Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH upanA vagovaNI Eva zrI bhagavatI bhaga - 2 guraprANa Agama batrIsI AzIrvAda dAtA H tapasvI garadeva pUjya zrI ratilAlajI mahArAja sAheba pradhAna saMpAdikA : apUrva zrata ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( sva. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nA hastAkSaro B !imil cA , - a niNa- 44 (mAtAjI Sharmjaja binAre 20/09 / gAI karI hatI, sanyA jumA hiyA P-22n: 14 nAstAmAM nesaba IMvo ane manane zAnanane kSadhivjalAlIra taiyaha kuzavALa hola rAjA / lApa.00 thI naty - 21 AM >f %. ded to fItA lokANa? jANo Re h istorzana nin 3 wjasaM jalAM guma majIje ja mie vayaa-1- u.4 arinyaTana 2SamAnamAyA ane lom ramajhalalAmanA yAraniALanuM Arajhu bAbarA - mAnadai-mAyAjI jIta, tAM 1 + 4 - it? 2 da ta na jhApo mA mArA nA khao zaza - ba la phIbApa(pa pi ma ] tevA Motii vine jAva trAdikanatp(malakAtI SAeaa nara cha pAnA para trATa gAumAjaff $463jo mana ne kavi , tenAMthalaiThThI sa' 5 phAyaglhenanA rUThA sAbara kAMn &1IrasAyuM che / gaLA le 2ThanA sAbaM AT phila zALA, 1 7ina vAhinI banI O jAtakane jhA bALa phI jevA che. A ro re ra sa ja bAkI che. jo gaLa nA (! paNa hala no te uThajI! sa ) vAra zikarA ) ni che | vIra mAM
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ KIT2 101spe elena K22 elena K2T2 elena Kana Telena K22 elena 22 l&line The are were gta aena kate ene on the a neete pa kee KUP2 101s 162172 PECINE KX12 Tele 112 22 lec112 ta kele ala estlar kop desti ega 271 lec1112 2112 TERCIR X22 Pelcz 2712 12S ete kup ete ala. Vsete a eeme otg kele ata este
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH goMDala gaccha jayavaMta ho pU. zrI DuMgara - deva - jaya - mANeka - prANa - rati gurubhyo namaH zrI guru prANa Agama batrInI . sA. nI cIra smRti tathA zrI garadeva pU. zrI prANalAlajI ma. nI ratilAlajI ma. sA. mahAprayANa saurASTra kesarI gara varSa upalakSa tapasamrAMTa gurudeva pU. zrI rad gaNaghara zazita pAMcamuM aMga zrIbhagavatI mUla-2 zataka: pa thI 7 (mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa) : pAvana nizrA : goMDala gaccha ziromaNI paramadArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. saMpreraka vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma. sA. ane Agama divAkara pU. janakamuni ma. sA. * prakAzana preraka dhyAnasAdhaka pU. zrI hasamukhamuni ma. sA. ane zAsanaaruNodaya pU. zrI namramuni ma.sA. nI zubhAziSa : : pradhAna saMpAdikAH maMgalamUrti pUjyavarA apUrva zrata ArAdhaka : anuvAdikAH pU. zrI mukatAbAI ma. DaoN. zrI AratIbAI ma. pU. zrI lIlamabAI ma. : parAmarza prayojikA : : saha saMpAdikA : utsAhadharA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. pU. zrI uSAbAI ma. : prakAzaka: tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. zrI guru prANa prakAzana zuM PARASDHAM pArasadhAma, vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ : Agama prakAzana prAraMbha : I. sa. 1997 - 1998 pU. zrI prANaguru janmazatAbdI varSa guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. punaH prakAzana - I. sa. 2009 prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana, pArasadhAma, ghATakopara prathama AvRtti prata : 1050 * dvitIya AvRtti prataH 1008 prakAzana tArIkha : Asovada amAsa - vIra nirvANa kalyANaka tathA tapasamrATa gurudeva pUjya zrI ratilAlajI ma. sA. janmadina guru prANa prakAzana zrI parAgabhAI zAha * zrI zaileSabhAI desAI * zrI barjIzabhAI desAI zrI sumatibhAI zAha * zrI girIzabhAI zAha * zrI jitenabhAI zAha prApti sthAna ? www.parasdham.org * www.jainaagam.org 1. muMbaI - pArasadhAma vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 2. U. S. A. - Girish P. Shah 4048, Twyla Lane, Campbell CA - 95008-3721. U.S.A. Ph. : (India) 09867054439 (U.S.A) 001- 408-373-3564 (4. vaDodarA - zrI harezabhAI lAThIyA gautama, 12, paMkaja sosAITI, narmadA gesTa hAusanI sAme, IlorA pArka, vaDodarA - 380023 phona - 9824058489 3. rAjakoTa - zeTha upAzraya prasaMga hola pAchaLa, 150 phuTa rIMga roDa, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360005 phona - 9824043769 mudraka : zivakRpA oNphaseTa prinTarsa, amadAvAda - phona : 079-25623828
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ saurASTra kesarI bA.bra. pU. garadeva zrI prANalAlajI ma. sA. ne ananya zraddhAbhAve.. - samarpaNa jenI vizALatAe bhedabhAvo vilIna pharyA hatAM, da, jenA vAtsalya sahune samAvyA hatAM, jenI vicakSaNatAe ahoka # zAsana sevAnA kAryo thayA hatAM, jenI vilakSaNatAe viziSTa saMtaLo Adarza khaDo karyo hato, saurASTravAsIone abheda bhAve zraddhA, bhakti ane saMta sevAnA saMskAranuM sIMcana karanAra, mama zraddhAmUrti, yazogAmI, yazodyAmI, kalyANakAmInA, karakamaLomAM bhagavatI sUtranA anuvAdaluM najarANuM zaddhA bhakita sabhara hRdaye samarpaNa karuM chuM. - pU. mukata - lIlama guraNInA suziSyA sAdhvI AratI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ garadeva pU. ratilAla vAlajI ma. sA. nA tapa samrATa tapasvI. A guru mahArAjanI janma zatAbdI nimitte AgamonuM prakAzana thaI rahyuM che, teno mane AnaMda che, tame sahu sAdhvIchaMda Agamano abhyAsa karI, tenAM mULabhUta tattvone samajo, jIvanane paMcAcAramaya banAvo, samAjamAM jaina dharmano pracAra karo. guru mahArAjanA nAmane amara banAvo ane saMyamI jIvanane saphaLa banAvo. e ja mArA aMtaranA AzIrvAda che. mArI sAthe cAturmAsa arthe royala pArka saMghamAM birAjamAna sAthvIvRMda bhagavAna mahAvIranI vANIne samagra vizvamAM gUMjatI kare tevA zubhAziSa. - muni zatilAla tA. 14/9/97 royala pArka upAzraya, rAjakoTa.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. zrI jayaMtamuni ma.. zaromaNi pU. zrI. nA svahastAkSare che . goMDala gaccha ji. bano gA| 24atra anuja (40 4 4 ba6 "AnakAe bharI 20 Dana S nAnI na paAN htpa) 4 ve navA kAryuM prakhya - namaNi na 515740sOn mama 56 ta- 30vo na mAtra traNa tala - 'pazvata na , bya3 % 3La vi. nI A % na kheMn - 7- -- 20 0 ka kSaya 1 (pa! to LLLL huM AzA ApuM chuM tathA A kAryane svIkRti ApuM chuM ke guruprANa Agama batrIsInuM punaH prakAzana avazya karavuM joIe. A mahAkArya pUjya goMDala garacha kIrtidhara arUNodaya zrI namramuni prAraMbha kare, A mArA bhAva che. A kAryanI anumodanA karuM chuM. AnaMda maMgalama. zubha thAo... suMdara thAo... A AzIrvacana arpita karuM chuM. tA. 27-04-2009 akSayatRtIyA - somavAra.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruprANa Agama batrIsI anuvAdikA mahAsatIjIo pradhAna saMpAdikA bhAvoginI bA. bra. pU. zrI lIlamabAI ma. sahasaMpAdikA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. sUtranuM nAma zrI AcArAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI sUyagaDAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI ThANAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra(1 thI 5 bhAga) zrI jJAtA sUtra zrI upAsakadazAMga sUtra zrI aMtagaDadazAMga sUtra zrI anuttarovavAI sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra zrI uvavAI sUtra zrI rAjapraznIya sUtra zrI jIvAbhigama sUtra zrI prajJApanA sUtra(bhAga-1 thI 3) zrI jaMbUddIpaprajJapti sUtra zrI jyotiSagaNarAja prajJapti sUtra (caMdraprazapti, sUryaprajJapti) zrI upAMgasUtra(zrI nirayAvalikAdi) zrI uttarAdhyayana sUtra(bhAga-1, 2) zrI dazavaikAlika sUtra zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nizItha sUtra zrI traNa cheda sUtra zrI Avazyaka sUtra sAMnidhya pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. pU. zrI girIzacandrajI ma. sA. jJAnadAnanA saMpUrNa sahayogI pU. zrI trilokamuni ma. sA. anuvAdikA pU. hasumatIbAI ma., pU. puSpAbAI ma. pU. urmIlAbAI ma. pU. vIramatIbAI ma. pU. vanItAbAI ma. pU. DaoN. AratIbAI ma. pU. sumanabAI ma. pU. urvazIbAI ma. pU. bhAratIbAI ma. pU. sanmatibAI ma. pU. sunitAbAI ma. pU. uSAbAI ma. pU. kalpanAbAI ma. pU. biMdu-rUpala ya ma. pU. punitAbAI ma. pU. sudhAbAI ma. pU. muktAbAI ma. pU. rAjematIbAI ma. pU. kiraNabAI ma. pU. DaoN. amitAbAI ma. pU. sumatibAI ma. pU. gulAbabAI ma. pU. prANakuMvarabAI ma. pU. subodhikAbAI ma. pU. lIlamabAIma. pU. DaoN. DolarabAI ma. pU. rUpAbAI ma.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'sisamAMparAthI usasamAja valaNazomUrti,saurASTra kesarI) gurudevazrI prANalAlajI ma.sA.nIthI caraNomAM zataguNa praNAmAMjali jAgRtatA ArjavatA sahiSNutA ladhutA sajanatA sitA bhavyatA, tajajJo mArdavatA apramato dAMto Gutheile pratirUpatA utsAhitA namatI vibhutA kRta64tI prabhutA prauDhatA karuNatA krAMtikAra katA sevAzIlatA saumyatA AtmaramaNatA samanvayatA jJAnotsukatA ojasvitA girAgratvatA AtmaraNatA. akutUhalatI nayukatatI sAmyatA tallInatA lokapriyatA AstikyatA tejasvitA vyavahAra kuzaLatA | dharmakalAdharatA ekAMtapriyatA zUravIratA rajJAnavRddhatA vasvitA indriya damanatA satyavaktatvatA sAnadAtA - saMgaThanakArakatA anekAMtadarzitA dhIratA kSamAzIlatA pracavena paTutA pathapradarzitatA vicakSaNatA sthiratA gariSThatA pratibhAsaMpannatA vAlA zikSAdAtA vairAgyavArdhakya guNagrAhakato pavitratA vizALatA dayALutA sabhyaparAkramatA ArAdha katA katArthatA udAsInato jJAnaprasArakatA dAkSiNyatI premALatA sauSThavatA lAvaNyatA samayasatI pAmatA tattvalokatA naitikatA zraddhALatA. pramodatA nirbhayatA | paramArthatA svaramAdhurya ahaMtA , vinItatA , udAratA gaMbhIratA karmaniSThatA vAtsalyatA nivedatA praviNatA paripakvatA amIratA nirlepatA | samatA upazAMtatA zratasaMpannatA zreSThatA cAritra parAyaNatA vIratA khamIratA variSThatA divyatA rocakatA upazamatA zatAdi salluNAlaMkRta tava vapuH bhUcA bhavAlaMbanam
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa ( udI darI anna vathaasuthaishwassuu thaikabAlakathAkathaiuthayaahalaka ra ) kIri0i.00 0.00 0 jI hari dara C kahI data - pU. zrI haMma2-deva-jo-mANeka-prANa-ti-jaal-OArutaco 61013 che. hITa-vela- mAta-deva-ujaal-ula motI-zaan ajd- aNIjyotaat: goMDala saMpradAya-guruprANarati pUravAra F: O) maMgala manISI munivaro zAstra zusRSikA zramaNIvRMda 01. pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. 06. pU. zrI manaharamuni ma. sA. 02, pU. zrI girIzacaMdrajI ma.sA. 07. pU. zrI gajendramani ma. sA. o3, pU. zrI janakamuni ma.sA. 08. pU. zrI suzAMtamuni ma. sA. 04, pU. zrI jagadIzamuni ma.sA. 09, pU. zrI namramuni ma. sA.. o5. pU. zrI hasamukhamuni ma.sA. 10. pU. zrI pIyuSamuni ma. sA. jadina 0-00 000000ra3 0 9 * = 0 f 0 9 90 9 $ $ 0 $ 6 che. - VVVV = riddhi0i 0 9000ra9 20 dilii 2: 01, pU. gulAbabAI ma. 37. pU. prItisudhAbAI ma. 73. pU. nalinIbAI ma. 2, pU. prANakuMvarabAI ma. 38. pU. mInaLabAI ma. pU. rakSitAbAI ma. pU. lalitAbAI ma. 39. pU. manISAbAI ma. pU. rozanIbAI ma. 04. pU. lIlamabAI ma. 40. pU. kiraNabAI ma. pU. aMjItAbAI ma. pU. vimaLAbAI ma. 41. pU. hasmitAbAI ma. pU. saMjItAbAI ma. 06. pU. haMsAbAI ma. 42. pU. zailAbAI ma. pU. saMghamitrAbAI ma. pU. puSpAbAI ma. 43. pU. urmibAI ma. pU. AratIbAI ma. 08. pU. vijayAbAI ma. 44. pU. sudhAbAI ma. pU. rUpAbAI ma. pU. tarUlatAbAI ma. 45, , urvazIbAIma. pU. mitalabAI ma. 0. pU. jasavaMtIbAI ma. 46. pU. smitAbAI ma. pU. zreyAbAI ma. pU. vasubAI ma. 47. pU. urmilAbAI ma. 83. pU. zrI dattAbAI ma. 12. pU. prabhAbAI ma. 48. pU. DolarabAI ma. pU. zrutibAI ma. pU. latAbAI ma. 49. pU. kalpanAbAI ma. pU. bhAvanAbAI ma. pU. bhadrAbAI ma. 50. pU. saMgItAbAI ma. pU. bhavitAbAI ma. pU. sumitrAbAI ma. 51. pU. naMdAbAI ma. pU. zeSAbAI ma. pU. sAdhanAbAI ma. para. pU. sunaMdAbAI ma. pU. zreyAMzIbAI ma. pU. aruNAbAI ma. 53. pU. jayezAbAI ma. pU. parijJAbAI ma. pU. saralAbAI ma. pa4. pU. arcitAbAI ma. pU. zvetAMsIbAI ma. pU. vanitAbAI ma. papa. pU. ajitAbAI ma. pU. subodhikAbAI ma. 20. pU. dIkSitAbAI ma. pa. pU. amitAbAI ma. pU. zIlAbAI ma. 21, pU. dhIramatIbAI ma. 57. pU. punitAbAI ma. pU. hemAMzIbAI ma. 22. pU. rAjematIbAI ma. 58. pU. sunitAbAI ma. 23. pU. hasumatIbAI ma. pU. namratAbAI ma. pa. pU. gItAbAI ma. 24. pU. sumatibAI ma. pU. pannAbAI ma. 60. pU. vidubAI ma. 25. pU. anumatibAI ma. 61. pU. tarubAI ma. pU. pUrvIbAI ma. 26. pU. vIramatIbAI ma. 62. pU. mInAbAI ma. pU. jAgRtibAI ma. 27. pU. yazomatIbAI ma. 63. pU. pUrNAbAI ma. pU. prabodhikAbAI ma. 28. pU. jJAnazIlAbAI ma. 64. pU. razmitAbAI ma. pU. priyalabAI ma. 29. pU. darzanazIlAbAI ma. pa. pU. biMdubAI ma. pU. svarUpAbAI ma. 30, pR. vinodInIbAIma. 66. pU. viralabAIma.. 101, pU. suhAnIbAI ma. 31. pU. prajJAbAI ma. 67. pU. rUpalabAI ma. pU. hRdayAbAI ma. pU. priyadarzanAbAI ma. 68. pU. tejalabAI ma. pU. vaidehIbAI ma. 33. pU. kRpAbAI ma. 69. pU. sujItAbAI ma. 104, pU. bhavyAMzIbAI ma. 34, pU. mIrAbAI ma. 70. pU. svAtibAI ma. 105. pU. jayaNAbAI ma. 35. pU. kuMdanabAI ma. 71. pU. zvetAbAI ma. 106. pU. saMbohIbAI ma. 36. pU. jyotibAI ma. 72. pU. reNukAbAI ma. 107. pU. bhavyAnIbAI ma. andissioneinninositorioussainbowlanessoiniraniankaassistandeshGheironmangoossssssssssssssssscasinoncession 1000 ja ni jayadi laIne 9000 2000 %D0BDfication visit 09090 IT $ VVVVUUUUUUU $ $ $ # # $ UU $ $ $ to ja
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ buta sevAno satkAra zrutAdhAra (mukhyadAtA) mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha sau. Do. nItA Ipsita zAha jenA haiye zrI navakAra tene zuM karaze saMsAra ? navakAra maMtrane satata haiye dhAraNa karI, te saMskAra vAraso potAnA parivAramAM vaheMcanArA mAtuzrI kusumabena ane pitAzrI zAMtilAlabhAI zAha sAcA arthamAM kuTuMbanA mobhI banIne rahyA che. lAgaNIzIla, udAradilA baMne suputro zrI IpsitabhAI ane zrI bhASitabhAI tathA baMne putravadhuo DaoN. sI. nItAbena ane sau. darzitAbena saMpa, sneha, tapa, tyAga jevA umadA guNothI kuTuMbanI ekatAne akhaMDita rAkhI rahyA che. sevApremI Do. nItA zAha aMdherI upAzrayamAM homiyopethI DokaTara tarIke potAnI sevA ApI aneka lokonA dardI mITAvI rahyA che. sAthe sAdhu-sAdhvIonI vaiyAvacca karI jIvanane dhanya banAvI rahyA che ane mAtA-pitA sau. maMjulAbena rajanIkAMta modInA nAmane ujjavaLa karI rahyA che. bhAI-bhAbhI zrI bhAveza - dipIkA, zrI hemala - dimInA umadA bhAvone sArthaka karI rahyA che. pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA.nA preraNA, paricaya ane satsaMge suputra jainam, suputrI trIzA, mitrA ane jInitAnI jIvana dizA badalAI gaI che. upAzraye na AvatI trizA gurudeva pAse AvavA lAgI teTaluM ja nahIM paNa pUjyavarA pU. muktAbAI ma. nI nAdurasta tabiyatanA samaye hospITalamAM sevAmAM pahoMcI jatI. trizAne guru satsaMgano evo raMga lAgyo ke pArlA mukAme Agama mahotsava ane AgamapUjananA suavasare AgamanA zrutAdhAra banavAnA bhAva jAgyA ane tenA te bhAvane vadhAvI letA ikhritabhAI mAtuzrInA nAme zrutAdhAra banI dhanyabhAgI banyA. tamArI zrutasevAthI guruprANa prakAzana - pArasadhAma ApanuM RNI che. garaprANa prakAzanA PARASDHAM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstra svAdhyAya saviveka tIrthaMkara prabhunA pavitra upadezarUpa AgamagraMtho dareka dharmaniSTha svAdhyAyapremI zramaNopAsake potAnA gharamAM vasAvavA joIe. tIrthakaronI anupasthitimAM tIrthakaronA upadezarUpa graMtho sAkSAt tIrthakara tulya mAnIne AgamagraMthone gharamAM kabATa ke zokezamAM suvyavasthita rUpe rAkhavA. pratidina tIrthakarone smRtipaTa para lAvI ahobhAvapUrvaka traNa bhAvavaMdana karavA. gharanA sadasyoe sAthe maLI zradhdhApUrvaka AgamavAMcana karavuM. vinaya dharmanuM mULa che tethI zAstra svAdhyAya mATe gurunI AjJA levI. 32 AgamagraMthomAMthI kAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya divasanA prathama ane cothA praharamAM ane utkAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya asvAdhyAya kAlane choDIne eTale ke be saMdhyA ane be madhyAhana kAlIna 48 miniTane choDIne game tyAre karI zakAya che. prAtaH uSAkAla, saMdhyAkAla, madhyAhna ane ardharAtrie be - be ghaDI zAstrano mULapATha vAMcavo nahIM. 32 asvAdhyAyamAM zAstra svAdhyAya thAya nahIM. gharamAM saMDAsa - bAtharUma hoya, strIone mAsikadharma hoya, vagere kAraNothI gharamAM Agama rAkhavAthI azAtanA thAya, tevI mAnyatA yogya nathI kAraNake sAdhvIjI potAnI pAse Agama graMtho rAkhe che. mAsika dharmavALA bahenoe zAstranA mULapAThano svAdhyAya karavo nahIM. te vyaktinI sAme paNa svAdhyAya karavo nahIM. tenAthI dUra alaga sthAnamAM besIne svAdhyAya karI zakAya che. gujarAtI anuvAda, bhAvArtha, vivecana, mAsika dharmamAM paNa baheno vAMcI zake che. temAM koI jAtanI azAtanA nathI. A samasta niyamo mULapATha vAMcavA ke svAdhyAya karavA mATenA che. kevaLa zAstronA gujarAtI bhAvArtha vAMcavA hoya, to uparokta niyamo lAgu paDatA nathI. AgamagraMthonA AdhAre ja bhUtakALamAM anaMta jIvoe AtmakalyANa karyuM che. AgamagraMthonA AdhAre ja pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtuM raheze. tethI AgamagraMthonuM saMpUrNataH bahumAna jALavavuM.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA viSaya 'pRSTa viSaya pRSTa 13 pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA.nuM jIvana darzana pU. zrI prANalAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana pU.zrI ratilAlajI ma.sA.nuM jIvanadarzana pUrvaprakAzananAbebola punaH prakAzananA be bola abhigama saMpAdakIya saMpAdana anubhavo anuvAdikAnI kalame 3ra asvAdhyAya (zAstra prAraMbha zataka-5 zataka paricaya zataka-5, u.-1H saMkSipta sAra daza uddezakonAM nAma caMpAnagarI sUryabramaNa vidhi jaMbUdvIpanA vibhAgomAM divasarAtri divasa rAtrinuM kAlamAna varSAdi RtuonA prathama samaya, AvalikAdi ayana vagereno prAraMbha lavaNa samudrAdimAM divasa-rAtri Adi zataka-5, ud-2: saMkSipta sAra dizAvidizAmAM cAre prakAranA vAyu dvIpa samudramAM paraspara vAyuno saMcAra cAre prakAranA vAyune vahevAnA kAraNa odanAdi ane madirAnI pUrva-pazcAdavasthA asthi: aMgArAdinI pUrva-pazcAdavasthA lavaNa samudranI sthiti, svarUpa Adi zataka-5, udde -3: saMkSipta sAra AyuSya viSayaka anyatIrthikonI mAnyatA AyuSya baMdhanA sthAna ane samaya zataka-5, u.-4H saMkSipta sAra chadmastha ane kevaLInI zabda zravaNa zakti hAsya ane tenAthI karmabaMdha nidrA ane tenAthI karmabaMdha harirjhegamelI deva dvArA garbhApaharaNa atimuktaka kumAra zramaNa prabhu mahAvIra ane devano manogata vArtAlApa devo mATe zabdaprayogano viveka devonI bhASA kevaLI ane chaghasthanI jJAnazaktimAM taphAvata vaimAnika devonI manolabdhi anuttaropapAtika devonI manolabdhi kevaLInuM atIndriya jJAna kevaLI bhagavAnanI kAyika azakyatA caturdaza pUrvInuM labdhi sAmarthya zataka-5, udde.-5H saMkSipta sAra chadrastha mukti niSedha evaMbhUta-anevaMbhUta vedanA kulakara, tIrthaMkarAdinI saMkhyA. zataka-5, u.-6H saMkSipta sAra alpAyu ane dIrdhAyu baMdhanA kAraNa
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 177 179 vAsaNa AdinA saMbaMdhathI lAgatI kriyAo agnikAyamAM mahAkarma ane alpakarma dhanurdhArI ane dhanuSanA jIvone lAgatI kriyA anyatIrthikono manuSyaloka saMbaMdhI bhrama nairayikonI vidurvaNA zakti doSone nirdoSa mAnanAranI ArAdhanA-virAdhanA AcArya-upAdhyAyanI gati mithyA doSAropaNanuM duSkaLa zataka-5, udya-7 saMkSipta sAra paramANu pudgalanuM kaMpana pudgalonuM avagAhana ane chedana pudgalonI sArdhatA samadhyatA paramANu Adi pudgalonI paraspara sparzanA dravya, kSetra, bhAva apekSA pudgalonI sthiti pudgalono aMtarakAla pudgala dravyonI sthitionuM alpabadutva jIvomAM AraMbha ane parigraha pAMca hetu-ahetuonuM nirUpaNa zataka-5, udde-8: saMkSipta sAra nigraMthI putra ane nArada putra aNagAra sapradezI-apradezI pulonuM alpabadutva jIvonI hAni, vRddhi ane avasthiti jIvomAM sopacayAdi cAra bhaMga zataka-5, u.-9 saMkSipta sAra rAjagRhanA svarUpano tAttvika daSTie nirNaya prakAza ane aMdhakAra covIsa daMDakamAM samayanuM jJAna pArthApatya sthaviro ane prabhu mahAvIra devaloka zataka-5, udde-10 caMdra saMbaMdhI saMkSipta kathana zataka-6 zataka paricaya zataka-6, u.-1: saMkSipta sAra daza uddezakonAM nAma vedanA ane nirjarAno saMbaMdha covIsa daMDakanA jIvomAM karaNa ane vedanA vedanA ane nirjarAnI caubhaMgI zataka-6, udde-2 jIvono AhAra (saMkSipta pATha) zataka-6, ude.-3 saMkSipta sAra uddezakanA viSayo karma ane jIva mATe vastra ane pudgalanuM dAMta prayogathI ke svabhAvathI karma ane pudgalopacaya karma pugalocaya sAdi sAMta ke anAdi anaMta jIvanA sAdi sAtta vagere caturbhaga ATha karmonI sthiti 50bola upara karmabaMdhaka-abaMdhaka paMdara kAronuM alpabadutva zataka-6, ude-4: saMkSipta sAra jIvomAM sapradezatA-apradezatA varNita viSayanA dvAronuM saMkalana pratyAkhyAna ane AyuSya zataka-6, uke-5H saMkSipta sAra tamaskAya ATha kRSNarAjio lokAttika devo zataka-6, u.-6H saMkSipta sAra covIsa daMDakonA AvAsa, vimAna Adi mAraNAMtika samughAta zataka-6, 7-7H saMkSipta sAra 187 190 203 205 207 154 155 159 251 161 256 10
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 259 313 315 320 21 che ke w ly che che te che bh ly ha che ba bh ly ba meM bh je. 6 ly 6 - bh = che ly te bh che = bh je 290 bh dhAnyono yonikAla gaNanAkAla upamAkAla suSamasuSamAkAlanA bhAva zataka-6, udde -8H saMkSipta sAra naraka ane devalokanI nIce rahelA dravyo jIvonA AyuSya baMdhanA prakAra asaMkhya dvIpa samudra dvIpa samudronA zubha nAma zataka-6, u.-9H saMkSipta sAra jJAnAvaraNIya karmabaMdha sAthe anya karmabaMdha devonuM vidurvaNA sAmarthya devonuM jJAna sAmarthya zataka-6, u-10: saMkSipta sAra anyanA sukha duHkhanuM pradarzana azakya jIvanuM svarUpa jIvanA sukha-duHkha vedana saMbaMdhI siddhAMta eka kSetrAvagADha pudgalAhAra kevalI bhagavAnanuM jJAna-darzana sAmarthya zataka-7, zataka paricaya zataka-1, u-1H saMkSipta sAra daza uddezakanA nAma jIvanI anAhArakatA jIvanI sarva alpAhAratA loka saMsthAna airyApathikI ane sAMparAyikI kriyA zrAvakanA vratanI vizALatA nirdoSa AhAradAnano lAbha karmarahita jIvanI Urdhvagati duHkhIne duHkhano sparza = ke upayoga rahita aNagArane sAMparAyika kriyA gaucarInA doSo sAdhunI samagra AhAra vidhi zataka-7, udde.-raH saMkSipta sAra supratyAkhyAna ane duSpatyAkhyAna mULaguNa pratyAkhyAna, uttaraguNa pratyAkhyAna covIsa daMDakamAM mUlottaraguNa pratyAkhyAna alpabahutvaH mUlottaraguNa pratyAkhyAnI deza ane sarva mULaguNa pratyAkhyAnI deza ane sarva uttaraguNa pratyAkhyAnI saMyata tathA pratyAkhyAnI Adi jIvonI zAzvatatA-azAzvatatA zataka-7, uda-3: saMkSipta sAra vanaspatino alpa ane adhika AhAra mULa, kaMda Adino saMbaMdha ane AhAra kaMdamULamAM anaMta ane vibhinna jIva lezyAnI apekSAe alpa-mahA karma7 vedanA ane nirjarA nairayikAdinI zAzvatatA-azAzvatatA zataka-7, udde-4 saMsAra samApannaka jIva (saMkSipta pATha) zataka-7, udde.-5 khecara tiryaMca paMcendriya (saMkSipta pATha) zataka-7, udya-: saMkSipta sAra AyuSyabaMdha ane vedana mahAvedanA ane alpavedanA anAbhoganirvartita AyuSyabaMdha karkaza-akarkaza vedanIya karmabaMdha zAtA-azAtAvedanIya karmabaMdhanAM kAraNo duHSama duHSamAkAla zataka-7, uke-7H saMkSipta sAra l ra9ra = che 293 bh = 294 P ra96 355 298 357 359 361 303 304 305 306 307 309 312 375
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 che che 384 387 112 388 389 390 391 391 392 393 395 saMvRtta aNagArane lAgatI kriyA kAmabhoga bhogI ane kSINabhogI akAmanikaraNa ane prakAmanikaraNa vedana zataka-7, udde-8H saMkSipta sAra chaprasthanI siddhino niSedha hAthI ane kuMthavAmAM jIvatvanI samAnatA pApakarmanuM phaLaH duHkha saMjJAonA daza prakAra nairayikonI daza prakAranI vedanA hAthI ane kuMthavAnI kriyAmAM samAnatA AdhAkarma doSanuM phaLa zataka-7, ude.-9 saMkSipta sAra asaMvRtta aNagAranuM vikrvaNA sAmarthya mahAzilAkaMTaka saMgrAma rathamUsala saMgrAma saMgrAmamAM maranArAo saMbaMdhI lokavAda vaDhaNa nAganatuA ane tenA mitranI gati zataka-7, u.-10H saMkSipta sAra kAlodAyInI paMcAstikAya viSayaka tattvacarcA kAlodAyInA puNya-pApa viSayaka prazno agninA samAraMbha karanArane lAgatI kriyA prakAzamAna pudgalo kAlodAyI aNagAranI aMtima ArAdhanA pariziSTa-1 mahAzilAkaMTaka ane rathamusala saMgrAma pachInuM kathA vivaraNa pariziSTa-2 vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA AkRti sUci cAra dizAo ane vidizAo sUryanuM paribhramaNa sUryanA udaya-astathI thatI divasa-rAtri sUryanA mAMDalA deza ke sarva sakaMpa-akaMpanI avasthA paramANu ane skaMdhanI sparzanAo tamaskAya 235 kRSNarAji ane lokAMtika vimAna 242 vATe vahetA jIvanI AhArakatA-anAhArakatA koSTaka sUci sAtakulakara covIsa tIrthakara ane tenA mAtA-pitA Adi bAra cakravartI baladeva-vAsudeva pudgalonI paraspara sparzanAnA bhaMga pudgala dravyanI sthiti ane aMtara sapradezI-apradezanI paraspara niyAmA-bhajanA 136 hAni, vRddhi ane sopacayAdino taphAvata 146 aMdhakAra ane prakAzanI apekSAe jIvonuM vibhAjana ATha karmonI sthiti ane abAdhAkAla 189 15 dhAranA mAdhyamathI karmano baMdha-abaMdha 202 14 dvAramAM ghaNA jIvonI apekSAe kAlAdezanI sapradezI-apradezanA bhaMga kRSNarAji lokAMtika deva devonuM jJAna sAmarthya AhAra-anAraka 303 mahAzilAkaMTakasaMgrAma-rathamusalasaMgrAmanI vizeSatA 404 397 4 YO4 411 415 420 422 9 424 6 5 0 | 427 431 12
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ goMDala gacchAdhipati, ekAvatArI AcArya pravara pU. gurudeva zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. - jIvana darzana nAma : : zrI DuMgarasiMhabhAi. " janma : vi. saM. 1792. janmabhUmi : mAMgaroLa. pitAzrI : dharmaniSTha zrI kamaLasiMhabhAi badANI. mAtuzrI ? saMskAra saMpannA zrImatI hIrabAi. janmasaMketa : mAtAe svapnamAM lIlochama parvata ane kesarI siMhane potAnI samIpe Avato joyo. bhAtR bhaginI : cAra bena - be bhAi. vairAgyanimitta : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA.no upadeza. saMcamasvIkAra : vi. saM.1815 kArataka vada - 10 divabaMdara. sadgaradeva : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA. sahadIkSita parivAra : svayaM, mAtuzrI hIrabAi, bahena velabAi, bhANejI - mAnakuMvarabena ane bhANeja - hIrAcaMdabhAi. saMyama sAdhanA : apramattadazAnI prApti mATe sADA pAMca varSa nidrAtyAga, jJAnArAdhanA, dharmazAstro, darzanazAstro ane tattvajJAnano abhyAsa. tapaArAdhanA rasendriya vijayanA vividha prayogo, mitAhAra. svAdhyAya, sADApAMca varasa nidrAtyAga, dhyAnarUpa AtyaMtara tapa. goMDala gacchasthApanA : vi. saM. 1845 mahAsuda -5 goMDala. tathA AcAryapada pradAna javalaMta guNo : vinaya, viveka, vicakSaNatA, virakti, karUNA, samayasUcakatA vagere.. | 13 |
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramukhaziSya : AcArya 5. zrI bhImajI svAmI. pramukhaziSyA : pU. zrI hIrabAI ma., pU. zrI velabAi ma., pU. zrI mAnakuMvarabAi ma. 6 sAdhu saMmelana ? vi. saM. 1861mAM AjJAnuvartI 45 jeTalA sAdhu sAdhvIjIonuM saMmelana karI saMtonI AcAra vizuddhi che mATe 13 niyamo banAvyAM. vidArakSetra : kAThiyAvADa, jhAlAvADa, kaccha, mAMgaroLa, verAvaLa, porabaMdara, dIvabaMdara Adi kaMThALa pradezamAM grAmAnugrAma. pratibodhita zrAvakavarca * zrI zobhecaMdrakarasanajI zAha - verAvaLa. sthiravAsa ? vi. saM. 1871 caitra suda - 15 thI goMDalamAM. anazana ArAdhanA : vi. saM. 1877 phAgaNa suda - 13 thI anazana prAraMbha, vaizAkha suda - 15 samAdhimaraNa. AyuSya : 84 varSa, saMyama paryAya - 62 varSa, AcArya pada - 32 varSa. uttarAdhikArI : AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. upanAma : gacchAdhipati, nidrAvijetA, yugapradhAna, ekAvatArI. pATa paraMparA : goMDala gacchAdhipati AcAryapravara gurudeva pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvitIya paTTadhara - AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. tRtIya paTTadhara - AcArya pU. zrI neNasI svAmI. caturtha paTTadhara - AcArya pU. zrI jesaMgajI svAmI. paMcama paTTadhara - AcArya pU. zrI devajI svAmI. mahAtapasvI pU. zrI jayacaMdrajI svAmI yugadaSTA tapasvI pU. zrI mANekacaMdrajI ma.sA. saurASTra kesarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. vidyamAna vicarato parivAra : 11 saMto, 300 jeTalA satijIo. 14
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ saurASTra kesarI, munipuMgavA pU. garadeva zrI prANalAlajI ma.sA. jIvana darzana zubha nAma che " prANalAlabhAI. janmabhUmi verAvaLa. pitA zrImAna zrI kezavajIbhAI mIThAzA. mAtA saMskAra saMpannA kuMvarabAI. jJAti visA osavALa. janmadina vi. saM. 1954, zrAvaNa vada pAMcama, somavAra bhAtR-bhaginI cAra bhAI, traNa baheno. vairAgya bIjAropaNa be varSanI bAlyavaye. vairAgya bhAva-pragaTIkaraNa 13 varSanI kumAra avasthAmAM. saMyama svIkAra 21 mAM varSe vi. saM. 1976 phAgaNa vada chaThTha, gusvAra. tA. 13-3-1920 dIkSA bhUmi bagasarA-darabAra vAjasuravALAnA udyAnamAM vaTavRkSa nIce. gaccha paraMparA goMDala gaccha. saMyamadAtA mahAtapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. zikSA dAtA parama zraddheya tapasvI mANekacaMdrajI ma. sA. dhArmika abhyAsa AgamajJAna, tattvajJAna, kathA sAhitya, rAsa sAhitya, vyAkaraNa, mahAkAvyo, karmasAhitya, jainetara graMthonuM vizALa avalokana, darzana zAstranA tajajJa. saMgha netRtva traNa varSanI dIkSA paryAye tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma. sA. nA saMthArAnA samayathI. sevA zuzruSA vaDIla sAta gurubhrAtA ane aneka saMtonI sevA karI. 1 15 |
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAjotkarSa jJAna prasAra deha vaibhava AvyaMtara vaibhava vihAra kSetra goMDala gaccha saMmelana upanAma caturvidha saMgha samAdhi mATe tAravelA traNa siddhAMta (1) lokonA paropakAra mATe dAnadharmanI pradhAnatA (2) A khaMDana vAda (3)nIti ane prAmANikatAnuM AMdolana, jaina-jainetaro (kAThI, darabAra, Ahira)ne sapta vyasanathI mukti, aneka sthAne sAdharmika rAhata yojanA. . rAjakoTa, goMDala, jetapura, dhorAjI, vaDiyA, verAvaLa, porabaMdara, mAMgaroLa, jAmanagara, bhAvanagara vagere aneka sthAne jJAna bhaMDAra, vidyAlayanI sthApanA ane jIrNodhdhAra. lAvaNyamayI mudrA, sUrya sama tejasvI mukha, caMdrasamI zAMta AbhA,vizALa bhAla, nUrabharyA nayano, ghUgharALA keza, vINA jevo sumadhura kaMTha ane siMha jevI garjanA. vinaya saMpannatA, viveka, sAdAI, prema, vairAgya, sevA, pravacana-paTutA, guccaraNa sevA, dIrgha dRSTi, tyAgamastI. saurASTra, gujarAta. vi. saM. 2007mAM gaccha aikyatA mATe mahattvanuM yogadAna. paMjAba kesarI kAzIrAmajI ma. sA. dvArA pradatta "saurASTra kesarI' cAra saMta- tapodhanI pU. ratilAlajI ma. sA., anazana ArAdhaka tapasvI pU. jagajIvanajI ma. sA., pU. nAnA ratilAlajI ma. sA., parama dArzanika pU. jayaMtamunijI ma. sA., pU. moTA prabhAbAI ma. Adi 15 satIjI. bagasarA. vi. saM. 2013mAgasara vada terasa, zanivAra prAtaH 7-30 kalAke I. sa. 29-12-1956. sAtalaDI nadInA kinAre (bagasarA) vartamAne 118 saMta-satijIo 'prANa parivAra' nA nAme samagra bhAratamAM prasiddha che. svahaste dIkSita parivAra aMtima cAturmAsa, deha vilaya aMtima vidhi ziSya parivAra 16 TO
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. nuM jIvana darzana zubha nAma janmasthAna janmadina pitA mAtA vairAgya bhAva dIkSA gurudeva gaccha paraMparA abhyAsa yoga sAdhanA yoga sevAyoga tapayoga * (c)20 ratilAlabhAI parabavAvaDI (saurASTra) Asovada amAsa vi. saM. 1969 zrImAna mAdhavajIbhAI raiyANI sadAcAra saMpannA jamakubAI 17 mA varSe phAgaNa vada pAMcama, guruvAra vi. saM. 1989-jUnAgaDha saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. goMDala gaccha. vyAvahArika- pAMca dhoraNa, dhArmika- 19 Agama kaMThastha, zvetAmbara-digaMbara sAhitya, kArmagraMthika sAhitya, dArzanika sAhitya, vyAkaraNa sAhitya rAtri-divasa niraMtara jAgRtadazAe AtmasAdhanA alpanidrA. vaDIla vRdgha 9 saMtonI sevA karI. 19 varSa ekAMtara upavAsa, 999 AyaMbila tapa(sAgAra), 19 varSa pANIno tyAga, 9 varSa makAI sivAya zeSa anAja tyAga. 17
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ mmiri. maunayoga puNya prabhAva vihAra kSetra jJAna anumodana dIkSA pradAnasaMkhyA Acarita sUtro jIvaMta guNo anazana pratyAkhyAna aMtima cAturmAsa mahAprayANa aMtima darzana tathA pAlakhI aMtimakriyA sthAna ttaa dIkSA pachI 9 varSa ekAMta mauna sAdhanA. I. sa. 1992 navembarathI AjIvana mauna ArAdhanA. gurudevanA puNya prabhAve aneka AtmAoe mAsakhamaNa Adi nAnI moTI tapazcaryAo tathA hajAronI saMkhyAmAM varSItapanI ArAdhanA karI che. temaja dAna, zIla ane bhAvanI vRddhi thaI che. gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, orissA, bihAra, baMgALa . zramaNI vidyApIThanA preraka banI 30 ziSyAo ane 30 vairAgI bahenone abhyAsArthe rahevAnI AjJA ApI. traNa sAmUhika cAturmAsa karAvI zAstravAcanA karAvI. 145 mumukSuone aNagAra banAvyA. jatuM karavuM, gama khAvo, vAda-vivAda ke dalIla na karavA, je thAya te sArA mATe, koI paNa jIvanI TIkA ke niMdA na karavI. vizALatA, udAratA, mAdhyasthatA, sahiSNutA, bhadrikatA, samAdhAna vRtti, jJAnaci. I. sa. 1992 rAjakoTamAM pU. bhAgyavaMtAbAI ma. ne 59 divasanI anazana ArAdhanA karAvI. rAjakoTa, zrI royalapArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha saMcAlita omAnavALA upAzraya.(1997) rAjakoTa, tA. 8-2-1998 mahA suda 115 i madhyAhna kALe 1.35 kalAke. ravivAra zrI royala pArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha, rAjakoTa. 'tapasamrATa tIrthadhAma', rAjakoTa-amadAvAda hAI-ve, sAta hanumAna sAme, rAjakoTa. 18
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ eleg purva prakAzananA be bIjI (bIjI AvRtti) tIrthakara bhagavAnanA amRtasamA vacanone "Agama' rUpe gaNadhara bhagavaMtoe jhIlIne ziSya paraMparAne arpaNa karyAane ApaNane amRta vacano prApta thayA. tIrthakara bhagavAne anaMtajJAnane zrImukhethI pragaTa karI mahA upakAra karyo... gaNadhara bhagavaMtoe AgamajJAnane hRdayastha karI mahA upakAra karyo... ziSya paraMparAe AgamajJAnane kaMThastha karI mahA upakAra karyo... devardhvigaNi kSamAzramaNe AgamajJAnane graMthastha karI mahA upakAra karyo... graMthastha Agamone aneka AcAryoe samayAnusAra lokabhogya bhASAzailImAM anuvAda karIne sarvajana sahaja banAvyA. A ja paraMparAmAM saurASTrakesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nI janmazatAbdI avasare temanA ja parivAranA mahAsatIjIoe gujarAtImAM anuvAda karIne jaina samAjanI jJAna sAdhanAne Agamika banAvavAmAM bahumUlo phALo Apyo che. A mahA kAryamAM apUrva zrata ArAdhikA pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI zrI lIlamabAIma. ane saha saMpAdikA zrI AratIbAIma., zrI subodhikAbAI ma.nA sahayoga maLyo che. A Agama batrIsInI prathama AvRttine gujarAtanA dareka saMpradAyanA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono bahoLo pratisAda maLatA TUMka samayamAM 1000 Agama graMtho anupalabdha thaI gayA ane punaH prakAzananI AvazyakatA ubhI thaI. ahIM eka khAsa ullekha karavAno ke jyAre prathamavAra Agama prakAzananI taiyArI cAlatI hatI tyAre ja tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. e zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. para kRpAdRSTi varasAvI. temaNe pATImAM lakhI ApyuM ke namramuni AgamaprakAzananuM kArya saMbhALaze. 19
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. gurudevanI dIrghadaSTi ane kRpAdRSTine anubhavatA pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. e amone AjJA ApI ke ApaNe Agama graMtho prakAzananI bIjI AvRti 'pArasadhAma' nA upakrame pragaTa karavI che. pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nI AjJAne zirodhArya karIne pArasadhAma ghATakoparanA upakrame guruprANa Agama batrIsIne punaH pragaTa karatA AnaMda anubhavIe chIe. amArA A aNamola kAryamAM amane zrI girIzabhAI zAha (hemANI)-U.S.A. tathA zrI jitenabhAI zAha (kalakattA) no ananya sahakAra maLyo, jenA kAraNe amAruM kArya saraLa banyuM che. amArA A komapyuTara kAryamAM zrI amInabhAI AjhAda tathA snehA amIta darzano paNa sahakAra prApta thayo che. tevI ja rIte udAradilA dAtAzrIo e paNa amane sahayoga ApIne amAruM kArya vegavAna banAvela che. ame te sarvanA AbhArI chIe. aMtamAM Agama prakAzana ApaNA sahunA AtmAne anaMtajJAna prAgaTyamAM sahayogI bane e ja bhAvanA. zrI guruprANa prakAzana - - PARASDHAM vallabhabAga lena, tilaka roDa, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 20
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva prakAzakanA be bolA (pahelI AvRtti) anaMta tIrthakara saha prabhu mahAvIranA anaMta jJAnanI amUlya nidhi che ApaNA AgamagraMtho. jenA mAdhyamathI ja jinazAsana jayavaMtuM rahyuM che, rahe che ane raheze. tene jIvaMta rAkhavA ane jana jananAM mana sudhI pahoMcADavA te pratyeka jaina nAma dharAvatI vyaktinI pavitra pharaja che. A pavitra pharajane ja dharma samajIne je tenuM AcaraNa kare che ane potAnAM tana-mana ane dhanane te kAryamAM samarpita kare che, tenuM manuSya jIvana saphaLa thAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu te sAdhaka jinazAsananI prabhAvanAno amUlya lAbha prApta kare che. Avo ja apUrva lAbha prApta karavA ApaNA gujarAtI samAjane mATe AgamonA mULa pATha tathA saraLa gujarAtI anuvAdavivecana sahita prakAzana karavA mATe pU. mukta lIlama parivArane ekaciMtanadhArA jUnAgaDhanI puNyabhUmi para sparzI ane jene rAjANA nagarI rAjakoTamAM royalapArka upAzrayamAM sAkAra svarUpa maLyuM. ApaNA saunA parama upakArI goMDala gacchAdhipati, nidrA vijetA, ekAvatArI, yugapuruSa pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA.nI pATa paraMparAe pU. zrI jaya-mANekanA lADIlA ziSyaratna saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nI janma zatAbdI nimitte A virATa Ayojana karyuM. pU. mahAsatIjIoe potAnI ciMtanadhArAne pUjya guruvaryonI samakSa pragaTa karI. sahunA harSollAsa ane AzIrvAda sAthe svIkRtinA samAcAra prApta thayA. royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAmAM ame turaMta samiti racavAnI jAherAta karI. rAjakoTa prANa parivAranA sAmUhika cAturmAsa daramyAna janma zatAbdI varSa nimitte vi. saM. 2053 san 1997 mAM "pU. prANaguru zatAbdI prakAzana samiti rAjakoTa"nI sthApanA thaI. tyAra pachI tapasamrATa zrI ratilAlajI ma. sA., gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. ThA. pAMca tathA prANa parivAranA 73 sAdhvIjIonA pAvana sAMnidhyamAM janma zatAbdInA prathama caraNanI tapa-japa, sAdhanA sAthe bhavya rIte ujavaNI karavAmAM AvI. zrI guru prANa phAunDezana TrasTa dvArA 3ra Agamo ane prANaguru smRti graMthanuM prakAzana karavAnuM nizcita thayuM. AgamonuM lekhana kArya prANa parivAranA satIvRMde saharSa svIkArI lIdhuM. A rIte sarva samavAyano suyoga thatAM kAryano prAraMbha vegavaMta thayo ane batrIsa Agamo kramazaH gujarAtI bhASAmAM anuvAdita thayA.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ neTa C A prakAzananA aNamola avasare AzIrvAda varasAvI saharSa svIkRti ApanAra tapa samrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma. sA. tathA dareka AgamanA rahasyone pragaTa karato, tattvonuM vAstavika darzana karAvato, AzISa varasAvato amArA utsAhane vadhArato abhigama preSita karanArA goMDala gacchanA saMta ziromaNi parama dArzanika pU. zrI jayaMtIlAlajI ma. sA., ama mArgadarzaka gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. tathA AgamadivAkara pU. zrI janaka munijI ma. sA. nIDara vaktA pU. zrI jagadIzamunijI ma. sA. Adi muni bhagavaMto tathA Agamane suvyavasthita svarUpa ApanAra, athAga parizrama sahita niHsvArtha bhAve saMpUrNa sahayoga ApanAra Agama manISI pU. zrI trilokamunijI ma. sA. nA paNa amo RNI chIe. vAtsalya variSThA pUjayavarA pU. mukatAbAI ma., pradhAna saMpAdikA apUrvakRta ArAdhaka 5. lIlamabAI ma., ama prakAzana kAryanA udbhAvikA, utsAhadharA pU. uSAbAI ma., saha saMpadikA Do. pU. zrI AratIbAI ma. tathA pU. subodhikAbAI ma. ane prANa parivAranA anuvAdikA sarva mahAsatIjIonA ame RNI chIe. zrutAdhAra sahayogIo, ama Agama prakAzanamAMniSThAthI sevA ApanAra zrI mukuMdabhAI pArekha, zrI maNibhAI zAha, zrI navanItabhAI - tarUbena, kumArI bhAnubena, zrI jayavaMtabhAI zAha tathA Agamane komyuTarAIjhaDu karI mudraNa karI ApanAra bhAI zrI nehala hasamukhabhAI mahetAnA amo AbhArI chIe. Agama prakAzana kAryamAM zuddhikaraNanuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. chatAM kyAMya azuddhi rahI gaI hoya to zuddha vAMcI te tarapha amAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. aMtamAM saunA sahiyArA puruSArtha badala zrI guruprANa phAunDezana sadAne mATe saunA kRtajJa banI raheze. jaya jinendra zrI guruprANa phAunDezana - TrasTI maMDaLa zrI caMdrakAMta mANekacaMda zeTha (pramukha) zrI ramaNIkalAla nAgaradAsa zAha (ceramena) zrI azvinabhAI kuMbhANI (Trejharara) zrI TI. Ara. dozI (upapramukha) zrI ke. pI. zAha (TrasTI) zrI kIrITabhAI zAha (TrasTI)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhigama goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. nama: mAvatI mAta re I Aje zrImad bhagavatI zAstra para Amukha nimitte thoDo prakAza ke maMtavya rajU karavAno avasara maLyo che. te suMdara rIte AlekhI zakAya tevI vIraprabhu pratye prArthanA... hakIkatamAM bhagavatI sUtra te jJAnasAgara che. jema taraMgathI uchaLato mahAsAgara ghughavATa karIne moTA mojA utpanna kare che ane punaH te mojA temAM zamI jAya che te rIte A zAstranA viSayonuM ciMtana karatI vakhate tarkanA ke buddhinA mojA uchaLe che paraMtu sAMgopAMga adhyayana karatAM badhAMmojAo zamI jAya che ane sthira prakAzanI prApti thAya che. bhagavatI zAstramAM jema tattvajJAnanA prakaraNonI prarUpaNA thaI che, te rIte koi aitihAsika ghaTanAono paNa sparza karI ghaTanAnA mAdhyamathI sAmAjika hiMsAtmaka dhAraNAono spaSTa prativAda karavAmAM Avyo che. AvI eka ghaTanAno sparza karI tenA keTalAka AMtarika bhAvone nihALIe. jaina zAstromAM vaizAlI ane rAjagRhInA gaNataMtra rAjAo tathA rAjavIo sAthe bhayaMkara yuddha thayuM che ane temAM karoDo mANaso mAryA gayA hoya tevo ullekha che. A yudhdha jainazAstromAM rAjagRhInA rAjA kuNikanA nAme che. jyAre baudhdha zAstromAM paNa AvA ja yudhdhanI ghaTanA jovA maLe che jemAM azokarAjAnA nAme yuddha thayuM hoya tevo AbhAsa che. te baudhdha zAstronA itihAsa pramANe bhagavAna budhdha vaizAlIno nAza thaze tevI bhaviSyavANI karI hatI. baMne zAstromAM eka hakIkata spaSTa thAya che ke vaizAlIno nAza thayo hato ane gaNataMtra mAryuM gayuM hatuM. jemAM navamallI ane nava licchavIno ullekha che. AkhA yudhdhane mahAzilAkaMTaka" tathA "rathamusala' tevuM nAma ApavAmAM AvyuM che ane tenuM viza varNana paNa che. sauthI moTI vAta e che ke AkhuM yudhdha pUruM thayA pachI bhagavAna mahAvIra svayaM A
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** yudhdhanI phalazruti gautamane saMbhaLAve che kAraNa ke bhagavAnanA paTTadhara mahAjJAnI ziSya indrabhUti gautama yudhdhanA viSayamAM prazna karI yudhdha kevuM ahitakAraka che te bAbata bhagavAnanA zabdo sAMbhaLavA pote tatpara banyA che. bhagavAne kahyuM, he gautama ! A rIte gautamane saMbodhIne yudhdha vize prabhu potAno abhiprAya spaSTa kare che. bhagavAnano abhiprAya sAMbhaLyA pahelAM ApaNe eka pracalita pravAdano ullekha karazuM. yudhdhane ane hiMsAtmaka kAryane uttejanA ApavA mATe te samayanA vidhAtAo yudhdhane mahatva ApIne ema kahetAM hatAM ke kSatriyo laDatAM laDatAM yudhdhamAM mare to svargamAM jAya che. te uparAMta yudhdha e rAjadharma che. rAjAoe potAno vistAra vadhAravA mATe yudhdha karavuM joie. AvA nItizAstro paNa sthApita karyA hatAM. yudhdhane kAraNe thatI barabAdI ane bhayaMkara hiMsAnuM tAMDava, te viSaya upara jarA paNa ddaSTipAta karyA vinA yudhdha e jANe koi moTo rAjadharma hoya ane kSatriyo mATe jANe koi moTA mahotsavano suavasara hoya tema varNana karatAM hatA. A hiMsAtmaka bhAvone spaSTa rIte paDakArIne bhagavAna mahAvIre gautamane javAba ApatA kahyuM ke, A yudhdhamAM maranAra ke mAranAra krodhAdi kaSAyo ane ahaMkArathI bharelA AtmAo narakagAmI thayA che ane pazuyonimAM cAlyA gayA che. phakta eka ja jIva evo hato ke je sAcI rIte hiMsAne saMkucita karIne potAnuM kartavya bajAvavA mATe teNe laDAi karI che. te pravitra AtmA jIvananI samApti samaye je kAMi yudhdha karyuM che teno paNa prazcAtApa karIne, potAnA AtmAne nirmaLa karIne UMca gatine prApta thayo che. A AkhuM prakaraNa manuSyanI AMkha ughADI de tevuM spaSTa ane mAnavajAtine mithyA bhAvothI mukta thavA mATe uttama auSadhi jevuM che. bhagavatI jevA zAstramAM A vidhAna kharekhara ghaNuM ja mahatvapUrNa che. AdhyAtmika bhAvone sparza karIne sAmAjika kuprathA sAme ghora vidroha karyo che ane satya hakIkata pragaTa karI che. AkhuM prakaraNa ghaNuM ja romAMcaka che. jainadarzana te paryAyavAdI darzana che. keTalAMka anya AdhyAtmika darzano dRzyamAna jagatane jJAnano vikAra mAne che ane AkhA jagatane mAyAvI mAne che. jyAre jainadarzana e AB 24
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvane vAstavika mAne che. jIva ane ajIva evA padArthonuM zAzvata astitva che ane baMne tattvonuM yarthAtha jJAna, e ja sAcI utkrAMtinuM kAraNa banI zake che. jo jIvAjIvanuM jJAna na hoya athavA tattvonI sAcI jANakArI na hoya to sAdhakanI sAdhanAmAM khalanA thAya. arthAt keTaluMka khoTuM kriyamANa thAya che. ghaNI vakhata kazuM khoTuM na karanAra karatAM mAThI rIte karanAra vadhAre aparAdhanuM kAraNa bane che. koine davA na ApavI te eTaluM ahitakAraka nathI jeTaluM kAine khoTI davA ApI devI. A ja rIte sAdhanAnA rUpamAM paNa sAcI rIta apanAvavI joie teno A zAstramAM pUrNa rIte prakAza pAtharI tenA para bhAra mUkavAmAM Avyo che. koipaNa vratasAdhanA athavA niyamanI sAdhanAmAM ke tenA pratyAkhyAnanI vyAkhyAmAM be vibhAga pADyA che. (1) kupratyAkhyAna ane (2) supratyAkhyAna arthAt khoTI rIte karelA niyama ane sArI rIte karelA niyama. khoTI rIte karelA niyamomAM vivekano abhAva hovAthI eka tarapha jIva eka vrata dhAraNa kare che paNa tenuM pAlana karavAmAM bIjA keTalAka anartha thatAM hoya, tenuM dhyAna hotuM nathI. ahIM ATalo izAro karIne A zatakamAM kupratyAkhyAna ane supratyAkhyAna evo ja vibhAga karelo che te ghaNo Avazyaka che. te samayanI je kAMi dhArmika anuSThAnonI padhdhati hatI temAM ghaNo anartha paNa thayo hato chatAM tene dhArmika niyamothI joDI devAnA kAraNe uttama sAdhanA mAnavAmAM AvatI hatI. A zatakamAM A vivaraNa paNa dhArmika rIte sAcI utkrAMtino nirdeSa kare che. A badhAM zatakamAM arthAt pAMca, che ane sAta zatakamAM ghaNA ghaNA viSayo che. bhagavatI zAstranA A badhAM prakaraNo vaijJAnika bhAve lakhAyelA hovAthI eka sUkSma vijJAnanI draSTi paNa Ape che. sauthI moTI vAta e che ke gautamasvAmI svayaM praznakartA che ane bhagavAna mahAvIre tenA javAba rUpe prarUpaNA karI che, teno jJAnabharelo sAkSAta ullekha jovA maLe che. vAMcatA ema lAge che ke prabhu atyAre nathI paraMtu A zAstramAM sAkSAta bhagavAna mahAvIra birAjamAna hoya tevo AbhAsa thAya che. mUrti ke citra te dehano phoTo che jyAre A jJAnAtmaka bhAvo te AtmAnuM atyaMtara citra che. duHkhanI vAta e che ke dhArmika mANasoe
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** mUrtinI jeTalI pUjA karI che teTalI zAsranI pUjA nathI karI. mUrtine zaNagArIne karoDonA maMdiro UbhA karyA che. te ja rIte zAsrono udghoSa karanArAe jJAna maMdiro UbhA karyA hota to Aje jaina samAja kriyAkAMDa ane tapazcaryAmAM jeTalo AgaLa che teTalo jJAnamAM pachAta na hota. ApaNe icchIe ke bhagavAna mahAvIranI vANIno A zAstra dvArA vizeSa udghoSa thAya to temanA sAcA darzana karI zakAya. A zatakomAM bALamuni ayavaMtAmuni kumAranuM sahaja kAvyamaya udAharaNa che. eka bALamuni kevI sahaja ceSThA kare che ane nirdoSa bhAvone muni hovA chatAM bAlakrIDA karavA lAge che. bALakanA A svabhAvane tenA ratnAdhikamunio paNa samajI zakyA nathI. te bAlamuninI pratikULa kriyA samajIne zaMkA karI bese che ke zuM A dIkSA ucita che ? paraMtu sahavartI badhAM AjJAkArI saMto che ane svayaM bhagavAna mahAvIra svAmI birAjamAna che. eTale svayaM kazo nirNaya na karatAM manamAM upajelA durbhAvone saMcita rAkhI prabhune caraNe jAya che. juo, trilokInAthanI mahAnatA ane prabhunI ucca koTinI samIkSA. prabhu svayaM javAba Ape che ke A bALamuni to mokSanA motI che. tame je kAMi temanA mATe aghaTita vicAra karyA hoya, to tenuM prAyazcita karavA jevuM che. saMto kazuMja bole te pahelAM ja prabhu svayaM tenuM samAdhAna Ape che. dhanya che prabhunI A mahAna dRSTIne ane bAlasulabha prAkRtika bhAvone nyAya ApIne koipaNa prakAranA vratAtmaka durAgrahathI dUra rahIne je kAMi nyAya ApavAmAM Avyo che te A zatakanuM eka jhagamagatuM jhavAhara che. eka aMdhakAramAM camakatuM rAtrinA tArA jevuM nakSatra che. A badhAM prakaraNo para anuvAdaka satijIo ane vidvarya jJAna sAdhako pUro prakAza nAMkhavAnA che eTale vadhAre anya koi udAharaNo na detA eTaluM ja kahezuM ke rAga dveSathI para rahI sama avasthAnI sAdhanA karI badhAM zatakanuM adhyayana karavAmAM Ave to zAstranI A jJAnagaMgA jJAnAvaraNIyakarmano kSayopakSama karI abhyAsInA AMtarika kSetramAM svayaM pravAhita thaze ane bhagavatInA pragaTa - apragaTa, gupta ane udghATita badhAM bhAvo daSTigata thavAthI AB 26
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** jevuM zAstranuM maMgalamaya nAma che tevA maMgalabhAvo pragaTa thaze ane abhyAsInuM mana naMdanavananI yAtrA karaze. AvA gahana zAstrano abhyAsa karI amArA sAdhanAzIla satIjIo Aje bhagavatIsUtranA A bhAgane prakAzita karI rahyAM che. te phakta abhinaMdanane pAtra che eTaluM ja nahIM paraMtu A dharma sAhityanI sevA karIne, sAhityamUrtinuM kaMDAraNa karI je jJAnamaMdira arpaNa karI rahyA che te baddala koipaNa prakAre upakAra vALI zakAya tema nathI. eka mAtra upakArano rasto e ja che ke zAstranuM adhyayana karI zabde zabde tenuM Alekhana karanAra bhagavAna devAdhidevane praNAma karavAnI sAthe sAthe gujarAtI bhASAmAM Avo suMdara anuvAda karI jJAnano khajAno je sulabha karyo che tevA te satIjIonA upakAra mATe natamastaka banI javAya che. teo hajI vadhAre jJAna prakAza karatAM rahe evI prArthanA karatAM rahevI te ja uttama zreyamArga che. A Agama prakAzananA praNetA ane doravaNI ApI sAcuM netRtva karanAra pUjya lIlamabAi mahAsatIjI sahunA zradhdhAspada banyA che ane e ja rIte AgamajJAtA jeoe zAstranuM amRta ghoLI ghoLIne pIdhuM che tevA pUjya zrI trilokamunijI mahArAja, teoe A jJAnAtmaka bhAvonA saMcAlanamAM ucca koTinuM mArgadarzana ApyuM che. zAstranuM arthaghaTana karavAmAM teonA sUkSma upayoganA darzana karAvyA che. A munizvarane huM ahIM bhAva bhakti sAthe abhivaMdanA pAThavuM chuM ke teoe autihAsika kAryamAM potAnuM yogadAna ApIne mahad upakAra karyo che. bhagavatI sUtranI vizALatAne lakSyamAM rAkhIne prakAzakamaMDaLa dvArA zAstranA pAMca khaMDa karI, pAMca vibhAgamAM vistAra karI pAMca bhAga prakAzita karyA che tenA upara lakSa rAkhI Amukha lakhavAmAM Avyo che. badhA AmukhamAM mukhya zAstranI mahattA to pradarzita karI ja che paraMtu dareka khaMDanI alaga alaga vizeSatA hovAthI thoDA namUnA ApyA che. paraMtu ahIM eTaluM sUcana ApatA saMkoca thAya che ke jo A zAstranA eka eka bhAvone sArI rIte vAgoLavAmAM Ave to temAM rahelI adhUrI kaDI (1) zAstranI mIMmAsA. (2) zAstra uparanuM mahAbhASya, te AB 27
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** pUrNa thai zake. AcArya bhagavaMtoe zAsra upara phakta TIkA karIne ane sthAnakavAsI saMtoe phakta TabA lakhI je mauna sevyuM che te vArasAmAM maLelI tALu baMdha karelI sonAnI peTI jevuM che, tenI aMdara rahelA ratno gupta rahI jAya che. mane lAge che ke meM A anaadhikAra sUcana ApyuM che chatAM mahattvapUrNa hovAthI sUcita karyu che. mane Avo A Amukha lakhavAno zubhaavasara maLatA je svAdhyAyanI taka sAMpaDI che te baddala mane prerita karanAra jJAnI AtmAono huM ahIM upakAra mAnuM chuM. * pU. jayaMtamuni ma.sA. peTarabAra. AB 28
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya apUrva mRtaArAdhaka bhAvayoginI bA. bra. pU. lIlamabAI ma. sa. pAmaratA palaTAve, samyakatvamAM sulaTAve tevI jinavANI janajanamAM vasI jajo, Agama avalokatA arihaMta banavAnA parama prANa mama aMtaramAM pragaTI jajo, parama upakArI ujama' 'phUla' 'Amra' prabhA' guNI devone vinIta bhAve vaMdana hajo, saMpAdana kArya karavAnI kuzaLatA yathArtha bane tevI kRpA sadA varasatI rahejo. priya pAThaka gaNa ! suvratI jinazAsana premI vAcakagaNa ! traNe ya lokanA tamAma jIvonA trividha tApa, saMtApa, utApane zAMta upazAMtaprazAMta karI, saMpUrNa traNe ya loka, aloka ane lokAlokanA anaMta jJAna sahitanuM Atmika vAstavika sukha prApta karAve, janma maraNanA pherA TALe, timiramAMthI prakAza puMja pragaTAve, parama tattvanA marmane kholI svarUpa tarapha laI jAya, vividha viSayonA vahemanI bAdhA pIDAne nAza kare, tevuM vivAha prajJapti nAmanuM pAMcamuM aMga, jenuM bIjuM nAma che bhagavatI sUtra, teno bIjo bhAga, pAMca-cha-sAta ema traNa zatakanuM saMpuTa, trIsa uddezakanI zobhAthI alaMkRta, jANe ke trIsa mahAmohanIya sthAnano nAza karI nimAMha dazA pragaTa karAvavA mATe Azcaryajanakavivira phrevarI patta dhamaeNnI vividha vAtonI jANa karanAruM, manamohaka, cittaraMjaka, hRdayadrAvaka-bhayabhaMjaka, vairAgyajanaka, viratipreraka, A Agama Apa samakSa upasthita karI rahyA chIe. vadhAvI lejo; mana, vacana, kAyAnA traNe yoga ekatva karI, ahobhAvathI sarvajagatanI jaMjALathI virAma pAmI, satkAra sanmAna karazo, to bhavodadhithI avazya pAra pAmI jazo. namastubhyam namastubhyam mA bhagavatI ! namastubhyam namastubhyam. prathama bhAgamAM cAra zataka arpaNa karyA hatA, arihaMta pitAnI suputrI jinavANI bhagavatImaiyA che. temaNe prabhunA sarvAMgamAMthI pasAra thaI zrI mukhethI janma dhAraNa karyo che tathA gaNadhara dvArA racita sUtrarUpa graMthita vastrano svAMga sajyo che, tevA bhagavatI maiyA ekatAlIsa zatakanI prayogazALA racI mumukSuone zikSaNa ApI rahyA che. te zikSaNa pAmavA mATe ApaNI ja kaluSita vRttithI puSTi pAmI UbhA thayelA, cetanadhArA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane karmadhArAnA dhArAvAhI pravAhamAM vahetAM tenAthI janma pAmelA pelA be kumAra jenuM nAma che kaSAyAnaMdakumAra ane viSayAnaMda kumAra. te bhagavatInA pahelA bhAgamAM moharAjA ane durguNA mahArANI pAsethI nAsI chUTelA, sAMtatA devI pAse AvelA, zuklapakSI-paritta saMsArI banI cUkelA bAlyAvasthAthI mukta banIne taruNAvasthAmAM pravezI udAsIna vRtti keLavI rahelA che. jeo prayogazALAmAM praveza karI navA-navA prayogo jANe che. jANI-sAMbhaLI jIvanamAM utAravAnI koziSa karI rahyA che. Aje teo nirNaya karIne AvyA che ke aMdhakAramAM have javuM nathI. prakAza tarapha gati vadhAravI che, jJAna vikAsa dhArAe joradAra puruSArtha upADI, vizuddhi thAya tevA prazasta bhAvonI pariNAma dhArA dvArA bhagavatI maiyAno vinaya zuzruSA karatAM uparokta sUtranuM uccAraNa karatAM caraNomAM namaskAra karI, aMjalI joDI, zALAmAM AvI UbhA rahyA che. bhagavatI maiyAe baMne kumAro upara varada hasta phelAvI, besI javAno IzAro kare che. baMne kumAro adabapurvaka besI jAya che. [bhagavatI maiyA] bolo kumAro! Aje zuM zIkhazo? tamArI je bhAvanA hoya te bhAva kholuM. | [baMne kumAra) mA ! cAra zataka khaMDanA cAlIza prayogo barAbara besI gayA. have pAMcamA, chaThThA, sAtamA zataka khaMDanA bhAvone prakAzo. mA! have ajJAna aMdhakAramAM javuM nathI, prakAza bhaNI pragati karAvo. A rItano uttara sAMbhaLI mAtA prasanna thayA. traNa zatakanA trIsa uddezakanA bhAvo prakAzavA mATe zrutajJAnarUpa vadanamAMthI vANI vahevaDAvI. priya bALako! tamArI samAna jijJAsu IndrabhUti gautama gaNadhara, aNagAro, devo, zrAvaka-zrAvikA, anyatIrthiko vageree tIrthakarone prazno pUchyA che. tenA javAbo anaMtajJAnI vItarAge yathArtha bhAvothI yukta pAThavyA che. te ja bhAvo tamArI samakSa kahuM chuM. prayoga-1 -he kumAro! tamArI jIjJAsAnusAra huM tamone sUryanA prakAza viSe samajAvuM. sUrya pote ja prakAzapuMja che, teNe kyAre ya aMdhakAra joyo ja nathI. te apramatta yogI thaIne jyAM jyAM vicare che tyAM tyAM prakAza pAtharato jAya che. aMdhakAranA pudgalone paNa prakAzamaya banAvI de che, uSmA arpe che, skUrtimAna banAvI jAgRta kare che. te jyAM dekhAya che tyAM te tApa dizAne pUrva dizA kahevAya che. sUrya, te jyotiSI devonuM nivAsa sthAna che, zAzvata che, cAlatAM ghara jevuM che, te haMmezAM cAlatAM ja rahe che. aDhIdvIpamAM teno 30
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Th( 5. goLAkArarUpa maMDalakAre mArga che. te mArgamAM ghUmyA kare che. tenuM vahana Abhiyogika devo siMha AdinA rUpo banAvIne kare che. te vimAna ratnamaya che, temAM pRthvIkAya ekendriya jIvo Atapa nAmakarmanI prakRti bAMdhIne utpanna thAya che. asaMkhyAta asaMkhyAta jIvone Apa nAmakarmano udaya ekasAthe hovAthI te pracaMDa tApa ane prakAza Ape che. temAM rahenAra je sUrya Indra che te to paMcendriya che. te Indra, vimAnamAM rahelI zayyAmAM upapAtajanmathI janma dhAraNa kare che. aneka devo tenI sevAmAM tatpara rahe che. te sUrya vimAnanI gati pramANe divasa-rAtrinI vadhaghaTa; hemaMta, zarada, varSA Rtu vagere vividha prakAranA parivartanonuM vizleSaNapUrvaka gaNita avadhArI lo. prayoga-2:- vAya te vAyu. temAM ekendriya vAyukAyanA jIvo upaje ane mare. teone vaikriya sahita cAra zarIra hoya che. te (1) sahaja rIte vahe che. (2) vaikriya zarIra dhAraNa karIne paNa vahe che (3) devakRta prayogathI paNa vahe che. te vAyu, dvIpano hoya, samudrano hoya, zAMta hoya, vAvAjhoDA Adi rUpe hoya, paravAyurUpa hoya ane pathya vAyurUpa paNa hoya tema tenA ghaNAM bhedo hoya che. he kumAro ! vanaspatikAyAdi jIvonA zarIra jyAM sudhI agnithI sparza na pAme tyAM sudhI te vanaspatikAyAdinA zarIra kahevAya ane agnikAyamAM pasAra thayA pachI agnikAya jIvonA zarIro kahevAya che. te jIvone abhaya ApavAthI tamArA jIvanamAM aMdhakAra kyAreya Avaze nahIM. prayoga-3:- jIvonA AyuSya viSayaka anyatIrthiko zuM mAne che ane prabhunA anaMta jJAnamAM yathArtha bhAvo zuM che? te jIvonA AyuSyane mATe jALanA samAna udAharaNa dvArA satya mAnyatA bhagavAne raju karI che. priya kumAro! jIvanA bAMdhelA puNya ane pApa pramANe karmanI graMthikA baMdhAya che. sAta karmanA phaLane bhogavavA mATe bhogAyatana rU5 zarIra meLavavuM paDe che. rAga-dveSa te bIyAraNa che. temAMthI kArpaNa zarIra, tejasa zarIra aMkurita thaI saMsArI jIvo pAse kAyamI rahe che. te baMne zarIramAM saMsAra bhogavavA yogya avayavo nahIM hovAthI skUla zarIra utpanna karavuM paDe che, tene audArika zarIra tathA vaikriya zarIra kahevAya che. A be zarIra dvArA jIva Indriya janya pudgalano AnaMda bhogave che. te pudgalAnaMdI jIvane phakta amuka samaya maryAdA sudhInuM audArika, vaikriya zarIra prApta thAya che. te maryAdAnuM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma ja AyuSya karma che. sAtakarmanA phaLa bhogavavA mATe navA bhavanuM AyuSya bAMdhavuM paDe che. pratyeka jIvanA AyuSya karma alaga-alaga rIte baMdhAya che. eka jIva eka bhavamAM eka ja AyuSya bhogave che, be bhavanA AyuSya eka samayamAM ekI sAthe eka jIva kyAreya bhogavI zakato nathI. A bhavanA bhogavAtA AyuSyanA aMtabhAga sAthe AgAmI bhavanA AyuSyano prathama bhAga arasa parasa baMdhAya che, te graMthikA kahevAya che. te baMdhAya che A bhavamAM; pachI tene bhogavavA javuM paDe che parabhavamAM. tyAM paNa navuM zarIra utpanna karIne bhogavavuM paDe che. A rIte bhagavatI maiyAe aneka sUkSmAtisUkSma vAto samajAvI nirNaya karAvyo ke jIva eka bhavamAM eka AyuSya bhogave che, be AyuSya bhogavato nathI. prayoga-4:- A prayogamAM zabda dhvaninuM vijJAna samajAvyuM. zabda kAnanI sAthe jyAre spaSTa thAya tyAre saMbhaLAya. kayA prakAranA vAjIMtrano dhvani che, kaI vyaktino ke kayA padArthamAMthI dhvani kevo bahAra AvI rahyo che, tene chadmastha manuSya kAnanA mAdhyama dvArA sAMbhaLIne nirNaya kare che. kevaLajJAnI bhagavAna zrotendriyAdinA mAdhyama vinA pratyakSa ke parokSa zabdAdi padArthanuM varNana kevaLajJAna vaDe jANe-dekhe samaje che. teo IndriyAtIta vastune ArapAra jANavAnI zakti dharAve che. A vAta sAMbhaLI kumAroe prazna karyo he mAtA! kevaLI bhagavAna padArthone jANI-dekhI hAsyAdi kare? mArA vhAlA kumAro ! hAsya, krIDA, vinoda, nidrA karmanA AvaraNavALA chadmastha jIvone ja hoya che. kevaLIne mohajanya hAsyAdi krIDA kaMI utpanna na ja thAya kAraNa ke teoe mohakarma naSTa karI dIdhuM che. te to sadA prasanna banI sva guNamAM rame che. A rIte karmadhArI tathA kevaLI vacceno taphAvata samajAvyo. tyAra pachI devonuM garbha sAharaNa karavAnuM sAmarthya darzAvyuM. tyArapachI bAlasulabha sahaja saMskAra mokSagAmI AtmAmAM paNa kevI rIte UbharI Ave che ane kAcA pANImAM mArI nAva tare nAva tare tevI krIDA karatA bAlamuni atimuktaka aNagAranI vAta bhagavatI maiyAe baMne kumArone saMbhaLAvI; najare nihALavA chatAM munivaroe hIlaNA, niMdA, khrisaNA karI karma bAMdhavA nahIM, te samaye prabhu mahAvIre sthavira muni bhagavaMtone dIdhelI hitazikSAnI vAtano saMdarbha te baMne kumArone samajAvyo. arihaMta paramAtmA satata upayogamAM tallIna rahe che. trikALa saMbaMdhI sarva vAtane jANatA hovA chatAM manovijJAnI devo athavA koIpaNa vyakti manolabdhi dvArA jyAre prazna pUche tyAre tene samajAvavA mATe ja kevaLI manoyogano prayoga kare che. tenuM rahasya gautama svAmI kema samajyA te vistArathI kahyuM.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ devA mATe vaparAtA nosaMyatano asaMyata evA mRdu zabdanuM rahasya ane ardhamAgadhI devabhASAnuM jANapaNuM karAvyuM.carama zarIrIne kevaLI bhagavAnanI jema chapastha aNagAra jANI ke joI na zake. paraMtu kevaLI ke kevaLI upAsaka vagere pAsethI sAMbhaLIne AgamAdi pramANathI chadmastha jANI zake che. pramANanA bheda-prabheda, kevaLI-chaprastha vacceno taphAvata, kumArone samajAvyo. kevaLI bhagavAna samartha hovA chatAM ane teomAM sva zaktinuM saMpUrNa sAmarthya pragaTa thayeluM hoya topaNa paradravyathI utpanna karelA karmajanya padgalika aMgopAMga rUpa upakaraNone teoe je jagyA para, je AkAzapradezo para rAkhyA hoya, tyAMthI upADIne pharI pAchA te ja AkAzapradezo para rAkhI zake nahIM, tevI aMgopAMgarUpa upakaraNonI sUkSmAtisUkSma asthiratA samajAvIne kahyuM ke paradravyanI kriyAmAM, cala svabhAvamAM kaMI pheraphAra karI zakAto nathI; tevo paramArtha prarUpyo tathA zruta kevaLInuM labdhi prayoga sAmarthya ghaTa, paTa, kaTa, ratha, chatra, daMDa Adine utsarikA bheda vaDe bhedAtA ekamAMthI hajAra rUpa dekhADI zake che, te vAtano marma samajAvyo. prayoga-5:- kevalI bhagavAna dvArA nirdiSTa saMyama saMvara AdinuM pAlana karanAra chavastha manuSya siddha thaI zakatA nathI. teo saMyama tapa dvArA ghanaghAtI karmano kSaya karI anaMtajJAnAdi guNo pragaTa karI kevaLI thayA pachI ja aghAtikarmano kSaya karIne mokSa prApta karI zake che. jIvo potAnA bAMdhelA karma pramANe je vedanAno anubhava kare tene evaMbhUta vedanA kahe che ane karelA karma pramANe vedanA na anubhave, parivartita karIne anubhave tene anevaMbhUta vedanA kahe che. kALanA be prakAra che- avasarpiNI ane utsarpiNI. bharata, airAvata kSetramAM kulakaro, tIrthakaro, baLadeva, vAsudeva, prativAsudeva temanA mAtA-pitA, strIratna vagere thayA tenA nAmo vividhatAthI darzAvyA. prayoga-6 - AdhAkarmI AhAradAnathI alpAyu baMdhAya che. hiMsA, asatya ane niMdA vagere kAraNothI azubha dIrgha AyuSya baMdhAya che. supAtrane nirdoSadAna Adara bhAve ApavAthI zubha dIrdhAyuSya baMdhAya che. he kumAro! supAtradAnano avasara Ave to kyAre ya cUkatA nahIM. bIjI vAta maiyAe saMbhaLAvI ke kariyANAno vepArI karIyANu vece, kharIdanAra kharIde paraMtu jyAM sudhI mAlikI na chUTe, kharIdanAranA gharamAM na pahoMce
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAM sudhI bhAMDa-dhana vagere saMbaMdhI kriyA vikretAne lAge che. AraMbhikIthI laIne mithyAdarzana pratyayika kriyA kyAre lAge ke na lAge tenuM varNana samajAvyuM. agninA jIvonI alpa ane mahAkriyAnuM rahasya samajAvyuM. tIra mAravAthI koI prANInuM mRtyu thAya tyAre mAranAra vyakti, mAravAmAM vaparAyela te dhanuSya, te dhanuSyanI dorI, tIra vagere sarva avayavo, je jIvanA zarIramAMthI banyA hoya te jIvone pAMca kriyA lAge tenuM kAraNa samajAvyuM. tyArabAda pAceMso yojana sudhI nArakIothI khIcokhIca bharelo naraka loka ane nArakInuM vikurvaNA sAmarthya samajAvyuM. AdhAkarma AhAra karIne AlocanA karanAra sAdhuonuM ArAdhakapaNuM ane AdhAkarma Adi doSovALA AhAra levAmAM pApa nathI tevI prarUpaNA karanAranuM ane tevA AhAra denAra, lenAra anumodana ApanAranuM virAdhakapaNuM spaSTa karyuM : kheda rahita AhlAda bhAve ziSyAdino svIkAra karI tenI sAraNA, vAraNA dhAraNA karanAra AcArya, upAdhyAyamAMthI keTalAka guru bhagavaMto te ja bhave siddha thAya, keTalAka be bhava grahaNa karI siddha thAya, nahIM to trIje bhave jarUra siddha thAya. jIbhano durupayoga karI anya para Aropa-AkSepa mUkanArane tevA ja karmano baMdha thAya ane te karmanA udaya samaye tevA AkSepo Ave te kathana dvArA karmanA marmane samajAvyo. prayoga-7 :- he kumAro ! kevaLI prarUpita pudgala paramANu vagerenI vAto ghaNI samajavA jevI che. paramANunuM kaMpana, paramANu ane skaMdhano Azraya, chedana, bhedana, dagdha thavuM, bhIMjAvuM, skhalana Adi; sArdha, samadhya, sapradeza, anardha, amadhya, apradeza Adi vikalpo, tenI vividha avasthAnI sthiti, aMtara, dravyAdi sthAnaAyu Adi; alpabahutva vagere jANI para dravya pudgalanA mamatvathI dUra rahejo. he kumAro ! 24 daMDakanA jIvo pRthvI, pANI Adi jIvonI ghAta karavAnA kAraNe AraMbhI che ane sacitta acitta mizra padArthonA grahaNa ane mamatvanA kAraNe saparigrahI che, A AraMbha parigraha ja aMdhakArarUpa che. karmabaMdhanA kAraNabhUta hetu ane karmabaMdhanA akAraNabhUta ahetunuM jJAna, zraddhA Adi ane tenA dvArA thatAM chadmasthamaraNa, ajJAnamaraNa, kevalImaraNa vagere rahasyamayI vAto tame jANo ane AraMbha parigrahanA tyAgI banI jAo. 34
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Th( 5. prayoga-8 :- prabhu mahAvIranA nircathI putra ane nAradaputra aNagAra nAmanA be ziSyano tattvasaMbaMdhI vArtAlApa bhagavatI maiyAe baMne kumArone saMbhaLAvyo. vAta samajavI hoya to kevo vinaya karavo joIe, te zikSA nAradaputra aNagAranA jIvanathI ApI. A lokamAM jIvo kyAM vadhe ke ghaTe nahIM, avasthita ja rahe che paraMtu narakAdi gatimAM jIvanI vadha-ghaTa ane kyAreka avasthita avasthA hoya te tathA caya, upacaya, nirupacaya, nirapacaya ItyAdi jIvanI avasthAnuM varNana karyuM. prayoga-9:-pRthvI-jalAdi sacitta, kUTa-zaila vagere acitta padArthothI yukta rAjagRha nagara saMbaMdhI praznottarI; udyota, prakAza, aMdhakAranI praznottarI; manuSya kSetramAM samayAdi; pArzvanAthanA ziSyonI anaMtarAtri viSayaka carcAnA mAdhyamathI bhagavAnanuM maMtavya kumAro samakSa pragaTa karyuM. prayoga-10:- sUryanA prathama prayogamAM kahelA viSayanI jema caMdranA viSayamAM paNa bhagavatI maiyAe samajAvyuM. pAMcamA zatakanA daza prayoga dvArA baMne kumArone tAtparya samajAI gayuM ke AtmA samyapha sUrya prakAza pAmI jAya to kyAre ya aMdhakAramAM javuM na paDe. dazamo prayoga pUro karI chaThA khaMDano prayoga zikhaDAvavA mATe agiyAramA prayogamAM bhagavatI maiyAe praveza karAvyo. prayoga-11 - bhagavatI maiyA] kumAro! jIve bAMdhelA karmane bhogavavA paDe che, te bhogavatI veLAe koIka AtmAne mahAvedanA thAya che. bhogavI lIdhA pachI te kharI paDe che, tene nirjarA kahe che. te nirjarA koIne alpa ke koIne mahA thAya che, tenI paNa caubhaMgI thAya che. A rIte nArakIthI laIne sarvArthasiddha vimAnanA jIvo mATe varNana karyuM che. karma bAMdhavA-vedavA-nirjarA vagereno anAdi krama cAlu che paraMtu marma e ja che ke karma bhogavatAM prazasta nirjarA thavI joIe. nirjarA thayA pachI te ja pudgala paramANu kArmaNa vargaNA banI pAchA karmarUpe baMdhAvA na joIe, tenA mATe evo dhruva prayoga darzAvyo ke zramaNonI nirjarA ja prazasta che. kAraNa ke navA karma na baMdhAya tenI sAvadhAnI jayaNA tenI pAse hoya che. teNe mATe udAharaNa ApyuM ke jema tRNano Dhagalo hoya temAM phakta
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ agninI cinagArI mUke ke te turaMta baLI bhasmIbhUta thaI jAya che ane jema lokhaMDanI garama loDhI upara jaLanuM bindu bhasmIbhUta thaI jAya che, tema aNagAronAM navA karma na baMdhAtA jUnA karmakSaya thaI jAya che. bAkInA jIvonA karmono kSaya kardamathI kharaDAyelA vastranI jema dustara hoya che vagere vistAra samajAvyo. - prayoga-12 :- jIvone prApta thayelA karaNanI vyAkhyA karyA pachI bhagavatI maiyAe kahyuM ke adhyAtmakSetramAM karmanuM nATaka kevuM adbhuta hoya che te vAta sAMbhaLo. vItarAga vijJAna darzAve che ke karaNanuM poSaNa karavA mATe AhAra levo paDe che; te AhAranA pudgalo kevA hoya tenuM vizada varNana ApaNe samajavuM hoya to prajJApanA sUtramAMthI jANI joI zakAze. prayoga-13H-- [bhagavatI maiyA] kumAro! Ajano prayoga vadhAre sUkSma che. je karmakaraNa che te traNe ya karaNamAM baLa pUre che. te saMsArano mukhya rAjA che. tenA taMtrathI jIva mahAkarmavAna, kriyAvAna, AzravavAna thaI jAya che. tethI jIva pAse karmano sToka jamA thAya che. tene caya-upacaya nAmathI saMbodhAya che. te pudgalakarma rajano caya-upacaya kevI rIte thAya ? tenA mATe korAkaTa vastranuM udAharaNa paramAtmAe ApyuM che- jema korukaTa vastra svabhAvathI paDyuM-paDyuM cAre ya dizAomAMthI AvatI raja pakaDI pILuM paDI jAya che ane puruSa prayogathI paNa meluM thatAM-thatAM masotAnA rUpamAM parivartana pAmI jAya che, tema jIva mahApApAzravanI kriyA karIne azubhavarNa, gaMdha, rasa, ,sparzAdino caya upacaya vAraMvAra karato malina pariNAmathI pariNata thato duHkharUpe pariNamI jAya che. tethI svayaM duHkhI thato potAno saMsAra duHkhamaya kare che. bIjI rIte joIe to korukaTa vastra vAparavAthI meluM thayAM pachI tene vAraMvAra dhoI sApha karavAmAM Ave to sAruM ane svaccha thaI jAya che, tema jIva zubha pariNAmathI alpAzrava ane alpa kriyAvALo bane che tyAre varNAdine zubharUpe pariNata karato sukhI thAya che ane potAnA saMsArane sukhI kare che. baMne prakAranI kriyAo mahA tathA alpa hovA chatAM e saMsAranI che. tethI bahukarma-alpakarma kriyA dvArA baMdhAya che. te karmanA jJAnAvaraNIyAdi rUpa ATha vibhAga thAya che tenI sthiti, veda, lezyAdi aneka bheda-prabheda rUpa saMsArano ItihAsa racAya che. A prayogano marma e ja che ke vastra svabhAva ane prayoga baMne prakAre malina 36
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. tyAre jIva karmAdi traNa yoganA prayogathI ja malina thAya che paraMtu svabhAvathI malina thato nathI. jIva jo svabhAvamAM ja ramaNa kare to karmano saMpUrNa sToka khAlI thaI jAya che ane te caramabhavI thaIne mokSamAM jAya che. he kumAro ! A vItarAga vijJAna che. tene cAre ya bAjuothI samajI, jANI, dareka pAsAone tapAsI, paThana, pAThana karazo to sukha-duHkharUpa saMsAranA mULabhUta karmanA karelA caya upacayAdi sTokane khAlI karI, nirjarA karI mokSa prApta karazo. prayoga-14 - bhagavatI maiyAe kumArone samajAvatAM kahyuM ke AtmAnA asaMkhyAta pradeza upara karmano sToka je jamA thAya che, temAM paNa ajAyabI bharelI prakriyAo che. paramANu zuddha dravya kyAre ya ekaluM AvatuM nathI. te paNa teno svabhAva DhAMkIne azuddha banI aneka paramANu sAthe saMyoga saMbaMdha joDI karmaskaMdhano poSAka paherIne Ave che tethI tene sapradeza kahevAya che. paramANu pote apradeza che. jevo bIjA paramANu sAthe saMbaMdha joDAyo tevo te pradeza banI jAya che. tethI karmakaraNa sapradezI che tenA dvArA jyAre navI-navI paryAyono AvirbhAva karavo hoya tyAre pahelA samaye je paryAyapaNe utpanna thavuM hoya te tenA mATe apradeza che ane pachI bIjA samaye paryAya utpanna thaI jAya eTale sapradeza che, tema kAlAdezathI kahevAya che. te nArakIthI laIne covIsa daMDakanA jIvo mATe jANavuM. AhAraka, bhavyAdithI laIne paryApti dvAra sudhI koIne sapradezI athavA apradezI kahIne traNa bhAMgA athavA cha bhAMgAnI prakriyAothI vAsita karAya che. A badhI prakriyAnI paddhatine toDavAnI eka apUrva paddhati che- pratyAkhyAna. je jIva sarvathI pratyAkhyAna grahaNa kare che, tene pratyAkhyAnI kahevAya che. jeo pratyAkhyAna grahaNa karatA nathI, te apratyAkhyAnI kahevAya che ane jeo dezathI pratyAkhyAna kare che tene pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI kahevAya che. manuSya A traNeya prakAranA hoya che. tiryaMca paMcendriya be prakAranA ane bAvIsa daMDakanA jIvo eka prakAranA eTale apratyAkhyAnI hoya che. he kumAro! covIsa daMDakamAM mAtra vaimAnika devo traNe ya prakAranA nirvatita AyuSyane bhogavI rahyA hoya che ane bAkInA sarva jIvo mAtra apratyAkhyAna nirvartita 37
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ The . AyuSyane ja bhogave che. prayoga-15 - kumArone bhagavatImaiyAe caudamo prayoga samajAvyo. te samajI kumAro UMDA vicAramAM garakAva thaI gayA ane temAMthI eka savAla pUchI beThA- mA! jo jIva pratyAkhyAna na kare to kyAM jAya? teno javAba detA bhagavatI maiyAe kahyuM ke te bhramaNa karatAM-karatAM ekendriyamAM pahoMcI jAya che. temAM paNa malina bhAvothI azubha lezyAnA kAraNe teone tamaskAya rUpe utpanna thavuM paDe che. te cheka arUNavara samudramAM kALA varNAdirUpa pariNati pAmIne pANIrUpe(gADha dhummasa) utpanna thAya che. asaMkhyAta asaMkhyAta jIvonA samUharUpe hovAthI teno vistAra 17ra1 yojana sudhI UMce eka sarakho hoya che ane upara jatAM UMce pAMcamA devaloka sudhI phelAI che, tyAM asaMkhyAta yojana vistAra pAme che. temAM koI praveza kare to tenA aMdhakAramAM te joI zakAtA nathI. te tamaskAyamAM pANIrUpe rahelA jIvo koIne mATe upakAranuM kArya karI zakatA nathI; phakta potAnA karma dvArA temAM janma-maraNa kare che. tenA tera nAma che vagere vAto bahu vistArathI samajAvI. tenI sAthe ATha kRSNarAjInI vAta paNa samajAvI te paNa bahu bhayaMkara kALA varNavALI che. temAM pRthvIkAyanA jIvo azubha lezyAthI utpanna thAya che ane tyAM ja janma-maraNa karyA kare che. A sarvapariNAma karmarAjAnuM che. kRSNarAjInA ATha AkAzAntaramAM ATha lokAMtika vimAno che ane ATha vimAnonI madhyamAM eka vimAna navamuM che. te vimAnonI zayyAmAM mahApuNyazALI AtmAo devarUpe utpanna thAya che. te devone lokAMtika kahevAya che. tAtparya e ja che ke zubhAzubha karmanA pariNAma rUpa judA-judA bhavonI prApti thAya che. pAMcamA devalokamAM kRSNarAjI parvata pRthvIkAyarUpa che. kALA azubha varNavALA jIvo temAM che ane tenA avakAzAMtaramAM eTale kRSNarAjI rUpa azubha pulonA Azraye rahelA zubha pudagala pariNAmavALA lokAMtika vimAnomAM bahu puNyazALI devo pAMca Indriya dhAraNa karI utpanna thAya che, teo samakitI hoya che. jeo tIrthaMkara paramAtmAne dIkSAnA bhAva utpanna thAya ke turtaja mRtyulokamAM AvI hAtha joDI saMbodhana kare che- he prabhu! dharma mArga pravartAvo. te devo prAyaH ekAvatArI hoya che. A rIte karmanuM adbhata rahasya bhagavatI maiyAe prakAzya. (38
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Th( 5. prayoga-16:- bhagavatI maiyA] kumAro ! mArA haiyAnI dharatI para arihaMta paramAtmAnI divyavANI varasI gaI che. te vANImAM bhIMjAtA bhIMjAtA prazna UThyo ke A jIvane rahevAnA sthAna AvAsa keTalA haze. tenA javAbamAM nIcenA staranI vyAkhyA karatA bhagavAne kahyuM- adholokanI sAta pRthvI che. ratnaprabhAthI laIne cheka anutara vimAna sudhInA AkhA lokamAM jIvanA AvAsa sthAno che. te AvAsa sthAnomAM jIva kyAreka mAraNAMtika samuddAta karIne utpatti sthAna sudhI Atmapradeza phelAvI tyAM jAya ane pAchA vaLe che ane bIjIvAra mAraNAMtika samuThThAta karI eTale mRtyu pAmI, utpattinA sthAne jAya che, AhAra le che, pariNamAve che, temaja zarIra bAMdhe che. A che karmanI vicitratA. vicitratAnuM kAraNa e che ke AyuSya karmanI sthiti thoDI hoya ane karma daliko vadhAre hoya, tene kSaya karavA mATe mAraNAMtika samughAta karavI paDe che. je AtmAone sama karma daliko hoya te mAraNAMtika samudyAta karyA vinA ja AyuSya pUrNa thatAM mRtyu pAmI utpatti sthAnamAM pahoMcI jAya che ane pahoMcatA ja tyAM AhAra le che, pariNamAve che ane pachI zarIra bAMdhe che. prayoga-17:- A zarIranuM poSaka tattva vanaspati rUpa dhAnya che. te paNa jIva che. tenuM vAvetara karatAM aneka dhAnya rUpe jIvo utpanna thAya che. te dhAnyanI utpAdaka zakti keTalAka varSa sudhI hoya zake tenI vAta sUkSma rIte samajAvI. jIvanI utpAdazaktinA kALane darzAvatAM, vyavahAra paramANuthI laIne palyopama, sAgaropama tathA utsarpiNI, avasarpiNI sudhInA mAparUpa aMkagaNitanuM tathA bharatAdi kSetranA manuSyanA AkAra prakAranuM jJAna ApyuM. prayoga-18:- kumAro! ratnaprabhAdi sAta naraka pRthvInI nIce lAvat ISaprAgabhArA pRthvInI nIce ghara-dukAna vagere tyAM koI banAvatuM nathI phakta tyAM vAdaLAonA samUhano gaDagaDATa-garjanA ane varSAdi hoya che, te paNa devo asurakumAro ke nAgakumAro kare che. te karavAno kyAM kono keTalo adhikAra che, tenuM varNana vistArathI samajAvyuM. A vArtAlApa pachI eka mArmika vAta bhagavatImaiyAe kumArone samajAvI kumAro ! A kArya devo kare te kRtrima acitta vikriyA hoya che, paraMtu pratyeka jIvo je pRthvI Adi rUpe vAstavika utpanna thAya che te jIvo tenA bhavamAM potAnA karma pramANe chaThThInA lekha lakhe che. arthAt AyuSya bAMdhavAnA TAIme cha karmanI prakriyA sarjAya che. 39
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema ke- (1) jIve cAra gatimAMthI je gatimAM javAnI sAmagrI ekatrita karI che te pramANe gatinI sAthe AyuSya nidhattarUpa nirmANa thAya che tene gati nidvattAyu kahe che. (2) IndriyanI jAti ekathI laIne pAMca sudhInI karma pramANe prApti thAya; tenI sAthe AyuSya nidhatta thAya che tethI jAti nidhata Ayu (3) keTalo samaya rahevAnuM che te nirNaya thAya tene sthiti nivrutAyu (4) laMbAI, pahoLAI, UMcAI keTalA pramANamAM maLe teno nizcaya kare te avagAhanA nidvattAyu (5) keTalA pramANanA pudgala paramANune bhogavaze te pradeza nidvatAyu (6) teno anubhava AtmA kevI rIte karaze, te anubhAga nidhattAyu. A rIte cha lekha lakhIne puNya-pApanuM pAtheya laIne jIva janme che. temAM pheraphAra karI zakAto nathI. tethI vRddhanI kahevata che ke chaThThInA lakhiyA lekha lalATe mithyA na thAya. tyArabAda pANInA jIvonuM astitva darzAvIne kahyuM che ke- te pANInA asaMkhyAta jIvone vAyukAyano sahAro maLatAM ja lavaNasamudramAM tophAna thAya che. AvuM tophAna bAdara vAyaro kyAM--kyAM sarjI zake tenI vAtanuM nirUpaNa karyuM. prayoga-19 :- saMsArI jIva pAse haMmezAM ATha karma hoya che. temAMthI kyAreka jIva ATha prakAranA, kyAreka sAta prakAranA to kyAreka cha prakAranA paNa karma bAMdhe che. A pramANe navA karmano baMdha pADatA jIva cAragatimAM paribhramaNa kare che. koIkavAra RddhivALo deva thAya to tenI zaktino prayoga kevA prakAre thAya che te varNanamAM eka varNavALA eka AkAra- vALA rUpa bahAranA pudgalo laIne devo banAvI zake che tathA eka kalaramAMthI bIjA kalararUpe bahAranA pudgalo laIne pariNata karI zake che. temaja gaMdha-rasa-sparza badhAmAM parivartana karavAnI devonI zakti che. paraMtu bahAranI sAmagrI laI mizraNa kare tyAre ja te thaI zake che. tyAra bAda tenAmAM jANavAnI zakti kevI che te varNana karatA bhagavatImaiyA kahe che ke azudghalezI deva upayogavAna hoya to paNa zuddhalezI azudghalezI devane jANI zakatA nathI. zuddhalezI deva paNa jJAnamAM upayogavAna bane tyAre ja zudgha ke azudghalezI anya deva-devIne jANI zake che, anyathA nahIM. tevA saMdarbhanuM vizada varNana samajAvyuM. -- prayoga-20 H- [bhagavatImaiyA] kumAro ! bhagavAna ema kahe che- jagatanA jeTalA jIvo che te pratyeka jIvane duHkha tathA sukha keTalA pramANamAM che, kevaDuM che tene koI jJAnI dekhADI zakavA samartha hotA nathI. kAraNa ke AtmA pote arUpI che. sukha duHkha vagere te AtmAnA guNa che te paNa arUpI che. mATe dekhADI na zakAya paraMtu anubhavI zakAya che. 40
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ te anubhavanA stara upara saMsArI jIvonA hAva bhAva upase che. tenAthI anumAna karI zakAya che ke A jIva duHkhI che athavA sukhI che. sarvajJa puruSo te lokone sukha-duHkhanA kAraNo darzAvI de che paraMtu koIno anubhava koIne karAvI zakAto nathI, dekhADI zakAto nathI. jIva niyamA caitanya che ane caitanya bhAva niyamAM jIva che; te tenI svAbhAvika paryAya hovAthI tAdAbhya saMbaMdha hoya che. tethI kadI caitanya vinA jIva rahI zakato nathI ane jIva vinA cetanya kadI hoya ja nahIM. to pachI nArakI jIva che ke jIva nArakI che? Avo prazna gautamane thayo tyAre te kumAro ! bhagavAne kahyuM ke nArakI niyamathI jIva che, paraMtu jIva nArakI hoya zake athavA to na paNa hoya zake. kAraNa ke nArakAdi paryAya vaibhAvika, sAMyogika paryAya che tethI jIvathI vimukta thaI zake che. evI ja rIte covIsa daMDakamAM jIva che paraMtu jIva mAtra daMDakamAM hoya tevo niyama ekAMta nathI, bhajanAthI hoya che vagere vagere. kumAro! jIvo ekAMte duHkha vedatA nathI; kyAreka teo sukha paNa vede che. temaja jIvo ekAMte sukha vedatA nathI; kyAreka teo duHkha paNa vede che. tenA alagaalaga kAraNo hoya che, jene kevaLI jANe-dekhe che. A rIte bhagavatI maiyAe kumArone alaukika prayoganuM jJAna karAvI sAtamA khaMDamAM apUrva prayoganuM jJAna karAvavA praveza karAvyo. prayoga-21 - kumAro! jIvono svabhAva anAhAraka hoya che. jIvadravyane kyAreya pulAdi anya dravyane grahaNa karavAnI jarUra nathI. chatAM e jyAM sudhI karmadhArI hoya tyAM sudhI karmane TakAvI rAkhavA tene navA yugalo AhArarUpe grahaNa karavA paDe che. jIva zarIramAMthI nIkaLe tyAre AhArI hoya athavA na hoya. anAhArI rahe to eka, be, traNa samaya sudhI rahe che pachI AhArI thaI jAya che. jIva utpanna thatI veLAe ane mRtyu pAmatI veLAe alpa AhArI hoya che. A rIte saMsArI jIvone janma-maraNa vagere ramata ramavAnuM medAna che loka. te lokano AkAra supratiSThita traNa zarAvalAnA AkAra jevo che, nIcenA bhAgamAM vistAravALo vacamAM sAMkaDo upara mRdaga samAna che. saMpUrNa AkAra kammara para be hAtha rAkhI pahoLA paga karI UbhelA(goLa pharatA) manuSyanA AkAra jevo che. A badhu ahaM jina kevaLI jANe che, jove che. tyArapachI teo aghAtI karma kSaya karIne mokSamAM jAya che. bhagavatI maiyAe kumArone zramaNopAsakanI sAmAyikamAM sAMparAyayikI kriyA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAgavAnuM ane AraMbhI hiMsAthI ahiMsA vratamAM aticAra na lAgavAnuM rahasya samajAvyuM. zramaNone eSaNika AhAra ApavAthI samAdhino, samyakatvano temaja mokSa prAptino lAbha thAya. karma rahita jIvanI UrdhvagatinA kAraNo daSTAMta sahita samajAvI duHkhI jIva duHkhathI vyApta(baddha) hoya che paraMtu duHkha rahita jIva duHkhathI vyApta hoto nathI. upayoga rahita aNagArane, koIpaNa kArya kare tyAre krodha, mAna, mAyA, lobha hAjara hovAthI sAMparAyika kriyA lAge che. siddhAMtAnasAra vartatA sAdhane airyApathikI kriyA lAge che. sUtra viruddha upayogarahita vartanArane sAMparAyika kriyA lAge che. pachI te bhale AhAra doSa rahita lAvyo hoya, paraMtu AhAra karatA sArA-narasAnA saMyoga karIne, svAda mANIne bhojana karavAmAM Ave to te AhAra doSita gaNAya che. bhAva sAthe dravya kSetra kALa bhAvathI tenA bhedo prabhedo thAya che. aho bhavyo! AhAra upara saMsArIno moTo ItihAsa sarjAya che. AhAranI maryAdA jALavavAthI nIrogI kAyA, svastha citta, manohara mana bane che. anAsaktayoga keLavatA jIva mokSa prApta kare che. prayoga-22 :- kumAro ! paccakhANano bahu bahu mahimA che. tenA be prakAra chesupaccakhANa ane duSpaccakhANa. koIka jIvo meM paccakakhANa karyA che, tema bole che chatAM hiMsAdi doSo kare che, kAraNa ke tene jIvAdi tattvanuM jJAna hotuM nathI. A trasa, sthAvara che athavA A jIva che, A ajIva che, tevuM jANapaNa karyuM na hoya, tyAM sudhI jIvonI dayA pALI zakAtI nathI. tethI dupratyAkhyAna thAya che. jeone jANapaNa che teo supratyAkhyAnI che. temAM paNa mULaguNa uttaraguNa vagere bheda-prabheda samajI levA jarUrI che. pratyAkhyAna karyA vinA rAgadveSa ochA thatA nathI. prayoga-3:- kumAro ! vanaspatikAyikanA jIvo cha Rtu pramANe alpAhArI ke mahAhArI hoya che. teonA aneka bheda prabheda thAya che. jema ke sAdhAraNa, pratyeka vanaspati vagere. jIvo, vezyAne AdhAre alpakarmI, bhArekarmI bane che, te pramANe teone vedanA bhogavavI paDe che. te vedanAne karma kahe che ane nirjarAne nokarma kahe che; A tenuM rahasya che. zAzvata, azAzvatanA vizALabhAvone syAdavAda zailIthI ApaNe samajavA joIe. prayoga-24:- kumAro ! A Akholoka saMsArI jIvothI cha prakAre bharelo che. pRthvIkAyAdi te jIvonI be kriyA cAlyA kare che- samyakatva kriyA ane mithyAtva kriyA. mithyAtvakriyA vaDe saMsAramAM paribhramaNa thAya che sthiti, AyuSya, bhavasthiti, sAmAnya 42
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ The . kAyasthiti, nirlapakALa vagere vagere sarjana visarjana thayA kare che. prayoga-25 - jIvanA utpatti sthAnane yoni kahe che. temAMya tiryaMca yoninA aneka prakAra hoya che. yoni sAthe jAti, kuLa koTinuM varNana samajavA jevuM che. prayoga-26 - bhagavatImaiyA bolyA- kumAro ! A prayoga bahu sUkSma che. AmAM jIvanA adhyavasAyanuM AMdolana che. A bhavamAM badhA jIvo anAbhogathI AyuSyano baMdha kare che tene parabhavamAM vede che. pUrvabhavamAM ane mArgamAM jIvane alpa vedanA hoya ke mahAvedanA; paraMtu utpanna thayA pachI nArakI naraka bhavamAM mahAvedanA veda ane devalokamAM deva alpavedanA vede che. manuSya, tiryaMca svasthAne utpanna thayA pachI baMne prakAranI vedanA vede che. jIvoparanI anukaMpAthI jIvane zAtA vedanIya baMdhAya che ane jIvone paritApa, duHkha ApavAthI azAtA vedanIya baMdhAya che. manuSya prANAtipAtAdi 18 pApasthAnaka dvArA karkaza vedanA-tIvra azAtA vedanIya ane 18 pApanI virati dvArA akarkaza vedanIya eTale utkRSTa puNya bAMdhe che. bhArata eravata kSetramAM duHkhamAduHkhamI nAmanA chaThThA kAla vibhAga(ArA)mAM jIvanI durdazA kevI thAya ? tenuM hRdayadrAvaka citra ApaNe uddezaka kholI kholIne joze. tamAre A prayogamAM khUba cittanI ekAgratA karavI paDaze mATe phakta mAhitI ApI che. prayoga-27 - kumAro ! A prayogamAM bilakula kaSAyathI zAMta tathA kSINa thayelA AtmAne halana-calana karavAnI kriyAmAM phakta IryApathikI nAmanI ja kriyA lAge che, tene saMvRta aNagAra kahevAya che. ApaNe badhAne A sthAnamAM pahoMcavAnuM che. bAkI to sarva jIvo rUpI; saceta-aceta kAma bhogavatA, pAMca IndriyanA viSayomAM evA rAcatA, mana dvArA utthAnAdi kriyA karatA devalokamAM, manuSyalokamAM, tiryacalokamAM phajeta phALakAnI jema phare che. kyAreka kAmabhoga bhogavavAmAM samartha to kyAreka asamartha; karma pramANe thayA kare che, paraMtu paramAvadhijJAna ke kevaLajJAna meLavIne jIva kSINabhogI thAya ane te ja bhave mukta thAya tene paNa ApaNe A uddezaka kholIne vicAra vimarza karazuM. prayoga-28:- kumAro! je saMvRta aNagAra bane che te saMpUrNa karmano kSaya karI, kevaLa jJAna pAmI traNa yoganuM rUMdhana karI, taijasa kArmaNazarIrathI mukta banI siddha thAya che; tene pharavuM paDatuM nathI. teo lokAgre pahoMcIne AtmAnA anaMtaguNamaya vaibhavamAMvilAsa kare che. jIvanuM zuddha svarUpa paNa A ja che. jyAM sudhI A svarUpa pragaTa thAya nahIM, tyAM 43
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhI jIvAtmA samAna hovA chatAM kuMthuvAmAM utpanna thAya tyAre nAnuM banI rahevAnuM, hAthImAM utpanna thAya tyAre moTuM banIne rahevAnuM, pApamaya kriyA karIe tyAre nArakI thaIne bhogavavAnuM, puNyamaya kriyA karIe tyAre deva thaIne bhogavavAnuM, puNya pApamaya kriyAmAM duHkha sukha mizrita thaIne tiryaMca ke manuSyamAM jaIne bhogavavAnuM hoya che. temAM AhArAdi saMjJA utpanna thayA kare che. parataMtrapaNe dasa prakAranI vedanA bhogavavI paDe che, ItyAdi vistAra A uddezakamAM ApaNe joIzuM. prayoga-29:- kumAro ! saMsArano tyAga karyA bAda aNagArone aneka labdhio utpanna thAya che. labdhine jyAre jIravI zakatA nathI tyAre te teno prayoga kare che, tene asaMvRta pramatta aNagAra kahevAya. tenI prayoga karavAnI zakti kevI hoya te A uddezakamAM darzAvI che. A badhI zaktio kema khule, kema baMdha thAya, tenuM vijJAna ahaMjina bhagavAna saMpUrNapaNe jANe che, dekhe che. prabhu mahAvIra ahaM jyAre vicaratA hatAM tyAre ja eka prasaMga rAjA zreNika ane koNika viSayaka banI gayo che. bhautika sAmagrInI Asakti mAnavane kevuM kevuM pApa baMdhAve che? tIvra kaSAya kevA vega pakaDI, rathamUsaLa, mahAzilAkaMTaka yuddha karAve che? tenI saMpUrNa vigata A uddezakamAM che. bhogane bhogavatA vivekI AtmA yuddha karatAM yuddhabhUmimAMthI bahAra nIkaLI AlocanA karI, anazana kare to tenI sadgati thAya che. AlocanA na kare to tiryaMca-narakagatimAM utpanna thAya che; tenuM AbehUba varNana A uddezakamAM koNikanA caritra dvArA varNavIza; tethI tamArI jijJAsAvRtti vairAgyavaMtI banI rahe. prayoga-30:- pyArA kumAro ! bhAgya khule ane puNyano udaya jAge, tyAre tApasa saMnyAsIne paNa ApaNA parama pitA tIrthaMkara paramAtmA pAse AvavAnuM mana thAya che. tevA aneka tApasomAM eka kAlodAyI nAmanA tApasa khUba haLukarmI hatA. te prabhu pAse Ave che. cha dravya viSayaka paMcAstikAyanA prazno kare che, samAdhAna pAmI dIkSA aMgIkAra karI, khuba UMDANapUrvaka tattvanuM jJAna prApta karI, paNya-pApano vipAka kevo thAya ane kevI rIte pariName te jANI prabhu caraNomAM rahI prayoga karatAM saMpUrNa karmakSaya karI mokSa pAmI jAya che. A rIte trIsa prayogano saMketa tamane meM karyo. have ApaNe temane kholIne vAMcazuM tethI temAM tame pravINa banI jazo. A trIsa prayoga kumAroe sAMbhaLyA, avadhAryA, mAtA sAMtatA devI pAse 44
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ pulakita haiye bhAvo vyakta karI. prayogane vartanamAM mukavA lAgyA. eka samaya evo Avyo ke samyagudarzanano sUrya vairAgyarUpa vAyarAthI darzana mohakarmanI graMthikA toDI. tyAre anAdinA Atmapradeza upara jAmelA anaMtAnubaMdhI kaSAyonAcitkAra rUpa zabdanuM, cha= AvaraNanuM AyuSya toDI, evaMbhUta anevaMbhUta vedanA vedI mithyAtvanA pudgalone kapAvI, nigraMthI putra banavA rUpa vijaya pAmI, darzanamoharUpI rAjagRha choDAvyuM ane AMzika caMdra samI zItalatA anubhavI. | viSayAnaMdakumAra ane kaSAyAnaMda kumAra, baMne kumAro navI vedanA bhogavavI na paDe mATe sAtvika AhAra karI. mahAAzravanA dvAra rokavAnI koziza karavA lAgyA. sapradeza rUpa karma namaskAya(aMdhakAra)rUpa pariNata na thAya tevo bhavika puruSArtha karavA lAgyA. zAlI Adi dhAnyamAM, pRthvIkAyAdimAM utpanna thavAnuM karma na baMdhAI jAya tathA jainadarzanamAM zaMkA kaMkhA karI anyatIrthika na thaI javAya tenI kALajIpUrvaka sAvadhAnI rAkhatAM samyaka darzanarUpa sUryanA prakAzamAM pragati karavA lAgyA. vikRti na Ave tevo AhAra, virati grahaNa karavAnI tAlAvelI, sthAvara jIvonI dayA, saMyamanI pAMkha maLe to pakSI banI UDI jaIe tevI tamannA, aneka bhavonA AyuSya baMdha toDI aNagArapaNu prApta karavA jAgRta banI gayA. chaghasthapaNa kema jAya, asaMvRtapaNu kema chUTI jAya, anyatIrthika bhAvonA adhyavasAya kyAreya na thAya tema zuddha dravyane jANI zuddha banI jaIe; tevA bhAva hiMDoLe jhUlavA lAgyA. A rIte baMne AnaMda magnakumAro samyagudaSTi banI gayA. have dezavirati sanmukha thaze tenI vAta vhAlA priya pAThako ! ApaNe avasare karazuM. AbhAra : sAdhuvAda : dhanyavAda : prastuta Agama bhagavatI sUtranA A bIjA bhAganA anuvAdikA tathA sahasaMpAdikA amArA suziSyA Do. sAdhvI AratIbAI ma. che. jemaNe anuvAda svAdhyAya karavAno je puruSArtha upADyo te ghaNo ghaNo prazaMsanIya che. huM temanI kadara karuM chuM, dhanyavAda ApI bhUrI bhUrI prazaMsA karuM chuM ane zubha kAmanA karatAM kahuM chuM ke tame AgamanuM UMDuM avalokana karI, arihaMta banI javA nibaMdha saMyama yAtrAnuM nirvahana karatA raho. e ja maMgala bhAvanA. 45
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ A Agamane suzobhita banAvanAra, AgamanA pATha pramANe vAstavika artha karI, suMdara hArdanA bhAvabharI alaMkRta karanAra, samayajJa Agama manISI y. triloka- munivaryane zatakoTi vaMdanA. saha saMpAdikA viduSI sAdhvI subodhikAzrIne anekazaH dhanyavAda. amArA A Agama avagAhana karAvanAra sahayogI dareka sAdhvIvRMdane sAdhuvAda. zramaNopAsaka mukuMdabhAI, dhIrUbhAI vagerene dhanyavAda. guruprANa phAunDezana sabhya zrI paramAgama pratye avihaDa bhaktibhAvathI bharelA bhAmAzA zrIyuta ramaNikabhAI ane Agama prakAzana karavAnA aDaga bhekhadhArI, daDhasaMkalpI tapasvinI vijayAbena tathA bhaktisabhara zrI mANekacaMda bhAI zeThanA suputra narabaMkA royalapArka sthA. jaina saMghanA yuvApramukhazrI caMdrakAMtabhAI zeTha tathA kAryAnvita sarva sabhyagaNo, kAryakartAo, mudraNa karanAra nehalabhAI, temanA pitAzrI hasamukhabhAI tathA temanA sahayogI rAmAnujabhAI, jIjJezabhAI, nItAbena ane sAbIrabhAI tathA AgamanA dAnadAtAo vagerene abhinaMdana sAthe anekazaH dhanyavAda. A AgamanA anuvAda, saMzodhana, saMpAdanamAM upayogI thayelA, pUrva prakAzita AgamonA prakAzaka, saMpAdakono AbhAra saha anekazaH sAdhuvAda. Agama avagAhana karavAmAM upayoga zUnyatAnA yoge truTI rahI javA pAmI hoya, jinavANI viruddha lakhAyuM ke chapAyuM hoya to trividhe trividhe micchAmi dukkaDam...... vItarAga vacana viruddha lakhAyuM hoya to mAgu punaH punaH kSamApanA. maMgala maitrI pramoda bhAvamAM vaho sahu, evI karuM chuM vijJApanA. 5. pU. saumyamUrti aMbAbAI ma. sa. nA suziSyA - AryA lIlama. 46
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdana anubhava Do. sAdhvI AratI tathA sAdhvI subodhikA kevuM haze e adbhuta nayanaramya dazya ! jyAM sarvajJa tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra sadehe sphaTikaratnanA siMhAsana para vItarAga bhAvamAM birAjamAna haze ane suvinIta ziSya gaNadhara gautama temanI sanmukha kaMika samAdhAna meLavI levAnI jijJAsApUrvaka sthita haze. gautama eka pachI eka prazna pUchatA jAya ane karUNAnidhAna prabhu tenuM samAdhAna karatA jAya, paraMparAe temAMthI ja AgamagraMthonuM sarjana thAya. te dazya kevaLa ApaNAM manano viSaya che. te ja rIte saurASTramAM girapradezamAM visAvadara nAmanuM eka gAma, tenAthI sAteka ki.mI. dUra eka ghaTAdAra AMbAvADI. jyAM tapasamrATa gurUdeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. AtmasAdhanA arthe birAjamAna hatAM. teozrInA pAvana sAMnidhyamAM pU. vIramatIbAi ma. Adi ThA.4 ame sahu zrI bhagavatI sUtranI vAcanA karI rahyA hatAM. zAstranA gahanatama bhAvo vAMcatA jaie ane pU. gurudevanA mauna sAMnidhya mAtrathI te bhAvo samajAtA jAya te dazya amArA mAnasapaTa para aMkita thaI gayuM che. jyAre jyAre zrI bhagavatI sUtra hAthamAM Ave tyAre pU. gurudeva smRtipaTa para Ave che. pU. gurudevanI asIma kRpAthI ja zrI bhagavatI sUtra bhAga - 2nA saMpAdana kAryano prAraMbha karyo. pUrvAcAryo racita TIkAgraMtho, anya prakAzita bhagavatI sUtra tathA anya graMthonA AdhAre saMpAdana kArya karyuM che. zataka - 5/1 nA praznottara caMpAnagarInI pavitra dharA para thayA che. te kAlanI caMpAnagarI ane vartamAnanI caMpAnagarImAM ghaNuM parivartana thayuM hoya, tema chatAM aupapAtika sUtra tathA anya graMthonA AdhAre vivecanamAM caMpAnagarIno itihAsa Apyo che. zataka - 5/5 mAM zAstrakAre tIrthakara, cakravartI, baLadeva, vAsudeva Adi uttama puruSonI saMkhyAnuM mAtra kathana karyuM che. pAThakonI jijJAsApUrti mATe zrI samavAyAMga sUtranA AdhAre te darekanA nAma, temanA mAtA-pitAnA nAma vagerenA koSTako ApyA che. zataka - 5/6 mAM pula paramANu ane skaMdhanuM kaMpana tathA paramANu ane skaMdhanI paraspara sparzanAnuM kathana che. A viSaya ghaNo gahana che. tene saraLatAthI samajAvavA mATe SY O) 5 NM N OF
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecanamAM kaMpana ane sparzanA mATenA sAMketika cihno ApyA che. tenA dvArA viSayane spaSTa karIne chelle saMpUrNa viSayane AvarI letA koSTako taiyAra karyA che. zataka - 7/9 mAM mahAzilAkaMTaka tathA rathamUsala saMgrAmanuM varNana che. pAThakonI rasavRdhdhi mATe A mahAsaMgrAma pachI tenA mukhya pAtro rAjA koNika tathA ceDA rAjAnA jIvananI ghaTanAo 'tIrthaMkara caritra'nA AdhAre pariziSTamAM ApI che. dizA, sUryanA udaya asta, sUrya paribhramaNa, tenAthI thatAM divasa-rAtrinA kAlamAnamAM thatI hAni - vRdhdhi, tamaskAya vagere viSayone AkRti dvArA spaSTa karyA che. citro jotAM ja pAThakone te te viSayonuM tAdRzya thai jAya che. A rIte zrI bhagavatI sUtranA gahatama bhAvone jana-jana sudhI pahoMcADavAnuM eka mAtra lakSa rAkhIne ame vidha-vidha rIte puruSArtha karyo che. - A kArya karatAM ame svAdhyAyanA apUrva AnaMdanI anubhUti karI che. koi paNa kAryanI pUrNatA pAMca samavAyathI thAya che. temAM pratyakSa ane parokSa paNe aneka vyaktionuM yogadAna hoya ja che. te ja rIte A mahadkAryamAM anaMta upakArI tapasamrATa gurudevanI asIma kRpA, guruNImaiyAnuM pAvana sAMnidhya, teozrInI preraNA tathA Agama manISI pU. trilokamuni ma.sA.nuM maLatuM yathocita mArgadarzana tema ja gurulavAsI sarva satijIo sadbhAvanA rUpa sahayoge amArA kAryane sahaja ane saraLa banAvyuM che. sarva vaDilonA RNano svAkAra karIne, teone bhAvavaMdana karIne virAma pAmIe chIe. alpakSayopazamavaza jinAjJAthI ochI, adhika, viparIta prarUpaNA thai hoya to trividhe trividha micchAmi dukkaDam. sadA RNI mAta-tAta caMpAbena-zAmaLajIbhAi! karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudeva zrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukta - lIlama guruNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana devaguru-dharmanI maLe evI kRpA zruta AratIe pAmuM Atmadarzana. 48 sadA RNI mAta-tAta lalitAbena-popaTabhAI! karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudevazrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukata - lIlama - vIra guruNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana devaguru-dharmanI maLe evI kRpA zruta subodhe karuM kaSAyonuM zamana.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdikAnI kalame - Do. sAdhvI zrI AratIbAI ma. zrI bhagavatI sUtra bhA.-ramAM zataka-5 thI 7 no samAveza karyo che. temAM jIvajagatanI svAbhAvika ane vaibhAvika vividha zakti, sthiti temaja jaDa jagatamAM mukhyatayA pudgala dravyanuM vistRta vivecana che. A zatakomAM kathAnuyoganuM sthAna nahIMvat che. sUtrakAre aivaMtAkumAra zramaNanA jIvanano prasaMga saMkSipta rIte rajU karI sAdhakone doSa darzanathI dUra rahevAno saMketa karyo che, rathamUsala ane mahAzilAkaMTaka saMgrAmanuM vistRta ane romAMcaka varNana gRhasthone dharmazraddhA sAthe nyAya saMpannatAno saMdeza Ape che. tamaskAya, kRSNarAji jevA agamya viSayonuM varNana A zatakonI maulikatA che. gADha dhummasarUpe pANInA sUkSma jIvonuM madhyalokanA samudramAMnI upara udgalokanA pAMcamA devaloka sudhI arthAt asaMkhyAta yojana sudhI haMmezAM eka ja sthAne eka ja AkAre sthita rahevuM, pANInA jIvonI atyaMta saghanatAthI tIvratama aMdhakAranuM chavAI javuM, devone mATe durgamya banI javuM. kharekhara ! te viSayanuM talasparzI varNana buddhigamya ke Indriyagamya nathI. lokanA zAzvata sthAnonuM A prakAranuM vizad varNana jaina Agama graMthonI sUkSmatA, gahanatA ane gaMbhIratAne pragaTa kare che. sUryodaya, sUryAsta, divasanA kAlamAnanI pratidina thatI vadhaghaTa, tenuM cokkasa mApa, tenA kAraNo vagere viSayonuM kramabaddha varNana AjanA khagoLazAstrIo mATe mArgadarzaka che. AyuSyabaMdha, AyuSya sAthe nidhatta ane nikAcitta thato anya prakRtibaMdha, dIrdhAyuSya ane alpAyubaMdhanA kAraNo vagere aneka viSayo karma siddhAMtanI sacoTatAne siddha karIne sAdhakane sAvadhAna kare che. jaina darzanAnusAra jIva potAnA karmAnusAra A N 49
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ parabhavamAM jAya che. temAM Izvara preraNA vagere koI paNa anya kAraNo aMza mAtra paNa nimitta banatA nathI. jIva potAnA svataMtra puruSArthathI ja A bhavanA kRtyo anusAra ja parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. jIva parabhavanuM AyuSya kyAre bAMdhe? AyubaMdha sAthe anya kaI karma prakRtione bAMdhe te badhI karmaprakRtio kyAre ane kevI rIte udayamAM Ave? vagere viSayonuM kramabaddha varNana karma siddhAMtanI sacoTatAne siddha karIne sAdhakane sAvadhAna kare che. saMkSepamAM bhagavatI sUtra-ra mumukSuone jaDa jagatanuM darzana karAvI, tenAthI caitanya zaktinI vizeSatAne pradarzita karI, tenI anubhUti mATe sapuruSArthanI preraNA Ape che. prastuta saMskaraNa : bhagavatI sUtranA aneka saMskaraNa upalabdha hovA chatAM gujarAtI bhASIone lakSamAM laIne na ati vistRta, na ati saMkSipta, tevA vivecana saha prastuta saMskaraNa taiyAra thayuM che. jemAM mULapATha, kaThina zabdArtha, bhAvArtha, viSayAnusAra zIrSako, viSayAnusAra vivecana ApyuM che. viSayabodhanI sugamatA, kaThina viSayonI saraLatA ane spaSTatA mATe AvazyaktAnusAra cArTa taiyAra karyA che. je svAdhyAyIo mATe atyaMta upayogI che. kathAnakonA prAraMbhamAM te kathAno saMkSipta paricaya Apyo che. jethI vAcako kathAnA sArabhAgane zIdhra prApta karI zake che. A rIte aneka prakAre A vizALakAya sUtrarAjanA viSayane mArA kSayopazama anusAra saraLa ane spaSTa banAvavAno prayatna karyo che. je janajananA tattvabodhanuM kAraNa ane AcAra vizuddhinuM preraka banI zakaze te nirvivAda che. zrI bhagavatIsUtranI vizALatAne lakSamAM laIne tenuM pAMca bhAgamAM vibhAjana karyuM che. jemAM bhAga-1mAM zataka 1 thI 4, bhAga-2 mAM zataka 5 thI 7, bhAga-3mAM zataka-8 thI 12, bhAga-4mAM zataka-13 thI 23, bhAga-pamAM zataka-24 thI 41no samAveza karyo che. zruta paraMparAne akSaNa banAvavAnA pUrvAcAryonA prakRSTa pratyanomAM prastuta - 50
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskaraNa nakkara kaDInuM kAma karI rahyuM che. prastuta saMskaraNamAM AdhArabhUta graMthoH prastuta saMskaraNamAM mULapAThamAM sailAnA dvArA prakAzita zrI bhagavI sUtrane AdhArabhUta tarIke svIkAryuM che. tema ja aneka sthAne yuvAcArya mahAprajJajI kRta zrI bhagavatI sUtra aMga suttANi khaMDa-2 tathA 'mahAvIra jaina vidyAlayanA bhagavatI sUtra'nA AdhAre pAThanuM saMzodhana karyuM che. bhAvArtha ane vivecanamAM zrI becaradAsajI kRta bhagavatI sUtra, sailAnA-bhagavatI sUtra, yuvAcArya zrI madhukaramuni kRta bhagavatI sUtra, khaMDa-1 pU. ghAsIlAlajI ma.sA. kRta bhagavatI sUtra, Agama divAkara pU. janaka muni ma. sA. lekhita bhagavatI upakrama, Agama manISI pU. tiloka muni ma.sA. lekhita jainAgama navanIta bhAga 7ne AdhArabhUta banAvyA che. AbhAra darzana - A umadAkAryanA udbhavanuM prabaLa nimitta prAtaH smaraNIya upakArI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. nuM janma zatAbdI varSa che. jemanI ujjavaLa paraMparA rUpa jina zAsanamAM sthAna pAmyA, AgamanuM jJAna pAmyA, jIvana jIvavAnuM vijJAna pAmyA, tevA anaMta upakArI gusvaryonI upakAra smRti nimitte anAdinI aratine dUra karI, akhaMDa rati AnaMdane prApta karavA A vizALa AyojananuM nirmANa thayuM che. A Ayojanane pUrNa karavA mukhyatayA pU. mukta-lIlama gukSmI saha temanA parivAranA sAdhvIjIo potAnuM yogadAna ApI rahyA che. Aje guru prANa Agama batrIsInuM 15muM puSpa prakAzita thaI rahyuM che. A pAvana prasaMge sahu prathama Agama sAta sama carama tIrthaMkara prabhu mahAvIra svAmI. sUtra saMkalana kartA zrI sudharmAsvAmI, Agamalipibaddha kartA pUrvadhara zrI devaddhigaNi kSamAzramaNane hRdaya paTa para sthApita karI zraddhApUrvaka natamastake vaMdana karuM chuM. jeNe Agama sAhityane pravAhita karyuM, tevA AcArya bhagavaMto tathA mama zraddhAmUrti pU. jaya-mANeka-prANa- guruvara prati zraddhAbhAva pragaTa karuM chuM. tema ja anaMta upakArI pU. tapasvI gurudeva! zrI bhagavatI sUtranA prakAzana samaye Apa smRti paTa para padhAro cho, ApanA pAvana sAnidhyamAM Ape be be vAra zrI bhagavatI sUtranI vAcanA mane karAvI ane te ja Agama lekhananuM sadbhAgya mane prApta
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayuM. pArada evA Ape bhAvinA bhAvane jANIne ja kadAca A prakAranuM Ayojana karyuM hoya tema vartamAne pratIta thAya che. A vizALakAya graMthanuM Alekhana te mArI buddhi ane zaktinI bahAranI vAta che, tema chatAM te kArya sahaja, saraLa, sarasa rIte nirvine pUrNa thayuM che, te ApanI ja kRpAnuM ananya pariNAma che. mArI jIvananaiyAnA sukAnI, upakArI pU. gussIdevA pUjyavarA pU. muktAbAI ma. tathA bhAvayoginI pU. lIlamabAI ma., A mahAkAryanA ubhavikA amArA vaDIla gurubhaginI pU. uSAbAI ma., temaja mama saMyamI jIvananA sahayoginI gurubhaginI pU. viramatibAI ma. prati kRtajJatAno bhAva pragaTa karuM chuM. ama AyojananA pAyAnA paththara sama, Agama bhekhadhArI pU. trilokamuni ma.sA. potAnI tIkSNa prajJAthI A AgamanuM saMzodhana karyuM che. jeNe Agama vAMcanane ja potAnuM jIvana banAvyuM che tevA guruNImaiyA pU. lIlamabAI ma. mArA lekhananuM zuddhikaraNa karI mukhya saMpAdaka banyA che. yuvAsaMta pU. namramuni ma.sA. e temAM Avazyaka sUcano karyA che. mama sahacAriNI sAthvI subodhikAe potAnI AgavI sujha-bujhathI saha saMpAdananI pharaja adA karI che. Ama gurukulavAsI pU. biMdubAI ma. pU. prabodhikAbAI ma. Adi sarva satIjIo mArI saphaLatAnA sahayogI che. pU. guruprANa phAunDezananA pramukha ane sakriya kAryakartA zrIyuta caMdrakAMtabhAI zeTha vagere A virATa kAryane vegavatuM banAvavA puruSArtha karI zrutasevAno anokho lAbha laI rahyA che. bhAIzrI nahele Agamane mudrita karIne, svAdhyAya premI zrI mukuMdabhAIe prapha saMzodhana karIne tathA dhIrUbhAIe sahakAra ApIne jinavANIne vadhAvI che. zrImati jAsudabena surajamalabhAI mahetAe A AgamanA zrutAdhAra banIne jinavANI pratyenI zraddhA pragaTa karI che. AgamajJAna pradAtA pUjyavarono che anata upakAra, bhagavad bhAvo pragaTAvavA jinavANIno karuM chuM satkAra. vizvamAM guru prANano vartI rahyo che sadA jaya jayakAra sahabhAgI banyA muja kAryamAM sahuno karuM chuM traNa svIkAra... 52
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI alpabuddhi sAmarthya ane maMda kSayopazame zrI bhagavatI sUtranA gaMbhIra bhAvonA rahasyone huM samajI na zakI houM ane zrutalekhanamAM bhagavadvANInI koI paNa prakAre AzAtanA thaI hoya to paMca parameSThI bhagavaMtonI sAkSIe micchAmi dukkaDa... aMte...... gaNipaTikanuM gaurava che tuM mA bhagavatI, sudharmAnuM saMkalana sUtra che tuM mA bhagavatI, gautamano jijJAsA sota che tuM mA bhagavatI, bhavyajanono aMtastoSa che tuM mA bhagavatI, aharniza vaMdana ho tujane mA bhagavatI, muja aMta srota pravAhita karaje mA bhagavatI, muja saMyama dhananuM rakSaNa karaje mA bhagavatI, bhagavad bhAvone pragaTAvaje tuM mA bhagavatI... pU. mukta-lIlamaguruNInA suziSyA sAdhvI AratI. 53
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 svAdhyAya zAstranA mULapATha saMbaMdhI krama viSaya asvAdhyAya kAla eka prahara jyAM sudhI rahe tyAM sudhI be prahara eka prahara ATha prahara eka prahara jyAM sudhI dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 11 12-13 AkAzasaMbaMdhI dasa asvAdhyAya AkAzamAMthI moTo tAro kharato dekhAya digdAha-koI dizAmAM Aga jevuM dekhAya akAlamAM meghagarjanA thAya [varSARtu sivAya) akAlamAM vIjaLI camake [varSARtu sivAya AkAzamAM ghoragarjanA ane kaDAkA thAya zuklapakSanI 1, 2, 3nI rAtri AkAzamAM vIjaLI vagerethI yakSanuM cihna dekhAya karA paDe dhummasa AkAza dhULa-rajathI AcchAdita thAya audArika zarIra saMbaMdhI dasa asvAdhyAya tiryaMca, manuSyanA hADakAM baLyA, dhovAyA vinA hoya, tiryaMcanA lohI, mAMsa 60 hAtha, manuSyanA 100 hAtha [phUTelA IMDA hoya to traNa prahara] maLa-mUtranI durgadha Ave athavA dekhAya smazAna bhUmi [100 hAthanI najIka hoya]. caMdragrahaNa-khaMDa/pUrNa sUryagrahaNa-khaMDa/pUrNa rAjAnuM avasAna thAya te nagarImAM yuddhasthAnanI nikaTa upAzrayamAM paMcendriyanuM kalevara cAra mahotsava-cAra pratipadA aSADha, Aso, kArataka ane caitranI pUrNimA ane - tyAra pachInI ekama savAra, sAMja, madhyAhna ane ardharAtri. 12 varSa dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 8/12 prahara 12/16 prahara navA rAjA thAya tyAM sudhI yuddha cAle tyAM sudhI jyAM sudhI hoya tyAM sudhI 21-28] saMpUrNa divasa-rAtri eka muhUrta 29-3ra [noMdha:- paraMparA anusAra bhAdaravA suda pUnama ane vada ekamanA divase paNa asvAdhyAya manAya che. tenI gaNanA karatAM 34 asvAdhyAya thAya che.]
