAvyA vinA tRNAdika khAtI gAyone kema aTakAvato nathI? (3) he vatsa! eka pakSI paNa sarva prayatnapUrvaka potAnA mALAnuM rakSaNa kare che to pRthvInA bhArane dhAraNa karavAmAM dhIra evA tamArA jevA puruSanuM to kahevuM ja zuM? (4) he mahAyaza! amArA jevA yatijanonI rakSA mATe nizcaya prajApati tamArA jevA sapuruSone utpanna kare che. (5) vaLI e pazuonI jema dharmanA draSI duSTa janothI parAbhava pAmatA ame konA zaraNe jaizuM? (7)
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 zrImahAvIracaritrama tA gihanAhovva kumAra! vasasu tuha saMtiyaM imaM savvaM / paiM diDhe piyamittaM siddhatthanivaM saremi ahaM / / 7 / / iya saMthavaNovAlaMbha-paNaya-sikkhavaNagabbhavayaNehiM / bhaNiUNa jiNaM so tAvasAhivo paDigao sagihaM / / 8 / / aha tesiM bhayavaM to muNiuM appattiyaM mhaastto| jayajIvahiekkarao ciMteumimaM samADhatto / / 9 / / majjha nimitteNa ime pAviMti abohibIyamaibhImaM / tA savvahA na juttaM etto'vatthANamiha kAuM ||10|| tasmAd gRhanAthaH iva kumAra! vasa tava satkam idaM sarvam / (tava) prati dRSTe priyamitraM siddhArthanRpaM smarAmyaham / / 7 / / iti sNstvnopaalmbh-prnny-shikssaapngrbhvcnaiH| bhaNitvA jinaM saH tApasAdhipaH pratigataH svagRham / / 8 / / atha teSAM bhagavAn tataH jJAtvA aprIti mahAsattvaH / jagajjIvahitaikarataH cintayitumidaM samArabdhavAn / / 9 / / mama nimittena ime prApnuvanti abodhibIjam atibhImam / tasmAt sarvathA na yuktamitaH avasthAnamiha kartum / / 10 / / mATe he kumAra! tame gRhapatinI jema bhale ahIM sukhe raho. A badhuM tamAruM ja che. tamane jotAM priyamitra, svAmI siddhArtha 2% bhane yA mAve cha. (7) e pramANe saMstava, upAlaMbha, praNaya, zikhAmaNagarbhita vacanovaDe vIrane kahIne te tApasapati potAnA sthAne yo, (8) eTale mahAsattvazALI ane jagajIvanA eka hitakArI evA bhagavaMte temane aprIti thayela jANIne vicAra yo -() "mArA nimitte e loko atibhayaMkara mithyAtva pAmaze, mATe have ahIM rahevuM te koi rIte yukta nathI. (10)
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAva 659 iya bhuvaNagurU saMciMtiUNa jAe'vi varisayAlaMmi / ThANAo tao calio parapIDAvajjiNo garuyA / / 11 / / etto cciya annehiMvi parapIDAvajjaNaMmi jaiyavvaM / jahasattIe eyaM jamhA saddhammasArotti / / 12 / / eyaM ceva bhagavayA veraggakAraNamuvvahaMteNa tivvA paMca abhiggahA gahiyA, taMjahA- (1) aciyattakArae uggahami na vasiyavvaM, (2) niccaM ussaggaM kareyavvaM, (3) egaduvayaNavajjaM moNeNa ThAiyavvaM, (4) pANipatte bhottavvaM / ege kira sUriNo evaM bhaNaMti, taM ca kira kahaM?'sapatto dhammo pannaveyavvotti bhagavayA paDhamapAraNage parapattaMmi bhuttaM, teNa paraM pANipattaMmi jAva chaumatthotti, (5) gihattho ya na abbhuTTeyavvotti pNcmo| evaM ca gahiyapaMcAbhiggaho iti bhuvanaguruH saMcintya jAte'pi varSAkAle / sthAnAt tasmAt calitaH parapIDAvarjinaH gurukAH / / 11 / / ataH eva anyaiH api parapIDAvarjane yatitavyam / yathAzaktyA eSaH yasmAt saddharmasAra: / / 12 / / ___ evameva bhagavatA vairAgyakAraNamudvahatA tIvrAH paJca abhigrahAH gRhItAH tadyathA (1) aprItikArake avagrahe na vastavyam, (2) nityam utsargaH kAryaH, (3) eka-dvivacanavarjaM maunena stheyam, (4) pANipAtre bhoktavyam / eke kila sUrayaH evaM bhaNanti tacca kila katham-sapAtraH dharmaH prajJApanIyaH iti bhagavatA prathamapAraNake parapAtre bhuktam, tena paraM pANipAtre yAvat chadmasthaH, (5) gRhasthazca na abhyustheyaH iti ema dhArI varSAkAla vidyamAna chatAM prabhu te sthAnathI cAlatA thayA; kAraNa ke mahApuruSo para-pIDAne TALe che, (11) mATe A daSTAMtathI anya janoe paNa parapIDA TALavAno yathAzakti yatna karavo e saddharmano sAra batAvela cha. (12) pachI e vairAgyanuM kAraNa samajatA prabhue A pramANe pAMca tIvra abhigraho dhAraNa karyA-1. aprIti thAya tevA avagrahamAM na rahevuM, 2. nitya kAyotsarga karavo, 3. eka ke be vacana bolavA uparAMta mauna rahevuM, 4. pANi = hAthIrUpI pAtramAM AhAra karavo. temAM keTalAka AcAryo ema kahe che ke-"pAtrA sahitanA dharmanI prarUpaNA karavI', tethI prathama pAraNe prabhue parapAtramAM bhojana karyuM, te pachI chadmasthAvasthA sudhI pANipAtramAM AhAra karyo. 5. vaLI gRhasthano vinaya na karavo-e pAMcamo abhigraha. e pramANe pAMca abhigraha lai, ardhamAsane aMte tyAMthI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 zrImahAvIracaritrama addhamAsAvasANe tatto nIharittA aTThiyaggAmaMmi vcci| tassa puNa aTThiyagAmassa paDhamaM vaddhamANanAmamAsi, taM ca kira kahaM vavagayaMti? nisAmeha kAraNaM kosaMbIe nayarIe asaMkhadaviNasaMcao dhaNo nAma seTThI privsi| tassa aNegovajAiyasaehiM pasUo dhaNadevo nAma putto, accaMtaM pANappio vIsAsaTThANaM ca, so ya annayA aNegakuviyappaduTThasattabhIsaNaM, samullasaMtamayaNakusumasaraM, raMgaMtataNhAmigavaNhiyApaDalaM, duvvArapasarediyacorabhayAvahaM, duruttAramUDhayAmahAninnagAvisamaM arannaM va raudaM saMpatto tAruNNaM / tavvaseNa ya vasai vesAgihesu, ramai jUyaM, paidiyahaM viddavai atthasaMcayaM, kuNai vivihe vilAse, uvacarei dullaliyagoTiM, posei naDanADaijjagAyaNapamuhaM anibaddhaM jaNaM, nA'vekkhai kulameraM, na pariciMtei sayaNAvavAyaMti / evaM ca vaccaMtesu ya vAsaresu, khINesu davvapaDipuNNa paJcamaH / evaM ca gRhItapaJcA'bhigrahaH ardhamAsA'vasAne tasmAd nihRtya asthikagrAmaM vrajati / tasya punaH asthikagrAmasya prathamaM vardhamAna nAma AsIt, tacca kila kathaM vyapagatamiti nizruNuta kAraNam - kauzambyAM nagaryAm asaGkhyadravyasaJcayavAn dhanaH nAmakaH zreSThI parivasati / tasya anekopayAcitazataiH prasUtaH dhanadevaH nAmakaH putraH atyantaH prANapriyaH vizvAsasthAnaM ca / saH ca anyadA anekakuvikalpaduSTasattvabhISaNam, samullasanmadanakusumasaram, raGgattRSNAmRgajalapaTalam, durvAraprasaradindriyacaurabhayA''vaham, duruttAramUDhatA-mahAnimnagAviSamam, araNyamiva raudraM samprAptaH tAruNyam / tadvazena ca vasati vezyAgRheSu, ramate dyUtam, pratidivasaM vidravati arthasaJcayam, karoti vividhAn vilAsAn, upacarati durlalitagoSThIm, poSayati naTanATitagAyanapramukham anibaddhaM janam, nA'pekSate kulamaryAdAm, na paricintayati svajanA'pavAdam / evaM ca vrajatsu ca vAsareSu, kSINeSu dravyapratipUrNamahAnidhAneSu, zUnyIbhUteSu koSThA''gAreSu cintitaM dhanazreSThinA nIkaLI, prabhu asthikagrAme gayA. have te asthika gAmanuM prathama vardhamAna nAma hatuM, te kema badalI gayuM tenuM kAraNa sAMbhaLo. kauzAMbI nagarImAM aparimita dhanano svAmI dhana nAme zeTha raheto. tene seMkaDo mAnatAo karatAM dhanadeva nAme putra thayo, je atyaMta priya ane vizvAsanuM sthAna thaI paDyo, te anukrame aneka kuvikalparUpa duSTa prANIvaDe bhISaNa kAmadevanA kusumabANa jyAM uchaLI rahyAM che, tRSNArUpa mRga-jaLanA taraMgayukta, durvAra iMdriya-pracArarU5 corovaDe bhayAnaka, dustara mUDhatArUpa mahAnadIvaDe viSama evA araNyanI jema raudra tArUNyane pAmyo, tenA vize te vezyAnA gharamAM vasavA lAgyo. pratidina jugAra ramato, dhanano nAza karato, vividha vilAsamAM vartato, durlalita-duSTa ceSTA Acarato, naTa-nATakAdikanA gAyanamAM masta banelA lokone poSato, potAnA kuLanI maryAdA ke svajanono apavAda te jarA paNa khyAlamAM na lAvato. ema divaso jatAM dravyathI paripUrNa nidhAno kSINa thatAM ane koThAra
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 661 mahAnihANesu, sunnIbhUesu koTThAgAresu ciMtiyaM dhaNaseTThiNA-aho ajjapajjayAipurisaparaMparAgayaMpi aparikaliyasaMkhaMpi khayaM va pattamiyANiM mama dhaNaM, tA na juttaM etto puttassa uvehaNaMti nicchiUNa egaMte bhaNio dhaNadevo-putta! tumhArisANaM uvabhogAinimittameva atthovajjaNamamhANaM, na etto visiTuM ThANamatthi / kevalaM jarAjajjariyasarIro'hamiyANiM asamattho caMkamaNamette'vi, akhamo samahigabhAsiyavvevi aparihattho klaakosllevi| tA vaccha! tumae esa savvo kuDuMbabhAro dhammavavahAroya annuciNtnnijjo| so ya atthaM viNA na tIrae muhuttamavi soDhuM, atthotti nAma pavaro puristtho| tahAhi attheNa suguNamuNijaNakhettanihitteNa suhaphaloNNamiyaM / nipphAijjai saddhammasassayaM viNu payAseNa / / 1 / / 'aho! Aryaka-prAryakAdipuruSaparamparA''gatamapi aparikalitasaGkhyamapi kSayamiva prAptamidAnIm mama dhanam, tasmAnna yuktaM itaH putrasya upekSaNamiti nizcitya ekAnte bhaNitaH dhanadevaH 'putra! yuSmAdRzAnAm upabhogAdinimittameva arthopArjanam asmAkam, na etasmAd viziSTaM sthaanmsti| kevalaM jarAjarjaritazarIro'ham idAnIm asamarthaH caGkramaNamAtre'pi, akSamaH samadhikabhASitavye'pi, anipuNaH kalAkauzalye'pi / tasmAd vatsa! tvayA eSaH sarva kuTumbabhAraH dharmavyavahArazca anucintanIyaH / saH ca arthaM vinA na zakyate muhUrtamapi soDhum, arthaH iti pravaraH puruSArthaH / tathAhi - arthena suguNamunijanakSetranihitena zubhaphalonnatam / niSpAdyate saddharmazasyaM vinA prayAsena / / 1 / / khAlI thaI jatAM dhanazreSThI vicAravA lAgyo ke-"aho Aja paryata dAdA-paradAdAnI paraMparAe prApta thaela ane te asaMkhya chatAM have mAruM dhana lagabhaga khalAsa thavA AvyuM che, mATe putranI upekSA karavI te yukta nathI ema nizcaya karIne teNe dhanadevane ekAMtamAM kahyuM ke he putra! tArA jevAnA bhogopabhogAdinA nimitte ja amAre arthopArjana karavAnuM che, e karatAM anya viziSTa sthAna nathI; chatAM atyAre huM jarAthI jarjarita thayela hovAthI cAlavA mAtramAM paNa asamartha thayo chuM, adhika bolavAmAM azakta ane kaLA-kauzalamAM kAyara banyo chuM; mATe he vatsa! A badho kuTuMbabhAra ane dharmavyavahAra tAre calAvavAno che ane te artha-dravya vinA eka muhUrta paNa calAvI na zakAya. artha e zreSTha puruSArtha cha, // 25 // 3 guNI munijanarUpa khetaramAM nAkhela dhanarUpI bIjavaDe vinA prayAse zubha phaLavaDe lacI rahela saddharmarUpa dhAnya taiyAra thAya che. (1)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 zrImahAvIracaritram kiM putta! tae na suyaM jiNANa dinnAu jehiM bhikkhaao| paDhamAu te ya tammivi ke'vi jaNA sivapayaM pattA / / 2 / / keI taiyabhaveNaM suravarasokkhAiM bhuMjiuM dhIrA | saTThANanihittatahaviha'tthasAmatthao siddhA / / 3 / / attheNaM ciya komuimayaMkatullANaNAu trunniio| AbaddhapANisaMpuDamANAe la huM payaTTati / / 4 / / niMdiyakulubbhavovihu sayalakalAvajjiovihu dhaNeNaM / puriso guruvva devovva pucchaNijjo havai loe / / 5 / / kiM putra! tvayA na zrutaM jinebhyaH dattA yaiH bhikssaaH|| prathamataH te ca tasminapi ke'pi janAH zivapadaM prAptAH / / 2 / / ke'pi tRtIyabhavena suravarasaukhyAni bhuktvA dhIrAH / svasthAnanihitatathAvidhA'rthasAmarthyataH siddhAH / / 3 / / arthena eva kaumudImRgAGkatulyAnanAH taruNyaH | AbaddhapANisampuTaM AjJAyAM laghuH pravarttante / / 4 / / ninditakulodbhavo'pi khalu sakalakalAvarjito'pi khalu dhanena / puruSaH guruH iva devaH iva praSTavyaH bhavati loke / / 5 / / he vatsa! zuM te nathI sAMbhaLyuM ke jemaNe jinezvarone prathama bhikSA ApI, temAM keTalAka bhavyAtmAo to te 4 bhavabhaya zivapahane pAyA, (2) keTalAka dhIrajano devatAnAM divya sukho bhogavI zubha sthAne vAparela tathAvidha dhananA sAmarthyathI trIje bhave siddha thayA. (3) artha vaDe kaumudI ane mRgAMka samAna mukhavALI strIo satvara aMjali joDIne AdhIna rahe che. (4) niMdanIya kuLamAM utpanna thayA chatAM ane badhI kaLAthI varjita chatAM dhanavaDe puruSa, guru ane devatAnI jema lobha salAha deva sAya bane cha. (5)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 663 paJcamaH prastAvaH je sUrA samarasire je mANeNaM giriNdsaaricchaa| je bhavvakavvabaMdheNa jaMti kittiM paraM bhuvaNe / / 6 / / je rUvamaraTTeNaM mayaraddhayamavi hasaMti kira purisaa| atthaDDANa jaNANaM tevi hu sevaM pavajjaMti / / 7 / / jummaM / acchau dUre anno niyagihiNI'vihu na jeNa dhaNahINaM / Ayarai naraM puttaya! sayalo'vihu lajjae teNa / / 8 / / cirasaMthuyAvi cira(saha)kIliyAvi niccaM kaovayArAvi / gohaccakAragaMpiva mittAvi muyaMti dhaNarahiyaM / / 9 / / ye zUrAH samarazirasi, ye mAnena girIndrasadRkSAH / ye bhavyakAvyabandhena yAnti kIrti parAM bhuvane / / 6 / / ye rUpotkarSeNa makaradhvajamapi hasanti kila puruSAH / arthA''DhyAnAM janAnAM te'pi khalu sevAM prapadyante / / 7 / / yugmam / AstAM dUre anyaH nijagRhiNI api khalu na yena dhanahInam / Adriyate naraM putra! sakalo'pi khalu lajate tena / / 8 / / cirasaMstutAni api cira(saha)krIDitAni api nityaM kRtopakArANi api| gohatyAkAramiva mitrANi api muJcanti dhanarahitama / / 9 / / temaja je zUravIro samarAMgaNamAM tatpara hoya che, mAnavaDe jeo merU sarakhA, bhavya kAvya-baMdhathI jeo athi 52bha yaza pAme che (7) rUpamaMdathI jeo kAmadevane hasI kahADe che tevA puruSo paNa dhanavaMta janonI sevA svIkAre che. (7) he putra! anya to dUra raho paraMtu potAnI gRhiNI paNa dhanahIna dhaNIno Adara karatI nathI, ke jethI sakalasuvaan 59 // zaramAya che. (8) cirakAla jemane vakhANyA chatAM sAthe lAMbo vakhata ramyA chatAM, tathA sadA upakAra karyA chatAM mitro paNa gauhatyA karanAranI jema dhana rahita janane tajI de che. (9) putra! qdhAre zuM huM ?
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 zrImahAvIracaritrama kiM bahuNA daDhadAliddadUmi(sa)yaM mANusaM vinnaasNto|| savvaMkaso kayaMtovi putta! Alassamuvvahai / / 10 / / iya savvaguNAhANaM sadhaNattaM tadiyaraM ca dogaccaM / niyabuddhIe nAuM puttaya! uciyaM samAyarasu / / 11 / / jai vavasAyaM vaMchasi kAuM daviNajjaNatthamiha bhdd!| tA eso patthAvo jAva'jjavi atthi kiMpi dhaNaM / / 12 / / savva-viNAse jAe aggiMpi samappihI na te ko'vi| kiM puNa vavahArakae bhaMDollaM jIvigAjoggaM? ||13 / / evaM nisuNiUNa bhaNiyaM dhaNadeveNa-'tAya! jai evaM tA kiM tumae uvehio'hamettiyaM kiM bahunA dRDhadAridryadUtaM (duHkhitam) mAnuSaM vinAzayan / sarvaMkarSaH kRtAntaH api putra! Alasyamudvahati / / 10 / / iti sarvaguNA''dhAnaM sadhanatvaM taditaraM ca daurgatyam / nijabuddhyA jJAtvA putra! ucitaM samAcara / / 11 / / yadi vyavasAyaM vAJchasi kartuM dravyArjanArthamiha bhadra! tataH eSaH prastAvaH yAvadadyApi asti kimapi dhanam / / 12 / / sarvavinAze jAte agnimapi samarpayiSyati na tubhyaM ko'pi| kiM punaH vyavahArakRte rAziH jIvikA yogyA / / 13 / / evaM nizrutya bhaNitaM dhanadevena 'tAta! yadyevaM tataH kiM tvayA upekSito'ham etAvantaM kAlam?, kiM bhAre dAridrathI dIna banela manuSyano vinAza karatAM sarva zaktimAna kRtAMtane paNa Alasya thAya che. (10) e pramANe sarva guNanA AdhAna-AdhArarUpa sadhanatva ane anya nirdhanatvane svabuddhithI jANI yogya lAge tema kara. (11) he bhadra! jo dravyopArjana karavA vyavasAya karavo hoya, to adyApi hajI avasara che, kAraNa ke kaMika dhana 48. che. (12) jo te sarva vinaSTa thai jaze, to tene koi (rasoI karavA) agni paNa Apaze nahI, eTale vyavahAra calAvavA AjIvikAyogya bhaMDoLanI to vAta ja zI karavI?' (13) ema sAMbhaLatAM dhanadeva bolyo ke- he tAta! jo ema che, to tame ATalo vakhata mArI upekSA kema karI? zuM
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 665 paJcamaH prastAvaH kAlaM? kiM mae avagaNiyaM kayAi tumha vayaNaM ? daMsiyA aNuciyA paDivattI ? suruTThatADaNeNavi pAsioM virUvo muharAgo ? jaM viNassamANe'vi gharasAre Na sikkhavio'mhi | ahavA alaM puvvagayavaiyarasoyaNeNa, pasIyaha me, deha AesaM duTThamahilaMva Akarisemi dUragayaMpi lacchiM, naMdaha tubbhe bahuM kAlaM, kettimettameyaM ti / seTThiNA bhaNiyaM putta! kiM na muNemi tuha klaakosllN?| na jANAmi sAbhAviyaM bhuyabalaM ?, na lakkhemi aMgIkayabharadhuradhavalattaNaM?, na bujjhAmi mahidvaM cittAvadvaMbhaM ?, aocciya mae ettiyadiNAiM na kiMpi bhaNio'si, . visamadasAvaDiyassavi putta ! kimasajjhaM tuha parakkamassa ?, tA iyANipi kuNasu samujjamaM, pUresu paNaijaNamaNorahe dalesu dujjaNaduTThaciMtiyaM, abbhuddharesu vihaliyaM jaNaM payaDesu mayaMkanimmalaM niyakulaM'ti / dhaNadeveNa bhaNiyaM - 'tAya! kiM puNaruttavayaNavitthareNaM ?, paguNIkaresu sapaDi satthaM savva(magga) saMvAhagaM ca / iya bhaNie seTThiNA nAUNa se nicchayaM vAharAviyA mayA avagaNitaM kadAcit tava vacanam ?, darzitA anucitA pratipattiH ? suruSTatADanenA'pi dRSTaH virUpaH mukharAgaH? yad vinazyamAne'pi gRhasAre na zikSApito'ham / athavA alaM pUrvagatavyatikarazocanena, prasIda mama, dehi Adezam, duSTamahilAmiva AkRSAmi dUragatAmapi lakSmIm, nandasva yUyaM bahu kAlam, kiyanmAtrametat?' iti| zreSThinA bhaNitaM 'putra! kiM na jAnAmi tava kalAkauzalyam!, na jAnAmi svAbhAvikaM bhujabalam ?, na lakSayAmi aGgIkRtabharadhuradhavalatvam ?, na budhye mahiSThaM cittA'vaSTambham / ataH eva mayA etAvandinAni na kimapi bhaNitaH asi, viSamadazApatitasyA'pi putra! kimasAdhyaM tava parAkramasya ? / tasmAd idAnImapi kuru samudyamam, pUraya praNayijanamanorathAn, dalaya durjanaduSTacintitam, abhyuddhara vighaTitaM janam, prakaTaya mRgAGkanirmalaM nijakulam' iti / dhanadevena bhaNitaM 'tAta! kiM punarukta-vacanavistAreNa ?, praguNIkuru sapadi meM kadI tamArA vacananI avagaNanA karI che? anucita rItabhAta kadI batAvI che? roSa lAvI tADana karatAM paNa tame koivAra mArA mukha para krodhano aMza joyo che? ke gharanuM sarvasva vinaSTa thai jatAM paNa tame mane zikhAmaNa na ApI. athavA to gayelI vAtano zoka karavAthI paNa zuM? have tame mArA para prasAda lAvI Adeza Apo ke duSTa mahilAnI jema dUra cAlI gaela lakSmIne paNa kheMcI lAvuM, eTale tame lAMbo vakhata AnaMdamAM mhAlo. A te zuM mAtra che?' tyAre zreSThIe kahyuM ke-'he putra! huM kyAM tAruM kaLA-kauzala jANato nathI? svAbhAvika bhujabaLanI mane kyAM khabara nathI? aMgIkAra karela kArya-bhAramAM tArA utsAhathI kyAM huM ajANyo chuM? tAro mahAna manobaLa paNa jANuM chuM, ane eTalA mATe ja ATalA divasa meM tane kAMi kahyuM nahi. he vatsa! viSama dazAmAM paDyA chatAM tArA parAkramane zuM asAdhya che? mATe have udyama barAbara calAva ane praNayI jananA manoratha pUrNa ka2. durjananA duSTa vicArane daLI nAkha, dIna janono uddhAra kara ane caMdra samAna nirmaLa svakuLane khyAtimAM lAva.' dhanadeva bolyo-'he tAta! punarUkta vacanano vistAra karavAthI zuM? tame satvara sAthe ane mArganAM sarva sAdhana taiyAra karAvo.' ema kahetA teno nizcaya jANIne zreSThIe potAnA puruSone bolAvI kahyuM ke-'are! tame zaMbalAdi sahita
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 666 zrImahAvIracaritrama niyapurisA, bhaNiyA ya-'are! kareha saMbalagAisameyaM samaggaM maggasaMvAhagaM, saMjatteha vivihamahAmollabhaMDapaDipuNNaM sagaDasamUha, uvaNeha baliTuM laTThakhaMdhagoNagaNaM, pavvatteha kammakarajaNaM, vAharaha paharaNatthaM gohasatyaM ti| 'jaM sAmI ANavei'tti paDisuNiUNa gayA purisaa| akAlavilaMbaM samAyariyaM savvaM, niveiyaM ca setttthinno| so ya dhaNadevo NhAo, kayavilevaNo, kesabaddhasiyakusumo, parihiyapaMDuravattho, paNayadevagurucaraNo, ApucchiyajaNaNijaNagasayaNavaggo, gaNima-dharima-meya-pAricchejjapaDipunnapaMcasayasagaDIsatthasameo sumuhutte paTThio duurdesNtrN| tAhe pecchaMto apuvvApuvvasaMnivese, kiNaMto annonnabhaMDAiM, ApucchaMto desaMtarasamAyAraM, viNNAsaMto vicittabhAsAvisese, deMto dINa-dutthiyANa dANaM aigao dIhamaddhANaM / kameNa raNajjhaNiravasahakaMThapalaMbantaghaMTiyArAvaniruddhAvarasaddavAvAro, aNegasahAi sArthaM sarvamArgasaMvAhakaM ca / iti bhaNite zreSThinA vijJAya tasya nizcayaM vyAhAritAH nijapuruSAH bhaNitAzca 'are! kuruta zaMbalAdisametaM samagraM mArgasaMvAhakam, praguNIkuruta vividhamahAmUlyabhANDaparipUrNaM zakaTasamUham, upanayata baliSThaM manoharasambandhagogaNam, pravartayadhvaM karmakarajanam, vyAharata praharaNasthaM subhaTasArtham' iti / 'yat svAmI AjJApayati' iti pratizrutya gatAH purussaaH| akAlavilambaM samAcaritaM sarvam, niveditaM ca shresstthinm| saH ca dhanadevaH snAtaH, kRtavilepanaH, kezabaddhazvetakusumaH, parihitazvetavastraH, praNatadevagurucaraNaH, ApRSTajananI-janaka-svajanavargaH, gaNima-dharima-meya-paricchedyapratipUrNapaJcazata-zakaTIsArthasametaH sumuhUrte prasthitaH dUradezAntaram / tadA prekSamANaH apUrvA'pUrvasannivezAn, krINan anyonyabhANDAni, ApRcchan dezAntarasamAcAram, vijAnan vicitrabhASAvizeSAn, dadan dIna-duHsthitebhyaH dAnaM atigataH dIrghamadhvAnam / mArganI badhI sAmagrI sajja karo. mahAkiMmatI vividha kariyANA bharIne zakaTa-samUha taiyAra rAkho, majabUta skaMdhavALA baliSTa baLado lAvo, kiMkara janone kAme lagADo, Ayudho sahita subhaTone bolAvo." eTale "jevI svAmInI AjJA' ema Adeza svIkArIne te puruSo cAlyA ane vilaMba vinA te badhuM temaNe taiyAra karAvyuM tathA zreSThIne nivedana karyuM. pachI dhanadeve snAna-vilepana AcarI, kezakalApamAM zveta puSpo bAMdhI, dhavala vastra paherI, deva-gurune namaskAra karI, mAtapitA tathA svajana-varganI anujJA lai, gaNima dharima, parimeya ane paricchedya e cAra prakAranA kariyANAthI pUrNa pAMcaso gADAnA sArtha sahita teNe zubha muhUrte dUra deza pratye prayANa karyuM. tyAM mArgamAM apUrva apUrva saMniveza-gAmaDAM jotAM, anya anya kariyANA kharIdatAM ane vecatAM, dezAMtaranA samAcAra pUchatAM, vicitra bhASAone jANatAM ane dIna ke duHsthitane dAna ApatA te bahu ja lAMbe paMthe nIkaLI gayo. ema anukrame vRSabhonA kaMThe laTakatI ane raNajhaNATa karatI ghaMTaDIonA avAjathI Itara zabda-vyavahAra 1. gaNIne vecAya tevI vastu. 2. jokhIne vecavA lAyaka. 3. mApIne vecavA lAyaka 4. pariccheda-nirNaya karIne vecavA lAyaka vastu.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 667 jaNapayaTTiyagaMtiyAgaNo pahutto vddhmaannggaamsmiivN| tassa ya antarAvi samaninnannayagaMbhIrakhaDDavisamappavesA AnAbhimettasuhumavelugApaDahatthavisAlapuliNA mahallacikhallANuviddhatucchasalilA vegavaI nAma naI / tahiM ca paviTThAo sgddiio| tAo puNa ubhayapAsAvalaMbiNA jaNeNa susamaNeNeva dhariyapavaNeNa (dhariyavayaNeNa) sArahiNA nigiNhateNa vasahanivahaM koddAlAiNA paguNijjaMteNa cakkamaggeNa kahakahavi kaTeNa pAviyAo addhmggN| aha visamattaNao nadIe, dUrapahakhINasAmatthattaNao vasabhANaM, aibhAriyattaNao sagaDINaM bADhamAyAsiyA sArahiNo avigaNiyakasakhaM(baM)dhAighAyA nivaDiyA mahIyale balIvaddA / bADhamuvviggo dhaNadevo, vAulIhUo priynno| tattha ya satthe ego vasabho sayalagomaMDalappahANo sappuriso iva lIlAe cciya samuddhariyamahAbhAro visamappaesanitthAraNasamattho ya atthi| krameNa raNaraNAyamAnavRSabhakaNThapralambamAna-ghaNTikA''rAvaniruddhA'parazabdavyApAraH, anekasahAyijanapravartitagantrikAgaNaH prabhUtaH (=prAptaH) varddhamAnagrAmasamIpam / tasya ca antarA'pi samanimnonnatagambhIrakhAtaviSamapravezA AnAbhimAtrasUkSmavAlukApaTagrastavizAlapulinA mahAkardamA'nuviddhatucchasalilA vegavatI nAmikA ndii| tatra ca praviSTAH shkttyH| tAH punaH ubhayapAhA''valambinA janena suzramaNeneva dhRtapavanena (dhRtavacanena) sArathinA nigRhNatA vRSabhanivahaM kuddAlAdinA praguNyamAnena (=praguNIkRtena) cakramArgeNa kathaMkathamapi kaSTena prAptAH ardhamArgam / atha viSamatvAd nadyAH, dUrapathakSINasAmarthyatvAd vRSabhANAM, atibhAritatvAt zakaTInAm bADhaM AyAsitAH sArathayaH, avigaNitakazAskhandhAdi(bandhAdi)ghAtAH nipatitAH mahItale balIvardAH / bADhamudvignaH dhanadevaH, vyAkUlIbhUtaH parijanaH / tatra ca sArthe ekaH vRSabhaH sakalagomaNDalapradhAnaH satpuruSaH iva lIlayA eva samuddhRtamahAbhAraH viSamapradezanistAraNasamarthaH ca asti / saH ca tathAvidhaviSamanipatitena nirodha pAmatAM ane aneka svAyaka janoe gADIo calAvatAM te vardhamAnaka gAmanI samIpe pahoMcyo. tyAM vacamAM sama, nIyA, GAL, Sist ne sIdhe praveza 42vo viSama hovathA nAmi sudhA (=3 eMTa) sUkSma veNuthI bhare. ane uMcA DhagavALA vizALa kAMThA tathA pANI alpa chatAM bhAre kAdavathI pUrNa evI vegavatI nAme nadI AvI. temAM gADIo cAlI ane temanI baMne bAju pavanarodhI suzramaNanI jema vRSabhone mukhamAM pakaDIne calAvatA tathA kodALI pramukhavaDe paiDAMne haDaselI mahAkaSTa AgaLa dhakelatAM bahu mahenate te gADIone sArathi lokoe ardhamArge pahoMcADI, eTale AgaLa nadI bahu viSama hovAthI, dUra pathathI AvatAM baLado thAkI javAthI tathA gADIo atibhArathI bharela hovAthI sArathIo thAkI gayA, cAbukanA ghAtane na gaNakAratA vRSabho jamIna para paDyA, dhanadeva bhAre kheda pAmyo ane parijano badhA AkuLa-vyAkuLa thavA lAgyA. have te sArthamAM eka vRSabha ke je badhA vRSabhomAM mukhyatve sapuruSanI jema lIlAmAtrathI mahAbhArane upADanAra tathA viSama pradezathakI pAra utAravAne samartha hato eTale tene tathA prakAranI viSama avasthAmAM AvI paDela dhanadeve yAda karyo ane puSpanA pUjanapUrvaka satkArIne tene gADImAM jotaryo, ke tatkALa kaMipaNa skUlanA pAmyA vinA niSkapaTa sAmarthyathI te bhArathI bharela gADIne lIlAmAtrathI
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668 zrImahAvIracaritrama so ya tahAvihavisamanivaDieNa sumario dhaNadeveNa pa(pu?)pphukkArapuvvayaM ca sakkAriUNa jottio so sgddiie| takkhaNaM akheveNa ya gao so nikkavaDasAmattheNa gahiUNa lIlAe bhAriyaMpi taM naIe parakUlaM / jahA sA egA, evaM paMcasayANivi sagaDINaM nivvAhiyANi teNa visamappaesAutti / aviya egatto so vasaho annatto sylgonnsNghaao| uttArai sagaDIo sabbhAvassatthi kimasajhaM! / / 1 / / aiduddharabharaparikaDDhaNeNa tuTuM taDatti se hiyayaM / vayaNuggIriyaruhiro dhasatti dharaNIyale paDio / / 2 / / taM ca tArisamavatthaMtaraM pattamavaloiUNa dhaNadevo parimukkasesakAyavvo soyabharamuvvahaMto vAharAvei vijje, kAravei cigicchaM, sayameva samIvaDhio baMdhavaM va mittaM va paDijAgarei / smRtaH dhanadevena puSpotkarapUrvakaM ca satkArya yojitaH saH zakaTyAm / tatkSaNam akSepeNa ca gataH saH niSkapaTasAmarthyena gRhItvA lIlayA bhAritAmapi tAM nadyAH parakUlam / yathA sA ekA evaM paJcazatAni api zakaTInAM nirvAhitAni tena viSamapradezAt / api ca - ekataH saH vRSabhaH anyataH sakalagosaGghAtaH / uttArayati zakaTyaH sadbhAvasyA'sti kim asAdhyam? ||1|| atidurdharabharaparikarSaNena truTitaM taDiti tasya hRdayam / vadanodgIritarudhiraH dhas iti pRthivItale patitaH / / 2 / / taM ca tAdRzamavasthAntaraM prAptamavalokya dhanadevaH parimuktazeSakartavyaH zokabharamudvahan vyAhArayati vaidyAn, kArayati cikitsAm, svayameva samIpasthitaH bAndhavamiva, mitramiva prtijaagrti| anyadivase ca kheMcIne nadInA para kAMThe pahoMcyo. ema teNe pAMcaso gADIo viSama pradezamAMthI utArI pAra karI kAraNa ke eka tarapha te vRSabha ane bIjI bAju badhAM baLado thayA eTale gADIo badhI pAra utarI. sadbhAvane zuM asAdhya 85 A? (1) paraMtu atidudhara bhAra kheMcavAthI te baLadanuM hRdaya taDataDATa karatuM tUTI paDyuM tathA mukhamAMthI rudhira vamato te 145 yane 525 // 52 5. yo. (2) ema tene tevI viSama dazAne pAmela joi bIjA badhAM kAma tajI, bhAre zoka karatA dhanadeve vaidyone bolAvyA, tenI cikitsA karAvI ane pote pAse rahetAM eka baMdhu ane mitranI jema jAgavA lAgyo. evAmAM eka divase tene
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 669 annadivase ya bhaNio so pariyareNa jahA-'satthavAha! kimegagoNanimittaM uvehijjaMti niyakajjAiM?, kiM na muNaha tubbhe sIyaMti vaNiyaputtA?, viNassaMti kiyANagAiM? volaMti bahave vAsarA, samIvamaNusarai vAsArattotti / dhaNadeveNa bhaNiyaM-'evameyaM, kiM tu na sakkemi eyaM varAgaM paramamittaM va sabbhAvasAraM mottuM / ' pariyareNa bhaNiyaM-'tubbhe jANaha jametthociyaMti / tao tapparihArakAyaramaNeNavi dhaNadeveNa saddAviyA vaddhamANagagAmappahANA purisA, suhAsaNatthA taMbolAidANeNa sammANiUNa sappaNayaM vasahassa samakkhaM bhaNiyaM jahA-'eso mama pavaravasabho erisadudrutthAmamavatthaMtaraM patto / tA tumhehiM eyassa imiNA rUvagasaeNa osahacaraNAiciMtAe saMmaM vaTTiyavvaM / eso tumha nAsago iva samappio mae, na savvahA annahA kAyavvaM ti nirUviUNa so mayahattarajaNe moyAviUNa vasahassa purao bahuM cAriM pANiyaM ca, sasiNehaM bhaNitaH saH parijanena yathA 'sArthavAha! kim ekagonimittamupekSase nijakAryANi?, kiM na jAnAsi tvaM sIdanti vaNikputrAH?, vinazyanti krayANakAni?, vyatikramante bahavaH vAsarAH?, samIpamanusarati varSArAtra?' iti| dhanadevena bhaNitaM 'evameva, kintu na zaknomi etaM varAkaM paramamitramiva sadbhAvasAraM moktum / ' parijanena bhaNitaM 'tvaM jAnIhi yadatrocitam' iti / tataH tatparihArakAyaramanasA'pi dhanadevena zabdApitAH vardhamAnakagrAmapradhAnAH puruSAH, sukhAsanasthAH tAmbUlAdidAnena sammAnya sapraNayaM vRSabhasya samakSaM bhaNitaM yathA-eSaH mama pravaravRSabhaH etAdRzaduHsthAmAm avasthAntarAM prAptaH / tasmAd yuSmAbhiH asya anena rUpyakazatena auSadha-cAraNAdicintAyAM samyag vrtitvym| eSaH tubhyaM nyAsaH iva samarpitaH mayA, na sarvathA anyathA kartavyam' iti nirUpya saH mahattarajaneSu mocayitvA vRSabhasya purataH bahvIM cArI jalaM ca, sasnehena kSamitvA parijane kahyuM ke-"he sArthavAha! eka baLadanI khAtara anya kAryonI zA mATe upekSA karo che? zuM tuM jANato nathI ke vaNika putro sIdAya che kariyANAMno nAza thAya che, ghaNA divaso nakAmAM jAya che? ane have to varSAkAla paNa bahu najIka che. dhanadeva bolyo-"tame kaho cho te barAbara che, paraMtu parama mitranI jema sadUbhAvazALI A bicArAne huM mUkI zakato nathI. tyAre parijane kahyuM ke "ahIM zuM ucita che, te tame jANo' pachI te vRSabhano parihAra karavAmAM kAyara chatAM dhanadeve vardhamAnaka gAmanA pradhAna puruSone bolAvyA. temane zubha Asana para besArI, tAMbUlAdikathI satkAra karI, premapUrvaka vRSabha samakSa temane jaNAvyuM ke A mAro pravara vRSabha AvI duSTa avasthAne pAmyo che, to tame A so rUpiyAthI enA auSadha ane cArA-pANInI barAbara kALajI rAkhajo. A mArI eka thApaNanI jema huM tamane soMpu chuM mATe kaMi paNa viparIta na karazo." ema gAmanA mukhIjanone bhaLAvI vRSabhanI AgaLa snehapUrvaka bahu cAro-pANI mUkAvI, premathI tene khamAvIne dhanadeva sArthavAha potAnA abhISTa sthAne gayo. tyAM gADha vedanAthI vyAkula banI jeTha mAsanA sUrya tApathI saMtapta thatAM grISmanI uSNatAthI tapela mahItala para dehe dAjhatAM ane viSama-virasa zabda karatAM te divaso gALavA lAgyo. vaLI pelA tRNAdika hatAM te bIjAM jAnavaro khAi gayA eTale cArA-pANI vinA tathA gADha vyAdhithI pIDA pAmatA atyaMta dInatAthI cotarapha avalokana karatAM
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670 zrImahAvIracaritram khAmiUNa ya taM jahAbhimayaM gao dhnndevstthvaaho| so ya vasabho gADhaveyaNAbhibhUo jeTTamAsadiNayaraniharakarolikarAliotti gimhuNhatattamahiyalaDajjhamANadeho virasamArasaMto diNaM gmei| taMpi se tiNAiyaM avaragorUvehiM bhakkhijjai / so'vi cArivArirahiyattaNeNa gADhavAhipIDiyattaNeNa ya sadINaM disAo avaloemANo taNasalilahatthe taM paesaM volaMte jaNe daTTaNa ciMtei-'nUNaM mama nimittaM ee immuvaahrNtitti| logo'vi taM aikkamittA niyaniyakajjesu pytttti| evaM ca so vasabho paidiNaM tahAdasaNavihaliyAso, cammaThThipaMjarAvaseso evaM so parikappei-'aho mahApAviThTho, vajjagaMThiniTTharamANaso, nigghiNo, caMDAlaviseso, asaccasaMdho, kalikAlakalilakalusio esa gAmajaNo, jeNa mama evaM duhiyassa acchau dUre karuNAe taNNapUlagAidANaM jaM taiyA dhaNadevasatthavAheNa mama samakkhaM javasAi jIvaNamappiyaM taMpi gasiUNa tthiotti| evaM ca paidiNaM paosamuvvahaMto akAmataNhAe, akAmachuhAe, akAmativvaveyaNAe AulIkayasarIro mahAnagaradAhamajjhapaDio iva dehadAhAbhibhUo mariUNa ca taM yathAbhimataM gataH dhanadevasArthavAhaH / saH ca vRSabhaH gADhavedanA'bhibhUtaH jyeSThamAsadinakaraniSThurakarAli(sUrya)karAlitaH grISmoSNataptamahItaladahyamAnadehaH virasamA''rasan dinaM gamayati / tadapi tasya tRNAdikaM aparagorUpaiH bhkssyte| so'pi cArI-vArirahitatvena gADhavyAdhipIDitatvena ca sadInaM dizaH avalokayan tRNasalilahastAn taM pradezaM vyatikrAmatAn janAn dRSTvA cintayati 'nUnaM mama nimittam ete idamupA''haranti iti| loko'pi tamatikramya nija-nijakAryeSu pravartate / evaM ca saH vRSabhaH pratidinaM tathAdarzanaviphalitA''zaH, carmA'sthipaJjarA'vazeSaH evaM saH parikalpayati 'aho! mahApApiSThaH, vajragranthiniSThuramAnasaH, nighRNaH, caNDAlavizeSaH, asatyasandhaH, kalikAlakalilakaluSitaH eSaH grAmajanaH, yena mama evaM duHkhitasya AstAM dUraM karuNayA tRNapUlAdidAnaM, yad tadA dhanadevasArthavAhena mama samakSaM yavasAdi jIvanam arpitaM tamapi grasitvA sthitaH' iti / evaM ca pratidinaM pradoSamudvahan akAmatRSayA, akAmakSudhA, akAmatIvravedanayA AkulIkRtazarIraH, mahAnagaradAhamadhyapatitaH iva dehadAhA'bhibhUtaH mRtvA tasmineva grAme agrodyAne zUlapANinAmaka: tRNa-pANI hAthamAM lai, tyAMthI nIkaLatA lokone jotAM te citavato ke kharekhara! A loko mArA nimitte tRNAdi lAve che. evAmAM loko tene mUkIne potapotAnA kAryomAM pravartatA. ema pratidina tevuM jotAM te vRSabha chevaTe nirAza thato. vakhata jatAM te carma ane asthi-hADakAMnA paMjararUpa banatAM vicAravA lAgyo ke-"aho! A grAmya jano mahApApiSTa, vajanI gAMTha jevA niSphara manavALA, dayAhIna, caMDAla jevA, potAnI pratijJAthI bhraSTa ane kalikAlarUpa kAdavathI kaluSita lAge che ke Ama duHkha pAmatA mane karUNAthI tRNAdi ApavAnuM to dUra raho, paraMtu te vakhate dhanadeva sArthavAha mArI samakSa cArA-pANI mATe je ApyuM hatuM, te pacAvI beThA e pramANe pratidina dveSa dharatAM akAma tRSNA, akAma sudhA, tIvra vedanAthI zarIra bhAre vyAkuLa thatAM, mahAnagaranA dAhamAM jANe paDyo hoya
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 671 taMmi ceva gAme aggujjANe sUlapANinAmo vANamaMtaro samuppanno / tahiM ca uvavaNNo samANo tahAvihaM devariddhiM pecchiUNa vimarisiumAraddho- 'aho mae puvvabhave kiM dANaM dinnaM ?, kiM vA tavaM taviyaM ?, kassa vA uvayAre ThiyaM ?, ko vA dhammo sammamArAhio ?, kattha vA sutitthe sarIraccAo kaotti ?', ii vimaMsiUNa pautto ohI, divaM ca taM tahAvigarAlarUvaM balIvaddasarIraM / tAhe samucchalio se mahAkovAnalo, viyaMbhio aviveo, samullasio akajjakaraNapariNAmo / tayaNaMtaraM pecchaMtu durAyArA niyapAvapAyavassa phalaMti vibhAviteNaM teNa viuvviyA sayalagAmavAsijaNANa mArI / tappabhAveNa ya aNavarayaM mariumAradvA uttimamajjhimajahannA bahave jaNA, jAyaMti ya paidiNaM akkaMdiyaravA / kahaM ciya ? - hA nAha! pANavallaha! kattha gao majjha desu ullAvaM / hA hA kayaMta ! nikkiva ! kaha sahasA vavasio evaM ? / / 1 / / vAnavyantaraH smutpnnH| tatra ca upapannaH san tathAvidhAM devarddhi prekSya vimarSituM ArabdhavAn 'aho! mayA pUrvabhave kiM dAnaM dattam?, kiM vA tapaH taptam ?, kasya vA upakAre sthitavAn ?, kaH vA dharmaH samyagA''rAddhaH, kutra vA sutIrthe zarIratyAgaH kRtaH ?' iti vimarzya prayuktaH avadhiH, dRSTaM ca tat tathAvikarAlarUpaM balIvardazarIram / tadAsamucchalitaH tasya mahAkopAnalaH, vijRmbhitaH avivekaH, samullasitaH akAryakaraNapariNAmaH / tadanantaraM prekSantAm durAcArAH nijapApapAdapasya phalamiti vibhAvayatA tena vikurvitA sakalagrAmavAsijaneSu mArI / tatprabhAveNa ca anavarataM martumArabdhAH uttama -madhyama- jaghanyAH bahavaH janAH, jAyante ca pratidinam AkrandaravAH / kathameva ? hA nAtha! prANavallabha! kutra gataH mama dehi ullApam / hA hA kRtAnta ! niSkRpa! kathaM sahasA vyavasitavAn evam / / 1 / / tema deha-dAhathI atisaMtapta thai maraNa pAmI te ja gAmanI pAsenA udyAnamAM zUlapANi nAme vANavyaMtara thayo ane tyAM utpanna thatA tevA prakAranI deva-Rddhi joine te vicAravA lAgyo ke-'aho! pUrva bhave meM zuM dAna ApyuM haze? zuM tapa AcaryuM haze? kono upakAra karyo haze? athavA kayo dharma barAbara ArAdhyo haze? ke kyAM sutIrthamAM dehatyAga karyo haze?' - ema ciMtavatAM avadhi jJAnanAM upayoge te atyaMta vikarALa vRSabhanuM zarIra tenA jovAmAM AvyuM. eTale mahAkopAnaLa uchaLyo, aviveka udaya pAmyo ane akArya karavAno irAdo tene utpanna thayo. tarataja teNe dhAryuM ke-'A durAcAro potAnA pAparUpa vRkSanuM phaLa bhale juve' ema ciMtavI, badhA grAmyajanomAM teNe marakI vikurtI, tenA prabhAve niraMtara uttama madhyama ane kaniSTha-evA ghaNA loko maravA lAgyA ane pratidina AkraMda-zabdo A pramANe thavA lAgyA. 'hA! nAtha! prAeAvassala ! tabhe jyAM gayA ? bhane 4vAja to AAyo ! hA! hA! nirdaya kRtAMta! teM khehama khA ubha yu ? (1)
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 672 zrImahAvIracaritram hA vaccha! kimucchaMge'vi taM gao aigao si paMcattaM / mama maMdabhAiNIe aho kileso muhA jAo / / 2 / / hA jaNaNi! tahA kaLeNa pAliuM maM nilakkhaNamiyANiM / kaha niravarAhaecciya na desi taM majjha paDivayaNaM? / / 3 / / hA bhAya! baMdhuvacchala! hA hA taM bhaiNi! nikkavaDapemme / ekkapae cciya caliyAiM kIsa muttUNa maM duhiyaM? ||4|| hA vacche! bahudaviNavvaeNa pariNAviyA payatteNa | tahavihu imaM avatthaM saMpattA hA hayAso'mhi / / 5 / / hA jkkh-bNbh-hri-suur-buddh-jinn-khNd-ruddpmuhsuraa| taha pUiyAvi saMpai kimuvekkhaha to kuNaha rakkhaM / / 6 / / hA vatsa! kimutsaGge'pi tvaM gataH atigataH asi paJcatvam / mama mandabhAginyAH aho! klezaH mudhA jAtaH / / 2 / / hA janani! tathA kaSTena pAlayitvA mAM nirlakSaNAmidAnIm / kathaM niraparAdhAmeva na dadAsi tvaM mAm prativacanam / / 3 / / he bhrAtaH, bandhuvatsala! hA hA tvaM bhagini! nisskpttpremaaH| ekapade eva calitAH kathaM muktvA mAM duHkhitAm / / 4 / / hA vatse! bahudravyavyayena pariNAyitA prayatnena / tathA'pi khalu imAmavasthAM samprAptA hA! hatAzo'ham / / 5 / / hA yakSa-brahma-hari-sUrya-jina-skanda-rudrapramukhAH suraaH| tadA pUjitAH api kimupekSadhvam tataH kuruta rakSAm ||6|| S! vatsa! 6tsaMgamA 44 tuM bh25|| bha pAbhyo? mahA! maMhamA bhane vRthA 57 5.yo. (2) hA! jananI! teM mahAkaSTa nirlakSaNa chatAM mAruM pAlana karyuM ane atyAre kaMi paNa aparAdha na hovA chatAM bhane u4. modI nathI? (3) hA! baMdhuvatsala bhrAtA! bhaginI! tame sAcA premI chatAM dukhita evA mane tajIne ekI sAthe kema cAlyA gayA? (4) hA! vatsa! bahu dravya kharacIne tane mahAmahenate paraNAvI; chatAM AvI avasthA pAmI. hA! mArI AzA vRthA 28, (5) ! 56, brahmA, ri, sUrya, yuddha, ni, 6, 3dra prabhupa vo! tamane pUchayA chatai satyAre ubha sabhArI upekSA 42 cho? bhATe 26 // 42. (7)
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 673 paJcamaH prastAvaH iya aNavarayaM tiya-caccaresu loyassa roymaannss| parimukkAvarakajjassa jaMti dukkheNa divasAiM / / 7 / / evaM ca jugaMtasamaevva rogehi ya, chiddapavesehi ya, piyajaNavirahadukkhehi ya, hiyayasaMghaTTehi ya maramANaMmi aNegaloge sunnIbhavaMtesu pavaramaMdiresu, vucchijjamANesu ya aigaruyakulesu, maDayakoDisaMkulAsu gAmaratthAsu bhayabhIo avaseso jaNo jIviyarakkhaNa-nimittaM lihAvei rakkhAvalayaM, pANipallavesu baMdhei divvosahIo, kuNai mahAgahapUyaM, samAyarai piyarapiMDappayANaM, parAvattei vivihamaMte, samIvaThiyaM, dharai divyamaNigaNaM, payaTTAvei homavihiM, Apucchai jANayajoisie, samAraMbhai gihadevayANaM NhavaNabalipUyAmahUsavaM / annapi jaM koi samAisai taM savvaM tahaTThiyaM nivvttei| tahavi oiNNamahAjarovva, paDhamachuhAbhibhUyapaMcANaNovva, nikAiyakammanivahovva na maNAgaMpi so sUlapANivaMtaro uvasamaM gacchaitti / aha gAmajaNo iti anavarataM trika-catvareSu lokasya rudtH| parimuktA'parakAryasya yAnti duHkhena divasAni / / 7 / / evaM ca yugAntasamaye iva rogaiH ca, chidrapravezaiH ca, priyajanavirahaduHkhaiH ca, hRdayasaMghaTTaiH ca mriyamANe anekaloke, zUnyIbhavatsu pravaramandireSu, vyucchidyamAneSu ca atigurukuleSu, mRtakakoTisakulAsu grAmarathyAsu bhayabhItaH avazeSajanaH jIvitarakSaNanimittaM lekhayati rakSAvalayam, pANipallaveSu badhnAti divyauSadhayaH, karoti mahAgrahapUjAm, samAcarati pitRpiNDapradAnam, parAvartayati vividhamantrAn, samIpasthitaM dhArayati divyamaNigaNam, pravartayati homavidhim, ApRcchati jJAtajyotiSkAn, samArabhate gRhadevatAnAM snapanabalipUjAmahotsavam / anyadapi yad ko'pi samA''dizati tatsarvaM tathAsthitaM nirvartayati / tathApi avatIrNamahAjvaraH iva, prathamakSudhabhibhUtapaJcAnanaH iva, nikAcitakarmanivahaH iva na manAgapi saH zUlapANivyantaraH upazamaM e rIte niraMtara trika, catromAM rudana karatA ane anya kAryane tajI loko duHkhathI divaso gALavA lAgyA. (7) ema pralaya-kALanI jema rogo, doSo, priyavirahanAM duHkho ke hRdaya-saMghaTTavaDe aneka loko maraNa pAmatAM, pravara bhavano zUnya thai jatAM, atimoTAM kuLo viccheda pAmatAM ane gAmanI zerIo ghaNAM maDadAMthI saMkIrNa thatAM zeSa loko bhayabhIta banI potAnA jIvitanI rakSA nimitte rakSA-valaya ALekhAvatA, divya auSadhIo hAthamAM bAMdhatA, mahAgrahonI pUjA karatA, pitRone piMDa-dAna AcaratA vividha maMtro japAvatA, pAse rahela divya maNio bAMdhatA, homa vidhi karAvatA, pravINa jyotiSIone pUchatA, gRhadevatAonA havaNa bali-pUjA pramukhanA mahotsavo zarU karAvatA, temaja anya paNa je kAMi anuSThAna koi batAvatA, te sarve te rIte teo AcaravA lAgyA, to paNa AvelA mahAvara, prathama sudhAthI AkuLa thayela paMcAnana-siMha ke nikAcita karmasaMcayanI jema te zUlapANi yaMtara leza paNa zAMta na thayo. eTale marakI zAMta na thatI joi, gAmanA loko dhana, kanakAdikathI samRddha
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 zrImahAvIracaritrama aNivattagaM daTThaNa mAriM dhaNa-kaNagasamiddhAiM go-mahisi-turagAiparikinnAiM gihAI mottUNa jIviyaTThayAiM niyaniyakuTuMbAiM ghettUNa annannagAmesu go| tatthavi gayaM mahAveriovva uvaddavai so taggAmavAsiloyaM / egayA ya tesiM ciMtA jAyA-'na najjai tattha amhehiM devo vA, dANavo vA, khettavAlo vA, jakkho vA, rakkhaso vA virAhio hojjA, tamhA tahiM ceva gaMtUNa pasAemotti saMpadhAriUNa samAgayA tattheva gAme, uvaThThAviyA bli-kusum-dhuuvaaisaamggii| tayaNaMtaraM NhAyA, paMDuravatthakayauttarAsaMgA, laMbaMtavimukkakesA savvasamudAeNaM tiya-caukkacaccaresu paDisaDiyabhUyagihesu, ruddakhaMdAvasahesu, ujjANesu ya baliM ca kusumapayaraM ca muMcamANA uDDamuhA joDiyakaraMjaliNo evaM jaMpiuM pauttA 'bho aMtarikkhanilayA devaasur-jkkh-rkkh-kiNpurisaa| divvAisayasameyA nisuNaha vinnattiyaM eyaM / / 1 / / gcchti| atha grAmajanaH anivartikAM dRSTvA mArI dhana-kanakasamRddhAni go-mahiSa-turagAdiparikIrNAni gRhANi muktvA jIvitArthaM nija-nija kuTumbakAni gRhItvA anyA'nyagrAmeSu gataH / tatrA'pi gataM mahAvairikaH iva upadravati saH tadgrAmavAsilokam / ekadA ca teSAM cintA jAtA 'na jJAyate tatra asmAbhiH devaH vA, dAnavaH vA, kSetrapAlaH vA, yakSaH vA, rAkSasaH vA virAddhaH bhavet, tasmAt tatraiva gatvA prasAdayAmaH' iti sampradhArya samAgatAH tatraiva grAmam, upasthApitA bli-kusum-dhuupaadisaamgrii| tadanantaraM snAtAH, pANDuravastrakRtottarAsaGgAH, lambamAnavimuktakezAH sarvasamudAyena trika-catuSka-catvareSu parizATitabhUtagRheSu, rudra-skandavRSabheSu, udyAneSu ca baliM ca kusumaprakaraM ca muJcantaH urdhvamukhAH yojitakarAJjalyaH evaM jalpituM pravRttAH - 'bhoH bhoH antarIkSanilayAH devA'sura-yakSa-rAkSasa-kiMpuruSAH / divyA'tizayasametAH nizruNuta vijJaptikam etat / / 1 / / ane gAya, bheMsa, azvAdikathI pUrNa evAM gharo mUkI, potAnA jIvita mATe kuTuMbIjanone lai, anya anya gAmomAM cAlyA gayA. tyAM paNa mahAzatrunI jema te gAmavAsI lokone vyaMtara parAbhava pamADavA lAgyo. AthI ekadA temaNe vicAra karyo ke-"tyAM amoe koi deva, dAnava, kSetrapAtra, yakSa ke rAkSasa virAdhyo hoya tevuM kAMi lAgatuM nathI, chatAM have tyAM jaine ja kaMI ArAdhanA karIe.' ema dhArIne teo pAchA te ja gAmamAM AvyA. tyAM temaNe bali, puSpa, dhUpAdikanI sAmagrI taiyAra karI. pachI snAnapUrvaka zveta vastranuM uttarAsaMga karI, laTakatA keza chUTA mUkI, badhA sAthe maLIne, trika, catuSka ane catra ke jyAM bhUtAlayo jIrNa thaI gayAM hatAM, rUdra, skaMdAdikanA maMdiromAM tema ja udyAnomAM bali ane puSpo mUkatAM, Urdhvamukhe aMjali joDIne teo A pramANe kahevA lAgyA ke aMtarikSamAM rahelA, divya atizayayukta evA he deva, asura, yakSa, rAkSasa ane jhiMpuruSo! tame A amArI vinati samo . (1)
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 675 paJcamaH prastAvaH issariyamaeNaM vA annANeNaM va aviNaeNaM vA / jaM avaraddhaM tumhaM taM savvaM khamaha amhANaM / / 2 / / paNaesu saduccariohakhAmaNAujjaesu sattesu / jaM tumhArisa devA khamaMti garuyAvarAhapi / / 3 / / kovassa phalaM diTuM pecchAmo saMpayaM pasAyassa / ' iti bhaNie so devo gayaNaThio vuttumAraddho / / 4 / / re re viNaTThasIlA! dhaTThA nippitttthsitttthjnncitttthaa| lohamahAgahanaDiA etto me khAmaNaM kuNaha / / 5 / / aizvaryamadena vA ajJAnena vA avinayena vA / yad aparAddhaM yuSmAkaM tatsarvaM kSamasva asmAkam / / 2 / / praNateSu svaduzcaritaughakSamaNodyateSu satveSu / yad yuSmAdRzAH devAH kSamante gurukA'parAdhamapi / / 3 / / kopasya phalaM dRSTaM prekSAmahe sAmprataM praasaadsy|' iti bhaNite saH devaH gaganasthitaH vaktumArabdhavAn / / 4 / / 're re vinaSTazIlAH! dhRSTAH niSpiSTaziSTajanaceSTAH / lobhamahAgrahanATitAH idAnIM mama kSamaNaM kuruta / / 5 / / aizvarya, mada, ajJAna ke avinayavaDe tamAro je kAMI aparAdha thayo hoya, te badhuM amAruM kSamA karo, (2) kAraNa ke tamArA jevA devatAo, moTo aparAdha thayo hoya chatAM namra thaine zabdoccArapUrvaka khamAvavAne tayAra thaye mo 52 kSamA cha. (3) tamArA kopanuM phaLa to ame joyuM. have prasAdanuM phaLa jovA mAgIe chIe.' ema temaNe kahetAM te deva AkAzamAM raheto kahevA lAgyo ke-(4). he durAcAra! he dhRSTa! he ziSTa jananI zikSAnI avagaNanA karanArA, lobharUpa mahAgrahathI muMjAyelA! have bhane bhAvo cho, (5)
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 676 taiyA na saraha pAvA vasahassa chuhAiNA kilaMtassa / taNa-jalasamappaNeNavi aNukaMpA jaM na vihiyatti ||6|| niyasayaNavaggamaraNe jAe saMtAvamuggamuvvahaha / vasahe tahA mayaMmivi na thevametto'vi bhe sogo ||7|| alamahuNA bhaNieNaM vaccaha dUrevi natthi bhe mokkho / khalavisavelliM AmUlaovi chiMdemi duhaheu ||8|| zrImahAvIracaritram iya tavvayaNamAyanniUNa bhayavasakaMpaMtasarIrA dhUvakaDucchuyahatthA surabhipupphapuMjovayAraM kuNamANA jaya jIva naMdAikomalavayaNehiM thuNaMtA ahaMgaM nivaDiyA mahIe, bhaNiumAdattA ya-'deva! saccameva avaraddhamamhehiM, natthi tumha etthAvarAho, tahAvi pasIyaha iyANi, tadA na smarata pApAH! vRSabhasya kSudhAdinA klAntasya / tRNa-jalasamarpaNenA'pi anukampA yanna vihitA / / 6 / / nijasvajanavargamaraNe jAte sntaapmugrmudvhth| vRSabhe tathA mRte'pi na stokamAtramapi yuSmAkaM zokaH ||7|| alamadhunA bhaNitena vraja dUre'pi nAsti yuSmAkaM mokSaH / khalaviSavallIm AmUlataH api chinami duHkhahetuM' / / 8 / / iti tadvacanamAkarNya bhayavazakampamAnazarIrAH dhUpakaTucchakahastAH surabhipuSpapuJjopacAraM kurvantaH 'jaya, jIva, nanda AdikomalavacanaiH stuvantaH aSTAGgaiH nipatitAH mahyAM bhaNitumArabdhavantaH ca 'deva! satyameva aparAddham asmAbhiH, nAsti tava atrA'parAdhaH / tathA'pi prasIda idAnIm, Adizata asya doSasya paNa he pApAtmAo! te vakhata yAda nathI ke jyAre kSudhAdikathI pIDAtA te vRSabhanI, tRNa-jalAdi ApavAvaDe paNa tame anukaMpA na karI. (6) tamArA svajano maraNa pAmatAM tame bhAre saMtApa pAmo cho ane cArA-pANI vinA te vRSabha marI jatAM tamane alpamAtra bhe| zo nathI, (3) to have tamAruM bolavuM vRthA che. dUra jatAM paNa tamAro chUTakAro nathI. du:khanA kAraNarUpa durjanatAnI viSavelaDIne to huM mULathI ja chedI nAkhavA mAguM chuM.' (8) e pramANe tenAM vacano sAMbhaLatAM, bhayathI zarIre kaMpatA, dhUpadAnI hAthamAM laI, sugaMdhI puSpo uchALatA, 4ya, lava, naMda * pramukha komaLa vacanothI stuti karatA teo aSTAMge namaskAra karIne kahevA lAgyA ke-'he deva! ame aparAdha karyo e sAcI vAta che. ahIM tamAro kAMi doSa nathI, tathApi have tame prasanna thAva, A doSane nivAravA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 677 paJcamaH prastAvaH Aisaha imassa dosassa nigghAyaNanimittaM pAyacchittaM / 'aikaMtatthasumaraNaM vihalaM ciya viNaTThakajjaMmi' kiM bahuNA?, khittaM niyasiraM tuha caraNapurao, kuNasu jaM kiMpi kIrai saraNAgayANaMti bhaNiUNa agghadANapurassaraM puNo paDiyA crnnesu| evaM ca nisAmiUNa sUlapANivaMtaro maNAgaM uvasaMtacitto bhaNai-'jai evaM tA eyANi mANusaThThiyANi egatya puMjIkAUNa uvari pavaraM kaNaMtakiMkiNIdhayavaDADovamaNaharaM devaharayaM viraeha, abbhaMtare balIvadANugayaM jakkhapaDimaM paiTThaveha, niccaM bali-kusumaccaNiyaM payaTTeha, evaM kuNamANANaM tumhANaM jIviyaM demi, na annhtti| tao 'jaM devo ANaveitti taM tahatti viNaeNa sAsaNaM sireNa paDicchiUNa tehiM gAmassa adUradese jahovaiTuM taheva kAraviyaM tassa mNdirN| iMdasammAbhihANo ya nirUvio tattha devcco| AyareNa tisaMjhaM kIrai pecchnnyNti| evaM ca aNegamANusaThThinicayapUriyattaNeNa iMtajaMtehiM pahiehiM annagAmajaNapucchijjamANehiM tassa aThThigAmotti nAmaM kayaM, pasiddhiM ca nirghAtananimittaM prAyazcittam / atikrAntA'rthasmaraNaM viphalameva vinaSTakArye, kiM bahunA?, kSiptaM nijaziraH tava caraNapurataH, kuru yatkimapi kriyate zaraNA''gatAnAm' iti bhaNitvA arghyadAnapurassaraM punaH patitAH crnnyoH| evaM ca niHzamya zUlapANivyantaraH manAg upazAntacittaH bhaNati 'yadi evaM tataH etAni mAnuSA'sthIni ekatra pujIkRtya upari pravaraM kvaNatkiGkiNIdhvajapaTA''TopamanoharaM devagRhaM viracayata, abhyantare balIvardA'nugatAM yakSapratimA pratisthApayata, nityaM bali-kusumArcanikAM pravartadhvam, evaM kurvatAm yuSmAkaM jIvitaM dade, nAnyathA' iti| tataH 'yaddevaH AjJApayati' iti tat tatheti vinayena zAsanaM zirasA pratIcchya taiH grAmasya adUradeze yathopadiSTaM tathaiva kArApitaM tasya mndirm| IndrazarmA'bhidhAnaH ca nirUpitaH tatra devA'rcakaH | AdareNa trisandhyAM kriyate prekSaNakamiti / evaM ca anekamAnuSAsthinicayapUritatvena AgacchadgacchadbhiH pathikaiH anyagrAmajanapRcchayamAnaiH tasya asthikagrAmaH iti nAma kRtam, prasiddhiM ca prAyazcitta batAvo, kAraNa ke kArya vinaSTa thatAM atIta bAbatanuM smaraNa karavuM vRthA che. vadhAre to zuM kahIe? paNa A amAruM zira tamArA caraNamAM mUkyuM che, to zaraNAgatane je kaMi karavAnuM hoya te karo." ema kahI, artha ApavA pUrvaka teo punaH tenA page paDyA. A temanA kathanathI zUlapANi vyaMtara kaMIka zAMta thaine kahevA lAgyo ke jo ema hoya, to A mRta mANasonAM hADakAM ekatra karI, tenA para raNajhaNATa karatI kiMkiNI tathA dhvaja paTathI manohara evuM pravara maMdira banAvo ane temAM vRSabha sahita yakSa-pratimA sthApana karo, temaja pratidina balipuSpAdithI tenI arcA karo. ema karavAthI tamane jIvatA mUkIza. A sivAya bIjo upAya nathI." eTale "jevI devanI AjJA' ema vinayathI tenI AjJA mAthe caDAvI tenA kahyA pramANe gAmanI najIkamAM tenuM eka maMdira karAvyuM ane temAM iMdrazarmA nAme pUjArI rAkhyo tathA tyAM traNa kALa AdarapUrvaka prekSaNaka-nATaka karavAmAM AvatuM. ema aneka manuSyanA asthino saMcaya pUravAmAM Avela hovAthI jatA-AvatA pathiko tathA anya gAmonA lokonA pUchatAM tenuM asthigrAma evuM nAma cAlu thayuM, ane sarvatra prasiddha pAmyuM e kAraNathI te asthigrAma kahevAyuM.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 678 zrImahAvIracaritram savvattha saMpattaM / eeNa kAraNeNa aTThiyaggAmaM jaayNti| tattha puNa vANamaMtaraghare je taDiyakappaDiyAiNo maggaparissamapIDiyA parivasaMti rayaNIe te sUlapANI puTThIe, AruhiUNa ciraM tAva vAhei jAva na sakkeMti payamavi daauN| pacchA kilikilArAvaM kuNamANo kei tiMdUsagaM va gayaNe ullAliUNa aho nivaDatesu tikhakhaggeNa chiMdai, kei caraNesu gahiUNa vatthaM va silAyalaMmi pacchADei, kei ghaMTe va duvAratoraNe palaMbei, kei khaMDAkhaMDiM kAUNa baliM va savvadisAsu pakkhivai / evaMvihajAyaNAhiM pahiyajaNaM viNAsei / tabbhaeNa ya gAmalogo divase acchiUNa viyAle sagihesu vcci| iMdasammadevaccago'vi dhUvaM paIvaM pUyaM ca se kAUNa divasao ceva nikkhamaitti / ___ evaM vaccaMtesu vAsaresu bhayavaM mahAvIrasAmI tAvasAsamAo samAgao samANo taM vaMtarasuraM bohiu kAmo devaccagaM bhaNai-'aho ettha jakkhagihe amhe nivsaamo?|' teNa bhaNiyaM-'gAmo sarvatra samprAptam / etena kAraNena asthikagrAmaH jAtaH / tatra punaH vAnavyantaragRhe ye taTika-kArpaTikAdayaH mArgaparizramapIDitAH parivasanti rajanyAM tAn zUlapANiH pRSThau ArUhya ciraM tAvad vAhayati yAvanna zaknoti padamapi dAtum / pazcAt kila-kilArAvaM kurvan kAn kandUkam iva gagane ullolitvA adhaH nipatantaM tIkSNakhaDgena chinatti, kAn caraNAbhyAM gRhItvA vastramiva zilAtale pramuJcati, kAn ghaNTAmiva dvAratoraNe pralambayati, kAn khaNDAkhaNDiM kRtvA balimiva sarvadikSu prakSipati / evaMvidhayAtanAbhiH pathikajanaM vinaashyti| tadbhayena ca grAmalokaH divase AsitvA vikAle svagRheSu vrajati / IndrazarmadevA'rcako'pi dhUpaM, pradIpaM pUjAM ca tasya kRtvA divasake eva niSkrAmati / ___ evaM vrajatsu vAsareSu bhagavAn mahAvIrasvAmI tApasA''zramAt samAgataH san taM vyantarasuraM bodhitukAmaH devArcakaM bhaNati 'aho! atra yakSagRhe vayaM nivasAmaH? |' tena bhaNitam 'grAmaH jAnAti / tataH bhagavatA tatraiva - have te vANavyaMtaranA maMdiramAM, mArganA parizramathI bAdhA pAmelA pathika, taTika ke kApeTika rAtre tyAM rahetA temanI pIThapara ArUDha thaine zUlapANi temane eka pagaluM paNa AgaLa na cAlI zake teTalo vakhata calAvato ane chevaTe kilakila zabda karatAM te keTalAkane daDAnI jema AkAzamAM uchALI nIce paDatAM temane tIkSNa khaDagavaDe chedI nAkhato, keTalAkane page pakaDIne vastranI jema zilAtala para pachADato, keTalAkane ghaMTanI jema dvAranA toraNe laTakAvato ane keTalAkane khaMDakhaMDa karI sarva dizAmAM balinI jema te nAkhI deto. ema bhAre yAtanA pamADI te pathika janono vinAza karato. tenA bhayane lIdhe gAmanA loko divase tyAM rahI rAta pahelAM potAnA ghare cAlyA jatA tema iMdrazarmA pUjArI paNa dhUpa, dIpa ane pUjA karIne divasa AthamyA pahelAM nIkaLI jato. ema vakhata jatAM ekadA bhagavAna zrI vardhamAnasvAmI tApasa-AzramamAMthI AvatAM te vyaMtarane pratibodha pamADavAnI IcchAthI temaNe pUjArIne kahyuM ke-"aho! ahIM yakSagRhamAM ame rahIe?" te bolyo-"gAma jANe!"
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 679 jaanni|' tao bhagavayA tattheva milio sayalo gAmajaNo avsthaannnimittenn-maapucchio| logeNavi accaMtasomasassirIyarUvaM bhayavaMtaM daTThaNa bhaNiyaM-'devajjaga! na sakkA ettha vasiuM, ehi gAmamajjhe, giNhAhi jahAbhiruiyaM amha gihesu vshiN|' bhayapi aNicchamANo bhaNai-'ityeva annujaannh|' logeNa bhaNiyaM-'jai evaM tA ThAhatti / tAhe gaMtUNa egaMmi koNe paDimaM Thio saamii| so ya iMdasammo pacchimaselasiharaM saMpatte divasayaramaMDale ghUvavelaM nimmaviUNa kappaDiyAitaDiyavaggaM nissArittA bhayavaMtaMpi bhaNai-'devajjagA! tumevi nIharaha, mA imiNA jakkheNa maarijjihih|' sAmIvi asuNamANovva tusiNIe ya gmei| puNo puNo iya bhayaMte ya devaccage so. vaMtarasuro ciMtei-'aho ko'vi esa devaccaeNaM gAmajaNeNa ya bhaNijjamANovi na gao etto ThANAo, tA pecchihI jamajja karissAmi, bahUNaM divasANaM ditttthiyaakhellnngmuvaagyNti|' etyaMtare atthamio diNayaro samAgayA sNjhaa| saTThANaM gao devccgo| kAussagge Thio bhuvnnbNdhvo| militaH sakalaH grAmajanaH avasthAnanimittena ApRSTaH / lokenA'pi atyantasaumyasazrIkarUpaM bhagavantaM dRSTvA bhaNitaM 'devAryaka! na zakyamatra vastum, ehi grAmamadhye, gRhANa yathAbhirucikAM asmAkam gRheSu vasatim / bhagavAn api aniSchan bhaNati 'atraiva anujaaniihi| lokena bhaNitaM 'yadyaivaM tadA tisstth|' tadA gatvA ekasmin koNe pratimAyAM sthitavAn svAmI / saH ca IndrazarmA pazcimazailazikharaM samprApte divasakaramaNDale dhUpavelAM nirmApya kArpaTikAditaTikavargaM niHsArya bhagavantamapi bhaNati 'devA''ryaka! yUyamapi niharata, mA anena yakSeNa mriydhvm|' svAmI api azruNvan tUSNIkAM ca gcchti| punaH punaH iti bhaNati ca devArcake sa vyantarasuraH cintayati 'aho! ko'pi eSaH devA'rcakena grAmajanena ca bhaNyamAno'pi na gataH asmAt sthAnAta, tataH prekSiSyase yadadya kariSyAmi, bahubhiH divasaiH dRSTikAkhelanakam upAgatam' iti / atrAntare astamitaH dinakaraH, samAgatA sandhyA / svasthAnaM gataH devA'rcakaH | kAyotsarge sthitaH bhuvanabAndhavaH / evAmAM tyAM ekaThA thayelA gAmajanone bhagavatte tyAM vAsa karavA nimitte pUchyuM. eTale atyaMta saumya ane rU5 viziSTa bhagavaMtane joI lokoe paNa jaNAvyuM ke he devAya! tame ahIM rahI zakazo nahi. gAmamAM cAlo ane tyAM tamArI icchA pramANe amArA ghare vAsa-sthAna lyo.' tyAre prabhu paNa gAmamAM na rahevAnI IcchAthI bolyA-'tame ahIM rahevAnI anujJA Apo." lokoe kahyuM-jo ema hoya to bhale ahIM raho." pachI bhagavaMta eka khUNe jaine pratimAe sthira rahyA. evAmAM divAkara pazcima parvatanA zikhare pahoMcatA dhUpa karI, kApeTika ane bhikSukone bahAra kADhI, te pUjArI vibhune paNa kahevA lAgyo ke- he devAya! tame paNa bahAra nIkaLo ke jethI A yakSanA hAthe tame mAryA na jAo." eTale jANe sAMbhaLyuM na hoya tema svAmI to maunapaNe ja ubhA rahyA. ema pUjArIe vAraMvAra kahyA chatAM jyAre bhagavaMte kAMi javAba na Apyo tyAre vyaMtaradeva vicAravA lAgyo ke "aho! A koi vicitra vyakti lAge che ke pUjArI ane gAma-janoe kahyA chatAM A sthAnathI jato nathI to Aje huM je karIza te e paNa joi leze. ghaNA divase AMkhane AnaMda ApanAra e hAtha caDyo che' evAmAM sUrya asta thayo, saMdhyA thaI, pUjArI svasthAne gayo ane svAmI kAyotsarge rahyA.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 680 zrImahAvIracaritrama tAhe kAussagge Thiyassa so bhesaNaTThayA gurunno| jugavigamaghoraghaNaghosavibbhamaM bhesiyajaNohaM / / 1 / / aTTahAsamasamaM cAuddisipasariyaM mahAbhImaM / ucchaliyabahalapaDisaddanAyavipphAriyaM kuNai / / 2 / / gAmaloo'vi taM sadaM soUNa bhayasaMbhaMto paropparaM bhaNai-'aho eso devajjago mahANubhAvo jakkheNa mArijjaitti / tattha ya uppalo nAma parivvAyago pAsajiNatitthapuvvapaDivannasAmanno bhomuppAya-sumiNaMtalikkha-aMga-sara-lakkhaNa-vaMjaNarUvaaTuMgamahAnimittasatthaparamatthaviyANago logAo 'eriso tAriso devajjago jakkheNa mArijjihitti nisuNiUNa mA titthaMkaro mahAvIro paDivannadikkho hojjatti saMkiyamaNo vaMtaragihe ya tabbhaeNa gaMtumacAiMto addhiiM tadA kAyotsarge sthitasya tasya bheSaNAya guroH| yugavigamaghoraghanaghoSavibhramaM bheSitajanaugham / / 1 / / aTTahAsaM asamaM caturdikprasRtaM mahAbhImaM / ucchalitabahupratizabdanAdavisphAritaM karoti / / 2 / / grAmaloko'pi tat zabdaM zrutvA bhayasambhrAntaH parasparaM bhaNati 'aho! eSaH devArcakaH mahAnubhAvaH yakSeNa maaryissyte| ___ tatra ca utpala nAmakaH parivrAjakaH pArzvajinatIrthapUrvapratipannazrAmaNyaH bhaumotpAda-svapnA'ntarIkSA'Ggasvara-lakSaNa-vyaJjanarUpA'STAGgamahAnimittazAstraparamArthavijJAyakaH lokAd 'etAdRzaH tAdRzaH devAryakaH yakSeNa mArayiSyate' iti nizrutya 'mA tIrthakaraH mahAvIraH pratipannadIkSaH bhavediti zaGkitamanaH vyantaragRhe ca tyAM dhyAnastha prabhune bhaya pamADavA pralayakALanA ghora meghadhvani samAna, lokone trAsa upajAvanAra, mahAbhayaMkara, cotarapha prasarI rahela ane uchaLatA bhAre pratinAdavaDe vistRta evuM asAdhAraNa teNe aTTahAsya karyuM (12) ke je zabda sAMbhaLatAM gAmanA loko paNa bhayabhrAMta thai paraspara kahevA lAgyA ke "aho! e mahAnubhAva devAyane yakSa mAre che.' have tyAM utpala nAme parivrAjaka ke jeNe zrI pArzvanAthanA tIrthamAM pUrve dIkSA lIdhI hatI, temaja bhUmi, utpAda, svapna, aMtarikSa, , sva2, sakSaI, vyaM4na se aSTa mahAnimitta-zAstrAnA 52bhArthane 4 to, to lokonA mukhethI sAMbhaLyuM ke-"AvA lakSaNazALI devAya, yakSanA hAthe mAryA jaze.' ema sAMbhaLatAM 'e zramaNa thaela tIrthaMkara mahAvIra to nahi hoya evI manamAM zaMkA AvatAM, vyaMtaragRhamAM tenA bhayane lIdhe javAne asamartha hovAthI te bhAre AkuLa thavA lAgyo.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 681 kAumAraddho / so ya sUlapANI jAhe aTTaTTahAsasaddeNa bhayavaM na bhIo tAhe pisAyarUvaM viuvvai, taM ca kerisaM? aikavilathUlalaMbirakesohacchannagayaNayalamajjhaM / avipakkasukkatuMbayasaricchabIbhacchavayaNillaM / / 1 / / disikuMjaraMkusAgAradUranikkasiyakalusadasaNaggaM / civiDaggaghoraghoNAnilakaMpiyakavilamuhalomaM / / 2 / / laMbirabalicammoNaddhamaDahavacchatthalaTThisaMghAyaM / piTThAvalaggaliMjarakapparasamajaraDhajaTharatalaM / / 3 / / tAlatarujuyaladIharanimmaMsaNhArunadvajaMghajuyaM / ThANaTThANolaMbiyapalaMbataMDaviyaphaNasappaM / / 4 / / tadbhayena gantum azaknuvan adhRtiM kartum aarbdhvaan| saH ca zUlapANiH yadA aTTATTahAsazabdena bhagavAn na bhItaH tadA pizAcarUpaM vikurvati / tacca kIdRzam ? atikapila-sthUla-lambamAnakezaughachannagaganatalamadhyam / avipakvazuSkatumbasadRzabIbhatsavadanakam / / 1 / / dikkuJjarA'GkuzA''kAradUraniSkRSTakaluSadazanAgram / cipiTAgraghoraghoNA'nilakampitakapilamukharomam / / 2 / / lambamAnabalicarmA'vanaddhalaghuvakSasthalayaSTisaGghAtam / pRSThA'valagnAliJjarakarparasamajaraTha (= jIrNa) jaTharatalam / / 3 / / taaddtruyugldiirghnirmaaNssnaayunddhjngghaayugm| sthAnasthAnAvalambitapralambatataphaNasarpam / / 4 / / evAmAM aTTahAsyathI jyAre bhagavAn bhaya na pAmyA tyAre teNe AvuM bhayaMkara pizAcanuM rUpa viSuvyuM ke jenA atipILA, sthUla ane lAMbA kezavaDe gaganatala AcchAdita bhAsatuM, atipAla ane zuSka tuMbaDA samAna jenuM bIbhatsa mukha hatuM, (1) diggajanA aMkuza samAna bahAra nIkaLI AvelA jenA kaluSita dAMta hatA, cipaTI ane ghora nAsikAnA pavanavaDe jenA pILA mukharoma kaMpatA hatA, (2) laTakatA karkaza carmavaDe maDhela jeno nAno vakSasthaLano asthisamUha hato, pIThanI ghaTanI ThIkarA samAna jenuM [ 442tasa hatuM, (3) tAlavRkSa samAna dIrgha, nirmAMsa ane snAyuthI jaDela jenI baMne jaMghA hatI, ghaNA aMgomAM rahelA laTakatA lAMbI IzAvAjA saryothI yukta, (4)
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 682 aivegamukkakamabharatharahariyasaselameiNIvadvaM / kakkhaMtarAlaniggahiyamaDayapisA (si?) yAsaNAbhirayaM / / 5 / / (6) aikuDilakattiukkattiyaMginissariyaruhirapANaparaM / ubbhaviyapayaMDabhuyaM pAvasamUhaM va paccakkhaM / / 6 / / iya evaMviharUvaM pisAyamavi pAsiUNa jayanAho / masagaM va avagaNito dhammajjhANaM viciMtei / / 7 / / tAhe sa sUlapANI uvautto peha jiNavariMdaM / meruvva nippakaMpaM nibbhayacittaM pavarasattaM / / 8 / / ativegamuktakramakampitasazailamedinIpRSTham / kakSAntarAlanigRhItamRtaka - pizitA'zanA'bhiratam / / 5 / / zrImahAvIracaritram atikuTilakartikotkartitA'GginisaradrudhirapAnaparam / udbhAvitapracaNDabhujaM pApasamUhamiva pratyakSam / / 6 / / iti evaMvidharUpaM pizAcamapi dRSTvA jagannAthaH / mazakamiva avagaNayan dharmadhyAnaM vicintayati ||7|| tadA saH zUlapANiH upayuktaH prekSate jinvrendrm| meruH iva niSprakampam, nirbhayacittam, pravarasatvam ||8|| ativegathI mUkela caraNavaDe parvata ane pRthvIpIThane jeNe kaMpAvela che, kakSA-kAkhamAM pakaDela mRtakanuM mAMsa jAvAmAM ne khAsata che, (4) atikuTila kAtaravatI kApela prANInA nIkaLatA lohIne pIvAmAM tatpara, pracaMDa bhujA uchALanAra tathA jANe sAkSAt pApasamUha hoya evA (Du) AvA pizAcane paNa joIne bhagavaMta tene maccharanI jema avagaNIne dharmadhyAnamAM lIna thayA. eTale upayogavALo zUlapANi jiveMdrane pravara sattvavAn, nirbhaya ane merUnI jema niSkapa juve che. (8)
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 683 tayaNaMtaraM ca puNaravi bhesaNakajjeNa so mahApAvo / nisiyaggakuMtabhIsaNauggavisuggADhadADhAlaM / / 9 / / avikaliyarosavasanissaraMtavisamissajalaNajAlohaM / papphuriyaphAraphukkAravAyabhajjaMtataruniyaraM / / 10 / / viyddubbhddcddulphnnaakddpppddiruddhdisimuhaabhogN| sirirayaNakiraNasaMcayadAviyaguruvaNadavAsaMkaM ||11 / / kalikAlapaDhamamittaM va tivvaduriohabhUrirAsiM v| jamapAsaMpi va sakkhA mahimahilAveNidaMDaM va / / 12 / / tadanantaraM ca punarapi bheSaNakAryeNa saH mahApApaH / nizitAgrakuntabhISaNograviSodgADhadaMSTrAkam / / 9 / / avikalitaroSavazanissaradviSamizrajvalanajAlaugham / prasphuritasphAraphutkAravAtabhaJjattarunikaram / / 10 / / vikaTodbhaTakampamAnaphaNakalApapratiruddhadigmukhA''bhogam / zrIratnakiraNasaJcayadApitaguruvanadavA''zaGkam / / 11 / / kalikAlaprathamamitramiva tIvraduritaughabhUrirAziH iv| yamapAzaH iva sAkSAd mahImahilAveNIdaNDaH iva / / 12 / / pachI pharIthI temane bhaya pamADavA te mahApApIe, bhAlAnA agrabhAga samAna tIkSNa ane bhISaNa viSayukta GAElan sarita, (c) ghaNA roSathI viSamizra agni-javALAne kADhanAra, bahAra kADhelA phutkAranA moTA pavanavaDe vRkSone bhAMganAra, (10) vistArela utkaTa kAMpatI phaNA samUhathI dizAone pratirodha pamADanAra, maNikiraNanA saMcayathI moTA pAnaNanI zaM. 75%nAra, (11) jANe kalikAlano prathama mitra hoya, jANe tIvra pApano samUha hoya, sAkSAt jANe yamapAza hoya athavA jANe bhaDI-malidAnI 96 DAya mevo (12)
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 684 sappaM viuvvai mahaM to so sAmiM nieNa deheNa / AgaMtUNAveDhai bADhaM thaMbhaM va rajjUe ||13|| paMcahiM kulayaM / pucchacchaDAe tADai sacchaMdaM dasai tikkhadasaNehiM / kaMThassa pIDaNeNaM kuNai nirussAsayaM sahasA ||14|| aha aTTahAsabhIsaNapisAyanAgovasaggakaraNevi / avicalacittaM muNiUNa jayaguruM gADhakuviyamaNo || 15 || zrImahAvIracaritram so savvaM savvariM jAva accaMtarauddaM durahiyAsaM sattavihaM veyaNaM bhagavao karei, taMjahAsIsaveyaNaM, savaNaveyaNaM, nayaNaveyaNaM dasaNaveyaNaM nahaveyaNaM nAsAveyaNaM piTThivaMsaveyaNaM / eyANaM veyaNANaM ekkekkAvi samatthA pAgayanarassa jIviyaM vavakkamiuM, kiM puNa satta sarpaM vikurvati mahAntaM tataH saH svAminam nijena dehena / Agatya AveSTate bADhaM stambhamiva rajjunA || 13 || paJcabhiH kulakam / / pRcchachaTayA tADayati svacchandaM dazati tIkSNadazanaiH / kaNThasya pIDanena karoti niruzvAsakaM sahasA / / 14 / / atha aTTahAsa bhISaNapizAcanAgopasargakaraNe'pi / avicalacittaM jJAtvA jagadguruM gADhakupitamanAH ||15|| saH sarvAM zarvarIM yAvad atyantaraudrAM duradhisahAM vedanAM bhagavantaM karoti tadyathA-zIrSavedanA, zravaNavedanA, nayanavedanA, dazanavedanA, nakhavedanA, nAsAvedanA, pRSThavaMzavedanA / etAsu vedanAsu ekaikA'pi samarthA eka moTo sarpa teNe vikruryo, tyAM doraDIvaDe staMbhanI jema tarata AvIne potAnA dehavaDe svAmInA zarIre te gADha rIte vIMTA gayo. (13) pachI puccha-chaTAthI prabhune te svacchaMde tADana karavA lAgyo. tIkSNa dAMtathI DaMkha mArato ane kaMThe sakhata vIMTAtAM svAmInA zvAsozvAsane ekadama bAdhA pamADavA lAgyo. (14) ema aTTahAsya, bhISaNa pizAca ane mahAsarpathI upasarga karatAM paNa bhagavaMtane akSubdha jANI te bhAre jhopAyamAna thayo, (15) ane samasta rAtri paryaMta atyaMta raudra ane duHsaha evI sAta prakAranI teNe vibhune A pramANe vedanA upabhavI. zirovehanA, ananI vehanA, netravehanA, dhaMtavedhanA, najavehanA, nAunI vehanA bhane pIDanI vehanA. emAMnI eka eka vedanAthI paNa sAmAnya jananuM jIvita cAlyuM jAya to ekI sAthe pragaTa thaela ane jenuM svarUpa
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 685 eyAo egakAlapAubbhUyAo aNAikkhaNijjarUvAotti? | bhayavaM puNa tAo sammamahiyAsei / so ya vANamaMtaro jAhe na pArei bhayavaMtaM bhesiuM vA, khobhiuM vA tAhe bADhaparissamamuvagao 'aho nipphalo mama vAvAro'tti kayacittasaMtAvo dhIrimAraMjiyahiyao ya bhayavaMtaM pAyavaDio savvAyareNa bhaNai-'bhayavaM! khamaha mama avarAhaM, ayANamANeNa tumha sAmatthaM suciraM mae avaraddhaM ti / etyaMtare niyakajjakaraNavAvaDacitto takkhaNasumariyasuravaijiNabhalAvaNAvayaNo so siddhatthadevo daTThaNa bhayavao tivvovasaggaM dhAvio vegeNaM, patto taM paesaM, bhaNiumAraddho ya-'are re sUlapANivaMtarAhamA! accaMtaduTThalakkhaNA, dogaccamaccupatthagA, visuddhabuddhivajjiyA na jANasi khaliyAraMto imaM siddhattharAyaputtaM bhayavaMtaM carimatitthayAMti?, jai re durAyAra! eyaM vaiyaraM sakko kahavi jANato tA ko jANai taM kiMpi pAvitotti?', so ya evamAyanniUNa bADhaM bhayabhIo caugguNaM puNo puNo jiNaM khAmei, siddhattho ya tassa prAkRtanarasya jIvitaM vyapakrAntum, kiM punaH sapta etAH ekakAlaprAdurbhUtAH anaakhyeyruupaaH!| bhagavAn punaH tAH samyag adhyaashte| saH ca vAnavyantaraH yadA na pArayati bhagavantaM bheSituM vA, kSobhayituM vA tadA bADhaM parizramamupagataH 'aho niSphalaH mama vyApAraH' iti kRtacittasantApaH dhRtiraJjitahRdayazca bhagavantaM pAdapatitaH sarvA''dareNa bhaNati 'bhagavan, kSamasva mama aparAdham, ajJAyamAnena tava sAmarthya suciraM mayA aparAddham iti / atrAntare nijakAryakaraNavyApRttacittaH tatkSaNasmRtasurapatijinabhalApanavacanaH saH siddhArthadevaH dRSTvA bhagavataH tIvropasarga dhAvitaH vegena, prAptaH taM pradezam, bhaNitumArabdhavAn 'are! re! zUlapANivyantarA'dhama!, atyantaduSTalakSaNa!, daurgatyamRtyupathaga!, vizuddhabuddhivarjita! na jAnAsi skhalitamAcaran imaM siddhArtharAjaputraM bhagavantaM caramatIrthakaram? / yadi re durAcAra! etadvayatikaraM zakraH kathamapi jJAsyati tataH kaH jAnAti tvaM kiM prApsyasi? / ' saH ca evamAkarNya bADhaM bhayabhItaH caturguNaM punaH punaH jinaM kssaamyti| siddhArthazca tasya dharmadezanAM kartumArabdhavAn yathA-vItarAgaH devabuddhyA grahItavyaH, sAdhavazca gurubuddhyA paribhAvitavyAH, mukhathI kahI na zakAya evI sAte vedanAonI to vAta ja zI karavI? paraMtu bhagavaMte te badhI samatAthI sahana karI. ema te vANavyaMtara jyAre bhagavaMtane bIvarAvI ke kSobha pamADI na zakyo tyAre atyaMta thAkI jatAM "aho! mAro prayatna badho niSphaLa thayo." ema manamAM saMtApa pAmI, chatAM prabhunA pairya-guNathI hRdayamAM raMjita thai, bhAre AdarapUrvaka bhagavaMtane page paDIne te kahevA lAgyo ke-"he bhagavan! tamArA sAmarthyane na jANatA meM tamAro je aparAdha karyo te kSamA karo.' evAmAM potAnA kAmamAM guMthAyela chatAM tatkAla iMdranI bhalAmaNanuM vacana yAda AvatAM, prabhunA tIvra upasargane joi, te siddhArtha deva tarataja tyAM doDI Avyo ane vANavyaMtarane kahevA lAgyo ke-"are, adhama zUlapANi! atyaMta duSTa lakSaNavALA, daurgatya ane mRtyune mAganArA, vizuddha buddhithI varjita! A siddhArtha rAjAnA putra, carama tIrthanAtha bhagavaMtane tuM jANato nathI ke skUlanA pamADavA taiyAra thayo che? are! durAcArI! jo A vAta koi rIte iMdranA jANavAmAM Ave to koNa jANe tane zuM phaLa maLe?' ema sAMbhaLatAM te atyaMta bhayabhIta thai vAraMvAra prabhune khamAvavA lAgyo eTale siddhArtha tene A pramANe dharmadezanA ApavA lAgyo
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 686 zrImahAvIracaritram dhammadesaNaM kAumADhattA jahA 'vIyarAgo devabuddhIe gahiyavvo, sAhuNo ya gurubuddhIe paribhAviyavvA, tattatthasaddahaNaM kAyavvaM, savvapANINaM pIDA parivajjiyavvA, puvvaduccariyAI bhujjo bhujjo garahaNijjAiM, jao ekkasiM kayANaMpi tivvapaoseNa pAvANaM koDAkoDAirUvo duhavivAgo havaitti / sUlapANIvi evamAyanniUNa aNegalogakkhayasumaraNauppannAtucchapacchAyAvo, jAyasaMmatto, accaMtabhavavirattacitto asesadosapasamaNaTThA tihuyaNapahuNo purao gIya-naTTamahimaM kAuM pytto| gAmavAsilogo'vi gIyAisadaM soccA ciMtei-'aho taM devajjayaM jakkho mArittA iyANiM parituTTho sacchaMdamevaM kiilitti| bhayavaMpi cattAri rayaNijAme desUNe paritAvio samANo pabhAyakAle muhuttamettaM niddApamAyamuvagao saMto imAiM dasa mahAsumiNAI passai, kahaM?, jahA kira mae tAlapisAo u vaDDamANo nihao 1, paMDuro(sauNo)cittakoilago ya duve pajjuvAsamANA diTThA 2-3, surahikusumagaMdhuddharaM dAmadugaM 4, govaggo tattvArthazraddhAnaM kartavyam, sarvaprANinAM pIDA parivA, pUrvaduzcaritAni bhUyaH bhUyaH garhaNIyAni yataH ekavAraM kRtAnAmapi tIvrapradoSeNa pApAnAM koTAkoTyAdirUpaH duHkhavipAkaH bhvti|' zUlapANiH api evamA''karNya anekalokakSayasmaraNotpannAtucchapazcAttApaH, jAtasamyaktvaH, atyantabhavaviraktacittaH azeSadoSaprazamanArthaM tribhuvanaprabhoH purataH gItanATyamahimAnam kartuM pravRttavAn / grAmavAsiloko'pi gItAdizabdaM zrutvA cintayati 'aho! taM devAryakaM yakSaH mArayitvA idAnIM parituSTaH svacchandameva kriiddti| bhagavAnapi caturthe rajanIyAme dezone paritApitaH san prabhAtakAle muhUrttamAtraM nidrApramAdamupagataH san ime daza mahAsvapnAH pazyati / katham - (1) yathA kila mayA tAlapizAcaH urdhvaM vardhamAnaH nihataH, (2,3) pANDuraH zakunaH citrakokilakazca dvau paryupAsamAnau dRSTau, (4) surabhikusumagandhobhUre dAmaDhe, (5) govargazca paryupAsanAparaH, (6) padmasaraH vItarAgamAM devabuddhi ane sAdhumAM gurubuddhi rAkhavI, temaja tattvArthanI zraddhA karavI, koIpaNa prANIne pIDA na upajAvavI, pUrvanAM pApa vAraMvAra niMdavA, kAraNa ke pApa karma eka vAra karavAmAM Avela hoya chatAM tIvra vaiSane lIdhe teno duHkha-vipAka koDAkoDIrUpa anekagaNA thavA pAme che, ema sAMbhaLatA aneka lokonA kSayanuM smaraNa thatAM bhAre pazcAttApa lAvI, samyakta pAmatAM bhavathI atyaMta virakta banI, samasta doSane upazAMta karavA te zUlapANi bhagavaMta pAse gIta, nATaka karavA lAgyo eTale gAmavAsI loko paNa gItAdi zabda sAMbhaLI ciMtavavA lAgyA ke"aho! pelo yakSa te devAryane mArI atyAre saMtuSTa thaine svacchede krIDA kare che." evAmAM ahIM bhagavaMtane paNa kaMIka nyUna cAra prahara trAsa pAmavAthI lagabhaga prabhAta thatAM eka muhUrta nidrA AvI gai, temAM temaNe A daza mahAsvapno joyAM-uMce vRddhi pAmatA tAlapizAcane meM mAryo. (1) zveta pakSI tathA viyitra yasoyA. (2-3) sugaMdhI puSponA gaMdhavaDe utkaTa evuM mALayugala joyuM. (4)
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 687 ya pajjuvAsaNAparo 5, paumasaro vibuddhapaMkao avaloio 6, kallolamAlAulo sAyaro samuttiNNo bhuyAhiM 7, paiNNarassimaMDalaM cakkhugoyaramuvagayaM diNayarabiMbaM 8, niyaMtehiM mANusuttaragirI pariveDhio 9, maMdarasiharaM cArUDhotti 10 / evaM ee dasa sumiNe pAsittA paDibuddho sAmI / etyaMtare samuggao sUro, samAgao dhUva-kusumakkhayahattho sayalagAmajaNo uppalanemittigo y| te ya divvagaMdha-cuNNa-pupphavAsehiM samacciyaM akkhayasarIraM sAmi pecchiUNa ukkuTThisIhanAyaM karemANA caraNesu paDiyA, paropparaM bhaNiumevaM pavattA ya'aho devajjageNaM jakkho uvasAmio, teNesA pUyA kytti| uppalovi pariyANiUNa bhayavaMtaM pahiTTho, vaMdiUNa calaNajuyalaMtie nisnno| aha bhagavao kAussaggAvasANaMmi vibuddhapaGkajamavalokitam, (7) kallolamAlA''kulaH sAgaraH samuttIrNaH bhujAbhyAm, (8) prakIrNarazmimaNDalaM cakSugocaramupagataM dinakarabimbam, (9) nijAntraiH mAnuSottaragiriH pariveSTitaH, (10) mandarazikharaM ca AruDhaH / evaM etAni dasa svapnAni dRSTvA sambuddhaH svaamii| atrAntare samudgataH sUryaH, samAgataH dhUpakusumAkSatahastaH sakalagrAmajanaH utpalanaimittikazca / te ca divyagandha-cUrNa-puSpa-vAsaiH samarcitam akSatazarIraM svAminaM prekSya utkRSTasiMhanAdaM kurvANAH caraNayoH patitAH, parasparaM bhaNitumevaM pravRttAH ca 'aho devAryeNa yakSaH upazAmitaH, tenaiSA pUjA kRtA' iti / utpalo'pi parijJAya bhagavantaM prahRSTaH, vanditvA niSaNNaH / atha bhagavataH kAyotsargA'vasAne punarapi natvA aSTAGganimittasAmarthyataH jJAtasvapnAdivyatikaraH bhaNitumArabdhavAn upAsanA karato gAyono samUha dITho. (5) visita bhagoyuta 55saro12 yu. (7) kallolanI zreNiyukta sAgarane huM bhujAthI taryo. (7) vistRta [325||yut viliMba vAmai mAyuM. (8) potAnA Hit2.tthI mAnuSottara parvatane vITayo. (c) ane maMdarAcalanA zikhara para ArUDha thayo. (10) e daza svapno joine svAmI jAgrata thayA. evAmAM sUryodaya thayo eTale gAmanA tamAma loko dhUpa, akSata ane puSpo hAthamAM lai tathA te utpala naimittika tyAM AvyA, ane divya gaMdha, cUrNa ane puSpo, vastrovaDe pUjita tathA sAMgopAMga akSaNa bhagavaMtane joI, utkRSTa siMhanAda karatA te prabhunA page paDyA ane paraspara A pramANe kahevA lAgyA ke "aho! devArthe yakSane zAMta karyo. teNe A pUjA karI che. evAmAM utpala paNa bhagavaMtane oLakhIne bhAre saMtuSTa thayo ane vaMdana karI prabhunA caraNa-yugala pAse te besI gayo. pachI prabhue kAyotsarga pAratAM pharI namaskAra karI, aSTAMga nimittanA sAmarthyathI svapnono prasaMga jANIne te kahevA lAgyo ke-"he svAminuM! tame
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 688 zrImahAvIracaritram puNaravi namaMsiUNa aTuMganimittasAmatthao muNiyasumiNAivaiyaro bhaNiumAraddho-'sAmi! tubbhehiM aMtimarAIe dasa sumiNA diTThA, tesiM imaM phalaM-(1) jo kira tAlapisAo mahAdeho nihao tamacireNa mohaNiyakammaM ummUlehisi, (2) jo ya siyasauNo taM sukkajjhANaM jhiyAihisi, (3) jo vicitto koillo taM duvAlasaMgaM paNNavehisi, (4) govaggeNa ya jaM tumaM pariyario taM te caubvihasamaNa-samaNIpamuho cauviho saMgho bhavissaitti, (5) paumasarA ya cauviho ya devanikAo tumaM pajjuvAsehI, (6) jaM ca sAyaramuttiNNo taM saMsAramuttarihisi, (7) jo ya sUro avaloio tamacireNa kevalanANaM uppajjihI, (8) jaM ca udarAu nissariUNa antehiM mANusuttaragirI veDhio taM te nimmalajasa-kittipayAvA sayalatihuyaNe anivAriyapasarA paribhamissaMti, (9) jaM ca maMdarasiramArUDho taM 'svAmin! yuSmAbhiH antimarAtrau dasa svapnAH dRSTAH, teSAm idaM phalam-yaH kila tAlapizAcaH mahAdehaH nihataH tadacireNa mohanIyakarma unmUlayiSyasi, (2) yaH ca zvetazakuntaH tat zukladhyAnaM dhyAsyasi, (3) yaH vicitraH kokilaH tad dvAdazAGgaM prajJApayiSyasi, (4) govargeNa ca yattvaM parivRttaH tattava caturvidhazramaNazramaNIpramukhaH caturvidhaH saGghaH bhaviSyati, (5) padmasarasA ca caturvidhaH devanikAyaH tubhyaM paryupAsiSyate, (6) yacca sAgaramuttIrNaH tatsaMsAram uttariSyasi, (7) yazca sUryaH avalokitaH tadacireNa kevalajJAnaM utpAdayiSyasi, (8) yacca udarAd niHsRtya antraiH mAnuSottaragiriH veSTitaH tattava nirmalayaza-kIrti-pratApAH sakalatribhuvane anivAritaprasarAH paribhramiSyanti, (9) yacca mandarazIrSamArUDhaH tat siMhAsanasthaH sadeva-manujA'surAyAM rAtrinA aMtima bhAge daza svapno joyAM, tenuM A phaLa samajAya che. je tame mahA-unnata tAlapizAcane mAryo, tethI alpa kALamAM tame mohanIya karmano nAza karazo. (1) zveta pakSI jovAthI tame zudhyAnamAM lIna rahezo. (2) vicitra kokila jovAthI tame dvAdazAMgInI prarUpaNA karazo. (3) govargathI tame je upAsanA karAyA, tethI zramaNa, zramaNI pramukha caturvidha saMgha tamArI sevA karaze. (4) pasarovara jovAthI caturvidha devatAo tamArI upAsanA karaze. (5) sAgara pAra utaravAthI tame saMsArathI uttIrNa thazo. (9) sUrya jovAthI tame alpa vakhatamAM kevaLajJAna pAmazo. (7) udarathakI AMtaraDAM kADhIne mAnuSottara parvatane je vIMTyo, tethI tamArA nirmaLa yaza, kIrti ane pratApa samasta tribhuvanamA anivarita tha ne mamaze. (8) maMdaragirinA zikhare ArUDha thavAthI tame siMhAsana para ArUDha thai, deva-dAnava ane manuSyonI sabhAmAM dharma zaza. (8)
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 689 sIhAsaNattho sadeva - maNuyAsurAe parisAe dhammaM pannavihisi, (10) jaM ca dAmadugaM tassa phalaM na yaannaami|' sAmiNA bhaNiyaM - 'he uppala ! jaM tumaM na yANesi tamahaM kahemi, jaM imaM dAmadugaM tamahaM duvihaM sAgAramanAgAriyaM dhammaM pannavehAmi tti / evaM nisAmiUNa harisullasiyapulayajAlo uppalo namaMsiUNa jayaguruM jahAgayaM pddiniyttotti| bhayavaMpi dhammajjhANaparAyaNo kAlaM gamei / aha addhamAsakhamaNehiM jayagurUvi gamiUNa caumAsaM / vivihAbhiggahanirao aTThiyagAmAo nikkhato ||1|| tA sa sUlapANI jakkho aNugacchiUNa bhayavaMtaM / payakamalanilINasiro bhattIe bhaNiumADhatto ||2|| parSadi dharmaM prajJApayiSyasi, (10) yacca dAmadvayaM tasya phalaM na jAnAmi / ' svAminA bhaNitaM ' he utpala! yattvaM na jAnAsi tadahaM kathayAmi / yadidaM dAmadvayaM tadahaM dvividhaM sAgAramaNagArikaM dharmaM prajJApayiSyAmi / ' evaM niHzamya harSollasitapulakajAtaH utpalaH natvA jagadguruM yathAgataM pratinivRttaH / bhagavAn api dharmadhyAnaparAyaNaH kAlaM gamayati / atha ardhamAsakSapaNaiH jagadgururapi gamayitvA caturmAsam / vividhA'bhigrahanirataH asthikagrAmAd niSkrAntaH / / 1 / / tadA saH zUlapANiH yakSaH anugatya bhgvntm| pAdakamalanilInaziraH bhaktyA bhaNitumArabdhavAn / / 2 / / vaLI je dAmayugala joyuM, tenuM phaLa huM jANato nathI.' tyAre svAmI bolyA-'he utpala! je tuM jANato nathI te huM tane kahI saMbhaLAvuM-je e dAmayugala joyuM, tethI huM dvividha zrAvaka ane sAdhudharmanI prarUpaNA karIza.' ema sAMbhaLatAM bhAre harSathI romAMcita thatAM utpala, prabhune namaskAra karI tyAMthI cAlyo gayo. ahIM bhagavaMta paNa dharmadhyAnamAM tatpara rahI, kAla-nirgamana ka2vA lAgyA. ema ardhamAsakSamaNa eTale eka eka pakSanA upavAsa karatAM ane vividha abhigrahamAM upayukta thatAM cAturmAsa vItAvI, te asthika gAmathI cAlI nIkaLyA. (1) tyAre zUlapANi yakSa bhagavaMtanI pAchaLa pAchaLa jaI, caraNa-kamaLamAM zira namAvI bhaktipUrvaka kahevA lAgyo }-(2)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 690 zrImahAvIracaritram nAha! tuha tivvauvasaggakaraNao natthi mama samo paavo| jaM ettha tumaM vuccho teNa kayattho'vi nevatthi / / 3 / / jANAmi sAmi! mama bohaNaTThayA taM samosaDho etth| na hu sUNAsAlAe kovi nivAsaM jao kuNai / / 4 / / bahujIvaviNAsaNajaNiyapAvapaDaleNa pIDio sNto| no pecchaMto dukkhaM kimahaM, jai taM na iMto'si? / / 5 / / tA tumae cciya bhavakUvayAo hatthAvalaMbadANeNa / uttAriyamhi jayaguru! niyasokkhaparaMmuhamaNeNa / / 6 / / nAtha! tava tIvropasargakaraNataH nAsti mayA samaH pApaH / yadatra tvaM uSitavAn tena kRtArtho'pi naivA'sti / / 3 / / jAnAmi svAmin! mama bodhanArthaM tvaM samavasRtaH atr| na khalu zvAnazAlAyAM ko'pi nivAsaM yataH karoti / / 4 / / bahujIvavinAzanajanitapApapaTalena pIDitaH san / no prekSamANaH duHkhaM kimaham, yadi tvaM na etavAn (=AgatavAn) AsIt / / 5 / / tasmAt tvayaiva bhavakUpAd hastA'valambadAnena / uttAritaH ahaM jagadguro! nijasaukhyaparAGmukhamanasA / / 6 / / he nAtha! tamane tIvra upasarga karavAthI mArA samAna koI pApa nathI, vaLI tame je ahIM cAturmAsa rahyA, tathA bhaa2| vo itArtha 59 au nathI. (3) he svAminuM! samajyo ke tame mane pratibodha pamADavAne ja ahIM padhAryA; kAraNa ke zvAnazALAmAM koi nivAsa na 43. (4) he vibhu jo tame ahIM AvyA na hota to bahu jIvonA vinAzathI lAgelA pApavaDe pIDita thatAM huM zuM zuM huna pAmata? (5) he jagadIzA potAnA sukhamAM vimukha thayelA tame hastAvalaMba Apa mane bhava-kUpathakI pAra utAryo.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH iya sUlapANijakkho saMthaviuM jiNavaraM payatteNaM / dussahaviogabhallIe sallio paDiniyattotti / / 7 / / pavvajjAgahaNAo paDhamaM saMvaccharaM jahAvittaM / siddhaM jaikkaguruNo iNhiM bIyaM nisAmeha / / 8 / / 691 aha thuNiUNa valiyaMmi jakkhe bhayavaM gAmANugAmaM viharamANo gao morAgasannivese / tattha ya bAhirujjANe thI - pasu -paMDagAidosarahie paese Thio pddimaae| tahiM ca gAme acchaMdagA nAma pAsaMDatthA parivasaMti / tesiM ca ego acchaMdago logANaM maMtataMtabhUikaraNehiM jIvai / so ya siddhatthavaMtaro bhayavaMtaMmi paDimApaDivannaMmi kalahakelipiyattaNeNa viNoyamapAvamANo nAhassa pUyamapecchamANo ya adhiiM karei / annadivase ya so bhayavao sarIre saMkaMto teNaMteNaM volitaM egaM gAmagohaM saddittA kIlAnimittaM evaM jaMpai - 'bho bhadda ! tumaM iti zUlapANiyakSaH saMstuya jinavaraM prayatnena / duHsahaviyogabhalyA zalyitaH pratinivRttaH / / 7 / / pravrajyAgrahaNAt prathamaM saMvatsaraM ythaavRttm| siddham jagadaikaguroH idAnIM dvitIyaM nizruNu / / 8 / / atha stutvA valite yakSe bhagavAn grAmAnugrAmaM viharamANaH gataH morAkasannivezam / tatra ca bahiH udyAne strI-pazu-paNDakAdidoSarahite pradeze sthitaH pratimayA / tatra ca grAme acchandakA nAma pAkhaNDinaH parivasanti / teSu ca ekaH acchandakaH lokAnAM mantra-tantra - bhUtikaraNaiH jIvati / saH ca siddhArthavyantaraH bhagavati pratimApratipanne kalaha-kelipriyatvena vinodam aprApnuvan nAthasya pUjAm aprekSamANaH ca adhRtiM karoti / anyadivase ca saH bhagavataH zarIre saGkrAntaH tenA'ntena vyapakrAmantam ekaM grAmAgrakaM zabdayitvA krIDAnimittam e pramANe prayatnapUrvaka zUlapANi yakSa bhagavaMtane stavI, temanA duHsaha viyogarUpa bhAlAthI zalyayukta thato te pAchoiyoM. (7) ema dIkSA lIdhA pachI prabhunuM prathama varasa pUruM thayuM. have bIjuM va2sa sAMbhaLo :- (8) have pUrva pramANe stuti karI, yakSa nivRtta thatAM bhagavAn grAmAnugrAma vicaratA, morAgasaMnivezamAM gayA. tyAM bahAra udyAnamAM strI, pazu, napuMsakAdi-varjita nirdoSa pradezamAM pratimAe rahyA. te gAmamAM acchedaka nAme pAkhaMDIo vasatA hatA. temAM eka acchaMdaka, lokonA maMtra, taMtra ke bhUti-bhasmathI potAnuM gujarAna calAvato. evAmAM te siddhArtha vyaMtara pratimAsaMpanna prabhu pAse rahetAM, potAne kalaha-keli bahu priya chatAM vinoda na pAmavAthI ane prabhunuM bahumAna na jovAthI te akaLAvA lAgyo; eTale eka divase bhagavaMtanA zarIramAM saMkrAMta thai teNe te
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 692 zrImahAvIracaritram kaMgukUraM sovIreNa saha ajja pajimio, saMpayaM ca vasaharakkhaNaTThayA calio, iMteNa ya magge bhuyaMgamo diTTho, sumiNagaMmi parunno ya tA re saMbhavai savvameyaM?', gAmagoheNa bhaNiyaM-'bhayavaM! avitahameyaM ti bhaNie siddhatyeNa annaMpi se bahuM samAiTuM| so parituTTho paramaccherayaMti maNNamANo gaMtUNa gAmamajjhe niyasayaNavaggassa purao evaM parikahei, aha ko'vi devajjao gAmabAhiM Thio tIyANAgayavaTTamANAI jANai, pUriyA mama teNa bahave pccyaa| evaM ca AyanniUNa gADhakoUhalAulijjamANamANaso gAmajaNo kusumakkhayahattho gao bhayavao samIvaM / saMbhAsio teNa jiNataNusaMkaMteNa siddhattheNa, jahA bho tubbhe mama aisayapecchaNatyaM ettha sNpttaa| gAmajaNeNa bhaNiyaM-'sAmi! evNti| tadaNaMtaraM jaM puvvakAlavittaM jaM ca suyaM jaM ca ditttthmitehiN| jaM bhAsiyaM paropparamaha jaM rayaNIe aNubhUyaM / / 1 / / evaM jalpati-'bhoH bhadra! tvaM kaoNkUraM sauvIreNa saha adya prajimitavAn, sAmprataM ca vRSabharakSaNArthaM calitavAn, AgacchatA ca mArge bhujaGgamaH dRSTaH, svapne praruditavAn ca tataH re! sambhavati sarvametat? | grAmA'grakena bhaNitaM' 'bhagavan avitathametad' iti bhaNite siddhArthena anyadapi tasya bahu smaadissttm| saH parituSTaH paramA''zcaryamiti manyamAnaH gatvA grAmamadhye nijasvajanavargasya purataH evaM parikathayati 'atha ko'pi devAryakaH grAmabahiH sthitaH atItA'nAgatavartamAnAdIn jAnAti, pUritAH mama tena bahavaH prtyyaaH|' evaM ca AkarNya gADhakutUhalA''kulIyamAnamAnasaH grAmajanaH kusumA'kSatahastaH gataH bhagavataH samIpam / sambhASitaH tena jinatanusaGkrAntena siddhArthena yathA 'bhoH! yUyaM mama atizayaprekSaNArthamatra smpraaptvntH|' grAmajanena bhaNitaM 'svAmin evam' iti / tadanantaram - yatpUrvakAlavRttaM yacca zrutaM yacca dRSTam AgacchadbhiH / yad bhASitaM parasparamatha yad rajanyAm anubhUtam / / 1 / / mArge jatA eka gAmanA mukhIne bolAvI kautuka nimitte kahyuM ke "he bhadra! tuM Aje dUdha sAthe kAMganA bhAta jamyo che ane atyAre baLadanA rakSaNa mATe jAya che, mArgamAM AvatAM teM sarpa joyo ane svapnamAM tuM royo che; to A badhuM sAcuM che?" teNe kahyuM- he bhagavAna! e badhuM satya ja che." tyAre siddhArthe tene bIjuM paNa ghaNuM kahI batAvyuM. jethI parama saMtoSa pAmI bhAre AzcaryarUpa mAnatAM, gAmamAM jaine teNe, potAnA svajana-vargane kahyuM ke-"gAmanI bahAra rahela koi devArya, bhUta, bhaviSya ane vartamAna jANe che; teNe mane ghaNA nizcayo kahI batAvyA" ema sAMbhaLatAM manamAM bhAre kutUhala thatAM grAmyajano hAthamAM akSata ane puSpa lai prabhunI samIpe gayA eTale jinadehamAM saMkrAMta thaela siddhArthe temane kahyuM ke "are! tame mAro atizaya-prabhAva jovAne ahIM AvyA cho.' lokoe kahyuM- he svAminu! e vAta satya che." pachI je pUrvakAle vItela, je sAMbhaLavAmAM Avela, je AvatA joyela, paraspara je bolela, rAtre je anubhavela, (1)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH jaM iTThANiTThaviogajogasuhadukkhalAbhalobhAI / ajjavi bhavissavisayaM taMpi hu so sAhae tesiM / / 2 / / jummaM / 693 te ya tahAvihaM kougaM daTThUNa savvAyareNa vaMdaMti pUyaMti mahimaM ca kareMti / evaM ca paidiNaM iMtajaMtesu gAmillaesu pavitthario siddhatthassa paramo aannNdo| jahA annayA ya logo bhaNai - 'bhayavaM!, etthaM annovi acchaMdao nAma jANao parivasai / ' siddhattho bhaNai-'so varAo na kiMci jANai', tAhe logo gaMtUNa tassa purao sAhei, devajjago bhaNai- 'tumaM na kiMpi jANasi / ' so ya taM soccA ahaMkAramuvvahaMto appANaM ThAviukAmo bhaNai-'eha, tumha samakkhaM avaNemi jeNa tassa parinnANAbhimANaM, dukkaraM khalu amhArisassa purao attaNo payAsaNaM, sukarA tumhArisassa purao gAmillayANa majjhe vivihasamullAva' tti / evaM ca niyaviyakkhaNattaM payaDaMto IsAmahallasallakhilliyahiyayo yad iSTA'niSTaviyogayoga-sukha-duHkhalAbhalobhAdi / adyApi bhaviSyadviSayaM tadapi khalu saH kathayati teSAm / / 2 / / yugmm| te ca tathAvidhaM kautukaM dRSTvA sarvA''dareNa vandante, pUjayanti mahimAnaM ca kurvanti / evaM ca pratidinaM Agacchadgacchatsu grAmikeSu pravistRtaH siddhArthasya paramaH aanndH| anyadA ca lokaH bhaNati 'bhagavan! anyo'pi acchandakaH jJAyakaH parivasati / ' siddhArthaH bhaNati saH varAkaH na kiJcad jAnAti / ' tadA lokaH gatvA tasya purataH kathayati yathA 'devAryakaH bhaNati, tvaM kimapi na jaanaasi|' saH ca tat zrutvA ahaGkAramudvahan AtmAnaM sthApayitukAmaH bhaNati 'Agacchata, yuSmAkaM samakSam apanayAmi yena tasya parijJAnA'bhimAnam / duSkaraM khalu asmAdRzasya purataH AtmanaH prakAzanam, sukarAH yuSmAdRzasya purataH grAmikasya madhye vividhasamullApAH' iti / evaM ca nijavicakSaNatAM prakaTayan tebha4 4 4STa, aniSTa, yoga, viyoga, suja, du:kha, sAla, solAhi tathA 4 jAne janavAnuM che, te jaghuM teNe temane kahI batAvyuM. (2) eTale tathAprakAranuM kautuka jotAM te grAmyajano bhAre AdarapUrvaka vaMdana-pUjana karatAM mahimA gAvA lAgyA. ema pratidina te lokonA AvavA-javAthI siddhArthane bhAre AnaMda thai paDyo. evAmAM loko ekadA kahevA lAgyA ke-'he bhagavan! ahIM bIjo paNa acchedaka nAme eka jJAnI rahe che.' siddhArthe kahyuM-'te bicAro kaMi paNa jANato nathI.' eTale lokoe jaine e vAta tenI pAse kahI saMbhaLAvI ke'devArya kahe che ke tame kAMI jANatA nathI.' ema sAMbhaLatAM ahaMkArathI potAne utkRSTa rAkhavA te bolyo ke-'cAlo, tamArI samakSa huM tenA parijJAnanuM abhimAna utArI dauM; amArA jevA AgaLa potAno utkarSa batAvavo bahu duSkara che, paraMtu tamArA jevA grAmya lokomAM vividha babaDATa ka2vA sugama che.' ema potAnA cAturyane pragaTAvato,
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 694 zrImahAvIracaritrama sakouhalleNa logeNa pariyario gao so tattha jattha jaNasamUhovAsijjamANapAyapaMkao bhayavaM kAussagge ciTThaitti / tayaNaMtaraM ca karaMgulIhiM ubhayapajjaMtesu taNayaM ghettUNa bhayavao saMmuhaM Thio pucchiumAraddho-'bho devajjaya! imaM taNaM kiM chijjihI nvtti?| tassa esa abhippAo-jai kira devajjo bhaNihI-chijjihI to na chiMdissaM, aha annahA to chiNdissaami| evaM ca vigappamANaMmi taMmi siddhatyeNa bhaNiyaM-'na chijjihii|' so evaM soccA samAraddho chiNdiuN| etthaMtaraMmi sakko suhAsaNatyo imaM viciNtei| gAmAgaresu bhayavaM kaha viharai saMpayaM vIro? ||1|| divyovaogavibhaveNa vaiyaraM taM tao muNai savvaM / pecchai ya taM puratthaM taNabhaMgasamujjayaM samaNaM / / 2 / / IrSyAmahAzalyakIlitahRdayaH sakutUhalena lokena parivRttaH gataH saH tatra yatra janasamUhopAsyamAnapAdapaGkajaH bhagavAn kAyotsarge tisstthti| tadanantaraM ca karA'GgulIbhiH ubhayaparyanteSu tRNaM ghRtvA bhagavataH sammukhaM sthitaH praSTumArabdhavAn 'bhoH devA''ryaka! idaM tRNaM kiM chetsyati na vA? / ' tasya eSaH abhiprAyaH 'yadi kila devAryakaH bhaNiSyati - chetsyati tadA na chetsyAmi, atha anyathA tataH chetsyAmi / evaM ca vikalpamAne tasmin siddhArthena bhaNitaM 'na chetsyti| saH evaM zrutvA samArabdhaH chettum / atrAntare zakraH sukhAsanasthaH idaM vicintyti| grAmA''kareSu bhagavAn kathaM viharati sAmprataM vIraH? ||1|| divyopayogavibhavena vyatikaraM tat tataH jAnAti sarvam / prekSate ca taM purasthaM tRNabhaGgasamudyataM zramaNam / / 2 / / irSArUpa moTA zalyane hRdayamAM sthApato te kautuka pAmatA loko sAthe tyAM gayo ke jyAM janasamUhathI upAsanA karAtA bhagavAna kAyotsarge rahyA hatA. pachI karAMgulimAM baMne cheDA pakaDI taNakhaluM lai, prabhunI samakSa ubhA rahIne teNe pUchyuM ke-"are devAya! A tRNa chedAze ke nahI?" teno evo abhiprAya hato ke "jo devArya kaheze ke chedAze; to chedIza nahI ane anyathA kaheze to chedI nAkhIza. ema te vikalpa karato hato tevAmAM siddhArthe kahyuM ke e chedAze nahIM' ema sAMbhaLatAM te tRNa chedavA lAgyo. evAmAM siMhAsana para sukhe beThela iMdra devalokamAM vicAravA lAgyA ke atyAre bhagavAnuM mahAvIra grAmyabh 3 viyare cha? (1) eTale avadhijJAnanA divya upayogathI te badho prasaMga tenA jANavAmAM Avyo ane pelA acchedakane sanmukha 2DIne tR- 2to yo. (2) na
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH ahaha mahApAvo kaha jiNaMpi micchaM samIhae kAuM ? | iya ciMtiUNa mellai mahalla dhArukkaDaM kulisaM ||3|| taM maNasamANavegaM AgaMtuM krjugNguliivlyN| chiMdei tassa sahasA achijjamANaMmi taMmi tiNe / / 4 / / 695 aha so acchaMdago kulisaghAyanivaDiyAsu dasasuvi karaMgulIsu jAyavelakkhabhAvo sayalagAmajaNeNa dhikkArijjamANo gao tappaesAo / tAhe siddhatyo tassovari vADhaM paosamAvanno taM gAmajaNaM bhaNai - 'are re durAyAro mahAcoro eso / loeNa vRttaM - bhayavaM ! kassa eeNa coriyaM? / ' siddhattheNa bhaNiyaM- 'nisAmeha, atthi ettha vIraghoso nAma kmmaaro|' so'viya nisAmiUNa niyanAmaM loyamajjhayArAo AgaMtUNa nivaDio calaNesu, bhaNiuM pavatto ya- 'bhayavaM! tumhehiM jo samukkittio so ahaM, sAheha kiM kIrautti / siddhattheNa ahaha! mahApApaH kathaM jinamapi mithyAM samIhate kartum / iti cintayitvA muJcati mahad dhArotkaTaM kulizam / / 3 / / tad manaHsamAnavegamAgatya kryugaa'ngguliivlym| chinatti tasya sahasA achidyamAne tasmin tRNe ||4|| atha saH acchandakaH kulizaghAtanipatitAsu dasasu api karA'GgulISu jAtavailakSyabhAvaH sakalagrAmajanena dhikkAryamANaH gataH tatpradezAt / tadA siddhArthaH tasyopari bADhaM pradoSamApannaH taM grAmajanaM bhaNati 'are re durAcAraH mahAcauraH eSaH / ' lokena uktaM 'bhagavan! kasya etena coritam ? / ' siddhArthena bhaNitaM 'nizruNu, astyatra vIraghoSaH nAmakaH karmakAraH / so'pi niHzamya nijanAma lokamadhyAd Agatya nipatitaH caraNayoH, bhaNituM pravRttazca 'bhagavan, yuSmAbhiH yaH samutkIrtitaH saH aham, kathaya kiM karomi? / ' siddhArthena bhaNitaM AthI tene vicAra Avyo ke-'ahA! e mahApApI jinezvarane paNa kema mithyA karavA icche che?' ema ciMtavI eka bhAre tIkSNa vajra choDyuM, (3) te mananA vege tyAM AvatAM peluM tRNa chedAyA pahelAM to tarataja tenA baMne hAthanI aMguli badhI kApI nAkhI, (4) eTale vajraghAtathI daze aMguli chedAi jatAM te acchedaka vilakSa thato, badhA gAmajanothI dhikkAra pAmato tyAMthI cAlyo gayo. tyAre siddhArtha tenA para bhAre roSa lAvatAM pelA grAmyalokone kahevA lAgyA ke-'are! e hurAyArI to mahAthora che' soDo jolyA- 'bhagavAn! khelo DonI yorI rI?' siddhArthe 'dhuM - 'sAMbhaNoH khahIM vIraghoSa nAme eka kArIgara che.' potAnuM nAma sAMbhaLatAM lokomAMthI te AgaLa AvI, page paDIne kahevA lAgyo'he bhagavan ! tame bhenuM nAma joTyA te huM pote; aho zuM azvAnuM che ? siddhArthe 4 : 'he bhadra! samuTu hivase
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 696 zrImahAvIracaritram bhaNiyaM-'bhadda! tuha amugaMmi kAle dasapaliyaM vaTTagaM naTThapuvvaM ? / ' teNa bhaNiyaM- 'aamN|' siddhattheNa vuttaM- 'taM eeNa pAsaMDiyAhameNa hariyaM / ' vIraghoseNa bhaNiyaM - 'kattha taM puNa pAvissaM? / ' siddhattheNa bhaNiyaM-'eyassa ceva purohaDe mahisiMdunAmassa pAyavassa puratthimeNaM hatthamettaM gaMtUNa bhUminihittaM ukkhaNiUNa giNhasu'tti vutte so kammArao logeNa samaM gao jahovaiTThapaese, AgarisiUNa gahiyaM vaTTayaM, halabolaM kuNaMto ya jaNo paDiniyatto jiNassa aNtie| tayaNaMtaraM ca puNo siddhattheNa bhaNiyaM - 'annaMpi suNeha, atthi kimiha iMdasammo nAma gAhAvaI ? / ' jaNeNa bhaNiyaM - 'atthi / ' etyaMtare so iMdasammo niyayanAmamukkittijjamANaM soUNa sayameva uvaDio bhAi- 'ANaveha so ahaM' ti | siddhattheNa bhaNiyaM-'atthi bhadda! tujjha puvvakAle UraNago paNaTTho ? / ' teNa bhaNiyaM- 'atthi / ' siddhattheNa bhaNiyaM-'are eeNa acchaMdapaNa so haNiUNa khAio, aTThiyANi se ukkuruDiyA bada dAhiNe pAse ujjhiyANi ajjavi ciTThati, jai koUhalaM tA ajjavi gaMtUNa pecchahatti 'bhadra! tava amuke kAle dazapalikaM varttakaM naSTapUrvam ? / ' tena bhaNitaM 'satyam / ' siddhArthena uktaM 'tad etena pAkhaNDikA'dhamena hRtm|' vIraghoSeNa bhaNitaM 'kutra tatpunaH prApsye ? / ' siddhArthena bhaNitaM 'etasyaiva pUrvAbhimukhe mahisIndunAmakasya pAdapasya pUrve hastamAtraM gatvA bhUminihitaM utkhanya gRhANa' iti ukte saH karmakAraH lokena samaM gatavAn yathopadiSTapradeze, AkRSya gRhItaM vartakam, kalakalaM kurvan ca janaH pratinivRttaH jinsyaa'ntikm| tadanantaraM ca punaH siddhArthena bhaNitam 'anyadapi zruNuta / asti kimatra IndrazarmA nAmakaH gaathaaptiH?|' janena bhaNitaM 'asti / ' atrAntare saH IndrazarmA nijanAma utkIrtyamAnaM zrutvA svayameva upasthitaH bhaNati 'AjJApaya saH aham / ' siddhArthena bhaNitaM 'asti bhadra! tava pUrvakAle uraNakaH praNaSTaH ? / ' tena bhaNitaM 'asti|' siddhArthena bhaNitaM 'are! etena acchandakena saH hatvA khAditaH, asthIni tasya kacavarasya badaryAH dakSiNe pArzve ujjhitAni adyApi tiSThanti, yadi kautUhalaM tadA adyApi gatvA prekSadhvam dasapala vajananI tArI vATakI khovAI che.?' teNe kahyuM-'hA.' siddhArtha bolyo-'te e pAkhaMDI pApAtmAe corI che.' vIraghoSe jaNAvyuM: 'te mane kyAM maLaze?' siddhArthe kahyuM-'enA ja vADAmAM mahisIMdu nAme vRkSanI pUrva eka hAthapramANa jatAM bhUmi khodIne te lai leje.' ema sAMbhaLatAM te kArIgara lokonI sAthe gayo ane batAvela pradeza khodatAM te vATakI hAtha lAgI. eTale kolAhala karatA loko pAchA pharIne jina pAse AvyA. pachI punaH siddhArthe kahyuM ke-'bIjuM paNa sAMbhaLo. ahIM iMdrazarmA nAme koi gRhastha che?' loko bolyA-'che.' evAmAM potAnuM nAma sAMbhaLatAM te pote ubho thaine kahevA lAgyo-'pharamAvo, te huM pote.' siddhArthe jaNAvyuM-'he bhadra! pUrve tArUM gheTuM khovAyuM che?' te bolyo-'hA!' tyAre siddhArtha bolyo-'are! e acchaMde haNIne tenuM bhakSaNa karyuM ane tenA asthi ukaraDAnI boraDInA dakSiNa bhAge nAkhI dIdhela ke je adyApi tyAM paDyA che. jo tamane Azcarya hoya to atyAre
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 697 vutte vegeNa dhAviyA tadabhimuhaM, aThThiyANi paloiyANi, kalakalaM kareMtA AgayA jiNasagAse / puNaravi siddhattheNa bhaNiyaM-'eyaM duijjaM duccariyaM, annapi taijjaM atthi, paraM nAhaM kahissaM / ' te ya eyamAyanniUNa gADhaM nibdhaM kAUNa pucchiumAraddhA, kahaM? deva! pasIya mahApahu puNovi aNNaM na psinnissaamo| addhovaiTThamekkaM eyaM amhaM niveesu / / 1 / / jaha jaha na sAhai suro taha taha pucchaMti AulA dhaNiyaM / saccaM jAyaM eyaM jamaddhakahiyaM harai hiyayaM / / 2 / / evaM nibaMdhaparesu tesu siddhatyeNa bhaNiyaM-'are mA taralAyaha, amha abhAsaNijjameyaM, jai avassaM soyavvaM tA gaMtUNaM pucchaha eyassa ceva bhajjaM, sA tumha saahissitti| iti ukte vegena dhAvitAH tadabhimukham, asthIni pralokitAni, kalakalaM kurvantaH AgatAH jinasakAzam / punarapi siddhArthena bhaNitaM etat dvitIyaM duzcaritam, anyadapi tRtIyamasti, paraM nA'haM kthyissyaami|' te ca evamA''karNya gADhaM nirbandhaM kRtvA praSTumArabdhavantaH / katham - deva! prasIda mahAprabho! punarapi anyaM na praznayiSyAmaH | arthopadiSTamekam etad asmAkaM nivedaya / / 1 / / yathA yathA na kathayati suraH tathA tathA pRcchanti AkulAH gADham / satyaM jAtametad yad ardhakathitaM harati hRdayam / / 2 / / ___ evaM nirbandhapareSu teSu siddhArthena bhaNitaM 'are! mA tvaradhvam, asmAkam abhASaNIyametat, yadi avazyaM zrotavyaM tadA gatvA pRcchatha etasyaiva bhAryAm, sA yuSmAn kthyissyti| eSamAkarNya dhAvitAH tadgRhAbhimukham / ' jaine juvo." ema sAMbhaLatAM loko ekadama te tarapha doDyA. tyAM hAMDakAM jovAmAM AvatAM, kalakala karatA te vibhu pAse AvyA. eTale siddhArthe punaH kahyuM ke-"e bIjuM duzcaritra ane hajI trIjuM paNa che, paraMtu te huM kahenAra nathI." ema sAMbhaLatAM bhAre Agraha karIne loko pUchavA lAgyA ke "he deva! he mahAprabhu! tame maherabAnI karI, A eka arthopadiSTa bAbata amane kahI saMbhaLAvo; have ame anya prazna karIzuM nahIM. (1) jema jema te deva kahevAnI AnAkAnI karato tema tema bhAre AkuLa thaine loko pU71 sAyA. methI / ukta satya 25 3-athita hayane mAthi mA che.' (2) ema teonA atyAgrahathI siddhArthe jaNAvyuM ke-"are? tame utAvaLA na thAo. e to amAre akathanIya che. jo tamAre avazya sAMbhaLavuM hoya, to tame jaIne enI bhAryAne pUcho, te tamane barAbara kahI batAvaze. ema
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 698 zrImahAvIracaritram eyamAyanniUNa padhAviyA tggihaabhimuhN| io ya-sA acchaMdayassa bhajjA taddivasaM teNa piTTiyA, bADhaM paosamAvannA ciMtei-'sohaNaM jAyaM jaM tassa aMgulIo chinnAo jaNeNa dhikkArio y| tahA iyANiM jai gAmo ei tA savvaM dussIlayaM payaDemi tti vigappaMtIe saMpatto gehaMgaNe gAmajaNo, pucchiuM pavatto ya / sA bhaNai-'mA imassa kammacaMDAlassa nAmapi giNhaha, jao esa niyabhagiNIe sahoyarAe saddhiM visae aNubhuMjai, mamaM nicchaitti / evamAyaNNiUNa te ukkiTThIsihanAyaM kuNaMtA niyaniyagihesu gayA paNNaveti-jahA eriso tAriso so mahApAvo tti / evaM so acchaMdao jaNeNa avamANijjamANo, kayabaMbhaNahacco iva apecchijjamANo, lukkhabhikkhAkavalaMpi apAvamANo egayA gaMtUNa jiNanAhaM sakaruNaM joDiya karasaMpuDaM ca bhaNiumADhatto devajjaya! vajjesuM nivAsamiha taM mahANubhAvo'si / ThANaMtarevi tujhaM pUyAmahimaM jaNo kAhI / / 1 / / itazca sA acchandakasya bhAryA taddivase tena piTTitA, bADhaM pradoSam ApannA cintayati-zobhanaM jAtaM yattasya agulyaH chinnAH janenaH dhikkAritazca / tathA idAnIM yadi grAmaH eti tadA sarvAM duHzIlatAM prakaTayAmi iti vikalpayatyAm samprAptaH gRhAGgaNe grAmajanaH praSTuM pravRttavAn ca / sA bhaNati 'mA asya karmacaNDAlasya nAma api gRhNIta, yataH eSaH nijabhaginyA sahodarayA saha viSayAn anubhuGkte, mAM necchti| evamA''karNya te utkRSTasiMhanAdaM kurvantaH nijanijagRheSu gatAH prajJApayanti yathA 'etAdRzaH tAdRzaH saH mahApApaH' iti / evaM saH acchandaka: janena apamanyamAnaH, kRtabrAhmaNahatyaH iva aprekSyamANaH, rukSabhikSAkavalamapi aprApnuvan ekadA gatvA jinanAthaM sakaruNaM yojayitvA karasampuTaM ca bhaNitumArabdhavAn devAryaka! varjaya nivAsamayaM tvaM mahAnubhAvaH asi / sthAnAntare'pi tava pUjA-mahimAnau janaH kariSyati / / 1 / / sAMbhaLatAM loko tenA ghara bhaNI doDyA. have te divase acchedake potAnI bhAryAne phUTI hatI, tethI bhAre roSa lAvIne ciMtavatI hatI ke-"sAruM thayuM ke enI AMgaLIo kapAi ane lokoe dhikkAra Apyo. have jo gAmanA loko ahIM Ave to enuM badhuM duzcaritra pragaTa karuM.' ema te vicAre che, tevAmAM gAmanA loko tenA AMgaNe AvI pUchavA lAgyA. eTale te bolI ke "e karmacaMDALanuM nAma paNa na lyo, kAraNa ke e potAnI sagI bhaginI sAthe viSaya bhogave che ane mane Icchato paNa nathI.' ema sAMbhaLI utkRSTa siMhanAda karatA loko potapotAnA ghare jatAM kahevA lAgyA ke "te Avo chatAM mahA pApI che.' e pramANe te acchedaka lokothI apamAna pAmatAM, brahmahatyA karanAranI jema apekSaNIya thai, lukhI bhikSAne alpa paNa na pAmavAthI ekadA dayALu bhagavaMta pAse jai, aMjali joDIne te kahevA lAgyo ke he devAya tame A sthAna tajI gho. tame mahAnubhAva cho, tethI sthAnAMtare paNa loko tamArI pUjA karaze ane bhabhi // ; (1)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH annattha gao'haM puNa kittimakaNagaM va neva agghAmi / sadarIe cciya gomAuyassa sUrattaNaM sahaI ||2|| tuha purao jo vihio duvviNao deva! mUDhahiyaeNaM / so maM daDhakuviyakayaMtadaMDaghAovva dukkhavai / / 3 / / evaM bhaNamANe acchaMdage 'aciyattoggaho' ttikaliUNa savvassApatti (pIti )- parihAraparAyaNo bhayavaM nIhariUNa morAgasannivesAo uttaravAcAlAbhimuhaM patthio | aha magge vaccamANassa dakkhiNavAcAlasannivesaM samaikkaMtassa uttaravAcAlasaMnivesaM ca apAvamANassa aMtarA suvaNNakUlAbhihANAe mahAnaIe puliNaM voliMtassa bhagavao mahAvIrassa khaMdhAbalaMvi vatthakhaMDaM kahaMpi pavaNakaMpijjamANaM kaMTae vilaggiUNa nivaDiyaM / sAmIvi thevaM bhUmibhAgaM gaMtUNa anyatra gato'haM punaH kRtrimakanakamiva naiva arthye / svadaryAmeva gomAyoH zUratvaM zobhate / / 2 / / 699 tava purataH yaH vihitaH durvinayaH deva! mUDhahRdayena / saH mAM dRDhakupitakRtAntadaNDaghAtaH iva duHkhayati || 3 || evaM bhaNyamAne acchandake apriyatvA'vagrahaH iti kalayitvA sarvasyA''pattiparihAraparAyaNaH bhagavAn nihRtya morAkasannivezAd uttaravAcAlA'bhimukhaM prasthitavAn / atha mArge vrajataH dakSiNavAcAlasannivezaM samatikrAmataH uttaravAcAlasannivezaM ca aprApnuvataH antarA suvarNakUlA'bhidhAnAyAH mahAnadyAH pulinaM vyatikrAntasya bhagavataH mahAvIrasya skandhAvalambivastrakhaNDaM kathamapi pavanakampamAnaM kaNTake vilagya nipatitam / svAmI api stokaM bhUmibhAgaM gatvA asthaNDile patitaM bhavediti manAg mAtraM balitakandharaH tad avalokya paraMtu huM anyatra jatAM kRtrima sonAnI jema mAna pAmavAno nathI, kAraNa ke zRgAlanuM zUrAtana to potAnI guijhamAM 4 zole (2) vaLI he deva! meM mUDha buddhithI AgaLa je durvinaya karyo, te atyaMta kopAyelA yamanA daMDa-ghAta samAna mane bhAre huH upabhave che.' (3) ema a Mdake kahetAM aprItikara avagraha vicArIne koine paNa aprIti na upajAvavAmAM tatpara evA prabhu te morAga saMnivezathakI nIkaLI, uttaravAcAla tarapha cAlyA. mArge cAlatAM dakSiNavAcAla saMniveza oLaMgatA ane uttaravAcAla saMniveza sudhI na pahoMcatAM vacamAM suvarNakUlA nAmanI mahAnadIno kinAro oLaMgatAM vIra bhagavaMtanA skaMdha para rahela vastrakhaMDa koi rIte pavanathI kaMpatAM, kAMTAmAM lAgIne paDI gayuM. eTale svAmI paNa thoDuM AgaLa cAlI 'e nirdoSa bhUmimAM paDyuM haze' ema dhArI, jarA Doka vALIne jotAM yathAsthAne cAlatA thayA. evAmAM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 700 zrImahAvIracaritram 'atthaMDile paDiyaM hojjatti maNAgamettaM valiyakaMdharo tamavaloiUNa jahAbhimayaM gaMtuM pvtto| so ya piuvayaMso puvvabhaNiyabaMbhaNo cirakAleNa taM nivaDiyaM vatthakhaMDaM pahiTThacitto giNhiUNa bhayavaMtaM ca vaMdittA kuMDaggAmanayaramuvagaMtUNa puvvabhaNiyatunnAgassa samappei / tunnAgo'vi ainiuNaM tunniUNa egarUvaM virei| tao so baMbhaNo devadUsaM AdAya gao naMdivaddhaNanarAhivassa samIve, paNAmiyaM taM vatthaM / rAiNAvi koUhalamuvvahaMteNa suciraM paloiUNa bhaNiyaM-'bhadda! evaMvihaM pavaravatthaM kattha tae paaviyN?|' baMbhaNeNa bhaNiyaM- 'deva! mahaI eyassa khaa|' rAiNAvi bhaNiyaM-vIsatyo sammaM saahsu| tao jaha dAliddovahao suciraM desaMtaresu bhaNiUNa | niyamaMdiramaNupatto gihiNIe tajjio puvvaM / / 1 / / jaha jiNanAho karuNakkharehiM gaMtUNa bhUri vinnvio| aNukaMpAe teNaM jaha dinnaM devadUsaddhaM / / 2 / / yathA'bhimataM gantuM prvRttvaan| sazca pitRvayasyaH pUrvabhaNitabrAhmaNaH cirakAlena tannipatitaM vastrakhaNDaM prahRSTacittaH gRhItvA bhagavantaM ca vanditvA kuNDagrAmanagaramupagatya pUrvamaNitatunavAyasya samarpayati / tunnavAyaH api atinipuNaM tunnIkRtya ekarUpaM vircyti| tataH saH brAhmaNaH devadUSyaM AdAya gataH nandivardhananarAdhipasya samIpam, arpitaM tad vastram / rAjJA'pi kutUhalamudvahatA suciraM pralokya bhaNitaM 'bhadra! evaMvidhaM pravaravastraM kutra tvayA praaptm|' brAhmaNena bhaNitaM 'mahatI etasya kthaa| rAjJA'pi bhaNitaM 'vizvasthaH samyag kathaya / ' tataH - yathA daridropahataH suciraM dezAntareSu bhrAntvA / nijamandiramanuprAptaH gRhiNyA tarjitaH pUrvam ||1|| yathA jinanAthaH karuNA'kSaraiH gatvA bhUri vijJaptaH / anukampayA tena yathA dattaM devadUSyA'rdham / / 2 / / pitRmitra ke je pUrve kahela brAhmaNa, lAMbA kALe paDela te vastrakhaMDa jotAM bhAre harSathI grahaNa karI, prabhune vAMdI, kuMDagrAma nagaramAM gayo. tyAM pUrve kahela vaNakarane te vastrArdha ApatAM, teNe atinipuNatAthI sAMdhIne ekarUpa karI dIdhuM. pachI te devadUSya laine pelo brAhmaNa naMdivardhana rAjA pAse gayo ane tyAM vastra mUkyuM. rAjAe bhAre kautukathI lAMbo vakhata te joine jaNAvyuM ke he bhadra! AvuM pravara vastra tane kyAMthI maLyuM?" tyAre brAhmaNe kahyuM ke-"he devI! enI kathA to moTI che." rAjAe kahyuM-"tuM zAMta thaine barAbara kahe." eTale teNe potAno vRttAMta nivedana karatAM kahyuM ke pUrve huM daLadarathI parAbhUta thatAM dezAMtaromAM lAMbo vakhata bhamI bhamIne potAnA ghare Avyo. tyAM bhAryAe pUla bhane nibhraMthyo, (1) eTale tyAMthI cAlI nIkaLatAM meM bhagavaMtane dIna vacanathI bahu vinavyA, jethI temaNe dayA lAvI mane ardha viSya sApyu. (2)
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH jaha tunnAeNa puNo dUijjavatthaddhalAbhakajjeNa / jayaguruNocciya pAse sikkhaviuM pesio sahasA ||3|| jaha saMvaccharamegaM puTThimi Thio purAgarAIsu / sisso iva paribhamio jayapahuNo viharamANassa ||4|| jaha vA suvaNNakUlAnaIe kNttgglggvtthddhN| caiUNa gae nAhe tayaM ca gahiUNa calio ya / / 5 / / jaha tunnAgeNa tayaM dukhaMDasaMsIvaNeNa melaviyaM / taha sayalaM naravaiNo niveiyaM teNa savisesaM ||6|| evaM ca nisAmiUNa tuTTho naMdivaddhaNanariMdo dINAralakkhamegaM vatthassa mullaM dAviUNa yathA tunnavAyena punaH dvitIyavastrArdhalAbhakAryeNa / jagadguroH eva pArzve zikSayitvA preSitaH sahasA ||3|| yathA saMvatsaramekaM pRSThau sthitaH punaH AkarAdiSu / ziSyaH iva paribhrAntaH jagatprabhoH viharamANasya ||4|| 701 yathA vA suvarNakUlAnadyAM kaNTakalagnavastrArdham / tyaktvA gate nAthe tacca gRhItvA calitazca / / 5 / / yathA tunnavAyena tad dvikhaNDasaMsivanena melayitam / tathA sakalaM narapatiM niveditaM tena savizeSam ||6|| evaM ca niHzamya tuSTaH nandivarddhananarendraH dInAralakSamekaM vastrasya mUlyaM dApayitvA sabahumAnaM satkArya evAmAM te vaNakarane batAvatAM teNe bIjuM ardha lAvavA mATe bhalAmaNa karIne tarataja prabhu pAse mane moklyo. (3) tyAM eka varasa sudhI huM vicaratA vItarAganI pAchaLa ziSyanI jema gAma-nagarAdikamAM bhamyo. (4) ema karatAM suvarNakUlA nadI AgaLa te vastrArdha kAMTAmAM saMlagna thatAM prabhu tene tajIne cAlyA jatAM, huM te laine Avyo (5) te vastra vaNaka2ne ApatAM teNe be khaMDa barAbara meLavI ApyA.' e pramANe savizeSa vRttAMta teNe rAjAne 4yo (5) A sAMbhaLatAM naMdivardhana rAjAe saMtuSTa thai, te vastranuM eka lAkha sonAmhora mUlya apAvI bahumAnapUrvaka
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 702 zrImahAvIracaritram sabahumANaM sakkAriUNa bhaNai-'aho bhadda! kahaM bhayavaM viharaitti / baMbhaNeNa bhaNiyaM-'deva! suNeha, so jaekkanAho kayAi phuTTahAsajaNiyasaMtAsesu bhUyabhavaNesu goduhiyAe duddharaM niyamavisesamAlaMbiUNa nAsaggasaMgicakkhuvikkhevo maMdarovva thimio jhANaM jhiyAi / kayAi karAlaveyAlamAlAulAsu payaMDapaDiyanaramuMDamaMDalIsu susANabhUmIsu vIrAsaNaM saMThio niruddhaussAsasamIrapasaro sUrabiMbanihiyanayaNo majjhaMdiNaMmi AyAvei / kayAi gurubhArakkaMtanarovva IsiavaNayakAeNa palaMbiyabhuyadaMDo gAmabahiyA kAussaggeNa ciTThai / kayAi nikkAraNakuviyapisAyavihiyativvovasaggaM sokkhaparaMparaM piva sammamahiyAsei / kayAi chaTThaTThamamaddhamAsAitavavisesasusiyasarIro paMtakulaparibbhamaNalaDhuMchatucchAsArAhAraggaheNa pANavittiM nivvattei / bhaNati 'aho bhadra! kathaM bhagavAn vihrti?|' brAhmaNena bhaNitaM 'deva! zruNu, saH jagadekanAthaH kadAcit sphuTATTahAsajanitasaMtrAseSu bhUtabhavaneSu godohikayA durdharaM niyamavizeSam Alambya nAsAgrasaGgicakSuvikSepaH mandaraH iva stimitaH dhyAnaM dhyAti / kadAcit karAlavetAlamAlA''kulAsu pracaNDapatitanaramuNDamaNDalISu smazAnabhUmiSu vIrAsanaM saMsthitaH niruddhocchvAsasamIraprasaraH sUryabimbanihitanayanaH madhyandine'pi AtApayati / kadAcid gurubhArA''krAntanaraH iva ISadavanatakAyena pralambitabhujadaNDaH grAmabahiH kAyotsargeNa tisstthti| kadAcid niSkAraNakupitapizAca-vihitatIvropasarga saukhyaparamparAmiva samyag adhyaaste| kadAcit SaSThA'STamA'rdhamAsAditapovizeSazoSitazarIraH prAntakulaparibhramaNalabdhoJchatucchA'sArA''hAragrahaNena prANavRttiM nirvrtyti| teno bhAre satkAra karIne kahyuM ke "he bhadra! bhagavAna kevI rIte vicare che?" tyAre brAhmaNe jaNAvyuM-deva! sAMbhaLo. te tribhuvananA eka nAtha bhagavaMta, koIvAra pragaTa aTTahAsyathI trAsa upajAve tevAM bhUtagRhomAM godohika-Asane rahI, nAsAgra dRSTi sthApI, merUnI jema sthira thaine dhyAna kare che; koivAra vikarAla vetALothI vyApta, pracaMDa nAmuMDa jyAM zreNibaMdha paDelAM che evI smazAna-bhUmimAM vIrAsane rahI, zvAsa-samIra-vAyu rokI, sUryabiMba sAme dRSTi sthApIne madhyAnha AtApanA le che; koivAra bhAre bhArathI AkrAMta thayela puruSanI jema saheja zarIrane namAvI, bhujAone lAMbI karIne gAmanI bahAra kAyotsarga rahe che; koIvAra akAraNe kopAyamAna thayelA pizAce karela tIvra upasargane sukhaparaMparAnI jema samyaka prakAre sahana karI le che; koivAra chaThTha, aThThama, ardhamAsa pramukha tapa karatAM, zarIrane zoSAvatAM, prAMtakuLamAM paribhramaNa karI tuccha AhAra lai jIvananirvAha calAve che;
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH kaiyAvi hINarUvehiM duTThasIlehiM kIDamettehiM / pAgayanarehiM vihiyaM visahai so tivvamuvasaggaM ||1|| sA AvayAvi maNNe nisuNijjai ( na suNijjai ?) jA jaekkadevassa / daiyavva dunnivArA neva samIvaM samalliyai / / 2 / / evaM kira tassa mahAyasassa uttharai dutthimA bhImA / kaiyAvi tiyasanivahA pUyAmahimaM pakuvvaMti ||3|| iya naravara! taccariyaM na mAriso kiMpi sAhiuM tarai / tArisajaNacariyAI muNaMti jai tArisA ceva ||4|| kadAcidapi hInarUpaiH duSTazIlaiH krIDAmAtraiH / prAkRtanaraiH vihitaM visahate saH tIvramupasargam ||1|| sA Apadapi manye na zrUyate yA jagadekadevasya / dayitA iva durnivArA naiva samIpamupasarpati / / 2 / / evaM kila tasmin mahAyazasi AkrAmanti duHsthitiH bhImA / kadAcidapi tridazanivahAH pUjAmahimAnaM prakurvanti / / 3 / / 703 iti naravara! taccaritraM na mAdRzaH kimapi kathayituM zaknoti / tAdRzajanacaritAni jAnanti yadi tAdRzAH eva / / 4 / / koIvAra to durAcAra, hIna ane eka kITaka jevA prAkRta puruSoe aTakacALAthI karela tIvra upasargane paNa prabhu sahana karI le che. (1) vaLI tevI koI ApadA nathI ke je durnivAra dayitAnI jema bhagavaMtanI samIpe AvatI nathI. (2) e rIte mahApratApI prabhu para AvanAra bhIma Apatti paDe che, temaja koivAra devatAo temanI pUjA karatAM mahimA gAya che. (3) ema he naranAtha! temanuM caritra mArA jevAthI kiciMtu paNa kahI na zakAya. tevA janonuM caritra to temanA ThevA puruSo 4 bhaesI zaDe . ( 4 )
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 704 zrImahAvIracaritram evaM nisAmiUNa rAyA saparisAjaNo dIharamukkanissAso acchinnanivaDaMtabAhApavAhAulavayaNakamalo sogaM kaaumaarddho| baMbhaNo'vi gao sgihN| samappiyaM tunnAgassa molla'ddhaM, sesadavveNa vivihaM vilasaMto kAlaM voleitti / io ya-vaddhamANasAmI uttaravAcAlasannivese gaMtukAmo kuDilapahaparihAreNa ujjuyamaggANulaggakaNagakhalAbhihANAsamamajjheNa pachio saMto nivArio govAlehiM, jahA-'bhayavaM! ettha Asame diTThIviso sappo abhiddavei tA mA eeNa paheNa vaccaha / ' sAmIvi jANai, jahA-'so bhavio saMbujjhihitti nivArijjamANo'vi govehiM parakajjakaraNarasiyattaNeNa gao kaNagakhalaM nAma AsamapayaM, jaM ca kerisaM? evaM niHzamya rAjA saparSajjanaH dIrghamuktaniHzvAsaH acchinnanipatadbASpA''kulavadanakamalaH zokaM kartumArabdhavAn / brAhmaNo'pi gataH svagRham / samarpitaM tunnavAyasya mUlyArdham, zeSadravyeNa vividhaM vilasan kAlaM vytikraamti| itazca vardhamAnasvAmI uttaravAcAlasanniveze gantukAmaH kuTilapathaparihAreNa RjumArgAnulagnakanakakhalA'bhidhAnA''zramamadhyena prasthitaH san nivAritaH gopAlaiH yathA bhagavan! atrA''zrame dRSTiviSaH sarpaH abhidravati tasmAd mA etena pathena vrj|' svAmI api jAnAti yathA - saH bhavyaH sambodhayiSyati iti nivAryamANaH api gopaiH parakAryakaraNarasikatvena gataH kanakakhalam nAma Azramapadam, yacca kIdRzam - e pramANe sAMbhaLatAM rAjA potAnA parijana tathA parSadA sahita dIrgha niHzvAsa nAkhatAM, asmalita azrupravAhathI vadana-kamaLane plAna banAvI, te zoka karavA lAgyo. evAmAM pelo brAhmaNa paNa potAnA sthAne gayo ane temAMthI ardha mUlya teNe vaNakarane ApyuM. zeSa dravyathI vividha vilAsa karatAM te divaso nirgamana karavA lAgyo. have vardhamAnasvAmI uttaravAcAla saMniveza pratye javAnI IcchAthI kuTila pathane tajI, sIdhA mArge kanakakhala nAmanA Azrama AgaLathI javAtuM, te raste jatA hatA tyAre bhagavaMtane govALoe aTakAvatAM kahyuM ke : "he bhagavan! e Azrama AgaLa dRSTiviSa sarpa bhAre parAbhava pamADe che, mATe e mArge na jAo.' eTale svAmI paNa jANatA hatA ke-te bhavyAtmA pratibodha pAmaze." ema dhArI, govALoe nivAryA chatAM parakArya karavAmAM rasika evA prabhu kanakakhala nAmanA Azrama pratye gayA ke je Azrama
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAva 705 kappUra-tamAla-lavaMga-tiNisasAhArapamuhataruchannaM / aimuttaya-vAsaMtiya-kayalIharanivaharamaNijjaM / / 1 / / taavsjnnnimmiyhomhuyvhucchliydhuummlinnaao| tellollA iva rehati jattha sAhINa sAhAo / / 2 / / pavaNapakaMpiyapallavakarehiM jaM vAraivva jiNamitaM / diTThIvisasappabhayaM kahai va sauNANa saddeNaM / / 3 / / evaMvihaMmi tattha Asamapae AgaMtUNa Thio jakkhabhavaNamaMDaviyAe sAmI kAussaggeNa caMDakosiyasappaM paDibohaNatthaMti / ko puNa esa sappo puvvabhave Asitti?, nisAmeha karpUra-tamAla-lavaGga-tiniza shkaarprmukhtruchnnm| atimuktaka-vAsantika-kadalIgRhanivaharamaNIyam / / 1 / / tApasajananirmitahomahutavahocchalitadhUmamalinAH / tailArdrAH iva rAjante yatra zAkhinaH zAkhAH / / 2 / / pavanaprakampitapallavakaraiH yad vArayati iva jinamAyantam / dRSTiviSasarpabhayaM kathayati iva zakunAnAM zabdena / / 3 / / evaMvidhe tatra Azramapade Agatya sthitaH yakSabhavanamaNDapikAyAM svAmI kAyotsargeNa caNDakauzikasarpa pratibodhanArtham / kaH punaH eSaH sarpaH pUrvabhave AsIt? iti nizruNu - kapUra, tamAla, laviMga, tiniza pramukha vRkSovaDe vyApta, atimuktaka, vAsaMtika, kadalIgRhanA samUhavaDe 2bhaeIya (1) tathA tApasoe karela homanA dhUmADAthI malina thayela vRkSazAkhAo jyAM telathI jANe ArTa banAvela hoya tevI AlcmatI, (2) temaja pavanathI kaMpatA pallavarUpa hAthavaDe je AvatA jinezvarane jANe nivArato hoya ane pakSIonA kalakala-ravavaDe jANe dRSTiviSa sarpanA bhayane kaheto hoya (3) evA te AzramamAM AvI, bhagavaMta caMDakauzika sarpane pratibodha pamADavA, yakSabhavananA maMDapamAM kAyotsarga rahyA. have te sarpa pUrvabhave koNa hato, teno vRttAMta A pramANe che
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 706 zrImahAvIracaritram ___ atthi aNegadhaNa-dhaNNa-kaNagasamiddhajaNaparicchanno adiThThaparacakkovaddavo samuddovva bahuvANiovaveo, mahAsarovva vicittacittapattapaumAhiTThio, rAsisamudaovva mesavisamihuNakannAsameo, gayaNAbhogovva surasomagurubuhalogAhiTThio kosijjo nAma snniveso| tattha asesadesabhAsAvisesaviyakkhaNo, nANa-vinnANa-koUhalavihivihaNNU, chaMda-lakkhaNajoisasatthaparamatthakusalo chakkammakaraNanirayacitto gobhaddo NAma mAhaNo parivasai, niyabuddhi-viNaya-vivihovayArao jeNa sylgaamjnno| vihio pahiThThahiyao egaM lacchiM vimottUNaM / / 1 / / ahavA na so ko'vi guNo jo tassa na vijjae diyvrss| taM natthi kiMtu jaM a~jiehiM divasaM sa volei / / 2 / / asti anekadhana-dhAnya-kanakasamRddhajanaparicchannaH adRSTaparacakropadravaH samudraH iva bahuvaNigupapetaH (bahujalopapetaH), mahAsaraH iva vicitracitrapatra(pAtra)padmA(lakSmI)dhiSThitaH, rAzisamudAyaH iva meSa-viSa( vaizya)-mithuna-kanyA sametaH, gaganA''bhogaH iva sura-soma-guru-budhalokAdhiSThitaH kauzika: nAmakaH snniveshH| tatra azeSadezabhASAvizeSavicakSaNaH jJAna-vijJAna-kautUhalavidhisampUrNaH, chanda-lakSaNajyotiSkazAstraparamArthakuzalaH SaTkarmakaraNaniratacittaH gobhadraH nAmakaH brAhmaNaH parivasati / nijabuddhi-vinaya-vividhopacArataH yena sakalagrAmajanaH / vihitaH prahRSTahRdayaH ekAM lakSmI vimucya / / 1 / / athavA na saH ko'pi guNaH yaH tasminna vidyate dvijvre| tannAsti kintu yad bhuJjanaiH divasaM saH vyatikrAmati / / 2 / / aneka dhana, dhAnya, kanakathI samRddha evA lokovaDe paripUrNa, zatruno upadrava jeNe joyela nathI, samudranI jema ghaNA vepArIo sahita, pakSe ghaNA pANIyukta, mahAsarovaranI jema vicitra citra, patra (pAtra) padma (padhyAlakSmI) thI adhiSThita, rAzi samudAyanI jema meSa-gADara, viSa-vaizya, mithuna pakSe yugala-joDalAM ane kanyA-kumArikAo yukta, AkAza-pradezanI jema ravi, soma, guru, budhavaDe adhiSThita, pakSe deva samAna suMdara guru ane paMDitovaDe virAjita evo kauzika nAme saMniveza hato. tyAM samasta dezabhASA jANavAmAM vicakSaNa, jJAna, vijJAna ke kutUhalamAM cAlAka, chaMda, lakSaNa, jyotiSa-zAstranA paramArthane jANavAmAM niSNAta ane SaTkarma karavAmAM tatpara evo gobhadra nAme eka brAhmaNa raheto hato, ke jeNe potAnI buddhi, vinaya ane vividha upacArathI eka lakSmI sivAya badhA grAmyajanone saMpUrNa saMtuSTa karI dIdhA utA. (1) athavA to evo koi guNa nathI ke je te dvijavaramAM vidyamAna na hoya, paraMtu te (=anna) ja na hatuM ke jenuM mo4na 42di EqA 5sAra thAya. (2)
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 707 paJcamaH prastAvaH evaM ca dhaNavirahevi so avicalacittattaNeNa maNAgaMpi dINattamadaMsiMto niyaniyapariggahattaNeNa ceva saMtosamuvvahaMto ciMtei-'aho mahANubhAvA! ime dhaNiNo je imIe sirIe pariggahiyA pIDijjaMti dAiehiM, viluppijjaMti narAhivehiM, abhibhavijjaMti takkaraniyarehiM, maggijjati maggaNagaNehiM, aNuhavaMti vivihAvayAo, payamettaMpi na paribhamaMti sacchaMdayAe, tuccha'patthabhoiNovi abhilasijjaMti vaahiie| ahaM puNa etto egassavi aNatthassa na goyaramuvagaotti / evaM tassa paribhAvitassa vaccaMti vaasraa|| ___ annayA ya so sivabhaddAbhihANAe niyayapaNaiNIe bhaNio, jahA-'ajjautta! AvannasattA vahAmi ahamiyANiM, pasavasamae viseseNa maha osahAiNA kajjaM bhavissai / to kIsa tumaM na kiMpi purisayAramavalaMbesi? na vA davyovajjaNovAyaM vigappesi?, na hi aNAgayatthaciMtAparaMmuhA salahijjaMti purisatti / so evamAyanniUNa takkhaNavisumariyapuvvaviveo, jalahivva mehodaeNaM ____evaM ca dhanavirahe'pi saH avicalacittatvena manAgapi dInatvamadarzayan nijanijaparigrahatvena eva santoSamudvahan cintayati 'aho! mahAnubhAvAH ime dhaninaH ye anayA zriyA parigRhItAH pIDyante dAyakaiH, vilupyante narAdhipaH, abhibhUyante taskaranikaraiH, mAryante mArgaNagaNaiH, anubhavanti vividhA''padaH, padamAtramapi na paribhramanti svacchandatayA, tucchA'pathyabhojinaH api abhilaSyante vyAdhinA / ahaM punaH etasmAda ekasyA'pi anarthasya na gocaramupagataH / evaM tasya bhAvayataH vrajanti vaasraaH| anyadA ca saH zivabhadrA'bhidhAnayA nijapraNayinyA bhaNitaH yathA 'Aryaputra! ApannasattvA vahAmi ahamidAnIm, prasavasamaye vizeSeNa mama auSadhAdinA kAryaM bhaviSyati / tataH kathaM tvaM na kimapi puruSAcAram avalambase?, na vA dravyopArjanopAyaM vikalpayasi?, na hi anAgatA'rthacintAparAGmukhAH zlAghyante purussaaH| saH evamAkarNya tatkSaNavismRtapUrvavivekaH, jaladhiH iva meghodayena kuvikalpakallolamAlA''kulaH e pramANe dhana na hovA chatAM acaLa cittathI jarA paNa dInatA batAvyA sivAya potAnA parigrahamAtrathI ja saMtoSa pAmatAM te citavavA lAgyo ke-"aho! A mahAnubhAva dhaniko lakSmIne vaza thatAM bhAga lenAra vaMzajo vaDe pIDAya che, rAjAo vaDe lUMTAya che, taskaro vaDe parAbhava pAme che, yAcako temane vAraMvAra mAgatAM satAve che ane vividha ApadAo anubhave che, svacchaMdapaNe teo eka pagaluM paNa pharI zakatA nathI. vaLI tuccha ane apathya bhojana letAM teo vyAdhithI grasta thAya che. paraMtu huM emAMno eke parAbhava-anartha pAmato nathI.' ema ciMtavatAM tenA divaso vyatIta thatA hatA. evAmAM ekadA tenI zivabhadrA bhAryAe kahyuM ke "he Aryaputra! atyAre huM sagarbhA chuM, tethI prasavakALe mane auSadhAdika vizeSanI avazya jarUra paDaze, to tame kAMi prayatna kema karatA nathI? athavA to dravya meLavavAno koi upAya kema ciMtavatA nathI? bhaviSyanA dhananI ciMtA vinAnA puruSo prazaMsA pAmatA nathI." ema sAMbhaLatAM tatkAla pUrvano viveka vismRta thatAM, meghanA udayavaDe mahAsAgaranI jema kuvikalparUpa kallolanI zreNiyukta banatAM
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 708 zrImahAvIracaritram kuviyappakallolamAlAulo paribhAviumAraddho-kiM etto vavasAyaM karemi?, kaM vA jaNaM aNusarAmi?, ko vA imassa kajjassa hojja sAhejjadAyago? kattha va gayassa eyaM sijjhejja? ko imassa heutti, iya kiMkAyavvayavAulattajalahiMmi so buDDo / tAhe sivabhaddAe bhaNio so-'kIsa vAulo hosi?, kettiyamettaM eyaM tuha vimalakalAkalAvassa?, jai kamavihu dhaNavaMtaM gaMtuM maggesi so'vi dhuvameyaM kajjaM pasAhaissai, dulaho tumhAriso atihii|' gobhaddeNa bhaNiyaM-'pie! sAhesu parapatthaNaM mottUNa annamuvAyaM, patthaNA hi nAma narassa jaNei maraNasamayanivvisesattaNaM, tahAhi-jAyaNApayaTTassa sannivAyAbhibhUyavva pakkhalai vANI, vigalaMti vicchAyachAyAo acchIo, vigayasohaM havai vayaNakamalaM, kaMpaMti aMgAI, payaTTati dIhadIhA ussAsA, saMkhubbhai hiyyNti| aviyaparibhAvayitumArabdhavAn 'kiM atra vyavasAyaM karomi?, kaM vA janamanusarAmi?, kaH vA asya kAryasya bhavet sahAyadAyakaH?, kutra vA gatasya etat sidhyeta?, kaH asya hetuH? iti kiMkartavyatAvyAkulatAjaladhau saH buDitavAn / tadA zivabhadrayA bhaNitaH saH kathaM vyAkulaH bhavasi?, kiyanmAtram etat tava vimalakalAkalApasya?, yadi kimapi dhanavantaM gatvA mArgayasi so'pi dhruvaM etatkArya prasAdhayiSyati, durlabhaH yuSmAdRzaH atithiH|' gobhadreNa bhaNitaM 'priye! kathaya paraprArthanAM muktvA anydupaaym| prArthanA khalu (nAma) janayati maraNasamayanirvizeSatAm, tathAhi-yAcanApravRttasya sannipAtA'bhibhUtA iva praskhalati vANI, vigalataH vicchAyachAye akSiNI, vigatazobhaM bhavati vadanakamalam, kampante aGgAni, pravartante dIrgha-dIrghAH ucchvAsAH, saMkSubhyate hRdayam / api ca - vicAravA lAgyo ke have kevo vyavasAya karuM? athavA kayA janane anusaruM? A kAmamAM mane sahAya koNa karaze? kyAM jatAM e siddha thaze? emAM hetu zo?' ema kiMkartavyanI vyAkuLatA rU5 samudramAM te DUbI gayo. eTale zivabhadrAe tene jaNAvyuM ke "tame vyAkuLa kema thAo cho? tamane nirmaLa kalAvaMtane A zuM mAtra che? jo koi dhanavaMta pAse jai yAcanA karazo, to te paNa avazya tamAruM A kAma sAdhI Apaze, kAraNa ke tamArA jevo atithi maLavo durlabha che.' tyAre gobhadra bolyo : "he priye! paraprArthanAne mUkI anya upAya batAva. prArthanA karavI e puruSane mATe maraNa karatAM kAMI nyUna nathI, kAraNa ke yAcanA karavA tatpara thayelA manuSyanI vANI, sannipAtanA rogInI jema skUlanA pAme che, tenI cakSuo nisteja thaine gaLe che, tenA mukhakamaLanI zobhA haNAI jAya che, tenAM aMga kaMpe che, lAMbA lAMbA nisAsA pravarte che ane hRdaya kSobha pAme che. vaLI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 709 tAvacciya kumuyamayaMkanimmalA vipphuraMti guNanivahA / jAva parapatthaNAkalusapaMkalevaM na pAveMti / / 1 / / tAvacciya pUijjai guruttabuddhIe paramabhattIe / jAva'tthittaM sattuttaNaM va payaDei na puriso / / 2 / / tAvacciya suhisayaNattaNAI daMsaMti nicchiyaM loyA / dehitti duTThamakkharajuyalaM jA neva jaMpei / / 3 / / dehitti jaMpireNaM mANavimukkeNa vinnyhiinnennN| dhammatthavajjieNa ya jAeNavi ko guNo teNa? ||4|| tAvadeva kumuda-mRgAGkanirmalAH visphuranti guNanivahAH / yAvat paraprArthanAkaluSapaGkalepaM na prApnuvanti / / 1 / / tAvadeva pUjyate gurutvabuddhyA paramabhaktyA / yAvadarthitvaM zatrutvamiva prakaTayati na puruSaH / / 2 / / tAvadeva suhRt-svajanatvAni darzayanti nizcitaM lokAH / 'dehi' iti duSTamakSarayugalaM yAvanna jalpati / / 3 / / 'dehi' iti jalpatA mAnavimuktena vinayahInena / dharmArthavarjitena ca jAtenA'pi kaH guNaH tena / / 4 / / kumuda ane mRgAMka samAna nirmaLa guNo tyAM sudhIja skurAyamAna rahe che ke jyAM sudhI puruSone para-pArthanArUpa bhalina paM sAto nathI. (1) paramabhakti ane gurutva buddhithI puruSa tyAM sudhI ja pUjAya che ke jyAM sudhI te zatrutva samAna arthitva = yAya'tvane pragaTa 2to nathI. (2) qNI dojI tyAM sudhA 4 mitratAnI 3 sva4 natAno e patA cha / yo sudhA 'dehi' = mApo ma huSTa akSara yugala posato nathI. (3) ____'dehi' meM bolanA2, mAna vinaya bhane dhAna mevAta purussn|| 4nmayI 55zuM vizeSatA cha ? (4)
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 710 zrImahAvIracaritram tA annamuvAyaMtaramahuNA mama dukkaraMpi kiMpi pie!| sAhesu patthaNaMpihu maramANovi hu na kAhAmi / / 5 / / iya sA tannicchiyamuvalabbha khaNamegaM ciMtiUNa bhaNiumAraddhA-'ajjautta! jai evaM tA atthi anno uvAo, paraM bahusarIrAyAsasajjo acirakAlasAhaNijjo ya, jai bhaNaha tA niveemi|' gobhaddeNa bhaNiyaM-'pie! ko doso?, niveehi', tIe bhaNiyaM-'suNesu, atthi puvvadese asaMkhadevaulamAlAlaMkiyA vANArasI nAma nayarI, tIse samIve phuraMtaphArabhaMgurataraMgAviddhavisuddhasalilA, haMsa-cakkavAyamihuNovasohiyA, aNavarayavahaMtamahAsalilappavAhapUriyarayaNAgarA gaMgA nAma mhaanii| tIse taDaMmi bahave dUradesaMtarAgayarAIsara-seTThiseNAvai-daMDanAhappamuhA jaNA kei paralogasthiNo, kei kitti-jasatthiNo, kei aNatthapaDighAyatthiNo, kei piyaratappaNatyiNo aNavarayaM kArAviMti mahAhomaM, pADiMti piMDaM, tasmAd anyadupAyAntaram adhunA mama duSkaramapi kimapi priye!| kathaya prArthanAm khalu mriyamANo'pi khalu na kariSyAmi / / 5 / / iti sA tannizcayamupalabhya kSaNamekaM cintayitvA bhaNitumArabdhA 'Aryaputra! yadyaivaM tadA asti anyaH upAyaH, paraM bahuzarIrA''yAsasAdhyaH acirakAlasAdhanIyazca, yadi bhaNata tadA nivedyaami| gobhadreNa bhaNitaM 'priye! kaH doSaH? nivedy|' tayA bhaNitaM zruNuta, asti pUrvadeze asaGkhyadevakulamAlA'laGkRtA vANArasI nAmikA ngrii| tasyAH samIpaM sphuratsphArabhagurataraGgA''viddhavizuddhasalilA, haMsacakravAkamithunopazobhitA, anavaratavahanmahAsalilapravAhapUritaratnAkarA gaGgA nAmikA mhaandii| tasyAH taTe bahavaH dUradezAntarA''gata-rAjezvara-zreSThi-senApati-daNDanAthapramukhAH janAH ke'pi paralokA'rthinaH, ke'pi kIrti-yazo'rthinaH, ke'pi anarthapratighAtA'rthinaH, ke'pi pitRtarpaNA'rthinaH anavarataM kArayanti mATe he priye! anya game te mane duSkara upAya bhale batAva, paraMtu huM maraNa pAmatAM paNa prAthanA to kadI 72nA2 nathI, (5) ema teno nizcaya jANI, kSaNabhara vicAra karIne te kahevA lAgI ke "he Aryaputra! jo ema hoya to bIjo upAya che, paraMtu te zarIrane bahu parizrama ApavAthI ane alpa kALamAM sadhAya tema che. jo tame kahetA ho, to nivehana ru.' bhane 49||vyuN. 'priya! tamAMzI 42 cha? male, hI saMbhAva, te bolI 'saictuo. pUrva dezamA asaMkhya devAlayonI zreNiyukta evI vANArasI nAme nagarI che. tenI samIpe bhAre taraMgavyApta vizuddha pANIvALI, haMsa ane cakravAkanA mithunothI virAjita ane satata vahetA mahA pravAha vaDe sAgarane pUranAra evI gaMgA nAme mahAnadI che. tenA taTa para dUra dezAMtarathI AvelA rAjA, zreSThI, senApati, dhanavaMta ke daMDanAyaka pramukha ghaNA loko ke jemAMnA koi paralokArthI, koi kIrti-yazanA abhilASI, koi anartha TALavAnA arthI, keTalAka pitRtarpaNanA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 711 diti suvannadANaM, sakkAriMti uddhUliyacalaNe mAhaNetti / ao ajjautta! jai tumaMpi tattha vaccasi tA uvatthANametteNa. patthaNAvirahe'vi pAvesi kaNagadakkhiNaM, thevamettakAleNa ya pddiniyttihisi|' imaM nisAmiUNa bhaNiyaM gobhaddeNa-'pie! muddhA'si tumaM, savaNaramaNIyA khalu duurdesvttaa| sivabhaddAe bhaNiyaM-ajjautta! tahAvi bhavaNaniviTThassa kA tujjha kajjanipphattI?', gobhaddeNa bhaNiyaM-'kimajuttaM?, evaMpi hou, kuNasu saMbalaM jeNa vccaami|' tao tIe kayaM se nimittaM paahejjN| annadivase saMbalagahattho payaTTo so vANArasIsaMmuho, kameNa vaccaMteNa diTTho niTTharasarIrasaMThANo, niyaMsiyavatthajayalo, nirAbharaNovi ahigaM sarIrappabhAe uvasohaMto bajjhAgAreNavi lakkhijjamANAtisao, pavarapAugAdhirUDho, rativirahio vammahovva paccakkho, salIlaM asaMbhaMto pahe vaccaMto ego siddhapuriso, taM ca saMbhamabhariyAhiM acchIhiM jAva pecchai tAva saMbhAsio aNeNa-'bho gobhadda! samAgao'si?, kiM saMpayaM tuma mahAhomam, pAtayanti piNDam, dadati suvarNadAnam, satkurvanti uddhUlitacaraNAn brAhmaNAn / ataH Aryaputra! yadi tvamapi tatra vrajasi tadA upasthAna(sthiti)mAtreNa prArthanAvirahe'pi prApnosi kanakadakSiNAm, stokamAtrakAlena ca prtinivrtyissysi|' idaM nizrutya bhaNitaM gobhadreNa 'priye! mugdhA'si tvam, zravaNaramaNIyA khalu dUradezavArtA / zivabhadrayA bhaNitaM 'Aryaputra! tathApi bhavananiviSTasya kA tava kaarynisspttiH?|' gobhadreNa bhaNitaM 'kimayuktam?, evamapi bhavatu, kuru zambalaM yena vrajAmi / tataH tayA kRtaM tasya nimittaM pAtheyam / anyadivase zambalakahastaH pravRttaH saH vANArasIsammukhaH, krameNa ca vrajatA dRSTaH niSThurazarIrasantAnaH, nivasitavastrayugalaH, nirA''bharaNaH api adhikaM zarIraprabhayA upazobhamAno bAhyA''kAreNA'pi lakSyamANatridazaH, pravarapAdukA'dhirUDhaH, rativirahitaH manmathaH iva pratyakSaH, salIlaM asambhrAntaH pathe vrajan ekaH siddhapuruSaH / taM ca sambhramabhRtAbhyAM akSibhyAM yAvat prekSate tAvat sambhASitaH anena 'bhoH gobhadra! samAgataH asi? kiM arthI evA teo niraMtara mahahoma karAve che, piMDa apAve che, suvarNadAna Ape che ane brAhmaNonA caraNa pakhALI temano bhAre satkAra kare che, mATe te Aryaputra! jo tame tyAM jAo, to jatAM ja prArthanA vinA kanaka-dakSiNA pAmI zako ane alpakALamAM pAchA AvI zako. ema sAMbhaLatA gobhadre kahyuM ke he priye! tuM to mugdha che. dUra dezanI vAta to mAtra zravaNapriya samajavI.' zivabhadrAe kahyuM "he Aryaputra! to paNa gharamAM besI rahevAthI tamAruM karyuM kAma siddha thavAnuM che?" gobhadra jaNAvyuM-"(tArI vAtamAM) zuM ayukta che? bhale ema thAo. bhAtuM karo ke jethI huM cAlato thAuM.' eTale zivabhadrAe tene mATe bhAtu karyuM. pachI bIje divase bhAta laine teNe vANArasI tarapha prayANa karyuM. ane anukrame mArge jatAM, jenuM zarIra-saMsthAna majabUta che, jeNe vastrayugala paherela che, pote AbharaNa rahita chatAM dehaprabhAvathI adhika suzobhita, bAhya AkArathI paNa jenA atizaya samajI zakAya, pravarapAdukA jeNe paherela che, rati rahita sAkSAt kAmadevanI jema lIlApUrvaka nirbhaya thaine mArge jato eka siddha puruSa tenA jovAmAM Avyo. tene AzcaryapUrNa dRSTie te jeTalAmAM jue che teTalAmAM pelA siddhapuruSe tene kahyuM ke-"he gobhadra! tuM AvI pahoMcyo? zuM atyAre tuM vANArasI pratye javAne Icche che?' eTale gobhadra vismayapUrvaka vicAravA lAgyo ke "aho!
