Book Title: Shrut Bhini Ankho Me Bijli Chamke
Author(s): Vijay Doshi
Publisher: Vijay Doshi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007276/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta-bhInI A~khoM meM bijalI camake saMkalana - vijaya dozI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shrii AdinAthAya namaH // zruta-bhInI A~khoM meM bijalI camake saMkalana 'zraddhAMdha' vijaya dozI zArloTa, nArtha kerolInA (yU.esa.e.) Email : nalvij@yahoo.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalana : vijaya dozI AvRtti : mUlya : niHzulka prApti sthAna : padmajI dhAkar3a 2530, hArvaTana korTa, zArleTa, nAtha kairolinA 28270 yU.esa.e. 704-542-1765 (oN.) 704-543-6200, phaiksa 866-466-7130 Email: padam@dhakad.biz vIra saMvat : 2043 vikrama saMvat : 2074 san 2017 mudraka : zrI gaNeza prinTiMga presa 121, DaoN. kATajU mArga, jAvarA, jilA ratalAma (ma. pra. ) phona - 07414-220714 mobAila - 09425490644, 09425329844 2 G Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 909009090090900909090090090090900909009090090090905 pUjya pitAjI ! Apane pitR vAtsalya diyA, Apane dharmabhAva se pAlana kiyA Apane nara se nArAyaNa banane kI preraNA dI, Apake caraNoM meM isa graMtha ko arpaNa kara dhanya banatA huuN| pUjya mAtuzrI ! jananI jaisA koI dUjA nahIM mile / kAraNa, Apane saMskAroM kA siMcana kiyA isa upakAra ke kAraNa yaha graMtha jJAnapipAsuoM ko Apake nAma se alo arpaNa karate kRtaghnatA anubhava karatA huuN| - vijaya 5009005090050005000503005090050505050505050505050 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OGGVINUGUGUGUGUGOG / / OM hrI~ aiM zrI sarasvatyai namaH / / kuMdiMdu gokkhIra tusAra vannA saroja hatthA kamale nisannA vAesiri putthaya vagga hatthA suhAya sA amha sayA pasatthA ... ! 5009005090050005000504505090050505050505050505050 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / OM hrI~ zrIM AdinAthAya namaH || aMtara evaM A~khoM se, namana karU~ maiM bhAva se vidvatA sarva sAdhu bhagavaMta, jJAnI bhavika sahu paMDitajana abhyAsa sabhara aura kSIravaMta, jahAM vicAroM kA jina-vRMdAvana sAta kSetra, uttamottama mahIM Agama kSetra kA yahA~ kare stavana ati AnaMda, harSa evaM ullAsa meM "zruta-bhInI AMkhoM meM bijalI camake " kA avataraNa hai yaha saMkalana 5 G Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 909009090090900909090090090090900909009090090090905 anaMta nI gulajhAramA ... (rAga - hoThoM se jhUlo tuma) eka pala paNa tArA vinA, rahevAya nA, rahevAya nA, Urmi UnI aMtara kI, pAMpaNa meM sacavAya naa| eka pala ... 'aMtara ane AMkhoM mAM' thI bhInI asara nu jala jAya nA, paMkhI caherA nuM Ur3I jatAM, __mAlo khalI e sahevAya nA, 'paNa' lIdhA che bhavo bhavanAM, guNIjananA, sagapaNa naa| eka pala ... 'zruta-bhInI AMkhoM meM, bijalI camake', jagAr3e mana, pratibiMba kI AbhA mAM. UbharAye mana kA gagana, 'zraddhAMdha' cahe aMta ne, anaMta nI gulajhAra maaN| eka pala ... 'zraddhAMdha' 500900509005000500050650090050505050505050505050 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09009009090900909090900909009009009009090900909090905 OM hrIM zrI AdinAthAya namaH OM hrIM aiM zrIM sarasvatye namaH zruta-bhInI A~khoM meM bijalI camake prakAzakIya nivedana carama tIrthAdhipati bhagavAna mahAvIra svAmI dezanA meM samajhA rahe haiM "Apa ghora aMdhere meM baiThe ho, AkAza meM vidyuta kI camaka hove mAtra yahI saMbhAvanA hai / thor3e se samaya meM hI, isa vidyuta kI camaka meM suI meM dhAgA pironA par3e to ...? yaha ati kaThina evaM vizeSa zaktimaya ananya puruSArtha se bhI duSkara hai / isase bhI duSkara jina prajJapta samyaka darzana' prApta karanA hai| dvAdazAMgI zruta ke adhyayana, zravaNa yA usakI sIkha prApta karate mAno ki AdhyAtma kI bijalI kA camakArA, bhavyAtmA kI AMkhoM ko bhInI-bhInI kie binA nA rahe, taba agamya anubhava ke Azcarya meM mana pukAra uThe, zruta-bhInI A~khoM meM bijalI cmke...|' duSkara aise samyagdarzana ko pAne kI cAhanA meM, jaina dharma ke gahana rahasyoM kA samAdhAna, svAdhyAya, zraddhA evaM samarpaNa bhAva ke sivAya prApta nahIM kiyA jA sakatA / vItarAga kI vANI kA prabhAva aciMtya hai / jaise-jaise hRdaya meM yaha vAsita ho jAtA hai, vaise-vaise usake zruta meM A~kheM bhInI hotI jAtI haiM aura dhIre-dhIre aMta:prakAza phailane lagatA hai, taba jo 'samyagdarzana' hI bijalI kI camaka ke rupa meM zruta bhInI AMkhoM meM camake to yaha pala kaisA hogA ? yaha anubhava kaisA hogA ? kucha AdhyAtma pUrNa isa anuprekSA meM prastuta saMkalana ko nAma milA, 'zruta-bhInI A~khoM meM bijalI cmke'| _1967 meM amerikA Ane ke bAda abhyAsa Adi kSetra meM iMjIniyariMga DigrI prApta kii| 1970 meM vivAha, 1973 meM putrI janma evaM 1976 meM putra janma huA / sAMsArika javAbadArI bar3hatI gaI, sAtha hI donoM saMtAnoM ke dharma saMskAroM kI cAha ko vega bhI denA thaa| 1982 meM jaina saMgha ke samasta bar3e tathA bAlakoM ko bhI jaina dharma ke zikSaNa kA vega mile isa hetu se MUHIM OMIIIIIIIIII Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOGOGOG@GOGOGOGOGOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)G jaina sTaDI grupa kA nirmANa kiyA / dhArmika zikSaNa kA svapna sAkAra hone meM madada rUpa hove isalie 1984 se niyamita svAdhyAya Adi zuru ho gayA / isa nimitta svAdhyAya, vAMcana, lekhana, stavana, stutiyA~ Adi ko vividha raMgoM meM racane Adi se lekara aneka jJAniyoM ke vyAkhyAnoM, muni bhagavaMtoM kI zruta vANI kA saMkalana karane kI bhUkha jagI / deva, guru, dharma ke AzISa se I. saM. 1996 se 2001 ke daramyAna jaina grupa saha 'tatvArthadhigama sUtra' ke svAdhyAya bAda 'svAdhyAya adhyayana saMgraha' kA saMkalana prakAzita huA / usake pazcAt do varSa usakA punarAvartana evaM 'prathama karmagraMtha' kA svAdhyAya eka varSa taka huA / jaina grupa meM sadasyoM ke isa upAdeya lakSya kA Adara kaise bhUleM ? 2005 meM 'Aroha, avaroha evaM arihaMta' kRti kA saMgraha prakAzita huA / isa sarjana meM AdhyAtma ke AtmasAtamaya pavitra ehasAsa, caMdana ke lepa kI taraha 'upazama' aura 'kSayopazama bhAva dvArA aMtara ko AnaMda se bharatA rahA / deha ke romaroma ko raMgatA rahA / navambara 2011 meM aMtara evaM AMkhoM meM sva likhita kRti kA saMgraha kara prakAzana karane ke Ananda dvArA, jIvana ke saMdhyA kAla meM mAnoM ki yuvAnI milI ho| tIna vibhAga meM prasaMgopAtta badalate bhAvoM ke sarjana meM tRtIya vibhAga : 'appANaM vosirAmi' AdhyAtma ke amRta jharanA rupa adhyavasAya ke svAda ko, jAgRta rakhane meM eka aciMtya bala detA rahA hai| prastuta saMgraha zruta bhInI AMkhoM meM bijalI camake' kA prakAzana prastuta karate aMtara ke zubha adhyavasAyoM kA megha jIvana ke aMta taka AtmA ko bhIgAtA rahe aisI prabhu caraNe prArthanA .... -- vijaya dozI 5009005090050005009050890090050505050505050505050 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhAra- dhanyavAda hamArI jIvana yAtrA anaginata upakAroM se bharI hai / ina upakAroM kA zabdoM meM dhanyavAda aura AbhAra vyakta karanA aura mAnanA asaMbhava hai / siMhAvalokana ke darpaNa meM saralatA ke netroM meM bhUtakAla evaM vartamAna ke | upakArI spaSTa dikhAI de rahe haiM ... inakI zurUAta hamAre pUjya mAtAjI- pitAjI aura parivAra se hai / zikSA, dIkSA, dharma evaM saMskAroM ke dAtA aura mArgadarzaka AdaraNIya gurubhagavaMta haiM / isa krama meM apane karIba ke | aneka zubhaciMtaka aura hiteSI bhI haiM, jo AvAsa pravAsa aura kaI nivAsoM ke bhramaNa meM samparka meM rahe haiM / ina sabhI ko zat-zat namana | janmabhUmi bhArata se karmabhUmi amerikA meM hamAre saMsAra kI zuruAta huii| pichale 23 barasa se zArloTa (amerikA) ke nivAsI haiM / isa pravAsa meM jIvana ke sabhI pahalu -vyavasAya, dharma aura saMskRti vikasita huii| aura hama nirantara jaina dharma se jur3e rahe, svAdhyAya kI jAgarUkatA rahI aura isa (zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake) kA hindI anuvAda kI preraNA svAdhyAya kI hI dena hai / 1993 se zArloTa Ane ke pazcAt parama AdaraNIya zrI vijaya bhAI dozI kA svAdhyAya jaina sTaDI grupa meM sunane ko milA aura isa jJAna gaMgA kA satat pravAha kAyama hai| zrI vijaya bhAI to aneka dazakoM se svAdhyAya kI prabhAvanA bAMTa rahe haiM aura | inhoMne kaI pustakeM prakAzita kI hai / isI zraMkhalA krama kA anamola motI "zruta bhInI AMkhoM meM bijalI camake" hai / madhu aura merI vinamra vinatI svIkAra kara vijaya bhAI ne hameM hindI anuvAda karane kI anumati dI, yaha hamArA saubhAgya hai| jisake liye hama ciraRNI haiM aura rheNge| svAdhyAya kI AnaMda bharI UrjA aura vicAra dRSTi meM saralatA kI dizA kA AvhAna kiyA hai, yaha anubhava avarNanIya hai / hamArI savinaya ummIda hai | ki jinavANI ke lAlasI isa amRta kA zravaNa pAna karate raheMge / "zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake " kA hindI anuvAda ko sAkAra karane vAle aneka dharmAnurAgI priya jana haiM jinakA bahuta-bahuta AbhAra evaM dhanyavAda ! vizeSakara priya ravi nAhara jinakA niHsvArtha satat prayAsa atyanta sarAhanIya hai| ravijI bahuta bahuta dhanyavAda aura prazaMsA ke pAtra haiM / zrI sumitajI nAhara ne bhI saMzodhana meM jo yogadAna diyA hai isakA bahuta bahuta dhanyavAda aura AbhAra.... / dhanyavAda ke nAmoM meM zrI | nikita mehatA anuvAdaka evaM zrI gaNeza prinTiMga presa, jAvarA, ji. ratalAma ke zrI azokajI arpitajI seThiyA haiM / anuvAda kA anekAra saMzodhana zrI vijaya bhAI ne kiyA, unake isa amUlya samaya aura sahayoga ke liye hama saba hindI bhASI bahuta-bahuta zukragujAra haiM aura rheNge| AdaraNIya zrI vijaya bhAI ko hamArA zat-zat praNAma | aura anta meM koI bhI truTi athavA avinaya ke liye hama savinaya kSamAprArthI haiM / savinaya madhu - padma dhAkar3a U.S.A. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. zrImatI sampatabAIjI dhAkar3a sva. zrImatI kaMcanabAIjI nAhara samarpaNa ~ sva. zrI tejamalajI dhAkar3a sva. zrI samarathamalajI nAhara jIvana aura saMskAroM kI nIMva ke dAtA param pUjya mAtAjI aura pitAjI ko sAdara savinaya samarpaNa .... madhu - padma dhAkar3a Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GY mahuA nivAsI sva. zrI phatehacaMda bhAI prAgajIbhAI dozI mAtR-pitR devebhyo namaH sva. zrImatI kaMcanabena phatehacaMda bhAI dozI mA~ saMskAra kI saritA aura guNoM kI khAna hai / mA~ khuda sahakara putroM ko bar3A karatI hai / mA~ to mA~ hai, isake tulya aura koI nahIM hai / mA~ ko jitanI upamA dI jAe kama hai / pitA saMskAra aura dhana arpaNa karate haiM / pitA-mA~ kA hukma mAnanA baccoM kA kartavya hai / parivAra meM, samAja meM, kula ko bar3hAne meM mA~-pitA kA bahuta yogadAna rahatA hai / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OLO / / tasme zrI guruve namaH / / ILIOD pUjya AcAryazrI dAnasUrIzvarajI ma.sA. ApakI nizrA meM pauSadha vrata kiyA denA AzISa, sahI dizA mila sake / pravartaka, sAhityopAsaka pUjya munirAja zrI harIzabhadravijayajI ma.sA. gurujI hamAre antaranAda hamane Apo AzIrvAda ICO LOD (OXO Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. pU. gacchAdhipati, AcAryadeveza, jyotiSa samrATa zrImadvijaya RSabhacandrasUrIzvarajI ma.sA. zrImohanakher3A tItha zubhakAmanA saMdeza dharma prabhAvanA kI bahuvidha paddhatiyA~ haiM / zrutavANI va jJAna kA pracAra-prasAra inameM sarvAdhika mahatva rakhatA hai| zrI vijaya dozIdhanyavAda ke pAtra haiM ki videza meM rahakara va sAMsArika javAbadArI nibhAte hue bhI na kevala svayaM svAdhyAya kiyA varan sTaDI grupa va prakAzanoM ke mAdhyama se jinavANI ko janajana taka phuNcaayaa| "zruta-bhInI A~khoM meM bijalI camake" alagaalaga viSayoM para zruta jJAna kA saMkalana hai / inakA cayana va saMkalana nizcita hI sUkSma dRSTi se kiyA gayA zramasAdhya kArya rahA hogA / isa prakAzana hetu merI hArdika zubhakAmanAe~ / mujhe vizvAsa hai ki yaha saMkalana jinavANI ke sudhI pAThakoM kI jJAna vRddhi meM sahAyaka hogA va jaina jagata meM isakA svAgata kiyA jaavegaa| - AcArya RSabhacandrasUri Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana prabhAvaka, mAlava kesarI, mahArASTra vibhUSaNa, prasiddha vaktA paramazraddheya pUjya gurudeva zrI saubhAgyamalajI ma.sA. ke suziSya zramaNa saMghIya pravartaka, saubhAgyakula divAkara, jinazAsana ratnAkara, mAlavA ziromaNI, pUjya gurudeva zrI prakAzamunijI ma.sA. 'nirbhaya' abhimata anumodanA _ 'zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake' zruta-graMtha dekhA | prastuta graMtha meM zrutArAdhaka zrI vijaya bhAI dozI kI svAdhyAya rUci anuprekSA kA gaharAI evaM saMkalana kI viziSTatA spaSTa parilakSita ho rahI hai / bhautika samRddhi ke bIca rahakara bhI AdhyAtmika lagana honA, vaha bhI jinadeva va jinavANI ke prati, yaha nizcita hI samyak darzana kI anubhUti karA rahI hai| ise maiM zraddhAMdha' na kahakara zraddhAloka' kahU~gA | kyoMki jaba samyakdarzana kI bijalI camakatI hai antaranainoM meM taba ahobhAva se ve bhara jAte haiN| prastuta graMtha jinavANI' ko gaharAI se samajhane ke lie eka sudRr3ha AdhArabhUta hai / isameM jinAgamoM kI vANI ke sAtha anyAnya vizeSa zruta graMthoM se na kevala vizeSa prasaMgoM kA saMkalana kiyA gayA hai apitu vijayabhAI dozI ke navacintana kA navasarjana bhI hai, jise sarala va sahaja rUpa meM samajhAjA sakatA hai| aura samyak jJAna kA paribodha pAyA jA skegaa| hamAre saMgha kI viziSTa sAdhvI zrI candanabAlAjI ma.sA. kI bahana sau. madhujI evaM zrI padamajI dhAkar3a hindI saMskaraNa prakAzana ke pramukha lAbhArthI banakara 'zrutasevI' bana rahe haiM, unheM sAdhuvAda! zrI dozIjI ke prati yahI bhAvanA ki vizeSa anuprekSI banakara, zrutArAdhaka hokara karmakSayI baneM / samyaktrayArAdhaka bneN| badanAvara ke dRr3hadharmI zrI samarathamalajI nAhara ke supautra zrI ravi nAhara ne mujhe yaha 'abhimata-anumodanA likhane ko prerita kiyA, sAdhuvAda ! - muni prakAzacanda 'nirbhaya' Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubha bhAva zrImatI madhu padmajI dhAkar3a kA yaha prayAsa zruta premiyoM ke lie mArgadarzaka bane yahI satkAmanA maMgala kAmanA karatI huuN| pustaka kA nAma bar3A sundara hai / ''zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake'' bar3A sundara aura artha vAlA nAma hai / zruta se bhIgI A~khoM meM sadA camaka jaisI hotI hai| bhagavAna mahAvIra pharamAte haiM-'sAmatta haMsI na phareI pAve' samyak dRSTA AtmA kabhI pApa karma nahIM karatA hai| samyak darzana-jJAna cAritrANi mokSa mArgaH / samyak darzana, samyak jJAna aura samyak cAritra mokSa kA mArga hai| pA~ca jJAna meM zruta jJAna mahAna va parama upakArI hai| socA jANaiM kallANaM, socAjANai pAvaMga / ubhayaM pi jANaI socA, jaM seyaM taM samAyare / / sunakara hI prANI kalyANa mArga ko jAnatA hai aura sunakara hI prANI pApa mArga ko jAnatA hai| donoM mArga sunakara hI jAnatA hai phira AtmA ke lie zreyaskara mArga kA samAcaraNa-AcaraNa karatA hai| yaha hai zruta jJAna kA mahatva / dUsarI bAta anapar3ha aura zikSita donoM hI ina jJAna kA pUrA lAbha uThA sakate haiM / samyak darzana jina zAsana kI nIMva hai / darzana zuddha hone para jJAna aura cAritra bhI zuddha aura zuddhatara hote haiM, jisase mokSa kA daravAjA sahaja rUpa se khula jAtA hai / __ Apake dvArA chapAI gaI yaha pustaka "zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake' sabhI ke lie mokSa kA dvAra khole isI zubhecchA ke sAtha - OM zAMti .... isI bhAva ke sAtha sAdhvI candanabAlA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa nivedana hindI anuvAda karane kA prayAsa kiyA hai, kintu galatiyA~ honA svAbhAvika haiM / agara Apako isameM koI bhI truTi / azuddhi dikhe, kRpAkara jarUra batAne kI meharabAnI kareM, tAki sudhAra kiyA jA sake / 5000 * savinaya Madhu & Padam Dhakad dhakad@aol.com 704-542-1765 2530 Howerton Court, Charlotte, NC 28270 USA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1907 do zabda prastuta saMgraha ke viSaya meM Agama ke aMga bAraha kahe gaye haiN| ina bAraha ke aMka ke sAtha prastuta saMgraha ke vibhAga bhI anAyAsa bAraha hI astitva meM aae| yaha bhI mere lie eka zubha prasaMga, prasAdI rUpa bana gyaa| 'pariziSTa' pUrti ke binA graMtha kI pUrNAhuti kaise ho sakatI hai ? isa vicAra se aMta meM vyAkhyAeM, vizeSa sUcanA Adi ko dekara saMtoSa kA anubhava kiyA / ... 'zruta bhInI AMkhoM meM bijalI camake' ke aMga ko prAraMbha se iti taka, 'zruta' prakSAlana evaM tAraka aisI jinavANI kI udyotamaya 'camaka' pradAna kara sake, isa hetu ko saphala karane, bhagavatI 'aiM' devI sarasvatI kI 'arcanA' saha bhAvabhInI vaMdanA kI / 'sujJa' vAcaka varga ko isa vizAla graMtha kA zubha anubhava ho evaM sAtha hI isake dvArA 'zubhAnubaMdha' ho jAe aisI aMtara kI abhyarthanA ... / saMgraha meM alaga-alaga viSayoM ke hetupUrvaka hI khUba 'saMkSipta' svarupa meM saMkalana karane kA prayatna kiyA hai, jisase vAcaka varga ko rasa tathA viSaya ke prati ekAgratA, saralatA, sahaja bhAva banA rahe / kala-kala bahatI 'zruta saritA' kA agAdha vaktavya, saba kucha karake bhI isa saMkalana meM sarva guNa saMpannatApUrvaka ekatrita nahIM ho sakatA hai / paraMtu Aja ke vyasta evaM daur3abhAga bhare jIvana meM thor3A to thor3A lekina sAtvika tatva, eka nayA ehasAsa ho sake aisI AzA jarUra rakhI jA sakatI hai nA ? vAcaka varga ke pratisAda, kSatiyA~ sudhAraneM meM khUba upayogI siddha hoNge| agrima sAbhAra praNAma / vividha viSayoM meM, jaina - zAsana, ciMtAmaNa ratna ke samAna, isake aciMtya prabhAva ke kAraNa zAzvata, camakatA evaM jayavaMta rhegaa| isa hetu hI prastuta saMkalana meM "jainam jayati zAsanam' ke hArda ko nirantara dhyAna meM rakhane kA prayatna prAraMbha se aMta taka kiyA hai / mAnava se tIrthaMkara paramAtmA kisa prakAra banate haiM ? usakA saMkSipta paraMtu sacoTa vivecana se, jinazAsana ke prati apanA mastaka ati zubha bhAva se sahaja hI jhuka jAtA hai / vibhAga ke aMta meM, suvAkya evaM AtmajJAna mAno ki yaha sabakI sAkSI de rahe hoM / gege 9 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUG navakAra mahAmaMtra kA zAzvata prabhAva mana ko AnaMda vibhora kara hamezA mArgadarzana pradAna karatA hai / tIrthaMkara praNita tIna mukhya bAteM, jIvana jIne kI paddhati (Art of Living) eka ati ujAgara mArga para Atma kalyANa kA saMdeza detI hai / sArabhUta dhUta (karma nirjarA kA hetu), usakI madhurI bAta meM viziSTa mahatva rakhatA hai| jaina kriyAoM meM vijJAna kA vivecana 'jayaNA' evaM jIvadayA ke siddhAMtoM ko jIvaMta kara de aisA hai / jJAnI bhagavaMtoM kA nizAna' Atma kalyANa siddha karane, bAla jIvoM ke prati prazasta bhAva kA darzana karA detA hai| 'uttarAdhyayana sUtra' meM pa. pU. AcArya zrI vizAlasena sUrIzvarajI ma.sA. ne 'aMtima dezanA' graMtha meM tatvajJAna sabhara hubaha dRSTAMtoM se, mAnava jIvana ko dhanya banAne kI preraNA pradAna kI hai| isa vibhAga meM saMkalana mArgadarzaka bane haiM, jo ratnatrayI kI ora kA eka mArga batA rahe haiN| vidvatA sAdhu bhagavanta, ati upakArI tama dharma kavana abhyAsa, sabhara ne kSIra vaMta, vicAroM kA jina-vRMdAvana / kalyANa yAtrA kI zuruAta jIvana ko sArthaka karane hetu ati upakArI jina praNita mArgadarzana se hI ho sakatI hai nA ? yoga dRSTi evaM bhAva zrAvakatA ke dvArA, agAdha zrutajJAna ke vizAla gagana meM vihAra karane mile to AnaMda Ae binA nahIM rhe| 7070909009005070777770105050505050505050505050506050 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UGOTOVITV G pAMca samavAya kA rahasya, Azrava evaM anubaMdha kA saMdhAna, khAmemi trika' kI gaharI asara AtmA kI pratIti bhI karavA deto Azcarya nahIM .... / 'karma nivAraNa-satya samajha' kA hArda jaina zAsana ke pAritoSika samAna karmavAda ko prastuta saMkalana meM 8 kA aMka milaa| 8 urdhvagati kA sUcaka hai| sarva karma nivAraNa hote jIva bhI urdhvagati ko pAtA hai / karmavAda kaNikAeM vAstava meM mAnava jIvana ko sajAne hetu AdhyAtma kI motI mAlA hai / karma raja ko dUra karane kI jAnakArI bhagavAna mahAvIra ke sivAya kauna samajha sakatA hai ? yaha rahasya jaina dharma kI dena hai| pa. pU. yugabhUSaNa vijayajI mahArAja likhita 'manovijaya evaM Atmazuddhi' graMtha meM isa "choTe paMDita" mahArAja ne manovijaya kI 5 sIr3hiyA~, Atmazuddhi ke bAda hI samakita kI prApti, vairAgya binA sakAma nirjarA nahIM evaM sakAma nirjarA binA mokSa nahIM Adi AtmasparzI evaM dilacaspa vivecanoM ko saMkSipta rupa se vibhAgoM meM saMkalita karate hRdaya khUba hI ahobhAva kA anubhava karatA hai yaha to svAbhAvika hI hai nA ? jaina dharma pAyA aura mokSa ke svarUpa ko hI samajhA nahIM to hamArA avatAra bekAra gayA nA? vibhAga 10 meM upasaMhAra saha mokSa svarupa ko samajhe, mukti kI tAtvika jijJAsA aisI pragaTa ho ki mokSa ke lie eka anokhI pyAsa jage / jJAnI kahate haiM : dizA badalo, dazA badalegI kaisI anupama bAta hai| jaina dharma kA sAhitya cAra anuyogoM meM vibhakta hai / dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caraNa karaNAnuyoga, evaM kathAnuyoga / isa vibhAga ko kathAnuyoga ke vividha zAstrokta dRSTAMtoM se zrRMgArita karane kI koziza kI hai / darjanoM dRSTAMtoM ko, saMkalana kI avadhi ko dhyAna meM rakhakara, adhika dRSTAMtoM ke sAtha nyAya nahIM de sake to kSamA karane kI vinaMtI / eka bAta to kahI jA sakatI hai ki kathAnuyoga se vastu sarala banatI hai| __12veM vibhAga meM 12 aMgoM ke viSaya meM ati saMkSipta vivecana jina Agama ke namaskAra rupa prastuta hai evaM "jainam jayati zAsanam" kA nAda Apa sarva ke diloM meM bhavya bhAva jagAe aisI abhilASA kI cAha rakhane kA mana ho jAtA hai / jJAniyoM ne uttama sAta kSetroM meM jina Agama kA sthAna, jinAlaya evaM jinamUrti ke bAda darzAkara usakI vizeSa pratiSThA kI hai| JUULUGU GUGUR 11 MUTH UR Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG 45 jina Agama ke mukhya 12 'aMgoM' ke viSaya meM saMkSipta vigata, 12 aMgoM meM se pA~cavA aMga (bhagavatI sUtra ) ati pracalita hai, usameM se vividha AdhyAtma kA svAdhyAya, mana prasanna kara de aisA hai / Agama kA AdhyAtma AtmA kI ora prayANa karAtA hai, karane vAlA tiratA hai aura anya ko tirAtA hai / isa saMkalana ko janma milA usameM varSoM se merI dharmapatnI nalinI, merI putrI monA evaM putra mAlava kA sahakAra prApta huA jise kaise bhUlA jA sakatA hai / sarvaprathama pa. pU. zrI haribhadra vijayajI ma.sA. kI asIma kRpA evaM prIti saha AzISa se kArya kI saphalatA sarala evaM sahaja prApta huii| unakA maiM RNI hU~, gurudeva ko 'mattheNa vaMdAmi' padmazrI kumArapAla bhAI, sujJadharma prabhAvaka snehI mAnanIya zrI nautamabhAI vakIla, bhArata se amerikA Akara varSoM se svAdhyAya pradAna kara aneka jIvoM ko dharma pradAna karane meM nimitta banane vAle taralAbena dozI tathA zrI bharata bhAI zAha jo ki varSoM se aneka jIvoM meM dharma prabhAvanA kara rahe, una sabakA aMta:karaNapUrvaka AbhAra / zrI padmabhAI tathA madhubena dhAkar3a ne vizAla gujarAtI graMtha ke pRSThoM kA skeniMga niSThApUrvaka kiyA isa hetu AbhAra vyakta karatA hU~ / bharatabhAI citror3A kA prinTiMga evaM sUjJa sUcanA dvArA prAraMbha se hI gujarAtI graMtha ko samajhane meM, sahakAra hetu AbhAra / maMdamati, ajJAna yA maMdabuddhi ke kAraNa avinaya, aviveka yA jina-AjJA viruddha kucha bhI likhA ho to trividhi - trividhi aMta:karaNapUrvaka mana, vacana evaM kAyA ke yoga se micchAmi dukkar3am / " jainam jayati zAsanam 12 - vijaya dozI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OGGVINUGUGUGUGUGOG aMtara nA A koDIe, eka dIpa bale che jhAMkho jIvana nA jyotirdhara, aine nizadina jalato rAkho U~ce-U~ce ur3avA mATe, prANa cahe che pAMkho tamane olakhu nAtha niraMjana, evI AMkho aapo|| THE LIGHT IS SIMMERING WITHIN ME, OH THE ENLIGHTENED ONE, LET IT BE LIT, LET IT BE I LONG FOR THE WINGS, TO FATHOM THE HEIGHTS, GIVE ME...... THE EYES OH "JINESHVAR" WHICH CAN FEEL YOU IN ME !!! Malharth 50090050900500050005013505090050505050505050505050 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OGGVINUGUGUGUGUGOG zraddhA meM aTala rahakara aMtara jyoti ke prakAza meM vihAra karatA hU~ taba bAhara se aMdha vaha tu zraddhAMdha zivamastu sarva jagata: parahita niratA bhavaMtu bhUta gaNA: doSA: prayAntu nAzam sarvatra sukhI bhavatu loka: 50090050900500050005014505090050505050505050505050 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpanA.... "do zabda anumodanA ke" ApakI anumodanA, zobhe jaise motI kI mAlA, zrRMgAratI zubha bhAva se, isa graMtha ke zruta kaMTha ko, kRtaghnatA ke sAtha rahakara, karU~ maiM bhIne bhAva se, AbhAra darzana UrjA sabhara, prasanna manapUrvaka Apako / zrutAnurAgI vijayabhAI "zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake' pustaka kA saMkalana Apane kiyA vaha atyanta hI AnaMda kI bAta hai / pustaka ke pRSThoM meM kyA hogA ? usakA vicAra na karate usake nAma kI carcA kareMge to vaha galata nahIM mAnA jAegA / zruta - arthAt samyagjJAna / mokSa mArga kA paricaya / bhInI AMkheM - jJAna kA adhyayana karane vAle ke netra, janma-maraNa sudhArane ke lie bhanI ho aisA hI Avazyaka hai / G bijalI camake - megha - varSA kA Agamana bijalI kI camaka se samajha sakate haiM, usI prakAra jJAna ke anubhava se, manana, ciMtana se jIvana meM jAgRti AtI hai / AtmA paramAtmA pada kA adhikArI banatI hai yaha, nizcita hai / vijayabhAI ApakI adRzya bhAvanA pUrNa hove, zAsana deva Apako yaza pradAna kare, yahI bhAvanA..... mAgasara suda - 13 kalyANa 15 pravartaka munirAja zrI harIzabhadravijayajI dharmalAbha Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 909009090090900909090090090090900909009090090090905 'svAdhyAya tapa kA paramAnaMda' haMsa motI kA bhojana karatA hai, usI prakAra deva , guru evaM dharma kI avirata kRpA ke pariNAma svarupa bhI vijaya bhAI dozI dvArA kiyA gayA zruta bhInI AMkhoM meM bijalI camake' kA saMkalana jaina dharma ke virATa AkAza kI pahacAna karavAtA hai| dharma ke zAzvata siddhAMtoM kI trikAla-sparzitA kA hRdayaMgama anubhava vijayabhAI ke isa anupama sarjana meM hotA hai| jaina dharma ke mahAsAgara meM zrAvaka eka bAra gaharI DubakI lagAe aura eka pAnIdAra motI prApta kare, phira jIvana bhara mahAsAgara ke tala meM jAkara usake uttama motI ko khojatA aura pAtA rahatA hai / aise virala dharma sparza evaM prabala AdhyAtma bhAva kA suMdara milana Apake isa saMgraha meM dekhane ko milatA hai| jahA~ kahIM bhI zrutajJAna kA prakAza milA, use ekatra karane kA Apane yahAM suprayatna kiyA hai / teraha vibhAga meM hue vividha viSayoM kA yaha saMkalana pratyeka viSaya kI eka dizA batAtA hai aura darzAtA hai ki isa dizA meM jAte haiM to vizAla AkAza aura avarNanIya AnaMda kA anubhava pAte haiM / aisI zrutajJAna kI dhArA isa graMtha ke teraha vibhAgoM meM evaM vividha viSayoM meM prApta hotA hai| isa cayana evaM saMkalana ke pIche vijayabhAI kI sUkSma dRSTi pragaTa hotI hai / aise saMkalana zruta jJAna ke virATa AkAza kI hameM jhAMkI karAtA hai| isakI racanA isake saMkalanakartA ke hRdaya ko to AnaMda detA hI hai, paraMtu sAtha hI sAtha yaha racanA jIvana ke AcaraNa meM pragaTa hote parama AdhyAtmikatA kI anubhUti prApta karAtI hai / yaha utkRSTa kArya karate samaya vijayabhAI ne zrutajJAna kA kitanA puruSArtha kiyA hogA, isa viSaya meM ekAMta svAdhyAya kiyA hogA / zruta bhInI AMkhoM meM kitanI bAra AnaMda kI bijalI kI camaka uThI hogI vaha vicAraNIya hai| aise suMdara saMkalana ke lie unheM dhanyavAda detA hU~ evaM zruta jJAna kI dhArA adhika puSTa banate hue unake lekhana ko aura usake dvArA hamArI AtmA ko pariplAvita karatI rahe, aisI abhyarthanA rakhatA huuN| - padmazrI DaoN. kumArapAla desAI 500900509005000500050165009005050505050505050500 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 909009090090900909090090090090900909009090090090905 'gAgara meM sAgara' gAgara meM sAgara kI taraha Agama ke aneka pakavAnoM kA AsvAda suzrAvaka vijayabhAI dozI ne isa pustaka meM karAyA hai| manuSya jIvana adhika sukha saMpanna bane aisA bhAgIratha prayAsa kiyA hai| 'zruta bhInI AMkhoM meM bijalI camake' aisA zIrSaka dekara, vijayabhAI kaise naisargika kavi haiM usakI eka jhAMkI dikhatI hai / maiM jaba zArloTa meM svAdhyAyI rupa meM pravacana dene gayA thA taba pravacana zreNi ke aMtima dina Apane vahA~ baiThe-baiThe hI eka maulika kavitA mere pravacanoM ke Upara banAI evaM saMgIta ke sAtha sakala saMgha ko zravaNa karAI / taba hI se Apake kavitva hRdaya kA tathA zAstrIya saMgIta ke gahare jJAna kA mujhe paricaya huA thaa| ApakI dharmapatnI tapasvI nalinI bena bhI isa bhAgIratha kArya meM viziSTa yogadAna pradAna karate haiN| ___ isa pustaka kI zurUAta jainam jayati zAsanam dvArA karake vijayabhAI ne unakA samyagdarzana kitanA majabUta hai usakI sAkSI dI hai / teraha vibhAgoM kI damadAra pustaka eka graMtha samAna hai| uttarAdhyayana sUtra kI bAta vibhAga-4 meM, samakita kI bAta vibhAga-6 meM, karma nivAraNa kI bAta vibhAga-8 meM tathA kathAnuyoga vibhAga-11 meM mujhe atyanta AkarSita kara gii| khUba hI manana eva ciMtana dvArA likhita yaha pustaka vAcaka varga ke lie bhI puruSArtha mAMgatI hai / vibhAga-11 ke zIrSaka se vAstava meM kathAnuyoga se tatva sarala lagatA hai| vibhAga-1 meM parama pUjya AcArya zrI rAmacandrasUrIzvarajI kI bAta kI gaI hai| vaha eka yugapradhAna sama AcArya the| zAstrIya maryAdA meM rahakara zrI vijayabhAI dvArA kiyA gayA yaha bhAgIratha prayAsa laghukarmI AtmAoM kI AtmA kI pratIti karAve to usameM koI Azcarya nhiiN| zrI vijayabhAI ke prayAsa se vAcaka varga ko eka naI dizA milegI evaM laghukarmI AtmAoM kI dazA badalegI arthAt ki AtmA kA utthAna ho, AtmA kA kalyANa ho, AtmA-guNasthAnaka meM Age bar3he to koI Azcarya nhiiN|| ____ amerikA jaise bhautika sAmagrI ke aiza-ArAma ke bIca rahane vAlI prajA ko isa pustaka ke vAMcana se jIvana carcA meM zrAvakatva lAne kA mana bane, isa prakAra isa pustaka kA sRjana huA hai| prabhu Apako svasthatA pUrvaka kA dIrgha AyuSya pradAna kare jisase abhI aisI aneka tAtvika pustakeM samAja ko mileN| - pro. nautamabhAI vakIla (cArTarDa ekAunTeMTa) dharmatatva ciMtaka 90GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 17909(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(r) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUri bhUri anumodanA . jaya jinendra .... parama ArAdhaka, Atmapriya evaM vIra vANI ke upAsaka bhAI zrI vijayabhAI, praNAma zArloTa northa kerolInA saMgha tIrtha kI sevA meM ApakA tathA ApakI dharmacAriNI nalinIbena kA puruSArtha anupama hai| varSoM se Apa zArloTa jaina saMgha ko svAdhyAya karAte ho / Apa stavanoM evaM kAvyoM kI racanA karate ho / Apake aneka kAvya evaM stavana pustakArUr3ha prakAzita bhI hue haiM / 2005 meM Apane zArloTa jaina sTaDI grupa ko karAe 1996-2001 taka ke svAdhyAya ko 'svAdhyAya adhyayana saMgraha' pustaka meM saMgrahita kara aneka zrAvaka-zrAvikAoM ko dharmalAbha karavAyA / maiM ApakI khUba - khUba anumodanA karatA hU~ / G aba Apa 'zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake' pustaka ko zrAvaka-zrAvikAoM ke karakamala meM prastuta kara rahe haiN| yaha pustaka jarUra anekoM ke jIvana meM vikAsa ke kumakuma pagale karegI / isa pustaka meM Apake dvArA teraha (13) vibhAga ke nAma par3hakara bahuta hI dharma ullAsa huA / Apake udAra yogadAna kI maiM bhUri-bhUri anumodanA karatA hU~ / Apa hamezA samaya kA atyanta sadupayoga karane vAle ho / zrAvaka ratna ke yogya ArAdhaka ho / Apa pramAda kA tyAga kara svAdhyAya meM lIna rahane vAle hone se pariNAmasvarUpa sabhI svAdhyAya premI ko uttama sAmagrI prApta hotI rahatI hai / Apa ke bhI isa satkArya kI hama anumodanA karate haiM / yaha pustaka sabhI ke jIvana meM zAzvatatA darzAne vAlI evaM AdhyAtmikatA kA prakAza pragaTAne vAlI banI rahe aisI abhilASA / prabhu kRpA se ApakA zArIrika svAsthya saMrakSita rahe, svAsthya dIrghAyu mile evaM saMgha ke uttama kArya karate raheM aisI abhyarthanA ke sAtha 18 - bharata zAha Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOGOGOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG saMkalana-sarjana kI saMdhi rupa sAhitya ke viSaya meM do zabda anumodanA - abhivaMdanA 'zruta bhInI AMkhoM meM bijalI camake' prastuta saMkalita graMtha kA nAmAbhidhAna karNa paTala para par3ate hI athavA zabda saMkalana para najara par3ate hI bhAva jagata meM eka dRzya upasthita hotA hai / varSAkAla kI koI eka saMdhyA ho, samagra gagana megha dhanuSa se chA gayA ho / sUrya kA pracaMDa tApa