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra zrI zrI bhagavatI sUtran sUtra zrI bhagavatI zrImatI bhUtra zrI bhagavatI sUtra zrI lagavatI sUtra zrI bhagavAna zrI sUtra zrI gavatI | zrI bhagavatI sUtra zrI bhagavAna zrI bhagavatI sUtra zrI bhAvabhUtra zrI bhagavatI la sUtra zrI bhagavatI sUtra shrii| olac mRtrA zrI bhagavatI zrI bhagavatI sU gadanI pAMcamuM che. zrI bhagavatI satra zrI bhagavatI sana.zrI laI Hua bhagavatI satra rAthari rAzi zrI bhagavatI sUtra zrI bhagavatI sUtra zrI bhAga - 2 zataka: 5 thI 7 mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa ja anuvAdikA A kAlikasUtra che. tenA mULapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA pahelA tathA cothA praharamAM thaI zake che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5 . zataka-5 | paricaya je je * A zatakamAM daza uddezaka che. jemAM aneka viSayonuM saMkalana che. * uddezaka-1 - vividha dizAomAM sUryano udaya, asta, divasa ane rAtrinuM kAlamAna, jaMbUdvIpa AdimAM varSARtuthI laIne utsarpiNI-avasarpiNI sudhInA kAlanA prAraMbhanuM nirUpaNa che. * udezaka-2 - vividha daSTikoNathI cAra prakAranA vAyu, cokhA, aMgAra AdinI pUrva-pazcAdavasthA; lavaNa samudranI pahoLAI, UMDAI, saMsthAnAdino saMkSipta ullekha che. * udezaka-3:- eka jIva dvArA eka samayamAM be AyuSyavedananI anyatIrthikonI mAnyatAnuM nirAkaraNa, eka jIvamAM eka samayamAM eka ja AyuSya vedananI svamAnyatAnuM nirUpaNa, covIsa daMDaka ane caturvidha yoninI apekSAe AyuSya saMbaMdhI vicAraNA che. * udezaka-4 :- chavastha ane kevaLInI zabdazravaNazakti; chatvastha ane kevaLImAM hAsya, ausukya, nidrA, pracalA AdinuM astitva nAstitva; harirjhegameSI deva dvArA garbhApaharaNa; atimuktaka kumAranI bAlaceSTA ane bhagavad pradatta samAdhAna, devanA manogata prazna ane prabhue kareluM manomana samAdhAna, devabhASA, anuttaraupapAtika devanuM asIma manosAmarthya; caudapUrvadhArInuM labdhi sAmarthya Adi vividha viSayonuM varNana che. * uddezaka-pa - sarva prANIonI evaMbhUta ane anevaMbhUta vedanA, jaMbudvIpamAM kulakara, tIrthakarAdi zlAghanIya puruSono nAmollekha che. * uddezaka-6 - alpAyu ane dIghArthanA kAraNabhUta karmabaMdhanA kAraNo; vividha prasaMgomAM kretA, vikretA, dhanurdhArI, dhanuSa saMbaMdhita jIva Adine lAgatI kriyA; agnikAyanA jIvo kyAre mahAkarmA ane kyAre alpakarmA che? nairayikonI vipharvaNA; AdhAkarmI AhAranuM phaLa ane AcArya-upAdhyAyanI gatino nirdeza che. * udezaka-7 - paramANa ane skaMdhonuM kaMpana, avagAhana, praveza; paramANu ane skaMdhomAM sArdha Adi; paramANu ane skaMdhono paraspara sparza; dravyAdita pudgalonI kAlApekSayA sthiti, aMtara ane alpabahutva; 24 daMDakanA jIvomAM AraMbha ane parigraha; paMcahetu ahetunuM nirUpaNa che. * udezaka-8-pagalomAM dravyAdinI apekSAe sapradezatA-apradezatA viSayaka nircathIputra aNagAra
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 ane nAradaputra aNagArano vArtAlApa, saMsArI ane siddha jIvonI hAni-vRddhi ane avasthitinuM kAlamAna, jIvomAM sopacaya sApacaya Adi viSayonI prarUpaNA che. 2 * uddezaka-9H- rAjagRhanuM svarUpa, samasta jIvonA nivAsa sthAnamAM prakAza ane aMdhakAra tathA samayAdi kAlajJAna, pArzvapatya sthaviro dvArA loka saMbaMdhI samAdhAna ane devonA bheda-prabhedonuM varNana che. * uddezaka--10 :- caMdranA udaya, asta AdinuM atidezapUrvaka saMkSipta varNana che. //////////
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: udezaka-1 zataka-pa : uddezaka-1 ~ saMkSipta sAra A udezakamAM sUryanI cAre ya dizAmAM thatI niraMtara gati; tenA kAraNe bhinna-bhinna dizAmAM thatAM suryodaya ane sUryAsta; bhinna-bhinna kSetramAM thatAM divasa ane rAtrinuM kAlamAna temaja kAlanA vividha ekamonuM nirUpaNa che. * sUryanuM astitva trikAla zAzvata che. te sadAya udIyamAna ja che. tema chatAM tenI gatinA AdhAre ane tenA prakAzanI sImAnA kAraNe je je kSetromAMthI te pasAra thAya te te kSetramAM suryodaya ane divasanuM vyapadeza karAya che, temaja je kSetramAMthI sUrya dUra thaI jAya te te kSetramAM sUryAsta ane rAtano vyapadeza karAya * jaMbUdvIpamAM be sUrya che. baMne sUrya eka ja maMDala para sAma sAmA rahetAM meruparvatanI pradakSiNA kare che. tethI eka sAthe sAmasAmA pUrva-pazcima ke uttara dakSiNa be kSetramAM divasa ane be kSetramAM rAtri thAya che. * sUrya IzAna koNamAM udita thaI agnikoNamAM asta thAya che, te ja rIte kramazaH cAre koNamAM udita thaI tyArapachInA koNamAM asta thAya che. A udaya, astanA AdhAre ja jyAre pUrva-pazcima vibhAgamAM (pUrva mahAvideha-pazcima mahAvideha kSetramAM) divasa hoya tyAre uttara-dakSiNa vibhAgamAM (airAvata-bharata kSetramAM) rAta hoya che ane jyAre pUrva-pazcima vibhAgamAM rAta hoya tyAre uttara-dakSiNa vibhAgamAM divasa thAya che. * sUryane gati karavAnA 184 maMDala(maMDalAkAra nizcita mArga) che. temAM 5 maMDala jaMbUdvIpamAM ane 119 maMDala lavaNa samudramAM che. sUrya niraMtara gati karatAM kramazaH AtyaMtara maMDalathI bAhya maMDala tarapha ane bAhya maMDalathI AtyaMtara maMDala tarapha gati kare che. jyAre sUrya sarvAtyaMtara maMDala para hoya tyAre moTAmAM moTo 18 muhUrtano divasa ane nAnAmAM nAnI 12 muhUrtanI rAtri thAya che. rAtri divasa baMne maLIne haMmezAM 30 muhUrta ja thAya che. sarvAtyaMtara maMDalathI kramazaH bAhyamaMDala tarapha tenI gati thatAM pratidina lagabhaga doDha miniTa jeTalo divasa ghaTe ane rAtri vadhe che. A rIte gati karatAM karatAM sUrya jyAre sarva bAhyamaMDala para Ave tyAre divasa ghaTatAM ghaTatAM 12 muhUrtano ane rAtri vadhatAM vadhatAM 18 muhUrtanI thaI jAya che. A divasa rAtrinuM kAlamAna cAre ya vibhAgamAM eka sarakhuM rahe che ane pratyeka vibhAgamAM A rIte vadhaghaTa thAya che. * sUryanI gatinA AdhAre be pratipakSI dizAmAM kramazaH sUryodaya thAya che. tethI varSARtu, ayana Adi palyopama, sAgaropama sudhInA kAlanA pratyeka ekamo niSpanna thAya che paraMtu tathA prakAranA kSetra
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI satra-2 svabhAvanA yoge uttara-dakSiNa vibhAgamAM ja utsarpiNI ane avasarpiNIkALanuM parivartana thAya che ane pUrva-pazcima vibhAgamAM sadA avasthita kAla rahe che arthAt tyAM utsarpiNI avasarpiNI kAla hotA nathI. * lavaNa samudramAM cAra sUrya ane cAra caMdra che. tyAM paNa sUryanI gati, rAta divasa, tenuM kAlamAna Adi jaMbUdvIpa pramANe jANavuM. * dhAtakI khaMDamAM bAra sUrya ane bAra caMdra che. kAlodadhi samudramAM 42 sUrya ane 42 caMdra che. puSkarAddha dviIpamAM 7ra surya ane 72 caMdra che. te pratyeka kSetramAM sUryanI gati Adi bhAvo jaMbudvIpa pramANe jANavA joIe. A rIte A uddezakamAM sUryanI gatinuM ane tenA parimANanuM vistRta varNana che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-1 'zataka-pa : uddezaka-1 - ravi daza udezakonA nAma :1. caMparavi aNila gaMThiya, sadde chaumAu eyaNa NiyaMThe / rAyagiha caMpacaMdimA ya, dasa paMcamammi sae // bhAvArtha - A zatakamAM daza uddezaka che, tenA nAma kramazaH A pramANe che- (1) caMpAravi, (2) anilavAyu, (3) graMthI, (4) zabda, (5) chadmastha, (6) AyuSya, (7) ejana, (8) nigraMtha, (9) rAjagRha, (10) caMpAcaMdrima. vivecana : prastuta gAthAmAM darzAvelA uddezakanA nAmo, tenA Adya athavA mukhya viSayonA AdhAre che. (1) paMpa - prathama uddezakamAM caMpAnagarImAM puchAyelA sUrya viSayaka praznottara hovAthI tenuM nAma "caMparavi' che. (ra) pitta :- bIjA udezakamAM vividha daSTikoNathI cAra prakAranA vAyunuM pratipAdana hovAthI tenuM nAma 'anila' che. (3) khaMDiye - trIjA uddezakamAM jAlagraMthInA udAharaNathI eka samayamAM be AyuSya vedana saMbaMdhI mithyA mAnyatAnuM prarUpaNa hovAthI tenuM nAma 'graMthI' che. (4) sad - cothA uddezakamAM chavastha ane kevaLInI zabdazravaNazakti viSayaka nirUpaNa hovAthI tenuM nAma 'zabda' che. (5) chaDama :- pAMcamA uddezakamAM chadmastha saMbaMdhI vaktavyatA hovAthI tenuM nAma 'chadmastha' che. () mA - chaThThA uddezakamAM alpAyu, dIrdhAyu baMdhanA kAraNo vagere AyuSya saMbaMdhI kathana hovAthI tenuM nAma 'AyuSya' che. (7) :- sAtamA uddezakamAM pudgalanA kaMpanAdinI vicAraNA hovAthI tenuM nAma 'ejana' che. (8) fthayaDe - AThamA uddezakanA prAraMbhamAM nigraMtha nAmanA aNagAranA praznottara hovAthI tenuM nAma
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 'nigraMtha che. (9) rAI - navamA uddezakanA prAraMbhamAM rAjagRhanA svarUpa viSayaka praznottara hovAthI tenuM nAma 'rAjagRha' che. (10) vavavaMtima - dazamA uddezakamAM caMpAnagarImAM puchAyelA caMdra viSayaka praznonuM samAdhAna hovAthI tenuM nAma 'caMpAcaMdrima' che. caMpAnagarI :| 2 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAmaM NayarI hotthA vnnnno| tIse NaM caMpAe NayarIe puNNabhadde NAmaMceie hotthA, vnnnno| sAmI samosaDhe jAvaparisA pddigyaa| bhAvArtha:- te kAle te samaye caMpA nAmanI nagarI hatI. te caMpAnagarInI bahAra pUrNabhadra nAmanuM vyaMtarAyatana hatuM. nagarI ane vyaMtarAyatananuM varNana aupapAtika sUtrAnusAra jANI levuM joIe. ekadA tyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. pariSada bhagavAnane vaMdana karavA ane dharmopadeza sAMbhaLavA gaI. dharmopadeza sAMbhaLIne pariSada pAchI pharI gaI. vivecana : prastuta sUtramAM upodghAtarUpe caMpAnagarInA pUrNabhadra nAmaka vyaMtarAyatanamAM bhagavAna mahAvIranuM padArpaNa, samavasaraNa, darzana-vaMdanane mATe pariSadanuM Agamana tathA dharmopadeza zravaNa ane tyAra pachI pariSadanuM punargamana AdinuM saMkSipta digdarzana karAvyuM che. jethI pAThaka te spaSTatayA samajI zake ke prathama uddezakamAM varNita viSayonuM nirUpaNa caMpAnagarImAM thayuM hatuM. caMpAnagarIno aitihAsika paricaya - aupapAtika sUtramAM caMpAnagarInuM vistRta varNana prApta thAya che. tadanusAra 'caMpA samRddha nagarI hatI. kathAnakonA mAdhyame tenI aneka aitihAsika vizeSatAo pragaTa thAya che. (1) zreNika rAjAnA Akasmika mRtyu pachI te zokanA kAraNe tenA putra samrATa koNika potAnI rAjadhAnI rAjagRhI nagarImAM rahI zakatA na hatA. tethI teNe vAstu-zAstrIo sAthe vicAra vinimaya karIne eka vizAla caMpAvakSavALA sthAnane pasaMda karIne potAnI rAjadhAnI mATe caMpAnagarI vasAvI hatI.nirayAvalikA sUtrAnusAra zreNikanA rAjyamAM te nAmanI nagarI hatI. tene ja koNike potAnI rAjadhAnI tarIke svIkArI hatI. (2) A caMpAnagarImAM dadhivAhana rAjAnI putrI caMdanabALAno janma thayo hato. (3) pAMDavakulabhUSaNa prasiddha dAnavIra karNe A nagarIne aMgadezanI rAjadhAnI banAvI hatI.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-1 (4) dazavaikAlika sUtranA racayitA AcArya zaabhavasUrie rAjagRhamAMthI AvelA potAnA laghuvayaska putra manakane A nagarImAM dIkSA ApI hatI ane ahIM ja dazavaikAlika sUtranI racanA karI hatI. (5) bAramA tIrthaMkara zrI vAsupUjya svAmIno janma dIkSA vagere A ja nagarImAM thayA hatA. (6) A nagarInA baMdha thayelA daravAjAne satI subhadrAe potAnA zIlanA camatkArathI kholyA hatA; potAnuM kalaMka nivAravA mATe, kAcA sUtaranA tAMtaNe cAlaNI bAMdhIne, kUvAmAMthI pANI kADhI, te pANI chAMTI traNa daravAjA kholyA hatA. (7) vartamAnamAM caMpAnagarI caMpAraNanA bhAgalapuranI najIka eka jillArUpe che. (8) mahAtmA gAMdhIjIe caMpAraNamAM prathama satyAgraha karyo hato. sUryanI bhramaNa vidhi :| 3 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI iMdabhUI NAma aNagAre goyamagotteNaM jAva evaM vayAsI___ jaMbuddIveNaM bhaMte ! dIve sUriyA udINapAINamuggaccha pAINadAhiNamAgacchati, pAINadAhiNamuggaccha dAhiNapaDINamAgacchati, dAhiNapaDINamuggaccha paDINaudINamAgacchaMti, paDINaudINamuggaccha udINapAINamAgacchaMti ? haMtA goyamA ! jaMbuddIve NaM dIve sUriyA udINapAINamuggaccha jAva udINapAINamAgacchaMti / zabdArtha -3 R = AvIne, pragaTa thaIne, udaya pAmIne mAcchati = Ave che, asta thAya che. bhAvArtha- te kAle te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA jyeSTha aMtevAsI ziSya gautama gotrIya Adi vizeSaNathI vizeSita IndrabhUti aNagAre A pramANe pUchyuM prazna- he bhagavan! zuM jaMbUDhIpa nAmanA dvIpamAM sUrya uttarapUrva(IzAnakoNa)mAM udaya pAmIne pUrvadakSiNa(agnikoNa)mAM Ave che, asta thAya che; agnikoNamAM udaya pAmIne dakSiNa pazcima (naiRtyakoNa)mAM asta thAya che; naiRtyakoNamAM udaya pAmIne pazcimottara(vAyavyakoNa)mAM asta thAya che; vAyavyakoNamAM udaya pAmIne IzAnakoNamAM asta thAya che? uttara- hA, gautama! jaMbUdvIpamAM sUrya uttarapUrva(IzAnakoNa)mAM udita thaIne agnikoNa (pUrvadakSiNa)mAM asta thAya che yAvata vAyavyakoNamAM udaya pAmIne IzAnakoNamAM asta thAya che vagere pRcchAnu
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAra jANavuM. vivecana : prastuta sUtramAM bharata, airavata, pUrva mahAvideha ane pazcima mahAvideha A cAra kSetronI apekSAe cAra koNomAM sUryanA pragaTa thavAnuM ane kramazaH asta thavAnuM nirUpaNa che. te cAre koNano krama A pramANe che- (1) IzAnakoNa (2) agnikoNa (3) naiRtyakoNa (4) vAyavyakoNa. be dizAonI vacce A koNa hoya che, tene vidizA paNa kahe che. pratyeka koNa be dizAnA saMyogathI bane che, tethI sUtramAM tenA nAma be-be dizAno saMyoga karIne ApyA che. yathA- uttarapUrva, pUrvadakSiNa, dakSiNapazcima ane pazcimauttara. dizA be prakAranI hoya che- kSetra dizA ane tApa dizA. kSetra dizA : loka ke jaMbUtIpamAM je sthAyI dizAnuM vibhAjana che te kSetra dizA kahevAya che. dizAo meruparvatathI prAraMbha thAya che. te prAraMbhamAM be pradezI hoya che ane tyArapachI niraMtara be---be pradezanI vRddhi sAthe vistRta thatI jAya che. cAre vidizAo sarvatra eka pradezI hoya che. vAyavya pizcama naiRtya cAra dizAo ane vidizAo uttara merunI aMdara cAra rUcaka pradeza dakSiNa zrI bhagavatI sUtra-2 -IzAna pUrva agni tApa dizA :- sUryodaya ane sUryAstanA AdhAre nizcita thatI dizAne tApa dizA kahe che. jema ke- je kSetramAM je dizAthI sUryodaya thAya che te kSetramAM te pUrva dizA ane tadanurUpa pazcima Adi dizA hoya che, ahIM kSetra dizAnI apekSAe varNana che. jabUrIpamAM be sUrya che. te baMne sUrya sAmasAmI dizAmAM hoya che. eka sUrya IzAnakoNamAM hoya to bIjo naiRtyakoNamAM hoya che. A baMne sUrya gatimAna che, tethI eka dizAmAM udaya thAya che ane gati karatAM bIjI dizAmAM Ave tene asta kahe che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: deza-1 sUryanuM paribhramaNa sexy 29 --- - (c)64k jaMbUdvIpanA vibhAgomAM divasa rAtri :| 4 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNaDDe divase bhavai, tayA NaM uttaraDDe vi divase bhavai; jayA NaM uttaraDDhe divase bhavai, tayA NaM jaMbudIve dIve maMdarassa pavvayassa purathimapaccatthime NaM rAI bhavai ? haMtA goyamA ! jayA NaM jaMbuddIve dIve dAhiNaDDe divase bhavai jAva purasthima paccatthime NaM rAI bhavai / zArtha :- dAhiNaDDhe = hakSiA vimA uttaraDDe = uttarI vimaul. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jyAre jaMbUdvIpanA dakSiNa vibhAgamAM divasa hoya che tyAre zuM uttara vibhAgamAM paNa divasa hoya che? jyAre jaMbUdvIpanA uttara vibhAgamAM divasa hoya che, tyAre zuM meruparvatathI pUrva-pazcimamAM rAtri hoya che? uttara- hA, gautama! te pramANe hoya che. jyAre jaMbUdvIpanA dakSiNa vibhAgamAM divasa hoya che tyAre uttara vibhAgamAM paNa divasa hoya che ane jyAre uttara vibhAgamAM divasa hoya che, tyAre pUrva-pazcima vibhAgamAM rAtri hoya che. 5 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthime NaM divase bhavai, tayA NaM paccatthime NaM vi divase bhavai, jayA NaM paccatthime NaM divase bhavai; tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttara-dAhiNe NaM rAI bhavai ? haMtA goyamA ! jayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa purathime NaM divase bhavai jAva uttara-dAhiNe NaM rAI bhavai /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jyAre jaMbudrIpanA meruparvatathI pUrvamAM divasa hoya che, tyAre zuM pazcimamAM paNa divasa hoya che ? ane jyAre pazcimamAM divasa hoya che, tyAre zuM jaMbUdIpanA meruparvatanI uttaradakSiNamAM rAtri hoya che ? 10 uttara- hA, gautama ! te pramANe hoya che. jyAre jaMbudrIpanA meruparvatanI pUrvamAM divasa hoya che, tyAre pazcimamAM paNa divasa hoya che ane te samaye uttara, dakSiNamAM rAtri hoya che. vivecana : prastuta sUtromAM jaMbuDhIpanA pUrva, pazcima, uttara ane dakSiNa vibhAga rUpa pUrva videza, pazcima videha, bairavata kSetra ane bharata kSetramAM thatAM divasa-rAtanuM nirUpaNa che. sUryanA udaya--astano vyavahAra H- sUryanA udaya-astanuM nirUpaNa vyavahAra apekSAe eTale darzakonI dRSTie karavAmAM Ave che. sUrya haMmezAM bhUmaMDala para vidyamAna hoya che. te sadA udIyamAna che paraMtu sUryanI gatinA kAraNe jyAre je kSetranA manuSyonI daSTithI te dUra thaI jAya ane na dekhAya tyAre te kSetranA loko 'sUrya asta thaI gayo che' e prakArano vyavahAra kare che temaja sUrya je kSetranA manuSyanI daSTino viSaya bane che te kSetranA loko "sUryodaya thayo" e prakArano vyavahAra kare che. A rIte manuSyonI(dRSTinI) apekSAe sUryanA udaya ane astano vyavahAra thAya che. sUryanA udayathI rAtrino aMta ane divasano prAraMbha thAya che tathA sUryanA astathI divasano aMta ane rAtrino prAraMbha thAya che. sUrya samabhUmithI 800 yojana upara rahIne sadA AkAzamAM ja paribhramaNa kare che. sUryanA udaya-astathI thatI divasa-rAtri dinAna murta-18 | rAtrimAna-muhUrta-ra lavA samudra jaMbUDhIpa tA. meru sUryanuM prakAza kSetra che. rAtrinuM adhakAra kSetra
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-1 . [ 11] udaya, asta ane divasa rAtrinuM kAraNa - yadyapi sUrya sarva dizAomAM gati kare che, tathApi teno prakAza maryAdita kSetramAM ja phelAya che. jeTalA kSetramAM, je dezamAM, jeTalo samaya sUryano prakAza rahe, teTalA kSetramAM, te dezamAM, teTalo samaya divasa rahe che ane zeSa kSetramAM, zeSa dezamAM, teTalo samaya rAtri rahe che. A rIte sUrya gatizIla hovAthI ane sUryanuM prakAza kSetra maryAdita hovAthI rAtri-divasano vyavahAra nibaMdhapaNe thAya che. sUryanA sImita prakAzanuM kAraNa :- sUryavimAna pRthvIkAyamaya ratnonuM che. te ratna samUhanI prakAza zakti sImita hoya che. jema dIpaka, balba, TayubalAITa ane maNI vageremAM prakAza phelAvavAnI eka kSetra sImA hoya che tema sUryavimAnanA ratnasamUhanI paNa prakAza kSamatA sImita che. tenuM vistRta varNana jebUdvIpaprajJapti vagere sUtromAM che. eka ja samaye be dizAomAM divasa kema? - jaMbUdvIpamAM be sUrya che. tethI eka ja samaye be dizAmAM divasa ane be dizAmAM rAtri hoya che. jyAre eka sUrya uttaramAM divasa kare tyAre bIjo sUrya dakSiNamAM divasa kare ane zeSa be dizA pUrva ane pazcimamAM sUrya prakAzanA abhAve rAtri thAya che. jyAre eka sUrya pUrvamAM divasa kare tyAre bIjo sUrya pazcimamAM divasa kare che ane zeSa be dizA uttara ane dakSiNamAM sUrya prakAzanA abhAve rAtri thAya che. A rIte be sUryanI gatizIlatA ane prakAzanI sImitatAnA kAraNe divasa rAtrinI apekSAe jaMbudvIpanA cAra vibhAga thAya che ane temAMthI be vibhAgamAM divasa ane be vibhAgamAM rAtri thAya che. 3ttara rAzi - sAmAnya rIte A zabda ardha arthamAM prayukta thAya che. paraMtu prastutamAM te vibhAga arthamAM prayukta thayo che. jaMbUdvIpanA cAra vibhAga vivakSita che- (1) pUrvI vibhAga (2) pazcimI vibhAga (3) uttarI vibhAga (4) dakSiNI vibhAga. temAM uttara dakSiNanA vibhAga mATe kramazaH uttara ane vAhi zabda prayoga thayo che. divasa ane rAtrinuM kAlamAna :| 6 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNaDDe ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai, tayA NaM uttaraDDe vi ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai, jayA NaM uttaraDDe ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthimapaccatthime NaM jahaNiyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai ? haMtA goyamA ! jayA NaM jaMbuddIve dIve dAhiNaDDe ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai jAva duvAlasa muhuttA rAI bhavai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAre jaMbUDhIpa nAmaka dvIpanA dakSiNa vibhAgamAM utkRSTa 18 muhUrtano divasa hoya che, tyAre uttara vibhAgamAM paNa utkRSTa 18mUhUrtano divasa hoya che ane jyAre uttara vibhAgamAM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 utkRSTa 18 muhUrtano divasa hoya che, tyAre zuM jaMbudrIpanA meruparvatathI pUrva-pazcimamAM jaghanya bAra muhUrtanI rAtri hoya che ? 12 uttara- hA, gautama ! te pramANe hoya che. jyAre jaMbudrIpanA dakSiNa vibhAgamAM moTAmAM moTo 18 muhUrtano divasa hoya, tyAre uttara vibhAgamAM paNa 18 muhUrtano divasa hoya ane pUrva ane pazcimamAM nAnAmAM nAnI bAra muhUrtanI rAtri hoya che. 7 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthime NaM ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai tayA NaM jaMbuddIve dIve paccatthimeNa vi ukkoseNaM aTThArasamuhutte divase bhavai, jayA NaM paccatthime NaM ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai tayA bhaMte ! jaMbuddIve dIve uttaradAhiNe duvAlasamuhuttA jahaNNiyA rAI bhavai ? hatA noyamA ! va ceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jyAre jaMbudrIpanA meruparvatathI pUrvamAM utkRSTa 18 muhUrtano divasa hoya tyAre zuM jaMbudrIpathI pazcimamAM utkRSTa 18 muhUrtano divasa hoya ane jyAre pazcimamAM utkRSTa 18 muhUrtano divasa hoya tyAre zuM jaMbudrIpanA uttara ane dakSiNamAM jaghanya bAra muhUrtanI rAtri hoya ? uttara- hA gautama ! A ja rIte hoya che. 8 | jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNaDDhe aTThArasa muhuttANaMtare divase bhavai, tayA NaM uttaraDDhe aTThArasa muhuttANaMtare divase bhavai, jayA NaM uttaraDDe aTThArasa muhuttANaMtare divase bhavai tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthimapaccatthime NaM sAiregA duvAlasa muhuttA rAI bhavai ? hatA noyamA ! va ceva / zabdArtha:- muhuttAMtare = muhUrtathI kaMIka nyUna sAT = sAtireka, kaMIka adhika. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jyAre jaMbudrIpanA dakSiNArdhamAM 18 muhUrtathI kaMIka nyUnano divasa hoya tyAre zuM uttarArdhamAM 18 muhUrtathI kaMIka nyUnano divasa hoya ane jyAre uttarArzvamAM 18 mUhUrtathI kaMIka nyUnano divasa hoya tyAre zuM jaMbudvIpamAM meruparvatathI pUrva-pazcima dizAmAM kaMIka adhika 12 muhUrtanI rAtri hoya ? uttara- hA gautama ! A ja rIte hoya che. | jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthime NaM aTThArasa
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-1 13 muhuttANaMtare divase bhavai, tayA NaM paccatthime NaM aTThArasa muhuttANaMtare divase bhavai, jayA NaM paccatthime NaM aTThArasa muhuttANaMtare divase bhavai, tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNe NaM sAiregA duvAlasa muhuttA rAI bhavai ? hatA noyamA ! va ceva / evaM eeNaM kameNaM osAreyavvaM- sattarasa muhutte divase terasa muhuttA rAI bhavai; sattarasa muhuttANaMtare divase sAiregA terasa muhuttA rAI, solasa muhutte divase coddasa muhuttA rAI, solasa muhuttANaMtare divase sAiregA cauddasamuhuttA rAI, paNNarasa muhutte divase paNNarasa muhuttA rAI, paNNarasa muhuttANaMtare divase sAiregA paNNarasa muhuttA rAI, coddasa muhutte divase solasa muhuttA rAI, coddasa muhuttANaMtare divase sAiregA solasa muhuttA rAI, terasa muhutte divase sattarasa muhuttA rAI, terasa muhuttANaMtare divase, sAiregA sattarasa muhuttA rAI / - zabdArtha:- olAreya = ghaTADatA javuM, kramika vadhaghaTa karavI aTTAralsa mudduttAbaMtare = aDhAra muhUrtathI nyUna. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jyAre jaMbudvIpanA meruparvatathI pUrvamAM 18 muhUrtAnantarano divasa hoya, tyAre zuM pazcimamAM 18 muhUrtanantarano divasa hoya ane jyAre pazcimamAM 18 muhUrtAnantarano divasa hoya, tyAre zuM jaMbudrIpanA meruparvatathI uttara-dakSiNamAM sAtireka bAra muhUrtanI rAtri hoya ? uttara- hA gautama ! e ja rIte hoya che. A rIte ukta kramathI divasa ane rAtrinuM parimANa kramazaH vadhAravuM ane ghaTADavuM, jema ke- jyAre 17 muhUrtano divasa hoya che tyAre 13 muhUrtanI rAtri hoya che. jyAre 17 muhUrtAnantarano divasa hoya che tyAre sAdhika 13 muhUrtanI rAtri hoya che. jyAre 16 muhUrtano divasa hoya che tyAre 14 muhUrtanI rAtri hoya che. jyAre 16 muhUrtAnantarano divasa hoya che tyAre sAdhika 14 muhUrtanI rAtri hoya che. jyAre 15 muhUrtano divasa hoya che tyAre 15 muhUrtanI rAtri hoya che. jyAre 15 muhUrtAnantarano divasa hoya che tyAre sAdhika 15 muhUrtanI rAtri hoya che. jyAre 14 muhUrtano divasa hoya che tyAre 16 muhUrtanI rAtri hoya che. jyAre 14 muhUrtAnantarano divasa hoya che tyAre sAdhika 16 muhUrtanI rAtri hoya che. jyAre 13 muhUrtano divasa hoya che tyAre 17 muhUrtanI rAtri hoya che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 14] zrI bhagavatI satra-2 jyAre 13 muhUrtAnantarano divasa hoya che tyAre sAdhika 17 muhUrtanI rAtri hoya che. 10 jayA NaM jaMbuddIve dIve dAhiNaDDe jahaNNae duvAlasamuhutte divase bhavai, tayA NaM uttaraDDe vi duvAlasa muhutte divase bhavai / jayA NaM uttaraDDhe duvAlasa muhutte divase bhavai, tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthimapaccatthime NaM ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavai ? haMtA goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jyAre jaMbudvIpanA dakSiNArdhamAM jaghanya bAra muhUrtano divasa hoya, tyAre zuM uttarAddhamAM paNa jaghanya bAra muhUrtano divasa hoya ane jyAre uttarAddhamAM jaghanya bAra muhUrtano divasa hoya tyAre zuM jaMbudvIpanA meruparvatathI pUrva ane pazcimamAM utkRSTa 18 muhUrtanI rAtri hoya? uttara- hA gautama ! A ja rIte kathana karavuM joIe. |11 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puritthame NaM jahaNNae duvAlasamuhutte divase bhavai, tayA NaM paccatthime NaM vi jahaNNae duvAlasamuhutte divase bhavai, jayA NaM paccatthime NaM tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNe NaM ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavai ? __ haMtA goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAre jaMbUdvIpanA meru parvatathI pUrvamAM jaghanya 12 muhUrtano divasa hoya, tyAre zuM pazcimamAM paNa e pramANe hoya ane jyAre pazcimamAM A pramANe 12 muhUrtano divasa hoya tyAre zuM jaMbudvIpanA meru parvatathI uttara ane dakSiNamAM utkRSTa 18 muhUrtanI rAtri hoya ? uttara- hA, gautama ! A ja rIte hoya che. vivecana : prastuta sUtromAM jaMbUdvIpamAM divasa ane rAtrinI vadhaghaTano siddhAMta samajAvyo che. divasa rAtrinI kAlagaNanA ane sUryanA mAMDalA :- divasa ane rAtri baMne maLIne 30 muhUrtanI ahorAtri hoya che. jyAre divasa nAno thAya tyAre rAtri moTI thAya che ane jyAre rAtri moTI thAya tyAre divasa TUMko thaI jAya che. 30 muhUrtanI ahorAtrimAMthI divasano jeTalo bhAga vadhe athavA ghaTe che, teTalo ja bhAga rAtrino ghaTe athavA vadhe che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-1 ) 15 paryAya 5 sUryanA kula 184 maMDala che. temAMthI bUdvIpamAM 5 ane lavaNa samudramAM zeSa 119 maMDala che. AkRtimAM darzAvyA pramANe sUrya AtyaMtara maMDaLathI bAhya maMDaLa tarapha gati kare che. jaMbUdvIpanA 5 maMDaLamAMthI merUparvatanI najIkanA prathama maMDalane sarvAtyaMtara maMDala kahe che. tyAMthI sUryanA paribhramaNano prAraMbha thAya che. paribhramaNa karato karato sUrya 184mA maMDala para Ave che ane te sarva bAhya maMDala kahevAya che. - jyAre sUrya sarvAtyaMtara maMDalamAM hoya che tyAre 18 muhUrtano divasa ane 12 muhUrtanI rAtri thAya che. jyAre sUrya AtyaMtara maMDalathI bAhya maMDala tarapha gati kare che tyAre divasa ghaTe che ane rAtri vadhe che. sarvAvyaMtara maMDala parathI sUrya bIjA maMDala para Ave arthAt bIjA maMDala para gati kare tyAre 2/1 muhUrta divasa ghaTe che. tenI miniTa kADhavA mATe 2/61 X 48/1 = 96/1, 1-3pa1, lagabhaga doDha miniTanI thAya che. teTalI rAtri vadhe che ane divasa ghaTe che. tene zAstrIya bhASAmAM aSTAdaza muhUrtAnantarano divasa thAya tema kahyuM che. A rIte kramazaH pratyeka maMDale 2/61 muhUrtano divasa ghaTatAM ghaTatAM jyAre sUrya sarva bAhya maMDale pahoMcI jAya arthAt 184mA maMDale gati kare tyAre 21 4 183 = 6 muhUrta divasa ghaTe che. prathama maMDalathI 184mA maMDalanI vacce 183 maMDalanuM aMtara rahe che. tethI 2/1 no 183thI guNAkAra karyo che. sUrya prathama maMDale hoya tyAre 18 muhUrtano divasa ane 12 muhUrtanI rAtri hoya che ane sUrya sarvabAhya 184mA maMDale Ave tyAre 12 muhUrtano divasa ane 18 muhUrtanI rAtri thAya che. te rIte sUrya bAhyamaMDalathI AtyaMtara maMDala tarapha gati kare, tyAre divasa kramazaH vadhato jAya ane rAtri ghaTatI jAya che. vadhaghaTanuM parimANa pUrvavat jANavuM. A rIte sUryanI gati anusAra rAta-divasanA parimANamAM vadhaghaTa thAya che.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 moTAmAM moTo divasa 18 muhUrtano ane nAnAmAM nAno divasa 12 muhUrtano thAya che. te rIte moTAmAM moTI rAtri 18 muhUrtanI ane nAnAmAM nAnI rAtri 12 muhUrtanI thAya che. A rIte pratidina lagabhaga doDha miniTathI kaMIka adhika vadhaghaTa divasa ane rAtamAM thAya che. 16 sUrya maMDalanI apekSAe divasa-rAtrinuM parimANa : (1) sUrya jyAre bIjAthI 3ramA maMDalanA aA bhAgamAM paribhramaNa karato hoya tyAre divasa 17 muhUrtano ane rAtri 13 muhUrtanI hoya che. (2) sUrya jyAre 33mA maMDalanA aA bhAgamAM paribhramaNa karato hoya tyAre divasa eka muhUrtanA 2/61 bhAga nyUna 17 muhUrtano ane rAtri eka muhUrtanA 2/1 bhAga adhika 13 muhUrtanI hoya che. (3) sUrya jyAre ramA maMDalane pUrNa kare tyAre 16 muhUrtano divasa ane 14 muhUrtanI rAtri hoya che. (4) sUrya jyAre 93mA maMDalanA arjA bhAgamAM paribhramaNa karato hoya tyAre 15 muhUrtano divasa ane 15 muhUrtanI rAtri thAya che. (5) sUrya jyAre 123mA maMDalane pUrNa kare tyAre 14 muhUrtano divasa ane 16 muhUrtanI rAtri thAya che. (6) sUrya jyAre 154mA maMDalanA aA bhAgamAM paribhramaNa karato hoya tyAre 13 muhUrtano divasa ane 17 muhUrtanI rAtri thAya che. (7) sUrya jyAre sarva bAhya 184mA maMDalane pUrNa kare, tyAre 12 muhUrtano divasa ane 18 muhUrtanI rAtri hoya che. A rIte sUrya eka mAsamAM sADA trIsa maMDala pasAra kare tyAre eka muhUrtanI vadhaghaTa thAya che. tethI cha mahinAmAM 6 x 30 1/2 = 183 maMDala pAra kare che. yathA- 1+301/2 = 311/2+301/2 6+301/2 = 92/2 + 301/2 = 123+301/2 = 1531/2+301/2 = 184. A rIte prathama maMDala para gati karato sUrya 183 maMDala pasAra karIne cha mahinAmAM 184mA maMDala para Ave che. tyAre divasa ane rAtrinA kAlamAnamAM cha muhUrtanI vadhaghaTa thAya che. varSA Adi traNa Rtuno prathama samaya, AvalikAdi : 12 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNaDDe vAsANaM paDhame samae paDivajjai tayA NaM uttaraDDhe vi vAsANaM paDhame samae paDivajjai; jayA NaM uttaraDDhe vAsANaM paDhame samae paDivajjai tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthimapaccatthime NaM aNaMtara- purakkhaDe samayaMsi vAsANaM paDhame samae paDivajjai ? hatA noyamA ! va ceva /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-1 [ 17 ] zabdArtha - anaMtara pura niyaMti = anaMtara puraskRta samaya, eka samaya pachI, te samaya pachIno samaya. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jyAre jaMbUdvIpanA dakSiNa vibhAgamAM varSARtu(comAsAnI Rtu)no prathama samaya hoya tyAre zuM uttara vibhAgamAM paNa varSARtuno prathama samaya hoya ane jyAre uttara vibhAgamAM varSARtuno prathama samaya hoya tyAre jaMbUdvIpanA meruparvatathI pUrva-pazcimamAM eka samaya pachI varSARtuno prathama samaya hoya? uttara-hA, gautama! A ja rIte hoya che arthAt jyAre jaMbUdvIpanA dakSiNa vibhAgamAM varSARtuno prathama samaya hoya che, tyAre uttara vibhAgamAM paNa prathama samaya hoya che ane pUrva-pazcimamAM eka samaya pachI varSARtuno prathama samaya hoya che. |13 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa purathime NaM vAsANaM paDhame samae paDivajjai tayA NaM paccatthime vi vAsANaM paDhame samae paDivajjai / jayA NaM paccatthime NaM vAsANaM paDhame samae paDivajjai tayA NaM maMdarassa pavvayassa uttara dAhiNe NaM aNaMtarapacchAkaDasamayaMsi vAsANaM paDhame samae paDivaNNe bhavai ? haMtA goyamA ! evaM ceva / evaM jahA samaeNaM abhilAvo bhaNiovAsANaMtahA AvaliyAe vibhANiyavvo; evaM ANapANUNa vi, thoveNa vi, laveNa vi, muhutteNa vi, ahorateNa vi, pakkheNa vi, mAseNa vi, uThaNA vi, eesi savvesiM jahA samayassa abhilAvo tahA bhaanniyvyo| zabdArtha - anaMtara pUchAla samaNi = anaMtara pazcAtakRta samaya, eka samaya pahelAM, te samayathI pahelAMno samaya batAvo = saMpUrNa kathana, AlApaka, sUtroccAraNa. bhAvArtha - prazra- he bhagavan! jyAre jaMbUdvIpanA meru parvatathI pUrvamAM varSARtuno prathama samaya hoya, tyAre pazcimamAM paNa zuM varSARtuno prathama samaya hoya ane jyAre pazcimamAM varSARtuno prathama samaya hoya tyAre meruparvatathI uttara-dakSiNamAM eka samaya pahelAM varSARtuno prathama samaya hoya? uttara-hA, gautama! A ja rIte hoya che arthAta jyAre jaMbudvIpanA meruparvatanI pUrvamAM varSARtuno prAraMbha thAya tyAre pazcimamAM paNa varSARtuno prAraMbha thAya ane jyAre pazcimamAM varSARtuno prAraMbha thAya tyAre uttara dakSiNamAM eka samaya pahelAM varSARtuno prAraMbha thaI gayo hoya che. - je rIte varSARtunA prathama samayanA viSayamAM kahyuM che te ja rIte varSARtunA prAraMbhanI prathama AvalikAnA viSayamAM paNa kahevuM joIe. te ja rIte AnapAna, stoka, lava, muhUrta, ahorAtra, pakSa, mAsa,
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI bhagavatI sUtra Rtu A sarvanA viSayamAM paNa kathana karavuM joIe. 14 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNaDDe hemaMtANaM paDhame samae paDivajjai tayA NaM uttaraDDe vi hemaMtANaM paDhame samae paDivajjai ? evaM jahA vAsANaM pucchA tahA bhANiyavvA jAva uThaNA vi / evaM gimhANa vi AlAvago bhANiyavyo / evaM ee tIsa AlAvagA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAre jaMbUdvIpanA dakSiNa vibhAgamAM hemaMta Rtuno prathama samaya hoya tyAre zuM uttara vibhAgamAM paNa hemaMta Rtuno prathama samaya hoya? A rIte varSARtunI pRcchAnI jema samaya, AvalikAthI laI RtuparyatanuM kathana hemaMta RtunA saMbaMdhamAM paNa karavuM joIe. te ja rIte grISma RtunuM saMpUrNa kathana karavuM joIe. A rIte varSARtu, hemaMtaRtu ane grISmaRtu A traNenuM samAna varNana che. tethI traNe RtunA trIsa AlApaka thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM jaMbUdvIpanA cAra vibhAgonI apekSAe varSA Adi traNa RtuonA prathama samaya, AvalikAdinuM nirUpaNa che. Rtuono prAraMbha pahelAM uttara dakSiNa vibhAgamAM thAya che, pachI tenA anaMtara samaye pUrva-pazcima vibhAgamAM thAya che. tIraM banAvaIT :- samaya, AvalikA, AnapAna, stoka, lava, muhUrta, ahorAtra, pakSa, mAsa ane Rtu sudhInA daza ekamo che. te dazanI varSAdi traNa RtumAM pRcchA karavAthI trIsa AlApaka(pRcchAnA vikalpa) thAya che. anaMtara puraDAyeli - eka samaya pachInA samayane anaMtara puraskRta samaya kahe che. dakSiNa vibhAgamAM prAraMbha thanArI varSARtunA prAraMbhanI apekSAe anaMtara samaye(pachInA samaye) pUrva ane pazcima vibhAgamAM varSARtuno prAraMbha thAya che. kAra padAzi :- eka samaya pahelAMnA samayane anaMtara pazcAtakata samaya kahe che. pUrvapazcima vibhAgamAM prAraMbha thanArI varSARtunA prAraMbhanI apekSAe uttara dakSiNa vibhAgamAM eka samaya pahelAM varSARtuno prAraMbha thAya che. ayana vagereno prAraMbha - | 15 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNaDDe paDhame ayaNe
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata- 5 : deza-1 19 paDivajjai, tayA NaM uttaraDDhe vi paDhame ayaNe paDivajjai ? evaM jahA sama abhilAvo taheva ayaNeNa vi bhANiyavvo jAva aNaMtara pacchAkaDasamayaMsi paDhame ayaNe paDivaNNe bhavai / jahA ayaNeNaM abhilAvo tahA saMvacchareNa vi bhANiyavvo / evaM jueNa vi, vAsasaeNa vi, vAsasahasseNa vi, vAsasayasahasseNa vi AlAvago bhANiyavvo / evaM puvvaMge, puvve, tuDiyaMge, tuDie, aDaDaMge, aDaDe, avavaMge, avave, hUhUyaMge, hUhUe, uppalaMge, uppale, paumaMge, paDame, NaliNaMge, NaliNe, atthaNiDaraMge, atthaNiure, aDayaMge, aue, NauyaMge, Naue, paDayaMge, paDae cUliyaMge, cUliyA, sIsapaheliyaMge, sIsapaheliyA; evaM paliovameNa, sAgarovameNa vi AlAvago bhANiyavvo / bhAvArtha : :- prazna - he bhagavan ! 4jUdvIpanA bheruparvatathI dRkSieA vibhAgamAM bhyAre prathama 'ayana' (S bhAsa) hoya che tyAre zuM uttara vibhAgamAM pe| prathama 'ayana' hoya che ? khA rIte prema (RtumAM) prathama samaya viSayaka AlApaka kahyA, tema 'ayana' nA viSayamAM paNa kahevA joIe yAvat (uttara dakSiNamAM) eka samaya pahelAM prathama ayana thAya che. je rIte 'ayana' nA saMbaMdhamAM kahyuM, te ja rIte saMvatsaranA viSayamAM paNa kahevuM joIe. temaja yuga, varSazata, varSa sahasa, varSa zatasahasanA saMbaMdhamAM hevuM bheje. A 4 rIte umazaH pUrvAMga, pUrva, truTitAMga, truTita, khaDaDAMga, kha'', avavAMga, avava, DUDUaMga, DUDUDa, utpalAMga, utpasa, padmAMga, padma, navinAMga, nalina, arthanupurAMga, arthanupura, ayutAMga, ayuta, nayutAMga, nayuta, prayutAMga, prayukta, yUsiDAMga, yUsiDA, zIrSaprahelikAMga, zIrSaprahelikA, palyopama ane sAgaropama A sarvanA saMbaMdhamAM paNa pUrvokta prakAre kahevuM joIe. 16 jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNaDDhe osappiNI paDivajjai tayA NaM uttaraDDhe vi osappiNI paDivajjai; jayA NaM uttaraDDhe osappiNI paDivajjai tayA jaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthima paccatthime NaM Nevatthi osappiNI, Nevatthi ussappiNI; avaTThie NaM tattha kAle paNNatte samaNAuso ? haMtA goyamA ! evaM ceva / jahA osappiNIe AlAvao bhaNio tahA ussappiNIe vi bhANiyavvo / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! bhyAre aMjUdvIpa nAma dvIpanA dRkssie| vibhAgamAM avasarpizI asa hoya tyAre zuM uttara vibhAgamAM paNa avasarpiNIkAla hoya ane jyAre uttara vibhAgamAM avasarpiNIkAla hoya tyAre zuM jaMbudrIpanA maMdara parvatanI pUrva-pazcimamAM avasarpiNIkAla hoto nathI, utsarpiNIkAla
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 paNa nathI paraMtu he AyuSyamAna zramaNapuMgava ! tyAM zuM avasthitakAla hoya ? uttara- hA gautama ! te ja rIte hoya che arthAt praznagata saMpUrNa varNana uttaramAM paNa kahevuM. je rIte avasarpiNInA viSayamAM AlApaka karyo che. te ja rIte utsapirNInA viSayamAM paNa kahevo. vivecana : zrI bhagavatI stra pUrva sUtromAM varSAda traNa RtumAM samaya, AvalikA, AnapAna-zvAsocchavAsa Adi kAlanA 10 vibhAga viSayaka pRcchA che ane prastuta sUtromAM tyAra pachInA kAlavibhAganA anya ekama ayana ane yugathI prAraMbha karI utsarpiNI avasarpiNI kAla sudhInuM nirUpaNa che. khevasthi osakhiLI :- uttara ane dakSiNa vibhAgamAM utsarpiNI kAla ane avasarpiNIkAla hoya che paraMtu pUrvapazcima vibhAgamAM utsarpiNI--avasarpiNIkAla hotA nathI. tyAM kAlanuM parivartana thatuM nathI paraMtu sadAne mATe samAna kAla hoya che. AgamamAM tene mATe noutsarpiNI noavasarpiNI zabdaprayoga che. avana - cha mahInAnuM eka ayana thAya che. be ayananuM eka varSa hoya che. samayAdi ekamomAM ayana agiyAramuM ekama che. yuT = pAMca varSano eka yuga thAya che. avaLe parivAr H- ayana pUrNa thAya che arthAt jyAre uttara dakSiNa vibhAgomAM prathama ayana pUrNa thAya che tenA anaMtara samaye(eka samaya pachI)pUrva pazcima vibhAgomAM prathama ayana pUrNa thAya che. kAlanA samasta ekamonuM parimANa :- kAlanA sUkSma, abhedya ane niravayava aMzane samaya kahe che. te gaNanAkAlanuM Adya ekama che. asaMkhyAta samayonA samudAyane AvalikA kahe che. saMkhyAta AvalikA pramANa kAlane AzaprANa kahe che. tenuM bIju nAma ucchavAsa-niHzvAsa che. hRSTa-puSTa, nIrogI, svastha vyaktine eka vAra zvAsa levA ane mUkavAmAM jeTalo samaya lAge tene AjJaprANa kahe che. asaMkhyAta samaya = 1 AvalikA saMkhyAta AvalikA = 1 ANaprANa 7 ANaprANa = 1 sToka 7 sToka = 1 lava 77 lava athavA 3773 ANaprANa = 1 muhUrta 30 muhUrta = 1 ahorAtra 15 ahorAtra - 1 pakSa 2 pakSa = 1 mAsa 2 mAsa = 1 Rtu OM RRtu = 1 ayana 2 ayana = 1 saMvatsara 5 saMvatsara = 1 yuga = 20 yuga = 1 zata varSa 10 rAta varSa - 1 sahasa varSa 100 sahasa varSa = 1 lAkha varSa 84 lAkha varSa = 1 pUrvAMga 84 lAkha pUrvAMga - 1 pUrva 84 lakhA pUrva = 1 truTitAMga 84 lAkha truTitAMga - 1 truTita
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: uddezaka-1 ) [ 21 | pUrva saMkhyAone 84-84 lAkhathI guNatAM tyAra pachInI saMkhyA prApta thAya che. A rItanI gaNanA pUrvathI laIne zIrSaprahelikAparyata thAya che. zIrSaprahelikAmAM 54 AMkaDA ane 140 zUnya hoya che. te gaNanAkAlanuM aMtima ekama che. joke zIrSaprahelikA pachI paNa saMkhyAtakAla che paraMtu te kALanI gaNanA upamA dvArA karAya che. dasa koTI koTI palyopama = 1 sAgaropama, 10 koTA koTI sAgaropama = 1 utsarpiNIkAla ane 10 koTAkoTI sAgaropama = eka avasarpiNIkAla A rIte 20 koTAkoTI sAgaropama = 1 kAlacakra. palyopama ane sAgaropama A baMne ekamo gaNanAnA viSaya nathI, te upamAno viSaya che; tethI tene upamAkAla kahe che. palyopama ane sAgaropamanuM vistRta vivecana zrI anuyogadvAra sUtramAM che. avasapikAla - je kAlamAM jIvonA saMghayaNa, saMsthAna uttarottara hana-jUna thatA jAya che, AyuSya ane avagAhanA ghaTatI jAya che tathA utthAna, karma, bala, vIrya ane puruSakAra-parAkramano kramazaH hrAsa thato jAya che; pudgalonA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hIna thatA jAya che ane zubhabhAvomAM hAni ane azubhabhAvomAM vRddhi thatI jAya che, tene avasarpiNIkAla kahe che. A kAla dasa kroDAkoDI sAgaropamano che. tenA cha vibhAga(ArA) hoya che. eka prakAre te ardhakAlacakra che. avasarpiNIkAlanA prathama vibhAga arthAtu prathama ArA mATe padamA mobaLa zabda prayoga thayo che. avasarpiNI kAlanA cha ArA pUrNa thAya tyAre utsarpiNI kAlano prAraMbha thAya che. utsarpiNIkAlaH- je kAlamAM jIvonA saMghayaNa ane saMsthAna uttarottara adhikAdhika zubha thatA jAya che; AyuSya ane avagAhanA vadhatI jAya che; utthAna, karma, bala, vIrya ane puruSAkAra-parAkramanI uttarottara vRddhi thatI jAya che tathA pudgalonA varNAdi zubha thatA jAya che; azubhatama bhAva kramazaH azubhatara, azubha, zubha, zubhatara ane zubhatama thAya che ane uccatama avasthA AvI jAya che, tene utsarpiNIkAla kahe che. A kAla paNa daza kroDAkoDI sAgaropamano hoya che, tenA paNa cha vibhAga(ArA) hoya che. te paNa ardhakAla cakra kahevAya che. utsarpiNIkAlanA prathama vibhAga arthAtu prathama ArA mATe padanI 3 baLI zabda prayoga thayo che. eka avasarpiNIkAla ane utsarpiNIkAla maLIne eka kAlacakra thAya che. utsarpiNIkAlanA cha ArA pUrNa thAya tyAre pharI avasarpiNIkAlano prAraMbha thAya che. A rIte kAlacakra satata pharyA ja kare che. lavaNa samudrAdimAM divasa rAtri Adi :17 lavaNe NaM bhaMte ! samudde sUriyA udINa pAINamuggaccha pAINadAhiNamAgacchaMti, pucchA ? goyamA ! jacceva jaMbuddIvassa vattavvayA bhaNiyA tacceva savvA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 22 / zrI bhagavatI sUtra-2 aparisesiyA lavaNasamuddassa vi bhANiyavvA, NavaraM abhilAvo imo NeyavvojayA NaM bhaMte ! lavaNe samudde dAhiNaDDe divase bhavai, taM ceva jAva tayA NaM lavaNasamudde puratthima-paccatthime NaM rAI bhavai / evaM eeNaM abhilAveNaM NeyavvaM jAva jayA NaM bhaMte ! lavaNasamudde dAhiNaDDe osappiNI paDivajjai tayA NaM uttaraDDe vi osappiNI paDivajjai, jayA NaM uttaraDDe osippiNI paDivajjai tayA NaM lavaNasamudde purathima-paccatthimeNaM Nevatthi osappiNI, Nevatthi ussappiNI, avaTThieNaM tattha kAle paNNatte samaNAuso? haMtA goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha:-pra-bhagavana ! sava samudramA surya zAnomai Gdhya pAbhI manioemA asta thAya che? ItyAdi sUtra 3 thI 1nI samAna prazna pUchavA. uttara- he gautama! jaMbudvIpanA sUryanA saMbaMdhamAM je vaktavyatA kahI che te saMpUrNa vaktavyatA ahIM lavaNa samudragata sUryanA saMbaMdhamAM paNa kahevI joIe. vizeSatA e che ke A vaktavyatAmAM pAThanA uccAraNamAM jaMbUdvIpa zabdanI jagyAe lavaNa samudra zabdano prayoga karavo, te A pramANe che- he bhagavan! jyAre lavaNa samudranA dakSiNa vibhAgamAM divasa hoya tyAre uttara vibhAgamAM paNa divasa hoya ane tyAre lavaNa samudranA pUrva-pazcimamAM rAtri hoya? A abhilApa dvArA sarva varNana karatAM aMte A kathana karavuM joIe ke- he bhagavan! jyAre lavaNa samudranA dakSiNa vibhAgamAM avasarpiNIkAla hoya tyAre zuM uttara vibhAgamAM paNa avasarpiNI kAla hoya jyAre uttara vibhAgamAM avasarpiNIkAla hoya tyAre zuM lavaNa samadranA pUrva-pazcimamAM avasarpiNIkAla hoto nathI, utsarpiNIkAla hoto nathI paraMtu he AyuSyamAnuM zramaNapuMgava ! zuM tyAM avasthita(aparivartanIya)kAla hoya ? uttara-, gautama! te 4 zata Doya che. 18 dhAyaisaMDe NaM bhaMte !dIve sUriyA udINapAINamuggaccha pAINadAhiNamAgacchaMti, pucchA ? goyamA ! jacceva jaMbuddIvassa vattavvayA bhaNiyA tacceva savvA aparisesiyA dhAyaisaMDassa vi bhANiyavvA, NavaraM imeNaM abhilAveNaM savve AlAvagA bhANiyavvAjayA NaM bhaMte ! dhAyaisaMDe dIve dAhiNaDDe divase bhavai, tayA NaM uttaraDDe vi, jayA NaM uttaraDDe divase bhavai tayA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM purathimapaccatthime NaM rAI bhavai?
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: uddezaka-1 23 | haMtA goyamA ! evaM ceva / / evaM eeNaM abhilAveNaM NeyavvaM jAva jayA NaM bhaMte ! dhAyaisaMDe dAhiNaDDe osappiNI paDivajjai tayANaM uttarale vi? jayA NaM uttarale osappiNI paDivajjai tayA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavvayANaM puratthima-paccatthime NaM Nevatthi osappiNI Nevatthi ussappiNI, avaTThie NaM tattha kAle paNNatte samaNAuso? haMta joyaparva jevA jahA lavaNasamudassa vattavvayA tahA kAlodassa vi bhANiyavvA, NavaraM kAlodassa NAma bhANiyavvaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dhAtakIkhaMDa dvIpamAM sUrya IzAna koNamAM udaya pAmIne, zuM agnikoNamAM asta thAya che? ItyAdi prazna karavA. uttara- he gautama! je vaktavyatA jaMbUdvIpanA saMbaMdhamAM kahI che, te ja pramANe saMpUrNa vaktavyatA dhAtakIkhaMDanA viSayamAM paNa kahevI joIe paraMtu vizeSatA e che ke A pAThanA uccAraNa samaye jaMbudvIpa zabdanI jagyAe dhAtakIkhaMDa zabda prayoga dvArA sarva AlApaka kahevA, te A pramANe che prazna- he bhagavan! jyAre dhAtakIkhaMDanA dakSiNa vibhAgamAM divasa hoya tyAre zuM uttara vibhAgamAM paNa divasa hoya ane jyAre uttara vibhAgamAM divasa hoya tyAre zuM dhAtakIkhaMDa dvIpanA(baMne) meru parvatonI pUrva-pazcimamAM rAtri hoya? uttara- hA, gautama! te ja rIte hoya che. A abhilApa dvArA kathana karatAM aMte A kathana karavuM ke prazna- he bhagavan! jyAre dakSiNa vibhAgamAM avasarpiNI hoya tyAre zuM uttara vibhAgamAM paNa avasarpiNI hoya? ane jyAre uttara vibhAgamAM avasarpiNI hoya tyAre zuM dhAtakIkhaMDa dvIpanA maMdira parvatonI pUrva-pazcimamAM avasarpiNI na hoya, utsarpiNI na hoya, paraMtu te AyuSyamAn zramaNavarya! zuM tyAM avasthitakAla hoya ? uttara- hA, gautama! te ja rIte hoya che. jema lavaNasamudranA viSayamAM vaktavyatA kahI, tema kAlodadhinA saMbaMdhamAM paNa kahevuM joIe. vizeSatA e che ke tyAM lavaNa samudranA sthAne kAlodadhinuM nAma kahevuM joIe. 19 abhitarapukkharaddheNaM bhaMte sUriyA udINapAINamuggaccha pAINa dAhiNamAgacchaMti, puchI ?
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 24] zrI bhagavatI sUtra ___ goyamA ! jaheva dhAyaisaMDassa vattavvayA taheva abhitarapukkharaddhassa vi bhANiyavvA, NavaraM abhilAvo abhitara pukkharaddheNaM bhANiyavvo jAva tayA NaM abhitarapukkharaddhe maMdarANaM puratthime-paccatthimeNaM Nevatthi osappiNI, Nevatthi ussappiNI, avaTThie NaM tattha kAle paNNatte samaNAuso ? haMtA goyamA ! evaM cev| // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha -prazna-he bhagavan!AvyaMtara puSkarAddha dvIpamAM sUrya IzAnakoNamAM udaya pAmI, agnikoNamAM asta thAya che? ItyAdi prazna pUchavA. uttara- he gautama ! je rIte dhAtakakhaMDanI vaktavyatA kahI te ja rIte AvyaMtara puSkarAddha dvIpanI vaktavyatA kahevI joIe. vizeSatA e che ke dhAtakIkhaMDanA sthAne AvyaMtara puSkarAddhanuM nAma kahevuM joIe. vAva zuM AtyaMtara puSkarAddha dvIpamAM maMdara parvatonI pUrva-pazcimamAM utsarpiNIkAla na hoya, avasarpiNI kAla na hoya, paraMtu te AyuSyamAna zramaNa ! zuM tyAM sadaiva avasthita(aparivartanIya)kAla hoya che? hA gautama! te ja rIte hoya che. praznanuM saMpUrNa rIte samAdhAna prApta thatAM zrI gautama svAmIe saMtoSa pragaTa karatAM kahyuM kehe bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. . vivecana : prastuta(17 thI 19)traNa sUtromAM lavaNa samudra, dhAtakIkhaMDadvIpa, kAlodadhisamudra ane puSkarArdhadvIpamAM sUryanI gati, divasa rAtri ane samayAdi saMbaMdhI vaktavyatA che. ekathI soLa sudhInA sUtromAM jaMbadvIpanA suryanI gati AdinuM kathana che, te sarva varNana ahIM paNa te ja rIte samajavuM. aDhIlIpano paricaya ane temAM sUrya caMdranI saMkhyA :- jaina bhaugolika daSTie madhyalokamAM asaMkhya dvIpa ane asaMkhya samudra che. sahu prathama madhyamAM eka lAkha yojanAno jaMbudvIpa che, te thALInA AkAre che; temAM be caMdra ane be sUrya che. tene pharato be lAkha yojanAno lavaNa samudra che, je valayAkArano che. temAM cAra caMdra ane cAra sUrya che. tene pharato cAra lAkha yojanano dhAtakIkhaMDa che, temAM bAra caMdra ane bAra sUrya che. tene pharato ATha lAkha yojanano kAlodadhi samudra che, temAM 42 caMdra ane 42 sUrya che. tene pharato 16 lAkha yojanano valayAkAra puSkaravara dvIpa che. tenI vacce valayAkAra mAnuSottara parvata che, je aDhI dvIpa ane be samudranI cAre tarapha gaDha-durga samAna che. A parvata madhyamAM hovAthI puSkaravara dvIpanA be vibhAga thAya che. (1) AtyaMtara puSkaravara dvIpa ane (2) bAhya puSkaravara dvIpa. A parvata manuSyakSetranI paNa sImA nirdhArita kare che. tethI tene mAnuSottara parvata kahe che. mAnuSottara parvata pachI paNa asaMkhyAta dvIpa ane samudra che paraMtu temAM manuSya nathI. mAnuSottara parvata sudhI aDhI dvIpa ane be samudronI kula laMbAI- pahoLAI 45 lAkha yojana che. temAM kula 13ra surya ane 13ra caMdra che. yathA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-1 [25] 42 sUrya jaMbUdvIpamAM 2 sUrya 2 caMdra lavaNasamudramAM 4 sUrya 4 caMdra dhAtakIkhaMDamAM 12 sUrya 12 caMdra kAlodadhi samudramAM 42 caMdra puSkarAddha dvIpamAM 7ra sUrya 7ra caMdra aDhIdvIpamAM kula 13ra sUrya ane 13ra caMdra hoya che. A sarva gatizIla che. aDhI dvIpanI bahAra paNa asaMkhyAta caMdra-sUrya che paraMtu te sthira che. sUryanI gatinA AdhAre ja divasa, rAtri Adino vyavahAra thAya che. tethI aDhIdvIpamAM ja divasa, rAtri, ayana, pakSa, varSa Adi kAlano vyavahAra thAya che. aDhIdvIpanI bahAra sUrya caMdra sthira hovAthI tenI gati nathI. tethI tyAM divasarAtrino vyavahAra thato nathI. che zataka pa/1 saMpUrNa che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 zataka-5 : uddezaka-ra saMkSipta sAra A uddezakamAM cAra prakAranA vAyu ane tenA vahevAnA kAraNa, dizA ane vidizAmAM tathA dvIpa ane samudramAM tenI gati viSayaka varNana che temaja pratyeka acitta thayelA padArtho konA zarIra che ? te viSayane spaSTa karyo che. aMte lavaNa samudranuM varNana jIvAbhigama sUtranA atidezapUrvaka che. zrI bhagavatI sUtra-2 * vAyunA cAra prakAra :- (1) ISatpurovAyu- kaMIka snigdhatA(bheja)yukta vAyu (2) pathyavAyu- vanaspati Adi mATe pathyakArI vAyu (3) maMdavAyu (4) mahAvAyu. A cAre prakAranA vAyu dizA ane vidizAmAM vahe che. eka sAthe be virodhI vAyu vahetA nathI temaja jyAre dvIpIya(dvIpathI samudranI tarapha) vAyu vaheto hoya tyAre sAmudrIya(samudrathI dvIpanI tarapha) vAyu vaheto nathI. vAyukAyanI gati- (1) svAbhAvika rUpe (2) vAyukAyanA uttara vaikriya rUpe (3) deva prerita. koIpaNa saceta-sajIva vastu svataH aceta thaI jAya, tyAre te padArtha te ja jIvanuM zarIra kahevAya ane jo te agni Adi zastra pariNatathI aceta thayA hoya to te padArtha vartamAna bhAvanI apekSAe agnikAyanuM zarIra kahevAya ane pUrva bhAvanI apekSAe te jIvanuM zarIra kahevAya. jevI rIte vanaspatinA lIlA pAna svataH sUkAya gayA hoya athavA tene pIsI nAMkhyA hoya to te vanaspatikAyanA zarIra kahevAya. paraMtu tene jo garama pANImAM ukALIne acitta karyA hoya, to te vartamAna bhAve agnikAyanA tyakta zarIra ane pUrvabhAvanI apekSAe vanaspatikAyanA zarIra kahevAya che. te ja rIte lokhaMDa, tAMbu, sIsu Adi pRthvIkAyanA zarIra che paraMtu jo te agni dvArA zastra pariNata thAya to te vartamAna bhAve agnikAyanA zarIra kahevAya ane pUrvabhAvanI apekSAe pRthvIkAyanA zarIra kahevAya. A rIte pratyeka padArthamAM samajavuM joIe. * lavaNa samudrano cakravAla vidhyuMbha be lAkha yojanano che. tenI DagamALA 16000 yojana UMcI che to paNa jaMbudrIpamAM rahelA puNyAtmAonA puNya prabhAve lavaNa samudra jaMbudrIpane DUbADI deto nathI. //////////
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: 6deza-2 / 27 / zata-5 : B6za-2 anilA dizA vidizAmAM cAra prakAranA vAyu :| 1 rAyagihe Nayare jAva evaM vayAsI- atthi NaM bhaMte ! IsiM purevAyA pacchA- vAyA maMdAvAyA mahAvAyA vAyaMti ? haMtA, asthi / bhAvArtha - rAjagRha nagaramAM yAvat zrI gautama svAmIe A pramANe pUchyuM prazna- he bhagavan ! zuSatpurovAyu, pathyavAyu, maMhavAyu mane maDAvAyu vAya cha ? 612- &aa, gautama! te 624 vAyu vAya che. | 2 atthi NaM bhaMte ! puratthime NaM IsiMpurevAyA pacchAvAyA maMdAvAyA mahAvAyA vAyaMti ? haMtA, asthi / evaM paccatthime NaM, dAhiNe NaM, uttare NaM, uttarapurathime NaM, dAhiNapuratthime NaM, dAhiNapaccatthime NaM, uttarapaccatthime NaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM pUrvadizAmAMthI ISapurovAyu, paththavAyu, maMdavAyu ane mahAvAyu vAyacha? 612-&, gautama! te 424 vAyu pUrvadizAmAMthI vAya che. te ja rIte pazcima, dakSiNa, uttara, IzAnakoNa, agnikoNa, naiRtyakoNa ane vAyavyakoNamAMthI A cAre vAyu gamana karI zake che arthAt A vAyunI koI eka dizA nizcita hotI nathI. | 3 jayA NaM bhaMte ! puratthime NaM IsiM purevAyA, pacchAvAyA, maMdAvAyA, mahAvAyA vAyati, tayA NaM paccatthime NaM vi IsiM purevAyA jAva vahati; jayA NaM paccatthime Na IsiMpurevAyA jAva vahati, tayA NaM puratthime NaM vi jAva vahati ? haMtA goyamA ! jayA NaM puratthime NaM jAva vahaMti, tayA NaM paccatthimeNa vi
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ] zrI bhagavatI sUtra-2 IsiMpuravAyA jAva vahati; jayA NaM paccatthime NaM IsiMpurevAyA jAva vahaMti, tayA NaM purathime NaM vi IsiMpurevAyA jAva vahati / evaM disAsu, vidisAsu / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAre pUrvamAM ISapurovAyu, pathyavAyu, maMdavAyu ane mahAvAyu vAtA hoya tyAre zuM pazcimamAM paNa ISapurovAyuM Adi vAya che ane jyAre pazcimamAM ISapurovAyuM Adi vAyu vAya, tyAre zuM pUrvamAM paNa te vAyuo vAya che? uttara- he gautama! jyAre pUrvamAM ISatupurovAta Adi vAyu vAtA hoya, tyAre te pazcimamAM paNa ISapurovAyuM Adi vAya che ane jyAre pazcimamAM ISapurovAta Adi vAyu vAtA hoya, tyAre te sarva vAyuo pUrvamAM paNa vAya che. A rIte sarva dizAomAM ane vidizAomAM paNa samajavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM cAra prakAranA vAyunuM astitva darzAvatAM samajAvyuM che ke te cAre vAyu cAre dizA ane cAre vidizAmAMthI koIpaNa dizA vidizAmAM vahI zake che. te cAre prakAranA vAyune koI pratibaMdha nathI. eka ja dizAmAM aneka prakAranA vAyuo paNa vAya zake che. pUrva Adi dizAo ghaNI lAMbI ane vistRta che tenA bhinna-bhinna vibhAgamAM bhinna-bhinna vAyu vahe te zakya che paraMtu eka dizAnA eka vibhAga(kSetromAM be virodhI vAyunuM eTale maMdavAyu ane mahAvAyunuM astitva zakya nathI arthAt maMdavAyu vAto hoya tyAre te ja kSetramAM mahAvAyu vAto nathI. (1) ISapurovAta - osa AdinI snigdhatA-bheja yukta vAyune ISapurovAta(paravAyu) kahe che. (2) paAvAta - vanaspati Adine mATe lAbhadAyaka ane hitakara vAyune paththavAta kahe che. (3) maMdavAta - maMda gatie vahetA vAyune maMdavAta kahe che. (4) mahAvAta - tIvra gatithI vahetA vAyune mahAvAta kahe che. dvIpa-samudramAM paraspara vAyuno saMcAra :| 4 atthi NaM bhaMte ! dIviccayA IsiM purevAyA? haMtA, atthi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM dvIpamAMthI (dvIpa saMbaMdhI) ISatpurovAta Adi vAyu hoya che? uttara- hA, gautama! te hoya che. | 5 asthi NaM bhaMte ! sAmuddayA IsiM purevAyA ? haMtA, asthi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM samudramAMthI (samudra saMbaMdhI) ISapurovAta Adi vAyu hoya che?
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-2 29 ] uttara- hA, gautama! samudramAMthI(samudra saMbaMdhI) A sarva vAyuo hoya che. 6 jayA NaM bhaMte ! dIviccayA IsiM purevAyA, tayA NaM sAmuddayA vi IsiM purevAyA; jayA NaM sAmuddayA IsiM purevAyA, tayA NaM dIviccayA vi IsiM purevAyA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAre dvIpamAMthI ISatupurovAta Adi vAyu vAtA hoya che, tyAre zuM samudramAMthI paNa ISatupurovAta Adi vAyu vAya che? ane jyAre samudramAMthI ISatupurovAta Adi vAyu vAya tyAre dvIpamAMthI paNa ISatpurovAta Adi vAyu vAya che? uttara-he gautama! A zakya nathI. samudramAMthI je vAyu vAtA hoya tyAre dvIpamAMthI tenI samAna vAyu vAtA nathI. 7 sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai- jayA NaM dIviccayA IsiM purevAyA, No NaM tayA sAmuddayA IsiM purevAyA; jayA NaM sAmuddayA IsiM purevAyA, No NaM tayA dIviccayA IsiM purevAyA ? goyamA! tesi NaM vAyANaM aNNamaNNa vivaccAseNaM lavaNe samudde velaM nnaaikkmi| se teNaTeNaM jAva vAyA vAyati / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke jyAre dvIpIya ISatupurovAta AdivAyu vAtA hoya, tyAre sAmudrika ISatpurovAta Adi vAyu vAtA nathI ane jyAre sAmudrika ISatpurovAta Adi vAyuo vAtA hoya, tyAre dvIpIya ISapurovAta Adi vAyu vAtA nathI? uttara- he gautama! te sarva vAyu paraspara viparIta che. arthAt baMne kSetranA vAyunA vahevAno svabhAva viparIta che ane te vAyu lavaNasamudranI velAnuM ullaMghana karatA nathI. tethI te vAyu pUrvoktarUpe vahe che. vivecana : prastuta sUtramAM samudra ane dIpanA kinArAnI apekSAe vAyunuM nirUpaNa che. samudra ane dvIpanA kinAre jyAre koI paNa vAyu samudra taraphathI vAya tyAre dvIpa taraphathI vAyu vAto nathI ane jyAre dvIpa taraphathI te vAyu vAya tyAre samudra taraphathI vAyu vAto nathI; kAraNa ke koI paNa eka sthAnamAM eka samaye be virodhI dizAnA vAyuno saMcAra thaI na zake. ve nAma :-velA zabdanA be artha che- (1) lavaNa samudranI sattara hajAra yojana UMcI zikhA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 (2) samudra kinAre pANInI je bharatI oTa Ave che, te bharatIne velA kahe che. prastuta sUtramAM vAyu lavaNa samudranI velAnuM ullaMghana karato nathI, te prakAranuM kathana che. temAM samudranuM nahIM paraMtu samudra kinArAnuM ullaMghana karato nathI; te pramANe artha thAya che. samudra kinArAnA pradezamAM sAmudrIya ane dvIpIya baMne vAyu eka sAthe vAya na zake. velAno artha bharatI che paNa samudramAM bharatI hoya tyAre pANI kinArA upara phelAya che. bharatI kinArA upara ja Ave che; tethI ahIM 'velA' zabdano 'kinAro' artha karyo che. kinArA para sAmudrIya vAyu vAto hoya tyAre te kinArA parathI vAtA vAyunuM ullaMghana karIne dvIpIya vAyu vAto nathI ane kinArA para dvIpIya vAyu vAto hoya tyAre tyAM sAmudrIya vAyu vAto nathI. 30 aLamaLa vivannAseLa :- anyonya = paraspara viparItapaNe. samudra ane dvIpa baMne sAmasAmA viparIta dizAmAM che tethI eka ja sthaLe, kinAranA sthAne be viparIta vAyuo hotA nathI. cAre prakAranA vAyune vahevAnA kAraNa : 8 atthi NaM bhaMte ! IsiM purevAyA jAva mahAvAyA vAyaMti ? haMtA, atthi / kayA NaM bhaMte ! IsiM purevAyA jAva mahAvAyA vAyaMti ? goyamA ! jayA NaM vAuyAe ahAriyaM riyaMti tayA NaM IsiM purevAyA jAva mahAvAyA vAyaMti / zabdArtha:- araya yiMti = svabhAvAnusAra gati kare che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM ISapurovAta, pathyavAta, maMdavAta ane mahAvAta vAya che ? uttara- hA, gautama ! te sarva vAyu vAya che. prazna- he bhagavan ! ISapurovAta Adi vAyu kyAre vAya che ? uttara- he gautama ! vAyukAya jyAre svAbhAvika gati kare che tyAre ISapurovAta Adi vAyu vAya che. 9 atthi NaM bhaMte ! IsiM purevAyA jAva mahAvAyA vAyaMti ? haMtA, atthi / kayA NaM bhaMte ! IsiM purevAyA jAva mahAvAyA vAyaMti ? goyamA ! jayA NaM vAuyAe uttarakiriyaM riyai tayA NaM IsiM purevAyA jAva mahAvAyA vAyaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM ISapurovAta Adi vAyu vAya che ? uttara- hA, gautama ! te sarva vAyu vAya che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-2 [ 31 ] prazna- he bhagavan! ISatpurovAta Adi vAyu kyAre thAya che? uttara-he gautama!jyAre vAyukAya vaikriya zarIra banAvIne gati kare che, tyAre (paNa) ISapurovAta Adi vAyu vAya che. 10 atthi NaM bhaMte ! IsiM purevAyA jAva mahAvAyA vAyaMti ? haMtA, atthi / kayA NaM bhaMte ! IsiM purevAyA jAva mahAvAyA vAyaMti ? goyamA ! jayA NaM vAukumArA vAukumArIo vA appaNo vA parassa vA tadubhayassa vA aTThAe vAukAyaMudIraiti, tayA NaM IsiM purevAyA jAvamahAvAyA vaayti| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! ISapurovAta Adi vAyu vAya che? uttara-hA, gautama! te sarva vAyu vAya che. prazna- he bhagavan! ISatupurovAta, paththavAta Adi cAre vAyuo kyAre vAya che? uttara- he gautama! jyAre vAyukumAra deva ane vAyukumAra devIo potAnA mATe, bIjAnA mATe athavA baMnene mATe vAyukAyanI udIraNA-vikurvaNA kare che tyAre ISapurovAta Adi vAyu vAya che. |11 vAukAe NaM bhaMte ! vAukAyaM ceva ANamaMti vA pANamaMti vA? haMtA goyamA ! jAva pANamaMti / evaM jahA khaMdae tahA cattAri AlAvagA yabrA | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM vAyukAya vAyukAyane ja zvAsarUpamAM grahaNa kare che ane niHzvAsarUpamAM choDe che? uttara- hA, gautama! (1) vAyu vAyukAyane zvAsarUpe grahaNa kare che ane niHzvAsarUpamAM choDe che vagere skaMdaka parivrAjakanA varNanamAM (zataka-2/1, sUtra 7 thI 10) kahyA anusAra cAre AlApaka jANavA joIe. [() te aneka lAkha vAra marIne temAM ja utpanna thAya che. (3) te spaSTa thaIne(svakAya-parakAya zastrathI Ahata thaIne) mare che ane (4) mRtyu pAmI te zarIra sahita nIkaLe che.' vivecana : prastuta sUtromAM vAyunI gatinA traNa kAraNano nirdeza che-(1) potAnI svAbhAvika gatithI (2) potAnA uttara vaikriya dvArA kata vaikriya zarIrathI (3) vAyukumAra deva ane devIo dvArA sva, para ane ubhayane mATe vAyukAyanI vidurvaNA karavAthI. A traNe kAraNathI sUtrokta cAre prakArano vAyu vAya che. tethI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra | zrI bhagavatI satra-2 ema phalita thAya che ke pracaMDa vAyu paNa svAbhAvika rIte vahI zake che ane maMdavAyu paNa vaikriya zarIra banAvIne vahI zake che. vAya vahevAnA traNa kAraNo viSe vAcanAMtara :- sutrakAre vAyune vahevAnA traNa kAraNano eka ja sUtramAM ullekha na karatAM vistRta paddhatine svIkArI, traNa kAraNa traNa sUtra dvArA darzAvyA che. TIkAkAre sutrokta traNa kAraNa mATe vAcanAMtarathI abhiprAya spaSTa karyo che. yathA (1) svAbhAvika gatimAM mahAvAtane choDIne zeSa traNa vAyuno ullekha che. (2) vAyunA vaikriyazarIra dvArA thatAM gamanamAM maMdavAyune choDIne zeSa traNa vAyunuM kathana che. (3) devakRta vAyunI gatimAM cAre prakAranA vAyunuM nirUpaNa che. vAyukAyanA zvAsocchavAsa AdinA saMbaMdhamAM cAra AlApaka(cAra praznottara)nuM vistRta varNana zataka-2, u.-1, sUtra 7-10mAM che. saMkSepamAM tenuM tAtparya A pramANe che (1) skaMda prakaraNAnusAra vAyukAya acitta vAyune zvAsocchavAsanA rUpamAM grahaNa karIne choDe che. (2) vAyukAya, svakAya zastra(paMkhA AdinA nimittathI utpanna thayelA koIpaNa prakAranA vAyu)thI athavA parakAya zastra-anya koI paNa padArthathI AghAta pAmIne ja mare che paraMtu zastrAghAta vinA maratA nathI. (3) vAyukAyano jIva aneka lAkha vAra marIne punaH punaH vAyukAmAM janma-maraNa kare che. (4) vAyukAya tejasa, kArmaNa zarIranI apekSAe azarIrI paralokamAM jAya che ane audArika, vaikriya zarIranI apekSAe azarIrI thaIne paralokamAM jAya che. odana kubhASa ane madirAnI pUrva-pazcAdavasthA :12 aha bhaMte ! odaNe kummAse surA; ee NaM kiMsarIrA tti vattavvaM siyA ? goyamA ! odaNe kummAse surAe ya je ghaNe davve, ee NaM puvvabhAvapaNNavaNaM paDucca vaNassaijIvasarIrA, tao pacchA satthAIyA satthapariNAmiyA agaNijjhAmiyA agaNijhUsiyA agaNiseviyA agaNipariNAmiyA agaNijIvasarIrA i vattavvaM siyaa| surAe ya je dave davve ee NaM puvvabhAvapaNNavaNaM paDucca AujIva sarIrA, tao pacchA satthAIyA jAva agaNikAyasarIrA i vattavvaM siyA / zadArtha:- monAkhe = odana, cokhA mAre = kalmAsa, aDada 42 = madirA ane = ghana. Thosa puSyamava- pUUUvaLa = pUrva bhAva prajJApanA, pUrvAvasthAnI prajJApanA paduzva = apekSA sasthAyI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: udezaka-2 [ 73 ] = zastrAtIta, zastrathI chedita aifNAniyA = agni dhyAmita, agni vaDe bALavAthI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! cokhA, aDada ane madirA A traNe dravyo kayA jIvonA zarIra kahevAya? uttara- he gautama! cokhA, aDada ane madirAmAM je ghana(Thosa athavA kaThaNa) dravya che, te pUrvabhAva prajJApanAnI apekSAe vanaspati jIvanA zarIra che ane tyAra pachI jyAre te odanAdi dravya zastra sparza thatAM, zastra dvArA pariNata thatAM, agnithI sparzita, agnithI AtApita, agnithI vizeSa AtApitA ane agnithI pariNAmita(agnimaya atkRSNa) thaI jAya che tyAre te dravya agnikAyanA zarIra kahevAya che tathA madirAmAM je pravAhI padArtha che, te pUrvabhAva prajJApanAnI apekSAe apakAyanuM zarIra kahevAya ane pachI te tarala padArtha pUrvokta prakAre zastrAtIta yAvata agni pariNAmita Adi thaI jAya che tyAre te agninuM zarIra kahevAya che. vivecana : prastuta sUtramAM cokhA, aDada ane madirA A traNene kayA jIvanA zarIra kahevAya che? A prazna pUchIne, tenI pUrvAvasthA ane pazcAdavasthAnuM vizleSaNa zAstrIya rIte karyuM che. puSyabhAva pavNava - cokhA ane aDada pUrvAvasthAnI apekSAe vanaspatirUpa che. madirAmAM be jAtinA padArtha che. Thosa padArtha ane pravAhI padArtha. goLa Adi Thosa padArtha pUrvAvasthAnI apekSAe vanaspatirUpa che ane pravAhI padArtha apakAya rUpe che. pazcAdavasthAnI apekSAe agni pariNAmita :- cokhA, aDada ane madirA A sarva jyAre zastrAtItakhAMDaNIyuM sAMbeluM Adi sAdhano dvArA khAMDIne tenI paryAyane parivartita karAya, zastrapariNata-pratikuLa svabhAvI dravyonA prayogathI pariNAmAMtarane prApta thAya, agnidhyAmita- agni dvArA sekAya te, agni- jhUSitaagnidvArAraMdhAya, ukaLatA pANImAM baphAya, agnisevita-agni dvArA varALathI baphAya,agni pariNAmitaagnirUpa thaI jAya teTalA pramANamAM atyaMta uSNa karAya to te agnikAyanA zarIra kahI zakAya che. arthAt A sarva kriyAo dvArA padArtha atkRSNa thAya tyAre ja te agnikAyanA zarIra kahevAya. jyAM sudhI agni pariNAmita na thAya, apakva ke ardhapakva avasthAmAM rahe tyAM sudhI te padArtha agnikAyanA zarIra kahevAtAM nathI. te pUrva paryAyavALA jIvanA zarIra kahevAya che, tema samajavuM joIe. lokhaMDa AdinA zarIranI pUrva-pazcAdavasthA :13 aha bhaMte ! aye taMbe taue sIsae uvale kasaTTiyA; ee NaM kiM sarIrA i vattavvaM siyA ? goyamA ! aye taMba taue sIsae uvale kasaTTiyA; ee NaM puvvabhAvapaNNavaNaM paDucca puDhavIjIvasarIrA, tao pacchA satthAIyA jAva
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] zrI bhagavatI sUtra-2 agaNijIvasarIrA i vattavvaM siyA / zabdArtha - a = lokhaMDa tapa = trapuSa, kalaI 3 = baLelo paththara, kolaso vada = lokhaMDano kATa. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lokhaMDa, tAMbu, kalaI, sIsuM, kolaso ane lokhaMDano kATa A sarva dravyo kayA(jIvonA) zarIra kahevAya? uttara- he, gautama ! lokhaMDa, tAMbu, kalaI, sIsuM, kolaso ane lokhaMDano kATa, A sarva dravya pUrvabhAva prajJApanAnI apekSAe pRthvIkAyika jIvonA zarIra kahevAya che ane tyAra pachI zastrAtIta thAvata agni pariNAmita thAya tyAre te agnikAyika jIvonA zarIra kahevAya che. asthi AdinA zarIranI pUrva-pazcAdavasthA :14 aha bhaMte ! aTThI aTThijjhAme, camme cammajjhAme, rome romajjhAme, siMge siMgajjhAme, khure khurajjhAme, Nahe NahajjhAme; ee NaM kiMsarIrA i vattavvaM siyA ? goyamA ! aTThI camme rome siMge khure Nahe; ee NaM tasapANa jIvasarIrA / aTThijjhAme, cammajjhAme, romajjhAme, siMgakhuraNahajjhAme; ee NaM puvvabhAva paNNavaNaM paDucca tasapANajIvasarIrA; tao pacchA satthAIyA jAvaagaNi jIvasarIrA tti vattavvaM liyA zabdArtha - aThThI = asthi, hADakAM TTiAne = asthidhyAma-agnithI paryAyAntara thayelA hADakAM. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! hADakAM ane agnithI paryAyAntarane prApta thayelA hADakAM, cAmaDuM ane baLeluM cAmaDuM, roma ane agnijvalita roma, ziMga ane agni prajvalita ziMga, kharI ane agniprajavalita kharI, nakha ane agni prajvalita nakha; A sarva kayA jIvonA zarIra kahI zakAya che? uttara- he gautama! hADakuM, cAmaDuM, roma, ziMga, kharI, nakha A sarva trasa jIvonA zarIra che ane prajvalita thayelAM hADakAM, prajvalita thayeluM cAmaDuM, baLelA roma, prajvalita (agnithI rUpAntara prApta) ziMga, prajvalita kharI ane prajvalita nakha, A sarva pUrvabhAva prajJApanAnI apekSAe to trasa jIvonA zarIra che paraMtu jyAre zastrAtIta Adi thAya tyAre te agnikAyika jIvonA zarIra kahevAya che. | 15 aha bhaMte ! iMgAle chArie bhuse gomae; ee NaM kiMsarIrA i vattavvaM siyA? goyamA ! iMgAle chArie bhuse gomae; ee NaM puvvabhAvapaNNavaNaM paDucca egidiyajIva-sarIrappaogapariNAmiyA vi jAvapaMciMdiyajIvasarIrappaogapariNAmiyA
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-5H uddezaka-2 [ 35 | vi, tao pacchA satthAIyA jAva agaNijIvasarIrA i vattavvaM siyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! aMgAra, rAkha, bhUsuM, chANAM A sarvane kayA jIvonA zarIra kahevAya? uttara- he gautama! aMgAra, rAkha, bhUsuM ane chANAM A sarva pUrva bhAva prajJApanAnI apekSAe ekendriya jIva prayoga pariNAmita yAvatu paMcendriya jIva prayoga pariNAmita kahevAya che arthAtu ekendriyathI paMcendriya sudhInA jIvonA zarIra kahevAya che ane tatpazcAt zastrAtIta thAvat agnikAya pariNAmita thaI jAya tyAre agnikAyika jIvonA zarIra kahevAya che. vivecana : prastuta be sUtromAM asthi Adi ane aMgAra AdinI pUrva-pazcAdavasthA viSayaka praznottara che. jyAre koI paNa sajIva vastu svataH ajIva thaI jAya, tyAre te ja jIvanuM zarIra kahevAya. jyAre koI jIvanuM zarIra anya zastrathI pariNata thAya athavA agnimAM baLI jAya, tyAre te pUrva bhAvanI apekSAe te ja jIvanuM zarIra kahevAya ane vartamAna bhAvanI apekSAe te agnikAyanA jIvonuM zarIra kahevAya che, A rIte dareka padArthamAM pUrva-pazcAdavasthAnI apekSAe jANavuM joIe. aMgArA athavA rAkha A baMne pUrvAvasthAnI apekSAe vanaspatikAyAdinA zarIra kahevAya che ane vartamAna apekSAe agnikAyanA zarIra kahevAya che. chANAM vartamAna bhAvanI apekSAe paMcendriyanuM zarIra kahevAya ane pUrva bhAvanI apekSAe gAyanA khAdya padArtha, vanaspati Adi ekendriyanA hoya ane temAM trasa jIvo paNa hoya. tethI ekendriyathI paMcendriya sudhInA jIvonuM zarIra kahevAya. te chANAM baLI jAya tyAre pUrva bhAvanI apekSAe paMcendriyanuM zarIra kahevAya ane vartamAna bhAvanI apekSAe agnikAyanuM zarIra kahevAya. A sutrothI spaSTa thAya che ke agni saMskArita ane agni pariNAmita padArthomAM agnikAyanA jIvo utpanna thAya che ane te marI jAya che. tethI agnithI niSpAdita sarva khAdyapadArtho vartamAna bhAvanI apekSAe agnikAyanA zarIra che. lavaNa samudranI sthiti, svarUpa Adi :|16 lavaNe NaM bhaMte ! samudde kevaiyaM cakkavAla vikkhaMbheNaM paNNatte ? evaM NeyavvaM jAva logaTTiI logANubhAve / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazra- he bhagavan! lavaNa samudrano cakravAla vikhaMbha(cAre taraphanI pahoLAI) keTalo che? vagere lavaNa samudranuM saMpUrNa varNana lokasthiti lokAnubhAva sudhI (jIvAbhigama anusAra) jANavuM.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecana : zrI bhagavatI sUtra-2 prastuta sUtramAM nAvazabda prayoga dvArA sUtrapAThano lokasthiti--lokAnubhAva paryaMtano atideza karIne lavaNasamudra saMbaMdhI saMkSipta nirUpaNa karyuM che. tenuM vistRta varNana jIvAbhigama sUtramAM che. lavaNa samudranuM saMkSipta varNana :- jaMbudrIpane pharato lavaNasamudra che. lavaNasamudranuM saMsthAna, gotIrtha- jaLAzayamAM gAyane utaravAno mArga athavA kramazaH nIce jato mArga, naukA, chIpa, saMpuTa, azvaskaMdha ane valabhI jevo goLa valayAkArano che. teno cakravAla vidhyuMbha-goLAkAre pahoLAI be lAkha yojana che tathA teno parikSepa-paridhi 15, 81, 139(paMdara lAkha ekyAsI hajAra ekso ogaNa- cAlIsa) yojanathI kaMIka adhika che. tenI UMDAI eka hajAra yojana ane UMcAI 16000 yojana che. te sarva maLIne 17000 yojana thAya che. ATalo vistRta ane vizALa lavaNa samudra hovA chatAM, Aja sudhI jaMbudrIpane te DUbADI zakyo nathI; tenuM kAraNa e che ke bharata ane airavata kSetromAM svabhAvathI bhadra, vinIta, upazAMta, maMda kaSAyI, sarala, komaLa, jitendriya ane namra puruSo hoya che. yathA- arihaMta, cakravartI, baladeva, cAraNa, vidhAdhara, zramaNa, zramaNI, zrAvaka, zrAvikA ane dharmAtmA manuSya. tenA puNya prabhAvathI lavaNasamudra jaMbudrIpane DUbADato nathI, jalamaya karato nathI ane A prakArano lokano svabhAva paNa che. // zataka pa/ra saMpUrNa //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5: uddezaka-3 zataka-pa : uddezaka-3) - saMkSipta sAra - A uddezakamAM AyuSya baMdha saMbaMdhita anyatIrthikonI mAnyatAnuM kathana karI svasiddhAMtanuM pratipAdana karyuM che. * anyatIrthiko potAnA maMtavyane jALagraMthInA dAMtathI samajAve che ke je rIte eka jALamAM aneka gAMTho vALelI hoya ane te gAMTho paraspara saMbaddha hoya te rIte aneka jIvonA hajAro AyuSya eka sAthe kramazaH saMbaddha hoya che ane eka jIva eka samaye be AyuSyanuM vedana kare che; A bhavanuM AyuSya ane parabhavanuM AyuSya. A mAnyatA yuktisaMgata nathI, aneka jIvonA aneka AyuSya jAlagraMthInI jema saMbaddha hoya to eka jIvano janma ke mRtyu thatAM sarva jIvanA janma ke mRtyu thavA joIe paraMtu te pratyakSa bAdhita che. tethI AyuSya baMdha viSayaka anyatIrthikonI jAlagraMthInI kalpanA sarvathA mithyA che ane eka jIva eka samaye be AyuSyanuM vedana kare che, te kathana paNa temanuM ayukta che. * A bhavanA kRtyo anusAra jIva parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. A bhavanuM AyuSya pUrNa thatAM potAnA karelA AyuSya baMdha anusAra ja te jIvanuM parabhavamAM gamana thAya che. tyAM pUrve bAMdhelA AyuSyano udaya thAya che. A rIte jIvanI mukti na thAya tyAM sudhI AyuSyanA baMdha ane udayanI zRMkhalA cAle che paraMtu eka bhavamAM eka ja AyuSyanuM vedanA thAya che. * AgAmI bhavanA AyuSyano baMdha karyA vinA jIva parabhavamAM jato nathI arthAt AgAmI bhavanuM AyuSya vartamAna bhavamAM bAMdhIne pachI ja jIva mRtyu pAme che. * AyubaMdhanA aneka bheda prabheda- cAragati, covIsa daMDaka ane jIvanA bheda prabhedAnusAra thAya che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 38 / zrI bhagavatI sUtra zata-5 : 66za-3 | granzikA AyuSya viSayaka anyatIrthikonI mAnyatA :| 1 aNNautthiyA NaM bhaMte ! evamAikkhaMti evaM bhAsaMti evaM paNNaveti evaM parvati- se jahANAmae jAlagaMThiyA siyA- ANupuvvigaDhiyA, aNaMtaragaDhiyA, paraMparagaDhiyA, aNNamaNNagaDhiyA, aNNamaNNagaruyattAe, aNNamaNNabhAriyattAe, aNNamaNNagaruya saMbhAriya- ttAe, aNNamaNNaghaDattAe ciTThai, evAmeva bahUNaM jIvANaM bahUsu AjAisahassesu bahUI AuyasahassAI ANupuvvigaDhiyAI jAva ciTuMti / ege vi ya NaMjIve egeNaM samaeNaM do AuyAiM paDisaMvedei / taM jahA- ihabhaviyAuyaM ca parabhaviyAuyaM ca / jaM samayaM ihabhaviyAuyaM paDisaMvedei taM samayaM parabhaviyAuyaM paDisaMvedei; jaM samayaM parabhaviyAuyaM paDisaMvedei taM samayaM ihabhaviyAuyaM paDisaMvedei, se kahameyaM bhaMte ! evaM? goyamA ! jaNaM te aNNautthiyA evamAikkhaMti jAva parabhaviyAuyaM ca / je te evamAhaMsu taM NaM micchA / ahaM puNa goyamA ! evamAikkhAmi jAva parUvemi- se jahANAmae jAlagaThiyA siyA jAva aNNamaNNaghaDattAe cidatiH evAmeva egamegassa jIvassa bahUhiM AjAisahassehiM bahUI AuyasahassAI ANupuvvigaDhiyAI jaavcitttthti| ege vi ya NaM jIve egeNaM samaeNaM egaM AuyaM paDisaMvedei / taM jahA- ihabhaviyAuyaM vA, parabhaviyAuyaM vA; jaM samayaM ihabhaviyAuyaM paDisaMvedei No taM samayaM parabhaviyAuyaM paDisaMvedei, samayaM parabhaviyAuyaM paDisaMvedei NotaM samayaM ihabhaviyAuyaM paDisaMvedei; ihabhaviyAuyassa paDisaMveyaNAe No parabhaviyAuyaM paDisaMvedei, parabhaviyAuyassa paDisaMveyaNAe No ihabhaviyAuyaM paDisaMvedei / evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM AuyaM paDisaMvedei, taM jahA- ihabhaviyAuyaM vA, parabhaviyAuyaM vA / zArtha:- jAlagaMThiyA = Mthi , mane isothI gUMthelI A NI ANupuTviM gaDhiyA anubhathI prathita gaDavANI aNatara gaDhiyA = anaMtara athita, saMtaravinA avyavaDita35 gUMthAyesI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--5 : uddezaka 3 gAMThavALI paraMpara jiyA - paraMpara thita, aneka gAMThonA kAraNe prathama gAMThathI bIjI, trIjI, cothI vagere paraMpara rUpe gUMthAyelI gAMThavALI aLamaLa jiyA = anyonya grathita, paraspara gUMthAyelI gAMThavALI aLamA cattAC = anyonya guru, paraspara gUMthAyelI gAMThonA kAraNe jALamAM vastu AvatAM te vistIrNa thaI jAya tevI aImaLamAriyattAN = anyonya bhArI, paraspara gUMthAyelI gAMThonA kAraNe jALamAM je vajana Ave te vajana badhI gAMTho para samAna rUpe vaheMcAya jAya tevI samAna bhAravALI LamaL ya saMmAriyattAN - anyonya guru saMbhArI, paraspara gUMthAyelI gAMThonA kAraNe je vistIrNa ane samAna bhAra- vALI thaI jAya tevI aLamaLapaN anyonya samudAyarUpa, badhI gAMTho paraspara ekabIjAne sahayogI hovAthI eka samudAya rUpa lAgatI. = 39 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! anyatIrSiko A pramANe kahe che, bhASaNa kare che, batAve che, prarUpaNA kare che ke jema koI jAlagraMthi hoya-- je kramika gAMThavALI, anaMtara graMthita, paraMpara grathita, paraspara grathita, paraspara saMbaMdhita gAMThonA kAraNe vistRta thatI, paraspara saMbaMdhita gAMThonA kAraNe samAna bhAravALI, paraspara saMbaMdhita gAMThonA kAraNe vistIrNa ane samAna bhAravALI, paraspara saMbaMdhita gAMThanA kAraNe eka samUha rUpa lAgatI hoya tevI arthAt eka jALa graMthakAmAM aneka gAMTho joDAyela hoya; tema aneka jIvonA, aneka hajAro bhavonA, aneka hajAro AyuSya paraspara saMbaddha hoya che ane eka jIva eka samayamAM be AyuSyanuM vedana kare che- A bhavanuM AyuSya ane parabhavanuM AyuSya. je samaye A bhavanA AyuSyanuM vedana kare che te samaye parabhavanA AyuSyanuM vedana kare che ane je samaye parabhavanA AyuSyanuM vedana kare che te samaye A bhavanA AyuSyanuM vedana kare che. he bhagavan ! te kevI rIte hoya ? arthAt zuM A kathana satya che ? uttara- hai gautama ! anyatIrthiko je A pramANe kahe che thAvat eka jIva eka samayamAM A bhavanuM ane parabhavanuM baMne AyuSya veThe che; temanuM te kathana mithyA che. he gautama ! huM A rIte kahuM chuM yAvat prarUpaNA karuM chuM ke jema koI eka jAla hoya- je pUrvokta vizeSaNothI yukta yAvat paraspara saMbaMdhita gAMThonA kAraNe eka samudAya rUpa lAgatI hoya; tema(te jAla graMthikAnI eka eka gAMTha ane eka eka gAMTha paktinI jema) eka jIvanA aneka hajAro bhavanA aneka hajAro AyuSya anukrame(sAMkaLanI jema) saMbaddha hoya che ane eka jIva eka samayamAM eka AyuSyanuM vedana kare che. jema ke- A bhavanuM AyuSya athavA parabhavanuM AyuSya; je samaye A bhavanA AyuSyanuM vedana kare che te samaye parabhavanA AyuSyanuM vedana karato nathI ane je samaye parabhavanA AyuSyanuM vaMdana kare te samaye A bhavanA AyuSyanuM vedana karato nathI. A rIte eka jIva eka samayamAM eka AyuSyanuM vedana kare che, yathA! A bhavanuM AyuSya athavA parabhavanuM AyuSya. vivecana : prastuta sUtramAM be AyuSya vedana saMbaMdhI anyatIrthikonA kathananuM khaMDana karIne, eka bhavika AyuSya vedanano siddhAMta siddha karyo che. anyatIrthikonuM maMtavya - jema jALamAM aneka tAra aneka sthaLe gUMthAyelA hoya che, tema aneka jIvonA aneka bhavonA aneka AyuSyo paraspara gUMthAyelA joDAyelA hoya che ane temAMthI jIvo eka samayamAM *
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 | zrI bhagavatI satra-2 vartamAna bhavanuM ane AgAmI bhavanuM ema be bhavanA AyuSyanuM vedana eka sAthe karI zake che. prabhunuM maMtavya :- pratyeka jIva eka samayamAM eka ja AyuSyanuM vedana kare che. jema jALamAM eka tAra bIjA tAra sAthe eka dorI bIjI dorI sAthe joDAya tema pratyeka jIvane tenA aneka bhavomAMthI eka bhavanuM AyuSya bIjA bhavanA AyuSya sAthe, bIjA bhavanuM AyuSya trIjA bhavanA AyuSya sAthe te rIte kramabaddha sAMkaLanI kaDInI jema joDAyelA hoya che arthAtu be bhavonA AyuSyanI vacce aMtara hotuM nathI. tema chatAM je samaye eka bhavanA AyuSyanuM vedana samApta thAya, tenA anaMtara(bIjA) samaye bIjA bhavanA AyuSyanuM vedana prAraMbha thaI jAya. A rIte eka samayamAM eka ja AyuSyanuM vedanA thAya che. AyuSya karmanI sattA - jaina siddhAMtAnusAra jIva vartamAna bhavanuM AyuSya pUrNa kare te pahelAM bIjA bhavanA AyuSyano baMdha karI le che. tethI sattAnI apekSAe eka jIvane eka samayamAM be AyuSya saMbhave che. vedana-bhogavaTAnI apekSAe eka AyuSyanuM vedana samApta thAya tyArapachI ja bIjA bhavanA AyuSyanuM vedana zarU thAya che. A rIte vedananI apekSAe eka jIvane eka samaye be AyuSyanuM vedana thatuM nathI. anyatIrthiko aneka jIvonA aneka AyuSya joDAyelA mAne che ane eka samayamAM be AyuSyanuM vedana mAne che te yukti saMgata nathI. jo aneka jIvonA AyuSya joDAyelA hoya to te koI eka jIvanuM AyuSya kahevAya nahIM. aneka jIvanA AyuSya joDAyela hoya to aneka jIvonA janma, maraNa Adi eka sAthe ja thavA joIe paraMtu lokamAM tevuM dekhAtuM nathI. badhA jIvo manuSyAdi bhinna-bhinna AyuSya bhogavatA joI zakAya che mATe badhA jIvonA AyuSya joDAyelA nathI. eka samaye be bhavanA AyuSyanuM vedana paNa saMbhavita nathI. manuSya bhavAyunA vedanathI te manuSya kahevAya che ane tyAre te jIva narakAyunuM vedana karI zakato nathI. eka samaye eka jIva manuSyapaNAne ane nArakIpaNAne bhogavI zakato nathI. kAraNa ke te sarvathA bhinna che. pratyeka jIva potAnA vartamAna bhavanuM ja AyuSya bhogave che ane te AyuSya tenI sAthe ja saMbaddha hoya che. tenA aneka bhavonA pratyeka AyuSya paraspara sAMkaLanI kaDIonI jema paraspara saMlagna hoya che. A rIte eka bhavanA Ayu sAthe bIjA bhavanuM Ayu, bIjA bhavanA Ayu sAthe trIjA bhavanuM AyuSya ema kramazaH anaMta bhavonA AyuSya zRMkhalAnI jema paraspara saMlagna hovA chatAM eka pachI bIjA tema kramazaH AyuSyanuM vedanA thAya che ane tethI eka jIva eka bhavamAM eka ja AyuSyanuM vedana kare che. jo ke AgAmI bhavano AyuSyabaMdha thayA pachI te AyuSyano pradezodaya cAlu thaI jAya che chatAM saiddhAMtika daSTie vipAkodayane ja vedana kahevAya che. tethI kharekhara eka samayamAM eka ja bhavanA AyuSyanuM vedana thAya, te samIcIna che. AyuSya baMdhanA sthAna ane samaya - | 2 jIve NaM bhaMte ! je bhavie Neraiesu uvavajjittae se NaM kiM sAue
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata:-5:6deza-3 / 41 / saMkamai, NirAue saMkamai? goyamA ! sAue saMkamai, No NirAue saMkamai / bhAvArtha - prazra- he bhagavan! je jIva nairayikomAM utpanna thavA yogya che te jIva zuM AyuSya sahita (narakAyunA udaya sahita) narakamAM jAya che ke AyuSya rahita jAya che? uttara- he gautama! jIva AyuSya sahita arthAtu narakAyunA udaya sahita narakamAM jAya che paraMtu AyuSyarahita narakamAM jato nathI. | 3 se NaM bhaMte ! Aue kahiM kaDe, kahiM samAiNNe ? goyamA ! purime bhave kaDe, purime bhave samAiNNe / evaM jAvavemANiyANaM dNddo| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! narakamAM utpanna thanArA te jIve te AyuSya kyAM bAMdhyuM ane te AyuSya baMdha saMbaMdhI AcaraNa kyAM kyuM? uttara- he gautama! te jIve te AyuSya pUrvabhavamAM bAMdhyuM hatuM ane te baMdha saMbaMdhI AcaraNa paNa pUrvabhavamAM karyuM hatuM. A rIte jema nairayikamAM utpanna thanArA jIvanA viSayamAM kahyuM tema vaimAnika parvatanA sarva daMDakomAM utpanna thanArA jIvonA viSayamAM paNa kahevuM joIe. | 4 se NUNaM bhaMte ! je bhavie jaM joNi uvavajjittae se tamAuyaM pakarei, taM jahA- NeraiyAuyaM vA jAva devAuyaM vA? ___ haMtA goyamA ! je bhavie jaM joNi uvavajjittae se tamAuyaM pakarei, taM jahANeraiyAuyaM vA, tiri-maNu-devAuyaM vA / raiyAuyaM pakaremANe sattavihaM pakarei, taM jahA- rayaNappabhApuDhavINeraiyAuyaM vA jAva ahesattamApuDhavINeraiyAuyaM vA / tirikkhajoNiyAuyaM pakaremANe paMcavihaM pakarei, taM jahA- egidiyatirikkhajoNiyAuyaM vA jAvapaMciMdiyatirikkhajoNiyAuyaM vA [bheo savvo bhaanniyvvo|] evaM maNussAuyaM duvihaM, devAuyaM cauvvihaM pakarei / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha:- zra- bhagavan ! vane he yonimA utpanna thaDoya, te zuta yoni saMbaMdhI AyuSya bAMdhe che? yathA- narakagatimAM utpanna thavA yogya jIva zuM narakagatinuM AyuSya bAMdhe che yAvata deva yonimAM utpanna thavA yogya jIva zuM devagatinuM AyuSya bAMdhe che? uttara- hA, gautama! je jIvane je yonimAM utpanna thavuM hoya te jIva te yoni saMbaMdhI AyuSya bAMdhe
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI satra-2 che. yathA- naraka gatimAM utpanna thavA yogya jIva naraka gatinuM AyuSya bAMdhe che temaja tiryaca, manuSya ane deva gatimAM utpanna thanArA jIva kramazaH tiryaca, manuSya ke deva gatinuM AyuSya bAMdhe che. narakanuM AyuSya bAMdhanAra jIva ratnaprabhAthI laI sAtamI tamaH tamaprabhA parvatanI sAta naraka bhUmimAMthI koI eka naraka bhUmi saMbaMdhI AyuSya bAMdhe che. tiryaMcagatinuM AyuSya bAMdhanAra jIva ekendriyathI paMcendriya paryatanA pAMca prakAranA tiryacomAMthI koI eka prakAranA tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe che. A rIte kramazaH tiryaMcanA sarva bhedane vistArathI ahIM kahevA. te ja rIte manuSya saMbaMdhI AyuSya bAMdhanAra jIva, samUrchAima ane garbhaja ema be prakAranA manuSyomAMthI koI eka prakAranA manuSyanuM AyuSya bAMdhe che. deva saMbaMdhI AyuSya bAMdhanAra jIva, bhavanapatyAdi cAra jAtinA devomAMthI koI eka jAtinA devanuM AyuSya bAMdhe che.he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che.. vivecana : prastuta sUtromAM AyuSyabaMdha saMbaMdhI vizeSa vicAra prastuta karyA che, te A pramANe che- vartamAna bhavanuM AyuSya pUrNa karI jIva parabhavanA AyuSyanA udaya sahita ja te gatimAM jAya che. jIvane parabhavamAM je gatimAM utpanna thavAnuM hoya, te gatine yogya AyuSyano baMdha vartamAna bhavamAM avazya kare ane tadyogya AcaraNa paNa A bhavamAM ja kare che. vartamAna bhavanA AcaraNa anusAra cAra gati ane covIsa daMDakamAMthI koI paNa eka gati ke diMDaka saMbaMdhI AyuSyano baMdha thAya che. cAra gati ane covIsa daMDakanA jeTalA bheda prabheda che teTalA AyubaMdhanA prakAra samajI levA joIe. yathA- nArakI yogya AyuSyano baMdha sAta prakArano, deva yogya AyubaMdha 99 prakArano manuSya yogya AyubaMdha saMkSepathI be prakArano ane vistArathI 303 prakArano temaja tiryaMca yogya AyuSya baMdha saMkSepathI pAMca prakArano ane vistArathI 48 prakArano che. che zataka pa/3 saMpUrNa che.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-4 [ 43] | zataka-5 : udezaka-4] ~ saMkSipta sAra - A uddezakamAM chadmastha ane kevaLInI viSaya grahaNa zakti, chadmastha ane kevaLInuM jJAna sAmarthya, baMnemAM hasavuM, nidrA levI Adi ceSTAonI vicAraNA, hariegameSI devanI garbha saMharaNa zakti, atimuktaka kumAra zramaNanI bAlaceSTA ane devonI manolabdhi vagere vividha viSayonuM pratipAdana che. * chAstha manuSyo IndriyonI maryAdAmAM rahelA spaSTa zabdone ja sAMbhaLI zake che. jyAre kevaLInuM kevaLajJAna IndriyAtIta che. te IndriyonA zabdAdi koI paNa viSayone sAkSAt AtmAthI ja pUrNapaNe jANe che ane dekhe che. teone IndriyonA mAdhyamanI AvazyakatA hotI nathI. * chadmastha manuSyomAM mohanIya karmajanya hasavuM, utsuka thavuM ane darzanAvaraNIya karmajanyanidrA Adi ceSTAo thAya che paraMtu te kriyAo kevaLImAM hotI nathI, kAraNa ke teone mohanIya ke darzanAvaraNIya karma nathI. 'hasavuM Adi kriyA karatA jIva sAta athavA ATha karma bAMdhe che. * zakrendrano dUta hariegamelI deva garbhane yoni dvArA bahAra kADhIne koIpaNa prakAranI pIDA vinA, anya strInA garbhAzayamAM rAkhI zake che. te ja rIte teNe prabhu mahAvIranA garbhanuM saMharaNa karyuM hatuM. kSamatAnI apekSAe te deva nakhamAMthI paNa garbhane kADhI zake che ane tema karatAM garbhagata jIvane kaMIpaNa kaSTa na thAya tema sUkSma rIte kArya karavAmAM te kuzaLa che. * varasAda AvyA pachI vahetA pANImAM mATInI pALa bAMdhI atimuktaka kumAra zramaNe pAtrane tarAvavA rUpa bAlakrIDA karI. te saMbaMdhI sthavironI zaMkAnuM samAdhAna karatA prabhue bAlamuni A ja bhavamAM mokSagAmI che tevuM kathana karI sthavirone potAnI javAbadArI vahana karavA sAvadhAna karyA te prasaMganuM saMkSipta varNana che. * devo pAse manolabdhi hoya che. jenA dvArA teo prabhune manathI prazna pUchI, manathI ja samAdhAna prApta karI zake che. sAtamA devalokanA be devo prabhu pAse AvyA ane potAnI jijJAsAne manomana zAMta karI. te jotAM gautama svAmIne jijJAsA thaI ane prabhunA AdezathI teNe deva pAse jaIne samAdhAna prApta karyuM ke prabhunA zAsanamAM sAtaso ziSya siddha thaze. * devone saMyata ke saMyatAsaMyata kahevuM te asatya vacana che ane asaMyata kahevuM te niSphara vacana che. mATe devone nosaMyata kahevAya che. devonI bhASA ardhamAgadhI che. * kevaLI bhagavAna pAse anaMta ane nirAvaraNa jJAna hovAthI saMsArano aMta karanAra evA aMtima
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI stra-2 zarIrI jIvane jANI zake che. chadmasya manuSyonuM jJAna sImita hovAthI te svayaM jANI zakatA nathI paraMtu vaLI Adi pAsethI sAMbhaLIne athavA Agama vagere pramANathI jANI zake che. 44 sva-parano nizcaya karanAruM jJAna, pramANa kahevAya che. tenA cAra bheda che- pratyakSa, anumAna, Agama ane upamAna. sUtramAM tenuM saMkSipta kathana che. carama karma athavA carama nirjarAnA pudgalone kevaLI jANI zake che paraMtu chadmasya jANI zakatA nathI. kevaLI bhagavAnane prakRSTa mana-vacanano prayoga hoya che. jene upayogavaMta, samyagdRSTi, paryApta vaimAnika devo jANI zake che paraMtu anya devo jANI zakatA nathI. anuttara vimAnavAsI devo potAnA sthAnamAM ja rahIne kevaLI bhagavAna sAthe vArtAlApa karI zake che. temanI pAse viziSTa avadhijJAna tathA manodravya vargA labdhi hoya che. jenA mAdhyamathI te devo manathI prazna pUche, tyAre kevaLI bhagavAna manathI uttara Ape che ane te uttarane devo jANI le che. anuttaropapAtika devo udIrNamohI ke kSINamohI nathI, teo upazAMta mohI hoya che arthAt teone viSaya ane kaSAya rUpa mohabhAva atyaMta upazAMta hoya che. kevaLI bhagavAnane kSAyikajJAna hovAthI te Indriya dvArA sImita jANatA nathI. paraMtu teo kevaLa- jJAna vaDe sarva dizAomAM sarva dravya, kSetra, kAla ane sarva bhAvone saMpUrNa rIte jANe che ane dekhe che. yogonI caMcalatAnA kAraNe kevaLI bhagavAna paNa hAtha-paga Adi avayavone eka sthAnethI upADyA pachI pharIthI te ja AkAza pradezo upara rAkhI zakatA nathI. kevaLI bhagavAnanuM Atma dravya sayoga ane savIryavALuM hovAthI teonA paNa hAtha-paga Adi upakaraNomAM caMcalatA hoya che. tethI teo hAtha Adine upADI pAchA tyAM ja, te ja pradezo para rAkhI zake nahIM. AkAzapradezonI sUkSmatA ane zarIranA upakaraNarUpa hAtha vagerenI caMcalatAnA kAraNe pUrvanA avagAhita AkAzapradezothI, pachI mUkAyelA hAyAdinA AkAzapradezomAM svataH bhinnatA AvI jAya che. cauda pUrvadhArI--zrutakevaLI "utkarikA bheda labdhi"thI eka ghaTamAMthI hajAro ghaTa banAvI zake che temaja anya paNa eka vastumAMthI aneka vastu banAvI zake che. A rIte A uddezakamAM vividha viSayo hovA chatAM mukhyatAe kevaLInI ane devonI viziSTa kSamatAnuM digdarzana che. // // // // //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: 6deza-4 | 45 zata-5 : deza-4 zabda chadmastha ane kevalInI zabda zravaNa zakti :| 1 chaumatthe NaM bhaMte ! maNusse AuDijjamANAiM sadAiM suNei ? taM jahAsaMkhasahANi vA siMgasadANi vA saMkhiyasadANi vA kharamuhIsahANi vA, poyAsadANi vA piripiriyAsadANi vA paNavasaddANi vA paDahasadANi vA bhaMbhAsadANi vA horaMbha- saddANi vA bherisadANi vA jhallarIsaddANi vA duMdubhisaddANi vA tatANi vA vitatANi vA ghaNANi vA jhusirANi vA? haMtA goyamA ! chaumatthe NaM maNusse AuDijjamANAI saddAI suNei, taM jahA- saMkhasadANi vA jAva jhusirANi vA / zArtha:- AuDijjamANaM = 49vAmAM AvatA saMkhiya = nAnA zaMpa kharamuhI aDalI nAmanuvAtri poyA = moTI sI piripiriyA = piDI, vasaNI paNava = Dhola paDaha = 5'dhama (DholavAdya) horaMbha hobhanAbhana vAThiMtratata= tAravAgAvI vagerevAtri vitata= yAmAthI bhaDhesA DholAhivAghiNa = sai, bhaMza vagaire jhasira = sarIvagere posAvAgAvAtri. bhAvArtha:-prazra-bhagavana ! chabhastha manuSyo zu vAmAM AvatAza hone sAMbhaNe cha? ythaazaMkhanA zabdone, raNaziMgAnA zabdone, nAnA zaMkhanA zabdone, kAhalInA zabdone, moTI kohalInA zabdone, vAMsaLInA zabdone, DholanA zabdone, paDaghamanA zabdone, bhaMbhAnA zabdone, horaMbhanA zabdone, bherInA zabdone, jhAlaranA zabdone, dUminA zabdone, vINA vagerenA zabdone, Dhola AdinA vitata zabdone, kAMsA, maMjIrAnA zabdone ane byugala, baMsarI vagere vAdhanA zabdone sAMbhaLe che? uttara- hA, gautama! chadmastha manuSya vagADavAmAM AvatA zaMkhanA zabdone pAvata zuSira vAdyonA zabdone sAMbhaLe che. | 2 tAI bhaMte ! kiM puTThAI suNei, apuTThAI suNei ? goyamA ! puTThAI suNei; No apuTThAI suNei jAva NiyamA chaddisiM suNei /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 4 zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM te chadmastha manuSyo pUrvokta vAdyonA kAna sAthe sparza thayelA zabdone sAMbhaLe che ke kAna sAthe sparza nahIM thayelA zabdone sAMbhaLe che? uttara- he gautama! chadmastha manuSya te vAdyonA kAna sAthe sparza thayelA zabdone sAMbhaLe che, paraMtu aspaSTa zabdane sAMbhaLatA nathI. yAvat niyamAM cha dizAmAMthI AvelA spaSTa zabdone sAMbhaLe che. | 3 chaumatthe NaM bhaMte ! maNUse kiM AragayAI saddAiM suNei, pAragayAiM saddAI suNei ? goyamA ! AragayAiM saddAi suNei, No pAragayAiM saddAi suNei / zArtha:- AragayAI = indriya viSaya kSetranI mahimA 29sA pAragayAI = dhandriya viSaya kSetranI maryAdAthI dUra rahelA. bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! zaMbhastha manuSyo dhandriyaviSaya kSetranI mahimA 2DesA zahone sAMbhaLe che? ke IndriyaviSaya kSetranI maryAdAthI dUra rahelA zabdone sAMbhaLe che? uttara- he gautama! chadmastha manuSya Indriya viSaya kSetranI maryAdAmAM rahelA zabdone sAMbhaLe che, paraMtu Indriya viSayakSetranI maryAdAthI dUra rahelA zabdone sAMbhaLI zaktA nathI. | 4 jahA NaM bhaMte ! chaumatthe maNUse AragayAiM saddAiM suNei, No pAragayAiM saddAI suNei tahA NaM kevalI maNusse kiM AragayAiM saddAiM suNei, pAragayAiM saddAiM suNei ? goyamA ! kevalI NaM AragayaM vA pAragayaM vA savvadUramUlamaNaMtiyaM sadaM jANai pAsai / bhAvArtha:-pra-bhagavan ! machamastha manuSyo sAragata zahone samacha paraMtu pAragata zahone sAMbhaLatA nathI; tema zuM kevalI bhagavAna Aragata zabdone sAMbhaLe che ke pAragata zabdone sAMbhaLe che? uttara- he gautama! kevalI bhagavAna Aragata, pAragata, athavA sarva dUravartI ane nikaTavartI anaMta zabdone jANe che ane dekhe che. | 5 se keNaTeNaM bhaMte ! kevalI NaM AragayaM vA pAragayaM vA jAva jANai pAsai ? goyamA ! kevalI puratthime NaM miyaM pi jANai, amiyaM pi jANai / evaM dAhiNe NaM, paccatthime NaM, uttare NaM, uDDu, ahe-miyaM pi jANai, amiya pi jANai / savvaM jANai kevalI, savvaM pAsai kevalI / savvao jANai kevalI, savvao pAsai kevalI / savvakAlaM jANai kevalI, savvakAlaM pAsai kevalI / savvabhAve jANai kevalI, savvabhAve pAsai kevalI / aNaMte NANe kevalissa, aNaMte daMsaNe
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-4. [ 47] kevliss| NivvuDe NANe kevalissa, NivvuDe saNe kevalissa / se teNaTeNaM goyamA ! jAva jANai pAsai / zabdArtha:- fNavuDe che = nirAvaraNa jJAna, kevalajJAna miyaM = maryAdita, sImita. bhAvArtha - praza- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke kevalI bhagavAna Aragata, pAragata Adi sUtrokta sarva prakAranA dUravartI, nikaTavartI anaMta zabdone jANe-dekhe che? - uttara- he gautama ! kevaLI bhagavAna pUrva dizAnI maryAdita vastune paNa jANe-dekhe che ane amaryAdita vastune paNa jANe-dekhe che, te ja rIte dakSiNadizA, pazcimadizA, uttaradizA, UrdhvadizA ane adhodizAnI mita vastune paNa jANe-dakhe che tathA amita vastune paNa jANe-dekhe che. kevalajJAnI sarva vastune jANe ane dekhe che, kevalI bhagavAna sarvataH(sarva taraphathI) jANe-dekhe che, kevalI sarvakAlane ane sarvabhAvone jANe-dekhe che. kevalajJAnIne anaMta jJAna ane anaMta darzana hoya che. kevalajJAnInuM jJAna ane darzana nirAvaraNa hoya che. he gautama! tethI e pramANe kahyuM che ke kevalI bhagavAna Aragata ane pAragata Adi sUtrokta sarva prakAranA dUravartI ane nikaTavartI zabdone jANe che ane dekhe che. vivecana : prastuta sUtromAM chavastha ane kevaLInI zabda zravaNa zakti pradarzita karI che. chAsthanI zabda zravaNa zakti - je zabdano kAna sAthe sparza thAya tene ja chadmastha manuSya sAMbhaLI zake che. jema ke- 6 suNoH saddA -niMdIsUtra].kAnathI spaSTa thayelA zabda ja saMbhaLAya che. chazvastha vyakti zrotrendriya(kAna)thI sAMbhaLe che. IndriyanI zakti sImita che. tethI chadmastha manuSya IndriyanI sImAmAM rahelA, kAna sAthe spaSTa thayelA zabdone sAMbhaLI zake che, anya zabdone sAMbhaLI zakatA nathI. kevaLInI zabda zravaNa zakti - kevaLI pAse atIndriya, anaMta, nirAvaraNa kevalajJAna che. tenA jJAnanI koI sImA ke maryAdA nathI. tethI te IndriyanA viSaya kSetramAM rahelA ke IndriyanA viSaya kSetrathI dUra rahelA mita, amita, sarva zabdone jANe che ane dekhe che. ; nAga pAsa6 - mULa sUtramAM chadmasthane mATe ane kriyApadano prayoga karyo che, jyAre kevaLIne mATe gADuM pAsapha kriyApadano prayoga karyo che. A bhedanuM kAraNa e che ke chadmastha jIva kAnathI zabda sAMbhaLe che paraMtu kevalI bhagavAnane kAnathI zabdo sAMbhaLavApaNuM nathI. teo kevalajJAna-kevaLa darzanathI ja jANe-dekhe che. A DannamALA - saMskRtamAM A zabdanA be rUpAntara thAya che- (1) A noDamInA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 (Anodya- mAnAni) = mukhAdithI saMbaddha vAdhavizeSa arthAt mukhanI sAthe zaMkhano saMyoga thavAthI, hAthanI sAthe Dholano saMyoga thavAthI, A rIte anya anya padArthonI sAthe aneka prakAranA vAdhono saMyoga thavAthI, (2) Adya- mAnAni zani - vividha prakAranA vAdyo para anya dAMDI, hAtha vagere pITavAthI, TakarAvavAthI, vagADavAthI, utpanna thatAM zabda. hAsya ane tenAthI karmabaMdha : 6 chaumatthe NaM bhaMte ! maNusse hasejja vA ussuyAejja vA ? haMtA goyamA ! hasejja vA ussuyAejja vA / 4. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM chadmastha manuSya hase che ? tathA koI padArthane grahaNa karavA mATe utsuka thAya che? uttara- hA, gautama ! chadmastha manuSya hase che tathA utsuka thAya che. 7 jahA NaM bhaMte ! chaumatthe maNusse hasejja vA ussuyAejja vA, tahA - kiM kevalI vi hasejja vA ussuyAejja vA ? noyamA ! no phaLake samade / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jema chadmastha manuSya hase che tathA utsuka thAya che, te rIte zuM kevalIpaNa hase che tathA utsuka thAya che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI arthAt chadmastha manuSyanI jema kevalI hasatA nathI ane utsuka paNa thatA nathI. 8 se keNaTTeNaM bhaMte ! jAva No NaM tahA kevalI hasejja vA ussuyAejja vA? goyamA ! jaM NaM jIvA carittamohaNijjassa kammassa udaeNaM hasaMti vA ussuyAyaMti vA; se NaM kevalissa Natthi se teNaTTeNaM jAva No NaM tahA kevalI hasejja vA ussuyAejja vA / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke kevalI bhagavAna, chadmasthanI jema hasatA nathI ane utsuka thatA nathI ? uttara- he gautama ! jIva, cAritra mohanIya karmanA udayathI hase che ane utsuka thAya che paraMtu kevaLIne cAritra mohanIya karmano kSaya thayo che. tethI A pramANe kahyuM che ke jema chadmastha manuSya hase che
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-4 . [ 49 ] athavA utsuka thAya che, tema kevalI bhagavAna hasatA nathI ane utsuka thatA nathI. | 9 jIve NaM bhaMte ! hasamANe vA ussuyamANe vA kai kammapayaDIo baMdhai ? goyamA ! sattavihabaMdhae vA, aTThavihabaMdhae vA / evaM jAva vemANie / pohattiehiM jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo / bhAvArtha - praza- he bhagavan! hasatA ane utsuka thatAM jIva keTalI karma prakRtio bAMdhe che? uttara- he gautama! hasatA ane utsuka thatA jIva sAta athavA ATha prakAranI karma prakRtine bAMdhe che. A ja rIte vaimAnika paryata covIsa daMDakane mATe kahevuM joIe. aneka jIvonI apekSAe samuccaya jIva ane ekendriya jIvane choDIne zeSa sarvajIvonA karmabaMdha saMbaMdhita traNa bhaMga kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM chadmastha ane kevaLI mATe hAsya-utsukatAnuM tathA tenAthI thatA karmabaMdhanuM nirUpaNa karyuM che. hAsya ane utsukatA Adi pravRttio hAsya nAmanI cAritra mohanIya karmanI prakRtinA udayathI thAya che. kevaLI bhagavAnane mohanIya karma kSaya thayuM hovAthI hAsyAdi hotA nathI. kevaLI sivAya 24 daMDakanA sarva jIvone hAsya nAmanI cAritra mohanIya karma prakRtino udaya hovAthI hAsya ane utsukatA thAya che. ekendriya AdimAM hAsyakti spaSTIkaraNa :- pUthvIkAyAdi pAMca sthAvaramAM sthala daSTie hAsya Adi ceSTAo jaNAtI nathI, tema chatAM pUrvabhavanA saMskArathI sumAMze temAM aDhAra pApa, cAra saMjJA, ATha karma Adi svIkAravAmAM Ave che. te jIvone hAsya mohanIya karmano udaya hoya che ane tethI ja sUtramAM ekendriyanA hAsya saMbaMdhI nirUpaNa che. nArakI jIvomAM paNa hAsya mohanIya karmano udaya hoya che tathA te jIvo paraspara ekabIjAne duHkha pahoMcADe tyAre ane deva saMyoga samaye paNa teomAM hAsyAdino saMbhava che. A rIte kevaLI sivAya covIsa daMDakanA sarva jIvomAM hAsyamohanA udaye koI paNa prakAre hAsyAdi zakya che. karmabaMdhaH- nava guNasthAna sudhI dareka jIvane pratisamaya sAta athavA ATha karmano baMdha thAya che. AyuSyanA baMdha samaye ATha karma ane te sivAyanA samaye sAta karmano baMdha niraMtara thAya che. tethI hAsyAdi pravRtti samaye paNa jIvane sAta ke ATha karmano baMdha thAya che. podattiparda - sUtramAM pahelAM eka vacananI apekSAe arthAt pratyeka jIvanI apekSAe nirUpaNa karI, tyAra pachI saMkSipta pAThathI bahuvacananI apekSAe nirUpaNa karyuM che. sarvadaMDakanuM kathana bahuvacananI apekSAe 'pottihiM zabdathI karyuM che. bahuvacananI apekSAe kathana karIe to samuccaya jIva ane
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI satra-2 ekendriya jIvomAM sadA aneka jIva sAtakarma bAMdhanAra ane aneka jIva ATha karma bAMdhanAra hoya che. tethI temAM bahuvacanano eka ja bhaMga thAya che. eka vacana saMbaMdhI bhaMga temAM saMbhavita nathI. ekendriya sivAya 19 daMDakamAM AyuSya karma bAMdhanAra jIva kyAreka hoya ane kyAreka na hoya tethI te dareka daMDakamAM traNa bhaMga saMbhave che. yathA- (1) koIka samaye te daMDakanA sarva jIvo sAta karmo bAMdhe che. (2) koIka samaye aneka jIva sAta karma bAMdhe che ane eka jIva ATha karma bAMdhe che. (3) koIka samaye aneka jIva sAta karma bAMdhe che ane aneka jIva ATha karma bAMdhe che. nidrA ane tenAthI karmabaMdha :10 chaumatthe NaM bhaMte ! maNusse NihAejja vA payalAejja vA? haMtA goyamA ! NihAejja vA payalAejja vA / evaM jahA hasejja vA AlAvago bhaNio tahA NihAejja vA AlAvago vi bhANiyavvo; NavaraM darisaNAvaraNijjassa kammassa udaeNaM chaumatthe NidAyaMti vA payalAyati vA, se NaM kevalissa Natthi / aNNaM taM ceva / zabdArtha:- pItANa vA = pracalA nAmanI nidrA levI, UbhA-UbhA nidrA levI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! chabastha manuSyane nidrA athavA pracalA nAmanI nidrA hoya che? uttara- hA gautama ! chAstha manuSyane nidrA ane pracalA baMne hoya che. je rIte pUrva sutramAM hasavAnA viSayamAM nirUpaNa che, te rIte ahIM nidrA ane pracalAnA saMbaMdhamAM paNa jANavuM. vizeSatA e che ke chadmastha manuSyane darzanAvaraNIya karmanA udayathI nidrA athavA pracalA nidrA hoya che, jyAre kevalI bhagavAnane darzanAvaraNIya karma nathI tethI temane nidrA ke pracalA nathI; zeSa varNana pUrvavatuM samajavuM. 11 jIve NaM bhaMte! NiddAyamANe vA payalAyamANe vA kai kammappagaDIo vadha ? ___ goyamA ! sattavihabaMdhae vA aTThavihabaMdhae vA / evaM jAva vemANie / pohattiesu jIvegidiyavajjo tiyabhaMgo / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nidrA athavA pracalA nidrA leto jIva keTalI karma prakRtine bAMdhe che? uttara- he gautama! nidrA athavA pracalA nidrA leto jIva sAta athavA ATha karma bAMdhe che. eka-eka jIvanI apekSAe vaimAnika paryata covIsa daMDakonA jIvo sAta ke ATha karma bAMdhe che,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-4 . [ 51 | tema kahevuM joIe. aneka jIvonI apekSAe samuccaya jIva ane ekendriyamAM pUrvavat eka bhaMga ane zeSa 19 daMDakomAM karmabaMdha saMbaMdhI traNa bhaMga kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM hAsya ane ausukya sUtronI jema ja saMpUrNa nirUpaNa che. vizeSatA e che ke nidrA ane pracalA darzanAvaraNIyakarma janya che. haribaigameSI deva dvArA garbhApaharaNa :12 harI NaM bhaMte ! hariNegamesI sakkadUe itthIgabbhaM saMharamANe kiM gabbhAo gabhaM sAharai ? gabbhAo joNiM sAharai ? joNIo gabbhaM sAharai ? joNIo joNiM sAharai? goyamA !NogabbhAogabbhaMsAharai, No gabbhAo joNiM sAharai, No joNio joNiM sAharai; parAmusiya parAmusiya avvAbAheNaM avvAbAhaM joNio gabbhaM saahri| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zakradUta hariegameSI harI nAmano deva jyAre strInA garbhanuM saMharaNa kare che, tyAre zuM te eka garbhAzayamAMthI garbhane laIne, bIjI strInA garbhAzayamAM rAkhe che? ke garbhAzayamAMthI garbhane laIne, yoni dvArA bIjI strInA garbhAzayamAM rAkhe che? ke yonithI garbhane bahAra kADhIne, bIjI strInA garbhAzayamAM rAkhe che? ke yoni dvArA garbhane bahAra kADhIne, punaH te rIte yoni dvArA (bIjI strInA garbhAzayamAM) rAkhe che? uttara- he gautama! harI nAmano hariegameSa deva eka strInA garbhAzayamAMthI garbhane laIne, bIjI strInA garbhAzayamAM rAkhatA nathI, garbhAzayamAMthI garbhane laIne, yoni dvArA bIjI strInA garbhAzayamAM rAkhatA nathI, yoni dvArA garbhane bahAra kADhIne, yoni dvArA bIjI strInA garbhAzayamAM rAkhatA nathI paraMtu potAnA hAthathI garbhane sparza karIne arthAt hAthamAM laIne te garbhane koI paNa prakAre pIDA na thAya, te rIte tene yoni dvArA bahAra kADhIne, bIjI strInA garbhAzayamAM rAkhI de che. | 13 pabhUNaM bhaMte ! hariNegamesI sakkassa dUra itthIgabhaMNahasirasi vA romakUvaMsi vA sAharittae vA, NIharittae vA ? haMtA pabhU / No ceva NaM tassa gabbhassa kiMci vi AbAhaM vA vibAhaM vA uppAejjA, chaviccheyaM puNa karejjA, evaM suhumaM ca NaM sAharejja vA, NIharejja vaa|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM zakano dUta harila~gameSI deva, strInA garbhane nakhAgna dvArA athavA romakUpa(chidra) dvArA garbhAzayamAM praveza karAvavA athavA garbhAzayamAMthI bahAra kADhavAmAM samartha che ? para uttara- hA gautama ! hariUgameSI deva uparyukta rIte kArya karavAmAM samartha che. tema karatAM te deva, te garbhane thoDI ke vadhu, kiMcitmAtra paNa pIDA pahoMcADatA nathI. hA, te deva te garbhanA zarIranuM chedana bhedana paNa kare che. A prakAranI sUkSmatAthI te deva garbhane aMdara rAkhe che athavA aMdarathI bahAra kADhe che. vivecana : A sUtramAM hariNaigameSI deva dvArA thatI garbhanI sAharaNa paddhatinuM kathana che. hariIgameSI devano saMkSipta paricaya :- hariAgameSIno vyutpattilamya artha(nirvacana) A rIte thAya che- hari = IndranA, naigama = Adezane je Icche che te hariNaigameSI athavA hari = IndranA naigamaiSI nAmaka deva. te zakrendranA padAti pAyadaLa senAnA nAyaka tathA zakradUta che. zakrendranI AjJAthI teNe bhagavAna mahAvIranA mAtA devAnaMdA brAhmaNInA garbhAzayamAMthI prabhu mahAvIranA garbhanuM saMharaNa karIne, mAtA trizalA devInA garbhAzayamAM sthApita karyo hato. A sUtramAM hariNegameSI devanI kArya kuzalatAnuM vidhAna praznottara zailImAM che ane aMtakRtadazAMga sUtra, AcArAMga sUtra tathA kalpasUtramAM haridgagameSI deva dvArA garbhApaharaNanA vRttAMtano ullekha che. noLiyo gaLyuM sAharapha :- koI paNa garbha svAbhAvika rUpe yoni dvArA ja bahAra Ave che. devonuM sAmarthya aciMtya che, teo game te rIte garbhanuM saMharaNa karI zake che, tema chatAM loka vyavahArane anusarIne devo prAyaH A trIjA vikalpathI ja garbhanuM saMharaNa kare che. te garbhane aMza mAtra paNa pIDA pahoMcADyA vinA, garbhanA sUkSma TukaDA karIne, nakhAca dvArA ke rUMvATA dvArA paNa bahAra kADhI zake che ane tene yathAsthAne rAkhI zake che. ATaluM karavA chatAM garbhanA jIvane kiMcit paNa pIDA thatI nathI. 10 atimuktaka kumAra zramaNa atimuktaka (atimukta) kumAra zramaNa prabhu mahAvIranA aMtevAsI kumAra zramaNa hatA. temaNe kumAra avasthAmAM dIkSA lIdhI hatI, tethI teo kumAra zramaNa kahevAya che. te prakRtithI bhadra vinIta Adi sAdhakane yogya aneka guNothIsaMpanna hatA. temanA jIvananI eka vismayakAraka ghaTanAnuM ahIM varNana che. mahAvRSTi thayA pachI teo jhoLImAM pAtra laIne sthaviro sAthe Dila bhUmie gayA. tyAM vahetA pANInA nALAmAM mATInI pALa bAMdhI ane temAM pAtra tarAvavA lAgyA. mArI nAva tare, nAva tare tema bolatAM, krIDA karatAM, bAlakrIDAthI AnaMda pAmavA lAgyA.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-4 kumAra zramaNanI bAlakrIDAne joIne sthavironA manamAM zaMkA utpanna thaI. teoe prabhu pAse jaIne zaMkAnuM samAdhAna karyuM. 53 prabhue kahyuM- tenI bAlakrIDAnI niMdA na karo paraMtu aplAna bhAve tenI sevA karo. te carama zarIrI AtmA che. atimuktaka kumAra zramaNanI bAlakrIDA H 14 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI aimutte NAmaM kumArasamaNe pagaibhaddae jAva viNIe / taNaM amutte kumArasamaNe aNNayA kayAiM mahAvuTThikAyaMsi NivayamANaMsi kakkhapaDiggaya rayaharaNa paDiggaha mAyAe bahiyA saMpaTThie vihArAe / taNaM aimutte kumArasamaNe vAhayaM vahamANaM pAsai, pAsittA maTTiyAe pAli baMdhai, baMdhittA 'NAviyA me NAviyA meM' NAvio viva NAvamayaM paDiggahaM udagiM kaTTu pavvAhamANe pavvAhamANe abhiramai / taM ca therA addakkhu, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA evaM vayAsI = thavA para zabdArtha:- mahAbuEiAyaMsi = mahAvarSA, muzaLadhAra varSA bhivayamALasi vavavapatti vayaharaNa hingaha mAyA = bagalamAM rajoharaNa rAkhI ane pAtra laIne vahiyA vihArAC = gAmathI bahAra rahelI sthaMDila bhUmimAM javA mATe sadgid = nIkaLyA, ravAnA thayA vAhaya = nAnuM nALuM khAviyA me = A mArI naukA che pavvA mALe = vahAvatAM abhirma = rame che theT = sthavira zramaNoe avavavu = joyA vALacchati = AvyA. bhAvArtha:- te kAle te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI atimuktaka nAmanA kumAra zramaNa hatA. te prakRttithI bhadra ane vinIta Adi guNothI yukta hatA. koI eka divase mUzaLadhAra varasAda varasyA pachI te atimuktaka kumAra zramaNa bagalamAM potAno rajoharaNa rAkhI tathA hAthamAM jhoLIyukta pAtra laIne, bahAra Dila bhUmimAM vaDInItanA nivAraNa mATe gayA. tyAM te atimuktaka kumAra zramaNe vahetAM pANInA nALAne joyuM, tene joIne teNe te nALAnI baMne tarapha mATInI pALa bAMdhI, pALa bAMdhIne A mArI nAva che, A mArI nAva che tema mAnIne nAvikanI jema pAtra rUpa naukAne pANImAM mUkI, tene pravAhita karatA-tarAvatAM tarAvatAM krIDA karavA lAgyA.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 54 ] zrI bhagavatI satra-2 A rIte karatA(pAtrarUpI naukAne vahAvatA)atimuktaka kumArazramaNane sthaviroe joyA. sthaviro (atimuktaka kumArazramaNane kaMI paNa kahyA vinA) jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra birAjamAna hatA tyAM AvyA. AvIne teoe A pramANe kahyuM - bhagavAna dvArA sthavira munionuM samAdhAna :|15 evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI aimutte NAmaM kumArasamaNe, se NaM bhaMte ! aimutte kumArasamaNe kaihiM bhavaggahaNehiM sijjhihii jAva aMtaM karehii ? ajjo ! ti samaNe bhagavaM mahAvIrete there evaM vayAsI- evaM khalu ajjo ! mama aMtevAsI aimutte NAmaM kumArasamaNe pagaibhaddae jAva viNIe, se NaM aimutte kumArasamaNe imeNaM ceva bhavaggahaNeNaM sijjhihii jAvasavvadukkhANaM aMtaM karehii; taM mA NaM ajjo ! tubbhe aimuttaM kumArasamaNaM hIleha, jiMdaha, khisaha, garahaha, avamaNNaha; tubbhe NaM devANuppiyA ! aimuttaM kumArasamaNaM agilAe saMgiNhaha, agilAe uvagiNhaha, agilAe bhatteNaM pANeNaM viNaeNaM veyAvaDiyaM kareha / aimutte NaM kumArasamaNe aMtakare ceva, aMtimasarIrie ceva / tae NaM te therA bhagavaMto samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vuttA samANA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadati, Namasati; aimuttaM kumArasamaNaM agilAe saMgiNhati jAva veyAvaDiyaM kareti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! Apa devAnupriyanA aMtevAsI (ziSya) je atimuktaka kumArazramaNa che, te atimuktaka kumArazramaNa keTalA bhava(janma) grahaNa karIne siddha, buddha, mukta thaze ane sarva duHkhono aMta karaze? uttara- he Aryo! A pramANe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe te sthavirone saMbodhana karIne kahyuM - mArA aMtevAsI ziSya atimuktaka nAmaka kumArazramaNa, je prakRtithI bhadra, vinIta Adi guNasaMpanna che, te atimuktaka kumArazramaNa A bhavamAM ja siddha thaze yAvata sarva duHkhono aMta karaze. tethI he Aryo! tame atimuktaka kumArazramaNanI hilanA na karo, niMdA na karo, khrisanA na karo, gaha(badanAma) na karo ane apamAna paNa na karo, paraMtu he devAnupriyo! tame aglAna bhAvathI arthAtu ghaNA ane khinnatA rahita bhAve atimuktaka kumArazramaNano svIkAra karo. aglAna bhAvathI tene saMyamamAM sahAyatA karo ane aglAna bhAve AhAra pANIthI vinaya sahita tenI vaiyAvacca karo. atimuktaka kumArazramaNa A bhavamAM sarvakarmono aMta karanAra che ane te carama zarIrI che. tatpazcAt zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe A pramANe kahyuM, tyAre te sthaviroe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana-namaskAra karyA. tyArapachI sthavira munioe atimukta kumArazramaNano
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: deza-4 aglAnabhAvathI svIkAra karyo. AhAra pANI Adi lAvIne tenI sevA-suzruSA karavA lAgyA. viveyana : prastuta sUtromAM atimuktaka kumArazramaNanA jIvananA eka prasaMganuM varNana karIne bALa muninI hilanA, khrisanA Adi na karavAnuM sUcana karyuM che. atimuktaka kumArazramaNanI sacitta jalamAM potAnA pAtrane naukAnI jema tarAvavAnI pravRtti sAdhu jIvanacaryAmAM doSarUpa hatI. pratyeka vyakti karmAdhIna che-te bALaka hoya ke vRddha hoya, rAjA hoya ke raMka hoya, sAdhu hoya ke gRhastha hoya paraMtu jyAM sudhI te pUrNa zuddha na bane tyAM sudhI bhUla thaI javAnI saMbhAvanA rahe che. koI paNa vyaktinuM doSadarzana karavuM te samyagRSTinuM lakSaNa nathI. tethI prabhue atimuktaka kumArazramaNanI hilanA, niMdA, khiMsanAdino niSedha karyuM eTaluM ja nahIM sthavira bhagavaMtone tenA prati AdarabhAva sAthe sevA karavAnuM pharamAna karyuM ane te kumArazramaNa carama zarIrI che, tevA tenA ujjavaLa bhaviSyane pragaTa karyuM A rIte prabhue atimuktaka kumArazramaNanA eka prasaMgathI doSayukta vyaktine doSamukta karavAno manovaijJAnika upAya pradarzita karyo che. prabhu mahAvIra ane devano manogata vArtAlApa :16 teNaMkAleNaM teNaMsamaeNaM mahAsukkAo kappAo, mahAsaggAo mahAvimANAo do devA mahiDDiyA jAvamahANubhAgA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM paaubbhuuyaa| taeNaM te devA samaNaM bhagavaM mahAvIraM maNasA ceva vadati NamaMsaMti, maNasA ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM pucchaMti- kai NaM bhaMte ! devANuppiyANaM aMtevAsI sayAI sijjhihiMti jAva aMtaM karehiti? / taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre tehiM devehiM maNasA puDhe, tesiM devANaM maNasA ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgarei- evaM khalu devANuppiyA ! mama satta aMtevAsI sayAI sijjhihiMti jAva aMtaM karehiti / taeNaM te devA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM maNasA puDheNaM, maNasA ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgariyA samANA haTThatuTThA jAva visappamANa hiyayA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaMti NamaMsaMti, vaMdittA NamaMsittA maNasA ceva sussUsamANA NamaMsamANA abhimuhA jAva pajjuvAsati / bhAvArtha:- te kAle te samaye mahAzukra nAmanA sAtamA devalokanA mahAsvarga nAmanA mahAvimAnamAMthI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 56 ] zrI bhagavatI sUtra-2 be mahartika, mahAprabhAvazALI Adi vizeSaNa saMpanna deva zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse pragaTa thayA. tatpazcAt te devoe zramaNa bhagavAna mahAvIrane manathI vaMdana-namaskAra karyA, vaMdana namaskAra karIne manathI ja A prakArano prazna pUchyo- he bhagavan! ApanA keTalA ziSya siddha buddha, mukta thaze ane sarva duHkhono aMta karaze? uttara- tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIre te devonA manathI puchAyelA praznano uttara manathI ja A pramANe Apyo- he devAnupriya! mArA sAtaso ziSya siddha, buddha, mukta thaze ane sarva duHkhono aMta karaze. A rIte zramaNa bhagavAna mahAvIre te devo dvArA manathI puchAyelA praznano uttara manathI Apyo, tethI te deva harSita ane saMtuSTa temaja praphullita hadayavALA thayA. tyAra pachI teoe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana-namaskAra karyA, vaMdana namaskAra karIne manathI temanI zuzruSA ane namaskAra karatA abhimukha thaIne prabhunI paryupAsanA karavA lAgyA. |17 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI iMdabhUI NAmaM aNagAre jAva viharai / / taeNaM tassa bhagavao goyamassa jhANaMtariyAe vaTTamANassa imeyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA- evaM khalu do devA mahiDDiyA jAva mahANubhAgA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM pAubbhUyA,taMNo khalu ahaM te deve jANAmi, kayarAo kappAo vA saggAo vA vimANAo vA kassa vA atthassa aTThAe ihaM havvaM AgayA; taMgacchAmiNaM bhagavaM mahAvIraM vadAmi NamasAmi, jAva pajjuvAsAmi; imAiM ca NaM eyArUvAiM vAgaraNAiM pucchissAmi tti kaTu evaM saMpehei, saMpehittA uThAe uThei jAva jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre jAva pajjuvAsai / bhAvArtha:- te kAle te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranA jyeSTha aMtevAsI (paTTaziSya) IndrabhUti nAmanA aNagAra prabhunA sAMnidhyamAM vicaratA hatA. te samaye dharma dhyAnamAM vartatA bhagavAna gautamanA manamAM A prakArano adhyavasAya yAvata mAnasika saMkalpa utpanna thayo ke koI mahaddhika yAvata mahAbhAgyazALI be deva zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI samIpe pragaTa thayA che paraMtu huM te devone jANato nathI ke, teo kayA devalokamAMthI, kayAvimAnamAMthI ane kayA prayojanathI ahIM AvyA che? tethI bhagavAna mahAvIra svAmI pAse jAuM ane vaMdana, namaskAra karI paryApAsanA karuM tathA mArA manamAM utpanna thayelA praznane pUchuM. A rIte zrI gautama svAmIe vicAra karyo ane potAnA sthAnethI UThyA, UThIne jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI birAjamAna hatA tyAM AvyA yAvatuM prabhunI paryApAsanA karavA lAgyA.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: 6deza -4 / 57 / | 18 goyamA ! tti samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyama evaM vayAsI-se NUNaM tava goyamA ! jhANaMtariyAe vaTTamANassa imeyArUve ajjhatthie jAvajeNeva mama aMtie teNeva havvaM Agae; se NUNaM goyamA ! aDhe samaDhe ? haMtA, atthi / taM gacchAhi NaM goyamA ! ee ceva devA imAiM eyArUvAiM vAgaraNAI vAgarehiti / bhAvArtha - "gautama" A rIte saMbodhana karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe bhagavAna gautamane A pramANe kahyuM- he gautama ! dhyAnamAM pravRtta tamArA manamAM A prakArano adhyavasAya temaja manogata saMkalpa utpanna thayo yAvatu jyAM huM chuM tyAM tame mArI pAse AvyA cho; he gautama ! A vAta Ama ja che ne ? gautama svAbhIme dhu-&, bhagavan ! AvAta Ama 4 cha. tyAra pachI bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM- he gautama ! tuM devonI pAse jA, te deva ja tArI jijJAsAnuM samAdhAna karaze. |19 taeNaM bhagavaM goyame samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNuNNAe samANe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva te devA teNeva pahArettha gmnnaae| taeNaM te devA bhagavaMgoyama ejjamANaM pAsaMti, pAsittA haTThA jAvavisappamANahiyayA khippAmeva abbhuTTeti, abbhuTTittA khippAmeva paccuvAgacchaMti, paccuvAgacchittA jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA jAvaNamaMsittA evaM vayAsIevaM khalu bhaMte ! amhe mahAsukkAo kappAo, mahAsaggAo vimANAo do devA mahiDDiyA jAva pAubbhUyA; taeNaM amhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo NamaMsAmo, vaMdittA NamaMsittA maNasA ceva imAI eyArUvAiM vAgaraNAI pucchAmo- kai NaM bhaMte ! devANuppiyANaM aMtevAsI sayAI sijjhihiMti jAva aMtaM karehiMti ? taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre amhehiM maNasA puDhe, amhe maNasA ceva eyArUvaM vAgaraNaM vAgarei- evaM khalu devANuppiyA ! mama satta aMtevAsI sayAI jAva aMtaM karehiMti / tae NaM amhe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM maNasA ceva puDheNaM maNasA ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgariyA samANA, samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo NamaMsAmo, vaMdittA NamaMsittA jAva pajjuvAsAmo tti kaTu bhagavaM goyamaM vaMdati NamaMsaMti, vadittA NamasittA jAmeva disi pAubbhUyA tAmeva disi paDigayA / bhAvArtha :- tatpazcAtu zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI dvArA A prakAranI AjJA prApta thavA para
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 bhagavAna gautame, zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana, namaskAra karyA ane pachI je tarapha te deva hatA, te tarapha javAno saMkalpa karyo. 14 tyAM te devoe bhagavAna gautama svAmIne potAnI tarapha AvatAM joyA, joIne teo atyaMta harSita thayA, saMtuSTa thayA, teonuM hradaya praphullita thaI gayuM, teo zIghra UbhA thayA, UThIne sphUrtithI temanI sAme gayA ane jyAM gautama svAmI hatA tyAM temanI pAse pahoMcyA, pahoMcIne temane vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahyuM- he bhagavan ! mahAzuka nAmanA sAtamA devalokanA mahAsvarga nAmanA mahAvimAnathI . ame baMne devo ahIM AvyA chIe, AvIne ame zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana--namaskAra karyA ane manathI ja A prakAre prazna pUchyo ke he bhagavan ! Apa devAnupriyanA keTalA ziSya siddha thaze temaja sarva - duHkhono aMta karaze ? tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe amone manathI ja A pramANe uttara Apyo- he devAnupriya ! mArA sAtaso ziSya siddha thaze temaja sarva duHkhono aMta karaze. A rIte manathI puchAyelA praznano bhagavAna mahAvIra dvArA manathI ja uttara prApta karI, ame zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karIne temanI paryApAsanA karI rahyA chIe. A pramANe kahIne te devoe bhagavAna gautama svAmIne vaMdana namaskAra karyA ane je dizAmAMthI AvyA hatA te dizAmAM pAchA gayA. vivecana : prastuta sUtromAM sAtamA devalokanA devo ane prabhu mahAvIra svAmInA manomana thayelA praznottaranuM nirUpaNa che. A sUtrothI ane bIjA keTalAka sUtra prasaMgothI jaNAya che ke devalokanA devo paNa paraspara mAnava lokanI jema dharma saMbaMdhI ke anya carcAo karatA ja hoya che. prabhu mahAvIranA cauda hajAra zramaNa che temAMthI keTalA zramaNa tadbhava mokSagAmI che, A viSayamAM be devone devalokamAM paraspara jJAnacarcA thatAM tenuM samAdhAna meLavavA baMne devo sAthe maLI prabhunI sevAmAM AvyA hoya tema jaNAya che. teo manamAM prazna laIne AvyA tyAre bhagavAne kevaLajJAna dvArA temanA manogata praznane jANI lIdho. AgamamAM AvA aneka prasaMgo jovA maLe che ke bhagavAna AgaMtukanA manobhAvane te kAMI bole tenI pahelA ja pragaTa karI detA. ahIM devonA manogata praznane bhagavAne pragaTa na karyo paNa manathI ja teno uttara ApI dIdho che. saMjJI jIvo vicAra kare tyAre manayogya pudgalone grahaNa kare che ane tene manarUpe pariNamAve che. mana:paryavajJAnI A manarUpe pariNata manovargaNAnA AdhAre saMjJI jIvonA manogata vicArane jANI le che. kevaLajJAnIne kevaLajJAnathI ja sarva bhAvo pratyakSa hovAthI vicAravAnI jarUra nathI, paraMtu jyAre bhagavAnane pragaTarUpe vANIthI kathana karavuM na hoya, koI devAdine manathI pratyutara ApavAnA hoya tyAre manovargaNAnA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5: uddezaka-4 . [59] pudgala grahaNa karI tene zeyAkAre manarUpe pariNamAve che. mana:paryavajJAnI zramaNa te manovargaNAne joI pratyuttara samajI jAya che. te ja rIte manolabdhiyukta samyakdaSTi vaimAnika deva paNa te manovargaNAne avadhijJAnathI joI pratyutara meLavI le che. baMne devoe A manolabdhi yukta avadhijJAnathI ja pratyuttara jANI lIdho hato. devo ane bhagavAna vacce manathI thayelA A praznottara samaye gautamasvAmI dhyAnamAM hatA. dhyAnapUrNa thatAM teoe be devane bhagavAnanI samIpe joyA ane temanA viSe jANavAnI jijJAsA thaI. cAra jJAnanA dhAraka evA gautamasvAmIe potAnA jJAnano upayoga mUkyA vinA jijJAsA thatAM ja vinayapUrvaka prabhu samakSa potAnI jijJAsA pragaTa karI. AgamamAM AvA prakArano vArtAlApa aneka sthAne joI zakAya che. gautamasvAmIne koI devAdinA Agamana athavA praznottara viSayaka jijJAsA thAya ane prabhu tenuM samAdhAna kare, tevuM to aneka sthAne jovA maLe che paraMtu ahIM vizeSatA e che ke bhagavAne gautamasvAmIne te devo pAse jaIne ja samAdhAna meLavavA kahyuM ane gautamasvAmI prabhunI AjJAnusAra deva pAse javA mATe taiyAra thayA. paraMtu tyAM to devoe svayaM sAme AvIne sarva vRtAMta jaNAvyo. A rIte A saMpUrNa prasaMga devonI viziSTa manolabdhine temaja koI paNa gatimAM rahelA jIvonI Atmazaktine pradarzita kare che. devo mATe zabda-prayogano viveka :20 bhaMte ! tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- devA NaM bhaMte ! saMjayA tti vattavvaM siyA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, abbhakkhANameyaM devANaM / devA NaM bhaMte ! asaMjayA tti vattavvaM siyA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, giTThara- vayaNameyaM devANaM / / devA NaM bhaMte ! saMjayA'saMjayA tti vattavvaM siyA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, asabbhUyameyaM devANaM / se kiM khAi NaM bhaMte ! devA ya vattavvaM siyA ? goyamA ! devA NaM No saMjayA tti vattavvaM siyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! A pramANe saMbodhana karIne, bhagavAna gautama svAmIe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana, namaskAra karyA; vaMdana namaskAra karIne A pramANe pUchayuM- he bhagavan! zuM devone 'saMta' kahI zakAya che?
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 ] zrI bhagavatI satra-2 uttara- he gautama ! A rIte kahevuM yogya nathI. devone saMyata kahevA, te abhyAkhyAna-mithyA aropaNa vacana che. prazna- he bhagavan! zuM devone 'asaMmata' kahI zakAya? uttara- he gautama ! A rIte kahevuM yogya nathI. devone asaMyata kahevA, te niSphara vacana che. prazna- he bhagavan! zuM devone saMyatAsaMyata kahI zakAya? uttara- he gautama! A rIte kahevuM yogya nathI. devone 'saMyatAsaMmata' kahevA, te asabhUta(asatya) vacana che. prazna- he bhagavan! to pachI devone mATe zuM kahevuM joIe? uttara- he gautama! devo nosaMta' kahevAya che. vivecana : prastuta sUtranA cAra praznottaronuM tAtparya e che ke mahApuNyazAlI vyakti mATe satya paNa niSphara vacana prayoga karavo ucita nathI. devone cAra guNasthAna ja hoya che. teo sAdhuvrata ke zrAvakavrata grahaNa karI zakatA nathI. teo asaMyata che paNa teonI pratyakSa hAjarImAM tevA niSphara zabdano prayoga karavo ucita nathI. tethI sutrakAre sadbhUta chatAM komaLa evo no saMyata' vacana prayoga sUcita karyo che. no zabda niSedha arthamAM prayukta che. tatvadaSTie nirUpaNa karatAM devonI gaNatarI asaMyatamAM ja thAya che. devonI bhASA :| 21 devA NaM bhaMte ! kayarAe bhAsAe bhAsaMti, kayarA vA bhAsA bhAsijjamANI visissai? goyamA ! devA NaM addhamAgahAe bhAsAe bhAsaMti, sA vi ya NaM addhamAgahA bhAsA bhAsijjamANI visissai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! deva kaI bhASA bole che? athavA bolAtI bhASAomAM kaI bhASA viziSTa gaNAya che? uttara-he gautama! deva ardhamAgadhI bhASA bole che ane bolAtI bhASAomAM ardhamAgadhI bhASA viziSTa gaNAya che.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-4 . Da1] vivecana : prastuta sutramAM ardhamAgadhI bhASAnI mahattA darzAvatAM tene devonI bhASA kahI che. aupapAtika sUtramAM tIrthakaronI bhASAne ardhamAgadhI kahI che. sAhityamAM prAkRta, saMskRta, pAlI, saurasenI, mAgadhI, paizAcI ane aprabhaMza vagere mukhya bhASAo prasiddha che. prAyaH karIne deza, prAMtanA AdhAre bhASAnuM nAma prasiddha hoya che jema ke- gujarAtI, paMjAbI vagere. paraMtu saMskRta, prAkRta, apabhraMza vagere uparokta bhASA koI deza sAthe saMbaMdha dharAvatI nathI. te kSetrathI apratibaddha svataMtra bhASAo che. ardhamAgadhI bhASA paNa koI deza vizeSanI bhASA nathI te paNa kSetrathI apratibaddha svataMtra anAdi zAzvata bhASA che. ardhamAgadhI - vyAkhyAkAroe zabdonI vyutpattinA AdhAre te bhASAne magadha dezanI pramukhatAvALI bhASArUpe nirUpaNa karyuM che. vRttikAranA maMtavya anusAra magadhadezamAM bolAya te mAgadhI bhASA ane je bhASAmAM mAgadhI ane prAkRtAdi bhASAonuM mizraNa hoya tene ardhamAgadhI bhASA kahe che. ardhamAgadhI zabdanI vyutpatti mAththA arthama ardhanAtha je bhASAmAM ardhI, mAgadhI bhASA hoya ane ardhI, bIjI bhASAo mizrita thaI hoya te ardhamAgadhI bhASA kahevAya che. ardhamAgadhI bhASAno A artha vyutpatti janya artha che. vAstavamAM te bhASAne koI dezAdi sAthe saMbaMdha nathI. ardhamAgadhI bhASA devabhASA che. devonI bhASAne manuSya lokanA koI kSetra sAthe saMbaMdhita karI zakAya nahIM. tIrthakara paNa ardhamAgadhI bhASAmAM upadeza Ape che. teonI paNa bhASA koI eka deza sAthe saMbaMdhita hoya nahIM. tIrthakaranA vacanAtizayanA kAraNe temanI vANI samasta jana bhASAmAM pariNamita thaI jAya che. gaNadharo paNa ardhamAgadhI-prAkRta bhASAmAM zAstranI racanA kare che, je Aje paNa upalabdha che. A rIte aneka prakAre ardhamAgadhI bhASAnI viziSTatA joI zakAya che. bhagavAna mahAvIranA yugamAM bhASAnA saMbaMdhamAM eka mithyA dhAraNA phelAyelI hatI ke 'amuka bhASA deva bhASA che, amuka apabhraMza bhASA che. devabhASA bolavAthI puNya ane apabhraMza bhASA bolavAthI pApa thAya che. bhagavAna mahAvIre kahyuM ke- bhASAno puNya-pApa sAthe koI saMbaMdha nathI. cAritra-AcaraNa zuddhi vinA kevaLa bhASA durgatithI bacAvI zakatI nathI. cha vittA tathA mAtA I- uttarA.-6, adhya.-6. kevalI ane chaghasthanI jJAnazaktimAM taphAvata : 22 kevalI NaM bhaMte ! aMtakaraM vA aMtimasarIriyaM vA jANai pAsai ? haMtA goyamA ! jANai pAsai / ___ jahA NaM bhaMte ! kevalI aMtakaraM vA aMtimasarIriyaM vA jANai pAsai, tahA NaM chaumatthe vi aMtakaraM vA aMtimasarIriyaM vA jANai pAsai ? goyamA ! No iNaDhe
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dara | zrI bhagavatI sUtra samaDhe / soccA jANai pAsai, pamANao vA / se kiM taM soccA? soccA NaM kevalissa vA kevalisAvayassa vA kevalisAviyAe vA kevaliuvAsagassa vA kevaliuvAsiyAe vA tappakkhiyassa vA tappakkhiyasAvayassa vA tappakkhiyasAviyAe vA tappakkhiyauvAsagassa vA tappakkhiyauvAsiyAe vA se taM songa se kiM taM pamANe? pamANe cauvvihe paNNatte, taM jahA- paccakkhe, aNumANe, ovamme, aagme| evaM jahA aNuogadAre tahA NeyavvaM jAva teNa paraMNo attAgame, No aNaMtarAgame; paraMparAgame / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM kevalajJAnI karmono aMta karanArane athavA carama zarIrIne jANe, dekhe uttara- hA, gautama! te tene jANe, dekhe che. prazna- he bhagavan! je rIte kevalI karmonA aMtakaranArane athavA aMtimazarIrIne jANe, dekhe che te rIte zuM chadmastha manuSya paNa karmonA aMta karanArane athavA aMtimazarIrIne jANe, dekhe che? uttara- he gautama! tema zakya nathI arthAtu kevalInI jema chadmastha potAnA jJAnathI jANI zakatA nathI paraMtu teo koI pAsethI sAMbhaLIne athavA pramANa dvArA karmonA aMta karanArane ke aMtima zarIrIne jANe, dekhe che. prazna- he bhagavan! te konI pAsethI sAMbhaLIne jANI, dekhI zake che? uttara- he gautama! kevalI pAsethI, kevalInA zrAvaka pAsethI, kevalInI zrAvikA pAsethI, kevalInA upAsaka pAsethI, kevalInI upAsikA pAsethI; kevalIpAkSika svayaMbuddha ke sthavira bahuzruta vagere pAsethI, tenA zrAvaka pAsethI, zrAvikA pAsethI, upAsaka pAsethI athavA upAsikA pAsethI sAMbhaLIne chadmastha manuSya karmono aMta karanArane athavA aMtima zarIrIne jANe, dekhe che. prazna- he bhagavan! pramANa zuM che? uttara- he gautama! pramANanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) pratyakSa (2) anumAna (3) upamAna (4) Agama. pramANanA viSayamAM je rIte anuyoga dvAra sUtramAM kahyuM che, te rIte ahIM paNa jANI
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-4 . [ 8 ] levuM joIe yAvatuM artharUpabodha praziSyone mATe AtmAgama nathI, anaMtarAgama nathI, paraMtu paraMparAgama 23 kevalI NaM bhaMte ! carimakamma vA carima NijjaraM vA jANai pAsai ? haMtA goyamA ! jANai pAsai / jahA NaM bhaMte ! kevalI carimakammaM vA carima NijjaraM vA jANai pAsai tahA NaM chaumatthe vi carimakammaM vA carima NijjaraM vA jANai pAsai ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / soccA jANai pAsai, pamANao vA / evaM jahA aMtakaraNaM vA AlAvago tahA carimakammeNa vi aparisesio Neyavvo / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kevaLI bhagavAna carama karmane athavA carama nirjarAne jANe-dekhe che? uttara- hA, gautama ! kevaLI carama karmane athavA carama nirjarAne jANe-dekhe che. prazna- he bhagavan! je rIte kevaLI carama karmane athavA carama nirjarAne jANe-dekhe che te rIte zuM chadmastha paNa carama karma ane carama nirjarAne jANe-dekhe che. uttara- he gautama! tema zakya nathI. paraMtu sAMbhaLIne jANe-dekhe che athavA pramANathI jANe-dekhe che. A rIte jema aMtakaranA viSayamAM AlApaka kahyo, tema carama karmano saMpUrNa AlApaka paNa jANavo joIe. vivecana : prastuta sUtromAM kevaLajJAnI ane chadmastha manuSyonI jJAnazaktinA taphAvatane pradarzita karyo che. kevaLajJAnI traNe lokanA traNe kALanA sarva bhAvone sAkSAt jANe che. chadmastha manuSyanI jJAnazakti sImita hoya che, tethI teo sarvabhAvone sAkSAt jANI zakatA nathI. te kevaLI Adi daza viziSTa vyakti pAsethI sAMbhaLIne athavA bIjA koI Agama Adi pramANathI sarvabhAvone jANI zake che. kevalI pAkSika - sarvajJanI paraMparAnA viziSTa jJAnI zramaNone ahIM kevaLI pAkSika kahyA che. savi6 3vIsa:- vyutpattinI apekSAe prabhunI vANIne zravaNa karanAra zrAvaka kahevAya ane prabhunI bhakti upAsanA karanAra upAsaka kahevAya che athavA vratadhArIne zrAvaka kahevAya ane mAtra upAsanA karanArane upAsaka kahevAya. sAmAnyatayA baMne zabdo ekArthaka che. pamAne - pramANa cAra prakAranA kahyA che ane tenA bheda prabhedanuM kathana anuyogadvAra sUtranA nirdeza sAthe saMkSipta karyuM che. tethI vistRta varNana mATe juo- guruprANa Agama batrIsInuM anuyogadvAra sUtra prakaraNa
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 27 sUtra 10 thI 44 tathA cArTa mATe juo- pRSTa 453 ane 571. caramakarma ane carama nirjarA - zailezI avasthAnA aMtima samayamAM, caudamAM guNasthAne je karmano anubhava thAya tene carama karma kahe che ane tenA anaMtara samaye ja(zIdhra) je karma jIvapradezothI kharI jAya tene carama nirjarA kahe che. vaimAnika devonI manolabdhi :24 kevalI NaM bhaMte ! paNIyaM maNaM vA vaI vA dhArejjA? haMtA, dhArejjA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM kevaLI prakRSTa mana ane prakRSTa vacanane dhAraNa kare che arthAt teno upayoga kare che? uttara-hA gautama! dhAraNa kare che. 25 jaNNaM bhaMte ! kevalI paNIyaM maNaM vA vaI vA dhArejjA, taNNaM vemANiyA devA jANaMti pAsaMti? goyamA ! atthegaiyA jANaMti pAsaMti, atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti? bhAvArtha- prazna- he bhagavan! kevaLI je prakRSTa mana ane prakRSTa vacanane dhAraNa kare che, zuM tene vaimAnika deva jANe, dekhe che? uttara- he gautama! keTalAka vaimAnika deva jANe, dekhe che ane keTalAka jANatA, dekhatA nathI. 26 se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti ? goyamA ! vemANiyA devA duvihA paNNattA, taM jahA- mAImicchAdiTThI uvavaNNagA ya, amAIsammadiTThI uvavaNNagA ya; tattha NaM je te mAImicchAdiTThI uvavaNNagA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti; tattha NaM je te amAIsammadiTThI uvavaNNagA te NaM atthegaiyA jANaMti pAsaMti, atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti / bhAvArtha - prazra-bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke keTalAka vaimAnika deva jANe, dekhe che ane keTalAka jANatA dekhatA nathI? uttara- he gautama! vaimAnika devanA be prakAra che, te A pramANe che- mAyI mithyAdaSTirUpe utpanna ane amAyI samyagudaSTirUpe utpanna. temAMthI je mAyI mithyAdaSTirUpe utpanna thayelA che te jANatA, dekhatA nathI, je amAyI samyagudaSTipaNe utpanna thayelA che temAMthI koI jANe, dekhe che ane koI jANatA, dekhatA nathI.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata- 5 : uddeza -4 pa 27 sekeNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti ? goyamA ! amAIsammadiTThI duvihA paNNattA, taM jahA - aNaMtarovavaNNagA ya, paraMparovavaNNagA ya; tattha NaM je te aNaMtarovavaNNagA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti, tattha NaM je te paraMparovavaNNagA te NaM atthegaiyA jANaMti pAsaMti, atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke yAvat koI amAyI sabhyaSTi deva jANatA dekhatA nathI ? uttara- he gautama ! amAyI samyagdaSTa devanA be prakAra che, yathA- anaMtaropapajJaka ane paraMparopapatraka. temAMthI je anaMtaropapannaka che te jANatA dekhatA nathI. paraMtu je paraMparopapannaka che, temAMthI koI jANe, dekhe che ane koI jANatA dekhatA nathI. 28 sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti ? goyamA ! paraMparovavaNNagA duvihA paNNattA, taM jahA - pajjattagA ya, apajjattagA ya; tattha NaM je te apajjattagA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti; tattha NaM je te pajjattagA te NaM atthegaiyA jANaMti pAsaMti, atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke yAvat koI paraMparopapatraka deva jANatA, dekhatA nathI ? uttara- he gautama ! paraMparopapatraka devanA be prakAra che- paryApta ane aparyApta. temAMthI je aparyApta che te jANatA, dekhatA nathI. paraMtu je paryApta che temAMthI koI jANe, dekhe che ane koI jANatA dekhatA nathI. 29 se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti ? goyamA ! pajjattagA duvihA paNNattA, taM jahA - uvauttA ya aNuvauttA ya / tattha NaM je te aNuvauttA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti / tattha NaM je te uvauttA te NaM jANaMti pAsaMti / se teNaTTeNaM goyamA ! evaM vuccai taM jahA - atthegaiyA vemANiyA jANaMti pAsaMti; atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti / bhAvArtha: [ : - prazna - he bhagavan ! tenuM zuM Arae cheDe yAvat hoI paryApta heva bhAtA, dveSatA nathI ?