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram 712 vANArasiM gaMtumicchasi'tti vutte savimhayaM gobhaddo ciMtiumAraddho- 'aho kahaM adiTTaM asu maM paccabhijANai?, kaha vA mama gihiNIe ya egaMtajAyaM imaM gamaNavaiyaraM uvalakkhei ?, savvahA na esa sAmanno havaitti, tahA jo ettiyaM muNai so annaMpi muNissai, tA devayaM va uvacaremi eyaM, jai puNa ettocciya nippattI hojjatti vibhAviMto joDiya karasaMpuDaM taM bhaNiumADhatto-'ajja! evameyaM, sammaM tubhehiM viyANiyaM / ' teNa bhaNiyaM - 'bhadda ! ehi samaM ciya, jeNa tahiM vaccAmo / paDivannaM gobhaddeNa, gaMtuM payaTTA / khaNaMtare jAe bhoyaNasama gobhaddeNa bhaNiyaM-'ajja! pavisaha gAmamajjhe, karemi bhoyaNovakkamaM, aikAlo vaTTaitti / vijjAsiddheNa bhaNiyaM- 'soma ! kimattha paviTThehiM kAyavvaM ?, ehi ajjavi jAmametto vAsaro, komalA sUrakiraNA thevamaggaM aikkaMtA y|' gobhaddeNa bhaNiyaM - 'jaM tubbhe viyANaha / ' tao puNo payaTTA gaMtuM / majjhaMdiNasamae ya saMpattA bahalatarusaMDasaMchaNNaM ujjANaM, diTThA ya tattha sAmprataM tvaM vANArasIM gantumicchasi ? / ' iti ukte savismayaM gobhadraH cintayitumArabdhavAn 'aho! katham adRSTam azrutaM mAM pratyabhijAnAti ?, kathaM vA mama gRhiNyAH ca ekAntajAtam idaM gamanavyatikaram upalakSayati? sarvathA naiSaH sAmAnyaH bhavati, tathA yaH etAvantaM jAnAti saH anyadapi jJAsyati, tataH devatAmiva upacarAmi etam, yadi punaH etasmAdeva niSpattiH bhaved' iti vibhAvayan yojayitvA karasampuTaM taM bhaNitumArabdhavAn 'Arya! evametat, samyag yuSmAbhiH vijnyaatm|' tena bhaNitaM 'bhadra! ehi samameva, yena tatra vrjaavH|' pratipannaM gobhadreNa, gantuM pravRttau / kSaNAntare jAte bhojanasamaye gobhadreNa bhaNitam 'Arya! praviza grAmamadhye, karomi bhojanopakramam, atikAlaH vartate / ' vidyAsiddhena bhaNitaM 'saumya ! kimarthaM praviSTAbhyAM kartavyam ?, ehi adyApi yAmamAtraH vAsaraH, komalAni sUryakiraNAni stokamArgaM atikrAntau ca / ' gobhadreNa bhaNitaM 'yattvaM vijaanaasi|' tataH punaH pravRttauH gantum / madhyadinasamaye ca samprAptau bahutarukhaNDachannam adRSTa ane azruta evA mane e kema jANato haze? athavA to mArI gRhiNI sAthe ekAMtamAM thayela A gamanavyatika2 enA jANavAmAM kema Avyo haze? tethI e kAMi sarvathA sAmAnya puruSa nathI. to je eTaluM jANe che te bIjuM paNa jANI zakaze mATe devatAnI jema enI upAsanA karuM, ke vakhatasara enAthI ja mArA kAryanI siddhi thaze.' ema dhArI aMjali joDIne gobhadra tene kahevA lAgyo ke-he Arya! emaja. tame barAbara jANI zakyA.' te bolyo'bhadra! cAla, ApaNe sAthe tyAM jaie! eTale gobhadre te svIkAratAM baMne AgaLa cAlyA. evAmAM bhojanasamaya thatAM gobhadra jaNAvyuM ke-he Arya! cAlo, gAmamAM, ApaNe bhojananI sAmagrI karIe. have vakhata thavA Avyo che, tyAre vidyAsiddhe kahyuM-'he somya! gAmamAM jaine ApaNe zuM karavuM che? cAlo, hajI to eka pahora divasa vItyo che, sUryanA kiraNo tapyA nathI ane ApaNe thoDo mArga ja cAlyA chIe.' gobhadra bolyo-jo ema hoya, to tame jANo.' pachI te baMne AgaLa cAlyA ane bapora thatAM ghaNAM vRkSothI vyApta evA eka udyAnamAM jai pahoMcyA.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 713 paJcamaH prastAvaH acchasalila-paDihatthA kamala-kerava-kalhAraparAgapiMjarahaMsovasohiyatIradesA egA mahAsarasI, paviThThA tattha, kayaM majjaNaM, vihiyA muhsuddhii| payaTTo ya gobhaddo devayANusaraNaM kAuM, iyaro'vi Thio smaahiie| etthaMtaraMmi bahubhakkhabhoyaNA rasavaI guNasamiddhA / bahuvaMjaNapaDipuNNA maMtapabhAveNa avayariyA / / 1 / / kaccola-thAla-davvI-sippisaNAho uvakkharo svyo| suviNIyapariyaNeNappiovva purao Thio tassa / / 2 / / erisaM ca paramabbhuyabhUyaM vaiyaramavaloiUNa vimhio gobhaddo, bhaNio ya vijjAsiddheNa-'gobhadda! paguNo bhava, kuNasu bhoyaNaM'ti / 'jamajjo ANaveitti paDivajjiUNa udyAnam, dRSTA ca tatra acchasalilapratihastA kamala-kerava-kalhAra parAgapiJjarahaMsopazobhitatIradezA ekA mahAsarasI, praviSTau tatra, kRtaM majjanam, vihitA mukhazuddhiH / pravRttazca gobhadraH devatA'nusaraNaM kartum, itaro'pi sthitaH smaadhau| atrAntare bahubhakSyabhojanA rasavatI guNasamRddhA / bahuvyaJjanapratipUrNA mantraprabhAveNa avatIrNA / / 1 / / kacola-sthAla-darvI-zilpisanAthaH upaskaraH sarvaH / suvinItaparijanena arpitaH iva purataH sthitaH tasya / / 2 / / etAdRzaM ca paramadbhUtaM vyatikaram avalokya vismitaH gobhadraH, bhaNitazca vidyAsiddhena 'gobhadra! praguNaH bhava, kurubhojanam' iti / 'yadArya AjJApayati' iti pratipadya tadvacanaM upaviSTaH saH bhojanakaraNArtham / tyAM nirmaLa jaLathI paripUrNa, kamaLa, kairava ane kalhAranA parAgathI pILA banelA rAjahaMsovaDe jeno tIrabhAga zobhAyamAna che evI eka moTI talAvaDI jovAmAM AvatAM, temAM praveza karIne mukhazuddhi tathA majjana karyuM. pachI gobhadra devasmaraNa karavA lAgyo ane siddhapuruSa samAdhimAM beTho. evAmAM maMtranA prabhAve bahu bhakSya vastuyukta guNasamRddha ane ghaNA zAkAdikathI paripUrNa evI rasoI utarI (1) ane suvinIta parijane jANe arpaNa karela hoya tema kaTorA, thALa, kaDachI vagere kArIgarIvALA badhAM sAdhano tenI samakSa 442 thayAM. (2) AvI parama addabhuta ghaTanA jotAM gobhadra bhAre Azcarya pAmyo. tyAM vidyAsiddha kahyuM ke-"he gobhadra! have taiyAra thA ane bhojana kara." eTale jevI ApanI AjJA' ema tenuM vacana svIkArI gobhadra bhojana karavA beTho
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 714 zrImahAvIracaritram tavvayaNaM uvaviThTho so bhoynnkrnntthN| vijjAsiddho'vi privesiumaarddho| kameNa ya nivvattiyabhoyaNaMmi gobhadde sayamuvaviThTho vijjAsiddho / gobhaddeNavi kao se privesnnaaivaavaaro| evaM ca nivvattiyaMmi bhoyaNe vijjAsiddhavimukkekkahuMkArANaMtarameva asaNamuvagayA thAlAisameyA rsvii| khaNamettaM ca vIsamiUNa mAhavIlayAhare niruvviggahiyayA vivihakahAo kahemANA saMpaTThiyA gNtuN| gacchaMtANa ya jAe rayaNisamae gobhaddeNa bhaNiyaM-'ajja! kalayaMThakaMThasacchahA samucchalai timirariMcholI, na lakkhijjaMti saMpayaM niNNuNNayA mahimaggA, niddAvasavisaMThulAiM ghummati loyaNAI, payattasaMcAliyAvi na calaMti calaNA, tA gacchaha gAme, kuNaha viisaamNti| vijjAsiddheNa bhaNiyaM-'soma! sigghagaIe ehi muhuttamettaM, kiM gAmapavesaNakajjaM / ' gobhaddeNa bhaNiyaM-'evaM hvutti| tAhe jAmamettaM addhANamailaMghiUNa ThiyA egattha pese| tayaNaMtaraM ca vijjAsiddho AbaddhapaumAsaNo niruddhasamIrappayAro jhANaM kAumAraddho, ahavidyAsiddhaH api privessttumaarbdhvaan| krameNa ca nirvartitabhojane gobhadre svayamupaviSTa: vidyAsiddhaH / gobhadreNA'pi kRtaH tasya pariveSaNAdivyApAraH / evaM ca nivartite bhojane vidyAsiddha-vimuktakahuMkArAnantarameva adarzanamupagatAH sthAlAdisametA rsvtii| kSaNamAtraM ca vizramya mAdhavIlatAgRhe nirudvignahRdayau vividhakathAH kurvantau samprasthitau gantum / gacchatoH ca jAte rajanIsamaye gobhadreNa bhaNitaM 'Arya! kalakaNThasadRzA samucchalati timirazreNI, na lakSyate sAmprataM nimnonnatAH mahImArgAH, nidrAvazavisaMsthule ghUrNete locane, prayatnasaJcAlite api na calataH crnne| tataH gacchAva grAmam, karavAva vizrAmam / ' vidyAsiddhena bhaNitaM 'saumya! zIghragatyA ehi muhUrtamAtram, kiM grAmapravezanakAryam / ' gobhadreNa bhaNitaM 'evaM bhvtu| tadA yAmamAtraM adhvAnam atilaya sthitau ekatra prdeshe| tadanantaraM ca vidyAsiddhaH AbaddhapadmAsanaH niruddhasamIrapracAraH dhyAnaM kartumArabdhavAn / athtyAre vidyAsiddha tene pIrasavA lAgyo. anukrame gobhadra bhojana karI letAM vidyAsiddha pote jamavA beTho ane gobhadra tene pIrasavA lAgyo. ema bhojanAdika samApta thatAM vidyAsiddha eka huMkAramAtra karatAM ja thALapramukha sahita rasavatI adazya thaI gaI. pachI mAdhavIlatAgRhamAM jarA vAra visAmo laI, khedarahita hRdaye vividha kathA karatA teo AgaLa cAlyA ane jatAM jatAM rAtrino vakhata thatAM gobhadre jaNAvyuM ke-"he Aya! koyalanA kaMTha samAna zyAma aMdhakArasamUha cotarapha pharI vaLyo che, pRthvInA uMcA-nIcA pradeza have jovAmAM AvatA nathI, locana nidrAnA yoge maMda thai ghumyA kare che ane prayatnapUrvaka calAvatA paNa caraNo cAlatA nathI; mATe gAmamAM cAlo ane vizrAMti laie." siddha bolyo-"he somya! eka muhUrtamAtra utAvaLo cAla. gAmamAM javAnI zI jarUra che?" gobhadre kahyuMbhale, jevI icchA." pachI eka pahora AgaLa cAlI, eka pradezamAM teo thobhyA. eTale vidyAsiddha padmAsana lagAvI, zvAsa-vAyu rokIne dhyAna zarU karyuM. evAmAM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH kaNagakalasakaliyaM raNaMtamaNikiMkiNInivaharammaM / susiliTThalaTThathirathorathaMbhasohaMtavarasAlaM / / 1 / / suvibhattacittarehaMtaveigAvalayalIDhaperaMtaM / bajjhapaesanivesiyamahallapallaMkasohillaM ||2|| gayaNAo ahApavaraM vimANamegaM samoyareUNaM / vijjAsiddhassa puro lahuM niviTTaM dharaNivaTTe || 3 || tihiM visesiyaM / aha tatto nIhariUNa dippaMtamaNimauDalaMkiyasirA, vimalakuMDalakaMtivicchuriyagaMDayalA, pavaramuttAsarivirAiyasiroharA, hAralayAcchAiyathaNakalasA, paMcarAyamaNikaMkaNamaMDiyakomalabAhulayA, romAvalIsaNAhamuTThigejjhamajjhabhAgadesA, rasaNAdAmasaMgayaniyaMbaphalayA, kanakakalazakalitaM raNaraNAyamAnamaNikiGkiNInivaharamyam / suzliSTamanoramasthulastambhazobhamAnavarazAlam / / 1 / / suvibhktcitrraajmaanvedikaavlyspRssttpryntm| bAhyapradezanivezitamahatpalyaGkazobhamAnam / / 2 / / 715 gaganAd yathApravaraM vimAnamekaM smvtiiry| vidyAsiddhasya puraH laghu niviSTaM dharaNIpRSThe ||3 | | tribhiH vizeSitam / atha tataH nihRtya dIpyamAnamaNimukuTAlaGkRtazirA, vimalakuNDalakAntivicchuritagaNDatalA, pravaramuktAsariavirAjitazirodharA, hAralatA''cchAditastanakalazA, paJcarAgamaNikaMkaNamaNDitakomalabAhulatA, romAvalIsanAthamuSTigrAhyamadhyadezA, kaJcIdAmasaGganitambaphalakA, nivasitapaJcavarNadivyadUSyA, kanaka-kaLazo sahita, raNajhaNATa karatI kiMkiNIovaDe 2maNIya, suzliSTa ane dRDha evA sthira tathA moTA staMbhothI zobhAyamAna, (1) sArI rIte citarela citrovaDe zobhatI vedikAyukta, bAhyapradezamAM sthApana karela moTA palaMgathI birAjIta evuM (2) eka pravaravimAna AkAzathakI utarIne tarata ja vidyAsiddha samakSa pRthvI para sthApana thayuM. (3) eTale temAMthI bahAra nIkaLI, dedIpyamAna maNimugaTathI alaMkRta, vimala kuMDalanI kAMtithI kapoLane cakacakita karanAra, pravara motIonI saro jenA zire zobhI rahI che, hAralatAthI jenA kuca-kaLaza AcchAdita che, pAMca prakAranA maNi-jaDita kaMkaNovaDe jenI komaLa bAhulatA maMDita che, romAvaliyukta ane muSTigrAhya jeno madhya bhAga
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 716 zrImahAvIracaritram niyaMsiyapaMcavannadivvadUsA, jhaMkAramaNaharamaNineurANugayacalaNA, hariyaMdaNarasavicchuriyasarIrA, appaDimarUvA egAe samANarUvajovvaNAiguNAlaMkiyAe vilayAe aNugammamANA samAgayA vilAsiNI, joDiyakarasaMpuDA ya vijjAsiddhaM bhaNiumAraddhA, jahA-'bho mahAyasa! uvasaMharesu saMpayaM maMtasumaraNaM alaMkaresu vimANameyaMti nisAmiUNa uThThio vijjAsiddho, paviTTho vimANabhaMtare, nisanno sejjaae| uvaNIyANi ya tassa taMbolavIDagANi | tAhe vAhario vijjAsiddheNa gobhaddo, taMboladANapuvvagaM ca visajjio niddAkaraNAya, dUre ThAUNa ya tadIyamAhappavimhiyamaNo pasutto eso| vijjAsiddhovi tAhiM ramaNIhiM samaM vivihasaMkahAhiM gamiUNa khaNamekkaM jeTTAe aNucariM juvaiM bhaNai-'bhadde! tumaM imassa gobhaddassa mAhaNassa bhajjAbhAvadaMsaNeNa attANaM pavittaM karesu / ' tIe vuttaM-'evaM kremi|' aha jAyaMmi vijaNe vijjAsiddho pAraddho iyarIe samaM bhoge uvabhuMjiuM / sAvi taduvaroheNa gayA gobhaddasamIve, jhaGkAramanoharamaNinepurA'nugatacaraNA, haricandanarasavicchuritazarIrA, apratimarUpA ekayA samAnarUpayauvanAdiguNA'laGkRtayA vilayayA anugamyamAnA samAgatA vilAsinI, yojitakarasampuTA ca vidyAsiddhaM bhaNitumArabdhA yathA 'bhoH mahAyazaH! upasaMhara sAmprataM mantrasmaraNam, alaGkuru vimAnametat iti niHzamya utthitaH vidyAsiddhaH, praviSTaH vimAnA'bhyantare, niSaNNaH zayyAyAm / upanItAni ca tasya tAmbUlabITakAni / tadA vyAhRtaH vidyAsiddhena gobhadraH, tAmbUladAnapUrvakaM ca visarjitaH nidrAkaraNAya, dUraM sthitvA ca tadIyamAhAtmyavismitamanaH prasuptaH essH| vidyAsiddhaH api tAbhiH ramaNIbhiH samaM vividhasaGkathAbhiH gamayitvA kSaNamekaM (virate) jyeSThA anucarI yuvatI bhaNati 'bhadre! tvaM asya gobhadrasya brAhmaNasya bhAryAbhAvadarzanena AtmAnaM pavitraM kuru|' tayA uktaM 'evaM kromi|' atha jAte vijane vidyAsiddhaH prArabdhavAn itaryA samaM bhogAn upabhoktum / sA'pi taduparodhena gatA gobhadrasamIpam, prabodhya ziSTaH vidyaasiddhaa''deshH| tena ca che, jenA nitaMbo kaMcukI-dAmasahita che, paMcavaNa devadUSya jeNe dhAraNa karela che, dhvani karatAM manoharamaNinUpurayukta jenA caraNo che, jenuM zarIra bAvanA caMdananA dravathI lipta che tathA jenuM rUpa apratima che evI eka vilAsI vanitA ke jenI pAchaLa pAchaLa samAnarUpa, yauvanAdi guNovaDe alaMkRta evI eka pramadA cAlI rahI che, te hAjara thaI ane aMjali joDIne vidyAsiddhane kahevA lAgI ke-"he mahAzaya! have maMtrasmaraNa baMdha karo ane A vimAnamAM birAjamAna thAo." ema sAMbhaLatAM vidyAsiddha uThyo ane vimAnamAM jaI te zayyA para beTho. eTale tenI pAse tAMbUlanAM bIDAM mUkavAmAM AvyAM. pachI tene gobhadrane bolAvyo ane tAMbUla ApavApUrvaka nidrA karavA vidAya karyo. tyAre dUra jatAM tenA mahAtmathI bhAre vismaya pAmIne te sUto. tyAM vidyAsiddha paNa te ramaNIo sAthe vividha kathAmAM alpa vakhata gALyo, evAmAM moTI ramaNIe potAnI anucarI yuvatIne kahyuM ke-"he bhadra! tuM e gobhadra brAhmaNane bhAryAbhAva batAvatA tArA AtmAne pavitra kara." te bolI-bahuM e pramANe karuM chuM.' pachI ekAtta thatAM vidyAsiddha pelI yuvatI sAthe bhoga bhogavavA lAgyo. te anucarI moTInA uparodhathI gobhadra pAse gaI ane tene
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 717 paJcamaH prastAvaH pabohiUNa siTTho vijjaasiddhaaeso| teNa ya kusalamaittaNeNa nAUNa kajjaparamatthaM bhaNiyA sA, jahA-'mayacchi! bhagiNI tumaM me hosi, tA alaM ettha patthuyatthavitthareNaM, jahAbhippeyaM samAyarasu, akajjapavittIevi jao na eyassa hayajIviyassa ko'vi samuppajjai guNo, aviya aighoramAruyAhayanaliNIdalalaggasalilalavacavalaM / jIyaM supAliyaMpihu na cirAvatthANamaNuhavai / / 1 / / vivihovabhogavisayANukUlayAlAliyaMpi bahukAlaM / parisaDiyaviMTaphalamiva vigalai gattaMpi acireNa / / 2 / / suvvaMti ya naraesuM dhammaviruddhatthakaraNasattANaM / sattANaM tikkhadukkhAiM teNa kuNimo kahamakajjaM? / / 3 / / kuzalamatitvena jJAtvA kAryaparamArthaM bhaNitA sA yathA 'mRgAkSi! bhaginI tvaM mama bhavasi, tasmAdalam atra prastutArthavistareNa, yathA'bhipretaM samAcara, akAryapravRtyA'pi yataH na etasya hatajIvitasya ko'pi samutpadyate guNaH / api ca - atighoramArutA''hatanalinIdalalagnasalilalavacapalam / jIvaM supAlitamapi khalu na cirA'vasthAnamanubhavati / / 1 / / vividhopabhogaviSayA'nukUlatAlAlitamapi bhukaalm| parizaTitavRntaphalamiva vigalati gAtramapi acireNa / / 2 / / zrUyante ca narakeSu dharmaviruddhArthakaraNasaktAnAm / satvAnAM tIkSNaduHkhAni tena kurvaH kathamakAryam / / 3 / / jagADIne teNe vidyAsiddhano Adeza kahI saMbhaLAvyo. eTale kuzaLamati teNe kAryano paramArtha jANI tene kahyuM kehe mRgAkSI! tuM mArI bhaginI tulya che, mATe e bAbatamAM prastuta artha vistAravAnI jarUra nathI. tane iSTa lAge tema kara. kAraNake akAryanI pravRttimAM pravRtta thavAthI A pAmara jIvitane kAMi guNa thavAno nathI, vaLI atipracaMDa pavanathI pratighAta pAmela kamaLadaLanA agre rahela jaLabiMdusamAna A jIvita sArI rIte pALyA chadi yi2|| 24 tama nathI, (1) vaLI bahu kALa vividha upabhoga ke viSayanI anukULatAthI lAlita karyA chatAM saDI gayelA cIbhaDAnI jema gAtra paNa alpa vakhatamAM vighaTita thAya che, (2) temaja dharmavirUddha kArya karavAmAM Asakta banelA prANIo narakamAM tINa duHkho pAme che, ema saMbhaLAya che. to mA ma sAyarIbhe? (3)
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 718 zrImahAvIracaritrama sakalattasaMgaIvihu uukAlAo pareNa paDisiddhA / kiM puNa pararamaNIjaNavisayapasaMgo samayasatthe / / 4 / / niyajIvassavi ummaggagAmiNo jai karemi na nirohaM / tA kaha anne aNayAracAriNo naNu niraMbhissaM? / / 5 / / iya gobhaddeNa tahA kahaMpi saMbhAsiyA saveraggaM / niyabhAyanivviseso jaha jAo tIe paDibaMdho / / 6 / / khaNamettaM ca vigamiUNa bhaNiyaM tIe-'aho mahANubhAva! suMdaro tuhAbhippAo, eyaM ciya sppurislkkhnnN| eyaM ciya dhammasavvassaM, etto sayalakallANovalaMbho, imAo asesadussajjhavijjAsiddhIo havaMti, eyaM khu surAsurANavi duraNucaraM, eyANugao ya naro svakalatrasaGgatirapi khalu RtukAlataH paraM pratiSiddhA / kiM punaH pararamaNIjanaviSayaprasaGgaH samayazAstre / / 4 / / nijajIvitasyA'pi unmArgagAmiNaH yadi karomi na nirodham / tadA kathaM anyAn anAcAracAriNaH nanu nirotsye / / 5 / / iti gobhadreNa tathAkathamapi sambhASitA svairaagym|| nijabhrAtRnirvizeSaH yathA jAtaH tasyAH pratibandhaH / / 6 / / kSaNamekaM ca vigamya bhaNitaM tayA 'aho mahAnubhAva! sundaraH tava abhiprAyaH, etadeva satpuruSalakSaNam, evameva dharmasarvasvam, etasmAt sakalakalyANopalambhaH, asmAd azeSaduHsAdhyavidyAsiddhayaH bhavanti, etat khalu surAsurANAmapi duranucaram, etadanugataH ca naraH na roga-zoka-duHkhaiH bAdhyate, tasmAt prAptaM tvayA zAstramAM RtukALa uparAMta svadArAsaMgano paNa pratiSedha karelo che, to pachI para ramaNI sAthe viSaya-prasaMganI to pAta 4 zI 12vI? (4) unmArgagAmI potAnA AtmAne paNa jo niyamita na karuM, to anya anAcArIone kema aTakAvI zakuM? (5) e pramANe gobhadra tene vairAgyapUrvaka evo pratibodha Apyo ke jethI tenA para te yuvatIno sagA bhAi jevo sne dhAyo. (7) pachI kSaNAMtare te bolI ke-"aho! mahAnubhAva tArI manobhAvanA atisuMdara che, e ja sapuruSanuM lakSaNa che, e ja dharmano sAra che, ethI ja sarva kalyANa prApta thAya, enAthI badhI asAdhya vidyAsiddhio paNa sAdhya thai zake, e deva-dAnavone paNa atyaMta duSkara che, e guNasahita puruSane roga, zokanAM duHkho bAdhA pamADI zakatA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 719 na roga-soga-dukkhehiM bAhijjai, tA pattaM tumae jammajIviyaphalaM jasseriso dukkaraparitthIsevApariharaNapariNAmo / eyaM ca kuNamANeNa tae ahaMpi nioiyA savvakAmuyasiddhilAbheNaM ti| gobhaddeNa bhaNiyaM-'kahaM ciya mae nioiyA svvkaamuysiddhiie?|' tIe bhaNiyaM-'mahAyasa! bhAyanivvisesottikAUNa sAhijjai tujjha esa vaiyaro, nisaamehi|' gobhaddeNa bhaNiyaM'eso nisaamemi|' tIe kahiyaM___ atthi sayalatailoyavikkhAyaM aNegaaccabbhuyabhUyAisayajaNiyajaNavimhayaM Agaro vijjArayaNANaM, kulabhavaNaM taMtappaogANaM, ThANaM khuDasiddhINaM jAlaMdharaM nAma puravaraM, jattha aagtttthi-vsiikrnnppog-addisskrnnkuslaao| nahagamaNa-dUradaMsaNapamokkhaladdhIsamiddhAo / / 1 / / janmajIvitaphalaM yasyedRzaH duSkaraparastrIsevApariharaNapariNAmaH / evaM ca kurvatA tvayA ahamapi niyojitA sarvakAmukasiddhilAbhe' iti / gobhadreNa bhaNitaM kathameva mayA niyojitA sarvakAmukasiddhau? / ' tayA bhaNitaM 'mahAyazaH! bhrAtRnirvizeSaH itikRtvA kathyate tvaM eSaH vyatikaraH, nishrunnu|' gobhadreNa bhaNitaM 'eSaH nizruNomi / ' tayA kathitam - 'asti trilokavikhyAtam anekA'tyadbhUtabhUtAtizayajanitajanavismayaM AkaraH vidyAratnAnAm, kulabhavanaM tantraprayogANAm, sthAnaM kSudrasiddhInAm jAlandharaM nAma puravaram / yatra - AkRSTi-vazIkaraNaprayogA'dRzyakaraNakuzalAH / nabhogamana-dUradarzana pramukhalabdhisamRddhAH / / 1 / / nathI. tame to janma ane jIvitanuM phaLa meLavyuM ke jenA AvA padArA pariharavAnA duSkara pariNAma che ema karatAM to teM mane paNa sarvakAmuka siddhinA lAbhamAM niyukta karI." gobhadra jaNAvyuM : "he bhadra! meM tane sarvakAmuka siddhimAM zI rIte niyukta karI?" te bolI-"he mahAzaya! tane sagA bhAi samAna samajIne tArI AgaLa e vAta kahuM chuM te sAMbhaLa." gobhadre kahyuM "e to huM sAMbhaLuM chuM.' eTale te kahevA lAgI ke samasta traNa lokamAM vikhyAta aneka adbhuta satya-atizayothI lokone vismaya pamADanAra, vidyAratnonI khANa, taMtra prayogonuM mukhya sthAna tathA zudra siddhionA AdhArarUpa evuM jAlaMdhara nAme zreSTha nagara che, ke jyAM AkRSTi, vazIkaraNa ane adazyIkaraNa-vighAomAM kuzaLa, nabhogamana, dUradarzana pramukha labdhiovaDe samRddha, (1)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 720 zrImahAvIracaritram huNkaarmettpddibhinnsttusNdohtutttthhiyyaao| niruvamarUvanirakkiyavaMmahamahilAbhimANAo / / 2 / / atttthppyaarannimaaisiddhisNbNdhsssiriiyaao| nivasaMti jogiNIo devANavi vaMdaNijjAo / / 3 / / iyarajaNA duviNayaM jaM no daMsaMti taM kimcchriyN?| tAsiM mahAbalANaM saMkai kuvio kayaMto'vi / / 4 / / sura-khayara-jakkha-rakkhasamaDappharaphaMsaNAvi nUNa jraa| niccAvaTThiyajovvaNaguNANa jAsiM na saMkamai / / 5 / / hungkaarmaatrprtibhinnshtrusndohtusstthRdyaaH| nirUpamarUpanirAkRtamanmathamahilA'bhimAnAH ||2|| aSTaprakArA'NimAdisiddhisambandhasazrIkAH / nivasanti yoginyaH devAnAmapi vandanIyAH / / 3 / / itarajanAH durvinayaM yanna darzayanti tatkim Azcaryam? | tAsAM mahAbalAnAM zaGkate kupitaH kRtAntaH api / / 4 / / sura-khecara-yakSa-rAkSasA'haGkArasparzikA(nirAkAritA)'pi nUnaM jraa| nityA'vasthitayauvanaguNAsu yAsu na saGkrAmati / / 5 / / huMkAramAtrathI zatruo bhedAi jatAM hRdayamAM saMtuSTa thanAra, potAnA anupama rUpasaMpattithI ratinA abhimAnane tounA2, (2) ATha prakAranI aNimAdi siddhiovaDe zobhAyamAna tathA devone paNa vaMdanIya evI jogaNIo vase che. (3) itara jano temano avinaya karatA nathI, temAM to zuM Azcarya che? paraMtu mahAbaliSTha temanAthI kupita kRtAMta 59 / zaM pAme che. (4) sura khecara, yakSa, rAkSasa pramukhanA madane utAranAra evI jarA niraMtara yauvanamAM rahenAra evI temane asara 72tI nathI. (5)
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 721 paJcamaH prastAvaH ciradUrakAlavolINabhUvaINaM smggcriyaaii| ajjavi jAo payaDaMti selalihiyappasatthivva / / 6 / / iya taarispyddpbhaavjoginniickkvaalkliyss| nayarassa tassa bhaNa keNa vannaNA tIrae kAuM? / / 7 / / tattha ya ahaM caMdalehAbhihANA jogiNI privsaami| esAvi vijjAsiddhasamIvavattiNI mama jeTThA bhaiNI pasAhiyapavaravijjA accaMtadarisaNijjA jogiNIpIDhassa cautthaTThANapUyaNijjA caMdakaMtAnAmA / ' gobhaddeNa bhaNiyaM-'bhaiNi! ko esa vijjAsiddho?, kiMnAmo?, kahaM vA erisamAhappo?, kiM vA esa tuha jeTThabhaiNIe eyaM uvacaraitti, kahesu bADhaM koUhalAUlaM me hiyayaM / ' caMdalehAe bhaNiyaM-'kahemi, eso hi kAmarUpAbhihANajogiNIpariveDhiyassa DamarasIhassa putto IsANacaMdo nAma / eeNa ya purA aNegappayArAo sAhiUNa ciradUrakAlavyatikrAntabhUpatInAM smgrcritaani| adyA'pi yAH prakaTayanti zailalikhitaprazastiH iva / / 6 / / iti taadRshprkttprbhaavyoginiickrvaalklitsy| nagarasya tasya bhaNa kena varNanA zakyate kartum / / 7 / / tatra cA'haM candralekhA'bhidhAnA yoginI privsaami| eSA'pi vidyAsiddhasamIpavartinI mama jyeSThA bhaginI prasAdhitapravaravidyA, atyantadarzanIyA yoginIpIThasya caturthasthAnapUjanIyA candrakAntAnAmikA / ' gobhadreNa bhaNitaM 'bhagini! kaH eSaH vidyAsiddhaH?, kiM nAmakaH?, kathaM vA etAdRzamAhAtmyakaH?, kiM vA eSaH tava jyeSThabhaginyA evamupacaryate?, kathaya bADhaM kautUhalA''kulaM mama hRdayam / ' candralekhayA bhaNitaM 'kathayAmi, eSaH hi kAmarUpA'bhidhAnayoginIpariveSTitasya DamarasiMhasya putraH IzAnacandraH nAmakaH / etena bhUtakALamAM thai gayelA rAjAonAM samagra caritrone je adyApi parvata para lakhela prazastinI jema pragaTa kare cha, (7) ema tevI pragaTa prabhAvazALI yoginIonA samUhayukta evA te nagaranuM varNana kaho koNa karI zake? (7) tyAM huM caMdralekhA nAme jogaNa vasuM chuM tathA e vidyAsiddha pAse rahenAra paNa mArI moTI bhaginI caMdrakAMtA ke jeNe pravara vidyAne sAdhela che, atyaMta darzanIya ane yoginIomAM cothe sthAne pUjanIya che.' tyAre gobhadre kahyuMhe bhaginI! e vidyAsiddha koNa che? tenuM zuM nAma che? ane Avo mahAprabhAvI kema che? vaLI tArI moTI bhaginI ene kema anusare che? te badhuM mane kahI saMbhaLAva. mane bhAre kautuka thAya che." caMdralekhA bolI-"bhale kahuM chuM, sAMbhaLo.e kAmarUpA nAmanI yoginIe parivarela DamarasiMhano IzAnacaMdra nAme putra che. eNe prathama aneka
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 722 zrImahAvIracaritram vijjAo, akhaliyapasaraM sayalakAmiyasiddhiM samIhamANeNa kaccAiNIe bhagavaIe purao kao aTThottarabillalakkheNa homo, tittiyamitteNavi jAva na parituTThA bhagavaI tAva AkaDDiUNa khaggadheNuM samAraddho niyakaMdharaM chiMdauM, niyajIviyaniravekkho, kaMThaddhaM jA na chidae eso| tAva sahasatti kattovi AgayA devi ruddANI / / 1 / / 'ahaha mahAkaTThamimaM kIsa tumaM putta! vavasio bhImaM?' | iya jaMpirIe tIe karAo churiyA lahuM hariyA / / 2 / / tAhe imeNa bhaNiyaM 'devi! pasIyasu mamettieNAvi / paDivajjasu sirakamaleNa pUyaNaM, hou sIseNa' / / 3 / / ca purA anekaprakArAH sAdhayitvA vidyAH, askhalitaprasarAM sakalakAmitasiddhiM samIhamAnena kAtyAyinyAH bhagavatyAH purataH kRtaH aSTottarabilvalakSaNahomaH / tanmAtreNA'pi yAvanna parituSTA bhagavatI tAvad AkRSya khaDgadhenuM samArabdhaH nijakandharAM chettum / nijajIvitanirapekSaH kaNThA'rdhaM yAvanna chinatti eSaH / tAvat sahasA kutaH api AgatA devI rudrANI / / 1 / / 'ahaha! mahAkaSTamidaM kathaM tvaM putra! vyavasitavAn bhImam?' | iti jalpatyA tayA karAtkSurikA laghu hRtA / / 2 / / tadA anena bhaNitaM devi! prasIda mama etAvatA api| pratipadyasva zira:kamalena pUjanaM, bhavatu zIrSaNa' / / 3 / / prakAranI vidyAo sAdhI, alanA vinAnI sakaLakAmitasiddhinI icchAthI kAtyAyanI devInI AgaLa eka lAkha ne ATha bilva-phaLothI homa karyo. teTalA homathI paNa jyAre devI saMtuSTa na thaI tyAre taravAra kheMcIne te potAnI Doka chedavA lAgyo ane potAnA jIvitanI darakAra na karatAM teNe ardha Doka sudhI taravAra calAvI. teTalAmAM tarataja kyAMkathI rUdrANI hevI bhAvI AyA. (1) ane kahevA lAgI ke-"ahA! putra! A to mahAkaSTa, tuM AvuM bhayaMkara kAma zA mATe kare che?" ema bolatAM devIe tenA hAthamAMthI taravAra tarata lai lIdhI (2) tyAre sAdhaka bolyo ke-"he devI! mArA eTalAthI ja tame prasanna thAo ane zira-kamaLanI pUjA svIkAro. bhane bharata thI saryu (3)
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 723 paJcamaH prastAvaH devIe tao bhaNiyaM 'puttaya! tuha sAhaseNa tuTThamhi / varasu varaM ettAhe pajjattaM dehapIDAe' / / 4 / / tao eeNa bhaNiyaM-sAmiNi! jai saccaM ciya tuTTAsi tA jaM tumae puttatti ahaM vAgario eso cciya mama varo, etto ya puttabuddhIe mama pecchejjAsitti bhaNiyAvasANe dAUNa savvasamIhiyatthakaraM rakkhAvalayaM paDivajjiUNa tavvayaNaM aiMsaNamuvagayA kaccAyaNI, eso'vi pAviyatiloyarajjaM piva attANaM mannamANo rakkhAvalayamuvvahaMto sagavvaM akkhaliyagamaNo savvattha viyNbhiumaaddhtto| aviya na gaNai naravaivaggaM na ya bhImabhaevi uvvahai kaMpaM / sacchaMdalIlagamaNo jamaMpi uvahasai sabaleNaM / / 1 / / devyA tataH bhaNitaM 'putra! tava sAhasena tuSTA'ham / varaya varam etAvatA paryantaM dehapIDayA' / / 4 / / tataH etena bhaNitaM 'svAmini! yadi satyameva tuSTA asi tadA yattvayA putreti ahaM vyAkRtaH eSaH eva mama varaH, itaH paraM ca putrabuddhayA mAM prekSisyase iti bhaNitA'vasAne datvA sarvasamIhitA'rthakaraM rakSAvalayaM pratipadya tadvacanam adarzanamupagatA kAtyAyanI / eSo'pi prAptatrilokarAjyamiva AtmAnaM manyamAnaH rakSAvalayamuddahan sagarvam askhalitagamanaH sarvatra vijRmbhitumArabdhavAn / api ca na gaNayati narapativargaM na ca bhImabhaye'pi udvahati kampam / svacchandalIlAgamakaH yamamapi upahasati svabalena / / 1 / / eTale devI bolI ke- he putra! tArA A sAhasathI huM saMtuSTa thai chuM, mATe vara mAgI le. have dehapIDAthI sayuM.' (4) teNe kahyuM-"he svAminI! jo kharekhara te saMtuSTa thai hoya, to tame mane je putra kahIne bolAvyo, eja mane vara Apo ke have putrabuddhithI mane jovo?' ema tenA bolatAM sarva samIhitArthane sAdhanAra rakSAvalaya ApI, tenuM vacana svIkArIne te devI adRzya thai gai. eTale e paNa jANe traNe lokanuM rAjya pAmyo hoya tema potAne mAnato, rakSAvalayane dhAraNa karato, sarvatra skUlanA vinA gati karatAM te garviSTha thaine pharavA lAgyo. - have to e rAjAone gaNakArato nathI, moTA bhayanI darakAra karato nathI. ane svacchaMdapaNe lIlAe gamana karatAM e potAnA baLathI yamane paNa hasI kahADe che. (1)
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 724 zrImahAvIracaritrama aMteuresu nivasai uvabhuMjai kulagayAvi vilyaao| Agarisai dUragayapi vatthu varamantasattIe / / 2 / / jappabhiI ciya kaccAiNIe eyassa bAhumUlaMmi / baddhaM rakkhAvalayaM tatto cciya ciMtiyaM lahai / / 3 / / aha annayA kayAI hiMDaMto esa mahiyalaM sylN| saMpatto jAlaMdharapuraMmi rAmAbhirAmaMmi / / 4 / / diTThA ya jogiNIjaNamajjhagayA vihiypvrsiNgaaraa| aha tattha caMdakaMtA esA mama jeTThiyA bhayaNI / / 5 / / tAhe haTheNa vararUvajovvaNAisayaraMjio eso| kuNai pasaMgamimIe saddhiM saddhammaniravekkho ||6|| antaHpureSu nivasati upabhuGkte kulagatAH api vilyaaH| AkRSati dUragatamapi vastu varamantrazaktyA / / 2 / / yatprabhRti eva kAtyAyinyA etasya baahumuule| baddhaM rakSAvalayaM tataH eva cintitaM labhate / / 3 / / atha anyadA kadAcid hiNDamAnaH eSaH mahItalaM sakalam / samprAptaH jAlandharapure rAmA'bhirAme / / 4 / / dRSTA ca yoginIjanamadhyagatA vihitprvrshRnggaaraa| atha tatra candrakAntA eSA mama jyeSThA bhaginI / / 5 / / tadA haThAd vararUpayauvanA'tizayaraJjitaH eSaH / karoti (sma) prasaGgam anayA sArdhaM saddharmanirapekSaH / / 6 / / - aMtaHpuromAM vase che ane kulIna strIo sAthe viSayabhoga bhogave che. potAnI zreSTha maMtrazaktithI dUra rahela vastune 54 / thA. va. . (2) jyArathI kAtyAyanIe enI bhujAe rakSAvalaya bAMdhela che tyArathI e manovAMchita pAmI zake che. (3) evAmAM ekadA samasta pRthvI-maMDaLamAM pharatAM e vidyAsiddha, rAmAothI ramaNIya evA jAlaMdhara nagaramAM Avyo. tyAM jogaNIonA madhyamAM pravara zaNagAra paherI beThelI mArI jyeSTha bhaginI caMdrakAMtAne eNe joi (5) eTale tenA pravara rUpa ane yauvanAtizayathI raMjita thayela e saddharmanI darakAra vinA tenI sAthe baLAtkArathI prasaMga arecha. (7)
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 725 paJcamaH prastAvaH ThAUNa kaivayadiNe sacchaMdaM vivihdivvkiilaahiN| aNavaTThiyamaNapasaro amuNijjaMto viNikkhaMto / / 7 / / tayaNaMtaraM ca katthavi ettiyakAlaM paribbhamiya imiNA / divvavimANArUDhA ahayaM esAvi maha bhaiNI / / 8 / / AgiTThisattiNA ANIyAo saMpai payaMDadaMDeNa / siripavvayagamaNaTThA gehAo nIharaMtIo / / 9 / / etto'NaMtaramevaM jamesa vAgarai taM karemotti / vujjhai khaMdheNa haDI saccaM corassa baliyassa / / 10 / / eyamAyanniUNa gobhaddeNa ciMtiyaM-aho rakkhasANaMpi bhekkhasA atthi, jamevaMvihajogiNI sthitvA katipayadinAni svacchandaM vividhadivyakrIDAbhiH / anavasthitamanoprasaraH ajJAyamAnaH viniSkrAntaH / / 7 / / tadanantaraM ca kutrA'pi etAvatkAlaM paribhramya anena / divyavimAnA''ruDhA aham eSA'pi mama bhaginI / / 8 / / AkRSTizaktyA AnIte samprati pracaNDadaNDena / zrIparvatagamanAya gRhAd niharantyau / / 9 / / itaH anantaram evaM yadeSaH vyAkaroti tatkurvaH iti / uhRte skandhena ghaTI satyaM caurasya balinaH / / 10 / / evamAkarNya gobhadreNa cintitaM 'aho! rAkSasAnAmapi bhekSasAH (=svaripavaH) santi, yadevaMvidha-yoginIjanaH ema svacchede vividha divya krIDA karatAM keTalAka divasa tyAM rahI, potAnA anavasthita mana:prasAravALo smaa| na ta ta yAdI nIjyo. (7) te pachI ATalo vakhata kyAM paNa paribhramaNa karI pracaMDa daMDa batAvanAra eNe, divya vimAna para ArUDha thai huM ane e mArI bhaginI atyAre zrIparvata pratye javAne gharathI nIkaLatAM amane AkRSTi-vidyA-zakti vaDe ahIM yA sIdhI. (8/8) have to e je kAMi kahe che te pramANe ame karIe chIe. aho! balavAna corane khAMdhe bhAra upADavo paDe cha, meM ukta satya che. (10) ema sAMbhaLatAM gobhadra vicAra karyo ke "aho! rAkSasone mAthe paNa bhekhaso che ke AvI jogaNIone Ama
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 726 zrImahAvIracaritrama jaNovi evaM ANAniddesaMmi vaTTAvijjai / ao cciya bhaNijjai-bahurayaNA vasuMdharA bhgvii| ettocciya varaguNagaNanihiNo'vi na gavvamuvvahaMti sppurisaa|' caMdalehAe bhaNiyaM-'aho mahAyasa! eyaM kira sAhiyavvaM, jai esa vijjAsiddho ettha patthAve mama bhaiNIcaMdakaMtAe na baMbhacerabhaMgaM kareMto tA imIe sayaMpabhA nAma mahAvijjA sAhiyA huMtA, mama puNa tumae sIlakhaMDaNaM akuNamANeNa tassAhaNavihI ajjavi paDipunno ceva vaTTai, sattarattametteNa ya ciMtiyatthasaMpattI bhvissi| tA bho mahANubhAva! jaM purA pucchiyaM tumae jahA-kahaM mae joiyA savvakAmuyalAbhasiddhIyatti tattha esa prmttho|' gobhaddeNa bhaNiyaM-suyaNu! kimattha bhaNiyavvaM? pIDaMtu gahA vihaDaMtu saMpayA paDau dukkhdNdolii| sayaNAvi hoMtu vimuhA tahavi na muMcAmi saccariyaM / / 1 / / api evam AjJAnirdeze vRtyte| ataH eva bhaNyate-bahuratnA vasundharA bhgvtii| ataH eva varaguNagaNanidhayo'pi na garvamudvavahanti satpuruSAH | candralekhayA bhaNitaM 'aho mahAyazaH! etat, kila kathitavyam, yadi eSaH vidyAsiddhaH atra prastAve mama bhaginIcandrakAntAyAH na brahmacaryabhaGgaM akariSyat tadA anayA svayamprabhA nAmikA mahAvidyA sAdhitA abhaviSyat, mama punaH tvayA zIlakhaNDanaM akurvatA tatsAdhanavidhiH adyApi pratipUrNaH eva vartate, saptarAtrimAtreNa ca cintitArthasamprAptiH bhaviSyati / tasmAt bhoH mahAnubhAva! yatpurA pRSTaM tvayA yathA kathaM mayA yojitA srvkaamuklaabhsiddhau|' iti tatra eSaH paramArthaH / gobhadreNa bhaNitaM 'sutano, kimatra bhaNitavyam? - pIDayantu grahAH, vighaTantu sampadaH, patatu duHkhdvndvaalii| svajanAH api bhavantu vimukhAH tathApi na muJcAmi saccaritam / / 1 / / AjJAmAM rahevuM paDe che. eTalA mATe ja kahevAya che ke vasuMdharA bhagavatI bahuratnA che, ane te kAraNe ja pravara guNonA nidhAna evA satparuSo garva karatA nathI. caMdralekhA bolI-"he mahAyaza! tAre ema karavuM ke e vidyAsiddha A prasaMge mArI bhaginI caMdrakAMtAnA brahmacaryano bhaMga na kare ke jethI ene svayaMprabhA nAme mahAvidyA siddha thAya, ane tame mArA zIlanuM khaMDana na karavAthI adyApi tene sAdhavAno vidhi paripUrNa varte che. have mAtra sAta rAtrimAM vAMchitArthanI siddhi thaze, to he mahAnubhAva! pUrve tame mane pUchyuM ke mane tame sarva kAmuka-siddhimAM kema yojita karI?" temAM e paramArtha che.' gobhadra jaNAvyuM-"he sutanu emAM kahevAnuM zuM che? bhale graho pIDA Ape, saMpadA vighaTI jAya, duHkhonAM DuMgaro mAthe tUTI paDe ane svajano vimukha thai jAya; to paNa huM sadAcArane kadI mUkato nathI. (1)
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 727 niyajIvassa khalassava jahicchacAreNa dinnpsrss| dukkheNa mAmi! sammaggaThAvaNaM jaijaNo kuNai / / 2 / / caMdalehAe bhaNiyaM-'evameyaM, kiM vannijjai tumha nimmalaguNANaM jassa erisaM jiiMdiyattaNaM? evaMviho ajjakakaraNaniyamo, erisaM pAvabhIruttaNaM, evaMrUvA ya vynnpitttthaa| savvahA dhannA'haM, kayalakkhaNA'haM jaM mae tumaM sappurisasiraseharabhUo dihrositti / gobhaddeNa bhaNiyaM'kettiyamitto'haM, ajjavi mahIyale dIsaMti te mahApurisA jesiM caraNareNumettassavi na sArissamuvvahaMti amhaarisaa| tao caMdalehA sappaNayaM sIse aMjaliM kAUNa bhaNiumAraddhA'ajja! tuha asarisasaccariyabhattiparavasattaNeNa kiMpi vinnaviumicchai mama mnno|' gobhaddeNa bhaNiyaM-'bhadde! kIsa evaM saMkhohamuvvahasi?, nivvisaMkaM bhaNasu jahAbhippeyaM / ' caMdalehAe bhaNiyaM-'jai evaM tA kayAi paribhamaNaparivADIe kAyavvo amha gehAgamaNeNa annuggho|' nijajIvasya khalasya iva yathecchacAreNa dattaprasarasya / duHkhena bhoH! samagrasthApanaM yatijanaH karoti / / 2 / / candralekhayA bhaNitaM 'evametat, kiM varNyate tava nirmalaguNAnAM yasya etAdRzaM jitendriyatvam!, evaMvidhaH akAryakaraNaniyamaH, etAdRzaM pApabhIrutvam, evaMrUpA ca vacanapratiSThA / sarvathA dhanyA'haM, kRtalakSaNA'haM yanmayA tvaM satpuruSaziraHzekharabhUtaH dRSTo'si' iti / gobhadreNa bhaNitaM 'kiyanmAtraH aham, adyApi mahItale dRzyante te mahApuruSAH yeSAM caraNareNumAtrasyA'pi na sadRzamudvahanti asmaadRshaaH| tataH candralekhA sapraNayaM zIrSe aJjalIM kRtvA bhaNitumArabdhA 'Arya! tava asadRzasaccaritabhaktiparavazatvena kimapi vijJaptumicchati mama mnH|' gobhadreNa bhaNitaM 'bhadre! kathamevaM saMkSobhaM udvahasi?, nirvizaGkA bhaNa ythaabhipretm|' candralekhayA bhaNitaM 'yadyevaM tadA kadAcit paribhramaNaparipATyA kartavyaH mama gRhAgamanena anugrhH|' gobhadreNa bhaNita bhadra! khalanI jema svecchAcArathI svAtaMtryanA prasArane pAmela evA potAnA jIvitane yatijano ja bhATe 52 / 12 niyamamA bhUDI 3.' (2) caMdralekhAe kahyuM-"e to ema ja che. aho! tamArA nirmaLa guNonuM keTaluM varNana karIe! ke jenuM AvuM jiteMdriyapaNuM, akArya na karavAno Avo niyama! AvI pApabhIrutA, AvI vacana-pratiSThA! aho! huM to sarvathA dhanya ane kRtakRtya chuM ke tamArA jevo sapuruSomAM mugaTa samAna puruSa mArA jovAmAM Avyo. gobhadra bolyo"are! huM zuM mAtra chuM? adyApi mahItalapara tevA satparuSo dekhAya che ke amArA jevA to temanA caraNanI raja samAna ja che.' pachI caMdralekhA mAthe premapUrvaka aMjali joDIne kahevA lAgI ke-he Aya! tamArA asAdhAraNa saccaritranI bhaktinA paravazapaNe mAruM mana kAMika vinaMti karavAne icche che." gobhadra bolyo-"he bhadra! ema saMkSobha zA mATe pAme che? je kahevAnuM hoya te zaMkA vinA kahe.' caMdralekhA bolI-"jo ema che, to koivAra paribhramaNa karavA nIkaLatAM amArA ghare AvavAnI maherabAnI karavI. gobhadre kahyuM "emAM zuM anucita che? tamArA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 728 zrImahAvIracaritram gobhaddeNa bhaNiyaM-'kimaNuciyaM?, nahi tuha gehamAgacchaMtassa mama kiMci lahuyattaNaM, patthAvaMmi jahociyaM AyarissAmi, na annahA tumae saMbhAvaNijjaM / ' caMdAlehAe bhaNiyaM-mahAbhAga! bADhaM aNuggahiyamhi, na eyamannahA kaayvNti| evaM ca jAyatakkhaNapemANubaMdhabaMdhurAhiM vivihasaMkahAhiM sabbhAvasArAhiM visumariyasesavAvArANaM sasaharajoNhAvasovalakkhiyaparoppararUvANaM tesiM jhaDatti jAyA pcchimrynnii| ummIlio puraMdaradisimuhe javA-kusuma-guMjaddha-kusuMbharasakiMsuya-suyamuha-paumarAyasarisavanno kuMkumabahalarAgovasittovva sUrasArahI, paviralIbhUyaM gayaNaMgaNe tAragAvalayaM, viyaMbhio paccUsasisiramAruo, palhatthio pacchimajalahimmi rassirajjujaDio sasipuNNakalaso salilAkaDDaNatthaM va pacchimadisiramaNIe / etyaMtare vijjAsiddheNaM bhaNiyaM-'bho bho gobhadda! bahuppabhAyA rayaNI, paguNo bhavasu jeNa gmmi|' gobhaddeNa bhaNiyaM-esa pgunniihuuo'mhi|' caMdalehA'vi taM ApucchiUNa gayA caMdakaMtAe samIvaM / vijjAsiddho'vi 'kimanucitam?, na hi tava gRhamAgacchataH mama kiJcid laghutvam, prastAve yathocitam AcariSyAmi, nA'nyathA tvayA smbhaavniiym|' candralekhayA bhaNitaM 'mahAbhAga! bADhaM anugRhItA'ham, naitadanyathA kartavyam' iti / evaM ca jAtatatkSaNapremAnubandhabandhurAbhiH vividhasaGkathAbhiH sadbhAvasArAbhiH vismRtazeSavyApArayoH zazadharajyotsnAvazopalakSitaparaspararUpayoH tayoH jhaTiti yAtA pazcimarajanI / unmilitaH purandaradigmukhe yava-kusuma-guJjArdha-kusumbharasa-kiMzuka-zukamukha-padmarAgasadRzavarNaH kukumabahurAgopasiktaH iva sUryasArathiH, praviralIbhUtaM gaganAGgaNe tArakavalayam, vijRmbhitaH pratyUSaziziramArutaH, paryastIbhUtaH pazcimajaladhau razmirajjujaTitaH zazipUrNakalazaH salilA''karSaNArtham iva pazcimadigramaNyA / atrAntare vidyAsiddhena bhaNitaM 'bhoH bhoH gobhadra! bahuprabhAtA rajanI, praguNaH bhava yena gamyate / gobhadreNa bhaNitaM' eSaH prgunniibhuuto'hm|' ghare AvatAM mane kAMi laghutA thavAnI nathI. prastAva yathocita karIza. tamAre kAMI anyathA samajavuM nahi. eTale caMdralekhA bolI ke he mahAbhAga! tame mArA para bhAre anugraha karyo. e anurAga have anyathA na karavo. e pramANe tatkAla thayela premAnubaMdhavaDe suMdara tathA saddabhAvayukta evI vividha saMkathAovaDe zeSa vyApAra bhUlI jatAM, caMdracAMdanInA yoge paraspara rUpa jotAM temanI rAtri tarata ja vItI gai. eTale pUrva dizAmAM javA kusuma, guMjAI, kasuMbha-rasa, kiMzuka, zukamukha ane padharAga samAna varNayukta athavA kuMkumanA adhika rAgaraMgavaDe jANe siMcAyela hoya evo sUrya-sArathi-arUNa udaya pAmyo. tyAM gaganAMgaNamAM tArAo adazya thavA lAgyA, prabhAtano zItala pavana prasaravA lAgyo ane pazcima dizA-ramaNIe jANe pANI kADhavA, kiraNa-rajuthI bAMdhela caMdrarUpapUrNa kaLaza pazcima samudramAM nAkhyo. evAmAM vidyAsiddha kahyuM ke-"are gobhadra! have prabhAtano samaya thayo, mATe taiyAra thAo ke jethI AgaLa cAlIe." gobhadra bolyo-"huM to A taiyAra ja chuM.' tevAmAM caMdralekhA paNa tene pUchIne caMdrakAMtA pAse gai eTale vidyAsiddha paNa vimAna sahita temane visarjana karI AgaLa prayANa karyuM. tyAM gobhadra paNa vAraMvAra rAtrino vRttAMta
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 729 paJcamaH prastAvaH tAo savimANAo vIsajjiUNa gaMtuM saMpayaTTo / gobhaddo'vi puNo puNo'NuciMtaMto nisAvuttaMtaM laggo se annumggo| tao Apucchio vijjAsiddheNa-'bhadda! nisiMmi mae tuha samIve pesiyA egA taruNI, tIe kayA kAvi pddivttii?|' gobhaddeNa bhaNiyaM-'ajja! bADhaM kayA, kiM ciraM jIviukAmo koi tuha sAsaNamaikkamai?, kevalaM ahaM vANArasItitthadaMsaNatthaM abaMbhakayaniyamo Asi / ' evamAyaNNiUNa bhaNiyaM vijjAsiddheNa-bhadda! mamAvi caraNehiM tattha gaMtavvaMti atthi esa niyamo, na baMbhacarapaDivattirUvo, evaM Thie viseseNa mae tuha nimittaM esa uvakkamo kao, jai puNa tuhAbhippAyaM muNito tA ahaMpi baMbhaceraM karito, evaM ca kae titthadaMsaNaM saphalaM havai / ' gobhaddeNa bhaNiyaM-'ajja! evameyaM, ko tumhAhiMtovi anno erisaviveyabhAyaNaM ti?| aha puvvakkameNa bhoyaNaM kuNamANA videsiyamaDhesu rayaNiM aivAhiMtA pattA kameNa vANArasiM / pakkhAliyamuhakaracaraNA ya gayA suramaMdiresu, diTThA ya candralekhA'pi tam ApRcchaya gatA candrakAntAyAH samIpam / vidyAsiddhaH api te savimAne visargya gantuM smprvRttH| gobhadraH api punaH punaH anucintayan nizAvRttAntaM lagnaH tasya anumaargtH| tataH ApRSTaH vidyAsiddhena 'bhadra! nizAyAM mayA tava samIpe preSitA ekA taruNI, tayA kRtA kA'pi prtipttiH?|' gobhadreNa bhaNitaM 'Arya! bADhaM kRtA, kiM ciraM jIvitukAmaH ko'pi tava zAsanam atikramate?, kevalam ahaM vArANasItIrthadarzanArtham abrahmakRtaniyamaH AsIt / evamAkarNya bhaNitaM vidyAsiddhena 'bhadra! mamA'pi caraNAbhyAM tatra gantavyamiti asti eSaH niyamaH, na brahmacaryapratipattirUpaH, evaM sthite vizeSeNa mayA tava nimittam eSaH upakramaH kRtH| yadi punaH tavA'bhiprAyaM jAnan tadA ahamapi brahmacaryaM kRtavAn, evaM ca kRte tIrthadarzanaM saphalaM bhvti|' gobhadreNa bhaNitaM 'Arya! evametat, kaH tvadapi anyaH etAdRzavivekabhAjanaH!' iti| atha pUrvakrameNa bhojanaM kurvantau vaidezikamaTheSu rAjanIM ativAhayantau prApto krameNa vANArasIm / prakSAlitamukhakara-caraNau ca gatau suramandireSu, dRSTAH ca skanda-mukunda-rudrapramukhAH devaaH| kRtA teSAM pUjA / evaM ca ciMtavatAM tenI pAchaLa javA lAgyo. pachI vidyAsiddha tene pUchayuM ke-"he bhadra! rAtre meM tArI samIpe eka taruNI mokalI, teNe tArI kaMi paNa ucita sevA bajAvI?" gobhadre kahyuM- he Arya! teNe to bahu ja sevA sAcavI. lAMbo vakhata jIvavAne icchanAra koi paNa zuM tArI AjJAnuM ullaMghana karI zake? vANArasI-tIrthanA darzanArthe kevaLa mAre abrahmano niyama hato.' ema sAMbhaLatAM vidyAsiddha jaNAvyuM ke he bhadra! mAre paNa tyAM page javAno niyama che, paraMtu abrahmane tajavAno niyama nathI. ema hovAthI tAre mATe meM A vizeSa rIte upacAra karyo, paraMtu jo tAro abhiprAya mArA jANavAmAM Avyo hota, to huM paNa brahmacaryamAM raheta; kAraNa ke ema karavAthI tIrthadarzana saphaLa thAya che." gobhadre kahyuM- he Arya! e vAta satya che. tamArA karatAM anya koNa AvA vivekanuM bhAjana hoi zake?" pachI pUrvanA krame bhojana karatAM ane vaidezika maThomAM rAtri vItAvatAM teo anukrame vANArasImAM pahoMcyA. tyAM hAtha-paga dhoine temaNe devamaMdiromAM jai skaMda mukuMda, rUdra pramukha devatAonA darzana ane pUjana karyuM ema anya
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 730 zrImahAvIracaritram khaMda-muguMda-ruddapamuhA devayA / kayA tesiM puuyaa| evaM ca aNNaNNasuramaMdirAvaloyaNeNa jAe veyAlasamae vijjAsiddheNa bhaNio gobhaddo-'bhadda! saMpayamaNusaremo surasariparisaraM, karemo tattha pahANeNa pUyapAvaM attANaM / ' gobhaddeNa bhaNiyaM-'eha jaamo|' gayA dovi gNgaatiire|| ___etyaMtare avibhAviyaAvayAvaDaNeNa, aviciMtiyavatthuparamatyeNaM vijjAsiddheNa airabhasavaseNa ottAriUNa taM divvarakkhAvalayaM samappiyaM gobhaddassa, bhaNio ya sammaM rakkhejjAsi jAva ahaM iha bhAgIrahIvArimajjhe muhuttamettaM pANAyAma kremi| evaMti paDivajjiya gahiya rakkhAvalayaM Thio gobhaddo, iyaro'vi paviThTho vArimajjhe / aha muhuttamette gae gobhaddo vijjAsiddhamapecchamANo saMbhaMtanayaNo io tao sayalaM avaloiuM pytto| jAva taheva savvao paloyamANassa pacchimadisimavalaMbiyaM bhANubiMbaM, vipphuriyA bAlappavAlapADalA kiraNA, vAulIhUyAiM rahaMgamihuNAiM, tao gobhaddeNa niveiyA gaMgAtAragANa vattA, jahAanyA'nyasuramandirA'valokanena jAte vikAlasamaye vidyAsiddhena bhaNitaH gobhadraH 'bhadra! sAmpratam anusarAvaH surasaritparisaram, kurvaH tatra snAnena pUtapApam aatmaanm|' gobhadreNa bhaNitaM 'Agaccha, yAvaH / ' gatau dvau api gnggaatiirm| atrAntare avibhAvitA''padA''patanena, avicintitavastuparamArthena vidyAsiddhena atirabhasavazena uttArya tad divyarakSAvalayaM samarpitaM gobhadrasya, bhaNitazca, 'samyag rakSaya yAvadaham iha bhAgIrathIvArimadhye muhUrtamAtraM prANA''yAmaM kromi|' 'evam' iti pratipadya gRhItvA rakSAvalayaM sthitaH gobhadraH, itaraH api pApiSThaH vArimadhye / atha muhUrttamAtre gate gobhadraH vidyAsiddham aprekSamANaH sambhrAntanayanaH itastataH sakalam avalokayituM pravRttavAn yAvat tathaiva sarvataH pralokamAnasya pazcimadig avalambitaM bhAnubimbam, visphuritA bAlapravAlapATalAH kiraNAH, vyAkulIbhUtAni rathAGgamithunAni / tataH gobhadreNa niveditA gaGgAtArakANAM anya devamaMdiramAM darzana karatAM lagabhaga saMdhyA samaya thai javAthI vidyAsiddha gobhadrane kahyuM ke-"he bhadra! have ApaNe gaMgAnadI pratye jaie ane tyAM snAna karI AtmAne pAparahita pAvana banAvIe" gobhadre jaNAvyuM-"cAlo, jaie" pachI baMne gaMgA tIre gayA. evAmAM ApadA-patanane na jANatAM ane vastunA paramArthane vicAryA vinA bahu ja utAvaLathI vidyAsiddha te divya rakSAvalaya utArIne gobhadrane ApyuM, ane kahyuM ke huM eka muhUrtamAtra A bhAgIrathInA jaLapravAhamAM prANAyAma karuM teTalo vakhata enI barAbara saMbhALa rAkhaje." eTale "bhale, tema karIza' ema te vacana svIkArI, rakSAvalaya laine te besI rahyo. tyAM vidyAsiddha jaLapraveza karyo ane eka muhUrtamAtra thatAM, te vidyAsiddhane na jovAthI gobhadra bhAre AkuLa thaine Amatema badhe jovA lAgyo, ane tyAM sarvatra zodha karatAM lagabhaga sUryAsta thavA vakhata thayo. eTale komaLa pravAla samAna rakta kiraNo prasaravA lAgyA, cakravAka-yugalo vyAkuLa thavA lAgyA tyAre gobhadra gaMgAmAM taranArAone te vAta jaNAvI- he bhadro; atyaMta rUpazALI pravara puruSa ahIM gaMgAnA jaLamAM
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 731 paJcamaH prastAvaH 'bhA bhaddA! accatarUvo varapuriso etya titthaMmi paviThTho, so ya saMpayaM duttarauttuMgataraMgaparaMparApacchAio vA, magarAiduTThasattanikkaMtio vA, visamapaMkanimaggo vA bhavejjatti na jANijjai paramattho, tA lahaM tabirahataraliyaM mama jIviyaM aNukaMpamANA pavisaha naImajjhe, niruvaha taM mahAbhAgaM, mA apatyAve cciya atyamau tArisavarapurisadiNayaro, mA AjammaM pAubbhavau surataraMgiNIe erisa mahAkalaMko tti bhaNiyAvasANe karuNAparavvasIkayahiyayA pahAviyA savvao tAragA, samAraddhaM ca amrsriyaavaarippvaahaavgaahnnN| aha savvAyareNa dIhappasAriyabhuyAhiM AloDiUNa jalaM tesu tesu ThANesu AmUlAo katthavi taM alabhamANA paDiniyattA tAragA, niveiyA tadasaMpattivattA gobhddss| so ya gADhamuggarAbhihaobva dussahasogAvegavihalaMghalasarIro viciMtiumAraddho kaha jaNanayaNANaMdo samuggao srypunnnnimaaiNdo| kaha dADhuggADhamuheNa kavalio so viDappeNa? ||1|| vArtA, yathA 'bhoH bhadrAH, atyantarUpaH varapuruSaH atra tIrthe praviSTaH / saH ca sAmprataM dustarottuGgataraGgaparamparApracchAditaH vA, makarAdiduSTasattvaniSkartitaH vA, viSamapaGkanimagnaH vA bhavediti na jJAyate paramArthaH / tasmAlaghuH tadvirahataralitaM mama jIvitam anukampamAnAH pravizata nadI madhye, nirUpayata taM mahAbhAgam, mA aprastAve eva astIbhavatu tAdRzavarapuruSadinakaraH, mA Ajanma prAdurbhavatu surataraGgiNyAm etAdRzaH mahAkalaGkaH iti bhaNitA'vasAne karuNAparavazIkRtahRdayAH pradhAvitAH sarvataH tArakAH, samArabdhaM ca amarasaridvAripravAhA'vagAhanam / atha sarvA''dareNa dIrghaprasAritabhujAbhiH Alocya jalaM teSu teSu sthAneSu AmUlataH kutrApi tam alabhamAnAH pratinivRttAH tArakAH, niveditA tadasamprAptivArtA gobhadrasya / sazca gADhamudgarA'bhihataH iva duHsahazokA''vegavihvalAGgazarIraH vicintayitumArabdhavAn - kathaM jagannayanAnandaH samudgataH zaradapUrNimAcandraH / kathaM daMSTrodgADhamukhena kavalitaH saH raahunnaa?||1|| peTho che, paraMtu atyAre te dustara unnata taraMgonI zreNimAM AcchAdita thayo, ke magara pramukha duSTa prANI tene khAi gayA ke viSama paMkamAM te nimagna thayo? tenuM zuM thayuM, te kAMi barAbara samajI zakAtuM nathI, mATe tenA virahathI vyAkuLa thayela mArA jIvitanI dayA lAvI, tame satvara nadImAM praveza karo ane te mahAbhAgane zodhI kahADo ke akALe tevA pravara puruSarUpa dinakara na Athame, tathA surasaritAne Ajanma tevo mahAkalaMka na lAge." ema gobhadranA kahetAM ja karUNAmAM parAyaNa taravaiyA cotarapha doDyA ane surasaritAnA pravAhamAM DUbakI mArI tene zodhavA lAgyA. vaLI tevA sthAne sthAne bhAre utsAhathI bhujA prasArI jaLane AloDatA prathamathI ja kyAMka teno patto na lAgavAthI tArako pAchA pharyA ane te hAtha na lAgavAnI vAta temaNe gobhadrane kahI saMbhaLAvI. eTale jANe gADha hathoDAthI haNAyo hoya tema tenA duHsaha zokAvegathI atyaMta vyAkuLa thatAM gobhadra ciMtavavA lAgyo ke aho! lokonA locanane AnaMda pamADanAra evo zarada pUrNimAno caMdra kema udaya pAmyo ane gADha dADhAyukta bhupavArAI matene asta ayo? (1)
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 732 zrImahAvIracaritrama kaha bhUmaMDalamaMDaNakappo kappadrumaMkuro jaao| kaha vA mUlAo cciya samukkhao vaNavarAheNa? / / 2 / / kaha esa bhuvaNatilao vijjAsiddho akAraNasiNiddho / mai mittattamuvagao kaha vA aIsaNaM patto? / / 3 / / mama maMdabhaggayAe maNNe tasserisI dasA jAyA / jattha'lliyai kavoDo saccaM sA susai tarusAhA ||4|| kila me maNoraho esa Asi jaM ciNtiytthsNpttii| etto hohI sayalA sA puNa vihalIkayA vihiNA / / 5 / / kathaM bhUmaNDalamaNDanakalpaH kalpadrumA'GkuraH jAtaH / kathaM vA mUlataH eva samutkhAtaH vanavarAhena ||2|| kathaM eSaH bhuvanatilakaH vidyAsiddhaH akAraNasnigdhaH / mayA mitratAmupagataH kathaM vA adarzanaM prAptaH / / 3 / / mama mandabhAgyatayA manye tasyedRzI dazA jaataa| yatra upasarpati kapotaH satyaM sA zuSyati taruzAkhA ||4|| kila mama manorathaH eSaH AsIt yad cintitArthasamprAptiH / etena bhaviSyati sA punaH viphalIkRtA vidhinA / / 5 / / aho! bhUmaMDalanA bhUSaNarUpa kalpavRkSano aMkura kema utpanna thayo ane vana-varAhe tene mULathI ja kema ukheDI nAbhyo? (2) bhuvananA tilakarUpa ane akAraNa sneha dharAvanAra e vidyAsiddha kema mAro mitra thayo ane alpa samayamAM te ma adRzya 24 gayo? (3) huM samajuM chuM ke mArA maMda bhAgyathI ja tenI AvI dazA thai. kharI vAta che ke jyAM kabUtara bese, te vRkSanI zA zuSpa banI ya. (4) vaLI mAro manoratha evo hato ke enAthI mArA vAMchitArthanI siddhi thaze, paraMtu deve te badhI AzA viphaLa zrI. dhI; (5)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 733 paJcamaH prastAvaH tA kiM ajjavi erisa kalaMkapaMkaMkiyaM niyasarIraM / visapAyavaM va jaNadukkhakArayaM parivahissAmi? ||6|| evaM ca saMciMtiUNa mukkakaMThaM roiumAraddho-'hA paramaccherayarayaNarayaNAyara!, hA nikkAraNakaruNarasasAyara!, hA paramavijjAharIvilAsasubhaga!, hA asamasAhasaparitosiyakaccAiNIdiNNavara! kattha sahasacciya aigaosi?, dehi me paDivayaNaM maMdauNNassa / kiM tumhArisANavi nivaDaMti erisIo AvayAo? hA pAvakayaMta! kimekkapaecciya paNaThThapurisarayaNaM dharaNiM kAumujjuo si|' evaM parideviUNa tavirahahuyavahapasamaNatthaM gaMgAjale nivaDiukAmo, AbaddhanibiDaniyaMsaNo, saMjamiyakesapAso, joDiyakarakamalo bhAgIrahiM viNNaviumAraddho'devi! surasari esa paramabaMdhavo tumae cciya avahario ao tamaNusariukAmo ahaMpi saMpayaM paDemi tuha salile, jao aggidaDDANa aggicciya osahati vuDDavAo', ii tataH kim adyApi etAdRzaM kalaGkapaGkA'GkitaM nijazarIram / viSapAdapamiva janaduHkhakArakaM parivahiSyAmi? ||6|| evaM ca saJcintya muktakaNThaM roditumArabdhavAn 'hA! paramAzcaryaratnaratnAkara!, hA niSkAraNakaruNarasasAgara!, hA paramavidyAdharIvilAsasubhaga!, hA asamasAhasaparitoSitakAtyAyinIdattavara! kutra sahasA eva atigataH asi? dehi mama prativacanaM mandapuNyasya / kiM yuSmAdRzAnAmapi nipatanti etAdRzyaH ApadA? hA pApakRtAnta! kim ekapade eva praNaSTapuruSaratnAM dharaNI kartumudyuktaH asi?' | evaM paridivya tadvirahahutavahaprazamanArthaM gaGgAjale nipatitukAmaH, AbaddhanibiDanivasanaH, saMyatakezapAzaH, yojitakarakamalaH bhAgIrathIM vijJaptumArabdhavAn 'devi! surasarit! eSaH paramabAndhavaH tvayaiva apahRtaH ataH tam anusartukAmaH sAmprataM patAmi tava salile, yataH 'agnidagdhAnAm agnireva auSadham' iti vRddhavAdaH / iti bhaNitvA yAvadadyApi na muJcati uttuGgadustaTItaH to have AvA kalaMkapaMkathI kharaDAyela ane viSavRkSanI jema lokone duHkhadAyaka evA mArA zarIrane huM zI rIte dhaar| jarI zaza? () ema ciMtavIne te muktakaMThe rovA lAgyo-"hA! parama AzcaryarUpa ratnonA ratnAkara! hA! niSkAraNa karuNArasanA sAgara! hA! parama vidyAdharIonA vilAsavaDe subhaga! hA asAdhAraNa sAhasathI kAtyAyanIne saMtuSTa karI vara lenAra! Ama ekadama tuM dRSTipathathI kema cAlyo gayo? mane maMdabhAgIne pratyuttara Apa. zuM tamArA jevA puruSo para paNa AvI ApadAo AvI paDe che? hA! pApI kRtAMta! zuM ekIsAthe A vasuMdharAne puruSaratna rahita karavA beTho che. ema vilApa karI, tenA virahAgnine prazAMta karavA mATe gaMgAjaLamAM paDavAne icchato potAnA vastrane majabuta bAMdhI, keza-pAza samArI, aMjali joDIne te bhAgIrathIne vinavavA lAgyo-he devI! surasaritA! e mArA parama bAMdhavane te ja apaharyo che, mATe tene anusaravAnI icchAthI huM paNa have tArA pravAhamAM paDuM chuM; kAraNa ke agnidagdhane agnija auSadha che, e vRddhavAda che; ema kahI te jeTalAmAM unnata dustaTa parathI jhaMpA Apato
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 734 zrImahAvIracaritrama bhaNiUNa jAvajjavi na muyai uttuMgadottaDIo attANaM tAva gahio so samIvavattiNA natthiyavAijaNeNa, pucchio ya-are muddha! kIsa tuma iha nivaDasitti?, niveio aNeNa gAmaniggamAo Arabbha sayalavuttaMto jAva tadaMsaNaM abhikaMkhamANo iha nivaDAmitti / tehiM bhaNiyaM-'mUDha! keNa tuha niveiyameyaM jamiha nivaDaNeNa piyasaMpaogo, vAhivigamo, pAvanAso vA havejjatti, esA hi asesadesaMtarAvagADhakoDhasuDhiyasavvaMganaranivahAvagAhaNaduguMchaNijjasalilA aNegamaDayaTThisaMghAyaNabhakkhaNaparA mahArakkhasivva kahaM maNavaMchiyatthaM pUrejjA?, aho mahAmoho aho gddddriyaapvaaho| saccaM ciya paDhaMti imaM viyakkhaNA karNaviSeNa hi dagdhaH kiM kiM na karoti bAlizo lokH?,| kSapaNakatAmapi dhatte pibati surAM narakapAlena / / 1 / / AtmAnaM tAvad gRhItaH saH samIpavartibhiH nAstikavAdijanaiH, pRSTazca 'are! mugdha! kathaM tvamatra niptsi?|' niveditaH anena grAmanirgamAd Arabhya sakalavRttAnta yAvat 'tadarzanaM abhikADhuna atra nipatAmi' iti / taiH bhaNitaM 'mUDha! kena tvaM niveditametat yadiha nipatanena priyasamprayogaH, vyAdhivigamaH, pApanAzaH vA bhavet iti| eSA khalu azeSadezAntarA'vagADhakuSThisaGkucitasarvAGganaranivahA'vagAhanajugupsanIyasalilA, anekamRtakAsthisaGghAtanabhakSaNaparA, mahArAkSasI iva kathaM manovAMchitArthaM pUrayet? aho mahAmohaH!, aho gatAnugatikatA!' satyameva paThanti idaM vicakSaNA: karNaviSeNa hi dagdhaH kiM kiM na karoti bAlizaH lokaH?| kSapaNakatAmapi dhatte pibati surAM nara-kapAlena / / 1 / / nathI teTalAmAM pAse rahelA koi nAstikavAdIe tene pakaDI lIdho ane pUchyuM ke-"are mugdha! tuM Ama zA mATe paDe che?" eTale teNe potAnA gAmathI nIkaLyo tyArathI mAMDIne vidyAsiddhanA darzanane icchatAM gaMgAnadImAM paDavA sudhIno badho vRttAMta nivedana karyo, je sAMbhaLatAM temaNe kahyuM - "he mUDha! A mArga tane koNe batAvyo che? ke ahIM paDavAthI priyasamAgama, vyAdhinAza ane pApapralaya thAya. A nadI to samasta dezAMtarathI AvelA loko ke jeo koDhI, sarvAge saDelA evA temanA nAnathI dugaMchanIya jaLavALI ane mahArAkSasInI jema aneka mRtakaasthisamUhanuM bhakSaNa karavAmAM tatpara che, te manovAMchita kema pUraze? aho! mahAmoha, aho! gADarIyo pravAha. vicakSaNa jano A pramANe kahe che te satya che ke eTale karNaviSa = zabdonA zravaNavaDe dAjhelA anna loko zuM zuM AcaratA nathI? te upavAsa paNa kare che ane mAnava-maparImA mhi| pAmecha. (= virodhAbhAsa (r)vanamA Doya che.)
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 735 aha ettha nimaggA pAvaMti samIhiyatthaM tA re kiM kayamimehiM maccha- kacchavAIhiM AjammaMpi salilAvagADhehiMti, kiM bahuNA ?, muyasu visAyaM pariccayasu maraNAbhilAsaM, kuNasu niyakaraNijjaM, na evaMvihajaNo kayaMtavayaNapaviThThovi vivajjai / aha viNivAo'vi hojja tA vivaNNajIyaM sarIragaM salilovari sayameva ThAejjA / ao alaM vAulattaNeNaM, hou paridevieNaM ti / etthaMtare guluguliyaM gaMdhahatthiNA, vajjiyaM maMgalatUraM, paDhiyaM baMdiNA rasiyaM sArasamihuNeNa / tao tehiM bhaNio-'bho bhadda ! erisanimittehiM ajjavi sUijjai se jIviyaM / ' gobhaddeNa bhaNiyaM'tumha vayaNasAmattheNa evaM havau / ' iya so tehiM maraNAo vAvattiyacitto do tinni diNAiM tattheva nivsio| annadiyahe ya ciMtiyamaNeNa, jahA- 'na juttaM etthAvatthANaM, jao vANArasIvi vANArasivva kiMtai sarIramahigaM me| maMdAiNIvi maM dAiNivva dUmei payadiyahaM / / 1 / / atha atra nimagnAH prApnuvanti samIhitA'rthaM tadA re! kiM kRtam ebhiH matsya-kacchapAdibhiH Ajanma api salilA'vagADhaiH, kiM bahunA ? muJca viSAdam, parityaja maraNA'bhilASam, kuru nijakaraNIyam, na evaMvidhajanaH kRtAntavadanapraviSTo'pi vipadyate / atha vinipAto'pi bhavettadA vivarNajIvaM zarIraM salilopari svayameva tiSThet / ataH alaM vyAkulatvena, bhavatu paridevitena' iti / atrAntare gulagulitaM gandhahastinA, vAditaM maGgalatUram, paThitaM bandinA, rasitaM sArasamithunena / tataH taiH bhaNitaH 'bhoH bhadra! etAdRzanimittaiH adyApi sUcyate tasya jiivitm|' gobhadreNa bhaNitaM ' yuSmAkaM vacanasAmarthyena evaM bhavatu / evaM saH taiH maraNataH vyAvartitacittaH dve- trINi dinAni tatraiva nivasitaH / anyadivase ca cintitamanena yathA na yuktamatra avasthAnaM, yataH vANArasI api vANArasiH iva kRntati zarIramadhikaM mama / mandAkinI api mAM DAkinI iva dUnoti pratidivasam ||1|| have ahIM DUbavAthI jo vAMchitArthanI siddhi thatI hoya, to are! A matsya, kAcabA vigeree zo aparAdha karyo? kAraNa ke e to AjIvana pravAhamAM ja paDyA che. vadhAre zuM kahevuM? viSAda mUka. maraNano abhilASa tajI de, tAruM kartavya ka2. vaLI evA prakArano puruSa yamamukhamAM praviSTa thayA chatAM maraNa na pAme, tema chatAM kadAca maraNa thai jAya to jIvarahita zarIra potAnI meLe pANI para tarI Ave, mATe vyAkuLatA ke vilApa karavAthI zuM?' evAmAM gaMdhahastIe garjanA karI, maMgala-vAgha vAgyuM, baMdI paDyo ane sA2sa-mithune zabda karyo. eTale temaNe jaNAvyuM ke-'he bhadra! AvA nimittothI hajI paNa sUcana thAya che ke te jIvato hovo joIe.' gobhadra bolyo'tamArA vacana-sAmarthyathI ema thAo.' ema temaNe gobhadrane maraNathakI aTakAvyo. pachI te tyAM ja be-traNa divasa rahyo. evAmAM eka divase tene vicAra Avyo ke-'aho! have ahIM rahevuM yukta nathI, kAraNa ke vANA2sI paNa eka tIkSNa churInI jema mArA zarIrane adhika adhika chede che ane maMdAkinI-gaMgA paNa pratidivasa DAkinInI jema mane satAve che; (1)
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 736 zrImahAvIracaritram ___tA gacchAmi jAlaMdharaM, pecchAmi caMdalehAe bhaNiyaM paNayaMti vibhAviUNa tamabhimuhaM gaMtuM payaTTo, gacchaMteNa ya saMpatte majjhaNhasamae vijjAsiddhabhoyaNAilaliyaM sumaraNamANeNa aMsujalAvilaloyaNajuyaleNa ciMtiyamaNeNa taarisjnndusshvirhjlnnjaalaatvijjmaannNpi| ajjavi na lajjasi vajjaghaDiya! nillajja hayahiyaya! / / 1 / / tathA-taM ciya mahappabhAvaM rakkhAvalayaM imo ya so smo| teNekkeNeva viNA sunnaM savvaM disApaDalaM / / 2 / / ahavA rakkhAvalaevi hojja nippunnayassa kiM majjha? | ciMtAmaNilAbhe'viha sIyai vimuho vihI jassa / / 3 / / tasmAd gacchAmi jAlandharaM, prekSe candralekhAyAH bhaNitaM praNayam-iti vibhAvya tadabhimukhaM gantuM pravRttavAn, gacchatA ca samprApte madhyAhnasamaye vidyAsiddhabhojanAdilalitaM smaratA azrujalA''vilalocanayugalena cintitamanena tAdRzajanaduHsahavirahajvalanajvAlAtapyamAnamapi / adyA'pi na lajase vajraghaTita! nirlajja hatahRdaya! / / 1 / / tathA tadeva mahAprabhAvaM rakSAvalayam ayaJca saH samayaH / tena ekenaiva vinA zUnyaM sarvaM dikpaTalam / / 2 / / athavA rakSAvalaye'pi bhavet niSpuNyasya kiM mm?| cintAmaNilAbhe'pi khalu sIdati vimukhaH vidhiH yasya / / 3 / / mATe jAlaMdhara nagara bhaNI jAuM ane caMdralekhAe kahela praNayanI khAtrI karuM.' ema dhArIne te nagara pratye cAlyo. jatAM jatAM bapora thatAM vidyAsiddhanA bhojananI khUbI yAda AvatAM, locana-yugala azru-jaLathI bharAI jatAM te ciMtavavA lAgyo ke he nirlajja! vajaghaTita! he hatabhAgI hRdaya! tevA prakAranA pravara puruSanA asahya virahAnalanI jvALAthI tapyA chatAM adyApi kema lajjA pAmato nathI? (1). vaLI te ja mahAprabhAvI rakSAvalaya ane A vipra paNa te ja che, chatAM eka te siddhapuruSa vinA badhI dizAo zUnya sANe cha. (2) athavA to rakSAvalaya vidyamAna chatAM mane nirbhAgIne zo lAbha? vidhi-deva jene pratikULa hoya tene ciMtAmazino vAma thatai 59 te sAhAya cha. (3)
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 737 paJcamaH prastAvaH AdhAravaseNa dhuvaM guNodayA, na uNa jahA tahA hoti| salilaMpi sippisaMpuDapaDiyaM muttAhalaM hoi / / 4 / / iya evaM bhAvito tamekkacitteNa so niraannNdo| - jAlaMdharamaNupatto kameNa avilaMbiyagaIe / / 5 / / tavvAsijaNaM ca pucchiMto paviThTho caMdakaMtAe gihe| sunnappAyaM ca taM daddUNa bhaNiyA duvAraTThiyA geharakkhiyA, jahA-'bhadde! kimettha ko'vi na diisi|' tIevi bahirattaNeNa vayaNamasuNamANIe daMsiyA niysvnnaa| teNAvi bahiritti nAUNa jaMpiyaM mahayA saddeNa / etyaMtare samIvagihaTThieNa IsANacaMdavijjAsiddheNa suNio so saddo, paccabhinnAo y| tao bhaNio so-'gobhadda! io io ehi, ihAhaM nivsaami|' gobhaddo'vi sasaMbhamaM vayaNameyaM AdhAravazena dhruvaM guNodayAH, na punaH yathA tathA bhavanti / salilamapi zuktisampuTapatitaM muktAphalaM bhavati / / 4 / / ityevaM bhAvayan tadekacittena saH niraanndH| jAlandharamanuprAptaH krameNa avilambitagatyA / / 5 / / ___ tadvAsijanaM ca pRcchan praviSTaH candrakAntAyAH gRhe| zUnyaprAyaM ca tad dRSTvA bhaNitA dvArasthitA gRharakSikA, yathA 'bhadre! kimatra ko'pi na dRshyte?| tayA'pi badhiratvena vacanam azruNvatyA darzite nijshrvnne| tenA'pi 'badhirA' iti jJAtvA jalpitaM mahatA zabdena / atrAntare samIpagRhasthitena IzAnacandravidyAsiddhena zrutaH saH zabdaH, pratyabhijJAtazca / tataH bhaNitavAn saH 'gobhadra! itaH itaH ehi, iha ahaM nivsaami|' gobhadro'pi sasambhramaM vacanametad niHzamya kathaM vidyAsiddhaH iva mAM vyAharati? - iti jAtazaGkaH yAvat guNodaya paNa avazya AdhAranA yoga thAya che, paraMtu jema tema te na thAya. salila paNa chIpanA saMpuTamAM 5utai te bhutA-motI thavA pAme che.' (4) ema ciMtavatAM ane temAM ja ekacitta lagAvI, avilaMbita gatie jatAM, khedayukta evo te anukrame jAlaMdhara nagaramA pothyo, (5) tyAMnA nivAsI lokone pUchatAM te caMdrakAMtAnA gharamAM peTho. te zUnya joine dvAra para beThela gRharakSikAne teNe pUchyuM ke-"he bhadra! kema ahIM koi dekhAtuM nathI?" eTale teNe paNa badhirapaNAne lIdhe vacana sAMbhaLavAmAM na AvatAM potAnA zravaNa batAvyA. jethI "A to badhira che, ema samajIne teNe moTA zabda avAja karyo. evAmAM pAsenA gharamAM rahela IzAnacaMdra vidyAsiddha te zabda sAMbhaLyo ane oLakhI lIdho. pachI teNe bolAvatA kahyuM ke - "he gobhadra! A bAju Ava. huM ahIM rahuM chuM.' tyAre gobhadra paNa ekadama te vacana sAMbhaLatAM kema vidyAsiddhanI jema
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 738 zrImahAvIracaritram nisAmiUNa kahaM vijjAsiddho iva maM vAharaitti jAyasaMko jAva kittiyaMpi bhUbhAgamaikkamai tAva samakkhaM ciya diTTho aNeganADIniviDajaDiyasarIro caraNapasAraNaMpi kAumasamattho IsANacaMdo vijjAsiddho, taM ca dahraNa ciMtiyamaNeNa kiM kiMpi kUDameyaM bibhIsiyA vA maibbhamo kiM vaa| diTThIe mohaNaM vA hojjA chalaNappagAro vA? ||1 / / ahavA pIDhamimaM jogiNINa savvaMpi saMbhavai ettha / nUNaM sakammapavaNappaNAmio jAmi nihaNamahaM / / 2 / / surasariyAtIre jai taiyA kAUNa dhmmkiccaaii| paraloyaM sAhiMto'mhi tA dhuvaM laTThayaM hotaM / / 3 / / kiyadapi bhUbhAgamatikramate tAvat samakSameva dRSTaH anekanADInibiDajaTitazarIraH caraNaprasAraNamapi kartumasamarthaH IzAnacandraH vidyAsiddhaH / taM ca dRSTvA cintitamanena - kiM kimapi kUTametat bibhISikA vA matibhramaH kiNvaa| dRSTyAH mohanaM ki vA bhavet chalanaprakAraH vA? / / 1 / / athavA pIThamidaM yoginInAM sarvamapi sambhavati atra / nUnaM svakarmapavanA'rpitaH yAmi nidhanam aham / / 2 / / surasarittIre yadi tadA kRtvA dhrmkRtyaani| paralokaM sAdhayan ahaM (varteta) tadA dhruvaM sundaraM bhavet / / 3 / / mane bolAve che?" ema zaMkA lAvatAM, jeTalAmAM kaMIka AgaLa cAlyo tevAmAM aneka baMdhanathI majabUta bAMdhela, paga prasAravAne paNa asamartha evo IzAnacaMdra vidyAsiddha tenA jovAmAM Avyo. tene jotAM gobhadra vicAravA lAgyo - 'are! // zuM dUTa cha ? binaSi 3 matima cha? athavA dRSTiyana cha 7vAna 15 52 cha? (1) athavA to ahIM A badhuM jogaNIonuM sthAna che, tethI svakarmarUpa pavanathI prerAyela huM avazya naSTa thavAno chu. (2) te vakhate sarasaritAnA tIre dharmakRtyo karI, jo paralokanI sAdhanA karI hota to bahu ja sAruM thAta.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 739 paJcamaH prastAvaH iya jAva maraNabhayakaMpamANadeho sa ciMtai sasogo / turiyaM tAva puNo'vihu vijjAsiddheNa vAhario / / 4 / / gobhadda! bhadda kiM kuNasi vibbhamaM natthi tujjha bhayamettha | puvvovaNIyamahuNA rakkhAvalayaM samappesu / / 5 / / iya bhaNie gobhaddo vIsattho aigao samIvaMmi / pecchai vijjAsiddhaM vivihapayArehiM avaruddhaM / / 6 / / ___ aha so taM daTThaNaM vAhAUlaloyaNo bhaNai evN| hA ajja! tujjhavi kahaM dutthAvatthA samottharai? |7 / / iti yAvad maraNabhayakampamAnadehaH saH cintayati sazokaH / tvaritaM tAvat punarapi khalu vidyAsiddhena vyAhRtaH / / 4 / / gobhadra! bhadra! kiM karoSi vibhramaM nAsti tava bhayamatra / pUrvopanItamadhunA rakSAvalayaM samarpaya / / 5 / / iti bhaNite gobhadraH vizvasthA atigataH smiipm| prekSate vidyAsiddhaM vividhaprakAraiH avaruddham ||6|| atha saH taM dRSTvA bASpA''kulalocanaH bhaNati evm| hA Arya! tavA'pi kathaM duHsthA'vasthA samavastRNoti / / 7 / / e pramANe maraNanA bhayathI zarIre kaMpatAM zokasahita te jeTalAmAM vicAra kare che teTalAmAM pharIne paNa vidhAsiddha tena tarata posAvyo-(4) he gobhadra! Ama vibhrama kema lAve che? ahIM tane bhaya nathI. pUrve lIdhela rakSAvalaya mane atyAre soMpI de.' (5) ema tenA bolatAM gobhadra vizvasta thaine tenI pAse Avyo. tyAM vividha prakAre baMdhAyela evo vidyAsiddha tanA diwi vyo, (7) eTale tene jotAM AMkhamAM AMsu lAvIne gobhadra kahevA lAgyo ke-hA! AyI tArI paNa AvI duravasthA kema ?' (7)
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 740 zrImahAvIracaritram vijjAsiddheNa bhaNiyaM-'gobhadda! alaM visAeNa, lahuM baMdhehiM mama bAhumUle rakkhAvalayaM / ' 'jamajjo ANaveitti bhaNiUNa bddhmnnenn| etyaMtare taDayaDatti vihaDiyAiM niyalAiM, jAo paguNasarIro, pucchio gobhaddeNa-'ajja! ko esa vuttaMto?, kahiM naInimajjaNaM? kahiM ettha AgamaNaM?, kahaM vA esa niroho?, bADhaM koUhalAulaM mama hiyayaM, sAhesu paramatthaM / ' vijjAsiddheNa bhaNiyaM-sAhemi, jaM taiyA taralattaNeNa visumariyajuttAjuttaviyAro divvamAhappamappiUNa tuha rakkhAvalayaM paviTTho'mhi gaMgAjale tassa phalameyaM / ' gobhaddeNa bhaNiyaM-'kahaM?', so bhaNai-'jAva kira tattha muhuttamettaM pANAyAma kAUNa Thio tAva sahasacciya accaMtaM sarIravibalattaNaM laMbhiUNa tumhArisehiM apecchijjamANo ukkhitto ahaM eyagihasAmiNIe puvvaverANubaMdhamuvvahaMtIe caMdalehAbhihANAe jogiNIe, uvaNIo ettha hANe, daDhaM nijaMtio nigddaaiihiN|' gobhaddeNa bhaNiyaM-'ajja! keNa puNa kAraNeNa vidyAsiddhena bhaNitaM 'gobhadra! alaM viSAdena, laghuH badhAna mama bAhumUle rkssaavlym|' 'yadA''ryaH AjJApayati' iti bhaNitvA baddhamanena / atrAntare taDtaDiti vighaTitAni nigaDAni, jAtaH praguNazarIraH, pRSTaH gobhadreNa 'Arya! kaH eSaH vRttAntaH?, kutra nadInimajjanam?, kutra atra Agamanam?, kathaM vA eSaH nirodhaH? bADhaM kautuhalA''kulaM mama hRdayam, kathaya prmaarthm|' vidyAsiddhena bhaNitaM 'kathayAmi, yattadA taralatvenA vismRtayuktAyuktavicAraH divyamAhAtmyam arpayitvA tava rakSAvalayaM praviSTaH ahaM gaGgAjale tasya phalametat / ' gobhadrena bhaNitaM 'kthm?|' saH bhaNati yAvatkila tatra muhUrttamAtraM prANAyAmaM kRtvA sthitaH tAvat sahasA eva atyantaM zarIravibalatvaM labdhvA yuSmAdRzaiH aprekSyamANaH utkSiptaH ahaM etadgRhasvAminyA pUrvavairAnubandhamudvahatyA candralekhA'bhidhAnayA yoginyA, upanItaH atra sthAne, dRDhaM niyantritaH nigddaadibhiH|' gobhadreNa bhaNitaM 'Arya! kena punaH kAraNena anayA saha vairAnubandhaH?| vidyAsiddhena bhaNitaM 'yad tadA vidyAsiddha bolyo-"he gobhadra! viSAda karavAthI zuM? tuM mArI bhujAnA mULamAM satvara rakSAvalaya bAMdha." tyAre "jevI ApanI AjJA' ema kahetAM teNe rakSAvalaya bAMdhyuM. evAmAM tenAM badhAM baMdhano taDataDATa daine tUTI paDyAM ane vidyAsiddha svastha thayo. pachI gobhadre pUchyuM ke "he Aya! A zI hakIkata che? kyAM nadImAM nimajjana ane kyAM ahIM Agamana? athavA A baMdhana kema?" mane to A bAbatamAM bhAre kautUhala thAya che. emAM paramArtha zo che? te kaho." eTale vidyAsiddha jaNAvyuM ke-"kahuM chuM, sAMbhaLa. te vakhate capaLatA-utAvaLathI yuktAyuktano vicAra karyA vinA divya mAhAbhyayukta rakSAvalaya tane ApIne huM gaMgAnA jaLamAM paDyo, tenuM A phaLa." gobhadra bolyo'te zI rIte?' teNe kahyuM-"jeTalAmAM huM tyAM muhUrtamAtra prANAyAma karato rahyo teTalAmAM tarata ja zarIra atyaMta nirbaLa thai jatAM, tamArA jevA na joi zake tema pUrvanA vairAnubaMdhane dhAraNa karatI, A gharanI svAminI caMdralekhA jogaNIe mane upADyo ane ahIM lAvI, mane daDha baMdhanothI bAMdhI mUkyo.' gobhadra bolyo-"he Aya! enI sAthe vairAnubaMdha zA kAraNe thayo?' vidyAsiddha kahyuM. te vakhate vimAna para ArUDha thaine Avela enI jyeSTha bhaginI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 741 imI saddhiM verANubaMdho ?', vijjAsiddheNa bhaNiyaM - 'jaM taiyA vimANamAruhiya samAgayAe jeTThabhaiNIe caMdakaMtAbhihANAe mae balA paribhogo kao tti / gobhaddeNa bhaNiyaM - 'kahaM puNa ciMtiyamettasamatthavatthulAbhe'vi saMpayaM tuha erisaM aciMtaNijjaM visamamAvaDiyaM ? / ' vijjAsiddheNa bhaNiyaM-'devayAdinnarakkhAvalayaviraho ettha kAraNaM, paraM bhadda! tumae nitthArio'haM imAo AvayAo, sAhu sAhu tuha viyakkhaNattaNassa, erisamavatthaMtaranivaDiyassa na tahA jAyA maha dehapIDA jahA tuha addaMsaNeNaM / manne iha bhave cciya pasannA bhAgirahI devI jIe tumaM aNuvacariyaparUDhapaNao mitto paNAmio, tA bADhaM pasannaM me maNo, varesu jahA piyaMti bhaNie gobhaddeNa bhaNiyaM-'ajja! devo va'NNo jANai kovi aNuvacariyaparUDhapaNao kassavi mitto paNAmio / ' vijjAsiddheNa bhaNiyaM - 'alaM imIe saMkahAe, varehi jahicchiyaM varaM / ' gobhaddeNa bhaNiyaM - 'mahApasAo, patthAve varissAmi / ' vimAnamAruhya samAgatAyAH jyeSThabhaginyAH candrakAntA'bhidhAnAyAH mayA balAt paribhogaH kRtaH' iti / gobhadreNa bhaNitaM 'kathaM punaH cintitamAtra- samastavastulAbhe'pi sAmprataM tava etAdRzam acintanIyaM viSamam Apatitam ? / ' vidyAsiddhena bhaNitaM 'devatAdattarakSAvalayavirahaH atra kAraNam, paraM bhadra! tvayA nistAritaH ahaM asyAH ApadaH, sAdhu sAdhu tava vicakSaNatvasya etAdRzam avasthAntaranipatitasya na tathA jAtA mama dehapIDA yathA tava adarzanena / manye iha bhave eva prasannA bhAgIrathI devI yayA tvam anupacaritaprarUDhapraNayaH mitraH arpitaH / tasmAd bADhaM prasannaM mama manaH, varaya yathApriyam' iti bhaNite gobhadreNa bhaNitaM 'Arya! devaH vA'nyaH jAnAti ko'pi anupacaritaprarUDhapraNayaM kasmai api mitraM arpitaH / vidyAsiddhena bhaNitaM 'alaM anayA saGkathayA, varaya yathecchitaM varam / ' gobhadreNa bhaNitaM 'mahAprasAdaH, prastAve variSyAmi / ' caMdrakAMtAnI sAthe meM je baLAtkArathI vilAsa karyo e ja mukhya kAraNa.' gobhadra bolyo-'mAtra ciMtana karatAM samasta vastu prApta thAya, tema chatAM atyAre tArI AvI aciMtanIya viSamAvasthA kema?' vidyAsiddhe jaNAvyuM-'devatAe Apela rakSAvalaya mArI pAse na hovAthI tema thayuM; paraMtu bhadra! teM mane A ApadAthI bacAvyo. tArI vicakSaNatA bahu ja zreSThatA pAmI. tane na jovAthI je mane duHkha thatuM tevuM duHkha AvI viSama dazAmAM paDatAM mane na thayuM. huM dhArUM chuM ke bhAgIrathI devI A ja bhavamAM prasanna thai ke jeNe anupama cAritra ane pragaTa praNayazALI tArA jevo mitra mane meLavI Apyo. AthI mAruM mana atiprasanna thayuM che, mATe yatheSTa vara mAgI le.' ema tenA kahetAM gobhadra bolyo-'he Arya! devanI jema anya koI paNa jANI zake ke anupama caritra tathA premayukta mitra kone maLyo?' vidyAsiddhe kahyuM-'he bhadra! have A saMkathAthI saryuM. yatheSTa vara tuM mAgI le.' gobhadra bolyo-'ApanI moTI maherabAnI, huM te avasare mAgI laiza.'
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 742 zrImahAvIracaritram ___etyaMtare DamaDamiraDamaruyaninAyabhariyabhuyaNaMtarAlA, varAbharaNakiraNa-vicchuriyanahaMgaNA, divvavimANArUDhA paviTThA caMdalehA ya caMdakaMtA y| tao gobhaddeNa bhaNiyaM-'vijjAsiddha! kahamihiM tumaM eyAsu vaTTissasi? / ' vijjAsiddheNa bhaNiyaM-'jahA sattusu vaTTijjai / ' gobhaddeNa bhaNiyaM-'ajja! mAmevaM jaMpasu, jao visavalivva vaDhatI veraparaMparA na kosallamAvahai', vijjAsiddheNa bhaNiyaM-'tA kiM kIrai?, vivakkhAbhibhaveNeva attaNo avasthANaMti, nahi nisAsaMtamasamakhaMDiUNa pabhavai mAyaMDamaMDalaM, neva ya paMkattaNamapAveUNa dhUlipaDalaM cirAvatthANaM baMdhei salilaM / ' gobhaddeNa bhaNiyaM-'atthi cciya esa vavahAro, paraM mama vayaNovaroheNa tAva udAsINeNa hoyav tume|' vijjAsiddheNa bhaNiyaM-'jaM tumaM jANAsi / ' evaM vutte jaNeNa amuNijjaMto tatto so nIhariUNa paTThio tamaMdirAbhimuhaM| iMto ya diTTho caMdalehAe, rayaNiyarappagAsadiTTharUvANumANeNa ya jAyapaccabhinnANAe tIe gADhamAliMgiUNa atrAntare 'DamaDama'DamaruninAdabhRtabhuvanA'ntarAlA, varA''bharaNakiraNavicchuritanabhAGgaNA, divyavimAnA''rUDhA praviSTA candralekhA ca candrakAntA ca / tataH gobhadreNa bhaNitaM 'vidyAsiddha! kathamidAnIM tvaM enayoH vrtissyti?| vidyAsiddhena bhaNitaM 'yathA zatruSu vRtyte|' gobhadreNa bhaNitaM 'Arya! mA mA evaM jalpa, yataH viSavallI iva vardhamAnA vairaparamparA na kaushlymaa''vhti| vidyAsiddhena bhaNitaM 'tadA kiM kriyate?', vipakSA'bhibhavena eva AtmanaH avasthAnam, na hi nizAsattamaH akhaNDayitvA prabhavati mArtaNDamaNDalam, naiva ca paGkatvam aprApya dhUlIpaTalaM cirA'vasthAnaM badhnAti slilm|' gobhadreNa bhaNitam 'asti eva eSaH vyavahAraH, paraM mama vacanA'varodhena tAvad udAsInena bhavitavyam tvyaa| vidyAsiddhena bhaNitaM 'yattvaM jAnAsi / ' evaM ukte janena ajJAyamAnaH tasmAt saH nihRtya prasthitaH tanmandirA'bhimukham / Agacchan ca dRSTaH candralekhayA, rajanIkaraprakAzadRSTarUpA'numAnena ca jAtapratyabhijJAnayA tayA gADhamA''liGagya evA avasare vAgatA DamarUnA nAdavaDe bhuvananA aMtarAlane bharanAra, pravara AbharaNanA kiraNothI gaganAMgaNane vicitra banAvanAra tathA divya vimAna para ArUDha thayela evI caMdralekhA ane caMdrakAMtA dAkhala thai. tevAmAM gobhadra jaNAvyuM "he AyI have tame emanI sAthe kema vartazo?' vidyAsiddha bolyo-"zatru pratye jema vartIe tema." gobhadra kahyuM- he Aya! ema na bolo, kAraNa ke viSalatAnI jema vadhatI jatI vaira-paraMparAthI sAruM zuM thavAnuM?' vidyAsiddha jaNAvyuM to zuM karavuM? vipakSazatrune parAbhava pamADavAthI ja potAnI sthiti saMbhave, rAtrinA aMdhakArane parAsta karyA vinA sUrya-maMDala AgaLa pragati karatuM nathI ane paMkapaNAne pAmyA sivAya dhUlipaTala, lAMbA vakhatane mATe salilane bAMdhI-aTakAvI zakatuM nathI. eTale gobhadre kahyuM-"jo ke vyavahAra to e ja che, chatAM mArA vacananA AgrahathI tamAre atyAre udAsIna thaine rahevuM.' vidyAsiddha bolyo-"te tame jANo." ema tenA bolatAM, loko na jANe tema tyAMthI nIkaLI, te bhavana bhaNI gobhadra cAlyo. evAmAM caMdralekhAe tene Avato joyo. eTale caMdraprakAzane lIdhe pUrve joyela rUpanA anumAnathI barAbara oLakhI letAM teNe gADha AliMganapUrvaka zubha Asane
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 743 paJcamaH prastAvaH suhAsaNattho harisullasiyaloyaNAe pucchio- 'ajja! katto kahaM vA smaago'sitti?|' teNAvi se sAhio sAmantreNa vRttNto| caMdalehAe bhaNiyaM - 'suTu kayaM tumae jamettha patthAve samAgao'si, jao amha paDipunnA iyANi savve mnnorhaa|' gobhaddeNa bhaNiyaM-'kahaM ciya? / ' tIe bhaNiyaM - 'jaM taiyA tumae mama baMbhacerakhaMDaNA rakkhiyA teNa sattarattapajjaMte sammamArAhijjamANA siddhA bhagavaI sayaMpabhAbhihANA vijjA | so ya duTThavijjAsiddho IsANacaMdo savvakAmuyarakkhAvalayavihUNo jaNhukannAjalamajjhagao jhasovva vivaso paavio|' gobhaddeNa bhaNiyaM-'kahamiyANi so saMThavio ? / ' tIe bhaNiyaM - 'jahA duTTakarivaro / ' teNa bhaNiyaM'kimitthaM puNa tahA dharijjai ? / ' tIe bhaNiyaM - 'kasiNacauddasIe caMDigAe balivihANatthaM / ' gobhaddeNa bhaNiyaM-'jai evaM tA daMsesu taM thevadiNapariciyattaNeNa teNa samaM me kiMpi vattavvamatthi / ' tIe bhaNiyaM-'ko doso?, ehi jeNa daMsemi / tao paTTiyAiM gaMtuM, jAva ya kettiyamettamaMtaramuvagayA sukhAsanasthaH harSollasitalocanayA pRSTaH 'Arya! kutaH kathaM vA samAgataH asi ? / ' tenA'pi tasyai kathitaH sAmAnyena vRttaantH| candralekhayA bhaNitaM 'suSThu kRtaM tvayA yadatra prastAve samAgataH asi, yataH asmAkaM pratipUrNAH idAnIM sarve manorathAH / 'gobhadreNa bhaNitaM 'kathameva ? / tayA bhaNitaM ' yattadA tvayA mama brahmacaryakhaNDanA rakSitA tena saptarAtriparyante samyag ArAdhyamAnA siddhA bhagavatI svayamprabhA'bhidhAnA vidyA / saH ca duSTavidyAsiddhaH IzAnacandraH sarvakAmukarakSAvalayavihInaH janukanyAjalamadhyagataH jhaSaH iva vivazaH prAptaH / gobhadreNa bhaNitaM 'kathamidAnIM saH saMsthApitaH ? / ' tayA bhaNitaM 'yathA duSTakarivaraH / tena bhaNitaM kimitthaM punaH tathA dhriyate ? / ' tathA bhaNitaM 'kRSNacaturdazyAM caNDikAyAH balividhAnAya / ' gobhadreNa bhaNitaM ' yadyevaM tadA darzaya taM, stokadinaparicitatvena tena samaM mama kimapi vaktavyamasti / ' tayA bhaNitaM 'kaH doSaH ?, ehi yena drshyaami|' tataH prasthitAni gantuM yAvacca kiyanmAtramantaramupagatA candralekhA tAvad dRSTaH vidyAsiddhaH tene besArI, harSathI vikAsa pAmatA locane caMdralekhAe pUchyuM ke-'he Arya! kyAMthI ane zI rIte tuM ahIM AvI caDyo?' tyAre teNe paNa caMdralekhAne sAmAnya rIte vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. caMdralekhAe kahyuM-'tame sArUM karyuM ke A avasare ahIM AvI caDyA, kAraNake have amArA manoratha badhA pUrNa thayA.' gobhadra bolyo-'te zI rIte?' te bolI-'te vakhate tame mane je brahmacaryanA khaMDanathI bacAvI tethI sAta rAtri paryaMta barAbara ArAdhatAM bhagavatI svayaMprabhA nAme vidyA siddha thai, ane te duSTa vighAsiddha izAnacaMdra sarva kAmuka rakSAvalayahIna thaI, gaMgAnA jaLamAM paDatAM matsyanI jema paravaza thayela te amane prApta thayo.' gobhadre kahyuM-'atyAre tene kevI rIte rAkhyo che?' te bolI-'duSTa gaja-hAthIne 2khAya tema.' teNe kahyuM-'have tene Ama pakaDI kema rAkhyo che?' te bolI-'kRSNa caturdazIe caMDikAnA bali-vidhAna mATe.' gobhadra bolyo-'jo ema hoya to te mane batAva, kAraNa ke thoDA divasanA paricayane lIdhe mAre tene kaMika kahevAnuM che.' te bolI-'temAM zI ha2kata che? cAla batAvuM.' pachI te baMne cAlyA ane jeTalAmAM caMdralekhA kaMika AgaLa cAlI teTalAmAM rakSAvalaya jeNe bhujAe bAMdhela che, dRDha baMdhana jenAM tUTI
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 744 zrImahAvIracaritram caMdalehA tAva diThTho vijjAsiddho bAhubaddharakkhAvalao viyaliyaniyalabaMdhaNo mahAkovaphuraMtAharo paayddiyniddaalbhiuddibhaasurotti| taM ca daguNa ciMtiyameyAe-aho kahaM rakkhAvalayalAbho imassa rakkhasassa?, kahaM vA niyaDaccheo saMpatto?, aho avitakkiyaM kerisamAvaDiyaMti?| jAyabhayAvi AgArasaMvaraNaM kAUNa teNa sameyA samIvamuvagayA eyassa / teNavi iMtiM daTTaNa Isi pacchAiyakovavirAge(gAre?)Na saMbhAsiyA, jahA 'bhadde! uvavisa / ' tao AsaNanisannAe caMdalehAe puNo kaiyaveNa uDDamavaloiUNa bhaNiyamaNeNa-'aho kahaM puvvaparicio gobhaddo dIsai?, io ehi bhadda!, kiM tumaMpi ahamiva eyAe chalaNagoyaramuvagaotti jeNa vANArasIvimukkovi ettha pecchijjsi?|' gobhaddeNa ciMtiyaM-'aho gADho amariso, tA tahA karemi jahA avaropparaM paNayabhAvo havai esiM, aNuciyA hiovehA visiTTapurisANaM ti| ii saMciMtiUNa AbaddhakaraMjalI so bhaNiumADhatto bAhubaddharakSAvalayaH vigalitanigaDabandhanaH mahAkopasphuradadharaH prAkaTitalalATabhRkuTibhAsuraH / taM ca dRSTvA cintitam anayA 'aho kathaM rakSAvalayalAbhaH asya rAkSasasya?, kathaM vA nigaDacchedaH samprAptaH? aho! avitarkitaM kIdRzamA''patitam?' iti / jAtabhayA'pi AkArasaMvaraNaM kRtvA tena sametA samIpamupAgatA etasya / tenA'pi AgacchantIM dRSTavA iSat pracchAditakopavikAreNa sambhASitA yathA 'bhadre! upaviza / ' tataH AsananiSaNNAyAM candralekhAyAM punaH kaitavena urdhvamavalokya bhaNitamanena 'aho! kathaM pUrvaparicitaH gobhadraH dRzyate?, atra ehi bhadra!, kiM tvamapi ahamiva etasyAH chalagocaramupagataH yena vArANasIvimukto'pi atra prekssyte?|' gobhadreNa cintitam 'aho gADhaH AmarSaH, tasmAt tathA karomi yathA aparAparaM praNayabhAvaH bhavati etyoH| anucitA hitopekSA viziSTapuruSANAm' iti / iti saJcintya AbaddhakarAJjaliH saH bhaNitumArabdhavAn - gayAM che, mahAkopathI jenA adhara skurAyamAna che ane pragaTa karela bhAla-bhrakuTIvaDe bhISaNa evo vidyAsiddha teNInA jovAmAM Avyo. tene jotAM caMdralekhA ciMtavavA lAgI ke "aho! A rAkSasane rakSAvalaya kyAMthI maLyuM? ane baMdhanano uccheda kema thaI gayo? aho! A to aNadhArI ApadA AvI paDI.' ema bhayabhIta thayA chatAM AkAra gopavI, gobhadra sahita caMdralekhA tenI pAse AvI. eTale tene AvatI joi kaMIka kopanA hAvabhAva gopavI vidyAsiddha paNa tene bolAvI ke-"he bhadra! basa.' pachI caMdralekhA Asana para beThI tyAre kaMika maitava-kapaTathI UMce joi vidyAsiddha kahyuM ke-"aho! A pUrva-paricita gobhadra kema dekhAya che? he bhadra! ahIM Ava. zuM mArI jema tuM paNa enA jaLamAM phasAyo che? ke vANArasImAM mUkyA chatAM ahIM dekhAya che." gobhadra vicAravA lAgyo ke-"aho! A to gADha dveSa lAge che, to huM evo upAya lauM ke emano paraspara praNayabhAva baMdhAya. hitanI upekSA karavI te viziSTa puruSone anucita che." ema dhArI, aMjali joDIne gobhadra kahevA lAgyo ke
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 745 paJcamaH prastAvaH he bhaiNi caMdalehe! he vijjAsiddha! guNagaNasamiddha / jaivihu kusalattaNao tumhANa na kiMpi vattavyaM / / 1 / / tahavihu asarisapemappabaMdhasaMbaMdhataraliyamaNo'haM / diyabhAvabhUrijaMpirasabhAvao kiMpi sAhemi / / 2 / / jo tumha paropparamesa rosaleso kahaMpi sNbhuuo| so mottavyo hoitti paramaverivva duhadAyI / / 3 / / jeNAnaluvva paDhamaM niyaThANaM dahai esa vddhto| tA avagAso'vi kahaM dAyavvo hoi eyassa? ||4|| he bhagini candralekhe! he vidyAsiddha! guNagaNasamRddha! / yadyapi khalu kuzalatvAt yuvayoH na kimapi vaktavyam / / 1 / / tathApi khalu asadRzapremaprabandhasambandhataralitamano'ham / dvijabhAvabhUrijalpanasvabhAvataH kimapi kathayAmi / / 2 / / yaH yuvayoH parasparamaiSaH roSalezaH kathamapi sambhUtaH / saH moktavyaH bhavati iti paramavairiH iva duHkhadAyI / / 3 / / yena analaH iva prathamaM nijasthAnaM dahati eSaH vrdhmaanH| tasmAd avakAzaH api kathaM dAtavyaH bhavati etasya / / 4 / / he bhaginI caMdralekhA! he guNagaNa samRddha vidyAsiddha! tame pote bhAre kuzaLa cho tethI jo ke kaMi kahevA jevuM nathI; (1) chatAM paNa tamArA asAdhAraNa premabaMdhathI mAruM mana AkRSTa thatAM ane dvija jAtino svabhAva bahu bolavAno DopAthI huM 53vA bhAj p. (2) tamane je paraspara A roSa pragaTa thayo che te parama vairInI jema duHkhadAyaka hovAthI game te rIte tajavA lAyaka cha, (3) kAraNa ke agninI jema vRddhi pAmatAM e prathama to potAnA sthAnane bALe che, to ene avakAza paNa kema apAya? (4)
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 746 zrImahAvIracaritram aha verisu dosakaraNattaNeNa kovo samullasai tumha / kovecciya kiM ko na kuNaha dukkhekkaheuMmi? / / 5 / / na calai garuyANa maNo avarAhapae aIva garuevi / jaha jalahareNa khubbhui girisariyA taha na nainAho ||6|| tathA-avayAre avayAro jaM kIrai esa niiyvvhaaro| uvayArakAragacciya garuyA avayAriNi jaNe'vi / / 7 / / iharA visesalaMbho uttamanIyANa kaha Nu jaaejjaa!| na hi egarUvavatthumi hoi vivihAbhihANAI / / 8 / / atha vairiSu doSakaraNatvena kopaH samullasati yuvyoH| kope eva kiM kopaM na kuruthaH duHkhaikahetau / / 5 / / na calati gurukAnAM manaH aparAdhapade atIvaguruke'pi / yathA jaladhareNa kSubhyati girisarit tathA na naranAthaH / / 6 / / tathA-apakAre apakAraH yat kriyate eSaH nIcavyavahAraH / upakArakArakA eva gurukAH apakAriNi jane'pi / / 7 / / itarathA vizeSalAbhaH uttama-nIcayoH kathaM nanu jnyaayet| na hi ekarUpavastuni bhavati vividhA'bhidhAnAni / / 8 / / vaLI vairIomAM doSa pragaTa karanAra hovAthI kopa paNa tamArAmAM uchaLI rahyo che. are! duHkhanA eka // 29 // 35 (3rI) me 5 352 4 tame bhI dAvata nathI? (5) bahu bhAre aparAdhanA sthAne paNa moTA janonuM mana vikRta-calAyamAna thatuM nathI. jaladharathI jema girisaritA kSAma. pA. tema mahAsAgara na jamaNe. (7) apakAra pratye je apakAra karavo, e to nIca vyavahAra che. mahApuruSo to apakArI janapara paNa upakAraja 32 cha. (7) jo ema na hoya to uttama ane nIca janono bheda kema jANavAmAM Ave? kAraNa ke ekarUpa vastumAM vividha (=virodhI) zayyAra thatA nathI. (8)
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH alametto bhaNieNaM tumhaM jai mama giraMmi paDibaMdho / jai uttamaguNamaggeNa vihariuM vijjae vicchA / / 9 / / jai sasaharajoNhAsatyahaM ca kittiM sayA samabhilasaha / puvvANusa mottuM paropparaM kuNaha tA paNayaM ||10|| jummaM / aNNaM ca-he vijjAsiddha ! paosamuvvahaMto kahaM na lajjihisi ? / itthIsa tihuyaNamivi avajjhasabbhAvasiddhAsu / / 11 / / itihAsa-purANapamokkhasatthavikkhAyamavi imaM tujjha / pamhuTThe kIsa ? mahANubhAva! kusalAvi mujjhati ? || 12 || alametAvad bhaNitena yuvayoH yadi mama giri pratibandhaH / yadi uttamaguNamArgeNa vihartuM vidyate vA icchA / / 9 / / 747 yadi zazadharajyotsnAsadRzAM ca kIrti sadA abhilaSathaH / pUrvAnuzayaM muktvA parasparaM kurutaM tadA praNayam / / 10 / / yugmm|| anyacca-he vidyAsiddha! pradvoSamudvahan kathaM na lajate / strISu tribhuvane'pi avadhyasadbhAvasiddhAsu / / 11 / / itihAsa-purANapramukhazAstravikhyAtamapi idaM tava / vismRtaM kasmAt ? mahAnubhAva ! kuzalAH api muhyanti ||12|| have vadhAre kahevAthI zuM? jo tamAre mArA bolamAM pratibaMdha hoya ane uttama guNa-mArge vartavAnI jo tamArI icchA hoya, vaLI jo caMdranI cAMdanI samAna nirmaLa kIrtine tame sadA icchatA ho, to pUrvano kopa tajI, paraspara snehabhAva jharo. (7/10) temaja he vighAsiddha! traNe bhuvanamAM avadhya ane sadbhAvavaDe siddha evI strIomAM pradveSa lAvatAM tuM kema sabhbha pAmato nathI? ( 11 ) he mahAnubhAva! 'kuzaLa jano paNa mUDha bane che' (= caMdralekhA bhUla karI zake) A vAkya itihAsa ane purANa pramukha zAstromAM prasiddha chatAM tuM kema bhUlI gayo? (12)
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 748 zrImahAvIracaritram AyanniUNa evaM vijjAsiddheNa jAyalajjeNa | bhaNiyaM AesaM me dehi lahuM jamiha kAyavvaM / / 13 / / uppahapavannamArisajaNabohaNakAraNeNa nimmaviyA / veyatthamahAnihiNo tubbhe nUNaM payAvaiNA / / 14 / / evaM soUNa gobhaddeNa bhaNiyaM-'sAhu sAhu vijjAsiddha! ko anno evaM viyANei vottuM?, ahavA ko sisirai nisinAhamaMDalaM?, ko vA cittei sihisihaMDAiM?| dehasahasamuggao ceva viNao tumhArisajaNANaM / / 1 / / uDhesu saMpayaM kuNasu caMdalehAe paNAmaM | caMdalehe! tumaMpi vimukkamaccharaM paricattapuvvANusayaM AkarNya evaM vidyAsiddhena jAtalajjena / bhaNitaM AdezaM mama dehi laghuH yadatra kartavyam / / 13 / / utpathaprapannasAdRzajanabodhanakAraNena nirmaapitaa| vedArthamahAnidhayaH yUyaM nUnaM prajApatinA / / 14 / / evaM zrutvA gobhadreNa bhaNitaM 'sAdhu sAdhu vidyAsiddha! kaH anya evaM vijAnAti vastum?, athavA kaH zItayati nizAnAthamaNDalam?, kaH vA citrayati shikhishikhnnddkaani?| dehasahasamudgataH eva vinayaH yuSmAdRzajanAnAm / / 1 / / uttiSTha sAmprataM kuru candralekhAM praNAmam / candralekhe! tvamapi vimuktamatsaraM parityaktapUrvAnuzayaM pazya e pramANe sAMbhaLatAM vidyAsiddha lajjA pAmIne bolyo ke-"he bhadra!mane satvara Adeza kara ke ahIM zuM karavAnuM cha? (13) utpathamAM pravartatA mArA jevA lokone bodha pamADavA mATe, prajApatie avazya vedArthanA mahAsAgara tArA ThevAne utpanna yA cha.' (14) ema sAMbhaLI gobhadre kahyuM ke "sAruM, sArUM. te vidyAsiddha! Ama bolatAM anya kone AvaDe? athavA to caMdra-maMDaLane koNa zItala banAvI zake? moranA pIMchAne koNa citare? tamArA jevA puruSone to dehanI sAthe 4 vinaya utpana thayeTa hoya che. (1) uTho, have caMdralekhAne praNAma karo. he caMdralekhA! tuM paNa matsara ane pUrvanA kopane tajI, ene svajana samAna
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 749 paJcamaH prastAvaH niyasu imaM sayaNanivvisesaM, vihesu imeNa samaM paNayabhAvaM', iya bhaNiyAvasANe nivaDio caMdalehAe calaNesu vijjAsiddho, bhaNiumAraddho ya-'suyaNu! tArunnamaeNa vA, vijjAbalAvaleveNa vA, aviveyasulabhaduviNaeNa vA mae jamavaraddhaM taM tumae mrisiyvvNti|' caMdalehAe bhaNiyaM'vijjAsiddha! alaM khAmaNeNaM, savvahA maMdabhAgiNI ahaM jA thevamettAvarAhevi evaMvihamaNatthaM kAuM vvsiyaa| etthaMtaraMmi kaivayaceDIcakkeNa parivuDA jhatti / vimhayanibbharahiyayA samAgayA caMdakaMtAvi ||1|| tAhe gobhaddeNaM vijjAsiddho payaMpio evaM / jIe kae vairamimaM tuha TThiyA sA imA suyaNu / / 2 / / imaM svajananirvizeSam, vidhehi anena samaM praNayabhAvam 'iti bhaNitA'vasAne nipatitaH candralekhAyAH caraNayoH vidyAsiddhaH bhaNitumArabdhavAn ca 'sutano! tAruNyamadena vA, vidyAbalA'valepena vA, avivekasulabhadurvinayena vA mayA yad aparAddhaM tattvayA marSayitavyam' iti / candralekhayA bhaNitaM 'vidyAsiddha! alaM kSAmaNena, sarvathA mandabhAginI ahaM yat stokamAtrA'parAdhe'pi evaMvidhaM kartuM vyvsitaa| atrAntare katipayaceTIcakreNa parivRttA jhttiti| vismayanirbharahRdayA samAgatA candrakAntA'pi / / 1 / / tadA gobhadreNa vidyAsiddhaH prajalpitaH evam / yasyAH kRte vairamidaM tava sthitA sA iyam sutanuH / / 2 / / samajI le. enI sAthe sneha-bhAva lAva." ema gobhadra kahetAM vidyAsiddha caMdralekhAnA page paDyo ane bolyo kehe sutanu! tArUNyamada, vidyAbalane lIdhe garva ke avivekane sulabha durvinayavaDe je kAMi meM tAro aparAdha karyo, te kSamA karaje.' caMdralekhAe kahyuM ke-"he vidyAsiddha! have khamAvavAthI saryuM. huM pote ja sarvathA maMdabhAgI ke alpamAtra aparAdha chatAM AvA prakArano anartha karavA ubhI thaI." evAmAM thoDI dAsIonA parivAra sAthe hRdayamAM bhAre vismaya pAmatI caMdrakAMtA paNa tarata tyAM dAkhala thai. (1) eTale gobhadra vidyAsiddhane kahyuM ke-jenA nimitte A vaira baMdhAyuM, te A ramaNI che; (2)
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 750 tA parimukkAmarisaM savisesaM kuNasu khAmaNamimIe / rosAveso thevo'vi hoi aggivva duhaheU / / 3 / / zrImahAvIracaritram iya bhaNie bhaiNI-siddhasaMdhisaMghaDaNatuTTahiyayAe / tIe vijjAsiddheNa khAmaNA sAyaraM vihiyA / / 4 / / evaM ca paNa kovANubaMdhANaM egajaNaNIjaNiyANaM va jAyadaDhapemANaM tesiM paropparaM jaMpirANaM mahANasiNIe AgaMtUNa vinnattA caMdakaMtA - 'devi! kuNaha pasAyaM, eha gehammi, nipphannA rasavaI, majjhaMdiNamaNupatto ya bhayavaM bhuvaNacakkhU diNayarotti / evaM ca nisAmiUNa caMdakaMtAe bhaNiyaM-he caMdalehe! bhoyaNatthamuvanimaMtesu pAhuNage aikAlo vaTTaitti', tao caMdalehAe udvavio vijjAsiddho gobhaddo ya / gayA bhoyaNamaMDavaM / kayaM samagaM ciya vivihavicchittippahANaM tadA parimuktA''marSaM savizeSaM kuru kSAmaNam anayA / roSAvezaH stoko'pi bhavati agniH iva duHkhahetuH ||3|| iti bhaNite bhaginI-siddhasandhisaGghaTanatuSTahRdayayA / tayA vidyAsiddhena kSAmaNA sAdaraM vihitA ||4|| evaM ca praNaSTakopAnubandhAnAM ekajananIjanitAnAmiva jAtadRDhapremANAM teSAM parasparaM jalpatAM mAhAnasikayA Agatya vijJAtA candrakAntA 'devi! kuru prasAdaM, Agaccha gRhe, niSpannA rasavatI, madhyadinam anuprAptaH ca bhagavAn bhuvanacakSuH dinakaraH iti / evaM ca niHzamya candrakAntayA bhaNitaM ' he candralekhe ! bhojanArtham upanimantraya prAghuNakau, atikAlaH vrtte|' tataH candralekhayA utthApitaH vidyAsiddhaH gobhdrshc| gatAH bhojnmnnddpm| kRtaM samagrameva vividhavicchittipradhAnaM bhojanam, taduttaraJca dApitAni karpUradhUlIdhUsarapUgI mATe roSa tajI, enI sAthe vizeSathI khAmaNA kara. leza paNa roSAveza agninI jema duHkhanA kAraNarUpa thAya che. (u) ema tenA kahetAM, potAnI bhaginI ane vidyAsiddhano praNayabhAva thavAthI hRdayamAM saMtuSTa thayela evI caMdrakAMtA sAthe vidyAsiddhe bhAre AdarapUrvaka khAmaNA karyA. (4) ema paraspara kopAnubaMdha naSTa thatAM, jANe eka mAtApitAnA saMtAna hoya tema dRDha sneha bhAva pragaTatAM teo vAto kare che tevAmAM 2soyANIe AvIne caMdrakAMtAne vinaMti karI ke-'he devI! maherabAnI karI ghare cAlo. rasoI taiyAra che. jagaccakSu bhagavAnU bhAskara madhyabhAge Avela che.' ema sAMbhaLatAM caMdrakAMtAe kahyuM ke-'he caMdralekhA! bhojanane mATe A atithione nimaMtraNa kara. vakhata vItI jAya che.' eTale caMdralekhAe vidyAsiddha ane gobhadrane uThADatAM teo bhojana-maMDapamAM gayA. tyAM vividha zAkAdivaDe adhika svAdiSTa evuM bhojana karyA pachI kapUra jane
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 751 paJcamaH prastAvaH bhoyaNaM, taduttaraM ca davAviyAI kappUradhUlidhUsarapUgIphaladalasaNAhAiM taMbolabIDayAiM / etyaMtare vijjAsiddheNa siraMmi karakamalaM kaTTu bhaNio gobhaddo, jahA-'puvvapaDivannaM giNhasu varaM, niyattiukAmo'hamiyANiM / ' gobhaddeNa bhaNiyaM jai saccaM ciya tuTTho viyaresu tumaM varaM mhaabhaag!| tA taM eyAhiM samaM pemmaM sayayaM vahejjAsi / / 1 / / evaM kayaMmi tumae vihiyaM ciya majjha ciMtiyamasesaM / paracittatosadANAo dANamannapi kiM atthi? ||2|| kira sivibaliharicaMdappamokkhavissaMbharAhivA puvvaM / niyajIviyadANeNavi akareMsu jaNANamuvayAraM / / 3 / / phaladalasanAthAni tAmbUlabITakAni / atrAntare vidyAsiddhena zirasi karakamalaM kRtvA bhaNitaH gobhadraH yathA-pUrvapratipannaM gRhANa varam, nivartitukAmaH ahmidaaniim|' gobhadreNa bhaNitaM - yadi satyameva tuSTaH vitara tvaM varaM mahAbhAga! tadA tvaM etAbhyAm samaM premaM satataM vaha / / 1 / / evaM kRte tvayA vihitameva mama cintitamazeSama / paracittatoSadAnataH dAnam anyadapi kimasti? / / 2 / / kila zivi-bali-harizcandrapramukhavizvambharA'dhipAH pUrvam / nijajIvitadAnenA'pi akurvan janAnAmupakAram / / 3 / / sopArInA cUrNa sahita temane pAnanAM bIDAM ApavAmAM AvyAM. evAmAM vidyAsiddha aMjali joDI gobhadrane kahyuM ke-"he bhadra! pUrve svIkArela vara mAgI le. kAraNa ke have mAre ahIMthI nivRtta thavAnuM che." gobhadra jaNAvyuM he mahAbhAga! jo sAcI rIte tame saMtuSTa thayA ho to e ja vara Apo ke e ramaNIo sAthe tamAre satata snehabhAva rAmavI. (1) ema karavAthI tame mAruM badhuM vAMchita karyuM samajjo paranA cittane saMtoSa pamADyA uparAMta zuM anya kAMi dAna cha? (2) bali zivI ke haricaMdra pramukha rAjAo pUrve potAnA jIvitadAnathI paNa lokono upakAra karI gayA che. (3)
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 752 . zrImahAvIracaritrama khaNanassarassa duhanivahabhAiNo jIviyassa phalameyaM / jaM uvayAro kIrai duhasaMtattANa sattANaM / / 4 / / vijjAsiddheNa tao bhaNiyaM bho kIsa vAharasi eyN?| tumhArisANavi puro kimannahA huMti ullAvA? ||5|| niddAghummiranayaNAvi sajjaNA jaM vayaMti kira vayaNaM / niyajIviyavvaeNavi taM taha ahiyaM samatyati / / 6 / / micchAkAriM micchA va bhAsiNaM maM dhuvaM suNeUNa | kaccAiNIvi devI lajjai kiM puNa paro logo? |7|| tA-gobhadda! pariccayasuM ettha mama saMtiyaM avissAsaM / annaM maggesu varaM mA kIrau me paNayabhaMgo ||8|| kSaNanazvarasya duHkhanivahabhAginaH jIvitasya phalametat / yadupakAraH kriyate duHkhasantaptAnAM jIvAnAm / / 4 / / vidyAsiddhena tataH bhaNitaM bhoH kasmAd vyAharasi etat / yuSmAdRzAnAmapi puraH kimanyathA bhavanti ullApAH? ||5|| nidrAghUrNamAnanayanAH api sajjanAH yad vadanti kila vacanam / nijajIvitavyenA'pi tattathA adhikaM samarthayanti / / 6 / / mithyAkAriNaM mithyAM vA bhASiNam mAM dhruvaM zrutvA / kAtyAyinI api devI lajate kiM punaH paraH lokaH? / / 7 / / tasmAd gobhadra! parityaja atra mama satkam avizvAsam / anyad mArgaya varaM mA kuru mama praNayabhaGgam: / / 8 / / hu:saMtapta prAmI 52 4 054 / 2 42vo me 4 19|-nshvr bhane du:pamA vitarnu 31 cha.' (4) tyAre vidyAsiddha kahyuM ke he bhadra! Ama zAmATe bole che? tamArA jevA pAse paNa zuM viparIta vAta thai zake? (5) nidrAthI netra ghumyA chatAM sajjana puruSo je vacana bole che te potAnA jIvita karatAM paNa adhika pALe che. (9) mane mithyAkArI athavA mithyA bolanAra sAMbhaLatAM kAtyAyanI devI paNa lajjA pAme, to anya janane mATe zuMDe? (7) mATe he gobhadra! A bAbatamAM mArA pratyeno avizvAsa tajI de. anya kAMi vara mAgI le. mArA praNayano maMgana 72.' (8)
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 753 __eyamAyanniUNa gobhaddeNa bhaNiyaM-'jai evaM tA pariharesu prmhilaapsNgN| eso hi kAraNaM veraparaMparAe, kulabhavaNaM aNatthasatthANaM, vattaNI narayanagarassa, baMdhavo duviNayassa, ThANaM paribhavassa, Agaro akittIe, masikuccao niyakulassa, nilao pAvapaDalassa, mUlaMkaso guNakalAvassa, jaNago uttarottarAdhammapariNaIe / ettocciya bhuya(va?)NapayaDAvi veribhuyadaMDakaMDacaMDimakhaMDaNekkasuMDAvi asesavijjAisayasAliNo'vi pAviyA laMkAhivaipabhiiNo viNAsaM / etto cciya avigaNiyataNanivvisesaniyajIviyavvA, amuNiyajuttAjuttakAyavvA, tikkhadukkhalakkhaMpi abhikaMkhaMti paanninnotti| tA mUsagovva majjArassa, ghayakuMbhovva huyavahassa, payaMgovva paIvassa, sAraMgo iva paMcANaNassa suhAbhilAsI dUramavakkamai kusalo paradArassa'tti nisAmiUNa samuppaNNagADhapacchAyAvo, veraggamaggANulaggacitto vijjAsiddho bhaNiumADhatto-'gobhadda! sAhu samuvaiThaM, sAhu samuvaiTuM, samuddhario'haM ___ evamAkarNya gobhadreNa 'yadyaivaM tadA parihara paramahilAsaGgam / eSaH hi kAraNaM vairaparamparAyAH, kulabhavanam anarthasArthAnAm, vartanI narakanagarasya, bAndhavaH durvinayasya, sthAnaM paribhavasya, AkaraH akIrtyAH, maSIkurcakaH nijakulasya, nilayaH pApapaTalasya, mUlaMkRSaH guNakalApasya, janakaH uttrottrdhrmprinntyaaH| etasmAdeva bhuvanaprakaTA'pi vairibhujadaNDakANDacaNDimAkhaNDanaikazauNDA api azeSavidyAtizayazAlinaH api prAptAH laGkAdhipatiprabhRtayaH vinAzam / etasmAdeva avigaNitatRNanirvizeSanijajIvitavyAH, ajJAtayuktAyuktakartavyAH tIkSNaduHkhalakSamapi abhikAGkSante praanninH| tasmAd mUSakaH iva mArjArataH, ghRtakumbhaH iva hutavahataH, pataGgaH iva pradIpataH, sAraGgaH iva paJcAnanataH zubhA'bhilASI dUram apakrAmati kuzalaH paradArebhyaH' iti niHzamya samutpannagADhapazcAttApaH, vairAgyamArgA'nulagnacittaH vidyAsiddhaH bhaNitumArabdhavAn 'gobhadra! sAdhu ema sAMbhaLI gobhadre kahyuM "jo ema hoya to parastrIno prasaMga tajI de, kAraNa ke parastrIgamana e vairaparaMparAnuM kAraNa che, anarthonuM e kulabhavana che, naraka-nagarano e mArga che, durvinayano e bAMdhava che, paribhavanuM sthAna che, apakIrtinI khANa che, potAnA kuLane malina karavAmAM e mazInA kucA samAna che, pApapaTalanuM e sthAna che, guNa-samUhano mULathI nAza karanAra che, uttarottara adharma-pariNatine upajAvanAra che ane vaLI enAthI ja jagatamAM vikhyAta chatAM, vairIonAM pracaMDa bhujadaMDanuM khaMDana karavAmAM asAdhAraNa zUravIra chatAM tathA azeSa vidyAnA atizayavaDe zobhAyamAna chatAM laMkAdhipati rAvaNa pramukha ghaNA rAjAo vinAza pAmyA temaja enAthI ja potAnA jIvitane tRNa tulya gaNanAra ane yuktAyukta kartavyathI ajJAta evA prANIo tINa agaNita duHkho paNa mAthe vhorI le che; mATe mArjara ne uMdaranI jema, agni ne dhRtakuMbhanI jema, pradIpa ne pataMganI jema, siMhane hariNanI jema sukhAbhilASI kuzaLa puruSa paradArA-saMgane dUrathI ja tajI de che. ema sAMbhaLatAM gADha pazcAttApa utpanna thavAthI mana vairAgya-mArge saMlagna thatAM vidyAsiddha kahevA lAgyo ke-"he gobhadra! bahuja sAro upadeza karyo, apAra pAparUpa samudrathI tame mAro uddhAra karyo. have svadAra-paribhoga sivAya Ajanma mAre zeSa
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 754 zrImahAvIracaritram tumae apArapAvapArAvArAo, hou saMpayaM sadAraparibhogaM mottUNA''maraNaMtaM nivittI mama sesmhilaapsNgsstti| gobhaddeNa bhaNiyaM-'ajja! jAo iyANiM mama vaMchiyatthalAbho, etto sumarijjAsi maM suhisayaNAikahaMtaresutti / evaM vutte vijjAsiddho joDiyapANipallavo paNAmaM kAUNa savvesiM siNehavasasaMdaMtavAhaphuraMtanayaNo, sAyaramavaloijjamANo caMdakaMtApamuhehiM aiMsaNamuvagaotti / cakkhupahamaikkaMte'vi taMmi khaNaM virahaveyaNAsunnattaNamaNubhaviUNa bhaNiyaM gobhaddeNa-aho se vayaNavinnAso, aho pAvaparihAro, aho bhIruttaNaM, aho viNIyayA, aho suguNajjaNasamujjamo, aho asrisdkkhinnttnnNti|' caMdalehAe bhaNiyaM-'tuhANubhAvo khalu eso, na hi nariMdasAmatthamaMtareNa bhuyagaphaNAphalagamaikkamiumabhisakkai sAlUro, na tikkhaMkusakarArohagaM viNA pahe payaTTai mattadoghaTTo tti / evaM ca vivihasaMkahAhiM ThAUNa kaivaya diNe annadiyahe ya bhaNiyaM gobhaddeNa, jahA-'bahUiM diNAiM mama gihaniggayassa tA samupadiSTam, samuddhRto'haM tvayA apArapApapArAvArataH, bhavatu sAmprataM svadArAparibhogaM muktvA AmaraNAntaM nivRttiH mama zeSamahilAprasaGgasya' iti / gobhadreNa bhaNitaM 'Arya! jAtaH idAnIM mama vAJchitArthalAbhaH, itaH paraM smariSyasi mAM suhRt-svajanAdikathAntareSu' iti / evam ukte vidyAsiddhaH yojitapANipallavaH praNAma kRtvA sarveSAM snehavazasyandanbASpasphurannayanaH, sAdaramavalokyamANaH candrakAntApramukhaiH adrshnmupgtH| cakSupatham atikrAnte'pi tasmin kSaNaM virahavedanAzUnyatvam anubhUya bhaNitaM gobhadreNa 'aho! tasya vacanavinyAsaH, aho pApaparihAraH!, aho bhIrutA!, aho vinItatA!, aho sadguNA'rjanasamudyamaH!, aho asdRshdaakssinnytaa|' candralekhayA bhaNitaM 'tava anubhAvaH khalu eSaH, na hi narendrasAmarthyamantareNa bhujaGgaphaNaphalakamatikrAntum abhizaknoti zAlUraH, na tIkSNA'GkuzakarA''rohakaM vinA pathi pravartate mattahastI / evaM ca vividhasaGkathAbhiH sthitvA katipayadinAni anyadine ca bhaNitaM gobhadreNa yathA-bahUni dinAni mama gRhanirgatasya tataH mahilA saMgano tyAga che." gobhadra bolyo-"he AyI have mane vAMchitArthano lAbha thayo. have pachI svajanasaMbaMdhIonI kathAmAM tame mane yAda karajo.' ema kahetAM aMjali joDI, badhAne praNAma karI, sneha-vaza locanamAM azrupravAha vahetAM, caMdrakAMtA pramukhathI sAdara jovAto te vidyAsiddha adRzya thayo. te cakSupathathI dUra thatAM paNa kSaema2 vi24-vahanAva: zUnyatA anubhavI gobhadra 34 lAgyo-maho! tenI vayana-vinyAsa, sahI! pA5parikSA2, mahA! mI3tA, mahA! vinItatA, ho! sugue| upAThana 42vAno samughama, mahI! asaadhaa25|| dAkSiNya.' caMdralekhA bolI he-bhadra! e badho tAro prabhAva che, kAraNa ke gArUDikanA sAmarthya vinA deDakuM kAMI sApanI phaNA para AkramaNa karavAne samartha na thaI zake, tIkSNa aMkuza dhAraNa karatA mahAvata vinA madamasta hAthI mArga na cAle.' ema vividha saMkathA karatAM keTalAka divasa tyAM rahI, eka divase gobhadre kahyuM ke-"mane gharathI nIkaLe ghaNA divaso thayA, mATe mane javAnI anujJA Apo. kaMI samajAtuM nathI ke sagarbhA tamArI bhAbhI atyAre kema divasa
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH ___755 aNujANaha maM gamaNatthaM, na jANijjai kahaMpi tumha bhAujjAyA saMpayamAvaNNasattA nivasaitti, evamAyaNNiUNa caMdalehAe puNovi kaivaya vAsarANi dhariUNa annasamae ya pabhUyarayaNadANapuvvagaM sammANiUNa visajjio gobhaddo saTThANaM patto kahANagaviseseNaM niyygaamN| aha jAva piyayamAdasaNUsuo niyayagehAbhimuhaM vaccai tAva dUrAo cciya diTuM bhaggaduvAradesaM reNupaDalasaMchannaM, darIpasuttasANaghuraghuriyaghoraghosabhIsaNaM, aNegakola-bilAulaM susANaM va bhayAvahaM taM gihN| tArisaM ca daTTaNa khubhiyahiyaeNa pucchiyA shejjiyaa| tIevi cirakAlAgayaM dahnaNa taM jAyapaNayAe AhUo sagihe, dAviyaM AsaNaM, kayaM caraNasoyaNaM / bhaNiyaM ca-'gobhadda! karesu tAva bhoyaNaM ti| teNAvi tahAvihagehadaMsaNajAyasarIradAheNa ApuTThA puNovi esA sagharavuttaMtaM / tIe'vi 'aNiTuM bhoyaNAvasANe sIsaitti loyavAyaM paribhAviMtIe anujAnIhi mAM gamanArtham, na jJAyate kutrA'pi tava bhAtRjAyA sAmpratam ApannasattvA nivsti|' evam AkarNya candralekhayA punaH api katipayavAsarANi dhRtvA anyasamaye ca prabhUtaratnadAnapUrvakaM sammAnya visarjitaH gobhadraH svasthAnaM prAptaH kathAnakavizeSeNa nijgraamm| atha yAvat priyatamAdarzanotsUkaH nijagRhA'bhimukhaM vrajati tAdad dUrAdeva mArgadvAradezaM reNupaTalasaMchannam, darIprasuptazvAna'ghuraghurita ghoSabhISaNam, anekakolabilA''kulaM smazAnamiva bhayAvahaM tadgRham / tAdRzaM ca dRSTvA kSubdhahRdayena pRSTAH sahAyikA (=praatishmikaa?)| tayA'pi cirakAlA''gataM dRSTvA taM jAtapraNayayA AhUtaH svagRhe, dApitamAsanam, kRtaM crnnshaucm| bhaNitaM ca 'gobhadra! kuru tAvad bhojanam' iti / tenA'pi tathAvidhagRhadarzanajAtazarIradAhena ApRSTA punarapi eSA svagRhavRttAntam / tayA'pi aniSTaM bhojanA'vasAne ziSyate iti lokavAdaM paribhAvayantyA bhaNitaM 'pitRgRhaM gatA tava gRhiNI, zeSaM punaH kathayiSyAmi, vidhehi gALatI haze?" ema sAMbhaLatAM caMdralekhAe pharIne paNa keTalAka divasa tene rokyo. pachI ghaNA ratna-dAnapUrvaka sanmAna ApIne gobhadrane visarjana karyo, eTale vizeSa kathAnaka vaDe te potAne gAma pahoMcyo. have priyatamAne jovAnI utsukatAthI gobhadra jeTalAmAM potAnA ghara bhaNI jAya che teTalAmAM dUrathI ja jenuM dvAra bhagna che, ghaNI rajathI AcchAdita, khADA khodIne sUtelA kUtarAonA ghuraghurita ghora ghoSavaDe bhISaNa, aneka uMdaronAM bilothI vyApta ane zamazAnanI jema bhayAnaka evuM ghara tenA jovAmAM AvyuM, je jotAM hRdayamAM kSobha pAmI teNe eka pADozaNane hakIkata pUchI. eTale teNe paNa lAMbA kALe tene Avela joI, heta lAvIne potAnA ghare bolAvyo ane tene Asana apAvI, pAda-zauca karAvIne teNe kahyuM ke-"he gobhadra! tame prathama bhojana karo." jethI tathAvidha gRha jotAM zarIre baLatarA utpanna thavAthI pharIne paNa teNe pADozaNane potAnA gharano vRttAMta pUchayo. tyAre "aniSTa bhojananA aMte kahevuM e lokavAda vicAratAM teNIe kahyuM ke "tArI strI potAnA pitAnA ghare gai che. bIjuM pachI kahIza. prathama bhojana karI le." eTale hRdayamAM vyAkuLatA vadhatI hovA chatAM teNInA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram bhaNiyaM-'piyaharaM gayA tuha ghariNI, sesaM puNo kahissAmi vihesu tAva bhoynnN|' tao AulahiyayaeNAvi tadaNuvittIe kayamaNeNAhAraggahaNaM / tayaNaMtaraM AyaMtassa suhAsaNagayassa niveiyamaNAe-'gobhadda! tuha gayassa kaivayadivasAvasANe viogadukkheNa vA, tahAvihavAhivaseNa vA parikisiyasarIrAe sivabhaddAe ayaMDecciya samuppannA gADhaM sUlaveyaNA, AuliyaM sarIraM, osahehivi na jAo viseso, gayA ya muhuttametteNa paMcattaM ti / eyaM ca so AyanniUNa viogavajjajajjariyahiyao khaNaMtaramucchio iva vigamiUNa mukkapokkArakaruNasaddaM roiuM pavatto, samAsAsio pAsavattiNA jaNeNa, kayAiM mayaloiyakiccAiM, kAleNa ya jAo appsogo| annayA ya bhaNio logehiM, jahA- 'gobhadda! kIrau kalattasaMgaho, vimuccau sogo, esacciya gaI saMsAravilasiyANaM / teNa bhaNiyaM - bho dUramasarisameyaM, tahAhi 756 tAvad bhojnm|' tataH AkulitahRdayenA'pi tadanuvRtyA kRtamanena aahaargrhnnm| tadanantaram AyAtasya sukhAsanagatasya niveditam anayA 'gobhadra! tava gatasya katipayadivasA'vasAne viyogaduHkhena vA, tathAvidhavyAdhivazena vA parikRzitazarIrAM zivabhadrAm akANDe eva samutpannA gADhaM zUlavedanA, AkulitaM zarIram, auSadhaiH api na jAtaH vizeSaH gatA ca muhUrttamAtreNa paJcatvam / evaM ca saH AkarNya viyogavajrajarjaritahRdayaH kSaNAntaramUrcchitaH iva vigamya muktapUtkArakaruNazabdaM rodituM pravRttavAn, samAzvAsitaH pArzvavartinA janena, kRtAni mRtalaukikakRtyAni, kAlena ca jAtaH alpazokaH / anyadA ca bhaNitaH lokaiH yathA 'gobhadra! kuru kalatrasaGgraham, vimuJca zokam, eSaiva gatiH sNsaarvilsitaanaam| tena bhaNitaM 'bhoH dUram asadRzam etat, tathAhi - AgrahathI gobhadre bhojana karyuM. pachI AvIne Asana para besatAM, teNIe tene jaNAvyuM ke-'he gobhadra tuM jatAM keTalAka divasa pachI viyoga-duHkhe ke tathAvidha vyAdhine lIdhe zarIre bahu ja kRza thaI jatAM zivabhadrAne akALe tIvra zULa vedanA jAgI, zarIra bhAre AkuLa-vyAkuLa thavA lAgyuM, auSadho karatAM paNa ArAma na thayo. jethI te muhUrtamAtramAM maraNa pAmI.' e pramANe sAMbhaLatAM viyogarUpa vajrathI hRdaya jarjarita thatAM kSaNavAra jANe mUrchA pAmyo hoya tema vItAvI, moDhethI poka mUkIne te karuNa zabde rovA lAgyo. tyAM pAse rahetA lokoe tene zAMta karyo. pachI teNe mRtakAryo karyAM ane vakhata jatAM teno zoka ocho thayo. evAmAM ekAda lokoe tene jaNAvyuM de-'he goladra ! zo takane tame have irIthI unyA parago saMsAranI gati khevI 4 hoya che' te jolyo- 'khare ! e to bahu ja aghaTita che, kAraNa ke
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH paDhamaM davvovajjaNakaraNa desaMtaraM gao'hamaho / cirakAlakilesavasA tallAbhe niyagihaM patto / / 1 / / kira bhuMjissAmi ahaM iNhiM niyapaNaiNIe pariyario / paMcavihavisayasokkhaM niravekkho sesakajjesu / / 2 / / bhaviyavvayAvaseNaM akkAle cciya divaM gayA sAvi / evaM ThiyaMmi annA pariNijjai keNa kajjeNa ? || 3 || jaha sA maraNaM pattA ahuNuvvUDhAvi taha jai marejjA / tA hojja nipphalacciya puNo'vi savve'vi AraMbhA / / 4 / / prathamaM dravyopArjanakAryeNa dezAntaraM gato'ham aho ! / cirakAlaklezavazAt tallAbhe nijagRhaM prAptavAn ||1|| kila bhokSye ahamidAnIM nijapraNayinyA parivRttaH / paJcavidhaviSayasaukhyaM nirapekSaH zeSakAryeSu ||2 || 757 bhavitavyatAvazena akAle eva divaMgatA sA'pi / evaM sthite anyA pariNIyate kena kAryeNa || 3 || yathA sA maraNaM prAptA adhunA uDhA'pi tathA yadi mriyeta / tadA bhaved niSphalAH eva punarapi sarve'pi ArambhAH ||4|| prathama to aho! dravya upArjana karavA mATe huM dezAMtara gayo, cirakALa klezathI te meLavIne huM mArA ghare khAvyo. (1) tyAM AvatAM AvatAM vicAra thayo ke-'have bIjAM kAryonI darakAra karyA vinA potAnI strI sAthe huM pAMca prAranAM viSaya-sukho logavIza' (2) paraMtu bhavitavyatA yoge te akALe ja maraNa pAmI, to have bIjI strI paraNavAnuM zuM prayojana che? (3) jema te maraNa pAmI tema bIjI paraNatAM te paNa jo paMcatva pAme, to pharIne karela badhA AraMbho niSphaLaja thAya. (4)
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 758 zrImahAvIracaritram niyajIviyassavi kahaM vissAso bujjhae sayanneNa? | AgayagayAiM jaM kira kuNai va muhamAruyamiseNa / / 5 / / saMghaDaNa-vihaDaNApaDuparakkame nikkive kyNtNmi| sacchaMdaM viyaraMte kattha va jAejja thirabuddhI? ||6|| daiyA-dhaNa-pariyaNasaMgamesu jai sarisavovamaM sokkhaM / pAvijja vippaoge niyamA merUvamaM dukkhaM / / 7 / / iya pajjattaM maha gharaNivisayataNhAe bahukilesAe / ettiyamettaMmi vae visayAsA hIlaNAThANaM / / 8 / / nijajIvitasyA'pi kathaM vizvAsaH budhyate sakarNena / AgatagatAni yad kila karoti iva mukhamArutamiSeNa / / 5 / / saGghaTana-vighaTanApaTuparAkrame niSkRpe kRtAnte / svacchandaM vicarati kutra vA jAyeta sthirabuddhiH / / 6 / / dayitA-dhana-parijanasaGgameSu yadi sarSapopamaM sukham / prApsyAmi viprayoge niyamA merUpamaM duHkham / / 7 / / iti paryantaM mama gRhiNIviSayatRSNAbhiH bahuklezAbhiH / etAvanmAtre vayasi viSayAzA hIlanAsthAnam / / 8 || vaLI potAnA jIvitano paNa zo vizvAsa? kAraNa ke ema samajAya che ke te yatnapUrvaka zvAsa-vAyunA miSe gamanAgamana yA che. (5) saMghaTana ane vighaTana karavAmAM bhAre parAkramI, niSkapa ane svacchaMde gamana karanAra kRtAMta jyAM vidyamAna cha, tyo sthira buddhi syAM rAjI 2514? (7) vaLI dayitA, dhana ane parijananA saMgamamAM jyAre sarasava jeTaluM sukha che, to tenA viyogamAM avazya merU prabhA du:55 238 cha. (7) ema hovAthI bahu klezayukta taruNInA viSayanI tRSNAthI saryuM. vaLI ATalI avasthAmAM viSayanI AzA meM savAnAnuM sthAna che.' (8)
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 759 evaM tannicchayaM muNiUNa tusiNIe Thio jnno| so ya dhammakajjesu ujjao jaao| annadiyahe samosario tattha paMcasayamuNiparivuDo, chattIsaguNarayaNarayaNAyaro, nIsesapANigaNarakkhaNaparo, sugahiyanAmo dhmmghossuurii| gayA tassa vaMdaNatthaM bahave jnnaa| gobhaddo'vi bhavavirattamaNo jANiUNa tadAgamaNaM patto sUrisamIve, pahiThThacitto ya paNamiUNa se pAyapaMkayaM guruNA dinnAsIso uvaviThTho bhUmivaDhe, sUriNAvi pAraddhA dhammadesaNA, jahA jiivvhaaliyvjjnnmdttdhnnghnnmehunnnivittii| jo ya pariggahacAo eyaM dhammassa savvassaM / / 1 / / jIvavahe AsattA sattA aTThappayAramavi kammaM / baMdhaMti jati narae pAvaMti ya tikkhadukkhAiM / / 2 / / evaM tannizcayaM jJAtvA tuSNIkaH sthitaH janaH / saH ca dharmakAryeSu udyataH jAtaH / __ anyadivase samavasRtaH tatra paJcazatamuniparivRttaH, SaTtriMzadguNaratnaratnAkaraH, niHzeSaprANigaNarakSaNaparaH, sugRhItanAmakaH dharmaghoSasUriH / gatAH tasya vandanArthaM bahavaH janAH / gobhadraH api bhavaviraktamanaH jJAtvA tadA''gamanaM prAptaH sUrisamIpam, prahRSTacittazca praNamya tasya pAdapaGkajaM guruNA dattAziSaH upaviSTaH bhUmipRSThe / sUriNA'pi prArabdhA dharmadezanA yathA - jIvavadhA'lIkavarjanam adttdhnghnn-maithunnivRttii| yazca parigrahatyAgaH etad dharmasya sarvasvam / / 1 / / jIvavadhe AsaktAH aSTaprakAramapi krm| badhnanti yAnti narakaM prApnuvanti ca tIkSNaduHkhAni / / 2 / / Avo teno nizcaya jANIne loko mauna rahyA ane gobhadra dharmakAryomAM udyata thayo. eka divase pAMca so muniothI parivarela, chatrIza guNa-ratnonA ratnAkara, samasta prANIonuM rakSaNa karavAmAM sAvadhAna ane satata smaravA lAyaka evA dharmaghoSasUri tyAM padhAryA. temane vaMdana karavA ghaNA loko gayA. evAmAM temanuM Agamana jANavAmAM AvatAM, bhavathI virakta thayela gobhadra paNa AcArya pAse gayo ane bhAre harSapUrvaka temanA caraNakamaLamAM praNAma karI, AziSa laI te bhUmi para beTho. eTale sUrIzvare paNa dharmadezanAno prAraMbha karyo "he bhavyAtmAo! jIvavadha, mRSAvAda, adattagrahaNa, mithuna ane parigrahano je tyAga, e ja dharmanuM mukhya sva35 cha. (1) jIvavadhamAM Asakta thayelA prANIo ATha prakAranA karma bAMdhe che, narake jAya che, ane tyAM tINa duHkho pAme che. (2)
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 760 zrImahAvIracaritram tatto uvvaTTittA tirikkhajoNIsu lakkhameyAsu / uvavajjati varAyA niyaduccarieNa bahukAlaM / / 3 / / je u niyajIviyasamaM sammaM rakkhaMti savvapANigaNaM / te sayalaloyaloyaNasasaharatullA havaMti jaNA / / 4 / / dIhAUuvaveyA vararUvA divvdevsokkhaaiN| aNubhuMjiUNa nUNaM kameNa mokkhaMmi vaccaMti / / 5 / / bhUyatthaniNhayakaraM pANiviNAsekkakAraNaM ghoraM / jaM vayaNaM taM savvaMpi vajjaNijjaM subuddhIhiM / / 6 / / iha loe cciya jIhAnikaMtaNaM niMdaNaM ca loyaao| pAvaMti vitahabhAsaNaparAyaNA parabhave ya duhaM / / 7 / / tataH udvartya tiryagyoniSu lkssmeyaasu| upapadyante varAkAH nijaduzcaritena bahukAlam / / 3 / / ye tu nijajIvitasamaM samyag rakSanti sarvaprANigaNam / te sakalalokalocanazazadharatulyAH bhavanti janAH / / 4 / / dIrghAyUpapetAH vararUpAH divyadevasaukhyAni / anubhUya nUnaM krameNa mokSe vrajanti / / 5 / / bhUtArthanihnavakaraM prANivinAzaikakAraNaM ghoram / ___ yadvacanaM tatsarvamapi varjanIyaM subuddhibhiH ||6|| ihaloke eva jihvA niSkartanaM nindanaM ca lokebhyaH / prApnuvanti vitathabhASaNaparAyaNAH parabhave ca duHkham / / 7 / / tyAMthI nIkaLatAM lAkho tiryaMca-yoniomAM te bicArA potAnA duzcaritrathI lAMbo kALa utpanna thAya che. (3) temaja jeo sarva prANIone potAnA jIvita samAna samajI samyak prakAre saMbhALe che, te loko sarva lokonA locanane AnaMda pamADavAmAM caMdramA tulya thAya che, (4) ane dIrdhAyuSya, suMdara rUpa ane divya devasukho bhogavI anukrame avazya mokSe jAya che. (5) vaLI satyArtha chupAvanAra, prANIonA vinAzanA eka kAraNarUpa evuM je ghora vacana, te badhuM subuddhi janoe 48qualya . () mRSAvAdI loko A bhavamAM jIllA-chedana ane lokaniMdA tathA parabhave duHkha pAme che. (7)
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 761 etto virattacittA kuDilattaNavajjiyA miyaabhaasii| je te avajasapaMkeNa neva chippaMti kaiyAvi / / 8 / / paDibuddhakamalaparimalasamamuhanissAsasurahiyadiyaMtA / pUijjati jaNeNa ya AejjagirA ya jAyaMti / / 9 / / jo paradhaNaM viluMpai so jhaMpai sugaigihakavADAiM / nibiDAiM kammanigaDAiM kuNai tucchehiyasuhatthaM / / 10 / / etto cciya dogaccaM paijammaM uvaciNei mUDhappA / suya-daiyAvirahubbhavaduhaM ca pAvei duvvisahaM / / 11 / / etasmAd viraktacittAH kuTilatAvarjitA mitbhaassii| ye te apayazaHpakena naiva spRzyanti kadA'pi / / 8 / / pratibuddhakamalaparimalasamamukhaniHzvAsasurabhikRtadigantAH / pUjyante janena ca AdeyagirA ca jAyante / / 9 / / yaH paradhanaM vilupyati saH AcchAdayati sdgtigRhkpaatte| nibiDAni karmanigaDAni karoti tucchaihikasukhArtham / / 10 / / etenaiva daugatyaM pratijanmani upacinoti muuddhaatmaa| suta-dayitAvirahodbhavaduHkhaM ca prApnoti durvisaham / / 11 / / e mRSAvAdathI je virakta, kuTilatAthI varjita ane mitabhASI che, teo apayazanA paMke kadApi lipta thatA nathI. (8) vaLI vikAsita kamaLanA parimala samAna mukha-zvAsavaDe dizAone sugaMdhI karanAra evA te jano lokomAM pU-pratiSThA pA cha, tebha4 AheyavayanI thAya che. (c) je paradhanane oLave che te sugatirU5 gRhanA dvAra baMdha kare che ane tuccha aihika sukhonA kAraNe karma-baMdhanone bha4pUta banAve che. (10) te mUDhAtmA enAthI pratijanma dAridraya upArjana kare che ane suta, dayitAnA duHsaha viraha-duHkhane pAme che, (11)
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 762 zrImahAvIracaritram je puNa saMtosaparA taNaMpi giNhaMti neva ya adinnaM / te devANavi pujjA havaMti kiM puNa maNussANaM? / / 12 / / vaDaMti dhaNavilAsA nivaDaMti na AvayAu kaiyAvi / pujjati ya nivigghaM maNorahA tesi nIsesA / / 13 / / je aNigihiyappANo ihabhavasuhalesamettapaDibaddhA / dAsavva kAmaluddhA muddhA juvaINa vaTThati / / 14 / / naravaisevaNa-saMgAmakaraNapamuhAiM vivihvsnnaaii| mehuNasannAbhirayA asaiMpi lahaMti te purisA / / 15 / / jummaM / ye punaH santoSaparAH tRNamapi gRhNanti naiva ca adattam / te devAnAmapi pUjyAH bhavanti kiM punaH manuSyANAm / / 12 / / vardhante dhanavilAsAH nipatanti na ApadaH kadApi / pUryante ca nirvighnaM manorathAH teSAM niHzeSAH / / 13 / / ye anigRhItA''tmAnaH ihbhvsukhleshmaatrprtibddhaaH| dAsaH iva kAmalubdhAH mugdhAH yuvatISu vartante / / 14 / / narapatisevana-saGgrAmakaraNapramukhAni vividhavyasanAni / maithunasaMjJA'bhiratAH asakRdapi labhante te puruSAH / / 15 / / yugmam / temaja jeo saMtoSI banI, adatta tRNamAtra paNa letA nathI teo devone paNa pUjanIya thAya che, to manuSyone bhATe zuMDe? (12) temanA dhanavilAsa vadhe che, ApadAo kadI AvatI nathI ane temanA badhA manoratha nirvighna siddha thAya che. (13) jeo potAnA AtmAno nigraha karyA vinA A bhavasaMbaMdhI leza sukhamAtramAM pratibaMdha pAmatAM kAmalabdha banI, dAsanI jema mugdha thaine strIone AdhIna varte che, (14) te puruSo rAjasevA, saMgrAma pramukhanA vividha vyasano-duHkho, maithuna-saMjJAmAM Asakta banavAthI vAraMvAra pAme cha (15)
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH kAmavivaraMmuhA puNa nara - sura- jnnpuuynnijjkmkmlaa| dehubbhavamaviNassaraparamANaMdaM sai caraMti / / 16 / / paDipuNNabaMbhapAlaNapavittagattANa purisasIhANa / sumaraNametteNaM ciya vijjA maMtA ya sijjhati / / 17 / / je na pariggahaviraiM kuNaMti pAvesu saMpayaTTeti / baMdhaMti kosiyArovva appayaM te sakiriyAe / / 18 / / paidiyahalAbhavasavaDamANagurulobhadUmiyasarIrA / savvattha mamattapariggaheNa suciraM kilissaMti / / 19 / / kAmaviparAGgamukhAH punaH nara -surjnpuujniiykrmkmlaaH| dehodbhavamavinazvaraparamAnandaM sadA caranti / / 16 / / pratipUrNabrahmapAlanapavitragAtrANAM puruSasiMhAnAm / smaraNamAtreNa eva vidyAH mantrANi ca sidhyanti ||17|| ye na parigrahaviratiM kurvanti, pApeSu smprvrtnte| badhnanti kozikAraH iva AtmAnaM te svakriyayA || 18 || pratidivasalAbhavazavardhamAnagurulobhadUta (= khinna) zarIrAH / sarvatra mamatvaparigraheNa suciraM klizyanti / / 19 / / 763 ane kAmavimukha puruSo, deva ane manuSyone pUjanIya banI, dehodbhava, avinazvara parama AnaMdane sadA anubhave che. (15) saMpUrNa brahmavrata pALavAthI pavitra thayelA puruSasiMhane vidyA ane maMtro smaraNa-mAtrathI siddha thAya che. (17) jeo parigrahanI virati na karatAM pApamAM pravRtta thAya che, teo kozeTAnA kITanI jema svakriyAthI potAne jAMghe che. (18) pratidivasa lAbha thatAM bhAre lobha vadhavAthI zarIre kleza pAmatAM sarvatra parigrahanI mamatAthI teo cirakALa chuH jita thAya che. (18)
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 764 zrImahAvIracaritram apariggahA uNa narA sasarIre'vihu mamattapaDibaMdhaM / na kuNaMti vattha-pattAiesu sesesu kA gaNaNA? ||20|| etto cciya tivvayarovasaggavagge'vi te Na jhaannaao| maMdaragirivva vicalaMti mokkhasokkhaM ca sAhati / / 21 / / iya bho devANupiyA! avirayavirayANa dosagaNasahiyaM / kahiyaM tumhANa mae suddhaM saddhammasavvassaM / / 22 / / ciMtAmaNivva dulahaM saMsAramahoyahiMmi bhamirANaM / jIvANa nUNameyaM sakammagurubhArapihiyANaM / / 23 / / aparigrahAH punaH narAH svazarIre'pi khalu mmttvprtibndhm| na kurvanti vastra-pAtrAdikeSu zeSesu kA gaNanA? / / 20 / / etasmAdeva tIvrataropasargavarge'pi te na dhyAnataH / mandaragiriH iva vicalanti mokSasaukhyaM ca sAdhayanti / / 21 / / iti bhoH devAnupriyAH! avirataviratAnAM doSa-guNasahitam / kathitaM yuSmAkaM mayA zuddhaM saddharmasarvasvam / / 22 / / cintAmaNiH iva durlabhaM saMsAramahodadhau bhramatAm / jIvAnAM nUnametat svakarmagurubhArapihitAnAm / / 23 / / ane aparigrahI puruSo potAnA zarIre paNa mamatva ane rAga karatA nathI, to zeSa vastra-pAtrAdimAM to mamatAbha 42 ? (20) ethI ja teo tIvra upasargomAM paNa merUnI jema dhyAnathI calAyamAna na thatAM mokSasukhane sAdhe che. (21) he devAnupriyo! e pramANe avirati ane viratinA doSo ane guNo meM tamane kahyA. e virati ja zuddha dharmanuM sarvasva cha. (22) saMsAra-sAgaramAM bhamatA ane svakarmanA moTA bhArathI dabAyelA jIvone e ja ciMtAmaNinI jema durlabha che. (23).