evaM prakAza pragaTa na ho taba acAnaka dhImI dhImI bAriza se saMtRpta bhInAza vAle bAdaloM ke bIca acAnaka prakAza hotA hai, bijalI camaka jAtI hai, gagana bhara jAtA hai, sAtha hI gar3agar3AhaTa se vAtAvaraNa bhI vikSipta ho jAtA hai| paraMtu yaha anubhava romAMca karane vAlA jarUra banatA hai| aisA hI romAMca anubhava karane vAle zrI vijayabhAI dozI kI sampUrNa svAdhyAya yAtrA ke aMtima kitane hI varSoM kI maiM pratyakSa-parokSa sAkSI huuN| varSoM pahale maiM zArloTa svAdhyAya ke lie AI thii| phira paryuSaNa parva ArAdhanA zArloTa jaina seMTara ke jijJAsu evaM bhAvuka ArAdhakoM ke sAtha kii| zrI vijayabhAI dozI dvArA ropita svAdhyAya ke kheta kI khetI evaM Upaja ko pratyakSa dekhate, kRSikAra kI athAha mehanata kA anubhava huA thA / isa vikAsa kI zrRMkhalA ke pratyeka pagale ke anubhava kI anubhUtiyoM evaM vaividhyapUrNa pravAsa kI jhalaka hameM bhI anubhava karanI hai, zruta bhInI AMkhoM meM bijalI camake' ke saath| "tatvArthAdhigama' jaise nIMva rupa graMtha ke gahare abhyAsa ke bAda tatkAla, pratimAna rupa svAdhyAya adhyayana saMgraha' ke mudraNa ke bAda zruta bhInI ke bhAva jagata ko calo mnaaeN| ___ saMkalana evaM sarjana kI ubhaya sAdhanA kA jisameM samanvaya hai aise isa prakAzana meM 'prakAzakiya nivedana' dvArA vAcaka ko sampUrNa graMtha kA mAno ki AdhAra mila jaae| lekhaka nahIM, citrakAra kI taraha sampUrNa nivedana zrI vijayabhAI ne prastuta kiyA hai / isaliye vAcaka manapasaMda viSaya para mohara lagAkara vahAM se zuruAta karate haiM, kara sakate haiN| jvelarsa kI dukAna meM jvelarI kI kharIdI, usakI suMdaratA se adhika grAhaka kI, kharIdane kI zakti para nirbhara rahatI hai| bAkI pratyeka jvelarI mUlyavAna hotI hai| anukramaNikA meM darzAe anusAra vibhAga 1-2 meM prathama vibhAga jainam jayati zAsanam dvArA prastutakartA jinazAsana ke prati kRtajJatA vyakta kara kalama ko Age calAte-calAte aMta meM DaMkA 5050505050505050900900500195050505050900900509090050 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ge bajAkara jagata ko mAno kaha rahe hoM ina samasta talasparzI abhyAsoM kA sArarupa yA itane varSoM ke maMthana dvArA prApta navanIta rupa bhAva hai, vaha yaha hai ki 'jina Agama hI tAre' to ina 12 aMga kA yogAnuyoga Ayojana rupa 12 vibhAgoM kA pUrNa adhyayana hI jijJAsu ke liye anivArya rupa banatA hai / eka-eka vibhAga meM bahuta saMkalana rUpa to bahuta sarjana rupa bhI hai| AdhArabhUta mAhitI tathA usake samasta AdhAra graMthoM kI bhI vigata dvArA jijJAsu usakA bhI lAbha le sake yaha lakSya bahuta hI preraka bana jaaegaa| 12 vibhAga kI viSaya sUci, viSayoM kI bhinnatA ke sAtha gaharA anubhava karAtI hai / nikhAlasatApUrvaka kartA kI prasiddha rahita sarjanazakti kA kauzalya rakhane vAle zrI vijayabhAI dozI ko jitanA dhanyavAda deM utanA kama hai| zrI vijaya bhAI mUla se prakRti se bhAvuka evaM kavihRdaya hone se unakI zailI kAvyamaya pravAhitA se saMpUrita hai aura phira bhI yogya zabda pasaMdagI evaM arthagAbhIrya kA bhI upayoga huA hai / AdhyAtma jagata ke bhAva tarkabuddhi evaM tathya ke sAtha jur3e hue hone se vahAM zabda kI pasaMdagI kAvyAtmaka se adhika pramANabhUta honA cAhie isakI bhI sAvadhAnI yahAM Avazyaka hai, yahI sarjaka kI zreSTha jAgRti hai / kisI bhI sarjaka kI saphalatA meM parde ke pIche kA sahayoga bahuta bar3A paribala hotA hai / usI prakAra yahAM bhI Apake jIvana saMginI nalinI bena kA adbhuta sahayoga, samarpaNa evaM samayadAna ko yAda kie binA prastAvanA, adhUrI hI mAnI jAegI / zrI vijayabhAI dozI ke isa upakrama ke bAda bhI abhI unake sudIrgha AyukAla kI pratyeka pala ke saphala rupa meM adhikAdhika graMthoM kI prApti ho aise hRdayodgAra ke sAtha maiM unake prayatna kI pUrNa anumodanA karatI hU~ tathA adRzya ke AzIrvAda kI apekSA kara virAma letI hU~ / videza meM rahane ke pazcAt bhI 'vItarAga ko nahIM bhUle aura vatana chor3ane ke bAvajUda bhI saMskAra nahIM chUTe' aise jijJAsu jaina samAja kI apekSA meM se udbhavita aise motiyoM kA marajIvA ke samAna zrutasAgara ke athAga prayatnazIla puruSArtha ko karane vAle sarjakoM ko abhinaMdana pUrvaka kI abhivaMdanA ke sAtha.... - taralAbena dozI kA jaya jinendra 20 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOGOGOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG AdhAra graMtha tathA lekha : References * sakalArhata stotra * sthAnAMga - samavAyAMga sUtra * arihaMta vaMdanAvalI (Agamika vyAkhyAe~) * prabuddha jIvana sAmAyika * AcArAMga sUtra * DaoN. prIti zAha likhita lekha * preraNA patra sAmAyika prato * paMDivarya zrI pannAlAla ja. gAMdhI * 'prabuddha jIvana' 2012 akTU.sitambara * pU. dhIrUbhAI paMDita * sAmAyika Agama sUtra paricaya * bAbUbhAI saMghavI kar3IvAlA * yazovijayajI jaina saMskRta pAThazAlA * jaina sAhitya kA bRhad itihAsa mehasANA bhAga 3 * nava tatva prkrnn| pa. pU. sAdhu bhagavaMtoM kI vANI * pa. pU. A. vijaya rAmacandra sUrIzvarajI ma.sA. * pa. pU. harIzabhadra vijayajI mahArAjA sA. * pa. pU. rAjendra sUrIzvarajI mahArAjA sA. * pa. pU. yugabhUSaNa vijayajI ma.sA. (choTe paMDita ma.sA.) * pa.pU. naMdIghoSa vijayajI ma.sA. likhita jaina darzana ke vaijJAnika rahasya' * pa. pU. hemaratna sUrIzvarajI ma.sA. likhita lekha * pa. pU. hemacandra sAgara sUrIzvarajI ma.sA. * pa.pU. AcArya bhuvanabhAnu sUrIzvarajI ma.sA. * pa.pU. AcArya guruvarya vizAlasena sUrijI ma.sA. * pa. pU. gaNivarya nayavardhana vijayajI ma.sA. * pa. pU. vidyA vijayajI ma.sA. * pa. pU. puNyavijayajI kSamAzramaNa ma.sA. likhita 'bhagavatI sUtra sAra bhAga-1' * pa. pU. AcArya zrI rAjazekhara sUrIzvarajI ma.sA. likhita tatvArthAdhigama sUtra' * pa. pU. AcArya zrI jayasuMdarasUrIzvarajI ma.sA. 505050505050005009005050 215090500050090050905000 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOGOGOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG * pa. pU. citrabhAnujI likhita vivecana * pa. pU. A. zrI vijaya lakSmIsUrIzvarajI ma.sA. likhita "tatvArthAdhigama sUtra' * pa. pU. meghadarzana vijayajI ma.sA. likhita 'tatva jharanA', 'karma kA kampyUTara * pa. pU. nyAya vijayajI ma.sA. likhita 'jaina darzana' graMtha * pa. pU. AcArya vijaya lakSmaNa sUrIzvarajI ma.sA. likhita 'Atma tatva vicAra' * pa. pU. AcArya mahAprajJajI likhita 'mahAvIra kA punarjanma' * pa. pU. namramuni likhita eka lekha : 'Agama mokSa mArga kA nirdeza karatA hai|' * pa. pU. ratnabhAnu vijayajI mahArAja * pa. pU. jayaghoSa sUrIzvarajI ma.sA. likhita lekha : citrazuddhi * pa. pU. kIrtiyaza sUrIzvarajI ma.sA. likhita Agama jAnie' bhAga 1-3, 'ucita AcaraNa graMtha' bhAga 1-8 * pa. pU. yugabhUSaNa vijayajI (choTe paMDita ma.sA.) likhita graMthoM : 'dharma tIrtha' bhAga 1-2, ___manovijaya evaM Atmazuddhi', 'Azrava evaM anubaMdha', 'karmavAda knnikaa'| * bA. bra. pU. zrI namramuni ma.sA. likhita Agama ke motI (AzcaryoM kI avadhi) * pa. pU. yugabhUSaNa vijayajI ma.sA. (choTe paMDita ma.sA.) likhita 'mokSa kA svarupa smjhie| 50090050900500050005022509090050505050505050505050 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 909009090090900909090090090090900909009090090090905 anukramaNikA viSaya krama jinazAsana hai AnaMdadhana 17 navakAra jJAna va tatvajJAna jayaNA se darzanAcAra taka 'aMtima dezanA' ke kucha adhyayane kalyANa yAtrA gIta samakita kA, lakSya mokSa kA 133 153 vibhAga 1 vibhAga 2 vibhAga 3 vibhAga 4 vibhAga 5 vibhAga 6 vibhAga 7 vibhAga 8 vibhAga 9 vibhAga 10 vibhAga 11 vibhAga 12 vibhAga 13 207 tatva jharaNA karma nivAraNa 247 281 305 mana kA mAranA mokSa, dhyAna, kevalajJAna dharma kathAnuyoga jina Agama tAre, bhava pAra utAre pariziSTa 321 359 418 3 50090050900500050005023505090050505050505050505050 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 909009090090900909090090090090900909009090090090905 sarva maMgala mAMgalyam sarva kalyANa kAraNam gngn mn mto jainam jayati zAsanam 50090050900500050005024505090050505050505050505050 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainam jayati zAsanam vibhAga - 1 A 'zraddhAMdha' ke aMtara kA nAda, 3 stutiyA~ A pAMca jinarAja kI stuti 4 arihaMta vaMdanAvalI A jaina dharma kI saMkSipta pATa paramparA A bhAratIya jagata ke vividha mukhya darzana zAsana sevA 4 zAsana prabhAvanA 4 ' ise dhyAna se vicAreM' pa.pU. AcArya zrI rAmacandrasUrIzvarajI ma.sA. A AtmA kisa prakAra tIrthaMkara AtmA banatI hai ? A suvAkya evaM AtmajJAna / A AdhyAtmika maMthana - suvAkyoM 1 1121121212 02 04 05 06 07 08 09 10 11 14 15 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 savi jIva karU~ he prabhu ! mujhe ... vicAroM kA audArya, zAMtimaya zakti kA saMcAra bhaktimaya prema kI preraNA evaM samatA guNa kI zItalatA ke aMkUroM ko khilAne kI satata vicAradhArA pradAna kareM ... mujhe abhI bhI kitane hI jIvoM ko khUba-khUba prema karanA bAkI hai| apraila - 89 pratikramaNa dRSTi aMtarmukha karI tyAM mAjhaM anazana klovAyu suSupta mananA atIta nI keDI para UgI cUkyAMtAM puSpo ati, viSyanAM ! jharatuM hatuM mAhe thI aprazasta 'rAga'nuM mINa je nItaratuM raghu nayanethI, khArUM pINa .... gardAnI rAkhaNI karyaM pAraNaM cahI dRSTimAM udyota ane pA... pA... pagalI, samakina kane .... !! sitambara - 99 505050505050505050505050002 0505050505050505050090050 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appANaM vosirAmi ..... jinAjJAnusAra ArAdhanA kara, sarva karmoM kA kSaya kara, maiM mokSasukha prApta karU~ tathA sarvajIvoM ko bhI mokSa sukha prApta ho .... pUrva ke anaMta bhavoM meM anaMta zarIra dhAraNa kie, anaMta saMbaMdha banAe, , anaMta upadhiyA~ sAdhana-sAmagrI ekatrita kI, paraMtu vosirAI nahIM ... isa bhava meM bhI Aja taka, zarIra meM se anaMta pudgaloM, dIrghanIti, laghunIti, mala, zleSma Adi nikale, nakAmI vastuoM, ghara kA kacarA, sabjI-bhAjI Adi kA kacarA par3A rahe, aura saMmurcchima jIva utpanna hoM usameM bhAgIdAra banA ... pudgaloM ko vosirAyA nahIM, una samasta pudgaloM ko aba vosirAtA hU~ arihaMta-siddha-gurudeva kI sAkSI se trividhi-trividhi vosirAmi, vosirAmI paccakkhANa paDikkamAmi niMdAmi, garihAmi appANaM vosirAmi ..... 3 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA~ca jinarAja kI stutiyA~ AdinAthajI zAMtinAthajI neminAthajI pArzvanAthajI AdimaM pRthvInAtham, AdimaM niSparigraham AdimaM tIrthanAtham ca, RSabhaH svAminaM stumaH / sudhA sodara vAg jyotsanA, nirmalIkRtadiGga mukhaH, mRgalakSmA tama zAMtyai, zAMtinAtha jino'stuvaH / .... yaduvaMza samundrenduH karmakakSa hutAzana:, ariSTanemirbhagavAn, bhUyAdve'riSTa nAzana: / kamaThe dharaNendre ca, svocitaM karma kurvati prabhustulya manovRttiH, pArzvanAtha zriyestu vaH / mahAvIra svAmIjI zrImate vIranAthAya, sanAthAyAd bhUtazriyA, mahAnanda sarorAja, marAlAyArhate namaH // 4 19 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGO909009090090GOOGO90090900909009009090090090G arihaMta vaMdanAvalI (chaMda harigItikA) bahuzrUta citAnAcArya kRta prAkRta stotra ke gujarAtI anuvAda meM se svAdhyAya : ravivAra, 10 agasta 2008 dIkSA kalyANaka nirmala vipulamati mana:paryava jJAna saheje dIpatAM, je pAMca samiti gupti trayanI rayaNamAlA dhAratAM, dasa bheda thI je zramaNa suMdara dharma nupAlana kare, evAM prabhu arihaMta ne paMcAMga bhAve huNnmuN| lokopakAra je bIja bhUta gaNAya che, traNa pada caturdaza pUrvanA, upanneI vA vigameI vA dhruveI nA mahAtatva naa| edAna su-zrutajJAna nuM denAra traNa jagannAtha je, evAM prabhu arihaMta ne paMcAMga bhAve huNnmuN| tIrtha sthApanA jenA guNoM nA siMdhu nA be biMdu paNa jANu nahIM, paNa eka zraddhA dilamahIM ke nAtha sama ko che nhiiN| jenA sahAre kror3a tarIyA, mukti muja nizcaya sahI, evAM prabhu arihaMta ne paMcAMga bhAve huNnmuN| jIvana ke samasta prapaMcoM ko vAstavika svarUpa meM dekhanA aura vAstavika satyoM ko svIkArane kI avasthA hI vairAgya hai| agni hone ke pazcAt bhI agni ko na mAnoge to jaloge hii| saMsAra chor3ane jaisA hai, saMyama lenA jaisA hai aura mokSa pAne jaisA hai, isa bAta ko mAnanAsvIkAranA hI vairAgya hai| 70770700000000000590090050505050505050605060 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG jaina dharma kI saMkSipta pATa paramparA mahAvIra svAmI sudharmA svAmI jaMbU svAmI prabhava svAmI zayyaMbhava sUri yazobhadrasUri saMbhUti vijayajI bhadrabAhu svAmI sthUlIbhadra muni Arya mahAgiri Arya suhastigiri zAstra sarjanakAra prabhAvakoM :siddhasena divAkarajI - sammati tarka vAdideva sUrijI tarka ziromaNI jinabhadragaNi kSamAzramaNa vallabhIpura meM Agamo ko lipIbaddha karavAye umAsvAtijI tatvArtha sUtrAdi graMthoM ke racayitA hemacaMdrAcAryajI siddha hema vyAkaraNa racayitA haribhadrasUrijI 1444 graMtha racayitA yazovijayajI upAdhyAya AdhyAtmasAra Adi ..... malayagiri ma.sA. utkRSTa kSayopazamadhArI vinayavijayajI nAma jaise guNa ke dhAraka rAjendrasUrijI prAkRta zabdakoSa Adi ..... kuMdakuMdAcArya samayasAra, pravacanasAra Adi ..... pUjyapAda svAmI jaina zAsana kI anupama sevA kii| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO 6 0GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihaMgAvalokana bhAratIya jagata ke vividha mukhya darzana (ati saMkSipta) 1. bauddha 2. naiyAyika, 3. vaizeSika darzana, 4. sAMkhya, 5. yoga darzana (2 se 5 taka ke darzana samAna abhiprAya vAle haiM) 6. jaina 7. pUrva mImAMsA athavA jeminI darzana 8. uttara mImAMsA athavA vedAMta darzana 9. cAvArka - yaha darzana Atma ko svIkAratA nahIM hai / * jaina darzana evaM bauddha darzana ko chor3akara anya sabhI darzana veda ko mukhya rUpa se pravartita karate haiM / * bauddha evaM jaina darzana svataMtra darzana haiM, vedAzrita nahIM haiM / * bauddha darzana ke mukhya 4 bheda haiM :(1) sautAMtri (2) mAdhyamika ( 3 ) zUnyavAdI (4) vijJAnavAdI * jaina darzana ke sahaja rUpa se do bheda haiM :- (1) zvetAmbara (2) digambara * cAvArka sivAya sabhI Astika darzana hai / jagata ko anAdi mAnate haiM / sRSTikartA Izvara nahIM hai - bauddha, sAMkhya, jaina taTastha rUpa se Izvara kartA evaM sarva vyApaka hai - naiyAyika darzana kalpita rUpa se Izvara kartA hai - vedAMta darzana G niyaMtA rUpa se Izvara puruSa vizeSa hai - naiyAyika darzana trikAla vastu rUpa AtmA nahIM hai, kSaNika hai - bauddha darzana anaMta dravya AtmatA, pratyeka bhinna hai - jaina darzana sarva vyApaka asaMkhya AtmA hai, vaha nitya apariNAmI hai - sAMkhya darzana jIva asaMkhya hai, cetana hai - pUrva mImAMsA eka hI AtmA sarvavyApaka satcidAnandamaya trikAla bAdhya hai-vedAMta darzana 7 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana sevA iya saMpattiabhAve, jattA pUyAi jaNamaNossaNaM / jiNajaivisayaM sayalaM, pabhAvaNA suddhabhAveNaM / / sa. sa. 39 jaina zAsana ko prApta kara jisa AtmA ke pAsa jaisI zakti ho, usa prakAra kI zakti dvArA yatkiMcit bhI usa AtmA ko jaina zAsana kI prabhAvanA karanI cAhie / paramAtmA mahAvIra ne saMyamI jIvoM ke kalyANArtha 'jaina zAsana' rUpa dIpaka pragaTAyA hai / isa dIpaka meM apanI zakti anusAra eka-do-tIna cammaca ghI DAlane kA zubha kArya avazya karanA caahie| isase yaha dIpaka pA~cave Are ke aMta taka prakAzamAna rahe / jagata ke jIvoM ko tArane kA, prakAza dene kA kArya hotA rahe / yahI manuSya jIvana kA sAra hai / jIvana meM saMprApta riddhi-siddhi, labdhi, mAna-pAna, pratiSThA kA upayoga saMsAra ke lie yA sva prazaMsA ke lie apane vidyAmaya jaina AcAryoM, upAdhyAyoM, muni bhagavaMtoM evaM zreSThiyoM karate nahIM, paraMtu zAsana prabhAvanA ke lie hI karate haiM / hama bhI isI dRSTi se jIvana yApana kara apanA yogadAna zAsana prabhAvanA ke tAraNahArI kArya meM dekara apanA utsAha evaM umaMga batAe~ / 8 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUG zAsana prabhAvanA * amerikA meM jIvana yApana kara rahe bAlakoM ko pAThazAlA meM dhermakSetra ke lie taiyAra karane meM yogdaan| * Jain Scholar Visitation meM rasapUrvaka agraNI rahakara bhAga lenA, unako ghara para sammAna svAgatapUrvaka rakhakara sAra saMbhAla meM madada krnaa| * saMgha meM utsUtra prarUpaNA rUpa AcaraNa, 'maiM karU~ vaha satya' kI haTha meM dRr3ha aise jIvoM kI anumodanA se dUra rahanA / jina zAsana kI niMdA na ho isakI saMpUrNa sAvadhAnI rakhakara hamezA jAgRta rhnaa| * zakti ke anusAra svAdhyAya, sAmAyika, pratikramaNa, Ayambila, ekAsanA, upavAsa Adi dharma anuSThAnoM meM utsAha evaM umaMga se jur3anA / pUjA-prakSAlana Adi vidhi-vidhAna meM madada krnaa| * saMgha kI 'prazasta' pravRttiyoM meM tana-mana-dhana se yogadAna denA, jisase mana prasanna rhe| dharma prabhAvanA ke mukhya rUpa se do phala hote haiM, eka tAtvika tathA dUsarA AnuSAMgika / citta kI prasannatA, prasannatA kA phala citta kI samAdhi evaM samAdhi kA phala kevalajJAna aura aMta meM mokSa / tAtvika phalasvarUpa sabhI kI AtmA ko AkarSita kare tathA zAsana sevA jIvana ko vikasita karatI rahe yahI abhyarthanA .... 7077070000000000090050905050505050505050605060 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ise dhyAna se vicAreM (pU. AcAryadeva zrI vijaya rAmacandrasUrijI ma.sA. ke pravacanoM meM se uddhRta) bhagavAna kA saMgha jagata kA jvAjalyamAna hIrA hai / baniyoM kA TolA ekatra hokara saMgha bana jAe aura svayaM ko paccIsavA~ tIrthaMkara kahe, aisA paccIsavA~ tIrthaMkara to caubIsa tIrthaMkaroM kI AjJA kA ullaMghana karate haiM / aise AjJAvihIna Tole se kabhI saMgha nahIM banatA hai / * kama khAnA yaha acchA, gama khAnA yaha bhI acchA, paraMtu satya kA sAtha chor3anA yaha kharAba / asatya ko svIkAranA yaha to isase bhI kharAba / satya aura asatya ke madhya samAdhAna na ho / paisoM kI lena-dena meM samAdhAna ho / kAraNa yaha hai ki yaha chor3ane jaisI vastu hai / * satya chor3ane jaisI vastu nahIM hai / satya chor3ane meM nAza hai / bhagavAna ke samavasaraNa meM virAjate 363 pAkhaMDIyo meM se eka ke bhI sAtha bhagavAna ne samAdhAna nahIM kiyA / unake sAtha ekatA ke prayAsa bhI nahIM kie| do aura do cAra hote haiM, ise jo svIkAre usake sAtha hI samAdhAna ho sakatA hai| pAMca yA tIna bole usake sAtha kabhI nahIM hotA / aisI zrI jinezvara prabhu kI vANI pa. pU. zrI vijaya rAmacandrasUrijI ma.sA. ke dila meM ANI / 10 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava se mahAmAnava (tIrthaMkara prabhu) kaise banate haiM ? mahAvIra kA saMdeza - zAzvata vANI ...... samasta prANiyoM ko apanA jIvana pyArA hai isa hetu sUkSmAtisUkSma se lekara laghu bRhada cetanAvaMta kisI bhI jIva kI hatyA nA hI karanA cAhie nA hI karavAnA cAhie / isakA yathArtha rUpeNa pAlana ho sake isake lie satya, ahiMsA, acaurya, brahmacarya evaM aparigraha ina pAMcoM AdezoM ko AcaraNa meM lAnA cAhie / zAstrokta vacana ke AdhAra para jIvana vikAsa kI gati mAnava se mahAmAnava banane vAlI AtmA tIrthaMkara paramAtmA rUpa kisa prakAra banatI haiM ? * akhila vizva ke prANI mAtra meM se aneka AtmAe~ viziSTa koTi kI hotI haiM, jo IzvarIya sthiti taka pahu~cane kI yogyatA rakhatI haiM / o jar3a yA cetana kA nimitta milate, manuSya bhava ho taba isa viziSTa AtmA kI vikAsa kI gati bahuta hI zIghra hotI hai / I * eka hI janma meM maitrI bhAvanA parAkASThA para pahu~catI hai / unakI AtmA meM sAgara se bhI vizAla maitrI bhAva kA janma hotA hai / vizva ke samagra AtmAoM ko sva-Atmatulya samajhatI hai / eka utkRSTa bhAva jAgRta hotA hai ki isa AtmAoM ko duHkha mukta karane ke lie maiM zaktimAna banU~ ? NIAGARA ke pravAha se bhI aneka gunA adhika evaM vAyu se bhI adhika vegavAna bhAvanA kA mahAstrota paramAtma dazA ko prApta kara sake isI sthiti kA nirmANa karatA hai / aisI sthiti ke nirmANa hone kA janma yaha paramAtmA banane vAle bhava pahale kA tIsarA bhava hotA hai ege 11 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOG isake pazcAt ke tIsare bhava meM pUrva meM ahiMsA, satya, karuNA, deva-guru bhakti, dayA, saralatA Adi guNoM dvArA jo sAdhanA kI thI usa sAdhanA ke phala rUpa janma lete hai aura paramAtmA banate haiM / yaha usakA carama aMtima bhava hotA (c) janma ke sAtha hI amuka kakSA kA mati-zruta-avadhi viziSTa jJAna lekara hI janmate hai / isa kAraNa hI vartamAna, vyatita, bhaviSyamAna kI ghaTanAoM ko aMzata: dekha sakate haiN| 0 gRhastha dharma meM hone ke bAda bhI AdhyAtmika sAdhanA prAraMbha hI rahatI hai / svayaM ke prApta jJAna se svayaM ke bhogAvalI karma avazeSa hai aisA jAne to karmakSaya hetu lagna svIkAra karate haiM / yadi anAvazyaka ho to asvIkAra karate haiN| (c) usake pazcAt cAritra, dIkSA/saMyama ke avarodha Ane vAle cAritra mohanIya karma kA kSayopazama hote hI eka mahA upayoga se, vizva kalyANa ke lie yogya samaya Ate hai hI cAritra grahaNa karate haiM / svayaM kA yathArtha mArga jAnanA hI cAhie aise utkRSTa AcAra ke yoga se saMpUrNa jJAna aisA kevalajJAna prApta karane ke lie taiyAra ho jAte haiM / sarvathA moha kA kSaya kie binA aisA jJAna prakaTita nahIM hotA hai isalie bhagavAna sAdhanA meM pracaNDa rUpa se taiyAra rahate haiM / ati nirmala saMyama kI sAdhanA, vipula evaM agrakoTi kI tapasyA ko kArya siddhi kA mAdhyama banAkara gA~va-gA~va, nagara-nagara, jaMgala Adi meM vicarate haiM / 'sarvajJa' kI padavI prApta hote hI, vizva ke tamAma dravyoM-padArthoM usake paryAyoM, traikAlika bhAvoM ko saMpUrNa rupa se jAnane vAle tathA dekhane vAle banate haiN| 707707000000000001290090050505050505050605060 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaguNa sampanna prabhu hajAroM AtmAoM ko maMgala evaM zreyaskArI upadeza, satata rupa se svayaM kI 35 guNa sampanna vANI meM prasArita karate haiM / 1 * aise arihaMta prabhu kI AtmA 18 doSoM se rahita hai / parama pavitra evaM parama upakArI hai, vItarAga hai, prazama rasa se pUrNa hai, pUrNAnandamaya hai / * prabhu kI mukti mArga batAne kI zailI anokhI hotI hai / tatva pratipAdana, hamezA syAdvAda-anekAMtavAda kI mudrA se aMkita hai / mana, vacana evaM kAyA ke nigraha meM prabhu ajor3a hai / sUrya se adhika tejasvI tathA candra se adhika zItala hai / sAgara se bhI adhika gaMbhIra hai to meru kI taraha aDiga aura acala hai| anupama rupa ke svAmI hai / arihaMta bhagavAna parama upAsya hai evaM isI kAraNa nitAnta stuti ke pAtra hai jainam jayati zAsanam 13 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 suvAkyoM dvArA AtmajJAna * jaisA bhAva vaisA bhava, jaisI gati vaisI mati / * samyaktva dvArA AtmA kA Atmika sukha pragaTa hotA hai| * vajana ghaTate hue jaise saMvedana hotA hai, vaise hI karma ghaTate hote hI jIva ko saMvedana hotA hai| * karma kA nAza zubha dhyAna dvArA hotA hai / dhyAna gyArahavA~ tapa hai / mRtyu ho vahA~ sukha nahIM hotA, isIlie ajanmA bananA caahie| * jaba se dharma bhAvanA zurU hotI hai, taba se umra kI ginatI prArambha hotI hai| * isa bhava meM karmakSaya karanA ho to jJAna-dhyAna-vairAgya honA cAhie / aise dharma mArga meM praveza karane ke lie, hama meM bhI rasa-kasa honA caahie| * hamArA saMpUrNa manobala saMsAra meM khatma ho gayA isalie vRddhAvasthA meM dharma karate samaya rasa-kasa bahuta kama mAtrA meM raha jAtA hai| * cakravartI jaise samRddhivaMtoM ne bhI saMsAra meM sukha samajhA/dekhA nhiiN| * svabhAva se chUTe vaha saMsAra meM DUbe / * pratikUla saMyogoM ke vyaktiyoM ke sAtha samatA bhAva meM svasthatA pUrvaka jInA siikho| * vastu ke svarupa ko samajho / phrIja meM bhI dahI khaTTA hI hotA hai| * AyuSya pUrNa hone para svargIya likhA jAtA hai / parantu svarga meM bhI sukha kahA~ hai ? vahA~ se puna: janma lenA par3atA hai / samyaktva rahita svarga ke jIva avazya vanaspatikAya yA apakAya meM janma letA hai| * aizvarya tujhe chor3e usake pUrva tU aizvarya ko chodd'| 7077070000000000014050505050505050505050605060 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika maMthana - suvAkyoM * jIvana meM ciMtA nahIM, ciMtana karanA cAhie / sA~pa ke sAtha so sakate haiM, pApa ke sAtha kabhI nahIM / * lakSmI kA vyaya tIna prakAra se hotA hai ; dAna se, bhoga se, nAza se / * kAle varase to megha nahIM to mAvaThA / * dRSTi par3e vahA~ doSa hai, par3ha (paira) par3e vahA~ pApa hai / dUsaroM ke adhikAroM ko chinanA vaha adatta hai / * dharma puruSArthAdhina hai, lakSmI bhAgyAdhina hai / * khar3e-khar3e nikalo nahIM leTA kara nikAlegeM / saMta khar3e-khar3e saMsAra chor3ate haiM / cetana kAyA ko hamezA sAtha detA hai, kyA kAyA cetana ko sAtha detI hai ? kAyA to cetana ko nacAtI hai / * AtmA ke zuddha paryAya ko dhAraNa kare vaha 'satya N / ArAdhanA ( svAdhyAya) na karane se virAdhaka bana jAte haiM / * jJAna ke athavA jJAnI ke zaraNa meM raho / * ahiMsA pratyeka dharma kA kendra bindu hai / jIvana meM agara ahiMsA na rahe to eka bhI vrata nahIM rahatA / ** tapa meM brahmacarya zreSTha evaM abhayadAna dAna meM / manuSya bhava meM hI 'avedi' banA jA sakatA hai| yAne ki strIveda, puruSaveda yA napuMsaka veda ko TAlA jA sakatA hai / * vikAra bhAva meM dhikkAra vacanoM se AtmA ko bacAnA cAhie / * mahAAraMbha - mahAparigraha / * saMsAra meM kisI dravya kI zakti nahIM hai ki vaha hameM pakar3a sake / * lAhA loho pavaDDaI - lAbha se 'lobha- kaSAya' bar3hate haiM / * pratikramaNa - bhUtakAla kA, saMvara-vartamAna kA, prAyazcita-bhaviSyakAla kA / vIra kSamA se hue, bala se nahIM / * bhaviSya nahIM, vartamAna ko sudhAro / * nimitta ko nimitta samajho, kAraNa nahIM / 15 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 pratikramaNa dRSTi aMtarmukha karI tyAM mAjhaM anazana klovAyu suSupta mananA atIta nI keDI para UgI cUkyAMtAM puSpo ati, viSyanAM ! jharatuM hatuM mAhe thI aprazasta 'rAga'nu mINa je nItaratuM raghu nayanethI, khArUM pINa .... garhAnI rAkhaNI karyu pAraj cahI dRSTimAM udyota ane pA... pA... pagalI, samakina kane ....!! sitambara - 99 707707000000000001650090050505050505050605060 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga - 2 A 'zraddhAMdha' kI stutiyA~ navakAra mahAmaMtra A prabhu dvArA praNIta tIna : mukhya 4 AtmA ko bhAvita karie A ANA dhammo A kAmarAga evaM sneharAga kA vaicitrya 4 muni bhagavaMtoM kI vANI 4 tatvajJAna ciMtana 'bAteM 17 18 20 24 27 28 31 32 39 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG dazAe~ AtmA kI ..... aMtara AtmadazA sukha mANavA mATe bahirAtmA ne mUla thI pIchANavo paDaze parama paramAtma pada ne pAmavA mATe mahAtmA nI avasthA sAdhavI paDaze... aMtara AtmadazA .... bahirAtmA rahe Asakta, pudgala nA pravAho mAM kare e kSudratA, rati lAbha mAM, dInatA alAbho mAM bhUlyo tu murkha thaI, matsara banI, bhayamAM ne zaThatAmAM avasthA mUDhatAnI to have basa nAthavI paDaze .... aMtara AtmadazA .... bahirAtmA rahe lapaTAI ne mohAMdha saMsArI rahe saMsAra mAM, aMtara AtmA, samakita AdhArI tyajI saMsAra sAdhu mahAtmA, manathI che aNagArI dayA mAM hAtha A 'zraddhAMdha' no basa jhAlavo paDaze... aMtara AtmadazA .... "zraddhAMdha" apraila 2005 pa. pU. paM. zrI nayavardhana vijayajI ma.sA. likhita 'AtmA thI paramAtmA' pustaka ke AdhAra para preraNA dvArA likhA gayA 7077070000000000018509090050505050505050605060 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama cAritra ne bhAvatAM bhAvatAM (rAga bhUpAlI) sarala zuddhazvara rAga bhUpAlI, madhdhama niSAda varjita hai Atma svarUpa pragaTa karanako suravara muni bhUpa gAvata hai / levA jevuM nA lIdhuM maiM, saMyama cAritra A bhava mAM chor3avA jevo chor3ayo nahIM, khAro saMsAra maiM A bhava mAM levA jevuM .... zAzvata sukha ne samajhyo nahIM tuM rAcyo sahu sukha AbhAsa mAM melavavA jevo kyAMthI male tane mokSa dUSita A mAraga mAM levA jevuM ..... dasa dRSTAMte durlabha evo mAnava bhava le jAya 'zraddhAMdha' cahe doSa nivAraNa, Atma ujAgara aMtara mAM levA jevuM .. 'zraddhAMdha' 2010 dIpti bahina kI dIkSA ke pazcAt anuprekSA rupa vicArate hue jo preraNA prApta huI usake phalasvarUpa likhA gayA 19 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 namaskAra mahAmaMtra * sarvopari sthAna para virAjita ati mahatva kA pavitratama maMtra hai, zaktizAlI zreSTha maMtra hai, zAzvata maMtra hai| * 4 Agamika nAma :1. zrI navakAra mahAmaMtra 2. namaskAra mahAmaMtra 3. zrI paMcaparameSThimahAmaMtra 4. paMcamaMgala mahAzrutaskaMdha * 9 pada evaM 8 saMpadA hai| * 68 akSara 68 tIrtha samAna hai| * 68 akSaroM meM 7 guru evaM 61 laghu akSara haiN| * pratyeka akSara para 1008 vidyA deviyA~ nivAsa karatI haiN| * prathama pAMca pada meM paMca parameSThi bhagavaMtoM kA samAveza hai / jagata meM ina pAMca padoM se zreSTha koI pada hai hI nahIM / yaha pAMcoM pada vyaktivAcaka pada nahIM hai, guNavAcaka pada haiM, isalie sanAtana haiN| + navakAra maMtra kA eka akSara sAta sAgaropama ke pApoM kA nAza karane meM samartha hai| dharma kA bIja pUjya haribhadrasUrijI ma.sA. ne kahA hai ki jaba taka jinezvara prabhu kA vacana satya hai, aisI zraddhA hRdayastha na ho jAe taba taka AtmA Age bar3ha nahIM sakatI / ise hI dharma kA bIja kahA hai| navakAra maMtra kaba phalatA hai ? mana meM kisI prakAra kI gAMTha na ho to hI navakAra maMtra phalatA hai| mana meM gAMTha ho to vaha kisa prakAra jAnakArI hotI hai ? jaba jaba hameM anukUlatA meM rahanA hI priya lage aura pratikUlatA apriya lage arthAt ki mana meM gAMTha raha gaI hai / sahana zakti bar3hAne se gAMTha DhIlI par3atI hai / isa hetu jIvana meM 50@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 20 90GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UGGGGGGGGGGGGGG saralatA kI buddhi evaM strI, sahaja mAyA ghaTAne - naSTa karane kA bodha jJAnI bhagavaMta samajhAte haiN| jina zAsana kA sAra navakAra maMtra hai / navakAra maMtra kA sAra sAmAyika hai| navakAra ke pAMcoM parameSThi ko sAmAyika' hotI hai| sAmAyika karane se 1 AyaMbila kA phala milatA hai| namaskAra mahAmaMtra prabuddha jIvana sAmAyika meM se .... 