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ s ] zrI bhagavatI sUtra-2 uttara- he gautama! paryApta devanA be prakAra che- upayogayukta ane upayoga rahita. temAMthI je upayoga rahita che te jANatA, dekhatA nathI. je upayogayukta vaimAnika deva che te ja kevaLInA prakRSTa mana ane vacanane jANe, dekhe che. he gautama! tethI ema kahyuM che ke keTalAka vaimAnika deva jANe, dekhe che ane keTalAka vaimAnika deva jANatA dekhatA nathI. vivecana : prastuta sutramAM kevaLI bhagavAnanA mana, vacanane jANI zake tevA vaimAnika devonI yogyatA vistArathI pragaTa karI che. saMkSepamAM jJAnamAM upayogavaMta evA samyagudRSTi paryApta deva kevaLI bhagavAnanA mana, vacanane jANI zake che, anya mithyAdaSTi Adi devo jANI zakatA nathI. mAruM micchAiipha: amAruM sammaviThThI vavANa :- mithyAtva sahita utpanna thanAra deva mAyI mithyASTi upapatraka kahevAya ane samyatva sahita utpanna thanAra deva amArI samyagdaSTiupapannaka kahevAya. anaMtara-paraMpara utpannaka deva :- je devone devAyunA prAraMbhano prathama samaya hoya te anaMtara utpannaka kahevAya ane te sivAyanA sarva devo paraMpara utpannaka kahevAya. paryApta-apayata :- utpanna thatAM je jIvane prApta thavA yogya paryAptio pUrNa thaI gaI hoya, te paryApta kahevAya che ane prApta thavA yogya paryAptio jene pUrNa na thAya tyAM sudhI te jIvane aparyApta kahevAya che. utpattinA prAraMbhika aMtarmuhUrta sudhI jIvo aparyApta rahe che. aMtarmuhUrtamAM sarva jIva paryApta thaI jAya che. 314tte-gajuvaka - je devo potAnA avadhijJAnamAM upayoga mUkIne jANavAmAM pratyanazIla hoya te upayogavAna 33tte kahevAya ane jyAre avadhijJAnathI jANavAnuM lakSya na hoya tyAre te upayoga rahita anuvakane kahevAya. anuttaropapAtika devonI manolabdhi :30 pabhU NaM bhaMte ! aNuttarovavAiyA devA tatthagayA ceva samANA ihagaeNaM kevaliNA saddhiM AlAvaM vA saMlAvaM vA karettae ? haMtA, pabhU / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM anuttara vimAnamAM utpanna thayelA deva potAnA sthAne rahIne ja, ahIM rahelA kevaLInI sAthe vArtAlApa karavAmAM samartha che? uttara- hA gautama! te devo kevaLI sAthe vArtAlApa karI zake che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: 6deza-4 | 7 | |31 se keNaTeNaM bhaMte ! jAva pabhU NaM aNuttarovavAiyA devA jAva karettae ? goyamA ! jaM NaM aNuttarovavAiyA devA tatthagayA ceva samANA aTuM vA heDaM vA pasiNaM vA kAraNaM vA vAgaraNaM vA pucchaMti, taM NaM ihagae kevalI aTuM vA jAva vAgaraNaM vA vAgarei; se teNaTeNaM jAva saMlAvaM karettae / zaEArtha :- vAgaraNaM = tAtparya, vyANyA. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke anuttaropapAtika deva kevaLI sAthe vArtAlApa karI zacha? uttara- he gautama! jyAre anuttaropapAtika deva potAnA sthAna para rahIne ja koI artha, hetu, prazna, kAraNa athavA vyAkhyA pUche tyAre te artha, hetu Adino uttara ahIM rahelA kevaLI bhagavAna Ape che. tethI e pramANe kahyuM che ke anuttaropapAtika deva kevaLI sAthe vArtAlApa karI zake che. 32 jaNaM bhaMte ! ihagae ceva kevalI aTuM vA jAvavAgarei, taMNaM aNuttarovavAiyA devA tatthagayA ceva samANA jANaMti pAsaMti ? haMtA, jANaMti pAsaMti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kevaLI bhagavAna ahIM rahIne je artha, vyAkhyA vagerenuM nirUpaNa kare che(uttara Ape) tene zuM tyAM ja rahelA anuttaropapAtika deva jANI-dekhI zake che? uttara- gautama! te vo tyAM2DIne 45o-hecha. 33 se keNaTeNaM bhaMte ! jAva pAsaMti ? goyamA ! tesi NaM devANaM aNaMtAo maNodavvavaggaNAo laddhAo pattAo abhisamaNNAgayAo bhavati; se teNaTeNaM jAvatatthagayA ceva samANA jANati paasti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke anuttaropapAtika deva tyAM rahIne ja ahIM rahelA kevaLI dvArA pradatta uttarane jANI-dekhI zake che? uttara- he gautama! te devone anaMta manodravya vargaNA upalabdha che, prApta che, svAdhIna che. tethI teo ahIM birAjita kevaLI bhagavAna dvArA manathI kathita artha, hetu Adine te tyAM rahIne ja jANI-dekhI zacha. 34 aNuttarovavAiyA NaM bhaMte ! devA kiM udiNNamohA, uvasaMtamohA,khINamohA? goyamA ! No udiNNamohA, uvasaMtamohA, No khINamohA /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 ] zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha - prazna-he bhagavan! zuM anuttaropapAtikadeva udIrNamohI che, upazAMta mohI che ke kSINamohI uttara- he gautama ! te udIrNa mohI nathI, upazAMta mohI che, kSINa mohI paNa nathI. vivecana : prastuta sUtromAM anuttaropapAtika devonA kevaLI bhagavAna sAthe thatA vArtAlApa ane tatsaMbaMdhI jJAnanA sAmarthyanuM digdarzana che. pUrva sutramAM darzAvyuM che ke samyadaSTi devo kevaLInA mana ane vacanane avadhijJAna dvArA jANI zake che. te ja vAtane A sUtromAM puSTa karI che ke tathA prakAranA manolabdhi yukta avadhijJAnI anuttaropapAtika vaimAnika devo potAnA sthAnamAM ja rahIne kevaLI sAthe vAtacIta paNa karI zake che. vizeSatA e che ke bAramA devaloka sudhInA devo kevalI pAse jaIne praznacarcA kare che paraMtu anuttaropapAtika deva uttara vaikriya karatA nathI. teo potAnA sthAnanI bahAra kyAMya jatA nathI. tethI teo kevaLI sAthe svasthAnamAM rahIne ja vArtAlApa kare che. maLatA molambavaITo nAgo - anaMta manodravya vargaNA labdha che. prApta che ane svAdhIna che arthAt te manodravyavargaNAne jANI zake che. avadhijJAnI rUpI dravyane jANe che. avadhijJAnanA viSayamAM dravya ane kSetrane paraspara saMbaMdha che. jema jema tenuM viSayakSetra vadhe tema tema te avadhijJAnI sUkSma sUkSmatara rUpI dravyone jANI zake che. manovargaNArUpI che paraMtu sAmAnya avadhijJAnI tene jANI zakatA nathI; kAraNa ke te sUkSma che. je avadhijJAnI lokanA saMkhyAtamA bhAgane jANI zake che te avadhijJAnI manodravyavargaNAne jANI zake che. anuttara vimAnavAsI devonuM avadhijJAna atyaMta vizALa che. te sabhinna loka nADI pramANa(saMpUrNa lokanA) rUpI dravyone jANI zake che. tethI te devo manodravyavargaNAne avazya jANI zake che. 3vasaMtanohA :- anuttaropapAtika devone mohanIya karmanI prakRtiono tIvra udaya nathI, tethI te udIrNa mohI nathI. teone paka zreNIno abhAva che tethI te kSINa mohI paNa nathI paraMtu teonA viSaya kaSAya ati maMda hovAthI te upazAMtamohI kahevAya che. kevaLInuM atIndriya jJAna :35 kevalI NaM bhaMte ! AyANehiM jANai pAsai ? goyamA ! No iNadve samaDhe / zabdArtha - AyAdiM= IndriyothI, sImita.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: 6deza-4 SC bhAvArtha:- prazna- bhagavan ! | vaNI bhagavAna ndriyothI 9o-hecha ? uttara- gautama! tebha zaya nathI. |36 se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- kevalI NaM AyANehiM Na jANai, Na pAsai? goyamA! kevalI NaM puratthime NaM miyaM pi jANai, amiyaM pi jANai / evaM dAhiNeNaM, paccatthimeNaM, uttareNaM, uDDe, ahe miyaM pi jANai, amiyaM pi jANai / savvaM jANai kevalI, savvaM pAsai kevalI / savvao jANai kevalI, savvao pAsai kevalI / savvakAlaM jANai kevalI, savvakAlaM pAsai kevalI / savvabhAve jANai kevalI, savvabhAve pAsai kevalI |annNte NANe kevalissa, aNaMte dasaNe kevliss| NivvuDe NANe kevalissa, NivvuDe dasaNe kevalissa / se teNa?NaM goyamA ! evaM vuccai- kevalI NaM AyANehiM Na jANai, Na pAsai / bhAvArtha:- - bhagavan ! tenu zuM // 29 // cha / vaNI mavAnandrayothI tA-patA nathI ? uttara- he gautama! kevaLI bhagavAna pUrvadizAmAM parimitane paNa jANe che ane aparimitane paNa jANe che, temaja teo dakSiNa, pazcima, uttara, UMce ane nIce parimitane paNa jANe ane aparimitane paNa jANe che. kevalI sarva padArthone jANe ane dekhe che, sarvakSetrane jANe, dekhe che, sarvakALane paNa jANe-dekhe che, temaja sarva bhAvone jANe, dekhe che. A rIte kevalI bhagavAnanuM jJAna ane darzana aMtarahita ane nirAvaraNa che. he gautama! tethI e pramANe kahyuM che ke kevaLI bhagavAna IndriyothI jANatA-dekhatA nathI. viveyana : prastuta sUtramAM kevaLajJAnanA viSayanI prarUpaNA che ke kevaLajJAnInuM jJAna ane darzana paripUrNa temaja nirAvaraNa hovAthI tene IndriyonI sahAyatAnI AvazyakatA rahetI nathI. teo sarva dizAomAM sarva dravya, kSetra, kAla ane bhAvane kevalajJAna ane kevaladarzana dvArA jANe-dekhe che. kevaLI bhagavAnanI kAyika azakyatA :37 kevalI NaM bhaMte ! assi samayaMsi jesu AgAsapaesesu hatthaM vA pAyaM vA bAhuM vA UruM vA ogAhittA NaM ciTThati, pabhU NaM kevalI seyakAlaMsi vi tesu ceva AgAsapaesesu hatthaM vA jAva ogAhittA NaM ciTThittae ? goyamA ! No iNaTe smtthe|
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 | zrI bhagavatI sUtra-2 zabdArtha - reyAnaMti = bhaviSyakALamAM, pharI pAchA, bIjIvAra avagAhanA karIne rAkhavAmAM rajU = samartha che. hirA uttira = bhAvArthaH- prazna- he bhagavan! kevaLI bhagavAna vartamAna samaye je AkAza pradeza para hAtha, paga, bAhu ke jAMghane avagAhIne rahe che; tyAMthI upADIne pharI pAchA te ja AkAza pradeza upara hAtha Adine avagAhana karIne rAkhavAmAM samartha che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. |38 se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai ? goyamA ! kevalissa NaM vIriya-sajoga-sahavvayAe calAI uvakaraNAI bhavaMti, calovakaraNaTThayAe ya NaM kevalI assi samayaMsi jesu AgAsapaesesu hatthaM vA, jAva ciTThai; No NaM pabhU kevalI seyakAlaMsi vi tesu ceva AgAsapae sesu jAva ciTThittae / se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- kevalI NaM assi samayaMsi jesu AgAsapaesesu hatthaM vA jAva ciTThai, No NaM pabhU kevalI seyakAlaMsi vi tesu ceva Agasapaesesu hatthaM vA jAva ciTThittae / zadArtha:- varasanadagdhayA = savIrya ane sayogI Atma dravya hovAthI vaNovarakuvA = hAtha-paga Adi aMgopAMga cala(asthira) hovAthI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama ! kevaLI bhagavAnano AtmA(sazarIrI hovAthI) savIrya ane sayogI che. tethI temanA upakaraNa-hAtha Adi aMgopAMga calasvabhAvI hoya che. hAtha Adi aMgo calasvabhAvI hovAthI kevaLI bhagavAna vartamAna samayamAM je AkAza pradezo upara potAnA hAtha Adine agavAhita karIne rahe che, tyAMthI upADIne punaH te ja AkAza pradezo para teo hAtha Adine agavAhita karIne rAkhI zakatA nathI. he gautama! tethI e pramANe kahyuM che ke kevaLI bhagavAna A samaye je AkAza pradezo para potAnA hAtha paga Adi avagAhita karIne rahyA che, punaH teo te ja AkAza pradezo para te pachInA samaye potAnA hAtha Adine avagAhita karIne rAkhI zakatA nathI. vivecana : prastuta sUtramAM sUkSmadaSTie kAyayoganI asthiratA(caMcaLatA) pradarzita karI che. sthUladaSTie eka jagyAe rAkhelA hAtha, paga Adi aMgone upADIne sAvadhAnIpUrvaka pharI pAchA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: udezaka-4 ) | 71 | te ja kSetramAM rAkhI zakAya tevuM jaNAya che. paraMtu sUkSma dRSTie pUrvanA avagAhita AkAzapradezo para hAtha Adine kevaLI paNa rAkhI zakatA nathI. kAraNa ke pahelAM avagAhita AkAzapradeza ane pachI avagAhita AkAza pradezamAM bhinnatA thaI jAya che. tema thavAmAM hAtha, paga Adi upakaraNonI calasvabhAvatA eTale asthiratA mukhya kAraNa che ane AkAzapradezonI sUkSmatA paNa kAraNa che. kevaLajJAnI mATe A kathana karavAno Azaya e che ke teone paNa hAtha, paga Adi upakaraNonI asthiratA hoya che. kAraNa ke A prakAranI kAyayoganI sthiratA ke asthiratAno kevaLajJAna sAthe koI saMbaMdha hoto nathI. 3varAchuM hAtha, paga vagere mAnava zarIranA upakArI avayavo che. tethI sUtramAM tene upakaraNa kahyA che. variya sago savvANa - vIrya sayoga sadravya. varga = vIryaMtarAya karmanA kSayathI utpanna zakti. sayo = mana, vacana, kAya yogano vyApAra-pravRtti. sad = sabhAva, vidyamAna, dravya= jIva dravya, AtmA. A rIte jemanuM vIrya(zakti) yogomAM pravRtta che, tevA jIvane "vIryasayogasadravya" kahe che. saMsArI jIvo sazarIrI che, kevaLI paNa sazarIrI che. sazarIrIne vIrya ane yoga hoya che. yoga nirodha karyA pachI ayogImAM ane siddhomAM yoga ane vIrya(zarIra saMbaMdhI) hotA nathI. mATe kevaLIne A zabdathI vIrya saMyogavAna AtmArUpe darzAvyA che. bhagavatI sUtra za.-1, u.-8 sUtra-17mAM siddhone avIrya kahyA che. ahIM kevaLIne vIrya kahyA che. caturdaza pUrvInuM labdhi sAmarthya :|39 pabhUNaM bhaMte ! cauddasapuvvI ghaDAo ghaDasahassaM, paDAo paDasahassaM, kaDAo kaDasahassaM, rahAo rahasahassaM, chattAo chattasahassaM, daMDAo daMDasahassaM, madhyarA 3varaNa ? hatA, pam se keNadveNaM bhaMte ! pabhU cauddasapuvvI jAva uvadaMsettae ? goyamA ! cauddasapuvvissa NaM aNaMtAI davvAiM ukkariyAbheeNaM bhijjamANAI laddhAiM pattAi abhisamaNNAgayAiM bhavaMti, se teNaTeNaM jAvauvadaMsettae / // sevaM bhaMte! sevaM aMte ! zabdArtha- basamavNAyA - abhisamanvAgata, svAdhIna, hastagata. bhAvArtha -prazna-he bhagavan!zuMcaturdazapUrvadhArI (zruta kevaLI) eka ghaTamAMthI hajAra ghaTa, eka vastramAMthI hajAra vastra, eka kaTa(caTAI)mAMthI hajAra kaTa, eka rathamAMthI hajAra ratha, eka chatramAMthI hajAra chatra ane
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 73 ] zrI bhagavatI sUtra eka daMDamAMthI hajAra daMDa karIne dekhADavAmAM samartha che? uttara- hA, gautama! te te pramANe karIne dekhADavAmAM samartha che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke caturdaza pUrvadhArI eka ghaTamAMthI hajAra ghaTa Adi karIne dekhADavAmAM samartha che? uttara- he gautama ! caturdaza pUrvadhArI zrutakevaLIe utkarikA bheda dvArA anaMta dravyonuM bhedana karavAnI labdhi-zakti labdha, prApta tathA svAdhIna karI hoya che. tethI te uparyukta prakAre eka ghaTamAMthI hajAra ghaTa Adi karIne dekhADavAmAM samartha che. . he bhagavana! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : prastuta sUtramAM caturdaza pUrvadhArInuM labdhi sAmarthya nirUpita karyuM che. cauda parvadhArInI labdhi :- cauda pUrvadhArI-grutakevaLIne zrutajJAnanA prabhAvathI eka evI viziSTa labdhi prApta thAya che ke jenA dvArA teo eka pudgala skaMdhamAMthI anaMta pudgala dravyonuM bhedana karI zake che; tethI teo eka vastumAMthI hajAro vastuo banAvI zake che. utkarikAbheda - pudgala bhedanuM A eka prakAra che. eraMDabIjanI samAna thatAM pudgalonA bhedane utsarikA bheda kahe che. [-prajJApanAsUtra pada-11 jema eraMDa vageremAMthI aneka bIja uchaLIne bahAra Ave tema labdhi prayoga dvArA eka skaMdhamAMthI aneka aMdha bahAra AvI jAya che. |zataka pa/4 saMpUrNa |
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: uddezaka-5 [ 73 ] zataka-5 : uddezaka-pa ja saMkSipta sAra - A udezakamAM mukhyatayA anyatIrthikonI mAnyatAnuM khaMDana karIne, karmaphaLanA siddhAMtane samajAvyo che ane anya viSayonuM atidezapUrvaka kathana che. * koIpaNa vyakti chadmasthAvasthAmAM siddha thaI zakatI nathI. te kevaLI thaIne ja siddha thAya che. zataka-1/4 nA atideza pUrvaka kathana che. ke anyatIrthikonI mAnyatA che ke pratyeka jIva evaMbhUta vedanA vede che arthAt je rIte karmo bAMdhyA hoya te ja rIte tenuM phaLa bhogave che. A kathana ekAMtika hovAthI mithyA che. jainadarzana anusAra keTalAka jIvo karmabaMdha anusAra ja tenuM phaLa bhogave che ane keTalAka jIvo karmabaMdha pachI potAnA puruSArthathI karmanI sthitighAta, rasaghAta, udIraNA, saMkramaNa, nirjarA Adi kare che. sthitighAtAdinA kAraNe bAMdhelA karmomAM parivartana thaI jAya che ane te jIvo evaMbhUta vedanA nahIM bhogavatAM anevaMbhUta vedanA bhogave che. jo pratyeka jIvo ekAMte evaMbhUta vedanA ja bhogavatA hoya to dharma puruSArtha vagerenuM koI prayojana raheto nathI, paNa tema thatuM nathI. mATe keTalAka jIva evaMbhUta vedanA ane keTalAka jIvo anevaMbhUtavedanA bhogave che; te siddhAMta samIcIna che. * yugalika kAla pachInA mizraNa kAlamAM je mAnavakulanI maryAdA kare tene kulakara kahe che. vartamAna avasarpiNI kAlanA trIjA ArAmAM sAta kulakara thayA. * eka avasarpiNI ke utsarpiNI kAlamAM 24 tIrthakara, 1ra cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva, 9 prativAsudeva, tema 3 zlAghanIya puruSo thAya che. tenA vistRta paricaya samavAyAMga sUtramAM che.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 OR zataka-5 : zabdArtha:bhASita saMyama. uddezaka-pa chadmastha zrI bhagavatI sUtra-2 chadmastha mukti niSedha : 1 chaumatthe NaM bhaMte ! maNUse tIyamaNaMtaM sAsayaM samayaM kevaleNaM saMjameNaM, kevaleNaM saMvareNaM, kevaleNaM baMbhaceravAseNaM, kevalAhiM pavayaNamAyAhiM sijjhisu ? goyamA ! No iNaTTe samaTThe / evaM jahA paDhamasae cautthuddese AlAvagA tahA yavvA jAva alamatthu tti vattavvaM siyA / RO zOI * attamatyu = paripUrNa, katakRtya, pUrNajJAnI, sarvaguNasaMpanna jevoLa saMnameLa = sarvajJa : bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! chadmastha manuSya zAzvata, anaMta, atItakAla(bhUtakAla)mAM kevala saMyama, kevala saMvara, kevala brahmacarya ane kevala aSTa pravacanamAtA dvArA siddha thayA che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. zeSa varNana je rIte prathama zatakanA caturtha uddezakamAM che, te rIte ahIM paNa saMpUrNa AlApaka sAthe, kevaLIne 'alamastu' kahI zakAya che, tyAM sudhI kahevuM joIe. vivecana : sarvajJa, sarvadarzI dvArA prarUpita saMyama, saMvara, brahmacarya, samiti gupti vagerenuM AcaraNa karavA chatAM paNa koI jIva chadmasthapaNe mukta thaI zake nahIM. ghAtIkarma kSaya karI, kevalajJAna kevaLadarzana prApta karIne ja jIva mukta thaI zake che. kevaLIjJAnI paramAtmA 'alamastu' pUrNajJAnI ke kRtakRtya kahevAya che. 1 saMkSipta sUtra zataka-1, udde.-4, sUtra-11 thI 15 nuM akSarasaH punarkathana che temaja zataka-7, urdU.-8 mAM paNa saMkSipta sUtra che; A rIte eka ja viSayanuM traNa vAra varNana karavAnuM kAraNa ajJAta che. prastuta evaMbhUta-anevaMbhUta vedanA 2 aNNautthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti jAva parUveMti- savve pANA, savve mUyA, sabne nIvA, savva sattA mUya veyaLa vevRti / se hameya mate ! vaM ?
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H udezaka-5 | 75 | goyamA ! jaMNaM te aNNautthiyA evaM AikkhaMti jAva vedeti, je te evaM AhaMsu, micchA te evaM AhaMsu; ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi jAva parUvemi- atthegaiyA pANA bhUyA jIvA sattA evaMbhUyaM veyaNaM vedeti; atthegaiyA pANA bhUyA jIvA sattA aNevaMbhUyaM veyaNaM vedeti / zabdArtha - paraMpUrva = jevA karma bAMdhyA che te rUpe ja bhogavA anevaMpUrva vecaLa = anya rIte karma bhogavavA, bIjI rIte pariNamana karIne karma bhogavavA. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! anyatIrthiko A pramANe kahe che yAvatu prarUpaNA kare che ke samasta prANa, bhUta, jIva ane sattva evaMbhUta vedanA bhogave che. he bhagavan! A kevI rIte hoya zake? uttara- he gautama! te anyatIrthiko je A pramANe kahe che yAvat prarUpaNA kare che ke sarva prANa, bhUta, jIva ane sattva evaMbhUta vedanA vede che, teonuM te kathana mithyA che. he gautama! huM A pramANe kahuM chuM thAvat prarUpaNA karuM chuM ke keTalAka prANa, bhUta, jIva ane sattva evaMbhUta vedanA vede che ane keTalAka prANa, bhUta, jIva ane sattva anevaMbhUta vedanA vede che. | 3 se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai ? atthegaiyA pANA bhUyA jAva aNevaMbhUyaM veyaNaM vedeti? goyamA ! jeNaM pANA bhUyA jIvA sattA jahA kaDA kammA tahA veyaNaM vedeti, te NaM pANA bhUyA jIvA sattA evaMbhUyaM veyaNaM vedeti; je NaM pANA bhUyA jIvA sattA jahA kaDA kammA No tahA veyaNaM vedeti, te NaM pANA bhUyA jIvA sattA aNevaMbhUyaM veyaNaM vedeti; se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- jAva aNevaMbhUyaM veyaNaM vedeti / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke keTalAka prANa, bhUta, jIva ane sattva evaMbhUta vedanA vede che ane keTalAka anevaMbhUta vedanA vede che? uttara- he gautama ! je prANa, bhUta, jIva ane sattva potAnA karelA karmo anusAra vedanA vede che; te prANa, bhUta, jIva ane sattva evaMbhUta vedanA vede che paraMtu je prANa, bhUta, jIva ane sattva potAnA karelA karmo anusAra vedanA vedatA nathI paraMtu tethI bhinna prakAre vedanA vede che; te prANa, bhUta, jIva ane sattva anevaMbhUta vedanA vede che. he gautama! tethI e pramANe kahevAya che ke keTalAka prANa, bhUtAdi evaMbhUta vedanA vede che ane keTalAka prANa bhUtAdi anevaMbhUta vedanA vede che. | 4 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM evaMbhUyaM veyaNaM vedeti, aNevaMbhUyaM veyaNaM vedeti ? goyamA ! NeraiyA NaM evaMbhUyaM pi veyaNaM vedeti, aNevaMbhUyaM pi veyaNaM vedeti /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] zrI bhagavatI sUtra se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai ? goyamA ! je NaM NeraiyA jahA kaDA kammA tahA veyaNaM vedeti, te NaM NeraiyA evabhUyaM veyaNaM vedeti; je NaM NeraiyA jahA kaDA kammA No tahA veyaNaM vedeti, te NaM NeraiyA aNevaMbhUyaM veyaNaM vedeti; se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- NeraiyA jAva vedeti / evaM jAva vemANiyA, saMsAramaMDalaM NeyavvaM / bhAvArtha - praza- he bhagavan! zuM narayika evaMbhUta vedanA vede che ke anevaMbhUta vedanA vede che? uttara- he gautama! narayika evaMbhUta vedanA paNa vede che ane anevaMbhUta vedanA paNa vede che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! jenairayika potAnA karelA karmo anusAra vedanA vede che, te evaMbhUta vedanA vede che ane je nairayika potAnA karelA karmo anusAra vedanA vedatA nathI arthAt anya rUpe pariNamana karIne vede che te anevaMbhUta vedanA vede che. he gautama! tethI A pramANe kathana karyuM che ke nairayika jIva yAvata anevaMbhUta vedanA paNa vede che. A rIte vaimAnika daMDaka paryata samasta saMsArI jIva samUhanA viSayamAM jANavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM karmavedana saMbaMdhI anyatIrthikonA maMtavyanuM nirAkaraNa karIne svasiddhAMtanuM pratipAdana karyuM che. anyatIrthikonuM maMtavya - pratyeka jIva evaMbhUta vedanA ja bhogave che arthAt jIva je prakAre karmo bAMdhe che te ja prakAre bhogave che. anyatIrthikonuM A maMtavya ekAMtika che, tethI te yathArtha nathI. karmaphaLa bhogavavAmAM anekAMta - A viSayamAM svasiddhAMtanuM pratipAdana A pramANe che- jIva potAnA pariNAmothI karmano baMdha kare che ane baMdhAnusAra tenuM phaLa bhogave che, paraMtu A kathana sArvatrika nathI. jo jIva ekAMte evaMbhUta vedanAne anubhave to dharmapuruSArtha vyartha thaI jAya paraMtu evuM nathI. karma udayamAM Ave te pahelAM jIva potAnA puruSArthathI temAM aneka prakAranuM parivartana karI zake che. tethI keTalAka jIvo evaMbhUta vedanAne anubhave che arthAt je rIte karmo bAMdhyA che, te ja rIte bhogave che ane keTalAka jIvo anevaMbhUta vedanAne anubhave che arthAt bAMdhelA karmomAM sthitighAta, rasaghAta, saMkramaNa, apavartana, udvartana Adi parivartana karIne bhogave che. A rIte prabhunuM kathana anekAMtika che. 24 daMDakanA jIvo baMne prakAranI vedanA bhogavI zake che. avasarpiNI kAlamAM kulakara AdinI saMkhyA :5 jaMbuddIve NaM bhaMte ! iha bhArahe vAse imIse osappiNIe samAe kai kulagarA
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-5 thI hotthA ? goyamA ! satta / evaM ceva titthayaramAyaro, piyaro, paDhamA sissiNIo, cakkavaTTimAyaro, itthirayaNaM, baladevA, vAsudevA, vAsudevamAyaro, piyaro; eesiM paDisattu jahA samavAe NAmaparivADIe tahA NeyavvA // sevaM bhate ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jebUdvIpanA A bharatakSetramAM, A avasarpiNI kAlamAM keTalA kulakara thayA che? uttara- he gautama ! sAta kulakara thayA che. A rIte tIrthakaranA mAtA, pitA, prathama ziSyAo, cakravartIonA mAtA, strI ratna, baladeva, vAsudevanA mAtA-pitA, prativAsudeva AdinuM kathana je rIte samavAyAMga sUtramAM nAma nirdezapUrvaka che, te rIte ahIM paNa kahevuM joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecana : samavAyAMga sUtra anusAra kulakarAdinuM vivaraNa A pramANe che sAta kulakara : krama kulakara nAma patnInuM nAma ona w vimalavAhana cakSumAna yazavAna abhicaMdra prasenajita marudeva nAbhirAjA caMdrayazA caMdrakAMtA surUpa pratirUpA cakSukAMtA zrIkAMtA marudevA covIsa tIrthakara : kama nAma pitA mAtA | prathama ziSyA 1 | zrI RSabhadevasvAmI | nAbhirAjA marudevA | brAhmI | zrI ajitanAtha svAmI | jitazatru rAjA | vijayA devI | phAlganI
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 3 4 5 c 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 zrI saMbhavanAtha svAmI zrI abhinaMdana svAmI zrI sumatinAtha svAmI zrI padmaprabha svAmI zrI supArzvanAtha svAmI zrI caMdraprabha svAmI zrI suvidhinAtha svAmI zrI zItalanAtha svAmI zrI zreyAMsanAtha svAmI zrI vAsupUjya svAmI zrI vimalanAtha svAmI zrI anaMtanAtha svAmI zrI dharmanAtha svAmI zrI zAMtinAtha svAmI zrI kuMthunAtha svAmI zrI aranAtha svAmI zrI mallinAtha svAmI zrI munisuvrata svAmI zrI naminAtha svAmI zrI ariSTanemi svAmI zrI pArzvanAtha svAmI zrI mahAvIra svAmI bAra cakravartI : krama 1 2 3 nAma bharata sagara maghavA jitAri rAjA saMvara rAjA megha rAjA dhara rAjA pratiSTha rAjA mahAsena rAjA sugrIva rAjA daDharatha rAjA viSNu rAjA vasupUjya rAjA kRtavarmA rAjA siMhasena rAjA bhAnu rAjA vizvasena rAjA sUrarAjA sudarzana rAjA kuMbha rAjA sumitra rAjA vijaya rAjA samudravijaya rAjA azvasena sihArtha rAjA mAtA sumaMgalA yazasvatI bhadrA senA siddhArthA maMgalA susImA pRthvI lakSmaNA rAmA naMdA viSNudevI jayA zyAmA sucA suvratA acirA zrI mahAdevI prabhAvatI padmA vaprA zivA rAjA vAmA trizalA devI strIrata subhadrA bhadrA sunaMdA zrI bhagavatI sUtra-2 zyAmA ajitA kAzyapI rita somA sumanA vAruNI suyazA dhAriNI dharaNI dharA padmA zivA zruti dAminI rakSitA baMdhumatI puSpavatI anilA yakSadattA puSpacUlA caMdanabALA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-5 jayI sudevI acirA zrIdevI devI sanakumAra zAMtinAtha kunthanAtha aranAtha subhUma mahApadma haripheNa jaya tArA vijayA kRSNazrI sUryazrI padmazrI vasuMdharA devI lakSmImatI kurumatI jvAlA merA vaprA calaNI brahmadatta na ja brahmA che soma 5 baladeva - vAsudeva : baladeva vAsudeva | | vAsudevanI mAtA vAsudevanA pitA prativAsudeva acala tripRSTha mRgAvatI prajApati azvagrIva vijaya dvipRSTha umAM tAraka bhadra svayaMbhU pRthvI meraka suprabha puruSottama sItA madhukaiTabha sudarzana puruSasiMha aMbikA ziva nizuMbha AnaMda puruSa puMDarIka lakSmIvatI mahAziva balI naMdana zeSavatI agnizikha |prabharAja(prahalAda) pA(rAma) | nArAyaNa (lakSmaNa) kaikeyI dazaratha rAvaNa 9 |rAma(balarAma) devakI jarAsaMdha te uparAMta samavAyAMga sUtramAM bhUtakAlIna ane bhaviSyakAlIna avasarpiNI tathA utsarpiNInA tIrthakara ane cakravartI AdinA nAmano paNa ullekha che; te varNana tyAMthI jANavuM. ra ka che datta 5 vasudeva che zataka pa/pa saMpUrNa che
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 80] zrI bhagavatI sUtra-2 | zataka-pa : uddezaka-6] ~ saMkSipta sAra - A uddezakamAM alpAyu ane dIrdhAyu baMdhanA kAraNo; vikretA, kretA, dhanurdhara, dhanuSa ane tenA vividha vibhAgo je jIvanA zarIramAMthI banyA che te jIva vagerene vividha paristhitimAM lAgatI vividha kriyAo; prajvalita agni ane bujhAtI agninA karma, kriyA Adi; anyatIrthikonI evaMbhUta vedanA viyaSaka mithyA mAnyatAnuM nirAkaraNa; AdhAkarma AhAra sevananuM phaLa; AcArya-upAdhyAyanI gati ane abhyAkhyAnanA phaLa vagerenuM pratipAdana che. * alpAyubaMdha- (1) prANAtipAtanA sevanathI (2) mRSAvAdanA sevanathI (3) tathArUpanA zramaNone sadoSa AhArAdi vahorAvavAthI jIva alpAyuno baMdha kare che. * dIrdhAyubaMdha- (1) prANAtipAtanA tyAgathI (2) mRSAvAdanA tyAgathI (3) tathArUpanA zramaNone nirdoSa AhArAdi vahorAvavAthI jIva dIrdhAyuno baMdha kare che. * azabha dIrdhAyubaMdha- (1) prANAtipAtanA sevanathI (2) mRSAvAdanA sevanathI (3) tathArUpanA zramaNone sadoSa ke nirdoSa AhAra anAdarapUrvaka vahorAvavAthI jIva azubhadIrdhAyuno baMdha kare che. * zubha dIrdhAyubaMdha- (1) prANAtipAtanA tyAgathI (2) mRSAvAdanA tyAgathI (3) tathArUpanA zramaNone AdarapUrvaka nirdoSa AhArAdi vahorAvavAthI jIva zubha dIrdhAyuno baMdha kare che. ke potAnI khovAyelI vastunI zodha karanAra vyaktine vastu para mamatvabhAvanA kAraNe AraMbhikI Adi cAra kriyA lAge che. mithyAdarzana pratyayikA kriyA vikalpa lAge che. jyAre te vastu maLI jAya tyAre te vastu zodhavAno puruSArtha maMda thaI jAya che. tethI pUrvokta cAre kriyAo alpapramANamAM lAge che. * (1) koI paNa vastu vecanAre vastu vecI nAMkhI, kharIdanAre sodo nizcita karyo paraMtu mAlavikretAne tyAM paDyo hoya, tyAM sudhI vikretAne AraMbhikI Adi cAra kriyA atipramANamAM ane ketAne te cAre kriyA alpapramANamAM lAge. mithyAtvanI kriyA baMnene vikalpa lAge che. (2) jyAre kretA mAla potAne tyAM laI jAya tyAre kretAne cAre kriyA ati pramANamAM ane vikretAne te kriyA alpapramANamAM lAge che. (3) mAlanI kiMmata cUkavI na hoya, tyAM sudhI kretAne dhana saMbaMdhI cAre kriyA atipramANamAM ane vikretAne alpapramANamAM lAge che. (4) mAlanI kiMmata vikretAne maLI jAya, tyAre vikretAne dhana saMbaMdhI cAre kriyA atipramANamAM ane kretAne alpapramANamAM lAge che.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-6 ( 81 | * agni svayaM jIva che tethI tenA adhyavasAya pramANe tene karmabaMdha thAya che. agni jyAre prajvalita hoya tyAre tenA dvArA chakAya jIvanI hiMsA thAya che tethI te jIvo mahAkarma, mahAzrava, mahAkriyA ane mahAvedanAvALA hoya che. jyAre te agni kramazaH bujhAtI jAya tyAre te alpakarmA thAya che. aMte jyAre te bhasmasvarUpa thaI, zItala thaI jAya che tyAre te agnikAyanA jIvo marIne anyatra cAlyA jAya ane te bhasma(rAkha) jIva rahita thavAthI karmAdithI rahita thaI jAya che. * dhanuSa, bANa Adi zastra je jIvonA zarIrathI banyA hoya te jIvoe potAnA zarIrano samajaNapUrvaka tyAga karyo na hoya ane tenA aviratibhAvanI paraMparA cAlu hoya to te jIvone paNa hiMsakanI samAna pAMca kriyA lAge che. jyAre bANa potAnA bhArathI svayaM nIce paDe ane tenA nimitte je jIvanI hiMsA thAya tyAre je jIvonA zarIrathI bANa banyuM hoya te jIvone pAMca kriyA ane hiMsakane cAra kriyA lAge che. tenuM tAtparya e che ke je jIva ke jIvonA zarIra hiMsAnI kriyAmAM sAkSAt pravRtta thAya tene pAMca kriyA ane anyane cAra kriyA lAge che. * 500 yojana pramANa manuSya loka kyAMya ThasoThasa bharyo nathI. paraMtu narakamAM 400-500 yojananuM eka sthAna nairayikothI ThasoThasa bharyuM che. nairayiko eka ke aneka saMkhyAta rUponI vidurvaNA karI zake che. vividha rUponI vikarvaNA karIne paNa te anya jIvone pIDA pahoMcADe che. * AdhAkarma Adi doSayukta AhAra sevanamAM koI pApa nathI tema je vyakti (1) samaje che (2) svayaM te doSayukta AhAra kare che (3) anyane te doSayukta AhAra Ape che (4) anya aneka manuSyonI samakSa tevI prarUpaNA kare che; A cAreya prakAranA doSanuM sevana karanAra jo aMta samaye te doSanI AlocanAdi karyA vinA kAladharma pAme to te virAdhaka ane aMta samaye tenI AlocanAdi karIne kAladharma pAme to te ArAdhaka thAya che. * AcArya ane upAdhyAya potAnA ziSya parivAranI aglAnabhAve sArasaMbhALa kare ane nirdoSa saMyama pAlanamAM sahAyaka bane, to teo jaghanya te ja bhave ane utkRSTa trIje (manuSya) bhave mokSe jAya che. vacce devanA eka athavA be bhava thAya tenI ahIM gaNatarI karI nathI. * koI vyakti anya vyakti para mithyA doSAropaNa kare to te tevA ja karmo bAMdhe che ane tenA phaLa svarUpe punaH prApta thatA manuSya bhavamAM mithyA AkSepane pAmI te karmone bhogave che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 82] zrI bhagavatI sUtra ' zataka-pa : uddezaka-6, AyuSya alyA, ane dIrdhAyubaMdhanA kAraNa :|1 kahaNNaM bhaMte ! jIvA appAuyattAe kammaM pakareMti ? goyamA ! tihiM ThANehiM jIvA appAuyattAe kammaM pakareMti, taM jahA- pANe aivAettA, musaMvaittA,tahArUvaMsamaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM, aNesaNijjeNaM asaNapANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhettA; evaM khalu jIvA appAuyattAe kammaM pakaraiti / zabdArtha - aM3thaU = alpAyuSya rUpa ApaNut = aprAsaka, je jIva rahita nathI te, sacitta solANane = aSaNIya, akalpanIya, doSayukta paDitAe= pratilAbhita karavAthI, vahorAvavAthI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva alpAyunA kAraNabhUta karma kevI rIte bAMdhe che? uttara- he gautama ! traNa kAraNothI jIva alpAyunA kAraNabhUta karma bAMdhe che, yathA- (1) prANIonI hiMsA karavAthI (2) asatya bolavAthI (3) tathArUpanA zramaNa athavA mAhaNane aprAsuka, aneSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdimarUpa caturvidha AhAra dvArA pratilAbhita karavAthI; A traNa kAraNathI jIva alpAyuSyanA kAraNabhUta karma bAMdhe che. |2 kahaNNaM bhaMte ! jIvA dIhAuyattAe kammaM pakareMti ? goyamA ! tihiM ThANehiM jIvA dIhAuyattAe kammaM pakareMti / taM jahA- No pANe aivAittA, No musaM vaittA, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsu-esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA; evaM khalu jIvA dIhAuyattAe kammaM pkraiti| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! jIva dIrdhAyunA kAraNabhUta karma kevI rIte bAMdhe che? uttara-he gautama!traNa kAraNathI jIvadIrdhAyunA kAraNabhUta karmabAMdhe che, yathA- (1) prANAtipAta na karavAthI (2) asatya na bolavAthI (3) tathArUpanA zramaNa ane mAhaNane prAsuka tathA eSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdima dvArA pratilAbhita karavAthI; A traNa kAraNothI jIva dIrdhAyuSyanA kAraNabhUta karma bAMdhe che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5: uddezaka | 3 kahaNNaM bhaMte ! jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pakareMti ? goyamA ! tihiM ThANehiM jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pakareMti / taM jahApANe aivAettA, musaM vaittA, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA hIlittA, NidittA, khisittA, garahittA, avamaNNittA aNNayareNaM amaNuNNeNaM apIikAraeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA; evaM khalu jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pkreti| zabdArtha - jittA = jAti, karma, marma Adine pragaTa karavA rUpa hIlanA visA = avaguNane pragaTa karavArUpa niMdA fhasittA = khIjavavuM, Akrozayukta niMdA karavI te mAhittA = goM-lokonI samakSa ke vyaktinI sAme ja tenI niMdA karavI te avamafouttA = vyaktinI niMdA sAthe apamAna karavuM. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva azubha dIrdhAyunA kAraNabhUta karma kevI rIte bAMdhe che? uttara- he gautama ! traNa kAraNathI jIva azubha dIrdhAyunA kAraNabhUta karma bAMdhe che. yathA- (1) prANAtipAta karavAthI (2) asatya bolavAthI (3) tathArUpanA zramaNa mAhaNanI hIlanA, niMdA, khrisanA, gaha ane apamAna karI amanojJa ane aprItikara azana, pAna, khAdima ane svAdima dvArA pratilAbhita karavAthI, A traNa kAraNothI jIva azubha dIrdhAyuSyanA kAraNabhUta karma bAMdhe che. | 4 kahaNNaM bhaMte ! jIvA subhadIhAuyattAe kammaM pakareMti ? - goyamA ! tihiM ThANehiM jIvA subhadIhAuyattAe kamma pakareMti / taM jahANo pANe aivAittA, No musaM vaittA, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA vaMdittA NamaMsittA jAva pajjuvAsittA; aNNayareNaM maNuNNeNaM, pIikAraeNaM asaNa pANa khAima sAimeNaM paDilAbhettA; evaM khalu jIvA subhadIhAuyattAe kamma pakareti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva zubha dIrdhAyunA kAraNabhUta karma kevI rIte bAMdhe che? uttara- he gautama ! traNa kAraNathI jIva zubha dIrdhAyunA kAraNabhUta karma bAMdhe che, yathA- (1) prANAtipAta na karavAthI (2) asatya na bolavAthI (3) tathArUpanA zramaNa mAhaNane vaMdanA namaskAra karIne paryApAsanApUrvaka manojJa ane pratikAraka azana, pAna, khAdima ane svAdima dvArA pratilAbhita karavAthI; A traNa kAraNothI jIva zubha dIrdhAyuSyanA kAraNabhUta karma bAMdhe che. vivecana : prastuta cAra sUtromAM alpAyuSya, dIrdhAyuSya ane zubha dIrdhAyuSya ane azubha dIrdhAyuSya baMdhanA mukhya kAraNonuM nirUpaNa karyuM che. anya aneka kAraNono samAveza paNa temAM thaI jAya che.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] zrI bhagavatI satra-2 tahIvaM samaM vA mA vA- tathArUpa = saMyama sAdhanAne anurUpa veSanA dhAraka mahis = pUrNa ahiMsaka zramaNa athavA ahiMsAnA upadezaka zramaNane mAhaNa kahe che. mArA zabda ahIM zramaNanA paryAyavAcI zabdarUpe ke vizeSaNa rUpe prayukta che. (1) alpAyabadhaH- tathA prakAranA zramaNone sacitta ane agrAhya AhAra pANI vahorAvavAthI alpAyuSya baMdhAya che. A kathananuM tAtparya e che ke dAna ane dAnanI bhAvanA to zubha AyuSyabaMdhanuM kAraNa che ane zramaNa-zramaNIone AhArAdi dAna ApanAra vyaktine deva ke manuSyanA AyuSyano baMdha thAya. paraMtu te apAtA AhAra, pANI jo sadoSa hoya; prANAtipAta ane asatya bhASaNathI yukta hoya; to te dAnanA kAraNe zubha Ayu ane prANAtipAtAdi doSanA kAraNe alpa sthitinuM AyuSya baMdhAya che. pratipAtya AdhAkarmAdi karaNato mRSoktvA / yathA- bhoH sAdhu ! svArthaH siddhamiMda bhaktAdi vanjanIyaM vo (vAna) nArAMga vya artha- AdhAkarmI AhAra taiyAra karavAmAM jIvahiMsA thAya ane te AhAra vahorAvavA mATe asatya bhASaNa karAya, yathA- he sAdhu! A AhAra amArA mATe banAvelo che, tethI te nirdoSa che, kalpanIya che. tamAre temAM zaMkA karavI nahIM. joke sadoSa AhAra dAna alpAyunuM kAraNa che, chatAM rogAdi viziSTa paristhitimAM sahaja sevA bhAvanAthI zrAvaka dvArA munine je sahakAra ApavAmAM Ave te alpAyuM baMdhanuM kAraNa banatuM nathI. kAraNa ke temAM asatya bhASaNa nathI paraMtu saparisthitika apavAda sevana che, tema samajavuM. (2) dIrdhAyuSyabaMdha:- AdhAkarmAdi doSathI rahita prANAtipAta ane mRSAvAdathI rahita, acitta ane nirdoSa AhAra pANI ApavAthI dIrdhAyu baMdhAya che. (3) azabha dIrdhAya baMdha:- prANAtipAtAdinA sevanathI tathA zramaNanI avahelanA, niMdA, avajJAtiraskAra, apamAna karI, durbhAvanAthI koI amanojJa, virasa AhAra Ape to tene azubha dIrdhAyuno baMdha thAya che. (4) zubhadIrdhAyu baMdhaH- hiMsA asatyAdino tyAga karI, zramaNone vaMdana namaskAra, sanmAnAdikapUrvaka manojJa AhArAdi ApavAthI zubha dIrdhAyuSyano baMdha thAya che. - A cAra sUtromAM jaina zramaNone AhAra dAna ApatA dAtAnA AyuSyabaMdhane anulakSIne be prakAre pratiphaLa darzAvyA che (1) sAmAnya rIte prathama sUtramAM sadoSa AhAra dAnanuM pratiphaLa alpAyu kahyuM che ane bIjA sUtramAM nirdoSa AhAra dAnanuM pratiphaLa dIrdhAyu kahyuM che. (ra) vizeSa apekSAe trIjA sUtramAM azubha pariNAmothI munine tiraskArapUrvaka narasI vastunA dAnanuM pratiphaLa azubha dIrdhAyu kahyuM che ane cothA sUtramAM zubha pariNAmathI munine sanmAnapUrvaka sArI vastunA dAnanuM pratiphaLa zubha dIrdhAyu kahyuM che. prathamanA be sUtromAM vastunI sadoSatA, nirdoSatA lakSita che jyAre pachInA be sUtromAM vastu ane vicAronI tathA vyavahAranI suMdaratA, asuMdaratA lakSita che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-6 [ 85 | dIrdhAyu ane zubha dIrdhAyuno taphAvata - bIjA sUtramAM nirdoSa AhAranI pramukhatAe sAmAnya rIte dIrdhAyunuM kathana che ane cothA sUtramAM Adara bhAva, vinaya bahumAna pUrvaka muninI paryApAsanA sAthe utkRSTa ahobhAvathI manojJa ane nirdoSa AhAra dAnanI pramukhatAe viziSTa(zubha) dIrdhAyu baMdhanuM kathana che. trIjA sthAnanA AcAreyasUtronA viSayamAMvRttikAranuM maMtavya A pramANe che- daya vizeSaparvana, ekasya vizeSyatvena, tristhAnakatvamagaMtavyam / gaMbhIrArthaM ca idaM sUtram ato anyathApi mAnanIyanitinA artha-A sUtramAM be zabdo vizeSaNa rUpe ane eka zabda vizeSya rUpe, tema traNa sthAna samajavA joIe ane A sUtra atigaMbhIra arthavALuM che mATe anya prakAre paNa teno artha samajI zakAya che. A kAraNe prastuta sutronA be rIte thatA artha A pramANe che- (1) eka apekSAe prANAtipAta ane mRSAvAda A baMne aprAsuka AhAranA vizeSaNa che. tethI temAM AdhAkarmAdi AhAra banAvavAmAM thatI jIvahiMsA ane vaherAvavAmAM thatA mRSAvAdanuM grahaNa karavAmAM Ave che. (2) bIjI apekSAe jIvahiMsA, mRSAvAda vagere svataMtra rUpe grahaNa thAya che. te be pApasthAnanA upalakSaNathI 18 pApasthAnakanA sevana dvArA narakAdinuM azubha dIrdhAyu ane prANAtipAtAdinA tyAgathI devAdinuM zubha dIrdhAyu baMdhAya che. A rIte prathama apekSAmAM cAre sUtranA traNe ya kAraNo AhAradAnathI saMbaMdhita thAya che ane bIjI apekSAmAM be kAraNa aDhAra pApasthAnathI saMbaMdhita thAya che ane trIjo kAraNa mAtra AhAradAnathI saMbaMdhita thAya che. vAsaNa AdinA saMbaMdhathI lAgatI kriyAo :| 5 gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDa vikkiNamANassa kei bhaMDaM avaharejjA, tassa NaM bhaMte ! taM bhaMDaM gavesamANassa kiM AraMbhiyA kiriyA kajjai, pariggahiyA kiriyA kajjai, mAyAvattiyA kiriyA kajjai, apaccakkhANakiriyA kajjai, micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai ? goyamA ! AraMbhiyA kiriyA kajjai, pariggahiyA kiriyA kajjai, mAyAvattiyA kiriyA kajjai, apaccakkhANakiriyA kajjai, micchAdasaNavattiyA kiriyA siya kajjai, siya No kajjai; aha se bhaMDe abhisamaNNAgae bhavai, tao se pacchA savvAo tAo payaNuI bhavaMti / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! vAsaNa Adi vastu vecatA gRhasthanA te vAsaNa AdinuM koI apaharaNa karI jAya(corI thaI jAya, tyAre te vAsaNa AdinI zodha karatA te gRhasthane zuM AraMbhikI kriyA, pArigrahikI kriyA, mAyApratyayikI kriyA apratyAkhyAna kriyA athavA mithyAdarzana pratyayikA kriyA lAge ? uttara- he gautama! corAI gayelA te vAsaNAdine zodhatA te puruSane AraMbhikI, pArigrahikI.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 8 | zrI bhagavatI sUtra-2 mAyApratyayikI ane apratyAkhyAnikI, A cAra kriyA lAge, paraMtu mithyAdarzana pratyayikI kriyA kadAcituM lAge che ane kadAcitu lAgatI nathI. vAsaNAdine zodhatAM, corAyelo te sAmAna jyAre pAcho maLI jAya, tyAre te sarva kriyAo gaveSakane atyaMta alpa thaI jAya che. | 6 gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDaM vikkiNamANassa kaie bhaMDaM sAijjejjA, bhaMDe ya se aNuvaNIe siyA; gAhAvaissa NaM bhate ! tAo bhaMDAo kiM ArabhiyA kiriyA kajjai jAva micchAdasaNakiriyA kajjai, kaiyassa vA tAo bhaMDAo kiM AraMbhiyA kiriyA kajjai jAva micchAdasaNakiriyA kajjai? goyamA ! gAhAvaissa tAo bhaMDAo AraMbhiyA kiriyA kajjai jAva apaccakkhANa kiriyA kajjai; micchAdasaNavattiyA kiriyA siya kajjai, siya No kajjai; kaiyassa NaM tAo savvAo payaNuI bhavaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! vAsaNAdi vastu vecanAra gRhastha pAsethI koI vyaktie mAla kharIdI lIdho, teNe sodo pAko karI lIdho, paNa te mAla hajI sudhI laI gayo nathI, mAla vecanArane tyAM ja paDyo che. to he bhagavana! zuM vikretAne te mAla saMbaMdhI AraMbhikI Adi kriyA lAge? uttara- he gautama ! vikretA gRhasthane te mAla saMbaMdhI AraMbhikIthI laIne apratyAkhyAnikI sudhInI cAra kriyAo lAge che. mithyAdarzanapratyayikI kriyA kadAcituM lAge, kadAcita lAgatI nathI. kharIdanArane te sarva kriyAo alpa pramANamAM lAge che. 7 gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDaM vikkiNamANassa kaie bhaMDaM sAijjejjA, bhaMDe se uvaNIe siyA; kaiyassa NaM bhaMte ! tAo bhaMDAo kiM AraMbhiyA kiriyA kajjai jAva micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai; gAhAvaissa vA tAo bhaMDAo kiM ArabhiyA kiriyA kajjai jAva micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai ? goyamA ! kaiyassa tAo bhaMDAo hechillAo cattAri kiriyAo kajati, micchAdasaNavattiyA kiriyA bhayaNAe; gAhAvaissa NaM tAo savvAo payaNuI bhvNti| zArtha :- avaharejjA = aph29|| 43, yorIya payaNuI = pratanu, ugavI, pANI, alpa bhavati = thIya sAijjejjA = bhArIhI sAdhI, sohonizcitta zabAdho, te bhATe pAnusUthi sApIdhI abhisamaNNAgae = mAlapAcho bhaNIya kaiyassa = tAne, mazahamArane aNuvaNIe = bhArayA nathI uvaNIe = bhAsayA cha bhaMDa = vAsa, vastu, sAmAna, bhAla. bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! vAsaha veyanA2 sthane tyAMthI parInA2 te bhAbane potAne tyAM
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: deza | 87 / laI gayo. A sthitimAM zuM te kharIdanArane te kharIdelA mAla saMbaMdhI AraMbhikI Adi kriyAo lAge che? ke te vikretA gRhasthane te kriyAo lAge che? uttara- he gautama!(uparyukta sthitimAM) kharIdanArane te mAla saMbaMdhI AraMbhikIthI apratyAkhyAnikI sudhInI cAra kriyAo lAge ane mithyAdarzanapratyayikI kriyAnI bhajanA che arthAt kharIdanAra jo mithyAdaSTi hoya to mithyAdarzana pratyayikI kriyA lAge ane te jo mithyAdaSTi na hoya to te kriyA lAgatI nathI. vikretA gRhasthane(mithyAdarzana-pratyayikI kriyAnI bhajanA sAthe) A sarva kriyAo alpa pramANamAM lAge che. | 8 gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDaM vikkiNamANassa kaie bhaMDaM sAijjejjA, dhaNe ya se aNuvaNIe siyaa| kaiyassaNaM bhaMte !tAodhaNAo kiM ArabhiyA kiriyA kajjai jAva micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai ? gAhAvaissa vA tAo dhaNAo kiM AraMbhiyA kiriyA kajjai jAva micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai ? goyamA ! kaiyassa tAo dhaNAo heTThillAo cattAri kiriyAo kajjati / micchAdasaNavattiyA kiriyA bhayaNAe / gAhAvaissa NaMtAo savvAo payaNuI bhavaMti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vAsaNAdi vikretA gRhastha pAsethI kharIdanAre keTaloka mAla kharIdI lIdho paraMtu jyAM sudhI te vikretAne te mAlanA mUlyarUpa dhana prApta thayuM nathI, tyAM sudhI kharIdanArane te dhana saMbaMdhI AraMbhikI Adi keTalI kriyA lAge ane vikretA gRhasthane te dhana saMbaMdhI AraMbhikI Adi keTalI kriyA lAge? uttara- he gautama! vAsaNAdi vecanAra gRhastha pAsethI kharIdanAre te mAla kharIdI lIdho paraMtu tenuM mUlya ApyuM na hoya to tene dhana saMbaMdhI cAra kriyA lAge ane mithyAdarzana pratyayikI kriyA pUrvavat bhajanAthI lAge ane vikretAne te kriyAo alpa pramANamAM lAge che. | 9 gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDaM vikkiNamANassa kaie bhaMDaM sAijjejjA, dhaNe se uvaNIe siyaa| gAhAvaissa NaM bhaMte ! tAo dhaNAo kiM AraMbhiyA kiriyA kajjai jAva micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai ? kaiyassa vA tAo dhaNAo kiM AraMbhiyA kiriyA kajjai jAva micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai ? goyamA ! gAhAvaissa tAo dhaNAo AraMbhiyA kiriyA kajjai jAva apaccakkhANa kiriyA kajjai / micchAdasaNavattiyA kiriyA siya kajjai, siya No kjji| kaiyassa NaM tAo savvAo payaNuI bhavati / bhAvArtha:- prazra- bhagavana ! vAsahinAvita pAsethI parIhanAre bhAsarIhIdIdhI bhane 27 paNa ApI dIdhI to vikretA gRhastha ane kharIdanAra te baMnene dhana saMbaMdhI keTalI kriyAo lAge ?
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 88 ] zrI bhagavatI satra-2 uttara- gautama! vikretAne dhanasaMbaMdhI cAra kriyA lAge ane mithyAtvanI kriyA bhajanAthI lAge. kharIdanArane te dhanasaMbaMdhI sarva kriyAo alpapramANamAM lAge. vivecana : prastuta sUtromAM vikretA ane kharIdanArane mAla saMbaMdhI ane tenA mUlya rUpa dhana saMbaMdhI vibhinna avasthAomAM lAgatI kriyAonuM nirUpaNa karyuM che. bhAMDa-vAsaNAdi vecanArano mAla koI corI jAya, tene zodhatA vikretAne AraMbhikI Adi cAra kriyA lAge che. kriyA lAgavAno AdhAra padArtha para nathI, paraMtu tenA paranA mamatva bhAva para che. vikretAno mAla corAI javA chatAM teno mAlikI bhAva chUTyo nathI. parigrahanI mUcchanA kAraNe corAyelA padArthone zodhavA te tIvra prayatna kare, temAM hiMsAdi paNa thAya; tethI tene AraMbhikI Adi cAra kriyA lAge che. pAMcamI kriyAnI bhajanA kahI che tenuM kAraNa e che ke vikretA jo samyagudaSTi hoya to tene mithyAtvanI kriyA lAgatI nathI ane je te mithyAdaSTi hoya to tene pAMca kriyA lAge. corAyelo mAla jyAre pAcho maLI jAya, tyAre vikretAnA tIvra pariNAma maMda thaI jAya che, tenI tallInatA ghaTI jAya che, tethI tene te kriyAo alpa pramANamAM lAge che. sUtra 6 thI 9mAM vikretA ane kretA saMbaMdhI cAra vikalpo che- (1) ketAe sodo karyo paNa mAla lIdho na hoya (2) sodo karI mAla laI lIdho hoya (3) mUlya cUkavyuM na hoya (4) mUlya cUkavI dIdhuM hoya. pahelAMnA be vikalpomAM mAla saMbaMdhI kriyAnI pRcchA che ane pachInA be vikalpomAM mUlyanA dhana saMbaMdhI kriyAnI pRcchA che. teno niSkarSa e che ke mAla jenI pAse hoya, mAlanI mAlikI jenI hoya athavA dhana jenI pAse hoya, dhananI mAlikI jenI hoya, tene te kriyA ati pramANamAM lAge ane sAmenI vyaktine te kriyA alpa pramANamAM lAge che. AraMbhikI Adi kriyAonuM svarUpa pUladaSTie sthAnAMga sUtra sthAna-2, u.-1, sUtra-13nA vivecanamAM karela che. sUkSmadaSTie tenuM svarUpa A pramANe che(1) AramiyA - jIva hiMsAnA pariNAmothI tathA aviveka ane upekSAthI lAgatI kriyA. (2) paridiyA :- mUrchA ane AsaktithI lAgatI kriyA. (3) mAyAvariyA :- kaSAya yukta jIvane lAgatI kriyA. (4) apavavAvariyA - avirata jIvone lAgatI kriyA. (5) micchAvasAvariyA - mithyAtvI jIvane lAgatI kriyA. agnikAyanA jIva mahAkarmA ane alpakama :| 10 agaNikAe NaM bhaMte ! ahuNojjalie samANe mahAkammatarAe ceva, mahAkiriya
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: uddezaka-6 [ 89 ] tarAe ceva mahAsavatarAe ceva mahAveyaNatarAe ceva bhavai; ahe NaM samae samae vokkasijjamANe carimakAlasamayaMsi iMgAlabbhUe mummurabbhUe chAriyabbhUe; tao pacchA appakammatarAe ceva jAva appaveyaNatarAe ceva bhavai ? / haMtA goyamA ! agaNikAe NaM ahuNojjalie samANe taM ceva jAva appa- veyaNatarAe ceva bhavai / zabdArtha - alphonnati = tatkAla prajvalita karelI vovasAmo = apakarSaNane prApta thatI, kramazaH bujhAtI navam = jJAnAvaraNAdi karmano baMdhamaviriyA = kAyikI Adima lavahiMsAdi karmabaMdhanA kAraNo maneyaT = karma udayAvasthA $ = aMgArA mumura = muramura chAriya = rAkha, aMgArA AdinI sAthe rahelI atyuSNa rAkha. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tatkAla prajvalita agnikAya zuM mahAkarma, mahAkriyA mahAAzrava ane mahAvedanAthI yukta hoya che ? ane tatpazcAt samaye samaye kramazaH ghaTatI, bujhAtI te agni aMtima samaye aMgArabhUta, muramurabhUta ane bhasmasvarUpa thaI jAya, tyAre zuM te alpatara karma, alpatara kriyA, alpAzrava ane alpavedanAvALI hoya che? uttara- hA, gautama! tatkAla prajvalita agnikAya mahAkarma AdithI yukta hoya che ane kramazaH bhasmasvarUpa thAya tyAre alpakarmavALI vagere hoya che. vivecana : prastuta sutramAM ekendriya evA agnikAyanA jIva saMbaMdhI karma, kriyA AdinI vicAraNA karI che. agni prajvalita thatAM kramazaH vRddhi pAme tyAre ghaNA jIvonI utpatti thatI hovAthI ane agni dvArA chakAya jIvanI hiMsA thatI hovAthI te agninA jIvone karma, kriyA, Azrava vagere vadhAre thAya che ane jyAre agni kramazaH bujhAya jAya tyAre jIvonI alpatA hovAthI ane mAtra agnikAyanI ja hiMsA thatI hovAthI temaja tenI dAhakatA ane uSNatA alpa thavAthI te jIvone karma kriyA, vedanA vagere alpa thatAM jAya che. chAriya mUN - aMgAra ane muramura sAthe rahelI atkRSNa rAkha paNa agni jIvamaya hoya che. jema aMgAranI upara zekAtI roTalI paNa agnikAyanA jIvamaya banI jAya che tema te uSNarAkha paNa agnikAya maya hoya che tethI te jIvo mATe paNa kriyAnuM kathana karyuM che. zekAtI roTalI agni pAsethI haTAvyA pachI agni jIvarahita eTale acitta thaI jAya che tema aMgAra muramura AdithI rahita thayelI rAkha paNa zItaLa thatAM acitta thaI jAya che. dhanurdhArI ane dhanuSanA jIvone lAgatI kriyA :|11 purise NaM bhaMte ! dhaNuM parAmusai, parAmusittA usuM parAmusai, parAmusittA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 ThANaM ThAi, ThiccA AyayakaNNAyayaM usuM karei; AyayakaNNAyayaM usuM karettA uDDa vehAsaM usuM uvvihai, taraNaM se usuM uDDuM vehAsaM uvvihie samANe jAI tattha pANAI, bhUyAI, nIvAra, sattArUM amidaLapha, vaze, teNepha, saMcAh saMpade, pariztAve, jitAmerU, nALAo ThANaM saMkAmei, jIviyAo vavarovei, tae NaM bhaMte ! se purise kai kirie ? 90 goyamA ! jAvaM ca NaM se purise dhaNuM parAmusai, parAmusittA jAva uvvihai, tAvaM ca NaM se purise kAiyAe jAva pANAivAyakiriyAe paMcahi kiriyAhiM puTThe / jesiM pi ya NaM jIvANaM sarIrehiM dhaNuM Nivvattie te vi ya NaM jIvA kAiyAe jAva paMcahi~ kiriyAhiM puTThe; evaM dhaNupuTThe paMcahi~ kiriyAhiM, jIvA paMcaddhi, hA paMcahiM, sU paMcahiM, sare, pataLe, te, hA paMEi| = zabdArtha:- pAmusapha = sparza kare che zuM = bANa vALa dvrApha = yathAsthAne bANane rAkhe, pratyaMcA para caDAve AvayAyaya = kAna sudhI kheMcIne vehAsaM= AkAzamAM XiTF = pheMke che vattepha - saMkucita kare hlekSed = eka bIjA sAthe athaDAve che saMcAC = paraspara saMghAta-ekatrita kare saMdehaiM = jorathI sparza karAve nIvA = dorI, pratyaMcA hAru - snAyu, bANane bAMdhavAnI cAmaDAnI dorI re - zara, bANa pataLe = patraNa, bANano mULabhAga patte = phala, bANano agrabhAga. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! koI puruSa dhanuSane grahaNa kare, dhanuSane grahaNa karI bANane grahaNa kare, bANane grahaNa karI dhanuSanI pratyaMcA upara caDAve, pratyaMcA para bANa caDAvI bANane kAna sudhI kheMce; kheMcIne UMce AkAzamAM te bANa pheMke, UMce AkAzamAM pheMkeluM te bANa tyAM mArgamAM sAme AvatA prANa, bhUta, jIva ane sattvane (1) haNe (2) saMkocI nAMkhe athavA tene DhAMke (3) masaLe (4) paraspara ekatrita kare (5) jorathI sparza kare (6) tene paritApa(sAmAnya kaSTa)Ape (7) tene atikaSTa Ape(thakavI de) (8) herAna kare (9) eka sthAnathI bIjA sthAna para mUkI de (10) tene jIvanathI rahita karI de, to he bhagavan! te puruSane keTalI kriyAo lAge ? uttara- he gautama ! te puruSa dhanuSane grahaNa karIne yAvat bANane pheMke tyAM sudhInI pravRtti karatAM kAyikI, adhikaraNikI, prAdeSikI, pAritApanikI ane prANAtipAtikI A pAMca kriyAthI spaSTa thAya che arthAt te puruSane pAMca kriyAo lAge che. je jIvonA zarIrathI te dhanuSa banyuM che, te jIva paNa kAyikI Adi pAMca kriyAothI spaSTa thAya che. te ja rIte je jIvonA zarIrathI dhanuSyapITha, pratyaMcA, snAyu bANa, tIra, patraNa, phaLa ane bANano snAyu banyA hoya te jIvone paNa pAMca kriyA lAge che. 12 ahe NaM se usU appaNo garuyattAe bhAriyattAe gurusaMbhAriyattAe ahe
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-5 vIsasAe paccovayamANe jAI tattha pANAI jAva jIviyAo vavarovei tAvaM ca NaM se purise kai kirie ? 91 goyamA ! jAvaM ca NaM se usU appaNo garuyattAe jAva vavarovei tAvaM ca hi se purisekAiyAe jAva cauhiM kiriyAhiM puTThe; jesiM pi ya NaM jIvANaM sarIrehiM dhaNu Nivvattie te vi jIvA cauhiM kiriyAhiM puTThe; dhaNupuTTe cauhiM, nIvA paai, hArUM vanahiM, sU paMcahiM, sare, pataLe, te, hA paMcahiM, ne vi ya se jIvA ahe paccovayamANassa uvaggahe vaTTaMti te vi ya NaM jIvA kAiyAe jAva paMcahi~ kiriyAhiM puTThA / zabdArtha :- yattAr = gurutAthI(vistAranI apekSAe) mayittAr = bhArepaNAthI gurusaM mAriyattAQ = vistAra ane bhArepaNAthI yukta hovAthI vIsalAr = svAbhAvika rIte pannovayanALe = nIce paDatAM vahe = mArgamAM. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jyAre te bANa potAnI garutAthI, potAnA bhArepaNAthI ane potAnA vistAra-bhArathI, svAbhAvika rUpe nIce paDI rahyuM hoya tyAre te bANa mArgamAM prANa, bhUta, jIva ane sattvane jIvanathI rahita kare to te dhanurdhArI puruSane keTalI kriyA lAge ? uttara- he gautama ! jyAre te bANa potAnI gurutA AdithI nIce paDe ane mArgamAM AvatA jIvone jIvanathI rahita kare to te puruSa kAyikI Adi cAra kriyAothI spaSTa thAya che ane je jIvonA zarIrathI te dhanuSa, dhanuSapITha, jIvA, snAyu banyA hoya te jIvo cAra kriyAothI spaSTa thAya che. bANanA jIva pAMca kriyAthI ane zara, patraNa, phala ane tenA snAyunA jIvo pAMca kriyAothI spaSTa thAya che. je jIva bANathI Ahata thaI nIce paDatAM mArgamAM hoya che, te jIva paNa kAyikI Adi pAMca kriyAothI spaSTa thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM dhanurdhArI vyaktine tathA je je jIvonA zarIrathI dhanuSanA vividha upakaraNo banyA che te jIvone bANa chUTatA samaye ane bANa nIce paDatA samaye thanArI prANI--hiMsAthI lAgatI kriyAonuM nirUpaNa karyuM che. (1) bANa pheMkanAra puruSanI zaktithI bANa lakSya sudhI jAya tyAre mArgamAM ane lakSita sthAnamAM je jIvonI virAdhanA thAya te virAdhanAthI puruSane pAMca kriyAo lAge. lakSita sthAna sudhI gayA pachI bANa svayaMnA bhArathI nIce paDatAM mArgamAM ane bhUmi para paDe tyAM je jIvonI virAdhanA thAya; tenAthI te puruSane cAra kriyA lAge. (2) dhanuSya ane dhanuSyanA avayavo je jIvonA zarIrathI niSpanna thayA hoya te
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 ] zrI bhagavatI satra-2 jIvone bANa dvArA lakSita sthAna sudhI pahoMcatA je jIvonI virAdhanA thAya te jIvothI pAMca kriyA lAge ane tyArapachI potAnA bhArathI nIce paDatAM bANa dvArA je jIvonI virAdhanA thAya tenAthI cAra kriyA lAge. (3) bANa ane bANanA avayavo je jIvonA zarIrathI niSpanna thayA hoya te jIvone pRthvI sudhI pahoMcatA bANa dvArA je jIvonI virAdhanA thAya tenAthI pAMca kriyA lAge. temAM cAra kriyAno vikalpa nathI. (4) mArgamAM jatAM bANa je AkAzapradezonuM avagAhana kare, tyAMnA je jIva cala vicala thAya te jIvonA zarIrathI je jIvahiMsA thAya, te jIvone pAMca kriyA lAge arthAtu bANathI athaDAtAM pakSI vagere nIce paDe tenA dvArA mArgamAM ane bhUmi para je virAdhanA thAya tethI pakSI Adine pAMca kriyA lAge. yadyapi vartamAne dhanuSa Adi acetana che, tema chatAM je jIvonA zarIrathI te dhanuSAdi banyA hoya te jIvoe mRtyu samaye potAnA zarIrano svecchAthI tyAga karyo hoya temaja te jIvo vartamAne paNa aviratinA pariNAmathI yukta hoya te kAraNe kriyAo lAge che. niSkarSa e che ke pUrvanA zarIronI apekSAe pApakarma baMdha ke azubha karmabaMdhanI paraMparA cAlu rahI zake che paraMtu puNyakarmabaMdha ke zubhakarmabaMdhanI paraMparA rahetI nathI. kAraNa ke saMsArI jIvone pApano pravAha to cAlu ja che jyAre puNya to prayatnathI temaja vivekapUrvaka ja thAya che. potAnA bhArepaNA AdithI jyAre bANa nIce paDe, tyAre puruSa cAra kriyAthI spaSTa thAya che. jo ke te dhanurdhArI puruSa pAMce kriyAnuM nimitta bane che tema chatAM potAnA ja bhArepaNAthI bANa jyAre jamIna tarapha pAchu pharatuM hoya tyAre je jIvono saMhAra thAya, te pravRttimAM puruSa sAkSAt pravRtta thato nathI, tethI tene prANAtipAtikI kriyAne choDIne cAra kriyA lAge che. bANa vagere jIvahiMsAmAM sAkSAt pravRtta thAya che, tethI je jIvonA zarIrathI bANa banyuM che, tene pAMca kriyA lAge che. jyAre dhanuSanI dorI, jIvA, dhanu:pRSTha Adi sAkSAt vadhakriyAmAM pravRtta na thatAM kevala nimitta mAtra bane che, tethI tene paNa cAra kriyA lAge che. tAtparya e che ke je sAdhana jIvahiMsAmAM sAkSAt pravRtta thAya tene pAMca kriyA ane je sAdhana paraMparAe pravRtta thatAM hoya tene cAra kriyA lAge che. je jIvone aviratinA pariNAma nathI tevA zramaNa ane siddhonuM pUrve choDeluM zarIra jIvahiMsAnuM nimitta bane to paNa teone koI paNa kriyA lAgatI nathI. kAraNa ke teoe zarIrano tathA karmabaMdhanA hetubhUta avirati pariNAmano sarvathA tyAga karI dIdho che. temaja rajoharaNa, pAtra, vastra, Adi sAdhunA upakaraNo jIvadayAnA sAdhana che. tema chatAM rajoharaNAdinA bhUtapUrva jIvone puNyano baMdha thato nathI, kAraNa ke rajoharaNAdinA jIvone puNyabaMdhanA heturUpa viveka ke zubha adhyavasAya hotA nathI. anyatIrthikono manuSyaloka saMbaMdhI bhrama :|13 aNNautthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti jAva parUveti- se jahA NAmae juvaI juvANe hattheNaM hatthe geNhejjA, cakkassa vA NAbhI aragAuttA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: uddezaka-6 siyA; evAmeva jAva cattAri paMca joyaNasayAI bahusamAiNNe maNuyaloe madhuhiM . te meyaM aMte ! parva? goyamA ! jaNNaM te aNNautthiyA evaM AikkhaMti jAva bahu samAiNNe maNuyaloemaNussehiM; je te evaM AhaMsu, micchaM te evaM AhaMsu / ahaM puNa goyamA! evaM AikkhAmi jAva parUvemi- se jahANAmae juvaI juvANe hattheNa hatthaM geNhejjA, cakkassa vA NAbhI aragAuttA siyA; evAmeva jAva cattAri paMca joyaNasayAiM bahu- samAiNNe Nirayaloe raiehiM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! anyatIrthika A pramANe kahe che yAvata prarUpaNA kare che ke jema koI yuvaka potAnA hAthathI yuvatIno hAtha saghana rIte pakaDe che temaja cakranI nAbhi ArAothI ekadama jakaDAyelI hoya che, te ja rIte cAraso-pAMcaso yojana jeTaluM manuSya kSetra manuSyothI ThasoThasa bhareluM che, he bhagavan! zuM teonuM A kathana satya che? uttara- he gautama ! anyatIrthiko je A pramANe kahe che yAvata cAraso-pAMcaso yojana jeTaluM manuSya kSetra manuSyothI ThasoThasa bhareluM che; teonuM A kathana mithyA che. huM A pramANe kahuM chuM yAvata prarUpaNA karuM chuM ke jema koI yuvaka potAnA hAthathI saghana rIte yuvatIno hAtha pakaDe che temaja cakranI nAbhi ArAothI ekadama jakaDAyelI hoya che, te ja rIte cAraso, pAMcaso yojana jeTaluM naraka kSetra nairayika jIvothI ThasoThasa bhareluM che. vivecana : prastuta sUtramAM anyatIrthikonI bhramita mAnyatAnuM zuddhikaraNa karyuM che. anyatIrthikonuM kathana che ke manuSyalokamAM koI kSetra 400-500 yojana ThasoThasa manuSyothI bharyo che, te yathArtha nathI. paraMtu naraka lokanuM 400-500 yojananuM kSetra nairayika jIvothI ThasoThasa bharyuM che, te pramANe samajavuM joIe. nairacikonI vipharvaNA zakti :14 NeraiyANaM bhaMte ! kiM egattaM pabhU viuvvittae, puhuttaM pabhU viuvvittae ? ___goyamA ! egattaM vi pabhu viuvittae, puhuttaM vi pabhu viuvittae / evaM jahA jIvAbhigame tahA Neyavvo jAva durahiyAse / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM nairayika jIva eka rUpanI vipharvaNA karavAmAM samartha che ke aneka
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 zrI bhagavatI sUtra-2 rUponI vikurvaNA karavAmAM samartha che ? uttara- he gautama ! naiyika eka rUpanI vikurvaNA paNa kare che ane aneka rUponI vikurvaNA paNa kare che. A rIte jIvAbhigama sUtra pratipatti-3, uddezaka-2. anusAra saMpUrNa varNana ahIM jANavuM joIe yAvat teonI paraspara udIrita vedanA duHsahya hoya che. vivecana : jIvAbhigama sUtramAM varNita viSaya H- ratnaprabhA Adi narakomAM nairayiko ekarUpanI ke aneka rUponI vikurvaNA karavAmAM samartha che. eka rUpanI vikurvaNA kare, tyAre te eka moTo mudgara, musuMDhI, karavata, talavAra, zakti, hala, gadA, mUsala, cakra, nArAca, bhAlA, tomara, zUla, lAkaDI, bhiMDamAla Adi eka-eka rUpanI vikurvaNA karI zake che ane jyAre aneka rUponI vikurvaNA kare che, tyAre mudgarathI laIne bhiMDamAla sudhInA aneka zastronI vikrvaNA karI zake che; te sarve saMkhyAtA rUpo hoya che. asaMkhyAta rUponI vikuvarNA te karI zakatA nathI. te saMbaMdgha ane sadaza rUponI vikurvaNA kare che, asaMbaddha ane asadaza rUponI vikrvaNA karatA nathI. A pramANe vipurvaNA karIne te eka bIjAnA zarIrane abhighAta pahoMcADI, vedanAnI udIraNA kare che. te vedanA tIvra, vipula, pragADha, karkaza, kaTuka, kaThora, niSThura, caMDa, tIvra, dukhaHrUpa ane duHsahya hoya che. doSane nirdoSa mAnanAranI virAdhanA-ArAdhanA : 15 AhAkammaM aNavajje tti maNaM pahArettA bhavai; se NaM tassa ThANassa aNAloiya apaDikkaMte kAlaM karei, Natthi tassa ArAhaNA; se NaM tassa ThANassa Aloiya paDikkaMte kAlaM karei, atthi tassa ArAhaNA / eeNaM meLa jeyavva- jIyADa, viya, raDya, vatAramAM, puSpivavamAM, vahriyAmAM, zilALamatta, kSennAyapiMDa, rApiMDa zabdArtha:- AhA# = sAdhu mATe pANI, agni Adi jIva hiMsA karI taiyAra karelo AhAra jIyArDa = krItadoSa, sAdhu mATe kharIdelo AhAra naviya = sAdhu mATe sthApita, alaga mUkI rAkhelo AhAra rahyaM = racita doSayukta AhAra, saMskArita karelo AhAra ramatta = aTavI pAra karanArAo mATe rAkhelo AhAra, bhAtu rumilamAM = duSkALa Adi prasaMge bhikSuo(yAcako)mATe dAnazALA vagereno AhAra valiyAmAM = ativRSTithI pIDita loko mATe devAto AhAra zALamatta - bImAro mATeno AhAra lekhkhAyarapiMDa = makAna mAlikano AhAra rApiMDa = rAjA mATe banelo AhAra. bhAvArtha :- prazna- je sAdhunA manamAM AdhAkarmI AhArAdi grahaNa karavAmAM koI doSa nathI tevI dhAraNA hoya ane te dhAraNAnI AlocanA ane pratikramaNa tathA tadanusAra prAyazcitta karyA vinA ja jo te kAladharma pAme, to tene ArAdhanA thatI nathI. paraMtu jo te dhAraNAnI AlocanA ane pratikramaNa dvArA zuddhi
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka 95 ] karIne kAladharma pAme, to tene ArAdhanA thAya che. te ja rIte kharIdelo, sthApita karelo ane saMskArita Adi karelo AhAra tathA kAMtAra bhakta, durmikSa bhakta, ativRSTi bhakta, glAna bhakta, zayyAtarapiMDa ane rAjapiMDa vagere doSonA saMbaMdhamAM paNa nirdoSa hovAnI dhAraNA manamAM rAkhanAra mATe virAdhanA ane ArAdhanAnA banne vikalpa samajavA. 16 AhAkammaM aNavajje ti sayameva pari jittA bhavai / se NaM tassa ThANassa aNAloiya apaDikkate kAlaM karei, Natthi tassa ArAhaNA; se NaM tassa ThANassa Aloiya paDikkaMte kAlaM karei, atthi tassa ArAhaNA / e eNaM gameNaM NeyavvaM- kIyagaDa jAva rAyapiMDa / bhAvArtha - AdhAkarma doSayukta padArtha grahaNa karavAmAM koI doSa nathI A pramANe samajIne je sAdhu svayaM te AdhAkarmI AhArAdinuM sevana kare ane tenI AlocanA, pratikramaNa-prAyazcitta karyA vinA ja kAladharma pAme to tene ArAdhanA thatI nathI paraMtu AlocanA pratikramaNa karIne kAladharma pAme to tene ArAdhanA thAya che. A ja rIte krIdoSathI rAjapiMDa sudhI save doSo mATe jANavuM |17 AhAkammaM aNavajje tti aNNamaNNassa aNuppadAvaittA bhavai / se NaM tassa ThANassa aNAloiya apaDikkate kAlaM karei, Natthi tassa ArAhaNA; se NaM tassa ThANassa Aloiya paDikkate kAlaM karei, atthi tassa ArAhaNA / evaM eeNaM gameNaM NeyavvaM- kIyagaDaM jAva rAyapiMDaM / bhAvArtha:- AdhAkarma doSayukta padArtha grahaNa karavAmAM koI doSa nathI A pramANe samajIne je sAdhu paraspara eka bIjA sAdhuone te AhAra Ape ane te pravRttinI AlocanA, pratikramaNa-prAyazcitta karyA vinA ja kAladharma pAme to tene ArAdhanA thatI nathI paraMtu AlocanA pratikramaNa karIne kAladharma pAme to tene ArAdhanA thAya che. temaja krItadoSathI rAjapiMDa doSa sudhI sarva doSo mATe jANavuM. 18 AhAkammaM NaM aNavajje tti bahujaNamajjhe paNNavaittA bhavai, se NaM tassa ThANassa aNAloiya apaDikkaMte kAlaM karei, Natthi tassa ArAhaNA; se NaM tassa ThANassa Aloiya paDikkate kAlaM karei, atthi tassa aaraahnnaa| evaM eeNaM gameNaM NeyavvaM- kIyagaDaM jAva rAyapiMDaM / bhAvArtha- je sAdhu AdhAkarma doSayukta padArtha grahaNa karavAmAM koI doSa nathI tevI prarUpaNA aneka lokonI vacce kare ane te prarUpaNAnI AlocanA, pratikramaNa-prAyazcitta karyA vinA ja kAladharmane pAme to tene ArAdhanA thatI nathI paraMtu AlocanA pratikramaNa karIne kAladharma pAme to tene ArAdhanA
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ es thAya che. temaja krItadoSathI rAjapiMDa doSa sudhI sarva doSo mATe jANavuM. vivecana : zrI bhagavatI sUtra-2 prastuta sUtromAM AdhAkarmAdi doSathI dUSita AhArane niSpApa, nirdoSa samajanAra vyaktinI ArAdhanA ane virAdhanAnuM nirUpaNa karatAM cAra vikalpo darzAvyA che. cAra vikalpa :(1) AdhAkarma doSayukta padArthone nirdoSa mAne.(2) te doSayukta padArthanuM svayaM sevana kare. (3) te doSayukta padArtha anya sAdhuone Ape. (4) te prakAre khoTI prarUpaNA kare. prastuta cAre vikalpathI doSa sevana karanAra sAdhakanI zraddhA, prarUpaNA ke sparzanA yathArtha nathI. tethI te doSanI zuddhi mATe sAdhakane AlocanAdinI anivAryatA che. jo doSa sevana karanAra vyakti AlocanAdi karIne kAladharma pAme to ja te ArAdhaka bane che. AlocanAdi karavAthI tenI pApanI paraMparA tUTI jAya che. AlocanAdi na karavAthI tenI pApanI paraMparA cAlu ja rahe che; tethI te sAdhaka virAdhaka bane che. kadAca koI paristhitivaza sAdhu-sAdhvI AdhAkarma doSayukta AhAranuM sevana kare to paNa tenI zraddhA ane prarUpaNA to yathArtha ja hovI joIe ane paristhiti pUrNa thatAM te doSanI AlocanAdi karI levI joIe. kAraNa ke zuddha zraddhA prarUpaNA ane AlocanA, pratikramaNa Adi anuSThAno doSamuktinA amogha sAdhana che. niSkarSa e che ke koIpaNa doSonI AlocanA, pratikramaNAdi karyA vinA ja kAladharma pAmanAra sAdhu virAdhaka thAya che ane AlocanA-pratikramaNAdi karIne kAladharma pAmanAra sAdhu ArAdhaka thAya che. ratnatrayanI virAdhanAH- AdhAkarmAdi doSane nirdoSa hovAnI manamAM dhAraNA karI levI tathA AdhAkarmAdinA viSayamAM nirdoSa hovAnI prarUpaNA karavI, te viparIta zraddhAnAdi rUpa hovAthI darzana virAdhanA che. tene viparIta rUpe jANavuM te jJAna virAdhanA che tathA A doSone nirdoSa kahIne svayaM AdhAkarmAdi doSathI dUSita AhArAdinuM sevana karavuM tathA anya sAdhuone tevo doSayukta AhAra Apavo, te cAritra virAdhanA che. A rIte uparokta pravRttiomAM ratnatrayanI virAdhanA thAya che. mAhAtmya :- AdhAkarma doSa. ApavA sAdhukhiyAnena yat zvetana(pavAtha)mavetanam kriyate, acetanaM pacyate, cIyate vA gRhAdikam, vayate vA vastrAdikam, tadAdhAkarma / artha- sAdhunA nimitte saceta padArthane aceta kare, aceta dALa-cokhA vagerene pakAve, makAnAdi banAve, vastrAdinuM vaNATa kare, tene AdhAkarma kahe che. krItakRta Adi anya doSonuM spaSTIkaraNa zabdArthamAM ApyuM che. raDyuM H- racita doSayukta AhAra. saMskArita karelo AhAra. tenuM tAtparya e che ke sAdhu mATe daLelo, khAMDelo, vATelo, jhATakIne ane gALIne sApha karelo khAdyapadArtha arthAt agni, pANInA AraMbha vinA saMskArita karelo AhAra. yathA- phaLo sudhArIne rAkhavA, mevAnA TukaDA karIne rAkhavA, ukhaLa mUsaLanA ke
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-5 97 kharalanA prayogathI koI vastu khAMDavI sUpaDAthI sApha karavI vagere. A sarva pravRttiothI AhAra racita doSayukta thaI jAya che. AcArya-upAdhyAyanI gati : 19 Ayariya-uvajjhAe NaM bhaMte ! savisayaMsi gaNaM agilAe saMgiNhamANe, agilAe uvagiNhamANe kaihiM bhavaggahaNehiM sijjhai jAva aMtaM karei ? goyamA ! atthegaie teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhai, atthegaie docceNaM bhavaggahaNeNaM sijjhai taccaM puNa bhavaggahaNaM NAikkamai / vitti = potAnA viSayamAM zindamALe = svIkAra karatAM bhindramAne zabdArtha:sahAyatA karatAM. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! je AcArya, upAdhyAya potAnA viSayamAM arthAt vAcanA pradAna ane anuzAsana vageremAM ziSyavarganI kheda vinA, utsAhabhAvathI dekharekha ane sArasaMbhALa rAkhe arthAt teonI saMyamonnatinuM dhyAna rAkhe tene saMyama pAlanamAM sahAyaka bane, te AcAryAdi keTalA bhava karIne siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che ? uttara- he gautama ! (praznokta guNa saMpanna) keTalAka AcArya ane upAdhyAya te ja bhavamAM siddha thAya che, keTalAka be bhava karIne siddha thAya che, paraMtu trIjA bhavanuM atikramaNa karatA nathI arthAt utkRSTa traNa bhava karI mukta thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM kartavyaniSTha AcArya ane upAdhyAyanuM mAhAtmya pradarzita karyuM che. je AcArya ane upAdhyAya potAnA kartavya ane uttaradAyitvanuM samyak prakAre vahana kare che arthAt svayaM nirdoSa AcAranuM pAlana kare che ane ziSyavarganA nirdoSa saMyama pAlanamAM preraka ane sahAyaka bane che te avazya mokSagAmI bane che. temAM keTalAka AcArya---upAdhyAya te ja bhavamAM mukta thAya che, keTalAka devalokamAM jaI manuSyano bIjo bhava dhAraNa karIne mukta thAya che ane keTalAka pharI devalokamAM jaI manuSyano trIjo bhava dhAraNa karIne mukta thAya che. teo manuSyanA traNa bhavathI vadhu bhava karatA nathI. A rIte manuSyanA traNa bhava ane vacce devanA be bhava kula pAMca bhava samajavA. mithyAdoSAropaNanuM duSkaLa : 20 je NaM bhaMte ! paraM alieNaM asabbhUeNaM abbhakkhANeNaM abbhakkhAi tassa NaM
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 | zrI bhagavatI sUtra-2 kahappagArA kammA kajjati ? goyamA ! je NaM paraM alieNaM asabbhUeNaM abbhakkhANeNaM abbhakkhAi tassa NaM tahappagArA ceva kammA kajjati; jattheva NaM abhisamAgacchai tattheva NaM paDisaMvedei; tao se pacchA [vedei] Nijjarei // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! koI vyakti anya vyakti para asatya ane avidyamAna doSAropaNa kare to te kevA prakAranA karma bAMdhe? uttara- he gautama! koI vyakti anya vyakti upara asatya ane avidyamAna doSAropaNa kare to te te ja prakAranA arthAt abhyAkhyAna phaLavALA karma bAMdhe che. te jyAM(manuSyarUpe) janma dhAraNa kare tyAM asatya doSAkSepane prApta thAya, tene bhogave; pachI te karma kSaya thAya. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : prastuta sUtramAM asatya doSAropaNathI asatyadoSAropaNanI prAptirUpa phaLa thAya, tema nirUpaNa karyuM che. tti - asatya vacana. satyarahita vacana, asatyanuM sevana karI; brahmacArIne abrahmacArI kahevuM vagere. samUUM :asabhUta vacana. avidyamAna doSa. jemAM je doSa na hoya chatAM te doSonuM kathana karavuM. jema ke corI na karI hoya chatAM tene cora kahevo. sabha9//- aneka loko samakSa nirdoSa vyakti para mithyA doSAropaNa karavuM, ALa caDhAvavuM. A rIte alIka, asabhUta ke abhyAkhyAna vacanamAM ekaMdare mithyAdoSAropaNa ja che. AgamakAro kahe che ke karmasiddhAMtAnusAra mithyA doSaropaNa karanAra te ja prakAranA karmono baMdha kare che ane karmAnusAra tevuM ja phaLa bhogave che. zataka pada saMpUrNa che
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5: uddezaka-7 [[ 99] zataka-5 : udezaka-0] saMkSipta sAra - A uddezakamAM pudgala dravyanuM svarUpa, tenI sakaMpa-niSkapa avasthA, paramANu pudgala ane skaMdhanI paraspara sparzanA, sthiti, aMtara, alpabadutva vagere viSayonuM temaja covIsa daMDakanA jIvomAM AraMbha ane parigrahanuM tathA pAMca prakAranA hetu-ahetunuM pratipAdana che. * pudgala dravyamAM kaMpana :- pudgala dravyanA avagAhita AkAza pradezanuM parivartana thAya tene kaMpana kahe che. kyAreka saMpUrNa skaMdhanA avagAhanA sthAnamAM parivartana thAya che, kyAreka tenA eka dezamAM parivartana thAya, kyAreka aneka dezamAM parivartana thAya che. kaMpananI kriyA satata thatI nathI tethI jyAre te niSkapa hoya tyAre koI paNa prakAranuM parivartana thatuM nathI; AvA aneka vikalpo saMbhave che. zAstrakAre tenA cha vikalpa batAvyA che, te A pramANe che- (1) saMpUrNa kaMpamAna (2) saMpUrNa akaMpamAna (3) eka deza(vibhAga) kaMpamAna-eka deza akaMpamAna (4) eka deza kaMpamAna-aneka deza akaMpamAna (5) aneka deza kaMpamAna-eka deza akaMpamAna (6) aneka deza kaMpamAna-aneka deza akaMpamAna. paramANu pugalamAM prathama be bhaMga hoya che, ddhipradeza skaMdhamAM prathama traNa bhaMga hoya che, tripradezI skaMdhamAM prathama pAMca bhaMga hoya che, catuSpadezathI anaMtapradezI sudhInA skaMdhamAM cha bhaMga hoyache. * paramANa pudgalathI laIne asaMkhyapradezI ane anaMtapradezI sUkSma skaMdha sudhInuM talavAra AdithI chedana, bhedana, agnimAM baLavuM, pANImAM bhIMjAvuM ke vahI javuM Adi thatuM nathI. anaMtapradezI bAdara skaMdhamAM uparokta kriyA thAya che. * paramANu yugala anardha, amadhya, apradezI che. ddhipradezI, catuSpadezI, SaTrapradezI Adi sama saMkhyaka skaMdha sArdha, amadhya, sapradeza che. tripradezI, paMcapradezI Adi viSama saMkhyaka skaMdha anardha, samadhya, sapradeza che. * pudgala sparzanA - eka paramANu anya paramANune ane kripradezI Adi anaMta pradeza skaMdhane sparze che temaja eka skaMdha anya skaMdhane sparze che, tenA nava vikalpa che- (1) eka dezathI eka deza (2) eka dezathI bahudeza (3) eka dezathI sarva (4) bahudezathI eka deza (5) bahudezathI bahu deza (6) bahudezathI sarva (7) sarvathI eka deza (8) sarvathI bahudeza (9) sarvathI sarva. eka paramANu anya paramANune navamA bhaMgathI sparze che. paramANu DhipradezI skaMdhane sAtamA ane navamA bhaMgathI sparze che. paramANu tripradezI DhaMdhane sAtamA, AThamA ane navamA bhaMgathI sparze che.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 100 ] zrI bhagavatI satra-2 dvipradezI skaMdha paramANune 3, 9mA bhaMgathI sparze che. kripradeza skaMdha ddhipradezI DhaMdhane 1, 3, 7, 9mA bhaMgathI sparze che. ddhipradezI aMdha tripradeza skaMdhane 1, 2, 3, 7, 8, 9mA bhaMgathI sparze che. tripradezI aMdha paramANune 3, 6, 9mA bhaMgathI sparze che. tripradezI aMdha kripradeza skaMdhane 1, 3, 4, 6, 7, 9mA bhaMgathI sparze che. tripradezI aMdha tripradeza skaMdhane sarva bhaMgathI sparze che. A rIte tripradezI dhanI samAna anaMtapradezI skaMdha paryata jANavuM. paramANu pudgala niraMza hovAthI te sarva ja hoya. temAM sarva saMbaMdhita bhaMga ja ghaTI zake che. dvipradezI aMdhamAM be pradeza hovAthI eka deza athavA sarva, A be vikalpa ja hoya che. tripradeza skaMdhamAM traNa pradeza hovAthI eka deza, bahudeza athavA sarva A traNe vikalpa ane te saMbaMdhI bhaMga saMbhave che. * 5gala dravyanI sthiti - paramANuthI anaMtapradezI sudhInA skaMdhanI sthiti jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyakAlanI che. eka pradezAvagADha sakaMpamAna yugalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganI che. ekapradezAvagADha niSkapa pudgalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyAta kAlanI che. A rIte asaMkhyapradezAvagADha pulanI sthiti jANavI. eka guNa kRSNa thAvat anaMtaguNa rUkSa pudgalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhya kAlanI che. sUkSma ane bAdara pariNata pudgalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhya kAlanI che. zabda pariNata yugalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganI che. azabda pariNata yugalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAlanI che. * aMtara :- paramANunuM aMtara jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyAta kAlanuM, kripradezI Adi skaMdhanuM aMtara utkRSTa anaMtakAlanuM che. sakaMpa pudgalanI sthiti te niSkapanuM aMtara ane niSkapanI sthiti te sakaMpa pugalanuM aMtara che. te ja rIte zabda pariNata pudgalanI sthiti te azabda pariNata pudgalanuM aMtara ane azabda pariNata yugalanI sthiti te zabda pariNata yugalanuM aMtara che. varNAdi pariNata yugalonuM aMtara tenI sthitinI samAna che. * alpabadbhutvaH- sarvathI thoDuM kSetra-sthAnAyu, tethI avagAhanA-sthAnAyu asaMkhyAta guNa, tethI dravya sthAnAyu asaMkhyAta guNa, tethI bhAva-sthAnAyu asaMkhyAta guNa che. * AraMbha-parigraha :- 24 daMDakanA jIvo sAraMbhI ane saparigrahI che. zarIra ane karma rU5 parigraha sarva jIvo pAse che ane AhArAdi mATe pratyeka jIvo AraMbha kare ja che. te uparAMta pratyeka jIvo potAnA sthAnAnusAra bAhya parigrahane dhAraNa kare che. * hetu-ahetuH- pAMca prakAranA hetu ane pAMca prakAranA ahetu che. samyagudaSTi tene jANe che. tenA dvArA padArthane samaje che, mithyAtvI tene jANatA nathI, tenA dvArA padArthane samajatA nathI. kevaLI ahetu rUpa kevaLajJAna dvArA jANe che ane kevaLajJAna dvArA padArthane samaje che. tene anumAnAdinI AvazyakatA nathI.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7. [ 101 | 'zataka-pa : uddezakate | ejana paramANu pudgalanuM kaMpana :|1 paramANupoggale NaM bhaMte ! eyai veyai calai phaMdai ghaTTai, khubbhai udIraitaM taM bhAvaM pariNamai ? goyamA ! siya eyai jAva taM taM bhAvaM pariNamai; siya No eyai jAva No ta ta bhAvaM pariNamai / zabdArtha - pathara kaMpe che veya= vizeSarUpe kaMpe che vana= cAle che para= spaMdita thAya che, bIjA sthAna para jaIne pAcho pUrva sthAna para Ave che padR = anya padArthane sparza kare che pumaDuM = kSabhita thAya che 3 = anya padArthamAM maLI jAya che te te bhAve pAima = te te bhAve pariName che, pariNAmAMtarane prApta thAya che. bhAvArthaH- prazna- he bhagavan! zuM paramANu pugala kaMpe che, vAraMvAra kaMpe che, bIjA sthAna para jAya che, tyAMthI trIjA, cothAdi sthAna para jAya che, anya padArthane sparza kare che, svataH ekadezamAM bhita thAya che, svataH sarvadezamAM kSabhita thAya che, pariNAmAMtarane prApta thAya che? uttara- he gautama! paramANu pudgala kadAcitu(koI samaye) kapita thAya che yAvatu te te pariNAmomAM pariNata thAya che ane kadAcit kaMpita thato nathI thAva, vibhinna pariNAmomAM pariNata thato nathI. | 2 duppaesie NaM bhaMte ! khaMghe eyai jAva taM taM bhAvaM pariNamai ? goyamA ! siya eyai jAvataM taM bhAvaM pariNamai, siya No eyai jAva No taM taM bhAvaM pariNamai; siya dese eyai, dese No eyai jAva dese taM taM bhAvaM pariNamai, dese taM taM bhAvaM No pariNamai / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! zuM kripradezika skaMdha kaMpe che yAvata vibhinna pariNAmomAM pariNata thAya che? uttara- he gautama ! (1) DhipradezI aMdha kyAreka kaMpita thAya che yAvata vibhinna pariNAmomAM pariNata thAya che. (2) kyAreka kaMpita thato nathI yAvata vibhinna pariNAmomAM pariNata thato nathI. (3) kyAreka eka dezathI kaMpita thAya che, eka dezathI kaMpita thato nathI thAvata kyAreka eka dezathI pariNata thAya che eka dezathI pariNata thato nathI.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 102 | zrI bhagavatI sUtra-2 | 3 tippaesie NaM bhaMte ! khaMdhe eyai jAva taM taM bhAvaM pariNamai ? goyamA ! siya eyai siya No eyai, siya dese eyai dese No eyai, siya dese eyai desA No eyaMti, siya desA eyaMti dese No eyai / bhAvArtha-prazna- he bhagavana!tripradezika aMdha kapita thAya che yAvata vibhinna pariNAmomAM pariNata thAya che? uttarahe gautama! (1) kadAcit kapita thAya che (2) kadAcit kaMpita thato nathI (3) kadAcit eka dezamAM kaMpita thAya, eka dezamAM kaMpita thato nathI (4) kadAcitu eka dezamAM kaMpita thAya, aneka dezamAM kaMpita thato nathI (5) kadAcit aneka dezamAM kaMpita thAya, eka dezamAM kaMpita thato nathI. 4 cauppaesie NaM bhaMte ! khaMdhe eyai jAva taM taM bhAvaM pariNamai ? goyamA ! siya eyai siya No eyai, siya dese eyai dese No eyai, siya dese eyai desA No eyaMti, siya desA eyaMti dese No eyai; siya desA eyaMti desA No eyati / evaM jahA cauppaesio tahA paMcapaesio vi jAva aNaMtapae sio vi bhANiyavyo / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM catuSpadezI skaMdha kaMpita thAya che yAvat vibhinna pariNAmomAM pariNata thAya che? uttara- he gautama! (1) kadAcit kaMpita thAya che (2) kadAcit kaMpita thato nathI (3) kadAcit eka dezamAM kaMpita thAya che, eka dezamAM kaMpita thato nathI (4) kadAcit eka dezamAM kaMpita thAya, aneka dezamAM kaMpita thato nathI (5) kadAcit aneka dezamAM kaMpita thAya, eka dezamAM kaMpita thato nathI (6) kadAcit aneka dezamAM kaMpita thAya che aneka dezamAM kaMpita thato nathI. jema catuSpadezI skaMdhanA viSayamAM kahyuM che, tema paMcapradezI aMdhathI anaMtapradezI DhaMdha sudhI arthAt pratyeka skaMdhanA viSayamAM jANavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM paramANu pudgala tathA ddhipradezika skaMdhathI laIne anaMtapradeza skaMdha sudhInA skaMdhonA kaMpana vagere saMbaMdhamAM prazna pUchI, tenuM saiddhAMtika anekAMta zelIthI samAdhAna karyuM che. kaMpana - pudgala dravya je AkAzapradeza para avagAhita che temAM je parivartana thAya tene kaMpana kahe che. pudgalomAM kaMpanAdi sUtrokta kriyAo kyAreka hoya, kyAreka hotI nathI. tethI paramANu AdimAM aneka vikalpa-bhaMga thAya che, yathA- paramANu pulamAM be bhaMga thAya che. kripradeza skaMdhamAM traNa bhaMga
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7 . _ 103 | thAya che. tripradeza skaMdhamAM pAMca bhaMga thAya che. catuudezI aMdhathI anaMtapradezI skaMdha sudhI pratyeka skaMdhamAM kaMpanAdinA cha bhaMga thAya che. cha bhaMgano paricaya : bhaMga-1 kyAreka kaMpita - paramANuthI anaMta pradeza skaMdha kyAreka pUrNatayA kaMpita avasthAmAM hoya tyAre prathama bhaMga thAya. bhaMga-2? kyAreka akapita - paramANuthI anaMta pradezI DhaMdha kyAreka pUrNatayA akapita avasthAmAM hoya tyAre bIjo bhaMga thAya. bhaMga-3: eka dezakapita eka deza akapita - kripradeza skaMdhathI anaMtapradezI skaMdha jyAre be AkAzapradeza para sthita hoya tyAre tenA eka AkAzapradeza para sthita pradeza kaMpita hoya ane bIjA AkAza pradeza para sthita pradeza akaMpita hoya tyAre trIjo bhaMga thAya. bhaMga-4: eka deza kapita aneka deza akapitA-tripradezI aMdhathI anaMtapradezI DhaMdha jyAre traNAdi AkAzapradeza upara sthita hoya tyAre tenA eka AkAzapradeza para sthita pradeza "pata hoya ane anya be AkAzapradeza para sthita pradeza ardhapata hoya tyAre eka deza pita, aneka deza apita nAmano caturtha bhaMga thAya. bhaMga-5 : aneka deza kapita eka deza akapita :- eka AkAza pradeza para sthita pradeza arkApita hoya ane be Adi AkAza pradeza para sthita pradezo kaMpita hoya tyAre eka deza akaMpita ane aneka deza kiMpita nAmano pAMcamo bhaMga thAya. bhaga-da: aneka deza kaMpita aneka deza akapita - catuudezI DhaMdhathI anaMtapradezI DhaMdha jyAre cAra Adi AkAzapradeza para sthita hoya tyAre tenA be Adi AkAza pradeza para sthita pradezo kaMpita hoya ane be Adi AkAza pradeza para sthita pradezo arkApita hoya tyAre aneka deza kaMpita, aneka deza akaMpita nAmano chaThTho bhaMga thAya. deza ke sarva sakaMpa--akaMpanI avasthA - pudgala dravya sakaMpa | akaMpa deza sakaMpa deza aMkapa deza sakaMpa aneka deza akaMpa aneka deza sakaMpa | ghaNA sakaMpa deza akaMpa | ghaNA akaMpa 5 paramANu DhipradezI DhaMgha tripradeza skaMdha catuudezI skaMdha saMketa:- kaMpita-1,alaMpita-TH bhaMga saMkhyA :
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 Epha veyak cattarUM vak :- ejana, vejana, calaNa, spaMdana A cAre ya prakriyAmAM calita thavArUpa kriyA sAmAnya che chatAM temAM kaMIka vizeSatA che. ejanamAM paramANu Adi eka vAra sthAna choDI punaH svasthAnamAM sthita thaI jAya che vejanamAM anekavAra sthAna choDI punaH svasthAnamAM sthita thaI jAya che. calanamAM svasthAna choDI, bIjA sthAnamAM sthita thaI jAya che. spaMdanamAM eka sthAna choDIne bIjA sthAnamAM, bIjuM sthAna choDI trIjA sthAnamAM ema aneka sthAna jAya che. 104 hunnara, vIrar :- kSubhita ane udIrita A baMne kriyAmAMthI kSubhitamAM potAnA svarUpathI aMzataH kSubhita thAya che ane udIritamAM potAnA svarUpathI sarvataH(saMpUrNapaNe) kSubhita thAya che. pudgalonuM avagAhana ane chedana-bhedana : 5 paramANupoggale NaM bhaMte ! asidhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejjA ? hatA, omAhennA | se NaM bhaMte ! tattha chijjejja vA bhijjejja vA ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe, No khalu tattha satthaM kamai / evaM jAva asaMkhejjapaesio / zabdArtha:- vudhAra = astrAnI dhAra, sajavAnI dhAra. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM paramANu pudgala talavAranI dhAra athavA astrAnI dhAra para rahI zake che? uttara- hA, gautama ! te rahI zake che. prazna- he bhagavan ! te dhAra para rahelA paramANu pudgala te dhArathI chinna-bhinna thAya che ? uttara- gautama ! tema zakya nathI. paramANu pudgalamAM zastra praveza karI zakatuM nathI, tenA para zastranI asara thatI nathI. te ja rIte dvipradezI kaMdhathI asaMkhyapradezI skaMdha sudhI samajI levuM joIe. A sarvamAM zastranI asara thatI nathI. 6 aNatapaesie NaM bhaMte ! khaMdhe asidhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejjA / hatA, ozAhendrA | se NaM tattha chijjejja vA bhijjejja vA ? goyamA ! atthegaie chijjejja vA bhijjejja vA; atthegaie No chijjejja vA No bhijjejja vA /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7, [ 105 ] evaM agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA ? NavaraM jhiyAejja bhaanniyvvN| evaM pukkhalasaMvaTTagassa mahAmehassa majjhamajjheNaM vIivaejjA ? NavaraM ulle siyA bhANiyavvaM / evaM gaMgAe mahANaIe paDisoyaM havvaM AgacchejjA? NavaraM viNihAyaM AvajjejjA bhANiyavvaM / evaM udagAvattaM vA udagabiMdu vA ogAhejjA? NavaraM pAriyAvajjejjA bhANiyavvaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM anaMtapradeza skaMdha talavAranI dhAra para athavA suradhAra para rahI zake che? uttara- hA, gautama ! rahI zake che. prazna- he bhagavan! zuM talavAranI dhAra ke suradhAra para rahelA anaMta pradezI aMdha te dhArathI chinnabhinna thAya che? uttara- he gautama! keTalAka anaMtapradezI skaMdha chinna-bhinna thAya che ane keTalAka anaMtapradezI aMdha chinna-bhinna thatA nathI. te ja rIte paramANu pudgalathI anaMtapradezI skaMdha zuM (1) agnimAM gamana karatA baLe che? (2) zuM puSkala saMvartaka mahAmeghanI madhyamAMthI gamana karatAM bhIMjAya jAya che? (3) zuM gaMgA mahAnadInA pratizrotamAM vahetAM viniSTa thAya che? (4) udagAvarta-vamaLa ke pANInA TIpAmAM avagAhanA karatAM te rUpe pariNata thAya che? vagerenuM kathana karavuM. vivecana : Maa - Azraya prApta karavo. AkAzapradeza para anya pulAdi dravyo sthita thAya, sthAna pAme, tene avagAhana kahe che ane je AkAzapradeza para anya pagalAdi dravya Azraya pAme te AkAzapradeza te pulAdi dravyanuM avagAhana kSetra kahevAya che. talavAra ke astrAnI dhAra, agni, pANInuM TIpuM vagere sthala daSTie sUkSma dekhAvA chatAM te asaMkhyAta AkAzapradezane avagAhIne rahyA hoya che te ja AkAzapradeza para anya paramANuthI laI anaMtapradezI skaMdha avagAhanA pAmI zake che tethI sUtrakAre kahyuM che ke badhA ja pudgala dravya astranI dhArAdi para avagAhana prApta karI zake che paraMtu paramANu vagere te badhA pudgala dravyane te dhAra chedana-bhedana karI zakatI nathI. keTalAkamAM chedana, bhedana Adi kriyAo thAya ane keTalAkamAM te kriyAo thatI nathI. paramANu pudgalathI laI asaMkhyAta pradeza skaMdha sUkSma ane catuHsparzI hoya che temAM chedanabhedanAdi koI kriyAo thatI nathI.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 anaMtapradezI skaMdha be prakAranA hoya che- sUkSma ane bAdara. temAM catuHsparzI sUkSmaskaMdhomAM chedanAdi kriyAo thatI nathI, ATha sparzI bAdara skaMdhomAM thAya che. tethI sUtragata praznottaramAM vaikalpika uttara che ke keTalAka skaMdhamAM chedanAdi kriyA thAya che ane keTalAkamAM thatI nathI. 106 A sUtra varNananuM tAtparya e che ke bAdara anaMta pradezI skaMdhane talavAra, pANI, agni rUpa zastra asara kare che. paramANu tathA anaMtapradezI sudhInA sUkSma skaMdhone koI zastra asara karatuM nathI. pudgalonI sArdhatA samadhyatA : 7 paramANupoggale NaM bhaMte ! kiM saaDDe samajjhe sapaese; udAhu aNaDDhe amajjhe apaese ? goyamA ! paramANupoggale aNaDDhe amajjhe apaese; No saaDDe No samajjhe No sapaese / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM paramANu pudgala sArdha, samadhya ane sapradeza che ke anardha, amadhya ane apradeza che ? uttara- he gautama ! paramANu pudgala anardha, amadhya ane apradeza che paraMtu sArdha, samadhya ane sapradeza nathI. 8 duppaesie NaM bhaMte ! khaMdhe kiM saaDDe samajjhe sapaese udAhu aNaDDe amajjhe apaese ? goyamA ! duppaesie khaMdhe saaDDe amajjhe sapaese; No aNaDDhe No samajjhe No apaese / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM dvipradezI skaMdha, sArdha, samadhya ane sapradeza che ke anardha, amadhya ane apradeza che ? uttara- he gautama ! dvipradezI skaMdha sArdha, amadhya ane sapradeza che; anardha, samadhya ane apradeza nathI. 9 tippaesie NaM bhaMte ! khaMdhe, pucchA ? goyamA ! tippaesie khaMdhe aDDe samajjhe sapaese; No saaDDe No amajhe No apaese / jahA duppaesio tahA je samA te bhANiyavvA, je visamA te jahA tippaesio tahA bhANiyavvA /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7, 107 | bhAvArtha- praza- he bhagavan! tripradeza skaMdha, sArdha, samadhya ane sapradeza che ke anardha, amadhya ane apradeza che? uttara- he gautama! tripradeza skaMdha anardha, samadhya ane saMpradeza che paraMtu sArdha nathI, amadhya nathI ane apradeza nathI. je rIte DhipradezI skaMdhanA viSayamAM sArdha AdinuM kathana karyuM te ja rIte samasaMkhyaka (bekI saMkhyaka) skaMdhonA viSayamAM kahevuM ane viSama saMkhyaka(ekI saMkhyaka) skaMdhonA viSayamAM tripradezI skaMdhanA kathanAnusAra kahevuM joIe. 10 saMkhejjapaesie NaM bhaMte ! khaMdhe kiM saaDDe, pucchA ? goyamA ! saMkhejjapaesie khaMdhe siya saaDDe, amajjhe, sapaese; siya aNaDDe, samajhe, sapaese; jahA saMkhejjapaesio tahA asaMkhejjapaesio vi aNaMtapae- sio vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM saMkhyAta pradeza skaMdha, sArdha, samadhya ane sapradeza che ke anardha, amadhya ane apradeza che? - uttara- he gautama ! keTalAka saMkhyAta pradeza skaMdha sArdha, amadhya ane saMpradeza che ane keTalAka anardha, samadhya ane saMpradeza hoya che. je rIte saMkhyAta pradeza skaMdhanA viSayamAM kahyuM te ja rIte asaMkhyAta pradezI aMdha ane anaMtapradezI skaMdhanA viSayamAM paNa jANI levuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM paramANu yugalathI anaMtapradezI sudhInA skaMdhomAM sArdha Adi viSayaka praznottara che. sake :- sArdha. jeno barobara ardho bhAga thaI zake che. DhipradezI Adi samasaMkhyaka skaMdhamAM barobara ardho bhAga thaI zake che, tethI te sArdha che. samasaMkhyaka--bekI saMkhyAvALA skaMdha sArdha hoya che. be, cAra, cha pradezI skaMdhanA kramazaH eka-eka, be-be, traNa-traNa te rIte be samAna bhAga thAya che. sama :- samadhya-madhyasahita. je madhya bhAga sahita hoya che. jema ke tripradeza skaMdhamAM Adi ane aMtima paramANunI vacceno eka paramANu madhyama kahevAya che. sAmAnya rIte Adi ane aMtanI vaccenuM badhu ja madhya kahevAya paraMtu ahIM 'samadhya' zabdamAM teno vizeSa artha thAya che, jema ke paMcapradezI skaMdhamAM Adino eka ane aMtima eka paramANune choDIne vaccenA traNa paramANu samadhya kahevAtA nathI paraMtu AdinA be paramANu ane aMtima be paramANune choDIne vacceno eka ja paramANu samadhya kahevAya che. A rIte viSama saMkhyaka ekI saMkhyAvALA skaMdha samadhya hoya che. sapapa - je skaMdha pradezayukta hoya, tene sapradezI kahe che. paramANune pradeza nathI, te sivAya DhipradezathI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI bhagavatI sUtra-2 anaMtapradezI Adi skaMdho pradezayukta hoya che. aLarlR :- je skaMdha ardha rahita hoya arthAt jeno barobara ardho bhAga thaI na zake te. jema ke tripradezI, paMcapradezI Adi viSama saMkhyaka skaMdhomAM barobara ardho bhAga thato nathI, tethI te anardha che. amo :- je skaMdhamAM madhya bhAga hoto nathI te. jema ke dvipradezI, catuHpradezI Adi samasaMkhyaka skaMdhomAM be samAna bhAga thAya che; jethI madhyano koI paramANu raheto nathI, tethI te amadhya che. appaTse :- apradeza-pradeza rahita hoya te. jema ke paramANune pradeza nathI. paramANu pudgala H- te niraMza hovAthI tenA be bhAga thatA nathI, tethI te sArdha nathI. te svayaM eka hovAthI tene madhyabhAga na hovAthI te samadhya nathI. tene pradeza na hovAthI te sapradeza nathI. A rIte te anardha, amadhya ane apradeza che. dvipradezI skaMdha :- dvipradezI skaMdha samasaMkhyaka hovAthI tenA be ardhA bhAga thaI zake che, tethI te sArdha che. temAM be pradeza hovAthI Adi ane aMta ja hoya che, madhyabhAga raheto nathI. tethI te amadhya che ane pradeza sahita hovAthI sapradezI che. tripradezI skaMdha :- te viSama saMkhyaka hovAthI tenA be samAna bhAga thatA nathI. jema ke traNanA be bhAga karIe to doDha--doDha thAya paraMtu paramANu niraMza hovAthI khaMDita thatuM nathI. A rIte tripradezI skaMdhanA be samAna bhAga thatA na hovAthI te sArdha nathI, anardha che. viSamapradezI skaMdha hovAthI te madhyabhAgathI sahita che, tethI te samadhya che ane pradeza sahita hovAthI sapradeza che. samasaMkhyaka skaMdho :- bekI saMkhyA dharAvatA dvipradezI, catuSpadezI, SaTyadezI, dazapradezI skaMdha vagere. viSama saMkhyaka saMdho :- ekI saMkhyA dharAvatA tripradezI, paMcapradezI, saptapradezI, navapradezI skaMdha vagere. saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMtapradezI kraMdho :- temAM samaviSama baMne saMkhyA hovAthI baMne vikalpo kahyA che. paramANu Adi pudgalonI paraspara sparzanA H 11 paramANu poggale NaM bhaMte ! paramANu poggalaM phusamANe kiM 1 deseNaM desaM phusai, 2 deseNaM dese phusai, 3 deseNaM savvaM phusai, 4 desehiM desaM phusai, 5 desehiM dese phusai, 6 desehiM savvaM phusai, 7 savveNaM desaM phusai, 8 savveNaM dese phusai, 9 savveNaM savvaM phusai ? goyamA ! 1 No deseNaM desa phusai, 2 No deseNaM dese phusai, 3 No deseNaM savvaM 4 No desehiM saM phusai, 5 No desehiM dese phusai; 6 No desehiM savvaM phusai, sara,
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: uddezaka-7 [ 109 ] 7 No savveNaM desaM phusai, 8 No savveNaM dese phusai, 9 savveNaM savvaM phusai / evaM paramANu poggale duppaesiyaM phusamANe sattama-NavamehiM(bhaMgehiM) phusai / paramANu poggale tippaesiyaM phusamANe NipacchimaehiM tihiM phusai / jahA paramANupoggale tippaesiyaM phusAvio evaM phusAveyavvo jAva aNaMta paesio / zabdArtha - picchamapadaM= pAchaLanA, aMtima. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paramANu pula, paramANu yugalane sparza karatAM (1) zuM ekadezathI ekadezano sparza kare? (2) zuM ekadezathI bahudezano sparza kare? (3) zuM ekadezathI sarvano sparza kare ? (4) zuM bahu dezathI ekadezano sparza kare ? (5) zuM bahu dezathI bahudezano sparza kare ? (6) zuM bahu dezathI sarvano sparza kare ? (7) zuM sarvathI ekadezano sparza kare ? (8) zuM sarvathI bahudezano sparza kare ? (9) zuM sarvathI sarvano sparza kare ? uttara- he gautama! paramANu yugala paramANu pudgalane sparza karatAM (1) eka dezathI ekadezano sparza karatA nathI. (2) eka dezathI bahudezano sparza karatA nathI. (3) eka dezathI sarvano sparza karatA nathI. (4) bahu dezathI ekadezano sparza karatA nathI. (5) bahu dezathI bahudezano sparza karatA nathI. (6) bahu dezathI sarvano sparza karatA nathI. (7) sarvathI ekadezano sparza karatA nathI. (8) sarvathI bahudezano sparza karatA nathI. (9) sarvathI sarvano sparza kare che. te ja rIte paramANu pudgala kripradeza skaMdhane sparza karatA sAtamA(sarvathI ekadezano) ane navamA (sarvathI sarvano) A be vikalpathI sparza kare che. paramANu pudagala tripradezI DhaMdhane sparza karatAM aMtima traNa vikalpathI sparza kare che. 7. sarvathI eka dezano 8. sarvathI bahu dezano 9. sarvathI sarvano. je rIte paramANu pugala ane tripradeza skaMdhanI sparzanA kahI, te ja rIte paramANu pugala sAthe catuSpadezI aMdhathI, anaMtapradezI audha sudhInI sparzanA kahevI joIe arthAt paramANu pudgala anaMtapradeza sudhInA skaMdhone aMtima traNa vikalpothI sparza kare che. 12 duppaesie NaM bhaMte ! khaMdhe paramANupoggalaM phusamANe, pucchA? goyamA ! taIya NavamehiM phusai, duppaesio duppaesiyaM phusamANo paDhamataIya-sattama-Navamehi phusai, duppaesio tippaesiyaM phusamANo Aillaehi ya, pacchilla- ehi ya tihiM phusai, majjhimaehiM tihiM vipaDiseheyavvaM, duppaesio jahA tippae- siyaM phusAvio evaM phusAveyavvo jAva aNaMtapaesiyaM /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 ] zrI bhagavatI sUtra zabdArtha - AphattahiM = pahelAnA chidaM = pAchaLanA. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ddhipradeza skaMdha paramANu pugalane sparza karatA kaI rIte sparza kare che ? tenI nava bhaMgasahita pRcchA karavI. uttara- he gautama! kripradeza skaMdha paramANu pudagalane trIjA ane navamA vikalpathI(eka dezathI sarvano ane sarvathI sarvano) sparza kare che. dipradezI aMdha, thripradezI AMdhane sparza karatAM- pahelA, trIjA, sAtamA ane navamA vikalpathI sparza kare che. DhipradezI skaMdha, tripradeza skaMdhane sparza karatAM- AdinA traNa(prathama, dvitIya ane tRtIya) tathA aMtima traNa(sAtamA, AThamA, ane navamA) vikalpathI sparza kare che, temAM madhyanA traNa(cotho, pAMcamo ane chaThTho) vikalpo choDI devA joIe. je rIte DhipradezI aMdha dvArA tripradezI DhaMdhanI sparzanAnA bhaMga kahyA, te ja rIte kripradeza skaMdha dvArA catuSpadezathI anaMtapradezI sudhInA skaMdhonI sparzanA viSayaka bhaMga kahevA joIe. 13 tipaesie NaM bhaMte ! khaMdhe paramANu poggalaM phusamANe pucchA ? goyamA ! taIya chaTTha NavamehiM phusai, tipaesio dupaesiyaM phusamANo paDhama taIya, cauttha chaTTha, sattama NavamehiM phusai, tipaesio tipaesiaM phusamANo savvesu vi ThANesu phusai / jahA tipaesio tipaesiphusAvio evaM tippae- sio jAva aNaMta paesieNaM saMjoeyavvo / jahA tipaesio tahA jAva aNaMtapae- sio vi bhANiyavyo / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! tripradeza skaMdha paramANu pulane sparza karatAM kaI rIte sparza kare che? vagere nava bhaMga sahita pRcchA karavI. uttara- he gautama! tripradeza skaMdha paramANu yugalane trIjA, chaThThA ane navamA vikalpathI (eka dezathI sarvano. baha dezathI sarvano ane sarvathI sarvano) sparza kare che. tripradeza skaMdha, ddhipradezI skaMdhane sparza karatAM pahelA, trIjA, cothA, chaThThA, sAtamA ane navamA vikalpathI sparza kare che. tripradezI skaMdha, tripradeza skaMdhane sparza karatAM sarva vikalpothI sparza kare che. je rIte tripradezI DhaMdhanI tripradezI skaMdha sAthe sparzanAnA bhaMga kahyA che, te rIte tripradeza skaMdhanI catuSpadezI aMdha yathAvata anaMtapradezI aMdha sAthe sparzanAnA vikalpo kahevA joIe. je rIte tripradezI DhaMdhanI paramANathI anaMtapradezI sudhInA skaMdho sAthe sparzanA kahI che, te ja
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7. [ 111] rIte catuSpadezI thAvaanaMta pradeza skaMdhanI sarva skaMdho sAthenI sparzanA kahevI joIe. vivecana : prastuta sUtromAM paramANu pudgalathI anaMtapradezI DhaMdha sudhInA sarva skaMdhonI paraspara sparzanAnI prarUpaNA nava vikalponA mAdhyamathI karI che. sparzanAnA nava vikalpa : (1) eka dezathI eka deza (4) bahu dezathI eka deza (7) sarvathI eka deza (2) eka dezathI bahu deza (5) bahu dezathI bahu deza (2) sarvathI bahu deza (3) eka dezathI sarva (6) bahu dezathI sarva (9) sarvathI sarva. paramANu yugalanI paramANu sAthe sparzanA eka prakAranI che. be paramANu paraspara eka bIjAno sparza sarvAtmAnA kare che. kAraNa ke paramANu niraMza hoya che. tenA ardhA Adi vibhAga thatA nathI. tenI sarvathI sarva, A eka ja prakAre sparzanA hoya che. juo sthApanA-1 paramANu pudgalanI hipradezI audha sAthe sparzanA be prakAranI che- (1) jyAre DhipradezI skaMdha, be AkAza pradeza para rahelo hoya tyAre paramANu pudgala sarvAtmanA te skaMdhanA eka dezane sparze che; tethI sAtamo sarvathI eka deza nAmano vikalpa ghaTita thAya che. juo sthApanA-2. (2) jyAre kripradeza skaMdha eka ja AkAza pradeza para sthita hoya tyAre paramANu pudgala te saMpUrNa skaMdhane sarvAtmanA sparze che. tethI navamo sarvathI sarva nAmano vikalpa ghaTita thAya che. juo sthApanA-3. A rIte ddhipradeza skaMdhamAM be ja pradeza hoya; tethI jyAre paramANu tenA eka pradezane sparze tyAre sAtamo vikalpa ane tenA baMne pradezane sparze tyAre navamo vikalpa ghaTita thAya che. AThamo vikalpa ghaTita thato nathI. kAraNa ke tenA be pradeza te ja sarva che ane te ja bahu che, mATe AThamo ane navamo bhaMga eka thaI jAya che. paramANu yugalanI tripradezI audha sAthe sparzanA traNa prakAranI che-(1) jyAre tripradezI skaMdha traNa AkAza pradeza para sthita hoya tyAre paramANu sarvAtmanA te skaMdhanA eka dezane sparze; kAraNa ke paramANumAM traNa AkAza pradeza para sthita tripradeza skaMdhanA eka ja pradezane sparza karavAnuM sAmarthya che. tethI sAtamo sarvathI deza nAmano bhaMga ghaTita thAya che. juo sthApanA-4. (2) jyAre tripradeza skaMdha be AkAza pradeza para sthita hoya, tenA be pradeza eka AkAza pradeza para hoya ane eka pradeza eka AkAza pradeza para hoya, tyAre eka AkAzapradeza para sthita paramANu tripradezanA eka AkAzapradeza sthita be pradezane sparze che, tethI AThamo sarvathI bahudeza nAmano bhaMga ghaTita thAya che. juo sthApanA-5. (3) jyAre tripradezI aMdha eka ja AkAza pradeza para sthita hoya tyAre eka AkAzapradeza para
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112] zrI bhagavatI sUtra-2 sthita paramANu sarvAtmanA te skaMdhanA eka AkAzapradeza para sthita traNe ya pradezane sparze tethI navamo sarvathI sarva nAmano bhaMga ghaTita thAya che. juo sthApanA-6. sthApanA naM. 1 sthApanA naM. 2 sthApanA naM. 3 sthApanA naM. 4 sthApanA naM. 5 sthApanA . 6 C A rIte paramANu tripradezIskaMdhanA eka pradezane sparze tyAre sAtamo, be pradezane sparze tyAre AThamo ane traNa pradezane sparze tyAre navamo vikalpa ghaTita thAya che. paramANu sAthe catuSpadezI skaMdhathI anaMta pradeza skaMdhanuM kathana tripradeza skaMdhanI samAna hoya che. paramANunI jema ddhipradezI AdinA sarva vikalpo yathAsaMbhava ghaTAvavA joIe. niSkarSa :- (1) paramANa sarva ja hoya che. te niraMza hovAthI temAM ekadeza ke bahudeza Adi vibhAganI saMbhAvanA nathI. tethI paramANunI sparzanAmAM sarvanA traNa bhaMga hoya che. (2) kripradezIskaMdha deza ane sarva hoya che. tenI sparzanAmAM bahudezanI saMbhAvanA nathI, tethI temAM eka dezanA prathama traNa bhaMga ane sarvanA aMtima traNa bhaMga tema cha bhaMga hoya che. (3) tripradezathI anaMtapradezI sudhInA skaMdhamAM ekadeza, bahudeza ane sarva te traNe ya hoya che. tethI temAM nava bhaMga hoya che. paramANumAM sarvanA traNa bhaMga 7, 8, 9 hoya che. kripradezamAM eka dezanA traNa-1, 2, 3 ane sarvanA traNa- 7, 8, 9 ema kula cha bhaMga hoya che. traNa pradezI, cArapradezI Adi skaMdhomAM nave nava bhaMga hoya che. pudgalonI paraspara sparzanAnA bhaMga - bhaMga saMkhyA paramANu pudgala | pudgala sAthe paramANu paramANu kripradezI paramANu traNapradezI Adi. DhipradezI paramANu 1=navamo 2-sAtamo, navamo 3 sAtamo, AThamo, navamo | 2-trIjo, navamo
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7 . 113 | | dvipradezI DhipradezI 4 pahelo,trIjo, sAtamo, navamo DhipradezI traNapradezI Adi 6 pahelo, bIjo, trIjo, sAtamA, AThamo, navamo traNapradezI Adi| paramANu 3etrIjo, chaThTho, navamo traNapradezI Adi DhipradezI | | pahelo, trIjo, cotho, chaThTho, sAtamo, navamo traNapradezI Adi traNapradezI Adi | 9 badhA bhaMga dravya kSetra bhAva apekSA pudgalonI sthiti :|14 paramANupoggale NaM bhaMte ! kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejja kAlaM / evaM jAva annNtpesio| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paramANu pudgala kAlanI apekSAe keTalo kAla rahe che? uttara- he gautama ! paramANu pudgala, paramANu pudgala rUpe jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhya kAla paryaMta rahe che. te ja rIte yAvat anaMtapradeza skaMdha sudhI kahevuM joIe. 15 egapaesogADhe NaM bhaMte ! poggale see tammi vA ThANe, aNNammi vA ThANe kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM / evaM jAva asaMkhejjapaesogADhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! eka AkAza pradeza para sthita pugala te sthAnamAM athavA anya sthAnamAM keTalo kAla sakaMpita rahe che? uttara- he gautama ! eka pradezAvagADha pudgala jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga paryata(ubhaya sthAnomAM) sakaMpa rahe che. te ja rIte yAvata asaMkhyAta pradezAvagADha pugalanA viSayamAM jANavuM joIe. |16 egapaesogADhe NaM bhaMte ! poggale Niree kAlao kevacciraM hoi? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM / evaM jAva asaMkhejjapaesogADhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! eka AkAza pradezAvagADha pudgala keTalo kAla niSkapa rahe che?
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ] zrI bhagavatI sUtra-2 uttara- he gautama ! eka pradezAvagADha pula jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta kAla paryata niSThapa rahe che. te ja rIte yAvat asaMkhyAta pradezAvagADha pudgalanA viSayamAM jANavuM. | 17 egaguNakAlae NaM bhaMte ! poggale kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM / evaM jAva aNaMtaguNakAlae, evaM vaNNa gaMdha rasa phAsaM jAva aNaMtaguNa lukkhe / evaM suhamapariNae poggale / evaM bAdarapariNae poggale / / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! eka guNa kALA pugala keTalo kAla eka guNa kALArUpe rahe che ? uttara- he gautama! eka guNa kALA pudgala jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyayakAla sudhI te ja rUpe rahe che. te ja rIte dviguNa kALA yAvatuM anaMtaguNa kALA pugalanuM kathana karavuM joIe. A ja pramANe varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALA pudgalanA viSayamAM kathana karavuM joIe yAvatu anaMtaguNa rUkSa pudgalanuM kathana karavuM joIe. te ja rIte sUkSma pariNata pudgala ane bAdara pariNata yugalanA saMbaMdhamAM kathana karavuM joIe. 18 saddapariNae NaM bhaMte ! poggale kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM / asaddapariNae jahA eggunnkaale| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! zabda pariNata pudgala keTalA kAla sudhI zabda pariNata pugale rUpe rahe che? uttara- he gautama ! zabda pariNata pugala jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga paryata zabdarUpe rahe che. azabda pariNata pudgalanI sthitinuM kathana eka guNa kALA pudgalanI jema karavuM arthAt utkRSTa asaMkhyakAla sudhI azabda pariNata pugala rahe che. vivecana : prastuta sUtromAM dravya, kSetra ane bhAvanI apekSAe pudgalonI sthitinuM nirUpaNa karyuM che. dravyagata pugalanI sthiti :- paramANuthI anaMtapradezI sudhInA sarva skaMdha jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyakAla paryata rahe che arthAtu paramANu paramANu svarUpe asaMkhyakAla paryata rahe che, tyAra pachI avazya te skaMdha rUpe pariNata thaI jAya che. te ja rIte kripradezI Adi pratyeka skaMdha paNa potAnA svarUpamAM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7. [ 115] asaMkhyakAla paryata rahe che ane tyArapachI te avasthAnuM avazya parivartana thaI jAya che. kSetragata padagalanI sthiti :- eka pradezAvagADhathI asaMkhyapradezAvagADha sudhInA sarva sakaMpa pudgalanI sthiti-jaghanya eka samaya, utkRSTa AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga ane niSkapa pulanI sthiti jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyakAla che. (pudgala dravya lokAkAzamAM hoya che ane lokAkAzanA pradeza asaMkhya che. tethI pudgala, eka pradezAvagADhathI asaMkhya pradezAvagADha sudhI ja hoya che paraMtu anaMta pradezAvagADha hotA nathI.) padugala jyAre sakaMpa thAya tyAra pachI ja tenI paryAyanuM parivartana thAya che. pudgala dravyamAM be prakAranI sthiti hoya che. (1) sakaMpa (2) niSkapa. paramANu pudgala ke koI paNa skaMdhanI sthiti asaMkhyAta kAlanI kahI che. tethI siddha thAya che ke te skaMdha potAnA te ja svarUpamAM utkRSTa asaMkhyakAla paryata niSkapa avasthAmAM rahI zake, tyAra pachI temAM paryAya parivartana mATe sakaMpa avasthA thAya che. A sakaMpa avasthA jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga paryata rahe che. teTalA samayamAM tenI paryAyanuM parivartana thaI jAya che ane tyArapachI te niSkapa banI jAya che. bhAvagata yugalanI sthiti - eka guNa kALAthI anaMtaguNa rUkSa sparza parvatanA pudgalanI sthiti jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyakAla che. tyAra pachI tenA varNa, gaMdha, rasa ane sparzamAM avazya parivartana thAya che. zabda-azabda pariNata pudagalanI sthiti :- zabda pariNata pudgala te rUpamAM utkRSTa AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga sudhI rahe che. te pachI azabda pariNata thaI jAya che ane azabda pariNata yugala te rUpamAM utkRSTa asaMkhyakAla sudhI rahe che. pugalono aMtarakAla :19 paramANu poggalassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paramANu pulanuM aMtara keTaluM che? arthAt je pugala vartamAne paramANu rUpa che, te potAnuM paramANapaNa choDI, koI paNa skaMdha rUpe pariNata thaI, punaH paramANupaNAne kyAre prApta kare che? uttara- he gautama! jaghanya eka samaye ane utkRSTa asaMkhyAta kAlanuM aMtara hoya che. 20 duppaesiyassa NaM bhaMte ! khaMdhassa aMtaraM kAlao kevaccira hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM / evaM jAva annNtpesio|
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! dvipradezika skaMdhanuM aMtara keTaluM che ? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa anaMtakAlanuM aMtara hoya che. te ja rIte tripradezI kaMdhathI anaMtapradezI skaMdha sudhI jANavuM. 21 ega paesogADhassa NaM bhaMte ! poggalassa seyassa aMtaraM kAlao kevacciraM hor ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM / evaM jAva asaMkhejja paesogADhe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! eka pradezAvagADha sakaMpa pudgalanuM aMtara keTalA kAlanuM hoya che ? arthAt eka AkAza pradeza para sthita sakaMpa pudgala potAnuM kaMpana baMdha kare, to tene punaH--sakaMpa thavAmAM keTalo samaya lAge che ? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta kAlanuM aMtara hoya arthAt te pudgala jyAre kaMpita thatuM aTakI jAya arthAt akaMpa avasthAne prApta thaI jAya ane punaH kaMpanano prAraMbha kare arthAt sakaMpa bane, to tenuM aMtara jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyAta kAlanuM che. te ja rIte dvipradezAvagADha sakaMpa pudgalathI asaMkhya pradezAvagADha sudhInA pudgalonuM aMtara kahevuM joIe. 22 ega paesogADhassa NaM bhaMte ! poggalassa Nireyassa aMtaraM kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM / evaM jAva asaMkhejjapa sogADhe / vaNNa gaMdha rasa phAsa suhumapariNaya bAyarapariNayANaM, eesiM jaM ceva saMciTThaNA taM ceva aMtaraM vi bhANiyavvaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! eka pradezAvagADha niSkapa pudgalanuM aMtara keTalA kAlanuM hoya che ? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganuM aMtara hoya che. te ja rIte dvipradezAvagADha niSkapa pudgalathI asaMkhyeya pradezAvagADha sudhI kahevuM joIe. varNa, gaMdha, rasa, sparzagata, sUkSma pariNata ane bAdara pariNata pudgalono je saMsthitikAla (saMciTTaNA kAla) kahyo che, te ja teno aMtarakAla samajavo. 23 saddapariNayassa NaM bhaMte ! poggalassa aMtaraM kAlao kevacciraM hoi ? goyamA !
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: udezaka-7 117] jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejja kAlaM / / asaddapariNayassa NaM bhaMte ! poggalassa aMtaraM kAlao kevaccira hoi? goyamA! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zabda pariNata pulanuM aMtara keTalA kAlanuM hoya che? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta kAlanuM aMtara hoya che. prazna- he bhagavan! azabda pariNata yugalanuM aMtara keTalA kAlanuM hoya che? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganuM hoya che. vivecana : prastuta sUtromAM paramANu pudgala ane dvipradezI aMdhathI laIne anaMtapradezI skaMdha sudhIno sAmAnya aMtarakAla tathA sakaMpa-niSThapa, eka pradezAvagADhathI asaMkhyapradezAvagADha sudhInA skaMdhono aMtarakAla, tyAra pachI varNa-gaMdha-rasa-sparza, sUkSma-bAdarapariNata yugalano aMtarakAla ane aMte zabda pariNata, azabda pariNata pudgalanA aMtarakAlanuM nirUpaNa karyuM che. aMtarakAla - eka viziSTa pugala potAnuM vaiziSTaye choDIne anyarUpamAM pariNata thaIne, punaH te ja bhUtapUrva viziSTarUpane jeTalA kAla pachI prApta kare te kAlamaryAdAne aMtarakAla kahe che. paramANanuM aMtara - eka paramANu potAnuM paramANupaNuM choDIne skaMdha rUpe pariNata thAya ane temAMthI punaH paramANupaNAne prApta kare, tenI vacceno kAla aMdhakAla che ane te jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyAtakAla che. eka paramANu koIpaNa skaMdha sAthe pariNata thAya ane te aMdha eka ja samayamAM punaH paramANu rUpe parivartita thaI jAya(badhA vikherAI jAya) athavA te paramANu svayaM skaMdhamAMthI chUTo paDI jAya to jaghanya aMtara eka samayanuM thAya che ane jo te asaMkhyAta kAla sudhI skaMdha rUpe rahe ane tyAra pachI paramANupaNAne prApta kare, to tenuM utkRSTa aMtara asaMkhyAta kAlanuM thAya che. skaMdho anaMta che chatAM paramANu asaMkhyAta kAla pachI paramANupaNAne avazya prApta kare, tethI anaMtakALanuM aMtara thatuM nathI. temAM tathA prakArano pula svabhAva ja kAraNa che. DhipradezI audhanuM aMtara :- dvipradezI skaMdha potAnuM svarUpa choDIne paramANu rUpe athavA anya skaMdha rUpe pariNata thAya, punaH te ddhipradezI DhaMdha rUpe pariNata thAya, temAM jeTalo kAla vyatIta thAya, tene tenuM aMtara kahe che. tenuM aMtara anaMtakAlanuM che. kAraNa ke zeSa skaMdho anaMta che ane te pratyeka skaMdhanI sthiti asaMkhyAta kAlanI che. DhipradezI DhaMdha kramazaH anaMta skaMdha rUpe pariNata thato ja jAya to temAM anaMtakAla vyatIta thaI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 118 ] zrI bhagavatI sUtra-2 jAya. A rIte pratyeka skaMdhonuM aMtara anaMtakAlanuM jANavuM. A anaMtakAlanI vacce vacce te paramANu rUpa paNa thato rahe che. kAraNa ke paramANunuM aMtara asaMkhya kAlanuM ja che. sakapa-niSkapanuM aMtara - niSkapa avasthAnI sthitikAla te sakaMpano aMtarakAla ane sakaMpano je sthitikAla te niSkapano aMtarakAla che. tethI sakaMpanuM utkRSTa aMtara asaMkhyAtakAla ane niSkapanuM utkRSTa aMtara AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganuM che. zabda-azabda pariNata padagalanuM aMtara :- temAM paNa zabda pariNata pudgalanI sthiti te azabda pariNata pudgalano aMtarakAla ane azabda pariNata pudgalanI sthiti te zabda pariNata pudgalano aMtarakAla bane che. tethI zabda pariNata pudgala zabdapaNu choDIne, asaMkhyAtakAla paryata azabda rUpe rahe, punaH zabda rUpe pariNata thAya, tethI tenuM utkRSTa aMtara asaMkhyAtakAlanuM che ane azabda pariNata pudgala zabda rUpe pariNata thAya, te svarUpe AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga rahe. punaH azabda rUpe pariNata thaI jAya, tethI azabda pariNata pudgalanuM utkRSTa aMtara AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga thAya che. varNa, gaMdha, rasAdi rUpe pariNata pudgalanI sthiti ane teno aMtarakAla samAna che. kRSNavarNa AdimAM anaMta bheda hovA chatAM tathAprakAranA svabhAve teno aMtarakAla anaMtakAlano nathI paraMtu tenI sthiti pramANe asaMkhyAta kAlano ja che. sarva pugalonuM jaghanya aMtara eka samayanuM che. pudgala dravyanI sthiti ane aMtara [koSTaka] - sthiti pudgala dravya aMtara jAnya utkRSTa utkRSTa paramANu 1 samaya asaMkhyAtakALa eka samaya asaMkhyAtakAla DhipradezathI anaMtapradezI skaMdha 1 samaya asaMkhyAtakALa eka samaya anaMtakAla eka pradezAvagADha sakaMpa pudgala 1 samaya AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga | eka samaya asaMkhyakAla eka pradezAvagADhaniSkapa pudgala 1 samaya asaMkhyAtakALa | eka samaya AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga 5 varNAdi pariNata ane sUkSmabAdara pu. 1 samaya asaMkhyAtakALa eka samaya asaMkhyAtakAla zabda pariNata pudgala 1 samaya AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga | eka samaya asaMkhyAtakAla azabda pariNata pudgala | |1 samaya asaMkhyAtakALa eka samaya | AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga | eka te pudgala dravyanI sthitionuM alpabahuta : 24 eyassa NaM bhaMte ! davvaTThANAuyassa, khettaTThANAuyassa, ogAhaNaTThANAuyassa, bhAvaTThANAuyassa kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA ? goyamA ! savvatthove khettaTThANAue, ogAhaNaTThANAue asaMkhejjaguNe, davvaTThANAue asaMkhejjaguNe, bhAvaTThANAue asaMkhejjaguNe /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--5 H uddezaka-7 khettogAhaNadavve, bhAvadvANAuyaM ca appabahuM / khette savvatthove, sesA ThANA asaMkhejjaguNA // 119 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! dravya sthAnAyu, kSetra sthAnAyu, avagAhanA sthAnAyu ane bhAva sthAnAyu A sarvamAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ane vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! sarvathI thoDuM kSetrasthAnAyu che, tethI avagAhanA sthAnAyu asaMkhyAtaguNa che, tethI dravya sthAnAyu asaMkhyAtaguNa che ane tethI bhAva sthAnAyu asaMkhyAtaguNa che. gAthArtha kSetra sthAnAyu, avagAhanA sthAnAyu, dravya sthAnAyu ane bhAva sthAnAyunuM alpabahutva A pramANe che-- kSetrasthAnAyu sarvethI alpa che, zeSa traNa sthAnAyu kramazaH asaMkhyAta guNA che. vivecana : prastuta sUtra ane / tadanurUpa gAthAmAM kSetra, avagAhanA, dravya ane bhAvarUpa sthAnAyunA alpabahutvanI prarUpaNA karI che. 1. dravya sthAnAyu :- paramANu, dvipradezI Adi skaMdhane saMdharUpe rahevAnI sthitine dravyasthAnAyu kahe che athavA pudgalanI kAyasthitine dravyasthAnAyu kahe che. 2. kSetra sthAnAyu :- te pudgala dravyanuM eka pradezAdi kSetramAM rahevuM, te kSetra sthAnAyu che. 3. avagAhanA sthAnAyu H- pudgalonA AdhArabhUta kSetra te avagAhanA sthAnaka kahevAya che ane A avagAhita karAyelA parimita kSetramAM pudgalonuM amuka kAla sudhI rahevuM, tene avagAhanA sthAnAyu kahe che. 4. bhAva sthAnAyu :- dravyanA vibhinna rUpomAM parivartana thavA chatAM paNa dravyane Azrita rahelA varNAdi guNonI je sthiti te bhAva sthAnAyu che. alpabahutva :- (1) dravya sthAnAyu Adi cAremAM kSetra amUrtika che. tenI sAthe pudgalanA baMdhanuM kAraNa 'snigdhatva' Adi na hovAthI pudgalono kSetrAvasthAna kAla(kSetra sthAnAyu) sarvathI alpa che. (2) eka kSetramAM rahelA pudgala anya kSetramAM jAya, tyAre paNa tenI avagAhanA te ja rahe che, tethI kSetra sthAnAyuthI avagAhanA sthAnAyu asaMkhyAtaguNa che. (3) saMkoca--vistAra Adi koI paNa prakriyAthI avagAhanA- AkAranI nivRtti thavA chatAM paNa pudgala skaMdha dravya dIrghakAla paryaMta te ja svarUpe rahe che, tethI avagAhanA sthAnAyuthI dravya sthAnAyu asaMkhyAtaguNa che. (4) dravyanI nivRtti arthAt anya pudgala skaMdha dravyamAM pariNata thavA chatAM paNa dravyanA aneka guNonI sthiti cirakAla sudhI rahe che. jema ke koI eka pudgala skaMdha bheda ke saMghAta thatAM te rUpe na rahe arthAt anya pudgala baMdha rUpe ke paramANu rUpe rahe to paNa tenA varNAdi aneka guNa avasthita rahe che, tethI dravya sthAnAyunI apekSAe bhAva sthAnAyu asaMkhyAtaguNa che.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zrI bhagavatI sUtra-2 jIvomAM AraMbha ane parigraha : 25 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM sAraMbhA sapariggahA, udAhu aNAraMbhA apariggahA ? goyamA ! NeraiyA sAraMbhA sapariggahA, No aNAraMbhA No apariggahA / sekeNaNaM bhaMte ! jAva No apariggahA ? goyamA ! NeraiyA NaM puDhavikkAyaM samAraMbhaMti jAvatasakAyaM samAraMbhaMti; sarIrA pariggahiyA bhavaMti, kammA pariggahiyA bhavaMti, sacittAcitta-mIsayAI davvAiM pariggahiyAiM bhavaMti se teNaTTeNaM goyamA ! jAva No apariggahA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM naiyika sAraMbhI ane saparigrahI che ke anAraMbhI ane aparigrahI che ? uttara- he gautama ! nairayika sAraMbhI ane saparigrahI che paraMtu anAraMbhI ane aparigrahI prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke nairayika sAraMbhI ane saparigrahI che paraMtu anAraMbhI ane aparigrahI nathI ? nathI. uttara- he gautama ! nairiyaka pRthvIkAyathI trasakAya paryaMtanA jIvono samAraMbha kare che, tethI te sAraMbhI che. teoe zarIrane parigRhIta karyuM che arthAt mamatva bhAvathI grahaNa karyuM che, apanAvyuM che. jJAnAvaraNIyAdi karma vargaNAnA pudgala rUpa dravya karmane ane rAgadveSAdi rUpa bhAvakarmane parigRhIta karyA che ane sacita, acita tathA mizra dravya parigRhIta karyA che. he gautama ! tethI naiyika sAraMbhI ane saparigrahI che, anAraMbhI ane aprarigrahI nathI. 26 asurakumArANaM bhaMte ! kiM sAraMbhA, pucchA ? goyamA ! asurakumArA sAraMbhA sapariggahA, No aNAraMbhA, apariggahA / sekeNaNaM bhaMte ! evaM ? goyamA ! asurakumArA NaM puDhavikAyaM samAraMbhaMti jAva tasakAyaM samAraMbhaMti, sarIrA pariggahiyA bhavaMti, kammA pariggahiyA bhavaMti, bhavaNA pariggahiyA bhavaMti ; devA, devIo, maNussA maNussIo, tirikkhajoNiyA, tirikkhajoNiNIo pariggahiyA bhavaMti; AsaNa-sayaNa - bhaMDa- mattovagaraNA pariggahiyA bhavaMti; sacittAcitta-mIsayAiM davvAiM pariggahiyAiM bhavaMti / se teNaTTeNaM goyamA ! jAva No apariggahA / evaM jAva thaNiyakumArA / egiMdiyA jahA NeraiyA /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7, [ 121 ] bhAvArtha-prazna-he bhagavan! zuM asurakumAra sAraMbhI ane saparigrahI che ke anAraMbha ane aparigrahI che? uttara- he gautama! asurakumAra paNa sAraMbhI ane saparigrahI che. anAraMbhI ane aparigrahI nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke asurakumAra sAraMbhI ane saparigrahI che, anAraMbhI ane aparigrahI nathI ? uttara- he gautama! asurakumAra pRthvIkAyathI laIne trasakAya parvatanA jIvono samAraMbha kare che. teoe zarIrane, karmane, bhavanane parigRhIta karyA che; deva-devIo, manuSya-manuSya strIo, tiryaMco, tiryaMca strIone parigRhIta karyA che; Asana, zayana, vAsaNa tathA anya sAmAna, dhAtunA pAtra ane vividha upakaraNa (kuhADI-kaDachI vagere) parigRhata karyA che ane sacitta acitta tathA mizradravya parigRhIta karyA che, tethI te sAraMbhI ane saparigrahI che, paraMtu amAraMbhI ane aparigrahI nathI. te ja rIte nAgakumArathI svanitakumAra sudhI kahevuM joIe. pRthvIkAyAdi ekendriyonuM kathana narayikonI samAna kahevuM joIe. 27 beiMdiyA NaM bhaMte ! kiM sAraMbhA sapariggahA ? goyamA !taMceva jAvasarIrA pariggahiyA bhavaMti; bAhiriyA bhaMDamattovagaraNA pariggahiyA bhavaMti / evaM jAva cauriMdiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM beIndriya jIva sAraMbhI ane saparigrahI che? ke anAraMbhI ane aparigrahI che? uttara- he gautama! beIndriya jIva sAraMbhI ane saparigrahI che, anAraMbhI ane aparigrahI nathI. tenuM kAraNa paNa pUrvokta che. (te SakAyano AraMbha kare che)tathA teoe zarIra ane bAhya padArtho parigRhIta karyA che vAvata sacitta, acitta tathA mizra dravya paNa parigRhIta karyA che. tethI te sAraMbhI ane saparigrahI che, anAraMbhI ane aparigrahI nathI. te ja rIte teIndriya ane caurendriya jIvonA viSayamAM kahevuM joIe. 28 paMciMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! kiM sAraMbhA sapariggahA udAhu aNAraMbhA apariggahA? goyamA ! taM ceva jAva kammA pariggahiyA bhavaMti; TaMkA kUDA selA siharI pabbhArA pariggahiyA bhavati; jala thala bila guha leNA pariggahiyA bhavati; ujjhara Nijjhara cillala pallala vappiNA pariggahiyA bhavati; agaDa taDAga daha Naio vAvi pukkhariNI dIhiyA guMjAliyA sarA sarapatiyAo ..