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 765 eyaMmi u saMpatte taM na jae jaM na pAviyaM hoi| tA eyaMmi payatto kAyavvo kusalabuddhIhiM / / 24 / / eyaM ca niraiyAraM na sAhudikkhaM viNA ghaDai jmhaa| paDivajjaha pavvajjaM tamhA duhaselavajjasamaM / / 25 / / evaM ca guruNA uvaDhe saddhammamagge paDibuddhA bahave pANiNo, palINA micchattavAsaNA, jAo kesiMci savvaviraipariNAmo, annesiM samuppannA desaviraibuddhitti / etyaMtare saMsArAsArayaM paribhAto takkAlativvaveraggasamuggayapavajjApariNAmo gobhaddo gurusamIvaM gaMtUNaM vinnaviumAraddhoM'bhayavaM! amayaM va pariNayaM mama tumha vayaNaM samullasio viveo, tuTTA gehavAsaNA, tA tubbhehiM nijjAmagehiM pavvajjAjANavattamAruhiUNa bhavodahiM lNghiumicchaami|' guruNA bhaNiyaM etasmin tu samprApte tanna jagati yanna prAptaM bhavati / tasmAd etasmin prayatnaH kartavyaH kuzalabuddhibhiH / / 24 / / etacca niraticAraM na sAdhudIkSAM vinA ghaTate yasmAt / pratipadyasva pravrajyAM tasmAd duHkhazailavrajasamAm / / 25 / / evaM ca guruNA upadiSTe saddharmamArge pratibuddhAH bahavaH prANinaH, pralInA mithyAtvavAsanA, jAtaH keSAJcit (=ekeSAM) sarvaviratipariNAmaH, anyeSAM samutpannA dezaviratibuddhiH / atrAntare saMsArA'sAratAM paribhAvayan, tatkAlatIvravairAgyasamudgatapravrajyApariNAmaH gobhadraH gurusamIpaM gatvA vijJaptumArabdhavAn 'bhagavan! amRtamiva pariNataM mama tava vacanam, samullasitaH vivekaH, truTitAH gRhavAsanAH, tasmAd yuSmAbhiH niryAmakaiH pravrajyAyAnapAtramAruhya bhavodadhiM laGghitum icchaami|' guruNA bhaNitaM 'bhadra! yuktametat e dharmasarvasva prApta thatAM, evuM jagatamAM kAMI nathI ke je prApta na thayuM hoya; mATe kuzaLa buddhinA puruSoe mA 4 satata prayAsa 42vI. (24) kAraNa ke e niraticAra sAdhudIkSA vinA ghaTita nathI, mATe du:khanA parvatane toDavAmAM ja samAna evI prayAne tame mArI.' (25) e pramANe gurue upadeza ApatAM ghaNA prANIo saddharma-mArgano pratibodha pAmyA, keTalAkanI mithyAtvavAsanA nAza pAmI, keTalAkane sarvaviratino bhAva thayo, ghaNAne dezaviratinI IcchA thai. evAmAM saMsAranI asAratAno vicAra karatAM, tatkAla tIvra vairAgyane lIdhe pravajyAnA pariNAma utpanna thatAM gobhadra guru samIpe jaine vinavavA lAgyo ke-"he bhagavana! tamAruM vacana mane amRtanI jema pariNamyuM che, viveka pragaTa thayo che ane gRhavAsanA tUTI, mATe nirdhAmaka tulya tamArA hAthe pravajyArUpa yAnapAtra para ArUDha thaine huM bhava-sAgara
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 766 zrImahAvIracaritrama 'bhadda! juttameyaM tumhArisANaM / ' tao sUriM paNamiUNa gao gehe, rayaNavikkaovaladdhadavveNa dinnaM dINANAhAINaM mahAdANaM / aha pasatthe tihimuhutte sUrisamIve gahiyA pavvajjA, jAo mahAtavassI, pAlei nirayAraM samaNadhammaM, ahiyAsei samma parIsahe, pauMjai bAlagilANAINaM viNayaM, bhAvei bhAvaNAjAlaM, paDhei samayasatthaM, pariciMtei tabbhAvatthaM, kuNai apuvvApuvvatavacaraNaM / evaM ca visujjhamANassa tassa voliMti vAsarA / annayA ya gurumApucchittA samAraddhAiM teNa mAsakkhamaNAI, parisusiyaM ca se sarIraM, tahAvi bAlAINa kajjesu aNigUhiyasAmattho savvattha pyttttitti| annasamae ya so khamago gao khuDDageNa samaM vAsiyabhattassa / teNa ya pahe gacchamANeNa jugamettanihittacakkhupasareNavi kahavi divvajogavasA caMpiyA calaNesu maMDukkiyA, vivannA yuSmAdRzAnAm / ' tataH sUriM praNamya gataH gRham, ratnavikrayopalabdhadravyeNa dattaM dInA'nAthAdInAM mahAdAnam / atha prazaste tithi-muhUrte sUrisamIpaM gRhItA pravrajyA, jAtaH mahAtapasvI, pAlayati niraticAraM zramaNadharmam, adhyAste samyag parISahAn, prayuGkte bAla-glAnAdInAM vinayam, bhAvayati bhAvanAjAlam, paThati svamatazAstram, paricintayati tadbhAvArtham, karoti apUrvA'pUrvatapazcaraNam / evaM ca vizudhyamAnasya tasya vyatikrAmante vAsarAH / anyadA ca gurum ApRcchya samArabdhAni tena mAsakSapaNAni, parizoSitaM ca tasya zarIram, tathA'pi bAlAdInAM kAryeSu anigUhitasAmarthyaH sarvatra pravartate / anyasamaye ca saH kSapaka: gataH kSullakena samaM vaasitbhktaay| tena ca pathe gacchamAnena yugamAtranihitacakSuprasareNA'pi kathamapi daivayogavazAt mRditA caraNe maNDUkI, vipannA ca sA, pRSThasthitena oLaMgavA icchuM chuM." guru bolyA- he bhadra! tame jevAne e yukta ja che." pachI AcAryane namIne te ghare gayo. tyAM ratnAdika vecatAM maLela dhanathI dInAdikane mahAdAna ApI, prazastha tithi ane muhUrte AcArya pAse teNe dIkSA aMgIkAra karI, gobhadra eka mahAtapasvI thayo. zramaNa-dharmane te niraticAra pALato, parISaho samyak prakAre sTeto, bAla, glAnAdikano vinaya sAcavato, bhAvanAo bhAvato, siddhAMtazAstra bhaNato, tenA bhAvArthane ciMtavato tathA apUrva apUrva tapa karato, ema potAnA AtmAne zodhatAM tenA divaso javA lAgyA. ekadA gurunI anujJA laine teNe mAsakhamaNI zarU karyo, jethI tenuM zarIra zuSka thai gayuM, chatAM bAla, glAnAdikanA kAmamAM potAnuM baLa na gopavatAM te sarvatra pravartato. evAmAM eka vakhate te zramaNa koi nAnA sAdhunI sAthe gocarI nimitte nIkaLyA, ane yugapramANa dRSTi prasAryA chatAM koi rIte devayoge, mAge jatAM tenA paga nIce deDakI AvI ane te maraNa pAmI, eTale pAchaLa
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 767 ya sA, paTThiTThieNa ya bhaNio so khuDDaeNa - 'jahA khamaga! tumae esA virAhiyA, tA sammaM niruuvehi|' so'vi evamAyanniUNa IsisamuppannarosAveso asUyAe iyarajaNacaraNa-caMpaNapaNaTThajIvAo maMDukkaliyAo daMsiMto bhaNai - 'are duTThasikkha ! imAvi mae mAriyA ? imAvi mae mAriyA ? imAvi mae mAriyatti / khuDDageNa nAyaM - 'hou tAva, viyAle sayameva gurupurao Aloissai' tti / evaM ca patthuyakajjaM kAUNa paDiniyattA dovi niyayAsamaM / kameNa ya jAo saMjhAsamao, AraddhaM AvassayaM, gurupurao ya khamayarisI AloittA devasiyaM uvaviTTho, navaraM mA vissumariyaM hohitti ciMtayaMteNa khuDDaeNa kahio maMDukkiyAvaiyaro khamagassa / etthaMtare niDuravigiTThatavacaraNasaMtattattaNeNaM sarIrassa, mAhaNajammasulabhattaNeNaM tahAvihativvakovubbhavassa paNaTTo se viveo, samuddhAio mahayA vegeNaM khuDDagatADaNanimittaM, aMtarA ya AgacchamANo nihurathaMbhasirAvaDaNaghAiyamammapaeso tahAvihakalusAbhippAyavirAhiyasAmanno kAlaM kAUNa uvavanno joisiyadevesu / kohadUsiyassa evaMvihA viDaMbaNA, jeNa ca bhaNitaH saH kSullakena yathA kSamaka! tvayA eSA virAddhA, tasmAt samyag nirUpaya / so'pi evamA''karNya iSatsamutpannaroSA''vezaH asUyayA itarajanacaraNamardanapraNaSTajIvAH maNDUkIn darzayan bhaNati 'are duSTazikSa! iyamapi mayA mAritA?, iyamapi mayA mAritA? iyamapi mayA mAritA? / ' kSullakena jJAtaM bhavatu tAvad, vikAle svayameva gurupurataH AlocayiSyati / evaM ca prastutakAryaM kRtvA pratinivRttau dvau api nijA''zramam / krameNa ca jAtaH sandhyAsamayaH, Arabdham Avazyakam, gurupuratazca kSapakarSiH Alocya daivasikam upaviSTaH, navaraM mA vismRtaM bhaviSyati iti cintayatA kSullakena kathitaH maNDUkIvyatikaraH kSapakasya / atrAntare niSThuravikRSTatapazcaraNasantaptatvena zarIrasya, brAhmaNajanasulabhatvena tathAvidhatIvrakopodbhavasya praNaSTaH tasya vivekaH, samuddhAvitaH mahatA vegena kSullakatADananimittam, antarA ca Agacchan niSThurastambhaziraHApatanaghAtita(=hata?)marmapradezaH tathAvidhakaluSA'bhiprAyavirAhitazrAmaNyaH kAlaM kRtvA upapannaH jyotiSkadeveSu / krodhadUSitasya evaMvidhA viDambanA, yena AvatA pelA kSullake tene kahyuM ke-'he kSamAzramaNa! tame AnI virAdhanA karI mATe barAbara juo.' ema sAMbhaLatAM, kaMika roSAveza utpanna thavAthI IrSyApUrvaka, itara janonA caraNathI caMpAine maraNa pAmela deDakIo batAvatAM te jolyo }-'are! huSTa-zikSita ! khA pae meM bhArI ? jApae meM bhArI ? jApae meM bhArI ubha ?' tyAre kSupsa De viyAryu ke-'sAMje pratikramaNamAM pote guru pAse AloyaNa leze.' pachI prastuta kAma karIne te baMne potAnA sthAne AvyA. anukrame saMdhyA samaya thatAM, Avazyaka kriyA karatAM kSapakaRSi daivasika prAyazcitta guru pAse AlovIne te beTho, evAmAM pelI virAdhanA vismRta na thAya ema dhArI kSullake te tapasvIne deDakIno vyatikara saMbhaLAvyo. eTale niSThura-vikRSTa tapa karavAthI zarIra saMtapta thatAM ane brAhmaNajanmamAM tathAvidha tIvra kopa utpanna thavAnI sulabhatAne laIne teno viveka nAza pAmyo, jethI te kSullakane mAravA mATe ativegathI doDyo; paNa AvatAM vacamAM majabUta staMbhamAM zira pachaDAtAM marma-pradezamAM vAgavAthI tathAvidha kaluSa pariNAmathI saMyama virAdhI, kAla karIne te jyotiSI devomAM utpanna thayo. kopane AdhIna thayelAne evA prakAranI viDaMbanA to thAya ja, Arae -
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 768 zrImahAvIracaritram chaTThaTThamAidukkaravigiTThatavabheyasevaNubbhUyaM / guru-bAla-sikkha-gelaNNa-paMDiyaviNaovaNIyaMpi / / 1 / / dasavihajaijaNakiriyAparipAlaNaposiyaMpi suhapunnaM / khaNametteNavi teNaM taNaM va kohaggiNA daDaM / / 2 / / jummaM / ettocciya pasamavivajjiyANa savvA niratthiyA kiriyaa| ukkiTThatavo'vihu hoi kevalaM bhukkhamAro so / / 3 / / jaha pavvayANa merU, naINa gaMgA, miyANa pNcmuho| pakkhINa jahA garuDo, sesAhI sayalabhuyagANa / / 4 / / jaha sAhUNa jiNiMdo, maNINa ciMtAmaNI tahA psmo| sAro samatthadhammassa teNa ettheva jaiyavvaM / / 5 / / jummaM / SaSTA'STamAdiduSkaravikRSTatapobhedasevanodbhUtam / guru-bAla-zaikSaka-glAna-paNDitavinayopanItamapi ||1|| dazavidhayatijanakriyAparipAlanapoSitamapi zubhapuNyam / kSaNamAtreNA'pi tena tRNamiva krodhAgninA dagdham / / 2 / / yugmam ataH eva prazamavivarjitAnAM sarvA nirarthikA kriyaa| utkRSTatapo'pi khalu bhavati kevalaM kSutpIDanaM tat / / 3 / / yathA parvateSu meruH, nadISu gaGgA, mRgAnAM paJcamukhaH / pakSiSu yathA garuDaH zeSAhiH sakalabhujageSu / / 4 / / yathA sAdhuSu jinendraH, maNiSu cintAmaNiH tathA prazamaH / sAraH samastadharmasya tena atraiva yatitavyam / / 5 / / yugmam / / ___98, mAhi hu42 viSTa-virAI tapana sevanayI utpanna yeta, guru, bAsa, khAna, utanI vinaya karatAM meLavela ane dazavidha yatidharmanI kriyAnA pAlanathI paripuSTa thayA chatAM teNe potAnuM asAdhAraNa puNya krodhAgnivaDe eka kSaNamAtramAM tRNanI jema bALI nAkhyuM. (1/2) eTalA mATe ja prazama rahita puruSanI badhI kriyAo nirarthaka che, temaja utkRSTa tapa paNa kevaLa bhUkhamarA seko cha. (3) parvatomAM jema merU, nadIomAM jema gaMgA, pazuomAM jema siMha, pakSIomAM garUDa, sarva bhujaMgomAM zeSanAga,
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 769 paJcamaH prastAvaH alaM pasaMgeNaM / so khamagajio joisadevesu ahAuyaM pAliUNa cuo samANo kaNagakhale Asamapae paMcatAvasasayAhivaissa kulavaiNo gihiNIe uvavanno dAragattaNeNaM, jAo ya uciyasamae / kayaM se kosiotti nAmaM / so ya sabhAveNaM caMDaroso, thevAvarAhe'vi sesatAvasakumAre kutttteti| te ya teNa tADijjamANA niyaniyapiUNaM saaheti| tehi ya keNa kaTTiyatti pucchijjamANA niveiMti kosieNaM / tattha anne'vi tAvasakumAragA kosiyAbhihANA asthi ao na muNijjai keNAvitti tavvisesovalaMbhanimittaM tappabhiI ThAviyaM caMDakosiotti nAmaM, taddiNAo Arabbha pAviyaM ca pasiddhiM, evaM so caMDakosio jaaotti| annayA ya kulavaI paMcattamuvagao, pacchA so sesatAvasehiM kulavaipae nivesio alaM prasaGgena / saH kSapakajIvaH jyotiSkadeveSu yathAyuSkaM pAlayitvA cyutaH samAnaH kanakakhale Azramapade paJcatApasazatA'dhipasya kulapateH gRhiNyAH upapannaH dArakatvena, jAtazca ucitasamaye / kRtaM tasya kauzikaH iti nAma / saH ca svabhAvena caNDaroSaH, stokA'parAdhe'pi zeSatApasakumArAn kuTTayati / te ca tena tADyamAnAH nijanijapitRNAM kthynti| taizca kena kuTTitaH iti pRcchyamAnAH nivedayanti 'kauzikena' / tatra anye'pi tApasakumArAH kauzikA'bhidhAnAH santi ataH na jJAyate kenA'pi iti tadvizeSopalambhanimittaM tatprabhRti sthApitaM caNDakauzikaH iti nAma, taddinAd Arabhya prAptA ca prasiddhim, evaM ca saH caNDakauzikaH jAtaH' iti / anyadA kulapatiH paJcatvamupagataH / pazcAt saH zeSatApasaiH kulapatipade nivezitaH san tatra vanakhaNDe sAdhuomAM jema jinezvara ane maNiomAM jema ciMtAmaNi tema sarva dharmomAM prazama e sArarUpa che; mATe emAM ja aghi prayatna 42vI. (4/5) basa, e karatAM vadhAre kahevAnuM zuM hoi zake? have te kSepakano jIva jyotiSI devanuM AyuSya pALI, cavatAM kanaka khala AzramamAM pAMca so tApasonA adhipati kulapatinI bhAryAnA udaramAM putrapaNe utpanna thayo, ucita samaye janma pAmyA pachI tenuM kauzika evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. te svabhAve bhAre kopa karanAra ane alpa aparAdha chatAM anya tApasa-kumArone te kUTavA lAgyo. tenAthI tADana pAmatAM teo potapotAnA pitAne kahevA lAgyA. temane pUchatAM teo kauzikanuM nAma batAvatA, paNa tyAM anya tApasa-kumAro paNa kauzika-nAmadhArI hatA tethI mAranAra koNa che? te samajAtuM nahi. evAmAM koie tenA vizeSa lakSaNa kahyAM tyArathI tenuM caMDakauzika evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. te divasathI tenuM nAma prasiddhi pAmatAM, te e rIte caMDakauzika thayo. evAmAM ekadA kulapati mRtyu pAmatAM, anya tApasoe tene kulapatinA sthAne sthApyo. te upavanamAM tenI
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritrama samANo tattha vaNasaMDe accaMtaM ajjhovavaNNo, aNavarayaM apuvvApuvvapAyavaseyaNa-pAlaNaparo kAlaM gamei, sesatAvase ya pupphaphalAiM tahiM geNhate payatteNa nivaarei| te ya tattha kusumamettaMpi apAvamANA gurummi va guruputtagaMmi pavaTTiyavvaMti sumariUNa tavvayaNamavikUlaMtA disodisiM gyaa| jo'vi govAlagAI tattha phalAinimittamei taMpi haMtUNa so niddhADei / jAyA ya samIvagAmanagaresu pasiddhI jahA caMDakosio uvavaNaM avaloiuMpi na dei| annayA ya so nisiyadhAraM parasuM ghettUNa vaikaraNanimittaM kaMTigANayaNAya gao dUravaNasaMDe / io ya AsamapayAsannaM seyaviyApurivatthavvehiM rAyaputtehiM phalagahaNanivAraNAkuviehiM, muNiyataggamaNavuttaMtehiM puvAmariseNa AgaMtUNa okkhayA tarupoyagA, chiMdiyA saralataruNataruvarA, pADiyAiM phalAiM, hayamahio kao se uDavao, bhaggA kalasagA, phoDiyA kamaMDalU, atyantam adhyupapannaH, anavarataM apUrvA'pUrvapAdapasecana-pAlanaparaH kAlaM gamayati, zeSatApasAn ca puSpaphalAni tatra gRhNataH prayatnena nivArayati / te ca tatra kusumamAtramapi aprApnuvantaH gurau iva guruputre pravartitavyam iti smRtvA tadvacanam avikUlayan dizodiziM gtvntH| yo'pi gopAlakAdiH tatra phalAdinimittam Agacchati tamapi hatvA saH nirghATayati / jAtA ca samIpagrAma-nagareSu prasiddhiH yathA caNDakauzikaH upavanam avalokayitumapi na dtte| anyadA ca saH nizitadhAraM parazuM gRhItvA vRttikaraNanimittaM kaNTikA''nayanAya gataH dUravanakhaNDe / itazca AzramapadA''sannaM zvetavikApurIvAstavyaiH rAjaputraiH phalagrahaNanivAraNA''kupitaiH, jJAtatadgamanavRttAntaiH pUrvA''marSeNa Agatya utkhAtAH tarupotakAH, chinnAH saralataruNataruvarAH, pAtitAni phalAni, hatamahIkaH kRtaH tasya uTajaH, bhaJjitAH kalazAH, sphoTitAni kamaNDalUni, khaNDitAH drAkSAmaNDapAH, praNAzitAni Asakti bahu ja vadhI paDI. niraMtara apUrva apUrva vRkSone siMcatAM ane pALatAM te vakhata vitAvato. anya tApasI tyAM puSpa ke phaLo levA AvatAM temane te balAtkArathI aTakAvato, eTale tyAM eka puSpa mAtra paNa na pAmavAthI gurunI jema guruputra pratye vartavuM' e vAkya saMbhAratAM, tenA vacanane pratikULa na thatAM, teo anya sthAne cAlyA gayA. koI govALa pramukha phaLa nimitte tyAM Ave to tene paNa mArIne te kahADI mUkato. eTale samIpanA gAmanagaromAM evI prasiddhi thai ke-"caMDakauzika upavana jovA paNa Apato nathI." pachI eka vakhate atyaMta tIkSNa kuhADo lai, vADa karavA nimitte kAMTA levA mATe bahu ja dUra vanamAM nIkaLI gayo. evAmAM te AzramanI najIka zvetAMbI nagarImAM vasanArA rAjaputro ke jemane phaLagrahaNa karatAM pUrve teNe aTakAvyA hatA tethI kopAyamAna thayelA ane tenA gamanano vRttAMta jANavAmAM AvatAM pUrvanA krodhavaze AvI temaNe nAnAM vRkSo ukheDI nAkhyAM, kaMika moTAM vRkSone kApI nAkhyAM, phaLo pADyAM, Azramane chinnabhinna karyo, ghaTAdi bhAMgI nAkhyA, kamaMDaLa phoDI nAkhyuM, drAkSa-maMDapo toDI nAkhyA, kadalIgRho bhAMgIne pADI nAkhyAM ane bIjuM paNa
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 771 khaMDiyA dakkhAmaMDavA, paNAsiyAiM kayalIharAI, annaMpi jahAsattIe uvaddaviumAraddhatti / etthaMtare diTThatahAvihAsamabhaMgavaiyarehiM govAlagehiM gaMtUNa sihaM caMDakosiyassa, jahA- 'tuha uvavaNaM kumArehiM haNijjaitti, so evamAyanniUNa koveNa jalaNovva dhagadhaganto parasumuggIriUNa dhAvio pavaNavegeNa tadabhimuhaM / diTTho ya eMto kumArehiM, te ya muNI avajjhotti ciMtiUNa palANA niyanayarAbhimuhaM / caMDakosio'vi tayaNumaggalaggo vAharaire khattiyAhamA ! majjha uvavaNaM chiMdiUNavi parokkhaM / iNhiM niyajaNaNIe kiM puNa uyaraMmi pavisihiha ? / / 1 / / mA vegeNa palAyaha vaTTaha savaDaMmuhA khaNaM ekkaM / tAlaphalANiva sIse jeNa kuhADeNa pADemi ||2|| kadalIgRhANi, anyadapi yathAzaktim upadravitumArabdhAH / atrAntare dRSTatathAvidhasamabhaGgavyatikaraiH gopAlakaiH gatvA ziSTaM caNDakauzikasya yathA tava upavanaM kumAraiH hanyate / saH evamA''karNya kopena jvalanaH iva prajvalan parazum udgIrya dhAvitaH pavanavegena tadabhimukham / dRSTazca Agacchan kumAraiH te ca 'muniH avadhyaH' iti cintayitvA palAyitAH nijanagarA'bhimukham / caNDakauzikaH api tadanumArgalagnaH vyAharati re kSatriyA'dhamAH ! mama upavanaM chittvA'pi parokSam / idAnIM nijajananyAH kiM punaH udare pravekSyadhve ? / / 1 / / mA vegena palAyata vartadhvaM sammukhAH kSaNamekam / tAlaphalAni iva zIrSANi yena kuThAreNa pAtayAmi ||2|| je kAMI banyuM te bhAMgavA-toDavAmAM temaNe bAkI na rAkhI. evAmAM tathAvidha Azrama-bhaMganI ghaTanA jotAM govALoe jaIne caMDakauzikane jaNAvyuM ke-'kumAro tArA upavanane bhAMgI rahyA che.' ema sAMbhaLatAM, agninI jema krodhathI dhagadhagato, kuhADo laine pavananA vege temanI ta2pha doDyo. tyAM kumAroe tene Avato joI 'muni avadhya che.' ema samajI, teo potAnA nagara bhaNI doDI gayA. caMDakauzika paNa temanI pAchaLa lAgIne bolyo 'he adhama kSatriyo! mArA upavanane mArI gerahAjarImAM toDIne atyAre zuM pharI tamArI jananInA udaramAM pesazI ? (1) vegathI tame Ama bhAgo nahi, eka kSaNa mArI sAme Avo ke jethI tAlaphaLonI jema A kuhADAthI tamArAM zira pADI nAkhuM.' (2)
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 772 zrImahAvIracaritram emAi asabbhe gAligabbhavayaNe samullaveMto so|| taha kahavi kovavasaviyalaloyaNo dhAvio turiyaM / / 3 / / jaha khANukhalaNanivaDaNaaDuTThiyaparasuchinnasIsassa / avamANadaMsaNAuvva tassa lahu aigayaM jIyaM / / 4 / / aha aTTajjhANagao mariuM so tammi ceva vaNasaMDe | mucchAvaseNa jAo bhImo diTThIviso sappo / / 5 / / te ya tAvasA tammaraNavaiyara nisAmiUNa samAgayA taMmi vaNasaMDe ThAumAraddhA ya| annayA ya puvvasiNehANubandhasamuppannavaNarakkhaNapariNAmeNa io tao paribbhamaMteNa diTThA te diTThIvisasappeNa, tao sarosasUrabiMbAvaloyaNuggiriyajalaNajAlAkalAveNa niddaDDA abhimuhaTThiyA evamAdIni asabhyAni apazabdagarbhavacanAni samullapan saH / tathAkathamapi kopavazavikalalocanaH dhAvitaH tvaritam / / 3 / / yathA sthANuskhalananipatitatiryasthitaparazuchinnazIrSasya / apamAnadarzanAdiva tasya laghuH atigataM jIvam / / 4 / / atha ArtadhyAnagataH mRtvA saH tasminneva vanakhaNDe / mUrchAvazena jAtaH bhImaH dRSTiviSaH sarpaH / / 5 / / te ca tApasAH tanmaraNavyatikaraM niHzamya samAgatAH tasmin vanakhaNDe sthAtumArabdhAH ca / anyadA ca pUrvasnehA'nubandhasamutpannavanarakSaNapariNAmena itastataH paribhramatA dRSTAH te dRssttivisssrpnn| tataH saroSasUryabimbA'valokanodigaritajvalanajvAlAkalApena nirdagdhAH abhimukhasthitAH anena, adagdhAGgAH ca ityAdi asabhya ane gAligarbhita vacana bolatAM ane kopathI locana vikala thaI jatAM te evI rIte zI gatithI doDyo ke sthANu-zuSka thaDa sAthe athaDAine paDatAM ADe Avela potAnA kuhADAvatI zira chedAI jatAM, jANe apamAna jovAthI ja teno jIva tarata nIkaLI gayo. (3/4) eTale ArtadhyAnathI maraNa pAmatAM mUrchAne lIdhe te ja vanakhaMDamAM te bhayaMkara dRSTiviSa sarpa thayo. (5) evAmAM tenA maraNano vyatikara sAMbhaLatAM te pUrvanA tApaso te vanakhaMDamAM AvIne rahevA lAgyA. pachI ekadA pUrvanA snehAnubaMdhathI tene vanarakSAnA pariNAma utpanna thatAM, Amatema paribhramaNa karatAM te tApaso dRSTiviSa sarpanA jovAmAM AvyA, jethI roSa sahita sUryabiMbane jotAM agnijvALA pragaTAvIne teNe sAme rahelA tApasone bALI nAkhyA ane bIjA cotarapha palAyana karI gayA. ema te trikALa vanakhaMDamAM cotarapha pharIne je koi
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 773 paJcamaH prastAvaH aNeNa, adaDaMgA ya palANA disodisiM / evaM ca tisaMjhaM so vaNasaMDaM tipayAhiNIkAUNa jaM sauNagamavi pAsai taMpi dhei| anne'vi tammaggeNa volemANe taDiyakappaDiyapamuhe paMthige viddavei, aha tabbhaeNa avaho jA jAo so maggo, esA caMDakosiyasappassa uppttii| aha teNa sappeNa uvavaNaMtare paribbhamaMteNa diTTho jakhamaMDaviyAe paDimaM Thio vddhmaannjinnvro| taM ca daddUNa samucchaliyakovAnalo 'aho mama sAmatthaM esa na muNaitti vigappiUNa taraNimaMDalAvaloyaNacauguNIbhUyaviNissaraMtavisummissadussahasihisihAbhAsuracchivicchoho niddahiukAmo bhayavantaM pecchiumAraddho aha jayaguruNo dehe diTThI diTThIvisassa pddiphliyaa| piUsasIyale sA'NubhAvao jhatti vijjhAyA / / 1 / / / palAyitAH dizodizi / evaM ca trisandhyAM saH vanakhaNDaM tripradakSiNIkRtya yaM zakunakamapi pazyati tamapi dahati / anyAnapi tanmArgeNa vyatikrAmataH taTika-kArpaTikapramukhAn pathikAn vidravati / atha tadbhayena avahaH (vah dhAtu) yAvad jAtaH saH mArgaH, eSA caNDakauzikasya utpttiH| __ atha tena sarpeNa upavanA'ntare paribhramatA dRSTaH yakSamaNDapikAyAM pratimAyAM sthitaH varddhamAnajinavaraH / taM ca dRSTvA samucchalitakopAnalaH 'aho! mama sAmarthyam eSaH na jAnAti' iti vikalpya taraNimaNDalA'valokanacaturguNIbhUtavinissaradviSonmizraduHsahazikhizikhAbhAsurAkSivikSobhaH nirdagdhukAmaH bhagavantaM prekssitumaarbdhvaan| atha jagadguroH dehe dRSTiH dRSTiviSasya prtiphlitaa| pIyuSazItale sA anubhAvataH jhaTiti vidhyAtA / / 1 / / pakSIne joto tene paNa bALI nAkhato, temaja te mArge jatAM kApeTika, bhikSuka pramukha pathikone paNa te pUrNa parAbhava pamADato, ethI tenA bhayane lIdhe te mArga baMdha paDI gayo. e caMDakauzika sarpanI utpatti kahI. have upavanamAM bhamatAM te sarpa, yakSamaMdiramAM pratimAe rahelA vardhamAnasvAmIne joyA. eTale kopAgni jAgatAM, "aho! A mArA sAmarthyane jANato nathI' ema dhArI, ravibiMbane jovAthI cAragaNuM viSa nIkaLatAM, mayUranA pIMchA samAna caLakatA akSi-vikSobhavaDe bhAre duHsaha evo te sarpa bhagavaMtane bALavAnI icchAthI vAraMvAra jovA lAgyo. tyAre daSTiviSanI daSTi jineMdranA amRta samAna zItala zarIra para paDatAM, te adbhuta prabhAvathakI tarata ja mosavA 15. (1)
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 774 zrImahAvIracaritram asamatthA niddahiuM jAyA jinnnaahlommittNpi| tAhe paDihayasattI taMDaviyapayaMDaphaNabhittI / / 2 / / grlknnukkrsmmissgruypmmukkphaarphukaaro| vegeNaM DasiumaNo pahAvio jiNavarAbhimuhaM / / 3 / / tao tivvavisubbhaDAhiM dADhAhiM jiNaM DasiUNa pacchAhuttaM avakkamei, mA uggavisavihayajIviyavvo mamovari esa nivaDihitti / bhayavaMtaM ca tahaTThiyaM ceva daTThaNa puNo puNo tinni vAre jAva DasittA amariseNaM paloyaMto acchai, tahAvatthANe ya jiNasomabiMbAvaloyaNovasaMtaduTThadiTThivisavigAro so karuNAe bhaNio bhayavayA-uvasama bho caMDakosiyA!, uvasama mahANubhAva!, kinna sarasi sayaM ciya aNubhUyaM taM vaiyaraM? | asamarthA nirdagdhuM jAtA jinnaathrommaatrmpi| tadA pratihatazaktiH tatapracaNDaphaNabhittiH / / 2 / / grlknnotkrsmmishrguruprmuktsphaarphutkaarH| vegena dazitumanaH pradhAvitaH jinavarA'bhimukham / / 3 / / tataH tIvraviSodbhaTAbhiH daMSTrAbhiH jinaM dazitvA pazcAbhimukhaM apakrAmati, mA ugraviSavihatajIvitavyaH mama upari eSaH nipttu| bhagavantaM ca tathAsthitaM eva dRSTvA punaH punaH triH vAraM yAvad dazitvA AmarSaNa pralokayan Aste, tathA'vasthAne ca jinasaumyabimbA'valokanopazAntaduSTadRSTiviSavikAraH saH karuNayA bhagavatA bhaNitaH 'upazAmya bhoH caNDakauzika!, upazAmya mahAnubhAva! kiM na smarasi svayameva anubhUtaM tadvyatikaram? jyAre prabhunA loma mAtrane bALavA paNa te dRSTi asamartha thai, eTale zakti pratihata thatAM teNe potAnI pracaMDa phaNArUpI dIvAlane phelAvI ane viSakaNothI mizra moTA kuMphADA mAratAM DasavAnI icchAthI vegapUrvaka te (bhagata bhI ho'yo, (2/3) ane tIvra viSavaDe pracaMDa dADhAthI prabhune DasI, 'ugra viSathI maraNa pAmatAM e mArA para na paDe ema dhArI teNe pAchA vaLIne joyuM. tyAM bhagavaMtane tevI ja sthitimAM rahelA joI, pharI pharI traNa vAra DasI krodhathI te joto rahyo, paNa prabhune tathAsthita jotAM, temanI saumyAkRti jovAthI teno duSTa dRSTiviSano vikAra upazAMta thatAM, bhagavaMte karUNAthI tene bolAvatAM kahyuM ke-"he caMDakauzika! zAMta thA. he mahAnubhAva! upazAMta thA. je prasaMga teM pote ja anubhavyo te zuM yAda nathI? ke
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH puvvabhave jaM samaNo kovavirAhiyasamaggasAmanno / kucchiyajoisadevattalacchimaNupAvio mariuM / / 1 / / tatto iha vaNasaMDe tAvasaputto ya jaM tumaM jAo / tatto'viya tivvaviso iNhiM sappattaNaM patto ||2|| 775 tA bhadda! etto'vi muMca kovaM, eso hi vigghabhUo paramasuhasaMpayANaM, paDikhalaNamallo kallANavallINaM, mahApaDivakkho pavaraviveyassa, jalaNo kusalANuTThANavaNasaMDassa, jaNao duggaduggaipaDaNassatti, savvahA alametto kovANubaMdheNaMti / imaM ca soccA bhuyagassa puvvANubhUyasaraNavaseNa IhAvUhamaggaNagavesaNaM karemANassa jAyaM jAisaraNaM, divaM ca puvvANuTThiyaM tavacaraNaM, sAmaNNaparipAlaNaM tavvirAhaNovaladdhajoisiyasurajammaM ca / aha ummIliyaviveo, pUrvabhave yatzramaNaH kopviraadhitsmgrshraamnnyH| kutsitajyotiSkadevatvalakSmIm anuprAptaH mRtvA / / 1 / / tataH iha vanakhaNDe tApasaputraH ca yaH tvaM jAtaH / tato'pi ca tIvraviSaH idAnIM sarpatAM prAptaH / / 2 / / pratiskhalanamallaH tasmAd bhadra! itaH api muJca kopam, eSaH hi vighnabhUtaH paramasukhasampadAm, kalyANavallInAm, mahApratipakSaH pravaravivekasya, jvalanaH kuzalA'nuSThAnavanakhaNDasya, janakaH durgadurgatipatanasya iti, sarvathA alametena kopAnubandhena / idaM ca zrutvA bhujagasya pUrvAnubhUtasmaraNavazena IhA'pohamArgaNAgaveSaNAH kurvataH jAtaM jAtismaraNam / dRSTaM ca pUrvA'nuSThitaM tapazcaraNam, zrAmaNyavirAdhanam, tadvirAdhanopalabdhajyotiSkasurajanma ca / atha unmilitavivekaH, samullasitadharmapariNAmaH, jAtapApajugupsaH AdakSiNapradakSiNApUrvakaM pUrvabhave zramaNa chatAM kopathI samasta saMyamane virAdhI, maraNa pAmIne kutsita jyotiSI devanI lakSmI pAmyo. (1) tyAMthI A vanakhaMDamAM tuM tApasaputra thayo ane tyAMthI atyAre dRSTiviSavALo sarparUpe thayo che, (2) to ke bhadra! hajI paNa kopa tajI de; kAraNa ke parama sukha-saMpadAmAM e vighnabhUta che, kalyANalatAne toDI pADavAmAM e madonmatta hAthI samAna che, zreSTha vivekano e mahAzatru che, zreSTha anuSThAnarUpa vanakhaMDane bALavAmAM e agni samAna che tathA vikaTa durgatimAM e laI janAra pitA tulya che; mATe have kopAnubaMdha sarvathA tajI de.' ema sAMbhaLatAM pUrvAnubhavanA smaraNavaze ihApoha karatAM te bhujaMgane jAtismaraNa jJAna thayuM. eTale pUrve Acarela tapa-caraNa, saMyama-pAlana ane tene virAdhavAthI maLela jyotiSI-devatva tenA jovAmAM AvyuM; tethI viveka pragaTatAM, dharma-pariNAma ullAsa pAmatAM ane pApanI durgaMcchA thatAM, parama bhaktipUrvaka pradakSiNA ApI, bhagavaMtane
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 776 zrImahAvIracaritram samullasiyadhammapariNAmo, jAyapAvaduguMcho AyAhiNapayAhiNApuvvagaM paramabhattIe bhayavaMtaM bhuvaNaguruM vaMdiUNa aNasaNaM pddivjji| bhayapi muNai jahA esa paDibuddho kayANasaNo ya, tahAvi taaNukaMpAe tattheva kAussaggagao parivAleitti / caMDakosio'vi mA kahavi rosavaseNa nayaNaggiNA pANaviNAso hojjatti paribhAviUNa bilanihittatuMDo payaDiyasesasarIro paramaveraggAvaDiyamaI ciMtei kaha guNarayaNoyahiNA guruNA saha saMgamo purA jAo? | kaha pavvajjArayaNaM apattapuvvaM mae pattaM? ||1|| kaha vA pIUsaMpiva asesdosggivijjhvnndkkhN?| sammamahIyaM suttaM vicittanayabhaMgadubvigamaM? / / 2 / / paramabhaktyA bhagavantaM bhuvanaguruM vanditvA anazanaM prtipdyte| bhagavAn api jAnAti yathA-eSaH pratibuddhaH kRtA'nazanazca, tathApi tadanukampayA tatraiva kAyotsargagataH paripAlayati / caNDakauzikaH api mA kathamapi roSavazena nayanAgninA prANavinAzaH bhaved iti paribhAvya bilanihitatuNDaH prakaTita zeSazarIraH paramavairAgyA''patitamatiH cintayati kathaM guNaratnodadhinA guruNA saha saGgamaH purA jaatH?| kathaM pravrajyAratnam aprAptapUrvaM mayA prAptam? ||1|| kathaM vA pIyuSamiva azeSadoSA'gnividhyApanadakSam / samyagadhItaM sUtraM vicitranayabhaGgadurvigamam? / / 2 / / vaMdana karIne teNe anazana AdaryuM, tyAre bhagavAne paNa jANyuM ke A pratibodha pAmyo ane anazana lIdhuM." tathApi tenI anukaMpAne lIdhe prabhu tyAM ja kAyotsarga karI rahyA che. ahIM caMDakauzika paNa vicAra kare che ke-"rASavaze koI rIte nayanAgnivaDe koInA prANano nAza na thAya." ema dhArI mukha bIlamAM ane zeSa zarIra bIlanI bahAra rAkhI, parama vairAgyanI bhAvanAthI te ciMtavavA lAgyo ke-"aho! guNa-ratnonA sAgara evA guru sAthe pUrve kevo samAgama thayo ane pUrve na prApta thayela evuM pravrajyA ratna bhane : prApta thayuM? (1) ' athavA amRtanI jema badhA doSAgnine zamAvavAmAM samartha ane vicitra naya-bhaMgavaDe durgama evuM sUtra huM sabhya 572 bhayo? (2)
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 777 kaha vA mAsakkhamaNAi dukkaraM taha ciraM tavo cariyaM?| kaha duddharaMpi cariyaM akalaMkaM baMbhaceraMpi? ||3|| khaNamettativvakovappabhAvao kaha imaM smggNpi| viphalattaNamaNupattaM? hA muddho maMdabhAgo'haM / / 4 / / iNhiM tu payaibhIsaNabhuyaMgabhAvaM gao hayAso'haM / muNidhammassa ajoggo kamuvAyaM saMpavajjAmi? ||5|| hA pAva jIva! taiyA jaha siraloyAi vivihdukkhaaii| sahiyAiM tahA khuDugavayaNaMpi ya kIsa no sahiyaM? ||6|| kathaM vA mAsakSapaNAdi duSkaraM tathA ciraM tapaH critm?| kathaM durdharamapi caritam akalaGka brahmacaryamapi? / / 3 / / kSaNamAtratIvrakopaprabhAvataH kathamidaM smgrmpi| viphalatvamanuprAptam? hA! mugdhaH mandabhAgaH aham / / 4 / / idAnIM tu prakRtibhISaNabhujaGgabhAvaM gataH hatAza! aham / munidharmasya ayogyaH kamupAyaM samprapadye / / 5 / / hA pApa jIva! tadA yathA shirolocaadivividhduHkhaani| soDhAni tathA kSullakavacanamapi ca kasmAnna soDham? ||6|| ke mAsakhamANAdika tevA duSkara tapanuM meM cirakAla kevuM ArAdhana karyuM? kyAM durdhara chatAM akalaMka cAritra ane brahmaya? (3) A badhuM eka kSaNa mAtranA tIvra krodhanA prabhAvathI kema viphalatA pAmyuM? hA! huM mugdha ane maMdabhAgI! (4) atyAre hatAza huM svabhAvathI bhayaMkara evA bhujaMgabhAvane pAmyo. munidharmane ayogya evo huM have zo upAya ? (5) hA! pApI jIva! te vakhate ziralocAdika ghaNAM duHkho teM jema sahana karyA tema kSullakanuM eka vacana paNa kema sauna na uthu? (7)
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 778 zrImahAvIracaritram kiM mUDha! niyasiraMmI evaM pajjAlio tae jlnno?| suhakAmiNA haNijjai appA kiM appaNo ceva? / / 7 / / iya uttrottrpvddddmaannverggmggmnnulggo| sappo jhaMpiyadappo saMlINaMgo maovva Thio / / 8 / / __ aha bhayavaMtaM samIvamuvagayaM pecchiUNa govAlAdayo taruvaratirohiyasarIrA tahA niccalassavi bhuyaMgamassa uvariM avissasemANA ceyaNAparikkhaNanimittaM pAhANakhaMDe khivNti| tehiM tADijjamANo'vi jAva na maNAgaMpi vicalai eso tAva samIvamAgacchanti, kaTTeNa ya ghtteti| tahAvi appaMdamANe taMmi sesaloyassa sAheti, jahA-diTThIvisasappo devajjaeNaM uvasAmio, na saMpayaM Dahaitti / tAhe logo AgaMtuM sAmiM vaMdittA taMpi vaMdai, mahimaM ca kiM mUDha! nijazirasi prajvAlitaH tvayA jvlnH?| sukhakAminA hanyate AtmA kiM AtmanA eva? |7|| iti uttarottarapravardhamAnavairAgyamArgamanulagnaH / sarpaH jvAlitadarpaH saMlInAGgaH mRtaH iva sthitaH / / 8 / / atha bhagavantaM samIpamupagataM prekSya gopAlAdayaH taruvaratirohitazarIrAH tathA nizcalasyA'pi bhujaGgamasya upari avizvasantaH cetanAparIkSaNanimittaM pASANakhaNDAni kSipanti / taiH tADyamAnaH api yAvanna manAgapi vicalati eSaH tAvat samIpamA''gacchanti, kASThena ca ghaTTayanti / tathApi aspandamAne tasmin zeSalokasya kathayanti, yathA 'dRSTiviSasarpaH devAryeNa upazAmitaH, na sAmprataM dshti| tadA lokaH Agatya svAminam vanditvA tamapi vandante, mahimAnaM ca kurvnti| anyAH api gokulikavilayAH ghRtamathitavikrayaNArthaM he mUDha! evI rIte teM potAnA zire ja agni jagADyo. sukha-kAmI zuM potAnA ja AtmAne mAre?' (7) ema uttarottara vadhatA vairAgyamAM saMlagna thayela, darpane daLanAra evo te sarpa eka mRtanI jema aMga saMkelIne 2.yo. (8) evAmAM bhagavaMtane samIpe Avela joi, vRkSonI ADe chUpAyelA govALa vigere te tathA prakAre nizcala rahelA bhujaMgano paNa vizvAsa na karatAM, cetanAnI khAtrI karavA nAnA patthara tenA para pheMkavA lAgyA. ema marAtAM paNa jyAre te kaMi calAyamAna na thayo tyAre teo pAse AvIne kASThavatI tene gharSaNa karatAM, ane tema karatAM te calita na thayo eTale teo anya lokone kahevA lAgyA ke "devArya dRSTiviSa sarpane zAMta karyo. have te koine bALato nathI.' eTale loko AvI svAmIne ane sarpane paNa vaMdana karI mahimA gAvA lAgyA. vaLI anya gopAMganAo paNa ghI ke mAkhaNa vecavA tyAMthI jatAM-AvatAM, te sarpane ghI copaDavA lAgI. te vratanA gaMdhathI kheMcAi Avela
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 779 krei| annAovi gouliyavilayAo ghayamahiyAvikkiNaNatthaM teNaMteNa vaccamANIo taM sappaM tuppeNa mkkhNti| ghayagaMdheNa ya (ahi)saraMtatikkhatuMDapivIligApaDalakhajjamANadehuppaNNativvaveyaNaM sammamahiyAsamANo addhamAsiyAe saMlehaNAe kAlaM kAUNa sahassAre devaloe devo aTThArasAgarovamo uvavaNNotti / iya suhaparaMparAe nijuMjiUNa caMDakosiyaM paramesaro tihuyaNekkadiNayaro vIro tatto nikkhamiUNa uttaracAvAla(vAcAla?)sannivesaM go| tattha pakkhakkhamaNapAraNae paviTTho goyaracariyAe, kameNa patto nAgaseNagAhAvaissa maMdiraM / tahiM ca taddiNe duvAlasavarisAo putto samAgaottikAUNa payaTTo mhuusvo| jemiyo niygjnno| so ya niyagajaNo sAmiNo rUvasaMpayAe ANaMdamuvvahaMto paramaNNeNaM bhayavaMtaM pddilaabhei| etyaMtare 'aho dANaM aho dANaM ti vAharamANehiM, celukkhevaM kareMtehiM, kaNagavuddhiM muyamANehiM, cauvihatUraniyaraM vAyaMtehiM, gaMdhodayaM varisaMtehiM, dasaddhavannaM kusumapayaraM kIraMtehiM, naccamANehiM, gAyamANehiM, tivaiM tenA'ntena vrajantyaH taM sapa' ghRtena mrkssnti| dhRtagandhena ca abhisarattIkSNatuNDapipIlikApaTalakhAdyamAnadehotpannatIvravedanAM samyag adhyAsamAnaH ardhamAsikayA saMlekhanayA kAlaM kRtvA sahasrAre devaloke devaH aSTAdazasAgaropamaH uppnnH| iti sukhaparamparAyAM niyojya caNDakauzikaM paramezvaraH tribhuvanaikadinakaraH vIraH tataH niSkramya uttaravAcAlasannivezaM gtvaan| tatra pakSakSapaNapAraNake praviSTaH gocaracaryAyAm, krameNa prAptaH nAgasenagAthApateH mandiram / tatra ca taddine dvAdazavarSe putraH samAgataH iti kRtvA pravRttaH mahotsavaH / jemitavAn nijkjnH| saH ca nijakajanaH svAminaH rUpasampadA Anandamudvahan paramAnnena bhagavantaM pratilabhate / atrAntare 'aho dAnam aho dAnam' iti vyAharadbhiH, vastrakSepaM kuvadbhiH, kanakavRSTiM muJcadbhiH, caturvidhatUranikaraM vAdayadbhiH, gandhodakaM varSayadbhiH, dazArdhavarNaM kusumaprakaraM kurvadbhiH, nRtyadbhiH, gAyadbhiH, kIDIoe potAnA tIkSNa mukhathI DaMkha mArI, dehamAM tIvra vedanA upajAvyA chatAM bahu ja samatAthI te badhuM sahana karatAM, ardhA mAsanI saMkhanApUrvaka kALa karI, sahastrAra devalokamAM aDhAra sAgaropamanA AyuSyavALo te deva thayo. e pramANe caMDakauzikane sukhaparaMparAmAM joDI, tribhuvananA eka dinakara evA vIra jinezvara tyAMthI nIkaLatAM uttaravAcAla saMnivezamAM gayA. tyAM pakSakSamaNanA pAraNe gocarIe cAlyA ane anukrame nAgasena gRhasthanA ghare gayA. te divase tyAM bAra varase teno putra Avela hovAthI mahotsava cAlato ane svajano jamatA hatA. temaNe svAmInI rUpasaMpattithI AnaMda pAmatAM, prabhune paramAtrathI pratilAlyA. evAmAM "aho! dAna, aho dAna." ema bolatAM, vastronsepa karatAM, kanaka varasAvatAM, caturvidha vAdyo vagADatAM, gaMdhodaka varasAvatAM, paMcavarNanAM puSpo
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram apphAleMtehiM, saharisaM thuNaMtehiM asura - sura- khayaranivahehiM bhariyamambaravivaraMti / jayagurUvi pAriUNa seyaviyaM nayariM gao, tattha ya namaMtasAmaMtamaulimaMDalImaMDiyapAyapIDho sammaddaMsaNamuNiyajahaTThiyajiNovaiTThajIvAitattappavaMco paesI nAma narAhivo prmsmnnovaaso| so ya bhayavaMtaM AgayaM muNiUNa cAuraMgaseNAparivArio sayalanayarajaNasameo niggao vaMdaNavaDiyAe / diTTho sAmI, tipayAhiNIkAUNa ya vaMdio paramAyareNaM, thouM payatto, kahaM? - 780 jaya bhuvaNekkanisAyara! sAyarasurarAyanamiyakamakamala ! / malavirahiya! hiyakAraya! rayatamabharaharaNadivasayara ! / / 1 / / karuNArasanivvAviyabhavagimhuttattasattatarunivaha! / jiNanAha! tumaM puvvajjiehiM puNNehiM diTTho'si ||2|| tripadIM AsphAlayadbhiH, saharSaM stuvadbhiH asura-sura - khecara - nivahaiH bhRtam ambaravivaram / jagadguruH api pArayitvA zvetavikAM nagarIM gataH, tatra ca namatsAmantamaulImaNDalImaNDitapAdapIThaH samyagdarzanajJAtayathAsthitajinopadiSTajIvAditattvaprapaJcaH pradezI nAmakaH narAdhipaH paramazramaNopAsakaH / sazca bhagavantaM AgataM jJAtvA cAturaGgasenAparivRttaH sakalanagarajanasametaH nirgataH vandanapratijJayA / dRSTaH svAmI, tripradakSiNIkRtya ca vanditaH paramA''dareNa stotuM pravRttaH, katham - jaya bhuvanaikanizAkara!, sAdarasurarAjanatakramakamala ! / malavirahita!, hitakAraka !, rajaHtamobharaharaNadivasakara ! / / 1 / / karuNArasanirvApitabhavagrISmottaptasattva-tarunivaha! | jinanAtha! tvaM pUrvA'rjitaiH puNyaiH dRSTaH asi / / 2 / / nAkhatAM, gAyana ane nRtya karatAM, harSapUrvaka tripadI pachADatAM ane stuti karatAM surAsura ane khecarothI AkAza saMkIrNa thaI gayuM. bhagavaMta pAraNuM karIne tyAMthI zvetAMbI nagarImAM gayA. tyAM namatA sAmaMtonA mugaTovaDe jenuM pAdapITha alaMkRta che, samyagdarzanavaDe yathAsthita jinopadiSTa jIvAdi tattvanA vistArane jANanAra ane parama zrAvaka evo pradezI nAme rAjA hato. bhagavaMtane Avela jANI, caturaMga senA tathA samasta nagarajano sahita te vaMdana karavA cAlyo. tyAM prabhune jotAM traNa pradakSiNApUrvaka parama AdarathI vaMdana karIne te A pramANe stuti ka2vA lAgyo } 'he bhuvananA eka nizAkara! sAdara deveMdrothI vaMdita, mala rahita, hitakArI ane aMdhakArane parAsta karavAmAM sUrya samAna he nAtha! tame 45 pAbho. (1) karUNArasathI, bhava-grISmavaDe tapta thayelA sattvarUpa vRkSanA samUhane zAMta karanAra evA he jinanAtha! pUrvopArjita puNye ja tame dekhAyA cho. (2)
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 781 paJcamaH prastAvaH taM ciya diNaM pasatthaM socciya samao smtthsuhheuu| jattha bhuvaNekkabaMdhava! tuha muhakamalaM paloemo / / 3 / / ainissArassavi jIviyassa pattaM mae phalaM ajja | jaM tumha caraNapharisaNapavittiyaM uttamaMgaM me / / 4 / / iya jiNanAhaM thouM bahuppayAraM parAe bhattIe / rAyA purajaNasahio jahAgayaM paDiniyattotti / / 5 / / bhayavaMpi surahipuranayarAbhimuhaM vaccai / tattha ya aMtarA paesinaravaisamIvamAgacchamANA paMcahiM rahehiM nijjagA rAyANo bhayavaMtaM daddUNa pUyaM sakkAraM savvAyareNa kunnNti| sAmI'vi niyappabhAvappabohiyasattasaMghAo, bahuvihauggatavavisesapaNassamANAsesaniviDakammaMso, tadeva dinaM prazastaM saH eva samayaH samastasukhahetuH / yatra bhuvanaikabAndhava! tava mukhakamalaM pralokayAmaH / / 3 / / atiniHsArasyA'pi jIvitavyasya prAptaM mayA phalamadya / yattava caraNasparzanapavitritam uttamAGgaM mama / / 4 / / iti jinanAthaM stutvA bahuprakAraM parayAbhaktyA | rAjA purajanasahitaH yathA''gataM pratinivRttaH / / 5 / / bhagavAnapi surabhipuranagarAbhimukhaM vrajati / tatra ca antarA pradezinarapatisamIpamA''gamyamANAH paJcabhiH rathaiH niryAtAH rAjAnaH bhagavantaM dRSTvA pUjAM, satkAraM sarvA''dareNa kurvanti / svAmI api nijaprabhAvaprabodhitasattvasaGghAtaH bahuvidhogratapovizeSapraNazyamANAzeSanibiDakarmAM'zaH, vizuddhazIlasurabhizarIraH surabhipuraM he bhuvananA eka bAMdhava! jyAM tamAruM mukha-kamaLa dRSTigocara thAya che, te ja divasa prazasta ane te ja samaya samasta sumanA // 25 // 35 cha. (3) je mAruM uttamAMga tamArA caraNa-sparzathI pavitra thayuM, tethI atinistAra evA jIvitanuM paNa meM Aje phaLa bhagavyu. (4) e rIte parama bhaktithI bahu prakAre jinezvarane stavI rAjA nagarajano sahita potAnA sthAne gayo. (5) ahIM bhagavAnuM paNa surabhipura nagara bhaNI cAlyA. tyAM mArgamAM pradeza rAjA pAse AvatAM pAMca ratho sahita nIkaLelA rAjAoe prabhune joi bhAre AdarathI temanI pUjA-satkAra karyo. pachI svAmI paNa potAnA prabhAvathI ghaNA prANIone pratibodha pamADatA, bahuvidha ugra tapa-vizeSathI sarva nibiDa karbhAzano nAza karatA, vizuddha
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 782 zrImahAvIracaritram visuddhasIlasurabhisarIro surabhipuraM aikkamiUNa saMpatto jalahipavAhANukArivAripasaraM sayalasariyApavaraM gaMgAmahAnaiM, aviya pavaNucchAliyajalakaNaseyavasasiNiddhatIratarusaMDaM / annonnapphiDaNaviphuTTalolakallolaravamuhalaM / / 1 / / papphuriyaphAraDiMDIrapiMDapaMDuriyatAratIraMtaM / jiNadaMsaNatosavasA takkhaNavihiyaTTahAsaM ca / / 2 / / vaNakuMjarakulamajjaNavidaliyasippiuDamottiyasamiddhaM / viyaraMtahaMsa-sArasa-rahaMgaravamaNaharadiyaMtaM / / 3 / / atikramya samprAptaH jaladhipravAhA'nukArivAriprasarAM sakalasaritpravarAM gaGgAmahAnadIm, api ca - pvnocchaalitjlknnsekvshsnigdhtiirtrukhnnddm| anyonyaspheTanavisphuTalolakallolaravamukharam / / 1 / / prsphuritsphaarddinnddiirpinnddpaannddurittaartiiraantm| jinadarzanatoSavazAt tatkSaNavihitA'TTahAsaM ca / / 2 / / vanakuJjarakulamajjanavidalitazuktipuTamauktikasamRddham / vicaraddhaMsa-sArasa-rathAGgaravamanoharadigantam / / 3 / / zIlavaDe surabhi zarIrayukta evA te surabhipura oLaMgI, sAgaranA pravAha samAna jaLa-prasArayukta tathA badhI nadIomAM zreSTha evI gaMgA mahAnadI AgaLa AvyA, ke jyAM pavanathI uchaLatA jaLakaNonA siMcanavaDe tIra vRkSo snigdha thaI rahyAM che, anyonya ekatra thaine chUTA paDatA lolakallolanA dhvanivaDe zabdAyamAna, (1) jinezvaranA darzanathI saMtuSTa thatAM tatkAla jANe aTTahAsya karatI hoya tema prasaratA bhAre phINanA piMDavaDe jenA tIrano prAMta bhAga uDUla thai rahyo che, (2) vanahastIonA majjanathI bhAMgela chaponA motIAvaDe samRddha, vicaratA haMsa, sArasa ane cakravAkanA 412153 mano32, (3)
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 783 majjiravilayAjaNathorathaNaharAghAyabhaMgurataraMgaM / raMgaMtamaccha-kacchava-mayaroragabhIsaNAvattaM / / 4 / / iya erisaM surasariM saraNAgayavacchalo jiNo jAva pecchai kamaladalaccho paratIragamAbhilAseNa tAva susiliTThaniTTharavisiTThatarukaTThaphalaganimmaviyA paratIragamaNatthaM nAvieNa paguNIkayA naavaa| tahiM ca samArUDho paratIragAmI jnno| bhayapi AruhiUNaM Thio tIse egadese / evaM ca nilINaMmi jaNe pavAhiyA nAvA, Usio siyavaDo, cAliyAI avallagAiM payaTTA mahAvegeNa gaMtuM naavaa| etyaMtare taDaTThieNa vAsiyaM kosieNa| taM ca nisAmiUNa bhaNiyaM khemilAbhihANanemittieNaM-aho imo mahAsauNo imaM vAharai, jahA-'tubbhe iha mAraNaMtiyaM AvaI pAuNissaha, kevalameyassa mahArisissa pabhAveNa akkhayasarIrA nittharissaha tti / evaM nisuNiUNa vimhiyA nAvAjaNA jAva avaropparaM vivihaM saMlavaMti tAva pattA agAhasalilamajjhayAradesaM naavaa| majjanvilayAjanasthUlastanadharA''ghAtabhagurataraGgam / raGganmatsya-kacchapa-makaroraga bhISaNA''vartam / / 4 / / iti etAdRzIM surasaritaM zaraNAgatavatsalaH jinaH yAvatprekSate kamaladalA'kSaH paratIragamanA'bhilASeNa tAvat suzliSThaniSThuraviziSTatarukASThaphalakanirmApitA paratIragamanArthaM nAvikena praguNIkRtA nauH / tasmin ca samArUDhaH paratIragAmI jnH| bhagavAnapi Aruhya sthitaH tasyAH ekdeshe| evaM ca nilIne jane pravAhitA nauH, ucchritaH zvetapaTaH, cAlitA ApallatAH (halesA iti bhASAyAm) pravRttA mahAvegena gantuM nauH / atrAntare taTasthitena uktaM kauzikena / tacca niHzamya bhaNitaM kSemilA'bhidhAnanaimittikena 'aho! ayaM mahAzakunaH idaM vyAharati yathA 'yUyam atra mAraNAntikAm ApadaM prApsyatha, kevalam etasya maharSeH prabhAveNa akSatazarIrAH nistariSyatha / evaM nizrutya vismitAH naujanAH yAvad aparAparaM vividhaM saMlapanti tAvatprAptA agAdhasalilamadhyadezaM nauH / snAna karatI chAtInA AghAtathI jenA taraMgo bhagna thai rahyA che, pharatA matsya, kAcabA, magara ane bhujaMgovaDe bhIma Avartayukta (4) evI surasaritAne zaraNAgata vatsala ane kamaLadaLa samAna locanavALA prabhu paratIre javAnI icchAthI jeTalAmAM juve che teTalAmAM nAvike sAmA kinAre javA mATe suzliSTa, majabUta ane viziSTa tarUkASThanAM pATIyAMvaDe banAvela evI naukA taiyAra karI. temAM parakAMThe janArA loko ArUDha thayA ane bhagavaMta paNa ArUDha thaIne tenA eka bhAgamAM besI rahyA. eTale naukA calAvavAmAM AvI, saDha uMco karyo ane hallIsA calAvyA jethI nAva mahAvegathI javA lAgyuM. evAmAM kinAre rahela ghuvaDa bolyo je sAMbhaLatAM khela nAmanA naimittike kahyuM ke"aho! A mahAzakuna ema kahe che ke tame ahIM maraNAMtika ApadA pAmazo, paraMtu A maharSinA prabhAvathI nirvibe pAra utarazo.' e pramANe sAMbhaLI vismaya pAmatA nAvamAM beThelA loko jeTalAmAM paraspara vividha vAto karI rahyA che teTalAmAM naukA agAdha jaLamAM pahoMcI.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 784 zrImahAvIracaritrama etthAvasaraMmi jiNaM nAvArUDhaM paloiuM paavo| saMbhariyapuvvavero nAgasudADho viciMtei / / 1 / / eso so jeNa purA tivitthtthckkittnnmuvgennN| girikaMdaramallINo sIhatte vaTTamANo'haM / / 2 / / scchNdvivihkiilaavinnoyliilaavilaasdlllio| parijunnapaDovva duhA viphAlio pANiNA ghettuM / / 3 / / eyassa kimavaraddhaM taiyA vijaNe vaNe vsNtennN?| jeNa tahA nihao'haM animittiyasattuNA imiNA? ||4|| tA majjha punnapagarisavaseNa jAyaM samIhiyaM ajja / jaM esa verio cakkhugoyaraM sayamihAvaDio / / 5 / / atrA'vasare jinaM naurUDhaM pralokya pApaH / smRtapUrvavairaH nAgasudADhaH (=sudaMSTraH) vicintayati / / 1 / / eSaH saH yena purA tripRSThacakritvamupagatena / girikandarAm AlInaH siMhatve vartamAnaH aham / / 2 / / svacchandavividhakrIDAvinodalIlAvilAsadurlalitaH / parijIrNapaTaH iva dvidhA visphAlitaH pANibhyAM gRhItvA / / 3 / / etasya kim aparAddhaM tadA vijane vane vstaa?| yena tathA nihataH aham animittazatruNA anena / / 4 / / tasmAd mama puNyaprakarSavazena jAtaM samIhitaM ady| yadeSaH vairiH cakSugocaraM svayamihA''patitaH / / 5 / / evAmAM bhagavaMtane naukAmAM beThela joi, pUrvanA vairane yAda karatAM pApI nAgasudADha deva citavavA lAgyo ke-(1) A te ja che ke pUrve tripRSTha vAsudevanA bhavamAM jeNe giriguphAmAM rahela, siMhapaNAmAM vartamAna ane svacchede vividha kriIDAnA vinoda ane lIlAvilAsamAM masta evA mane jIrNa paTanI jema hAthamAM laIne cIrI nAkhyo. (23) te vakhate nirjana vanamAM vasatAM me eno zo aparAdha karyo hato ke niSkAraNa zatru evA eNe mane tevI rIte bhArI nApyo, (4) to puNyaprakarSathI Aje mArI IcchA pUrNa thai ke e vairI pote ahIM jovAyo. (5)
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH jIyassa ettiyaM ciya pasaMsaNijjaM jae supurisANaM / uvayAre uvayAro jaM kijjai verie veraM ||6|| AsannamuvagayaMpi hu maraNaM mama cittanivvuiM jaNai / jaM puvvavairasAhaNamuvaTThiyaM ettha patthAve / / 7 / / iya asarisaniccAmarisapagarisAyaMbaacchivicchoho / so ciMtiuM sudADho vegeNa jiNaMtiyaM patto ||8|| aha aMtalikkhamuvAgaeNa kilakilArAvaM kuNamANeNaM teNa 'are re kattha vacciha--tti bhaNiUNa viuvvio saMvattagamahApavaNo / teNa pahaNijjamANe ummUliyA taruNo, TalaTaliyA kulaselA, tharahariyaM dharaNivaTTaM, dUramucchaliyaM gaMgAsalilaM, visaMThulA DolliyA nAvA jIvasya etAvad eva prazaMsanIyaM jagati satpuruSANAm / upakAre upakAraH yat kriyate vairiNA vairam ||6|| Asannamupagatamapi khalu maraNaM mama cittanivRttiM janayati / yad pUrvavairasAdhanamupasthitam atra prastAve / / 7 / / 785 iti asadRzanityA''marSaprakarSaAtAmraakSivikSobhaH / saH cintayitvA sudaMSTraH vegena jinA'ntikaM prAptaH || 8 || atha antarIkSamupAgatena kila - kilA''rAvaM kurvatA tena 'are re ! kutra vrajiSyasi' iti bhaNitvA vikurvitaH saMvartakamahApavanaH / tena prahanyamAne unmUlitAH taravaH, 'TalaTala' dhvanitAH kulazailAH, kampitaM dharaNIpRSTham, dUramucchalitaM gaGgAsalilam, visaMsthulA dolitA nauH, bhagnaH taDiti kUpastambhaH, jarjaritaH satpuruSo jagatamAM jIvitanuM phaLa eTaluM ja batAve che ke upakAra pratye upakAra. ane vairI pratye je vaira sevAmAM khAve, (5) jethI atyAre maraNa pAse AvyA chatAM mArA manane saMtoSa thAya che ke A avasare pUrvanuM vaira levAno prasaMga bhaNyo.' (7) ema asAdhAraNa krodhanA prakarSathI kaMika lAla locanapUrvaka ciMtavIne te sudADha tarataja prabhu pAse Avyo. (8) pachI AkAzamAM rahI kilakila avAja karatAM teNe kahyuM ke-are! have tame kyAM javAnA cho?' ema kahetAM teNe saMvartaka mahApavana vikuryo. tenAthI pratighAta pAmatAM vRkSo unmUlita thayAM, kulaparvato calAyamAna thayA, dharaNI kaMpavA lAgI, gaMgAjaLa Aghe uchaLavA lAgyuM, naukA Amatema DolavA lAgI, mukhya staMbha taDataDATa karato bhAMgI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 786 zrImahAvIracaritram bhaggo taDatti kUvayakhaMbho, jajjario siyavaDo, vAmUDho kannadhAro, maraNabhayabhIo iTThadevae sumariuM laggo nAvAjaNo, avi ya sNcliymcch-kcchv-jlkrikrghaayjjjrtrNge| tArApahamogADhe saliluppIle mahApabale / / 1 / / pavvayamahollakallolapellaNuvvellirI sapharigavva / boleuM ADhattA tAhe nAvA sudADheNa ||2|| jummaM / etyaMtare kaMbala-saMbalAbhihANA do nAgakumAradevA takkhaNacaliyAsaNA paramatthajANaNaTThA jAva ohiM pauMjaMti tAva pAsaMti bhayavaMtaM nAvArUDhaM sudADheNa jale boliumaaddhttNti| taM ca pAsittA alAhi sesakajjehiM, sAmi tAva moyAvemotti ciMtiUNa vegeNa samAgayA taM pesN| AvaDio ya ego nAgakumAro sudADheNa saha jujjhiuM, bIeNavi zvetapaTaH, vyAmUDhaH karNadhAraH, maraNabhayabhItaH iSTadevatAM smartuM lagnaH naujanaH / api ca snyclitmtsy-kcchp-jlkrikrghaatjrjrtrngge| tArapatham avagADhe salilotpIle mahAprabale (sati) / / 1 / / parvatamahAkallolapreraNodvelayantI zapharI iva / broDituM ArabdhA tadA nauH sudaMSTreNa ||2|| yugmam / atrAntare kambala-zambalA'bhidhAnau dvau nAgakumAradevau tatkSaNacalitA''sanAH paramArthajJAnAya yAvad avadhiM prayuJjanti tAvat pazyanti bhagavantaM nAvArUDhaM sudaMSTreNa jale broDitum Arabdham / tacca dRSTvA 'alaM zeSakAryaiH, svAminam tAvad mocayAvaH' iti cintayitvA vegena samAgatAH taM pradezam / Apatitazca ekaH gayo, saDha jarjarita thayo, nAvika lAcAra banyo ane nAvamAM beThelA loko maraNanA bhayathI iSTadevane saMbhAravA lAgyA. vaLI cAlatA matsya, kAcabA ane jaLahastInA karAghAtathI taraMgo jarjarita thatA ane mahAprabala jalapravAha AkAzamArge uchaLe chate parvatanA jevA moTA kalolathI prerAine capaLa banela mAchalInI jema sudADha nAvane 1434 sAgyo. (1/2) evAmAM kaMbala ane zaMbala nAmanA be nAgakumAra devo tarata Asana calAyamAna thatAM jeTalAmAM avadhijJAnathI jue che to "nAvArUDha bhagavaMtane sudADha gaMgAjaLamAM DUbADavA lAgyo che." eTale "have zeSa kAryothI saryuM. prathama bhagavaMtane mUkAvIe' ema dhArI ekadama teo te sthAne AvyA. temAM eka nAgakumAra sudADha sAthe yuddha karavA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH viyaDapANisaMpuDeNuppADiUNa nAvA naiparisaraMmi pamukkA / aha so sudADhanAgo mahiDDio jaivi tahavi khINabalo / AsannamaraNanibbhararaNaraNagucchAyaucchAho / / 1 / / appaDDhiehivi tayA kaMbalasaMbalabhihANadevehiM / ahiNavadevattaNadivvasattiNA nijjio jhatti ||2|| uddhiyadADhe nAgevva nivvise nimmie sudADhaMmi / nAgakumArA tAhe vaMdittu jiNaM viNayapaNayA / / 3 / / muMcaMti pupphapayaraM surahiM gaMdhodayaM ca vrisNti| gAyaMti bhattibharanissaraMtaromaMcakaMcuiyA / / 4 / / nAgakumAraH sudaMSTreNa saha yoddhum, dvitIyenA'pi vikaTapANisampuTena utpAdayitvA nauH nadIparisare pramuktA / atha saH sudaMSTranAgaH maharddhikaH yadyapi tathApi kSINabalaH / AsannamaraNanirbhara-raNaraNakA'vachAditotsAhaH ||1|| alparddhikAbhyAmapi tadA kambala-zambalAbhidhAnadevAbhyAm / abhinavadevatvadivyazaktinA nirjitaH jhaTiti ||2|| uddhRtadaMSTraH nAgaH iva nirviSe nirmite sudNssttre| nAgakumArauH tadA vanditvA jinaM vinayapraNatau / / 3 / / 787 muJcataH puSpaprakaraM, surabhi gandhodakaM ca varSayataH / gAyataH bhaktibharanissaradromAJcakaJcukAH || 4 || lAgyo ane bIjAe vistRta hasta-saMpuTamAM upADIne naukA nadI kinAre mUkI. have te sudADha jo ke mahardika hato, chatAM atyAre maraNa pAse AvatAM tenuM baLa kSINa thayuM ane bhAre vyAkuLatAthI vyApta thatAM teno utsAha bhAMgI gayo, (1) jethI te vakhate zaMbala ane kaMbala alpa RddhivALA chatAM abhinava devatvanI divya zaktithI temaNe sudADhane tarata chatI sIdho. (2) eTale dADha kheMcI letAM nAganI jema sudADhane nirviSa karI, nAgakumAro vinayapUrvaka bhagavaMtane namI, sugaMdhI puSpo tathA gaMdhodaka varasAvatA, bhAre bhaktithI romAMcita thai gAna karavA lAgyA. (3/4)
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram evaM ca avaloiUNa jAyaparamavimhao nAvAjaNo ciMtei - 'aho koi esa mahApuriso mANusavesovi amANusANurUvappabhAvo, jao eyappabhAvAo amhe samuttinnA AvayAmahannavAo, tA jujjai esa mahappA paNamiuM' ti vibhAviUNa nivaDio tihuyaNaguruNo clnnkmlNmi| kaMbala - saMbalAvi jiNaM paNamiUNa gayA jahAgayaM / 788 aha ke puNa kaMbala-saMbalA puvvabhave huMtatti suNeha mUluppattiM-asthi sayalamahiyalavikkhAyA, samuttuMgapasatthasupAsatitthayarathUbhasohiyA mahurA nAma nayarI / tattha ya ahigayajIvAjIvaviyAro, niyasuddhabuddhipagarisovaladdhapunnapAvo, Asava-saMvarapamokkhatattaviyAraviyakkhaNo, paMcANuvvayA - sAvagadhammaparipAlaNabaddhalakkho, jiNiMdasamayANurAgaraMjiyahiyao, Agaro pasamAiguNarayaNANaM, nivAsadvANaM gaMbhIrimAe, saMkeyabhUmI karuNAe, vallaho dhammiyajaNANaM, bahumao naravaissa, savvattha pAviyasAhuvAo jiNadAso nAma sAvao / sAhudAsI nAmeNa se bhAriyA / tANi ya evaM ca avalokya jAtaparamavismayaH naujanaH cintayati 'aho ! ko'pi eSaH mahApuruSaH mAnuSaveSaH api amAnuSarUpaprabhAvaH, yataH etatprabhAvataH vayaM samuttIrNAH Apad- mahArNavataH, tasmAd yujyate eSaH mahAtmA praNantumiti vibhAvya nipatitaH tribhuvanaguroH caraNakamalayoH / kambala -zambalau api jinaM praNamya gatau yathA''gatau / atha kau punaH kambala-zambalau pUrvabhave AstAm iti zruNuta mUlotpattim asti sakalamahItalavikhyAtA, samuttuGgaprazastasupArzvatIrthakarastUpazobhitA mathurA nAmikA nagarI / tatra ca adhigatajIvAjIvavicAraH, nijazuddhabuddhiprakarSopalabdhapuNyapApaH, Azrava-saMvarapramukhatattvavicAravicakSaNaH, paJcA'NuvratAdizrAvakadharmaparipAlanabaddhalakSyaH, jinendrazAstrA'nurAgaraJjitahRdayaH, AkaraH prazamAdiguNaratnAnAm, nivAsasthAnaM gambhIratAyAH, saGketabhUmiH karuNAyAH, vallabhaH dhArmikajanAnAm, bahumataH narapateH sarvatra prAptasAdhuvAdaH jinadAsaH e pramANe jotAM bhAre Azcarya pAmI naukAmAMnA loko vicAravA lAgyA ke-'aho! A koi mahApuruSa che. e manuSyaveze chatAM alaukika prabhAvazALI che, kAraNa ke enA prabhAvathI ApaNe ApattirUpa mahAsAgarathI pAra utaryA mATe e mahAtmA vaMdana karavA yogya che.' ema dhArI teo tribhuvanagurunA caraNa-kamalamAM paDyA. kaMbalazaMbala paNa prabhune namIne svasthAne gayA. have te kaMbala-zaMbala pUrvabhave koNa hatA? temanI mUlotpatti sAMbhaLo :- sakala mahItalamAM vikhyAta tathA UMcA ane prazasta supArzvanAtha prabhunA stUpa-bhUbhathI zobhAyamAna mathurA nAme nagarI che. tyAM jIvAjIvAdikanA vicArane jANanAra, potAnI zuddha buddhinA prakarSathI jANela puNya, pApa, Azrava, saMvara pramukha tattvavicAramAM vicakSaNa, paMca aNuvratAdi zrAvakadharma pALavAmAM sAvadhAna, jinazAstranA anurAgathI hRdayane raMjita karanAra, prazamAdi guNaratnono bhaMDAra, gAMbhIryanuM nivAsa-sthAna, karuNAnI saMketabhUmi, dhArmika janone vallabha, narapatine bahumAnya ane sarvatra sAdhuvAda-sukIrtine pAmela evo jinadAsa nAme zrAvaka hato ane sAdhudAsI nAme tenI bhAryA hatI.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 789 donnivi accaMtadhammakaraNalAlasAiM, aNavarayagurUvaesapAlaNaparAyaNAI, phAsuyaesaNiehiM asaNa-pANa-khAima-sAimehiM muNijaNaM paDilAbhemANAiM kAlaM volaMti / annaM ca saMsArAvattavicintaNappabhIyAiM jaivi accatthaM / jaivi ya gihavAsasamutthadosaparisaMkiyamaNAI / / 1 / / tahavihu gihaMmi annonnagADhapemANubaMdhabhAveNaM / samaNattaNaM pavajjiukAmAiMvi tAiM nivasaMti ||2|| jummaM / tehi ya annayA sugurupAyamUle suNiUNa tiriyAiasaMjayapANipariggahativvapAvovalevAsamaMjassaM gahiyaM go-mahisicauppayANa paccakkhANaM, anne ya aMgI kayA bahave abhiggahavisesA / aha gheNUNamabhAve sAhudAsI sAvigA divase divase gorasaM AbhIrihatthAo nAmakaH zrAvakaH | sAdhudAsI nAmnA tasya bhAryA / tau ca dvau api atyantadharmakaraNalAlasau, anavaratagurUpadezaparAyaNau, prAsUkaiSaNIyaiH azana-pAna-khAdima-svAdimaiH munijanaM pratilAbhamAnau kAlaM vytikrmete| anyacca saMsArA''vartavicintanaprabhItau yadyapi atyantam / yadyapi ca gRhavAsasamunthadoSaparizaGkitamanau / / 1 / / tathApi khalu gRhe anyonyagADhapremAnubandhabhAvena / zramaNatvaM pratipattukAmau api tau nivasataH ||2|| yugmam / tAbhyAM cA'nyadA sugurupAdamUle zrutvA tiryagAdyasaMyataprANiparigrahatIvrapApopalepA'samaJjasaM gRhItaM go-mahISacatuSpadAnAM pratyAkhyAnam / anye ca aGgIkRtAH bahavaH abhigrahavizeSAH / atha dhenUnAm abhAve sAdhudAsI zrAvikA divase divase gorasaM AbhIrIhastAd gRhNAti / anyadivase ca tayA AbhIrI bhaNitA te baMne dharmasAdhanamAM atyaMta tatpara banI, satata guru upadeza pALavAmAM parAyaNa rahetAM. prAsuka ane eSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdimathI munione pratilAlatAM kALa nirgamana kare che, ane vaLI saMsAra-bhramaNanA ciMtanathI jo ke atyaMta bhIta chatAM, jo ke gRhavAsanA doSothI manamAM sAzaMka chatAM ane zramaNatva svIkAravAne Atura chatAM anyonya gADha premAnubaMdhane lIdhe teo gRhavAsamAM rahe che. (12) ekadA suguru pAse tiryaMcAdi-asaMyatano potAnA hAthe parigraha vadhAravo te tIvra pApane vadhAranAra hovAthI ayukta che." ema sAMbhaLatAM temaNe go-mahiSI pramukha catuSpadonuM pratyAkhyAna lIdhuM ane bIjA paNa ghaNA abhigraho aMgIkAra karyA. pachI gAya-bheMsanA abhAve sAdhudAsI zrAvikA pratidina govAlaNa pAsethI dUdha levA lAgI.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 790 zrImahAvIracaritram ginnhi| annadiyahe ya tIe AbhIrI bhaNiyA, jahA-'bhadde! tumaM paidiyahaM mama ghare mahiyaM ghettUNa AgacchejjAhi, ahaM jettiyaM tumaM ANesi tettiyaM gihissAmi, annatya mA vccihisi|' paDivannaM ca imaM tIe / evaM ca paidiNadaMsaNeNaM nikkavaDakaya-vikkayakaraNeNa ya samuppanno tAsiM paropparaM sinnehaannubNdho| aMtaraMtarA ya sAvigA se gaMdhapuDigAidANeNa uvayAraM karei / iyarIvi savisesaM duddhaM dahiM paNAmei / annayA ya AbhIrIe kannagAvivAho paardgho| tao sA jiNadAsaM sAhudAsiM ca sapaNayaM bhaNiumAraddhA jaivi na AsaNadANe'vi tumha sAmatthamatthi me kiNpi| tahavi siNehavaseNaM kimavi ahaM vinnaviukAmA / / 1 / / kira gurumaNorahehiM suhisayaNavisiTThagoTThikajjeNa / amhAriseNa jAyai sucireNa mahUsavAraMbho / / 2 / / yathA 'bhadre! tvaM pratidivasaM mama gRhe mathitaM gRhItvA AgamiSyasi, ahaM yAvanmAtraM tvaM Anayasi tAvanmAtraM grahISyAmi, anyatra mA vrjissysi| pratipannaM ca idaM tyaa| evaM ca pratidinadarzanena niSkapaTakrayavikrayakaraNena ca samutpannaH tayoH parasparaM snehA'nubandhaH / antarA'ntarA ca zrAvikA tasyAH gandhapuTikAdidAnena upacAraM karoti / itarA'pi savizeSaM dugdham arpayati / anyadA ca AbhIryAH kanyAvivAhaH prArabdhaH / tataH sA jinadAsaM sAdhudAsI ca sapraNayaM bhaNitumArabdhA yadyapi na AsanadAne'pi yuvayoH sAmarthyamasti mama kimapi / tathA'pi snehavazena kimapi ahaM vijJaptukAmA / / 1 / / kila gurumanorathaiH suhRt-svajanaviziSTagoSThIkAryeNa / asmAdRzANAM jAyate sucireNa mahotsavA''rambhaH / / 2 / / evAmAM eka divase teNe govAlaNIne kahyuM ke-"tuM pratidina dUdha laine mArA ghare AvatI jaje. jeTaluM dUdha tuM lAvIza teTaluM huM laiza. bIje kyAMya tuM jatI nahi.govAlaNe tenuM A vacana svIkAryuM. ema pratidina eka bIjAne jovAthI ane niSkapaTa kriya-vikraya karavAthI temano paraspara snehAnubaMdha vadhI paDyo. vacavacamAM zrAvikA tene sugaMdhI dravya ApatI ane govAlaNa paNa tenA badalAmAM tene vizeSa dUdha-dahIM ApavA lAgI. evAmAM ekadA govAlaNe potAnI kanyAno vivAha mAMDyo eTale jinadAsa ane sAdhudAsIne te premapUrvaka 34 sA jo ke tamane Asana-dAna karavAnuM paNa mArAmAM kAMI sAmarthya nathI, tathApi snehAnubaMdhane lIdhe huM kAMika tamane vinaMti 3 . (1) mitra-svajana-saMbaMdhIomAM vizeSatA batAvavA mATe moTA manoratha karatAM lAMbA vakhate amArA jevAthI mahotsavanI prAraMbha 27, (2)
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH tumhArisANa puNa puvvajammasuviDhattapunnavibhavANaM / paidiyahamUsavacciya lIlAe saMpayaTTaMti / / 3 / / 791 eyaM ca ullavaMtI sA bhaNiyA seTThiNA- 'bhadde ! phuDakkharehiM bhaNasu jamiha paoyaNaM / ' tIe bhaNiyaM - 'amha ghare vivAho pAraddho, ao tumhehiM tattha bhoyaNaM kAyavvaM / ' seTThiNA bhaNiyaM-'ko doso?, kIrai, kevalaM bahugehavAvAravAvaDattaNeNaM na pAremo muhuttamettaMpi hiM pariccaiuM, ao na kAyavvo tumae cittasaMtAvo, na voDhavvo abbhatthaNAbhaMgasamubbhavo avamANo, na gaNiyavvaM niddakkhinnattaNaM, na mottavvo maNAgaMpi puvvapaNao, na hi nikkavaDa- siNehANubaMdho samavekkhai bajjhovayAraM, tA gaccha niyagehe, kuNasu samIhiyapaoyaNaM ti pannaviUNa samappiyAiM dhUyaNavasaNAiM, paNAmiyAiM taduciyAiM vatthAbharaNAiM, dinnAiM kuMkumAivilevaNAiMti / sAvi tANi gahiUNa paramaharisamuvvahaMtI gayA sagihaM / kao vivAho, miliyA suhisayaNavaMdhavA, yuSmAdRzANAM punaH puurvjnmsvrjitpunnyvibhvaanaam| pratidivasam utsavaH eva lIlayA sampravartante ||3|| etacca ullapantI sA bhaNitA zreSThinA 'bhadre ! sphuTA'kSaraiH bhaNa yadiha prayojanam / tayA bhaNitaM 'asmAkaM gRhe vivAhaH prArabdhaH, ataH yuSmAbhyAM tatra bhojanaM kartavyam / zreSThinA bhaNitaM kaH doSaH ? kriyAvahe, kevalaM bahugRhavyApAravyApRtatvena na pArayAvaH muhUrttamAtramapi gRhaM parityaktum, ataH na kartavyaH tvayA cittasantApaH, na voDhavyaH abhyarthanAbhaGgasamudbhavaH apamAnaH, na gaNitavyaM nirdAkSiNyatvam, na moktavyaH manAgapi pUrvapraNayaH, na hi niSkapaTasnehA'nubandhaH samapekSate bAhyopacAram, tataH gaccha nijagRhe, kuru samIhitaprayojanam' iti prajJApya samarpitAni dhautavasanAni, arpitAni taducitAni vastrA''bharaNAni, dattAni kuGkumAdivilepanAni / sA'pi tAni gRhItvA paraM harSamudvahantI gatA svgRhm| kRtaH vivAhaH, paraMtu pUrvajanmanA puNya-prakarSanA prabhAve tamArA jevAne to pratidivasa lIlApUrvaka occhava ja pravarte che.' (3) ema govAlaNanA kahetAM jinadAsa zeTha bolyo ke-'he bhadra! je kAMi prayojana hoya te pragaTa zabdomAM jaNAvI de.' tyAre te bolI-'amArA ghare vivAha AraMbhyo che, to tamAre tyAM bhojana karavuM.' zreSThIe kahyuM-'temAM zo doSa che? karIzuM, paraMtu gharanA bahu kAmamAM pravRtta hovAthI ame eka muhUrtta mAtra paNa ghara tajI zakatA nathI mATe tAre kAMi manamAM saMtApa na ka2vo prArthanA-bhaMgathI thatuM apamAna paNa na gaNavuM, nirdAkSiNyanI kalpanA na karavI ane pUrvasnehano jarApaNa tyAga na karavo; kAraNa ke niSkapaTa snehAnubaMdha bAhya upacAranI apekSA rAkhato nathI; mATe potAnA ghare jA ane iSTa prayojana hAthamAM le.' e pramANe samajAvI, navAM vastro, tene ucita vastrAlaMkAro tathA kuMkumAdi vilepano zreSThIe tene ApyAM. te lai 52ma harSa pAmatI govAlaNa potAnA ghare AvI. tyAM vivAha
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 792 zrImahAvIracaritram jAyA mahaI sohA, pasaMsiyAiM tAiM iyarajaNeNaM, jahA-'suMdaro vivAhamahUsavo eehiM kaotti / tANi ya pasaMsaM nisAmiUNa cinteMti-'aho paramovayArakArI mahANubhAvo seTThI jeNa amha vivAhe pavarovagaraNadANeNaM evaM sobhA nivattiyA, tA kahameyassa paccuvayAre vaTTissAmo'tti saMpehiUNa uvaciyasarIre, atucchapucchovasohie, suppamANakuDilacArusiMge, sarayasasaharakiraNasarisavaNNe, samANadehaparimaMDale, accaMtasuMdaragore, kaMbala-saMbalAbhihANe tivArisie govaggapahANe juvANavasahapoyage gahiUNa gayAiM tAiM seTThibhavaNe, paNAmiyA ya te settttinno| cauppayapariggahakayapaccakkhANeNa nivAriyA te settttinnaa| tahAvi amuNiyaparamatthANi bhavaNaMgaNe te baMdhiUNa gayAiM tAI niygehe| teNa sAvaeNa ciMtiyaMaho saMkaDamevamAvaDiyaM, jao-jai muccaMti ee varAyA tA logo halAisu vAhei tahAvihahINasamAyAro vA koi viddavei, aha ettheva dharijjati tA niruvayArittaNeNa militAH suhRt-svajanabAndhavAH, jAtA mahatI zobhA, prazaMsitAni tAni itarajanena yathA 'sundaraH vivAhamahotsavaH etaiH kRtaH' iti / te ca prazaMsAM nizrutya cintayanti 'aho! paramopakArI mahAnubhAvaH zreSThI yena asmAkaM vivAhe pravaropakaraNadAnena evaM zobhA nirvartitA, tadA kathametasya patyupakAre vartAmahe?' iti samprekSya upacitazarIrau, atucchapRcchopazobhitau, supramANakuTilacAruzRGgau, zaradazazadharakiraNasadRzavI, samAnadehaparimaNDalau, atyantasundaragaurau, kambala-zambalA'bhidhAnau trivArSikau govargapradhAnau yuvanvRSabhapotI gRhItvA gatAste zreSThibhavane, arpitau ya tau shresstthine| catuSpadaparigrahakRtapratyAkhyAnena nivAritAH te zreSThinA / tathApi ajJAtaparamArthAH bhavanAGgaNe tau baddhvA gatAH te nijgRhe| tena zrAvakeNa cintitaM 'aho! saGkaTameva Apatitam, yataH yadi mucyete etau varAkau tadA lokaH halAdiSu uhyate, tathAvidhahInasamAcAraH vA ko'pi vidravati, atha atraiva dhAryete tadA nirupakAritvena duranupAlanIyau bhavataH iti kSaNaM vikalpya mAMDyo. svajana-saMbaMdhI badhA bhegA thayA, moTI zobhA thai ane anya lokoe paNa tenI prazaMsA karI ke "aho! parama upakArI to mahAnubhava zreSThI che ke jeNe ApaNA vivAhamAM pravara vastrAbhUSaNa ApI, AvI zobhA vadhArI to have eno pratyupakAra kema thAya?' ema dhArI, zarIre puSTa, lAMbA pucchathI zobhatA, supramANa ane kuTila suMdara zRMgayukta, zaradanA caMdrakiraNa samAna ujvaLa, samAna AkRtivALA, atyaMta suMdara koMTavALA, govargamAM pradhAna ane traNa varasanA evA kaMbala ane zaMbala nAmanA be juvAna vRSabha laine teo zeThanA ghare gayA ane te zreSThIne samarpaNa karyA. paraMtu catuSpada parigrahanuM pratyAkhyAna hovAthI zreSThIe temanuM nivAraNa karyuM, chatAM paramArtha na jANatA teo te vRSabha zeThanA gRhAMgaNe bAMdhI potAnA ghare cAlyA gayA. eTale jinadAsa zrAvake vicAra karyo ke"aho! A to mahAmuzkelI AvI paDI, kAraNa ke e bicArAne mUkI daie to loko haLAdikamAM calAve athavA tevo koI hInAcArI emane satAve paNa kharo, ane jo ahIM bAMdhI mUkIe to niSpayojanane lIdhe pALavAmAM bedarakArI ubhI thAya." ema kSaNabhara vicArI, jinavacana sAMbhaLavAthI upajela karuNAvaDe jenuM hRdaya pUrNa che evA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH duraNupAlaNijjA havaMtitti khaNaM vigappiUNa jiNavaravayaNAyannaNasamuppannakaruNApUrapUriyahiyaeNaM saMgoviyA seTThiNA, paidiNaM dAvei kiNiUNa ya tesiM phAsugacAriM, paNAmei vatthagaliyaM salilaM / evaM paidiNaM udaMte vaTTai / so ya sAvago aTThamicAuddasIsu AhAraposahaM sarIrasakkAraposahaM baMbhaceraposahaM avvAvAraposahaM ca paDipunnaM kAUNa sAmAiyapaDivanno samaNasamo, aiyArapaMkaparirakkhaNaparo, dhammasatthapotthayaM vAei, niyapariyaNo ya paMjaliuDo cittalihiovva nisAmei, te'vi kaMbalasaMbalA ahAbhaddayAe tahAvihamohaNijjakammalAghaveNa ya thirIkayasavaNauDA, avvakkhittacittA sannittaNeNa muNiyajuttAjuttA sammaM suNaMti, jAyabhavabhayA ya jaddivasaM sAvago uvavAsaM kuNai taddivasaM te'vi cAriM pANiyaM ca paricayaMti, puNo puNo dijjamANaMpi na giNhaMtitti / aha tesu tiriyajoNIsamubbhavesuvi tavaM kareMtesu / saguNatti pakkhavAyaM vahamANo ciMtae seTThI ||1|| 793 jinavaravacanA''karNanasamutpannakaruNApUrapUritahRdayena sagopitau zreSThinA, pratidinaM dApayati krItvA ca tayoH prAsukacArIm, arpayati vastragalitaM salilam / evaM pratidinaM udantaH vartate / saH ca zrAvakaH aSTamIcatudazyoH AhArapauSadham, zarIrasatkArapauSadham, brahmacaryapauSadham avyApArapauSadhaM ca pratipUrNaM kRtvA sAmAyikapratipannaH zramaNasamaH aticArapaGkaparirakSaNaparaH dharmazAstrapustakaM vAcayati, nijaparijanazca prAJjalIpuTaH citralikhitaH iva nizruNoti / te'pi kambala -zambalau yathAbhadratayA tathAvidhamohanIyakarmalAghavena ca sthirIkRtazravaNapuTau, avyAkSiptacittau saMjJitvena jJAtayuktAyuktau samyag zruNvataH, jAtabhavabhayau ca yaddivasaM zrAvakaH upoSitaM karoti taddivasaM tau api cArIM pAnaM ca parityajataH punaH punaH dIyamAnamapi na gRhNItaH / atha tayoH tiryagyonisamudbhUtayoH api tapaH kurvatoH / saguNa iti pakSapAtaM vahan cintayati zreSThI / / 1 / / jinadAse te bALavRSabhone ghare bAMdhyA. pratidina te prAsuka cAro laine temane Apato ane vastre gALela pANI pAto. ema pratidina sAra-saMbhALa levA lAgyo. vaLI te zrAvaka aSTamI, caturdazInA divase AhAra-pauSadha, zarIra-satkA2pauSadha, brahmacarya-pauSadha ane avyApAra-pauSadha ema cAra prakAre pauSadha lai, sAmAyikamAM zramaNa samAna thaI, aticAra-paMkathI rahitapaNe dharmazAstranuM pustaka vAMcato ane tenA parijano aMjali joDI jANe citramAM ALekhAyA hoya tema ekacitte te sAMbhaLatA, temaja bhadrakabhAva ane tathAvidha mohanIyakarmanA lAghavathI zravaNapuTa sthira karI, ekAgramane, saMkSipaNAne lIdhe yuktAyuktane jANatA evA te kaMbala ane zaMbala vRSabho paNa samyak prakAre sAMbhaLatAM ane saMsArathI bhIti pAmatAM, je divase te zrAvaka upavAsa karato te divase teo paNa cArA-pANIno tyAga karatA, vAraMvAra ApyA chatAM te letA nahi. have te tiryaMcayonimAM utpanna thayA chatAM tapa karatA hovAthI 'e guNavaMta che' ema dhArI temano pakSapAta karatAM zreSThI ciMtavavA lAgyo ke- (1)
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 794 zrImahAvIracaritram ettiyakAlaM aNukaMpaNaTThayA dinnmesimsnnaaii| sAhammigabuddhIe etto savvaM karissAmi / / 2 / / sAhammiyavacchallaM jeNa jiNiMdehiM bhuvaNapaNaehiM / sammattasuddhiheuM niddiTTa dhammiyajaNassa / / 3 / / appuvvo koi dhuvaM aho pabhAvo jinniNdvynnss| jaM nisuNiUNa tiriyAvi jaMti veraggamagaMmi / / 4 / / iya ciMtiUNa savisesamAyaraM tesiM daMsae setttthii| bhavvesu pakkhavAyaM vahaMti jaM vIyarAgA'vi / / 5 / / evaM ca uciyakAyavvaparAyaNassa sammamuvasaMtacittassa saraMti vAsarA / annayA ya tIe etAvatkAlaM anukampanAya dattametAbhyAm azanAdiH / sAdharmikabuddhyA ataH paraM sarvaM kariSyAmi / / 2 / / sAdharmikavAtsalyaM yena jinendraiH bhuvanapraNataiH / samyaktvazuddhihetuH nirdiSTaM dhArmikajanasya / / 3 / / apUrvaH ko'pi dhruvaM aho prabhAvaH jinendrvcnsy| yad nizrutya tiryaJcaH api yAnti vairAgyamArge ||4|| / iti cintayitvA savizeSam AdaraM tayoH darzayati shresstthii| bhavyeSu pakSapAtaM vahanti yad vItarAgAH api / / 5 / / evaM ca ucitakartavyaparAyaNasya samyag upazAntacittasya saranti vAsarAH / anyadA ca tasyAM nagaryAM "ATalo vakhata anukaMpA lAvIne emane cAro-pANI ApyAM ane have sAdharmika-buddhithI badhuM karIza; (2) kAraNa ke jagatapUjya jinezvaroe svAmivAtsalya e dhArmika janone mATe samyaktazuddhinuM kAraNa batAvela cha. (3) aho! jinavacanano prabhAva kaMika apUrva che ke je sAMbhaLIne tiryaMco paNa vairAgyanA mArge jAya che. (4) ema dhArIne zreSThI temanI pratye vizeSa Adara batAvato, kAraNa ke vItarAgo paNa bhavyono pakSapAta kare che. ema ucita kartavyamAM parAyaNa ane aMtaramAM adhika upazAMta thatAM jinadAsanA divaso vyatIta thatA.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 795 paJcamaH prastAvaH nayarIe bhaMDIrajakkhassa jaNeNa jattA ptthuyaa| tattha ya vivihaturagAivAhaNAdhirUDho niggaMtUNa sayalapuraloo tassa purao vAhaM krei| io ya-jiNadAsaseTThiNo piyamitto accaMtakoUhalio jakkhajattAe vAhiyAliM kAumaNo seTiM aNApucchiUNa paNayabhAveNa kaMbala-saMbale gaMtIe jottiUNa gao jakkhapurao, vAhiyA mahatIvelaM / te ya accaMtadarisaNijjAyArattaNeNa annannapaNayiNA jaNeNa vAhijjamANA, ArAvehanissaraMtaruhiradhArAparigayA, komaladehA, adiTThatahAvihaveyaNA tuhiyayA nitthAmA jaayaa| tahAvihe ya te seTThIgehe baMdhittA mitto pddigo| seTThIvi bhoyaNasamae jAva javasAi ghettUNaM ei tAva pecchai ee kaMpaMtadehe, nissahagalaMtanayaNe, vaNamuhanIharaMtasoNie dovi goNae / evaMvihe ya daTThaNa ruTTho pucchai-aho keNa durAyAreNa ime varAyA imaM avtthmuvnniiyaa?| niveiyaM ca se jahAvittaM pariyaNeNaM | tadAyannaNeNa ya samuppanno mahaMto cittsNtaavo| kaMbala-saMbalAvi dRDhaghAyajajjariya bhaNDirayakSasya janena yAtrA prastutA / tatra ca vividhaturagAdivAhanA'dhirUDhaH nirgatya sakalapuralokaH tasya purataH vAhaM karoti / itazca jinadAsazreSThinaH priyamitraH atyanta kautUhalikaH yakSayAtrAyAM vAhikAlIM kartumanAH zreSThinam anApRcchya praNayabhAvena kambala-zambalau gantrI yojayitvA gataH yakSapurataH, vAhitA mahatIvelAm / tau ca atyantadarzanIyA''kAratvena anyA'nyapraNayinA janena uhyamAnau, ArAvedhanissaradrudhiradhArAparigatau, komaladehau, adRSTatathAvidhavedanau truTitahRdayau niHsthAmau jAtau / tathAvidhau ca tau zreSThigRhe baddhvA mitraM pratigatam / zreSThI api bhojanasamaye yAvad yavasAdi gRhItvA eti tAvatprekSate etau kampamAnadehI, niHsahagalannayanau, vraNamukhaniharatzoNitau dvau api vRSabhau / evaMvidhau ca dRSTvA ruSTaH pRcchati 'aho! kena durAcAreNa imau varAko imAmavasthAm upniitau?|' niveditaM ca tasya yathAvRttaM parijanena / tadA''karNanena ca samutpannaH mahAn cittasantApaH / kambala-zambalau api dRDhaghAtajarjaritazarIrau, anazanaM ekadA te nagarImAM lokoe bhaMDIra yakSanI yAtrA mAMDI. tyAM aneka azvAdi vAhana para ArUDha thai samasta paurajano tenI AgaLa vAhano doDAvatA. evAmAM jinadAsa zeThano priya mitra ke je atyaMta kautuhalI hato tene yakSayAtrAmAM vAhana doDAvavAnI IcchA thatAM, praNayabhAvane lIdhe zeThane pUchyA vinA kaMbala-zaMbalane gADImAM jotarIne te yakSa samakSa gayo. tyAM ghaNI vAra temane calAvyA. vaLI temano AkAra atyaMta ramaNIya hovAthI anya anya praNayI janoe calAvatAM, ArAdhathI (Ara mAratAM) nIkaLatI rUdhira-dhArAe vyApta, komaLa kAyavALA, pUrve tathAvidha vedanAthI ajJAta evA te baMne vRSabho hRdaya tUTatAM nisteja thaI gayA. tevI sthitimAM temane zeThanA ghare bAMdhIne pelo mitra cAlyo gayo. evAmAM bhojanasamaya thatAM zeTha paNa jeTalAmAM java-tRNAdi laine Avyo tevAmAM zarIre kaMpatA, locanathI maMda azru vahetA ane jemanA vaNanA mukhamAMthI raktadhAra vahI rahI che evA te baMne vRSabha zeThanA jovAmAM AvyA. temane evI hAlatamAM jotAM zreSThI roSa lAvIne pUchavA lAgyo-"are! kayA durAcAre A bicArA vRSabhone AvI durdazA pamADI?" eTale parijane vItaka vAta kahI saMbhaLAvI, je sAMbhaLatAM tenA manamAM bhAre saMtApa utpanna thayo. kaMbala-zaMbala paNa daDha mArathI zarIre jarjarita thatAM anazana karavAnI
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 796 zrImahAvIracaritram sarIrA, aNasaNaM kAumaNA sAyaraM purao uvaNIyaMpi cAripANiyaM na geNhaMti, jAva ya puNo puNo gavattAiyaM dijjamANaM necchaMti tAva seTThiNA muNiUNa tadabhippAyaM dinnametesiM bhattapaccakkhANaM, paDivannaM ca sAbhilAsaM eehiN| tAhe kArunneNaM vimukkniisesgehvaavaaro| susiNiddhabaMdhavANa va tesiM pAse Thio seTThI / / 1 / / bhaNai jahA 'rosamaho maNAgamettaMpi mA vahejjAha / jaM niddaeNa teNaM dutthAvatthaM imaM nIyA / / 2 / / saMsArapavattANaM jaMtUNaM jeNa kittiyaM eyN?| na hu nAmegaMtasuho jaNaMmi jAo jaNo koI / / 3 / / kartumanasau sAdaraM purataH upanItamapi cArI-pAnaM na gRhNItaH, yAvacca punaH punaH tRNAdikaM dIyamAnaM necchataH tAvat zreSThinA jJAtvA tadabhiprAyaM dattam etayoH bhaktapratyAkhyAnam, pratipannaM ca sAbhilASaM etAbhyAm / tadA kAruNyena vimuktniHshessgRhvyaapaarH| susnigdhabAndhavayoH iva tayoH pArzve sthitaH zreSThI / / 1 / / bhaNati yathA 'roSam aho! manAgmAtramapi mA vahatam / ___ yad nirdayena tena dusthA'vasthAyAM asyAM nItau / / 2 / / saMsArapravRttAnAM jantUnAM yena kiyanmAtraM ett| na khalu ekAntasukhaH jagati jAtaH janaH ko'pi / / 3 / / abhilASAthI sAdara temanI AgaLa mUkatAM paNa cArA-pANIne letA nahi. jyAre vAraMvAra ApatAM paNa ghAsa na letA tyAre zreSThIe temano abhiprAya jANI, temane cArA-prANInuM pratyAkhyAna ApyuM, je temaNe AdarapUrvaka aMgIkAra karyuM. pachI samasta gRha-vyApAra tajI, snigdha bAMdhavonI jema temanI pAse rahetAM karuNApUrNa zeTha temane kahevA lAgyo ke- te nirdaye tamane AvI duSTa avasthAe pahoMcADyA te kAraNe tame tenA para leza mAtra paNa roSa karazo nali. (1/2) saMsAramAM paDelA jIvone e zuM mAtra che? kAraNa ke jagatamAM ekAMtasukhI koI jamyo nathI. (3)
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 797 daDhavajjapaMjarodaragayapi selaaiduggliinnNpi| puvvakayamasubhakammaM jIvaM saMkamai kuviyaM va / / 4 / / viddavai tayaNu vivasaM subahuM aivirasamArasaMtaM ca | kUDapaDiyaM va caDayaM bahuppayAraM taDaphaDataM / / 5 / / tA bho mahANubhAvA! sammaM ahiyAsaNaM vimottUNa / anno nijjaraNavihI na vijjae puvvapAvassa / / 6 / / uvaciyapunnA tubbhe saphalattaNamuvagayaM ca bhe jIyaM / jaM dukkhavimokkhakhamA pattA jiNadhammasAmaggI' / / 7 / / dRDhavajrapaJjarodaragatamapi zailAdidurgalInamapi / pUrvakRtam azubhakarma jIvaM saGkrAmati kupitamiva / / 4 / / vidravati tadanu vivazaM subahu ativirasamArasantaM ca / kUTapatitamiva caTakaM bahuprakAraM prapIDitam / / 5 / / tataH bhoH mahAnubhAvau! samyag adhyAsanaM muktvA / anyaH nirjarAvidhiH na vidyate pUrvapApasya / / 6 / / upacitapuNyau yuvAM, saphalatvamupagataM ca yuvayoH jIvam / yad duHkhavimokSakSamA prAptA jinadharmasAmagrI' / / 7 / / daDha paMjaramAM ke parvatanA durgamAM lIna thayA chatAM pUrvakRta azubha karma, kupitanI jema jIvane dabAvI de che, (4) ane pachI paravazapaNe ativirasa pokAro karatAM, mAraNa-yaMtramAM paDela caTaka (pakSI vizeSa) nI jema aneka 1512 ta233tA apane te mAre satAve cha; (5) mATe he mahAnubhavo! samyapha sahanazIlatAne dhAraNa karo, kAraNa ke pUrva pApane kSINa karavAno anya koi upAya nathI. (7) - tame to puNyazALI cho ane tamAruM jIvita paNa saphaLa thayuM ke duHkhamukta karavAmAM samartha evI jinadharmanI sAmagrI tame pAyA.' (7)
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 798 zrImahAvIracaritram iya evamAivayaNehi pasamasArehiM amysrisehiN| saMThaviyA suhamagge te vasahA seTThiNA sammaM / / 8 / / evaM ca visujjhamANajjhavasANA sarIraveyaNaM sahamANA seTThibhaNijjamANaM paMcanamokkAraM paDiyacchamANA kAlaM kAUNa nAgakumAresu devesu uvavaNNA, te ime kaMbala-saMbalatti / / ___ io ya-bhayavaM mahAvIro nAvuttinno saMto jalatIraMmi iriyAvahiyaM paDikkamiya surasariyAparisare IsijalollasuhumavAlugovari maMdaM maMdaM payAiM nisiMto thUNAgasaMnivese gaMtuM pytto| navari sAmiNo paDiphalaMtacakka-kamala-kulisaMkusa-kalasa-pAsAyapamuhapahANalakkhaNaMkiyaM payapaMtiM naipuliNe paloiUNa pUso nAma sAmuddalakkhaNaviyakkhaNo ciMtiumAraddho-'aho AjammakAlAo'vi adiTThapuvvA, accaMtamacchariyabhUyA kassai mahANubhAvassa iti evamAdivacanaiH prazamasAraiH amRtasadRzaiH / saMsthApitau sukhamArge tau vRSabhau zreSThinA samyag ||8|| evaM ca vizudhyamAnA'dhyavasAyau zarIravedanAM sahamAnau zreSThibhaNyamAnaM paJcanamaskAraM pratIcchamAnau kAlaM kRtvA nAgakumAreSu deveSu upapannau, tau imau kmbl-shmblau| itazca bhagavAn mahAvIraH nAvuttIrNaH san jalatIre iryApathikAM pratikramya surasaritparisare iSajjalA''rdrasUkSmavAlukopari mandaM mandaM padAni nisaran thUNAgasanniveze gantuM pravRttavAn / navaraM svAminaH pratiphalaccakra-kamala-kulizAGkuza-kalaza-prAsAdapramukhapradhAnalakSaNA'GkitAM padapaGkti nadIpulIne pralokya pUSaH nAmakaH sAmudralakSaNavicakSaNaH cintayitumArabdhavAn 'aho! AjanmakAlAd api adRSTapUrvA, atyantamAzcaryabhUtA kasyApi mahAnubhAvasya SaTkhaNDamahImaNDalopabhoginaH cakriNaH iva pravaralAJchanA padapaddhatiH atra dRzyate / ityAdi amRta tulya zreSTha vacanothI zreSThIe te vRSabhAne barAbara, zubha mArgamAM sthApana karyA. (8) ema vizuddha thatA adhyavasAyathI zarIra-vedanAne sahana karatA ane zreSThInA kahevA pramANe paMca-namaskArane svIkAratA te baMne maraNa pAmIne nAgakumAra devomAM utpanna thayA. te ja e kaMbala-zaMbala hatA ke jemaNe bhagavaMtane thato upasarga dUra karyo. have nAvathI utaratAM bhagavaMta mahAvIra, nadI kinAre iriyAvahiyaM pratikramI, gaMgAtIre kiMcit jalAA sUkSma vAlukA-veLu upara maMda maMda pagale cAlatAM dhRNAga saMniveza pratye javA lAgyA. evAmAM nadItIre pratibiMbita thayela cakra, kamaLa, vaja, aMkuza, kaLaza, prAsAda pramukha pradhAna lakSaNothI lakSita svAmInI padapaMkti joi, pUSa nAme kuzaLa sAmudrika ciMtavavA lAgyo ke-"aho! A janmathI paNa kadApi jovAmAM na Avela ane atyaMta AzcaryabhUta, cha khaMDa mahAmaMDaLanA bhoktA koI cakravartI mahAnubhAvanA jevI pravara lAMchana yukta ahIM padapaMkti dekhAya che. kadAca
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 799 chakkhaMDamahimaMDalovabhogiNo cakkiNovva pavaralaMchaNA payapaddhaI ettha diisi| jai puNa kahaMpi koi apattarajjo vA, desadasaNakoUhalI vA, tahAvihavisamadasAvaDio vA cakkavaTTI evaM bhamejjA, pecchAmi taM mhaapurisN| jai puNa eyAvatthaMmi imaMmi sevijjamANaMmi mama samIhiyatyasiddhI jAejjatti paribhAviUNa turiyagaie jAva kaivayapayaMtaramuvagao tAva diTTho aNeNa thUNAgasannivesassa bahiyA bahalapallavAlaMkiyakaMkellitaruNo heTTao paDimAsaMThio jiNo, daRsNa ya paramesarassa sirivacchalaMchiyaM vacchayalaM, dAhiNAvattagaMbhIraM nAbhimaMDalaM, bAlappavAlapADalaM va karakamalaM ciMtiyamaNeNaM-na kevalaM eyassa caraNajuyale lakkhaNaM, sarIraMpi niyaniyavibhAgANurUvalakkhaNANugayaM uvalakkhijjai, tA kahaM evaMvihA samatthapasatthalakkhaNasaMpayA?, kahaM parijunnavatthamettaMpi se na saMpajjai? kahaM vA samaggabharaharajjasirisUyaNaparA tArisA sAmuddasatthavayaNavinnAsA?, kahaM asaMpajjaMtalukkhabhikkhAhArakisameyassa sarIraM?, aho dUraM paccakkheNa viruddhaM lakkhaNasatthaM / yadi punaH kathamapi ko'pi aprAptarAjyaH vA, dezadarzanakautUhalI vA tathAvidhaviSamadazA''patitaH vA cakravartI evaM bhramati, prekSe taM mahApuruSam / yadi punaH etadavasthAyAM asmin sevyamAne mama samIhitArthasiddhiH jAyeta iti paribhAvya tvaritagatyA yAvat katipayapadAntaram upagataH tAvadRSTaH anena thUNAgasannivezasya bahiH bahupallavAlaGkRtakakelitaroH adhaH pratimAsaMsthitaH jinaH, dRSTvA ca paramezvarasya zrIvatsalAJchitaM vakSasthalam, dakSiNAvartagambhIraM nAbhimaNDalam, bAlapravAlapATalamiva karakamalam cintitamanena 'na kevalamasya caraNayugale lakSaNaM, zarIramapi nijanijavibhAgA'nurUpalakSaNA'nugatam upalakSyate / tadA katham evaMvidhA samasta prazastalakSaNasampad?, kathaM parijIrNavastramAtramapi tasya na sampadyate?, kathaM vA samagrabharatarAjyazrIsUcanaparA tAdRzA sAmudrazAstravacanavinyAsA?, kathaM asaMparyantarukSabhikSA''hArakRzam etasya zarIram? aho! dUraM pratyakSeNa viruddham lakSaNazAstram / kAMI kAraNe rAjya na pAmela hoya, athavA dezo jovAmAM kautukI hoya ke tathAvidha viSama dazAmAM paDela cakravartI ema bhamato hovo joIe to te mahApuruSane jouM ane AvI avasthAmAM tenI sevA karatAM mArA vAMchita siddha thaze." ema ciMtavI utAvaLe cAlatAM jyAM kaMika gayo tevAmAM ghUNAga saMnivezanI bahAra agaNita pallavothI alaMkRta azokavRkSanI nIce pratimAe rahelA jinezvara tenA jovAmAM AvyA ane prabhunA zrIvatsalAMchita vakSasthaLa, dakSiNAvartavaDe gaMbhIra nAbhimaMDaLa ane komaLa pravAla samAna rakta karakamaLane jotAM teNe vicAra karyo ke-"enA caraNayugalamAM ja kevala lakSaNo nathI paraMtu zarIra paNa potapotAnA vibhAgane anurUpa-yogya lakSaNovaDe lAMchita lAge che; to samasta prazasta lakSaNonI AvI saMpadA kema? jIrNa vastra mAtra paNa ene kema maLatuM nahi hoya? athavA to samagra bhAratanI rAjya-lakSmIne sUcavanAra sAmudra-zAstranAM vacano tevAM kema? ane kaSTa sAMpaDatA lukSa bhikSA-AhAra karatAM enuM kuza zarIra kema? aho! A to lakSaNa-zAstra sAkSAtu ati viruddha bhAse che.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 800 zrImahAvIracaritrama cirakAlaM sesakalAkalAvamavi ujjhiUNa jatteNaM / sAmuddasatthameyaM avvabhicAraMti paDhio'haM / / 1 / / iNhiM tu ettha samaNe nivvasaNe cakkhugoyaraM ptte| lakkhaNasatthamasesaM nUNaM dUraM visaMvaiyaM / / 2 / / hA hA dhiratthu majjhaM parissamo jeNa hariNapoyavva / mAiNNiyAsameNaM lakkhaNasatyeNa naDio'haM / / 3 / / muTThIhiM hayaM gayaNaM navaNIyatthaM viroliyaM salilaM / aghaDaMtatthanibaddhaM jaM eyaM ahigayaM satyaM / / 4 / / kelippieNa manne saMghaDiyamimaM payAraNapareNa | dhuttakayaM piva kavvaM kAleNaM hoi siddhaMto / / 5 / / cirakAlaM zeSakalAkalApamapi ujjhitvA yatnena / sAmudrazAstrametat avyabhicAramiti paThitavAnaham / / 1 / / idAnIM tu atra zramaNe nirvasane cakSugocaraM praapte| lakSaNazAstramazeSaM nUnaM dUraM visaMvadati / / 2 / / hA! hA! dhik mama parizramaH yena hariNapotaH iva / mRgatRSNikAsamena lakSaNazAstreNa naTitaH aham / / 3 / / muSTibhiH hataM gaganaM, navanItArthaM mathitaM salilam / aghaTamAnA'rthanibaddhaM yadetad adhigataM zAstram / / 4 / / kelipriyeNa manye saGghaTitamidaM pratAraNapareNa / dhUrtakRtamiva kAvyaM kAlena bhavati siddhAntaH / / 5 / / are! zeSa kalAkalApane paNa tajI, bhAre prayatna "A sAmudrazAstra avyabhicAra (pUrvApara doSa rahita) che." ema dhArI lAMbo kALa meM teno abhyAsa karyo; (1). paraMtu atyAre vastra rahita A zramaNane jotAM azeSa lakSaNazAstra avazya atyaMta viruddha nIvaDyuM. (2) hA ! hA ! mArA parizramane dhikkAra che ke jethI jhAMjhavAnA pANIthI mRgabALa nAce = herAna thAya tema huM sazastrathI nAthyo. (3) aho! muSTivaDe meM AkAzanuM tADana karyuM ane mAkhaNa nimitte pANI valovyuM ke aghaTita arthabaddha e zAstrano meM salyAsa pro. (4) vaLI mane lAge che ke koI krIDApriya mANase chetaravAnI buddhithI e zAstra racela lAge che, kAraNa ke dhUrtakRta kAvya paNa vakhata jatAM siddhAMta samAna manAya che; (5)
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH 801 alametto eeNaM palAlakappeNa duTThasattheNaM / iya takkiUNa pUso paramavisAyaM gao sahasA / / 6 / / etthaMtaraMmi sakko suhAsaNatyo pauMjae ohiM / kaha bhayavaM bhavamahaNo viharai paramesaro vIro?, / / 7 / / thUNAgasannivese pecchai paDimaTThiyaM jiNavariMdaM / nemittiyaM ca pUsaM dUsaMtaM attaNo satyaM / / 8 / / to sigdhaM viyaDakirIDakoDimaNikiraNavicchuriyagayaNo tiyaseso jiNakamakamalavaMdaNatthaM lahaM ei, jahAbhaNiyavihiNA ya namaMsiUNa sAmi mahuravayaNeNaM pUsaM bhaNai-'bhadda! kimevaM dUsesi lakkhaNasatthaM, nahu micchAbhAsiNo mahANubhAvA satthayArA, kiM tumae na suo esa sasurAsurakhayaranaranaresarasirapaNayacalaNo siddhatthanariMdanaMdaNo tihuyaNavikkhAyakittI alam ataH paraM etena palAlakalpena duSTazAstreNa | iti tarkayitvA pUSaH paramaviSAdaM gataH sahasA / / 6 / / atrAntare zakraH sukhAsanasthaH prayuGkte avadhim / kutra bhagavAn bhavamathanaH viharati paramezvaraH vIraH? / / 7 / / thUNAgasanniveze prekSate pratimAsthitaM jinavarendram / naimittikaM ca pUSaM dUSayantaM cA''tmanaH zAstram / / 8 / / tataH zIghraM vikaTakirITakoTimaNikiraNavicchuritagaganaH tridazezaH jinakramakamalavandanArthaM laghuH eti| yathAbhaNitavidhinA ca natvA svAminam madhuravacanena pUSaM bhaNati 'bhadra! kimevaM dUSayasi lakSaNazAstram?, no khalu mithyAbhASiNaH mahAnubhAvAH zAstrakArAH, kiM tvayA na zrutaH eSaH sasurAsura-khecara-naranarezvarazirapraNatacaraNaH siddhArthanarendranandanaH tribhuvanavikhyAtakIrtiH dharmavaracaturantacakravartI khalamahilAmiva rAjalakSmI mATe have ghAsa tulya e duSTa zAstrathI saryuM. ema tarka karatAM pUSa ekadama parama khedane pAmyo. (9) evAmAM siMhAsana para beThela iMdra avadhijJAnathI joyuM ke-"bhavamathana bhagavaMta kema vicare che?" (7) tyAM dhRNAga saMnivezamAM teNe prabhune pratikAsthita joyA ane pUSa naimittikane potAnA zAstrane dUSita gaNato joyo. (8) eTale kIMmatI mugaTanA saMkhyAbaMdha maNionA kiraNothI gaganane vicitra banAvato deveMdra tarataja bhagavaMtanA caraNakamaLane vAMdavA Avyo ane yathAkathita vidhithI svAmIne namIne madhura vacanathI te pUSane kahevA lAgyo- he bhadra! lakSaNazAstrane Ama kema dUSita banAve che? mahAnubhAva zAstrakAro kAMi mithyAbhASI na hatA. zuM teM sAMbhaLyuM nathI ke surAsurapati, vidyAdhara, nara, narezvaroe jemanA caraNe zira namAvela che, tribhuvanamAM jemanI kIrti
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 802 zrImahAvIracaritrama dhammavaracAuraMtacakkavaTTI khalamahilaMva rAyalacchiM chaDDiUNa evaM viharai / annaM ca eso so jassesariyakoDilesaMpi na ghaDai samaggo / pAyAla-sagga-narakhettajAyalogo sutuMgo'vi ||1|| eso cciya bhvbhybhiimkuuvmjjNtsttuddhrnno| vaddhaMtubbhaDakalikAladalaNadakkho imo ceva / / 2 / / eso cciya sivmNdirkvaaddpuddvihddnnekktlliccho| saMjamalacchinivesiyavisAlavacchatthalo esa / / 3 / / eso cciya krunnaajlnivvaaviymcchrggitttjnno| appaDimanANa-daMsaNapamokkhaguNagaNanihI esa / / 4 / / tyaktvA evaM viharati / anyacca eSaH saH yasyaizvaryakoTilezamapi na ghaTate samagraH / pAtala-svarga-narakSetrajAtalokaH sutuGgaH api / / 1 / / eSaH eva bhavabhImakUpamajjatsattvoddhArakaH / vardhamAnodbhaTakalikAladalanadakSaH ayameva / / 2 / / eSaH eva zivamandirakapATapuTavighaTanaikatallipsaH / saMyamalakSmInivezitavizAlavakSasthalaH eSaH / / 3 / / eSaH eva karuNAjalanirvApitamatsarAgnitaptajanaH / apratimajJAna-darzanapramukhaguNagaNanidhiH eSaH / / 4 / / vikhyAta che, caturvidha dharmanA je pravara cakravartI che ane kuTila mahilAnI jema rAjyalakSmIne tajIne je Ama ekAkI vicaratA e siddhArtha-nareMdranA naMdana che! ane vaLI A te ja ke jemanA aizvaryanA karoDamAM aMze paNa pAtAla, svarga ane maryalokanA samasta zreSTha loko paNa bhAvI na 3. (1) e ja bhavabhayarUpa bhIma kUpamAM DUbatA prANIono uddhAra karanAra ane e ja vadhatA jatA ubhaTa kalikAlane 4pAmA 61. cha. (2) e ja ziva-maMdiranA kapATa ughADavA ati tatpara ane e ja saMyama-lakSmIne potAnA vizAla vakSasthaLamAM sthApana 42nA2 cha. (3) eja matsara-agnithI saMtapta janone karuNA-jaLathI zAMta karanAra ane e ja apratima jJAna-darzana pramukha gue-ena nidhAna cha.' (4)
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prastAvaH paccAiUNa evaM pUsaM tiviheNa vayaNanivaheNa / paNamiyajiNavaracaraNo sahassanayaNo gao saggaM ||5|| iya ghoraparIsahaverisamaravidvaMsaNekkavIrassa / vIrassa bhuvaNapahuNo cariyaMmi suhohabhariyaMmi ||6|| surasUlapANikosiyamahAhipaDibohaNatthasaMbaddho / paMcamao patthAvo samatthio vitthareNeso ||7|| ii siriguNacaMdagaNiraie mahAvIracarie sUlapANicaMDakosiapabohaNo nAma paMcamo patthAvo / pratyayitvA evaM pUSaM trividhena vacananivahena / praNatajinavaracaraNaH sahasranayanaH gataH svargam ||5|| iti ghoraparISahavairisamaravidhvaMsanaikavIrasya / vIrasya bhuvanaprabhoH carite sukhaughabhRte / / 6 / / surshuulpaanni-kaushik-mhaahiprtibodhnaarthsmbddhH| paJcamaH prastAvaH samarthitaH vistareNa eSaH ||7|| 803 iti zrIguNacandragaNiracite mahAvIracaritre zUlapANI- caNDakauzikaprabodhanaH nAmakaH paJcamaH prastAvaH e pramANe vacana-samUhathI pUSane vizvAsa pamADI, jina-caraNe trividha namaskAra karIne iMdra svarge gayo. (5) e rIte ghora pariSaharUpa zatruno saMhAra karavAmAM ekavIra ane bhuvanaguru evA vIranA, zubha-samUha bharela caritramAM zUlapANi yakSa ane caMDakauzika mahAsarpane pratibodha pamADavAnA saMbaMdhathI yukta A paMcama prastAva vistArathI DahI jatAvyo. (7/7)
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 804 zrImahAvIracaritram aha chaTTho patthAvo puvvajjiyAvajjaviNAsaNatthaM, egAgiNA vIrajiNesareNa | titikkhiyA je uvasaggavaggA, nidaMsiyA te sayalA kameNa / / 1 / / etto ya gosAlayaduviNeyajuttassa tasseva mahApahussa / hohiMti je te u nidaMsaissaM, egaggacittA nisuNeha tubbhe / / 2 / / aha puvvovaiTTathUNAgasannivesAo nikkhamiUNa gAmANugAmeNa paribbhamaMto, ThANe ThANe suravisareNa pUijjamANo, abhaNamANovi niyamAhappeNa pANigaNaM paDibohiMto patto kANaNujjANadIhiyAramaNijjaM rAyagihaM nayaraM / tassa ya adUradese samuttuMgapAsAya-sahassasamaddhAsio nAlaMdo nAma sNniveso| tattha dhaNa-kaNagasamiddho ajjuNo nAma taMtuvAo parivasai, tassa atha SaSThaH prastAvaH pUrvA'rjitA'vadyavinAzanArtham ekAkinA vIrajinezvareNa / titikSitAH ye upasargavargAH nidarzitAH te sakalAH krameNa / / 1 / / itaH ca gozAlakadurvineyayuktasya tasyaiva mhaaprbhoH| bhaviSyanti ye te tu nidarzayiSyAmaH, ekAgracittAH nizruNuta yUyam / / 2 / / atha pUrvopadiSTathUNAgasannivezAd niSkramya grAmAnugrAmeNa paribhraman, sthAne sthAne suravisareNa pUjyamAnaH, abhaNan api nijamAhAtmyena prANigaNaM pratibodhan prAptaH kAnanodyAna-dIrghikAramaNIyaM rAjagRham ngrm| tasya ca adUradeze samuttuGgaprAsAdasahasrasamadhyAsitaH nAlandaH nAmakaH snniveshH| tatra dhana-kanakasamRddhaH prasatAva chaThTho, prabhune upasargo pUrve upArjana karelAM pApano vinAza karavA ekAkI zrI vIra jinezvare je upasargo sahana karyA te badhA anubha patAvyA. (1) have gozAlaka duSTa ziSya yukta te mahAvIrane je upasargo sahana karavAnA che te batAvavAmAM AvatAM, tame bheDAyayitte shr15| 62. (2) have pUrve batAvela dhRNAga saMnivezathakI nIkaLI, grAmAnugrAme paribhramaNa karatAM, sthAne sthAne devasamUhavaDe pUjAtAM, mauna rahyA chatAM potAnA mAhAbhyathI prANIone pratibodha pamADatAM bhagavAnuM udyAna, kAnana, dirghikAvaDe ramaNIya evA rAjagRha nagare AvyA. tenI najIkamAM ucA hajAro prAsAdovaDe zobhAyamAna evo nAlaMda nAme saMniveza che. tyAM dhana, kanakathI samRddha evo arjuna nAme vaNakara raheto hato. tenA aneka karmakaro-nokaro vizALa
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 805 SaSThaH prastAvaH ya aNege kammakarA visAlasAlAsu saMThiyA visiTThapaTTadUsAiM vunnNti| bhayapi vAsArattaM kAukAmo ajjuNaM aNujANAviUNa egaMtabhUyAe, tasapANavirahiyAe sunnasAlAe mAsakhamaNaM paDhamamuvasaMpajjittA vihri| io ya gosAlo nAma maMkhalimaMkhassa putto cittaphalagovajIvI egAgI paribhamaMto tattheva sAlAe Thio jattha bhayavaM palaMbiyabhuo citttthitti| jahiM ca eyassa uppattI taM pacchA bhaNNihI, paDhamaM tAva jassa sagAsAo maMkhalImaMkho jAo tahA khijji| uttarAvahavisae atthi siliMdho nAma sNniveso| tattha kesavo nAma gaamrkkhgo| tassa pANappiyAe viNIyAe sivAbhihANAe bhAriyAe kucchiMsi saMbhUo maMkho nAma putto| so ya kameNa jovvaNamuvagao, annayA so piuNA saha sarovaraM gao, jalamajjaNaM ca kAUNa taDe nivanno pecchai cakkavAyamihaNaM annonnanibbharapemANurAgaraMjiyahiyayaM vivihakIlA arjunaH nAmakaH tantuvAyaH privsti| tatra ca aneke karmakarAH vizAlazAlAsu saMsthitAH viziSTapaTTadUSyAni kurvanti / bhagavAnapi varSArAtraM kartukAmaH arjunaM anujJApya ekAntabhUtAyAM, trasaprANavirahitAyAM zUnyazAlAyAM mAsakSapaNaM prathamam upasampAdya viharati / itazca saH gozAlaka: nAmakaH maGkhalImaDkhasya putraH citraphalakopajIvI ekAkI paribhraman tatraiva zAlAyAM sthitavAn yatra bhagavAn pralambitabhujaH tisstthti| yatra ca etasya utpattiH tatpazcAt bhaNiSyAmi, prathamaM tAvad yasya sakAzAt maGkhalI maGkhaH jAtaH tathA kthyte| uttarApathaviSaye asti zilindhaH nAmakaH snniveshH| tatra kezavaH nAmakaH grAmarakSakaH / tasya prANapriyAyAH, vinItAyAH zivA'bhidhAnAyAH bhAryAyAH kukSau sambhUtaH maGkhaH nAmakaH putraH / saH ca krameNa yauvanamupagataH / anyadA saH pitrA saha sarasi gataH, jalamajjanaM ca kRtvA taTe niSaNNaH prekSate cakravAkamithunam zALAomAM rahetAM viziSTa paTa-vastra vaNatA hatA. bhagavaMte paNa cAturmAsa karavAnI icchAthI arjunanI anujJA mAgI. trasajIva rahita ekAMta zUnya zALAmAM prathama mAsakhamaNa AdarIne tyAM rahyA. evAmAM makhalimakhano putra, citraphalaka-pATIyA para kahADela citrathI AjIvikA calAvanAra ane ekalo bhamato evo gozALo te ja zALAmAM AvIne utaryo, ke jyAM bhagavaMta bhujA laMbAvI dhyAna dharI rahyA che. jyAM enI utpatti thaI te AgaLa kahevAmAM Avaze, paraMtu prathama jenI pAsethI maMkhalI maMkha thayo, te vAta kahevAmAM Ave che. uttara pradezamAM ziliMdha nAme saMniveza che. tyAM kezava nAme grAmarakSaka raheto. tenI prANapriyA ane vinIta zivA nAmanI bhAryAnA udarathI maMkha nAme putra janmyo. te anukrame yauvana pAmyo. ekavAra pitAnI sAthe te sarovara para gayo. tyAM snAna karIne te taTa para beTho. evAmAM anyonya mananAM atizaya premAnubaMdhathI raMjita
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 806 zrImahAvIracaritram visese kuNamANe, kahaM ciya? caMcapuDachinnanavanaliNinAlalavasaMvibhAgaphuDapaNayaM / sUratthamaNAsaMkAkayaniviDaparopparasilesaM / / 1 / / jalapaDibiMbiyaniyarUvapekkhaNuppannavirahaparisaMkaM / annonnavihiyanikkavaDacADuvakkhittamaNapasaraM / / 2 / / erisaM ca taM nAUNaM maMda maMdaM parisappiNA kayaMteNeva amuNiyAgamaNeNa pAraddhieNa AyannaMtamAkaDDiUNa khitto tadabhimuho siliimuho| aha divvasaMjogeNa laggo cakkavAyassa, mammio ya so teNa ghaaennN| jAva'jjavi na vAvajjai tAva taM tahAvihaM pecchiUNa khaNaM ruNujhuNiUNa ya sakaruNa vivannA cakkavAI, iyaro'vi muhuttamettaM jIviUNa paMcattamuvagaotti / anyonyanirbharapremAnurAgaraJjitahRdayam vividhakIDAvizeSam kurvantam / kathameva cnycuputtcchinnnvnliniinaallvsNvibhaagsphuttprnnym| sUryA'stamanA''zaGkAkRtanibiDaparasparazleSam / / 1 / / jalapratibimbanijarUpaprekSaNotpannavirahaparizaGkam / anyonyavihitaniSkapaTacATuvyAkSiptamanaHprasaram / / 2 / / etAdRzaM ca taM jJAtvA mandaM mandaM parisarpiNA kRtAntena iva ajJAtA''gamanena pApArddhikena AkarNamA''kRSya kSiptaH tadabhimukhaM zilImukhaH / atha daivasaMyogena lagnaH cakravAkasya marmitaH (marmasthAne viddhaH) ca saH tena ghAtena / yAvadadyApi na vyApadyate tAvattaM tathAvidhaM prekSya kSaNaM kranditvA ca sakaruNaM vipannA cakravAkI, itaro'pi muhUrttamAtraM jIvitvA paJcatvamupagataH / evaM ca tadvyatikaramavalokya maGkhaH mUrchAnimilitAkSaH tathA vividha krIDA karatuM evuM cakravAkanuM yugala tenA jovAmAM AvyuM ke je caMcapuTathI chedela nava-nalinanA nAlalezanA saMvibhAgathI (= ApavA vaDe) paraspara pragaTa prema batAvatuM, sUryAstanI zaMkAthI paraspara nibiDa AzleSa karatuM, jaLamAM pratibiMbita thayela potAnA rUpane jotAM virahanI zaMkA pAmatuM ane anyonya niSkapaTa premoktimAM mana lagADatuM (1/2) evuM te yugala jotAM maMda maMda page cAlI, potAnA Agamanane jaNAvA na detAM kRtAMtanI jema zikArIe AkarNa dhanuSya kheMcIne tenI tarapha bANa choDyuM. daivayoge te cakravAkane lAgyuM, eTale te mArmika ghAtathI ghAyala thatAM jeTalAmAM hajI teNe prANa na choDyA teTalAmAM tene maraNatola joI, kSaNavAra sakaruNa kalakalATa karatI cakravAkI maraNa pAmI, evAmAM cakravAka paNa muhUrta mAtra jIvIne paMcatva pAmyo. e pramANe teno vyatikara joI, maMkha mUrchAthI
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 807 evaM ca tavvaiyaramavaloiUNa maMkho mucchAnimIliyaccho nivaDio dharaNimaMDale, diTTho ya kesaveNa aho kimevamatakkiyamAvaDiyaMti vimhiyamaNeNa / samAsAsio sisirovayArehiM / khaNaMtareNa uvaladdhaceyaNo pucchio ya- 'putta ! kiM samIrakhobho ? uya pavalapittadoso ? ahavA nitthAmattaNaM? anno vA koi heU ? jeNevaM nissahaMgo ciraM mohamuvagao'si ?, sAhesu prmtthN|' teNAvi piuvayaNamAyanniUNa vimukkadIhussAseNa bhaNiyaM-'tAya! evaMvihaM cakkavAyamihuNaM niyacchiUNa mae puvvajAI sariyA / kira ahaM puvvabhave mANasasarovare evaM ciya cakkavAyamihuNattaNeNa vaTTaMto puliMdamukkamaggaNAbhihao takkhaNavirahaphuTTahiyAe cakkavAIe aNugao mao'mhi / mariUNa saMpayaM tuha puttattaNeNa uvavanno / iNhiM ca cirapaNaiNIe tIse cakkavAIe virahaM soDhuM na pAremi / ' kesaveNa bhaNiyaM-'vaccha! alaM samaikkaMtadukkhasumaraNeNaM, eso cciya sahAvo eyassa daDhakayaMtassa jaM na sahai daDuM cirakAlaM piyasaMpaogasuhiyaM kamavi jaNaM, avi ya nipatitaH dharaNImaNDale, dRSTazca kezavena 'aho kim evam atarkitam Apatitam' iti vismitamanasA / samA''zvAsitaH athavA shishiropcaaraiH| kSaNAntareNa upalabdhacetanaH pRSTazca putra! kiM samIrakSobhaH ?, uta prabalapittadoSaH ?, nisthAmatvam?, anyaH vA ko'pi hetuH ? yenaivaM niHsahA'GgaH ciraM mohamupagataH ? kathaya paramArtham / tenA'pi pitRvacanamAkarNya vimuktadIrghocchvAsena bhaNitaM 'tAta! evaMvidhaM cakravAkamithunaM dRSTvA mayA pUrvajAtiH smRtaa| kila ahaM pUrvabhave mAnasasarasi evameva cakravAkamithunatvena vartamAnaH pulindamuktamArgaNA'bhihataH tatkSaNavirahasphuTahRdayayA cakravAkyA anugataH mRto'ham / mRtvA sAmprataM tava putratvena upapannaH / idAnIM ca cirapraNayiNyAH tasyAH cakravAkyAH virahaM soDhuM na paaryaami|' kezavena bhaNitaM 'vatsa! alaM samatikrAntaduHkhasmaraNena, eSaH eva svabhAvaH etasya dRDhakRtAntasya yanna sahate draSTuM cirakAlaM priyasamprayogasukhikaM kamapi janam / api ca - locana mIMcAi jatAM dharaNItala 52 paDI gayo. tyAre 'aho! A aNadhAryuM zuM thayuM?' ema vismaya pAmatA kezave tene joyo. pachI zItopacArathI tene AzvAsana pamADatAM kSaNAMtare te sAvadhAna thayo. eTale kezave tene pUchyuM ke'he putra! zuM vAyuvikAra thayo ke prabala pittano doSa che? athavA nirbaLatA ke anya kAMi kAraNa lAge che ke jethI Ama acAnaka azakta banI lAMbo vakhata tuM mUrchA pAmyo? he vatsa! eno 5ramArtha kahe.' ema pitAnAM vacana sAMbhaLatAM, dIrgha nisAsA mUkIne teNe jaNAvyuM ke-'he tAta! AvA prakAranuM cakravAka yugala joI, mane jAtismaraNa jJAna thayuM ke huM pUrvabhave mAnasarova2mAM e rIte cakravAka-yugalapaNe vartato. evAmAM bhIlanA bANathI ghAyala thatAM, tarata virahathI hRdaya phuTI jatAM cakravAkInA maraNa pachI huM maraNa pAmyo. tyAMthI maraNa pAmIne huM tamArA putrapaNe utpanna thayo. atyAre lAMbA vakhatanI te praNayinI cakravAkIno viraha sahana karavAne huM asamartha chuM.' kezave kahyuM'he vatsa! gatakAlanuM duHkha yAda karavAthI zuM? e samartha kRtAMtano evo svabhAva che ke priyasaMyogathI sukhI thayelA koIpaNa prANIne lAMbo vakhata joine te sahana karato nathI. vaLI
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 808 devAviya niyapaNaiNIvirahubbhavadukkhadahaNasaMtattA / mattavva mucchiyA iva kahakahavi gamaMti niyajIyaM ||1|| tumhArasANa puttaya! kettiyamettaM imaM ao dukkhaM / jesiM cammoddhaM dehaM savvAvayAsajjaM / / 2 / / tA virama puvvabhavasumaraNAu vaTTesu vaTTamANeNaM / tIyANAgayaciMtaNavaseNa sIyai sarIraMpi / / 3 / / teNaM ciya saMsAro nUNamasAro imo daDhaM jaao| jaM jamma-maraNa-jara-roga-sogapamuhAI dukkhAI / / 4 / / devAH api ca nijprnnyiniivirhodbhvduHkhdhnsntptaaH| mattA iva mUrcchitAH iva kathaMkathamapi gamayanti nijajIvam / / 1 / / zrImahAvIracaritram yuSmAdRzANAM putra! kiyanmAtram idam ataH duHkham / yeSAM carmA'vanaddhaM dehaM sarvA''patsajjam / / 2 / / tasmAdvirama pUrvabhavasmaraNAd vartasva vartamAnena / atItA'nAgatacintanavazena sIdati zarIramapi || 3 || tenaiva saMsAraH nUnam asAraH ayaM dRDhaM jaatH| yad janma-maraNa-jarA-roga-zoka pramukhAni duHkhAni / / 4 / / potAnI prANapriyAnA virahAgnithI saMtapta thayelA devatAo paNa madonmatta ke mUrjIitanI jema mahAkapTe potAnuM jIvita vyatIta kare che; (1) to he putra! jemanuM carmathI maDhela ane sarva ApadAnA sthAnarUpa zarIra che evA tamArA jevAne e duHkha zuM mAtra che ? (2) mATe pUrvabhavanA smaraNathI virAma pAma ane vartamAna pramANe cAla. atIta-anAgatanI ciMtA karavAthI zarIra pe| sIdhAya che. (u) jyAM janma, jarA, maraNa, roga, zoka pramukha aneka duHkho bharelAM che, tethI ja A saMsAra atyaMta asAra gazAya che.' (4)
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH iya pannaviuM vivihappayAraheUhiM kesaveNaM so / o kahamavi gehe virahamahAveyaNAbhihao ||5|| 809 mahAjogivva tattha gao'vi so pamukkapANabhoyaNo, sunnamaNo, dharaNinisiyaloyaNo, niruddhavAvAraMtarapariciMtaNo, taNaMpi va niyajIviyaMpi gaNemANo acchai / eyAvatthaM ca taM pAsiUNa jAyacittaparitAveNa sayaNavaggeNa mA chalaNAvigAro ko'vi hojjatti saMkiyamaNeNa savvAyareNa vAharAviyA taMta-maMtavAiNo, daMsio tesiM, kayA ya uvayArA / na jAo maNAgaMpi viseso| annayA ya desaMtarAo Agao ego therapuriso, Thio eyassa ceva gihe / diTTho aNeNa maMkho, puTTho ya pAsavattI kesavo, jahA- 'bhadda! kiM kAraNaM jaM eso juvAvi, rogAiNA niruvahaovi sasallo iva lakkhijjai ?', kesaveNavi sAhio dosubbhavo / teNa bhaNiyaM - 'kayaM kiMpi tumae evaMvihadosassa paDivihANaM ? / ' kesaveNa bhaNiyaM- 'daMsio eso iti prajJApya vividhaprakArahetubhiH kezavena sH| nItaH kathamapi gRhaM virahamahAvedanA'bhihataH ||5|| tatra gato'pi saH pramuktapAna - bhojanaH, zUnyamanAH, dharaNIniSaNNalocanaH, mahAyogI iva niruddhavyApArAntaraparicintanaH, tRNamiva nijajIvanamapi gaNayan Aste / etadavasthaM ca taM dRSTvA jAtacittaparitApena svajanavargeNa mA chalanAvikAraH ko'pi bhavediti zaGkitamanasA sarvA''dareNa vyAhAritAH tantra-mantravAdinaH, darzitaH teSAm, kRtAH ca upacArAH / na jAtaH manAgapi vizeSaH / anyadA ca dezAntarataH AgataH ekaH sthavirapuruSaH, sthitaH etasyaiva gRhe / dRSTaH anena maGkhaH, pRSTazca pArzvavartI kezavaH yathA 'bhadra! kiM kAraNaM yadeSaH yuvA api, rogAdinA nirupahato'pi sazalyaH iva lakSyate ? / ' kezavena kathitaH doSodbhavaH / tena bhaNitaM 'kRtaM kimapi tvayA evaMvidhadoSasya pratividhAnam ? / ' kezavena bhaNitaM 'darzitaH eSaH pravaramantra - tantrAdijJAn / ' ema vividha hetu-vacanathI samajAvatAM kezava, virahanI mahAvedanAthI haNAyela evA tene mahAkaSTa ghare teDI gayo. (4) tyAM jatAM paNa khAna-pAna tajI, zUnya mane pRthvImAM dRSTi sthApI, mahAyogInI jema vyApArAMtaranA vicArane aTakAvI, potAnA jIvitane tRNa samAna gaNato te rahevA lAgyo. eTale tene AvI avasthAmAM joi manamAM bhAre saMtApa pAmatAM svajanoe A koI chaLa-vikAra to na hoya' ema zaMkA lAvI maMtra-taMtravAdIone bolAvyA. temaNe batAvelAM upacAro karyA, chatAM kaMIpaNa phera na paDyo. evAmAM eka vakhate dezAMtarathI koI vRddha puruSa AvI caDyo ane te enA ja ghare utaryo. tyAM zaMkhane joI, pAse rahela kezavane teNe pUchyuM ke-'he bhadra! A yuvAna chatAM ane rogAdikathI rahita chatAM sazalyanI jema dekhAya che, tenuM zuM kAraNa?' tyAre kezave paNa doSa-vikAra kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLatAM teNe kahyuM ke-'AvA doSano tame kAMI pratIkAra karyo che?' kezava bolyo-'maMtra-taMtranA
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 810 zrImahAvIracaritram pavaramaMta-taMtAijANagANaM / ' thereNa jaMpiyaM-'niratthao savvovakkamo pemagahassa, kiM kariMti te varAgA?, tahAhi uggavisasappasaMbhUyaveyaNovasamakaraNadakkhAvi / paMcANaNa-duTThakariMda-rakkhasIthaMbhaNaparAvi / / 1 / / bhUyasamutthovaddavaviNAsakusalAvi paramavijjAvi / pemaparavvasahiyayaM paguNaM kAuM na pAriti / / 2 / / kesaveNa bhaNiyaM-'kiM puNa etto kAyavvaM? / ' teNa bhaNiyaM-'jai maM pucchasi tA jAvajjavi dasamidasaM na pAvai esa tAva AlihAvesu cittaphalahage puvvavaiyaraM, jahA-puliMdeNa cakkavAo sareNa pahao, jahA taMmi jIvaMte ceva tappaNaiNI mayatti / evaM ca kArAviUNa cittaphalagahatthaM eyaM paribbhamAvesu gAma-nagarAisu | mA evaM kae kahavi vihivaseNa puvvabhavvabhajjAvi sthavireNa jalpitaM 'nirarthakaH sarvopakramaH premagrahasya, kiM kurvanti te varAkAH? tathAhi - ugraviSasarpasambhUtavedanopazamakaraNadakSAH api| paJcAnana-duSTakarIndra-rAkSasIstambhanaparAH api ||1|| bhUtasamutthopadravaviNAzakuzalAH api paramavaidyAH api / premaparavazahRdayaM praguNaM kartuM na pArayanti / / 2 / / kezavena bhaNitaM 'kiM punaH atra kartavyam? / ' tena bhaNitaM 'yadi mAM pRcchasi tadA yAvadadyApi dazamadazAM na prApnoti eSaH tAvad Alikhaya citraphalake pUrvavyatikaram yathA-pulindena cakravAkaH zareNa prahataH, yathA tasmin jIvati eva tatpraNayinI mRtA-iti / evaM ca kArayitvA citraphalakahastam enaM paribhrAmaya grAma jANanArA zreSTha janone e batAvyo." vRddha jaNAvyuM ke "e sarva prayatna nirarthaka che. prema-grahano te bicArA zo upAya karI zake? kAraNa ke sarpanA ugra viSanI vedanAne zAMta karavAmAM dakSa chatAM, paMcAnana, duSTa gajeMdra ane rAkSasIne thaMbhI devAmAM kuzaLa chatAM, bhUta-upadravano nAza karavAmAM niSNAta ane parama vidyAzALI chatAM teo prema-parAdhIna hRdayane svastha 42vAne samartha thatA nathI.' (1/2) kezave pUchyuM-"to have zuM karavuM?" te bolyo-"jo mane pUchatA ho to eTalAmAM e kAmanI dazamI avasthA hajI pAmyo nathI teTalAmAM citraphalaka para pUrvano prasaMga ALekhAvo ke-bhIle bANathI cakravAkane ghAyala karyo ane te hajI jIvato hato tevAmAM praNayinI maraNa pAmI. ema ALakhAvI citraphalaka enA hAthamAM ApIne grAma, nagarAdikamAM
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 811 pAviyamahilAbhAvA phalagalihiyacakkavAyamihuNavaiyarAvaloyaNajAyajAIsaraNA imiNA saddhiM saMghaDejjA / suvvaMti ya purANAgamesu erisavuttaMtA / evaM ca kae eso'vi AsAbhuyaggalAkhaliyajIo kaivayadiNANi jiivejjaa|' evamAyanniUNa kesaveNa 'sAhu sAhu tuha buddhIe, ko jANai pariNayamaiNo purise mottUNa evaMvihavisamatthaninnayaM?' ti abhiNaMdiUNa tavvayaNaM niveiyaM maMkhassa / teNAvi bhaNiyaM-'tAya! kimajuttaM?, sigghamuvaTThaveha cittaphalagaM, eso ceva havau kuviyappakallolamAlAulassa cittssuvkkhevo|' tao kesaveNa muNiUNa tadabhippAyaM AlihAviyaM jahAvaTThiyacakkavAyamihuNarUvANugayaM cittaphalagaM, samappiyaM ca maMkhassa, dinnaM saMbalaM / tayaNaMtaraM ca so cittaphalagahattho sahAiNA egeNa aNugammamANo nayara-pura-kheDakabbaDa-maDaMbapamuhesu sannivesesu AsApisAyanaDio nivvissAmaM paribbhamai / nagarAdiSu / mA evaM kRte kutrApi vidhivazena pUrvabhavabhAryA'pi prAptamahilAbhAvA phalakalikhitacakravAkamithunavyatikarA'valokana jAtajAtismaraNA anena saha saGghaTeta / zrUyante ca purANA''gameSu etaadRshvRttaantaaH| evaM ca kRte eSo'pi AzAbhujA'rgalAskhalitajIvaH katipayadinAni jIvet / evamAkarNya kezavena 'sAdhuH sAdhuH tava buddheH, kaH jAnAti pariNatamatIn puruSAn muktvA evaMvidhaviSamA'rthanirNayam' iti abhinandya tadvacanaM niveditaM maGkhasya / tenA'pi bhaNitaM 'tAta! kimayuktam? zIghram upasthApaya citraphalakam, eSaH eva bhavatu kuvikalpakallolamAlA''kulasya citrasya upkssepH| tataH kezavena jJAtvA tadabhiprAyam AlikhApitaM yathAvasthitacakravAkamithunarUpAnugataM citraphalakam, samarpitaM ca maGkhasya, dattaM zambalam / tadanantaraM ca saH citraphalakahastaH sahAyinA ekena anugamyamAnaH nagara-pura-kheTa-karbaTa-maDambapramukheSu sannivezeSu AzApizAcanATitaH nirvizrAmaH pribhrmti| ene bhamAvo. ema karatAM vakhatasara vidhiyoge pUrvabhavanI bhAryA ke je strIpaNAne pAmI hoya ane phalakamAM Alekhela cakravAka yugalano vyatikara jovAthI jAtismaraNa jJAna pAmatAM te ene maLI jAya. purANa-AgamomAM evA vRttAMto saMbhaLAya che ane vaLI tema karavAthI AzArUpa bhujA ke kaDIvaDe aTakI rahetAM keTalAka divaso e jIvato rahI zakaze." ema sAMbhaLatAM kezave kahyuM-"aho! tArI buddhine dhanya che. pAkI matinA puruSo vinA evA viSamArthano nirNaya koNa jANI zake? evI tenI prazaMsA karI, te vAta teNe maMkhane saMbhaLAvI. eTale teNe kahyuM ke-"he tAta! emAM khoTuM zuM che? zIdhra citraphalaka taiyAra karo. kuvikalparUpa kallolamAM AkuLa thayela manane bhale e ja upAya upayogI thAya." eTale kezave teno abhiprAya jANI, yathAsthita cakravAka mithunanA rUpayukta citraphalaka ALekhAvyuM. te maMkhane ApyuM ane bhAtuM paNa baMdhAvyuM. pachI citraphalaka hAthamAM laI, eka sahAyaka sAthe nagara, pura, kheTa, karbaTa, maDaMba pramukha saMnivezomAM te AzApizAcano dAsa banIne satata paribhramaNa karavA lAgyo.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 812 daMsei paigihaM ciya samUsiyaM taM ca tiya- caukkesu / caumuha-mahApahesu ya pavA-sabhA-deulesuMpi / / 1 / / / / 4 / / tAhe rahaMgamihuNaM tahAsarUvaM nirUviUNa jaNo / koUhaleNa pucchai sAhei ya so jAvittaM ||2|| aNavarayaMpi savittharamasamattho niyakahaM ca so kahiuM / saMkhevatthanibaddhaM sAhai duvaIe niyavattaM || 3 || jahA-mANasasarovaraMmi avaropparapoDhapemANuraMjiyaM, nayaNanimesamettavirahadUmijjatadehayaM / luddhayamukkanisiyasaravihuriyamaha paMcattamuvagayaM, saMpai saMpaogamabhivaMchai eyaM cakkamihuNayaM zrImahAvIracaritram darzayati pratigRhameva samucchritaM tacca trika-catuSkeSu / caturmukha-mahApatheSu ca prapA-sabhA - devakuleSu api / / 1 / / tadA rathAGgamithunaM tathAsvarUpaM nirUpya janaH / kautUhalena pRcchati kathayati ca saH yathAvRttam ||2|| anavaratamapi savistaram asamarthaH nijakathAM ca saH kathayitum / saMkSepArthanibaddhaM kathayati drupadyAM nijavRttam / / 3 / / yathA-mAnasasarasi aparAparaprauDhapremA'nuraJjitam, nynnimessmaatrvirhduutdehkm| lubdhakamuktanizitazaravidhuritam atha paJcatvamupagatam, samprati samprayogam abhivAJchati etat cakramithunakam / / 4 / / te pratigRhe, tri, yatuSyatha, yaturbhuja - mahAbhArga, prathA-paraja, sabhA ke devasobhAM te citraisa' u~yuM 'rIne tAvavA lAgyo ( 1 ) eTale tathAsvarUpa cakravAka-mithunane joi, loko kautUhalathI tene pUchatA ane te yathArtha kahI batAvato. (2) ema niraMtara savistara kathA kahevAne asamartha evo te drupadI chaMdamAM saMkSepArthathI bAMdhela potAno vRttAMta A prabhAo 'hevA lAgyo- (3) 'mAna sarovaramAM paraspara prauDha premathI raMjita, eka kSaNabhara paNa viraha thatAM bhAre saMtApa pAmanAra, lubdhakazikArIe choDela tIkSNa bANathI vyAkula thatAM paMcatva pAmela A cakravAkayugala atyAre saMyogane icche che.' (4)
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 813 SaSThaH prastAvaH imaM ca nisAmiUNa keI pahasaMti, keI avahIraMti, kei aNukaMpaMti / so'vi avilakkhacitto sakajjapasAhaNekkanirao pariyaDaMto caMpaM nayariM gao / tattha ya niTThiyaM puvvANiyaM saMbalaM / tao annaM jIvaNovAyamapecchaMto taM ceva cittaphalagaM pAsaMDaM oDDiUNa gAyaNAiM gAyamANo bhikkhaM bhamiuM pvtto| aviya aitikkhachuhAbhihayassa piyayamAjogaUsuyamaNassa / ekkAviya se kiriyA ubhayatthapasAhiyA jAyA / / 1 / / io ya-tattheva pure vatthavvo maMkhalI nAma gihavaI, subhaddA ya se bhajjA, so ya aparihattho vANijjakalAsu, akusalo nariMdasevAe, asamattho karisaNasamae, alaso kaTThakiriyAe, aviyakkhaNo vAvAraMtaresu, kevalaM bhoyaNamettapaDibaddho kahaM suheNa nivvAho idaM ca niHzamya ke'pi prahasanti, ke'pi avahIlayanti, ke'pi anukampante / so'pi avilakSacittaH svakAryaprasAdhanaikanirataH paryaTan campAM nagarI gtH| tatra ca niSThitaM pUrvA''nItaM zambalam / tataH anya jIvanopAyam aprekSamANaH tadeva citraphalakaM pAkhaNDam avaguNThya gAyanAni gAyan bhikSAM bhramituM prvRttH| api ca atitIkSNakSudhabhihatasya priyatamAyogotsukamanasaH / ekA'pi ca sA kriyA ubhayArthaprasAdhikA jAtA / / 1 / / itazca-tatraiva pure vAstavyaH maGkhalI nAmakaH gRhapatiH, subhadrA ca tasya bhAryA / sazca anipuNaH vANijyakalAsu, akuzalaH narendrasevAyAm, asamarthaH karSaNazAstre, alasaH kASThakriyAyAm, avicakSaNaH vyApArAntareSu kevalaM bhojanamAtrapratibaddhaH kathaM sukhena nirvAhaH bhavediti anavaratam upAyAntaraM vicintayan ema sAMbhaLatAM keTalAka hasatA, keTalAka avahIlanA karatA ane keTalAka anukaMpA lAvatA; chatAM te pratye avilakSa ane svakArya sAdhavAmAM bahu ja tatpara evo te bhramaNa karato karato caMpA nagarImAM gayo. tyAM pUrve lAvela bhAthu khalAsa thayuM eTale anya AjIvikAno upAya hAtha na lAgavAthI te ja citraphalakane pAkhaMDarUpa banAvI, gAyana gAtAM te bhikSA mATe bhamavA lAgyo. ema eka tarapha te ati sudhAthI pIDita hato ane vaLI priyatamanA yogane mATe te bhAre utsuka hato, jethI tenI eka ja kriyA baMne kArya sAdhanAra thai paDI. (1) have te ja nagarImAM eka maMkhalI nAme gRhastha raheto. tenI subhadrA nAme bhAryA hatI. te vANijya-kaLAomAM ajJAta, rAjasevAmAM akuzaLa, kRSikarmamAM asamartha, kaSTakriyAmAM ALasu ane anya udyogamAM paNa acatura hato; paraMtu kevaLa bhojana mAtramAM pratibaddha hato. "te have sukhe nirvAha kema thaze?' ema satata anya anya upAya
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 814 zrImahAvIracaritram hojjatti aNavarayaM uvAyaMtaraM viciMtaMto pecchai maMkhaM cittapaTTapayaDaNapaDiyakaNabhikkhAvittIe paidiNaM suheNa nivvahaMtaM / taM ca daTTaNa ciMtiyamaNeNa-aho eyassa imA aNuvarohiNI vittI acoraharaNijjaM bhaMDollaM, niccaMduhA kAmadheNU, asalilA sassaniSphattI, aparikileso mhaanihii| tA jIvio'mhi cirakAlAo jaM pAvio esa paramovAotti vigappiUNa gao maMkhassa samIvaM, paDivannA tassa sevA, sikkhiyAiM gAyaNAI / aha taMmi puvabhavvabhajjAvirahavajjajajjariyahiyayaMmi paMcattamuvagae muNiyatattaM va appANaM mannaMto mahayA vitthareNa cittaphalagamavaramAlihAviUNa samAgao niyayamaMdiraM / bhaNiyA niyagehiNI-'pie! pADesu saMpayaM chuhAsire vajjAsaNiM, paguNA bhavAhi ya vihaarjttaae|' tIe vuttaM 'esA paguNA'haM, vaccasa jattha bhe royai', tao cittaphalagaM ghettuM tIe sameo nIhario so nayarIo, tavittIe paribbhamiumAraddho ya desaMtaresu / tavvAsilogo'vi puvvadiTThanAeNa tamAgayaM pecchiUNa prekSate maGkha citrapaTTaprakaTanapatitakaNabhikSAvRtyA pratidinaM sukhena nirvahantam / taM ca dRSTvA cintitamanena 'aho! etasya iyam anuparodhinI vRttiH, acauraharaNIyaM dhanasamUham, nityaMduhA kAmadhenuH, asalilA zasyaniSpattiH, aparikleza: mahAnidhiH / tataH jIvito'haM cirakAlaM yad prAptaH eSaH paramopAyaH' iti vikalpya gataH maGkhasya samIpam, pratipannA tasya sevA, zikSitAni gaaynaani| atha tasmin pUrvabhavabhAryAvirahavajrajarjaritahRdaye paJcatvamupagate jJAtatattvaM cA''tmAnaM manyamAnaH mahatA vistareNa citraphalakam aparam Alekhya samAgataH nijamandiram / bhaNitA nijagRhiNI 'priye! pAtaya sAmprataM kSuzirasi vajrA'zanim, praguNAbhava ca vihArayAtrAyai / ' tayA uktaM 'eSA praguNA'ham, vrajAvaH yatra tubhyaM rocte|' tataH citraphalakaM gRhItvA tayA sametaH nIhRtaH saH nagaryAH, tadvatyA paribhramitumArabdhavAn ca dezAntareSu / tadvAsitaloko'pi pUrvadRSTanyAyena tamAgataM prekSya maGkhaH AgataH iti vyAharati / evaM maGkhalI maGkhopadiSTapASaNDasambaddhena ciMtavato. evAmAM citraphalaka batAvatA kaNabhikSA meLavI sukhe nirvAha calAvatA maMkhane teNe joyo. tene jotAM makhalIe vicAra karyo ke "aho! enI vRtti koithI aTakAvI na zakAya tevI che, cora na corI zake tevo e bhaMDoLa che, nitya dUjhatI e kAmadhenu che, pANI vinAnI e dhAnyotpatti che ane kleza vinAnuM e mahAnidhAna che; to have huM cirakAla jIvato rahyo ke A parama upAya hAtha lAgyo." ema dhArI te maMkhanI pAse gayo, tenI sevA svIkArI ane gAyano zIkhyo. evAmAM pUrvabhavanI bhAryAnA viraha-vajathI hRdayamAM jarjarita thatAM maMkha paMcatva pAmyo. eTale potAne tattvajJa samAna mAnato te moTA vistArathI bIjuM citraphalaka ALekhAvI pote ghare Avyo ane potAnI gRhiNIne kahevA lAgyo ke-"he priye! have sudhAnA zire vaja mAra. vihAra-yAtrA mATe taiyAra thA." te bolI- huM to A taiyAra chuM. tamane game tyAM cAlo." pachI citraphalaka lai, strI sahita te nagarIthI cAlI nIkaLyo ane dezAMtaromAM bhamavA lAgyo. tyAMnA loko paNa pUrve joyela cihnathI tene Avela joi "maMkha Avyo?
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 815 maMkho Agaotti vAharai, evaM maMkhalI maMkhovaiTThapAsaMDasaMbaddheNa maMkho jAotti / annayA ya so paribmamaMto patto saravaNasannivese, Thio gobahulamAhaNassa gosAlAe / tattha nivasamANassa pasUyA subhaddA, jAo se dArago, kayaM uciyasamae guNanipphannaM gosAlotti nAmaM, saMvaDio kameNaM, aikkaMto baalttnnN| so ya duTThasIlo sabhAveNaM, kuNai vivihANatthe sabhAveNa, na vaTTai ANAniddese, sikkhavijjamANo pavahai paosaM / avi ya sammANadANapaguNIkaovi ujjuttaNaM khaNaM dhri| suNapucchaMpiva pacchA kuDilattaM jhatti daMsei / / 1 / / atthakkajaMpiraM mammavehagaM kUDakavaDapaDibaddhaM / veyAlaM piva taM pecchiUNa ko ko na saMkei? / / 2 / / maGkhaH jAtaH / anyadA ca saH paribhraman prAptaH zaravaNasanniveze, sthitaH gobahulabrAhmaNasya gozAlAyAm / tatra nivasataH prasUtA subhadrA, jAtaH tasya dArakaH, kRtam ucitasamaye guNaniSpannaM gozAlaH iti nAma, saMvardhitaH krameNa, atikrAntaH bAlatvam / saH ca duSTazIlaH svabhAvena, karoti vividhA'narthAn svabhAvena, na vartate AjJAnirdeze, zikSApyamAnaH pravahati pradoSam / api ca - sanmAnadAnapraguNIkRtaH api RjutAM kSaNaM dhArayati / zvanpRcchamiva pazcAt kuTilatAM jhaTiti darzayati / / 1 / / akANDajalpanazIlaM marmavedhakaM kUTakapaTapratibaddham / vetAlamiva taM prekSya kaH kaH na zaGkate / / 2 / / ema kahevA lAgyA. evI rIte maMkhe calAvela pAkhaMDanA saMbaMdhathI maMkhalI maMkha kahevAyo. ekadA paribhramaNa karatAM te zaravaNa saMnivezamAM gayo ane tyAM gobahula brAhmaNanI gauzALAmAM rahyo. tyAM rahetAM subhadrAe eka putrane janma Apyo. yogya avasare tenuM gozAla evuM guNaniSpanna nAma rAkhyuM. te anukrame vRddhi pAmatAM taruNa thayo. te svabhAve duHzIla ane aneka anartha karato, AjJA mAnato nahi ane zikhAmaNa ApatAM TheSa batAvato temaja sanmAna-dAna ApatAM paNa te kSaNabhara saralatA dharato; paNa pachI kUtarAnA pucchanI jema tarata duTiyatA pAvato. (1) vetAlanI jema marmavedhaka ane phUDa-kapaTayukta prasaMga vinA bolanAra evA tene joine koNa bhaya na pAmatuM? (2.)