1. maMtra saMsAra sAraM - jIva kA udbhava sthAna nigoda, vahAM se vyavahAra rAzi meM jitane bhava kie aise saMsAra kA sArabhUta navakAra hai| 2. trijagat anupama maMtraM __- tInoM jagata meM jisakI koI upamA nhiiN| 3. sarvapApa ari maMtra - sarva pApI zatruoM kA vijetaa| 4. saMsAra uccheda maMtra - saMsAra kA uccheda karane vaalaa| 5. viSa : viSahara - mithyAtva moha rUpI viSa ko harane vAlA 6. karma nirmUlyaM maMtraM - karma ko nirmUla karane vAlA maMtra 7. maMtra siddha pradAnaM - aneka siddhiyoM ko dene vAlA 8. ziva sukha jananaM - ziva sukha kA janaka 9. kevalajJAna maMtraM - kevalajJAna ko pradAna karane vAlA 10. maMtraM zrI jaina japa japa janitaM - jIva isa maMtra kA tU satata jApa karatA rhe| 11. janma nirvANa maMtra - janma karaNa kA aMta karane vAlA maMtra 11 vizeSaNoM se vibhUSita yaha navakAra maMtra adbhuta maMgalakArI hai| kevalajJAna prApti : tIrthaMkara bhagavaMtoM siddhapada kI ora prayANa karate haiM / jagata ke jIvoM ko mokSa prApti kA upadeza pradAna karate haiM / samavasaraNa deva nirmita hotA hai, gaNadharoM kI sthApanA hotI hai, dharma tIrtha kI sthApanA hotI hai, tripadI :- upanneI vA, vigameIvA, dhuveI vA, ke suzrutadAna aneka akalpya kSapopazama se AgamoM kI racanA hotI hai| 9@GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 210 GOGOGOG@GOGOGOGOGOG@GOOGO Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 AgamoM :- 12 aMgoM + 11 upAMgoM + 6 cheda sUtroM + 10 payannA + 4 mUla sUtroM + 2 anuyoga dvAra / cheda sUtroM meM mahAnizItha sUtra mUkhya hai / isameM 10 pUrvadhara vajrasvAmIjI ne (aMtima 10 pUrva dhara) namaskAra mahAmaMtra ke akSaradeha ko 'paMcamaMgala mahAzruta skaMdha' ke nAma se prasiddha kiyA / 1444 graMthoM ke racayitA haribhadrasUrijI ma.sA. . ne 15 nirjalA upavAsa karake zAsanadevI ko pragaTa kiyA thA / unakI kRpA se AcArya bhagavaMta ne nAza ho gae aise navakAra ke adhyayanoM ko punaH sthApita kiyA thA / bhagavAn ne navakAra ke sAtha anusaMdhAna ( jur3ane) ke lie kahA hai / navakAra ke 68 akSaroM ke sAtha zabdAnusaMdhAna itanA pavitra kyoM hotA hai ? parama stutivAda rUpa paMca parameSThi padoM para parameSThioM ne bhI ArAdhanA kI hai, ho rahI hai aura hogI hI / AtmA kA saMbaMdha, bhASya, upAMzu evaM mAnasa jApa dvArA kara sakate haiM / bhASya jApa : bolakara hotA hai / 300 mITara / sekaMDa AMdolanoM meM upAMzu jApa : gaNagaNATa pUrvaka kA jApa / 500 mITara / sekaMDa AMdolanoM / mAnasa jApa : mAnasika dhAraNAmaya jApa / 3 lAkha mITara / sekaMDa AMdolanoM / AMdolanoM sAdhaka ke AsapAsa Circular Movement dhAraNa kara usakI meM se aMdara praveza kara audArika, tejasa, kArmaNa zarIra ko bhedakara AtmapradezoM para pahu~cate hai aura usakI UrjA karmoM kA kSaya karatI hai / yaha eka vaijJAnika satya hai / navakAra se karmakSaya meM sahAyatA milatI hai / UrjA tejasa meM se kArmaNa zarIra meM praveza kara karmakSaya karAtI hai / isI kAraNa tapa nirjarA svarUpa hotA hai / zabdAnusaMdhAna kA udAharaNa :- deva, AyuSya pUrNa hone vAlA vAnara, deva rUpa ke aMtima divasoM meM navakAra ke akSaroM ko jaMgala kI zIlAoM para aMkita kara dehAMta hotA vAnara, uhApoha-jAti smaraNa jJAna, navakAra ke akSaroM meM vAnara magna banA / anazana kriyA, rAjA ke yahA~ putra rUpa meM janmA, bAlI nAma se pUjanIya banA / 'Namo arihaMtANaM' par3ha meM 'Namo' kA artha dravya saMkoca evaM bhAva saMkoca hai / 22 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJG dravya saMkoca - pAMcoM aMgoM ko saMkucita kara vinayapUrvaka kriyA jAne vAlA namana / bhAva saMkoca - pAMca indriyAM ko mana:pUrvaka sameTakara Amanaska bhAva dvArA kiyA jAne vAlA nmn| prathama ke 5 padoM meM parameSThi ko yAda kara vaMdana kiyA jAtA hai| cUlikA ke 4 padoM meM pApa praNAzana evaM mokSa maMgala prApti kI cAhanA kI gaI hai| CONTEMPLATE TO ACT AS IF THE SOUL IS TAKING A FORM OF 5 MAHATMAN:ARIHANT, SIDDH, ACHARYA, UPADHYAY, SADHU. __ zabdAnusaMdhAna ke pazcAt arthAnusaMdhAna, tatvAnusaMdhAna evaM svarUpAnusaMdhAna kA vicAra karane se paMca parameSThi tatvoM ke sparza kA anubhava hotA hai| namAmi savva jiNANaM khamAmi savva jIvANaM / (khamAmi - kSamA mAMganA) ina do maMtroM se cauthe se caudahaveM guNasthAnaka para rahe hue sarva jIvoM ko namaskAra ho jAtA svarupAnusaMdhAna parAkASThA para pahu~cAtA hai / anAdikAla se jIva dehAdhyAsa meM jI rahA hai| deha ke sAtha ekatA kI anubhUti ke paryAya meM bhUla se kho gayA hai| merA aizvarya to akAya jIva kA hai / dehAdhyAsa chor3akara AtmadhyAsa ko prApta karanA hai| AtmA ke sAtha ekamekatA sthApita karanA hai| isakI anubhUti, AtmA ke anaMta guNoM tathA caitanya zakti rupa paramAtmA ke sAtha kA abhinna anubhava karavAtA hai| ___ "aho Atman ! aho Atman !" bhAva ko puSTa karate karate dhAtI karmoM kA nAza hotA hai| svarupAnusaMdhAna ke aMtima caraNa meM haribhadrasUri mahArAjA dvArA pratipAdita ArAdhanA krama ke pA~ca sopAna praNidhAna pravRtta vighnajaya siddhi viniyoga hotA hai / "savi jIva karUM zAsana rasI" kA utkRSTatama parArthabhAva, niSkaMpa vikAsa ke zikhara para pahuMcakara paramAtma pada ko pAtA hai| jinarAzana kA sAra navakAra hai, navakAra kA sAra sAmAyika hai / navakAra ke pA~coM parameSThi ko sAmAyika hotI hai| 9090909009090909050909090902309090909090905090900909090 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika kahA~ karanA cAhie ? sAdhu ke samIpa upAzraya meM, pauSadhazAlA meM, svagRha meM / jina maMdira meM nahIM / sAmAyika karane se eka AyaMbila kA phala milatA hai / caravalA : cAru, vAlaka, suMdara rIta se jo mana ko mor3atA hai khaNDana-maMDana graMtha: yazovijayajI ma. 7 zASTAMga praNAma:-sthAna adhika rokatA hai tathA jyAdA vAyukAya jIvoM kI hiMsA hotI hai| paMcAMga praNAma kiyA jAtA hai / bhAva vIrya - dravya vIrya utthAna kI ora le jAtA hai / aMgulI, cakSu, paira kI aMguliyoM meM se zakti kA pravAha hotA hai / * vidhi zuddhi: 1. sabase kama se kama cakSuoM se, zaktiyoM kA pravAha hotA hai / usase adhika hAtha kI aMguliyoM meM se zaktiyoM kA pravAha hotA hai / sabase adhika pairoM kI 10 aMguliyoM meM se zaktiyoM kA pravAha hotA hai / isalie pUjA paira se zurU kI jAtI hai / 2. jisake guNa prApta karanA ho usake cakSu evaM caraNa kA saMdhAna (Cosmic Relation) hotA hai / isa hetu bhagavAna ke caraNa ke bAe~ paira evaM bAe~ aMgUThe kI prathama pUjA hotI hai / prabhu dvArA praNIta 3 mukhya bAteM prathama 1. paraloka hai - 2. saMsAra duHkharUpa hai - 3. mokSa prApti hetu pA~ca mahAvratoM evaM tyAgamaya jIvana jInA cAhie / samasta tIrthaMkara paramAtmA ne kisakA mukhya upadeza diyA hai ? (1) sarvatyAga - sarvavirati kaa| saMsAra ke sukha bhogane ke bAda bhI AtmA ke lie yaha hitakArI nahIM hai / (kaMcana, kAminI, kAyA, kuTuMba ke sukha) (2) jo sarvavirati ke liye sAmarthya nahIM ho to dezavirati lenA cAhie / 24 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG dvitIya 'tripadI' jagata ke samasta padArthoM utpanna hote hai - upannaI vA nAza hote hai - vigameI vA tathA avazya dhruva rahate hai - dhuveI vA padArtha pUrva avasthA se vyaya hotA hai aura uttarAvasthA se utpanna hotA hai| dravya avasthA se dhruva hI rahatA hai| * jaise-jaise bhoga bhogate raheMge, vaise-vaise abhilASA meM vRddhi hotI rahegI / bhoga kI abhilASA tRtpa hI nahIM hotI hai| jaise khujalI ke rogI kI khujalI karane pr| * jIvo kI hiMsA ke binA bhoga sukha saMbhava nahIM hai / mAnava bhava avazya durlabha hai / parantu bhoga sukha ke lie nahIM, dharma karane ke lie hai / tiryaMca-deva Adi bhavoM meM bhI bhoga upalabdha hai| * mAnava bhava meM dharma prApti kI sulabhatA hai vaha anya bhavoM meM nahIM hai / isalie bhoga sukha tyAjya hai| * samyagdarzana kI prApti hote hI tatkAla samajha kI jAnakArI hotI hai| AtmA ko bhAvita karie : dhyAna dharane ke pUrva AtmA ko bhAvita karanA jarurI hai| 1. Namo arihaMtANaM' kI pA~ca mAlA ginane ke pUrva AtmA ko bhAvita krie| he sImaMdhara svAmI, he prabho ! mujhe ApakA mArgadarzana milatA rahe / Apa to sarvajJa ho / arihaMta pada kA dhyAna dharate mujhe samyagadarzana prApta ho / prApta huA samyagdarzana vizuddha bane / mujhe abhaya sthiti' mile evaM prApta mArgadarzana meM sthira rahane kI zakti mile / Namo arihaMtANaM, Namo arihaMtANaM, Namo arihaMtANaM kahakara mAlA ginnaa| 9090GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG02590GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGGC Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUJUJUJJJJJJJJJJJJJJJJJJG 2. Namo siddhANaM' kI mAlA ginane ke pUrva AtmA ko bhAvita krie| he siddha prabho ! Apa jaisA nirmala evaM aNizuddha Arogya tana evaM manakA mujhe bhI prApta ho / ApakA anaMta catuSTya AMzika rupa se bhI mujhe mile / mere mana meM sthiratA meM ApakA prabhAva satat barasatA rahe / Namo siddhANaM, Namo siddhANaM, Namo siddhANaM kahakara mAlA ginnaa| 3. 'OM hrIM aiM klIM sarvaroga nivArINI padmAvatyai nama: maMtra dvArA padmAvatI mAtA kI mAlA __ ginane ke pUrva mere mana, vacana, kAyA ke sarva rogoM kA kSaya ho, kSaya ho, kSaya ho kahakara mAlA ginnaa| sAmAyika karane ke pUrva sImaMdhara svAmI prabhu ko bAraha khamAsamaNA arihaMta prabhu ke bAraha guNoM ko yAda karate denA caahie| pazcAt tIna bAra sthApanAjI ko sarasvatI mAtA ke maMtra dvArA pradakSiNA denA caahie| OM hrIM aiM zrI sarasvatyai namaH arihaMta ke 12 guNa azoka vRkSa, surapuSpa vRSTi, divya dhvani, cAmara, Asana bhAmaMDala, duMdubhI, chatra, pratihAryo var3e zobhe arihaMta ... pUjA, vacanA, jJAnAtirAya apAyApagamA atizaya cAra jJAnI bhagavaMtoM nI vANI, arihaMtoM nA mUla guNa che bAra ..... 'zraddhAMdha' 707707000000000002650090050505050505050605060 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG bIsa viharamAna jinezvaroM ko namaskAra ho, pratidina sImaMdhara svAmI prabhu kI upasthiti sthApita kara, 12 khamAkhamaNA dvArA namana kareM AtmA ko bhAvita karie .... * 12 khamAsamaNA - arihaMta prabhu ke 12 guNoM ko yAda kara sImaMdhara svAmI prabhu ke caraNoM meM namana kreN| * prathama 4 atizayoM ke yAda karane ke pazcAt 8 pratihAryoM ko yAda kreN| 1. apAyApagamAtizaya : he pyAre sImaMdhara svAmI ! hamAre sarva apAyo (duHkhoM) kA apagama (nAza) ho jaae| 2. jJAnAtizaya : paMcAMga prANAtipAta mudrA dvArA sRjita yaha maMgala kalaza prabhu, Apake jJAna se satat bharatA rhe| 3. pUjAtizaya : ApakI sAkSAt upasthiti ho evaM hameM bAra-bAra ApakI pUjA kA lAbha prApta hotA rahe ...... hotA rahe ..... / 4. vacanAtizaya : ApakI bhASA samiti bhavobhava hamAre vacana meM prApta ho / 5. azoka vRkSa : hamAre sarva bhava azokamaya ho| 6. surapUSpa vRSTi : sura puSpa ke samAna ApakA praNita AdhyAtma, ApakI jinavANI se sugaMdhita bhavobhava prApta ho| 7. divya dhvani : he vItarAga prabhu ! hamArI stUtiyoM meM, stavanoM meM, rAga-rAginiyoM meM ApakI divya dhvani kA raNakAra prApta ho| 8. cAmara : ApakI sAkSAt upasthiti ho tathA cAmara nRtya kA lAbha bAra-bAra mile| 9. Asana : Asana nava vA~ khamAsamaNA hai| 9 kA aMka apratipAti hai, usI prakAra ApakA AzIrvAda apratipAti rUpa bhavobhava barasatA rhe| 10. bhAmaMDala: hamAre ajJAna kA aMdhakAra bhAmaMDala kI kAMti' se dUra ho / 11. devaduMdubhi: he prabhu ! hameM ApakI devaduMdubhi zravaNa karane kA lAbha mile, aisA bhAgya pradAna kro| 12. tIna chatra : jJAna-darzana-cAritra rUpI tInoM chatroM kA prabhAva bhavobhava prApta hotA rhe| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 790GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 ANA e dhammo * bhavyAtmAoM kI sabhA meM vItarAga bhagavaMtoM kI pavitra vANI vikraya karane kA svarNima avasara puNyodaya ho taba hI prApta hotA hai / isa hetu sabakA RNa apane para lekara icchA kareM ki sabhI Atma kalyANa ke mArga para pragati kareM..... jinAjJAH jaise tujhe terI AtmA pyArI hai vaise hI samasta jIvoM ko svayaM kI AtmA pyArI hai, isalie sarvajIvoM meM samadRSTi rakha, sarva jIvoM ko terI taraha hI sukha pyArA hai| cAra dhyAna meM do dhyAna zubha hai / usameM bhI dharmadhyAna to samyagdRSTi AtmA hI kara sakatA hai| jisake cAra prakAra haiM, usakA pahalA bheda 1. AjJA vicaya 2. apAya vicaya 3. vipAka vicaya 4. saMsthAna vicy| AjJA vijaya : (jinezvara kI AjJA kA ciMtana) dayAdharma AjJA meM rahakara pAlanA cAhie / pratyeka jIvoM ke prati dayA / phrIja meM dahI khaTTA ho hI jAtA hai / kAla Ate hI rAtri meM tamaskAya ke jIva utpanna ho hI jAte haiN| dainika jIvana meM vyavahAra lUkhA nahIM rakhanA ho jinAjJA meM rahakara dharma AcaraNa karanA caahie| dhyAna se karmoM kA nAza hotA hai| zravaNa-manana-ciMtana-dhyAna se karmabaMdha DhIle hote haiN| * dharma kA pAlana karanA ho to sarvaprathama jinAjJA meM rahanA prAraMbha kare / pazcAt naitika kartavya adA karo / dayA, paropakAra, karuNA, maitrI, niyama, bhakti sarva kartavyoM kA pAlana kro| 7077070000000000028509090050505050505050605060 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG udAharaNa - uttama zAstroM ko koI cora corI kara gayA ho taba naitikatA kI pU~cha pakar3akara baiThe rahe to vaha nahIM clegaa| jina zAsana kI patAkA, zAsana prabhAvanA meM avarodha Ae to vaha bhI anucita hI kahA jaaegaa| jo jisake lie hitakArI ho use hI jinAjJA kahA gayA hai / udAharaNa - putra roga grasita ho usakI sevA-suzruSA karanA kauTumbika dharma hI nahIM jinAjJAnusAra kartavya hai / zuddha svabhAva kI apekSA se kauna putra hai aura kauna pitA ? samasta Atmadravya samAna hai isa prakAra vicArate hue nirlepatA se baiThakara kucha nA karo taba zuddha zreSTha dharma bhI hitakArI nahIM hotA hai| * abhavya - jAtibhavya jIvo jaina dharma ke prati zraddhAnvita hote haiM, zrAvakAcAra anuSThAnoM kA pAlana karate haiM, sampUrNa jIvana mahAvratoM ko pAlate haiM phira bhI aise jIva jinAjJA se bahAra hai| * jainettara ho paraMtu jinAjJA pramANe vartana karatA ho to dharma usake AtmakalyANa kI gyAraMTI detA hai / vaha pApa rUpI hiMsA nahIM karatA ho to vaha jinAjJA meM hai, aisA kaha sakate * kisI ko duHkha dene kA mujhe adhikAra nahIM hai / isa asAra saMsAra meM mere bhautika sukha ke lie dUsaroM ko kisalie duHkhI karU~ ? aisA mAnane vAle jainettara jIva jinAjJA meM hI haiN| * jisakA cintana viveka dRSTi ko khola de evaM AtmakalyANa ke lakSya se dayA bhAva rakhe, aise jIva meM nizcita hI jinAjJA kA guNa hai, isalie usakI pravRtti dharma hI hai| * jo Atmana jaina dharma meM janma lene ke pazcAt bhI 'mujhe mokSa jAnA nahIM' mujhe to yahA~ rahakara aneka jIvoM kA uddhAra, jIvoM para paropakAra karanA hai / maiMne mAnava dayA ko jIvana kA dhyeya banAnA hai, mujhe to mAtra satkArya meM hI rasa haiN| vAstava meM hI aisA kArya kiyA parantu adhyAtma tatva kI koI khabara nA ho, jinAjJA ke sAtha koI saMbaMdha nahIM rakhatA ho; yaha to aMtara ke upara kI dayA hai, paramAtmA dvArA praNIta dayA nhiiN| zubhabhAva se puNya kA baMdha avazya hogA, lekina usakA AtmakalyANa nahIM hogaa| 70770700000000000295050905050505050505050605060 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna ne dayA AtmakalyANa ke uddezya se karane ko kahI hai, jise saMsAra meM rasa hai use sthUla jIvoM kI dayA karane ke pazcAt bhI tatva se hiMsA meM hI rasa hai / aisI dayA meM jinAjJA nahIM hai / aisA dharma tatva se dharma nahIM hai / bhautika svArtha yAne svArtha AdhyAtmika svArtha yAne paramArtha / * Apake AtmIka sukha meM, svakalyANa meM hI jagata kA kalyANa hai evaM svArtha evaM parapIr3A kI paramparA hai / * Apake AtmA kA kalyANa nA ho, hita nA ho aise ahiMsA- -satya kA jaina dharma Agraha nahIM rakhatA / koI bhI dharma aMta meM AtmA kI unnati kA hI lakSya rakhatA hai / agara Atma kI avanati hotI ho to vaha dharma, dharma nahIM hai / jinAjJA : * 'jina' yaha vyaktivAcaka zabda nahIM hai ataH jinAjJA mokSa mArgAnusArita kA lakSya vikasita karatA hai aura isI se AtmA tiratI hai / jinAjJA tyAga-saMyama dharma kI hai / bhagavAna evaM sadguru ke anurAgI bano / moha ke kSaya se hI dharma hai / meghakumAra ke jIva ne hAthI ke bhava meM eka kI dayA pAlakara mokSa sAdhaka guNoM ko prApta kiyA / jisa jIva jisa samaya jo AtmahitakArI hai vaha hI usake lie mArga hai, AjJA hai / sAdhu evaM zrAvaka donoM ke lie niyata jinAjJA hai / sUkSma jayaNA saMpanna AcAra pAlate samaya sAdhu yA zrAvaka kramazaH svAdhyAya rUpa pratidina siddhAMta - zAstra kA abhyAsa karanA cAhie / * pratidina adhyayana / svAdhyAya karo evaM nayA-nayA bodha prApta karo / 30 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUJUJUJJJJJJJJJJJJJJJJJJG kAmarAga evaM sneharAga kA vaicitrya tatva dRSTi ! karma kA siddhAMta hai ki, atizaya sneha ho usakA yoga (milApa) karAtA hai| kapila kA, maricI ke bhava meM bhagavAna mahAvIra ko prathama bAra ziSya rUpa meM yoga milaa| bhavobhava sneha meM abhivRddhi hotI gaI aura mahAvIra prabhu ke aMtima bhava meM, gautama gaNadhara banakara atyanta nikaTa kA saMbaMdha bAMdhA / gautama kA mahAvIra guru ke prati sneha prabala hone ke kAraNa nirvANa pada kI prApti meM bodha rupa banA aura isakA jJAna hote hI, rAga chUTA aura mokSa pada ke svAmI bne| prabala rAga kA puNya aisA hotA hai ki jo zubha ho to puNyAnubaMdhI banakara, jIva kA saphalatA ke zikharoM kA ArohaNa karavA detA hai / parantu aMta meM to isa puNya kA khajAnA bhI khAlI ho hI jaaegaa| zubha sneharAga, jisameM svArtha evaM azubha bhAvoM kA abhAva hotA hai, vaha prAraMbha meM jIvana ko jyotirmaya mArga para agresita karane meM, aMtara ke AnaMda tathA agamya AkarSaNa kI phalazrUti banakara aMta meM yathArtha phala pradAna karane meM sahAyaka ho sakatA hai / nirdoSatA tathA samarpaNatA ke guNoM dvArA rAga ko zrRMgArita karate rahanA caahie| anukUla pAtra meM prAraMbha meM kAmarAga hotA hai, pazcAt sAnukUla sahavAsa kI vRddhi hone se kAmarAga sneharAga meM parivartita ho jAtA hai, jisakI zrRMkhalA bhavobhava calatI hai / guNayila jIva para sneha baMdhana ho to jokhima kama hotA hai / bhUloM kA pazcAtApa ArAdhanA ke mArga kI ora jAtA hai tathA yathArtha jAgRti kI avasthA nirmita karane vAlA bhI hotA hai / tIvra kaluSita bhAva kA abhAva atyaMta Avazyaka hai| ___ isa sneharAga yA kAmarAga ko jArI karane kA Excuse yA ucita dRSTAMta ko anucita tarIke se samApta karane kA prayatna nahIM honA cAhie / Arjava tathA mArdava guNa ke rasAyana ke sAtha hI jIva ke roga samAna rAga ko samApta kareM / vartamAna ke AnaMda ko, puruSArtha tathA dIrghadRSTi dvArA suvAsita karIe ....kim banA ? GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 3190GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munibhagavaMtoM kI vANI jIvana - mRtyu pa. pU. munirAja zrI harIzabhadra vijayajI likhita pustaka "phUla ane phorama" meM se nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH | na cainaM kaledayantyApo, na zauSayati mAruta: // bhAvArtha - koI bhI zastra AtmA kA vinAza nahIM kara sakatA, agni jalA nahIM sakatI, nIra bhIgA nahIM sakatA evaM vAyu use sukhA nahIM sakatI / AtmA amara hai / (karma) baMdha samaye citta cetI e re, udaye zA saMtApa ? Aura paccakkhANa, payannA sUtra meM dhyAna ke prakAroM kA adhikAra AtA hai / usameM ArtadhyAna ke 60 prabheda batAe gae haiM / Avazyaka sUtroM meM jaya vIyarAya, NamutthuNaM sUtra vItarAga paramAtmA kA paricaya karavAne vAle tathA devAdhideva samakSa prArthanA karane vAle sUtra haiM / usameM ArAdhaka apanI teraha mAMgoM ke sAtha mAtra samAdhimaraNa kI yAcanA karatA hai / 1. bhava ke prati udAsInatA, 2. mArgAnusAritA, 3. vAMchita phala kI prApti, 4. loka viruddha kAryoM kA tyAga, 5. gurujanoM kI pUjA, 6. paropakAra, 7. sadguru kA milApa, 8. unake vacanoM kI sevA, 9. unake caraNoM kI sevA, 10. duHkha kA kSaya, 11. karma kA kSaya, 12. samAdhimaraNa, 13. samakita kA lAbha / jJAna prApti, saMskAranidhi, samajha zakti, buddhi evaM saMtoSa kI vRtti, rakhane se jIvana saphala banatA hai| saMtoSI jIva kA jJAnadhana khUTatA nahIM, Apatti nahIM AtI, isase kAlAMtara meM ghaTatI hai aura nizcita hI mukti milatI hai / isIlie kahA gayA hai ki 'saMtoSI nara sadA sukhI' tRpti rakhane se, indriyoM kI zithilatA jIvana meM avarodha utpanna nahIM kara sakatI hai| AhAra saMjJA ko ghaTAnA ho to vRttisaMkSepa, rasatyAga, uNodarI Adi tapa karane kA Adeza hai / 32 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOG * AhAra ke tIna prakAra - ojAhAra - mAtA ke garbha meM lie jAne vAlA AhAra lomAhAra - zarIra ke chidroM dvArA lie jAne vAlA AhAra kavalAhAra - mukha dvArA kavala se lie jAne vAlA AhAra 28 kavala strI ke lie, 32 kavala puruSa ke lie, vRtti saMkSepa tapa / * indriyoM meM upayoga rakhie - sparza se kie gae pApa, prabhu kI pUjA se bhasmIbhUta hote haiN| rasanendriya se kie gae pApa, vItarAga kI stavanA se khaMDita hote haiN| dhrANendriya dvArA kie gae pApa, sacitta-acitta gaMdha meM samabhAva rakhane se samApta hote haiN| cakSurendriya dvArA kie gae pApa, prabhudarzana se ghaTate haiN| zrotrendriya dvArA kie gae pApa, vItarAga vANI ke zravaNa se dUra hote haiN| avirati dvArA kie gae pApa, virati kI ArAdhanA se miTate haiN| * pA~ca dravya ke pariNAma jAnane-samajhane jaise haiM : pRthvI - pRthvI ko samayAnusAra poSaka tatva milatA hai to vanaspati utpanna hotI hai| jala - jIva kI jaTharAgni ko pUrNa karatA hai / (pAnI se saMtoSa hotA hai), agni ko bujhA detA hai, zarIra ko bhI pavitra karatA hai| agni - anupayogI dravyoM kA dahana kara bhasma karatI hai| vAyu - zarIra meM vAyu (gaisa) ho to roga ko AmaMtraNa detI hai / jaMgala kI Aga ko vAyu phailAtI hai| AkAza - vyApaka sthAna / pratyeka dravya ko svayaM meM sthAna detA hai / samagra sAnukUlatA kare vaha aakaash| * janma-maraNa kI samApti ho taba hI kahA jA sakatA hai ki jIvana saphala huaa| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 3390GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tatvArthAdhigama sUtra ke navameM adhyayana meM prAyazcita ke 9 adhikAra kahe haiM / 1. AlocanA - doSoM ko guru samakSa pragaTa kara AlocanA lenA / (mRgAvatI-caMdanabAlA) 2. pratikramaNa aImuttA mui uparokta donoM - AlocanA + pratikramaNa / (vizeSa zuddhi - rahanemi ) 3. tadubhaya 4. viveka 5. vyutsarga 6. tapa 7. cheda 8. parihAra - 9. upasthAna - - - - - - 197 azuddha - abhakSya kA tyAga kAusagga meM vacana-vyApAra kA tyaag| (metAraja muni) Atmazuddhi, karmakSaya, pApa zuddhi kI bhAvanA (sundarI strI ratna) dIkSA paryAya ke cheda se lage pApa kI zuddhi / prAyazcita pUrNa nahIM kiyA usakA pApa / ( saphala karane ke lie caMDakauzika ne prayatna kiyA) - * pUrva paryAya kA tyAga, nUtana paryAya meM praveza | zuddhikaraNa hetu prayatna karanA sIkheM / pa. pU. A. zrI vijaya bhuvanabhAnu sUrIzvarajI ma.sA. ke ziSyaratna pa. pU. zrI rAjendra sUrIzvarajI ma.sA. ananta jJAniyoM kI vANI hai ; uttama narabhava kI prApti evaM uttama kula, dharma sAmagrI anaMta puNya rAzi ke yoga se prApta hotA hai / jIvana meM uttama sadguru kA yoga milanA ati durlabha hai / jaina zAsana vAstava meM ajor3a hai / jisase sarvanayo kI sApekSa bAteM, saptabhaMgI, syAdvAda-anekAMtavAda, yogadRSTi, dhyAna kI sUkSma bAteM jAnane ko milatI haiM / kaSAyoM kI tIvra mAtrA maMda hote hI AtmA zAMta svabhAvayukta ho jAtI hai / kadAgrahahaThAgraha ko chor3a detI hai / 34 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG AtmasvarUpa kI pahacAna kara sarva jIva mere jaise cetana svarUpa hai| mujhe kisI ke sAtha saMbaMdha bigAr3anA nahIM hai / samasta jIva mere mitra haiM / dharma ke bIja maitrI, pramoda, karuNA, mAdhyastha, bhAva meM rahanA hai / vaira, virodha, tiraskAra, dhikkAra, ahaMkAra, niMdA ke bhAva, maitrI Adi bhAvoM kA nAza karate haiN| kaSAya kI mAtrA meM vRddhi hotI rahegI to vaira kI gAMTha AtmA meM baMdha jAegI tathA usase jIva bAra-bAra durgati kA adhikArI banatA rahegA / isa hetu prANa kA bhoga bhI denA par3e to maitrI bhAvanA kabhI bhI khaMDita nahIM karanA caahie| mokSa kI pAtratA ke vikAsa ke lie guNAnurAgI bananA Avazyaka hai / AtmA ko paraguNa dRSTigata kara AnaMda kI anubhUti honA caahie| pramoda bhAvanA ko prApta karanA caahie| samatA yoga ko balavAna banAnA hai ? arihaMta Adi cAra zaraNa bhAva se sahiSNutA guNa prApta karoge to samatA yoga balavAna banegA / samatA yoga mokSa ke lie asAdhAraNa kAraNa hai / samatA meM sAmarthya hai ki, do ghar3I mAtra meM sakala karmoM kA nAza kara detI hai| samatA ko kaise siddha kiyA jA sakatA hai ? pratyeka ArAdhaka ko kaSAyoM kA nigraha, indriyoM, viSayoM, mana kA nigraha bAra-bAra karate rahanA caahie| indriya nigraha rahita jIva - paudgalika padArtha ke adhIna rahatA hai| mana ke nigraha rahita jIva - bAra-bAra dUSita bhAvoM meM ramaNa karatA hai| viSaya ke nigraha rahita jIva - paudgalika padArtha ke pIche daur3atA hai| kaSAya ke nigraha rahita jIva - bAra-bAra krodha-mAna-mAyA-lobha ke vaza meM rahatA hai| yaha cAroM nigraha Atma jAgRti ke setu haiN| 7077070000000000035509090050505050505050605060 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * arihaMta hRdayastha ho jAe yAne saba kucha mila jaae| jIva ne naraka - nigoda ke kaSToM ko anicchA se anaMta bAra bhogA hai / * saMtoSa dvArA zAzvata sukha kI prApti sarala bana jAtI hai / * duSkRta garhA - prAyazcita dvArA anubaMdha kI paramparA samApta ho jAtI hai / jaise hI AtmA ke adhyAvasAya ujjvala hoMge vaise hI puNyAnubaMdhI puNya kI prApti hone meM saralatA hogI / isalie pratyeka kSaNa AtmA ko zubha pariNAmoM meM hI rakhanA cAhie / isa hetu kisI ke lie azubha ciMtana karanA nahIM, azubha bolanA nahIM / duHkha apamAna ho vaisI pravRtti karanA nahIM / agara sadguru kA yoga mila jAe to kaSAyoM kI kAlimA dUra ho jAtI hai / artha kAma evaM para kI ciMtA aniSTa phala ko dene vAlI hai, yaha satya samajha prApta hote hI AtmA svayaM ke zuddha svarUpa kA ciMtana karane vAlI bana jAtI hai / pazcAt bhI ciMtA ho to vicAra karanA ki jagata ke kArya pAMca samavAya kAraNoM se hote haiN| jisameM jo kAraNa mukhya hoM vaisA vicArane se citta kA samAdhAna hotA hai / udAharaNa - dhana calA gayA to vicAranA ki vastu kA puNya samApta ho gayA, jisase usa vastu kA nAza ho gayA / isameM zoka saMtApa karane kI AvazyakatA nahIM hai / jo hamArA nahIM hai vaha hamArA ho nahIM sakatA / AtmA se bhinna hai - cintA kisalie ? * kaSAyoM kI kAlimA ko dUra karane kI rAmabANa auSadhi hai - mahAmaMtra navakAra kA jApa / * jIvana meM yogAnuyoga 'nimitta' milane se, zubha evaM kalyANa mitra rUpa nimitta se eka ullAsa prasArita hotA hai / mukti-siddhi kA mArga prajjvalita hotA hai / cakhalA, muhapattI, kaTAsanA, Asana, maMdira, Adi jar3a nimitta hai / deva-guru-dharma Adi cetana nimitta hai ! cAritra svIkArA hai / 36 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGO909009090090GOOGO90090900909009009090090090G dharmatIrtha graMtha pU. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. saMsAra meM to niyama hai ki sneha, sneha kI apekSA rakhatA hai| rAga usakA nAma hai ki jisameM apekSA hotI hI hai / rAga huA yAne ki sAmane se kucha abhilASA hogI hI, nA ho to rAga hogA hI nahIM / samasta rAga meM apekSA hotA hI hai| are ! aMta meM aisI bhI icchA ho ke vaha satat ni:svArtha sneha meM bhI apekSA hotI hI hai / maiM ise cAhatA hU~ aura yaha mujhe nahIM cAhe aisA rAga saMsAra meM hotA nahIM / aisA rAga dharma meM hotA hai / mAtra ucita kartavya karake chUTa jAne kA bhAva / dharma ke kSetra meM hI apekSAzUnya bhAva saMbhava hai| saMsAra meM eka pakSI rAga nahIM hotA hai| __ marudevI mAtA rAga ke bhrama meM rahe / RSabhadeva ko nirlepa dekhakara (kevalajJAna ke pazcAt unake samavasaraNa meM) unakA rAga TUTA / murudevI mAtA ne prabhu kI vANI bhI sunI nahIM aura mokSa meM ge| pA~ca lokottara bhAva tIrthoM : gaNadhara (gItArtha guru), dvAdazAMgI, caturvidha saMgha jo isako (dvAdazAMgI kA) anusaraNa kare, ratnatrayI evaM anubaMdhazuddha kriyA kalApa (anusstthaan)| ina tIrthoM ko lokottara kahA gayA hai, kAraNa ki pA~coM meM hI jIva mAtra ko saMsAra meM se tArane kI kSamatA hai| zreyAMsakumAra saha bharata cakravartI, bAhubalI, brAhmI, suMdarI ke sAtha pUrva bhava kA saMbaMdha bhagavAna RSabhadeva kA thA / zreyAMsakumAra ke sAtha 9 bhavoM kA saMbaMdha thaa| anurAga ke kAraNa donoM aneka bhavoM meM mile / donoM yogya jIva the isalie ahita kA kAraNa nahIM bane / zuruAta ke bhavoM meM rAgAdi vaza kAma-bhoga kI pravRtti bhI rahatI, Age bar3hate hue vaha pravRtti ghaTane lgii| navameM bhava meM chaH mitra ekatrita hote haiM, dharma kI bAteM karate haiM, udAra bhogoM kA tyAga kara cAritra svIkArate haiN| 707707000000000003750090050505050505050605060 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UGGGGGGGGGGGGGGGGG * apekSA kAraNa evaM nimittakAraNa taka pahu~cane meM sahAyabhUta hamAre zubha karma haiN| * nimittakAraNa rupa deva-guru-dharma upadAna kAraNa meM jAne ke lie prerita karate haiM / ajJAnI phala ko cATatA hai paraMtu usake mUla kAraNa ko nahIM dekhatA hai / vaha zvAnavRtti hai| * jJAnI phala meM kAraNa ko-mUla ko dekhatA hai evaM kAraNa arthAt karmabaMdha ke samaya usake kArya yAne phala kA vicAra karatA hai / yaha siMhavRtti hai / ajJAnI puNyodaya meM hI phala ko cATatA hai evaM puNya karmabaMdha ke samaya zubhabhAva ko bhUla jAtA hai| bhagavAna ne jisakA niSedha kahA hai usake tyAgapUrvaka evaM jisakA vidhAna kiyA hai usake sevanapUrvaka hone vAlI kriyA hI sAmaMjasyapUrvaka kI kriyA kahI hai / isake viparIta kriyA ko asamaMjasa vRtti vAlI kriyA kahI hai / aisI vRtti se cAhe jitane jina maMdiroM kA nirmANa karAo to bhI darzana zuddhi nahIM hogii| kAraNa ki vidhi pretiSedha kA sevana kiyA hI nahIM, zubha bhAvoM kA sparza huA hI nhiiN| * dAna dete samaya bhI dAna meM nahIM para parigraha meM rasa adhika hotA hai, usakA anubaMdha azubha hI hotA hai / vaha manasvI rUpadharma kara rahA hai| dharma adhyavasAyoM dvArA samajhanA caahie| * ruci evaM manovRtti * AcaraNa meM vinaya viveka bhUlakara, rAga dveSa ko mahatva dekara svayaM ke aham kA poSaNa karatA hai vaha karmabaMdha karake duHkhI hotA hai / jo saMyama rakhatA hai vaha saMtoSI jIva zubha karmabaMdha karatA hai| cattAri paramaMgaNi, dulhAni hujaMtuNo, mANusuttaM suI saddhA, saMyamaMmiaviriyaM / bhAvArtha - 1. manuSyatva - manuSya kA janma, 2. suI - zruti - saddharma kA zravaNa, 3. saddhA - dharma meM zraddhA, 4. saMyama - virati kA svIkAra karane kA apUrva ullAsa / yaha cAra vastu sAmAnya manuSya ko durlabha haiN| 90909090090909090509090900380900909090905090900909090 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvajJAna ciMtana jahA~ viveka nA ho parantu kiMcita vicAroM se dharma karane kI preraNA mile jaba vaha saMjJA meM calA gayA hai, aisA kahA jAtA hai / dharma ko vaha nirbala banAtA hai / jIva jaisI lezyA se maratA hai vaisI hI lezyA se utpanna hotA hai / karmabaMdha ke samaya pradeza, sthiti, rasabaMdha, svabhAva kA nirNaya hotA hai / rasabaMdha kA AdhAra lezyA para hai, 'sthitibaMdha' kA AdhAra kaSAya para hai / lezyA kI zuddhi kaSAya para hai / kaSAya tIvra - lezyA azuddha hotI hai (Intensity of Passion) kaSAya maMda - lezyA zuddha hotI hai / 6The guNasthAna taka samasta cha: lezyAe~ hotI haiM / 7 kRSNa, nIla, kApota, pItta (tejo), padma, zukla / zukla ko chor3akara pA~coM lezyA kI sthiti, jaghanya, utkRSTa, aMtamuhUrta / 7 se 13 guNa sthAnaka taka zukla lezyA hI hotI hai / ja. sthiti aMtamuhUrta - u. sthiti karor3a pUrva uNa (Less) 9 varSa 14 guNasthAnaka para jIva alezI hotA hai / jo jIva satata azubha lezyAoM meM rahatA hai vaha yaha tIvra kakSA kI ho to jIva kI gati naraka, jo yaha maMda kakSA kI ho to, jIva kI gati tiryaMca kyA karanA ? rAga dveSa kI pariNati ke samaya catuHzaraNa svIkArane vAlA sAdhaka nimitto se dUra rahatA hai| * jaina dharma kI samasta kriyAe~ cAritra prApti hetu hI hotI hai / lakSya saMyama kA hI ho caahie| * bhavAntara meM jaina dharma kI prApti ho isa hetu paMcAcAra kA pAlana karo / tathA jo paMcAcAra kA pAlana kareM usakI anumodanA karo / anubaMdha kA mukhya kAraNa manovRtti (Mentality) hai / vyavahAranaya: mana-vacana-kAyA ko anubaMdha kA kAraNa mAnate haiM / nizcaya naya : mana ko anubaMdha kA kAraNa mAnate haiM / * kAyarUpI senA, vacana rUpI topoM (naukAdala) evaM mana rUpI hRdaya dala kA mukAbalA karane ke lie kAya-vacana -mana gupti dvArA taiyAra hokara ina para vijaya prApta karanA caahie| 39 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GUJJUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU mahAvIra vANI bhagavAna mahAvIra kahate haiM : prIta, heta yA maitrI karanA / rAga-Asakti yA svArtha hogA to rAga meM se dveSa-tiraskAra evaM usameM se vaira kA sarjana hogA / vera kA visarjana karane ke lie bhagavAna mahAvIra ne vizva para maitrIbhAva evaM vAtsalya vega kA vistAra kiyaa| unake deha kA rakta mAtA ke dUdha ke samAna ho gayA / svayaM acala, amala evaM akhaMDa prabhutA ke svAmI bana gae / vAtsalya prema kI parAkASThA kA phala aciMtya evaM adbhuta hai, usakI pratIti jagata ko karavAI hai| 70770700000000000405050905050505050505050605060 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga - 3 4 zraddhAMdha kI saMvedanAe~ jaina kriyAoM meM vijJAna 4 jaina darzana ke vaijJAnika rahasyoM dvidala kA vijJAna ( saMkSipta ) A jApa ke prakAra evaM vaijJAnika mUlya 4 paccakkhANa Adi 4 samajhane jaisI sAmAyika A pAMca samavAya: anekAnta dRSTi 4 mukti prApti ke cAra sAdhanA kAraNa A darzanAcAra ( OVERVIEW) 41 105 1066180 42 43 46 49 50 52 54 57 62 63 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zraddhAMdha' kI saMvedanAe~ tIrthaMkara ke varNa .... padmaprabhu, vAsupUjya svAmIjI, varNe banne rAtA mallinAtha ne pArzvanAthajI nIlA varNa nAM trAtA caMdraprabhu ne zItalanAthajI, zveta varNa nAM dhAma munisuvrata ne neminAtha jI, banne varNe zyAma suvarNe raMge sola zobhatAM bAkI nA bhagavaMta caubIsa tIrthaMkara nA raMge bhIjAtAM aMge aMga / jalapUjA, caMdanapUjA, puSpapUjA dhUpa dIpa akSata naivedya, phala pUjA thAye nimitta samakita / paNa 'paNa' na rahe ... ... agamya che riztAoM jIvananAM tuM kahe .. kyAre zuM Ave udaya mAM ane kayA bhava nuM kyAre ubharAya ane kyAreka AtmA nI sthiratA paNa cale paNa 'paNa' nA rahe. valI dhruva prakSAla prabhu kA prakSAla kA AnaMda, prabhu sparza kA spaMdana prabhAva meM ajor3a, prabhu rupa kA aMjana samAhita hue nA rahe, isa dila kA raMjana vahA~ nihAratA rahU~ prabhu ke, isa mukha kA khaMjana ! 42 ... kyAre jIva zuM cahe ? kyAre A dila vahe ? ane .... Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kriyAoM meM vijJAna prabuddha jIvana, 16 janavarI 2007 - DaoN. prIti zAha * lAMchana : jaina tIrthaMkaroM ke lAMchana arthAt pratIka rupa koI na koI prakRti, vanaspati yA pazu-pakSI milate haiM / tIrthaMkaroM ko kisI na kisI caitya vRkSa ke nIce kevalajJAna huA hai| prANI evaM prakRti ke sAtha kaisA pragAr3ha anubaMdha hai / I * paryAvaraNa (ECOLOGY) : jaina dharma jagata kA sarvotkRSTa paryAvaraNa dharma hai tathA sUkSma se sUkSma jIva jaMtu kI rakSA kI ciMtA, vicAraNA kI jAtI hai| jaina dharma kA prathama maMdira vRkSa maMdira hai / prathama tIrthaMkara RSabhadeva bhagavAna ne zatruMjaya tIrtha ke rAyaNa vRkSa ke nIce birAjita hokara vizva ko ahiMsA kA prathama upadeza pradAna kiyA thA / / 1 nemakumAra ne prANI rakSA kI utkRSTa bhAvanA bhAyI / bhagavAna mahAvIra ne to samagra sRSTi ke jIvoM ke sAtha ekAtma bhAva kI bhAvanA meM rahane kA upadeza diyA hai / tatvArtha sUtra ke paryAvaraNa rupa parasparograho jIvAnAm kA sUtra Aja ke nAre Save the Planet kAhI paryAyavAcI hai / kIr3I kA jIva hAthI para tathA hAthI kA jIva kIr3I para AdhArita hai / durbhAgya se mAnava hAthI ne kitane hI nirdoSa pazu-pakSI kA nAza kiyA hai / * vanaspati saMvedanA - Polygraph Machine ke tAra chor3a ke sAtha jor3ane ke bAda jaina dharma kI vanaspatikAya tarapha se sUkSma tathA dIrgha dRSTi ko vijJAna ne aisA hI siddha kiyA hai 1. jhAr3apAna : vidyuta pravAha, adhika- kama tApamAna, tIvra AghAtoM Adi pratyeka pratikriyA (Reaction) vyakta karatA hai / 2. saMgIta kA usa para prabhAva par3atA hai / 3. Infrared yA Ultra Violet Rays ko dekha sakate haiM evaM jhAr3apAna TV kI ucca Frequency anubhava karatA hai / 43 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. manuSya evaM jaMtu kI gatividhi bhI anubhava karatA hai / 5. vanaspati jIvoM meM AhAra (amarabela jo dUsare chor3a meM jAkara svayogya Avazyaka AhAra le letA hai); lajAmaNI kA chor3a bhaya saMjJA kA anubhava karatA hai / nAgaphaNI kAMTe se svayaM kI rakSA karatI hai / maithuna : krodha : DaMkha mAratI vanaspati / : parigraha saMjJA ke uparAMta kaSAya bhI dekhane ko milatI haiM / 170797 mAna : aham kA vistAra, bar3a ke per3a meM / mAyA : kITabhakSI / lobha : jamIna meM se per3a bhojana prApta kara puSTa banatA hai / yUkelIpTsa dUsarI AsapAsa kI vanaspati ke lie nukasAnadAyaka hai / pAnI ko zoSita kara letA hai azoka vRkSa ke nIce baiThane se tanAva dUra hotA hai, baher3A ke per3a ke nIce baiThane se tanAva bar3hatA hai / vijJAna bhI aba pRthvI, pAnI, vAyu meM jIva hai, aisA svIkAratA hai / rAsAyanika padArthoM se jamIna ujar3a bhI banatI dekhI jA rahI hai / * sUyagaDAMga sUtra ke anusAra pAnI vAyu se banatA hai, isa bAta ko Henry Quodinse H, O se siddha kI hai / * maMdira nirmANa ke pUrva bhUmi khanana kI kriyA karate samaya dharatI se kSamA yAcanA karane kA niyama jaina dharma pAlana karatA hai / "maMgalakArya ke liye khanana kara rahe haiM, isalie dharatI kSamA karanA' / Agama sUtra kahatA hai : tumasi nAma sacceviM jaMbha Itavya ti manasi / jise tU mAratA hai, pIr3A detA hai, jise tU trAsa detA hai ise tU mAratA nahIM hai, pIr3A nahIM detA hai aura nA hI trAsa detA hai / paraMtu tU svayaM ko hI mAra rahA hai, pIr3A de rahA hai, trAsa de rahA hai / 44 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jaina sAdhu kI pratyeka kriyA pRthvI, jala, agni, vAyu evaM vanaspati ke Adara ke sAtha jur3I hai cha: Avazyaka : sAmAyika kA AdhAra tIrthaMkara bhI lete haiM / yaha karma nirjarA kA amogha I sAdhana hai / jaina dharma prakriyA kA eka Adarza zikhara sAmAyika hai / 48 miniTa kI ekAgratA Adhi, vyAdhi, upAdhi dUra karane meM samartha hai / Blood Pressure, Cholesterol Level, Depression Adi meM lAbhadAyaka, samAyika hI hai / isI vicAradhArA meM logassa, vAMdaNA, pratikramaNa Adi vaijJAnika jayaNA ke binA nahIM rhtaa| * khamAsaNAM : samasta prakriyA deha ke bhinna-bhinna kendroM para asara karatI hai / jayaNA : sUkSma jIvoM kI jayaNA, gaisa ko pUMjanA, pAnI chAnana, pAnI ubAlakara pInA, sabjI banAte samaya sUkSma jaMtuoM kI sAvadhAnI jaina AcAra ucca kakSA meM rakhatA hai / upakaraNa : caravalA, kaTAsanA AtmA para lagI huI karmaraja ko jayaNA ke bhAva se nirmala karatA hai / kaTAsanA sapheda raMga kA Una kA hI kyoM ? sAmAyika daramyAna jAgRta zakti ko zarIra meM se bAhara nikalate avarodha karatA hai / zveta raMga zAMti evaM AdhyAtmika pariNati prakaTa karatA hai / muMhapatti vacana gupti ko saMpoSita karatI hai / vAyukAya ke sUkSma jaMtuoM kI jayaNA kA pAlana hotA hai / sthApanAcArya guru kA mahAna yoga anupasthita hone ke pazcAt bhI upasthita pUrI karate haiM / * AhAra vijJAna : anAja aMkurita hone se anaMtakAya Adi jIva usameM utpanna hote haiM, isalie isakA niSedha hokara jaina ise khAte nahIM / ATA kucha dinoM taka hI rakhA jAtA hai| dahI kI maryAdA 48 miniTa, khicar3I - dAla - sabjI - bhAjI 6 ghaMTe, roTI - cAvala 12 ghaMTe, laDDUDU - khAje 24 ghaMTe vigire maryAdA kahI hai / ubale hue pAnI kI samaya maryAdA sAmAnyataH 12 ghaMTe hai / | * mRtyu ko mahotsava banAtI kriyAvidhi jaina dharma ne batAI hai / saMlekhanA dvArA mRtyu ko kisa prakAra sudhAranA, yaha bAta gaurava kA anubhava karAtI hai / 45 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGO909009090090GOOGO90090900909009009090090090G jaina dharma ke vaijJAnika rahasya (Scientific Secrets of Jainsm) meM se - muni zrI naMdighoSa vijayajI parva tithiyoM meM se harI sabjiyoM/phraTa Adi kA tyAga kyoM ? jaina dharma kA pAlana karane vAlA gRhastha pratyeka mahIne 12 pUrvatithiyoM (2 bIja, 2 paMcamI, 2 aSTamI 2 ekAdazI, 2 caturdazI, pUrNimA evaM amAvasyA) athavA pAMca parvatithi (sudI paMcamI, 2 aSTamI, 2 caturdazI), caitra mAsa evaM Aso mAsa kI sudI 7 se pUrNimA (do zAzvatI olii)| kArtika, phAlguna, ASAr3ha mAsa kI sudI 7 se pUrNimA, paryuSaNa ke dinoM meM, jaina harI vanaspati khAte nhiiN| sarvajJa tIrthaMkaroM ne Agama zAstra meM parva isa prakAra kahe haiN| mahAnizitha sUtra ke pramANa se paryuSaNa parva, tInoM caumAsI evaM donoM zAzvatI olI, kula 6 aTThAI, pratyeka mahIne kI 10 parvatithi 2, 5, 8, 11, 14 sudI evaM vadI kI / ina divasoM meM manuSya prAta: AyuSya tathA zubha karma kA baMdha karatA hai| harI vanaspati sacitta hone se tyAga karanA caahie| harI sabjiyoM meM hara prakAra ke samasta jIva hote haiM / ATA, cAvala dAla Adi sajIva nahIM hote haiM / gehU~, jaU~, mUMga, maTha, ur3ada, canA, tuara Adi dhAnya ajIva yA nirjIva phasala jAne ke bAda dhAnya, svayameva samaya hone ke pazcAt nirjIva bana jAte haiN| jaU~, gehU~, DAMgara, jvAra, bAjarA dhAnya koThI meM bharakara, pUrNa rUpa se DhaMkakara, chANa lIpakara barAbara baMda kara de to tIna varSa taka sacita rahate haiM / isI prakAra sAvadhAnI se rakhane para tila, mUMga, masUra, ur3ada, cAvala kAla se pAMca varSa sajIva rahate haiM / alasI, kapAsa, kaMgu, kodarA, zaNa, sapheda, saraso sAta varSa taka sajIva rahate haiM / yaha 3,5,7 varSa utkRSTa samaya hai| 9@GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 46 99@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya prakAra se dhAnya kA dAnA 48 miniTa aMtamuhUrta samaya meM nirjIva bana jAtA hai| bAkI jJAnI gamya / dhAnya nirjIva hone kI zakyatA adhika hone se harI vanaspati tyAga hiMsA se bacAtI hai / karmavAda ke niyamAnusAra jina padArthoM meM hamArI Asakti hotI hai una padArthoM meM hamArA janma hotA hai / vigaI - mahAvigaI vigaI - prAkRta zabda hai / saMskRta rUpAMtara - vikRti dUdha, , dahI, ghI, tela, gur3a evaM zakkara, talA huA Adi / mahAvigaI - makkhana, madha, madya, aNDA, mAMsa, machalI Adi / dUdha - gAya, bhaiMsa, bakarI, U~TanI, gheTI kA dUdha kA upayoga jarUrata ho utanA hI kareM athavA na kreN| dUdha meM 80 pratizata kesIna (proTina) hai jo supAcya hai / dahI - 4 prakAra se / gAya, bhaiMsa, bakarI evaM gheTI ke dUdha meM se bane / U~TanI ke dUdha meM se dahI nahIM banatA hai / dUdha bigar3a jAe yA usameM khaTAsa A jAe to yaha jIvANu utpanna hone ke kAraNa se hotA hai / dahI ke sAtha bigar3e hue dUdha kI barAbarI karanA anucita hI hai / dahI meM baikTeriyA (jo dUdha meM se dahI banAtA hai) hote haiM, ve viziSTa prakAra ke hote haiM / hamAre zarIra meM bhI isI prakAra ke jIvANu hote haiM, jo HCL kI upasthiti meM bhI marate nahIM / isa hetu dahI kA jaina zAstroM meM niSedha nahI / vaijJAnika dRSTi se sabhI khAdya padArthoM meM kama-adhika azaM meM jIvANu - kITANu evaM bekTeriyA hote haiM / isameM pratyeka khAdya padArtha abhakSya nahIM bana jAtA / dahI do rAtri jAne ke bAda abhakSya banatA hai / kAraNa jIvotpatti kI zakyatA khUba bar3ha jAtI hai / 47 GG Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G ghI - dUdha meM se dahI, chAcha, ghI, makkhana banatA hai / makkhana 48 miniTa taka sacitta aura usake bAda acitta / aise makkhana kA banA huA ghI prAsuka - acita hai isalie bhakSya hai / tela - 4 prakAra ke tela vigaI meM gine jAte haiM / tila kA tela, alasI kA tela, sarasoM kA tela, kusumbha nAmaka ghAsa kA tela / gur3a-zakkara - kAmavAsanA uttejana karane vAlA ho sakatA hai / kaccA gur3a (narama gur3a) isa kakSA meM AtA hai / talA huA - pahale tIna dhANa meM talI huI vigaI kI ginatI meM AtI hai| cAra, pA~ca, cha: dhANa meM talI huI vigaI nahIM / kaMdamUla - kaMdamUla anaMtakAya vanaspati hone se abhakSya hai / AlU, pyAja, lahasuna Adi vanaspatiyoM ke pratyeka koSa meM anaMta jIvarAzi hotI hai / kAraNa ki vaha anaMtakAya hai / kaddU harI vanaspati hone se taba anaMtakAya hone se abhakSya hai / sUkhane ke bAda usameM svayaM Dehydration hotA hai / jaina darzana evaM do bhinna vicAra 1. brahma sat jaga mithyA : saMsAra ke sarva saMbaMdha mithyA haiM / koI kisI kA nahIM / akelA Ae, akele hI jAnA hai / I jaina darzana anusAra yaha vicAradhArA anAsakta bhAva kI preraNA detI hai / aMta samaya meM yaha bhAva hamArA kalyANa kara detA hai / baMdhe hue saMbaMdha mRtyu ke bAda bhI sAtha rahate haiM / pUrva bhava ke saMbaMdhoM se hI vartamAna saMbaMdha banate haiM / marici evaM kapila : mahAvIra evaM gautama bhavobhava sAtha / tripRSTha vAsudeva evaM zayyApAlaka - mahAvIra evaM kAna meM kIleM / tripRSTa evaM siMha - mahAvIra evaM gautama kA ziSya hone ko cAhatA huA kisAna / 48 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG 2. Atmavat sarvabhUteSU : sabhI tere bhAI haiM / saba tere haiM, tU sabhI kA hai / jaisA tU, vaise hI anya haiN| vasudaiva kuTumbakam kI bhAvanA vItarAga dazA prApta ke pazcAt prazasta-aprazasta rAga, moha kA sarvathA kSaya jarUrI hai| sarva jIvoM kA hita, maitrI bhAvanA / usake AnaMda se pramoda bhAvanA, karuNA, mAdhyastha bhAvanAoM aadi| samagra jIva sRSTi ke sAtha AtmIyatA-ahiMsA kI nIMva / dvidala kA vijJAna (saMkSipta) (Research of Dining Table) se dvidala : jisakI dAla bane vaha saba dvidala |muuNg, tuara, ur3ada, canA, maTha, vAla, cavalA, vaTANA, maithIdAnA, masUra, kalathI, loMga kI dAla / ina sabake harA pAna, hare dAne tathA usakA ATA sabhI dvidala gine jAte haiN| 4 lakSaNoM meM sabhI hI jisameM ghaTe vahI dvidala / (1) vRkSa ke phalarupa jo na ho / (2) jisase tela na nikale / (3) ghaTTI meM pIsane se jisakI dAla bane / (4) jisake do bhAga ke bIca paradA na ho| * dvidala kaThola kI vAnagI + kaccA dUdha, dahI, chAcha = beindriya jIvoM kI utpatti (saMyogika doSa) dvidala ke doSa lagane ke saMbhava vAlI vAnagIyA~ :* dahI bar3A :- bar3e + kaccA dahI = jIvotpatti * rAyatA evaM bUMdI - kaccA dahI + bUMdI = jIvotpatti * maithI ke thapele - gehUM bAjare kA ATA + methI kI pattI + kaccI chAcha = jIvotpatti * kaDhI - kaccI chAcha + besana = jIvotpatti 90(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)0 4999@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG * zrIkhaMDa + hare sUkhe kaThola kI sabjI, kelAvar3A, cane kA khamaNa, mUMga kI dAla, pApar3a, cane kI loTa vAlI kar3hI = jIvotpatti * kar3hI zrIkhaMDa kA bhojana - kar3hI meM cAvala ke ATe kA aTiyAmaNa vaaprnaa| * DhokalA - kaccI chAcha + kaThola kA loTa = jIvotpatti * dahI evaM methI ke muTThiye + kaccA dahI = jIvotpatti * methIdAnA DAlA huA acAra + zrIkhaMDa kA kaccA dahI = jIvotpatti * chAcha - bhojana ke bAda mu~ha acchI taraha sApha na kara pIne se = jIvotpatti * dahI : dUdha + jamAvaNa = paidgalika parAvartana (jaina thyaurI) * dahI kI kAla maryAdA dUdha meM jamAvaNa DAlane ke bAda (16 prahara - 48 ghaMTe) - 2 rAta rahe to abhakSya do rAtri pUrva chAcha banAo - agale 2 dina/rAta do dina pUrva chAcha ke thepale - agale 2 dina do dina pUrva thepale ke seka lene para - agale 15 dina 15 dina pUrva seke hue thepale kA civar3A - agale 15 dina dahI kI maryAdA isa prakAra kula 36 dina taka rahatI hai| jApa ke prakAra evaM vaijJAnika mUlya pUjA keTisamaM stotraM, stotra koTisamo japaH / japa koTisamaM dhyAnaM, dhyAna koTIsamo lyH|| vItarAga paramAtmA yA anya deva-devI kI karor3a bAra pUjA karane ke samAna unakI eka stutipATha hai / karor3a bAra stuti pATha ke barAbara eka jApa hai / karor3a bAra jApa karane ke barAbara dhyAna hai evaM karor3a bAra dhyAna karane ke barAbara eka laya hai / paramAtma svarUpa meM ramaNatA athavA dhyAtA, dhyeya evaM dhyAna tInoM kI ekarUpatA hai| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 50 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha vargaNAoM jIvoM ke lie grAhya evaM upayogI hai| 1. audArika 2. vaikriya 3. AhAraka, 4. tejasa, 5. bhASA, 6. zvAMsozvAsa, 7 manovargaNA, 8. kArmaNa / ina sabhI vargaNAoM ke pratyeka paramANu ekama meM anaMta paramANuoM hote haiM / pazcAt bhI audArika vargaNA ke paramANu ekama se adhika vaikriya meM adhika paramANu evaM vaikriya se adhika AhAraka Adi / Agama vikrama saMvata kI pAMcavI chaThI zatAbdI meM lipibaddha hue taba taka jaina sAdhusAdhvI bhagavaMtoM meM AgamoM ko kaMThastha karane kI paramparA thii| Quantam Mechanics kI zodha vikrama saMvat 20vIM sadI ke aMta meM huI thI / bhASA vargaNA ke paramANu 330 mITara/sekaNDa tejasa vargaNA ke paramANu 30 karor3a mITara/sekaNDa (Electro Magnetic Waves) bhASA vargaNA meM paramANuoM adhika paraMtu zakti tejasa vargaNA ke paramANuoM se kama / manovargaNA ke paramANu meM paramANu bhI atyanta adhika evaM gati bhI atyanta adhika hone se atyanta zaktizAlI / anaMta zaktimaya hote haiM / AdhyAtmika RSi muniyoM ne jApa ke tIna prakAra batAe haiM : bhASya jApa : bhASA vargaNA - zakti kama upAMzu jApa : isameM bhI bhASA vargaNA kA upayoga / parantu azrAvya dhvani taraMgoM hone se zakti adhika (Ultra Sonic) mAnasa jApa zreSTha jApa : manovargaNA ke paramANu samUha kA upayoga Creates Very High Frequency Vibrations- ananta zakti / 51 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 * * * paccakkhANa Adi * vinaya kisake jaisA? gautama svAmI * tyAga kisake jaisA? jaMbU svAmI * brahmacarya kisake jaisA? sthUlibhadra * jinopAsanA kisake jaisI? zreNika rAjA * stotra racanA kisake jaisI? mAnatuMga sUri * sAhitya jJAna kisakA? haribhadra sUri * prabhAvakatA kisakI? nemisUri * caritra kisakA? caMdanabAlA * jAtismaraNa jJAna kisakA ? ArdrakumAra paccakkhANa (niyama) : karma Azrava kSaya hove, karmabaMdha kA kSaya hove| mana kI pAla yAne paccakkhANa : saMyama kI suvAsa, mana kI dRr3hatA evaM jIvana kI sArthakatA bar3hatI hai / vikAro, tRSNA kA chedana hotA hai isase upazama bhAva pragaTa hotA hai aura paccakkhANa zuddhi hotI hai| mUla saMskRta zabdaH pratyAkhyAna prAta: navakArasI evaM sAyaM cauvihAra karo- tIryaMca-naraka gati nahIM milatI hai sau varSa meM jitane karmoM kA nAza ho vaha eka navakArasI karane se hotA hai| sUryodaya ke pazcAt 48 miniTa taka cAra (asaNaM, pANaM, khAIma, sAImaM) prakAra ke AhAra kA tyaag| paccakkhANa kaba kAla navakAsI sUryodaya pUrva sUryodaya bAda 48 miniTa 100 varSa kI akAma nirjarA porisI sUryodaya pUrva sUryodaya se 1 prahara 1000 varSa kI akAma nirjarA sADDaporisI sUryodaya pUrva sUryodaya se 17 prahara 10000 varSa kI akAma nirjarA purimaDDa sUryodaya pUrva sUryodaya se 2 prahara 1lAkha varSa pramANa ke pApanAza GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 52 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe phala Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avaDDha biAsaNA ekAsaNA nivi Ayambila upavAsa paccakkhANa chTTa aTThama pauSadha sUryodaya pUrva sUryodaya se 3 prahara 10 lAkha varSa pramANa ke pApanAza 1 lAkha varSa pramANa ke pApanAza 10 lAkha varSa pramANa ke pApanAza 01 karor3a varSa pramANa ke pApanAza 1 hajAra karor3a varSa pramANa ke pApanAza cha: vigaI rahita dvidala bAda na Ave (tivihAra kare, porisI pazcAt ubalA huA pAnI hI vAparanA) gRhastha jIvana kA 1 dina ke lie tyAga navakArasI evaM cauvihAra kA apUrva lAbha 19 10 hajAra karor3a varSa pramANa ke pApanAza 1 lAkha karor3a varSa pramANa ke pApanAza 10 lAkha karor3a varSa pramANa ke pApanAza 27 a, 27 ka, 77 ha., 777 varSa kA devaloka kA AyuSya muTThisahiaM paccakkhANa pArane kA sUtra muTThisahiaM paccakkhANa phAsiaM pAliaM sohiaM tiria kITaiaM ArAhiaM jaM ca na ArahiaM micchAmi dukkar3a | muTThisahiaM paccakkhANa lene kA sUtra muTThisahiaM paccakkhANa annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhi vattiyAgAreNaM vosirAmi / navakArasI evaM tivihAra sahita muTThiTasAhiaM kA paccakkhANa saMpUrNa divasa karane se mahine meM 25 se 28 divasa ke upavAsa kA lAbha milatA hai / aisA akalpya lAbha lene ke lie Aja se hI paccakkhANa kA upayoga prAraMbha kara do| 53 1 pU. A. zrI rAmacandra sUrIzvarajI ma.sA. ke pravacana pravAha meM se preraNA prApta kara saMkalita / sUcanA - muTThisahiaM paccakkhANa saMpUrNa divasa karane vAle ko baiThakara hI khAnA-pInA cAhie / calate-phirate yA khar3e-khar3e khAnA-pInA nahIM / khAne-pIne kA kAma pUrNa ho taba donoM hAtha jor3akara muTThisahiaM paccakkhANa lekara hI khar3A honA cAhie evaM khAne-pIne kI zurUAta karane ke pUrva baiThakara jamIna para muTThi baMda karake eka navakAra ginakara muTThisahiaM paccakkhANa pAranA cAhie / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 samajhane jaisI sAmAyika - pU. A. zrI hemacaMdrasAgara sUri * sAmAyika ho sake vahA~ taka upAzraya meM hI karanA cAhie / saMbhava nA ho to zuddha ___vAtAvaraNa maya eka khaMDa meM ghara para kara sakate haiM (vAtAvaraNa zuddhi) * sAmAyika saMbhava ho sake to guru kI nizrA meM hI karanA cAhie / guru kI upasthiti na ho to navakAra evaM paMcidriya Alekhita ho aise sthApanAjI samakSa kara sakate haiN| * guru nizrA chor3ane se kaba, kaisA anartha tathA gairalAbha hotA hai isa bAta ko samajhAtA eka dRSTAMta : __ mahAtapasvinI evaM akhaMDa cAritra pAlikA sukumAlikA kaThora jIvana, kaThora sAdhanA karane ke pazcAt apanI guruvaryA kI AjJA kA ullaMghana kiyA evaM bhavabhramaNa bar3hA liyA / vairAgya prabala thA / AtmoddhAra ke lie zarIra kA satva nicor3ane meM tatpara thI / vAcanA meM jina kalpI kI AcAra saMhita zravaNa kara mana meM gAMTha bAMdha lI ki maiM jinakalpI jaisA ucca kakSA kA cAritra pAlana kruuN| guruNIjI ne samajhAyA / strI deha meM aisI sAdhanA nahI ho sakatI aura vaha bhI jaMgala meM ? zmazAna, khaNDaharoM meM zUnya graha meM to saMbhava hI nahIM hai / guruNIjI kI bAta nahIM mAnI / sukumAlikA kA Agraha cAlU hI rahA / zmazAna meM kAusagga karane jaatii| eka dina sAmane se dUra saMgIta ke sura sune / usa ora dRSTi kI aura eka dRzya dRSTigata huaa| eka strI ke sAtha pA~ca puruSa krIr3A kara rahe the| yaha dekhakara mana cAlita huaa| aMtara meM vicArA ki mujhe bhI Ane vAle bhava meM aisA sukha mile / dUsare bhava meM draupadI banI, pA~ca pANDava pati bane / apane hAthoM se mokSa gNvaayaa| pA~cave devaloka meM samaya pasAra kara rahI hai| yaha hai guru avajJA kA duSTa pariNAma / GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 54 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pethar3azA 32 mAIla ghere vAlI, 92 lAkha gAMvoM kI rAjadhAnI mANDavagar3ha ke 500 maMtriyoM ke nAyaka the / rAjakArya meM bahuta vyasta the / guru mahArAja 5 mAIla dUra ho to bhI vaha vahAM jAkara niyamita pratikramaNa karate / pakkhi pratikramaNa ke lie 10 mAIla jAnA par3e to bhI jAte / guru nizrA kA mahatva samajha jAe to samaya kA bhoga alpa bana jAtA hai gomatI cakra - sudharmAsvAmI ke caraNa kI upAsanA gurujI ke samakSa cAra dAMDI kI ThavaNI para poTalI hotI hai use sthApanAjI kahate haiM / 'pratiSThA kalpa' meM batAI gaI vidhi se pU. A. bhagavaMta aDhAra abhiSeka karavAkara sarvadA sthApita sthApanAjI kI racanA karate haiM / poTalI meM 'caMdagaNa' samudra ke beindriya jIvoM kA mRta zarIra zaMkha sIpa jaisA hotA hai / usameM Avarta-vartula hone se unakA cayana kiyA gayA hai / sthApanAjI meM sudharmAsvAmIjI ke caraNa meM AvartoM the ata: unake pratikarUpa meM sthApanA kI gaI hai / ise gomatI cakra bhI kahA I jAtA hai, jo aneka rUpa meM lAbhadAyI hai / I kaTAsanA : 'kaTAsana' bhI kahatA hai / Una kA honA cAhie / Una zubha tatva ko grahaNa karatA hai / azubha tatva ko tyAgatA hai / tejasa - vidyuta zarIra kI bijalI ko, dharatI meM pravAhita bijalI khIca na le, isa kAraNa upayogI hai, avarodhaka banatA hai, isase tejasa zarIra sakriya rahatA hai / mApa : baiThane vAle vyakti ke Der3ha hAtha jitane mApa kA corasa, sapheda Una kA / mu~hapattI (4 gati kA pratika hai ) mApa : 1 vaiMta 4 aMgulI / (bRhatt kalpabhASya), (yati dinacaryA) baMdhI huI kinAra - manuSya gati kA pratIka bAkI kI tIna khulI kinAre :- tiryaMca, deva, naraka gati ke pratika sapheda raMga kI (AcAra dinakara graMtha kI TIkA meM hai / ) jJAna ke sAdhanoM para thUka na gire, AzAtanA se bacAtI hai| bolo taba turaMta mu~hapattI mukha ke pAsa rakhanA cAhie, bAkI mauna rahanA / agara bA~dha kara rakhe to bolane kI pravRtti bAra-bAra hotI hai / mu~ha kI lAra lagane se samurcchima jIvo kI utpatti hotI hai / sAdhuveza kA pratIka hai isalie hamezA mu~hapattI unake sAtha hI hotI hai / 55 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG caravalA sAmAyika meM mana idhara-udhara hotA hai use caravalA hameM sAvadhAna karatA hai / kisa prakAra ? cara-caranA, valo- usameM se nikalanA / vRtti avarodhaka vaha caravalA / sAmAyika meM satat yAda karavAtA hai ki maiM sAmAyika meM huuN| bhUmi pramArjana meM upayogI banatA hai / muMhapatti ke pacAsa bola meM aMtima cha: bola caravale ke upayoga ke lie sArthaka karane ke hote haiM / mApa : 24 aMgUlI DaMDI - jIva 24 daMDaka (mArga) se daMDita hone ke kAraNa use dUra karane ke lie / ATha aMgUlI kI dizIyA~ - ATha karma ke baMdha se jIva baMdhA hai use mukta karane ke lie / corasa dAMDI : striyoM hetu - strI 4 gatiyoM kA kAraNa bana jAtI hai / gola dAMDI : puruSa hetu - vAsanA kI adhikatA strI rUpa mAnA jAtA hai / (khesa uttarAsaMga) uttara - nAbhi ke Upara kA zarIra, AsaMga - sAtha rahA huA / vinayasUcaka veza hai (zrAvaka kI yUniphArma ) kaMdorA jina zAsana kA pratIka kahA gayA hai| kaMdorA bAMdhane se AtmA meM kauvata jAgRta hotA hai / kamara para bAMdhane se sAdhu bhagavaMta vihAra karate haiM to thakAvaTa kama lagatI hai / sAmAyika samatA kI prApti kI yuddha kriyA hai / kaMdorA isa kriyA meM sahAyaka banatA hai / kaMdorA sUta kA honA cAhie / sUta se mUlAdhAra cakra sakriya banatA hai / kAraNa ki, kaMdorA merudaMDa ke nIce ke bhAga evaM nAbhi ke madhyama saMbaMdha banAtA hai / jaina dIkSA aMgIkRta kareM usa dina kaMdorA bAMdhanA hotA hai / vIryarakSA, brahmacarya pAlana, vAsanA-vikAroM ko rokatA hai| kaMdore ke kinAre para jJAna evaM kriyA ko darzAtI do gAMTha bAMdhI jAtI hai / 56 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla svabhAva niyati karma puruSArtha - - - - 7 pA~ca samavAya : anekAMta dRSTi bIja, Aja, vRkSa, kala, samaya kartAhartA, karma udaya huA kAla Ane para / machalI pAnI meM tairatI hai / amuka bIja ugatA nahIM / svabhAva hI mukhya hai / bhAgya, bhavitavyatA pUrva se hI nirNita hai / jaisA karma, vaisA phala / puruSArtha nahIM to kucha nahIM / kAla : zubhAzubha karmI tatkAla meM udaya meM Ate nahIM / paripakva hone ke pazcAt udaya meM Ate haiM / karma ko bhI phala batAne meM kAma kI apekSA hai / 57 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG jahA~ karma kI pahu~ca nahIM hai vahA~ udyama kI dhvajA phaharatI hai / karma kA kArya jIva ko bhavacakra meM ghumAnA hai / taba udyama-prayatna-puruSArtha karmoM ko dhvasta kara AtmA ko mukti pUrI meM le jAtA hai / nirudhamI evaM mAtra karmavAdI saphalatA se vaMcita rahate haiN| puruSArtha ko kAla, svabhAva kI apekSA rahatA hI hai parantu vaha vijaya dilAne meM sakSama hai| pAMca samavAya evaM cAra sAdhanA - paM. pannAlAla jagajIvanadAsa gAMdhI (1) svabhAva, (2) kAla, (3) karma, (4) puruSArtha (5) niyati athavA bhavitavyatA athavA praarbdh| * karma banane meM pAMca kAraNa aham haiM / vaha uparokta pAMca samavAya haiN| * saMsArI chadmastha jIva usake mUla zuddhi svarupa meM Ae nahIM taba taka kArya-kAraNa kI ___paraMparA cAlU rahatI hai| * pAMca AstikAya (pradeza samUha) hai| dharmAstikAya - gati sahAyaka - svabhAva ghaTatA hI hai| adharmAstikAya - sthiti sahAyaka-svabhAva ghaTatA hI hai| AkAzAstikAya - avagAhanA dAyitva-svabhAva ghaTatA hI hai / kAraNa tInoM jar3a, akriya, arupI hai / parivartana yA paribhramaNa nhiiN| pudgalAstikAya - svabhAva, kAla, bhavitavyatA tInoM ghaTate haiM / kAraNa hai| jIvAstikAya - pA~coM samavAya ghaTate haiM / kAraNa ki chadmastha jIvoM ke lie pAMca samavAya, siddha jIvoM ke lie mAtra svabhAva ghaTanA hai| karmarahita hone se karma nahIM ghaTate / akriya, aruci, sthira, akAla, hone se kAla, puruSArtha evaM bhavitavyatA ghaTate nhiiN| * jIva jaba avyavahAra rAzi meM se vyavahAra rAzi meM Ate haiM taba nigoda meM se nikalate haiM, taba bhavitavyatA hI ghaTatI hai| 90GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 6850909GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGO Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAe~ 1. svabhAva : jisakA astitva trikAla ho, jise banAyA nahIM jA sake, jise miTAyA nahIM jA sake, jo anAdi, anaMta, anutpanna, avinAzI, svayaMbhU ho use svabhAva kahA jAtA hai / jo jisa dravya meM jo lakSaNa rUpa bhAva vaha usakA svabhAva / gati sahAyakatA dharmAstikAya kA svabhAva sthiti sahAyakatA adharmAstikAya kA svabhAva avagAhana dAyitva AkAzAstikAya kA svabhAva - pUraNa galana, grahaNa guNa pudaglAstikAya kA svabhAva darzana, jJAna, cAritra, tapa, vIrya, upayoga yaha jIvAstikAya kA svabhAva hai / - 197 koI bhI padArtha astitva rUpa hai usakA nizcita svabhAva evaM use anusare usakA nizcita kArya bhI hai / * hama jo haiM vaha hamArA astitva hai evaM hama jaise haiM vaha hamArA svabhAva hai / 2. kAla : pA~co AstikAya meM hone vAlI arthakriyA, jise kAla kahA jAtA hai / jIvaI ajIva ke paryAya kA nAma hI kAla / jahAM paryAyAMtaratA, ruparupAMtaratA, kSetrAMtaratA, parivartana hai vahA~ kAla hai / saMsArI chadmastha jIvoM meM kartA-bhoktA ke bhAva hai vaha kAla hai| dravya kI avasthAMtara kA aMtara vaha kAla hai / jahA~-jahA~ kramika avasthA hai vahA~ kAla hai| isalie saMsArI jIva dravya ko kAla hai, siddha jIva dravya ko kAla nahIM / 3. karma : karmavargaNA (pudgala) jaba Atma pradeza ke sAtha baddha saMbaMdha meM Ae taba karmarupa pariNAma prApta karate haiM / jIva ne Atmapradeza meM ekatrita kie svayaM kI zubhAzubha mAnasika, vAcika evaM kAyika kriyA vaha karma, jo jIva evaM pudgala kA mizraNa hai / 4. puruSArtha : jisase pheraphAra kiyA jA sakatA hai usameM pheraphAra (udyama ) karane kI kriyA ko puruSArtha kahate haiM / saMjJA tathA buddhi ke upayoga se ISTa kI prApti ke lie I 59 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) kiyA gayA parizrama puruSArtha hai / puruSArtha yAne vIryAMtarAya kA kSayopazama / karma evaM bhavitavyatA hone ke pazcAt bhI udyama ke binA kArya siddhi nahIM / jAgRti hI udyama hai| 5. bhavitavyatA (niyati-prArabdha) : sarvajJa jisa paristhiti ko jisa pramANa meM apane jJAna meM dRSTigata karate haiM / usI pramANa meM paristhiti kA nizcita bananA use bhavitavyatA kahate haiN| * bhagavAna dekhe usa pramANa meM ghaTanA hove vaha bhagavaMta kI sarvajJatA / bhagavAna jisa pramANa meM hove usa hI pramANa meM dekhe vaha bhagavAna kI vItarAgatA hai / niSprayojanatA, nirmohitA, mAdhyastha Adi / jisameM pheraphAra nahIM hai jo Talane vAlA nahIM hai, vaha bhvitvytaa| * svabhAva anAdi anaMta hai, svabhAva akrama se hai / bhavitavyatA sAdi-sAnaMta hai| yaha krama se hai / paristhiti bane taba utpAda, pUrNa ho taba vyaya / * bhavitavyatA abAdhAkAla hone se 'para' vastu hai 'bhavitavyatA' vAyadA kA vyApAra hai, udyama rokar3e kaa"| strI ke mAtRtva prApti meM pAMca kAraNa haiM svabhAva - strI hI mAtA bana sakatI hai| kAla - RtuvaMtI hone ke bAda hI, garbha rahane ke pazcAt, garbhakAla pUrNa hone ke bAda hI mAtA bana sakatI hai| karma - pUrvakRta mAtRtva prApti kA karma bAMdhA ho evaM karma udaya meM Ae taba hI mAtA banA jA sakatA hai| puruSArtha - puruSa ke sAtha kriyAtmaka saMyoga dvArA hI mAtRtva sukha milatA hai| bhavitavyatA - yogya prakAra kI bhavitavyatA na ho to strI mAtA nahIM bana sakatI hai| * bhavitavyatA meM hama parAdhIna haiM / paraMtu bhAva meM svAdhIna haiM / bAhara banane vAlI paristhiti hamAre vaza meM nahIM / paraMtu ghaTita ghaTanAoM ke Upara bhAva meM kaise sAvadhAna bane rahanA vaha hamAre hAtha meM hai| 9@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 60 HOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG * bAhara kI saMpatti tathA prakAra ke karma ke vipAkodayaM se milA vaha prArabdha hai / jabaki AtmA ko karmarahita karanA vaha hamArA puruSArtha hai| aisA milanA prArabdha hai vaha akriyA hai, prayatnapUrvaka IcchA pramANa kA milanA vaha puruSArtha hai| prArabdha 'para' vastu ke saMbaMdha se hai vaha parAdhIna hai, 'para' vastu prApta bhI ho sakatI hai aura nahIM bhI / karma kA udaya hai vaha prArabdha hai / bhAva meM parivartana karanA vaha puruSArtha hai / krodha ke saMyogoM meM kSamAbhAva dhAraNa karanA vaha puruSArtha hai| * karma kA udaya hai parantu bhAva kA udaya nhiiN| * pAMca samavAya kAraNoM ko sAdhana banAkara, sAdhanA karake sAdhya arthAt siddhi prApta karanI hai| kAla - jo vartamAna hai vaha bhUta banatA hai evaM bhaviSya vartamAna banakara AtA hai| vartamAna kA upayoga kara bhUta, bhaviSya ko samApta kara kAlAtIta arthAt akAla banane kI sAdhanA karanI hai| svabhAva - jIva ko ciMtana, manana, maMthana karake svabhAva meM Ane kI sAdhanA karanI caahie| karma - jIva ko vivekapUrNa hokara satkarma kI ora jAnA caahie| udyama - jIva ko zubha meM pragatizIla bananA cAhie / pramAda chor3akara apramatta banakara zubha meM jur3akara zuddha honA caahie| niyati - jIva ko rati-arati, harSa-zoka se dUra rahakara samabhAva meM sthira rahane kI sAdhanA karanI caahie| * kAla, karma, udyama, niyati, AtmA ke svarupa nahIM parantu paramAtmA pada prApti ke sAdhana GOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)0 61 90GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)e Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOG mukti prApti ke cAra sAdhana kAraNa 1. apekSA kAraNa, 2. nimitta kAraNa, 3. asAdhAraNa kAraNa, 4. upAdAna kaarnn| 1. apekSA - pUrvagata karma AdhArita : mokSa prApti ke lie anukUla kAla caturtha ArA, AryakSetra, AryajAti, ucca gautra, saMjJi paMcendriya manuSya bhava tathA vajraRSabhanArAca saMghayaNa apekSita hai / isa hetu ina sabhI ko apekSA kAraka mAnA gayA hai| 2. nimitta kAraNa - yogAnuyoga nimitta milane se mukti-siddhi kArya saMbhava banatA hai| jar3a nimitta : caravalA, muMhapattI, kaTAsanA, Asana, maMdira / cetana nimitta : deva, guru, dhrm| 3. asAdhAraNa kAraNa - apekSA evaM nimitta kAraNa milate hI aMta:karaNa kI zuddhi honA asAdhAraNa kAraNa kahA jAtA hai / jaise ki maMdira-mUrti, AgamagraMtha-dharma, deva-guru nimitta / unase krodha-mAna-mAyA-lobha kA zamana, upazamana honA vaha asAdhAraNa kaarnn| upAdAna kAraNa - upAdAna kAraNa arthAt AtmA / svayaM hI AtmA kA mokSa ho sakatA hai aura hotA hai| apekSA evaM nimitta kI prApti krama se hai / usakI prApti ke pazcAt asAdhAraNa kAraNa evaM upAdAna kAraNa ko pAne kI zakyatA bana jAtI hai| guNasthAnaka kramAroha caturtha guNasthAnaka se prAraMbha kara - samyaktva, dezavirati, sarvavirati Adi sAdhaka avasthAe~ arthAt asAdhAraNa kaarnn| kevala jJAna prApta hona ke pazcAt asAdhAraNa kAraNa evaM upAdAna kAraNa eka ho jAte haiN| guNa evaM guNI abheda ho jAte haiN| GOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)062 90GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)e Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 darzanAcAra Overview-Synopsis * nANaMmi - daMsaNaMmi - paMcAcAra sUtra meM darzanAcAra' Adi aacaar| * darzanAAra ATha hote haiM - ni:zaMka, niSkAMkSA, nirvitigicchA, amUDhadRSTi, upabRhaNA, sthirikaraNa, vAtyalya, prbhaavnaa| * jIva saddharma ke bIja ko AtmA meM ropita karatA hai, taba se usakI AtmA urdhvagAmI ____ banatI hai| bhagavAna evaM jinAjJA meM bahumAna (dharma jitanA mAna anyatra kahIM nahIM) * zrAvaka ke jIvana meM darzanAcAra Avazyaka hai / darzanAcAra rahita zrAvaka 'aMdha' evaM dekhe to bhI ulTA dikhe aisA mithyAdRSTi' kahA gayA hai| * darzana guNa yAni ki dharma jaisA hai vaisA hI dRSTigata hotA hai| 1. ni:zaMka :- deva, guru, dharma ke prati ni:zaMkatA nahIM kI yaha aticAra dUra karanA caahie| paramAtma tatva meM avihar3a zraddhA / abhI to gati-mati Alambana samasta hI tatvatrayI hai / vItarAga paramezvara tatva ugamabindu hai / guru mArgadarzana pradAna karate haiN| dharmatatva se AtmakalyANa kI jA sakatI hai| 2. niSkAMkSA :- 'mithyAtva' meM kAMkSA, kAmanA, IcchA nahIM honA caahie| samasta dharma ahiMsA-satya samajhAte haiM, pekiMga alaga hai / aisA mAnane se kAMkSA aticAra doSa lagatA hai / samAna hI ho to mAnane meM koI samasyA nahIM / samAnatA meM kamI hai, asamAnatA adhika hai / vItarAga bhagavAna ne jahA~ samAnatA hai usI hI svIkAra kiyA hai| ni:kAMkSA samarpaNa mAMgatI hai| isameM dimAgI khela prapaMca nahIM calatA hai| 3. nirvicikitsA :- bhava roga ke nivAraNa kI auSadhi yAne cikitsA / usake phala meM saMdeha nahIM vaha nirvicikitsA / 'logassa' meM Arugga bohilAbhaM - bhava Arogya kI bAta kahI gaI hai / dAna dete haiM taba saMpatti jAtI hai yA mahAlAbha dikhatA hai / NUUUUUUUUUUUU 63 UUUUUUUUUUUUR Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00101 auSadhi lene se svastha hote haiM, phala milegA hI isa bhAvanA se AdhyAtma phala kA vicAra karanA cAhie / Atmika sukha ke phala kI icchA (kAMkSA) puNyAnubaMdhI puNya kA kAraNa haiM / vizvAsa ho to dAna karate samaya bala milegA, hAtha dhUjegeM nahIM / * jo vastu jisake pAsa hotI hai use lene ke lie usake pAsa jAyA jAtA haiN| guru bhagavaMta ke samakSa unake guNoM kI prApti hetu jAnA cAhie / jagata meM sarva pApoM se chUTane ke lie "jina" vyavasthA ke sivAya dUsarI koI aura vyavasthA nahIM hai / sAMsArika sukha bhogane para ghaTate haiM, AdhyAtmika sukha bhogane para vRddhi hotI hai / anAmikA ke bhava meM zreyAMsanAtha prabhu ko samyagdarzana prApta huA thA / * ArAdhanA karate jAo, samajhate jAo / jJAna kriyAbhyAM mokSa: meM hI syAdvAda hai / 4. amUr3ha dRSTi :- mUr3hatA - moha pariNAma / dRSTi : dharma meM AsthA / zrAvaka kI apramata avasthA nahIM hotI hai isalie pUjA, darzana, sAmAyika kriyAe~ hai / 'pudgala se nyAro prabhu merA' aisA haribhadrasUri mahArAja ne kahA hai / 5. upabRMhaNA :- saMskRta zabda hai / artha :- prazaMsA, protsAhana / zakti hone para bhI guNIjana kI prazaMsA na kareM to doSa lagatA hai / * mAtra dhArmika sthAna meM hI nahIM paraMtu jahA~-jahA~ dharmapravRtti yA guNa sampanna jIva dekheM vahA~ sadbhAva-bahumAna hotA hI hai / upabRMhaNA darzanAcAra pratyeka kSetra meM AtA hai / * mana meM zubha bhAva hai isakA jJAna (tasallI) kaise ? 