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] zrI bhagavatI sUtra sarasarapaMtiyAo bilapaMtiyAo pariggahiyAo bhavaMti; ArAmujjANA kANaNA vaNA vaNasaMDA vaNarAIo pariggahiyAo bhavaMti; devaula sabhA pavA thUbhA khAiya parikhAo pariggahiyAo bhavati; pAgAra aTTAlaga cariyA dAra gopurA pariggahiyA bhavaMti; pAsAya ghara saraNa leNa AvaNA pariggahiyA bhavaMti; siMghADaga tiga caukka caccara caummuha mahApahA pariggahiyA bhavaMti; sagaDa raha jANa jugga gilli thilli sIyasaMdamANiyAo pariggahiyAo bhavaMti; lohI lohakaDAha kaDucchayA pariggahiyA bhavaMti; bhavaNA pariggahiyA bhavaMti; devA devIo maNussA maNussIo tirikkhajoNiyA tirikkhajoNiNIo pariggahiyA bhavaMti; AsaNa sayaNa khaMbha bhaMDa sacittAcitta mIsayAI davvAi pariggahiyA bhvNti| se teNa?NaM goyamA ! paMciMdiyatirikkha joNiyA sAraMbhA sapariggahA, No aNAraMbhA apariggahA / jahA tirikkhajoNiyA tahA maNussA vi bhANiyavvA / vANamaMtara joisavemANiyA jahA bhavaNavAsI tahA NeyavvA / bhAvArtha:-prazna- he bhagavana! paMcendriya tiryaMca yonika jIva zuM sAraMbhI ane saparigrahI che ke amAraMbhI ane aparigrahI che? uttara- he gautama! paMcendriya tiryaMcayonika jIva sAraMbhI ane saparigrahI che. anAraMbhI ane aparigrahI nathI. kAraNa ke teoe zarIra ane karma parigRhIta karyA che tathA teoe parvatano thayelo vibhAga, kUTa, muMDa parvata, zikharavALA parvato ane prAzmAra(jhUkelA) parvatone parigRhIta karyA che; te ja rIte jala, sthala, bila, guphA, layana(pahADa kotarIne banAveluM ghara) paNa parigRhIta karyA che. teNe ujhara(jala prapAta), nijhara(vahetuM jharaNuM), cillala-kacarA sahitanA pANIvALA jalasthAna, pallala-AphlAda dAyaka jalasthAna tathA kyArIo parigRhIta karyA che. teNe kUvA, taLAva, draha, nadI, vAvaDI, puSkariNI, lAMbI vAvaDI, guMjAlikA vAvaDI, sarovara, sarovara zreNi, sara, sarapaMkti ane bila paMktine parigRhIta karyA che; ArAma, udhAna, sAmAnya vRkSothI yukta grAmanI nikaTavartI kAnana,gAmathI dUranuM vana-jaMgala, eka jAtinA vRkSothIyukta vanakhaMDa, vRkSonI paMkti yukta vanarAjI A sarva parigRhIta karyA che temaja deva maMdira, sabhA, Azrama, paraba, sUpa, khAI, parikhAne parigRhIta karyA che; prAkAra, aTTAlikA-jharUkhA, carikAkillAnI vacce hAthI Adine javAno mArga, dvAra, gopura, A sarva parigRhIta karyA che; prAsAda (mahela), ghara, jhUMpaDA, parvata gRha, dukAna parigRhIta karyA che; siMghoDAnA AkArano trikoNa mArga, trika, coka, catvaraghaNA mArga bhegA thatA hoya tevuM sthAna, caturmukha, mahApatha(rAjamArga athavA pahoLI saDaka), parigRhIta karyA che, zakaTa, ratha, yAna, pAlakhI, aMbADI, ghoDAnI palANa, zibikA, sukhapAlakhI Adi parigRhIta karyA che; temaja loDhI-lokhaMDanuM vAsaNa vizeSa, lokhaMDanI kaDAI, kaDachI Adi cIjo parigraharUpamAM gRhIta
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H udezaka-7 [ 123] karI che; bhavana-parigRhIta karyA che. te uparAMta deva-devIo, manuSya-manuSya strIo ane tiryaca-tiryaMca strIo; Asana, zayana, khaMDa, bhAMDa ane sacita, acita ane mizra dravya parigRhIta karyA che. tethI paMcendriya tiryaMca yonika jIva sAraMbhI ane saparigrahI che paraMtu anAraMbhI ane aparigrahI nathI. je rIte tiryaMca paMcendriya jIvonA sAraMbha ane saparigraha hovAnA viSayamAM kahyuM, te ja pramANe manuSyonA viSayamAM kahevuM joIe. je rIte bhavanapati devonA viSayamAM kahyuM che, te ja rIte vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonA viSayamAM kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakonA jIvonI sAraMbhI ane saparigrahI hovAnI kAraNa sahita prarUpaNA karI che. AraMbha:- je pravRttithI koI paNa jIvonA prANa hanana ke upamardana thAya te. parigraha - koI paNa vastu athavA bhAvanuM mamatA-mUccha bhAvapUrvaka grahaNa athavA saMgraha. joke ekendriya Adi jIva AraMbha-parigraha yukta dekhAtA nathI, topaNa teone sAraMbhI saparigrahI kahyA che. tenuM kAraNa e che ke jyAM sudhI koIpaNa jIva mana, vacana, kAyAthI, svecchAe AraMbha ane parigrahanA pratyAkhyAna(tyAga) na kare, tyAM sudhI tene anAraMbhI ke aparigrahI kahI zakAya nahIM tethI tene AraMbha parigrahayukta kahyA che. beIndriya, teIndriya, caurendriya prANIone paNa siddhAMtAnusAra zarIra, karma ane te saMbaMdhita upakaraNono parigraha hoya che. teo potAnA AhAra ane zarIra rakSA Adi kAraNe AraMbha paNa kare ja che. tiryaMca paMcendriya jIvo, manuSyo, nArako tathA devone AraMbha ane parigrahamAM mUcchabhAva daSTigocara thAya che. manuSyomAM vItarAga puruSa, kevalI tathA nigraMtha sAdhu-sAdhvI AraMbha-parigrahathI mukta hoya che. paraMtu ahIM sarva manuSyanI apekSAe manuSyane sAraMbhI ane saparigrahI kahyA che. pAMca hetu-ahetuonuM nirUpaNa - 29 paMca heU paNNattA, taM jahA- heNa jANai, heu Na pAsai, heuM Na bujjhai, heuM NAbhisamAgacchai, heuM aNNANamaraNaM marai / bhAvArtha:- pAMca heta kahyA che arthAta vyaktinI apekSAe hetanI pAMca avasthAo thAya che, te A pramANe che-(1) hetu = Azrava, karmabaMdhanA kAraNa. keTalIka vyakti hetune jANatA nathI arthAt saMsAra paribhramaNanA kAraNone samyaka prakAre jANatA nathI. (2) keTalIka vyakti hetune jotA nathI arthAt duHkhanA kAraNone samyak prakAre jotA nathI. (3) keTalIka vyakti hetune samajatA nathI arthAt mokSanA upAyabhUta
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 ] zrI bhagavatI satra-2 sAdhanone zraddhApUrvaka svIkAratA nathI. (4) keTalIka vyakti hetune prApta karatA nathI arthAt saMsArathI pAra thavAnA sAdhanone apanAvatA nathI. (5) keTalIka vyakti hetupUrvaka ajJAna maraNe mare che arthAt ajJAna dazAmAM maravAnA kAraNothI mare che. 30 paMca heU paNNattA, taM jahA- heuNA Na jANai, heuNA Na pAsai, heuNA Na bujjhai, heuNA NAbhigacchai, heuNA aNNANamaraNa marai / bhAvArtha - pAMca heta kahyA che. te A pramANe che- (1) keTalAka lokone hetu(Azrava) dvArA saMsAra bhramaNa thAya tenuM jJAna hotuM nathI temaja (2-3) keTalAka lokone A vAtanuM vijJAna, zraddhAna hotuM nathI (4) keTalAka loko saMsAra bhramaNathI bacavAnA upAyonuM AcaraNa karatA nathI (5) aMte A tattvajJAna, vijJAna AdinA abhAva rUpa ajJAna maraNathI teo mare che. |31 paMca heU paNNattA / taM jahA- he jANai, heuM pAsai, heuM bujjhai, he abhisamA- gacchai, heuM chaumatthamaraNaM marai / bhAvArtha - pAMca hetu kahyA che. te A pramANe che- (1-3) keTalAka lokone AzravanuM jJAna, vijJAna ane zraddhAna hoya che (4) teone AzravanA tyAga rUpa AcaraNa paNa hoya che (5) aMte teo A jJAna, vijJAna Adi hovAthI pUrva sutrokta ajJAna maraNathI maratA nathI tathA kevaLajJAnI na hovAthI te chadmastha avasthAmAM chadmastha maraNathI mare che. |32 paMca heU paNNattA, taM jahA- heuNA jANai, heuNA pAsai, heTaNA bujjhai, heuNA abhisamAgacchai, heuNA chaumatthamaraNaM marai / bhAvArtha - pAMca hetu kahyA che, te A pramANe che- (1-3) 3 = Azrava dvArA arthAt AzravanA sevanathI saMsAra bhramaNa thAya che, A tattvanuM keTalAka lokone jJAna, vijJAna ane zraddhAna hoya che (4) keTalAka te jJAna, vijJAna, zraddhAna sAthe te AzravonA sevanano tyAga kare che. (5) aMte te jJAna, vijJAna Adi hovAthI ajJAna maraNathI na maratAM ane kevaLajJAna na hovAthI kevaLI maraNathI na maratAM chadmastha maraNathI mare che. |33 paMca aheU paNNattA, taM jahA- aheu Na jANai, aheu Na pAsai, aheuM Na bujjhai, aheuM NAbhigacchai, aheu chaumatthamaraNaM marai / bhAvArtha - pAMca ahetu kahyA che, te A pramANe che- (1) ahetu = saMvara, pApono tyAga, Azravono tyAga. keTalAka lokone saMvara tattvanuM jJAna hotuM nathI. temaja (2-4) saMvaranA vijJAna, zraddhAna ane AcaraNa hotA nathI. (5) A rIte pUrva cAra sUtra varNita Azravane jANanArA paNa jo saMvara ane tenA AcaraNanuM
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7, 125 | parama phaLa mokSa che tene sArI rIte na jANe, na Adare tethI te kevaLajJAna prApta karatA nathI ane chasvastha maraNathI mare che. 34 paMca aheU paNNattA, taM jahA- aheuNA Na jANai, aheuNA Na pAsai, aheuNA Na bujjhai, aheuNA NAbhigacchai, aheuNA chaumatthamaraNaM marai / bhAvArtha - pAMca ahetu kahyA che, te A pramANe che- (1-4) ahevA = saMvara dvArA kamazaH saMsArathI mukti thAya che, A prakAranA jJAna, vijJAna, zraddhAna tathA AcaraNano keTalAka lokomAM abhAva hoya che. (5) tethI te paNa kevaLajJAnanA abhAve chaghastha maraNathI mare che. |35 paMca aheU paNNattA, taM jahA- aheuM jANai, aheDaM pAsai, aherDa bujjhai, aheuM abhigacchai, aheuM kevalimaraNaM marai / bhAvArtha - pAMca ahetu kahyA che, te A pramANe che- (1-5) keTalAka sAdhako saMvara tattvanuM sArI rIte jJAna, vijJAna ane AcaraNa hovAthI aMte kevaLajJAna prApta karI, kevaLa maraNane prApta kare che. 36 paMca aheU paNNattA,taM jahA- aheuNA jANai, aheuNA pAsai, aheuNA bujjhai, aheuNA abhigacchai, aheuNA kevalimaraNaM marai / bhAvArtha - pAMca ahetu kahyA che, te A pramANe che- (1-5) saMvaranA sevanathI mukti thAya che. A tattvanuM jene jJAna, vijJAna, zraddhAna ane samyapha AcaraNa thaI jAya to te aMte kevaLajJAna prApta karI kevaLa maraNathI mare che. vivecana : prastuta ATha sUtra dvArA aSTavidha tattvanuM nirUpaNa che. A AThe sUtramAM pAMca-pAMca bolanuM kathana che, te A pramANe che-nAga = jANavuM, jJAna thavuM, pAsa = jovuM, samajavuM, vijJAna thavuM, guphAr3a = bodha, zraddhA thavI, maccha= prApta karavuM, apanAvavuM, AcaraNa, maraNa nara = te te jJAna, zraddhAna, AcaraNa saMbaMdhita avasthAmAM mRtyu thayuM. = hetu eTale kAraNa, sAdhana, karmabaMdhanA kAraNa. 3 = hetuthI eTale kAryaphaLa, karmabaMdhathI prApta saMsAra. 33= ahetu, karmabaMdhanA akAraNa-saMvara. 33 = ahetuthI eTale saMvarathI prApta mokSa. A sUtronI artha vicAraNA be prakAre thAya che- (1) karmadaSTie (2) jJAnadaSTie. karmadaSTie(Azrava-saMvararUpe) vicAraNA - ahIM hetu eTale karmabaMdhanA kAraNo-Azrava. hetuthI eTale Azrava dvArA prApta saMsAra paribhramaNAdi. ahetu eTale saMvara ane ahetuthI eTale saMvara dvArA
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 12H | zrI bhagavatI sUtra-2 prApta mokSa. (1-2) 3, 3 ja gALa = keTalAka lokone Azrava ane Azrava dvArA prApta saMsAra paribhramaNanuM jJAna, vijJAna, zraddhAna tathA tenA tyAgarUpa AcaraNa hotuM nathI. tevA ajJAnI jIva ajJAna maraNe mare che. (3-4) 23, de3MT nADu keTalAka lokone Azrava ane Azrava dvArA prApta saMsAra paribhramaNanuM jJAna, vijJAna, zraddhAna hoya che paNa tyAgarUpa AcaraNa hotuM nathI. tevA jJAnI jIva(kevaLajJAna aprApta jIva) paMDita maraNe-chadmastha maraNe mare che. (pa-6) devuM, gadheDA ja gAbaDuM = keTalAka lokone saMvara ane saMvarathI prApta thanAra mokSanuM jJAna, vijJAna, zraddhAna ane AcaraNanA abhAve kevaLajJAna prApta thatuM nathI, teo chadmastha maraNe mare che. (7-8) 3 gAbaDu = keTalAka loko saMvara ane saMvara dvArA prApta thanAra mokSanA jJAna, vijJAna, zraddhA ane AcaraNanA kAraNe kevaLajJAna prApta kare che ane kevaLa maraNe mare che. zAna daSTie vicAraNA - ahIM hetu eTale kAraNa. padArthonA jJAnamAM Agama ke AkhapuruSanA vacana kAraNa rUpa che. hetuthI eTale Agama dvArA thatuM sUmAdi padArthanuM jJAna. ahetu eTale bAhya nimitta vinA Atmasamutpanna pratyakSajJAna(avadhijJAna Adi) ane ahetuthI eTale pratyakSajJAna(avadhijJAna Adi) dvArA Alokita padArthonuM spaSTa jJAna. (1-2) 3, 3 ja gAbaDuM = keTalAka lokone Agama ke AptapuruSanA vacananuM ane AtmAdi hetugrAhya padArthonuM jJAna, vijJAna, zraddhAnuM ke AcaraNa hotuM nathI. tevA matidhRta ajJAnI jIvo ajJAna maraNe mare che. (3-4) 3, 3UT nA keTalAka lokone Agama ke AptapuruSanA vacananuM jJAna, vijJAnAdi hoya che tevA mati-zrutajJAnI chadmasthapaNe paMDita maraNe mare che. (5-6) ahevuM, a3 ja gALa = keTalAka lokone sarvadravya, sarvaparyAyanuM jJAna, vijJAnAdi hotA nathI. (teone dravya ane tenI asarva payAryonuM AMzikajJAna hoya che.) tethI teo (vikala pratyakSajJAnI) chadmastha maraNe mare che. (78) vavaUT US . keTalAka pratyakSajJAnIne sarva dravya, sarva paryAyanuM jJAna vijJAnAdi hoya che. tethI teo (sakala pratyakSajJAnI-kevaLI hovAthI) kevaLI maraNe mare che. tAtparya e che ke prathama be sUtramAM matizruta ajJAnI, trIjA-cothA be sUtramAM mati, zrutajJAnI, pAMcamA, chaTTA be sUtramAM vikala pratyakSajJAnI ane sAtamA, AThamA sUtramAM sakala pratyakSajJAnInuM kathana che. A sUtromAM prayukta hetu zabdathI kAryakAraNa bhAvane anulakSIne nyAya daSTithI (cAyagraMthomAM
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-7. 127 ] varNita vivecanA vidhithI) sAdhya, sAdhaka, daSTAMta, upanaya, nigamana rUpe paNa vizleSaNa karI zakAya che. paraMtu sutromAM ajJAnamaraNa, chAghasthika maraNa ane kevaLamaraNanuM kathana hovAthI ahIM jJAna tathA AcaraNanI pramukhatAe vizleSaNa karyuM che. hetu saMbaMdhI A saMkSipta sUtronuM tAtparya samajavuM ati kaThina che. A kAraNe ja navAMgI TIkAkAra AcAryazrI abhayadevasUrijIe A sUtranI suvistRta vivecanA karIne aMte A pramANe kahyuM che kearthgmnikaamaatrmevedm / aSTAnAmapyeSAM sUtrANAM bhAvArtha tu bahuzrutAH vidnti| sutra ane padonI gamanikA(zabdaparaka artha vivecanA) mAtra karI che. vizeSamAM A AThe ya sutrono vAstavika artha paramArtha to bahuzruta AcArya ja jANe che. che zataka pa/ saMpUrNa che.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zataka-5 : uddezaka-8 saMkSipta sAra zrI bhagavatI sUtra-2 A uddezakamAM prabhu mahAvIranA be ziSya nAradaputra aNagAra ane nigraMthI putra aNagAranI pudgala dravyamAM sapradezatA--apradezatA viSayaka carcA, 24 daMDakanA jIvomAM hAni, vRddhi ane avasthiti tathA sopacaya, sApacaya, sopacaya-sApacaya ane nirupacaya-nirapacayanuM ane tenA kAlamAnanuM pratipAdana che. sapradeza-apradeza H- je niraMza hoya, koI paNa rIte jenuM vibhAjana thatuM na hoya tene apradeza ane zeSane sapradeza kahe che. dravyathI :- paramANu pudgala apradeza ane zeSa skaMdha sapradeza che. kSetrathI :- eka pradezAvagADha pudgala apradeza ane dvipradezAvagADhathI asaMkhya pradezAvagADha sudhInA pudgala sapradeza che. kAlathI :- eka samayanI sthitivALA pudgala apradeza ane be samayathI asaMkhyAta samayanI sthiti vALA pudgala sapradeza che. bhAvathI :- eka guNa kALA yAvat eka guNa rUkSa pudgala apradeza ane be guNathI anaMta guNa rUkSa pudgala sudhI sapradeza che. dravya, kSetra, kAla ane bhAva paraspara saMbaMdhita che. tenI apekSAe vicAraNA- dravyathI apradeza pudgala - kSetrathI niyamA apradeza ja hoya kAraNa ke paramANu eka pradezAvagADha ja hoya che. te kAlathI ane bhAvathI kadAcit sapradeza ane kadAcit apradeza hoya che. dravyathI sapradeza pudgala = * kSetrathI, kAlathI, bhAvathI kadAcit sapradeza, kadAcit apradeza hoya che. kSetrathI apradeza pudgala :- dravyathI, kAlathI, bhAvathI kadAcit sapradeza kadAcit apradeza hoya che. kSetrathI sapradeza pudgala :- dravyathI niyamA sapradeza hoya, kAlathI ane bhAvathI bhajanA hoya che. kAlathI apradeza pudgala H- dravyathI, kSetrathI, bhAvathI kadAcit apradeza, kadAcit sapradeza hoya che.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-8 129 ] kAlathI sapradeza pudgala - dravyathI, kSetrathI, bhAvathI bhajanA hoya che. bhAvathI apradeza pudgala :- dravyathI, kSetrathI, kAlathI bhajanA hoya che. bhAvanI apekSAe potAnA guNamAM apradeza, anya guNamAM bhajanA hoya che. jema ke- eka guNa kALA pudgala gaMdhanI apekSAe eka guNa sugaMdhI ke aneka guNa sugaMdhI hoya zake che, A rIte rasa, sparza Adi dareka guNamAM samajavuM joIe. bhAvathI saMpradeza pagalaH- dravyathI, kSetrathI, kAlathI bhajanA che ane bhAvathI potAnA guNamAM sapradeza hoya ane anya guNamAM bhajanA hoya che. alpabadutvaH- (1) sarvathI thoDA bhAvathI apradeza pudgala (ra) tethI kAlanI apekSAe apradeza asaMkhyAtaguNA (3) tethI dravyanI apekSAe apradeza pudgala asaMkhyAtaguNA (4) tethI kSetranI apekSAe apradeza asaMkhyAtaguNA (5) tethI kSetranI apekSAe sapradeza pudgala asaMkhyAtaguNA (6) tethI dravyanI apekSAe sapradeza vizeSAdhika (7) tethI kAlanI apekSAe sapradeza pudgala vizeSAdhika (8) tethI bhAvanI apekSAe sapradeza vizeSAdhika che. hAni vahi. avasthiti :- (1) hAni- koI paNa sthAnamAM ghaNA jIvo mare ane alpa jIvo utpanna thAya tyAre jIvonI saMkhyA ghaTe, tene hAni kahe che athavA koI samaye jIvo mare, paNa navA janme nahIM, tyAre paNa hAni thAya. (2) vRddhi- ghaNA jIvo utpanna thAya ane alpa jIvo mare tyAre jIvonI saMkhyA vadhe che, tene vRddhi kahe che athavA koI samaye jIvo navA janma ane mare nahIM to paNa vRddhi thAya. (3) avasthitijIvonI saMkhyAmAM vadha-ghaTa na thAya tene avasthiti kahe che. samuccaya jIvanI saMkhyA trikAla zAzvata che, temAM kadApi vadhaghaTa thatI nathI. tethI te sadAne mATe avasthita che. covIsa daMDakanA jIvomAM kyAreka hAni, kyAreka vRddhi ane kyAreka avasthiti rahe che. hAni-vRddhi jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga paryata thAya che. covIsa daMDakanA jIvomAM teno avasthitakAla virahakAlathI bamaNo che. jema ke samuccaya narakagatino virahakAla 12 muhUrtano che. 12 muhUrta paryata narakamAM koI paNa jIvanA janma-maraNa thatA nathI. tyAra pachI sama saMkhyAmAM(jeTalA janme teTalA ja mRtyu pAme) janma maraNa thaI punaH 12 muhUrta parvatano viraha thaI jAya, tethI avasthitakAla 24 muhUrtano thAya che. A rIte pratyeka daMDakamAM jANI levuM joIe. ekendriyomAM virahakAla nathI. tema chatAM kyAreka AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga sudhI janma-maraNa samAna saMkhyAmAM thAya che tyAre teTalo avasthita kAla kahevAya che. athavA samuccaya ekendriyanA kathananI apekSAe jeTalo kAla trasa jIvonI utpatti ekendriyomAM na thAya teTalo ekendriyono avasthitakAla thAya che. siddhomAM vRddhi thAya che, tyAMthI koI jIva nIkaLatA nathI tethI temAM hAni thatI nathI. vRddhi thAya to jaghanya eka samaya utkRSTa ATha samaya paryata thAya che ane siddhagatimAM cha mAsano virahakAla che, tethI teno avasthitakAla cha mAsano che.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 130 | zrI bhagavatI sUtra-2 saupacaya-sAvacaya - (1) sopacaya = kevaLa(mAtra) navA jIvo janma, (2) sApacaya = kevaLa(mAtra) tyAM rahelA jIvo mare, (3) sopacayasApacaya = janma, maraNa baMne thAya, (4) nirupacaya-nirapacaya = janma, maraNa baMne na thAya. samuccaya jIvamAM sarvakAla paryata cotho bhaMga hoya che. kAraNa ke jIvanuM jIvatva trikAla zAzvata che. temAM janmamaraNa thatA nathI. pAMca sthAvaramAM sarvakAla paryata trIjo bhaMga hoya che, kAraNa ke tyAM janma, maraNano virahakAla nathI. zeSa sarva daMDakamAM prathama traNa bhaMganI sthiti jaghanya eka samaya, utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAganI, cothA bhaMganI sthiti tenA virahakAlanI samAna che. siddhomAM prathama bhaMganI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa ATha samayanI che. cothA bhaMganI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa cha mAsanI che.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5:6deza5-8 | 131 zata-5 : 46za-8 nigraMtha nirgathIputra ane nAradaputra aNagAranI jJAnacarcA - | 1 | teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe NAmaM Nayare hotthA jAva parisA pddigyaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI NArayaputte NAma aNagAre pagaibhaddae jAva viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI NiyaMThiputte NAma aNagAre pagaibhaddae jAva viharai / / taeNaM se NiyaMThiputte putte aNagAre, jeNAmeva NArayaputte aNagAre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA NArayaputtaM aNagAraM evaM vyaasiibhAvArtha - te kAle te samaye rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. tyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA, pariSada darzana karavA gaI. dharmopadeza sAMbhaLIne pAchI pharI gaI. te kAle ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI ziSya nAradaputra nAmanA aNagAra hatA. te prakRtithI bhadra Adi guNa saMpanna hatA. te saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicaratA hatA. te kAle te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI prakRtithI bhadra Adi guNa saMpanna nigraMthI putra nAmaka aNagAra hatA. te paNa saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicaratA hatA. ekadA te nigraMthIputra aNagAra, jyAM nAradaputra nAmanA aNagAra hatA tyAM AvyA; AvIne teNe nAradaputra aNagArane A pramANe kahyuM| 2 savvapoggalA te ajjo ! kiM saaDDA samajjhA sapaesA; udAhu aNaDDA amajjhA apaesA? ___ajjo !tti NArayaputte aNagAre NiyaMThiputtaM aNagAraMevaM vayAsI-savvapoggalA me ajjo ! saaDDA samajjhA sapaesA; No aNaDDA amajjhA apaesA / bhAvArtha:-prazra- Arya! zaMtamArI sama4 pramANe sarva 56galo sAdha,samadhya anesprshch|
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 132 / zrI bhagavatI sUtra-2 anardha, amadhya ane apradeza che? uttara- he Arya!' A pramANe saMbodhita karIne nAradaputra aNagAre nigraMthIputra aNagArane A pramANe kahyuM- Arya! mArI samaja pramANe sarva pugala sArdha, samadhya ane saMpradeza che; anardha, amadhya ane apradeza nathI. | 3 taeNaM se NiyaMThiputte aNagAre NArayaputtaM aNagAraM evaM vayAsI- jai NaM te ajjo ! savvapoggalA saaDDA samajjhA sapaesA; No aNaDDA amajjhA, apaesA; kiM davvAdeseNaM khettAdeseNaM kAlAdeseNaM aduva bhAvAdeseNaM ajjo ! savvapoggalA saaDDA samajjhA sapaesA; No aNaDDA amajjhA apaesA? taeNaM se NArayaputte aNagAre NiyaMThiputtaM aNAgaraM evaM vayAsI- davvAdeseNa vi me ajjo ! savvapoggalA saaDDA samajjhA sapaesA; No aNaDDhA amajjhA apaesA; khettAdeseNa vi kAlAdeseNaM vi bhAvAdeseNaM vi evaM ceva / bhAvArtha :- pra-tatpazcAt te nithIputra a||n||26putr ||2||2ne 20 prabhArI arjA- Arya ! jo tamArI samaja pramANe sarva padugala sArdha, samadhya, sapradeza che; anardha, amadhya ane apradeza nathI; to he Arya ! zuM te dravyAdezathI(dravyanI apekSAe), kSetrAdezathI, kAlAdezathI athavA bhAvAdezathI sArdha, samadhya, sapradeza che; anao, amadhya ane apradeza nathI ? uttara- tyAra pachI te nAradaputra aNagAre, nircathIputra aNagArane A pramANe kahyuM- he Arya! mArI samaja pramANe dravyAdezathI paNa sarva pudgala sArdha, samadhya ane saMpradeza che; anardha, amadhya, apradeza nathI. temaja kSetrAdezathI, kAlAdezathI ane bhAvAdezathI paNa sarva pula sArdha, samadhya ane sapraTeza cha; ana, amadhya, maheza nathI. | 4 taeNaM se NiyaMThiputte aNagAre NArayaputtaM aNagAraM evaM vayAsI- jai NaM ajjo ! davvAdeseNaM savvapoggalA saaDDA samajjhA sapaesA; No aNaDDA amajjhA apaesA evaM te paramANapoggale vi saar3e samajjhe sapaese; No aNaDDe amajjhe apaese ? __jai NaM ajjo ! khettAdeseNa savvapoggalA saaDDA samajjhA sapaesA; evaM te egapaesogADhe vi poggale saaDDe samajhe sapaese ? jai NaM ajjo ! kAlAdeseNaM savvapoggalA saaDDA samajjhA sapaesA; evaM te egasamayaTThiie vi poggale saaDDe samajjhe sapaese? jai NaM ajjo ! bhAvAdeseNaM savvapoggalA saaDDA samajjhA sapaesA; evaM
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-8 [ 133 ] te egaguNakAlae vi poggale saaDDe samajjhe sapaese? aha te evaM Na bhavai to jaM tumaM vayasi 'davvAdeseNa vi savvapoggalA saaDDA samajjhA sapaesA; No aNaDDA amajjhA apaesA jAva bhAvAdeseNa vi savvapoggalA saaDDA samajjhA sapaesA; No aNaDDhA amajjhA apaesA; ta Na micchA / bhAvArtha:- tyAra pachI nigraMthIputra aNagAre nArada putra aNagArane A pramANe pratiprazna karyo che Arya ! jo tamArI samaja pramANe dravyAdezathI sarva pudgala sArdha samadhya ane saMpradeza che; anartha amadhya apradeza nathI; to zuM paramANu pula paNa sArdha samadhya sapradeza che? anartha amadhya ane apradeza nathI? he Arya! jo kSetrAdezathI sarva pudgala sArdha, samadhya ane pradeza che, to zuM eka pradezAvagADha pugala paNa sArdha, samadhya, ane sapradeza che? he Arya! jo kAlAdezathI sarva pudgala sArdha, samadhya ane pradeza che, to zuM eka samayanI sthiti- vALA pudgala paNa sArdha, samadhya ane saMpradeza che? he Arya! jo bhAvAdezathI samasta pudgala sArdha, samadhya ane pradeza che, to zuM eka guNa kALA pudgala paNa sArdha, samadhya ane pradeza che? - jo tamArI samajathI A pramANe na hoya, to je tame kahyuM ke dravyAdezathI samasta mugala sArdha, samadhya ane sapradeza che, anardha, amadhya ane apradeza nathI temaja kSetrAdezathI, kAlAdezathI ane bhAvAdezathI paNa te ja rIte che, A prakAranuM tamAruM kathana mithyA che. | 5 taeNaM se NArayaputte aNagAre NiyaMThiputtaM aNagAraM evaM vayAsI- No khalu ahaM devANuppiyA ! eyamaDhe jANAmo pAsAmo; jai NaM devANuppiyA No gilAyati parikahittae taM icchAmi NaM devANuppiyANaM aMtie eyamaTuM soccA Nisamma jANittae / bhAvArtha - tyAre nAradaputra aNagAre nigraMthI putra aNagArane A pramANe kahyuM- he devAnupriya! huM A viSayamAM sArI rIte jANato nathI ke samajato nathI; he devAnupriya! jo Apane A viSayane spaSTIkaraNapUrvaka kahevAmAM koI paNa prakAranI takalIpha(kaSTa) na hoya to huM Apa devAnupriya pAsethI A viSayane sArI rIte sAMbhaLIne samajIne jANavA IcchuM chuM. |6 taeNaM se NiyaMThiputte aNagAre NArayaputtaM aNagAraM evaM vayAsI- davvAdeseNa vi me ajjo ! savve poggalA sapaesA vi, appaesA vi aNatA; khettAdeseNa vi kAlAdeseNa vi, bhAvAdeseNa vi evaM ceva / je davvao apaese- se khettao NiyamA apaese; kAlao siya sapae
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ] zrI bhagavatI sUtra-2 se, siya apaese; bhAvao siya sapaese, siya apaese / je khettao apae se- se davvao siya sapaese, siya apaese; kAlao bhayaNAe; bhAvao bhayaNAe; jahA khettao tahA kAlao, bhAvao / je davvao sapaese- se khettao siya sapaese, siya apaese; evaM kAlao, bhAvao vi / je khettao sapaese- se davvao NiyamA sapaese; kAlao bhayaNAe bhAvao bhayaNAe, jahA davvao tahA kAlao, bhAvao vi / bhAvArtha :- tyAre nircathIputra aNagAre nAradaputra aNagArane A pramANe kahyuM- he Arya ! mArI dhAraNAnusAra dravyAdezathI pugala sapradeza paNa che ane apradeza paNa che tathA te anaMta che, kSetrAdezathI, kAlAdezathI tathA bhAvAdezathI paNa te ja rIte che. je pugala dravyAdezathI apradeza che- te kSetrAdezathI paNa nizcitarUpe apradeza che. te pudgala kAlAdezathI koI saMpradeza hoya che tathA koI apradeza hoya che ane bhAvAdezathI paNa koI saMpradeza hoya ane koI apradeza hoya che. ll1. je pudgala kSetrAdezathI apradeza che- te dravyAdezathI koI saMpradeza tathA koI apradeza hoya che. kAlAdezathI ane bhAvAdezathI paNa A pramANe bhajanA jANavI joIe arthAt koI saMpradeza ane koI apradeza hoya che. rA. je rIte kSetrathI apradezanA viSayamAM kahyuM, te ja rIte kAlathI ane bhAvathI apradezanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. 3-4 je pudagala dravyathI sapradeza che- te kSetrathI koI pradeza hoya che ane koI apradeza hoya che, te ja rIte kAla ane bhAvathI paNa sapradeza ane apradeza hoya che. ApaNe je pugala kSetrathI sapradeza che- te dravyathI nizcitarUpe sapradeza hoya che, paraMtu kAlathI ane bhAvathI bhajana jANavI joIe. arthAtu koI sapradeza ane koI apradeza hoya che. grA. jema dravyanI apekSAe sapradezI pugalanA saMbaMdhamAM kahyuM, te ja rIte kAla ane bhAvanI apekSAe sapradezI pudgalanA saMbaMdhamAM paNa kathana karavuM joIe. ll7-aa. vivecana : prastuta sUtromAM bhagavAna mahAvIranA be ziSyo nigraMthIputra aNagAra ane nAradaputra aNagAranI vacce dravya, kSetra, kAla, bhAvanI apekSAe sarva pudgalonI sArdhatA-anardhatA, samadhyatA-amadhyatA, sapradezatA-apradezatA viSayaka thayelI rasamaya tattva carcAnuM varNana che.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-8 [ 135 ] nAradaputra aNagAranA jJAnane nirmaLa ane spaSTa karavA dIkSAparyAyamAM jyeSTha evA nigraMthIputra aNagAre praznacarcAno Azraya lIdho. nAradaputra aNagArano uttara ekAMtika hovAthI pratipraznanA mAdhyame nigraMthIputra aNagAre nAradaputra aNagAranI tattva jijJAsA pragaTAvIne anekAMta daSTie samAdhAna rajU karyuM nArada putra aNagAre dravya, kSetra, kAla ane bhAva sarvane mAtra sAddha samadhya sapradeza kahyA che. jyAre nircathI patra aNagAre dravya, kSetra, kAla ane bhAva sarvane sapradezI ane apradezI baMne kahyA che. temaja teoe dravya, kSetra, kAla ane bhAvane paraspara saMbaMdhita karatAM sapradezI apradezonI niyamA bhajanA saMbaMdhI spaSTIkaraNa karyuM che. prastuta sUtranA avalokanathI jaNAya che ke sUtrokta jJAna carcAno prAraMbha sArdha, samadhya, sapradeza, anardha, amadhya, apradezathI thayo che ane aMtima rajUAta sapradeza-apradezathI thaI che. arthAt temAM sArdhAdinI vAta gauNa banI gaI hoya tema lAge che. A zatakanA sAtamA uddezakamAM paramANuthI anaMtapradezI skaMdha mATe sArdhAdi cha bolanuM spaSTIkaraNa che. ahIM paNa te ja rIte samajavuM. apradeza-sapradeza - dravyAnI apekSA paramANu, kSetranI apekSA eka pradezAvagADha pudgala, kAlanI apekSA eka samaya sthitika pudgala ane bhAvanI apekSA eka guNa varNAdivALA pudgala apradeza kahevAya che. be thI anaMta pradezI aMdha, be thI asaMkhyAta pradezAvagADha pudgala, be thI asaMkhyAta samaya sthitika pudgala ane be guNathI anaMtaguNa varNAdivALA pudgala sapradeza kahevAya che. sapradezI apradezI pudgalono paraspara saMbaMdha - (1) dravyathI apradeza - je pugalo dravyathI apradeza(paramANurUpa) hoya che (1) te pudgala kSetrathI eka pradezAvagADha hovAthI nizcitarUpe apradeza che. (2) kAlathI te pudgala jo eka samayanI sthitivALA hoya to apradeza ane jo aneka samayanI sthitivALA hoya to sapradeza che. (3) te ja rIte bhAvathI eka guNa kALA Adi hoya to apradeza ane aneka guNa kALA Adi hoya to te pradeza che. (ra) kSetrathI apradeza :- je pugala kSetranI apekSAe apradeza(eka pradezAvagADha) hoya che (1) te dravyathI kadAcit sapradeza ane kadAcit apradeza hoya. arthAt jo eka AkAza pradeza para paramANu sthita hoya to te dravyathI apradeza che ane jo eka AkAza pradeza para DhipradezI Adi anaMtapradezI aMdha sthita hoya to te dravyathI saMpradeza che. (2) je pugala kSetrathI apradeza che te kAlathI kadAcit apradeza ane kadAcita sapradeza hoya che jema ke eka pradezAvagADha pudgala eka samayanI sthitivALA hoya, to kAlApekSA apradeza che, paraMtu jo te aneka samayanI sthitivALA hoya to kAlApekSayA sapradeza che. (3) je pudgala kSetrathI apradeza che te jo ekaguNa kALA hoya to bhAvanI apekSAe apradeza ane jo te anekaguNa kALA hoya to bhAvanI apekSA sapradeza che.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 (3) kAlathI apradeza :- je pudgala kAlathI apradeza hoya che (1) te dravyathI (2) kSetrathI ane (3) bhAvathI kadAcit sapradeza ane kadAcit apradeza hoya che. 136 (4) bhAvathI apradeza / :- je pudgala bhAvathI apradeza hoya che (1) te dravyathI (2) kSetrathI ane (3) kAlathI kadAcit sapradeza hoya che ane kadAcit apradeza hoya che. (5) dravyathI sapradeza -- je pudgala / dravyathI sapradeza (dvipradezI Adi) hoya che (1) te kSetrathI kadAcit apradeza hoya che ane kadAcit sapradeza hoya che arthAt jo te be AkAzapradezamAM rahe to sapradeza ane eka AkAzapradezamAM rahe to apradeza hoya che. (2-3) te ja rIte kAla ane bhAvathI paNa kahevuM joIe. (6) kSetrathI sapradeza :- je pudgala kSetrathI sapradeza(aneka pradezAvagADha) hoya che (1) te dravyathI sapradeza hoya che kAraNa ke be AkAza pradeza para sthita pudgala ochAmAM ocho dvipradezI skaMdha hoya, tethI te dravyathI apradeza hoya zake nahIM paraMtu sapradeza ja hoya che. (2-3) je pudgala kSetrathI sapradeza hoya che, je te kAlathI ane bhAvathI kadAcit sapradeza hoya che, kadAcit apradeza hoya che. (7) kAlathI sapradeza :- je pudgala kAlathI sapradeza hoya che (1) te dravyathI (2) kSetrathI ane (3) bhAvathI kadAcit sapradeza hoya che, kadAcit apradeza hoya che. (8) bhAvathI sapradeza H- je pudgala bhAvathI sapradeza hoya che (1) te dravyathI (2)kSetrathI ane (3) kAlathI kadAcit sapradeza ane kadAcit apradeza hoya che. bhAvathI svaguNathI sapradezI hoya te anyaguNanI apekSAe kadAcit sapradezI kadAcit apradezI hoya che. sapradezI--apradezInI paraspara niyamA bhajanAno cArTa :- sapradezI--apradezI dravyathI 1. dravyathI apradezI (paramANu) 2. kSetrathI apradezI(eka pradezAvagADha) 3. kAlathI apradezI (eka samaya sthitika) 4. bhAvathI apradezI(ekaguNa kAlA Adi) 5. dravyathI sapradezI(dvipradezI Adi) 6. kSetrathI sapradezI(dvipradezAvagADha Adi) 7. kAlathI sapradezI (dvisamaya sthitika Adi) 8. bhAvathI sapradezI(dviguNa kAlA Adi) bhajanA bhajanA bhajanA sapradezI bhajanA bhajanA kSetrathI apradeza bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA kAlathI bhAvathI bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA bhajanA sapradezI-apradezI pudgalonuM alpabahutva H 7 eesi NaM bhaMte ! poggalANaM davvAdeseNaM khettAdeseNaM kAlAdeseNaM bhAvAdeseNaM
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-8 [ 137 ] sapaesANaM apaesANaM kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? NArayaputtA ! savvatthovA poggalA bhAvAdeseNaM apaesA, kAlAdeseNaM apaesA asaMkhejjaguNA, davvAdeseNaM apaesA asaMkhejjaguNA, khetAdeseNaM apaesA asaMkhejjaguNA, khettAdeseNaM ceva sapaesA asaMkhejjaguNA; davvAdeseNaM sapaesA visesAhiyA, kAlAdeseNaM sapaesA visesAhiyA, bhAvAdeseNaM sapaesA visesaahiyaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! dravyAdezathI, kSetrAdezathI, kAlAdezathI ane bhAvAdezathI sapradeza ane apradeza pudgalomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he nAradaputra! jAvAdezathI apradeza pudagala sarvathI thoDA che. tenAthI kAlAdezathI apradeza pudgala asaMkhyAtaguNA, tenAthI dravyAdezathI apradeza pudgala asaMkhyAtaguNA, tenAthI kSetrAdezathI apradeza pudgala asaMkhyAtaguNA, tenAthI kSetrAdezathI sapradeza pudgala asaMkhyAtaguNA, tenAthI dravyAdezathI sapradeza pugalavizeSAdhika, tenAthI kAlAdezathI sapradeza pugalavizeSAdhika, tenAthI bhAvAdezathI sapradeza pudgala vizeSAdhika che. 8 taeNaM se NArayaputte aNagAre NiyaMThiputtaM aNagAraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA eyaM aTuM sammaM viNaeNaM bhujjo bhujjo khAmei, khAmittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / bhAvArtha :- tyArapachI nAradaputra aNagAre, nircathIputra aNagArane vaMdana-namaskAra karyA, vaMdananamaskAra karIne, pote kahelA mithyA uttara mATe samyaka vinayapUrvaka vAraMvAra temanI kSamAyAcanA karI. A rIte kSamAyAcanA karIne, te nAradaputra aNagAra saMyama ane tapathI potAnA AtmAne bhAvita karatAM vicaraNa karavA lAgyA. vivecana : prastuta sUtramAM sapradezI, apradezI ATha bolonuM alpabadutva che. tene asat kalpanAthI A pramANe samajI zakAya che. asat kalpanAthI sarva pudgalonI saMkhyA eka lAkha mAnIe, to temAM bhAvathI apradeza pudgala 1000 che, kAlathI apradeza pula 2000 che. dravyathI apradeza pula 5000 che ane kSetrathI apradeza yugala 10000 che. te ja rIte kSetrathI sapradeza yugala 90000 che. dravyathI sapradeza yugala 95000 che. kAlathI sapradeza yugala 98000 che ane bhAvathI sapradeza yugala 99000 che, A
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 rIte tenI sthApanA karI zakAya che. asatkalpanAthI pudgala saMkhyA sthApana :- bhAvathI kAlathI 1000 apradeza sapradeza 99000 95000 A rIte asat kalpanAthI alpabahutvanI spaSTatA thaI jAya che. 2000 dravyathI 98000 5000 zrI bhagavatI sUtra-2 kSetrathI 10000 00002 alpabahutvanuM spaSTIkaraNa : che- kAraNa ke pudgala (1) sarvathI thoDA bhAvathI apradezI(eka guNa kRSNavarNAdi yukta) pudgala dravyamAM be aMzathI anaMta aMzaparyaMtanI bahulatA sahaja rIte hoya che. kRSNavarNAdimAM eka aMzanI sahaja rIte alpatA hoya che. (2) tenAthI kAlathI apradezI(eka samayanI sthitivALA) pudgala asaMkhyAtaguNA che-- kAraNa ke kRSNavarNAdi yukta ghaNA pudgala eka samayanI sthitivALA arthAt kAlathI apradezI hoya che. temaja pudgala dravyamAM varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMghAta, bheda, sUkSmatva, bAdaratva Adi aneka pariNAmo samaye samaye thatAM ja rahe che. eka samayamAM thatAM te sarva prakAranA pariNamanathI yukta pudgala kAlanI apekSAe apradezI che. A rIte pariNAmonI bAhulyatAnA kAraNe bhAvathI apradezI pudgala karatAM kAlathI apradezI pudgala asaMkhyAta guNA che. (3) tenAthI dravyathI apradezI(paramANu)pudgala asaMkhyAtaguNA che-- kAraNa ke eka ane aneka guNa varNAdi yukta tathA eka ane aneka samayanI sthiti yukta sarva paramANu pudgalano temAM samAveza thaI jAya che. A rIte tenI bahulatAnA kAraNe kAlathI apradezI pudgala karatAM dravyathI apradezI pudgala asaMkhyAtaguNA che. (4) tenAthI kSetrathI apradezI(eka pradezAvagADha)pudgala asaMkhyAtaguNA che kAraNa ke lokAkAzanA asaMkhyAta pradeza che ane te pratyeka pradeza para eka pradezAvagADha paramANu ke dvipradezI Adi skaMdho rahelA che. paramANu, to sarva eka pradezAvagADha ja hoya che. temAM eka pradezAvagADha anya skaMdho vadhatA te pUrvathI asaMkhyAtaguNA thaI jAya che. (5) tenAthI kSetrathI sapradezI(be Adi pradezAvagADha)pudgala asaMkhyAtaguNA che- kAraNa ke dvipradezAvagADha, tripradezAvagADha Adi asaMkhyAta pradezAvagADha pudgalono temAM samAveza thaI jAya che. A rIte kSetrathI sapradezInA avagAhanA sthAna vadhI jatAM tenA para sthita pudgalo pUrvathI asaMkhyAtaguNA thAya che. (6) tenAthI dravyathI sapradezI(dvipradezI Adi skaMdha)pudgala vizeSAdhika che- kAraNa ke kSetrathI sapradezImAM kSetrathI apradezI pudgalono abhAva che ane ahIM dravyathI sapradezImAM eka pradezAvagADha
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 H uddezaka-8 dvipradezI skaMdhathI anaMta pradezI kraMdho sudhInA pudgala skaMdhono samAveza thaI jatAM te vizeSAdhika thaI jAya che. (7) tenAthI kAlathI sapradezI(be samaya AdinI sthitivALA) pudgala vizeSAdhika che-- kAraNa ke dravyathI sapradezImAM paramANuno abhAva che ane ahIM aneka samayanI sthitivALA paramANuono samAveza thatAM te vizeSAdhika thaI jAya che. 139 (8) tenAthI bhAvathI sapradezI(be guNakALA Adi) pudgalo vizeSAdhika che- kAraNa ke pudgala dravyamAM kRSNa varNAdinA aneka aMzanI haMmezAM bahulatA hoya che. kAlathI sapradezImAM eka samayanI sthitinA pudgalono abhAva che ane bhAvathI sapradezImAM te maLI jatAM vizeSAdhika thaI jAya che. A rIte bhAvathI sapradezI pudgala sarvAdhika che. temAM mAtra bhAvathI apradezI eka guNa kAlA Adino ja abhAva che. jenI saMkhyA sarvathI alpa che. je uparokta pahelA bolamAM kahI che. jIvonI hAni-vRddhi ane avasthiti : 9 bhaMte ! tti bhagavaM goyame jAva evaM vayAsI- jIvA NaM bhaMte ! kiM vaGkaMti hAyaMti avaTThiyA ? noyamA ! nIvA no vati, go hAyati; avakriyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! A pramANe saMbodhana karIne, bhagavAna gautama svAmIe bhagavAna mahAvIra svAmIne A pramANe pUchyuM- he bhagavan ! zuM jIva vadhe che, ghaTe che ke avasthita rahe che ? uttara- he gautama ! jIva vadhatA nathI, ghaTatA nathI, paraMtu avasthita rahe che. 10 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM vaGkaMti hAyaMti avaTThiyA ? goyamA ! NeraiyA va Mti vi hAyaMti vi avaTThiyA vi / jahA NeraiyA evaM jAva vemANiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM vairiyaka vadhe che, ghaTe che athavA avasthita rahe che ? uttara- he gautama ! naiyika vadhe paNa che, ghaTe paNa che ane avasthita paNa rahe che. je rIte nairayikonA viSayamAM kahyuM te ja rIte vaimAnika paryaMta covIsa daMDakanA jIvonA viSayamAM jANavuM joIe. 12 siddhALa mate ! viti jJAti gavadiyA ? goyamA !siddhA vati, no hAyaMti, avakriyA vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM siddho vadhe che, ghaTe che ke avasthita rahe che ?
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 ] zrI bhagavatI sUtra uttara- he gautama ! siddho vadhe che, ghaTatA nathI, te avasthita paNa rahe che. jIvonI vRddhi-hAni ane avasthitinuM kAlamAna :12 jIvA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM avaTThiyA ? goyamA ! savvaddhaM / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! jIva keTalA kAla sudhI avasthita rahe che? uttara- he gautama ! jIva sarvoddhA arthAt sarva kAla avasthita rahe che. 13 NeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM varlDati ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samaya, ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM / evaM hAyati vi / / NeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM avaTThiyA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM cauvIsaM muhuttA / evaM sattasu vi puDhavIsu vaTuMti hAyaMti bhANiyavvA / avaTThiesu imaM NANattaM, taM jahA- rayaNappabhAe puDhavIe aDayAlIsaM muhuttA, sakkarappabhAe cauddasa rAIdiyA, vAluyappabhAe mAso, paMkappabhAe do mAsA, dhUmappabhAe cattAri mAsA, tamAe aTTha mAsA, tamatamAe bArasa mAsA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika keTalA kAla sudhI vadhe che? uttara- he gautama ! nairayika jIva jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI vadhe che. je rIte vadhavAno kAla kahyo che, te ja rIte ghaTavAno kAla paNa teTalo ja kahevo joIe. prazna- he bhagavan! nairayika keTalA kAla sudhI avasthita rahe che? uttara-he gautama! narayika jIva jaghanya eka samaya ane utkRSTa 24 muhUrta sudhI avasthita rahe che. A rIte sAte naraka pRthvIomAM jIva jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI vadhe che-ghaTe che paraMtu avasthita rahevAnA kAlamAM A pramANe bhinnatA che. yathA- (1) ratnaprabhA pRthvImAM 48 muhUrtano (2) zarkarA prabhA pRthvImAM 14 ahorAtrano (3) vAlukAprabhA pRthvImAM eka mAsano (4) paMkaprabhA pRthvImAM be mAsano (5) dhUmaprabhA pRthvImAM cAra mAsano (6) tamaHprabhA pRthvImAM ATha mAsano (7) tamastamaprabhA pRthvImAM bAra mAsano avasthita kAla che. 14 asurakumArA vi vaTuMti hAyati jahA NeraiyA / avaTThiyA jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM aTThacattAlIsaM muhuttA / evaM dasavihA bhavaNavAsiNo /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: deza-8 | 141 / bhAvArtha-je rIte narayikonI vRddhi-hAninA viSayamAM kahyuM che, te ja rIte asurakumAradevonI vRddhi-hAninA viSayamAM paNa samajavuM joIe. asurakumAra deva jaghanya eka samaya ane utkRSTa 48 muhUrta sudhI avasthita rahe che. te ja rIte daze prakAranA bhavanapati devonI vRddhi-hAni ane avasthitinuM kathana karavuM joIe. |15 egidiyA vaTuMti vi hAyaMti vi avaTThiyA vi / eehiM tihi vi jahaNNeNaM ekkaM samaya, ukkoseNa AvaliyAe asaMkhejjaibhAga / bhAvArtha:- ekendriya jIva vadhe paNa che, ghaTe paNa che ane avasthita paNa rahe che, te traNe (vRddhi-hAni ane avasthiti)no kAla jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga samajavo joIe. 16 beiMdiyA vaDDati hAyaMti taheva; avaTThiyA jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM do aMtomuhuttA / evaM jAva cariMdiyA / bhAvArthaH- beIndriya jIva paNa A ja rIte vadhe-ghaTe che. tenA avasthAnakAlamAM bhinnatA A pramANe che- te jaghanya eka samaya sudhI ane utkRSTa be aMtaHmuhurta sudhI avasthita rahe che. beIndriyanI jema teIndriya ane corendriya jIvonI vRddhi, hAni ane avasthiti kahevI joIe. |17 avasesA savve varlDati hAyati taheva jahaNNeNaM ekkaM samaya, ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM; avaTThiyANaM NANattaM imaM taM jahA-samucchimapaMciMdiya tirikkhajoNiyANaM do aMtomuhuttA / gabbhavakkaMtiyANaM cauvvIsaM muhuttA / saMmucchima- maNussANaM aTThacattAlIsaM muhuttA / gabbhavakkaMtiyamaNussANaM cauvIsaM muhuttA / vANamaMtara joisa sohammIsANesu aTThacattAlIsaM muhuttA / saNaMkumAre aTThArasa rAidiyAiM cattAlIsa ya muhuttA / mAhide cauvIsaM rAiMdiyAiM vIsa ya muhuttA / baMbhaloe paMcacattAlIsaM rAIdiyAiM / laMtae NauiM rAiMdiyAiM / mahAsukke saddhiM rAidiyasayaM / sahassAre do raaiNdiysyaaii| ANayapANayANaM saMkhejjA mAsA, AraNaccuyANaM saMkhejjAI vAsAiM / evaM gevejjdevaannN| vijaya vejayaMta jayaMta aparAjiyANaM asaMkhejjAI vaasshssaaiN| savvaTThasiddhe paliova- massa sNkhejjibhaago| bhAvArthaH- zeSa sarva jIva(tiryaMca paMcendriya, manuSya, vANavyaMtara deva, jyotiSI deva ane vaimAnika deva) vadhe-ghaTe che, te pUrvavatu jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga sudhI vadhe che ane ghaTe che, te pramANe kahevuM ane tenA avasthAne kAlanI bhinnatA A pramANe che saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonika jIvono be aMtaHmuhUrtano; garbhaja paMcendriya tiryaMcayonika
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 zrI bhagavatI sUtra-2 jIvono 24 muhUrtano; saMmUrchAima manuSyono 48 muhUrtano; garbhaja manuSyono 24 muhUrtana, vANavyaMtara, jyotiSI ane saudharma IzAna devano 48 muhUrtano; sanaskumAra devano 18 ahorAtri tathA 40 muhUrtano; mAhendra devano 24 ahorAtri tathA 20 muhUrtano; brahmalokanA devano 45 ahorAtrino; lAtaMka devano 90 ahorAtrino; mahAzukra devano 10 ahorAtrino; sahasAra devano 200 ahorAtrino; Anata, prANata devano saMkhyAta mAsano; AraNa, azruta devano sakhyAta varSano; nava raiveyakanA devano avasthAne kAla AraNa--ayyata devalokanA devanI samAna jANavo. arthAt saMkhyAtA varSano che. (temAM prathama trikanA devono saMkhyAtA zata varSano, madhyama trikanA devono saMkhyAtA hajAra varSano ane uparima trikanA devonI saMkhyAtA lAkha varSano che.)vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita vimAnavAsI devono asaMkhyAta hajAra varSono ane sarvArthasiddha vimAnavAsI devono palyopamanA saMkhyAtamA bhAgano avasthAne kAla che. |18 siddhA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM vaTuMti ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM aTTha samayA / kevaiyaM kAlaM avaTThiyA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samaya, ukkoseNaM chAlA | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! siddho keTalA kAla sudhI vadhe che? uttara- he gautama! siddho jaghanya eka samaya ane utkRSTa ATha samaya sudhI vadhe che. prazna- he bhagavan! siddho keTalA kAla sudhI avasthita rahe che? uttara- he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha mAsa sudhI avasthita rahe che. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakanA jIvonI vRddhi, hAni ane avasthiti tathA tenA kAlamAnanI prarUpaNA karI che. samuccaya jIvonI saMkhyA vadhatI ke ghaTatI nathI kAraNa ke jIvamAtra ajara amara che. koI paNa prayatnathI navo jIva utpanna thato nathI ane koI paNa jIvano nAza thato nathI, tethI jIvanI saMkhyAmAM hAni vRddhi thatI nathI. tema chatAM cAre gatinA jIvo pota-potAnA karmAnusAra eka gatimAMthI bIjI gatimAM gamanAgamana kare che. tethI cAre gatinA jIvomAM vadhaghaTa thayA kare che paraMtu siddha gatimAMthI koI paNa jIva nIkaLIne anya gatimAM jato nathI; tethI tyAM jIvonI saMkhyA ghaTatI nathI paraMtu navA jIva siddha thAya tema siddhonI saMkhyA vadhatI jAya che. vRddhiH- jyAre koI paNa sthAne, koI paNa daMDakamAM ghaNA jIvo utpanna thAya ane thoDA jIva mare athavA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 H uddezaka-8 navA jIva utpanna thAya ane pUrve utpanna thayelA mare nahIM tyAre te daMDakamAM jIvonI vRddhi thAya che. A prakAranI vRddhi eka samayamAM thaIne bIje samaye hAni thavA lAge ke avasthita thaI jAya to jaghanya eka samayanI vRddhi kahevAya che. utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga paryaMta jIvonI vRddhi thAya che. 14 : hAni - jyAre koI paNa sthAne koI paNa daMDakamAM ghaNA jIvo mare ane thoDA jIva utpanna thAya che athavA ghaNA jIvo mRtyu pAme paraMtu koI jIva janme nahIM tyAre te jIvo ghaTe che. tenuM kAlamAna paNa jaghanya ane utkRSTa vRddhinA kAlamAna pramANe che. arthAt jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtabhAga paryaMta jIvonI hAni thAya che. avasthiti :- jyAre utpatti ane maraNa samAna saMkhyAmAM hoya arthAt jeTalA jIva utpanna thAya che teTalA ja mare che athavA keTalAka kALa sudhI te sthAnamAM koI paNa jIvanA janma-maraNa na thAya, tethI jIvonI saMkhyA niyata rahe che, te kAlane avasthitakAla kahe che. jema ke- nairayika jIvono avasthAna kAla 24 muhUrtano karyo che, te A pramANe samajavo joie sAte naraka pRthvImAM 12 muhUrtano utkRSTa virahakAla hovAthI teTalA samaya koI paNa jIva utpanna thatA nathI ke mRtyu paNa pAmatA nathI. te samaye naiyika jIva avasthita rahe che. tyAra pachI keTalAka samaya sudhI janma ane mRtyu samAna saMkhyAmAM thAya ane pharIthI dezona bAra muhUrtano viraha thaI jAya; tethI utkRSTa 24 muhUrtano avasthAnakAla thaI jAya che. A rIte pratyeka daMDakanA virahakAla karatAM avasthAnakAla bamaNo thAya che. ekendriya jIvomAM virahakAla nathI. kAraNa ke temAM niraMtara janma maraNa thatA ja rahe che. tema chatAM janma maraNanI saMkhyAmAM kyAreka hInAdhikatA hoya che ane kyAreka samAnatA hoya che. te apekSAe temAM hAyamAna, vardhamAna ane avasthita traNe avasthA thAya che. siddha - siddhonI vRddhino kAla utkRSTa ATha samayano hoya che. tethI niraMtara ATha samaya paryaMta mokSagati cAlu rahe che; tyAra pachI siddha thavAno viraha thAya che. te viraha jaghanya eka samayano hoya to eka samaya siddhono avasthAnakAla thAya ane utkRSTa viraha cha mAsano hoya to avasthAnakAla cha mAsano thAya che. jIvomAM soMpacayAdi cAra bhaMga : 1 nIvAna maMte ! isovapayA, sAvarayA, sovaSaya sAvarayA, Niruvacaya NiravacayA ? goyamA ! jIvA No sovacayA No sAvacyA No sovacaya sAvacayA; Niruvacaya NiravacayA / = = zabdArtha :- sovaSaya = Avakayukta sAvaSaya - jAvakayukta sovaSayasAvaSaya - Avaka jAvaka baMnethI yukta paruvanaya vizvayA - Avaka jAvaka rahita. =
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 144 ] zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArthaH- prazna- he bhagavan! zuM jIva sopacaya che, sApacaya che, sopacaya-sApacaya che ke nirupacayanirapacaya che? arthAtu A cAra bhaMgamAMthI jIvomAM kayo bhaMga lAbhe che? uttara- he gautama ! jIva sopacaya nathI, sApacaya nathI, sopacaya-sApacaya nathI paraMtu nirupacaya- nirapacaya che arthAtu jIvamAM eka aMtima bhaMga che. 20 egidiyA taIyapae, sesA jIvA cauhi paehiM bhANiyavvA / bhAvArtha - ekendriya jIvomAM trIjo bhaMga sopacaya-sApacaya che. zeSa sarva jIvomAM cAre bhaMga kahevA joIe. |21 siddhA NaM pucchA ? goyamA ! siddhA sovacayA, No sAvacayA, No sovacaya sAvacayA, Niruvacaya NiravacayA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM siddha bhagavAna sopacaya che, sApacaya che, sopacaya-sApacaya che ke nirupacaya-nirapacaya che? uttara- he gautama ! siddha bhagavAna sopacaya che, sApacaya nathI, sopacayasApacaya nathI, nirupacaya-nirapacaya che arthAt prathama ane caturtha te be bhaMga che. 22 jIvA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM Niruvacaya NiravacayA ? goyamA ! savvaddhaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva keTalo kAla nirupacaya-nirapacaya rahe che? uttara- he gautama ! jIva sarvakAla paryata nirupacaya-nirapacaya rahe che. 23 NeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM sovacayA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM / kevaiyaM kAlaM sAvacayA ? evaM ceva / kevaiyaM kAlaM sovacaya-sAvacayA ? evaM ceva / kevaiyaM kAlaM Nirucavaya-NiravacayA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! narayika keTalo kAla sopacaya rahe che? uttara- he gautama! nairayika jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga paryata sopacaya rahe che.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-8 145 prazna- he bhagavan! nairayika keTalo kAla sApacaya rahe che? uttara- he gautama ! te ja prakAre sApacayanuM kAlamAna paNa jANavuM joIe. prazna- he bhagavan! te keTalo kAla sopacaya-sApacaya rahe che? uttara- he gautama ! sopacayano jeTalo kAla kahyo che, teTalo ja sopacaya-sApacayano kAla jANavo joIe. prazna- he bhagavan! nairayika keTalo kAla nirupacaya-nirapacaya rahe che? uttara- he gautama! narayika jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrta nirupacaya-nirapacaya rahe che. 24 egidiyA savve sovacayasAvacayA savvaddhaM / sesA savve sovacayA vi, sAvacayA vi, sovacayasAvacayA viNiruvacayaNiravacayA vi; tiNhaM ThiI jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhajjaibhAgaM / Niruvacaya NiravacayANaM (avaTThiehiM) vakkaMtikAlo bhANiyavyo / bhAvArtha:- sarva ekendriya jIva sarvakAla(sarvadA) sopacayasApacaya rahe che. zeSa sarva jIva sopacaya paNa che, sApacaya paNa che, sopacayasApacaya paNa che ane nirupacaya-nirapacaya paNa che. temAM prathama traNa bhaMganuM kAlamAna jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che ane cothA bhaMganuM eTale nirupacaya nirapacayanuM kAlamAna virahakAlanI samAna kahevuM joIe. 25 siddhA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM sovacayA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM aTTha samayA / kevaiyaM kAlaM Niruvacaya-NiravacayA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samaya, 3ole che mArA sevaM mate ! evuM te ! I bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! siddha bhagavAna keTalo kAla sopacaya rahe che? uttara- he gautama! jaghanya eka samaya, utkRSTa ATha samaya sopacaya rahe che. prazna- he bhagavan! siddha bhagavAna keTalo kAla nirupacaya-nirapacaya rahe che? uttara- he gautama ! te jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha mAsa nirupacaya-nirapacaya rahe che. || he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. A
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 146] zrI bhagavatI sUtra vivecana : prastuta sUtromAM sopacaya, nirupacaya Adi cAra padonA astitvanuM ane tenA kAlamAnanuM nirUpaNa karyuM che. sopacaya - vRddhi sahita. pahelAM jeTalA jIva hoya temAM navA jIvonI utpatti thAya to tene sopacaya kahe che. sApacaya - hAni sahita. pahelAM jeTalA jIvo hoya temAMthI keTalAka jIvo marI jAya to tene sApacaya kahe che. sopacaya-sApacaya -janma ane maraNa baMne dvArA eka sAthe hAni-vRddhi thAya to tene sopacaya-sApacaya kahe che. nirupacayanirapacaya - janma-maraNanA abhAvamAM vRddhi-hAni na thAya to tene nirupacaya-nirapacaya kahe che. pUrvasUtromAM varNita hAni, vRddhi ane avasthitinA kathanamAM ane prastuta sUtrokta padomAM samAnatA dekhAya che, chatAM temAM bhinnatA A pramANe chehAni, vRddhi ane sopacayAdino taphAvata - vRddhi vagere sopacaya vagere vRddhi = janmamaraNa baMne hoya ke eka hoya paNa | sopacaya = mAtra janma jIvonI vRddhi thavI. sApacaya = mAtra maraNa hAni = janmamaraNa baMne hoya ke eka hoya paNa | jIvonI hAni thavI. avasthiti = janmamaraNa na thAya athavA samasaMkhyAe janma maraNa thAya tethI niyata saMkhyA rahe. sopacayasApacaya = janmamaraNa baMne hoya. | nirupacaya nirapacaya = mAtra viraha-kALa arthAt janmamaraNa baMne na hoya. vRddhi Adi janmamaraNanA pariNAme thatI hAnivRddhine AdhArita che arthAtu temAM jIvonI saMkhyAnI mukhyatA che. sopacaya vagerenuM kathana mAtra jIvanA janma-maraNa ke gamanAgamana AdhArita che. temAM jIvonI saMkhyAnuM mahatva nathI.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 H uddezaka-8 147 jIvomAM sopacaya Adi bhaMga ane sthiti :- samuccaya jIvamAM sopacayAdi cAra bhaMgamAMthI cotho bhaMga hoya che. kAraNa ke jIvanuM jIvatva trikAla zAzvata che. tenI sthiti sarva kAla paryaMtanI che. sAta naraka, 13 devatAnA daMDaka, traNa vikalendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM sopacaya Adi cAre ya bhaMga hoya che. temAM prathama traNa bhaMganI sthiti jaghanya eka samaya, utkRSTa AvalikAno asaMkhyAtamAM bhAga hoya che ane coghA bhaMganI sthiti tenA viraha kAlanI samAna che. pAMca sthAvaramAM mAtra trIjo bhaMga hoya che. tenI sthiti sarvakAla paryaMtanI che. siddhamAM pahelo ane cotho bhaMga hoya che. temAM prathama bhaMganI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa ATha samayanI che. cothA maMganI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa cha mAsanI che. || zataka 5/8 saMpUrNa //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 zrI bhagavatI sUtra-2 zataka-pa : udezaka-9] ~ saMkSipta sAra - A uddezakamAM rAjagRhInuM svarU5, 24 daMDakonA jIvomAM prakAza-aMdhakAra, te jIvone samayAdinuM jJAna, pArthApatya sthaviro ane prabhu mahAvIranA praznottaranuM nirUpaNa che. * rAjagRhI nagarI te tyAM rahelA sarva jIva, ajIva athavA sarva sacittaacitta ane mizra dravyanA saMyoga rUpa che. *prakAza aMdhakAra-sUryakiraNonA zubha pudgalasaMyogezubha pariNamanathI divase prakAza ane sUryakiraNanA abhAve azubha pula pariNamanathI rAtre aMdhakAra hoya che. * narakamAM sUryaprakAza nathI. tyAM pudgalonuM pariNamana azubha hovAthI sadAne mATe aMdhakAra hoya che. * pAMca sthAvara, beIndriya, teIndriya jIvone cakSurindriya na hovAthI kadAca sUryakiraNono saMyoga thAya topaNa te jIvo teno upayoga karI zakatA nathI. tethI te jIvone mATe sadA aMdhakAra hoya che. * caurendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM sUryanA sadubhAvamAM prakAza ane surya na hoya tyAre aMdhakAra ema baMne hoya che. tethI tyAM pudgalanuM pariNamana zubhAzubha rUpa hoya che. ke cAre jAtinA devomAM sUrya kiraNono saMyoga nathI tema chatAM devalokanI bhAsvaratAnA kAraNe sadAya zubha pudgala pariNamana ane prakAza hoya che. * samayAdinuM jJAna- 24 daMDakanA jIvomAM manuSyane ja samaya, AvalikA, muhUrta AdinuM jJAna thAya che. manuSya kSetramAM ja sUryanI gatinA AdhAre kAlagaNanA thAya che ane manuSya ja kAlavyavahArI che. tethI tene ja kAlanuM jJAna thAya che. anya kSetramAM(naraka ke devalokamAM)kAla varte che paraMtu tyAM sUryanI gatinA AdhAre thatAM divasa-rAta AdinI gaNanA ke jJAna nathI; tethI teo kAlavyavahArI nathI. pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya jIvone kAlanuM jJAna nathI. tiryaMca paMcendriyane rAta-divasanI jANakArI hoya che paraMtu te muhUrta, divasa, mAsa, varSa vagerenI gaNanA karI zakatA nathI. * prabhu pArzvanAthanA sthaviroe prabhu mahAvIra svAmIne pUchyuM ke asaMkhya pradezAtmaka lokamAM anaMta rAtri divasa kaI rIte thaI zake? tenuM samAdhAna e che ke jema asaMkhya pradezAtmaka lokamAM tathAprakAranA svabhAve anaMta jIvo ane
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-pa: uzaka-9 [ 149] anaMta ajIvo rahe che. anaMta jIvo ane anaMta ajIvo para kAladravya eka sAthe vartI rahyuM che. tethI traNe kAlamAM anaMta divasa ane anaMta rAtri vyatIta thaI che, thAya che ane thaze te pramANe kahevAya che. te ja rIte pratyeka zarIrI jIvo para paNa kAla vartI rahyo che. tethI rAtri-divasa paritta paNa che tema kathana karI zakAya che. praznanA samAdhAnathI sthavirone saMtoSa thayo. teoe cAturyAma dharmanuM parivartana karIne, paMcamahAvrata rUpa dharmano svIkAra karyo. prabhu mahAvIranA zAsanamAM praveza karIne, saMyama-tapanI sAdhanA dvArA keTalAka sthaviro siddhagatine pAmI gayA ane keTalAka sthaviro devalokamAM gayA.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 150] zrI bhagavatI sUtra 'zataka-pa : uddezaka-9 | rAjagRha rAjagRhanA svarUpano tAtvika daSTie nirNaya :| 1 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM jAva evaM vayAsI- kiM iyaM bhaMte ! NayaraM rAyagihaM ti pavuccai, kiM puDhavI NayaraM rAyagihaM ti pavuccai; AU NayaraM rAyagihaM ti pavuccai; kiM teU vAU vaNassaI NayaraM rAyagiha ti pavuccai ? evaM kiM TaMkA kUDA jAva sacittAcitta mIsayAI davvAiM NayaraM rAyagiha ti pavuccai ? goyamA ! puDhavI vi NayaraM rAyagiha ti pavuccai jAvasacittAcitta mIsayAI davvAiM NayaraM rAyagiha ti pavuccai / bhAvArtha - praznate kAle ane te samaye gautama svAmIe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdanA namaskAra karIne A pramANe pUchyuM- he bhagavan! A rAjagRha' nagara zuM che? arthAt rAjagRha nagara te konuM nAma che? zuM pRthvI rAjagRha nagara kahevAya che? zuM jala rAjagRha nagara kahevAya che? zuM agni, vAyu, vanaspati rAjagRhanagara kahevAya che? zuM parvatakhaMDa, kUTa vagere rAjagRha nagara kahevAya che? yAvatuM (za.5, u-7) zuM sacitta, acitta ane mizra dravya (maLIne) rAjagRha nagara kahevAya che? uttara- he gautama! pRthvI paNa rAjagRhanagara kahevAya che, pANI paNa rAjagRhanagara kahevAya che. thAvat sacitta acitta mizra dravya maLIne paNa rAjagRha nagara kahevAya che. | 2 se keNaTeNaM bhaMte evaM vuccai ? goyamA ! puDhavI jIvA i ya, ajIvA i ya, NayaraM rAyagihaM ti pavuccai jAva sacittAcitta-mIsayAI davvAI, jIvA i ya, ajIvA i ya, NayaraM rAyagihaM ti pvvucci| se teNaTeNaM goyamA ! jAva rAyagiha ti pavuccai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke pRthvI rAjagRha nagara kahevAya che yAvat sacitta, acitta, mizra dravyone rAjagRha nagara kahevAya che? uttara- he gautama! pRthvI jIvarUpa che ane ajIvarUpa paNa che, tethI te rAjagRha nagara kahevAya
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-9 thI 151] che. te ja rIte sacittaacitta ane mizra dravya jIva paNa che ane ajIva paNa che, tethI te dravya(maLIne) rAjagRha nagara kahevAya che, he gautama! tethI pRthvI Adi rAjagRha nagara kahevAya che. vivecana : anekavAra bhagavAnano vihAra rAjagRhamAM thayo hato ane zrI gautama svAmIe aneka prazno prabhu mahAvIrane rAjagRha nagaramAM pUThyA hatA. ahIM zrI gautama svAmIe te ja rAjagRha nagara mATe vyavahAra daSTie prazna pUchyo che ke rAjagRhanagara zuM che? zuM rAjagRhanagaranI pRthvI te rAjagRhI che? ke tyAM rahenArA jIvo rAjagRhI che? vagere. prabhue tenuM samAdhAna karyuM che ke rAjagRhInI pRthvI paNa rAjagRhI che, tyAM vasanArA jIvo-ajIvo paNa rAjagRhI che. kAraNa ke pRthvI Adi samudAya vinA ane rAjagRhamAM nivAsa karanArA manuSya, pazu, pakSI AdinA samuha vinA ke sacitta, acitta ane mizra dravyo vinA, 'rAjagRha' zabdanI pravRtti thaI zakatI nathI. tethI praznagata samasta dravyo maLIne rAjagRhanagara kahevAya che ane apekSAe te dravyo paNa rAjagRhanagaranuM ja svarUpa che. prakAza ane aMdhakAra :| 3 se NUNaM bhaMte ! diyA ujjoe, rAiM aMdhayAre ? haMtA goyamA ! jAva aNdhyaare| sekeNaguNaM bhaMte ! evaM? goyamA ! diyA subhA poggalA,subhe poggalapariNAme, rAI asubhA poggalA, asubhe poggalapariNAme / se teNaTeNaM goyamA ! evaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM divase udyota ane rAtre aMdhakAra hoya che? uttara- hA, gautama! divase udyota ane rAtre aMdhakAra hoya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke divase prakAza ane rAtre aMdhakAra hoya che? uttara-he gautama!divase zubha pula hoya che ane zubha pula pariNAma hoya che paraMtu rAtre azubha pudgala ane azubha pudgalapariNAma hoya che tethI he gautama!divase prakAza ane rAtre aMdhakAra hoya che. | 4 NeraiyANaM bhaMte ! kiM ujjoe, aMdhayAre ? goyamA ! NeraiyANaM No ujjoe, aMdhayAre / se keNaTeNaM bhaMte evaM ? goyamA ! NeraiyANaM asubhA poggalA, asubhe pogglprinnaame| se teNaTeNaM goyamA ! evaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikone udyota hoya che ke aMdhakAra?
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra zrI bhagavatI sUtra uttara- he gautama! nairayikone udyota nathI, aMdhakAra hoya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke narayikone udyota nathI, aMdhakAra hoya che? uttara- he gautama! narayika jIvone azubha pudgala ane azubha pudgala pariNAma hoya che. tethI he gautama! teone prakAza nathI paNa aMdhakAra che. | 5 asurakumArANaM bhaMte ! kiM ujjoe, aMdhayAre ? goyamA ! asurakumArANaM ujjoe, No adhayAre / se keNaguNaM bhaMte ! evaM ? goyamA ! asurakumArANaM subhA poggalA, subhe poggalapariNAme / seteNaTeNaMgoyamA !evaM / evAmevaNAgakumArANaM jaavthnniykumaaraannN| puDhavikkAiyA jAva teiMdiyA jahA NeraiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumArone udhota hoya che ke aMdhakAra? uttara- he gautama! asurakumArone udyota hoya che paNa aMdhakAra hoto nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke asurakumArone udyota hoya che, aMdhakAra nathI? uttara- he gautama! asurakumAra devone zubha pudgala ane zubha pula pariNAma hoya che. tethI he gautama ! tyAM udyota hoya che paNa aMdhakAra hoto nathI. te ja rIte nAgakumArathI svanitakumAra sudhI samajavuM. je rIte nairayika jIvonA viSayamAM udyota ane aMdhakAranuM kathana karyuM che te ja rIte pRthvIkAyika jIvothI Indriya sudhInA jIvo saMbaMdhI kathana karavuM joIe. | 6 cariMdiyANaM bhaMte ! kiM ujjoe, aMdhayAre ? goyamA ! ujjoe vi aMdhayAre vi / se keNaTeNaM? bhaMte evaM? goyamA ! cauridiyANaM subhAsubhA ya poggalA subhAsubhe ya poggalapariNAme; seteNaTeNaM goyamA ! evaM / evAmeva paciMdiyatirikkhajoNiyANaM vi maNussANaM vi / vANamaMtara joisa vemANiyA jahA asurakumArA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! caurendriya jIvone udyota hoya che ke aMdhakAra? uttara- he gautama! caurakriya jIvone udyota paNa hoya che ane aMdhakAra paNa hoya che. prazna-he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke corendriya jIvone udyota paNa hoya ane aMdhakAra paNa hoya che? uttara- he gautama! caurendriya jIvone zubha ane azubha baMne prakAranA pudgala hoya che tathA zubha
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-9 | 153 | ane azubha baMne prakAranA pudgala pariNAma hoya che. tethI he gautama ! e pramANe kahevAya che ke caurakriya jIvone udhota paNa hoya che ane aMdhakAra paNa hoya che. te ja rIte tiryaMca paMcendriya ane manuSyonA saMbaMdhamAM paNa kahevuM joIe. je rIte asurakumAranA udyota-aMdhakAranA viSayamAM kahyuM te ja rIte vANavyaMtara, jyotiSI ane vimAnika devonA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakavartI jIvonA saMbaMdhamAM udyota ane aMdhakAranI sApekSa prarUpaNA karI che. zubha pula pariNamana thavAthI prakAza thAya che ane azubha mugala pariNamana thavAthI aMdhakAra thAya che. sUrya ane ratnonA saMyoge zubha mugala pariNamana thAya che ane tenA abhAve pugala pariNamana azubha thaI jAya che. tirachAlokamAM sUryanA nimitte ane devalokamAM devavimAnAdinA ratnonI tejasvItAnA kAraNe zubha pudgala pariNamana thAya che. te uparAMta cakSuIndriyanA sadbhAvavALAne ja te prakAza upayogI thAya che. cakSuIndriya rahita jIvone te prakAza anupayogI hoya che. A kAraNathI sUtramAM ekendriya, beIndriya ane teIndriya jIvo ekAMte aMdhakAranI ja anubhUti kare che te pramANe kathana che. ratnAdi svayaM prakAzaka pRthvIkAyika jIvo paNa AMkhanA abhAve prakAzanI anubhUti karI zakatA nathI. devone AMkha ane zubha pudgalono saMyoga hovAthI ekAMte prakAzanI anubhUti thAya che ane nArakone AMkha hovA chatAM azubha pagalono saMyoga hovAthI ekAMte aMdhakAranI anubhUti thAya che. manuSya ane tiryaMca paMcendriya pazu-pakSIone AMkha ane zubhAzubha pudgalono saMyoga hovAthI te jIvo prakAza ane aMdhakAra baMnenI anubhUti kare che. A rIte jotA spaSTa thAya che ke prakAzanI anubhUti mATe AMkha ane zubha pulono saMyoga baMne jarUrI che. aMdhakAra ane prakAzanI apekSAe samasta jIvonuM cAra vibhAgomAM vibhAjana thAya che. teno cArTa A pramANe che 1 deva jIva prApta saMyoga anubhUti AMkha che, zubha pugala(prakAza) che. prakAza 2 caurendriya, tiryacapaMce. manuSya | AMkha che, zubhAzubha pudgala(prakAza aMdhakAra) che. | prakAza ane aMdhakAra 3 nArakI Akha che, azubha pudgala(aMdhakAra) che. aMdhakAra 4 ekendriya, beIndriya, teIndriya | AMkha nathI, zubhAzubha pudgala(prakAza aMdhakAra) che. | aMdhakAra
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 154 zrI bhagavatI sUtra-2 covIsa daMDakomAM samaya jJAna - | 7 asthi NaM bhaMte ! NeraiyANaM tatthagayANaM evaM paNNAyae, taM jahA- samayA i vA, AvaliyA i vA jAva ussappiNI i vA, osappiNI i vA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- NeraiyANaM tatthagayANaM No paNNAyae, taM jahA- samayA i vA jAva osappiNI i vA ? goyamA ! ihaM tesiM mANaM, iha tesiM pamANaM, ihaMtesiM evaM paNNAyae, taM jahAsamayA i vA jAva osappiNI i vA; se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- NeraiyANaM jAva ussappiNI i vA / evaM jAva paciMdiyatirikkhajoNiyANaM / bhAvArtha:-prazra- bhagavana! zaMtyAMna24 kSetramA vA naiyiAne sAranu prazAna-viziSTa jJAna hoya che, jema ke- A samaya che, AvalikA che yAvatuM A utsarpiNIkAla che ke A avasarpiNIkAla che? uttara- he gautama! tema zakya nathI arthAt tyAM rahelA nairayikone samayAdinuM viziSTa jJAna nathI. prazra-bhagavana ! tana // 25 // zaMchana24bhAM sthita narayiDIne samaya, bhAvasikatema4 utsarpiNI-avasarpiNI parvatanA kAlanuM viziSTa jJAna nathI ? uttara- he gautama! ahIM manuSya lokamAM ja samayAdinuM mAna che, ahIM tenuM pramANa che, tethI ahIM manuSya kSetramAM ja tenuM A pramANe viziSTa jJAna thAya che ke- A samaya che yAvat A utsarpiNI kAla che (paraMtu narakamAM samayAdinuM mAna nathI, pramANa nathI, viziSTa jJAna nathI, tethI ema kahyuM che ke narakasthita nairayikone A pramANe samaya, AvalikA yAvat utsarpiNI avasarpiNI kAlanuM viziSTa jJAna hotuM nathI. je rIte narakasthita narayikonA(samayAdinA prajJAnanA) viSayamAM kahyuM, te ja rIte bhavanapati, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, paMcendriya tiryaMca yonika jIvo sudhI kahevuM joIe. 8 asthi NaM bhaMte ! maNussANaM ihagayANaM evaM paNNAyae, taM jahA- samayA i vA jAva ussappiNI i vA ? goyamA ! haMtA, asthi / sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM? goyamA ! ihaM tesiM mANaM, iha tesiM pamANaM, ihaM ceva tesiM evaM paNNAyae, taM jahA- samayA i vA jAva osappiNI i vA / se teNaTeNaM goyamA ! evaM / vANamaMtara joisa vemANiyANaM jahA raiyANaM / bhAvArtha:- praza- bhagavan ! | mI (manuSya komai) 29sA manuSyAne yA pramA viziSTa zAna
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-9 ,, 155 hoya che ke A samaya che yAvatuM A utsarpiNIkAla che? uttara- hA gautama! ahIM rahelA manuSyone samayAdinuM jJAna hoya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! A manuSyalokamAM te samayAdinuM mAna che, ahIM tenuM pramANa che, tethI ahIM ja tenuM A pramANe viziSTa jJAna hoya che- ke A samaya che yAvata A avasarpiNIkAla che. tethI te gautama! A pramANe kahyuM che ke ahIM rahelA manuSyone samayAdinuM viziSTa jJAna hoya che. je rIte nairayikonA viSayamAM kahyuM, te ja rIte vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonA samayAdi prajJAnanA saMbaMdhamAM kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM divasa, rAtri Adi vartanA kAla vyavahAra saMbaMdhI nirUpaNa che. samayAdinI abhivyakti sUryanI gatithI thAya che. sUryanI gati kevaLa manuSyalokamAM ja thAya che, narakAdi kSetromAM thatI nathI. tethI manuSyalokamAM sthita manuSyone ja samayAdinuM rAtri, divasa ane mahinA AdinuM jJAna hoya che. manuSyalokamAM tiryaMca paMcendriya paNa che paraMtu tathA prakAranA kSayopazamanA abhAve te kAla vibhAganA avyavahArI che arthAt teone divasa, rAtri, mahInA, varSa AdinuM jJAna ane tenuM prayojana hotuM nathI. narakamAM sadA pragADha rAtri sama aMdhakAra hoya che ane devalokomAM sadA divasathI paNa vadhAre prakAza-prakAza hoya che. teone rAtri divasanA vyavahAranI AvazyakatA nathI. devo avadhijJAnathI manuSyalokamAM thatA rAtadivasane jANI zake che ane devo jyAre manuSyalokamAM Ave tyAre paNa teo rAtadivasanA kAlamAnane jANe che, samaje che paraMtu teone te divasa, tithi, mahinA, varSanI gaNatarInI AvazyakatA hotI nathI. maM :- saryanA bhramaNathI je rAtri divasa thAya ane ghaDIyALanA mApathI je sekaMDa, miniTa, kalAka vagere thAya te samayane 'mAna' kahevAya. pamai - mApanI gaNatarI ke noMdha athavA prayojanane pramANa' kahevAya che. vaLIyA(prajJA varta) - mApa ane pramANane jANavuM, samajavuM. pAzvapatya sthaviro ane prabhu mahAvIra :| 9 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAsAvaccijjA therA bhagavaMto jeNeva samaNe
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 15 | zrI bhagavatI sUtra bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThiccA evaM vayAsI- se NUNaM bhaMte ! aMsekhejje loe aNaMtA rAiMdiyA uppagjisu vA uppajjati vA uppajjissaMti vA; vigacchisu vA vigacchati vA vigacchissati vA; parittA rAidiyA uppagjisu vA uppajati vA uppajjissaMti vA; vigacchisu vA vigacchaMti vA vigacchissaMti vA ? haMtA ajjo ! asaMkhejje loe aNaMtA rAiMdiyA, uppagjisu vA jAva vigacchissaMti vA / bhAvArtha:-pra-tele bhane te samaye pArzvanAtha bhagavAnanA praziSya sthavira bhagavato jyAM zrama bhagavAna mahAvIra hatA tyAM AvyA, AvIne teoe zramaNa bhagavAna mahAvIrathI na ati dUra, na ati najIka yathAyogya sthAne UbhA rahIne A pramANe kahyuM- he bhagavan! asaMkhyalokamAM zuM anaMta rAtri-divasa utpanna thayA che, utpanna thAya che, utpanna thaze tathA naSTa thayA che, naSTa thAya che ane naSTa thaze? ke parimita rAtri divasa utpanna thayA che, utpanna thAya che ane utpanna thaze? tathA naSTa thayA che naSTa thAya che ane naSTa thaze? 6tara-hai, Aryo ! asaMdhyA sobhA anaMta rAtri-havasa 6tpanna thayA cha yAvata prittshtridivasa naSTa thaze. 10 se keNaTeNaM bhaMte ! jAva vigacchissaMti vA? se NUNaM bhe ajjo ! pAseNaM arahayA purisAdANieNaM sAsae loe buie, aNAie, aNavadagge, parite purivuDe; heTThA vicchiNNe, majjhe saMkhitte, uppiM visAle; ahe paliyaMkasaMThie, majjhe varavairaviggahie, uppi uddhamuiMgAkArasaMThie; tesiM ca NaM sAsayaMsi logaMsi aNAiyaMsi aNavadaggaMsi, parittaMsi parivuDaMsi, heTThA vicchi- NNaM si, majjhe saMkhittaM si, uppi visAlaMsi; ahe paliyaMkasaMThiyaMsi, majjhe varavaira-viggahiyaMsi, uppi uddhamuiMgAkArasaMThiyasi aNaMtA jIvaghaNA uppajjittA, uppajjittA NilIyati, parittA jIvaghaNA uppajjittA-uppajjittA NilIyaMti; se bhUe uppaNNe vigae pariNae; ajIvehiM lokkai palokkai; je lokkai se loe ? haMtA bhagavaM! se teNaTeNaM ajjo ! evaM vuccai- asaMkhejje loe jAvataM ceva / tappabhiyaM ca NaM te pAsAvaccijjA therA bhagavaMto samaNaM bhagavaM mahAvIraM paccabhijANaMti 'savvaNNU savvadarisIM / zArtha:-puruSAdANieNaM = puruSomA zreSTha pAsAvaccijjA = pAzvapitya, pArzvanAtha bhgvaann|
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-9 | 157 | ziSya vichi = naSTa thAya cherittA = parimita, asaMkhya, niyatA nIti = naSTa thAya che vijANuM = naSTa thayAcheto dekhAya che nAgati =jANe che vizvAsa karavA lAgyA navalaNa jIvasamUha, jIvarAzi bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke asaMkhya lokamAM anaMta rAtri-divasa utpanna thayA che thAvat paritta rAtri-divasa naSTa thaze? uttara- he Aryo! puruSAdAnIya ahetu pArzvanAtha prabhue lokane zAzvata kahyo che, temaja lokane anAdi, anaMta tathA parimita, alokathI parivrata (gherAyelo), nIce vistRta, madhyamAM saMkSipta ane upara vizALa, tathA nIce paryakanA AkAre, madhyamAM uttama vajanA AkAre ane upara Urdhva mRdaMganA AkAre kahyo che. te prakAranA zAzvata, anAdi, anaMta, paritta, parivRtta, nIce vistRta, madhyamAM saMkSipta ane upara vizALa tathA nIce paryakanA AkAre, madhyamAM uttama vajanA AkAre ane upara Urdhva mRdaMganA AkAre saMsthita lokamAM anaMta jIvarAzi utpanna thaI-thaIne naSTa thAya che ane parittajIvarAzi paNa utpanna thaI, thaIne vinaSTa thAya che, tethI te lokamAM jIvo utpanna thAya, vinaSTa thAya ane pariNAmAMtarane pAme che tathA te jIvo ajIvanA mAdhyame dekhAya che, jaNAya che. je lokita-avalokita thAya che te ja loka che ne? sthAviroe samarthana karatA kahyuM- hA bhagavan! Ape kahyuM te pramANe ja che. tyAre prabhue kahyuM he Aryo ! tethI ja ema kahevAya che ke asaMkhya lokamAM anaMta rAtri divasa thayA che yAvatuM parimita rAtridivasa utpanna ane vinaSTa thayA che ItyAdi. A prakAre anekAMtika uttara sAMbhaLI pArthApatya sthavira bhagavaMta, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI sarvajJa ane sarvadarzI che, tema zraddhA karavA lAgyA. 11 taeNaM te therA bhagavaMto samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati NamaMsaMti, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- icchAmi NaM bhaMte ! tubbhaM aMtie cAujjAmAo dhammAo paMca mahavvayAI, sapaDikkamaNaM dhamma uvasaMpajjittA NaM viharittae / ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdha / taeNaM te pAsAvaccijjA therA bhagavaMto jAva caramehiM ussAsaNissAsehiM siddhA jAva savvadukkhappahINA; atthegaiyA devaloesu uvavaNNA / bhAvArthaH- tatpazcAtu te sthavira bhagavaMtoe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana-namaskAra karyA, vaMdananamaskAra karIne A pramANe kahyuM- he bhagavan! ame ApanI samIpe cAturyAma dharmanA sthAne pratikramaNa sahita paMcamahAvrata dharmano svIkAra karIne vicAravA IcchIe chIe. he devAnupriya ! jema Apane sukha upaje tema karo, vilaMba na karo. tyAre te pArthApatya sthavira bhagavaMta paMca mahAvratarUpa dharmane dhAraNa karIne yathAsamaye saMlekhanAdi ArAdhanA karIne, keTalAka sthaviro kevaLajJAna prApta karI aMtima zvAsocchavAsa pUrNa thatAM siddha thayA vAvata sarva duHkhothI mukta thayA ane temAMthI keTalAka sthaviro devalokamAM devarUpe utpanna thayA.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 158 ] zrI bhagavatI sUtra-2 vivecana : prastuta sUtromAM pArtha paraMparAnA zramaNono prabhu mahAvIra sAtheno vArtAlApa che. pArtha paraMparAnA zramaNo aneka praznonA mAdhyame prabhu mahAvIranI sarvajJatAnI kasoTI karatA hatA. kAraNa ke te samayamAM gozAlaka ane prabhu mahAvIra baMne covIsamAM tIrthakara rUpe prasiddha hatA. trevIsamA tIrthaMkara prabhu pArzvanAthanA ziSyone covIsamA tIrthaMkaranA zAsanamAM praveza karavAnI IcchA utpanna thatAM be tIrthaMkaramAMthI ekano nirNaya karavA mATe teo aTapaTA prazno pUchatA hatA. prastutamAM tevA ja eka prasaMganuM nirUpaNa che. pApatya sthavironA be prazno ane samAdhAna :(1) jo loka asaMkhya pradezAtmaka che to temAM anaMta rAtri-divasa kevI rIte thaI zake? kAraNa ke loka rU5 AdhAra asaMkhya pradezAtmaka hovAthI nAno che ane rAtri-divasa rU5 Adheya anaMta hovAthI vizALa che to nAnA AdhAramAM vizALa Adheyano samAveza kevI rIte thAya? tenuM samAdhAna A pramANe che ke asaMkhya pradezAtmaka lokamAM anaMta jIva rahe che. te jIvo sAdhAraNa zarIranI apekSAe eka ja sthAnamAM eka ja samayamAM anaMta utpanna thAya che ane vinaSTa thAya che. te samaye samayAdi kAla te anaMta jIvo para varte che tethI anaMta rAtri divasa thAya che. A kAraNe asaMkhya pradezAtmaka lokamAM anaMta rAtri divasa thaI zake che. (2) jo rAtri divasa anaMta hoya to te paritta kevI rIte hoya? kAraNa ke anaMta ane paritta(niyata parimANa) paraspara virodhI che? tenuM samAdhAna A pramANe che ke je rIte anaMta jIvarUpa lokanA saMbaMdhathI rAtri-divasa rU5 kAla anaMta che, te ja rIte pratyeka zarIrI-paritta jIvo para paNa kAla vartI rahyo che. paritta jIvarUpa lokanA saMbaMdhathI rAtri-divasa rUpa kAla paritta paNa thAya che. tethI baMnemAM koI virodha nathI. cAtaryAma dharmathI paMcamahAvrata dharmamAM praveza :- prabhu mahAvIranA vacanothI pArthApatya sthavironI zaMkAnuM samAdhAna thayuM. sthavirone prabhunI sarvajJatA spaSTa jaNAI AvI. tethI Rju ane prAjJa sthaviroe pArzvanAtha prabhunA zAsananuM parivartana karIne prabhu mahAvIranA zAsanamAM praveza karyo ane pratikramaNa sahita paMcamahAvrata rUpa dharmano svIkAra karyo. zAsana paraMparAno niyama che ke eka tIrthaMkaranA zAsananA sAdhuo jyAre bIjA tIrthakaranA zAsananI sthApanA thaI jAya tyAre te zAsanano svIkAra kare che. uparokta prasaMga parathI jaNAya che ke te sthaviroe zAsana paraMparAne jALavIne tadanusAra AcaraNa karyuM che. cAturyAma ane paMcamahAvrata rUpa dharma - bharata ane airAvata kSetramAM madhyanA rara tIrthakaronA zAsanamAM temaja mahAvideha kSetramAM cAturyAma dharma hoya che ane bharata tathA airavata kSetramAM prathama ane aMtima tIrthakaronA zAsanamAM pratikramaNa sahita paMca mahAvratarUpa dharma hoya che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-9 cAturyAma dharma :- temAM (1) sarvathA prANAtipAta viramaNa (2) sarvathA mRSAvAda viramaNa (3) sarvathA adattAdAna viramaNa ane (4) sarvathA bahiddhAdAnano tyAga; A cAra mahAvrata hoya che. bahidvAdAna tyAgamAM maithuna ane parigraha viramaNa baMne vratano samAveza thAya che ane paMcamahAvratarUpa dharmamAM maithuna ane parigraha viramaNa vratanuM pRthak kathana karatAM pAMca mahAvrata thAya che. 159 A rIte jotA jaNAya che ke baMne dharmamAM kevaLa zAbdika bheda che. tAttvika koI bheda nathI tema chatAM cAturyAmadharma ane paMcamahAvratarUpa dharmanA niyama upaniyamomAM kaMIka taphAvata paNa che, yathA- prathama ane aMtima tIrthaMkaranA sAdhuo mATe- sthitakalpa che. teone daza prakAranA kalpa hoya che- (1) acela kalpa (2) auddezika kalpa (3) rAjapiMDa kalpa (4) zayyAtara piMDa kalpa (5) mAsa kalpa (6) cAturmAsika kalpa (7) vrata kalpa (8) pratikramaNa kalpa (9) kRtikarma kalpa-ratnAdhika sAdhuone vaMdana vyavahArAdi (10) puruSa jyeSTha kalpa. te sAdhuone A daze kalpanuM pAlana anivArya che. madhyanA 22 tIrthaMkaranA sAdhuo mATe-- asthita kalpa che. teone pUrvokta 10 kalpamAMthI cAra kalpa hoya che- (1) zayyAtara piMDa (2) vrata (3) kRtikarma (4) puruSa jyeSThakalpa. A cAra kalpanuM pAlana teone anivArya hoya che ane zeSa cha kalpanuM pAlana vaikalpika(aicchika) hoya che. Rju ane prAjJa hovAnA kAraNe te sAdhuone asthita kalpa hoya che. paMcamahavvayArM, sahivamaLa thamma :- pratikramaNa sahita paMcamahAvrata dharma. sthita kalpanA sAdhuo mATe ubhayakAla pratikramaNa karavuM Avazyaka che, jyAre cAturyAma dharmamAM ubhayakAla pratikramaNano kalpa vaikalpika- aicchika che, teo jyAre doSa sevana thaI jAya tyAre ja prAyazcita karI le che. tethI teo mATe ubhayakAla pratikramaNa anivArya nathI. -[bhagavatI sUtra vRtti pRSTAMka-249] jJAtA sUtra varNita zailaka rAjarSinA jIvana varNanathI jaNAya che ke madhyama bAvIsa tIrthaMkaranA zAsananA zramaNa nigraMtho pAkSika, cAturmAsika Adi parva divasomAM Avazyaka rUpe vidhiyukta pratikramaNa karatA hatA. devaloka H 12 kaivihA NaM bhaMte ! devalogA paNNattA ? goyamA ! cauvvihA devalogA paNNattA, taM jahA- bhavaNavAsI vANamaMtarajoisiya vemANiyA / bheeNa- bhavaNavAsI dasavihA, vANamaMtarA aTThavihA, joisiyA paMcavihA, vemANiyA duvihA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! devalokanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! devalokanA cAra prakAra che-- bhavanavAsI, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika. bhedanI apekSAe bhavanavAsInA--10, vANavyaMtaranA-8, jyotiSInA-5 ane vaimAnikanA--2 prakAra che.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ] zrI bhagavatI sUtra vivecana : prastuta sUtramAM devagaNanA mukhya cAra prakAra ane punaH tenA 25 prakAra darzAvyA che. revano:- prastuta prasaMgamAM devalokano artha-devonA nivAsa sthAna athavA devakSetra nathI, paraMtu devasamUha athavA devanikAya ja che. kAraNa ke A praznanA uttaramAM devalokanA bhedanuM kathana karyuM nathI paraMtu devonA bheda-prabheda kahyA che. bhavanavAsI devonA dasa bhedaH- (1) asurakumAra (2) nAgakumAra (3) suvarNakumAra (4) vidhutakumAra (5) agnikumAra (6) dvIpakumAra (7) udadhikumAra (8) dizAkumAra (9) pavanakumAra (10) svanitakumAra. vANavyaMtara devonA ATha bhedaH- (1) yakSa (2) rAkSasa (3) bhUta (4) pizAca (5) kinnara (6) DiMpuruSa (7) mahoraga (8) gaMdharva. jyotiSI devonA pAMca bheda - (1) sUrya (2) caMdra (3) graha (4) nakSatra (5) tArA. vaimAnika devonA be bheda - kalpapapanna ane kalpAtIta. 1 thI 12 devaloka sudhInA deva kalpapapanna che. tyAMnA devomAM svAmI-sevakano bheda hoya che. sevaka devane svAmInI kalpa maryAdAmAM rahevAnuM hoya che ane tenI uparanA nava raiveyaka ane pAMca anuttara vimAnavAsI deva kalpAtIta kahevAya che. tyAM svAmI sevakanA bheda ke parasparanI maryAdA jevuM kaMI hotuM nathI. tyAM pratyeka deva ahamindra kahevAya che. uddezakanA viSayo :13 kimiyaM rAyagihaM ti ya, ujjoe aMdhayAra samae ya / pAsaMtevAsI pucchA, rAidiya devalogA ya // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - rAjagRha nagara zuM che? divase udyota ane rAtre aMdhakAra zA mATe hoya che? samayAdi kAlanuM jJAna kayA kayA jIvone thAya che? kone thatuM nathI ? rAtri-divasanA viSayamAM pArthApatya ziSyonA prazna ane devalokanA bheda prabheda vagere viSayo; A navamA uddezakamAM kahyA che. || he bhagavana! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // zataka pa/ saMpUrNa che
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5H uddezaka-10 . [ 11] 'zataka-pa : uddezaka-10 caMpA-caMdrima caMdra saMbaMdhI saMkSipta varNana :| 1 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAmaM NayarI hotthA / evaM jahA paDhamillo uddesao tahA Neyavvo eso vi, NavaraM caMdimA bhANiyavvA / // sevaM bhaMte ! sevaM bhAvArtha:- te kAle, te samaye caMpA nAmanI nagarI hatI. je rIte A zatakano prathama uddezaka kahyo che, te ja rIte A aMtima dasamo uddezaka paNa kahevo joIe. vizeSatA e che ke ahIM sUryanI jagyAe 'caMdramA' kahevuM joIe. vivecana :nahIM parasto karo - je rIte zataka-5/1 mAM sUrya saMbaMdhI vistRta varNana che, te ja rIte ahIM 'caMdra sabaMdhI sarva varNana samajavuM. caMpAcaMdrima:- caMdranA udaya-asta saMbaMdhIvarNana prabhu mahAvIre caMpAnagarImAM karyuM hatuM, tethI A uddezakanuM nAma caMpAcaMdrima che. A uddezakanA prAraMbhamAM caMpA nAma AvyuM che ane viSayanI pramukhatAe caMdranuM nAma AvyuM che. tethI adhyayananA nAma mATe be zabdo goThavI 'caMpAcaMdrima' nAma rAkhyuM che. ne zataka pa/10 saMpUrNa zataka-pa saMpUrNa
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] zrI bhagavatI sUtra zataka-6 | paricaya je A zatakamAM daza uddezaka che. temAM vividha viSayo che. te A pramANe che* prathama udezakamAM mahAvedanA ane mahAnirjarAmAM prazasta nirjarAvALA jIvane vibhinna daSTAMto dvArA zreSTha siddha karyA che. tatpazcAtu caturvidhakaraNanI apekSAe jIvonI zAtA-azAtA vedanAnI ane aMte jIvomAM vedanA ane nirjarAthI saMbaMdhita caturbhagInuM pratipAdana che. * bIjA uddezakamAM jIvonA AhAra saMbaMdhI prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka varNana che. * trIjA uddezakamAM mahAkarma-alpakarmanA viSayane vastranA daSTAMtathI visa 1 vastranI daSTAtathI vistRta rIte samajAvyo che. te uparAMta karmonI sAdi sAttatA AdinI caturbhagI; ATha karmanI sthiti; strI, puruSa ane napuMsaka Adi viziSTa karmabaMdhaka jIvonI apekSAe karmabaMdha-abaMdha vagere viSayonuM kathana che. * cothA udezakamAM kAlAdezanI apekSAe covIsa daMDakavartI jIvonuM tathA AhAraka, bhavya, saMjJI Adi viziSTa jIvo aMge 14 lAranA mAdhyamathI sapradeza--apradezatvanuM; samasta jIvomAM pratyAkhyAnI, apratyAkhyAnI AdinuM tathA temAM AyuSya baMdhanuM nirUpaNa che. * pAMcamA uddezakamAM tamaskAya, kRSNarAji, lokAMtika devonA vimAna, teno parivAra vagerenuM varNana che. * chaThThA udezakamAM covIsa daMDakanA jIvonA AvAsa tathA mAraNAMtika samughAtathI samavahata jIvanA AhArAdi saMbaMdhita nirUpaNa che. * sAtamA uddezakamAM koThAra AdimAM rAkhelA zAli Adi vividha dhAnyonI yonInuM, gaNanAkAla ane upamAkAlanA svarUpanuM, suSamasuSamAkAlIna bharatakSetranA jIva-ajIvanA bhAvonuM kathana che. * AThamA uddezakamAM ratnaprabhA Adi pRthvI tathA sarva devalokamAM gRha, grAma, meghAdinuM astitva, jIvono AyuSyabaMdha ane jAtinAma nidhattAdi bAra AlApaka, lavaNAdi asaMkhya dvIpa-samudronuM pramANa ane tenA zubha nAmo vagere viSayonuM nirUpaNa che. * navamA udezakamAM jJAnAvaraNIyAdi karmanA baMdha samaye anya karmano baMdha, mahaddhika devonuM vikuvarNA sAmarthya ane vividha vikalpo sahita avadhijJAna sAmarthya Adi viSayonuM pratipAdana che. * dazamA uddezakamAM anyatIrthikonI mAnyatAnA nirAkaraNapUrvaka sarva jIvonA sukha duHkhane pragaTa karavAnI asamarthatA, jIvanuM svarUpa, sukha duHkhAdinuM vedanA ane kevalInA pratyakSajJAnanI vizeSatA vagere varNana che.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-daH uddezaka-1 19 zataka-6 : uddezaka-1 | ~ saMkSipta sAra - A udezakamAM mukhyatayA vedanA ane nirjarAnA saMbaMdhane vistArathI samajAvyo che. * vedanA ane nirjarA :- jyAM mahAvedanA hoya tyAM mahAnirjarA hoya ane mahAnirjarA hoya tyAM mahAvedanA hoya che. je ane jeTalA zubhAzubha karma udayamAM Ave te potAnuM phaLa ApI, tenuM vedana karAvI, nirjarI jAya che, AtmAthI alaga thaI jAya che. A apekSAe mahAvedanAmAM mahAnirjarAnA siddhAMtanuM nirUpaNa che. zramaNone alpavedanA hoya ke mahAvedanA hoya tenI nirjarA mahAparyavasAnavALI hoya che, saMsArano aMta karanArI hoya che, mokSahetuka hoya che, tethI tene nArakInI tulanAmAM paNa mahA(zreSTha) nirjarA kahI che. mahAvedanA tyAM mahAnirjarA A karmasiddhAMtanI apekSAe nArakIne mahAnirjarA ghaTita thavA chatAM zramaNonI apekSAe te alpanirjarA che. sUtrakAre zramaNanI nirjarAne mahAnirjarA ane nArInI nirjarAne alpanirjarArUpe samajAvavA mATe aneka daSTAMto ApyA che. jema kardamathI kharaDAyelA vastrane khUba prayatna karavA chatAM sApha karavuM muzkela che ane eraNa para baLapUrvaka niraMtara ghaNanA ghA karavA chatAM eraNanA alpatama pula naSTa thAya che tema nArakInA pApakarma gADha ane ati cIkaNA, hovAthI naSTa karavA muzkela hoya che. jema agnimAM ghAsa nAMkhatA te ghAsa turaMta baLI jAya che, tapta loDhI para pANI chAMTatA te pANI turaMta nAza pAme che, tema zramaNa nigraMthonA karmo jaldI nAza pAme che. *karaNa:- alpa ke mahAvedanAne bhogavavAnA sAdhana(mAdhyama)rUpa karaNanA cAra prakAra che- mana, vacana, kAyA ane karma. nArakIne A cAre karaNa azubha hovAthI te prAyaH azAtA vedanA vede che; devone A cAre karaNa zubha hovAthI prAyaH zAtA vedanA vede che ane manuSya tathA tiryaMcone zubhAzubha karaNa hovAthI te zAtA-azAtA baMne prakAranI vedanAno anubhava kare che. * anekAMtika daSTithI alpavedanA, mahAvedanA, alpanirjarA, mahAnirjarA; A cAra bolonI cobhaMgI thAya che yathA- (1) mahAvedanA mahAnirjarA- pratimA pratipanna aNagArane hoya che (2) mahAvedanA alpanirjarA- chaThThI sAtamI narakanA nArakIne hoya che (3) alpavedanA mahAnirjarA zelezI avasthAne prApta aNagArane hoya che (4) alpavedanA alpanirjarA anuttaropapAtika devone hoya che.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 164] zrI bhagavatI sUtra-2 zataka-6 : uddezaka-1 vedanA dasa uddezakonAM nAma : veyaNa AhAra mahassave ya, sapaesa tamuyAe bhavie / sAlI puDhavI kamma, aNNautthiya dasa chaTThagammi sae // bhAvArtha:- (1) vedanA (2) AhAra (3) mahAzrava (4) sapradeza (5) tamaskAya (6) bhavika (7) zAlI (8) pRthvI (9) karma (10) anyatIrthika; chaThThA zatakamAM A daza uddezako che. vivecana : prastuta gAthAmAM A zatakanA daza uddezakonA nAma che. te nAmakaraNa prAyaH tenA Adha viSaya athavA mukhya viSayanA AdhAre thayA che. (1) vecana :-mahAvedanA ane mahAnirjarAno saMbaMdha temaja vedanA ane nirjarAthI saMbaMdhita caturbhagInuM nirUpaNa hovAthI prathama uddezakanuM nAma vedanA che. (2) AhAra - jIvonA AhAra saMbaMdhI varNana hovAthI bIjA uddezakanuM nAma AhAra che. (3) madharsa:- mahAzravavALA jIva mahAkarma bAMdhe che te Adya viSaya hovAthI trIjA uddezakanuM nAma mahAva che. (4) sapasa - 14 dhAranA mAdhyamathI sapradezatva, apradezatvanuM pratipAdana hovAthI cothA uddezakanuM nAma sapradeza che. (5) tamuyApa - samaskAya viSayaka vistRta varNana hovAthI pAMcamA uddezakanuM nAma samaskAya che. () maNipa:- je jIva je gati AdimAM utpanna thavAne yogya che te jIvane mATe A uddezakamAM bhavika zabdano prayoga hovAthI A sAtamA uddezakanuM nAma bhAvika che. (7) sArI:- zAlI, vrIhI Adi vividha dhAnyonI yoni vagere viSayonuM pratipAdana hovAthI sAtamA uddezakanuM nAma zAlI che.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-1 165 | (8) puThavI - ratnaprabhA Adi pRthvIonuM varNana prAraMbhamAM hovAthI AThamA uddezakanuM nAma pRthvI che. (9) janmaH-ATha karmanA baMdha samaye anya karmanA baMdha-abaMdhaviSayaka varNana hovAthI navamA uddezakanuM nAma karma che. (10) kALa sthiya :- anyatIrthikonA maMtavya ane tenA nirAkaraNanuM digdarzana hovAthI dazamAM uddezakanuM nAma anyatIrthika che. A rIte chaThThA zatakamAM vividha viSayonuM pratipAdana daza uddezakomAM vibhAjita thayuM che. vedanA ane nirjarAno saMbaMdha :| 2 se NUNaM bhaMte ! je mahAveyaNe se mahANijjare, je mahANijjare se mahAveyaNe? mahAveyaNassa ya appaveyaNassa ya se see je pasatthaNijjarAe? ___ haMtA goyamA ! je mahAveyaNe se mahANijjare, je mahANijjare se mhaaveynne| mahAveyaNassa ya appaveyaNassa ya se see je pasatthaNijjarAe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM je jIvane mahAvedanA hoya te jIvane mahAnirjarA hoya ane je jIvane mahAnirjarA hoya te jIvane mahAvedanA hoya? mahAvedanAvALA ane alpavedanAvALA, A baMnemAMthI zuM prazasta nirjarAvALA ja zreSTha kahevAya che? uttara- hA, gautama! je jIvane mahAvedanA hoya te jIvane mahAnirjarA hoya ane je jIvane mahAnirjarA hoya te jIvane mahAvedanA hoya. mahAvedanAvALA ane alpavedanAvALA, A baMnemAMthI je prazasta nirjarAvALA hoya, te ja zreSTha kahevAya che. | 3 chaTTha-sattamAsu NaM bhaMte ! puDhavIsu NeraiyA mahAveyaNA? haMtA goyamA ! ma-I bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM chaThThI, sAtamI narakanA nairayiko mahAvedanAvALA che? uttara- hA, gautama! te mahAvedanAvALA che. 4 te NaM bhaMte ! samaNehiMto NiggaMthehito mahANijjaratarA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM te chaThThI-sAtamI narakanA nairayiko zramaNa-nigraMthonI apekSAe paNa mahAnirjarAvALA che?
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 ] zrI bhagavatI satra-2 uttara-he gautama! tema zakya nathI arthAtu chaThThI-sAtamI naraka pRthvInAnairayiko zramaNa nigraMthonI apekSAe mahAnirjarAvALA nathI. | 5 se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai- je mahAveyaNe jAva pasattha NijjarAe ? goyamA ! se jahANAmae duve vatthA siyA, ege vatthe kaddamarAgaratte, ege vatthe khaMjaNarAgaratte; eesi NaM goyamA ! doNhaM vatthANaM kayare vatthe duddhoyatarAe ceva, duvAmatarAe ceva, dupparikammatarAe ceva; kayare vA vatthe suddhoyatarAe ceva, suvAmatarAe ceva, suparikammatarAe ceva; je vA se vatthe kaddamarAgaratte, je vA se vatthe khaMjaNarAgaratte? bhagavaM ! tattha NaM je se vatthe kaddamarAgaratte, se NaM vatthe duddhoyatarAe ceva, duvAmatarAe ceva, dupparikammatarAe ceva / evAmeva goyamA ! NeraiyANaM pAvAI kammAI gADhIkayAI, cikkaNIkayAI siliTThIkayAI, khilIbhUyAI bhavaMti / saMpagADhaM pi ya NaM te veyaNaM veemANA No mahANijjarA, No mahApajjavasANA bhavaMti / zabdArtha - vaMdana = aMjana saMpaId = bhayaMkara siddI - nidhatta harapUruM = nikAcita. bhAvArtha-prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke je jIvane mahAvedanA hoya che, te jIvane mahAnirjarA hoya yAvata je prazasta nirjarAvALA hoya te ja zreSTha che? uttara- [uttara ApavA mATe prabhue gautama svAmIne ja pratiprazna karyo ke] he gautama! jema be vastra hoya temAMthI eka vastra kardamathI kharaDAyeluM ane bIja vastra khaMjananA raMgathI kharaDAyeluM hoya, to te gautama ! kardama-kIcaDathI kharaDAyela ane aMjanathI kharaDAyela A be prakAranA vastramAMthI kayuM vastra muzkelIthI dhoI zakAya, muzkelIthI DAdha kADhI zakAya ane muzkelIthI temAM camaka lAvI zakAya ? temaja kayuM vastra saraLatAthI dhoI zakAya, saraLatAthI DAgha kADhI zakAya ane saraLatAthI temAM camaka lAvI zakAya? ke je kardamathI kharaDAyeluM hoya te vastra ke je khaMjananA raMgathI raMgAyeluM hoya te vastra ? gautama svAmIe uttara Apyo- he bhagavan! te be vastromAMthI kIcaDathI raMgAyelA vastrane muzkelIthI dhoI zakAya, muzkelIthI tenA DAgha kADhI zakAya ane muzkelIthI temAM camaka lAvI zakAya. he gautama! te ja rIte nairayikonA pApakarma gADhA, cIkaNA, nidhatta ane nikAcita hoya che. tethI teo bhayaMkara vedanA bhogavavA chatAM(zramaNa nigraMtha jevI)mahAnirjarAvALA ane mahAparyavasAnavALA hotA nathI arthAt teonI te nirjarA mokSamAM kAraNa bhUta hotI nathI. | 6 aduttaraM ca NaM goyamA ! se jahA vA kei purise ahigaraNiM AuDemANe mahayA mahayA saddeNaM, mahayA mahayA ghoseNaM, mahayA mahayA paraMparAghAeNaM No
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-s: uddezaka-1 [ 17 ] saMcAei tIse ahigaraNIe kei ahAbAyare poggale parisADittae / evAmeva goyamA ! NeraiyANaM pAvAI kammAiM gADhIkayAiM jAva No mahApajjavasANAI bhavati / zabdArtha - ArAdha = eraNa sikattA = vikheravAmAM. bhAvArthaH- [bIjA dAMta dvArA viSayane spaSTa karatAM prabhue kahyuM-1 he gautama! jema koI vyakti, jora jorathI hokArA paDakArA karato, bhayaMkara zabdo bolato, hathoDA vaDe adhikaraNI-eraNa upara niraMtara ghA kare, topaNa te eraNanA sthUla pudgalone paNa parizATita karavAmAM samartha thaI zakato nathI. te ja rIte he gautama ! nairayikonA pApakarmo gADhA, cIkaNA, nidhatta ane nikAcita hoya che, tethI te pragADha vedanA bhogavavA chatAM(zramaNa nigraMtho jevI) mahAnirjarA ke mahAparyavasAnavALA hotA nathI. | 7 bhagavaM !tattha jese vatthe khaMjaNarAgaratteseNaMvatthe suddhoyatarAe ceva,suvAmatarAe ceva, suparikammatarAe ceva; evAmeva goyamA ! samaNANaM NiggaMthANaM ahAbAyarAI kammAiMsiDhilIkayAI, NiTThiyAiMkaDAI, vippariNAmiyAiMkhippAmeva viddhatthAi bhvNti| jAvaiyaM tAvaiyaM piNaM te veyaNaM veemANA mahANijjarA, mahApajjavasANA bhavaMti / bhAvArtha-gautama svAmIe prabhunA praznono avazeSa uttara ApatA kahyuM- he bhagavan!te be vastromAMthI khaMjananA raMgathI raMgAyelA vastrane saraLatAthI dhoI zakAya, saraLatAthI DAgha kADhI zakAya ane saraLatAthI temAM camaka lAvI zakAya. bhagavAne kahyuM- he gautama! te ja rIte zramaNa nigraMthonA karma sthUla, zithila karAyelA (maMda vipAkavALA), ni:satva ane vipariNAma svabhAvI hoya che, tethI te zIdhra nAza pAmI jAya che, A kAraNe teo alpa ke mahA kaMI paNa vedanA vecavA chatAM mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALA(mokSa hetuka nirjarAvALA) hoya che. 8 se jahA NAmae kei purise sukkaM taNahatthayaM jAyateyaMsi pakkhivejjA, se NUNaM goyamA ! se sukke taNahatthae jAyateyaMsi pakkhitte samANe khippAmeva masamasA- vijjai ? haMtA, masamasAvijjai / evAmeva goyamA ! samaNANaM NiggaMthANaM ahAbAyarAI kammAI jAva mahApajjavasANA bhavaMti / zabdArtha:- manasavA baLI jAya che tathAM = sUkA ghAsanA pULAne. bhAvArtha - prazna- viSayane spaSTa karavA prabhue pUchyuM-] he gautama! jema koI puruSa sUkA ghAsanA pULAne dhagadhagatI agnimAM nAMkhe, to zuM te sUkA ghAsano pULo dhagadhagatI agnimAM nAkhatAM zIdhra baLI jAya che? uttara- hA bhagavan! te zIdhra baLI jAya che. pribhue kahyuM -] he gautama! te ja rIte zramaNa-nigraMthonA yathAbAdara karma zIdhra vidhvasta thaI jAya
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI bhagavatI sUtra che yAvat te zramaNa-nigraMtha mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALA hoya che. | 9 aduttaraM ca NaM goyamA ! se jahA NAmae kei purise tattaMsi ayakavallaMsi udagabiMdu pakkhivejjA; se NUNaM goyamA ! se udagabiMdu tattaMsi ayakavallasi pakkhitte samANe khippAmeva viddhaMsamAgacchai ? haMtA, viddhaMsamAgacchai / evAmeva goyamA ! samaNANaM NiggaMthANaM jAva mahApajjavasANA bhavaMti / se teNadveNaM je mahAveyaNe se mahANijjare jAva se see je pasattha NijjarAe / zabdArtha - tAMti = tapta, atyaMta uSNa athavavastavika loDhI para. bhAvArthaH- [viSayane vizeSa spaSTa karavA bIjuM daSTAMta ApatA prabhue kahyuM- he gautama! jema atyaMta tapta loDhI para koI puruSa pANInuM TIpuM nAkhe, to te pANInuM TIpuM turata ja vinaSTa thaI jAya che, te ja rIte he gautama! zramaNa nigraMthonA yathA bAdara karma paNa zIdhra vinaSTa thaI jAya che ane tethI te mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALA hoya che. tethI ema kahevAya che ke je mahAvedanAvALA hoya che, te mahAnirjarAvALA hoya che yAvatu temAM te ja zreSTha che, je prazasta nirjarAvALA che. vivecana : prastuta sUtromAM vedanA ane nirjarAnA saMbaMdhane anekavidha daSTAMtanA mAdhyamathI samajAvyo che. karmanA tIvra udayamAM tIvra vedanA thAya che. udaya AvelA karmo potAnuM phaLa ApI avazya nirjarI jAya che, tethI jyAM mahAvedanA(ghaNA karmono udaya) che tyAM mahAnirjarA(ghaNA karmonI nirjarA) thAya che. A sAmAnya siddhAMta che. nArakonI apekSAe zramaNonI nirjarAnI zreSThatA - nArako mahAnakarmonuM vedana karIne mahAnirjarA kare che paraMtu te karmonA tIvra vedana daramyAna ArtadhyAnAdinA kAraNe ghaNA navA karmono baMdha kare che. tethI teonI nirjarA saMsArano aMta karanArI ke mokSanA kAraNabhUta nathI. - jyAre zramaNa nigraMtho alpa vedanA ke mahAvedanAmAM dharmadhyAnAdinA prabhAve mahAnirjarA kare che. te uparAMta zramaNonI nirjarA mahAparyavasAnavALI-saMsArano aMta karanArI, mokSanA kAraNabhUta che. zramaNonI nirjarAnI mahattAnuM kAraNa che- teonuM tapa, saMyama, zAMti, samatA, viveka, dhairya ane jJAna sAthenI jAgRta dazA. teo sAdhanA avasthAmAM pratikSaNa anaMtAnaMta karmono kSaya kare che. havatta - jaM aNNANI kammaM khavei, bahuhiM vAsakoDIhiM / taM NANI tihiM gutto, khavei ussAsamittehiM // 1 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-1 [ 169 ] artha- ajJAnI je karmono kSaya ghaNA karoDo varase karI zake; teno nAza traNa guptidhArI jJAnI ucchavAsa mAtramAM kare che. tethI zramaNonI nirjarA prazasta ane zreSTha che. prastuta sutromAM zramaNonI nirjarAnI vizeSatA ane nArakInI nirjarAnI alpatA samajAvatAM vibhinna daSTAMta ApyA che, yathA- (1) kardamathI kharaDAyeluM vastra (2) aMjanathI kharaDAyeluM vastra (3) eraNa para hathoDAno prahAra (4) agnimAM ghAsa (5) tapta loDhI para pANInuM TIpuM. A daSTAMtono Azaya sUtranA bhAvArthathI samajAya jAya che. vedanA ane nirjarAne kArya-kAraNa bhAva saMbaMdha che, te ja rIte nirjarA ane paryavasAnane paNa kArya- kAraNa bhAva saMbaMdha che, tethI prastuta sUtramAM mahAvedanA sAthe mahAnirjarAnuM ane mahAnirjarA sAthe mahAparyavasAnanuM kathana karyuM che. mahAvedanA - azAtA vedanIyano tIvra udaya. mahAnirjarA - karmono vizeSarUpe kSaya thavo. mahAparyavasAna - karmono aMta thavo, mokSa hetuka nirjarA. dIvADuM - dorIthI majabUta bAMdhelA soyanA DhagalAnI jema je karmo Atmapradezo sAthe gADha rIte baMdhAyelA hoya tene gADhIkRta kahevAya che. jiLIvADuM:- cIkaNI mATInA vAsaNanI jema sukSma karmaskaMdho kaSAya rasanI tIvratAnA kAraNe paraspara gADha baMdhAyelA hoya, tevA durbhedya karmone cIkaNIkRta kahe che. TTiIyA -loDhAnA tArathI bAMdhIne tapAvelI soyanI jema je karmo paraspara cIpakI gayA hoya, koI paNa prakAre te judA na paDe tevA prakAranA gADha baMdhanathI baMdhAyelA karmane nidhatta athavA zliSTa kahe che. vinAmUlAvuM - je karma bhogavyA vinA anya koIpaNa upAye kSINa thaI zake tema na hoya, khIlIbhUta-DokelA khIlAnI jema deDhatama hoya tene nikAcita kahe che. sidillIvADuM - zithilIkRta. tIvra vipAkane maMda banAvelA. phiruM chuM - niSThitikRta. karmone ni:sattva banAvelA. vizibiruM -vipariNAmita. sthitighAta, rasaghAta Adi karIne karmanuM pariNAmAMtara thAya tevA. covIsa daMDakanA jIvomAM karaNa ane vedanA :10 kaivihe NaM bhaMte ! karaNe paNNatte ?
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 170 zrI bhagavatI sUtra-2 goyamA ! cauvvihe karaNe paNNatte, taM jahA- maNakaraNe, vaikaraNe, kAyakaraNe, kammakaraNe / bhAvArtha :- prazra- bhagavan ! 424Ana 240 2 cha ? uttara- he gautama! karaNanA cAra prakAra che, te A pramANe che- manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa ane karmakaraNa. 11 NeraiyANaM bhaMte ! kaivihe karaNe paNNatte ? goyamA !cauvihe paNNatte,taMjahA-maNakaraNe vaikaraNe kAyakaraNe kmmkrnne| evaM paMciMdiyANaM savvesiM cauvvihe karaNe / egidiyANaM duvihe- kAyakaraNe ya kammakaraNe ya / vigaliMdiyANaM tivihe- vaikaraNe kAyakaraNe kammakaraNe / bhAvArtha:- - mAvan ! nai2yi vona 328 // 429 // cha ? uttara- he gautama ! narayika jIvone cAra karaNa hoya che, te A pramANe che; manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa ane karmakaraNa. A rIte sarva paMcendriya jIvone cAra karaNa hoya che. ekendriya jIvone be karaNa hoya chekAyakaraNa ane karmakaraNa. vikalendriya jIvone traNa karaNa hoya che- vacana karaNa, kAya karaNa ane karmakaraNa. |12 raiyA NaM bhaMte ! kiM karaNao asAyaM veyaNaM veyaMti, akaraNao asAyaM veyaNaM veyati ? goyamA ! NeraiyA NaM karaNao asAyaM veyaNaM veyaMti, No akaraNao asAyaM veyaNaM veyaMti / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM? goyamA ! NeraiyANaM cauvvihe karaNe paNNatte, taM jahA- maNakaraNe, vaikaraNe, kAyakaraNe, kammakaraNe / icceeNaM cauvviheNaM asubheNaM karaNeNaM NeraiyA karaNao asAyaM veyaNaM veyaMti, No akaraNao; se teNaTeNaM / zArtha:- karaNa = sAdhana, sAmagrI, 65429, mAdhyama akaraNa = sAdhana mAdhyamano samApa. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIva karaNathI azAtA vedanAne vede che ke akaraNathI azAtA vehanAvehecha? uttara- he gautama!nairayika jIva karaNathI azAtA vedanA vede che, akaraNathI azAtA vedanA vedatA nathI.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-1 171 prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ? uttara- he gautama ! nairayika jIvone cAra karaNa che, yathA- manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa ane karmakaraNa. A cAre azubha karaNa dvArA nairayaka jIva azAtA vedanA vede che. akaraNathI nahIM. tethI e pramANe kahyuM che ke nairayika jIva karaNathI azAtA vedanA vede che, akaraNathI nahIM. 13 asurakumArA NaM bhaMte ! kiM karaNao sAyaM veyaNaM veyaMti, akaraNao ? goyamA ! asurakumArA NaM karaNao sAyaM veyaNaM veyaMti, No akaraNao sAyaM veyaNaM veyaMti / se LadruLa maMte ! vaM ? goyamA ! asurakumArANaM caDavvihe karaNe paNNatte, taM jahA- maNakaraNe vaikaraNe kAyakaraNe kammakaraNe / icceeNaM subheNaM karaNeNaM asurakumArA karaNao sAyaM veyaNaM veyaMti, No akaraNao / evaM jAva thaNiyakumArANaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! asurakumAra deva karaNathI zAtA vedanA vede che ke akaraNathI ? uttara- he gautama ! asurakumAra deva karaNathI zAtA vedanA veThe che, akaraNathI nahIM. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ? uttara- he gautama ! asurakumArane cAra karaNa kahyA che, yathA- manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa ane karmakaraNa. asurakumArone A cAre zubha karaNathI zAtA vedanA vede che paraMtu akaraNathI nahIM. te ja rIte nAgakumArathI stanitakumAra sudhI samajavuM. 14 puDhavIkAiyANaM evAmeva pucchA ? NavaraM puDhavikkAiyA karaNao vemAyAe veyaNaM orAliyasarIrA savve subhAsubheNaM vemAyAe / bhAvArtha:- prazna- pRthvIkAyikone mATe paNa A prakAre prazna pUchavo arthAt zuM pRthvIkAyika jIva karaNathI vedanA veThe che, ke akaraNathI ? icceeNaM subhAsubheNaM karaNeNaM vedeMti, No akaraNao / devA subheNaM sAyaM / uttara- he gautama ! pRthvIkAyika jIva karaNa dvArA vedanA vede che paraMtu akaraNa dvArA nahIM. vizeSatA e che ke te upalabdha zubhAzubha karaNa dvArA vimAtrAthI vedanA vede che paraMtu akaraNa dvArA nahIM. arthAt pRthvIkAyika jIva kyAreka zubhakaraNathI zAtA vedanA vede che ane kyAreka azubhakaraNathI azAtA vedanA vede che. A rIte pAMca sthAvara, traNa vikalendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSya vagere audArika zarIradhArI sarva jIvo zubhAzubha karaNa dvArA vimAtrAthI arthAt kyAreka zAtA ane kyAreka azAtA vedanA vede che.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 ] zrI bhagavatI sUtra cAra prakAranA deva zubha karaNa dvArA zAtA vedanA vede che. vivecana : prastuta sUtromAM saMsArI jIvonA zAtA-azAtA vedanAnA sAdhanabhUta karaNanuM nirUpaNa karyuM che. saMsArI jIvo karmajanya sukha duHkhanuM vedana pUrvakRta karmo ane yoganA mAdhyamathI ja karI zake che. je rIte karmono baMdha karmajanya vaibhAvika bhAvo ane yoganA nimittathI thAya che, te ja rIte karmanuM vedana paNa te sAdhanathI ja thaI zake che. prastuta sUtramAM sUtrakAre karmabhoganA sAdhanane karaNa kahyA che. te karaNanA cAra prakAra che. mana, vacana, kAyA ane karmakaraNa. pratyeka saMsArI jIvo pAse pUrvakRta karmo avazya hoya che. vartamAnanA sukha duHkhanA vedanamAM pUrvakRta karmo paNa nimittabhUta bane che. tethI karmane karaNa kahyuM che. ekendriyone be karaNa-karma ane kAyayoga; vikasendriya ane asaMjJI paMcendriyane traNa karaNa-karma, kAyayoga, vacanayoga ane saMjJI paMcendriya jIvone cAra karaNa hoya che. je jIvane jeTalA karaNa prApta thayA hoya tenA mAdhyamathI te sukha duHkhano anubhava kare che. sukha duHkhanA vedanano AdhAra karaNanI zubhAzubhatA para che. nArako pApanA udaye azubha karaNa hovAthI prAyaH duHkha rUpa vedanA vede che. devo puNyodaye zubha karaNa hovAthI prAyaH sukha rUpa vedanA vede che. manuSya ane tiryaMcagatinA jIvo zubhAzubha karaNa hovAthI kyAreka sukharUpa ane kyAreka duHkharUpa vedanAno anubhava kare che. siddhAtmA pAse yoga ke karmarUpa karaNa na hovAthI teo karmajanya sukha duHkhano anubhava karatA nathI. teo svarUpajanya sukhamAM lIna hoya che. mera - vyAkhyAkAre A pramANe paNa vyAkhyA karI che- varSa viSaya vara nIvavI, vaMthana- saMmati nimittabhUta zarmavera | artha- karmonA baMdha, saMkramaNa vedana AdimAM nimittabhUta jIvanI zakti vizeSane karmakaraNa kahe che. vedanA ane nirjarAnI caubhaMgI :15 jIvA NaM bhaMte ! kiM mahAveyaNA mahANijjarA, mahAveyaNA appaNijjarA, appaveyaNA mahANijjarA, appaveyaNA appaNijjarA? goyamA ! atthegaiyA jIvA mahAveyaNA mahANijjarA, atthegaiyA jIvA mahAveyaNA appaNijjarA, atthegaiyA jIvA appaveyaNA mahANijjarA, atgaiyA jIvA appa- veyaNA appaNijjarA /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-1 [ 173] bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIva (1) mahAvedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che (2) mahAvedanA ane alpanirjarAvALA hoya che (3) alpavedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che (4) alpavedanA ane alpanirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama ! (1) keTalAka jIva mahAvedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che. (2) keTalAka jIva mahAvedanA ane alpanirjarAvALA hoya che. (3) keTalAka jIva alpavedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che (4) keTalAka jIva alpa vedanA ane alpa nirjarAvALA hoya che. 16 se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- atthegaiyA jIvA mahAveyaNA mahANijjarA jAva atthegaiyA jIvA appaveyaNA appaNijjarA ? goyamA ! paDimApaDivaNNae aNagAre mahAveyaNe mahANijjare; chaTThasattamAsu puDhavIsuNeraiyA mahAveyaNA appaNijjarA; selesi paDivaNNae aNagAre appaveyaNe mahANijjare; aNuttarovavAiyA devA appaveyaNA appaNijjarA / mahAveyaNe ya vatthe, kaddama khaMjaNakae ya ahigaraNI / taNahatthe ya kavalle, karaNa mahAveyaNA jIvA // che tevuM te ! sevaM te ! | bhAvArtha-prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke keTalAka jIva mahAvedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che yAvata keTalAka jIva alpavedanA ane alpanirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! (1) pratimA pratipanna aNagArane mahAvedanA ane mahAnirjarA hoya che. (2) chaThThI-sAtamI narakanA nairayikone mahAvedanA ane alpa nirjarA hoya che. (3) zelezI avasthAne prApta aNagArane alpavedanA ane mahAnirjarA hoya che. (4) anuttaropapAtika devone alpavedanA ane alpanirjarA hoya che. gAthArtha- A uddezakamAM mahAvedanA mahAnirjarAnA prasaMge aNagAra ane nArakI jIvo mATe (1) kardama ke khaMjanathI kharaDAyelA vastranuM (2) eraNanuM (3) ghAsanA pULAnuM (4) loDhInuM daSTAMta che. te pachI covIsa daMDakamAM cAra karaNanA mAdhyamathI zAtA azAtA vedananuM ane aMte caubhaMgInA mAdhyame alpavedanA mahAvedanAvALA jIvonuM daSTAMta yukta varNana karavAmAM AvyuM che. A he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : A uddezakanA prAraMbhamAM vedanA ane nirjarAno sAmAnya saMbaMdha batAvI, zramaNonI nirjarAnI
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 174 ] zrI bhagavatI sUtra-2 zreSThatAnuM pratipAdana karyuM che. prastuta sUtramAM zreSThatAnI sApekSa daSTie alpavedanA, mahAvedanA, alpanirjarA ane mahAnirjarAnI caubhaMgI daSTAMta sahita darzAvI che. tenuM tAtparya A pramANe che paDimAdhArIne mahAdanA mahAnirjarA - bhikSunI bAra paDiyA ane anya aneka paDimA-abhigrahone dhAraNa karanAra sAdhaka mahAna kaSTone samatAbhAve sahana kare ane anaMta karmonI mahAnirjarA kare che. teomAM jJAnadazA ane karmamukti mATenuM mahAparAkrama hoya che. nArakI jIvone mahAvedanA alpanirjarA :- teomAM jJAnadazAno prAyaH abhAva hoya che, temaja te jIvone karmanirjarA mATenuM koI lakSya ke parAkrama paNa hotuM nathI. mATe te mahAna duHkha bhogavavA chatAM alpanirjarA- vALA hoya che. zailezI aNagArane alpavedanA mahAnirjarA - zailezI avasthAne prApta caudamAM guNasthAnavartI aNagAra zukla dhyAna rUpa mahAparAkramayukta hovAthI te anaMtAnaMta karmonI nirjarA kare che. A avasthAmAM koI jIvane kadAca tIvra azAtA vedanIya karmono udaya hoya, paraMtu te jIvo svarUpamAM lIna ane yogarahita hovAthI teonI vedanA alpa kahevAya che. mATe teo alpavedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che. anuttara vimAnanA devo alpavedanA alpanirjarA - teone puNyanA prabaLa udaye azAtAno prAyaH abhAva hoya che tema chatAM karma astitvanI apekSAe teone alpavedanA kahI che. teo ekAMta samyagadaSTi hovA chatAM nirjarAnA sAdhanabhUta saMyama-tapanI sAdhanA karI zakatA nathI, te apekSAe te jIvone alpanirjarAvALA kahyA che. che zataka 6/1 saMpUrNa che
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-2 8 R zataka-6 : uddezaka-2 AhAra ROR zOI 175 covIsa daMDakanA jIvono AhAra : 1 rAyagihaM NayaraM jAva evaM vayAsI- AhAruddesao jo paNNavaNAra so so piravahemo neyaLo // seva mate ! seva mate !! : bhAvArtha rAjagRha nagaramAM bhagavAna mahAvIra svAmIe A pramANe kahyuM yAvat AhAra saMbaMdhI saMpUrNa vaktavyatA prajJApanA sUtranA 28mA AhAra padanA prathama uddezaka pramANe jANavI. // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : prastuta sUtra dvArA prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka jIvonA AhAra saMbaMdhI varNana che. prazApanA sUtramAM varNita viSaya : (1) pRthvIkAya Adi jIva je AhAra kare che, te sacitta che, acitta che ke mizra che ? (2) nairayika Adi jIva AhArArthI che ke nahIM ? (3) kayA jIvone keTalA kAla pachI, keTalIvAra AhAranI abhilASA utpanna thAya che ? (4) kayA jIvo kevA prakAranA pudgalono AhAra kare che ? (5) AhAra karanAra potAnA samagra zarIrathI AhAra kare che ke anya prakArathI ? (6) AhArane mATe grahaNa karAyelA pudgalonA keTalAmo bhAga pariNata thAya che ? (7) AhAra mATe grahaNa karelA badhA ja pudgalo AhAra rUpe pariNata thAya che ke keTalAka nirjarI jAya che? AhAra rUpe grahaNa karelA pudgalo kayA kayA rUpamAM pariNata thAya che ? (9) ekendriyAdi jIvonA zarIrono AhAra karanArA jIvothI saMbaMdhita varNana.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ] zrI bhagavatI sUtra (10) romAhAra saMbaMdhita vivecana. (11) mana dvArA tRpta thanArA manobhakSI devothI saMbaMdhita nirUpaNa. prajJApanA sUtranA 28 mA padanA prathama uddezakamAM A 11 adhikAronuM vistAra pUrvaka varNana che. jijJAsu pAThaka ukta padanuM avalokana kare. che zataka ra saMpUrNa che
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-3 [ 177] zataka-6 : uddezaka-3 - saMkSipta sAra - A uddezakano prarUpita viSaya tenI prAraMbhika be gAthAmAM saMgrahita che ane 15 dvAranA mAdhyamathI karmabaMdha saMbaMdhI vividha rIte nirUpaNa che. * jIva ane karmano saMbaMdha svAbhAvika rUpe thAya che ke prayatnathI? te mahatvanA viSayane sUtrakAre vastranA dAMtathI spaSTa karyo che. * jema svaccha vastra upayogamAM letA malina banI jAya che, tema mahAkriyA, mahAzrava AdinA sevanathI jIva paNa mahAkarmI banI jAya che. * jema malina vastra prayatnapUrvaka svaccha karI zakAya che, temakriyA, Azrava Adi karmabaMdhananA kAraNonA tyAgathI jIva paNa alpakarmI ane kramazaH akarmA banI jAya che. * jema vastranI malinatA ane svacchatA prayatnajanya che tema jIvanI malinatA ane nirmaLatA paNa prayatnajanya che. navuM vastra pahelAM svaccha hoya che ane pachI te malina thAya che, jyAre AtmA anAdi kAlathI malina che, prayatnathI nirmaLa bane che. eka vAra sarvathA zuddha thayA pachI pharI te kyAre ya malina thato nathI. * vastranI malinatA kyAreka svAbhAvika(prayatna vinA) paNa hoya che. jyAre AtmAnI malinatA svAbhAvika hotI ja nathI. jIvane prApta thayelA mana, vacana, kAyAnA karaNathI te karmano saMcaya kare che ane malina bane che. * vastramAM thayelo pudgala saMcaya-malinatA sAdi sAtta hoya che, jyAre jIvanI malinatA-karmabaMdha traNa prakAre hoya che- (1) anAdi anaMta-abhavyanI apekSAe (2) anAdi sAMta-bhavya jIvonI apekSAe (3) sAdi sAMta- airyApathika karmabaMdhanI apekSAe. pratyeka karmanI sthiti sAdi sAMta che paraMtu pravAhanI apekSAe uparokta be bhaMga ghaTI zake che. ke vastra svayaM sAdi sAtta che; jyAre jIva gati, jAti, daMDaka AdinI apekSAe sAdi sAtta che, siddha jIva sAdi anaMta; bhavya jIva labdhinI apekSAe anAdi sAMta ane abhavya jIva anAdi anaMta che. * ATha karmonI sthiti, teno abAdhAkAla ane temAM karmapradezonI goThavaNInuM varNana prajJApanA sutramAM
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 ] zrI bhagavatI sUtra-2 hovAthI ahIM saMkSipta kathana karyuM che. * strI, saMyata, daSTi, bhavya Adi 15 dvAranA 50 bola thAya che. tenA para ATha karmanA baMdha ane abaMdhanuM niyamo ane bhajanA sAthe vistRta varNana che ane paMdara dvAranA alpabadutvanuM saMkSipta kathana che. A rIte A uddezakano mukhya viSaya karmabaMdha ane abaMdha che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: deza-3 | 178 zata-9 : 66za5-3 mahAzraya uddezakanA viSayo : bahukamma vattha poggala, paogasA vIsasA ya sAie / kammaTThii tthi saMjaya, sammadiTThI ya saNNI ya // 1 // bhavie saNa pajjatta, bhAsaya paritte NANa joge ya / uvaogAhAraga suhuma, carima baMdhe ya appabahuM // 2 // bhAvArtha - A uddezakamAM bahukarma tathA alpakarmane vastra ane pulanA daSTAMtathI samajAvyuM che. prayogasA-vizrA tathA Adi-anAdinA vikalpa vastra ane pudgala tathA AtmA ane karmanA caya, upacaya, apacayane samajAvyA che. tyAra pachI karmasthiti baMdha ane abAdhAkAlanuM varNana saMkSiptamAM karyuM chatathA strI mAha paMvAra 6524bhavaMdhanani35 aryu cha- (1) strI mAhi-4 (2) saMyata mAhi-4 (3) dRSTi-3 (4) saMjJI sAhi-3 (4) mavI-3 (6) zana-4 (7) paryApta-3 (8) bhASa:-2 (6) parita-3 (10) zAna-8 (11) yoga-4 (12) 6payoga-2 (13) ADA24-2 (14) sUkSma-3 (15) carama-2. A 15 dvAronA 50 bheda karyA che. aMte A paMdara dvAronA alpabadutvanuM kathana karyuM che. karma ane jIva mATe vastra ane pugalanuM daSTAMta - | 2 se NUNaM bhaMte ! mahAkammassa mahAkiriyassa mahAsavassa mahAveyaNassa savvao poggalA bajjhati, savvao poggalA cijati, savvao poggalA uvacijati, sayA samiyaM poggalA bajhaMti, sayA samiyaM poggalA cijaMti, sayA samiyaM poggalA uvacijaMti, sayA samiyaM ca NaM tassa AyA durUvattAe, duvaNNattAe, dugaMdhattAe, durasattAe, duphAsattAe; aNiTThattAe, akaMta-appiya-asubha-amaNuNNaamaNAmattAeaNicchiyattAe, aNabhijjhiyattAe, ahattAe, No uDDattAe; dukkhattAe, No suhattAe bhujjo-bhujjo pariNamaMti? haMtA goyamA ! mahAkammassa jAvataM ceva / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM?