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 816 'pAva! navamAsamettaM gabbhe vUDhovi pAliovi bahuM / sayavAraMpi ya bhaNio vaTTasi no vayaNamette'vi / / 3 / / iya jaNaNIe eso vRtto paccuttaraM imaM bhaNai | 'ammo! mamodare visasu jeNa duguNaM tumaM dharimo' ||4|| jattha divasaMmi kalahaM piuNAvi samaM pauMjai na eso / bhoyaNaruIvi pAvassa tassa jAyai na tattha phuDaM ||5|| nIsesadosanivaheNa nimmio nicchiyaM payAvaiNA / jaMtArisa nadIsai anno savvaMmivi jayaMmi / / 6 / / taha kahavi teNa niyadudvimAi logo paraMmuho vihio / jaha dussIlajaNANaM so paDhamanidaMsaNaM patto / / 7 / / 'pApa! navamAsamAtraM garbhe uDhaH api, pAlito'pi bahuH / zatavAramapi ca bhaNitaH vartase no vacanamAtre'pi ||3|| zrImahAvIracaritram iti jananyA eSaH uktaH pratyuttaraM idaM bhaNati / 'amba! mamodare viza yena dviguNaM tvAM dhArayAmi / / 4 / / yasmin divase kalahaM pitrA'pi samaM prayuGkte na eSaH / bhojanaruciH api pApasya tasya jAyate na tatra sphuTam / / 5 / / niHzeSadoSanivahena nirmitaH nizcitaM prajApatinA / yat tAdRzaH na dRzyate anyaH sarvasmin api jagati || 6 || tathAkathamapi tena nijaduSTatayA lokaH parAGmukhaH vihitaH / yathA duHzIlajanAnAM saH prathamanidarzanaM prAptaH / / 7 / / eka vakhate tene mAtAe Thapako ApatAM kahyuM ke-'are pApI! nava mAsa garbhamAM dharyo, bahu prakAre pALyo ane aneka vAra zikhAmaNa ApatAM tuM eka vacanamAtra paNa mAnIne vartAto nathI.' eTale teNe javAba Apyo ke-'ammA! mArA udaramAM pesI jA, to huM tane te karatAM bamaNo vakhata dhAraNa karIza.' (3|4) vaLI je divase pitAnI sAthe paNa e klaha na karato te divase te pApAtmAne barAbara bhojana paNa bhAvatuM nahi. (5) samasta doSa laine ja prajApatie tene banAvyo haze, kAraNa ke sarva jagatamAM tevo anya koi dekhAto na hato. (6) teNe potAnI duSTatAthI lokone evA to vimukha banAvI dIdhA ke jethI duHzIla janomAM te eka prathama dRSTAMta35 tha paDyo. (3)
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 817 SaSThaH prastAvaH iya visataruvva diTThIvisovva paDhamuggamevi vrseto| daMsaNametteNaM ciya bhayAvaho so jaNe jAo / / 8 / / annayA ya so piuNA samaM bADhaM kalahiUNa tArisayaM ciya cittaphalayaM AlihAvettA ekkallo bhamaMto uvAgao tattheva sAlAe jattha bhayavaM tthiotti| esA gosAlagassa uppattI / / aha sAmI paDhamaM mAsakkhamaNaM kAUNa pAraNagadiNe paviTTho bhikkhaTThA, goyaracariyAe patto vijayAbhihANassa seTThissa maMdiraM, diTTho ya teNa bhayavaM / tao paramaharisavasavisappamANasamuccaromaMcamuvvahaMteNa pArAvio bhUribhakkhavaMjaNasaniddhAe bhoynnvihiie| pAubbhUyANi nahayale gaMbhIrabherI-bhaMkArummissacauvihatUrasaNAhAiM siMdUrapUrAruNacAmIyaradhArApajjavasANAI paMca divvAiM, viyaMbhio tiya-caukka-caccarapahesu viviho saahuvaao| nisAmio gosAleNa iti viSataruH iva, dRSTiviSaH iva prathamodgame'pi vrtmaanH| darzanamAtreNa eva bhayA''vahaH saH jane jAtaH / / 8 / / anyadA ca saH pitrA samaM bADhaM kalahaM kRtvA tAdRzameva citraphalakaM Alikhya ekAkI bhraman upAgataH tatraiva zAlAyAM yatra bhagavAn sthitaH / eSA gozAlakasya utpattiH / atha svAmI prathamaM mAsakSapaNaM kRtvA pAraNakadine praviSTaH bhikSArtham, gocaracaryayA prAptaH vijayAbhidhAnasya zreSThinaH mandiraM, dRSTazca tena bhagavAn / tataH paramaharSavazavisarpamANasamuccaromAJcam udvahatA pArApitaH bhUribhakSya-vyaJjanasnigdhayA bhojanavidhinA / prAdurbhUtAni nabhatale gambhIrabherI-bhaGkAronmizra-caturvidhatUrasanAthAni sindUrapUrA'ruNacAmIkaradhArAparyavasAnAni paJcadivyAni, vijRmbhitaH trika-catuSka catvarapatheSu vividhaH sAdhuvAdaH / nizrutaH gozAlena eSaH vRttAntaH / tataH cintitamanena 'aho! na sAmAnyamAhAtmyaH eSaH devAryaH, tasmAt e pramANe prathamAvasthAmAM paNa viSavRkSa ke dRSTiviSanI jema vartatAM te lokomAM dekhAva mAtrathI paNa bhayAnaka tha7 5yo. (8) pachI eka vakhate pitA sAthe atyaMta kalaha karI, tevuM ja eka citraphalaka ALekhAvI ekalo bhamato bhamato te jyAM bhagavAnuM dhyAnastha hatA te ja zALAmAM AvI caDyo. e gozALAnI utpatti kahI. have svAmI prathama mAsakhamaNa karI pAraNAnA divase bhikSA mATe nIkaLyA ane vijaya nAmanA zeThanA ghare gayA. tyAM bhagavaMtane jotAM parama harSathI romAMca dhAraNa karatAM teNe bahu bhakSya-vyaMjanavaDe snigdha bhojanathI pAraNuM karAvyuM. eTale AkAzamAM gaMbhIra bherInA dhvanimizrita caturvidha vAdyo vAgyAM ane siMdUranA pUra samAna aruNa kanakanI dhArA pramukha paMca divyo pragaTa thayAM, jethI trika, catuSpatha, coka pramukha mArge vividha sAdhuvAda zarU thayo.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 818 zrImahAvIracaritrama esa vuttNto| tao ciMtiyamaNeNa-aho na sAmannamAhappo esa devajjo, tA pariccaiUNa cittapaTTigApAsaMDaM paDivajjAmi eyassa sIsattaNaM / na kayAi nipphalA havai rayaNAyarasevA / evaM vigappamANassa bhayavaM pAriUNa patto tameva taMtuvAyasAlaM, Thio kAussaggeNaM / gosAlo'vi sAmiNo aTuMgaM nivaDiUNa calaNesu vinnavei erisamAhappaM tuha devajjaya! no mae purA nAyaM / kusalo'vi muNai nagdhaM ahavA thaviyANa rayaNANaM / / 1 / / niyajaNagaccAo'vihu vaMchiyasuhaatthasAhago jaao| aNukUle vA daive anao'vi nayattaNamuvei / / 2 / / parityajya citrapaTTikApAkhaNDaM pratipadye etasya ziSyatvam / na kadAcid niSphalA bhavati ratnAkarasevA / evaM vikalpamAnasya bhagavAn pArayitvA prAptaH tAmeva tantuvAyazAlAm, sthitaH kAyotsargeNa / gozAlo'pi svAminam aSTAGgam nipatya caraNayoH vijJApayati - etAdRzaM mAhAtmyaM tava devArya! no mayA purA jJAtaM / kuzalo'pi jAnAti nA'rgham athavA sthApitAnAM ratnAnAm / / 1 / / nijajanakatyAgaH api khalu vAJchitazubhArthasAdhakaH jAtaH / anukUle vA daive anyAyo'pi nyAyatvamupaiti / / 2 / / te vRttAMta gozALAnA sAMbhaLavAmAM Avyo, jethI teNe vicAra karyo ke "aho! A devArya sAmAnya mahimAvALA nathI, mATe citraphalakanA pAkhaMDane tajI eno ziSyabhAva svIkAruM. ratnAkaranI sevA kadApi niSphaLa thatI nathI." ema te vikalpa kare che tevAmAM bhagavaMta pAraNuM karIne te ja vaNakaranI zALAmAM AvyA ane kAyotsarge rahyA. tyAM gozALo paNa aSTAMga svAmInA caraNamAM paDIne vinavavA lAgyo ke he devAya! tamAruM AvuM mAhAsya huM pahelAM jANI na zakyo athavA to kuzaLa puruSa paNa prazasta ratnonI bhitInaza. (1) potAnA pitAno tyAga paNa mane vAMchita sukha-sAdhaka thai paDyo, athavA to deva anukULa thatAM anyAya paNa nyaay55||ne pAmecha. (2)
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 819 havau bahujaMpieNaM paDivajjissAmi tumha sIsattaM / abbhuvagamesu sAmiya! patto ekko tumaM saraNaM / / 3 / / sAmIvi imaM suNittAvi vihipaDisehe akuNamANo tusiNikko tthio| iyaro'vi niyayAbhippAeNa paDivannasissabhAvo bhikkhAe pANavittiM kAUNa bhagavao samIvaM na muyi| aha bIyamAsakhamaNapAraNae ANaMdanAmassa gihavaissa ghare goyaracariyAe paviThTho bhayavaM, paDilAbhio ya khjjgvihiie| taie ya mAsakhamaNapAraNae sunaMdassa maMdire svvkaamgunniennNti| etto cautthamAsakhamaNamuvasaMpajjittA NaM viharai, gosAlo'vi bahudivasasevAsaMbhAviyapaNayabhAvo kattiyapunnimAdivase saMpatte pucchai-'bhayavaM! erisiyaMmi vArisiyamahUsave kimahamajja bhattaM lbhissaami?|' etyaMtare jiNavarataNusaMlINeNa bhaNiyaM siddhatthavaMtareNa-'bhadda! ajja tumaM pAvihisi aMbileNa samaM koddavakUraM, kUDarUvagaM ca bhavatu bahujalpitena pratipatsye tava ziSyatvam / abhyupagaccha svAmin! prAptaH ekasya tava zaraNam / / 3 / / svAmI api idaM zruNvanapi vidhi-pratiSedhau akurvan tuSNIkaH sthitH| itaro'pi nijA'bhiprAyeNa pratipannaziSyabhAvaH bhikSayA prANavRttiM kRtvA bhagavataH samIpaM na muJcati / atha dvitIyamAsakSapaNapAraNake AnandanAmakasya gRhapateH gRhaM gocaracaryayA praviSTaH bhagavAn, pratilAbhitazca khaadyvidhinaa| tRtIye ca mAsakSapaNapAraNake sunandasya mandiraM sarvakAmaguNitena / atha caturthamAsakSapaNam upasampadya viharati / gozAlaH api bahudivasasevAsambhAvitapraNayabhAvaH kArtikapUrNimAdivase samprApte pRcchati 'bhagavan! etAdRze vArSikamahotsave kimahamadya bhaktaM lpsye?|' atrAntare jinavaratanusaMlInena bhaNitaM siddhArthavyantareNa 'bhadra! adya tvaM prApsyasi have bahu kahevAthI zuM? huM tamAro ziSya thaIza. he svAminuM! eka tamArA zaraNe huM Avyo chuM, mATe mAro svI12 42.' (3) ema sAMbhaLatAM vidhi-pratiSedha na karatAM bhagavaMta paNa mauna rahyA. eTale potAnA abhiprAya pramANe svAmIe ziSyatva svIkArela samajI, bhikSAvRttithI gujarAna calAvato gozALo bhagavaMtanA samIpane mUkato nahi. evAmAM bIjA mAsakhamaNanA pAraNe prabhu AnaMda nAmanA gRhasthanA ghare bhikSA nimitte gayA. teNe khAdya-svAdiSTa bhojanathI prabhune pratilAlyA. trIjA mAsakhamaNanA pAraNe sunaMdanA ghare prabhu zreSTha AhAra pAmyA. pachI cothuM mAsakhamaNa AvyuM. evAmAM ghaNA divasanI sevAthI praNaya-bhAvanI saMbhAvanA karatA gozALe kArtika-pUrNimAnA divase bhagavaMtane pUchyuM ke-"he nAtha! AvA vArSika-mahotsavamAM Aje mane kevA bhakta-bhojanano lAbha thaze?' eTale jinezvaranA zarIramAM saMlIna evA siddhArtha vyaMtare kahyuM ke-"he bhadra! Aje tuM Amla-khaTAI yukta kodravanA bhAta pAmIza, ane dakSiNAmAM khoTo rUpiyo meLavIza." ema sAMbhaLatAM sUryodayathI mAMDIne bahu khaMtathI sarva uca-nIca
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram dkkhinnaaetti|' so evaM nisAmiUNa sUruggamAe Arambha savvAyareNa uccAvaesu gihesu pribhmiumaarddho| jattha jattha vaccai tattha tattha AranAlakallaviyaM koddavakUrameva labbhai / aha jAyaMmi avaraNhasamae chuhApivAsAbhihao jAhe annaM kiMpi na pAvei tAhe egeNa kammAraeNa gehe NeUNa jemAvio aMbilolliyaM koddavakUraM, uvaNIo ya se bhoyaNAvasANe rUvago, gahio ya teNa, navaraM vIhIe daMsio, kUDago ya jAo, tao so 'jeNa jahA bhaviyavvaM, na taM havai annaha 'tti niyaivAyaM giNhai / 820 bhayavaMpi taMmi ciya kattiyapuNNimAdiNe nikkhamiUNa nAlaMdAo gao kollAgasannivesaM / tattha ya bahulo nAma mAhaNo taddiNaM diyavare paramAyareNaM bhuMjAvei / tassa ya gihe cautthamAsakhamaNapAraNagaM kAukAmo sAmI paviTTho bhikkhaM, diTTho aNeNa, tao paramantreNa ghayamahusaNAheNa pddilaabhio| viyaMbhiyAI paMca divvAiM / io ya AcAmlena samaM kodravakUram, kUTakarUpyaM ca dakSiNAyAm' iti / saH evaM nizamya sUryodgamAd Arabhya sarvA''dareNa uccAvaceSu gRheSu praribhramitum ArabdhavAn / yatra yatra vrajati tatra tatra AranAlA''dritaM kodravakUrameva labhyate / atha jAte aparAhNasamaye kSutpipAsA'bhihataH yadA anyatkimapi na prApnoti tadA ekena karmakAreNa gRhe nItvA jemitaH AmlArdram kodravakUram, upanItazca taM bhojanA'vasAne rUpyakaH, gRhItazca tena, navaraM vIthikAyAM darzitaH, kUTazca jAtaH tataH saH 'yena yathA bhavitavyaM na tadbhavati anyathA iti niyativAdaM gRhNAti / bhagavAnapi tasmineva kArtikapUrNimAdine niSkramya nAlandAtaH gataH kollAkasannivezam / tatra ca bahulaH nAmakaH brAhmaNaH taddinaM dvijavarAn paramA''dareNa bhojayati / tasya ca gRhe caturthamAsakSapaNapAraNakaM kartukAmaH svAmI praviSTaH, bhikSArtham, dRSTaH anena tataH paramAnnena ghRtamadhusanAthena prtilaabhitH| vijRmbhitAni paJcadivyAni / itazca gharomAM bhamavA lAgyo. jyAM jyAM te jato tyAM tyAM te Amlamizrita kodarAnA bhAta ja pAmato. evAmAM pAchalo pahora thatAM kSudhA-pipAsAthI parAbhava pAmatAM, jyAre anya kAMi paNa na pAmyo tyAre eka kArIgare potAne ghare teDI jaine tene Amla sahita kodravanA bhAta jamADyA ane jamyA pachI eka rUpiyo ApatAM gozAle grahaNa karyo, paNa bajAramAM batAvavA jatAM te khoTo nIvaDyo jethI 'je thavAnuM che te anyathA thatuM nathI' evA niyativAdane teNe aMgIkAra karyo. pachI bhagavAn paNa te ja kArtikI pUrNimAnA divase nAlaMdAthakI nIkaLIne kollAga saMnivezamAM gayA. tyAM bahula nAme brAhmaNa te divase anya brAhmaNone parama bhaktithI jamADato hato. cothA mAsakhamaNanA pA2Ne svAmI bhikSA nimitte tenA gharamAM gayA. eTale bhagavaMtane jotAM teNe ghI-sAkaramizrita pa2mAnna-khIrathI prabhune pratilAlyA. tyAM paMca divyo pragaTa thayAM.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 821 SaSThaH prastAvaH kUDagarUvayahattho lajjAe mNdmNdsNcrnno| jAe viyAlasamae gosAlo ei sAlAe / / 1 / / jiNanAhamapecchaMto saMbhaMto pucchaI samIvagayaM / loyaM jiNappauttiM puNaruttaM savvajatteNaM / / 2 / / jAva na koi niveyai sabAhirabbhaMtaraM samaMteNaM / nAlaMdaM tAveso hiMDai sAmiM nihAlaMto / / 3 / / na ya katthavi uvaladdho taggamaNavihI tao sa ciNtei| paDikUlo majjha vihI puNovi vihiu'mhi egAgI / / 4 / / kUTarUpyakahastaH lajjayA mandaM mandaM snycrn| jAte vikAlasamaye gozAlaH eti zAlAyAm / / 1 / / jinanAthamaprekSamANaH sambhrAntaH pRcchati samIpagatam / lokam jinapravRttiM punaruktaM sarvayatnena / / 2 / / yAvanna ko'pi nivedayati sabahirabhyantaraM samantAt / nAlandAM tAvadeSaH hiNDate svAminam nibhAlayan / / 3 / / na ca kutrA'pi upalabdhaH tadgamanavidhiH tataH saH cintyti| pratikUlaH mama vidhiH punarapi vihito'ham ekAkI ||4|| have ahIM khoTA rUpiyAne hAthamAM lai, lajjAne lIdhe maMda maMda cAlatAM, cheka saMdhyA samaye gozALo te zALAmAM sAvyA. (1) tyAM jinezvarane na jovAthI saMbhrAMta thai sarva yatnapUrvaka vAraMvAra pAsenA lokone prabhunA samAcAra pUchavA sAyo. (2) jyAre koie tene javAba na Apyo tyAre svAmIne zodhavA mATe te cotarapha bahAra ane aMdara nAlaMda gAmamAM (mamA sAmyo, (3) chatAM bhagavaMta gayAnA samAcAra tene kyAMya paNa na maLyA. eTale teNe vicAra karyo ke "aho! deva mane pratikUpa chaThethI irIne 59 / bhane meso rI dho.' (4)
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 822 zrImahAvIracaritram ___ evaM ca suciraM parijhUriUNa paricattacittaphalagapamuhovagaraNo vimukkaniyaMsaNo sauttaroThaM siraM khaurAviUNa nIhario taMtuvAyasAlAo, turiyaM vaccaMto ya patto kollAge / tattha ya bahiyA jaNo aNNamaNNaM evaM jaMpei-'aho dhaNNo, kayauNNo, uvaladdhajammajIviyaphalo mAhaNo jassa gharaMbhi tahAvihamahAmuNidANavaseNa nivaDiyA kaNagavuTThI, tiyasehiM ugghuTuM aho dANaM, jAo jayaMmi nimmalo saahuvaao|' gosAlo'vi eyabhaTTha jaNaMtiyAo soccA haTTatuTTho evaM viciMtei-'jArisaM mahAmuNiM ee vayaMti tArisappabhAvo socciya mama dhammAyario mahAvIro, jeNa na khalu atthi annassa kassai tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA evaMvihA iDDIsakkAraparakkama tti nicchiUNa kollAgasaMnivesaMmi sa bAhirabbhaMtaraM suniuNadiTThIe jAva paloei tAva diTTho bhayavaM kaaussggmuvgo| taM ca pecchiUNa harisavasUsasiyaromakUvo, viyasiyavayaNo, pAviyaciMtArayaNaM va appANaM mannaMto tikkhuttA ___ evaM ca suciraM parizucya parityaktacitraphalakapramukhopakaraNaH, vimuktanivasanaH, sottaroSThaM (zmazru) ziraH kSorayitvA nihRtavAn tantuvAyazAlAtaH, tvaritaM vrajan ca prAptaH kollAkam / tatra ca bAhyaH janaH anyonyam evaM jalpati 'aho dhanyaH, kRtapuNyaH, upalabdhajanmajIvitaphalaH brAhmaNaH yasya gRhe tathAvidhamahAmunidAnavazena nipatitA kanakavRSTiH, tridazaiH ughRSTam 'aho dAnam,' jAtaH jagati nirmalaH sAdhuvAdaH / gozAlaH api etadarthaM janA'ntikAt zrutvA hRSTatuSTaH evaM vicintayati-'yAdRzaM mahAmuniM ete vadanti tAdRzaprabhAvaH saH eva mama dharmAcAryaH mahAvIraH, yena na khalu asti anyasya kasyA'pi tathArUpasya zramaNasya vA, brAhmaNasya vA evaMvidhAH Rddhi-satkAra-parAkramAH iti nizcitya kollAkasanniveze sabAhyA'bhyantaraM sunipuNadRSTyA yAvat pralokate tAvad dRSTaH bhagavAn kaayotsrgmupgtH| taM ca prekSya harSavazaucchritaromakUpaH, vikasitavadanaH, ema lAMbo vakhata kheda karatAM, citraphalaka pramukha upakaraNa ane vastra tajI, mUcha ane zira muMDAvI te vaNakaranI zALAmAMthI bahAra nIkaLyo ane utAvaLe jatAM kollAga saMnivezamAM pahoMcyo. tyAM bahAra loko eka bIjAne A pramANe kahetA hatA ke-"aho! brAhmaNa dhanya ane bhAgyazALI, tathA janma ane jIvitanuM phaLa paNa eNe ja meLavyuM ke jenA gharamAM tathAvidha mahAmuninA dAnathI kanakavRSTi thai, devatAoe "aho dAnanI ghoSaNA karI tathA jagatamAM teno nirmaLa sAdhuvAda prasaryo.' A vAta lokonA mukhethI sAMbhaLatAM bhAre harSa pAmatAM gozALo paNa ciMtavavA lAgyo ke-"A loko jevA mahAmuninI vAta kare che tevA prabhAvazALI to mArA dharmAcArya eka te mahAvIra ja che ke jenI Rddhi, satkAra ke parAkramanI barobarI anya koI tathAvidha zramaNa ke brAhmaNa karI zake tema nathI ja.' ema nizcaya karI kollAga gAmamAM bahAra ane aMdara te bArIka dRSTithI jeTalAmAM jue che tevAmAM kAyotsargastha bhagavaMta tenA jovAmAM AvyA. temane jotAM harSathI romAMcita thai vikasita mukhathI, jANe ciMtAmaNi
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 823 AyAhiNapayAhiNaM kAUNa nivaDio bhayavao caraNesu, bhAlatale ghaDiyapANisaMpuDo ya evaM bhaNiuM pavatto asarisaguNagaNarayaNAyaro tumaM tihuyaNassa pujjo ya vihaliyajaNasAhAro ya jeNa tA viNNavemi imaM / / 1 / / puvvaM vatthAipariggaheNa joggo na Asi dikkhAe / saMpai puNa paricattaMmi taMmi jAo ahaM jogo ||2|| tA telokkadivAyara! paDivajjasu jeNa saMpai bhavAmi / tuha sisso jA jIvaM etto taM ceva dhammagurU ||3|| prAptacintAratnamiva AtmAnaM manyamAnaH tridhA AdakSiNapradakSiNAM kRtvA nipatitaH bhagavataH caraNayoH, bhAlatale ghaTitapANisampuTaH caivaM bhaNituM pravRttavAn asadRzaguNagaNaratnAkaraH tvaM tribhuvanasya pUjyaH ca / viphalitajanA''dhAraH ca yena tataH vijJApayAmi idam / / 1 / / pUrvaM vastrAdiparigraheNa yogyaH na AsIt dIkSAyai / samprati punaH parityakte tasmin jAtaH ahaM yogyaH || 2 || tataH trailokyadivAkara ! pratipadyasva yena samprati bhavAmi / tava ziSyaH yAvajjIvaM itaH tvameva dharmaguruH ||3|| pAmela hoya tema potAne mAnato gozALo traNa pradakSiNA dai, prabhunA page paDyo ane aMjali joDIne kahevA lAgyo - 'he nAtha! tame asAdhAraNa guNa-gaNanA ratnAkara ane tribhuvanane pUjya cho. vaLI lokonA AdhAranI darakAra karatA nathI, jethI huM tamane vinaMti karuM chuM ke (1) pUrve vastrAdikanA parigrahane lIdhe huM dIkSAne yogya na hato, paraMtu atyAre teno tyAga karI devAthI huM yogya thayo chaM; (2) mATe he triloka-divAkara! tame mAro svIkAra karo ke jethI huM tamAro ziSya thAuM. have yAvajjIva tame ja mArA dharmaguru cho. ( 3 )
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 824 tuha thevamettavirahevi nAha! hiyayaM kahaMpi phuttttNtN| puNaruttasaMgamasamIhaNeNa kaTTheNa saMdhariyaM // 4 // / jANAmi vIyarAge kIraMto neva nivvahai neho / pemagahilaM sacittaM kiMtu na pAremi paDikhaliuM / / 5 / / annaM ca-acchau dUre sesaM viyasiyanavanaliNamaNaharacchIe / jaM pecchasi taM teNavi muNevi abbhuvagao'haMti ||6|| zrImahAvIracaritram iya saviNayaM sapaNayaM bhaNamANe taMmi tihuyaNekkapahU / ujjhiyapemaviyArovi tassa vayaNaM paDissuNai ||7|| tava stokamAtravirahe'pi nAtha! hRdayaM kathamapi sphuTat / punaruktasaGgamasamIhamAnena kaSTena saMdhRtam / / 4 / / jAnAmi vItarAge kriyamANaH naiva nirvahati snehaH / premagrahilaM svacittaM kintu na pArayAmi pratiskhalitum ||5|| anyacca-AstAM dUre zeSaM vikasitanavanalinamanoharA'kSibhyAm / yad prekSase tadA tenA'pi jJAsyAmi abhyupagataH ahamiti / / 6 / / iti savinayaM sapraNayaM bhaNati tasmin tribhuvanaikaprabhuH / ujjhitapremavikAro'pi tasya vacanaM pratizruNoti / / 7 / / he nAtha! tamAro alpa viraha thatAM paNa phUTI jatuM mAruM hRdaya pharI samAgamanI icchAthI mahAkaSTa aTakAvI rAjyuM che. (4) huM jANuM chuM ke vItarAgamAM sneha karatAM te nabhato nathI, chatAM premAdhIna svacittane huM koi rIte aTakAvI zato nathI. ( 4 ) ane vaLI bIjuM to dUra raho, paNa vikasita nUtana kamaLa samAna manahara draSTithI jo tame nIhALazo, to paNa huM samajI laiza ke tame mAro svIkAra karI lIdho.' (6) e rIte savinaya ane saprema gozALAnA kahevAthI premavikAra-vicAra rahita chatAM bhagavaMte tenA vacanano svIra . (7)
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 825 jANaMtAvihu aiduTThasIlayaM bhAviraM aNatthaM ca / garuyA paNaesu tahAvi huMti na paraMmuhA kahavi / / 8 / / ___ evaM ca sAmI teNa paDivaNNasissabhAveNa sameo suvannakhale sannivese vcci| tassaMtare govAle bahukhIraM gahAya mahatIe thAlIe akhaMDaphuDiehiM navaehiM sAlitaMdulehiM pAyasamuvakkhaDeMte pecchiUNa gosAlo bhaNai-'bhayavaM! daDhaM chuhAbhibhUo'mhi, tA eha ettha pAyasaM pribhuNjaamo|' aha siddhatyeNa cirakAlaladdhAvagAseNa bhaNiyaM-'bhadda! mA tammasu, esA thAlI addhasiddhA ceva vihddiihi| tAhe so niyaduTThasIlayAe taM vayaNaM vitahaM kAumaNo gaMtUNa te gove bhaNai-'are esa devajjago tIyANAgayajANao evaM kahei, jahA-esa pAyasathAlI addhasiddhA ceva vivajjihI, tA payatteNa saMThaveha / ' evaM ca nisAmiUNa te bhayabhIyA vaMsadalehiM taM piDharaM gADhaM veDhiUNa raMdhiumAraddhA / aha paurataMdulapakkhevavihasi(Di?)yA nimesametteNa phuTTA thaalii| pacchA govehi jAnanapi khalu atiduSTazIlatAM bhAvI anarthaM ca / gurukAH praNateSu tathApi bhavanti na parAGmukhAH kathamapi ||8|| evaM ca svAmI tena pratipannaziSyabhAvena sametaH suvarNakhale sanniveze vrajati / tasyA''ntare gopAlAn bahukSIraM gRhItvA mahatyA sthAlyA akhaNDasphuTaiH nUtanaiH zAlItandulaiH pAyasam upaskurvataH prekSya gozAlaH bhaNati 'bhagavan? kSudhAbhibhUtaH aham, tataH Agaccha atra pAyasaM bhuz2maH / atha siddhArthena cirakAlalabdhA'vakAzena bhaNitaM 'bhadra! mA tAmya, eSA sthAlI ardhasiddhA eva vighaTiSyate / tadA saH nijaduSTazIlatayA tad vacanaM vitathaM kartumanAH gatvA tAna gopAna bhaNati 'are! eSaH devAryakaH atItA'nAgatajJAyakaH evaM kathayati yathAeSA pAyasasthAlI ardhasiddhA eva vipatsyate, tataH prayatnena sNsthaapyt|' evaM ca niHzamya te bhayabhItAH vaMzadalaiH taM piTharaM gADhaM viSTvA radhitumArabdhAH / atha pracuratandulaprakSepavihasitA nimeSamAtreNa sphuTitA bhaviSyamAM anartha karanAra ane ati duSTa evA gozALAne prabhu jANatA hatA, chatAM praNatajano (namelAo) pratye mahAtmAo kadApi vimukha thatA nathI. (8) e pramANe ziSyabhAve svIkArela gozALA sahita svAmI suvarNakhala nAmanA saMniveza tarapha cAlyA. tyAM mArgamAM govALo moTI thALImAM bahu dUdha lai akhaMDa navA cokhAthI dUdhapAka rAMdhatA, temane jotAM gozALe kahyuM kehe bhagavan! mane sudhA bahu lAgI che, mATe ahIM Avo. khIra jamIe." evAmAM lAMbA vakhate avakAza maLatAM siddhArthe jaNAvyuM ke-"he bhadra! tuM kheda na kara. e thALI adhavacamAM bhAMgI paDaze.' eTale potAnA duSTa svabhAvane lIdhe vacanane mithyA karavAne IcchatA teNe jaine govALone kahyuM ke-"are! A devArya bhUta-bhAvIne jANanAra ema kahe che ke-e dUdhanI thALI adhavaca phUTI paDaze, mATe tene barAbara rAkho.' ema sAMbhaLatAM bhayabhIta thai vAMsanA patra-daLo te bhAjanane majabUta vIMTALIne teo rAMdhavA mAMDyA. evAmAM ghaNA cokhA nAMkhavAthI pahoLI thayelI te
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 826 zrImahAvIracaritrama jaM jahA pAviyaM tIse pAyasAliddhaM kapparaM taM tahA ghettUNa paribhuttaM / gosAlo'vi kaMdukabirAlovva pecchamANo vilakkho ceva Thio suTThayaraM ca niyaivAyaM pddivnno| aha sAmI baMbhaNagAmaM go| tattha ya gAme donni pADagA, tesu do bhAyaro naMda-uvaNaMdanAmANo sAmittaM kuNaMti / bhuvaNagurUvi chaTThapAraNagaMmi paviThTho naMdapADayaMmi, diTTho naMdeNa, paDilAbhio dahimisseNa vAsiyakUreNa | gosAlo'vi gao iyarapADayaM| uttuMgapAsAyamavaloiUNa paviThTho uvanaMdassa maMdire / bhaNiyA uvanaMdeNa kammayarI, jahAdehi eyassa bhikkhNti| uvaNIo aNAe vAsiyakUro gosaalyss| so ya taM aNicchaMto uvaNaMdaM evaM nibbhacchei gAmukkoDaM giNhaha naranAhassa va na deha kiMpi krN| vivihe kuNaha vilAse akkhaliyaM pAvamAyaraha / / 1 / / sthaalii| pazcAd gopaiH yad yathA prAptaM tasyAH pAyasA''zliSTaM karparaM tattathA gRhItvA paribhuktam / gozAlo'pi kAndavikabiDAlaH iva prekSamANaH vilakSaH eva sthitaH suSThutaraM ca niyativAdaM prtipnnH| atha svAmI brAhmaNagrAmaM gataH / tatra ca grAme dve pATake, tayoH dvau bhrAtarau nandopanandanAmako svAmitvaM kurvataH / bhuvanaguruH api SaSThapAraNake praviSTaH nandapATake, dRSTaH nandena, pratilAbhitaH dadhimizreNa suvAsitakUreNa / gozAlako'pi gataH itrpaattkm| uttuGgaprAsAdamavalokya praviSTaH upanandasya mndirm| bhaNitA upanandena karmakarI yathA dehi etasya bhikSAm' iti| upanItaH anayA vAsitakUraH gozAlakasya / sazca tam anicchan upanandam evaM nirbhartsayati grAmotkaTaM gRhNAsi naranAthasya vA na dehi kimapi karam / vividhAn karoSi vilAsAn askhalitaM pApam Acarasi / / 1 / / thALI palakArA mAtramAM phUTI gaI. pachI jemane jema maLyuM tema te govALoe khAdhuM ane chevaTe pAyasalipta tenA bhAMgela kaTakA laine paNa teo cATI gayA. tyAM kaMdoinA bilADAnI jema joto gozALo paNa vilakSa banI ubho rahyo ane niyativAdano teNe vizeSa nizcaya karI lIdho. pachI svAmI brAhmaNa gAmamAM gayA. tyAM be poLa-vibhAga hatA. temAM naMda ane upanaMda nAmanA be bhrAtA tenuM svAmitva karatA hatA. bhagavaMta chaThThane pAraNe naMdanA phaLIyAmAM gayA. eTale teNe dadhimizrita suvAsita kamodathI = cokhAthI prabhune paDilAvyA. tyAM gozALo bIjA pATakamAM gayo ane unnata prAsAda joine te upanaMdanA gharamAM peTho. teNe dAsIne hukama karyo ke-"ene bhikSA Apa.' dAsI vAsI kamoda gozALAne ApavA mATe lAvI. tene na icchato gozALA upanaMdane A pramANe nibaMchavA lAgyo ke are! gAmano kara laine rAjAne to kAMi Apato nathI, vividha vilAsa bhogave che ane asmalita pApa Ayare cha; (1)
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 827 SaSThaH prastAvaH amhArisANa muNipuMgavANa gehaMgaNamuvagayANaM / vAsiyabhattaM dAviMtayA kahaM neva lajjeha? ||2|| evaM ca AyanniUNa ruDheNa uvaNaMdeNa bhaNiyA dAsI-bhadde! eyassa ceva samaNassa sIsaMmi pakkhivasu bhttmeyNti| khittaM ca tIe / tao gosAlo bADhamubUDhAbhimANo daTThoTThabhiuDibhAsuro annaM kiMpi tassa aNatthaM kAumasamattho gehaduvAre ThAUNa bhaNai-'jai mama dhammAyariyassa atthi tavo vA teo vA tA eyassa maNuyAhamassa bhavaNaM ddjjhutti| aha ahAsannihiehiM vANamaMtarehiM bhagavao pakkhavAyamuvvahaMtehiM viuvvio huyavaho, daDDhe se maMdiraM / tayaNaMtaraM ca bhayavaM caMpAnayariM gao, tattha ya taiyaM vAsArattaM ThAi, domAsieNa ya khamaNeNa tavokammamuvasaMpajjai, vivihANi ya ukkuDuyAsaNAINi krei| carimadumAsiyapajjavasANe ya bAhiM pArettA gosAleNa sameo kAlAyaM nAma sannivesaM vcci| tahiM ca asmAdRzANAM munipuGgavAnAM gRhAGgaNamupagatAnAm / vAsitabhaktaM dApayatA kathaM na lajase / / 2 / / __ evaM ca AkarNya ruSTena upanandena bhaNitA dAsI 'bhadre! etasyaiva zramaNasya zirasi prakSipa bhktmett|' kSiptaM ca tyaa| tataH gozAlakaH bADham u DhA'bhimAnaH daSTauSThabhRkuTibhAsuraH anyaM kimapi tasya anarthaM kartum asamarthaH gRhadvAre sthitvA bhaNati 'yadi mama dharmAcAryasya asti tapaH vA tejaH vA tadA etasya manujA'dhamasya bhavanaM dhtu| atha yathAsannihitaiH vAnavyantaraiH bhagavataH pakSapAtam udvahadbhiH vikurvitaH hutavahaH, dagdhaM tasya mandiram / tadanantaraM ca bhagavAn campAnagarI gataH, tatra ca tRtIyAM varSArAtriM tiSThati, dvimAsikena ca kSapaNena tapokarma upasampadyate, vividhAni ca utkuTakA''sanAdIni karoti / caramadvimAsikaparyavasAne ca bahiH pArayitvA gozAlena sametaH kAlAkaM nAmakaM sannivezaM vrajati / tatra ca ekAntabhUte trasaprANarahite zUnyA'gAre vaLI gRhAMgaNe AvelA amArA jevA munione vAsI bhAta apAvatAM lajjA kema pAmato nathI?" (2) ema sAMbhaLatAM gusso pAmIne upanaMde dAsIne kahyuM ke-"he bhadra! A zramaNanA zira para ja e bhAta nAkhI de.' eTale dAsIe tema karyuM jethI gozALo bhAre abhimAna karato, hoTha karaDIne bhISaNa bhrakuTI batAvato, anya kAMi paNa tenuM kharAba karavAne asamartha thato, tenA gRhadyAre ubhA rahIne teNe kahyuM ke jo mArA dharmAcAryanAM tapa ke teno prabhAva hoya to A adhama puruSanuM ghara bhasma thAo." evAmAM pAsenA vANavyaMtara devoe bhagavaMtanA pakSapAtane laine agni vidurvatAM tenuM bhavana dagdha thayuM. tyArapachI bhagavAnuM caMpA nagarImAM gayA. tyAM trIjuM comAsuM rahyA. be mAsakhamaNanI tapasyA tathA vividha utkarkAdi Asana karatAM carama dvimAsika tapanA pAraNe bahAra pAraNuM karI, gozAlakanI sAthe kAlAka nAmanA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 828 zrImahAvIracaritram egaMtabhUe tasapANarahie sunnAgAre nisAsamayaMmi paDimaM paDivajjai, gosAlo'vi cavalattaNeNa nirohamasahamANo gehaduvAradese nilukko acchai / etyaMtare sIho nAma gAmAhivaputto vijjumaInAmAe dAsIe sameo bhogatthI taM ceva sunnagharaM pvittttho| teNa ya mahayA saddeNa bhannai-'aho jai koi ettha samaNo vA baMbhaNo vA pahio vA vasio tA so sAheu jeNa amhe annattha vccaamo|' imaM ca suNiUNa sAmI tAva paDimApaDivannattaNeNa tuhikko jAvei, iyaro puNa kavaDeNa na dei pddivynnN| tANi ya aNuvaladdhapaDivayaNANi nissaMkaM surayaviNoeNa khaNaM acchittA niihriumaarddhaanni| etyaMtare duvAradesaMtaraTThieNa gosAleNa gacchaMtI chittA vijjumii| tao tIe bhaNiyaM-ajjautta! ahaM puTThA keNAvi / eyaM ca nisAmiUNa sIheNa valittA gahio bAhAe gosAlago, bhaNio ya-'are kaiyaveNa amhe aNAyAramAyaramANANi pAsasi, pucchio'vi na sAhesi jahA ahamiha nivasAmi tti nibmacchiUNa jahicchaM piTTio laTThIe, gao ya stttthaannN| tao gosAlo bhaNai jiNaMnizAsamaye pratimAM prtipdyte| gozAlo'pi capalatvena nirodham asahamAnaH gRhadvAradeze nilInaH aaste| atrAntare siMha nAmakaH grAmAdhipaputraH vidyunmatinAmikayA dAsyA sametaH bhogArthI tasminneva zUnyagRhe praviSTaH / tena ca mahatA zabdena bhaNyate 'aho yadi ko'pi atra zramaNaH vA, brAhmaNaH vA, pathikaH vA uSitavAna tadA saH kathayata yena AvAma anyatra vrajAvaH / idaM ca zrutvA svAmI tAvata pratimApratipannatvena tuSNIkaH japati, itaraH punaH kapaTena na datte prativacanam / tau ca anupalabdhaprativacanau niHzaGka suratavinodena kSaNam AsitvA nihartumArabdhau / atrAntare dvAradezAntarasthitena gozAlena gacchantI spRSTA vidyunmatiH / tataH tayA bhaNitaM 'Aryaputra! ahaM spRSTA kenaa'pi| etacca niHzamya siMhena valitvA gRhItaH bAhunA gozAlakaH, bhaNitazca 're! kaitavena AvAm anAcAram Acarantau pazyasi; pRSTo'pi na kathayasi yathA ahamatra nivasAmi 'iti nirbhaya' yathecchaM piTTitaH yaSTyA, gatazca svasthAnam / tataH gozAlaH bhaNati jinaM - saMnivezamAM gayA. tyAM trasa-jaMtu rahita tathA ekAMtavALA zUnya gRhamAM rAtre pratimAe rahyA. gozALo paNa capalatAthI nirodha sahana na karatAM gharanA dvAra AgaLa chupAine rahyo. evAmAM gAmanA mukhIno siMha nAme putra, vidyunmati dAsI sAthe bhoga karavAnI IcchAthI te ja zUnya gharamAM peTho. teNe moTA zabda avAja karyo ke "aho! ahIM jo koi zramaNa, brAhmaNa ke pathika AvI vasyo hoya, to bolo ke jethI ame bIje kyAMya joie." ema sAMbhaLatAM svAmI to pratimAsthita hovAthI mauna rahyA, paraMtu gozALe kapaTathI kaMi javAba na Apyo. eTale sAme prativacana na maLavAthI niHzaMkapaNe thoDI vAra suratavinoda karI bahAra nIkaLyA. tyAM dvAra AgaLa beThelA gozALAe jatI vidyumnatino sparza karyo, jethI te bolI uThI ke-"he Aryaputra! koie mAro sparza karyo." ema sAMbhaLatAM siMha pAcho AvI, gozALAno hAtha pakaDIne kahevA lAgyo ke "anAcAra AcaratAM amane kapaTathI jue che, ane pUchatAM kAMi bolato paNa nathI ke huM ahIM beTho chuM." ema nibhraMchI lAkaDI vatI khUba tene mAryo ane pachI potAnA sthAne gayo. tyAM gozALAe prabhune kahyuM ke
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 829 tumha samakkhaMpi ekkao ahayaM / evaM niThuraghAehiM kuTTio kAraNeNa viNA / / 1 / / na maNAgaMpi hu tumhe nivAraNaM kuNaha tassa paavss| mama ghAyaNujjuyassavi jujjai garuyANa kimuvehA? ||2|| jummaM / aha jiNataNumallINo siddhattho vAgarei gosaalN| re duTThasIla! jai taM saccaM ciya suhasamAyAro / / 3 / / tA kiM animittaM ciya taM mahilaM chivasi pAva! gcchNti| jaha amhe saMlINA taha ThAsi na gehamajjhagao ||4|| tuha pakkhaM kuNamANA amhevi tumaM va naNu hnnijjaamo| duTThovaTuMbhaparA hoti sadosA adosAvi / / 5 / / tribhiH vizeSakam / tava samakSamapi eko'hm| evaM niSThuraghAtaiH kuTitaH kAraNena vinA / / 1 / / na manAgapi khalu yUyaM nivAraNaM karoSi tasya pApasya / mama ghAtodyuktasyA'pi yujyate gurukANAM kimupekSA? ||2|| yugmm|| atha jinatanulInaH siddhArthaH vyAkaroti gozAlam / re duSTazIla! yadi tvaM satyameva zubhasamAcAraH / / 3 / / tataH kiM animittameva tAM mahilAM kSipasi pApa! gacchantIm / yathA ahaM saMlInaH tathA tiSThasi na gRhamadhyagataH / / 4 / / tava pakSaM, akariSyAm ahamapi tvamiva nanu ahnissyaam| duSTopaSTambhaparA bhavanti sadoSAH adoSAH api / / 5 / / tribhiH vizeSakam / / he bhagavana! tame samakSa chatAM mane ekalAne vinA kAraNe teNe Ama sakhta mAra mAryo, (1). paraMtu tame te pApIne jarA paNa aTakAvyo nahi. evI rIte huM kUTAyA chatAM tamArA jevA mahAtmAone upekSA 42vI te zuM yujata cha?' (2) / evAmAM prabhunA zarIramAM saMlIna thaI rahela siddhArthe gozALAne kahyuM ke "are durAcArI! jo tuM kharekhara sadAcArI ja hoya, to te pApI! vinA kAraNe bahAra nIkaLatI te mahilAno sparza zA mATe karyo? jema ame mauna rahyA chIe tema tuM gharanA madhyabhAgamAM kema besI raheto nathI? tAro pakSa karIne zuM ame paNa tArI jema kUTAie? duSTano 56 42di niSi 55 // sopa thAya che.' (3/4/5)
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 830 zrImahAvIracaritram etthaMtaraMmi sAmI nikkhamiuM pattakAlagAmaMmi / puvvavihANeNaM ciya sunnaghare saMThio paDimaM / / 6 || ___ aha tatthavi rayaNIe gAmauDasuo u khaMdao nAma / niyabhajjAlajjAe ei sameo sadAsIe / / 7 / / daMtaliyAnAmAe tAhe puvvaM va pucchai imo'vi / gosAlo'vi nilukko bhaeNa gehekkadesaMmi / / 8 || jummaM / vijaNaMti mannamANo tatto tIe samaM jahicchAe / uvabhuMjiUNa bhoge so nissariuM samAraddho / / 9 / / tesiM miho khullaavsvnnsNvddddmaannpritoso| kahakahakahatti pahasai gosAlo aha pisAovva / / 10 / / atrAntare svAmI niSkramya ptrkaalgraame| pUrvavidhAnena eva zUnyagRhe sthitaH pratimAyAm / / 6 / / atha tatrApi rajanyAM grAmapuTa(=grAmapati)sutaH tu khandakaH nAmakaH / nijabhAryAlajjayA eti sametaH svadAsyA / / 7 / / dantalikAnAmikayA tadA pUrvamiva pRcchati ayamapi / gozAlo'pi nilInaH bhayena gRhaikadeze ||8|| yugmam / / vijanamiti manyamAnaH tataH tayA samaM ythecchyaa| upabhujya bhogAn saH niHsartuM samArabdhaH / / 9 / / tayoH mithaH kthollaapshrvnnsNvrdhmaanpritossH| kahakahakaha-iti prahasati gozAlaH atha pizAcaH iva / / 10 / / evAmAM svAmI tyAMthI patrAlaka gAmamAM gayA ane pUrva pramANe zUnya gharamAM pratimAe rahyA. () tyAM paNa te ja rAtre gAmamukhIno khedaka nAme putra, potAnI bhAryAnI lajjAne lIdhe daMtalikA nAme dAsI sAthe AvI caDyo. teNe paNa pUrvanI jema avAja karyo, paraMtu gozAlo bhayathI te gharanA eka bhAgamAM chupAI rahyo, (7/8) tyAM zUnyatA samajI, dAsI sAthe IcchA pramANe bhoga bhogavI te bahAra nIkaLavA lAgyo. (9) temanA paraspara kathA, AlApa sAMbhaLatAM bhAre saMtoSa vadhatAM. pizAcanI jema gozALo khaDakhaDATa hasI paDyo. (10)
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH soccA pahasiyasaddaM khaMdo koveNa jaThThimuTThIhiM / haNiUNa taM vimuMcai tAhe so ei jiNamUle ||11|| bhaNai ya sovAlaMbhaM nAyagadhammo kimesa saMbhavai ? pecchaMtANavi tumhaM jaM evamahaM haNijjAmi ||12|| rakkhAkaeNa tubhe olaggijjai sayA payatteNaM / jai puNa sAvi na vijjai niratthiyA tA dhuvaM sevA / / 13 / / ajjavi saddosANavi pahuNo niyasevagANa paritANaM / savvAyareNa kuvvaMti kiM puNo nIinirayANaM ? / / 14 / / siddhattheNaM bhaNiyaM kettiyamitto imo viNigghAo? / ajjavi muhassa doseNa natthi taM jaM na pAvihisi / / 15 / / zrutvA prahasitazabdaM khandaH kopena yaSTimuSTibhiH / hatvA taM vimuJcati tadA saH eti jinamUlam / / 11 / / bhaNati ca sopAlambhaM nAyakadharmaH kiM eSaH sambhavati ? | prekSamANaH api tvayA yad evamahaM hanye / / 12 / / rakSAkAryeNa tvaM avalagyase sadA prayatnena / yadi punaH sA'pi na vidyate nirarthikA tataH dhruvaM sevA ||13|| adyApi sadoSANAmapi prabhavaH nijasevakAnAM paritrANam / sarvA''dareNa kurvanti kiM punaH nItiniratAnAm / / 14 / / siddhArthena bhaNitaM kiyanmAtraH ayaM vinirghAtaH ? | adyApi mukhasya doSeNa nAsti tad yanna prApsyasi / / 15 / / 831 eTale hAsya-zabda sAMbhaLI khaMdake kopAyamAna thai, tene lAkaDI ane muSTithI khUba mArIne choDI mUkyo. pachI te jinezvara pAse AvIne sopAlaMbha kahevA lAgyo ke-'zuM A nAyakadharma che ke tamA2A dekhatAM meM Ama mAra khAdho? (11/12) rakSAnI khAtara ja khAsa prayatnapUrvaka meM sadAne mATe tamAro Azraya lIdho che. jo te paNa na thAya to kharekhara sevA nirartha che. (13) hajI to svAmIo potAnA sadoSa sevakonuM paNa bahu AdarapUrvaka rakSaNa kare che, to nItiyuktanuM kahevuM ja zuM?' (14) tyAre siddhArtha polyo - 'are! khA mAra zuM mAtra che? hajI mukhanA doSathI tArA kevA hAla thaze te atyAre IDI zaDAtuM nathI.' (15)
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 832 zrImahAvIracaritram tao sAmI kumArasaMnivesaM gao, tattha ya caMpagaramaNijjAbhihANe ujjANe palaMbiyabhuo Thio kAussaggeNa | tahiM ca sannivese aparimiyadhaNa-dhannasamiddho accaMtasurApANappio kuvaNayanAma kuMbhakAro parivasai / tassa AvaNaMmi pAsajiNasissA sasamaya-parasamayatthaparinnANaniuNA, bhavoyahinivaDaMtapANigaNasamuddharaNasamatthA, chattIsaguNarayaNanihiNo, jahovaiTThapagiTThajaikiriyAparUvaNAparAyaNA, aNegadesaMtarAgayaviNeyabhamaralihijjamANasuyamayaraMdA muNicaMdA nAma sUriNo nivasaMti, teya bADhaM vuDDhabhAvamuvagayA evaM viciMtaMti savvaNNujiNapaNIo dhammo savvattha vittharaM niio| micchattavasapasuttA sattA paDibohiyA bahuso ||1|| suttatthehiM sissA saMpai nipphAiyA jahAsattiM / parivAlio ciraM taha sabAlavuDDAulo gaccho / / 2 / / tataH svAmI kumArasannivezaM gataH / tatra ca campakaramaNIyA'bhidhAne udyAne pralambitabhujaH sthitaH kAyotsargeNa / tatra ca sanniveze aparimitadhana-dhAnyasamRddhaH atyantasurApAnapriyaH kuvanaya nAmakaH kumbhakAraH privsti| tasya ApaNe pArzvajinaziSyaH svasamaya-parasamayArthaparijJAnanipuNaH, bhavodadhinipatatprANigaNasamuddharaNasamarthaH, SaTtrizadguNaratnanidhiH, yathopadiSTaprakRSTayatikriyAprarUpaNAparAyaNaH, anakedezAntarA''gatavineyabhramaralihyamAnazrutamakarandaH municandraH nAmakaH sUriH nivasati, saH ca bADhaM vRddhabhAvamupagataH evaM vicintayati sarvajJajinapraNItaH dharmaH sarvatra vistAraM niitH| mithyAtvavazaprasuptAH sattvAH pratibodhitAH bahuzaH / / 1 / / sUtrAthaiH ziSyasampad niSpAditA yathAzaktim / paripAlitaH ciraM tathA sabAla-vRddhA''kulaH gacchaH / / 2 / / pachI svAmI kumAra nAme saMnivezamAM gayA ane tyAM caMpakaramaNIya nAmanA udyAnamAM lAMbI bhujA karIne kAyotsarga-dhyAne rahyA. te gAmamAM aparimita dhana, dhAnyathI samRddha ane madirApAnamAM atyaMta Asakta evo kuvanaya nAme kuMbhAra raheto, tenA makAnamAM pArzvanAthanA ziSyo ke jeo svasamaya ane parasamayano artha jANavAmAM nipuNa, bhavasAgaramAM paDatA prANIono uddhAra karavAmAM samartha, chatrIza guNa-ratnonA nidhAna, yathopadiSTa prakRSTa yatikriyA prarUpavAmAM parAyaNa, aneka dezAMtarathI AvelA ziSya-bhramaro jemanI pAse zruta-makaraMdanuM pAna karI rahyA hatA evA municaMdra nAme AcArya rahetA. te atyaMta vRddhatAne pAmatA ciMtavavA lAgyA ke sarvajJapraNIta dharmano meM sarvatra vistAra karyo ane mithyAtva-mohita ghaNA prANIone pratibodha pamADyA. (1) yathAzakti sUtrArthathI ziSyo niSpanna karyA ane AbAla-vRddha gacchanuM cirakAla paripAlana karyuM, (2)
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 833 SaSThaH prastAvaH tA etto juttaM me visesaparikammaNaM sriirss| kAuM jahasattIe savvatthavi ujjameyavvaM / / 3 / / iya ciMtiUNa sapae nivesio teNa vaddhaNo nAma / sisso paDirUvaguNo vihiyA se taha gaNANunnA / / 4 / / bhaNio ya vaccha! gaccho jahA mae pAlio payatteNa / tumaevi tahA eso pAleyavvo sayAkAlaM / / 5 / / siddhaMtadesaNAvi ya avigaNiyaparissameNa kAyavvA / sissANaM evaM ciya riNamokkho kammavigamo ya ||6|| etto'vi bhadda! bhadaM nUNaM bhuvaNattaevi no atthi| to suhasIlo houM muhAe mA hArisiM eyaM / / 7 / / tasmAditaH yuktaM mAM vizeSaparikarma zarIrasya / kartuM yathAzaktyA sarvatrA'pi udyatitavyam / / 3 / / iti cintayitvA svapade niveSitaH tena vardhanaH nAmakaH | ziSyaH pratirUpaguNaH vihitA tasya tathA gaNA'nujJA / / 4 / / bhaNitazca vatsa! gacchaH yathA mayA pAlitaH prayatnena / tvayA'pi tathA eSaH pAlayitavyaH sadAkAlam / / 5 / / siddhAntadezanA'pi ca avigaNitaparizrameNa kartavyA / ziSyANAm evameva RNamokSaH karmavigamazca / / 6 / / ito'pi bhadra! bhadraM nUnaM bhuvanatraye'pi naasti| tataH sukhazIlaH bhUtvA mudhA mA hAriSyasi etam / / 7 / / to ve bhAre yathAzasti zarIrane vizeSa saj te yuti cha; // 25 // 3 udhama to sarvatra 42vo.' (3) ema ciMtavI temaNe potAnA pade guNavaDe pratinidhirUpa vardhana nAme ziSya sthApyo, ane tene gaNanI anujJA mApata 45vyu -(4) "he vatsa! jema meM prayatnapUrvaka gaccha saMbhALyo tema tAre paNa sadAkALa ene saMbhALavo, (5) temaja parizramanI darakAra na karatAM tAre ziSyone siddhAMtanI dezanA paNa ApavI. ema karavAthI tuM RNamukta bhane dharma rahita 242. (7) / he bhadrA traNe bhuvanamAM e karatAM anya kaMi paNa lyANarUpa nathI, to sukhazIla thaine tuM vRthA e hArIza nahi. (7)
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 834 zrImahAvIracaritram bho muNiNo! tumhehiM payaTTiyavvaM imassa vkkNmi| nibbhacchiehivi bahuM kamakamalaM neva mottavyaM / / 8 / / jaM kiMpi mae puvvaM tumhe sammaM guNesu no tthviyaa| apae vA sikkhaviyA taM savvaM marisaNijjaM me / / 9 / / iya muNicaMdamuNiMdA takkAlociyavihiM viheUNa | pAraMbhaMti sudhIrA dukkarajiNakappaparikammaM / / 10 / / annayA ya te mahANubhAvA bhAviyaduvAlasavihabhAvaNA paMcaNhaM tulaNANaM tava-satta-suttaegatta-balasarUvANaM majjhayArAo bIyAe sattatulaNAe appANaM bhAvamANA vihrNti| io yagosAlo majjhaMdiNasamae bhagavaMtaM bhaNai-'ehi patthAvo vaTTai, pavisAmo gAmamajjhe bhoH munayaH! yuSmAbhiH pravartitavyaM asya vAkye / nirbharttite'pi bahuH kramakamalaM naiva moktavyam ||8|| yatkimapi mayA pUrvaM yUyaM samyag guNeSu no sthApitAH / apade vA zikSApitAH tatsarvaM marSaNIyaM mama / / 9 / / iti municandramunIndraH tatkAlocitavidhiM vidhAya / prArabhate sudhIraH duSkarajinakalpaparikarma / / 10 / / anyadA ca saH mahAnubhAvaH bhAvitadvAdazavidhabhAvanAkaH paJca tulanAnAM tapa-satva-sUtraikatva-balasvarUpANAM madhye dvitIyayA sattvatulanayA AtmAnaM bhAvayan viharati / itazca - gozAlaH madhyandinasamaye bhagavantaM bhaNati 'ehi, prastAvaH vartate, pravizAmaH grAmamadhye bhikssaanimittm|' | he munio! tame badhA enAM vacana pramANe pravajo. kadAca koivAra tamArI nibhraMchanA kare, to paNa enA 525-bhaNane tame hI bhUza nali. (8) temaja meM pUrve tamane kaMI paNa samyaka prakAre guNomAM na sthApyA athavA asthAne zikSA ApI, te badhuM mane kSamA 72.' () e pramANe tatkAlane ucita vidhi karI, dhIra evA municaMdrAcArye duSkara jinakalpa Adaryo. (10) ekadA bAra prakAranI bhAvanA bhAvatAM, tapa, sattva, sUtra, etva ane balarUpa pAMca prakAranI tulanAomAM bIjI sattva tulanAmAM AtmAne teo bhAvavA lAgyA. evAmAM ahIM madhyAhna samaye gozALAe bhagavaMtane kahyuM ke-"he bhagavan! cAlo, atyAre barAbara vakhata thayo che. ApaNe bhikSA nimitte gAmamAM jaIe." siddhArtha bolyo-"amAre bhramaNa karavuM nathI." eTale gozALo
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 835 bhikkhaanimittN|' siddhattheNa bhaNiyaM-pajjattaM amha aDDaNeNaM / tao gosAlo paviThTho bhoyaNatthaM gAme, diTThA ya aNeNa io tao paribhamaMteNa te pAsanAhasissA vicittapaDapAuraNA, pattapamuhovagaraNakaliyA yatti / te ya pecchiUNa gosAleNa pucchiyA- 'ke tubbhe ? / ' tehiM bhaNiyaM-'samaNA niggaMthA, saDhakamaDhaviNimmiyamahAmehavAridhArovasaggAvaloyaNAulaphaNirAyaphaNAphalagaviraiyAtucchachattassa pAsanAhassa sissA, iti soccA so siraM dhuNaMto bhaNai - 'aho aho niggaMthA dukkarakArayA tumhe je ettiyamettaMpi gaMthamuvvahaMtA atto niggaMthattaNaM ThAveha, aho paccakkhamusAvAittaNaM, aho ninnimittamattukkoso tumhANaM, savvahA niggaMthANaM majjhe na kevi tubhe mama dhammAyario ceva dUrujjhiyavatthAipariggaho dukkaratavacaraNanirao mahappA jahatthaniggaMtho bhannai / ' tehi ya jiNanAhaM ayANamANehiM ulluMThayAe bhAsaMtaM pecchiUNa bhaNiyaM 'bhadda! jArisao tumaM taM manne dhammAyario'vi tAriso ceva, jao-jANijjai puttavisarisaceTThAe jaNaNIe sIlasaMpayA, kaMtiguNeNavi muNijjai siddhArthena bhaNitaM 'paryAptaM mama aTanena / ' tataH gozAlaH praviSTaH bhojanArthaM grAme, dRSTA ca anena itastataH paribhramatA te pArzvanAthaziSyAH vicitrapaTaprAvaraNAH, pAtrapramukhopakaraNakalitAH ca / te ca prekSya gozAlena pRSTAH 'ke yuuym?|' taiH bhaNitaM 'zramaNAH nirgranthAH, zaThakamaThavinirmitamahAmeghavAridhAropasargA'valokanA''kulaphaNirAjaphaNaphalakaviracitA'tucchachatrasya pArzvanAthasya ziSyAH / iti zrutvA saH ziraH dhunvan bhaNati 'aho! nirgranthAH duSkarakArakAH yUyaM ye etAvanmAtramapi granthamudvahantaH AtmanaH nirganthatAM sthApayatha, aho pratyakSamRSAvAditA, aho nirnimittamAtmotkarSaH yuSmAkam, sarvathA nirganthAnAM madhye na kespi yUyam, mama dharmAcAryaH eva dUrojjhitavastrAdiparigrahaH duSkaratapazcaraNanirataH mahAtmA yathArthanirgranthaH bhnnyte|' taizca jinanAtham ajJAyamAnaiH ulluNThatayA bhASamANaM prekSya bhaNitaM 'bhadra! yAdRzaH tvaM tava manye dharmAcAryo'pi tAdRzaH eva yataH- jJAyate putravisadRzaceSTayA jananyAH zIlasampad, kAntiguNenA'pi jJAyate ratnasya bhojanArthe gAmamAM peTho ane Amatema bhamatAM teNe te pArzva-saMtAnIya ziSyo joyA ke je vicitra paTa (vastra) yukta ane pAtra pramukha upakaraNa sahita hatA. temane jotAM gozALe pUchyuM ke-'tame koNa cho?' temaNe kahyuM-'zramaNa nigraMtho ane zaTha kaMmaThe vikurvela mahAmeghanI jaLadhArAnA upasargane jotAM vyAkula thayela dharazeMdre potAnI phaNArUpa anupama chatra jemanA zire racela evA zrI pArzvanAtha bhagavAnanA ziSyo chIe.' ema sAMbhaLI zira dhuNAvatAM gozALAe jaNAvyuM ke-'aho! tame to kharekhara duSka2kA2ka nigraMtha cho ke ATalo parigraha dhAraNa karyo chatAM potAnA nigraMthapaNAne sthApana karo cho. aho! tamAruM sAkSAt mRSAvAditva. aho! niSkAraNa AtmotkarSa, nigraMthomAM tame sarvathA kaMI ja nathI. mArA dharmAcArya vastrAdi parigraha rahita, duSkara tapamAM tatpara, mahAtmA ane yathArtha nigraMtha kahevAya.' eTale temaNe vIra bhagavaMtane na jANatAM, uddhatAIthI bakatA gozALAne kahyuM ke-'he bhadra! jevo tuM che tevo ja tAro dharmAcArya haze, ema lAge che; kAraNa ke putranI visadaza ceSTAthI mAtAnI zIla-saMpadA jANI zakAya ane
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram 836 rayaNassa Agarassa suddhI, tA alaM vannaNAe tti vRtte ruTTho gosAlo bhaNai - 'jai mama dhammaguruNo vo vA teo vA atthi tA eesiM dhammAyariyadUsagANaM paDissao Dajjhautti / to tehiM bhaNiyaM-'na amhe tumha vayaNeNaM DajjhAmo / ' to vilakkho so gaMtUNa sAmiM bhaNai - 'bhayavaM! ajja mae sAraMbhA sapariggahA niggaMthA diTThA evamAi jAva paDissao na daDDhotti kimiha kAraNaM? / ' siddhattheNa bhaNiyaM-'te pAsAvaccejjA therA sAhuNo, na tesiM paDissao tuha vayaNeNa Dajjhai' tti| etthaMtare jAyA rayaNI, kajjalabhasalasAmalAI pasariyAiM disimuhesu timirpddlaaiN| io ya te muNicaMdasUriNo caukkaMmi taddiNe rayaNIe egAgiNo ussaggeNa ThiyA / so'vi kUvaNayakuMbhakAro seNibhattaMmi nibbharamairApANaparavvaso visaMThulaghulaMtacalaNo sabhavaNAbhimuhamaiMto pecchai bAhiMmi kAussaggapaDivanne te sUriNo / tao 'coro eso tti jAyakuviyappeNa teNa niviDakarasaMpuDeNa pIDiyaM tesiM galayaM, niruddho ussaaspsro| tahavi avicaliyacittA subhajjhANe vaTTaMtA takkha Akarasya zuddhiH, tasmAdalaM varNanayA' iti ukte ruSTaH gozAlaH bhaNati 'yadi mama dharmaguroH tapaH vA tejaH vA asti tadA eteSAM dharmAcAryadUSakAnAM pratizrayaH dahatu / ' tataH taiH bhaNitaM na vayaM tava vacanena dhaamH|' tataH vilakSaH sa gatvA svAminaM bhaNati 'bhagavan! adya mayA sArambhAH saparigrahAH nirgranthAH dRSTAH evamAdi yAvatpratizrayaH na dagdhaH iti kimatra kAraNam ? / ' siddhArthena bhaNitaM 'te pArzvA'patyAH sthavirAH sAdhavaH, na teSAM pratizrayaH tava vacanena dhakSyati / atrAntare jAtA rajanI, kamalabhramarazyAmalAni prasRtAni digmukheSu timirpttlaani| itazca saH municandrasUriH catuSke taddine rajanyAM ekAkI kAyotsargeNa sthitH| so'pi kUvanayakumbhakAraH zreNIbhakte nirbharamadirApAnaparavazaH visaMsthulaghUrNamAnacaraNaH svabhavanAbhimukham Agacchan prekSate bahiH taM suurim| tataH 'cauraH eSaH' iti jAtakuvikalpena tena nibiDakarasampuTena pIDitaM tasya galakam, niruddhaH ucchvAsaprasaraH / tathA'pi avicalitacittaH zubhadhyAne vartamAnaH tatkSaNameva karmalAghavatayA ratnanA kAMtiguNathI khANanI zuddhi samajI zakAya che mATe varNana karavAnI jarUra nathI.' ema temanA kahevAthI ruSTa thayela gozALo kahevA lAgyo ke-'jo mArA dharmagurunA tapa ke teja hoya to A dharmAcAryane dUSaNa lagADanArAno upAzraya baLI jAo.' tyAre temaNe kahyuM-'ame kAMi tArA vacanathI baLavAnA nathI' eTale vilakSa thai, teNe jaine svAmIne kahyuM-'he bhagavan! Aje meM sAraMbhI ane parigrahI nigraMtho joyA, temano upAzraya na baLyo, tenuM zuM kAraNa?' siddhArtha bolyo-te pArzva-saMtAnIya sthavira sAdhuo che. tArA vacanathI temano upAzraya na baLe.' evAmAM rAtri thavA AvI, cotarapha kAjaLa ane bhramara samAna zyAma aMdhakAra prasarI rahyo, ahIM municaMdrasUri te rAtre cokamAM ekalA kAyotsarge rahyA. tyAM pelA kuvanaya kuMbhAre paMktimAM besIne khUba madirApAna karavAthI parAdhIna banatAM skhalita gatie potAnA ghara bhaNI jatAM, bahAra kAyotsarge rahelA te AcAryane joyA. eTale 'A cora che' evA kuvikalpathI teNe potAnA karasaMpuTathI sakhta rIte temanuM gaLuM dabAvyuM, jethI zvAsa aTakI paDyo chatAM cittathI calAyamAna na thatAM, zubha dhyAnamAM varjAtAM tatkAla karmalAghavathI avadhijJAna pAmI, kAla karIne teo
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 837 SaSThaH prastAvaH kammalAghavayAe samuppannohinANA kAlaM kAUNa devaloyaM gyaa| tesiM ca ahAsannihiyasurehi kusumavarisapuvvayaM kayA mhimaa| io ya gosAlo te deve vijjupuMjabhAsurasarIre uppayaMte nivayaMte ya sAhunivAsasamIve pecchiUNa sAmissa sAhei-'bhayavaM! tesiM tumha paDiNIyANa paDissao ddjjhi|' siddhatyo bhaNai-'bhadda! mA evamAsaMkehi, tesiM AyariyA devalogamuvagayA, ao devA mahimaM kreNti| tAhe so koUhaleNa gao taM paesaM / devAvi pUyaM kAUNa saTTANaM paDiniyattA / aha tattha gaMdhodakaM pupphavAsaM ca daTTaNa duguNajAyahariso paDissae gaMtUNa sajjhAyajhANaviNayakaraNaparissaMte nibbharaM pasutte tesiM sisse uTThaviUNa vAgarei-'are duTThasissA! tubbhe muMDiyasirA ceva hiMDaha, jahicchaM bhikkhaM paribhuMjiUNa savvaM rattiM suyaha, ettiyaMpi na muNaha-jahA sUriNo mahANubhAvA paMcattamuvagayA, aho tumhaM gurUsu pddibNdho| evamAi kalakalaM kareMtami uTThiyA sAhuNo, NavaraM tavvayaNAsaMkiyA sahasA gayA te sUrisamIve jAva pecchaMti kAlagayamAyariyaM, tao suciraM addhiiM kAumAraddhA / kaha?samutpannA'vadhijJAnaH kAlaM kRtvA devalokaM gtH| tasya ca yathAsannihitasuraiH kusumavarSApUrvakaM kRtaH mahimA / itazca gozAlaH tAn devAn vidyutpuJjabhAsurazarIrAn utpatatAM nipatatAM ca sAdhunivAsasamIpaM prekSya svAminaM kathayati 'bhagavan teSAM tava pratyanIkAnAM pratizrayaH dhti|' siddhArthaH bhaNati 'bhadra! maivaM AzaGkasva, teSAM AcArya devalokamupagataH, ataH devAH mahimAnaM kurvanti / tadA sa kautUhalena gataH taM pradezam / devAH api pUjAM kRtvA svasthAnaM prtinivRttaaH| atha tatra gandhodakaM puSpavarSAM ca dRSTvA dviguNajAtaharSaH pratizraye gatvA svAdhyAya-dhyAnavinayakaraNaparizrAntAn nirbharaM prasuptAn teSAM ziSyAn utthApya vyAkaroti 'are! duSTaziSyAH! yUyaM muNDitazIrSAH eva hiNData, yathecchaM bhikSAM paribhujya sarvAM rAtriM svapitavantaH, etanmAtramapi na jAnItha yathA sUrayaH mahAnubhAvAH paJcatvamupagatAH, ahoH yuSmAkaM guruSu prtibndhH!|' evamAdikalakalaM kurvati utthitAH sAdhavaH, navaraM tadvacanA''zaGkitAH sahasA gatAH te sUrisamIpe yAvatprekSante kAlagatamA''cAryam / tataH suciram adhRtiM kartumArabdhAH / katham - devalokamAM gayA. te vakhate pAsenA devoe kusumavRSTipUrvaka temano mahimA karyo. evAmAM vidyutanA puMja samAna caLakatA zarIravALA devone sAdhunivAsa samIpe jatA-AvatA joine gozALo svAmIne kahevA lAgyo ke-he bhagavan! tamArA te virodhIono upAzraya baLe che.' siddhArthe kahyuM- he bhadra! evI AzaMkA na kara. temanA AcArya devaloke gayA jethI devatAo mahimA kare che." eTale kautUhalathI gozALo te pradezamAM gayo. devo paNa pUjA karIne svasthAna pratye nivRtta thayA, chatAM tyAM gaMdhodaka ane puSpavRSTi joi, bhAre harSa pAmato te upAzrayamAM jaI, svAdhyAya-dhyAna, vinayAdithI parizrAMta thai, nizcitapaNe sUtelA temanA ziSyone jagADIne kahevA lAgyo ke"are duSTa ziSyo! tame zira muMDAvIne ja cAlo ane yatheccha bhikSAbhojana karIne AkhI rAta sUI raho. tame eTaluM paNa jANatA nathI ke mahAnubhAva AcArya paMcatva pAmyA. aho! guru pratye tamArI bhakti! ema gozALe kalakalATa karatAM sAdhuo UThyA ane tenA vacanathI zaMkA lAvIne teo tarata sUri pAse gayA ane tyAM AcAryane kAladharma pAmelA joi, bhAre adhRti ane kheda karavA lAgyA ke
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 838 taha pAliyAvi taha pADhiyAvi taha guNagaNesu ThaviyAvi / taha sikkhaviyAvi daDhaM hA hA akayannuyA amhe / / 1 / / kiM dukkaratavacaraNeNa amha kiM vAvi kusalaboheNaM / kiM ciragurukulasaMvAsasevaNAevi vihalAe / / 2 / / jaM asarisasaMjamarayaNarohaNaM niyaguruMpi kAlagayaM / paccakkhadhammarAsiMpi neva muNimo pamAeNaM / / 3 / / zrImahAvIracaritram iya te niyaduccariyaM puNo puNo ceva jaMpire samaNe / gosAlo nibbhacchiya bahuso sAmiM samallINo / / 4 / / tao sAmI corAgasannivesaM gao / tattha ya taddivasaM paracakkabhayamuvaTThiyaM / tabbhaeNa ya tathA pAlitAH api, tathA pAThitAH api tathA guNagaNeSu sthApitAH api| tathA zikSApitAH api dRDhaM hA hA akRtajJAH vayam / / 1 / / kiM duSkaratapazcaraNaiH asmAkam kiM vA'pi kuzalabodhena / kiM ciragurukulasaMvAsasevanayA'pi viphalayA / / 2 / / yad asadRzasaMyamaratnarohaNaM nijagurumapi kAlagatam / pratyakSadharmarAzimapi naiva jAnImaH pramAdena || 3 || iti tAn nijaduzcaritaM punaH punaH eva jalpataH zramaNAn / gozAlaH nirbhartsya bahuzaH svAminaM samAlInaH / / 4 / / tataH svAmI corAkasannivezaM gataH / tatra ca taddivasaM paracakrabhayam upasthitam / tadbhayena ca khaNDarakSAH 'aho! tame amane pALyA, paDhAvyA ane tevI rIte guNomAM sthApana karyA temaja zikSA pamADyA; chatAM hA! ame to akRtajJa ja rahyA. (1) amArA duSkara tapa-caraNa ke kuzaLa-bodhathI paNa zuM? ane viphala gurukulavAsanI sevAthI paNa zuM? (2) ke asAdhAraNa saMyama-ratnanA rohaNAcala tathA sAkSAt dharmarAzi samAna evA potAnA gurune kALa dharma pAmatAM, pramAdathI ame jANI ja na zakyA.' ' (3) e pramANe vAraMvAra potAnA duzcaritrane niMdatA te zramaNone aneka vAra nibhraMchIne gozALo svAmI pAse gayo. (4) pachI bhagavaMta corAka saMnivezamAM gayA. tyAM te divase paracakrano bhaya Avyo. tenA bhayane lIdhe koTavALoe
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 839 khaMDarakkhA tiya-caukka-sunnamaDha-sabhA-deula-kANaNujjANesu annesu ya tahAvihaThANesu apuvvapurisaM cAriyasaMkAe nibhAlemANA pecchaMti bhayavaMtaM egaMmi vaNaniguMje phAsugavijaNarUve gosAlaeNa parivuDaM kAussaggeNa sNtthiyNti| taM ca picchiUNa 'bhIo bhayAiM pAsai' tti jAyasaMkA ciMtiumAraddhA-'aho erisaMmi egaMtadese eesiM avatthANaM na kosallamAvahai, tahAhi-jai ime niddosA tA kiM payaDe cciya no gAmamajjhe vutthA?, ao nicchayaM cArovalaMbhatthaM paracakkasaMtiyA kei Agayatti nicchiUNa puTTho tehiM sAmI gosAlago ya, 'aho ke tubbhe? kiM nimittaM vA etthAvatthANaM tivutte bhayavaM moNeNa citttthi| gosAlo'vi tayaNuvittIe taheva jAvei / jAva ya puNo puNo vAgarijjamANA'vi na deMti paccuttaraM tAva "nibbhaMtaM cAragA ee'tti kaliUNa tehiM nIyA kUvataDe, pAraddhA ya varattAe baMdhiUNa tattha pakkhiviuM, navaraM paDhamaM gosAlaM pakkhivaMti, pacchA taM uttAriUNa bhayavaMtaM boliMti / evaM ca trika-catuSka-zUnyamaTha-sabhA-devakula-kAnanodyAneSu anyeSu ca tathAvidhasthAneSu apUrvapuruSaM cArikazaGkayA nibhAlayantaH prekSante bhagavantam ekasmin vananikuJja prAsukavijanarUpe gozAlakena parivRttaM kAyotsargeNa saMsthitam / tau ca prekSya 'bhItaH bhayAni pazyati' iti jAtazaGkAH cintayitumArabdhAH aho! etAdRze ekAntadeze etayoH avasthAnaM na kauzalyamA''vahati, tathAhi-'yadi imau nirdoSau tadA kiM prakaTe eva no grAmamadhye uSitau?, ataH nizcayaM cAropalabdhaye paracakrasatkauH kau api Agatau 'iti nizcitya pRSTaH taiH svAmI gozAlakazca 'aho! kau yuvAm? kiM nimittaM vA atra avasthAnam' iti ukte bhagavAn maunena tiSThati / gozAlako'pi tadanuvA tathaiva yApayati / yAvacca punaH punaH vyAkriyamANau api na dattaH pratyuttaraM tAvad 'nirbhAntaM cArako etau' iti kalayitvA taiH nItau kUpataTe, prArabdhau ca varatrayA badhvA tatra prakSeptuma, navaraM prathamaM gozAlakaM prakSipanti, pazcAt tamuttArya bhagavantaM buDayanti / evaM ca ubuDana-nibuDane kriyamANe tri, yatuSpatha, zUnya bha6, satmA, hevaNa, vana, GdhAna tabha4 tathAvidha anya sthAnomA sAta puruSane y2jAsusanI zaMkAthI jotAM, eka vananikuMjamAM nirdoSa sthAne gozALA sahita kAyotsarge rahelA bhagavaMtane joyA. temane jotAM "bhayabhIta bhayane jue' evI zaMkAthI teo ciMtavavA lAgyA ke "aho! AvA ekAMta sthAnamAM emanuM avasthAna sukharUpa nathI, kAraNa ke jo eo nirdoSa hoya to gAmamAM pragaTa kema na rahyA? tethI avazya kaMi bAtamI meLavavA paracakranA cara-puruSo AvyA lAge che.' ema nizcaya karI, temaNe svAmI ane gozALAne pUchayuM keaho! tame koNa cho? ane ahIM zA kAraNe paDI rahyA cho?' ema temanA kahetAM paNa bhagavaMta to mauna ja rahyA ane gozALo paNa temanuM anukaraNa karIne mauna ja rahyo. jyAre vAraMvAra bolAvyA chatAM temaNe kaMI pratyuttara na Apyo eTale "A to avazya cara-puruSo ja che" ema samajIne teo temane kUvAnA taTa para laI gayA ane vAdharamAM cAmaDAnI dorImAM bAMdhIne temAM utAravA lAgyA. temAM prathama gozALAne nAkhI, pachI bhagavaMtane utArI DUbADavA lAgyA. ema unmajjana-nimajjana karAvatA, tevAmAM pArzvanAthanA tIrthamAM dIkSA lIdhA pachI parISahothI
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 840 zrImahAvIracaritrama ubbolaNanibolaNe kuNamANANa somA-jayaMtInAmAo pAsajiNatitthapaDivannasAmannuppannaparIsahaparAiyAo, jIvigAnimittadhariyaparivvAyaganevatthAo puvvabhaNiyassa uppalanemittiyassa bhagiNIo nisuNiyaevaMvihavaiyarAu 'mA bhayavaM carimatitthayaro gahiyadikkho esa hojjatti jAyasaMsayAu jAva tattha paese AgacchaMti tAva pecchaMti bhayavaMtaM tahA vAhijjamANaMti / tao tAhiM bhaNiyaM-'are re durAyArA! nUNaM viNassiukAmA tubbhe je imassa siddhatthanaravaisuyassa suravisarapaNayacalaNassa evaM uvasaggaM kareha / ' eyaM ca nisAmiUNa bhayabhIehiM sabahumANaM khAmiUNa mukko khaMDarakkhehiM jayagurU / taM ca tAo vaMdiUNa bhAvasAraM gayAo saTThANaMmi / sAmIvi tattheva kaivaya diNAI paripAliUNa gosAleNa sameo nIsesanayara-maMDalamaMDaNAe piTTicaMpApurIe gaMtUNa cautthaM vAsArattaM uvsNpjji| vIrAsaNa-lagaMDAsaNAi-nisejjAhiM niraMtaraM jAvei cAummAsiyaM ca mahAkhamaNaM karei / tassa pajjaMtadiNaMmi ya annatthapAraNayaM somA-jayantI-nAmike pArzvajinatIrthapratipannazrAmaNyotpannaparISahaparAjite, jIvikAnimittadhRtaparivrAjakanepathye pUrvabhaNitasya utpalanaimittakasya bhaginyau nizrutaivaMvidhavyatikarAt 'mA bhagavAn caramatIrthakaraH gRhItadIkSaH eSaH bhavediti' - jAtasaMzaye yAvattatra pradeze AgacchataH tAvatprekSete bhagavantaM tathA uhymaanm| tataH tAbhyAM bhaNitaM 'are! re! durAcArAH! nUnaM vinaSTukAmAH yUyaM yadasya siddhArthanarapatisutasya suravisarapraNatacaraNasya evaM upasargaM kurvanti / evaM ca niHzrutya bhayabhItaiH sabahumAnaM kSamayitvA muktaH khaNDarakSaiH jagadguruH / taM ca te vanditvA bhAvasAraM gate svsthaane| svAmI api tatraiva katipayadinAni paripAlya gozAlena sametaH niHzeSanagaramaNDalamaNDanAyAM pRSThacampApuryAM gatvA caturthI varSArAtriM upsmpdyte| vIrAsana-lagaNDA''sanAdiniSadyAbhiH nirantaraM yApayati, caturmAsikaM ca mahAkSapaNam karoti / tasya paryantadine ca anyatra pAraNakaM kRtvA kRtAGgalasannivezaM vrajati / tatra ca parAjita thayelI, AjIvikA nimitte parivrAjakano veza dhAraNa karanAra, pUrve kahela utpala naimittikanI somA ane jayaMtI nAmanI vheno, evA prakArano vyatikara sAMbhaLatAM "e dIkSAdhArI carama tIrthaMkara to nahi hoya?' evI zaMkAthI te sthAne AvatAM, tevI rIte bAMdhI kUvAmAM utArela bhagavaMtane temaNe joyA eTale te kahevA lAgI ke "are durAcAro! kharekhara tame vinAza pAmavAnA cho ke A siddhArtha rAjAnA putra ane devone pUjanIya prabhune Ama upasarga karo cho.' ema sAMbhaLatAM bhayabhIta thai, temaNe bahumAnathI khamAvIne prabhune mUkI dIdhA. te be baheno paNa bhagavaMtane bhaktithI vAMdIne potAnA sthAne gai. svAmI paNa keTalAka divasa tyAM rahI, gozALA sAthe samasta nagaranA maMDanarUpa evI pRSTacaMpA nagarImAM jaI temaNe cothuM comAsuM karyuM. tyAM vIrAsana, lagaMDAsane satata dhyAna dharatAM temaNe cAturmAsika mahAkhamaNa AdaryuM. tenA chellA divase prabhu anyatra pAraNuM karI kRtAMgala saMnivezamAM gayA. tyAM daridrasthavira nAmanA pAkhaMDIo AraMbha,
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 841 SaSThaH prastAvaH kAUNa kayaMgalasannivesaMmi vcci| tattha ya dariddatherA nAma pAsaMDatthA sAraMbhA samahilA sapariggahA saputtanattugAisayaNA privti| tesiM ca gehapADagassa majjhe sakulakkamAgayadevayAsamaddhAsiyabhaMtaraM viulapaTTasAlaparikkhevamaNaharaM samuttuMgasiharovasohiaM devaulamatthi / tassa egaMtakoNe samAgaMtUNa sAmI Thio paDimAe / taddivasaM ca maMdamaMdanivaDaMtajalatusAravAyaM nirAriyaMtasisiramAruyaM nivaDai mahaMtaM sIyaM / tesiM ca pAsaMDatthANaM taMmi diNe jAo mhuusvo| tammi diNe devaule miliUNa saDiMbhA sadArA bhattIe gAyaMti yaM naccaMti y| te'vi tahArUve daRsNa avigaNiyabhAvibhao gosAlo sovahAsaM bhaNiumADhatto jattha gihiNIsu pemaM jhANajjhayaNehiM saha mahAveraM / surayapavaMcaparUvaNaparAyaNAiM ca satthAiM / / 1 / / jIvadayAnAmapivi na muNijjai jattha nUNa sumiNe'vi / nibbharamairApANaMmi niccaso ujjamo jattha / / 2 / / daridrasthavirAH nAmakAH pASaNDasthAH sArambhAH, samahilAH, saparigrahAH, saputranaptRkAdisvajanAH privsnti| teSAM ca gRhapATakasya madhye svakulakramA''gatadevatAsamadhyAsitA'bhyantaraM, vipulapaTTazAlaparikSepamanoharaM, samuttuGgazikharopazobhitaM devakulamasti / tasya ekAntakoNe samAgatya svAmI sthitaH pratimayA / taddivasaM ca manda-mandanipatajjalatuSAravAtaM ApravizatziziramArutaM nipatati mahat zItam / teSAM ca pASaNDasthAnAM tasmin dine jAtaH mhotsvH| tasmin dine devakule militvA saDimbhAH sadArAH bhaktyA gAyanti ca nRtyanti ca / tAnapi tathArUpAn dRSTvA avigaNitabhAvibhayaH gozAlakaH sopahAsaM bhaNitumArabdhavAn - yatra gRhiNISu premaH, dhyAnA'dhyayanaiH saha mahAvairam / surataprapaJcaprarUpaNAparAyaNAni ca zAstrANi / / 1 / / jIvadayAnAmA'pi na jJAyate yatra nUnaM svapne'pi / nirbharamadirApAne nityazaH udyamaH yatra / / 2 / / mahilA, parigraha, putra, pautrAdi svajano sahita rahetA hatA. temanA gRha-pATakanA madhyamAM svakula-kramAgata devatAvaDe zobhAyamAna, vipula upAzrayavaDe manohara ane UMcA zikharathI zobhita devaLa hatuM, tenA ekAMta bhAgamAM AvIne prabhu pratimAe rahyA. te divase maMda maMda jaLakaNa paDatA ane zItala sakhta pavana lAgavAthI bhAre TADha paDatI hatI. vaLI te divase te pAkhaMDIono mahotsava ke jemAM te badhA bALaka, strIonA parivAra sahita devaLamAM bhegA thaine bhaktipUrvaka gAtA ane nAcatA hatA. te badhAne tathArUpa joi, bhAvI bhayanI darakAra karyA vinA gozALo sopahAsa kahevA lAgyo ke-jyAM 2maNImAM prema ane dhyAna ke adhyayana sAthe mahArvara che, tathA suratasaMbhoganA prapaMcanI prarUpaNA karanAra zAstro che, (1). jyAM svapna paNa jIvadayAnuM nAmamAtra paNa jaNAtuM nathI ane jyAM nirbhara madirApAnamAM niraMtara udyama cAlu che, (2)
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 842 zrImahAvIracaritrama gAijjai naccijjai savilAsaM niykudduNbshiehiN| ko hojja nAma eso'vi ko'vi pAsaMDaparamattho? / / 3 / / te evaM pharusakkharaM taM japamANaM pecchiUNa samuppannarosA bhaNaMti-'are bAhiM nicchubhaha eyaM duTThamuhaM, na kajjameeNa ihaTThieNaM / ' evaM kahie kaMThe ghettUNa iyarehiM nissArio devaulassa bAhimi gosAlo, tahiM ca himatusArasaMvaliyAnileNa abbhAhao samANo niviDabAhavallarIsaMchAiyavacchatthalo kaMpaMtakAo daMtavINAvAyaNaM kuNamANo samuddhasiyaromakUvo acchiuM pvtto| tArisaM ca taM daguNa jAyANukaMpehiM ainIo so annehiM devulmjjhe| khaNamettaM ca jAyasIyAvagamo niyaduTThasIlayaM paDikkhaliumapArayaMto puNo'vi vAgarei'jattha gihiNIsu pema miccAi, tao puNo'vi nINio pavesio ya jAva tinni vaare| cautthavArAe bhavaNamajjhapaviTTho gosAlo bhaNai gIyate, nRtyate savilAsaM nijkuttumbshitaiH| kaH bhaved eSaH api ko'pi pASaNDaparamArthaH? / / 3 / / ___ te evaM paruSAkSaraM taM jalpamAnaM prekSya samutpannaroSAH bhaNanti 're bahiH nikSipata etaM duSTamukham, na kAryametena ihsthiten|' evaM kathite kaNThe gRhItvA itaraiH nissAritaH devakulasya bahiH goshaalkH| tatra ca hima-tuSArasaMvalitA'nalena abhyAhataH san nibiDabAhuvallIsaMchAditavakSasthalaH kampamAnakAyaH dantIvINAvAdanaM kurvan samuddhRtaromakUpaH AsituM prvRttH| tAdRzaM ca taM dRSTvA jAtA'nukampaiH atinItaH saH anyaiH devkulmdhye| kSaNamAtraM ca jAtazItA'pagamaH nijaduSTazIlaM pratiskhalitum apArayan punarapi vyAkaroti 'yatra gRhiNISu prema...' ityAdi, tataH punarapi nirNItaH pravezitazca yAvat triH vAram / caturthavArAyAM bhavanamadhyapraviSTaH gozAlaH bhaNati potAnA kuTuMba sahita jyAM vilAsapUrvaka gAna, nRtya thayA kare che, aho! AvA pAkhaMDano kAMi paramArtha ze?' (3) ema kaThora vacane bolatA tene joine teo bhAre roSa lAvatAM bolyA ke "are! A duSTa bolanArane bahAra kADhI mUko. ene ahIM rAkhavAnuM kAMi prayojana nathI." eTale itara janoe gaLe pakaDIne gozALAne devaLanI bahAra kADhI mUkyo. tyAM himakaNamizra pavanavaDe AghAta pAmatAM, nibiDa bAhuthI vakSasthaLane AcchAdita karI, kaMpatA zarIre, daMtavaDe vINA-vAdana karatAM, dhrujato te besI rahyo. tene tevI sthitimAM joi, anukaMpA AvatAM bIjA keTalAka tene devaLamAM laI gayA. tyAM kSaNAMtare zIta dUra thatAM, potAnA duSTa svabhAvane aTakAvavAne asamartha evo gozALo pharIne paNa prathamanI jema kahevA lAgyo. eTale pharI tene bahAra kahADI ane aMdara lAvyA. ema traNa
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 843 SaSThaH prastAvaH dUre acchau niyamayavigappiyaM jaM na labbhae vottuN| sabbhUyaMpi na pAvemi bhAsiuM kiM karemi ahaM? ||1 / / namimo tisaMjhameyaM ThANaM na jahiM saduccarIyassa / rUsijjai thevaMpihu jai para phuDavAiNo ceva / / 2 / / evaM ca nisAmiUNa pariNayabuddhIhiM bhaNiyA-'esa imassa devajjagassa ko'vi pIDhiyAvAhago vA, chattadhArago vA, paDicArago vA hohI, tA kiM are eeNa?, tuNhikkA acchaha, niyaniyakajjAiM kareha, jai soDhuM na tareha tA savvatUrAI vAeha, jahA se saddo na sunnijji|' taheva vihiyaM tehiN| aha jAyaMmi pabhAyasamae, samuggae diNayare, paccakkhIbhUyaMmi jIvaniyare tao ThANAo paDimaM uvasaMhariUNa sAmI sAvatthiM nayariM gao, Thio tIse bAhiM pddimaae| io ya dUre AstAM nijamatavikalpitaM yanna labhyate vktum| sadbhUtamapi na prApnomi bhASituM kiM karomi aham / / 1 / / namAmi trisandhyAm enaM (madguruM) sthAnaM na yatra svdushcritsy| ruSyati stokamapi khalu yadi paraH sphuTavAdiH eva / / 2 / / ___ evaM ca niHzamya pariNatabuddhibhiH bhaNitAH 'eSaH asya devA'ryasya ko'pi pIThikAvAhakaH vA, chatradharakaH vA, praticArakaH vA bhaviSyati tataH kiM are etena? tuSNIkAH Adhvam, nijanijakAryANi kuruta, yadi soDhuM na zaknuta tadA sarvatUrANi vAdayata, yathA saH zabdaH na shruuyte| tathaiva vihitaM taiH / / atha jAte prabhAtasamaye, samudgate dinakare, pratyakSIbhUte jIvanikare tasmAt sthAnAt pratimAm upasaMhRtya svAmI zrAvastI nagarI gataH, sthitaH tasyAH bahiH pratimayA / itazca bhojanasamaye gozAlaH pRcchati 'bhagavan, vAra temaNe karyuM. pachI cothI vAre bhavanamAM AvIne gozALo kahevA lAgyo ke "tamArA matanA vikalpa to dUra raho ke je kahI paNa na zakAya, paraMtu huM zuM karuM ke sadbhuta vastune paNa kahI zakato nathI. (1) A dhyAnI gurune trikAla namaskAra ho ke jyAM svaducaritranuM nAma paNa nathI. bIjA kadAca phuTavaktA hoya, paraMtu satya 59 // roSa yA vinA na 23.' (2) ema sAMbhaLatAM pAkI buddhinA loko kahevA lAgyA ke "e A devAyano sevaka, chatradhAraka ke Asana upADanAra haze to are! ene mAravAthI zuM? tame badhA mauna raho ane potapotAnAM kAma karyA karo. jo tame sahana na karI zakatA ho to badhAM vAdyo vagADo ke jethI teno zabda sAMbhaLavAmAM na Ave." eTale temaNe tema karyuM. pachI prabhAta samaya thatAM, sUrya udaya pAmatAM ane jIvaloka sAkSAt daSTigocara AvatAM, pratimA pArIne svAmI te sthAnathI nIkaLI zrAvastI nagarI pratye gayA. tyAM bahAra pratimAe rahyA. bhojana samaye gozALAe
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zrImahAvIracaritram bhoyaNasamae gosAlo pucchai-'bhayavaM! tubbhe bhikkhalu aiiyh?|' siddhattho bhaNai-'ajja amha uvavAso', so pucchai-'bhayavaM! ajja kimAhAraM bhuNjissaami?|' siddhattho bhaNai'ajja tumae mANusamaMsaM khAiyavvaM / ' so bhaNai-'ajja mae taM bhottavvaM jattha iyaramaMsasaMbhavo'vi natthi, kimaMga puNa mANusabhaMsassa? / ' evaM nicchayaM kAUNa savvattha hiNddiumaarddho| io ya-tattheva nayarIe piyadatto nAma gaahaavii| tassa siribhaddA nAma bhAriyA / sA ya maraMtaviyAyaNI, puttabhaMDajIvaNanimittaM uvayarei maMtavAiNo pucchei, saMvaccharie savisesaM pUei devayAo tahavi na jAo koi viseso, taMmi ya samae velAmAse vaTTamANe desaMtarAgayaM pasiddha sivadattanAmadheyaM nemittiyaM pucchai-'kaha mama payA jiivissitti?|' teNa bhaNiyaM'jai jAyamettaM mayallayaM bAlaM sasoNiyamaMsaM pIsiUNa duddhapakkhevapuvvayaM pAyasavihANeNa raMdhiUNa ghayamahUhiM susaMbhiyaM kAUNa sutavassiNo uddhUliyacaraNassa sabahumANaM bhoyaNatthaM tvaM bhikSArtham atigcchsi?|' siddhArthaH bhaNati 'adya mama upvaasH|' saH pRcchati 'bhagavan, adya kimAhAraM bhunyjissyaami?|' siddhArtha bhaNati 'adya tvayA mAnuSamAMsaM khaaditvym| saH bhaNati 'adya mayA tad bhoktavyaM yatra itaramAMsasambhavaH api nAsti, kimpunaH maanussmaaNssy!|' evaM nizcayaM kRtvA sarvatra hinDItumArabdhavAn / __ itazca tatraiva nagaryAM priyadattaH nAmakaH gaathaaptiH| tasya zrIbhadrA nAmikA bhAryA / sA ca mRtakajananI, putrabhANDajIvananimittaM upacarati mantrivAdinam pRcchati, saMvatsare savizeSa pUjayati devatAH tathApi na jAtaH ko'pi vizeSaH / tasmin ca samaye velAmAse vartamAne dezAntarA''gataM prasiddha zivadattanAmadheyaM naimittikaM pRcchati 'kathaM mama prajA jiivissyti?|' tena bhaNitaM 'yadi jAtamAtraM mRtaM bAlaM sazoNitamAMsaM piSTvA dugdhaprakSepapUrvakaM pAyasavidhAnena radhitvA ghRta-madhubhiH susaMbhRtaM kRtvA sutapasvinaH uddhUlitacaraNasya sabahumAnaM bhojanArthaM arpayasi tadA prajA sthirA bhvissysi| kevalaM tasmin kRtabhojane svasthAnamupagate gRhasya pUchyuM ke he bhagavan! tame bhikSA levA nIkaLazo?" siddhArthe kahyuM-Aje amAro upavAsa che." teNe punaH pUchyuMbhagavana! Aje mane kevo AhAra maLaze?" siddhArtha bolyo-"Aje tuM manuSya-mAMsa khAiza." gozALo bolyoAja mAre itara mAMsano paNa jyAM saMbhava na hoya tevuM jamIza, to manuSya-mAMsa to kyAMthI?" ema nizcaya karI te sarvatra bhamavA lAgyo. have te ja nagarImAM priyadatta nAme eka gRhastha raheto. tenI zrIbhadrA nAme bhAryA hatI. tene badhAM mRta bALako janmatAM eTale putra jIvatA janme tene mATe te maMtravAdI, jyotiSI ane devatAone savizeSa pUchatI ane pUjatI hatI, tathApi tene kaMI phAyado na thayo. evAmAM te vakhate prasUti samaya lagabhaga najIka AvatAM, dezAMtarathI Avela zivadatta nAmanA koi prasiddha naimittikane teNe pUchyuM-"mArI prajA jIvatI kema rahe?" teNe kahyuM-"jo taratanA janmelA mRta bALakane pIsI, temAM dUdha nAkhI, khIra rAMdhI, tene ghI, sAkarathI mizrita banAvI, koi zreSTha tapasvIne bahumAnapUrvaka bhojanamAM ApIza to tArI prajA sthira thaze; paraMtu bhojana karIne tenA gayA pachI gharanuM dvAra bIjI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 845 paNAmasi tAdhe payA thirA hoitti, kevalaM taMmi kayabhoyaNe sadvANamuvagae gehassa anna omuhaM dAraM karejjAsi, mA so kahaMpi muNittA bhoyaNasarUvaM gehaM dahejja' tti / paDivannaM ca sayalaM tI / tammi yadi pasUyA sA maellayadArayaM, tao jahAbhaNiyavihANeNa pAyasaM kAUNa duvAradese ThiyA atihiM nihAlei / etthaMtare gosAlo aNegamaMdirapariccAgaM kuNamANo samAgao taM paesaM / diTTho aNAe, sAyaraM uvaNimaMtio ya samANo paviTTho taMmi gehe| dinnamAsaNamimIe / uvaviTTho eso / ThAviyaM se purao bhAyaNaM, parivesiyaM ca ghayamahusaNAhaM puvvasaMsiddhaM pAyasabhattaM, 'kahaM ettha maMsasaMbhavo tti sabuddhIe nicchiUNa saMtosamuvvahaMteNa bhuttamaNeNaM / bhuMjiUNa gao bhagavao mUlaM, IsiM vihasiyaM kAUNa bhaNiuM pavatto- 'bhayavaM! tumae ciraM nemittigattaNaM kayaM, navari ajja vihaDiyaM', siddhattheNa bhaNiyaM - 'bhadda! mA Usugo hosu, avitahamamha vayaNaM, jai puNa na saddahesi tA uvvamesu jeNa paccakkhaM havai / ' tao aMguliM galae dAUNa vamiyamaNeNa / anyatomukhaM dvAraM kriyatAm, mA saH kathamapi jJAtvA bhojanasvarUpaM gRhaM dahet' iti / pratipannaM ca sakalaM tayA / tasmin ca dine prasUtA sA mRtadArakam, tataH yathAbhaNitavidhAnena pAyasaM kRtvA dvAradeze sthitA atithiM nibhAlayati / atrAntare gozAlaH anekamandiraparityAgaM kurvan samAgataH taM pradezam / dRSTaH anayA, sAdaram upanimantritazca san praviSTaH tasmin gRhe / dattamAsanam anyaa| upaviSTaH eSaH / sthApitaM tasya purataH bhAjanaM, pariveSitaM ca ghRta-madhusanAthaM pUrvasaMsiddhaM pAyasabhaktam / kathamatra mAMsasambhavaH ! iti svabuddhyA nizcitya santoSamudvahatA bhuktmnen| bhuktvA gataH bhagavataH mUlam, ISad vihasitaM kRtvA bhaNituM pravRttavAn 'bhagavan! tvayA ciraM naimittikatvaM kRtam, navaraM adya vighaTitam / ' siddhArthena bhaNitaM 'bhadra! mA utsukaH bhava, avitathaM mama vacanam, yadi punaH na zraddadhAsi tadA udvama yena pratyakSaM bhavati / tataH aGgulIM galake datvA vamitam anena / dRSTA bAju karI levuM kAraNa ke kadAca bhojananuM svarUpa jANIne te gharane bALe nahi.' e badhuM teNe kabUla karyuM. pachI te ja divase teNe mRta bALakane janma Apyo eTale pUrvokta vidhi pramANe pAyasa banAvI, atithinI rAha jotI te dvAra para beThI. evAmAM aneka bhavanono tyAga karatAM gozALo te sthAne Avyo. eTale AdarapUrvaka teNe nimaMtraNa karatAM te gharamAM dAkhala thayo. tyAM teNe Asana ApatAM te beTho ane tenI AgaLa bhAjana mUkI, pUrve taiyAra karela dhRta-madhu sahita pAyasa pIrasyuM. tyAre 'AmAM mAMsano saMbhava kyAMthI?' ema svabuddhithI nizcaya karI, saMtoSa pAmatAM teNe bhojana karyuM. pachI jamIne bhagavaMta pAse jatAM jarA hasIne te kahevA lAgyo ke-'he bhagavan! tame lAMbo vakhata naimittikapaNuM karyuM, paNa Aje te khoTuM paDyuM.' siddhArthe kahyuM-'he bhadra! utAvaLo na thA. amAruM vacana kadI mithyA na thAya. jo tane khAtrI na thatI hoya to vamana kara ke jethI sAkSAt samajavAmAM Ave.' pachI gaLAmAM AMgaLI nAkhIne teNe vamana karyuM ane te vikRta pAyasamAM mAMsa, kezAdinA sUkSma avayavo joyA. te jotAM
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 846 zrImahAvIracaritram diTThA kuviyaMmi pAyase maMsakesAisuhumAvayavA taddaMsaNe ya ruTTho so taM gharaM maggiumAraddho / taM puNa tehiM gharaM tabbhaeNa ceva annaomuhaM kayaM / so ya taMmi paese puNo puNo hiMDamANo jAva na lahai tAva bhaNai - 'jai mama dhammaguruNo tavateyappabhAvo atthi tA Dajjhau imo peso|' jiNamAhappamavitahaM kuNamANehiM ahAsannihiyavANamaMtarehiM niddaDDo savvo so paeso / bhayavaMpi kaivayadiNAiM vigamiUNa gaMtuM payaTTo, saMpatto haladdyAbhihANaMmi gAme / tassa bahiyA aNegasAhappasAhAbhirAmo bahalapattapaDalapaDikhaliyataraNimaMDalapabhApasaro mahAkhaMdho haliddago nAma truvro| tassa heTThao Thio bhayavaM kAussaggeNaM / io ya sAvatthiM nayariM gaMtukAmo rayaNami AvAsio tattheva sattho / so ya sIyapIDio saMto pajjAliUNa jalaNaM suciraM tappiUNa ya pabhAyasamae uTThittA gao, jalaNo'vi jaNeNa avijjhavio niddahaMto kameNa patto jiNaMtiyaM / gosAleNa bhaNiyaM - 'bhayavaM ! nAsaha esa huyavaho ei, kuvAnte pAyase mAMsa-kezAdisUkSmA'vayavAH / taddarzane ca ruSTaH saH tad gRhaM mArgayitum aarbdhvaan| tatpunaH taiH gRhaM tadbhayena eva anyatomukhaM kRtam / sazca tasmin pradeze punaH punaH hiNDamAnaH yAvanna labhate tAvad bhaNati 'yadi mama dharmaguroH tapastejoprabhAvaH asti tadA dahyatAm ayaM pradezaH / jinamAhAtmyam avitathaM kurvadbhiH yathAsannihitavAnavyantaraiH nirdagdhaH sarvaH saH pradezaH / bhagavAn api katipayadinAni vigamya gantuM pravRttaH samprAptaH haladrutA'bhidhAne graame| tasya bahiH anekazAkhA-prazAkhA'bhirAmaH bahupatrapaTalapratiskhalitataraNimaNDalaprabhAprasaraH mahAskandhaH haridrakaH nAmakaH truvrH| tasyA'dhaH sthitaH bhagavAn kAyotsargeNa / itazca zrAvastI nagarIM gantukAmaH rajanyAm AvAsitaH tatraiva saarthH| saH ca zItapIDitaH san prajvAlaya jvalanaM, suciraM tarpayitvA ca prabhAtasamaye utthAya gataH, jvalanaH api janena avidhyApitaH nirdahan krameNa prAptaH jinA'ntikam / gozAlena bhaNitaM 'bhagavan! nazya, eSa hutavahaH eti / ruSTa thaine gozALo te ghara zodhavA lAgyo, paraMtu temaNe tenA bhayane lIdhe gharanuM dvAra bIjI bAju karela, eTale te pradezamAM vAraMvAra bhaTakatAM paNa jyAre te ghara hAtha na lAgyuM tyAre te kahevA lAgyo ke-'jo mArA dharmagurunA tapa ke tejano prabhAva hoya to A pradeza baLI jAo.' tyAre jina-mAhAtmyane avitatha karatA pAsenA vANavyaMtara devoe te pradeza bALI nAMkhyo. bhagavaMta paNa keTalAka divasa tyAM vItAvI halaGgata (hara6) nAme gAmamAM gayA. tenI bahAra aneka zAkhAprazAkhAthI abhirAma, ghaNA patra-pAMdaDAthI sUryaprabhAne pratiskhalita karanAra tathA mahAskaMdha yukta evuM haridra nAme vRkSa hatuM tenI nIce prabhu kAyotsarge rahyA. evAmAM zrAvastI nagarI pratye javAne icchatA koi sAthe tyAM rAtre AvAsa karyo. te zItathI parAbhava pAmatAM agni saLagAvI, lAMbo vakhata tapI, prabhAte UThIne cAlyo gayo. agni paNa lokoe na bujhavavAthI baLato baLato prabhu pAse pahoMcyo. eTale gozALAe kahyuM-'he bhagavan! bhAgo, A agni Ave che.'
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 847 iya nisuNie'vi sAmI avicalacitto taheva jAvei / aha pasarieNa sahasA payakamalaM jhAmiyaM sihiNA / / 1 / / gosIsacaMdaNaMpiva tusAravarisaM va sisirasalilaM v| paribhAvito tivvaM sihidAhaM sahai jiNanAho / / 2 / / gosAlo'vi tahAvihamasamaMjasamikkhiUNa bhybhiio| aidUramavakkaMto niyajIviyarakkhaNaTThAe / / 3 / / aha uvasaMtaMmi jalaNaMmi sAmI maMgalAbhihANe gAme go| tahiM ca vAsudevamaMdire Thio pddimaae| gosAlovi nilukko egattha paese, kevalaM kelikalahAiviNoyAbhAveNa bADhaM dukkhamaNuhavaMto phAlacukkovva makkaDo disIo avaloei / etthaMtare kIlAnimittamAgayAI iti nizrute'pi svAmI avicalacittaH tathaiva yApayati / atha prasRtena sahasA padakamalaM dagdhaM zikhinA / / 1 / / gozIrSacandanamiva, tuSAravarSAmiva, zizirasalilamiva / paribhAvayan tIvra zikhidAhaM sahate jinanAthaH ||2|| gozAlaH api tathAvidham asamaJjasam IkSitvA bhayabhItaH / atidUram apakrAntaH nijajIvitarakSaNArtham / / 3 / / atha upazAnte jvalane svAmI maGgalA'bhidhAnaM grAmaM gataH / tatra ca vAsudevamandire sthitaH pratimAyAm / gozAlo'pi nilInaH ekatra pradeze, kevalaM kelikalahAdivinodA'bhAvena bADhaM duHkhaM anubhavan phAlAbhraSTaH iva markaTaH dikSu avlokyti| atrAntare krIDAnimittam AgatAni taM pradezaM grAmaceTakarUpANi / tataH tAni ema sAMbhaLatA paNa manamAM kSobha na pAmatAM svAmI tyAM ja dhyAnastha rahyA. evAmAM tarata prasaratA agnivaDe prabhunA y25| 625 thayAM, (1) chatAM gozISacaMdana, jaLavarSaNa athavA zIta salila samAna samajatA jinezvare tIvra agnidAhane sahana karI dIdho. (2) tathAvidha asamaMjasa joi bhayabhIta thayela gozALo potAnA jIvananI rakSA mATe ati dUra bhAgI gayo. (3) pachI agni zAMta thatAM bhagavAna maMgala nAmanA gAmamAM gayA ane tyAM vAsudevanA maMdiramAM pratimAe rahyA. gozALo paNa eka pradezamAM bharAI beTho, paraMtu keli, kalahAdi-vinodanA abhAve atyaMta duHkha anubhavato te chalAMgathI bhraSTa thayela markaTanI jema cotarapha jovA lAgyo. evAmAM gAmanA bALako krIDA nimitte te sthAne AvI
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram 848 taM paesaM gaamceddruuvaaiN| tao tAiM pecchiUNa uvaladdharayaNanihANaM va paccujjIviyaM va maNNamANo viDaMbiyavayaNakaMdaro, dUraM nillAliyalolajIho, pasAriyabIbhacchacchijuyalo dhAvio vegeNa bhayajaNaNanimittaM tesimabhimuhaM / / aha taM bhIsaNarUvaM daTThUNamatakkiyaM smuhmiNtN| gAmAbhimuhaM bhayao ceDAI lahu padhAvati / / 1 / / dhAvaMtANaM tANaM pakkhalaNavaseNa kesimavi jaMghA / bhajjai annesiM puNa phuTTai sIsaM Talai calaNo / / 2 / / iyaresiM puNa viyalaMti dehanadvAiM bhUsaNAiMpi / kesiM ciya vatthAiM nivaDaMti tadA bhayavaseNa || 3 || prekSya upalabdharatnanidhAnamiva pratyujjIvitamiva manyamAnaH viDambitavacanakandaraH, dUraM nirlAlitalolajihvaH, prasAritabibhatsAkSiyugalaH dhAvitaH vegena bhayajanananimittaM teSAmabhimukham / atha taM bhISaNarUpaM dRSTvA atarkitaM sammukham Agacchantam / grAmA'bhimukhaM bhayataH ceTAni laghuH pradhAvanti / / 1 / / dhAvatAM teSAM praskhalanavazena keSAmapi jaGghA / bhaJjati anyeSAM punaH sphaTati zIrSaM, Talati caraNam / / 2 / / itareSAM punaH vicalanti dehanaddhAni bhUSaNAni api / keSAM eva vastrANi nipatanti tadA bhayavazena || 3 || caDyA. temane jotAM jANe ratnanidhAna prApta thayuM hoya athavA jANe pharI jIvita pAmyo hoya tema mAnI, vadanarUpI guphAne phADI, caMcaLa jIhvAne bahAra kahADI, bIbhatsa locanane pheravato te temane bhaya pamADavA ekadama vegathI sAme doDyo. eTale acAnaka sanmukha AvatAM tenA bhISaNa svarUpane joi bALako tarataja bhaya pAmI gAma bhaNI doDI gayA, (1) paNa utAvaLe jatAM skhalanA pAmavAthI keTalAkanI jaMghA bhAMgI, keTalAkanuM mAthuM phuTyuM, keTalAkanA paga bharaDAyA, (2) keTalAkanA zarIre paherelA AbhUSaNo paDI gayA ane bhayane lIdhe te vakhate keTalAkanAM vastro paDI gayAM. (3)
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH aha tArisamasamaMjasamammApiyaro paloiUNesiM / roseNa dosamUlaM gosAlaM saMpavajjaMti ||4|| re pAva pisAya kimamhaM ceDarUvAi~ tamiha bhAesi / iya tajjiUNa tehiM kuTTijjai so daDhaM vivaso ||5|| tAhe taM hammaMtaM daThThe vAriMti gaamjnnvuddddhaa| devajjagassa eso khu nUNaM sisso ao muyahA ||6|| kahamavi tehi vimukko gosAlo vAgerai jiNanAhaM / kiM mai haNijjamANe tumhANaM jujjai uvehA ? || 7 || ettiyadiNAiM samasokkhadokkhasahaNevi neva pddibNdho| kiM uppanno tumhaM? aho silAniDuraM hiyayaM ||8|| atha tAdRzamasamaJjasaM ambApitarau pralokya / roSeNa doSamUlaM gozAlaM samprapadyante / / 4 / / re pApa ! pizAca! kimasmAkaM ceTarUpANi tvamiha bhApayati / iti tarjayitvA taiH kuTyate saH dRDhaM vivazaH ||5|| tadA taM hanyamAnaM dRSTvA vArayanti grAmajanavRddhAH / devA''ryakasya eSaH khalu nUnaM ziSyaH ataH muJcata ||6|| 0 kathamapi taiH vimuktaH gozAlaH vyAkaroti jinanAtham / kiM mayi hanyamAne yuSmAkaM yujyate upekSA ? / / 7 / / etAvaddinAni samasukha-duHkhasahane'pi naiva pratibandhaH / kiM utpannaH yuSmAkaM ? aho zilAniSThuraM hRdayam ||8|| 849 ema temanI vyAkuLatA jotAM, mAbApoe tema thavAmAM kAraNabhUta gozALAne pakaDyo, (4) 'are! pApI pizAca! amArA bALakone tuM ahIM zA mATe bIvarAve che?' ema tarjanA pamADI temaNe te vivaza gozANAne jUja mAryo. (4) tyAre mAra khAtAM tene joI, gAmanA vRddhoe nivAraNa karatAM kahyuM ke-'A devAryano ziSya che mATe mUkI dyo.' (6) AthI temaNe mahAkaSTa choDyo. eTale gozALAe prabhune kahyuM ke-'huM kUTAtA tamAre upekSA karavI zuM yogya che? (7) ATalA divasa sukha-du:kha samAnapaNe sahana karyA chatAM tamane pratibaMdha kema utpanna na thayo? aho! patthara samAna niSThura hRdhya!' (8)
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 850 zrImahAvIracaritrama siddhattheNaM bhaNiyaM-kiM rUsasi ninnimittamamhANaM? | appANamappaNacciya dosakaraM bho niraMbhesu / / 9 / / aha ussaggaM pArAviUNa sAmI tao'vi nikkhamiuM / AvattanAmagAme baladevagihe Thio paDimaM / / 10 / / tatthavi kalahikkaruI gosAlo dAriekkavayaNeNa / puvvANatthaM visamariUNa DiMbhAiM bhesei / / 11 / / ruyamANAiM tAiM gaMtuM mAyApiUNa saahiti| tehi puNovi haNijjai gosAlo puvvanAeNaM / / 12 / / gAmapahANajaNeNaM bhaNiyaM kiM hammae muhA eso?| eyamanivArayaMtassa hoi doso gurussa imo / / 13 / / siddhArthena bhaNitaM kiM ruSyasi nirnimittam asmAsu / AtmAnamAtmanaiva doSakaraM bhoH niruNaddhi / / 9 / / atha kAyotsarga pArayitvA svAmI tataH api niSkramya / AvarttanAmakagrAme baladevagRhe sthitaH pratimAyAm / / 10 / / tatrA'pi kalahaikaruciH gozAlaH dAritaikavadanena / pUrvA'narthaM vismRtya DimbhAni bheSayati / / 11 / / rudanti tAni gatvA mAtApitRRn kathayanti / taiH punarapi hanyate gozAlaH pUrvanyAyena ||12 / / grAmapradhAnajanena bhaNitaM kiM hanyate mudhA ess?| evam anivArayataH bhavati doSaH guroH ayam / / 13 / / tyAre siddhArtha bolyo ke-"are! amArA para vinA kAraNe kema roSa lAve che? tuM tArA doSita AtmAne ja niyamita 215.' (8) pachI kAyotsarga pArI, tyAMthI nIkaLatAM svAmI Avarta gAmamAM AvI, baLadevanA maMdiramAM pratimAe rahyA. (10) tyAM paNa kalahapriya gozALo pUrvAvasthA bhUlI jaI, mukha phADIne bALakone bIvarAvavA lAgyo. (11) eTale rotAM rotAM temaNe jaIne mAbApane kahyuM jethI temaNe paNa tene khUba mAryo (12) ane pUrvanI jema gAmanA pradhAna jano aTakAvatAM bolyA ke "are! tame ene vRthA zA mATe mAro cho? ene na maTaqdi gurunA hopa cha.' (17)
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAva 851 iya kahie jhatti jaekkacakkhuNo sammuhaM ca te loyaa| uggIriyadaDhadaMDA uvaTThiyA tADaNaTThAe / / 14 / / etyaMtaraMmi jiNapakkhavAiNA vaMtareNa sA paDimA / loANa bhesaNatthaM naMgalahatthA samuTThaviyA / / 15 / / tAhe adiTThapuvvaM paDimAcalaNaM paloiuM jhatti / bhayabhIyA te sAmiM bhUripayArehiM khAmiti / / 16 / / khAmiUNa vimukko jayagurU corAyasannivesaM gao, tattha pacchannapaese paDimaM paDivanno, gosAlo'vi chuhAe parikilaMto pucchai-'bhayavaM! ajja cariyavvaM na vaa?|' siddhattho vAgareiaMtaraM amhaM / tao gosAlo paviTTho gAmamajjhe / tahiM ca goTThIbhoyaNakaeNa bahubhakkhabhoyaNajAyaM iti kathite jhaTiti jagadaikacakSuSaH sammukhaM ca te lokaaH| udgIritadRDhadaNDAH upasthitAH tADanArtham / / 14 / / atrAntare jinapakSapAtinA vyantareNa sA pratimA / lokAnAM bheSaNArthaM lAGgalahastA samutthApitA / / 15 / / tadA adRSTapUrvaM pratimAcalanaM pralokya jhttiti| bhayabhItAH te svAminam bhUriprakAraiH kSAmayanti / / 16 / / kSAmayitvA vimuktaH jagadguruH corAkasannivezaM gtH| tatra pracchannapradeze pratimAM pratipannaH / gozAlaH api kSudhA pariklAntaH pRcchati 'bhagavan! adya caritavyaM na vaa?|' siddhArthaH vyAkaroti 'antaram asmAkam / ' tataH gozAlaH praviSTaH graammdhye| tatra ca goSThibhojanakAryeNa bahubhakSyabhojanajAtaM upskriyte| sazca ema kahetAM te loko majabUta daMDa laI tarataja bhagavaMtane mAravA mATe sanmukha AvyA. (14) evAmAM jinanA pakSapAtI vyaMtare lokone bhaya pamADatA te pratimAne hAthamAM haLa batAvatI karI dIdhI, (15) jethI pUrve kadI na joyela evI pratimAne jotAM, tarataja bhayabhIta thatAM te loko svAmIne aneka prakAre jamAvA khAyA. (17) tyAMthI prabhu corAka saMnivezamAM gayA ane gupta sthAnamAM pratimAe rahyA. evAmAM kSudhAtura thayela gozALAe bhagavaMtane pUchyuM ke "bhagavan! Aje gocarIe javuM che ke nahi?' siddhArthe kahyuM-"amAre to hajI vakhata che." pachI gozALA gAmamAM peTho. tyAM mitramaMDaLane jamADavA eka sthAne bahu bhakSya bhojana taiyAra thatuM hatuM eTale te kyAre
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram uvkkhddijji| so ya asthirattaNeNaM kevalaM desakAlo bhavissaitti jANaNaTThA nihuo hoUNa puNo puNo tayabhimuhamavaloyai / tattha ya gAme taddiyahaM mahaMtaM corabhayaM, tAhe gAmavAsiNo jaNA jANaMti - 'esa puNo puNo paloei, manne cAro cArio vA havejjA, tA jai puNa kahaMpi etto puvvamosovaladdhI jAijjatti vigappiUNa gahio tehiM nissaDhaM(TThaM?) haNiumAraddho, ya, pucchijjamANo jAva na kiMpi jaMpei tAva mukko kuTTiUNa / tao so vilakkho ciMtei-'acchau dUre bhoyaNasaMpattI, sarIrassavi jaM na cukko tamacchariyaM vtttti| aho nikkAraNadujjaNANa mIlago, ahavA kimeeNa?, jai atthi mama pahuNo pabhAvo tA Dajjhau eesiM pAvANaM maMDavo tti bhaNie niddaDDo jiNANurAgiNA vANamaMtareNa / 852 jiNido pahAvio kalaMbuyAbhihANasannivesAbhimuhaM / tattha ya do paccantiyA bhAyaro meho kAlahatthI ya, sAmittaM kuNaMti ya / tammi patthAve kAlahatthI bhaDacaDayarapariyario, asthiratvena kevalaM dezakAlau bhaviSyati iti jJAnArthaM nibhRtaH bhUtvA punaH punaH tadabhimukham avalokate / tatra ca grAme taddivasaM mahat caurbhym| tadA grAmavAsinaH janAH jAnanti 'eSaH punaH punaH pralokate, manye cauraH cArikaH vA bhavet, tataH yadi punaH kathamapi etasmAt pUrvamoSopalabdhiH jAyeta iti vikalpya grahita taiH pracuraM hantumArabdhaH ca, pRcchyamAnaH yAvanna kimapi jalpati tAvanmuktaH kuTTayitvA / tataH saH vilakSaH cintayati 'AstAm dUre bhojanasampattiH, zarIrAdapi yanna muktaH tadA''zcaryaM varttate / aho ! niSkAraNadurjanAnAM melakaH / athavA kim etena, yadyasti mama prabhoH prabhAvaH tadA dahatu eteSAM pApAnAM maNDapaH' iti bhaNite nirdagdhaH jinA'nurAginA vAnavyantareNa / jinendraH pradhAvitaH kalambukA'bhidhAnasannivezA'bhimukham / tatra ca : pratyantikau bhrAtarau meghaH kAlahastiH ca, svAmitvaM kurutaH c| tasmin prastAve kAlahastiH bhaTa-caTakaraparivRttaH karatalakalita-vividhapraharaNaH taiyAra thAya che.' ema kevala asthirapaNAthI te bhojananA sthAnane ane samayane jANavA mATe chAno rahIne vAraMvAra gozALo te tarapha jovA lAgyo. have te divase gAmamAM corano moTo bhaya jAgyo, jethI gAmanA lokoe jANyuM ke-'A vAraMvAra jove che tethI cora ke jAsusa haze, to vakhatasara enI pAsethI prathamanI corIno mAla maLaze.' ema dhArI temaNe tene pakaDIne sakhta mAra mAryo ane pUchatAM jyAre te kAMi bolyo nahi tyAre tene mArIne mUkI dIdho. eTale te vilakSa thaine vicAravA lAgyo ke-'aho! bhojana maLavAnuM to dUra raho, paraMtu jIvato rahyo te ja Azcarya che. aho! niSkAraNa durjanono meLApa thayo athavA to evA vikalpathI zuM? jo mArA prabhuno prabhAva hoya to e pApIono maMDapa baLI jAo.' ema bolatAM, jinAnurAgI vANavyaMtare te bALI nAkhyo. tyAMthI prabhu kalaMbukA nAmanA saMniveza tarapha cAlyA. tyAM megha ane kAlahastI nAmanA be bhAI pAse pAse rahetAM sattA calAvatA. te vakhate sevaka ane subhaTo sahita hAthamAM vividha zastro laine kAlahastI coronI pAchaLa
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 853 SaSThaH prastAvaH karayalakaliyavivihapaharaNo corANumaggalaggo jAva kettiyaMpi bhUbhAgaM gacchai tAva pecchai samuhamiMtaM jiNaM gosAlayaM c| te ya dalUNa bhaNai-'ke tubbhe? / ' sAmI tusiNIe jAvei / gosAlo'vi kelipiyattaNeNa moNamavalaMbiUNa tthio| tao so ruTTho nissaTuM haNiUNa bhayavaMtaM gosAlagaM ca baMdhiUNa mahallagassa bhAuNo mehassa pesei / so ya bhayavaMtaM tahArUvaM davaNa samuTThio baMdhaNAvaNayaNapuvvayaM pUei khAmei y| teNa kira sAmI kuMDaggAme nayare siddhatthanaravaiNo samIvamuvagaeNa diTTho Asi / aha teNa mukko samANo bhayavaM ohIe imaM Abhoei-ajjavi bahu kammaM nijariyav, taM ca sahAyaviraheNa nijjariuM na sakkijjai, tA atthAriyAdiTuMto ettha jutto, so ya evaM jaha phalabharaviNamaMtaggasaMssasabhArapUriyaM chettaM / dahraNa tassa sAmI sigdhaM gahaNaM samIhaMto / / 1 / / caurA'numArgalagnaH yAvad kiyantamapi bhUbhAgaM gacchati tAvad prekSate sammukhamA''gacchantaM jinaM gozAlakaM c| te ca dRSTvA bhaNanti 'kau yuvaam?|' svAmI tuSNIkena yaapyti| gozAlo'pi kelipriyatvena maunamavalambya sthitH| tataH saH ruSTaH pracuraM hatvA bhagavantaM gozAlakaM ca badhvA vRddhaM bhrAtAraM meghaM preSati / sazca bhagavantaM tathArUpaM dRSTvA samutthitaH, bandhanA'panayanapUrvaM pUjayati kSamayati ca / tena kila svAmI kuNDagrAme nagare siddhArthanarapateH samIpamupagatena dRSTaH AsIt / atha tena muktaH samAnaH bhagavAn avadhinA idam Abhogayati 'adyapi bahu karma nirjaritavyam, tacca sahAyaviraheNa nirjarituM na zakyate, tasmAd karmakaradRSTAntaH atra yuktaH, saH ca evam - yathA phalabharavinamadagra-saMzasyabhArapUritaM kSetram / dRSTvA tasya svAmI zIghraM grahaNaM samIhamAnaH ||1|| lAgyo, ane kaMIka AgaLa jatAM sanmukha AvatA bhagavaMta ane gozALo tenA jovAmAM AvyA. temane jotAM kAlahastIe kahyuM-"tame koNa cho?' eTale svAmI to mauna rahyA ane gozALo paNa kautukapriyapaNAthI mauna dharI rahyo, jethI teNe rUSTa thaI sakhta mAra mArI, bhagavaMta ane gozALAne bAMdhI potAnA bhAI megha pAse mokalyA. tyAM tathArUpa prabhune joi, UThI teNe baMdhanamukta karI, prabhune pUjIne khamAvyA. kAraNa ke pUrve kuMDagrAma nagaramAM siddhArtha rAjA pAse jatAM teNe svAmIne joyA hatA. tyAMthI mukta thatAM bhagavAna avadhijJAnathI vicAravA lAgyA ke-"hajI mAre bahu karma nirjaravAnA che, te sahAya vinA nirjaravA azakya che; mATe ahIM karmacArIno dRSTAMta yukta cha. phaLabhArathI lacI rahela anAjathI pUrNa kSetrane jotAM, tene zIdhra levAne icchatAM, (1)
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 854 zrImahAvIracaritram egAgi cciya luNiuM apArayaMto paraMpi bahulogaM | samuciyamullapayANeNa sassaluNaNe payaTTei / / 2 / / taha majjhavi cirabhavasaMbhavassa kammassa nijjaraNimittaM / jujjai aNajjajaNasaMgaesu desesu vihareuM / / 3 / / jaM tattha aNajjajaNo nikkAraNakovasaMgao dhaNiyaM / uvasaggaNeNa kAhI sAhejjaM kammanijjaraNe / / 4 / / iya ciMtiUNa nAho lADhAvisae milecchajaNakinne / gosAleNa sameo aha nijjAo vijiyamoho / / 5 / / aha tattha gayaM nAhaM heriyabuddhIe kei paavitttthaa| niTTharamuTThipahArehiM viddati niraNukaMpA / / 6 / / ekAkI eva lavitum apArayan paramapi bahulokam / samucitamUlyapradAnena zasyalavane pravartayati / / 2 / / tathA mamA'pi cirabhavasambhavasya karmaNaH nirjaraNanimittam / yujyate anAryajanasaGgateSu dezeSu vihartum / / 3 / / yattatra anAryajanaH niSkAraNakopasaGgataH gADham / upasargeNa kariSyati sAhAyyaM karmanirjaraNe / / 4 / / iti cintayitvA nAthaH lADhAviSaye mlecchjnaa''kiirnne| gozAlena sametaH atha niryAtaH vijitamohaH / / 5 / / atha tatra gataM nAthaM herikabuddhyA ke'pi pApiSThAH / niSThuramuSTiprahAraiH vidravanti niranukampAH / / 6 / / ekAkI laNavAne asamartha evA mAlike yogya majurI ApI bIjA ghaNA lokone dhAnya laNavAmAM lagADyA. (2) tema cirakAlanAM karma khapAvavA mATe mAre paNa anArya dezomAM vicaravAnI ja, kAraNa ke tyAM anArya loko niSkAraNa kopAyamAna thaI, bhAre upasarga karatAM, karma-nirjarAmAM mane sahAya 42.' (4) ema ciMtavI maleccha janothI vyApta evA lATa dezamAM mohavijayI svAmI gozALA sAthe gayA. (5) tyAM keTalAka nirdaya pApI jano Avela nAthane jAsusanI buddhithI sakhta muSTiprahArovaDe mAravA lAgyA, (9)
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH ___ 855 anne asabbhavayaNehiM tajjaNaM hIlaNaM ca kuvvaMti / aicaMDatuMDasANehi pesaNeNaM vahaMti pare / / 7 / / vaMtara-sura'suravai-jakkha-rakkhasapamuhaMmi devasaMghAe / bahumANapare'vi jiNo egAgI sahai uvasagge / / 8|| dhammAyario esotti majjha hiyayaMmi nihiyapaDibaMdho / paTTi Thiu gosAlo'vi sAmiNo dukkhamaNuhavai / / 9 / / aha tattha bhUritarakammanijjaraM pAviUNa jinnnaaho| AriyakhettAbhimuhaM Agacchai punnavaMchovva / / 10 / / AriyakhettAbhimuhaMmi tassa bhayavao punnakalasAbhihANagAmasannihimi vaTTamANassa donni anye asabhyavacanaiH tarjanAM hIlanAM ca kurvnti| aticaNDatuNDazvabhiH preSaNena vahanti pare ||7|| vyantara-surAsurapati-yakSa-rAkSasapramukhe devsngghaate| bahumAnapare'pi jinaH ekAkI sahate upasargAn / / 8 / / dharmAcAryaH eSaH iti mama hRdaye nihitapratibandhaH / pRSThaM sthitaH gozAlo'pi svAminaH duHkhamanubhavati / / 9 / / atha tatra bhUritarakarmanirjarAM prApya jinanAthaH / AryakSetrAbhimukham Agacchati pUrNavAJchaH iva ||10|| AryakSetrA'bhimukhe tasya bhagavataH pUrNakalazA'bhidhAnagrAmasannihite vartamAnasya dvau caurau lATaviSayamuSaNArthaM keTalAka asabhya vacanothI tarjanA ane hAlanA karatA ane keTalAka atipracaMDa kUtarA temanI pAchaLa hotA. (7) ema vyaMtara, sura, asurapati, yakSa, rAkSasa pramukha devo bahumAna-parAyaNa chatAM svAmI ekalA upasargo sahana 52ta. (8) A mArA dharmAcArya che ane mArA hRdayamAM rahelA che' ema dhArI prabhu pAchaLa rahelA gozALo paNa duHkha savA sAyo. (8) tyAM ghaNA karmonI nirjarA karI, jANe vAMchA pUrNa thai hoya tema jinezvara AryakSetra bhaNI AvavA lAgyA. (10) mArgamAM pUrNakalaza nAmanA saMnivezanI najIkamAM AvatAM, be cora lATa deza luMTavA nIkaLyA ane apazukana
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 856 zrImahAvIracaritram corA lADhAvisayamusaNaTThA nIharaMtA avasauNottikAUNa jamajIhAsannihaM khaggaM uggiriUNa dhAviyA saMmuhaM, etyaMtare puraMdaro 'kahiM jiNo vasaitti jANaNaTuM jAva ohiM pauMjei tAva pecchai theveNAsaMpatte AyaDDiyakaravAle core vahanimittaM jiNassa uvaTThie, aha jAyativvakovAvegeNa teNa tahaTThieNeva samuttuMgagirisiharadalaNadullalieNa nihayA kuliseNaM / sAmIvi gAmANugAmaM viharamANo gao bhddilnyriN| tattha ya vAsAratto paMcamo samuvAgao, to bhayavaM vicittAsaNAiM kuNamANo cAummAsiyaM khmnnmuvsNpjji| kameNa samaikkaMte vAsAratte bAhiM pArittA viharamANo patto kayalisamAgame gAme / tattha ya taddivasamatthAriyAbhattaM jahicchaM bhoyaNaM pahiya-kappaDiyAINa vipaNAmijjai / gosAlo'vi taM dahraNa paviThTho, sAmi bhaNai-'eha ettha jaamo|' siddhattho bhaNai-'ajja aMtaraM amhaannN|' evaM nisAmiya gao gosAlo atyAriyAbhattaTThANe, uvaviThTho bhoyaNatthaM, parivesiumAraddhaM jaNeNa / so ya bahuyAsittaNeNa niharantau apazakunaH iti kRtvA yamajihvAsannibhaM khaDgam udgIrya dhAvitau sammukham / atrAntare purandaraH kutra jinaH vasati iti jJAnArthaM yAvadavadhiM prayunakti tAvatprekSate stokena asamprAptau AkRSTakaravAlau caurau vadhanimittaM jinasya upasthitau / atha jAtatIvrakopA''vegena tena tathAsthitenaiva samuttuGgagirizikharadalanadurlalitena nihatau kulishen| svAmI api grAmAnugrAmaM viharan gataH bhahilanagarIm / tatra ca varSArAtriH paJcamI samupAgatA / tataH bhagavAn vicitrA'zanAni kurvan cAturmAsikaM kSapaNam upsmpdyte| krameNa samatikrAntAyAM varSArAtrau bahiH pArayitvA viharamANaH prAptaH kadalIsamAgamaM grAmam / tatra ca taddivasaM karmakarabhaktaM yathecchaM bhojanaM pathikakArpaTikAdInAM arpyate / gozAlaH api taM dRSTvA praviSTaH, svAminam bhaNati 'ehi, atra yaavH| siddhArthaH bhaNati 'adya antaraM aavyoH| evaM niHzamya gataH gozAlakaH karmakarabhaktasthAne, upaviSTaH bhojanArtham, samajIne yamajIllA samAna taravAra ugAmIne bhagavaMta pratye doDyA. evAmAM iMdra "bhagavAnuM kyAM vicare che?" te jANavA mATe jeTalAmAM avadhithI jue che tevAmAM thoDe AMtare rahelA, taravAra ugAmatA te coro prabhunA vadha nimitte taiyAra thayelA tenA jovAmAM AvyA. eTale tIvra krodhAveza AvatAM teNe uMcA parvatonA zikharone bhedanAra vajavaDe tevI sthitimAM ja temane mArI nAkhyA. have svAmI paNa grAmAnugrAma vihAra karatAM bhadila nagarImAM gayA. tyAM pAMcamuM comAsuM rahyA, ane vicitra Asano karatAM cAturmAsika upavAsa karyA. anukrame cAturmAsa vyatIta thatAM bahAra pAraNuM karI, vihAra karatAM prabhu kadalIsamAgama nAme gAmamAM gayA. te divase tyAM karmacArIo, pathika ane kApeTikAdikane yatheccha bhojana ApatA hatA. te joi gozAlo paNa svAmIne kahevA lAgyo ke-"prabhu! ApaNe ahIM jaie.' siddhArthe kahyuM. "amAre hajI vakhata che." ema sAMbhaLI gozALo te sthAne gayo ane bhojana karavA beTho. lokoe tene bhojana pIrasyuM, paraMtu
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 857 na pAvai kahiMpi tittiN| tato gAmajaNeNa mahallaM bhAyaNaM dahikallaviyakUrassa bhariUNa samappiyaM eyss| so'vi samaggamavi taM bhottumapArayaMto bhaNai-'ettiyaM na nitthrihii|' tao 'pAva! dukkAlakavaliovva niyabhoyaNamANaMpi na yANasitti bhaNiUNa roseNa khittaM taM bhAyaNaM se matthayaMmi jaNeNa, pacchA uyaraM parAmusaMto gao so jahAgayaM / puNovi jaMbUsaMDaM gAmamuvAgayassa jayapahuNo taheva so atyAriyAbhattamallINo khIraM kUraM ca jemio, taheva pajjaMte jaNeNa dharisio ya / aha sAmI ahANupuvvIe viharamANo taMbAyanAmasannivesaM go| tassa bahiyA Thio paDimAe / tattha ya gAme bahussuyA bahuparivArA pAsajiNasaMtANavattiNo naMdiseNA nAma therA gacchaciMtaM mottUNa muNicaMdasUriNovva jiNakappaparikammaM kreNti| gosAlo ya paviTTho gAmamajjhe / te samaNe savattha-kaMbalovagaraNe daTThaNa puvvasAhUNaM piva khisaM kAUNa sAmissa sayAsamei / te ya naMdiseNA therA tIe ceva pariveSitumArabdhaM janena / sazca bahu Asaktatvena na prApnoti kathamapi tRptim| tataH grAmajanena mahad bhAjanaM dadhyAtikUrasya bhRtvA samarpitaM etsy| so'pi samagramapi tad bhoktum apArayan bhaNati etAvad na nistariSyati / tataH 'pApa! duSkAlakavalitaH iva nijabhojanamAnamapi na jAnAsi' iti bhaNitvA roSeNa kSiptaM tadbhAjanaM tasya mastake janena / pazcAd udaraM parAmarSan gataH saH ythaa''gtm| punarapi jambUkhaNDaM grAmamupAgatasya jagatprabhoH tathaiva saH karmakarabhaktam AlInaH kSIraM kUraM ca jemitaH, tathaiva paryante janena dharSitaH ca / atha svAmI yathAnupUrvyA viharan tambAkanAmasannivezaM gataH / tasya bahiH sthitaH prtimyaa| tatra ca grAme bahuzrutaH, bahuparivAraH pArzvajinasantAnavartI nandiSeNanAmakaH sthaviraH gacchacintAM muktvA municandrasUreH iva jinakalpaparikarma kroti| gozAlazca praviSTaH graammdhye| tAn zramaNAn savastra-kambalopakaraNAn dRSTvA pUrvasAdhUn iva khiMsAM kRtvA svAminaH sakAzam eti / saH ca atyAsaktine lIdhe te koi rIte tRpti na pAmyo, eTale gAmanA janoe eka moTuM bhAjana dahamizra bhAtathI bharIne tene soMpyuM. te badhuM na khAI zakavAthI gozALo kahevA lAgyo ke-"ATaluM have khAI zakIza nahi." tyAre lokoe nibhraMchanA karatAM jaNAvyuM ke-"are pApI! dukALIyAnI jema potAnA bhojana pramANane paNa jANato nathI?" ema roSa lAvI lokoe te bhAjana tenA ja mastaka para nAkhyuM. pachI udara para hAtha pheravato te yathAsthAne gayo. evAmAM prabhu jaMbUkhaMDa gAmamAM jatAM, tyAM paNa te ja pramANe karmacArIonA bhojanamAM te bhaLyo ane tene kSIra ane bhAta temaNe jamADatAM, prAMte pharIne paNa lokoe tenA tevA hAla karyA. have svAmI anukrame vicaratA, tAmAka gAmamAM gayA ane bahAra pratimAe rahyA. te gAmamAM bahuzruta, moTA parivAravALA, pArzvajinanA saMtAnIya evA naMdiSeNa nAmanA sthavira, gacchanI ciMtA mUkIne municaMdrasUrinI jema jinakalparUpa parikarma karatA hatA. gozALo gAmamAM peTho ane vastra, kaMbala pramukha upakaraNa sahita te zramaNone joi, prathamanI jema nibhraMchanA karIne te svAmI pAse Avyo.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram 858 rayaNIe caukke kAussaggeNa niccalA saMThiyA, pacchA ArakkhiyaputteNa io tao paribhamaMteNa corotti kaliUNa mahallabhallaeNa AhayA, tavvelaM ciya samuppaNNohinANA mariuM divamuvagayA / ahAsannihiyadevanivahehi ya tesiM mahimaM kIramANi pAsittA taM paesaM gao gosAlo, diTThA ya kAlagayA theraa| tao suhapasuttA paDissae gaMtUNa paDibohiyA tesiM sissA, nibbhacchiUNa sAhio theramaraNavaiyaro, gao ya sadvANaM / jayagurUvi kuviyasannivesamei / tatthavi cAriyattikAUNa gahio daMDavAsiehiM, baMdhaNatADaNa - pamuhakayatthaNAhiM pIDiumAraddho y| aha jiNanAhe tehiM vahijjamANe jaNe samullAvo / jAo jaha devajjo appaDimo rUvalacchIe / / 1 / / kaha cAriotti gahio kiM so'vi karejja erisaM kammaM / ahavA vicittarUvA kammagaI kiM na saMbhavai ? / / 2 / / nandiSeNaH sthaviraH tasyAmeva rajanyAM catuSke kAyotsargeNa nizcalaH saMsthitaH, pazcAd ArakSakaputreNa itastataH paribhramatA cauraH iti kalayitvA mahadbhallyA AhataH, tadvelAmeva samutpanA'vadhijJAnaH mRtvA divam upgtH| yathAsannihitadevanivahaiH ca tasya mahimAnaM kriyamANaM dRSTvA taM pradezaM gataH gozAlaH, dRSTAH ca kAlagatAH sthavirA: / tataH sukhaprasuptAH pratizraye gatvA pratibodhitAH tasya ziSyAH, nirbhartsya kathitaH sthaviramaraNavyatikaraH, gatazca svasthAnam / jagadguruH api kupikAsannivezam eti / tatrA'pi cArikaH itikRtvA gRhItaH daNDapAzikaiH, bandhana-tADanapramukhakadarthanAbhiH pIDayitumArabdhazca / atha jinanAthe taiH uhyamAne jane samullApaH / jAtaH yathA devAryaH apratima rUpalakSmyA / / 1 / / kathaM cArikaH iti gRhItaH, kiM so'pi kuryAt etAdRzaM karma ? / athavA vicitrarUpA karmagatiH kiM na sambhavati ||2|| evAmAM te naMdiSaNa sthavira te ja rAtre cokamAM nizcalapaNe kAyotsarge rahyA. tyAM Amatema bhamatA koTavAlanA putre cora samajIne temane moTA bhAlAvatI mAryA. eTale tatkAla avadhijJAna utpanna thatAM maraNa pAmIne te devaloke gayA. te vakhate pAsenA pradezamAM rahetA devoe temano mahimA karyo, te joi gozALo te sthAne Avyo ane kAladharma pAmelA sthavirane teNe joyA. jethI sukhe sUtelA temanA ziSyone teNe upAzrayamAM jaine jagADyA. ane nibhraMchanA karatAM sthavira-maraNano prasaMga saMbhaLAvyo. pachI te svasthAne gayo. bhagavaMta paNa tyAMthI kUpikA saMnivezamAM gayA. tyAM bAtamIdAra samajIne koTavALoe temane pakaDyA ane baMdhana, tADana pramukha kadarthanAthI satAvavA lAgyA. e rIte bhagavaMta temanA hAthe kadarzanA pAmatAM, lokomAM vAto cAlI ke 'e devArya rUpa-lakSmIthI apratima che, (1) to cara samajIne temane kema pakaDyA haze? zuM te paNa AvuM karma kare? athavA to karmanI gati vicitra che, zuM
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 859 tahavihu imaM suNijjai jatthAgiti tattha nivasai gunnoho| tA nUNa mUDhayAe ee eyaM kayatthaMti / / 3 / / bhogovabhogaheuM sAhUvi virUvamatthamAyarai / jo vatthaMpi na vaMchai sa cAriyattaM kahaM kAhI? ||4|| iya loyapavAyaM nisuNiUNa vijayA tahA pagabbhA ya / pAsajiNasissiNIo takkAlavimukkadikkhAo / / 5 / / nivvAhatthaM parivAiyAe vesaM smuvvhNtiio| mA vIrajiNo hohitti saMsaeNAulamaNAu / / 6 / / gacchaMti tahiM dahraNa jiNavaraM AyareNa vaMdati / pacchA''rakkhigapurise tajjati suniTTharagirAe / / 7 / / tathApi khalu zrUyate yatra AkRtiH tatra nivasati gunnaughH| tasmAd nUnaM mUDhatayA ete enam kadarthayanti / / 3 / / bhogopabhogahetunA sAdhurapi viruupmrthmaacrti| yaH vastramapi na vAJchati saH cArikatvaM kathaM kariSyate? / / 4 / / iti lokapravAdaM nizrutya vijayA tathA pragalbhA ca / pArzvajinaziSye tatkAlavimuktadIkSe / / 5 / / nirvAhArthaM parivrAjikAyAH vezaM samudvahantyau / mA vIrajinaH bhaviSyati iti saMzayenA''kulamane ||6|| gacchataH tatra dRSTvA jinavaraM AdareNa vndete| pazcAd ArakSakapuruSAn tarjayataH suniSThuragirA / 7 / / saMbhavatuM nathA? (2) tathApi ma saMmAya cha yo Aiti tyo e 24 cha, to 5252 meM do bhUDhatAthI 4 bhane satAve cha. (3) sAdhu paNa bhogapabhoganA kAraNarUpa virUpa kAma Acare che, chatAM je vastrane paNa icchatA nathI te carapaNuM ma 73?' (4) e pramANe lokapravAda sAMbhaLatAM vijayA ane pragabhA nAmanI pArzvanAthanI ziSyAo ke jemaNe taratamAM dIkSA mUkela ane nirvAha mATe parivrAjikAno veza dhAraNa karyo hato, temane saMzayathI manamAM AkuLatA thaI ke-e vIrajina to nahi hoya?" ema dhArI, tyAM jatAM prabhune joi temaNe bhAvathI vaMdana karyuM ane ati kaThina vAkyothI TapaNAne ti2272di sj 3-(5/7/7)
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 860 zrImahAvIracaritrama re re kiM na hayAsA! siddhatthanariMdanaMdaNaM eyaM / dhammavaracakkavaTTi muMcaha? sigdhaM ca khAmeha ||8|| jai re vaiyarameyaM suNai suriMdo kahaMpi tA nUNaM / tumhe sarajjaraDhe kiNAsagehami pesei / / 9 / / iya bhaNie bhayabhIyA bhayavaMtaM te NamaMti vinnynyaa| khAmeti saduccariyaM niDAlatalaghaDiyakarakamalA / / 10 / / aha tehiM parimukko bhayavaM vesAlinayarimaNusariuM / calio gacchaMtassa ya jAyA vicce duve maggA / / 11 / / aha lADhAisu desesu vivihativyovasaggavaggeNaM / paDibhaggo gosAlo sAmi vinnaviumADhatto / / 12 / / re re! kiM na hatAzAH! siddhArthanarendranandanam enm| dharmavara cakravartinam muJcata? zIghraM ca kSamayata / / 8 / / yadi re! vyatikarametat zruNoti surendraH kathamapi tadA nUnam / yuSmAn sarAjyarASTrAn kInAzagRhaM preSayati / / 9 / / iti bhaNite bhayabhItAH bhagavantaM te namanti vinyntaaH| kSAmayanti svaduccaritaM lalATataladhaTitakarakamalAH / / 10 / / atha taiH parimuktaH bhagavAn vaizAlInagarImanusRtya / calitaH gacchataH ca jAtau madhye dvau mArgoM / / 11 / / atha lADhAdiSu dezeSu vividhatIvropasargavargeNa / pratibhagnaH gozAlaH svAminaM vijJaptumArabdhavAn / / 12 / / 'are! ni ! 2 siddhArtha nareMdranA nahana bhane dhana zreSTha yavattAne ta zI bhuta rIne bhAvo. (8) are! A vyatikara jo koi rIte iMdranA sAMbhaLavAmAM Avaze, to rAjya ane rASTra sahita tamane te yamanA ghare modI bhA5ze.' () ema temanA kahetAM teo bhayabhIta ane vinayathI namra banIne prabhunA page paDyA ane aMjali joDI, potAnuM huzyaritra prabhAva pAyA. (10) pachI tyAMthI nIkaLatAM bhagavaMta vaizAlI nagarI bhaNI cAlyA ane jatAM jatAM vacce be rastA AvyA (11) tyAre lATa dezamAM vividha tIvra upasargothI bhagna thayela gozALA svAmIne vinavavA lAgyo ke-(12)
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 861 ekkaM pecchaMto'vihu haNijjamANaM mamaM na rakhesi / annaM tuhovasaggeNa ei majjhaMpi uvasaggo / / 13 / / avaraM paDhamaM logo meM ceva haNai pacchao tumhe / bhoyaNavittIvi mahAkilesao paidiNaM hoi / / 14 / / mANAvamANasamacittavittiNo sunnnnsevnnprss| nAyagadhammo'vi na tujjha ko'vi pecchijjai samIve / / 15 / / jeNa-jo sevagaMmi suhie no suhio dukkhie ya no duhio| sokkhAbhikaMkhiNA naNu sevijjai so'vi kiM sAmI? ||16 / / ekaM prekSamANaH api khalu hanyamAnaM mAM na rakSasi / anyat tavopasargeNa eti mayi api upasargaH / / 13 / / aparaM prathamaM lokaH mAmeva hanti pazcAt tvaam| bhojanavRttiH api mahAklezataH pratidinaM bhavati / / 14 / / mAnApamAnasamacittavRtteH zUnyasevanaparasya / nAyakadharmo'pi na tava ko'pi prekSyate samIpam / / 15 / / yena-yaH sevake sukhite no sukhI duHkhite no duHkhii| saukhyA'bhikAkSiNA nanu sevyate so'pi kiM svAmI? ||16 / / eka to sAkSAt joyA chatAM mArathI mane bacAvatA nathI ane bIjuM tamArA upasargathI mane paNa upasarga naDe cha, (13) temaja loko prathama mane ane pachI tamane pakaDIne mAre che, vaLI bhojanavRtti paNa pratidina mahAmuzkelIthI thAya cha, (14) tathA mAnApamAnamAM samabhAve rahenAra tathA sevAnI darakAra na karanAra evA tamArA pAse koi nAyakadharma 59. havAmAM mAvata nathI, (15) kAraNa ke je sevakanA sukhe sukhI ane duHkhe duHkhI na thAya to sukhanA abhilASI evA sevake te svAmInI sevA 59 // // bhATe 42vI? (17)
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 862 zrImahAvIracaritram tamhA ajjavi cirajIviyatthiNo sokkhakaMkhiramaNassa | etto tuha sevAe devajjaya! majjha pajjattaM / / 17 / / iya kahie siddhattho vAgarai karesu jaM tuhaavddi| amhANa erisacciya vavaharaNA kimiha tuha bhaNimo? ||18 / / evaM jAe paropparullAve sAmI vesAlImaggeNa lggo| iyaro'vi bhagavao nivvaTTiUNa rAyagihamaggeNa pttttio| aMtarA ya kari-hari-hariNa-viruya-vagghapamuhasattasaMkule gayaNatalAvalaMbidIharatarubhIsaNe nivaDio mhaarnnnne| tattha ya coravaiNA egaMmi mahAtarusihare pahiyajaNAvaloyaNanimittaM Arohio niypuriso| teNa ya diTTho so sacchaMdalIlAe aagcchmaanno| daTThaNa ya sAhiyaM coravaiNo, jahA-ego naggasamaNo ei / teNa bhaNiyaM-na(?) hariyavvamasthitti esa na bhAi, annahA kahaM ettha amANusAe aDavIe pavisejjA?| ahavA esa koi tasmAd adyApi cirajIvitArthinaH saukhyakAMkSimanasaH | itaH tava sevayA devArya! mama paryAptam / / 17 / / iti kathite siddhArthaH vyAkaroti kuru yat tvAm Apatati / asmAkam etAdRzI eva vyavaharaNA kimiha tvAM bhaNAmaH? ||18 / / evaM jAte parasparam ullApe svAmI vaizAlImArgeNa lagnaH / itaro'pi bhagavataH nivartya rAjagRhamArgeNa prasthitaH / antarA ca kari-hari-hariNa-vRka-vyAghrapramukhasattvasaDakule gaganatalA'valambidIrghatarubhISaNe nipatitaH mahAraNye / tatra ca caurapatinA ekasmin mahAtaruzikhare pathikajanA'valokananimittam ArohitaH nijpurussH| tena ca dRSTaH saH svacchandalIlayA Agacchan / dRSTvA ca kathitaM caurapatiM yathA "eka: nagnazramaNaH eti|' tena bhaNitaM 'hartavyamasti iti eSaH na bhAti / anyathA kathamatra amAnuSyAm aTavyAM pravizet?, athavA eSaH mATe adyApi lAMbA jIvita ane sukhane icchanAra evA mAre he devAya! have tamArI sevAthI saryuM." (17) ema tenA kahetAM siddhArtha bolyo ke "tane ruce tema kara. amAro to evo ja vyavahAra che, to temAM tane 53vAna | DAya?' (18) ema paraspara vAtacIta thatAM svAmI vaizAlInA mArge cAlyA ane gozALo bhagavaMtathI alaga thai, rAjagRhanA mArge cAlyo, ane hastI, siMha, hariNa, varu, vAgha pramukha duSTa jaMgalI pazuothI vyApta ane gaganatala sudhI pahoMcelA lAMbA vRkSothI bhISaNa evA mahA-araNyamAM te paDyo tyAM eka moTA vRkSa para pathikajanone jovA mATe corasvAmIe potAno eka sevaka caDhAvI rAkhyo hato. eTale svaccheda lIlAe Avato gozALo tenA jovAmAM Avyo. tene jotAM pelA sevake corapatine jaNAvyuM ke-"eka nagna sAdhu Ave che." te bolyo-"enI pAse kAMI
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAva durAyAro amhANaM evaMviharUvapaDivaNNo maNNe paribhavaM uppAei, tA eu akkhaliyagaIe jeNa avaNemo se duviNayaM / evaM ca jaMpaMtANaM samIvamAgao gosaalo| tao tehiM dUrAo cciya sAhilAsaM'ehi mAulaga! sAgayaM tuhatti bhaNiUNa gahio kareNa, uDDAvio pttuiN| maraNabhayavihureNa ya uDDiyA aNeNaM / tao corAhivaiNA paMcasayacorasameeNa AruhiUNa jahakkama vAhio suciravelaM / chuhA-taNhA-parissamabhihao jayA kaTThagayajIo jAo tAhe mottUNa jahAbhimayaM gayA takkarA / gosAlo'vi bADhaM suTThiyasarIro moggarapahArajajjariuvva, kulisatADiuvva vigayaceyaNNo tarusaMDachAyAe muhuttamettaM vigamiUNa sisiramArueNa uvaladdhaceyaNo sogaM kareumAraddho, kahaM? hA duDu duDu vihiyaM hiyatthiNA naTThabuddhiNA u mae / jaM so sAmI mukko aciMtamAhappapaDihattho / / 1 / / ko'pi durAcAraH asmAkam evaMvidharUpapratipannaH manye parAbhavaM utpAdayati, tasmAd Agacchatu askhalitagatyA yena apanayAmaH tasya durvinayam / evaM ca jalpatAM samIpamA''gataH gozAlaH / tataH taiH dUrataH eva sAbhilASam 'ehi mAtula! svAgataM tava' iti bhaNitvA gRhItaH kareNa, uddApitaM (=unnAmitaM) pRSTham / maraNabhayavidhureNa ca DAyitaM (=nAmitam) anena / tataH caurAdhipatinA paJcazatacaurasametena Aruhya yathAkramaM vAhitaH suciravelAm / kSuttRSNA-parizramA'bhihataH yadA kaNThagatajIvaH jAtaH tadA muktvA yathA'bhimataM gatAH taskarAH / gozAlo'pi bADhaM susthitazarIraH mudgaraprahArajarjaritaH iva, kulizatADitaH iva vigatacaitanyaH tarukhaNDachAyAyAM muhUrttamAtraM vigamya ziziramArutena upalabdhacetanaH zokaM kartumArabdhavAn / katham hA! duSTaM duSTaM vihitaM hitArthinA naSTabuddhinA tu myaa| yatsaH svAmI muktaH acintyamAhAtmyayuktaH ||1|| lUMTavA jevuM hoya tema lAgatuM nathI, nahi to e A nirjana aTavImAM zA mATe praveza kare? athavA to e koI durAcArI lAge che ke je AvuM rUpa karI, ApaNane parAbhava pamADavA mAge che; mATe ammalita gatithI ene AvavA gho ke jethI tenA durvinayane dUra karIe.' ema temanA bolatAM gozALA pAse AvI pahoMcyo, eTale temaNe dUrathI ja sAme cAlIne-he mAmA Avo, tamAruM svAgata che." ema kahetAM temaNe pakaDyo ane tenI pITha namAvI. tyAM maraNabhayathI vyAkuLa thayelA teNe potAnI pITha mAMDI. pachI pAMcaso cora sahita corasvAmIe ArUDha thaine ghaNIvAra tene yathAkrame calAvyo, evAmAM sudhA, tRSNA ane parizramathI te jyAre maraNatola thai gayo tyAre tene mUkIne coro svasthAne cAlyA gayA. ahIM gozALo paNa jANe muddadgaranA prahArathI jarjarita thayelo hoya athavA jANe vajathI marAyo hoya tema mUrchA AvatAM eka vRkSanI chAyA taLe thoDIvAra paDyA rahetAM, zItala pavanavaDe cetanA pAmatAM, kaMika svastha zarIravALo te zoka karavA lAgyo ke hA! hA! hitArthI chatAM naSTa buddhinA meM bahu ja khoTuM karyuM ke aciMtya mAhAbhyanA bhaMDAra evA svAmIne mUkI hIdhA. (1)
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 864 zrImahAvIracaritram niddosaMmivi nAhe kuviyappehiM mae hayAseNa / jA kira kayA avaNNA sA saMpai nivaDiyA sIse / / 2 / / tassa pabhAveNa purA aNegaThANesu duTThasIlo'vi / nivvUDho'haM saMpai tabvirahe natthi me jIyaM / / 3 / / ahavA-sahasacciya sammamaciMtiUNa kIraMti jAiM kajjAiM| appatthabhoyaNaM piva tAiM virAme duhAveMti / / 4 / / maNNe imiNacciya kaiyaveNa maM chaliumicchai kyNto| kahamannahA kubuddhI havejja eyArisI majjha? ||5|| tA kiM etto saraNaM saremi? kiM vA gaiM pvjjaami?| kassa va purao dukkhaM niveiuM homi nicciMto? ||6|| nirdoSe'pi nAthe kuvikalpaiH mayA hatAzena / yA kila kRtA avajJA sA samprati nipatitA zIrSe / / 2 / / tasya prabhAveNa purA anekasthAneSu duSTazIlaH api / __ niDhU~DhaH ahaM samprati tadvirahe nAsti mama jIvam / / 3 / / athavA sahasA eva samyagacintayitvA kriyante yAni kAryANi / apathyabhojanamiva tAni virAme duHkhayanti / / 4 / / __ manye anenaiva kaitavena mAM chalitumicchati kRtAntaH / kathamanyathA kubuddhiH bhaved etAdRzI mama / / 5 / / tataH kim itaH zaraNaM sarAmi? kiM vA gatiM prpdye?| kasya vA purataH duHkhaM nivedya bhavAmi nizcintaH? ||6|| nAtha nirdoSa chatAM kuvikalpane lIdhe hatAza meM je temanI avajJA karI te atyAre mAre zire AvI paDI. (2) temanA prabhAvathI duzIla chatAM huM aneka sthAne nabhI zakyo, paraMtu have temanA virahamAM mAre jIvavuM muzkela che. (3) athavA to barAbara vicAryA vinA utAvaLe je kAryo karavAmAM Ave che te apathya bhojananI jema pariNAme du:maya nI43 cha. (4) mane to ema lAge che ke A bahAnAthI tAMta mane chaLavA icche che, nahi to mane AvI kubuddhi kema upaje? (5) mATe have konA zaraNe jAuM ane kyo mArga lauM athavA to konI AgaLa duHkha prakAzIne huM nizcita thAuM? (7)
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 865 ahavA kayaM vigappehiM natthi mama tihuyaNe'vi saahaaro| taM ceva dhammasUriM mottuM tA taM nihAlemi / / 7 / / iya nicchiUNa kahamavi saMsAraM piva subhIsaNamaraNaM / laMghittA gAmAisu hiMDai sAmiM nirUviMto / / 8 / / io ya-bhayavaM mahAvIro ahANupuvvIe pariyaDato patto visAlasAlavalayapariveDhiyAe mayaNummattarAmAbhirAmAe vesAlIe nyriie| tattha ya bahUNaM kammArANaM sAhAraNAe sAlAe ahAsannihiyajaNaM aNujANAvittA Thio paDimAe / annayA ya ego kammArago rogapIDio saMto chaTuMmi mAse paguNasarIro jAo samANo pasatthe tihi-muhutte maMgalatUrapurassaraM caMdaNukkinnadeho harahAsakAsakusumapaMDuradukUlanivasaNo, sire nisiyadovakkhayasarisavo, athavA kRtaM vikalpaiH, nAsti mama tribhuvane'pi AdhAraH | tameva dharmasUriM muktvA tataH taM nibhAlayAmi / / 7 / / iti nizcitya kathamapi saMsAramiva subhISaNamaraNyam / laGghayitvA grAmAdiSu hiNDate svAminaM nirUpayan / / 8 / / itazca bhagavAn mahAvIraH yathAnupUrvyA paryaTan prAptaH vizAlazAlavalayapariveSTitAyAm, madanonmattarAmA'bhirAmAyAM vaizAlyAM nagaryAm / tatra ca bahUnAM karmakarANAM sAdhAraNAyAM zAlAyAM yathAsannihitajanaM anujJApya sthitaH pratimayA / anyadA ca ekaH karmakaraH rogapIDitaH san SaSThe mAse praguNazarIraH jAtaH san prazastayoH tithi-muhUrtayoH maGgalatUrapurassaraM candanotkIrNadehaH harahAsya-kAsakusumapANDuradukUlanivasanaH, zirasi nisRjadUrvA'kSatasarSapaH, svajanajanena anugamyamANaH tameva karmakarazAlAm AgataH, prekSate puraHsthitaM athavA AvA vikalpo karavAthI zuM? te eka dharmasUrine mUkIne traNe lokamAM mAro koI AdhAra nathI, mATe have tenI zodha karuM.' ema nizcaya karI, (7) saMsAranI jema subhISaNa te araNyane mahAkaSTa oLaMgI svAmInI zo5 42to ta mama mamA dAyo. (8) ahIM vIra bhagavAnuM anukrame vihAra karatAM vizAla killAthI veSTita tathA kAmonmatta rAmAothI abhirAma evI vaizAlI nagarImAM pahoMcyA. tyAM ghaNA kArIgaro (luvAro)nI mAlikInA eka makAnamAM tyAMnA lokanI anujJA laI, prabhu pratimAe rahyA. evAmAM ekadA eka kArIgara rogathI pIDita thatAM chaThuM mahine nIrogI thavAthI prazasta tithi ane muhUrto maMgalavAghapUrvaka, zarIre caMdana copaDI harahAsya (= rAkha lagADavAthI atyaMta zyAma zarIravALA zaMkaranA atyaMta zveta ane camakatA dAMta) samAna ke kAsakusuma samAna zveta vastra paherI, zira para akSata ane sarasava chaMTAvI svajano sAthe nIkaLatAM te kArIgara te ja kArIgaronI zALAmAM Avyo. tyAM vastra rahita AgaLa ubhA rahelA jinezvarane jotAM, bhAre krodhAnala pragaTatAM-"are! A to zarUAtamAM ja amaMgalarUpa nagna dITho, mATe
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 866 zrImahAvIracaritram sayaNajaNeNa aNugammamANo tameva kammArasAlamAgao, pecchai puraTThiyaM uddhaTThANaM paDivannaM, vigayavatthaM jinnvrN| taM ca daTThUNa viyaMbhiyapalayakovAnalo paDhamaM ciya amaMgalarUvo naggao diTTho, tA amaMgalaM eyassa ceva uvaNemiti ciMtiUNa lohaghaNaM ghettuM dhAvio sAmivahaNatthaM / etyaMtare surAhivaiNA 'kahaM nAho viharaitti jANaNanimittaM pautto ohI, diTTho eyarUvo vaiyaro / tao nayaNanimesametteNa Agao calaMtamaNikuMDalo AkhaMDalo taM paesaM, niyasattIe ya nivADio ghAyagassa ceva siraMmi so ghaNo / tagghAyAbhihao ya patto paMcattameso / tao harI tipayAhiNAdANapuvvayaM paNamiUNa jayaguruM bhaNiumADhatto niruvamakallANakalAvakAraNaM loyaloyaNANaMdaM / taM pecchiUNa sAmiya! kahamiva pAvA paussaMti ? / / 1 / / tikaraNasuddhIevihu jaNarakkhaM jo samIhae kAuM / tassa tuhovari duTThA kaha vA buddhI payaTTejjA ? / / 2 / / urdhvasthAnaM pratipannam, vigatavastraM jinavaram / taM ya dRSTvA vijRmbhitapralayakopAnalaH prathamameva amaGgalarUpaH nagnaH dRSTaH, tadA amaGgalam asya eva upanayAmi iti cintayitvA lohaghanaM gRhItvA dhAvitaH svaamivdhaay| atrAntare surAdhipatinA 'kathaM nAthaH viharati' iti jJAnanimittaM prayuktaH avadhiH, dRSTaH etadrUpaH vyatikaraH / tataH nayananimeSamAtreNa AgataH calanmaNikuNDalaH AkhaNDalaH taM pradezam, nijazaktyA ca nipAtitaH ghAtakasyaiva zirasi saH ghanaH / tadghAtA'bhihatazca prAptaH paJcatvameSaH / tataH hariH tripradakSiNAdAnapUrvakaM praNamya jagadguruM bhaNitumArabdhavAn - nirUpamakalyANakalApakAraNaM lokalocanA''nandam / tvAM prekSya svAmin! kathaM pApAH praviSyanti ? / / 1 / / trikaraNazuddhyA'pi khalu janarakSAM yaH samIhate krtum| tasya tava upari duSTA kathaM vA buddhiH pravartate ? ||2|| e amaMgaLa ene ja arpaNa karUM' ema ciMtavI lohaghaNa laine te svAmIne mAravA doDyo. evAmAM 'bhagavaMta kema vicare che?' te jANavA nimitte iMdre avadhijJAnathI joyuM. eTale pUrvokta vyatika tenAM jovAmAM Avyo, jethI eka nimeSa mAtramAM maNikuMDalathI zobhato zakra te sthAne Avyo ane potAnI zaktithI te lohaghaNa ghAtakanA mAthe ja teNe mAryo, tenAthI ghAta pAmatAM te tarataja paMcatva pAmyo. pachI traNa pradakSiNApUrvaka praNAma karIne iMdra bhagavaMtane kahevA lAgyo ke 'he svAmin! anupama kalyANanA kAraNarUpa ane loka-locanane AnaMda pamADanAra evA tamane joine pApIo kema pradveSa karatA haze? (1) trikaraNa zuddhithI jIvarakSA karavAne icchatA evA tamArA para duSTa buddhi kema pravartatI haze? (2)
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 867 SaSThaH prastAvaH kiM amayaMpiva visanivvisesabuddhIe ko'vi bohejjaa| ahavA vimUDhahiyayANa hoi eseva nUNa maI ||3|| dhuvamamhANaM devattadivvamAhappasaMpayA vihalA / jA tumhAvaiviNivAraNeNa no hoi sakayatthA / / 4 / / nicchau sA pahubhattIvi kaha va lakkhijjae synnnnehiN| jAva na niccaM pAsaTThiehiM sevijjase taMsi / / 5 / / iya suranAho suciraM uvasaggakaraM jaNaM sabhattiM c| ___ dUsittA suduhatto namiuM asaNaM patto ||6|| sAmIvi viharamANo gaamaagrsnnivesmaago| tammi ya bibhelago nAma jkkho| so ya kim amRtamapi viSanirvizeSabuddhyA ko'pi bodhte?| athavA vimUDhahRdayAnAM bhavati eSaiva nUnaM matiH / / 3 / / dhruvamasmAkaM devatvadivyamAhAtmyasampadaH viphalAH / yAH tavA''padvinivAraNena no bhavanti sakRtArthAH / / 4 / / nizcayaM sA prabhubhaktiH api kathaM vA lakSyate sakarNaiH / yAvanna nityaM pArzvasthitaiH sevyase tvam / / 5 / / iti suranAthaH suciraM upasargakaraM janaM svabhaktiM ca / dUSayitvA suduHkhArttaH natvA adarzanaM prAptaH / / 6 / / svAmI api viharan grAmAkarasannivezam aagtH| tasmin ca bibhelaka: nAmakaH ykssH| sazca zuM amRtane paNa koI viSa buddhithI samajI letA haze? athavA to mUDha janonI avazya evI ja mati hoya. (3) he nAtha! amArA devatvanA divya mAhAbhyanI saMpatti kharekhara viphala che ke je tamArI ApadA nivAravAmAM tArtha thatI nathI. (4) athavA te prabhubhakti paNa bhale nizcaLa hoya, chatAM jyAM sudhI pAse rahelA bhakto sadA tamane sevatA nathI tyAMsudhA manti 55 lakSyamA ma mAvI za3 ?' (5) e pramANe sArI rIte upasarga karanAra janane ane svabhaktine dUSita batAvI, bhAre kheda pAmato deveMdra namIne potAnA sthAne yo. (7) svAmI paNa vihAra karatAM grAmAkara nAmanA saMnivezamAM gayA. tyAM bibhelaka nAme yakSa hato. te pUrvabhave
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 868 zrImahAvIracaritram puvvabhavaphAsiyasammattavaseNa samuppaNNaparamapamoo bhayavao paDimApavaNNassa ahiNavapAriyAyamaMjarIparimalummilaMtaphullaMdhayadhusarAhiM hariyaMdaNarasummissaghusiNaghaNasAravilevaNeNa ya pUyaM paramAyareNaM nivvattei / aha puNa ko esa bibhelagajakkho puvvabhave Asi?, bhaNNai magahAvisae siripure nayare mahAseNo nAma naravaI / tassa sirI nAma bhajjA / tIse ya asesavinnANakalAkalAvakusalo suraseNo nAma putto| so ya saMpattajovvaNo'vi na khivai cakkhaM pavararUvAsuvi ramaNIsu, bahuM bhaNijjamANo'vi na paDivajjai pANiggahaNaM, kiM tu muNivarovva saMhariyaviyAro citta-pattaccheyAiviNodehiM kAlaM volei| rAyAvi erisaM taM pecchiUNamaccaMtamAulamANaso aNegesiM maMta-taMtAijANagANaM eyavaiyaraM parikahei / te ya kareMti vivihe uvAe, na ya jAyai kahiMpi kumArassa bhaavpraavttii| pUrvabhavaspRSTasamyaktvavazena samutpannaparamapramodaH bhagavataH pratimAprapannasya abhinavapArijAtamaJjarIparimalonmilanpuSpaMdhayadhusaraiH haricandanarasonmizraghusRNaghanasAravilepanena ca pUjAM paramA''dareNa nivrtyti| atha punaH ko'yaM bibhelakayakSaH pUrvabhave AsIt? bhaNyate - ___ magadhaviSaye zrIpuranagare mahAsenaH nAmakaH nrptiH| tasya zrI. nAmikA bhaaryaa| tasyAH ca azeSavijJAnakalAkalApakuzalaH surasenaH nAmakaH putrH| sazca samprAptayauvanaH api na kSipati cakSu pravararUpAsu api ramaNISu, bahu bhaNyamAno'pi na pratipadyate pANigrahaNam, kintu munivaraH iva saMhRtavikAraH citrapatracchedAdivinodaiH kAlaM vytikraamti| rAjA'pi etAdRzaM taM prekSya atyantam AkulamAnasaH anekAn mantra-tantrAdijJAn etadvyatikaraM prikthyti| te ca kurvanti vividhAn upAyAn, na ca jAyate kutrA'pi kumArasya bhaavpraavRttiH| samyaktane sparzI Avela hovAthI pratimAstha prabhune jotAM bhAre pramoda pAmyo ane parimalane lIdhe bhramarasamUhathI vyApta evI abhinava pArijAta-maMjarIvaDe tathA bAvanAcaMdanathI mizra kuMkuma ane kapUranA vilepanavaDe teNe paramAdarathI prabhunI pUjA karI. have te bibhelaka yakSa pUrvabhave koNa hato? te caritra A pramANe che : magadha dezanA zrIpura nagaramAM mahAsena nAme rAjA ane tenI zrI nAme bhAryA hatI. temane badhI kaLA ane vijJAnamAM pravINa evo sUrasena nAme putra hato. te yauvanamAM AvyA chatAM, pravara rUpavatI ramaNIo tarapha paNa dRSTi nAkhato na hato. bahu samajAvyA chatAM lagnanI vAta teNe svIkArI nahi, paraMtu munivaranI jema vikAra rokIne te citrakaLA-patracheda vagere vinodathI kALa vItAvato hato. potAnA putrane evI sthitimAM joi atyaMta vyAkuLa thatA rAjAe aneka maMtra, taMtranA jANanArA lokone bolAvyA ane temaNe vividha upAyo karI joyA, chatAM kumAranA manobhAvamAM kaMi paNa phera na paDyo.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 869 SaSThaH prastAvaH aha avaravAsaraMmI bAhiM nagarassa karivarArUDho / saha pariyaNeNa rAyA nIhario rAyavADIe / / 1 / / vivihapaesesu khaNaM paribhamiuM vAhiuM ca kriturge| pacchAhuttaM iMto pecchai nayarIjaNaM sayalaM / / 2 / / raha-turaga-jANa-sibigA-payappayAreNa sigghavegeNa / kayasuMdaranevatthaM vaccaMtaM kANaNAbhimuhaM / / 3 / / tigN| taM pecchiUNa raNNA payaMpiyaM 're kimesa purjnno| parimukkAvarakajjo vaccai egeNa maggeNa? / / 4 / / no ajja jeNa kassavi mahUsavo devayAvisesassa / naDapecchaNayAIyaM kougamavi dIsai na kiMpi' / / 5 / / atha aparavAsare bahiH nagarasya krivraa''ruuddhH| saha parijanena rAjA nihRtaH rAjapATikAyAm / / 1 / / vividhapradezeSu kSaNaM paribhramya uDhvA ca kari-turagAn / pazcAbhimukham Agacchan prekSate nagarIjanaM sakalam / / 2 / / ratha-turaga-yAna-zibikA-pAdapracAreNa, zIghravegena / kRtasundaranepathyaM vrajantaM kAnanA'bhimukham / / 3 / / trikam / taM prekSya rAjJA prajalpitaM 're! kimeSaH paurajanaH | parimuktavarakArya vrajati ekena mArgeNa / / 4 / / no adya yena kasyA'pi mahotsavaH devatAvizeSasya / naTaprekSaNakAdikaM kautukamapi dRzyate na kimapi' ||5|| eka divase rAjA gajendrapara ArUDha thai, parijanonI sAthe nagaranI bahAra ramavADIe nIkaLyo (1) ane vividha pradezomAM azva, hAthIone pheravI, pote paribhramaNa karIne pAcho pharyo. (2) evAmAM ratha, azva, zibikA ane page zIdhra vegathI ughAna tarapha jatA ane suMdara vezathI suzobhita evA samasta nagarajanone jotAM rAjAe pUchyuM ke "are! A nagarajano badhA potAnA kAmakAjane mUkI eka mArge kyAM Aya cha? (3/4) Aje koi devatAno mahotsava paNa nathI, temaja naTa ke nATakAdinuM kautuka paNa kAMi dekhAtuM nathI." (5)
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 870 zrImahAvIracaritrama aha pariyaNeNa bhaNiyaM 'tubbhe no muNaha deva! kiM eyaM / jaM ettha samosario sUrI sUrappaho nAma ||6|| jo tIyANAgayavatthuvisayasaMdehatimiraharaNeNaM / ___puhaIe pattakittI jahatthanAmeNa paramappA / / 7 / / jassa payapaumadhUlIphAseNavi vivihrogkliyaavi| jAyaMti takkhaNaM ciya mayaraddhayasannibhA purisA / / 8 / / jassesa daMsaNeNavi samatthatitthohapUyasalilaM v| viddhaMsiyapAvarayaM pANigaNo gaNai appANaM / / 9 / / je piuNo'vi paNAmaM kuvvaMti na duvvaheNa gavveNa / jassaMhinakkhakiraNA tANavi siraseharIbhUyA / / 10 / / atha parijanena bhaNitaM 'yUyaM na jAnIta deva! kimetat / yadatra samavasRtaH sUriH sUraprabhaH nAmakaH ||6|| yaH atiitaa'naagtvstuvissysndehtimirhrnnen| pRthivyAM prAptakIrtiH yathArthanAmnA paramAtmA / / 7 / / yasya pAdapadmadhUlisparzenA'pi vividharogakalitAH api| .. jAyante tatkSaNameva makaradhvajasannibhAH puruSAH ||8|| yasyaiSaH darzanenA'pi samastatIrthoghapUtasalilamiva / vidhvastapAparajaM prANinaH gaNayanti AtmAnam / / 9 / / ye pitaramapi praNAmaM kurvanti na durvahena garveNa | yasyAMhrinakhakiraNAH teSAmapi ziraHzekharIbhUtAH / / 10 / / tyAre parijane kahyuM ke- he deva! zuM tamane khabara nathI ke ahIM sUraprabha nAme AcArya AvelA che () ke je parAtmA potAnA yathArtha nAmathI atIta anAgata vastu-viSayanA saMdeharUpa timirane haravAvaDe vasudhAmAM apUrva ti pAbhyA che. (7) vaLI jemanA pAdapadmanI dhUlinA sparza mAtrathI, vividha rogathI pIDita chatAM loko tarataja manmatha jevA banI 4 chai; (8) tathA loko jemanA darzana mAtrathI paNa samasta tIrthonA pAvana jaLanI jema pAparajane parAsta karanAra potAnA mAtbhAne mAne cha. (4) jeo durvaka garvane lIdhe potAnA pitAne paNa praNAma karatA nathI tevA abhimAnIonA mastakamAM rahelI mALA jevA jemanA caraNanA nakhanA kiraNo che. (tevA taruNo paNa jemanA caraNamAM vAraMvAra ALoTe che) (10)
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH sUrissa tassa payavaMdaNatthameso purIjaNo jAi / tumhaMpi deva ! juttaM payapaMkayadaMsaNamimassa' / / 11 / / evaM soccA vimhaviyamANaso takkhaNeNa naranAho / ujjANassAbhimuhaM vaccai koUhalAulio / / 12 / / tA dUrAocciya karivarAu oyariya paramabhattIe / vaMdittA muNinAhaM nisIyae dharaNivadvaMmi || 13 || sUrIvi joggayaM se paloiuM divvanANanayaNeNa / gaMbhIrAe girAe evaM bhaNiuM samADhatto / / 14 / / bho naravara! saMsAre paDhamaM ciya dullaho maNuyalaMbho / tatthavi ya niruvayariyA kula-rUvAroggasAmaggI ||15|| sUreH tasya pAdavandanArtham eSaH purIjanaH yAti / tavA'pi deva! yuktaM pAdapaGkajadarzanamasya' / / 11 / / evaM zrutvA vismitamAnasaH tatkSaNena naranAthaH / udyAnasyA'bhimukhaM vrajati kutUhalA''kulitaH / / 12 / / tataH dUrataH eva karivarAd avatIrya paramabhaktyA / vanditvA muninAthaM niSIdati dharaNipRSThau / / 13 / / sUrirapi yogyatAM tasya pralokya divyajJAnanayanena / gambhIrayA girA evaM bhaNituM samArabdhavAn / / 14 / / bhoH naravara! saMsAre prathamameva durlabhaH manujalAbhaH / tatrApi ca nirupacaritA kula - rUpA''rogyasAmagrI ||15|| 871 A loko te AcAryane vaMdana karavA jAya che. he deva! tamAre paNa temanA pada-paMkajanA darzana karavA yogya che.' (11) ema sAMbhaLI vismita manavALo ane kautuka pAmato rAjA tarataja udyAnanI abhimukha vaLyo. (12) pachI dUrathI ja gajeMdra parathI nIce utarI, surIMdrane parama bhaktithI vaMdana karIne rAjA dharaNItala para beTho. (13) eTale AcArya paNa divya jJAnathI tenI yogyatA jANI gaMbhIra girAthI A pramANe pratibodha ApavA lAgyA. (14) 'he rAja! A saMsAramAM prathama to manuSyabhava durlabha che, temAM paNa kuLa, rUpa ane ArogyanI sAmagrI vadhAre hurbala che, (94)
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 872 zrImahAvIracaritram tIevi pvrkri-tury-joh-rhnivh-bhuuribhNddaarN| bhayavasanamaMtasAmaMtamaMDalaM naravaittaMpi / / 16 / / tatthavi satthatthaviyakkhaNehiM accaMtabhavavirattehiM / kusalehiM samaM goTThI dullaMbhA thevamettaMpi / / 17 / / eyaM ca tae sayalaM saMpattaM punnapagarisavaseNaM / tA etto savisesaM pANavahAINa veramaNe / / 18 / / nayasevaNaMmi suguNajjaNaMmi karuNAya dutthiyajaNANaM / dhammatthaviruddhavivajjaNe ya paraloyaciMtAe / / 19 / / bhaMgurabhavabhAvavibhAvaNaMmi vesaiyasuhavirAgaMmi / tumhAriseNa naravara! payaTTiyavvaM maNo niccaM / / 20 / / tasminapi pravarakari-turaga-yodha-rathanivaha-bhUribhaNDAram / bhayavazanamatsAmantamaNDalaM narapatitvamapi / / 16 / / tatrA'pi zAstrArthavicakSaNaiH atyantabhavaviraktaiH / kuzalaiH samaM goSThI durlabhA stokamAtramapi / / 17 / / evaM ca tvayA sakalaM samprAptaM punnyprkrssvshen| tasmAd itaH savizeSaM prANavadhAdInAM viramaNe ||18 / / nyAyasevane, suguNA'rjane, karuNAyAM duHsthitajanAnAm / dharmArthaviruddhavivarjane ca paralokacintAyAm / / 19 / / bhagurabhavabhAvavibhAvane vaissyiksukhviraage| yuSmAdRzeNa naravara! pravartitavyaM manaH nityam / / 20 / / temAM paNa pravara hastI, ghoDA, subhaTa, ratha ane akhUTa bhaMDAra tathA bhayavaze jyAM sAmaMto namI rahyA che evuM 2005 5 / huSprApya cha, (17) | temAM paNa zAstrArthamAM vicakSaNa ane atyaMta bhavavirakta evA paMDita puruSo sAthe alpamAtra samAgama ke goSThI paNa durlabha samajavI. (17) puNya-prakarSanA yoge he bhUpAla! e tuM badhuM pAmyo che, to have savizeSa prANivadhAdithI virAma, nyAya sevana, suguNaarjana, duHsthita jananI karuNA, dharmArtha-viruddhano tyAga, paralokanI ciMtA kSaNabhaMgura padArthanuM ciMtana, viSaya-sukhano virAga-e vigeremAM he nareMdra! tArA jevAe sadA manane parovI rAkhavuM joIe. (18/10/20)
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 873 iya guruNA uvaiTTe naranAho purajaNo ya hiTThamaNo / savvaM tahatti paDisuNiya paTTio niyagihAbhimuhaM / / 21 / / navaraM bhUmInAho gaMtuM thovaMtaraM pddiniytto| puvvabhaNiyassa puttassa vaiyaraM pucchiuM sahasA / / 22 / / tA egate ThAuM vaMdiya sUriM payaMpae evaM / 'bhayavaM! agoyaraM natthi kiMpi tuha nANapasarassa / / 23 / / tA kahasu majjha putto bhaNijjamANovi vivihheuuhiN| kiM kAraNaM na vaMchai souM pariNayaNanAmaMpi? ||24 / / kiM bhavabhaeNa ahavA bhUyapisAyAichalaNadoseNa / dhAuvivajjAseNa va kUraggahapIDaNeNaM vA?' / / 25 / / iti guruNA upadiSTe naranAthaH purajanaH ca hRSTamanaH / sarvaM tatheti pratizrutya prasthitaH nijagRhAbhimukham / / 21 / / navaraM bhUminAthaH gatvA stokamantaraM pratinivRttaH / pUrvabhaNitasya putrasya vyatikaraM praSTuM sahasA / / 22 / / tasmAdekAnte sthitvA vanditvA sUriM prajalpati evm| 'bhagavan! agocaraM nAsti kimapi tava jJAnaprasarasya / / 23 / / tataH kathaya mama putraH bhaNyamAnaH api vividhahetubhiH / kiM kAraNaM na vAJchati zrotuM pariNayananAma api / / 24 / / kiM bhavabhayena athavA bhuut-pishaacaadichlndossenn| dhAtuviparyAsena vA krUragrahapIDanena vA?' ||25 / / e pramANe guru-upadeza sAMbhaLatAM rAjA ane nagarajano bhAre harSa pAmI, te badhuM mAnya karIne potAnA sthAna ta26 yAlyA. (21) rAjA paNa thoDuM AgaLa cAlIne pUrve kahela putra vize pUchavAne tarata ja pAcho pharyo. (22) pachI ekAMte besI, AcAryane namIne teNe nivedana karyuM ke-"he bhagavana! tamArA jJAnane kaMi paNa aviSaya nathI, mATe Apa kaho ke vividha hetuthI kahyA chatAM mAro putra, lagnanuM nAma mAtra paNa sAMbhaLavAne icchato nathI, tenu zuM // 25 // ? (23/24) zuM tene bhavano bhaya che? ke bhUta, pizAca pramukhano chaLadoSa che? dhAtu viparyAla che ke krUra grahanI pIDA che?" (25)
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 874 zrImahAvIracaritrama guruNA bhaNiyaM 'naravara! mA saMkasu kAraNAiM eyaaiN| daDhapuvvabhavAvajjiyamegaM kammaM vimottUNa / / 26 / / sNjog-vioguppaay-ply-suh-dukkhpmuhkiriyaasu| savvAvatthAsuMpiya pabhavai kammaM ciya jaNassa' / / 7 / / raNNA bhaNiyaM bhayavaM! kiM puNa eeNa puvvajammaMmi / pakayaM kammaM? sAhaha mahaMtamiha kougaM majjha / / 28 / / sUriNA payaMpiyaM-mahArAya! esa tujjha putto puvvabhave saMkhapuraMmi nayare rUva-lAyannasohaggAiguNasaMgao cArudatto nAma vaNiyasuo Asi / teNavi egayA nikkAraNakuviyAe bhajjAe duvvayaNehiM tajjieNa sarosaM payaMpiyaM-'A pAve! tahA kAhaM jahA sadukkhaM jIvasi / ' guruNA bhaNitaM 'naravara! mA zaGkasva kAraNAni etAni / dRDhapUrvabhavA''varjitamekaM karma muktvA / / 26 / / sNyog-viyogotpaad-prly-sukh-duHkhprmukhkriyaasu| sarvAvasthAsu api ca prabhavati karma eva janasya' / / 27 / / rAjJA bhaNitaM 'bhagavan! kiM punaH etena pUrvajanmani / prakRtaM karma? kathaya mahadiha kautukaM mama' / / 28 / / sUriNA prajalpitaM 'mahArAja! eSaH tava putraH pUrvabhave zaGkhapure nagare rUpa-lAvaNya-saubhAgyAdiguNasaGgataH cArudattaH nAmakaH vaNiksutaH aasiit| tenA'pi ekadA niSkAraNakupitayA bhAryayA durvacanaiH tarjitena saroSaM prajalpitaM 'A pApe! tathA kariSyAmi yathA saduHkhaM jiivsi|' tayA uktaM 'yattava pituH guru bolyA- he rAjana! e kAraNonI tuM zaMkA na kara. pUrvabhavanA daDha karmanuM ja temAM eka kAraNa che, (29) kAraNa ke saMyoga-viyoga, utpAda-vyaya, sukha-duHkha pramukha kriyAonI sarva avasthAomAM mANasane karma ja me // 29 // 35 thAya che' (27) rAjAe kahyuM- he bhagavan! pUrvabhavamAM eNe zuM karma karela che, te kaho. e bAbatamAM mAre moTuM kautuka che." (28) AcArya bolyA- he nareMdra! A tAro putra pUrvabhave zaMkhapura nagaramAM rUpa, lAvaNya, saubhAgyAdi guNoyukta cArUdatta nAme vaNikaputra hato. ekadA niSkAraNa kopAyamAna thayela potAnI bhAryAnA durvacanothI tarjanA pAmelA teNe roSathI kahyuM ke-A! pApI! huM have tema karuM ke jethI tuM duHkhe jIvI zake." te bolI-je tArA bApane bhAse
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 875 tIe vuttaM-'jaM tuha piuNo paDihAi taM karejjAsi / ' tao so egeNa nammasaciveNa saddhiM kannagaMtarapariNayaNatthaM payaTTo gaMtuM dakkhiNadisAe, avilaMbiyapayANaehiM vaccaMto pavararAmArayaNanihANabhUyAe patto kaMcIpurIe / tahiM ca pavisamANeNa divAiM paropparaM kIlaMtAI ddibhaaiN| tesiM ca egeNa DiMbheNa surahimAlaimAlA annassa DiMbhassa kaMThe pakkhiviumAraddhA annassa nivaDiyA / taM ca daTThaNa ciMtiyaM cArudatteNa-'aho sohaNo sauNo, paraM dUravagamo, jao esA kusumamAlA annattha pakkhiviumAraddhA annattha nivaDiyA, ahavA kimaNeNa?, ciMtiyatyasaMpattIe sayaM ceva hohI eyAvagamo tti vibhAviUNa paviThTho synnvgggehmi| kao teNa NhANavilevaNa-bhoyaNappayANappamuho se ya vAvAro, Thio ya kaivaya vaasraaiN| patthAve ya sayaNavaggassa siTThamaNeNa niyayappaoyaNaM, paDisiddho ya bahuppayAraM teNa eso| io ya tattheva pure gaMgadattaseTThiNo kannagA appaDimarUvajovvaNAiguNakalAvakaliyA pratibhAti tat kuru|' tataH saH ekena narmasacivena saha kanyAntarapariNayanArthaM pravRttaH gantuM dakSiNadizi, avilambitaprayANakaiH vrajan pravararAmAratnanidhAnabhUtAM prAptaH kaanyciipuriim| tatra ca pravizatA dRSTAni parasparaM krIDanti ddimbhaani| teSAM ca ekena Dimbhena surabhimAlatImAlA anyasya Dimbhasya kaNThe prakSeptumArabdhA anyasya nipatitA / tacca dRSTvA cintitaM cArudattena 'aho! zobhanaH zakunaH, paraM duravagamaH, yataH eSA kusumamAlA anyatra prakSeptumArabdhA anyatra nipatitA, athavA kimanena? cintitArthasamprApte svayameva bhaviSyati etadavagamaH' iti vibhAvya praviSTaH svajanavargagRhe / kRtaH tena snAna-vilepana-bhojanapradAnapramukhaH tasya ca vyApAraH, sthitazca katipayavAsarANi / prastAve ca svajanavargasya ziSTamanena nijaprayojanam, pratiSiddhazca bahuprakAraM tena essH| itazca tatraiva pure gaGgadattazreSThinaH kanyA apratimarUpa-yauvanAdiguNakalApakalitA kanakavatI tema karaje.' pachI te eka mazkarA maMtrI sAthe bIjI kanyA paraNavA dakSiNa dizA tarapha cAlI nIkaLyo, ane satata prayANa karatAM, pravara rAma-ratnonA nidhAnabhUta evI kAMcI nagarImAM pahoMcyo. tyAM praveza karatAM, paraspara krIDA karatA bALako tenA jovAmAM AvyA. temAM eka bALake sugaMdhI mAlatInI mALA ekane gaLe paherAvavA jatAM, bIjAne gaLe paherAi gai. te jotAM cArUdatte vicAra karyo ke-"aho! zukana to sArAM thayAM, paraMtu eno matalaba samajavo muzkela che; kAraNa ke e puSpamALA ekane paherAvatAM bIjAne kaMThe paDI athavA to atyAre eno vicAra karavAthI zuM? ciMtitArthanI prApti thatAM svayameva eno matalaba samajAi jaze." ema dhArIne te svajananA ghare gayo. teNe snAna, vilepana, bhojana-pradAnathI teno Adara-satkAra karyo. tyAM keTalAka divasa rahetAM ekadA prasaMge teNe svajana vargane potAnuM prayojana kahI saMbhaLAvyuM tyAre teNe aneka prakAre tene aTakAvyo. have te ja nagaramAM gaMgadatta zeThanI kanakavatI nAme kanyA ke je apratima rUpa, yauvanAdika guNayukta evI
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 876 zrImahAvIracaritram kaNagavaisahIjaNaparivuDA ujjANaMmi kusumAvacayaM kuNaMtI siridattAbhihANaM vaNiyajuvANamavaloiUNa mayaNummukkasaravisarapahArajajjariyasarIrA kahakahavi paDiniyattiUNa sagehe nisaTuM nivaDiyA suhasejjAe / vAulattaM ca se muNiUNa melio gehajaNo, puTThA sarIravattA, aladdhapaDivayaNeNa ya teNa kao takkAlocio vihii| so ya juyANo taiMsaNametteNavi hariyahiyao takkAlaviyaMbhamANamayaNajalaNajAlAkalAvakavaliyasarIro kahiMpi raiM apAvamANo tameva kuvalayadaladIharacchiM ciMtaMto acchiuM pavatto, navaraM pucchio eso egAe pavvAigAe-'vaccha! kimevaM sunnacakkhukkhevo lkkhijjsitti|' teNa bhaNiyaM-bhayavai! kiM kahemi?, abalAevi huMtIe visaTTakaMdoTTadIharacchIe | hariyahiyayassa vaTTai vihalaM ciya majjha purisattaM / / 1 / / sakhIjanaparivRttA udyAne kusumA'vacayaM kurvantI zrIdattA'bhidhAnaM vaNigyuvAnam avalokya madanonmuktazaravisaraprahArajarjaritazarIrA kathaMkathamapi pratinivRtya svagRhe atyantaM nipatitA sukhazayyAyAm / vyAkulatAM ca tasyAH jJAtvA militaH gRhajanaH, pRSTA zarIravArtA, alabdhaprativacanena ca tena kRtaH tatkAlocitaH vidhiH / sazca yuvA taddarzanamAtreNA'pi hRtahRdayaH tatkAlavijRmbhamAnamadanajvalanajvAlAkalApakavalitazarIraH kutrApi rati aprApnuvan tAmeva kuvalayadaladIrghAkSIM cintayan AsituM pravRttaH, navaraM pRSTaH eSaH ekayA parivAjikayA 'vatsa! kimevaM zUnyacakSukSepaH lkssyse?|' tena bhaNitaM 'bhagavati! kiM kathayAmi? abalayApi bhavatyA vishlissttniilkmldiirghaakssyaa| hRtahRdayasya vartate viphalameva mama puruSatvam / / 1 / / te potAnI sakhIo sahita udyAnamAM puSpo vINavA gaI. tyAM zrIdatta nAmanA vaNika-yuvakane joI, madane mUkela bANa-prahArathI jarjarita thatAM mahAkaNe potAnA ghara bhaNI nivRtta thaI, ekadama AvIne sukha-zapyAmAM paDI. tenI vyAkuLatA jANatAM gharanA mANaso badhA ekaThA thayA ane zarIranI kuzaLatA pUchatAM kaMi paNa javAba na maLavAthI temaNe samayocita upacAra karyo. evAmAM te yuvAna paNa te kanyA adazya thatAM, ghAyala hRdaye tatkAla pragaTa thatAM madanAgninI jvALAothI zarIre dagdha thai, kyAM paNa zAMti na pAmatAM te ja kamalAkSIne ciMtavato besI rahyo. tevAmAM eka pravrAjikAe tene pUchyuM ke-"he vatsa! Ama te zUnyanI jema kema dekhAya che?" te bolyo-bhagavatI! zuMDe? vikasita kamaLa samAna dIrdhAkSI evI abaLA chatAM teNe hRdayane harI letAM mAruM puruSatva atyAre badhuM niSphaLa cha. (1)