'AcAra' se isakI tasallI kI jA sakatI hai / yAda rahe, zithilAcAra yA zithilAcArI ke samarthana se mahAdoSa lagatA hai / 'sumati' zrAvaka isa kAraNa se paramAdhAmI deva huA evaM anaMta saMsAra bddh'aayaa| saMgha kucha aniSTa hotA ho to bhI samarthana nahIM denA / yaha upabRMhaNA darzanAcAra ke pAlana kA hI rUpa hai / 64 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) 6. sthirIkaraNa :- sAmane vAle vyakti ko ApakI pravRtti dvArA dharma yA adharma meM sthira karanA / adharma meM sthira karane se anAcAra doSa lagatA hai / upabRMhaNA meM prazaMsA, samarthana AtA hai, sthirIkaraNa meM vartana AtA hai / vartana meM rahanA hamezA adhika kaThina AcAra kI mAMga karatA hai| kisI jIva ko satya dharma meM sthira kareM to usakA phala bhavobhava prApta hotA hai / sAmane vAle ko dharma meM sthira karane ke lie jaisA saMbhava ho vaisA prayatna karanA caahie| kozA' ne siMha guphAvAsI' muni kA Abehuba sthirIkaraNa kiyA thaa| * zraddhA ko dharma samajhane ke pazcAt bhI dhAraNa karake rakhanA duSkara hai / zraddhA prApti ke pazcAt ise ni:zaMka rakhanA isase bhI duSkara, isase adhika niSkAMkSA duSkara, isase adhika nirvicikitsA duSkara aura isase bhI adhika amUDha dRSTi pazcAt upabRhaNA, pazcAt sthirIkaraNa, isake adhika vAtsalya aura sarvAdhika duSkara prabhAvanA darzanAcAra hai| * darzanAguNa - samakita prApta karane ke lie yaha ATha darzanAcAra amogha sAdhana haiN| ATha darzanAcAra yathAzakti pAlane cAhie / zakti hone para bhI na pAle to doSa lagatA hai / jitanI zakti ho utanI mAtrA taka hI pAleM to guNa sphurita hotA hai| * sthirIkaraNa se hI zAsana navakAra (dRr3ha) banatA hai / saMgha meM jitanA sthirIkaraNa utanA hI zAsana kI dRr3hatA bar3hatI hai| * ATha darzanAcAra kA mUla kyA ? 'guNAnurAga' * darzanaguNa kA svarUpa : tatva saMvedanavAlA ho / vRtti meM bhI satya aura pariNAma bhI sty| * dharma prabhAvanA kA dAna sArvajanika hotA hai / 'guptadAna' samasta nahIM hotA / saMpatti ho, adhika dAna nahIM de sako to mamatA' ko vosirAnA cAhie / vastu nahIM mUrchA ko vosirAnA caahie| * vosirAnA arthAt rAga-dveSa ke cakravyUha ko tIno yoga se khaMDita krnaa| GUJJJJJJJJJJJ 65 QUUUUUUUUUUUS Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)G 7. vAtsalya darzanAcAra - darzana guNa ke kAraNa janmA huA anahada dharmarAga vAtsalya kA mUla stotra hai| vAtsalya meM rahane vAlA vyakti sAmane vAle ke hajAra doSoM ko pacA sakatA hai| mA~ ke jaisA ! dharmI, guNiyala, samyakdRSTi jIva ko dRSTiyata karate aMtara meM pragaTita bhAva hI vAtsalya hai| jaina sAdhu saMsthA kI ajor3atA vAtsalya utpanna karatI hai / bhagavAna kI aMtima aTThAraha prahara kI dezanA meM, sarva zrotA baiThe rahe the| kaise? 'mayaNA' kA vAtsalya bhI ajoDa thaa| 8. prabhAvanA darzanAcAra - anyoM ko udyama tatva prApta karavAne kA zreSTha upaay| * tIrthaMkaroM kI dezanA aneka jIvoM ko bhavasAgara se tirane kA mArga dikhAtI hai / pAtratA cAhie / cheda vAlI bAlTI yA ulTI bAlTI nahIM bharI jA sakatI to isameM varSA (bAriza) kyA kareM? caMDakauzika mahAvIra ke do zabda se samakita pA gayA, prabhAvanA uttama thii| * aparicita vyakti ko dekhate hone vAle bhAva paraloka kI tasallI dete haiN| * jIvana daramyAna parakASThA stara kA dravya upakAra kisakA ? mAtA pitA kA / unhoMne jIvana diyaa| mAtA-pitA dharma kI prApti karavAte haiM to bhAva upakArI bhI haiN| * dharma kI prApti karavAne, karane kA upAya prabhAvanA, jinAjJA ! sulasA, caMpA zrAvikA, damayaMti-mayaNA gItArtha jiivthe| jinAjJA kA dainika jIvana meM artha kyA ? agara dharma ko pAyA ho aura vaha ucca evaM yathArtha lagA ho to usake prati vaphAdAra banakara usake anurupa calo / lAyaka vyakti, guru se dharma prabhAvanA kI prApti karatA hai aura anya ko tathA dUsaroM lAyaka vyakti ko dharma kI prApti karavAtA hai| * darzanAcAra kA pAlana kaba ? pratidina / GOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 66 90GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)e Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG * dharma ke prati anahada bahumAna hogA to paisA tuccha lagegA hii| * samakitI jIva AtmA ko (karma janita) ThagatI hai / karmoM ko ThagatI hai / heya upAdeya no viveka anubaMdha kI AdhArazIlA hai| * dharma arthAt kyA ? AtmA kA svabhAva hI dhrm| tIrthaMkara bhI darzana guNa dvArA hI (samyaktva se hI) urdhvagAmI banate haiM / zAsana kI sthApanA bhI darzanaguNa dvArA hI hotI hai| * aMtima cAra upabRMhaNA, sthirikaraNa, vAtsalya, prabhAvanA, vartana ke sAtha, prathama ni:zaMkA, niSkAMkSA, nirvicikitsA, amUr3ha dRSTi zraddhA ke sAtha baMdhe hue haiN| * siddha jIvoM meM tatva kI pratIti evaM pariNati donoM hotI hai| *** GOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GO9067 90GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)e Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaH Avazyaka 1. sAmAyika ( cAritrAcAra) : mukhya cAra prakAra / samyaktva sAmAyika : mithyAtva kA mela dUra hote jinavacana meM zradA / jinokta tatva kA bodha - Atma ramaNatA / AMzika virati dvArA Atma ramaNatA / sarvAMza virati dvArA Atma ramaNatA / 0:0 zruta sAmAyika 00 dezavirati sAmAyika : sarvavirati sAmAyika : 2. caturviMzati stava - darzanAcAra : ( cauvisattho) dravya stava uvya dravyo - puSpa, caMdana, phala Adi / bhAva stava 0:0 paramAtmA ke guNoM kI stavanA / 3. vaMdana (jJAnAcAra) : guNavAna AtmAoM kI bhakti satkAra, vinaya AtA hai / 4. pratikramaNa (pA~ca AcAra kI zuddhi) : pramAda meM rahakara para sthAna ke prApta jIva svasthAna ke prati azubha yoga meM se zubha yoga ke prati atikrama, vyatikrama, aticAra dvArA lagI huI doSa kI garhA / 5. kAyotsarga ( cAritrAcAra) : maiM vaha AtmA, zarIra nahIM / mamatva kA tyAga / 6. paccakkhANa (pratyAkhyAna) : vIryAcAra, tapAcAra | I tyAga dvArA kie anuSThAnoM, Azrava ko rokakara saMvara kI vRddhi karate haiM / AhAra saMjJA ko zithila kara, aNAhArI svarupa kA saMcAra karate haiM / pAMca AcAra isa prakAra haiM :- jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya / paraspara saMbaMdha :- karemi bhaMte - sAmAyika cauvisattho, tassa bhaMte - vaMdana, paDikkamAmi niMdAmi garhAmi - pratikramaNa, appANaM vosirAmi - kAyotsarga, sAvajja jogam paccakkhAmi-paccakkhANa / 68 - Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adbhuta dhyAnayogapUrNa prabhudarzana 197 pa. pU. AcAryazrI bhuvanabhAnu sUrIzvarajI ma.sA. AtmA ke cikane mala ko tor3ane ke lie dhyAna kI kaThora sAdhanA batAI gaI hai / dhyAna jaisI kaThora sAdhanA anya hai hI nahIM / dhyAna upayoga kI dhArA ko sateja karatA hai / vidyuta jaisI tAkata detA hai / anekAneka indriya viSayoM meM uchalatA mana, krodhAdi kaSAyoM meM ghUmatA mana, tatva meM sahaja rUpa se sthira evaM zAMta-svastha banatA nahIM taba taka isa mana ko aMtima AtmA kI sthiratA ke mArga para kaise vApasa lAU~ ? 1. navakAra maMtra kA jApa isa dizA meM mahAupayogI hai parantu varSoM se jApa karate rahane ke pazcAt bhI mana kahA~ se kahA~ bhAgatA hai / anya koI upAya hai ? hA~ / zrI jinezvara deva ke darzana kA yoga adbhuta hai / zanaiH-zanai: mana ko sthira, zAMta, I svastha banAne kA abhyAsa isameM se mila sakatA hai / zAstrIya vidhi sahita darzana kie jAe to usameM aneka tatvoM aise haiM ki jIva ke viSaya - AkarSaNa, viSayoM kA unmAda, kaSAya ukalATa evaM mAnasika caMcalatA ko kama karate haiM / vidhi sahita jina darzana kI prakriyA meM adbhuta dhyAna yoga kiyA jA sakatA hai, jisameM aise rasAyaNa bhare hue haiM ki jo mana ko 'prasanna' karate haiM / jina darzana kI prakriyA vidhi sahita zAstrAnusAra : maMdira jAne kA mana kare to cautthataNuM phala hoya / cauttha=cAra, abhakta = upavAsa / maMdira jAne kA mana kare vahIM para upavAsa dvArA jo pApakSaya evaM puNya upArjana kA lAbha ho, vaha lAbha milatA hai / zAstra yaha bhI kahate haiM ki eka nArakI kA jIva 100 karor3a varSoM taka naraka kI vedanAe~ bhoga kara jitane karma khapAtA hai utane karma kA nAza eka upavAsa se hotA hai / 69 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G itanA bar3A mahAlAbha karavAne vAlA maMdira jAne kA mana kitane ullAsa, umaMga evaM vizuddha bhAvollAsa se honA cAhie use vicAreM / jIva kI khAU~ - khAU~ kI AhAra saMjJA ko 'paccakkhANa' dvArA dabAkara bhAvollAsa meM vRddhi karo / upavAsa nahIM to dina meM cAra-pAMca bAra khAne kA niyama pAlane ke lie bhI mana taiyAra nahIM hotA / taba mana kA bhAvollAsa vizuddha ho isalie (1) atyaMta kartavya buddhi ho aisA vicAranA, (2) AhArAdi tathA krodha, lAbhAdi saMjJAe~ jo pApamaya hai unheM rokane kA abhyAsa karanA, (3) dunyavI aise koI bhI phala kI AzaMsA nahIM karanA / isa prakAra jinadarzana meM jo citta sthira rahe to adbhuta dhyAna yoga kA nirmANa hotA hai / mana ko aisA lagatA hai ki : he prabhu ! divasa-rAta moha sAdhanoM ke darzana meM vyatIta kara die| aba to vItarAga prabhu ke darzana kara jIvana ke isa kImatI samaya ko saphala karu~ / moha darzana se lage hue pApa ke bhAra ko utAru~ / darzanam pApa nAzanam / saMsAra kA mUla kAraNa rAga- pApa jo jinadarzana se dUra hogA, vItarAga ke darzana se kucha maMda hove, isalie darzana karane jAU~ / I pazcAt darzanArthe uThe, cale, maMdira ke samakSa Akara bAhara se hI prabhu ke prabhu ke darzana hote hI aMjali ko lalATa para lagAkara ' Namo jiNANaM' kaheM tathA kramaza: phala kA AMkar3A bar3hakara mAsakSamaNa ke phala taka pahu~ca jAtA hai / kyoMki prabhu ke samakSa Ate hI bhAvollAsa meM vRddhi ho jAtI hai / citta kI prasannatA arthAt dhyAnayoga yahA~ se jamane lagatA hai / aba maMdira meM 'nisIhI' kahakara praveza karate hue saMsAra ke samasta vyApAra baMdha hote haiM aura citta zuddha darzana kA abhilASI banatA hai / pazcAt prabhu ko tIna pradakSiNA dI jAtI hai / yaha pradakSiNA bhavabhramaNa ko bhasma karane vAlI hai / isameM anaMta jJAna - darzana - cAritra kI saMpanna kA sura gUMjita hotA hai / hRdaya meM jJAnAdi ke traya bIja kA ropaNa hotA hai jo kAlAntara meM ratnatrayI kA madhura phala pradAna karatA hai / phira prabhu ke samakSa kamara se (arddha jhukate hue) namana kara hAtha jor3akara 'mo jiNANaM' kahakara darzana karate stuti bolanA / tathA stuti isa prakAra karanI cAhie ki jaise hamAre hRdaya kI bAta hama prabhu ko batA rahe hoM / 1 70 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GUJJUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU vibhAga - 4 aMtima dezanA ke kucha adhyayana uttarAdhyayana sUtra zraddhAMdha kI tIna kRtiyA~ - pa. pU. A. zrI vizAlasena sUrIzvarajI ma.sA. ke 'aMtima dezanA' graMtha meM se vyAkhyANoM kA saMkSipta sNkln| - bhagavAna ne svayaM prazna upasthita kara uttara pradAna kie, ina binA pUche praznoM ke uttaroM ko jisameM samAviSTa kiyA haiM vaha 'uttarAdhyayana sUtra' kahA gyaa| 70770700000000005071909090050505050505050605060 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 vibhAga - 4 aMtima dezanA : uttarAdhyayana sUtra - 'zraddhAMdha' kI tIna kRtiyAM - praNAma - duniyA dekhatI rahegI, tuma kinAre para.... / dharma ke siddhAMta evaM anprekSA - citrakAra kI A~khoM meM dRSTi thI - anAtha hone ke satya svarupa - jJAna kI mahimA zreNika ne samakita pAyA : kathA - zrI kezI gaNadhara evaM gautama svAmI - aSTa pravacana mAtA - yajJIya adhyayana : rocaka kathA 101 - mokSa mArga gati 103 - thor3e meM adhika 107 - lezyA 108 - rocaka kathA : aNagAra mArga gati 111 - nAgArjuna evaM pAdalipta sUri kI kathA 115 - AcaraNa : AMtarika saMpadA kSamA 122 - dasa dharma 125 - jIva - ajIva ko jAna lo 129 - aMta meM itanI bAta samajhe ..... 130 98 116 5050505050505050505050505090720505050505050505050090050 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 777777709090090090900900509090900909009005050905 ahiMsA .... mahAvIra kI mahAvIra bhagavAna ne ahiMsA kI vyAkhyA aisI hI kucha kI hai .... pratyeka AtmA vaha tU tujhase nA koI judA saba eka hI eka .... taba bhI saba hI svataMtra kitAba kahane ko zabda nA mile likha gaI kitAba pUrva janma ke nAte-rizte pragaTAte haiM adhUre khvaab| mile jahAM sAtha udAra dila kI surIlI sitAra agamya banakara raha jAtI hamAre jIvana kI pagathAra // 'zraddhAMdha' GOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)0 7350GOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)Ge Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 777777709090090090900900509090900909009005050905 __ anuprekSA mahAvIra tame to tarI gayA ame haju ye bhava -bhava sarI rahyAM mahAvIra tame je kahI gayA ame nA karavAnuM karI rahyAM ..... mahAvIra kaSAyoM karyA, nA satya pIchANyu khoTA ne sAMcu karI mANyu vakra evaM jar3a prajA ame prabhu AMkIe dAna taNI kiMmata vibhu ... unmArga nA paMthe vicarI rahyAM ame nA karavAnuM karI rahyAM ..... mahAvIra * anuprekSA' nuM amUlya eka tAraNa sanmati, *amUDha dRSTi hajo dhAraNa vahIvaTa sahu jinamati thI karie 'sAMcu te mArUM' maMtra anusarIe... mahAvIra nI A vANI jo bisarI rahyAM ame nA karavAnuM karI rahyAM ..... mahAvIra 'zraddhAMdha pharavarI 2009 * anuprekSA - Introspection, manana *amUDha dRSTi - viveka buddhi, acche bure kI samajha 7707090090050007077070745050505050505050505050505050 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima dezanA - bhAga - 2 vaMdana praNAma sudhArma svAmI jaMbU svAmI ko kahate haiM : he AyuSyamAna jaMbU ! donoM kohanI peTa para rakhakara donoM ghuTane, dono hathelI evaM mastaka ina pAMcoM aMgoM ko dharatI para jor3akara (paMcAMga praNipAta) praNAma karane se hamAre zarIra kA AkAra maMgala kalaza jaisA hotA hai / mAno guNa ke sAgara meM hama gAgara banakara jhuke evaM jhUmeM arthAt ki bhare binA rahanA hI nahIM / 'uttama nA guNa gAvatAM, guNa Ave nija aMga' hamameM yaha Alaukika guNa nizcita Ane hI lage / namana karane kI bhI eka kalA hai / 'name te sone game' tuma thor3A jhukanA, namanA to bahuta acche lagoge / die hue dAna kI phala prApti meM zAyada samaya lagegA bhI, variSThoM ko diyA mAna turaMta phalatA hai / duniyA ke samasta Azcarya ho aisI eka se eka zAnadAra vastu haiM parantu namaskAra, praNAma, vaMdana bhArata ke sivAya kahIM aura nahIM hai / 1 tumhAre AtmA ko - ghaTa ko, tumhArI gAgara ko thor3A jhukAnA / jIva kI namratA rahita kI paristhitti, paNihArI kI nahIM jhukane vAlI gAgara ke gale meM rassI DAlakara pAnI ke ku~e meM ghumane jaisI, kUTAne jaisI, aMdhere meM se bAhara na nikala sake aisI paristhiti hai / hamAre pAsa bahuta hai / samartha bhagavAna hai / parantu hamane hamAre ahaMkAra meM aneka apanoM ko Thesa pahuMcAI hai / panihArI jaise gAgara ko aMdhera kuMe meM se bhare hue zItala jala ko, gAgara ke gale se DorI nikAla kara pAtI hai usI prakAra bhAva rupI jala bharakara kie hue praNAma, vaMdana namaskAra se gAgara rUpI AtmA, prabhu ke jJAna ko pAtA hai / namyA te pAmyA / 75 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOG duniyA dekhatI rahegI, tuma kinAre para pahu~ca jAoge jainoM kA gRhasthAzrama: sAmAnya gRhastha dharma ke rUpa meM vItarAga prabhu kI pUjA, sadguru kI sevA, dvAra para Ae ko kucha denA, sAdharmika kI AdarapUrvaka bhakti karake, bhojana karavAkara, kumakuma kA tilaka kara zrIphala-rUpaye denA / dUsarI bAra padhArane ke lie nimaMtraNa denA / dharma ke mArga para udAratA pUrvaka upayoga karanA / ghara meM samasta rupayA-paisA kharca ho jAtA hai, mAtra satkArya meM upayoga kriyA dhana hI bacatA hai / dhana kharca kara kabhI aphasosa yA usakI puna: mAMga na karanA / dAna dharma kI mahimA ghaTatI hai / bhAva kabhI na bigAr3anA tapasvI bananA / bhAvanA rakhanA ki sasnehI pyArA re, saMyama kaba hI mile ? saMyama kaba aMkRta (aMgIkAra) karU~ ? rAjakumAra kitane hI dIkSA mArga para gae haiN| jima taru phule bhamaro bese, pIr3A tarasa na upAve / leI rasa Atama saMtoSe, tima muni gocarI lAve / bhramara jaise puSpa ko hAni pahu~cAe binA rasa pIkara svayaM tRpta hotA hai, usI prakAra muni bhI gRhastha kI rasoI meM se isa prakAra aura itanA lete haiM ki gRhastha ko dUsarI bAra puna: na banAnA pdd'e| bilkula laulupatA binA laave| ___ dayAlu banakara zrAvaka ko pRthvI-pAnI-agni-vAyu-vanaspati kI bhI dayA rakhanA cAhie / pAnI ke upayoga meM sAvadhAnI rakhanA / kAma binA paMkhA (phena) calatA ho, havA ke kAraNa khir3akI-daravAjA khulate-baMda hote hoM Adi / yaha samasta kRtya AtmA ko aparAdhI banAte haiM / yaha aparAdhI manovRtti kA vyApAra hai| ___ pAMca samiti IryA, bhASA, eSaNA, AdAna evaM nikSepa, pariSThApana tathA tIna gupti mana-vacana-kAyA zrAvaka jIvana meM ati Avazyaka hai| ___ mauna kI Adata DAlo / pratidina nirarthaka bolane kA TAlo, eka Asana para, eka sthAna para jyAdA samaya baiThane kI, sAmAyika meM sthira rahane kI, padmAsana meM jApa karane kA niyama banAo, Adata DAlo / paramAtmA jaisA jIvana jIte sukhI bana jAo / isase 707707000000000007650090050505050505050605060 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG sarvavirati sAdhu dharma bhI samajha meM AegA / satya jIvana jIne kI kalA hAtha meM A jaaegii| duniyA dekhatI raha jAegI aura tuma sAhila kinAre para pahu~ca jAoge / svayaM para vizvAsa rkho|thodd'aa bhI karoge to bahuta paajaaoge| lAkho karor3oM varSoM ke pazcAt, jaina kula meM saMyoga huA hai, sundara avasara milA hai| jIvana kala pUrNa ho jaaegaa| isa jIvana ko kho deMge to pachatAnA hI par3egA / jIvadayA AtmA ke kone-kone meM, pradeza-pradeza taka pahuMcA denA, baca jaaoge| dharma ke siddhAMtoM evaM anuprekSA Reflections-Introspection duniyA meM kisI ke sAtha hRdaya kA gAr3ha saMbaMdha taba hI baMdhatA hai ki jo mUla rUpa meM usa para, anya kisI para nA ho aisA ananya prema, bahumAna evaM zraddhA hove / isalie bhagavAna para hama sabhI ko athAga, ananya, prema, bahumAna, zraddhA jagatI hai| cAhe jaise Aja ke kaSTa, duHkha, Apatti ke samaya bhI mana masta rahe ki mujhe kisa bAta kI paravAha yA kamI hai ? mere tere sAtha kA saMbaMdha bhavobhava kA hai / kaSTa yaha to mere pUrva ke pApakacarA sApha kara rahe haiM / sukha karate duHkha AzIrvAda rupa bana jAe / taba hI to merA ananya saMbaMdha-zraddhA sAtha detI hai| alpa bhI mana meM kamI na rakhate hue hue saharSa sahanazIlatA dvArA duSkRta gardA ho jAe, sukRta nI anumodanA jIva ko zAMta rasa kA pAna karAtI hai / kaisA sundara maukA mila gayA / Opportunity at my Door Step / lakSmI kumakuma se tilaka karane hamAre dvAra para AI ho taba mukha dhone kauna jAtA hai ? basa yahI utkRSTa bhAva duHkha ko halkA karatA hai| anumodanA zuddha ho to uchalatA bhaktibhAva evaM sahanazIlatA kA anubhava hue binA nahIM rahatA hai / doSoM para ghRNA hogI taba hI guNoM kI saccI anumodanA ho skegii| samarpaNa bhAva meM anubhava evaM guNoM kA sAkSAtkAra hote hI anumodanA sva meM aise hI bhAvoM kI vRddhi karatI hai| 707707000000000007709090050505050505050605060 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 duHkha kI avasthAe~ badalatI jAtI haiM / are, duHkha sabhara nArakI jIvana bhI eka dina pUrNa ho jAtA hai| isalie du:kha kI sthiti meM dhairya, samatA rakhakara samaya vyatIta karanA cAhie / duHkha ko dhikkAre binA Atmazakti bar3he isa hetu AcAra, jJAna-kriyA, vrata paccakkhANa dvArA zakti anusAra AtmA ko bhAvita karanA cAhie / isase azubha bhAva TUTate haiM / azubha baMdhana DhIle par3ate haiM / bAraha bhAvanA, cAra maitrI Adi bhAvanA kA ciMtana jIva ko eka anokhe stara para pahu~cA detA hai / dhIre-dhIre aise prayatnoM se jIvana meM samabhAva kI vRddhi hue binA nahIM rahatI / jIvana kala pUrNa ho jaaegaa| isa jIvana ko kho deMge to pachatAnA hI par3egA / jIvadayA AtmA ke kone-kone meM, pradeza-pradeza taka pahuMcA denA, baca jAoge zAstrAnusAra dharma do prakAra ke hote haiM - 1. bhAva dharma, 2. pravRtti dharma / samajha Ane ke pazcAt pravRtti evaM bhAva dharma donoM prApta hote haiM / jaba zakti nA ho taba bhAva dharma agatya kA kArya karatA hai / pravRtti dharma bhAva dharma kA kAraNa hai / roga avasthA meM AtmA ko bhAvita kiyA ho to bhAvadharma sthAyI hI rahatA hai / bhAva dharma hogA to samAdhi evaM sadgati nizcita hai aisA zAstra vidhAna hai | kImata zakti kI hI nahIM, zakti kI I sArthakatA kI evaM sadvyaya kI hai / bhAva ho to bhava pAra ho sakatA hai / roga avasthA kA samaya bahuta AsAnamaya nikalatA hai / roga avasthA ko gauNa kara bhAvadharma kI sahAyatA lekara svasthatA kA anubhava kreN| ai mana ! tU kaise bigar3a jAtA hai ? kaSAyagrasta vAsanA mana bigAr3atI hai / dimAga meM kyA phiTa kara rakhA hai vaha duHkha kA kAraNa bana sakatA hai / Apako jina-jina kAraNoM se duHkha hotA hai usI prakAra anya ko bhI unhIM kAraNoM se duHkha hAtA hai| Apako jo rUcikara nA ho zAyada anya ko bhI vaha pasanda nA ho / 1. mana ko bigAr3ane vAlA sabase bar3A zastra 'ahaMkAra' mAnA jAtA hai / mAna, jhUThI mAnyatAe~, kalpanAe~, Agraha hai / inheM mana ke vikAra kahe haiM / 2. dUsarA kAraNa anAdi se jhUThI vAsanA evaM saMskAragrasta AtmA / yaha vAsanA, saMskAra bAhara Ae (zAstrIya bhASA meM jaba karma kA udaya hotA hai), nimitta sahita sA nimitta rahita, mana bigar3atA hai / karmadhArA jIvana meM uThatI hai, mana galata rAha para jAtA hai aura mana bigar3atA hai| 1979 78 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG mana bigar3e use sudhArane kA zAstrIya upAya hai ; karmadhArA ke sAmane upayoga kara, mana ko jJAnadhArA se samajhAkara kalpanA zUnya banAo / jJAnadhArA arthAt samajha / agni para nIra DAlane jaise smjh| jJAnadhArA - jJAnadRSTi dhIre-dhIre abhyAsa se AtI hai aura Adhi-vyAdhi-upAdhi se mukta karatI hai, karatI hai aura karatI hI hai / jIvana meM vAtsalya evaM prema ke jharane pravAhita karatI hai| prasannatA pradAna karatI hai / zAMti se paramArtha rUpa yaha mArga sacoTa evaM asarakAraka hai| bhagavAna mahAvIra kI aMtima dezanA citrakAra kI A~khoM dRSTi thI anAdikAla se saMtoM, sadgati evaM sukRta kA mArga vidyamAna hai / parantu hamane jAnA nahIM, pahacAnA nahIM / prabhu kI vANI saMsAra kI zreSTha vANI hai / yaha kalyANI hai, nirvANI hai| samudra kinAre pratidina sAMyakAla eka citrakAra kahIM se AtA hai / phalaka para pIchI se koI citra banAtA hai| najadIka hI mAchImAra ke jhopar3e the| usameM rahI eka mahilA atyanta hI kautUhala-kautUkapUrvaka isa citrakAra ko dekhatI / ekAgratA se evaM kisI gajaba ke AtmavizvAsa se citrakAra apanI citrakArI karatA hai / pratidina saMdhyA hotI hai aura vaha asta hote sUrya ko dekhatA / svayaM aMkita kI rekhAoM ko dekhatA, nihAlatA evaM manomana prasanna hotA rahatA / sUryAsta hote citrakAra citra para vastra DhaMkakara eka ora rakhakara calA jaataa| usa mahilA kA Azcarya, acaMbhA use caMcala kara detA / use usa citrakAra para hAsya AtA / isameM kyA hai ? yaha dekhakara kise harSa hogA ? usa mahilA ko citra pUrNa rUpa se dRSTigata nahIM hotaa| citrakAra gayA aura vastra U~cA kiyA to dekhakara .... vismy| saptAha dasa dina bIte ... saMdhyA ne adbhuta zrRMgAra kiye the / bhAva bhInA ho jAe aisA kudarata kA sauMdarya saulaha kalAoM se khilA huA thA / sUrya pazcima AkAza kI kSitija para Akara khar3A 90GOGOGOGOGOGOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)0 79999@GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOG thaa| saMdhyA suvarNa ratha meM saphara karane nikalI thI / bAdaloM ne gulAla bichAyA ho / sUrya kI kiraNeM dUra-sudUra taka phaile smita baicena mana ko bhInA kara detA / kiraNoM meM samundara kA nIra sonala varNamaya thaa| citrakAra ne samasta lahara paMkti ke samIpastha dUsarI-tIsarI aneka lahera paMktiyA~, hilole letA samudra, svarNamaya AkAza, sUryanArAyaNa saba kucha vastra para sajIva citraNa kiyaa| vaha mahilA to yaha saba kucha dekhakara vismita cakita raha gaI, nAcane lgii| are ! aisA kabhI kahIM dekhA nahIM / yaha paradezI to ajaba kA jAdUgara hai / kyA kamAla kI hai ? avani para amIrAta bharA saMpUrNa aMbara utAra diyA / mahilA citrakAra ke jAne ke pazcAt pratidina citra dekhane aatii| usakA atyaMta hI gaharA avalokana ho gayA thaa| citra meM kyA ukerA gayA hai vaha tatkAla dekha sakatI thii| aba usake nayanoM ke AnaMda bhare sAgara ke sAmane yaha samudra IrSyA se khArA ho gyaa| eka dina saMdhyA ko citrakAra svayaM ke citra phalaka ko lapeTakara, samasta raMga-rUpa-rekhA ke sAdhana lekara jAne ko taiyAra huA / mahilA yaha dekhakara hA~phatI-hA~phatI daur3I aaii| kyA tuma jAne vAle ho ? AsamAna kI rozanI bhI le jAne vAle ho ? kaise ghAva dene vAle zabda haiM yaha ? ADambara evaM vidvatA rahita hone ke bAda aMta:karaNa meM utara jAe vaise / usakI tAsIra asara karatI hI hai ! kyA Apa jA rahe ho ? hA~ bahinA ! tumhArI bhUmi, sAgara kinArA, yaha lahareM, yaha samandara, retI meM par3e caraNa, tairate vAhana, sUraja kI svarNimatA, saMdhyA kI lAlI, yaha ApakA bhadra manuSyoM kA grAma ... kSitija ko usake Agoza meM jAkara saphara kara puna: nidrAmagna hotA sUrya / hamAre gA~va meM aisA kucha nahIM thA isa hetu yaha lene AyA thA |bhut dina bIte, aba jAtA huuN| ___ ruko, mere vara ko bulAkara lAtI huuN| unheM tumhArA citra dikhAo / are, unheM isameM kyA dekhanA hai ? tumhArI najara samakSa pratidina jItA-jAgatA evaM jIvaMta hai| 707707000000000008090090050505050505050605060 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG ApakI bAta satya hai / yaha saba kucha hI hai aura thA / parantu hamArI dRSTi vahA~ taka kabhI pahu~cI nhiiN| hameM dekhanA nahIM AtA / tumane hameM dekhanA sikhAyA / maiM unheM bhI kahatI hU~ aura unheM dikhAtI huuN| vaha mahilA jhopar3I kI ora daudd'ii| __ aisA hai astitva / saba kucha hai para jaisA hai vaha vaisA tumheM dikhAI detA nahIM / tumane dekhA nahIM, jAnA nahIM / to kyA hai ? kucha nahIM / to phira, tuma bhI kyA ho ? manuSya ko bahuta hI gaharAI se jAnanA samajhanA cAhie / jJAniyoM kI bAtoM, saMtoM kI bAtoM, tIrthaMkaroM kI bAtoM meM kahA gayA saba kucha karane jaisA hai| * sampUrNa zarIra meM sarvAdhika mahaMgI durlabha vastu A~khe haiM / parantu dRSTivihIna netra kisa kAma ke / dRSTi hetu bhagavAna ne samajhAyA hai ki tumhArI dRSTi ko samyag banAnA / Apako thor3A bhI dekhanA A jAe to nayana saphala ho jAeMge / jIvana saphala ho jAegA / dekhane kI aura samajhane kI eka kalA hai / kalA vihinA : pazubhiH samAnA: kalA rahita manuSya pazu samAna kahA gayA hai / sAhitya, vidyA, saMgIta, nRtya, pAMDitya jaisA jIvana meM kucha bhI nahIM / aise jIvoM ke samIpa sadA azAMti, asaMtoSa, upadrava, kleza evaM hamezA kI balA hai / hama jaise haiM vaha, hama svayaM ke kAraNa haiN| * paise ke pIche khuvAra (naSTa) nahIM hote / rUpayA (DaoNlara) tumhArA pUrNa rikta hai / jisa dina satkarma meM upayoga hogA usa dina hI vaha bhregaa| * avatAra nayA milatA hai parantu dhaMdhA to purAnA hI hotA hai / isa bhava meM jo kiyA hogA vahI parabhava meM bhI prAya: karoge / yahAM ikaTThA hI kiyA hogA to Ane vAle bhava meM mUSaka/madhumakkhI yA kisI dhana bhaMDAra ke sarpa banane meM koI bar3I bAta nahIM / AvazyakatA binA bhI duHkhI hokara paise ke lie daur3adhAma karate ho ? dharma para bharosA rakho yaha Apako saba kucha degaa| khuda apanI kaida ke baMdha, AdamI tor3e to hama jAne, __ parAI kaida se AjAda ho jAnA to AsA~ hai / 9090909009090909050909009081909090909090905090900909090 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG * hamArA satya svarUpa to aMtasa: meM chupA hai / bAdhya dRSTigata rUpa pUrNataH judA hotA hai / Apa abhyaMtara-bAdhya avasthA ko dekho aura usa anurUpa svayaM ko DhAlane kI koziza kro| Apako avazya saphalatA milegii| * dharma rahita saba kucha vyartha hai / prANa evaM sugaMdha binA kA hai| * dRSTi rahita dRzya kucha bhI nahIM, dRSTi rahita netra kisa kAma ke / * jisa pathika ke pAsa bhAtA (nAztA) na ho vaha mArga meM bhUkhA, pyAsA rahatA hai| dharma rahita paraloka jAtA jIva mahApIr3A kA zikAra hotA hai| koI eka phaTA huA kapar3A bhI kisI ko detA nahIM aura dUsarA sampUrNa rAjya chor3ane kI bAta karatA hai / yaha bahuta gaharI samajha kI bAta hai / yaha koI Akasmika nahIM / kitane bhavo pUrva prAraMbha kie kRtyoM kA pariNAma hai / unhoMne eka muni ko dekhA, jAti smaraNa jJAna huaa|tNtr, rAjamahala, aiza, ArAmI, aizvarya saba kucha staMti ho gyaa| * yAda rahe, zanaiH-zanaiH bAta banatI hai aura AyuSya pUrNa ho jAtA evaM puna: nava avatAra, naye duHkha / saMyama leveM sukhI hoveN| * mamatA aneka bhavoM kI abhyAsI hotI hai| * dharma ke, sAtha - sahakAra binA mAnava akelA ho jAtA hai / kAraNa, dharma binA saba kucha ___ vyartha hai / samaya kI barabAdI hotI nahIM paraMtu svayaM kI hotI hai| * hameM utkRSTa, umdA saMyoga lAkhoM varSa pazcAt prApta hue haiM / gavA~ mata denA / eka bAra jIvana kA amRta sahArA ke registAna meM kho gayA to puna: hAtha meM nahIM aaegaa| 7077070000000005008290090050505050505050605060 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG terI judA pasaMda hai, merI judA pasaMda, ___ tujhako khudI pasaMda hai, mujhako khudA pasaMda / * bhagavAna kahate haiM : acchI suMdara paddhati evaM pravRtti ke cAhaka bananA / guNoM ke grAhaka bananA / uttama karanI ke Azika bananA / milI huI vastu, kSaNa, avasara ko sArthaka karanA / sukhI hokara khuza honaa| mahAvIra janma yA nirvANa nimitta vicArane jaisA tatva jJAna anAthatA kA satya svarUpa hamArI kIrti, sammAna kA mahatva, hamArA ThapakA, ruAba, dhana kI DhagaliyA~ evaM hamArI hukUmatoM sabhI ko kitanA mahatva dete haiM ? Akhira to saba kucha khokhalI