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 ] zrI bhagavatI sUtra-2 goyamA ! se jahANAmae vatthassa ahayassa vA dhoyassa vA taMtuggayassa vA ANupuvvIe paribhujjamANassa savvao poggalA bajhaMti; savvao poggalA cijati; jAva pariNamaMti; se teNaTeNaM / zabdArtha - varSAtira baMdha kare che vinaMti = caya kare che, saMgraha kare che 3vavinaMti = vizeSa prakAre saMcaya kare che sabbo = sarva dizAomAMthI, samasta AtmapradezothI sayAbhicuM = sadA-haMmezAM, niraMtara vyavadhAna vinA chiyattApa = anicchanIyapaNe sAmayittApa = jene prApta karavAnI ruci na thAya tevA mahattA = adhama no 3 rAhu = anunnata rUpe arayasa = navuM athavA upayogamAM na levAyeluM hoyasa = dhoyeluM nagyasa = zALa upara tANAvANAthI vaNIne taiyAra kareluM. bhAvArtha-prazna- he bhagavan! je jIva mahAkarmA, mahAkriyAvAna, mahAzravayukta,mahAvedanAyukta hoya che te jIva zuM sarva dizAomAMthI karma pudgalono baMdha kare che? zuM sarva dizAomAMthI karma pudgalono caya kare che? zuM sarva dizAomAMthI karma padagalono upacaya kare che? zuM niraMtara karma padagalono baMdha kare che? zuM niraMtara karma pudgalono caya kare che? zuM niraMtara karma pudgalono upacaya kare che? zuM niraMtara teno AtmA aniSTa rUpa(AkRti), varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMpUrNatayA aniSTa rUpe; akAMta rUpe, apriya rUpe, azubha, amanojJa, amaNAma(manathI asmaraNIya)rUpe, anicchanIya rUpe, anabhipsita, adhama, anunnata rUpe, duHkha rUpe, asukha rUpe karma pudgalone vAraMvAra pariNata kare che? uttara- hA gautama! mahAkarmA jIvanI sUtrokta dazA thAya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! jema koI navuM vastra athavA upayogamAM na AveluM vastra, dhoyeluM vastra, zALa upara tANAvANAthI vaNIne taiyAra kareluM vastra hoya; te vastrane anukrame paheratAM te vastra malina thatuM jAya che, sarva dizAomAMthI pugalo tene coMTe che, sarva dizAomAMthI pudgalo tenA upara caya-jamA thAya che ane te vastra kramazaH atyaMta malina thaI aniSTa Adi rUpe pariNata thAya che. he gautama ! te ja rIte mahAkarma AdithI yukta jIvanA viSayamAM meM pUrvokta kathana karyuM che. | 3 se NaNaM bhaMte ! appakammassa, appakiriyassa, appAsavassa, appaveyaNassa savvao poggalA bhijjati, savvao poggalA chijjati, savvao poggalA viddhasati, savvao poggalA parividdhaMsaMti; sayA samiyaM poggalA bhijati, sayA samiyaM poggalA chijjaMti, viddhassaMti, parividdhassaMti; sayA samiyaM ca NaM tassa AyA surUvattAe evaM pasatthaM NeyavvaM jAva suhattAe, No dukkhattAe bhujjo bhujjo pariNamati ? haMtA goyamA! jAva pariNamati /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-3 [ 181] se keNatuNaM bhaMte ! evaM ? goyamA ! se jahANAmae vatthassa jalliyassa vA pakiyassa vA mailliyassa vA railliyassa vA ANupuvvIe parikammijjamANassa suddhaNaM vAriNA dhovvamANassa savvao poggalA bhijjati jAva pariNamaMti; se tennttennN| zabdArthaH-gAriyajJa = zarIranA parasevAthI yukta vayasa kAdavathI kharaDAyeluM mastiyajJa = melayukta rastayajJa = rajayukta parivombinAiTsa = parikarma-jene zuddha karavAno prayatna karAya. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! alpakarmI, alpa kriyAvAna, alpAzrava yukta, alpavedanA yukta jIvanA karma pudgalo zuM sarva dizAomAMthI bhinna thAya che? zuM sarva dizAomAMthI chinna thAya che? zuM sarva dizAomAMthI nAza pAme che? zuM sarva dizAomAMthI sarvathA nAza pAme che? zuM niraMtara tenA karma pudgalo bhinna thAya che, chinna thAya che, nAza pAme che, sarvathA nAza pAme che? zuM niraMtara teno AtmA-zarIra surUpa, suvarNa Adi prazasta bhAve sukha rUpe aduHkha rUpe vAraMvAra pariNata thAya che? uttara- hA gautama! alpakarmI jIva yAvata sukha rUpe vAraMvAra pariNata thAya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama ! jema koI parasevAthI yukta, kAdavayukta, melayukta, 2jayukta vastrane sApha karavAmAM Ave, zuddha pANIthI dhovAmAM Ave, to tenA para lAgelA malina yugalo chUTA paDI jAya che. te ja rIte alpakarmI jIvanA karma pugalo paNa kramazaH chinna, bhinna ane nAza thAya che yAvatu te vAraMvAra sukha rUpe pariNata thAya che. tethI he gautama! pUrvokta kathana karyuM che. vivecana : prastuta be sUtromAM svabhAvathI sphaTika jevo nirmala AtmA karmarUpa paradravyanA saMyogathI kevo malina bane che ane karmanA nAzathI arthAtu paradravyanA viyogathI AtmA kevo nirmala ane pavitra bane che, te viSayane be vastranA daSTAMtathI samajAvyo che. pratyeka saMsArI jIva prati samaya, kaSAya ane yoganA nimittathI karmabaMdha kare che. temAM tenA (1) pUrvakRta karmo (2) vartamAnanI kriyA-kaSAyayukta yoganuM pravartana (3) AzravanA kAraNo (4) ane vedanA vagerenA kAraNe taratamatA thAya che. karmabaMdhanA kAraNo vadhu hoya to mahAkarmabaMdha ane karmabaMdhanA kAraNo ochA hoya to alpakarmabaMdha thAya che. mahAkarmI malina AtmA - jema svaccha vastra vAraMvAra vaparAzathI melanA saMyogathI masotA jevuM malina thaI jAya che te ja rIte mahAkriyA, mahAzrava AdinA sevanathI jIva mahAkarmI bane che. teno AtmA duSkarmarUpa pudgala dravyanA saMyogathI kutsita rUpe pariNata thAya che. alpakarmI nirmala AtmA - jema masotA jevuM malina vastra prayatnapUrvaka sApha karavAthI svaccha banI
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 182 ] zrI bhagavatI satra-2 jAya che; tema kriyA, Azrava Adino tyAga karavAthI jIva jyAre alpakarmI banI jAya, tapazcaraNa Adi anuSThAno dvArA karmanA saMyogane khaMkherI nAkhe, nAza kare tyAre teno AtmA nirmala banI jAya che; te sukhAdi rUpe pariNata thaI prazasta banI jAya che. A rIte vastranI svacchatA ke malinatA manuSyanA prayatnajanya che, te ja rIte AtmAnI malinatA ke nirmaLatA paNa AtmAnA prayatnajanya che. navuM vastra pahelAM svaccha hoya pachI vAparatAM vAparatAM malina bane che. jyAre AtmA to anAdikAlathI karmanA saMyogathI malina ja hoya che ane prayatnathI te nirmala thAya che. sUtramAM prayukta kaThina padonI vyAkhyA A pramANe chemadAMlakhelamahAkarmavAna) - jenA karmonI sthiti lAMbI hoya, vizeSa kliSTa pariNAma yukta hoya te mahAkarmavAna. mahAvigi(mahAdiyAvAna) - jene kAyikI Adi kriyA ghaNI hoya, te mahAkriyAvAna. mahAra(mahAzravavAna) - jenA karmabaMdhanA hetu-mithyAtvAdi ghaNA gADha ane pracura hoya, te mahAAzravavAna. mahAya (mahAdanAvAna) - je mahApIDAne vedatA hoya, te mahAvedanAvAna. vaphAMti - baMdha kare che. prakRti, sthiti, anubhAga ane pradezabaMdha kare che. vinaMti - caya kare che. karma pudgalone nidhatta kare che. 3vajinnati - upacaya kare che. karmapudgalone nikAcita kare che. fmannati - bhedAya che. karmabaMdhanA kAraNonA abhAvathI tIvra baMdha aTakI jAya che. chinnati - chedAya che. maMda vipAkavALA thavAthI karmo kramazaH nAza pAme che. vinaMtiH- nAza pAme che, AtmapradezothI karmo kharI jAya che, karma akarmarUpa banI jAya che. pavitiH - sarvathA nAza pAme che. prayogathI ke svabhAvathI karma ane pudgalopacaya : - | 4 vatthassa NaM bhaMte ! poggalovacaye kiM paogasA, vIsasA ? goyamA ! paogasA vi vIsasA vi / jahA NaM bhaMte ! vatthassa NaM poggalovacae paogasA vi vIsasA vi; tahA NaM jIvANaM kammovacae kiM paogasA, vIsasA? goyamA ! paogasA, No vIsasA / se keNaTeNaM bhaMte evaM? goyamA ! jIvANaM tivihe paoge paNNatte,taM jahA- maNappaoge, vaippaoge,
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-3 kAyappaoge; icceeNaM tiviheNaM paogeNaM jIvANaM kammovacaye paogasA, No vIsasA; evaM savvesiM paMciMdiyANaM tivihe paoge bhANiyavve / puDhavIkAiyANaM egaviheNaM paogeNaM, evaM jAva vaNassaikAiyANaM / vigaliMdiyANaM duvihe paoge paNNatte, taM jahA- vaipaoge, kAyapaoge ya, icceeNaM duviheNaM paogeNaM kammovacae paogasA, No vIsasA; se teNaTTeNaM goyamA ! jAva No vIsasA / evaM jassa jo paogo jAva vemANiyANaM / 183 zabdArtha:- boLamA = jIvanA prayatnathI vIsA = svAbhAvika rUpe. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! vastramAM je pudgalono upacaya thAya che, te zuM prayogathI(puruSanA prayatnathI) thAya che ke svAbhAvikarUpe thAya che ? uttara- he gautama ! te prayogathI paNa thAya che ane svAbhAvikarUpe paNa thAya che. prazna- he bhagavan ! je rIte vastramAM pudgalono upacaya prayogathI ane svAbhAvikarUpe thAya che, te ja rIte zuM jIvamAM karma pudgalano upacaya prayogathI thAya che ke svAbhAvikarUpe thAya che ? uttara- he gautama ! jIvone karma pudgalono upacaya prayogathI ja thAya che, svAbhAvikarUpe thato nathI. prazna- he bhagavan ! tenu zuM kAraNa che ? uttara- he gautama ! jIvone traNa prakAranA prayoga hoya che; manaprayoga, vacanaprayoga ane kAya prayoga; A traNa prakAranA prayogathI ja jIvone karmano upacaya thAya che, tethI jIvane karmano upacaya prayogathI thAya che, svAbhAvika rUpe thato nathI. A rIte sarva paMcendriya jIvone traNa prayoga jANavA joIe. pRthvIkAyathI vanaspatikAyika sudhI (ekendriya--pAMca sthAvara)nA jIvone eka kAyaprayogathI karmapudgalopacaya thAya che. vikalendriya jIvane be prayoga hoya che, yathA- vacanaprayoga ane kAyaprayoga, A be prakAranA prayogathI tene karma pudgalano upacaya thAya che. he gautama ! sarva jIvone karmopacaya prayogathI thAya che, svAbhAvika rUpe nahIM. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke jIvane karmano upacaya prayogathI thAya che, svAbhAvika rUpe thato nathI. A rIte je jIvone je prayoga hoya te kahevA joIe yAvat vaimAnika sudhInA jIvone yathAyogya prayogathI karmopacaya kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtramAM jIvanA prayogathI thatAM karmabaMdhanuM svarUpa spaSTa karyuM che. vastramAM pudgalano upacaya
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 184 zrI bhagavatI satra-2 svAbhAvika rUpe paNa thAya ane prayogathI paNa thAya che. vastra jaDa che, tethI temAM koIpaNa prakArano potAno prayoga zakya nathI. temAM pudgalano upacaya svAbhAvika rUpe paNa thaI zake ane puruSanA prayatnathI paNa thaI zake che. jyAre AtmA caitanyavaMta che, tenA svataMtra prayoga vinA karma pudgalopacaya zakya nathI. jo prayoga vinA paNa karmopacaya thato hoya, to ayogI avasthAmAM athavA siddhAvasthAmAM paNa karma baMdha thAya paraMtu tema thatuM nathI. tethI siddha thAya che ke jIvanA traNa prakAranA prayoga(mana, vacana, kAyaprayoga)mAMthI jenI pAse je prayoga hoya tenA dvArA ja karmopacaya thAya che. karma-pudgalopacaya sAdi sAta ke anAdi anaMta :| 5 vatthassa NaM bhaMte ! poggalovacae kiM sAie sapajjavasie sAie apajjavasieaNAie sapajjavasie aNAie apajjavasie ? goyamA ! vatthassa NaM poggalovacae sAie sapajjavasie; No sAie apajja- vasie, No aNAie sapajjavasie, No aNAie apajjavasie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vastramAM pudgalono je upacaya thAya che te zuM sAdi sAtta che, sAdi anaMta che, anAdi sAMta che ke anAdi anaMta che? uttara- he gautama! vastramAM je pulono upacaya thAya che te sAdi sAMta che paraMtu sAdi anaMta nathI, anAdi sAMta nathI ane anAdi anaMta paNa nathI. | 6 jahA NaM bhaMte ! vatthassa poggalovacae sAie sapajjavasie; No sAie apajja- vasie No aNAie sapajjavasie No aNAie apajjavasie; tahA NaM jIvANaM kammovacae pucchA ? ___ goyamA ! atthegaiyANaM jIvANaM kammovacae sAie sapajjavasie atthegaiyANaM aNAie sapajjavasie atthegaiyANaM aNAie apajjavasie, No ceva NaM jIvANaM kammovacae sAie apajjavasie / se keNa?NaM bhaMte evaM? goyamA ! iriyAvahiyabaMdhayassa kammovacae sAie sapavajjavasie / bhavasiddhiyassa kammovacae aNAie sapajjavasie / abhavasiddhiyassa kammovacae aNAie apajja- vasie; se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-3 [ 185 ] bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je rIte vastramAM pudgalopacaya sAdi sAMta che paraMtu sAdi anaMta, anAdi sAMta ke anAdi anaMta nathI, zuM te ja rIte jIvone je karmopacaya thAya che te sAdi sAMta che, sAdi anaMta che, anAdi sAMta che ke anAdi anaMta che? uttara- he gautama ! keTalAka jIvono karmopacaya sAdi sAtta che, keTalAka jIvono karmopacaya anAdi sAMta che, keTalAka jIvono karmopacaya anAdi anaMta che paraMtu koI paNa jIvono karmopacaya sAdi anaMta nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! airyApathika baMdhakano karmopacaya sAdi-sAtta che, bhavyasiddhaka jIvono karmopacaya anAdi sAtta che, abhavyasiddhaka jIvono karmopacaya anAdi anaMta che. tethI he gautama ! A pramANe kahyuM che. vivecana : prastuta sUtromAM vastranA pudgalopacayanI ane jIvanA karmopacayanI sAdi-sAttatA AdinI vicAraNA che. vastra svayaM sAdi sAMta(aMta sahita) hoya che tethI tenA pudgalopacayamAM paNa sAdi sAMtano eka ja bhaMga thAya che. paraMtu jIva anAdi kALathI che, tethI teno karmopacaya paNa anAdi che. tema chatAM sUtramAM apekSA bhedathI jIvamAM karmopacayanA traNa bhaMga svIkAryA che. yathA(1) sAdi sAtta :- karmabaMdhaka jIvonA be vibhAga che. sAMparAyika baMdhaka ane airyApathika baMdhaka. (1) sAMparAyika badha- kaSAya sahitanA jIvone je karmabaMdha thAya che tene sAMparAyika baMdha kahe che. ekathI dasa guNasthAnavarsI jIvo sAMparAyika baMdhaka che. (2) aiyapathika badha- je jIvonA kaSAya sarvathA upazAMta athavA kSINa thaI gayA che, je kaSAyarahita che, teone kevaLa yogajanya halanacalana Adi kriyAothI je karmabaMdha thAya tene aiyaMpathika baMdha kahe che. agiyAramA, bAramA ane temAM guNasthAnavartI vItarAgI jIvo airyApathika baMdhaka che. agiyAramA, bAramA guNasthAnavartI jIvo teno prAraMbha kare che; tethI tenI Adi che ane agiyAramA ane temAM guNasthAnanA aMte aiyAparthika baMdha samApta thAya che, tethI teno aMta che. A rIte airyApathika baMdha sAdi sAMta che. (2) anAdi sAna H- bhavI jIvono karmopacaya pravAha rUpathI anAdi che ane eka divasa te karmono sarvathA aMta karIne teo avazya siddha thaze; te apekSAe teno karmopacaya sAMta che. A rIte bhavI jIvono karmopacaya anAdi sAMta kahevAya che. (3) anAdi anaMta - abhavI jIvono karmopacaya pravAharUpe anAdi che ane te jIvo kyAreya karmono
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI bhagavatI sUtra-2 aMta karavAnA nathI. tethI teno karmopacaya aMta rahita che. A rIte abhavI jIvono karmopacaya anAdi anaMta kahevAya che. koI paNa jIvane koIpaNa avasthAmAM karmopacayano sAdi anaMtano cotho bhaMga ghaTita thato nathI. kAraNa ke je baMdhanI Adi hoya teno aMta nizcita che. jIvanA sAdi sAtta vagere caturbhaga :7 vatthe NaM bhaMte ! kiM sAie sapajjavasie, caubhaMgo pucchA ? goyamA ! vatthe sAie sapajjavasie, avasesA tiNNi vi paDiseheyavvA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM vastra sAdi-sAMta che, ItyAdi cAra bhaMga yukta prazna karavo? uttara- he gautama! vastra sAdi-sAMta che. zeSa traNa bhaMgano vastramAM niSedha karavo joIe arthAta vastramAM traNa bhaMga hotA nathI. | 8 jahA NaM bhaMte ! vatthe sAie sapajjavasie, No sAie apajjavasie, No aNAie sapajjavasie, No aNAie apajjavasie tahA NaM jIvA kiM sAiyA sapajjavasiyA, caubhaMgo pucchA ? goyamA ! atthegaiyA sAiyA sapajjavasiyA, evaM cattAri vi bhaMgA bhANiyavvA / se keNaTeNaM bhaMte evaM? goyamA ! Neraiya-tirikkhajoNiya-maNussa-devA gairAgaI paDucca sAiyA sapajjavasiyA, siddhA siddha gaI paDucca sAiyA apajjavasiyA, bhavasiddhiyA laddhiM paDucca aNAiyA sapajjavasiyA, abhavasiddhiyA saMsAraM paDucca aNAiyA apanA- vasiyA, te teNake | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jema vastra sAdi-sAMta che, sAdi anaMta nathI, anAdi sAta nathI, anAdi anaMta nathI, tema zuM jIvo sAdi sAMta che? vagere cAre bhaMgathI pRcchA karavI. uttara- he gautama ! (1) keTalAka jIva sAdi sAMta che (2) keTalAka jIva sAdi anaMta che (3) keTalAka jIva anAdi sAtta che (4) keTalAka jIva anAdi anaMta che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama ! narayika, tiryaMcayonika, manuSya tathA devo, janma maraNanI apekSAe sAdi
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-3 sAnta che. siddhajIvo siddhagatinI apekSAe sAdi anaMta che. bhavyasiddhika jIva labdhinI apekSAe anAdi sAMta che ane abhavyasiddhika jIva saMsAra paribhramaNanI apekSAe anAdi anaMta che. vivecana : pUrvasUtromAM vastra ane AtmAnA pudgalopacaya ane karmopacaya saMbaMdhI sAdi, anAdi vagerenI vicAraNA che jyAre prastuta sUtramAM vastra ane jIvanI ja sAdi, anAdirUpe vicAraNA che. (1) vastra :- utpatti ane vinAzanI apekSAe vastramAM sAdi sAMtano eka ja vikalpa che. (2) jIva H- yadyapi samuccaya jIva dravyanI apekSAe anAdi anaMta che chatAM sUtramAM bhinna bhinna apekSAe temAM cAre ya bhaMga svIkAryA che je sUtrapAThathI ane bhAvArthathI spaSTa che. 187 siddha jIva : sAdi anaMta :- jIva karmakSaya karI siddha thAya che, te apekSAe tenI Adi che ane siddha sadAya siddha rUpe ja rahe che, te avasthAno kyAre ya aMta thato nathI. A rIte siddha jIva sAdi anaMta che. ATha karmonI sthiti H 9 kai NaM bhaMte ! kammappagaDIo paNNattAo ? goyamA ! aTTha kammappagaDIo paNNattAo, taM jahA - NANAvaraNijjaM darisaNA- varaNijjaM jAva aMtarAiyaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! karma prakRti keTalI che ? uttara- he gautama ! karma prakRti ATha che, te A pramANe che- jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya yAvat aMtarAya. 10 NANAvaraNijjassa NaM bhaMte ! kammassa kevaiyaM kAlaM baMdhaTThiI paNNattA ? goyamA ! jahaNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, tiNNi ya vAsasahassAiM abAhA, abAhUNiyA kammaTThiI kammaNiseo / evaM darisaNA- varaNijjassa vi / veyaNijjassa jahaNNeNaM do samayA, ukkoseNaM jahA NANAvaraNijjaM / mohaNijjassa jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sattarisAgarovamakoDAkoDIo, sata ya vAsasahassANi abAhA, abAhUNiyA kammaTThiI kammaNiseo / Auyassa jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamANi
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 ] zrI bhagavatI sUtra-2 puvvakoDitibhAga- mabbhahiyANi kammaTThiI kammaNiseo / __NAmagoyANaM jahaNNeNaM aTTha muhuttA, ukkoseNaM vIsaMsAgarovamakoDAkoDIo, doNNi ya vAsasahassANi abAhA, abAhUNiyA kammaTTiI kammaNiseo / aMtarAiyaM jahA NANAvaraNijja / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karmanI baMdhasthiti keTalA kAlanI che? uttara- he gautama ! jJAnAvaraNIya karmanI baMdhasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 30 kroDAkoDI sAgaropamanI che. teno abAdhAkAla traNa hajAra varSano che. abAdhAkAla pachInI je karmasthiti che temAM ja karmadalikonI racanA thAya che. te ja rIte darzanAvaraNIya karmanI baMdhasthitinA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vedanIya karmanI baMdhasthiti jaghanya be samayanI ane utkRSTa sthiti jJAnAvaraNIya karmanI samAna che. mohanIya karmanI baMdhasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa 70 kroDAkoDI sAgaropamanI che, AbAdhAkAla sAta hajAra varSano che. abAdhAkAla pachInI je karmasthiti che temAM ja karmadalikonI racanA thAya che. AyuSya karmanI baMdhasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa pUrvakoTino trIjo bhAga adhika 33 sAgaropamanI che, tenI saMpUrNa karmasthitimAM karmadalikonI racanA thAya che. nAmakarma ane gotrakarmanI baMdha sthiti jaghanya AThamuhurtanI ane utkRSTa 20 kroDAkoDI sAgaropamanI che. teno abAdhAkAla be hajAra varSano che. te abAdhAkAla pachInI je karmasthiti che temAM karmadalikonI racanA thAya che. aMtarAya karmanA viSayamAM jJAnAvaraNIya karmanI jema[baMdhasthiti Adi]samajI levuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM AThakarmonI jaghanya ane utkRSTa baMdhasthiti, abAdhAkAla ane karmaniSeka-karma pudgalonI racanA saMbaMdhI nirUpaNa karyuM che. baMdhasthitiH- karmabaMdha thayA pachI jeTalA kAla sudhI AtmA sAthe rahe che, tene baMdha sthiti kahe che. abAdhAkAla - bAdhAno artha che karmano udaya. karmono udaya na thavo te 'abAdhA' kahevAya che. karmabaMdhathI laIne jyAM sudhI karmono udaya na thAya(sAta karmamAM pradezodaya ane vipAkodaya tathA AyuSya karmamAM vipAkodaya na thAya) tyAM sudhInA kAlane abAdhAkAla kahe che. arthAt karmanA baMdha ane udayanI vacceno kAla abAdhAkAla kahevAya che. karmaniSeka:- niSeka eTale racanA, goThavaNI; karmadalikonI-karmapudgalonI goThavaNI te karmaniSeka. abAdhAkAla pachI karmabaMdhanI sthitinA aMtima samaya sudhImAM karma pudgalonI je goThavaNI (racanA)yukta baMdha thAya tene karmaniSeka kahe che. karmanI sthiti jeTalA kroDAkroDI sAgaropamanI hoya che teTalA so varSano abAdhAkAla hoya che. jema ke mohanIya karmanI sthiti 70 kroDAkroDI sAgaropamanI che to teno abAdhAkAla 70 so arthAt
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-6 : uddezaka-3 7000 varSano che; tyAM sudhI te karma potAno anubhava karAvatuM nathI. tatpazcAt mohanIya karma 7000 varSa nyUna 70 kroDAkoDI sAgaropama paryaMta potAno anubhava(vedana)karAve che, A rIte jIva jeTalI sthitinA je je karmo bAMdhe che te pramANe karmono abAdhAkAla sthiti anusAra nizcitta thAya che. jo mohanIya karma madhyama 60 kroDAkoDI sAgaropamanuM baMdhAya to 5000 varSano abAdhAkALa paDe che. A rIte AyuSya sivAya sarva karmomAM abAdhAkALa jANavo. AyuSya karmamAM vizeSatA :- sUtramAM jJAnAvaraNIya Adi sAta karmo mATe aAdULiyA maMdi magiseo kathana che. jyAre AyuSya karma mATe maMDuiM khiseo kathana che. A bhinnatAnuM tAtparya e che ke sAta karmomAM abAdhAkAla sivAyanI karmasthitimAM karma pudgalonI goThavaNI thAya che jyAre AyuSyakarmamAM saMpUrNa karmasthitimAM karma pudgalonI goThavaNI thAya che. te kAraNe ja tenA mATe sUtramAM pravALiyA zabdaprayoga karyo nathI. A aMtaranA kAraNe AyuSyakarmano baMdha thatAM ja teno pradezodaya prAraMbha thaI jAya che. pradezodayamAM karmanuM vedana hotuM nathI, mATe pradezodaya hovA chatAM te abAdhAkAla rUpa che. kAraNa ke te samaye AgAmI bhavanA AyuSyano vipAka udaya ane tatsaMbaMdhI koIpaNa sukha duHkha hotA nathI ane sAta karmonA abAdhAkAlamAM(pudgala racanA -niSeka na hovAthI) te karmono pradezodaya paNa hoto nathI. vaidanIya karmanI sthiti H- je vedanIya karmabaMdhamAM kaSAya kAraNa na hoya, kevaLa yoga ja nimitta hoya tevA airyApathika vedanIyakarma baMdhanI sthiti be samayanI che. te vedanIya karma prathama samaye baMdhAya, bIje samaye tenuM vedana thAya che. paraMtu sakaSAya(sAMparAyika)vedanIya karmanA baMdhanI sthiti jaghanya 12 muhUrtanI hoya che. zeSa karmonI sthiti sUtrapAThathI spaSTa che. ATha karmonI sthiti ane abAdhAkAla : 189 karmabaMdhanI sthiti abAdhAkALanI sthiti jaghanya utkRSTa jaghanya karmapudgala niSekanI sthiti jaghanya utkRSTa utkRSTa aMtarmuhUrta | 3000 varSa 3000 varSa aMtarmuhUrta 3000 varSa nyUna 30 kroDAkoDI sAgaropama jJAnAvaraNIya aMtarmuhUrta 30 kroDAkroDI darzanAvaraNIya sAgaropama attarAya mohanIya aMtarmuhUrta 70 kroDAkroDI | aMtarmuhUrta | 7000 varSa | aMtarmuhUrta sakaSAya vedanIya 12 muhUrta 30 kroDAkroDI | aMtarmuhUrta | 3000 varSa aMtarmuhUrta sAgaropama. 7000 varSa nyUna 70 kroDAkroDI sAgaropama 3000 varSa nyUna 3 kroDAkoDI sAgaropama
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 AyuSya nAma-gotra aMtarmuhUrta | pUrvakoTino | aMtarmuhUrta | pUrvakoTino | aMtarmuhUrta trIjo bhAga trIjo bhAga adhika 33 sAgaropama ATha muhUrta 20 kroDAkroDI aMtarmuhUrta | 2000 varSa aMtarmuhUrta sAgaropama zrI bhagavatI sUtra-2 sthiti pramANe 2000 varSa nyUna 20 kroDAkoDI sAgaropama paMdara dvAranA 50 bola upara karmabaMdhaka-abaMdhaka : (1) veda dvAra : 11 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM itthI baMdhai, puriso baMdhai, NapuMsao baMdhara, gothI-gorila-goLavuMlao baMdhak ? noyamA ! thI vi naMdhara, puseivi baMdhara, pulo vi gaMdhara; gothInnopuris - NoNapuMsao siya baMdhai, siya No baMdhai / evaM AuyavajjAo satta kammappagaDIo | bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jJAnAvaraNIyakarma zuM strI bAMdhe, puruSa bAMdhe ke napuMsaka bAMdhe athavA nostrI nopuruSa nonapuMsaka(avedI) bAMdhe che ? uttara- he gautama ! jJAnAvaraNIyakarma strI paNa bAMdhe, puruSa paNa bAMdhe ane napuMsaka paNa bAMdhe paraMtu nostrI nopuruSa nonapuMsaka kadAcit bAMdhe, kadAcit na bAMdhe. A rIte AyuSya karmane choDIne zeSa sAta karmaprakRtionA viSayamAM samajavuM. 12 AuyaM NaM bhaMte ! kammaM kiM itthI baMdhai, puriso baMdhai, NapuMsao baMdhai, pucchA ? goyamA ! itthI siya baMdhai, siya No baMdhai / evaM tiNNi vi bhANiyavvA; NoitthI - Nopurisa-NoNapuMsao Na baMdhai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! AyuSya karma zuM strI bAMdhe, puruSa bAMdhe, napuMsaka bAMdhe ke nostrI nopuruSa nonapuMsaka bAMdhe ? uttara- he gautama ! AyuSya karma strI kadAcit bAMdhe, kadAcit na bAMdhe; puruSa kadAcit bAMdhe,
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-da: udezaka-9 ] [ 191] kadAcit na bAMdhe; napuMsaka kadAcituM bAMdhe, kadAcit na bAMdhe ane nostrI nopuruSa nonapuMsaka AyuSya karma bAMdhatA nathI. vivecana : uparokta sUtromAM strI, puruSa, naMpusaka ane vedarahita-avedI jIva ATha karmono baMdha kare ke na kare, te viSayanuM nirUpaNa karyuM che. strI, puruSa ane napuMsakavedI jIva AyuSya karmane choDIne zeSa sAta karma avazya(niyamA) bAMdhe che. AyuSya karmano baMdha eka bhavamAM eka ja vAra thAya che. tethI strIvedI Adi traNa vedavALA jIva AyuSyakarma kadAcit bAMdhe kadAcit na bAMdhe. no ultha purisa nAgapuro - sUtramAM traNe ya veda rahita avedI jIva mATe A zabdaprayoga thayo che. navamA guNasthAnathI jIva avedI banI jAya che. avedI jIvamAM AyuSya karmano baMdha thato nathI. zeSa sAta karmono baMdha vikalpa thAya che. temAM navamA guNasthAne sAtakarmano baMdha thAya che. dazamA guNasthAne AyuSya ane mohanIya karmane choDIne cha karmano baMdha thAya che. 11, 12, 13mAM guNasthAne eka vedanIya karmano baMdha thAya. caudamAM guNasthAnavarsI avedI jIvone koI karmano baMdha nathI. A rIte avedI = nostrI nopuruSa nonapuMsakamAM sAtakarmanA baMdhanI bhajanA ane Ayukarmano abaMdha hoya che. guNasthAnanI apekSAe karmabaMdha:- (1-5) jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya nAma, gotra ane aMtarAya e pAMca karma dasa guNasthAna sudhI baMdhAya che. (6) mohanIya karma nava guNasthAna sudhI baMdhAya che. (7) AyuSyakarma trIjuM guNasthAna choDIne sAta guNasthAna sudhI baMdhAya che. (8) vedanIyakarma tera guNasthAna sudhI baMdhAya che. caudamAM guNasthAne karmabaMdha nathI. have pachInA dvAramAM jIvone je bhAvamAM jeTalA guNasthAna prApta thatAM hoya te guNasthAna anusAra te jIvonA karmabaMdha ane abaMdhane samajavA. (ra) saMyata dvAra :13 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM saMjae baMdhai, asaMjae baMdhai, saMjayAsaMjae baMdhai, NosaMjaya-NoasaMjaya-NosaMjayAsaMjae baMdhai ? goyamA ! saMjae siya baMdhai, siya No baMdhai; asaMjae baMdhai; saMjayAsaMjae vi baMdhai; NosaMjaya-NoasaMjaya-NosaMjayAsaMjae Na baMdhai / evaM AuyavajjAo satta vi / Aue heTThillA tiNNi bhayaNAe, uvarille Na baMdhai / zabdArtha saMna = sAmAyika Adi pAMca cAritryavAna, sarvavirati sAdhu, chaThThAthI caudamA guNasthAnavartI
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 asaMbad = ekathI cAra guNasthAnavartI jIva saMyAsaMgar = pAMcamA guNasthAnavartI, dezaviratizrAvaka nosaMga nomasaMga kholaMgavAsaMgar = siddha hekhrijJA = prAraMbhanA, pahelAMnA bhayaLAv = vikalpathI, kadAcit bAMdhe kadAcit na bAMdhe varii = pachInA, aMtima. 192 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma zuM saMyata bAMdhe, asaMyata bAMdhe, saMyatAsaMyata bAMdhe ke nosaMyata noasaMyata nosaMyatAsaMyata bAMdhe ? uttara- he gautama ! jJAnAvaraNIyakarma saMyata kadAcit bAMdhe, kadAcit na bAMdhe; asaMyata niyamA bAMdhe; saMyatAsaMyata niyamA bAMdhe paraMtu nosaMyata noasaMyata nosaMyatAsaMyata(siddha bhagavAna) bAMdhatA nathI. A ja rIte AyuSyane choDIne sAte ya karma prakRtionA viSayamAM samajavuM joIe. AyuSya karmanA saMbaMdhamAM saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata mATe bhajanA samajavI arthAt kadAcit bAMdhe kadAcit na bAMdhe; paraMtu nosaMyata noasaMyata nosaMyatAsaMyata(sidgha jIva) AyuSya karma bAMdhatA nathI. vivecana : sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAravizuddha ane sUkSmasaMparAya cAritra, A cAre saMyamamAM jIva jJAnAvaraNIyAdi karma bAMdhe che, yathAkhyAta cAritramAM jIva jJAnAvaraNIyAdi karma bAMdhatA nathI, tethI saMyatamAM jJAnAvaraNIyAdi AThe ya karmabaMdhanI bhajanA che. asaMyata ane saMyatAsaMyata jIva jJAnAvaraNIyAdi sAta karma niyamA bAMdhe che ane temAM AyuSya karmabaMdhanI bhajanA che. siddha jIva koI paNa karma bAMdhatA nathI. saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata A traNe ya, jIvanamAM ekavAra AyuSya bAMdhe che, mATe kyAreka bAMdhe kyAreka na bAMdhe; tethI traNeyamAM AyubaMdhanI bhajanA hoya che. (3) dRSTi dvAra : 14 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM sammadiTThI baMdhai, micchadiTThI baMdhai, sammAmicchadiTThI baMdhai ? noyanA ! sammalikI siya baMdha, siya no baMdha, micchavikI gaMdhara, sammAmicchditttthii baMdhai; evaM AuyavajjAo satta vi, Aue heTThilA do bhayaNAe, sammA-micchadiTThI Na baMdhai / Aue heTThillA do bhayaNAe, sammAmicchAdiTThI Na baMdhai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma zuM samyagdaSTi jIva bAMdhe, mithyAdaSTi jIva bAMdhe ke mizradaSTi jIva bAMdhe ? uttara-he gautama! jJAnAvaraNIya karma samyagdaSTi jIva kadAcit bAMdhe, kadAcit na bAMdhe; mithyAdaSTi
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-3 193 | jIva niyamA bAMdhe ane mizradaSTi jIva paNa niyama bAMdhe che. A ja rIte AyuSyane choDIne zeSa sAta karma prakRtionA viSayamAM samajavuM joIe. prAraMbhanA be bola arthAtu samyagudaSTi ane mithyAdaSTi jIva AyuSyakarma bhajanAe bAMdhe che, mizradaSTi jIva AyuSyakarma bAMdhatA nathI. vivecana : cothAthI caudamAM guNasthAnavartI jIvo samyagudaSTi hoya che. te samyagudaSTi jIva jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya, nAma, gautra A pAMca karmano baMdha dazamA guNasthAna sudhI kare che, mohanIya karmano baMdha navamA guNasthAna sudhI kare che, vedanIya karmano baMdha teramA guNasthAna sudhI kare che. cha guNasthAna sudhI koI jIva AyuSyano baMdha kare ane koI na kare. je jIva kare te paNa jIvanamAM eka ja vAra kare che. A rIte samyagadaSTimAM ATheya karma bhajanAthI baMdhAya che arthAt kyAreka baMdhAya kyArekanabaMdhAya.mithyAdaSTimAM sAta karmabaMdhanI niyamA che AyuSya karma baMdhanI bhajanA che. mizradaSTi :- trIjA guNasthAnavartI jIvo mizradaSTi che. mizradaSTinA pariNAmomAM koIpaNa prakAranI nizcitatA na hovAthI teone AyubaMdha thato nathI. A mizradaSTi jIvo AyuSyakarmane choDIne zeSa sAta karma avazya bAMdhe che. (4) saMjJI-asaMjJI hAra - | 15 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM saNNI baMdhai, asaNNI baMdhai, NosaNNI NoasaNNI baMdhai ? ___ goyamA !saNNI siya baMdhai, siya No baMdhai / asaNNI baMdhai / NosaNNINoasaNNI Na baMdhai / evaM veyaNijjAuyavajjAo cha kammappagaDIo / veyaNijjaM heTThillA do baMdhati, uvarille bhayaNAe, AuyaM heTThillA do bhayaNAe, uvarille Na zabdArtha - saLI = manavALA jIva asaft = manarahita jIva bolo cho taoft = kevaLa jJAnI ke siddhanA jIva. bhAvArtha - prazna- he bhagavana! jJAnAvaraNIya karma zuM saMjJI jIva bAMdhe, asaMjJI jIva bAMdhe ke nosaMjJInoasaMjJI jIva bAMdhe? uttara- he gautama! jJAnAvaraNIya karma saMjJI jIva kadAcit bAMdhe, kadAcit na bAMdhe; asaMzI jIva niyamA bAMdhe; noraMjJI noasaMjJI na bAMdhe. A rIte vedanIya ane AyuSyane choDIne zeSa cha karmaprakRtionA
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 viSayamAM jANavuM joIe. vedanIyakarma saMjJI ane asaMjJI jIva niyamA bAMdhe, nosaMjJI noasaMjJI jIva kadAcit bAMdhe kadAcit na bAMdhe. 194 AyuSya karma saMzI ane asaMzI jIva bhajanAthI bAMdhe ane nosaMjJI noasaMzI jIva AyuSya karma bAMdhatA nathI. vivecana : saMzI jIva H- cha karma bhajanAthI bAMdhe, vedanIyakarma niyamA bAMdhe ane Ayukarma jIvanamAM ekavAra bAMdhe. A rIte sAta karma bhajanAthI bAMdhe tathA vedanIya karma niyamA bAMdhe. vedanIya karmano abaMdha caudamA guNasthAne thAya che ane saMzImAM 12 guNasthAna hoya che tethI saMjJI jIva vedanIya karma niyamA bAMdhe. asaMzI jIva H- sAta karma niyamA bAMdhe ane Ayukarma kadAcit bAMdhe kadAcit na bAMdhe. nosaMjJI noasaMzI jIva H- teramA caudamA guNasthAnavartI jIvone sAta karmono abaMdha che. teramA guNasthAnavALA vedanIya karma bAMdhe che ane caudamA guNasthAnavALA vedanIya karma bAMdhatA nathI mATe teone vedanIya karmabaMdhanI bhajanA che. (5) bhavI-abhavI dvAra : 16 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM bhavasiddhie baMdhai, abhavasiddhie baMdha, gobhavasiddhiya-goabhavasiddhie baMdhai ? goyamA ! bhavasiddhie bhayaNAe, abhavasiddhie baMdhai; Nobhavasiddhiya - Noabhavasiddhie Na baMdhai, evaM AuyavajjAo satta vi, AuyaM heTThillA do bhayaNAe, varilleNa baMdha | zabdArtha:bhasidi = bhavIjIva amavasiddhim = abhavI jIva khobhavasikriyakhoamavasiddhi - siddha. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma zuM bhavI jIva bAMdhe, abhavI jIva bAMdhe ke nobhavI noabhavI jIva bAMdhe che ? uttara- he gautama ! jJAnAvaraNIya karma bhavI jIva bhajanAthI bAMdhe che, abhavI jIva niyamA bAMdhe che ane nobhavI noabhavI jIva bAMdhatA nathI. te ja rIte AyuSya karmane choDIne sAta karmaprakRtionA viSayamAM kahevuM joIe. AyuSya karma bhavI ane abhavI jIva bhajanAthI bAMdhe che, siddha jIva bAMdhatA nathI.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-da: udezaka-9 . 195 | vivecana : bhavImAM- AThe ya karmabaMdhanI bhajanA. abhavImAM sAta karmabaMdhanI niyamA, AyuSya karmabaMdhanI bhajanA. sitomAM- sarva karmano abaMdha hoya che. (6) darzana dvAra :17 NANAvaraNijja NaM bhaMte ! kammaM kiM cakkhudasaNI baMdhai, acakkhudaMsaNI baMdhai, ohidasaNI baMdhai, kevaladasaNI baMdhai ? goyamA ! heTThillA tiNNi bhayaNAe / uvarille Na baMdhai / evaM veyaNijjavajjAo satta vi / veyaNijja heTThillA tiNNi baMdhaMti, kevaladasaNI bhayaNAe / zabdArtha - phi ni = prAraMbhanA traNa, cakSu, acakSu ane avadhidarzana 3raste = aMtima, kevaLadarzana. bhAvArtha-prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karma zuM cakSudarzanI bAMdhe, acakSudarzanI bAMdhe, avadhidarzanI bAMdhe ke kevaladarzanI bAMdhe? uttara-he gautama! jJAnAvaraNIya karmanIcenA traNa arthAt cakSudarzanI, acakSudarzanI ane avadhidarzanI bhajanAthI bAMdhe che, kevala darzanI bAMdhatA nathI. A ja rIte vedanIyane choDIne sAtakarma pravRtionA viSayamAM samajI levuM joIe. vedanIya karmane cakSudarzanI, acakSudarzanI ane avadhidarzanI niyamA bAMdhe che paraMtu kevaladarzanI bhajanAthI bAMdhe che. vivecana : darzanaH- darzanAvaraNIya karmanA kSaya athavA kSayopazamathI sAkSAtu AtmA dvArA athavA bhAvendriya dvArA ke dravya Indriyo dvArA jovuM, anubhavavuM athavA padArthano sAmAnya bodha thavo te darzana kahevAya che. caka ga - jene AMkha dvArA padArthano sAmAnya bodha thAya te. avakuvaMsaLI - jene AMkha sivAyanI cAra Idriya dvArA padArthano sAmAnya bodha thAya te. divasanA - IdriyanI sahAyatA vinA, sAkSAt AtmAthI rUpI padArthano sAmAnya bodha thAya te. va La - jene rUpI, arUpI sarva dravyano, traNe kALa traNe loka saMbaMdhI sAmAnya bodha thAya te. prAraMbhanA traNa darzana bAra guNasthAna sudhI hoya che ane kevaLadarzana teramA, caudamA guNasthAnamAM hoya che.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 karmabaMdha :- traNadarzanIne vedanIyakarmano baMdha niyamA thAya. zeSa sAta karma vikalpe baMdhAya. kevaLadarzanIne vedanIya karma bhajanAthI baMdhAya ane sAta karma na baMdhAya. 196 (7) paryApta dvAra : 18 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM pajjattae baMghai, apajjattae baMghaI, Nopajjattaya-Noapajjattae baMdhai ? goyamA ! pajjattae bhayaNAe; apajjattae baMdhai, gopajjattayaNoapajjattae Na baMdhai / evaM AuyavajjAo satta vi, AuyaM heTThillA do bhayaNAe, uvarille Na baMdhai / zabdArtha:- pannattaQ = paryApta jIva. svayogya paryApti pUrNa karI lIdhI hoya tevA jIva avattar = svayogya paryApti pUrNa karI na hoya tevA jIva khopabbattaya-khoapAttaN = paryApti--aparyAptithI rahita siddha bhagavAna. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma zuM paryApta jIva bAMdhe, aparyApta jIva bAMdhe ke noparyApta noaparyApta jIva bAMdhe ? uttara- he gautama ! jJAnAvaraNIya karma paryApta jIva bhajanAthI bAMdhe, aparyApta jIva niyamA bAMdhe ane noparyApta noaparyApta jIva bAMdhatA nathI. A rIte AyuSya karmane choDIne sAta karmaprakRtionA viSayamAM kahevuM joIe. AyuSya karma paryApta ane aparyApta jIva bhajanAthI bAMdhe ane noparyApta noaparyApta siddha jIva bAMdhatA nathI. vivecana : paryApta jIva- AThe ya karma bhajanAthI bAMdhe. kAraNa ke temAM caude ya guNasthAna hoya che. aparyApta jIvamAM paheluM, bIjuM ane cothuM guNasthAna hoya che. tethI te sAta karma niyamA bAMdhe ane Ayukarma bhajanAthI bAMdhe. noparyApta noaparyApta-siddha bhagavAna koI karma bAMdhatA nathI. (8) bhASaka dvAra : 19 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM bhAsae baMdhai, abhAsae baMdhai ? goyamA ! do vi bhayaNAe, evaM veyaNijjavajjAo satta vi / veyaNijjaM bhAsae baMdhai, abhAsae bhayaNAe / zabdArtha:- bhAsam = bolanArA jIvo, vacanayogavALA jIva amAlam = vacanayoga rahita jIva, na
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-da: udezaka-9 . [ 197] bolanArA jIvo. bhAvArtha -prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karma zuM bhASaka jIva bAMdhe ke abhASaka jIva bAMdhe? uttara- he gautama! jJAnAvaraNIya karma bhASaka ane abhASaka baMne bhajanAthI bAMdhe che. te ja rIte vedanIyane choDIne sAta karma prakRtinA viSayamAM kahevuM. bhASaka jIva vedanIya karma niyama bAMdhe che ane abhASaka jIva bhajanAthI bAMdhe che. vivecana : bhASakajIvamAM- 1 thI 13 guNasthAna hoya che, te vedanIya karma avazya bAMdhe che ane sAta karma bhajanAthI bAMdhe che. abhASaka jIvamAM- ayogIkevaLI(caudamAM guNasthAnavarsI) jIva, siddha, vigrahagati samApannaka jIva ane ekendriya jIvo hoya che. temAM ayogI kevaLI ane siddha koI karma bAMdhatA nathI, vigrahagati samApannaka jIva AyuSya karma bAMdhatA nathI; zeSa sAta karma avazya bAMdhe che. ekendriya jIva AyuSyakarma vikalpa bAMdhe che; zeSa sAta karma avazya bAMdhe che. A rIte abhASaka jIva ATheya karma vikalpa bAMdhe che arthAtu keTalAka abhASaka jIvo AThe ya karma bAMdhe che, keTalAka abhASAka jIva AThe ya karma bAMdhatA nathI. (9) parita dvAra : 20 NANAvaraNijjaMNaM bhaMte ! kammaM kiM paritte baMdhai, aparitte baMdhai, NoparitteNoaparitte baMdhai? goyamA ! paritte bhayaNAe, aparitte baMdhai, Noparitte Noaparitte Na baMdhai / evaM AuyavajjAo satta kmmppgddiio| AuyaM paritte vi aparite vi bhayaNAe Noparitte Noaparitte Na baMdhai / zabdArtha:- te = jeno saMsAra paribhramaNakALa sImita rahyo hoya tevA jIvo apatti = jeno saMsArakALa aparimita-anaMta zeSa hoya tevA jIva khopatti khopatti = siddha bhagavAna. bhAvArtha -prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karmazuM parittajIva bAMdhe, aparitta jIva bAMdhe ke noparitta noaparitta jIva bAMdhe? uttara- he gautama! paritta jIvamAM jJAnAvaraNIya karmabaMdhanI bhajanA che, aparitta jIva jJAnAvaraNIya karma niyama bAMdhe che ane noparitta noaparitta jIva bAMdhatA nathI. te ja rIte AyuSya karmane choDIne sAta karma prakRtinA viSayamAM kahevuM joIe. AyuSya karmane paritta ane aparitta bhajanAthI bAMdhe, noparitta-noaparitta-siddha jIva bAMdhatA nathI.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 ] zrI bhagavatI sUtra-2 vivecana : parita jIvaH- jenA bhava sImita che arthAt alpabhava karI mukta thanAra che, te paritta kahevAya. temAM cauda guNasthAna hoya che, tethI te AThe ya karmano vikalpathI baMdha kare che. aparita jIvaH- jenA bhava asImita che arthAt jene anaMta janmamaraNa sudhI saMsAra bhramaNa karavAnuM che tene aparitta kahevAya. te jJAnAvaraNIyAdi sAta karmo avazya bAMdhe che. AyuSyakarma pUrvavatu vikalpa bAMdhe che. no paritta no aparitta - siddhanA jIvo koI karma bAMdhatA nathI. (10) jJAna dvAra :21 NANAvaraNijja NaM bhaMte ! kammaM kiM AbhiNibohiyaNANI baMdhai, suyaNANI, ohiNANI, maNapajjavaNANI, kevalaNANI baMdhai ? goyamA ! heTThillA cattAri bhayaNAe, kevalaNANI Na baMdhai / evaM veyaNijjavajjAo satta vi / veyaNijja heTThillA cattAri baMdhati, kevalaNANI bhayaNAe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karma zuM matijJAnI bAMdhe, zrutajJAnI bAMdhe, avadhijJAnI bAMdhe, mana:paryavajJAnI bAMdhe ke kevalajJAnI bAMdhe? uttara- he gautama ! jJAnAvaraNIya karma prathamanA cAra jJAnI bhajanAthI bAMdhe ane kevalajJAnI bAMdhatA nathI. te ja rIte vedanIya karmane choDIne sAte ya karmaprakRtionA viSayamAM samajI levuM joIe. vedanIyakarmane cAra jJAnI niyamAM bAMdhe che. kevalajJAnI bhajanAthI bAMdhe che. 22 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM maiaNNANI baMdhai, suyaaNNANI baMdhai, vibhaMgaNANI baMdhai ? goyamA ! AuyavajjAo satta vi baMdhati, AuyaM bhayaNAe / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karma zuM mati ajJAnI bAMdhe, zrata ajJAnI bAMdhe kevilaMgajJAnI bAMdhe? uttara- he gautama! AyuSyakarmane choDIne zeSa sAte ya karma prakRtione traNa prakAranA ajJAnI jIvo niyama bAMdhe che. AyuSyakarma kadAcit bAMdhe, kadAcit na bAMdhe. vivecana : prathama cAra jJAnImAM bIjuM ane cothAthI bAramuM guNasthAna hoya che, temAM 13muM 14muM guNasthAna
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-3 [ 199 ] nathI, tethI vedanIya sivAya sAta karma vikalpathI bAMdhe ane vedanIya karma avazya bAMdhe che. kevaLajJAnImAM 13muM ane 14muM be gaNasthAna hoya. teo sayogI avasthAmAM vedanIyakarma bAMdhe ane ayogI avasthAmAM na bAMdhe. tethI teo vedanIya karma vikalpa bAMdhe che ane zeSa karmo bAMdhatA nathI. mati ajJAnI, zrata ajJAnI ane virbhAgajJAnImAM paheluM ane trIjuM be guNasthAna hoya che, tethI te sAtakarma avazya bAMdhe ane AyuSya karma vikalpa bAMdhe che. (11) yoga dvAra :| 23 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM maNajogI baMdhai, vayajogI baMdhai, kAyajogI baMdhai, ajogI baMdhai ? goyamA ! hechillA tiNNi bhayaNAe, ajogI Na baMdhai / evaM veyaNijjavajjAo satta vi / veyaNijja heTThillA baMdhaMti, ajogI Na baMdhai / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karma zuM manayogI bAMdhe, vacanayogI bAMdhe, kAyayogI bAMdhe ke ayogI bAMdhe? uttara-he gautama jJAnAvaraNIya karmabaMdhanayogI, vacanayogI, kAyayogImAM bhajanA che. ayogI bAMdhatA nathI. A rIte vedanIyakarma sivAya sAta karmaprakRtionA viSayamAM samajavuM. vedanIya karma manayogI, vacanayogI, kAyayogI bAMdhe che, ayogI bAMdhatA nathI. vivecana : sayogI jIvamAM tera guNasthAna hoya che, tethI te sAta karma vikalpa bAMdhe che ane vedanIya karma avazya bAMdhe che. ayogI jIvamAM 14mA guNasthAnava kevaLI ane siddhanA jIva hoya che. te koI karma bAMdhatA nathI. (12) upayoga dvAra :24 NANAvaraNijjaNaM bhaMte ! kammaM kiM sAgArovautte baMdhai, aNAgArovautte baMdhai ? goyamA ! aTThasu vi bhayaNAe / zabdArtha - sarovare = sAkAropayukta, jJAna-ajJAnamAM upayukta AtmA, sAkAropayogI agAro- vatte = anAkAropayukta, darzanopayukta AtmA, anAkAropayogI. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karma zuM sAkAropayogI bAMdhe ke anAkAropayogI bAMdhe?
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 | zrI bhagavatI satra-2 uttara- he gautama ! sAkAropayogI ane anAkAropayogI baMne prakAranA jIva ADe ya karma bhajanAthI bAMdhe che. vivecana : sAkAropayoga ane anAkAropayoga 1 thI 14 guNasthAna paryata hoya che ane siddhamAM paNa hoya che. A baMne upayogavALA sayogI avasthAmAM ATha karma bAMdhe che ane ayogI avasthAmAM koI karma bAMdhatA nathI. tethI AThe karma bhajanAthI bAMdhe che. (13) AhArakadvAra :| 25 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM AhArae baMdhai, aNAhArae baMdhai ? goyamA ! do vi bhayaNAe / evaM veyaNijjAuyavajjANaM chaNhaM, veyaNijjaM AhArae badhai, aNAhArae bhayaNAe / Aue AhArae bhayaNAe, aNAhArae Na bdhi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karma zuM AhAraka jIva bAMdhe ke anAhAraka jIva bAMdhe? uttara- he gautama! AhAraka ane anAhAraka baMne prakAranA jIvane jJAnAvaraNIya karmabaMdhamAM bhajanA che. vedanIya ane AyuSya karmane choDIne cha karmaprakRtio mATe temaja jANavuM. vedanIya karma AhAraka jIva niyamA bAMdhe che, anAhAraka mATe bhajanA che. AyuSya karma AhAraka jIva vikalpa bAMdhe, anAhAraka jIva bAMdhatA nathI. vivecana : AhArakamAM tera guNasthAna hoya che, tethI teo sAta karma vikalpathI bAMdhe ane vedanIya karma niyamA bAMdhe. anAhArakamAM vATe vahetA sarva daMDakanA jIvo, caudamAM guNasthAnavALA ayogI manuSyo tathA siddha jIvo hoya che. te jIvo AyuSya karma bAMdhatA ja nathI ane sAta karmavikalpathI bAMdhe che. kAraNa ke vATe vahetA anAhAraka jIva niyamA sAta karma bAMdhe che ane ayogI tathA siddha anAhAraka jIvo koI karma bAMdhatA nathI. (14) sUkSma dvAra :| 26 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM suhume baMdhai, bAyare baMdhai, NosuhumaNobAyare baMdhai? goyamA ! suhume baMdhai, bAyare bhayaNAe, Nosuhuma NobAyare Na baMdhai /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-3 | 201] evaM AuyavajjAo satta vi / Aue suhume, bAyare bhayaNAe; josuhuma NobAyare Na baMdhai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karma zuM sUkSma jIva bAMdhe, bAdara jIva bAMdhe ke nosUkSmanobAdara jIva bAMdhe? uttara- he gautama! sUkSma jIva niyamA bAMdhe, bAdara jIva bhajanAthI bAMdhe, nosUkSma no bAdara jIva bAMdhatA nathI. te ja rIte AyuSya karma sivAya sAta karma prakRtionA viSayamAM jANavuM joIe. AyuSyakarma, sUkSma ane bAdara baMne prakAranA jIva bhajanAthI bAMdhe che. nosUkSma no bAdara jIva AyuSya karma bAMdhatA nathI. vivecana : sUNama jIvo ekendriya hoya che. teo sAta karma niyama bAMdhe, AyuSyakarma kyAreka bAMdhe, kyAreka bAMdhatA nathI. bAdara jIvo:- sUkSma sivAyanA badhA jIvo bAdara che, te jIvomAM cauda guNasthAna hoya che. tethI teo AThe ya karma bhajanAthI bAMdhe. norma no bAdara:- siddhanA jIva koI karma bAMdhatA nathI. (15) carama dvAra :27 NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM carime baMdhai, acarime baMdhai ? goyamA ! aTTha vi bhayaNAe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karma zuM carama jIva bAMdhe ke acarama jIva bAMdhe? uttara- he gautama ! carama ane acarama baMne prakAranA jIva AThe ya karma prakRtione kadAcit bAMdhe, kadAcit na bAMdhe. vivecana :carama :- je jIvano aMtima bhava hoya athavA je jIvanA bhavano aMta thavAno hoya te carama kahevAya che. acarama:- (1) je jIvanA ghaNA bhava zeSa hoya te acarama kahevAya che (2) je jIvano aMtima bhava kadApi thavAno nathI tevA abhavya jIva acarama che (3) siddhanA jIva paNa acarama kahevAya che kAraNa ke teono aMta kadApi thavAno nathI. caramamAM cauda guNasthAna hoya che tethI temAM AThe ya karmabaMdhanI bhajanA che. acaramamAM siddhonI
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202] zrI bhagavatI sUtra-2 apekSAe AThe ya karmano abaMdha che ane abhivInI apekSAe AThe ya karmano baMdha che. tethI temAM paNa AThe ya karmabaMdhanI bhajanA che. 15 dvAranA mAdhyamathI karmano badha-abudha - | dvAra _ 50 bola bhajanA | niyamA | aMbaMdha (1) strIdvAra 7 karma in AyuSya x (2) saMyata AyuSya 7 karma 8 karma AyuSya X x in X X (3) daSTi 3 vedI avedI saMyata asaMyata, saMyatAsaMyata no sayaMta noasaMyata samyagudaSTi mithyAdaSTi mizradaSTi saMjJI asaMjJI no saMjJI no asaMjJI 8 karma X X AyuSya in X AyuSya | (4) saMzI 7 karma 7 karma vedanIya 7 karma 7 karma * X in * X * X AyuSya vedanIya 8 karma AyuSya bhavya * X 7 karma * * vedanIya * T (6) darzana (7) paryApta * X 7 karma vedanIya 8 karma AyuSya * abhavya no bhavya, no abhavya cakSu, acakSu, avadhi. kevaladarzana paryApta aparyApta no paryApta,noaparyApta bhASaka abhASaka paritta X 7 karma * * X (8) bhASaka vedanIya 7 karma 8 karma 8 karma X (9) paritta X
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-3 | 203] AyuSya 7 karma X *, |(10) jJAna vedanIya X in aparita no paritta noaparitta prathama cAra jJAna kevaLajJAna traNa ajJAna traNa yoga ayogI baMne upayoga AhAraka 7 karma vedanIya AyuSya 7 karma X (11) yoga 7 karma vedanIya X X in X X (12) upayoga (13) AhAraka vedanIya X 1 8 karma 7 karma 7 karma AyuSya 8 karma anAhAraka * x AyuSya (14) sUkSma 7 karma X * X sUkSma bAdara nosUkSma, nobAdara carama-acarama x * 8 karma (15) carama 8 karma * X paMdara dvAro para alpabadutva :28 eesiNaM bhaMte ! jIvANaM itthIveyagANaM, puriseveyagANaM, NapusaMgaveyagANaM, aveyagANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? __ goyamA ! savvatthovA jIvA purisaveyagA, ithiveyagA saMkhejjaguNA, aveyagA aNaMtaguNA, NapuMsagaveyagA aNaMtaguNA / eesiM savvesi payANaM appa-bahugAI uccAreyavvAiM jAva savvatthovA jIvA acarimA, carimA aNaMtaguNA // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! strI vedI, puruSa vedI, napuMsaka vedI ane avedI, A jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ane vizeSAdhika che? uttara- he gautama! sarvathI thoDA puruSa vedI, tenAthI strI vedI saMkhyAta guNA, tenAthI avedI anaMta guNA, tenAthI napuMsakavedI anaMta guNA. pUrvokta paMdara dvAranA sarvapadonuM alpabadutva prajJApanA sUtra anusAra jANavuM yAvat sarvathI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 | zrI bhagavatI sUtra thoDA acarama jIva che, tenAthI caramajIva anaMtaguNa che. vivecana : A sUtramAM prathama kAra ane aMtima tAranA alpabadutvanuM kathana che ane vaccenA tera dvAronuM atideza pUrvaka saMkSipta nirUpaNa karyuM che. teno vistAra prajJApanA sUtranA trIjA padamAM che. vedakAranuM alpabadutvaH - (1) strIvedI (2) puruSavedI (3) napuMsakavedI (4) avedI. A cAramAM puruSa vedI sarvathI alpa che. tenAthI strIo saMkhyAtagaNI vadhu che kAraNa ke utkRSTa pade devathI devI batrIsa guNI ane batrIsa adhika hoya che; manuSyathI manuSyANI satyAvIsa guNI ane satyAvIsa adhika hoya che tathA tiryacathI tiryaMcANI traNa guNI ane traNa adhika hoya che. strIvedIthI avedI jIva anaMtaguNA che kAraNa ke siddhanA jIvo avedI che ane te anaMta che. tenAthI napuMsakavedI anaMtaguNA che, kAraNa ke ekendriya jIva napuMsakavedI che. te jIvo sAdhAraNa vanaspati-anaMtakAyika jIvanI apekSAe siddhothI anaMtaguNA caramahAranuM a5hatva - caramamAM bhavInuM ane acaramamAM abhavI sahita siddhonuM kathana hovAthI acarama alpa che ane tenAthI carama anaMtaguNA adhika che, kAraNa che ke siddha ane abhavI cothA, pAMcamA anaMtamAM samAviSTa thAya che. jyAre bhavI jIva AThamA anaMta pramANe che. AThamo anaMta sahuthI moTo anaMtaguNo che. vaccenA 13 kAronA alpabadutva mATe jijJAsu pAThaka prajJApanA sUtranuM trIjuM pada bhAga-1mAM jue. zataka 2/3 saMpUrNa che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-4 zataka-6 : uddezaka-4 saMkSipta sAra 205 A uddezakamAM mukhyatayA jIvanA pariNAmarUpa 14 dvAra(bola)mAM sthitinI apekSAe sapradezIapradezIpaNAnuM nirUpaNa samuccayajIva, 24 daMDakavartI jIva ane siddha jIvanA AdhAre karavAmAM AvyuM che, te 14 bola A pramANe che- (1) jIva (2) AhAra (3) bhavya (4) saMzI (5) lezyA (6) daSTi (7) saMyata (8) kaSAya (9) jJAna (10) yoga (11) upayoga (12) veda (13) zarIra (14) paryApti. * apradezI :- koIpaNa bhAva ke pariNAmanI prAptinA prathama samaye te bhAvanI apekSAe te jIva apradezI kahevAya che. jema koI jIva narakamAM utpanna thAya tyAre naraka gatinI utpattinA prathama samaye te va kAlAdezathI pradezI kahevAya che. * sapradezI = koIpaNa bhAva ke pariNAmanI prApti pachInA dvitIya, tRtIya, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta samayavartI jIva sapradezI kahevAya che. jema koI jIva narakamAM utpanna thAya to te utpattinA prathama eka samayane choDI dvitIya, tRtIyAdi samaye kAlAdezathI sapradezI kahevAya che. * uparokta 14 dvAranA 96 bola che. tenA mAdhyamathI 24 daMDakanA jIvomAM tathA sidghomAM eka jIva ane ghaNA jIvanI apekSAe kAlAdezathI apradezI-sapradezInI sUkSmatama vicAraNA che. * eka jIva apekSAe H- koIpaNa bhAvavartI eka jIvanI pRcchA hoya tyAre te apradezI athavA sapradezI A be vikalpamAMthI koI eka vikalpa ja hoya che arthAt te pariNAmanI prAptinA prathama samaye apradezI ane bIjA, trIjA Adi samaye sapradezI hoya che. : * aneka jIvanI apekSAe H- samuccaya sarva jIva athavA koI paNa daMDakavartI sarva jIvanI pRcchA hoya tyAre teomAM apradezI-sapradezIpaNAthI eka, traNa ke cha prakAranI avasthA saMbhave che. kyAreka badhA sapradezI hoya, kyAreka badhA apradezI hoya, kyAreka eka apradezI aneka sapradezI hoya; A rIte judI-judI avasthAo hoya che. vadhumAM vadhu cha bhaMga saMbhave che. * cha bhaMganA nAma ane artha kathana H- - (1) sarva sapradezI- sarva jIva te bhAvanA dvitIya tRtIyAdi samayamAM vartatA hoya che (2) sarva apradezI- sarva jIva te bhAvanA prathama samayamAM vartatA hoya che (3) eka sapradezI eka apradezI- eka jIva te bhAvanA dvitIyAdi samayamAM vartato hoya ane eka jIva prathama samayamAM vartato hoya che (4) eka sapradezI aneka apradezI- eka jIva te bhAvanA dvitIyAdi samayamAM ane ghaNA jIva pracama samayamAM vartatA hoya che (5) aneka sapradezI eka apradezI- ghaNA jIva te bhAvanA dvitIyAdi samayamAM ane eka jIva prathama samayamAM vartato hoya che (6) aneka sapradezI
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ] zrI bhagavatI sUtra-ra aneka apradezI- ghaNA jIva te bhAvanA dvitIyAdi samayamAM ane ghaNA jIva prathama samayamAM vartatA hoya * bhaMga vikalponI cAvI :- A 14 dvAromAM keTalAka bola zAzvata che, keTalAka azAzvata che, keTalAka anAdi che, keTalAka sAdi che. A zAzvatatA vagerenA kAraNe bhaMga saMkhyAmAM taphAvata paDe che. keTalAka bolamAM eka ja bhaMga, keTalAkamAM traNa ane keTalAkamAM cha bhaMga hoya che. (1) je bhAvo anAdikAlIna hoya ane jemAM navI utpattino viraha na hoya temAM apradezI avasthA saMbhavita nathI. tethI temAM sarva pradezano prathama eka bhaMga hoya che. (2) pRcchA samaye je bhAvamAM jIvo vidyamAna ja hoya te zAzvata kahevAya che. je bhAvo zAzvata hoya ane temAM utpattino sImita virahakALa hoya to temAM pUrvotpanna ane navA utpanna thatAM ema baMne prakAranA jIvo zAzvata hoya tyAM aneka sapradezI aneka apradezI nAmano eka chaThTho bhaMga hoya che. sUtrakAre A chaThThA bhaMgane abhaMga saMjJA ApI che. kAraNa ke temAM anya vikalpa ghaTita thatA nathI. (3) je bhAvo zAzvata hoya arthAt pRcchA samaye pUrvotpanna jIvo hoya ja paraMtu utpattino sImita virahakAla hovAnA kAraNe navA utpanna thatAM jIvo kyAreka na hoya, kyAreka hoya, tethI 1, 5, 6, A traNa bhaMga saMbhave che. yathA- (1) sarva saMpradezI (5) aneka sapradezI eka apradezI () aneka sapradezI aneka apradeza che. (4) je bhAvo azAzvata hoya arthAt pRcchA samaye pUrvotpanna ane navA utpanna thatAM A baMne prakAranA jIvo kyAreka hoya ane kyAreka na hoya, to temAM pUrvokta cha bhaMga saMbhave che. tAtparya e che ke- (1) anAdi zAzvata bhAvamAM eka prathama bhaMga lAbha. (2) virahakAla rahitanA zAzvata bhAvamAM eka chaThTho bhaMga lAbhe. (3) virahakAla sahitanA zAzvata bhAvamAM 1, 5, 6 A traNa bhaMga lAbha. (4) azAzvata bhAvamAM cha bhaMga lAbhe che. * manuSyo pratyAkhyAnI(saMyata) ane pratyAkhyAnApratyAkhyAnI(saMyatAsaMyata) thaI zake. pratyAkhyAna ne samajI zake ane saMyama dhAraNa paNa karI zake che. tiryaMca paMcendriya pratyAkhyAnApratyAkhyAnI(saMyatAsaMyata) thaI zake, pratyAkhyAnane samajI zake ane dezavirati dhAraNa karI zake. nArakI, devatA apratyAkhyAnI hoya, pratyAkhyAnane samajI zake paraMtu AcaraNa karI zake nahIM. pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya apratyAkhyAnI hoya che, pratyAkhyAnane samajI zakatA nathI ane dhAraNa paNa karI zakatA nathI. * vaimAnika devanA AyuSyano baMdha saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata traNa prakAranA jIvo karI zake che. zeSa 23 daMDakanA AyuSyano baMdha asaMyata jIvo ja kare che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-4 8 R zataka-6 : uddezaka-4 sapradeza (1) jIvonI kAlanI apekSAe sapradezatA-apradezatA : 1 jIve NaM bhaMte ! kAlAdeseNaM kiM sapaese, apaese ? noyamA ! khiyamA sapaNe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM jIva kAlAdezathI sapradezI che ke apradezI che ? uttara- he gautama ! kAlAdezathI jIva niyamataH sapradezI che. 207 ROR zOY zabdArtha:- jalAveseLa = kAlanI apekSAe, sthitinI apekSAe sapte = aprathama samayavartI jIva, dvitIya samayathI aneka samayanI sthitivALA apahte = prathama samayavartI jIva, eka samayanI sthiti- vALA piyamA = niyamataH, nizcitarUpe. 2 Neraie NaM bhaMte ! kAlAdeseNaM kiM sapaese apaese ? noyanA ! siya sapaNe, siya apaNe / vaM nAvasiSThe / bhAvArtha:- prazna- bhagavan ! zuM naiyika jIva kAlAdezathI sapradezI che ke apradezI che ? uttara- gautama ! eka naiyika jIva kAlAdezathI kadAcit sapradezI che kadAcit apradezI che arthAt je jIva nArakAdirUpe utpattinA prathama samaye vartato hoya te apradezI che ane tyAra pachInA samayomAM vartato hoya te sapradezI che. te ja rIte sarvadaMDaka sahita sidgha jIva paryaMta kahevuM joIe. 3 jIvA NaM bhaMte ! kAlAdesaNaM kiM sapaesA, apaesA ? goyamA ! NiyamA sapaesA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! aneka jIva kAlAdezathI sapradezI che ke apradezI che ? uttara- he gautama ! aneka jIva kAlAdezathI niyamataH sapradezI che. 4 NeraiyA NaM bhaMte ! kAlAdesaNaM kiM sapaesA, apaesA ?
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 ] zrI bhagavatI sUtra goyamA ! savve vi tAva hojjA sapaesA, ahavA sapaesA ya apaese ya, ahavA sapaesA ya apaesA ya / evaM jAva thaNiyakumArA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! aneka nairayika jIvo zuM kAlAdezathI sapradeza che ke apradeza che? uttara- he gautama! koI samaye (1) sarva nairayiko kAlAdezathI sapradezI hoya. (2) koIka samaye aneka nairayiko sapradezI hoya ane eka apradezI hoya. (3) koI samaye aneka nairayiko sapradezI hoya ane aneka apradezI paNa hoya che. A ja rIte svanitakumAro sudhI kahevuM joIe. | 5 puDhavikAiyA NaM bhaMte ! kiM sapaesA, apaesA ? goyamA ! sapaesA vi apaesA vi / evaM jAva vaNassaikAiyA / sesA jahA NeraiyA tahA jAva siddhA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo sapradeza che ke apradezI? uttara-he gautama! pRthvIkAyika jIvo ghaNA sapradezI ane ghaNA apradeza che. A rIte vanaspatikAya paryata jANavuM joIe. siddha paryata zeSa sarva jIvone mATe nairayikanI jema kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM samuccaya jIva, 24 daMDakanA jIva ane siddhanA jIva, tema 26 prakAranA jIvanA viSayamAM eka vacana ane bahuvacananI apekSAe sapradezI ane apradezIpaNAnuM nirUpaNa karyuM che. eka jIvanI apekSA :samuccaya jIva :- pratyeka jIva anAdikAlathI che. tethI te pratyeka jIva kAlanI apekSAe sadAne mATe sapradezI ja hoya che. apradezI hotA nathI. 24 daMDakanA jIva - eka jIvanI apekSAe koI paNa daMDakano jIva utpattinA prathama samaye vartato hoya tyAre te apradezI che ane dvitIya, tRtIyAdi samaye vartato hoya tyAre te sapradezI che. A rIte siddhomAM paNa samajavuM. aneka jIvonI apekSAe : samuccaya jIvaH- (1) niyamA sapradezI- sarva jIvo anAdikALathI che tethI te sarvanI sthiti anaMta samayanI hovAthI te sarva jIva saMpradeza che. nArakImAM pUrvotpanna jIvo zAzvata che ane 12 muhurtano utpattino virahakALa hovAthI navA utpanna thatAM jIvo azAzvata che arthAtu kyAreka hoya kyAreka na hoya tethI temAM traNa bhaMga hoya che- (1) sarva pradezI
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-4 | 209 | jyAre virahakAla hoya, koIpaNa jIva na upaje tyAre pahelAMnA sarva nArakI aneka samayanI sthitivALA hovAthI te badhA sapradezI hoya, tethI A prathama bhaMga ghaTita thAya che. (2) aneka saMpradezI eka apradezI jyAre pUrve utpanna thayelA aneka nAraka jIva hoya ane navo utpanna thato prathama samayavartI eka nAraka hoya tyAre A dvitIya bhaMga ghaTita thAya che. (3) aneka sapradezI aneka apradezI- jyAre pUrvotpanna nArakI aneka hoya ane prathama samayotpanna nArakI paNa aneka hoya tyAre A trIjo bhaMga ghaTita thAya che. ekendriya sivAya zeSa 19 daMDakamAM ane siddhomAM bahuvacananI apekSAe A traNa bhaMga thAya che kAraNa ke tyAM paNa utpattino viraha che. ekendriyamAM pRthvI Adi pAMce sthAvaramAM utpattino viraha kAla nathI, sadA navA jIva utpanna thatA ja rahe che tethI tyAM prathama samayotpanna jIva paNa haMmezAM aneka hoya ane pUrvotpanna jIva paNa haMmezAM aneka hoya; mATe tyAM aneka saMpradeza ane aneka apradezI nAmano eka chaThTho bhaMga ja ghaTita thAya che. (ra) AhAraka anAhArakanI sapradezatA apradezatA : 6 AhAragANaM jIvaegidiyavajjo tiyabhaMgo / aNAhAragANaM jIva egidiyavajjA chabbhaMgA evaM bhANiyavvA- sapaesA vA; apaesA vA; ahavA sapaese ya apaese ya; ahavA sapaese ya apaesA ya; ahavA sapaesA ya apaese ya; ahavA sapaesA ya apaesA ya / siddhehiM tiyabhago / zabdArtha - mAdAra = romAhAra ke prakSepAhAra grahaNa karanAra jIvo aThAra IM = romAhAra ke prakSepAhAra na karanAra jIvo. bhAvArtha - jIva ane ekendriyane choDIne zeSa sarva AhAraka jIvomAM traNa bhaMga pUrvavat kahevA joIe. jIva ane ekendriyane choDI zeSa sarva anAhAraka jIvomAM cha bhaMga A pramANe kahevA joIe(1) sarva saMpradezI (2) sarva apradezI (3) eka sapradezI ane eka apradezI (4) eka sapradezI ane aneka apradezI (5) aneka sapradezI ane eka apradezI (6) aneka sapradezI ane aneka apradezI. siddhone mATe traNa bhaMga pUrvavat kahevA joIe. vivecana : AhAraka anAhAraka - vATavahetA vakragativALA jIva anAhAraka hoya che ane kevaLI samughAta tathA ayogI avasthAmAM jIva anAhAraka hoya che temaja siddha jIvo anAhAraka hoya che. te sivAya saMsArI sarva jIvo AhAraka hoya che. AhArakamAM 24 daMDakanA jIvano samAveza thAya che. anAhArakamAM 24 daMDakanA ane siddha jIvono samAveza thAya che.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 ] zrI bhagavatI sUtra-2 AhArakamAM bhaMga - samuccaya jIva ane ekendriyamAM aneka sapradezI ane aneka apradezI nAmano chaThTho bhaMga hoya che arthAta prathama samayavartI AhAraka ane aneka samayavartI AhAraka baMne ghaNA hoya che. zeSa 19 daMDakamAM (pAMca ekendriyanA daMDaka choDIne) traNa bhaMga hoya che- (1) koI samaye te daMDakamAM sarva jIva dvitIyAdi aneka samayavartI AhAraka hoya (2) koI samaye ghaNA jIva dvitIyAdi aneka samayavartI ane eka jIva prathama samayavartI AhAraka hoya (3) koI samaye ghaNA jIva prathama samayavartI ane ghaNA jIva dvitIyAdi aneka samayavartI AhAraka hoya. siddha AhAraka hotA ja nathI. anAhArakamAM bhaMga - samuccaya jIva ane ekendriyamAM anAhArakatAnA prathama samayavartI ane dvitIyAdi aneka samayavartI ghaNA(anaMta) jIvo sadA hoya ja che. tethI temAM eka chaThTho bhaMga hoya che. zeSa 19 daMDakamAM cha bhaMga - 19 daMDakamAM aNAhAraka azAzvata che arthAtu anAhAraka jIva kyAreka hoya kyAreka eka paNa na hoya. tethI temAM cha bhaMga thAya che, yathA- (1) kyAreka sarva saMpradezI (2) kyAreka sarva apradezI (3) kyAreka eka sapradezI eka apradezI (4) kyAreka eka sapradezI aneka apradezI (5) kyAreka aneka sapradezI ane eka apradezI (6) kyAreka aneka sapradezI ane aneka apradezI. siddhamAM traNa bhaMga - siddha jIva anAhAraka ja hoya. (1) utpattino viraha hoya tyAre sarva jIva sapradezI hoya (2) eka jIva navo siddha thAya tyAre sapradezI aneka ane apradezI eka ja hoya (3) navA aneka siddha thAya tyAre sapradezI ane apradezI bane aneka hoya. A vikalponuM tAtparya e che ke jyAM jyAM anAhArakapaNAne prApta thayelA jIvo haMmezA ghaNA hoya ane navA anAhAraka thavAno sImita kAlanuM viraha paDe tyAM traNa bhaMga hoya jema ke siddhanA jIva. jyAM anAhArakapaNAne pUrve prApta thayelA ane navA prApta thatAM jIvo bane azAzvata hoya tyAM 6 bhaMga thAya jema ke- 19 daMDakanA jIva. jyAM pUrvotpanna asaMkhyAta ke anaMta jIvo anAhAraka hoya ane samaye samaye navA aneka jIvo anAhAraka thatA ja rahe tyAM abhaMga hoya arthAt vikalpa rahita eka chaThTho bhaMga hoya che. jema ke- ekendriya. prastuta sUtramAM ghaNA jIvonI apekSAe kathana che. eka jIvanI pRcchA svataH samajI levI joIe. yathA- samuccaya jIva ane 24 daMDakanA AhAraka ke anAhAraka jIvomAMthI koI paNa eka jIva pRcchA samaye sapradezI hoya athavA to apradezI hoya che arthAt prathama samayavartI hoya ke dvitIyAdi samayavartI hoya. siddhomAM kevala anAhAraka jIva hoya che; temAM koIpaNa eka jIva pRcchA samaye sapradezI hoya athavA to apradezI hoya che arthAtu jo te prathama samayavartI siddha che to te kAlAdezathI apradezI che ane jo te aprathama samayano siddha che to te kAlAdezathI sapradeza che. (3) bhavI abhavInI sapradezatA apradezatA :| 7 bhavasiddhiyA, abhavasiddhiyA jahA ohiyA / Nobhavasiddhiya-NoabhavasiddhiyA
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-4 jIvasiddhehiM tiyabhaMgo / bhAvArtha:- bhavI ane abhavI jIvonI sapradezatA, apradezatA prathama dvAranA samuccaya jIvonI samAna jANavI. nobhavI noabhavI samuccaya jIva ane siddhamAM traNa bhaMga jANavA joIe. vivecana : 211 bhavI--abhavImAM samuccaya jIva ane 24 daMDaka che. A bhAvo anAdi hovAthI samuccaya jIvamAM eka prathama bhaMga-sarva sapradezI. pAMca ekendriyamAM eka chaThTho bhaMga ane 19 daMDakamAM traNa bhaMga thAya che. nobhavI noabhavImAM siddhanA jIva hoya che. temAM sapradezI apradezInA traNa bhaMga pUrvavat samajavA. (4) saMjJI asaMjJInI sapradezatA-apradezatA : 8 saNNIhiM jIvAio tiybhNgo| asaNNIhiM egiMdiyavajjo tiyabhaMgo / egidie su abhNgyN| Neraiya-deva- maNuehiM chabbhaMgo | NosaNNi NoasaNNi jIvamaNuyasiddhehiM tiyabhaMgo / bhAvArtha:- saMzI jIvomAM jIvAdika(samuccaya jIva ane 16 daMDaka)mAM traNa bhaMga. ekendriyane choDIne asaMjJI jIvomAM(vikalendriya ane tiryaMca paMcendriyamAM) traNa bhaMga. ekendriyamAM abhaMga. asaMjJI naiyika, deva ane manuSyomAM cha bhaMga. nosaMjJI noasaMzI jIva, manuSya ane siddhomAM traNa bhaMga. vivecana : ekendriya, vikalendriya asaMzI che. nArakI, deva, manuSya, tiryaMca paMcendriya saMjJI-asaMzI baMne hoya che. bhavanapati, vyatara ane prathama narakamAM asaMzI tiryaMca paMcendriya jIva utpanna thAya che. te aMtamuhUrta sudhI asaMzI rahe che mATe temAM asaMzI paNa hoya che. manuSyamAM saMmUrcchima manuSya asaMzI che. saMzImAM samuccaya jIva ane (ekendriya, vikalendriyanA 8 daMDaka choDIne zeSa) 16 daMDakamAM utpatti viraha hovAthI traNa bhaMga hoya che. asaMjJImAM samuccaya jIva ane (jyotiSI, vaimAnika devane choDIne) 22 daMDaka che. temAMthI ekendriyamAM niraMtara utpatti hovAthI abhaMga--eka chaThTho bhaMga che. vikalendriya ane tiryaMca paMcendriyamAM virahakALa hovAthI traNa bhaMga che ane asaMzI manuSya, deva, narakamAM asaMjJIpaNuM azAzvata che mATe temAM cha bhaMga hoya che. (5) lezyA gata jIvonI sapradezatA apradezatA : 9 salesA jahA ohiyA / kaNhalessA, NIlalessA, kAulessA jahA AhArao, NavaraM jassa atthi eyAo / teulessAe jIvAio tiyabhaMgo,
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 212 ] zrI bhagavatI sUtra-ra | NavaraM puDhavi- AuvaNassaIsu chbbhNgaa| pamhalessa-sukkalessAe jIvAio tiyabhaMgo / alesehiM jIva siddhehiM tiyabhaMgo / maNuesu chabbhaMgA / bhAvArtha - salezI jIvonuM kathana auvika jIvonI jema karavuM joIe, kRSNalezI, nIlalezI ane kApotalezI, jIvonuM kathana AhAraka jIvonI jema karavuM joIe paraMtu vizeSatA e che ke je daMDakamAM je lezyA hoya tene te vezyA kahevI joIe. tejolezI jIvAdikamAM(samuccaya jIva ane 16 daMDakamAM) traNa bhaMga. tejolezI pRthvIkAyika, apakAyika ane vanaspatikAyika jIvomAM cha bhaMga. padmalezI ane zuklalazImAM jIvAdikamAM(samuccaya jIva ane traNa daMDakamAM) traNa bhaMga. alezImAM jIva ane siddhomAM traNa bhaMga tathA alezI manuSyomAM cha bhaMga. vivecana : 1) salezI (samasyaya lezI)mAM jIva ane 24 daMDaka che. samuccaya jIvamAM salezI bhAva anAdi hovAthI eka prathama bhaMga lAbhe che. 24 daMDakamAM audhika jIva pramANe jANavuM. ekendriyamAM chaThTho bhaMga ane zeSa 19 daMDakamAM traNa bhaMga che. (2) kaSaNAdi traNa lezImAM (vaimAnika ane jyotiSIne choDIne) jIva ane rara daMDaka che. temAMthI jIva ane ekendriyanA pAMca daMDakamAM chaThTho bhaMga che. zeSa 17 daMDakamAM virahakALa hovAthI traNa bhaMga ghaTita thAya che. (3) tejolezImAM nArakI, vikasendriya, tela, vAyu, A cha daMDaka choDIne jIva ane 18 daMDaka che. temAMthI pRthvI, pANI, vanaspatimAM cha bhaMga che. kAraNa ke koI tejolezI deva pRthvI Adi traNamAM utpanna thAya tyAre aparyAptAvasthAmAM alpakALa mATe tejalezyA hoya che. A tejalezyA pRthvI AdimAM azAzvata hovAthI cha bhaMga thAya che. samuccaya jIva ane zeSa 15 daMDakamAM 3 bhaMga che. (4) pava-zakyulezImAM jIva ane vaimAnika, manuSya, tiryaMca paMcendriyanA traNa daMDaka che. temAM virahakALa hovAthI traNa bhaMga che. (5) alezImAM jIva, siddha ane manuSyano eka daMDaka che. caudamA guNasthAnavartI manuSya ane siddhomAM lezyA nathI mATe te alezI kahevAya che. temAMthI jIva ane siddhamAM virahakALa hovAthI traNa bhaMga ane alezI manuSya azAzvata che tethI cha bhaMga che. () daSTigata jIvonI sapradezatA-apradezatA :10 sammadiTThIhiM jIvAio tiybhNgo| vigaliMdiesu chnbhNgaa| micchadiTThIhiM egidiyavajjo tiyabhaMgo / sammAmicchadiTThIhiM chabbhaMgA /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-4 213 bhAvArtha - samyagudaSTi jIvAdikamAM(samuccaya jIva 16daMDakamAM) traNa bhaMga. samyagudRSTi vikasendriyomAM cha bhaMga. mithyAdaSTi jIvomAM ekendriyane choDIne traNa bhaMga ane mizradaSTimAM cha bhaMga. vivecana : (1) samyagadaSTimAM pAMca ekendriya choDIne 19 daMDaka che. temAMthI jIva ane 16 daMDakamAM (3 vikalendriya choDIne) samyakatva prAptino viraha hovAthI traNa bhaMga, vikalendriyamAM aparyAptAvasthAmAM sAsvAdana samakita hoya che, te azAzvata che; mATe cha bhaMga thAya che. (2) mithyAdaSTimAM ra4 daMDaka che. temAMthI ekendriyanA pAMca daMDakamAM niraMtara utpatti hovAthI prathama bhaMga che, jIva ane 19 daMDakamAM mithyAtva prAptino virahakALa hovAthI 3 bhaMga thAya che. (3) mizradaSTimAM ekendriyAnA pAMca ane vikasendriyanA traNa, te 8 daMDaka choDIne jIva ane 16 daMDaka che. mizradaSTi sarvatra azAzvata che mATe cha bhaMga che. () saMyata asaMcatAdinI sapradezatA apradezatA :11 saMjaehiM jIvAio tiyabhaMgo / asaMjaehiM egidiyavajjo tiyabhaMgo / saMjayA- saMjaehiM tiyabhaMgo jIvAio / NosaMjaya NoasaMjaya NosaMjayAsaMjaya jIva siddhehiM tiyabhaMgo / bhAvArtha- saMyata jIvAdikamAM (samuccaya jIva ane manuSyamAM) traNa bhaMga kahevA. asaMyatomAM ekendriyane choDIne traNa bhaMga. saMyatAsaMyata jIvAdikamAM(samuccaya jIva, tiryaMca paMcedriya ane manuSyamAM) traNa bhaMga. nosaMyata noasaMyata nosaMyatAsaMyata jIva ane siddhomAM traNa bhaMga. vivecana : (1) saMyatamAM jIva ane manuSya che. temAM traNa bhaMga thAya che kAraNa ke saMyamanI prAptino viraha paDe che. (2) asayatamAM jIva ane 24 daMDaka che. asaMyata jIvomAMthI ekendriyamAM abhaMga che. kAraNa ke temAM utpattino viraha nathI. zeSa samuccaya jIva ane 19 daMDakamAM traNa bhaMga che kAraNa ke temAM utpattino viraha (3) saMyatAsaMyatamAM samuccaya jIva, tiryaMca paMcendriya ane manuSya, A traNeyamAM traNa bhaMga che. kAraNa ke tenI utpattino viraha che. (4) nosayata noasaMyata nosaMdhatAsaMyatamAM jIva ane siddha che. temAM traNa bhaMga hoya che. kAraNa ke temAM utpattino viraha che.
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214] zrI bhagavatI sUtra (8) kaSAyagata jIvonI sapradezatA apradezatA :12 sakasAIhiM jIvAio tiyabhaMgo / egidiesu abhaMgayaM / kohakasAIhiM jIvaegidiyavajjo tiyabhaMgo / devehiM chabbhaMgA / mANakasAI-mAyAkasAIhiM jIvae gidiyavajjo tiybhNgo| Neraiya-devehiM chabbhaMgA / lobhakasAIhiM jIva egidiya vajjo tiyabhaMgo / Neraiesu chabbhaMgA / akasAI jIvamaNuyasiddhehiM tiybhNgo| bhAvArtha :- sakaSAyI jIvAdikamAM(samuccaya jIva, 19 daMDakamAM)traNa bhaMga. ekendriya sakaSAyImAM abhaMgaka(eka bhaMga). krodhakaSAyI jIvomAM jIva ane ekendriyane choDIne traNa bhaMga. devamAM cha bhaMga. mAnakaSAyI ane mAyAkaSAyImAM jIva ane ekendriyane choDIne traNa bhaMga. nairAyiko ane devomAM cha bhaMga. lobhakaSAyI jIvomAM jIva ane ekendriyane choDIne traNa bhaMga. nairayika jIvomAM cha bhaMga. akaSAyI jIvomAM jIva, manuSya ane siddhomAM traNa bhaMga. vivecana : sakaSAyI ane krodhAdi cAre kaSAyImAM jIva ane 24 daMDaka che. akaSAyamAM manuSya ane siddha che. sakaSAyI manuSyamAM traNa bhaMga :- saMsAramAM sakaSAyIpaNuM anAdi bhAva rU5 che tema chatAM upazama zreNIthI paDatA jIvone tenI Adi paNa thAya che. tethI temAM sAdi ane apradezI avasthA hovAthI temAM traNa bhaMga thAya che (1) jyAre upazama zreNIthI paDato koI jIva na hoya tyAre prathama sarva pradezI bhaMga ghaTita thAya che (2) upazama zreNIthI paDato eka jIva sakaSAyIpaNAnA prathama samayavartI hoya tyAre aneka saMpradezI ane eka apradezI pAMcamo bhaMga ghaTita thAya che. (3) upazama zreNIthI paDatA ghaNA jIva hoya to chaThTho aneka saMpradezI, aneka apradezI bhaMga ghaTita thAya che. krodhaH- jIva ane ekendriyamAM chaThTho bhaMga che. devamAM krodha azAzvata che tethI devanA 13 daMDakamAM cha bhaMga. nArakI, 3 vikasendriya, manuSya, tiryaMca, paMcendriya, A cha daMDakamAM utpatti virahanA kAraNe traNa bhaMga thAya che. mAna-mAyA - nArakI ane devamAM mAna, mAyA, azAzvata che tethI devanA 13 daMDaka ane 1 nArakIno te 14 daMDakamAM cha bhaMga. 3 vikasendriya, manuSya, tiryaMca paMcendriyamAM utpatti virahanA kAraNe traNa bhaMga thAya che. lobha :- nArakImAM lobha azAzvata che. tethI nArakInA eka daMDakamAM cha bhaMga. 13 devanA, 3 vikalendriya, manuSya, tiryaMca paMcendriya, te 18 daMDakamAM utpatti virahanA kAraNe traNa bhaMga thAya che. akaSAyI - akaSAyImAM jIva, siddha ane manuSyano eka daMDaka che. temAM utpatti virahanA kAraNe traNa bhaMga thAya che. vizeSa- saMsAramAM sakaSAyI jIva anAdithI che chatAM upazama zreNIthI paDatA jIvone kAraNe sakaSAyI
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-daH uddezaka-4 . [ 215 | sAdi ane apradezI thAya che. nArakImAM mAna, mAyA, lobha azAzvata che. devatAmAM krodha, mAna, mAyA azAzvata che. (9) jJAnI ajJAnI jIvonI sapradezatA apradezatA :13 ohiyaNANe AbhiNibohiyaNANe suyaNANe jIvAio tiyabhaMgo / vigaliMdiehiM chbbhNgaa| ohiNANe, maNapajjavaNANe, kevalaNANe jIvAio tiyabhaMgo / ohie aNNANe, maiaNNANe, suyaaNNANe, egidiyavajjo tiyabhaMgo / vibhaMgaNANe jIvAio tiyabhaMgo / bhAvArtha:- samuccaya jJAnI, Abhinibodhika jJAnI ane zrutajJAnImAM jIvAdikamAM(samuccaya jIva ane 16 daMDakamAM)traNa bhaMga. vikalendriyamAM cha bhaMga. avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI ane kevaLajJAnI jIvAdikamAM (samucyajIva ane yathAyogya daMDakamAM)traNa bhaMga hoya che. samuccaya ajJAnI, mati ajJAnI ane zruta ajJAnImAM ekendriyane choDIne traNa bhaMga ane vibhaMga- jJAnI jIvAdikamAM(samuccayajIva ane 16 daMDakamAM)traNa bhaMga hoya che. vivecana : samuccayajJAnI, matijJAnI, zratajJAnImAM ekendriya sivAya jIva ane 19 daMDaka che. temAMthI vikalendriyamAM jJAnAdibhAva azAzvata hovAthI cha bhaMga che. devanA 13, nArakI, manuSya, tiryaMca paMcendriya A 16 daMDakamAM jJAnotpattinA virahanA kAraNe traNa bhaMga thAya che. avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI, kevaLajJAnI :- avadhijJAnamAM 13 deva, nArakI, manuSya, tiryaMca paMcendriyanA 16 daMDaka che. mana:paryavajJAnamAM jIva ane manuSyano eka daMDaka, kevaLajJAnamAM jIva, siddha ane manuSyano 1 daMDaka che. A traNe jJAnanI prAptino viraha hovAthI traNa bhaMga thAya che. samuccaya azAnI, matiajJAnI, zrataazAnImAM jIva ane 24 daMDaka che. temAMthI ekendriyamAM chaThTho bhaMga che. zeSa 19 daMDakamAM virahanA kAraNe 3 bhaMga che. vibhaMgaNAnamAM pAMca ekendriya, 3 vikasendriyane choDIne 16 daMDaka che. temAM virahakALanA kAraNe 3 bhaMga thAya che. (10) yogagata jIvonI sapradezatA apradezatA :14 sajogI jahA ohio| maNajogI, vayajogI, kAyajogI jIvAiotiyabhaMgo, NavaraM kAyajogI egidiyesu abhaMgayaM / ajogI jahA alessA /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 ] zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha:- je rIte auvika jIvonuM kathana karyuM, te rIte sayogI jIvonuM kathana karavuM joIe. manayogI, vacanayogI ane kAyayogImAM jIvAdi padomAM traNa bhaMga. temAM vizeSatA e che ke kAyayogI ekendriyamAM abhaMga hoya che. ayogI jIvonuM kathana alezI jIvonI samAna che arthAt jIva ane siddhamAM traNa bhaMga. ayogI manuSyamAM cha bhaMga hoya che. vivecana : sayogImAM samuccaya jIva ane 24 daMDaka che. sayogIpaNuM anAdibhAva che mATe sayogI samuccaya jIvomAM eka prathama bhaMga che. pAMca ekendriyamAM eka chaThTho bhaMga che ane zeSa 19 daMDakamAM virahakALa hovAthI traNa bhaMga che. manayogImAM pAMca ekendriya, traNa vikasendriyane choDIne jIva ane 16 daMDaka che. temAM yoganuM parivartana thavAthI ane virahakALa hovAthI traNa bhaMga. vacanayogImAM pAMca ekendriyane choDIne jIva ane 19 daMDaka che. temAM yoga parivartana tathA virahakALanA kAraNe traNa bhaMga che. kAyayogImAM jIva ane 24 daMDaka che. temAMthI pAMca ekendriyamAM eka chaThTho bhaMga che, jIva ane 19 daMDakamAM traNa bhaMga thAya che. (11) upayogagata jIvonI sapadezatA apradezatA :15 sAgarovautta-aNAgArovauttehiM jIva egiMdiyavajjo tiyabhaMgo / bhAvArtha - sAkAropayogI ane anAkAropayogI jIvomAM jIva ane ekendriyane choDIne traNa bhaMga. vivecana : samuccaya jIva, 24 daMDaka ane siddhomAM baMne upayoga hoya che. samuccaya jIva ane ekejiyamAM eka chaThTho bhaMga hoya che. zeSa. 19 daMDaka ane siddhomAM utpatti viraha ane upayoganA parivartananA kAraNe traNa bhaMga hoya che. (1ra) vedagata jIvonI sapradezatA apradezatA :16 saveyagA ya jahA sakasAI / itthiveyaga-purisaveyaga-NapuMsagaveyagesujIvAio tiyabhaMgo / NavaraMNapuMsagavede egidiesu abhaMgayaM / aveyagA jahA akasAI / bhAvArtha - savedaka jIvonuM kathana sakaSAyI jIvonI samAna jANavuM. strIvedI, puruSavedI ane napuMsaka
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-4 217 ] vedImAM jIvAdi padomAM (samuccaya jIva ane yogya daMDakamAM)traNa bhaMga jANavA. vizeSatA e che ke napuMsaka vedamAM ekendriyamAM abhaMga. avedakanuM kathana akaSAyInI jema che arthAtu jIva, manuSya ane siddhamAM traNa bhaMga. vivecana : sadImAM jIva ane 24 daMDaka che. tenuM bhaMga kathana sakaSAyI jIvanI jema kahyuM che. te A pramANe che- samuccaya jIva 19 daMDakamAM traNa bhaMga, ekendriyamAM abhaMga hoya che. strIvedI-puruSavedImAM deva, manuSya ane tiryaMca paMcendriyanA 15 daMDaka che. temAM traNa bhaMga che. napuMsakavedImAM devanA 13 daMDaka choDIne 11 daMDaka che. temAMthI ekendriyAdimAM eka chaThTho bhaMga che. zeSa 6 daMDakamAM utpatti viraha kAraNe traNa bhaMga thAya che. avedImAM jIva, siddha ane manuSyano eka daMDaka che. tenI prAptino viraha hovAthI traNa bhaMga thAya che. vizeSa- sadImAM 9 guNasthAna che ane avedImAM 9 thI 14 eTale 6 guNasthAna che. (13) zarIragata jIvonI sapradezatA apradezatA : 17 sasarIrI jahA ohio| orAliya-veuvviyasarIrANaM jIva-egidiyavajjo tiybhNgo| AhAragasarIre jIva-maNuesu chabbhaMgA,teyaga-kammagANaM jahA ohiyaa| asarIrehiM jIva-siddhehiM tiybhNgo| bhAvArtha - jema audhika jIvonuM kathana karyuM, te rIte sazarIrI jIvonA viSayamAM kahevuM joIe. audArika ane vaikriyazarIrI jIvomAM jIva ane ekendriyane choDIne traNa bhaMga kahevA. AhAraka zarIrI jIvomAM jIva ane manuSyomAM cha bhaMga kahevA. tejasa ane kArmaNa zarIrI jIvonuM kathana auvika jIvonI samAna jANavuM. azarIrI, jIva ane siddhone mATe traNa bhaMga kahevA. vivecana : sazarIrImAM samuccaya jIva ane 24 daMDaka che. sazarIrI bola anAdi che temAM samuccaya jIvamAM sarva saMpradezano prathama bhaMga, sazarIrI ekendriyAdimAM eka chaThTho bhaMga ane zeSa 19 daMDakamAM virahakALa hovAthI 3 bhaMga thAya che. dArika zarIrImAM samuccaya jIva ane deva-nArakInA 14 daMDaka choDIne 10 daMDaka che. temAMthI jIva ane pAMca ekendriyamAM eka chaThTho bhaMga. zeSa pAMca daMDakamAM traNa bhaMga che.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 218 | zrI bhagavatI satra-2 vaikiya zarIrImAM jIva ane devanA 13, nArakI, manuSya, tiryaMca paMcendriya, vAyukAya kula 17 daMDaka che. temAMthI jIva ane vAyukAyamAM eka chaThTho bhaMga. zeSa 16 daMDakamAM traNa bhaMga che. AhAraka zarIramAM jIva ane eka manuSyano daMDaka che. A bola azAzvata che tethI temAM cha bhaMga thAya che. taijasa-kAzmaNa zarIramAM samuccaya jIva ane 24 daMDaka che. A bolanuM bhaMga kathana uparyukta sazarIrI pramANe che. azarIrImAM jIva ane siddha che. azarIrIrUpe siddhanI utpattino viraha hovAthI traNa bhaMga thAya che. (14) patigata jIvonI sapradezatA-apradezatA :18 AhArapajjattIe, sarIrapajjattIe, iMdiyapajjattIe, ANApANapajjattIe jIvaegidiyavajjo tiyabhaMgo, bhAsA-maNapajjattIe jahA saNNI, AhAra apajjattIe jahA aNAhAragA, sarIra apajjattIe, idiya apajjattIe, ANApANa apajjattIe jIva-egidiyavajjo tiyabhaMgo, Neraiya-deva-maNuehiM chabbhaMgA, bhAsAmaNaapajjattIe jIvAio tiyabhaMgo, Neraiya-deva-maNuehiM chbbhNgaa| bhAvArtha:- AhAraparyApti, zarIra paryApti, IndriyaparyApti ane zvAsocchavAsa paryAptivALA jIvomAM jIva ane ekendriyane choDIne traNa bhaMga jANavA. bhASA paryApti ane mana:paryAptivALA jIvonuM kathana saMjJI jIvonI samAna jANavuM arthAt jIva ane 16 daMDakamAM traNa bhaMga thAya che. AhAra aparyAptivALA jIvonuM kathana anAhAraka jIvonI samAna jANavuM arthAt jIva ane ekendriyamAM abhaMga, zeSa 19 daMDakamAM cha bhaMga che. zarIra-aparyApti, Indriya aparyApti ane zvAsocchavAsa aparyAptivALA jIvomAM jIva ane ekendriyane choDIne traNa bhaMga ane nairayika, deva tathA manuSyomAM cha bhaMga. bhASA aparyApti ane manaHaparyAptivALA jIvomAM jIvAdika padomAM(samuccayajIva ane audArikanA 9 daMDakamAM) traNa bhaMga. nairayika, deva ane manuSyomAM cha bhaMga. vivecana : AhAra Adi cAra paryApti ane cAra aparyAptimAM samuccayajIva ane 24 daMDaka che. bhASA ane mana:paryApti-aparyAptimAM samuccaya jIva ane kramazaH 19 tathA 16 daMDaka che. AhArAdi cAra payaMti - samuccaya jIva ane ekendriyamAM utpattino viraha na hovAthI eka chaThTho bhaMga ane zeSa 19 daMDakamAM utpattino viraha hovAthI traNa bhaMga thAya che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-4 [ 219] bhASA-manaH paryAptiH temAM utpattino viraha hovAthI yathAyogya sthAnamAM traNa bhaMga thAya che. AhAra apati - samuccaya jIva ane ekendriyamAM eka chaThTho bhaMga che. 19 daMDakamAM cha bhaMga che. tenuM kAraNa e che ke AhAra aparyAptinI sthiti eka--be samayanI ja che ane utpattino virahakAla aMtarmuhurta Adi adhika samayano che. tethI pUrve utpanna thayelA jIvo eka samayamAM AhAra aparyAptine pUrNa karI le ane virahakAlamAM navA jIvo utpanna thayA na hoya tyAre AhAra aparyAptine pUrve prApta thayelA jIvo ane AhAra aparyAptine prApta karatA jIvo, baMne prakAranA jIvo hotA nathI A rIte te azAzvata che. tethI temAM cha bhaMga thAya che. zarIrAdi pAMca aparyAtiH - samazcaya jIva ane pAMca sthAvaramAM eka chaThTho bhaMga. traNa vikalendriya ane tiryaMca paMcendriyamAM traNa bhaMga thAya che. kAraNa ke traNa vikasendriya ane tiryaMca paMcendriyamAMaMtarmuhurtano virahakAla hovA chatAM temAM aparyAptAvasthAnA aMtarmuhUrtathI virahakAlano aMtarmuhUrtanAno che. tethI pUrve utpanna thayelA jIvo potAnI aparyAptAvasthAne pUrNa kare te pahelAM ja virahakAla pUrNa thatAM anya eka ke aneka jIvo utpanna thAya che ane te aparyAptAvasthAne prApta kare che. tethI temAM traNa bhaMga ghaTita thAya che. nArakI, deva, manuSyamAM cha bhaMga - aparyAptanI sthiti utkRSTa aMtarmuhUrtanI hoya che ane nArakI deva manuSyano viraha aneka mRhurta divasa vagereno hoya che. A kAraNe temAM aparyAptAvasthA azAzvata che. tethI temAM cha bhaMga thAya che. varNita viSayanA dvAronuM saMkalana :19 sapaesA AhAraga bhaviya, saNNi lesA diTThi saMjaya kasAe / NANe joguvaoge, vee ya sarIra pajjattI // bhAvArtha - (1) sapradezI jIvAdi (2) AhAraka (3) bhavI (4) saMzI (5) lezyA (6) daSTi (7) saMyata (8) kaSAya (9) jJAna (10) yoga (11) upayoga (12) veda (13) zarIra (14) paryApti. A cauda dAronuM kathana upara karyuM che. vivecana : zataka athavA uddezakanA viSayone saMkalita karanArI gAthAo prAyaH prAraMbhamAM hoya che. paraMtu kyAMka A rIte uddezakanA ke viSayanA aMte paNa jovA maLe che. prastuta gAthA(sUtra)mAM 14 dvAranA nAma kahyA che. te dvAranA 96 bola A pramANe che- (1) sapradezI jIvAdi-26 (2) AhAraka-2 (3) bhavI-3 (4) saMjJI-3 (5) lezyA-8 (6) daSTi-3 (7) saMta-4 (8) kaSAya-6 (9) jJAna-10 (10) yoga-5 (11) upayoga-2 (12) veda-pa (13) zarIra-7 (14) paryApti-12. A bolonuM spaSTIkaraNa te dvAronA varNanamAM thayuM che.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 | zrI bhagavatI satra-2 niSkarSa :- A cauda dvArathI jIvomAM kAlanI apekSAe sapradezI-apradezanI vicAraNA karI che. (1) samuccayajIvamAM je bolanI Adi na hoya arthAtu anAdi hoya te ekavacanamAM sapradezI hoya ane bahuvacanamAM sarvajIva niyamataH sapradezI hoya. A prathama bhaMga che. (2) 24 daMDakomAM utpattinA prathama samayavartI jIva kAlanI apekSAe apradezI hoya ane zeSa samayavartI jIva saMpradezI hoya che. (3) siddhomAM paNa prathama samayavartI siddha apradezI hoya ane aneka samayasthitika siddha jIva saMpradezI hoya che. ekavacananI apekSA :- sarva daMDakamAM sarva bolamAM sapradezI athavA apradezI be mAMthI eka hoya che arthAt kadAcit sapradezI ane kadAcit apradezI hoya che. bahuvacananI apekSA - (1) ekendriyamAM athavA je bolamAM sapradezI ane apradezI baMne zAzvata hoya arthAt je bola zAzvata hoya ane temAM utpattino viraha na hoya temAM abhaMga(eka chaThTho bhaMga)hoya che (2) zeSa je daMDakomAM utpattino viraha hoya tyAM traNa bhaMga arthAt je bolamAM sapradezI zAzvata hoya ane apradezI azAzvata hoya temAM traNa bhaMga (3) je bola svayaM azAzvata hoya tethI tenA sapradezI ane apradezI baMne azAzvata hoya; temAM cha bhaMga prApta thAya che. 14 lAramAM ghaNA jIvanI apekSAe kAlAdezathI sakhadezI apradezanA bhaMga : hAra bola audhika AhAraka anAhAraka daDako bhaMga samuccaya jIva | niyamA sapradezI (prathama bhaMga) 19 daMDaka ane siddha 3 bhaMga ekendriyanA pAMca daMDakamAM, 1bhaMga-abhaMga (chaThTho bhaMga) 19daMDaka 3bhaMga jIva, ekendriya chaThTho bhaMga 19 daMDaka dabhaMga jIva, ekendriya chaThTho bhaMga 3bhaMga prathama audhika dvAravat jIva, siddha 3 bhaMga jIva, 16daMDaka ekendriya chaThTho bhaMga nArakI, devatA, manuSya dabaMga jIva, vikasendriya ane ubhaMga siddha bhavya, abhavya no bhavya no abhavya saMjJI 3 bhaMga asaMjJI
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-da: uddezaka-4 . 221 3 bhaMga nosaMjJI noasaMjJI salezI kRSNAdi traNa vezyA chaThTho bhaMga 3 bhaMga tejo vezyA dabaMga 3 bhaMga 3 bhaMga padha, zukla lezyA alezI 3 bhaMga bhaMga samyagdaSTi tiryaMca paMcendriya jIva, siddha prathama audhika tAravat jIva, ekendriya 17 daMDaka [jayotiSI vaimAnikane choDIne. pRthvI, pANI, vanaspati jIva ane zeSa daMDakamAM jIva, 3 daMDaka jIva, siddha manuSya vikalendriya jIva ane 16daMDakamAM ekendriya jIva ane 19 daMDaka jIva, 16 daMDaka jIva, manuSya ekendriya jIva ane 19 daMDaka jIva, 2 daMDaka jIva, siddha ekendriya jIva, 19 daMDaka jIva, ekendriya deva (daMDakamAM) jIva-ekendriya deva, nAraka 6bhaMga 3 bhaMga chaThTho bhaMga 3 bhaMga mithyAdaSTi mizradaSTi 6bhaMga saMyata asaMyata 3 bhaMga chaThTho bhaMga 3 bhaMga 3 bhaMga saMyatAsaMyata nosaMyata nosiyata sakaSAyI 3 bhaMga krodhI chaThTho bhaMga 3 bhaMga chaThTho bhaMga 6bhaMga 3bhaMga chaThTho bhaMga 6bhaMga zeSamAM mAna-mAyA
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 zrI bhagavatI satra-2 lobha 3 bhaMga chaThTho bhaMga 6bhaMga 3 bhaMga 3 bhaMga akaSAyI 9 T. sajJAnI-be jJAna bhaMga zeSa traNa jJAna ajJAnI-be ajJAna 3 bhaMga 3 bhaMga chaThTho bhaMga 3 bhaMga 3 bhaMga virbhAgajJAna sayogI kAyayoga zeSamAM (pa daMDakamAM) jIva, ekendriya nAraka zeSa (18 daMDakamAM) jIva, manuSya, siddha vikasendriya zeSamAM (16 daMDakamAM) sarvamAM(jeTalA daMDaka hoya) ekendriya jIva ane 19 daMDaka | sarvamAM jIva ane 16daMDaka) prathama audhika dvAra vat ekendriya jIva, 19 daMDakamAM jIva ane 16 tathA 19 daMDakamAM jIva, siddha manuSya jIva, ekendriya 19daMDaka, siddha sakaSAyI samAna ekendriya jIva ane daMDakamAM jIva ane 15 daMDakamAM jIva, manuSya, siddha prathama audhika dvAra vat jIva, ekendriya yathA yogya daMDakamAM chaThTho bhaMga 3 bhaMga 3 bhaMga manayoga, vacanayoga ayogI 3 bhaMga 6bhaMga chaThTho bhaMga baMne upayoga 3 bhaMga 12 savedaka napuMsaka veda 1bhaMga 3 bhaMga 3 bhaMga strI, puruSa veda avedaka bhaMga 13. sazarIrI audArika, vaikriyazarIra zeSamAM chaThTho bhaMga 3 bhaMga
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-4 23. AhAraka jIva, manuSya dabhaMga tejasa-kAzmaNa zarIra prathama audhika dvAra vat azarIrI jIva-siddha 3 bhaMga 4 paryApti jIva, ekendriya chaThTho bhaMga 19 daMDakamAM 3 bhaMga bhASA-manaH paryApti jIva, 19 athavA 16 3 bhaMga daMDakamAM AhAra aparyApti anAhArakanI samAna traNa aparyApti jIva, ekendriya chaThTho bhaMga nAraka, deva, manuSya drabhaMga vikalendriya ane tiryaMca 3 bhaMga paMcendriya bhASA, manaH aparyApti nAraka, deva, manuSya bhaMga bhASA aparyApti jIva, vikasendriya ane 3 bhaMga tiryaMca paMcedriyamAM manaHaparyApti tiryaMca paMcendriya 3 bhaMga noMdha - eka bhaMga = abhaMga = aneka sapradezI, aneka apradezI = chaThTho bhaMga. traNa bhaMga = (1) sarva pradezI (5) aneka sapradezI, eka apradezI (6) aneka sapradezI, aneka apradezI. cha aMga = (1) sarva saMpradezI (2) sarva apradezI (3) eka sapradezI eka apradezI (4) eka sapradezI, aneka apradezI (5) aneka sapradezI, eka apradezI (6) aneka saMpradezI, aneka apradezI. pratyAkhyAna ane AyuSya :20 jIvA NaM bhaMte ! kiM paccakkhANI, apaccakkhANI, paccakkhANApaccakkhANI? goyamA ! jIvA paccakkhANI vi apaccakkhANI vi paccakkhANApaccakkhANI viA zabdArtha - palALa = virata, saMyamI apavALI = avirata, asaMyamI pavAnA
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224] zrI bhagavatI sUtra-2 pannA = dezavirata, zrAvaka. bhAvArtha -prazna- he bhagavan! jIva zuM pratyAkhyAnI che, apratyAkhyAnI che ke pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI che? uttara- he gautama ! jIva pratyAkhyAnI paNa che, apratyAkhyAnI paNa che ane pratyAkhyAnApratyAkhyAnI paNa che. 21 savvajIvANaM evaM pucchA ? goyamA ! NeraiyA apaccakkhANI evaM jAvacauriMdiyA, sesA do paDiseheyavvA / paciMdiyatirikkhajoNIyA No paccakkhANI, apaccakkhANI vi, paccakkhANA- paccakkhANI vi / maNussA tiNNi vi / sesA jahA raiyA / bhAvArtha - prazna- A ja rIte sarva jIvonA saMbaMdhamAM prazna pUchavA? uttara- he gautama! nairayika jIva apratyAkhyAnI che. A ja rIte caurendriya parvatanA jIvo arthAt bhavanapati, pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya jIvo apratyAkhyAnI che. te jIvomAM pratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnA pratyAkhyAnano niSedha karavo. tiryaMca paMcendriya pratyAkhyAnI nathI, apratyAkhyAnI che ane pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI paNa che. manuSyamAM pratyAkhyAnI Adi traNe ya hoya che. zeSa jyotiSI ane vaimAnikanuM kathana nairayikonI jema karavuM joIe. |22 jIvA NaM bhaMte ! kiM paccakkhANaM jANaMti, apaccakkhANaM jANaMti, paccakkhANA- paccakkhANaM jANati ? goyamA ! je paMciMdiyA te tiNNi vi jANaMti / avasesA tiNNi vi Na nAgati bhAvArtha-prazna- he bhagavan! zuM jIvo pratyAkhyAnane jANe che, apratyAkhyAnane jANe che ane pratyAkhyAnA -pratyAkhyAnane jANe che? uttara- he gautama ! je paMcendriya che te traNeyane jANe che. zeSa jIvo traNeyane jANatA nathI. | 23 jIvA NaM bhaMte ! kiM paccakkhANaM kuvvaMti, apaccakkhANaM kuvvaMti, paccakkhANA -paccakkhANaM kuvvaMti ? joyA ! nA mohi rahA suvyaT I bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIvo pratyAkhyAnano svIkAra kare che, apratyAkhyAnano svIkAra kare
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-4 225 che, pratyAkhyAnApratyAkhyAnano svIkAra kare che ? uttara- he gautama ! je rIte (sUtra 20-21mAM) auddikanuM nirUpaNa che, te ja rIte pratyAkhyAna svIkAra karavAnA viSayamAM jIva ane 24 daMDaka saMbaMdhI kathana karavuM joIe. 24 jIvA NaM bhaMte! kiM paccakkhANaNivvattiyAuyA, apaccakkhANaNivvattiyAuyA, paccakkhANA-paccakkhANaNivvattiyAuyA ? goyamA ! jIvA ya vemANiyA ya paccakkhANaNivvattiyAuyA, evaM tiNNi vi; avasesA apaccakkhANaNivvattiyAuyA / zabdArtha:pcckkhaannnnivttiyaauyaa = pratyAkhyAna nirvartita AyuSyavALA, pratyAkhyAnamAM arthAt saMyamamAM AyuSya baMdha karelA. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM jIvo, pratyAkhyAnathI nirvartita AyuSyavALA che, apratyAkhyAnathI nirvartita AyuSyavALA che ke pratyAkhyAnApratyAkhyAnathI nirvartita AyuSyavALA che ? arthAt zuM jIvonuM AyuSya pratyAkhyAnathI baMdhAya che, apratyAkhyAnathI baMdhAya che ke pratyAkhyAnApratyAkhyAnathI baMdhAya che ? uttara- he gautama ! jIvo ane vaimAnika deva pratyAkhyAnathI nirvartita AyuSyavALA che, apratyAkhyAnathI nirvartita AyuSyavALA paNa che ane pratyAkhyAnApratyAkhyAnathI nirvartita AyuSyavALA paNa che. zeSa sarva jIvo apratyAkhyAnathI nirvartita AyuSyavALA che. vivecana : prastuta sUtromAM samasta jIvo mATe (1) sAmAnyarUpe pratyAkhyAnI AdinI (2) pratyAkhyAnAdinA jJAnanI (3) tenA svIkAranI tathA (4) tatsaMbaMdhI AyuSyanI vicAraNA karI che. (1) sAmAnyarUpe manuSya pratyAkhyAnI che. manuSya ane tiryaMca paMcendriya pratyAkhyAnanApratyAkhyAnI che. zeSa sarva 22 daMDakanA jIvo apratyAkhyAnI che. samuccaya jIvamAM traNe ya bola che. (2) paMcendriyanA 16 daMDakanA jIvo pratyAkhyAnAdi traNeyane jANe che. pAMca sthAvara ane traNa vikalendriya pratyAkhyAnAdine jANatA nathI. (3) manuSya pratyAkhyAnano svIkAra karI zake, tiryaMca paMceMdriya pratyAkhyAnApratyAkhyAnano svIkAra karI zake, zeSa sarva (22 daMDaka) pratyAkhyAna ke pratyAkhyAnApratyAkhyAnano svIkAra karI zakatA nathI. arthAt te jIvo apratyAkhyAnI che. (4) vaimAnika devomAM keTalAkanuM AyuSya pratyAkhyAna avasthAmAM bAMdheluM hoya, keTalAkanuM apratyAkhyAna
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 224] zrI bhagavatI sUtra-2 avasthAmAM bAMdheluM hoya ane keTalAkanuM pratyAkhyAnApratyAkhyAna avasthAmAM bAMdhelu hoya che. arthAt sarva virati, dezavirati ane avirati traNe prakAranA jIvo vaimAnikanA AyuSyano baMdha karI zake che. arthAt vartamAnamAM devabhavane prApta deve pUrvabhavamAM pratyAkhyAnAdi traNeyathI devAyuno baMdha karyo hoya che. zeSa trevIsa daMDakano AyuSya baMdha mAtra avirati jIva ja kare che. sAmAnya jIvanI pRcchAmAM vaimAnikano samAveza hovAthI temAM traNe ya prakAranA AyuSya baMdhavALA kahyA che. vizeSa - pratyAkhyAnI, pratyAkhyAnApratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnI te traNe ya prakAranA jIva vaimAnika devano AyubaMdha karI zake che. paraMtu temAM anuttara vimAnanA devAyuno baMdha pratyAkhyAnI jIvo ja karI zake 25 paccakkhANaM jANai, kuvvai, tiNNeva AuNivvattI / sapaesuddesammi ya emae daMDagA caro / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha:- (1) pratyAkhyAna viSayaka spaSTatA, (2) pratyAkhyAnAdine jANavA, (3) pratyAkhyAnAdi karavA tathA (4) traNe dvArA AyuSyanI nivRtti, A cAra AlApakathI sapradeza nAmanA A uddezakamAM pratyAkhyAna saMbaMdhI varNana che. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // |zataka 6/4 sapUrNa che.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-5 227 | zataka-6 : udezaka-pI ~ saMkSipta sAra - A uddezakamAM mukhya traNa viSayanuM pratipAdana che- samaskAya, kRSNarAji ane lokAMtika deva. * tamaskAya:- te pANInuM eka vizeSa prakAranuM pariNamana che. asaMkhyAtamA aruNodaya nAmanA samudranI AtyaMtara vedikAthI 42,000 yojana samudramAM gayA pachI tyAM lavaNazikhAnI jema samabhitti rUpa tamaskAya upara UThe che, je saMkhyAta yojana jADI che. aruNodaya samudra cUDInA AkAre hovAthI tamaskAya paNa valayAkAre upara UThelI che. 17ra1 yojana sIdhI UMce gayA pachI te tirachI vistRta thAya che ane pAMcamA devalokanA trIjA riSTa prastaTa pAse te asaMkhyAta yojana vistRta banI jAya che. A rIte saMpUrNa tamaskAyano AkAra nIce surAInA mukhAkAre ane upara kUkaDAnA piMjarA jevo che. * A samaskAya dhummasathI paNa atyaMta pragADha che. te saghana aMdhakArarUpa che, tethI tenuM nAma jalanI mukhyatAthI nahIM paraMtu aMdhakAranI mukhyatAe tamaskAya ApyuM che. tenA guNa niSpanna 13 nAma che. * tamaskAyamAMthI koI devane pasAra thavuM hoya to te paNa bhrAMta banI jAya che ane zIdhra nIkaLI jAya che. koI asurakumAra, nAgakumAra ke vaimAnika deva temAM vIjaLI ke varasAda karI zake che. paraMtu te devakRta hovAthI acitta hoya che. tenI aMdara jyotiSI vimAna nathI paraMtu tenA kinAre jyotiSI vimAna hoI zake che. tenI prabhA tamaskAyamAM paDe che paraMtu temAM tenA aMdhakArathI te niprabha banI jAya che. te tamaskAya apakAya rU5 hovAthI tyAM vAyu ane vanaspatinA jIvo hoI zake che paraMtu pRthvI ke agninA jIvo nathI. A lokanA sarva jIvo bhUtakALamAM tamaskAya rUpe utpanna thaI gayA che. * kaNarAji:- pAMcamA devalokamAM riSTa nAmanA prastaTamAM ATha kRSNarAjio kALA varNanI rAji eTale lAMbI rekhAnI samAna nakkara pRthvIzilArUpe che. cAra dizAmAM cAra ane te cArenI bahAranI dizAmAM cAra arthAt eka eka dizAmAM be-be kRSNarAji che. aMdaranI cAre samacatuSkoNa ane laMbacorasa AkAranI che. bahAranI be uttara-dakSiNamAM trikoNa ane pUrva pazcimamAM SaTkoNa AkAravALI che. te sarve saMkhyAta yojana pahoLI ane asaMkhyAta yojana lAMbI che. * eka dizAnI AtyaMtara kaSNarAji pachInI dizAnI bAhya kRSNarAjine sparza kare che, arthAt dakSiNa- dizAnI AtyaMtara kRSNarAji pazcima dizAnI bAhya kRSNarAjine sparze che; A rIte pratyekamAM samajavuM.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 ] zrI bhagavatI sUtra-2 * AThe kRSNarAjinI vaccenuM kSetra paNa kRSNarAjinuM ja gaNAya che. temAM devakRta vIjaLI, varasAda Adi thAya che. A lokanA sarva jIvo bhUtakALamAM tyAM sUkSma pAMca sthAvara paNe, bAdara pRthvIpaNe vaccenA kSetramAM vAyupaNe utpanna thaI gayA che. * lokAttika deva - ATha kRSNarAjinI vacce ATha ane vaccenA kSetramAM eka, te rIte nava lokAntika devonA nava vimAna che, te vimAna vAyupratiSThita che, te devo tIrthakarone tIrtha pravartAvavAnA samaye sucana kare teono tathAprakAranI jIta vyavahAra che. te devo potAnA parivAra sahita tyAM divyaRddhino anubhava kare che.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-5 229 'zataka-6 : uddezaka-pa tamaskAya tamaskAyanuM svarUpa :| 1 kimiyaM bhaMte ! 'tamukkAeM tti pavvuccai, kiM puDhavI tamukkAe tti pavvuccai, AU tamukkAe tti pavvucci ? goyamA ! No puDhavi tamukkAe tti pavvuccai, AU tamukkAe tti pavvuccai / se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai? goyamA ! puDhavikAe NaM atthegaie subhe; desaM pagAsei, atthegaie desaM No pagAsei / se teNaTeNaM / zabdArtha - viniyaM = A zuM che? tamuAra - tamaskAya, aMdhakArano samUha. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! 'tamaskAya' kone kahevAya? zuM pRthvIne tamaskAya(aMdhakAra samUha) kahevAya ke pANIne tamaskAya kahevAya ? uttara-he gautama!pRthvI tamaskAyarUpa(aMdhakAra samUharUpa) kahevAtI nathI, paraMtu pANI samaskAya rUpa(aMdhakAra samUharU5) kahevAya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke pRthvI samaskAyarUpa(aMdhakAra samUharU5) kahevAtI nathI, paraMtu pANI tamaskAyarUpa(aMdhakAra samUha rU5) kahevAya che? uttara- he gautama! pRthvIkAyamAM keTalIka pRthvI zubha hoya che ane te amuka kSetrane prakAzita kare che. keTalIka puthvIkAya evI hoya che ke je kSetranA eka bhAgane paNa prakAzita karatI nathI. tethI uparokta kathana karyuM che. 2 tamukkAe NaM bhaMte ! kahiM samuTThie, kahiM saNNiTThie ? goyamA ! jaMbuddIvassa dIvassa bahiyA tiriyamasaMkhejje dIva samudde vIIvaittA aruNavarassa dIvassa bAhirillAo veiyaMtAo aruNodayaM samudaM bAyAlIsaM joyaNa
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 20 | zrI bhagavatI sUtra-2 sahassANi ogAhittA uvarillAo jalaMtAo egapaesiyAe seDhIe etthaNaMtamukkAe samuTThie / sattarasa ekkavIse joyaNasae uDDaMuppaittA tao pacchA tiriyaM pavittharamANepavittharamANe sohammIsANa-saNaMkumAramAhide cattAri vi kappe AvarittA NaM urlDa pi ya NaM jAva baMbhaloge kappe riTuvimANApatthaDaM saMpatte; ettha NaM tamukkAe NaM saNNiTThie / AGEArtha :- samuTThie = 6tpana thacha saNiTThie = saniSThita-samApta tha veiyaMtAo= hinA aMtathA vIIvaittA = dhanIne ukhu uppaittA = 352 14 cha. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tamaskAya kyAMthI utpanna-prAraMbha thAya che, ane kyAM jaIne samApta thAya cha? uttara- he gautama! jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanI bahAra tirachA asakhyAta dvIpa-samudra pasAra karyA pachI, aruNavaradvIpanI bahAranI vedikAnA aMtathI, aruNodaya samudramAM 42,000 yojana AgaLa jatAM, pANInI uparanI sapATI parathI samAna pradezavALI zreNIthI arthAt samAna vistAravALI tamaskAya prAdurbhata thAya che. tyAMthI 1721 yojana UMce gayA pachI, tirachA vistRta thatAM thatAM saudharma, IzAna, sanakumAra ane mahendra, te cAra devalokone AcchAdita karIne, tenAthI upara pAMcamA brahmaloka kalpanA riSTa nAmanA trIjA vimAna-prastaTa sudhI vyApta che ane tyAM ja te tamaskAya samApta athavA saMsthita thAya che. | 3 tamukkAe NaM bhaMte ! kiMsaMThie paNNatte ? goyamA ! ahe mallagamUlasaMThie, uppi kukkuDapaMjaragasaMThie paNNatte / bhAvArtha :- prazna- 3 mAvan ! tm27||y saMsthAna 340 pra2rnu cha ? uttara-he gautama!tamaskAya nIce mallaka-surAInA athavA ghaDAnA mUlabhAganA AkAre saMkucita che ane upara kUkaDAnA piMjarAnA AkAre vistRta che. | 4 tamukkAe NaM bhaMte ! kevaiyaM vikkhaMbheNaM, kevaiyaM parikkheveNaM paNNate? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahA- saMkhejjavitthaDe ya, asaMkhejjavitthaDe ya; tattha NaM je se saMkhejjavitthaDe se NaM saMkhejjAI joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM asaMkhejjAiMjoyaNasahassAiM parikkheveNaM paNNatte / tattha NaM je se asaMkhejjavitthaDe se NaM asaMkhejjAiM joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, asaMkhejjAI joyaNasahassAI parikkheveNaM paNNatte / bhAvArtha:- praza- bhagavan ! tamAyano vistAra bhane gherAvo 240 cha ?
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-5 | 231 | uttara- he gautama! tamaskAyanA vistAra(vikhaMbha) be prakAranA che yathA- (1) saMkheya vistRta (2) asaMkhyaya vistRta. temAMthI je (1) saMkheya vistRta che, teno vikhaMbha(vistAra)saMkhyAta hajAra yojana che ane teno parikSepa(gherAvo) asaMkhyAta hajAra yojana che. temAMthI je (2) asaMkhyaya vistRta che, teno vistAra asaMkhyAta hajAra yojana che ane teno gherAvo paNa asaMkhyAta hajAra yojana che. 5 tamukkAe NaM bhaMte ! ke mahAlae paNNatte ? goyamA ! ayaM NaM jaMbuddIve dIve savvadIva-samudANaM savvabbhaMtarAe jAva parikkheveNaM paNNatte / deve NaM mahiDDIe jAva mahANubhAve iNAmeva-iNAmeva tti kaTu kevalakappaMjaMbudIvaMdIvaM tihiM accharANivAehiM tisattakkhutto aNupariyaTTitA NaM havvamAgacchijjA, seNaM deve tAe ukkiTThAe, turiyAe jAvadevagaIe vIIvayamANe vIIvayamANe jAva egAhaM vA, duyAhaM vA, tiyAhaM vA; ukkoseNaM chammAse vIIvaejjA, atthegaiyaM tamukAyaM vIIvaejjA, atthegaiyaM tamukkAyaM No vIIvaejjA, emahAlae NaM goyamA! tamukkAe paNNatte / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! tamaskAya kevaDI moTI che? uttara- he gautama! samasta dIpa-samudronI sarvAtyaMtara arthAt madhyamAM A jaMbUdvIpa che, te eka lAkha yojanAno lAMbo pahoLo che yAvata tenI sAdhika traNa guNI paridhi che. koI mahARddhivAna, mahAnubhAvavALA deva 'A cAlyo, A cAlyo' ema karIne, traNa capaTI vagADe, teTalA samayamAM saMpUrNa jaMbUdvIpane ekavIsa vAra parikammA karIne, zIdhra pAchA AvI jAya; A prakAranI utkRSTa ane tvarAyukta devagatithI jatAM, eka divasa, be divasa, traNa divasa cAle, A rIte utkRSTa cha mahinA sudhI cAle, tyAre koI jagyAnI samaskAyano pAra pAmI jAya che ane keTalAka sthaLe tamaskAyano pAra pAmI zakatA nathI, te gautama ! tamaskAya ATalI moTI che. | 6 atthi NaM bhaMte ! tamukkAe gehA i vA, gehAvaNA i vA ? No iNaDhe smddhe| atthi NaM bhate ! tamukkAe gAmA ivA, jAva saNNivesA i vA? No iNaDhe smddhe| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tamaskAyamAM ghara che athavA dukAno che? uttara- he gautama ! tyAM ghara ke dukAno nathI. prazna- he bhagavana! tamaskAyamAM grAma yAvata sanniveza parvatanA sthAno hoya che? uttara- he gautama! tyAM prAmAdi nathI. |7 atthi NaM bhaMte ! tamukkAe urAlA balAhayA saMseyaMti, sammucchaMti,
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23ra | zrI bhagavatI sUtra-2 vAraM vAsaMti ? daMtA, asthi . taM bhaMte ! kiM devo pakarei, asuro pakarei, NAgo pakarei ? goyamA ! devo vi pakarei, asuro vi pakarei, NAgo vi pakarei / zabdArtha - saMyati = utpanna thAya che 32InA vizAla, moTA netA = vAdaLAo samuRti = ekatrita thaI vistAra pAme, parasparanA saMyogathI phelAya che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM tamaskAyamAM vizALa vAdaLAo utpanna thAya che, vistAra pAme che, phelAya che ane varSo varasAve che? uttara- hA, gautama! tema thAya che. prazna- he bhagavan! te vAdaLA, varasAda vagere zuM deva kare che, asurakumAra kare che ke nAgakumAra kare uttara-hA, gautama! A pramANe deva paNa kare che, asurakumAra paNa kare che ane nAgakumAra kare che. 8 atthi NaM bhaMte ! tamukkAe bAyare thaNiyasade, bAyare vijjue ? haMtA, atthi| taM bhaMte ! kiM devo pakarei, pucchA ? goyamA ! tiNNi vi pakareMti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tamaskAyamAM zuM vizALa meghagarjana thAya che? zuM vIjaLI thAya che? uttara- hA, gautama ! te tamaskAyamAM vizALa gAjavIja thAya che. prazna- he bhagavan! zuM tene deva kare che, asura kare che ke nAga kare che? uttara- he gautama!traNe ya kare che. 9 asthi NaM bhaMte ! tamukkAe bAyare puDhavikAe, bAyare agaNikAe ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / NaNNattha viggahagaisamAvaNNaeNaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM tamaskAyamAM bAdara pRthvIkAya che ane bAdara agnikAya che? uttara- gautama! tyAM bAdara pRthvIkAyAdi nathI paraMtu vigrahagati samApanna bAdara pRthvI ane bAdara agni hoI zake che. |10 asthi NaM bhaMte ! tamukkAe caMdima sUriya gahagaNa NakkhattatArArUvA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe; paliyassao puNa atthi /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ | Ads-5 : deza-5 | 233 atthi NaM bhaMte ! tamukkAe caMdAbhA i vA sUrAbhA i vA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe; kAdUsaNiyA puNa sA / zArtha :- paliyassao = AsapAsamA. bhAvArtha:- prazra- magavan ! | tamayamA yaMdra, sUrya, 31, nakSatra mane tArAmo cha ? uttara- he gautama! tamaskAyamAM caMdrAdi nathI paraMtu tenI AsapAsamAM caMdrAdi hoya che. prazra- bhagavantamAyamAM yaMdranI athavA sUryanI pramAcha? uttara- he gautama! tyAM caMdrAdinI prabhA nathI paraMtu caMdrAdinI prabhA temAM jAya che, te tenA aMdhakAramAM dUSita thaI jAya che, niSpabha thaI jAya che. |11 tamukkAe NaM bhaMte ! kerisae vaNNaeNaM paNNatte ? ___ goyamA !kAlekAlobhAse, gaMbhIra lomaharisajaNaNe, bhIme, uttAsaNae, paramakiNhe vaNNeNaM paNNatte / deve viNaM atthegaie jeNaMtappaDhamayAe pAsittA NaM khubhaaejjaa| ahe NaM abhisamAgacchejjA, tao pacchA sIha sIha, turiyaM turiyaM khippAmeva vIIvaejjA / zArtha :- gaMbhIra = (mAre, paI lomaharisajaNaNe = romaharSa, vATI mI hai to khubbhAejjA = marA2 pAme, kSobha pAme, kSumita thAya, bhayabhIta thAyache uttAsaNae = trAsana bhAvArtha :- zra- bhagavan ! tamAyano ko cha ? uttara- he gautama! tamaskAyano varNa kALo, kALI kAMtivALo, bhAre rUMvATI UbhI karI de tevo, bhayaMkara, utrAsajanaka ane paramakRSNa che. keTalAka devo paNa je pahelIvAra tamaskAyane jue, te jotA ja bhayabhIta thaI jAya che. kadAcitu koI deva te tamaskAyamAM praveza kare arthAtu koI devane tamaskAya mArgamAM AvI jAya to te zIdhrAtizIdhra tvarita gatithI, jaladI tene pAra karI jAya che. 12 tamukkAyassa NaM bhaMte ! kai NAmadhejjA paNNattA ? goyamA ! terasa NAmadhejjA paNNattA,taM jahA- tame i vA, tamukkAe ivA, aMdhakAre i vA, mahaMdhakAre i vA, logaMdhakAre i vA, logatamise i vA, devaMdhayAre i vA, devatamise i vA, devaraNNe i vA, devavUhe i vA, devaphalihe i vA, devapaDikkhobhe i vA, aruNodae i vA samudde /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tamaskAyanA keTalA nAma che ? uttara- he gautama ! tamaskAyanA tera nAma che, te A pramANe che- (1) tama (2) tamaskAya (3) aMdhakAra (4) mahAndhakAra (5) lokAndhakAra (6) loka tamisa (7) devAMdhakAra (8) deva tamisa (9) devAraNya (10) devavyUha (11) devaparigha (12) deva pratikSobha (13) aruNodaka samudra. 13 mukkAe NaM bhaMte! kiM puDhavipariNAme, AupariNAme, jIvapariNAme, poggalapariNAme ? goyamA ! kho puddhavipariNAme, AriNAme vi, nIvariNAme vi, pomalaprinnaame vi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tamaskAya zuM pRthvInA pariNAmarUpa che, jalanA pariNAmarUpa che, jIvanA pariNAmarUpa che athavA pudgalanA pariNAmarUpa che ? uttara- he gautama ! tamaskAya pRthvInA pariNAmarUpa nathI, jalanA pariNAmarUpa che, jIvanA pariNAma rUpa paNa che ane pudgalanA paNa pariNAmarUpa che. 14 mukkAe NaM bhaMte ! savve pANA, bhUyA, jIvA, sattA puDhavIkAiyattAe jAva tasakAiyattAe uvavaNNapuvvA ? haMtA goyamA ! asaI aduvA aNaMtakkhutto; No ceva NaM bAyarapuDha vikAiya- ttAe, bAyaraagaNikAiyattAe vA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM tamaskAyamAM sarva, prANa, bhUta, jIva ane sattva pRthvIkAyika rUpe yAvat trasakAyika rUpe pUrve utpanna thaI gayA che ? uttara- hA, gautama ! sarva, prANa, bhUta, jIva ane sattva tamaskAyamAM pRthvIrUpe yAvat vanaspati rUpe aneka vAra athavA anaMtavAra pUrve utpanna thaI gayA che paraMtu bAdara pRthvIkAyika rUpe athavA bAdara agnikAyika rUpe utpanna thayA nathI. vivecana : prastuta sUtromAM tamaskAya viSe vividha dRSTikoNathI spaSTa paricaya karAvyo che. jimiyatamuddA :- tamaskAya zuM che A praznanA uttaramAM samajAvyuM che ke-- te ghora aMdhakAramaya ane jaLarUpa che. te pRthvIrUpa nathI. keTalIka pRthvImAM udyota nAma karmanA udayavALA jIvo hovAthI te
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-- H uddezaka-5 prakAzamAna hoI zake che ane keTalIka pRthvI aMdhakAramaya hoya che. paraMtu tamaskAyamAM to udyota(prakAza) aMza mAtra paNa nathI. tethI te pRthvIrUpa nathI paNa pANIrUpa che. 235 -- tamukkAe kahiM samuTThie tamaskAyanuM udbhava ane aMta sthAna. jaMbudrIpathI bahAra asaMkhya dvIpasamudrane pasAra karyA pachI aruNavaradvIpa che. te dvIpanI vedikAnA aMtathI aruNavara samudramAM 42000 yojana jaIe tyAMthI lavazikhAnI jema samAnapradezavALI samabhittirUpa-divAlanI jema tamaskAya-jalarAzi sIdhI upara UThelI che. je saMkhyAta yojana vistRta che. aruNavara samudranI jema te valayAkAre 1721 yojana sIdhI UMce jaIne, tyAra pachI tirachI vistRta thatAM asaMkhyAta yojana vistRta thAya che. te pAMcamAM devalokanA trIjA riSTa prastaTa sudhI jaIne aMta pAme che. arNavara tamaskAyano bAhyathI dekhAva tamaskAyano aMdarathI dekhAva egapaesiyAe seDhIe :- eka pradezI eTale eka sarakhI. nIcethI upara sudhI eka samAna bhIMta-divAla rUpa zreNI. A zabdanI vyAkhyA A pramANe che- sama mittitayA tthartha:| na ca vAcyam - eka pradeza pramANyA iti / asaMkhyAta pradeza jIvAvagAha svabhAvatvena jIvAnAm / tasyAM jIvAvagAhA bhAva prasaMgAt, tamaskAyasya ca stibukAkAra apkAyika jIvAtmakatvAt bAhalyamAnasya ca pratipAdayiSya- mANatvAt |TIkA. artha- samabhitti rUpe. ahIM ekapradezI zreNI, artha na karavo. kAraNa ke jIvano tathAprakArano svabhAva hovAthI stibuka saMsthAnavALA apsAyika jIva eka pradezI zreNI para rahI zakatA nathI tethI tathA ahIM tamaskAyanI pahoLAI batAvavAno prasaMga hovAthI ahIM 'ApasiyAr sendrIC' no artha
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23s ] zrI bhagavatI satra-2 samabhitti- eka samAna vistAravALI zreNI, karavo joIe paraMtu ekapradezI zreNI artha na karavo joIe. tamuvA zipi - mastImUna juDanaranA prastuta sUtramAM sUtrakAre tamaskAyanA AkArane samajAvavA mATe be padArthanA AkAra sAthe sarakhAmaNI karI che. pANInI sapATIthI prAraMbha thatI tamaskAya arthAt saMpUrNa samaskAyano nIceno bhAga mallakamUla eTale surAInA mukha samAna laMbagoLa sAMkaDo hoya che ane 1721 yojana upara gayA pachI pAMcamA devaloka sudhIno AkAra kUkaDAnA piMjarA samAna vistRta goLa hoya che. tAtparya e che ke 1721 yojana sudhI laMbAI, pahoLAI, goLAI eka samAna che. tyAra pachI prathama devaloka sudhI ghaDAnI jema vistAra pAmelI che tyAra pachI prathama devalokathI pAMcamA devaloka sudhI punaH eka samAna vistAravALI che. tamuUi vavayaM vizvamAM prastuta sUtramAM devonI gamana zaktinA mAdhyame tamaskAyanuM mApa samajAvyuM che. tamaskAya jyAMthI prAraMbha thaI che tyAM saMkhyAta yojanAnA vistAravALI che. 17ra1 yojana upara gayA pachI tenA gherAvA ane pahoLAI baMnemAM vRddhi thAya che te kramazaH vRddhi pAmatAM ane AgaLa jatAM asaMkhyAta yojana pramANa pahoLAIvALI thaI jAya che. - asatu kalpanAthI koI deva eka seMkaDamAM lAkho yojananI tIvra gatithI cha mahInA sudhI cAle to paNa te deva koI sthaLe tamaskAyane pAra karI zake ane koI sthaLe pAra na karI zake. jyAM asaMkhyAta yojanA pahoLAI che tyAM pAra karI zakatA nathI ane jyAM saMkhyAta yojana che tyAM koI sthaLe pAra kare ane koI sthaLe na paNa kare. devonI gati saMbaMdhI spaSTIkaraNamAM kahyuM che ke devo traNa capaTI vagADe teTalA samayamAM ra1 vAra jaMbUdvIpanI parikramA kare. jaMbUdvIpano parikSepa-gherAvo lagabhaga 3.16 lAkha yojana che. tethI 21 4 3.16 = Azare 5 lAkha yojana. teTalA kSetrane traNa capaTI vagADe teTalA samayamAM pAra kare. vAstavamAM devA mATe kalpita A gati atyaMta sAmAnya che. devo to asaMkhya yojananI tIvra gatithI paNa gamana karI zake che. ahIM tamaskAyanI vizALa tA darzAvavA mATe lAkho yojana pramANa gatinI asat kalpanAthI samajAvyuM che. tamuaNa hA dAvA - prastuta sUtramAM tamaskAyanI aMtargata ghara, dukAna Adi aneka dravya che ke nahi te samajAvyuM che. tamaskAya tirachA lokathI prAraMbha thaI Urdhvaloka paryata phelAyelI che. te saghana pANImaya hovAthI tyAM ghara, dukAna, prAmAdi nathI. tamaskAyanA kSetramAM asurakumAra, nAgakumAra ane vaimAnika devonuM AvAgamana thatuM hovAthI traNe ya prakAranA devo te kSetramAM vAdaLA, varSA, gAjavIja Adi karI zake che. caMdrAdi jyotiSI devonA vimAno tenA tirachA lokanA vistAranI AsapAsa hoya che ane te vimAnonI prabhA namaskAyamAM praveza pAme che paraMtu saghana aMdhakAramAM te prabhA niprabha thaI jAya che. tyAM bAdara pRthvI ke agninA jIvo nathI kAraNa ke tyAM te jIvonuM svasthAna nathI. devakRta vidhutavIjaLI che, te acitta pudagala rUpa che. te tamaskAya jalarUpa hovAthI vanaspatikAya ane trasakAyika jIva tyAM hoI zake che. tyAM bAdara vAyukAyanA jIva paNa saMbhave che. vigrahagati samApannaka koI paNa jIva tyAM
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-5 237 ] hoI zake che. tamuvayakSa pAmadhena :- prastuta sUtramAM tamaskAyanA tera paryAyavAcI nAma kahyAM che. te aMdhakAranI pramukhatAvALA che yathA (1) aMdhakAra rUpa hovAthI tama (2) aMdhakAranA samUha rUpa hovAthI tamaskAya (3) aMdhakAra rUpa hovAthI aMdhakAra (4) mahAna aMdhakAra rUpa hovAthI mahAMdhakAra (5) lokamAM tenA jevo anya aMdhakAra na hovAthI lokAMdhakara () lokamAM tamisa-aMdhakArarUpa hovAthI loka tamisa (7) devone mATe paNa aMdhakAra rUpa hovAthI devAndhakAra (8) devo mATe tamisa-aMdhakArarUpa hovAthI devatamisa (9) koI baLavAna devAtAnA bhayathI bhAgatA anya devane mATe te chupAvAnA sthAna rUpa, araNya rUpa hovAthI devAraNya (10) je rIte cakravyuhanuM bhedana kaThina che, te ja rIte tamaskAya devone mATe paNa durbhadha hovAthI te devabRha (11) tene joIne devo paNa bhayabhIta thatA hovAthI ane te devanI gatimAM bAdhaka hovAthI deva parigha che. (12) te devane paNa kSubdha karatI hovAthI devapratikSobha (13) te aNavara samudranA pANInA vikArarUpa ke te samudranA vibhAgarUpa hovAthI aruNodaka samudra kahevAya che. 3vavaUTybbA :- sarva jIvo bhUtakALamAM anekavAra ke anaMtavAra tamaskAyamAM traNa-sthAvara jIvo rUpe utpanna thaI gayA che paraMtu bAdara pRthvI ke bAdara agnirUpe utpanna thayA nathI. ATha kRSNarAjio :|15 kaiNaM bhaMte !kaNharAIopaNNattAo? goyamA ! aTTha kaNharAIo pnnnnttaao| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNarAjio keTalI che? uttara-he gautama! kRSNarAjio ATha kahI che. 16 kahi NaM bhaMte ! eyAo aTTha kaNharAIo paNNattAo? goyamA ! uppi saNaMkumAra-mAhiMdANaM kappANaM, hiTuiM baMbhaloe kappe riDe vimANapatthaDe- ettha NaM akkhADagasamacauraMsasaMThANasaMThiyAo aTTha kaNharAIo paNNattAo, taM jahA- puratthimeNaM do, paccatthimeNaM do, dAhiNeNaM do, uttareNaM do; purathimabbhaMtarA kaNharAI dAhiNabAhiraM kaNharAI puTThA, dAhiNabhaMtarA kaNharAI paccatthimabAhiraM kaNharAiM puTThA, paccatthimabhaMtarA kaNharAI uttarabAhiraM kaNharAI puTThA, uttaramabbhaMtarA kaNharAI purathimabAhiraM kaNharAiM puTThA / do puratthima-paccatthimAo bAhirAo kaNharAIo chalaMsAo, do uttaradAhiNabAhirAo kaNharAIo taMsAo, do purathima-paccatthimAo abhiMtarAo
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 ] zrI bhagavatI sUtra-ra | kaNharAIo cauraMsAo, do uttara-dAhiNAo abhiMtarAo kaNharAIo curNsaao| puvvAvarA chalasA, taMsA puNa dAhiNuttarA bajjhA / abhiMtara cauraMsA, savvA vi ya kaNharAIo // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A ATha kRSNarAjio kyAM che? uttara- he gautama! trIjA cothA devalokathI upara ane pAMcamAM devalokanA ariSTa nAmanA trIjA vimAna prastaTamAM samacorasa saMsthAnavALI akhADAnA AkAranI ATha kRSNarAjio che, yathA- pUrvamAM be, pazcimamAM be, dakSiNamAM be ane uttaramAM be. (1) pUrvadizAnI AtyaMtara kRSNarAji dakSiNadizAnI bAhya kRSNarAjine sparzIne rahelI che. (2) dakSiNa dizAnI AtyaMtara kRSNarAji pazcima dizAnI bAhya kaSNarAjine sparzIne rahelI che. (3) pazcima dizAnI AtyaMtara kaSNarAji uttara dizAnI bAhya kaSNarAjine sparzIne rahelI che. (4) uttara dizAnI AtyaMtara kRSNarAji, pUrva dizAnI bAhya kRSNarAjine sparzelI che. (1) pUrva ane pazcima dizAnI be bAhya kRSNarAjio SaTkoNa che. (2) uttara ane dakSiNa dizAnI be bAhya kRSNarAjio trikoNa che. (3) pUrva ane pazcima dizAnI be AtyaMtara kRSNarAjio catuSkoNa. (4) uttara ane dakSiNa dizAnI be AtyaMtara kRSNarAjio paNa catuSkoNa che. gAthArtha- pUrva ane pazcimanI bAhya kRSNarAjio SaTkoNa che tathA dakSiNa ane uttaranI bAhya kRSNarAjio trikoNa che ane AtyaMtara sarva kRSNarAjio catuSkoNa che. |17 kaNharAIo NaM bhaMte ! kevaiyaM AyAmeNaM, kevaiyaM vikkhaMbheNaM, kevaiyaM parikkheveNaM paNNattAo? ___ goyamA ! asaMkhejjAiMjoyaNasahassAI AyAmeNaM, saMkhejjAiMjoyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, asaMkhejjAiM joyaNasahassAI parikkheveNaM pnnnnttaao| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNarAjionI laMbAI, pahoLAI ane gherAvo keTalo che? uttara- he gautama! kRSNarAjionI laMbAI asaMkhyAta hajAra yojana, pahoLAI saMkhyAta hajAra yojana ane teno gherAvo asaMkhyAta hajAra yojana che. 18 kaNharAIo NaM bhaMte ! ke mahAliyAo paNNattAo? goyamA ! ayaM NaM jaMbuddIve dIve jAva addhamAsaM vIIvaejjA, atthegaiyaM kaNharAI vIIvaejjA, atthegaiyaM kaNharAI No vIIvaejjA, emahAliyAo NaM goyamA ! kaNharAIo paNNattAo /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-5 239 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kRSNarAjio kevaDI moTI che ? uttara- he gautama ! traNa capaTI vagADe, eTalA samayamAM koI deva A saMpUrNa jaMbudrIpane ekavIsa vAra parikammA karIne Ave, tevI zIghra divyagatithI deva lagAtAra eka divasa, be divasa yAvat ardhamAsa sudhI cAle, tyAre te koI sthaLe kRSNarAjine pAra karI zake che ane koI sthaLe kRSNarAjine pAra karI zakatA nathI. he gautama ! kRSNarAjio ATalI moTI che. 19 atthi NaM bhaMte ! kaNharAIsu gehA i vA, gehAvaNA i vA ? No iNaTThe samaTThe / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNarAjiomAM ghara, dukAna vagere che ? uttara- he gautama ! tyAM ghara Adi nathI. 20 athaNaM bhaMte! kaNharAIsu gAmA i vA jAva saNNivesAi vA ? No iNaTThe samade / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNarAjiomAM grAmathI sanniveza paryaMtanA sthAno che ? uttara- he gautama ! tyAM grAmAdi nathI. 21 atthi NaM bhaMte ! kaNharAINaM urAlA balAhayA saMseyaMti, sammucchaMti, vAsaM vAsati ? hatA, asthi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNarAjiomAM vizALa vAdaLAo utpanna thAya, phelAya ane varSA varasAve che ? uttara- hA, gautama ! kRSNarAjiomAM A pramANe thAya che. 22 ta bhaMte ! ji levo pavarepha, asuro pavarepha, khALo parepha ? goyamA ! devo pavarepha, no asuro, no nAno reph / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM A sarva kArya deva kare che, asurakumAra kare che athavA nAgakumAra kare che? uttara- he gautama ! A sarva kArya vaimAnika deva ja kare che paraMtu asurakumAra karatA nathI, nAgakumAra karatA nathI. 22 asthi La te ! vharAtu vAyare thaLiyasadde ? goyamA ! nahIM karAtA tA
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNarAjiomAM bAdara stanita zabda(vAdaLonI garjanA) che ? uttara- he gautama ! je rIte vAdaLAonA viSayamAM kahyuM che, te ja rIte bAdara stanita zabdanuM paNa kathana karavuM joIe. kRSNarAjiomAM bAdara stanita zabda che ane te deva kare che paraMtu asurakumAra ke nAga- kumAra karatA nathI. 240 24 atthi NaM bhaMte ! kaNharAIsu bAyare AukAe, bAyare agaNikAe, bAyare vaNassaikAe ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe, NaNNattha viggahagaisamAvaNNaeNaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNarAjiomAM bAdara apakAya, bAdara agnikAya ane bAdara vanaspatikAya che ? uttara- he gautama ! te tyAM bAdara pANI, agni ane vanaspati nathI paraMtu vigrahagati samApanna jIvo tyAM hoya che. 25 asthi naM bhaMte ! vhAtu vima-sUriya-gALa-LavAttatAravA ? noyamA! no phaLake samade / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNarAjiomAM caMdra, sUrya, grahagaNa, nakSatra ane tArAo che ? uttara- he gautama ! tyAM caMdrAdi nathI. 26 atthi NaM bhaMte ! kaNharAINaM caMdAbhA i vA, sUrAbhA i vA ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNarAjiomAM caMdra, sUryanI prabhA che ? uttara- he gautama ! tyAM te kaMI nathI. 27 kaNharAIo NaM bhaMte ! kerisiyAo vaNNeNaM paNNattAo ? goyamA ! kAlAo jAva khippAmeva vIIvaejjA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kRSNarAjiono varNa kevo che ? uttara- he gautama ! kRSNarAjiono varNa kALo che vagere varNana tamaskAyanI jema jANavuM yAvat
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-daH uddezaka-5 241 ] deva zIghragatithI jaladI tene pAra karI jAya che. 28 kaNharAIo NaM bhaMte ! kai NAmadhejjA paNNatA? goyamA ! aTTha NAmadhejjA paNNattA, taM jahA- kaNharAI vA, meharAI vA, maghA ivA, mAghavaI ivA, vAyaphalihA ivA, vAyapalikkhobhA ivA, devaphalihA ruvA, tevapati+9omA phuvA | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNarAjionA keTalA nAma che? uttara- he gautama! kRSNarAjionA ATha nAma che. (1) kRSNarAji (2) megharAja (3) maghA (4) mAghavatI (5) vAta parighA (6) vAta parikSobhA (7) deva parighA (8) deva parikSobhA. | 29 kaNharAIoNaM bhaMte ! kiM puDhavIpariNAmAo, AupariNAmAo, jIvapariNAmAo, poggalapariNAmAo? ___ goyamA ! puDhavIpariNAmAo, No AupariNAmAo, jIvapariNAmAo vi, puggala- pariNAmAo vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM kRSNarAjio pRthvInA pariNAmarUpa che, jalanA pariNAmarUpa che ke jIvanA pariNAmarUpa che ke pugalanA pariNAmarUpa che? uttara- he gautama! kRSNarAjio pRthvInA pariNAmarUpa che, jalanA pariNAmarUpa nathI, jIvanA pariNAmarUpa che ane pudgalanA pariNAmarUpa paNa che. 30 kaNharAIsu NaM bhaMte ! savve pANA bhUyA jIvA sattA uvavaNNapuvvA ? haMtA goyamA ! asaI aduvA aNaMtakkhutto; No ceva NaM bAyaraAukAiyattAe, bAyaraagaNikAiyattAe bAyara vaNassaikAiyattAe vA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! kRSNarAjiomAM sarva prANa, bhUta, jIva ane sattva pahelAM utpanna thaI gayA che? uttara-hA, gautama! sarva prANa, bhUta, jIva ane sarva kRSNarAjiomAM aneka vAra athavA anaMtavAra utpanna thaI gayA che paraMtu bAdara apakAyarUpe, bAdara agnikAyarUpe ane bAdara vanaspatikAyarUpe utpanna thayA nathI.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 1 zrI bhagavatI sUtra vivecana : kuSaNarAji ane lokAMtika vimAna : uttara 7. trikoNa kRSNarAji 8. supratiSThAbha zake yAda che 8. catuSkoNa kRSNarAji | pazcima 1. arci che pa. pakoNa kRSNarAji che . sUryAbha 6. catuSkoNa kRSNarAji 9. riSTa 2. catuSkoNa kRSNarAji B 2. arcimAlI 1. pakoNa kRSNarAji pUrva che pa. caMdrAbha 4. catuSkoNa kRSNarAji. 4. prazaMkara 3. vairocana che 3. trikoNa kRSNarAji prastuta sUtromAM kRSNarAjionA suvistRta svarUpanuM nirUpaNa che. kRSNarAji svarupa ane saMkhyA - pAMcamA devalokanA riSTa nAmanA trIjA prataramAM pRthvI zilArUpa
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-daH uddezaka 5 ATha kRSNarAjio cAra dizAomAM sthita che. te kALAvarNanI ane nakkara pRthvIkAyamaya che. te traNa AkAravALI che. temAM SaTkoNa-ra, trikoNa-2 ane samacorasa-4 che. dizA vidizAnI apekSAe te kRSNarAjionI saMsthiti sUtrapAThathI ane AkRtithI spaSTa che. - kRSNarAjino vistAra :- kRSNarAji trikoNa, catuSkoNa, SaTkoNa tema bhinna bhinna AkAranI che. te kyAMka saMkhyAta yojana vistRta ane kyAMka asaMkhyAta yojana vistRta che. devonI gatinI je kalpanA karavAmAM Ave te saMkhyAta yojana pramANa ja che. saMkhyAta yojananI gatithI asaMkhyAta yojananuM kSetra pAra thaI zakatuM nathI. tethI devo potAnI divya gatithI paMdara divasa paryaMta satata gamana kare to jyAM saMkhyAta yojananI vistAra- vALI kRSNarAji che tyAM kSetra pAra pAmI zake che ane jyAM asaMkhyAta yojananI vistAravALI kRSNarAji che tyAM pAra karI zakAya nahIM. kRSNarAjinI aMtargata anya dravya - - kRSNarAjio pAMcamA devalokamAM che mATe tyAM ghara, dukAna, grAma AdinI zakyatA nathI. temaja tyAM asurakumAra, nAgakumAra AdinuM AvAgamana paNa nathI tethI tyAM vAdaLA, varasAda vagere vaimAnika devo ja karI zake. sUrya, caMdranA vimAno tirachAlokamAM ja che mATe te paNa tyAM zakya nathI. kRSNarAji pRthvImaya hovAthI tyAM bAdara apakAya, agnikAya ke vanaspatikAyanA jIvo hotA nathI. vigrahagati samApannaka sarva jIvo sarvatra hoya zake che. kRSNarAjinA paryAyavAcI nAma H- tenA sArthaka ATha nAma che- (1) kALA varNanI pRthvI ane pudgalanuM * pariNAma hovAthI athavA kALA pudgalonI rAji-rekhArUpa (laMbAI vadhu pahoLAI ochI hovAthI) tenuM nAma kRSNarAji che (2) kALA meghanI rekhA samAna hovAthI tenuM nAma megharAji che (3) chaThThI narakanuM nAma maghA che, tenI samAna aMdhakAravALI hovAthI tenuM nAma maLyA che (4) sAtamI narakanI samAna gADhAMdhakAra- vALI hovAthI tenuM nAma mAthavatI che (5) AMdhI samAna saghana aMdhakAravALI ane kuladhya hovAthI tenuM nAma vAtapariyA che (6) AMdhI samAna aMdhakAravALI ane kSobhanuM kAraNa hovAthI tenuM nAma vAta parizobhA che (7) devone mATe parigha eTale mogala(AgaLIyA) samAna hovAthI tenuM nAma devaparighA che (8) devone mATe paNa zobhanuM kAraNa hovAthI tenuM nAma deva parikSobhA che anya jIvonI te rUpe utpati :- kRSNarAjio nakkara pRthvImaya che mATe tyAM pANI, agni ane vanaspati rUpe jIvotpatti thatI nathI. vATe vahetA pRthvIkAyAdinA jIva te sthAne hoya zake che. temaja sUkSma pAMca sthAvara paNa sarvatra hoya che teno niSedha nahIM samajavo. kRSNarAji H krama 1 2 3 242 dizA pUrva pUrva dakSiNa sthAna bAhya AtyaMtara bAhya AkAra poNa corasa trikoNa } sparza 8/1 23
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 4 5 dakSiNa pazcima pazcima uttara uttara AtyaMtara bAhya AtyaMtara bAhya AtyaMtara corasa SaTkoNa corasa trikoNa corasa } zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! arci vimAna kyAM che ? 4/5 8 lokAntika devo H 31 eesi NaM aTThaNhaM kaNharAINaM aTThasu uvAsaMtaresu aTTha logaMtiyavimANA vaLattA, taM bahA- athvI, azvimAlI, voyane pamare, caMvAme, sUrAme sugama, supaTTAme; manne kiAme / 6/7 8/1 bhAvArtha:pUrvokta ATha kRSNarAjionA ATha AkAzAntaromAM ATha lokAntika vimAna che. yathA- (1) arci (2) arcimAlI (3) vairocana (4) prazaMkara (5) caMdrAbha (6) sUryAbha (7) zukrAbha ane (8) supratiSThAbha. A sarvanI madhyamAM riSTAbha vimAna che. lokAntika vimAnanA sthAna : sArassayamAiccA, vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya / tusiyA avvAbAhA, aggiccA ceva riTThA ya // 32 kahi NaM bhaMte ! acci vimANe paNNatte ? goyamA ! uttarapuratthimeNaM / kahi NaM bhaMte ! accimAlI vimANe paNNatte ? goyamA ! puratthimeNaM / evaM parivADIe NeyavvaM jAva kahi NaM bhaMte ! riTThe vimANe paNNatte ? goyamA ! vadhumA- vesamAQ | eesu NaM aTThasu logaMtiyavimANesu aTThavihA logaMtiyA devA parivasaMti, teM nahA uttara- he gautama ! arci vimAna uttara ane pUrva dizAnI vacce-IzAnakoNamAM che. prazna- he bhagavan ! arcimAlI vimAna kyAM che ? uttara- he gautama ! arcimAlI vimAna pUrvamAM che. A ja kramathI pachInA vimAnonA viSayamAM
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-s: ukezaka-5 thI 245 jANavuM joIe. yAvat prazna- he bhagavan! riSTa vimAna kyAM che? uttara- he gautama ! riSTa vimAna ATha kRSNarAjio ane ATha lokAMtika vimAnonI barobara madhyamAM che. A ATha lokAttika vimAnomAM ATha jAtanA lokAttika devo rahe che. yathA- (1) sArasvata (2) Aditya (3) vahni (4) varuNa (5) gardatoya (6) tuSita (7) avyAbAdha (8) Agneya. madhyanA riSTa vimAnamAM (9) riSTa deva rahe che. |33 kahi NaM bhaMte ! sArassayA devA parivasaMti ? goyamA ! acimmi vimANe parivati | kahi NaM bhaMte ! AiccA devA parivasaMti ? goyamA ! accimAlimmi vimANe parivati / evaM NeyavvaM jahANupuvvIe jAva kahi NaM bhaMte ! riTThA devA parivasaMti? goyamA ! rijhummi vimANe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sArasvata deva kyAM rahe che? uttara- he gautama! sArasvata deva arci vimAnamAM rahe che. prazna- he bhagavan! Aditya deva kyAM rahe che? uttara- he gautama! Aditya deva arcimAlI vimAnamAM rahe che. A ja anukramathI ATha ya devanA viSayamAM jANavuM joIe. prazna- he bhagavan! riSTa deva kyAM rahe che? uttara- he gautama! riSTa deva riSTa vimAnamAM rahe che. lokAtika devano parivAra :34 sArassayamAiccANaM bhaMte ! devANaM kai devA, kai devasayA parivArA paNNattA? goyamA ! satta devA, satta devasayA parivAro paNNatto / vaNhI-varuNANaM devANaM cauddasa devA, cauddasa devasahassA parivAro paNNatto / gaddatoya-tusiyANaM devANaM satta devA, satta devasahassA parivAro
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 | zrI bhagavatI sUtra-2 paNNatto / avasesANaM Nava devA, Nava devasayA parivAro paNNatto / paDhama jugalammi sattao sayANi, bIyammi cauddasa sahassA / taie satta sahassA, Nava ceva sayANi sesesu // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sArasvata ane Aditya, A be devonA mukhya deva keTalA che ane teono keTalA so devano parivAra che? uttara- he gautama! sArasvata ane Aditya, A be devonA sAta svAmI (adhipati) deva che ane teono 700 devono parivAra che. vahni ane varuNa, A be devonA 14 svAmI deva che ane 14,000 devono parivAra che. gardatoya ane tuSita, A be devonA sAta svAmI deva che ane 7000 devono parivAra zeSa avyAbAdha. Agneya ane riSTa, A traNe ya devonA nava svAmI deva ane 900 devono teno parivAra che. gAthArtha- prathama yugalamAM 700 devono parivAra, bIjA yugalamAM 14000 devono parivAra, trIjA yugalamAM 7000 devono parivAra ane zeSa traNano 900 devono parivAra che. vivecana : svAmI deva - prastuta sUtramAM be-benA yugalathI lokAMtika devonA svAmI deva ane tenI pariSadanA devonI saMkhyAno nirdeza che. A mukhya devo ane pariSadanA devo eka bhava karI mokSa janArA hoya che, tema vyAkhyAkAronuM kathana che. lokAMtika vimAnono AdhAra Adi : 35 logaMtiyavimANA NaM bhaMte ! kiM paiTThiyA paNNattA? goyamA ! vAupaiTThiyA pattA evaMNeyavvaM vimANANaM paiTThANaM, bAhulluccattameva saMThANaM; baMbhaloyavattavvayA NeyavvA, jahA jIvAbhigame devuddesae jAva haMtA goyamA ! asaI aduvA annNtkkhutto| No ceva NaM devittAe logaMtiyavimANesu / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lokattika vimAna konA AdhAre sthita che?