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 877 ettiyametteNaM ciya na ThiyA sA chnnmyNkbiNbmuhii| avahariumicchai dhuvaM saMpai maha jIviyavvaMpi / / 2 / / tA evaM Thie bhayavai! tamuvAyaM kiMpi lahu viciMtesu / pasamiyamaNaparitAvo jeNesa jaNo suhaM vasai / / 3 / / pavvAigAe jaMpiyaM-'putta! phuDakkharaM sAhesu / tao teNa kahio knngviidNsnnvuttNto|' tIe bhaNiyaM-'putta! vIsattho hohi, tahA karemi jahA tIe saha niraMtaraM saMpaogasuhamaNuhavasi / ' teNa vuttaM-'jai paraM tuha pasAeNaM ti / bhaNiyAvasANe gayA sA gaMgadattasiTThiNo gihe, diTThA ya sadukkheNa pariyaNeNa saMvAhijjamANasarIrA knngvii| bhaNiyaM ca'NAe-'bho! kiM kAraNaM sarIre vihuyttnnmimiie?|' pariyaNeNa bhaNiyaM-'bhayavai! na munnemo|' tIe vuttaM-'jai evaM tA etAvanmAtreNa eva na sthitA sA kssnnmRgaangkbimbmukhii| apahartumicchati dhruvaM samprati mama jIvitavyamapi / / 2 / / tataH evaM sthite bhagavati! tadupAyaM kimapi laghu vicintaya / prazAntamanoparitApaH yenaiSaH janaH sukhaM vasati / / 3 / / pravAjikayA jalpitaM 'putra! sphuTAkSaraM kathaya / tataH tena kathitaH kanakavatIdarzanavRttAntaH / tayA bhaNitaM 'putra! vizvasthA bhava, tathA karomi yathA tayA saha nirantaraM samprayogasukham anubhavasi / ' tenoktaM 'yadi paraM tava prsaaden|' iti bhaNitA'vasAne gatA sA gaGgadattazreSThinaH gRhe, dRSTA ca saduHkhena parijanena samuhyamAnaMzarIrA knkvtii| bhaNitaM ca anayA 'bhoH kiM kAraNaM zarIre vidhuratvam asyaaH?|' parijanena bhaNitaM 'bhagavati! na jAnImaH / ' tayoktaM 'yadyevaM tadA apasarata, kSaNamekaM kuruta vijanam, na bhavati sAmAnyaH te pUrNa caMdramukhI ATalA mAtrathI virAma na pAmI, paraMtu have to kharekhara! mArA jIvitane paNa levA icche che (2) to he bhagavatI ! tame satvara evo koI upAya have zodho ke jethI manano saMtApa zAMta thatAM A sevaka sukhe 24ii za.' (3) pravrAjikAe kahyuM- he putra! tuM pragaTa rIte bola.' eTale teNe kanakavatIne jovAno vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. pachI te bolI- he putra! zAMta thA. have huM evo upAya laiza ke jethI te tenI sAthe niraMtara samAgama-sukha bhogavI zakIza." teNe kahyuM-"tamAro moTo prasAda." tyAMthI te pravRjikA gaMgadatta zeThanA ghare gai. tyAM duHkhI parijanathI zuzruSA karAtI kanakavatIne jotAM te bolI ke-"are! AnA zarIre vyAkuLatA thavAnuM zuM kAraNa?" parijane kahyuM"he bhagavatI! ame kAMi jANatA nathI." te bolI-jo ema hoya to tame badhA dUra thaI jAo ane thoDI vAra ekAMta
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 878 zrImahAvIracaritram avasaraha, khaNamekkaM kuNaha vijaNaM, na hoi sAmanno esa doso, uvehijjaMto jIviyaMpi hrejjaa| evamAyanniUNa dinnaM se pariyaNeNa AsaNaM, vijaNaM ca kayaM / tao tIe suciraM aDDaviyaDDAiM pallaviUNa mahayA vitthareNa kao muddAvinnAso, pAraddhaM maMtasumaraNaM, kusumakkhayakheveNa ya pUiyaM jogiNIcakkaM, mukko huMkAro, accaMtasamIve ya ThAUNa mahAmaMtovva siTTho tassa vaNiyassa vuttaMto / kaNagavaIvi jhatti taM nisAmiUNa paccujjIviyavva harisabharamuvvahaMtI bhaNiuM pavattA-'bhayavai! etto tumaM ceva pamANaM, to tahA kahaMpi kuNasu jaha niraMtaro teNa saha saMjogo jaayi|' tIe vuttaM-'evaM kremi|' aha dinnataMbolA uThThiyA esaa| siTTho ya esa vaiyaro tassa juvaannss| teNAvi pavaravatthAIhiM uvacariyA esA / avaravAsare ya tesiM siTThameyAe, jahA-'ajja rayaNIe jAmadugaMmi aikkaMtaMmi sohaNo mutto tA tubbhehivi bhagavao kusumAuhassa bhavaNe gaMtavvaM, vivAho kAyavvotti / paDivannaM ca tehiN| eSaH doSaH, upekSamANaH jIvitamapi hret| evamAkarNya dattaM tAM parijanena Asanam, vijanaM ca kRtam / tataH tayA suciram ardavitardAni pralapya mahatA vistAreNa kRtaH mudrAvinyAsaH, prArabdhaM mantrasmaraNam, kusumA'kSatakSepeNa ca pUjitaM yoginIcakram, muktaH 'huMkAraH, atyantasamIpaM ca sthitvA mahAmantraH iva ziSTaH tasya vaNijaH vRttAntaH / kanakavatI api taM niHzamya pratyujjIvitA iva harSamudvahantI bhaNituM pravRttA 'bhagavati! itaH tvameva pramANam, tataH sarvathA kathamapi kuru yathA nirantaraH tena saha saMyogaH jaayte| tayA uktaM evaM kromi|' atha dattatAmbUlA utthitA essaa| ziSTazca eSaH vyatikaraH yuvAnam / tenA'pi pravaravastraiH upacaritA eSA | aparavAsare ca tayoH ziSTam anayA yathA-adya rajanyAM yAmadvaye atikrAnte zobhanaH muhUrtaH tasmAt yuvAbhyAmapi bhagavataH kusumAyudhasya bhavane gantavyam, vivAhaH kartavyaH' iti / pratipannaM ca tAbhyAm / / thavA do. A kAMi sAmAnya doSa nathI, enI upekSA karatAM jIvita naSTa thAya." ema sAMbhaLatAM parijane teNIne Asana ApyuM ane pote badhA dUra thaI gayA, eTale teNe prathama lAMbo vakhata ADuM avaLuM bolIne moTA ADaMbara pUrvaka mudrAonI racanA karI ane maMtranuM smaraNa AraMbhya, kusuma ane akSatathI jogaNIonI pUjA karI tathA huMkAra mUkyo. pachI atyaMta pAse besIne teNe mahAmaMtranI jema kanakavatIne vaNikano vRttAMta kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM jANe tarata pharI jIvana pAmI hoya tema bhAre harSa pAmatI, kanakavatI kahevA lAgI ke he bhagavatI! have tame ja pramANa cho, mATe evo koI upAya lyo ke jethI tenI sAthe satata saMyoga thAya." te bolI "bhadra! huM tema ja karIza." pachI tAMbUla ApatAM te UThI ane e vyatikara teNe te vaNika yuvakane kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLI teNe paNa pravara vastrAdikathI pravAjikAno sAro satkAra karyo. pachI bIje divase teNe temane kahyuM ke "Aje rAte be pahora vItatAM sArUM muhUrta che, mATe tamAre bhagavAna kusumAyudhanA bhavanamAM javuM ane vivAha karavo.' e vAta temaNe kabUla karI.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 879 SaSThaH prastAvaH io ya so cArudatto sayaNajaNeNa dArapariggahAo paDisiddho samANo asiddhakajjotti sogamuvvahaMto teNa sahAiNA samaM nIhariUNa rayaNIe sayaNagharAo pasutto taMmi ceva kusumAuhamaMdiraMmi, khaNaM ca samAgayaniddo paDibuddho samANo jAva kusumamAlAnimittaniSphalattaNapamuhaM puvvavaiyaraM viciMtaMto acchai tAva gihajaNeNa aviyANijjaMtI avimuNiyarayaNivibhAgA apatte'vi majjharatte pariNayaNANurUvovagaraNahatthAe pavvAigAe aNugayA maMdamaMdamukkacalaNA samAgayA knngvii| viraiyA kusumAuhassa pUyA | pavvAigAevi bhavaNabbhaMtaraM kareNa parAmusaMtIe patto cArudatto, puvvabhaNiyavaNiyasaMkiyAe savaNamUle ThAUNa bhaNio-'aho kimevaM vilaMbesi?, avakkamai esa pstthhtthlggmuhutto|' eyaM ca soccA cArudatteNa ciMtiyaM-'manne esA varAI puvvadinnasaMkeyapurisabuddhIe maM samullavai, tA jAva'jjavi so na Agacchai tAva karemi kusumamAlAsauNaM jahatthayaMti ciMtiUNa jhaDatti uDio eso| nIo tIe kusumAuhassa purao, pADio taccaraNesu, gahAvio kaNagavaIe sabhAvapADalaM ___ itazca saH cArudattaH svajanajanena dArAparigrahAt pratiSiddhaH samAnaH 'asiddhakAryaH' iti zokam udvahan tena sahAyinA samaM nihRtya rajanyAM svajanagRhAt prasvapitaH tasminneva kusumAyudhamandire, kSaNaM ca samAgatanidraH pratibuddhaH san yAvatkusumamAlAnimittaniSphalatvapramukhaM pUrvavyatikaraM vicintayan Aste tAvad gRhajanena avijJAyamAnA avijJAtarajanIvibhAgA aprAptAyAmapi madhyarAtrau pariNayaNA'nurUpopakaraNahastayA pravAjikayA anugatA mandamundamuktacaraNA samAgatA knkvtii| viracitA kusumAyudhasya pUjA | pravAjikayA'pi bhavanA'bhyantare kareNa parAmRzatyA prAptaH cArudattaH, pUrvabhaNitavaNikzaGkayA zravaNamUle sthitvA bhaNitaH 'aho! kimevaM vilambase?, apakrAmati eSaH prazastaH hstlgnmuhuurtH| evaM ca zrutvA cArudattena cintitaM 'manye eSA varAkI pUrvadattasaGketapuruSabuddhyA mAM samullapati, tataH yAvadadyApi saH na Agacchati tAvatkaromi kusumamAlAzakunam yathArtham' iti cintayitvA jhaTiti utthitaH eSaH / nItaH tayA kusumA''yudhasya evAmAM te cArUdatta, svajanoe lagnathI aTakAvatAM "kAma siddha na thayuM' ema samajI zoka karatAM, rAtre te sahacArI sAthe zayanagRhathakI nIkaLIne te ja kusumAyudha-maMdiramAM jaine sUto ane kSaNabhara nidrA pachI jAgrata thatAM jeTalAmAM kusumamALAnA nimittanI niSphaLatA pramukha pUrva vyatikarane te ciMtave che tevAmAM gRhajananA jANavAmAM na Ave tema, rAtrino samaya jANyA vinA, madhya rAtrino vakhata thayA pahelAM lagnakriyAne yogya upakaraNo hAthamAM lai, pravrAjikA sAthe maMda maMda pagale kanakavatI tyAM AvI ane kusumAyudhanI teNe pUjA karI. tyAM pravrAjikAe bhavanamAM hAtha pheravatAM cArUdatta maLyo. eTale pUrvakathita vaNikanI zaMkAthI teNe kAna pAse jaine tene kahyuM ke "are! have tame vilaMba zA mATe karo cho? A prazasta pANigrahaNanuM lagna muhUrta vItI jAya che.' ema sAMbhaLatAM cArUdatte vicAra karyo ke dhAruM chuM ke A bicArI pUrve Apela saMketane lIdhe puruSabuddhithI mane bolAve che, mATe te keTalAmAM na Ave teTalAmAM huM kusumamALAnA zukanane yathArtha-satya karuM.' ema dhArI te tarata UThyo.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram pANipallavaM, kao saMkheveNa seso'vi takkAlociyavihI, iya vitte vivAhe paNamiUNa kaNagavaIe visajjiyA saTThANaM pavvAigA, bhaNio ya cArutto - 'ajjautta! uttamANaM eso no sammao vavahAro, tA kaivaya vAsarAiM jujjai annattha nivasiuM / ' paDivannaM cArudatteNa / nihariyAI kusumAuhassa mNdiraao| navaraM cArudatteNa mayaNapAyapaDaNakaiyaveNa paDiniyattiUNa taM nammasacivaM nibbharapasuttaM pabohiUNa siTTho prinnynnvuttNto| teNa bhaNiyaM - 'cArudatta ! jai evaM tA vaccasu alakkhiyasarUvo cciya tIe saha tumaM, ahaM puNa khaNaMtaraM ettheva paDivAliUNa AgamissAmi / evaM bhaNie cArudatto tavvayaNaM paDivajjiya tIe samaM sabhayaM nayarahuttaM gaMtuM pavatto / io ya samaikkaMte rayaNIe jAmaduge patthAvaM muNiUNa so vaNiyajuvANo vivAhasAmaggiM ghettUNa samAgao taMmi kusumAuhamaMdire, maMdagirAe bhaNiuM pavatto ya-'bho kaNagavai ! ehi saMpayaM Agao'haM vaTTAmi tti / so ya nammasacivo kelIkilattaNeNa purataH pAtitaH taccaraNayoH, grAhitaH kanakavatyAH svabhAvapATalaM pANipallavam, kRtaH saMkSepeNa zeSo'pi ttkaalocitvidhiH| iti vRtte vivAhe praNamya kanakavatyA visarjitA svasthAnaM pravrAjikA, bhaNitazca cArudattaH 'Aryaputra! uttamAnAm eSaH no sammataH vyavahAraH, tataH katipayavAsarANi yujyate anyatra nivstum|' pratipannaM cArudattena / nihRtau kusumAyudhasya mandirAt / navaraM cArudattena madanapAdapatanakaitavena pratinivRtya taM narmasacivaM nirbharaprasuptaM prabodhya ziSTaH pariNayaNavRttAntaH / tena bhaNitaM 'cArudatta! yadyevaM tataH vraja alakSitasvarUpaH eva tayA saha tvam, ahaM punaH kSaNAntaram atraiva pratipAlya AgamiSyAmi / ' evaM bhaNite cArudattaH tadvacanaM pratipadya tayA samaM sabhayaM nagarAbhimukhaM gantuM pravRttaH / itazca samatikrAnte rajanyAH yAmadvaye prastAvaM jJAtvA saH vaNigyuvA vivAhasAmagrIM gRhItvA samAgataH tasmin kusumAyudhamandire, mandagirA bhaNituM pravRttazca 'bhoH kanakavati! ehi, sAmpratam Agato'haM varte / ' sazca narmasacivaH kelIkrIDanatvena strIbhASayA 880 eTale prAjikAe kusumAyudhane page tene paDAvyo ane kanakavatInA svabhAve rakta ane komaLa hasta sAthe teno hAtha meLavyo. vaLI te avasarane yogya anya vidhi paNa saMkSepathI karyo. ema vivAha samApta thatAM kanakavatIe praNAmapUrvaka pravrAjikAne svasthAne visarjana karI. pachI cArUdattane teNe kahyuM ke-'he Aryaputra! A vyavahAra uttama janone saMmata na hovAthI ApaNe keTalAka divasa anya vasavuM yogya che.' cArUdatte te kabUla karyuM ane te baMne kusumAyudhanA maMdirathI bahAra nIkaLyA, paraMtu madanane page paDavAnA bAne pAchA pharI cArUdatte gADha nidrAmAM sUtela narmasacivane jagADI, potAnA vivAhano vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. teNe kahyuM-'he cArUdatta! jo ema hoya to svarUpa lakSyamAM na Ave tema tuM teNInI sAthe jA ane huM thoDo vakhata ahIM ja gujArIne AvIza.' ema tenA kahetAM cArUdatta te vacana svIkArI, teNInI sAthe bhaya sahita nagarathakI cAlI nIkaLyo. have ahIM rAtanA be pahora vItatAM avasara jANI, te vaNika yuvaka vivAhanI sAmagrI lai te kusumAyudhanA maMdiramAM Avyo ane maMda vacanathI kahevA lAgyo ke-'he kanakavatI! Ava, have huM Avyo chuM.' tyAre keli kutUhaLathI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 881 itthIbhAsAe nihuyaM paDivayaNaM dAUNa Thio tadabhimuho, teNAvi rabhasabharavakkhittacittattaNeNa avibhAviUNa paramatthaM khittA se kaMThaMmi kusumamAlA, kaMkaNabaMdhapurassaraM ca kao paanniggho| etyaMtare ya kahakahatti pahasaMteNa bhaNiyaM teNa-'bho mahANubhAva! kiM atthi esa vavahAro tuha nayarIe jaM puriso puriseNa pariNijjai, savvahA asuyamadiTuM ca cojjamiNaM ti jaMpiUNa palANo vegeNaM, iyaro'vi vilakkhamANo evaM paribhAviumADhatto he hiyaya! hayAsa tumaM evaMvihavaMcaNAe joggaMsi / jaM kUDakavaDabhariyAsu pAvaga! ramaNIsu pattiyasi / / 1 / / kiM ettiyaMpi na muNasi jaM eyAo vicittsiilaao| niyakusalayAe sahasA suragurumavi vippayAreti / / 2 / / nibhRtaM prativacanaM datvA sthitaH tadabhimukham / tenA'pi rabhasabharavyAkSiptacittatvena avibhAvya paramArthaM kSiptA tasya kaNThe kusumamAlA, kaNkaNapurassaraM ca kRtaH pANigrahaH / atrAntare ca 'kahakaha'iti prahasatA bhaNitaM tene 'bhoH! bhoH! mahAnubhAva! kimasti eSaH vyavahAraH tava nagaryAM yad puruSaH puruSeNa pariNIyate?, sarvathA azrutamadRSTam ca nodyametad' iti jalpitvA palAyitaH vegena / itaraH api vilakSamANaH evaM paribhAvitum ArabdhavAn he hRdaya! hatAza! tvaM evaMvidhavaJcanAya yogyamasi / yatkUTakapaTabhRtAsu pApa! ramaNISu pratyeSi / / 1 / / kim etAvadapi na jAnAsi yad etAH vicitrazIlAH | nijakuzalatayA sahasA suragurumapi vipratArayanti / / 2 / / te narmasaciva strI-bhASAmAM guptapaNe javAba ApI, tenI sanmukha Avyo eTale bhayathI vyAkuLa citte paramArtha jANyA vinA teNe tenA kaMThamAM kusumamALA nAkhI ane kaMkaNa bAMdhIne tenuM pANigrahaNa karyuM. evAmAM kalakalATa hasatAM narmasacive jaNAvyuM ke-"are mahAnubhAva! zuM tArI nagarImAM evo vyavahAra che ke puruSa puruSanI sAthe paraNe? e to sarvathA azruta ane adRSTa Azcarya che." ema kahetAM te vegathI palAyana karI gayo. tyAM vaNikayuvaka paNa vilakSa banI vicAravA lAgyo ke he hatAza hRdaya! tuM AvI vaMcanAne yogya che ke phUDa kapaTathI bharela evI ramaNIomAM he pApI! teM vizvAsa urI. (1) zuM eTaluM paNa tArA jANavAmAM nathI ke potAnI kuzaLatAthI vicitra svabhAvanI e vAmAo bRhaspatine paNa tarata chatarI cha? (2)
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 882 tathA-egeNa samaM paNayappahANavayaNehiM bhuppyNpNti| sANaMdacakkhuvikkhevamettao akkhivaMti paraM ||3|| antreNa samaM kIlaMti nibbharaM hariyahiyayamavirAmaM / avarassa ya saMkeyaM lIlAe cciya payacchaMti / / 4 / / iya mUDha ! hiyaya! mA tamma niSphalaM muNiya vatthuparamatthaM / abhiramasu jahAdiTThesu saMpayaM niyayakajjesu / / 5 / / evaM attANaM saMThaviUNAgao jahAgayaM / zrImahAvIracaritram soya nammasacivo samuggacchaMtaMmi taraNimaMDale milio cArudattassa / teNAvi se bAhuMmi kaMkaNaM baddhamavaloiUNa jaMpiyaM- are NavapariNIovva lakkhijjasi, tA daMsehi niyayabhajjaM / IsiM pahasiUNa bhaNiyaM teNa - piyamitta ! tuha pasAeNa ahaM sayaM ciya bhajjA vttttaami| tathA-ekena samaM praNayapradhAnavacanaiH bahuH prajalpanti / sAnandacakSuvikSepamAtrataH AkSipanti param / / 3 / / anyena samaM krIDanti nirbharaM hRtahRdayam avirAmam / aparasya ca saGketaM lIlayA eva prayacchanti / / 4 / / iti mUDha hRdaya! mA tAmyasi niSphalaM jJAtvA vastuparamArtham / abhirama yathAdRSTeSu sAmprataM nijakAryeSu / / 5 / / evam AtmAnaM saMsthApya gataH ythaa''gtm| saH ca narmasacivaH samudgacchati taraNimaNDale militavAn cArudattam / tenA'pi tasya bAhvoH kaGkaNaM baddhamavalokya jalpitaM 'are! navapariNItaH iva lakSyase, tataH darzaya tava bhAryAm / ' ISat prahasya bhaNitaM tena 'priyamitra! tava prasAdena ahaM svayameva bhAryA varte / ' cArudattena kathitaM 'kathameva ? / tataH tena ziSTaH sarvaH temaja vaLI praNayapradhAna vacanothI ekanI sAthe bahu vArtAlApa kare che ane bIjA para sAnaMda kaTAkSa nAkhe che, ekanI sAthe mana lagADI lAMbo vakhata atyaMta 2me che ane bIjAne lIlAthI saMketa Ape che; (34) mATe he mUDha hRdaya! vastu 52mArthane niSphaLa samajIne tuM kheda na kara. have yathocita svakAryomAM tuM sAvadhAna thA?' (5) ema AtmAne svastha karI te svasthAne gayo. pachI te narmasaciva sUryodaya thatAM cArUdattane maLyo. eTale tenA bAjumAM bAMdhela kaMkaNane jotAM cArUdatte kahyuM ke-'are! A to tuM navapariNIta jevo dekhAya che, mATe tArI bhAryA to batAva!' teNe jarA hasIne jaNAvyuM-'he priya mitra! tArA prasAdathI huM pote ja bhAryA chuM. cArUdatte kahyuM-te zI rIte?' tyAre teNe badho vRttAMta kahI
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 883 cArudatteNa kahiyaM-kahaM ciya? / tao teNa siTTho savvo puvavRttaMto, imaM ca soccA muNiyajahaTThiyavaiyarA paricattalajjaM hasiuM pavattA kaNagavaI, diTTharUvAisayA ya aNurattA caarudttNmi| aha paroppararUDhagADhapemmANi tANi pattANi saMkhapuraM, paviThThANi ya niyayagihaM, suhasAgarAvagADhANi ya voleMti kaalN| sA ya putvabhajjA asamaMjasAiM palavaMtI niddhADAviyA kaNagavaIe, tappaccaiyaM ca baddhaM bhogaMtarAiyaM kmmmnnaae| kAlakkameNa ya mariUNa uvavannA sA tiriesu, cArudatto'vi tappariNayaNovaTTiyavaNiyavisaMvAyaNapariNAmajjiyaniviDabhogaMtarAyapAhijjo kAlaM kAUNa patto tiriyttnnN| evaM ca suciraM tIe vippautto saMsAraM pariyaTTiUNa sucariyasuhakammavaseNa bho mahArAya! tuha maMdiraMmi jAo puttattaNeNaM, sAvasesabhogaMtarAyakammavasao ya putvabhavabhajjamapecchaMto na vaMchai annaM prinneuN|' evaM sUriNA kahie sUraseNakumAravuttaMte rAyA vimhiyamaNo gao nyriN| sUrIvi annattha vihrio| pUrvavRttAntaH, imaM ca zrutvA jJAtayathAsthitavyatikarA parityaktalajjA hasituM pravRttA kanakavatI, dRSTarUpAtizayA ca anuraktA caarudtte| ___ atha paraspararUDhagADhapremau tau prAptau zaGkhapuram, praviSTau ca nijagRham, sukhasAgarA'vagADhau ca vyatikrAmataH kAlam / sA ca pUrvabhAryA asamaJjasAni pralapantI nirdhATyApitA kanakavatyA, tatpratyayitaM ca baddhaM bhogAntarAdikaM karma anyaa| kAlakrameNa ca mRtvA upapannA sA tiryakSu / cArudattaH api tatpariNayanopasthitavaNigvisaMvAdanapariNAmA'rjitanibiDabhogAntarAyapAtheyaH kAlaM kRtvA prAptaH tiryaktvam / evaM ca suciraM tayA viprayuktaH saMsAraM paryaTya sucaritazubhakarmavazena bhoH mahArAja! tava mandire jAtaH putratvena, sAvazeSabhogAntarAyakarmavazataH ca pUrvabhavabhAryAm aprekSamANaH na vAJchati anyAM pariNantum / evaM sUriNA kathite sUrasenakumAravRttAnte rAjA vismitamanAH gataH nagarIm / sUrirapi anyatra vihRtavAn / / saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM paramArthane jANatI kanakavatI zarama tajIne hasavA lAgI, tathA cArudattanI rUpasaMpatti jonArI te cArUdattamAM ati anurakta thai. ema paraspara gADha premamAM paDelA te zaMkhapuramAM pahoMcyA ane potAnA makAnamAM dAkhala thayA. tyAM bhAre sukhamAM lIna banelA temanA divaso javA lAgyA, paraMtu te pUrvanI bhAryA bahu ja ayogya bakavAda karavA lAgI, jethI kanakavatIe tene bahAra kaDhAvI mUkI. te kAraNathI teNe bhogAMtarAya-karma bAMdhyuM. pachI anukrame maraNa pAmatAM te tiryaMcamAM utpanna thai ane cArUdatta paNa kanakavatIne paraNavA Avela vaNikane nirAza karavAnA pariNAme nibiDa bhogAMtarAyarUpa pAtheya-bhAtuM upArjana karatAM maraNa pachI te tiryacapaNAne pAmyo. ema lAMbo vakhata teNIthI vimukta rahI, saMsAramAM paribhramaNa karatAM, zubha karmanA yoge he rAjana! tArA ghare te putrapaNe utpanna thayo che, paraMtu bhogAMtarAya karma hajI avazeSa rahevAthI pUrvabhavanI bhAryAne na jotAM te bIjIne paraNavA icchato nathI. e pramANe AcArye surasena kumArano vRttAMta kahetAM, vismaya pAmato rAjA potAnI rAjadhAnImAM gayo ane AcArya mahArAje anyatra vihAra karyo.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 884 zrImahAvIracaritram ___sA ya kaNagavaI cirabhavabhamaNeNa jAyakammalAghavA kusumatthalanayare jiyasatturanno uvavannA dhUyattaNeNaM, uciyasamae kayaM rayaNAvalitti nAmaM / sA ya saMpannajovvaNAvi teNa puvvabhavapiyaparUDhapaNayavaseNa surUvaMpi rAyasuyanivahamaNabhilasaMtI kAlaM volei / annayA ya taM sUraseNakumAraM rAmAparaMmuhaM soccA niyadhUyaM ca purisapausiNiM muNiUNa ciMtiyaM rannA'jai puNa eyANaM paropparaM vihiNA saMjogo kAuM vaMchio vaTTai tA daMsAvemi eyANa paropparaM pddiruuvaaiN| evaMpi kayAi samIhiyasiddhI jAejjatti vibhAviUNa lihAviyA rayaNAvalIrUvANugA cittapaTTiyA, samappiyA ya dUtassa, bhaNio ya eso-'are vaccasu tumaM mahAseNaraNNo samIve, kahesu ya jahA-ahaM jiyasatturaNNA tuha suyassa niyadhUyAdANatthaM pesio'mhitti, patthAve ya cittavaTTiyaM daMsiUNa kumArapaDirUvaM ca gahAya ejjaahitti| gao ya eso| diTTho rAyA, patthAve ya kahiyaM paoyaNaM / rAiNAvi bhaNiyaM-'bho muNiyaM mae sA ca kanakavatI cirabhavabhramaNena jAtakarmalAghavA kusumasthalanagare jitazatrurAjJaH upapannA duhitAtayA / ucitasamaye kRtaM ratnAvalI iti nAma / sA ca sampannayauvanA'pi tena pUrvabhavapriyaprarUDhapraNayavazena surUpamapi rAjasutanivahaM anabhilaSantI kAlaM vyapakrAmati / anyadA ca taM sUrasenakumAraM rAmAparAGmukhaM zrutvA nijaduhitAM ca puruSapraveSiNI jJAtvA cintitaM rAjJA 'yadi punaH etayoH parasparaM vidhinA saMyogaH kartuM vAJchitaH vartate tadA darzayAmi etayoH parasparaM pratirUpANi / evamapi kadAcit samIhitasiddhiH jAyeta iti vibhAvya likhApitA ratnAvalIrUpAnukArI citrapaTTikA, samarpitA ca dUtasya, bhaNitazca eSaH are! vraja tvaM mahAsenarAjJaH samIpam, kathaya ca yathA 'ahaM jitazatrurAjJA tava sutasya nijaduhitAdAnArthaM preSito'ham iti / prastAve ca citrapaTTikAM darzayitvA kumArapratirUpaM ca gRhItvA Agacchasi / gataH ca sH| dRSTaH rAjA, prastAve ca kathitaM prayojanam / rAjJA'pi bhaNitaM 'bhoH jJAtaM mayA etat, kevalaM dUrasthitAyAH rAjasutAyAH rUpamaprekSamANaH have te kanakavatI lAMbo vakhata bhavabhramaNa karI, karmalAghava thatAM kusumasthaLa nagaramAM jitazatru rAjAnI putrI thai. ucita samaye tenuM ratnAvalI evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. te yauvanavatI thatAM paNa pUrvabhavanA priyatamanA premane vaza thaI, rUpavaMta rAjakumArane paNa na icchatAM kALa vItAvavA lAgI. evAmAM ekadA surasenakumArane vAbhAvimukha sAMbhaLI ane potAnI putrIne puruSa-praSiNI samajIne rAjAe vicAra karyo ke-"jo emano paraspara saMyoga karavAnI vidhinI vAMcchA haze, to emane eka bIjAnuM pratirUpa-citra batAvavuM. ema karatAM paNa kadAca samIhitanI siddhi thavA pAme.' ema dhArIne rAjAe ratnAvalinA rUpanuM citra ALekhAvyuM. te dUtane soMpatAM teNe jaNAvyuM ke-"are! tuM mahAsena rAjA pAse jA ane kahe ke-jitazatru rAjAe potAnI putrI tArA putrane ApavA mATe mane mokalyo che. pachI prasaMge citrapaTa batAvI ane kumAranuM citra laine Avaje." te tyAMthI cAlI nIkaLIne mahAsena rAjA pAse gayo ane avasara maLatAM teNe prayojana kahI saMbhaLAvyuM. tyAre rAjAe kahyuM ke-"hA, e to huM samajyo; paraMtu dUra rahela rAjasutAnuM rUpa joyA vinA ahIM rahela kumAra, teNInI sAthe kema sneha bAMdhe? athavA
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 885 eyaM, kevalaM dUraTThiyAe rAyasuyAe rUvamapecchamANo kahamihaTThio kumAro tIe paNayamuvvahejjA?, sA vA aviNNAyakumArasarUvA sahasacciya pariNAviyA pacchA kahaM na saMtappejjA?, tA na juttameyaM / jeNa - sunirUviUNa kIraMti jAiM kajjAiM niunnbuddhiie| divvAo vihaDiyANivi na tAiM loe hasijjaMti / / 1 / / evaM bhaNie rannA teNa uvaNIyA cittphlhigaa| rAiNAvi samappAviyA sA kumaarss| so ya puvvabhavapemmavaseNa tadavaloyaNe samuppaNNahariso ciraladdhAvasarakusumasararosanissaTThAkuMThadussahavisihakIliovva niccalasarIro paricattavAvAraMtaro thulamuttAhalavibbhamaseyabiMdujAlabhAsuriyabhAlavaTTo jAotti / taM ca tahAvihaM daTTaNa muNiyamaNogayabhAveNa pAsaTThiyajaNeNa siTuM naranAhassa | samuppaNNo se parioso, kahiyaM ca'NeNa dUyassa-are jAo tIse uvari kathamihasthitaH kumAraH tayA praNayamudvahet?, sA vA avijJAtakumArasvarUpA sahasA eva pariNAyitA pazcAt kathaM na saMtapyeta?, tasmAt na yuktametat yena sunirUpya kriyante yAni kAryANi nipuNabuddhyA / daivena vighaTitAni api na tAni loke hasyante / / 1 / / evaM bhaNite rAjJA tena upanItA citraphalakA | rAjJA'pi samarpitA sA kumArasya / sazca pUrvabhavapremavazena tadavalokane samutpannaharSaH ciralabdhAvasarakusumasararoSanisRSTA''kaNThaduHsahavizikhakIlitaH iva nizcalazarIraH parityaktavyApArAntaraH sthulamuktAphalavibhramasvedabindujAlabhAsuritabhAlapRSThaH jAtaH iti / taM ca tathAvidhaM dRSTvA jJAtamanogatabhAvena pArzvasthitajanena ziSTaM naranAthasya / samutpannaH tasya pritossH| kathitaM ca anena to kumAranuM svarUpa jANyA vinA utAvaLathI paraNAvavAmAM Avela te rAjasutA pAchaLathI saMtapta kema na thAya? mATe e to yukta nathI; kAraNa ke nipuNa buddhithI barAbara vicArIne je kAryo karavAmAM Ave che te daivayoge vighaTita thayA chatAM aaswi isIpAtra thatai nathI.' (1) ema rAjAnA kahetAM, teNe citra batAvyuM. eTale rAjAe te kumArane mokalAvyuM, je nihALatAM pUrvabhavanA premayoge bhAre harSa pAmatAM, lAMbA vakhate avasara maLavAthI ruSTa thayela manmathe mUkela pracaMDa bANovaDe jANe vIMdhAyo hoya tema stabdha banI, anya kAryo tajI, sthUla muktAphaLa samAna prasveda biMduothI lalATe birAjamAna thayela te kumAra tanmaya banI gayo. tene tevI sthiti pAmela joi, manobhAva jANatA pAsenA parijane jaine rAjAne nivedana karyuM, jethI tene bhAre saMtoSa thayo. pachI teNe dUtane jaNAvyuM ke-"are! kumArano teNInA para rAga thayo
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 886 kumArassa paDibaMdho, navaraM rAyasuyA eyaMmi kerisitti muNiyavvamiyANi / jao egaMmi nehanibbharamaNaMmi annaMmi neharahiyaMmi / thIpurisANaM bhogA viDaMbaNAmettayA hoMti / / 1 / / zrImahAvIracaritram aNuvakkhariyaM akuDilaM paropparaM chiDDapecchaNavimukkaM / ubhao cciya jaM tullaM pemmaM salahijjai jayaMmi / / 2 / / dUeNa bhaNiyaM-'deva! saccameyaM, tA samappeha mama kumArassa paDirUvayaM rAyasuyAe uvadaMsaNatthaM / ' rAiNA khiyN-'juttmeyN|' tao cittaphalage AlihAviUNa kumArarUvaM gao dUo, patto kAlakkameNa jiyasattunariMdasamIvaM / paNamiyapAyavIDho uvaviTTho sannihiyadharaNivaTTe / puTTho rAiNA / jahAvuttaM siddhaM ca aNeNa / tadavasANe ya AkaDDhiUNa daMsiyA cittapaTTigA, avaloiyA dUtasya 'are! jAtaH tasyAH upari kumArasya pratibandhaH, navaraM rAjasutA etasmin kIdRzA iti jnyeymidaaniim| yataHekasmin snehanirbharamanasi anyasmin snehrhite| strI-puruSayoH bhogAH viDambanAmAtraM bhavanti / / 1 / / anupacaritam akuTilaM parasparaM chidrprekssnnvimuktm| ubhayoH eva yattulyaM prema zlAghyate jagati / / 2 / / dUtena bhaNitaM 'deva! satyametat, tasmAt samarpaya mama kumArasya pratirUpakaM rAjasutAM updrshnaarthm|' rAjJA bhaNitaM 'yuktametat / tataH citraphalake Alekhya kumArarUpaM gataH dUtaH, prAptaH kAlakrameNa jitshtrunrendrsmiipm| praNatapAdapIThaH upaviSTaH sannihitadharaNIpRSThe / pRSTaH raajnyaa| yathAvRttaM ziSTaM ca anen| tadavasAne ca AkRSya darzitA citrapaTTikA, avalokitA ca sAdaraM rAjJA / ciraM nivarNya preSitA che. have rAjasutA enA pratye prema dharAve che ke kema? te have jovAnuM che; kAraNa ke eka atyaMta sneha dharAve ane anya sneha rahita hoya tevA daMpatIonA bhogo viDaMbanA mAtra che. (1) akuTila, paraspara chidra jovAthI rahita ane abhaMgura evo baMneno samAna sneha ja jagatamAM vakhaNAya che.' (2) dUte kahyuM-'he deva! e satya che, to rAjasutAne batAvavA mATe kumAranuM citra mane Apo.' rAjA bolyo-'e to yukta che.' pachI citrapaTa para kumAranuM rUpa ALekhAvIne dUta cAlI nIkaLyo ane anukrame te jitazatru rAjA pAse pahoMcyo. tyAM praNAma karI, pAsenI bhUmi para besatAM, rAjAe tene pUchyuM. eTale teNe yathAsthita vRttAMta nivedana karyo. pachI citra kahADIne batAvatAM, rAjAe sAdara tenuM avalokana karyuM ane bahu vakhata tenI zlAghA
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 887 ya sAyaraM rnnaa| ciraM nivvanniUNa pesiyA rayaNAvalIe / sAvi teNa puvvabhavaparUDhapemmavaseNa taM paloiUNa mayaNabhallisalliyahiyayA samucchaliyaseyabiMdupisuNiyaviyArAvi kumArIjaNociyaM lajjaM pamottumapArayaMtI niyagavigAragovaNatthaM AbaddhakavaDabhiuDibhIsaNaM vayaNaM kAUNa bhaNiumAraddhA-'aho keNovaNIyA esA cittpttttigaa?|' ceDIhiM bhaNiyaM'sAmiNi! taaenn|' tIe bhaNiyaM-'kimaThTha? |' ceDIhiM bhaNiyaM-'tumha daMsaNanimittaM / ' tIe bhaNiyaM-'kiM mamaM daMsiyAe?, kA'hamettha?, gurujaNAyatto kaNNagAlogo havai, sacchaMdacArittaNaM tu paramaM kuladUsaNaM, tA alameyAe' iti bhaNiUNa paviThThA bhavaNabbhaMtare, nisaNNA suhsejjaae| taggayA ya cirakAlaladdhAvasareNaM va savvaMgaM gahiyA rnnrnnennN| dhAIevva aNusariyA ukkNtthaae| cittAlihiyakumArAvaloyaNavirAmaparikovieNaM va bADhamAlIDhA paritAveNa / tao tatthaTThAumapArayaMtI kaivayapahANaceDIparivuDA gayA pmyvnnN| tahiM ca ratnAvalIm / sA'pi tena pUrvabhavaprarUDhapremavazena taM pralokya madanabhallIzalyitahRdayA samucchalitasvedabindupizunitavikArA'pi kumArIjanocitAM lajjAM pramoktum apArayantI nijavikAragopanArthaM AbaddhakapaTabhRkuTIbhISaNaM vadanaM kRtvA bhaNitumArabdhA 'aho! kena upanItA eSA citrpttttikaa?|' ceTIbhiH bhaNitaM 'svAmini! tAtena / ' tayA bhaNitaM 'kimrthm?|' ceTIbhiH bhaNitaM 'tava darzanArtham / ' tayA bhaNitaM kiM mAM darzitena?, kA'hamatra?, gurujanA''yattaH kanyAlokaH bhavati, svacchandacAritvaM tu paramaM kuladUSaNam, tasmAd alam etayA iti bhaNitvA praviSTA bhavanA'bhyantare, niSaNNA sukhazayyAyAm / tadgatA ca cirakAlalabdhA'vasareNa iva sarvAGgaM gRhItA raNaraNakeNa | dhAtryA iva anusRtA utknntthyaa| citralikhitakumArA'valokanavirAmaparikupitena iva bADham AlIDhA pritaapen| tataH tatra sthAtum apArayantI katipayapradhAnaceTIparivRttA gatA pramadavanam / tatra ca anvrtvhjjlkarIne teNe te ratnAvalIne mokalyuM. je jotAM pUrvabhavanA gADha premanA yoge hRdayamAM madanabANa vAgatAM, pragaTa thatA pasInAnA biMduthI vikAra sUcita thayA chatAM kanyAne ucita lajjAno tyAga karavAne asamartha evI ratnAvali, potAno vikAra chupAvavA mATe mukhane kapaTa-bhrakuTIthI bhISaNa banAvIne kahevA lAgI ke-"aho! A citraphalaka koNe mokalyuM che?' dAsIo bolI-"he svAminI! tamArA pitAe." te bolI-"zA mATe?' teoe kahyuM- tamane batAvavA mATe." kumArI bolI-"mAre e jovAthI zuM? ahIM huM koNa? kanyAone to vaDIlone anusarIne cAlavuM paDe che. svacchaMdatA e to moTuM kuLadUSaNa che, mATe e citranuM mAre zuM prayojana che?' ema kahIne te bhavanamAM jai sukhazayA para beThI. tyAM jANe lAMbA kALe avasara maLyo hoya tema sarvAge kAmano ramaNATa jAgyo, dhAtrInI jema utkaMThA upasthita thai, citramAM Alekhela kumArane avalokavAmAM aTakavAthI jANe kopAyamAna thayela hoya tema paritApe tene atyaMta gherI lIdhI. pachI tyAM rahevAne asamartha te keTalIka pradhAna dAsIonA parivAra sAthe amadAvanamAM gaI. tyAM niraMtara
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888 zrImahAvIracaritram aNavarayavahaMtajalajaMtagaMbhIraghosaghaNavibbhamubhaMtapahiThThanIlakaMThamaNaharArAvADaMbaresu surahimAlaikamalaparimalasuMdaradiyaMtaresu vucchA khaNamekkaM kayalIlayAharesu / bhaNiyA ya ceDIo'halAo! vAhareha sarasanaliNanAlAI viraeha sejjaM, bADhaM dussahA ajja mjhNdinndinnyrteylcchii| 'jaM bhaTTidAriyA ANavei'tti bhaNiUNa samAsaNNasarasIo ANIyAI naliNInAlAiM, kayA sejjA, nivannA rynnaavlii| samAraddho annehiM vi malayarasa-ghaNasArapamuhehiM vatthUhiM sisirovayAro, na ya maNAgapi jAyA se sNtaavhaannii| avi ya jaha jaha kIrai tIse sIyalavatthUhi tnnupddiiyaaro| taha taha mayaNahuyAso havai hayAso sahassaguNo ||1|| kiM ca-uvvattai pariyattai dIhaM nIsasai jaMpai na kiNpi| thoyajalamajjhalINA mINavva naresarassa suyA / / 2 / / yantragambhIraghoSaghanavibhramodbhavatprahRSTanIlakaNThamanoharA''rAvA''DambareSu surabhimAlatIkamalaparimalasundaradigantareSu uSitA kSaNamekaM kdliiltaagRhessu| bhaNitAH ca ceTyaH 'bhoH vyAharata sarasInalinanAlAni, viracayata zayyAm, bADhaM duHsahA adya mdhyndindinkrtejolkssmii|' 'yad bhartIdArikA AjJApayati' iti bhaNitvA samAsannasarasIbhyaH AnItAni nalinInAlAni, kRtA zayyA, niSaNNA rtnaavlii| samArabdhaH anyAbhiH api malayarasa-ghanasArapramukhaiH vastubhiH ziziropacAraH, na ca manAgapi jAtA tAM santApahAniH / api ca yathA yathA kriyate tasyAH zItalavastubhiH tanupraticAraH / tathA tathA madanahutAzaH bhavati hatAzaH sahasraguNaH / / 1 / / ___kiM ca-udvartate parivartate dIrgha niHzvasati jalpati na kimapi / stokajalamadhyalInA mInaH iva narezvarasya sutA ||2|| cAlatA jaLayaMtranA gaMbhIra ghoSane lIdhe meghanA bhramathI bhrAMti pAmelA ane harSita thaI manahara TahukA karatA mayUroyukta, tathA sugaMdhI mAlatI, kamaLanA parimalathI jyAM digaMtara suMdara thai rahela che evA kadalIgRhomAM kSaNabhara besatAM te dAsIne kahevA lAgI ke-"are! sarasa kamaLanAla lAvo ane ahIM zavyA banAvo. Aje madhyAhna-sUryano tApa bahu ja duHsaha che." eTale "jevI ApanI AjJA' ema kahI pAsenI talAvaDIomAMthI kamaLanALa lAvIne temaNe zavyA banAvI. tyAM ratnAvalI beThI ane dAsIoe caMdanarasa, kapUra pramukha vastuovaDe zItopacAra cAlu karyo, chatAM teNIno saMtApa jarA paNa ocho na thayo; paraMtu zItala vastuothI jema jema tenA zarIrano upacAra karavAmAM Avato tema tema hatAza madanAnala hajAragaNo thato gayo. (1) kSaNabhara eka tarapha ALoTatAM ane kSaNabhara bIje paDakhe loTatAM, lAMbA nisAsA letAM, kaMI paNa mukhathI na bolatAM, alpa jaLamAM rahela mAchalInI jema rAjasutA taraphaDavA lAgI. (2)
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 889 evaMvihaM ca udvitaM dehadAhaM paloiUNa pucchiyA ceDIhiM-'sAmiNi! kiM kAraNaM jamevaM ajja bADhaM vAulasarIrA uvalakkhijasi?, kimapatthabhoyaNaviyAro uyAhu pittadoso annaM vA kAraNaMtaraM?, savvahA kaheu bhagavatI, jeNa sAhijjai vejjassa, kIrai samuciyabhesahAisAmaggI, aNuvehaNijjA khalu rogA sattuNo y|' rayaNAvalIe bhaNiyaM-'na muNemi kiMpi saMpai visesakAraNaM', ceDIhiM bhaNiyaM-'sAmiNi! jappabhiI tumae sA cittapaTTigA paloiyA tavvelaMciya jAo kittiyaovi sarIrassa annahA bhAvo ii amhe vitakkemo, nicchiyaM puNa sarIradhAraNaM tumaM jaannesi|' tao lakkhiyameyAhiMti vigappiUNa bhaNiyamaNAe-'halA! tabbe jANaha', tao tAhiM ciMtiyaM-'jAva ajjavi viraheNa na bADhaM vAhijjai imA tAva niveemo ranno, jeNa visamA kajjagaI, nihurA sarA kusumAuhassa, sirIsakusumakomalA sarIrasirI ___ evaMvidhaM ca uttiSThantaM dehadAhaM pralokya pRSTA ceTIbhiH 'svAmini! kiM kAraNaM yadevam adya bADhaM vyAkulazarIrA upalakSyase?, kim apathyabhojanavikAraH utAho pittadoSaH, anyad vA kAraNAntaram?, sarvathA kathayatu bhagavatI yena kathyate vaidyasya, kriyate samucita bheSajAdisAmagrI, anupekSaNIyAH khalu rogAH zatravazca / ' ratnAvalyA bhaNitaM 'na jAnAmi kimapi samprati vizeSakAraNam / ' ceTIbhiH bhaNitaM 'svAmini! yatprabhRti tvayA sA citrapaTTikA pralokitA, tadvelAmeva jAtaH kiyanto'pi zarIrasya anyathAbhAvaH iti vayaM vitarkayAmaH, nizcitaM punaH zarIradhAraNaM tvaM jaanaasi|' tataH lakSitaM etAbhiH iti vikalpya bhaNitam anayA 'bhoH! yUyaM jaaniith|' tataH tAbhiH cintitaM 'yAvad adyApi virahena na bADhaM bAdhyate iyaM tAvad nivedayAmaH rAjAnam, yena viSamA kAryagatiH, niSThurAH zarAH kusumA''yudhasya, zirISakusumakomalA zarIrazrIH asyAH, na jJAyate kimapi bhavati' iti nizcitya kathitaH eSaH vyatikaraH raajnye| tenA'pi AhUtA ratnAvalI sapraNayaM ema UThatA dehadAhane joi, dAsIoe tene pUchyuM ke "he svAminI! Aje zA kAraNe tamArA zarIramAM Ama atyaMta vyAkuLatA jaNAya che? zuM apathya bhojanano vikAra che ke pittadoSa che? athavA anya kAMi kAraNa che? tame barAbara amane jaNAvI do ke jethI vaidyane kahI zakAya ane ucita auSadhAdikanI sAmagrI karI zakAya; kAraNa ke roga ane zatrunI upekSA karavI te koI rIte yogya nathI." ratnAvalI bolI-atyAre kAMi vizeSa kAraNa mArA jANavAmAM nathI." tyAre dAsIoe jaNAvyuM ke-"he svAminI! jyArathI tame citraphalaka joyuM tyArathI tamArA zarIre kAMi phAraphera thavA lAgyo che, ema amArI kalpanA che; paraMtu zarIranuM kharuM kAraNa to tame jANo." eTale "A dAsIo mULa vAta jANI gaI che.' ema dhArIne rAjasutA bolI ke-"are! te to tame jANo." pachI temaNe vicAra karyo ke jyAM sudhI e virahathI atyaMta levAI na jAya teTalAmAM ApaNe e vAta rAjAne nivedana karIe, kAraNa ke kAryanI gati viSama che, kAmabANa atiniSphara che ane enuM zarIra zirISanA kusuma samAna komaLa che, jethI zuM thaze te kAMi samajI zakAtuM nathI." ema nizcaya karI, temaNe e vyatikara rAjAne kahevarAvyo. eTale teNe ratnAvalIne bolAvIne saprema kahyuM ke-"he vatsa! tane surasena kumAra sAthe paraNAvavAnI amArI icchA che, tane
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 890 zrImahAvIracaritram imIe, na jANijjai kiMpi havaitti nicchiUNa kahAvio esa vaiyaro raainno| teNAvi AhUyA rayaNAvalI, sapaNayaM bhaNiyA ya-'putti! sUraseNakumAreNa tumaM pariNAviumamhe vaMchAmo, juttmeyN?|' tIe bhaNiyaM-'tAo jANai', tao lakkhiUNa tadabhippAyaM rAiNA bhaNiyA niyapahANapurisA-'are gacchaha mahAseNanaravaiNo sayAse, ANeha suraseNakumAraM, jeNa vivAho lahuM kiiri|' 'jaM devo ANaveitti bhaNiUNa niggayA pahANapurisA, gaMtumAraddhA, kameNa ya pattA siripuraM / diTTho rAyA, niveiyaM paoyaNaM | nariMdeNavi pavaramaMti-sAmaMta-cAuraMgaseNANugao rayaNAvalIvivAhanimittaM pesio sUraseNakumAro, avilaMbiyapayANagehiM patto sirithalanayarasamIvaM, niveiyaM jiyasattunariMdassa kumArAgamaNaM | parituTTo eso, dAviyaM piyaniveyagANa pAriosiyaM / samAiTThA ya aNeNa niyapurisA-'are moyAveha baMdhaNabaddhaM jaNaM, davAveha aviseseNa mahAdANaM, sohAveha rAyamagge, kArAveha haTTasohAo, payaTTeha mahUsavaM, sajjeha maMgalatUraM, vAyAveha bhaNitA ca 'putri! surasenakumAreNa tvAM pariNAyituM vayaM vAJchAmaH, yuktmett?|' tayA bhaNitaM 'tAtaH jaanaati| tataH lakSayitvA tadabhiprAyaM rAjJA bhaNitAH nijapradhAnapuruSAH 'are! gacchata mahAsenanarapateH sakAzam, Anaya surasenakumAram, yena vivAhaH laghuH kriyte|' 'yadevaH AjJApayati' iti bhaNitvA nirgatAH pradhAnapuruSAH, gantumArabdhAH, krameNa ca prAptAH zrIpuram / dRSTaH rAjA, niveditaM prayojanam / narendreNA'pi pravaramantri-sAmanta-caturaGgasenAnugataH ratnAvalIvivAhanimittaM preSitaH suursenkumaarH| avilambitaprayANakaiH prAptaH zrIsthalanagarasamIpam, niveditaM jitazatrunarendrasya kumaaraa''gmnm| parituSTaH eSaH, dApitaM priyanivedakAnAM pAritoSikam / samAdiSTAH ca anena nijapuruSAH 'are! mocayata bandhanabaddhaM janam, dApayata avizeSeNa mahAdAnam, zobhayata rAjamArgAn, kArayata haTTazobhAH, pravartadhvaM mahotsavam, sajjayata maGgalatUram, vAdayata harSotkarSakArakAn yamalazAn, Dhaukayata kareNukAM yena nirgacchAmi kumArA'bhimukham / sampAditaM te yogya lAge che?" te bolI- te to tame jANo." pachI teno abhiprAya jANavAmAM AvatAM rAjAe potAnA pradhAna puruSone jaNAvyuM ke "are! tame mahAsena rAjA pAse jAo ane surasena kumArane lai Avo ke jethI zIdhra vivAha karavAmAM Ave. tyAre "jevI devanI AjJA' ema kahI te pradhAna puruSo cAlI nIkaLyA ane anukrame zrIpura nagara pahoMcyA. temaNe rAjA pAse jaI potAnuM kArya nivedana karyuM, jethI rAjAe paNa pravara maMtrI, sAmaMta ane caturaMga senA sahita surasena kumArane ratnAvalIne paraNavA mATe mokalyo. eTale satata prayANa karatAM te kusumasthala nagaranI samIpe pahoMcyo. tyAM jitazatru rAjAne kumAranuM Agamana nivedana karavAmAM AvyuM. teNe saMtuSTa thaine priya-nivedakone InAma ApyuM ane potAnA sevakone hukama karyo ke "are! tame baMdhane bAMdhelA lokone choDAvI mUko, kaMI paNa bheda vinA mahAdAna apAvo, rAjamArgane zaNagAro, hATazreNI-bajArane zobhAvo, mahotsava pravartAvo, maMgaLavAghA sajja karo, harSa-utkarSakAraka yogIo pAse zaMkho vagaDAvo ane hAthaNI taiyAra karI lAvo ke jethI kumAranI sanmukha jaie." ema rAjAnA kahevA pramANe temaNe badhuM karyuM-karAvyuM. pachI sanmukha jatAM rAjAe
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 891 harisukkarisakArae jamalasaMkhe, Dhoveha kara(re?)NugaM jeNa nigacchAmo kumArAbhimuhaM / saMpADiyaM imaM rAyasAsaNaM purisehiN| niggao raayaa| diTTho ya'NeNa lacchIsamAgamasamUsuo ceva mahumahaNo kumAro sursenno| dUrAcciya paNamio kumAreNaM, gADhamAliMgiUNa abhinaMdio raainnaa| pavesio mahAvibhUIe puraM, dinno uciyaThANe jannAvAsao, annapi saMpADiyaM takkAlociyaM kAyavvaM / kameNa samAgao vivAhadivaso | tao kayamajjaNo, gahiyasuMdarAbharaNo, pavaracAruvAraNAdhirUDho, saMkhakAhalAgabbhagaMbhIratUranigghosapUriyadisAmaMDalo, gahiyakaNayadaMDadhayavaDugghAyanaranivahANugao, maMgalapahANagAyaMtagAyaNasaNAhapecchaNayasaMkulo, painnavaravAsadhUlidhUsariyamaNaharuttAlanaccaMtavesavilao kumAro suraseNovi vivaahmNddvmaago| kayaM se sAsuyAe uciyakaraNijjaM, pesio kouyaharayaM / diTThA aNeNa pasAhiyA vivihavannaehiM, vibhUsiyaMgamaMgA pavararayaNAlaMkArehiM, niyaMsiyA nimmalakhomajuyalayaMti, cacciyA haricaMdaNeNaM, paDinaddhA surhisiykusumdaamehiN(rynnaavlii)| taM ca daLUNa punvabhavadaDhapemmadoseNa sahasA viyaMbhiA idaM rAjazAsanaM puruSaiH / nirgataH raajaa| dRSTazcA'nena lakSmIsamAgamasamutsukaH eva madhumathanaH kumAraH surasenaH / dUrAdeva praNataH kumAreNa, gADham AliGgya abhinanditaH raajnyaa| pravezitaH mahAvibhUtyA puram, dattaH ucitasthAne janA''vAsaH, anyadapi sampAditaM tatkAlocitaM kartavyam / krameNa samAgataH vivAhadivasaH / tataH kRtamajjanaH, gRhItasundarA''bharaNaH, pravaracAruvAraNAdhirUDhaH, zaGkha-kAhalagarbhagambhIratUranirghoSapUritadigmaNDalaH, gRhItakanakadaNDadhvajapaTUdghAtanaranivahA'nugataH, maGgalapradhAnagAyangAyanasanAthaprekSaNakasakulaH, prakIrNavaravAsadhUlidhUsaritamanoharottAlanRtyavezyAvilayaH kumAraH suraseno'pi vivAhamaNDapam AgataH / kRtaM tasya zvazrvA ucitakaraNIyam, preSitaH kautukagRham / dRSTA anena prasAdhitA vividhavarNakaiH, vibhUSitA'GgamaGgA pravararatnA'laGkAraiH, nivasitA nirmalakSomayugalAbhyAm, carcitA haricandanena, pratinaddhA surabhizvetakusumadAmaiH (rtnaavlii)| tAM ca dRSTvA pUrvabhavadRDhapremadoSeNa sahasA vijRmbhitaH kumArasya pracuraH lakSmI-samAgamane mATe utsuka thayela jANe kRSNa hoya tevA surasena kumArane joyo. kumAre to dUrathI ja tene praNAma karyA. rAjAe gADha AliMgana pUrvaka tene saMtoSa pamADyo, ane mahAvibhUtithI tene nagaramAM praveza karAvyo, tema ja ucita sthAne jAnane AvAsa Apyo. vaLI te samayane yogya bIjuM paNa je karavAnuM hatuM te karyuM. ema anukrame vivAhano divasa Avyo eTale majjana karI, suMdara AbharaNa paherI, pravara hAthI para ArUDha thai, zaMkha, kAhalA pramukha vAjIMtronA gaMbhIra ghoSathI dizAo pUrAi jatAM, kanakadaMDayukta dhvaja paTone nagarajanoe dhAraNa karatAM, maMgalapradhAna gavAtA gAyanayukta nATaka zarU thatAM, pravara vAsavyApta ane manahara tAlapUrvaka vezyAoe nRtya batAvatAM, surasena kumAra paNa vivAha-maMDapamAM Avyo. tyAM sAsue ucita vidhi karyo. pachI kumAra mAtRgAhamAyarAmAM beTho, tevAmAM vividha racanAthI zobhAvela, aMgopAMge ratnanA alaMkArothI vibhUSita, nirmaLa rezamI vastrayugalathI veSTita, bAvanAcaMdane carcita tathA sugaMdhI zveta puSpamALAothI virAjamAna evI ratnAvalI tenA jovAmAM AvI. tene jotAM pUrvabhavanAM daDha premane lIdhe tarata ja kumArane aparimita prema pragaTa thayo. teNe vicAra
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 892 zrImahAvIracaritram kumArassa aNorapAro pemapasaro / ciMtiyaM ca'NeNa-'aho niruvamA rUvasaMpayA aho akhaMDiyapasaraM sarIralAvaNNaM, asArevi saMsAre erisAI kaNNagArayaNAiM dIsaMti tti pamoyamuvvahaMto kArAvio puMkhaNagAikiccaM, savisesaM ca pUiyA devaguruNo / pAro paramavibhUie hatthaggaho / jAo rAiNo paritoso, sammANiyA sAmaMtA, kayatthIkayA takkuyajaNA, abhinaMdiyA nAyarayA, bhamiyAiM cattArivi maMDalAI, vitto vivAhamahUsavo / anannasarisaM ca rayaNAvalIe saha visayasuhamaNuhavaMtassa samaikkaMtA kaivi vAsarA / annadiyahe ya naravaimApucchiUNa tI sameo niyayanayarAbhimuhaM gaMtuM payaTTo kumAro / vaccaMtassa ya aMtarA samAgao vsNtsmo| so ya puNa keriso?-uddAmarAmAjaNamaNaviyaMbhaMtapaMcabANo, mahuraparahuyaravavittAsiyapahiyahiyao, kusumamayaraMdabiMdupANaparavasasilImuhajhaMkAramuharo, papphullasahayArareNudhUlIdhUsariyasayaladisAmaMDalo, kurabayakusumAmoyahariyamahuyariyagaNo, sevaNasuhapasurihammaMtapAmaro premprsrH| cintitaM ca anena 'aho! nirUpamA rUpasampad, aho ! akhaNDitaprasaraM zarIralAvaNyam, asAre'pi saMsAre etAdRzAni kanyAratnAni dRzyante iti pramodam udvahan kArApitaH proDGkhaNakAdikRtyam, savizeSaM ca pUjitAH deva- guruvaH / prArabdhaH paramavibhUtyA hastagrahaH / jAtaH rAjAnaM paritoSaH, sammAnitAH sAmantAH, kRtArthIkRtAH svajanajanAH, abhinanditAH nAgarakAH, bhramitAni catvAri api maNDalAni, vRttaH vivaahmhotsvH| ananyasadRzaM ca ratnAvalyA saha viSayasukhamanubhavataH samatikrAntAH ke'pi vAsarAH / anyadivase ca narapatim ApRcchya tayA sametaH nijanagarAbhimukhaM gantuM pravRttaH kumAraH / vrajataH ca antarA samAgataH vasantasamayaH / sa ca punaH kIdRza: ? - uddAmarAmAjanamanavijRmbhatpaJcabANaH, madhuraparabhRtaravavitrAsitapathikahRdayaH, kusumamakarandabindupAnaparavazazilImukhajhaGkAramukharaH, praphullasahakArareNudhUlidhUsaritasakaladigmaNDalaH 'kurabaka 'kusumA''modahRtamadhukarIgaNaH, sevanasukhapasuri (? viraha) hanyamAnapAmaraH, janacaJcarIkatUramadhuranirghoSaH, tarukhaNDamaMDapA jhyo }-'aho! khenI anupama upasaMpA, aho! maMDita zarIra-sAvaeya, parejara ! asAra saMsAramA pe| jAvA kanyA-2tno dekhAya che kharAM!' ema pramoda pAmatAM, poMkhavAnuM kRtya karavAmAM AvyuM ane deva-gurunI vizeSa rIte pUjA karavAmAM AvI, tema ja parama vibhUtipUrvaka hastagrahaNa thatAM rAjAne bhAre saMtoSa thayo. evAmAM sAmaMtone satkAravAmAM AvyA, svajano kRtArtha thayA ane nagarajanone mAna maLyuM. varavahu cAre maMgaLa pharyA. ema vivAhamahotsava samApta thayo. pachI ratnAvalI sAthe anupama viSayasukha bhogavatAM kumAre keTalAka divaso gALyA. ekadA rAjAnI anujJA lai, ratnAvalI sahita kumAra potAnA nagara bhaNI cAlyo, ane jatAM jatAM vacamAM vasaMtaRtuno samaya Avyo ke jemAM madonmatta pramadAonA manamAM manmatha pragaTa thayo, koyalanA madhura dhvanithI pathikonAM hRdaya trAsa pAmyAM, puSpa-makaraMdanA pAnathI masta banelA madhukaro jhaMkAra karatAM, vikasita sahakAra-maMjarInI dhUlIthI badhI dizAo vyApta thatI, kUrabaka-kusumanA AmodathI madhukarIo kheMcAi AvatI, pAmara-mUrkhajano sevana-sukhathI vaMcita rahI parAbhava pAmatA, lokorUpI bhamarAothI gavAtAM gAyano sAthe madhura vAjIMtrono nirdoSa saMbhaLAto,
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH jaNacaccarItUramahuranigghoso, tarusaMDamaMDavAbaddhahiMDolayAulo, vIyarAgovva aimuttayANugao, lacchInAhovva chappayariMcholisAmalacchAo, mANasasarovva pADalApasUyasuMdaro taruNIjaNovva sasiNiddhaloddhatilayapasAhio, sumuNigaNuvva asogANugao, avi ya gimhuNhatAviyAI pallalapaMkulliyaMgamaMgAI / girikUDA iva najjaMti jattha vaNamahisajUhAI / / 1 / / kuDayasiliMdhasirIsAivivihatarukusumagaMdharamaNijjo / chajjai gaMdhiyahaTTo vva jattha varakANaNAbhogo || 2 || rehaMti kusumasaMcayasamotthayA jattha kiMsuyasamUhA / takkAlapahiyapapphuTTahiyayaruhirovalittavva | | 3 || 893 ''baddhahindolakA''kulaH, vItarAgaH iva atimuktakA'nugataH, lakSmInAthaH iva SaTpadapaGkti-zyAmalachAyaH, mAnasasaraH iva pATalAprasUtasundaraH, taruNIjanaH iva sasnigdhalodhra - tilakaprasAdhitaH, sumunigaNaH iva azokA'nugataH api ca grISmoSNatApitAni palvalapaGkA''dritA'GgamaGgAni / girikUTAH iva jJAyante yatra vanamahiSayUthAni / / 1 / / kuTaja-zilindha-zirISAdivividhatarukusumagandharamaNIyaH / rAjate gAndhikahaTTaH iva yatra varakAnanA''bhogaH / / 2 / / rAjante kusumasaJcayasamutthAH yatra kiNshuksmuuhaaH| tatkAlapathikaprasphuTitahRdayarudhiropaliptAH iva / / 3 / / vRkSamaMDapomAM hIMcakA bAMdhela hatA, vaLI je vItarAganI jema atimuktatAyukta pakSe bhava-karmamukta, lakSmInAthakRSNanI jema bhramara-zreNithI zyAma pakSe bhramarasamAna zyAma, mAnasarovaranI jema pATalA(la)-puSpovaDe suMdara pakSe haMsovaDe manohara, ta3zI4nanI ma sodhra, tilaGa - vRkSothI zobhita, pakSe snigdha yaMhana-tilathI virAbhita, sumuninI jema azoka-vRkSayukta pakSe zoka rahita, tema ja jyAM grISmanA tApathI tapta thayelA vanamahiSonAM yUtho girizikharonI jema khAbocIyAonA paMkamAM nimagna thatAM, (1) jyAM vanavibhAga kuTaja, ziliMdha, zirISAdi vividha puSponI sugaMdhavaDe 2maNIya banI gAMdhInI dukAnanI jema zobhato, pakSe puSpo samAna gaMdhavaDe 2maNIya (2) tathA kusuma-samUha sAthe pragaTa thayelA ane tatkAla phuTela pathika-hRdayanA rUdhiravaDe jANe lipta thayAM hoya tevAM suDa praDullita lAsatAM, (3)
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 894 zrImahAvIracaritram jattha ya parahUyakalaravagIyaninAyaM raNaMtaalitUraM / pavaNeriyatarupallavabAhulayaM naccaivva vaNaM / / 4 / / jammi ya piyaMti taruNA daiyAmuhakamalaladdhasuhavAsaM / mairaM mayaraddhayajIvaNekkaparamosahirasaM va / / 5 / / veillamauladasaNA kuvalayanayaNA marAlaravasaddA / uggAyaivva jahiyaM uulacchI kamalavayaNeNa / / 6 / / sumariyapaNaiNivaggaM pahiyasamUhaM viluttaceyannaM / baulANa kuNai gaMdho visapupphANaM va pasaraMto / / 7 / / yatra ca parabhRtakalaravagItaninAdaM raNadalitUram / pavaneritatarupallavabAhulatAkaM nRtyati iva vanam / / 4 / / yasmina ca pibanti taruNAH dayitAmukhakamalalabdhazubhavAsAm / madirAM makaradhvajajIvanaikaparamauSadhirasamiva / / 5 / / vikasitamukuladazanA kuvalayanayanA mraalrvshbdaa| udgAyati iva yathA iyaM RtulakSmIH kamalavadanena / / 6 / / smRtapraNayinIvargaM pathikasamUhaM viluptcaitnym| bakulAnAM karoti gandhaH viSapuSpANAmiva prasaran / / 7 / / vaLI koyalanA kalaravarUpa gIta, bhamara-guMjAravarUpa vAgha ane pavanaprerita vRkSa-pallavarUpa bAhulatAvaDe vana neo nRtya 42tuM joya, (4) tema ja dayitAnA mukhakamaLanA suvAsayukta tathA manmathane sajIvana karavAmAM eka parama auSadhirasa samAna evI madirAne taruNajano bhAre harSathI pItA, (5) tathA vikasita kaLIrUpa dazana-dAMta, kuvalayarUpa locana ane haMsanA kalaravarUpa zabdayukta RtulakSmI kamaLavhnv 9 ||yn 42tI Doya, (7) viSa-puSponI jema prasarato bakulakusumono gaMdha te praNayanI vargane yAda karanAra evA pathikajanone jANe bhUrchita-yaitanya 2Dita banAvato (7)
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH jammi ya uccA taruNo viyasiyasiyakusumagucchasaMchanno / tArAniyarAulagayaNadesalacchiM viDaMbaMti ||8|| 895 evaM guNAbhirAme ya patte vasaMtasamae so sUraseNakumAro takkAladesaMtarAgayavaNiyajaNovaNIyapavaraturaMgamAbhirUDho visesujjalanevattheNa parigao jaNeNa payaTTo kANaNasiriM pecchiuN| gacchaMtassa ya vivasIbhUo turaMgamo vivarIyasikkhattaNeNa ya jahA jahA vegapaDikhalaNatthaM rajjumAyaDDhai kumAro tahA tahA apatthasevAe uinnarogovva vegeNa so gaMtumAraddho, dUraparimukkapariyaNo ya dukkayakammuNavva nivADio kumAro egAgI mahADavIe ghoDaeNa, parissamakilaMto ya mao eso / kumArovi tahAbhi bhUyo io tao salilamannesiuM pavatto, aigaMbhIrayAe aDavIe kahiMci tamapAvamANo nisanno sisiratarucchAyAe, ciMtiumAraddho ya-'aho kuDilA kajjapariNaI, aho sacchaMdAbhiraI dullalio daivo, jaM savvahA yasmin ca uccaiH taravaH vikasitazvetakusumagucchasaMchannaH / tArAnikarA''kulagaganadezalakSmIM viDambayati ||8|| evaM ca guNAbhirAme ca prApte vasaMtasamaye saH surasenakumAraH tatkAladezAntarA''gatavaNigjanopanItapravaraturaGgamAbhirUDhaH vizeSojjvalanepathyena parigataH janena pravRttaH kAnanazriyaM prekSitum / gacchataH ca vivazIbhUtaH turaGgamaH viparItazikSatvena ca yathA yathA vegapratiskhalanArthaM rajjuM AkRSati kumAraH tathA tathA apathyasevayA udIrNarogaH iva vegena saH gantumArabdhaH, dUraparimuktaparijanazca duSkRtakarma iva nipAtitaH kumAraH ekAkI mahA'TavyAM ghoTakena, parizramaklAntazca mRtaH eSaH / kumAro'pi tRSNAbhibhUtaH itastataH salilam anveSTuM pravRttaH, atigambhIrAyAm aTavyAM kutrApi tadaprApnuvan niSaNNaH ziziratarucchAyAyAm, cintayitumArabdhazca 'aho kuTilA kAryapariNatiH, aho svacchandAbhiratiH durlalitaH daivaH, yatsarvathA ane vikasita zveta puSponA gucchavaDe vyApta evA UMcA vRkSo, tArAgaNathI vyApta AkAza-lakSmInI tulanA DaratA hatA. (8) e pramANe guNAbhirAma vasaMtasamaya AvatAM te surasena kumAra, tatkAla dezAMtarathI Avela vaNikajane bheTa karela pravara azva para ArUDha thai, atyaMta ujvaLa veza dhAraNa karI, potAnA parijana sahita vanalakSmI-zobhA jovAne nIkaLI paDyo, ane AgaLa cAlatAM viparIta zikSAvaDe vivazIbhUta azvanA vegane aTakAvavA kumA2 jema jema lagAma kheMcato tema tema apathya sevatAM pragaTatA roganI jema te bhAre vegathI cAlavA lAgyo, jethI parijana bahu dUra rahI gayo ane duSkarmanI jema arthe ekalA kumArane mahA aTavImAM nAkhI dIdho tathA pote bhAre zramathI khinna thatAM tarataja maraNa pAmyo. eTale tRSNAkrAMta kumAra Amatema pANI zodhavA lAgyo, paraMtu atigahana aTavImAM kyAM pANI na maLavAthI te eka vRkSanI zItala chAyAmAM besIne ciMtavavA lAgyo ke-'aho! karmapariNati kuTila che, aho! duSTa daiva svacchaMdI che ke je sarvathA aciMtita kArya Ama upasthita kare che. athavA to evo kheda
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 896 zrImahAvIracaritram apariciMtiyaMpi kajjaM evmuvdNsei| ahavA kimaNeNa?, sattadhaNo ceva sappurisajaNo hohitti / ' evaM ca vigappamANo jAva khaNaMtaraM vigamei tAva samAgao ego puliMdago gahiyakodaMDo karakaliyabANo taM pesN| sapaNayaM pucchio ya aNeNaM, jahA-'bhadda! ko esappaeso? kattha vA salilalAbho tti?| teNa bhaNiyaM-'kAyaMbarIe mahADavIe majjhadeso esa, salilaM puNa etto vaNasaMDAo kettieNavi bhUbhAgeNaM vaTTai, kevalaM duTThasattAulattaNeNaM na suhagejhaM, bho mahANubhAva! jai pivAsio tA ehi jeNa sayameva dNsemi|' evamAyanniUNa paDivannaM kumAreNaM, payaTTo ya tayabhimuhaM / tao puliMdageNa caDAviyacAvaguNAroviyAroveNa desijjamANamaggo patto sarovaraM / kayaM jalAvagAhaNaM, avaNIyA tnnhaa| 'aho NikkAraNovayArI esotti ciMtiUNa kumAreNa dinnaM se nAmaMkiyaM muddArayaNaM, parihiyaM ca aNeNa aNguliie| nIo ya teNa niyaguhAe, kArAvio kayalIphalAiNA pANavittiM / aha pariNayaMmi vAsare kumAreNa bhaNio puliMdago-'aho bADhaM koUhalaM me, bahuacchariyanilayabhUyA ya esA saMbhAvijjai aparicintitamapi kAryam evamupadarzayati / athavA kimanena?, sattvadhanaH eva satpuruSajanaH bhavati / evaM ca vikalpayan yAvatkSaNAntaraM vigamayati tAvatsamAgataH ekaH pulindaH gRhItakodaNDaH, karakalitabANaH tatpradezam / sapraNayaM pRSTazcA'nena yathA 'bhadra! kaH eSaH pradezaH? kutra vA slillaabhH?|' tena bhaNitaM 'kAdambaryAH mahA'TavyAH madhyadezaH eSaH, salilaM punaH itaH vanakhaNDataH kiyantenA'pi bhUbhAgena vartate, kevalaM duSTasattvA''kulatvena na sukhgraahym| bhoH mahAnubhAva! yadi pipAsitaH tataH ehi yena svayameva drshyaami|' evamAkarNya pratipannaM kumAreNa, pravRttazca tdbhimukhm| tataH pulindakena AropitacApaguNA''ropitA''ropeNa daya'mAnamArgaH prAptaH sarovaram (srH)| kRtaM jalAvagAhanam, apanItA tRSNA / 'aho! niSkAraNopakArI eSaH' iti cintayitvA kumAreNa dattaM tasya nAmAGkitaM mudrAratnam, parihitaM ca anena agulyaam| nItazca tena nijaguhAyAm, kAritaH kadalIphalAdinA prANavRttim / atha pariNate vAsare kumAreNa bhaNitaH pulindaH karavAthI zuM? sAttvika ja satparuSa hoya che.' ema vicAra karatAM kSaNavAra pachI te sthAne dhanuSya ane bANane dhAraNa karato eka bhIla AvI caDyo. kumAre tene pratibhAvathI pUchyuM- he bhadra! A pradeza kayo? ane pANI kyAM maLaze?" te bolyo-"kAdaMbarI mahAiTavIno A madhyabhAga che. ahIMthI thoDe dUra pANI haze, paraMtu ahIM duSTa prANIo vadhAre hovAthI pANI hAtha lAgavuM muzkela che, to te mahAnubhAva! jo tuM pipAsita hoya to cAla, huM pote tane te jalAzaya batAvuM.' ema sAMbhaLatAM kumAra te vacana mAnI, tenI sAthe sAthe cAlyo ane dhanuSya para bANa caDAvatAM te bhIle batAvela mArge jatAM kumAra sarovare pahoMcyo. tyAM snAnapUrvaka jaLapAna karI pipAsA rahita thatAM te ciMtavavA lAgyo ke-"aho! A to niSkAraNa upakArI." ema dhArI kumAre tene nAmAMkita mudrAratna ApyuM, je teNe potAnI aMgulimAM paherI lIdhuM. pachI te bhIla tene potAnI guphAmAM lai gayo ane keLAM pramukha phaLonuM bhojana karAvyuM. evAmAM saMdhyA thatAM kumAre bhIlane kahyuM ke-"aho! mane to atikautuka che ke A mahAaTAvI aneka
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 897 mhaaddvii| aho daMsesu kiMpi acchariyanilayabhUyaM imIe pesNtrN|' puliMdageNa bhaNiyaM-'jai evaM tA ehi daMsemi', tao gayA egaM vaNagahaNaMtaraM / taM ca kerisaM?-egattha rattacaMdaNAlihiyamaMDalagaM, nihittarattakaNavIrakusumadAmadaMturaM annattha maMtavAijaNahuNijjamANaguggulagulikAgaMdhuddhayAbhirAmaM, egattha miliyadhAuvAinivahadhamijjaMtadhAupAhANaM annattha vivihosahIrasasAhijjamANabhUiyaM, egattha paumAsaNaniviTThajogijaNapAraddhamaNaparikammaNaM / evaMvihaM ca taM daTThaNa jAyaparamavimhaeNa pucchio so kumAreNa-'bhadda! kiM nAma eyassa pesss?|' teNa bhaNiyaM-'siddhikhettaM ti| kumAreNa ciMtiyaM-'aho nAmeNavi muNijjai eyassa mahimAsAro, tA nicchiyaM taM natthi acchariyaM jamiha na hohI, aho evaM saTThANe pesiUNa asaMbhaMto paloemi niyadiTThIe'tti vigappiUNa bhaNio aNeNa puliMdo, jahA-'bhadda! gacchasu tumaM guhAe, ahaMpi khaNamekkaM paribhamiUNa vigayakoUhalo pddiniyttissaami| teNa bhaNiyaM-'ajja! na jujjai 'aho bADhaM kautUhalaM mama, bahvAzcaryanilayabhUtA ca eSA sambhAvyate mhaa'ttvii| bhoH! darzaya kimapi AzcaryanilayabhUtaM asyAM prdeshaantrm|' pulindena bhaNitaM 'yadi evaM tadA ehi, drshyaami|' tataH gatau ekaM vanagahanA''ntaram / tacca kIdRzam-ekatra raktacandanA''likhitamaNDalakam, nihitaraktakaNavIrakusumadAmadanturam anyatra mantravAdijanahUyamAnaguggulaguhikAgandhodbhUtA'bhirAmam, ekatra militadhAtuvAdinivahadhamyamAnadhAtupASANam anyatra vividhauSadhirasasAdhyamAnabhUtikam, ekatra padmAsananiviSTayogijanaprArabdhamanaHparikarmaNam / evaMvidhaM ca taM dRSTvA jAtaparamavismayena pRSTaH saH kumAreNa 'bhadra! kiM nAma etasya prdeshsy?|' tena bhaNitaM 'siddhikSetram' iti / kumAreNa cintitaM 'aho nAmnA api jJAyate etasya mahimAsAraH, tasmAt nizcitaM tad nAsti AzcaryaM yadiha na bhavati / aho! enaM svasthAne preSitvA asambhrAntaH pralokayAmi nibhRtadRSTyA' iti vikalpya bhaNitaH anena pulindaH yathA 'bhadra! gaccha tvaM guhAyAm, ahamapi kSaNamekaM paribhramya vigatakautUhala: AzcaryonA sthAnabhUta che, to jyAM aneka Azcaryo vidyamAna hoya tevuM koI sthAna batAvo.' bhIle kahyuM "jo ema hoya to cAla batAvuM." eTale teo eka gahana pradezamAM nIkaLI gayA ke jyAM eka tarapha rakta caMdanathI maMDaLa ALekhela hatAM ane bIjI bAju kaNeranAM rakta puSponI mALAo paDelI hatI evA maMtravAdI loko gugaLanI guTikAo agnimAM homatAM tenI uchaLatI gaMdhavaDe abhirAma, eka tarapha bhegA thayelA dhAtuvAdI loko dhAtupASANane dhamI rahyA hatA. bIjI tarapha vividha auSadhi-rasathI bhasma banAvavAmAM AvatI, eka bAju padmAsane beThela jogaNIo mananI ekAgratA sAdhI rahI hatI-evuM te vana jotAM bhAre vismaya pAmIne kumAre tene pUchayuM kehe bhadra! A pradezanuM nAma zuM?" te bolyo-"siddhakSetra." eTale kumAre vicAra karyo ke "aho! A pradezano mahimA to nAmathI paNa jANI zakAya che, tethI avazya evuM Azcarya koi nathI ke je ahIM jovAmAM na Ave, mATe ene svasthAne mokalI, utAvaLa karyA vinA gupta rIte jouM." ema dhArI teNe bhIlane kahyuM ke-"he bhadra! tuM have bhale guphAmAM jA, huM kSaNavAra bhamI, kaMi kautuka nihALI pAcho pharIza." tyAre bhIle jaNAvyuM ke- he Aya! rAtre ahIM
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 898 zrImahAvIracaritram nisAe ettha nimesaMpi vasiuM, jao iha pAubbhavaMti pisAyA, milaMti veyAlavaMdAiM, samucchalaMti ghoraphekkArasaddA, jAyaMti chiddapavesA, ao almtthaavtthaannnne|' kumAreNa bhaNiyaM-'jai evaM tA tumaM iheva nilukko paDivADesu khaNaMtaraM jAva ahaM saMkheveNa pekkhiumaagcchaami| teNa bhaNiyaM-'jaM bhe royaitti, paraM sigghaM ejjAhi jeNa samaikkaMtA jAmamettA rynnii|' 'evaM ti paDivajjiUNa kumAro aigao vaNagahaNamaMtaraM, pajjalaMtadivvosahIpahApasAreNa ya io tao paloyaMto patto dUravibhAgaM / aha egattha mAhavIlayAhare jAlAulaM pajjalaMtaM jalaNakuMDaM pecchiUNa sakAraNameyaMti jAyabuddhI pahAvio vegeNa tayabhimuhaM, jAva kettiyaMpi bhUbhAgaM vaccai tAva nisuNai sAhagavihivukkamaMtasAhagaM paDucca sakovaM ceDayasuraM samullavaMtaM, kahaM taM? re muddha! mariukAmo'si nUNa jaM maMtasAhaNaM kuNasi / avigappiUNa puvvaM sabuddhivibhavassa mAhappaM / / 1 / / prtinivrtissye|' tena bhaNitaM 'Arya! na yujyate nizAyAmatra nimeSamapi vastum, yataH iha prAdurbhavanti pizAcAH, milanti vetAlavRndAni, samucchalanti ghora phetkArazabdAH, jAyante chidrapravezAH, ataH alamatra avasthAnena / kumAreNa bhaNitaM 'yadi evaM tadA tvam ihaiva nilInaH pratipAlaya kSaNAntaraM yAvadahaM saMkSepeNa prekSya aagcchaami| tena bhaNitaM 'yad tubhyaM rocate, paraM zIghraM AgamyatAm yasmAt samatikrAntA yAmamAtrA rjnii| evamiti pratipadya kumAraH atigataH vanagahanA'bhyantaram, prajjvaladivyauSadhiprabhAprasAreNa ca itastataH pralokayan prAptaH dUravibhAgam / atha ekatra mAdhavIlatAgRhe jvAlA''kulaM prajvalantaM jvalanakuNDaM prekSya 'sakAraNametad' iti jAtabuddhiH pradhAvitaH vegena tadabhimukham, yAvat kiyanmAtraM bhUbhAgaM vrajati tAvad nizruNoti sAdhakavidhivyutkrAmatsAdhakaM pratItya sakopaM ceTakasuraM samullapantam / kathaM tam? - re mugdha! martukAmaH asi nUnaM yad mantrasAdhanaM karoSi / avikalpya pUrvaM svabuddhivibhavasya mAhAtmyam / / 1 / / eka kSaNavAra rahevuM paNa yogya nathI, kAraNa ke ahIM pizAco pragaTa thAya che, vetALo ekaThA maLe che ane chidra jotAM ziyALavA ghora ghoSa macAvI mUke che; mATe ahIM rahevAthI saryuM." kumAre jaNAvyuM-"jo ema hoya to tuM ahIM ja kSaNabhara chAno besI jA ane huM saMkSepathI joi AvuM." te bolyo-"jevI tArI marajI paraMtu tarata Avaje, kAraNa ke eka pahora rAtri vyatIta thai gai che." kumAra e vAta kabUla karI, gahana vanamAM prajvalaMta divya auSadhinI prabhA prasaratAM, Amatema joto bahu dUra nIkaLI gayo. evAmAM eka sthAne mAdhavI-latAgRhamAM jvALAvyApta jvalaMta agnikuMDane joi "e sakAraNa haze" ema samajIne te ativege te tarapha doDyo, ane keTalAmAM kaMika AgaLa jAya che teTalAmAM sAdhanavidhi oLaMgIne sAdhanAra pratye sakopa bolatAM ceTakadevanA zabdo tenA sAMbhaLavAmAM sAvyA are mugdha! prathama potAnI buddhinA mAhAbhyane samajyA vinA je maMtrasAdhana kare che tethI tuM maravA mAge che. (1)
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH kiM ko'vi tae diThTho nisuo vA sAhago mahiyalaMmi | jo sAhaNaMmi cukko mukko hi mae jameNaM va / / 2 / / jaha iyaradevamaMtANa sumaraNaM kuNasi taM jahicchAe / taha majjhavi kuNamANo na bhavasi taM nicchiyaM etto / / 3 / / kayamaNaparikammehiM muNinAhehivi dusaahnnijjo'hN| pAyaDiyakUDakavaDo na ceDao kiM suo tumae? ||4|| imaM ca bhaNijjamANaM kumAreNa nisuNiUNa ciMtiyaM-'nUNaM koi mahANubhAvo sAhaNavihiparibhaTTho esa ceDaeNa nibmacchiUNa haNijjai [laggo], tA juttaM mama eyaparittANaM ti vigappiUNa dAhiNakareNa nIlamaNicchAyaM churiyaM dhareto dhAvio tammaggeNa / diTTho ya'NeNa tavvelaM ciya kiM ko'pi tvayA dRSTaH nizrutaH vA sAdhakaH mahItale / yaH sAdhanAyAM bhraSTaH muktaH hi mayA yamena iva / / 2 / / yathA itaradevamantrANAM smaraNaM karoSi tvaM yathecchayA / tathA mamA'pi kurvANaH na bhavasi tvaM nizcitaM itaH / / 3 / / kRtamanaHparikarmaiH muninAthaiH api duHsAdhanIyaH aham / prAkaTitakUTakapaTaH na ceTakaH kiM zrutaH tvayA? / / 4 / / idaM ca bhaNyamANaM kumAreNa nizrutya cintitaM 'nUnaM ko'pi mahAnubhAvaH sAdhanavidhiparibhraSTaH eSaH ceTakena nirbhaya' hanyate, tataH yuktaM mama etatparitrANam' iti vikalpya dakSiNakareNa nIlamaNicchAyAM kSurikAM dhArayan dhAvitaH tanmArgeNa / dRSTazcA'nena tadvelAmeva 'bhoH bhoH surAsurAH! paritrAyadhvaM paritrAyadhvam' iti bhaNan zuM teM koI sAdhaka pRthvItaLamAM joyo ke sAMbhaLyo che? je sAdhanAmAM cUkatAM, yamanI jema meM tene choDI mUkyo Doya? (2) tuM yathecchAe jema itara devonA maMtronuM smaraNa kare che tema mArA maMtranuM paNa smaraNa karatAM, tuM nizcaya ethI nAza pAsavAno cha. (3) manane vaza karatA AcAryone paNa huM duHsAdhya chuM. phUDa-kapaTane pragaTa karanAra evA ceTakanuM nAma zuM te sAMbhaLyuM nathI?' (4) ema bolAtA zabdo sAMbhaLatAM kumAre ciMtavyuM ke-"aho! avazya sAdhanavidhithI bhraSTa thayela A koI mahAnubhAvane ceTaka nibhraMchavA lAgyo che, mATe enuM rakSaNa mATe karavA lAyaka che." ema dhArI jamaNA hAthamAM nIlamaNi samAna caLakatI churI lai, kumAra te mArge doDyo. evAmAM to teNe joyuM ke-"are! deva dAnavo! mane
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 900 zrImahAvIracaritrama 'bho bho surAsurA parittAyaha parittAyahatti bhaNamANo calaNesu ghettUNa ceDageNa uppADio silAyale pacchADaNanimittaM vijjaasaahgo| tao 'devesu satyaM na kamaitti ciMtiUNa mukkapaharaNo nivaDio kumAro ceDayasurassa calaNesu, viNNaviumADhatto-'deva! pasIyaha pasIyaha, pariccayaha kovaM, mama jIvieNa rakkhaha eyaM, ko tumha imiNA saha kovo?, na hi sukuddho'vi paMcANaNo paharai gomAuyaMmi, kiM tumhevi ahamajaNociyaM kammaM kaaumrihh?|' imaM ca soccA IsiM jAyapasamo ceDago samullaviumAraddho-'bho kumAra! avilaMghaNijjo'si tuma, tahAvi nisuNesu eyAvarAhaM, imiNA hi mama maMtArAhaNapareNAvi na saMmaM vttttijji|' kumAreNa bhaNiyaM-'mahAvarAhakArIvi mamaM jIviyamolleNa mottavyo, mA kuNasu vihalaM devadaMsaNappavAyaM / ' ceDageNa bhaNiyaM-'suyaNu! kiM tumae niravarAheNa viNAsieNa?, eso ceva viNAsaNijjo Asi, paraM tuha mahANubhAvayAhayahiyaeNa pasAuttikAUNa esa paricatto'tti caraNayoH gRhItvA ceTakena utpATitaH zilAtale prakSepaNanimittam vidyAsAdhakaH / tataH deveSu zastraM na kramate iti cintayitvA muktapraharaNaH nipatitaH kumAraH ceTakasurasya caraNayoH, vijJaptumArabdhaH 'deva! prasIda, prasIda, parityaja kopam, mama jIvitena rakSa etam, kaH tava anena saha kopaH? na hi sukruddho'pi paJcAnanaH praharati gomAyum, kiM tvamapi adhamajanocitaM karma kartum arhasi? / ' idaM ca zrutvA ISad jAtaprazamaH ceTakaH samullapitum ArabdhavAn 'bhoH kumAra! avilaGghanIyaH asi tvam, tathA'pi nizruNu etadaparAdham, anena hi mama mantrA''rAdhanapareNA'pi na samyag vRttm|' kumAreNa bhaNitaM 'mahA'parAdhakArI api mama jIvitamUlyena moktavyaH, mA kuru viphalaM devdrshnprvaadm|' ceTakena bhaNitaM 'sutano! kiM tvAM niraparAdhaM vinAzitena? eSaH eva vinAzanIyaH AsIt, paraM tava mahAnubhAvatAhRtahRdayena prasAdaH iti kRtvA eSaH parityaktaH iti bhaNitvA akSatazarIrameva mantrasAdhakaM muktvA adarzanamupagataH ceTakaH | so'pi maraNabhayA''gatamUrchA'bhibhUtacaitanyaH yathAsannihitamantrasAdhanArthopanItaharicandanarasena samAzvAsitaH kumAreNa | muhUrtamAtreNa ca upalabdhacaitanyaH bacAvo, bacAvo" ema kahetAM vidyAsAdhakane zilAtaLe pachADavA mATe ceTake page pakaDIne upADyo. eTale "devatA pratye zastra na cAle' ema samajI zastra tajIne kumAra ceTakanA page paDI vinavavA lAgyo ke-"he deva! tuM prasanna thA ane maherabAnI karI kopano tyAga kara. mAruM jIvita laine enuM rakSaNa kara. enI sAthe tamAre kopa kevo? kAraNa ke kopAyamAna paMcAnana paNa ziyALavA para tarApa mArato nathI. zuM tame paNa adhama janane ucita kArya karavAne lAyaka cho?" ema sAMbhaLatAM jarA zAMta thaI ceTaka kahevA lAgyo ke- he kumAra! tuM alaMghanIya che, tathApi eno aparAdha sAMbhaLa. mArA maMtranI ArAdhanAmAM tatpara chatAM e barAbara vartato nathI." kumAra bolyo-"e mahAparAdhI chatAM mArA jIvitanA badalAmAM mukta karavA lAyaka che. devadarzananA pravAdane viphala na kara." ceTake jaNAvyuM che bhadra! tuM niraparAdhIne mAravAthI zuM? e pote ja vinAza karavA lAyaka hato, paraMtu tArI mahAnubhAvatAthI mAruM hRdaya AkarSAtAM, prasAda lAvIne ene mUkI dauM chuM." ema kahI maMtrasAdhakane jIvato mUkI, ceTaka tarata ja adazya
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 901 bhaNiUNa akkhayasarIraM ceva maMtasAhagaM mottUNa asaNamuvagao ceddo| so'vi maraNabhayAgayamucchAbhibhUyaceyaNNo ahasannihiyamaMtasAhaNatyovaNIyaharicaMdaNaraseNa samAsAsio kumAreNa | muhuttametteNa ya uvaladdhaceyaNo paccujIviyaM va appANaM parikappiMto maMdamaMdamavaloiuM payatto, khaNaMtare ya samullavio kumAreNa-'bhadda! nibmao niruvviggo acchasu, dUramavakkaMto tuha kayaMto, kahesu paramatthaM, ko tumaM? kiM nAmadheo? kuo vA Agao? kimiyaM suhapasuttakesarikaMDUyaNaMva viNAsapajjavasANaM maMtasAhaNaM samAraddhaM? kahaM vA vihaDiyaM? / ' jIvadAitti pemamuvvahaMteNa bhaNiyamaNeNa suMdara! vijjAharo kaNayacUDayanAmo'haM gayaNavallahapurAo ceDagasAhaNaM kAumihAgaho mhi / maMtaM ca parAvattayaMtassa me kahavi bhaviyavvayAvaseNa suppaNihiyassavi visNkhuliymekkmkkhrN| ettiyamettAvarAhasaMbhave'vi parikuvieNa uppADio silAyale nivaaddnntthmnnennN| takkAlaM bhayavihareNa ya na sariyANi taNurakkhAmaMtakkharANi / tayaNaMtaraM ca na muNemi kiMpi jAyaM, ettiyamettaM IsiM jANAmi jaM tumae bhaNiyaM-'mama jIviyamolleNa'vi pratyujjIvitam iva AtmAnaM parikalpayan mandaM mandam avalokayituM pravRttavAn, kSaNAntareNa ca samullApitaH kumAreNa 'bhadra! nirbhayaH, nirudvignaH Assva, dUramapakrAntaH tava kRtAntaH, kathaya paramArtham, kaH tvam?, kiM nAmadheya?, kutaH vA AgataH?, kimidaM sukhaprasuptakesarikaNDUyanamiva vinAzaparyavasAnaM mantrasAdhanaM samArabdham?, kathaM vA vighttitm?|' jIvadAyI iti premamudvahatA bhaNitamanena__ sundara! vidyAdharaH kanakacUDa: nAmakaH aham / gaganavallabhapurAt ceTakasAdhanaM kartumiha AgataH aham / mantraM ca parAvartayatA mayA kathamapi bhavitavyatAvazena supraNihitasyA'pi visaMsthulitam ekamakSaram / etAvanmAtrA'parAdhasambhave'pi parikupitena utpATitaH zilAtale nipAtanArtham anena / tatkAlaM bhayavidhureNa ca na smRtAni tanurakSAmantrAkSarANi / tadanantaraM ca na jAnAmi kimapi jAtam, etAvanmAtraM iSad jAnAmi yattvayA thai gayo. evAmAM maMtrasAdhaka paNa maraNanA bhaye mUccha AvatAM bebhAna thai gayo, tyAM maMtra sAdhavA mATe lAvela bAvanAcaMdananA rasavaDe kumAre tene svastha karatAM, thoDIvAre mUccha dUra thatAM jANe punarjIvana pAmyo hoya tema potAne mAnato te maMda maMda jovA lAgyo. tyAre kumAre tene bolAvyo ke "he bhadra! tuM nirbhaya ane nirudvigna rahe. tAro kRtAMta dUra bhAgI gayo, to paramArtha kahe ke tuM koNa ane tAruM nAma zuM? kyAMthI AvI caDyo ane sukhe sUtelA siMhane jagADavA samAna vinAzakAraka e maMtrasAdhana zA mATe AraMbhya? vaLI te vighaTita kema thayuM? eTale kumArane jIvita ApanAra samajI prema batAvatA teNe jaNAvyuM ke- "he suMdara! huM kanakacUDa nAme vidyAdhara chuM. gaganavallabha nagarathakI ahIM ceTaka sAdhana karavA Avyo ane maMtranI parAvartana karatAM bhavitavyatAnA yoge, sAvadhAna chatAM koi rIte eka akSara alita thayo. mAtra eTalA aparAdhamAM paNa teNe mane zilAtala para pachADavA mATe upADyo. te vakhate bhayAkuLa thatAM zarIra-rakSAmaMtranA akSaro mane yAda na AvyA. tyArapachI zuM thayuM? te huM jANato nathI, paNa kaMIka eTaluM mArA jANavAmAM che ke tame kahyuM
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 902 zrImahAvIracaritrama mottavvo esa tti, kumAreNa bhaNiyaM-'bhadda! ke amhe?, niyasukiyadukkiyANi ceva savvattha suhadukkhesu pabhavaMti jiivaann|' kaNayacUDeNa bhaNiyaM ko saddahejja addisamANarUvAiM sukayadukkayAiM / tumae sajIyadANeNa rakkhamANeNa maha jIyaM / / 1 / / kahamiva bahurayaNA no vasuMdharA? jattha tumha saaricchaa| parahiyakaraNekkaparA ajjavi dIsaMti sappurisA / / 2 / / jummaM / jAya cciya nIsesAvi majjha nUNaM samIhiyA siddhI / dullaMbhadaMsaNo diTThigoyaraM jaM gao taMsi / / 3 / / ___annaM ca-tuha saccarieNavi nAmagottamukkittiyaM jaivi bhuvaNe / tahavi savisesajANaNakaeNa tammai mahaM hiyayaM / / 4 / / bhaNitaM 'mama jIvitamUlyenA'pi moktavyaH eSaH' iti / kumAreNa bhaNitaM 'bhadra! ke vayam?, nijasukRtaduSkRtAni eva sarvatra sukha-duHkheSu prabhavanti jIvAnAm / kanakacUDena bhaNitaM 'ka: zraddadhAti adRzyamANarUpANi sukRta-duSkRtAni / tvayA svajIvadAnena rakSitena mama jIvanam / / 1 / / kathamiva bahuratnA no vasundharA? yatra tava sdRshaaH| parahitakaraNaikaparAH adyApi dRzyante satpuruSAH / / 2 / / yugmam / jAtA eva niHzeSANAmapi mama nUnaM samIhitAnAm siddhiH| durlabhadarzanaH dRSTigocaraM yad gataH tvamasi / / 3 / / anyacca-tava sacciritenA'pi nAma-gotre utkIrtite yadyapi bhuvne| tathApi savizeSajJAnakAryeNa tAmyati mama hRdayam / / 4 / / "mArA jIvitanA mUlya ene choDI mUka.' kumAra bolyo-"he bhadra! ame zuM mAtra? jIvone sarvatra potAnA suphata-duSkRta ja sukha-duHkha ApavAmAM samartha thAya che." kanakacUDe kahyuM e adazya suphata-duSkatane to koNa sa6 he? paraMtu potAnA jIvitadAnathI mArA jIvitane bacAvatAM tamArAvaDe A vasuMdharA bahuratnA kema na gaNAya? ke jyAM adyApi parahita sAdhavAmAM tatpara tamArA jevA sapuruSo sAkSAt vidyamAna cha. (1/2) he mahAnubhAva! tamAruM darzana durlabha chatAM je mane dRSTigocara thayA, tethI kharekhara mArA sarva samIhitanI siddhi thaI. vaLI tamArA saccaritrathI ja jo ke jagatamAM nAma-gotranI utkRSTatA pragaTa che, chatAM vizeSa jANavA bhATe mAra haya che.' (3/4)
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 903 SaSThaH prastAvaH tao kumAreNa muNiUNa tadabhippAyaM sAhio duTThaturagAvaharaNapajjavasANo savvo niyviyro| vijjAhareNa bhaNiyaM-'kumAra! kimiha me jIviyappayANatthameva tumha AgamaNaM?, kiM vA kAraNaMpi aasi?|' kumAreNa bhaNiyaM-'koUhaleNa, na puNa annaM kaarnnNtrN|' vijjAhareNa bhaNiyaM-'jai evaM tA kuNaha mamANuggahaMti eha veyaDDapavvayaM, pecchai tattha aNegacchariyAI, aNugiNhaha niyadaMsaNadANeNa mama kuDuMbayaM ti / accaMtakoUhalAvaloyaNasayaNheNa paDivannaM ca kumAreNa / tayaNaMtaraM so kumAraM ghettUNa uppaio timiruppIlasAmalaM gayaNayalaM, nimesametteNa patto veyaDDagiri, paviTTho sabhavaNaM, kayA kumArassa mahaI bhoyaNAipaDivattI / so ya puliMdago tattha jAmamettaM paDivAliUNa jAva kumAro nAgao tAva vaNaniguMjesu suciraM paloiUNa duhatto saguhAe gao / kumAro'vi kaNagacUDeNa sameo veyaDDhagiriparisaresu surahipAriyAyatarumaMjarIgaMdhuddharesu, visamagiritaDanivaDaMtanijjharajhaMkAramaNaharesu, savilAsakinnaramihuNasaMgIyasaddasuMdaresu, nikuMjadesovasohiesu vihriumaarddho| aha paribbhamaMteNa ____ tataH kumAreNa vijJAya tadabhiprAyaM kathitaH duSTaturagA'paharaNaparyavasAnaH sarvaH nijvytikrH| vidyAdhareNa bhaNitaM 'kumAra! kimiha mama jIvitapradAnArthameva tava Agamanam? kiM vA kAraNam aasiit?|' kumAreNa bhaNitaM kautUhalena, na punaH anyad kaarnnaantrm|' vidyAdhareNa bhaNitaM yadyevaM tadA kuru mayi anugraham, ehi vaitADhyaparvatam, prekSasva tatra anekA''zcaryANi, anugRhANa nijadarzanadAnena mama kuTumbakam' iti / atyantakautUhalAvalokanasatRSNena pratipannaM ca kumAreNa / tadanantaraM saH kumAraM gRhItvA utpatitaH timirarAzizyAmalaM gaganatalam, nimeSamAtreNa prAptaH vaitAdayagirim, praviSTaH svabhavanam, kRtA kumArasya mahatI bhojnaadiprtipttiH|| sazca pulindaH tatra yAmamAtraM pratipAlya yAvatkumAraH nA''gataH tAvad vananikuJjeSu suciraM pralokya duHkhArtaH svaguhAyAM gtH| kumAro'pi kanakacUDena sametaH vaitADhyagiriparisareSu surabhipArijAtatarumaJjarIgandhoddhareSu, viSamagiritaTanipatannirjharajhaGkAramanohareSu, savilAsakinnaramithunasaMgItazabdasundareSu, pachI kumAre teno abhiprAya jANI, duSTa athe apaharaNa karyA parvatano potAno badho vRttAMta tene kahI saMbhaLAvyo. eTale vidyAdhare kahyuM- he kumAra! zuM mane jIvita ApavA mATe ja tame ahIM AvyA ke anya kAMI kAraNa paNa hatuM?" kumAra bolyo-"kautUhaLane lIdhe ja, paNa anya kAraNa na hatuM. vidyAdhare jaNAvyuM "jo ema hoya to mArA para anugraha karo ane vaitADhaca parvata para cAlo. tyAM aneka Azcaryo juo ane potAnA darzanathI mArA kuTuMba para prasAda karo.' tyAre atyaMta kautuka jovAne Atura hovAthI kumAre te kabUla karyuM. pachI kumArane laine te vidyAdhara, timira samUhavaDe zyAma thayelA AkAzamAM uDyo ane nimeSa mAtramAM vaitADhaca parvate pahoMcyo. tyAM potAnA bhavanamAM praveza karyo ane kumArano teNe bhojanAdikathI bhAre satkAra karyo. evAmAM te bhIla eka pahora sudhImAM kumAra na AvavAthI vananikuMjomAM lAMbo vakhata zodha karI, duHkhArUM thai potAnI guphAmAM cAlyo gayo. ahIM kumAra kanakacUDa sAthe surabhi pArijAta-maMjarInA gaMdhathI vyApta, viSama giritaTathI paDatA nijharaNAnA jhaMkAravaDe manohara, savilAsa kinnara-yugalonA saMgIta-dhvanivaDe suMdara ane nikuMjavaDe zobhAyamAna evA vaitADhacanI pAsenA
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 904 zrImahAvIracaritrama koUhalaviyasiyacchiNA kumAreNa diTTho egattha silAyale ekkacalaNAvaTuMbhaniyamiyasayalaMgabhAro, uDDasamukkhittobhayabhuyAjuyalo, jhANavasanisiyaniccalapayaMDamAyaMDamaMDalummuhaloyaNappasaro, nippakaMpattaNatuliyakulAcalo, paDimAsaMThio ego caarnnsmnno| taM ca daTThaNa aMto viyaMbhiyauddAmaharisavasapayaTTatapulayapaDaleNa kumAreNa bhaNiyo kaNagacUDo'bhadda! ehi eyassa mahAmuNissa vaMdaNeNa pakkhaliyakalimalaM attANaM karemo tti / vijjAhareNa saMlattaM-'evaM hou|' tao gayA muNisamIve, paNamio saviNayaM / muNiNAvi joggayaM nAUNa pAriyaM kAussaggaM, uvaviThTho smuciytttthaanne| ajjavi mUlaguNaTThANavattiNo ee iti paribhAviUNa bhaNiyA sAhuNA-'bho mahANubhAvA! eyassa nissArasaMsArassa sAramettiyaM jaM vIyarAgehiM karuNApariyariyaMtakkaraNehiM desio savvajatteNa kIrai dhmmo| tassa puNa mUlaM ahiMsA / sA ya majja-masa-nisibhattaparihAreNa jahuttA saMbhavai / tattha majjaM tAva visiTThajaNapeyabajhaM, nikuJjadezopazobhiteSu vihartumArabdhavAn / atha paribhramatA kautUhalavikasitAkSibhyAm kumAreNa dRSTaH ekatra zilAtale ekacaraNA'vaSTambhaniyamitasakalAGgabhAraH, urdhvasamutkSiptobhayabhujAyugalaH, dhyAnavazanyastanizcalapracaNDamArtaNDamaNDalonmukhalocanaprasaraH, niSprakampatvatulitakulAcalaH, pratimAsaMsthitaH ekaH cAraNazramaNaH / taM ca dRSTvA antaH vijRmbhitoddAmaharSavazapravartatpulakapaTalena kumAreNa bhaNitaH kanakacUDaH 'bhadra! ehi, etasya mahAmuneH vandanena prakSAlitakalimalam AtmAnaM kurvaH / vidyAdhareNa saMlaptaM 'evaM bhvtu|' tataH gatau munisamIpam, praNataH savinayam / muninA'pi yogyatAM jJAtvA pAritaM kAyotsargam, upaviSTaH smucitsthaane| adyApi mUlaguNasthAnavartinau etau iti paribhAvya bhaNitau sAdhunA 'bhoH mahAnubhAvau!, etasya niHsArasaMsArasya sAram etAvad yad vItarAgaiH karuNAparivRttAntaHkaraNaiH dezitaH sarvayatnena kriyate dhrmH| tasya punaH mUlam ahiMsA / sA ca madya-mAMsa-nizibhaktaparihAreNa yathoktA sambhavati / tatra madyaM tAvad viziSTajanapeyabAhyam, pradezomAM pharavA lAgyo. ema paribhramaNa karatAM kautukathI jenA locana vikAsa pAmI rahyA che evA kumAre, eka zilA taLe eka page potAnA sarvAMgano bhAra sthApI, bhujAyugalane uMce karI, dhyAnavaze pracaMDa sUryamaMDaLa sAme nizcaLa locana sthApana karI, parvata samAna niSkapapaNe pratimAe rahelA eka cAraNazramaNane joyA. temane jotAM aMtaramAM ubhavatA bhAre harSathI romAMcita thatAM kumAre kanakacUDane kahyuM- he bhadra! cAla, A mahAtmAne vaMdana karatAM pApa dhoIne AtmAne pAvana karIe." vidyAdhare kahyuM-"bhale, cAlo." pachI muni samIpe jatAM temaNe vinayathI praNAma karyA. tyAre munie paNa temanI yogyatA jANIne kAyotsarga pAryo ane ucita sthAne besatAM "A loko hajI mULa-guNasthAne varte che' ema dhArI temaNe jaNAvyuM ke "he mahAnubhAvo! karuNAkara vitarAgoe batAvela dharma jo sarva yatve ArAdhavAmAM Ave, to e ja A asAra saMsAramAM eka sAra che. te dharmanuM mULa ahiMsA che ane te magha, mAMsa ane rAtribhojananA parihArathI yathokta saMbhave che. temAM madha e viziSTha janone apeya che,
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 905 SaSThaH prastAvaH amejjharasaMpi va pariharaNijjaM dUrao, na maNasAvi tappivAsA kAyavvA / eyaM hi pijjamANaM niTThAvei daviNaM, avaNei visiTTattaNaM, jaNei ummAyaM, saMpADei vihalattaNaM, dAvei kajjahANiM, payaDei attamammANi, lajjAvei mittAI, kalusei buddhipasaraM, vinaDei kulajAio, bhaMjAvei nimmalaM sIla, uppAei veraparaMparAo, bhaMsei dhammakammAo, saMjoei akulINajaNamettIe abhigamAvei agammANi, bhakkhAvei abhakkhANi, uvahasAvei gurujaNaM, mailAvei sayaNavaggaM, bollAvei abollaNijjANi| tahA imaM hi majjapANaM mUlaM asuittaNassa, avagAso veriyANaM, paDiboho kohAINaM, saMkeyaTThANaM parAbhavANaM, aTThANImaMDavo aNatthANaM / aviya paccakkhaMpi ya dAvei kalusabhAvaM jamettha jaMtUNaM / majjassa tassa kA hojja caMgimA pAvamUlassa? ||1|| amedhyarasamiva pariharaNIyam dUrataH, na manasA'pi tatpipAsA kartavyA / etad hi pIyamAnaM niHsthApayati draviNam, apanayati viziSTatvam, janayati unmAdam, sampAdayati viphalatvam, dApayati kAryahAnim, prakaTayati AtmamarmANi, lAjayati mitrANi, kaluSayati buddhiprasaram, vinATayati kulajAtIn, bhaJjayati nirmalaM zIlam, utpAdayati vairaparamparAH, bhraMzayati dharmakarmabhyaH, saMyojayati akulInajanamaitryA, abhigamayati agamyAni, bhakSayati abhakSyANi, upahAsayati gurujanam, malinIyate svajanavargam, vAdayati avadanIyAni / tathA idaM hi madyapAnaM mUlam azuceH avakAzaH vairikANAm, pratibodhaH krodhAdInAm, saGketasthAnaM parAbhavAnAm, AsthAnamaNDapaH anarthAnAm / api ca - pratyakSamapi yaH dApayati kaluSabhAvaM yadatra jantUnAm / madyasya tasya kA bhavet manoharatA pApamUlasya / / 1 / / kharAbarasanI jema dUrathI tajavA lAyaka che, manathI paNa tenI pipAsA karavI na joIe. enuM pAna karatAM dravyanI hAni thAya, viziSTatA cAlI jAya, unmAdane e pragaTAve, viphalatAne ANe, kAryano nAza karAve, svamarmo prakAzita karAve, mitrone lajjA pamADe, buddhi-prasArane kaluSita kare, kuLa jAtine zaramAve, nirmaLa zIlano bhaMga karAve, vairaparaMparAne utpanna kare, dharma-karmathI bhraSTa kare, nIcajano sAthe maitrI joDAve, agamya pratye gamana karAve, abhakSya bhakSaNa karAve, vaDIlonI hAMsI karAve, svajanavargane viyukta kare ane na bolavAnA bola bolAve. tema ja e madyapAna azucinuM mULa che, verIone AvavAnA avakAzarUpa che, krodhAdikane jagADanAra, parAbhavonA saMketa-sthAnarUpa ane anarthonA mahAsthAnarUpa che. vaLI je prANIone ahIM pratyakSa kaluSa-bhAva pamADe che, te pAparUpa maghamAM vizeSatA zI hoi zake? (1)
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 906 zrImahAvIracaritram varamuggatAlapuDabhakkhaNeNa attA vinnaasmuvnniio| mA majjapANavatthAe thevamittaMpi saMThavio / / 2 / / etto cciya loiyasAhuNo'vi mairaM muyaMti dUreNa / veya-purANesuMpivi nisiddhameaM jao bhaNiyaM / / 3 / / gauDI paiSTI tathA mAdhvI, vijJeyA trividhA suraa| yathaivaikA tathA sarvA, na pAtavyA dvijottamaiH / / 4 / / nArIpuruSayorhantA, knyaaduusskmdypau| ete pAtakinastUktAH, paJcamastaiH sahAcaran / / 5 / / varamugratAlapuTabhakSaNena AtmA vinAzam upniitH| mA madyapAnA'vasthayA stokamAtramapi saMsthApitaH / / 2 / / itaH eva laukikasAdhavaH api madirAM muJcanti dUreNa | veda-purANeSu api niSiddhametat yataH bhaNitam / / 3 / / gauDI-paiSTI tathA mAdhvI vijJeyA trividhA suraa| yathaivaikA tathA sarvA na pAtavyA dvijottamaiH / / 4 / / nArIpuruSayoH hantA knyaaduusskmdypau| ete pAtakinaH tUktAH paJcamaH taiH saha Acaran / / 5 / / ugra tAlapuTa-viSa-bhakSaNathI potAno vinAza karavo te sAruM, paraMtu magha-pAnanI avasthAmAM AtmAne 5.510-234 24aa vo yuti nathI. (2.) eTalA mATe laukika sAdhuo paNa dUrathI ja madirAno tyAga kare che, tathA veda-purANamAM paNa eno niSedha 428. cha. yuM cha -(3) "guDathI banela, loTathI banela ane madhathI banela madirA traNa prakAranI hoya che. jema eka tema e sarvano vizva tyA 42vI. (4) strIghAtaka, puruSaghAtI, kanyAne dUSaNa lagADanAra, madyapAna karanAra ane emanI sAthe vartanAra e pAMce pAtI yA cha. (5)
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 907 tathA-surAM pItvA tu yo mohAdagnivarNAM surAM pibet / tathA sakAye nirdagdhe, mucyate kilbiSAttataH / / 6 / / yasya kAyagataM brahma, madyena plAvyate sakRt / tasya vyapaiti brAhmaNyaM, zUdratvaM ca niyacchati / / 7 / / iya bho devANupiyA! majjaM pAuM na jujjai kayAvi / saggApavaggasaMgamasuhatthiNo savvakAlaMpi / / 8 / / jahA ya kira visiThThANaM majjamapejjaM evaM maMsamavi abhkkhnnijjN| eyaM hi - avacao suhajjhANassa, payariso aTTa-ruddANaM, uvasaMhAro saMpAimasattANaM, uppattipayaM kimiyANaM, AyaMtiyajIvavAo savvAvatthAsu, heU visesarasagiddhIe, kAraNaM pAraddhikammassa, nimittaM tathA-surAM pItvA tu yaH mohAd agnivarNAM surAM pibet / tathA svakAye nirdagdhe, mucyate kilbiSAt tataH / / 6 || yasya kAyagataM brahma madyena plAvyate sakRt / tasya vyapaiti brAhmaNyaM, zUdratvaM ca niyacchati / / 7 / / iti bhoH devAnupriyAH! madyaM pAtuM na yujyate kadApi / svargA'pavargasaGgamasukhArthinaH sarvakAlamapi ||8|| yathA ca kila viziSTAnAM madyam apeyam evaM mAMsamapi abhakSaNIyam / etad hi-apacayaH zubhadhyAnasya, prakarSaH Artta-raudrANAm, upasaMhAraH sampAtimasattvAnAm, utpattipadaM kRmINAm, AtyantikajIvapAtaH sarvA'vasthAsu, hetuH vizeSarasagRddhyAH, kAraNaM pAparddhikarmaNaH, nimittaM mahArogA''taGkAnAm, bIbhatsaM prekSakA'kSNoH, tema ja surApAna karIne je mohathI agnirUpa madirAno Azraya le che, to kAyA dagdha thatAM te surApAnanA pAthI bhuta thAya che. (7) jenA zarIramAM rahela brahma te madyapAnathI eka vAra paNa jo plAvita-apavitra thAya tenuM brAhmaNapaNe naSTa thAya cha bhane zUdratA tamAM Ave cha; (7) mATe he devAnupriyo! svargaapavarganA sukhArthI janoe madyapAna karavuM te koi rIte yukta nathI. jema viziSTa janone madya apeya che tema mAMsa paNa abhakSya che, kAraNa ke ethI zubha dhyAnano nAza thAya che, Artaraudra dhyAnano avakAza maLe che, moTA sattvono saMhAra thAya che, te kRmi-jaMtuonuM utpatti-sthAna che, sarvAvasthAmAM sapaDAI gayelA jIvono nAza karAvanAra, vizeSa rasagRddhi ane zikAranA kAraNarUpa, mahAroga-AtaMkanA nimittarUpa, jonAranA
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 908 zrImahAvIracaritram mahArogAyaMkANaM, bIbhacchaM pecchagacchINaM pauNapayavI duggaIe, jalaMjalidANaM suhANubaMdhasuhANubhAvassa, tA ko nAma sayanno evaMvihadosanihANamiNaM maNasAvi samabhilasejjA?, avi ya - dhamme salAhaNijjaM parapIDAvajjaNaM payatteNaM / taM puNa maMsAsINaM na ghaDai gayaNAraviMdavva / / 1 / / maMsamasArayassa sarIrayassa pariposaNatthiNo mnnuyaa| bhuMjaMti parabhavesuM tikkhadukkhAiM agaNiMtA / / 2 / / ko nAma kira sayanno mohotti(tthi?)yatucchasokkhakajjeNa | assaMkhabhavaparaMparaduhariMcholiM pavaTTejjA / / 3 / / praguNapadavI durgatau, jalA'JjalidAnaM zubhAnubandha-zubhAnubhAvayoH, tataH kaH sakarNaH evaMvidhadoSanidhAnam idaM manasA api samabhilaSati? api ca dharme zlAghanIyaM parapIDAvarjanaM prayatnena / tatpunaH mAMsAzinAM na ghaTate gaganA'ravindaH iva / / 1 / / mAMsam asArasya zarIrasya paripoSaNArthinaH manujAH / bhuJjanti parabhaveSu tIkSNaduHkhAni agaNayantaH / / 2 / / kaH nAma kila sakarNaH mohotthitatucchasaukhyakAryeNa / asaMkhyabhavaparaMparAdukhazreNiM pravarteta? / / 3 / / locanane dugacchA upajAvanAra, durgatimAM satvara lai janAra, zubhAnubaMdha ane sukhAnubhavane jalAMjali ApavA rUpa che; to evA doSanA nidhAnarUpa e mAMsane kayo sujJa manathI paNa icche? tema ja prayatnathI parapIDAno tyAga karavo e dharmamAM glAdhya batAvela che; paraMtu te mAMsa-bhakSakane AkAzapuSpanI jema ghaTatuM nathA. (1) asAra zarIranA poSaNArthe je loko mAMsa khAya che, teo parabhave agaNita tIvra duHkho bhogave che. (2) kayo niSNAta, mohajanya tuccha sukhanI khAtara, asaMkhya bhavaparaMparAmAM paDatA duHkha-samUhane pravartAve? (3)
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH loiyasatthevi imaM bahuppayAreNa bhaNiinivaheNa / payaDaM ciya paDisiddhaM aviruddhaM jeNa bhaNiyamiNaM / / 4 / / hiMsApravardhakaM mAMsaM, adharmasya ca vardhanam / duHkhasyotpAdakaM mAMsaM, tasmAnmAMsaM na bhakSayet / / 5 / / svamAMsaM paramAMsena, yo vardhayitumicchati / udvignaM labhate vAsaM, yatra tatropajAyate ||6|| dIkSito brahmacArI vA yo hi mAMsaM prabhakSayet / vyaktaM sa narakaM gacchedadharmaH pApapauruSaH ||7|| AkAzagAmino viprAH patitA mAMsabhakSaNAt / viprANAM patanaM dRSTvA, tasmAnmAsaM na bhakSayet / / 8 / / * laukikazAstre'pi idaM bahuprakAreNa bhaNitinivahena / prakaTameva pratiSiddham aviruddhaM yena bhaNitamidam / / 4 / / hiMsApravardhakaM mAMsaM adharmasya ca vardhanam / duHkhasyotpAdakaM mAMsaM tasmAnmAMsaM na bhakSayet / / 5 / / svamAMsaM paramAMsena yaH vardhayitumicchati / udvignaM labhate vAsaM yatra tatropajAyate ||6|| dIkSitaH brahmacArI vA yo hi mAMsaM prabhakSayet / vyaktaM sa narakaM gacchedadharmaH pApapauruSaH / / 7 / / AkAzagAmino viprAH patitA mAMsabhakSaNAt / viprANAM patanaM dRSTvA, tasmAnmAsaM na bhakSayet ||8|| 909 laukika zAstramAM paNa aneka prakAranA varNanathI pragaTa rIte avirUddha = upara mujaba eno niSedha karelo che. tyAM A pramANe kahevAmAM Avela che :- (4) 'mAMsa, hiMsAne vadhAranAra, adharma ane duHkhane utpanna karanAra che, mATe tenuM bhakSaNa na karavuM. (5) je paranA mAMsathI potAnuM mAMsa vadhAravA icche che te durgatimAM jyAM tyAM utpanna thaI, duHkhada vAsa pAme che. (6) dIkSita ke brahmacArI je mAMsa khAya che te pApI ane adharmI pragaTa rIte narake jAya che. (7) AkAzagAmI brAhmaNo mAMsabhakSaNathI patita thayA, ema vipronuM patana jANI mAMsabhakSaNa na karavuM. (8)
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 910 zukrazoNitasaMbhUtaM, yo mAMsaM khAdate naraH / jalena kurute zaucaM, hasaMte taM hi devatAH / / 9 / / zrUyante yAni tIrthAni triSu lokeSu bhArata ! | teSu prApnoti sa snAnaM, yo mAMsaM naiva bhakSayet ||10|| nAgninA na ca sUryeNa, na jalenApi mAnava! | mAMsasya bhakSaNe zuddhiH, eSa dharmo yudhiSThira ! / / 11 / / kiM liGgaveSagrahaNaiH ? kiM zirastuMDamuNDanaiH ? | yadi khAdanti mA(mAM?) sAni, sarvameva nirarthakam / / 12 / / zukrazoNitasaMbhUtaM, yo mAMsaM khAdate nrH| jalena kurute zaucaM hasaMte taM hi devatAH / / 9 / / zrImahAvIracaritram zrUyante yAni tIrthAni, triSu lokeSu bhArata ! / teSu prApnoti sa snAnaM, yo mAMsaM naiva bhakSayet / / 10 / / nAgninA na ca sUryeNa, na jalenApi mAnava ! / mAMsasya bhakSaNe zuddhiH, eSa dharmo yudhiSThira ! / / 11 / / kiM liGgaveSagrahaNaiH ?, kiM zirastuMDamuNDanaiH ? / yadi khAdanti mAMsAni, sarvameva nirarthakam / / 12 / / zukra ane zoNitajanya mAMsanuM je puruSa bhakSaNa kare che ane jaLathI zauca kare che, tenI devatAo hAMsI karatA rahe che. (8) he bhArata! je mAMsabhakSaNa karato nathI te traNe lokamAM jeTalAM tIrtho che temAM snAna karavAnuM phaLa pAme che, khema saMjAya che. (10) he yudhiSThira! mAMsanuM bhakSaNa karatAM agni, sUrya ke jaLathI paNa zuddhi thatI nathI, e khAsa dharma che. (11) liMga, veSa-grahaNa karavAthI zuM athavA zira ke mukha muMDAvavAthI paNa zuM? jo mAMsa khAvAmAM Ave to e badhuM nirartha che. (12)
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 911 yathA vanagajaH snAto, nirmale slilaarnnve| rajasA guNDate gAtraM, tadvanmAMsasya bhakSaNam / / 13 / / prabhAsaM puSkaraM gaGgA, kurukSetraM srsvtii| devikA candrabhAgA ca, sindhuzcaiva mahAnadI / / 14 / / malayA yamunA caiva, naimiSaM ca gayA tathA / sarayU kauzikaM caiva, lauhityaM ca mahAnadam / / 15 / / etaistIthairmaharddhikyaiH, kuryAccaivAbhiSecanam / abhakSaNaM ca mAMsasya, na ca tulyaM yudhiSThira! ||16 / / yo dadyAtkAJcanaM meruM, kRtsnAM caiva vasundharAm / abhakSaNaM ca mAMsasya, na ca tulyaM yudhiSThira! ||17 / / yathA vanagajaH snAto, nirmale salilArNave / rajasA guNDate gAtraM, tadvanmAMsasya bhakSaNam / / 13 / / prabhAsaM puSkaraM gaGgA, kurukSetraM srsvtii| devikA candrabhAgA ca, sindhuzcaiva mahAnadI / / 14 / / malayA yamunA caiva, naimiSaM ca gayA tthaa| sarayU kauzikaM caiva, lauhityaM ca mahAnadam / / 15 / / etaistIrthairmaharddhikyaiH, kuryAccaivAbhiSecanam / abhakSaNaM ca mAMsasya, na ca tulyaM yudhiSThira! ||16 / / yo dadyAtkAJcanaM meruM, kRtsnAM caiva vasundharAm / abhakSaNaM ca mAMsasya, na ca tulyaM yudhiSThira! / / 17 / / jema nirmaLa jaLAzayamAM vanagaja snAna kare ane tarata ja te dhULathI bharAI jAya che, tema mAMsabhakSaNanuM dUSaNa sama4. (13) vajI prabhAsa, puS42, , 3kSetra, sarasvatI, caMdramA-hevI, siMdhu mahAnahI, malayA, yamunA, namiSa, gayAjI, sarayU, kauzika ane lauhitya mahAdraha-e mahaddhika tIrthomAM snAna kare ane te yudhiSThira! mAMsanuM bhakSaNa na . to tenu samAna 31 che. (14/15/17) .. temaja je suvarNano merU ane samagra pRthvInuM dAna kare ane mAMsanuM bhakSaNa na kare, to te baMne tulya che. (17)
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 912 zrImahAvIracaritrama hiraNyadAnaM godAnaM bhUmidAnaM tathaiva ca abha0 ||18 / / kapilAnAM sahasraM tu mAse mAsaM gavAM dde| abha0 / / 19 / / iya loiyasatthesuvi pariharaNijjattaNeNa niddiSTuM / maMsaM mahAvisaMpiva kiM puNa louttare samae? / / 20 / / jaha majjamaMsaviraI bahudosatteNa hoi kaayvvaa| taha rayaNibhoyaNaMpivi pariharaNijjaM sayannehiM / / 21 / / jaivihu phAsugamannaM kuMthUpaNagA tahAvi duppssaa| paccakkhanANiNovi hu rAIbhattaM pariharaMti / / 22 / / hiraNyadAnaM godAnaM bhUmidAnaM tathaiva ca abha0 / / 18 / / kapilAnAM sahasraM tu mAse mAsaM gavAM dde| abha0 / / 19 / / iti laukikazAstreSvapi pariharaNIyatvena nirdiSTam / mAMsaM mahAviSamiva kiM punaH lokottare samaye / / 20 / / yathA madyamAMsaviratiH bahudoSatvena bhavati kartavyA / tathA rajanIbhojanamapi pariharaNIyaM sakarNaiH / / 21 / / yadyapi khalu prAsukamannam kunthu-panakAH tathApi duSpazyAH / pratyakSajJAninaH api khalu rAtribhaktaM pariharanti / / 22 / / hiraNyadAna, godAna ane bhUmidAna ane eka bAju mAMsatyAga e samAna ja che. (18). mahine mahine eka hajAra gAyonuM dAna kare ane eka tarapha mAMsa na khAya, to te baMne tulya ja gaNAya che.' (18) e pramANe laukika zAstromAM mahAviSanI jema mAMsano tyAga batAvela che, to lokottara zAstranuM zuM kahevuM? (20) jema bahu doSanA kAraNe madya-mAMsanI virati karavA yogya che, tema sujJa janoe rAtribhojana paNa tajavA sAya che. (21) vaLI bhojana kadAca prAsuka hoya, tathApi sUkSma jaMtuo barAbara joi zakAtA nathI, jethI pratyakSa jJAnIo 59. rAtrimozanano tyA 42 cha. (22)
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 913 jaivihu pIvIligAI dIsaMti piivjoiujjoe| tahavi khalu aNAinnaM mUlavayavirAhaNA jeNa / / 23 / / iya bho devANupiyA! saMsAratarussa ruNdkNdsmN| majjaM maMsaM nisibhoyaNaM ca nAuM pariccayaha / / 24 / / kiM vA mUDhA acchaha no pecchaha chiDDapANipuDapaDiyaM / salilaMpiva vigalaMtaM paisamayaM ceva niyajIyaM / / 25 / / kettiyamettaM evaM? ajjavi sNsaarcaargvirttaa| rajjaMpi vivajjittA pavvajjaM saMpavajjatti / / 26 / / yadyapi khalu pipIlikAdiH dRzyate prdiipjyotyudyote| tathApi khalu anAcIrNaM mUlavratavirAdhanA yena / / 23 / / iti bhoH devAnupriyAH! saMsArataroH rundakandasamaM / madyaM mAMsaM nizibhojanaM ca jJAtvA parityajatam / / 24 / / kiM vA mUDhAH AsAthe no prekSethe chidrapANipuTapatitam / salilamiva vigalantaM pratisamayaM eva nijajIvam / / 25 / / kiyanmAtram etat? adyapi sNsaarcaarkvirktaaH| rAjyamapi vivarNya pravrajyAM samprapadyante / / 26 / / jo ke pradIpanA prakAzathI kIDI pramukha dekhAya che, tathApi te asevanIya ja che; kAraNa ke ethI mULa vatanI virAdhanA thAya che. (23) ema he devAnupriyo! magha, mAMsa ane rAtribhojanane saMsAra-vRkSanA vistRta kaMda samAna samajIne teno tyAga 422. (24) athavA to zuM tame mUDha cho ke hastasaMpuTanA chidramAMthI maLatA salilanI jema pratisamaya kSINa thatA potAnA jIvitane joi zakatA nathI? (25) A to zuM mAtra che? atyAre paNa ghaNA saMsAra-kArAgRhathI virakta thai, rAjyane paNa tajIne pravajyA Adare cha. (27)
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 914 zrImahAvIracaritram evaM ca muNiNA kahie kaNagacUDo samuTThiUNa paramaM bhavavirAgamuvvahaMto nivaDio muNicalaNesu, bhaNiumAdatto ya-'bhayavaM! jAva kumAraM saMThAvemi tAva tumha samIve pavvajjApaDivattIe karemi saphalaM niyajIviyaM / ' muNiNA bhaNiyaM-'eso cciya pariccheo bhavapAsassa, ao jujjai tumhArisANa kAumeyaM / ' etyaMtare kumAro'vi jAyasaMvego paNAmaM kAUNa bhaNai-'bhayavaM! mamaMpi majja-masanisibhattANaM AmaraNaMtaM deha pcckkhaannN| sAhuNAvi nAUNa joggayaM dinnaM se paccakkhANaM / ' tao guruM vaMdiUNa gayA sgihN| pavarAbharaNAidANeNa sammANiUNa bhaNio kumAro kaNayacUDeNa, jahA'kumAra! bhavaviratto'mhi, saMpayaM dikkhAgahaNeNa vigayapAvaM attANaM karissAmi, ao tumaM sAhesu jaM mae kAyavvaM / ' kumAreNa bhaNiyaM-'kimahaM sAhemi?, dupparihAro tuma, kevalaM cirakAlavimukko gurujaNo mama daMsaNUsuo kahaMpi vaTTaitti bADhaM paritappai mnno|' kaNayacUDeNa bhaNiyaM-'jai evaM tA vaccAmo tattha / ' paDivannaM kumAreNa | tao vimANamAruhiUNa dovi gaMtuM pyttttaa| evaM ca muninA kathite kanakacUDaH samutthAya paramaM bhavavirAgaM udvahan nipatitaH municaraNayoH, bhaNitum Arabdhazca 'bhagavan! yAvatkumAraM saMsthApayAmi tAvattava samIpaM pravrajyApratipattyA karomi saphalaM nijajIvitam / ' muninA bhaNitaM' eSaH eva paricchedaH bhavapAzasya, ataH yujyate yuSmAdRzANAM krtumett| atrAntare kumAro'pi jAtasaMvegaH praNAmaM kRtvA bhaNati 'bhagavan! mamA'pi madya-mAMsa-nizibhaktAnAm AmaraNaM dehi pratyAkhyAnam / ' sAdhunA'pi jJAtvA yogyatAM dattaM tasya prtyaakhyaanm| tataH guruM vanditvA gatau svagRham / pravarA''bharaNAdidAnena sammAnya bhaNitaH kumAraH kanakacUDena yathA 'kumAra! bhavaviraktaH aham, sAmprataM dIkSAgrahaNena vigatapApam AtmAnaM kariSyAmi / ataH tvaM kathaya yanmayA kartavyam / ' kumAreNa bhaNitaM 'kimahaM kathayAmi? duSparihAraH tvam, kevalaM cirakAlavimuktaH gurujanaH mama darzanotsukaH kathamapi vartate iti bADhaM paritapati manaH / kanakacUDena bhaNitaM yadyevaM tataH vrajAmaH ttr|' pratipannaM kumAreNa / tataH vimAnamAruhya dvau api gantuM pravRttau e rIte muninA kahetAM parama bhava-virAgane dhAraNa karato kanakacUDa tarata UThI, muninA page paDIne kahevA lAgyo ke-"he bhagavan! kumArane vyavahAra-bhAra soMpI tamArI pAse saMyama laine huM mArA jIvitane saphaLa karIza." muni bolyA-"bhava-pAza toDavAno e ja upAya che, jethI tamArA jevAne ema karavuM yukta ja che. evAmAM saMvega pAmatAM kumAra paNa praNAma karIne kahevA lAgyo ke "he bhagavan! mane paNa madya, mAMsa ane rAtribhojananA yAvajIva paccakhkhANa Apo. eTale yogyatA jANIne munie tene pratyAkhyAna ApyuM. pachI gurune namIne teo svasthAne gayA. tyAM pravara AbharaNAdikathI satkAra karatAM kanakacUDe kumArane kahyuM ke-"he kumAra! huM bhavavirakta thayo chuM jethI have dIkSA lai, AtmAne pApamukta karIza; mATe mArA lAyaka kAma-sevA pharamAva." kumAra bolyo- huM zuM kahuM? tamAro tyAga mane bhAre paDe che, chatAM cirakAlathI vimukta thayela vaDIlo-svajano, mane jovAne utsuka thai koNa jANe kema haze? AthI mArA manane bahu duHkha thAya che.' kanakacUDe jaNAvyuM-"jo ema hoya to ApaNe tyAM jaie.' kumAre te kabUla karatAM te baMne vimAna para ArUDha thaine cAlI nIkaLyA.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 915 io ya taM sennaM duTThaturagAvahariyaM kumAraM suciraM aranne paloiUNa kahavi apattavattaM, nirANaMdaM, nirucchAhaM gayaM siripuraM nyrN| niveiyA naravaissa kumaarvttaa| tao rAyA avahariyasavvasso iva saMtAvamuvvahaMto, paricattapANa bhoyaNo cAuraMgiNIe seNAe aNugammamANo aMteureNa dussahadukkhakkaMtahiyayAe rayaNAvalIe ya sameo niggao nayarAo kumArannesaNanimittaM, patto ya kameNa taM ceva kAyaMbarIe majjhadesaM / pesiyA kumArAvaloyaNatthaM savvattha purisA, samAraddhA ya nirUviuM / annayA io tao paribhamaMtehiM diTTho so puliMdago, paloiyaM ca se aMgulIe kumAranAmaMkiyaM muddArayaNaM / taM ca daTTaNa 'jai puNa aNeNa viNAsio hojja kumAro'tti kuvikappakalusiyahiyaehiM uvaNIo so nraahivss| teNAvi aNAulahiyaeNa pucchio eso-'aho muddha! maha avitahaM sAhesu katto esa muddArayaNalAbho? kattha vA kumAro'tti bhaNie so puliMdago adiTThapuvvaM hari-kari-raha-bhaDubbhaDaM rAyalacchiM ___ itazca tatsainyaM duSTaturagA'pahRtaM kumAraM suciraM araNye pralokya kutrA'pi aprAptavRttAntaM, nirAnandaM, nirutsAhaM gataM shriipurngrm| niveditA narapateH kumAravArtA / tataH rAjA apahRtasarvasvaH iva santApamudvahan, parityaktapAnabhojanaH cAturaGgyA senayA anugamyamANaH antaHpureNa duHsahaduHkhA''krAntahRdayA ratnAvalyA ca sametaH nirgataH nagarAt kumArA'nveSaNanimittam, prAptazca krameNa tadeva kAdambaryAH madhyadezam / preSitAH kumArA'valokanAya sarvatra puruSAH, samArabdhAH ca nirUpayitum / anyadA itastataH paribhramadbhiH dRSTaH saH pulindaH, pralokitaM ca tasya amulyAM kumAranAmA'GkitaM mudrAratnam / tacca dRSTvA 'yadi punaH anena vinAzitaH bhavet kumAraH' iti kuvikalpakaluSitahRdayaiH upanItaH saH narAdhipasya / tenA'pi anAkulahRdayena pRSTaH eSaH 'aho mugdha! mAM avitathaM kathaya, kutra eSaH mudrAratnalAbhaH?, kutra vA kumAraH?' iti bhaNite saH pulindaH adRSTapUrvAM hari-kari-ratha-bhaTodbhaTAM rAjalakSmI prekSya jAtasaMkSobhaH kiJcit kiJcit skhaladakSaraM have ahIM duSTa azve apaharaNa karela kumArane araNyamAM lAMbo vakhata tapAsI koi rIte patto na maLavAthI utsAha ane AnaMda rahita te sainya zrIpura nagaramAM gayuM ane temaNe kumAranI vAta rAjAne nivedana karI, je sAMbhaLatAM jANe sarvasva harAi gayuM hoya tema saMtApa pAmatAM, khAnapAna tajI, caturaMga senA sahita, aMtaHpura ane duHsaha virahAkrAMta ratnAvalI sahita, kumAranI zodha karavA mATe te nagarathI nIkaLyo ane anukrame kAdaMbarInA te ja madhya pradezamAM pahoMcyo. tyAM kumArane jovA mATe teNe cotarapha puruSo mokalyA. ema tapAsa karatAM, ekadA Amatema bhamatAM te bhIlane temaNe joyo ane tenI AMgaLIe kumAranA nAmathI aMkita mudrAratna joyuM. te jotAMA bhIle vakhate kumArano nAza karyo haze." ema kuvikalpathI hRdayane kaluSita karatA teo bhIlane rAjA pAse lai gayA. eTale anAkuLa hRdaye rAjAe tene pUchyuM ke-"are mugdha! mane sAce sAcuM kahe ke A mudrAratna tane kyAMthI maLyuM? ane kumAra kyAM che?" ema rAjAnA pUchatAM, pUrve kadI na joyela gaja, azva, ratha, subhaTanA ADaMbarayukta rAjalakSmIne joi, kSobha pAmatAM te bhIla agaDaMbagaDe, alitAkSara kumAranI vAta kahevA lAgyo. tyAre rAjAe
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 916 zrImahAvIracaritram pecchiUNa jAyasaMkhobho aDDaviaDDu khalaMtakkharaM kumAravattaM khiumaarddho| tao rAiNA bhaNiyaM-'are avaropparavirohiNA vayaNasaMdabbheNa muNijjai jahA kumAro aNeNa viNAsiotti, kahamannahA muddArayaNalAbho havejjA?, na hi jIvaMtassa bhuyagAhivassa phaNArayaNaM keNA vi ghettuM pArijjai?, evaM Thievi paMcarattaM jAva susaMgoviyaM kareha eyaM, Na muNijjai ko'vi paramattho, gaMbhIrAiM vihivilasiyAiMti bhaNie purisehiM nigaDio puliNdo| rAyA hi saMdehadolAhirUDho aMsujalapunnaloyaNo mannubharaM roviuM pvtto| aha pasariyA kumArapaMcattagamaNavattA khaMdhAvAre, dUmiyA sAmaMtA, vicchAyattaM patto pAyakkajaNo, vimaNadummaNIbhUyA maMtiNo, hAhAravagabbhaM roviumaarddhmNteurN| ciraM akkaMdiUNa sogabharabhAriyaMgI nissaTuM nivaDiyA dharaNivaDhe rayaNAvalI, samAsAsiyA kahakahavi ceddiickkvaalenn| etyaMtare jAyA rynnii| aMjaNagirivibbhamAiM viyaMbhiyAiM timirpddlaaiN| evaM ca kameNa patte majjharattasamae rayaNAvalIe bhaNiyA niyayadhAvI 'ammo! kiM ettievi gae dhariyavvaM niyajIviyaM mae, sahiavvA kumAravRttaM kathituM aarbdhvaan|' tataH rAjJA bhaNitaM 'are! aparAparavirodhinA vacanasandarbhaNa jJAyate yathA kumAraH anena vinAzitaH, kathamanyathA mudrAratnalAbhaH bhavet? na hi jIvataH bhujagAdhipasya phaNaratnaM kenA'pi grahItuM pAryate / evaM sthite'pi paJcarAtriM yAvad susaMgopitaM kuruta enam, na jJAyate ko'pi paramArthaH, gambhIrANi vidhivilasitAni' iti bhaNite puruSaiH nigaDitaH pulindH| rAjA hi sandehadolA'dhirUDhaH azrujalapUrNalocanaH manyubharaH rudituM pravRttavAn / atha prasRtA kumArapaJcatvagamanavArtA skandhAvAre, dUtAH sAmantAH, vicchAyatAM prAptaH padAtijanaH, vimanodurmanIbhUtAH mantriNaH, hAhAravagarbhaM roditumArabdham antaHpuram / ciram Akrandya zokabharabharitAGgI nisRSTaM nipatitA dharaNipRSThe ratnAvalI, samAzvAsitA kathaMkathamapi ceTIcakravAlena / atrAntare jAtA rjnii| aJjanagirivibhramANi vijRmbhitAni timirapaTalAni / evaM ca krameNa prApte madhyarAtrisamaye ratnAvalyA bhaNitA nijadhAtrI 'ambe! kiM etAvate'pi gate dhartavyaM nijajIvitaM kahyuM-"are! paraspara virodhI vacanathI samajAya che ke eNe kumArano ghAta karyo haze, nahi to mudrAratna enI pAse kyAMthI? kAraNa ke jIvatA nAgaeNdranuM phaNAratna koi laI zake? tema chatAM pAMca divasa ene barAbara najarakedamAM rAkho. paramArtha kAMI jANI zakatA nathI. vidhinA vilAsa atigaMbhIra hoya che." ema rAjAnA zAsanathI puruSoe bhIlane bAMdhI lIdho. tyAM saMdehanA cakaDoLe caDela ane locanathI azru-jaLa varasAvato rAjA bhAre zokamAM AvatAM rovA lAgyo. evAmAM kumAranA paMcatvanI vAta senAmAM prasarI, sAmaMto bahu kheda pAmyA, sainikonuM nura uDI gayuM, maMtrIo AkuLa-vyAkuLa thayA, aMtaHpura hAhAravathI rovA lAgyuM. lAMbo vakhata AkraMda karI bhAre zokathI kAyara banI ratnAvalI ekadama dharaNI para DhaLI paDI, eTale dAsIoe aneka prakAre AzvAsana ApatAM te svastha thaI. evAmAM rAta paDI ane aMjanagiri samAna aMdhakAra cotarapha prasarI rahyo. ema anukrame madhya rAtrino samaya thatAM ratnAvalIe potAnI dhAvamAtAne jaNAvyuM ke- ammA! e pati jatAM have potAnuM jIvita dhArIne mAre zuM karavAnuM
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 917 SaSThaH prastAvaH hINajaNapphe saNA, daTThavvAiM piyagehe sAmalAI sayaNANa vayaNAI, suNiyavvAiM akaarnnkuviykhlduvvynnaaii| tA sAviyAsi taM mae niyajIvieNa, mA annahA kAhisi, hosu saMpayaM sahAyaNI, pajjattaM pemubbhavasuheNa jassa erisA gaI / / aviya kiMpAgatarussa phalaM uva jaMtaM jaNei pjjNte| dukkhaM piyajogo puNa paDhamAraMbhe'vi viddavai / / 1 / / karikanna-vijju-suracAvacAvaleNaM viNimmiyaM manne / piyajaNasaMgamasokkhaM nUNaM vihiNA hayAseNa / / 2 / / teNeva paMDiyA pariharaMti pemmaM ahiM bilagayaM va / jANaMti jeNa piyavippaogavisavegamAhappaM / / 3 / / mayA, soDhavyAH hInajanatrAsAH, dRSTavyAni priyagRhe zyAmalAni svajanAnAM vadanAni, zrotavyAni akAraNakupitakhaladurvacanAni / tataH zApitA AsIt tvaM mayA nijajIvitena, mA anyathA kariSyasi, bhava sAmprataM sahAyinI, paryAptam premodbhavasukhena yasya etAdRzI gatiH / / api ca kimpAkataroH phalaM upabhuJjan janayati prynte| duHkhaM priyayogaH punaH prathamArambhe'pi vidravati / / 1 / / karikarNa-vidyutsuracApacApalyena vinirmitaM manye / __ priyajanasaGgamasaukhyam nUnaM vidhinA hatAzena / / 2 / / tenaiva paNDitAH pariharanti premaM ahiM bilagatamiva / jAnanti yena priyaviprayogaviSavegamAhAtmyam ||3|| che? hIna janano trAsa zAne sahana karavo? pitAnA ghare svajanonA zyAma vadana zA mATe jovAM? akAraNa kopAyamAna durjanonAM vacano zAne sAMbhaLavAM? to tane mArA jIvitanA sogaMda che ke te anyathA na AcarIza. atyAre mArI sobataNa thA. have pramajanya sukhathI saryuM ke jenI gati ja AvI vicitra hoya che. kiMpAkanuM phaLa khAtAM to prAMte duHkha pamADe, paraMtu priyayoga to prathama-AraMbhe paNa duHkhada nIvaDe. (1) huM dhAruM chuM ke hatAza vidhAtAe priyajananA saMgamanuM sukha te gajakarNa, vIjaLI ane iMdra dhanuSyanI capaLatAvaDe banAvela haze, (2) tethI ja paMDitajano bilamAM gayela sarpanI jema premano parihAra kare che; kAraNa ke teo priya-viprayogarUpa viSavena mAhAtmyane 5o cha.' (3)
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram aMbadhAIe bhaNiyaM-'putti ! kassa kajjassa mamaM sahAyaNIM patthesi ? / ' tIe bhaNiyaM - 'ammo! dussahavirahahuyAsaNaparitAviyassa niyajIviyassa paricAgakaeNaM / ' dhAvIe bhaNiyaM'vacche! mA UsugA hosu, ajjavi na muNijjai ko'vi nicchao, pacchAvi sulabho ceva mrnnaabhilaaso|' tao rayaNAvalIe suNiUNa tIse nisehaparaM vayaNaM kayaM moNaM, khaNaMtareNa ya diTThi se vaMciUNa pariyaNeNa amuNijjamANA niggayA AvAsAo, paviTThA dUradesaparisaMThiyaMmi vaNaniguMje, joDiyapANisaMpuDA ya bhaNiuM pavattA 918 bho kANaNadevIo! vayaNaM me suNaha maMdapunnAe / ko anno iha ThANe ? sAhijjai jassa niyakajjaM / / 1 / / esA'haM duhaheuM virUvalakkhaNacaeNa nimmviyaa| pariNayaNuttarakAlaMpi jIe jAo imo viraho ||2|| ambAdhAtryA bhaNitaM 'putri ! kasya kAryasya mama sahAyinIM ( = sahAyatAM ) prArthayasi ? / ' tayA bhaNitaM 'ambe! duHsahavirahahutAzanaparitApitasya nijajIvitasya parityAgakArye / ' dhAtryA bhaNitaM 'vatse! mA utsukA bhava, adyA'pi na jJAyate ko'pi nizcayaH, pazcAdapi sulabhaH eva maraNAbhilASaH / ' tataH ratnAvalyA zrutvA tasyAH niSedhaparaM vacanaM kRtaM maunaM, kSaNAntareNa ca dRSTiM tasyA vaJcayitvA parijanena ajJAyamAnA nirgatA AvAsataH, praviSTA dUradezaparisaMsthite vananikuJje, yojitapANisampuTA ca bhaNituM pravRttA bhoH kAnanadevyaH! vacanaM mama zruNuta mandapuNyAyAH / kaH anyaH iha sthAne? kathyate yasya nijakAryam / / 1 / / eSA'haM duHkhahetuM virUpalakSaNacayeNa nirmApitA / pariNayanottarakAle'pi yAM jAtaH ayam virahaH ||2|| aMbadhAtrI bolI ke-'he putrI! zA kAmamAM tuM mane madadagAra karavA mAge che?' teNe kahyuM-'he ammA! duHsaha virahAnalathI paritApita thayela potAnA jIvitano parityAga karavA nimitte.' dhAtrIe jaNAvyuM-'he vatsa! tuM Ama utAvaLI zAne thAya che? hajI kaMi nizcaya to jANavAmAM Avela nathI ane maraNanI abhilASA to pachI paNa kyAM durlabha che?' eTale tenA A niSedha-vacana sAMbhaLatAM ratnAvalI mauna dharI rahI. kSaNavAra pachI tenI dRSTi cUkAvI, parijananA jANavAmAM na Ave tema te AvAsathakI nIkaLI ane dUra pradezamAMnA eka vananikuMjamAM te peThI. tyAM aMjalI joDIne kahevA lAgI ke 'he vanadevI! huM maMdabhAgInuM vacana sAMbhaLa. A sthAne anya koNa che ke jene potAnuM prayojana hI zakAya? (1) A mane vidhie duHkha pamADavA mATe viparIta lakSaNothI banAvI che ke paraNyA pachI tarata ja jene Avo viraha paDyo, (2)
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 919 etto tujjha samakkhaM attANaM taruvaraMmi laMbittA / moemi ajasakAlussakalusieNaM kimeeNa! / / 3 / / siripurarAyataNubbhava! tumaMpi dUraTThio'vi lkkhijjaa| jaha tIe varAIe mama virahe ujjhio appA / / 4 / / iya bhaNiUNa saMjamio kesapAso, niviDamApIDiyA niyaMsaNagaMThI, uttarallavattheNa raio tarusAhAe pAsao Abaddho niyakaMdharAe, mukko appA / etyaMtare sejjAe tamapecchamANI aNumaggeNa dhAviyA aMbadhAI, pattA kammadhammasaMjoeNa taM paesaM, caMdajoNhAe ya laMbamANA diTThA rynnaavlii| tao hAhAravaM kuNamANI takkAliyayaM paDiyAraM kAumasamatthA laggA vAhariuM-'bho bho sura-viMtara-khayarA! parittAyaha parittAyaha, imaMmi itthIrayaNaMmi deha itaH tava samakSam AtmAnaM taruvare lmbitvaa| mocayAmi ayazaHkAluSyakaluSitena kim etena? / / 3 / / zrIpurarAjatanUdbhava! tvamapi dUrasthitaH api lakSasva / yathA tayA varAkyA mama virahe ujjhitaH AtmA / / 4 / / iti bhaNitvA saMyamitaH kezapAzaH, nibiDamA''pIDitA nivasanagranthiH, uttarIyavastreNa racitaH taruzAkhAyAM pAzaH AbaddhaH nijakandharAyAm, muktaH aatmaa| atrAntare zayyAyAM tAm aprekSamANA anumArgeNa dhAvitA ambAdhAtrI, prAptA karma-dharmasaMyogena tatpradezam, candrajyotsnAyAM ca lambamAnA dRSTA rtnaavlii| tataH 'hAhA'ravaM kurvantI tatkAlikaM pratikAraM kartum asamarthA lagnA vyAhartum 'bhoH bhoH sura-vyantara-khecarAH! paritrAyasva, paritrAyasva, idaM strIratnaM datta prANabhikSAm, chinta pAzakam, mA aGgIkuruta upekSAjanitaM to have tArI samakSa vRkSa para zarIra laMbAvIne mUkI dauM chuM. apazayanI kaluSatAthI malina thayela A dehathI ve zu? (3) he zrIpura rAjAnA suta! tame paNa dUra rahyA chatAM samajI lejo ke te bicArI ratnAvalIe mArA virahe Atmatyaa ayo.' (4) ema kahI kezapAza teNe saMyamita karyo, vastranI gAMTha ekadama majabUta bAMdhI, potAnA uttarIya vastrathI teNe tarU-zAkhA para pAza banAvI te potAnA gaLe bAMdhyo ane paDatuM mUkyuM. evAmAM zayyA para tene na jovAthI aMbadhAtrI tenI pAchaLa lAgI ane dharmakarmanA yoge te te ja sthAne pahoMcI. tyAM cAMdanInA prakAze ratnAvalIne teNe laTakatI joI. eTale hohArava karatAM te kAlane ucita pratikAra karavAne asamartha evI dhAvamAtA ucethI pokAravA lAgI -'are! hevo! vyaMta! ya2!! 205 / 12, 205 / 728. mAstrIratnane prAehAna Apo. meno pAza pI nApo.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 920 zrImahAvIracaritrama pANabhikkhaM, chinnaha pAsagaM, mA aMgIkareha uvehAjaNiyaM pAvapaMkaM ti| io ya kaNagacUDo suraseNakumAro ya pattA taM pesN| suNiyA esA ugghosnnaa| tao gayaNAo oyariUNa chinno se pAsao saMvAhiyaM aMgaM, pucchiyA ya aNehiM-'suyaNu! ko erisadurajjhavasAyassa kAraNaM jaao?|' rayaNAvalIe ciraM nissasiUNa bhnniyN-'dukkiykmmaaiN|' kumAreNa bhaNiyaM-'tahAvi viseseNa sAhesu / jai evaM tA suraseNakumArassa mahAseNataNayassa viraho tti| tao paccabhinnAyA kumAreNa, bhaNiyA ya-'jai evaM tA pajjattaM etto durajjhavasANeNaM ti vutte jAyapaccabhinnANA lajjAvasanimilaMtaloyaNA tuNhikkA ThiyA rayaNAvalI | muNiyaparamatthAe 'sAgayaM sAgayaM cirAgayakumArassa'tti jaMpiyaM dhAvIe, niveio nariMdassAgamaNavuttaMto ya / etthaMtare vinnattaM vijjAhareNa-'kumAra! paDipunnamaNorahA tubbhe, tA aNujANaha mamaM saTThANagamaNAya saMpayaM / aha taviogakAyaramaNeNa kahakahavi visajjio so kumAreNa | gayametteNa ya teNa pApapaGkam' iti / itazca kanakacUDaH surasenakumArazca prAptau taM pradezam / zrutA eSA udghoSaNA / tataH gaganataH avatIrya chinnaM tasyAH pAzakam, saMvAhitaM aGgam, pRSTA ca AbhyAm 'sutano! kim etAdRzaduradhyavasAyasya kAraNaM jAtam? / ' ratnAvalyA ciraM niHzvasya bhaNitaM 'duSkRtakarmANi / ' kumAreNa bhaNitaM 'tathA'pi vizeSaNa kathaya / ' 'yadyevaM tadA surasenakumArasya mahAsenatanayasya virahaH' iti / tataH pratyabhijJAtA kumAreNa bhaNitA ca 'yadyevaM tataH paryAptaM etAvatA duradhyavasAyena' iti ukte jAtapratyabhijJAnA lajjAvazanimiladlocanA tUSNIkA sthitA rtnaavlii| jJAtaparamArthayA 'svAgataM svAgataM cirA''gatakumArasya' iti jalpitaM dhAtryA, niveditaH narendrasya AgamanavRttAntazca / atrAntare vijJaptaM vidyAdhareNa 'kumAra! pratipUrNamanorathaH tvam, tataH anujAnIhi mAM svasthAnagamanAya sAmpratam / ' atha tadviyogakAyaramanasA kathaMkathamapi visarjitaH saH kumAreNa / gatamAtreNa ca tena pratipannA bhAvasArA cAraNamunisamIpe pravajyA / kumAro'pi ratnAvalyA sametaH A vakhate upekSA karIne tame pApapaMkathI na lepAo." evAmAM kanakacUDa ane surasena kumAra te pradezamAM AvyA. temaNe e ughoSaNA sAMbhaLI ke tarata ja AkAzathakI utarI teno pAza kApI nAkhyo ane zarIre svastha karatAM ratnAvalIne pUchyuM ke "he sutanu! AvA duSTa adhyavasAyanuM kAraNa koNa?" tyAre ghaNI vAra nisAsA nAkhatI ratnAvalI bolI-duSkRta karmo!' kumAre kahyuM- tathApi vizeSa rIte kahe." te bolI-"jo ema hoya to mahAsena rAjAnA putra surasenakumArano viraha." tyAM kumAre tarata oLakhIne kahyuM ke he bhadra! jo ema hoya, to have e duSTa adhyavasAyathI saryuM.' ema kumAranA bolatAM, barAbara oLakhI lIdhAthI ratnAvalI, lajjAthI locana meLavatI mauna rahI. evAmAM paramArtha jANavAmAM AvatAM-lAMbA kALe Avela kumArane svAgata' ema dhAvamAtA bolI, ane rAjAnA Agamanano vRttAMta teNIe kumArane nivedana karyo. A vakhate vidyAdhare vinaMti karI ke-"he kumAra! tamArA manoratha badhA pUrNa thayA, to have mane svasthAne javAnI AjJA Apo. eTale tenA viyogathI kAyara thatAM kumAre tene mahAkaSTa visarjana karyo. teNe jatAM ja cAraNamuni pAse bhAvathI dIkSA aMgIkAra karI. pachI kumAra ratnAvalI
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 921 paDivannA bhAvasAraM cAraNamuNisamIve pvvjjaa| kumAro'vi rayaNAvalIe sameo gao khaMdhAvAraM, milio rAiNo, siTTho niyavuttaMto, jAyaM vaddhAvaNayaM, mukko sammANiUNa so puliMdago | paDiniyatto ya rAyA sanayarAbhimuhaM, patto ya kAlakkameNaM, samappio kumArassa suMdaro pAsAo, tattha Thio ya gamei vAsare vivihkiilaahiN| annayA ya so paMcattamuvAgao mahaseNarAyA, kayAiM kumAreNa mayagakiccAI, paDivaNNaM ca rajjaM, parivAlei rAyanItIe puhiN| annayA ya so kaNayacUDo sumuNiyamuNidhammo, ahigayasuttattho viharamANo samAgao baahirujjaanne| vinnAyatadAgamaNo vaMdaNatthamAgao suraseNanariMdo, vaMdio aNeNa paramabhattIe, dinnAsIso ya niviTTho gurupaaymuule| kahio sAhuNA jiNappaNIyadhammo, paDibuddhA bahave paanninno| dhammakahAvasANe ya muNiNA pucchio rAyA-'sammaM nivvahaMti ciragahiyA majja-masa-nisibhoyaNaveramaNarUvA abhiggaha'tti / rAyaNA bhaNiyaM-'bADhaM nivvhNti| tao puNo samaNeNa bhaNio rAyA, jahA-'paDivajjasu asesadosarahiyaM gataH skandhAvAram, militaH rAjAnam, ziSTaH nijavRttAntaH, jAtaM vardhApanakam, muktaH sammAnya saH pulindaH / pratinivRttazca rAjA svanagarA'bhimukham, prAptaH ca kAlakrameNa, samarpitaH kumArasya sundaraH prAsAdaH, tatra sthitazca gamayati vAsarANi vividhkriiddaabhiH| anyadA ca saH paJcatvamupAgataH mahAsenarAjA, kRtAni kumAreNa mRtakakRtyAni, pratipannaM ca rAjyam, paripAlayati rAjanItyA pRthivIm / anyadA ca saH kanakacUDa sujJAtamunidharmaH, adhigatasUtrAH viharan samAgataH bahiH udyaane| vijJAtatadA''gamanaH vandanArthamAgataH surasenanarendraH, vanditaH anena paramabhaktyA, dattAziSaH ca niviSTaH gurupaadmuule| kathitaH sAdhunA jinapraNItadharmaH, pratibuddhAH bahavaH prANinaH / dharmakathA'vasAne ca muninA pRSTaH rAjA 'samyag niruhyante ciragRhItAH madyamAMsa-nizibhojanaviramaNarUpAH abhigrhaaH?|' rAjJA bhaNitaM 'bADhaM niruhynte| tataH punaH zramaNena bhaNitaH sahita sainyamAM Avyo. tyAM rAjAne bheTatAM teNe potAno vRttAMta kahI saMbhaLAvyo ane varyApana karavAmAM AvyuM. te bhIlane satkArapUrvaka mukta karavAmAM Avyo. potAnA nagara bhaNI nivRtta thatAM rAjA anukrame rAjadhAnImAM Avyo. tyAM kumArane eka suMdara prAsAda samarpaNa karatAM te vividha vilAsamAM divaso prasAra karavA lAgyo. evAmAM ekadA mahAsena rAjA paMcatva pAmyo. eTale tenAM mRtakAryo karyo, teNe rAjya svIkAryuM ane rAjanItithI pRthvIne pALavA lAgyo. ekadA munidharmanA jJAtA ane sUtrArthanA abhyAsI evA te kanakacUDa muni vihAra karatA tyAM bahAra udyAnamAM padhAryA. temanuM Agamana jANavAmAM AvatAM surasena rAjA vaMdana karavA cAlyo ane parama bhaktithI vAMdI, dharmalAbha pAmIne te gurunI samakSa beTho. sAdhue jinadharma saMbhaLAvyo, jethI ghaNA prANIo pratibodha pAmyA. pachI prAMte munie rAjAne pUchyuM ke he rAjana! lAMbA vakhata pahelAM magha, mAMsa ane rAtribhojananI viratirUpa lIdhela abhigraho barAbara paLAya che?' rAjAe kahyuM- hA, barAbara pALuM chuM.' eTale
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 922 zrImahAvIracaritram jiNanAhaM devabuddhIe, aMgIkaresu sammattaM, paricayasu kuvAsaNAsamutthaM micchattaM, ettiyametteNavi kaeNa paramattheNa kayaM ciya parabhavahiyaM / ' rAyaNA bhaNiyaM-'evamevaM, paDivanno mae etto jiNadhammo, jAyA tumhANubhAveNa mama micchattacAyabuddhI, savvahA kayatthIkao tubbhehiM ti abhinaMdiUNa ya gao jahAgayaM / muNIvi kappasamattIe vihario annattha / annayA rAyA tahAvihasamuppannasarIraveyaNo avisuddhajjhavasANavasadUsiyasammatto kAlaM kAUNa uvavanno jakkhattaNeNa / esA bibhelagajakkhassa mUluppattI / / aha mahAvIrajiNavaro tassa bibhelagajakkhassa ujjANAo nikkhamittA sAlisIsayanAmassa gAmassa bAhirujjANe saMThio paDimAe | tammi ya samae mAhamAso vtttti| tattha kaDapUyaNA nAma vANamaMtarI, sA ya sAmissa tiviTubhave vaTTamANassa vijayavaI nAma aMteuriyA Asi, 'tayA ya na samma paDiyariyatti paraM paosamuvvahaMtI mayA samANI rAjA yathA-pratipadyasva azeSadoSarahitaM jinanAthaM devabuddhyA, aGgIkuru samyaktvam, parityaja kuvAsanAsamutthaM mithyAtvam, etAvanmAtreNA'pi kRtena paramArthena kRtameva prbhvhitm|' rAjJA bhaNitaM 'evameva, pratipannaH mayA itaH jinadharmaH, jAtA tavA'nubhAvena mAM mithyAtvatyAgabuddhiH, sarvathA kRtArthIkRtaH tvayA' iti abhinandya ca gataH ythaa''gtH| munirapi kalpasamAptau vihRtaH anyatra / anyadA rAjA tathAvidhasamutpanna zarIravedanaH avizuddhA'dhyavasAyavazadUSitasamyaktvaH kAlaM kRtvA upapannaH yakSatvena / eSA bibhelakayakSasya mUlotpattiH / atha mahAvIrajinavaraH tasya bibhelakayakSasya udyAnataH niSkramya zAlizIrSakanAmnaH grAmasya bahiH udyAne saMsthitaH prtimaayaam| tasmiMzca samaye mAghaH mAsaH vrtte| tatra kaTapUtanA nAmikA vaannvyntrii| sA ca svAminaH tripRSThabhave vartamAnasya vijayavatI nAmikA antaHpurikA AsIt, tadA ca na samyag praticAritA pharI munie kahyuM ke "to have azeSa doSa rahita jinezvarane devabuddhithI svIkArI samyakta svIkAro ane kuvAsanAjanya mithyAtvano parihAra karo. eTaluM karatAM paNa paramArthathI tame parabhavanuM hita sAdhyuM samajajo.' rAjA bolyo-"emaja, havethI meM jinadharma svIkAryo ane tamArA prabhAvathI mane mithyAtva tajavAnI mati thaI che, to tamoe mane sarvathA kRtArtha karyo." ema potAno sAnaMda bhAva kahI rAjA svasthAne gayo ane potAnA AcArane anusarIne munie paNa anyatra vihAra karyo. tyArapachI vakhata jatAM ekadA tathAvidhi zarIre vedanA utpanna thavAthI avizuddha adhyavasAyanA yoge samyakta dUSita thatAM rAjA kAla karIne yakSapaNe utpanna thayo. e bibhelaka yakSanI mUla utpatti samajavI. have mahAvIra bhagavAnuM te bibhelaka yakSanA udyAnathI nIkaLI zAlizIrSaka nAmanA gAmanI bahAra udyAnamAM pratimAe rahyA. te vakhate mAgha mahino cAlato hato. tyAM kaTapUtanA nAme vANavyaMtarI ke je tripRSThanA bhavamAM svAmInI vijayavatI nAme rANI hatI. te vakhate barAbara teno satkAra na thavAthI bhAre praSane dhAraNa karatAM maraNa
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH saMsAraparibhamaNavasasamAsAiyamANusattA bAlatavAyAreNa pAviyavaMtarIbhavA paDimovagayassa jiNassa puvvavereNa teyamasahamANA tAvasIrUvaM viuvvai, tao vakkalaniyaMsaNA laMbaMtagurujaDAbhArahimasIyalasalileNa savvaM sarIraM ulliUNa sAmissa uvariM ThiyA, aMgANi dhuNiuM payattA, tayaNaMtaraM ca himakaNanivahummissA aisisirasamIraNeNa parigahiyA / laggaMti jiNaMge salilabiMduNo bANanivahavva / / 1 / / 923 paisamayaM vihaDiyajaDakaDappavakkalagalaMtajalakaNiyA / aMto visaMti taNuNo jayaguruNo dussahA dhaNiyaM ||2|| iti paraM pradveSamudvahantI mRtA samAnA saMsAraparibhramaNavazasamAsAdita mAnuSyatvam bAlatapoAcareNa prAptavyantarIbhavA pratimopagatasya jinasya pUrvavaireNa tejaH asahamAnA tApasIrUpaM vikurvati / tataH valkalanivasanA lambamAnagurujaTAbhAra(=bhRta ? ) himazItalasalilena sarvaM zarIraM ArdIkRtya svAminaH upari sthitA, aGgAni dhavituM pravRttA, tadanantaraM ca himakaNanivahonmizrA atizizirasamIreNa parigRhItA / laganti jinAGge salilabindavaH bANanivahaH iva / / 1 / / pratisamayaM vighaTitajaTAkalApavalkalagalajjalakaNikA / antaH vizanti tanoH jagadguroH duHsahA gADham / / 2 / / pAmI, saMsAramAM paribhramaNa karI, manuSyabhava pAmatAM bALatapathI vyaMtarIno bhava meLavatAM, pUrvanA vairane lIdhe jinanA tejane sahana na karI zakavAthI teNe tApasI rUpa vikaryuM. pachI valkala dhAraNa karI, laTakatI lAMbI jaTAnA bhArathI himanA zItala jaLe badhuM zarIra Ardra karI, te svAmInI upara addhara rahI aMga dhuNAvavA lAgI. eTale himakaNothI mizra ane ati zItala pavanathI vyApta evA jaLabiMduo, bANonI jema jinanA aMge lAgatA (1) tema ja pratisamaye prasArela jaTAsamUha ane valkalamAMthI gaLatA ati duHsaha jaLakaNo prabhunA za2I2mAM pravezavA sAgyA. (2)
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 924 zrImahAvIracaritrama payaIe cciya mAhubbhavassa sIyassa dussahaM rUvaM / kiM puNa paroThThaducceTThavaMtarIsattipaggahiyaM / / 3 / / pAgayanarassa tArisasIubbhavaveyaNAviNihayassa / phuTTai dehaM niruvakkamAuyattA Na uNa pahuNo / / 4 / / iya caujAmaM rayaNiM jiNassa sIovasaggasahirassa | savisesaM saMlaggaM dhammajjhANaM bhavummahaNaM / / 5 / / tao tadahiyAsaNeNa jAyaMmi visesakammakkhae viyaMbhiyaM ohinANaM, savvaM ca logaM paasiumaarddho| puvvaM puNa gabmasaMbhavAo Arabbha surabhavakAlamitto ohI Asi, ekkArasa ya aMgANi suyasaMpayaM hotthA / aha kaDapUyaNA nippakaMpaM bhayavaMtaM viyANiUNa rayaNivirAmaMmi prakRtyaiva mAghodbhavasya zItasya duHsahaM ruupm| kiM punaH paryastaduzceSTavyantarIzaktipragRhItam / / 3 / / prAkRtatarasya tAdRzazItodbhavavedanAvinihatasya / sphoTati dehaM nirupakramA''yuvataH na punaH prabhoH / / 4 / / iti caturyAma rajanIM jinasya zItopasargasahamAnasya / savizeSaM saMlagnaM dharmadhyAnaM bhavonmathanam / / 5 / / tataH tad adhyAsanena jAte vizeSakarmakSaye vijRmbhitam avadhijJAnam, sarvaM ca lokaM draSTumArabdhavAn / pUrvaM punaH garbhasambhavataH Arabhya surabhavakAlamAtraH avadhiH AsIt, ekAdaza ca aGgAni zrutasampadaH Asan / atha kaTapUtanA niSprakampaM bhagavantaM vijJAya rajanIvirAme parAjitA samAnA upazAntA, kRtapazcAttApA eka to svabhAve mAgha mAsanA zItanuM dussaha rUpa hatuM ane temAM vaLI pravRtta thayela duSTa vyaMtarIe potAnI zastithI tamA vA yo. bheTale 54 4 4 Y? (3) tevA prakAranI zIta vedanAthI parAbhava pAmatAM sAmAnya puruSanuM zarIra ja gaLI jAya, paraMtu nirupakrama AyuSyavALA arihaMto ja te sahana karI zake. (4) ema rAtrinA cAra pahora zItopasarga sahana karatAM bhagavaMtanuM bhavabhaMjaka dharmadhyAna vizeSa rIte vikAsa pAmyuM. (5) eTale te zAMta bhAve sahana karavAthI vizeSa karmakSaya thatAM, bhagavaMtane avadhijJAna adhika vikAsa pAmyuM, jethI te sarva loka jovA lAgyA. pUrve garbhakALathI mAMDI devabhava sudhInuM ja mAtra avadhijJAna ane agiyAra aMga sudhI zrutasaMpadA hatI. have kaTapUtanA, bhagavaMtane niSkapa jANI prabhAta thatAM parAjaya pAmI, upazAMta thaI, pazcAttApa
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 925 parAjiyA samANA uvasaMtA kayapacchAvAyA ya bhattIe pUyaM kAUNa gayA saTThANaM | sAmIvi tatto nikkhamittA bhaddiyaM nAma nayariM chaTheM vAsAvAsaM kaaumuvaago| gosAlago'vi milio chaTTamAsAo, sAmiM dahUNa jAyahariso namiUNa pAyapaMkayaM pamoyamuvagao samANo puvvapavAheNa pajjuvAsiuM pvtto| sAmIvi tattha vicittAbhiggahasaNAhaM cAummAsakhamaNaM kAUNa vAsArattapajjaMte bAhiM pArettA gosAleNa sameo magahAvisae aTTha mAse uubaddha niruvasaggaM vihri| sattamaM ca vAsArattaM kAukAmo AlahiyaM nAma nayariM ei| tatthavi cAummAsakhamaNANaMtaraM bAhiM pArettA kaMDAganAmasannivesamuvAgacchai / tahiM ca uttuMgasiharassa mahumahaNabhavaNassa samucie egadese Thio kAussaggeNa saamii| gosAlo'vi jIyarakkhaM va jiNanAhamAhappamuvvahaMto cirakAlaM saMlINayApIDio avigaNiyapaDibhao dUraparicatta ca bhaktyA pUjAM kRtvA gatA svsthaanm| svAmI api tasmAt niSkramya bhadrikAM nAmikAM nagarI SaSThaM varSAvAsaM kartum upaagtH| gozAlakaH api militaH SaSThamAsataH, svAminaM dRSTvA jAtaharSaH natvA pAdapaGkajaM pramodam upagataH san pUrvapravAheNa paryupAsituM pravRttavAn / svAmI api tatra vicitrA'bhigrahasanAthaM cAturmAsakSapaNaM kRtvA varSArAtriparyante bahiH pArayitvA gozAlena sametaH magadhaviSaye aSTau mAsAni Rtubaddha nirupasarga vihrti| saptamAM ca varSArAtriM kartukAmaH AlambhikAM nAmikAM nagarI eti / tatrA'pi cAturmAsakSapaNA'nantaraM bahiH pArayitvA kaNDAkanAmasannivezam upaagcchti| tatra ca uttuGgazikharasya madhumathanasya samucite ekadeze sthitaH kAyotsargeNa svAmI / gozAlaH api jIvarakSAm iva jinanAthamAhAtmyamudvahan cirakAlaM saMlInatApIDitaH avagaNitapratibhayaH dUraparityaktalajjAvalepaH bhANDaH iva madhumathanapratimAmukhe adhiSThAnaM pAmatI te prabhunI bhaktipUrvaka pUjA karIne svasthAne cAlI gaI. pachI svAmI tyAMthI nIkaLatAM chaThuM comAsuM karavA bhadrikA nagarImAM gayA. gozALo paNa cha mahine prabhune maLyo. bhagavaMtane jotAM bhAre harSathI pAda-paMkaje namI, pramoda pAmato te pUrvavat upAsanA karavA lAgyo. bhagavaMta paNa tyAM vicitra abhigraho sahita cAturmAsa khamaNa karI, prAMte bahAra pAraNuM karI, gozALA sAthe magadha dezamAM upasarga rahita ATha mAsa vicaravA lAgyA. pachI sAtamuM comAsuM karavA prabhu AlaMbhikA nagarImAM gayA. tyAM paNa cAturmAsakhamaNa karI, prAMte bahAra pAraNuM karI, kAMDaka nAmanA saMnivezamAM gayA ane tyAM UMcA vAsudevanA maMdiramAM ekAMta sthAne svAmI kAyotsarge rahyA. gozALo paNa jIvita-rakSAnI jema jinamahAbhyane dhAraNa karatAM, cirakAla saMlInatAthI kaMTALo pAmI, pratibhayanI darakAra karyA vinA bhAMDanI jema lajjAne dUra tajI, vAsudeva-pratimAnA mukhano Teko laine besI gayo.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 926 zrImahAvIracaritrama lajjAvalovo bhaMDovva mahumahapaDimAmuhe ahiTThANaM dAUNa Thio / etyaMtare puSphapaDalagahattho dhUvakaDucchuyasameo samAgao devaccago, dUrAu cciya tahaTThiyaM daTThaNa gosAlayaM savimhayaM ciMtiyamaNeNa - voliNo bahukAlo devamigaM majjha puuymaannss| na ya diThTho koi mae kuNamANo erisaM bhattiM / / 1 / / tA kiM hojja pisAo ko'vi imo ahava gahapariggahio / dhAuvivajjAsavaseNa kiM nu evaM Thio ko'vi? / / 2 / / iya bhAveMto jAhe bhavaNabbhaMtaramuvei tAhe so| samaNotti naggabhAveNa lakkhio teNa cheeNa / / 3 / / datvA sthitH| atrAntare puSpapaTalakahastaH kaTucchaka sametaH samAgataH devA'rcakaH, dUrAdeva tathAsthitaM dRSTvA gozAlakaM savismayaM cintitam anena - vyapakrAntaH bahukAlaH devamimaM mama puujymaansy| na ca dRSTaH ko'pi mayA kuvArNaH etAdRzIM bhaktim / / 1 / / tataH kiM bhavet pizAcaH ko'pi ayamathavA grahaparigRhItaH / dhAtuviparyAsavazena kiM nanu evaM sthitaH ko'pi? / / 2 / / iti bhAvayan yadA bhavanA'bhyantaram upaiti tadA saH / zramaNaH iti nagnabhAvena lakSitaH tena chekena / / 3 / / evAmAM phUlanI chAbaDI ane dhUpadhAnI hAthamAM laine pUjArI Avyo. teNe dUrathI ja gozALAne te pramANe beThela joi, vismaya pAmIne vicAra karyo ke e devanI pUjA karatAM mane bahu kALa thayo, paraMtu AvI bhakti karanAra koi mArA jovAmAM Avyo nathI, to A zuM koi pizAca ke grahathI gherAyelo koi manuSya haze? athavA to dhAtunA viparyAsane vaza thaine koI Ama 48 ze?' (2) ema vicAratAM te jeTalAmAM bhavananI aMdara Avyo tevAmAM te kuzaLe nagnabhAvathI tene zramaNa samajI lIdho
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 927 pariciMtiyaM ca'NeNaM jai daMDamahaM imassa kaahaami| to jANissai logo jaha duTTho dhammio esa / / 4 / / tamhA gAmassa parikkahemi so'viya sayaMpi dahUNa | eyassuciyaM kAhI kiM mama imiNA aNattheNa? / / 5 / / iya ciMtiUNa siTuM jaNassa teNAvi tattha gaMtUNa | taha ceva Thio diTTho gosAlo vAsudevapuro / / 6 || kuvieNa jaTThimuTThIhiM kuTTio gahillaotti kAUNa | mukko cireNa kahavi hu jaNeNa so jajjarasarIro / / 7 / / mukkaMmi taMmi sAmI maddaNanAmaMmi sannivesaMmi / gaMtuM baladevagihe phAsuyadese Thio paDimaM / / 8 / / paricintitaM ca anena yadi daNDamaham asya kariSyAmi / tataH jJAsyati lokaH yathA duSTo'dhArmikaH eSaH (devArcakaH) / / 4 / / tasmAd grAmasya parikathayAmi so'pi ca svayamapi dRSTvA / etasyocitaM kariSyati kiM mama anena anarthena / / 5 / / iti cintayitvA ziSTaM janasya tenA'pi tatra gatvA / tathaiva sthitaH dRSTaH gozAlaH vAsudevapuraH / / 6 / / kupitena yaSTi-muSTibhiH kuTTitaH grahilaH iti kRtvA / muktaH cireNa kathamapi khalu janena saH jarjarazarIraH / / 7 / / mukte tasmin svAmI mardananAmake snniveshe| gatvA baladevagRhe prAsukadeze sthitaH pratimAyAm / / 8 / / ane ciMtavyuM ke jo huM ene daMDa karIza to lokonA jANavAmAM AvatAM mane duSTa ane adharmI kaheze, (4) mATe gAmanA lokone kahyuM. te pote joi, ene je karavAnuM haze te karaze. mAre A anartha karavAthI zuM?' (pa) ema dhArI teNe lokone kahyuM. eTale maMdiramAM jatAM, vAsudevane avalaMbIne beThela gozALo temanA jovAmAM sAvyo, (7) jethI temaNe kopa karI lAkaDI ane muThIvatI tene khUba mAryo ane tenA zarIrane jarjarita karI, lAMbA vakhate tene aDisa-to samajhane chor3I bhUsyo. (7) tyAMthI svAmI mardana nAmanA saMnivezamAM jaI, baladevanA maMdiramAM prAsaka pradezamAM pratimAe rahyA, (8)
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 928 zrImahAvIracaritrama dussikkhiyattaNeNaM gosAlo puNa muguNdpddimaae| liMgaM dAUNa muhe apamatto acchai muNivva / / 9 / / tatthavi puvvapavAheNa gAmalogeNa jAyakoveNaM / suciraM nissahUM tADiUNa to taMmi paricatte / / 10 / / pahu sAligAbhihANe gAme tatto vinnikkhmeuunnN| sAlivaNaMmi jiNiMdo dhammajjhANaM samAruhai / / 11 / / sAlajjAnAmeNaM vaMtaradevI akAraNaM kuviyA / kuNai vivihovasagge tattheva Thiyassa jayaguruNo / / 12 / / sayameva parissaMtA jAhe uvasaggaNeNa sA pAvA / tAhe pUyaM kAuM jahAgayaM paDiniyattatti / / 13 / / duHzikSitatvena gozAlaH punaH mukundprtimaayaaH| liGgaM datvA mukhe apramattaH Aste muniH iva / / 9 / / tatrA'pi pUrvapravAheNa grAmalokena jAtakopena / suciraM nisRSTaM tADayitvA tataH tasmin parityakte / / 10 / / prabhuH zAlakA'bhidhAne grAme tataH vinisskrmy| zAlivane jinendraH dharmadhyAnaM samArohate / / 11 / / sAlajjAnAmika vyantaradevI akAraNaM kupitA / karoti vividhopasargAn tatraiva sthitasya jagadguroH / / 12 / / svayameva parizrAntA yadA upasargeNa sA paapaa| tadA pUjAM kRtvA yathAgataM pratinivRttA / / 13 / / ane duHzikSita gozALo, mukuMdanI pratimAnA mukhamAM liMga dharI, muninI jema apramatta thaine beTho. (9) eTale pUrvavat kopAyamAna thatAM gAmalokoe tene bahu ja phUTI lAMbA vakhate choDI mUkyo. (10) pachI bhagavaMta tyAMthI nIkaLI zAlaka gAmanA zAlivanamAM dhyAnastha rahyA. (11) tyAM niSkAraNa kupita thayela sAlajjA nAme vyaMtarI prabhune vividha upasargo karavA lAgI. (12) te pApiNI jyAre pote upasarga karatAM thAkI tyAre prabhune pUjIne svasthAne cAlI gaI. (13)
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 929 uvasaggakAragacciya parissamamuvvahaMti cojjamiNaM kIraMti jassa so puNa katthavi no gaNai jayanAho ||14|| aha bhuvaNatilayabhUe suvibhttcukk-cccraavshe| lohaggalaMmi nayare sAmI patto viharamANo / / 15 / / tattha ya rAyA dariyArisUraniddalaNadaMtirAsisiho / jiyasattU nAmeNaM bhuvaNapasiddho samiddho ya / / 16 / / taiyA tassa viroho jAo paccaMtarAiNA saddhiM / tAhe apuvvapuriso pehijjai cArapurisehiM / / 17 / / upasargakArakAH eva parizramamudvahanti nodyamidam / kurvanti yasya saH punaH kutrApi no gaNayati jagannAthaH ||14 / / atha bhuvanatilakabhUte suvibhktctussk-ctvraa''vsthe| lohArgale nagare svAmI prAptaH viharamANaH / / 15 / / tatra ca rAjA dalitArizUranirdalanadantirAzisiMhaH / jitazatruH nAmakena bhuvanaprasiddhaH samRddhazca / / 16 / / tadA tasya virodhaH jAtaH pratyantarAjJA saha / tadA apUrvapuruSaH prekSyate cArapuruSaiH / / 17 / / upasarga karanArA pote zramita thai jatA, paraMtu jene upasarga karAya che te vItarAga kaMi paNa gaNatA nahi meM 4 mAzyaya! (14) have bhagavaMta vihAra karatAM, bhuvananA tilaka samAna ane corA, covATAyukta evA lohArgala nAmanA nagaramA gayA. (15) tyAM bhuvanaprasiddha ane samRddha evo jitazatru nAme rAjA ke je gaviSTha zatruo ane zUravIrarUpa hastIone virAma siMDa samAna to. (17) te vakhate sImADAnA rAjA sAthe tene virodha hato, tethI rAjapuruSo ajANyA mANasanI tapAsa karatA. (17)
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 930 zrImahAvIracaritram diTTho ya tehiM sAmiya puTTho'vi na dei jAva paDivayaNaM / riuheriutti kaliUNa tAva gahio vimUDhehiM / / 18 / / atthANamaMDavatthassa rAiNo takkhaNaM smuvnniio| aha puvvaviNiddiTTho uppalago pecchiuM sAmI / / 19 / / harisukkarisasamuTThiyaromaMco vaMdiUNa bhattIe / bhaNai nariMdaM 'eso na hoi bho cArio kiM tu / / 20 / / so esa jeNa taiyA AvarisaM kaNagavAridhArAhiM / nivvaviyamatthi jAyagakuTuMbamicchAirittAhiM / / 21 / / jummaM / siridhammacakkavaTTI siddhtthmhaanriNdkulkeuu| pavvajjaM paDivanno sayameva jiNo mahAvIro / / 22 / / dRSTazca taiH svAmI pRSTaH api na datte yAvat prativacanam / ripuherikaH iti kalayitvA tAvad gRhItaH vimUDhaiH / / 18 / / AsthAnamaNDapasthasya rAjJaH (samIpaM) tatkSaNaM smupniitH| atha pUrvavinirdiSTaH utpalakaH prekSya svAminam / / 19 / / harSotkarSasamutthitaromAJcaH vanditvA bhaktyA / bhaNati narendram 'eSaH na bhavati bhoH cArikaH kintu / / 20 / / saH eSa yena tadA AvarSa kanakavAridhArAbhiH / nirvApitamasti yAcakakuTumbam IcchA'tiriktAbhiH / / 21 / / yugmam / zrIdharmacakravartI siddhaarthmhaanrendrkulketuH| pravrajyAM pratipannaH svayameva jinaH mahAvIraH ||22 / / temaNe svAmIne jotAM ane pUchatAM jyAre kAMI pratyuttara na maLyo tyAre zatruno gupta puruSa samajIne te mUDhoe svAbhIne 45'yA (18) ane tarata sabhAmAM beThela rAjA pAse laI gayA. evAmAM pUrve varNavela utpalake svAmIne joI, bhAre harSathI romAMcita thai, bhaktithI prabhune namIne te rAjAne kahevA lAgyA ke "are! A jAsusa nathI, paNa A te ja ke jemaNe pUrve eka varasa IcchA karatAM uparAMta kanaka-dhArAthI yAcakajanone AnaMda pamADyo (10/20/21) ane siddhArtha mahAnareMdranA kuLamAM dhvajA samAna tathA dharma-cakravartI evA zrI mahAvIra jina pote dIkSAdhArI thayA cha. (22)
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH kiM vA sura - khayara nariMdaviMdavaMdijjamANacaraNassa / eyassa purA tumae nisAmiyA neva kittIvi ? / / 23 / / jai mama vakkaM no saddaheha tA uyaha niuNadiTThIe / eyassa cakka-gaya-kulisa- kalasa - kamalaMki iya laddhanicchaeNaM jiyasattunarAhiveNa savisesaM / sakkAriUNa mukko gosAleNaM saha jiniMdo / / 25 / / tao purimatAlaMmi nayare gao bhayavaM, Thio kAussaggeNaM / tattha ya nayare dhaNauvva samiddhisaMgao, toNIruva maggaNagaNasAhAro, muNivva ubhayalogahiyapavittiparo, payaisaralo, payaipiyaMvao, payaidakkhinno, nimmalaguNahariNavaggurAsamo vagguro nAma seTThI / kiM vA sura-khecara-narendravRndavandyamAnacaraNasya / etasya purA tvayA nizrutA naiva kIrtiH api ? / / 23 / / pANI / / 24 / / yadi mama vAkyaM no zraddhehi tataH pazya nipuNadRSTyA / etasya cakra-gaja-kuliza-kalaza-kamalAGkite pANI / / 24 / / iti labdhanizcayena jitazatrunarAdhipena savizeSam / satkArya muktaH gozAlena saha jinendraH / / 25 / / 931 tataH purimatAle nagare gataH bhagavAn kAyotsargeNa / tatra ca nagare dhanadaH iva samRddhisaGgataH, tUNIraH iva mArgaNagaNA''dhAraH, muniH iva ubhayalokahitapravRttiparaH, prakRtisaralaH, prakRtiprayaMvadaH, prakRtidAkSiNyakaH, nirmalaguNahariNavAgurAsamaH vagguruH nAmakaH zreSThI / nirUpacaritapremabhAjanA bhadrA nAmikA tasya bhAryA / sA deva, vidyAdhara ane nareMdroe jemanAM caraNe vaMdana karela che evA e devAdhidevanI zuM tame kIrti paNa pUrve sAMjela nathI? (23) jo mAruM vacana tame na mAnatA ho to nipuNa dRSTithI, cakra, gadA, vaja, kaLaza ane kamaLathI aMkita emanA hAtha dukho.' (24) ema nizcaya thatAM jitazatru rAjAe vizeSa satkAra karI, gozALA sahita svAmIne mukta karyA. (25) tyAMthI bhagavAna purimatAla naga2mAM jaI pratimAe rahyA. te nagaramAM vargura nAme zeTha ke je dhanada-kuberanI jema samRddhiyukta, tUNI2-bhAthAnI jema mArgaNa (bANa athavA yAcaka) nA AdhArarUpa, muninI jema ubhaya lokanuM hita sAdhanAra, svabhAve sarala, priyavAdI, svabhAve dAkSiNyavAn ane nirmaLa guNa-hariNane svAdhIna karavAmAM jALa samAna hato. tene anupama caritra ane premanA bhAjanarUpa bhadrA nAme bhAryA hatI. te vaMdhyA hatI jethI ghaNA
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 932 zrImahAvIracaritram niruvacariyapemabhAyaNaM bhaddA nAma se bhaariyaa| sA ya vaMjhA, bahUNa devayANaM uvAiyasayANi vivihosahasayapANANi ya puttayanimitteNa kAUNa parissaMtatti / annayA seTThiNA saha sibigAsamArUDhA sayaNajaNeNa pariyariyA vivihabhakkhabhoyaNasamiddharasavaisaNAhasUyArasameyA mahayA vicchaDDeNaM niggayA ujjANajattAe, pattA nANAvihavihagakulakalaravamaNaharaM vicittataruvarasurahikusumaparimalasuMdaraM sagaDamuhAbhihANaM ujjANaM, tahiM ca suciraM sarovare jalakIlaM kAUNa puSphAvacayaM kuNamANo vagguro bhaddA ya pecchaMti juNNaM, khaDahaDiyasiharadesaM, vihaDiyanibiDasilAsaMcayaM, viNaThanaTThalaThThathaMbhasAlAnivesaM devakulaM / taM ca pecchiUNa paviTThAiM koUhaleNa abbhaMtare, diTThA ya tattha sarayasasimuttivva accaMtapasaMtasarIrA nirAbharaNAvi bhuvaNamahaggharayaNabhUsiyavva sassirIyA ciMtAmaNivva daMsaNamettamuNijjaMtaparamamAhappAisayA, phaliNIdalasAmalacchAyA sirimllijinnnaahpddimaa| taM ca daTTaNa viyaMbhio tesiM bhAvAisao, jAo ya esa abhippAo-jahA 'nUNaM imIe paDimAe jArisA kalANugayA rUvalacchI tArisIe Na havai esA sAmannA, tA ca vandhyA, bahUnAM devatAnAm upayAcitazatAni vividhauSadhazatapAnAni ca putranimittena kRtvA prishraantaa| anyadA zreSThinA saha zibikAsamArUDhA svajanajanena parivRttA vividhabhakSyabhojanasamRddharasavatI-sanAthasUdasametA mahatA vicchana nirgatA udyAnayAtrAyai, prAptA nAnAvidhavihagakulakalaravamanoharaM, vicitrataruvarasurabhikusumaparimalasundaraM zakaTamukhA'bhidhAnam udyAnam / tatra ca suciraM sarasi jalakrIDAM kRtvA puSpA'vacayaM kurvan vagguraH bhadrA ca prekSete jIrNaM, vizIrNamAnazikharadezaM, vighaTitanibiDazilAsaJcayaM, vinaSTanaSTamanohAristambhazAlAnivezaM devakulam / tacca prekSya praviSTAni kautUhalena abhyantare, dRSTA ca tatra zaradazazimUrtiH iva atyantaprazAntazarIrA nirAbharaNA'pi bhuvanamahArgharatnabhUSitA iva sazrIkA cintAmaNiH iva darzanamAtrajJAyamAnaparamamAhAtmyA'tizayA, priyaGgudalazyAmalachAyA zrImallijinanAthapratimA / tAM ca dRSTvA vijRmbhitaH tayoH bhAvAtizayaH, jAtazcaiSaH abhiprAyaH yathA - 'nUnaM asyAH pratimAyAH yAdRzI kalAnugatA devonI mAnatA ane vividha auSadhanA pAna putra nimitte karIne te thAkI gai. ekadA zeTha sAthe zibikAmAM ArUDha thai, parijana-svajana sahita vividha bhakSya bhojanayukta rasavatI laine cAlatA rasoyA sameta, moTA ADaMbarathI te udyAna bhaNI pharavA nIkaLI ane nAnAvidha pakSIonA kalaravathI manohara tathA vicitra vRkSanA sugaMdhI puSponA parimalavaDe suMdara evA zakaTamukha nAmanA udyAnamAM gai. tyAM ghaNI vakhata sarovaramAM jaLakrIDA karI, puSpo vINatAM zeTha ane zeThANIe, jenuM zikhara khaMDita thai paDavAnI taiyArImAM che, nibiDa zilAo jyAM chinnabhinna thayela che tathA majabUta staMbho jyAM zithila thai gayA che evA jIrNa devamaMdirane joyuM ane kautUhaLathI teo tenI aMdara peThA. tyAM zaracaMdranI mUrti samAna atyaMta prazAMta, AbharaNa rahita chatAM kiMmatI ratnothI jANe vibhUSita hoya tevI zobhAyamAna, ciMtAmaNinI jema darzana mAtrathI parama mAhAtma-atizayane jaNAvanAra, azokanA daLa samAna zyAma kAMtiyukta evI zrI mallinAtha svAmInI pratimA temanA jovAmAM AvI. tene jotAM temanA hRdayamAM utkRSTa bhAva jAgyo ane Avo abhiprAya thayo ke-"avazya A pratimAnI kalAgata jevI rUpalakSmI che, tethI lAge che ke
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH _ mAtA prastAva yANi amha mArahapAyo 933 phaliyavvamiyANiM amha maNorahapAyaveNaM ti ciMtiUNa evaM thoumAraddhAiM ajjaM vihaDiyanibiDaduhanigaDa pavihADiya ajja prpvrsugimNdirduvaaraaii| ajjaM ciya karakamali lINa, suhAI saMsArasArAiM / / 1 / / ajjaM ciya tihuyaNasirIhiM, amhi paloiya nAha!| jaM tuha loyaNapahi gayau, nAsiyadosapavAha / / 2 / / ahaha amhehiM tikkhadukkhohasihitattagattihiM, kaha nAha! tumha payamaMDavaMtari / nahanivahanimmalarayaNakiraNajAlasaMchAiyaMbari / / 3 / / saMpai laDu nivAsu phuDumarupahiehiM va dev!| jaM tuha diTuM muhakamalu, khAliyakammavaleva ||4|| jummaM / rUpalakSmIH tAdRzyA na bhavati eSA saamaanyaa| tataH phalitavyamidAnIm AvayoH manorathapAdapena' iti cintayitvA evaM stotumArabdhavantau - adya vighaTitanibiDaduHkhanigaDAni, pravighaTitau adya parapravarasadgatimandiradvAre / athaiva karakamale lInAni sukhAni saMsArasArANi / / 1 / / adyaiva tribhuvanazrIbhiH AvAM pralokitau nAtha! | yattava locanapathe gatau nAzitadoSapravAhI / / 2 / / ahaha! asmAbhyAM tIkSNaduHkhaughazikhitaptagAtraiH, kathaM nAtha! tava paadmnnddpaantre| nabhanivahanirmalaratnakiraNajAlasaJchAditAmbare / / 3 / / samprati labdhaM nivAsaM sphuTamarupathikaiH iva deva! yattava dRSTaM mukhakamalam, kSAlitakarmA'valepa ||4|| yugmam / e sAmAnya nathI, to ApaNA manoratharUpa vRkSa have phaLyuM.' ema ciMtavI teo A pramANe stuti karavA lAgyA "he nAtha! Aje amAruM nibiDa duHkharUpa baMdhana vighaTita thayuM. pravara sugati-maMdiranAM dvAra ughaDyAM ane saMsAranAM zreSTha sukho Aje amArA kara-kamaLamAM AvI rahyAM. (1) he deva! Aje tribhuvananI lakSmI amane jovA lAgI ke doSa-pravAhano nAza karanAra evA tame locana-pathe sAvyA. (2) he nAtha! tIkSNa duHkhAnalathI tapta thaelA ame, nakha-samUharUpa nirmaLa ratnakiraNothI AkAzane AcchAdita karanAra evA tamArA caraNarUpa maMDapamAM atyAre nivAsa pAmyA. vaLI he paramAtmA! sAkSAt mabhUminA pathika samAna ame have nivAsa = ghara meLavyuM ke je karmanA tharone dUra karanAruM tamAruM mukhakamala joyuM.' (34).