muTThi ke jaisA dama rahita hai / hama kitanA galata aura asamajhatA bharA karate haiM ? bhagavAna se adhika AMgI mahatva kI ho gii| aisA to nahIM honA cAhie, parantu hamane kara diyA / mAla maha~gA ho gayA aura mAlika kor3iyoM ke| mUrkha vyakti khuza hokara batAte haiM, yaha merA hai, yaha hamArA hai| vAha vAha yaha saba kucha terA hai to tU kisakA hai ? isakI ise khabara nahIM / Apane dhana-pada-sattA ko svayaM se bhI adhika mahatvapUrNa sthAna para baiThA diyA hai| ___ anAthI muni zreNika ko yaha saba samajhA rahe haiM / muni ke pAsa kucha bhI nahIM hai aura rAjA ke pAsa bahuta kucha hai / yaha bahuta kucha hI tumhAre duzmana paidA karegA, bahutoM ko nArAja kregaa| jabaki samagra astitva muni se prasanna hai / vRkSa-jharanA, pazu-pakSI, saritA-sAgaraparvata, caMdra-sUrya-tAre, phUla-kaliyA~ are pavana aura kiraNeM bhii| ajJAnI vyakti mAnabhaMga karake prasanna hote haiM / zreNika dhArate to muni ko nIcA kara sakate the paraMtu usameM dhArmikatA kA udaya hone lagA thA / dhArmikatA svayaM kA viSaya hai / usase parama zAMti tathA adbhuta zakti milatI hai| 9090909009090909050909009083909090909090905090900909090 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOG dhArmikatA eka aisI guNavattA hai, jisameM saccAI, pramANikatA, svAbhAvikatA, sAhajikatA, astitva ke sAtha eka gahana AtmIyatA kA bhAva, eka premAla hRdaya evaM sabake sAtha maitrI kI urmiyA~ utpanna hotI hai / eka AMtarika bhagavAna kA janma hotA hai / anubhava Apako dharma kI asIma miThAsa kA evaM usake satya kA pUrNa svAda pradAna kara sakatA hai / saralatA kA guNa asIma pragati karavA sakatA hai / isalie saralatA rkho| raMga-bahAre Alama hai, kyA phikra hai tujhako ai sAkI / mahaphila to terI sunI na huI, do uTha bhI gae, do A bhI gae / Apake hone nA hone se duniyA ko kyA pharka par3atA hai ? zreNika rAjA ne prathama bAra svayaM se adhika bahuta hI bar3A manuSya dekhA / Aja unheM cellaNA kI bAtoM meM dama thA aisA lgaa| yahI bahaseM rahI sabameM, vo kaise haiM ? vo kaise the ? yahI sunate hue gujarI, vo aise haiM, vo aise the / yaha aise hai aura vaha vaise hai / isameM pUrI jindagI pUrNa kara dii| samajhanA cAhie ki mahAna samrATa, rAjakumAra cakravartI evaM tIrthaMkara - bhagavAna ko bhIdharma binA nahIM cala sakA / unhoMne jagata ko yahI samajhAyA ki dharma sivAya kisI kA AdhAra nahIM / samasta praznoM kA eka hI uttara, samasta rogoM kA eka hI ilAja hai / samasta praznoM kA eka hI uttara, samasta rogoM kA eka hI ilAja hai - dharma hI mukti degaa| kaTe hae jar3a vAlA vRkSa, yuddha meM mastaka kaTAyA haA yoddhA, evaM dharma rahita dhanapati yaha tInoM kitane samaya TikeMge? thor3e samaya pazcAt gira jaaeNge| khone-gumAne ke pazcAt to jJAta hotA hai ki hamAre samIpa yaha thA, anAthI muni kI bulaMdI, magadha ke samrATa ko sUkSma banA gaI / zreNika ko cellaNA kI bAteM samajha meM Ane lgii| Apane Aja mujhe anAthatA kA satya svarUpa samajhAkara mahAbhAgyazAlI banA diyaa| ApakA bar3A upakAra, maiM Apase kSamAyAcanA karatA huuN| 909090900909090905090900908409090909090905090900909090 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA pUrNa badala gayA thaa| parivartana yaha dhArmikatA kI nizAnI hai / isase hamArI AtmA pUrNarupeNa rupAMtarita ho jAtI hai / Apa bahuta bacAkara saMgraha karo para Apa hI nahIM bacoge to bace hue kA kyA ? Apane bhale dhana ke Dhagale kie para Apake donoM hAtha to khAlI hI rahe / mile hue dhana kA sudapayoga hI dhana evaM buddhi kI saphalatA hai, anyathA yaha dhana bojha hai / bhagavAna mahAvIra kI vItarAgatA para dRSTi kendrita karo phAlatU saba kucha chor3a do / thor3A aMtarmukhI banane se bahuta kucha samajha meM Ane lagegA / Apa Apake aMtara ko sarala, buddhi ko nirmala rakhanA / kitanA jAnate ho isakA mahatva nahIM, ApakA irAdA kyA hai isakA mahatva hai / paraloka isI irAde para utiSTha hai / jJAna no mahimA 'aMtima dezanA' meM bhagavAna mahAvIra kahate haiM : * jIva janmatA aura maratA hai, khAtA-pItA hai aura punaH bhUkhA ho jAtA hai / haMsatA hai aura puna: rotA hai / car3hatA hai aura phira giratA hai / rAjA banakara bhikhArI bhI banatA hai / ina sabase chUTane kA eka mArga hai - samyagjJAna darzana - cAritra rUpI mokSa mArga / * jJAna rahita jIvana mAtra hai / isa hetu viveka buddhi cAhie / miTTe ke Dhagale meM svarNa chupA hai vaise karmarUpI bAdala meM sUrya jaisI AtmA chupI hai / puruSArtha karo, bAdala bikhara jAyegA / pratidina sUtroM kA abhyAsa / adhyayana karoge to thor3e samaya meM nihAla ho jAoge / zarIra ko saMvArane meM hI saba kucha vyaya na kara denA, thor3A Atma kA ciMtana karo / * nAnnahA jaMpaMtti titthayarA / tIrthaMkara kabhI bhI anyathA jJAna binA bolate hI nahIM / * tameva saccaM nisaMkaM jaM jiNehiM paveIyaM / yahI satya, niHzaMka, ni:saMdeha hai jo jinezvara prabhu ne pharamAyA hai / 85 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) * svAdhyAya se jJAna par3hane se zruta dharma kI ArAdhanA hotI hai / eka uttama anuSThAna hotA hai| jabaradasta uttama kSayopazama hone se mati bahuta uttama evaM sateja hotI hai aura usase adbhuta jJAna saMpadA prApta hotI hai / yAda hai nA ? sthUlibhadra mahArAja kI sAta bahanoM ko gajaba kA kSayopazama thA / pahalI eka bAra, dUsarI do bAra sune, aura saba hI yAda raha jAtA, isa prakAra sAtavIM bahana sAta bAra sune aura saba kucha yaad| * sAmAyika kaise lenA ? jJAnopArjana karanA hai ? dvAdazAMgI ke mUla rUpa sUtroM kI pothI, graMtha sApar3A (thamar3I) para rakhakara tIna pradakSiNA evaM pAMca khamAsamaNA dekara sAmAyika lenaa| * mati (buddhi) sahI nahIM hogI to zruta bhI sahI nahIM car3hegA / kumati se saba kharAba hI lgegaa| kharAba acchA lagegA, sabako galata kara degA / jaisI mati vaisI gti| * kAla satata parivartana svabhAvI hai / jIva evaM jar3a para kAla kA parivartana sApha dikhatA hai| hamArA ceharA pratidina badalatA, dekhane kI kalA honI caahie| * jo jJAna yA jJAnI kI avahelanA - avadhAraNA karatA hai vaha parabhava meM gaMdA, garIba, buddhi rahita yA duSTa buddhivAlA, totalA, bobar3A, rogI evaM apaMga hotA hai / zraddhAhIna ko jJAna kabhI phalatA nahIM / mA ruSa mA tuSa (nArAja nahIM, prasanna bhI nahIM), aTala zraddhA meM 'mAsatuSa' raTate rahe / saralatA ke yoga se kevalajJAna pAyA, jJAna kI mahimA zraddhA se sajIva banatI hai| * paramAtmA kA jJAna Apako pahale jaisA rahane nahIM detA hai / tatkAla badala detA hai / Apako saMyamI banA detA hai / mAno ki dUdha meM se ghI bana gayA ho / aba ghI kA dUdha-dahI nahIM banatA / yaha isameM mila hI nahIM sktaa| * jo saba kucha yahA~ chor3akara cale jAnA hai to maje se jAo / pazcAt jJAta hogA ki AvI rUr3I bhakti meM pahelA na jANI saMsAra nI mAyA mA valovyu meM pANI / 707707000000000008650090050505050505050605060 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOG * cAra lAkha zloka pramANa sAhitya kA marma eka hI zloka meM : zarIrazAstra, dharmazAstra, nItizAstra evaM kAmazAstra / cAra zAstroM kA sAra :* khAyA huA hajama nA ho, pace nahIM taba taka khAnA nhiiN| * jIvoM para dayA karanA, dayAlu bno| * rAjanIti meM kisI kA vizvAsa karanA nahIM, sage putra yA pitA kA bhI nhiiN| * kAmazAstra : strI ke sAtha kaThora vyavahAra karanA nahIM, jitanI mRdutA rakho utanI hI vaha vaza meM rahe / strI ko bhI puruSa ke sAtha isI prakAra vartana krnaa| * duHkha se chUTanA itanA kaThina nahIM jitanA sukha se chUTanA kaThina hai| * Apake pAsa chor3ane ke lie kucha bhI nahIM, itanA bar3A saudharmendra Apake yahAM avataraNa hetu (deva meM se mAnava bhava pAne ke lie) 32 lAkha vimAna kI saMpadA chor3ane ke lie taiyAra hai| * yAda rahe, hamArA yaha avatAra atyadhika kImatI hai, bahuta sahana karane ke pazcAt milA hai| * jAnane kI jijJAsA, samyag jJAna-jijJAsA kI pyAsa Apako vItarAga vANI ke sarovara ke samIpa le jAtI hai| * kamajorI evaM kAyaratA alaga-alaga bAte haiN| Apa kAyara na bananA, prabhu ne kaise kaise tapa kie ? tapa ke binA mukti nahIM / tapa kI Adata ddaalo| * vAha kaisI suMdara bAta ? asaMkhya indra ekatrita hokara jo nahIM kara sakate vaha eka adanA AdamI kara sakatA hai| aisA tumheM parama saubhAgya milA hai| * prAyazcita, vinaya, gurubhakti, svAdhyAya, dhyAna Adi kara AtmA ko nirmala karanA / tapa ko bhUlanA nhiiN| * paisA bar3hane se kleza, roga, avizvAsa aura vivAda bar3hate haiM / koI na koI ciMtA avazya khar3I hotI hai, ata: paise ko kalyANa ke mArga para sadupayoga krnaa| * paradoSa dekhanA sarala hai parantu svayaM ke doSoM ko samajhanA kaThina hai| GUJJJJJJJJJ 8 MUSCUJUS Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19191 * saMsAra kI vyavasthA meM kahIM bhI aMdhAdhuMdha yA chInA-jhapaTI nahIM hai / jitanA aura jaisA prApta honA cAhie thA utanA aura vaisA hameM milA hai| Akhira to jaisA boyA hai vaisA hI milegA aura jitanA kharca kiyA hai utanA hI milegaa| isameM kalpAMta karanA yA asaMtoSa rakhanA yA kisI anya kA doSa nikAlanA galata hai / * tIrthaMkara paramAtmA saMsAra kI sarvazreSTha hasti evaM uttamottama pAtra haiM / unake nAma yA nimitta se jisa kisI dravya kI upaja hotI hai vaha saba devadravya kahalAtA hai| yaha dravya maMdira, mUrti yA jIrNa maMdira ke uddhAra meM hI upayoga kiyA jA sakatA hai aura usakA aciMtya lAbha milatA hai / * prema evaM vAtsalya Adi aisI vastu hai jaise-jaise paricaya bar3hatA hai, vaise-vaise sAmIpya bar3hatA hai usI prakAra prIti-bhakti evaM anurAga bhI bar3hatA hai / Apa aMtara se saMpUrNatA prApta karanA / kabhI aisA nA ho ki dUsarA saba kucha pAne meM aMtara se apUrNatA raha jAe / * bhagavAna kahate haiM lAkhoM varSa pazcAt aise suMdara saMyoga Apako mile haiM, unheM Apa apavyaya nA karanA / * mahAbhAga manuSatana pAI, bAme bhI kachu karI na kamAI / * manuSya ko kitanA milatA hai ? kucha hI mile hue ko saphala kara pAte haiM / unheM sabakA saba kucha samajha meM AtA hai / mAtra svayaM kA samajha nahIM pAte / * vinaya to AtmA kI vizAla saMpadA hai / vinayahIna AtmA jaisA duHkhI, daridra evaM rogI anya koI nahIM / vinaya binA vidyA rahatI nahIM / * jIvoM ke upakAra hetu, kAla kA prabhAva jAnakara prabhu mahAvIra ne vakra evaM jar3a prajA ko pAMca vratoM kA upadeza diyA hai| prathama jinezvara ke samaya kI prajA ko sarala evaM jar3a tathA madhya bAvIsa jinezvara kI prajA ko Rju evaM prAjJa kahA gayA hai / * parAdhInatA ghora bandhana hai / mamatva mAyA ke baMdhana kaThina evaM jaTila haiM / 88 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samasta baMdhana sneha baMdhana haiM / isa pAza - baMdhana ko cher3ane vAlA hI AnaMda kI jindagI jItA hai aura aMta meM karmoM kA baMdhana bhI tor3akara zAzvata sukha kA svAmI banatA hai / * jIva ko namra banane kI kalA bhagavAna mahAvIra ne sikhAI hai / namaskAra aneka vighnoM evaM vipadAoM kA nAza kara AtmA meM mahAna guNa kA sarjana karatA hai / jIva vinayavAna banatA hai / * prabhu kA eka zabda bhI arpaNa bana jAtA hai aura usameM satya pratibiMbita hotA hai, jo akalpanIya parivartana lAtA hai / * pratyeka zabda meM saMgIta hotA hai / pratyeka jIvana meM kavitA evaM pratyeka AMkhoM meM prakAza evaM gahanatA kA vistAra hotA hai / * tIrtha, pravacana, saMgha, zAsana yaha eka hI vastu ke nAma haiM / * milA hai vahAM najara pahuMcatI nahIM, jo nahIM milA vahIM hamArI najara cipakI huI hai / nahIM mile hue ki jhaMkhanA meM milA huA hAtha se chUTa na jAe / * praNAma karane se (donoM ghuTane, donoM hathelI aura mastaka ina pAMcoM ko dharatI para jor3akara kiyA gayA paMcAMga praNipAta) apane zarIra kA AkAra maMgala kalaza jaisA hotA hai / guNa ke sAgara gAgara banakara mAno chalake hoM isalie bhare hue binA rahe hI nahIM / * duniyA meM namaskAra, praNAma, vaMdana, bhArata ke sivAya anyatra kahIM nahIM hai / tIrthaMkara prabhu kI dena ajor3a hI hotI hai / bhagavAna bhI siddhoM ko namaskAra karate haiM / * prabhu ke zabda sIdhe hI aMdara AtmA meM utara jAte haiM / kAraNa ki usakI tAsIra hI aisI hai ki vaha asara karatI hI hai / * Astitva kA aisA hai ki saba kucha hai paraMtu jo jaisA hai vaha vaisA Apane samajhA batAyA nahIM, jAnA hI nahIM, yA Apane dekhA hI nahIM to kyA hai ? kucha nahIM / to 89 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 phira Apa bhI kyA ho ? bhagavAna ke yaha zabda atyanta hI jAnane samajhane jaise haiM / to kyA ? (upAlaMbha dete haiM) * AzISa ke sahAre kleza kA sAgara tira jAnA hai, sAtha hI puruSArtha kA hauMsalA bulaMda karanA hai / jo svayaM ke ajara amara eka AtmA ko jAnate haiM, vaha saMsAra ke samasta bhAva ko jAna letA hai| jo gaM jANaI so savva jANaI / bhagavAna ne kahA hai : * manuSya ko mArga kI jAnakArI honA cAhie / mArga evaM unmArga, jJAna se jAnA jAtA hai / ajJAnI yA ardha vidvAnoM dvArA batAyA huA unmArga hI hai / ajJa jIva calate to bahuta haiM, parantu pahu~cate kahIM nahIM / * jIva jaba satata ghasITatA, khIMcA jA rahA hai taba zaraNa - AzarArupa dvIpa, uttama dharma dvIpa hI hai / isa satya rupI dvIpa para samudra yA jalarAzi kA pravAha pahuMca nahIM sakatA / janmamaraNa kA pravAha aisA hI hai / * 'Azrava' rahita zarIra nAva hai / jIva nAvika hai / saMsAra bhava sAgara hai, usase pAra utaranA hai| jinezvara rUpI sUrya, jIvoM ko moha rUpI aMdhakAra ko dUra kara sarva tatva viSayaka prakAza rUpI ujAlA pradAna karegI hI / * mokSa ke anya nAma - nirvANa, abAdha, siddhi, lokAgra, kSetra, ziva, anAbAdha, acala, anaMta, apunarAvarta Adi / * eka jainoM ke aneka-aneka bheda Aja pracalita hue haiM - usameM mukhya do haiM - (1) zvetAmbara : (1) maMdira mArgI (2) sthAnakavAsI (3) terApaMthI / isa ke alAvA bhI zvetAmbara mUrtipUjaka meM tristutika gaccha, tapAgacchA, pArzvacandragaccha, kharataragaccha, acalagaccha, lokAgaccha / isameM bhI choTI-bar3I bAtoM ke bheda ke kAraNa alaga-alaga zAkhAe~ haiM / (2) digambara : (1) terA paMthI (2) vIsapaMthI / 90 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G eka varga zrI kAnajI svAmI kA aura eka grupa zrImad rAjacaMdajI kA / mata bheda se saMgha kamajora hotA hai - kaliyuga meM to saMgha hI bala hai, jahAM bala hai vahA~ AvAja hai aura jahA~ AvAja hai vahAM sabhI sahayogI bana jAte haiM / vicAra sirpha eka hI karanA hai ki hama saba kahA~ khar3e haiM ? kahA~ pRthaka (alaga) ho rahe haiM, inake bajAya kahA~ jAkara mileMge ? kahA~ eka hone kI umaMga lekara dharmazAsana ko zaktizAlI banAeMge ? hamAre vicAra acche hone cAhie / samasta saubhAgya ke svAmI sarvasaMpadA ke dAnI prabhu mahAvIra deva, svayaM ke aMtima samaya meM apApA nagarI (pAvApurI) meM pdhaare| vahA~ aMtima dezanA meM pharamA gae - 'he jaMbU ! maiM tujhe yahI kaha rahA hU~, aisA sudharmAsvAmI ne jaMbUsvAmI ko kahA - isI meM se AdhyAtma ke motI yahAM pirAne kA saMkalana rUpa prayAsa kiyA gayA hai / apanA saMpUrNa jaina dharma jIvadayA para hI khar3A hai| bhagavAna ne manuSya mAtra ko salAha dI hai ki tuma aisA jIvana jInA ki tumhAre jIne ke lie kisI bhI jIva ko pIr3A na ho / * manuSya ko calane mAtra se sRSTi meM eka bhaya khar3A hotA hai / * bhagavAna ne kahA ki "apanI AtmA ko samiti se sImita aura gupti se gupta karanA / " 5 samiti aura 3 gupti hai, ye ATha pravacana mAtA kahalAtI hai / * buddhi kI nirmalatA, hRdaya kI saralatA aura vicAroM kI paripakvatA ke binA satya jAnane kI utkaMThA jAgRta nahIM hotI / I * tU tere ghara meM hI bhUlA ho gayA hai / jarA DhUMDho to mArga mile| yAda rakkho ! jIva bhogoM se kabhI tRpta nahIM hotA / vicAroM kA prabhAva AtmA para turaMta par3atA hai / saMpanna vyakti ko garajI manuSya ghera letA hai, usase vaha phUlA nahIM samAtA aura ahaMkAra A jAtA hai / * AcArya mahArAja hindI meM samajhAte haiM : 1 91 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) masjida to banA lI dama bhara meM, ImAna kI harArata vAloM ne / dila to vo purAnI pApI rahA, barasoM meM namAz2I na bana sakA / * zAMti samAdhi kA mUlya samajha lIjie to mAlUma par3egI ki - oha ! zAMti to pAsa meM hI thI maiMne hAtha Age bar3hAne kA prayAsa hI nahIM kiyA / yaha dhyAna rakhanA / jIvana pUrNa ho jAe aura zAMti hAtha hI na Ae, aisA banAva na bane !! * ghara hamArA acchA sthAna bana sakatA hai ... zAMti caahie| * svayaM meM baso, svayaM meM jIyo,sahana karanA sIkho / sahayoga vahA~ karo jahA~ Atma sAdhana kA sAdhya mile / unmArga gAmI na bano / usase kosoM dUra rho| * tapa karane se AtmA evaM zarIra donoM AnaMdamaya ho jAte haiM / samyag tapa ho to ! ye tapa jaina zAsana kI adbhuta vyavasthA hai| * AcArya mahArAja samajhAte haiM ki jindagI kA yaha saphara tumheM hI pUrA karanA hai; jitane jaldI caloge, utane jaldI phuNcoge| magara baiThe rahane se calanA behatara, ki hai ahale himmata kA mAlika yAvara / jo ThaMDaka meM calanA na AyA mayassara, to pahu~ceMge hama dhUpa khA-khAkara sara para // anya kI AzA chor3a do, koI Ane vAlA nahIM, tumheM hI jAnA hai| * prANa lene vAlI nAr3I gale ke nikaTa hI hai; yadi use dabA diyA jaya to jIvana vahI Thahara jAtA hai; kintu prabhu usase bhI adhika hamAra pAsa hai| * pUre pratikramaNa sAra kevala tIna zabdoM meM hai - mana, vacana, kAyA kI zakti ? ___ savvasa vi devasIya, 'duciMtiya dubhAsiya, duciTThiya micchAmi dukkaDaM / dina bhara meM jo kucha bhI maiMne burA citavana kiyA ho, burA kucha kahA ho, burA kiyA ho (jo pUrI taraha pApa karma kA kAma thA) yaha sabhI merA duSkRtya mithyA ho, nAza ko prApta ho / * tIrtha, pravacana, saMgha, zAsana, yaha saba eka hI vastu kA nAma hai / jo tAre vaha tIrtha kahalAtA hai, zatrujaya Adi sthAvara tIrtha hai evaM caturvidha saMgha vaha jaMgama tIrtha kahalAtA 5050505050505050505050505090920505050505050505050090050 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG * hairAnI (Azcarya) isa bAta kI hai ki jo tumako milA - vahA~ tumhArI naz2ara hI nahIM pahuMcatI aura jo nahIM milA hai usa para tumhArI najara lagI huI hai / nahIM milI usa vastu kI cAha meM jo milI haI cIja hai kahIM vaha bhI na calI jAe ? usakA dhyAna rakhanA / eka bAta yAda rahe - mahAvIra deva ke zAsana meM hamane janma liyA aura jaina kUla ke prabhAva se janma lete hI duniyA kI uttama sAmagrI apane ko mila gaI hai| * 'uttamanAguNa gAvatAM, guNa Ave nija aMga' ye guNa prApta karane kI alaukika kalA hai, jo sabhI ko nahIM AtI / name so paramezvara ne game (name ve sone game) zreNika ne samakita prApta kiyA : kathA 20vA~ mahAnigraMtha adhyayana - uttarAdhyaya sUtra zreNika aura anAthI muni - zrI sudharmAsvAmI-jaMbU svAmI ko samajhA rahe the : zreNika - prasenajita rAjA ke sau putroM meM se sabase choTA rAjakumAra thA / vaha jitanA caMcala thA utanA hI samajhadAra bhI thA / namra, sAhasI aura svAbhimAnI thA / cellaNA - vaizAlI kI sAta rAjakumAriyoM meM se sabase choTI thii| usane zreNika ko mana hI mana vara liyA thA / zreNika ne usakA prakAzamaya dina meM apaharaNa kiyA thA magadha kI paTTarAnI bana gii| svayaM ko bahuta bhAgyazAlI mAnatI thii| saMskAravAna nArI ke saMsAra meM AtmA kI sugaMdha se saba kucha mahakatA rahatA hai / cellaNA rAnI to mahAvIra prabhu kI parama upAsikA thii| zreNika ke pAsa saba kucha thA vItarAgatA kA dharma nahIM thaa| eka dina zreNika 'maMDitakukSi' udyAna meM gayA / vahA~ kyA dekhA ? vRkSa ke nIce eka gauravarNa, suMdara, sukomala, adbhuta rUpa sahabhara dehakha snehasikta bar3e netroM vAle aise paramAtmA rUpa dekhA / rAjA ne karabaddha hokara vinayapUrvaka pUchA - kahA~ to yaha durlabha javAnI aura kahA~ yaha vanavAsa, itanA kaThora vrata tumane kyoM liyA ? tumako kyA koI takalIpha thI ? muni ne uttara diyA - vAha rAjan ! Apane yaha acchA prazna kiyA / kyA kahU~ ? merA koI nahIM thA, maiM bilakula akelA thA, merA acchA saccA mitra bhI koI nahIM milA / isalie aisI yuvAvasthA meM maiMne vrata le liyaa| 505050505050505050505050505093900900505050505050090050 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ are ! are ! kyA kahate ho ? maiM tumako sukha bhoga, saMpatti - mitra, jJAti, parivAra, mamatA - mAyA, aura mastI bhare mAhaula rUpa mahala meM le calatA hU~ / calo maiM tumhAre sAre aramAna pUre karU~gA / rAjA bhadrika svabhAva se bAlamuni ke rUpa- guNa se prabhAvita ho gayA / manuSya dUsare kI saMpatti, strI, kapar3e, AbhUSaNa Adi dekhakara cakita ho jAtA hai / jJAnI kahate haiM ki kisI ke uttama kArya ke Azika bano, guNa grAhaka bano / yoga ke sAdhaka aise mahAmuni zreNika rAjA kI bAla ceSTA sI bAteM sunakara haMsane laga gae / muni bole 'he bholebhAle rAjA ! tumako galata bhrama hai ki maiM samartha hU~ ! kintu tU svayaM anAtha hai, tere pAsa terA apanA kucha nahIM hai, satya to yaha hai ki terA rakSaka hI koI nahIM hai ?' rAjA ekadama camaka gayA / kyA kahA ? maiM anAtha hU~ ! mere ko anAtha kaha rahe ho ? muni bole - nahIM-nahIM rAjA tuma acche se kAphI samajha gaye ho lekina merI pIr3A tumako samajha nahIM aaii| tuma jAnate ho - kauzAMbI nagarI paraMparA se kaisI mahAna rahI hai ? mere pitA vahAM ke yazasvI evaM samartha rAjA the| maiM unakA ekamAtra yuvarAja putra thA / aneka kanyAoM ke sAtha merI zAdI huI / eka dina akasmAt AMkha meM darda uThA aura vahAM se pUre zarIra meM ho gayA / tIkhI suI zarIra meM cubhane para darda hotA hai aisA roma-roma meM asahya darda hone lagA / jJAnI kahate haiM - sahanazIlatA sIkhanA, bhUkhe rahanA, calanA, nibhAnA - sIkha lenA / bahuta acchA rahegA / dayAlu aura paropakArI honA, jisane bhAvAMtara meM tumako pIr3A sahane kA avasara na Ave / rAjA ne phira apanA jJA baghArate kahA ki- maiM tumheM bImAra hI na par3ane dUM / itanI kAyaratA kyoM ? muni kA uttara - rAjan ! maiM jo kaha rahA hU~ vaha satya hai / dhanvantarI vaidya bhI mujhe kSaNa mAtra ke lie zAMti nahIM dilA sakA / yaha merI prathama anAthatA / mere pitAjI sarvasva dene ke lie taiyAra ho gae to bhI mujhe isa roga se na chur3A sake / ye merI kaisI nirnAthatA ? merI mAtA bhI mujhe isa duHkha se nahIM chur3A sakI / yaha kaisI anAthatA / mere priya bhAI, bahana, patniyA~ koI kucha bhI na kara sakA, mere pAsa se koI dUra nahIM hotA 94 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) thA / parantu duHkha darda koI nahIM le sakA / yaha merI parataMtratA thI / maiM anAtha thA / maiM gaurava anubhava karatA thA (yaha saba mere haiM) kintu hama kauna haiM ? yaha mujhe samajha meM A gayA / ki apanA koI nahIM / kapar3e, gahane, mAna-sammAna, itanA bar3A khajAnA, manuSya (janatA) kukakaTa pAvoM meM namana karate haiM lekina usameM kyA vizeSatA ? kucha bhI nhiiN| rAjana ! vicAra karate-karate mana meM saMkalpa utpanna huA ki saMsAra, janma-maraNa, jarAduHkha vipadA kAraNa hai / sAdhutA saMsAra kA nAza karane vAlI hai, mujhe bhI kSamAzIla, indriya vijetA, nirAraMbhI hokara sAdhutA svIkAra kara lUM to phira kabhI bhI vedanA sahana na karanA pdd'egii| Azcarya rAjan ! ye bhAva mana meM Ate hI merI vedanA zamana hone lagI aura kucha hI samaya Azcaryajanaka rUpa se mujhe nidrA A gii| sukha kI nIMda so gyaa| prAta:kAla ! netra khule ! zarIra se pUrI taraha vedanA gAyaba ! bistara se uThA ekadama tarotAjA sphUrtiyukta badana ! vastuta: jo dharma kI zaraNa meM jAtA hai usakI samasta jIva pIr3A nadArada ho jAtI hai / kautuhala, prapaMca, avizvAsa, durbuddhi, sampUrNa vikhavAda naSTa ho jAtA hai| sahI artha meM svayaM ke svAmI banakara anAthatA dUra kI jA sakatI hai| sabhI mujhe uThA dekhakara pUchane lage ki - tU kaisA hai ? rAta ko to tU tar3apa rahA thA / bahaneM kahane lagI- hamane kitanI mAnatA mAnI thii| maiMne kahA - maiM ekadama ThIka huuN| tumhArI taraha maiMne bhI paramAtmA se prArthanA karake mAnatAmAnI ki mujhe pUrNataH svastha kara do / maiM ThIka hote hI saMyama svIkAra karU~gA / maiMne mAtApitA-bahaneM-patniyA~ sabhI ko samajhAkara cAritra le liyA / dharma kI zaraNa meM AnaMda hI AnaMda hai| apanI AtmA hI kamala kA phUla hai aura yahI baMbUla kA zUla hai / svayaM hI svayaM kA zatru aura mitra hai / apana jaise haiM vaise apane lie hI haiN| mAMge hue mAla se kabhI sampanna nahIM huA jA sakatA / sva yA para kI surakSA bacAne ke lie pUrI jimmedArI le to hI nAtha hai| tuma bhI sArA kadAgraha chor3a do| mahAnigraMthoM ke mArga para AnA, to hI tuma tumhAre nAtha bana sakege aura tabhI hI anya ke nAtha banane kI yogyatA apane meM AegI (A sakatI hai) 505050505050505050505050505095900900505050505050090050 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG rAjA zreNika to mahAmuni ke zabdoM ko sunakara cakita sA unakA mukhar3A hI nihAratA raha gayA / gahare artha yukta zabda rUpa dhuMgharu kI AvAja usake kAnoM meM gUMjatI rahI / sAtvika - vyaktitva aura sahaja saralatA / mahAtmA ke sAmrAjya ke Age merA to kucha bhI nahIM - rAjA ke mana-mastiSka meM ye zabda guMjAyamAna ho ge| mana hI mana rAjA muni kA abhinandana karatA hI raha gayA / askhalita pravAha kI taraha muni ke vacana jAdU kara gae / rAjA mugdha ho gyaa| yahA~ dharma para zraddhA utpanna hone se rAjA ne samyaktva prApta kiyaa| samakita arthAt saccI zraddhA, vItarAga deva dvArA batAe gae tatvoM para acala zraddhA / deva-guru-dharma kI tatvatrayI meM dRr3ha zraddhA / yaha hai samakita ..... zrI kezIgaNadhara aura gautama svAmI uttarAdhyayana sUtra - adhyayana 23vA~ bhagavAna mahAvIra se pUrva, 250 varSa pahale pArzvanAtha bhagavAna hue / pArzva prabhu kI ziSya paraMparA meM zrI kezIkumAra munipravara-mahAyazasvI, mati,zruti aura avadhijJAna ke dhAraka the| ve zrI kezIgaNadhara ke nAma se vikhyAta the| zrI kezI gaNadhara evaM gautama svAmI tiMdUka vana meM mile the aura dharma tathA AcAra vyavahAra ke viSaya meM carcA huI thii| usakA saMkSipta vRtAMta yahAM uddhRta hai :1. prathama tIrthaMkara ke samaya ke jIva sarala aura jar3a the| aMtima 24veM tIrthaMkara ke samaya ke jIva vakra evaM jar3a (hRdaya se vakra evaM buddhi se jdd')| bIca ke 22 tIrthaMkaroM ke samaya ke jIva hRdaya se sarala (Rju) aura buddhi se samajhadAra the| 2. parigraha kI pratijJA meM, niyama meM nArI kA samAveza ho jAtA hai| paraMtu aisI samajha 23veM tIrthaMkara ke samaya ke jIvoM meM hI thii| isalie 4 hI mahAvrata kahe / 24veM tIrthaMkara ke samaya ke jIvoM meM aisI samajha (jJAna) nahIM hone ke kAraNa (5vAM mahAvrata) pati evaM patnI ke niyama ke lie alaga vrata samajhAyA / usameM maithuna nAmaka vrata alaga se btaayaa| isa prakAra 5 mahAvrata samajhAe / kAla kA prabhAva jAnakara 5 mahAvrata kaheM ! vaise koI pharka nahIM hai| 707707000000000009650090050505050505050605060 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. prathama aura aMtima jinezvara ke samaya ke sAdhuoM ko raMgIna vastroM kI chUTa milI to vakra aura jar3a hone ke kAraNa vastra paridhAna se zobhA Adi karane lage / kapar3e svayaM hI raMgane lage / bIca (madhya ke) ke jinavara ke sAdhu samayAnusAra jaise kapar3e mile unheM anAzakta bhAva se zarIra ko DhaMkane ke lie dhAraNa karane lage / isa kAraNa raMgIna vastroM kI chUTa thI / 4. eka AtmA ko jIta lene se sabhI zatruoM ko jItA jA sakatA hai / 5. pAza yAni baMdhana, parAdhInatA bhayaMkara baMdhana hai / mAyA-mamatA kA baMdhana muzkila evaM jaTila baMdhana hai / sabhI sneha baMdhana hai / isa pAza ko jo kATa DAlatA hai vaha karma baMdhana ko tor3akara AnaMdamaya jIvana jItA hai / 6. tRSNA kI bela khataranAka hai| phailatI hI rahatI hai / usako to jar3a se ukhAr3anA par3atA hai| 7. kaSAya agni kI jvAlA ke samAna hai / agni se bhI tIvratA ke sAtha jalAkara rAkha karane vAlI krodhagni hai / usako ThaMDA karane vAlA bhagavAna bhagavAna kI vANI rUpa jala hai / jo zAMti dene vAlI aura jala jaisI zItala hai| tapa evaM zIla kA mahAjala isa Aga ko ThaMDA kara detA hai / 8. mana duSTa ghor3e ke samAna hai - me avicAra (kuvicAra) khaDDe meM DAla detA hai / Agama abhyAsa rupa lagA mana ke ghor3e ko kanTrolameM kara sakatA hai / nigraha kiyA huA duSTa ghor3A bhI icchita sthAna para pahuMcA detA hai / 9. mArga aura unmArga jJAna se samajhA jAtA hai - anaMtajJAnI sarvajJa deva dvArA batAyA huA mArga hI sanmArga hai / ajJAnI jIva calatA to bahuta hai (ghANI ke bela jaisA) parantu kahIM bhI gaMtavya para nahIM pahuMca pAtA / 10. saMsAra rUpa mahAsAgara meM DUbate jIva ko uttama dharmarUpI dvIpa hI Azraya detA hai / kitA hI tUphAnI pravAha bhI dharmadvIpa para pahu~ca jAne vAle jIva kI takalIpha nahIM de sakatA / 97 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII 11. nirAzravI - Azrama binA kA zarIra nAva rUpa hai, jIva nAvika hai / nAva ArAdhanA kA mukhya sAdhana hone se saMsAra sAgara se tirAne vAlA honA caahie| 12. sadA udyamazIla, kSINakarmI sarvajJadeva prabhu rUpa bhAskara (sUrya) sarvaloka meM jIvoM kA moha rUpa aMdhakAra dUra karake sarva vastu viSayaka jJAna rUpa prakAza dete haiN| 13. jahAM duHkha se duHkhita jIva akarmaka (karma rahita) hokara Upara car3ha sake, aisA loka ke agrabhAga meM hamezA ke lie nirApada sthAna hai, jahAM para janma, jarA, mRtyu, saMtApa, roga kucha bhI nahIM hai / vahA~ ziva rupa (kalyANakArI) zarIra, mana duHkha rahita, bAdhA rahita, nitya parabrahma-svarupa anaMta sukhamaya sthAna hai / jise mokSa ke nAma se pahicAnA jAtA hai vahA~ jAne vAle jIvoM kA bhava pravAha pUrNata: aMta ho jAtA hai / vahA~ sukhamaya nitya avasthA-zAzvata sukhamaya AvAsa meM nivAsa, zoka rahita jIvana banatA hai| kezI gaNadhara, gautama svAmI kA milana prasaMga kA avasara banA / kezI gaNadhara usake bAda 5 mahAvratoM ko svIkAra kara eka ho ge| aSTa pravacana mAtA uttarAdhyayana sUtra - adhyayana 24vA~ 5 samiti aura 3 gupti ko aSTa pravacana mAtA kahA hai / cAritra svarUpa jIvana jIne se mana-vacana-kAyA kA anaitika-aparAdhika vyavahAra ruka jAtA hai / IryA. bhASA. aiSaNA. AdAna-nikSepa.pAriSThApanikA-5samitiyA~ (pravRtti) jayaNApUrvaka calanA, bolanA / sAdhu bhagavaMtoM ko svayaM ke lie banA huA-banavAnA yA bikatA huA lenA, maMgavAnA Adi / anumodanA Adi doSoM se rahita nau koTi (nau prakAra se) 42 doSa rahita AhAra vaharanA, vastu lete rakhate, pramArjana karake hI karanA / bekAra (nikriSTa) vastu ko vidhisaha paraThanA / 5 samitiyA~ agnirupa pravRttiyA~ haiM to guptiyA~ sarva azubha yoga kI nivRtti rupa hai aura mana, vacana, kAyA ko zubha yoga Adi meM pravRtti svarupa hai| 7077070000000000098509090050505050505050605060 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ge * mauna rahane kI Adata DAlane se mana ko pratibaMdhita kiyA jA sakatA hai / satyamaya aura vidhisaha jIne kI pravRtti ho jAegI / samiti, gupti pAlana se, pAnI meM gire binA tairate nahIM sIkhA jAtA / vizeSa prayatna ke dvArA hI sahajatA se kinAre pahuMca sakate haiM; duniyA dekhatI raha jAegI aura hama apane gaMtavya para pahuMca jAeMge / * bhagavAna kahate haiM - dharma kA pAlana karane ke lie hRdaya parivartana jarUrI hai / * jinendra deva kI bhakti - upAsanA sadguru kI sevA, guNIjanoM ke guNAnuvAda se apane jJAnAvaraNIya karma kSINa hotA hai / unake kamajora hone para jo zakti yA guNa prakaTa hote haiM unako jaina paribhASA meM 'kSayopazama' kahate haiM / puNya ArAdhanA kA phala rUpa meM alaga alaga prakAra ke kSayopazama sabhI ko hote haiM / isa kSayopazama se hI bahuta kucha samajha sakate haiM / kisI ko sahaja rUpa meM, kisI ko kama, kisI ko jyAdA / koI saMketa (izArA) mAtra se samajha jAtA hai / pUrA khela samajhane kA hai / I saba kucha ho aura jJAna (samajha ) na ho to kucha nahIM evaM kucha bhI na ho aura jJAna (samajha) ho to saba kucha hai / bharata cakravartI ko eka aMgUlI se aMgUThI utarate hI samajha yAni bodha prApta ho gayA / eka rAjA ko sira meM eka sapheda bAla dekhate hI saba kucha samajha meM A gayA / * bahuta bar3A bhAga niThallA yA burA hone para bhI acchA lagatA ho, acchA hotA hai isalie acchA lagatA ho aisA nahIM hai, kintu 'mana ko jaMcatA hai, isalie acchA lagatA hai' aura bAda meM vahI cIja burI bhI lagatI hai / aMta meM usa vastu se chuTakArA pAne kA bhI prayAsa rahatA hai / moha kA pardA bahuta patalA (Ara-pAra) hai / * * * manuSya bAta dene kI karate haiM lekina dRSTi lene para hI rahatI hai / sArA saudA hai, dhaMdhA hai / ka dekara adhika lene kI cAha rahatI hai| milane meM lAlaca meM dete haiM / milatA hai isIlie to dete haiM / yadi milanA baMda ho jAe to denA bhI baMda ho jAe / I * sAtha meM kyA Ane vAlA hai yaha vicAra Ane para mana ke bhAva nirmala hone laga jAeMge / tumhArI buddhi ko svArtha meM mata basAnA, yAda rakhanA, AkheM baMda huI ki saccAI 99 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG chupAe nahIM chipegii| jhUTha ko satya karane kA koI upAya hI nahIM hai / dharma kI zaraNa A jaao| jitanA diyA hai utanA hI tumhArA hai| * duniyAdArI ke lie bahuta kucha sahana kiyA hai, karate aba-AtmA ke lie thor3A sahana kara lo, tira jaaoge| * kRSNa jaise ati vilAsa vaibhava meM ramaNa karane vAle kintu hRdaya dharma-parama pada kA dhAma honA cAhie / zrIkRSNa mahArAja zyAma-kanhaiyA se mahArAja bana gae / rUkmiNI Adi paTTarAniyA~ evaM hajAroM rAniyoM ke priya rAdhAramaNa ke rUpa meM vikhyAta hue / unako rAjya, rAniyA~, vaibhava aura vilAsamaya vAtAvaraNa bahuta acchA lagatA thaa| kintu hRdaya meM mukti kA dharma kA evaM parama pada kA vAsa thaa| * prArabdha (bhAgya) se saba mila jAegA, aisA nahIM : dharma to puruSArtha se hI milegA, dharma ke badale duniyA kI koI bhI vastu mAMganA vaha niyANA (nidAna) kahalAtA hai| kiMcita bhI dharma kiyA jAe yA dAna diyA jAe to kisI ko mAlUma nahIM honA caahie| tana-mana-dhana kI zakti mokSa ke lie lagAnA vyartha mata khonA / * lagna - yaha manuSya ko baMdhana meM lene kI gahana saMsArI vyavasthA hai| * nema - rAjula kI prIti 9-9 bhava kI thI / rAjamatI kahatI thI - mere to eka nemi prabhu haiM, dUsarA koI nahIM / neminAtha dIkSita hokara kevalajJAna prApta kiyA aura zAsana kI sthApanA kI taba rAjamati ne apane laMbe kAle bhaMvara kezoM kA luMcana kara prabhu ke hAtha se dIkSA le lii| kiMcit AtmasparzI AtmalakSmI suvAkya * uttama ke sAtha uttama kA saMyoga, uttamatA ko jagata meM adbhuta bala detA hai / jaise maNi sone kA sNyog| * aMtima samaya meM jIva ko zAMti cAhie / zAMti anyatra kahIM nahIM hai, hamAre aMtara meM sthita hai / use prakaTa karane ke lie jJAna (samajha) cAhie / jJAna guru se prApta hotA hai| guru bina jJAna kahA~ se pAU~ ? 