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-5 [ 247] uttara- he gautama! lokAntika vimAna vAyunA AdhAre sthita che. A rIte vimAnono AdhAra, pahoLAI, UMcAI ane saMsthAna AdinuM varNana jIvAbhigama sUtranA deva--uddezakamAM brahmalokanI vaktavyatAmAM kahyuM che, tadanusAra ahIM paNa kahevuM joIe yAvatu he gautama! sarva, prANa, bhUta, jIva ane satva ahIM anekavAra athavA anaMtavAra utpanna thaI gayA che paraMtu lokAntika vimAnamAM devIrUpe utpanna thayA nathI. kAraNa ke tyAM devIo hotI nathI. vivecana : lokAMtika devonA vimAna vAyu AdhAre sthita che, te vimAno bhinna bhinna AkAranA, lAla, pILA ane zveta varNanA, ratnamaya dedIpyamAna che. A viSayonuM vistRta vivecana jIvAbhigama sutranI trIjI pratipattinA devadezakamAM che. lokAntika devonI sthiti :36 logaMtiya devA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! aTTha sAgarovamAI ThiI paNNattA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lokAntika devonI sthiti keTalA kAlanI che? uttara- he gautama! lokAntika devonI sthiti ATha sAgaropamanI che. |37 logaMtiyavimANehiMto NaM bhaMte ! kevaiyaM abAhAe logaMte paNNatte ? goyamA ! asaMkhejjAiM joyaNasahassAI abAhAe logaMte paNNatte / // tevuM maMte ! tevuM maMte ! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lokAntika vimAnothI lokAnta keTalo dUra che? uttara- he gautama! lokAntika vimAnothI asaMkhyAta hajAra yojana dUra lokAtta kahyo che. te he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. . vivecana : prastuta sutramAM samasta lokAttika devonI uMmara ATha sAgaropamanI darzAvI che ane lokAMtika devanA vimAnathI lokano kinAro asaMkhya yojana dUra che tema darzAvyuM che. A uddezakamAM varNita lokAMtika
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 | zrI bhagavatI sUtra-2 deva ane kRSNarAji saMbaMdhI saMkSipta vivaraNa A pramANe che lokAMtika deva : dizA kama | vimAnanuM | nAma | vidizA kRSNarAji madhya | lokAMtika svAmI/parivAranI tenuM sthAna |devanA nAma deva saMkhyA | anya vizeSatA 1. | arci | uttarapUrva | 2. | arcimAlI pUrva sArasvata ?i Aditya 8/1nA khUNAmAM 1/ranA aMtarAlanI barobara madhyamAM ra/3nA khUNAmAM 3/4nA aMtarAlanI barobara madhyamAM (1) ATha sAgaropamanI 7/700|sthiti (2) vAyupratiSThita vimAna 3. | vairocana | pUrvadakSiNa vahi 4. | prazaMkara dakSiNa varuNa I/14/14000(3) A vimAnothI lokAMta(lokano cheDo) asaMkhyAta yojanadUra che. (4) te devo samyagdaSTi 77000]che. gaItoya caMdrAbha dakSiNapazcima 4/panA khUNAmAM sUryAbha pazcima | pInA aMtarAlanI barobara madhyamAM tuSita 7. | zukrAbha | pazcima uttara | 67nA khUNAmAM avyAbAdha supratiSThAbha uttara 9900) 8/1nA aMtarAlanI Agneya barobara madhyamAM AThe kRSNarAjinI | riSTa barobara madhyamAM | 9. | ariSTAbha| madhyamAM ne zataka 6/5 saMpUrNa che
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-5 zataka-6 : uddezaka-6 saMkSipta sAra 249 A uddezakamAM mukhyatAe jIvanA prathama AhAranuM varNana che. mAraNAMtika samuddAta :- mRtyu pUrvenA aMtarmuhUrtamAM mAraNAMtika samuddAta thAya che. A samuddAtamAM mULa zarIrane choDyA vinA Atmapradezo utpatti sthAna sudhI vistRta thAya che. keTalAka jIva mAraNAMtika samuddAta karIne mRtyu pAme che, keTalAka samuddAta karyA vinA ja mRtyu pAme che. jIva game te rIte janma dhAraNa kare paraMtu pratyeka jIva mRtyu pAmI, utpatti sthAne pahoMcI, prathama samaye ja AhAra grahaNa kare che, tyAra pachI tene zarIrAdi rUpe pariNamAve che. tAtparya e che ke prANI potAnA mRtyu pahelAM samuddAta dvArA janma sthAna sudhI jaI zake paraMtu tyAM AhAra grahaNa karatA nathI. pAMca sthAvara jIvonA utpatti sthAna lokAMta paryaMta che, tethI te jIvo mAraNAMtika samuddAta karI jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa lokAMta paryaMta chae dizAomAM utpanna thAya che. //////////
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 250] zrI bhagavatI sUtra 'zataka-6 : uddezaka-6 | bhavika(utpanna thanAra) covIsa daMDakonA AvAsa, vimAna AdinI saMkhyA :| 1 kai NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo? goyamA ! satta puDhavIo paNNattAo, taM jahA- rayaNappabhA jAvatamatamA / rayaNappabhAINa AvAsA bhANiyavvA jAva ahe sattamAe / evaM je jattiyA AvAsA te bhANiyavvA jAva --- kai NaM bhaMte ! aNuttaravimANA paNNattA? goyamA ! paMca aNuttaravimANA paNNattA, taM jahA- vijae jAva savvaTThasiddhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIo keTalI kahI che? uttara- he gautama! pRthvIo sAta kahI che. yathA-ratnaprabhA, zarkarAprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama.prabhA, tamatama prabhA. ratnaprabhA pRthvIthI sAtamI tamastamaprabhA pRthvI sudhI je pRthvInA jeTalA AvAsa che, teTalA kahevA joIe. te ja rIte bhavanapati, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya, manuSya, vyaMtara, jyotiSI, 12 devaloka, nava raiveyaka paryaMtanA jeTalA AvAsa che tenuM kathana karavuM. yAvata prazna- he bhagavan! anuttara vimAna keTalA che? uttara- he gautama ! anuttara vimAna pAMca che, te A pramANe che- vijaya, vaijayanta, jayanta, aparAjita ane sarvArthasiddha vimAna. vivecana : prastuta sUtramAM naraka pRthvIonI saMkhyA tathA te te pRthvInA AvAsonI saMkhyAnuM atideza pUrvaka nirUpaNa che. prakaTarUpe mAtra anuttara vimAnonI saMkhyAnuM nirUpaNa che. bhavanavAsIthI nava raiveyaka sudhInA AvAso ane vimAnonI saMkhyAnuM saMkSipta kathana che. te varNana prajJApanA sUtrathI jANavuM joIe.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5 : (deza 251 mAraNAMtika samuddAta H 2 jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohae, samohaNittA je bhavie imIse rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsa - sayasahassesu aNNayaraMsi NirayAvAsaMsi NeraiyattAe uvavajjittae, se NaM bhaMte ! tatthagae ceva AhArejja vA pariNAmejja vA, sarIraM vA baMdhejjA ? goyamA ! atthegaie tatthagae ceva AhArejja vA pariNAmejja vA sarIraM vA baMdhejjA; atthegaie tao paDiNiyattai, tao paDiNiyattitA ihamAgacchai, AgacchittA doccaMpi mAraNaMtiya samugghAeNaM samohaNai, samohaNittA imIse rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsasayasahassesu aNNayaraMsi NirayAvAsaMsi NeraiyattAe uvavajjittae, tao pacchA AhArejja vA pariNAmejja vA sarIraM vA baMdhejjA / evaM jAva ahe sattamA puDhavI / zaGdhArtha :- mAraNaMtiyasamugghAeNaM = bhAraezAMti samudghAtathI - mRtyunA samaye thanArI AtmAnI viziSTa DiyA samohae = sabhavaData, samudghAtayukta je bhavie pachI bhe, tyArapachI 4 tatthagae = tyAM 4rdhane AhArejja = AhAra 1re che pariNAmejja = paribhAve che paDiNiyattai = pAcho ire che. = bhAvArtha: :- * prazna- he bhagavan ! je jIva mAraNAntika samuddAtathI samavahata thayo che ane . samuddAta karIne, tyAra pachI jo te jIva A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMthI koI eka narakAvAsamAM nairayikarUpe utpanna thAya to he bhagavan ! zuM te (jIva) tyAM jaIne AhAra kare, AhArane pariNamAve ane zarIrane bAMdhe che ? uttara- he gautama ! koI jIva tyAM jaIne AhAra kare, AhAra pariNamAve ane zarIra bAMdhe che ane koI jIva tyAM jaIne pAcho phare; pAcho pharIne ahIM Ave; ahIM AvIne pharI bIjI vAra mAraNAntika samuddAta kare; samuddAta karIne, A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMthI koI eka narakAvAsamAM nairayikarUpe utpanna thAya ane tyAra pachI tyAM AhAra kare, pariNamAve ane zarIra bAMdhe che. te ja rIte sAtamI naraka pRthvI sudhI kahevuM joIe. 3 jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohae samohaNittA je bhavie causaTThIe asurakumArAvAsasayasahassesu aNNayaraMsi asurakumArAvAsaMsi asurakumArattAe uva- vajjittae ? evaM jahA NeraiyA tahA bhANiyavvA jAva thaNiyakumArA /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 zrI bhagavatI sUtra -2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! je jIva mAraNAntika samuddAtathI samavahata thaIne tyAra pachI jo te asurakumAranA cosaTha lAkha AvAsamAMthI koI eka AvAsamAM utpanna thAya to, zuM te jIva tyAM jaIne, AhAra kare, AhArane pariNamAve ane zarIra bAMdhe che ? utta2- he gautama ! je rIte nairayikonA viSayamAM kahyuM, te ja rIte asurakumArothI stanitakumAro sudhI kahevuM joIe. 4 jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohae, samohaNittA je bhavie asaMkhejjesu puDhavikAiyAvAsasayasahassesu, aNNayaraMsi puDhavikkAiyAvAsaMsi puDhavikAiyattAe uvavajjittae, se NaM bhaMte ! maMdarassa pavvayassa puratthimeNaM kevaiyaM gacchejjA, kevaiyaM pAuNijjA ? goyamA ! loyataM gacchejjA, loyaMtaM pAuNijjA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! je jIva mAraNAntika samuddAtathI samavahata thaIne tyArapachI jo te jIva asaMkhyAta lAkha pRthvIkAyika AvAsomAMthI koI eka pRthvIkAyika AvAsamAM pRthvIkAyakarUpe utpanna thAya to ke bhagavan ! ! ! te jIva meru parvatathI pUrvamAM keTale dUra jAya ane keTalA dUranA pradezane prApta karI zake ? uttara- he gautama ! te lokAnta sudhI jaI zake ane lokAntane prApta karI zake che. 5 se NaM bhaMte ! tatthagae ceva AhArejja vA pariNAmejja vA sarIraM vA baMdhejjA ? goyamA ! atthegaie tatthagae ceva AhArejja vA pariNAmejja vA sarIraM vA baMdhejjA; atthegaie tao paDiNiyattai, paDiNiyattittA ihaM havvaM Agacchai, AgacchittA doccaM pi mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohaNai, samohaNittA maMdarassa pavvayassa puratthimeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgamettaM vA, saMkhejjaibhAgamettaM vA, vAlaggaM vA, vAlaggapuhuttaM vA; evaM likkhaM, jUyaM, javaM, aMgulaM jAva joyaNakoDiM vA, joyaNakoDAkoDI vA, saMkhejjesu vA asaMkhejjesu vA joyaNasahassesu, logaMte vA egapaesiyaM seDhiM mottUNa asaMkhejjesu puDhavikkAiyAvAsasayasahassesu aNNayaraMsi puDhavikkAiyAvAsaMsi puDhavikAiyattAe uvavajjittA, tao pacchA AhArejja vA pariNAmejja vA sarIraM vA baMdhejjA / jahA puratthimeNaM maMdarassa pavvayassa AlAvao bhaNio evaM dAhiNeNaM, paccatthimeNaM, uttareNaM, uDDe, ahe /
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-: uddezaka-6 253 | jahA puDhavikAiyA tahA egidiyANaM savvesiM ekkekkassa cha AlAvagA mAyabA | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! uparyukta pRthvIkAyika jIva zuM tyAM jaIne AhAra kare che, AhArane pariNAve che ane zarIra bAMdhe che? uttara- he gautama! koIka jIva tyAM jaIne AhAra kare, AhArane pariNamAve, zarIrane bAMdhe che ane koI jIva tyAM jaIne pAcho phare che, pAcho pharIne ahIM Ave che; ahIM AvIne bIjIvAra mAraNAntika samudyAta kare; samuThThAta karIne meru parvatathI pUrvamAM aMgulanA asaMkhyayabhAgamAtra, saMkhyAtabhAga mAtra, vAlAjha, aneka vAlAjha(be thI nava vAlAjha) A rIte lIkha, jU, yava, aMgula yAvata karoDa yojana, koTAkoTi yojana, saMkhyAta hajAra yojana ane asaMkhyAta hajAra yojanamAM athavA lokAMtamAM utpanna thatAM Atmapradezone eka samAna zreNI eTale bhittirUpe prasArita karatAM (phelAvatAM) pRthvIkAyanA asaMkhyAta lAkha AvAsomAMthI koI eka AvAsamAM pRthvIkAyikarUpe utpanna thAya che ane pachI AhAra kare, AhArane pariNamAve ane zarIra saMracanA kare che. je rIte meruparvatanI pUrvadizAnA viSayamAM kathana karyuM che te ja rIte dakSiNa, pazcima, uttara, Urdhva ane adhodizAnA saMbaMdhamAM kahevuM joIe. je rIte pRthvIkAyika jIvonA viSayamAM kahyuM che, te ja rIte sarva ekendriya jIvonA viSayamAM ekaekanA cha-cha AlApaka kahevA joIe. |6 jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugghAeNaM samohaNai, samohaNittA je bhavie asaMkhejjesu beiMdiyAvAsasayasahassesu aNNayaraMsi beiMdiyAvAsaMsi beidiyattAe uvavajjittae, se NaM bhate ! tatthagae ceva AhArejja vA pariNAmejja vA sarIraM vA baMdhejjA? goyamA ! jahA NeraiyA tahA jAva gevejjagA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je jIva mAraNAttika samughAta kare che, samudyAta karIne, tyAra pachI jo te jIva beIndriya jIvonA asaMkhyAta lAkha AvAsomAMthI koI eka AvAsamAM beIndriyarUpe utpanna thAya to, he bhagavanuM ! zuM te jIva tyAM jaIne AhAra kare, AhArane pariNamAve ane zarIrane bAMdhe ? uttara- he gautama! je rIte nairayikone mATe kahyuM che, te ja rIte beIndriya jIvothI nava raiveyaka devo sudhInA sarva jIvone mATe kathana karavuM joIe. | 7 jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugghAeNaM samohae, samohaNittA je bhavie paMcasu
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 254] zrI bhagavatI sUtra-2 aNuttaresu mahaimahAlaesu mahAvimANesu aNNayaraMsi aNuttaravimANasi aNuttarovavAiyadevattAe uvavajjittae, se NaM bhaMte ! tatthagae ceva AhArejja vA pariNAmejja vA sarIraM vA baMdhejjA? goyamA ! taM ceva jAva AhArejja vA pariNAmejja vA sarIraM vA bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je jIva mAraNAntika samuddaghAta kare che samudyAta karIne tyArapachI jo te jIva mahattama mahAvimAnarUpa pAMca anuttara vimAnamAMthI koI eka anuttara vimAnamAM anuttaropapAtika devarUpe utpanna thAya to zuM te jIva tyAM jaIne AhAra kare, AhArane pariNamAve ane zarIrane bAMdhe che? - he gautama! te ja pramANe kahevuM joIe yAvata tyAM jaIne ja AhAra kare, tene pariNAve ane zarIra bAMdhe che. A he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che . vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakanA jIva jyAre eka pUla zarIrane choDIne anya sthUla zarIrane prApta kare che arthAtu navo janma dhAraNa kare che tyAre sahu prathama kyAre AhAra kare ane tenuM pariNamana karIne kyAre zarIra bAMdhe che? te viSayane spaSTa karyo che. jIva potAnA utpatti sthAna sudhI be rIte jAya che. (1) samudraghAta rahita- vartamAna bhavanuM AyuSya pUrNa karI, mAraNAMtika samughAta karyA vinA AgAmI bhavanA utpatti sthAnamAM pahoMcI prathama samaye AhAra grahaNa kare che. (2) samudraghAta sahita- mAraNAMtika samughAta karI utpatti sthAne pahoMcI pAchA zarIrastha thaI punaH bIjIvAra mAraNAMtika samughAta karI eTale maraNa pAmI utpattisthAne pahoMcI, prathama samaye AhAra grahaNa kare che. papaliyaM rendra mojUkha - pAMcamA uddezakanI paliyA seDhI nI vyAkhyA anusAra ahIM chaThThA uddezakamAM paNa jIvano gamanAgamanano prasaMga hovAthI samabhitti artha karyo che. jIvano dhanAkAra evA asaMkhyAta AkAzapradezane avagAhavAno svabhAva hovAthI eka pradezI zreNIne jIva avagAhI zakato nathI. tAtparya e che ke maraNa pAmI janma sthAnamAM jatA jIvanA Atmapradezo zarIramAMthI bahAra nIkaLIne sama pahoLAIthI lokAMta paryata phelAya che. kharekhara to te vA, patiyaM sendra mojULa A mUlapAThanA tAtparyArthinI paraMparA upalabdha nathI. tethI anya paNa je artha saMgata thAya te karI zakAya che.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka [ ra55] mAraNAMtika samuThThAtanuM kSetra pramANa - jIva jyAre mAraNAMtika samudyAta dvArA utpattisthAna sudhI jAya tyAre jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa che e dizAmAM pAMca sthAvarajIvonI apekSAe lokAnta sudhI jAya che kAraNa ke pAMce sthAvaranA utpattisthAna lokatathI lokAMta sudhI che. ekejiyanA 30 sUtro jIva meruparvatathI pUrva dizAmAM pRthvIkAyarUpe lokAMta sudhI utpanna thAya che; sUtromAM A varNana spaSTa karyuM che. tyAra pachI anya dizAonuM ane pAMce ya sthAvaranuM saMkSipta kathana karyuM che. tethI 6 dizA x 5 sthAvara = 30 sUtro thAya che. anya trasa jIvo trasanAlamAM ja janme che mATe sarva dizAomAM lokAMta sudhI janma dhAraNa karatA nathI, tethI 6 dizAnI apekSAe teonA judA prazno nathI; mAtra pAMca sthAvarakAya mATe ja prazno che. che zataka 6/6 sapUrNa che.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 256] zrI bhagavatI sUtra-2 [zataka-6 : uddezaka-o| ja saMkSipta sAra A uddezakamAM dhAnyanI yoninI kAlamaryAdA, gaNanAkAla, upamAkAla ane aMte cha ArAmAMthI prathama ArAnA bhAvonuM saMkSipta varNana che. * yoni kAlamaryAdA:- prajJApanA sUtramAM sacitta, acitta ane mizra traNa prakAranI yonI kahela che. ahIM mAtra sacitta yoninuM kAlamAna batAvyuM che. temaja dhAnya AdinA bIjamAM aMkura utpAdana karavAnI zaktinuM kathana che. zAlI, vrIhI ghauM, java, juvAra Adi dhAnyano sacitta yonikAla jaghanya aMtaHmuhUrta utkRSTa traNa varSano che. tyAra pachI te dhAnya acitta banI jAya che. caNA, masUra, tala, maga, aDada, kaLathI Adi kaThoLa pAMca varSa paryata sacitta yonibhUta rahe che. aLasI, kusumbhaka(lAla raMganA phUlovALuM eka dhAnya) kodarA, zaNa, sarasava, jIru, rAI, methI Adi bIja sAta varSa paryata sacitta yonibhUta rahe che. * kAlanA bheda - kAlanA be bheda che, gaNanAkAla ane upamAkAla. gaNanAkAla je kAlanI gaNanA thaI zake te gaNanAkAla che. AvalikA, zvAsocchavAsa, stoka, lava, muhurtathI zIrSaprahelikA paryatano kAla gaNitano viSaya banI zake che. te gaNanAkAla che. upamAkAla- palyopama ane sAgaropama vagere gaNitano viSaya banI zakatA nathI. tenI kAlamaryAdA upamA dvArA samajAvI che. te upamAkAla che. palya-khADAnI upamAthI je samajAvAya te palyopama ane jenI kAlamaryAdA sAgara jevI vizALa che, te sAgaropama che. * cha ArA - tenuM parimANa samajAvatA sUtrakAre eka yojana kSetranA parimANane paNa samajAvyuM che. utsarpiNI ane avasarpiNIkAlamAM cha ArA-vibhAga che. temAM suSama-suSamA ArAnA bhAvonuM saMkSipta varNana ahIM karyuM che. te ArAmAM devakuru, uttarakurukSetranA bhAvo jevA bhAvo hoya che. A rIte A uddezakamAM kAla saMbaMdhI viSayanuM varNana che.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-daH uddezaka-7 257 'zataka-6 : uddezaka-7 | zAlI 30 dhAnya Adino yonikAla :| 1 aha bhaMte ! sAlINaM vIhINaM godhUmANaM javANaM javajavANaM; eesi NaM dhaNNANaM koTThAuttANaM pallAuttANaM maMcAuttANaM mAlAuttANaM ullittANaM littANaM pihiyANaM muddiyANaM laMchiyANaM kevaiyaM kAlaM joNI saMciTThai ? ___goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tiNNi saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAyai, teNa paraM joNI paviddhaMsai, teNa paraM bIe abIe bhavai, teNa paraM joNIvocchee paNNatte samaNAuso ! / zabdArtha - patnI sattA = palya arthAt vAsanA TopalA AdimAM rAkhyuM hoya saMvADA = maMca para rAkhelA nAnA 3ttA = mALA-mALiyA para rAkhelA muddA = mudrita-chAMdIne baMdha karyuM hoya saMchiyA = lAMchita, cinhita pabitAve = plAna thaI jAya che goLIvo che = yoni viccheda thaI jAya che nananana = juvAra sAds = kalamI, bAsamatI Adi cokhA vIhIna = sAmAnya cokhA. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zAlI vrIhi, ghauM, java, tathA juvAra vagere dhAnyane koThAramAM surakSita rAkhyA hoya, vAMsanA pAlA(TopalA)mAM rAkhyA hoya, maMca para rAkhyA hoya, mALiyAmAM rAkhyA hoya, (vAsaNamAM bharIne rAkhyA hoya) gobara-chANathI tenuM mukha vizeSa prakAre lIpyuM hoya, cAre taraphathI lIpyuM hoya, DhAMkeluM hoya, mATI AdithI te vAsaNanuM mukha mudrita-chAMdeluM hoya, (tenA mukhane baMdha karIne) lAMchita-sIla lagADIne cihnita kareluM hoya, A rIte surakSita rAkhyA hoya to te dhAnya keTalA kAla sudhI yonibhUta (sacitta) rahe che? uttara- he gautama! te jaghanya aMtaHmuhUrta ane utkRSTa traNa varSa sudhI yoni(sacittayoni)bhUta rahe che, tatpazcAt te dhAnyonI yoni plAna thaI jAya che, tatpazcAtu te yoni pravidhvaMsane prApta thAya che, pachI te bIja abIja thaI jAya che. he zramaNAyuSmAnuM! tatpazcAtu tenI yonino viccheda thayo tema kahevAya che (te dhAnya pUrNa acitta thaI jAya che.) 2 aha bhaMte !kalAya-masUra-tila-mugga-mAsa-NipphAva-kulattha-AlisaMdaga
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 258 ] zrI bhagavatI sUtra-2 saINa-palimaMthagamAINaM; eesi NaM dhaNNANaM ko?uttANaM jAva kevaiyaM kAlaM joNI saciTThai? goyamA ! jahA sAlINaM tahA eyANi vi; NavaraM paMca saMvaccharAI; sesaMtaM cev| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vaTANA, masUra, tala, maga, aDada, vAla, kaLathI, alisaMdaka-eka prakAranA coLA, tuvera, palimaMthaka-goLa caNA athavA kALA caNA ItyAdi kaThoLa koThArAdimAM rAkhyA hoya to te dhAnyo keTalA kAla sudhI yonibhUta(sacitta) rahe che? uttara- he gautama! je rIte zAlI Adi dhAnyone mATe kahyuM, te ja pramANe sUtrokta kaThoLa pAMca varSa sudhI yonibhUta rahe che vagere sarvakathana pUrvavat jANavuM. 3 gada aMte !asi-jma-voddava--vara-rAnA-jovUla-saMsrisv-muulgbiiymaaiinnN eesi NaM dhaNNANaM jAva joNI saMciTThai ? goyamA ! eyANi vi taheva NavaraM satta saMvaccharAiM; sesaM taM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! aLasI, kusubha-lAla raMganA phUlavALuM eka dhAnya, kodrava, kAMgaNI, varaga-eka prakAranuM anAja, rAlaka, kodUSaka-eka prakAranA kodarA, saNa, sarasava, mUlakabIja-eka jAtinA zAkanA bIja Adi dhAnya yonibhUta(sacittayonirUpe) keTalA kAla sudhI rahe che? uttara- he gautama! je rIte zAlI Adi dhAnyane mATe kahyuM te ja rIte A bIjane mATe paNa kahevuM joIe; vizeSatA e che ke tenI yoni utkRSTa sAta varSa sudhI sacitta rahe che. zeSa varNana pUrvavatu samajI levuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM zAlI Adi dhAnyanI, vaTANA Adi kaThoLanI tema ja alasI Adi bIjonI sthitinuM nirUpaNa che. A dhAnyAdimAM jyAM sudhI utpAdana zakti hoya, aMkurita thavAnI zakti hoya tyAM sudhI te yonibhUta kahevAya che. te zakti na rahe tyAre te ayoni kahevAya che. vizeSa vivecana mATe juo ThANAMga sUtra bhAga-1, sthAna-3, u.-1, sUtra-papa, pRSTa-183. vala vila :- A be zabdo mATe pratomAM bhinnatA jovA maLe che. keTalIka pratomAMvila che to keTalIka pratomAM pavitra che. jyAre keTalIka pratomAM baMneno svIkAra che ane baMneno svIkAra karatAM zabdono vyutkama thayo che arthAt pavite pahelAM ane pazcAt visaruM pATha jovA maLe che paraMtu pahelAM vila pada ane pachI visa6 pada hovuM joIe. A sutro akSarazaH sthAnAMga sutra sthAna-3, 5 ane 7 ema aneka jagyAe che. te sarva sthaLe
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-daH uddezaka-7. [ 259] uparokta zabdo mATe bhinnatAnuM kAraNa e che ke A pATha bheda TIkAkAranI pUrve ja rahyo che. to paNa yuvAcArya munizrI nathamala saMpAdita, vizvabhAratI lADanuM dvArA prakAzita sthAnAMga ane bhagavatI sutramAM eka vi6 padane ja rAkhavAno nirNaya karyo che, je samIcIna che. niSkarSa :- dhAnyanA jIvonI sthiti jaghanya aMtaHmuhurta ane utkRSTa traNa varSanI che. vaTANAdi kaThoLanA jIvonI sthiti jaghanya aMtaHmuhUrta ane utkRSTa pAMca varSanI che. alasI Adi bIjonI sthiti jaghanya aMtaHmuhUrta ane utkRSTa sAta varSanI che. tyAM sudhI te sacittayoni rUpa hoya che. tyAra pachI te acitta yonibhUta kahevAya che ane keTalAka kALa pachI te ayonibhUta bane che. gaNanAkAla :4 egamegassa NaM bhaMte ! muhuttassa kevaiyA usAsaddhA viyAhiyA ? goyamA ! asaMkhejjANaM samayANaM samudayasamiisamAgameNaMsA egA AvaliyA tti pavuccai, saMkhejjA AvaliyA UsAso, saMkhejjA AvaliyA NissAso haTThassa aNavagallassa, NiruvakiTThassa jaMtuNo / ege UsAsa NIsAse, ega pANu tti vuccai // 1 // satta pANUNi se thove, satta thovAiM se lave / / lavANaM sattahattarie, esa muhutte viyAhie // 2 // tiNNi sahassA satta ya sayAI, tevattariM ca UsAsA / esa muhutto diTTho, savvehiM aNataNANIhiM // 3 // zabdArtha - muhura = muhUrta-48 miniTano samaya lAla = ucchavAsano samaya samudayamaH = samUhono samAgama = hRSTa-puSTa 3Navatsasa = vRddhAvasthAnI zithilatAthI rahita viviksa = vyAdhithI rahita. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! eka muhUrtanA keTalA ucchavAsa kahyA che? uttara- he gautama! asaMkhyAta samayonA samUhanA saMyojanathI arthAt asaMkhyAta samaya maLIne jeTalo kAla thAya che, tene eka 'AvalikA' kahe che; saMkhyAta AvalikAno eka ucchavAsa thAya che ane saMkhyAta AvalikAno eka niHzvAsa thAya che. gAthArtha- hRSTapuSTa, vRddhAvasthA ane vyAdhithI rahita prANIno eka ucchavAsa ane eka niHzvAsa baMne maLIne eka prANa thAya che. 1sAta prANa = eka stoka, sAta stotra = eka lava, 77 lava = eka
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 muhUrta kahyuM che. / / 2 / athavA 3773 ucchvAsanuM eka muhUrta thAya che, tevuM sarva anaMta jJAnIoe joyuM che, darzAvyu che. II 3 II 20 5 eeNaM muhuttapamANeNaM tIsamuhutto ahoratto, paNNarasa ahorattA pakkho, do pakkhA mAlo, te mAlA Da, tiLi kaDap ayane, ro yane saMvare, paMcataMvari jIne, vIsaM jugAiM vAsasayaM, dasa vAsasayAiM vAsasahassaM, sayaM vAsasahassANaM vAsasayasahassaM, caurAsIiM vAsasayasahassANi se ege puvvaMge, caurAsIiM puvvaMgA sayasahassAiM se ege putre, vaM tulinane, tuli; aDo, mar3e; avavo, avave; dhULane, dUra; kappanane, kaLaze; paDamane, 13me, pattiLane, patine, asthagitane, adhikare; anyane aDa, paDayo, paNa, naDALe, naka; vRttine, vRlimA; sIlapahejigane, sItapaheliyA; etAvatAva gaNie, etAva tAva gaNiyassa visae; teNa paraM uvamie / zabdArtha:- 33 = RRtu naLiC = gaNanA kAla. eka pakSa, be bhAvArtha:- uparokta muhUrta pramANathI trIsa muhUrta = eka ahorAtra, paMdara ahorAtra = pakSa = eka mAsa, be mAsa = eka Rtu, traNa Rtu = eka ayana, be ayana = eka saMvatsara-varSa, pAMca saMvatsara = eka yuga thAya che, vIsa yuga = varSazata(so varSa), dasa varSazata = eka varSa sahasra(hajAra varSa), so varSa sahasra = eka varSa zata sahasa(eka lAkha varSa), 84 lAkha varSa = eka pUrvAMga, 84 lAkha pUrvAMga = eka pUrva 84 lAkha pUrva = eka truTitAMga, 84 lAkha truTitAMga = eka truTita thAya che. A rIte pUrvanI rAzine 84 lAkhathI guNavAthI uttarottara rAzi bane che. te A prakAre che- aTaTAMga, aTaTa; avavAMga, avava; hUhUkAMga, hUhUka; utpalAMga, utpala; padmAMga, padma, nalinAMga, nalina; arthanu pUrAMga, arthanupUra; ayutAMga, ayuta; prayutAMga, pradyuta; nayutAMga, nayuta; cUlikAMga, cUlikA; zIrSa prahelikAMga ane zIrSaprahelikA. A saMkhyA sudhI gaNita che, gaNitano viSaya che. tyAra pachI aupamika kAla che, te upamA dvArA jANI zakAya che. te gaNanAno viSaya nathI. vivecana : prastuta be sUtramAM gaNanAkAlanuM parimANa kahyuM che. gaNanA kAla H-- je kAlanI saMkhyArUpe gaNanA thaI zake, tene gaNanAkAla athavA gaNitayogya kAla kahe che; kAlano sUkSmatama vibhAga samaya che. asaMkhyAta samayanI eka AvalikA thAya che. tyAra pachInI saMkhyA sUtramAM spaSTa che. aMtima gaNanA kAla zIrSaprahelikA che. je 194 aMkonI saMkhyA pramANa che. yathA-- 758263253073010241157973569975696406218966848080183296 A 54 aMko para 140 mIMDA lagADavAthI zIrSaprahelikA saMkhyAnuM pramANa Ave che. ahIM sudhI gaNitano
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: deza-7 | 21 / viSaya che. tyAra pachIno kAla aupamika che. atizayajJAnI sivAya sAdhAraNa vyakti tenI gaNanA upamA vinA karI zakatA nathI, tethI tene aupamika kAla kahe che. GubhADA :| 6 se kiM taM ovamie ? ovamie duvihe paNNatte, taM jahA- paliovame ya sAgarovame ya / bhAvArtha:- prazra-bhagavana ! 64bhADAdazaMcha?6ttara- gautama! 64bhADAsanAkaDAracha. yathA-5lyopama ane sAgaropama. | 7 se kiM taM paliovame, se kiM taM sAgarovame? sattheNa sutikkheNa vi, chettuM bhettuM ca jaM kira Na sakkA / taM paramANu siddhA, vayaMti AI pamANANaM // 1 // aNatANaM paramANupoggalANaM samudayasamiisamAgameNaM sA egA ussaNhasaNhiyA ivA, sahasaNhiyA i vA, uDDhareNU i vA, tasareNU i vA, rahareNU i vA, vAlaggA i vA, likkhA i vA, jUyA i vA, javamajjhe i vA, aMgule i vA / aTTha ussaNhasaNhiyAo sA egA sahasaNhiyA, aTTha sahasaNhiyAo sA egA uDDareNU, aTTha uDDareNUo sA egA tasareNU, aTTha tasareNUo sA egA rahareNU, aTTha rahareNUo se ege devakuru-uttarakurugANaM maNussANaM vAlagge; evaM harivAsarammaga- hemavaya-eraNNavayANaM, puvvavidehANaM maNussANaM aTTha vAlaggA sA egA likkhA, aTTha likkhAo sA egA jUyA, aTTha jUyAo se ege javamajjhe, aTTha javamajjhAo se ege aMgule; eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulANi pAo, bArasa aMgulAI vihatthI, cauvIsaM aMgulAI rayaNI, aDayAlIsaM aMgulAI kucchI, chaNNaui aMgulANi se ege daMDe i vA, dhaNU i vA, jUe i vA, NAliyA i vA, akkhe i vA, musale i vA; eeNaM dhaNuppamANeNa do dhaNusahassAI gAuya, cattAri gAuyAi joyaNaM / eeNaM joyaNappamANeNaM je palle joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM, joyaNaM uDDhe uccatteNaM, taM tiguNaM savisesaM pariraeNaM; se NaM egAhiya beyAhiya teyAhiyA, ukkosaM sattarattapparUDhANaM / saMmaDhe saNNicie, bharie vAlaggakoDINaM //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ radara | zrI bhagavatI sUtra-2 te NaM vAlagge No aggI dahejjA, No vAu harejjA, No kutthejjA, No parividdhaMsejjA, No pUittAe havvaM AgacchejjA / tao NaM vAsasae, vAsasae egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe, Nirae, Nimmale, NiTThie, pilleve, avahaDe, visuddhe bhavai; se ttaM paliovame / gAhA eesi pallANaM, koDAkoDI havejja dasaguNiyA / taM sAgarovamassa u, ekkassa bhave parimANaM // zabdArtha - sthaLa ativega = sutIkSNa zastrathI paNAnuM mAruM = pramANonA Adi bhUta vidathI = vitasti, eka veMta rayaft = ratnI, hAtha Lo thennA = vikRta na thAya te puttara dRSya mAcchanA = kSINa na thAya, jIrNa-zIrNa na thAya. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! palyopama kAla zuM che? tathA sAgaropama kAla zuM che? uttara- he gautama! je sutIkSNa zastro dvArA paNa chedI-bhedI na zakAya, tevA paramANune kevalI bhagavAna samasta pramANonA AdibhUta pramANa kahe che. AvA anaMta paramANu yugalonA samUharUpa samudAyanA samAgamathI kramazaH eka ucchalakSmazlarNikA, laNazlesbikA, UrdhvareNu, trasareNu, rathareNu, vAlAjha, zikSA, yUkA, yavamadhya ane aMgula thAya che. jema ke ATha ucchalakSmaglekTrikA = eka gla@glasmikA. ATha glaspRzlelzikA = eka UrdhvareNu. ATha UrdhvareNu = eka trasareNu. ATha trasareNu = eka rathareNu. ATha rathareNu = devaku-uttarakurukSetranA manuSyono eka vAlAgra.devaku-uttarakurumanuSyanA ATha vAlAgra = harivarSa-ramyaphavarSa kSetranA manuSyono eka vAlAjha. harivarSa-ramyaphavarSa kSetranA manuSyanA ATha vAlAgra = hemavata-hairaNyavat kSetranA manuSyono eka vAlAjha. haimavata-hairaNya kSetranA manuSyanA ATha vAlAgra = pUrvavideha kSetranA manuSyono eka vAlAjha. pUrvavideha kSetranA manuSyanA ATha vAlAgra = eka lIkha. ATha lIkha = eka juM. ATha jU = eka yavamadhya. ATha thavamadhya = eka aMgula. A rIte cha aMgula = eka pAda. bAra aMgula = eka veMta. covIsa aMgula = eka hAtha. 48 aMgula = eka kukSi. 96 aMgula = eka dhanuSa, daMDa, yuga, nAlikA, akSa athavA mUsala. 2000 dhanuSa = eka gAu. cAra gAu = eka yojana thAya che. AvA yojanA parimANathI eka yojana lAMbo, eka yojana pahoLo, eka yojana UMDo ane sAdhika traNa guNI paridhivALo eka palya-khADo hoya; te palyamAM uttarakurukSetranA yugalikanA eka divasanA ugelA, be divasanA ugelA, traNa divasanA ugelA ane adhikathI adhika sAta divasanA ugelA karoDo vAlAjho upara sudhI bharyA hoya, saMnicita (bhegA) karyA hoya, atyaMta ThAMsI ThAMsIne bharyA hoya ke te vAlAgrone agni bALI zake nahIM, havA tene uDADI zake nahIM, te vAlAgro vikRta na thAya paridhvasta-naSTa
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-7. [ 23] thAya nahIM, kSINa thAya nahIM; tevA bharelA te palyamAMthI so so varSe eka eka vAlAjhane kADhatAM, jeTalA kAlamAM te palya kSINa thAya, nIraja thAya, nirmala thAya, niSThita(pUrNa) thAya, nirlepa thAya, apahRta thAya ane vizuddha(pUrNa rIte khAlI) thaI jAya, teTalA kAlane eka palyopama kAla kahe che. gAthArtha- A palyopama kAlane dasa kroDAkoDIthI guNatA eka sAgaropamakALa thAya che. | 8 eeNaM sAgarovamapamANeNaM cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamasusamA, tiNNi sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamA, do sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamadusamA, egasAgarovamakoDAkoDI, bAyAlIsAe vAsasahassehiM UNiyA kAlo dusamasusamA; ekkavIsaM vAsasahassAI kAlo dusamA, ekkavIsa vAsasahassAI kAlo dusamadusamA / / puNaravi ussappiNIe ekkavIsaMvAsasahassAiMkAlo dusamadusamA, ekkavIsaM vAsasahassAI kAlo dusamA, egA sAgarovamakoDAkoDI bAyAlIsAe vAsasahassehiM UNiyA kAlo dusamasusamA, do sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamadusamA, tiNNi sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamA, cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susama- susamA / dasa sAgarovamakoDAkoDIo kAlo osappiNI, dasa sAgarovamakoDAkoDIo kAlo ussappiNI, vIsaMsAgarovamakoDAkoDIo kAlo osappiNI ussappiNI ya / bhAvArtha - A sAgaropama pramANathI (1) avasarpiNI kAlamAM cAra kroDAkoDI sAgaropama kAlano prathama suSamasuSamA Aro che (2) traNa kroDAkoDI sAgaropama kAlano bIjo suSamA Aro che (3) be kroDAkoDI sAgaropama kAlano trIjo suSama duHSamA Aro che (4) betAlIsa hajAra varSa nyUna eka kroDAkoDI sAgaropama kAlano cotho duHSama suSamA Aro che (5) 21000 varSano pAMcamo duHSama Aro che (6) 21000 varSano chaThTho duHSama duHSamAM Aro hoya che. A ja rIte utsarpiNIkAlamAM 21000 varSano prathama duHSama duHSamA Aro, 21000 varSano bIjo duHSama Aro, 42000 varSa jUna eka kroDAkoDI sAgaropamano trIjo duHSama suSamA Aro, be kroDAkoDI sAgaropamano cotho suSama duHSamA Aro, traNa kroDAkoDI sAgaropamano pAMcamo suSama Aro, cAra kroDAkoDI sAgaropamano chaThTho suSama suSamA Aro che. A rIte kula daza kroDAkoDI sAgaropama kAlano eka avasarpiNI kAla hoya che ane daza kroDAkoDI sAgaropama kAlano eka utsarpiNI kAla thAya che. vIsa kroDAkoDI sAgaropamakAlano eka avasarpiNI utsarpiNIkALa eTale kAlacakra hoya che.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ] zrI bhagavatI sUtra vivecana : aupamika kAla :- prastuta be sUtromAMthI prathama sUtramAM palyopama ane sAgaropama kAlanuM parimANa tathA dvitIya sUtramAM avasarpiNI-utsarpiNI rUpa bAra ArA sahita kAlacakranuM parimANa samajAvyuM che. tenuM bheda-prabheda yukta vizeSa vivaraNa anuyogadvAra sUtrathI jANavuM joIe. joDAjoDI -eka karoDane eka karoDathI guNatA je saMkhyA prApta thAya, tene eka kroDAkoDa kahe che. tevA dasa kroDAkoDa sAgaropama pramANa kALane utsarpiNI kALa kahe che. zeSa varNana sUtrArthathI spaSTa che. suSama-suSamAkAlanA bhAva :| 9 jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve imIse osappiNIe susamasusamAe samAe uttamaTThapattAebharahassa vAsassa kerisae AyArabhAvapaDoyAre hotthA ? __goyamA ! bahusamaramaNijje bhUmibhAge hotthA; se jahA NAmaeAliMgapukkhare i vA, evaM uttarakuruvattavvayA NeyavvA jAva AsayaMti sayaMti; tIse NaM samAe bhArahe vAse tattha tattha, dese dese, tahiM tahiM, bahave uddAlA kuddAlA jAva kusavikusa- visuddharukkhamUlA jAva chavvihA maNussA ajunatthA; te nahIM- pahudhA, miyathA, amamAM, teyanI, saha, sagivArI che tevuM mane ! sevaM mate !! zabdArtha - 3ttanakSattA= uttama arthane prApta thArabhAvapore= svarUpa mAlinapuhare = tabalAnA mukhapaTanI samAna AyaMti = bese che sayaMti = sUve che 36nA = vRkSa vizeSa anuAilyA = paraMparAthI AvatAM vAra = utsukatArahita cAlanArA teyanI = tejasvI saha = sahanazIla miyaTyA = mRgagaMdha- vALA, kasturI samAna gaMdhavALA. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! A jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM uttamArtha prApta A avasarpiNIkAlanA suSamasuSamA nAmanA prathama ArAmAM bharatakSetranA AkAra bhAva pratyAvatAra kevA prakAranA hatA? arthAt tenuM svarUpa kevuM hatuM? uttara-he gautama! suSamasuSamA ArAnA samaye bharatakSetrano bhUmibhAga bahusama hovAthI atyaMta ramaNIya hato- je rIte koI muraja(AliMga-tabalA) nAmanA vAdyanuM carmamaMDita mukhapaTa hoya, tevo ja bahu sama bhUbhAga bharatakSetrano hato. A rIte saMpUrNa varNana uttarakurunI vaktavyatAnI samAna jANavuM thAvata manuSyo bese che, sUve che, tyAM sudhI vaktavyatA kahevI joIe. te avasarpiNIkAlanA prathama ArAmAM bhAratavarSamAM te te dezonA te te sthaLomAM uddAlaka, kudAlaka yAvatu kuza ane vikuzathI vizuddha vRkSamULa hatA,
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-7 [ 25 ] thAvat cha prakAranA manuSya hatA. yathA- (1) padmagaMdhavALA (2) mRgagaMdhavALA (3) mamatva rahita (4) tejasvI (5) sahanazIla ane (6) utsuktA rahita dhIre--dhIre cAlanArA. / he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. I. vivecana : prastuta sUtramAM bharatakSetranA avasarpiNI kAlanA suSamasuSamA nAmaka prathama ArAnuM saMkSipta varNana che. jIvAbhigama sUtra pramANe teno bhAva A pramANe che suSamasuSamA kAlaH- te Aro kevaLa sukhamaya che. tenuM kAlamAna cAra kroDAkoDI sAgaropama pramANa che. temAM pRthvInA rasa kasa, manuSyanA AyuSya, avagAhanA temaja pugalanA varNa, gaMdhAdi sarva utkRSTa kakSAnA hoya che. manuSyanuM AyuSya traNa palyopamanuM ane avagAhanA traNa gAunI hoya che. te jIvo daza prakAranA kalpavRkSathI saMpUrNa jIvana sukhapUrvaka vyatIta kare che. A yugalika kAla che. te samaye bharatakSetranI bhUmi atyaMta samatala ane atyaMta ramaNIya hoya che. te bhUmimAM tRNa, vanaspati, patra, puSpayukta vRkSo vagere zobhI rahyA hoya che. yugalikonI AvazyakatAnI pUrti atyaMta sahajapaNe thatI hovAthI teo prakRtithI ja bhadrika, maMdakaSAyI, alpa mohabhAvavALA, sahanazIla, utsukatAthI rahita hoya che. temaja te puNyavAna hovAthI tejasvI, padma ke kasturInI gaMdhavALA hoya che. teo sukhapUrvaka jIvana vyatIta karIne AyuSyanA cha mAsa zeSa rahe tyAre eka yugalane janma ApI, tenI pratipAlanA 49 divasa paryata kare che pachI te yugala Atma nirbhara arthAt svAvalaMbI thaI jAya che. bhAI bahena bane saha vicaraNa kare che. yauvanamAM praveza karatAM te bhAI bena svataH pati-patnI banI jAya che. A rIte teonI paraMparA cAle che. pati-patnI baMnenuM AyuSya sAthe pUrNa thAya ane marIne devagatimAM ja jAya che. zataka / saMpUrNa che
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2ss | zrI bhagavatI sUtra-2 zataka-6 : udezaka-8] ~ saMkSipta sAra ... A uddezakamAM narakAdi pRthvInI nIce tathA devalokanI nIce ghara, dukAna, vAdaLA Adi temaja pAMca sthAvaranA jIvo che ke nahIM, taviSayaka varNana karIne, cha prakAranA AyuSyabaMdha ane asaMkhyadvIpa samudranuM kathana che. * naraka pRthvIonI nIce ane devalokonI nIce ghara, dukAna nathI paraMtu tyAM devakRta vAdaLA, vIjaLI, varasAda Adi hoya che. nAgakumAra deva bIjI naraka sudhI, asurakumAra trIjI naraka sudhI ane vaimAnika deva sAtamI naraka sudhI jaI zake che ane varasAda Adi karI zake che. asurakumAra deva pahelA bIjA devaloka sudhI ane vaimAnika jAtinA devo bAra devaloka sudhI vAdaLA, vIjaLI, varasAda Adi kare che, tenAthI upara varasAda Adi thatAM nathI. nAgakumAra jAtinA devo UrdhvalokamAM jaI zakatA nathI. narakamAM ane devalokamAM caMdra, surya ke teno prakAza nathI. pRthvIkAya:- naraka bhUmio ane devavimAno pRthvImaya che paraMtu naraka ane devalokanI nIce tathA deva vimAnonI vaccenA AkAzAMtaramAM pRthvIkAya nathI. pAMcamA devalokanA prastaTanA aMtarAlamAM kRSNarAjio pRthvImaya che. tethI tyAM pRthvIkAya che, anya sthAnamAM pRthvIkAya nathI. apakAya-vanaspatikAya:- sAte narakanI nIce ghanodadhinI apekSAe ane pAMca devaloka paryata namaskAya AdinI apekSAe apakAya tathA vanaspatikAya che ane bAra devaloka paryata vAvaDIonI apekSAe apakAya ane vanaspatikAya che. agnikAya :- naraka ke devalokamAM bAdara agni nathI, tyAM acitta uSNa pudgalo ane devalokamAM acitta prakAzamAna pudgalo hoya che. vAyakAya:- sarvatra hoya che. A sarva kathana bAdara jIvonI apekSAe che. pAMca sthAvaranA sukSma jIvo AkhA lokamAM hoya che temaja vigrahagati samApannaka jIvo paNa sarvatra hoya che. * AyuSya baMdhanI sAthe gati, jAti, avagAhanA, sthiti, pradeza ane anubhAgano baMdha thAya che. tethI AyuSyabaMdhanA cha prakAra che.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-8 [ 27] cha prakAranA AyuSya baMdhanA be prakAra che- nidhatta ane nikAcita. temaja nidhatta ane nikAcitane nAma, gotra ane AyuSya sAthe saMbaMdhita karatAM bAra bhaMga thAya che- (1) jAtinAma nidhatta, (2) jAtinAma nidhattAyu, (3) jAtinAma niyukta, (4) jAtinAma niyuktAya, (5) jAtigotra nidhatta, (6) jAtigotra nidhattAyu, (7) jAtigotra niyukta, (8) jAtigotra niyuktAyu, (9) jAtinAma gotra nidhitta, (10) jAtinAma gotra nidhittAyu, (11) jAtinAma gotra niyukta, (12) jAti nAma gotra niyuktAyu. * tirachAlokamAM aDhI uddhAra sAgaropama(sAgaropamano eka prakAra) pramANa dvIpa samudra che. A lokamAM je zubha nAma, zubha, varNa, gaMdha, rasa, sparza che te dareka nAmanA dvIpa samudra che. asaMkhyAta samudromAM eka lavaNasamudra upara uThelA ane kSubdha-uchaLatA jalavALo che, zeSa samudra samatala ane akSubdha che.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrI bhagavatI sUtra zata-9 : 6za-8 pRthvI naraka ane devalokanI nIce rahelA dravyo - | 1 kai NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo? goyamA ! aTTha puDhavIo paNNattAo, taMjahA- rayaNappabhA jaaviisipbbhaaraa| bhAvArtha :- prazna- he mAvan ! pRthvI 2ii cha ? uttara- he gautama! pRthvI ATha che, te A pramANe che- ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, dhUmapramA, prabhA, tamaHpramA, tamastamA pratmA, pata praamaa|. | 2 asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe gehA i vA, gehAvaNA i vA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! | mA ratnaprabhA pRthvInI nAye 32 huAno cha ? 612- gautama ! tyAM ghara huna nathI. | 3 asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe ahe gAmA i vA jAva saNNivesA i vA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM ratnaprabhA pRthvInI nIce grAmathI laIne sanniveza parvatanA sthAno uttara- gautama ! tyAM grAma Dota nathI. | 4 atthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe urAlA balAhayA saMseyaMti, saMmucchaMti, vAsaM vAsaMti ? goyamA ! haMtA, asthi / tiNNi vi pakarei- devo vi pakarei, asuro vipakarei, NAgo vi pakarei /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-8 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM A ratnaprabhA pRthvInI nIce vizALa pramANamAM vAdaLAo utpanna thAya che, bhegA thaI vistAra pAme che ane varSA varasAve che ? uttara- hA, gautama ! tema thAya che. A sarva kArya traNe ya prakAranA deva kare che yathA- (1) vaimAnika devo paNa kare che (2) asurakumAra deva paNa kare che (3) nAgakumAra deva paNa kare che. 209 5 atthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe bAyare thaNiyasadde ? noyamA ! daMtA, asthi tiSni vi pati / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM ratnaprabhA pRthvImAM meghagarjanAno avAja hoya che ? uttara- hA gautama ! tyAM meghagarjanA hoya che, jene uparokta traNe ya prakAranA devo kare che. 6 atthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe bAyare agaNikAe ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe; NaNNattha viggahagaisamAvaNNaeNaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM A ratnaprabhA pRthvInI nIce bAdara agnikAya che ? uttara- he gautama ! te zakya nathI paraMtu vigrahagati samApannaka agnikAyanA jIvo hoya che. 7 atthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe caMdima jAva tArArUvA ? noyamA ! jo phaLake samade / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM A ratnaprabhA pRthvInI nIce caMdra, sUrya, graha, nakSatra ane tArArUpa che ? uttara- he gautama ! tyAM caMdrAdi hotA nathI. 8 atthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe caMdAbhA i vA sUrAbhA i vA ? goyamA ! No iNaTTe samaTThe evaM jAva rayaNappabhAe tahA doccAe puDhavIe savvaM AlAvagaM bhANiyavvaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM A ratnaprabhA pRthvImAM caMdrano prakAza ane sUryano prakAza che ? uttara- he gautama ! tyAM caMdrAdino prakAza nathI. A ja rIte prathama narakanA pUrvokta kathananI jema bIjI naraka(zarkarAprabhA) mATe paNa kathana karavuM joIe.
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 | zrI bhagavatI sUtra-2 | 9 evaM taccAe vi bhANiyavvaM, NavaraM-devo vi pakarei, asuro vi pakarei, No NAgo pakarei / cautthIe vi evaM, NavaraM devo ekko pakarei; No asuro, No NAgo pakarei / evaM heTThillAsu savvAsu devo ekko pakarei / bhAvArtha-A ja rIte pUrvokta sarva kathana trIjI pRthvI vAlukAprabhAne mATe paNa kahevuM joIe. vizeSatA e che ke tyAM vaimAnika deva varSA Adi kare che, asurakumAra paNa kare che, paraMtu nAgakumAra karatA nathI. A ja rIte pUrvokta sarva kathana cothI naraka mATe paNa karavuM joIe. vizeSatA e che ke ahIM mAtra vaimAnika deva varSAdi kArya kare che paraMtu asurakumAra ane nAgakumAra deva karatA nathI. A ja rIte nIcenI sarva (pAMcamI, chaTTI ane sAtamI) pRthvIomAM kevaLa vaimAnika deva A sarva kArya kare che, asurakumAra ane nAgakumAra karatA nathI. 10 atthi NaM bhaMte ! sohammIsANANaM kappANaM ahe gehA i vA gehAvaNA 6 vA? royanA ! rUpa sama ! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM saudharma ane IzAnakalpa nAmanA devaloko nI nIce ghara ke dukAna che? uttara- he gautama! tyAM ghara Adi nathI. 11 atthi NaM bhaMte ! gAmA i vA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- bhagavan! zuM tyAM prAmAdi che? uttara- he gautama ! tyAM grAmAdi nathI. |12 atthi NaM bhaMte ! urAlA balAhayA ? goyamA ! haMtA, asthi / devo pakarei, asuro vi pakarei, No NAgo pakarei; evaM thaNiyasadde vi / bhAvArtha - prazna- bhagavan! zuM tyAM vizALa pramANamAM vAdaLAo hoya che? uttara- hA, gautama ! tyAM vizALa pramANamAM vAdaLAo hoya che. tyAM varSA Adi kArya vaimAnika deva kare che, asurakumAra paNa kare che, paraMtu nAgakumAra karatA nathI. te ja rIte megha garjanA mATe paNa kathana karavuM joIe. 13 atthi NaM bhaMte ! bAyare puDhavIkAe, bAyare agaNikAe ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, NaNNattha viggahagaisamAvaNNaeNaM /
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-8 271 | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tyAM zuM bAdara pRthvIkAya ane bAdara agnikAya che? uttara- he gautama! tyAM te kaMI nathI. paraMtu vigrahagatisamApanna te jIvo hoya che. |14 atthi NaM bhaMte ! caMdima jAva tArArUvA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM tyAM caMdra, sUrya, graha, nakSatra ane tArArUpa che? uttara- he gautama ! tyAM caMdra Adi nathI. 15 atthi NaM bhaMte ! caMdAbhA i vA sUrAbhA i vA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM saNaMkumAramAhiMdesu, NavaraM devo ego pakarei / evaM baMbhaloe vi / evaM baMbhalogassa uvari savvehiM devo pakarei; pucchiyavvo ya bAyare AukAe, bAyare agaNikAe, bAyare vaNassaikAe; aNNaM taM ceva / tamukkAe kappapaNae, agaNi puDhavI ya agaNi puDhavIsu / AU teU vaNassaI, kappuvarimakaNharAIsu // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM tyAM candra prakAza, sUrya prakAza Adi che? uttara- he gautama! tyAM caMdra prakAza Adi nathI. A ja rIte saMpUrNa vaktavyatA sanaskumAra ane mahendra devaloka viSe paNa kahevI joIe. vizeSatA e che ke tyAM varSA Adi kArya kevaLa devo ja kare che. A ja rIte brahmaloka(pAMcamA devaloka)viSe paNa kahevuM joIe. te ja rIte brahmalokathI upara bAra devaloka sudhI sarvasthaLe pUrvokta kathana karavuM joIe. A sarvasthaLe varSAdi kArya kevaLa vaimAnika deva kare che. A sarva sthaLe bAdara apakAya, bAdara agnikAya ane bAdara vanaspatikAyanA viSayamAM pRcchA karavI joIe. tenA uttara paNa pUrvavat kahevA joIe. anya sarva kathana pUrvavat kahevuM joIe. gAthArtha- tamaskAyamAM ane pAMca devalokomAM agnikAya ane pRthvIkAyanA saMbaMdhamAM prazna karavA joIe, ratnaprabhA Adi pRthvIomAM agnikAyanA saMbaMdhamAM prazna karavA joIe. A rIte pAMcamA devalokathI upara sarva sthAnomAM tathA kRSNarAjiomAM apakAya, tejasukAya ane vanaspatikAyanA saMbaMdhanA prazna karavA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM ratnaprabhA Adi pRthvI tema ja devalokonI nIce zuM che ane zuM nathI ? vagere
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 | zrI bhagavatI sUtra-2 viSayaka praznottara che. ratnaprabhA Adi koI paNa pRthvInI nIce ke devalokanI nIce ghara, dukAna ke grAma, nagara, sanniveza vagere nathI. tyAM devakRta megha, megha garjanA ane vidyuta hoI zake che. temAM pahelI ane bIjI naraka sudhI vaimAnika deva, asura ane nAgakumAra te kArya kare che; trIjI naraka sudhI deva ane asura kare che; cothIthI sAtamI naraka sudhI kevaLa vaimAnika devo ja te kArya kare che. pahelA ane bIjA devaloka sudhI asurakumAra ane vaimAnika deva meghAdi kare che. tyAra pachI uparanA devaloka nIce kevaLa vaimAnika deva ja te kArya kare che. meghAdi kArya bAra devaloka sudhI ja thAya che, tenAthI upara deva jatA nathI, tethI tyAM vAdaLA vagereno sadubhAva nathI. bAdara 5thvIkAya ane bAdara agnikAya - deva vimAno ane naraka pRthvIo, pRthvImaya che paraMtu tenI nIce bAdara pRthvI ke bAdara agni nathI. kAraNa ke tyAM tenA svasthAna nathI. devalokamAM kRSNarAjio pRthvImaya che, tethI tyAM pathvIkAya che. narakamAM acitta uSNapudagalanI uSmA hoya ane devalokamAM prakAzamaya pudgalono prakAza hoya che paraMtu tyAM agnikAya nathI. apakAya, vAyukAya ane vanaspatikAya - pratyeka naraka pRthvInI nIce ghanodadhi ane ghanavAta che. tethI tyAM apakAya ane vAyukAya che ane satya nA taltha vA te niyamAnusAra apakAyanI sAthe vanaspati- kAyanuM sAhacarya che; tethI tyAM vanaspatikAya paNa che. saudharma ane IzAna devaloka udadhi pratiSThita che, tethI tyAM apakAya che. sanaskumAra, mAhendra ane brahma devaloka paryata namaskAyanI apekSAe apakAya che. apakAya hoya tyAM vanaspatikAya paNa hoya che. pAMcamA devalokathI uparanA devaloka vAyupratiSThita che. tethI tyAM apakAya ke vanaspatikAyano sadbhAva nathI. paraMtu bAra devaloka sudhImAM vAvaDI vagere jalasthAno hoya che tethI tyAM apakAya ane vanaspatikAyano sadbhAva hoya che ane vAyu to sarvatra che. jIvonA AyuSya baMdhanA prakAra :| 16 kaivihe NaM bhaMte ! AuyabaMdhe paNNatte ? goyamA ! chavvihe AuyabaMdhe paNNatte, taM jahA- jAiNAmaNihattAue, gaiNAma- NihattAue, ThiiNAmaNihattAue, ogAhaNANAmaNihattAue, pae saNAmaNihattAue, aNu- bhAgaNAmaNihattAue / daMDao jAva vemANiyANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AyuSyabaMdhanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! AyuSyabaMdhanA cha prakAra che, te A pramANe che- (1) jAti nAma nidhattAyu,
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-5: deza-8 | 273 | (2) gati nAma nivattAyu, (3) sthiti nAma nidhattAyu, (4) apanA nAma nivattAyu, (5) pradeza nAma nighattAyu, (5) anumA nAma niyattAyu. vimAniko paryaMtanA 24 daMDakamAM AyuSyabaMdha viSayaka A AlApaka kahevA joIe. 17 jIvA NaM bhaMte ! kiM jAiNAmaNihattA jAva aNubhAgaNAmaNihattA ? goyamA ! jAiNAmaNihattA vi jAva aNubhAgaNAmaNihattA vi / daMDao jAva vemANiyANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIva jAtinAma nidhattarUpa che yAvatu anubhAga nAma nidhattarUpa uttara- he gautama! jIva jAtinAma nidhattarUpa paNa che yAvatu anubhAga nAma nidhattarUpa paNa che. A pramANe vaimAnika sudhInA AlApaka kahevA joIe. 18 jIvA NaM bhaMte ! kiM jAiNAmaNihattAuyA jAva aNubhAgaNAmaNihattAuyA ? goyamA ! jAiNAmaNihattAuyA vi jAva aNubhAgaNAmaNihattAuyA vi / daMDao jAva vemANiyANaM; evaM ee duvAlasa daMDagA bhANiyavvA / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! | tinAmanidhattAyuche yAvat anumA nAma nidhattAyu cha ? uttara- he gautama! jIva jAtinAma nidhattAyu paNa che yAvatu anubhAganAma nidhattAyu paNa che. A rIte vaimAnika sudhInA AlApaka kahevA joIe. A rIte sarva maLI bAra AlApaka thAya che. 19 jIvANaM bhaMte ! kiM jAiNAmaNihattA, jAiNAmaNihattAuyA; jIvA NaM bhaMte ! kiM jAiNAmaNiuttA, jAiNAmaNiuttAuyA; evaM jAigoyaNihattA, jAigoyaNihattAuyA; jAigoyaNiuttA, jAigoyaNiuttAuyA; jAiNAmagoyaNihattA, jAiNAmagoyaNihattAuyA; jAiNAmagoyaNiuttA, jAiNAmagoyaNiutAuyA-12, jAva aNubhAgaNAmagoyaNiuttAuyA -72 ? goyamA ! jAiNAmagoyaNiuttAuyA vi jAva aNubhAgaNAmagoyaNiuttAuyA vi / daMDao jAva vemANiyANaM / zArtha :- AuyabaMdhe = AyuSya jAiNAma NihattAue = bhendriyAhi tinI sAthe AyuSyane nidhatta 42 aNubhAgaNAmaNihattAue = anubhAga(vipA) 3Na moga35 bhane AyuSya sAthe
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 zrI bhagavatI sUtra-2 saMyojita karavuM. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! (1) zuM jIva jAtinAma nidhatta che ? (2) zuM jAtinAma nidhattAyu che ? (3) zuM jIva jAtinAma niyukta che ? (4) zuM jAtinAma niyuktAyu che ? A ja rIte (5) zuM jIva jAti gotra nidhatta che ? (6) zuM jAti gotra nidhattAyu che ? (7) zuM jIva jAti gotra niyukta che ? (8) zuM jAti gotra niyuktAyu che ? (9) zuM jIva jAtinAma gotra nidhatta che ? (10) zuM jAtinAma gotra nidhattAyu che ? (11) zuM jIva jAtinAma gotra niyukta che ? (12) jAtinAma gotra niyuktAyu che ? yAvat (72) anubhAga nAma gotra niyuktAyu che ? uttara- he gautama ! jIva jAtinAma nidhatta paNa che yAvat anubhAganAma gotra niyuktAyu paNa che, A rIte cha AlApaka kahevA yAvat vaimAnika sudhInA cauvIsa daMDakamAM 12x6 = 72 AlapAka kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtramAM AyuSya sAthe cha bolane nidhatta ane nikAcita karavA rUpa 6x2 = 12 prakAranI avasthAnI vicAraNA che. jIva jyAre AyuSyano baMdha kare tyAre sattAgata(pUrve baMdhAyelI) pAMca jAti ane cAragati vagere nAmakarmamAMthI AyuSyane anurUpa gati, jAti vagere AyuSya sAthe saMyojita kare che, nibaddhita kare che. jema narakAyuno baMdha thato hoya tyAre tenI sAthe sattAmAM rahelI cAra gati, pAMca jAtimAMthI narakagati, paMcendriya jAti Adi AyuSya sAthe joDAI jAya che. nidhatta H- be prakAre artha thAya che yathA-(1) nidhatte niSivanta viziSTa vaSa vA kRta yaiH / nidhatta eTale niSikta, vizeSa prakArano baMdha. (2) nidhatta nigezvarma putttatAnAM pratisamayamanubhavanArtha neti / nidhatta eTale niSeka racanA. karmane pratisamaye udayamAM AvavA mATe vizeSa rIte sthApita karAya tene nidhatta kahe che. ahIM AyuSya sAthe viziSTa prakAranA baMdha(joDANa-goThavaNI) mATe nidhatta zabda prayukta thayo che. tAtparya e che ke karmonI je goThavaNI karAya tene niSeka-nidhatta kahe che ane te goThavaNI AyuSyakarma sAthe karAya tene nidhattAyu kahevAya che. niSikta ane nidhatta baMne paryAya zabda che tema chatAM vartamAnamAM baMdhAtA karmanI goThavaNIne niSeka kahe che ane pUrvabaddha karmanI AyuSya baMdha samaye goThavaNIne nidhatta kahe che. niyukta - be prakAre artha thAya che--- (1) niyuvAM nitAM yuvata saMbaddha nizvita mRta vai:| spaSTa rIte bhogavyA pachI ja chUTI zake tevI karmabaMdhanI ati daDhatama avasthAne nikAcita-niyukta kahe che. (2) niyuktta vena vA| karmanuM vedana karavuM arthAt karma vedananA prAraMbhane niyukta kahe che. A
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-8 [ 275 ] rIte niyukta ane nikAcita e paryAya zabda che. nidhattAyu-niyuktAyu vacce taphAvata - (1) sAmAnyarUpe AyuSya karma sAthe anya karmaprakRtiono saMyojita, niyojita karavAne nidharAya kahe che. (2) AyuSya sAthe anya prakRtionA deDhatama baMdhane ke nikAcita rUpe baMdhane niyaktAyu kahe che. pavidha nidhatta AyuSyabaMdhanu spaSTIkaraNa A pramANe che- (1) jAtinAma nidharAya - AyuSya baMdha samaye pUrvabaddha sattAgata paMcendriyAdi jAti nAmakarma vagere AyuSya sAthe saMyojita thAya, nibaddhita thAya(vizeSarUpe baMdhAya) tene jAtinA nidhattAyu kahe che. (2) gatinAma nidharAyuM - AyuSya baMdha samaye pUrvabaddha sattAgata narakAdi gati nAmakarma vagere AyuSya sAthe saMyojita thAya, vizeSa rUpe baMdhAya tene gatinAma nidhittAyu kahe che. (3) sthitinAma nivattAyu - AyuSyanA baMdha samaye pUrve baMdhAyelI nAmakarmanI prakRtionI sthiti, AyuSyanI sthiti sAthe niSikta thAya, samasthitika thAya tene sthiti nAma nidhatAyu kahe che. ahIM traNa prakAre sthiti samajAya che (1) AyuSya karma saMbaMdhI, (2) gati, jAti, avagAhanA nAmakarma saMbaMdhI ane (3) te sivAyanI anya aneka tarbhava prAyogya nAmakarmanI prakRtio saMbaMdhI. (4) avagAhanA nAma nidharAya - jIva jemAM avagAhita thAya che, tene avagAhanA kahe che. jIva audArika Adi zarIramAM avagAhita thAya che, tethI ahIM audArika Adi zarIranI avagAhanA samajavI. AyuSyanA baMdha samaye pUrvabaddha sattAgata pAMca zarIramAMthI AyuSyane anurUpa zarIra nAmakarma prakRtinuM AyuSya sAthe nibaddhita thavAne avagAhanA nAma nidhattAyu kahe che. (5) pradezanA nidharAyu - AyuSyanA baMdha samaye pUrve baMdhAyelI sattAgata nAmakarmanI prakRtionA pudgalone AyuSya sAthe niSikta karavAne pradezanAma nidhattAyu kahe che. () anubhAga nAmanidhattAyu -AyuSyanA baMdha samaye pUrve baMdhAyelI sattAgata nAmakarmanI prakRtionA vipAkane AyuSya sAthe niSikata karavAne anubhAga nAma nidhattAyu kahe che. sUtrokta cha prakAranA AyuSyabaMdhanA kathanamAM AyuSya sAthe gati, jAti Adi nAmakarmanI prakRtiono je vizeSaNarUpe prayoga karyo che, temAM nAmakarmanI prakRtionI AyuSya karmanI sAthe sahacAritA pragaTa karI che. je samaye koIpaNa AyuSyano udaya thAya, te samaye tadyogya gati, jAti Adi nAmakarmanI prakRtiono udaya thAya che, jema ke narakamAM utpanna thavA yogya jIvane jyAre narakAAyuno udaya thAya che, tyArathI ja te nairayika kahevAya che ane te ja samaye AyuSyane yogya narakagati, narakAnupUrvI, paMcendriya jAti Adi pravRtiono udaya thaI jAya che, tethI sUtrakAre AyuSyakarmane nAma karmathI vizeSita karyuM che. A cha bhedamAM gati, jAti, avagAhanA dvArA prakRtibaMdha ane zeSa traNa bheda dvArA sthitibaMdha,
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 pradezabaMdha ane anubhAgabaMdha sUcita karyo che. A cha bhedamAMthI gati, jAti, avagAhanA(zarIra) A traNe, nAma karmanI prakRti che tethI tene nAmakarma rUpe kahyA che. sthiti, anubhAga, pradeza traNe nAmakarma rUpa nathI, baMdhanA prakAra che paraMtu prastutamAM A traNe baMdha nAmakarmanI prakRti sAthe saMbaMdhita hovAthI tenuM nAma rUpe kathana karyuM che. 276 AyuSyanA baMdha samaye AyuSyane anurUpa nAmakarmanI jema AyuSyane anurUpa gotrakarmano paNa viziSTa rUpe baMdha-goThaNavI thAya che. jema ke ekendriyanA AyuSyanA baMdha samaye nIcagotrano baMdha-goThavaNI thAya che. jAti, gati vagere nAmakarma, gotrakarma, AyuSya karma A traNenI sahacArI karmaprakRtione nidhatta, nikAcita sAthe asaMyogI, dvisaMyogI vagere bhaMga karatAM 12 prakAra thAya che. nAma, Ayu, gotra nidhattAdi vizeSita jIvanA bAra prakAra :- (1) jAti nAma nidhatta :- je jIvoe ekendriyAdi jAti nAmakarmane udaya mATe niSikta karyuM che te. (2) jAti nAma nidhattAyu H-- je jIvoe ekendriyAdi jAti ane AyuSya baMne karmane udaya mATe samAna rIte niSikta karyuM che te. (3) jAti nAma niyukta H- je jIvoe ekendriyAdi jAti nAmakarmanA vedanano prAraMbha karyo che te. - (4) jAti nAma niyuktAyu :- je jIvoe AyuSya sAthe ekendriyAdi jAti nAmakarmanA vedanano prAraMbha karyo che te. (5) jAti gotra nidhatta H- je jIvoe jAti Adi nAmakarma tathA nIca gotra Adi gotra karmane udaya mATe niSikta karyuM che te. -- (6) jAti gotra nidhattAyu je jIvoe jAti ane gotranI sAthe AyuSya karmane nidhatta karyuM che te. (7) jAti gotra niyukta H- je jIvoe jAti ane gotrakarmane niyukta karyuM che te. -- (8) jAti gotra niyuktAyu :- je jIvoe jAti ane gotranI sAthe AyuSya karmane niyukta karyuM che te. (9) jAtinAma gotra nidhatta H- je jIvoe jAti nAma ane gotra karmane nidhatta karyuM che te. (10) jAtinAma gotra nidhattAyu - je jIvoe jAti nAma ane gotranI sAthe AyuSya karmane nidhatta karyuM che te. (11) jAtinAma gotra niyukta H-- je jIvoe jAti, nAma ane gotra karmane niyukta karyuM che te. (12) jAti nAma gotra niyuktAyu :- je jIvoe jAti, nAma ane gotranI sAthe AyuSya karmane niyukta karyuM che te.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-da: udezaka-8 277 je rIte jAti nAma karmathI saMbaMdhita A bAra bheda che te ja rIte gati, avagAhanA, sthiti, anubhAga ane pradezanAmanA 12-12 prakAra karatAM 64 12 = 7ra prakAra thAya che. samuccaya jIva ane 24 daMDakanA jIvomAM A 72 prakAranI pRcchA hovAthI 72 x 25 = 1800 bhaMga thAya che. AyuSya karma sAthe baMdhAtI prakRtioH- pratyeka bhavamAM AgAmI eka bhavanuM AyuSya jIvana daramyAna eka ja vAra baMdhAya che. zeSa sAta karma jIvana paryata samaye-samaye baMdhAtA rahe che. gati, jAti vagere nAma karmano baMdha to kAyama thato ja hoya che chatAM AyuSya karmanA baMdha samaye AyuSyane anurUpa gatyAdino baMdha thAya che. jema ke koI manuSyane jyAre deva AyuSyano baMdha thato hoya tyAre tene anya manuSya, tiryaMca vagere gati nAma karmane choDI devagati nAma karmano ane pAMca jAti nAma karmamAMthI paMcendriya jAtino ja baMdha thAya, anya ekendriya AdijAti vagereno baMdha thato nathI. A rIte anya paNa deva prAyogya prakRti ja baMdhAya te sahaja rIte samajI levuM joIe ane te devAyuno jyAre udaya thAya tyAre te samaye devAyune anurUpa devagati, paMcedriya jAti, vaikriya zarIra vagere nAma karmanI prakRtio avazya udayamAM AvI jAya che. te ja rIte koI jIvane pRthvIkAyanA AyuSyano baMdha thato hoya to te samaye pRthvIkAya yogya tiryaMcagati, ekendriya jAti, audArika zarIra vagere prakRtiono baMdha thAya che. temaja te AyuSyanA udaya samaye paNa tarUpa te ja prakRtino udaya thAya che. asaMkhya dvIpa samudra :20 lavaNe NaM bhaMte ! samudde kiM usiodae, patthaDodae, khubbhiyajale, aNubhiya- mane ? goyamA ! lavaNe NaM samudde usiodae, No patthaDodae, khubbhiyajale, No akhubbhiyajale / etto ADhattaM jahA jIvAbhigame jAva se teNaTeNaM goyamA ! bAhiriyA NaM dIvasamuddA puNNA puNNappamANA volaTTamANA vosaTTamANA samabharaghaDattAe citttthti| saMThANao egavihivihANA, vitthArao aNegavihivihANA; duguNA, duguNappamANAo, jAva assi tiriyaloe asaMkhejjA dIvasamuddA sayaMbhUramaNapajjavasANA paNNattA samaNAuso ! / zabdArtha:- govaU = ucchitodaka, upara uThelA jaLavALA pattharopa = prastaTodaka, sama jalavALA biyana = kSubdha jalavALA, uchaLatA pANIvALA akhiyanane = akSubdha jalavALA, zAMta jala-vALA bAda = prAraMbha karIne puvNa = pUrNa vonaTTanANA = chalochala bharelA voTTanANAM = chalakAtA hoya tevA bharelA pawvasA = paryavasAna, paryata. bhAvArtha:- prazna- he bhagavana ! zuM lavaNa samudra upara uThelA jaLavALo che, sama jaLavALo che, kSubdha jaLavALo che athavA zAMta jaLavALo che?
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 uttara- he gautama ! lavaNa samudra upara uThelA jaLavALo che paraMtu samatala jaLavALo nathI. te kSubdha jaLavALo che paraMtu zAMta jaLavALo nathI. vagere varNanathI prAraMbha karIne, je rIte jIvAbhigama sUtramAM kahyuM che te rIte sarva varNana jANI levuM joIe yAvat he gautama ! te kAraNe bahAranA samudra pUrNa, pUrNa pramANavALA, chalochala bharelA, chalakAtA ane paripUrNa bharelA ghaTanI samAna che. saMsthAnathI te eka samAna svarUpa- vALA, paraMtu vistAranI apekSAe aneka prakAranA svarUpavALA che. te dviguNa dviguNa vistAravALA che arthAt potAnA pUrvavartI dvIpathI bamaNA pramANavALA che yAvat A tiryaklokamAM asaMkhyAta dvIpa samudra che; aMtima svayaMbhUramaNa samudra che. he AyuSyamAna zramaNa ! A rIte dvIpa ane samudra kahyA che. vivecana : 278 prastuta sUtramAM madhyalokamAM AvelA asaMkhyAta dvIpa-samudranA svarUpa ane pramANanuM varNana jIvAbhigama sUtranA atideza pUrvaka che. tenuM TUMka paricaya A pramANe che-- asaMkhyAta dvIpa-samudronI saMsthiti :- madhyalokanI barAbara madhyamAM jaMbudrIpa nAmano dvIpa che. tene pharato--lavaNa samudra che. tene pharato dhAtakIkhaMDa nAmano dvIpa che. A rIte madhyalokamAM eka dvIpa, eka samudra, tema asaMkhyAta dvIpa ane asaMkhya samudra vyApta che. vistAra H* jaMbudrIpa eka lAkha yojanano che. lavaNasamudrano cakravAla viSmabha(goLAkAre pahoLAI) be lAkha yojana che. dhAtakIkhaMDano cakravAla vidhyuMbha cAra lAkha yojana che. A rIte pratyeka dvIpa-samudra dviguNita vistAravALA che. AkAra :- asaMkhyAta dvIpa-samudramAMthI eka jaMbudrIpa vartuLAkAra goLa AkAravALo che. zeSa sarva dvIpa ane samudra valayAkAra eTale cUDInA AkAre che. jaLa svabhAva :- asaMkhyAta samudramAMthI eka lavaNasamudra ucchitodaka che. lavaNa samudranuM pANI UrdhvadizAmAM sAdhika 16000(soLa hajAra) yojana sudhI UMcuM che. tethI te upara UThelA jalavALo che, sama jalavALo nathI. lavaNa samudramAM aneka pAtALa kaLaza che ane temAM rahelA vAyunA vikSobhathI lavaNasamudramAM bharatI Ave che, tethI te uchaLatA pANIvALo che. zeSa sarva samudro zAnta jaLavALA che. tamaskAya :- aruNavara samudramAMthI tamaskAya upara uThe che paraMtu te lavaNasamudranI DagamALAnI jema saghana uchaLatA jaLavALI nathI paraMtu pragADha dhummasa jevI che. varasAda :- lavaNasamudramAM varasAda thAya che paraMtu anya samudramAM varasAda varasato nathI. sarva samudramAM aneka udakayoninA jIva ane pudgala udakarUpe utpanna thAya che ane cyave che. dvIpa samudronA zubha nAma : 21 dIvasamuddA NaM bhaMte ! kevaiyA NAmadhejjehiM paNNattA ?
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-8. [ 279 ] goyamA ! jAvaiyA loe subhA NAmA, subhA rUvA, subhA gaMdhA, subhA rasA, subhA phAsA; evaiyA NaM dIvasamuddA NAmadhejjehiM paNNattA / evaM NeyavvA subhA NAmA; uddhAro, pariNAmo, savvajIvANaM uppaao| // sevaM bhaMte ! tevuM te ! | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dvIpa samudronA keTalA nAma che? uttara- he gautama! A lokamAM jeTalA zubha nAma, zubha rU5, zubha rasa, zubha gaMdha ane zubha sparza che; teTalA nAma dvIpa samudronA che. A rIte sarva zubha nAmavALA dIpa ane samudra jANavA joIe. tathA teno uddhAra, pariNamana ane sarva jIvono utpAda anya sutra pramANe jANavA.// he bhagavana! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. te vivecana : prastuta sUtramAM dIpa-samudronA zubha nAmono nirdeza karyo che. svastika, zrIvatsa Adi suzabda; pItAdi suMdara rUpavAcaka zabda; kapUra Adi sugaMdhavAcaka zabda; drAkSa, khajUra Adi madhurarasa vAcaka zabda tathA navanIta Adi mRdusparza vAcaka zabda; A rIte jeTalA zubha nAmo A lokamAM che, te samasta nAmavALA dIpa-samudra che. uddhAra, pariNAma ane utpAdana :- (1) aDhI sUkSma uddhAra sAgaropama athavA 25 kroDAkoDI sUkSma uddhAra palyopamanA jeTalo samaya hoya che, teTalA dvIpa samudra lokamAM che. (2) A dvIpa-samudra pRthvI, jala, jIva ane pudgalonA pariNAma svarUpa che. (3) pratyeka jIva pRthvIkAyikathI laIne trasakAyikarUpe aneka athavA anaMtavAra tyAM utpanna thaI cUkyA che. che zataka 6/8 saMpUrNa che
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 zrI bhagavatI sUtra-2 zataka-6 : uddezaka-9 - saMkSipta sAra - A uddezakamAM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka karmabaMdhanuM, devanA vaikriya sAmarthanuM ane avadhijJAnanA sAmarthyanuM nirUpaNa che. * ATha, sAta, cha karmabaMdha:- jJAnAvaraNIya karmane bAMdhatA jIva ATha, sAta athavA cha karma bAMdhe che. ekathI sAta guNasthAna sudhImAM trIjA guNasthAnane choDIne jIva AyuSyanA baMdha samaye ATha karmano baMdha kare che ane zeSa samayamAM sAta karmano baMdha kare che. trIje, AThame, navame guNasthAnamAM jIva AyuSya choDIne sAta karmano baMdha kare che temaja dazame guNasthAnamAM AyuSya ane mohanIya karmane choDIne cha karmano baMdha kare che. * deva tatragata arthAt devalokamAM rahelA pulone grahaNa karIne vikrvaNA karI zake che- (1) eka varNa, eka AkAra (2) eka varNa, aneka AkAra (3) aneka varNa, eka AkAra (4) aneka varNa, aneka AkAranI potAnI IcchAnusAra vidurvaNA karI zake che. te uparAMta eka prakAranA varNa, gaMdha, rasa, sparzane anya prakAranA varNAdimAM pariNata karI zake che, A tenuM vaikriya sAmarthya che. * vizuddhalezI-samyagudaSTi devanA avadhijJAnanuM ane avizuddha lezI-mithyAdaSTi devanA vilaMgajJAnanuM sAmarthya-asAmarthya bAra vikalpothI samajAvyuM che. saMkSepamAM avizuddhizezI mithyAdaSTi deva ke devI potAnA vibhaMgajJAnamAM upayogavAna hoya athavA upayoga rahita hoya, teo anya vizuddhalezI samyagdaSTi ke avizuddha lezI mithyAdaSTi deva-devIne jANI, dekhI zakatA nathI. vizuddhilezI samyagdaSTi avadhijJAnI deva ke devI potAnA avadhijJAnamAM upayogayukta na hoya to anya deva-devIne jANI, dekhI zakatA nathI. paraMtu jo te potAnA jJAnamAM upayogavAna hoya to vizuddhalezI ke avizuddhalezI baMne prakAranA deva-devIne jANI zake che. ahIM devonA jANavAnuM kAraNa. temanuM samyagujJAna ane temAM upayogayuktatA che. zeya padArtha avizuddhalazI che ke vizuddhavezI che te mahatvanuM nathI. temaja samyagujJAna hoya ane temAM upayoga na hoya to teno paNa lAbha nathI. upayoga sahitanuM samyagujJAna zeya padArthano bodha karAvI zake che.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-9 [ 281 | 'zataka-6 : uddezaka-9 | karma jJAnAvaraNIya karma baMdhanI sAthe anya karma baMdha :| 1 jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNijja kammaM baMdhamANe kai kammappagaDIo baMdhai / goyamA ! sattavihabaMdhae vA aTThavihabaMdhae vA chavvihabaMdhae vA; evaM baMdhuddeso paNNavaNAe nneyvvo| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karmane bAMdhato jIva keTalI karma prakRtione bAMdhe che? - uttara- he gautama! sAta prakRtione bAMdhe che, ATha prakRtione bAMdhe che athavA cha prakRtione bAMdhe che. ahIM avazeSa varNana prajJApanA sUtranA baMdhodezaka anusAra jANavuM joIe. vivecana : jJAnAvaraNIya karmano baMdha daza guNasthAna sudhI thAya che. temAM ekathI sAta guNasthAna sudhI trIjuM guNasthAna choDIne zeSa guNasthAnamAM AyuSya baMdhAtu hoya tyAre jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA ATha karma baMdhAya che. AyuSya na baMdhAtuM hoya tyAre sAtakarma ane trIje, AThame, navame guNasthAne paNa sAtakarma baMdhAya che. sUkSmasaMparAya guNasthAne jIva AyuSya ane mohanIya karmane choDIne cha karma bAMdhe che. karmabaMdha saMbaMdhI anya varNana mATe stramAM prajJApanA sUtranA trevIsamA padanA baMdhuddezakano atideza karyo che. te varNana tyAMthI jANavuM. devonuM vidurvaNA sAmarthya : 2 deveNaM bhaMte ! mahiDDIe jAva mahANubhAge bAhirae poggale apariyAittA pabhU egavaNNaM, egarUvaM viuvvittae ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / / deve NaM bhaMte ! bAhirae poggale pariyAittA pabhU ? goyamA ! haMtA, pabhU / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mahaddhika, mahAnubhAga-mahAprabhAvazALI Adi vizeSaNa saMpanna deva bahAranA pagalo grahaNa karyA vinA eka varNanA ane eka AkAranA zarIrAdinI virvaNA karavAmAM samartha che?
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 zrI bhagavatI sUtra-2 uttara- he gautama ! tema zakya nathI. prazna- he bhagavan ! zuM te deva bahAranA pudgalone grahaNa karIne uparyuktarUpe vikurvaNA karavAmAM samartha che ? uttara- hA, gautama ! te deva te pramANe karavAmAM samartha che. 3 se NaM bhaMte ! kiM ihagae poggale pariyAittA viuvvai, tatthagae poggale pariyAittA viuvvai, aNNatthagae poggale pariyAittA viuvvai ? goyamA ! No ihagae poggale pariyAittA viuvvai, tatthagae poggale pariyAittA viuvvai, No aNNatthagae poggale pariyAittA viuvvai; / evaM eeNaM gameNaM jAva egavaNNaM egarUvaM, egavaNNaM aNegarUvaM, aNegavaNNaM egarUvaM, aNegavaNNaM aNegarUvaM; caubhaMgo / zabdArtha:- FEIQ = mAnavalokanA tatkAQ = jyAM te deva che te kSetranA, devalokanA aLasthAQ = anya koI sthAnanA. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM te deva ahIM manuSyalokamAM rahelA pudgalone grahaNa karIne vikurvaNA kare che ke tyAM devalokamAM rahelA pudgalone grahaNa karIne vikurvaNA kare che ke anya sthAnamAM rahelA pudgalone grahaNa karIne vikurvaNA kare che ? uttara- he gautama ! te deva ahIM rahelA pudgalone grahaNa karIne vipurvaNA karatA nathI; tyAM rahelA pudgalone grahaNa karIne vikurvaNA kare che, arthAt devalokamAM rahelA tathA jyAM vipurvaNA kare che tyAMnA pudgalo grahaNa karIne, vikurvaNA kare che. paraMtu anyatra rahelA pudgalone grahaNa karIne vikurvaNA karatA nathI. AvI ja rIte yAvat vidhurvaNA saMbaMdhI cAra bhaMga kahevA joIe yathA- (1) eka varNa ane eka rUpanI (2) eka varNa ane aneka rUpanI (3) aneka varNa ane eka rUpanI (4) aneka varNa ane aneka rUpanI. te cAre prakAranA rUpone vikurvita karavAmAM samartha che. 4 deve NaM bhaMte ! mahiDDIe jAva mahANubhAge bAhirae poggale apariyAittA pabhU kAlagapoggalaM NIlagapoggalattAe pariNAmettae, NIlagapoggalaM vA kAlagapoggalattAe pariNAmettae ? noyamA ! jo phaLake samaduM / pariyAnnA pammU | bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM mahardika, mahAnubhAva Adi vizeSaNa saMpanna deva bahAranA pudgalone
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-9 [ 283 ] grahaNa karyA vinA kALA pudgalane nIlA pudgala rUpe ane nIlA pudgalane kALA pudgala rUpe pariNata karavAmAM samartha che? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. bahAranA pagalone grahaNa karIne deva te pramANe karavAmAM samartha che. | 5 se NaM bhaMte ! kiM ihagae poggale pariyAittA pariNAmei, pucchA ? goyamA ! tatthagae poggale pariyAittA pariNAmei, No ihagae No aNNatthagae / evaM kAlagapoggalaM lohiyapoggalattAe, lohiyapoggalaM kAlagapoggalattAe pariNomei / eeNaM abhilAveNaM kAlaga hAliddha, kAlaga sukkila pogglaa| evaM NIlaeNaM lohiyaM, hAliddhaM, sukkillaM / evaM lohiyaeNaM hAliddhaM, sukkilaM / evaM hAliddaeNaM sukkillaM / evaM eyAe parivADIe gaMdha rasa phAsA vi / NavaraM kakkhaDaphAsapoggalaM mauya phAsapoggalattAe; evaM garuyalahuya, sIyausiNa, Niddhalukkha do do phAsA bhaanniyvvaa| bhAvArtha-prazna-he bhagavan!te deva Ihagata, tatragata athavA anyatragata pudgalomAMthI kayA pulone grahaNa karIne te pramANe karavAmAM samartha che? uttara- he gautama ! te Ihagata ke anyatragata pugalone grahaNa karIne pariNamana karI zakatA nathI. paraMtu jyAM te deva che tyAMnA ja pudgalone grahaNa karIne kALA pudgalone nIlArUpe pariNamana karI zake che. A rIte kALA pulane lAla pula rUpe ane lAla pugalane kALA pudgalarUpe pariNata karI zake che. A ja rIte kALA ane pILA, kALA ane sapheda pugala vize samajavuM. A ja rIte nIlA pudgalane lAla, pILA ane saphedarUpe pariNata karI zake che. A ja rIte lAla pulane pILA ane saphedarUpe pariNata karI zake che. A ja rIte pILA pudgalane sapheda pugalarUpe pariNata karI zake che. A ja kramathI gaMdha, rasa ane sparzanA viSayamAM paNa samajavuM joIe. vizeSatA e che ke karkaza sparzavALA pulane mRdu sparzavALA pudgalarUpe pariNata karavAmAM samartha che. A rIte be be viruddha arthAt guru ane laghu, zIta ane uSNa, snigdha ane rUkSa sparzonuM kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sutromAM devanuM vaikriya sAmarthya ane pariNamana sAmarthya pradarzita karatAM tatsaMbaMdhI vividha
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 284 ] zrI bhagavatI sUtra-2 viSayonuM spaSTIkaraNa che. yathA 1) deva bAhya pugala grahaNa karIne ja vidurvaNA karI zake che (2) deva jyAM hoya tyAMnA ja pudgalo grahaNa karIne vaikriya karI zake paraMtu mAnavalokanA ke anya koI sthaLanA pudgalo dvArA vidurvaNA karI zake nahIM. (3) eka varNanA anekarUpo, aneka varNanuM eka rUpa vagere cAre vikalpathI rUpo banAvI zake che. (4) kALA pulane nIlArUpe pariNata karavAnA hoya to paNa 1. bAhya pugala grahaNa karIne 2. svaupasthita kSetranA arthAt devalokanA pudgala grahaNa karI pariNamana kare. kALAthI nIlA, lAla, pILA ane sapheda raMgamAM parivartana thAya che temaja gaMdhanA, rasanA, sparzanA pariNamana saMbaMdhI vikalpo samajavA. vadi pariNAmanA paccIsa bhaMga - varNAdinA kula 25 vikalpa thAya che, jemAM pAMca varNanA = 10, be gaMdhanA = 1, pAMca rasanA = 10 ane ATha sparzanA cAra joDakAnA = 4. A rIte kula 10+1+104 = 25.yathA- (1) kALAne nIlA (2) kALAne lAla (3) kALAne pILA (4) kALAne sapheda (5-7) nIlAne lAla, pILA ane sapheda (8-9) lAlane pILA ane sapheda (10) pILAne sapheda (11) durgadhane sugaMdha temaja sugaMdhane durgadha te eka ja vikalpa (12-21) pAMca rasanA dazavikalpa (rara-ra5) sparzanA cAra bhaMga-jema be gaMdhano eka ja vikalpa thAya tema ATha sparzanA cAra joDakAnA cAra bhaMga hoya che, je bhAvArthamAM spaSTa che. devonuM jJAna-sAmarthya :|6 avisuddhalese NaM bhaMte ! deve asamohaeNaM appANaeNaM avisuddhalesaM devaM, deviM, aNagAraM aNNayaraM jANai pAsai ? No iNaDhe samaDhe // 1 // evaM avisuddhalese deve asamohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM / 2 // avisuddhalese deve samohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM / 3 // avisuddhalese deve samohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM / 4 // avisuddhalese deve samohayAsamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM // 5 // avisuddhalese deve samohayAsamohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM / 6 // visuddhalese deve asamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM 7 // visuddhalese deve asamohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM / 8 // zabdArtha:- amoda = anupayukta, upayoga vinA vizuddha azuddhalezI, virbhAgajJAnI. bhAvArtha -prazna- he bhagavan! zuM avizuddhalazI (virbhAgajJAnI) deva upayoga rahita AtmAthI avizuddha legI devane, devIne ke aNagAra Adi koIne jANe dekhe che? uttara- (1) he gautama! tema zakya nathI. A ja rIte (2) avizuddhalezI anupayukta deva vizuddha
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-: uddezaka-9 [ 285] lezI devAdine (3) avizuddhalezI upayukta deva avizuddhalezI devAdine (4) avizuddhalazI upayukta deva vizuddhalezI devAdine (5) avizuddhalezI upayuktAnupayukta deva avizuddhalezI devAdine (6) avizuddhalezI upayuktAnupayukta deva vizuddhalezI devAdine (7) vizuddhalazI anupayukta deva avizuddhalezI devAdine (8) vizuddhalezI anupayukta deva vizuddhalezI devAdine jANI ke dekhI zakatA nathI. 7 visaddhalese NaM bhaMte ! deve samohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM devi aNagAraM aNNayaraM jANai pAsai ? haMtA goyamA ! jANai pAsai / 9 // evaM visuddhalese deve samohaeNaM appANeNa visuddhalesaM / 10 // visuddhalese deve samohayAsamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM / 11 // visuddhalese deve samohayAsamohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM / 12 // evaM heTThillaehiM aTThahiM Na jANai, Na pAsai; uvarillaehiM cauhiM jANai, pAsaDuM | tevuM ! mate ! I bhAvArtha - prazra- he bhagavan! vizuddhalazI deva zuM upayukta AtmAthI avizuddhalezI devane, devIne ke aNagAra Adi koIne jANe dekhe che? uttara-(9) hA, gautama ! A prakAranA deva jANI-dekhI zake che. te ja rIte (10) vizuddhalezI upayukta deva vizuddhalezI devAdine, (11) vizuddha lezI upayuktAnupayukta deva avizuddhalezI devAdine, (12) vizuddhalezI upayuktAnupayukta deva vizuddha lezI devAdine jANI dekhI zake che. A pramANe pUrvanA ATha bhaMgavALA deva jANatA-dekhatA nathI. raMtu pachInA cAra baMgavALA deva jANe-dekhe che. . he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. te vivecana : prastuta sutramAM virbhAgajJAnI ane avadhijJAnInA jANavA dekhavA saMbaMdhI nirUpaNa che. tenA bAra vikalpo bhAvArthamAM spaSTa che. avizaddha lezI deva virbhAgajJAnI hoya che, tethI sutrokta cha vikalpomAM te deva, mithyAdaSTi hovAthI deva, devI Adine jANI-dekhI zakatA nathI; sAtamA, AThamA vikalpamAM deva samyakdaSTi hovA chatAM anupayukta hovAnA kAraNe jANI-dekhI zakatA nathI. aMtima cAra vikalpamAM deva samyagudRSTi che; temAM navamA, dasamA vikalpomAM deva samyagudRSTi paNa che ane upayukta paNa che; agiyAramA, bAramA vikalpamAM deva samyagRSTi che ane upayuktAnupayukta che, tenA upayuktAnupayuktapaNAmAM upayuktapaNuM samyagujJAnanuM kAraNa che. tethI pAchaLanA cAra vikalpomAM deva-devI Adine jANI, dekhI zake che.
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 ] zrI bhagavatI sUtra-2 - nahI 0 nahIM sUtrokta bAra vikalpone jotAM siddha thAya che ke jJAnanuM kAraNa upayoga eTale AtmAnA jJAna guNanuM anusaMdhAna che ane jJAnanI yathArthatAnuM kAraNa samyagudaSTi che. tethI samyagudRSTi avadhijJAnI ane upayoga sahita deva, game te deva, devI ke aNagAra vagerene jANe che ane dekhe che. pratomAM gayAM ane mAruM A pATha bheda maLe che. prastutamAM baMne zabdo svIkAryA che. devonuM jJAna sAmarthya :kema | jJAtAdevanI legyA | upayukta ya vyaktinI vezyA jANe-dekhe azuddha anupayukta azuddha azuddha anupayukta zuddha azuddha upayukta azuddha azuddha upayukta azuddha upayuktAnupayukta azuddha nahIM azuddha upayuktAnupayukta zuddha anupayukta azuddha anupayukta zuddha upayukta azuddha zuddha upayukta upayuktAnupayukta upayuktAnupayukta zuddha 0 nahIM nahIM = da 0 nahIM 0 zuddha 0 0 8 zuddha 8 azuddha zuddha zuddha 8 che zataka | saMpUrNa
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-6H uddezaka-10, [ 287 ] zataka-6 : uddezaka-10 - saMkSipta sAra , A uddezakamAM anya jIvanA sukha duHkhane dekhADavAnI azakyatA, jIvanuM svarUpa, jIvanuM prANadhAraNa, bhavI, abhavI jIva ane nAraka Adino saMbaMdha, ekAMta sukha duHkhavedanA, jIva dvArA gRhIta pudgalonI yogyatA ane kevaLInA jJAnanI anaMtatA vagere viSayonuM nirUpaNa che. * anyatIrthikonuM kathana che ke rAjagRhInA lokonA sukha duHkhane bahAra kADhIne koI dekhADI zakatA nathI. kevaLI bhagavAnanuM kathana che ke kevaLa rAjagRhInA ja nahIM paraMtu samasta lokanA koIpaNa jIvonA sukha-duHkhone bahAra kADhIne koI dekhADI zakatA nathI. je rIte koI kSetra gaMdha pugalothI vyApta thaI jAya, to tenI gaMdhane anubhavI zakAya paraMtu gaMdha rUpI hovA chatAM tene koIdekhADI zake nahIM. te ja rIte sukha duHkha anubhavI zakAya che. paraMtu arUpI hovAthI tene koI dekhADI zake nahIM. * zuddha jIvAtmA jIvarUpa che ane saMsAranA jIvo paNa jIvAtma svarUpa che athavA jIva caitanya svarUpa che, je caitanyasvarUpa che, te ja jIva che. jIva dravyane tenA caitanyadharma sAthe avinAbhAva saMbaMdha che. tethI ja baMnemAM abhedopacAra karI jIvane caitanya svarUpa ane caitanya svarUpane ja jIva kahyo che. * nairayikAdi 24 daMDakanA jIvo jIvarUpa ja che paraMtu jIva che te nArakAdi rUpe ekAMte nathI. kAraNa ke nArakAdi paryAya tenI eka maryAdita samayanI avasthA che. tenI pratyeka avasthAo parivartanazIla che. * dravya prANa dhAraNa kare te jIva che paraMtu jIva dravyaprANane dhAraNa kare tema ekAMte nathI. kAraNa ke siddha jIva che, paraMtu temAM dravya prANa nathI. * jIva che te bhavI ke abhavI hoya athavA na paNa hoya paraMtu bhavI abhavI to avazya jIva ja che, bhavyatva ane abhavyatva jIvano pAriNAmika bhAva che A baMne bhAva siddhAvasthAmAM nathI tethI tenI sAthe jIvane avinAbhAva saMbaMdha nathI. * jIva che tene ekAMta duHkha ke sukhavedanA nathI; nArakone prAyaH azAtA che paraMtu kyAreka zAtA che, devone ekAMta zAtA che paraMtu kyAreka azAtA che, manuSya ane tiryaMcane vimAtrAthI(vividha prakAre) zAtA azAtA hoya che. * jIva AtmakSetrAvagADha pudgalone grahaNa karI zake che, anaMtara ke paraMparAvagADha pulone grahaNa karatA nathI. * kevaLInuM jJAna anAvaraNa, aparimita ane saMpUrNa che, tethI tene IndriyonA avalaMbananI jarUra nathI. samasta padArtho tenA jJAnamAM sahaja jaNAya che.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 zrI bhagavatI sUtra-2 zads-G : maza-10 anyatIrthika anyanA sukha-dukha pradarzana azakya :| 1 aNNautthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti jAva parUvaMti-jAvaiyA rAyagihe Nayare jIvA, evaiyANaM jIvANaM No cakkiyA kei suhaM vA duhaM vA jAva kolaTThigamAyamavi, NipphAvamAyamavi, kala(ma)mAyamavi; mAsamAyamavi, muggamAyamavi, jUyAmAyamavi, likkhAmAyamavi abhiNivatRRttA uvadaMsittae; se kahameyaM bhaMte ! evaM? goyamA ! jaM NaM te aNNautthiyA evaM AikkhaMti jAva micchaM te evaM AhaMsu; ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi jAva parUvemi- savvaloe vi ya NaM savvajIvANaM No cakkiyA kei suhaM vA, taM ceva jAva uvadasittae / se keNatuNaM bhaMte ! evaM? goyamA ! ayaM NaM jaMbuddIve dIve jAva visesAhie parikkheveNaM paNNattA; deve NaM mahiDDIe jAva mahANubhAge egaM mahaM savilevaNaM gaMdhasamuggagaM gahAya taM avaddAlei, ta avaddAlettA jAva iNAmeva kaTTa kevalakappaM jaMbahIvaM dIvaM tihiM accharA-NivAehi tisattakhutto aNupariyaTTittA Na havva AgacchejjA / se NUNa goyamA ! se kevalakappe jaMbuddIve dIve tehiM ghANapoggalehiM phuDe ? haMtA, phuDe / cakkiyA NaM goyamA ! kei tesiM ghANapoggalANaM kolaTThigamAyamavi jAva uvadaMsittae ? No iNaDhe samaDhe / se teNaTeNaM goyamA ! jAva uvadasittae / zArtha:- cakkiyA = zachakolaTTigamAyamaviporana piyA 2 pANipphAvamAyamavi = pAsa 2j 59 / abhiNivatRRttA = DhIne savilevaNaM = vivepana 42vAnA gaMdhasamuggagaM = gaMdha dravyono suo avaddAlei = GghAu ghANapoggalehiM = gaMdhanA pugato jUyA = hUM. bhAvArtha:- - bhagavana ! anyatArtha // prabhA cha yAvata 5359 // 42 cha / 2049 nagaramAM jeTalA jIva che, te sarvanA sukha athavA duHkhane boranA ThaLiyA pramANa, vAla pramANa, vaTANA
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6H uddezaka-10 289 pramANa, aDada pramANa, maga pramANa, juM pramANa ke lIkha pramANa paNa koI puruSa bahAra kADhIne dekhADI zake nahIM; he bhagavan! zuM A kathana satya che? uttara- he gautama! je anyatIrthika uparyukta pramANe kahe che vAvatu prarUpaNA kare che, te mithyA kahe che, he gautama! huM A pramANe kahuM chuM yAvat prarUpaNA karuM chuM ke saMpUrNa lokamAM rahelA sarva jIvonA sukha athavA duHkhane koI paNa puruSa boranA ThaLiyA pramANa yAvatuM lIkha pramANamAM paNa bahAra kADhIne dekhADI zake nahIM. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! A jaMbudvIpa nAmano dvIpa che yAvata tenI traNa guNI sAdhika paridhi che. tevA dvIpamAM koI mahaddhika deva eka moTA vilepanavALA(sugaMdhI cUrNavALA) gaMdha dravyanA DabbAne laIne ughADe, ughADIne te DabbAne hAthamAM laIne traNa capaTI vagADe, eTalA samayamAM jaMbUdvIpanI 21 vAra parikrammA karIne pAcho AvI jAya, to he gautama! zuM gaMdhayugalothI A saMpUrNa jaMbUdvIpa spaSTa thAya che? [gautama) hA, bhagavan! te spaSTa thAya che. [bhagavAna] he gautama! koI puruSa boranA ThaLiyA pramANa thAvat lIkha pramANa te gaMdhayugalone batAvavA samartha che? [gautama) he bhagavan! tema zakya nathI. bhigavAna he gautama! te ja rIte koIpaNa jIvonA sukha duHkhane bahAra kADhIne koI dekhADI zakatA nathI. vivecana : prastuta sUtramAM jIvonA sukha duHkhane bahAra kADhIne koI dekhADI na zake tatsaMbaMdhI anyamata ane svamatanuM nirUpaNa che. anyamatanuM kathana - rAjagRhI nagaramAM jeTalA jIva che, teonA sukha duHkhane bahAra kADhIne koI dekhADI zakatA nathI. svamatanuM kathana - saMpUrNa lokanA samasta jIvonA sukha duHkhane bahAra kADhIne koI dekhADI zakatA nathI. sUtramAM sukha duHkha dekhADavAnI mAtrA mATe boranA ThaLiyAthI laI lIkha sudhInA sAta padArthono nAma nirdeza che te mAtra udAharaNa rUpe che. je svamata ane anyamata baMnenA kathanamAM samAna che. na dekhADI zakavAnuM kAraNa - anyamatanA kathanamAM na dekhADI zakavAnA kAraNanuM spaSTIkaraNa nathI.
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 290 | zrI bhagavatI satra-2 prabhue tenuM spaSTIkaraNa gaMdha dravyanA mAdhyame karyuM che. jema koI deva dvArA gaMdha dravyanA khullA DabbAne laI jaMbUdvIpanI 21 vAra parikramA karavAthI gaMdha pugala AkhA jaMbUdvIpamAM phelAI jAya che to paNa koI te gaMdhane dekhADI zake nahIM, kAraNa ke te daSTino viSaya nathI. temaja AtmAnA sukha duHkha paNa daSTinA viSaya nathI tethI tene paNa koI bahAra kADhIne dekhADI zake nahIM. daSTAMta ApavAno Azaya e che ke jyAre rUpI gaMdhayugala paNa koI dekhADI zake nahIM to arUpI AtmAnA arUpI sukha duHkha kADhIne koI kema dekhADI zake? arthAt na ja dekhADI zake. jIvanuM svarUpa : 2 jIve NaM bhaMte ! jIve, jIve jIve ? goyamA ! jIve tAva NiyamA jIve, jIve vi NiyamA jIve / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuddha jIvAtmA jIva rUpa che ke saMsAranA jIvo jIvarUpa che? uttara-he gautama! zuddha jIvAtmA to niyamaH jIvarUpa che ja ane saMsAranA jIvo paNa niyamita jIvAtma svarUpa che. | 3 jIve NaM bhaMte ! Neraie, Neraie jIve ? goyamA ! Neraie tAva NiyamA jIve, jIve puNa siya Neraie, siya aNeraie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIva, narayika che ke narayika, jIva che? uttara- he gautama! nairayika to niyamaH jIvarUpa che ja paraMtu jIva kyAreka nairayika hoya che ane kyAreka anairayika paNa hoya. | 4 jIve NaM bhaMte ! asurakumAre, asurakumAre jIve ? goyamA ! asurakumAre tAva NiyamA jIve, jIve puNa siya asurakumAre, siya No asurakumAre / evaM daMDao bhANiyavvo jAva vemANiyANaM / zabdArtha - vaMdo = AlApaka, pUrvavat saMpUrNa kathana. bhAvArtha - - he bhagavan! zuM jIva, asurakumArarUpa che ke asurakumAra jIvarUpa che? uttara-he gautama! asurakumAra to niyamaH jIvarUpa che ja paraMtu jIva kyAreka asurakumAra paNa hoya ane kyAreka asurakumArathI bhinna paNa hoya. A ja rIte vaimAnika sudhI sarva AlApaka kahevA joIe. 5 jIvai bhaMte ! jIve, jIve jIvai ?
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-6H uddezaka-10 [ 291 ] goyamA ! jIvai tAva NiyamA jIve, jIve puNa siya jIvai, siya No jiivi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je jIve che arthAt prANa dhAraNa kare che te jIva kahevAya che ke je jIva che te prANa dhAraNa kare che? uttara-he gautama! je jIve che arthAt prANa dhAraNa kare che te to niyamaH jIva che paraMtu je jIva che te dasa dravya prANamAMthI kadAcit prANa dhAraNa kare che ane kadAcit prANa dhAraNa karatA nathI. | 6 jIvai bhaMte ! Neraie, Neraie jIvai ? goyamA ! Neraie tAva NiyamA jIvai, jIvai puNa siya raie siya aNeraie / / evaM daMDao Neyavvo jAva vemANiyANaM / bhAvArtha - prazra he bhagavan! je jIve che te nairayika che ke je nairayika che te jIve che? uttara- he gautama! nairayika to niyamataH jIve che, paraMtu je jIve che te kyAreka nairayika paNa hoya ane kyAreka anairayika paNa hoya. A rIte vaimAnika paryata sarva AlApaka kahevA joIe. | 7 bhavasiddhie NaM bhaMte ! Neraie, Neraie bhavasiddhie ? goyamA ! bhavasiddhie siya Neraie, siya aNeraie; Neraie vi ya siya bhava- siddhie, siya abhavasiddhie / evaM daMDao jAva vemANiyANaM / zabdArtha - maviiA = bhavI jIva, bhavya bhavasithi = abhavI jIva, abhavya bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je bhavasiddhika che te nairayika hoya ke je nairayika hoya te bhavasiddhika hoya? uttara- he gautama! je bhavasiddhika che, te nairayika paNa hoya ane anairayika paNa hoya ane je narayika che, te bhavasiddhika paNa hoya che ane abhavasiddhika paNa hoya che. A ja rIte vaimAnika paryata sarva AlApaka jANavA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM bhinna-bhinna dRSTikoNathI prazno pUchIne jIvanuM svarUpa nizcita karyuM che. jIvanuM svarUpa - jIvamAM dharmI koNa che ane teno dharma zuM che? te jANavuM jarUrI che. prabhue tenuM samAdhAna karyuM che ke nIve tAva fNayamA jIve, nave vi fNayaT nI I jIva jIva che arthAt caitanya svarUpa che ane caitanya svarUpa che te ja jIva che. ahIM be vAra gIva zabda prayoga che, prathama 'jIva' dharmI che ane bIjIvAra prayukta 'jIva' zabda dharma che. sUtrakAre dharmI ane dharmamAM abheda batAvavA mATe eka ja
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 zabdano be vAra prayoga karyo che, tethI nizcita thAya che ke jIva che te caitanya svarUpa che, ane caitanya svarUpa che te ja jIva che. 292 jIvanI paryAyono jIva sAtheno saMbaMdha :- tyAra pachInA praznomAM jIvanI nArakAdi paryAyo jIvarUpa che ke nahIM, tadviSayaka prazno che. nArakAdi paryAyo jIvarUpa ja che kAraNa ke paryAyo dravyathI sarvathA bhinna nathI. paryAya dravyano ja vikAra che. paraMtu jIva che te nArakAdirUpe ja hoya tevuM ekAMte nathI, kAraNa ke paryAyo sadA parivartanazIla che. jIva kyAreka nAraka paryAyarUpe hoya, kyAreka deva paryAyarUpe hoya; A rIte jIvanI paryAyonuM parivartana thayA kare che. jIva ane prANano saMbaMdha H-- je prANa dhAraNa kare che te jIva che, paraMtu jIva che te prANa dhAraNa kare ja che, tevuM ekAMte nathI. ahIM 'prANa' zabdathI dravyaprANanuM grahaNa karyuM che. temAM pratyeka saMsArI jIva potAnI yogyatA pramANe prANa dhAraNa kare che, siddhanA jIva jIva che paraMtu te dravyaprANane dhAraNa karatA nathI. kAraNa ke dravyaprANa karmajanya che. A rIte prANane jIva sAthe saMbaMdha niyamA che, jIvano prANa sAtheno saMbaMdha vikalpe che. bhavI abhavI sAthe nArakAdino saMbaMdha :- bhavyatva ane abhavyatva paNa jIvano anAdi sAMta pAriNAmika bhAva che. te jIvanI samagra saMsArAvasthA paryaMta rahe che, siddhAvasthAmAM raheto nathI. tenI saMsArAvasthAmAM tenA bhinna bhinna sthAne janma maraNa thayA kare che. tethI je bhavI che te nAraka paNa hoya ane nArakathI bhinna anyarUpe paNa hoya zake che. te ja rIte je nAraka che, te bhavI ja hoya tevuM paNa ekAMte nathI. keTalAka nArako abhavI paNa hoya che. A rIte baMneno saMbaMdha paraspara vikalpe che. jIvanA sukha-du:kha vedana saMbaMdhI sva-para siddhAMta : 8 aNNautthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti jAva parUveMti - evaM khalu savve pANA bhUyA jIvA sattA egaMtadukkhaM veyaNaM veyaMti; se kahameyaM bhaMte ! evaM ? gomA ! jaM NaM te aNNautthiyA evaM Aikkhati jAva parUvaiti jAva micchaM te evaM haMsu; ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi jAva parUvemi- atthegaiyA pANa bhUyA jIvA sattA etadukkhaM veyaNaM veyaMti, Ahacca sAyaM veyaNaM veyaMti; atthegaiyA pANA bhUyA jIvA sattA egaMtasAyaM veyaNaM veyaMti, Ahacca assAyaM veyaNaM veyaMti; atthegaiyA pANA bhUyA jIvA sattA vemAyAe veyaNaM verdeti Ahacca sAyamasAyaM / se hekeLa mate ! va ? goyamA ! NeraiyA egaMtadukkhaM veyaNaM veyaMti Ahacca sAyaM, bhavaNavaivANamaMtara - joisa-vemANiyA egatasAyaM veyaNaM veyaMti Ahacca asAyaM; puDhavikkAiyA
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-6H uddezaka-10 [27] jAva maNussA vemAyAe veyaNaM veyaMti Ahacca sAyamasAyaM; se teNaTeNaM / zabdArtha - Adizva = kadAcit vemAlApa = vimAtrAthI, vividha prakAre sAyaM = zAtArUpa, sukharUpa sAthe = azAtArUpa, duHkharUpa. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! anyatIrthika A pramANe kahe che yAvat prarUpaNA kare che ke sarva prANa, bhUta, jIva ane sattva ekAMta duHkharUpa vedanAne vede che, he bhagavana! te kevI rIte hoI zake ? uttara- he gautama ! anyatIrthika A pramANe kahe che yAvat prarUpaNA kare che, te mithyA che. he gautama ! huM A pramANe kahu chuM yAvat prarUpaNA karuM chuM ke- keTalAka prANa, bhUta, jIva ane sattva, ekAnta duHkha rU5 vedanA vede che ane kadAcit zAtArUpa vedanA paNa vede che; keTalAka prANa, bhUta, jIva ane sattva, ekAMta sukha rUpa vedanA vede che ane kadAcit azAtA rUpa vedanA vede che ane keTalAka prANa, bhUta, jIva ane sattva vimAtrAthI vedanA vede che, kadAcit zAtArUpa ane kadAcitu azAtArUpa vedanA vede che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! nairayika, ekAMta duHkharUpa vedanA vede che ane kadAcit sukharUpa vedanA vede che. bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devo ekAMta zAtArUpa vedanA vede che paraMtu kadAcit azAtArUpa vedanA paNa vede che tathA pRthvIkAyika jIvothI manuSya paryaMtanA jIvo vimAtrAthI vedanA vede che, kadAcita sukha ane kadAcitu duHkharUpa vedanA vede che. tethI he gautama! uparyukta kathana karyuM che. vivecana : prastuta sUtramAM anyatIrthikonI sarva jIvo dvArA ekAMta duHkha vedanAnI mAnyatAnuM khaMDana karIne anekAntazailIthI svasiddhAMtanI prarUpaNA karI che. nairayika ekAMta duHkha vede che paraMtu devasaMyogAdi kAraNe kadAcit sukha paNa vede che, deva ekAMta sukha vede che, paraMtu pArasparika saMgharSa, IrSA, dveSa AdimAM tathA priya vastunA viyogAdimAM duHkha paNa vede che. pRthvIkAyika jIvothI laIne manuSyo sudhInA jIvo koIka samaye sukha ane koIka samaye duHkha, kyAreka sukha dukha mizrita vedanA vede che. eka kSetrAvagADha pudgalAhAra :| 9 NeraiyA NaM bhaMte ! je poggale attamAyAe AhAreti te kiM AyasarIra-khettogADhe poggale attamAyAe AhAraiti, aNaMtarakhettogADhe poggale attamAyAe AhAraiti, paraMparakhettogADhe poggale attamAyAe AhAraiti ? goyamA ! AyasarIrakhettogADhe poggale attamAyae AhAraiti, No
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 ] zrI bhagavatI sUtra-2 aNaMtarakhetto- gADhe poggale attamAyAe AhAreMti No paraMparakhettogADhe / jahA NeraiyA tahA jAva vemANiyANaM daMDao / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIva je pugalone AtmA dvArA AhArarUpe grahaNa kare che, zuM te Atma zarIra kSetrAvagADha (je AkAzapradezomAM zarIra che te pradezomAM sthita) pudgalone AtmA dvArA grahaNa kare che? athavA anaMtara kSetrAvagADha pudgalone AtmA dvArA grahaNa kare che? ke paraMpara kSetrAvagADha pugalone AtmA dvArA grahaNa kare che? uttara- he gautama ! te Atma zarIrakSetrAvagADha pugalone AtmA dvArA grahaNa kare che, paraMtu anaMtara kSetrAvagADha pudgalone grahaNa karatA nathI ane parampara kSetrAvagADha pulone paNa grahaNa karatA nathI. je rIte nairayikone mATe kahyuM, te ja rIte vaimAniko paryata saMpUrNa kathana karavuM. vivecana : prastuta be sUtromAM samasta saMsArI jIvo dvArA AhArarUpe grahaNa karavA yogya pulonA saMbaMdhamAM praznottara che. niSkarSa :- nAraka Adi samasta jIvo prathama vikalpathI arthAt svazarIra kSetramAM rahelA (svazarIra kSetrAva- gADha) pudagalone AhArarUpe grahaNa kare che, paraMtu bIjA ane trIjA vikalpathI grahaNa karatA nathI. kevalI bhagavAnanuM jJAna-darzana sAmarthya :10 kevalI NaM bhaMte ! AyANehiM jANai, pAsai ? goyamA No ! iNaTe samaDhe / zabdArtha - AyArda = Indriyo dvArA. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM kevalI bhagavAna Indriyo dvArA jANe-dekhe che? uttara- he gautama! tema nathI. | ??jenAM mate ! paDyuM ? goyamA ! kevalI NaM purathimeNaM miyaM pi jANai, amiyaM pi jANai jAva NivvuDe daMsaNe kevalissa, se teNaTeNaM / jIvANaM ya suhaM dukkhaM, jIve jIvai taheva bhaviyA ya / egaMtadukkhaM veyaNa, attamAyAya kevalI / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che?
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-6H uddezaka-10 295 | uttara- he gautama ! kevalI bhagavAna pUrvadizAmAM parimitane paNa jANe che ane aparimitane paNa jANe che vAva kevalInuM jJAna ane darzana nivRtta hoya che arthAt paripUrNa, kRtna ane nirAvaraNa hoya che. tethI he gautama ! A pramANe kahyuM che. gAthArtha- jIvonA sukha-duHkha, jIva, jIvanuM prANadhAraNa, bhavya, ekAnta duHkhavedanA, AtmA dvArA pudgalonuM grahaNa ane kevalI Adi viSayo para dasamA uddezakamAM vicAra karyo che. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. / vivecana : kevaLI bhagavAnanuM jJAna atIndriya che, anaMta che, paripUrNa che. zataka-pa4mAM paNa A sUtra AvI gayuM che. tyAM ja tenuM vivecana karyuM che. che zataka 6/10 saMpUrNa zataka-6 saMpUrNa
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 zrI bhagavatI satra-2 zataka-7 | jenja paricaya je A zatakamAM daza uddezaka che. temAM vividha viSayo A pramANe che udezaka-1 - jIvanI anAhAraka dazAnuM kAlamAna, sarva alpAhAratA, lokasaMsthAna, sAmAyikamAM sthita zrAvakane lAgatI kriyA, zrAvaka vratamAM aticAra saMbaMdhI zaMkA samAdhAna, zramaNone apAtA AhAradAnanuM phaLa, karma rahita jIvanI gati, duHkhIne duHkhanI spaSTatA Adi siddhAMto, anupayukta aNagArane lAgatI kriyA, aMgArAdi AhAra doSo vagere viSayonuM nirUpaNa che. uddezaka-2 - supratyAkhyAna ane dupratyAkhyAnanuM svarUpa, pratyAkhyAnanA bheda prabheda, 24 daMDakamAM tenuM astitva, alpabadutva ane jIvanI zAzvatatA-azAzvatatA vagere viSayonuM pratipAdana che. udezaka-3 :- vanaspatikAyika jIvonA sarva alpAhAra ane sarvamahAhAranI sthiti, vanaspatikAyanA mULa, kaMda Adi temanA jIvothI spaSTa che ke nahIM? baTeTA Adi anaMtakAyika vanaspatimAM jIvonuM pRthakatva, lezyAnI apekSAe jIvomAM alpamahAkarmatva, vedanA ane nirjarA vagere viSayonuM pratipAdana che. uddezaka-4:- saMsArI jIvonA saMbaMdhamAM jIvAjIvAbhigama sUtranA atidezapUrvaka varNana che. uddezaka-5:- pakSIonA viSayamAM yonisaMgraha, vezyA Adi 11 dvAronAM saMbaMdhamAM jIvAjIvAbhigama sUtranA atidezapUrvaka varNana che. uddezaka-6:- jIvonA AyuSyabaMdha ane AyuSya vedana, jIvonI mahAvedanA ane alpavedanA, jIvonA anAbhoga nirvartita AyuSya tathA karkaza-akarkaza vedanIya, zAtA-azAtA vedanIya karmabaMdhanA kAraNa, ItyAdinuM pratipAdana karyuM che. aMte chaThThA ArAmAM bhArata, bhAratabhUmi, bhAratavAsI manuSyo tathA pazupakSIonA AcArabhAva-svarUpanuM pratipAdana che. uddezaka-7:- saMvRta-asaMvRta aNagAranI kriyA, kAma, bhoga ane kAmabhoganuM svarUpa, chAstha manuSya adhovadhijJAnI paramAvadhijJAnI ane kevaLajJAnInA saMbaMdhamAM kSINabhogI ke bhogI viSayaka nirUpaNa asaMjJI ane samartha jIvo dvArA akAma ane prakAmanikaraNa vedanA ItyAdi viSayonuM kathana che. udezaka-8:- chadmastha avasthAmAM koInI mukti thatI nathI paraMtu paraMparAthI kevaLI banIne ja te mukta thaI zake che; A saikAlika siddhAMtanuM pratipAdana, hAthI ane kuMthavAmAM samAna jIvatva, nairayikanI 10
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-1 297 vedanAo, hAthI ane kuvAmAM samAna apratyAkhyAna kriyA vagere viSayonuM nirUpaNa che. uddezaka-ha H- - asaMvRtta aNagAranuM vikrvaNA sAmarthya tathA mahAzilAkaMTaka ane rathamUsala saMgrAmanuM sAMgopAMga vivaraNa che. uddezaka-10 :- kAlodAyI Adi dvArA thayelI paMcAstikAya viSayaka carcAnuM ane saMbuddha thaI pratrajayA svIkAra karI kArbodAlInA samAdhimaraNanuM varNana che. //////////
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 zrI bhagavatI sUtra-2 | zataka-7 : uddezaka-1 ~ saMkSipta sAra A uddezakamAM jIvanI anAhAraka dazAnuM kAlamAna, jIvanI sarva alpAhAratA, lokasaMsthAna, sAMparAyika ane airyApathika kriyA, karmarahita jIvanI gati temaja sAdhunA AhAra saMbaMdhI doSa ItyAdi viSayonuM vistRta vivecana che. * jIva jyAre paralokamAM jAya, tyAre jo eka samayavALI RjugatithI jAya to te anAhAraka hoto nathI, AhAraka ja rahe che. jIva be samayavALI vakragatithI jAya to eka samaya anAhAraka rahe che. traNa samayavALI vakragatithI jAya to be samaya anAhAraka rahe che ane cAra samayavALI vakragatithI jAya to traNa samaya anAhAraka hoya che. tyAra pachI te AhAraka thAya che. ekendriya jIva utkRSTa traNa samaya ane zeSa diMDakanA jIva utkRSTa be samaya ja anAhAraka hoya che. * pratyeka jIva utpattinA samaye ane mRtyu samaye sarva alpAhArI hoya che. * lokasaMsthAnaH-loka supratiSThita zarAvalAnA AkAre che. traNa zarAvala(koDiyA)ne kramazaH nIce eka UMdhuM, tenA upara eka catta ane tenA upara eka UMdhuM goThavatAM je AkAra thAya tevo lokano AkAra che. * zrAvaka be karaNa traNa yogathI maryAdita samaya mATe pApano tyAga karI, sAmAyikamAM sthita hoya tyAre paNa tene sAMparAyikI kriyA lAge che kAraNa ke teno AtmA sarva tyAgI na hovAthI adhikaraNI kahevAya che ane adhikaraNIne sAMparAyikI kriyA hoya che. * zrAvakanA paccakakhANa aneka AgAra sahita hoya che. tene saMkalpI hiMsAnA paccakhANa hoya che, AraMbhI hiMsAnA nahIM. pRthvIne khodatAM vanaspatikAya ke trasa jIvanI hiMsA thaI jAya to te AraMbhI hiMsA che ane tenAthI tenA vratano bhaMga thato nathI. * zramaNa nigraMthane dAna ApanAra zramaNopAsaka svayaM te ja samAdhine prApta kare che. te potAnA jIvananA AdhArabhUta AhArAdi vastuno tyAga kare che, duSkara kArya kare che, durlabha evA bodhibIjane prApta kare che arthAtu sulabha bodhI thaI jAya che ane paraMparAe te mukta thAya che. * karmarahita jIvanI Urdhva gatinA cha kAraNa che- (1-3) niHsaMgatAthI, nirAgatAthI ane gati pariNAmathI leparahita tuMbaDInI jema. (4) baMdhanachedathI-eraMDa bIjanI jema, (5) niridhanathIIndhanarahita dhUmanI jema, (6) pUrvaprayogathI dhanuSathI chUTelA bANanI jema.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-1, | 299 | * sakarmaka jIvane ja duHkhano(karmano) sparza, grahaNa, udIraNA, udaya Adi hoya che, akarmaka jIvane duHkhanA(karmanA) spardhAdi thatA nathI. * upayoga zunyapaNe vastra, pAtrAdi upakaraNone letA, mUkatA sAdhune sAMparAyika kriyA lAge che. kaSAyanA astitva rahita vItarAgI aNagArane airyApathika kriyA lAge che. * saMyama jIvana mATe AhAra grahaNa karavo Avazyaka che. te AhAranI nirdoSatAnuM lakSya e saMyamanuM mahattvapUrNa aMga che. tethI zAstrakAre gaucarI saMbaMdhI aneka doSonuM ane nirdoSatAnuM varNana karyuM che. aMgAra doSa - nirdoSa AhArane AsaktipUrvaka athavA dAtAnI prazaMsA karIne bhogavavo. dhUma doSa - nirdoSa AhAra aprItipUrvaka athavA dAtAnI niMdA karIne bhogavavo. saMyojanA doSa - svAda vRddhi mATe saMyojya padArthonuM mizraNa karIne bhogavavo. kSetrAtikAMta doSa - AhAra-pANI lAvavA ke bhogavavA. je kSetramAM sUrya vidyamAna hoya te divasa kSetra kahevAya che. te divasa kSetramAMthI sUrya pasAra thaI gayA pachI ke te divasa kSetramAM sUrya AvyA pahelAM arthAt sUryodaya pahelAM ke sUryAsta pachI (rAtri samaye) AhAra-pANI lAvavA-bhogavavAne kSetrAtikrAMta doSa kahe kAlAtikAMta doSa :- prathama praharanA AhAra pANI cothA praharamAM bhogavavA. mAgatikrAMta doSa - be gAu(7 ki.mI.)thI dUranA kSetramAM AhAra pANI laI jaI bhogavavA. pramANAtikAMta doSa - 3ra kavalathI adhika AhAra karavo. A rIte sAdhue saMyama yAtrAnA nirvAha mATe 16 uddagamanA, 16 utpAdananA, 10 eSaNAnA, te 42 doSa rahita AhAra grahaNa karavo ane pAMca mAMDalAnA doSano tyAga karIne, vivekapUrvaka samabhAvathI AhAra karavo joIe.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 zataka-7 : uddezaka-1 AhAra daza uddezakonA nAma : zrI bhagavatI sUtra-2 . jhu AhAra virai thAvara, jIvA pakkhI ya Au aNagAre / chaumattha asaMvuDa, aNNautthi dasa sattammi sae // bhAvArtha:- (1) AhAra (2) virati (3) sthAvara (4) jIva (5) pakSI (6) AyuSya (7) aNagAra (8) chadmastha (9) asaMvRta (10) anyatIrthika. sAtamA zatakamAM A daza uddezaka che. vivecana : pratyeka uddezakanA nAmo tenA mukhya viSaya ke Adha viSayonI apekSAe che. (1) AhAra :- prathama uddezakano Adha viSaya jIvanI anAhAraka dazAnI samayamaryAdA ane sarva alpahAratAno hovAthI tenuM nAma AhAra che. (2) viraD :- bIjA uddezakamAM virati-pratyAkhyAnanA bheda-prabhedanuM vistRta varNana hovAthI tenuM nAma virati che. (rU) thAvara:-trIjA uddezakano Adha viSaya sthAvara jIvomAM vanaspatikAyika jIvonI sarva alpAhAratA ane sarva mahAhAratA hovAthI tenuM nAma zAvara che. (4) nIvA :- cothA uddezakamAM saMsArI jIvonA saMbaMdhamAM kathana hovAthI tenuM nAma jIva che. (1) parII :- pAMcamA uddezakamAM pakSIonA yonisaMgraha AdinuM nirUpaNa hovAthI tenuM nAma pakSI che. (6) ADa :- chaThThA uddezakano Adha viSaya AyuSya baMdha ane vedana hovAthI tenuM nAma AyuSya che. (7) maLanAre :- sAtamA uddezakano AviSaya saMvRta ane asaMvRta aNagArane lAgatI kriyA viSayaka hovAthI tenuM nAma aNagAra che. (8) DDamatsya :- AThamA uddezakano AdyaviSaya kevala saMyamAdithI chadmastha manuSyanI muktino niSedha
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-1 [ 301] hovAthI tenuM nAma chavAstha che. (1) 3 saMvuDa - navamA uddezakano AviSaya asaMvRta aNagAranA vikurvaNA sAmarthyano hovAthI tenuM nAma asaMvRta che. (20) gaNa 0i - dazamA uddezakamAM kAlodAyI Adi anyatIrthikanuM maMtavya hovAthI tenuM nAma anyatIrthika che. jIvanI anAhArakatA : 2 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM jAva evaM vayAsI- jIve NaM bhaMte ! kaM samayamaNAhArae bhavai ? . goyamA ! paDhame samae siya AhArae siya aNAhArae; biie samae siya AhArae siya aNAhArae, taie samae siya AhArae siya aNAhArae, cautthe samae NiyamA AhArae / evaM daMDao / jIvo ya egiMdiyA ya cautthe samae, sesA taie samae / bhAvArtha:- te kAle ane te samaye yAvatu gautama svAmIe (zramaNa bhagavAna mahAvIrane) A pramANe prazna karyo prazna- he bhagavan! parabhavamAM jato jIva kayA samaye anAhAraka hoya che? uttara- he gautama! parabhavamAM jato jIva, prathama samaye kadAcit AhAraka hoya che ane kadAcit anAhAraka hoya che, dvitIya samaye kadAcit AhAraka hoya che ane kadAcit anAhAraka hoya che, tRtIya samaye kadAcit AhAraka hoya ane kadAcit anAhAraka hoya che, cothA samaye niyamataH(avazya) AhAraka hoya che. A rIte nairayika Adi 24 daMDakomAM kahevuM joIe. sAmAnya jIva ane ekendriya jIva cothA samaye AhAraka hoya che, te sivAya zeSa daMDakanA jIvo trIjA samaye AhAraka hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM vigrahagati prApta(vATe vahetA) jIvanI AhAraka-anAhAraka dazAnuM varNana che. AhAraka-anAhAraka - saMsArI jIva oja, roma ke kavalAhAra dvArA zarIra ane paryApti yogya pudgala grahaNa kare tene AhAraka ane tadyogya pugala grahaNa na kare tene anAhAraka kahe che. saMsAra kAlamAM
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI satra2 jIvane anAhAraka dazA atyapa hoya che. te A pramANe che- (1) sidgha jIva sadA anAhAraka hoya che. (2) kevaLI bhagavAna kevaLI samuddAtanA trIjA, cothA, pAMcamA samayamAM aNAhAraka hoya che. (3) ayogI kevaLI avasthA arthAt caudamA guNasthAnamAM jIva anAhAraka hoya che (4) vATe vahetA jIva vigrahagatinA eka, be athavA traNa samaya anAhAraka hoya che. prastuta sUtramAM vATe vahetA jIvanI anAhAraka avasthAnuM kathana che. 302 prathamAdi samaya H- anAdikAlIna jIvanI utpatti kyAre ya thatI nathI. tethI sUtrakathita prathamAdi samayane paryAya apekSAe samajavA. prastuta sUtramAM nUtanabhavanA AyuSyanA prathama, dvitIya, tRtIyAdi samayanuM grahaNa karyuM che. vigrahagati :- jIva eka bhavanuM AyuSya pUrNa karI bIjA bhavamAM janma dhAraNa karavA mArgamAM gamana kare che tene vigrahagati ke aMtarAla gati kahe che. jIvanI A gati AkAzapradezanI zreNI anusAra ja thAya che. jIvanuM utpatti sthAna jo samazreNIe hoya arthAt sIdhI rekhAe hoya to jIva vaLAMka lIdhA vinA RRjugatie gamana kare che. javanuM utpatti sthAna jo viSama zreNI para hoya to jIva eka, be ke traNa vaLAMka laI vakragatie gamana kare che. eka samayanI jugati :- koI jIva Rjugatie gamana kare tyAre te eka ja samayamAM utpatti sthAne pahoMcI jAya che ane tyAM utpanna thAya te ja samaye te AhAra grahaNa kare che. A rIte RjugativALA jIva prathama samayamAM AhAraka ja hoya che. be samayanI vigrahagati H- jyAre jIva eka-vaLAMka laI be samaye utpatti sthAne pahoMce che, tyAre prathama samaye vaLAMka paryaMta pahoMce che ane tyAre jIva anAhAraka hoya che. bIjA samaye utpatti sthAnamAM utpanna thAya che ane AhAra grahaNa kare che. A rIte prathama samayamAM anAhAraka ane dvitIya samaye AhAraka hoya che. jIvanI A eka vaLAMkavALI be samayanI vigrahagati, ekavakrAti kahevAya che. traNa samayanI vigrahagati :- jyAre java be vaLAMka laIne traNa samayamAM utpanna thAya che tyAre prAraMbhanA be samaya sudhI anAhAraka hoya che ane trIje samaye AhAraka hoya che. jIvanI A be vaLAMkavALI traNa samayanI vigrahagati, vikrAgati kahevAya che. cAra samayanI vigrahagati :- * jyAre jIva traNa vaLAMka laIne cAra samayamAM utpanna thAya, tyAre traNa samaya sudhI anAhAraka ane cothe samaye AhAraka hoya che. jIvanI A traNa vaLAMkavALI cAra samayanI vigrahagati, trivakrAgati kahevAya che. traNa vaLAMkano krama A pramANe che- trasa nADInI bahAra vidizAmAM rahelo koI jIva, jyAre adholokathI UrdhvalokamAM trasanADInI bahAranI dizAmAM utpanna thAya che, tyAre te jIva avazya prathama samaye vizreNImAMthI samazreNImAM Ave che, bIjA samaye trasanADImAM praveza kare che. trIjA samaye UrdhvalokamAM jAya che ane cothA samaye trasanADInI bahAra nIkaLIne, utpatti sthAnamAM utpanna thAya che. jo trasanADIthI bahAra nIkaLIne, bahAranI vidizAmAM utpanna thAya to cAra vaLAMka paNa
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-1. | 303 | thAya che, tyAre pAMcamAM samaye te utpatti sthAnamAM pahoMce che paraMtu A prakAranI pAMca samayanI vigrahagatino ullekha AgamamAM upalabdha nathI, Agama sivAyanA graMthomAM maLe che. vATe vahetA jIvanI AhArakatA-anAhArakatA : jagati be samayanI vAta traNa samayanI gati zAra samayanI gati utpatisthAna AhAra ( utpatisthAna AhAra utpattisthAna AhAra * utpatisthAna AhAra trI 8, 9, % 4 anArake = prathama samaya anAhAraka bIjo samaya anAhAraka trIjo samaya. = = # # # anAhAraka prathama samaya - jIva # AhAraka-anAhAraka : vigrahagati samaya prathama samaya | bIjo samaya | trIjo samaya | cotho samaya eka AhAraka Rjugati ekavakrAgati be anAhAraka AhAraka dvivakrAgati traNa anAhAraka anAhAraka AhAraka trivakrAgati cAra anAhAraka anAhAraka anAhAraka AhAraka jIvanI sarva alpAhAratA :| 3 jIve NaM bhaMte ! kaM samayaM savvappAhArae bhavai ? goyamA ! paDhamasamayovavaNNae vA caramasamayabhavatthe vA, etthaM NaM jIve savvappAhArae bhavai / daDao bhANiyavvo jAva vemANiyANa / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva kayA samaye sarvathI alpAhAraka hoya che? uttara- he gautama ! utpattinA prathama samaye athavA jIvananA aMtima samaye jIva sarvathI alpAhAraka hoya che. A ja rIte vaimAnika paryata 24 daMDakomAM kahevuM.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 ] zrI bhagavatI satra-2 vivecana : - uparokta sUtramAM jIvanI sarva alpahArakatAnuM kathana che. utpattinA prathama samaye jIvanI te bhavanI apekSAe sarva jaghanya avagAhanA hoya che. tethI te samaye jIva sarva alpAhArI hoya che tathA aMtima samaye pradezo saMcita thaI javAthI ane zarIranA alpa avayavomAM jIva sthita thaI javAthI te sarva alpAhArI hoya che. loka saMsthAna :| 4 viM saMAi aaN aMte !o pALaje ? goyamA !supaiTThagasaMThie loe paNNatte, heTThA vicchiNNe jAvauppi uDDamuiMgAgArasaMThie / tasiM ca NaM sAsayaMsi logaMsi heTThA vicchaNNaMsi jAva uppi uDDamuiMgAgArasaMThiyasi uppaNNaNANadasaNadhare arahA jiNe kevalI jIve vi jANai pAsai, ajIve vi jANai pAsai, tao pacchA sijjhai jAva savva dukkhANaM aMtaM karei / zadArtha:-suphadRSpi - supratiSThita zakorAnA AkAre muralaMDi - UrdhvamRdaMganA AkAre. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lokanuM saMsthAna(AkAra) kevo che? uttara- he gautama ! lokanuM saMsthAna supratiSThita zarAvalA(zakorA)nA AkAre che. te nIcethI vistIrNa-pahoLo, vaccethI saMkIrNa-sAMkaDo ane upara UrdhvamRdaMganA AkAre che. nIcethI vistRta, vaccethI saMkIrNa ane upara UrdhvamRdaMgAkAranA A zAzvata lokamAM utpanna kevalajJAnadarzananA dhAraka, ahaMnta, jina, kevaLI bhagavAna jIvone paNa jANe-dekhe che ane ajIvone paNa jANe-dekhe che. tatpazcAtu te kevaLI bhagavAna potAnA AyuSya karmano saMpUrNa kSaya thatAM siddha, buddha ane mukta thAya che, sarva duHkhono aMta kare che. vivecana : prastuta sUtramAM lokanA AkArane upamA dvArA samajAvyo che. nIce eka UMdhu zakoruM(zarAvala-koDIyu) rAkhIe, tenA para eka sIdhu zakoruM ane tenA para eka UMdhu zakoruM rAkhIe tyAre je AkRti thAya tenI samAna lokanuM saMsthAna che. lokano vistAra nIce sAta raju parimANa che, upara kramazaH ghaTatAM ghaTatAM sAta rajunI UMcAI para eka raju pahoLo che. tatpazcAt kramazaH vadhatAM vadhatAM sADA dasa rajunI UMcAI para pAMca raju ane punaH ghaTatAM ghaTatAM zirobhAgamAM eka rajjuno vistAra che. nIcethI upara sudhInI UMcAI 14 raju che. lokanA svarUpane yathArtha rUpe samajAvavA mATe tenA traNa vibhAga karyA che- adholoka, tiryaloka ane Urdhvaloka. adholokano AkAra UMdhA zakorA jevo, tiryalokano AkAra jhAlara athavA pUrNa caMdramA jevo ane Urdhvalokano AkAra UrdhvamRdaMga jevo
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-1 . 305 | che. kevaLI bhagavAna saMpUrNa lokane ane temAM rahelA saMpUrNa dravyone jANe-dekhe che. airyApathikI ane sAMparAcikI kriyA :| 5 samaNovAsayassa NaM bhaMte ! sAmAiyakaDassa samaNovassae acchamANassa tassa NaM bhaMte ! kiM iriyAvahiyA kiriyA kajjai, saMparAiyA kiriyA kajjai ? goyamA ! No iriyAvahiyA kiriyA kajjai, saMparAiyA kiriyA kajjai / se keNadveNaM bhaMte ! jAva saMparAiyA kiriyA kajjai? goyamA ! samaNovAsayassa NaM sAmAiyakaDassa samaNovassae acchamANassa AyA ahigaraNI bhavai, AyA ahigaraNavattiyaM ca NaM tassa No iriyAvahiyA kiriyA kajjai, saMparAiyA kiriyA kajjai; se teNaTeNaM goyamA ! jAva saMparAiyA kiriyA kajjai / zabdArtha:- sAmAjIsa = sAmAyika karanAra acchamANasa = beThelA sapanA jiriyA vaM6 = kaSAyayukta AtmAne lAganArI sAMparAyika kriyA dara = adhikaraNI, pApa pravRttiyukta, AraMbha ane kaSAya karanAra, sAvadha yogayukta. bhAvArtha:- prazna- he bhagavanuM ! zramaNonA upAzrayamAM besIne, sAmAyika karatA zramaNopAsakane zuM airyApathika kriyA lAge ke sAMparAyika kriyA lAge? uttara- he gautama ! tene sAMparAyika kriyA lAge che, airyApathika kriyA lAgatI nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke tene sAMparAyikI kriyA lAge? uttara- he gautama ! zramaNonA upAzrayamAM beThelA, sAmAyika karatA zramaNopAsakano AtmA adhikaraNI che arthAt tene sAvadhayogano sarvathA tyAga na hovAthI AMzika sAvadhayoga khullA hovAthI te karmabaMdhanA sAdhana-adhikaraNathI yukta che. adhikaraNayukta te AtmAne airyApathikI kriyA lAgatI nathI, paraMtu sAMparAyikI kriyA lAge che tethI he gautama! A pramANe kahyuM che ke zrAvakane sAMparAyikI kriyA lAge che. vivecana : prastuta sUtramAM upAzrayamAM besI sAmAyikanI ArAdhanA karanAra zramaNopAsakane lAgatI sAMparAyikI kriyAnuM kAraNa darzAvyuM che. kiyA :- saMsArI jIvanI kaSAya ane yoganA kAraNe thatI pratyeka pravRtti kriyA kahevAya che. sutrakAre te
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 kriyAone 25 prakAramAM vibhakta karI che. ThANAMga sUtranA pAMcamAM sthAnamAM 25 kriyA kahI che ane bIjA- sthAnamAM temAMthI 24 kriyAone sAMparAyikI kriyA kahI che ane 25mI airyApathikI kriyA kahI che. 30 sAMparAyikI kriyA :- saMparAya eTale saMsAra athavA kaSAya. kAyayukta saMsArI jIvonI je pravRttio te sAMparAyikI kriyA kahevAya che. sAMparAyikI nAmanI koI eka svataMtra kriyA nathI. kaSAyayukta jIvanI covIse covIsa kriyAo sAMparAyikI kriyAnA nAme oLakhAya che. temAMthI sakaSAyI jIvane pratyeka samaye aneka kriyAo lAge che. airyApathikI kriyA :- IryApatha eTale mArga para gamanAgamana. kAyamukta vItarAgI mahAtmAonI gamanAgamana vagere yogajanya kriyAothI airyApathikI kriyA lAge che. teone kaSAyano abhAva hovAthI sAMparAyikI kriyA lAgatI nathI. zramaNopAsakanI sAMparAyikI kriyA H- sAmAyika yukta zramaNopAsakane sAvadhayogano tyAga hovA chatAM teno te tyAga sarvadA sarvathA navakoTie hoto nathI. sAmAyika karavA chatAM teno parigraha saMbaMdhI mAlikI bhAva pUrNatayA chUTato nathI, tethI teno AtmA adhikaraNI kahevAya che. adhikaraNI hovAnA kAraNe tene dhArmika anuSThAnanA samaye ke anya sarva samaye eka ke aneka sAMparAyikI kriyAo lAgyA ja kare che. ahigaraNI = adhikaraNa eTale pApa, sAvadhayoga, tenAthI yukta te AtmA adhikaraNI kahevAya che. zramaNopAsakano AtmA sarvathA sAvadhayogano tyAgI na hovAthI adhikaraNI kahevAya che. zrAvakanA vratanI vizALatA : 6 samaNovAsayassa NaM bhaMte ! puvvAmeva tasapANasamAraMbhe paccakkhAe bhavai, puDhavisamAraMbhe apaccakkhAe bhavai / se ya puDhaviM khaNamANe aNNayaraM tasaM pANaM vihiMsejjA, se NaM bhaMte ! taM vayaM aicarai ? goyA ! No iNaTTe samaTThe; No khalu se tassa aivAyAe AuTTai / zabdArtha:- haLamALe = khodatAM aLayara = bIjA vayaM aAC = vratane aticArayukta kare che, vratabhaMga kare che, vratanuM ullaMdhana kare che aDvAyAp= atipAta-hiMsAne mATe jo AdRk = pravRtti kare nahIM, saMkalpa karato nathI. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! je zramaNopAsake pahelAM trasa jIvonA samAraMbhanA pratyAkhyAna karyA hoya, paraMtu pRthvIkAyanA samAraMbha(vadha)nA pratyAkhyAna na karyA hoya, te zramaNopAsakathI pRthvI khodatAM anya koI trasa jIvanI hiMsA thaI jAya, to he bhagavan ! zuM tenA vratanuM(trasajIva vadha pratyAkhyAnanuM) ullaMghana thAya che arthAt tenA vratano bhaMga thAya che ? uttara- he gautama ! tenA vratanuM ullaMghana thatuM nathI, kAraNa ke te zramaNopAsakanI te pravRttimAM trasa
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-1 307 jIvanI hiMsAno saMkalpa hoto nathI. 7 samaNovAsayassa NaM bhaMte ! puvvAmeva vaNassaisamAraMbhe paccakkhAe, se ya puDhaviM khaNamANe aNNayarassa rukkhassa mUlaM chiMdejjA; se NaM bhaMte ! taM vayaM aicarai ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe; No khalu se tassa aivAyAe AuTTai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! je zramaNopAsake pahelAM vanaspatinA saMbaMdhI samAraMbhanA pratyAkhyAna karyA hoya ane pRthvIne khodatAM(tenA hAthe) koI vRkSanuM mUla kapAya jAya, to he bhagavan ! zuM tenA vratano bhaMga thAya che ? uttara- he gautama ! tenA vratano bhaMga thatonathI kAraNa ke te zramaNopAsakanI pravRttimAM vanaspatinI hiMsAno saMkalpa hoto nathI. vivecana : prastuta sUtramAM zrAvakanA sthUla prANAtipAta veramaNa vratanI maryAdA ane tenA AgAra(chUTa)nuM nirdezana che. zrAvaka sarva sAvadhayoganA pratyAkhyAna karatA nathI. tenA vrata sthUlarUpe pApa tyAganA hoya che. temAM aneka prakAranA AgAra hoya che. prastutamAM ahiMsA vratanA AgAranuM pratipAdana che. zrAvaka vratanA AgAra :- trasajIva vadhanA athavA vanaspatikAyika jIvavadhanA pratyAkhyAna karyA hoya, tevA zramaNopAsakathI pRthvI khodatAM trasajIvanI hiMsA thaI jAya athavA koI vRkSanuM mULa ukhaDI jAya, to tenA svIkRta vrata pratyAkhyAnamAM doSa lAgato nathI. sAmAnyataH dezavirati zrAvakane saMkalpapUrvakanI hiMsAno tyAga hoya che ane AraMbhI hiMsAno AgAra hoya che. saMkalpI hiMsA :- saMkalpa pUrvaka ke buddhipUrvaka je hiMsA thAya te saMkalpI hiMsA che. jema ke- A sarpane mArI nAMkhu, tevI buddhipUrvaka sarpanI hiMsA karavI. AraMbhI hiMsA :- * jIvane mArI nAMkhavAnA saMkalpa vinA ja koI paNa pravRtti karatAM jIva hiMsA thAya te AraMbhI hiMsA che. jema ke- pRthvI khodatA koI sarpa, deDakA, kIDI, makoDA Adi jIvonI hiMsA thaI jAya. je jIvonI hiMsAnA zrAvake pratyAkhyAna karyA hoya, te jIvonI jANI joIne hiMsA na kare, tyAM sudhI teno vrata bhaMga thato nathI paraMtu tene AraMbhikI kriyA lAge che. A kAraNe pRthvI khodatAM trasa jIvanI ke vanaspatinI hiMsA saMkalpapUrvaka thatI na hovAthI teno vratabhaMga thato nathI. nirdoSa AhAra-dAnano lAbha : 8 samaNovAsae NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsu- esaNijjeNaM
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 zrI bhagavatI sUtra-2 akSaLa-pALa-dhAma-sAmeLa paDitA menAne vija jAmmara ? goyamA ! samaNovAsae NaM tahArUvaM samaNaM vA jAva paDilAbhemANe tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA samAhiM uppAei, samAhikArae NaM tAmeva samAhiM paDilabbhai / zabdArtha :- tahavuM = tathArUpa, uttama, zreSTha AcAravAna mAhaLa = ahiMsaka pAsu = prAsuka, acitta khaLIya = gaveSaNAmAM zuddha, doSarahita pati memALe = vahorAvatA, vidhipUrvaka supAtra dAna detA. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tathArUpanA ahiMsaka zramaNane prAsuka ane eSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdimarUpa AhAra dvArA pratilAbhita karatA zramaNopAsakane zuM lAbha thAya ? uttara- he gautama ! tathArUpanA ahiMsaka zramaNane AhAra-pANI Adi, vahorAvatA zramaNopAsaka tathArUpanA zramaNa athavA mAhaNane samAdhi utpanna kare che, samAdhi utpanna karanAra hovAthI te zramaNopAsaka svayaM te ja samAdhine prApta kare che arthAt tenI anumodanAnA lAbhane prApta kare che. 9 samaNovAsae NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA jAva paDilAbhemANe kiM cayai ? noyamA ! nIviya paya, vuya caya, tuvara varepha, vuAha lahara, bohiM bujjhai, tao pacchA sijjhai jAva aMta karei / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tathArUpanA ahiMsaka zramaNane cAre prakArano AhAra vidhipUrvaka vahorAvatA zramaNopAsaka zuM tyAge che ? uttara- he gautama ! te zramaNopAsaka jIvitane arthAt jIvananirvAhanA kAraNabhUta annapAnAdi dravyano tyAga kare che, dusyaja vastuno tyAga kare che, duSkara kArya kare che, durlabha evA supAtra dAnanA lAbhane prApta kare che, dharma bodhane pAme che athavA samyag darzananI prApti kare che, tatpazcAt kramazaH te siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. vivecana : prastuta be sUtromAM zramaNone apAtA AhAradAnanA aciMtya mahAtmyane pragaTa karyuM che. AhAradAnano lAbha :- AhAradAnanA lAbhano AdhAra dAtA, grahaNa kartA, dAna yogya dravya ane te dAnanI vidhi para che. supAtradAnanA pAtra tathArUpanA zramaNa hoya che. jeo sAdhunA guNathI saMpanna ane bhagavAnanI AjJAnusAra pAMca mahAvratanuM pAlana karanAra hoya che. AvA supAtrano saMyoga prApta thatAM dAtA prasanna bhAve, gaucarInA niyamAnusAra nirdoSa AhAra pANI vidhipUrvaka vahorAve; tyAre dAtA, deya padArtha, dAnavidhi,
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-1 | 309 | temaja grahaNakartA te sarve zuddha hovAthI dAtA paraMparAe aMtima lakSyane pAme che. tethI sUtromAM supAtra dAnano mahimA varNavyo che. ahIM dAnanuM mahattva be prakAre spaSTa karyuM che- (1) supAtra dAnathI zramaNopAsaka zramaNonI samAdhimAM nimitta bane che, tenI anumodanAthI te svayaM tevA prakAranA samAdhibhAvane prApta kare che. (2) zramaNopAsaka anna AdinuM dAna karatAM jIvanano tyAga kare che. anna AdithI jIvananirvAha thAya che tethI ahIM annAdine ja jIvana kahyuM che. tenA tyAgathI te paraMparAe mokSagAmI bane che. nahiM guphApha :- dAnanA anupama lAbhanA samaye dAnanA vizuddha pariNAmothI zramaNopAsaka dharmanI viziSTa viziSTatama bodhi eTale zuddha zuddhatama samajaNa prApta kare che. tAtparya e che ke supAtra dAnathI tenA dharmabhAvomAM vizeSa zuddhi ane vRddhi thAya che. karma rahita jIvanI Urdhva gati :10 asthi NaM bhaMte ! akammassa gaI paNNAyai ? haMtA, atthi / bhAvArtha - prazna- zuM karma rahita jIvanI gati kahI che? uttara- hA, gautama! karma rahita jIvanI gati kahI che. |11 kahaM NaM bhaMte ! akammassa gaI paNNAyai ? - goyamA ! NissaMgayAe, NiraMgaNayAe, gaipariNAmeNaM, baMdhaNacheyaNayAe, NiriMdhaNa- yAe, puvvappaogeNaM akammassa gaI paNNAyai / zabdArtha -LAyA - nIrAgatAthI, niraMjanatAthI riMdhaLayA = karmarUpa InjanathI rahita thavAthI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! karma rahita jIvanI gati kevI rIte kahI che? uttara- he gautama! (1) niHsaMgatAthI (2) nIrAgatAthI (3) gati pariNAmathI (4) baMdhanano viccheda thavAthI (5) karmarUpI IzvanAthI rahita thavAthI () pUrvaprayogathI, karma rahita jIvanI gati kahI che. |12 kahaM NaM bhaMte ! NissaMgayAe, NiraMgaNayAe, gaipariNAmeNaM akammassa pAchuM - verU ? goyamA ! se jahANAmae keI purise sukkaM tuMbaM NicchiDaM NiruvahayaM ANapavvIe parikammemANe parikammemANe dabbhehi ya kasehi ya veDhei. veDhettA aTThahiM maTTiyAlevehiM liMpai, liMpittA uNhe dalayai, bhUI bhUI sukkaM samANaM atthAhamatAramaporisiyaMsi udagaMsi pakkhivejjA; se NUNaM goyamA ! se tuMbe tesiM aTThaNhaM maTTiyAlevANaM guruya- ttAe, bhAriyattAe, gurusaMbhAriyattAe
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 ] zrI bhagavatI sUtra-2 salilatalamaivaittA ahe dharaNitalapaiTThANe bhavai ? haMtA, bhavai / ahe NaM se tuMbe tesiM aTThaNhaM maTTiyAle vANaM parikkhaeNaM dharaNitalamaivaittA uppi salilatalapaiTThANe bhavai ? haMtA bhavai / evaM khalu goyamA ! NissaMgayAe, NiraMgaNayAe, gaipariNAmeNaM akammassa gaI paNNAyai / zabdArtha -55/ya kahI che, dekhAya che, svIkRta cheffcha - chidra rahita viyaM-nirupahata, tUTeluM na hoya tevuM parivaccenA = saMskAra karIne ve= bAMdhe che 3 vAva = taDakAmAM rAkhIne sUkave mUruM mUhuM = vAraMvAra asthamatAramaparisiyala 36 ki = athAha, tarI na zakAya tevA mAthoDAthI-puruSa pramANathI paNa adhika pANImAM parirvijJA = prakSepa kare sitatamavattA = pANInI uparanI sapATIne choDIne sade patine paddAne = nIce pRthvItala para bese. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! niHsaMgatAthI, nirAgatAthI ane gatipariNAmathI karma rahita jIvanI gati kevI rIte thAya che? uttara- he gautama ! jema koI puruSa chidra rahita, tirADa rahita eka sUkA tuMbaDA para kramazaH parikarma(saMskAra) karatAM karatAM tenA para DAbha ane kuzane lapeTe; te lapeTIne tenA para ATha vAra mATInA lepa lagAve pachI tene taDakAmAM sUkave; vAraMvAra sUkave; tyAra pachI atyaMta sUkAyelA te tuMbaDAne athAha, ataraNIya, mAthoDA bhara pANImAM nAMkhe; to he gautama! mATInA ATha lepathI vizALa thayeluM, bhAre thayeluM, vizALa ane bhAre thayeluM te tuMbaDuM zuM pANInI uparanI sapATIne choDIne arthAt upara taravAnA badale nIce taLiye jaIne sthita thAya che? [gautama svAmI] hA, bhagavan! te tuMbaDuM nIce taLiye sthita thAya che. [bhagavAne punaH pUchyuM he gautama! pANInA kAraNe jyAre te sUMbaDAnA mATInA AThe lepa ogaLI jAya tyAre te tuMbaDuM taLiyethI pANInI uparanI sapATI para AvI jAya che ? [gautamasvAmI hA, bhagavan! te pANInI uparanI sapATI para AvI jAya che. he gautama! A ja rIte niHsaMgatAthI(karma saMga dUra thavAthI) nirAgatAthI (Asakti dUra thavAthI) ane gati pariNAmathI (svAbhAvika gati svabhAvathI) karmarahita jIvanI Urdhvagati thAya che. |13 kahaM NaM bhaMte ! baMdhaNacheyaNayAe akammassa gaI paNNAyai ? ___ goyamA ! se jahANAmae kalasiMbaliyA i vA, muggasiMbaliyA i vA, mAsasiMbaliyA i vA, siMbalisiMbaliyA i vA, eraMDarmijiyA i vA uNhe diNNA sukkA samANI phuDittA NaM egaMtamaMtaM gacchai; evaM khalu goyamA ! baMdhaNa cheyaNayAe akammassa gaI paNNAyai /
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-1 [ 311 ] zabdArtha - veliliyA = vaTANAnI ziMga Da = phUTIne. bhAvArtha - praza- he bhagavan! baMdhanano cheda thaI javAthI karma rahita jIvanI gati kevI rIte thAya che? uttara- he gautama! jema koI vaTANAnI ziMga, maganI ziMga, aDadanI ziMga, siMbalInI ziMga ane eraMDanA phaLane tApamAM rAkhIne sUkavIe, te sUkAI jAya tyAre phATe che ane tenuM bIja uchaLIne dUra jaIne paDe che. he gautama ! A ja rIte karmarUpa baMdhanano cheda thaI javAthI karma rahita jIvanI gati thAya che. 14 kahaM NaM bhaMte ! NiriMdhaNayAe akammassa gaI paNNAyai ? goyamA ! se jahANAmae ghUmassa iMdhaNavippamukkassa uDDevIsasAe NivvAghAe NaM gaI pavattai; evaM khalu goyamA ! NiriMdhaNayAe akammassa gaI paNNAyai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! InjanathI rahita thavAthI karma rahita jIvanI gati kevI rIte thAya che? uttara- he gautama! je rIte IndhanathI mukta thatAM dhUmanI gati, koI paNa prakAranA vyAghAta vinA svAbhAvika rIte uparanI tarapha thAya che, he gautama! te ja rIte karmarUpa IdhanathI rahita thatAM temaja zarIrathI mukta thatAM karmarahita jIvanI Urdhvagati thAya che. |15 kaha NaM bhaMte ! puvvappaogeNaM akammassa gaI paNNAyai ? goyamA !se jahANAmae kaMDassa kodaMDavippamukkassa lakkhAbhimuhI NivvAghAeNaM gaI pavattai; evaM khalu goyamA ! puvvappaogeNaM akammassa gaI paNNAyai / evaM khalu goyamA ! NissaMgayAe NiraMgaNayAe jAva puvvappaogeNaM akammassa gaI pnnnnaayi| zabdArtha - sa - bANanI vimuksa - dhanuSathI chUTelA tApamuha - lakSya tarapha, nizAnanI tarapha. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pUrvaprayogathI karma rahita jIvanI gati kevI rIte thAya che? uttara-he gautama! jema dhanuSathI chUTelA bANanI gati koI paNa prakAranA vyAghAta vinA lakSyAbhimukhI thAya che; he gautama ! te ja rIte pUrvaprayogathI karma rahita jIvanI gati thAya che. tethI he gautama! A pramANe kahyuM che ke niHsaMgatAthI, nIrAgatAthI yAvat pUrvaprayogathI karma rahita jIvanI (Urdhva) gati thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM karma rahita jIvanI gatinI prarUpaNA karI che. karmarahita jIva svabhAvathI ja Urdhva
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 312 ] zrI bhagavatI sUtra-2 gati kare che. madhyalokathI siddhakSetra paryata A gati thAya che. sUtrakAre che kAraNa ane cAra daSTAMta dvArA A gatine spaSTa karI che. yathA (1) niHsaMgatA - nirlepatA. ghAsa, kuza rU5 karmathI rahita jIva tuMbaDAnI jema Urdhvagati kare che. (2) nIrAgatA :-lepya padArtha mATIrUpa mohaAsaktithI rahita jIva lUMbaDAnI jema Urdhvagati kare che. (3) gati pariNAma - jalanI sapATI para taravAnA svabhAvavALuM tuMbaDuM svabhAvathI ja Urdhvagati karI jalanI uparanI sapATI para AvI jAya che te ja rIte UrdhvagamananA svabhAvathI ja jIva karmarahita thatAM lokAgre pahoMcI jAya che. A traNa kAraNo mATe sUMbaDAnuM daSTAMta che. (4) baMdha cheda - vaTANA AdinI ziMga athavA eraMDanA bIjanI jema karmano viccheda thatAM jIvanI Urdhvagati thAya che. (5) nirikvatA -Idhana rahita dhUmanI UrdhvagatinI jema karma ke zarIra rahita jIvanI Urdhvagati thAya che. (6) pUrva prayoga :- anAdikAlathI karma ane zarIranA saMyogathI jIvonA gamana svabhAvanA kAraNe karma ane zarIrathI mukta thavA chatAM pUrvaprayogathI jIva dhanuSyamAMthI chUTelA bANanI jema lakSya sthAne pahoMcI jAya che, pUrva prayoga mATe kuMbhAranA prayogathI pharato cAkaDo vagere aneka daSTAMta che. saMkSepamAM karma rahita jIvane lokAgre pahoMcavAmAM sakarmAvasthAmAM aneka vAra karelI gati ja kAraNarUpa bane che. A rIte karmothI mukta thayelo jIva eka ja samayamAM lokAgre pahoMcI jAya che. duHkhIne duHkhano sparza :16 dukkhI NaM bhaMte ! dukkheNaM phuDe, adukkhI dukkheNaM phuDe ? goyamA ! dukkhI dukkheNaM phuDe, No adukkhI dukkheNaM phuDe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM duHkhI jIva du:khathI pRSTa thAya che ke adu:khI jIva duHkhathI pRSTa thAya che? uttara- he gautama! du:khI jIva ja duHkhathI spaSTa thAya che paraMtu aduHkhI jIva duHkhathI pRSTa thato nathI. 17 dukkhI NaM bhaMte ! Neraie dukkheNaM phuDe, adukkhI Neraie dukkheNaM phuDe ? goyamA ! dukkhI Neraie dukkheNaM phuDe, No adukkhI Neraie dukkheNaM phudde| evaM daMDao jAva vemANiyANaM /
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-7H uddezaka-1 [ 313] evaM paMca daMDagA NeyavvA- dukkhI dukkheNaM phuDe, dukkhI dukkhaM pariyAyai, dukkhI dukkhaM udIrei, dukkhI dukkhaM veei, dukkhI dukkhaM Nijjarei / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM duHkhI nairayika duHkhathI spaSTa thAya che ke aduHkhI nairayika duHkhathI spaSTa thAya che? uttara- he gautama! duHkhI nairayika ja duHkhathI pRSTa thAya che, aduHkhI narayika duHkhathI spaSTa thatA nathI. A ja rIte vaimAnika paryata covIsa daMDakamAM kahevuM joIe. A rIte pAMca (AlApaka) kahevA joIe yathA- (1) duHkhI duHkhathI spaSTa thAya che. (2) duHkhI duHkhanuM parigrahaNa kare che. (3) duHkhI duHkhanI udIraNA kare che. (4) duHkhI duHkhanuM vedana kare che. (5) duHkhI duHkhanI nirjarA kare che. vivecana : prastuta be sUtramAM duHkhasparzanA siddhAMtanI mImAMsA che. ahIM duHkhanA kAraNabhUta karmane duHkha ane karmayukta jIvane duHkhI kahyA che. karmabaMdhanuM kAraNa gadveSAdi che, te ja rIte karmavedana, udIraNA AdinuM kAraNa paNa karma athavA karmajanya bhAvo ja che. (1) sakarmaka-karmavAna jIva duHkhI ane karmamukta siddha bhagavAna aduHkhI che. je duHkhI-karmayukta che, te duHkha eTale karmathI pRSTa-baddha thAya che. (2) te sakarmaka jIva duHkha-karmane grahaNa (nidhatta) kare che (3) duHkha-karmanI udIraNA kare che (4) udIrNa--udaya prAptanuM vedana kare che (5) te svayaM svaduHkhanI-karmanI nirjarA kare che. akarmaka (aduHkhI) siddha jIvamAM A duHkha-karmano sparza Adi nathI. uparokta kathanathI jainadarzanano mukhya siddhAMta sUcita thAya che ke siddha thayelA AtmA kadApi duHkha-karmathI spaSTa thatA nathI ane teo A lokamAM punaH avatAra dhAraNa karatA nathI. upayoga rahita aNagArane sAMparAyikI kriyA :|18 aNagArassa NaM bhaMte ! aNAuttaM gacchamANassa vA, ciTThamANassa vA, NisIya- mANassa vA, tuyaTTamANassa vA, aNAuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM geNhamANassa vA NikkhivamANassa vA; tassa NaM bhaMte ! kiM iriyAvahiyA kiriyA ? sArA ziriyA kApha? goyamA ! No iriyAvahiyA kiriyA kajjai, saMparAiyA kiriyA kajjai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jo koI zramaNa, anupayogapaNe gamana kare, UbhA rahe, bese, sUve ane
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 | zrI bhagavatI satra-2 upayoga vinA vastra, pAtra, kaMbala ane pAdaprIMchana Adi upakaraNo le ane mUke to he bhagavan! zuM te aNagArane airyApathikI kriyA lAge ke sAMparAyikI kriyA lAge? uttara- he gautama! prazrokta pravRttio upayoga vinA arthAtu viveka vinA karanAra aNagArane airyApathikI kriyA lAgatI nathI, sAMparAyikI kriyA lAge che. goyamA ! jassa NaM koha-mANa-mAyA-lobhA vocchiNNA bhavaMti tassa NaM iriyAvahiyA kiriyA kajjai, No saMparAiyA kiriyA kajjai / jassaMNa kohamANamAyA-lobhA avocchiNNA bhavaMti tassaNaM saMparAiyA kiriyA kajjai, No iriyAvahiyA kiriyA kajjai / ahAsuttaM rIyamANassa iriyAvahiyA kiriyA kajjai, ussuttaM rIyamANassa saMparAiyA kiriyA kajjai, se NaM ussuttameva rIyai; se teNaTeNaM / zabdArtha - maMT34 = upayoga rahita vocchiUT = naSTa thaI gayA hoya mahAsutta = sUtrAnusAra rayamANasa = pravRtti karanAra 3sutta mANasa = sUtra viparIta pravRtti karanAra. bhAvArtha - prazna- bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! je jIvanA krodha, mAna, mAyA, lobha, nAza pAmyA hoya arthAt je vItarAgI hoya tene airyApathikI kriyA lAge che, sAMparAyikI kriyA lAgatI nathI. je jIvanA krodha, mAna, mAyA ane lobha; te cAre bhUcchinna thayA nathI tene sAMparAyikI kriyA ja lAge che, airyApathikI kriyA lAgatI nathI. temaja saMpUrNatayA Agama anusAra AcaraNa karanAra aNagArane airyApathikI kriyA lAge che ane sutrathI viparIta AcaraNa karanAra aNagArane sAMparAyikI kriyA lAge che. upayoga rahita gamanAdi pravRtti karanAra te aNagAra to spaSTataH sUtrathI viparIta AcaraNa kare che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke te aNagArane sAMparAyikI kriyA lAge che. vivecana : prastuta sUtramAM sarva sAvadhayoganA tyAgI, navakoTie saMyama ArAdhanAmAM tatpara zramaNane viveka rahita-upayoga zunya bhAve pravRtti karavAnA kAraNe sAMparAyikI kriyA lAgavAnuM sUkSmatama nirUpaNa karyuM che. zramaNanI sAparAyikI kriyA - sarva sAvadheyoganA tyAgI aNagAra jo anupayogathI-avivekathI gamanAdi kriyA kare to tenuM cAritra mahAsutta na hoya tethI tene sAMparAyikI kriyA lAge che ane te aNagAranA saMjvalana krodha Adi kaSAya paNa vidyamAna hoya che, te kAraNe tene kAyikI Adi sAMparAyikI kriyA lAge che. te sivAya upayogapUrvaka gamanAdi pravRtti karanAra aNagArane hiMsAjanya AraMbhikI kriyA lAgatI
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-1 315 | nathI. paraMtu saMjvalana kaSAya vidyamAna hovAthI tene paNa sUkSma rIte kAyikI Adi sAMparAyikI kriyAo lAge che. A rIte upayogapUrvaka ke anupayogathI gamanAdi kriyA karanAra dazamA guNasthAna sudhInA aNagArone yathAkhyAta cAritra na hovAthI sAMparAyikI kriyA lAge che. vacchiUT:- A zabda 'anudita' ane 'kSaNa' A baMne arthamAM prayukta che. 11, 12, 13mAM guNasthAne airyApathikI kriyA hoya che. temAM 12mA ane 13mAM guNasthAne kaSAyano sarvathA kSaya hoya che ane 11mA guNasthAne kaSAyano upazama eTale anudaya hoya che. adAlud - sUtrAnusAra. ahIM airyApathikI kriyAnI daSTie vicAra karatAM mahAsud no artha 'yathAkhyAta cAritra thAya che kAraNa ke 11mA, 12mAM, 13mAM guNasthAnavartI yathAkhyAta cAritrIne ja airyApathikI kriyA lAge che. kharekhara yathAkhyAta cAritrI aNagAra ja bahAsutta pravRtti karanAra kahevAya che. 10mAM guNasthAna paryaMtanA aNagAra sakaSAyI hovAthI mahAsutta (yathAkhyAta cAritrAnusAra) pravRtti karatA nathI. tene kaSAyasahitanuM kSAyopathamika cAritra hoya che, temaja tene sAMparAyikI kriyA lAge che. 3suttanevarIyA - ahIM 'usUtra'no artha, "sUtra viruddha AcaraNa karanAra", tema na karatAM "yathAkhyAta cAritrane anurUpa AcaraNa na karanAra" te pramANe karavo joIe. - A rIte anupayogathI arthAtu avivekathI gamana Adi karanAra aNagArane kaSAyanA sadubhAvamAM sAMparAyikI kriyA lAge che ane kaSAyanA abhAvamAM airyApathikI kriyA lAge che. gaucarInA doSo :20 aha bhaMte ! saiMgAlassa, sadhUmassa, saMjoyaNAdosadudrussa pANabhoyaNassa ke aDhe paNNatte ? goyamA ! je NaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA phAsuesaNijja asaNa-pANakhAima-sAimaM paDiggAhettA mucchie giddhe gaDhie ajjhovavaNNe AhAraM AhArei; esa NaM goyamA ! saiMgAle pANabhoyaNe / je NaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA phAsu-esaNijja asaNapANakhAimasAimaM paDiggAhittA mahayA appattiyaM kohakilAmaM karemANe AhAraM AhArei; esa NaM goyamA! sadhUme pANabhoyaNe / jeNaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA jAvapaDiggAhettA guNuppAyaNaheuM aNNadavveNaM saddhiM saMjoettA AhAraM AhArei; esa NaM goyamA ! saMjoyaNAdosaduDhe pANabhoyaNe /
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 | zrI bhagavatI sUtra-2 esa NaM goyamA ! saiMgAlassa sadhUmassa saMjoyaNAdosadudrussa pANabhoyaNassa aTThe paNa re ! zabdArtha:- sAtastra = aMgAradoSayukta AhAra, saMyamanA guNo kolasAnI samAna banIne bhasmIbhUta thaI jAya tevI manovRtti sadhUmasa = dhUmadoSa yukta AhAra, saMyamaguNono dhUmADo thaI jAya tevI manovRtti saMno pAvosanukUlsasaMyojanA doSathI dUSita = gRddha sovanane = adhyapapanna, mohamAM ekAgracitta, AhAranA AsvAdamAM tallIna mahayAM Apattiye = atyaMta aprItipUrvaka vinAnuM nA = krodhathI AtmAne khinna karatAM chupAyAdevuM = svAda utpanna karavA mATe. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! aMgAradoSa, dhUmadoSa, saMyojanA doSathI dUSita AhAra-pANIno zuM artha kahyo che? uttara- he gautama ! je nigraMtha athavA nigraMthI prAsuka ane eSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdima rUpa AhArane grahaNa karIne, temAM mUcchita, vRddha, grathita ane Asakta thaI te AhAranuM sevana kare to he gautama! te AhAra-pANI aMgAradoSathI dUSita kahevAya che. je nigraMtha athavA nircathI prAsuka ane eSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdimarUpa AhAra grahaNa karI atyaMta aprItipUrvaka, krodhathI khinna thaIne te AhAranuM sevana kare to he gautama!te AhAra-pANI dhUma doSathI dUSita kahevAya che. je nigraMtha athavA nircathI prAka ane eSaNIya AhAra grahaNa karI, tene svAdiSTa banAvavA bIjA padArthonI sAthe teno saMyoga karI te AhAranuM sevana kare to he gautama! te AhAra pANI saMyojanA doSathI dUSita kahevAya che. he gautama ! aMgAradoSa, dhUmadoSa ane saMyojanAdoSathI dUSita pAna-bhojanano A artha che. 21 aha bhaMte ! vItigAlassa, vIyadhUmassa, saMjoyaNAdosavippamukkassa pANabhoyaNassa ke aTe paNNatte? goyamA ! je NaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA jAva paDiggAhettA amucchie jAva AhArei; esa NaM goyamA ! vItigAle pANabhoyaNe / je NaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA jAva paDiggAhettA No mahayAappattiyaM jAva AhArei; esa NaM goyamA ! vIyadhUme pANabhoyaNe / ____ je NaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA jAva paDiggAhettA jahA laddhaM tahA AhAra AhArei; esa NaM goyamA ! saMjoyaNAdosavippamukke pANabhoyaNe / esa NaM goyamA! vItiMgAlassa, vIyadhUmassa saMjoyaNAdosavippamukkassa pANabhoyaNassa aTTe pnnnntte|
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-7 : deza-1 317 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! aMgAra, dhUma ane saMyojanA, A traNe doSothI rahita AhAra-pANIno zuM artha che ? uttara- he gautama ! je nigraMtha athavA nigraMthI prAsuka ane eSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdimarUpa caturvidha AhArane grahaNa karI tene anAsakta bhAve sevana kare to he gautama ! te aMgAradoSa rahita AhAra pANI kahevAya. je nigraMtha athavA nigraMthI azanAdine grahaNa karI tenA pratye atyaMta aprIti temaja krodhathI khinna na thatAM te AhAranuM sevana kare to he gautama ! te dhUmadoSa rahita AhAra pANI kahevAya che. je nigraMtha athavA nigraMthI azanAdine grahaNa karI te AhAra jevo(je rUpe) prApta thayo tene te ja rUpamAM sevana kare, paraMtu tene svAdiSTa banAvavA temAM bIjA padArthono saMyoga na kare to he gautama ! te saMyojanAdoSa rahita AhAra pANI kahevAya. he gautama ! aMgAradoSa rahita, dhUmadoSa rahita ane saMyojanA doSa rahita AhAra pANIno A artha paramArtha che. 22 aha bhaMte khettAikkaMtassa, kAlAikkaMtassa, maggAikkaMtassa, pamANAikkaMtassa pANabhoyaNassa ke aTThe paNNatte ? goyamA ! je NaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA phAsu esaNijjaM asaNa pANa khAima sAimaM aNuggae sUrie paDiggAhettA uggae sUrie AhAraM AhArei; esa NaM goyamA ! khettAikkate pANabhoyaNe / jeNaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA jAva sAimaM vA paDhamAe porisIe paDiggAhettA pacchimaM porisiM uvAyaNAvettA AhAraM AhArei; esa NaM goyamA ! kAlAikkaMte pANabhoyaNe / jeNaM NiggaMthe vANiggaMthI vA jAva sAimaM vA paDiggAhittA paraM addhajoyaNamerAe vIikkamAvettA AhAramAhArei; esa NaM goyamA ! maggAikkaMte pANabhoyaNe / je NaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA phAsu-esaNijjaM jAva sAimaM vA paDiggAhittA paraM battIsAe [kukkuDiaMDagapamANamettANaM] kavalANaM AhAraM AhArei; esa NaM goyamA ! pamANAikkaMte pANabhoyaNe / aTTha [ kukkuDiaMDagapamANamette] kavale AhAraM AhAremANe appAhAre, duvAlasa [kukkuDiaMDagapamANamette] kavale AhAraM AhAremANe avaDDomoyarie, solasa [kukkuDiaMDagapamANe] kavale AhAraM AhAramANe dubhAgapatte, caDavIsaM [kukkuDiaMDagapamANamette] kavale AhAraM AhAremANe pattomoyarie, battIsaM [kukkuDiaMDagapamANamette] kavale AhAraM AhAremANe pamANapatte, eto ekkeNa vi
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 ] zrI bhagavatI sUtra-2 ghAseNaM UNagaM AhAraM AhAremANe samaNe NiggaMthe No pakAmarasabhoItti vattavvaM siyA / esa NaM goyamA ! khettAikkatassa, kAlAikkaMtassa, maggAikkatassa, pamANAikkaMtassa pANabhoyaNassa aTThe paNNatte / zabdArtha - avonoripa = sAdhika ardha UNodarI subA'khare = ardha UNodarI, dvibhAga prApta patto- morapa = caturthAza UNodarI pAse = grAsa, kavala kaNa = nyUna pArasamo - prakAmarasabhojI, atibhojI bharapeTa khAnAra 3vAyaNAvettA = rAkhIne. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! kSetrAtikrAMta, kAlAtikrAMta, mArgItikrAMta ane pramANAtikrAMta AhAra pANIno zuM artha che? uttara- he gautama! je nigraMtha athavA nigraMthI prAsuka ane eSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdimarUpa caturvidha AhArane sUryodaya pUrve grahaNa karIne sUryodaya pachI tenuM sevana kare to he gautama! te kSetrAtikAta AhAra pANI kahevAya che. je nigraMtha athavA nigraMthI azanAdi caturvidha AhArane prathama praharamAM grahaNa karIne, aMtima prahara(paurasI) sudhI rAkhIne sevana kare to he gautama! te kAlAtikAMta AhAra pANI kahevAya che. je nigraMtha athavA nigraMthI azanAdi caturvidha AhArane grahaNa karIne, ayojana-be gAu = 7 ki. mI. nI maryAdAnuM ullaMghana karIne te AhAranuM sevana kare to he gautama! te mArgItikAta AhAra pANI kahevAya che. je nigraMtha athavA nircathI prAsuka ane eSaNIya AhArane grahaNa karIne, 3ra kavalanI mAtrAthI adhika AhAranuM sevana kare to he gautama ! te pramANAtikAta AhAra pANI kahevAya che. ATha kavalano AhAra karanAra sAdhu alpAhArI che, 12 kavalano AhAra karanAra sAdhu sAdhika ardha UNodarIvALo che. 16 kavalano AhAra karanAra sAdhu dvibhAga prApta ardhAhArI kahevAya. 24 kavalano AhAra karanAra sAdhu catuthAza UNodarIvALo che. 3ra kavala pramANa AhAra karanAra sAdhu pramANopeta AhAra karanAra kahevAya che. batrIsa kavalathI eka kavala paNa nyUna AhAra karanAra zramaNa nigraMtha bharapeTa khAnAra kahevAto nathI. he gautama! kSetrAtikrAMta, kAlAtikrAMta, mAtikrAMta ane pramANAtikrAMta AhAra pANIno A artha che. vivecana : prastuta sUtromAM bhikSAcArInA doSonuM vistRta varNana che. prathama be sUtromAM aMgAra, dhUma ane saMyojanA doSayukta AhAranuM spaSTIkaraNa karyuM che ane trIjA
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-1 319 ] sUtramAM kSetrAtikrAMta Adi doSono bodha karAvyo che. aMgArAdi doSonuM svarUpa:- sAdhu dvArA gaveSaNA ane grahaNeSaNAthI lAvelA nirdoSa AhAranuM sevana karavAnA samaye A doSo lAge che, tene grAmaiSaNA(mAMDalA)nA pAMca doSa kahevAya che, te A pramANe che (1) aMgAra doSa :- sarasa-svAdiSTa AhAramAM Asakta ane mugdha thaIne AhAranI athavA dAtAnI prazaMsA karIne, AhAra karavo te aMgAra doSa che. yathA- agnimAM prajvalita thavAthI khadira Adi Idhana aMgAra-kolaso thaI jAya che, te rIte rAgarUpI agnithI cAritrarUpI Idhana baLIne kolasA samAna thaI jAya che. rAgathI cAritrano nAza thaI jAya che. tethI tene aMgAradoSa kahe che. (2) dhUma doSa - nIrasa athavA amanojJa AhAra karatAM krodhathI khinna thaIne dAtAnI ke vastunI niMdA karavI te dhUmadoSa che. dveSabhAvathI ke viSama pariNAmothI abhibhUta thatAM saMyama sAdhaka AtmAnA jJAnadarzana ane cAritra sadhUmakASThanI jema kaluSita thaI jAya che. tethI tene dhUmadoSa kahe che. (3) saMyojanA doSa - AhArane svAdiSTa ane rocaka banAvavA mATe rasalolupatAvaza be dravyano saMyoga karavo. jema ke svAdavRddhi mATe mIThuM vagere uparathI nAkhavuM te saMyojanA doSa che. svAdavRtti vinA svAbhAvika rIte zAka roTalI vagere be dravyano saMyoga karIne AhAra karavAnI sahaja mAnava paddhatithI AhAra karavo athavA svAthya nimitte be padArthano saMyoga karavo, te saMyojanA doSa nathI. (4) apramANa doSa:- zAstrokta pramANathI arthAta 32 kavalathI adhika AhAra karavo tene apramANadoSa kahe che. kavalanA mApa mATe pratomAM jADI aMDA zabda prayoga upalabdha che. kharekhara pratyeka vyaktinuM AhAranuM pramANa bhinna bhinna hoya che, tenuM parimANa koI paNa padArthathI nizcita karavuM yogya na gaNAya. tema chatAM upalabdha A zabdanA vyAkhyAkAroe vaikalpika aneka artha karIne samajAvavAno prayatna karyo che. yathA (1) nijakasyAhArasya sadA yo dvAtriMzattamo bhAga tat kukkuTI pramANe = potAnA pratidina grahaNa karAtAM AhAranA batrIsamA bhAgane eka kavala kahe che. (2) sullitA surI kukkuTI shriirmityrthH| tasyAH zarIrarUpAyAH kukkuTayA aMDakamiva aMDakaM-mukhaM = azucimaya A zarIra ja kukuTI che. te zarIrarUpa kukuTInA avayavarUpa mukhane kukuTI aMDaka kahe che. (3) yAvatpramANamAtreNa kavalena mukhe prakSipya- mANena mukha na vikRta bhavati tatsthala jArI aMDaja pramANane jeTalo AhArapiMDa mukhamAM mUkatAM mukhavikRta na thAya teTalA AhArapiMDane eka kavala kahe che. tene kuphphaTI aMDaka pramANa AhAra kahevAmAM Ave che. (4) a nyaH vizva : susuda aMDakoSane vavajo - kukaDInA IDA jevaDo eka kavala hoya; A paNa eka arthavikalpa che. niSkarSa :- svastha ane sabhya vyaktino pramANopeta AhAra 3ra kavala pramANa hoya che. tenAthI adhika AhAra karavo apramANa doSa che ane tenAthI nyUna AhAra karavo te UNodarI tapa che.