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 934 zrImahAvIracaritram evaM ca bhattisArAhiM susiliThThAhiM maNANaMdadAyiNIhiM girAhiM harisupphullaloyaNAhiM thoUNa puNo puNo niDAlataDatADiyadharaNivaTThAiM bhaNiumADhattAiM - 'deva ! jai etto amha dArago vA dArigA vA tumha pasAeNa hojjA tA imaM tuha bhavaNaM kaNayakalasakaliyasiharaM, thUrathaMbhAbhirAmavisAlasAlAparikkhittaM, kavisIsayasaovasohiyaM pavarapAgArasaMpariggahiyaM, susiliTThaThAviyasAlabhaMjiyAsuMdaragoyarANugayaM kAravemo, sayAvi tumha bhattiparAyaNANi ya homo, aNavarayaM pUyAmahimaM ca viraemo tti bhaNiUNa ujjANakIlaM kAUNa gayANi sagihaM / aha tesiM bhattipagarisAgarisiyahiyayAe ahAsannihiyavANamaMtarIe devayAe aNubhAveNa AhUo bhaddAe seTTiNIe gabbho / samuppanno seTThissa pcco| tao taddiNAo Arambha samAraMbhiyaM jiNamaMdire kammaMtaraM / kao akAlakheveNa jinnuddhAro, tisaMjhaM ca surahipaMcavannakusumehiM nimmavei pUyaM payaTTAvei varavilAsiNInaTTavihiM, vAyAvei maMjuguMjaMtasuraya (va?)saNAhaM cauvvihAujjaM / evaM ca kuNamANassa vaccaMti vAsarA / evaM ca bhaktisArAbhiH suzliSTAbhiH mano''nandadAyinIbhiH girbhiH harSotphullalocanAbhyAM stutvA punaH punaH lalATataTatADitadharaNIpRSThau bhaNitumArabdhau 'deva! yadi itaH AvayoH dArakaH vA dArikA vA tava prasAdena bhavet tataH idaM tava bhavanaM kanakakalazakalitazikharaM, sthUlastambhA'bhirAmavizAlazAlAparikSiptaM, kapizIrSakazatopazobhitaM, pravaraprAkArasamparigRhItaM, suzliSTasthApitazAlabhaJjikAsundaragocarA'nugataM kArayAvaH, sadApi tava bhaktiparAyaNAni ca bhavAvaH, anavarataM pUjAmahimAnaM ca viracayAvaH iti bhaNitvA udyAnakrIDAM kRtvA gatau svagRham / atha tayoH bhaktiprakarSA''kRSTahRdayAyAH yathAsannihitavAnavyantaryAH devatAyAH anubhAvena AhUtaH bhadrAyAH zreSThinyAH grbhH| samutpannaH zreSThinaH pratyayaH / tataH taddinataH Arabhya samArabdhaM jinamandire krmaantrm| kRtaH akAlakSepeNa jIrNoddhAraH, trisandhyAM ca surabhipaJcavarNakusumaiH nirmApayati pUjAm, pravartayati varavilAsinInATyavidhim, vAdayati maJjuguJjatsuravasanAthaM caturvidhA''todyam / evaM ca kurvANasya vrajanti vAsarAH / e pramANe bhaktipradhAna, susaMbaddha, manane AnaMda pamADanAra ane harSathI locanane vikAsa pamADanAra vANIthI vAraMvAra stavI, jamIna sudhI lalATa lagAvIne teo punaH kahevA lAgyA ke-'he deva! tamArA prasAdathI have amane putra ke putrI prApta thaze to A tamArA bhavanane zikhare kanaka-kaLazo jaDAvIzuM, moTA staMbhavaDe abhirAma raMgamaMDapayukta, kAMgarAothI zobhAyamAna, pravara prAkArathI maMDita ane sArI rIte goThavela pUtaLIovaDe virAjamAna karAvIzuM ane sadA tamArI bhaktimAM tatpara rahIzuM temaja satata pUjA-mahimA racIzuM.' ema kahI, ughAna-krIDA karIne teo potAnA sthAne gayA. pachI temanA bhakti-prakarSathI saMtuSTa thayela pAsenA pradezanI vANavyaMtarI devInA prabhAvathI bhadrA zeThANIne garbha rahyo jethI zeThane bhAre vizvAsa Avyo. te divasathI jinamaMdiramAM teNe kAma cAlu karAvyuM ane kAlakSepa vinA jIrNoddhAra karAvyo. te pAMca varNanAM sugaMdhI puSpothI trikAla pUjA karato, vArAMganAo pAse nATyavidhi pravartAvato tathA bhAre madhura svaranAM caturvidha vAjIMtro vagaDAvato. ema bhaktimAM tenA divaso javA lAgyA.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 935 __annayA ya jiNavaMdaNavaDiyAe aNiyayavihAreNa pariyaDamANA samAgayA sUraseNA nAma sUriNo, ThiyA ya sUrisamuciyapaese, suttaporisIpajjaMte ya gayA mallijiNAyayaNaM, vaMdiyA devA, uvaviThThA uciyaTThANe, kAumAraddhA ya bhavvasattANa dhammadesaNA / etyaMtare pUyAsAmaggisaNAho samAgao vagguraseTTI, jiNapUyaM vaMdaNaM ca kAUNa allINo sUrisayAse, paNamiyaM ca'NeNa se pAyapaMkayaM, dinnAsIso ya AsINo mhiiyle| guruNAvi tajjoggayANusAreNa pAraddhA dhmmdesnnaa| kahaM ciya? - jiNanAhabhuvaNakaraNaM tappaDimApUyaNaM tisaMjhaM ca / dANaMmi ya paDibaMdho tinnivi pannehiM labbhaMti / / 1 / / nIsesasokkhatarubIyamUlamuddAmaduggaikavADaM / kAriMti maMdiraM jiNavarassa dhannA savibhaveNaM / / 2 / / anyadA ca jinavandanapratijJayA aniyatavihAreNa paryaTan samAgataH sUrasenaH nAmakaH sUriH, sthitazca sUrisamucitapradeze, sUtrapauruSIparyante ca gataH mallIjinA''yatanam, vanditAH devAH, upaviSTaH ucitasthAne, kartumArabdhA ca bhavyasatvAnAM dharmadezanA / atrAntare pUjAsAmagrIsanAthaH samAgataH vaggura zreSThI, jinapUjAM vandanaM ca kRtvA AlInaH sUrisakAzam, praNamya cA'nena tasya pAdapaGkajaM dattAziSaH saH Aste mahItale / guruNA'pi tadyogyatAnusAreNa prArabdhA dharmadezanA / kathameva? - jinanAthabhavanakaraNaM tatpratimApUjanaM trisandhyAM ca / dAne ca pratibandhaH trINi api puNyaiH labhyante / / 1 / / niHzeSasaukhyatarubIjamUlam uddAmadurgatikapATam / kArayanti mandiraM jinavarasya dhanyAH svavibhavena / / 2 / / evAmAM ekadA aniyata vihAra karatA sUrasena nAme AcArya jinavaMdana karavA tyAM padhAryA, ane ucita pradeza-sthaDila bhUmimAM rahyA. pachI porasI thatAM teo mallinAthanA maMdiramAM gayA. tyAM prabhune vaMdI, ucita sthAne beThA ane bhavyAtmAone dharmadezanA ApavA lAgyA. tevAmAM pUjA sAmagrI sahita vangara zeTha Avyo ane jinapUjA tema ja vaMdana karI, te AcArya pAse gayo. tyAM gurunA page paDI, AziSa meLavIne ucita bhUmi para beTho. eTale gurue paNa tenI yogyatA pramANe dharmopadeza ApatAM jaNAvyuM ke "he bhavya jano! jinabhuvana karAvavuM, jinapratimAnuM trikAla pUjana karavuM ane dAnamAM pratibaMdha-ullAsa 25vI-me 19 puSyathA 4 pAbhI zAya. (1) te ja puruSo dhanya che ke jeo potAnA vibhavathI, samasta sukha-vRkSanuM bIja ane utkaTa durgatinA dvAra baMdha karavAmAM kapATarUpa evA jinamaMdirane karAve che. (2)
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 936 zrImahAvIracaritram tuhiNagirisiMgasiMgArahAri je nimmavaMti jinnbhvnnN| te kaha na lIlAecciya ciMtiyamatthaM pasAhiti? ||3|| sAmanneNavi jiNagehakAraNe ko miNijja punnabharaM?| ko puNa tammiM vihiNA jinnaMmi samuddharijjaMte / / 4 / / tA bho mahAyasa! tae niyamA sammaM samAyariyameyaM / sabhuyajjiyadavveNaM jinnuddhAro jamesa kao / / 5 / / eyaMmi akIraMte titthuccheo jiNe abhattI y| sAhUNamaNAgamaNaM bhavvANamabohilAbho ya / / 6 / / kArAvie imamI bhvjlnihitrnnjaannvttNmi| accaMtasaMtakaMtA kAreavvA jiNappaDimA / / 7 / / tuhinagirizRGgazRGgArahAri ye nirmApayanti jinabhavanam / te kathaM na lIlayA eva cintitamarthaM prasAdhayanti? ||3|| sAmAnyenA'pi jinagRhakAraNe kaH mIyate puNyabharaH? | kaH punaH tasmin vidhinA jIrNe samuddhAryamANe / / 4 / / tataH bhoH mahAyazaH! tvayA niyamA samyag samAcaritametat / svabhujA'rjitadravyeNa jirNoddhAraH yadeSaH kRtaH / / 5 / / etasmin akurvatA tIrthocchedaH jine abhaktizca / sAdhUnAm anAgamanaM bhavyAnAm abodhilAbhazca / / 6 / / kArApite asmin bhvjlnidhitrnnyaanpaatre| atyantazAnta-kAntA kArayitavyA jinapratimA / / 7 / / himAlayanA zikhara samAna jeo jinabhavana karAve che teo lIlAmAtrathI manovAMchita kema na sAdhI zake? (3) jinagRha karAvatAM sAmAnya rIte paNa te puNya konAthI mApI zakAya? to vidhithI teno jIrNoddhAra karatAM keTaluM puNya thAya tenuM pramANa ja nahi, (4) to he mahAzaya! teM A kAma ati sArUM AdaryuM ke svabhujopArjita dravyathI A jIrNoddhAra karAvyo. (5) jIrNoddhAra jo karavAmAM na Ave to tIrthano ucchada, jinabhaktino abhAva, sAdhuonuM anAgamana ane bhavyAne bodhinIno sAma thAya; (7) mATe bhavasAgarathI pAra pADavAmAM yAnapAtra samAna e jinamaMdira karAvatAM temAM atyaMta dedIpyamAna hinapratimA sthApavI.. (7)
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH tIse tisaMjhamapamattamANasehiM pareNa jatteNaM / pUyA ya viraiyavvA sA puNa aTThapayArevaM / / 8 / vAsa-kusumakkhaeNaM dhUva-paIvehiM vaaripttehiN| phalabhoyaNabheehi ya jaNanayaNANaMdajaNagehiM / / 9 / / iya aTThavihA pUyA kIraMtI bhattI jiNidANaM / taM natthi nUNa kallANamettha jaM no paNAmei ||10|| tathAhi-hariyaMdaNadhaNasArubbhavehiM gaMdhehiM surahigaMdhehiM / savvaNNusire nihiehiM hoMti bhavvA surahidehA ||11|| navamAlai-kamala-kayaMba-malliyApamuhakusumadAmAhiM / virayaMtA jiNapUMya(pUyaM? ) dharaMti bhavvA sivasuhaM ca / / 12 / / tasyAH trisandhyam apramattamAnasaiH pareNa yatnena / pUjA ca viracitavyA sA punaH aSTaprakArA evam ||8|| vAsa-kusumA'kSataiH dhUpa-pradIpAbhyAm vaaripaatraiH| phala-bhojanabhedAbhyAM ca jananayanA'nandajanakaiH / / 9 / / iti aSTavidhA pUjA kurvatA bhaktyA jinendrANAm / tannAsti nUnaM kalyANamatra yanna arpayati / / 10 / / tathAhi-haricandana-ghanasArodbhavaiH gandhaiH surabhigandhaiH / sarvajJazIrSe nihitaiH bhavanti bhavyAH surabhidehAH / / 11 / / navamAlatI-kamala-kadamba - mallikA pramukhakusumadAmabhiH | viracayantaH jinapUjAM dhArayanti bhavyAH zivasukhaJca / / 12 / / 937 tenI apramatta mane bhAre prayatnathI pUjA racavI ke jenA ATha prakAra che : (8) vAsa, Dusubha, akSata, dhUpa, dIpa, 4NapAtra, ija jane loThana naivedya-se boDonA soyanane AnaMda pabhAunAra, bhaktithI bhagavaMtanI aSTavidha pUjA karatAM, A jagatamAM tevuM kaMi sukha ke kalyANa nathI ke je pAmI na zakAya; (9/10) kAraNa ke-bAvanAcaMdanayukta ghanasAranA sugaMdhI gaMdhathI jinapUjA karatAM bhavyo sugaMdhI deha pAme che. (11) navamAlatI, kamaLa, kadaMba, mallikA pramukha puSpamALAthI prabhunI pUjA racatAM bhavyo ziva-sukhane prApta kare che. (12)
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 938 zrImahAvIracaritrama naharuijalapaDihatthe jiNapayachette jamakkhayA khittaa| pasavaMti divvasuhasassasaMpayaM taM kimacchariyaM? / / 13 / / __ ghaNasArAgurudhUvo jayagurupurao jaNeNa Dajjhato / ucchaliyadhUmapaDalacchaleNa avaNei pAvaM ca / / 14 / / je dIvaM deMti jiNiMdamaMdire suMdarAyabhattIe / te tihuyaNabhuvaNabaMtarekkadIvattaNamuviMti / / 15 / / tihuaNapahuNo purao ThaveMti jaM vaaripunnpttaaii| taM nRNaM puvvajjiyaduhANa salilaM payacchaMti / / 16 / / paripAgavasasamuggayavisiTTagaMdhehiM taruvaraphalehiM / jiNapUyaM kuNamANA lahaMti maNavaMchiyaphalAiM / / 17 / / nakharucijalapUrNe jinapAdakSetre yadakSatAH kssiptaaH| prasavanti divyasukhazasyasampadAM tasmin kim Azcaryam / / 13 / / ghanasArA'gurudhUpaH jagadgurupurataH janena dhymaanH| ucchalitadhUmapaTalacchalena apanayati pApaM ca / / 14 / / ye dIpaM dadati jinendramandire sundarA''tmabhaktyA / te tribhuvanabhuvanA'bhyantaraikadIpatvamupaiti / / 15 / / tribhuvanaprabhoH purataH sthApayanti ye vAripUrNapAtrANi / te nUnaM pUrvA'rjitaduHkhAni salilaM prayacchanti / / 16 / / paripAkavazasamudgataviziSTagandhaiH truvrphlaiH| jinapUjAM kurvantaH labhante manavAJchitaphalAni / / 17 / / nakha-kAMtirUpa jaLathI pUrNa evA jinapadarUpa kSetramAM dharela-nAkhela akSata te divya sukharUpa zasya-saMpattine pahA 42 mA mAzyarya zuM? (13) jinezvara samakSa ghanasAra, agarUmizra dhUpa karatAM, uchaLatA dhUma-paDaLanA miSe te pApane dUra haDaselI mUke che. (14) suMdara bhaktithI jeo jinamaMdiramAM dIpa Ape che teo traNe bhuvanamAM eka-dIpatvane pAme che. (15) jagadgurunI AgaLa je jaLapUrNa pAtro dharavAmAM Ave che te kharekhara! pUrvopArjita duHkhone jalAMjali Ape cha. (17) paripAkane pAmelA ane viziSTa gaMdhayukta evA taraphaLothI jinapUjA karatAM manovAMchita phaLa pamAya che. (17)
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 939 bhubhkkhvNjnnaauloynncrupaagpmuhvtthuuhiN| dhannA viraiMti baliM suhanihiukkhaNaNaheutti / / 18 / / ahavA kimittieNaM? jaM kiMcivi atthi vatthu supasatthaM / titthesarANa taM taM viNioge niMti kayapunnA / / 19 / / dANamavi sugaisaMgamaniyANamaniyANameva dijjaMtaM / punnANubaMdhirUvaM kallANaparaMparaM jaNai / / 20 / / taM puNa tivihaM bhaNiyaM abhayapayANaM ca nANadANaM c| dhammapavattANaM puNa taiyamuvaTuMbhadANaM ca / / 21 / / bahubhakSyavyaJjanA''kulaudanacArupAkapramukhavastubhiH / dhanyAH viracayanti baliM sukhanidhyutkhananahetumiti / / 18 / / athavA kim etAvatA? yatkiJcidapi asti vastu suprazastam / tIrthezvarANAM tattad viniyoge nayanti kRtapuNyAH / / 19 / / dAnamapi sugatisaGgamanidAnam anidAnameva dIyamAnam / puNyAnubandhirUpAM kalyANaparamparAM janayati / / 20 / / / tatpunaH trividhaM bhaNitaM abhayapradAnaM ca jJAnadAnaM ca / dharmapravRttAnAM punaH tRtIyam upaSTambhadAnaM ca / / 21 / / bahu bhakSya ane vyaMjana sahita odana pramukha vastuovaDe je bhavyo bali race che te dhanyAtmAo sukhanidhaan ne svAdhIna 43 cha. (18) athavA eTalA mAtrathI zuM? je kAMi prazasta vastu che te te puNyavaMta jano tIrthakarone dharAve che. (19) tema dAna paNa niyANA vinA ApavAmAM AvatAM sugati-saMgamanA kAraNarUpa, puNyAnubaMdhI ane kalyANa5252|ne prAve che. (20) te traNa prakAre kahela che :- abhayadAna, jJAnadAna ane dharmamAM pravRtti karatA bhavyone AdhArarUpa trIjuM dhopaTamahAna. (21)
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 940 zrImahAvIracaritrama tatthAbhayappayANaM loiyaloguttaresuvi pasiddhaM / savvAvatthAsuMpivi anisiddhaM siddhirasiyANaM / / 22 / / karisaNamiva kaNarahiyaM naranAhaMpiva viveyprihiinnN| eyaviuttaM dhammaM na kayAi buhA pasaMsaMti / / 23 / / jaM puNa nANapayANaM dIvovva payAsayaM tamatthANaM / bhavajalahipaDiyajaMtUNa tAraNe dRDhataraMDasamaM / / 24 / / ummaggapayaTTANaM va visamamicchattabhImarannaMmi / sammaggadesayaM sivapurIe varasatthavAhovva / / 25 / / tatra abhayapradAnaM laukika-lokotarayoH api prasiddham / sarvA'vasthAsu api aniSiddham siddhirasikAnAm / / 22 / / karSaNamiva kaNarahitam, naranAthamiva vivekaparihInam / etadviyuktaM dharmaM na kadApi budhAH prazaMsanti / / 23 / / yatpunaH jJAnapradAnaM dIpaH iva prakAzakaM tadarthAnAm / bhavajaladhipatitajantUnAM tAraNe dRDhataraNDasamam / / 24 / / unmArgapravRtAnAmiva vissmmithyaatvbhiimaa'rnnye| samyagdezakaM zivapuryAM varasArthavAhaH iva / / 25 / / temAM abhayadAna laukika ane lokottaramAM paNa prasiddha che ane sarva avasthAomAM mumukSuone mATe te aniSiddha cha. (22) jema kaNa rahita khetI ane vivekahIna rAjA tema abhayadAna vinAnA dharmane kadApi sujJo vakhANatA nathI. (23) vaLI je jJAnadAna che te dIpakanI jema vastune batAvanAra che ane bhavasAgaramAM paDatAM prANIne te daDha nAva samAna cha, (24) temaja viSama mithyAtvarUpa bhIma araNyamAM unmArge caDelAne pravara sArthavAhanI jema te ziva-purIno zuddha bhAgamatAvanA2 cha. (25)
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 941 taiyaM puNa bhesaha-vattha-patta-kaMbalagapamuhadavvehiM / sAhUNa dhammanirayANa hoi uvaTuMbhakaraNeNa / / 26 / / jaM te mahANubhAvA kaha duurvimukksvvsaavjjaa| sakkaMti tavaM kAuM AhArAINa virahaMmi? ||27 / / ettiyametteNaM ciya gihiNo laMghaMti gurubhavasamudaM / uvayAre jaM asaNAiehiM vaTuMti sAhUNaM / / 28 / / dhaNasatthAhiva-seyaMsa-mUladevAiNo ya jayapayaDA / diTuMtA niddiThThA itthaM siddhaMtasupasiddhA / / 29 / / tRtIyaM punaH bheSaja-vastra-pAtra-kambalapramukhadravyaiH / sAdhUnAM dharmaniratAnAM bhavati upaSTambhakaraNena / / 26 / / yatte mahAnubhAvAH kathaM duurvimuktsrvsaavdyaaH| zaknuvanti tapaH kartum AhArAdInAM virahe ||27 / / etAvanmAtreNaiva gRhiNaH laGghante gurubhvsmudrm| upakAre ye azanAdibhiH vartante sAdhUnAm / / 28 / / dhanasArthAdhipa-zreyAMsa-mUladevAdayaH ca jagatpragaTAH / dRSTAntAH nirdiSTAH itthaM siddhAntasuprasiddhAH / / 29 / / ane trIjuM dAna dharmamAM pravartatA sAdhuone auSadha, vastra, pAtra, kaMbaLa pramukha dravyano Teko ApavAthI thAya cha, (27) kAraNa ke sarva sAvaghane dUra tajanAra te mahAnubhAvo AhArAdikanA abhAve tapa pramukha sAdhavAne kema samartha 24 // ? (27) eTaluM mAtra karavAthI paNa gRhastho moTA bhavasAgarano pAra pAme che, kAraNa ke sAdhuone anazanAdikathI tabhI sahAya pane cha. (28) A saMbaMdhamAM dhana sArthavAha, zreyAMsakumAra ane mUladevAdikanA jagaprasiddha dRSTAMta batAvyA che ke je siddhAMtamA prasiddha che. (28)
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 942 iya bho devANupiyA! tinni payatthA mae tuha pasatthA / parikahiyA eesiM paDhamo tumae sayaM vihio ||30|| zrImahAvIracaritram anne puNa sAvagadhammakusalabuddhIhiM jaMti kAuM je| saddhANanANasAraM tA gihidhammaM pavajjesu / / 31 / / iya guruNA nidaMsie vatthuparamatthe jAyapavaravivego paNamiUNa guruNo payapaMkayaM seTThI vAgariuM pavatto- 'bhayavaM! suTu bohio'haM tumheMhiM, uvadaMseha me sAvagadhammaM, sikkhaveha juttAttaM / ' tao sUriNA bheyappabheyasAhAsahassasaMkulo suhaphalohakalio kahio vitthareNa gihidhammakappaddumo, paDivanno ya bhAvasAramaNeNa / tappabhidaM ca aTTappayArajiNapUyArao, muNidANasamujjayacitto sAvagattaM pAlei / pasUe putte savisesaM dhammaparivatto jaaotti| iti bhoH devAnupriyAH ! trayaH padArthAH mayA yuSmAkaM prshstaaH| parikathitAH eteSu prathamaH tvayA svayaM vihitaH / / 30 / / anyau punaH zrAvakadharmakuzalabuddhibhiH yApyete kartuM yau / zraddhAnajJAnasAraM tataH gRhIdharmaM pravrajata / / 31 / / iti guruNA nidarzite vastuparamArthe jAtapravaravivekaH praNamya guroH pAdapaGkajaM zreSThI vyAkartuM pravRttavAn 'bhagavan! suSThu bodhitaH aham yuSmAbhiH, upadarzaya mAM zrAvakadharmam, zikSApaya yuktaayuktm|' tataH sUriNA bhedaprabhedazAkhAsahasrasaGkulaH zubhaphalaughakalitaH kathitaH vistAreNa gRhIdharmakalpadrumaH, pratipannazca bhAvasAram anena / tatprabhRtiM ca aSTaprakArajinapUjArataH, munidAnasamudyatacittaH zrAvakatvaM paalyti| prasUte putre savizeSaM dharmaparivRttaH jAtaH / ema he devAnupriya! meM tamane prazasta traNa padArtho (zloka 1mAM) kahI batAvyA, temAM prathama to tame pote khAyaro cho (30) ane bIjA be zrAvaka-dharmanI kuzaLa-buddhivALA AcarI zake che, mATe tame zraddhA ane jJAnavarDa zreSTha evA gRhastha dharmano svIkAra karo.' (31) e pramANe gurue vastu-5ramArtha batAvatAM, pravara viveka jAgrata thavAthI gurunA page paDIne zeTha kahevA lAgyo ke-'he bhagavan! tame mane bahu ja sAro pratibodha Apyo. mane zrAvaka-dharma batAvo ane yuktAyukta zIkhavo.' eTale AcArye bheda-prabhedarUpa hajAro zAkhAo yukta ane zubha phaLothI suzobhita e gRhi (gRhastha) dharmarUpa kalpavRkSa vistArathI saMbhaLAvyo ane teNe bhAvathI teno svIkAra karyo. tyArathI aSTaprakAre jinapUjAmAM rakta ane munidAnamAM tatpara evo zreSThI zrAvakapaNuM pALavA lAgyo. pachI anukrame putra prApta thatAM te vizeSa prakAre dharmaparAyaNa thayo.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 943 ___ annayA so paMDuraparihiyapaDo kusumAisamaggasAmaggIsaNAho, sayalapariyaNasameo payaTTo mallijiNapaDimApUyaNatthaM / io ya tavvelaM bhayavaMtaM mahAvIraM nagarassa sagaDamuhujjANassa ya aMtarA paDimaM paDivannaM ohIe AbhoittA IsANasuranAho aNegasurakoDiparivuDo paMcarAyarayaNaviNimmiyavimANArUDho AgaMtUNa tikkhutto AyAhiNapayAhiNapurassaraM saharisaM vaMdiUNa annonnaghaDiyapANisaMpuDo bhayavao cariyaM gAyamANo sAmiNo vayaNaMmi dinnadiTThI pajjuvAsamANo citttthi| vagguraseTThIvi bhayavaMtamaikkamittA calio mallijiNAyayaNAbhimuhaM / taM ca vaccaMtaM IsANiMdo pAsittA bhaNai-'bho vaggura! dUrayaradevA saccovAyA havaMti (tti) sacco kao tumae loyappavAo, jaM paccakkhaM titthagaraM mottUNa paDimaM acciuM vaccasi, kiM na muNasi jaM esa visamabhavAvattanivaDaMtabhuvaNattayasamuddharaNadhIro sirimahAvIro sayameva iha ciThThaitti?', tao seTThI evaM nisAmiUNa jAyaatucchapacchAyAvo 'micchAmidukkaDaMti bhaNiUNa ___ anyadA saH pANDuraparihitapaTaH kusumAdisamagrasAmagrIsanAthaH, sakalaparijanasametaH pravRttaH mallijinapratimApUjanArtham / itazca tadvelAM bhagavantaM mahAvIraM nagarasya zakaTamUkhodyAnasya ca antarA pratipannaM avadhinA Abhogayya IzAnasuranAthaH anekasurakoTiparivRttaH paJcarAgaratnavinirmitavimAnA''rUDhaH Agatya tridhA AdakSiNapradakSiNapurassaraM saharSa vanditvA anyonyaghaTitapANisampuTaH bhagavataH caritaM gAyamAnaH svAminaH vadane dattadRSTiH paryupAsamAnaH tiSThati / vaggurazreSThI api bhagavantam atikramya calitaH mallIjinA''yatanAbhimukham / taM ca vrajantam IzAnendraH dRSTvA bhaNati 'bhoH vaggura dUrataradevAH satyopAyAH bhavanti' iti satyaH kRtaH tvayA lokapravAdaH, yat pratyakSaM tIrthakaraM muktvA pratimAm arcayituM vrajasi?, kiM na jAnAsi yadeSaH viSamabhAvA''vartanipatadbhuvanatrayasamuddharaNadhIraH zrImahAvIraH svayameva iha tisstthti?|' iti tataH zreSThI evaM niHzamya jAtA'tucchapazcAttApaH 'micchAmidukkaDam iti bhaNitvA tripradakSiNAdAnapUrvaM jinaM vandate, mahimAnaM evAmAM eka vakhate zveta vastra paherI, kusumAdi samagra sAmagrI laI, badhA parijana sahita te zrI mallijinanI pratimAne pUjavA cAlyo. te samaye ahIM nagaranA zakaTamukha udyAnamAM pratimAe rahelA mahAvIra bhagavaMtane avadhijJAnathI joi, aneka karoDa deva sahita, pAMca prakAranA zreSTha ratnothI banAvela vimAnamAM besI izAneMdra AvI, traNa pradakSiNApUrvaka bhAvathI vaMdI, aMjali joDI prabhunA caritrane gAtAM, svAmInA mukha-kamaLa para dRSTi sthApIne beTho. tevAmAM vagUra zeTha paNa bhagavaMtane oLaMgI, mallijinanA maMdira tarapha cAlyo. tene jato joine izAneMdra kahevA lAgyo-"he vagUra! "dUranA devo sAcA paracAvALA hoya che e lokapravAdane teM satya karI batAvyo ke pratyakSa tIrthakarane mUkIne pratimA pUjavA jAya che. zuM tane khabara nathI ke viSama bhavAvarsamAM paDatA traNe bhuvanano uddhAra karavAmAM dhIra evA A zrI mahAvIra pote ja ahIM birAjamAna che.' ema sAMbhaLatAM bhAre pazcAttApathI micchAmi kuTuM kahI, traNa pradakSiNApUrvaka jinane namIne te mahimA gAvA lAgyo. ema bahuvAra
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 944 zrImahAvIracaritram tipayAhiNAdANapuvvaM jiNaM vaMdai mahimaM ca karei, suciraM ca pajjavAsiUNa jahAgayaM paDiniyatte suriMde mallijiNabhuvaNaMmi vcci| ___ jayagurUvi tatto nikkhamittA paTThio tunnAgasannivesAbhimuhaM / tassa ya aMtarA takkAlapariNiyANi vahUvarANi spddijuttmiti| tANi puNa doNNivi TapparakannapuDANi, majjarANurUvanayaNANi, ailaMbamoTTapoTTANi, dIharakaMdharANi, kasiNakusaMThANasarIrANi, aharasImAsamaikkaMtadIharadaMtANi, gosAlo pecchiNa jAyaparitoso sahAsaM bhaNai-aho bhamio'mhi paurajaNavaesu niyadhammagurupasAeNa, ettiyakAlaM pariyaDaMteNa eriso saMjogo na katthavi ploio| tA nUNaM - tattillo vihirAyA jaNe'idUrevi jo jahiM vasai / jaM jassa hoi sarisaM taM tassa duijjayaM dei / / 1 / / evaM ca puNo puNo purA ThAUNa samullaviMto jAva na kahaMpi viramai tAva tehiM bADhaM ca karoti, suciraM ca paryupAsya yathA''gataM pratinivRtte surendra mallijinabhavane vrjti| jagadguruH api tasmAd niSkramya prasthitaH tunnAgasannivezA'bhimukham / tasya cA'ntarA tatkAlapariNItau vadhUvarau sapratiyuktam itH| tau punaH dvAvapi bhayakRtkarNapuTau, mArjarA'nurUpanayanau, atilambapRthUdarau, dIrghakandharau, kRSNakusaMsthAnazarIrau, adharasImAsamatikrAntadIrghadantau gozAlaH prekSya jAtaparitoSaH sahAsaM bhaNati 'aho! bhramitavAnaham pracurajanapadeSu nijadharmaguruprasAdena, etAvatkAlaM paryaTatA etAdRzaH saMyogaH na kutrApi pralokitaH / tasmAnnUnam tatparaH vidhirAjA jane atidUre'pi yaH yatra vsti| yaH yasya bhavati sadRzaM taM tasya dvitIyakaM datte / / 1 / / evaM ca punaH punaH puraH sthitvA samullapan yAvad na kathamapi viramati tAvattaiH bADhaM pIDayitvA baddhaH upAsanA karI, iMdranA gayA pachI zeTha mallijinanA maMdiramAM gayo. pachI bhagavaMta paNa tyAMthI nIkaLatAM tunnAka saMniveza tarapha cAlyA. jatAM jatAM te mArge navaparaNIta vara-vahu sAthe jatA ke je baMnenA supaDA jevA kAna, bilADA samAna locana, atidIrgha ane moTuM udara, lAMbI Doka, kRSNa ane beDoLa saMsthAnayukta zarIravALA tathA hoThanI bahAra nIkaLelA dAMtavALA hatA. temane jotAM bhAre saMtoSa pAmato gozALo hAMsIpUrvaka kahevA lAgyo ke-"aho! huM mArA dharmagurunA prasAde ghaNA deza bhamyo ane ATalo kAla bhamatAM, Avo saMyoga kyAMya paNa mArA jovAmAM Avyo nathI; tethI avazya vicakSaNa vidhAtA dUra vasatA janane paNa je sadaza hoya tenI sAthe saMyoga karAvI Ape che." e pramANe sAme besIne vAraMvAra bolatAM te jyAre koi
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 945 piTTiUNa baddho pakkhitto ya vaMsIkuDaMge / tattha ya uttANo nivaDio acchai, mahayA saddeNa ya vAharai, jahA-'sAmi! kIsa maM uvekkhaha?, eso'haM ettha vaMsakuDaMge nivaDio vaTTAmi, savvahA moaha imAo vasaNAo'tti puNo puNo ullavaMtaM taM so siddhatyo paDibhaNai-'bhadda! sayaM kaDaM sayaM ceva bhuMjAhi, kiM muhA paritappasi?' | sAmIvi adUradesaM gaMtUNa karuNAe cirasamasuhadukkhasahaNapakkhavAeNa taM pddivaaliumaarddho| etyaMtare tehiM nAyaM, jahA-'esa koi duThThasIlo eyassa devajjagassa pIDhiyAvAhago chattadhArago vA hohI, teNa esa eyaM paDivAlemANo niccalo acchai, tA na juttaM eyassa dharaNaM ti ciMtiUNa mukko gosaalo| milie ya taMmi gaMtuM pavatto jayagurU / kameNa ya patto gobhUmiMmi, tattha ya sulabhacaraNapANiyattaNeNa gAvIo caraMti, teNa sA gobhUmI vucci| tattha ya kalahapiyattaNeNa gosAlo govAlae bhaNai-'are milicchA! jugucchaNijjarUvA! esa maggo kahiM vcci?|' govehiM bhaNiyaM-'are pAsaMDiyA! kIsa amhe nikkAraNaM akkosesi?|' so bhaNai-'dAsIputtA! pasuyaputtA! jai prakSiptazca vaMzakuTaGke (vNshltaayaam)| tatra ca uttAnaH nipatitaH Aste, mahatA zabdena ca vyAharati yathA 'svAmin! kathaM mAm upekSasva? eSo'hamatra vaMzalatAyAM nipatitaH varte, sarvathA mocaya asmAd vyasanAd iti punaH punaH ullapantaM taM saH siddhArthaH pratibhaNati 'bhadra! svayaM kRtaM svayameva bhukSva, kiM mudhA paritapasi? / ' svAmI api adUradezaM gatvA karuNayA cirasamasukha-duHkhasahanapakSapAtena taM pratipAlayitum ArabdhavAn / atrAntare taiH jJAtaM yathA 'eSaH ko'pi duSTazIlaH etasya devA''ryakasya pIThikAvAhaka: chatradhArakaH vA bhaviSyati, tena eSaH enaM pratipAlayan nizcalaH Aste, tasmAnna yuktaM etasya dharaNam' iti cintayitvA muktaH goshaalH| milite ca tasmin gantuM pravRttaH jagadguruH / krameNa ca prAptau gobhUmikAm, tatra ca sulabhacArIjalatvena gAvaH caranti, tena sA gaubhUmiH ucyte| tatra ca kalahapriyatvena gozAlaH gopAlakAn bhaNati 'are! mlecchAH! jugupsanIyarUpAH! eSaH mArgaH kutra vrajati? / ' gopaiH bhaNitaM 'are pAkhaNDika! katham asmAkaM rIte baMdha na thayo tyAre bhAre kopa pAmatAM temaNe khUba kUTIne bAMdhyo ane tene vAMsajALamAM pheMkI dIdho. tyAM catto paDyo ane moTA zabda kahevA lAgyo ke-"he svAmin! mArI upekSA kema karo cho? huM A ahIM vAMsa-jALamAM paDyo chuM. e duHkhathI mane sarvathA choDAvo." ema vAraMvAra bolatAM gozALAne siddhArthe kahyuM ke-"he bhadra! teM pote karyuM ane pote bhogava. Ama vRthA paritApa zAne pAme che?' evAmAM svAmI paNa kaMIka najIka jai, karuNAne lIdhe lAMbA vakhatathI sukha-duHkha samAna sahana karavAnA pakSapAtathI tenI rAha jovA lAgyA. tyAre lokoe jANyuM ke-"A koi duSTazIla e devAyanI sevA karanAra ke chatradhAraka haze tethI e tenI rAha joi ubhA rahyA che, mATe ene pakaDI rAkhavo yukta nathI.' ema dhArIne temaNe gozALAne mUkI dIdho. tenA maLatAM bhagavaMta AgaLa cAlyA ane anukrame gobhUmikAmAM gayA. tyAM gAyone cAro-pANI bahu sulabha hovAthI te sthAna gobhUminA nAme prasiddha hatuM. tyAM paNa kalahapriyatAne lIdhe gozALo govALone kahevA lAgyo ke-"are mleccho! are kadarUpAo! A mArga kyAM jAya che?' govALo bolyA-"are pAkhaMDI! amane niSkAraNa zA mATe apazabdo kahe che?" gozALe kahyuM-"are dAsIputro!
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 946 zrImahAvIracaritram na marisihiha tA suTThaaraM akkosissAmi, kiM aliyameyaM?, micchajAiyA erisagA ceva tubbhe, kiM jahaThThiyaMpi na bhaNissAmi?, ko me tumha paDibhaotti / tao tehiM samuppannagADhakovehiM milittA paNhi-muTThi-lehUhiM viddavittA baddho vaMsIgahaNe ya pkkhitto| tatthavi puvvanAeNa karuNAe pahiyajaNeNa vimoiyaMmi gosAle tihuaNagurU rAyagihe nayare aTThamavAsArattaM kAumuvasaMpajjai, vicittAbhiggahasaNAhaM ca cAummAsakhamaNaM AraMbhei / tassa pajjaMte bahiyA AhAraggahaNaM kunni| tao aNijjariyaM ajjavi bahuM kammaM acchaitti ciMtiUNa puNo'vi sAmI atthAriyAdilutaM paribhAvito kammanijjaraNanimittaM accaMtapAvajaNasaMgaesu lADhAvajja-bhUmisuddhabhUminAmesu milicchadesesa gosAleNa sameo vihrio| tattha ya te aNAriyA kayAi asuNiyadhammakkharA, niraNukaMpA, lohiyapANiNo, paramAhammiyAsurasarUvA bhayavaMtaM viharamANaM pAsittA hIlaMti, niSkAraNam Akrozasi? / ' saH bhaNati 'dAsIputrAH! pazuputrAH! yadi na marSaya tadA suSThutaraM okroziSyAmi, kim alikametat?, mlecchajAtikAH etAdRzAH eva yUyam, kiM yathAsthitaM na bhaNiSyAmi?, kaH mama yuSmAbhyaM pratibhayaH?' iti| tataH taiH samutpannagADhakopaiH militvA pANi-muSTi-leSTubhiH vidrUya baddhaH vaMzagahane ca prakSiptaH / tatrApi pUrvanyAyena karuNayA pathikajanena vimocite gozAlake tribhuvanaguru: rAjagRhe nagare aSTamavarSArAtriM kartum upasampadyate, vicitrA'bhigrahasanAthaM ca cAturmAsakSapaNam Arabhate / tasya paryante bahiH AhAragrahaNaM kroti| tataH 'anirjaritam adyApi bahu karma Aste' iti cintayitvA punarapi svAmI karmakaradRSTAntaM paribhAvayan karmanirjaraNanimittam atyantapApajanasaGgateSu lADhA-vajrabhUmi-zuddhabhUminAmakeSu mlecchadezeSu gozAlena sametaH vihRtavAn / tatra ca te anAryAH kadApi azrutadharmA'kSarAH, niranukampAH, lohitapANikAH, pazuo! jo tame sahana nahi karo to tamane vadhAre tiraskArIza. zuM e mithyAvacana che? tame mleccho jevA ja cho. zuM satya paNa na bolavuM? tamAro mane zo bhaya che?" eTale bhAre kopa pAmelA temaNe maLIne lAta, muThI ane patharavatI tene khUba mArI, bAMdhIne vAMsajALamAM pheMkI dIdho. tyAM paNa dayA lAvI, pathikoe mukta karatAM gozALA sAthe prabhu AThamuM comAsuM karavA rAjagRhanagaramAM gayA. tyAM vicitra abhigraha sAthe cAturmAsakhamaNa karyuM ane prAMte nagaranI bahAra temaNe pAraNuM karyuM. pachI "adyApi anirjarita bahu karma che' ema dhArI kRSivala ane karmakaronA dRSTAMtane yAda karatAM svAmI punaH karmanirjarA nimitte atyaMta pApI lokothI vyApta evA lATa, vajabhUmi, zuddhabhUmi nAmanA mleccha dezomAM gozALA sahita vicaravA lAgyA. tyAM koi vAra dharmazravaNathI vimukha, dayAhIna, raktamizra hAthavALA, paramAdhAmI jevA ati bhayAnaka evA anArya loko, bhagavaMtane vicaratA joi hIlanApUrvaka niMdatA, tathAvidha parAbhava
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 947 SaSThaH prastAvaH niMdaMti, tahAvihappayArehiM viddaviMti sANAdao ya duTThasatte sAmissa abhimuhaM muyaMti / aviya - jaha pavireyaNa-taNutayatacchaNa-khArovalevapAmokkhaM / kicchavigicchaM vijjaM kuNatamabhiNaMdae rogI / / 1 / / taha jayanAhovi samaggamuggauvasaggakArayaM loyaM / uvayAribaMdhubuddhIe baMdhuraM pehai pahiTTo ||2|| jummaM / / jeNa daraMguTThavikimeruvissaMThulaM dharAvadvaM / halahaliyasattakulaselasAyaraM viraiyaM sisuNA ||3|| sovi kaha atulabalasAravikkamo nikkiveNa kammeNa / kIDappAyakayAvayamahaha sahAvijjai jiNiMdo ? || 4 || jummaM / paramAdhArmikasurasvarUpAH bhagavantaM viharantaM dRSTvA hIlayanti, nindanti, tathAvidhaprakAraiH vidravanti, zvAdIn ca duSTasattvAn svAminaH abhimukhaM muJcanti / api ca - yathA pravirecana-tanutvaktakSaNa-kSAropalepapramukhAm / kRcchravicikitsAM vaidyaM kurvantam abhinandati rogI / / 1 / / tathA jagannAtho'pi samagram ugropasargakArakaM lokam / upakArIbandhubuddhyA bandhuraM prekSate prahRSTaH / / 2 / / yugmam / / yena ISadaGguSThavikRSTameruvisaMsthulaM dhraapRsstthm| prakampitasaptakulazailasAgaraM viracitaM zizunA ||3|| so'pi kathaM atulabalasAravikramaH niSkRpeNa karmaNA / kITaprAyaHkRtApad ahaha sahyate jinendraH ? || 4 || yugmam / / pamADatA ane zvAna pramukha duSTa sattvo svAmI sanmukha doDAvI mUkatA, tathApi rogI jema julAba, tvacAccheda ke kSArano lepa vigere bhAre kaSTa ApanAra vaidyane vakhANe tema bhagavaMta paNa ugra upasarga karanAra badhA lokone upakArI baMdhu samAna joi saMtuSTa thatAM. (1/2) aho! jeNe bAlyAvasthAmAM sheja aMguSTha kheMcatAM, merUyukta dharApITha ane sattvo, kulaparvato ane sAgarane DolAyamAna karI mUkyAM te jiveMdra pote atula baLazALI chatAM, nirdaya karmane lIdhe ahA! eka kITatulya janonA hAthe Apatti sahana kare che. (34)
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 948 zrImahAvIracaritram kiMca-jo hariNA siddhattho AvayaviNivAraNaTThayA mukko / gosAlagapaccuttaravelAe viyaMbhaI sovi / / 5 / / annaM ca-jai kira tiloyaraMge atullamallo'vi jiNavaro viiro| evaMvihAvayAo visahai supasaMtacitteNa ||6|| tA kIsa thevamittAvayArakaraNujjae'vi loyaMmi / muNiyajahaTThiyabhAvA vahaMti rosaM mahAmuNiNo? |7|| jummaM / ahavA cunnijjai thevaghAyamettevi sakkArAle / niThurakAlAyasaghaDiyadughaNaghAehiM navi vairaM / / 8 / / kiJca yaH hariNA siddhArthaH ApadvinivAraNAya muktaH / gozAlakapratyuttaravelAyAM vijRmbhate so'pi / / 5 / / anyacca-yadi kila trilokaraGge atulyamallo'pi jinavaraH vIraH / evaMvidhA''padaH visahate suprazAntacittena / / 6 || tataH kasmAt stokamAtrA'pakArakaraNodyate'pi loke| jJAtayathArthabhAvAH vahanti roSaM mahAmunayaH / / 7 / / yugmam / / athavA cUryate stokaghAtamAtre'pi zarkarAleSTu / niSThurakAlAyasaghaTitadughaNaghAtaiH naiva vajram ||8|| vaLI ApadA nivAravA mATe iMdra je siddhArthane Adeza karyo hato te phakta gozALAne pratyuttara devA vakhate upasthita thato, (5) ane vaLI atula malla chatAM vIrasvAmI, triloka-raMgabhUmimAM jo AvI ApadAo prazAMta citte sahana kare che to yathArtha svarUpane jANatA mahAmunio, alpa mAtra apakAra karanAra loka para roSa zA mATe karatA haze? (7/7) athavA to alpa AghAtathI paNa zarkarA bhAMgIne bhUko thaI jAya, paraMtu atikaThina lohaghaNanA ghAtathI paNa 4%4 bhana na thAya. (8) have te anAryabhUmimAM vicaratAM vividha abhigrahamAM tatpara evA bhagavaMte navakalpI vihAra pramANe navamuM
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH aha tihuyaNekkanAho aNajjabhUmIsu tAsu hiMDato / patte vAsAratte navame navamAsayavihANe / / 9 / / vasahiM ca alabhamANo sunnAgAresu rukkhamUlesu / dhammajjhANAbhirao varisAyAlaM aikkamai ||10|| jummaM / 949 vitte ya tammi sAmI siddhatthapuramAgao / tatto'vi kummAragAmaM saMpaTThio / tassa ya aMtarA tilachittasamIveNa volemANo pucchio gosAlageNa sAmI-'esa tilatthaMbo kiM nipphajjihI navatti ?, tao tahAbhaviyavvayAvaseNa sayameva bhaNiyaM jiNeNa - 'bhadda! nipphajjihI, paraM sattavi pupphajIvA uddAttA eyassa ceva tilathaMbassa egAe tilasaMgaligAe satta tilA smuvjjissNti|' eyaM ca asaddahamANeNa aNajjeNa teNa avakkamittA mUlAvaNaddhabhUmileDusaNAho atha tribhuvanaikanAthaH anAryabhUmiSu tAsu hiNDamAnaH / prAptau varSArAtrau navamAyAM navamAsakavidhAnAyAM (= navakalpavidhau ) / / 9 / / vasatiM ya alabhamAnaH zUnyA''kareSu vRkSamUleSu / dharmadhyAnAbhirataH varSAkAlam atikrAmati / / 10 / / yugmam / / vRtte ca tasmin svAmI siddhArthapuram AgataH / tataH api kumAragrAmaM samprasthitaH / tasya cAntarA tilakSetrasamIpena vyatikrAman pRSTaH gozAlena 'svAmin! eSaH tilastambhaH kiM niSpatsyate na vA ?' iti / tataH tathAbhavitavyatAvazena svayameva bhaNitaM jinena 'bhadra! niSpatsyate, paraM saptApi puSpajIvAH udrya etasyaiva tilastambhasya ekAyAM tilasaGgatikAyAM sapta tilAni samutpasyante / etacca azraddadhatA anAryeNa tena apakramya mUlAvanaddhabhUmileSTusanAthaH samutpATitaH saH tilastambhaH, ekAnte ujjhitazca / atrAntare yathAsannihitadevaiH comAsuM AvatAM, kaMi sthAna na maLavAthI zUnya gRha ane vRkSo nIce dharmadhyAnamAM lIna rahIne varSAkAla vItAvyo. (8/10) pachI prabhu siddhArthanagaramAM AvyA ane tyAMthI kumbhAra gAma tarapha jatAM, tilakSetra pAsethI cAlatAM prabhune gozANe pUchyuM }-'he svAmin! tila-guccha nIpa ze se nahi ?' kheTale bhavitavyatA-yoge bhagavaMte pote 'dhuM }'he bhadra! e nIpajaze, paraMtu sAte puSpa-jIvo marIne e ja tilagucchanI eka talaphaLImAM sAta talarUpe utpanna thaze.' e vAkyane na mAnatA te anArye pAchA pharI, te choDane mULathI jamInamAMthI ukheDI eka tarapha nAkhI dIdho. evAmAM prabhunA vacanane satya karavA mATe pAsenI bhUminA vyaMtara devoe meghamALA vikurvI ane jaLavRSTi karI, jethI tilagucchane poSaNa maLyuM. te vakhate vegathI AvatI eka gAyanA khurathI teno mULabhAga ArdrabhUmimAM dabAyo, jethI te barAbara daDhatA pAmyo ane tenA mULa jamInamAM prasaryAM. pachI tenA aMkura pragaTyA ane puSpo paNa AvyAM.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 950 zrImahAvIracaritram samuppADio so tilathaMbho, egate ujjhio y| etyaMtare ahAsaMnihiyadevehiM bhayavao vayaNamavitahaM kuNamANehiM viubviyA ghaNAvalI, jAyaM salilavarisaM, samAsAsio tilthNbo| teNa paeseNa vegeNa AgacchamANIe gAvIe khureNa caMpiya mUlavibhAgo paviThTho jalaseyasukumAre dharaNivaDhe / jAo daDhapaiTThANo, kameNa parUDhAiM mUlAiM, ummIliyAI kaMdalAiM, payaTTo phulliuMti / bhayavaM puNa kummAragAmanagaraM sNptto| tassa bAhiM sUramaMDalassuvariM nihiyadiTThI uddhIkayabhuyapariho, dIharajaDAkaDappo, payaiviNIo, payaipasamaparo, payaidayAdakkhiNNANugao, samAraddhasaddhammajjhANa vihANo vesiyAyaNo nAma loiyatavassI majjhaMdiNasamayaMsi AyAvei / tassa ya uppattI bhannai - magahAvisae dhaNa-dhannasamiddhaloyakalie gobbaragAme AbhIraloyANaM ahivaI gosaMkhInAma kuDuMbio, baMdhumaI nAma se bhajjA / sA ya aviyaaurii| tANi ya paropparaM daDhasiNehANurAyANi visayasuhamaNuhavaMtANi kAlaM voleMti / io ya tassa gAmassa adUre kheDayaM nAma sNniveso| tattha ya avigappiyA sannaddhabaddhakavayA parapaharaNasaNAhA milecchANa dhADI pddiyaa| tIe bhagavataH vacanamavitathaM kurvadbhiH vikurvitA ghanA''valiH, jAtA salilavarSA, samA''zvAsitaH tilastambhaH / tena pradezena vegena AgamyamAnAyAH goH khureNa hataH mUlavibhAgaH praviSTaH jalasekasukumAre dharaNipRSThe / jAtaM dRDhapratiSThAnam, krameNa prarUDhAni mUlAni, unmilitAni kandAni, pravRttaH phullitum| bhagavAn punaH kummAragrAmanagaraM smpraaptvaan| tasya bahiH sUryamaNDalasyopari nihitadRSTiH urvIkRtabhujaparikhaH, dIrghajaTAkalApaH, prakRtivinItaH, prakRtiprazamaparaH, prakRtidayA-dAkSiNyA'nugataH, samArabdhasaddharmadhyAnavidhAnaH vaizyAyanaH nAmakaH laukikatapasvI madhyandinasamaye AtApayati / tasya cotpattiH bhaNyate - magadhaviSaye dhana-dhAnyasamRddhalokakalite gobaragrAme AbhIralokAnAm adhipatiH gozaGkhInAmakaH kuTumbikaH, bandhumatiH nAmikA tasya bhAryA / sA ca vandhyA / tau ca parasparaM dRddhsnehaanuraaginnau| viSayasukhamanubhavantau kAlaM vytikraamtH| itazca tasya grAmasya adUre kheTakaH nAmakaH snniveshH| tatra ca avikalpitA bhagavaMta kUrmagAma nagaramAM pahoMcyA. tenI bahAra sUryabiMba sAme dRSTi sthApI, bhujA uMce karI, lAMbI jaTA dharAvanAra, svabhAve vinIta, zAMta, dayA ane dAkSiNyavAnuM tathA dharmadhyAnamAM lIna evo vezyAyana nAme laukika tApasa madhyAhnakALe AtApanA leto hato. tenI utpatti A pramANe che : magadha dezamAM dhana, dhAnyathI samRddha lokayukta gobara nAme gAmamAM govALono adhipati gozaMkhI nAme eka kauTuMbika raheto. tenI baMdhumatI nAme bhAryA ke je vaMdhyA hatI te baMne paraspara daDha sneha dharAvatAM viSayasukhamAM kALa vItAvavA lAgyA. have te gAmanI najIkamAM eka kheTaka nAme saMniveza hato. tyAM kavacathI sajja, zastrasaMyukta
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 951 ya so gAmo nivADiyArakkhigajaNo, luMTiyadhaNa-dhanna-kaMsa-dUso viNihayapaharaNahatthasuhaDasattho ko| tao baMdiggaheNa logaM gahiUNa paTThiyA saTThANaM, egA ya gAmaitthiyA tavvelaM pasUyA paiMmi mArie karakaliyavAlayA surUvattikAUNa cAliyA corehiM / sA ya ceDavAvaDakarattaNeNa na pArei sigghagaIe smaagNtuN| tao tehiM sarosaM bhaNiyA-'bhadde! pariccayasu suyaM jai cirjiiviytthinnii|' imaM ca suNiUNa aigaruyayAe maraNabhayassa paricatto tIe suo tarucchAyAe, gayA ya corehiM samaM| so ya gosaMkhio gorUvAiM ghettUNa pahAyasamae samAgao taM paesaM, diTTho ya so rukkhacchAyAe paDipunnasavvaMgovaMgo, sassirIo, akkhayasarIro bAlao, gahio ya teNaM / paNAmio niyabhajjAe, bhaNiyA ya esA-pie! esa tuha aputtAe putto hohI, sammaM rakkhijjAhi / gose ya pagAsiyaM jahA 'mama mahilA gUDhagabmA Asi, sA ya saMpayaM pasUyA, dArago se jaao|' eyassa ceva atthassa nicchayanimittaM chagalakaM vAvAittA sannaddhabaddhakavacAH pracurapraharaNasanAthA mlecchAnAM dhATI patitA / tayA ca saH grAmaH nipAtitA''rakSakajanaH, luNTitadhana-dhAnya-kAsya-dUSyaH vinihatapraharaNahastasubhaTasArthaH kRtH| tataH bandigraheNa lokaM gRhItvA prasthitAH svasthAnam / ekA ca grAmastrIH tadvelAM prasUtA patyau mArite karakalitabAlA 'surUpA' iti kRtvA cAlitA cauraiH / sA ca ceTavyApRtakaratvena na pArayati zIghragatyA samAgantum / tataH taiH saroSaM bhaNitA 'bhadre! parityaja sutaM yadi cirjiivtaarthinii|' idaM ca zrutvA atigurutayA maraNabhayasya parityaktaH tayA sutaH tarucchAyAyAm, gatA ca cauraiH smm| sazca gozaGkhikaH gorUpANi gRhItvA prabhAtasamaye samAgataH taM pradezam / dRSTazca saH vRkSacchAyAyAM pratipUrNasarvA'GgopAGgaH, sazrIkaH, akSatazarIraH bAlakaH, gRhItazca tena / arpitaH nijabhAryAyai, bhaNitA caiSA 'priye! eSaH tava aputrAyai putraH bhavati, samyag rakSiSyasi / gose ca prakAzitaM yathA 'mama mahilA gUDhagarbhA AsIt, sA ca sAmprataM prasUtA, dArakaH tasya jaatH| etasyaiva plecchonI aNadhArI dhADa paDI. temaNe te gAmanA koTavALone pADI nAkhyA, hathiyArabaMdha subhaTone mArI nAkhyA ane dhana, dhAnyAdika badhuM luMTI lIdhuM. pachI lokone pakaDIne teo potAnA sthAna bhaNI cAlyA. te vakhate gAmanI eka prasUtA strI, potAno pati mAryo gayo, jethI hAthamAM bAlaka laine bahAra nIkaLI. eTale "A surUpavatI che' ema dhArI coroe tene calAvavA mAMDI, paraMtu bALaka hAthamAM hovAthI te utAvaLe cAlI na zakI, tethI temaNe dhamakI ApatAM kahyuM ke-"are bhadra! jo tAre jIvavAnI icchA hoya to bALakane tajI de." ema sAMbhaLatAM maraNanA bhAre bhayane lIdhe bALakane vRkSachAyA taLe mUkI te coro sAthe gaI. gozaMkhI tyAM Ave che ane te bALakane joI, tene grahaNa karI pachI ghare AvatAM te bALaka potAnI bhAryAne soMpatAM teNe kahyuM ke-"he priye! vaMdhyA evI tAro A putra thaze. enuM barAbara rakSaNa karaje.' vaLI prabhAte teNe badhAne jaNAvyuM ke mArI strI gupta-garbhavatI hatI, te Aje prasUtA thatAM bALaka janmyo." e ja bAbatano nizcaya karAvavA mATe eka bakarUM mArI tyAM lohI chaMTAvyuM
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 952 zrImahAvIracaritram lohiyagaMdho kao, sA ya sUiyanevatyeNa ThAviyA, vaddhAvaNayaM ca vihiyaM, sammANio sayaNavaggo, pasAriyA loyammi vattA, nivvattiyAiM chaTThIjAgaraNa-caMda-sUradaMsaNiyamuhAiM kiccAI, samuciyasamae ThaviyaM vesiyAyaNotti nAmaM, kAlakkameNa ya patto juvvnnN| sAvi se jaNaNI caMpAe nayarIe neUNa corehiM vikkayanimittaM oDDiyA rAyamagge, surUvattikAUNa gahiyA therIe vesAe, sikkhAviyA gaNiyANa vejjN| aviya - suravilayabbhahiyavisiTTharUvasohaggapavaralAyannA / surayappavaMcakusalA viyakkhaNA geyanaTTesu / / 1 / / uvayArabhaNiya-paracittaboha-samayANurUvaceTThAsu / pattaTThA sA jAyA laddhapasiddhI ya nayarIe / / 2 / / arthasya nizcayanimittaM chagalakaM vyApAdya lohitagandhaH kRtaH, sA ca sUcitanepathyena sthApitA, vardhApanakaM ca vihitam, sammAnitaH svajanavargaH, prasAritA loke vArtA, nivartitAni SaSThamIjAgaraNa-candra-sUryadarzanapramukhANi kRtyAni, samucitasamaye sthApitaM vaizyAyanaH iti nAma, kAlakrameNa ca prAptaH yauvanam / sA'pi tasya jananI campAyAM nagaryAM nItvA cauraiH vikrayanimittam uDDAyitA (=sthApitA) rAjamArge, surupA iti kRtvA gRhItA sthavirayA vezyayA, zikSApitA gaNikAnAM vedyam / api ca - survilyaa'bhydhikvishissttruup-saubhaagyprvrlaavnnyaa| surataprapaJcakuzalA vicakSaNA geya-nATyeSu ||1|| upcaarbhnniti-prcittbodhn-smyaanuruupcessttaasu| paTiSThA sA jAtA labdhaprasiddhiH ca nagaryAm / / 2 / / ane strIne prasUtAnA veze rAkhI. vaLI vardhApana karAvatAM teNe badhA svajanono satkAra karyo. anukrame e vAta lokamAM prasarI. chaThThI-jAgaraNa, caMdra-sUryanA darzana pramukha kRtyo badhAM samApta thayAM ane yogya samaye te bALakanuM vezyAyana evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. te anukrame yauvanavaya pAmyo. have coroe tenI mAtAne lai, caMpA nagarImAM vecavA mATe rAjamArge ubhI rAkhI. eTale 'A rUpavatI che ema samajIne eka vRddha vezyAe tene vecAtI lIdhI ane gaNikA-vidyA zIkhavADI devAMganA karatAM adhika rU5, saubhAgya ane pravara lAvaNyavatI, surata-saMbhogamAM kuzaLa ane gIta-nRtyamAM te mAre viyksse| 45. (1) vaLI khuzAmata karavAmAM, paranuM mana pArakhavAmAM ane samayocita ceSTA karavAmAM te atyaMta cAlAka thavAthI nagarImA sArI prasiddhi pAbhI. (2)
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 953 SaSThaH prastAvaH daMsaNametteNaM ciya jaNassa puvvaM jaNei vikkhevaM / kiM puNa ubbhaDasiMgArasAranevattharuirA sA? ||3|| io ya so vesiyAyaNo atthovajjaNanimittaM karei vivihvaannijjaaiN| annayA ya ghayassa sagaDiM bhariUNa vayaMsaehiM sameo gao cNpaanyriN| tammi ya samae samAraddho pure mahUsavo, pavarAbharaNaruiradehA niyaMsiyapahANapaTTaNuggayacIraMsuyAivatthA jahicchaM tiya-caukkacaccaresu rAmAjaNeNa parigayA vilasaMti naayraa| te ya daTThaNa ciMtiyamaNeNaaho ee evaM vilasaMti, ahaMpi na kIsa ramemi?, mamAvi atthi kettiyamettAvi atthasaMpayA, kiM vA imIe rakkhiyAe?, dhammaTThANadANabhogovabhogaphalaM hi pasaMsijjai dhnnN| jeNa bhaNiyaM - dAnaM bhogo nAzastisro gatayo bhavanti vittasya / yo na dadAti na bhuGkte tasya tRtIyA gatirbhavati / / 1 / / darzanamAtreNaiva janasya pUrvaM janayati vikSepam / kiM punaH udbhaTazRGgArasAranepathyarucirA sA ||3|| itazca saH vaizyAyanaH arthopArjananimittaM karoti vividhavANijyAni / anyadA ca ghRtasya zakaTIM bhRtvA vayasyaiH sametaH gataH campAnagarIm / tasmiMzca samaye samArabdhaH pure mahotsavaH, pravarA''bharaNaruciradehAH nivasitapradhAnapaTTAnugatacInAMzukAdivastrAH yathecchaM trika-catuSka-catvareSu rAmAjanena parigatAH vilasanti naagraaH| tAn ca dRSTvA cintitamanena 'aho! ete evaM vilasanti, ahamapi na kasmAd rame? mamA'pi asti kiyanmAtrA'pi arthasampadaH, kiM vA anayA rakSitayA?, dharmasthAnadAna-bhogopabhogaphalaM hi prazaMsyate dhanam / yena bhaNitam dAnaM bhogaH nAzaH tisraH gatayaH bhavanti vittasya / yaH na dadAti na bhuGkte tasya tRtIyA gatirbhavati / / 1 / / temaja te darzana mAtrathI ja prathama lokone vikSepa pamADatI, to utkaTa zRMgAra ane zreSTha vastrAdikathI suzobhita thatai to ssj 4 zuM? (3) evAmAM te vaizyAyana dhana meLavavA nimitte vividha vepAra karavA lAgyo. ekadA ghInI gADI bharI, mitronI sAthe te caMpA nagarImAM gayo. te samaye nagarImAM mahotsava cAlato hato. pravara AbharaNothI zarIrane zaNagArI, pradhAna rezamI vastro dhAraNa karI, IcchAnusAra ramaNIo sahita trimArga, catuSpatha ane coka vigere sthAne nagarajano vividha vilAsa karatA hatA. temane jotAM vaizyAyane vicAra karyo ke-"aho! A loko kevA vilAsa kare che? to huM paNa te kema na karuM? mArI pAse paNa keTalIka dhana-saMpatti che. enuM mAtra rakSaNa karavAthI zuM? kAraNa ke dharma-sthAne, dAna ke bhogapabhogamAM vaparAyela dhana vakhaNAya che. kahyuM che ke: dAna, bhoga ane nAza-e traNa gati dhananI kahevAmAM Avela che. temAM je dAna ke bhogamAM teno upayoga karato nathI teno chevaTe nAza to thAya ja che. (1)
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 954 zrImahAvIracaritrama daivAtkathamapi jAte sati vibhave yasya naiva bhogecchaa| dAne ca na pravRttiH sa bhavati dhanapAlako mUrkhaH / / 2 / / iti paribhAviUNa kao aNeNa siMgAro, parihiyAiM pahANavatthAI, gao pecchaNage, diTThA ya vesAjaNamajjhagayA sacciya puvvamAyA, jAo tIe uvarimaNurAgo, viyaMbhio se paMcabANo'vi sahassabANovva mayaraddhao, samappiyaM taMboladANapuvvagaM se gahaNagaM | rayaNisamae ghaNasArummissacaMdaNarasavilittagatto, kesapAsaviNimmiyakusumadAmo, gahiyataMbolabIDao payaTTo tIse gihAbhimuhaM / etyaMtare tatsa kuladevayA ciMtei-'aho amuNamANo paramatthaM akajjamAyariuM laggo esa varAgo, tA saMbohemitti vibhAviUNa aMtarA savacchagAvirUvaM viuvvittA ThiyA / vesiyAyaNassavi sigdhaM gacchamANassa litto amejjheNa calaNo, jAyA se AsaMkA jahA asuitti, tao annaM visohagaM kiMpi apAvamANeNa teNa tIse ceva gAvIe daivAtkathamapi jAte sati vibhave yasya naiva bhogecchaa| dAne ca na pravRttiH saH bhavati dhanapAlakaH mUrkhaH / / 2 / / iti paribhAvya kRtaH anena zRGgAraH, parihitAni pradhAnavastrANi, gataH prekSaNake, dRSTA ca vezyAjanamadhyagA saiva pUrvamAtA, jAtaH tasyAH upariM anurAgaH, vijRmbhitaH tasya paJcabANaH api sahasrabANaH iva makaradhvajaH, samarpitaM tAmbUladAnapUrvakaM tasyai grhnnkm| rajanIsamaye ghanasAronmizracandanarasaviliptagAtraH, kezapAzavinirmuktakusumadAmaH, gRhItatAmbUlabITakaH pravRttaH tasyAH abhimukham / atrAntare tatra kuladevatA cintayati 'aho! ajAnan paramArtham akAryamAcarituM lagnaH eSaH varAkaH, tataH saMbodhAmi iti vibhAvya antarA savatsagaurUpaM vikuLa sthitA / vaizyAyanasyA'pi zIghraM gacchataH liptaH amedhyena caraNaH, jAtA tasya AzaGkA yathA azuciH iti| tataH anyad vizodhakaM kimapi aprApnuvatA tena tasyAH goH sannihite vaLI daivayoge koi rIte dhana prApta thayA chatAM je bhoganI icchA karato nathI ane dAnamAM pravRtti rAkhato nathI, te bhU dhananA 4m 445 ||y cha.' (2) ema ciMtavI vaizyAyane zRMgAra dhAraNa karyo. kiMmatI vastro paherIne te mahotsavamAM gayo. tyAM vezyAonA madhya bhAgamAM te ja pUrvamAtA tenA jovAmAM AvI. tenA para anurAga thatAM kAmadeva paMcabANa chatAM tene sahasabANa lAgyo. eTale tAMbUla sAthe vaizyAyane teNIne AbhUSaNa ApyuM. pachI rAtre karparamizra caMdanarase zarIre lepa karI, kezapAzamAM kusumamALA bAMdhI, pAnanAM bIDAM lai te teNInA ghara bhaNI cAlyo. evAmAM tenI kuLadevI ciMtavavA lAgI ke "aho! paramArtha jANyA vinA A bicAro akArya karavAne tatpara thayo che, mATe ene pratibodha pamADuM." ema dhArI te vacamAM vAcharaDA sahita gAyanuM rUpa vikrvIne ubhI rahI. te vakhate zIdhra jatAM vaizyAyanano paga viSTAthI bagaDyo, eTale azucinI AzaMkA thatAM, bIjuM kAMi luMchavA mATe hAtha na lAgavAthI te ja gAyanI pAse
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 955 SaSThaH prastAvaH sannihami niviTThassa vacchassa paTThIe pAraddhaM calaNalUhaNaM, tayaNaMtaraM sa vaccho mANusabhAsAe paDibhaNai gaaviN| ammo! pecchasu eyaM vigayAsaMkaM mamaMgaMmi / / 1 / / mijjhavilittaM calaNaM lUhantaM cattadhammavavahAraM / kiM koi kuNai kaiyAvi surahisue erisaM hIlaM? ||2|| jummaM / gAvI vAgarai tao puttaya! mA vahasu addhiiM kiNpi| aidhammavvavahArAbAhiro vaTTae eso / / 3 / / vaccheNa bhaNiyamamme! kahamevaM?, putta! kittiyaM kahimo?| niyajaNaNIevi samaM jo vAsaM vaMchai aNajjo / / 4 / / niviSTasya vatsasya pRSThyA prArabdhaM caraNamArjanam / tadanantaraM saH vatsaH mAnuSabhASAyAM pratibhaNati gAm / ambe! prekSasva enaM vigatA''zakaM madage / / 1 / / madhyaviliptaM caraNaM mArjantaM tyktdhrmvyvhaarm| kiM ko'pi karoti kadApi surabhisutena etAdRzIM hIlanAm? / / 2 / / yugmam / / gauH vyAkaroti tataH-putra! mA vaha adhRtiM kimpi| atidharmavyavahArabAhyaH vartate eSaH / / 3 / / vatsena bhaNitaM-ambe kathamevam? 'putra! kiyantaM kthyaami?| nijajananyA'pi samaM yaH vAsaM vAJchati anAryaH / / 4 / / beThela vAcharaDAnI pITha para te paga luMchavA lAgyo. tevAmAM te vAcharaDuM gAya pratye manuSya-bhASAe kahevA lAgyuM ke-"he ammA! jo, dharma-vyavahAranI darakAra na karatAM ane kaMi paNa zaMkA lAvyA vinA A puruSa viSTAlipta potAno paga mArA aMge luMche che. zuM koi sumisuta-vatsanI hI mAvI Daleu 42? (1/2) tyAre gAya bolI ke-"he vatsa! tuM kaMi paNa adhIrAi na lAva. e dharma-vyavahArathI bilakula bahAra varte che." vanse kahyuM- he ammA! te kevI rIte?" gAya bolI-"he putra! te keTaluM kahIe? ke je anArya potAnI mAtA sAthe paNa bhoga vAMche che; to he vatsa! badhuM sahana karI le. tuM dhanya che ke ATalethI ja chUTyo. potAnI maryAdAthI bahAra thayelA loko, evuM zuM akArya che ke je na kare? tyAM sudhI ja tattvaruci ane dharma-karmano pratibaMdha samajavo, tyAM
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 956 zrImahAvIracaritrama tA vaccha! sahasu savvaM taM dhanno ettieNa jaM mukko| ujjhiyaniyamajjAyA kimakajjaM jaM na kuvvaMti? / / 5 / / tAvacciya tattaruI tAvacciya dhmmkmmpddibNdho| loyAvavAyabhIruttaNaM ca tAveva vipphurai / / 6 / / tAvajjavi na viNassai lajjA jaNaNI guNANa sylaannN| aha sAvi kahavi naTThA tA naTThA kusalaceTTAvi / / 7 / / jummaM / iya surahiM sAbhippAyavayaNasaMdohamullavemANiM vacchassa puro dalU so sahasA saMkio hiyae, ciMtiumAraddho ya-'aho paDhamaM tAva imaMpi mahaacchariyaM jaM tiricchajoNiyA hoUNa mANusiyAe bhAsAe saMlavai / tatthavi niyamAyAbhigamalakkhaNaM dUsaNaM me daMsei, kahamevaM saMbhavai?, kattha mama mAyA? kattha ahaM? kahaM saMvAso?, savvaM accaMtamaghaDaMtameyaM, ahavA tataH vatsa! sahasva sarvaM tvaM dhanyaH etAvatA yad muktaH / ujjhitanijamaryAdAH kimakAryaM yanna kurvanti / / 5 / / tAvadeva tattvaruciH tAvadeva dhrmkrmprtibndhH| lokApavAdabhIrutA ca tAvadeva visphurati ||6|| tAvadadyApi na vinazyati lajjA jananI guNAnAM sakalAnAm / atha sA'pi kathamapi naSTA tadA naSTA kuzalaceSTA'pi / 7 / / yugmam / / iti surabhiM sAbhiprAyavacanasandohamullapantIM vatsasya puraH dRSTvA saH sahasA zaGkitaH hRdaye, cintayitumArabdhavAn ca aho! prathamaM tAvad idamapi mahadAzcaryaM yat tiryagyonike bhUtvA mAnuSikAyAM bhASAyAM sNlptH| tatrA'pi nijamAtarabhigamalakSaNaM dUSaNaM mAM darzayati, kathamevaM sambhavati?, kutra mama mAtA?, kutra aham?, kutra saMvAsaH? sarvam atyantamaghaTamAnametat, athavA bhavitavyam etat kAraNena, citrarUpANi vidheH vilasitAni, sambhavati sarvam, ataH prakSye tAmeva vezyAvilayAm utthAnapratijJAm' iti sudhI ja lokApavAdanI bIka rahe che ke sakala guNone pedA karanAra evI lajjA-maryAdAno jyAM sudhI lopa na thayo hoya te paNa jo koi rIte naSTa thAya to kuzaLa-ceSTA paNa naSTa thavA pAme che. e pramANe vatsanI AgaLa bolatI gAyanA sAbhiprAya vacana sAMbhaLI, vaizyAyana manamAM tarata ja zaMkA pAmIne vicAravA lAgyo ke-"aho! pahelAM to e ja moTuM Azcarya che ke e tiryaMca chatAM manuSya-vAcAmAM bole che. temAM paNa potAnI mAtA pratyenA gamanarUpa dUSaNa mane darzAve che. e saMbhave kema? mArI mAtA kyAM ane huM kyAM? saMvAsa kema ghaTe? aho! A to badhuM atyaMta aghaTita che athavA to ahIM kaMi kAraNa hovuM joie. vidhinA vilAsa vicitra hoya che. badhuM saMbhave che, mATe te
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 957 SaSThaH prastAvaH hoyavvamettha kAraNeNaM, cittarUvAiM vihiNo vilasiyAI, saMbhavai savvaM, ao pucchissAmi taM ceva vesAvilayaM uThANavaDiyaMtibhAviUNa gao tIse gharaM / abbhuTThio aNAe, dAviyaM AsaNaM, pakkhAliyA caraNA, ThiyAI khaNaMtaraM avaropparullAveNa / aha patthAvamuvalabbha pucchiyA sA aNeNa-'bhadde! sAhesu kattha tumha uppattI? | tIe sahAsaM bhaNiyaM-'jattha ettiyajaNassa / ' teNa bhaNiyaM-'alAhi parihAseNa, ahaM sakajjaM pucchaami|' tIe bhaNiyaM-muddho'si tumaM, jeNa naraha nariMdaha risikulaha vrkaaminnikmlaahiN| attuggamaNu na pucchiyai kao kusalattaNu tAha? ||1|| paMkAttAmarasaM zazAGkamudadherindIvaraM gomayAt, kASThAdagnirahe: phaNAdapi maNirgopittato rocnaa| bhAvayitvA gataH tasyAH gRham / abhyutthitaH anayA, dApitam Asanam, prakSAlitau caraNau, sthitAni kSaNAntaraM aparAparollApena / atha prastAvamupalabhya pRSTA sA anena 'bhadre! kathaya kutra tava utpattiH? |' tayA sahAsaM bhaNitaM 'yatra etAvataH janasya / tena bhaNitaM 'alaM parihAsena, ahaM sakAryaM pRcchaami|' tayA bhaNitaM 'mugdhaH asi tvam, yena - narebhyaH narendrebhyaH RSikulebhyaH varakAminIkamalAbhyaH | AtmodgamaH na pRcchyate kutaH kuzalatA tatra? ||1|| paGkAt tAmarasam, zazAGkamudadheH, indIvaraM gomayAt, kASThAdagniH, aheH phaNAdapi maNiH, gopittataH rocnaa| vezyA pAse jatAM janmasaMbaMdhI badhuM pUchI joIza.' ema dhArI te teNInA ghare gayo. teNe sAme AvIne Asana apAvyuM ane paga dhoyA. kSaNavAra paraspara vArtAlApa calAvyA pachI vaizyAyane prasaMga joine tene pUchayuM ke-"he bhadra! tArI utpatti kyAM thaI? te kahI saMbhaLAva." te hasIne bolI ke jyAM ATalA loko rahe che tyAM." teNe kahyuM-hAMsI karavAnI jarUra nathI. huM sakAraNa pUchavA mAguM chuM." te bolI-"are! tuM to mugdha lAge che, kAraNa ke uttama puruSa, nareMdra, RSi ane vArAMganA emane bhAre AgrahathI kuLa pUchavuM nahi. tema karavAmAM kuzaLatA zI? (1) vaLI paMkathI kamaLa, samudrathI zazAMka, gomayathI padma, kASThathI agni, nAga-phaNAthI maNi, gAyanA pittathI
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 958 zrImahAvIracaritrama kauzeyaM kRmitaH suvarNamupalAdUrvApi golomataH, prAkAzyaM svaguNodayena guNino gacchanti kiM janmanA? / / 2 / / ao kiM tuha eeNaM ti bhaNiUNa hAvabhAvarUvaM mahilAvibbhamaM daMsiumAraddhA | tAhe teNa bhaNiyaM-'annapi ettiyaM mollaM dalayissAmi sAhehi me sabbhAvaM, aigaruyasavahasAviyA'si taM, mA aliyamullavissasi tti bhaNie jahAvittaM mUlAo Arabbha savvaM siTThameyAe / tahAvittaMtanisAmaNeNa ya jAyA se AsaMkA, jai puNa eyAe jo tarucchAyAe chaDDio so ahaM ceva hojjA, evaM ca surahivayaNaMpi ghaDejjA / imaM ca paribhAviUNa duguNamatthapayANaM kAUNa paDiniyatto jAva tatthappaese savacchaM surabhiM nijjhAei tAva na kiMpi pecchai / tao nAyamaNeNaM-'nUNaM ahaM keNai devayAviseseNa iyavaiyareNa akajjamAyaraMto niyattio'mhi / ' aha sagaDiM ghettUNa gao niyagAmaM, uciyapatthAve ammApiyaro uThANapAriyAvaNiyaM attaNo kauzeyaM kRmitaH, suvarNamupalAd, dUrvApi golomataH, prAkAzyaM svaguNodayena guNinaH gacchanti kiM janmanA? ||2|| ___ ataH kiM tava etena 'iti bhaNitvA hAvabhAvarUpaM mahilAvibhramaM darzayitumArabdham / tadA tena bhaNitaM 'anyadapi etAvanmUlyaM dAsyAmi, kathaya me sadbhAvam, atiguruzapathazApitA'si tvam, mA alikam ullapisyasi' iti bhaNite yathAvRttaM mUlataH Arabhya sarvaM ziSTam etayA / tathAvRttAntanizravaNena ca jAtA tasya AzaGkA, yadi punaH etayA yaH tarucchAyAyAM tyaktaH so'hameva bhaveyam, evaM ca surabhivacanamapi ghttte| idaM ca paribhAvya dviguNam arthapradAna kRtvA pratinivRttaH yAvattatra pradeze savatsAM surabhiM nirdhyAti tAvanna kimapi prekSate / tataH jJAtam anena 'nUnam ahaM kenApi devatAvizeSeNa etadvyatikaraNa akAryamAcaran nivartitoham / atha zakaTIM gRhItvA gataH nijagrAmam, ucitaprastAve ambApitarau utthAnaparyApanikAm gorocanA, kRmithI rezama, pattharathI suvarNa, gAyanI rUMvATImAMthI dUrvA-ema guNI potAnA guNodayathI prakAza pAme cha. 4nma-mugathI Y? (2) to have tAre evI zaMkA lAvavAthI zuM?' ema kahI te hAvabhAvarUpa vanitA-vilAsa tene batAvavA lAgI. tyAre teNe kahyuM ke bIjuM paNa teTaluM dravya ApIza, mATe sAcI vAta mane kahe. tane moTerAnA sogaMda che. asatya bolIza nahiM.' ema vaizyAyananA kahetAM teNIe mULathI badho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLatAM tene zaMkA thaI paDI ke "eNe je vRkSachAyA taLe bALaka mUkyo, te huM ja hoIza. ema to gAyanuM vacana paNa satya Thare che." ema dhArI tene bamaNuM dhana ApI, pAchA pharI te pradezamAM AvatAM, vatsa sahita te gAya tenA jovAmAM na AvI jethI teNe jANyuM ke "aho!kharekhara! koI devatAe akArya karatA mane e dazya batAvI aTakAvyo che." pachI gADI laine te potAnA ghare Avyo. tyAM prasaMge mAtapitAne teNe potAnI prApti pUchatAM, temaNe kahyuM ke-he vatsa! tuM amArA
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 959 pucchiumaarddho| tANi ya kaheMti-'putta! amha kucchisaMbhUo'si tumaM, mA annahA vikappesu, ko paraDiMbharUvAiM pripaalei?|' tao so gADhanibaMdheNa tAva aNasio Thio jAva se tehiM kahiyaM / jAo tassa jaNaNitti nicchao, gayo ya caMpAnayariM, sAhio tIse gaNiyAe vuttaMto, jahA'haM so tuha putto jo tarumUle ujjhiotti / tao sA evamAyanniUNa sumariyapuvvavaiyarA virahadukkheNa akajjapavittipAraMbhasamullaviyasaviyAravayaNavilieNa bADhamabbhAhayA samANA uttarajjeNa vayaNakamalamavaguMThiUNa dIharummukkapokkAraM roiUNa vilaviuM pvttaa| kahaM ciya? - hA pAva daiva nigghiNa nillajjANajja! mukkmjjaay!| kiM anno tuha nAhI viDaMbaNADaMbarapavaMce? / / 1 / / AtmanaH praSTumArabdhavAn / tau ca kathayataH 'putra! mama kukSisambhUto'si tvam, mA'nyathA vikalpaya, kaH paraDimbharUpANi pripaalyti?|' tataH saH gADhanirbandhena tAvad anazita sthitaH yAvat tasya tAbhyAM kathitam / jAtaH tasya 'jananI' iti nizcayaH, gatazca campAnagarIm, kathitaH tAM gaNikAyAM vRttAntaH yathA 'ahaM saH tava putraH yaH tarumUle ujjhitaH' iti| tataH sA evamAkarNya smRtapUrvavyatikarA virahaduHkhena akAryapravRttiprArambhasamullapitasavikAravacanavrIDayA bADham abhyAhatA samAnA uttarIyena vadanakamalam avaguNThya dIrghonmuktapUtkAraM ruditvA vilapituM prvRttaa| kathameva___ hA pApa daiva!, nighRNa!, nirlajja!, anArya!, muktmryaad!| kim anyaH tava nAsti viDambanA''DambaraprapaJce? / / 1 / / kuLamAM janmyo che. khoTo vikalpa na kara. paranA bALakone koNa pALe?" AthI bhAre AgrahathI annano tyAga karyo. tyAre temaNe sAcI vAta kahI saMbhaLAvI jethI tene te mAtAno nizcaya thayo. pachI te caMpA nagarImAM gayo ane te gaNikAne teNe badho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo ke huM te ja tAro putra ke jene teM vRkSa nIce mUkI dIdho hato. e pramANe sAMbhaLatAM pUrvano vyatikara yAda AvatAM, viraha-duHkhe akArya-pravRttinA prAraMbhamAM bolela savikArI vacanajanya lajjAthI atyaMta AghAta pAmatAM, uttarIya vastrathI potAnuM vadana-kamaLa AcchAdI poka mUkI moTethI rotAM te vilApa karavA lAgI ke __! pApA! ni04! anAya! ni725!! bhayahiDIna! haiva! | viddNbnaa-maa2n| prapaMyama tane anya 35 na ya'yo. (1)
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 960 zrImahAvIracaritram jaM kulavilayAmaliNattakAriNA ubhylogdudrunn| vesAbhAve viNimmiya'mhi sukulappasUyAvi / / 2 / / tatthavi na Thio taM ettieNa ghaDiamhi niyasueNAvi / hA hA garuyamakajjaM satthesuvi summai na evaM / / 3 / / jai puvvaM ciya pAvehiM tehiM corehiM viNihayA hutaa| tA kiM asaccamavigovaNijjamimamajja pecchejjA? / / 4 / / kiM kUvayapakkheveNa ahava ullaMbaNeNa saahemi| sAsaniroheNaM vA lahuM samujjhAmi attANaM / / 5 / / yat kulavilayAmalinatvakAriNA ubhayalokaduSTena / vezyAbhAvena vinirmitA'ham sukulaprasUtA'pi / / 2 / / tatrA'pi na sthitaH tvaM etAvatA ghaTito'haM nijasutenA'pi / hA hA! gurukam akAryaM zAstreSu api zrUyate naivam / / 3 / / yadi pUrvameva pApaiH taiH cauraiH vinihatA bhavet / tadA kiM asatyam avigopanIyam idam adya prekSitavatI? / / 4 / / kiM kUpaprakSepeNa athavA ullambanena sAdhayAmi / zvAsanirodhena vA laghu samujjhAmi AtmAnam / / 5 / / ke mane kulIna katAne paNa kuLa-vanitAne malina karanAra ane ubhaya lokane viruddha evA vezyApaNAmAM n? (2) tema chatAM eTalAthI tuM aTakyo nahi ke potAnA putra sAthe paNa saMghaTita karavA huM taiyAra thayo. ahA! e to bhAre akArya ke zAstromAM paNa evuM kyAMya saMbhaLAtuM nathI. (3) jo prathama ja te pApI coroe mane mArI nAkhI hota to A asatya ane ati niMdanIya jovAno Aje vakhata na mAvata. (4) are! ve dUpAmA 59 gaNe pAza jAMdhI zvAsa-nirodhathA satvara bhAtma-tyA ? (5)
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 961 SaSThaH prastAvaH evaM ciya merugiriMdavibbhamAo imAo dukkhaao| pAvAe majjha nUNaM hohI saMpai parittANaM / / 6 / / iya dussahaduhakaravattagADhaphAlijjamANahiyayA saa| aisuciraM vilavittA nimIliyacchI gayA mucchaM / / 7 / / tArisaM ca daTThaNa vesiyAyaNeNa sittA sIyalasalileNa, vIjiyA dugulaMcaleNa, saMbAhiyA pAsavattiNA ceDIjaNeNa, kaha kahavi laddhaceyaNA saMbhAsiyA aNeNa-'ammo! kIsa tAvasaMbhAramuvvahasi?, ko ettha tujjhAvarAho?, eso cciya sacchaMdANibaddhaghaDaNa-vihaDaNarasigo daivo etthAvarajjhai jo vivihasaMvihANaganevatthehiM naDaM va vivasaM mANusaM vinaDei, accaMtaviruddhamavi vatthu kAravei, agammeNavi saha saMgamaM saMpADei, tA ujjhasu saMtAvaM evameva merugirIndravibhramataH asmAd duHkhaat| pApAyAH mama nUnaM bhaviSyati samprati paritrANam / / 6 / / iti duHsahaduHkhakarapatragADhasphATyamAnahRdayA saa| atisuciraM vilapya nimIlitAkSI gatA mUrchAm / / 7 / / tAdRzIM ca dRSTvA vaizyAyanena siktA zItalasalilena, vIjitA dukulAMJcalena, saMvAhitA pArzvavartinA ceTIjanena kathaMkathamapi labdhacetanA sambhASitA anena 'ambe! kasmAt tApasambhAramudvahasi?, kaH atra tava aparAdhaH?, eSaH eva svacchandA'nibaddhaghaTanavighaTanarasikaH daivaH atra aparAdhyati, yaH vividhasaMvidhAnakanepathyaiH naTamiva vivazaM mAnuSaM vinATayati, atyantaviruddhamapi vastu kArayati, agamyenA'pi saha saGgamaM sampAdayati, tasmAd ujjha santApam, pratipadya dhIratAm, bhava niptitshaa|' tayA bhaNitaM 'putra! bADham asahanIyam ema karavAthI ja merU samAna A moTI ApadAothakI muja pApiNInuM atyAre avazya rakSaNa thaze." (9) ema dusaha duHkharUpa karavatIvaDe atyaMta cIrAtA hRdaye bahu vakhata vilApa karI, locana mIMcAi javAthI te bhU[ pAbhI. (7) tevI sthitimAM jotAM vaizyAyane tene zItala salilathI siMcI ane vastranA cheDAthI pavana nAkhyo temaja pAse rahela dAsIo upacAra karavA lAgI. ema mahAkaSTa cetanA vaLatAM, vaizyAyane tene bolAvI ke-"he ammA! have ATalo badho zoka zA mATe? ahIM tAro aparAdha zo che? svacchaMdapaNe kyAMya paNa nirodha na pAmatAM ghaTanA ane vighaTanAmAM rasika evuM e daiva ja ahIM ThapakApAtra che, ke je vividha kArya-sAdhaka veza paherAvI naTanI jema mANasane vivaza banAvI nacAve che, atyaMta viruddha vartana paNa karAve che tathA agamya sAthe paNa saMgama karAve che; mATe saMtApa tajI, zairya dhara ane AvI paDela duHkhane sahana karI le." te bolI- he putra! atyaMta asahya ane na
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 962 zrImahAvIracaritram paDivajjasu dhIrattaNaM hosu nivddiyshaa|' tIe bhaNiyaM-'putta! bADhaM asahaNijjamagovaNijjaM ca imamAvaDiyaM, imaM ca saMbharaMtI vajjagaMThiniThurahiyayattaNeNa ceva jIvAmi, na puNa annaM kiMpi dujjammajAyAe majjha jIviyakAraNaM, saMpayaM puNa vaccha! vaMchAmi atucchavacchasAhA-samullaMbaNAiNA sakulakalaMkabhUyaM jIviyaM priciuN| ao aNumannesu maM, tumaM ceva iyANiM pucchnnijjo| teNa bhaNiyaM-'ammo! alaM dUrajjhavasAeNa, io mae vesAhatthAo moiyA samANI tavaniyamehi attANaM attANaM sAhejjAsi, apattakAlajIviyavavarovaNaM hi dUsiyaM samayasatthesutti saMThaviUNa bahudavvadANapuvvagaM moiyA sA vesAsayAsAo, nIyA saggAme, dAviyaM jIvaNaM, ThAviyA dhammamaggaMmi / annayA imameva veraggamuvvahaMto so ciMtiuM pavatto, jahA - tivvAvavAyajalavAhadulaMghaNijjaM, dogaccamaccumayarajjhasabhImamajjhaM / saMsArasAyaramimaM pariyANaittA, sattA suheNa nivasaMti kahaM va gehe? ||1|| agopanIyaM ca idamA''patitam, idaM ca smarantI vajraganthiniSThurahRdayatvena eva jIvAmi, na punaH anyat kimapi durjanmajAtAyAH mama jIvitakAraNam, sAmprataM punaH vatsa! vAJchAmi atucchavRkSazAkhAsamullambanA''dinA svakulakalaGkabhUtaM jIvitaM parityaktum, ataH anumanyasva mAm, tvameva idAnIM praSTavyaH / tena bhaNitaM 'ambe! alaM duradhyavasAyena, itaH mayA vezyAhastataH mocitA samAnA taponiyamaiH AtmanaH AtmAnaM sAdhayiSyasi, aprAptakAlajIvitavyaparopaNaM hi dUSitaM samaya zAstreSu iti saMsthApya bahudravyadAnapUrvakaM mocitA sA vezyAsakAzAt, nItA svagrAme, dApitaM jIvanam, sthApitA dharmamArge / anyadA idameva vairAgyam udvahan saH cintayituM pravRttavAn yathA - tIvrA'pavAdajala(pra)vAhadurlaGghanIyam, daurgtymRtyumkrjhssbhiimmdhym| ___ saMsArasAgaramimaM parijJAya, sattvAH sukhena nivasanti kathamiva gRham / / 1 / / chUpAvAya tevuM A AvI paDyuM. te saMbhAratAM jANe vajanI gAMTha samAna hRdaya niSphara banI gayuM hoya tema huM jIvI rahI chuM, paraMtu huM durbhAgIne anya kaMi jIvavAnuM kAraNa nathI. have he vatsa! eka moTA vRkSanI zAkhAe gaLe pAza nAkhI, svakuLane kalaMkarUpa jIvitano tyAga karavA icchuM chuM; mATe mane anujJA Apa. tuM ja atyAre pUchavA lAyaka che." teNe kahyuM- he ammA! evA duSTa adhyavasAyane avakAza na Apa. have huM vezyAnA hAthathI mUkAvatAM tuM tapaniyamothI potAnA Arta AtmAnuM sAdhana kara. akALe jIvitano tyAga karavo e badhA zAstroe dUSita batAvela che.' ema tene zAMta karI, bahu dravyadAnathI vezyA pAsethI choDAvI, potAnA gAmamAM lai jaine jIvitadAnapUrvaka tene dharma-mArgamAM teNe sthApana karI. ekadA A pramANe vairAgya pAmatAM te vaizyAyana ciMtavavA lAgyo ke "tIvra niMdArUpa jaLasamUhane lIdhe durlaMghanIya, daurbalya, mRtyurUpa magara ane matsyothI jeno madhya bhAga bhayaMkara che evA A saMsArarUpa sAgarane jANyA chatAM prANIo potAnA gRhanI jema temAM sukhe kema rahI zakatA haze? (1)
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH 963 je ittiyaMpi na muNaMti kimajja hohI, sokkhaM va dukkhamuciyaM va taheyaraM vA / saMsevaNijjamimamannayaraM ca mohamAhappajhaMpiyapahANaviveyanettA ||2|| jummaM / kiMca-kAlaMmi taMmi bahulA jai no kahejjA, saMbhogaduvvilasiyaM jaNaNIgayaM me / tA tArisaM daDhamakajjamahaM karettA, tivvAnaleNavi labhijja na nUNa suddhiM ||3|| evaMvihANa vivihANa viDaMbaNANaM, bhogAbhilAsamahamekkamavemi mUlaM / tA hou saMpai imeNa duguchieNaM, savvovahAvirahiyaM pakaremi dhammaM ||4|| iti nicchiUNa bahuppayArehiM gosaMkhiyaM jaNaNiM ca paDivajjAviUNa pANAmAe pavvajjA pavvaio eso, karei vivihe tavovisese, abbhasei niyayadhammasatthAiM, rakkhei pANiNo, pajjuvAsei guruNo, laddhaTTho ya jAo niyayadhammamaggaMmi / annayA so viharaMto kummAragAmabAhiM ye etAvantamapi na jAnanti kimadya bhaviSyati, saukhyaM vA duHkham ucitaM vA tathetaraM vA / saMsevanIyamidam anyataraM ca mohamAhAtmyA''cchAditapradhAnavivekanetrAH / / 2 / / yugmam / / kiJca-kAle tasmin gauH yadi no kathitavatI sambhogadurvilasitaM jananIgataM mama / tadA tAdRzaM dRDhama'kAryam ahaM kRtavAn tadA, tIvrA'nalenA'pi labheta na nUnaM zuddhiH ||3|| evaMvidhAnAM vividhAnAM viDambanAnAm, bhogA'bhilASam ahamekam avaimi mUlam / tasmAd bhavatu samprati anena jugupsanIyena, sarvopadhAvirahitaM prakaromi dharmam / / 4 / / iti nizcatya bahuprakAraiH gozaGkhikaM jananIM ca pratipAdya praNAmayA pravrajyayA pravrajitaH eSaH karoti vividhAn tapovizeSAn, abhyasyati nijadharmazAstrANi, rakSati prANinaH paryupAste gurum, labdhArthazca jAtaH moha-mAhAtmyathI pradhAna vivekarUpa locana AcchAdita thatAM jeo eTaluM paNa jANatA nathI ke AthI sukha thaze ke duHkha? A ucita che ke ayogya? athavA A sevanIya che ke asevanIya? (2) ane vaLI te vakhate jananI saMbaMdhI saMbhoganI duSTa ceSTA jo gAye mane na kahI hota, to evuM gADha akArya huM karI nAkhata ke jenI zuddhi tIvra agnithI paNa kadI thai na zakata. (3) AvI vividha viDaMbanAnuM mULa eka bhogAbhilASane ja huM samajuM chuM, mATe dugaMchanIya e bhogathI have saryuM. sarva upAdhi rahita evA dharmane ja AdarUM.' (4) e pramANe nizcaya karI, aneka prakAre gozaMkhika ane jananIne samajAvI pote praNAmA nAmanI pravrajyA dhAraNa karI. pachI te vizeSa tapa, potAnA dharmazAstrano abhyAsa, prANIonI rakSA ane gurunI upAsanA karavA lAgyo. ema potAnA dharma-mArgamAM te pravINa thayo. ekadA paribhramaNa karatAM te kumAragAmanI bahAra AvI
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 964 zrImahAvIracaritram Thio AyAvei, esA vesiyAyaNassa uppattI / / tassa ya jaDAjUDAo diNaddhadiNamaNikiraNaparitattA nivaDaMti dharaNIale jUyAniyarA / so ya jIvANukaMpayAe nivaDiyamettAo kareNa giNhiUNa khivai jddaamudde| io ya teNaMteNaM bhagavayA samaM gacchaMto gosAlo taM daTTaNa aNatthasIlayAe osarittA mahayA saddeNa vAgarei-bho bho kiM bhavaM muNI muNio uyAhu jUyAsejjAyaro?, itthI puriso vA?, na muNijjasi sammaM, aho te gaMbhIrarUvattaNaM / evaM ca bhaNie khamAsIlayAe jAva vesiyAyaNo na kiMpi jaMpei tAva duviNayarasigattaNeNa tinni vArAo puNo puNo pucchio gosAlageNa / aha tassa pasamasIlattaNuNo'vihu duTThavayaNamahiyassa / aighaTTacaMdaNassava viyaMbhio tivvakohaggI / / 1 / / nijadharmamArge / anyadA saH viharan kummAragrAmabahiH sthitaH AtApayati / eSA vaizyAyanasya utpttiH| tasya ca jaTAjUTAta dinA'rdhadinamaNikiraNaparitaptAH nipatanti dharaNItale yuukaanikraaH| sazca jIvA'nukampayA nipatitamAtrataH kareNa gRhItvA kSipati jttaamukutte| itazca tena aMtena bhagavatA samaM gacchan gozAlaH taM dRSTvA anarthazIlatayA apasRtya mahatA zabdena vyAkaroti 'bhoH bhoH kiM bhavAn muniH jJAtaH (khyAtaH) utAho yUkAzaiyAtaraH?, strIH puruSaH vA?, na jJAyase samyag, aho te gmbhiirruuptvm|' evaM ca bhaNite kSamAzIlatayA yAvad vaizyAyanaH na kimapi jalpati tAvad durvinayarasikatvena trIn vAraM punaH punaH pRSTaH goshaalken| atha tasya prazamazIlatve'pi khalu dussttvcnmthitsy| atidhRSTacandanasya iva vijRmbhitaH tIvrakrodhAgniH / / 1 / / AtApanA karavA lAgyo. e pramANe vaizyAyananI utpatti kahI. have tyAM AtApanA letAM madhyAnha sUryanA tApathI tapelI jUo tenI jaTAnA samUhamAMthI pRthvI para paDavA lAgI. eTale dayAne lIdhe te jUo paDatAM ja hAthamAM upADI potAnI jaTArUpI mukuTamAM pAchI nAkhato. evAmAM tenI pAse thaine bhagavaMtanI sAthe jato gozALo tene jotAM, aniSTa svabhAvane lIdhe jarA najIka AvI, moTA avAje kahevA lAgyo ke-"are! zuM tame prasiddha muni cho ke yUkAzayyAtara cho? athavA strI ke puruSa cho? barAbara samajAtuM nathI. aho! tArI gaMbhIratA.' ema tenA bolatAM kSamAzIla vaizyAyana kAMi paNa bolyo nahi, tevAmAM durvinaya-rasika gozALAe pharI pharI e rIte traNa vAra pUchyuM eTale prazAMta chatAM duSTa vacanathI mathita thayela teno tIvra koparUpa anala, ativRSTa caMdananI jema jAgrata thayo. (1)
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH to teNubbhaDajAlAkalAvapasarapparuddhagayaNayalA / gosAlagadahaNatthaM teullesA viNissiTTA ||2|| etyaMtare jiNeNaM tIse vijjhavaNapaccalA jhatti / gosAlagarakkhakTThA sIyallesA paDivimukkA / / 3 / / aha tIe teulesA bAhirao veDhiyA samaMteNa / sigghaM ciya vijjhAyA himavuTThIevva jalaNakaNA ||4|| tAhe tilokkapahuNo aNNaNurUvaM viyANiuM riddhiM / so khAmiuM pavatto imAhi vaggUhiM viNayaNao ||5|| bhayavaM! na nAyamevaM jaha sisso tumha esa dussIlo / ihiM ciya muNiyamimaM tA iNhiM khamaha avarAhaM | 6 || tataH tena udbhaTajvAlAkalApaprasarapraruddhagaganatalA / gozAlakadahanArthaM tejolezyA vinisRSTA / / 2 / / atrAntare jinena tAM vidhyApanapratyalA jhaTiti / gozAlakarakSaNArthaM zItalezyA prativimuktA ||3|| atha tayA tejolezyA bahitaH veSTitA samantAt / zIghrameva vidhyAtA himavRSTyA iva jvalanakaNAH || 4 || tadA trilokaprabhoH ananurUpAM vijJAya Rddhim / saH kSAmituM pravRttaH ebhiH valgubhiH (uktibhiH) vinayanataH / / 5 / / bhagavan! na jJAtamevaM yathA ziSyaH tava eSaH duHzIlaH / idAnImeva jJAtamidaM tadA idAnIM kSamasva mama aparAdham / / 6 / / 965 jethI teNe gozALAne dagdha karavA, utkaTa jvALAothI prasaratI tejolezyA mUkI (2) evAmAM bhagavaMte gozALAnI rakSA karavA ane tejolezyAne zAMta ka2vA samartha evI tarata ja zItalezyA choDI; (3) tethI tejolezyA cotarapha bahArathI veSTita thatAM, himavRSTithI agnikaNanI jema te tarata bujhAI gaI. (4) ema trilokanAtha prabhunI asAdhAraNa Rddhi-zakti jotAM vaizyAyana vinaya-namra banI AvAM suMdara vAkyathI svAmIne khamAvavA lAgyo-(5) 'he bhagavan! A duHzIla Apano ziSya che ema huM samajato na hato. atyAre jANI zakyo, have e mAro aparAdha Apa kSamA karo.' (6)
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 966 zrImahAvIracaritram imaM ca jaMpamANaM vesiyAyaNaM daTThUNa gosAlageNa bhaNiyaM-'bhayavaM! kimesa jUyAsejjAyaro ummattovva palavai? / ' bhayavayA bhaNiyaM - 'bhadda ! jayA tumae mama pAsAo osarittA eso evaM bhaNio, jahA-kiM tumaM muNimuNio iccAI, tayA paDhamavelAe sahittA Thio, puNo puNo tumae bhaNio samANo tujjha dahaNaTTayAe uggaM mahApamANaM salilAisisiravatthuNAvi appaDihayasAmatthaM teullesaM nisirai, sA ya jAvajjavi tuha dehadesaM Isi na pAvai tAva mae tappaDighAyanimittamaMtarA tArAhivahimasisirA sIyalesA pakkhittA, tappabhAveNa ya sarIraM tahaTThiyaM daddUNa uvasaMhayakovaviyAro mamaM paDucca evaM bhaNiuM pavatto - bhayavaM! na muNio tujjha esa sisso, tA marasiyavvo mama duvviNautti / ' imaM ca AyanniUNa gosAlago bhayasaMbhaMto bhayavaMtaM bhattIe paNamiUNa bhaNai - 'kahaM naM bhaMte! teullesAladdhI havejjA ? / ' bhayavayA vRttaM- 'je NaM gosAlayA! chaTTaMchaTTeNaM niraMtareNaM tavokammeNaM AyAvei, pAraNagadivase ya sanahAe lukkhakummAsamuTThIe egeNa ya salilaculugeNaM jAvei jAva chammAsA, tassa idaM ca jalpan vaizyAyanaM dRSTvA gozAlakena bhaNitaM 'bhagavan! kiM eSaH yUkAzayyAtaraH unmattaH i prlpti?|' bhagavatA bhaNitaM 'bhadra! yadA tvayA mama pArzvataH apasRtya eSaH evaM bhaNitaH yathA 'kiM tvaM muniH jJAtaH.... ityAdi, tadA prathamavelAyAM sahitvA sthitaH punaH punaH tvayA bhaNitaH san tava dahanAya ugraM mahApramANaM salilAdiziziravastunA'pi apratihatasAmarthyAM tejolezyAM nisArayati sA ca yAvadadyApi tava dehadezaM ISad na prApnoti tAvanmayA tatpratighAtanimittam antarA tArAdhipa-himazizirA zItalezyA prakSiptA, tatprabhAveNa ca tava zarIraM tathAsthitaM dRSTvA upasaMhRtakopavikAraH mAM pratItya evaM bhaNituM pravRttaH-bhagavan! na jJAtaH tavaiSaH ziSyaH, tataH marSavyaH mama durvinayaH iti / evaM ca AkarNya gozAlaH bhayasambhrAntaH bhagavantaM bhaktyA praNamya bhaNati 'kathaM bhadanta ! tejolezyAlabdhiH bhavet ?' / bhagavatA uktaM 'ye gozAlaka ! SaSThaSaSThena nirantarena AtApayati, pAraNakadivase ca sanakhaiH rukSakulmASamuSTibhiH ekena ca salilaculukena yApayati ema bolatAM vaizyAyanane joi gozALAe kahyuM-'he bhagavan! e yUkAzayyAtara unmattanI jema zuM bake che?' prabhu bolyA-'he bhadra! jyAre tuM mArI pAsethI khasI, ene ema kahyuM ke-'zuM tuM muni che?' ityAdi tArA vacano prathama vakhate sahI lIdhAM; paraMtu tuM vAraMvAra bolavA lAgyo jethI teNe tane bALavA mATe ugra, vistRta, jalAdi zItala vastuthI zAMta na thAya tevI tejolezyA mUkI. te jyAMsudhI tArA zarI2 sudhI na AvI teTalAmAM tenA pratighAta nimitte caMdra ane hima samAna zItala evI zIta lezyA meM vacamAM mUkI. tenA prabhAvathI tAruM zarIra tevuM ja adagdha joi, kopa zamAvI, te mArA pratye bolyo ke-'he bhagavan! A tamAro ziSya che evI mane khabara na hatI, mATe mAro durvinaya Apa kSamA karajo.' ema sAMbhaLatAM gozALo bhayabhrAMta thai bhagavaMtane bhaktithI namIne kahevA lAgyo ke-'he prabhu! tejolezyA kema pragaTa thAya?' bhagavAn bolyA-'he gozAlaka! niraMtara cha mahinA uparAuparI chaThTha tapa
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 967 SaSThaH prastAvaH viulA teullesA saMpajjaitti / imaM ca tavihANaM sammamavadhAriyaM gosaalgennN| annayA ya sAmI kumAragAmanayarAo siddhatthapuraMmi saMpaTTio, saMpatto ya putvbhnniytilthNbpesN| tao pucchio gosAlageNa 'bhayavaM-so tilathaMbo manne na niSphanno hojjaa?|' bhagavayA bhaNiyaM-'bhadda! mA evaM ullavesu, niSphanno ceva so amugappaese vaTTaitti vutte gosAlo bhayavao vayaNamasaddahaMto gaMtUNa tassa egaMte nihitassa tilathaMbassa tilasaMgaliyaM hatyeNa phoDittA tile patteyaM gaNamANo bhaNai-nUNaM savvajIvA evaM pariyaTTiUNa bhujjo bhujjo tattheva niyasarIrage uvavajjaMtitti bADhaM pauTTaparihAraM niyaivAyaM ca smmmvlNbei| annayA ya so teulesAsAhaNatthaM bhayavaMtaM vimuttUNa gao sAvatyiM nayariM, Thio kuMbhakArasAlAe, kayaM chammAsiyamuggaM tavakammaM, siddhA teullesA, vinnAsiyA kUvataDaTThiyAe dAsIe sriirdhnnennN| tao jAyanicchao pamuiyamANaso aNavarayakoUhalAvaloyaNasayoho gAmAgarAIsu pribhmiumaardgho| yAvat SaNmAsAni, tasya vipulA tejolezyA sampadyate / idaM ca tadvidhAnaM samyag avadhRtaM gozAlena / anyadA ca svAmI kumAragrAmanagarAt siddhArthapure samprasthitaH, samprAptazca pUrvabhaNitatilastambhapradezam / tataH pRSTaH gozAlakena bhagavAn 'saH tilastambhaH manye na niSpannaH bhaved / ' bhagavatA bhaNitaM 'bhadra! mA evaM ullapa, niSpannaH eva saH amukapradeze vartate' iti ukte gozAlaH bhagavataH vacanam azraddadhAnaH gatvA tasya ekAnte nihitasya tilastambhasya tilasaMkalitaM hastena sphoTitvA tilAn pratyekaM gaNayan bhaNati 'nUnaM sarvajIvAH evaM parivRtya bhUyaH bhUyaH tatraiva nijazarIre upapadyante iti bADhaM pauTTaparihAraM niyativAdaM ca samyag avalambayati / anyadA ca sa tejolezyAsAdhanArthaM bhagavantaM vimucya gataH zrAvastI nagarIm, sthitaH kumbhakArazAlAyAm, kRtaM SaNmAsikam ugraM tapokarma, siddhA tejolezyA, vijJAtA kUpataTasthitAyAH dAsyAH zarIradahanena / tataH jAtanizcayaH pramuditamAnasaH anavaratakautUhalA'valokanasatRSNaH grAmA''karAdiSu paribhramitum aarbdhvaan| karatAM pAraNAmAM eka muThI aDadanA bAkaLA ane eka caLu pANI levAthI vipula tejovezyA pragaTe.' A tenuM anuSThAna gozALe barAbara dhArI lIdhuM. ekadA svAmI kumAragAma nagarathI siddhArtha nagara pratye cAlyA. tyAM pUrve kahela tilathaMbanuM sthAna AvyuM tyAre gozALe pUchyuM ke-"he bhagavan! mane lAge che ke te tilathaMba nIpajyo nahi hoya.' prabhu bolyA- he bhadra! ema na bola. te ahIM najIkamAM niSpanna thayo ja che." bhagavaMtanA e vacanane na sadahatAM AgaLa jaine ekAMte nAkhI dIdhela te tilathaMbanI eka phaLI potAnA hAthe pholI, tala gaNatAM te kahevA lAgyo ke badhA jIvo marIne vAraMvAra te ja potAnA zarIramAM utpanna thAya che." e paTTiparihAranI mAnyatA tathA niyativAdano teNe bahu daDhatAthI svIkAra karyo. pachI prabhune mUkIne tejalezyA sAdhavA mATe te zrAvastI nagarImAM gayo. tyAM kuMbhAranA makAnamAM rahI, cha mahinA ugra tapakarma AcaryuM eTale tejolezyA tene siddha thaI, ane kUpanA kAMThe rahela dAsInA zarIrane bALavAthI tene barAbara nizcaya thatAM, manamAM bhAre pramoda pAmI satata kautUhala jovAnI icchAthI te gAma, nagarAdikamAM bhamavA lAgyo.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 968 aha annayA kayAI aTTaMganimittasatthapattaTThA / pAsajiNanAhasissA siDhiliyasaddhammavAvArA / / 1 / / koUhaleNa gAmAgaresu ussiMkhalaM paribhamaMtA / gosAlagassa miliyA jAo ya paropparullAvo / / 2 / / sihaM ca tehiM gosAlagassa sanimittasatthalavamettaM / teNAvi so viyaMbhai jaNassa tIyAti sAhiMto || 3 || payaii cciya uDDumarasIlayaM tassa ko tarai kahiuM ? | pAubbhUyAisayassa kiM puNo pAvanirayassa ? / / 4 / / bhayavaMpi teNa rahio hariNako iva viDappapammukko / abbhahiyasassirIo viharai vasuhaM vigayamoho ||5|| atha anyadA kadAcid aSTAGganimittazAstrapaTiSThAH / pArzvajinanAthaziSyAH zithilitasaddharmavyApArAH / / 1 / / kautUhalena grAmA''kareSu ucchuGGkhalaM pribhrmntH| gozAlakaM militAH jAtazca parasparamullApaH || 2 || zrImahAvIracaritram ziSTaM ca taiH gozAlakasya svanimittazAstralavamAtram / tenA'pi saH vijRmbhati janasya atItAdiH kathayan / / 3 / / prakRtyA eva viplavazIlaM tasya kaH zaknoti kathitum / prAdurbhUtA'tizayasya kiM punaH pApaniratasya ? / / 4 / / bhagavAnapi tena rahitaH hariNAGkaH iva rAhupramuktaH / abhyadhikasazrIkaH viharati vasudhAM vigatamohaH ||5|| evAmAM eka vakhate aSTAMga nimittazAstranA jJAtA, dharma AcaravAmAM zithila pArzvanAthanA ziSyo, kautUhaLathI svacchaMde gAma, nagarAdikamAM bhamatA te gozALAne maLyA ane temano paraspara AlApa thayo. (1/2) temaNe kaMIka nimittazAstra gozALAne batAvyuM, jethI atIta-anAgata vastu lokone batAvatAM te adhika pradhyAta thayo; (3) paraMtu svabhAvathI tenI duSTa-zIlatAno pAra koNa pAme? ane temAM vaLI te pApAsaktane vidyAtizaya prApta thayo eTale to pUchavuM ja zuM? (4) pachI rAhu rahita mukta caMdramAnI jema adhika suzobhita ane vigatoha evA bhagavaMta paNa gozALAthI vimukta thaI, vasudhAmAM vicaravA lAgyA. (5)
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prastAvaH iya niruvmsNjmbhuuribhaardhrnnekkdhiirdhvlss| vIrassa bhuvaNaguruNo carie tailokkavittharie / / 6 / / bahu'NatthasatthasAlayagosAlayaduviNeyapaDibaddho / vittharao patthAvo samatthio chaTTao esa / / 7 / / jummaM / iti gosAladuviNayapaDibaddho chaThTho patthAvo sammatto / / iti nirUpamasaMyamabhUribhAradharaNaikadhIradhavalasya / vIrasya bhuvanaguroH carite trilokavistRte ||6|| babanarthasArthazIlakagozAlakadurvinayapratibaddhaH / vistarataH prastAvaH samarthitaH SaSThamaH eSaH / / 7 / / yugmam / / iti gozAlakadurvinayapratibaddhaH SaSThaH prastAvaH smaaptH|| ema anupama saMyama-bhAra dharavAmAM eka-dhIra ane bhavananA guru evA zrIvIranA triloka-vistRta caritramAM aneka anartha karanAra gozALAnA durvinayavaDe pratibaddha A chaThTho prastAva vistArathI saMpUrNa thayo. (7)
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 970 zrImahAvIracaritram aha sattamo patthAvo gosAlaeNa sahiyassa sAmiNo saMsiyA u uvsggaa| egAgiNo u etto jaha jAyA te taha kahemi / / 1 / / aha palayapayaMDAnalANurUvadhammajjhANanijjhosiyAsuhamalovalevo dAhottiNNajaccakaMcaNacchAeNa pabhApasareNa samuggamaMtadiNayaraniyarAulaM disiyakkavAlaM kuNaMto so mahAvIrajiNavaro kameNa viharamANo vesAliM nayariM sNptto| tattha ya ahigayajiNabhaNiyajIvAjIvAinavapayattho, vivihAbhiggahaggahaNaniggahiyAviraibhAvo, bhavabhayAraddhasuvisuddhANuvvayAisAvagadhammo, siddhatthanaravaibAlamitto saMkho nAma gnnraayaa| so ya bhayavaMtaM paccabhijANiUNa parAe bhattIe mahayA riddhisamudaeNa sakkArei / aha kaivayadiNAvasANe atha saptamaH prastAvaH gozAlakena sahitasya svAminaH zaMsitAH tu upasargAH / ekAkinaH tu itaH yathA jAtAH te tathA kathayAmi / / 1 / / atha pralayapracaNDA'nalA'nurUpadharmadhyAnanijheSitA'zubhamalopalepa, dAhottIrNajAtyakaJcanachAyena prabhAprasareNa samudgamadinakaranikarA''kulaM diccakravAlaM kurvan saH mahAvIrajinavaraH krameNa viharamANaH vaizAlI nagarI smpraaptH| tatra ca adhigatajinabhaNitajIvA'jIvAdinavapadArthaH, vividhA'bhigrahagrahaNanigRhItA'viratibhAvaH, bhavabhayA''rabdhasuvizuddhA'NuvratAdizrAvakadharmaH, siddhArthanarapatibAlamitraH zaGkhaH nAmakaH gnnraajaa| sazca bhagavantaM pratyabhijJAya parayA bhaktyA mahatA RddhisamudAyena stkroti| atha prastAva sAtamo, prabhune upasargo chaThThA prastAvamAM gozALA sahita svAmIne je upasargo thayA te batAvyA. have ekalA bhagavaMtane je upasargo thayA te kahevAmAM Ave che. pachI pralayakALanA pracaMDa agni samAna dharmadhyAnavaDe azubha karmalapane dagdha karanAra, agnithI uttIrNa jAtya kaMcana samAna kAMtisamUhathI, ugatA dinakaranI jema dizAone prakAzita karatA zrI mahAvIra bhagavaMta anukrame vicaratA vaizAlI nagarImAM AvyA. tyAM jIvAjIvAdi navatattvane jANanAra, vividha abhigrahathI aviratibhAvano nigraha karanAra tathA bhavabhayane lIdhe aNuvratAdi zrAvakadharma AdaranAra ane siddhArtha rAjAno bALamitra evo zaMkha nAme sAmaMta hato. teNe bhagavaMtane oLakhIne parama bhakti ane moTI samRddhithI prabhuno satkAra karyo. tyAMthI
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 971 sAmI vANiyagAme ptttthio| tassa ya aMtarA raMgaMtabhaMgurataraMgA, mahAjaluppIlapUriyapuliNA, mahilAhiyayaM va duggejjhamajjhA, raNabhUmivva kacchavayamayarahiyA gaMDaIyA nAma mhaanii| taM ca sAmI nAvAe samuttinno samANo veluyApuliNaMsi mullanimittaM dhario nAvigehiM / ettha ya patthAve diNaddhasamao vtttti| kharaM tAvaMti veluyaM sUrassa krphkraa| tIe ya saMtappai kamalakomalaM calaNatalaM jinnss| io ya tasseva saMkhassa gaNarAiNo bhAiNijjo citto nAma dUyakajjeNa paccaMtarAiNo samIve gaMtUNa nAvAkaDaeNa paDiniyatto pecchai ya tahaTThiyaM sAmiM, tao te duvvayaNehiM bahu tajjittA moyAvei, mahimaM ca se krei| aha - susamAhiyamaNapasaro saMrakkhaMto carAcaraM loyaM / vivihapaDimAvisese paidiyahaM ceva phAsaMto / / 1 / / katipayadinA'vasAne svAmI vANijagrAme prsthitH| tasya ca antarA raGganbhagurataraGgA, mahAjalarAzipUritapulinA, mahilAhRdayamiva durgrAhyamadhyA, raNabhUmiH iva kacchapa(ka)makarahitA gaNDakikA nAmikA mhaandii| tAM ca svAmI nAvA samuttIrNaH san vAlukApuline mUlyanimittaM dhAritaH nAvikaiH / atra ca prastAve dinArdhasamayaH vrtte| kharaM tApayanti vAlukAM sUryasya krprbhaakraaH| tayA ca santapyate kamalakomalaM caraNatalaM jinsy| itazca saH tasyaiva zaGkhasya gaNarAjJaH bhAgineyaH citraH nAmakaH dUtakAryeNa pratyantarAjJaH samIpaM gatvA naukaTakena pratinivRttaH prekSate ca tathAsthitaM svaaminm| tataH tAn durvacanaiH bahu tarjayitvA mocayati, mahimAnaM ca tasya karoti / atha - susamAhitamanaHprasaraH saMrakSan carAcaraM lokam / vividhapratimAvizeSAn pratidivasam eva spRzan / / 1 / / keTalAka divasa pachI svAmI vANIja gAma bhaNI cAlyA. tenI vacce bhaMgura taraMgothI uchaLatI, puSkaLa jaLathI baMne kAMThe bharapUra, mahilA-hRdayanI jema jeno madhyabhAga durvAhya hoya che tema kAcabA, matsAdikanA AdhArarUpa evI gaMDakikA nAme mahAnadI AvI. svAmI nAvathI te oLaMgI paratIre jatAM bhADA nimitte nAvikoe temane pakaDyA. e vakhate madhyAnha samaya hato. sUryanA prakAza karanArA kiraNothI = ugra tApathI veLu bahu ja tapI gai hatI tethI bhagavaMtanA kamaLa samAna komaLa caraNa-tala tapI rahyA. evAmAM te ja zaMkha sAmaMtano citra nAme bhANeja dUtanA kAme sImADAnA rAjA pAse jai, nAvamArge pAchA pharatAM teNe svAmIne tevI sthitimAM joyA, eTale aneka durvacanothI nAvikane nibhraMchI prabhune choDAvIne te mahimA karavA lAgyo. - have carama tIrthanAtha vIrasvAmI, samAdhithI manane rokatA, sacarAcara lokanuM rakSaNa karatA, pratidivase vividha pratibhA 24tA, (1)
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 zrImahAvIracaritrama katthai niMdijjaMto ussiMkhalakhalajaNeNa kuvieNaM / katthai thuNijjamANo namaMtasAmaMtatiyasehiM ||2|| katthai paagyjiiviyvinnaaskhmtikkhaavykkNto| katthai aNukUlajaNohavihiyapUyAmahAmahimo / / 3 / / ubhayatthavi dhammatulaM va cittavittiM samaM ciya dhrNto| vivihAu bhAvaNAo bhAviMto bhamai vasuhAe / / 4 / / tassa ya bhagavao aNegatavovihANanirayassa na maNAgaMpi kaMpijjai maNo paDhamummillamANasArasahayAramaMjarIpuMjaparimalamilaMtabhamirabhamarabhamarolirolaramaNIeNa, pallavillakaMkillisarala-sallaIpamuhadumasaMDeNa, kannADaceDIniDAlavilulaMtolayavallarIcalaNalaMpaDadAhiNA kutrApi nindyamAnaH ucchRGkhalakhalajanena kupitena / kutrApi stUyamAnaH namatsAmantatridazaiH / / 2 / / kutrApi prAkRtajIvavinAzakSamatIkSNA''padA''krAntaH / kutrApi anukUlajanaughavihitapUjAmahAmahimaH / / 3 / / ubhayatrA'pi dharmatulAmiva cittavRttiM samameva dhArayan / vividhAH bhAvanAH bhAvayan bhramati vasudhAyAm / / 4 / / tasya ca bhagavataH anekatapovidhAnaniratasya na manAgapi kampate manaH prathamonmilatsahakAramaJjarIpuJjaparimalamiladbhramadbhamarAlIlolaramaNIyena, pallavitakakelI-sarala-zalyakIpramukhadrumakhaNDena, karNATakaceTIlalATaviluladalatAvallIcaraNalampaTadakSiNA'nilA''DambareNa, pravaranepathyakuraGganirjayat kyAMka kopAyamAna ucchaMkhala lokathI niMdA pAmatA, kyAMka namatA sAmaMta ane devothI stuti karAtA, (2) koI sthaLe sAmAnya puruSanA jIvanano nAza karI nAkhe tevI tIvra ApadA sahana karatA, kyAMka anukULa nothI. vividha pU-bhAumA pAmatA (3) tathA aneka tapovidhAnamAM parAyaNa evA bhagavaMta dharmatulA-trAjavAnI jema baMne tarapha samAna ja cittavRttine dharatA ane vividha bhAvanAo bhAvatA te vasudhA para vicaravA lAgyA. (4) temanuM mana, prathama vikAsa pAmatI Amra-maMjarInA parimalathI bhegA thatA bhamarAovaDe ramaNIya, navapallavita azoka, sarala, zallakI vRkSoyukta, karNATakanI ramaNIonA lalATa para rahela ArTa latAne calAyamAna karavAne catura evA dakSiNa-pavananA ADaMbara sahita, ane jyAM pravara vezadhArI kuraMgAkSIo tAla ane gItaravathI utkaTa
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 973 nilADaMbarilleNa, pavaranevatthakuraMganijjijjaMtacaccarIravuddIriuddAmamayaraddhaeNa mahusamaeNa 1 na ya payaMDamAyaMDamaMDalullasiyapabalakiraNajAlakarAliyabhuvaNaMtarAleNa, taNhabhibhUyabappIhaga nivahaghorasarasaMchAiyAvarasaddaMtareNa, kharasamIrasamuddhayaduhapharisasakkarukkaruvakkamaNaduggameNa nidAhakAleNa 2 na ya ghoraghosaghaNAghaNagayaghaDADovaDariyapathiyasattheNa, vipphuraMtavijjupuMjuppicchapautthakAmiNIhiyayadAriNA, pahiTThanIlakaMThakolAhalilleNa pAusakAleNaM 3, na ya visaTTakaMdoTTa-kamala-kalhAraparAgadhUsariyarAyahaMseNa, paripakkasassasaMpayAbhirAmadharaNImaMDaleNa, gaiMdadANagaMdhasaricchAtucchasattacchayapupphagucchucchalaMtAmoyavAsiyadiyaMtarAleNa sarayakAleNa 4, na ya phullaMtaphaliNImaMjarIpuMjapiMjariyavaNavibhAgeNa, pahiTThapAmarAraddhavaNamalaNuttAlakaMkellikalakalalakkhijjamANagAmasaMniviseNa hemaMtAgameNa 5, na ya himatusArasaMmiliyasisira carcarIravoddIritoddAmamakaradhvajena madhusamayena (1), na ca pracaNDamArtaNDamaNDalollasitaprabalakiraNajAlakarAlitabhuvanAntarAlena, tRSNA'bhibhUtabappIhaka (cAtaka?) nivahaghorasvarasaMchAditA'parazabdAntareNa, kharasamIrasamuddhUtaduHkhasparzazarkarotkaropakramaNadurgamena nidAdhakAlena (2), na ca ghoraghoSaghanAghana gajaghaTATopabhItapathikasArthena, visphuradvidyutpuJjatrastaproSitakAminIhRdayadAriNA, prahRSTanIlakaNThakolahalayutena prAvRSkAlena (3), na ca vizliSTanIlakamala - kamala - kalhAra parAgadhUsaritarAjahaMsena, paripakvazasyasampadabhirAmadharaNImaNDalena, gajendradAnagandhasadRzA'tucchasaptacchadapuSpagucchocchaladA''modavAsitadigantarAlena zaradakAlena (4), na ca phullatphalinImaJjarIpuJjapiJjaritavanavibhAgena, prahRSTapAmarA''rabdhavanamardanottAlakaGkelikalakalalakSyamANagrAmasannivezena hemantA''gamena (5), na ca hima-tuSAra sammilita zizirasamIraprakampamAnapathikamuktasitkAraketunA sthAnasthAnaprajvAlitA'gnisthita manmathane jagAvI rahI che evI vasaMtaRtu jarA paNa calAyamAna karI zakatI nahi; temaja pracaMDa mArtaMDanA kiraNothI jyAM bhuvanabhAga vikarAla thayela che, tRSNAbhibhUta cAtaka samUhanA ghora sva2vaDe jyAM anya zabdo AcchAdita thayA che, ane prakhara pavanathI uchaLela ane duHsparza rajakaNonA samUhathI jyAM rastA durgama thayA che evo grISmakALa paNa prabhunA manane DolAvI na zakato; vaLI ghanAghananA ghora ghoSa tathA gajaghaTAthI jyAM pAMthajano bhaya pAmI rahyA che, camakatI vIjaLInA puMjathI bhaya pAmatI virahI vAmAonA hRdayane tapta karanAra ane harSita mayUranA kolAhalayukta evo varSAkAla paNa temane DarAvI na zakyo; tathA vikasvara kamaLa ke kumudanA parAgathI rAjahaMsone malina karanAra, pAkela zasya-saMpattithI dharaNItalane abhirAma banAvanAra ane gajeMdranA madagaMdha samAna atyaMta saptacchadanA puSpaparimalathI dizAone vAsita karanAra evI zaraRtu paNa svAmIne DagAvI na zakI; phUlathI phAlatA azokanI mAMja2thI jyAM vanavibhAga piMgala thai gayo che ane harSa pAmatA pAmara janoe macAvela vana-mardanathI kaMpatA kaMkellinA kalakalane lIdhe jyAM gAma-saMnivezanuM anumAna thatuM evA hemaMta samayamAM paNa bhagavaMta acaLa rahyA; temaja vaLI hima-kaNayukta zItala pavanathI kaMpatA pathikoe mUkela satkArayukta, sthAne sthAne jagAvela agni pAse
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 974 zrImahAvIracaritram samIrapakaMpaMtapahiyamukkasikkArakeuNA ThANaThANapajjAliyaggiTThiyapAsapAsuttapAvAsuyanivaheNa pariphuTTakusumaTTahAsahasirujjANAbhogeNa sisirasamaeNaMti 6 / iya dhmmjjhaannnivesgaaddhvkkhittcittpsrss| chappivi uuNo pahuNo bhIyavva kuNaMti na viyAraM ||1|| evaM ca viharamANo vANiyagAmaM nagaramuvAgao, Thio ya tassa bahiyAvibhAge kAusaggeNaM / tattha ya nayare ANaMdo nAma saavo| so ya chaTuMchaTTeNaM niraMtareNaM tavoviseseNa aayaavei| tassa ya tavappabhAveNaM ohinnANaM samuppannaM / tayaNubhAveNa ya so paDimApaDivannaM jayaguruM daTTaNa accaMtabhattibharanibbharaMgo gao sAmisamIvaM, jahAvihiM vaMdittA bhaNiumADhatto ya-'bhayavaM! ciramahiyAsiyA dussahaparIsahA tumae, aho tumha vajjasArasarIrattaNaM aho nippakaMpattaNaM, pattaM ca imassa kilesassa tumhe hiM phalaM, jao kaivayavarisehiM pArzvaprasuptapravAsinivahena parisphuTakusumA'TTahAsahasadudyAnA''bhogena zizirasamayena (6) / iti dharmadhyAnanivezagADhavyAkSiptacittaprasarasya / SaDapi RtavaH prabhoH bhItAH iva kurvanti na vicAram / / 1 / / evaM ca viharamANaH vaNijagrAma nagaramupAgataH, sthitazca tasya bahiH vibhAge kAyotsargeNa | tatra ca nagare AnandaH nAmakaH zrAvakaH | sazca SaSThaMSaSThena nirantareNa tapovizeSeNa aataapyti| tasya ca tapaHprabhAveNa avadhijJAnaM samutpannam / tadanubhAvena ca saH pratimApratipannaM jagadguruM dRSTvA atyantabhaktibharanirbharAGgaH gataH svAmisamIpam, yathAvidhiM vanditvA bhaNitumArabdhavAn ca 'bhagavan! ciram adhyAsitAH duHsahapariSahAH tvayA, aho tava vajrasArazarIratvam, aho niSprakampatvam, prAptaM ca asya klezasya yuSmAbhiH phalam, yataH katipayavarSeH kevalajJAnam utpatsyate, iti bhaNitvA gataH jyAM pAMcajano sUtA che ane vikasatA kusumarUpa aTTahAsyavaDe jyAM vana-vibhAga hAsya karI rahela evo zizirakAla paNa jinezvaranA manobhAvane zithila karI na zakyo. ema dharmadhyAnamAM atyaMta lIna thayela prabhune chae Rtuo bhItanI jema vikAra pamADI na zakI. ..Rtuo bhaya pAmI hoya tema vicAra paNa nahotI karatI (1) e pramANe vihAra karatAM bhagavaMta vANija gAmamAM AvyA ane tyAM bahAra kAyotsarge rahyA. te nagaramAM AnaMda nAme zrAvaka hato ke je niraMtara cha-tapa karato. te tapanA prabhAvathI tene avadhijJAna utpanna thayuM, jethI prabhune pratikAsthita joI, atyaMta bhakti pragaTAvatAM te svAmI pAse jaI, yathAvidhi vaMdIne kahevA lAgyo ke he bhagavan! tame lAMbA vakhatathI dussaha parISaho sahana karyA. aho! tamAruM vajamaya zarIra! aho! tamAruM aDagapaNuM! e kleza-duHkhanuM phaLa tame pAmI cUkyA, kAraNa ke keTalAka varasa pachI tamane kevaLajJAna utpanna thaze.ema kahI te
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 975 kevalaNANamuppajjihitti bhaNiUNa gao sagihaM / sAmIvi tatto nikkhamittA sAvatthInayarIe vicittatavakammasaNAhaM dasamavAsArattaM aivAhiUNa nayarIya bAhimi kayapAraNago sANuladdhiyanAmami ya gAme vcci| tattha ya bhaI paDimaM ThAi, tahiM ca aNasio paDhamaM puvvAbhimuho egapoggalaNisiyadiTThI divasamasesamacchiUNa rayaNimi dAhiNAbhimuho ThAi, tao avareNa divasaM uttareNa rattiM / evaM chaThThatavokammeNa imaM bhaddapaDimaM sammamaNupAliUNa sAmI apAriuM ceva mahAbhadaM ThAi, tIe ya puvvAe disAe ahorattaM, evaM causuvi disAsu cattAri ahorattAiM, palaMbiyabhuyapariho ussaggeNa ThAUNa dasameNa imaM smtthei| puNo akayapAraNago savvaobhadaM paDimamuvasaMpajjai, eIevi puvvAiyAsu tamApajjavasANAsu dasasuvi disAsu ussaggeNa acchai, navaraM uDDadisAe jAiM uDDhaloiyANi davvANi tANi jhAyai, ahodisAevi hitttthillaannitti| evaM eyaM bAvIsaimeNa pjjNtmuvaannei| samatthiyAsu ya imAsu tisuvi paDimAsu daDhaM parisaMto bhayavaM | jAe ya pAraNagasamae paviThTho ANaMdagAhAvaissa svagRham / svAmI api tattaH niSkramya zrAvastInagaryAM vicitratapaHkarmasanAtham dazamavarSArAtriM ativAhya nagaryAH bahiH kRtapAraNakaH sAnulabdhikanAmakaM ca grAmaM vrjti| tatra ca bhadrAyAM pratimAyAM tisstthti| tatra ca anazitaH prathamaM pUrvAbhimukhaH ekapudgalanyastadRSTiH divasamazeSaM AsitvA rajanyAM dakSiNAbhimukhaH tisstthti| tataH apareNa divasaM uttareNa raatrim| evaM SaSThatapaHkarmaNA imAM bhadrapratimAM samyaganupAlya svAmI apArayitvA eva mahAbhadrAyAM tiSThati, tasyAM ca pUrvAyAM dizi ahorAtriM, evaM caturSu api dikSu catasraH ahorAtrayaH, pralambitabhujaparighaH kAyotsargeNa sthitvA dazamena iyaM samarthayati / punaH akRtapAraNakaH sarvatobhadrAM pratimAmupasampadyate / etasyAmapi pUrvAdiSu tamAparyavasAnAsu dazasu api dikSu kAyotsargeNa aaste| navaraM urdhvadizi yAni aulokikAni dravyANi tAni dhyAti, adhodizyapi adhaHstanAni / evaM eSA dvAviMzatitamena pryntmupniitaa| samarthitAsu ca Asu tisRSu api pratimAsu dRDhaM parizrAntaH potAnA sthAne gayo. svAmI paNa tyAMthI nIkaLI, zrAvastI nagarImAM vicitra tapakarmayukta dazamuM comAsuM vItAvI, nagarInI bahAra pAraNuM karI, sAnulabdhika nAmanA gAmamAM gayA. tyAM bhadrapratimAmAM rahI, prathama nirAhArapaNe pUrvAbhimukha eka pudgalamAM dRSTi sthApI, Akho divasa tema rahI, rAtre dakSiNAbhimukha rahyA. pachI divase pazcimAbhimukha ane rAtre uttarAbhimukha ema cha-tapathI e bhadrapratimA pALI, pAraNuM karyA vinA svAmI mahAbhadra pratimAe rahyA. temAM pUrvadizAmAM ahorAtra, ema cAre dizAmAM cAra ahorAtra bhujA laMbAvI, cAra upavAsapUrvaka kAyotsarge rahyA ane pAraNA vinA pharI sarvatobhadrA nAmanI pratimAe rahyA. temAM pUrvAdika daze dizAomAM eka eka ahorAtra kAyotsarga rahyA, temAM paNa eTaluM vizeSa ke UrdhvadizAmAM UrdhvalokanAM dravyomAM ane adhodizAmAM adholokanAM dravyomAM dRSTi sthApI dhyAna karatA ane e pratimAmAM prabhue daza upavAsa karyA. e traNa pratimA AcaratAM bhagavaMta bhAre parizrama pAmyA. pAraNAno samaya thatAM jineza AnaMda gRhasthanA ghare gayA. te vakhate bhaMDa
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 976 zrImahAvIracaritram gehe| tavvelaM ca bahuliyAbhihANAe dAsIe bhaMDayANi khaNIkaratIe diTTho jayagurU / aha tappaesaM saMpattassa tailokkadivAyarassa vAsiyabhattaM paNAmiyamaNAe, sAmiNA'vi asaMbhaMteNa joggaMti kaliUNa pasAriyaM sabhAvasoNimAsubhagaM pANisaMpuDaM / paramasaddhAvisesamuvvahaMtIe dinnmeyaae| etthaMtare dukkaratavacaraNapajjavasANajAyajiNapAraNayapahiThThahayahiyaehiM surAsurakinnaranivahehiM pUriyamaMbaratalaM, mukkA ya paMcarAyakusumasamUhasaNAhA addhaterasakoDimettA kaNayavuTThI, tADiyAiM cauvvihatUrAiM, jAo ya jaNANa pritoso| sA ya bahuliyA dAsI hAviyA naravaichattacchAyAe, avaNIyaM se dAsittaNaM / iya ettheva bhavaMmi vi visiTThabhattIe pattadANeNaM / pAvijjai dhaNariddhI samuddharA kiM puNa'NNabhave? ||1|| bhagavAn / jAte ca pAraNakasamaye praviSTaH AnandagAthApateH gRham / tadvelAM ca bahulikA'bhidhAnyA dAsyA bhANDAni kSaNIkurvantyA(=racayantyA) dRSTaH jagadguruH / atha tatpradezaM samprAptasya trilokadivAkarasya uSitabhaktam arpitam anyaa| svAminA'pi asambhrAntena yogyamiti kalayitvA prasAritaM svabhAvazoNitasubhagaM pANisampuTam / paramazraddhAvizeSamudvahatyA dattam etayA / atrAntare duSkaratapazcaraNaparyavasAnajAta-jinapAraNakapraharSahatahRdayaiH surAsurakinnaranivahaiH pUritam ambaratalam muktA ca paJcarAgakusumasamUhasanAthA addhatrayodazakoTimAtrA kanakavRSTiH, tADitAni caturvidhatUrANi, jAtazca janAnAM paritoSaH / sA ca bahulikA dAsI snApitA narapatichatrachAyayA, apanItaM tasyAH dAsItvam / iti atraiva bhave viziSTabhaktyA pAtradAnena / prApyate dhanarddhiH samudbhUrA kiM punaH anyabhave? ||1|| gRhopayogI vastu goThavatI bahulikA nAmanI dAsIe prabhune joyA ane najIka AvatAM svAmIne teNe sUkuM pAkuM bhojana ApavA AgaLa dharyA. eTale bhagavaMte paNa saMbhrAMta thayA vinA te yogya samajIne svabhAve raktatAvaDe subhaga evA potAnA hAtha prasAryA, tyAre parama zraddhAne dhAraNa karatI te dAsIe bhAta vahorAvyA. evAmAM vibhunA duSkara tapanA aMte pAraNuM thatAM, hRdayamAM bhAre harSa pAmatA surAsura ane kinnarothI AkAza chavAI gayuM ane pAMca prakAranA puSpo sahita sADIbAra koTI suvarNanI temaNe vRSTi karI, caturvidha vAdyo vagADyAM temaja loko bhAre saMtoSa pAmyA. te bahulikA dAsIne rAjachatranI chAyAmAM havarAvI ane tenuM dAsatva TALyuM. e pramANe A ja bhavamAM viziSTa bhaktie supAtradAna ApatAM utkRSTa dhanasamRddhi pamAya to anya bhavanI zI vAta 12vI? (1)
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 977 saptamaH prastAvaH ettocciya ruMdovihu bhavannavo gopayaM va liilaae| dukkaratavaviraheNavi laMghijjai punnavaMtehiM / / 2 / / labbhai tiloyalacchI labbhai savvaMpi kAmiyaM sokkhaM / ekkaM ciya navi labbhai supattadANaM jayapahANaM / / 3 / / nANaMpi tavovi havejja niSphalaM kahavi divvajoeNaM / dinnaM supattadANaM vabhicarai na nUNa kaiyAvi / / 4 / / iya jANiUNa kallANakosakalaNekkapaccale daanne| na karejjA naNu jattaM ko attasuhaM samIhaMto? ||5|| ataH eva vistIrNo'pi bhavArNavaH goSpadamiva liilyaa| duSkaratapoviraheNa api labhyate puNyavadbhiH / / 2 / / labhyate trilokalakSmIH labhyate sarvamapi kAmitaM saukhyam / ekameva nA'pi labhyate supAtradAnaM jagatpradhAnam / / 3 / / jJAnamapi tapaH api bhaved niSphalaM kathamapi divyayogena / dattaM supAtradAnaM vyabhicarati na nUnaM kadA'pi / / 4 / / iti vijJAya kalyANakozakalanaikapratyale daane| na karoti nanu yatnaM kaH AtmasukhaM samIhamAnaH? / / 5 / / ane ethI ja vistRta bhavArNava paNa goSpadanI jema puNyavaMta jano duSkara tapa vinA paNa lIlAmAtrathI ojI jAya che. (2) triloka-lakSmI pAmI zakAya ane sarva manovAMchita sukha paNa meLavI zakAya, paraMtu eka jagapradhAna supAtradAna bhaNaj bhu28 cha. (3) jJAna ke tapa paNa daivayoge kadAca niSphaLa thavA pAme, paraMtu ApavAmAM Avela supAtradAna kadApi niSphaLa jatuM nathI, (4) ema jANI kalyANanI paraMparAne ApavAmAM samartha evA dAnane viSe, Atmasukhane icchanAra koNa prayatna na 52? (5)
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 978 zrImahAvIracaritram aha jayagurU tattha pArieNa bahiyA vihriumaarddho| annayA ya gAmANugAmeNa gao bahumecchajaNasaMkulAe daDhabhUmIe / tattha ya peDhAlAbhihANassa gAmassa bahiyA peDhAlujjANe polAsaceie aTThameNaM tavokammeNaM apANaeNaM IsiM oNayakAo, acittalukkhapoggalanivesiyAnimesanayaNo, guttasabiMdiyagAmo, suppanihiyagatto, ahopalaMbiyabhuyadaMDo, susiliTThasaMThaviyaniccalacalaNo duraNucaraM kAyaranaruddhosakaraM egarAiyaM mahApaDimamArabhei / etyaMtare sohammAe sabhAe nANAmaNi-rayaNabhAsurakiraNapajjalaMtamahaMtasiMhAsaNasuhAsINo aNegasurasuraMgaNAkoDAkoDisaMvuDo kirIDAivarAbharaNapahAvicchuriyadeho puraMdaro tahA paDimApaDivannaM jayanAhamohie paloiUNa takkhaNavimukkAsaNo, accaMtabhattibharanibbharaMgo, puNaruttaniDAlatADiyamahIvaTTho paNamiUNa ANaMdasaMdohasaMdirIe sabbhUyatthaguNagaNubbhAsaNasamatthAe paramapakkhavAyasuMdarAe girAe suciraM saMthuNiUNa ya nissAmannaM sAmiNo atha jagadguruH tatra pArite bahiH vihartumArabdhavAn / anyadA ca grAmAnugrAmeNa gataH bahumlecchajanasakulAyAM dRDhabhUmau / tatra ca peDhAlA'bhidhAnasya grAmasya bahiH peDhAlodyAne polAzacaitye aSTamena tapaHkarmaNA apAnakena ISad avanatakAyaH, acittarUkSapudgalanivezitA'nimeSanayanaH, guptasarvendriyagrAmaH, supraNihitagAtraH, adhopralambitabhujadaNDaH, suzliSTasaMsthApitanizcalacaraNaH duranucarAM kAtaranaroddharSakArI ekarAtrikI mahApratimAM aarbhti| atrAntare saudharmAyAM sabhAyAM nAnAmaNi-ratnabhAsurakiraNaprajvalanmahAsiMhAsanasukhAsInaH anekasurasurAGganAkoTAkoTIsaMvRttaH, kirITAdivarA''bharaNaprabhAvyAptadehaH purandaraH tathA pratimApratipannaM jagannAtham avadhinA pralokya tatkSaNavimuktA''sanaH, atyantabhaktibharanirbharAGgaH, punaruktalalATatADitamahIpRSThaH praNamya AnandasandohasyandamAnayA sadbhUtA'rthaguNagaNodbhAsanasamarthayA paramapakSapAtasundarayA girA suciraM saMstuya ca niHzrAmaNyaM svAminaH asAmAnyaguNaprAgbhAraM hRdaye dhartum pachI bhagavaMte bahAra pAraNuM karIne anyatra vihAra karyo. ekadA grAmAnugrAma vicaratAM prabhu, ghaNA zlecchothI vyApta evA daDhabhUmi dezamAM gayA. tyAM peDhAla gAmanI bahAra peDhAla nAmanA udyAnamAM polAsa caityane viSe covihAra aThThama tapa AdarI, jarA zarIrane namAvI, acitta lukhkhA pudgalamAM animeSa dRSTi sthApI, sarva iMdriyone gopavI, zarIra saMkocI, bhujadaMDa laMbAvI, baMne caraNa barAbara suzliSTa ane niccaLa rAkhI, duSkara ane kAyara janane kheda pamADanAra evI mahApratimA bhagavaMte eka rAta AdarI. evAmAM saudharmA sabhAmAM vividha maNi-ratnanA bhAsura kiraNothI dedIpyamAna moTA siMhAsana para sukhe beThela, aneka koTAkoTI deva-devIothI paravarela, mugaTa pramukha AbharaNothI zobhAyamAna evo puraMdara, tathAvidha pratimApratipanna prabhune avadhithI joI, tatkAla Asana tajI, atyaMta bhakti lAvI, mahIpITha sudhI vAraMvAra mastaka namAvI-vaMdana karI, AnaMdano samUha jenuM sauMdarya che tevI, sabhRtArtha guNone prakAzavAmAM samartha, parama pakSapAtavaDe suMdara evI vANIthI lAMbo vakhata stavI, svAmInA asAdhAraNa guNapUrNa zramaNyane hRdayamAM
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 979 saptamaH prastAvaH asAmannaguNapabbhAraM hiyayaMmi dhariumapArayaMtovva thuNiuM pavatto-'bho mo tiyasA! esa bhagavaM mahAvIro paMcasamio tigutto akoho, amANo, amAo, alobho, aNAsavo, amamo, akiMcaNo, saMkhovva niraMga(ja?)No, jaccakaMcaNaM va jAyarUvo, jIvovva appaDihayagamaNo, gayaNaMpiva nirAlaMbaNo, samIraNovva appaDibaddho, sAyarasalilaM va suddhahiyao, pukkharapattaM va niruvalevo, kummuvva suguttiMdio, khaggavisANaM va ego, vihagovva vippamukko, bhAruMDapakkhivva appamatto, maMdaro iva nippakaMpo, sAgaro iva gaMbhIro, caMdo iva somaleso, divAyarovva dittateo, kuMjaro iva soMDiro, paMcANaNovva duddhariso, vasabhovva jAyathAmo, vasuMdharavva savvaphAsavisaho, ghayamahusitto huyAsaNovva teyasA jlNtotti| tahA eyassa bhagavao na katthai paDibaMdho samuppajjai, so ya cauvviho, taMjahA-davvao, khettao, kAlao bhAvao y| tattha davvao mAyA me piyA me bhAyA me suhisayaNasaMgaMthasaMthuyA me, sacittAcittamIsANi apArayan iva stotuM pravRttavAn 'bhoH bhoH tridazAH, eSaH bhagavAn mahAvIraH paJcasamitaH, triguptaH, akrodhaH, amAnaH, amAyaH, alobhaH, anAzravaH, amamaH, akiJcanaH, zaGkhaH iva niraJjanaH, jAtyakaJcanamiva jAtyarUpaH, jIvaH iva apratihatagamanaH, gaganamiva nirAlambanaH, samIraH iva apratibaddhaH, sAgarasalilamiva zuddhahRdayaH, puSkarapatramiva nirUpalepaH, kurmaH iva suguptendriyaH, khaDgaviSANamiva ekaH, vihagaH iva vipramuktaH, bhAraNDapakSI iva apramattaH, mandaraH iva niSprakampaH, sAgaraH iva gambhIraH, candraH iva saumyalezyaH, divAkaraH iva dIptatejaH, kuJjaraH iva zauNDIraH, paJcAnanaH iva durdharSaH, vRSabhaH iva jAtasthAmaH, vasundharA iva sarvasparzavisahaH, ghRtamadhusiktaH hutAzanaH iva tejasA jvln| tathA ekasya bhagavataH na kutrA'pi pratibandhaH samutpadyate, sazca caturvidhaH, tadyathA-dravyataH, kSetrataH, kAlataH, bhAvataH c| tatra dravyataH mAtA mama, pitA mama, bhrAtA mama, suhRtsvajanasaMgranthasaMstutAH mama, sacittA'citta-mizrANi ca samAvavAne jANe asamartha hoya tema punaH stuti karavA lAgyo-he devo! e bhagavaMta mahAvIra pAMca samiti ane 4 aptiyuta, sIdhI, samAnI, amAyI, salonI, manAzravI, nirbhama, mAyana, zaMpanI 4 ni24na, jAtyakaMcananI jema svabhAvathI ja surUpavAna, jIvanI jema apratihata gativALA, gagananI jema nirAlaMba, pavananI jema apratibaddha, sAgarasalilanI jema zuddha hRdayavALA, kamaLapatranI jema nirlepa, kUrmanI jema gukheMdriya, khaDagIzaMganI jema ekAkI, vihaMganI jema pramukta, bhAraMganI jema apramatta, merU parvatanI jema niSkapa, sAgaranI jema gaMbhIra, caMdranI jema saumya, sUryanI jema tejasvI, hAthInI jema zauryavAna, siMhanI jema dudharSa, vRSabhanI jema dhuraMdhara, vasuMdharAnI jema sarvasaha, vRta, madhasikta hutAzananI jema tejavaDe jvalaMta, temaja e prabhune kyAM pratibaMdha thato nathI, te yaturvidha mA prabhArI cha :- (1) dravyathA, (2) kSetrathI, (3) lathI mane (4) bhAvathI. [1] tebha dravyathA te mArI mAtA, mArA pitA, mAro bhrAtA, mArAM mitra-svajana-saMbaMdhI-prazaMsako, mArA sacitta, acitta ane mizra
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 980 zrImahAvIracaritrama ya davvANi me, evaM na mamIkAro jAejjA / khettao ya-gAme vA nagare vA ranne vA khette vA khale vA ghare vA annattha vA tahappagAre paDibaMdho na hvijjaa| kAlao ya-samae vA, AvaliyAe vA, ANapANae vA, khaNe vA, muhutte vA, divasAie vA na mamattaM jAejjA / bhAvao ya-kohe vA, mANe vA, mAyAe vA, lobhe vA, pejje vA, dose vA, kalahe vA, abbhakkhANe vA, pesunne vA, paraparivAe vA, arai-raie vA, mAyAmose vA, micchAdasaNasalle vA na mamattaM uppjjejjtti| tahA eso bhagavaM vAsArattavajjaM aTThagimhahemaMtiyamAsesu gAme egarAie, nagare paMcarAie, vavagayahAsa-soga-bhao, nirahaMkaro, niggaMtho, vAsIcaMdaNakappo, samataNamaNilejhukaMcaNo, samasuhadukkho, ihaloyaparaloyaappaDibaddho, jIviyamaraNesu niravakaMkhI puvajjiyakammasaMghanigghAyaNaTThAe abbhuTTio vihri| kiM ca - eyaM mahANubhAvaM niyadhIrimatuliyatihuyaNajaNohaM / no dhammajjhANAo khamaMti saMkhohiuM keI / / 1 / / dravyANi mama, evaM na mamakAraH bhavet / kSetrataH ca grAme vA, nagare vA, araNye vA, kSetre vA, sthale vA, gRhe vA, anyatra vA tathAprakAre pratibandhaH na bhavet / kAlataH ca samaye vA, AvalikAyAM vA, AnaprANake vA, kSaNe vA, muhUrte vA divasAdike vA na mamatvaM bhvet| bhAvataH ca krodhe vA, mAne vA, mAyAyAM vA, lobhe vA, preme vA, dveSe vA, kalahe vA, abhyAkhyAne vA, paizunye vA, paraparivAde vA, aratiratyoH vA, mAyAmRSAyAM vA, mithyAdarzanazalye vA na mamatvaM utpadyeta / tathA eSaH bhagavAn varSArAtrivarjeSu aSTagISmahemantikamAseSu grAme ekarAtriM, nagare paJcarAtriM, vyapagatahAsya-zoka-bhayaH, nirahaGkAraH, nirgranthaH, vAsIcandanakalpaH, samatRNa-maNi-leSTu-kaJcanaH, samasukha-duHkhaH, ihaloka-paralokA'pratibaddhaH, jIvitamaraNayoH nirAkAGkSI pUrvA'rjitakarmasaGghanirghAtanArthaM abhyutthitaH vihrti| kiJca - etaM mahAnubhAvaM nijadhRtitulitatribhuvanajanaugham / no dharmadhyAnataH kSamante saMkSobhituM ko'pi / / 1 / / dravyo-ema mamatva utpanna na thAya. [2] kSetrathI te gAma, nagara, araNya, kSetra, nIcA bhAgo, ghara ke anyatra tevA prakAramAM pratibaMdha na thAya. [3] kAlathI te samaya, AvalikA, zvAsozvAsa, kSaNa, muhUrta ke divasAdikamAM mamatva na thAya. [4] mAthI ta Adha, mAna, mAya, soma, 22, dveSa, saha, abhyANyAna, paizUnya, 52parivA6, 2201, 21, mAyAmRSAvAda ke mithyAtvazalyamAM mamatva na upaje. tathA e bhagavAnuM varSAkAla sivAya ATha mahinA gAmaDAmAM eka rAta ane nagaramAM pAMca rAta rahetAM, hAsya, zoka, bhaya rahita, nigraMtha, nirahaMkAra, karavata ane caMdana pratye samAna, tRNa, maNi, patthara ke kaMcanamAM samadaSTi, sukha-duHkhamAM samabhAve rahenAra, A loka ane paralokanA pratibaMdha rahita, jIvita ke maraNamAM AkAMkSA rahita tathA pUrvanAM karma-saMghAtano nAza karavA sadA sAvadhAna thaine vicArI rahyA che. potAnA pairyathI tribhuvana-janane tolanAra evA e mahAnubhAvane dharmadhyAnathI kSobha pamADavAne koI samartha nathI. (1)
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH deviMdA tiyasA vA jakkhA rakkhA va khayaravaggA vA / bhUyA mahoragA vA aNappamAhappajuttAvi / / 2 / / jummam / / avi cAlijjai merU palhatthijjai mahIvi pAyAle / sasisUravimANANivi baliNA keNavi dalijjati / / 3 / / avi sosijjaMti mahaNNavAvi bahumINa - magarabhImAvi / na ya bhagavaM cAlijjai jhANAo tihuyaNeNAvi / / 4 / / iya soccA jAyapayaMDakovadaTThodRbhImabhiuDimuho / dosANa saMgamo iva saMgamao nAma givvANo ||5|| suravaisamANavibhavo takkAlavimukkalajjamajjAo / vavagayaviveyabhAvo sayA abhavvo bhaNai sakkaM / / 6 / / devendrAH tridazAH vA yakSAH rAkSasAH vA khecaravargAH vA / bhUtAH mahoragAH vA analpamAhAtmyayuktAH api / / 2 / / yugmm|| api cAlyate meruH paryasyate mahI api pAtAle / zazi-sUryavimAnAni api balinA kenA'pi dalyante ||3|| api zoSyante mahArNavAH api bahumIna - makarabhImAH api / na ca bhagavAn cAlyate dhyAnataH tribhuvanenA'pi / / 4 / / iti zrutvA jaatprcnnddkopdssttausstthbhiimbhRkuttimukhH| doSANAM saGgamaH iva saGgamakaH nAmakaH gIrvANaH ||5|| 981 surapatisamAnavibhavaH tatkAlavimuktalajjAmaryAdaH / vyapagatavivekabhAvaH sadA abhavyaH bhaNati zakram / / 6 / / heveMdro, hevo, yakSo, rAkSaso, vidyAdharo, bhUto, mahorago-se atulya bhAhAtmyayukta chatAM vilune yasAvI na zake. kadAca merU calAyamAna thAya, pRthvI pAtAlamAM pesI jAya ane koi baLavAna kadI caMdra-sUryanAM vimAnone paNa daLI nAkhe, temaja ghaNA matsya ane magarothI bhIma evA mahAsAgarone paNa kadAca koI zoSavI nAkhe; tathApi bhagavaMtane traNa bhavana sAthe maLIne paNa calAyamAna karI na zake.' (2/3/4) e pramANe sAMbhaLatAM pracaMDa kopathI hoTha karaDI, bhrakuTIne bhISaNa banAvI, doSanA eka saMgamarUpa saMgamaka nAme deva ke je iMdra samAna vibhavavALo, tatkAla lajjA ane maryAdA rahita banelo, sadA vivekahIna ane abhavya evo te iMdrane kahevA lAgyo ke-(5/6)
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 982 zrImahAvIracaritram sAmi! kimevaM bhaNNaha nigguNamavi samaNayaM surshaae| ahavA sacchaMdAviya sohaMti pahUNa ullAvA / / 7 / / saccaM ciya suvisuddhA jai hojja imassa kAvi caMgimayA / gihapAlaNaM vimottuM tA kiM pAsaMDa maMDejjA? ||8|| gihavAsAovi na dhammakammamannaM vayaMti kira kuslaa| kIvattaNeNa catte ya taMmi kiM saMsaNijjamiha? / / 9 / / vAgariyaM jaM ca tae jhANAo esa suravarehiMpi / no tIrai cAleuM taMpi na vottuM khamaM tujjha / / 10 / / svAmin! kimevaM bhaNasi nirguNamapi zramaNaM surasabhAyAm / athavA svacchandA api zobhante prabhoH ullApAH / / 7 / / satyameva suvizuddhA yadi bhaved asya kA'pi mnohrtaa| gRhapAlanaM muktvA tadA kiM pAkhaNDaM maNDati / / 8 / / gRhavAsAd api na dharmakarma anyad vadanti kila kuzalAH / klIbatvena tyakte ca tasmin kiM zaMsanIyamiha / / 9 / / vyAkRtaM yacca tvayA dhyAnataH eSaH suravaraiH api| no zakyate cAlayituM tadapi na vaktuM kSamaM tava / / 10 / / he svAminu! devasabhAmAM nirguNa zramaNane paNa Ama zA mATe vakhANo cho? athavA to svAmIonA svaccheda mAlA5 555 zobhe che. (7) satya che ke enAmAM jo koi suvizuddha suMdaratA-zreSThatA hoya to gRhapAlana sivAya te pAkhaMDane zA mATe poSe cha? (8) kuzaLa jano, gRhavAsa karatAM anya dharma-karma batAvatA nathI. napuMsakapaNe teno tyAga karatAM tenAmAM prazaMsanIya zuM hoya? (c) vaLI tame je kahyuM ke idro paNa ene dharma-dhyAnathI calAvI na zake, tema kahevuM paNa tamane yukta nathI; (10)
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH je lIlAe cciya pANipallave saMThavaMti bhUvIDhaM / gurusiharabharakkaMtaM golaM va tulaMti merupi / / 11 / / vAyAmetteNavi tihuyaNaMpi kuviyA khivaMti jamavayaNe / nivvaDiyaguNANa surANa tANa ko vahau samasIsiM? ||12 / / jai saddahesi eyaM tA acchau khobhieNa kiM imiNA? | aha no tA peccha jahA bhaggapaiNNaM niyattemi / / 13 / / iya bhaNie puraMdaro viciMtei-'aho mahApAvapaDalaviluttaviveo savvahA esa, ao jai ettha patthAve nivArijjai tA nicchiyaM imaM parikappejjA-suravaisAmattheNa esa bhagavaM tavokammamavicalacitto kuNai, na uNa sattie'tti paribhAviUNa Thio moNeNaM | saMgamayasuro'vi ye lIlayA eva pANipallave saMsthApayanti bhuupiitthm| guruzikharabhArA''krAntaM golakamiva tolayanti merumapi / / 11 / / vAcAmAtreNA'pi tribhuvanamapi kupitAH kSipanti yamavadane / niSpannaguNAnAM surANAM teSAM kaH vahatu samazIrSIm / / 12 / / yadi zraddadhAsi etat tadA AstAm kSobhitena kiM anena / atha no tadA prekSa yathA bhagnapratijJAM nivarte / / 13 / / iti bhaNite purandaraH vicintayati 'aho! mahApApapaTalaviluptavivekaH sarvathA essH| ataH yadi atra prastAve nivAryate sadA nizcitaM idaM parikalpayiSyati-surapatisAmarthyena eSaH bhagavAn tapaH karma avicalitacittaH karoti, na punaH zaktyA iti paribhAvya sthitaH maunena / saGgamasuraH api atucchamatsaramuvahan, kAraNa ke bhUpIThane jeo lIlAmAtrathI potAnA kara-pallavamAM dhAraNa kare che ane moTA zikharayukta merUne paNa jeo eka goLAnI jema tole che, vaLI vAcAmAtrathI kopAyamAna thayelA jeo tribhuvanane paNa yama-vadanamAM nAkhI de che tevA samartha devonI tulanA koNa karI zake? (11/12) jo e mAruM vAkya tame mAnI lyo to tene kSobha pamADavAnI jarUra nathI, nahi to juo, tene pratijJAbhraSTa raM dhuM.' (13) ema tenA kahetAM iMdra ciMtavavA lAgyo-"aho! A to mahApApapaDalane lIdhe sarvathA viveka rahita che, mATe A prasaMge jo aTakAvIza to avazya A kalpI leze ke-"e bhagavAna iMdranA sAmarthyathI avicala thai tapakarma Acare che, paraMtu potAnI zaktithI nahi.' ema dhArI te mauna rahyA. eTale saMgamaka deva paNa bhAre matsara dharato,
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram atucchamaccharamuvvahaMto nivArijjamANo'vi niyapahANapariyaNeNa - 'kettiyametto esa ? ajjeva khobhemi imaM ti paiNNaM kAUNa nIhario atthANImaMDavAo, gao bhagavao samIvaM / tao daMsaNavasuppannagADhakoveNa viuvvio palayakAlovva pabalo dhuulinivho| teNa ya calaNajuyalAo Arambha jAva acchINi savaNA ya tAva pacchAio, sAmI jAo nirussAso, navari tilatusatibhAgamettaMpi na calio jhaannaao| acaliyacittaM ca nAUNa kao aNeNa kulisakaDhiNacaMDatuMDabhImo pivIliyAsamUho, so ya ladvAvayAso dujjaNovva jiNaM viddaviuM pavatto, kiMtu nibbhaggajaNamaNorahovva jAo nissphlo| tao dunnivAre sUitikkhamuhe uddaMse pesei, tehivi akhobhijjamANe bhuyaNabaMdhave ghailAo caMDamuhamaMDalAo nivvattei, tAhivi khajjamANasarIre nippakaMpe jayanAhe nimmiyA piMgalasarIraruiNo atucchapucchavisAliddhakaDhiNa- kaMTayA vicchrayA / tesuvi jahAsatti kayappahArapaDihayasAmatthesu pasaraMtamacchareNaM viubviyA dADhAkaDappakarAlA naulA, tehiMpi abhibhaviyaM bhayavao sarIraM, na uNa IsiMpi sattaM / 984 nivAryamANaH api nijapradhAnaparijanena 'kiyanmAtraH eSaH ?, adyaiva kSobhayAmi imam' iti pratijJAM kRtvA nihRtaH AsthAnamaNDapAt, gataH bhagavataH samIpam / tataH darzanavazotpannagADhakopena vikurvitaH pralayakAlaH iva prabalaH dhUlinivahaH / tena ca caraNayugalAd Arabhya yAvad akSiNI zravaNe ca tAvat pracchAditaH, svAmI jAtaH nirucchvAsaH, navaraM tilatuSamAtramapi na calitaH dhyAnataH / acalitacittaM ca jJAtvA kRtaH anena kulizakaThinacaNDatuNDabhImaH pipIlikAsamUhaH, saH ca labdhA'vasaraH durjanaH iva jinaM vidravituM pravRttavAn, kintu nirbhagnajanamanorathaH iva jAtaH niSphalaH / tataH durnivArAn sucitIkSNamukhAn uddezAn preSati, tairapi akSubhyamANe bhuvanabAndhave ghRtelikAH caNDamukhamaNDalA nivartayate, tAbhirapi khAdyamAnazarIre niSprakampe jagannAthe nirmitA piGgalazarIrarucayaH atucchapRcchaviSA''liddhakaThinakaNTakAH vRzcikAH / teSu api yathAzaktikRtaprahArapratihatasAmarthyeSu prasaranmatsareNa vikurvitA daMSTrAkalApakarAlAH nkulaaH| taiH api abhibhAvitaM bhagavataH zarIram, na punaH ISadapi sattvam / potAnA pradhAna parijane nivAryA chatAM 'e zuM mAtra che ene Aje ja calAyamAna karI AvuM.' evI pratijJA karI te sabhAmaMDapathI bahAra nIkaLyo ane bhagavaMta pAse gayo. tyAM prabhune jotAM gADha kopa karatAM teNe pralayakALanI jema prabaLa dhUlisamUha vikuryo, jethI pagathI mAMDIne AMkha ane kAna sudhI AcchAdita thatAM svAmIno zvAsa baMdha thai gayo, chatAM dhyAnathI lezamAtra paNa prabhu calAyamAna na thayA. ema bhagavaMtane acaLa joi teNe vajra samAna tIkSNa mukhavALI kIDIo vikurthI. te durjananI jema avakAza pAmatAM jinane DaMkhavA lAgI, paraMtu nirbhAgInA manorathanI jema te niSphaLa nIvaDyo, eTale soya samAna tIkSNa mukhavALA ane durnivAra evA DAMsa pragaTAvyA. temanAthI paNa bhagavaMta kSobha na pAmatAM, teNe pracaMDa mukhavALI ghImelo vikurtI. temanAthI zarIra khavAtAM paNa jinanAtha niSkapa rahetAM, teNe pIMgala ane kaThina kAMTAvALA vIMchI pragaTAvyA. temaNe tIvra DaMkha mAratAM paNa prabhu aDaga rahyA eTale bhAre matsara lAvatA teNe dADhAvaDe vikarAla noLIyA vikurvyA. temaNe paNa prabhunA zarIrane bhAre vedanA upajAvI, chatAM te dhyAnathI cAlyA nahi.