505050505050505050505050001009005050505050505050090050 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) * saMgha jitanA bikharA huA hogA utanA hI kamajora hogA / jitanA kamajora hogA, utanI arAjakatA (Defects inadministrations) kA dabAva hogaa| kaliyuga meM saMgha kA hI bala hai| * vinaya dekhanA ho to jaina parivAra ke gharoM meM jAo : vahAM dekhane ko milegA / graMthoM meM likhA hai, bhagavAna ne hameM kaisI javAbadArI suparda kI hai, yaha vicAra karanA / yaha saba vicAra karane yogya hai| * bar3e ke sAtha sammAna se aura choTe ke sAtha prema se vyavahAra karanA caahie| sammAna dene se vinayaguNa ko bala milatA hai| bar3e ko diyA sammAna zIghra phalatA hai| ___ yajJIya adhyayana - eka rocaka kathA uttarAdhyayana sUtra - adhyayana 25vA~ manuSya ko dekhate, sunate aura samajhate A jAya to kinArA laga jAtA hai / pazu, pakSI, aura karor3oM manuSyoM ko bhI AMkha, kAna, buddhi Adi sabhI milA hai parantu usakA lAbha nahIM milaa| samagratA se, gahanatA se dekhanA A jAe to suMdara zarIra ke sthAna para asthipiMjara hI dikhAI dete haiN| (azuci-bhAvanA) duHkhI, daridrI, aparAdhI yA murde ko dekho-soco mukti kA mArga prazasta ho jaaegaa| meMDhaka bAhara nikalane ke lie jora AjamA rahA hai, kintu nahIM chUTa sakatA / bola bhI nahIM sakatA, sarpa ke Ter3hI dAr3ha ke bIca dabA huA zikAra nikala nahIM sakatA / aise meM pataMgiyA ur3atA-kUdatA vahAM A gayA, meMDhaka usako apanI jIbha se pakar3ane ke lie chaTapaTA rahA hai / pataMgiyA usake Asa-pAsa ur3a rahA hai / meMDhaka yaha bhUla gayA ki khuda sarpa ke muMha meM hai / aba dekho isakI hAlata ? Tarra-Tarra bhI baMda hai, phira bhI usakI mAMga baMda nahIM / icchA, abhilASA aura AkAMkSA ko phicaano| __apanI jindagI kA yahI svarUpa hai, AkheM kahAM ghumatI haiM, jivhA kahA~ sarasarAtI rahatI hai? mana kI kitanI hI mAMge haiM, abhilASAe~ haiM ? 707707000000000001015050905050505050505050605060 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0707 sA~pa, meMDhaka aura pataMgiyA (juganU) tInoM kI cAla (eka dUsare ko mArane kI) cala rahI hai, itane meM gagana mArga se ur3atI huI cIla kI dRSTi ina para par3I - eka jhapaTTA mAratI sarpa ko coMca meM pakar3akara ur3a clii| idhara sarpa junUna bharA meMDhaka ko jItA hI nigalane ko taiyAra thA / aba yahA~ cIla ne sarpa ko pakar3A aura sarpa ne meMDhaka ko / eka kSaNa meM sArI kahAnI badala gaI sarpa meMDhaka kI lar3AI kA sthAna rikta (khAlI) ho gayA / prabhu kahate haiM - rAtri bhojana karane se cIla, kauvA, ullU, giddha, cAmacir3I ( camagAdar3a ) jaisI yoni prApta hotI hai / cIla ne coMca mArakara sarpa kI AMkheM phor3a dI aura mAra kara khA gaI / jaya ghoSa vedavedAnta kA parama vidvAna brAhmaNa yaha saba nATaka dekha rahA thA aura gaharAI se avalokana kara rahA thA / vidvAna kahate haiM - dekho ! kaisI ApAdhApI, aMdhAdhUMdhI, arAjakatA vyApta hai ? meMDhaka ko mArane kA vicAra karane vAlA sarpa hI mArA gayA / pratyeka jIva ke pIche koI na koI lagA huA hai / tabhI kahate haiM 'jIva-jIva kA lAgU ' aise meM khAmozI bhayabhIta thI / brAhmaNa jIva sRSTi kA vicAra karane lagA; yadi hama bhI aisI yoni meM cale gae to ? bhaya se ghabarAe hue, kahIM zAMti - nirbhayatA nahIM, surakSA nahIM, choTA sA peTa bharane ke lie kaisA khatarA mola lenA par3atA hai, apane 100 varSa pUrNa hone meM samaya nahIM lagatA ? aisA na ho isa vicAra ne brAhmaNa ko vyAkula kara diyA / mArga meM calate eka jaina muni mahAtmA mila gae / vicAroM kA saMyoga aura muni kA sAnnidhya milA / "sAnnidhya meM raho to prabhAva avazya par3atA hai / " sAtha rahane se sAnnidhya mile - aisA nahIM hai / aMtarmukhI hone kA avasara milA / zAstrakAra kahate haiM; hamAre Upara bhI bahuta bar3I cIla (kAla) cakkara lagAtI ur3a rahI hai; jIvana rUpa meMDhaka kAla sarpa ke mukha meM phaMsA huA hai| gaharAI se socane, avalokana karane se dekhane kI vicArane kI paddhati badala jAtI hai / jaya ghoSa brAhmaNa ne becAragImaya jIvana se ubarane kA upAya pUchA aura dIkSA grahaNa kara lI / sAdhu jIvana ahiMsaka hai| yahAM sabhI jIvoM ke sAtha maitrI hI maitrI hai / jIvana nirdoSa hai / satya dizA milI, dazA badala gaI, jaya ghoSa sAdhu bana gayA / niSparigrahI, bAhara se pUrNata: khAlI dikhAI dene vAlA aMdara bharA-bharA hai / indra bhI zarmA jAtA hai, 102 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) AtmA meM zaurya, satyatA kA jhanakAra, zraddhA kI sthiratA, AtmIya nikhAlasatA aura tapa rUpa zastra ke teja se aMdara kI riktatA ko bhara diyA thaa| buddhi kI nirmalatA, hRdaya kI saralatA aura vicAroM kI paripakvatA ke binA satya jAnane utkaMThA jAgRta nahIM hotii| saccA so merA * nakSatroM kA mUla candra hai, candra ke kAraNa hI itane nakSatra bane haiN| * dharma kA mUla prabhu RSabha deva haiN| * saccI sampati niSparigrahatA hai, jJAna-vidyA yahI saMpatti hai| * samatA se zramaNa, brahmacarya se brAhmaNa jJAna se muni (jJAnI) aura tapa se tApasa huA jAtA hai| * dekhanA ! paramAtmA ke nAma se, paramAtmA se dUra na nikala jAe~ ? dhyAna rahe !! mokSamArga - gati uttarAdhyayana sUtra - adhyayana 28vA~ * yaha jIva duHkha, darda, pIr3A, saMtApa, janma-maraNa se mukti, kleza-kaSAya, vadha ___(mAranA), baMdhana se mukta ho - vaha mokSa / * janma-maraNa, peTa-bhara khAyA-phira bhUkhA ho gayA, haMsanA phira ronA, car3hanA-phira giranA, rAjA hokara raMka bane, ina saba se pRthaka (mukta) hone ke lie - mokSa / sAdhanA ke lie jJAna, dazarna, cAritra aura tapa eka mAtra mokSa kA mArga hai / isake atirikta anya koI mokSa kA mArga nahIM hai / jJAna, darzana, cAritra aura tapa cAroM hI hamAre bhItara haiM / hamArI sampatti hai| bAhara se lAne kI koI vastu nahIM hai| * mana, duniyA kI daulata se nAcatA-kUdatA hai, AtmA nahIM ! prabhu ne jo hameM jJAna diyA hai, usa para dRr3ha zraddhA rakkho, zraddhA binA kA jJAna nirarthaka hai| * svAdhyAya karo, zruta sIkhanA hai, zruta jJAna ke binA kevalajJAna prApta nahIM ho sakatA / zrutajJAna-mati jJAna ke binA nahIM mila sakatA / mati (buddhi) zuddha aura nirmala honA caahie|shaastr zravaNa, svAdhyAya, adhyayana se 'kSayopazama' hotA hai| 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOQ 103 GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo gaM jAI so savvaM jANaI :- jo eka AtmA ko jAna letA hai, vaha saba jAna letA hai| samyagjJAna prApta karane kA hai / * granthoM meM kahA hai : - rAtri samaya zrAvaka parivAra ke sAtha baiThakara dharma-carcA, kathA-vArtA Adi kareM to 'tatvabuddhi' kI pariNati jAgRta hotI hai / suI meM dhAgA piroyA huA ho to suI guma nahIM hotI / usI prakAra sUtra kaMThastha kara liyA jAe to artha guma nahIM hotA / jIvana bharA-bharA lagatA hai / svayaM kI mahAnatA jAgRta hotI hai / zraddhA sampanna jJAna ke binA jIvana meM aMdherA hI hai / aMdherA dekhane AMkhe cAhiye / jJAniyoM ke vacana-AMkhoM meM divya aMjana rUpa haiM jisase hamArI rozanI vistRta ho jAtI hai / bartana ko gaMdA nahIM hone denA cAhie anyathA usa bartana meM jo vastu rakhI jAegI vaha bhI gaMdI ho jAegI (kharAba ho jAegI ) / * karmoM kA upazama ( utpanna na hone denA) aura phira kSaya honA vaha kSayopazama / pAnI kA kacarA phiTakarI ghumAne se nIce baiTha jAtA hai; pAnI zuddha nirmala ho jAtA hai / kAMca jaise pAnI meM kacarA sApha dikhAI detA hai / ThIka isI prakAra guNIjanoM ke guNa gAkara apanI buddhi ko nirmala banAie, kacarA sArA sApha ho jAegA aura buddhi svaccha ho jAegI / jJAniyoM ke prati apanA atyaMta Adara bhAva rakhie / kumArapAla rAjA 108 deza ke adhipati, apane Upara aneka jimmedAriyA~ - kaThinAiyA~ hote hue bhI jaba taka 20 prakAza vItarAga stotra ke aura 12 prakAza yoga zAstra ke isa prakAra kula 32 kA svAdhyAya nahIM kara lete taba taka muMha meM pAnI nahIM lenA / arthAt navakArasI ke paccakkhANa nahIM pAte / svAdhyAya se anaMta karmoM kA kSaya hotA hai / buddhi uttama aura tejasvI hotI hai / adbhuta jJAna saMpadA kI prApti hotI hai / = sthUlabhadrajI kI 7 bahanoM kA gajaba kA kSayopazama thA / prabala prajJA aura pragalbha (tIvra) pratibhAzAlI bahaneM thI / eka bahana ne 60 varSa kI umra cAritra liyA / jJAnArjana kI aisI lagana lagI aura zruta evaM zrutadevI sarasvatI kI ArAdhanA karI tathA mahApaMDita bana gaI / tArkikatA meM ajor3a hone se AcArya vRddhavAdI sUri ke anurUpa prakhyAta ho gaI / pratikramaNa ke sUtra dvAdazAMgI kA mUla hai / ThavaNI (lakar3I kI) para pratikramaNa kI pustaka rakhakara 3 pradakSiNA aura 5 khamAsamaNA dekara sAmAyika lenA / phira jisane dharma 104 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) samajhAyA sikhAyA una mAtA-pitA ko, guru-zikSaka ko yAda karanA / unake mahAna upakAra ke guNoM ko yAda karake kahanA ki Apake upakAra ko hama kabhI nahIM bhUleMge / kintu aba kitanA yAda rahA yA bhUla ge| usakI mAthApaccI meM mata jAnA / kamAI kAphI ho gaI usakA phala AgAmI bhava meM prApta hogA hI hogaa| bhagavAna ne gautama svAmI ko tripadI hI dI thI - aura unhoMne usameM se 14 pUrva kI racanA kI / gaNadhara padavI prApta kI, yaha prabala kSayopazama kA camatkAra hai / abhyAsa karanA, paThanapAThana karanA, guru upAsanA, bhakti, bahumAna karanA, vItarAga deva kI pUjana, vItarAga vANI kA zravaNa, satsaMga Adi se buddhi nirmala hotI hai| zruta jJAna kI ArAdhanA ke binA kevalajJAna saMbhava nhiiN| 5. gAthA kaMThastha karo to 1 upavAsa jitanA phala milatA hai| jo guNa aura paryAya yukta hotA hai vaha dravya kahalAtA hai / "guNa paryAya vat dravyam / " jaise sone meM camaka, bhATIpana, mulAyama Adi guNa haiM, isase vaha aneka AkAra meM parivartita hotA rahatA hai, use usakA paryAya kahA jAtA hai aura sonA dravya kahalAtA hai, usI prakAra AtmA dravya kahalAtI hai, jJAnamaya hai, dravyamaya hai| jJAna, darzana, cAritra, aguru, laghu Adi usake guNa haiM / vividha prakAra ke zarIra dhAraNa kare vaha paryAya hai / AtmA aneka yoni, zarIra, saMbaMdha dhAraNa karatI hai kintu AtmA kA svarUpa vaisA kA vaisA rahatA hai / cAhe vaha sAmAnya jIva-jaMtu yA pattA-phUla hI kyoM na bne| yaha loka SaDdravyAtmaka rUpa meM dekhA (samajhA) jA sakatA hai / dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla, pudagalAstikAya aura jIvAstikAya ye chaH dravya hai / jar3a-cetana para kAla kA parivartana nizcita mAlUma par3atA hai / bAlaka yuvA hotA hai, yuvA praur3ha, praur3ha-vRddha aura vRddha bhI kAla - mRtyu ko prApta karatA hai / use kAla kiyA kahalAtA hai| mukha (ceharA) usakA niraMtara badalatA rahatA hai / dekhate AnA cAhie / imalI ke per3a meM asaMkhya patte hote haiM, sabhI samAna dikhate haiM, kintu samAna nahIM haiN| pudgala bahuta raMgIna hai, pudgala se jIva turaMta moha meM par3a jAtA hai| 9@GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 105 9@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I hama jo kucha dravya dekha rahe haiM, vizeSa rUpa se vaha ekendriya jIva kA kalevara hai / miTTI, cUnA, sImeMTa, ratna, khAna kA sonA, dhAtu, jamIna meM hone vAle kaMda, mUlI, gAjara, Adi sabhI kalevara rUpa hI banate haiM jo dekha rahe hai / vaha pRthvI, pAnI, vanaspati Adi meM rahane vAlA jIva kitane samaya meM Upara AtA hai, calatA-phiratA zarIra milatA hai, aneka paryAya badalane ke bAda manuSya banatA hai / buddhi ke sAtha puruSArtha karake zuddha-buddha, svaccha hokara siddhi par3ha bhI prApta kara letA hai / mokSa bhI pA letA hai / - nau tatva kA saMkSipta paricaya :- jIva- vaha jIva, binA jIva jo jar3a, vaha - ajIva / jo sat karma se saMsAra meM acchA phala = sArI suvidhAe~ Adi mile vaha puNya / pApa = jisake pariNAma se jIva ko duHkha, zoka, saMtApa, abhAva Adi aneka duHkha bhoganA par3atA hai - vaha pApa / Azrava = acche yA bure kArya ke dvArA jo puNya yA pApa jIva ko lagatA hai vaha Azrava / saMvara = jo jIva uttama kArya (sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha, vrata - niyama Adi) karatA hai usa puNya se asadkArya Ate rUka jAte haiM use saMvara kahate haiM / nirjarA = kSamA, saralatA, tapa, japa Adi se AtmA se cipake hue karma alaga hone lagate haiM, vaha hai nirjarA / baMdha = dUdha aura pAnI kI taraha karma AtmA se ekAkAra ho jAte haiM use kahate haiM baMdha / mokSa : karma baMdha se AtmA pUrI taraha se mukta ho jAtI hai vaha mokSa hai / mokSa prApta prApta huA jIva aMta meM zarIra (pudgala) chor3akara siddhi gati nAmaka ajara-amara, avicala, zAzvata dhAma meM praveza kara jAtA hai / vahA~ du:kha rahita paramAnandamaya zAzvata sukha-zuddha svarUpa prApta hotA hai / kintu yAda rakhanA zraddhA arthAt samyaktva ke binA kucha bhI nahIM hai / = "tatvArtha zraddhAnAma samyag - darzanam' 6 'mA tuSa mA ruSa' khuza bhI na honA aura roSa bhI na karanA / (tuSTa mAna bhI na honA aura ruSTamAna bhI nA honA) basa ! yaha sUtra yAda karate-karate mAsa-tusa muni kevalajJAna ko prApta ho ge| 'saralatA kAma A gaI' zraddhA ko unhoMne kabhI zithila nahIM hone dI / paramAtmA kA jJAna tumako pahale jaisA rahane hI nahIM detA paraMtu badala detA hai / prabhu ne pharamAyA hai - zikSAprada kahA hai- " zrAvakoM ko jinavANI - guruvANI avazya sunanA cAhie / dharma zravaNa se hI AtmA jAgRta hotI hai / 106 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva ke aneka prakAra haiM, usameM se 10 prakAra yahAM batAte haiM: - 1. nisarga ruci : samakita pichale janmoM se sAtha AtA hai, svabhAva gata tatva ko jAnate haiM / : guru upadeza se jisane zraddhA prApta kI ho / 2. upadeza ruci AjJA ruci 3. : prabhu kI AjJA ko sarvasva mAne, dRr3ha zraddhA ho, pethar3azAha ne sabhI Agama sune the / : zruta ke prati aTUTa zraddhA, sabhI Agama par3hane kI lalaka, tripadI se Agama racane vAle / 4. sUtra ruci GG 5. bIja ruci : prajJA se paripakva ho, par3hakara sunakara sabhI yAda kara leM (yAda ho jAe) / abhigama ruci : sUtrArtha sunane - par3hane kI lalaka 6. 7. 8. kriyA ruci vistAra ruci : samasta paryAyoM ko jAnane kI ruci vAlA, sarvanaya ko jAnane vAlA / : jJAna, darzana, cAritra, tapa, samiti - gupti Adi meM upayoga rakhane vAlA, Avazyaka kriyA meM tatpara 9. saMkSepa ruci 10. dharma ruci : cillAtIputra ke samAna, thor3e meM bahuta kucha samajhanA, dRr3ha zraddhA, gaharI samajha / : dharma hI aMtima svarUpa hai / thor3e meM bahuta " uttarAdhyayana sUtra - adhyayana 28vA~ eka rAjA vidvAna, paropakArI evaM sajjana thA / dUra dezAMtara se Ayurveda, dharmazAstra, rAjanIti aura kAmazAstra meM nipuNa 4 paMDita apane mahAna graMtha kI racanA kara rAjA ko isa adbhuta mahAna graMtha ko par3hakara sunAne ko nikale / rAja darabAra meM pahuMce / rAjA se kahA mahArAja hama Apako ye graMtha sunAne Ae haiN| rAjA ne uttara diyA- tumako jo cAhie so le jaao| maiM dene ko taiyAra hU~, kintu mere pAsa itanA samaya nahIM hai ki baiThakara Apake graMtha suna - * 1. zarIra zAstra - pUrva meM kiyA bhojana hajama na ho taba taka punaH bhojana na krnaa| 2. dharmazAstra - jIvoM para dayA karanA, dayAlu honA / 3. rAjanIti - rAjanIti meM kisI kA vizvAsa nahIM karanA / 4. kAmazAstra - strI ke sAtha kaThora vyavahAra nahIM karanA, jitanI mRdutA utanI hI vaza meM rahegI / arthAt sAMsArika jIvana sukhamaya, khuzabumaya rahe (vaza meM rakhane kA matalaba galata na samajheM- anyoanya svarUpa meM ise samajheM ) 1979 107 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) skuu| paMDitoM ne kahA - rAjan ! hama Apase kucha nahIM mAMga rahe haiN| hama to sirpha vidvAtA kA sammAna cAhate haiN| rAjA ne kahA - paMDitoM ! Apa loga bhI vicAra karo ki itanI jimmedArIrAjakAja meM itanA samaya kahA~ mila pAtA ki 4 lAkha zloka vAle itane bar3e graMtha suna skuu| Apa sirpha sAra sunA do basa ! __paMDitoM ne 40,000, 25,000, 10,000 karatA karatA 1,000 meM se 100 zlokoM kA sAra sunane ko kahA / rAjA ne kahA phurasata nahIM hai / paMDita samajha gae / unhoMne 4 lAkha sAhitya zloka pramANa marma kevala eka zloka meM samAviSTa kara diyaa| jIrvo bhojanaM AtreyaH, kapIla: prANinAM dayA / bRhaspati: avizvAsaH, pAMcAlaH strIpumArdavam // 1. Atreya nAmaka Ayurveda vizAraNa dhanvaMtarI jaise paMDita ne kahA - mere zAstra kA sAra yaha hai ki - pUrva meM kiyA bhojana pAcana ho jAe taba bhojana kreN| rAjA sunakara prasanna ho gyaa| vaidyaka zAstra kA nirogatA kA maMtra mila gayA / (2) kapila nAma paMDita ne kahA - dharma kA vivecana to apAra hai kintu sArAMza yaha hai ki - prANI mAtra para dayA karo ! dayA bhAva rkho| rAjA ne prasannatA ke sAtha kahA ki -thor3e meM bahuta kucha batA diyA / (3) nIti zAstra ke vicakSaNa vRhaspati paMDita ne kahA - rAjanIti bahuta vicitra hai / chala-kapaTa se paripUrNa hai / lekina saMkSipta sAra yaha hai ki - kisI kA bhI vizvAsa nahIM karanA / sage pitA yA mitra kA bhI vizvAsa nahIM karanA / aMta meM (4) paMDita pAMcAla ne kahA - kAmazAstra kA sAra yahI hai - 'striyoM ke sAtha kabhI bhI kaThora vyavahAra nahIM karanA, mRdutA, arthAt saralatA - madhuratA kA vyavahAra rakhanA cAhie tabhI sAMsArika jIvana sukhamaya raha sakatA hai / rAjA ne cAroM paMDitoM kA sammAna kara bheMTa dekara Adara ke sAtha vidA kiyaa| lezyA uttarAdhyayana sUtra - adhyayana 34vA~ hamArI AMtarika pariNati, aMtara ke bhAva, karma baMdhana meM pUrNa kAma karate haiN| aMtavRtti ko jaina zAstroM meM, Agama graMthoM meM 'lezyA' nAma diyA gayA hai / vizva ke koI bhI dharma graMthoM meM 707707000000000001085090505050505050505050605060 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG AtmA kI arntadazA kA aisA varNana nahIM milatA, jaisA jaina graMthoM meM hai| manuSya bahuta acchA ho - acchA bolatA ho, dikhAve meM dharmamaya bana gayA ho lekina usakI aMtarbhAvanA atyadhika malIna ho sakatI hai / sphaTika jaisI zuddha AtmA ko yaha (aisI) bhAva dazA tatkAla apane raMga meM raMga detI hai / manuSya saba kucha samajhatA hai kintu samajhane vAle ko nahIM samajha sakatA to unameM kyA khAka jAnA (samajhA) ? jisane svayaM ko jAna liyA usane saba kucha jAna liyaa| thor3A sA usake vicAroM ke viparIta haA ki choTe se svArtha ke lie, kiMcita lAbha ke lie, ahaM ke poSaNa ke lie, kucha lobha-lAlaca aura vAsanA yA abhimAna meM Akara kisI ko yA pUre saMgha ko hAni pahu~cAne yA pIr3A pahu~cAne ke lie taiyAra hone vAle asabhya manuSyoM se sAvadhAna rahanA / anumodanA ke dvArA tuma sahabhAgI banoge? apar3ha-ajJAnIuddhata yA jhopar3apaTTI meM rahane vAle AvArA loga jaise "jaise ke sAtha taisA" mAnakara vyavahAra karate haiM / apane devatAoM ko bhI kaThina lage aisA karane ke lie hI Ae haiM / dharma ko badanAma karane ke jo nAca karate haiM vaha pApamaya vyApAra ko bar3hAvA dete haiM / ajJAna meM raca-basa jAne vAle hote haiM / kRSNa, nIla, kApota ye tIna azubha lezyAe~ haiM / inase sAvadhAna rhnaa| vivazatA - majabUrI meM hamane bahuta kucha sahana kiyA hai / aba prabhu ke batAe mArga para unakI AjJAnusAra calane meM kucha thor3A hI sahana karanA hai / aTala zraddhA aura kiMcita himmata ke sAtha unake vacanoM para vizvAsa rakhanA Avazyaka hai / zrIpAla rAjA kI AtmA pUrI taraha se zveta evaM sarala thI, vahIM dhavala seTha kI AtmA pUrNa rUpa se kaluSita aura nAga ke samAna viSamayI thii| sirpha nAma hI dhavala (zveta) thA / kahate haiM aise logoM ke sAmane rAkSasa bhI hAra jAtA hai| zrIpAla ne use saba-kucha dekara apane dharma kI rakSA kii| hameM bhI saba kucha dekara yadi dharma bacAnA ho to bacA lene kI salAha dI hai, isase svayaM bhI baca jaaoge| vItarAga, arihaMta, anaMtajJAnI mahAvIra prabhu, hameM jIvana ke rahasya aura AtmA kA svarUpa samajhA rahe haiM ki IrSyA pravRtti evaM haThavAditA se tuma kyA prApta karanA cAhato ho / dUsare kI galatI nikAlane kA matalaba ye hotA hai ki tumheM AtA samajha kama hai ? jida kyoM 9090909009090909050909090010909090909090905090900909090 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - karate ho ? satya ko svIkAra karo / anya koI Apako kahe usake pUrva hI svayaM kaha do ki hA~ ! merI bhUla thI / bhUla ko svIkAra karane vAlA manuSya koI choTA baccA nahIM hotA / apane ko aisA vicitra logoM ke bIca rahakara svayaM ko saMbhAle rakhanA hai / saMskAra aura malina veza (karma) hamAre pUrva bhava ke bhI sAtha Ate haiN| nae rUpa meM, nae sthAna para hamArA nae svarUpa meM janma ho jAtA hai, lekina kAranAme purAne hI rahate / 1 tejo lezyA, padma lezyA aura zukla lezyA ye tIna zubha lezyAe~ haiM / prAta:kAla meM girIrAja (zatruMjaya) dhyAna se dekheM to pUrA parvata sapheda-sapheda kapar3e vAle sAdhu sAdhviyoM se bharA dikhAI detA hai / lezyA-arthAt hamAre bhAva ( irAde ), kitanA jAnate haiM hama, kitanA karate haiM hama, isakA mahatva nahIM hai kintu hamAre bhAva kaise haiM ? yaha mahatva kA hai / tuma kaise ho yaha samajha lo ? bhagavAna kahate haiM - tuma manuSya ko pahacAnanA sIkho / nikRSTa manuSya se baca kara rahanA / usase tumako kucha bhI lAbha nahIM honA hai ulTA tumhAre Atma dhana ko bahuta bar3A ghATA honA hai / hasta rekhA to kabhI galata bhI ho jAtI hai parantu vRttiyoM se manuSya kI satya pahicAna hotI hai / pravRtti ko samajha sako utanA samajho aura galata pravRti se dUra raho / usakI niMdA bhI nahIM aura vArtA bhI na kreN| sirpha sAvadhAnI ke sAtha galata pravRtti se bacane kA prayAsa kareM / duryodhana kitanA sakSama thA ? sau-sau bhAI the / vaibhava apAra thA / kintu mastiSka meM ahaMkAra bhara gayA / usane pUre kaurava vaMza kA vinAza ko nyautA diyA / thor3A dene kA manA karane vAlA - sabakucha chor3akara calA gayA (mRtyu ko prApta ho gayA) usake Asa-pAsa khar3e rahane vAle duHkhI - duHkhI ho gae / anumodanA kA prabhAva kyA hotA hai ? yaha jaina dharma meM sabase acchI taraha se samajhAyA gayA hai / saceta rahakara kisa ke pAsa khar3e rahanA cAhie isakI sAvadhAnI rakhanA sIkhanA / dhana-daulata, aizvarya kA svAmI seTha ko, naukara ke yahAM naukarI karane kA maukA AyA, isake dRSTAMta haiN| jhUTha ko satya karane meM AkAza-pAtAla eka karane kA aisA hI milatA hai / 110 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 rocaka kathA - aNagAra mArga gati uttarAdhyayana sUtra - adhyayana 35vA~ sudharmA svAmI - prabhu mahAvIra ke paMcama paTTadhara gaNadhara the| vaha svayaM ke paTTadhara jaMbUsvAmI ko samajhAte haiM : bhagavAna mahAvIra kI svayaM kI aMtima dezanA kI vANI sUtrabaddha huI vaha uttarAdhyayana ke rUpa meM vizva meM vikhyAta bana gaI aura sammAna ko prApta huI / usakA 35vA~ adhyayana 'he AyuSyamAn jaMbu ! tujhe samajhAtA huuN|" aNagAra - arthAt agAra ke binA, agAra arthAt ghara, bhavana, niketana, nivAsa, AvAsa, Azraya, sthAna, mukAma, Ayatana, Alaya, nilaya, ye saba ghara ke nAma haiN| aNagAra zabda vedhaka aura sUcaka haiM, sAMketika hai / yaha zabda jaina graMthoM ke atirikta anya kahIM upalabdha nahIM hogaa| sAdhu hone ke lie jo ghara chor3e vaha aNagAra kahalAtA hai| jIva ko ghara kA bahuta AkarSaNa (moha) hotA hai / duniyA kA aMta ghara kahalAtA hai / manuSya ghara meM saMgraha karanA hI saba kucha mAnatA hai| ghara bharane meM aura sajAne meM pUrI jindagI khapA detA hai| anya dharma meM ghara ko gRhasthAzrama kahA gayA hai / jIvana ke 4 Azrama batAe haiM - gRhasthAzrama, brahmacaryAzrama, vAnaprasthAzrama aura aMta meM sanyAsAzrama / sabhI sAdhanA paddhati meM ghara-parivAra ko chor3e binA AtmA pUrNa sAdhana nahIM ho sktaa| yaha pratyeka bhAratIya dharma meM nirvivAda rUpa meM svIkAra kiyA gayA hai| apanA zarIra bhI asaMkhya jIva jaMtu kA ghara hai / isalie zarIra ko Ayatana bhI kahA gayA rtic ___ bahuta bar3A prazna yaha hai ki yaha ghara kyA hai ? vAstava meM yaha ghara kisakA hai ? isameM mAla kyA hai ? jisane .... sabhI isako merA-merA kahate haiM / azAMti khar3I karate haiM / ghara bahuta acchA sajAte haiM parantu zAMti se rahane kI koI kalA yA vyavasthA manuSya ke pAsa jAnane meM nahIM AI / koI kisI ko nikAla detA hai, koI kisI ko chor3akara calA jAtA hai / 70770700000000000111050905050505050505050605060 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOG@GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOG@GOGOGOGOG koI ghara chor3akara bhAga jAtA hai / avizvAsa ke dvArA dukhI hotA hai| koI aise bhI haiM ki mara kara bhI ghara nahIM chor3anA cAhatA nikalatA nahIM hai| __ misra (Egypt) ke pirAmiDa isakA adbhuta udAharaNa haiM / ve likha kara gae hoMge, hamako nikAla mata denA / 'mamI' ke svarUpa meM hajAroM varSoM bAda bhI inako saheja rakkhe haiM / base rahane kI gaharI Asakti kA asAra yahAM saMgrahita kiyA huA par3A hai| tIrthaMkara prabhu hI eka aise haiM jinhoMne ghara ko nikaTa se dekhA, unako usameM kucha khAsa nahIM lagA to unhoMne saMsAra ke prANiyoM ko AgAha kiyA ki tuma bahuta jaldI isa ghara ko chor3a denA' aura ghara kI Asakti se, isake mamatva se bacane ke lie sabhI ko samajhA kara saceta karate rahanA / sarva virati hI dharma hai aura saba daHkha kA kAraNa ghara hai| jahAM hiMsA, pApa, jhUTha, mAyA, kapaTa, kaleza, krodha, dveSa, dhikkAra, ahaMkAra, avizvAsa, saMgraha vRtti, IrSyA Adi aneka vipadA kA kAraNa ghara' hai| ciMtA, zoka, viSAda aura bhaya kA kAraNa bhI ghara hI hai / ghara meM rahanA hI par3e aura rahanA hI ho to mamatva kama rakhanA / jisa ghara ko tumane 50, 60, 70 varSa taka sajAyA usa ghara meM se tamako uThAkara bAhara rakhane meM kisI ko hicakicAhaTa nahIM hogI / kaheMge are jaldI uThAo ! bAhara nikAlo ! dhanya haiM vo AtmAe~ jinhoMne ghara kA tyAga kara aNagAra rUpa dhAraNa kara liyaa| ghara kI mamatA gahana hai / samajhadAra bano / vastu sthiti kyA hai ? use samajho ! ghara kA cakkara samajhanA jarUrI hai| 'tuma meM ghara samA gayA hai yA tuma ghara meM samA gae ho|' gaharAI se vicAra krnaa| __mere binA ghara kA kyA hogA ? ye socane vAle cale ge| kahIM kisI ko koI bAdhA nahIM aaii| sabhI kAma vyavasthita cala rahe haiM / eka manuSya ke cale jAne para kaI saMbaMdha samApta ho jAte haiM / isa badalatI duniyA meM sthira kucha nahIM hai / svayaM apanA duHkha chipAnA cAhate haiM / Upara kI camaka dikhAkara duniyA ko dikhAnA cAhate haiM ki hama tumase sukhI haiM / 'upara kI acchI banI bhItara kI rAma jAne vRddhAvasthA, mRtyu, parAjaya aura saMtApa milA ? jaMbU ! bhagavAna mahAvIra deva 90909090090909090509090900112909090909090905090900909090 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahate haiM ki - yaha ghara tumhArA vAstavika Azraya nahIM hai / tumako yaha ghara tumhArA saba kucha lekara tumheM vidA kara degA / aisA lagatA hai jaise ghara kaha rahA ho 'saba kucha tumhArA hai lekina sAvadhAna ! kisI vastu ko hAtha lagAnA nahIM / ' rAjakumAra sunate jA rahe haiM aura jIvana pUrI taraha parivartita ho gayA / vicAra karate haiM - vardhamAna bhI mere jaise hI rAjakumAra kyA nahIM the ? amUlya jIvana ke amUlya pala aise hI bIte jA rahe haiM / 1 ghara meM eka tarapha aisA sthAna, kamarA rakho jahAM Asana bichAkara ArAma se baiTho aura dharma kriyA, prabhu smaraNa, svAdhyAya Adi kara sako / jIva ko isa ghara meM bhaTakane nahIM denA / ghara ko ghara hI rahane denA 'tumako usameM rahanA par3e ThIka hai kintu usako apane meM mata basA lenA' tumako yaha saba samajha meM nahIM AyA hai isalie ghara meM baiThe ho| tumheM ghara meM se kucha milane kA intajAra hai / tumako jo cAhie, duniyA ke pAsa vaha vastu kucha bhI dene ke lie nahIM hai / yA to mAla kI kImata karo yA mAla dene vAle kI / rAjakumAra akelA baiThA-baiThA gaMbhIratA se vicAra kara rahA hai-aMta meM milA yA nahIM, saba kucha barAbara hai / ghara to nizcita hI chor3anA hai / prabuddha cetanA kA mAlika Ane vAle samaya ko nahIM dekhatA kyoMki Ane vAlA samaya to hai kucha hone vAlA bhI hai - jo tumane socA hI nahIM / gajaba kI bAta to yaha hai ki tuma binA luTAe barabAda ho jAoge / rAjakumAra ko to aba bilakula caina nahIM / duvidhA meM par3a gayA aba kyA karanA ? vicAra karate-karate gaharAI meM cale ge| kucha patA nahIM calA ki sUrya asta ho gayA - aMdherA ho gayA / dAsa-dAsI yaha socakara ki rAjakumAra ke ciMtana meM koI ho dIpaka bhI lagAyA / vaise to aMdherA upayukta hotA hai / aMdhere meM zAMti aura zItalatA hotI hai / svayaM meM (Atma maMdira meM ) utara jAne ke lie ghara, jaMgala, rahavAsI, ilAkA yA zamazAna sabhI samAna haiM / manuSya bhaya prApta karatA hai, DaratA ho usake lie ghara kI AvazyakatA hotI hai / aisA aMdherA cora ke lie upayukta hotA hai| cora ne rAjakumAra ke mahala meM praveza kiyA / rAjakumAra ko dekhakara sahama gayA / rAjakumAra ne kahA - Daro mata! maiM dIpaka lagAtA hU~ I 9060 113 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) unhoMne cora kA hAtha pakar3a kara cauMkA diyA / rAjakumAra kahate haiM yahA~ bahuta bharA hai, kintu kAma kA kucha nahIM hai| mujhe to kucha bhI nahIM milA, tumako kabhI kucha mila jaae| yaha kahakara yuvarAja dIpaka lagAne lagA, vahAM cora hAtha chur3A kara bhAga gyaa| dUra bahuta dUra nikala gayA / usako lagA ki maiMne mAlika ko aise zabda kahate kabhI nahIM sunA ki "mujhe to kucha na milA, kabhI tumako mila jaay|" cora ko koI adRzya zakti khIMcakara vApisa le AI jahAM se gayA thA vahIM rAjamahala meM Akara khar3A ho gyaa| jIvana meM zabda bahuta pIchA karate haiM / zabdoM meM jAna ho aura sunane vAle meM bhAna (jJAna, samajha) ho to pUrI duniyA ko hilA kara rakha de| tumheM kahA~ se kahA~ pahu~cA de|shbd to brahma hai / zabda jo anubhUti ko prApta kare to sArthaka ho jAte haiM, anyathA zabdoM kA zataraMja buddhi ko bahalAyA karate haiN| jahAM AtmA ke astitva kI anubhUti zabdoM meM nahIM vahA~ sirpha zabdoM kI caturAI dikhAI detI hai| usameM zraddhA, dhairya aura lagana honA caahie| zraddhAMdha' bananA par3atA hai| __ ghara to ghara hai parantu dhUla meM ekadama baiTha jAne meM jo sahaja AnaMda kI anubhUti karate haiM vaha devarAja indra ko bhI nasIba nahIM / varSA ke barasate pAnI meM bhIganA AnA cAhie / prakRti kI goda meM baiThanA yaha koI choTI-moTI bAta nahIM / isalie aNagAra ko yaha saubhAgya sahaja prApta hotA hai| cora ko dekhakara yuvarAja ne kahA 'mujhe vizvAsa thA ki tuma Aoge / vastuta: mujhe tumheM pakar3anA nahIM thaa| Ao ! dIpaka lagAtA hU~, tuma dekha lo|' cora kA uttara - 'nahIM mahArAjakumAra ! basa karo ! dIpaka ho gayA, prakAza mila gayA, mujhe saba kucha dikhAI de gyaa| Apane aisI zamA jalAI hai ki yaha rozanI kabhI bujhegI nahIM, na bhUlI jaaegii| merA to roma roma khula gayA hai| __yuvarAja ne kahA - 'Aja maiM prabhu mahAvIra kA upadeza sunane gayA thaa| unhoMne prakAza kara diyaa|" unhoMne kahA - 'tumheM tumhAre ghara meM kucha milane vAlA nahIM hai isalie samaya rahate jAgRta ho jAo / bhayabhIta jIva hI ghara meM dubake