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 320] zrI bhagavatI satra-2 (5) akAraNa doSa :- sAdhune mATe ja kAraNathI AhAra karavAnuM ane cha kAraNathI AhAra choDavAnuM vidhAna che yathA veyaNa veyAvacce, iriyaTThAe ya saMjamaTThAe / tA pAvariyA, chaThTha pukha dharmAcatANa I [uttarAdhyayana-26/33]. artha- (1) sudhAvedanIyane zAMta karavA (2) vaiyAvacca karavA (3) IryAsamitinuM zodhana karavA (4) saMyama nirvAhArthe (5) prANane-zarIrane TakAvavA (6) dharma ciMtana karavA, A che kAraNomAMthI koI paNa kAraNe sAdhu AhAra karI zake che. AhAra tyAganA paNa che kAraNa che, yathA AyaMke uvasagge, titikkhayA baMbhaceraguttIsu / pALavA tavaheluM, sarIra vorjIyANa II [uttarAdhyayana-ra35] artha- (1) roga utpanna thAya (2) devAdino upasarga Ave (3) brahmacaryanI rakSA mATe (4) jIvadayA mATe (5) tapa karavA mATe (6) aMtima samaye zarIrano tyAga karavo. A ja kAraNe sAdhu AhArano tyAga kare che. ukta kAraNo vinA kevala balavIryanI vRddhi mATe AhAra karavo, tene akAraNa doSa kahe che. kSetrAtikAMta doSa - ahIM kSetrano artha sUrya saMbaMdhI tApa kSetra arthAt divasa che. tenuM atikramaNa karavuM te kSetrAtikrAMta che. sUryodaya pahelAM lAvelo AhAra sUryodaya pachI vAparavo ane sUryAsta pahelAM lAvelo AhAra sUryAsta pachI vAparavo, te kSetrAtikrAMta doSa che. kAlAsikAMta doSa :- prathama praharamAM lAvelA AhAranuM cothA praharamAM sevana karavuM te kAlAtikAMta doSa che. mAgatikAMta doSa :- grahaNa karelA AhAra pANI be gAu = 7 ki. mI. thI AgaLa laI javA, te mArgItikrAMta doSa che. pramANAtikAMta doSa :- 3ra kavalathI adhika AhAra karavo, bhUkhathI vadhAre AhAra karavo, ThAMsI ThAMsIne AhAra karavo, te pramANAtikrAMta doSa che. sAdhunI samagra AhAra vidhi :23 aha bhaMte ! satthAtIyassa satthapariNAmiyassa esiyassa vesiyassa sAmudANiyassa pANabhoyaNassa ke aDhe paNNatte ? goyamA ! je NaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA Nikkhitta-satthamusale, vavagayamAlA- vaNNagavilevaNe; vavagayacuyacaiyacattadeha, jIvavippajaDhaM; akayaM, akAriyaM, asaMkappiyaM, aNAhUyaM, akIyakaDaM aNuddiTuM, NavakoDIparisuddhaM, dasadosavippamukkaM, uggamuppAya- NesaNA suparisuddha; vitiMgAlaM vItadhUma,
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-1 [ 321] saMjoyaNAdosavippamukkaM, asurasuraM, acava- cavaM, aduyaM, avilaMbiyaM aparisADiM, akkhovaMjaNavaNANulevaNabhUyaM, saMjamajAyA- mAyAvattiyaM, saMjamabhAravahaNaTThayAe bilamiva paNNagabhUeNaM appANeNaM AhAramAhArei; esa NaM goyamA ! satthAtIyassa, satthapariNAmiyassa jAva pANabhoyaNassa ayamaDhe paNNatte / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte // zabdArtha - satkAyansa = zastrAtIta, agni Adi zastra prayogita satyu pariNAma stra = zastra pariNata, zastrothI varNa, gaMdha, rasa ane sparzane anya rUpamAM pariNata karelo, aceta karelo sikSaka eSaNIya, gaveSaNA AdithI gaveSita vasiyasa = vizeSa gaveSaNA, grahaNeSaNA ane grAmaiSaNAthI vizodhita athavA munivezanI maryAdAthI prApta sAmulAyansa = aneka gharothI prApta karelo girirasalyamUlane = zastra-mUlAdi prayoga rahita navathANA vaUvinevane = puSpamALA ane caMdana AdinA vilepana rahita ju varadaM = svataH ke parataH aceta thayelo AhAra asurasura = AhAra karatI vakhate su su zabda rahita sarvavavava = capacapa zabda rahita 6cuM = zIvratA rahita parisA6i = choDyA vinA, DhoLyA vinA avanavApunevaLabhUkaM= gADInI dharInA lepa ane vraNa paranA lepanI jema saMgamana-mAyAvattiya = saMyamayAtrAno nirvAha karavA maryAdita AhAra karanAra, AhAranI mAtrAne jANanAra vivighAmUi = je rIte bilamAM sarpa sIdho thaIne jAya che, te rIte svAda lIdhA vinA gaLe utAravuM. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zastrAtIta, zastrapariNAmita, eSita, veSita, sAmudAnika bhikSArUpa AhAra pANIno zuM artha che? uttara- he gautama ! je nigraMtha athavA nircathI mUsalAdi zastra prayoga rahita, puSpamALA ane caMdanAdi vilepana rahita che; te bhojya vastumAM utpanna thanArA IyaLa, dhaneDA Adi jaMtuothI rahita, svataH ke parataH acitta thayelo, sAdhune mATe nahIM karelo, nahIM karAvelo, asaMkalpita, AdhAkarmAdi doSa rahita, AmaMtraNa rahita, nahIM kharIdelo, audezikAdi doSa rahita, navakoTi vizuddha, daza doSa rahita, 16 uddagamanA, 16 utpAdananA ane 10 eSaNAnA doSa rahita-suparizuddha AhArane aMgAradoSa rahita, dhUmadoSa rahita, saMyojanA doSa rahita, sabaDakA rahita, su-su avAja karyA vinA, capacapa zabdathI rahita, atyaMta zIghratA ke vilaMba rahita aMzamAtra nIce DhoLyA vinA ke choDyA vinA, gADAnI dharIne telAdi padArtha lagADavAnI jema athavA ghA para lagAvAtA lepanI jema, kevala saMyama yAtrAnA nirvAha mATe, bilamAM sarpa sIdho praveza kare che tema AhAra kare che, tene he gautama ! zastrAtIta, zastrapariNAmitAdi AhAra pANI kahevAya che. . he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : prastuta sUtramAM sAdhunA AhAranI samagra vidhi sAdhunA vizeSaNa rUpe pragaTa karI che. zastrAtIta ane zastrapariNAmita AhAranuM svarUpa darzAvatA sUtrakAre sAdhvAcAra ane pari bhogeSaNAnI mahattA batAvI; eSita, veSita ane sAmudAnika AhAranuM svarUpa spaSTa karyuM che.
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 pUrvanA sUtromAM AhAranA aneka guNa ane doSanI pRcchA karI, tenA uttaramAM pratyeka guNa-doSanuM svarUpa spaSTa karyuM che. jyAre A sUtranA praznamAM AhAranA pAMca guNonA arthanI pRcchA karIne tenA uttaramAM sUtrakAre eka eka guNanI kramapUrvaka vyAkhyA--nirvacana na karatAM vistRta ane mahatvapUrNa spaSTIkaraNa karyuM che. jemAM praznagata pAMce ya guNonuM svarUpa spaSTa thaI jAya che. sara satthAtIyassa satthapariNAmiyassa -- zastrAtIta ane zastrapariNata. bhojya padArtha para zastrano prayoga thayo hoya, jema ke charIthI kAkaDI Adi sudhAravA, agni para bhojya padArtha mUkavA, te zastrAtIta kahevAya ane jyAre te AhAra acitta banI jAya, jIva rahita banI jAya te zastrapariNata--acitta AhAra kahevAya. sAdhu prAsuka--acitta AhAra ja grahaNa kare che. sUtragata vavAya surya padya pattaveta nIviSvanarlR no samAveza zastrAtIta, zastrapariNata vizeSaNamAM karI zakAya. vavAya = vyapagata. IyaLa, dhaneDA, maTakA jevA trasajIvo AhAramAMthI svayaM nIkaLI gayA hoya arthAt trasa jIvothI rahita AhAra. nuya = cyuta. AyuSyakSaya thavAnA kAraNe svabhAvathI athavA para prayoga(zastra prayoga)thI AhAra jIvarahita banI gayo hoya. vaDyuM - vyavita. agni Adi zastra dvArA jIva cyavI gayA hoya cattaveF = tyakta deha. je AhAramAMthI jIva zarIrano tyAga karI nIkaLI gayA hoya tevo navavippanataM = acitta AhAra, prAsuka AhAra sAdhu grahaNa kare che. ziyalsa :- gaveSaNA, grahaNeSaNA ane paribhogaiSaNAnA doSa rahita AhArAdi eSita kahevAya che. prastuta sUtramAM akRta, akArita Adi vizeSaNathI sUtra samApti sudhInA samasta vizeSaNono samAveza eSitamAM thAya che. pavoDIpatuirka:- navakoTi vizuddha- (1) koI jIvanI hiMsA karavI nahIM (2) karAvavI nahIM (3) anumodanA ApavI nahIM (4) svayaM rasoI karavI nahIM (5) rasoI karAvavI nahIM (6) tenI anumodanA karavI nahIM (7) svayaM kharIdavuM nahIM (8) anya pAse kharIdAvavuM nahIM (9) kharIdanArane anumodanA ApavI nahIM. A nava doSathI rahita AhArane nava koTi vizuddha AhAra kahe che. uggamuppAyanesaNA :- AdhAkarma Adi 16 udgamanA; dhAtrI, dUtI Adi 16 utpAdananA; zaMkita Adi 10 eSaNAnA doSa; A rIte eSaNAnA 42 doSa kahevAya che. te doSarahita AhAra grahaNa karavo udgama utpAdana eSaNA parizuddha AhAra kahevAya che. jemAM udgamanA doSa dAtA taraphathI, utpAdananA doSa sAdhuthI ane eSaNAnA doSa baMnethI lAge che. vesiyalsa :- sAdhuveSa, sAdhunI maryAdA ane sAdhu samAcArIne anurUpa AcaraNapUrvaka je AhAra grahaNa thAya ke bhogavAya te veSita AhAra che. rajoharaNa, muhapatti, zvetavastra vagere dravya sAdhuveSa che. mULaguNa, uttaraguNanuM pAlana, anAsiketa, AlolupatA vagere bhAva sAdhuveSa che. A rIte dravya ane bhAvathI sAdhuveSathI prApta thayelo AhAra veSita
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-7H uddezaka-1 [ 323 ] kahevAya che. - prastuta sUtramAM prayukta vihatta santha musalle vavAyamAtAvALA vistevo; vagere zabdo sAdhvAcAra sucaka hovAthI teno samAveza veSitamAM thAya che. te uparAMta su-su ke capa-capa zabda rahita AhAra sAdhunA anAsakita bhAvane eTale bhAva sAdhutAne sUcita kare che. tethI te guNono samAveza paNa 'veSita'mAM thAya che. movaMgaLavArtavapUN - gADAnI dharImAM UMjana pUravAnI jema athavA ghA para malama lagAvavAnI jema. je rIte UMjana puravAthI gADu saraLatAthI cAle ane malama lagAvavAthI ghA rUjhAI jAya, te ja rIte A audArika zarIra, saMyama sAdhanAmAM sahAyaka banI zake ane kSudhAvedanIyano ghA rUjhAI jAya; te dRSTikoNathI ja sAdhu AhAra kare che paraMtu svAda vRddhi ke zarIrapuSTi mATe te AhAra karato nathI. viviUTUTHUM :- sarpa je rIte AjabAjanA pradezane sparza karyA vinA sIdho daramAM praveza kare che te rIte sAdhu paNa grahita AhArane svAda nimitte eka dADhathI bIjI dADha vacce ke eka galophAthI bIjA galophA vacce pheravyA vinA sIdho ja nIce utAre che. A prakAranuM kathana rasendriya vijaya mATe che. zeSa Indriyone zaktivardhaka AhAranI prApti rasendriya dvArA ja thAya che. tethI rasendriya para vijaya prApta thatAM zeSa Indriyone sahaja rIte jItI zakAya che. saMgamanAvAmAyAvatti :- saMyama yAtrA mAtrA pratyayika. saMyamayAtrA = saMyama pAlana karavAmAM madadarUpa thAya teTalo ja AhAra sAdhu grahaNa kare ane saMyamamAM vighnarUpa bane tevo AhAra grahaNa na kare arthAt saMyama pAlana ane svAdhyAya arthe AhAra kare. samajAvirUH- aniyata, aneka gharethI bhikSA dvArA prApta AhAra 'sAmadAnika' kahevAya che. temaja dhanADhaya, madhyama ane nimna ema aneka gharomAMthI prApta AhArane sAmudAnika AhAra kahe che. sUtramAM prayukta anAvizeSaNane sAmudAnika AhAramAM samAviSTa karI zakAya che. A rIte sUtrakAre A zatakamAM AhAranA doSa saMbaMdhI vistRta vivecana karyuM che. tenA parathI ja spaSTa thAya che ke sAdhu jIvanamAM AhAranI gaveSaNA, grahaNUSaNa ane grAmaiSaNAnuM atyaMta mahatva che. AhAra, deha nirvAhanuM sAdhana mAtra che. tethI kevaLa deha nirvAha mATe atyaMta anAsaktabhAve sAdhucaryAnI rIte AhAra karavo joIe. sUtragata vizeSaNonuM vibhAjana - zastrAtIta pagata, vyuta, cyAvita tyakta deha. zastrapariNAmita jIva vippajaDhaM eSita akRta, akArita vagere sarva sUtrokta guNo (1)
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 ] zrI bhagavatI sUtra-2 | (4) | veSita nikSipta zastra musala, pagata mAlA varNaka vilepana tathA AhAra karavAnA viveka sUcaka guNa-asurasura vagere. anAhUta-nimaMtraNa vinA sAmudAnika che zataka 7/1 saMpUrNa .
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-2 [ 325] zataka-7 : uddezaka-ra - saMkSipta sAra , A uddezakamAM supratyAkhyAna ane dupratyAkhyAnanuM svarUpa, pratyAkhyAnanA bheda-prabheda, 24 daMDakamAM tenuM astitva ane tenA alpabadutva vagere viSayonuM nirUpaNa che. * pratyAkhyAna - pApakArI pravRttinA tyAgane pratyAkhyAna kahe che. samyagu jJAnapUrvakanA pratyAkhyAna, supratyAkhyAna che. tenA be bheda che (1) mULaguNa pratyAkhyAna (2) uttaraguNa pratyAkhyAna. muLaguNa pratyAkhyAna:- ahiMsAdi mukhya pAMca vratanA paccakhANane mULaguNa pratyAkhyAna kahe che. temAM pAMca sthUla vrata ke pAMca aNuvrata dezataH ane pAMca mahAvrata sarvataH mULaguNa pratyAkhyAna che. uttaraguNa pratyAkhyAna - mULa guNanI puSTi mATe je pratyAkhyAna karAya tene uttara guNa pratyAkhyAna kahe che. tenA paNa be bheda che. dezataH ane sarvataH dezataH uttaraguNa pratyAkhyAna - dizA parimANa vrata, uvabhAga paribhoga parimANavrata, anarthadaMDa veramaNa vrata; te traNa guNavrata che ane sAmAyika, dezAvagAsika, pauSadhopavAsa, atithi saMvibhAga vrata te cAra zikSAvrata che A sAte ya dezataH uttara guNa pratyAkhyAna che. sarvataH uttaraguNa pratyAkhyAna - tenA daza bheda che. yathA (1) anAgata- bhaviSyamAM je pratyAkhyAna karavAnA hoya tene bhaviSyamAM AvatI bAdhAne joIne pahelAM karI levA. (2) atikrAMta- bhUtakALamAM pratyAkhyAna karavAnA hatA, te sevA Adi koI kAraNe thaI zakyA na hoya to tene pachI karavA te. (3) koTi sahita- eka pratyAkhyAnanI samApti tathA bIjA pratyAkhyAnanI Adi eka divase thAya te kaDibaddha pratyAkhyAna. (4) niyaMtrita-je divase je pratyAkhyAna karyA hoya tene rogAdi bAdhA Ave chatAM te divase ja pUrNa karavA. (5) sAgAra- AgAra-chUTa sahitanA pratyAkhyAna. () anAgAra- AgAra rahitanA pratyAkhyAna. (7) parimANa- dattI, dravya AdinI maryAdA.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 326 ] zrI bhagavatI satra-2 (8) niravazeSa- cAra prakAranA AhAranA maryAdita samaya mATe sarvathA paccakhANa. (9) saMketa- aMgUThI mukI, namaskAra maMtra Adi koI paNa saMketa pUrvakanA pratyAkhyAna. (10) aDhApratyAkhyAna- porasI, baporasI vagere samayanI nizcitatA sahitanA pratyAkhyAna. * rara daMDakanA jIva apratyAkhyAnI che, tiryaMca paMcendriya pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnI hoya che, manuSya pratyAkhyAnI, pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnI traNe ya hoya zake che. * sarvathI thoDA pratyAkhyAnI jIva, tethI pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI asaMkhyAtaNA, tethI apratyAkhyAnI jIva anaMtaguNA che. * pratyeka jIva dravyanI apekSAe zAzvata ane paryAyanI apekSAe azAzvata che. A rIte A uddezakamAM pratyAkhyAnanA svarUpane vistArathI samajAvyuM che.
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-9: deza-2 | 327 / zata-7 : deza-2 virati supratyAkhyAna ane duSpatyAkhyAna :| 1 se NUNaM bhaMte ! savvapANehiM savvabhUehiM savvajIvahiM savvasattehiM paccakkhAyamiti vayamANassa supaccakkhAyaM bhavai aduva dupaccakkhAyaM? goyamA ! savvapANehiM jAva savvasattehiM paccakkhAyamiti vayamANassa siya supaccakkhAyaM bhavai siya dupaccakkhAyaM bhavai / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! sarvaprANa, sarvabhUta, sarvajIva ane sarva sattvonI hiMsAnA meM pratyAkhyAna karyA che; A pramANe kahenAranA zuM supratyAkhyAna hoya ke dupratyAkhyAna hoya? uttara- he gautama! sarva prANa, sarvabhUta, sarva jIva ane sarva sattvonI hiMsAnA meM pratyAkhyAna karyA che. A pramANe kahenAranA kyAreka supratyAkhyAna hoya che ane kyAreka duSpatyAkhyAna hoya che. 2 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- savvapANehiM jAva siya dupaccakkhAyaM bhavai ? goyamA ! jassa NaM savvapANehiM jAvasavvasattehiM paccakkhAyamiti vayamANassa No evaM abhisamaNNAgayaM bhavai- ime jIvA, ime ajIvA, ime tasA, ime thAvarA, tassa NaM savvapANehiM jAva savvasattehiM paccakkhAyamiti vayamANassa No supaccakkhAyaM bhavai; dupaccakkhAyaM bhavai / evaM khalu se dupaccakkhAI savvapANehiM jAva savvasattehiM paccakkhAyamiti vayamANe No saccaM bhAsaM bhAsai; mosaM bhAsaM bhAsai / evaM khalu se musAvAI savvapANehiM jAvasavvasattehiM tivihaM tiviheNaM asaMjaya aviraya apaDihaya- paccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle yAvi bhavai / __jassa NaM savvapANehiM jAva savvasattehiM paccakkhAyamiti vayamANassa evaM abhisamaNNAgayaM bhavai- ime jIvA, ime ajIvA, ime tasA, ime thAvarA, tassa NaM
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328] zrI bhagavatI satra-2 savvapANehiM jAva savvasattehiM paccakkhAyamiti vayamANassa supaccakkhAyaM bhavai; No dupaccakkhAyaM bhavai / evaM khalu se supaccakkhAI savvapANehiM jAva savvasattehiM paccakkhAyamiti vayamANe saccaM bhAsaM bhAsai, No mosaM bhAsaM bhAsai / evaM khalu se saccavAI savvapANehiM jAva savvasattehiM tivihaM tiviheNaM saMjaya-viraya-paDihayapaccakkhAyapAvakamme akirie saMvuDe egaMtapaMDie yAvi bhavai / se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai jAvasiya dupaccakkhAyaM bhavai / bhAvArtha - prazna- he bhagavana! tenuM zuM kAraNa che ke sarva prANa, sarva bhUta, sarva jIva ane sarva sattvonI hiMsAnA pratyAkhyAna karanAranA kyAreka supratyAkhyAna ane kyAreka dupratyAkhyAna hoya che? uttara- he gautama ! 'meM sarva prANa, bhUta, jIva ane sattvonI hiMsAnA pratyAkhyAna karyA che, A pramANe kahenAra puruSane jo A jIva che, A ajIva che, A trasa che, A sthAvara che tevuM jJAna na hoya to te puruSanA pratyAkhyAna supratyAkhyAna nathI paraMtu dupratyAkhyAna che. meM sarva prANa, bhUta, jIva ane sarva sattvonI hiMsAnA pratyAkhyAna karyA che, A pramANe kahenAra te dupratyAkhyAnI puruSa satya bhASA bolatA nathI, mRSAbhASA bole che. A rIte te mRSAvAdI sarva prANa yAvatu samasta sattvo prati traNa karaNa, traNa yogathI asaMyata, avirata, pApakarmathI apratihata-anivRtta ane pApakarmanA apratyAkhyAnI, kAyikI Adi kriyAothI yukta, asaMvRta(saMvara rahita), ekAMtadaMDa(hiMsAkAraka) ane ekAMtabAla(ajJAnI) che. meM sarva prANa, bhUta, jIva ane satvonI hiMsAnA pratyAkhyAna karyA che; A pramANe kahenAra puruSane jo A jIva che, A ajIva che, A trasa che, A sthAvara che, tevuM jJAna hoya to te puruSanA pratyAkhyAna supratyAkhyAna che, dupratyAkhyAna nathI. meM sarva prANa, bhUta, jIva ane sarva sattvonI hiMsAnA pratyAkhyAna karyA che, A pramANe kahenAra te supratyAkhyAnI satyabhASA bole che, mRSAbhASA bolatA nathI. A rIte te supratyAkhyAnI satyabhASI, sarva prANa, bhUta, jIva ane sattvo prati traNa karaNa, traNa yogathI saMyata, virata che, teNe atItakAlIna pApakarmone pazcAttApa ane AtmaniMdAthI rokyA che, anAgata pAponA pratyAkhyAna karyA che, te karmabaMdhanA kAraNabhUta kriyAothI rahita che, saMvara yukta che ane ekAMta paMDita che. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke vAvatu kyAreka tenA supratyAkhyAna hoya che ane kyAreka duSpatyAkhyAna hoya che. vivecana : prastuta be sUtramAM supratyAkhyAna ane dupratyAkhyAnanuM svarUpa samajAvatAM samyagujJAnanI anivAryatA pragaTa karI che. samyagujJAna sahitanA pratyAkhyAna supratyAkhyAna bane che. ajJAnI vyaktinA pratyAkhyAna dupratyAkhyAna che. zrI dazavaikAlika sUtramAM paNa kahyuM che ke tame badhuM to kathA = pahelAM jJAna ane pachI dayA. ahIM paNa cAritranuM ArAdhana jJAnapUrvaka thaI zake te vAtanuM samarthana karyuM che.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-2 [ 329 | ne navA unne maLavA - A jIva che, A ajIva che tevuM saMkSipta, vistRta ke vizleSaNayukta jJAna, jIva hiMsAnA tyAgIne avazya hovuM joIe. jJAna vinA karelo tyAga dIrghakAla sudhI TakI zakato nathI ane saMpUrNa rIte saphaLa thato nathI. tethI sUtrakAre ajJAnInA pratyAkhyAnane dupratyAkhyAna kahyA che. supavAH - prastuta sUtramAM jIvahiMsAnA tyAga mATe jIva-ajIvanA jJAnanI anivAryatA pragaTa karI che. te ja rIte pratyeka pratyAkhyAnamAM tatsaMbaMdhI jJAna hovuM jarUrI che. jema ke- AyaMbilanA pratyAkhyAna karanArane AyaMbilanA AhAranI, tenI vidhinI jANakArI jarUrI che. A rIte samyagujJAnapUrvakanA pratyAkhyAna supratyAkhyAna kahevAya che. mULaguNa pratyAkhyAna ane uttaraguNa pratyAkhyAna :3 kaivihe NaM bhaMte ! paccakkhANe paNNatte ? goyamA ! duvihe paccakkhANe paNNatte, taM jahA- mUlaguNapaccakkhANe ya uttaraguNapaccakkhANe ya / bhAvArtha:- prazna- he bhagavanuM ! pratyAkhyAnanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! pratyAkhyAnanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) mULaguNa pratyAkhyAna ane (2) uttaraguNa pratyAkhyAna. | 4 mUlaguNapaccakkhANe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahA- savvamUlaguNapaccakkhANe ya desamUlaguNapaccakkhANe ya / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! mULaguNa pratyAkhyAnanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama! mULaguNa pratyAkhyAnanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sarva mULaguNa pratyAkhyAna ane (2) deza mULaguNa pratyAkhyAna. savvamUlaguNapaccakkhANe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahA- savvAo pANAivAyAo veramaNaM jAva savvAo pariggahAo veramaNaM / / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarva mUlaguNa pratyAkhyAnanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! sarva mULaguNa pratyAkhyAnanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) sarva
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 330 | zrI bhagavatI sUtra-2 pratipAtathA vi2bhA, (2) sarva bhRSAvA thA vi2bhae, (3) sarva mahattahAnathI virama, (4) sarva bhaithunathI vi2bhe|, (5) sarva parigrathA virama5. | 6 | desamUlaguNapaccakkhANe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahA- thUlAo pANAivAyAo veramaNaM jAva thUlAo pariggahAo veramaNaM / bhAvArtha:-prazra- bhagavan !heshbhuunngue| pratyAbhyAnanA 260 ? uttara- he gautama ! dezamULaguNa pratyAkhyAnanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- skUla prANAtipAta viramaNa yAvat sthUla parigraha viramaNa. 7 uttaraguNapaccakkhANe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahA- savvuttaraguNapaccakkhANe ya desuttaraguNa- paccakkhANe ya / bhAvArtha :- praza- bhagavan ! uttrshue| pratyAbhyAnanA 240 2 cha ? uttara- gautama ! uttrshue| pratyAbhyAnamA 2 , te mApramANe cha- (1) sarva uttrgue| pratyAbhyAna (2) he uttrgue| pratyAbhyAna. 8 savvuttaraguNapaccakkhANe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! dasavihe paNNatte, taM jahA aNAgayamaikkaMtaM, koDIsahiyaM NiyaMTiyaM ceva / sAgAramaNAgAraM, parimANakaDaM NiravasesaM // sAkeyaM ceva addhAe, paccakkhANaM bhave dasahA / bhAvArtha:- pratha-De (bhagavan ! sarva uttrgue| prtyaabhyaann| 20 12 cha ? 612- gautama! srvtt24e| pratyAbhyAnamA sArache,tesAprabhArIcha- (1) anAgata (2) atita (3) Ti sahita (4) niyaMtrita (5) saa||2 (6) anaa||2 (7) paribhAta (8) ni2vazeSa (c) saMta (10) addhA pratyAbhyAna. mA zata sarva uttrgue| prtyaabhyaann| isa prA2 che. 9 desuttaraguNapaccakkhANe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte / goyamA ! sattavihe paNNatte, taM jahA- disivvayaM, uvabhoga-paribhogaparimANaM,
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-2 aNatthadaMDaveramaNaM, sAmAiyaM, desAvagAsiyaM, posahovavAso, atihisaMvibhAgo; apacchima- mAraNaMtiya-saMlehaNA-jhUsaNA ArAhaNayA / 31 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! deza uttaraguNa pratyAkhyAnanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! deza uttaraguNa pratyAkhyAnanA sAta prakAra che, te A pramANe che- (1) dizA parimANa vrata (2) upabhoga paribhoga parimANa (3) anartha daMDa viramaNa (4) sAmAyika (5) dezAvagAsika (6) pauSadhopavAsa (7) atithi vibhAga tathA apazcima mAraNAntika saMlekhanA--joSaNA ArAdhanA. vivecana : prastuta sUtromAM mULaguLa pratyAkhyAna ane uttaraguNa pratyAkhyAna saMbaMdhI nirUpaNa karyuM che. mULaguza pratyAkhyAna :- cAritrarUpa kalpavRkSane mATe mULaguNa pratyAkhyAna mULa samAna gaNAya che, tethI prANAtipAta viramaNa Adine mUla guNa kahe che. A mUlaguNa viSayaka pratyAkhyAna(tyAga--virati)ne mULaguNa pratyAkhyAna kahe che. tenA be bheda che. temAM sarva virata munionA pAMca mahAvrata sarvamULagu pratyAkhyAna che ane dezavirata zrAvakonA pAMca aNuvrata deza mULaguNa pratyAkhyAna kahevAya che. uttaraguNa pratyAkhyAna - vRkSonI zAkhA samAna je pratyAkhyAna-vrata anuSThAna vagere mULaguNone suzobhita rAkhe tene uttaraguNa kahe che. te uttaraguNa viSayaka pratyAkhyAnane uttaraguNa pratyAkhyAna kahe che. tenA paNa be bheda che-- sarvataH ane dezataH uttaraguNa pratyAkhyAna, sarva uttaraguNa pratyAkhyAnanA dasa prakAra che- (1) anAgata pratyAkhyAna H- bhaviSyamAM je tapa, niyama athavA pratyAkhyAna karavAnA hoya, tene bhaviSyamAM AvanAra muzkelInA kAraNe pahelAM karI levA. jema ke paryuSaNamAM vaiyAvRtya, pravacana prabhAvanA Adi kAryo hovAthI koI zramaNa paryuSaNa pahelAM te tapasyAnI ArAdhanA karI le to tene anAgata pratyAkhyAna kahe che. te guru. (2) atikrAMta pratyAkhyAna - pahelAM je tapa, niyama athavA pratyAkhyAna karavAno hato, tapasvI, rugNanI sevA AdinA kAraNe thaI zakyA na hoya te tapa-niyamAdine pachI kare to tene atikrAMta pratyAkhyAna kare che. (3) koTi sahita pratyAkhyAna - eka pratyAkhyAnanI samApti tathA bIjA pratyAkhyAnanI Adi eka ja divase thAya, jema ke upavAsanA pAraNe AbilAdi tapa karavuM te koTi sahita che. arthAt navA pratyAkhyAnanI Adi ane jUnA pratyAkhyAnanI pUrNAhuti, A baMnenuM joDANa eka divase thAya tene koTi sahita pratyAkhyAna kahe che. (4) niyaMtrita pratyAkhyAna - je divase je pratyAkhyAna karavAno nizcaya karyo che, te divase rogAdi koI je paNa prakAranI bAdhAo Ave, tema chatAM tene na choDatAM niyamapUrvaka pUrNa karavA, tene niyaMtrita pratyAkhyAna
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 | zrI bhagavatI satra-2 kahe che. (5-6) sAgAra-anAgAra pratyAkhyAna :- chUTa sahitanA pratyAkhyAna sAgAra pratyAkhyAna ane chUTa rahitanA pratyAkhyAna anAgAra pratyAkhyAna che. sAdhu athavA zrAvaka koIpaNa viziSTa pratyAkhyAna AgAra sahita paNa karI zake ane daDhatA hoya to AgAra rahita paNa karI zake che. A kAraNe pratyAkhyAnanA sAgAra ane anAgAra tema be bheda thAya che. (7) parimANa kata pratyAkhyAna - datti, kavala, ghara, bhikSA athavA bhojya dravyonI maryAdA karavI. jema ke pAtramAM eka sAthe jeTalI annAdika vastu paDaze, teTalI vastu huM vAparIza te datti parimANa che. A ja rIte kavala, ghara AdinI paNa maryAdA thaI zake che. (8) niravazeSa pratyAkhyAna :- azana-pAna-khAdima ane svAdima, A cAre prakAranA AhAranA samayanI maryAdA sAthe sarvathA pratyAkhyAna karavA. (9) saMketa pratyAkhyAna - muThThI, aMgUThI gAMTha ane namaskAra maMtra Adi pratyAkhyAna pUrNa karavAnA koIpaNa saMketapUrvaka pratyAkhyAna karavA. (1) atA pratyAkhyAna - addhA-kAla vizeSane niyata karIne pratyAkhyAna karavA; jema ke porasI, be porasI, mA khamaNa, addhamAkhamaNa Adi. zramaNopAsakanA pAMca aNuvratone puSTa karanArA guNavratane deza uttaraguNa pratyAkhyAna kahe che tenA sAta prakAra che (1) diggata :- dizA parimANa vrata. pUrvAdi cha e dizAomAM gamananI maryAdA karavI, niyama karelI dizA sivAyanA kSetramAM Azrava-sevanano tyAga karavo. (2) upabhoga-paribhoga parimANa vrata - upabhogya- ekavAra bhogavavA yogya bhojanAdi ane paribhogya- vAraMvAra bhogavavA yogya vastrAdi vastuo [26 bolanI maryAdA karavI. (3) anarthadaMDa viramaNa vrata - apadhyAna, pramAda, hiMsAkArI zastra pradAna, pApakarmopadeza Adi nirarthaka niprayojana hiMsAdijanaka kArya anarthadaMDa che, tenAthI nivRtta thavuM. (4) sAmAyika vrata - sAvadya-pApakArI pravRtti ane Arta-raudra dhyAnano tyAga karI, dharmadhyAnamAM tathA samabhAvamAM sthira thavuM. (5) desAvagAsika vrata - divratamAM dizAonI je maryAdA karI che, teno ane pahelAM grahaNa karelAM pratyeka vratonI maryAdAno dainika saMkoca karavo; eka divasa mATe te maryAdAo ghaTADI, maryAdA uparAMtanA kSetramAM Azrava sevanano tyAga karavo ane maryAdita kSetramAM jeTalA dravyAdinI maryAdA karI che, te uparAMta padArthonuM sevana na karavuM te.
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-2 [ 333] () pauSadhopavAsa vrata :- eka divasa-rAta (ATha prahara) sudhI cAre AhAra, maithuna, snAna, zRMgAra Adino tathA samasta sAvadha vyApArano tyAga karIne, dharmadhyAnamAM lIna rahevuM. te sarva pauSadha vrata che. samayanI ke AhArAdinA pratyAkhyAnanI hInAdhikatA hoya te deza pauSadha vrata che. pauSadhanA 18 doSo che teno tyAga karavo joIe. (7) atithi saMvibhAga vrata:- utkRSTa koTinA atithi-mahAvratI sAdhuone kalpanIya azanAdi caturvidha AhAra, vastra, pAtra, kaMbala, pAdaprIMchana, pIDha(bAjoTha), phalaka(pATiyuM), zayyA, saMstAraka, auSadha, bheSaja; A 14 prakAranI vastuo niSkAma buddhipUrvaka AtmakalyANanI bhAvanAthI ApavI. te atithisaMvibhAga che. temaja dAnano saMyoga prApta na thAya tema chatAM sadA dAnanI bhAvanA rAkhavI te paNa atithisaMvibhAga vrata che. divrata Adi traNa vratone guNavrata ane sAmAyika Adi cAra vratone zikSAvrata kahe che. apazcima mAraNAjika saMlekhanA - apazcima arthAtu jenI pAchaLa koI kArya zeSa na rahe, evI aMtima mAraNAntika-AyuSya samAptinA aMte-maraNakAle karAtI zarIra ane kaSAya Adine kaza karanArI tapasyA vizeSane apazcima-mAraNAttika saMkhanA kahe che. joSaNA-svIkArIne, akhaMDakAla(Ayu samApti) paryata tenI ArAdhanA karavI te apazcima mAraNAttika saMlekhanA joSaNA-ArAdhanA kahevAya che. A rIte dezottara pratyAkhyAnamAM divratAdi sAta guNavratano samAveza thAya che, temAM saMlekhanAno ullekha nathI. paraMtu saMlekhanA deza uttaraguNavALA(zrAvaka)ne deza uttaraguNarUpa che ane sarva uttaraguNavALA(sAdhu)ne sarva uttaraguNarUpa che. deza uttaraguNavALAne paNa aMtima samaye te avazyakaraNIya che, A sUcita karavA mATe deza uttaraguNanI sAthe tenuM kathana karyuM che. covIsa daMDakamAM mULaguNa-uttaraguNa pratyAkhyAna :10 jIvANaM bhaMte ! kiM mUlaguNapaccakkhANI, uttaraguNapaccakkhANI, apaccakkhANI? goyamA ! jIvA mUlaguNapaccakkhANI vi, uttaraguNapaccakkhANI vi, apaccakkhANI vi| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM jIva mULaguNa pratyAkhyAnI che, uttaraguNa pratyAkhyAnI che ke apratyAkhyAnI che? uttara- he gautama! samuccaya jIva mULaguNa pratyAkhyAnI paNa che, uttaraguNa pratyAkhyAnI paNa che ane apratyAkhyAnI paNa che. |11 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM mUlaguNapaccakkhANI? pucchA /
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 goyamA ! raiyA No mUlaguNapaccakkhANI, No uttaraguNapaccakkhANI, apaccakkhANI / evaM jAva cauriMdiyA / paMcidiyatirikkhajoNiyA maNussA ya jahA jIvA / vANamaMtara joisiya vemANiyA jahA NeraiyA / 334 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM naiyika mULaguNa pratyAkhyAnI che, uttaraguNa pratyAkhyAnI che ke apratyAkhyAnI che ? uttara- he gautama ! naiyika mUlaguNa pratyAkhyAnI nathI, uttaraguNa pratyAkhyAnI nathI, paraMtu apratyAkhyAnI che. A rIte caurendriya jIvo paryaMta kahevuM joIe. paMcendriya tiryaMca ane manuSyonA viSayamAM samuccaya jIvonI jema kahevuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonuM kathana nairiyaka jIvonI jema karavuM joIe arthAt te sarva apratyAkhyAnI che. vivecana : prastuta sUtromAM samuccaya jIvo tathA 24 daMDakonA jIvomAM mULaguNa pratyAkhyAnI, uttaraguNa pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnInA astitvanI pRcchA karIne tenuM samAdhAna karyuM che. niSkarSa :- nairayiko, pAMca sthAvaro, traNa vikalendriya jIvo tathA vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAniko, arthAt 22 daMDakanA jIvo mULaguNa pratyAkhyAnI ke uttaraguNa pratyAkhyAnI nathI, te sarvathA apratyAkhyAnI che. tiryaMca paMcendriya jIvo ane manuSyomAM traNe vikalpa prApta thAya che. tiryaMco mAtra deza mULaguNa ane deza uttaraguNa pratyAkhyAnI ja che. mULaguNa pratyAkhyAnI AdinuM alpabahutva : 12 eesi NaM bhaMte ! jIvANaM mUlaguNapaccakkhANINaM, uttaraguNapaccakkhANINaM, apaccakkhANINaM ya kayare kayarehiMto jAva visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA jIvA mUlaguNapaccakkhANI, uttaraguNapaccakkhANI asaMkhejjaguNA, apaccakkhANI anaMtaguNA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! mULaguNa pratyAkhyAnI, uttaraguNa pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnI A jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA mUlaguNa pratyAkhyAnI che, tenAthI uttaraguNa pratyAkhyAnI asaMkhyAtaguNA ane tenAthI apratyAkhyAnI anaMtaguNA che. 13 eesi NaM bhaMte ! paMcidiyatirikkhajoNiyANaM pucchA ?
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-9: deza-2 | uu / goyamA ! savvatthovA jIvA paMciMdiyatirikkhajoNiyA mUlaguNapaccakkhANI, uttaraguNapaccakkhANI asaMkhejjaguNA, apaccakkhANI asaMkhejjaguNA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mULaguNa pratyAkhyAnI Adi tiryaMca paMcendriyamAM koNa konAthI alpa, paI, tusya, vizeSAdhicha? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA mULaguNa pratyAkhyAnI paMcendriya tiryaMca che, tenAthI uttaraguNa pratyAkhyAnI asaMkhyaguNA che ane tenAthI apratyAkhyAnI asaMkhyaguNA che. 14 eesi NaM bhaMte ! maNussANaM mUlaguNapaccakkhANINaM pucchA ? goyamA ! savvatthovA maNussA mUlaguNapaccakkhANI, uttaraguNapaccakkhANI saMkhejjaguNA, apaccakkhANI asaMkhejjaguNA / bhAvArtha:- prazra-he bhagavan ! sA bhuunngue| pratyAbhyAnI sAhi mnussymaaNoe| onAthI alpa, paDu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! sarvathI thoDA mULaguNa pratyAkhyAnI manuSya che, tenAthI uttara guNa pratyAkhyAnI manuSya saMkhyAtaguNA che ane tenAthI apratyAkhyAnI manuSya asaMkhyAtaguNA che. deza ane sarva mULaguNa pratyAkhyAnI :15 jIvA NaM bhaMte ! kiM savvamUlaguNapaccakkhANI, desamUlaguNapaccakkhANI, apaccakkhANI? goyamA ! jIvA savvamUlaguNapaccakkhANI, desamUlaguNapaccakkhANI, apacca- kkhANI vi / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! zuM jIva sarva mULaguNa pratyAkhyAnI che, deza mULaguNa pratyAkhyAnI che, ke apratyAkhyAnI che? uttara- he gautama ! jIva sarva mULaNa pratyAkhyAnI che, deza mULaguNa pratyAkhyAnI che ane apratyAkhyAnI paNa che. 16 NeraiyANaM pucchA? goyamA ! NeraiyA No savvamUlaguNapaccakkhANI, No desamUlaguNapaccakkhANI, apaccakkhANI / evaM jAva cauridiyA /
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha:- prazna- nairayika jIvonA viSayamAM paNa A ja prazna pUchavA. uttara- he gautama ! nairiyaka sarvamULaguNa pratyAkhyAnI nathI, deza mUlaguNa pratyAkhyAnI nathI paraMtu te apratyAkhyAnI che. A rIte caurendriya paryaMta kahevuM joIe. 17 paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA ? goyamA ! paMciMdiyatirikkhajoNiyA No savvamUlaguNapaccakkhANI, desamUlaguNa- paccakkhANI vi, apaccakkhANI vi / maNussA jahA jIvA / vANamaMtara - joisa - vemANiyA jahA NeraiyA / bhAvArtha:- prazna- paMcendriya tiryaMca yonika jIvonA viSayamAM paNa A ja prazna pUchavA. uttara- he gautama ! paMcendriya tiryaMca yonika jIvo sarvamULaguNa pratyAkhyAnI nathI paraMtu deza mULaguNa pratyAkhyAnI che ane apratyAkhyAnI paNa che. manuSyonA viSayomAM samuccaya jIvonI jema kathana karavuM. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonA viSayamAM nArakonI jema kathana karavuM. 18 eesi NaM bhaMte ! jIvANaM savvamUlaguNapaccakkhANINaM, desamUlaguNapaccakkhANINaM, apaccakkhANINaM ya kayare kayarehiMto jAva visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA jIvA savvamUlaguNapaccakkhANI, desamUlaguNapaccakkhANI asaMkhejjaguNA, apaccakkhANI anaMtaguNA / evaM appAbahugANi tiNNi vi jahA paDha millae daMDae, NavaraM savvatthovA paMcidiyatirikkhajoNiyA desamUlaguNa pacca - kkhANI, apaccakkhANI asaMkhejjaguNA / bhAvArtha::- prazna- he bhagavan ! sarva mULaguNa pratyAkhyAnI, deza mULaguNa pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnI jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA sarvamULaguNa pratyAkhyAnI jIva che, tenAthI deza mULaguNa pratyAkhyAnI asaMkhyAtaguNA ane tenAthI apratyAkhyAnI anaMtaguNA che. A rIte traNeaughika jIvo, paMcendriya tiryaMco ane manuSyanuM alpabahutva prathama daMDakamAM kahyA anusAra kahevuM paraMtu vizeSatA e che ke dezamULa guNa pratyAkhyAnI tiryaMca paMcendriya sarvathI thoDA che ane tenAthI apratyAkhyAnI paMcendriya tiryaMca asaMkhyAtaguNA che. deza ane sarva uttaraguNa pratyAkhyAnI : 19 jIvA NaM bhaMte ! kiM savvuttaraguNapaccakkhANI desuttaraguNapaccakkhANI,
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka 2 apabdha- vALI ? I goyamA ! jIvA savvuttaraguNapaccakkhANI vi, evaM tiNNi vi / paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNussA ya evaM ceva / sesA apaccakkhANI jAva vemANiyA / bhAvArtha::- prazna- he bhagavan ! jIvo sarva uttaraguNa pratyAkhyAnI che, dezauttaraguNa pratyAkhyAnI che ke apratyAkhyAnI che ? 337 uttara- he gautama ! jIvo sarvauttaraguNa pratyAkhyAnI paNa che, deza uttaraguNa pratyAkhyAnI paNa che ane apratyAkhyAnI paNa che. A rIte teonA traNa prakAra che. paMcendriya tiryaMco ane manuSyonuM kathana paNa pUrvavat jANavuM. te sivAya vaimAnika paryaMta zeSa sarva jIva apratyAkhyAnI che. 20 eesi NaM bhaMte! jIvANaM savvuttaraguNapaccakkhANINaM, desuttaraguNapaccakkhANINaM apaccakkhANINaM kayare kayarehiMto appA vA jAva visesAhiyA vA ? goyamA ! tiNNi vi appAbahugANi jahA paDhame daMDae jAva maNussANaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! sarva uttaraguNa pratyAkhyAnI, deza uttaraguNa pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnI jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! A traNenuM alpabahutva prathama daMDaka(sUtra-14-16)mAM kahyA anusAra manuSyo sudhI jANavuM. vivecana : prastuta sUtromAM samuccaya jIva ane 24 daMDakonA jIvomAM sarvataH, dezataH mUlottaraguNa pratyAkhyAna ane apratyAkhyAnanA astitvanI ane alpabahutvanI prarUpaNA che. sarvamULaguNa pratyAkhyAna kevaLa manuSyomAM ja hoya che, deza mULaguNa pratyAkhyAna tiryaMca ane manuSyo baMnemAM hoya che ane zeSa sarva jIvo apratyAkhyAnI ja hoya manuSya ane tiryaMca paMcendriya jIvo kadAcit apratyAkhyAnI paNa hoya che. A sUtromAM alpabahutvanuM kathana traNa prakAre che- (1) mULaguNa pratyAkhyAnI ane uttaraguNa pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnInuM alpabahutva. (2) sarvataH mULaguNa pratyAkhyAnI, dezataH mULaguNa pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnInuM alpabahutva. (3) sarvataH uttaraguNa pratyAkhyAnI, dezataH uttaraguNa pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnInuM alpabahutva. (1) samuccaya jIvomAM :- sarvathI thoDA mULaguNa pratyAkhyAnI, tenAthI uttaraguNa pratyAkhyAnI
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 asaMkhyAta-- guNA che. kAraNa ke keTalAya zrAvakone mULaguNanA pratyAkhyAna na hovA chatAM paNa teo madya mAMsano tyAga Adi uttaraguNanI ArAdhanA kare che, temaja tiryaMca zrAvakonI apekSAe te asaMkhyAtaguNA che. tenAthI apratyAkhyAnI jIva anaMtaguNA che. kAraNa ke tiryaMca paMcendriya ane manuSya sivAyanA zeSa bAvIsa daMDakanA jIvo apratyAkhyAnI che. temAM vanaspatinI apekSAe te anaMtaguNA che. 338 tiryaMca paMcendriyamAM H- sarvathI thoDA mULaguNa pratyAkhyAnI, tenAthI uttaraguNa pratyAkhyAnI asaMkhyAta guNA, tenAthI apratyAkhyAnI asaMkhyAtAguNA che. kAraNa ke tiryaMca paMcendriyo asaMkhyAtA ja che. -- manuSyomAM sarvathI thoDA mULaguNa pratyAkhyAnI, tenAthI uttaraguNa pratyAkhyAnI saMkhyAtaguNA che kAraNa ke garbhaja manuSya saMkhyAtA che. tenAthI apratyAkhyAnI asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke saMmUrchima manuSyo apratyAkhyAnI che ane te asaMkhyAtA che. (2) samuccaya jIvomAM :- sarvathI thoDA sarva mULaguNa pratyAkhyAnI, tenAthI dezamULa guNa pratyAkhyAnI asaMkhyAtaguNA, tiryaMca zrAvakonI apekSAe; tenAthI apratyAkhyAnI anaMtaguNA, vanaspatinI apekSAe. tiryaMca paMcendriyamAM :- sarvathI thoDA dezamULaguNa pratyAkhyAnI, tenAthI apratyAkhyAnI asaMkhyAtaguNA che. tiryaMca paMcendriyamAM sarvamULaguNa pratyAkhyAnI jIvo nathI. manuSyomAM alpabahutvanuM kathana pUrvavat jANavuM. (3) sarva uttaraguNa pratyAkhyAnI, deza uttaraguNa pratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnI jIvonuM alpabahutva pUrvavat jANavuM. saMyata tathA pratyAkhyAnI Adi : 21 jIvA NaM bhaMte ! kiM saMjayA asaMjayA saMjayAsaMjayA ? goyamA ! jIvA saMjayA vi asaMjayA vi saMjayAsaMjayA vi; evaM jaheva paNNavaNAe taheva bhANiyavvaM jAva vemANiyA, appAbahugaM taheva tiNha vi bhANiyavvaM / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! zuM jIvo saMyata che, asaMyata che ke saMyatAsaMyata che ? uttara- he gautama ! jIvo saMyata paNa che, asaMyata paNa che ane saMyatAsaMyata paNa che. A rIte prajJApanA sUtranA 32mA padamAM kahyA pramANe vaimAnika paryaMta kahevuM joIe ane traNeyanA alpabahutvanuM kathana paNa te pramANe ja karavuM joIe. 22 jIvANaM bhaMte! kiM paccakkhANI, apaccakkhANI, paccakkhANApaccakkhANI? goyamA ! jIvA tiNNi vi / evaM maNussA vi tiNNi vi / paMcidiyatirikkhajoNiyA AillavirahiyA / sesA savve apaccakkhANI jAva vemANiyA /
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-2 | 339 | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIvo pratyAkhyAnI che, apratyAkhyAnI che, athavA pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI che? uttara- he gautama ! jIvo pratyAkhyAnI paNa che, apratyAkhyAnI paNa che ane pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI paNa che. arthAt traNa prakAranA che. A rIte manuSya paNa traNa prakAranA che. paMcendriya tiryaMca yonika jIva prAraMbhanA vikalpathI rahita che. arthAta te pratyAkhyAnI nathI paraMtu apratyAkhyAnI athavA pratyAkhyAnApratyAkhyAnI che. zeSa vaimAnika sudhInA sarva jIva apratyAkhyAnI che. 23 eesi NaM bhaMte ! jIvANaM paccakkhANINaM jAva visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA jIvA paccakkhANI, paccakkhANApaccakkhANI asaMkhejjaguNA, apaccakkhANI aNaMtaguNA / paMciMdiyatirikkhajoNiyA savvatthovA paccakkhANApaccakkhANI, apaccakkhANI asakhejjaguNA / maNussA savvatthovA paccakkhANI, paccakkhANApaccakkhANI saMkhejjaguNA, apaccakkhANI asaMkhejjaguNA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A pratyAkhyAnI Adi jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA pratyAkhyAnI jIva che, tenAthI pratyAkhyAnApratyAkhyAnI jIva asaMkhyAta guNA che, tenAthI apratyAkhyAnI jIva anaMtaguNA che. paMcendriya tiryaMca yonika jIvomAM sarvathI thoDA pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI jIvo che ane tenAthI apratyAkhyAnI asaMkhyAtaguNA che. manuSyomAM sarvathI thoDA pratyAkhyAnI manuSya che. tenAthI pratyAkhyAnA pratyAkhyAnI manuSya saMkhyAta- guNA che ane tenAthI apratyAkhyAnI manuSya asaMkhyAtaguNA che. vivecana : prastuta sUtromAM samuccaya jIva tathA 24 daMDakanA jIvomAM saMyatAdinI ane pratyAkhyAnI AdinA astitvanI prarUpaNA karIne tenA alpabadutvanuM nirUpaNa karyuM che. je jIva pratyAkhyAnI che te saMyata che ane je saMyata che te pratyAkhyAnI che, baMne paraspara sApekSa che. uddezakanA prAraMbhamAM pratyAkhyAnanA bheda-prabheda vagerenuM vistRta varNana karyuM che. tema chatAM saMyama sAthe teno
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 | zrI bhagavatI sUtra-2 saMbaMdha hovAthI te ja viSayanuM punarAvartana karyuM che. 24 daMDakanA jIvomAM manuSyo ja saMyata thaI zake che. tiryaMca paMcendriya saMyatAsaMmata thaI zake che. zeSa sarva daMDakanA jIvo asaMmata hoya che. tenA alpabadutvanuM kathana sUtrapAThathI spaSTa che. jIvonI zAzvatatA-azAzvatatA :24 jIvA NaM bhaMte ! kiM sAsayA, asAsayA ? goyamA ! jIvA siya sAsayA siya asAsayA / se keNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai- jIvA siya sAsayA siya asAsayA? goyamA ! davvaTThayAe sAsayA, bhAvaTThayAe asAsayA / se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva siya asAsayA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM jIvo zAzvata che ke azAzvata che? uttara- he gautama ! jIva kathaMcit zAzvata ane kathaMcit azAzvata che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke jIvo kathaMcit zAzvata che ane kathaMcit azAzvata che? uttara- he gautama!dravyanI daSTithI jIvo zAzvata che ane bhAva(paryAya)nI daSTithI jIvo azAzvata che. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke jIvo kathaMcita zAzvata che kathaMcita azAzvata che 25 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM sAsayA, asAsayA? evaM jahA jIvA tahANeraiyA vi| evaM jAva vemANiyA jAva siya sAsayA siya asAsayA / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIva zAzvata che ke azAzvata che? uttara- je rIte samuccaya jIvonuM kathana karyuM che, te rIte nairayikonuM kathana karavuM joIe. A ja rIte vaimAnika paryata 24 daMDakavartI jIvonA viSayamAM kathana karavuM joIe. te jIva kathaMcituM zAzvata che, kathaMcit azAzvata che. I he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che // vivecana : prastuta sutromAM jIvo ane 24 daMDakonA viSayamAM zAzvata ane azAzvatano vicAra dravya ane paryAya daSTie karyo che. saMsAranA samasta jIvo temaja nairayikAdi daMDakagata jIvo, jIva dravyanI apekSAe zAzvata che tethI
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-2, 341 sUtramAM dravyArthatayA jIvone zAzvata kahyA che ane vibhinna gatio tathA yoniomAM paribhramaNa karatA jIva vibhinna paryAyone dhAraNa kare che; jIvanI te paryAyo(te te bhAvo) azAzvata hoya che tethI jIvone bhAvArthatayA azAzvata paNa kahyA che. jaina darzana anusAra padArthanuM svarUpa utpAd, vyaya ane dhruvamaya che yathA3FAvya- yauvyayukta sat ! -tatvArtha sUtro utpA ane vyaya padArthanA azAzvata aMza che ane dhruva teno zAzvata aMza che. tethI jIvone siya sarathA siya alAsA kahyA che. vizvanA jaDa ane cetana pratyeka padArthanuM A ja svarUpa che. che zataka 7/ra saMpUrNa che
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 342] zrI bhagavatI sUtra-2 | zataka-7 : uddezaka-3] ~ saMkSipta sAra ... * A uddezakamAM vanaspatikAyano mahAhAra, alpAhAra, lazyAnI apekSAe alpa vedanA mahAvedanA, vRkSanI mULa, kaMda Adi daza avasthA, teno AhAra, tenuM pariNamana; vedanA ane nirjarAmAM bhinnatva tathA jIvanI zAzvatatA-azAzvatatA vagere viSayonuM nirUpaNa che. * vanaspatikAyika jIva prAva ane varSARtumAM jalanI adhikatAnA kAraNe adhika AhAra kare che. tyAra pachI kramazaH zarada, hemaMta, vasaMta ane grISmaRtumAM alpAhAra kare che. grISmaRtumAM sarvAlpAhAra hovA chatAM paNa aneka uSNayonika jIva vanaspatirUpe utpanna thAya che ane pugalo vizeSarUpe caya, upacayane prApta thAya che. tethI grISmaRtumAM keTalIka vanaspatio hariyALI pratIta thAya che. * vRkSanI daza avasthA mULa, kaMda, skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla(prazAkhA), patra, puSpa, phaLa ane bIjA che. temAM mULano jIva mULathI spaSTa ane pRthvIthI saMlagna hoya che. mULa kaMdathI, kaMda aMdhathI A rIte daze avasthA kramazaH saMbaddha che. temAM mULano jIva pRthvImAMthI pRthvIrasane svayogya AhArarUpe grahaNa karIne, pariNAve che, kaMdanA jIva mULe pariNata karelA rasane grahaNa kare che. A rIte bIja paryata jANavuM. * kRSNalezyA atyaMta krUra pariNAma rUpa che. tenI apekSAe nIlalezyA kaMIka zubha pariNAma svarUpa che. A kAraNe sAmAnyataH kRSNalezI jIva mahAvedanA ane tenI apekSAe nIlalezI jIva alpavedanA bhogave che paraMtu kyAreka sthitinI apekSAe kRSNalezI alpavedanA ane nIlalezI mahAvedanA bhogave che. jema ke koI kRSNalezI nArakI jIve dIrgha Asthiti pUrNa karI hoya ane koI nIlalezI nArakI utpanna thato hoya tene dIrghasthiti bhogavavAnI bAkI hoya to te apekSAe kRSNalezIne alpavedanA ane nIlalezIne mahAvedanA hoya che. * karmaphaLanA anubhavane vedanA kahe che. vedanA thaI gayA pachI karma akarmarUpa banI jAya ane AtmapradezothI pRthaka thaI jAya, tene nirjarA kahe che, pahelA vedanA ane pachI nirjarA hoya che. A baMne eka samaye thAya te zakya nathI. * 24 daMDakanA jIvo dravyArthika nayathI zAzvata ane paryAyArthika nayathI azAzvata che.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-9: deza -3 343 zata-7 : 06za5-3 sthAvara vanaspatino alpa ane adhika AhAra :| 1 vaNassaikAiyA NaM bhaMte ! kiM kAlaM savvappAhAragA vA savvamahAhAragA vA bhavati? __ goyamA ! pAusavarisArattesu NaM ettha NaM vaNassaikAiyA savvamahAhAragA bhavaMti, tayANaMtaraM ca NaM sarae, tayANaMtaraM ca NaM hemaMte, tayANaMtaraM ca NaM vasaMte, tayANaMtaraM ca NaM gimhe, gimhAsu NaM vaNassaikAiyA savvappAhAragA bhavaMti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vanaspatikAyika jIva kayA samaye sarva alpAhArI (ochAmAM ocho AhAra karanArA) hoya che ane kayA samaye sarva mahAhArI(vadhumAM vadhu AhAra karanArA) hoya che? uttara- he gautama ! prAvadhu Rtu(prakaSTa varSARtu) eTale zrAvaNa ane bhAdaravA mAsamAM tathA varSARtu eTale Aso ane kArtika mAsamAM vanaspatikAyika jIva sarvamahAhArI hoya che, tatpazcAt zaradaRtumAM, tatpazcAt hemaMtaRtumAM, tatpazcAt vasaMtaRtumAM ane tatpazcAt grISmaRtumAM vanaspatikAyika jIva kramazaH alpAhArI hoya che, grISmaRtumAM te sarvAlpAhArI hoya che. | 2 jai NaM bhaMte ! gimhAsu vaNassaikAiyA savvappAhAragA bhavaMti, kamhA NaM bhaMte! gimhAsu bahave vaNassaikAiyA pattiyA puphiyA phaliyA hariyagarerijjamANA, sirIe aIva aIva uvasobhemANA uvasobhemANA ciTuMti ? goyamA ! gimhAsu NaM bahave usiNajoNiyA jIvA ya poggalA ya vaNassaikAiyattAe vakkamati viukkamati cayati uvacayati; evaM khalu goyamA ! gimhAsu NaM bahave vaNassaikAiyA pattiyA puphiyA jAva ciTThati / zArtha :- hariyagarerijjamANA = hariyANIthI atyaMta pti yuta sirIe = zomAthI usiNajoNiyA = 6yonivAmA vakkamati = 643 cha viukkamati = vizeSa utpanna thAyacha. bhAvArtha:-- bhagavana! zrImatubhAM vanaspatiDAyivasamasyAhArIDoya cheto pachI
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 aneka vanaspati grISmaRRtumAM patro, puSpo ane phaLothI yukta, hariyALIthI dedIpyamAna ane zrI- zobhAthI atyaMta suzobhita kema dekhAya che ? 344 uttara- he gautama ! grISmaRRtumAM ghaNA uSNayonivALA jIvo vanaspatikAyarUpe utpanna thAya che, vizeSa rUpe utpanna thAya che, pudgalono caya thAya che arthAt te vRddhine prApta thAya che ane vizeSa rUpe vRddhine prApta thAya che. tethI he gautama ! grISmaRRtumAM aneka vanaspati patro, puSpo ane phUlothI yukta tathA suzobhita thAya che, suMdara dekhAya che. vivecana : cha RtuomAMthI be RtuomAM varasAda khUba varase che. tethI jala-snehanI adhikatAnA kAraNe vanaspatine vadhu AhAra maLe che tethI te samaye vanaspatikAyika jIvo vadhumAM vadhu AhAragrahaNa kare che. tyAra pachI kramazaH zarada, hemaMta, vasaMta ane grISmaRRtumAM teno AhAra ocho thAya che. usiNajoNiyA H- uSNu yonika jIva. prajJApanA sUtramAM jIvonI utpattinI apekSAe traNa yoni kahI che- zIta, uSNa ane zItoSNa. pratyeka vanaspatimAM A traNe ya yoni hoya che. uSNayonika jIva uSNa pudgalonA saMyogamAM vadhu vikasita thAya che. tethI keTalIka vanaspatio grISma RtumAM atyaMta zobhAyukta dekhAya che. vakkamaMti viukkamaMti cayaMti, , uvacayaMti :kriyAo pudgala saMbaMdhI che. tA:-A cArakriyAomAMthI bekriyAo jIva saMbaMdhI ane be (6) vaLasvAyattAN vavasmRti = vanaspatikAya rUpe jIva utpanna thAya che. = (2) vinamaMti - vizeSa utpanna thAya che. (rU) pati= pudgalono caya--saMgraha thAya che, vRddhi pAme che. (4) 3vaSayaMti - pudgalono upacaya - vizeSa saMgraha thAya che, vizeSarUpe vRddhi pAme che. tAtparya e che ke ghaNAM jIvo ane pudgalo vanaspatimAM Ave che. tethI te hariyALI ane suzobhita dekhAya che. mULa, kaMda Adino saMbaMdha ane AhAra : 3 seNUNaM bhaMte! mUlA mUlajIvaphuDA, kaMdA kaMdajIvaphuDA jAva bIyA bIyajIvaphuDA? haMtA goyamA ! mUlA mUlajIvaphuDA jAva bIyA bIyajIvaphuDA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM vanaspatikAyikanA mULa, mULanA jIvothI sRSTa(vyApta) hoya che ? kaMda, kaMdanA jIvothI spaSTa hoya che yAvat bIja, bIjanA jIvothI spaSTa hoya che ?
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-3 uttara- hA gautama ! mULa, mULanA jIvothI sRSTa hoya che, yAvat bIja, bIjanA jIvothI sRSTa hoya che. 4 jai NaM bhaMte ! mUlA mUlajIvaphuDA jAva bIyA bIyajIvaphuDA; kamhA NaM bhaMte ! vaNassaikAiyA AhAraiti, kamhA pariNArmeti ? goyamA ! mUlA mUlajIvaphuDA, puDhavIjIvapaDibaddhA, tamhA AhAraiti, tamhA pariNArmeti; kaMdA kaMdajIvaphuDA mUlajIvapaDibaddhA, tamhA AhAreti, tamhA pariNArmeti; evaM jAvabIyA bIyajIvaphuDA phalajIvapaDibaddhA, tamhA AhAraiti, tamhA pariNArmeti / zabdArtha: 345 1 :- jhuDA = vyApta pahivaddhA = pratibaddha, baMdhAyelA. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jo mULa, mULanA jIvothI spaSTa hoya, yAvat bIja, bIjanA jIvothI spaSTa hoya, to he bhagavan ! vanaspatikAyika jIva kevI rIte AhAra kare ane kevI rIte tene pariNamAve che ? uttara- he gautama ! mULa, mULanA jIvothI spaSTa che ane te pRthvInA jIvonI sAthe paNa saMbaddha joDAyelA hoya che, tethI te pRthvImAMthI AhAra le che ane pariNamAve che. A rIte kaMda, kaMdanA jIvothI sRSTa hoya ane mULanA jIvo sAthe saMbaddha hoya che, tethI mUlanA jIvo dvArA pariNamAvelA AhAramAMthI AhAra le che ane pariNamAve che. A rIte yAvat bIja, bIjanA jIvothI spaSTa hoya ane phaLanA jIvo sAthe saMbaddha hoya che, tethI te phaLanA jIvo dvArA pariNamAvelA AhAramAMthI AhAra kare che ane tene pariNamAve che. vivecana : prastuta sUtramAM vRkSAdinI daze avasthAnuM paraspara saMbaMdha ane tenA AhAragrahaNanI rIta pradarzita karI che. mULa, kaMda, skaMdha, tvacA(chAla), zAkhA, pravAla, patra, puSpa, phaLa ane bIja te vRkSAdinI daza avasthA che. mULa Adi pota-potAnA jIvothI vyApta hovA chatAM paNa paraspara ekabIjA sAthe joDAyelA (pratibaddha) hoya che, te kAraNe ekabIjAthI kramazaH AhAra grahaNa kare che. sarva prathama mULanA jIva pRthvInA rasano AhAra kare che, kaMdanA jIva, mULa dvArA pariNamata AhAramAMthI AhAra grahaNa kare che, A rIte kramazaH bIja paryaMta vanaspatinA jIvo AhAra grahaNa karIne pariNamAve che. kaMdamULamA anaMta ane vibhinna jIva : 5 aha bhaMte ! Alue mUlae siMgabere hirilI sirilI sissirilI kiTThiyA
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 346 | zrI bhagavatI sUtra-2 chireyA chIravirAliyA kaNhakaMde vajjakaMde sUraNakaMde khelUDe bhaddamutthA piMDahaliddA lohI NIhU thIhU thibhagA muggapaNNI assakaNNI sIhakaNNI sIhaMDhI muMsuMDhI jeyAvaNNe tahappagArA savve te aNaMtajIvA vivihasattA / haMtA goyamA ! Alue mUlae jAva aNaMtajIvA vivihasattA / zabdArtha-vecAvALo = je koIpaNa, jeTalA tadaMIRI = tathA prakAranI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! baTeTA, mULA, Adu, hirilI, sirIlI sisTirilI, kiTikA, kSIrikA, kSIravidArikA, kRSNakaMda, vajakaMda, sUraNakaMda, kheluTa, bhadramotha (bhadramustA),piMDaharidrA(haLadara), lohI, NIhu, thIhu, hastibhAgA, mugaparNI, azvakarNI, siMhakarNI, zikhaMDI, musuMDhI, e badhI kaMdarUpa vanaspatio tathA te prakAranI bIjI paNa vanaspatio zuM anaMta jIvovALI ane pRthak pRthak jIvavALI che? uttara-hA, gautama! baTeTA, mULAthI laImasuMDhI parvatanI ane te prakAranI jeTalI bIjI vanaspatio che, te sarva anaMta jIvavALI ane pRthaka pRthaka jIvavALI che. vivecana : prastuta sUtramAM anaMtakAyika vanaspatino nAmollekha karIne, temAM anaMta jIvonuM ane te jIvonA svataMtra astitvanuM nirUpaNa karyuM che. sakhata navA vividha sattA:-baTeTA Adi kaMdamULa sAdhAraNa vanaspati che, temAM eka zarIre anaMtA jIva che. anaMta jIvonuM zarIra eka ja che tethI te jIvonI zarIrajanya pratyeka kriyA paNa eka sAthe ja thAya che, arthAt te jIvono AhAra, zvAsocchavAsa vagere kriyA sAthe thAya che. te anaMta jIvo eka zarIrane Azrita rahelA che. te jIvonuM sthUla zarIra eka che paraMtu te anaMta jIvonA tejasa-kAzmaNa rUpa sUkSma zarIra pRthaka pRthaka che, pratyekano AtmA, karma, tenA adhyavasAyo vagere svataMtra che. tethI ja kahyuM che ke viviharUttA te anaMtajIvonI pRthak sattA che. anaMtakAyika vanaspatinA vizeSa spaSTIkaraNa mATe juo- [prajJApanA sUtra pada-1] lezyAnI apekSAe alpa-mahAkarmatva : 6 siya bhaMte ! kaNhalese Neraie appakammatarAe, NIlalese Neraie ma mmatarANa ? datA, siyA | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM kRSNalezI nairayika kadAcit alpakarmI ane nIlalezI nairayika kadAcinu mahAkarmI hoya che? uttara- hA, gautama ! kadAcitu e pramANe hoya che.
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka 3 7 se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai- kaNhalese Neraie appakammatarAe, NIlalese Neraie mahAkammatarAe / noyamA ! rphei paDukhta / te tekhake goyamAM ! nAva mahAjanmatAC | bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke kRSNalezI nairayika alpakarmI ane nIlalezI naiyika mahAkarmI hoya che ? 347 uttara- he gautama ! sthitinI apekSAe e pramANe hoya che arthAt alpasthitivALA kRSNalezI nairayika kadAcit alpakarmI ane adhika sthitivALA nIlalezI naiyika mahAkarmI hoya che. 8 siya bhaMte ! NIlalese Neraie appakammatarAe, kAulese Neraie mhaakmmtAN ? hatA, siyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM nIlalezI naiyika alpakarmI ane kApotalezI nairiyaka kadAcit mahAkarmI hoya che ? uttara- hA, gautama ! kadAcit e pramANe hoya che. 9 se keNaNaM bhaMte ! evaM vuccai - NIlalese Neraie appakammatarAe, kAulese raie mahAkammatarAe ? goyamA ! ThiiM paDucca; se teNaTTheNaM goyamA ! jAva mahAkammatarAe / evaM asurakumArevi, NavaraM teulesA abbhahiyA / evaM jAva vemANiyA jassa jai lessAo tassa tattiyA bhANiyavvAo / joisiyassa Na bhaNNai; jAva siya bhaMte / pamhalesse vemANie appakammatarAe, sukkalese vemANie mahAkammatarAe ? haMtA, siyA / sekeNaTTeNaM ? sesaM jahA Neraiyassa jAva mahAkammatarAe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke nIlalezI naiyika kadAcit alpakarmI ane kApotalezI naiyika kadAcit mahAkarmI hoya che ? uttara- he gautama ! sthitinI apekSAe A pramANe hoya che. alpasthitivALA nIlalezI nairayika kadAcit alpakarmI ane adhika sthitivALA kApotalezI nairayika kadAcit mahAkarmI hoya che. A rIte asurakumAronA viSayamAM paNa kahevuM joIe paraMtu temAM eka tejolezyA adhika hoya che arthAt kRSNa, nIla, kApota ane tejo A cAra lezyAo hoya che. A rIte vaimAniko sudhI kahevuM joIe. jene jeTalI lezyAo hoya teTalI kahevI paraMtu jyotiSI devonA daMDakanuM kathana na karavuM joIe; kAraNa ke temAM eka tejolezyA ja hoya che. tethI paraspara tulanA thaI
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 348 ] zrI bhagavatI sUtra-2 zakatI nathI. prazna- he bhagavan! zuM pAlezI vaimAnika kadAcita alpakarmI ane zuklalazI vaimAnika kadAcituM mahAkarmI hoya che? uttara- hA, gautama! kadAcitu A pramANe hoya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- zeSa saMpUrNa kathana nairayikonI jema jANavuM. yAvatu zuklalazI vaimAnika kadAcitu mahAkarmI hoya che, tyAM sudhI kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakanA jIvomAM vezyAnI apekSAe karmanI tAratamyatAnuM sayuktika kathana che. sApekSa kathanano Azaya - sAmAnyatayA kRSNalezyA anaMta azubha pariNAmarUpa che, tenI apekSAe nIlalezyA kaMIka zubha pariNAmarUpa che. tethI kuSNalezI jIva mahAkarmI ane nIlalezI jIva tenAthI alpakarmI hoya che paraMtu AyuSya-sthitinI alpatAnA kAraNe kuSNavezI jIva alpakarmI ane adhikatAnA kAraNe nIlalezI jIva mahAkarmI paNa hoI zake che. jema ke sAtamI narakamAM utpanna thayelA koI kRSNalezI nairayike potAnA AyuSyanI adhika sthiti bhogavI lIdhI che, tethI tenA adhika karmo kSaya thaI gayA che paraMtu tenI apekSAe koI nIlakezI nairayika dasa sAgaropamanI sthitie pAMcamI narakamAM tatkAla utpanna thayo che, teNe potAnA AyuSyanI sthiti vadhu kSaya karI nathI, tenA karmo paNa vadhAre kSaya thayA nathI, tethI te nIlakezI nairayika ukta kRSNalezI narayikanI apekSAe mahAkarmI hoya che. A rIte pratyeka sthAnamAM samajI levuM joIe. vedanA ane nirjarA :10 se NUNaM bhaMte ! jA veyaNA sA NijjarA, jA NijjarA sA veyaNA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM je vedanA che te nirjarA che ane je nirjarA che te vedanA che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. 11 se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- jA veyaNA Na sA NijjarA, jA NijjarA Na sA veyaNA? goyamA ! kammaM veyaNA, NokammaM NijjarA; se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva Na sA veyaNA /
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka 3 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke je vedanA che te nirjarA nathI ane je nirjarA che te vedanA nathI ? 349 uttara- gautama ! vedanA karma che ane nirjarA nokarma che. he gautama ! tethI e pramANe kahevAya che ke je vedanA che te nirjarA nathI ane je nirjarA che te vedanA nathI. 12 NeraiyANaM bhaMte ! jA veyaNA sA NijjarA; jA NijjarA sA veyaNA ? gomA ! No iNaTTe samaTThe / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM vairiyakone je vedanA che te nirjarA che ane je nirjarA che te vedanA che? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. A rIte vaimAnika paryaMta kahevuM joIe. 13 se NUNaM bhaMte ! jaM vedeMsu taM NijjariMsu, jaM NijjariMsu taM vedeMsu / noyamA ! kho phaLake samade / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM je karmonuM vedana karyuM (bhogavyA) hatuM te karmonI nirjarA thaI hatI ane je karmonI nirjarA thaI hatI tenuM vedana paNa karyuM hatuM ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. 14 sekeNaNaM bhaMte ! evaM vuccai - jaM verdesu No taM NijjareMsu, jaM NijjareMsu No taM vedeMsu ? gomA ! kammaM vedeM, NokammaM NijjariMsu; se teNaTTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva No taM vedeMsu / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke je karmanuM vedana karyuM, tenI nirjarA thaI nathI ane je karmonI nirjarA thaI te karmonuM vedana karyuM nathI ? uttara- he gautama ! karmonuM vedana karyuM hatuM ane nokarmonI nirjarA karI hatI, tethI he gautama ! e pramANe kahevAya che ke je karmanuM vedana karyuM hatuM, tenI nirjarA karI nathI ane je karmonI nirjarA karI hatI tenuM vedana karyuM nathI. 15 NeraiyANaM bhaMte ! jaM vedeMsu taM NijjariMsu ? evaM jahA ohiyo daMDao tA raiyA vi / evaM jAva vemANiyA /
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 | zrI bhagavatI satra-2 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIvoe je karmonuM vedana karyuM, zuM tenI nirjarA karI hatI ? uttara- he gautama! jema odhika jIvonA viSayamAM kahyuM tema nairayikonA viSayamAM jANavuM. A rIte vaimAnika paryata 24 daMDakamAM kathana karavuM joIe. 16 se NUNaM bhaMte ! jaM vedeti taM NijjareMti; jaM NijjareMti taM vedeti ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM je karmanuM vedana kare che, tenI nirjarA kare che ane jenI nirjarA kare che, tenuM vedana kare che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. 17 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva No taM vedeti ? goyamA ! kammaM vedeti, NokammaM NijjareMti; se teNadveNaM goyamA ! evaM vuccai jAva No taM vedeti / evaM NeraiyA vi jAva vemANiyA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke jenuM vedana kare che, tenI nirjarA karatA nathI ane jenI nirjarA kare che, tenuM vedana karatA nathI? uttara- he gautama ! karmanuM vedana kare che ane nokarmanI nirjarA kare che, tethI he gautama! e pramANe kahevAya che ke jenI nirjarA kare che, tenuM vedana karatA nathI. A ja rIte nairayikothI vaimAniko paryata 24 daMDakomAM kathana karavuM joIe. |18 se NUNaM bhaMte ! vedissaMtitaMNijjarissaMti, jaMNijjarissati taM vedissaMti? goyamA ! No iNadve samaDhe / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! zuM je karmonuM vedana karaze, tenI nirjarA karaze ane je karmanI nirjarA karaze tenuM vedana karaze? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. 19 se keNaTeNaM jAva No taM vedissaMti ? __ goyamA ! kammaM vedissaMti, NokammaM NijjarissaMti; se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva No NijjarissaMti / evaM NeraiyA vi jAva vemANiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke jenI nirjarA karaze tenuM vedana karaze nahIM?
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-7 : deza-3 | u51 / uttara- he gautama! karmanuM vedana karaze ane nokarmanI nirjarA karaze. tethI he gautama! e pramANe kahevAya che ke jenuM vedana karaze tenI nirjarA karaze nahIM, jenI nirjarA karaze tenuM vedana thaze nahIM. A rIte nairayikothI vaimAnika paryaMtanA 24 daMDakomAM jANI levuM joIe. 20 se NUNaM bhaMte ! je veyaNAsamae se NijjarAsamae, je NijjarAsamae se veyaNA- samae ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM je vedanAno samaya che te ja nirjarAno samaya che ane je nirjarAno samaya che te vedanAno samaya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. |21 se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- je veyaNAsamae Na se NijjarAsamae, je NijjarAsamae Na se veyaNAsamae ? ___ goyamA ! jaM samayaM vedeti No taM samayaM Nijjaraiti; jaM samayaM Nijjareti NotaM samayaM vedeti; aNNammi samae vedeti, aNNammi samae NijjareMti; aNNe se veyaNAsamae, aNNe se NijjarAsamae; se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva Na se veynnaasme| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke je vedanAno samaya che, te nirjarAno samaya nathI ane je nirjarAno samaya che, te vedanAno samaya nathI? uttara- he gautama! je samaye vedana kare che, te samaye nirjarA karatA nathI ane je samaye nirjarA kare che, te samaye vedana karatA nathI, anya samaye vedana kare che ane anya samaye nirjarA kare che, vedanAno samaya anya che, temaja nirjarAno samaya anya che. tethI he gautama ! ema kahevAya che je vedanAno samaya che, te samaya nirjarAno nathI ane nirjarAno je samaya che, te vedanAno samaya nathI. |22 NeraiyANaM bhaMte ! je veyaNAsamae se NijjarAsamae, je NijjarAsamae se veyaNAsamae ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha:- zra-bhagavana ! narayi: vone vahanAno samaya cha nizano samaya cha bhane nirAno samaya cha, te vehanAno samaya cha ? 612-De gautama ! tema zaya nathI. 23 se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- NeraiyANaM je veyaNAsamae Na se NijjarAsamae, je NijjarAsamae Na se veyaNAsamae? goyamA ! NeraiyA NaM jaM samayaM vedeti No taM samayaM Nijjareti; jaM samayaM NijjareMti NotaM samayaM vedeti; aNNammi samae vedeti, aNNammi samae NijjareMti;
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35ra | zrI bhagavatI sUtra-2 aNNe se veyaNAsamae aNNe se NijjarAsamae; se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva Na se veyaNAsamae / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke nairayikone je vedanAno samaya che, te nirjarAno samaya nathI ane je nirjarAno samaya che te vedanAno samaya nathI? uttara-he gautama!nairayika jIva je samaye vedana kare che, te samaye nirjarA karatA nathI ane je samaye nirjarA kare che te samaye vedana karatA nathI. anya samayamAM vedana kare che ane anya samayamAM nirjarA kare che, teno vedanano samaya anya che ane nirjarAno samaya anya che; tethI he gautama! e pramANe kahevAya che yAvatu je nirjarAno samaya che te vedanAno samaya nathI. A ja rIte vaimAniko paryata 24 daMDakomAM kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sutromAM sAmAnya jIva ane 24 daMDakanA jIvamAM traNe ya kAlanI apekSAe vedanA ane nirjarAnA samayamAM pRthakva nirUpita karyuM che. vedanA - udaya prApta karmone bhogavavA te vedanA. nirjarA - karmanA vedana pachI te nokarma banI jAya ane teno nAza thavo arthAt AtmAthI dUra thavA, te nirjarA che. baMnenuM svarUpa jotAM spaSTa thAya che ke vedanA ane nirjarA baMne sarvathA pRthaka che. tethI ja sUtramAM kahyuM che ke vedanA karmanI thAya che ane nirjarA nokarma(karmAbhAva)nI thAya che. tenuM tAtparya e che ke kaSAya ane yoganA nimittathI jIva jyAre karma pudgala grahaNa kare ane AtmA sAthe ekameka thAya, baddha thAya tyArathI te 'karma' kahevAya che ane vedananA aMtima samaya sudhI te karmarUpe rahe che. vedanA anubhUyamAna karmarUpa che, vedanA ane karma te baMne samAna kAlabhAvI hovAthI vedanA karmarUpa kahevAya che. jyAre vedana samApta thAya che tyAre te nokarma banI jAya che ane nokarma banelA daliko AtmAthI chUTA paDe tene nirjarA kahe che. A rIte baMnenA svarUpanI bhinnatA sAthe ja tenA samayanI bhinnatA samajAya che. pahelA vedanA ane tyAra pachI nirjarA thAya che. tethI baMnenA samayamAM bhinnatA che. pUrva samayavartI vedanA ane uttara samayavartI nirjarA che. A rIte traNe ya kAlamAM 24 daMDakanA jIvomAM vedanA ane nirjarAnA svarUpanI ane tenA samayanI bhinnatA spaSTa thAya che. nairayikAdinI zAzvatatA-azAzvatatA :24 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM sAsayA, asAsayA ? goyamA ! siya sAsayA siya asAsayA /
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-3 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! naiSika jIva zAzvata che ke azAzvata che ? 353 uttara- he gautama ! nairayika jIva kacita zAzvata che ane karthocata azAzvata che ? . 25 sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai - NeraiyA siya sAsayA siya asAsayA ? goyamA ! avvocchitti NayaTTayAe sAsayA, vocchitti NayaTTayAe asAsayA / se teNaTTeNaM jAva siya sAsayA siya asAsayA; evaM jAva vemANiyA / // seva aMte ! seva maMte // bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke nairayika jIva kacit zAzvata ane kacit azAzvata che? uttara- he gautama ! avyacchitti nayanI apekSAe arthAt dravyArthika naye nairayika jIva zAzvata che ane vyacchitti nayanI apekSAe arthAt paryAyArthika naye nairayika jIva azAzvata che. tethI he gautama ! e pramANe kahevAya che ke naiSika jIva karthoMcatu zAzvata che ane kathaMcatu azAzvata che. A ja rIte vaimAnika paryaMta kahevuM joIe ke te kacit zAzvata che ane kaEcat azAzvata che. II he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : prastuta sUtromAM sApekSa daSTikoNathI jIvanI zAzvatatA ane azAzvatatAnuM nirUpaNa che. vyacchedanayathI azAzvatatA :- covIsa daMDakanA jIvo bhavasthitinI apekSAe azAzvata che. pratyeka nArakI janme che ane mRtyu pAme che. nArakI jIva vadhAremAM vadhAre tetrIsa sAgaropamathI adhika kAla nAraka paryAyamAM raheto nathI. tethI te azAzvata che. = avyavacchedathI zAzvatatA :- paraMparAnI apekSAe nairayikAdi daMDakanA jIvo zAzvata che. A jagatamAM eka paNa samaya evo nathI je samaye nAraka jIvo na hoya. jagata nAraka jIvothI kyAre ya zUnya thatuM nathI tethI paraMparA pekSayA(pravAhanI apekSAe) nairayikAdi covIsa daMDakanA jIvo zAzvata che. bIjA ane trIjA uddezakamAM varNita zAtatA azAzvatatAno taphAvata H- zataka 7, uddezaka-2, sUtra-24, 25mAM jIvadravyanI apekSAe ane tenI paryAyanI apekSAe zAzvatatA--azAzvatatAnuM nirUpaNa che; jayAre A sUtromAM janma maraNanI apekSAe jIvone azAzvata kahyA che ane avyavacchaMda(paraMparA)nI apekSAe sarva daMDakamAM jIvo sadA hoya che tethI dareka daMDakanA jIvo zAzvata che, tema jaNAvyuM che. baMne uddezakanA praznottara samAna jaNAtAM hovA chatAM uttaranA bhAvomAM bhinnatA spaSTa che.
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 bIjA uddezakamAM samuccaya jIva ane covIsa daMDakanI pRcchA che ane A trIjA uddezakanA A sUtromAM nairayikAdi covIsa daMDakanI ja pRcchA che. 354 samuccaya jIvamAM jIvanI vadha-ghaTa thatI nathI tethI temAM vyavacchedanaya zakya nathI. ahIM vyavacchedanaya ane avyavaccheda baMne nayathI kathana che tethI prastutamAM samuccaya jIvanI pRcchA karyA vinA nairayikanI pRcchAthI ja sUtrono prAraMbha karyo che. || zataka 7/3 saMpUrNa //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-4 [ 355 ] zataka-9 : uddezaka-4 | jIvana saMsAra samApannaka jIva :| 1 rAyagihe Nayare jAva evaM vayAsI- kaivihA NaM bhaMte ! saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA? goyamA ! chavvihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA, taM jahApuDhavikAiyA jAvatasakAiyA / evaM jahA jIvAbhigame jAva ege jIve egeNa samaeNaM ega kiriyaM pakarei, taM jahA- sammattakiriyaM vA micchattakiriyaM vA / jIvA chavviha puDhavI, jIvANa ThiI bhavaTTiI kAye / NillevaNa aNagAre, kiriyA sammatta micchattA // che tevuM mane ! seva mate || bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMsAra samApannaka(saMsArI) jIvanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! saMsArI jIvanA cha prakAra che, te A pramANe che- (1) pRthvIkAyika (2) apakAyika (3) tejaskAyika (4) vAyukAyika (5) vanaspatikAyika (6) trasakAyika. A samasta varNana jIvAbhigama sUtranA tiryaMca saMbaMdhI bIjA uddezakamAM kahyA anusAra jANavuM thAvata eka jIva eka samayamAM eka kriyA kare che. yathA- samyakatvakriyA athavA mithyAtvakriyA. gAthArtha jIvanA cha bheda, pRthvIkAyika jIvonA cha bheda, pRthvIkAyika Adi jIvonI sthiti, bhavasthiti, kAyasthiti, nirlepana, aNagAra saMbaMdhI varNana, samyakatva kriyA ane mithyAtvakriyA. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. vivecana : prastuta uddezakamAM saMsArI jIvonA bheda tathA jIvAjIvAbhigama sUtra pratipatti-3, udde -ramAM kathita varNanano nirdeza karyo che.
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 ] zrI bhagavatI satra-2 saMsArI jIvonA saMbaMdhamAM jIvAjIvAbhigama sUtrokta sArAMza :(1) saMsArI jIvonA cha bheda- pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane trasakAya. (2) pRthvIkAyika jIvonA cha bheda- (1) zlaSNApRthvI (2) zuddha pRthvI (3) vAlukA pRthvI (4) manaHzilA pRthvI (5) zarkarA pRthvI (6) khara pRthvI. (3) sthiti - te pRthvIkAyika sarva jIvonI jaghanya sthiti aMtaHmuhUrtanI ane utkRSTa sthiti A pramANe che- (1) zlaSNA pRthvInI-1000 varSanI (2) zuddha pRthvInI-12000 varSanI (3) vAlukA pRthvInI14000 varSanI (4) manaHzilA pRthvInI-16000 varSanI (5) zarkarA pRthvI-18000 varSanI (6) kharA pRthvInI-2000 varSanI. nArako ane devonI jaghanya 10000 varSanI, utkRSTa 33 sAgaropamanI. manuSyo ane tiryaMconI jaghanya sthiti aMtaHmuhUrtanI ane utkRSTa sthiti 3 palyopamanI. A rIte anya jIvonI bhavasthiti prajJApanA sUtranA cothA sthiti pada anusAra jANavI. (4) nirlepana :- tatkAla utpanna thayelA pRthvIkAyika jIvone pratisamaye eka-ekane bahAra kADhIe to jaghanya asaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI kAlamAM ane utkRSTa paNa asaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI kAlamAM te jIvano nirlepa(khAlI) thAya che. temAM jaghanya karatAM utkRSTakAla asaMkhyAtaguNo hoya che. A ja rIte apakAya, teukAya ane vAyukAyano nirlepanakAla jANavo. vanaspatikAyika jIvo anaMta che. tethI tenuM nirlepana thatuM nathI. trasakAyano nirlepanakAla jaghanya ane utkRSTa aneka so sAgaropama che. temAM jaghanyathI utkRSTakAla vizeSAdhika che. (5) aNagAra - je avizuddha vezyAvALA avadhijJAnI che, tenA deva-devIne jANavA saMbaMdhI 12 AlApaka thAya che. () samyakatva athavA mithyAtva kriyA - anyatIrthiko dvArA eka samayamAM samyaktva ane mithyAtva A be kriyA jIva dvArA karavAnI prarUpaNAnuM khaMDana karIne, eka samayamAM A paraspara virodhI be kriyAomAMthI jIva eka ja kriyA kare che. A rIte sAMsArika jIva saMbaMdhI vistRta vaktavyatA jIvAbhigama sUtramAM che. || zataka 9/4 saMpUrNa che
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-5 [ 357] zataka-7 : uddezaka-5 pakSI khecara tiryaMca paMcendriya :| 1 rAyagihe jAva evaM vayAsI- khahayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kaivihe joNisaMgahe paNNatte ? goyamA ! tivihe joNIsaMgahe paNNatte, taM jahA- aMDayA, poyayA, sammucchimA; evaM jahA jIvAbhigame jAva No ceva NaM te vimANe vIIvaejjA; emahAlayA NaM goyamA ! te vimANA paNNattA / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte // bhAvArtha - rAjagRha nagaramAM gautamasvAmIe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne A pramANe pUchyuM prazna- he bhagavan! khecara paMcendriya tiryaMca jIvonA yonisaMgrahanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! khecara paMcendriya tiryaMca jIvonA yonisaMgrahanA traNa prakAra che, te A pramANe che- aMDaja, potaja ane saMmUrchAima. A rIte saMpUrNa varNana jIvAjIvAbhigama sUtravat jANavuM. yAvatuM te vimAnone pAra pAmI zakatA nathI; he gautama! te vimAna ATalA moTA che. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. //. vivecana : prastuta uddezakamAM khecara paMcendriya jIvonA yonisaMgraha tathA jIvAjIvAbhigama sUtranA nirdezAnusAra tasaMbaMdhita anya tathyonuM nirUpaNa karyuM che. saMgrahaNI gAthA- noLAda tretA, viThThIbArano 3vo uvavAya TThii samugghAya, cavaNa jAi kula vihiio|| artha- yonisaMgraha, vezyA, daSTi, jJAna, yoga, upayoga, upapAta, sthiti, samadyAta, cyavana ane jAtikulanA prakAra, A agiyAra dvArothI khecarAdi tiryaMconA yoni saMgraha che. khecara paMcendriya jIvonA yonisaMgrahanA prakAraH- utpattinA hetune yoni kahe che athavA utpatti sthAnane
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 ] zrI bhagavatI sUtra-2 yoni kahe che. anekanuM kathana eka zabda dvArA karAya tene saMgraha kare che; khecara tiryaMca paMcendriya aneka hovA chatAM paNa traNa prakAranA yonisaMgraha dvArA tenuM kathana karAya che. aMDaja - IMDAthI utpanna thanArA mora, kabUtara, haMsAdi. potaja -karAyuvinA ja carmathI AvRtta kothaLI sahita utpanna thAya tene potaja kahe che. vAgaLuM cAmAciDiyuM Adi. mUrchAima - mAtApitAnA saMyoga vinA utpanna thanArA jIva. aMDaja, potajamAM traNe veda hoya che. saMmUrchAimamAM eka napuMsaka veda ja hoya che. khecara tiryaMca paMcendriyane vezyA-6 daSTi-3, jJAna-3, ajJAna-3, yoga-3, upayoga-2 prApta thAya che, sAmAnyataH te cAre gatimAMthI Ave che ane cAra gatiomAM jAya che. tenI sthiti jaghanya aMtaHmuhUrta ane utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. temAM AhAraka ane kevaLI samuddaghAta choDIne, pAMca samudyAta hoya che, tenI bAra lAkha kulakoTI(jIvonA kularUpa vibhAga) che, te prakaraNanuM aMtima sUtravijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita vimAnanuM che, te cAre ya vimAnano vistAra eTalo moTo che ke jo koI deva 8, 50, 740 - 18/so(ATha lAkha pacAsa hajAra sAtaso cAlIsa sAdhika) yojananuM eka DagaluM bharatAM cha mahinA sudhI cAle to paNa koIdeva vimAnano aMta prApta kare ane koI deva vimAnano aMta prApta na kare. tenuM vistRta varNana jIvAjIvAbhigama sUtrathI jANI levuM joIe. che zataka 9/pa saMpUrNa
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-6 | 359 | zataka-7 : uddezaka-6 ja saMkSipta sAra , A uddezakamAM jIvanA AyuSyano baMdha, tenA vedanano samaya ane sthAna, mahAvedanA, alpavedanAnA bhogavaTAno samaya ane sthAna, baMne prakAranI vedanAnuM janaka karkaza vedanIyakarma ane akarkaza vedanIya karma, zAtA ane azAtA vedanIya karmabaMdhanA kAraNo temaja duSamaduSamA kAla ItyAdi viSayonuM nirUpaNa che. * jIva parabhavanuM AyuSya A bhavamAM bAMdhe che, paraMtu tenuM vedana A bhavamAM thatuM nathI. jyAre A bhavanuM AyuSya pUrNa thAya ane parabhavamAM javA mATe jIva prayANa kare, tyArathI (vATe vahetI avasthAmAM) ja parabhavanA AyuSyanA vedanano prAraMbha thaI jAya che. pachI jIvana paryata te ja AyuSyanuM vedana kare che. * narakAdi cAre gatimAM utpanna thanArA jIvo mRtyu samaye ane vATe vahetI avasthAmAM mahAvedanA ke alpavedanA vede che paraMtu narakagatimAM utpanna thayA pachI te jIva tIvra azAtAnuM vedana kare che; kadAcitu zAtA vedanA vede che. devagatimAM utpanna thayA pachI te jIva prAyaH sukharUpa vedanA vede ane kyAreka duHkharUpa vedanA vede che. zeSa audArika zarIradhArI jIvo svasthAnamAM utpanna thayA pachI vimAtrAthI sukha-du:kha rU5 koIpaNa vedanA vede che. AyuSyakarmano baMdha anAbhogapaNe-ajANapaNe thAya che. arthAta mAruM AyuSya baMdhAI rahyuM che, tema koI jANI zakatA nathI. kevaLI AyubaMdhane jANI zake che. * aDhAra pApasthAnanA sevanathI jIva karkazavedanIyakarma-kaThinAIthI bhogavI zakAya tevA azAtA vedanIyano baMdha kare che ane aDhAra pApasthAnanA tyAgathI jIva akarkazavedanIya-tIvra zAtA vedanIya karmano baMdha kare che. * anya jIvone zAtA pamADavAthI zAtA vedanIya ane azAtA pamADavAthI azAtAvedanIya karmano baMdha thAya che. * duSamaduSamA kAla- kAlacakramAM avasarpiNI kAlanA cha vibhAganA aMtima vibhAgarU5 chaThThA ArAmAM ane utsarpiNI kAlanA prathama vibhAgarUpa prathama ArAmAM duSamaduSamA kAla hoya che. te kAla bhayaMkara duHkhamaya thaze. te kAlanuM samagra vAtAvaraNa pazu-pakSI ane mAnavonA ArtanAdathI ane hAhAkArathI vyApta thaze. te kAlanA prAraMbhamAM bhayaMkara dhULanI vRSTi thaze; saMvartaka-mahAsaMvartaka vAyu vaheze ane arasa, virasa temaja agnimizrita varSA thaze. tenAthI jIva jaMtu, vanaspati, manuSyo, pazu-pakSI,
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 360 ] zrI bhagavatI satra-2 parvata, nagara, nadI Adi sarva sthAna naSTa thaze. vaitADhayaparvatamAM 7ra bila (guphA rUpa rahevAnA sthAna) che. temAM manuSyo ane tiryaMco raheze. gaMgA-siMdhu nadImAM rathanI dhurI pramANa pANI raheze. temAM maccha kaccha ghaNA thaze. tene manuSyo savAre ane sAMje retImAM dATI deze. sUryanA tApa ane rAtanI ThaMDIthI te maccha-kaccha sIjhI jaze ane manuSyo teno AhAra karaze arthAt te manuSyo mAMsAhArI thaze. te kAlanA manuSyo azubha varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMghayaNa ane saMsthAnavALA thaze. te bahu rogI, krodhI, mAnI, mAyAvI ane lobhI thaze. teonI eka hAthanI avagAhanA ane utkRSTa 20 varSanuM AyuSya thaze. te sarva manuSyo vrata, pratyAkhyAna rahita, saMkilaSTa pariNAmI thaze. te samayanA tiryaMco paNa mAMsAhArI ja thaze. manuSya ane tiryaMca marIne prAyaH naraka athavA tiryaMcagatimAM jaze. A prakAranI duHkhamaya paristhitimAM 21000 varSa pUrNa thaze.
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-7 : deza | 1 | zata-7 : za5-5 AyuSya AyuSyabaMdha ane vedana :| 1 rAyagihe jAva evaM vayAsI-jIve NaM bhaMte ! je bhavie Neraiesu uvavajjittae se NaM bhaMte ! kiM ihagae NeraiyAuyaM pakarei, uvavajjamANe NeraiyAuyaM pakarei, uvavaNNe NeraiyAuyaM pakarei ? goyamA ! ihagae NeraiyAuyaM pakarei, No uvavajjamANe NeraiyAuyaM pakarei, No uvavaNNe NeraiyAuyaM pakarei / evaM asurakumAresu vi / evaM jAva vemANiesu / bhAvArtha:- rAjagRha nagaramAM gautamasvAmIe zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmIne vaMdana namaskAra karI A pramANe kahyuM- prazna- he bhagavan! je jIva narakamAM utpanna thavA yogya che te zuM A bhavamAM rahIne nArakAyuSya bAMdhe ke narakamAM utpanna thatAM nArakAyuSya bAMdhe athavA narakamAM utpanna thayA pachI te nArakAyuSya bAMdhe? uttara- he gautama! te narakamAM utpanna thavA yogya jIva A bhavamAM nArakAyuSya bAMdhe che paraMtu narakamAM utpanna thatAM samaye nArakAyuSya bAMdhatA nathI ane narakamAM utpanna thayA pachI paNa nArakAyuSya bAMdhatA nathI. A ja rIte asurakumAronA AyuSya baMdhanA viSayamAM paNa kahevuM temaja vaimAnika paryata kahevuM. | 2 jIve NaM bhaMte ! je bhavie Neraiesu uvavajjittae, se NaM bhaMte ! kiM ihagae NeraiyAuyaM paDisaMvedei, uvavajjamANe NeraiyAuyaM paDisaMvedei, uvavaNNe NeraiyAuyaM paDisaMvedei ? goyamA ! No ihagae NeraiyAuyaM paDisaMvedei, uvavajjamANe NeraiyAuyaM paDi- saMvedei, uvavaNNe vi NeraiyAuyaM paDisaMvedei / evaM jAva vemANiesu / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! je jIva narakamAM utpanna thavAno che, te zuM A bhavamAM rahIne nArakAyuSyanuM
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 vedana kare ke narakamAM utpanna thatAM nArakAyuSyanuM vedana kare athavA narakamAM utpanna thayA pachI nArakAyuSyanuM vedana kare che ? hara uttara- he gautama ! te narakamAM utpanna thavA yogya jIva A bhavamAM rahIne nArakAyuSyanuM vedana karatA nathI, paraMtu utpanna thatAM te nArakAyuSyanuM vedana kare che ane tyAM utpanna thayA pachI paNa nArakAyuSyanuM vedana kare che. A ja rIte vaimAnika paryaMta 24 daMDakomAM AyuSya vedananuM kathana karavuM. vivecana : prastuta sUtromAM jIvanA AyuSyabaMdha ane vedananA sthAna ane samayanuM nirUpaNa che. AyuSya baMdha :koI paNa jIva potAnA pariNAma anusAra A bhavamAM ja parabhavanuM AyuSya bAMdhI le che. manuSya ane tiryaMcone vartamAna AyuSyanA be bhAga bhogavAya jAya ane trIjo bhAga zeSa rahe tyAre AyuSyabaMdha thAya che. jo tyAre na thAya to zeSa AyuSyano trIjo bhAga rahe tyAre baMdha thAya. jema ke koI manuSyanuM A bhavanuM 99 varSanuM AyuSya hoya to 66 varSa pachI AyuSyano baMdha thAya. jo tyAre na thAya to zeSa rahelA 33 varSanA trIjo bhAga zeSa rahe tyAre arthAt 11 varSa zeSa rahe tyAre thAya. jo tyAre paNa na thAya to zeSa AyuSyano trIjo bhAga zeSa rahe tyAre thAya. A rIte kula AyuSyanA trIjA, navamA, satyA-- vIsamA Adi bhAge AyuSyano baMdha thAya ane jo tyAre na thayo hoya to aMtima aMtarmuhUrtamAM AyuSyano baMdha avazya thAya che. nArakI ane devo AyuSyanA cha mAsa zeSa rahe tyAre ja AyuSyano baMdha kare che. teone mATe bIjo vikalpa nathI. A rIte AyuSya baMdha karyA pachI ja koI paNa jIva A dehane choDe che arthAt tenuM mRtyu thAya che. jIva parabhavamAM utpanna thatAM ke utpanna thaIne, te parabhavanuM AyuSya bAMdhatA nathI. AyuSya vedana :- A bhavanuM AyuSya pUrNa thayA pachI jIva parabhavamAM javA mATe prayANa kare che, tenI vATe vahetI avasthAthI ja parabhavanA AyuSyanuM vedana zarU thaI jAya che. tyAM utpanna thaIne mRtyu paryaMta te jIva te AyuSyanuM vedana kare che. A rIte dareka jIva A bhavamAM baMdhAyelA parabhavanA AyuSyanuM vedana A bhavamAM karatA nathI paraMtu parabhavamAM utpanna thatAM ane utpanna thaIne te AyuSyanuM vedana kare che. 24 daMDakanA jIvo mATe A niyama samAna che. mahAvedanA ane alpavedanA : 3 jIve NaM bhaMte ! je bhavie Neraiesu uvavajjittae, se NaM bhaMte ! kiM ihagae mahAveyaNe, uvavajjamANe mahAveyaNe, uvavaNNe mahAveyaNe ? goyamA ! ihagae siya mahAveyaNe siya appaveyaNe, uvavajjamANe siya mahAveyaNe siya appaveyaNe; aha NaM uvavaNNe bhavai, tao pacchA egaMtadukkhaM veyaNaM vevepha, Ahattva sAyaM |
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka 33] bhAvArtha -prazna- he bhagavan! je jIva narakamAM utpanna thavAno che, zuM tene A bhavamAM mahAvedanA hoya ke narakamAM utpanna thatAM mahAvedanA hoya athavA narakamAM utpanna thayA pachI mahAvedanA hoya? uttara- he gautama! narakamAM utpanna thanArA jIvomAMthI koIne A bhavamAM mahAvedanA ane koIne alpavedanA hoya che tathA narakamAM utpanna thatAM mArgamAM paNa koIne mahAvedanA ane koIne alpavedanA hoya che paraMtu narakamAM utpanna thayA pachI te jIva ekAMta duHkha rU5 vedanA vede che ane kyAreka zAtA rUpa vedanAnuM vedana kare che. 4 jIve NaM bhaMte ! je bhavie asurakumAresu uvavajjittae, pucchA ? goyamA ! ihagae siya mahAveyaNe siya appaveyaNe, uvavajjamANe siya mahAveyaNe siya appaveyaNe; aha NaM uvavaNNe bhavai, tao pacchA egaMtasAyaM veyaNaM vedei, Ahacca asAyaM / evaM jAva thaNiyakumAresu / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je jIva asurakumAromAM utpanna thanArA che vagere teonI vedanAnA saMbaMdhamAM prazna karavo? uttara- he gautama! asurakumAromAM utpanna thanArA jIvomAMthI koIne A bhavamAM mahAvedanA ane koIne alpavedanA hoya che, utpanna thatAM samaye paNa koIne mahAvedanA ane koIne alpavedanA hoya che, paraMtu tyAM utpanna thayA pachI ekAMta zAtA vedanAnuM vedana kare che ane kyAreka azAtA vedanAnuM vedana kare che. A ja rIte svanitakumAro sudhI kahevuM joIe. [5 jIve NaM bhaMte ! je bhavie puDhavikkAiesu uvavajjittae, pucchA ? goyamA ! ihagae siya mahAveyaNe siya appaveyaNe; evaM uvavajjamANe vi, aha NaM uvavaNNe bhavai, tao pacchA vemAyAe veyaNaM vedei / evaM jAva maNussesu / vANamaMtara-joisiya-vemANiesu jahA asurakumAresu / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je jIva pRthvIkAyikamAM utpanna thavA yogya che vagere teonI vedanAnA saMbaMdhamAM prazna karavo. uttara- he gautama! pRthvIkAyikamAM utpanna thanArA jIvomAMthI koIne A bhavamAM mahAvedanA ane koIne alpavedanA hoya che, te ja rIte utpanna thatA samaye paNa koIne mahAvedanA ane koIne alpavedanA hoya che paraMtu tyAM utpanna thayA pachI te jIva vimAtrA-vividha prakArathI vedanA vede che. A ja rIte manuSya paryata kahevuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonA saMbaMdhamAM asurakumAronI jema kathana karavuM.
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 364 ] zrI bhagavatI satra-2 vivecana : prastuta sUtromAM parabhavamAM utpanna thanArA jIvone alpavedanA, mahAvedanA kyAre thAya tenuM spaSTIkaraNa che. 24 daMDakanA jIvone utpanna thayA pahelAM ke utpanna thatAM tenA pUrvakRta karmAnusAra kyAreka mahAvedanA ane kyAreka alpavedanA hoya che. utpanna thayA pachI te bhava anusAra vedanA hoya che. nairayiko narakamAM utpanna thaIne avazya bhavapratyaya mahAvedanA rUpa ekAMta duHkha bhogave che paraMtu teo devAdinA saMyoge kyAreka zAtAno anubhava kare che. bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika deva utpanna thayA pachI bhavapratyaya ekAMta sukhazAtA vedanA bhogave che paraMtu kyAreka anya devanA prahArAdinA kAraNe azAtAno anubhava kare che. pRthvIkAyathI manuSyo sudhInA dasa daMDakanA jIvo utpanna thayA pachI vimAtrAthI-vividha prakAre vedanA vede che arthAtu teone deva ane nArakInI jema zAtA ke azAtAnI koI nizcitatA hotI nathI. anAbhoganirvartita AyuSya baMdha :|6 jIvA NaM bhaMte ! kiM AbhogaNivvattiyAuyA, aNAbhogaNivvattiyAuyA ? goyamA ! No AbhogaNivvattiyAuyA, aNAbhogaNivvattiyAuyA / evaM NeraiyA vi aa parva nava mALiyA zabdArtha:- Amona = jANatAM gAmo = ajANatAM. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM jIva Abhoganivartita AyuSyabaMdhavALA che ke anAbhoga nivartita AyuSyabaMdhavALA che? uttara- he gautama ! jIva jANatAM(jANIne) AyuSyabaMdha karanArA nathI, paraMtu anAbhogathI (ajANatAM) AyuSyabaMdha karanArA che. A ja rIte nairayikonA viSayamAM paNa jANavuM. temaja vaimAnika paryata covIsa daMDakanAviSayamAM jANavuM. te sarve anAbhoganivartita AyuSyavALA arthAt ajANapaNe AyuSyabaMdha karanArA hoya che. vivecana : prastuta sutramAM 24 daMDakanA jIvomAM Abhoganivartita AyuSya baMdhano niSedha karIne anAbhoga nivartita AyuSya baMdhanI prarUpaNA karI che. samasta saMsArI jIva anAbhogapUrvaka arthAt nahIM jANatAM ja AyuSya bAMdhe che. tenuM tAtparya e che
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-9: deza-5 365 ke AyuSyabaMdha samaye "mArA AyuSyano baMdha thaI rahyo che." tema koI jIvone jJAna hotuM nathI. jIva je gatimAM javA yogya karma kare che, te gatinA AyuSyano baMdha thAya che. za-maza vahanIya bhAMdha :7 asthi NaM bhaMte ! jIvANaM kakkasa-veyaNijjA kammA kati ? goyamA ! haMtA, atthi / bhAvArtha:-prazra-bhagavana ! zuvoza vahanIya-atyaMta thI bhogavA yogya bhanodha acha? 6ttara-DA, gautama! tevAbhamAMdhecha. |8 kahaM NaM bhaMte ! jIvANaM kakkasa-veyaNijjA kammA kati? goyamA ! pANAivAeNaM jAva micchAdasaNasalleNaM / evaM khalu goyamA ! jIvANaM kakkasaveyaNijjA kammA kajjati / bhAvArtha:- prazna- bhagavan ! (r)14 vehanIya bhavI zata bAMdhe cha ? uttara- he gautama! jIva prANAtipAtathI vAvata mithyAdarzanazalya parvatanA aDhAra pApasthAnakanA sevanathI karkaza vedanIya karma bAMdhe che. | 9 asthi NaM bhaMte ! NeraiyANaM kakkasa-veyaNijjA kammA kajjati ? goyamA ! evaM ceva / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha:-zra- bhagavan ! zunairaviza vahanIya jAMdhecha? 612-1, gautama! bAMdhecha. A rIte vaimAniko sudhI kahevuM joIe. 10 atthi NaM bhaMte ! jIvANaM akakkasa-veyaNijjA kammA kati? goyamA ! haMtA, asthi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIva akarkaza vedanIyasukhapUrvaka bhogavavA yogya karma bAMdhe che? 6 // 2-7, gautama ! tev| . |11 kaha NaM bhaMte ! jIvANaM akakkasa-veyaNijjA kammA kati ? goyamA ! pANAivAyaveramaNeNaM jAva pariggahaveramaNeNaM, kohavivegeNaM jAva
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 micchAdaMsaNasallavivegeNaM; evaM khalu goyamA ! jIvANaM akakkasaveyaNijjA kammA kajjaMti / 3 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jIva akarkazavedanIya karma kevI rIte bAMdhe che ? uttara- he gautama ! prANAtipAtaviramaNa yAvat parigraha viramaNa, krodha viveka yAvat mithyAdarzana --zalya viveka; A rIte he gautama ! sarva pApasthAnanA parityAgathI jIva akarkazavedanIya karma bAMdhe che. 12 atthi NaM bhaMte ! NeraiyANaM akakkasaveyaNijjA kammA kajjaMti ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe / evaM jAva vemANiyA; NavaraM maNussANaM jahA jIvANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM nairayika jIva akarkazavedanIya karma bAMdhe che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI arthAt nairayika jIva akarkazavedanIya karma bAMdhatA nathI. A ja rIte vaimAniko paryaMta kahevuM joIe, paraMtu manuSyonA viSayamAM samuccaya jIvonI samAna sarva kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM samuccaya jIvo ane 24 daMDakovartI jIvonA karkazavedanIya ane akarkazavedanIya karmabaMdhanA kAraNonuM nirUpaNa karyuM che. karkaza vedanIya karma :- atyaMta duHkhapUrvaka bhogavavA yogya karmone karkaza vedanIya karma kahe che. te azAtArUpa ja hoya che. yathA skaMdakAcAryanA 500 ziSyone ghANImAM pIlavAmAM AvyA. te samaye karkaza vedanIya karma udayamAM AvyuM, tema kahevAya. prANAtipAta Adi 18 prakAranA pApanA sevanathI jIva te prakArano karma baMdha kare che. 24 daMDakanA jIvo A prakArano karmabaMdha karI zake che. akarkaza vedanIya karma :- atyaMta sukhapUrvaka bhogavavA yogya karmone akarkaza vedanIya karma kahe che. te zAtA rUpa ja hoya che. yathA- bharata cakravartInA karmo. 18 prakAranA pApanA tyAgathI arthAt saMyama bhAvathI jIva tevA prakArano karmabaMdha kare che. karmabhUminA manuSyo ja aDhAra pApano pUrNatayA tyAga karI zake che, saMyamano svIkAra karI zake che. tethI covIsa daMDakamAM mAtra manuSyo ja akarkaza vedanIya karmano baMdha kare che. zeSa daMDakanA jIvo akarkaza vedanIya karmano baMdha karI zakatA nathI. vemaLeLa : viveneLaH- hiMsAdi pAMca pApa pravRttirUpa che ane krodhAdi avazeSa pApa AtmAnA vaibhAvika pariNAmarUpa che. sUtramAM hiMsAdi pApa pravRttinA tyAga mATe viramaNavirAma pAmavuM te kriyAvAcaka zabdano prayoga karyo che ane krodhAdi vaibhAvika pariNAma na karavA mATe viveka zabdano prayoga karyo che.
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-7 : deza 359 zAtA-azAtA vedanIya karmabaMdha ane tenA kAraNo - 13 asthi NaM bhaMte ! jIvANaM sAyAveyaNiyA kammA kajjati ? hatA, atthi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zu 1 zatAvehanIya bhalA cha ? 612-4, gautama ! mAM che. 14 kaha NaM bhaMte ! jIvANaM sAyAveyaNijjA kammA kati? goyamA ! pANANukaMpayAe bhUyANukaMpayAe jIvANukaMpayAe sattANukaMpayAe bahuNaM pANANaM jAva sattANaM adukkhaNayAe, asoyaNayAe, ajUraNayAe, atippaNayAe, apiTTaNayAe, apariyAvaNayAe; evaM khalu goyamA ! jIvANaM sAyAveyaNijjA kammA kajjati / evaM raiyANa vi / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! 94 zAta vahanIya bhavI zata mA che ? 6 // 2- gautama ! (1) prANI 52 anupA 42vAthI (2) bhUto 52 anupA 42vAthI (3) jIvo para anukaMpA karavAthI ane (4) sattvo para anukaMpA karavAthI tathA aneka prANa, bhUta, jIva ane satvona (5) du: navAthI, (6) zo utpanna na zavavAthI (7) yiMtA, AMsu, viSAha athavAha utpanna na karAvavAthI (8) vilApa ane rUdana karAvIne AMsu na paDAvavAthI (9) mArapITa na karavAthI (10) paritA na AvAthI; mA 29othI he gautama ! 9 zatAvehanIya jAMdhe che. A ja rIte nairayika jIvonA zAtA vedanIya karmabaMdhanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. A ja rIte vaimAniko paryata kahevuM joIe. 15 atthi NaM bhaMte ! jIvANaM AsAyAveyaNijjA kammA kajjati ? haMtA, atthi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! 94 tAhanIya bAMdhe cha ? 612-, gautama ! mAM che. 16 kahaM NaM bhaMte ! jIvANaM asAyAveyaNijjA kammA kajjati? goyamA ! paradukkhaNayAe, parasoyaNayAe, parajUraNayAe, paratippaNayAe, parapiTTaNa- yAe, parapariyAvaNayAe; bahUNaM pANANaM jAva sattANaM dukkhaNayAe, soyaNayAe jAva pariyAvaNayAe; evaM khalu goyamA ! jIvANaM assAyAveyaNijjA kammA kajjati / evaM NeraiyANa vi / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha:-prazra-bhagavana! azAta vahanIya bhavIzatamAMdhecha?
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 ] zrI bhagavatI sUtra-2 uttara- he gautama ! (1) anya jIvone duHkha devAthI, (2) anyane zoka utpanna karavAthI, (3) anyane viSAda athavA vilApa karAvavAthI, (4) anyane AMsu paDAvavAthI, (5) anyane pIvAthI ane (6) paritApa pahoMcADavAthI tathA (7) bahu prANI, bhUta, jIva ane sattvone duHkha pahoMcADavAthI yAvatuM (12) tene paritApa ApavAthI jIva azAtAvedanIya karmano baMdha kare che. he gautama ! A rIte jIva azAtAvedanIya karma bAMdhe che. A ja rIte nairayika jIvonA azAtA vedanIya karmabaMdhanA viSayamAM samajavuM joIe. temaja vaimAniko paryaMtanA jIvo saMbaMdhI azAtA vedanIya baMdha viSayaka kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM zAtA vedanIya karmabaMdhanA 10 kAraNa ane azAtA vedanIya karmabaMdhanA 12 kAraNonuM nirUpaNa karyuM che. karmabaMdhanA kAraNo sUtrapAThathI ja spaSTa che. saMkSepamAM anya jIvone zAtA pamADavAthI zAtAvedanIya ane azAtA pamADavAthI azAtAvedanIya karmano baMdha thAya che. akarkaza-karkaza vedanIya ane zAtA-azAtA vedanIyano taphAvata : karkazavedanIya karma azAtArUpa che ane akarkazavedanIya karma zAtArUpa ja che. tema chatAM baMnemAM taphAvata che kAraNa ke baMnenA karmabaMdhanA kAraNamAM ja taphAvata che. anya jIvone azAtA pahoMcADavAthI azAtA vedanIya karmabaMdha thAya ane 18 pApasthAnanA sevanathI karkazavedanIya karmano baMdha thAya che. kevaLa anyane azAtA pahoMcADavI, tenAthI 18 pApasthAnanuM sevana vizeSa hAnikAraka che, tethI tajanya karma paNa jIvane vizeSa pIDA pahoMcADe che. karkazavedanIya karma azAtA vedanIya karmanI parAkASTA che. je atyaMta kaThinAIthI bhogavI zakAya che. yathA- gajasukumAranI aMtima samayanI vedanA. te ja rIte anyane zAtA pamADavAthI zAtAvedanIya karmano baMdha thAya, jyAre 18 pApasthAnanA tyAgathI arthAtu saMyamabhAvathI akarkaza vedanIya karmano baMdha thAya che. akarkaza vedanIya zAtA rU5 che. tema chatAM te zAtAvedanIya karmanI parAkASTA che. yathA- saMyamanI ArAdhanAthI prApta anuttara vimAnano bhava. zAtA vedanIya karmano baMdha 24 daMDakanA jIvo karI zake che, jyAre akarkazavedanIya karmano baMdha manuSyo ja karI zake che. A rIte karkaza ane akarkaza vedanIya karma azAtA ane zAtA rUpa hovA chatAM tenI parAkASTA che, tema samajavuM. duSamaduSamA kAla :17 jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe dusamadusamAe
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata- 7 : deza 358 samAe uttamakaTThapattAe bharahassa vAsassa kerisae AyArabhAvapaDoyAre bhavissa / goyamA ! kAlo bhavissai- hAhAbhUe, bhaMbhAbhUe, kolAhalagabhUe; samayANubhAveNa ya NaM khara-pharusa-dhUlimailA duvvisahA vAulA bhayaMkarA vAyA saMvaTTagA ya vAhiMti; iha abhikkhaM dhUmAhiMti ya disA samaMtA raosalA, reNukalusa tamapaDala NirAlogA; samayalukkhayAe ya NaM ahiyaM caMdA sIyaM mocchaMti, ahiyaM sUriyA tavaissaMti; aduttaraM ca NaM abhikkhaNaM bahave arasamehA, virasamehA, khAramehA, khattamehA (khaTTamehA), aggimehA, vijjumehA, visamehA, asaNimehA; apivaNijjodagA(ajavaNijjodagA) vAhi-roga- vedaNodIraNApariNAmasalilA, amaNuNNapANiyagA, caMDANilapahayatikkhadhArA- NivAyapauraM vAsaM vAsihiMti; je NaM bhArahe vAse gAmAgara - Nayara - kheDa - kabbaDa - maDaMba - doNamuha - paTTaNAsamayaM jaNavayaM, cauppaya-gavelae, khahayare ya pakkhisaMghe, gAmAraNNa payAraNirae tase ya pANe, bahuppagAre rukkha guccha - gumma-laya- valli - taNapavvaga - hari - osahi pavAlaMkuramAdIe ya taNavaNassaikAie viddhaMsihiMti, pavvaya- giriDoMgarautthala- bhaTThimAdIe ya veyaDDagirivajje virAvehiMti, salilabila-gaDDa- duggavisamaNiNNuNNayAiM ca gaMgA siMdhuvajjAiM samIkarehiMti / zaGEArtha :- AyArabhAva paDoyAre sva35 pravRttiyo bhane avasthAo kharapharusadhUlimailA - uThora sparza khane ghUNathI yukta duvvisaha = duHsahya vAyAsaMvaTTagA ya vAhiMti = saMvarta vAyu vAze dhUmAhiMti = dhUNa GsvAthI raosalA = 24thI yukta reNukalusa tamapaDala NirAlogA = 24thI bhavi aMdhArapaTasa ThevI khanenahejAtI samayalukkhayAe-asanI 3kSatAthI caMDANilapahayatikkhadhArANivAyaparaM vAsaM vAsihiMti = (bhayAna vAyunI sAthe tIkSNa ghAre jaDu varasAha varasaze. = bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! A jaMbudrIpa nAmaka dvIpanA bhArata varSamAM A avasarpiNIkAlamAM duSamaduSamA nAmano chaThTho Aro jyAre atyaMta utkRSTa avasthAne prApta thaze, tyAre bhArata varSanuM svarUpa, pravRtti ane avasthA kevI haze ? uttara- he gautama ! te kAla hAhAbhUta-manuSyonA hAhAkAra yukta, bhaMbhAbhUta-duHkhArta pazuonA bhAM--bhAM zabdarUpa ArtanAdathI yukta tathA kolAhalabhUta-pIDita pakSIonA kolAhalathI yukta thaze, kAlanA prabhAve atyaMta kaThora, dhULathI milana, asahya, vartuLa, bhayaMkara vAyu ane saMvartaka vAyu vAze. tyAre tyAM vAraMvAra cAre taraphathI dhULa UDavAthI dizAo dhULathI malina ane retIthI kaluSita, aMdhakArapaTalathI yukta, prakAzathI rahita, dhUmADAthI AcchAdita hoya tevI thaze; kAlanI rUkSatAnA kAraNe caMdra atyaMta zItaLatA varasAvaze, sUrya atyaMta tapaze. temaja tyAM vAraMvAra atyaMta kharAba rasavALo megha, viparIta rasavALo megha,
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 | zrI bhagavatI sUtra-2 khArA jaLavALo megha, khazmeghakhAtara samAna rasavALo megha athavA khaTTamegha-khATA pANIvALo megha, agnimegha-agni samAna garama jalavALo megha, vidhutamegha-vijaLI sahita megha, viSamegha-jherIlA pANIvALo megha, azanimegha-vaja samAna parvatAdine toDanAro megha, apeya-na pIvA yogya jalathI pUrNa megha athavA tuSA na chIpAvI zake tevA pANIvALo megha; vyAdhi, roga ane vedanAne utpanna karanArA jalathI yukta tathA amanojJa jalavALo megha, pracaMDa vAyunA AghAtathI Ahata thaIne tIkSNa dhArAonI sAthe pracura varSA varasAvaze. jethI bhAratavarSanA grAma, Akara-khANa, nagara, kheDa, karbaTa, maDaba, droNamukha, baMdara, paTTaNa-vyApArika kSetra ane AzramamAM rahenArA janasamUha, catuSpada pazuo, pakSI samUha ane jaMgalamAM cAlanArA traNa prANI tathA aneka prakAranA vRkSa, guccha, gulma, latAo, velA, ghAsa, dUrva, parvaka-lIlI vanaspati, auSadhio-zAli Adi dhAnya, pravAla ane aMkura Adi tRNavanaspatio, A sarva nAza thaI jaze; vaitADhaya parvatane choDIne zeSa sarva parvata, nAnA parvata, DuMgara, TIMbA-dhULanA banelA TekarAo, dhULa rahita sthAno Adi sarvano nAza thaI jaze. gaMgA ane siMdhu A be nadIone choDIne zeSa nadIo, pANInA jharaNA, khADA, sarovara, taLAva Adi naSTa thaI jaze; durgama ane viSama, UMcI, nIcI bhUmimAM rahelA sarva sthala samatala sapATa medAna thaI jaze. 18 tIse NaM bhaMte ! samAe bharahassa vAsassa bhUmIe kerisae AyArabhAvapaDoyAre bhavissai? goyamA ! bhUmi bhavissai- iMgAlabbhUyA, mummurabbhUyA, chAriyabhUyA, tattakavelluyabbhUyA,tattasamajoibhUyA, dhUlibahulA, reNubahulA, paMkabahulA, paNagabahulA, calaNibahulA, bahUNaM dharaNigoyarANaM sattANaM duNNikkamA yAvi bhvissi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te samaye bhArata varSanI bhUminuM svarUpa kevuM thaze? uttara- he gautama ! te samaye A bharatakSetranI bhUmi aMgArAnI samAna, murmarabhUta-gobaranI agni samAna, bhasmIbhUta-garama rAkha samAna, loDhI samAna, taptaprAya agni samAna, bahu dhULa yukta, bahu rajayukta, bahu kIcaDa yukta, bahu zevALayukta, bahu chidrayukta thaze. jenA para pRthvIsthita sthaLacara jIvone cAlavuM atyaMta duSkara thaI jaze. duSamaduSamA kAlanA manuSyo - 19 tIse NaM bhaMte ! samAe bhArahe vAse maNuyANaM kerisae AyArabhAva paDoyAre bhavissai? goyamAM !mayya mavisaMti kuvA, DubU, tulA, kurasI, DusI, aNiTThA, akatA jAva amaNAmA, hINassarA, dINassarA, aNiTThasarA jAva
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-9: 6deza | u71 amaNAmassarA, aNAdejjavayaNapaccAyAyA NillajjA, kUDa-kavaDa- kalahavaha-baMdha-veraNirayA, majjAyAtikkamappahANA, akajja-NiccujjatA, guruNiyogaviNayarahiyA ya vikalarUvA, parUDhaNaha-kesa-maMsu-romA, kAlA, khara-pharusajhAmavaNNA, phuTTasirA, kavilapaliya- kesA, bahuNhArusapiNaddha- duiMsaNijjarUvA, saMkuDiyavalItaraMgapariveDhiyaMgamaMgA, jarA- pariNayavva theragaNarA; paviralaparisaDiyadaMtaseDhI, ubbhaDaghaDamuhA visamaNayaNA, vaMkaNAsA, vaMkavalIvigayabhesaNamuhA, kacchUkasarAbhibhUyA, kharatikkhaNakhakaDUiya- vikkhayataNU, dadu- kiDibhasijjhaphuDiyapharusacchavI, cittalaMgA, Tolagai, visamasaMdhibaMdhaNa- ukkuDuaTThigavibhattadubbalA, kusaMghayaNa-kuppamANa- kusaMThiyA, kurUvA, kuTThANAsaNa- kusejjadubbhoiNo, asuiNo, aNegavAhi- paripIliyaMgamaMgA,khalaMta-vibbhalagaI, NirucchAhA, sattaparivajjiyA, vigayace?- NaTThateyA, abhikkhaNaM sIya-uNha- khara- pharusavAyavijjhaDiya-maliNapaMsurayaguMDiyaMgamaMgA, bahukoha-mANa- mAyA, bahulobhA, asuhadukkhabhAgI, osaNNaM dhammasaNNa-sammattaparibhaTThA, ukkoseNaM rayaNippamANamettA, solasa-vIsaivAsaparamAuso, puttaNattu-pariyAlapaNayabahulA gaMgAsiMdhuo mahANaIo, veyahuMca pavvayaM NissAe bAvattari NioyA bIyaM bIyAmettA bilavAsiNo bhvissNti| zartha:- majjAyAtikkamappahANA = mahinadhana vAmAM agragaNya kavilayapaliyakesA = pImane sa36 zAlA kacchUkasarAbhibhUyA = yeIne visammauthI humI thye| NissAe = 2||shrymaaN. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te samaye duSama-duSamA nAmanA chaThThA ArAmAM bhAratavarSanA manuSyonuM svarUpa kevuM thaze? uttara-he gautama! te samaye bhAratavarSanA manuSya ati kurUpa, kuvarNa, kugaMdha, kurasa ane kusparzathI yukta; aniSTa, akAMta-kAMti hIna athavA apriya, amanojJa, amanAma-manane na game tevA; hIna svara- vALA, dIna svaravALA, aniSTa svaravALA yAvatu amanAma-manane na game tevA svaravALA; anAdeya anesaprItiyuta vayanavANA nirma44,-542,sara, 13, baMdha, vezvirodhabhArata, bharyAhArnu dhana karanArA, akArya karavAmAM nitya udyata; gurujano, mAtA-pitA Adi pUjyajanonA AdezapAlana ane vinayathA rahita; vikRta 35vaa|(og), vasA napa, za, EDhI, mUMcha bhane romavANA, AmA-4635, atyaMta kaThora, vikharAyelA vALavALA, durbaLa-pILAza paDatA kezavALA, bahu naso (snAyuo)thI zarIra baMdhAyeluM hovAthI durdarzanIya rUpavALA, saMkucita ane karacalIothI pariveSTita, vAMkA-cUkA aMgopAMgavALA, jarApariNata vRddhapuruSonI samAna; thoDA ane tUTelA-saDelA dAMtovALA, udbhaTa ghaTanI samAna bhayaMkara mukhavALA, viSama netrovALA, vAMkA nAkavALA, vAMkA-cUkA ane karacalI yukta mukhavALA, eka prakAranI bhayaMkara khujalIvALA, kaThora ane tIkSNa nakhothI khaMjavALavAnA kAraNe vikRta zarIravALA; dhAdhara
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 772 zrI bhagavatI sUtra-2 ane bhayaMkara koDha vagerethI phATelI kaThora cAmaDIvALA, vicitra aMgovALA, UMTa AdinI jema gativALA, kharAba AkRtivALA, zarIranA viSama bAMdhAvALA, nAnA-moTA viSama hADakA ane pAMsaLIothI yukta; kugaThana, kusaMghayaNa, kupramANa ane viSama saMsthAnavALA kurUpa, kusthAnamAM vadhelA zarIravALA; kuzadhyAvALA, kharAba sthAnamAM zayana karanArA, kubhojana karanArA, kharAba vicAravALA, vividha vyAdhiothI pIDita, lathaDatI cAlavALA, utsAha rahita, sattvarahita, vikRta ceSTAvALA, tejahIna; vAraMvAra zIta-uSNa, tIkSNa ane kaThora vAyuthI vyApta-saMtrasta, raja AdithI malina aMgavALA; atyaMta krodha, mAna, mAyA ane lobhathI yukta, azubha, duHkhanA bhAgI, prAyaH dharmasaMjJA ane samyakatvathI paribhraSTa, eka hAthanI avagAhanA- vALA, prAyaH 16 varSa ane adhikathI adhika 20 varSanA AyuSyavALA ane bahu putra, pautrAdi parivAra- vALA thaze ane tenA para atyaMta snehabhAvayukta athavA mohayukta thaze. gaMgA, siMdhu A be mahAnadIono tathA vaitADhaya parvatano Azraya laIne, temanA 72 nigodabilarUpa nivAsasthAnamAM ja teo raheze. te bilavAsIo bharatakSetranA prANIonA bIjarUpa alpa pramANamAM surakSita raheze. duSamaduSamA kAlanA manuSyono AhAra :| 20 te NaM bhaMte ! maNuyA kaM AhAraM AhArahiMti ? ___ goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM gaMgA-siMdhuo mahANaIo rahapahavittharAo akkhasoyappamANamettaM jalaM vojjhihiMti / se vi ya NaM jale bahumucchakacchabhAiNNe No ceva NaM Aubahule bhavissai / tae NaM te maNuyA sUruggamaNamuhuttasi ya suratthamaNamuhuttasi ya bilehiMto NiddhAhiti, NiddhAittA maccha-kacchabhe thalAI gAhehiMti, gAhittA sItAtava- tattaehiM maccha-kacchaehiM ekkavIsaM vAsasahassAI vittiM kappemANA vihrissti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te duSamaduSamA kAlanA manuSyo kevA prakArano AhAra karaze? uttara- he gautama ! te kAle ane te samaye gaMgA ane siMdhu mahAnadIo rathanA mArga pramANa vistAravALI haze. temAM rathanI dharI DUbI zake teTaluM pANI vaheze. te pANI paNa aneka matsya, kAcabA AdithI bhareluM haze ane temAM pANI bahu alpa haze. te bilavAsI manuSya sUryodayanA samaye ane sUryAstanA samaye pota-potAnA bilomAMthI bahAra nIkaLaze. bilomAMthI bahAra nIkaLIne, teo gaMgA ane siMdhu nadIomAM mAchalA ane kAcabA Adine pakaDIne, jamInamAM dATI deze. A rIte dATelA masyAdi rAtanI ThaMDI ane divasanA tApathI sekAI jaze. rAtanA dATelA mAchalA Adine savAre ane savAre dATelA mAchalA Adine sAMje kADhIne teno AhAra karaze. A rIte 21000 varSa sudhI jIvana nirvAha karatA te vicaraze-raheze. duSamaduSamAM kAlanA manuSya ane tiryaMcanI gati :21 te NaM bhaMte ! maNuyA NissIlA NigguNA NimmerA NippaccakkhANa
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7H uddezaka-6 373 | posahovavAsA osaNNaM maMsAhArA macchAhArA khoddAhArA kuNimAhArA kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihiMti, kahiM uvavajjihiMti ? goyamA ! osaNNaM Naraga-tirikkhajoNiesu uvavajihiti / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! zIlarahita, guNarahita, maryAdArahita, pratyAkhyAna rahita ane pauSadhopavAsathI rahita, prAyaH mAMsAhArI, matsAhArI, kSudrAhArI ane kuNimAhArI mRtakanuM mAMsa khAnArA te manuSyo mRtyunA samaye mRtyu pAmIne kyAM jaze ? kyAM utpanna thaze ? uttara- he gautama ! te manuSyo marIne prAyaH naraka ane tiryaMca yoniomAM utpanna thaze. | 22 te NaM bhaMte ! sIhA vagghA vigA dIviyA acchA taracchA parassarA NissIlA taheva jAva kahiM uvavajjihiMti ? goyamA ! osaNNaM Naraga-tirikkhajoNiesu uvavajjihiMti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zIlAdi rahita siMha, vAgha, varu, cittA athavA geMDA, rIMcha, tarakSa(jarakha) ane pArAzara Adi te samayanA hiMsaka pazu mRtyunA samaye mRtyu pAmIne kyAM jaze? kyAM utpanna thaze? uttara- he gautama ! te prAyaH naraka ane tiryaMca yoniomAM utpanna thaze. |23 te NaM bhaMte ! DhaMkA kaMkA vilakA madadugA sihI NissIlA jAva osaNNaM Naraga-tirikkhajoNiesu uvavajjihiti / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zIlAdithI rahita DhaMka(eka prakAranA kAgaDA), kaMka, vilaya, jalavAyasa (jalakAgaDA), mayura Adi te samayanA pakSIo marIne kyAM utpanna thaze ? uttara- he gautama! te pakSIgaNa paNa marIne prAyaH naraka ane tiryaMca yoniomAM utpanna thaze. II he bhagavanuM Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che ! vivecana : prastuta sUtromAM duSamaduSamA kAlanuM svarUpa atyaMta vistArathI nirUpita che. avasarpiNI kAlamAM manuSyanA Ayu, avagAhanA, utthAna, karma, baLa, vIrya, saMghayaNa, saMsthAna, pRthvInA rasa-kasa Adi sarva hIna-hInatara thaze. zubha bhAva ghaTatA jaze, azubha bhAvo vadhatA jaze. temAM paNa avasarpiNI kAlanA chaThThA ArAnA aMtimavibhAgamAM ane utsarpiNIkAlanA prathama ArAnA prAraMbhamAM A hInatama sthiti parAkASTAe pahoMcI jaze. tenuM varNana mULapATha ane bhAvArthamAM vistRta ane spaSTa
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. 374 zrI bhagavatI sUtra-2 saMkSepamAM duSamaduSamA kAlamAM bharata kSetranI sthiti atyaMta saMkaTApanna, bhayaMkara, hRdayavidAraka, aneka rogotpAdaka, atyaMta zIta, tApa, varSA AdithI duHsahya haze. AvI bhayaMkara sthitimAM koI mANasa ke jIvo jIvI paNa na zake paraMtu bharatakSetranA adhiSThAyaka deva bIja bhUta keTalAka manuSyo ane tiryaMcone upADI-upADIne vaitADhaya parvatanI guphAo pAse AvelA 72 bilomAM(nAnI guphAomAM) rAkhI mUkaze. tenA dvArA saMjJI tiryaMca ane manuSyonI paraMparA cAlatI raheze. kAraNa ke garbhaja jIvo mATe mAtApitAnI paraMparA avicchinna rahevI jarUrI che. A rIte deva dvArA saMharita manuSyo ane sthalacara, khecara vagere pazu pakSIonI paraMparA 21000 varSa paryaMta cAlatI raheze. tyAra pachI utsarpiNInA pahelA ArAnA 21000 varSa paNa A ja rIte vyatIta thaze. tyArapachI suvRSTi AdithI kAla parivartana thaze. tenA vistRta vivecana mATe juo- jaMbudrIpa prajJapti sUtra-dvitIya vakSaskAra. || zataka 7/6 saMpUrNa //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-7 375 zataka- : uddezaka saMkSipta sAra A uddezakamAM saMvRta ane asaMvRta aNagArane lAgatI kramazaH airyApathikI ane sAMparAyikI kriyA, kAmabhoga, akAmanikaraNa ane prakAmanikaraNa vedanA ItyAdinuM nirUpaNa che. jenA kaSAyo upazAMta athavA kSINa thayA che, je pratyeka pravRtti upayogapUrvaka, jinAjJAnusAra kare che, tevA saMvRta aNagArane airyApathikI ane asaMvRta aNagArane sAMparAyikI kriyA lAge che. * kAma H-- jenA dvArA kevaLa kAmanA--abhilASAnI pUrti ja karAya che. je zarIranA upabhogamAM AvatA nathI, te Indriya viSayane kAma kahe che. zabda ane rUpa A be Indriya viSaya kAma che. tenAthI mananI tRpti thAya che. tenA pudgalonuM zarIra rUpe pariNamana thatuM nathI. * bhoga H-- je viSaya dvArA abhilASA--IcchAnI pUrti thAya ane tenA pudgala zarIranA upabhogamAM Ave tene bhoga kahe che. gaMdha, rasa, sparza A traNa Indriya viSaya bhoga che. tenA pudgala zarIrarUpe pariNamana pAme che ane tenAthI zarIrane puSTI paNa maLe che. kAmabhoganA padArtho rUpI che. te sacitta paNa hoya che ane acitta paNa hoya che. kAmabhoga jIvomAM ja hoya che, ajIvone hotA nathI. caurendriya ane paMcendriya jIva kAmI ane bhogI che. ekendriya, beIndriya, teIndriya jIvo kevaLa bhogI che. sarvathI thoDA kAmI bhogI jIvo, tenAthI nokAmI-nobhogI jIvo(siddha jIvo) anaMtaguNA, tenAthI bhogI anaMtaguNA che. devalokamAM utpanna thavA yogya jIvo kSINa bhogI ja hoya tema nathI. te jIvo kAmabhoganuM sevana karanArA hoya zake che paraMtu jo te kAmabhogano tyAga kare to bhogatyAgI banI mahAnirjarA karanArA thAya che. A ja rIte devalokamAM utpanna thavA yogya sAmAnya avadhijJAnI jIvo mATe paNa samajavo. te ja bhave mukta thanArA paramAvadhijJAnI ane kevaLajJAnI manuSyo kSINabhogI hoya che. kAraNa ke te baMne jJAna aNagArane ja hoya che ane aNagAra kAmabhoganA sadA sarvadA tyAgI hoya che. asaMjJI jIvo IcchAzakti ane jJAnazaktinA abhAvamAM akAmanikaraNa anicchA (ajJAnatA- pUrvaka) sukha duHkharUpa vedanA vede che. keTalAka jIvo saMkSI hovA chatAM, IcchAzakti ane jJAnazakti hovA chatAM upayoganA abhAvamAM akAmanikaraNa vedanA veThe che. jyAre keTalAka saMzI jIvo IcchAzakti ane jJAnazakti hovA chatAM gamanazaktinA abhAvamAM prakAmanikaraNa-tIvra abhilASArUpa sukhaduHkha vedanA vede che. //////////
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 399 zrI bhagavatI satra-2 zata-7 : za-7 ANagAra saMvRta aNagArane lAgatI kriyA :1 saMvuDassa NaM bhaMte ! aNagArassa AuttaM gacchamANassa AuttaM ciTThamANassa AuttaM NisIyamAsassa AuttaM tuyaTTamANassa AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuchaNaM geNhamANassa vA NikkhivamANassa vA, tassa NaM bhaMte ! kiM iriyAvahiyA kiriyA kajjai, saMparAiyA kiriyA kajjai ? goyamA ! saMvuDassa NaM aNagArassa jAva tassa NaM iriyAvahiyA kiriyA kajjai, No saMparAiyA kiriyA kajjai / __se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai-saMvuDassa NaM aNagArassa jAvaNo saMparAiyA kiriyA kajjai? goyamA ! jassa NaM koha-mANa-mAyA-lobhA vocchiNNA bhavati, tassa NaM iriyAvahiyA kiriyA kajjai; taheva jAva ussuttarIyamANassa saMparAiyA kiriyA kajjai; se NaM ahAsuttameva rIyai, se teNaTeNaM goyamA ! jAva No saMparAiyA kiriyA kjji| bhAvArtha:- - bhagavana! 6payogapUrva yAsatamA 24tA satA, sUtA tathA upayogapUrva vastra, pAtra, kaMbala, pAdaprIMchana Adi grahaNa karatA ane mUkatA te saMvRta aNagArane zuM airyApathikI kriyA lAge che ke sAMparAyikI kriyA lAge che? uttara- he gautama! upayogapUrvaka gamanAdi karatA tathA vastrAdi grahaNa karatA ane mUkatA te saMvRta aNagArane airyApathikI kriyA lAge che, sAMparAyikI kriyA lAgatI nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke te saMvRtta aNagArane yAvat airyApathikI kriyA lAge che paraMtu sAMparAyikI kriyA lAgatI nathI? 612- gautama!nA ogha, bhAna, bhAyA anesomA naSTa(64zAMta kSIe) thaI gayA cha.te
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka 7 (11, 12, 13mA guNasthAnavartI) aNagArane airyApathikI kriyA lAge che, temaja je sUtrAnusAra AcaraNa (yathAkhyAta cAritranuM pAlana) kare tene IriyAvadi kriyA lAge che ane je sUtrAnusAra kriyA na kare teone sAMparAyikI kriyA lAge che. viveka sahita uparokta kriyAo karanAra aNagAra sUtrAnusAra AcaraNa kare che tethI he gautama ! tene yAvat sAMparAyikI kriyA lAgatI nathI. vivecana - 307 zataka-7/1/18mAM varNita aviveka ke anupayogathI gamanAdi kriyA karanAra aNagArane lAgatI sAMparAyikI kriyAnI jema ahIM upayogapUrvaka pravRtti karanAra saMvRta ane akaSAyI aNagArane airyApathikI kriyA lAgavAnI sayuktika prarUpaNA karI che. viSayanuM spaSTIkaraNa prastuta sUtranA bhAvArthamAM ane uddezaka prathamamAM thaI gayuM che. kAmabhoga : 2 ravI neM mate ! vAmA, avI AmAM ? goyamA ! vI jAmA, no avI gamA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kAma(kAna ane AMkhanA viSayabhUta zabda ane rUpa)rUpI che ke arUpI che ? uttara- he gautama ! kAmarUpI che paraMtu arUpI nathI. rU. savittA mate ! gamA, avittA gamA ? goyamA ! vittA vi AmA, acittA vi kAmA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kAma sacitta che ke acita che ? uttara- he gautama ! kAma sacitta paNa che ane acitta paNa che. 4 nIvA bhaMte ! vAmA, anIvA vAmA ? goyamA ! bIvA vi gamA, vi kAmA / ajIvA bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kAma jIva che ke ajIva che ? uttara- he gautama ! kAma jIva paNa che ane ajIva paNa che. 1 gIvALa mate ! jAmA, anIvALa jAma ? poyamA ! nIvALa jAmA, No ajIvANaM kAmA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kAma jIvone hoya che ke ajIvone hoya che ? uttara- he gautama ! kAma jIvone hoya che, ajIvone nathI.
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 78 zrI bhagavatI satra-2 6 kaivihA NaM bhaMte ! kAmA paNNattA ? goyamA ! duvihA kAmA paNNattA, taM jahA- sadA ya rUvA ya / bhAvArtha:- - bhagavana! amanA 240 aracha? 6ttara- gautama ! AmanAprArache,te A pramANe che- zabda ane rUpa. 7rUvI bhaMte ! bhogA, arUvI bhogA? goyamA ! rUvI bhogA, No arUvI bhogaa| bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! bhoga(na15, ma ane tvayAna viSayAbhUta gaMdha, 24, 251) 34ii cha 13pI cha ? uttara- gautama ! bhoga3pI cha, te 53pI nathI. 8 sacittA bhaMte ! bhogA, acittA bhogA ? goyamA ! sacittA vi bhogA, acittA vi bhogA / bhAvArtha:-prazra-bhagavana ! bhogasathittacha ayitta cha?612- gautama! mogasayitta 5e| che ane acitta paNa che. | 9 jIvA bhaMte ! bhogA, ajIvA bhogA? goyamA ! jIvA vi bhogA, ajIvA vi bhogaa| bhAvArtha:-prazra-bhagavana ! bhoga cha ? 612-gautama! bhogachesane ajIva paNa che. 10 jIvANaM bhaMte ! bhogA, ajIvANaM bhogA ? goyamA ! jIvANaM bhogA, No ajIvANaM bhogaa| bhAvArtha:-zra- bhagavan ! bhoga pAne Doya cha / mavAne Doya cha ? 612- gautama! bhoga jIvone hoya che, ajIvone hotA nathI. 11 kaivihA NaM bhaMte ! bhogA paNNattA ? goyamA ! tivihA bhogA paNNattA, taM jahA- gaMdhA, rasA, phAsA / bhAvArtha :- - mAvan ! mogana 24 // 5 // 2 cha ? 612-gautama ! bhoganA 2 cha, tesA prabhAecha- gaMdha, 2sasane sparza. 12 kaivihA NaM bhaMte ! kAmabhogA paNNattA ?