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH aha savisesaviyaMbhiyakovappasareNa teNa tiyaseNa / mukkA phuraMtaphaNarayaNabhAsurA dussahA bhuyagA ||1 / / caMdaNataruNovva taNU jiNassa AveDhiyaM daDhaM tehiM / aitikkhadIhadaMtaggadasaNataMDaviyatuMDehiM / / 2 / / na maNAgaMpi vicaliyaM tiloyanAhaM paloiuM tiyaso / tAhe mUsaganivahaM nivvattai divvasattIe / / 3 / / puNaravi payaMDadoghaTTaghaTTayaM takkhaNaM payaTTei | ullAliyasuMDAdaMDabhIsaNaM selatuMgataNuM / / 4 / / teNavi vivihakayatthaNavisesasaMpIDievi dehaMmi / dhammajjhANAu jiNo na cAlio vAlamettaMpi ||5|| atha savizeSavijRmbhitakopaprasareNa tena tridazena / muktA sphuratphaNaratnabhAsurAH duHsahAH bhujaGgAH / / 1 / / candanataroH iva tanu jinasya AveSTitaM dRDhaM taiH / atitIkSNadIrghadantAgradazanatANDavitatuNDaiH / / 2 / / na manAgapi vicalitaM trilokanAthaM pralokya tridazaH / tadA mUSakanivahaM nirvartate divyazaktyA / / 3 / / punarapi pracaNDahastighaTAM tatkSaNaM pravartayati / ullAlitakaradaNDabhISaNAM zailatuGgatanum ||4|| tenA'pi vividhakadarthanAvizeSasampIDite'pi dehe / dharmadhyAnAd jinaH na cAlitaH vAla ( = keza) mAtramapi / / 5 / / 985 AthI bhAre kopa pragaTatAM te deve phaNA-ratnathI bhAsura ane dussaha evA bhujaMga jagADyA. (1) atitIkSNa ane lAMbI dADhavALA temaNe jina-zarIrane caMdana vRkSanI jema dRDhapaNe vIMTI lIdhuM ane sakhta rIte ujavA sAgyA. (2) tema chatAM jarA paNa calAyamAna na thayela jinezvarane joi, teNe divya zaktithI uMdaro pravartAvyA, (3) temaja parvata samAna uMcA tathA uchaLatI suMDhavaDe bhISaNa evA pracaMDa hAthIo paNa tarata pragaTAvyA. (4) tenAthI vizeSa kadarthanA ane vividha pIDA pAmatAM paNa eka lezamAtra prabhu dharma-dhyAnathI calita na thayA. (5)
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 986 zrImahAvIracaritrama evaM ciya karaNIhivi pisAyanivahehiM evameva jinno| khobheuM pAraddho teNaM surakulakalaMkeNaM / / 6 / / acalaMtami jiNiMde kraaldNtggvisihbhiimmuho| sajjijjai saGkalo teNa lahuM jiNavarassuvariM / / 7 / / aitikkhanakkhadADhAhiM pIDiuM sovi jayaguruM bADhaM / vijjhAo jhatti pausasamayaduggayapaIvovva / / 8 / / iya khaliyAraNanivahe pAgayajaNajIviyaMtakaraNakhame / pakaevi jiNaM daTuM suniccalaM dUmio devo / / 9 / / tao jahAvaTThiyarUvaM siddhattharAyaM tisalAdeviM ca viuvvai / tANi ya kaluNAI vilavaMti, evameva karaNIbhiH api pizAcanivahaiH evameva jinaH / kSobhayituM prArabdhaH tena surakulakalaGkena / / 6 / / acalati jinendre kraaldntaagrvishikhbhiimmukhH| sajyate zArdUlaH tena laghu jinavarasyoparim / / 7 / / atitIkSNanakhadaMSTraH pIDayitvA so'pi jagadguruM bADham / vidhyAtaH jhaTiti pradveSasamayadurgatapradIpaH iva / / 8 / / iti skhalitA''caraNanivahe prAkRtajanajIvitAntakaraNakSame / prakRte'pi jinaM dRSTvA sunizcalaH dUtaH devaH / / 9 / / tataH yathAvasthitarUpaM siddhArtharAjAnaM trizalAdevIM ca vikurvti| tau ca karuNaM vilapataH, bhaNataH ca e rIte hAthaNIo tathA pizAco pragaTAvIne te adhama deva jinane kSobha pamADavA lAgyo, (9) chatAM vibhu calAyamAna na thatAM, teNe vikarAla daMtAgrarUpa bANathI bhayaMkara evo vAgha tarata ja jina upara viyo. (7) te paNa atitIrNa nakha ane dADhavaDe jagagurune atyaMta pIDA pamADI, prabhAtanA dIpakanI jema nisteja banI gayo. (8) ema durjananA AcAranA samUha jevA sAmAnya jananA jIvitane mUkAvanAra upasargo karyA chatAM prabhune nizyalaneta heva 42vA lAgyo. () pachI teNe yathAsthita siddhArtha rAjA ane trizalA rANIne vidurvatAM teo karuNa-vilApapUrvaka kahevA lAgyA ke
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 987 bhaNaMti ya-'putta! kiM tae dukkaramimamAraddhaM?, ujjhAhi pavvajjaM AgaMtUNa paripAleha amhe, tuha virahe vaccha! asaraNANi attANANi ya jAyANi tti| eeNavi jA na sakko khobhiuM tAva khaMdhAvAraM viuvvi| so ya peraMtesu AvAsio jinnss| tattha sUyAro patthare alabhamANo jiNacalaNovari piDharaM ThaviUNa heTThA vajjAnalajAlaNeNa raMdhiuM pytto| aha takkAlasavisesasamucchaliyadhammajjhANajaluppIlakallolavijjhAvievva nipphalattaNaM pAvie taMmi pakkaNaM nimmavei / so ya aNegAiM sauNipaMjaragANi jayaguruNo savaNe bhuyadaMDesu khaMdhatalaMmi jaMghAjuyale ya olaMbei, tehiMto ya nIhariUNa pakkhiNo nahasihAhiM tikkhaggacaMcuppahArehi ya viddavaMti jiNasarIraM / tahAvi akhubhie jayanAhe paisamayavaTuMtakoveNaM uppAio jugakhayasamaevva sakkarukkarakaluso khraanilo| teNAvi samahiyaM sAmissa pajjAlio kammataNagahaNammi jhANAnalo, na uNa cittasaMkhobhotti, pacchA kalaMkaliyAvAyaM viraei, teNavi cakkAviddhovva salilAvattanivaDiovva bhAmio jiNo dehametteNa, na uNa cittAsaeNaM / 'putra! kiM tvayA duSkaramidam Arabdham?, ujjha pravrajyAm, Agatya paripAlaya asmAn, tava virahe vatsa! azaraNau Atmakau ca jAtau iti / etenA'pi yAvanna zaktaH kSobhayituM tAvat skandhAvAraM vikurvti| saH ca paryanteSu AvAsitaH jinsy| tatra sUpakAraH prastarAn alabhamAnaH jinacaraNopari piTharaM sthApayitvA adhaH vajrA'nalajvAlanena randhituM prvRttvaan| atha tatkAlasavizeSasamucchalitadharmadhyAnajalarAzikallolavidyApite iva niSphalatAM prApte tasmin pakkaNaM (=anAryavizeSa) nirmApayati / saH ca anekAni zakunipaJjarANi jagadguroH zravaNe, bhujadaNDayoH, skandhatale, jaGghAyugale ca avlmbte| tebhyaH nihRtya pakSiNaH nakhazikhAbhiH tIkSNA'gracaJcuprahAraiH ca vidravanti jinshriirm| tathA'pi akSubhite jagannAthe pratisamayavartamAnakopena utpATitaH yugakSayasamayaH iva zarkarotkarakaluSaH kharA'nilaH / tenA'pi samadhikaM svAminaH prajvAlitaH karmatRNagahane dhyAnA'nalaH, na punaH cittasaMkSobhaH iti kalaGkalikAvAtaM vircyti| tenA'pi cakraviddhaH iva, salilA''vartanipatitaH iva bhrAmitaH jinaH dehamAtreNa, na punaH cittA''zayena / he putra! teM A zuM duSkara AraMbhya che? tuM dIkSA tajIne amAruM paripAlana kara. tArA virahe he vatsa! amo azaraNa ane atrANa banyA chIe." ethI paNa jyAre te kSobha pamADavAne samartha na thayo tyAre tenA vikurtI, te jinanI cotarapha chAvaNI nAkhI rahI. tyAM patthara na maLatAM rasoyA, jinanA paga para vAsaNa mUkI, nIce vajAnalanI jvALAthI rAMdhavA lAgyA, eTale savizeSa dharmadhyAnarUpa jaLa-kallola uchaLatAM jANe zAMta thai gayela hoya tema niSphaLatA maLatAM pakkaNa jAtinA anAryane saMgame banAvyA. pachI te devatAe aneka pakSIonAM pAMjarA prabhunA zravaNe, bhujAe, skaMdhe ane jaMghAmAM laTakAvyA. temAMthI bahAra nIkaLatA pakSIo nakha temaja tIkSNa caMca-prahArathI jina-zarIrane karaDavA lAgyA, chatAM prabhu akSubdha rahetAM, pratisamaye vadhatA kopavaDe teNe kalpAMta kAla samAna rajakaNothI vyApta prakhara vAyu pragaTAvyo. teNe paNa karma-tRNane bALavAmAM svAmIno dhyAnAnala adhika jagADyo, paraMtu cittakSobha na pamADyo. pachI teNe utkrAmaka vAyu racyo, tethI jANe cakra vIMdhAyA hoya ke salilAvartamAM paDyA hoya tema teNe prabhune dehamAtrathI jamADyA, paraMtu mAnasika bhAvathI nahi.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 988 zrImahAvIracaritrama iya evaMvihativvovasaggakaraNe'vi niccalaM naahN|| AbhogiUNa ciMtai saMgamao jAyagurukovo ||1|| vajjasarIro eso khalIkao'vihu bahuppayArehiM / no tIrai khobheuM kiM kAuM jujjai iyANi? ||2|| jai eyamujjhiUNaM surAlayaM jAmi bhggspinno| tA suravaipamuhehiM AjIvamahaM hasijjAmi / / 3 / / kiMca-niyayassavi hiyayassA natthi evaM kayaMmi pritoso| pAraddhavatthunivvAhaNaMmi purisANa purisavayaM / / 4 / / ahavA hou vigovaNa nihaNaM eyaM naemi kuuddmunniN| eyassa viNAsaMmI jhANaMpi viNassihI nUNaM / / 5 / / iti evaMvidhatIvropasargakaraNe'pi nizcalaM nAthaM / Abhogya cintayati saGgamaH jAtagurukopaH / / 1 / / vajrazarIraH eSaH khalIkRtaH api khalu bahuprakAraiH / no zakyate kSobhayituM kiM kartum yujyate idAnIm / / 2 / / yadi enam ujjhitvA surAlayaM yAmi bhgnsvprtijnyH| tadA surapatipramukhaiH AjIvam ahaM hasiSyAmi / / 3 / / kiJca-nijasyA'pi hRdayasya nAsti evaM kRte paritoSaH / prArabdhavastunirvAhe puruSANAM puruSavratam / / 4 / / athavA bhavatu vigopanam nidhanaM enaM nayAmi kUTamunim / etasya vinAze dhyAnamapi vinaSyati nUnam / / 5 / / e pramANe tIvra upasarga karyA chatAM bhagavaMtane nizcala joI, bhAre kopa pAmatAM saMgamaka ciMtavavA lAgyo ke"aho! A to vajazarIrI aneka prakAre alanA pamADyA chatAM kSobha na pAmyo, to have zuM karavuM ucita che? (2) have jo ene tajI, potAnI pratijJA bhAMgIne devalokamAM jAuM to iMdra pramukha badhA devo jIvatAM sudhI mArI isI yA 720, (3) ane vaLI tema karavA jatAM potAnA hRdayane paNa saMtoSa thAya tema nathI; kAraNa ke AraMbheluM kAma pUrNa karavAmAM puruSonu pauruSa vrata cha (4) athavA to have ene satAvavAmAM sAra nathI. e kUTamunino nAza karuM eTale eno vinAza thatAM dhyAna paNa avazya dhvasta thaze. (5)
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH evaMpi ya nivvAhiyagaruyapaiNNAbharo bhavissAmi | suravaipamuhANamahaM ahIlaNijjo ya tiyasANaM / / 6 / / iya nicchiUNa pajjaliyajalaNajAlAkalAvasaMvaliyaM / vijjulayAulayasamayamehacaMdaM va duppecchaM / / 7 / / kAlAyasa bhArasahassakoDighaDaNubbhaDaM mahAcakkaM / jaMbuddIvasamuggayavayaNapihANaM va ghettUNa / / 8 / / uppaio saMgamao dUraM gayaNaMgaNaM gunnvimukko| thAlakaro tailokkaM bhottuM chuhio kayaMtovva / / 9 / / to taM sumerucunnaNapayaMDamAhappapAyaDaM cakkaM / mukkaM savvasasattIe teNa jayabaMdhuNo uvariM / / 10 / / evamapi ca nirvAhitagurupratijJAbharaH bhaviSyAmi / surapatipramukhANAm aham ahIlanIyaH ca tridazAnAm / / 6 / / iti nizcitya prajvalitajvalanajvAlAkalApasaMvalitam / vidyullatA''kulasamayameghacandramiva durgAkSam / / 7 / / kRSNAyobhArasahasrakoTighaTanodbhaTaM mahAcakram / jambUdvIpasamudgakavadanapidhAnamiva gRhItvA / / 8 / / utpatitaH saGgamaH dUraM gaganAGgaNaM guNavimuktaH / ___ sthAlakaraH trilokaM bhoktuM kSudhitaH kRtAntaH iva / / 9 / / tataH taM sumerucUrNanapracaNDamAhAtmyaprakaTaM ckrm| muktaM sarvasvazaktyA tena jagadbandhoH uparim / / 10 / / e pramANe huM moTI pratijJA pALanAra gaNAiza ane iMdra pramukha devomAM hIlanApAtra na thaiza.' (ka) ema nizcaya karI, prajvalita agnijvALAthI otaprota, vidyullatA-samayanA megha samAna duSpasya, kALA raMganA tathA eka hajAra-koTibhAra (bhAra = amuka vajana) lokhaMDavaDe banAvela, jaMbUDhIparUpa DAbalAnA mukhanuM jANe DhAMkaNa hoya tevA mahAcakrane laine, jANe zudhita kRtAMta traNa lokane khAvA taiyAra thayo hoya tema guNahIna ane thALa jevA hAthavALo saMgamaka dUra AkAzamAM uDyo, (7/89). ane merUne cUrNa karavAnuM pragaTa mAhAtma dharAvanAra te cakra, teNe potAnI sarva zaktithI bhagavaMta pratye choDyuM. (10)
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 990 teNAvi jiditaNU taDatti saMtADiyA gurubhareNaM / AkaranahaM nimaggA mahIe daDhavajjasaMkuvva / / 11 / / tatthavi chajjIvahiyaM jhAyaMtaM jiNavaraM muNeUNaM / velakkhamuvagao so ciMtai tiyasAhamo evaM / / 12 / / lallakkacakkapahaovi neva paMcattamei jo es| so satthassAvisao tA saMpai kiM karemi ahaM ? ||13|| zrImahAvIracaritram evaMvihovasaggA diTThAvi haraMti jIyamiyarANaM / kiM puNa sarIragoyaramuvAgayA dussahA nUNaM? / / 14 / / ii vigappiUNa egUNavIsaimovasaggapajjaMte jai puNa aNukUlayAe khobhijjaitti tenA'pi jinendratanu taDiti saMtADitA gurubhAreNa / AkaranakhaM nimagnA mahau dRDhavajrazaGkuH iva / / 11 / / tatrApi SaDjIvahitaM dhyAyantaM jinavaraM jJAtvA / vailakSyamupagataH saH cintayati tridazAdhamaH evam / / 12 / / bhayaGkaracakraprahataH api naiva paJcatvameti yaH eSaH / saH zastrasyA'viSayaH tadA samprati kiM karomi aham ? / / 13 / / evaMvidhopasargAH dRSTAH api haranti jIvam itareSAm / kiM punaH zarIragocaramupAgatAH duHsahA nUnam / / 14 / / iti vikalpya ekonaviMzatitamopasargaparyante 'yadi punaH anukUlatayA kSubhyate' iti jAtavibhrameNa atyaMta bhAre cakrathI tADanA pAmelA prabhunuM zarIra vajranA dRDha khIlAnI jema hAthanA nakha sudhI pRthvImAM aisI gayuM. (11) tema chatAM chakAya jIvanI dayA ciMtavatA jinezvarane jANI, te devAdhama vilakSa thaine vicAravA lAgyo ke'bhayaMkara cakrathI jyAre e paMcatva na pAmyo, to zastrathI enuM zarIra ghAyala thAya tema nathI. have zuM karavuM? (12/13) AvA upasargo jovAmAtrathI sAmAnya janonuM jIvita khalAsa thAya, to e dussaha zarIrane lAgatAM to kahevuM 4 zuM?' (14) ema dhArI ogaNIzamA upasargane aMte 'have kadAca anukULatAthI kSobha pAmaze' ema samajI, saMgamake
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 991 jAyavibbhameNa saMgamaeNa viNimmiyaM nANAmaNikiraNaciMcaiyaM pavaraM vimANaM / taMmi samArUDho divvAbharaNapahAvicchuriyasarIro niyaMsiyavimaladugullo divvaM sAmANiyadeviDDhi daMsemANo mahurehiM vayaNehiM bhayavaMtaM bhaNiuM pavatto- 'bho maharisi! tuTThomhi tuha satteNa taveNa, khamAe, baleNaM, pAraddhavatthunivvahaNeNaM, jIviyaniravekkhattaNeNaM, pANigaNarakkhaNujjayamaNeNa y| tA alAhi etto tavakilesANubhAvaNeNaM, jai bhaNasi tA pavarasuraramaNIjaNAbhirAmaM, aNavarayapayaTTavisaTTanaTTaM, vicittasattijuttAmarakIramANacchariyaM imiNAcciya sarIreNa tumaM naemi tiyasAlayaM / ahavA uttarottarabhayaparaMparAparUDhajarAidosanivaharahiyaM eMgatiyasuhUsaNAhaM paNAmemi siddhinivAsaM / ahavA iheva dharAmaMDale maMDalAhivasahassasaviNayANusarijjamANasAsaNaM, paurakari-turaya-raha-joha-kosasaMbhivamegacchattaM saMpADemi nariMdattaNaM / varesu eehiM kiMpi jaM bhe royai, ujjhasu saMkhohaM, pariccayasu kuviyappaM ti bhaNievi jAva bhayavaM palaMbiyabhuo saGgamena vinirmitaM nAnAmaNikiraNamaNDitaM pravaraM vimAnam / tasmin samArUDhaH divyA''bharaNaprabhAvicchuritazarIraH nivasitavimaladukula: divyAM sAmAnikadevaddhiM darzayan madhuraiH vacanaiH bhagavantaM bhaNituM pravRttavAn 'bhoH maharSe! tuSTo'haM tava sattvena tapasA, kSamayA, balena, prArabdhavastunirvAhena, jIvitanirapekSatvena, prANigaNarakSaNodyatamanasA ca / tasmAd alam itaH tapaHklezA'nubhAvena, yadi bhaNasi tadA pravarasuraramaNIjanA'bhirAmam, anavaratapravRttavizliSTanATyam, vicitrazaktiyuktA'marakriyamANA''zcaryam anenaiva zarIreNa tvAM nayAmi tridazA''layam / athavA uttarottarabhayaparamparAprarUDhajarAdidoSanivaharahitam ekAntikasukhasanAthaM arpayAmi siddhinivAsam / athavA ihaiva dharAmaNDale maNDalAdhipasahasrasavinayA'nutriyamANazAsanam, pracurakari-turaga-ratha-yodha-kozasambhRtam ekacchatram sampAdayAmi narendratvam / varasva etebhyaH kimapi yat tvaM rocase, ujjha saMkSobham, parityaja kuvikalpamiti bhaNite'pi yAvad bhagavAn pralambitabhujaH nAnAvidha maNi-kiraNothI vyApta evuM eka prava2 vimAna racyuM. tenA para ArUDha thai, divyAbharaNanI prabhAthI prakAzita, nirmaLa devadRSya dhAraNa karanAra tathA sAmAnika divya devardri batAvatAM madhura vacanothI te bhagavaMtane kahevA lAgyo De-'he maharSi! tArA sattva, tapa, kSamA, jaNa, prArabdha vastuno nirvAha, potAnA kavitanI nirapekSatA tathA prANIonI 2kSA karavAmAM tatparatA e guNothI huM prasanna thayo chuM, to have tevA tapa-klezAdikathI saryuM. jo tuM kaheto hoya, to A ja zarIre, pravara devAMganAothI abhirAma, satata jyAM vistRta nATaka pravartI rahela che, vicitra zaktivALA devatAo jyAM Azcarya batAvI rahyA che evA svargamAM tane laI jAuM, athavA uttarottara bhayaparaMparAthI pragaTatA jarAdi doSo rahita ane ekAMtika sukhapUrNa evo mokSa-nivAsa tane ApuM athavA to A ja dharAmaMDaLamAM aneka sAmaMto jyAM vinayathI zAsanamAM vartI rahyA che tathA saMkhyAbaMdha hastI, azvo, ratha, yodhA, bhaMDArathI bharela ekachatra nareMdratva tane ApuM. emAM je tane ruce te mAgI le. kSobha tajI, kuvikalpa mUkI de.' ema kahyAM chatAM jyAre bhagavaMta bhujA laMbAvI, ekAgracitte dharma-dhyAnamAM parAyaNa rahI kaMi paNa bolyA nahi tyAre
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram 992 egaggacitto dhammajjhANapaDivanno na kiMci jaMpai tAva saMgamaeNa aladdhapaDivava(ya?)NeNa ciMtiyaM, jahA-'duvvilaMghaM mayaraddhayarAyasAsaNaM, mahAmuNINavi kuNai cittasaMkhoha, tA tassa savvassabhUyAo pesemi divvakAmiNIo, jai puNa tAhiM hIrijjA eyassa maNaMti kaliUNa kao samakAlaM savvesiM uUNa smvaao| tappabhAviNa ya phulliyA sahayArA, pallaviyA kaMkilliNo, jAyaM duddiNaM, payaTTo malayamAruo, ucchalio parahUyArAvo, mauriyA nIvA, SaNacciyA va(ba?)rahiNo, viyaMbhio ya kamalaparimalo, jAyAiM kAsakusumapaMDurAI disimuhaaii| mukkA bhagavao peraMtesu dasaddhavannA kusumavaThThI / tayaNaMtaraM ca visajjiyAo vivihasaramaMDalapahANageyakusalAo, karaNappavaMcamaNaharanaTTavihiviyakkhaNAo, vINAveNuppamuhAujjasaMjuyAo, pavarAlaMkAradhAriNIo tiyasavilAsiNIo, saMpattAo ya jayagurusamIvaM, savilAsaM viyaMbhiuM pavattAo ya, kahaM ciya? - ekAgracittaH dharmadhyAnapratipannaH na kiJcid jalpati tAvat saGgamakena alabdhaprativacanena cintitam yathA - 'durvilayaM makaradhvajarAjazAsanam, mahAmunInAmapi karoti cittasaMkSobham, tataH tasya sarvasvabhUtAH preSAmi divyakAminIH, yadi punaH tAbhiH hriyeta etasya manaH' iti kalayitvA kRtaH samakAlaM sarvAsAm RtUnAM smvaayH| tatprabhAveNa ca phullitAH sahakArAH, pallavitAH kaGkelayaH, jAtaM durdinam, pravRttaH malayamArutaH, ucchalitaH parabhRtA''rAvaH, mukulitAH nIpAH, praNartitAH bahiNaH, vijRmbhitazca kamalaparimalaH, jAtAni kAzakusumapANDurANi digmukhAni / muktA bhagavataH paryanteSu dazArdhavarNA kusumavRSTiH / tadanantaraM ca visarjitAH vividhasvaramaNDalapradhAnageyakuzalAH, karaNaprapaJcamanoharanATyavidhivicakSaNAH, vINAveNupramukhAtodyasaMyutAH, pravarA'laGkAradhAriNyaH tridazavilAsinyaH, samprAptAH ca jagadgurusamIpam, savilAsaM vijRmbhituM pravRttAH ca / kathameva? pratyuttara na pAmatAM saMgamake vicAra karyo ke-kAma zAsana durlaMghanIya che, te mahA munione paNa saMkSobha pamADe che; mATe tenA sarvasvarUpa divya kAminIo mokaluM ke je enA manane calAyamAna kare." ema samajI teNe badhI Rtuo samakALe pragaTAvI. tenA prabhAve AmravRkSo phUlyA, azoka vRkSo pallavita thayA, durdina thayuM, malaya-vAyu pravaryo, koyalano kalarava prasaryo, kadaMbavRkSomAM kaLIo AvI, mayUra nRtya karavA lAgyA, kamaLa-parimala prasarI rahyo, kAsa-kusama samAna ujvaLa dizAo bhAsavA lAgI, bhagavaMtanI cotarapha paMca varNanAM puSponI vRSTi karavAmAM AvI. pachI vividha svare pradhAna saMgItamAM kuzaLa, hAvabhAvapUrvaka vividha nATya-vidhAnamAM vicakSaNa, vINA, veNu pramukha vAjIMtrayukta, pravara alaMkArathI alaMkRta evI devAMganAo teNe pragaTAvI. te prabhu pAse AvIne savilAsa ceSTA karavA lAgI.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 993 saptamaH prastAvaH ubbhaDasiMgArasanA(ha)dehalAyannajalapavAheNa / sariyavva vaNAbhogaM lIlAe pUrayaMtIo / / 1 / / pamhalavisAladIharataralacchicchohacakkavAleNaM / disidisivisaTTakaMdodRpayarasaMkaM kuNaMtIo / / 2 / / kAovi kuNaMti nmNtsiisnivddNtkusumdaamaao| jiNasaMgamasokkhukkaMkhirIu bADhaM payAvaNaiM / / 3 / / kAo'vihu galiyaMsuyasaMjamaNamiseNa pAyaDiMti puro| jayaguruNo pIvarakaNayakalasaparirehiNaM sihiNaM / / 4 / / micchacciya kAruNiyattaNaM tumaM uvvahesi he suhy!| mayaNasarajajjaraMgaMpi jaM na rakkhesi juvaijaNaM / / 5 / / udbhaTazRGgArasanAthadehalAvaNyajalapravAheNa / sarid iva vanA''bhogaM lIlayA pUrayantyaH / / 1 / / pshmvishaal-diirgh-trlaakssikssobhckrvaalen| dizi dizi vizliSTanIlakamalaprakarazaGkAM kurvatyaH / / 2 / / kAH api kurvantyaH nmtshiirssnipttkusumdaamaaH| jinasaGgamasaukhyotkAGkSitAH bADhaM pratApayanti / / 3 / / kAH api khalu galitAzrusaMyamanamiSeNa prakaTayanti puraH | jagadguroH pIvarakanakakalazaparirAjamAnaM stanam / / 4 / / mithyaiva kAruNikatvaM tvamudvahasi he suhRd!| madanazarajarjarAGgamapi yanna rakSasi yuvatIjanam / / 5 / / udubhaTa zRMgArayukta dehalAvaNyarUpa jaLapravAhavaDe saritAnI jema lIlApUrvaka vanavibhAgane pUratI, (1). suMdara vALavALI vizALa, dIrgha ane caMcaLa akSi-kSobhavaDe cotarapha vikasita kamaLonI zaMkA karAvatI, (2) keTalIka namatA zira parathI paDatA puSponI mALAo banAvatI ane keTalIka jinasamAgamanA sukhane icchatI, svAmIne atyaMta satAaan al. (3) keTalIka gaLatA AMsu luMchavAnA miSe bhagavaMtanI AgaLa pIvara, kanaka-kaLaza samAna zobhatA potAnA stana 12 pAvatI. (4) vaLI keTalIka A pramANe tarjanA karatAM bolatI ke-"he subhaga! tuM mithyA kArUNyane dhAraNa kare che, kAraNa ke madanabANathI jarjarita chatAM A yuvatIonuM rakSaNa karato nathI. (5)
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 994 zrImahAvIracaritrama muMca kaDhiNattaNaM dehi nAha! paDivayaNamamha duhiyaannN| pemmaparAyattamaNaM sappurisA nAvahIraMti / / 6 / / tuha daMsaNametteNavi dasamadasaM pAviuvva esa jnno| etto'vi mA uvehasu evaM tajjaMti kAo'vi / / 7 / / iya savilAsaM surakAmiNIhiM paayddiybhuviyaaraahiN| na maNAgapi vicaliyaM cittaM jhANAo jagaguruNo / / 8 / / aha uggayaMmi sUre akhubhiyahiyayaM paloiuM nAhaM / saMgamao hayasattI ciMtiumevaM samADhatto / / 9 / / aNukUluvasaggehivi na calai eso muNI mhaastto| tA kiM etto mottuM eyaM vaccAmi suraloe? / / 10 / / muJca kaThinatAM dehi nAtha! prativacanam asmAkaM duHkhitAnAm / premaparA''yattamanaH satpuruSAH nA'padhIrayanti / / 6 / / tava darzanamAtreNA'pi dazamadazAM prApta iva eSaH janaH / itaH api mA upekSasva evaM tarjayanti kAH api / / 7 / / iti savilAsaM surakAminIbhiH prakaTitabahuvikArAbhiH / na manAgapi vicalitaM cittaM dhyAnataH jagadguroH / / 8 / / atha udgate sUrye akSubdhahRdayaM pralokya nAtham / saGgamakaH hatazaktiH cintayitumevaM samArabdhavAn / / 9 / / anukUlopasargaH api na calati eSaH muniH mahAsattvaH / tadA kim itaH muktvA enaM vrajAmi suraloke? / / 10 / / he nAtha! kaThinatA tajI, ama duHkhIone bolAva. sapuruSo premAdhIna manano tiraskAra karatA nathI. (9) A yuvatIo tArA darzana mAtrathI jANe kAmanI dazamI avasthA pAmI che, to have upekSA na kara ema keTalIka 45 mA cha.' (7) e pramANe bahu vikAra pragaTAvI, savilAsa surAMganAo aMgagurunuM mana dhyAnathakI leza paNa calAyamAna karI na zI. (8) pachI sUryodaya thatAM prabhune aNubhita joi, hatazakti saMgamaka ciMtavavA lAgyo ke-(9) "A mahAsattva muni anukuLa upasargothI paNa calAyamAna thato nathI, to have ene mUkIne zuM huM svarge cAlyo jAuM? (10)
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH ahavA na jujjai imaM kAuM me dIhareNa kAlena / uvasaggiyassa jai puNa imassa cittaM pakaMpejjA / / 11 / / iya kalusAsayagoyaragaeNa tailokkabaMdhuNo dhaNiyaM / uvasaggaM gAmevihU viharaM paricattabhattassa / / 12 / / vAluyapaMtha subhUme suchetta malayaMmi htthisiisNmi| osali-mosali-tosalipamuhesuM saMnivesesuM / / 13 / / te kevi teNa tiyasAhameNa viharaMtayassa uvsggaa| vihiyA aiduvvisahA je kahiuMpi hu na tIraMti / / 14 / / jummaM / eeNaM ciya te kAraNeNa carie na ettha vitthariyA / siddhaMtAo kusalehiM kiMtu sayameva nAyavvA / / 15 / / athavA na yujyate idaM kartuM mama dIrgheNa kAlena / upasRSTasya yadi punaH asya cittaM prakampeta / / 11 / / 995 iti kazA''zayagocaragatena trilokabandhoH gADham / upasargaM(kRtaM) grAme'pi khalu viharataH parityaktabhaktasya / / 12 / / vAlukApanthe, subhUme, sukSetre, malaye, hstishiirsse| osali-mosali-tosalipramukheSu sannivezeSu / / 13 / / te ke'pi tena tridazA'dhamena viharataH upasargAH / vihitAH atidurvisahAH ye kathitumapi khalu na zakyante / / 14 / / yugmam / etena eva te kAraNena carite nA'tra vistRtAH / siddhAntataH kuzalaiH kintu svayameva jJAtavyAH ||15|| athavA to ema karavuM mane yukta nathI. lAMbo vakhata upasarga karatAM paNa vakhatasara enuM citta calAyamAna thaze.' (11) evA kliSTa bhAvamAM vartatA saMgamake AhAratyAgI ane gAmamAM vicaratA vibhune paNa satAvyA. (12) vAsupaMtha, sulUbha, sukSetra, bhAya, hastizIrSa, khosali, bholi, tosali pramukha saMnivezobhAM viyaratA bhagavaMtane te adhama deve je upasargo karyA, te atidussaha ane kahI paNa na zakAya teTalA hatA, jethI A caritramAM te vistArIne batAvyA nathI. kuzaLa janoe pote siddhAMtathakI samajI levA. (13/14/15)
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 996 zrImahAvIracaritrama ___ evaM taduvasaggavaggAvi avicalacitto gAmAINaM bahiyA bahukAlaM gamiUNa sAmI chammAsiyaM pAraNayaM kAukAmo samAgao vayagAme goulaMmi / tattha ya taddivasaM Usaviseso, savvattha pAyasaM uvkkhddijji| tihuyaNekkanAho'vi aNavarayamuvasaggavaggaM kuNamANassa saMgamayAmarassa jAyA chammAsA, neva uvasaggei saMpayaM, 'jai puNa parissaMto saTThANaM gao hojjA', iya vigappiUNa paviThTho bhikkhAnimittaM / saMgamaeNavi tattha patthAve jahiM jahiM gihe bhayavaM vaccai tahiM tahiM samAraMbhiyA annesnnaa| sAmiNA'vi pautto ohI, muNio ya eso| tayaNaMtaramaddhahiMDio ceva niyattiUNa Thio paDimAe / saMgamaeNAvi Abhoio bhayavaM,-'kiM bhaggapariNAmo navatti?, jAva pecchai tAva chajjIvahiyameva pariciMtiyaMtaM jiNavaraM / tAhe saMkhuddho ciMtei-'jo chahiM mAsehiM bhUrippayArovasaggehiM aNavarayaM kIramANehivi na calio so dIheNAvi kAleNa na sakko cAliuM, niratthao majjha uvakkamo, dIhakAlaM cukko'mhi suravilAsANaM, aho niyasAmatthamaciMtiUNa kahaM mae appA vinddio?|' iya bahuppayArehiM ___ evaM tadupasargavargeSvapi avicalacittaH grAmAdInAM bahiH bahu kAlaM gamayitvA svAmI SaDmAsikaM pAraNakaM kartukAmaH samAgataH vrajagrAme gokule / tatra ca taddivase utsavavizeSaH, sarvatra pAyasaM upskriyte| tribhuvanaikanAthaH api anavaratamupasargavargaM kurvataH saGgamakA'marasya jAtA SaD mAsAni, naiva upasRjati sAmpratam, 'yadi punaH parizrAntaH svasthAnaM gataH bhavet' iti vikalpya praviSTaH bhikSAnimittam / saGgamenA'pi tatra prastAve yatra yatra gRhe bhagavAn vrajati tatra tatra samArabdhA anessnnaa| svAminA'pi prayuktaH avadhiH, jJAtazca essH| tadanantaram ardhahiNDitaH eva nivartya sthitaH prtimaayaam| saGgamenA'pi AbhogitaH bhagavAn 'kiM bhagnapariNAmaH na vA?' yAvatprekSate tAvad SaDjIvahitameva paricintayantaM jinavaram / tadA saMkSubdhaH cintayati 'yaH SaDbhiH mAsaiH bhUriprakAropasargaH anavarataM kriyamANaiH api na calitaH saH dIrghana api kAlena na zakyaH cAlayitum, nirarthakaH mama upakramaH, dIrghakAlaM bhraSTo'haM suravilAsebhyaH, aho e pramANe tenA upasargothI paNa svAmI avicaLa rahI bahu kALa gAmAdikanI bahAra vItAvI, cha-mAsika pAraNuM karavAnI icchAthI teo vraja gAmanA gokuLamAM gayA. tyAM te divase occhava cAlato tethI sarvatra pAyasa . tyAre bhagavaMta paNa "satata upasarga karatAM saMgamakane cha mahinA thayA. eTale have upasarga nahi kare. te parizrAMta thaine vakhatasara potAnA sthAne cAlyo gayo haze.' ema dhArI bhikSA nimitte gAmamAM peThA. te vakhate bhagavAna je je ghare jatA tyAM tyAM saMgamaka AhAra-doSa pragaTAvato. eTale prabhue avadhi prayuMjatAM saMgamakane joyo, jethI adhavaca pAchA pharIne svAmI pratimAe rahyA. tyAM saMgamake paNa bhagavaMtane joyA ke-"enA pariNAma bhagna thayA che ke nahi?' ema dhArI, jeTalAmAM upayoga karyo tevAmAM chakAyanuM hita ciMtavatA jinezvarane teNe joyA. te vakhate kSobha pAmIne te ciMtavavA lAgyo ke je cha mahinA aneka prakAranA satata upasargo karatAM paNa calAyamAna na thayA, te lAMbA kALe paNa calita karavAnuM zakya nathI. aho! mAro prayatna nirarthaka thayo. suravilAsomAM huM lAMbo
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 997 niyaciTThiyaM dUsiUNa nivaDio bhagavao calaNesu, bhaNiumADhatto ya-'bhayavaM! bhaggapainno'haM, tubbhe puNa samattapainnA, avitahaM bhaNiyaM mahANubhAveNa sabhAgaeNa suravaiNA, kevalaM duTu kayaM mae jaM na taiyA saddahiyaM / alametto bhaNieNaM khamesu me puvvadukkaDaM kammaM / uvasaMto'haM saMpai tuha uvasaggaM na kAhAmi / / 1 / / tA vaccasu nissaMkaM gaamaagrpmuhvivihtthaannesu| pavisasu bhikkhanimittaM kilissase kiM chuhAbhihao? ||2|| etthaMtaraMmi bhaNiyaM jiNeNa saMgamaya! maMca mama tattiM / patthAve cciya amhe sakajjakiriyAsu vaTTemo / / 3 / / nijasAmarthya acintayitvA kathaM mayA AtmA vinATitaH?' iti bahuprakAraiH nijaceSTAM dUSayitvA nipatitaH bhagavataH caraNayoH, bhaNitumArabdhazca 'bhagavan! bhagnapratijJaH aham, tvaM punaH samAptapratijJaH, avitathaM bhaNitaM mahAnubhAvena sabhAgatena surapatinA, kevalaM duSTaM kRtaM mayA yanna tadA addhitm| alam itaH bhaNitena kSamasva mama pUrvaduSkRtaM krm| upazAntaH ahaM samprati tvAm upasargaM na kariSyAmi / / 1 / / tataH vraja niHzaGka grAmA''karapramukhavividhasthAneSu / praviza bhikSAnimittaM klizyasi kiM kSudhAbhihataH? / / 2 / / atrAntare bhaNitaM jinena 'saGgama! muJca mama taptim / prastAve eva vayaM svakAryakriyAsu vartAmahe / / 3 / / kALa cUkyo. are! potAnuM sAmarthya samajyA vinA meM potAnA AtmAne kema nacAvyo?" ema aneka prakAre potAnI ceSTAne dUSita karIne te bhagavaMtanA page paDI, kahevA lAgyo ke he bhagavan! mArI pratijJA bhagna thai paNa tamArI pratijJA to acaLa ja che. iMdrasabhAmAM mahAnubhAva iMdra satya kahyuM, paNa meM bahu khoTuM karyuM ke te vakhate te vacana mAnyuM nahi. have vadhAre kahevAthI zuM? mAruM pUrva duSkata tame kSamA karo. huM have thAkyo (zAMta thayo) chuM, tamane upasarga 12vAno nathI; (1) mATe gAma, nagara pramukha viziSTa sthAnomAM niHzaMkapaNe jAo ane bhikSA nimitte pharo. Ama zudhita thai zA bhATe praveza pAmo chau?' (2) tyAre prabhubhe yuM :- saMgama! bhArI yiMtamUDI hai. sabhe avasare potAnA AryamA pravartaY.' (3)
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 998 zrImahAvIracaritram iya souM jiNanAhaM paNamiya paramAyareNa saMgamao / aipAvabharakkaMtovi paTThio surapurAbhimuhaM / / 4 / / io ya-sohamme devaloe taMkAlaM savve devA devIo ya uvviggA, nirANaMdA, nirucchAhA acchNti| sakko'viya mukkavilevaNAlaMkAro, samujjhiyapecchaNayAivilAso pariciMtei'aho ettiyamettassa bhagavao aNatyasatthassa ahaM mUlakAraNaM jAo, jao mama pasaMsAkuvieNa imiNA surAhameNa imaM mahApAvaM vavasiyaM ti / etyaMtare sayalatailoyajIvarAsiviNAsajaNiyapAvapaMkavilittovva nIsesAvajasapaMsupaDalaviluttagattovva, akallANAvalIkaliovva paNaTThapuvvakaMtipabbhAro paDibhaggapainnAvisesummillaMtalajjAbharasaMkuciyaloyaNo saMpatto sohammasabhAe saMgamayAhamo / taM ca dahnaNa puraMdaro Thio paraMmuho, bhaNiumAraddho ya - iti zrutvA jinanAthaM praNamya paramA''dareNa snggmH| atipApabhArakrAnto'pi prasthitaH surapurA'bhimukham / / 4 / / itazca saudharme devaloke tatkAlaM sarve devAH devyaH ca udvignAH, nirAnandAH, nirutsAhAH aaste| zakro'pi ca muktavilepanA'laGkAraH, samujjhitaprekSaNakAdivilAsaH paricintayati 'aho! etAvataH bhagavataH anarthasArthasya ahaM mUlakAraNaM jAtaH, yataH mama prazaMsAkupitena anena surA'dhamena idaM mahApApaM vyavasitam' iti / atrAntare sakalatrilokajIvarAzivinAzajanitapApapaGkaviliptaH iva niHzeSA'payazaHpAMsupaTalaviliptagAtraH iva akalyANA''valIkalitaH iva praNaSTapUrvakAntiprAgbhAraH pratibhagnapratijJAvizeSonmilallajjAbharasakucitalocanaH samprAptaH saudharmasabhAyAM snggmaa'dhmH| taM ca dRSTvA purandaraH sthitaH parAGmukhaH, bhaNitumArabdhazca - ema sAMbhaLI, prabhune parama AdarathI praNAma karI, atipApanA bhArathI AkrAMta chatAM saMgamaka svarga bhaNI yAlyo. (4) evAmAM ahIM saudharma devalokamAM te vakhate sarva deva-devIo udvigna, AnaMda rahita, utsAhahIna thai rahyAM. iMdra paNa alaMkAra-vilepana mUkI, nATakAdi vilAsa tajIne ciMtavavA lAgyo ke "aho! bhagavaMtanA e anarthanuM mULa kAraNa huM pote thayo, kAraNa ke mArI prazaMsAthI kupita thayelA e surAdhame A mahApApa AcaryuM. tevAmAM sakaLa traNa lokanA jIvonA nAzathI thayela pApa-paMkathI jANe lipta thayela hoya, samasta apayazarUpa dhULathI jANe zarIre lepAyela hoya, akalyANanI zreNithI jANe pUrNa hoya, pUrva kAMtino samUha jeno naSTa thayo che, pratijJAbhaMgathI thatI lajjAne lIdhe jenA locana saMkucita thai gayA che evo adhama saMgamaka saudharma-sabhAmAM Avyo. tene joI puraMdara vimukha thaI besatAM kahevA lAgyo ke
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 999 saptamaH prastAvaH bho bho surA! nisAmaha mama vayaNaM esa saMgamayadevo / caMDAlo iva tumhaM daTuMpi na jujjai kayAvi / / 1 / / ___ eeNa pAvamaiNA ciramavaraddhaM nirANukaMpeNa | jaM amha pUyaNijjo kayatthio tihuyaNekkapahU / / 2 / / jai tAva imassa natthi paDibmayaM bhiimgurubhvaahiNto| tA kiM mamavi na bhIo vavasaMto daDhamakajjamimaM? ||3|| jaha jayaguruNA niccalasAmAiyagurubharo smukkhitto| taha kiM maevi jaM esa majjha saMkaMpi no kuNai? ||4|| bhoH bhoH surAH! nizruNuta mama vacanam eSaH saGgamakadevaH / caNDAlaH iva yuSmAbhiH draSTumapi na yujyate kadApi / / 1 / / etena pApamatinA ciramaparAddhaM nirANukampena / yad asmAkaM pUjanIyaH kadarthitaH tribhuvanaikaprabhuH / / 2 / / yadi tAvad asya nAsti pratibhayaM bhiimgurubhvebhyH| tadA kiM madapi na bhItaH vyavasyan dRDham akAryamidam / / 3 / / yathA jagadguruNA nizcalasAmAyikagurubhAraH smutkssiptH| tathA kiM mayA'pi yadeSaH mama zaGkAmapi no karoti / / 4 / / he devI! tame mAruM vacana sAMbhaLo. A saMgamaka devanI sAme caMDALanI jema tamAre kadI najare jovuM paNa yukta nathI. (1) e nirdaya pApAtmAe mAro aparAdha karyo ke amArA pUjanIya bhuvanagurunI eNe bhAre kadarthanA karI. (2) ene kadAca bhIma bhavasAgarathI to pratibhaya na lAgyo, paraMtu e bhAre akArya karatAM mArAthI paNa zuM Daryo na ? (3) bhagavaMte jema nizcala sAmAyikano mahAbhAra upADyo che, tema zuM paNa te upADyo che ke eNe mArI zaMkA 5e| na rI? (4)
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1000 eeNa jiNiMda'vamANaNeNa jaNio payaMDapAvabharo / tumhe puNa itthaThiyA pAvihiha imassa saMgeNa ||5|| kimahamimaM niggahiuM sakko nevovasaggakAlaMmi? / kiMtu muNissai eso harissa nissAe tavai jiNo ||6|| pajjattaM etto jaMpieNa nivvisayamANaveha imaM / vari sunna cciya sAlA mA bhariyA coravaggeNa / / 7 / / zrImahAvIracaritram iya suranAheNa sarosabhAsiNA calaNakoDiNA vivaso / nicchUDho saMgamao egAgI surapurIhiMto / / 8 / / evaMvihaM ca mANamalaNaM pecchiUNa ciMtiyaM saMgamaraNa - aho eyAiM tAiM asamikkhiyakayAiM etena jinendrA'pamAnena janitaH pracaNDapApabharaH / yUyaM punaH atra sthitAH prApsyanti asya saGgena ||5|| kimahaM imaM nigrahItuM zaktaH naiva upasargakAle ? / kintu jJAsyati eSaH hareH nizrayA tapati jinaH || 6 || paryAptaM itaH jalpitena nirviSayam AjJApaya imam / varaM zUnyaiva zAlA mA bhRtA cauravargeNa ||7|| iti suranAthena saroSabhASiNA caraNakoTinA vivazaH / nikSiptaH saGgamakaH ekAkI surapurIbhyaH / / 8 / / evaMvidhaM ca mAnamAlinyaM prekSya cintitaM saGgamena 'aho! etAni tAni asamIkSitakRtAni prakaTIbhavanti prabhune kadarthanA pamADavAthI eNe pracaMDa pApa-bhAra pedA karyo ane tame enA saMgathI ahIM beThA te pApanA bhAgIhAra thazo. (4) upasarga karatI vakhate zuM huM eno nigraha karavAne samartha na hato? paraMtu tema ka2vA jatAM e mAnI leta kejinezvara iMdranI nizrAe tapa tape che.' (6) have vadhAre kahevAthI zuM? ene ahIMthI kahADI mUko. coronA nivAsa karatAM zUnya makAna sArUM.' (7) ema roSathI bolatAM iMdre svargamAMthI ekalA saMgamakane potAnA pagavatI haDaselI kahADyo. (8) ema potAnI mAnahAni jotAM saMgamakane vicAra karyo ke-aho! A vicAryA vinA karela kAryonuM duSTa
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1001 pAyaDIhavaMti saMpai duvvilsiyaaiN| iya jhUriUNa so jANaeNa vimANeNa paTThio maMdirAbhimuhaM / tao akkosijjamANo suravilayAhiM, hIlijjamANo niyaparivAreNa, pellijjamANo sakkasuhaDehiM, uvehijjamANo sAmANiyadevehiM nIhariUNa surapurIo Thio maMdaracUliyAe, tassa ya sAgarovamaM sesamAuyaMti / io ya-se aggamahisIhiM vinnavio puraMdaro-jai sAmi! tumha Aeso havai tA amhe piymnnusraamo| tao visajjiyAo ya iMdeNa, seso puNa parivAro pddisiddhotti| io ya-bhayavaM vaddhamANasAmI jAyaMmi niruvasagge tattheva gAme bIyadivase paviTTho goyaracariyAe, hiMDaMto ya samAgao vacchavAlatherIgihe, tao tIe bhattibharanissaraMtapayaDapulayapaDalAe vAsiyapAyasabhatteNa paDilAbhio chamAsassa nirasaNo bhayavaM / etyaMtare cirakAlajAyajiNapAraNagardasaNaparituDhehiM ahAsannihiyasuranivahehiM pahayAiM tUrAI, mukkA kaNagavuTThI, samprati durvilsitaani| iti ninditvA saH yAnakena vimAnena prasthitaH mndraa'bhimukhm| tataH AkruzyamAnaH suravilayAbhiH, hIlyamAnaH nijaparivAreNa, preryamANaH zakrasubhaTaiH, upekSyamANaH sAmAnikadevaiH nihRtya surapurItaH sthitaH mandaracUlikAyAma, tasya ca sAgaropamaM zeSaM aayusskmiti| itazca tasya agramahiSIbhiH vijJaptaH purandaraH 'yadi svAmin! tava AdezaH bhavati tadA vayaM priyam anusraamH| tataH visRSTAH ca IndreNa, zeSaH punaH parivAraH pratiSiddhaH / itazca bhagavAn varddhamAnasvAmI jAte nirupasarge tatraiva grAme dvitIyadivase praviSTaH, hiNDamAnazca samAgataH vatsapAlasthavirAgRhe / tataH tayA bhaktibharaniHsaratprakaTapulakapaTalayA (su)vAsitapAyasabhaktena pratilAbhitaH SaDmAsasya nirazanaH bhagavAn / atrAntare cirakAlajAtajinapAraNakadarzanaparituSTaiH yathAsannihitasuranivahaiH prahatAni turANi, muktA kanakavRSTiH, parikSiptaH kusumanikaraH, varSitaM gandhodakam, pariNAma have pragaTa thAya che.' ema bhAre zokamAM te kRtrima vimAnathI merU bhaNI cAlyo, eTale devAMganAothI Akroza pAmato, potAnA parivArathI hIlanA pAmato, iMdranA subhaTothI AgaLa haDaselAto, sAmAnika devothI upekSA karAto te saMgamaka svargathakI nIkaLIne merUnI cUlikA para rahyo. tenuM zeSa AyuSya eka sAgaropamanuM hatuM. tevAmAM tenI agramahiSIoe puraMdarane vinaMti karI ke-"he svAmin! jo tamArI AjJA hoya to ame svAmI pAchaLa jaie.' eTale iMdra temane javA dIdhI ane zeSa parivArane javAno pratiSedha karyo. have bhagavAnuM vardhamAnasvAmI nirupasarga thatAM bIje divase te ja gAmamAM bhikSA nimitte nIkaLyA, ane bhramaNa karatAM eka vRddha govAlaNanA ghare gayA. teNe bhaktithI romAMcita thatAM cha mAsanA upavAsI prabhune suvAsita pAyasathI pratilAvyA. evAmAM cirakAle jinezvaranA pAraNAthI saMtuSTa thayelA pAsenA devatAoe vAdyo vagADyAM, kanaka, kusuma ane gaMdhodakanI vRSTi sAthe "ahodAna, ahodAna!" evI ghoSaNA karI. te govAlaNanI daridratA dUra
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1002 zrImahAvIracaritram parikhitto kusumaniyaro, varisiyaM gaMdhodayaM, aho dANamaho dANaMti ugghosaNA kyaa| tattheva tAva jAyA adariddA therii| aha sAmI nivvaviyasarIro gao AlabhiyAbhihANaM nyriN| tatthavi paDimApaDivannassa bhattinibmaro harInAma vijjukumAriMdo tipayAhiNApuvvagaM nivaDiUNa calaNesu saMthavaM kAuM pvtto| kahaM? - jaya nijjiyadujjayakusumabANa!, avinnssrpaaviysuhnihaann!| uvasaggaverasamarekkadhIra!, tuha saccaM nAu~ jiNiMda vIra! / / 1 / / ___ saMsArajalahinivaDaMtasatta, paiM ekkiM rkkhiybhuduhtt| tuha sumaraNamittevi pAvarAsi, nAsai timiraM piva ravipayAsi / / 2 / / tuha daMsaNamette'vi je na buddha, te tikkhadukkhalakkhehiM ruddha / tuha calaNakamalamudaMkiyassa, bhaddAiM hoti dharaNIyalassa / / 3 / / 'aho dAnam ahodAnam' iti udghoSaNA kRtaa| tatraiva tAvad jAtA adaridrA sthavirA / atha svAmI nirvApitazarIraH gataH AlaMbhikA'bhidhAnAM ngriim| tatrA'pi pratimApratipannasya bhaktibharanirbharaH hariH nAmakaH vidyutkumArendraH tripradakSiNApUrvakaM nipatya caraNayoH saMstavaM kartuM pravRttavAn / katham - jaya nirjitadurjayakusumabANa! avinazvaraprAptasukhanidhAna! upasargavairasamaraikadhIra! tava satyaM nAma jinendra vIra! / / 1 / / saMsArajaladhinipatatsattvasya prati ekaM rakSitabahuduHkhAtaH / / tava smaraNamAtre'pi pAparAziH nazyati timiramiva raviprakAze / / 2 / / tava darzanamAtre'pi ye na buddhAH te tIkSNaduHkhalaH ruddhAH / tava caraNakamalamudrA'Gkitasya bhadrANi bhavanti dharaNItalasya / / 3 / / thai. pachI zarIrathI nirapekSa evA paramAtmA AlaMbhikA nagarImAM gayA. tyAM bhaktinirbhara hari nAme vidyukumArono iMdra, pratimAsaMpanna svAmIne traNa pradakSiNApUrvaka page paDI, stuti karavA lAgyo durjaya kusumabANa-kAmane jItanAra, avinazvara sukha-nidhAnane pAmanAra, upasarga-samarAMgaNamAM eka-dhIra mevA nidra! ta sAyA vI2 45 pAbho. (1) saMsAra-sAgaramAM paDatAM duHkhA prANIone ekI sAthe surakSita karanAra, tamArA smaraNa mAtrathI ravinA prakAze aMdhakAranI jema pAparAzi nAza pAme che. (2) tamArA darzana mAtrathI je pratibodha na pAmyA, te lAkho tINa duHkhothI gherAyA. tamArA caraNa-kamaLanI mudrAthI Dita gharAtalanu ulyaae| thAya cha. (3)
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1003 saptamaH prastAvaH sa kayattha jAya harihariNapamuha, bhuvaNesara! te tericchanivaha / girikaMdarapaDimAsaMpavannu, tuhaM dihu jehiM jiNa! kaNayavannu / / 4 / / tAvacciya ghorabhavADavIe, nivaDaMti jIvA duhasaMkaDAe / jAva'jjavi tumha payAraviMda-sevaM kuNaMti no jiNavariMda! / / 5 / / himavaMtapamuhakulapavvaesu, khIroyahiveirasAyalesu / gAyaMti kittiM tuha bhuvaNanAha!, kinnarasamUha daiyAsaNAha ||6|| tuha ekkaha kaha vitthAru patta, nIsesakahaMtara jaNihiM ctt| uiyaMmi ahava ravimaMDalaMmi, khajjoya na sohaiM nahayalaMmi / / 7 / / te kRtArthAH jAtAH hari-hariNapramukhAH, bhuvanezvara! te tiryagnivahaH / girikandarApratimAsamprapannaH tvaM dRSTaH yaiH jina! kanakavarNaH / / 4 / / tAvadeva ghorabhavATavyAM nipatanti jIvA duHkhasaGkaTAyAm / yAvad adyApi tava pAdA'ravindasevAM kurvanti no jinavarendra! / / 5 / / himavantapramukhakulaparvateSu, kSIrodadhi-vaitADhya-rasAtaleSu / gAyanti kIrtiM tava bhuvananAtha! kinnarasamUhaH dayitAsanAthaH / / 6 / / tava ekasya kathA vistaraM prAptA, niHzeSakathAntarANi janaiH tyaktAni / udite athavA ravimaNDale, khadyotaH na zobhate nabhatale / / 7 / / he bhuvanezvarI siMha, hariza pramukha te tiryaMco paNa kRtArtha che ke jeo giriguphAmAM pratibhAsaMpanna kanakavANA tmaa| zana 3 cha. (4) jIvo duHkhapUrNa A ghora bhavATavImAM tyAM sudhI ja paDe che ke he devAdhideva! jyAM sudhI tamArA caraNa-kamaLanI sevA 2 nathI. (5) he bhuvananAtha! himavaMta pramukha kulaparvato, kSIrodadhi, vaitADhya ane pRthvImAM potAnI patnIo sahita kinnaro tamArI tiM // 4 26yA cha. (7) eka tamArI kathA vistArathI pAmatAM, loko bIjI badhI kathAo tajI de che athavA to sUryodaya thatAM AkAzamAM adhota-524o zuM zo ? (7)
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1004 zrImahAvIracaritrama iya vijjukumAriMdo thouM kahiuM ca kevluppttii| paccAsannaM pacchA niyabhavaNaM aigao namiuM / / 8 / / sAmIvi seyaviyAnayarimuvagao, tatthavi harissaho nAma bhavaNAhivaI devo ei vaMdai ya piyaM ca pucchai, jahA-'bhayavaM! nitthinnA bahUvasaggA, thevamiyANiM soDhavvaM, kevalanANaM ca lahuM uppajjihitti bhaNiUNa jahAgayaM pddiniytto| tiyaNapahUvi tatto vihariUNa sAvatthIe nayarIe parisare palaMbiyabhuyadaMDo Thio kaaussggennN| tammi ya diNe logo siMgAriyasarIro, gahiyasurahikusumadAmo, vivihavilevaNabhariyakaccolayasaNAho khaMdapaDimAe pUyaNatthaM bhayavaMtaM aikkamiUNa gaMtuM pytttto| sA ya khaMdapaDimA tavvelaM NhaviyA vilittA ya jAva'jjavi na samArovijjai rahavare tAva 'kahaM mahAvIro viharaitti parinnANanimittaM pautto ohI surAhiveNa, diTTho so purajaNo bhayavaMtaM mottUNa khaMdapaDimAe pUyAmahimaM kuNamANo / iti vidyutkumArendraH stutvA kathayitvA ca kevalotpattim / pratyAsannAM pazcAt nijabhavanaM atigataH natvA / / 8 / / svAmI api zvetAmbikAnagarIm upgtH| tatrA'pi harissaha nAmakaH bhavanAdhipatiH devaH eti, vandate ca, priyaM ca pRcchati yathA-'bhagavAn! nistIrNAH bahUpasargAH, stokamAtrAH soDhavyAH, kevalajJAnaM ca laghuH utpatsyate' iti bhaNitvA yathAgataM prtinivRttH| tribhuvanaprabhuH api tasmAt sthAnAt vihRtya zrAvastyAH nagaryAH parisare pralambitabhujadaNDaH sthitaH kAyotsargeNa / tasmin ca dine lokaH zRGgAritazarIraH, gRhItasurabhikusumadAmaH, vividhavilepanabhRtakaccolakasanAthaH skandapratimAyAH pUjanAya bhagavantam atikramya gantuM prvRttvaan| sA ca skandapratimA tadvelAM snApitA viliptA ca yAvadadyApi na samAropyate rathavare tAvad 'kathaM mahAvIraH viharati?' iti parijJAnanimittaM prayuktaH avadhiH surAdhipena, dRSTazca saH purajanaH bhagavantaM muktvA skandapratimAyAH pUjAmahimAnaM kurvn| tadanantaraM avatIrNaH suralokataH, anupraviSTazca ema vighukumArano iMdra stuti karI, kevalotpatti prayAsanna kahI, namIne potAnA sthAne gayo. (8) pachI bhagavAna zvetAMbikA nagarImAM gayA. tyAM harissaha nAme bhavanAdhipati deve AvI vaMdanA karI ane zAtA pUchatAM kahyuM ke-"he bhagavan! tame ghaNA upasargo sahana karyA. have bahu ja alpa sahana karavAnuM che. kevaLajJAna AMTA mArI rahyuM che! tamane bahu ja thoDA kAlamAM utpanna thaze.' ema kahI te svasthAne gayo. mahAvIra paNa tyAMthI vihAra karI, zrAvasti nagarInI bahAra bhujadaMDa laMbAvIne kAyotsarge rahyA. te divase loko zRMgAra paherI, sugaMdhI puSponI mALAo lai, vividha vilepanathI kaTorA bharI, skaMdapratimAne pUjavA mATe bhagavaMtane oLaMgIne cAlyA. te vakhate skaMdapratimAne havarAvI, vilepana karI jeTalAmAM ratha para temaNe sthApana na karI teTalAmAM-"bhagavaMta kema vicare che?" te jANavA mATe iMdra avadhi prayuMjatAM, prabhune tajI loko skaMdapratimAno pUjAmahimA karatA jovAmAM
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1005 tayaNaMtaraM oyario suraloyAo, aNupaviThTho ya khNdpddimN| tAhe puraMdarAhiTThiyA caliyA bhayavao'bhimuhaM khaMdapaDimA, taM ca sayameva calaMtiM daddUNa tuThTho logo-'aho devo! sayameva rahaM Aruhaitti, khaMdapaDimAvi rahaM mottUNa gayA bhagavao samIvaM, tipayAhiNadANapuvvayaM ca paDiyA pAesu, bhUmitalaniviThThA ya pajjuvAsiumAraddhA / logA'vi tahAvihamacchariyaM pecchiUNa vimhiyA ciMtaMti-'aho vaMdiyavaMdaNijjo esa koi mahappA nippaDimappabhAvasaMgao ya tA savvahA na juttamAyariyamamhehiM jaM imamaikkamiUNa gaya'tti attANaM niMdaMtehiM sAmiNo kayA savvAyareNa mhimaa| aha jAe patthAve jayagurU tao paesAo nikkhamiUNa gao kosaMbiM nayariM, tattha ya ussaggamuvagayassa jayaguruNo joisacakkAhivaiNo sUrasasaharA savimANA vaMdaNatthaM oyariyA vasuMdharApIDhaM, gADhavimhayakkhittanaraniyarapaloijjamANA ya tipayAhiNApuvvayaM paNamiUNa tailokkekkallamallaM jayabaMdhavaM, nisannA jahoiyaTThANesu, pucchiyA suhavihAravattA, khaNamekkaM ca te jiNarUvadaMsaNasuhamaNuhaviUNa jahAgayaM pddiniyttaa| skndprtimaayaam| tadA purandarA'dhiSThitA skandapratimA'pi rathaM muktvA gatA bhagavataH samIpam, tripradakSiNAdAnapUrvakaM ca patitA pAdayoH, bhUmitalaniviSTA ca paryupAsitum ArabdhA / lokAH api tathAvidhamAzcarya prekSya vismitAH cintayanti 'aho vanditavandanIyaH eSaH ko'pi mahAtmA niSpratimaprabhAvasaGgakaH ca, tataH sarvathA na yuktam Acaritam asmAbhiH yad imam atikramya gatAH iti AtmAnaM nindadbhiH svAminaH kRtA sarvA''dareNa mahimA / atha jAte prastAve jagadguruH tataH pradezataH niSkramya gataH kauzAmbI nagarIm / tatra ca kAyotsargam upagatasya jagadguroH jyotiSkacakrAdhipateH sUrya-zazadharau savimAnau vandanArtham avatIrNI vasundharApITham, gADhavismayakSiptanaranikarapralokyamAnau ca tripradakSiNApUrvaM praNamya trilokaikamallaM jagabandhu, niSaNNau yathocitasthAne pRSTA sukhavihAravArtA, kSaNamekaM ca tau jinarUpadarzanasukhamanubhUya yathAgataM pratinivRttau / AvyA. eTale te svargathI utarI, skaMdapratimAmAM peTho. ema puraMdarathI adhiSThita thayela skaMdapratimA bhagavaMtanI sanmukha cAlI. tene svayaMmeva cAlatI joi, loko saMtuSTa thaine kahevA lAgyA ke-"aho! deva potAnI meLe ratha para ArUDha thAya che." evAmAM skaMdapratimA ratha mUkIne prabhu pAse gai ane traNa pradakSiNApUrvaka bhagavaMtanA page paDI, temaja bhUmitaLe besIne te upAsanA karavA lAgI. tyAre loko paNa evuM Azcarya joi, vismaya pAmatAM ciMtavavA lAgyA ke-"aho! A koi mahAtmA devane paNa vaMdanIya ane apratima prabhAvayukta che, to ApaNe ene oLaMgIne gayA te koi rIte sAruM na karyuM.' ema AtmaniMdA karatA temaNe bhAre AdarathI svAmIno mahimA karyo. pachI yogya avasare prabhu tyAMthI kauzAMbI nagarIe gayA. tyAM pratimAe rahelA bhagavaMtane vaMdana nimitte jyotiSacakranA adhipati caMdra-sUrya potAnA mULa vimAne pRthvI para utaryA, ane gADha Azcarya pAmatA lokonA jotAM, traNa pradakSiNApUrvaka jagabaMdhava prabhune praNamIne teo yathocita sthAne beThA. pachI sukha-vihAranI vAta pUchatAM, kSaNabhara jinarUpa-darzananuM sukha anubhavIne teo yathAsthAne gayA.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1006 zrImahAvIracaritram aha jayanAho gAmANugAmayaM vihariUNa bhUvIDhaM / vANArasIe patto tattha ya mahio suriMdeNa / / 1 / / puNaravi rAyagihami ya phuraMtamaNirayaNamaMDiyasireNa / IsANatiyasavaiNA thuyamahio pucchio ya piyaM / / 2 / / ma(mi?)hilAnayarIevi hu patthivajaNageNa prmbhttiie| dharaNiMdeNa ya nAgAhiveNa hiTheNa paNivaio / / 3 / / gAmAgarAisu ciraM vihariya pattaMmi vrisyaalNmi| ekkArasame sAmI vesAlIe purIe gao ||4|| tasa-pANa-bIyarahie thI-pasu-paMDagavivajjie tthaanne| cAummAsiyakhamaNaM paDivajjittA Thio paDimaM / / 5 / / atha jagannAthaH grAmAnugrAmaM vihRtya bhUpITham / vArANasyAM prAptaH tatra ca mahitaH surendreNa / / 1 / / punarapi rAjagRhe ca sphuranmaNiratnamaNDitazirasA / IzAnatridazapatinA stutamahitaH pRSTazca priyam / / 2 / / mithilAnagaryAmapi khalu pArthivajanakena paramabhaktyA / dharaNendreNa ca nAgAdhipena hRSTena praNipatitaH / / 3 / / grAmA''karAdiSu ciraM vihRtya prApte vrssaakaale| ekAdazame svAmI vaizAlI purIM gataH / / 4 / / trasa-prANa-bIjarahite strI-pazu-paNDakavivarjite sthaane| cAturmAsikakSapaNaM pratipadya sthitaH pratimAyAm / / 5 / / have jaganAtha grAmAnugrAma vicaratAM vANArasI nagarImAM gayA. tyAM deveMdra AvIne pUjana-mahimA karyo. (1) tyAMthI pharI rAjagRhamAM AvatAM, mugaTa-maMDita izAreMdra mahimA gAi, prabhune zAtA pUchI. (2) tyAMthI mithilA nagarInA rAjA janake parama bhaktithI ane nAgAdhipa dharaNaMdra bhAre harSathI prabhune praNipAta yA. (3) ema grAmAnugrAma vicaratAM agiyAramuM comAsuM AvatAM bhagavaMta vaizAlI nagarImAM AvyA. (4) tyAM trasa ane bIja rahita tathA strI, pazu ke napuMsakavarjita sthAne cAturmAsika-kSamaNa AdarIne pratimAe 26. (5)
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH bhUyANaMdo ya tahiM bhuyagavaI bhagavao bhvbhenn| bhattibharanibbharaMgo pUyAmahimaM payaTTei ||6|| aha tattheva purIe sAvagadhammaMmi baddhapaDibaMdho / dakkhinna-dayA-pasamAipavaraguNarayaNarayaNanihI / / 7 / / nAmeNa junnaseTTI susAvago vasai vissuyajasoho / anno micchAdiTThI ahiNavaseTThitti nAmeNa ||8|| jummaM / egammi vAsaraMmI kajjavasA nayari bAhi nIhario / so junnaseTThI saDDho paramaviyaDDho guNaDDo ya / / 9 / / pecchai kaMcaNasacchahasarIrakarapasarabhariyanahavivaraM / nIsesalakkhaNadharaM ussaggaThiyaM mahAvIraM ||10|| bhUtAnandazca tatra bhujagapatiH bhagavataH bhavabhayena / bhaktibharanirbharAGgaH pUjAmahimAnaM pravartayati / / 6 / atha tatraiva puryAM zrAvakadharme baddhapratibandhaH / dAkSiNya-dayA-prazamAdipravaraguNaratnaratnanidhiH / / 7 / / nAmnA jIrNazreSThI suzrAvakaH vasati vizrutayazaH oghaH / anyaH mithyAdRSTiH abhinavazreSThI iti nAmnA ||8|| yugmam / ekasmin vAsare kAryavazAd nagaryAH bahiH nihRtaH / saH jIrNazreSThI zrAddhaH paramavidagdhaH guNADhyazca || 9 || prekSate kaJcanasadRzazarIrakaraprasarabhRtanabhavivaram / niHzeSalakSaNadharam kAyotsargasthitaM mahAvIram / / 10 / / 1007 tyAM bhaktibhAve bhUtAnaMda bhujaMgapatie bhavabhayathI bacavA mATe prabhuno pUjA-mahimA pravartAvyo. (6) evAmAM te ja nagarImAM zrAvakadharmano pUrNa upAsaka, dAkSiNya, dayA, prazamAdika pravara guNa-ratnono bhaMDAra tathA yaza-kIrtithI vikhyAta evo jIrNazeTha nAme suzrAvaka raheto ane bIjo abhinavazreSThI nAme mithyAtvI zeTha hato. (7/8) eka divase 52ma hoMziyAra ane guNAtca evo jIrNazreSThI zrAvaka kaMi kAryavaze nagarInI bahAra nIkaLyo. (9) tyAM kAMcana samAna dehakAMtithI dizAone prakAzita karanAra, samasta lakSaNo dharanAra ane kAyotsarge rahelA evA zrImahAvI2ne teNe joyA. (10)
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1008 zrImahAvIracaritram taM pecchiUNa nicchaumajAyasavvaNNunicchao sahasA / harisucchalaMtaromaMcakaMcuo vaMdiuM sAmiM / / 11 / / so ciMtiuM pavatto bhikkhAkAle'vi nIi janna pahU | paDimovagao ciTThai taM ajjuvavAsio manne / / 12 / / jai kallaMmi ya kallANavallikaMdo karijja pAraNayaM / eso bhayavaM maha maMdiraMmi tA suMdaraM hoi / / 13 / / iya ciMtaMto paivAsaraMmi so pajjuvAsae sAmiM / tA jAva caummAsakkhamaNaM pajjaMtamaNupattaM / / 14 / / to bIyavAsare AgayaMmi muNiUNa pAraNagasamayaM / sAmi nimaMtaittA turiyaM gehaM gao seTThI / / 15 / / taM prekSya nizchadmajAtasarvajJanizcayaH sahasA / harSocchaladromAJcakaJcuka: vanditvA svAminam / / 11 / / saH cintayituM pravRttavAn-bhikSAkAle'pi 'eti yanna prabhuH / pratimopagataH tiSThati tad adya upoSitaH manye / / 12 / / yadi kalye ca kalyANavallIkandaH karoti pAraNakam / eSaH bhagavAn mama mandire tadA sundaraM bhavati / / 13 / / iti cintayan prativAsare saH paryupAsate svaaminm| tAvad yAvat cAturmAsakSapaNaM paryantam anuprAptam / / 14 / / tataH dvitIyavAsare Agate jJAtvA pAraNakasamayam / svAminaM nimantrya tvaritaM gRhaM gataH zreSThI / / 15 / / temane jotAM tarata ja sarvajJano barAbara nizcaya thatAM, bhAre harSathI romAMcita thaI, svAmIne vaMdana karIne (11) te ciMtavavA lAgyo ke "bhikSAkAla vyatIta thatAM paNa prabhu pratimAe rahyA che, tethI Aje upavAsI lAge che. (12) have kAle kalyANa-latAnA kaMda samAna e bhagavaMta mArA ghare pAraNuM kare to bahu ja sAruM thAya." (13) ema ciMtavatAM te pratidivase svAmInI upAsanA karavA lAgyo. ema karatAM cAturmAsa-khamaNa pUruM thavA AvyuM. (14) pachI bIje divase pAraNAno samaya jANI, svAmIne nimaMtrIne jIrNazreSThI tarata potAnA ghare gayo. (15)
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1009 paguNIkayAiM teNa ya sanimittaM puvvkaalsiddhaaiN| phAsuyaesaNiyAiM bhattIe pavarabhojjAiM / / 16 / / eyAiM ajja jayabaMdhavassa dAhAma'haMti kybuddhii| aNimisaviyasiyanayaNo jayagurumaggaM paloyaMto / / 17 / / dhanno kayapunno'haM suladdhanarajammajIviyaphalo ya / hohAmi ajja nUNaM tihuaNapahuNo payANeNa ||18|| cirabhavaparaMparajjiyaniviDAsuhakammanigaDajaDiassa | saMpajjai jai paramajjameva mokkho dhuvaM majjha / / 19 / / iya ciMtaMto suvisujjhamANaleso sa jAyae jAva | tAva paviTTho sAmiya ahiNavaseThissa gehami / / 20 / / praguNIkRtAni tena ca svanimittaM pUrvakAlasiddhAni / prAsukaiSaNIyAni bhaktyA pravarabhojyAti / / 16 / / etAni adya jagadbAndhavasya dAsyAmi ahamiti kRtabuddhiH / animeSavikasitanayanaH jagadgurumArga pralokayan / / 17 / / dhanyaH kRtapuNyaH ahaM sulabdhanarajanmajIvitaphalazca / bhaviSyAmi adya nUnaM tribhuvanaprabhave pradAnena / / 18 / / cirabhavaparamparA'rjitanibiDA'zubhakarmanigaDajaTitasya / sampadyate yadi param adyaiva mokSaH dhruvaM mama / / 19 / / iti cintayan suvizuddhyamAnalezyaH saH jAyate yAvad / tAvad praviSTaH svAmI abhinavazreSThinaH gRhe / / 20 / / teNe potAnA nimitte agAuthI taiyAra karAvela, prAsuka ane eSaNIya "A pravara bhojya Aje huM bhaktithI jagabaMdhune horAvIza.' evI bhAvanAthI animiSa vikAsa pAmelA locane prabhunI rAha jotAM te punaH ciMtavavA lAgyo -(17/17) huM dhanya, kRtapuNya chuM ke jagadgurune Aje dAna ApatAM mArA narajanma ane jIvita saphaLa thaze, (18) temaja lAMbA vakhatanI bhava-paraMparAthI upArjana karela nibiDa azubha karmarUpa sAMkaLathI baMdhAyela evA mane jo prabhu prApta thaze to Aje ja mokSa che.' (19) ema samajI zubha legyAmAM te pravarte che tevAmAM svAmI abhinavazreSThInA gharamAM dAkhala thayA, (20)
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1010 zrImahAvIracaritram accaMtavibhavavittharadappagavveNa seTThiNA teNa / bhaNiyA dAsI bhadde! samaNaM dAuM visajjehi / / 21 / / tIevihu tavvayaNANurohao caTTaeNa kummAsA / uvaNIyA dANatthaM pahuNAvi pasArio pANI / / 22 / / khittA ya tIe tayaNaMtaraM ca devehiM duMduhI pahayA / parimukkA vasuhArA celukkhevo kao jhatti / / 23 / / ghuTuM ca ahodANaM mahayA saddeNa paMcavannANaM / vuTThI vihiyA kusumANa surahigaMdhucurANaM ca / / 24 / / milio ya nayaralogo rAyAviya vimhio gihaM ptto| vittaMtamimaM puTTho ya tehiM seTThI pahiDehiM / / 25 / / atyantavibhavavistAradarpagarveNa zreSThinA tena / bhaNitA dAsI 'bhadre! zramaNAya datvA visarja' / / 21 / / tathA'pi khalu tadvacanAnurodhataH kASThabhAjane kulmASAH / upanItAH dAnArtham prabhuNA'pi prasAritau pANI / / 22 / / kSiptA ca tayA tadanantaraM ca devaiH dundubhiH prhtaa| parimuktA vasudhArA, vastrakSepaH kRtaH jhaTiti / / 23 / / ghoSitaM ca 'aho dAnaM' mahatA zabdena paJcavarNAnAm / vRSTiH vihitA kusumAnAM surabhigandhoddhUrANAm ca / / 24 / / militazca nagaralokaH rAjA'pi ca vismitaH gRhaM prAptaH / vRttAntamidaM pRSTazca taiH zreSThI prahRSTaiH / / 25 / / eTale bhAre samRddhinA vistArathI garviSTha thayela te zreSThIe dAsIne hukama karyo ke- he bhadra! A zramaNane dAna mApI, visaIna 42.' (21) tyAre tenA vacananA anurodhathI teNe paNa lAkaDAnA vAsaNamAM aDada lAvI ApavA mAMDyA. tyAM bhagavaMte hAtha sAyA (22) ane teNe te hastasaMpuTamAM nAkhyA. tevAmAM devoe tarata duMdubhI vagADI, vasudhArA ane cela-vastrolepa karyo, aho dAna'nI moTA zabda ghoSaNA karI tathA pAMca prakAranA sugaMdhI puSponI vRSTi karI, (23/24). jethI nagarajano bhegA thayA ane rAjA paNa vismaya pAmato tyAM Avyo. temaNe bhAre harSa pAmatAM zeThane e vRttAMta pUthyo. (25)
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH teNAvi kavaDasIlattaNeNa kAuM bahuM phaDADovaM / sidvaM jahA mahappA eso paramannapANehiM / / 26 / / sayameva mae pArAviotti accaMtabhattijutteNa / etto cciya tiyasehiM ghuTTamaho dANameyaMti / / 27 / / jummam / / soccA evaM logo rAyAviya gADhaharisapaDihattho / tagguNagahaNaM kAuM jahAgayaM paDiniyattotti / / 28 / / so puNa purANa seTTI accaMtavisujjhamANasuhabhAvo / duMduhisaddaM soccA jhaDatti sogAulasarIro / / 29 / / paDiciMtiuM pavatto hAhA'haM maMdabhaggajaNajaNago / o vihiNA nUNaM jassa gharaM laMghiuM nAho | | 30 || tenA'pi kapaTazIlatvena kRtvA bahuH ADambaraM / ziSTaM yathA mahAtmA eSaH paramAnnapAnaiH ||26|| svayameva mayA pAritaH iti atyntbhktiyukten| ataH eva tridazaiH dhRSTam 'aho dAnam' etad iti / / 27 / / yugmam / / zrutvA evaM lokaH rAjA'pi ca gADhaharSapUrNaH / tadguNagrahaNaM kRtvA yathA''gataM pratinivRttaH / / 28 / / 1011 saH punaH purANazreSThI atyantavizudhyamAnazubhabhAvaH / dundubhizabdaM zrutvA jhaTiti zokAkulazarIraH / / 29 / / praticintayituM pravRttavAn hAhA! ahaM mandabhAgyajanajanakaH / janitaH vidhinA nUnaM yasya gRhaM laGghitvA nAthaH / / 30 / / eTale kapaTI svabhAvanA teNe paNa moTo ADaMbara batAvI kahyuM ke-'meM pote 52mabhaktithI e mahAtmAne parabhAna-pAna pratisAlyA, tethI devatAookhe 'aho dhana' sevI ghoSaNA rI ' (27/27) e pramANe sAMbhaLatAM loko ane rAjA paNa harSa pAmI, tenA guNa-gAna karI, potAnA sthAne gayA. (28) evAmAM jIrNazreSThI atyaMta zuddha bhAvamAM tatpara rahetAM, duMdubhI zabda sAMbhaLIne tarata ja zokAkuLa thatAM ciMtavavA lAgyo ke-'hA! hA! vidhAtAe mane maMdabhAgI banAvyo ke meM sAdara niyaMtraNa karyA chatAM mAruM ghara
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1012 zrImahAvIracaritrama annattha pArio ajja sAyaraM uvanimaMtio'vi me| ahavA nippunnANaM na ghare ciMtAmaNI ei / / 31 / / tihiM visesiyaM / / aha bhayavaM pArittA gAmAgarasuMdaraM dharAvIDhaM | viharai hariyatamabharo sUro iva bhavvakamalANa / / 32 / / annaMmi ya patthAve samosaDho tattha paasjinnsisso| sUrI kevalanANappaIvapAyaDiyaparamattho / / 33 / / nAuM samosaDhaM taM nayarijaNo naravaI ya hiTThamaNo / vaMdaNavaDivAe lahuM samAgao tassa pAsaMmi / / 34 / / vaMdittA bhattIe uciyaTThANaMmi sannisanno ya / suciraM dhammaM souM pucchiumevaM samADhatto / / 35 / / anyatra pAritaH adya sAdaram upanimantritaH api mayA / athavA niSpuNyAnAM na gRhe cintAmaNiH eti / / 31 / / tribhiH vizeSakam / / atha bhagavAn pArayitvA grAmA''karasundare dharApIThe / viharati hRtatimirabharaH sUryaH iva bhavyakamalAnAm / / 32 / / anye ca prastAve samavasRtaH tatra pArzvajinaziSyaH / sUriH kevalajJAnapradIpaprakaTitaparamArthaH / / 33 / / jJAtvA samavasRtaM taM nagarIjanaH narapatizca hRSTamanAH / vandanapratijJayA laghuH samAgataH tasya pArzve / / 34 / / vanditvA bhaktyA ucitasthAne suniSaNNazca / suciraM dharmaM zrutvA praSTumevaM samArabdhaH / / 35 / / oLaMgIne bhagavaMte Aje anyatra pAraNuM karyuM, athavA to puNyahInanA ghare ciMtAmaNi kyAMthI? (29/30/31) pachI pAraNuM karI bhagavaMta, sUryanI jema bhavya-kamaLanA timirane haratA, vasudhA para vicaravA lAgyA. (32) ekadA prastAve kevaLajJAnarUpa pradIpathI paramArtha jaNAvanAra pArzvanAthanA ziSyAcArya tyAM padhAryA. (33) temanuM Agamana jANavAmAM AvatAM rAjA ane nAgariko bhAre harSathI temane vaMdana karavA nIkaLyA, (34) ane bhaktibhAvathI vAMdI, ucita sthAne besI, dharma sAMbhaLIne pUchavA lAgyA ke- (35)
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1013 saptamaH prastAvaH bhayavaM! ettha purIe aNegajaNasaMkulAe ko dhnno?| lahuIkayasaMsAro ya? kahasu aikougaM majjha / / 36 / / to kevaliNA bhaNiyaM aidhanno ettha junnaseTThitti / rannA vuttaM kiM naNu sAmI pArAvio teNa? ||37 / / kiM vA addhtterssuvnnkoddippmaannvsuhaaraa| tammaMdiraMmi paDiyA? aidhanno jeNa so jAo / / 38 / / to kevaliNA bhaNiyaM bhAveNaM teNa tihuynnekkphuu| pArAvio cciya tahAdANatthaM kayapayatteNa / / 39 / / vasuhArAvihu paramatthao paraM tassa maMdire pddiyaa| jaM saggamokkhasokkhANa bhAyaNaM so ihaM jAo / / 40 / / bhagavan! atra puryAM anekajanasaGkulAyAM kaH dhanyaH? | laghukRtasaMsArazca? kathaya atikautukaM mama / / 36 / / tataH kevalinA bhaNitaM 'atidhanyaH atra jIrNazreSThI' iti| rAjJA uktaM kiM nanu svAmI pAritaH tena? / / 37 / / kiM vA ardhatrayodazasuvarNakoTipramANavasudhArA / tanmandire patitA? atidhanyaH yena saH jAtaH / / 38 / / tataH kevalinA bhaNitaM-bhAvena tena tribhuvanaikaprabhuH / pAritaH eva tathAdAnArthaM kRtaprayatnena / / 39 / / vasudhArA'pi khalu paramArthataH paraM tasya mandire ptitaa| yat svargamokSasaukhyAnAM bhAjanaM saH iha jAtaH / / 40 / / "he bhagavan! aneka lokothI bharela A nagarImAM dhanya ane alpasaMsArI koNa? te kaho. amane ati kautuka cha.' (33) tyAre kevalI bolyA-ahIM jIrNazeTha ati dhanya che." rAjAe kahyuM-"zuM teNe bhagavaMtane pAraNuM karAvyuM ke tenA bhavanamAM sADIbAra koTI suvarNadhArA paDI ke jethI te ati dhanya thayo?' (37/38) eTale kevalI bolyA ke "dAnane mATe prayatna karatAM bhAvathI teNe ja bhagavaMtane pAraNuM karAvyuM (39) ane paramArthathI vasudhArA paNa tenA ghare paDI; kAraNa ke svarga ane mokSasukhanuM te bhAjana thayo. (40)
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1014 zrImahAvIracaritrama kiMca-jai khaNamettaM no duMduhIe sadaM tayA suNiMto so| khavagasseNiM Aruhiya kevalaM tA lahu lahaMto / / 41 / / pattapahANattaNao kaNagaM mottUNa teNa u na annaM / bhAvaviyalattaNeNa phalamahiNavaseTThiNA laddhaM / / 42 / / iya bho devANupiyA! caraNaM dANaM ca devapUyA ya / kAsakusumaM va vihalaM savvaM ciya bhAvaparihINaM / / 43 / / evaM kevaliNA pannatte jahAgayaM gao sabhAjaNotti | alaM vitthareNaM, patthuyaM bhannai-so mahAvIrajiNo kameNa viharamANo gao susumaarpurN| tattha ya asogasaMDaMmi ujjANe asogapAvayassa heTTao puDhavisilApaTTae kayaaTThamabhattassa egarAiyaM paDimaM paDivannassa kiJca-yadi kSaNamAtraM no dundubhyAH zabdaM tadA azroSyat saH / kSapakazreNIm Aruhya kevalaM tadA laghuH alapsyata / / 41 / / pAtrapradhAnatvAt kanakaM muktvA tena tu nAnyad / bhAvavikalatvena phalam abhinavazreSThinA labdham / / 42 / / iti bhoH devAnupriyAH! caraNaM dAnaM ca devapUjA ca / kAzakusumamiva viphalaM sarvameva bhAvaparihInam / / 43 / / evaM kevalinA prajJapte yathAgataM gataH sbhaajnH| alaM vistrenn| prastutaM bhaNyate - saH mahAvIrajinaH krameNa viharamANaH gataH susumArapuram / tatra ca azokakhaNDe udyAne azokapAdapasya adhaH pRthivIzilApaTTe kRtA'STamabhaktasya ekarAtrikI pratimAM pratipannasya ekapudgalanivezitA'nimeSa vaLI eka kSaNa vAra jo teNe te vakhate duMdubhIno zabda na sAMbhaLyo hota to kSapakazreNIe ArUDha thaine te tarata avazAna pAmata; (41) paNa abhinava zeThane to bhAva-zUnyatAne lIdhe pAtra (=prabhu lenArA che tenI) pradhAnatAthI kanaka sivAya bIjuM kaMI na maLyuM; (42) mATe he devAnupriyo! cAritra, dAna ke devapUjA e bhAva vinA badhuM kAsakusumanI jema viphala che." ema kevalIe kahetAM badhA sabhAjano yathAsthAne gayA. have mahAvIra anukrame vicaratA susmArapuramAM gayA. tyAM azokakhaMDa udyAnanA azokavRkSa nIce pRthvIrUpa zilApaTTa para aThThama tapa karI, ekarAtrika pratimAe rahetAM, eka pudgalamAM animiSa dRSTi sthApI, siddhazilA
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1015 egapuggalanivesiyAnimesanayaNassa IsipabbhAragayadehassa bhayavao camaro nAma asuriMdo puraMdarabhayavihuro saMkhamINuppalovasohiyaM mahAgauvva kamajuyalasarovaratarumallINo, aha ko esa camaro? kahaM puraMdarAhiMto bhayaM ? ko vA puvvabhave Asitti ?, nisAmeha asthi iMdakulakavalijjatamahallasallaIpallavo, niyasiharatuMgimAkhaliyaravirahapayAro, pavarakANaNAbhogabhUsiyadisinivaho vijjho nAma girivaro / tassa pAyamUle bibhelo nAma saMnniveso, taMmi ya dayAdakkhinnasavvasoyAiguNovaveo aparimiyadavvasaMcao pUraNo nAma gAhAvaI parivasai, so ya sammao sayaNavaggassa, vallaho nariMdassa, cakkhUbhUo payaivaggassa, hiyayanivviseso dhammiyaloyassa ubhayaloyAviruddheNaM vavahAreNaM kAlaM volei / annayA ya pacchimarayaNIsamayaMmi suhasijjAgayassa niddAvigamummillamANanayaNanaliNassa jAyA se ciMtA, jahA nayanasya iSatprAgbhAragatadehasya bhagavataH camaraH nAmakaH asurendraH purandarabhayavidhuraH zaGkha-mInotpalopazobhitaM mahAgaja iva kramayugalasaraHtarum AlInaH / atha kaH eSaH camaraH ? kathaM purandarAt bhayam ? kaH vA pUrvabhave AsIt? iti nizamyadhvam - asti gajendrakulakavalIyamAnamahatzalyakIpallavaH, nijazikharatuGgatvaskhalitaravirathapracAraH, pravarakAnanA''bhogabhUSitadignivaha vindhyaH nAmakaH girivaraH / tasya pAdamUle bibhelaH nAmakaH sannivezaH / tasmiMzca dayA-dAkSiNya-sarvazaucAdiguNopapetaH aparimitadravyasaJcayaH pUraNaH nAmakaH gAthApatiH parivasati / saH ca sammataH svajanavargasya, vallabhaH narendrasya, cakSuH bhUtaH prakRtivargasya, hRdayanirvizeSaH dhArmikalokasya ubhayalokA'viruddhena vyavahAreNa kAlaM vyatikrAmati / anyadA ca pazcimarajanIsamaye sukhazayyAgatasya nidrAvigamonmilyamAnanayananalinasya jAtA tasya cintA, yathA - tarapha jarA avanata za2Ire ubhA rahyA. evAmAM indranA bhayathI vyAkuLa thayela camara nAme asureMdra, mahAgajanI jema zaMkha, matsya, ratnovaDe suzobhita prabhunA caraNa-yugalarUpa sarova2nA vRkSamAM bharAyo. te camara koNa ane puraMdarathI bhaya kema pAmyo, temaja te pUrvabhave koNa hato? te vRttAMta A pramANe che gajeMdro jyAM drAkSalatAonA moTA pallava AsvAdI rahyA che, potAnA zikharanI uMcAithI sUryarathanA pracArane je skhalanA pamADI rahela che tathA pravara vana-vibhAgathI je dizAone zobhAvI rahela che evo viMdhya nAme mahAparvata che. tenI taLeTImAM bibhela nAme saMniveza hato. tyAM pUraNa nAme eka gAthApati-gRhastha ke je dayA, dAkSiNya, zaucAdi guNayukta ane bhAre dhanapati hato. te svajanavargane saMmata, rAjAne vallabha, prajAvargane cakSubhUta ane dhArmika janonA hRdayarUpa hoI ubhaya lokane aviruddha vyavahArathI kAla nirgamana karato. ekadA pAchalI rAte sukha-zayyAmAM rahela ane nidrAnA abhAve locana ughaDI jatAM te ciMtavavA lAgyo ke
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1016 zrImahAvIracaritrama puvvabhave nUNa mae dANaM dinnaM tavaM ca AyariyaM / tassa pabhAveNesA maNavaMchiyakajjanipphattI / / 1 / / tahAhi-naravaisammANeNaM dhaNeNa dhanneNa kosavibhaveNa / puttAipariyaNeNa ya paidiyahamahaM pavaDDhAmi / / 2 / / paDikUlovi hu logo daMsaNamette'vi hoi annukuulo| anivAriyapasarAvihu nivaDaMti na AvayA majjha / / 3 / / tA jAva'jjavi puvvajjiyassa kammassa kuslruuvss| vijjai thevo'vi lavo jAva'jjavi ujjamo atthi / / 4 / / jAva jaNe sammANo jAva ya rogAdao na duumiNti| jAva na vihaDai sarayabbhavibbhamA nicchiyaM lacchI / / 5 / / pUrvabhave nUnaM mayA dAnaM dattaM tapaH ca Acaritam / tasya prabhAveNaiSA manovAJchitakAryaniSpattiH / / 1 / / tathAhi-narapatisanmAnena dhanena dhAnyena kozavibhavena / putrAdiparijanena ca pratidinamahaM pravardhe / / 2 / / pratikUlaH api lokaH darzanamAtre'pi bhavati anukuulH| anivAritaprasarA'pi khalu nipatanti na ApadaH mayi / / 3 / / tasmAd yAvadadyApi pUrvA'rjitakarmaNaH kuzalarUpasya / vidyate stoko'pi lavaH yAvad adyApi udyamaH asti / / 4 / / yAvad jane sanmAnaH yAvacca rogAdayaH na dunvanti / yAvanna vighaTati zaradAbhravibhramA nizcitaM lakSmIH / / 5 / / aho! pUrvabhave meM avazya dAna dIdhuM che ane tapa AcaryuM che ke jenA prabhAve A manovAMchita kAryanI siddhi tha cha; (1) // 29 // 3 24-sanmAna, dhana, dhAnya, maM12 mane putra parivArapaDe huM pratisi vRddhi pAbhuM cha. (2) pratikUla loko paNa jovA mAtrathI anukULa thai jAya che ane nivAraNa karyA vinA paNa mArI badhI ApadAo 52|t thAya cha, (3) to pUrvapuNyano alpa bhAga paNa jyAM sudhI hajI bAkI che, udyama hajI thai zake tema che, (4) lokomAM jyAM sudhI sanmAna che, rogAdikano parAbhava nathI, jyAM sudhI zaradanA vAdaLA jevI lakSmI vidyamAna
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1017 jAva na jajjarai jarA jAva na jAyai pieNa saha virho| ANAniddesammi ya jAvajjavi vaTTai kuDuMba / / 6 / / tAva puNovi hu dhammaM parabhavasuhasAhagaM uvaciNemi / nahu kAraNaviraheNaM kajjaM upajjati kayAvi / / 7 / / tihiM visesiyaM / dhammapabhAvo eso jaM kira sAhAraNe'vi mnnuytte| ege kareMti rajjaM anne te ceva sevaMti / / 8 / / tamhA sUrammi samuggayaMmi bhuMjAviuM sayaNavaggaM / ThaviuM ca gihe puttaM tAvasadikkhaM pavajjAmi / / 9 / / iya ciMtiyaMtassa uggao divAyaro, tao nimaMtio sayaNavaggo kArAvio paramavicchaDDeNaM bhoyaNaM, saMmANio taMbolAidANeNa, joDiyakarasaMpuDeNa bhaNiyamaNeNa-'bho yAvanna jarjarati jarA yAvanna jAyate priyeNa saha virahaH / AjJAnirdeze ca yAvadadyApi vartate kuTumbakam / / 6 / / tAvatpunarapi khalu dharmaM parabhavasukhasAdhakam upacinomi / na khalu kAraNaviraheNa kAryamutpadyate kadApi / / 7 / / tribhiH vizeSakam / / dharmaprabhAvaH eSaH yatkila sAdhAraNe'pi manujatve / eke kurvanti rAjyam, anye tAneva sevante / / 8 / / tasmAt sUrye samudgate bhojayitvA svajanavargam / sthApayitvA ca gRhe putraM tApasadIkSAM pravrajAmi / / 9 / / iti cintayataH udgamaH divAkaraH / tataH nimantritaH svajanavargaH, kAritaH paramavicchardaina bhojanam, sammAnitaH tAmbUlAdidAnena, yojitakarasampuTena bhaNitamanena 'bhoH bhoH svajanAH, nizruNuta mama vacanam, che, jyAM sudhI jarA AvI nathI, priyajana sAthe viraha nathI, adyApi jyAM kuTuMba AjJAmAM che tyAM sudhI pharI parabhavamAM sukha pamADanAra dharma sAdhuM; kAraNa ke kAraNa vinA kadApi kAryanI utpatti na thAya. (5) 7) vaLI manuSyatva sAdhAraNa chatAM keTalAka rAjya kare che ane keTalAka temanI sevA UThAve che. e dharmAdharmano prabhAva cha, (8) mATe prabhAta thatAM svajana-vargane bhojana karAvI, putrane gRhabhAra soMpIne huM tApasa-dIkSA lauM. (9) ema citavatAM sUryodaya thayo, eTale teNe svajana-vargane nimaMtraNa karAvI, parama AdarathI jamADIne tAMbUlAdikathI temano satkAra karyo. pachI aMjali joDIne teNe nivedana karyuM ke-"he svajano! tame mAruM vacana sAbhaLo. huM have
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1018 zrImahAvIracaritram bho sayaNA! nisuNaha maha vayaNaM, eso'haM viratto visayANaM, paDiniyatto gehavAvArANaM, paNaTThasiNeho piyapaNaiNI-putta-mittamuhapariyaNe / ao aNumanneha maM dANiM dANAmAe pavvajjAe pajjajjamaNugihiuM / ciraM ettha vuttheNa ya mae janna bhe sammaM vaTTiyaM tamiyANiM khamaNijjaM, jahA ya mamovari puvvaM pakkhavAyamuvvahaMtA evaM mama puttassa saMpayaM vahejjaha, ii sappaNayaM bhaNiUNa Thavio niyapae putto| samappio se gehapariyaro, sAhiyAiM nihANAiM, bhalAvio sayaNajaNo, annapi kayaM takkAlociyaM kAyavvaM / aha sohaNatihimuhutte visaMva gehavAsaM pariccaiUNa cauppuDaM dArumayaM bhAyaNaM gahAya dANAmAe pavvajjAe pavvaio pUraNo / taM ceva divasamArabbha chaTuMchaTheNaM aNikkhitteNaM tavoviseseNaM AyAvaNAbhUmIgao attANaM sosei / pAraNagadivase ya taM cauppuDagaM bhAyaNaM gahAya uccAvaesu gehesu majjhaMdiNasamae bhikkhaM paribhamittA jaM paDhamapuDae paDai taM pahiyANaM aNAhANaM ca dei, jaM docce taM kAgaeSo'haM viraktaH viSayebhyaH, pratinivRttaH gRhavyApArebhyaH, praNaSTasnehaH priyprnnyinii-putr-mitrprmukhprijne| ataH anumanyadhvaM mAm idAnI dAnAmAyAH pravrajyAyAH pryaaymnugrhiitum| ciramatra uSitena ca mayA yanna yuSmAkaM samyag vartitaM tadidAnI kSantavyam, yathA ca mama upari pUrva pakSapAtam udUDhavantaH evaM mama putrasya sAmprataM vahata' iti sapraNayaM bhaNitvA sthApitaH nijapade putrH| samarpitaH tasya gRhaparivAraH, kathitAni nidhAnAni, sambhAlitaH svajanavargaH, anyadapi kRtaM tatkAlocitaM kartavyam / atha zobhanatithimuhUrte viSamiva gRhavAsaM parityajya catuSpuTaM dArumayaM bhAjanaM gRhItvA dAnAmayA pravrajyayAH pravrajitaH puurnnH| tasmAdeva divasAd Arabhya SaSThaMSaSThena anikSiptena tapovizeSeNa AtapanAbhUmigataH AtmAnaM shossyti| pAraNakadivase ca taM catuSpuTakaM bhAjanaM gRhItvA uccAvaceSu gRheSu madhyandinasamaye bhikSAM paribhramya yat prathamapuTake patati tad pathikebhyaH anAthebhyaH ca datte, yad dvitIye tat kAka-zvAnapramukhebhyaH, yacca tRtIye tad matsya-makarAdibhyaH jalacarajIvebhyaH arpayati, yacca caturthapuTake patati tad AtmanA viSayothI virakta thayo chuM, gRha-vyavahArathI nivRtta thavA mAguM chuM ane priya patnI, putra, mitrAdi parijana parano sneha kSINa thayo che, to have dANAmA-pravajyA svIkAravAnI mane anujJA Apo; ane lAMbo vakhata ahIM rahetAM meM je kAMi tamane pratikULa AcaryuM hoya, te atyAre kSamA karo. vaLI pUrve tame mArA para jema pakSapAta karatA tema have mArA putra para paNa rAkhajo." ema sapraNaya kahI, teNe putrane gRhajAra ane gRhano parivAra soMpyo, nidhAno batAvyAM, svajanonI bhalAmaNa karI tema ja te samaye bIjuM paNa je karavA lAyaka hatuM te sarva karyuM. pachI zubha tithi muhUrve viSanI jema gRhavAsane tajI, catuSpaTa kASThanuM bhAjana laI te pUraNe dANAmAM tApasa pravrajyA lIdhI. te divasathI satata chaThThatapa ane AtApanA karatAM te AtmAne zoSavA lAgyo. pAraNAnA divase bhAjana lai, uMcAnIcA gharomAM madhyAhna samaye bhamatAM, bhAjananA prathama puTamAM je bhikSA maLatI te pathika ane anAthane deto, bIjA puTamAM je AvatI te kAga, kUtarA pramukhane deto, trIjA puTamAMthI matsya, magara pramukha jalacara jIvone te
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1019 suNagapamuhANaM, jaM ca tacce taM maccha-magarAINaM jalacarajIvANaM paNAmei, jaM ca cautthapuDae paDai taM appaNA arattaduTTho AhArei / evaMvihadukkaratavavihANanirayassa niccamavi tassa / na tahA pAvaviNAso jAyai sannANahINassa ||1|| 1 jaha thevatave'vi jiNiMdamaggamaNulaggayassa sAhussa / kAlAyasaMpi ahavA rasANuviddhaM havai hemaM ||2|| aha teNa duraNucareNa bAlataveNa abbhAhao so pUraNo lukkho aTThi-cammamettagatto ciMtei-'khINo'hamiyANiM, tAjAva'jjavi atthi kiMpi purisakkAraparakkamaviseso tAva sayameva tahAvihabhUvibhAge gaMtUNa aNasaNaM karemi tti vibhAviUNa cauppuDayapamuhauvagaraNamegaMte pariccaiUNa bibhelagasannise (ve ? ) sassa IsANadisivibhAge gaMtUNa bhattaM paccakkhAi / / arakta-dviSTaH AhArayati / evaMvidhaduSkaratapovidhAnaniratasya nityamapi tsy| na tathA pApavinAzaH jAyate sajjJAnahInasya ||1|| yathA stokatapasi api jinendramArgamanulagnasya sAdhoH / kAlAyasam api athavA rasA'nuviddhaM bhavati hemam / / 2 / / atha tena duranucareNa bAlatapasA abhyAhataH saH pUraNaH rUkSaH asthi-carmamAtragAtraH cintayati 'kSINo'hamidAnIm, tasmAd yAvadadyApi asti kimapi puruSakAraparAkramavizeSaH tAvat svayameva tathAvidhabhUvibhAge gatvA anazanaM karomi iti vibhAvya catuSpuTakapramukhopakaraNam ekAnte parityajya Apato ane je cothA puTamAM paDatuM te pote Asakti ke udvega vinA jamato. ema sadA duSkara tapamAM tatpara chatAM sadbhAnahIna evo te tathAprakAre pApa vinAza karI zakato nahi ke jinamArge cAlanAra sAdhu alpa tapathI paNa je karmo khapAvI zake, athavA to lokhaMDa paNa rasanA yoge hema bane che. (1/2) have tevA duSkara bALatapathI kRza-lukSa ane mAtra asthi carmarUpa zarIra rahetAM te ciMtavavA lAgyo ke-'have huM kSINa thayo chuM, chatAM hajI kaMika pauruSa che, teTalAmAM ucita sthAne jaine huM anazana karUM.' ema dhArI, catuSpaTa pramukha upakaraNa ekAMte tajI, bibhela saMnivezanA izAna-vibhAgamAM jaI, teNe bhojananuM pratyAkhyAna karyuM. evAmAM camaracaMcA rAjadhAnI iMdra rahita hatI eTale te bALatapasvI pUraNa lagabhaga bAra varSa pravrajyA-paryAya pALI, eka
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1020 zrImahAvIracaritram etyaMtare camaracaMcA rAyahANI aNiMdA yAvi hotthA / so'vi pUraNo bAlatavassI bahupaDipunnAiM duvAlasa vAsAiM pariyAyaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhosiUNaM mao samANo tIe camaracaMcAe rAyahANIe camariMdattAe uvavanno / tayaNaMtaraM paMcavihAe pajjattIe pajjattibhAvaM gao samANo vivihamaNirayaNaniyarakiraNavicchuriyAI, viyasiyasarasakusumapayaraparirehirAI, savilAsadhAvaMtasurakAmiNIlaliyakarayaluttAlacAliyacAmarAiM niyabhavaNaMtarAiM io tao AmoemANo vIsasAe jAva uDhe paloyai tAva pecchai sohammadevaloe sayaladevariddhisaMbhArasuMdarille mahamahaMtaghaNasArasaMvaliyakAlAgarubahaladhUmapaDalille, duvAradesanivesiyaviyasiyasahasapattapihANapunnakalase, nimmalamaNibhittijoNhApaNAsiyasaMtamase, raNirakaNayakiMkiNIjAlAulauppaMtadhayavaDADoe, ThANaTThANapalaMbaMtamukkamuttAhalakalAve, vivihamaNirayaNaviNimmaviyavaraveiyAveDhiyaperaMtavibhAge sohammavaDiMsayavimANe sohammAe sabhAe sakkaMsi sIhAsaNaMsi bibhelakasannivezasya IzAnadigvibhAge gatvA bhaktaM pratyAkhyAti / atrAntare camaracaJcA rAjadhAnI anIndrA ca aasiit| so'pi pUraNaH bAlatapasvI bahupratipUrNAni dvAdaza varSANi paryAyaM pAlayitvA mAsikayA saMlekhanayA AtmAnaM jhoSayitvA mRtaH san tasyAM camaracaJcAyAM rAjadhAnyAM camarendratayA upapannaH / tadanantaraM paJcavidhayA paryAptyA paryAptibhAvaM gataH san vividhamaNi-ratnanikara-kiraNavicchuritAni, vikasitasarasakusumaprakaraparirAjamAnAni, savilAsadhAvatsurakAminIlalitakaratalottAlacAlitacAmarANi nijabhavanAntarANi itastataH Abhogayan visrasayA yAvadurdhvaM pralokayati tAvatprekSate saudharmadevaloke sakaladevarddhisambhArasundare prasaradghanasArasaMvalitakAlAgarubahudhUmapaTalake, dvAradezanivezitavikasitasahasrapatrapidhAnapUrNakalaze, nirmalamaNibhittijyotsnApraNAzitasutamase, raNaraNAyamAnakanakakiGkiNIjvAlA''kulautpataddhvajapaTA''Tope, sthAnasthAnapralambamAnamuktamuktAphalakalApe, vividhamaNiratnavinirmApitavaravedikAveSTitaparyantavibhAge, saudharmA'vataMsakavimAne saudharmAyAM sabhAyAM zakraM siMhAsane mAsanI saMkhanAthI zarIra khapAvI, maraNa pAmatAM, te caramacaMcA rAjadhAnImAM camareMdrapaNe utpanna thayo. pachI paryApta bhAvane pAmatAM vividha maNi-ratnonA kiraNothI dedIpyamAna, vikasita puSpothI zobhAyamAna, savilAsa doDatI devAMganAonA lalita karatalothI cAlatA cAmarovaDe bhAre AkarSaka evA potAnA bhavana-vibhAgone zAMta mane Amatema jotAM jeTalAmAM svAbhAvika rIte te uMce jue che, to saudharma devalokamAM samasta deva-samRddhithI suMdara, ghanasAra mizra kAlAgarUnA bhAre dhUpa-dhUmathI vyApta, dvAra para sthApelA ane vikasita kamaLothI DhAMkelA pUrNakaLazovaDe virAjita, nirmaLa maNinI bhIMtonA prakAzathI jyAM aMdhakAra nirasta thayela che, avAja karatI kanaka-kiMkiNIothI yukta dhvajAo jyAM uchaLI rahI che, sthAne sthAne jyAM muktAphaLonA jhumakhA laTakI rahyA che, vividha maNi-ratnothI banAvela ane prAMte pravara vedikAthI veSTita evA saudharmAvalaMsaka vimAnamAM saudharmA sabhAne viSe siMhAsana para
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1021 saptamaH prastAvaH nisannaM caurAsIe sAmANiyasahassehiM annAhi ya aNegAhiM devakoDAkoDIhiM paMjaliuDAhiM pajjuvAsijjamANaM pahayapaDupaDahamukhapamuhatUraninAyasaMvaliyataMtItalatAlANugayasaMgIyapamoyabhara-naccamANavilAsiNIpaloyaNaparaM, asaMbhAvaNijjasuhasaMbhAramaNubhavamANaM sayameva vajjapANiM purNdrN| taM ca daTThaNa sAmarisaM ciMtiyamaNeNaM aho ko esa apatthiyapatthao, duraMtapantalakSaNo, lajjAmajjAyaparivajjio, surakulakalaMkabhUo apattakAle cciya kAlavayaNaM pavisiukAmo? jo mamAvi asurarAiNo sIsovari vaTTamANo divvAiM bhogAiM bhuMjamANo aNAulaM vilasaitti, evaM saMpehittA sAmANiyaparisovavannae deve saMsayasaesu ApucchaNocie saddAvittA bhaNiuM pavatto 'bho bho devANupiyA! ko esa durappA mama sirovari vaTTaitti?|' te ya sirasAvattaM karayalapariggahiyaM matthae aMjaliM kaTTa vijaeNaM vaddhAviUNa ya saviNayaM jaMpiumAraddhA-'bho bho devANupiyA! esa suriMdo sohammAhivaI mahappA, mahAjuI, aparibhaviyasAsaNo sayameva vihri|' tao tavvayaNasavaNAnaMtarasamuppa-nnAmarisaviyaMbhaMtabhiuDivikarAlavayaNo bhaNiuM pavatto - niSaNNaM caturazItibhiH sAmAnikasahasraiH, anyAbhiH ca anekAbhiH devakoTAkoTibhiH prAJjalipuTAbhiH paryupAsyamAnaM prahatapaTupaTahamukhapramukhatUraninAdasaMvalitatantI-tala-tAlA'nugatasaGgItapramodabharanRtyadvilAsinIpralokanaparam, asambhAvanIyasukhasambhAram anubhavantaM svayameva vajrapANiM purndrm| taM ca dRSTvA sAmarSaM cintitamanena 'aho! kaH eSaH apathyaprArthakaH, durantaprAntalakSaNaH, lajjA-maryAdAparivarjitaH, surakulakalaGbhUtaH aprAptakAle eva kAlavadanaM pravezitukAmaH? yaH mamA'pi asurarAjJaH zIrSopari vartamAnaH, divyAni bhogAni bhuJjan anAkulaM vilsti|' evaM samprekSya sAmAnikaparSadupapannAn devAn saMzayazateSu ApracchanocitAn zabdayitvA bhaNituM pravRttavAn 'bhoH bhoH devAnupriyAH! kaH eSaH durAtmA mama ziraH upari vrtte?|' te ca zirasA AvartaM karatalaparigRhItaM mastake aJjalIM kRtvA vijayena vardhApayitvA ca savinayaM jalpitumArabdhavantaH bhoH bhoH devAnupriyAH! eSaH surendraH saudharmAdhipatiH mahAtmA, mahAdyutiH, aparibhUtazAsanaH svayameva vihrti| tataH tadvacanazravaNA'nantarasamutpannA''marSavijRmbhabhRkuTivikarAlavadanaH bhaNituM pravRttaH beThela, corAzI hajAra sAmAnika devo temaja bIjA aneka koTAkoTI devovaDe aMjalipUrvaka upAsanA karAto, zreSTha paTaha pramukha vAghadhvanithI mizra mRdaMganA tAla anusAra thatAM saMgItamAM pramodathI nRtya karatI devAMganAone joto tathA kalpanAmAM na AvI zake tevA sukha-samUhane anubhavato ane pote hAthamAM vajane dhAraNa karato puraMdara tenA jovAmAM Avyo. tene jotAM iSya temaja krodhamAM AvI camareMdra ciMtavavA lAgyo ke "are! A atiduSTalakSaNa, apathyanI prArthanA karanAra, lajjA-maryAdA rahita, devakuLane kalaMkarUpa ane akALe kALamukhamAM pesavAnI icchA karanAra koNa? ke je huM asurarAjanA zira para rahI, divya bhoga bhogavatAM nizcita vilAsa kare che." ema vicArI sAmAnika sabhAmAM beThela tathA saMzaya paDatAM pUchavA lAyaka evA devone teNe bolAvIne kahyuM ke he devAnupriyo! mArA zira para A duSTAtmA koNa varte che?' eTale mastake aMjali joDI, vijayavaDe vadhAvIne temaNe savinaya jaNAvyuM ke-"he devAnupriyo! e mahAtmA, mahAtejasvI, apratikata-zAsana saudharmAdhipati sureMdra pote ja vilAsa karI rahyo che." ema sAMbhaLatAM bhAre kopathI bhrakuTI-bhISaNa vadana karIne te kahevA lAgyo ke
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1022 zrImahAvIracaritrama bho bho buhA! kimevaM addiTTaparakkamA mama purovi / kaivayasurapariyariyaM eyaM tumhe pasaMseha? / / 1 / / jai uccaTThANaThio kimettieNavi guruttaNamimassa?| na hu varai tarusirattho kavoDao nIlakaMThasiriM / / 2 / / ahavA tolijjaMte tulAe vatthumi jaM havai sAraM / taM heTThacciya ThAyai iyaraM puNa vaTTaI uvariM / / 3 / / etto ya lahU eso ariTThavasaeNa pAvio saggaM / jaha koi lahai rajjaM mAyaMgakulappasUo'vi / / 4 / / 'bhoH bhoH budhAH kimevam adRSTaparAkramAH mama puraH api / katipayasuraparivRttaM enaM yUyaM prazaMsata? ||1|| yadi uccasthAnasthitaH kim etAvatA api gurutvamasya / na khalu varayati taruzirasthaH kapotaH nIlakaNThazriyam / / 2 / / athavA tulyamAne tulayA vastuni yad bhavati sAram / tad adhaH eva tiSThati itaraM punaH vartate uparim / / 3 / / itazca laghuH eSaH ariSTavazena prAptaH svrgm| yathA ko'pi labhate rAjyaM mAtaGgakulaprasUtaH api / / 4 / / are devatAo! tame pUrve mArA parAkramathI ajANyA cho, tethI keTalAka devanA parivAravALA e iMdrane Ama quel ol. (1) e kadAca ucca sthAne sthita che, to zuM eTalA mAtrathI tenAmAM gurUtva AvI jaze? vRkSanI Toce beThela holo zuM mayUranI zobhA pAmaze? (2) athavA to trAjavAmAM vastu tolatAM je sAra-bhAre hoya te heThe ja bese ane halakI upara Ave. (3) ethI e mArAthI utarato che, ane jema koi caMDALanA kuLamAM janmyA chatAM rAjya pAme, tema pAtakanA yoge meM [ pAbhyo cha. (4)
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1023 bho bho suciraM imiNA sUravihINe raNevva suraloe / kAuriseNa va surasuMdarIhiM saddhiM suhaM vutthaM / / 5 / / saMpai puNa avaNijjai imassa cirarUDhadappamAhappaM / duTThA uvehiyavvA na huMti rogavva kusalANaM / / 6 / / tattha-jo vavasAyaM na kuNai sakamAgayasAmibhAvaparituhro / sa sirIevi hu muccai so kAurisotti kaliUNaM / / 7 / / iya hou ajja suraloyasAmiNo mANadalaNamaliNattaM / sahasacciya kIraMtaM payaDaM balasAliNAvi mae / / 8 / / evaM ca camarAsuriMdassa aparibhAviyaniyabhuyabalamAhappadappajaMpiyaM paribhAviUNa payaMpiyaM bhoH bhoH! suciraM anena zUravihIne raNe iva suraloke / kApuruSeNa iva surasundarIbhiH saha sukhaM uSitam / / 5 / / samprati punaH apanIyate asya cirarUDhadarpamAhAtmyam / duSTAH upekSyAH na bhavanti rogaH iva kuzalAnAm / / 6 / / tatra-yaH vyavasAyaM na karoti svakramA''gatasvAmibhAvaparituSTaH / svazriyA'pi khalu mucyate saH kApuruSaH iti kalayitvA / / 7 / / iti bhavatu adya suralokasvAminaH maandlnmlintaa| sahasA eva kriyamANaM prakaTaM balazAlinA'pi mayA / / 8 / / evaM ca camarA'surendrasya aparibhAvitanijabhujabalamAhAtmyadarpajalpitaM paribhAvya prajalpitaM sAmAnikasuraiH he devo! zUra rahita raNamAM kAyara puruSanI jema e devAMganAo sAthe lAMbo vakhata sukhe rahyo, paraMtu have lAMbAkALanA tenA garva-mAhAbhyane huM TALavAno chuM; kAraNa ke roganI jema duSTa janonI kuzaLa puruSo upekSA 52tA nathI. (5/s) potAnA krama pramANe prApta thayela svAmitvathI saMtuSTa thaine je vyavasAya karato nathI tene kAyara puruSa sabhane sabhI tahecha, (7) to Aje baLazALI evA mArA hAthe, suralokanA svAmInA mAnadalanarUpa malinatva bhale satvara pragaTa thAya. (8) e pramANe potAnA bhujabaLanA mAhAbhyane jANyA vinA camareMdranuM garviSTha vacana sAMbhaLatAM sAmAnika devoe
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1024 zrImahAvIracaritrama sAmANiyasurehiM-'deva! eso hi parabhavovajjiyavisiTThapunnapagarisasamAsAiyapavaraloyarAyalacchivicchaDDo puraMdaro, tumaM puNa ujjamavavasAyabalAiguNagaNaparigao'vi bhavaNavAsINa amhArisANaM saamii| tA nAha! muyasu mcchrN| uvabhuMjesu tumaM sakamAvajjiyaM sAmittaNaM, eso puNa surpursNpyN| niratthao ettha paropparaM viroho, kiM kajjaM saMsayatulAvalaMbieNa niyamAhappeNaM?, niuNabuddhIe pariciMtau sAmI / aparibhAviyakayANaM kajjANaM uvabhujjaMtavisataruphalANaM va pjjNtvirsttnnN| nahu ekkasipi mANakhaMDaNAsamubhUo avajasapaMsU sukayasahassavAridhArAvarisaNeNavi pasamiuM tIrai / tA sAmI! sayameva muNai jamettha juttaM, ko amha tumAhito viveyabhAvo? / ' imaM ca nisAmiUNa garuyAmarisavasavisappaMtabhiuDibhImabhAlayalo camarAsuriMdo samullaviumAraddho-'bho bho sAmANiyA surA! niratyayaM samuvvahaha pariyAyapariNayaviveyavirahiyaM 'deva! eSaH hi parabhavopArjitaviziSTapuNyaprakarSasamA''sAditapravaralokarAjalakSmIvicchardaH purandaraH, tvaM punaH udyama-vyavasAya-balAdiguNagaNaparigataH api bhavanavAsinAm asmAdRzAnAM svaamii| tasmAd nAtha! muJca matsaram / upabhuJja tvaM svakarmA''varjitaM svAmitvam, eSaH punaH surpursmpdaam| nirarthakaH atra parasparaM virodhaH, kiM kAryaM zaMsayatulA'valambitena nijamAhAtmyena? nipuNabuddhyA paricintayatu svaamii| aparibhAvitakRtAnAM kAryANAM upabhuJjadviSataruphalAnAmiva pryntvirstvm| na khalu ekadhA'pi mAnakhaNDanAzodbhUtaHapayazaHpAMsusukRtasahasravAridhArAvarSaNenA'pi prazamituM zakyate / tasmAt svAmin! svayameva jAnAsi yadatra yuktam, kaH asmAkaM yuSmebhyaH vivekabhAvaH? / ' idaM ca niHzamya gurvAmarSavazavisarpabhRkuTibhImabhAlatalaH camarA'surendraH samullapitum ArabdhavAn 'bhoH bhoH sAmAnikAH surAH! nirarthakaM samudvahatha paryAyapariNatavivekavirahitaM sthaviratvam yena jaNAvyuM ke-"he deva! e pUrvopArjita puNyanI prakRSTatAthI devalokanI samRddhino zreSTha vistAra pAmyo che, ane tame udyama, vyavasAya, balAdika guNo sahita chatAM amArA jevA bhavanavAsIonA svAmI cho, to he nAtha! tame matsara mUkI do ane potAnA krama pramANenuM svAmitva bhogavo; tathA te bhale sura-saMpatti bhogave, temAM paraspara virodha nirarthaka che. potAnA saMzayayukta mAhAsyathI zuM thAya? tame nipuNa buddhithI vicAra karo. vagara vicAryuM karavAmAM Avela kAryo prAMte viSavRkSanA phaLanI jema dAruNa nIvaDe che, kAraNa ke mAna-khaMDanathI eka vAra thayela apayaza-dhUli hajAro jaLadhArA paDavAthI paNa vizuddha-dUra na thAya; mATe ahIM je yogya lAge te tame pote samajI lyo. tamArA karatAM amAro vivekabhAva zo?" ema sAMbhaLatAM bhAre krodhathI bhayaMkara bhrakuTI caDAvI, amareMdra kahevA lAgyo ke "are sAmAnika devo! tame paryAye pariNata chatAM viveka rahita sthavirapaNAne nirarthaka dhAraNa karo cho ke Ama svasvAmInA parAbhavane
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1025 thavirattaNaM, jeNa evaMvihasapahuparAbhavapisuNavayaNanivahamullavaMtANa dUramavakkaMtaM tumha garuyattaNaM, guNA hu goravamuvajaNiti / etto cciya lahuo'vi pariyAeNaM guNAhiyatteNa guruvva gheppai jaNeNaM / kahamaNNahA aNumetto'vi sucittasuMdarayAmahagghAvio sirammi nihippai sarisavo ?, ahavA kimeeNa?, adiTThamahaparakkamANaM tumhANaM ko doso ?, tA sAheha kiM helAkarayalatAlaNuddhuppayaMtanivaDaMtehiM gaMduehiM va kIlemi kulAcalehiM uyAhu gayaNaMgaNavisappamANakallolapellaNullUriyatArayavimANamAlaM niruMbhemi pabalapavaNapakkhubhiyajalahijalavelaM ?, ahavA payaMDabhuyadaMDacaMDimAvasapariyattiyaM egattIkaremi bhuvaNattayaM / ' ii bahuppayArAmarisabharacittavayaNADaMbarAUriyabhavaNabbhaMtarucchalaMtapaDisaddayacchaleNa aNumanniuvva niggao sakkeNa saha jujjhiuM so bhayabhIyAe sAmANiyasabhAe / aha IsijAyavivegeNa puNo ciMtiyaM camareNa - 'ee mama evaMvidhasvaprabhuparAbhavapizunavacananivaham ullapatAm dUram apakrAntaM yuSmAkaM gurutvam / guNAH khalu gauravam upjnynti| ataH eva laghuH api paryAyeNa guNAdhikatvena guruH iva gRhyate janena / katham anyathA aNumAtraH api sucitrasundaratAmaharghApitaH zirasi nigRhyate sarSapaH ?, athavA kimetena?, adRSTaparAkramANAM yuSmAkaM kaH doSaH ? tasmAt kathaya kiM helAkaratalatADanordhvotpatannipatadbhiH kandukaiH iva krIDayAmi kulAcalaiH utAho gaganAGgaNavisarpamANakallolapreraNollUlitatArakavimAnamAlAM niruNadhmi prabalapavanaprakSubhitajaladhijalavelAm ? athavA pracaNDabhujadaNDacaNDatAvazaparyasitam ekatrIkaromi bhuvntrym|' iti bahuprakArA''marSabharacitravacanA''DambarA''pUritabhavanA'bhyantarocchalatpratizabdacchalena anumataH iva nirgataH zakreNa saha yoddhuM saH bhayabhItAbhyaH sAmAnikasabhAbhyaH / atha ISajjAtavivekena punaH cintitaM camareNa 'ete sAmAnikasabhAvartinaH asurAH bADhaM bheSayanti purandarAt, tasmAt samyag na sUcavanAra vacana bolatAM tamArI moTAi bahu ja dUra cAlI gai che; kAraNa ke guNo gauravane pedA kare che. ethI paryAye laghu chatAM guNAdhikapaNe te lokone gurunI jema AdarapAtra thAya che; nahi to aNumAtra chatAM sucitrasuMdaratAthI kiMmatI sarasava zira para kema dhAraNa karAya? athavA to ATaluM kahevAnI paNa zI jarUra che? mArA parAkramane na jonAra tamAro zo doSa? to kaho ke ramata mAtrathI daDAnI jema karatalamAM UMcA-nIcA pADatAM kulaparvatothI krIDA karUM? ke pachI kulAcala parvato vaDe gagana rUpI AMgaNAmAM phelAtA mojAothI prerAyelA laTakatI tArAnA vimAnanI zreNine aTakAvuM ke pachI kulAcala parvatothI prabaLa pavanathI khaLabhaLelA samudranA pANInA mojAne aTakAvuM ke pracaMDa bhujadaMDanI pracaMDatAthI bhinna bhuvanatrayane ekaThA karI mUkuM?' ema aneka prakAranA krodhathI vicitra vacanAbarathI pUrI dIdhela bhavanamAMthI uchaLatA pratizabdanA miSe jANe anujJA pAmela hoya tema te camareMdra zakra sAthe yuddha karavAne bhayabhIta sAmAnika sabhAmAMthI cAlI nIkaLyo. tevAmAM jarA viveka AvatAM te punaH vicAravA lAgyo ke-'A mArA sAmAnika asuro iMdrathakI bahu bIe che tethI kAryanuM pariNAma barAbara jANI zakAtuM
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1026 zrImahAvIracaritrama sAmANiyasabhAvattiNo asurA bADhaM bhAyaMti puraMdarassa, tA sammaM na muNijjai kajjagaI, jai puNa tatto havejja gaMjaNA ao tadabhihammamANeNa ko mae saraNaM pavajjaNijjo tti paribhAviUNa pautto ohI, diTTho ya bhayavaM mahAvIro susumArapuraparisaratarusaMDe pddimaapddivnno| taM ca daRsNa samuDio sayaNijjAo, niyaMsiyaM devadUsaM, gao nANAvihavayaramayapaharaNapaDihatthAe coppAlaganAmAe paharaNasAlAe, kayaMtabhuyadaMDavibbhamaM gahiyaM mahappamANaM pariharayaNaM / tayaNaMtaraM sAhilAsaM nayaNaMjalIhiM pijjamANo asurataruNIhiM, kiMkAyavvayAvAmUDhehiM nirikkhijjamANo aMgarakkhehiM, dubviNIotti uvehijjamANo sAmANiyAsurehiM, kiMpi bhavissai iha iti saMsaijjamANo bhuvaNavaivaggeNa niggao camaracaMcArAyahANIo, vegeNa ya gacchaMto saMpatto bhayavao mahAvIrassa samIvaM, tipayAhiNIkAUNa vaMdio paramabhattIe, pavatto vinnavelaM, jahA-'nAha! tuha pAyapaMkayANubhAveNa dullahAvi pujjaMti maNorahA, ao icchAmi tuha nissAe puraMdaraM hayaparakkama parimukkapahuttaNAbhirAmamiyANiM kAuMti bhaNiUNa avakkaMto jJAyate kAryagatiH, yadi punaH tasmAt bhaved gaJjanA ataH tadabhidhnatA kasya mayA zaraNaM prapadanIyam iti paribhAvya prayuktaH avadhiH, dRSTazca bhagavAn mahAvIraH susumArapuraparisaratarukhaNDe pratimApratipannaH / taM ca dRSTvA samutthitaH zayyAtaH, nivasitaM devadUSyam, gataH nAnAvidhavajramayapraharaNapUrNAyAM coppAlakanAmikAyAM praharaNazAlAyAm, kRtAntabhujadaNDavibhramaM gRhItaM mahApramANaM prighrtnm| tadanantaraM sAbhilASaM nayanAJjalibhiH pIyamAnaH asurataruNIbhiH, kiMkartavyatAvyAmUDhaiH nirIkSyamANaH aGgarakSaiH, durvinItaH iti upekSyamANaH sAmAnikA'suraiH, 'kimapi bhaviSyati iha' iti zaMsayImAnaH bhuvanapativargeNa nirgataH camaracaJcArAjadhAnItaH, vegena ca gacchan samprAptaH bhagavataH mahAvIrasya samIpam, tripradakSiNIkRtya vanditaH paramabhaktyA, pravRttaH vijJaptum yathA-'nAtha! tava pAdapaGkajA'nubhAvena durlabhAH api pUryante nathI. vaLI kadAca tenAthI huM parAjita thAuM to tenAthI pratighAta pAmatAM mAre konA zaraNe javuM?" ema dhArI, avadhi prayuMjatAM teNe susumArapuranA udyAnamAM pratimAe rahelA mahAvIrane joyA. temane jotAM te zayyAthakI uThyo ane devadUSya dhAraNa karI, vividha vajamaya zastroyukta copyAlaka nAmanI AyudhazALAmAM gayo. tyAM kRtAMtanA bhujadaMDa samAna ane ativistRta evuM parighA-ratna letAM te asurAMganAothI sAbhilASa jovAto kiMkartavyatAmAM vyAmUDha banelA aMgarakSako jene joi rahyA che, duvinIta samajIne sAmAnika asuro jenI upekSA karI rahyA che, have kaMipaNa thaze' ema bhavanapati-varga jene mATe zaMkA karI rahela che evo camareMdra camacaMcA rAjadhAnIthakI nIkaLyo ane ekadama vegathI bhagavaMta mahAvIranI samIpe gayo. tyAM parama bhaktithI prabhune traNa pradakSiNApUrvaka vAMdIne te vinaMti karavA lAgyo ke he nAtha! tamArA caraNakamaLanA prabhAve durlabha manoratho paNa pUrNa thAya che, mATe huM tamArI nizrAe puraMdarane atyAre parAkramahIna ane prabhutvanI zobhAthI rahita karavAne icchuM chuM.' ema kahI IzAna
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1027 uttarapuracchimaMmi disivibhAge, samAraddho veubviyasamugghAo, viuvviyaM cegaM mahaMtaM ghorAyAraM joyaNalakkhappamANamettaM sriirN| taM ca kerisaM? uttuMgaghorasIsaggabhAgagholaMtakuMtalakalAvaM / aMjaNagirisiharaM piva navamehasamUhapariyariyaM / / 1 / / aighorvynnkNdrphurNtdaaddhaakddppduppecchN| vayaNucchalaMtapajjaliyajalaNajAlAkalAvillaM / / 2 / / disicakkamukkaubbhaDabhuyadaMDakkaMtatArayAcakkaM / urapaMjararuMdattaNapacchAiyasUrakarapasaraM / / 3 / / manorathAH, ataH icchAmi tava nizrayA purandaraM hataparAkramam, parimuktaprabhutvA'bhirAmam idAnIM kartum' iti bhaNitvA apakrAntaH uttarapazcime digvibhAge, samArabdhaH vaikriyasamudghAtaH, vikurvitaM ca ekaM mahat ghorA''kAraM yojanalakSapramANamAtraM shriirm| tacca kIdRzam uttuGgaghorazIrSAgrabhAgagholayatkuntalakalApam / aJjanagirizikharamiva navameghasamUhaparivRttam / / 1 / / atighoravadanakandarA-sphuradaMSTrAkalApaduprekSyam / vadanocchalatprajvalitajvalanajvAlAkalApakam / / 2 / / dikcakramuktodbhaTabhujadaNDA''krAntatArakacakram / uraH paJjara vistAra pracchAditasUryakaraprasaram / / 3 / / dizAbhAgamAM jatAM teNe vaikriya-samughAta karavA mAMDyo ane eka lakSa yojanapramANa moTuM ghorAkAra zarIra vikuvyuM ke je uMcA ghora mastakAgre ghUmatA keza-kalApayukta, aMjanagirinA zikhara samAna tathA navIna meghasamUha sadaza, (1) atighora mukhakaMdarAmAM skurAyamAna dADhAovaDe duSpakSya, mukhathakI uchaLatI javalitAgninI jvALAothI vyApta, (2) | dizAomAM uchALela utkaTa bhujadaMDathI tArAcakrane AkrAMta karanAra, vizAla ura-paMjarathI ravikiraNanA prayA2ne mAhita 42nAra, (3)
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1028 zrImahAvIracaritrama gaMbhIranAbhimaMDalapasuttaphaNimukkaphAraphukkAraM / uddAmadIhajaMghAbharabhajjiracalaNataladesaM / / 4 / / kavaliumaNaM va sasurAsuraMpi telokkamekkahelAe / bhImANavi bhayajaNagaM gayaNayale pasariyaM jhatti / / 5 / / evaMviheNa ya sarIreNa pahAvio turiyaturiyaM surAhivaisaMmuhaM / tao vegavasaviyambhamANamuhasamIrapabalattaNapalhatthiyasavaDaMmuhAvaDaMtasuravimANo, lIlAsamullAsiyacalaNakoDitADiyasamuttuMgaselaTAliyagaMDapAhANapahayabhUmivaTTho, aMjaNapuMjamehasaMdohakalayaMThabhamaraniyarasariseNa dehapahApasareNa lavaNajalahivelAjaluppIleNeva pUrayaMto gayaNaMtaraM, sarIragaruyattaNeNa bhariMtovva tiriyaloyaM, aNavarayagalagajjiravakaraNeNa phoDayaMtovva baMbhaMDabhaMDodaraM, katthai jalavuSTiM gambhIranAbhimaNDalaprasuptaphaNimuktasphAraphutkAram / udvAmadIrghajaGghAbhArabhaJjaccaraNataladezam / / 4 / / kavalitumanAH iva sasurA'suramapi trailokyam ekhelyaa| bhImAnapi bhayajanakaM gaganatale prasRtaM jhaTiti / / 5 / / evaM vidhena ca zarIreNa pradhAvitaH tvaritaM tvaritaM surAdhipatisammukham / tataH vegavazavijRmbhamAnamukhasamIraparyastIkRtA'bhimukhA''patatsuravimAnaH, lIlAsamullasitacaraNakoTitADitasamuttuGgazailadUrIkRta gurupASANaprahatabhUmipRSThaH, aJjanapuJjameghasandohakalakaNThabhramaranikarasadRzena dehaprabhAprasareNa lavaNajaladhivelAjalarAzinA iva pUrayan gaganAntaram, zarIragurutvena bibhradiva tiryaglokam, anavaratagalagarjiravakaraNena sphoTayan iva brahmANDabhANDodaram, kutrApi jalavRSTiM muJcan, kutrApi reNUtkaraM kiran, kutrApi gaMbhIra nAbhimaMDaLamAM sUtelA sarponA phUtkAra sahita, udyama ane dIrgha jaMghAnA bhArathI caraNa-talane dabAvanAra, (4) surAsurayukta traNe lokane jANe eka helAmAtrathI kavala karavA taiyAra hoya tathA bhayakArIne paNa bhaya pamADanAra evuM zarIra teNe jhaDapathI AkAzatalamAM prasAryuM. (5) pachI evA zarIre te ekadama utAvaLe iMdra sanmukha doDyo; ane bhAre vegane lIdhe prasaratA zvAsanI prabaLatAthI sAme AvatA devavimAnone Aghe pheMkato, lIlAthI cAlatA caraNAgrathI tADana karela UMcA parvatothI paDatA moTA pASANo vaDe bhUpIThane tADanA karato, aMjanakuMja, meghasamUha, koyala ke bhramaranA samudAya samAna dehaprabhAnA prasArathI, lavaNasamudranA jalasamUhanI jema gaganAMtarane jANe pUrato hoya, zarIranI gurutAvaDe jANe traNe lokane bharato hoya, satata karela garjaravathI jANe brahmAMDa-udarane phoDato hoya, temaja kyAMka jaLavRSTi karato,
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1029 saptamaH prastAvaH muyamANo, katthai reNukkeraM kireMto, katthai timiraniyaraM nisiraMto, katthai vijjupuMjamuggiraMto, vANamaMtaradeve bhaeNa chinnadhannaM va kaMpayaMto, joisiyatiyase vittAsiMto, phaliharayaNamaMbaratale viyaTTamANo nimesametteNa vilaMghiyasUra - sasi - nakkhattamaMDalo patto surapuraM / aha tArisavigarAlarUvAvaloyaNeNa vimhiyA surasamUhA, 'hA kimeyaM ti samullavaMtIu bhayavasavisaMThulagaliyanIvIbaMdhaNAojAyAthaMbhiyavva bihAviyA suhaDasatthA, jIviyaniravekkhAvi saMkhuddhA aMgarakkhA, bAlavva vicalattaNamuvagayA loyapAlA, kiMkAyavvayAvimUDhA jAyA sAmANiyadevA, accaMtaM camakkiyA tAyattIsA, visarasamArasaMto ya naTTo erAvaNo / camariMdo puNa egaM caraNaM paumavaraveiyAe avaraM ca suhammAe sabhAe ThaviUNa phaliharayaNeNaM mahayA saMraMbheNa tikkhutto iMdakIlaM tADiUNa sarosaM evaM bhaNiuM pautto bho bho tiyasAhama ! kahiM timiranikaraM nisaran, kutrApi vidyutpuJjam udgiran, vAnavyantaradevAn bhayena chinnadhAnyamiva kampayan, jyotiSkatridazAn vitrAsayan, sphaTikaratnAni ambaratale vivartamAnaH nimeSamAtreNa vilaGghitasUryazazi - nakSatramaNDalaH prAptaH surapuram / atha tAdRzavikarAlarUpA'valokanena vismitAH surasamUhAH 'hA! kimetad' iti samullapantaH bhayavazavisaMsthulagalitanIvIbandhanAH jAtAH stambhitAH iva vibhAvitAH subhaTasArthAH, jIvitanirapekSA api saMkSubdhAH aGgarakSAH bAlaH iva vicalatvamupAgatAH lokapAlAH, kiMkartavyamUDhAH jAtAH sAmAnikadevAH, atyantaM camatkRtAH trAyastriMzAH virasamArasan ca naSTaH airAvaNaH / camarendraH punaH ekaM caraNaM padmavaravedikAyAm aparaM ca sudharmAyAM sabhAyAM sthApayitvA sphaTikaratnena mahatA saMrambhena tridhA IndrakIlaM tADayitvA saroSam eva bhaNituM pravRttavAn bhoH bhoH tridazA'dhama!, kutra saH svagRhasvacchanda kyAMka rajapuMja pheMkato, kyAMka timirasamUha prasArato, koI sthaLe vidyutpaMja kahADato, chinna dhAnyathI jema vANavyaMtara devone bhayathI kaMpAvato, jyotiSIone trAsa pamADato tathA AkAzatalamAM sphaTika-ratnane vartAvato evo te nimeSamAtramAM caMdra, sUrya ane nakSatra-maMDaLane oLaMgI svargamAM pahoMcyo. evAmAM tenuM tevuM vikarAla rUpa jotAM devo vismaya pAmyA, 'hA! A zuM?' ema bolatA devonA dhotInA baMdhano bhayane lIdhe DhIlAM paDI gayAM, potAnA jIvitanI apekSA rahita chatAM subhaTo jANe staMbhita thayA hoya tema bhayabhIta thayA, aMgarakSako bAlakanI jema saMkSobha pAmyA, lokapAlo calAyamAna thayA, sAmAnika devo kiMkartavyatAthI vimUDha banyA, trAyasviMzako atyaMta camakI uThyA, ane virasa zabda ka2to airAvaNa nAsavA lAgyo. te vakhate camareMdra eka paga padma-varavedikA para ane bIjo paga sudharmA sabhAmAM rAkhI, sphaTika-ratnavaDe bhAre jorathI traNa vAra dvArabhAgane tADana karI, roSathI te kahevA lAgyo ke-'are! adhama devo! svacchaMde potAnA ghare lIlA-vilAsa karanAra,
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1030 zrImahAvIracaritram so sagihasacchaMdalIlAvilAsalAlaso, asamikkhiyavatthusamatthaNaviyakhaNo, niyasoMDIrimAvaganniyasesasuhaDalogo, adiTThakusalamettasaMbhAviyasamaggaverivaggavijao puraMdaro?, kahiM vA aliyaviyaDDimAvagaNiyajuttAjuttasamAyAro, sakajjapasAhaNAmettapayAsiyasAmisevAparAo tAo caurAsIiM sAmANiyasAhassIo?, kattha vA niSphalakaliyavivihapayaMDapaharaNADaMbarAo cattAri tAo caurAsIo AyarakkhadevasAhassIo? kahiM vA uttuMgagirisiharadalaNadullaliyaM tamiyANiM kulisaM?, kattha vA tAo appaDimarUvalAyannamaNaharAo aNegAo accharakoDIo? | arere mA kajjaviNAsaMmi bhaNissaha jahA camaracaMcArAiNA amuNiyapayappayAreNa chaleNa viNihayA amhe, eso'haM saMpayaM tubbhe aNAhe jarataruMva nimmUlamummUlemi, sakkarAleTuMva phaliharayaNeNa cUremi, kiM bahuNA?, jugavameva saraNavirahie kINAsavayaNakuhare pakkhivAmi / kuNaha jamiha kAyavvaM, sareha saraNijjaM, maggaha sajIviyasaMrakkhaNovAyaM, ahavA lIlAvilAsalAlasaH, asamIkSitavastusamarthanavicakSaNaH, nijazauNDIryAvagaNitA'zeSasubhaTalokaH, adRSTakuzalamAtrasambhAvitasamagravairivargavijayaH purandaraH? kutra vA alikavidagdhatA'vagaNitayuktA'yuktasamAcArAH, svakAryaprasAdhanamAtraprakAzitasvAmisevAparAH te caturazItiH sAmAnikasahasrAH?, kutra vA niSphalakalitavividhapracaNDapraharaNA''DambarAH catvAri te caturazItiH ArakSakadevasahasrAH?, kutra vA uttuGgagirizikharadalanadurlalitaM tadidAnI kulizam?, kutra vA tAH apratimarUpalAvaNyamanoharAH anekAH apsarAkoTayaH? / arere! mA kAryavinAze bhaNiSyatha yathA camaracampArAjJA ajJAtapAdapracAreNa chalena vinihatAH vayam, eSo'haM yuSmAn anAthAn jIrNataruH iva nirmUlam unmUlayAmi, zarkarAleSTuH iva sphaTikaratnena pUrayAmi, kiM bahunA? zaraNavirahite kInAzavadanakuhare prkssipaami| kuruta yadatra kartavyam, smarata smaraNIyam, mArgayata svajIvitasaMrakSaNopAyam, athavA dUronnAmitottamAGgA drshitvagara vicAryuM kAma karavAmAM vicakSaNa, potAnA baLathI zeSa subhaTonI avagaNanA karanAra tathA akuzaLatA na jovAthI samagra vairI-varganA vijayanI saMbhAvanA karanAra evo te puraMdara kyAM! athavA khoTI vidagdhatAthI yuktAyukta AcAranI darakAra na lAvanAra svakAryanI sAdhanA mAtrathI svAmI sevA batAvanAra evA te corAzI hajAra sAmAnika devo kyAM? vaLI niSphaLa vividha AyudhanA ADaMbarayukta te corAzI hajAra AtmarakSaka devo kyAM? uMcA parvatonA zikharane bhedI nAkhanAra te vaja atyAre kyAM gayuM? athavA apratima rUpa-lAvaNyathI manohara evI te aneka koTI apsarAo kyAM? are! kAryano vinAza thatAM tame ema na bolazo ke-"potAnuM Agamana jaNAvyA vinA camaracaMgAnA svAmIe ApaNane chaLathI haNyA.' A huM atyAre tama anAthone jIrNa-vRkSanI jema mULathI nirmULa karavAno chuM ane A sphaTika-ratnavatI sAkaranA kAMkarAnI jema cUravAno chuM. vadhAre zuM kahuM? zaraNa rahita evA tamane ekIsAthe yamanA mukhamAM nAkhavAno chuM, mATe atyAre ahIM je karavAnuM hoya te karI lyo ane zaraNyane saMbhAro. potAnA jIvitanI rakSA thAya tevo upAya zodho, athavA to mastaka nIce namAvatAM saddabhAva darzAvIne devalokanI
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1031 saptamaH prastAvaH dUrunnAmiyauttimaMgAdaMsiyasabbhAvasArA samappaha suraloyasiriM, kiM niratthayamuvvahaha puraMdarapakkhavAyaM?, payaDocciya esa vavahAro-jaM cirakAlaparipAliyAvi kulaMgaNA kAlaMtare'vi nUNamaNusarai pANanAhaM / annaM ca avavaiNavva puraMdara! maha virahe jaM tae imA bhuttaa| viNayapaNayassa taM puNa tuha savvamahaM khamissAmi ||1|| sumiNevi adiTThabhayA niyaniyabhavaNodaresu ya nilukkA / vilasaMtu surasamUhA mama payapaNaippasAeNa / / 2 / / aNurUvapaisamAgamapamoyabharanissaraMtapulaillA / surapuralacchI vacchatthalaMmi kIlau jahicchaM me / / 3 / / sadbhAvasArAH samarpayata suralokazriyam, kiM nirarthakam udvahatha purandarapakSapAtam? prakaTaH eva eSaH vyavahAraH yat cirakAlaparipAlitA'pi kulAGganA kAlAntare'pi nUnam anusarati prANanAtham / anyacca apavacanamiva purandara! mama virahe yattvayA imA bhuktA / vinayapraNatasya tatpunaH tava sarvamahaM kSamiSyAmi / / 1 / / svapne'pi adRSTabhayAH nijanijabhavanodareSu ca nilInAH / vilasantu surasamuhAH mama pAdapraNatiprasAdena / / 2 / / anuruupptismaagmprmodbhrniHsrtpulkitaa| surapuralakSmIH vakSasthale krIDatu yathecchaM mama / / 3 / / lakSmI mane soMpo. nirarthaka puraMdarano pakSapAta zA mATe karo cho? vaLI e vyavahAra paNa pragaTa ja che ke cirakAla paripAlana karAyela chatAM kAlAMtare paNa kulAMganA to avazya potAnA prANanAthane ja anusare. ane vaLI he puraMdara! mArA virahamAM svAmInA abhAve je teM e svargalakSmI apazabdonI jema bhogavI, chatAM vinayathI mArA page paDatAM, te huM badhuM tAruM kSamA karIza. (1) vaLI mArA pAdapraNAmanA prasAde svapna paNa bhayanI darakAra na rAkhatAM potapotAnA bhavanamAM bharAine badhA hevo ma vilAsa. yA 43. (2) tema ja yogya patinA samAgamathI pramoda pAmI romAMcita thayela svargalakSmI bhale svecchAe mArA vRkSasthaLamAM vilAsa . (3)
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1032 zrImahAvIracaritrama ahavA kimittieNaM?-mama bAhupaMjaraMtaramallINaM tihuaNaMpi niisesN|| AcaMdakAliyaM vasau mukkaparacakkabhayasaMkaM / / 4 / / iya tAva kuNa paNAmaM suriMda! no jAva uttimaMgaMmi | moDiyamauDakaDappaM nivaDai nibiDaM phaliharayaNaM / / 5 / / asamikkhiyaniyabhuyavikkamo tumaM jujjhiuM mae saddhiM / raMbhA-tiluttamAINa kIsa vehavvamuvaNesi? ||6|| paDhamaM ciya kIraMte nayaMmi no diti dUsaNaM kuslaa| kahavihu kajjaviNAse pacchAyAvo'vi no hoi / / 7 / / athavA kim etAvatA? mama bAhupaJjarAntaramAlInaM tribhuvanamapi niHzeSam / AcandrakAlikaM vasatu muktaparacakrabhayazaGkam / / 4 / / iti tAvat kuru praNAmaM surendra! no yAvad uttmaangge| moTitamukuTakalApaM nipatati nibiDaM sphaTikaratnam / / 5 / / asamIkSitanijabhujavikramaH tvaM yuddhvA mayA saha / rambhA-tilottamAdIH kathaM vaidhavyamupanayasi? / / 6 / / prathamameva kurvati nyAye no dadati dUSaNaM kushlaaH| kathamapi khalu kAryavinAze pazcAttApaH api no bhavati / / 7 / / athavA to eTalethI paNa zuM? mArA bAhu-paMjaramAM lIna thayela samasta tribhuvana paNa yAvacaMdra paracakranA bhayanI zaM vinA manivAsa 32. (4) he sureMdra! jeTalAmAM mugaTane bhAMgI bhUko karanAra mAruM pracaMDa sphaTika-ratna tArA zira para na paDe teTalAmAM tuM bhane prathama rI se. (5) potAnuM bhujabaLa tapAsyA vinA mArI sAthe yuddha karatAM tuM raMbhA ane tilottamAdikane vaidhavya zA mATe Ape cha? (7) prathamathI ja jo nyAyamArga levAmAM Ave to kuzaLajano doSa detA nathI, ane kadAca kAryano vinAza thatAM 5zyAttApa thato nathI.' (7)
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1033 evaM ca asamaMjasapalAviNaM camaramasuriMdaM nisAmiUNa helAe tivvakovabharaukkuTThabhiuDibhaMguriyabhumayabhIsaNapaloyaNeNa bhaNiyaM puraMdareNa-'re re durAyArasirasehara, dUraparimukkamera, camarAsurAhama duTThaciTThimAmittavittAsiyatiyasasatya! patthesi nuunnmiyaannimptthnnijj| kahamannahA tuhehAgamaNavisao saMbhavijjA?, tA re vAraNovva sasarIrasaMbhaveNa dasaNAiNA, surahivva kesakalAveNa, sAraMgovva katthUrigAe, caMdaNataruvva sorabbheNa, bhuyaMgamovva phaNArayaNeNa esa tumaM niyadappeNa paNAmijjasi viNAsagoaraMti bhaNiUNa siMhAsaNagaeNaM ciya suriMdeNa sumariyaM vajjaM / taM ca sumaraNANaMtarameva ukkAsahassAiM viNimmuyaMtaM, jAlAkalAvaM nisiraMtaM, jalaNakaNakoDIo vikkhiramANaM, phuliMgamAlAsahassehiM cakkhuvikkhevamuppAemANaM, asesahuyavahanivahanimmiyaM va, sayalasUrakaraniyaraviraiyaM va, samaggateyalacchivicchaDusaMpiMDaNuppAiyaM va ThiyaM karayale puraMdarassa, mukkaM ca tenn| taM ca tahAvihamadiTThapuvvaM evaM ca asamaJjasapralApinaM camaram asurendraM nizamya helayA tIvrakopabharotkRSTabhRkuTibhaGguritabhrUmayabhISaNapralokanena bhaNitaM purandareNa re re durAcArazirozekhara!, dUraparimuktamaryAda!, camarA'surA'dhama!, duSTaceSTAmAtravitrAsitatridazasArtha! prArthayasi nUnamidAnIm aprArthanIyam / kathamanyathA tavehA''gamanaviSayaH sambhavati?, tadA re vAraNaH iva svazarIrasambhavena dazanAdinA, surabhiH iva kezakalApena, sAraGgaH iva kastUrIkayA, candanataruH iva saurabhena, bhujaGgamaH iva phaNaratnena eSaH tvaM nijadarSeNa arpayasi vinAzagocaram' iti bhaNitvA siMhAsanagatena eva surendreNa smRtaM vjrm| tacca smaraNA'nantarameva ulkAsahasrANi vinirmuJcad, jvAlAkalApaM nissarat, jvalanakaNakoTayaH vikSarat, sphuliGgamAlAsahasraiH cakSuvikSepam utpAdyamAnam, azeSahutavahanivahanirmitam iva, sakalasUryakaranikaraviracitamiva, samagratejolakSmIvicchardasampiNDanotpAditamiva sthitaM karatale purandarasya, muktaM ca tena / taM ca tathAvidham e pramANe asamaMjasa bolatA camareMdrane sAMbhaLatAM helAmAtrathI tIvra kopa pragaTatAM, utkaTa bhrakuTI caDAvI ane bhISaNa locana karato puraMdara kahevA lAgyo ke-"he durAcArazekhara! he nirmaryAda! he asurAdhama! he amara! he duSTa ceSTAmAtrathI devone trAsa pamADanAra! atyAre to tuM avazya aprArthanIyanI (= motanI) prArthanA kare che, nahi to ahIM tAruM Agamana kyAMthI saMbhave? mATe are! potAnA zarIre pedA thayela detAdivaDe jema hAthI, keza-kalApavaDe jema surabhi-camarIgAya, kastUrI vaDe jema mRga, sugaMdhavaDe jema caMdanavRkSa, phaNAratnavaDe jema bhujaMga tema tuM A potAnA ja darpavaDe nAza pAmavAno che.' ema kahI, siMhAsanastha iMdra vajanuM smaraNa karyuM. eTale tarata ja hajAro ulkA mUkatuM, javALAo choDatuM, koTIgame agnikaNo vikheratuM, hajAro sphaliMgazreNIthI cakSune vikSepa pamADatuM, jANe samagra agnithI banAvela hoya, jANe badhA sUryonAM kiraNovaDe racela hoya, jANe samasta tejalakSmInA piMDathI utpanna karela hoya evuM vaja puraMdara-karatalamAM prApta thayuM, ane teNe tarata camareMdra pratye mUkyuM. tyAre pUrve kadI na joyela
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1034 zrImahAvIracaritram vegeNAgacchamANaM pecchiUNa saMbhaggasamaramaccharucchAho, sumariyasAmANiyAsurasikkhAvayaNo, vayaNaviNissaraMtadIhanissAso punnehiM jai paraM pAvemi rasAyalaMti kayasaMkappo saMbhamuppicchataralatArayacchivicchohasaMvaliyanahaMgaNAbhogo, kahiMpi attANaM goviumapArayaMto, bhayavasapakaMpamANapANisaMpuDapaDiyaM phaliharayaNaMpi avigaNaMto, avimuNiyatakAlociyakAyavvo 'alAhi sesovAehiM, paraM tihuyaNapahuNo pAyapaMkayamiyANiM saraNaMti' sumariUNa uDDhacaraNo ahosiro vegagamaNasamuppannaparissamanissaraMtakakkhAseyasalilovva ukkiTThAe cavalAe dIhAIe gaIe jiNAbhimuhaM palAiuM pvtto| aviya niddaliyadappavibhavattaNeNa jAyaM na kevalaM tss| lahuyattaM deheNavi vegeNa palAyamANassa / / 1 / / adRSTapUrvaM vegena AgamyamAnaM prekSya sambhagnasamaramatsarotsAhaH, smRtasAmAnikA'surazikSAvacanaH, vadanavinissaraddIrghaniHzvAsaH puNyaiH yadi paraM prApnomi rasAtalamiti kRtasaGkalpaH, sambhramatrastataralatArakA'kSivikSobhasaMvalitanabhA'GgaNA''bhogaH, kutrA'pi AtmAnaM gopayitum apArayan, bhayavazaprakampamANapANisampuTapatitaM sphaTikaratnamapi avigaNayan, avijJAtatatkAlocitakartavyaH 'alaM zeSopAyaiH, paraM tribhuvanaprabhoH pAdapaGkajam idAnIM zaraNam' iti smRtvA urdhvacaraNaH adhoziraH vegagamanasamutpannaparizramanissarakakSAsvedasalilaH iva utkRSTayA capalayA dIrghayA gatyA jinA'bhimukhaM palAyituM pravRttavAn / api ca nirdalitadarpavibhavatvena jAtaM na kevalaM tasya / laghutvaM dehenA'pi vegena palAyamAnasya / / 1 / / ane vegathI AvatA te bhIma vajane joi, yuddhano dveSayukta utsAha bhagna thatAM, sAmAnika asuronAM zikSAvacano yAda AvatAM, lAMbA nIsAsA mUkatAM 'have pUrNa puNya vinA rasAtala sudhI na pahoMcAya" ema saMkalpa karI, saMbhramabhayAkuLatAthI uce jotAM tarata tArAyukta akSiobhathI gaganAMgaNa pratye draSTi karatAM, kyAMya paNa Atma-rakSaNa na maLavAthI bhayavaze kaMpatA, hAthamAMthI sphaTikaratna paDI jatAM paNa tenI darakAra na karatAM, te samayane ucita kartavya khyAlamAM na AvatAM, "have anya upAyothI saryuM, paraMtu bhagavaMtanA caraNa-kamaLa zaraNArUpa che." ema yAda karI, upara paga ane adhomukhe vegathI gamana karatAM, utpanna thayela parizramane lIdhe sarI paDatA kalA-kAkhanA svedasalilanI jema utkRSTa capala gatie te bhagavaMtanI abhimukha bhAgavA lAgyo. ane vaLI darpa-vibhava dalita thatAM tene kevaLa laghutA prApta na thai, paraMtu vegathI palAyana karatAM dehavaDe paNa tene laghutA sAvI. (1)
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH eso so kiM vaccai jeNa tahA jaMpiyaM harisamakkhaM / pahasijjaMto iya dinnahatthatAlehiM tiyasehiM / / 2 / / taha kahavi dehapabbhArabhariyabhuvaNodaro'vi camariMdo / tavvelaM lahu jAo jaha na muNijjai payaMgovva / / 3 / / taM ca kulisaM suravaipayattapakkhittaM jalaNajAlAkalAvAuliyadisAmaMDalaM kavalayaMtaM va ekkahelAe sayalamAkhaMDalapaDivakkhaM jAva'jjavi thevametteNa na pAvai siramaMDalaM tAva bhayagaggarasaro-'bhayavaM! tumamiyANiM saraNaMti jaMpamANo paviTTho jayaguruNo ussaggaTTiyassa caraNakamalaMtare cmro|' etthaMtare sahassanayaNassa jAo cittasaMkappo - 'aho na khalu daNuvaiNo appaNo sAmattheNa sohammakappaM jAva saMbhavai AgamaNaM, kevalaM bhagavaMtaM titthayaraM arihaMtaceiyaM eSaH saH kiM vrajati yena tathA jalpitaM harisamakSam / prahasyamAnaH iti dattahastatAlaiH tridazaiH ||2|| 1035 tathAkathamapi dehaprAgbhArabhRtabhuvanodaraH api camarendraH / tadvelAM laghuH jAtaH na jJAyate pataGgaH iva / / 3 / / tacca kulizaM surapatiprayatnaprakSiptaM jvalanajvAlAkalApA''pUritadigmaNDalaM kavalayan iva ekahelayA sakalam AkhaNDalapratipakSaM yAvadadyApi stokamAtreNA'pi na prApnoti ziromaNDalaM tAvad bhayagadgadsvaraH 'bhagavan! tvamidAnIM zaraNam' iti jalpan praviSTaH jagadguroH kAyotsargasthitasya caraNakamalAntare cmrH| atrAntare sahasranayanasya jAtaH cittasaGkalpaH 'aho na khalu daityapateH AtmanaH sAmarthyena saudharmakalpaM yAvat sambhavati Agamanam, kevalaM bhagavantam, tIrthakaram arhaccaityaM vA bhAvitAtmAnaM vaLI 'are! te A kema jAya che? ke jeNe iMdra samakSa baDAi batAvI' ema hAthe tALI mAratA devovaDe hAMsI pAmato, te vakhate dehanA vistArathI bhuvana-udarane bharI deto, chatAM A vakhate eTalo badho laghu banI gayo che ke pataMganI jema jANavAmAM paNa Avato nathI. (2/3) evAmAM iMdre prayatnapUrvaka choDela ane agni-jvALAothI dizAone Akulita karanAra tathA iMdranA badhA zatruone jANe ekIsAthe koLiyo ka2vA mAgatuM hoya evuM te vajra jeTalAmAM alpa aMtara rahI jatAM tenA mastaka sudhI na pahoMcyuM teTalAmAM bhAMgela tUTela svare 'he bhagavan! atyAre ApanuM zaraNa che' ema bolato camara, kAyotsarge rahelA vibhunA caraNa-kamaLamAM peTho. evAmAM sureMdrane vicAra Avyo ke-'aho! potAnA sAmarthyathI asureMdranuM saudharma devaloka sudhI Agamana saMbhavatuM nathI, paNa bhagavaMta, tIrthaMkara, jinacaitya ke bhAvitAtmA
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram 1036 vA bhAviappaM susamaNaM vA nissAe kAUNa ihAgao havijjA, tA bADhaM ajuttaM parabhavaduhAvahaM evamAvaDihi'tticiMtiUNa pautto ohI, diTTho ya bhayavao pAyapaMkayamaNusaramANo, kuMthuvva suhumadeho cmraasuriNdo| taM ca daTThUNa sahasacciya jAyacittacamakkAro 'hAhA hao mhi maMdabhaggo tti vAharamANo acvaMtasigghAe gaIe vajjamaggeNa pahAvio puraMdaro, jAva ya jiNuttamaMgaMmi cauraMgulamapattaM jAyaM vajjaM tAva takkhaNameva paDisaMhariyamaNeNa, navaraM aisigghagamaNavaseNa karayalasamIraNeNa taraliyA jayaguruNo kuMcirA aggakesA / tao puNo puNo saduccariyaM niMdamANeNa tipayAhiNIkAUNa vaMdio sAmI paramabhattIe, khAmiumAraddho ya deva! pasIyaha na mae viyANiyaM tumha caraNanissAe / jaM eso camariMdo samAgao maM parAbhaviuM / / 1 / / suzramaNaM vA nizrayA kRtvA iha AgataH bhavet, tataH bADham ayuktaM parabhavaduHkhAvaham evaM ApatiSyati' iti cintayitvA prayuktaH avadhiH, dRSTazca bhagavataH pAdapaGkajam anusaran, kunthuH iva sUkSmadehaH camarAsurendraH / taM ca dRSTvA sahasA eva jAtacittacamatkAraH 'hA hA hato'haM mandabhAgyaH' iti vyAharan atyantazIghrayA gatyA vajramArgeNa pradhAvitaH purandaraH yAvacca jinottamAGge caturaGgulaH aprAptaH jAtaH vajraH tAvad tatkSaNameva pratisaMhRtam anena, navaraM atizIghragamanavazena karatalasamIreNa taralitAH jagadguroH kuJcitAH AgrakezAH / tataH punaH punaH svaduzcaritaM nindan tripradakSiNIkRtya vanditaH svAmI paramabhaktyA, kSAntumArabdhavAn ca - deva! prasIda na mayA vijJAtaM tava caraNanizrayA / yadeSaH camarendraH samAgataH mAM parAbhavitum ||1|| suzramaNanI nizrAe te ahIM AvI zake; to e atyaMta ayukta tathA parabhave duHkhakArI thavA pAmyuM.' ema ciMtavI avadhi prayaMjatAM, bhagavaMtanA caraNa-kamaLane anusarato ane kaMthavAnI jema atisUkSma evo camareMdra tenA jovAmAM Avyo. tene jotAM ekadama cittamAM camatkAra pAmI-'hA! huM maMdabhAgI haNAyo.' ema bolatAM atyaMta zIghra gatie puraMdara vajranA mArge doDyo ane jeTalAmAM prabhunA uttamAMgathI vajra cAra aMgula hajI dUra hatuM tevAmAM tarata ja teNe te saMharI lIdhuM; paraMtu ati zIghra gamanane lIdhe karatalanA pavanathI prabhunA bArIka agrakeza jarA taralita thayA, pachI potAnA duzcaritrane vAraMvAra niMdatAM, traNa pradakSiNApUrvaka parama bhaktithI prabhune vaMdana karIne te khamAvavA lAgyo } 'he nAtha! prasAda karo. tamArA caraNanI nizrAe A camareMdra mane parAbhava pamADavA Avyo, te mArA jANavAmAM na hatuM; (1)
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1037 iNhiM ciya vinnAyaM karayalapalhatthiyaMmi kulisNmi| tA paNayavacchala! lahuM avarAhamimaM khamasu majjha / / 2 / / na puNovi bhuvaNabaMdhava! saMsAraparaMparAparamabIyaM / evaMvihaM akiccaM kaiyAvi ahaM karissAmi / / 3 / / iti saviNayaM khAmiUNa jayaguruM sakko uttarapuracchimadisivibhAgaMmi ThAUNa vAmeNa caraNeNa tikkhutto bhUmitalamavadAliUNa daNunAhaM bhaNiuM pavatto-'bho bho asurAhiva! suMdaraM tumae kayaM jamasesajayajaMtusaMrakkhaNekkadikkhiyassa pahuNo payapaMkayaMtare tirohio'si / evaM ca kuNamANeNa tae daDhamAvajjiyaM mama hiyayaM, avaNIo puvvaverANubaMdho, jaNio AmaraNaMtaM avvabhicariyapaNayabhAvo, tA viharasu jahicchAe, bhagavao pahAveNa natthi tuha mamAhiMto bhayaMti AsAsiUNa jahAgayaM paDiniyatto tiysaahivo| idAnImeva vijJAtaM karatalaparyaste kulishe| tataH praNayavatsala! laghuH aparAdhamidam kSamasva mama / / 2 / / na punarapi bhuvanabAndhava! saMsAraparamparAparamabIjam / evaMvidham akRtyaM kadA'pi ahaM kariSyAmi / / 3 / / iti savinayaM kSamitvA jagadguruM zakraH uttarapazcimadigvibhAge sthitvA vAmena caraNena tridhA bhUmitalam avadArya daityanAthaM bhaNituM pravRttavAn 'bhoH bhoH asurAdhipa! sundaraM tvayA kRtaM yadazeSajagajjantusaMrakSaNaikadIkSitasya prabhoH pAdapaGjAntare tirohitaH asi| evaM ca kurvatA tvayA dRDham AvarjitaM mama hRdayam, apanItaH pUrvavairAnubandhaH, janitaH AmaraNAntam avyabhicaritapraNayabhAvaH / tataH vihara yathecchayA, bhagavataH prabhAveNa nAsti tava madbhayam' iti AzvAsya yathA''gataM pratinivRttaH tridshaa'dhipH| paNa atyAre ja karatalamAM AvatAM meM jANyuM to te praNatavatsala! e mAro aparAdha tame satvara kSamA karo. (2) 3 muvanamAMdhava! sNsaa2-5352|| 525 1435 me maitya va huM hI B.' (3) e pramANe jagagurune savinaya khamAvI, izAna-dizibhAgamAM rahI, DAbA pagathI traNa vAra bhUmikalane tADana karI, iMdra camarane kahevA lAgyo ke-"he asureMdra! tame sAruM karyuM ke samasta jagatanuM saMrakSaNa karavAmAM eka dIkSita evA prabhunA padapaMkajamAM tirohita thayo. ema karavAthI meM mAruM hRdaya bahu ja saMtuSTa karyuM che. pUrvavarano anubaMdha have dUra thayo ane mAvajIva avinazvara praNayabhAva utpanna thayo, mATe have yathecchAe vilAsa-saMcAra karyA kara. prabhunA prabhAve mArAthakI tane have bhaya nathI." ema AzvAsana pamADI, deveMdra svasthAne gayo. pachI harSotkarSathI
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1038 zrImahAvIracaritrama camaro'vi harisukkarisaviyasaMtavayaNakamalo bhagavao pAyakappapAyavappabhAvapariggahio niruvasaggaM nIhariUNa jahAvihiM bhayavaMtaM paNamiUNa thuNiumADhatto sayalajayajIvabaMdhava! jhaannaanldddddhkmmvnnghnn!| tivvaparIsahasahaNekkadhIra! jaya jaya mahAvIra! ||1|| siddhivahubaddhapaDibaMdha! vutttthsddhmmbNdhurnihaann!| cAmIyarasarisasarIrakaMtivicchuriyadisinivaha! / / 2 / / nAha! tuha pAyachAyAlINaM no bhavabhayaMpi akkamai / kiM puNa sahAvabhaMguragiridalaNudaMturaM kulisaM? / / 3 / / camaro'pi harSotkarSavikasadvadanakamalaH bhagavataH pAdakalpapAdapaprabhAvaparigRhItaH nirUpasarga nihRtya yathAvidhiM bhagavantaM praNamya stotum ArabdhavAn - sakalajagajjIvabAndhava! dhyaanaa'nldgdhkrmvnghn!| tIvrapariSahasahanaikadhIra! jaya jaya mahAvIra! / / 1 / / siddhivadhUbaddhapratibandha! vRssttsddhrmbndhurnidhaan!| cAmIkarasadRzazarIrakAntivicchuritadignivaha! / / 2 / / nAtha! tava pAdacchAyAlInaM no bhavabhayamapi aakrmte| kiM punaH svabhAvabhaguragiridalanoiMnturaM kulizam / / 3 / / vadana-kamaLa vikAsa pAmatAM, prabhunA pAdakalpavRkSanA prabhAvathI nirbhaya thatAM, yathAvidhi bhagavaMtane praNAma karI, camareMdra paNa stuti karavA lAgyo ke he samasta jagajaMtunA baMdhava! he dhyAnAnalathI karma-vanane dagdha karanAra! he tIvra parISaha sahana karavAmAM medhAra! ava se mahAvIra! tame 4d al. (1) he siddhivadhUnA saMgI! he saddharmanA suMdara nidhAnane vasanAra! he kanakasamAna deDakAMtithI dizAone camakatI banAvanAra! he nAtha! tamArA caraNanI chAyAmAM lIna thatAM bhavabhaya paNa na Ave, to svabhAve bhaMgura parvatone haNanAra 4%thI | thavAnuM tu? (2/3)
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1039 jattha tuha nAha! saraNaM uvei sasurAsuraMpi tailokkaM / pAyatale tattha Thiyassa kaha Nu vayaNijjayA majjha? / / 4 / / pattacciya surapurasaMpayAvi paramatthao mae dev!| abbhudayamUlabIyaM jaM pattaM tumha payakamalaM / / 5 / / labbhaMti sAmi! jai maggiyAiM niravaggahAI bhattIe / paijammaM ciya tA tumha calaNavAsaM labhejjamahaM ||6|| iya camariMdo sabbhAvasAravayaNehiM saMthuNiya viirN| nitthariyagaruyaharibhayamahannavo aigao sapuri / / 7 / / jayagurUvi pabhAyasamae egarAiyaM mahApaDimaM paDisaMhariUNa nikkhaMto susumArapurAo, yatra tava nAtha! zaraNamupaiti sasurAsuramapi trilokam / pAdatale tasya sthitasya kathaM nu vacanIyatA mama? ||4|| prAptaiva surapurasampad api paramArthataH mayA dev!| abhyudayamUlabIjaM yad prAptaM tava padakamalam / / 5 / / labhyate svAmi! yadi mArgitAni niravagrahANi bhktyaa| pratijanmani eva tadA tava caraNavAsaM lapsye aham / / 6 / / iti camarendraH sadbhAvasAravacanaiH saMstutya vIram / nistAritaguruharibhayamahArNavaH atigataH svapurIm / / 7 / / jagadguruH api prabhAtasamaye ekarAtrikI mahApratimA pratisaMhRtya niSkrAntaH suMsumArapurataH, krameNa he nAtha! jyAM surAsura traNe loka zaraNe Ave tevA tamArA pAdataLe rahetAM mane bhaya kevo? (4) he deva! abhyadayanA mUla bIjarUpa tamArA padakamaLane pAmatAM, paramArthathI to huM svarganI saMpadA paNa pAmI 4 yUjyo . (5) svAminu! tamArI bhaktithI jo pratibaMdha vinA manovAMchita maLatA hoya to pratijanme tamArA caraNanI sevA bhane prApta thAmo.' (7) e rIte sadUbhAvagarbhita vacanathI zrI vIrane svavI, iMdranA bhayarUpa mahAsAgarathI pAra pAmela amareMdra potAnI 2|4dhaaniimaa yo. (7) bhagavaMta paNa prabhAte ekarAtrika mahApratimA pArI, tyAMthI nIkaLatAM anukrame bhogapura nagaramAM gayA. tyAM
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1040 kameNa ya patto bhogapuraM nayaraM / tattha ya mahiMdo nAma khattio akAraNasamuppannativvakovANubaMdho bhayavaMtaM daTThUNa khajjUritarulaTThimuggIriUNa dhAvio vegeNa haNaNanimittaM / etthaMtare ciradaMsaNapAubbhUyabhattipabbhAro samAgao taM paesaM saNakumArasurAhivo, diTTho ya so tahAvihavegeNa jiNAbhimuhaM iNto| tao taM nivAriUNa suriMdeNa paNamio jayagurU, pucchiyA parIsahaparAjayapahANasarIravattA, gao ya jahAbhimayaM / bhayavaMpi vaddhamANo palINamANo suriMdakayamANo / tatto vinikkhamittA naMdiggAmaM samaNupatto / / 1 / / naMdInAmeNa tahiM piumitteNaM thuo ya mahio y| tatto yanIharittA samAgao miMDhayaggAmaM ||2|| tattha ya govo koveNa dhAvio vAlarajjuyaM ghettuM / jayagurUNo haNaNatthaM, so ya nisiddho suriMdeNa || 3 || zrImahAvIracaritram ca prAptaH bhogapuraM nagaram / tatra ca mahendraH nAmakaH kSatriyaH akAraNasamutpannatIvrakopAnubandhaH bhagavantaM dRSTvA kharjUrItaruyaSTIm udgIrya dhAvitaH vegena hanananimittam / atrAntare ciradarzanaprAdUrbhUtabhaktiprAgbhAraH samAgataH taM pradezaM sanatkumArasurAdhipaH, dRSTazca saH tathAvidhavegena jinAbhimukham aagcchn| tataH taM nivArya surendreNa praNataH jagadguruH, pRSTA parISahaparAjayapradhAnazarIravArtA, gatazca ythaabhimtm| bhagavAn api varddhamAnaH pralInamAnaH surendrakRtamAnaH / tattaH viniSkramya nandigrAmaM samanuprAptaH / / 1 / / nandInAmnA tatra pitRmitreNa stutazca mahitazca / tatazca nihRtya samAgataH meMDhakagrAmam / / 2 / / tatra ca gopaH kopena dhAvitaH bAlarajjuM gRhItvA / jagadguroH hananArtham, saH ca niSiddhaH surendreNa ||3|| maheMdra nAme kSatriya hato ke je bhagavaMtane jotAM, niSkAraNa tIvra kopa utpanna thatAM, khajUrInI lAkaDI laine mAravA doDyo. evAmAM lAMbA kALe darzana karavA bhakti jAgatAM sanatkumAra-sureMdra tyAM AvI pahoMcyo. teNe pUrvokta rIte pelA kSatriyane jiveMdra tarapha Avato joyo. tene aTakAvIne iMdre prabhune praNAma karyA ane parISaha-parAjaya saMbaMdhI zarIranI kuzaLatA pUchI. pachI te svasthAne gayo. eTale mAnanuM mardana karanArA ane deveMdrone pUjanIya evA vardhamAnasvAmI paNa tyAMthI naMdigrAme gayA. (1) tyAM siddhArtha rAjAnA naMdI mitre temanA guNagAna ane Adara karyo. tyAMthI bheMDhaka gAme gayA. (2) tyAM govALa kopathI nAnI 2jju laine bhagavaMtane mAravA doDyo. tene sureMdre aTakAvyo. (3)
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1041 aha bhayavaM gAmANugAmagamaNeNa patto niraMtaradhavalaharamAlAlaMkiyaM, suvibhattatiya-caukkacaccararehiraM kosNbipuriN| tattha ya bhUpAlaNaguNanADInibiDanibaddhavipakkharAyalacchi-kareNugo sayANio nAma nraahivo| tassa ya ceDagamahAnariMdaduhiyA ahigayadhammaparamatthA titthayarapAyapaMkayapUyaNaparAyaNA migAvaI nAma bhaariyaa| muNiyanisesarAyaMtaracAro suhumabuddhivibhavaparivAliyarajjabhAro sugutto ya amcco| tassa ya sayAvi jiNadhammANurAgasaMbhinnasattasarIradhAU naMdA nAma bhjjaa| sA ya sAviyatti kAUNa migAvaIe devIe saddhiM vayaMsiyAbhAvaM daMsei / anno ya sayaladarisaNabhippAyaparUvaNAnirao nariMdasammao taccAvAI nAma dhmmpaaddho| tahA tattheva nayarIe vivaNijaNacakkhubhUo dhaNAvaho nAma seTThI, mUlA ya se bhAriyA / eyANi niyaniyakusalANuTThANasaMgayANi vasaMti / tattha ya bhayavayA posabahulapADivae ___ atha bhagavAn grAmAnugrAmagamanena prAptaH nirantaradhavalagRhamAlA'laGkRtAm, suvibhaktatrika-catuSkacatvararAjamAnAM kaushaambiipuriim| tatra ca bhUpAlanaguNanADinibiDanibaddhavipakSarAjalakSmIkareNukaH zatAnikaH nAmakaH narAdhipaH / tasya ca ceTakamahAnarendraduhitA adhigatadharmaparamArthA tIrthakarapAdapaGkaja-pUjanaparAyaNA mRgAvatI nAmikA bhAryA / jJAtaniHzeSarAjAntaracAraH sUkSmabuddhivibhavaparipAlitarAjyabhAraH suguptazca amaatyH| tasya ca sadA'pi jinadharmAnurAgasambhinnasaptazarIradhAtuH nandA nAmikA bhaaryaa| sA ca zrAvikA iti kRtvA mRgAvatyA devyA saha vayasyikAbhAvaM drshyti| anyazca sakaladarzanA'bhiprAyaprarUpaNAnirataH narendrasammataH tattvavAdI nAmakaH dhrmpaatthkH| tathA tatraiva nagaryAM vipaNijanacakSubhUtaH dhanAvahaH nAmakaH zreSThI, mUlA ca tasya bhAryA / ete nijanijakuzalA'nuSThAnasaGgatAH vsnti| tatra ca bhagavatA pauSabahulaprAtipadi evaMvidhaH duranucaraH abhigrahaH pratipannaH yathA 'yadi kRSNAyonibaddhacaraNA, pachI grAmAnugrAma vihAra karatA vibhu, niraMtara dhavala gRhazreNithI alaMkRta ane trimArga, catuSka, covATA, corAdikathI zobhita evI kauzAMbI nagarImAM gayA. tyAM zatAnIka nAme bhUpAla ke je bhUpAlana-guNarUpa nibiDa nADIthI bAMdhela ripuonI rAjalakSmIrUpa hAthaNIthI gamana karanAra hato. tene mRgAvatI nAme rANI ke je ceTaka mahArAjAnI putrI, dharmanA paramArthane jANanAra tathA jinanA caraNa-kamaLanI pUjAmAM parAyaNa hatI. vaLI samasta rAjAonI AMtara hIlacAlane jANanAra tathA sUkSma buddhi-vibhAvathI rAjyabhAra calAvanAra evo sugupta nAme teno pradhAna tathA sadA jinadharmanA anurAgathI zarIranI sAte dhAtae otaprota evI naMdA nAme te amAtyanI bhAryA hatI. te zrAvikApaNAne laine mRgAvatI rANInI sAthe sakhIbhAva darzAvatI. vaLI samasta darzananA rahasya prarUpavAmAM niSNAta tathA rAjAne mAnanIya evo tattvavAdI nAme dharmapAThaka hato tathA te ja nagarImAM vepArIonA locana samAna dhanAvaha nAme zreSThI ane tenI mUlA nAme bhAryA hatI. e badhA potapotAnAM kuzaLa anuSThAna karatA tyAM 24tA utA. have bhagavaMte tyAM posa mAsanI kRSNa ekame evo duSkara abhigraha dhAraNa karyo ke-page lokhaMDI sAMkaLathI
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1042 zrImahAvIracaritram evaMviho duraNucaro abhiggaho paDivanno, jahA-'jai kAlAyasaniyalabaddhacalaNA, avaNIyasiroruhA soyabharAvaruddhakaMThagaggaragiraM ruyamANI, rAyakannagAvi hoUNa paragihe pesattaNaM pavannA, tinni diNAiM aNasiyA, gharabbhaMtaranihittekkacalaNA bIyacalaNalaMghiyagharaduvAradesA, paDiniyattesu sayalabhikkhAyaresu suppeNa kummAse paNAmei tA paramahaM pAremi tti kayanicchao purajaNeNa aNuvalakkhijjamANAbhiggahaviseso bAvIsaparIsahasahaNaTThAe asaMpajjaMtajahiTThiyabhoyaNo'vi paidivasaM uccAvaesu maMdiresu payatto paribhamiuM jayagurU / purajaNo'vi bhayavaMtaM agahiyabhikkhaM aNudiNaM gehaMgaNAo ceva niyattamANaM pecchiUNa accaMtasogasaMbhArataraliyamANaso kiMkAyavvayAvAmUDho ciMtiumAraddho, kahaM? kiM duhanibaMdhaNeNaM dhaNeNa? kiM teNa mnnuybhaavenn?| bhogovabhogalIlAe tAe kiM vA duhaphalAe? / / 1 / / apanItazirorUhA, zokabharA'varuddhakaNThagadgadgiraM rudantI, rAjakanyA'pi bhUtvA paragRhe preSyatvaM prapannA, trINi dinAni anazitA, gRhA'bhyantaranihitaikacaraNA dvitIyacaraNalaGghitagRhadvAradezA pratinivRtteSu sakalabhikSAcareSu zUrpaNa kulmASAn arpayati tataH param ahaM pArayAmi' iti kRtanizcayaH purajanena anupalakSyamANA'bhigrahavizeSaH dvAviMzatiparISahasahanArthaM asaMpadyamAnayathAsthitabhojanaH api pratidivasam uccAvaceSu mandireSu pravRttaH paribhramituM jgdguruH| purajanaH api bhagavantam agRhItabhikSam anudinaM gRhAGgaNataH eva nivartamAnaM prekSya atyantazokasambhArataralitamAnasaH kiMkartavyatAvyAmUDhaH cintyitumaarbdhvaan| katham - __kiM duHkhanibandhanena dhanena? kiM tena mnujbhaaven?| bhogopabhogalIlayA tayA kiM vA duHkhaphalayA? / / 1 / / bAMdhela hoya, mAthe muMDita, zokabhArathI kaMTha rUMdhAi jatAM gadgad girAthI rotI hoya, pote rAjakanyA chatAM paragRhe dAsatva pAmI hoya, traNa divasanI bhUkhI, eka paga gharanI aMdara ane bIjo paga dvAranI bahAra rAkhI beThI hoya, badhA bhikSuko bhikSA lai nivRtta thayA hoya evA samaye te jo supaDAmAMnA aDada-bAkaLAthI mane pratilAle to mAre pAraNuM karavuM." e pramANe nizcaya karI e abhigraha nagarIjanonA jANavAmAM na AvavAthI bAvIza parISaho sahana karavA mATe yathocita AhAra na pAmatAM paNa bhagavAnuM pratidina uMca-nIca sthAnomAM bhamavA lAgyA. tyAM bhikSA lIdhA vinA pratidina gRhAMgaNothI pAchA vaLatAM prabhune joI paurajano paNa atyaMta aMtaromAM zokAkuLa ane kiMkartavyatAmAM vyAmUDha thatAM ciMtavavA lAgyo ke duHkhanA kAraNarUpa dhanathI zuM? tevA manuSyapaNAthI paNa zuM? athavA to duHkhanA phalarUpa tevI bhogIlAthI
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1043 jai evaMvihamuNipuMgavassa gehaMgaNaM uvgyss| pANannapayANeNavi uvayAre neva vaTTAmo / / 2 / / jummaM / / kaha vA kammajalAulamaNegaduhamayarabhIsaNAvattaM / saMsArasAyaramimaM dANeNa viNA tarissAmo? / / 3 / / ahavA dhannANa gihe pavisai evaMvihaM sumuNirayaNaM / bhikkhApariggaheNa ya aidhannANaM jaNai harisaM / / 4 / / jai ekkaM cciya velaM kahamavi paDilAbhio havai eso| tA pANipallave saMvasaMti suramokkhasokkhAI / / 5 / / iya jaha jaha jiNanAho bhUripayArehiM dijjmaannNpi| bhikkhaM no abhikaMkhai taha taha khijjai purIlogo ||6|| yadi evaMvidhamunipuGgavasya gRhAGgaNam upAgatasya / pAnA'nnapradAnenA'pi upakAre naiva vartAmahe / / 2 / / yugmam / / kathaM vA karmajalA''kulam aneka duHkhamakarabhISaNA''vartam / saMsArasAgaramimaM dAnena vinA tariSyAmaH? / / 3 / / athavA dhanyAnAM gRhe pravizati evaMvidhaM sumunirtnm| bhikSAparigraheNa ca atidhanyAnAM janayati harSaH / / 4 / / yadi ekAmeva velAM kathamapi pratilAbhitaH bhavati eSaH / tadA pANipallave saMvasanti sura-mokSasaukhyAni / / 5 / / iti yathA yathA jinanAthaH bhUriprakAraiH dIyamAnAmapi / bhikSAM no abhikAGkSati tathA khidyate purIlokaH / / 6 / / zuM? ke AvA munipuMgava gharanA AMgaNe AvyA chatAM anna-pAna paNa temane ApI zakatA nathI. (12) karmajaLathI bharela aneka duHkharUpa magara ane bhISaNa Avartayukta evA A saMsAra-sAgarane dAna vinA kema tarI zaY? (3) athavA to evA muniratna puNyavaMtonA ghare Ave ane bhikSA laI temane harSa pamADe. (4). jo e mahAtmAne eka vAra paNa koI rIte pratilAvyA hoya to svarga mokSanA sukho to karatalamAM ja che." (5) ema aneka prakAre vAraMvAra bhikSA ApyA chatAM jema jema jinezvara te letA nathI tema tema nagarajano bhAre meha pAmecha. (7)
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1044 zrImahAvIracaritram ___ evaM ca cattAri mAse kosaMbIe hiMDamANo bhayavaM annayA paviThTho suguttamaMtiNo bhavaNaM, dUrAo cciya diTTho sunaMdAe, paccabhinnAo ya jahA so esa bhayavaM mahAvIrasAmitti / tao aNAikkhaNijjaM pamoyapabbhAramuvvahaMtI uThThiyA jhaDatti AsaNAo, nINiyA paramAyareNa bhikkhA | bhayavaMpi niggao gehaao| sunaMdAvi addhiiM kAumAraddhA, tAhe dAsIhiM bhaNiyaM'sAmiNi! esa devajjao na muNijjai keNai kAraNeNaM diNe diNe agahiyabhikkho takkhaNe pddiniytti|' evaM bhaNie tIe nAyaM, jahA-'nUNaM koi abhiggahaviseso, teNa taMmi asaMpajjamANe akayakajjo ceva nijjAi jinniNdo|' imaM ca se ciMtayaMtIe jAo bADhaM cittasaMtAvo, pamhaTThA gehavAvArA, visumario sarIrasiMgAro, palhatthiyaM karakisalae gaMDayalaM / etyaMtare samAgao suguttAmacco, paloiyA ya esA teNa, tao pucchiyA, jahA-'kamalamuhi! kIsa nikkAraNaM raNaraNayamuvvahaMtivva lakkhijjasi?, na tAva sumaremi maNAgapi attaNo avarAhaM, evaM ca catvAri mAsAni kauzAmbyAM hiNDamAnaH bhagavAn anyadA praviSTaH suguptamantriNaH bhavanam, dUrataH eva dRSTaH sunandayA, pratyabhijJAtazca yathA saH eva bhagavAn mhaaviirsvaamii| tataH anAkhyeyaM pramodaprAgbhAram udvahantI utthitA jhaTiti AsanAt, nirNItA paramA''dareNa bhikSA / bhagavAnapi nirgataH gRhaat| sunandA api adhRtiM kartumArabdhA / tadA dAsIbhiH bhaNitaM 'svAmini! eSaH devAryakaH na jJAyate kenA'pi kAraNena dine dine agRhItabhikSaH tatkSaNe prtinivrtte|' evaM bhaNite tayA jJAtaM yathA 'nUnaM ko'pi abhigrahavizeSaH, tena tasmin asampadyamAne akRtakRtyaH eva niryAti jinendraH / idaM ca tasyAH cintayantyAH jAtaH bADhaM cittasantApaH, vismRtAH gRhavyApArAH, vismRtaH zarIrazRGgAraH, paryastIkRtaM karakisalaye gaNDatalam / atrAntare samAgataH suguptA'mAtyaH, pralokitA eSA tena, tataH pRSTA yathA 'kamalamukhi! kasmAd niSkAraNaM raNaraNam udvahantI iva lakSyase?, na tAvat smarAmi manAgapi AtmanaH aparAdham, mayi avinayaparihAraparAyaNe parajano'pi na sambhAvyate tava pratikUlakArI iti| e rIte cAra mAsa kauzAMbImAM pharatAM bhagavAnanuM ekadA sugupta maMtrInA bhavanamAM peThA. eTale sunaMdAe temane dUrathI jotAM "A to te ja bhagavAna mahAvIra svAmI che' ema oLakhI lIdhA. pachI bhAre pramoda dhAraNa karatI, Asana parathI uThI teNe bhAvathI bhikSA prabhu AgaLa dharI, paNa prabhu to gharathI nIkaLI cAlatA thayA tyAre sunaMdAne bahu ja kheda pAmatI joine dAsIoe jaNAvyuM ke "he svAminI! kaMi samajAtuM nathI ke e devArya pratidivase bhikSA lIdhA vinA zA kAraNe tarata pAchA cAlyA jAya che?" ema temanA kahevAthI sunaMdAe jANyuM ke "avazya koi abhigraha vizeSa haze, jethI te pUrNa na thavAthI prabhu bhikSA lIdhA vinA cAlyA jAya che.' ema citavatA tene bhAre saMtApa thaI paDyo. te gRhakAryo bhUlI gaI, zarIra-zRMgArano tyAga karyo ane karatale gAla rAkhI besI gaI. evAmAM amAtya Avyo. teNe tathAvidha sunaMdAne jotAM pUchyuM ke-"he kamalamukhI! niSkAraNa Ama zokAtura jevI kema dekhAya che? mArAthI kAMI tAro aparAdha thayo hoya to te yAda nathI. huM pote avinayanA parihAramAM parAyaNa
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1045 saptamaH prastAvaH mai aviNayaparihAraparAyaNe parayaNo'vi na saMbhAvijjai tuha paDikUlakAritti / tIe bhaNiyaM'pANanAha! alamaliyasaMbhAvaNAhiM, natthi thevametto'vi kassai avarAho, kevalaM jassappabhAveNa lIlAe laMdhijjai duggamovi bhavannavo, maNorahAgoyaraMpi pAvijjai apuNAgamaM sivapayaM, aidurullasio'vi viddavijjai akallANakoso tassa bhayavao bhuvaNanAhassa vaddhamANasAmiNo bahUI vAsarAiM aNasiyassa, na muNijjai koi abhiggahaviseso aNeNa gahiotti, ao kiM tumha buddhIvibhaveNa? kiM vA amaccattaNeNaM? jai evaM abhiggahaM na jANahatti / amacceNa bhaNiyaM-'pie! paricayasu saMtAvaM, kalle tahA karemi jahA esa abhiggaho munnijji|' iya eyAe kahAe vaTTamANIe vijayA nAma paDihArI migAvaIe devIe saMtiyA, sA keNai kAraNeNa AgayA, tamullAvaM soUNa migAvaIe savvaM parikahei, imaM ca soccA migAvaIvi mahAdukkheNa abhibhUyA, sogAurA jaayaa| rAyA ya taM paesamaNupatto pucchai-'devI! kiM tayA bhaNitaM 'prANanAtha! alamalikasambhAvanAbhiH, nAsti stokamAtraH api kasyA'pi aparAdhaH, kevalaM yasya prabhAveNa lIlayA ladhyate durgamaH api bhavArNavaH, manorathA'gocaramapi prApyate apunarAgamaM zivapatham, atidUrollasitaH api vidrAvyate akalyANakozaH tasya bhagavataH bhuvananAthasya varddhamAnasvAminaH bahUni vAsarANi anazitasya na jJAyate ko'pi abhigrahavizeSaH anena gRhItaH, ataH kiM tava buddhivibhavena?, kiM vA amAtyatvena, yadi evam abhigrahaM na jAnAsi / ' amAtyena bhaNitaM 'priye! parityaja santApam, kalye tathA karomi yathA eSaH abhigrahaH jnyaayte|' itaH etasyAM kathAyAM vartamAnAyAM vijayA nAmikA pratihArI mRgAvatyAH devyAH satkA, sA kenA'pi kAraNena AgatA, tadullApaM zrutvA mRgAvatIM sarvaM prikthyti| idaM ca zrutvA mRgAvatI api mahAduHkhena abhibhUtA, zokA''turA jaataa| rAjA ca taM pradezam anuprAptaH pRcchati 'devi! kiM vimanodurmanA lkssyse?|' tayA bhaNitaM 'deva! kiM parikathayAmi? hovAthI parijana paNa tAruM pratikULa karanAra saMbhave nahi." te bolI-"he prANanAtha! tevA khoTA vicAro lAvavAnI jarUra nathI. alpamAtra paNa koino aparAdha nathI, paraMtu jenA prabhAvathI durgama bhavArNava lIlAthI oLaMgI zakAya, manorathane agocara ane punarAgama rahita zivapada pAmI zakAya temaja mAthe AvI paDatI Apattio paNa atibhayaMkara chatAM nAza pAme evA bhagavaMta vardhamAnasvAmIne bhikSA na letAM ghaNA divaso thai gayA. kaMi samajAtuM nathI ke temaNe kayo abhigraha dhAraNa karyo haze, to tamArA buddhivibhavathI zuM ane amAtyapadavIthI paNa zuM? ke e abhigraha jANavAmAM na Ave." amAtya bolyo-"he priye! saMtApa tajI de. huM kAle evo upAya laiza ke jethI e abhigraha jANI zakAze.' evAmAM mRgAvatI rANInI vijayA nAme pratihArI e kathA cAlatI hatI tyAM kaMI kAraNe AvI caDI. te sAMbhaLIne teNe badhuM mRgAvatIne kahI saMbhaLAvyuM, je sAMbhaLatAM mRgAvatI paNa bahu duHkha pAmI ane zokAtura thai beThI. tevAmAM rAjAe tyAM AvatAM tene pUchyuM ke-"he devI! Ama AkuLa-vyAkuLa kema dekhAya che?" te
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram 1046 vimaNadummaNA lakkhijjasi? / ' tIe bhaNiyaM-'deva! kiM parikahemi?, tumhe duggaduggaigamaNamUleNa imiNA rajjabhareNa pacchAiyaviveyA ettiyaMpi na muNaha, jahA kattha sAmI viharai ?, kahaM vA bhikkhaM paribhamai'tti, bahuM nibbhacchiUNa sAhio abhiggahavaiyaro / rAiNA bhaNiyaM-'devi! vIsatthA hohi, kalle savvapayArehiM jANAmi paramatthaM ti bhaNiUNa uvaviTTho atthANamaMDavaMmi, vAharAvio suguttaamcco| samAgao eso, tao paNamiUNa rAiNo pAyapIDhaM uvaviThTho jahociyAsaNe, bhaNio rAiNA- 'aho amacca! kiM juttameyaM tujjha jaM bhayavaMtaM iha viharamANaMpi na jANasi?, aho te pamattayA, aho te saddhammaparaMmuhayA, ajja kira sAmissa cauttho mAso nirasaNassa avinnAyAbhiggahavisesassa vaTTai' tti / sugutteNa bhaNiyaM- 'deva! avarAvarakajjaMtarAUriyagharavAsavAsaMgittaNeNa na kiMpi muNiyaM, iyANi puNa jaM devo ANavei taM saMpADemi tti bhaNie rannA saddAvio taccAvAI dhammasatthapADhago, pucchio ya eso - 'jahA bhadda! tuha dhammasatthesu tvaM durgadurgatigamanamUlena anena rAjyabhAreNa pracchAditavivekaH etAvadapi na jAnAsi, yathA kutra svAmI vicarati?, kathaM vA bhikSAM paribhramati ? iti bahu nirbhartsya kathitaH abhigrhvytikrH|' rAjJA bhaNitaM 'devi! vizvasthA bhava, kalye sarvaprakAraiH jJAsyAmi paramArtham' iti bhaNitvA upaviSTaH AsthAnamaNDape, vyAhAritaH suguptA'mAtyaH / samAgataH eSaH, tataH praNamya rAjJaH pAdapITham upaviSTaH yathocitA''sane, bhaNitaH rAjJA 'aho! amAtya ! kiM yuktametat tava yad bhagavantam' iha viharamANamapi na jAnAsi ? aho te pramattatA, aho te saddharmaparAGmukhatA, adya kila svAminaH caturthaH mAsaH nirazanasya avijJAtA'bhigrahavizeSasya vrtte|' suguptena bhaNitaM 'deva! aparAparakAryAntarA''pUritagRhavAsavyAsaGgatvena na kimapi jJAtam, idAnIM punaH yad devaH AjJApayati tatsampAdayAmi iti bhaNite rAjJA zabdApitaH tattvavAdI dharmazAstrapAThakaH, pRSTazca eSaH yathA 'bhadra! tava dharmazAstreSu sarvapASaNDAnAm AcArAH nirUpyante, tataH bolI-'he deva zuM kahuM? tame tyAjya evI durgatinA mULarUpa A rAjyabhArathI viveka khoI beThA cho jethI eTaluM paNa jANatA nathI ke-svAmI kyAM vicare che ane bhikSAne mATe zAne bhame che?' ema bahu nibhraMchIne teNe abhigrahano vyatikara kahI saMbhaLAvyo. tyAre rAjAe kahyuM-'devI! zAMta thA. kAle game te rIte paramArtha jANI laiza.' ema kahI rAjAe sabhAmAM besatAM sugupta amAtyane bolAvyo. te AvI, rAjAne praNAma karI yathocita sthAne beTho. pachI rAjAe tene kahyuM ke-'amAtya! zuM e tane yukta che ke ahIM vicaratA bhagavaMtane paNa tuM jANato nathI? aho! tAro pramAda! aho! saddharma pratye tArI vimukhatA-bedarakArI ke Aje nirAhArapaNe rahetAM ane abhigraha jANavAmAM na AvavAthI svAmIne cAra mAsa thavA AvyA.' sugupte kahyuM-'he deva! uparAuparI kAma AvI paDatAM ane gharavAsamAM vyAkuLa hovAthI huM kaMI paNa jANI zakyo nathI. have jevI ApanI AjJA. te pramANe bajAvavA taiyAra chuM.' ema bolatAM rAjAe dharmazAstra-pAThaka tattvavAdIne bolAvyo ane pUchyuM ke-'he bhadra! tArA dharmazAstramAM badhA matavAdIonA AcAra batAvelA haze, to kahe ke bhagavaMte kevo abhigraha dhAraNa karyo che? vaLI
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1047 -saptamaH prastAvaH savvapAsaMDANaM AyArA nirUvijjaMti, tA sAhehi ko bhagavayA abhiggahaviseso paDivannotti?, tumaMpi amacca! buddhibalio, ao vImasesu ko ettha uvAo? / ' khaNaMtaraM ca vImaMsiUNa tehiM bhaNiyaM-'deva! bahave davva-khetta-kAla-bhAvabheyabhinnA abhiggahavisesA, satta piMDesaNAo, satta ya pANesaNAo havaMti, ao na najjai ko'vi abhippAo'tti / tao rannA savvattha nayarIe kArAviyA ugghosaNA, jahA-'bhayavao bhikkhaM bhamaMtassa aNegappagArehiM bhikkhA nINiyavvatti / imaM ca nisAmiUNa paraloyasuhakaMkhiNA vicittanevatthadhAriNA appamattacitteNa nayarajaNeNa paiNNAmaMdarassa goyaracariyaM paviTThassa bhayavao paidiNaM paNAmijjai aNegappayArehiM bhikkhA, na ya ghippai sAmiNA / evaM ca kahiMpi asaMpajjamANajahAsamIhiyapiMDavisuddhIvi amilANasarIralAyanno adINamaNo ya Thio tIe ceva purIe bhayavaM / eyaM tAva evaM / io ya-sayANiyassa ranno cArapurisehiM AgaMtUNa kahiyaM jahA-'deva! tumha puvvaverA kathaya kaH bhagavatA abhigrahavizeSaH pratipanna? iti, tvamapi amAtya! buddhibalikaH, ataH vimRza kaH atra upAyaH?' kSaNAntaraM ca vimRzya tAbhyAM bhaNitaM 'deva! bahavaH dravya-kSetra-kAla-bhAvabhedabhinnAH abhigrahavizeSAH, sapta piNDeSaNAH, sapta ca pAnaiSaNAH bhavanti, ataH na jJAyate ko'pi abhipraayH| tataH rAjJA sarvatra nagaryAM kArApitA udghoSaNA, yathA -'bhagavataH bhikSAyAM bhramataH anekaprakAraiH bhikSA netavyA' iti / idaM ca niHzamya paralokasukhakAMkSiNA, vicitranepathyadhAriNA apramattacittena nagarajanena pratijJAmandarasya gocaracaryAM praviSTasya bhagavataH pratidinam arpyate anekaprakAraiH bhikSA, na ca gRhyate svaaminaa| evaM ca kutrApi asampadyamAnayathAsamIhitapiNDavizuddhiH api amlAnazarIralAvaNyaH adInamanaH ca sthitaH tasyAmeva puryAM bhgvaan| etat tAvad evm| itazca zatAnIkasya rAjJaH cArapuruSaiH Agatya kathitaM yathA 'deva! tava pUrvavairI dadhivAhanaH rAjA he amAtya! tuM paNa buddhi-baliSTha che, to vicAra kara ke ahIM zo upAya levo?" eTale kSaNabhara vicArIne temaNe kahyuM ke "he deva! dravya, kSetra, kAla, bhAvanA bhedothI bhinnabhinna ghaNA abhigraho temaja sAta piMDeSaNA ane sAta pAnaeSaNA batAvela che tethI koi abhiprAya samajAto nathI." tyAre rAjAe nagarImAM sarvatra uddaghoSaNA karAvI kebhikSA mATe bhamatA bhagavaMtane aneka prakAranI bhikSA dharavI.' ema sAMbhaLatAM parabhavanA sukhAbhilASI, vicitra veSadhArI ane apramatta evA nagarajano, pratijJAmAM dhIra ane gocarIe nIkaLelA bhagavaMtane pratidina aneka prakAranI bhikSA dharavA lAgyA, paNa prabhu te svIkAratA nahi. ema yathAsamIhita piMDavizuddhi prApta na thatAM paNa zarIre amyAna tathA adIna bhAve bhagavaMta te ja nagarImAM vicarI rahyA che. evAmAM zatAnIka rAjAnA carapuruSoe AvIne nivedana karyuM ke-"he deva! tamAro pUrva zatru dadhivAhana rAjA
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1048 zrImahAvIracaritram dahivAhaNo rAyA saMpayaM thovaparivAro pamatto ya vaTTai, ao jai paMcarattametteNa devo tattha vaccai tA nicchiyaM samIhiyatthasiddhI jAyaittipabhaNie rAiNA davAviyA snnaahbherii| saMvUDhA suhaDA saMkhuddhA sAmaMtA, calio rAyA mahAsAmaggIe, ArUDho ya nAvAsu / tao aNukUlayAe pavaNassa, dakkhattaNeNaM kannadhArajaNassa egarayaNimetteNa aciMtiyAgamaNo saMpatto caMpApurI, asaMkhuddhA ceva veDhiyA esA / dahivAhaNo'vi sAmaggiM viNA jujjhiumapArayaMto kimettha patthAve kAyavvaMti vAulamaNo bhaNio maMtijaNeNa-'sAmi! kIsa mujjhaha, savvahA etthAvasare palAyaNameva juttN| / yataH-tyajedekaM kulasyArthe, grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyArthe, AtmArthe pRthivIM tyajet / / 1 / / sAmprataM stokaparivAraH pramattaH ca vrtte| ataH yadi paJcarAtrimAtreNa devaH tatra vrajati tadA nizcitaM samIhitArthasiddhiH jAyate' iti prabhaNite rAjJA dApitA snnaahbherii| samvyUDhAH subhaTAH, saMkSubdhAH sAmantAH, calitaH rAjA mahAsAmagryA, ArUDhazca naavi| tataH anukUlatayA pavanasya, dakSatvena karNadhArajanasya ekarajanImAtreNa acintitA''gamanaH samprAptaH campApurIm, asaMkSubdhA eva veSTitA essaa| dadhivAhanaH api sAmagrI vinA yoddhum apArayan kimatra prastAve kartavyamiti vyAkulamanaH bhaNitaH mantrijanena 'svAmin! kasmAd muhyasi, sarvathA atra avasare palAyanameva yuktm| tyajedekaM kulasyArthe, grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyA'rthe AtmArthe pRthivIM tyajet / / 1 / / atyAre alpa-parivAravALo ane pramatta thaine varte che mATe jo pAMca divasamAM Apa tyAM jAo to avazya vAMchitArthanI siddhi thAya.' ema temanA kahetAM rAjAe prayANabherI vagaDAvI, jethI subhaTo badhA sajja thayA, sAmaMto saMkSobha pAmyA, rAjA sarva sAmagrIthI prayANa karatAM nAva para ArUDha thayo. pachI pavananI anukULatA tathA karNadhAranAvikanI kuzaLatAe eka rAta mAtramAM aNadhAryA Agamane te caMpAnagarImAM pahoMcyo. tyAM kSobha pAmyA pahelAM to teNe nagarIne gherI lIdhI. evAmAM dadhivAhana paNa sAmagrI vinA yuddha karavAne asamartha banI-"A prasaMge have zuM karavuM?" ema manamAM vyAkuLa thatAM, maMtrIoe tene jaNAvyuM ke- svAminu! tame vyAkuLa kema thAo cho? atyAre to sarvathA palAyana ja yukta che. kahyuM che ke kuLane arthe ekano tyAga, gAmane arthe kuLano, dezane arthe gAmano ane AtmA-potAne arthe pRthvIno paNa tyA 42vo. (1)
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1049 saptamaH prastAvaH prastAvasadRzaM vAkyaM, sadbhAvasadRzaM priym| AtmazaktisamaM kopaM, yo jAnAti sa paNDitaH / / 2 / / vikramAvarjitAH sadyaH, saMpadyante punaH zriyaH / jIvitavyamavakrAntaM, tena dehena durlabham / / 3 / / sarveSAmeva vastUnAM, jIvitavyamanuttamam / tadarthaM rAjyalakSmyAdyAstaccet naSTaM vRthA param / / 4 / / evaM tehiM bhaNio sarIrametteNa palANo dhivaahnno| sayANiyarannAvi ghosAviyaM niyakhaMdhAvAre, jahA-'bho bho! daMDanAhasuhaDapamuhA camUcarA! geNhejjaha jahicchAe ettha nayarIe jaM jassa royai, mA mamAhiMto maNAgaMpi sNkejjhtti| evaM jaggahe ghuDhe payaTTo rAyalogo, bhaggo prastAvasadRzaM vAkyam, sadbhAvasadRzaM priym| AtmazaktisamaM kopam, yo jAnAti saH paNDitaH / / 2 / / vikramA''varjitAH sadyaH, sampadyate punaH zriyaH / jIvitavyamapakrAntaM tena dehena durlabham / / 3 / / sarveSAmeva vastUnAM jIvitavyamanuttamam / tadarthaM rAjyalakSmyAdyAH taccet naSTaM vRthA param / / 4 / / evaM taiH bhaNitaH zarIramAtreNa palAyitaH ddhivaahnH| zatAnikarAjJA'pi ghoSitaM nijaskandhAvAre yathA 'bhoH bhoH daNDanAtha-subhaTapramukhAH camUcarAH! gRhNIta yathecchayA atra nagaryAM yad yasya rocate, mA mad manAgapi shngkissyt|' evaM yadgrahe (=yathArucigrahaNAnujJA) ghoSite pravRttaH rAjalokaH, bhagnaH prAkAraH, vighaTitAni gopurakapATAni, luNTitumArabdham azeSamapi ngrm| tathAvidhe ca asamaJjase prasaMga-yogya vAkya, sadbhAva tulya priya, tathA Atmazakti pramANe kopa-e je jANe te paMDita. (2) parAkramathI pedA karavA lAyaka lakSmI to pharIne paNa tarata prApta thaze, paraMtu jIvita naSTa thatAM te te ja dehavaDe puna: huma cha. (3) badhI vastuomAM jIvitavya ja anupama che, ane tene mATe ja rAjya-lammAdika che. te jo nAza pAme to bIjuM padhuM vRthA cha.' (4) ema temanA kahetAM, dadhivAhana rAjA jIva laine bhAgyo. tyAre zatAnIka rAjAe potAnA sainyamAM udghoSaNA karAvI ke-"he daMDanAyaka, subhaTa pramukha sainiko! have A nagarImAM je vastu jene ruce, te icchA mujaba laI lyo. mArI jarA paNa zaMkA lAvazo nahi.' ema rAjAjJA jAhera thatAM sainikoe killo bhAMgI nAkhyo, nagaranA mukhya
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1050 zrImahAvIracaritram pAgAro, vihADiyAiM gopurakavADAiM, luMTiumAralaM asesaMpi nayaraM / tahAvihe ya asamaMjase vaTTamANe dahivAhaNassa ranno aggamahisI dhAriNI nAma devI vasumaIe duhiyAe samaM io tao palAyamANI pattA egeNa sevagapuriseNa | rAyAvi saMpAiyasamIhiyapaoyaNo paDiniyatto niyanayarihuttaM / so ya sevago dhAriNIdevIe rUveNa lAyanneNa sohaggeNa ya avahariyahiyao pahe vaccaMto jaNANaM puro bhaNai-'esA mama pattI hohI, eyaM ca kannagaM vikkinnissNti| eyaM ca se ullAvaM suNiUNa bhayabhIyA dhAriNI ciMtiuM pavattA kaha sasaharakaradhavale kulaMmi niisesbhuvnnpyddNmi| jAyA maha uppattI ceDayanaranAhagehaMmi? / / 1 / / kaha vA namaMtasAmaMtamaulilIDhaggapAyavIDheNa / dahivAhaNeNa rannA ThaviyA'haM paNaiNipayaMmi? / / 2 / / vartamAne dadhivAhanasya rAjJaH agramahiSI dhAriNI nAmikA devI vasumatyA duhitrA samaM itastataH palAyamAnA prAptA ekena sevkpurussenn| rAjA api sampAditasamIhitaprayojanaH pratinivRttaH nijanagaryabhimukham / sazca sevakaH dhAriNIdevyAH rUpeNa, lAvaNyena saubhAgyena ca apahRtahRdayaH pathe vrajan janAnAM puraH bhaNati 'eSA mama patnI bhaviSyati, etAM ca kanyAM vikryissyaami| etat ca tasya ullApaM zrutvA bhayabhItA dhAriNI cintayituM pravRttA kutra zazadharakaradhavale kule niHshessbhuvnprktte| jAtA mama utpattiH ceTakanaranAthagRhe! / / 1 / / kutra vA namatsAmantamaulIlIDhAgrapAdapIThena / dadhivAhanena rAjJA sthApitA'haM praNayinIpade! / / 2 / / dvAro toDI pADyA ane samasta nagarIne luMTavA lAgyA. ema asamaMjasa pravartatAM, dadhivAhana rAjAnI paTarANI dhAriNI potAnI vasumatI putrI sahita Amatema palAyana karatAM eka rAjasevakane hAtha caDI. zatAnIka rAjA paNa vAMchitArtha saMpAdita thatAM potAnI nagarI bhaNI pAcho pharyo. pachI te rAjapuruSa, dhAriNI rANInA rUpa, lAvaNya ane saubhAgyathI moha pAmI, mArge jatAM te lokone kahevA lAgyo ke "A mArI patnI thaze, ane A kanyAne vecI nAkhIza.' A vacana sAMbhaLatAM dhAriNI bhayabhIta thaine ciMtavavA lAgI ke ahA! samasta bhuvanamAM pragaTa ane caMdra samAna dhavala kuLamAM ceTaka rAjAnA ghare mAro janma zA mATe thayo? (1) athavA to jene sAmaMto potAnA zira jhukAvI rahyA hatA evA dadhivAhana rAjAe mane paTarANInA pade zA bhATe sthApI? (2)
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1051 kaha vA jiNiMdavayaNAraviMdasaMbhUyasamayasavaNutthA / mama sayayaM vasai maNe akajjavivaraMmuhA buddhI? ||3|| kaha esa hINasattovi mukkameraM mamaM samuddissa / vAgarai jahA mahilaM ahameyaM kila karissAmi? ||4|| tA pAvajIva! ajjavi assuyapuvvaM imaMpi suNiUNa / kiM niharesi na nillajja! gaMjaNaM sahasi sIlassa / / 5 / / harahAsahaMsadhavalaM sIlaM mayalaMti no sukulajAyA / karikannatAlacaMcalajIviyakajjeNa kaiyAvi / / 6 / / kutra vA jinendrvcnaa'rvindsmbhuutshaastrshrvnnotthitaa| mama satataM vasati manasi akAryaviparAGmukhA buddhiH! / / 3 / / kutra eSaH hInasattvo'pi muktamaryAdaH mama samuddizya / vyAkaroti yathA mahilA ahamenAM kila kariSyAmi! / / 4 / / tataH pApajIva! adyA'pi azrutapUrvaM idamapi zrutvA / kiM niharasi na nirlajja! gaJjanaM sahase zIlasya? / / 5 / / harahAsyahaMsadhavalaM zIlaM malinayanti no sukulajAtAH | karikarNatAlacaJcalajIvitakAryeNa kadA'pi / / 6 / / vaLI tema chatAM jinamukhathI pragaTa thayela zAstrazravaNathI utpanna thayela ane akAryathI vimukha evI buddhi, sadA bh|2| manamA ma vAsa. 72rI 24ii cha ? (3) vaLI hInasattva ane maryAdA rahita A rAjasevaka mane uddezIne ema zA mATe bole che ke huM ene mArI bhAratA banAvIza. (4) to he pApI jIva! AvuM pUrve kadI na sAMbhaLela vacana sAMbhaLatAM adyApi kema nIkaLI jato nathI? he nirlajja! zuM zIlabhaMgane sahana rIza? (5) zivahAsya ane haMsa samAna dhavala evA zIlane kulIna kAMtAo, gajakarNa ane tADa samAna potAnA caMcala jIvitanA kAje kadApi malina thavA detI nathI. (9)
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1052 zrImahAvIracaritram kaha vAvihu mama duhiyA esA ucchaMgasaMgasaMbhUyA / parahatthagayA dharihI niyajIyaM virahasaMtattA? |7|| iya evaMvihasaMkappakappaNuppannativvadukkhAe / nibbhacchiyaM va jIyaM nIhariyaM se uro bhettuM / / 8 / / tIse ya apattakAlamaraNaM avaloiUNa ciMtiyaM teNa sevagapuriseNa, 'aho duTuM mae bhaNiyaM-mahilA hohitti / esA hi mahANubhAvA kassai purisottamassa bhajjA saMbhAvijjai, ao cciya mama duvvayaNAyannaNeNa saMkhuhiyahiyayA mayA / tA kimittha aikkaMtatthasoyaNeNa?| eyaM kannagaM iyANiM na kiMpi bhaNissAmi, mA esAvi marihi ti / tAhe mahuravayaNehiM aNuattamANA ANIyA kosaMbI nayariM, vikkayanimittaM ca uDDiyA raaymgge| aha dhammakammasaMjoeNa kathaM vA'pi khalu mama duhitA eSA utsaGgasaGgasambhUtA / parahastagatA dhArayiSyati nijajIvaM virahasantaptA? / / 7 / / iti evaMvidhasaGkalpakalpanotpannatIvraduHkhayA / nirbhartsatamiva jIvaM nihRtaM tasyAH uraH bhitvA / / 8 / / tasyAH ca aprAptakAlamaraNam avalokya cintitaM tena sevakapuruSeNa, 'aho! duSTaM mayA bhaNitaM 'mahilA bhaviSyati' iti| eSA hi mahAnubhAvA kasyApi puruSottamasya bhAryA sambhAvyate, ataH eva mama durvacanam AkarNanena saMkSubhitahRdayayA mRtaa| tataH kimatra atikraantaa'rthshocnen?| enAM kanyAm idAnIM na kimapi bhaNiSyAmi, mA eSA'pi mrissyti| tadA madhuravacanaiH anuvartamAnA AnItA kauzAmbI nagarIm, vikrayanimittaM ca utkSiptA raajmaarge| atha dharma-karmasaMyogena tatpradezayAyinA dRSTA sA athavA to usaMgamAM sadA ucharela A mArI duhitA parahAthamAM gayela ane viraha-saMtapta banI potAnA vitane ma dhaa25|| OMrI zaze?' (7) e pramANe saMkalpa-kalpanAthI utpanna thatA tIvra duHkhathI jANe nibhraMchanA pAmela hoya tema teNIno jIva hRdaya mahIne nIjI gayo. (8) teNInuM akALa-maraNa joi te sevaka puruSe vicAra karyo ke-aho! durvacana bolyo ke "A mArI mahilA thaze.' e mahAnubhAvA koi uttama puruSanI bhAryA saMbhave che, ke jethI mAruM durvacana sAMbhaLatAM hRdayamAM saMkSobha thavAthI maraNa pAmI, to have ahIM gai vastuno zoka zo karavo? have A kanyAnI paNa e dazA na thAya mATe ene kaMipaNa kahevuM nahi.' pachI madhura vacanothI anukULa thatAM te kanyAne pelA sainike kauzAMbImAM lai jaI, vecavA mATe rAjamArge UbhI rAkhI. evAmAM dharma-karmasaMyoge te mArge jatA dhanAvaha zeThe tene joine vicAra karyo ke "aho!
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1053 tappaesajAiNA diTThA sA dhaNAvahaseTThiNA, ciMtiyaM ca'NeNa-'aho erisAe AgiIe na hoi esA sAmannajaNaduhiyA, jao aNalaMkiyAvi jalahivelavva vahai kiMpi apuvvaM lAvannaM, kisasarIrAvi mayalaMchaNalehavva pAyaDai katipaDalaM, tA jujjai esA mama bahudavvadANeNa giNhittae, mA hINajaNahatthagayA pAvihI varAI aNatthaparaMparaM, eyasaMgovaNeNa ya jai puNa imIe sayaNavaggeNa mamaM samAgamo hojjatti kaliUNa jettiyaM so mollaM bhaNai tattiyaM dAUNa gahiyA, nIyA sagihe, pucchiyA ya-'putti! kassa taM dhUyA? ko vA sayaNavaggo? / ' tao uttamarAyakulapasUyattaNeNa sayaM niyavaiyaraM kahiumapArayaMtI ThiyA esA monnennN| pacchA seTThiNA dhUyatti paDivannA, samappiyA mUlAbhihANAe seTTiNIe, saMlattA ya esA-'jahA pie! dhUyA imA tuha mae dinnA, tA goraveNa saMrakkhejjAsi / ' evaM ca jahA niyayaghare tahA sA tattha suheNa saMvasai / tAe ya so seTThI sapariyaNo logo ya sIleNa viNaeNa vayaNakosalleNa dhanAvahazreSThinA, cintitaM cA'nena 'aho! etAdRzyA AkRtyA na bhavati eSA sAmAnyajanaduhitA, yataH analaGkRtA'pi jaladhivelA iva vahati kimapi apUrvaM lAvaNyam, kRzazarIrA'pi mRgalAJchanarekhA iva prakaTayati kAntipaTalam, tasmAd yujyate eSA mama bahudravyadAnena gRhyamANA, mA hInajanahastagatA prApsyati varAkI anarthaparamparAm, etatsaMgopanena ca yadi punaH asyAH svajanavargeNa mama samAgamaH bhavet 'iti kalayitvA yAvantaM saH mUlyaM bhaNati tAvantaM datvA gRhItA, nItA svagRhe pRSTA ca' putri! kasya tvaM duhitA?, kaH vA svajanavargaH? | tataH uttamarAjakulaprasUtatvena svayaM nijavyatikaraM kathayitum apArayantI sthitA eSA maunen| pazcAt zreSThinA duhitA iti pratipannA, samarpitA mUlA'bhidhAnAyai gRhiNyai, saMlaptA caiSA yathA 'priye! duhitA iyaM tubhyaM mayA dattA, tataH gauraveNa saMrakSaya |' evaM ca yathA nijagRhe tathA sA tatra sukhena sNvsti| tayA ca saH zreSThI saparijanaH lokaH ca zIlena, vinayena, AvI AkRtithI lAge che ke A koi sAmAnya jananI kanyA nathI, kAraNa ke alaMkAra rahita chatAM e jaladhiveLanI jema kaMI apUrva lAvaNyane dhAraNa kare che, zarIre kRza chatAM caMdralekhAnI jema kAMtipaDalane pragaTa kare che; mATe bahu dravya ApIne paNa ene lai levI mAre yogya che ke e bicArI koI hIna jananA hAthamAM jatAM duHkha na pAme. vaLI enuM rakSaNa karatAM vakhatasara svajana-varga sAthe eno samAgama thai jaze." ema dhArI, tenA kahyA pramANe mUlya ApIne zeThe tene lai lIdhI. pachI ghare jaine zeThe pUchyuM ke he putrI! tuM konI sutA che? athavA tArA sagAM-saMbaMdhI koNa che?' eTale uttama rAjakuLamAM utpanna thayela hovAthI potAno prasaMga kahevAne asamartha thatAM te mauna rahI. tyAre zreSThIe tene putrI tarIke svIkArI ane potAnI mUlA zeThANIne soMpatAM jaNAvyuM ke-"he priye! huM tane A putrI ApuM chuM, mATe bahu ja sAvacetIthI enuM rakSaNa karaje." ema te potAnA gharanI jema te zeThanA ghare sukhe rahevA lAgI. tyAM rahetAM teNe zreSThI, parijano ane lokone zIla, vinaya ane vacana-kauzalyathI evA to gADha raMjita
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1054 zrImahAvIracaritram ya bADhaM raMjiyahiyao samANo caMdaNasisirasahAvattaNao puvvAbhihANamavaNeUNa 'caMdaNa'tti bIyaM nAmaM Thavei, evaM sA caMdaNatti pariyaNeNa vAharijjaMtI vaDiumAraddhA | gacchaMtesu ya diNesu viyaMbhio se Isi juvvaNAraMbho, tavvaseNa ya samullasio savisesaM lAyannapagariso, vijiyakuvalayavibhamaM vitthariyaM nayaNajuyalaM, alikula-kajjalakasiNo dIhattaNaM patto kespaaso| aviya rUvaparivajjio'vihu juvvaNasamayaMmi havai sssiriio| kiM puNa sabhAvao cciya sukumArA sA nariMdasuyA? / / 1 / / tIse ya paidiNaM vaDDamANiM rUvasaMpayaM paloyaMtI mUlA seTThiNI bADhaM maccharamAvahai, pariciMtei ya, jahA-'ko eyaM saddahijjA janna imaM seTThI pariNeUNa gharasAmiNI karejjA?, tA savvahA mama viNAsAya hoavvameyAe, ao jai kiMci chidaM pAvemi tA eyaM vvroemi|' vacanakauzalyena ca bADhaM raJjitahRdayaH san candana-zizirasvabhAvatvataH pUrvAbhidhAnamapanIya candanA iti dvitIyaM nAma sthApayati, evaM sA 'candanA' iti parijanena vyAhriyamANA vardhitumArabdhA / gacchatsu ca dineSu vijRmbhitaH tasyAH ISad yauvanA''rambhaH, tadvazena ca samullasitaH savizeSaM lAvaNyaprakarSaH, vijitakuvalayavibhramaM vistaritaM nayanayugalam, alikulakajjalakRSNaH dIrghatvaM prAptaH keshpaashH| api ca rUpaparivarjitaH api khalu yauvanasamaye bhavati sazrIkaH / kiM punaH svabhAvataH eva sukumArA sA narendrasutA? / / 1 / / tasyAH ca pratidinaM varddhamAnAM rUpasampadaM pralokamAnA mUlA zreSThinI bADhaM matsaraM Avahati, paricintayati ca yathA - 'kaH etat zraddadhIta yanna imAM zreSThI pariNIya gRhasvAminI kariSyati? tataH sarvathA mama vinAzAya bhavitavyam etayA, ataH yadi kiJcit chidraM prApnomi tadA enAM vypropyaami|' karyA ke caMdana samAna tenA zItala svabhAvane lIdhe temaNe tenuM pUrva nAma pheravI caMdanA evuM bIjuM nAma rAkhyuM. ema caMdanA kahIne bolAtI te vRddhi pAmavA lAgI. keTalAka divaso jatAM te kaMika juvAnImAM AvI. tenA yoge vizeSa lAvaNya vikAsa pAmyuM. kuvalaya samAna locana vistRta thayAM ane bhramara tathA kAjaLa samAna kRSNa kezapAza dIrghatvane pAbhyo, // 25 // rUpavarjita chatAM yauvanasamaye loka bhAre zobhAyukta bane che, to svabhAvathI ja sukumAra evI te rAjasutAnuM to 3j 4 ? (1) ema pratidina vRddhi pAmatI teNInI rUpasaMpattine jotAM mUlA zeThANI bahu ja matsara dharatAM ciMtavavA lAgI ke-"zeTha ene paraNIne potAnI gRha-svAminI na banAve e vAta konA mAnavAmAM Ave? mATe mAre sarvathA eno vinAza karavA ja tatpara rahevuM. jo kaMi chidra maLI jAya to eno nAza karuM." evAmAM ekadA dhanAvaha zeTha grISmanI
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1055 saptamaH prastAvaH annayA ya so dhaNAvahaseTThI gimhuNhakilaMtadeho vivaNipahAo Agao niyamaMdiraM / tammi ya patthAve pariyaNAo natthi ko'vi jo calaNapakkhAlaNaM karei, tAhe aiviNIyattaNeNa caMdaNA samuTThiyA pANiyaM gahAya pAyasohaNatthaM, nivArijjamANAvi seTThiNA jaNagotti kaliUNa payaTTA dhoviuM / aha nIsahattaNao kumArabhAvassa siDhiliyabaMdhaNo hoUNa nivaDio bhUmiyale dIho se kuMtalakalAvo, mA cikkhalle paDihitti karakaliyalIlAlaThThIe samukkhitto nivviyAramaNeNa seTThiNA, baddho ya / etyaMtare aNavarayachiddapecchaNaparAe oloyaNaMtaragayAe diTThamimaM pAvAe aNatyamUlAe mUlAe, tAhe IsAbharavittharaMtadaDhakovapADalacchIe itthIsabhAvao cciya accaMtaM tucchahiyayAe ciMtiyameyAe ima-'jaM puvviM takkiyaM mae Asi tamiyANiM payaDattaNamaNubhavai vigappaparihINaM, kahamannahA jaNagattaM vAyAmetteNa jaMpiUNa purA seTThI imIe daiovva kesapAsaMpi saMjamai, tA jAvajjavi lajjaM samujjhiUNaM na paNaiNipayaMmi Thavei seThThI eyaM tAva uvAyaM karemi ahaM', iya suvisuddhapi jaNaM vivarIyaM niyamaIe kaliUNa anyadA ca saH dhanAvahazreSThI grISmoSNaklAntadehaH vipaNipathataH AgataH nijmndirm| tasmin ca prastAve parijanebhyaH nAsti ko'pi yaH caraNaprakSAlanaM karoti, tadA ativinItatvena candanA samutthitA pAnIyaM gRhItvA pAdazodhanArtham, nivAryamANA'pi zreSThinA janakaH iti kalayitvA pravRttA kSAlayitum / atha niHsahatvAtkumArabhAvasya zithilitabandhanaH bhUtvA nipatitaH bhUmitale dIrghaH tasyAH kuntalakalApaH, mA paGkajale patatu iti karakalitalIlAyaSTyA samutkSiptaH nirvikAram anena baddhazca / atrAntare anavaratachidraprekSaNaparayA avalokanAntaragatayA dRSTamidaM pApayA anarthamUlayA mUlayA / tadA IrSAbharavistaradRDhakopapATalAkSyA strIsvabhAvataH eva atyantaM tucchahRdayayA cintitaM etayA idaM 'yatpUrvaM tarkitaM mayA AsIt tadidAnI prakaTatvamanubhavAmi vikalpaparihINam, kathamanyathA janakatvaM vAcAmAtreNa jalpitvA purA zreSThI asyAH dayitaH iva kezapAzAna saMyatate, tataH yAvadadyApi lajjAM samujjhya na paNayinIpade sthApayati zreSThI enAM tAvadupAyaM karomi aham' iti suvizuddhamapi jana garamIthI zarIre vyAkuLa thatAM bajArathakI ghare AvyA. te vakhate pAdaprakSAlana kare evo koi nokara na hato eTale ati vinItapaNAne lIdhe caMdanA pANI laine paga dhovA UThI. tyAre zeThe nivAryA chatAM janaka samAna samajIne te paga dhovA lAgI. evAmAM kumArabhAvanA maMdapaNAne lIdhe kezakalApanuM baMdhana zithila thatAM te dIrgha hoi jamIna para paDyo, jethI "e paMkamAM na paDe ema dhArI hAthamAM rahela lIlA yaSTivatI zeThe nirvikAra manathI te upADIne bAMdhI dIdho. tevAmAM niraMtara chidra jovAne tatpara ane aMdara rahIne jotI evI anarthanA mUlarUpa pApaNI mUlAe te joi lIdhuM. pachI irSAthI prasaratA tIvra kopathI locana lAla thatAM ane strI-svabhAvathI atyaMta tuccha hRdayane lIdhe te ciMtavavA lAgI ke-"pUrve je meM tarka karyo hato te atyAre zaMkA vinA sAkSAt sAco Tharyo, nahi to pUrve vacana mAtrathI janakatva kahI zeTha dayita-priyanI jema enA kozapAzane paNa bAMdhe? to hajI lajjA tajI zeTha ene potAnI praNayinI na banAve teTalAmAM koI upAya zodhuM." ema te suvizuddha chatAM potAnI matithI viparIta samajIne mUlA
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1056 zrImahAvIracaritram mUlA mUlAu cciya uddhariuM caMdaNaM mhi| aha pakkhAliyacalaNe khaNaM kayavIsAme bAhiM nIhariyaMmi dhaNAvahe IsAvasuppannamaccharAe seThThibhajjAe vAharAviUNa pahAviyaM muMDAviyaM caMdaNAe sIsaM, bahutADiUNa lohasaMkalAe caraNe nigaDiUNa ya pakkhittA esA dUrayaramaMdiraMmi, dinnaM niviDakavADasaMpuDaM, bhaNio ya pariyaNo-'jo seTThiNo imaM vaiyaraM sAhissai tassavi esa ceva daMDo mae kAyavvo, ao bADhamApucchamANe'vi seluimi na kaheyavvameyaM ti puNo puNo pannaviUNa gayA sgih| vigAlasamae ya samAgao dhnnaavho| 'kahiM caMdaNa tti pucchio pariyaNo? | mUlAbhaeNa na sirlDa keNAvi / teNa nAyaM-'pAsAyatale kIlaMtI bhvissi|' evaM rayaNIevi pucchiyA, tatthavi teNa nAyaM-jahA 'pasuttatti / navaraM bIyadivase'vi na ditttthaa| taiyadiNe ya accaMtamAulacittassa ApucchamANassavi puNo puNo jAva na koi sAhei tAva jAyA se AsaMkA-'mA keNai viNihayA hojjatti, samuppannagADhakovo bhaNiuM pavatto'are re viparItaM nijamatyA kalayitvA mUlA mUlAdeva uddhartum candanAM mhti| atha pakSAlitacaraNe kSaNaM kRtavizrAme bahiH nihate dhanAvahe IrSAvazotpannamatsarayA zreSThIbhAryayA vyAhRtya snApitaM muNDApitaM candanAyAH zIrSam, bahu tADayitvA, lohazRGkhalayA caraNau nigaDIkRtya ca prakSiptA eSA dUratalamandire, dattaM nibiDakapATasampuTam, bhaNitazca parijanaH 'yaH zreSThinam idaM vyatikaraM kathayiSyati tasyA'pi eSaH eva daNDaH mayA kartavyaH, ataH bADham ApRcchati api zreSThini na kathayitavyam etad iti punaH punaH prajJApya gatAH svgRhm| vikAlasamaye ca samAgataH dhnaavhH| 'kutra candanA?' iti pRSTaH parijanaH / mUlAbhayena na ziSTaM kenaa'pi| tena jJAtaM 'prAsAdatale krIDantI bhvissyti|' evaM rajanyAmapi pRSTAH, tatrA'pi tena jJAtaM yathA 'prasuptA' iti| navaraM dvitIyadivase'pi na dRssttaa| tRtIyadine ca atyantamAkulacittasya ApRchyamAnasyA'pi punaH punaH yAvanna ko'pi kathayati tAvajjAtA tasya AzaGkA 'mA kenA'pi vinihatA bhaved' iti samutpannagADhakopaH bhaNituM pravRttavAn 'arere! kathayata avitathaM tasyAH caMdanAne mULathI uzkeravA taiyAra thaI. pachI caraNa-prakSAlana thatAM kSaNabhara vizrAMti lai, zeTha bahAra nIkaLI jatAM irSAthI bhAre matsara dharatI mUlAe hajAmane bolAvI, caMdanAnuM zira muMDAvI, bahu dhamakAvI, page lokhaMDanI sAMkaLa jaDI, eka dUranA makAnamAM tene pUrI, tenA nibiDa dvAra baMdha karatAM, parijanane teNe jaNAvyuM ke-"A vAta je zeThane kaheze teno paNa mAre Avo ja daMDa karavo paDaze, mATe zeTha bahu ja AgrahathI pUche to paNa sAcuM na kahevuM." ema vAraMvAra temane bhalAmaNa karIne mUlA potAnA ghare AvI. have sAMje dhanAvaha zeThe AvI parijanane pUchyuM ke-"caMdanA kyAM che?" paNa mUlAnA bhayane lIdhe koie javAba na Apyo, eTale zeThe jANyuM ke te agAzI para ramatI haze.' ema rAte paNa pUkyA pachI teNe dhArI lIdhuM ke te sUI gaI haze. paraMtu bIje divase paNa te jovAmAM na AvI. tema trIje divase atyaMta AkuLa thaI vAraMvAra parijanane pUchatAM, jyAre koi bolyA nahi tyAre zeThane moTI zaMkA thai paDI ke-"caMdanAne koIe mArI to nahi
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1057 saptamaH prastAvaH sAheha avitahaM tIse pauttiM, ahavA bhe sahattheNa mAraissaM, jao erisasupauttaDaMbhADaMbareNa na muNijjai tumha kusalattaNaM ti bhaNie ciMtiyamekkAe theradAsIe, jahA 'jIviyamhi bahukAlaM sayameva, paccAsannamiyANiM maraNaM, etto'vi kiM karissai me mUlA?, tA sAhemi caMdaNaM, jIvau mama jIvieNavi sA varAI, parajIvarakkhaNaM hi mahApunnaM vuccai samayasatthesutti ciMtiUNa siTTho seTThiNo paramattho / daMsiyaM ca taM giha jattha sA avaruddhA acchaitti, tao gaMtUNa ugghADiyaM taM gihaM seTThiNA, paloiyA ya siro'vaNIyakesapabbhArA chuhAkilAmiyasarIrA mattamAyaMgacalaNamaliyakamalamAlavva vimilANadehacchavI caMdaNA / taM ca daTTaNa galaMtabAhappavAhAulaloyaNo-'putti! vIsatthA hohitti samAsAsiUNa gao mahANasasAlAe, nirUviyAI bhoyaNabhaMDAI, kUrAiyaM ca visiTuM bhoyaNamapecchamANeNa kummAse cciya suppakoNe ghettUNa samappiyA caMdaNAe, bhaNiyA ya-'putti! jAva ahaM tuha niyalabhaMjaNanimittaM ANemi lohayAraM pravRttim, athavA yuSmAkaM svahastena mArayiSyAmi, yataH etAdRzasuprayuktadambhA''DambareNa na jJAyate yuSmAkaM kuzalatvam' iti bhaNite cintitam ekayA sthaviradAsyA yathA 'jIvitA'haM bahukAlaM svayameva, pratyAsannam idAnIM maraNam, etAvatA'pi kiM kariSyati mama mUlA? tataH kathayAmi candanAm, jIvatu mama jIvitenA'pi sA varAkI, parajIvarakSaNam eva mahApuNyam ucyate samakaM(=samasta)zAstreSu' iti cintayitvA ziSTaH zreSThinaM paramArtham, darzitaM ca tad gRhaM yatra sA avaruddhA aaste| tataH gatvA udghATitaM tad gRhaM zreSThinA, pralokitA ca ziro'vanIta kezaprAgbhArA, kSudhAklAntazarIrA, mattamAtaGgacaraNamarditakamalamAlA iva vimlAnadehacchavi cndnaa| tAM ca dRSTvA galadbASpapravAhA''kulalocanaH 'putri! vizvasthA bhava' iti samA''zvAsya gataH mahAnasazAlAyAm, nirUpitAni bhojanabhANDAni, kUrAdikaM ca viziSTaM bhojanam aprekSamANena kulmASAn eva sUrpakoNe gRhItvA samarpitA candanAyai, bhaNitA ca 'putri! yAvadahaM tava nigaDabhaJjananimittaM AnayAmi lohakAraM tAvad bhuva tvametad iti hoya." ema gADha kopa utpanna thatAM zeTha bolyA ke "are! caMdanAnI sAcI vAta kaho, nahi to huM tamane potAnA hAthe mArIza; kAraNa ke AvA daMbhano ADaMbara batAvatAM tamArI paNa temAM kuzaLatA jaNAtI nathI.' ema zeThanA bolatAM eka vRddha dAsIe vicAra karyo ke huM ghaNo kAla svayameva jIvI. have to maraNa najIka ja che to mUlA mane zuM karavAnI hatI? mATe caMdanAnI vAta zeThane kahI dauM. te bicArI bhale mArA jIvitanA badalAmAM jIve; kAraNa ke dharmazAstromAM parajIvanuM rakSaNa karavuM te mahApuNya gaNAya che." ema dhArI teNe sAcI vAta zeThane jaNAvI ane caMdanAne jyAM pUravAmAM AvI hatI te ghara batAvyuM. pachI zeThe jaine te ghara ughADyuM ane zire muMDAyela, sudhAthI zarIre pIDita, unmatta hAthInA caraNathI mardita kamaLa-mALAnI jema dehanI kAMti rahita caMdanAne jotAM, azrupravAhathI gaLatA locane teNe kahyuM ke-"he putrI! zAMta thA.' ema AzvAsana ApatAM zeTha rasoDAmAM gayo. tyAM bhojananA pAtro joyAM paNa bhAta vigere kaMI avaziSTa bhojana na bhALavAthI aDadanA bAkaLA sUpaDAnA khUNAmAM laine caMdanAne
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1058 zrImahAvIracaritrama tAva bhuMjasu tumaM eyaM ti bhaNiUNa gao setttthii| sAvi suppappaNAmie daTThaNa kummAse kariNivva jUhapabhaTThA niyakulaM saMbhariUNa soiuM pvttaa| kahaM? jai tAva daiva! tumae naravaigehe ahaM viNimmaviyA / tA kIsa erisAvayamahaNNave duttare khittA? ||1|| sA rAyasirI so jaNaNijaNagasabbhAvanimaro neho| kaha savvaMpi paNaTuM gaMdhavvapuravva vegeNa? ||2|| khaNamullasaMti uDDe khaNeNa nivaDaMti heTThao shsaa| kharapavaNuddhayadhayavaDasamAiM hI vihivilasiyAiM / / 3 / / iya duvvahasogabharAvaruddhakaMThakkhalaMtavayaNA sA / nivaDaMtasalilabAhappavAhadhoyANaNA bAlA / / 4 / / bhaNitvA gataH shresstthii| sA'pi sUrpA'rpitAn dRSTvA kulmASAn kariNI iva yUthaprabhraSTA nijakulaM saMsmRtya zocayituM prvRttaa| katham - yadi tAvad daiva! tvayA narapatigRhe ahaM vinirmaapitaa| tadA kasmAd etAdRzA'padmahArNave dustare kSiptA? / / 1 / / sA rAjazrIH, saH jananIjanakasadbhAvanirbharaH snehaH / kathaM sarvamapi praNaSTaM gandharvapuraH iva vegena? ||2|| kSaNamullasanti urdhvam kSaNena nipatanti adhaH sahasA / kharapavanoddhRtadhvajapaTasamAnAni hi vidhivilasitAni / / 3 / / iti durvahazokabharA'varuddhakaNThaskhaladvadanA saa| nipatatsalilabASpapravAhadhautA''nanA bAlA / / 4 / / ApatAM zeThe jaNAvyuM ke he vatsa! A tArI sAMkaLa bhAMgavA luhArane laI AvuM teTalAmAM tuM A bAkaLA khAje.' ema kahI zeTha gayA. evAmAM te paNa sUpaDAnA khUNAmAM paDelA bAkaLA jotAM yUthabhraSTa hAthaNInI jema potAnA kuLane saMbhArI zoka karavA lAgI ke he devI! jo teM mane rAjagRhamAM utpanna karI to AvA dustara duHkha-sAgaramAM zA mATe nAkhI? (1) aho! te rAjalakSmI, te mAbApano asAdhAraNa snehae badhuM gaMdharvanagaranI jema ekadama kema naSTa thayuM? (2) kSaNabhara Urdhva ane kSaNavAre tarata nIce pADatA e vidhinA vilAso kharekhara!prakhara pavanathI UDatA dhvaja paTa ||ch.' (3) ema bhAre zokathI kaMTha rUMdhAtAM ane tethI vacana alita thatAM te bicArI bALA paDatA azru-pravAharUpa jaLathI potAnu bhu5 gho| 24ii. (4)
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1059 taNhAchuhAkilAmiyakavolamaha pANipallave ThaviuM / vayaNaM khaNaMtaraM roviUNa dIhaM ca nIsasiuM / / 5 / / te suppakoNanisie kummAse muNimaNaM va ninnehe| giNhai bhoyaNaheuM kimabhakkhaM chuhakilaMtANaM? ||6|| aha ciMtiyameyAe jai ejja imaMmi koi ptthaave| atihI tA se dAuM jujjai maha bhoyaNaM kAuM / / 7 / / iti paribhAviUNa paloiyaM duvArAbhimuhaM / etyaMtare cunniyacAmIyarareNusuMdareNa kAyakaMtipaDaleNa pUrayaMtovva gayaNayalaMgaNaM, uvasaMtakaMtadiTThippahApIUsavariseNa nivvavaMtovva duhasaMtattapANigaNaM, naga-nagara-sirivaccha-maccha-sovatthiyalaMchieNa calaNajuyaleNa vicittacittaMkiyaM tRSNA-kSudhAklAntakapolam atha pANipallave sthApayitvA / vadanaM kSaNAntaraM ruditvA dIrgha ca niHzvasya / / 5 / / tAn sUrpakoNanizritAn kulmASAn munimanaH iva niHsnehAn / __ gRhNAti bhojanahetunA kim abhakSyam kSudhAklAntAnAm? ||6|| atha cintitaM etayA yadi Agacched asmin ko'pi prastAve | atithiH tadA tasmai datvA yujyate mama bhojanaM kartum / / 7 / / iti paribhAvya pralokitaM dvaaraa'bhimukhm| atrAntare cUrNitacAmIkarareNusundareNa kAyakAntipaTalena pUrayan iva gaganatalA'GgaNam, upazAntakAntadRSTiprabhApIyuSavarSaNena nirvApayan iva duHkhasantaptaprANigaNam, naga-nagara-zrIvatsa-matsya-svastikalAJchitena caraNayugalena vicitracitrA'Gkitam iva pachI sudhA ane tRSAthI kSINa thayelA kapolayukta mukhane kara-pallava para sthApI, kSaNabhara roi, nisAsA nApI, (5) muni-mananI jema niHsneha ane sUpaDAnA khUNAmAM paDelA te bAkaLA teNe khAvA mATe lIdhA. sudhApIDitane zuM samakSya hoya? (7) evAmAM teNIne vicAra Avyo ke "A vakhate koi atithi ahIM Ave to tene dAna ApIne mAre bhojana 42j yuta cha.' (7) ema dhArI teNe dvAra tarapha joyuM. tevAmAM kanakanA cUrNa samAna suMdara kAryakAMtivaDe jANe gaganAMgaNane pUratA hoya, upazAMta daSTiprabhArUpa amRtanA varSaNavaDe jANe du:khatapta prANIone zAMti pamADatA hoya, naga, nagara, zrIvatsa, matsya, svastikathI vaMchita caraNayugalathI mahItalane jANe vicitra citrAMkita karatA hoya ane sAkSAt
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1060 zrImahAvIracaritram va kuNamANo mahIyalaM, suhakammanicaovva paccakkho ahANupuvIe viharamANo samAgao taM paesaM bhayavaM mhaaviirjinnvro| tayaNaMtaraM appaDimarUvaM bhayavaMtaM daddUNa actamasAraM kummAsabhoyaNaM ca nirikkhiUNa dUramajuttameyaM imassa mahAmuNissatti vibhAvamANIe sogabharagaggaragirAe galaMtabAhappavAhAulaloyaNAe bhaNiyamaNAe-'bhayavaM! jaivi aNuciyameyaM tahAvi mama adhannAe aNuggahaTuM giNhaha kummAsabhoyaNaM ti| bhayavayAvi dhIrahiyaeNa nirUviUNa samaggAbhiggahavisRddhiM pasAriyaM pANipattaM / tIevi nibiDanigaDajaDiyaM kahakahavi duvArassa bAhiruddesaMmi kAUNa calaNamekkamavaraM ca bhavaNamaMtaraMmi suppeNa paNAmiyA kummAsA / aha jayagurugaruyAbhiggahapUraNaparituTThA gayaNayalamavayariyA caubvihA devanivahA, pahayA duMduhI, paDiyA ya pAriyAyamaMjarIsaNAhA bhaNirabhamarolisaMvaliyA kusumavuThThI, varisiyaM gaMdhodayaM, nivaDiyA addhatterasakoDimettA suvaNNarAsI, maMdaMdoliyavilayA ya vallarIkalA, pavAio surabhisamIraNo, viyaMbhio bhavaNabbhaMtare jyjyaarvo| aviyakurvan mahItalam, zubhakarmanicayaH iva pratyakSaH yathAnupUrvyA viharamANaH samAgataH taM pradezam bhagavAn mahAvIrajinavaraH / tadanantaram apratimarUpaM bhagavantaM dRSTvA atyantam asAraM kulmASabhojanaM ca nirIkSya 'dUram ayuktametad asya mahAmuneH' iti vibhAvayantyA zokabharagadgadgirA galadbASpapravAhA''kulalocanayA bhaNitam anayA 'bhagavan! yadyapi anucitametat tathApi mama adhanyAyAH anugrahAya gRhANa kulmaassbhojnm| bhagavatA'pi dhIrahRdayena nirUpya samagrA'bhigrahavizuddhiM prasAritaM paannipaatrm| tayA'pi nibiDanigaDa jaTitaM kathaMkathamapi dvArasya bahiruddeze kRtvA caraNamekam aparaM ca bhavanA'bhyantare sUrpaNa arpitAH kulmaassaaH| atha jagadgurugurukA'bhigrahapUraNaparituSTAH gaganatalamavatIrNAH caturvidhAH devanivahAH, prahatA dundubhiH, patitA ca pArijAta-maJjarIsanAthA bhaNadbhamarAlIsaMvalitA kusumavRSTiH, varSitaM gandhodakam, nipatitaH ardhatrayodazakoTimAtraH suvarNarAziH, mandA''ndolitavanitA ca vallarIkalA (rAsaDAM iti bhASAyAm), pravAtaH surabhisamIraH, vijRmbhitaH bhavanA'bhyantare jyjyaa''rvH| api ca jANe zubha karmanA samUha hoya evA bhagavaMta mahAvIra anukrame bhramaNa karatAM te sthAne AvI caDyA. eTale anupama rUpazALI bhagavAnuM ane atyaMta asAra aDada-bhojana jotAM 'A e mahAmunine bahu ja ayukta che' ema bhAvatI, zokathI gadgad girA thatAM locanamAMthI bASpadhArA paDatAM AkuLa thatI te kahevA lAgI ke-"he bhagavan! jo ke A ayogya che tathApi huM abhAgaNInA anugrahArthe bAkaLAnuM bhojana svIkAro." tyAre bhagavaMte paNa dhIra hRdayathI samagra abhigrahanI vizuddhi joi potAnuM karapAtra prasAryuM. tyAM caMdanAe paNa nibiDa sAMkaLathI jaDela eka caraNa mahAkaSTa bAraNAnI bahAra ane eka bhavananI aMdara rAkhI sUpaDAmAMthI aDadanA bAkaLA prabhune pratilAvyA. evAmAM jagaguruno moTo abhigraha pUrNa thatAM saMtuSTa thai gaganataLe utarelA caturvidha devoe duMdubhi vagADI, pArijAta-maMjarIyukta ane guMjArava karatAM bhamarAothI vyApta puSpavRSTi karI, gaMdhodaka varasAvyuM, sADIbAra koTI suvarNanI vRSTi thai, mAninIo maMda maMda rAsaDA gAvA lAgI, sugaMdhI pavana vAvA lAgyo ane sarvatra jaya jayArava pragaTa thayo. tema ja
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1061 saptamaH prastAvaH disidisimilaMtaharisiyanAyarajaNajaNiyabahalahalabolaM / naccaMtataruNisatthaM vajjaMtAujjasaMghAyaM / / 1 / / paikhaNapahiTThasuragaNativaipphoDaNaninAyabhariyanahaM / maMgalamuhalasuraMgaNasamUhasaMsobhiyadiyaMtaM / / 2 / / iya jayapahupAraNage na kevalaM harisiyaM tameva puraM / savisesaraMjiyamaNA jAyA pAyAlasaggAvi / / 3 / / evaMvihe ya paramapamoyasaMbhAre samuppanne muNiyajayagurupAraNagavuttaMto samAgao kareNugAkhaMdhAdhirUDho, pahANapurajaNANugao, aMteurasameo syaanniynrnaaho| amacco'vi bhajjAsahio saMpatto seTThimaMdiraM, peMkholiratArahArarehaMtavicchinnavacchatthalo, mANikkamauDadippaMtauttimaMgo, dizodizimiladhRSTanAgarajanajanitabahukalakalam / nRtyattaruNIsArthaM vAdyamAnA''todyasaGghAtam / / 1 / / pratikSaNaprahRSTasuragaNatripadIsphoTananinAdabhRtanabham / maGgalamukharasurAGganAsamUhasuzobhitadigantam / / 2 / / iti jagatprabhupAraNake na kevalaM hRSTaM tadeva purm| savizeSaraJjitamanAH jAtAH pAtAlasvargau api / / 3 / / evaMvidhe ca paramapramodasambhAre samutpanne jJAtajagadgurupAraNakavRttAntaH samAgataH kareNukAskhandhA'dhirUDhaH, pradhAnapurajanA'nugataH, antaHpurasametaH shtaaniknrnaathH| amAtyaH api bhAryAsahitaH samprAptaH zreSThimandiram, prekholitatArahArarAjamAnavistIrNavakSasthalaH, mANikyamukuTadIpyamAnottamAGgaH, cotarapha maLatA nagarajano harSathI kolAhala macAvI mUkatA, taruNIo nAcatI, aneka vAjIMtro vAgatA, (1) pratikSaNe harSa pAmatA devatAo tripadI pachADatA thatA ninAdathI AkAzane bharI detA, maMgala gAtI devAMganAo hitane zobhAvatI, (2) ema prabhunA pAraNe kevaLa te ja nagarI harSita na thaI paraMtu pAtAla ane svarga paNa adhikAdhika raMjita thayA. (3) e pramANe parama pramoda prasaratAM bhagavaMtanA pAraNAno vRttAMta jANI zatAnIka rAjA pradhAna ane paurajano tathA aMtaHpura sahita hAthaNI para ArUDha thaine tyAM hAjara thayo temaja amAtya paNa bhAryA sahita zeThanA ghare Avyo. ane vakSasthaLe laTakatA lAMbA hArathI zobhAyamAna, mAthe mANijyanA mugaTathI dedIpyamAna tathA kaMkaNa ane
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1062 zrImahAvIracaritram kaDayatuDiyathaMbhiyabAhupariho puraMdaro ya / tIse ya caMdaNAe devayANubhAveNa puvvaMpiva nIhario pavaracihurabhAro, niyalANivi jaccakaMcaNamayANi neurANi jAyANi, annehi ya hAraddhahArakaDisuttaya-kaDaya-kuMDala-tilayapamuharayaNAbharaNehiM alaMkiyamasesaM sarIraM / etyaMtare saMpulo nAma dahivAhaNaranno kaMcuijjo sayANiyarannA puvvaM baMdhiUNa jo ANio Asi so takkhaNaM ciya vasumaI daTThaNa jAyapaccabhinnANo sumariyapuvvasucario tIse pAesu nivaDiUNa mukkapokkAraM roviumAraddho / mahuravayaNehiM AsAsiUNa koUhaleNa pucchio rAiNA bhadda! keNa kAraNeNa eyAe pAyapaMkae nivaDiUNa sahasacciya accaMtasoganibbharaM prunno'si?|' teNa jaMpiyaM'deva! caMpApurIparamesaradahivAhaNarAyaggamahisIe dhAriNIdevIe asesasImaMtiNItilayabhUyA dhUyA esA, kahaM tArisavibhavasamudayaM pAviUNa iyANiM niyajaNaNijaNagarahiyA paragihe vasaitti eeNa kAraNeNaM / ' rAiNA bhaNiyaM-'bhadda! mA soesu asoyaNijjA hi esA jIe kaTaka-truTitastambhitabAhuparikhaH purndrshc| tasyAH ca candanAyAH devAnubhAvena pUrvamiva nihRtaH pravaracikurabhAraH, nigaDAni api jAtyakaJcanamayAni nepurANi jAtAni, anyaiH ca hArA'rdhahArakaTisutraka-kaTaka-kuNDala-tilaka pramukharatnA''bharaNaiH alaGkRtam azeSaM zarIram / atrAntare sampulaH nAmakaH dadhivAhanarAjJaH kaJcukI zatAnIkarAjJA pUrvaM badhvA yaH AnItaH AsIt saH tatkSaNameva vasumatI dRSTvA jAtapratyabhijJAnaH smRtapUrvasucaritaH tasyAH pAdayoH nipatya muktapUtkAraM roditum aarbdhvaan| madhuravacanaiH AzvAsya kautUhalena pRSTaH rAjJA 'bhadra! kena kAraNena etasyAH pAdapaGkaje nipatya sahasA eva atyantazokanirbharaM praroditavAn asi?|' tena jalpitaM 'deva! campApurIparamezvaradadhivAhanarAjAgramahiSyAH dhAriNIdevyAH azeSasImaMtinItilakabhUtA duhitA eSA, kathaM tAdRzavibhavasamudAyaM prApya idAnIM nijajananI-janakarahitA paragRhe vasati iti etena kaarnnen|' rAjJA bhaNitaM 'bhadra! mA zoca, azocaNIyA hi eSA yayA tribhuvanaikadivAkaraH, bhavaga patajjanalaganaikastambhaH bhagavAn svahastena bAjubaMdha pramukha AbhUSaNothI prakAzato puraMdara paNa tyAM AvI pahoMcyo. te caMdanAne prathamathI ja devatAnA prabhAve pravara kezapAza pragaTa thayo ane lokhaMDanI sAMkaLa suvarNanA nUpurarUpa banI gaI temaja bIjA paNa hAra, ardhahAra, kaTIsUtra, kaDAM, kuMDala, tilaka pramukha alaMkArothI teNInuM samasta zarIra alaMkRta thai gayuM. evAmAM dadhivAhana rAjAno saMpula nAme kaMcukI ke jene zatAnIka rAjA pUrve bAMdhIne laI Avyo hato te tatkAla vasumatIne jotAM oLakhI, pUrva sucaritra yAda AvatAM teNInA page paDI, pokAra karato rovA lAgyo. tyAre rAjAe madhura vacanathI AzvAsana ApatAM kautUhaLathI tene pUchyuM ke-"he bhadra! tuM zA kAraNe enA page paDI tarata ja bhAre zokamAM AvIne royo?" te bolyo-"devI caMpAnA rAjA dadhivAhananI paTarANI dhAriNInI A badhI sImaMtinImAM tilakabhUta sutA che. tevI samRddhi pAmI, atyAre mAtapitAthI rahita thai kema paraghare vAsa kare che? e kAraNathI huM royo.' rAjAe kahyuM- he bhadra! tuM zoka na kara. e azocanIya che ke jeNe tribhuvananA eka sUrya ane
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1063 tihuyaNekkadivAyaro, bhavagattapaDatajaNalaggaNekkakhaMbho bhayavaM sahattheNa pddilaabhio|' migAvaIe bhaNiyaM-'jai esA dhAriNIduhiyA tA mama bhagiNIdhUyA havaitti / ettha patthAve thuvvamANo suravaipamuhehiM sAmI paMcadiNoNachammAsatavapajjaMtakayapAraNago nIhario dhnnaavhmNdiraao| aha accukkaDayAe lobhassa, avavAyaniravekkhattaNao pahubhAvassa sayANiyarAyA taM suvaNNavuddhiM ghiumaarddho| tao puraMdareNa muNiUNa se cittavittiM bhaNiyaM-'bho bho mahArAya! na ettha sAmikoDuMbiyabhAvo, kiMtu jassa kassai sahattheNa esA kannagA imaM viyarai tasseva havai / ' evaM ca bhaNie pucchiyA rannA caMdaNA-'putti! kasseyaM dijji?|' tIe bhaNiyaM-'kimiha pucchaNijjaM?, eyassa ceva nikkAraNavacchalassa jIviyadAiNo mama piuNo dhaNAvahaseTThiNo paNAmahatti / tAhe seTThiNA saMgoviyA vsuhaaraa| puNo'vi sakkeNa bhaNio rAyA-'esA carimasarIrA bhogovabhogapivAsAparaMmuhI mahANubhAvA bhayavao vaddhamANassa samuppannakevalAloyassa paDhamA prtilaabhitH| mRgAvatyA bhaNitaM 'yadi eSA dhAriNIduhitA, tadA mama bhaginIduhitA bhvti| atra prastAve stUyamAnaH surapatipramukhaiH svAmI paJcadinonaSaDmAsatapaHparyantakRtapAraNakaH nihRtavAn dhnaavhmndirtH| atha atyutkaTatayA lobhasya, apavAdanirapekSatvAt prabhubhAvasya zatAnIkarAjA tAM suvarNavRSTiM gRhItum aarbdhvaan| tataH purandareNa jJAtvA tasya cittavRttiM bhaNitaM 'bhoH bhoH mahArAja! nA'tra svAmi-kauTumbikabhAvaH, kintu yasya-kasyA'pi svahastena eSA kanyA idaM vitarati tasyaiva bhvti| evaM ca bhaNite pRSTA rAjJA candanA 'putri!, kasya idaM dIyate?| tayA bhaNitaM 'kimatra pracchanIyam? etasyaiva niSkAraNavatsalasya jIvitadAyinaH mama pitre dhanAvahazreSThine arpaya' iti| tadA zreSThinA saMgopitA vsudhaaraa| punarapi zakreNa bhaNitaH rAjA 'eSA caramazarIrA bhogopabhogapipAsAparAGmukhI mahAnubhAvA bhagavataH varddhamAnasya samutpannakevalA''lokasya prathamA AryANAM saMyamodyoga bhava-khADAmAM paDatA lokone aTakAvavAmAM eka staMbharUpa evA bhagavaMtane potAnA hAthe pratilAlyA." tevAmAM mRgAvatI bolI ke-"jo e dhAriNInI putrI hoya to mArI bhANeja thAya." e avasare iMdrAdikathI stuti karAtA svAmI pAMca divasa nyUna chamAsI tapanuM pAraNuM karI dhanAvaha zeThanA gharathakI cAlI nIkaLyA. tyAM lobhanI bahulatA ane prabhutAmAM apavAdanI paravA na rAkhavAne lIdhe zatAnIka rAjA te suvarNavRSTi levA lAgyo eTale puraMdare tenI cittavRtti jANIne kahyuM- he rAjana! ahIM svAmI ke kauTuMbikapaNuM nathI paraMtu A kanyA potAne hAthe je koine e Apaze tenuM ja e thavAnuM." ema iMdranA kahetAM rAjAe caMdanAne pUchyuM ke he putrI! A suvarNadhArA kone ApavAnI che?" te bolI-temAM pUchavAnuM zuM che? A niSkAraNavatsala ane jIvitadAyaka mArA tAta dhanAvaha zeThane e Apo." pachI zreSThIe te kanakadhArA saMgharI rAkhI. tevAmAM iMdra punaH rAjAne kahyuM ke-"A caMdanA caramazarIrI, bhogopabhoganI pipAsAthI vimukha, mahAnubhAvA, bhagavaMta vardhamAnasvAmIne kevaLajJAna utpanna thatAM sAdhvIone saMyamamArge pravartAvanAra
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram 1064 ajjANaM saMjamujjogapavittiNI sissiNI bhavissai, ao sammaM rakkhejjAsi' iti bhaNiUNa addaMsaNamuvagao tiyasAhivo / rAiNAvi kannaMteure sabahumANaM saMgoviyA caMdaNA / tayaNaMtaraM ca asArayaM saMsArassa, taralataraMgabhaMgurattaNaM saMjogassa, kusaggagayajalalavacaMcalattaNaM jIviyavvassa, pajjaMtavirasattaNaM visayapaDibaMdhassa paribhAvayaMtI sA gamei kAlaM, ime ya mora karei, jahA bhagavai puraMdaradise! jaNihisi taM vAsaraM tumaM kaiyA ? / jattha sahattheNa jiNo uttArehI bhavAo mamaM ||1|| kaiyA sasurAsurajIvaloyamajjhaTThiyassa jayaguruNo / vayaNAmayaM pibissAmi savaNapuDaehiM avirAmaM ||2|| pravartinI ziSyA bhaviSyati, ataH samyag rakSiSyasi iti bhaNitvA adarzanam upagataH tridazA'dhipaH / rAjJA'pi kanyA'ntaHpure sabahumAnaM sagopitA candanA / tadanantaraM ca asAratAM saMsArasya, taralataraGgabhaGguratAM saMyogasya, kuzAgragatajalalavacaJcalatAM jIvitasya, paryantavirasatvaM viSayapratibandhasya paribhAvayantI sA gamayati kAlam, imAn ca manorathAn karoti yathA - bhagavati purandaradik ! janiSyasi tad vAsaraM tvaM kadA? | yadA svahastena jinaH uttArayiSyati bhavAd mAm / / 1 / / kadA sasurAsurajIvalokamadhyasthitasya jagadguroH / vacanAmRtaM pAsyAmi zravaNapuTAbhyAm avirAmam ||2|| prathama ziSyA thaze mATe enI barAbara rakSA karajo' ema kahIne iMdra adRzya thai gayo pachI rAjAe paNa caMdanAne kanyA-aMtaHpuramAM bahumAnathI rAkhI. eTale saMsAranI asAratA, saMyoganI kSaNabhaMguratA, jIvitanI kuzAgre lAgela jaLabiMdu samAna caMcalatA tathA viSaya-pratibaMdhanI paryaMta-virasatAne bhAvatAM te caMdanA kAla nirgamana karavA lAgI, ane te A pramANe manoratha karavA lAgI ke 'he bhagavatI pUrvadizA! evo divasa tuM kyAre pragaTAvIza ke bhagavAn potAnA hAthe mane bhavathI pAra utAraze ? ( 1 ) vaLI surAsurayukta jIvalokanA madhyamAM birAjamAna bhagavaMtanA vacanAmRtanuM satata zravaNapuTavaDe huM pAna pyAre harIza ? (2)
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1065 saptamaH prastAvaH kaiyA nisseyasasokkhamUlaheU khaNo bhavissai so| dehamivi niravekkhA nissaMgA jattha viharissaM / / 3 / / kaiyA uggamauppAyaNesaNAdosalesaparihINaM / piMDaM annesaMtI bhamihaM uccAvayagihesu / / 4 / / iya pavaramaNorahakappaNAhiM tIse diNAI voliNti| bhAveNa savvaviraiM phAsaMtIe sasattIe / / 5 / / mUlAvi seTTiNI muNiyavittaMteNa bahuppayArehiM niMdiyA nayarIjaNeNa | jayagurUvi purAgarAisu paribbhamaMto gao sumaMgalAbhihANagAme / tattha saNaMkumArasuriMdo bhattIe tipayAhiNIkAUNa bhagavaMtaM vaMdai piyaM ca pucchi| aha khaNamekkaM pajjuvAsiUNa kadA niHzreyasasaukhyamUlahetuH kSaNaH bhaviSyati sH| dehe'pi nirapekSA niHsaGgA yatra vihariSyAmi / / 3 / / kadA udgamotpAdanaiSaNAdoSalezaparihINam / piNDam anveSayantI bhramiSyAmi uccA'vacagRheSu / / 4 / / iti pravaramanorathakalpanAbhiH tasyAH dinAni vyapakrAmanti / bhAvena sarvaviratiM spRzantyAH svazaktyA / / 5 / / mUlA'pi zreSThinI jJAtavRttAntena bahuprakAraiH ninditA nagarIjanena / jagadguruH api purA''karAdiSu paribhraman gataH sumngglaa'bhidhaangraame| tatra sanatkumArasurendraH bhaktyA tripradakSiNIkRtya bhagavantaM vandate priyaM ca pRcchti| atha kSaNamekaM paryupAsya svasthAne pratinivRtte tathA mokSasukhanA mUla kAraNarUpa te samaya kyAre Avaze ke dehamAM paNa mamatva vinA huM niHsaMga thaine viyarIza? (3) temaja udgama, utpAdana ane eSaNa-doSa rahita piMDane zodhatA huM uMca-nIca sthAnomAM kyAre bhamIza?" (4) e pramANe pravara manoratha karatAM te divaso gALatI ane bhAvathI svazaktie sarvaviratinI sparzanA karatI utA. (5) ahIM e vRttAMta jANavAmAM AvatAM mUlA zeThANInI nagarajanonA mukhe aneka prakAre niMdA thavA lAgI. pachI gAma-nagaramAM paribhramaNa karatA bhagavaMta sumaMgala nAmanA gAmamAM gayA, tyAM sanakumAra iMdra bhaktithI traNa pradakSiNA dai, prabhune vAMdane kuzaLatA pUchI. ema alpa samaya upAsanA karI sureMdra nivRtta thatAM, svAmI sukSetra
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1066 zrImahAvIracaritram saTThANe paDiniyatte suriMde sAmI suchettasaMnivesaMmi vaccai / tattovi mAhiMdakappAhivaiNA harisukkariseNaM vaMdio samANo vinikkhamiUNa pAlayaM nAma gAmaM paTThio / tahiM ca dhAhilo nAma vANio desajattAe payaTTo sAmiM saMmuhamitaM daTThUNa amaMgalaMtikAUNa rosavasAyaMbiraccho nIlapahApaDalapallaviyagayaNamaMDalaM karavAlamAyaDDhiUNaM eyassa ceva samaNagassa matthae avasauNaM nivADemitti pahAvio vahatthaM vegeNa / etthaMtare sumariyasuriMdAeseNa puvvabhaNiyasiddhatthavaMtareNa chinnameyassa sahattheNa siisN| taMmi ya viNihae ahAsuhaM viharamANo jayagurU patto caMpAnayarIe, Thio sAidinnamAhaNassa aggihottavasahIe egadesaMmi, jAo ya duvAlasamo vaasaartto| aha cAummAsakhamaNapaDivannassa sAmiNo mANibhaddapunnabhaddanAmANo vANamaMtarasuriMdA bhattibharamuvvahaMtA rayaNIe samAgaMtUNa cattAravi mAse jAva pUyaM kreNti| te ya daTThUNa vimhiyamaNo sAidattamAhaNo viciMtei - kiM esa devajjago jANai kiMpi? jaM devA eyamaNavarayaM pUyaMti pajjuvAsiMti ya / ' tao parikkhAnimittaM jaMpiyamaNeNa surendre svAmI sukSetrasannivezaM vrajati / tattaH api mAhendrakalpA'dhipatinA harSotkarSeNa vanditaH san viniSkramya pAlakaM nAma grAmaM praviSTavAn / tatra ca dhAhilaH nAmakaH vaNij dezayAtrAyai pravRttaH svAminaM sammukham AgacchantaM dRSTvA amaGgalamitikRtvA roSavazA''tAmrA'kSaH nIlaprabhApaTalapallavitagaganamaNDalaM karavAlamAkRSya etasya eva zramaNakasya mastake apazakunaM nipAtayAmi iti pradhAvitaH vadhArthaM vegena / atrAntare smRtasurendrA''dezena pUrvabhaNitasiddhArthavyantareNa chinnamasya svahastena zIrSam tasmiMzca vinihate yathAsukhaM viharamANaH jagadguruH prAptaH campAnagaryAm, sthitaH svAtidattabrAhmaNasya agnihotravasatau ekadeze, jAtazca dvAdazaH vrssaaraatrH| atha cAturmAsakSapaNapratipannasya svAminaH mANibhadra-pUrNabhadranAmakau vAnavyantarasurendrau bhaktibharam udvahantau rajanyAM samAgatya catvAri api mAsAni yAvad pUjAM kurutH| taM ca dRSTvA vismitamanaH svAtidattabrAhmaNaH vicintayati kiM eSaH devAryakaH jAnAti kimapi ? yad devAH evam anavarataM pUjayanti paryupAsate ca / tataH parIkSAnimittaM jalpitamanena nAmanA saMnivezamAM gayA. tyAM paNa mAheMdrakalpAdhipatie bhAre harSathI vAMdatAM, prabhu AgaLa cAlIne pAlaka nAmanA grAma pratye javA lAgyA. tyAM dhAhila nAme vaNika dezayAtrA mATe nIkaLela, teNe prabhune sanmukha AvatA joI, amaMgaLa samajI, roSathI rakta locana karI, nIla prabhAthI AkAzane pallavita karanAra evI taravArane kheMcI. e ja zramaNanA mAthe apazukana nAkhuM.' ema dhArato te vegathI bhagavaMtane mAravA doDyo tevAmAM sureMdrano Adeza yAda AvatAM pUrve varNavela siddhArtha aMtare AvIne potAnA hAthe tenuM zira chedI nAkhyuM. ema teno ghAta thatAM prabhu yathAsukhe vicaratAM caMpA nagarImAM AvyA ane tyAM svAtidatta brAhmaNanI agnihotra-vasatimAM eka bhAge rahyA. ahIM bAramuM comAsuM thayuM. have cAturmAsakhamaNa karatAM, mANibhadra ane pUrNabhadra nAmanA vANavyaMtareMdroe bhAre bhaktipUrvaka rAtre AvIne cAre mAsa svAmInI pUjA karI. te jotAM vismaya pAmI svAtidatta vipra vicAravA lAgyo ke-e devArya kAMika jANatA haze zuM? ke devo niraMtara enI pUjA ane upAsanA kare che.' tethI parIkSA nimitte teNe pUchyuM ke
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1067 saptamaH prastAvaH bhayavaM! ettha sarIre karasirapamuhaMgasaMgae appaa| ko bhaNNaitti? tatto bhavvotti jiNeNa se kahiyaM / / 1 / / jo ahamevaM mannai, kerisao so? aIva suhumotti / suhumaMpi kiM bhaNijjai?, iMdiyagejjhaM na jaM hoi / / 2 / / etto cciya saddAnilagaMdhAIyA, lahaMti na kyaai| attavavaesamee, jaM gejjhA gAhago appA / / 3 / / iya evamAipasiNappavaMcaparamatthavitthare khie| vippo uvasaMtamaNo jayaguruNo kuNai bahumANaM / / 4 / / bhagavan! atra zarIre kara-ziraHpramukhA'GgasaGgate aatmaa| kaH bhaNati? tataH bhavyaH iti jinena tasya kathitam / / 1 / / yaH 'aham' evaM manyate kIdRzaH sa? atIva sUkSmaH iti / sUkSmamapi kiM bhaNyate? indriyagrAhyaM na yad bhavati / / 2 / / ataH eva zabdA'nila-gandhAdikAH labhante na kadApi / Atmavyapadezam ete, yad grAhyAH, grAhakaH AtmA / / 3 / / ityevamAdipraznaprapaJcaparamArthavistare kthite| vipraH upazAntamanAH jagadguroH karoti bahumAnam / / 4 / / he bhagavan! hAtha, zira pramukha aMgayukta A zarIramAM AtmA kevo (koNa) kahI zakAya? eTale tene bhavya samalane prabhu bolyA -(1) je "huM evuM mAne che te kevo che? te atisUkSma che. sUkSma hoya te kema kahI zakAya? ke je iMdriyone agocara Doya che (2) ethI A zabda, pavana, gaMdhAdika Atma-zabdane pAmI zakatA nathI, kAraNa ke e grAhya che ane AtmA eno grADa cha.' (3) ityAdi aneka praznano paramArtha vistArathI kahetAM zAMta thayela vipra svAmInuM bahumAna karavA lAgyo. (4)
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1068 zrImahAvIracaritram aha pajjaMtamuvagae vAsAratte jiNesaro viiro| kammamahimahaNasIro jaMbhiyagAmaMmi saMpatto / / 5 / / tattha suriMdo vaMdittu sAyaraM daMsiUNa naTTavihiM / kaivayavAsaramajjhe nANuppattiM parikahei / / 6 / / tatto miMDhiyagAme puvvuvayAraM sarittu cmriNdo| namiUNa calaNajuyalaM jahAgayaM paDiniyattotti / / 7 / / iya aNavarayasuravisarathuNijjamANacaraNo dussahaparIsahamahoyahidaratIrapatto ANupuvvIe paribbhamamANo saMpatto chammAsigAma, Thio ya tassa bAhibhAgaMmi asesasattovaroharahiyaMmi palaMbiyabhuo kAussaggeNaM / etyaMtare tiviThThabhavatattatauyarasAuriyasavaNaveyaNAbhihayasejjAvAlapaccaiyaM samuddinnaM accaMtamasuhaM bhagavao veyaNIyaM kmm| so ya sejjAvAlajIvo tattheva atha paryantamupagatAyAM varSA rAtrau jinezvaraH vIraH / karmamahImathanasIraH jRmbhikagrAme samprAptaH / / 5 / / tatra surendraH vanditvA sAdaraM darzayitvA nATyavidhim / katipayavAsaramadhye jJAnotpattiM parikathayati / / 6 / / tataH meNDhakagrAme pUrvopakAraM smRtvA camarendraH / natvA caraNayugalaM yathAgataM pratinivRttaH / / 7 / / iti anavaratasuravisarastUyamAnacaraNaH duHsahaparISahamahodadhISattIraprAptaH AnupUrvyA paribhraman samprAptaH chammAsI grAmam, sthitazca tasya bahiHbhAge azeSasattvoparodharahite pralambitabhujaH kAyotsargeNa / atrAntare tripRSThabhavataptatrapurasA''pUritazravaNavedanA'bhihatazayyApAlapratyayikaM samudIrNam atyantamasukhaM bhagavataH pachI varSAkAla samApta thatAM karmarUpa pRthvIne toDavAmAM haLa samAna vIra jinezvara tyAMthI jaMbhita gAmamAM gayA. (5) tyAM sureMdra sAdara vaMdana karI, nATaka darzAvI ane keTalAka divasamAM jJAnotpatti kahI saMbhaLAvI. (3) tyAMthI meMDhaka gAmamAM pUrvopakAra yAda karI amareMdra caraNa-kamaLa vaMdIne svasthAne gayo. (7) e pramANe niraMtara devasamUhathI stuti karAtA, dussaha parISaha-mahAsAgarathI pAra pAmelA ane anukrame bhramaNa karatA bhagavaMta chammAsI gAmamAM gayA. tyAM nirjIva sthAne bhujA laMbAvI kAyotsarge rahyA. evAmAM tripRSTha vAsudevanA bhavamAM tapta sIse reDatAM zravaNa-vedanAthI abhihata zayyApAla saMbaMdhI atyaMta azubha vedanIya karma
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1069 gAme govattaNeNa vaTTamANo vasahe bhagavao ussaggaTThiyassa samIve mottUNa godohaNAikajje paviThTho gAmamajjhe / te ya vasahA niraMkusaM saMcaramANA paviThThA addvimi| io ya khaNaMtareNa samAgao govo, samAulahiyao goNe apecchamANo pucchai-'bho bho devajjaga! mama saMtiyA evaMviharUvA goNagA tumae diTThapuvvA na vatti / puNo puNo savvAyareNavi bhaNijjamANeNAvi jAhe jayaguruNA na kiMpi jaMpiyaM tAhe palayakAlAnalaviyaMbhamANakovadasaNadaTThoTThauDeNa bhaNiyamaNeNa-'bho mama savvAyareNa samullaviMtassa pattharaghaDiyahiyayassa va tujjha na maNAgaMpi paDivayaNadANamette'vi aNuroho samuppaNNo, aha bahirotti na nisAmesi me vayaNaM, evaM tA kiM niratthaeNa tuha kannachiddavvahaNeNaM ti bhaNiUNa aikUrajjhavasANasaMgaeNa khittAo sAmiNo vAmeyarasavaNavivaresu kAsasalAgAo, patthareNa daDhaM tAva samAhayAo jAva paropparaM miliyAo, tAhe 'mA koi ukkhaNihitti paccaMtabhAge moDiUNa avakkaMto govaahmo| sAmIvi vedanIyaM karma / sazca zayyApAlajIvaH tatraiva grAme gopatvena vartamAnaH vRSabhAn bhagavataH kAyotsargasthitasya samIpaM muktvA godohanAdikArye praviSTaH graammdhye| te ca vRSabhAH niraGkuzaM saJcaramANAH praviSTAH attvyaam| itazca kSaNAntareNa samAgataH gopaH, samAkulahRdayaH gAH aprekSamANaH pRcchati 'bhoH bhoH devAryaka! mama satkAH evaMvidharUpAH gAvaH tvayA dRSTapUrvAH na vA' iti| punaH punaH sarvA''dareNA'pi bhaNyamAnenA'pi yadA jagadguruNA na kimapi jalpitaM tadA pralayakAlA'nalavijRmbhamANakopadazanadaSTauSThapuTena bhaNitamanena 'bhoH mama sarvA''dareNa samullapataH prastaraghaTitahRdayasya vA tava na manAgapi prativacanadAnamAtre'pi anurodhaH samutpannaH, atha badhiraH iti na nizrRNosi mama vacanam, evaM tadA kiM nirarthakena tava karNacchidrodvahanena' iti bhaNitvA atikrUrA'dhyavasAyasaGgatena kSipte svAminaH vAmetarazravaNavivarayoH kAsyazalAke, prastareNa dRDhaM tAvatsamAhato yAvatparasparaM milito, tadA mA ko'pi utkhaniSyati iti paryantabhAgau moTayitvA apakrAntaH gopA'dhamaH / svAmI api prnnssttmaayaabhagavaMtane udaya AvyuM. pelo zavyApAlano jIva te ja gAmamAM govAla thayela ke je potAnA baLada kAyotsarge rahelA bhagavaMtanI pAse mUkI, te gAyo dohavA mATe gAmamAM gayo. te baLada aMkuza vinA caratA caratA aTavImAM peThA. tevAmAM govALe AvatAM, baLada na jovAthI AkuLa manathI prabhune pUchyuM ke-"he devAya! tame mArA amuka prakAranA baLada joyA ke nahi?' ema vAraMvAra AdarathI pUchatAM paNa vItarAge jyAre kaMi paNa javAba na vALyo tyAre pralayakALanA dAvAnaLa samAna pragaTatA kopavaDe hoTha DazatAM te govAla bolyo ke "are! bahumAnathI pUchatAM paNa jANe vajathI ghaDAyela hRdaya hoya tema jarA javAba ApatAM paNa tane bhAre thai paDyuM. tuM badhira hovAthI mAruM vacana sAMbhaLato nathI, to tAre nirarthaka karNachidra vahana karavAthI zuM?" ema kahI, atikrUra adhyavasAyathI svAmInA baMne kAnamAM teNe kAMsAnI saLI ThokI mArI, ane pattharathI dRDha mAratAM te sAma sAme bhegI karI dIdhI. pachI A koi kADhI na nAkhe ema dhArI prAMta bhAga maraDI nAkhIne te gopAdhama cAlyo gayo. svAmI paNa mAyAmithyAtvazalya
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1070 zrImahAvIracaritram paNaTThamAyAmicchattAisallo'vi savaNavivaraMtarucchUDhagADhasallo, accaMtadhiIbalio'vi dUsahaveyaNAvasakisIbhUyasarIro maNAgaMpi dhammajjhANAo avicaliyamANaso tatto nikkhamiUNa gao majjhimapAvAsannivesaM / tattha ya pAraNagadiyahe paviThTho siddhatthavaNiyassa gehaM / tao teNa harisucchalaMtapulayajAleNa vaMdiUNa paDilAbhio bhayavaM / etthAvasaraMmi ya tahiM ceva puvvAgaeNa jiNaM daTThaNa bhaNiyaM kharagAbhihANeNa vejjeNa-'aho bhayavao savvalakkhaNasaMpunnaM sarIraM, kevalaM pamilANalAyannattaNeNa muNijjai sasallaMva / ' imaM ca nisuNiUNa asamajiNapakkhavAyakalieNa sasaMbhamaM bhaNiyaM siddhattheNa-'bho vijja! jai evaM tA niuNaM nirUvehi, kahiM sasallo esa jyguruu?|' evaM vutte vejjeNa aisuppaNihieNa saNiyaM saNiyaM paloyamANeNa jiNataNuM diTuM kannavivaraMtaranihittaM phAsasaliyAjuyalaM, daMsiyaM ca siddhvnninno| taM ca tArisamavaloiUNa jaMpiyaM siddhattheNa-'aho kassai pAvakAriNo accaMtanikkaruNaM vilasiyaM, jaM evaMvihaM kammamAyaraMteNa na gaNio doggainivaDaNatikkhAsaMkhadukkhAgamo, na pehiyaM mithyAtvAdizalyaH api zravaNavivarAntarA''rUDhagADhazalyaH, atyantadhRtibalikaH api duHsahavedanAvazakRzIbhUtazarIraH manAg api dharmadhyAnataH avicalitamAnasaH tattaH niSkramya gataH mdhympaapaasnniveshm| tatra ca pAraNakadivase praviSTavAn siddhArthavaNijaH gRham / tataH tena harSocchalatpulakajAlena vanditvA pratilAbhitaH bhagavAn / atrAvasare ca tatraiva pUrvA''gatena jinaM dRSTvA bhaNitaM kharakA'bhidhAnena vaidyena 'aho! bhagavataH sarvalakSaNasampUrNa zarIram, kevalaM pramlAnalAvaNyatvena jJAyate sshlymiv| idaM ca nizrutya asamajinapakSapAtakalitena sasambhramaM bhaNitaM siddhArthena 'bhoH vaidya! yadyaivaM tadA nipuNaM nirUpaya, kutra sazalyaH eSaH jgdguruH?|' evamukte vaidyena ati supraNihitena zanaiH zanaiH pralokamAnena jinatanu dRSTam karNavivarAntaranihitaM kAMsyazalAkAyugalam, darzitaM ca siddhavaNijam / tacca tAdRzam avalokya jalpitaM siddhArthena 'aho kasyA'pi pApakAriNaH atyantaniSkaruNaM vilasitam, yad evaMvidhaM karma rahita chatAM zravaNa-vivaramAM gADha zalya paDavAthI atyaMta vairyavAnuM chatAM dussaha vedanAne lIdhe zarIre kRzatA pAmatAM, dharmadhyAnathI leza paNa calAyamAna na thatAM tyAMthI nIkaLI madhyama-pAvApurImAM gayA. tyAM pAraNAne divase siddhArtha vaNikane ghera gayA eTale bhAre harSathI romAMcita thai, vaMdIne teNe bhagavaMtane pratilAlyA. evAmAM tyAM pUrve Avela kharaka nAmanA vaidya prabhune joine kahyuM ke "aho! bhagavaMtanuM zarIra to sarva lakSaNayukta che paraMtu plAna thatAM lAvaNyane lIdhe jaNAya che ke te sazalya jevuM che.' ema sAMbhaLatAM asAdhAraNa jinano pakSapAta karato siddhArtha ekadama bolI UThyo ke "he vaidya! jo ema hoya to barAbara tapAsa kara. e prabhune kyAM zalya che?' ema tenA kahevAthI atyaMta bArIkAithI haLave haLave jotAM, karNa-vivaramAM ThokI besArela kAMsAnI be saLI teNe jinanA zarIramAM joi ane te siddhArtha vaNikane batAvI. te jotAM siddhArthe kahyuM-"aho! A to koi pApAtmAnI atyaMta nirdaya ceSTA che ke AvuM karma AcaratAM teNe durgatinAM asaMkhya duHkho na gayAM, apayazanI darakAra na karI ane
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1071 AkAliyamajasaM, na ciMtiyaM dhammaviruddhaM, ahavA kimeeNa duTThaceTThiyavikatthaNeNa?, bho vejja! sAhesu ko saMpayaM uvAo jeNa evaM sllmvnnijji?| annaM ca salleNa jaekkapahussa kannavivaraMtaraM uvgenn| aNavarayaM maha hiyayaM bhijjai etto mahAbhAga! / / 1 / / aliyaM ullavai jaNo jassa vaNo veyaNA havai tassa | jaM sAmiNA sasalleNa dukkhio'haM daDhaM jAo / / 2 / / paramattheNa imo cciya jIyaM mAyA piyA ya sayaNo ya / nAho saraNaM tANaM tA etto kiM paraM paramaM? ||3|| AcaratayA na gaNitaH durgatinipatanatIkSNA'saGkhyaduHkhA''gamaH, na prekSitam AkAlikam ayazaH, na cintitaM dharmaviruddham, athavA kim etena duSTaceSTitavikatthanena? bhoH vaidya! kathaya kaH sAmprataM upAyaH yena etat zalyam apanIyate? | anyacca zalyena jagadekaprabhoH karNavivarAntaram upagatena / anavarataM mama hRdayaM bhidyate etena mahAbhAga! / / 1 / / alIkam ullapati janaH yasya vraNaH vedanA bhavati tasya / yat svAminA sazalyena duHkhitaH ahaM dRDhaM jAtaH / / 2 / / paramArthena ayameva jIvanaM, mAtA, pitA ca svajanaH ca / nAthaH, zaraNaM, trANaM tataH asmAt kiM paraM paramam? / / 3 / / dharmaviruddhatAno paNa vicAra na karyo. athavA to e duSTa ceSTitanI niMdA karavAthI zuM? he vaidya! have tevo upAya batAvo ke jethI e zalya dUra thAya, kAraNa ke bhagavaMtanA karNa-vivaramAM zalya rahetAM, he mahAbhAga! mAruM hRdaya satata bhedAya che. (1) loko khoTuM bolatA lAge che ke jene vaNa hoya tene vedanA thAya; kAraNa ke A to svAmI sazalya chatAM mane mAre du:55 thAya che. (2) vaLI paramArthathI to e ja mArA jIvita, mAtA, pitA, svajana, nAtha, zaraNa ane trANa-rakSaNarUpa che, to e 42i bIhu~ zreSTha zuMDas A3 ? (3)
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1072 zrImahAvIracaritrama iya eyassa nimitte dhaNaM ca dhannaM ca davvanicayaM c| mama jIviyaMpi caiUNa kuNasu bho sallauddharaNaM / / 4 / / uddharie eyaMmi tu tumae bhvbhiimkuuvgaahiNto| uddhario paramattheNa vijja! nissaMsayaM appA / / 5 / / nIsesaguNanihANe imaMmi uvajuMjiUNa niyvijj| AsaMsAraM suMdara! AsIsAbhAyaNaM hosu ||6|| iyaraMmivi uvayAro kIraMto jaNai nimmalaM kittiM / kiM puNa tailokkadivAyaraMmi sirivIyarAgaMmi? |7|| iya sbbhaavubbhddvynnsvnnprivddhmaannpritoso| sAmicikicchAkaraNaMmi ujjuo bhaNai so vijjo ||8|| iti etasya nimittena dhanaM ca dhAnyaM ca dravyanicayaM ca / mama jIvitamapi tyaktvA kuru bhoH zalyoddharaNam / / 4 / / uddharite etasmin tu tvayA bhavabhImakUpagAhataH / uddhRtaH paramArthena vaidya! niHsaMzayam AtmA / / 5 / / niHzeSaguNanidhAne asmin upayujya nijavaidyam / AsaMsAraM sundara! AziSabhAjanaM bhava / / 6 / / itareSu api upakAraM kurvANaH janayati nirmalA kIrtim / kiM punaH triloka divAkare zrIvItarAge / / 7 / / iti sadbhAvodbhaTavacanazravaNaparivardhamAnaparitoSaH / svAmicikitsAkaraNe udyuktaH bhaNati saH vaidyaH ||8|| enA nimitte dhana, dhAnya, dravyasaMcaya ane mAruM jIvita paNa tajIne zalyoddhAra kara. (4). e zalya nIkaLatAM he vaidya! paramArthathI to teM tArA AtmAno bhIma bhavakUpamAMthI niHsaMzaya uddhAra karyo. (5) samasta guNanA nidhAna evA bhagavaMta nimitte potAnI vidyAno upayoga karavAthI te suMdara! tuM saMsAranA prAMta sudhI bhAziSAnu mAna thA. (7) sAmAnya janano upakAra karatAM paNa nirmaLa kIrti prApta thAya to pachI nailokya divAkara evA zrI vItarAga paramAtmA pratye upakAra karatAM to pUchavuM ja zuM? (7) e pramANe bhAvita vacana sAMbhaLatAM, bhAre saMtoSa thavAthI svAmInI cikitsA karavAmAM tatpara evA vaidya kahyuM ke-(2)
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH 1073 'siddhattha! alamettha patthaNAe, tahA karemi jahA lahuM avaharAmi bhayavao sallaM, kevalaM nippaDikammo esa nAbhilasai cigicchaM, na bahu mannai sarIrasakkAraM, nAbhinaMdai osahAivihANaM / evaM ca Thie kahaM kAyavvo sllsmuddhrnnovkkmo?|' siddhattheNa bhaNiyaM'pajjattaM vAulattaNeNaM, jahA tumaM bhaNihisi tahA karissAmi tti anno'nnaM jaMpirANaM niggao bhuvaNagurU, Thio baahirujjaanne| siddhattheNAvi niyapurisehiMto savvatthavi annesAvio sAmI, diTTho ya gAmabAhirujjANe / tao vijjeNa sameo taduvadiTThadivvosahasAmaggisaNAho tattheva gao siddhttho| tayaNaMtaraM ca vejjeNa telladoNIe nivesAvio sAmI, pacchA kayakaraNehiM cauvvihavissAmaNAviyakkhaNehiM purisehiM mddaavio| tao siDhilIbhUesu saMdhibaMdhaNesu bADhaM nijaMtiUNa saMDAsaeNa aiccheyayAe lahumAkaDDhiumAraddho kannehiMto saruhiraM slljuylN| aha nIharijjamANe salle sA kAvi veyaNA jAyA / jIe maMdaradhIro'vi kaMpio jhatti jayanAho ||1|| 'siddhArtha! alamatra prArthanayA, tathA karomi yathA laghuH apaharAmi bhagavataH zalyam, kevalaM niSpratikarmaH eSaH nA'bhilaSati cikitsAm, na bahumanyate zarIrasatkAram, nA'bhinandati auSadhAdividhAnam / evaM ca sthite kathaM kartavyaH zalyasamuddharaNopakramaH?| siddhArthena bhaNitam 'paryAptaM vyAkulatvena, yathA tvaM bhaNiSyasi tathA kariSyAmi' iti anyonyaM jalpatoH nirgataH jagadguruH, sthitaH bahiH udyaane| siddhArthenA'pi nijapuruSaiH sarvatrA'pi anveSitaH svAmI, dRSTazca grAmabahiH udyaane| tataH vaidyena sametaH tadupadiSTadivyauSadha-sAmagrIsanAthaH tatraiva gataH siddhaarthH| tadanantaraM ca vaidyena tailadroNyAM niveSitaH svAmI, pazcAt kRtakaraNaiH caturvidhavizrAmaNAvicakSaNaiH puruSaiH mardApitaH / tataH zithilIbhUteSu sandhibandhaneSu bADhaM niyantrya saMdaMzakena aticchekena laghuH AkraSTum ArabdhaM karNAbhyAM sarudhiraM zalyayugalam / atha nihriyamANe zalye sA kA'pi vedanA jaataa| yayA mandaradhIraH api kampitaH jhaTiti jagannAthaH / / 1 / / "he siddhArtha! evI prArthanA karavAthI saryuM. huM have tevo ja upAya lauM ke jethI bhagavaMtanuM zalya tarata dUra karI zakuM, paraMtu e saMskAra rahita hovAthI cikitsAne icchatA nathI. zarIra-satkAranI darakAra karatA nathI tema auSadhavidhAnane cahAtA nathI, ema hovAthI zalyoddhArano prayatna kema karavo?' siddhArtha bolyo-"ema vyAkuLatA lAvavAnI jarUra nathI. jema tuM kahe tema huM karIza." ema teo anyAnya vAta karatA hatA tevAmAM bhagavaMta tyAMthI cAlI nIkaLyA ane bahAranA udyAnamAM rahyA. tyAre siddhArthe paNa potAnA mANaso pAse svAmInI sarvatra zodha karAvI, ane gAmanI bahAra udyAnamAM svAmI temanA jovAmAM AvyA. pachI vaidya ane teNe batAvela divya auSadhanI sAmagrI sahita siddhArtha te ja sthAne gayo. tyAM prathama vaidya svAmIne telanA kuMDAmAM besAryA ane caturvidha vizrAmaNamAM bhAre vicakSaNa evA puruSonA hAthe prabhune mardana karAvatAM, kaMIka saMdhibaMdha zithila thatAM, sAMDasIvatI majabUta pakaDI, bahu ja cAlAkIthI hastalAghave karNathakI teNe rudhirayukta zalya kheMcavA mAMDyuM.
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1074 zrImahAvIracaritrama mukko ya ghoraghaNaghosavibbhamo jiNavareNa aaraavo| kulisAhaya(sura)girisiMgadalaNajAovva aibhImo / / 2 / / jiNamAhappeNa paraM taDatti phuTTA samaMtao na mhii| annaha calaNaMgulicAliyAcale kettiyaM eyaM?, / / 3 / / evamuppADiyaMmi salle saMrohaNosahIrasanisegapakkheveNa paguNIkayaMmi savaNajuyale saviNayaM vaMdiUNa ya jayanAhaM vejjavaNiNo paramasaMtosamuvvahaMtA saggApavaggasokkhasiriM bhamariMva karakamalanilINaM mannaMtA gayA sagihaM / paramovagAritti pUio vattha-kaNagAidANeNa vijjo siddhtthenn| evaM te donni'vi AsayavisuddhIe tivvamavi veyaNaM bhayavao udIrayaMtA suraloyalacchibhAyaNaM jAyA / govAlo puNa aisaMkiliTThayAe sattamanarayapuDhaviM duhanivahabhAyaNaM muktazca ghoraghanaghoSavibhramaH jinavareNa ArAvaH / kulizA''hatasuragirizRGgadalanajAtaH iva atibhImaH / / 2 / / jinamAhAtmyena paraM taDiti sphuTitA samantataH na mhii| anyathA caraNAmulIcAlitA'cale kiyanmAtram etat? ||3|| evam utpATite zalye saMrodhanauSadhirasaniSekaprakSepeNa praguNIkRte zravaNayugale savinayaM vanditvA ca jagannAthaM vaidyavaNijau paramasantoSasamudvahantau svargA'pavargasaukhyazriyam bhramaramiva karakamalanilInaM manyamAnau gatau svagRham / paramopakArI iti pUjitaH vastra-kanakAdidAnena vaidyaH siddhArthena / evaM tau dvau api AzayazuddhyA tIvrAmapi vedanAM bhagavataH udIrayantau suralokalakSmIbhAjanaM jaatau| gopAlaH punaH atisaGkliSTatayA saptamanarakapRthivIM duHkhanivahabhAjanaM praaptH| tacca udyAnaM mahAbhairavam iti prasiddhiM ema zalya nIkaLatAM prabhune evI vedanA thai ke jethI merU samAna dhIra chatAM jagadguru tarata kaMpAyamAna thayA. (1) vaLI te vakhate ghora ghanaghoSa samAna jinezvare evo atibhIma avAja karyo ke vajathI abhighAta pAmatAM suragirinA zikharanuM jANe dalana thatuM hoya; (2) chatAM jinanA mAhAsyathI taDataDATa karatI pRthvI cotarapha bhedAI nahi. nahi to caraNAMgulithI merUne BAvanA nine bheTaj te \ mAtra cha? (3) ema zalya nIkaLatAM, saMrohanI-auSadhino rasa nAkhI zravaNa-yugala sAjA thatAM, bhagavaMtane vinayathI vaMdI, vaidya ane vaNika parama saMtoSa pAmatA ane svarga tathA mokSalakSmIne kara-kamalamAM lIna thayela bhramarInI jema mAnatA te svasthAne gayA. pachI vaidyane paropakArI mAnIne siddhArthe kanakAdinA dAnathI teno satkAra karyo. e rIte te baMne, bhagavaMtane tIvra vedanA upajAvyA chatAM Azaya-vizuddhithI svarga-lakSmInA bhAjana thayA, ane duSTa govALa atyaMta saMkilaSTatAthI sAtamI narakamAM bhAre duHkhanuM bhAjana thayo. vaLI te udyAna "mahAbherava' evA nAmathI prasiddha thayuM
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prastAvaH ptto| taM ca ujjANaM mahAbheravaMti pasiddhiM gayaM, devaulaM ca tattha logeNa kayaM / evaMvihAvayANaM havaMti jaya bhAyaNaM jiNiMdAvi / tA thovAke'vihu kIsa jaNo vahai saMtAvaM ? / / 1 / / jai ekkasiMpi kayadukkayassa evaMviho duhavivAgo / tA asamaMjasakiccesuM paidiNaM kaha jaNo ramai ? / / 2 / / atuliyabalakalieNavi jiNeNa tivvAvayaM sahaMteNa / sahaNe cciya kammaviNijjaratti paDivajjai jaNeNa ||3|| evaM ca bhagavao vaddhamANasAmissa parIsahANaM jahannagANaM majjhe uvari kaDapUyaNAsIyaM majjhimagANa va kAlacakkaM ukkosagANa ya imaM ceva salluddharaNaMti / evaM govAleNa mUlAo AraddhA uvasaggA govAleNa ceva niTThiyatti / evaM tA uvasaggANa saMkalaNA bhaNiyA / gatam, devakulaM ca tatra lokena kRtam / evaMvidhA''padAM bhavanti yadi bhAjanaM jinendrAH api / tataH stokA''taGke'pi khalu kasmAd janaH vahati santApam / / 1 / / 1075 yadi ekasya api kRtaduSkRtasya evaMvidhaH duHkhavipAkaH / tataH asamaJjasakRtyeSu pratidinaM kathaM janaH ramate ? ||2|| atulitabalakalitenA'pi jinena tIvrA''padam sahamAnena / sahamAne eva karmavinirjarA iti pratipadyate janena ||3|| evaM ca bhagavataH varddhamAnasvAminaH parISahAnAM jaghanyAnAM madhye upari kaTapUtanAzItam, madhyamAnAM ca kAlacakram, utkRSTAnAM ca idameva zalyoddharaNam iti / evaM gopAlena mUlataH ArabdhAH upasargAH gopAlena eva niSThitAH iti / evaM tAvad upasargANAM saGkalanA bhaNitA / ane lokoe tyAM devaLa karAvyuM. jo jiveMdro paNa AvI ApAnA bhAjana thAya che, to alpa ApadyamAM loko saMtApa zA mATe karatA haze? (1) jo eka vAra karela duSkRtano Avo duHkha-vipAka thAya che, to loko pratidina akRtyomAM kema ramatA haze? (2) atula baLazALI chatAM tIvra ApadAne sahana karatA jinezvara ema bodha Ape che ke sahana karavAthI karmanI nirjarA thAya, mATe lokoe e vAta svIkAravAnI che. (3) e rIte bhagavaMtane paDela jaghanya upasargomAM kaTapUtanAnuM caitya, madhyamomAM kAlacakra ane utkRSTomAM e zalyodvAra. ema govALathI zarU thayelA upasargo, gopALanA hAthe samApta thayA. e upasargonI saMkalanA kahI batAvI.
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1076 zrImahAvIracaritram iyANiM sayalaMpi tavovihANaM jaM jahA bhagavayA samAyariyaM taM tahA saMkaliUNa bhaNijjai nava kira cAummAse chakkira domAsIe uvAsI y| bArasa ya mAsiyAI bAvattari addhamAsAiM / / 1 / / egaM kira chammAsaM do kira temAsie uvAsI y| aDDhAijjA ya duve do ceva divaDDamAsAiM / / 2 / / bhadaM ca mahAbhadaM paDimaM tatto ya savvaobhadaM / do cattAri daseva ya divase ThAsI ya aNubaddhaM / / 3 / / ___goyaramabhiggahajuyaM khavaNaM chammAsiyaM ca kAsI ya / paMcadivasehiM UNaM kosaMbIe varapurIe / / 4 / / dasa do ya kira mahappA ThAi muNI egarAiyaM paDimaM / aTThamabhatteNa jaI ekkekkaM carimarAIyaM / / 5 / / idAnIM sakalamapi tapovidhAnaM yad yathA bhagavatA samAcaritaM tattathA saGkalayya bhaNyate nava kila cAturmAsAni SaT kila dvimAsikAni upoSitAni c| dvAdazaH ca mAsikAni dvisaptatIH ardhamAsikAni / / 1 / / ekaM kila SaTmAsaM, dve kila trimAsike upoSitAni c| sArdhadvaye ca dve, dve caiva dvyardhamAse / / 2 / / bhadrAM ca mahAbhadrAM pratimAM tatazca sarvatobhadrAm / dvau caturaH dazaiva ca divasAn sthitaH ca anubaddham / / 3 / / gocaram abhigrahayutaM kSapaNaM SaDmAsikaM ca akarocca / paJcadivasaiH unaM kauzAmbyAM varapuryAm / / 4 / / daza dvi ca kila mahAtmA sthitaH muniH ekarAtrikI pratimAyAm / aSTamabhaktena yadi ekaikaM caramarAtrikIm / / 5 / / have bhagavaMtane badhuM tapovidhAna je pramANe AcaryuM te rIte saMkalanApUrvaka te kahevAmAM Ave che :vIra 4inezvare nava yAtumAsI-ta5, 7 bhAsI, pAra bhAsabhA , paDotara abhAsI, (1) meM. 7 mAsI, tribhAsI, aDhImAsI aghoDhamAsI. (2) vaLI adyAzI divasamAM be bhadrapratimA, cAra mahAbhadra ane daza sarvatobhadra pratimAe prabhu rahyA. (3) pAMca divasa nyUna abhigrahayukta cha mAsInuM pAraNuM bhagavaMte kauzAMbI nagarImAM karyuM. (4) mahAtmA muni eka rAtrinI bAra pratimA vahe che, paNa aThThama hoya to ekeka caramarAtrie pratimA Adare. (pa)
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1077 saptamaH prastAvaH do ceva ya chaTThasae auNAtIse uvAsiyA bhyvN| na kayAi niccabhattaM cautthabhattaM ca se Asi / / 6 / / bArasa varise ahie chaTuM bhattaM jahannayaM Asi / savvaM ca tavokammaM apANiyaM Asi vIrassa / / 7 / / tinni sae divasANaM auNApaNNe u paarnnaakaalo| ukkuDuyanisajjANaM ThiyapaDimANaM sae bahue / / 8 / / iya ettiyamettaM pavvajjAdiNAu Arabbha savvaggeNa chaumatthakAliyAe bhagavayA tavacaraNamAyariyati / / saMpayaM pAraddhaM bhaNijjai aha majjhimapAvAsannivesAo dussahaparIsahanisAsaMtamasaM haNiUNa jiNadivAyaro samummilaMtasamahigAbhirAmadehappahApaDalapayAsiyadisAmuho nIhariUNa aNiyayavihAreNa viharaMto dvau eva ca SaSThazatAH ekonatriMzad upoSitAH bhagavAn / na kadApi nityabhaktaM caturthabhaktaM ca tasya AsIt / / 6 / / dvAdaza varSe adhike SaSThaM bhaktaM jaghanyakam AsIt / sarvaM ca tapaHkarma apAnIyaM AsIt vIrasya / / 7 / / trINi zatAni divasAnAm ekonapaJcAzat tu pAraNakakAlaH / utkuTikAniSadyAyAM sthitapratimAyAM sadA bahudhA / / 8 / / iti etAvanmAnaM pravrajyAdinAd Arabhya sarvAgreNa chadmasthakAle bhagavatA tapazcaraNam Acaritam / sAmprataM prArabdhaM bhaNyate - atha madhyamapApAsannivezataH duHsahaparISahanizAsattamaH hatvA jinadivAkaraH samunmilatsamadhikA'bhirAmadehaprabhApaTalaprakAzitadiGmukhaH nihRtya aniyatavihAreNa viharan samprAptaH samuttuGgaprAkAra bhagavaMte baso ogaNatrIza chaThTha karyA, paNa koivAra nityabhojana ke eka upavAsanuM pAraNuM temaNe karela nahi. (7) adhika bAra varasa temaNe jaghanya chaDha-bhakta karela. e badhuM tapovidhAna prabhue vinA pANIe karyuM. (7) badhA maLIne traNaso ogaNapacAza temaNe pAraNAM karyo. ane bahudhA sadA utkaTukAsane ja te pratimAe rahetA hatA. (8) A badhuM pravajyAnA divasathI mAMDI, prabhue chadmasthAvasthAmAM tapovidhAna AcaryuM. have prastuta kathA kahe che. pachI madhyama pAvA-saMnivezathI nIkaLI, dussaha parISaharUpa aMdhakArane haNI, jinadivAkara, adhika prakAzatI dehaprabhAthI dizAone ujjavaLa karatAM aniyata vihArathI, ucA prakArathI gagana sAthe vAto karanAra, vividha
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1078 zrImahAvIracaritram saMpatto samuttuMgapAyAraparicuMbiyaMbaraMnANAvihavaNasaMDamaMDiyadiyaMtaraM jaMbhiyagAmaM nAma nayaraM, tassa ya bahiyA vibhAge vIyAvattaceiyassa adUre aNeyataruvarasurahikusumAmoyamattamahuyarajhaMkAramaNaharaparisarAe ujuvAliyAnaIe tIraMmi uttarille kUle sAmAgAmihANagAhAvaissa chettaMmi samummiliyapaDhamapallavapasAhiyassa supurisassa va sauNagaNaseviyassa, surapurassa va sumaNasAbhirAmassa mahAnariMdassa pattaniyarapariyAriyassa va sAlamahApAyavassa hiTTao TThiyassa bhuvaNabaMdhavassa chaTTeNaM bhatteNaM apANaeNaM AyAvemANassa godohiyAsaNaM nisannassa aNuttarehiM nANa-daMsaNa-carittehiM, aNuttarehiM Alaya-vihAra-maddavajjavehiM, aNuttarehiM lAghava-khaMti-guttimutti-saccasucariehiM appANaM bhAvemANassa saDDhachammAsasamahigesu duvAlasasaMvaccharesu samaikkaMtesu, vaisAhasuddhadasamIe, suvvayAbhihANaMmi diNaMmi, vijae muhutte, hatthuttarAnakkhattaMmi caMdeNa jogamuvAgayaMmi sukkajjhANAnalaniddaDDaghaNaghAyakammiMdhaNassa puhattaviyakkaM saviyAramegattaparicumbitA'mbaram, nAnAvidhavanakhaNDamaNDitadigantaraM jRmbhikagrAmam nAmakaM nagaram / tasya ca bahiH vibhAge bIjAvartacaityasya adUram aneka taruvarasurabhikusumA''modamattamadhukarajhaGkAramanoharaparisarAyAH RjuvAlikAnadyAH tIre uttare kUle zyAmAkA'bhidhAnagAthApateH kSetre samunmilitaprathamapallavaprasAdhitasya supuruSasya iva zakunagaNasevitasya, surapurasya iva sumanasA'bhirAmasya mahAnarendrasya pAtranikaraparicAritasya iva zAlamahApAdapasya adhaH sthitasya bhuvanabAndhavasya SaSThena bhaktena apAnakena AtApayataH godohikA''sanaM niSaNNasya anuttaraiH jJAna-darzana-cAritraiH anuttaraiH Alaya-vihAra-mArdavA''rjavaiH, anuttaraiH lAghavakSAnti-gupti-mukti-satya-sucaritaiH AtmAnaM bhAvayataH sArdhaSaDmAsasamadhikeSu dvAdazasaMvatsareSu samatikrAnteSu, vaizAkhazuddhadazamyAM suvratA'bhidhAne dine, vijaye muhUrte, hastottaranakSatre candreNa yogamupAgate zukladhyAnA'nalanirdagdha-ghanaghAtakarmendhanasya pRthaktvavitarkasavicAram ekatvavitarkamavicAraM ca dhyAtvA uparatasya, vanakhaMDathI cotarapha zobhAyamAna evA phraMbhikagAma nAmanA nagaramAM gayA. te nagaranI bahAra bIjAvarta cityanI najIka aneka vRkSonAM sugaMdhI puSponA AmodathI masta banelA bhramarAonA jhaMkAravaDe manohAra vibhAgayukta RjuvAlukA nadInA uttara kinArA para zyAmAMka nAmanA gAthApati-gRhasthanA kSetramAM prathama pragaTa thatA pallavothI zobhAyamAna, sanduruSanI jema pakSigaNathI sevita, suranagaranI jema sumanasa = devo ke puSpovaDe abhirAma, pAtrasevako pakSe patrovaDe sevita mahAnareMdra samAna evA zAla mahAvRkSanI nIce rahetAM, chaThTha tapa AcaratAM, AtApanA letAM, godohidAsane besatAM, anuttara jJAna, darzana ane cAritra, anuttara kSamA, namratA ane saraLatA, anuttara lAghava, zAMti, nirlobhatA, gupti, satya tathA sucaritravaDe AtmAne bhAvatAM, bAra varasa upara sADAcha mahinA vyatIta thatAM, vaizAkha zudi dazame suvrata nAmanA divase vijaya muhUrve hatottarA nakSatranI sAthe caMdramAno yoga AvatAM, zukladhyAnAgnithI ghanaghAtI-karmarUpa iMdhaNane dagdha karatAM, savicAra pRthakvavitarka ane avicAraekatvavitarkane dhyAvatAM uparata-upazAMta thayelA, sUkSmakriyAnivRtti, avicchinna-kriyA apratipAdita evA zukladhyAnanA
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1079 saptamaH prastAvaH viyakkamaviyAraM ca jhAiUNa uvarayassa, suhamakiriyAnivaDheiM vocchinnakiriyamappaDivAiM ca sukkajjhANacarimabheyadugamasaMpattassa aNaMtamaNuttaraM nivvAghAyaM nirAvaraNaM paDipunnaM sayalaloyAloyapayAsayaM kevalavaranANadaMsaNaM samuppannati / / tayaNaMtaraM ca dukkaratavacaraNaphalaMmi kevalAloe / jAe sUreNaM piva payaDijjai tihuaNaM pahuNA / / 1 / / aha battIsa suriMdA takkhaNacaliyAsaNA lahuM pttaa| virayaMti samosaraNaM pAyAratieNa pariyariyaM / / 2 / / suvibhattacArugoura-pokkhariNI-pabaladhayavaDAin / siMhAsaNaM ca maNikaNayaniyaranimmaviyaharicAvaM / / 3 / / sUkSmakriyA'nivRttiM vyucchinnakriyA'pratiprAtiM ca zukladhyAnacaramabhedadvayA'samprAptasya anantamanuttaram, nirvyAghAtam, nirAvaraNam, pratipUrNam sakalalokAlokaprakAzakaM kevalavarajJAna-darzanaM samutpannam / tadanantaraM ca duSkaratapazcaraNaphale kevalAloke / jAte sUryeNa iva prakaTyate tribhuvanaM prabhuNA / / 1 / / atha dvAtriMzat surendrAH tatkSaNacalitA''sanAH laghuH praaptaaH| viracayanti samavasaraNaM prAkAratrikeNa parivRttam / / 2 / / suvibhaktacArugopura-puSkariNI-prabaladhvajapaTA''kIrNam / siMhAsanaM ca maNikiraNanikaranirmApitaharicApam / / 3 / / carama dvibhAgane prApta na thayelA evA bhagavaMta zrI mahAvIra svAmIne anaMta, anuttara, nirvAghAta, nirAvaraNa, paripUrNa, sakala lokAloka-prakAzaka evuM kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayuM. eTale duSkara tapa-caraNanA phaLarUpa kevalAloka pragaTa thatAM sUryanI jema prabhu traNe lokane prakAzavA lAgyA. (1) evAmAM Asana calAyamAna thatAM batrIze iMdro tarata tyAM AvyA ane traNa prakAra sahita samavasaraNa racavA sAya, (2) tema ja alaga suMdara kAra, vAva, prabaLa dhvaja-paTAdikathI vyApta te samavasaraNamAM temaNe maNi-kanakanA samUDa banAveda bhane e iMdradhanuSya hoya te siMhAsana syAvyuM. (3)
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1080 zrImahAvIracaritrama tAhe tiloyanAho thuvvaMto deva-nara-nariMdehiM / siMhAsaNe nisIyai titthapaNAmaM pakAUNa / / 4 / / jaivihu erisanANeNa jiNavaro muNai joggayArahiyaM / kappotti tahavi sAhai khaNamettaM dhammaparamatthaM / / 5 / / iya niruvakkamavikkamanirakkiyabbhaMtarArivisarassa / vIrassa bhuvaNapahuNo carie sUre va vipphurie / / 6 / / saMgamayAiparIsahasahaNa'jjiyanANalAbhasaMbaddho / saMkheveNa samatto sattamao ettha patthAvo ||7|| ii sirimahAvIracarie parIsahasahaNakevaluvajjaNo sattamo patthAvo / / tadA trilokanAthaH stUyamAnaH deva-nara-narendraiH / siMhAsane niSIdati tIrthapraNAmaM prakRtya ||4|| yadyapi khalu etAdRzajJAnena jinavaraH jAnAti yogytaarhitaam(prssdm)| kalpaH iti tathApi kathayati kSaNamAtraM dharmaparamArtham / / 5 / / iti nirupakramavikramanirAkRtA'bhyantarA'rivisarasya / vIrasya bhuvanaprabhoH carite sUrye iva visphurite / / 6 / / saGgamakAdiparISahasahanA'rjitajJAnalAbhasambaddhaH / saMkSepeNa samAptaH saptamaH eSaH prastAvaH / / 8 / / iti zrImahAvIracarite pariSahasahana-kevalopArjanarUpaH saptamaH prastAvaH / / pachI trilokanA nAtha prabhu deva, deveMdra, nara nareMdrovaDe stuti karatA, tIrthane praNAma karIne siMhAsana para bi2|4maan thayA. (4) jo ke evA jJAnathI jinezvara yogyatA rahita sabhAne jANatA, tathApi kalpa-AcAra samajIne temaNe kSaNamAtra dharbhApaheza yo. (5) e pramANe anupama parAkramavaDe AMtara zatruone parAsta karanAra bhuvanaguru varanA ravisamAna caLakatA caritramAM saMgamAdikanA parISaha sahana karatAM meLavela jJAnanA lAbhavaDe nibaddha A saptama prastAva saMkSepathI samApta 42vAbhAM mAvyo. (/7) e rIte zrI mahAvIracaritrano sAtamo prastAva samApta thayo.
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka zrI divyadarzana TrasTa ISBN 978-81-925531-2-2 97881920553122"