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka 7 gomA ! paMcavihA kAmabhogA paNNattA, taM jahA - saddA rUvA gaMdhA rasA phAsA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kAmabhoganA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! kAmabhoganA pAMca prakAra che, te A pramANe che- zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane 379 sparza. 22 nIvA " mate ! igamI, monI ? goyamA ! nIvA jAmI vimonI vi| se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai - jIvA kAmI vi bhogI vi ? goyamA ! soviya-ravivaliyADuM paDughna vAmI, pALiviya-nimiliyaphaasiNdiyaaiN paDucca bhogI, se teNadveNaM goyamA ! jIvA kAmI vi bhogI vi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jIva kAmI che ke bhogI che ? he uttara- he gautama ! jIva kAmI paNa che ane bhogI paNa che. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke jIva kAmI paNa che ane bhogI paNa che ? uttara- he gautama ! zrotendriya ane cakSurindriyanI apekSAe kAmI che, ghANendriya, jIhendriya ane sparzendriyanI apekSAe bhogI che, tethI he gautama ! jIva kAmI paNa che ane bhogI paNa che. 4 kheDyA na bhaMte ! vi jAmI, monI ? goyamA ! nahIM nIvA tahA NeraiyA / evaM jAva thaNiyakumArA bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! naiyika jIva kAmI che ke bhogI che ? uttara- gautama ! naiyika jIva pUrvavat kAmI paNa che ane bhogI paNa che. A ja rIte stanitakumAro sudhI kahevuM joIe. puviADyALa pucchA / goyamA ! puvidhADyA no AmI, moLI / sekeNadveNaM jAva bhogI ? goyamA ! phAsiMdiya paDucca; se teNaTTheNaM jAva bhogI; evaM jAva vaNassaikAiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyika jIvo kAmI che ke bhogI che ? uttara- he gautama ! pRthvIkAyika jIvo kAmI nathI paraMtu bhogI che. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke pRthvIkAyika jIvo kAmI nathI, paraMtu bhogI che ? uttara- he gautama ! sparzendriyanI apekSAe pRthvIkAyika jIvo bhogI che. teone anya Indriyo
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 380 | zrI bhagavatI sUtra-2 hotI nathI. tethI he gautama! ema kahyuM che ke pRthvIkAyikathI vanaspatikAyika paryaMtanA jIvo bhogI che paNa kAmI nathI. 16 beiMdiyA evaM ceva, NavaraM jibhidiya-phAsiMdiyAI paDucca bhogii| teiMdiyA vi evaM ceva, NavaraM ghANidiyajibhidiyaphAsiMdiyAI paDucca bhogii| bhAvArtha - A ja rIte beIndriya jIva paNa bhogI che paraMtu vizeSatA e che ke te jihendriya ane sparzendriyanI apekSAe bhogI che. teIndriya jIva paNa te ja rIte bhogI che paraMtu vizeSatA e che ke te dhrANendriya, jihendriya ane sparzendriyanI apekSAe bhogI che. |17 cauriMdiyANaM pucchA / goyamA ! cariMdiyA kAmI vi bhogI vi / keNadveNaM jAva bhogI vi? goyamA ! cakkhidiyaM paDucca kAmI, ghANiMdiya jibhidiya phAsiMdiyAI paDucca bhogI; se teNaTeNaM jAva bhogI vi / avasesA jahA jIvA jAva vemANiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! caurendriya jIvo kAmI che ke bhogI che? uttara- he gautama! caurendriya jIva kAmI paNa che ane bhogI paNa che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke caurendriya jIva kAmI paNa che ane bhogI paNa che? uttara- he gautama! caurendriya jIva cakSurindriyanI apekSAe kAmI che ane dhrANendriya, jilaeNndriya ane sparzendriyanI apekSAe bhogI che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke caurendriya jIva kAmI paNa che ane bhogI paNa che. zeSa vaimAnika paryatanA sarva jIvonA viSayamAM audhika jIvonI samAna kahevuM. te kAmI paNa che ane bhogI paNa che. 18 eesiNaM bhaMte ! jIvANaM kAmIbhogINaM, NokAmI-NobhogINaM, bhogINa ya kayare kayarehiMto jAva visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA jIvA kAmIbhogI, NokAmI-NobhogI aNaMtaguNA, bhogI annNtgunnaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! (1) kAmI-bhogI (2) nokAmI nobhogI (3) bhogI, A jIvomAM
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-7. [ 381 | koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! (1) sarvathI thoDA kAma bhogI jIva che, (2) tenAthI nakAmI nobhogI (siddha) jIva anaMtaguNA che (3) tenAthI bhogI jIva anaMtaguNA che. vivecana : prastuta sUtromAM kAma, bhoga tenA prakAra 24 daMDakanA jIvomAM tenuM astitva ane tenA alpabadutvanuM kathana che. kAma - kAma zabdanA aneka artha thAya che- kAmanA, abhilASA, IcchA vagere. prastuta prasaMgamAM zrotendriya ane cakSurindriyanA viSayabhUta zabda ane rUpane kAma tarIke grahaNa karyA che. je Indriya dvArA grahaNa thatAM pagalonuM zarIrarUpe pariNamana thatuM nathI paraMtu tenA dvArA kevaLa kAmanAnI (abhilASAnI) pUrti thAya che. tene kAma kahe che. jema ke kAna sAthe zabdano sparza mAtra thAya ane zabda saMbhaLAya che, AMkha rUpano sparza karyA vinA ja dUrathI rUpane grahaNa kare che tethI zabda ane rUpanA grahaNa karelA pugalo zarIrarUpe pariNata thatA nathI, tenAthI mAtra IcchA pUrti thAya che. bhoga :- je Indriya dvArA grahaNa thatAM pugalonuM zarIrarUpe pariNamana thAya tene bhoga kahe che. yathAdhrANendriya, jihendriya ane sparzendriya dvArA gaMdha, rasa ane sparzanA pudgalo grahaNa thAya ane te zarIra dvArA bhogavAya che, zarIrarUpe pariNamana pAme che. tethI tene bhoga kahevAya che. kAma ane bhogarUpa padArtha sacitta ke acitta, rUpI ke arUpI ane jIvarUpa--ajIvarUpa baMne hoya che. 24 daMDakamAM pAMca sthAvara, beIndriya ane teIndriya jIvo mAtra bhogI che; teone AMkha ane kAna hotA nathI. zeSa sarva daMDakanA jIvo kAmI ane bhogI bane che. alpabahatvaH- (1) sarvathI thoDA kAmI-bhogI jIvo che. caurendriya ane sarva paMcendriya jIva kAma-bhogI che, te sarvathI thoDA che. (2) tenAthI nokAmI-nobhogI arthAta siddhajIva anaMtagaNa (3) tenAthI bhogI (ekendriya, beIndriya, teIndriya) jIva anaMtaguNA che, kAraNa ke vanaspatikAyanA jIva anaMta che. bhogI ane kSINabhogI :19 chaumatthe NaM bhaMte ! maNUse je bhavie aNNayaresu devaloesu devattAe uvavajjittae, se NUNaM bhaMte ! se khINabhogI; No pabhU uTThANeNaM kammeNaM baleNaM vIrie NaM purisakkAraparakkameNaM viulAI bhogabhogAiM bhujamANe viharittae ? se NUNaM
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 382 | zrI bhagavatI sUtra-2 bate ! marda payaM vada ? goyamA ! No iNaDhe smddhe| pabhUNaM bhaMte ! se uThANeNa vi kammeNa vi baleNa vi vIrieNa vi purisakkAraparakkameNa vi aNNayarAI viulAI bhogabhogAi bhujamANe viharittae, tamhA bhogI; bhoge pariccayamANe mahANijjare, mahApajjavasANe bhavai / zabdArtha - vira = bhaviSyamAM, alpa samayamAM ja hImom = bhoga bhAvanAthI mukta. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je chAstha manuSya alpa samayamAM ja koI devalokamAM devarUpe utpanna thavAnA hoya che. te kSINabhogI(bhoga bhAvanAthI mukta) hoya che ane te utthAna, karma, bala, vIrya ane puruSAkAra-parAkrama hovA chatAM paNa vipula bhogone bhogavato nathI. zuM A viSayamAM Apa paNa ema ja kaho cho? uttara- he gautama! tema nathI. devalokamAM devarUpe utpanna thanArA te chadmastha manuSya utthAna, karma, bala, vIrya ane puruSAkAra-parAkrama dvArA koI paNa vipula bhogone bhogavI zake che. tethI te bhogI che paraMtu kSINabhogI nathI. jo te bhogono parityAga kare, to ja te bhogatyAgI thAya ane te mahAnirjarA ane mahAparyavasAna-karmono aMta karanArA thAya che. 20 Ahohie NaM bhaMte ! maNUse je bhavie aNNayaresu devaloesu uvavajjittae pucchA? goyamA ! jahA chaumatthe jAva mahApajjavasANe bhavai / zabdArtha:- Ahipa = adhovadhijJAnI maryAdita kSetranA avadhijJAnI, paramAvadhijJAnI sivAyanA avadhijJAnI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! Adhovadhika manuSya jo alpasamayamAM ja koI paNa devalokamAM utpanna thavAnA hoya, zuM te kSINabhogI hoya vagere prazna karavo? uttara- he gautama ! A viSayamAM uparyukta chadmasthanI samAna kathana karavuM joIe, yAvatuM te bhogono parityAga kare, to ja bhogatyAgI thaI mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALA thAya che. 21 paramAhohie NaM bhaMte ! maNusse je bhavie teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhittae jAva aMtaM karettae; se NUNaM bhaMte ! se khINabhogI, sesaM jahA chaumatthassa; pucchA? haMtA goyamA ! se NaM khINabhogI; No pabhU uTThANeNaM jAva bhuMjamANe viharittae; tamhA se teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhai jAva savva dukkhANaM aMtaM karei / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! parama avadhijJAnI manuSya jo alpasamayamAM, te ja bhave siddha, buddha,
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka 7 mukta thavAnA hoya ane sarva duHkhono aMta karavAnA hoya, zuM te kSINabhogI hoya vagere chadmasthanI jema prazna karavo ? 383 uttara- hA gautama ! te paramAvadhijJAnI(aNagAra) kSINabhogI che. te utthAnAdi dvArA bhoga bhogavatA nathI mATe teo te ja bhave siddha thAya yAvat sarva duHkhono aMta kare che. 22 kevalI NaM bhaMte ! maNUse je bhavie teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhittae jAva aMta karettae, seNUNaM bhaMte ! se khINabhogI pucchA ? goyamA ! jahA paramAhohie jAva savva dukkhANaM aMtaM karei / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kevaLajJAnI manuSya jo alpasamayamAM te ja bhave siddha, buddha, mukta thavAnA hoya ane sarva duHkhono aMta karavAnA hoya, zuM te kSINabhogI hoya ane te vipula bhoga bhogavavAmAM samartha na hoya vagere prazna karavo ? uttara- he gautama ! teno uttara paramAvadhijJAnInI jema samajavo joIe yAvat sarva duHkhono aMta kare che. vivecana : prastuta sUtromAM devalokamAM janArA chadmastha manuSya ane adhovadhijJAnI tathA te ja bhAve mokSa janArA paramAvadhijJAnI ane kevaLIjJAnI A cAranA bhogI--kSINabhogIpaNA viSayaka nirUpaNa che. devalokagAmI chadmastha manuSya ane adhovadhijJAnI bhogI che. teo utthAnAdi dvArA vipula bhogo bhogavI zake che. kAraNa ke teo bhoga tyAgI nathI. bhoga tyAgI kare to tyAgI thaI zake che. paramAvadhijJAnI ane kevaLajJAnI kSINabhogI che, teo utthAnAdi dvArA bhoga bhogavatA nathI. kAraNa ke teo aNagAra che, tadbhava mokSagAmI che, bhoga bhAvanAthI mukta thaI gayA che. 52mAvadhijJAnI :- ahIM paramAvadhijJAnInA trIjA sUtramAM praznano prAraMbha karIne sesa nA chaDamasthata tevo saMkSipta pATha pratomAM upalabdha che. TIkAkAre te saMkSipta pAThanuM spaSTIkaraNa ApyuM nathI. teoe mAtra eTaluM ja jaNAvyuM che ke paramAvadhijJAnI carama zarIrI che ane sUtramAM paNa tene tadbhava mokSagAmI kahyA che. prastuta saMskaraNamAM chadmastha karatAM paramAvadhijJAnInI vizeSatA spaSTa karavA paramAvadhijJAnInA uttara pAThano vistRtIkaraNa karIne Apyo che. paramAvadhijJAnIno uttara saMbaMdhI pATha spaSTa thaI jatAM kevaLajJAnI saMbaMdhI uttara paNa spaSTa thaI jAya che. kAraNa ke kevaLajJAnInA sUtramAM paramAvadhijJAnInI jema samajavAno atideza karyo che.
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 zrI bhagavatI satra-2 chavAstha ane adhovadhijJAnI paramAvadhijJAnI ane kevaLajJAnI bhogI kSINabhogI devalokagAmI tabhava mokSagAmI bhoga tyAge to mahAnirjarA karI zake bhoga tyAgI ja che. trIjA sUtrathI spaSTa thAya che ke paramAvadhijJAnI te ja bhave mokSe jAya che. akAmanikaraNa ane prakAmanikaraNa vedanA :23 je ime bhaMte ! asaNNiNo pANA, taM jahA- puDhavikkAiyA jAva vaNassaikAiyA, chaTThA ya egaiyA tasA; ee NaM aMdhA, mUDhA, tamaM paviTThA tamapaDalamohajAlapaDicchaNNA akAmaNikaraNaM veyaNaM vedetItti vattavvaM siyA? haMtA goyamA ! je ime asaNNiNo pANA jAva veyaNaM vedetIti vattavvaM siyaa| zabdArtha:-amaLavaLa = anicchAe, ajANapaNe, ajJAnarUpe. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je asaMzI (manarahita) prANI che, yathA- pRthvIkAyikAdi pAMca sthAvara tathA chaThThA keTalAka trasakAyika(saMmUrchAima) jIva che, je aMdha che, mUDha che, ajJAnarUpa aMdhakAramAM praviSTa che, jJAnAvaraNIyarUpa tamaHpaTala ane mohajAlathI AcchAdita che, te akAmanikaraNa vedanA vede che, zuM ema kahI zakAya che? uttara- hA, gautama! je pRthvIkAyikAdi asaMjJI jIvo che yAvata te sarva akAmanikaraNa vedanA vede che; e pramANe kahI zakAya. 24 atthi NaM bhaMte ! pabhU vi akAmaNikaraNaM veyaNaM vedeti ? haMtA, atthi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM samartha hovA chatAM paNa jIva akAmanikaraNa-anicchApUrvaka vedanA vede che? uttara- hA, gautama ! vede che. | 25 kaha NaM bhaMte ! pabhU vi akAmaNikaraNaM veyaNaM vedeti ? goyamA ! je NaM No pabhU viNA paIveNaM aMdhakAraMsi rUvAiM pAsittae, jeNaM No pabhUpuraorUvAiMaNijjhAittANaMpAsittae, jeNaMNopabhUmaggaorUvAiMaNavayakkhittA NaM pAsittae, je NaM No pabhU pAsao rUvAiM aNavaloittA NaM pAsittae, je NaM No pabhU
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka 7 uDDa rUvAiM aNAloettA NaM pAsittae, je NaM No pabhU ahe rUvAiM aNAloettA jaM pAsittae; esa NaM goyamA ! pabhU vi akAmaNikaraNaM veyaNaM vedeti / 385 zabdArtha:- vinA veLa = dIpaka vinA abhijJAttA = joyA vinA aLavayanivRttA pAchaLanA bhAgane joyA vinA aLavajJottA = avalokana karyA vinA. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! samartha hovA chatAM paNa jIva akAmanikaraNa vedanA kevI rIte vede che ? uttara- he gautama ! (1) jema jIva samartha hovA chatAM aMdhakAramAM dIpaka vinA rUpa(padArtha)ne jovAmAM samartha nathI, (2) jema avalokana karyA vinA sammukha rahelA padArthone joI zakatA nathI, (3) avekSaNa--najara karyA vinA pAchaLanA bhAgane joI zakatA nathI, (4) avalokana karyA vinA pArzvabhAganI baMne taraphanA padArthone joI zakatA nathI, (5) avalokana karyA vinA uparanA rUpo(padAtho)ne joI zakatA nathI, (6) avalokana karyA vinA nIcenA rUpo(padArtho)ne joI zakatA nathI; temaja he gautama ! asaMjJI jIva samartha hovA chatAM akAmanikaraNa vedanA vede che. 26 atthi NaM bhaMte ! pabhU vi pakAmaNikaraNaM veyaNaM vedeMti ? haMtA, atthi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM samartha hovA chatAM paNa jIva prakAmanikaraNa eTale tIvra IcchApUrvaka vedanA vede che ? uttara- hA, gautama ! vede che. 27 kahaM NaM bhaMte! bhU vi pakAmaNikaraNaM veyaNaM vedeti ? gomA ! je NaM No pabhU samuddassa pAraM gamittae, je NaM No pabhU samuddassa pAragayAiM rUvAiM pAsittae, je NaM No pabhU devalogaM gamittae, je NaM No pabhU devalogagayAiM rUvAiM pAsittae; esa NaM goyamA ! pabhU vi pakAmaNikaraNaM veyaNaM vevRttiA // levuM maMte ! teva mate // bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! samartha hovA chatAM jIva prakAmanikaraNa vedanAne kevI rIte vede che ? uttara- he gautama ! (1) jema koI vyakti samudra pAra karavAmAM samartha nathI; (2) samudranI pele pAra rahelA rUpone jovAmAM samartha nathI; (3) devalokamAM javAne samartha nathI ane (4) devalokamAM rahelA rUpone joI zakatA nathI; temaja he gautama ! te manuSya prakAmanikaraNa(tIvra IcchApUrvaka) vedanA vede che.II he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecana : prastuta sUtromAM saMzI ane asaMzI jIvonA sukha ke duHkha rUpa vedanane akAmanikaraNa ane prakAma-
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 ] zrI bhagavatI satra-2 nikaraNa vedanAnA mAdhyamathI samajAvyuM che. akAmanikaraNa :- anicchApUrvaka athavA ajJAnapUrvaka je vedanAnuM vedanA thAya tene akAmanikaraNa kahe che. pAMca sthAvara, traNa vikasendriya ane asaMjJI paMcendriya jIvo mananA abhAvamAM, IcchAzakti ane jJAna- zaktinA abhAvamAM akAmanikaraNa vedanA vede che. saMjJI jIvomAM paNa keTalAka jIvo mUDhatAnA kAraNe upayogazUnya hoya che, tenI pAse IcchAzakti ane jJAnazakti hovA chatAM teno upayoga karatA nathI, jema ke zakti hovA chatAM aMdhakAramAM upara, nIce, AgaLa, pAchaLa rahelA padArthone joI zakatA nathI. te rIte jJAnazakti hovA chatAM upayogazUnya vyakti akAmanikaraNa vedanA vede che. prakAmanikaraNa - tIvra abhilASA rUpe jenuM vadana thAya tene prakAmanikaraNa vedanA kahe che. saMzI jIvo A prakAranI vedanAno anubhava kare che. jema koI vyaktimAM samudra pAra karavAnI, devalokamAM rahelA rUpo jovAnI zakti na hoya; te jIva tenI tIvra abhilASA ja kare che. temaja jIvomAM IcchAzakti ane jJAnazakti hovA chatAM gamanazaktinA abhAve temAM pravRtta thavAnuM sAmarthya nathI; te tenI abhilASA mAtra ja kare che. tethI te jIvo prakAmanikaraNa vedanAnuM vedana kare che. che zataka 7/saMpUrNa che
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-8 987 zataka-7 : uddezaka-8 - saMkSipta sAra - A uddezakamAM jIvamAtramAM jIvatvanI samAnatA, pApakarmanI duHkharUpatA, karma nirjarAnI sukharUpatA, nairayikonI daza prakAranI vedanA, hAthI ane kaMthavAmAM apratyAkhyAnakriyAnI samAnatA ane AdhAkarma doSa yukta AhAra sevananuM pariNAma vagere viSayo pragaTa karyA che. * A lokanA pratyeka jIvo jIvatvanI apekSAe, asaMkhyAta pradezanI apekSAe, temaja zaktinI apekSAe samAna che. sakarmA jIvamAM saMkoca-vistArano guNa che. karmAnusAra tene je zarIra maLe che temAM dIpakanA prakAzanI jema te vyApta thaI jAya che. tethI hAthI ane kaMthavAno jIva samAna che. * koI paNa jIve karelAM pApakarmo ane tenuM vadana duHkhakAraka che. kAraNa ke pApakarmanuM phaLa saMsAra paribhramaNa che. vedana pachI te karmonI nirjarA thAya te sukharUpa che, kAraNa ke nirjarAnuM pariNAma mokSa che. * nairayiko daza prakAranI vedanAno anubhava kare che. zIta, uSNa, kSudhA, tRSA, khaMjavALa, parAdhInatA jvara, dAha, bhaya ane zoka. * A jagatanA sarva avirata jIvone apratyAkhyAnI kriyA samAnarUpe lAge che, kAraNa ke te sarvamAM aviratabhAvanI samAnatA che. * AdhAkarma doSayukta AhAra karanAra sAdhu saMsAra bhramaNane vadhAre che ane nirdoSa AhAra karanAra sAdhu saMsArane sImita karI, paraMparAe mukta thAya che.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 zrI bhagavatI satra-2 'zataka-7 : uddezaka-8 chagrastha chaprasthanI siddhino niSedha :| 1 | chaumatthe NaM bhaMte ! maNUse tIyamaNataM sAsayaM samayaM kevaleNaM saMjameNaM jAva savvadukkhANamaMtaM kariMsu ? evaM jahA paDhamasae cautthuddesae tahA bhANiyavvaM jAva alamatthu tti vattavvaM siyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavana ! zuM chadmastha manuSya, anaMta ane zAzvata atItakAlamAM kevala saMvarathI, kevala brahmacaryathI tathA kevala aSTapravacana mAtAnA pAlanathI siddha thayA che, buddha thayA che, mukta thayA che ane sarva duHkhano aMta karyo che? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. A viSayamAM zataka-1/4mAM je pramANe kahyuM che te pramANe saMpUrNa varNana kahevuM joIe. yAvatu kevalIne 'alamastu' kahevAya che. vivecana : prastuta sUtramAM zataka 1/4nA atidezapUrvaka kathana che ke atItakAlamAM kevala saMyama(kevalI prarUpita saMyama) AdithI koI chavAstha siddha, buddha, mukta thayA nathI, paraMtu kevalI thaIne ja siddha thAya, tenuM nirUpaNa che. vizeSa vivecana mATe jijJAsue bhagavatI sUtranA prathama bhAgamAM pRSTa-112 joI levuM. hAthI ane kuMthavAmAM jIvatvanI samAnatA :2 se NUNaM bhaMte ! hatthissa ya kuMthussa ya same ceva jIve ? haMtA goyamA ! hatthiyassa ya kuMthussa ya same ceva jIve / evaM jahA rAyappaseNaijje jAva khuDDiyaM vA mahAliyaM vA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM hAthI ane kuMthuvAno jIva samAna che? uttara- hA, gautama! hAthI ane kaMthavAno jIva samAna che vagere vistRta varNana rAjaprazrIyasutramAM
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-8 389 kahyA anusAra raghuvaM vA mahAtiya vA A pATha sudhI jANavuM. vivecana : prastuta sUtramAM rAjaprazrIya sUtrapAThanA atidezapUrvaka hAthI ane kuMthavAmAM samAna jIvatvanI prarUpaNA karI che. hAthInuM zarIra moTuM ane kuMthavAnuM zarIra nAnuM hovA chatAM paNa baMnenA jIva samAna che, te viSayane siddha karavA mATe rAjaprazrIya sUtramAM dIpakanuM daSTAMta ApyuM che. jema eka dIpakano prakAza AkhA oraDAmAM phelAyelo hoya che. jo tene koI vAsaNa dvArA DhAMkI daIe to teno prakAza vAsaNa pramANa thaI jAya che. A rIte ja zarIradhArI jIvano svabhAva paNa saMkoca-vistArano hoya che. tene jevuM zarIra maLe te pramANe teno saMkoca ke vistAra thaI jAya che. jyAre jIva hAthInuM zarIra dhAraNa kare che, tyAre tenA Atma pradezo vistAra pAmIne te moTA zarIramAM vyApta thaI jAya che ane jyAre kaMthavAnuM zarIra dhAraNa kare tyAre te Atmapradezo saMkoca pAmIne nAnA zarIramAM vyApta thaI jAya che. A rIte kevaLa nAnA-moTA zarIranuM ja aMtara che, jIvamAM koI aMtara nathI, sarva jIvo asaMkhyAta pradeza che. pApakarmanuM phaLa : duHkha :| 3 |NeraiyANaM bhaMte ! pAve kamme je ya kaDe, je ya kajjai, je ya kajjissai savve se dukkhe, je NijjiNNe se suhe ? ___haMtA goyamA ! NeraiyANaM pAve kamme jAva je NijjiNNe se suhe / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! narayiko dvArA je pApakarma karAyuM, karAya che ane karAze, zuM te sarva duHkharUpa che ane (tenA dvArA) jenI nirjarA thaI che, zuM te sukharUpa che? uttara- hA, gautama! nairayiko dvArA je pApakarma karAyuM, karAya che ane karAze te sarva duHkharUpa che ane je pApakarmanI nirjarA thaI che, te sarva sukharUpa che. A ja rIte vaimAnika paryata kahevuM. vivecana : prastuta sutramAM nairayikothI vaimAnika paryata sarva jIvone mATe traNe kAlamAM pApakarma duHkharUpa che ane tenI nirjarA sukharUpa che, te viSayanuM kathana karyuM che. niSkarSa - pApakarma duHkharUpa phaLa Ape che temaja te saMsAra paribhramaNanuM kAraNa hovAthI duHkharUpa che ane pApakarmanI nirjarA mokSanuM kAraNa hovAthI sukharUpa che. sukha ane duHkhanA kAraNane ahIM sukha ane duHkha kahyuM che.
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 ] zrI bhagavatI satra-2 saMjJAonA daza prakAra :4 kai NaM bhaMte ! saNNAo paNNattAo? goyamA ! dasa saNNAo paNNattAo, taM jahA- AhArasaNNA, bhayasaNNA, mehuNasaNNA, pariggahasaNNA, kohasaNNA, mANasaNNA, mAyAsaNNA, lobhasaNNA, logasaNNA, ohasaNNA / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha- prazna- he bhagavan! saMjJAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! saMjJAnA dasa prakAra che. te A pramANe che- (1) AhAra saMjJA (2) bhayasaMjJA (3) maithunasaMjJA (4) parigrahasaMjJA (5) krodhasaMjJA () mAnasaMjJA (9) mAyAsaMjJA (8) lobhasaMjJA (9) lokasaMjJA (10) oghasaMjJA. vaimAnika paryata 24 diDakomAM A daza saMjJA che. vivecana : prastuta sUtramAM 24 daMDakavartI jIvomAM AhArasaMzA Adi 10 prakAranI saMjJAonuM kathana che. saMzAH- (1) vedanIya ane mohanIya karmanA udayathI tathA jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI utpanna thatI AhArAdi prAptinI IcchA vizeSane saMjJA kahe che. (2) jIvanuM AhArAdi viSayaka ciMtana athavA mAnasika jJAna saMjJA che. (3) je kriyAthI jIvanI IcchA jANI zakAya te kriyAne saMjJA kahe che. zAstramAM anyatra AhArAdi cAra saMjJAonuM kathana che ahIM vistAranI apekSAe tenA daza bheda kahyA che. (1) AhAra saMjJA - sudhAvedanIyanA udayathI AhAranI IcchA, abhilASA. (2) bhaya saMjJA -bhaya mohanIyanA udayathI vyAkuLa cittayukta AtmAnuM bhayabhIta thavuM, kaMpavuM, romAMcita thavuM, gabharAvuM vagere. (3) maithana saMsAH- veda mohanIya karmanA udayathI strI puruSa Adine paraspara eka bIjAnA aMgasparzanI ane tene jovA AdinI IcchA thAya, te maithuna saMjJA kahevAya athavA jenAthI maithunecchA abhivyakta thAya, tene maithuna saMjJA kahe che. (4) parigraha saMjJAH-lobha kaSAya mohanIyanA udayathI sacitta, acitta athavA mizradravyano AsaktipUrvaka saMgraha karavAnI IcchA. (5) krodha saMzA - krodhanA udayathI AvezamAM AvavuM ane netranuM lAla thavuM, kaMpavuM vagere. () mAna saMjJA :- mAnanA udayathI ahaMkArAdirUpa pariNAma thavA. apamAna thAya to duHkha thavuM. (7) mAyA saMsA:- mAyAnA udayathI durbhAvanAvaza anyane ThagavA, vizvAsaghAta karavo vagere.
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-8 391] (8) lobha saMzA - lobhanA udayathI sacitta-acitta padArtha prAptinI lAlasA. (9) ogha saMzA - aspaSTa IcchA ane dhUnamAM ne dhUnamAM upayoga vinAnI pravRtti karavI. (10) loka saMzA - lokarUDhi athavA lokadaSTi anusAra pravRtti karavAnI IcchA thavI. A dase saMjJAo jUnAdhikarUpe sarva chadmastha saMsArI jIvomAM prApta thAya che. nairayikanI daza prakAranI vedanA :| 5 raiyA dasavihaM veyaNaM paccaNubhavamANA viharati, taM jahA- sIyaM, 3aaiN , raghuddha, upavAsa, huM, paraDyuM, gAM, rAi, maya, to ! bhAvArtha - nairayika jIva dasa prakAranI vedanAno anubhava karatA rahe che, te A pramANe che- (1) zIta (2) uSNa (3) kSudhA (4) pipAsA (5) khujalI (6) parAdhInatA (7) jvara(tAva) (8) dAha (9) bhaya (10) zoka. vivecana : sUtrokta daza prakAranI vedanA kSetra vedanA kahevAya che. te sivAya nairayikone devakRta vedanA ane parasparakRta vedanA paNa hoya che. hAthI ane kuMthavAnI kriyAmAM samAnatA : 6 se NUNaM bhaMte ! hatthissa ya kuMthussa ya samA ceva apaccakkhANakiriyA kajjai ? haMtA goyamA ! hathissa ya kuMthussa ya jAva kajjai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM hAthI ane kuMthuvAne apratyAkhyAna kriyA samAnarUpe lAge che ? uttara- hA, gautama ! hAthI ane kuMthuvAne samAnarUpe apratyAkhyAna kriyA lAge che. 7 se keNa?NaM bhaMte ! evaM vuccai jAva kajjai ? goyamA ! aviraI paDucca / se teNaTeNaM jAva kajjai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke hAthI ane kuMthuvAne samAnarUpe apratyAkhyAna kriyA lAge che? uttara- he gautama!hAthI ane kuMthuvAmAM aviratapaNuM samAna che; mATe baMne jIvanI apratyAkhyAna kriyA samAna che.
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 ] zrI bhagavatI satra-2 vivecana : prastuta sUtramAM ane kaMthavAnA praznathI saMsAranA samasta jIvonI apratyAkhyAna kriyAnuM nirUpaNa che. zataka 1/9mAM A ja viSayane zrImaMta ke daridra AdinI apekSA samajAvyo che. vivecana mATe juo bhAga-1, pRSTa-218. AdhAkarma doSanuM phaLa :| 8 AhAkammaM NaM bhaMte ! bhuMjamANe kiM baMdhai, kiM pakarei, kiM ciNAi, kiM uvaciNAi ? evaM jahA paDhame sae Navame uddesae tahA bhANiyavvaM jAva sAsae paMDie, paMDiyattaM asAsayaM / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AdhAkarma AhArAdinuM sevana karanAra sAdhu zuM bAMdhe che? zuM kare che? zeno caya kare che? ane zeno upacaya kare che? uttara- he gautama ! AdhAkarma AhArAdinuM sevana karanAra sAdhu AyuSyakarmane choDIne zeSa sAtakarmanI prakRtine, jo zithilabaMdhathI bAMdhI hoya to gADha baMdhanavALI kare che yAvatu te vAraMvAra saMsAra paribhramaNa kare che vagere tathA paMDita zAzvata che ane paMDitatva azAzvata che tyAM sudhInuM kathana zataka-1/9 pramANe jANavuM. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. I. vivecana : prastuta sUtramAM zataka 1/9 nA atidezapUrvaka AdhAkarma doSa sevananuM saMsAra paribhramaNarUpa duSkaLa pragaTa karyuM che. vistRta vivecana mATe juo bhAga-1, puSTa-218 thI rarara. che zataka 7/8 saMpUrNa
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-9 [[ 393] zataka-7 : uddezaka-9 - saMkSipta sAra - A uddezakamAM asaMvRta aNagAranI vidurvaNAnuM ane mahAzilAkaMTaka saMgrAma tathA rathamUsala saMgrAmanuM vistRta varNana che. * vaikriyalabdhisaMpanna asaMtRta aNagAra bAhya pudgalone grahaNa karIne (1) ekavarNa ekarUpa (2) ekavarNa anekarUpa (3) anekavarNa ekarUpa (4) anekavarNa anekarUpanI vidurvaNA karI zake che. A rIte varNanA 10, gaMdhano eka, rasanA 10 ane sparzanA 4 vikalpa thAya che. arthAt varNanI jema bhinna bhinna gaMdha, rasa ane sparza sAthe saMyoga karIne pUrvavat caubhaMgI bane che. * mahAzilATaka saMgrAma rAjA zreNikanA putra koNika ane rAjA ceTaka vacceno hato. pitA taraphathI prApta thayelo secanaka hAthI ane aDhArasaro hAra nAnA bhAI vihala pAse hatA. jene meLavavAnA nimitte koNikane bhAI sAthe vaimanasya thayuM. vihale potAnI salAmatI mATe nAnAjI ceDA rAjAno Azraya lIdho. ceDA rAjAe nyAyane prAdhAnya ApyuM ane yuddha mATe taiyAra thayA. ceDA rAjA ane dohitra koNika vacce mahAyuddha thayuM. koNika rAjAe potAnA kAla Adi daza bhAIone yuddhamAM sAthe rAkhyA, ceDA rAjAe kAzI ane kozala dezanA nava malla jAtinA ane nava licchavI jAtinA 18 gaNarAjAone sAthe rAkhyA hatA. ceDA rAjAnA bANathI kAla Adi daza kumAro mRtyu pAmyA. rAjA koNika potAnI salAmatI mATe ciMtAtura banyA. teNe yuddha sthagita rAkhI, aThThama tapanI ArAdhanA karI, potAnA pUrvabhavanA mitra zakrendra ane tApasa paryAyanA mitra camarendranuM smaraNa karyuM. mitratAnA saMbaMdhe bane Indro yuddhamAM upasthita thayA. mahAzilAkaMTaka saMgrAmamAM rAjA koNikanA sainiko tRNa, patra, kASTha Adi kAMI paNa pheMke, tenAthI zatru senAne mahAzilA paDavAno anubhava thato. tethI te mahAzilAkaMTaka saMgrAma nAmathI prasiddha thayo che. A saMgrAmamAM 84 lAkha manuSyono saMhAra thayo. temAM zakrendranI sahAyatAthI rAjA koNikano jaya ane ceDA rAjAno parAjaya thayo. rathamusaLa saMgrAmamAM musaLa yukta eka ratha ghoDA, sArathI vinA ja arthAt yAMtrika rIte cAlato hato. jenI AgaLa yaMtramAM goThavAyeluM je musaLa-sAMbelu pharatuM hatuM te bhayaMkara janasaMhAra karatuM hatuM. tethI tene rathamusala saMgrAma kahe che. temAM 96 lAkhano janasaMhAra thayo. temAM camarendra ane rAjendra be IndronI sahAyatAthI rAjA koNikano vijaya ane ceDA rAjAno parAjaya thayo. A rIte A ghorasaMgrAmamAM eka kroDa esI lAkha manuSyo mRtyu pAmyA. yuddhamAM marelA manuSyomAM
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 | zrI bhagavatI satra-2 eka manuSya-varuNanAganatuA devalokamAM gayo, teno mitra manuSyagatimAM gayo. zeSa manuSyo prAyaH naraka ane tiryaMcagatine pAmyA. temAMthI daza hajAra jIva to eka sAthe eka mAchalInA udaramAM utpanna thayA. lokavAda - varuNanAganatuAe yuddhabhUmimAM saMlekhanA ane aMtima ArAdhanApUrvaka kAladharma pAmIne devagatine prApta karI. tenA mRtyu samaye gaganamAM thayelo divyadhvanino nAda sAMbhaLI loko paraspara carcA karavA lAgyA ke yuddhamAM mRtyu prApta karanArA jIvo devagatine prApta kare che. A lokavAdane sAMbhaLIne gautama svAmIe prabhune taviSayaka prazna pUchyo. prabhue varuNanAganatuA ane tenA mitranA jIvana prasaMganuM kathana karIne te lokavAdanuM nirAkaraNa karyuM. varuNanAganaA:- te vratadhArI zrAvaka hatA. te chaThThanA pAraNe chaThThanI tapasyA karI rahyA hatA. rAjAdinA AdezathI te yuddhamAM gayA. teNe chaThThanA badale ama tapa karyo ane sAmI vyakti prahAra kare pachI ja bANa pheMkavuM, tevo abhigraha dhAraNa karIne saMgrAmano prAraMbha karyo. yuddhamAM zatrupakSanA yoddhAnA eka bANathI te ghAyala thayA tyAre samarAMgaNamAMthI bahAra nIkaLyA ane potAno mRtyu samaya nikaTa jANIne yAvajIvananuM anazana aMgIkAra karyuM. pUrvakRta pApanI AlocanA, pratikramaNa karIne, samAdhipUrvaka kAladharma pAmIne devagatine prApta karI. tyAMnI cAra palyopamanI sthiti pUrNa karIne, mahAvidehakSetramAM manuSya janma dhAraNa karIne siddha thaze. tenA mitra paNa yuddhamAM ghAyala thatAM ekAMtamAM gayA ane svayaM vrata-niyamane jANatA na hovAthI saraLa ane zuddha bhAve mArA mitre je vrata pratyAkhyAna karyA te sarva mane hojo tevI bhAvanA pragaTa karI. bhAvavizuddhinA pariNAme te paNa manuSya gati pAmI, zreSTha kuLamAM utpanna thayA. te paNa manuSya janma pUrNa karIne, mahAvidehakSetramAM janma dhAraNa karIne siddha thaze. varuNanAganazAnA kAladharma samaye devoe divyavRSTi karI ane divya dhvani karyo. tene joIne aneka lokoe dhAraNA karI ke yuddhamAM mRtyu pAme te devagatine prApta kare che. sUtrakAre tenuM khaMDana karIne spaSTatA karI che ke devagatimAM utpattinuM kAraNa yuddhamAM thayeluM tenuM mRtyu nathI. paraMtu aMta samayanI ArAdhanA che. A mahAsaMgrAmamAM eka kroDa esI lAkhano janasaMhAra thayo. temAMthI eka vyaktine devagati ane eka vyaktine manuSyagatinI prApti thaI. zeSa sarva jIvoe prAyaH naraka ane tiryaMcarUpa durgatine prApta karI che. tethI loka saMvAda yathArtha nathI. A rIte A uddezakamAM ghorasaMgrAma ane tenA ghora pariNAmanuM hRdayadrAvaka varNana che.
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-9: deza-6 | 385 zata-7 : 6za5-6 asaMvRtta asaMvRta aNagAranuM vidurvaNA sAmarthya :| 1 asaMvuDe NaM bhaMte ! aNagAre bAhirae poggale apariyAittA pabhU egavaNNaM egarUvaM viuvvittae ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / zArtha :- asaMvuDe aNagAre = asaMvRta bhe| 2 // 2, pramatta saMyata, pAkSiI shrm| egavaNaM = 1, 2 // egarUvaM = meM mAti, 35. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM asaMvRta aNagAra bahAranA pudgalone grahaNa karyA vinA eka varNavALA, eka samAna rUpanI vidurvaNA karavAmAM samartha che? 612-3 gautama ! te zazya nathI. | 2 asaMvuDe NaM bhaMte ! aNagAre bAhirae poggale pariyAittA pabhU egavaNNaM egarUvaM viuvvittae ? haMtA, pabhU / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM asaMvRta aNagAra bahAranA pudgalone grahaNa karIne eka varNavALA eka samAna rUpanI vipharvaNA karavAmAM samartha che? uttara-, gautama! te prabhAe42vAmAM samartha cha. | 3 se bhaMte ! kiM ihagae poggale pariyAittA viuvvai, tatthagae poggale pariyAittA viuvvai, aNNatthagae poggale pariyAittA viuvvai ? goyamA ! ihagae poggale pariyAittA viuvvai, No tatthagae poggale pariyAittA viuvvai, No aNNatthagae poggale pariyAittA viuvvai / ___ evaM egavaNNaM aNegarUvaM, aNegavaNNaM ega rUvaM, aNegavaNNaM aNegarUvaMcaubhaMgo / evaM jahA chaTThasae Navame uddesae tahA iha vi bhANiyavvaM, devassa ThANe aNagAraM tti AlAvago; tatthagayassa ThANe ihagayaM tti bhANiyavvaM /
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 ] zrI bhagavatI satra-2 zabdArtha - rUdAI = ahIM rahelA tatthA = tyAM rahelA maNasthA = anyatra rahelA. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te asaMvRta aNagAra ahIM (manuSyalokamAM) rahelA pudgalone grahaNa karIne vidurvaNA kare che? ke tyAM rahelA pudgalone grahaNa karIne vipharvaNA kare che? ke anyatra rahelA pudgalo grahaNa karIne vidurvaNA kare che? uttara- he gautama! te asaMvRta aNagAra ahIM (manuSyalokamAM) rahelA pulone grahaNa karIne vipharvaNA kare che; paraMtu te tyAM rahelA pudgalone grahaNa karIne vidurvaNA karatA nathI ane anyatra rahelA pudgalone grahaNa karIne paNa vidurvaNA karatA nathI. A ja rIte (2) eka varNa aneka rUpa (3) aneka varNa eka rUpa, (4) aneka varNa aneka rUpanI vidurvaNArUpa caubhaMgInuM kathana karavuM. temaja zataka-69/pa pramANe ahIM saMpUrNa varNana karavuM paraMtu vizeSatA e che ke ahIM aNagAranA kathanano AlApaka che ane tyAM deva saMbaMdhI AlApaka che mATe tyAM tatragata pudgala grahaNa karIne vidurvaNA karavAnuM kathana che ane prastutamAM Ihagata pudgala grahaNa karIne vikuvarNA karavAnuM kathana che. vivecana : prastuta sUtromAM asaMvRta (pramatta) aNagAranA vidurvaNA sAmarthyanuM nirUpaNa zataka-da9i nA atidezapUrvaka karyuM che. vAhi! pattei - bAhya pudgala. je pudgalone jIve zarIrAdi rUpe pariNata karI lIdhA hoya tene AtyaMtara pudgala kahevAya che ane te sivAyanA pudgala bAhya pudgala kahevAya che. koI paNa jIva zarIrAdirUpe pariNata na thayelA svakSetrAvagADha pudgalane grahaNa karIne ja vidurvaNA karI zake che. pramatta aNagArane jyAre vaikriya zarIra banAvavuM hoya tyAre te zarIra banAvavA tene anya pudgalanI jarUra paDe che. te vaikriya zarIra banAvavA sahuthI prathama Atma pradezone daMDAkAre phelAve che. tyArapachI te AtmapradezAvagADha vaikriyazarIra yogya nUtana pulone grahaNa kare che. te pudgalo bAhya pudgala kahevAya che. vaikriya labdhimAna asaMvRta aNagAra ahIM rahelA bAhya pudgalone grahaNa karIne eka varNa eka rUpa, eka varNa aneka rUpa, aneka varNa eka rUpa, aneka varNa aneka rUpanI vidurvaNA karavAmAM samartha che. bahAranA pulone grahaNa karyA vinA vidurvaNA karI zakatA nathI. varNanI jema gaMdha, rasa, sparza AdinA vividha vikalpa paNa tenA vikarvaNA sAmarthyamAM che, jenuM kathana zataka 69 nI jema karavuM. tyAM devanI vidurvaNAnuM kathana che. ahIM pramatta aNagAranI vidurvaNAnuM kathana che. Hpa, ta pa, aOIL :- A zabdonA artha virvaNA karanAra jIvanA AdhAre be prakAre thAya che.
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-9 (1) prastuta sUtrAnusAra vikurvaNA karanAra aNagAra hoya to je sthAna para rahI vikriyA kare che tyAMnA pudgala Ihagata. vikriyA karIne je sthAna para jAya tyAMnA pudgala tatragata ane te baMne sthAnathI bhinna sthAnanA pudgala anyatragata kahevAya che. (2) zataka-6/9nA kathana anusAra vikurvaNA karanAra deva hoya to manuSya lokanA pudgala' Ihagata. devalokanA pudgala tatragata ane te baMne sthAnathI bhinna sthAnanA pudgala anyatragata kahevAya che. prastuta sUtramAM vikurvaNA karanAra aNagAranI apekSAe kathana che. Ihagata AdinA artha H vikurvaNA karanAra deva aNagAra 397 Ihagatano artha manuSyaloka svasthAna taMtragatano artha devaloka vikurvaNA karIne javAnuM sthAna anyatragatano artha baMnethI bhinna sthAna baMnethI bhinna sthAna mahAzilAkaTaka saMgrAma : 4 NAyameyaM arahayA, suyameyaM arahayA, viNNAyameyaM arahayA ! mahAsilAkaMTae saMgAme / mahAsilAkaMTae NaM bhaMte ! saMgAme vaTTamANe ke jaitthA, ke parAjaitthA ? goyamA ! vajjI, videhaputte jaitthA; Nava mallaI, Nava lecchaI kAsIko lagA aTThArasa vi gaNarAyANo parAjaitthA / bhAvArtha:- prazna- he atyaMta prabho ! ame A jANyuM che, sAMbhaLyuM che ane vizeSarUpe jANyuM che ke mahA-- zilAkaMTaka nAmano saMgrAma thayo che; to he bhagavan ! te mahAzilAkaMTaka saMgrAmamAM kono vijaya thayo, kono parAjaya thayo ? uttara- he gautama ! vajradhArI-zakrendrano ane videhaputra koNika rAjAno vijaya thayo; nava malla jAtinA ane nava licchavI jAtinA je kAzI ane kozala dezanA 18 gaNarAjA hatA, teno parAjaya thayo. 5 tae NaM se koNie rAyA mahAsilAkaMTagaM saMgAmaM uvaTThiyaM jANittA koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI - khippAmeva bho devANuppiyA ! udAI hattharAyaM paDikappeha, haya-gaya-raha-pavara - johakaliyaM cAuraMgiNiM seNaM saNNAheha, saNNAhittA mama eyamANattiyaM khippAmeva paccappiNaha / bhAvArtha :- te samaye mahAzilAkaMTaka saMgrAmanI paristhiti upasthita thayelI jANIne koNika rAjAe
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ | u88 | zrI bhagavatI sUtra-2 potAnA sevakone bolAvyA, bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! zIdhra 'udAyI' nAmanA hastirAja (paTTahasti)ne taiyAra karo ane azva, hAthI, ratha ane zreSTha yoddhAothI yukta caturaMgiNI senAne zastrA-strAdithI susajjita karo. A pramANe kArya karIne, kArya saMpanna thaI gayAnI zIdhra sUcanA Apo. | 6 taeNaM te koDuMbiyapurisA koNieNaM raNNA evaM vuttA samANA haTTha-tuTTha jAva aMjaliM kaTu 'evaM sAmI ! tahatti' ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNaMti, paDisuNittA khippAmeva cheyAyariyovaesamaikappaNA-vikappehiM suNiuNehiM, evaM jahA uvavAie jAva bhImaM saMgAmiyaM aujjhaM udAiM hatthirAyaM paDikappeMti, haya gaya jAva saNNAti, saNNAhittA jeNeva kUNie rAyA teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA karayala jAva kUNiyassa raNNo tamANattiya paccappiNati / / zArtha:- aujjhaM = chenI sAthe yuddha 42 bhu148 cha tevA tamANattiyaM paccapiNaMti = tanI // 2 // pAchI soMpI. bhAvArtha-tyArapachI koNikarAjAe kauTumbika puruSone A pramANe kahyuM, tyAre kauTumbika puruSa hRSTa-tuSTa thayA. mastaka para aMjali karIne, AjJA zirodhArya karIne, teoe koNika rAjAne A pramANe kahyuM- jevI ApanI AjJA che te tema ja thaze. e pramANe kahIne teoe vinayapUrvaka vacanano svIkAra karyo, vacana svIkArIne nipuNa AcAryonA upadezathI prazikSita ane tIkSNa buddhi kalpanAnA vikalpothI sunipuNa aupapAtika sUtrAnusAra vizeSaNothI yukta yAvatu bhayaMkara ane jenI sAthe yuddha karavuM atizaya muzkela che tevA udAyI nAmanA hastirAjane susajjita karyo. temaja ghoDA, hAthI, ratha ane yoddhAothI yukta caturaMgiNI senA paNa susajjita karI. susajjita karIne jyAM koNikarAjA hatA tyAM AvyA, tyAM AvIne teoe koNikarAjAne temanI ukta AjJA pAchI soMpI arthAt AjJAnusAra kArya saMpanna thavAnI sUcanA ApI. |7 taeNaM se kUNie rAyAjeNeva majjaNagharaMteNeva uvAgacchai uvAgacchittA,majjaNagharaM aNuppavisai, majjaNagharaM aNuppavisittA hAe jAva savvAlaMkAravibhUsiesaNNaddhabaddha-vammiyakavae, uppIliya-sarAsaNapaTTie, piNaddhagevejja-vimalavarabaddha-ciMdhapaTTe, gahiyAuhappaharaNe, sakoraMTa-malladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaMcaucAmara-bAlavIiyaMge, maMgalajayasaddakayAloe evaM jahA uvavAie jAvajeNeva udAI hatthirAyA teNeva uvAgacchai uvAgacchittA udAI hatthirAyaM durUDhe / zArtha:- saNNaddhabaddha vammiyakavae = sanaddhapaddha-zastrAhithI sa vaya dhaar| izane uppiliyasarAsaNapaTTiethelA dhanuI ne dhaa2|4riine piNaddhagevejja-vimalavarabaddha ciMghapaTTe = gaNAmAM AbhUSA pAsane uttamottama thimapaTAMdhIne gahiyAuhappaharaNe = Ayudha = mahA
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-9 . 399] Adi praharaNa = bhAlA Adi zastrone grahaNa karIne vaDhavAmaravAtavIrtha = cAra cAmaronA vALothI vIMjAtA mAnavasarjiyAto = jaya jayakAra ane maMgala vAkyothI te kSetrane guMjAvatAM, loko dvArA jayajayakAra ane maMgala zabdo thavA lAgyA. bhAvArtha - tatpazcAt koNika rAjA jyAM snAnagRha hatuM, tyAM AvyA, AvIne snAnagRhamAM praveza karI snAna karyuM yAvat samasta AbhUSaNothI vibhUSita thayA, zastrAstrothI susajjita thayA, lokhaMDanuM kavaca dhAraNa karyuM. tyAra pachI temaNe dorI caDAvelA dhanuSane grahaNa karyuM. yoddhAne yogya uttamottama cilaMpaTa bAMdhyA. tyAra pachI temaNe gadA Adi Ayudha tathA bhAlA Adi zastra grahaNa karyA. koraMTaka puSponI mALA sahita chatra dhAraNa karyuM. tenI cAre tarapha cAra cAmaro vIMjhAvA lAgyA, loko dvArA mAMgalika ane jaya vijayanA zabdoccAraNa thavA lAgyA; A rIte aupapAtika sUtrAnusAra varNana karavuM yAvatuM jyAM udAyI paTTahasti hato tyAM AvyA, AvIne udAyI nAmanA paTTahasti para ArUDha thayA. 8 tae NaM se kUNie rAyA hArotthayasukayaraiyavacche jahA uvavAie jAva seyavaracAmarAhiM uddhavvamANIhiM uddhavvamANIhiM haya-gaya-raha- pavara-johakaliyAe cAuraMgiNIe seNAe saddhiM saMparivuDe, mahayAbhaDacaDagaraviMdaparikkhitte jeNeva mahAsilA -kaMTae saMgAme teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA mahAsilAkaMTayaM saMgAmaM oyaae| purao ya se sakke deviMde devarAyA egaM mahaM abhejjakavayaM vairapaDirUvagaM viuvvittA NaM ciTThai / evaM khalu do iMdA saMgAme saMgAmeti, taM jahA- deviMde ya, maNuiMde ya / egahatthiNA vi NaM pabhU kUNie rAyA parijiNittae / zabdArtha -dArottharaNuyaraphavaccha = hAramAlA AdithI jenuM vakSaHsthala zobhita che mahAvaDaravi parivAre = mahAna yoddhAonA samUhathI vyApta vANa = utaryA PMvaye = abhedya kavaca varupaDavA = vaja jevuM. bhAvArtha:- tatpazcAthArothI AcchAdita vakSa:sthalavALA yAvatu aupapAtika sUtrAnusAra zveta cAmarothI vIMjhAtA-vIMjhAtA azva, hasti, ratha ane zreSTha yoddhAothI yukta, caturaMgiNI senAthI gherAyelA, mahAna subhaTonA vizALa samUhathI vyAkha koNika rAjA mahAzilAkaMTaka saMgrAma thavAno hato tyAM AvyA, tyAM AvIne mahAzilAkaMTaka saMgrAmamAM utaryA. tenI AgaLa devarAja devendra cakra vajanI samAna eka mahAna abhedya kavacanI vipharvaNA karIne upasthita thayA. A rIte te yuddhakSetramAM be Indra saMgrAma karavA lAgyA, yathA- (1) devendra devarAja zakra (2) manujendra-koNika rAjA. koNika rAjA IndranI sahAyatAnA kAraNe kevaLa eka hAthIthI ja zatru senAne parAjita karavAmAM samartha thaI gayA. | 9 taeNaM se kUNie rAyA mahAsilAkaMTagaM saMgAma saMgAmemANe Nava mallaI Nava lecchaI kAsI-kosalagA aTThArasa vigaNarAyANo hayamahiyapavaravIraghAiyavivaDiya
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 400 zrI bhagavatI satra-2 ciMdhaddhayapaDAge kicchapANagae disodisi paDisehitthA / zArtha:- hayamahiyapavaravIraghAiyavivaDiyaciMdhaddhayapaDAge = tenA mahAna vIra yodvAmAne bhAryA, ghAyalo , tabhanI thimails 40-4tAmao pADInaNI kicchapANagae = praae| saMbha 5hI gayA paDisehitthA = (maDIhI. bhAvArtha:- tatpazcAtu te koNika rAjAe mahAzilAkaMTaka saMgrAma karatA nava mallI ane nava licchavI kAzI ane kozala dezanA 18 gaNarAjAnA zreSTha yoddhAone naSTa karyA, ghAyala karyA ane mArI nAkhyA, temanI citAMkita dhajA patAkAono nAza karyo, te vIronA prANa saMkaTamAM AvI gayA, tethI teo yuddha sthaLanI dase dizAomAM bhAgavA lAgyA. |10 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- mahAsilAkaMTae saMgAme, mahAsilAkaMTae saMgAme ? goyamA ! mahAsilAkaMTae NaM saMgAme vaTTamANe, je tattha Ase vA hatthI vA johe vA sArahI vA, taNeNa vA patteNa vA kaTeNa vA sakkarAe vA abhihammai savve se jANei mahAsilAe ahaM abhihae / se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai mahAsilAkaMTae saMgAme, mahAsilAkaMTae saMgAme / bhAvArtha:-pra- bhagavan ! maDAzi:23 saMgrAmane mahAzilA saMgrAma // bhATe 53 cha ? uttara- gautama ! jyAre mahAzilAkaMTaka saMgrAma thaI rahyo hato, tyAre te saMgrAmamAM je ghoDA, hAthI, yoddhA ke sArathI Adi tRNathI, patrathI, kASThathI ke kAMkarA AdithI Ahata (ghAyala) thatA hatA, te sarva evo anubhava karatA hatA ke ame mahAzilAnA prahArathI ghAyala thayA chIe arthAt mahAzilA amArI upara paDI rahI che, tethI he gautama! te saMgrAma mahAzilAkaMTaka saMgrAma kahevAya che. 11 mahAsilAkaMTae NaM bhaMte ! saMgAme vaTTamANe kai jaNasayasAhassIo vahiyAo? goyamA ! caurAsIiM jaNasayasAhassIo vahiyAo / bhAvArtha:-prazra-bhagavana ! cyAre mahAzimA saMgrAma thatoDato, tyAre bhAM 24 sApa manuSyo maryA? uttara- he gautama ! mahAzilAkaMTaka saMgrAmamAM 84 lAkha manuSyo maryA. |12 te NaM bhaMte ! maNuyA NissIlA jAva NippaccakkhANaposahovavAsA, ruTThA, parikuviyA, samaravahiyA, aNuvasaMtA kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gayA, kahiM
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-9, 401 uvavaNNA ? goyamA ! osaNNaM Naraga-tirikkhajoNiesu uvavaNNA / zabdArtha:- saM = prAyaH bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zIla rahita, vrata rahita, guNa rahita, maryAdArahita, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsathI rahita, ruSTa ane krodhAyamAna, yuddhamAM ghAyala thayelA ane anupazAMta te yuddha karanArA manuSyo mRtyunA samaye marIne kyAM gayA, kyAM utpanna thayA? uttara- he gautama! te manuSyo prAyaH naraka ane tiryaMcagatimAM utpanna thayA che. vivecana : prastuta sUtramAM mahAzilAkaMTaka saMgrAmanuM nirUpaNa che. hAra ane hAthI mATe rAjA koNika ane ceTaka rAjA vacce thayelA yuddhanuM maulika ane vistRta varNana zrI upAMga sUtranA nirayAvalikA vargamAM che. prastuta prasaMgamAM gautama svAmInI jijJAsAnA samAdhAnArthe prabhue A saMgrAmamAM kono ane kevI rIte vijaya thayo? tenuM saMkSipta varNana karyuM che. koNika rAjAnA pakSamAM kAlakumAra Adi daza bhAIo ane ceTaka rAjAnA pakSamAM nava mallI ane nava licchavI te 18 dezanA gaNarAjAo potAnI caturaMgI senA sAthe AvyA hatA. nirayAvalikA sUtranA varNanAnusAra prathama daza divasanA yuddhamAM caTaka rAjAno jaya ane koNikano parAjaya thayo. tyAra pachI koNika aThThama tapanI ArAdhanA karIne potAnA pUrvabhavanA mitradevanuM smaraNa karyuM. zakrendra ane camarendra koNikanI sahAyatA mATe AvyA. zakrendra, abhedha kavacanI vipharvaNA karIne upasthita rahyA. zakrendranI sahAyatAthI thayelA eka divasIya mahAzilAkaMTaka saMgrAmamAM zakrendra ane koNikano jaya thayo. vaLI vidaputte - vajane dhAraNa karanAra vajI. zakrendranuM zastra vaja hovAthI zakrendrane vajI kahevAya che ane videhaputrathI koNikanuM kathana che. sana :- kAzI ane kozala A be deza che. tenA jadA judA vibhAgomAM nava mallI ane nava licchavI rAjA rAjya karatA hatA. te aDhAra rAjAonuM gaNataMtra rAjya hatuM. teomAM mukhya ceTaka rAjA hatA. teo ceTaka rAjAnA pakSamAM yuddha karatAM parAjita thayA. mataka saMkhyA ane gati :- eka divasanA mahAzilAkaMTaka saMgrAmamAM corAsI lAkhano janasaMhAra thayo. te sarve prAyaH naraka ane tiryaMca gatimAM utpanna thayA. mahasitArAne - koNikanA vijaya mATe zakrendra dvArA daivika mAyAthI vikarvita saMgrAma. jemAM koNikanA sainiko ceTaka rAjAnA sainya para kAMTA, kAMkarA ke taNakhalAno prahAra kare to paNa teone mahAzilAnA prahAra jevo anubhava thato. tethI te mahAzilAkaMTaka saMgrAma kahevAya che.
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 ] zrI bhagavatI sUtra-2 ejJa vavayaM - ceDA rAjAnA amodha bANathI daza bhAIonI jema koNikanuM hanana na thaI jAya te mATe zakrendra vajamaya abhedya kavacanI vipharvaNA karI hatI. rathamusala saMgrAma :13 NAyameyaM arahayA, suyameyaM arahayA, viNNAyameNaM arahayA ! rahamusale saMgAme; rahamusale NaM bhaMte ! saMgAme vaTTamANe ke jaitthA, ke parAjaitthA ? goyamA ! vajjI, videhaputte, camare asuriMde asurakumArarAyA jaitthA; Nava mallaI, Nava lecchaI parAjaitthA / bhAvArtha - prazna- he ahaMta prabho ! ame A jANyuM che, sAMbhaLyuM che ane vizeSarUpe jANyuM che ke rathamusala saMgrAma thayo che. to he bhagavan! te rathamusala saMgrAmamAM kono vijaya thayo ane kono parAjaya thayo ? uttara- he gautama ! zakrendra, koNika tathA asurendra asurarAja camarano vijaya thayo ane nava mallI, nava licchavI 18 gaNa rAjAono parAjaya thayo. |14 tae NaM se kUNie rAyA rahamusalaM saMgAma uvaTThiyaM, sesaM jahA mahAsilAkaMTae, NavaraM bhUyANaMde hatthirAyA jAva rahamusalaM saMgAmaM oyAe / purao ya se sakke deviMde devarAyA jAva ciTThai; maggao ya se camare asuriMde asurakumArarAyA egaM mahaM AyasaM kiDhiNapaDirUvagaM viuvvittA NaM ciTThai / evaM khalu tao iMdA saMgAma saMgArmeti, taM jahA- deviMde ya maNuiMde ya asuriMde ya / egahatthiNA vi NaM pabhU kUNie rAyA jaittae; taheva jAva disodisiM paDisehitthA / zabdArtha:- mAM navaraM vizALa DhAla vihina paDavAM kAvaDamAM rAkhavAnI chAba samAna. bhAvArtha - tyArapachI rathamusala saMgrAma nizcita thatAM, koNika rAjAe potAnA sevaka puruSone bolAvyA vagere saMpUrNa varNana mahAzilA kaMTaka saMgrAmanI samAna jANavuM. vizeSatA e che ke ahIM 'bhUtAnaMda' nAmano hastirAja hato yAvatuM koNika rAjA rathamUsala saMgrAmamAM utaryA. tenI AgaLa devendra devarAja zakra rahyA hatA tyAM sudhInuM saMpUrNa varNana pUrvavat jANavuM joIe. pAchaLa asurendra asurarAja camarendra kAvaDamAM rAkhavAmAM AvatI chAba sadaza vizAla DhAlanI vidurvaNA karIne rahyA A rIte traNa Indra saMgrAma karavAne mATe pravRtta thayA. yathA- devendra, manujendra ane asurendra (camara). have koNika kevaLa eka hAthIthI ja saMpUrNa zatru senAne parAjita karavAmAM samartha hatA yAvatu teNe zatru rAjAnI senAone dase dizAomAM bhagADI dIdhI.
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-9: deza-9 | 40 | 15 se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai rahamusale saMgAme, rahamusale saMgAme ? goyamA ! rahamusale NaM saMgAme vaTTamANe ege rahe aNAsae asArahie aNA- rohae samusale mahayA jaNakkhayaM jaNavahaM jaNappamadaM jaNasaMvaTTakappaM ruhirakaddamaM karemANe savvao samaMtA paridhAvitthA / se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- rahamusale saMgAme, rahamusale saMgAme / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A rathamusala saMgrAmane rathamusala saMgrAma zA mATe kahe che? uttara- he gautama ! rathamusala saMgrAmamAM azva rahita, sArathi rahita ane yoddhAthI rahita, kevaLa musala sahita eka ratha janasaMhAra, jana vadha, jana pramardana, janapralaya ane lohInuM kIcaDa karato cAre bAju doDato hato; tethI he gautama ! te saMgrAmane rathamUsala saMgrAma kahe che. 16 rahamusale NaM bhaMte ! saMgAme vaTTamANe kai jaNasayasAhassIo vahiyAo? goyamA ! chaNNauI jaNasayasAhassIo vahiyAo? bhAvArtha - prazna- he bhagavan! rathamusala saMgrAmamAM keTalA lAkha manuSyo maryA? 12- 3 gautama ! 2thabhusAla saMgrAmamA(ta me hivase) & sApa manuSyo maryA. 17 te NaM bhaMte ! maNuyA NissIlA jAva kahiM uvavaNNA? goyamA ! tattha NaM dasasAhassIo egAe macchIe kucchisi uvvnnnnaao| ege devalogesu uvavaNNe / ege sukule paccAyAe / avasesA osaNNaM Naragatirikkha- joNiesu uvavaNNA / bhAvArtha - prazra- he bhagavan! zIla rahita Adi vizeSaNayukta te manuSyo mRtyunA samaye marIne kyAM gayA, jyA utpanna thayA? uttara- he gautama! temAMthI dasa hajAra manuSyo eka mAchalInA udaramAM utpanna thayA, eka manuSya devalokamAM utpanna thayo, eka manuSya uttama kuLa(manuSya gati)mAM utpanna thayo ane zeSa manuSyo prAyaH naraka ane tiryaMca yonimAM utpanna thayA. 18 kamhA NaM bhaMte ! sakke deviMde devarAyA, camare ya asuriMde asurakumArarAyA kUNiyaraNNo sAhejjaM dalayitthA / goyamA ! sakke deviMde devarAyA puvvasaMgaie, camare asuriMde
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 asurakumArarAyA pariyAyasaMgaie; evaM khalu goyamA ! sakke deviMde devarAyA, camare ya asuriMde asurakumArarAyA kUNiyassa raNNo sAhejjaM dalayitthA / zabdArtha :- pusaTE = pUrvabhavanA gRhastha jIvananA sAthI-kArtika zeTha pariyAya saMgaC - tApasa pravrajyAnA sAthI-pUraNa tApasa. 404 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! devendra devarAja zakra ane asurendra asurarAja camara A baMnee koNika rAjAne kayA kAraNathI sahAyatA ApI hatI ? uttara- he gautama ! devendra devarAja zakra koNika rAjAnA pUrvabhavanA mitra hatA ane asurendra asurarAja camara, koNika rAjAnA tApasa avasthAnA sAthI hatA. tethI he gautama ! devendra devarAja zakra ane asurendra asurarAja camarendra koNika rAjAne sahAyatA ApI. vivecana : prastuta sUtromAM rathamusala saMgrAmanuM varNana che; te prAyaH mahAzilAkaMTaka saMgrAma samAna che. vizeSatA A pramANe che- mahAzilAkaMTaka saMgrAmamAM be Indra udAI hastI kavacanI vikurvaNA 84 lAkhano saMhAra prAyaH naraka ane tiryaMca gatimAM gayA rathamusala saMgrAmamAM traNa Indra bhUtAnaMda hastI DhAlanI vikurvaNA 96 lAkhano saMhAra 10 hajAra mAchalInA udaramAM utpanna thayA eka manuSya thayA ane eka deva thayA zeSa prAyaH naraka ane tiryaMca gatimAM saMgrAmamAM maranArAo saMbaMdhI lokavAda : 19 bahujaNe NaM bhaMte ! aNNamaNNassa evamAikkhai, jAva parUvei - evaM khalu bahave maNussA aNNayaresu uccAvaesu saMgAmesu abhimuhA ceva pahayA samANA kAlamAse kAlaM kiccA aNNayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti; te tameya mate ! E ? goyamA ! jaNNaM se bahujaNo aNNamaNNassa evaM Aikkhai jAva uvavattAro
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-9 . 405 ] bhavaMti; je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu / ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi nAva pakaveni--- evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vesAlI NAmaM NayarI hotthA, vnnnno| tattha NaM vesAlIe NayarIe varuNe NAmaM NAgaNattue parivasai / aDDe jAva aparibhUe; samaNovAsae abhigayajIvAjIve jAva paDilAbhemANe chaTuM chaTheNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe viharai / / zabdArtha -LATMg-nAga nAmanA gRhasthAnA dohitra ke pautra aparipUra-atiraskRta, sammAnita. bhAvArthaH-prazna- he bhagavan! aneka loko paraspara A pramANe kahe che, prarUpaNA kare che ke nAnA-moTA koI paNa saMgrAmamAM yuddha karatA Ahata thayelA aneka manuSyo kAlanA samaye kola karIne koI paNa devalokamAM devarUpe thAya che; he bhagavan! zuM A kathana satya che? uttara- he gautama ! aneka manuSyo, je A pramANe kahe che yAvatu prarUpaNA kare che ke saMgrAmamAM marelA manuSyo devalokamAM utpanna thAya che; A pramANe kahenArA manuSyo mithyA kahe che. he gautama ! huM A pramANe kahuM chuM yAvatu prarUpaNA karuM chuM- (A bhramita loka pravAdanA utpattinuM mULabhUta kAraNa samajAvavA prabhue varuNanAganatuonuM jIvana vRttAMta kahevAno prAraMbha karyo). he gautama! te kAle, te samaye vaizAlI nAmanI nagarI hatI, tenuM varNana aupapAtika sUtrokta caMpA nagarInI jema jANI levuM joIe. te vaizAlI nagarImAM 'varuNa' nAmaka nAganatRka(varuNanAganatuA) rahetA hatA. te dhanADhaya ane aparibhUta hatA; te zramaNopAsaka hatA ane jIvAjIvAdi tattvonA jJAtA hatA yAvatuM te AhArAdi dvArA zramaNa nigraMthone pratilAbhita karatA tathA niraMtara chaTha-chaThanI tapasyA dvArA potAnA AtmAne bhAvita karatAM vicaraNa karatA hatA. 20 taeNaM se varuNe NAgaNattue aNNayA kayAI rAyAbhiogeNaM, gaNAbhiogeNaM, balAbhiogeNaM rahamusale saMgAme ANatte samANe chaTThabhattie aTThamabhattaM aNuvaTTei, aNuvaTTittA koDubiyapurise saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI- khippAmeva bho devANuppiyA ! cAugghaMTa AsarahaM juttAmeva uvaTThAveha; haya-gaya-raha jAva saNNAhettA mamaM evaM ANattiya paccappiNaha / bhAvArtha:- eka vAra rAjAnA AdezathI, gaNa ke bala nA abhiyogathI te varUNanAganatuAne rathamUsala saMgrAmamAM javAnI AjJA prApta thaI. tyAre teNe chaTha tapane vadhArIne, aThThama tapa karI lIdho. aThThama tapa karIne teNe potAnA sevaka puruSone bolAvyA, bolAvIne A pramANe kahyuM- he devAnupriyo ! cAra ghaMTAvALo azvaratha sAmagrIyukta taiyAra karIne zIghra upasthita karo temaja azva, hAthI, ratha ane zreSTha yoddhAothI
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 40 | zrI bhagavatI satra-2 yukta caturaMgiNI senAne susajjita karo ane te kArya saMpanna thavAnI mane sUcanA Apo. |21 tae NaM te koDuMbiyapurisA jAva paDisuNettA khippAmeva sacchattaM sajjhayaM jAva uvaTThArvati, haya gaya raha jAva saNNAheti, saNNAhittA jeNeva varuNe NAgaNattue jAva paccappiNati / bhAvArtha - tatpazcAtu te sevaka puruSoe tenI AjJA svIkArI, AjJA zirodhArya karIne yathAzIghra chatrasahita ane dhvajA sahita cAra ghaMTAvALo atharatha taiyAra karIne upasthita karyo temaja ghoDA, hAthI, ratha ane zreSTha yoddhAothI yukta caturaMgiNI senAne susajjita karI, susajjita karIne varuNanAganatuAne tenI sUcanA ApI. 22 taeNaM se varuNe NAgaNattue jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai, jahA kUNio jAva jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA, jeNeva cAugghaMTe Asarahe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA cAugghaMTaM AsarahaM duruhai, duruhittA haya gaya raha jAva saMparivuDe, mahayAbhaDacaDagaraviMda parikkhitte jeNeva rahamusalaM saMgAme teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA rahamusalaM saMgAmaM oyAo / bhAvArtha:- tatpazcAt te varuNanAganatu jyAM snAnagRha hatuM, tyAM AvyA, AvIne koNika rAjAnI jema snAnAdi karIne jyAM bahAranI upasthAnazALA ane susajjita cAra ghaMTAvALA azvaratha hato tyAM AvyA, AvIne cAra ghaMTAvALA azvaratha para ArUDha thayA, ratha para ArUDha thaIne azva, gaja, ratha ane yoddhAothI yukta caturaMgiNI senAnI sAthe mahAna subhaTonA samUhathI parivRtta thaIne, jyAM rathamusala saMgrAma thavAno hato tyAM AvyA, tyAM AvIne te rathamUsala saMgrAmamAM utaryA. 23 taeNaM se varuNe NAgaNattue rahamusalaM saMgAmaM oyAe samANe ayameyArUvaM abhiggahaM abhigeNhai- kappai me rahamusalaM saMgAma saMgAmemANassa je puTvi pahaNai se paDihaNittae, avasese No kappai tti; ayameyArUvaM abhiggaha abhigeNhai, abhigeNhettA rahamusalaM saMgAma saMgAmei / bhAvArtha:- te samaye rathamusala saMgrAmamAM praveza karatA varuNanAganatuAe A prakArano abhigraha dhAraNa karyo ke mAre rathamusala saMgrAmamAM yuddha karatAM, je mArA para prathama prahAra kare tenA para ja mAre prahAra karavo, anya vyaktio para nahIM. A prakArano abhigraha karIne te rathamusala saMgrAmamAM pravRtta thayA. |24 taeNaM tassa varuNassa NAgaNatuyassa rahamusalaM saMgAmaM saMgAmemANassa ege purise sarisae sarisattae sarisavvae sarisabhaMDamattovagaraNe raheNaM paDirahaM havvaM Agae /
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-9 taNaM se purise varuNaM NAgaNattuyaM evaM vayAsI- pahaNa bho varuNa NAgaNattuyA ! pahaNa bho varuNa NAgaNattuyA, tae NaM se varuNe NAgaNatue taM purisaM evaM vayAsI- No khalu me kappara devANuppiyA ! puvvi ahayassa pahaNittae, tumaM ceva NaM puvviM pahaNAhi / 407 bhAvArtha :- te samaye rathamusala saMgrAmamAM yuddha karatA varuNanAganannuAnA rathanI sAme pratirathIrUpe eka puruSa Avyo. je tenI samAna, tenI sadaza tvacAvALo, tenI samAna vayavALo ane tenI samAna astra- zastrAdi upakaraNothI yukta hato. tyAre te puruSe varuNanAganannuAne A pramANe kahyuM- he varuNanAganatuA ! prahAra(prAraMbha) kara; are, varuNanAganannuA ! vAra zarU kara. tyAre varuNanAganannuAe te puruSane kahyuM- he devAnupriya ! mAre evo niyama che ke je mArA para prahAra na kare, tenA para mAre prahAra na karavo. tethI tame ja pahelAM prahAra karo. | 25 taNaM se purise varuNeNaM NAgaNattueNaM evaM vutte samANe Asuratte jAva misi- misemANe dhaNuM parAmusai, dhaNuM parAmusittA usuM parAmusai, usuM parAmusittA ThANaM ThAi ThANaM ThiccA AyayakaNNAyayaM usuM karei, AyayakaNNAyayaM usuM karettA varuNaM NAga- NattuyaM gADhappahArI karei / bhAvArtha:- jyAre varuNanAganannuAe te puruSane A pramANe kahyuM, tyAre te puruSe kopAyamAna thaIne yAvat dAMta kacakacAvatAM potAnuM dhanuSa upADyuM, dhanuSa upADIne tarakasamAMthI bANa kADhayuM, bANa kADhIne yathAsthAne caDAvyuM, bANa caDAvIne dhanuSane kAna sudhI kheMcyuM, kheMcIne teNe nizAnapUrvaka varuNa nAganuttaA upara bANano gADha prahAra karyo. | 26 taNaM se varuNe NAgaNattue teNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe Asuratte jAva misimisemANe dhaNuM parAmusai, dhaNuM parAmusittA usuM parAmusai, usuM parAmusittA ThANaM ThAi, ThANaM ThiccA AyayakaNNAyayaM usuM karei, AyayakaNNAyayaM usuM karettA taM purisaM egAhaccaM kUDAhaccaM jIviyAo vavarovei / bhAvArtha: 1:- tatpazcAt te puruSa dvArA karAyelA gADha prahArathI ghAyala thayelA varuNanAganannuAe zIghra kupita thaIne yAvat dAMta kacakacAvIne dhanuSa upADyuM, dhanuSa upADIne tarakasamAMthI bANa kADhyuM, bANa kADhIne yathAsthAne caDAvyuM, bANa caDAvIne dhanuSane kAna sudhI kheMcyuM, kheMcIne te puruSa para choDyuM. jema eka joradAra prahArathI paththaranA TukaDe TukaDAM thaI jAya che; tema varuNanAganannuAe eka ja gADha prahArathI tatkAla te puruSane jIvanathI rahita karI nAMkhyo. 27 tae NaM se varuNe NAgaNattue teNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe atthAme,
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 408 zrI bhagavatI sUtra-2 abale, avIrie, apurisakkAraparakkame adhAraNijjamiti kaTu turae NigiNhai, turae NigiNhittA rahaM parAvattei rahaM parAvattittA rahamusalAo saMgAmAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA, egaMtamaMtaM avakkamai, egaMtamaMta avakkamittA turae NigiNhai, turae NigiNhittA rahaM Thavei, rahaM ThavettA rahAo paccoruhai, rahAo paccoruhittA turae moei, turae moettA turae visajjei, turae visajjittA dabbhasaMthAragaM saMtharai, dabbhasaMthAragaM saMtharittA dabbhasaMthAragaM durUhai, dabbhasaMthAragaM durUhittA puratthAbhimuhe saMpaliyaMka NisaNNe, karayala saMpariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM vayAsI- NamotthuNaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM, NamotthuNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa Aigarassa jAvasaMpAviukAmassa mama dhammAyariyassa dhammova- desagassa; vaMdAmi NaM bhaMgavaMtaM tatthagayaM ihagae, pAsau me se bhagavaM tatthagae jAva vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- puTviM pi mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa atie thUlae pANAivAe paccakkhAe jAvajjIvAe; evaM jAva thUlae pariggahe paccakkhAe jAvajjIvAe; iyANi pi NaM ahaM tasseva bhagavao mahAvIrassa aMtie savvaM pANAivAyaM paccakkhAmi jAvajjIvAe, evaM jahA khaMdao jAva eyaM pi ya NaM carimehiM UsAsa NIsAsehiM vosirissAmi tti kaTu saNNAhapaTTa muyai, saNNAhapaTTa muittA salluddharaNaM karei, salluddharaNaM karettA AloiyapaDikkate, samAhipatte, ANupuvvIe kaalge| zArtha :- saNNAhapaDheM = 2|4yil, vaya 52no po(Belt). bhAvArtha :- tatpazcAtu varuNanAganazA te puruSanA gADha prahArathI zakti rahita, zArIrika sAmarthya rahita, mAnasika sAmarthyathI rahita, puruSArtha ane parAkramathI rahita thaI gayA ane "have mAruM zarIra Takaze nahI," tema samajIne teNe ghoDAne thobhAvyo, ghoDAne thobhAvIne rathane pAcho pheravyo, rathane pAcho pheravIne rathamUla saMgrAmanA sthaLamAMthI bahAra nIkaLyA; saMgrAma sthaLamAMthI bahAra nIkaLIne ekAMta sthAnamAM AvyA, ekAMta sthAnamAM AvIne ghoDAne rokyA, ghoDAne rokIne rathane sthita karyo; pachI rathamAMthI nIce utarIne ghoDAne choDyA, choDIne visarjita karyA. pachI darbha (DAbha)no saMthAro bichAvyo ane darbhanA saMthArA para ArUDha thayA, darbhanA saMthArA para ArUDha thaIne pUrvadizA tarapha mukha karIne, paryakAsane beThA, besIne baMne hAtha joDIne zirasAvarta karatAM mastaka para aMjali karIne A pramANe bolyA- namaskAra ho arihaMta bhagavaMtone yAvatu je siddhagatine prApta thayA che teone namaskAra ho. temaja je dharmanI AdinA karanArA thAvasiddha gatine prApta karavAnA Icchuka evA mArA dharmaguru dharmAcAryazramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne namaskAra ho. ahIM rahelo huM tyAM (dUra sthAnamAM) rahelA bhagavAnane vaMdana karuM chuM. tyAM rahelA bhagavAna mArA para daSTi nAMkho, ItyAdi kahIne teNe vaMdana namaskAra karyA, vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahyuM
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-9 . | 409 | pahelA meM te zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse sthUla prANAtipAtathI sthUla parigraha sudhInA jIvana paryaMta pratyAkhyAna karyA hatA. have huM te ja arihaMta bhagavAna mahAvIra svAmInI sAkSIe samasta prANAtipAtAdinA jIvana paryata pratyAkhyAna karuM chuM. A rIte kuMdakanI jema aDhAra pApasthAnakonA sarvathA pratyAkhyAna karyA yAvatuM A zarIrano paNa aMtima zvAsocchavAsa sAthe tyAga karuM chuM, e pramANe kahIne teNe rAjacihna rUpa paTTAne kADhayo, kADhIne zarIramAM lAgeluM bANa bahAra kADhayuM, bahAra kADhIne AlocanApratikramaNa dvArA samAdhiyukta thaIne anukrame yathAsamaya maraNane prApta thayA. 28 taeNaM tassa varuNassa NAgaNattuyassa ege piyabAlavayaMsae rahamusalaM saMgAma saMgAmemANe egeNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe atthAme abale jAva adhAraNijjamiti kaTu jahA varuNaM NAgaNattuyaM rahamusalAo saMgAmAo paDiNikkhamamANaM pAsie tahA te vi turae NigiNhai, turae NigiNhittA rahaM parAvattei, rahaM parAvattittA rahasamusalAo saMgAmAo jAva turae visajjei, paDasaMthAragaM duruhai, paDasaMthAragaM duruhittA puratthAbhimuhe jAva aMjaliM kaTu evaM vayAsI- jAI NaM bhaMte ! mama piyabAlavayaMsassa varuNassa NAgaNattuyassa sIlAI vayAiM guNAI veramaNAI paccakkhANa posahovavAsAiM, tAI NaM mamaM pi bhavaMtu tti kaTu saNNAhapaDheM muyai, saNNAhapaDheM muittA salluddharaNaM karei, salluddharaNaM karettA ANupuvvIe kAlagae / bhAvArtha:- te samaye tyAM varuNanAganazAnA eka priya bAlamitra paNa rathamusala saMgrAmamAM yuddha karI rahyA hatA. te paNa eka puruSanA prabala prahArathI ghAyala thayA temaja azakta, sAmarthya rahita yAvat puruSArtha-parAkrama rahita banelA teNe vicAryuM ke "have mAruM zarIra TakI zakaze nahIM," A pramANe vicAra karatA temaNe je rIte varuNanAganazAne rathamusala saMgrAmamAMthI bahAra nIkaLatA joyA hatA, te ja rIte teNe paNa potAnA ghoDAne thobhAvyo, ghoDAne thobhAvIne rathane pAcho pheravyo, rathane pAcho pheravIne rathamusala saMgrAmamAMthI bahAra nIkaLyA yAvatu ghoDAne visarjita karyA. pachI vastrano saMsmAraka bichAvIne tenA para beThA, vastranA saMsmAraka para besIne pUrvanI tarapha mukha karIne vAva mastaka para aMjali karIne A pramANe bolyA- "he bhagavan! mArA priya bAlamitra varuNanAganatuAe je zIlavrata, guNavrata, viramaNavrata, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa aMgIkAra karyA che, te sarva mane paNa ho", A rIte kahIne tene paNa rAjacihna rUpa paTTo utAryo, utArIne zarIramAM vAgelA bANane bahAra kADhayo, A rIte karIne te paNa kramazaH samAdhiyukta thaIne kAladharmane prApta thayA. 29 tae NaM varuNaM NAgaNattuyaM kAlagayaM jANittA ahAsaNNihiehiM vANamaMtarehiM devehiM divve surabhigaMdhodagavAse vuDhe, dasaddhavaNNe kusume NivAie, divve ya gIyagaMdhavvaNiNNAe kae yAvi hotthA / taeNaM tassa varuNassa NAgaNattuyassa
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 410] zrI bhagavatI sUtra-2 taM divvaM deviDiM, divvaM devajjuI, divvaM devANubhAgaM suNittA ya pAsittA ya bahujaNo aNNamaNNassa evaM Aikkhai jAva parUvei- evaM khalu devANuppiyA ! bahave maNussA jAva devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti / bhAvArtha:- te samaye tyAM te varuNanAganazAne kAladharma prApta thayelA jANIne nikaTavartI vANavyaMtara devoe tenA para sugaMdhita jalanI vRSTi karI; pAMca varNanA puSpa varasAvyA ane divyagIta ane gaMdharva-ninAda paNa karyo. te samaye te varuNanAganazAnI te divya devaRddhi, divya devaghuti ane divya devaprabhAvane sAMbhaLIne ane joIne ghaNA loko paraspara A pramANe kahevA lAgyA yAvatuM prarUpaNA karavA lAgyA- he devAnupriyo ! saMgrAma karatA je aneka manuSyo mare che te devalokamAM devarUpe utpanna thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM varuNanAganatuAnA jIvananA eka prasaMgane vistArathI Alekhyo che. je zrAvakone mATe atyaMta preraka che. zrAvakone paNa rAjAdinA abhiyoga-dabANathI kyAreka yuddhamAM javuM paDe, tyAre te kevA bhAvathI yuddha kare ane yuddhamAM jyAre jIvanano aMta nikaTa jaNAya tyAre kevA prakAranI ArAdhanAthI samarAMgaNamAM paNa ArAdhaka banI jAya, te varuNanAganatuAnA prasaMgathI samajI zakAya che. varuNanAganaqAne chaTha-chaThanI tapasyA cAlatI hatI. yuddhamAM javAnA divase eka upavAsa vadhArI temaNe aTTama karyo. svIkArelA ahiMsA vratane TakAvI rAkhavA abhigraha karyo ke sAmI vyakti prahAra kare pachI ja prahAra karavo. sthUla ahiMsAvratamAM sAparAdhI hiMsAno AgAra hoya che. te uparAMta svayaM ghAyala thayA tyAre turaMta ja yuddhabhUmimAMthI bahAra nIkaLI, ekAMta sthAnamAM sthira thaI, sabhAna ane sAvadhAnIpUrvaka pUrvakRta pApanI AlocanA ane prAyazcitta sAthe jIvana paryatanuM anazana vrata svIkArI, zrAvakanA trIjA manorathane pUrNa karyo ane samAdhibhAve kAladharma pAmI ArAdhaka thayA. daDha zraddhA ane lakSya prati jAgRti hoya to vyakti game te kSetramAM, game te pravRttio vacce ArAdhanA karI zake che. varuNanAganatuAe yuddhamAM javAnA samaye chaThano aThThama karyo hato ane yuddha karatAM mRtyuno samaya jANI sAvadhAnIpUrvaka saMthAro karyo. A varNanathI spaSTa thAya che ke dharma ArAdhanAne kSetra ke kAlanuM baMdhana hotuM nathI. varuNanAganazA kAladharma pAmI devalokamAM gayA. tenI devagatine jANIne lokomAM bhrAnta mAnyatA pracalita thaI ke saMgrAmamAM mRta mAnavonI devagati thAya che, paraMtu devagatinI prAptinuM kAraNa saMgrAma nathI kAraNa ke yuddhanA verajheranA bhAvamAM asamAdhibhAve kAladharmane prApta karanArAonI to prAyaH durgati ja thAya che. rathamasala ane mahAzilA kaMTaka saMgrAmanA varNanathI spaSTa che ke saMgrAmamAM mRta mAnavoe prAyaH
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-7 : deza | 411 / naraka ane tiryaMca gatine ja prApta karI che. saMlekhanA saMthArApUrvaka kAladharma prApta karanArA varuNanAganatuA ane tenA mitra A baMnee sagatine prApta karI che. varuNanAganajuA ane tenA mitranI gati :|30 varuNe NaM bhaMte ! NAgaNattue kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae, kahiM uva- vaNNe? goyamA ! sohamme kappe, aruNAbhe vimANe devattAe uvavaNNe / tattha NaM atthegaiyANaM devANaM cattAri paliovamAI ThiI paNNattA / tattha NaM varuNassa vi devassa cattAri paliovamAI ThiI paNNattA / se NaM bhaMte ! varuNe deve tAo devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM Thii- kkhaeNaM jAva aMtaM karehii / bhAvArtha:-prazra- bhagavan ! 129nAnattumA DAsanA avasare dharma pAbhInayAM gayA? yAM utpanna thayA? uttara- he gautama ! te saudharma kalpanA aruNAbha nAmanA vimAnamAM devarUpe utpanna thayA che. te devalokamAM keTalAka devonI sthiti cAra palyopamanI che, tyAM varuNadevanI sthiti paNa cAra palyopamanI te varuNadeva te devalokanA AyuSyano, bhavano tathA sthitino kSaya thavA para yAtmahAvidehakSetramAM sarva duHkhono aMta karaze. 31 varuNassa NaM bhaMte ! NAgaNattuyassa piyabAlavayaMsae kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae, kahiM uvavaNNe ? goyamA ! sukule paccAyAe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! varuNanAganazAnA priya bAlamitra kAlanA avasare kAladharma prApta karIne kyAM gayA, kyAM utpanna thayA? uttara- he gautama ! te sukulamAM arthAt manuSyalokamAM zreSTha kuLamAM utpanna thayA che. |32 seNaM bhaMte ! taohiMto aNaMtaraM uvvaTTittA kahiM gacchihii, kahiM uvavajjihii? goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihii jAva aMtaM kAhii / // sevaM bhaMte ! sevaM bhate ! //
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 ] zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te varuNanA bAlamitra tyAMthI kAladharma pAmIne kyAM jaze, kyAM utpanna thaze? uttara- he gautama! te paNa mahAvidehakSetramAM janma laIne siddha thaze, buddha thaze, mukta thaze, sarva duHkhono aMta karaze. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. te te zataka 7/9 sapUrNa che.
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-10. 417 zataka-: uddezaka-10 - saMkSipta sAra sAra - A uddezakamAM kAlodAyI Adi anyatIrthikonI paMcAstikAya viSayaka vicAraNA, prabhu mahAvIra pAse tenuM samAdhAna, kAlodAyIne saMbodhinI prApti, saMyama svIkAra, tenA anya praznottara, saMyama tapanI sAdhanA ane tenI aMtima ArAdhanA vagerenuM nirUpaNa che. * rAjagRha nagaramAM guNazIla udyAnanI samIpe anyatIrthikono Azrama hato. tyAM kAlodAyI Adi aneka saMnyAsI rahetA hatA. ekadA teo paraspara vicAra karI rahyA hatA ke zramaNa bhagavAna mahAvIra paMcAstikAyanuM kathana kare che; jemAM dharmAstikAyAdi cAra arUpI ane eka pudgalAstikAya rUpI che. dhamastikAyAdi cAra ajIva ane eka jIvAstikAya jIvarUpa che. A kathana kaI rIte mAnI zakAya ? saMyogavaza gautamasvAmI gaucarI laInagaramAMthI guNazIla udhAnamAM AvI rahyA hatA. saMnyAsIoe Azrama pAsethI nIkaLatA gautama svAmIne joyA ane temanI najIka jaIne potAnI zaMkA pragaTa karI. pratyuttaramAM gautama svAmIe kahyuM ke ame astibhAvane ja atirUpa ane nAstibhAvane ja nAstirUpa kahIe chIe. A rIte saMkSipta uttara ApIne gautamasvAmI svasthAne gayA. tyAra pachI vizeSa samAdhAna meLavavA kAlodAyI saMnyAsI prabhu pAse gayA. prabhue tene paMcAstikAyanuM svarUpa samajAvyuM. vizeSamAM te paNa spaSTa karyuM ke dharmAstikAyAdi cAra arUpI dravya para sUvA, besavAnI Adi koI paNa kriyA thatI nathI. kevaLa pudgalAstikAya para ja A sarva kriyAo thAya che; kAraNa ke te rUpI che. tyAra pachI kAlodAyIne bodha prApta thayo, teNe prabhu samIpe saMyama svIkAra karyo. temaNe prabhune puNya pApakarma viSayaka prazno pUchyA. prabhue daSTAMta sahita tenuM svarUpa samajAvyuM. * hiMsAdi aDhAra pApasthAnarUpa pApakarma viSamizrita bhojananI jema pApa vipAkarUpa-azubhaphaLa Ape che ane pApasthAnanA tyAgarUpa puNyakarma auSadhamizrita bhojananI jema kalyANavipAkarUpa-zubhaphaLa Ape che. puNya ane pApakarma jIvane ja thAya che, ajIvane nahIM. * agnine prajvalita karanAra mahAkarma bAMdhe che. tenI apekSAe agni bujhAvanAra alpakarma bAMdhe che kAraNa ke agni pragaTAvanAra puruSa pRthvIkAyikAdi aneka jIvono virAdhaka bane che ane alpatara agnikAyanA jIvono paNa virAdhaka bane che. tyAre agni bujhAvanAra puruSa pRthvI, pANI, vAyu vanaspatinA
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 414] zrI bhagavatI sUtra-2 jIvono alpAraMbha kare che ane mAtra agninA jIvono mahAraMbha kare che, tethI te alpatara virAdhaka che * tejolibdhivAna sAdhunA tejolabdhinA acitta pugala paNa agnikAyanA jIvanI jema prakAzaka, tApayukta, dAhaka ane caLakATa yukta hoya che. uparokta praznottaranA samAdhAnathI kAlodAyI aNagAranI zraddhA daDhatama banI. teNe aneka prakAranA tapanI ArAdhanA karIne aMtima lakSyane siddha karyuM.
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-9: 6deza-10 | 415 zata-7 : 6deza-10 anyamUthika kAlodAyInI paMcAstikAya viSayaka tattvacarcA - | 1 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe NAma Nayare hotthA, vaNNao / guNasIlae ceie jAva puDhavisilApaTTae hotthA, vaNNao / tassa NaM guNasIlayassa ceiyassa adUrasAmaMte bahave aNNautthiyA parivasaMti, taM jahA- kAlodAI selodAI sevAlodAI udae NAmudae Nammudae aNNavAlae selavAlae saMkhavAlae suhatthI gAhAvaI / bhAvArtha - te kAle te samaye rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. tyAM guNazIla nAmanuM udyAna hatuM. thAva tyAM eka pRthvIzilApaTTaka hatuM. te sarvanuM varNana aupapAtika sUtrAnusAra jANavuM. te guNazIla udyAnanI na ati dUra, na ati najIka aneka anyatIrthiko potAnA AzramamAM rahetA DatA. yathA- lohAyI, zailohAyI, zaivAlohAyI,665, nAmohara, nauha annapAna, zailapAla, zaMkhapAlaka, suhastI ane gAthApati Adi. | 2 tae NaM tesiM aNNautthiyANaM aNNayA kayAI egayao sahiyANaM samuvAgayANaM saNNiviTThANaM saNNisaNNANaM ayameyArUve mihokahAsamullAve samuppajjitthAevaM khalu samaNe NAyaputte paMca atthikAe paNNavei, taM jahA- dhammatthikAyaM jAva poggalatthikAyaM / tattha NaM samaNe NAyaputte cattAri asthikAe ajIvakAe paNNavei, taM jahA- dhammatthikAya, adhammatthikAya, AgAsatthikAyaM, poggalatthikAya; egaM ca NaM samaNe NAyaputte jIvatthikAyaM arUvikAyaM jIvakAyaM paNNavei / tattha NaM samaNe NAyaputte cattAri atthikAe arUvikAe paNNavei taM jahA- dhammatthikAyaM adhammatthi- kAyaM AgAsatthikAyaM jIvatthikAyaM; egaM ca NaM samaNe NAyaputte poggalatthikAyaM rUvikAyaM ajIvakAyaM paNNavei; se kahameyaM maNNe evaM / bhAvArtha - tatpazcAt koI samaye, te sarva anyatIrthiko eka sthAna para ekatrita thayA. ekatrita thaIne
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 zrI bhagavatI sUtra-2 beThA; AnaMdapUrvaka besIne teomAM paraspara A prakAre vArtAlApa thayo ke zramaNa jJAtaputra mahAvIra pAMca astikAyanuM nirUpaNa kare che dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya. temAMthI cAra astikAyane zramaNa jJAtaputra ajIvakAya kahe che; jema ke- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pudgalAstikAya; eka jIvAstikAyane zramaNa jJAtaputra arUpI ane jIvakAya kahe che. temaja zramaNa jJAtaputra pAMca astikAmAMthI cAra astikAyone arUpI kahe che; jema ke- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane jIvAstikAya; kevaLa eka pudgalAstikAyane ja zramaNa jJAtaputra rUpIkAya ane ajIvakAya kahe che. temanI A vAta kaI rIte mAnI zakAya ? | 3 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagave mahAvIre jAva guNasIlae ceie samosaDhe jAva parisA paDigayA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI iMdabhUI NAmaM aNagAre goyamagotteNaM, evaM jahA bitiyasae NiyaMThuddesae jAva bhikkhAyariyAe aDamANe ahApajjattaM bhattapANaM paDiggahittA rAyagihAo NayarAo paDiNikkhamai aturiyaM acavalaM asaMbhaMtaM jAva riyaM sohemANe sohemANe tesiM aNNautthiyANaM adUrasAmaMteNaM vIivayai / bhAvArtha - te kAle te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI guNazIla udyAnamAM padhAryA yAvata pariSada dharmopadeza sAMbhaLIne pAchI pharI. te kAle ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranA jyeSTha aMtevAsI gautama gotrIya IndrabhUti nAmanA aNagAra, bIjA zatakanA nigraMtha uddezakamAM kahyA anusAra vizeSaNothI saMpanna yAvata bhikSAcarIne mATe paryaTana karatAM Avazyaka AhAra-pANI grahaNa karIne rAjagRha nagaramAMthI nIkaLyA ane zAMta, acapala, asaMbhrAMtapaNe IryAsamitinuM zodhana karatAM karatAM te anyatIthikonA Azrama pAsethI nIkaLyA. 4 taeNaMte aNNautthiyA bhagavaMgoyamaM adUrasAmaMteNa vIivayamANaM pAsaMti, pAsittA aNNamaNNaM saddArvati, saddAvettA evaM vayAsI- evaM khalu devANuppiyA ! amhe imA kahA avippakaDA, ayaM ca NaM goyame amhaM adUrasAmaMteNaM vIIvayai / taM seyaM khalu devANuppiyA ! amhaMgoyamaM eyamaTuM pucchittae tti kaTu aNNamaNNassa aMtie eyamaDheM paDisuNati, paDisuNittA jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA bhagavaM goyama evaM vayAsI evaM khalugoyamA !tava dhammAyarie dhammovaesae samaNe NAyaputte paca asthikAe paNNavei, taM jahA- dhammatthikAyaM jAva poggalatthikAya; taM ceva jAvaegaM ca NaM samaNe
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-7H uddezaka-10. | 417 | NAyaputte poggalatthikAyaM rUvikAyaM ajIvakAyaM paNNavei; se kahameyaM goyamA! evaM? taeNaM se bhagavaMgoyamete aNNautthie evaM vayAsI- Nokhalu vayaM devANuppiyA! asthibhAvaM Natthi tti vayAmo, NatthibhAvaM atthi tti vayAmo; amhe NaM devANuppiyA! savvaM atthibhAvaM atthi tti vayAmo, savvaM NatthibhAvaM Natthi ti vayAmo; te ceyasA (vedasA) khalutubbhe devANuppiyA ! eyamadvaMsayameva paccuvekkhaha tti kaTute aNNautthie evaM vayai, vaittA jeNeva guNasIlae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre evaM jahA NiyaMThuddesae jAva bhattapANaM paDidaMsei, paDidasittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA NaccAsaNNe jAva pajjuvAsai / zabdArtha:-taM geyalA = potAnA jJAnathI, potAnA aMtaramAM paMkyuveda =vicAra karo gavikheDA = apragaTa, aspaSTa, samajAya nahIM tevA. bhAvArtha - tatpazcAt te anyatIrthikoe bhagavAna gautamane thoDe dUrathI jatA joyA; joIne teoe eka -bIjAne bolAvyA, bolAvIne eka bIjAne A pramANe kahyuM- he devAnupriyo ! (paMcAstikAya saMbaMdhI) A vAta ApaNane spaSTa samajAtI nathI. A gautama ApaNAthI thoDe ja dUra jaI rahyA che, tethI he devAnupriyo! gautamane A artha pUchavo te ApaNA mATe zreyaskara che; A pramANe vicAra karIne teoe paraspara A saMbaMdhamAM parAmarza karyo; parAmarza karIne jyAM bhagavAna gautama hatA tyAM tenI pAse AvyA; pAse AvIne bhagavAna gautamane A pramANe pUchyuM prazna- he gautama ! tamArA dharmAcArya, dharmopadezaka zramaNa jJAtaputra paMcAstikAyanI prarUpaNA kare che, jema ke dharmAstikAya thAvat pudgalAstikAya. A rIte pUrvokta saMpUrNa kathana karavuM yAvatuM temAM eka pagalAstikAyane zramaNa jJAtaputra rUpIkAya ane ajIvakAya kahe che, to he gautama ! A vAta kevI rIte satya che? uttara- tyAre bhagavAna gautame te anyatIrthikone A pramANe kahyuM- he devAnupriyo ! ame astibhAvane nAsti kahetA nathI ane nAstibhAvane asti che tema kahetA nathI. he devAnupriya! ame sarva astibhAvone asti ane sarva nAstibhAvone nAsti kahIe chIe. tethI he devAnupriyo! A vAtano tame svayaM aMtarathI vicAra karo. anyatIrthikone A pramANe kahIne zrI gautamasvAmI guNazIla udyAnamAM jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra birAjamAna hatA, tyAM temanI pAse AvyA vagere varNana dvitIya zatakanA nigraMtha uddezaka anusAra kahevuM yAvatu bhagavAnane AhAra-pANI batAvyA, batAvIne prabhunI AjJA laIne AhAra pANI karyA, tyArapachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karyA, vaMdana namaskAra karIne na ati dUra ane na ati najIka rahIne bhagavAnanI upAsanA karavA lAgyA. 5 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mahAkahApaDivaNNe yA vi
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 | zrI bhagavatI sUtra-2 hotthA, kAlodAI yataM desaM havaM aage| ___ kAlodAi ! tti samaNe bhagavaM mahAvIre kAlodAI evaM vayAsI- se NUNaM te kAlodAI ! aNNayA kayAi egayao sahiyANaM samuvAgayANaM saNNiviTThANaM taheva jAva se kahameyaM maNNe evaM? se NUNaM kAlodAI ! aDhe samaDhe ? haMtA, atthi / __ taMsacceNaMesamaDhekAlodAI !ahaMpaMcatthikAyaMpaNNavemi,taMjahA-dhammatthikAyaM jAva poggalatthikAyaM / tattha NaM ahaM cattAri atthikAe ajIvakAe paNNavemi, taheva jAva egaM ca NaM ahaM poggalatthikAyaM rUvikAyaM ajIvakAyaM pnnnnvemi| bhAvArtha - te kAle te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra moTA janasamUhane dharmopadeza ApavAmAM pravRtta hatA. te samaye kAlodAyI te sthaLe AvI pahoMcyA. he kAlodAyI ! A pramANe saMbodhana karIne zramaNa bhagavAna mahAvIre kAlodAyIne A pramANe pUchyuM- kAlodAyI ! koI samaye, eka sthAne sAthe maLelA ane eka sAthe AnaMdapUrvaka beThelA tame paMcAstikAyanA saMbaMdhamAM A pramANe vicAra karyo hato yAvata jJAtaputra zramaNano paMcAstikAya viSayaka A vicAra kevI rIte mAnI zakAya? he kAlodAyI ! zuM A vAta yathArtha che? [kAlodAyI-] hA, te vAta yathArtha che. [bhagavAna-] he kAlodAyI ! paMcAstikAya saMbaMdhI A vAta satya che. huM dharmAstikAyathI pudgalAstikAya paryata pAMca astikAyanI prarUpaNA karuM chuM. temAMthI cAra astikAyane huM ajIvakAya kahuM chuM yAvat pUrva kathana anusAra eka pulAstikAyane huM rUpIkAya ajIvakAya kahuM chuM. 6 tae NaM se kAlodAI samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI- eyaMsi NaM bhaMte ! dhammatthikAryasi adhammatthikAryasi AgAsatthikAryasi arUvikAyasi ajIvakAryasi cakkiyA keI Asaittae vA saittae vA ciTThaittae vA NisIittae vA tuyaTTittae vA? No iNaTe samaTe / kAlodAI ! egaMsi NaM poggalatthikAryasi rUvikAryasi ajIvakAyasi cakkiyA keI Asaittae vA saittae vA jAva tuyaTTittae vA / bhAvArtha - prazna- tyAre kAlodAyIe zramaNa bhagavanuM mahAvIrane A pramANe pUchyuM- he bhagavan! zuM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, A arUpI ajIvakAryo para koI rahevAnI, sUvAnI, UbhA rahevAnI, nIce besavAnI, paDakhuM pheravavAnI Adi kriyAo koI karI zake che? uttara- he kAlodAyI ! tema koI karI zakatA nathI arthAtu arUpI dravyo para koI vyakti te kriyAo karI zakatA nathI. eka pudgalAstikAya ja rUpI ajIvakAya che, tenA para koI vyakti besavAnI,
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-10. [ 419 | sUvAnI, paDakhuM pheravavAnI Adi kriyAo karI zake che. 7 eyaMsi NaM bhaMte ! poggalatthikAyaMsi rUvikAyaMsi, ajIvakAryasi jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA kajjati ? / ___No iNadve samaDhe / kAlodAI ! eyaMsi NaM jIvatthikAryasi arUvikAryasi jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA kajjati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIvane pApaphalavipAkathI saMyukta karanAra(azubha phaLadAyI) pApakarma zuM A rUpI ajIva evA pudgalAstikAyathI lAge che? uttara- tema zakya nathI. he kAlodAyI ! arUpI kAyarUpa jIvAstikAyathI ja jIvone pApaphalavipAkathI saMyukta karanAra pApakarma lAge che. |8 ettha NaM se kAlodAI saMbuddhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA, NamaMsittA evaM vayAsI- icchAmi NaM bhaMte ! tubbhaM aMtiyaM dhammaM NisAmettae / evaM jahA khaMdae taheva pavvaie, taheva ekkArasa aMgAiM jAva viharai / bhAvArtha - bhagavAna pAsethI samAdhAna prApta karIne kAlodAyI bodhine prApta thayA. teNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra karyA, vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahyuM- he bhagavan! huM ApanI pAsethI dharma zravaNa karavA IcchuM chuM. bhagavAne tene dharma zravaNa karAvyuM. pachI aMdakanI jema (zataka- 2/1mAM kahyA pramANe) kAlodAyI paNa bhagavAna pAse pravrajita thayA temaja agiyAra aMgonuM adhyayana karyuM kAvatu tapa saMyamathI AtmAne bhAvita karatA te kAlodAyI aNagAra vicaraNa karavA lAgyA. vivecana : prastuta sUtromAM anyatIrthika kAlodAyInI tattvacarcAno ane prabhu pAsethI samAdhAna prApta karIne tenA dvArA pravrajyA aMgIkAra karavAnI ghaTanAno ullekha che. dharmAstikAya, adharmAstikAya Adi dravyonuM svarUpa nirUpaNa te jaina darzananI potAnI AgavI vizeSatA che, tethI te viSayamAM anyatIrthikonI carcA thAya te sahaja che. kAlodAyI bhadra pariNAmI hatA. tene potAnA vicAro ke mAnyatAno Agraha na hato. tethI teNe gautamasvAmI ane prabhu mahAvIra pAse jaIne zaMkAnuM samAdhAna karyuM. jaina darzanAnusAra A lokamAM pAMca dravya astikAya rUpe sthita che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya. temAM prathama cAra arUpI che arthAt te daSTigamya
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 420] zrI bhagavatI satra-2 nathI, mAtra buddhigamya che. pudgalAstikAya rUpI che arthAt te daSTigamya che temaja te dravyomAM jIvAstikAya jIvarUpa che, zeSa cAra astikAya ajIvarUpa che. jIvanI suvA, besavAnI Adi pratyeka kriyA arUpI ajIva dravya para thatI nathI. eka rUpI ajIva pulAstikAya para ja jIvanI pratyeka kriyA thAya che ane zubhAzubha phaladAyaka zubhAzubha puNya pApakarmano saMbaMdha jIvane ja thAya che, jIva potAnA zubhAzubha bhAvothI tathA prakAranA karmono baMdha kare che. ajIva dravyamAM zubhAzubha bhAvo na hovAthI karmano baMdha thato nathI. prabhunA satsaMgathI kAlodAyIne saMtoSaprada samAdhAna thayuM. tyArapachI upadeza sAMbhaLI vairAgya vAsita thaI prabhunA zAsanamAM te pravrajita thaI gayA. sabuddha - saMbuddha zabdanA aneka artha thAya che, jema ke (1) bodhane prApta karavo, (2) dharma pratye AkarSaNa thavuM, (3) guru ke dharma pratipUrNa zraddhAbhAva thavo, (4) dharmano svIkAra karavo, (5) saMyama dharmano svIkAra karavo vagere. prastutamAM kAlodAyI bhagavAna ane dharma pratye AkarSita thayA te arthamAM vRddha zabdano prayoga thayo che. kAlodAyI aNagAranA puNya-pApa viSayaka prazno :| 9 taeNaMsamaNe bhagavaMmahAvIre aNNayA kayAi rAyagihAoNayarAo, guNasIlAo ceiyAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA bahiyA jaNavayavihAraM viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe NAmaM Nayare guNasIlae ceie hotthA / taeNaM samaNaM bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAi jAva samosaDhe jAva parisA pddigyaa| ___ tae NaM se kAlodAI aNagAre aNNayA kayAi jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai Namasai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- atthi NaM bhate ! jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA kajjati? hatA, atyiA bhAvArtha:- tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra rAjagRha nagaranA guNazIla udyAnamAMthI nIkaLyA, nIkaLIne bahAra janapadomAM vicaraNa karavA lAgyA. te kAle ane te samaye rAjaguha nAmanuM nagara hatuM. nagaranI bahAra guNazIla nAmanuM udhAna hatuM. koI eka samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI punaH tyAM padhAryA. samavasaraNa thayuM. pariSada dharmopadeza sAMbhaLIne pAchI gaI. tyAra pachI anya koI samaye kAlodAyI aNagAra, jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-10 birAjamAna hatA, tyAM temanI pAse AvyA ane zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana--namaskAra karIne A pramANe pUchyuM prazna- he bhagavan ! zuM jIvonA pApakarma pApaphala vipAkathI sahita hoya che ? uttara- hA, kAlodAyI ! hoya che. 41 10 kahaM NaM bhaMte ! jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA kajjaMti ? kAlodAI ! se jahANAmae kei purise maNuNNaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAuNaM visasammissaM bhoyaNaM bhuMjejjA, tassa NaM bhoyaNassa AvAe bhaddae bhavai, tao pacchA pariNamamANe pariNamamANe durUvattAe, dugaMdhattAe jahA mahAsavae jAva bhujjo bhujjo pariNamai / evAmeva kAlodAI ! jIvANaM pANAivAe jAva micchA- daMsaNasalle, tassa NaM AvAe bhaddae bhavai, tao pacchA vipariNamamANe vipariNamamANe durUvattAe jAva bhujjo bhujjo pariNamai / evaM khalu kAlodAI ! jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA kajjati / = zabdArtha:- AvAr = tatkAla thAlIpAnasuddha = suMdara tapelI, degaDImAM pakAveluM. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jIvonA pApakarma pApaphala vipAka sahita kevI rIte hoya che ? uttara- he kAlodAyI ! jevI rIte koI puruSa suMdara tapelImAM pakAveluM zuddha aDhAra prakAranA vyaMjanothI yukta manojJa paraMtu viSamizrita bhojananuM sevana kare che. te bhojana tene tatkAla (svAdiSTa hovAthI) sAruM lAge che, paraMtu pazcAt te viSayukta bhojana pariNata thatAM-thatAM kharAbarUpe, durgaMdharUpe yAvat zataka-6/3 mahAzravamAM kahyA anusAra vAraMvAra tenuM azubha pariNamana thAya che. he kAlodAyI ! A rIte prANAtipAtathI mithyAdarzanazalya sudhInA aDhAra pApasthAnakanuM sevana jIvone prAraMbhamAM to sAruM lAge che, paraMtu jyAre tenA bAMdhelA pApakarma udayamAM Ave che, tyAre te azubharUpe pariNata thatAM thatAM durUpapaNe, durgaMdhapaNe vAraMvAra azubha pariNAmane prApta kare che. A rIte he kAlodAyI ! jIvonA pApakarma azubha phalavipAkathI yukta hoya che. 11 atthi NaM bhaMte! jIvANaM kallANA kammA kallANaphalavivAgasaMjuttA jnmati? hatA, asthi / bhAvArtha :- prazna he bhagavan ! jIvonA kalyANa(zubha) karma zuM kalyANa phala(zubhaphala) vipAka sahita hoya che ? uttara- hA, kAlodAyI ! hoya che. 12 kahaM NaM bhaMte ! jIvANaM kallANA kammA jAva kajjaMti ?
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 kAlAdAI ! se jahANAmae keI purise maNuNNaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAulaM osahamissaM bhoyaNaM bhuMjejjA, tassa NaM bhoyaNassa AvAe No bhaddae bhavai, tao pacchA pariNamamANe pariNamamANe surUvattAe suvaNNattAe jAva suhattAe No dukkhattAe bhujjo bhujjo pariNamai; evAmeva kAlodAI ! jIvANaM pANAivAyaveramaNe jAva pariggahaveramaNe, kohavivege jAva micchAdaMsaNasallavivege, tassa NaM AvAe No bhaddae bhavai, tao pacchA pariNamamANe pariNamamANe surUvattAe jAva No dukkhattAe bhujjo bhujjo pariNamai / evaM khalu kAlodAI ! jIvANaM kallANA kammA kallANa- phalavivAga-saMjuttA kajjati / 422 bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! jIvonA kalyANa karma kalyANaphalavipAka sahita kevI rIte hoya che ? uttara- he kAlodAyI ! jema ke koI puruSa manojJa tapelI ke degaDImAM pakAveluM, zuddha ane aDhAra prakAranA vyaMjanothI yukta, auSadhamizrita bhojana kare ane te bhojana tene tatkAla sAruM na lAge, paraMtu pachI pariNata thatAM thatAM jyAre te surUpe, suvarNarUpe sukha(athavA zubha) rUpe vAraMvAra pariNata thAya che, tyAre te duHkharUpe pariNata thatuM nathI. A ja rIte he kAlodAyI ! jIvone mATe prANAtipAta viramaNathI parigraha viramaNa, krodha viveka(krodha tyAga)thI mithyAdarzanazalya-viveka prAraMbhamAM sArA na lAge paraMtu pachI tenuM pariNamana thatAM thatAM surUpapaNe, suvarNapaNe, sukharUpe hoya che paraMtu duHkharUpe vAraMvAra pariNata thatuM nathI. A rIte he kAlodAyI ! jIvonA kalyANakArI karma(puNya karma) kalyANaphalavipAka sahita hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM kAlodAyI aNagAranA puNya-pApanA vipAka viSayaka prazno che. puNyakarmano vipAka ane pApakarmano vipAka samajAvavA mATe prabhue auSadhamizrita ane viSamizrita bhojananuM dRSTAMta ApyuM che. 18 pApasthAnanA tyAgarUpa puNyakarma auSadhamizrita bhojananI jema kadAca tatkAla apriya lAge paraMtu tenuM pariNAma hitakArI hoya che. 18 pApasthAnanA sevanarUpa pApakarma viSamizrita madhura bhojananI jema kadAca tatkAla priya lAge paraMtu tenuM pariNAma ahitakArI hoya che. A rIte jIvanA pariNAma anusAra tene puNya athavA pApano vipAka bhogavavo paDe che. agninA samAraMbha karanArane lAgatI kriyA : 13 do bhaMte ! purisA sarisayA jAva sarisabhaMDamattovagaraNA aNNamaNNeNaM saddhi
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-7 : (ddeza5-10 423 agaNikAyaM samAraMbhaMti, tattha NaM ege purise agaNikAyaM ujjAlei, ege purise agaNikAyaM NivvAvei, eesi NaM bhaMte ! doNhaM purisANaM kayare purise mahAkammatarAe ceva mahAkiriyatarAe ceva mahAsavatarAe ceva mahAveyaNatarAe ceva ? kayare vA purise appakammatarAe ceva jAva appaveyaNatarAe ceva ? je vA se purise agaNikAyaM ujjAlei, je vA se purise agaNikAyaM NivvAvei ? kAlodAI ! tattha NaM je se purise agaNikAyaM ujjAlei se NaM purise mahAkammatarAe ceva jAva mahAveyaNatarAe ceva / tattha NaM je se purise agaNikAyaM NivvAvei se NaM purise appakammatarAe ceva jAva appaveyaNatarAe ceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! samAna vaya, samAna bhaMDa-pAtra ane upakaraNavALA be puruSa eka sAthe agnikAyano samAraMbha kare, temAMthI eka puruSa agnikAyane prajvalita kare ane bIjo puruSa agnikAyane bujhAve; he bhagavan ! te be puruSomAMthI kayo puruSa mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAvALo che ? ane kayo puruSa alpakarma, alpakriyA, alpAzrava ane alpavedanAvALo che ? je puruSa / agnikAyane prajvalita kare che te puruSa ke agnikAyane bujhAve che te puruSa ? uttara- he kAlodAyI ! te be puruSomAMthI je puruSa agnikAyane prajvalita kare che te puruSa mahAkarmavALo yAvat mahAvedanAvALo che ane je puruSa agnine bujhAve che te alpakarmavALo yAvat alpavedanAvALo hoya che. 14 sekeNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai - tattha NaM je se purise jAva appaveyaNatarAe ceva ? kAlodAI ! tattha NaM je se purise agaNikAyaM ujjAlei se NaM purise bahutarAgaM puDhavikAyaM samAraMbhai, bahutarAgaM AukkAyaM samAraMbhai, appatarAgaM teukAyaM samAraMbhai, bahutarAgaM vADakAyaM samAraMbhai, bahutarAgaM vaNassaikAyaM samAraMbhai, bahutarAgaM tasakAyaM samAraMbhai / tattha NaM je se purise agaNikAyaM NivvAvei, se NaM purise appatarAgaM puDhavikkAyaM samAraMbhai, appatarAgaM AukkAyaM samAraMbhai, bahutarAgaM teDakkAyaM samAraMbhai, appatarAgaM vADakAyaM samAraMbhai, appatarAgaM vaNassaikAyaM samAraMbhai, appatarAgaM tasakAyaM samAraMbhai / se teNaTTheNaM kAlodAI ! jAva appaveyaNatarAe ceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke te be puruSamAMthI je puruSa agnikAyane prajvalita kare che te mahAkarmavALo Adi ane je agnikAyane bujhAve che te puruSa alpakarmavALo Adi thAya che ?
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-2 je uttara- he kAlodAyI ! te be puruSomAMthI je puruSa agnikAyane prajvalita kare che, te bahutara pRthvIkAyika jIvono samAraMbha(vadha) kare che, bahutara aAyika jIvono samAraMbha kare che, alpatara tejas-- kAya jIvono samAraMbha kare che, bahutara vAyukAyikajIvono samAraMbha kare che, bahutara vanaspatikAyika jIvono samAraMbha kare che, bahutara trasakAyika jIvono samAraMbha kare che. 424 je puruSa agnine bujhAve che, te alpatara pRthvIkAyika jIvono samAraMbha kare che, alpatara aAyika jIvono samAraMbha kare che, bahutara agnikAyika jIvono samAraMbha kare che, alpatara vAyukAyika jIvono samAraMbha kare che, alpatara vanaspatikAyika jIvono samAraMbha kare che ane alpatara trasakAyika jIvono samAraMbha kare che. tethI he kAlodAyI ! je puruSa agnikAyane prajvalita kare che te puruSa mahAkadivALo ane je puruSa agnikAyane bujhAve che te puruSa alpakarmavALo Adi hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM agni prajvalita karavI ane bujhAvavI te baMne kriyAmAMthI kaI kriyA vizeSa karmabaMdhanuM kAraNa bane che, te viSayane spaSTa karyo che. agnine prajvalita karavAthI aneka agnikAyika jIvonI utpatti thAya che, temAMthI sarva jIvono vinAza tyAre ja thato nathI, alpa agnikAyanA jIvono ja vinAza thAya che. tevuM kevaLajJAnIonuM kathana che. te jIva agnikAyane prajvalita karavA mATe aneka pRthvI, pANI, vAyu vanaspati ane trasajIvono vinAza kare che ane prajvalita agni paNa niraMtara pRthvI Adi aneka jIvono vinAza kare che. A rIte agnine prajvalita karanAra vyakti alpa agnikAyanA jIvono ane zeSa pAMca kAyanA bahu jIvono vinAza kare che. tenI mahAhiMsA ja tene mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAnuM kAraNa bane che. jyAre agnine bujhAvavAthI agnikAyanA sarva jIvono vinAza thAya, paraMtu zeSa pAMca kAyanA alpa jIvono ja vinAza thAya che ane bujhAyelI agnimAM pRthvI AdinA AraMbhanI paraMparA paNa aTakI jAya che. samagra rIte jotAM agni prajvalita karavAnI apekSAe bujhAvavAnI kriyA alpahiMsaka che, tethI agni bujhAvanAra jIva prajvalita karanAranI apekSAe alpakarma, alpakriyA, alpAzrava ane alpavedanAvALA thAya che. prakAzamAna pudgalo 15 atthi NaM bhaMte ! acittA vi poggalA obhAsaMti, ujjoveMti, tavRti, mAti? hatA, asthi / :
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7: uddezaka-10. 425 | bhAvArthaH- prazna- he bhagavan! zuM acitta pudgala paNa avabhAsita-prakAzayukta hoya che, te vastuone udyotita kare che, tApa Ape che(svayaM tape che) ane dAhakarUpa hovAthI pote caLake che? uttara- hA, kAlodAyI ! acitta pula paNa praznokta sarva kriyA kare che. 16 kayare NaM bhaMte ! acittA vi poggalA obhAsaMti jAva pabhAseMti? kAlodAI ! kuddhassa aNagArassa teyalessA NisaTThA samANI dUraM gayA, dUra Nipatati, desaM gayA desaM Nipatati, jahiM jahiM NaM sA Nipatati, tahiM tahiM NaM te acittA vi poggalA obhAsaMti jAva pabhAseMti / eeNaM kAlodAI ! te acittA vi poggalA obhAsaMti jAva pabhAsaMti / zabdArtha - omAnaMti = prakAzita thAya che 3norvati = vastune prakAzita kare che tavaMti = vastune tapAve che pamAti = vastune prabhAsita kare che f = kADhIne fNapatati = paDe che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kyA pula acitta hovA chatAM paNa prakAza, tApa, caLakATa AdithI yukta hoya che? uttara- he kAlodAyI ! kupita aNagAranI tejalezyA nIkaLIne dUra jAya che, dUra jaIne paDe che. tene je sthAne pahoMcADavI hoya te sthAnamAM jaIne paDe che, jyAM jyAM te paDe che, tyAM tyAM te acitta pudgala paNa avabhAsita thAya che yAvatu prabhASita thAya che. tethI he kAlodAyI ! acitta pudgala paNa prakAzayukta, tApayukta, dAhaka ane caLakATa AdithI yukta hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM prakAzamAna pudgalonI prarUpaNA karI che. jema agni jIvonA zarIrarUpa sacitta pudgala prakAza, tApa, udyota Adi kare che, tema zuM acitta pudgala paNa prakAzamAna Adi hoI zake? kAlodAyI aNagArano A prakArano prazna che. prabhue teno uttara daSTAMta sahita Apyo che. tejolabdhivAna sAdhu dvArA choDAyelI tejovezyAnA pudgala acitta hovA chatAM te dAhamaya, tejomaya, tApamaya ane udyotamaya hoya che. kAlodAyI aNagAranI aMtima ArAdhanA :|17 tae NaM se kAlodAI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA bahUhiM cautthachaTThaTThama jAva appANaM bhAvemANe jahA paDhamasae kAlAsa- vesiyaputte jAva savvadukkhappahINaM / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte //
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 426 ] zrI bhagavatI sUtra-2 bhAvArtha:- tatpazcAt te kAlodAyI aNagAre zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra karyA, vaMdana namaskAra karIne bahu upavAsa chaTha, aTTama vagere tapa dvArA potAnA AtmAne bhAvita karatAM vicaraNa karavA lAgyA. zataka-19mAM varNita kAlAsyaveSI putra aNagAranI jema yAvat teo sarva duHkhono aMta karanAra thayA. / he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : zataka-19mAM kathita pArthaparaMparAnA kAlAcaveSIputra aNagAranI jema kAlodAyI aNagAra paNa aneka varSonI dIkSA paryAyanuM pAlana karI, aMtima saMlekhanA, sAdhanA Adi dvArA siddha, buddha, mukta thayA. che zataka cha/10 saMpUrNa che zataka-7 saMpUrNa bhagavatI sUtra bhAga-ra saMpUrNa
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTana 427 pariziSTa-1 mahAzilAkaMTaka ane rathamusala saMgrAma pachInuM kathA vivaraNa : zakrendra ane camarendranI sahAyatAthI rAjA kozika vijayane pAmyA. rAjA ceTakanA bA niSphaLa gayA. tyAre aDhAre gaNarAjAo nAsIne pota-potAnA nagaramAM pesI gayA ane ceDA rAjA paNa potAnI nagarImAM cAlyA gayA. tyAra pachI koNike vaizAlI nagarIne gherI lIdhI. yuddha virAma thavA chatAM baMne pakSe vairanI bhAvanA yathAvat rahI. parasparanI vairabhAvanAnI parAkASTAe yuddha pachI koNe kevA kevA kRtyo karyA ane tenuM tama pariNAma zuM AvyuM ? A viSayamAM zrI nirayAvalikA sUtra, zrI bhagavatI sUtra tathA anya AgamomAM koI ullekha prApta thato nathI. tIrthaMkara caritranA AdhAre ahIM pariziSTarUpe te viSayonuM Alekhana karyuM che. halla vizvalla ane secanaka gaMdhahasti :- dararoja rAtre secanaka gaMdhahasti upara caDhIne halla vihalla kozikanI chAvaNImAM AvIne ghaNA sainyano vinAza karavA lAgyA. eka divasa koNike maMtrIone kahyuM ke A halla vihalla ApaNA sainyane vipta karI rahyA che. tene rokavAno koI upAya vicAravo joIe. maMtrIoe kahyuM ke jyAM sudhI halla vihalla secanaka hasti upara besIne Ave che tyAM sudhI tene koI rIte jItI zakAze nahIM. mATe yuktipUrvaka hAthIno nAza karavo joIe. maMtrIoe tenA nAza mATe upAya zodhI kADhyo ke "tenA AvavAnA mArgamAM eka khAI khodI temAM kheranA aMgArA bharavA, tenA upara evI rIte AcchAdana karavuM ke jethI tene khabara paDe nahIM. jyAre secanaka vegapUrvaka doDato Avaze tyAre te temAM paDaze ane maraNa pAmaze." koNikane A yukti gamI gaI ane tene zIghra ajamAvI. rAtre halla vihalla garvapUrvaka nagarImAMthI nIkaLyA. mArgamAM aMgArAvALI khAI AvI. secanake tarata ja vimaMgajJAnathI rAjA kozikanI yuktine jANI lIdhI ane khAInA kAMThe Ubho rahI gayo. mahAprayatna karavA chatAM te khasyo nahIM. tethI halla vihalle tiraskArapUrvaka hAthIne kahyuM- are secanaka ! tuM atyAre kharekhara ! pazu thayo che, tethI ja kAyara thaIne Ubho rahI gayo che. tArA mATe ame pitAnI nagarI choDI, videzagamana karyuM; baMdhu tyAga karyo; tArA mATe ame nAnAjI ceTaka rAjAne paNa muzkelImAM mukyA. je svAmIne vaphAdAra rahe che tevA prANIone ja pALavA zreSTha che paNa tArA jevAnuM poSaNa karavuM vyartha che." AvA tiraskArapUrvakanA vacano sAMbhaLIne nimaka halAlI vaphAdAra secanaka hastie halla vihalane potAnI pITha parathI nIce utAryA ane svayaM aMgArAnI khAImAM paDIne saMpApAta karyo. kAponalezyAnA pariNAmomAM mRtyu pAmIne te secanaka hastiratna prathama narakamAM nairayikapaNe utpanna thayo. halla vihala baMne bhAIoe vAstavikatA nihALI. nirdoSa prANIne tiraskArapUrvakanA vacano kahIne ApaNe mahApApanuM kAma karyuM che mATe dhikkAra che ApaNane ! ApaNe zuM karyuM ? kharekhara ApaNe pazu tulya chIe. pUjanIya mAtAmaha-nAnA ceTakane mahAsaMkaTamAM nAMkhI, baMdhunA sainyano mahAvinAza karyo. have ApaNe jIvavuM yogya nathI ane jo jIvIe to pApanA prAyazcita rUpe prabhu vIranA ziSya thaIne saMyamI
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 ] zrI bhagavatI sUtra jIvana jIvavuM, anyathA jIvavuM nathI. A rIte baMne kumAronA vairAgyabhAvane, saMyama svIkAravAnA bhAvane koI zAsana rasika devIe potAnA avadhijJAnathI jANI lIdhA. te devIe bhaktibhAve baMne kumArone prabhunA samavasaraNamAM pahoMcADI dIdhA. baMne kumAroe paramAtmAnA zrImukhe saMyamano svIkAra karyo. tapa saMyamanI ArAdhanA karI AyuSya pUrNa karI anuttara vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. devAyu pUrNa karIne mahAvidehakSetramAM manuSya janma dhAraNa karI baMne kumAro mokSagatine prApta karaze. vaizAlI nAza :- rAjA koNika, prayatna karavA chatAM vaizAlIno koTa toDI zakyA nahIM; tethI vaizAlIne meLavI zakyA nahIM. tema chatAM temaNe pratijJA karI ke "jo huM A nagarIne gagheDA joDelA haLa vaDe na khoduM to mAre "gupAta ke agni praveza karIne maravuM." AvI vikaTa pratijJA pUrNa karavA mATe koNika mathI rahyo hato. yogAnuyoga te samaye kuLavALuka muni upara ruSTamAna thayelI devIe AkAzamAM rahIne kahyuM - "he koNika! jo mAgadhikA vezyA kULavALuka munine mohita karIne vaza kare to tuM nagarIne grahaNa karI zakIza." A pramANe kahI devI adazya thaI gaI. A vacana sAMbhaLI rAjAe maMtrIne pUchyuM- mAgadhikA vezyA ane kuLavALuka muni kayAM maLI zake? te sAMbhaLI maMtrIe kahyuM- rAjanuM ! 'vezyA ApanA nagaramAM ja che ane muninI jANakArI meLavI lezuM. tyArapachI koNika ardha sainyane vaizAlInA nirodha mATe mUkIne ardha sainya sAthe caMpAnagarImAM Avyo. vezyAne bolAvIne kahyuM- he bhadra ! tuM aneka puruSone vaza kare che. tArI sarva prakAranI kaLAno prayoga karIne kuLavALuka munine tArA patipaNe karIne lAva." vezyAe rAjAnA vacanano svIkAra karyo. rAjAe vastrAlaMkAra vaDe teno satkAra karIne vidAya ApI. munine ThagavA mATe vezyAe daDha zrAvikAnuM rUpa dhAraNa karyuM. tyAM birAjIta eka AcAryane kuLavALuka muninA samAcAra pUchyA. AcArye tene zrAvikA jANIne satya hakIkata pragaTa karI. kaLavALaka mani eka AcAra saMpanna AcAryanA avinIta ziSya hatA. teNe garunI hitazikSAne svIkArI nahIM ane gurunA pratyenIka banI gayA. ekadA ujjayaMtagiri uparathI guru ziSya nIce utaratA hatA. tyAre teNe duSTa buddhithI gurune mArI nAkhavA eka moTo pASANa gabaDAvyo. pASANanA avAjathI gurudeva ziSyanA kAvatarAne jANI gayA. tatkAla gurue potAnA baMne paga pahoLA karyA eTale te pASANa tenI vaccethI nIkaLI gayo. paraMtu ziSyanA duSkRtyathI krodhita thaIne teoe zApa Apyo ke he pApI ! jA, tuM koI strInA saMyoge vratabhaMgane pAmIza. kSullaka ziSya kahyuM, "gurudeva! ApanA zApane huM vathA karIza. jyAM strI saMyoga na thAya tevA araNyamAM ja rahIza." A pramANe kahIne te gurune choDIne jaMgalamAM cAlyo gayo. te nadInA kinAre kAyotsarga karIne raheto, mAsa-ardhamAse jyAre koI pathika tyAMthI nIkaLe tyAre kAyotsarga pUrNa karIne pAraNu karato. A rIte mahinAo vyatIta thayA. varSARtu AvI. nadImAM pUra AvyuM. muninI rakSA thavI kaThina banI gaI. tyAre arihaMta bhakta devIe bhaktithI te pUrane bIjI dizAmAM vALI dIdhuM. tapasvIonI rakSA sarvatra thAya ja che. tyArathI te muninuM nAma kULavALuka prasiddha thayuM che. atyAre te mahAtapasvI muni te nadInA najIkanA pradezamAM ja rahelA che. muninA samAcAra maLatAM ja vezyA harSita thaI. tarata ja te sthAnamAM AvI. mAyApurvaka munine
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 429 ] vaMdana karI ane bolI, "he tapasvIrAja ! ApanA darzanathI huM dhanya banI chuM. Apa jevA sAdhu saMtonI sevA ane dharmArAdhanA te ja mArA jIvananuM lakSya che. ghaNA pathiko pAsethI ApanI mahattA sAMbhaLIne Aje ApanA darzana mATe AvI chuM. mAro manoratha saphaLa thayo che. have thoDA divasa ahIM rahIne ApanI paryApAsanA karIne supAtradAnano lAbha levAnI mArI IcchA che. Apa kRpA karo ane mArI bhAvanA pUrNa karo, mArI pAse nirdoSa modaka che. mane lAbha Apo." zrAvikAnI bhaktithI muninuM hRdaya dravita thayuM. modaka grahaNa karyA ane pAraNu karyuM. te mAyAvI zrAvikAe modakamAM auSadha mizrita karyuM hatuM. tethI tenA AhArathI munine atisAradita thavA lAgyA. atisAranI adhiktAthI muni atyaMta azakta thaI gayA. tene mATe halanacalana karavuM paNa kaThina thaI gayuM. tyAre zrAvikA pazcAttApa karatAM bolI, "tapasvIrAja ! mArA AhArathI ApanI sthiti Apattigrasta banI gaI che. have huM Apane A sthitimAM choDIne jaI zakIza nahIM. ApanI sevA karIne Apane svastha karIne pachI huM jaIza." | munine sevAnI AvazyakatA hatI ja tethI te sammata thaI gayA. vezyA muninI sevA karavA lAgI. kramazaH aMgasparza, rasavaMtA bhojana, madhura AlApa saMtApa, rAgavardhaka vyavahArathI muninuM citta calAyamAna thaI gayuM. dhIre dhIre vezyA ane muni daMpatI saMbaMdhe rahevA lAgyA. vezyAnuM kAma saphaLa thayuM. pachI vezyA munine laIne caMpAnagarImAM AvI ane koNikane kahyuM- "rAjan ! A kULavALuka munine huM pati karIne lAvI chuM. have ApanI zuM AjJA che ?" rAjAe kahyuM- kULavALuka ! vaizAlI nAza mATe game tema karIne pratyana karo. kULavALuka vaizAlImAM gayA. pharatAM pharatAM nagarInuM avalokana karyuM. vaizAlI nAza na thavAmAM karyuM kAraNa che? tene zodhI kADhayuM. kULavALuke potAnA anubhava jJAnathI jANyuM ke jyAM sudhI nagarImAM munisuvrata svAmIno stUpa che, tyAM sudhI A nagarIno nAza zakya nathI. A stUpa koI uttama nakSatramAM sthApita thayo hovAthI tenA dvArA nagarInI rakSA thaI rahI che. have A sUpano nAza karavo. kULavALukane nagarImAM pharatA joIne nagarajanoe potAnI vyathA muni samakSa pragaTa karI. "he bhagavan! zatruothI gherAyelA ame bahu duHkhI chIe, kyAM sudhI amArI A sthiti rahevAnI che? Apa tapasvI cho, jJAnI cho, kRpA karIne A sthiti mATe koI upAya batAvo." kULavALuke kapaTapUrvaka A takane jhaDapI lIdhI. nagarajanone kahyuM, "ApanI paristhiti joIne mane paNa duHkha thAya che. teno upAya paNa meM jANI lIdho che. tamArI nagarImAM rahelA A stupanI sthApanA koI Apattijanaka yogamAM thaI che. te stUpa raheze tyAM sudhI A rAjya para saMkaTa rahevAnuM che. jo stUpa tUTI jAya to saMkaTa dUra thAya." dhUrta muninI vAta para nagarajanone vizvAsa AvI gayo. "vinAzakALe viparIta buddhi" te nyAye badhA bhegA maLIne sUpane toDavA lAgyA. kULavALukanA pUrve karelA saMketAnusAra koNikanuM sainya pAchaLa haThavA lAgyuM; tethI lokone mULa
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 zrI bhagavatI sUtra vAlakanI vAta parano vizvAsa daDha banyo ane stUpane saMpUrNa bhAMgI nAkhyo. sUpano nAza thatAM ja koNike vaizAlIno koTa bhAMgI nAkhyo ane nagarImAM praveza karI teno saMpUrNa nAza karI potAnI pratijJA pUrNa karI. A avasarpiNI kAlanuM mahAyuddha bAra varSanA aMte virAma pAmyuM. rAjA ceTaka - rAjA koNike rAjA ceTakane saMdeza mokalyo ke "tame mArA pUjanIya cho, have huM ApanuM zuM priya karuM?" ceTake khinna hRdaye kahyuM, "he rAjana! tame vijayanA utsavamAM utsuka cho, tathApi jarA vilaMbathI nagarImAM praveza karaje. koNike te vacanano svIkAra karyo. te samaye rAjA ceTakanI putrI sujyeSThAno putra satyakI hato. te AkAzagamananI vidyAno dhAraka hato. teNe vicAryuM ke mArA mAtAmaha-nAnAjInI prajAne zatruo lUMTI le te mArAthI kema jovAya? vidyAnA prayogathI mAre koI paNa upAya karavo joIe." satyakIe tarata ja nirNaya karIne nagarajanone vidyAprabhAvathI puSpamALAnI jema nIlavAna parvata para laI gayo ane sarvanuM rakSaNa karyuM. rAjA ceTaka saMsAranI palaTAtI paristhitione joIne jIvanathI udAsa banI gayA. teo maravA mATe loDhAnI pUtaLIne gaLe bAMdhIne anazana karIne jaLAzayamAM kudI paDyA. temane DUbatA joIne dharaNendra potAno sAdharmika jANIne upADI lIdhA ane potAnA bhavanamAM laI gayA. tyAM rAjA ceTake nirbhaya banIne anazananI aMtima ArAdhanA karI ane aMte kAladharma pAmI devalokamAM gayA. rAjA koNika - ekadA prabhu mahAvIra caMpAnagarImAM padhAryA. koNika prabhunA darzanArthe gayo. dharmopadeza sAMbhaLI prazna pUchyo- "he prabho ! je cakravartI jIvana paryata bhoga vilAsamAM Asakta rahe che tenI kaI gati thAya che?" bhagavAne kahyuM- te sAta narakamAMthI koI narakamAM jAya che. teNe punaH prazna karyo- "he prabho! mArI kaI gati thaze? bhagavAne kahyuM - tuM marIne chaThThI narakamAM jaIza. he prabho! huM sAtamI narakamAM kema na jaI zakuM? prabhue kahyuM, koNika ! tuM cakravartI nathI. tAro pApAnubaMdha cakravartI jeTalo tIvratama nathI. koNikanI buddhi bhraSTa thaI gaI hatI. teNe vicAryuM ke huM kAMI cakravartIthI alpasAmarthyavALo nathI. tarata ja lokhaMDanA sAta ekendriya ratna taiyAra karAvyA. padmAvatIne strIratna mAnIne, hastiratna vagere bIjA cha paMcendriya ratnane kalpI lIdhA. A rIte cauda ratno hastagata karIne bharatakSetranA cha khaMDane sAdhavA nIkaLyA. kramazaH tamisrA guphA pAse AvI daMDa vaDe kapATa para traNa vAra tADana karyuM. tethI tamisA guphAnA adhiSThAyaka kRtamAla deva kopita thayA ane kahyuM, bharatakSetramAM bAra cakravartI thaI gayA che, tuM have koNa che? koNike potAnuM abhimAna choDyuM nahIM. kamAla deve koNikane bhasmIbhUta karI nAMkhyo ane marIne chaThThI narake gayo. prabhunA vacana yathArtha thayA. A rIte mahAsaMgrAmanA vijetA potAnA duSkRtyone bhogavavA narakagAmI banyA. kathA graMthonA AdhAre varNita A lekhanamAM sUtrathI kaMI paNa ochuM adhika nirUpaNa thayuM hoya to micchAmi dukkaDaM.....
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 pariziSTa-ra vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA viSaya A akakeza vaidanIya karma akAma nikaraNa akAraNa doSa akkhovaMjaNavaNANulevaNabhUyaM agni pariNAmita acarama acakSudarzanI aDhIdvIpano paricaya ane temAM sUrya caMdranI saMkhyA aNaddhe, amajjhe, apaese anaMta jIvA vivihasattA anaMtara pacchAkaDa samayaMsi anaMtara purakkhaDa samayaMsi aNNamaNNa vivaccAseNaM atikrAMta pratyAkhyAna atiya sA~vabhAgana ahvIM pratyAkhyAna ardhamAgadhI bhASA - zabda vicAraNA anarmadaMDa varamaNavrata anAgata pratyAkhyAna anAdi anaMta karmabaMdha anAdi sAnta karmabaMdha pRSTha 3 386 320 323 33 201 195 24 108 34 18 18 30 331 333 332 1 332 331 185 185 vidha anaMtara-paraMpara utpannaka arina apazcima mAraNAMtika saMlekhanA apradeza pradeza apramANa doSa abAdhAkAla abbhakkhANaM abhejjakavayaM ayana ayaNepaDivajjai alieNaM alpakarmI nirmala AtmA alpAyubaMdha avadhidarzanI avadhiMgI kALa 431 asthitakalpa asambhUevaM ahAsu pRSTha 198 333 135 319 188 98 402 20 20 98 apabatva (svAnAyu dravya, kSetrAdi) 119 alpavedanA alpanirjarA [anuttara vimAnavAsI devo. 173 apavedanA mahAnirjarA [ALethI aNagAra] 173 181 84 195 21 159 98 315
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 ] zrI bhagavatI sUtra viSaya pRSNaka viSaya pRSNaka 331 11 11 279 277 332 36ra hArI (adhikaraNI) 306 | AuDijjamANAI ANaprANa AyuSyakarmanI sattA AyuSya karmamAM vizeSatA (karma niSekamAM) | 189 AyuSya karma sAthe baMdhAtI prakRti AyuSya baMdha AyuSya baMdhanA cha/bAra prakAra 275 AyuSya vedana AyuSya vedana saMbaMdhI anyatIrthikonuM maMtavya AyuSya vedana saMbaMdhI prabhunuM maMtavya AraMbha-parigraha Ama Adi pAMca kriyA AraMbhI hiMsA 362 344 315 123 302 uttaraguNa pratyAkhyAna sattara vAhano prasaMgAnukUla artha utsarpiNI kAla udaya asta ane divasa rAtrinuM kAraNa uddhAra, parimANa ane utpAda upabhoga paribhoga parimANa vrata uvautte aNuvautte uvagaraNAI uvasaMtamohA usiNajoNiyA ussuttameva rIyai | R| Rjugati [eka samayanI] eka ja samaye be dizAmAM divasa kema? ekendriyAdimAM hAsyAdinuM spaSTIkaraNa ega paesiyAe seDhIe ega paesiyAe seDhIe mottUNa eyai veyai calai phaMdai esiyassa | airyApathika karmabaMdha airyApathikI kriyA o dennA aMgAradoSa aMDaja aMtarakAlanI paribhASA 11 49 235 AvalikA AhAkamma 254 AhAraka-anAhAraka 104 AhAraka-anAhAraka 3rara 185 306 329 105 AhAra dAnano lAbha AhAra guNonuM koSTaka (zramaNanA) | ime jIvA ime ajIvA ihagae, tatthagae aNatthagae 6 | uggamuppAyaNesaNA utkarikAbheda 396 319 358 117
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 433. viSaya pRSNaka pRSNaka u44 366 ja kammakaraNe karkaza vedanIya karma karkazavedanIya Adino taphAvata karmaniSeka karmabaMdha guNasthAnanI apekSAe c/ 195 159 302 viSaya ca ravi vavayaMti carama karma ane carama nirjarA cakSudarzanI cAturyAma ane paMcamahAvratarUpa dharma svarUpa cAra samayanI vigrahagati cikkaNIkayAI cauda pUrvadhArInI labdhi caMpAnagarIno aitihAsika paricaya chAriyabhUyaM jIva ane prANano saMbaMdha jIvanI paryAyano jIva sAtheno saMbaMdha kAma 169 72 401 89 319 292 243 292 243 291 242 pa2 243. 3rara kAlanA samasta ekamonuM parimANa kAlAtikrAMta doSa kAsIkosalagA kukkuDIaMDaga kRSNarAji aMtargatadravya kRSNarAjinA paryAyavAcInAma kRSNarAjinuM svarUpa ane saMkhyA kRSNarAjino vistAra kevaLadarzanI kevalI pAkSika koTi sahita pratyAkhyAna koDAkoDI kaMpana kriyA 5 khilIbhUyAI khubbhai udIrai 15 169 jIvanuM svarUpa joNio gabbhaM sAharei NavakoDI parisuddhaM NiTThiyAI kayAI Nevatthi osappiNI No itthI No purisa No NapuMsao tamaskAya aMtargata dravya tamaskAyanA paryAyavAcI nAma 331 191 ra36 103 237 305 19 1/4 tamaskAyanuM saMsthAna 236 tamaskAyanuM svarUpa 234 tamaskAyano udbhava ane aMta 235 tamasyakAyano vistAra ane vizALatA | 236 tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA 84 | ga ] gaNanAkAla 26O gADhIkayAI 19
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 zrI bhagavatI sUtra viSaya pR . viSaya puSyAMka paramANunI tripradeza skaMdha sAthe sparzanA. 111 paramANunuM aMtara 117 paramAvadhijJAnI 383 paritta 198 parimANakRta pratyAkhyAna 33ra paryApta-aparyApta paviddhaMsai / viddhaMsaha 258 pudgala kaMpananA bhaMganI cAvI 103 pudgalanI sparzanAnA nava vikalpa 111 pUrva prayoga (mukta jIvanI gatinuM kAraNa) 312 puSvabhAvapaNNavaNaM pRthvIkAya AdinI sthiti 356 pRthvIkAya Adino nirlepana kALa 356 potaja 358 pauSadhopavAsa vrata 333 paMcamahavvayAI sapaDikkamaNaM dhamma | 159 278 tApa dizA traNa samayanI vigrahagati da |divrata dIrdhAyubaMdha (azubha ane zubha) 84 divasa rAtrinI kAlagaNanA ane sUryanA mAMDalA 14 desAvagAsika vrata 33ra dravyagata pudgala sthiti 114 DhipradezI skaMdhanuM aMtara 117 dvIpa samudrono AkAra 278 dvIpa samudrono jalasvabhAva 278 dvIpa samudromAM varasAda dvIpa samudrono vistAra dvIpa samudronI saMsthiti dhU dhUmadoSa na |nidhatta-niyukta 274 niyaMtrita pratyAkhyAna 331 niravazeSa pratyAkhyAna 332 nirindhanatA(mukta jIvanI gatinuM kAraNa) 312 nirjarA upara niHsaMgatA (mukta jIvanI gatinuM kAraNa)| 312 nIrAgatA(mukta jIvanI gatinuM kAraNa) 312 nairayikonI vidurvaNA paramANunI paramANu sAthe sparzanA paramANunI ddhipradezI DhaMdha sAthe sparzanA | 111 278 278 319 182 prakAma nikaraNa 386 pramANatikrAMta doSa 320 vAMti vinaMti Adi bAhirae poggale 396 bilamivapaNNagabhUeNaM 3ra3 be samayanI vigraha gati 302 bohiM bujjhai 309 baMdhaccheda (mukta jIvanI gatinuM kAraNa) | 312 ( 111
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 viSaya pasthiti bhabhavI abhavI sAthe nArakAdino saMbaMdha bhAvagata pudgala sthiti bhoga - ya |yonisaMgraha mAraNAMtika samuddhAtanuM kSetra pramANa mAraNAMtika samuddAta sahita ke rahita gati mAganizcaMta doSa mizradaSTimAM AyuSya baMdhano abhAva mULaguNa pratyAkhyAna pRSTha: 188 ma maLovavALAo taddAo.... mahAkamme mahAkirie Ahi mahAkarmI malina AtmA 181 mahAvedanA-anirdhananuM caumaMtrI siddhAMta) 174 mahAvedanA mahAnirjarA mahAparyavasAna 169 | |lavAsadanuM kiopta varNana 1. vakkamaMti vikkamaMti 292 115 381 | mahAsilAkaMTaka saMgAme 401 | mAI micchAdiTThI amAI sammaviTThI 55 mANaM pamANaM paNNAyae 155 e 182 255 254 320 193 331 357 3 344 |vajjI videhaputte 284 varNAdi pariNAmanA paccIsa bhaMga varSARtumAM vanaspatinA vadhu AhAranA kAraNo 344 vavagaya cuya caiya 322 401 viSaya vAyu vahevAnA traNa kAraNomAM vAcanAMtara vigrahagati (be-traNa-cAra samayanI) vipariNAmiyAiM viSama saMkhyaka saMdha vIriya sajoga saddavvayAe vRddhiAni ane avasthiti vedanA vedanIya karmanI skrini veramaNeNaM vivegeNaM velaM NAikkamai yonDibbA (krodhAdi) vesiyassa zabda--azabda pariNata pudgala sthiti zabda--zabda pariNata pudgalanuM aMtara zAkanA vAmananI bhrAvata (patra ane trIsa dezamAM zramaNonI nirjarAnI zreSThatA zramaNonI saparArthikI kriyA zramaNopAsakanI sAMparAdhikI kriyA zrAvaka vratamAM AgAra dhadhavidha AyuSyabaMdha sa samajhe, samo, sapte sakaMpa niSkapa pudgalanuM aMtara | satthAtIyassa satthapariNAmiyassa pradeza. apaDezInI padgono paraspara saMbaMdha 435 pRSTAka 3ra 302 169 108 71 142 352 189 3 29 315 322 115 118 340 18 314 30 307 275 107 118 3rara 135
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 839 viSaya samaya | samasaMkhyaka saMdha samuddhAMta rahitanuM maraNa |sAta sahitanuM maraNa sAgAra-anAgAra pratyAkhyAna sAdi sAnta karmabaMdha sAmAyika vrata | sAmudANiyassa sAvae uvAsae pRSTha: saMmUrchima saMghojanA doSa 20 108 254 254 332 185 332 3ra3 $3 siDhilIkayAiM siliTThIkayAiM |sukha-duHkhAdine bahAra batAvavA surya, baLada-pAsada supaccakkhAyaM suSamasuSamA kAlanA bhAva sUryanA udaya astano vyavahAra sUryanA sImita prakAzanuM kAraNa sUrya maMDaLanI apekSAe divasa rAtrinuM parimANa sopacaya sApacaya Adi cAra vikalpa 146 saupacaya sApacaya Adi bhaMga ane sthiti (jIvomAM) 147 saMkalpI hiMsA 307 | saMjamajAyAmAyAvattiyaM 169 169 289 47 329 25 10 11 16 3ra3 358 319 viSaya zrI bhagavatI sUtra saMjJA daza prakAranI-paribhASA sAMparAyika karmabaMdha sAparAdhinI vidhA sthAnAyu (dravyAdi) sthita kalpa-asthita kalpa ha | hariNaigameSI devano saMkSipta paricaya heuM - heDaNA, aheuM aheDaNA hetu-ahetu (Azrava saMvara arthamA) hetu-ahetu jJAna daSTie kSa kSetragata pudgala sthiti kSetradizA saijJAnikAta hoya pRSTAka 390 185 30 119 159 para 125 125 126 115 8 320
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ e 3 ne e gara prANa Agama batrIsInA ta sahadhyogI dAtAo : prathama Agama vimocaka: mAtuzrI caMpAbena zAMtIlAla paraSottamadAsa saMghavI tathA mAtuzrI mRdulAbena navanItarAya zAMtIlAla saMghavI nA smaraNa sAthe sau. kuMdanabena jayaMtIlAla zAMtIlAla saMghavI zrI navanItarAya zAMtIlAla saMghavI zrI rAjIva jayaMtIlAla, zrI zaileza navanItarAya, zrI hirena navanItarAya saMghavI sutAdhAra muMbaI U.S.A. AkolA U.S.A. muMbaI * mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha haste - suputra zrI INita - Do. nItA zAha, zrI bhASita - darzitA zAha mAtuzrI savitAbena Do. nAnAlAla zAha (hemANI) suputra zrI satISa - razmi zAha, suputrI zrImatI Do. bhAratI -Do. razmikAMta zAha sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa, mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) bahena-zrImatI latA zarada zAha, zrImatI harSA bhUpendra modI zrImatI dattA girIza zAha (pU. subodhikAbAI ma. nA bhAI-bhAbhI) suputra zrI muMjAla - vijyA, zrI bhAvina - tejala, suputrI nivizA manISa mahetA * pU. AratIbAI ma. nA baheno - zrImatI sarojabena jazavaMtarAya domaDiyA zrImatI harSAbena vasaMtarAya lAThIyA haste- zrI alakeza, zrI priyeza, zrI hemala mAtuzrI jayAbena zAMtIlAla kAmadAra, mAtuzrI ramAbena choTAlAla daphatarI haste zrImatI premilAbena kirITabhAI daphatarI Do. bharatabhAI cImanalAla mahetA suputra-cI. malaya, suputrI zrImatI virala AziSa mahetA mAtuzrI vijyAlakSmIbahena mANekacaMda zeTha suputra zrI dilasukhabhAI zeTha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha (zeTha bilDarsa) zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * mAtuzrI hIrAgaurI harilAla dozI, zrImatI pUrNimAbena narendradozI haste-narendra-mInAdozI, ku. meghanA, ku. dezanA U.S.A. rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakoTa muMbaI muMbaI * muMbaI rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI cembara mAtuzrI kAzmIrAbena kAMtibhAI zeTha haste - zrImatI hetala saMjaya zeTha, ku. upAsanA, ku. kIMjala * mAtuzrI jazavaMtIbena zAMtIlAla turakhIyA, zrImatI bhAvanA dilIpa turakhIyA haste - dilIpa esa. turakhIyA, suputra- zrI pArasa - riddhi turakhIyA * mAtuzrI kiraNabena pravINacaMdradozI haste suputra zrI nIrava - tejala dozI, ku. priyAMzI, ku. jhIla mAtuzrI maMjulAbena chabIladAsa cUDagara haste - suputra zrI ketana - AratI cUDagara, ku. dhruvI zrI lakSmIcaMdabhAI jasANI parivAra zrI praviNabhAI gaMbhIradAsa pArekha ku. vidhi girIza jozI, kumAra kuzAna girIza jozI haste - zrImatI nIlAbena girIzabhAI jozI zrI parezabhAI sumatIbhAI zAha * zrI kizorabhAI zAha * zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra mAtuzrI lIlAvatIbena nImacaMda nathubhAI dozI, sva. kizorakumAra nImacaMda dozI, sva. mRdulA kuMdanakumAra mahetA. haste - harSada ane kumakuma dozI mAtuzrI tArAbena modI mAtuzrI madhukAMtAbena naMdalAla bhImANI haste- zrI rAjezabhAI bhImANI * mAtuzrI kIkIbena desAI, haste - zrI zailezabhAI mInAbena desAI zrI aMjalabhAI DhAMkI gurubhakta zrI hemendrabhAI pUMjANI * mAtuzrI caMpakabena zazIkAMtabhAI mahetA, haste - suputrI zrI kirITa-arUNA, zrI ajaya-nItA, zrI kamaleza - divyA, suputrI - nirUpamA - niraMjana dozI mAtuzrI narmadAbena rUganAtha dozI, haste - zrI kAMtIbhAI rUganAtha dozI * zrI hemalatAbena naTavaralAla maNIyAra mAtuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI parivAra haste - zrI ramaNIkabhAI bhagavAnajI avalANI * zrI kezavajIbhAI zAha parivAra kalakattA kalakattA kalakattA muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI kalakattA vaDodarA kalakattA kalakattA
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ U.S.A. U.S.A. AkolA AkolA kolhApura muMbaI muMbaI kalakattA kuta anumodaka zrImatI Do. bhAratIbena - Do. razmikAMta kAMtIlAla zAha zrImatI latAbena - zrI zaradabhAI kAMtIlAla zAha zrImatI harSA bhUpendra modI, zrImatI jImitA hirena modI, zrImatI Do. zruti maheza varmA, zrImatI bhavitA jayaMta IMgaLe zrI saurASTra dazAzrImALI prANa mahilA maMDaLa, haste - adhyakSA sau. harSAbena modI mAtuzrI nirmaLAbena lAlacaMda bharavADA * zrI parezabhAI ramezacaMdra sutarIyA * mAtuzrI suzIlAbena kAMtIlAla paMcamIyA * zrI mInAbena harIzabhAI desAI yuta sadasya zrI pAritoSa Ara. zAha * zrImatI rAjula rajanIkAMta zAha * jaina jAgRti senTara * zrI mukunda Ara. zeTha * zrI ketanabhAI zAha zrImatI guNavaMtIbena praphullacaMdradomaDIyA zrI sudhIrabhAI pI. zAha zrI rAjeza kalyANabhAIgAlA zrImatI mRdulAbena navanItarAya saMghavI haste - sau. hInA zaileza saMghavI, sau. sonala hirena saMghavI muMbaI muMbaI vAzI (muMbaI) muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI kalakattA
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ //////elc7/ 22/Lele ki/ kala/ mATe madaAYANa pAra HThe sa ha7 para pah! rANamANa a l mI rahI aude che //TaHelp/es/eD//toTa//es/e/za/eleke Balle/c/PR 222e/re. WWW / SLR marI 12 TH # mArI paNR dhAma dvArA dA/Na /// maNiThe FIR !! B/P A.''
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Trepa 2ncl2 22112 211 2112 ile 201212 2 112 212 212 12lea ..KAME TRIM 72 Picle 27E dhe ne 22 10 12712 h 2 211212 212 dcl 2277212 2 h 22
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ PARASDHAM Vallabh Baug Lane, Tilak Road, Ghatkopar (E), Mumbai - 400 077. Tel: 32043232 www.parasdham.org www.jainaagam.org