rahate haiN| bAhara nikalo, svayaM ke lie ghara ko phcaano| 707707000000000001145050905050505050505050605060 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cora ne kahA - 'yuvarAja ! mujhe bhI bhagavAna ke pAsa le calo to tumhArA bahuta upakAra hogaa| tuma bahuta uttama ho, prabhu to puruSottama hai, sarvazreSTha haiM / yaha divya vibhUti yadi kho dI to puna: sahaja meM nahIM milane vAlI / maiM ApakI zaraNa meM AyA hU~ / ApakA bahuta upakAra hai / yuvarAja ne kahA - maiM tujhe yahA~ lAyA hU~, tU mujhe kyoM chor3a kara jAegA ? maiM bhI tere sAtha hI to AyA hU~ / dono nAcate - kUdate prabhu ke caraNoM meM samarpita ho gae / dIkSA lekara aNagAra bana gae / choTA-sA ghara chor3akara pUrI duniyA ke svAmI bana gae / sAdhu ghara banA nahIM aura banavAte nahIM... yato siMha ke jaise nirbhaya / nAgArjuna aura pAdaliptasUri kI kathA bhagavAna mahAvIra kI aMtima dezanA se sAbhAra guru yA mahArAja sAheba se kucha bhI prazna karanA hai to atyanta vinamratA ke sAtha karanA cAhie / unake kahe zabda aMtara ke hRda dvAra ko khola kara sune tAki AtmIya - karma lohA saMpUrNa svarNa bana jAe / bhakta aura bhagavAna ke bIca koI aMtara (bAdhA) na rahe / sneha, prIti, zraddhA prakaTa hone se supAtra = yogya ko saba kucha dene kA mana hotA hai aura dene ke bAda ati AnaMda prApta hotA hai aura puna: puna: dAna dene kA ullAsa mana meM prakaTa hotA rahatA hai / aisA karane se apUrva zakti prApta hotI hai / tIrthaMkara arihaMta ke 12 guNa yAda karake prabhu ko nitya 12 khamAsamaNA dene se tumhArA saubhAgya vRddhi ko prApta hogA / hAtha-pA~vazarIra atyanta svastha aura suMdara mileMge / bAhubalijI ko isI prakAra se kevalajJAna utpanna huA thaa| bhAva uttama rakhanA tumako bAhubalIjI kA bala prApta hogA / lailA ko dekhane ke lie majanU kI AkheM cAhie / bAdazAha ko lailA meM sAmAnya lar3akI dikhAI dI aura majanU ko pUrI duniyA, apsarA dikhAI dI / dRSTi kI dena hai / 'tuma acche hooge to pUrA saMgha acchA hogA / dharma ke nAma para mAMganA, upAya, azAMti, khar3I nahIM karanA, lar3AI nahIM karAnA, udAharaNa dekara tumhArI bhAvanA batAo / dete, chor3ate, samanvayatA sIkho / 115 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApa kI pravRtti kA 'saMskAra' jIva ke sAtha hI rahatA hai, zarIra chUTa jAtA hai para saMskAra nahIM chUTate / guru ziSya ke mastaka para hAtha rakhakara kahate haiM 'nitthAraga pAragAhoi' arthAt tuma duHkha ke sAgara se taira kara jaldI kinArA prApta karo / zAMti samAdhi anamola hai, zAMti ke lie jaldI saba kucha chor3ane ko taiyAra honA cAhie / jIvana kI zreSThatA zAMti meM hai / vyartha kI daur3a azAMti utpanna karatI hai / svAsthya meM aMtarAya utpanna kregaa| jIvana meM paropakAra karane yogya kArya hai / jIvana vyavasthA meM AnaMda denevAlA guNa hai| anya ke doSoM ko dekhakara unheM yAda karate rahane se jIvana vyavasthA meM darAra par3a jAtI hai avinIta (avivekI avinayI) jIvana ko ni:zakta (DhITha) baila kI upamA dI gaI hai / isI baila ko khUMTe para bAMdha do yadi use vahA~ nahIM rUkanA hai to usameM khUMTA ukhAr3akara bhAgane kI zakti rahatI hai kintu gAr3I usako ArAma se khIMcanA hai to vaha DhITha hokara baiTha jAegA, Ada duSTa ho jaaegaa| kAma karane meM apaMga hokara baiTha jaaegaa| garga RSi ke ziSya sabhI DhITha baila jaise the / tana se azakta nahIM kintu mana se azakta the / kAmacora the / mahAvIra prabhu kI bAtoM ko samajho dharma kriyA meM pIche na raho / dharma kriyA hI mokSa dene vAlI hai ata: dharma sAdhanA hai sarvasva hai / I nAgArjuna aura pAdaliptasUri :- nAgArjuna ne svarNa siddhi kA rasa siddha kiyA / usane tuMbar3I meM use bharakara apane guru pAdalisUri prathama bheMTa ke rUpa meM bhejii| guru ne use mahatva nahIM diyA; tuMbar3A lur3haka gayA aura rasa Dhula gayA / nAgArjuna to yaha dekhakara rone lagA / Apane ise lAparavAhI ke kAraNa durlabhatA se prApta aisA suvarNa rasa Dhola diyA / isase kitanA hI maNa sonA bana jAtA / siddha puruSa ko maiM kyA kahU~gA ? nAgArjuna ne pUchA : guru ne kahA parezAna mata ho, pAdaliptasUri ne apanA mUtra (pezAba) tuMbar3I meM bhara kara de diyaa| terA rasa tUjhe de diyA / vaha lekara nAgArjuna ravAnA ho gyaa| guru kI upekSA kaise kI jA sakatI 116 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai ? usane gusse se tuMbar3I ko Age jAkara phaiMka dI / jisa zilA para jAkara girI vaha zilA sone kI bana gaI / nAgArjuna ko samajha meM A gaI ki aMtara kI siddhi ke sammukha saMsAra kI koI siddhi kucha nahIM lagatI / merA rasa sirpha tAMbe ko sonA banA sakatA hai jabaki guru mahAtmA kA mUtra to patthara ko sonA banA rahA hai / yaha vicAra karate hue vApisa lauTA aura guru ke caraNoM meM gira gayA / zraddhA, jJAna, cAritra aura tapa se siddhi evaM samRddhi prApta kara, yadi mana kI dRr3hatA ho to suI kI noka jaise chidra meM se bAhara nikala sakate ho| tuma apane zarIra ko lAkha yojana jitanA laMbA kara sakate ho / pAnI para cala sakate ho, dharatI para DubakI lagA sakate ho, yahA~ khar3e-khar3e meru parvata kA sparza kara sakate ho aura to aura havA meM ur3akara zAzvata jina maMdira ke darzana bhI kara sakate ho / 1 guNa vaibhava kI aura bhakti kI mahimA upayogamaya hai / samaya para diyA gayA sAtha, sahayoga manuSya kabhI bhUla nahIM sakatA (yadi kRtajJa hai to) parahita ciMtA mahAna guNa hai / garga AcArya ke ziSya sukhazIlatA meM kho ge| manuSya va svayaM kA icchita kArya ekadama nahIM chor3a sktaa| bhagavAna kyA kahate haiM ? :- prabhu kahate haiM ki tuma bahuta duHkhI ho, maiM tumhAre duHkha ko jAnatA hU~ / usako dUra karane kA upAya bhI jAnatA hU~ / kAraNa ki "maiM tumhAre bIca meM rahatA hU~, ye sAre duHkha maiMne sahe haiM; maiMne bhI bahuta mAM-bApa kie haiM; tumhArI takalIpha kI mujhe mAlUma hai| duHkha se chUTanA itanA kaThina nahIM hai para sukha se chUTanA muzkila hai / tumhAre pAsa chor3ane ke lie kucha nahIM hai / itanA bar3A sau dharmendra tumhAre yahAM janma lene ke lie 32 lAkha vimAna kI saMpadA chor3ane ko taiyAra hai / bahuta amUlya avatAra hai 'mAnava' hAthI ko kabhI ur3ane kA yA cIla ko kabhI tairane kA vicAra nahIM AyA, kintu manuSya ko AkAza meM ur3ane kA aura pAtAla meM utarane vicAra jarUra AyA tathA ur3A bhI sahI, aMdara (pAtAla) utarA bhI sahI / prazna bane to jijJAsu banA / jIva mumukSu (vairAgI) banA to mokSa bhI prApta kiyA / 117 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ge jaMbU svAmI ne pUchA ki - uttarAdhyayana kA 30vAM adhyayana ' tapogati mArga' kA kyA artha kahA hai ? unhoMne kahA ki - anAzravI honA - arthAt jIva - ajIva - puNya-pApa aura pAMcavA Azrava tatva hai, tuma Azrava rahita honA / prANI kI hiMsA, jhUTha, corI, maithuna (abrahma) aura parigraha usI prakAra rAtri bhojana tyAgI, pAMca samiti, 3 gupti - yukta, kaSAya rahita, jitendriya, gaurava rahita, 3 AsaktiyA~ (Rddhi gaurava, zAtA gaurava, rasa gaurava) aura 3 nizalya ( mAyA zalya, niyANA zalya, mithyAtva zalya) yukta AtmA nirAzravI hotI hai / lAkhoM varSoM taka upArjita kie hue duSTa karmoM ko dUra karane ke pIche lAkha varSa kI AvazyakatA nahIM hogI / lakar3I gaTThara jaise duSTa karma haiM, unako taparupa cinagArI karor3oM bhavoM ke pApoM ko kSaNa meM vinAza kara detI hai / prabhu ne kaisA tapa kiyA ? tumheM bhI karanA hai / tapa ke binA mukti nahIM / mara-mara ke, gira - gira kara bhI tapa karane kI Adata DAlanA / darpaNa jaise honA / darpaNa kucha bhI pakar3atA nahIM / jo usake sAmane AtA hai vo usake AkAra jaisA ho jAtA hai / vastu khisate hI darpaNa vApisa khAlI, AtmA jaisA / AcaraNa : AMtarika saMpadA AcaraNa hI tumhAre jIvana kI AMtarika saMpadA hai / caraNa vidhi :- AcaraNa : AtmA ko AcaraNa kA hI zaraNa hai, yaha bAta hI AtmA ko parama sukha aura zAMti dene vAlI hai / uttarAdhyayana sUtra ke 31veM adhyayana se acala, akhaMDa aura amala rupa prabhutA ke svAmI mahAvIra prabhu 1-2-3-4 Adi vastue~ jo AtmA ke lie upayogI hai vaha AMtarika saMpatti (Internal Prosperity) samajhAte haiM : amara, avinAzI rAga-dveSa kA baMdhana, prema aura bichoha Adi AtmA 1. 2. baMdhana - - 118 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. daMDa 4. saMjJA 5. kriyAe~ saMyama 6. lezyA 6. kAyajIva 7. bhaya 8. mada 9. brahmacarya kI vAr3a 197 = 3 gaurava (Rddhi, zAtA, rasa) 3 zalya ( mithyAtva, mAyA, niyANA), aura 3 gupti (mana, vacana, kAyA) - - - - - - , nidrA, bhaya, maithuna, / kaSAya : krodha, mAna, zukla / vikathA - saMjJAeM : AhAra, mAyA, lobha, dhyAna = Arta, raudra, dharma, strIkathA, dezakathA, bhaktakathA, rAjakathA / kAyika, adhikaraNIka, pradoSa, paritApanika, prANAtipAtika / 5 avrata tyAga, 5 indriya jaya, 4 kaSAya jaya, mana, vacana, kAyA se nivRtti / kRSNa, nIla, kApota, tejo, padma, zukla / pRthvIkAya, apakAya, vAyukAya, teukAya, vanaspatikAya, trasakAya / ihaloka, paraloka, rAjA, pAnI, agni, viSa, hiMsaka prANI / jAti, kula, bala, rUpa, aizvarya, vidyA zruta, lAbha, tapa / vasati, zayana-Asana, rAgayukta kathA, indriya nirodha, zrRMgAra tyAga, gariSTha bhojana tyAga, tRSNA tyAga, bhogopabhoga-smRti varjana vikAra vRddhi bhojana tyAga / * 1 10 prakAra kA zramaNa dharma kSamA, mArdava (namratA), Arjava ( saralatA), anAsakti, tapa, 17 prakAra kA saMyama, zuddhi, pavitratA, tyAga, brahmacarya aura saMjJAoM meM AhAra saMjJA prathama chor3o, mAnava ko bhUkha kA duHkha bhogane meM AtA hai taba manuSya kisa paristhiti meM kyA kara baiThatA hai / yaha kauravoM kI mAtA gAMdhArI ke viSaya meM par3hane para roma-roma khar3A ho jAtA hai| * janma lene meM kisI kI icchA - zakti kAma nahIM AtI, parantu svayaM kA 119 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNAnubaMdha jisa sthAna kA aura jisa jIva ke sAtha hogA vahAM cukAnA hogA aura bhavAMtara meM niyANA ke kAraNa jIva ko vaha yoni svIkAra karanA par3atI hai / (bhagavatI sUtra bhAga - 3 peja naM. 114 ) * saMpUrNa jIvana meM zuddha zraddhApUrvaka eka hI sAmAyika karane vAlA zrAvaka, eka dina kA cAritra pAlane vAlA muni, mokSa yA devagati prApta kara sakatA hai to jIvana ke aMtima zvAMsa taka jaina dharma kI, paMca mahAvrata gurudeva kI aura dayApUrvaka jaina dharma para zraddhA rakhane vAle ke lie kyA kahanA ? * jJAna meM jaise bAr3ha aura car3hAva utAra AtA hai hai usI prakAra ajJAna meM bhI car3hAva utAra AtA hai phira bhI kisI samaya ajJAna kA saMpUrNa kSaya ho sakatA hai kintu taba bhI jJAna kA kisI kAla meM kSaya nahIM hotA / isIlie nigoda meM rahane vAlI AtmA bhI jJAnayukta hotI hai / siddha zilA meM virAjita AtmAe~ bhI jJAnI haiN| donoM ke jJAna kA itanA aMtara hai ki nigoda ke jIvoM kA jJAna adhika aMza taka DhaMkA huA hotA hai aura siddha jIvoM kA jJAna sarvathA prakAzamAna hotA hai / isa kAraNa nigoda jIva bar3e aMza meM ajJAnI hote haiM parantu kevalajJAnI aura siddha AtmAoM meM ajJAna kA aMza mAtra nahIM hotA / isakA artha yaha hai ki AtmA jJAna svarUpa hai / samyaktva prApta nArakI jIvoM meM jJAna kA aMza hotA hai / anyathA isake binA jo ajJAnI hote hai evaM bAra-bAra karma baMdhana karate haiM, bhogate haiM, saMsAra kI vRddhi karate haiM / vastuta: jIvana jaisA kucha bhI nahIM hai / hama nitya prati thor3e-thor3e vRddha hote jA rahe haiN| yadi aisA na ho to 100 varSa taka bUr3he nahIM hote aura 100 varSa dharma kI gahanatA evaM AtmA kA gaharAI se ciMtana ke mUla meM mRtyu baiThI hai / * sabase priya sira ke kezoM kA locana karAne meM, sabase icchita kA tyAga karane se tatva buddhi ko poSaNa milatA hai / nArI svayaM ke priya aura paramAtmA ke lie hI mAtra zrRMgAra kareM / * kSamA, namratA (mArdava) saralatA (Arjava), anAsakti, tapa, saMyama, zuddhi, pavitratA 120 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) (zaucI), tyAga (akiMcana) aura brahmacarya ye 10 prakAra ke dharma AcaraNa ke binA mukti nahIM * kSamA dhAraNa karane se manuSya siMha jaisA ho jAtA hai / avinita aura kAyara puruSa klezakArI hote haiM / hara bAta para krodha karate haiN| aise logoM se dUra hI rahanA caahie| ___ * bhagavAna kA kathana sadA dayAmaya aura hitakArI hotA hai / kabhI hamArI samajha meM pharka ho jAtA hai, pUrNa rUpa se nahIM samajha sakate, parantu yadi zraddhA se svIkAra kara liyA jAe to saMsAra sAgara se kinArA mila jAtA hai, isIlie kahate haiM dharma meM zraddhAlu jIta jAtA hai| * kAyA ko prAraMbha se hI jJAna-dhyAna-kriyA meM jor3a do| samayAnurUpa sabhI kara lo umra hone ke bAda kucha nahIM honA hai| zarIra bhI tapa-tyAga-kriyA meM zithila ho jAtA hai / prabhu ko nitya kama se kama 12 khamAsaNA bhAvollAsa ke sAtha denA caahie| kucha tapa avazya karanA, svAdhyAya-smaraNa karanA, khar3e-khar3e kriyA karanA / isase bhAva zubha rahate haiM / sAmAyika to kabhI bhI nahIM chor3anA / AtmA ko jJAna dazA meM anurakta rakhanA / jJAna to bhagavAna hai / jJAnI ko ucca bhAva Ate haiM aura zubha bhAvoM ke bala se AtmA eka kSaNa meM karor3oM bhavoM ke pApa kSaya kara letI hai / jJAnI kabhI hAratA nahIM hai| acchI prakAra se yaha saba mana meM dhAraNa karanA, dUsare ke Upara dayAlu banakara yogya vyakti ko yaha prakriyA sikhAnA, denA aura tuma mahAna guNoM ke dhAraka bananA / kisI ko dharma prApti karAne kA prayAsa karanA, zAsana ko kucha arpita karoge to tumako zAsana bahuta degaa| ___ maiM aura merA' yaha aMdha dRSTi hai / yaha bhAva mana meM na Ae isake lie jJAna kA aMjana lagAte rahanA / yazakIrti ke lAlaca meM jIva lAlAyita hokara na karane jaise kAma kara baiThatA hai, manuSya mara kara bhI manuSya ko parezAna karatA hai| svayaM ko svayaM meM rakhanA jisase tumako AtmA se milana hogA / tumhArI tumase hI mulAkAta hogii| sabase acchI bAta yaha hai ki manuSya ko dUra kA dikhatA hai, pAsa kA nhiiN| 5050505050505050505050505050121900900505050505050090050 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharatI para rahakara dharatI ko kabhI nahIM dekhA / cAMda ko dekhA / nIce utaro, svayaM ko TaTolo, dekho ! DhUMDhane se bhagavAna bhI mila jAte haiM / eka miniTa kA krodha zarIra ke komala avayavoM ko Aga babUlA kara detA hai / una avayavoM ko puna: vyavasthita hone meM tIna ghaMTe lagate haiM / jisake hRdaya meM bAra-bAra krodha jAgRta hotA hai usake cehare kI camar3I kAlI par3e binA nahIM rahatI / Aga se jaise divAleM kAlI par3a jAtI haiM aise manuSya para bhI krodha kA asara hotA hai / hoTha kAle aura AMkhe lAla hI dikhAI detI haiM / manuSya kA kaisA hai ? apane svayaM kA hita bhI dikhAI nahIM detA / yaha kaisA ? isIlie bhagavAna ne dayAlu bananA, satya bolanA, saMtoM kA samAgama karanA, jJAna par3hanA, svAdhyAya karanA, jJAniyoM kI sevA karanA aura unakA sunane kA kahA hai / ThaMDa meM sUrya kabhI bAdaloM meM DhaMka jAtA hai, bAdaloM se ghira jAtA hai / prakAza dikhatA hai, yaha to ahasAsa hotA hai ki sUrya hai kintu kahA~ hai yaha samajha meM nahIM AtA / usI prakAra manuSya meM jIva to acchI taraha dhar3aka rahA hai, saMpUrNa zarIra acchA kAma kara rahA hai / sirpha sira hI nahIM calatA / jJAniyoM kA kahA huA sunane se karma AvanaraNa kSINa hote haiM, vilIna bhI ho sakate haiM / jJAna ho jAtA hai, samajha meM Ane lagatA hai / rAstA dikhatA hai to manuSya ghara pahuMca jAtA hai aura sukhI ho jAtA hai / mokSa jAtA hai aura AnaMda prApta hotA hai / kSamA karma se vijaya kSamA aura samatA ke dvArA hI prApta kI jA sakatI hai / prema aura karuNA kA zuddha svarUpa hI kSamA hai / * * kSamA vIrasya bhUSaNam / * prema, karuNA aura mitratA ke bhAva ho to hI kisI ko kSamA kiyA jA sakatA hai / AtmA kSamAzIla kaise hotI hai ? gaharI samajha, asIma prema aura vIratA ke guNoM ko dhAraNa karane vAlI AtmA hI kSamAzIla ho sakatI hai / 906122 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG * AtmA kA vajana kSamA se halakA hotA hai / pUrNata: naSTa hotA hai| * manuSya kI zakti aura kSamatA kA aMdAja usakI kSamA se patA calatA hai| * hamAre pAsa kSamA to hotI hai kintu jaba AvazyakatA par3atI hai taba hI nahIM hotii| kSamA ke udAharaNa * pArzva prabhu kI kSamA - 10-10 bhavoM taka kamaTha ke vaira ke prati kSamA ke sAtha prabhu jIta ge| * guNasena rAjA aura agnizarmA tApasa 9 bhava taka sAtha rahe / kSamA ke bala para rAjA sukhI ho gae aura tApasa duHkhI hI rhaa| * kSamA ke sAgara bhagavAna mahAvIra - 'namAmi vIraM girisAra dhIraM' * prANAMta kaSTa Ane para bhI vIra kI kSamA apUrva thii| * gvAlA ne kAna meM kIle DAla kara satAyA, parantu mahAvIra vIra hI rahe / * ziSya gozAle kA merI billI mujhase myAU~ vAlA anyAya sahana kiyaa| beTI-jamAI viruddha ho gae / bharI sabhA meM jamAlI svayaM ko sabase adhika jJAnI kahatA thaa| * bujjha-bujjha kiM na bujjhahiM ? (bujjha-bujjha caMDakauzika) he caMDakauzika ! samajha samajha tU samajha kyoM nahIM rahA hai ? * kSamA karane se manuSya siMha jaisA ho jAtA hai / avinIta aura kAyara puruSa klezakArI hote haiM / kSamA manuSya ko paramAtmA banAtI hai| * pArzvanAtha kI kSamA :- 10-10 bhava taka kamaTha unako satAtA rahA, mAra DAlatA thA, prathama bhava meM kamaTha ne marubhUti (pArzva prabhu kA jIva) kA sira patthara kI zilA se kucala DAlA / marubhUti kA prANAMta ho gyaa| 9@GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 123 9@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GUJJUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU * kSamAvIra prabhu mahAvIra ko devI upasarga hue, gvAlA ne kIle DAle, gauzAlA ne avarNavAda kiyA / jamAI jAmAlI ne svayaM ko adhika jJAnI batAte hue mithyA mata kA pracAra kiyaa| saba kucha prabhu ne mauna dhAraNa kara sahA / caMDakauzika ko bhI bhagavAna ne kSamA kA bodha dete hue samajhAyA - sarpa ko bodha ho gayA aura kSamA dhAraNa kara lii| dhammo dIvo paITThA ya gaI saramuttama :- dharma hI hameM pratiSThA (AdhAra) kI gati ko uttama zaraNa detA hai / dharma arthAt svayaM kA svabhAva / vatthaMsahAvo dhammo' vastu kA svabhAva hI dharma hai / kSamA, namratA, saralatA Adi AtmA kA svabhAva hai / aMgArA pAnI meM girate hI koyalA bana jAtA hai / pAnI bananA, bAMsa mata bananA / Negative Thinking kabhI nahIM karanA / Positive dRSTi kA hI soca rakhanA / Artta dhyAna ke viSaya ko dharmadhyAna kA rUpa de denA / aMtara (hRdaya) vaibhava kA khajAnA bahuta bar3A / isa saMpatti ko dekho, jAno, smjho| yaha anahada, asIma, apAra hai| sirpha pahacAnane kI kSamatA kA prazna hai| 10 dharma meM kSamA dharma prathama hai| 707707000000000001249050905050505050505050605060 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOG prabhu kI vANI hai - kSamA ke binA kabhI bhI kalyANa nahIM ho sakatA / jaba taka saMsAra hai taba taka duHkha avazya hai / dharma kI gahanatA aura AtmA ke gahana ciMtana ke mUla meM mRtyu hai| isa jIvana ke lie manuSya kitanA kucha karatA hai / saba kucha karane ke bAda aMta sabhI yahIM chor3akara jAnA hai to phira itanA saba-kucha karane kA kyA matalaba ? dharma ke binA apanA koI AdhAra nahIM / saMsAra gahana jaMgala rUpa hai| choTI-sI pagaDaMDI para sAvadhAnI se calanA hai| nIti aura dharma ke aMtara ko samajho, nIti meM karane na karane kI bAta AtI hai| dharma meM hone na hone kI bAta AtI hai| * arihaMta kI zaraNa meM jAne se nirbhayatA AtI hai aura isI se samatA kI prApti hotI hai| * so'haM, so'haM, vaha maiM hI hU~, maiM hI arihaMta svarupa siddha svarupa huuN| yahI hai so'haM kA arth| * jisakA abhimAna karate haiM vaha vastu bhavAMtara meM nahIM miltii| * aMdara kA khokhalApana manuSya DhaMkatA rahatA hai; kintu usako guNoM se bhro| : thor3e bhI na dene kA kahane vAlA duryodhana saba kucha chor3akara mara gyaa| * jJAna-paMDitAI kA bojha bahuta bhArI hai, isako sira para uThAkara mata phiro| 9 :- brahmacarya kI gupti :- gariSTha bhojana, tRSNA, tyAga, bhogopabhoga smRti varjana, vikArayukta bhojana na kareM / vasati, zayana-Asana, rAga-kathA, indriya nirodha, zrRMgAra tyaag| 10 dharma 10 prakAra kA dharma - kSamA, mArdava, Arjava, anAsakti, tapa, saMyama, zuddhi, pavitratA, tyAga, brhmcry| 11. zrAvaka kI pratimAeM, 12 sAdhu kI pratimAe~ . 707707000000000001255050905050505050505050605060 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUGG ___ 1. prema evaM karuNA kA zuddha svarUpa vaha kSamA :- prema, mitratA aura karuNA ke binA kSamA kabhI kisI ko nahIM dI sktii| AtmA ko kSamAzIla banAne ke lie bahuta gaharI soca, asIma prema, atulya vAtsalya, acala zraddhA, apAra maitrI bhAva, apUrva samarthatA tathA vIratA kI AvazyakatA par3atI hai| DhAI Akhara prema kA par3he so paMDita hoya / isI prakAra DhAI akSara 'kSamA vIrasya bhUSaNam' kA par3hakara vIratvatA ko prApta kiyA jA sakatA hai / tumhArI Atma-zakti kI pahacAna kSamA se hotI hai / kSamA ke dvArA AtmA kA bojha kama ho jAtA hai / kSamAzIla AtmA ko 'ajAtazatru' (jisakA koI zatru nahIM) kahA hai / apane pAsa kSamA hai kintu samaya Ane para vilupta ho jAtI hai| 2. namratA (mArdava) : jahA~ abhimAna hai vahA~ patana hai, jahA~ namratA hai vahA~ utthAna hai| jIvana meM kabhI uddhata, ugra udaMDa, tuccha pravRtti evaM ahaMkArI nahIM honA / AMdhI, tUphAna meM bar3e-bar3e vRkSa, jar3amUla se ukhar3a jAte haiM kyoMki ve kabhI phira se jhuka nahIM sakate / sabhI se lacIlA dhAtU sonA hai, use jaise mor3o vaise mur3a jAtA hai / bahuta saralatA se mur3atA hai, isI se isake kaI prakAra ke AbhUSaNa banate haiN| manuSya ahaM se anajAna banA huA hai / namratA kA guNa sahejane jaisA hai| ___3. saralatA (Arjava):- nikhAlasa evaM sarala jIva koI dharma Adi nahIM karatA, phira bhI sadgati avazya prApta karatA hai / saralatA, uttamatA kI pahicAna hai / jIvana meM jitanA zvAsa kA hai, utanA hI vizvAsa kA bhI hai| 4. anAsakti:- Asakti se mukti hai| 5. tapa :- svAda, icchA, abhilASA, tyAga, tapa, nirjarA, kror3a bhava ke karmanAza aMtarAya TUTatI hai, siddhi mile, tithi kA tapa phalatA hai| 6. dharma saMyama :- svayaM para niyaMtraNa, saMyama kI lagAma / 7. satya dharma :- satya para saMsAra khar3A hai, 'sata chor3e pata jAya' saba kucha calA jAtA hai| 50@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 126 90GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUGI 8. zauca pavitratA :- mana ko mailA nahIM banAnA, acchI pustakeM par3ho, saMgraha karo, dUsaroM ko par3hane kI preraNA do / mana ko zuddha aura ujjvala bhAvayukta rakho / prabhu kI vANI hI mana kA maila dhone kA pAnI (jala) hai| amirAta svayaM meM hai / bhAgya meM puNya kA ekAdha bindu avazya hogaa| 9. akiMcana :- kiMcana = saba kucha hai / akiMcana = kucha bhI nahIM / aparigraha ! jitanA parigraha jyAdA utanA bhaya jyAdA / tumhAre pAsa chor3ane ke lie kucha nahIM hai / saudharmendra manuSya bhava prApta karane ke lie 23 lAkha vimAna Aye / deva-Rddhi chor3ane ke lie taiyAra hai| 10. brahmacarya :- 9 prakAra kI vAr3a arthAt jIvana kI prtijnyaa| 10 prakAra kA dharma pAlana karane vAlA saMsAra cakra se chUTa jAtA hai / zrAvaka kI 11 paDimA = pratimA :- Ananda zrAvaka, kAmadeva, tetalIputra, kuMDakaulika, mahAzataka Adi uttama zrAvaka the| bhagavAna ne sAdhu samudAya ke sAmane unakI prazaMsA kii| mahAzataka zrAvaka :- 10 uttama zrAvakoM meM eka the / uttama vratadhArI, pratimAdhArI, gItArtha aura prabhAvaka the / revatI nAmaka suMdara, suzIla kanyA ke sAtha pANigrahaNa (zAdI) huaa| phira bhI itanA tyAga karake jIvana dhanya bnaayaa| bhagavAna ne prazaMsA kii| ___manuSya ke pAsa kitanI hI saMpatti ho, Rddhi-samRddhi ho, asIma sattA, mana cAhA karane meM svataMtra, bhoga kI vipula sAmagrI, kIrti ke koTa, bala-buddhi, parAkrama, caturAI kA akUta khajAnA, phira bhI aMdara kA khAlIpana kabhI nahIM bhraataa| vastuta: manuSya aMdara se khAlI hotA hai tabhI bAhara lene kI bahuta mAthApaccI karatA hai aura socatA hai maiM hI saba kucha hU~, maiM kahU~ vaisA hI honA cAhie / maiM pramukha hU~, vaibhavazAlI hU~, sattAdhArI hU~ kintu aMdara se khokhalA hai / usako lagatA hai ki sabhI ne merI sattA kA lohA mAna liyA hai kintu jaba vAda-vivAda vAlI sthiti utpanna hotI hai, usakI calatI nahIM hai taba vo aMdara hI aMdara duHkhI hotA hai aura ghuTana mahasUsa karatA hai| 707707000000000001275050905050505050505050605060 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisane svayaM kA kheta sApha kara rakkhA hai, usake vahA~ varSA saphala hogI / varSA jaisA koI dAtA nahIM hai / pala bhara meM saba kucha chalakA detA hai / prabhu ko pahicAna ne laga jAeM to phira paramAtmA dUra nahIM hai / prabhu to hamAre pAsa hI hai; hama unase dUra ho gae haiN| usa avinAzI kA nAda sunAI detA hai, dikhAI denA bhI kSaNa meM saMbhava hai / jJAna kA parama prakAza lAkha varSa kA aMdharA dUra kara detA hai / jIvana meM tuma kucha samaya apane lie nikAlanA, zAMti se kucha samaya adhyayana karanA, par3hanA, svAdhyAya karanA / ahiMsA parama dharma hai / vAstavika rUpa meM ahiMsA kA svarUpa samajhanA hai to jIva - ajIva ke prakAra usakI utpatti sthiti, sthAna, gati - agati, vikAsa-avikAsa, saba kucha jAnane ko milegA / prabhu kevala jJAna prApti ke bAda bahuta suMdara tarIke se samajhAyA, "he guNAvaMta prANiyoM ! jo mujhe milA hai vaha tumheM bhI prApta ho aura tumhArI sArI vipatti dUra ho, tumheM zAzvata sukha prApta ho aura mukti mile / ' jinameM yaha jJAna prakaTa huA, jinameM yaha pAtratA thI, unhoMne zraddhA, vANI aura dhIratA ke sAtha samajha liyA / tatvoM kA adhyayana kiyA, manana kiyA, ciMtana kiyA to unheM AnaMda kI anubhUti huI / saMsAra kA svarUpa samajha meM AyA - kaisA kSaNika samaya ? kitanA zIghra badala jAtA hai / hAtha meM thA aura patA nahIM kahA~ calA gayA ? samaya ko DhUMDhate raho / eka ukti hai 'khAka meM choro, gAMva meM DhiMDhoro' vAlI kahAvata caritArtha hotI hai / jIvana meM tuma bhI thor3A jJAna avazya prApta kara lenA / jo tumako bhavobhava samajhadAra aura sukhI banAegA / 14 gati, 24 daMDaka, 84 lAkha jIvAyoni meM jIva janma letA hai| sukhaduHkha ke kaI prakAra haiM / jisakA anubhava bhI kaI prakAra se hotA hai / kitanA hI bar3A manuSya ho para vaha bhI thaka jAtA hai, mRtyu prApta ho jAtA hai, bhulA jAtA hai / isalie prabhu jJAna ke svarUpa kA bodha karAte haiM / dhArmika banAte haiM / prabhu ke sAtha hamArA saMbaMdha bana jAtA hai / purAnA saMbaMdha purAnA hI hotA hai / dharma aura prabhu alaga nahIM hote / 128 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG jIva - ajIva kA svarUpa jAna lo jIva ke jaisA hI ajIva bhI asIma hai, adbhuta hai, jIva para ajIva kA jAdU calatA hai| ajIva ke prabhAva se jIva bhagavAn ko sahajatA se bhUla jAtA hai / jo usako suMdara aura suhAnA lagatA hai, mUlyavAna aura durlabha lagatA hai, vaha saba jIvoM kA zarIra mAtra hai / vaha jIvoM ke zarIra se nikAlI huI aura banAI huI vastu hai| AMkha se dikhatI huI duniyA, jIvoM ke jIvita yA chor3e hue (apaziSTa) zarIra hai / usake alAvA kucha nahIM / ajIva meM jIva ke darzana karanA ___jisameM jJAna nahIM hai, jIva-ajIva se bharA saMsAra jaisA hai vaisA nahIM jAnA hai vaha prANI, duniyA kI haThadharmitA, ThagI aura mAyAjAla kA zikAra hotA hai / upadrava aura prapaMca meM apanA jIvana pUrNa kara detA hai / aisA zrAvaka kA kula, prabhu vItarAga kA zAsana, dayAmaya dharma, nigraMtha tyAgI, gurubhagavaMtoM kA Azraya, karor3oM bhava taka prApta nahIM hotA / hAtha se bAjI hAra gae phira pachatAne se kucha nahIM hogA / gataM na zocAmi / gaye samaya ko ronA nahIM, uTho ! aura kAma meM laga jAo ! yAda rakhanA, apanI vArtA pAlane se lekara zmazAna taka kI hai / jIva ko pahicAno ajIva aura 9/7 tatvoM kA jJAna prApta kro| jIvana alpa hai| mahAvIra ke samAna prema vAtsalya kA jharanA bahAo, jIvana dhanya ho jAegA / kSamAzIla, karuNAmaya aura 'savi jIva karU~ zAsana rasI' kI maitrI bhAvanA mana meM jAgRta kiijie| paramAtmA kA yaha prema aura karuNA bhAva hamAre pAsa hai isako anya ko diijie| jisase prabhu kI karuNA kI varSA puna: hone lage / yaha prasupta jagata jAgRta ho jAegA, gagana meM ahiMsA kA nAda gUMja uThegA / pAkSika pratikramaNa ke aticAra ke varNana para vicAra karanA / apanA duHkha rokara nahIM prema aura sahajatA se sahana karo / duHkha Tala jAegA / yaha eka hI upAya hai duHkha ko dUra karane kaa| 707707000000000001290090050505050505050605060 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG aMta meM itanI bAta samajha lIjie * kalI khilegI, phUla murjhaaeNge| * saca ko chipAne kA prayAsa karoge to eka naI bhUla karane kI taiyArI ho jaaegii| __ zrIkRSNa ko rAjya, rAniyA~, vaibhava aura vilAsa bahuta acchA lagatA thA kintu hRdaya meM dharma, mukti aura parama pada kA vAsa thaa| * sabhI vastu prArabdha (bhAgya) se hI milatI haiM kintu dharma to puruSArtha se hI milatA hai| * dharma ke badale koI bhI vastu mAMganA niyANA (nidAna) kahalAtA hai / yaha zakti aura saMpatti jaise zrApa yukta ho - aise zAMti nahIM detii| jo milA hai usameM bhI duHkha hai aura usako saMbhAlakara rakhane kI ciMtA meM hI eka dina citA para so jAnA par3egA jo kabhI uTha hI nahIM paaoge| lagna manuSya ko nAthane kI (baMdhana) saMsAra kI gahana vyavasthA hai| * manuSya to bhagavAna jaisA hI hai, parantu svayaM kI Adata (svabhAva) se gulAma ho gayA hai| Aja manuSya ko kucha nahIM cAhie, kala isI manuSya ko sArI duniyA kama par3atI hai| mokSa yadi Aja koI de rahA ho to hama kaheMge - abhI nahIM / itanI kyA jaldI hai ? manuSya icchA-vikAra meM jIvita haiM / prabhu se svArtha kI mAMga karake hama malina ho gae haiN| manuSya tuccha vastu ke lie lar3atA hai, mokSa ke lie nhiiN| * aMtara se nikale hae zabdoM meM AvAja hotI hai, usameM sajIvatA aura mana kI bulaMdI kA rAja hotA hai| * manuSya ko kitanA kucha milatI hai ? parantu koI hI vyakti milA huA saphala karanA jAnatA hai| * jo jaisA aura jitanA hamako milanA cAhie vaisA aura utanA hI hameM milatA hai / usameM kisI kA doSa nikAlanA galata hai| * puNya kA phala khuzI-khuzI lene vAlA rote-rote bhI puNya karane ko taiyAra nahIM hotA aura pApa kA phala svapna meM bhI acchA nahIM lagatA aura pApa chor3ane ko taiyAra nhiiN| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 130 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG * jo tumako milA hai usa para tumako garva hai, parantu usakA kyA vizvAsa ? mAMga kara liyA gayA mAla se kabhI amIra nahIM banA jhaataa| sva aura para kI surakSA kI jo jimmedArI letA hai vahI nAtha hai| kitanA jAnate ho; yaha bAta mahatva kI nahIM hai kintu tumhAre bhAva kaise haiM yaha bAta mahatva kI hai| tuma apane hRdaya ko sarala aura buddhi ko nirmala rkhnaa| apanA paraloka jJAna para nahIM bhAva para nirbhara hai| * dharma kA DhoMga karanA sarala hai kintu dharmI bananA kaThina hai| acchA dikhane-dikhAne ke lie bahuta karate haiM; parantu acchA hone ke lie hamAre pAsa kyA kAryakrama hai ? hai koI kAryakrama? * sUraja kabhI kA udita ho gayA hai| apanI duniyA ko isane hajAroM kiraNoM se prakAzita kara diyA hai, sirpha hameM dvAra kholane kI dera hai / hRdaya-dvAra khulate hI aMdherA calA jaaegaa| prakAza se durgandha, jIva ke roga kITANu bhI cale jAeMge / doSa-rupI dhUlakacarA dikhAI dene laga jaaegii| tuma unako dUra karane kA upAya socanA / kaisI gajaba kI bAta hai| * zAMta, pavitra, nirmala, aMdara se khAlI ho kara sarala svabhAva se jJAnI kI vANI suna lenA cAhie, jisase nizcita khuzI se bhara jaaoge| * uttama - bar3e :- bar3e bhAgya vAle dekara khuza hote haiN| madhyama :- madhyama loga bacAkara khuza hote haiN| adhama :- adhama manuSya muphta kA lekara prasanna hote haiN| adhamAdhama :- adhama se bhI adhama (nIca)-dUsare ko ThaganA, pIr3A paha~cA, isI kAma se khuza hote haiN| prakRti kI korTa meM sabhI kucha likha rahA hai / tuma sAvadhAna rhnaa| tuma samajhadAra bananA, pratyeka pala amUlya hai / usako vyartha mata khonA / ghara meM sabhI eka sAtha baiThakara sAmAyika karanA, dharmakathA karanA, muTThi sahiyaM, gaThThi sahiyaM, aise ghaMTe do ghaMTe ke pratyAkhyAna karanA; pUrNa saralatA se dharma kriyA karanA / paise se kucha bhI nahIM AtA / paise se satyatA ko asatya meM badalane kI nAkAma koziza nA karanA / pakSI ke samAna yaha jIvana hai; eka dina ur3a jAnA hai| / / / 909090900909090905090909090131909090909090905090900909090 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 dhyAna maMdira nI adhakhulI bArImAthI rokato rahyo varasAdanI, bhInAza ne ... bhagavAna nA dhyAna mAM, kAMca para nAM sarakatA binduo, dIpakanI jyota samIpa AvI, bhalyuM surabhImaya AkAzamAM.... jIvane valagyuM, lAgaNI nuM dhummasa .... !! varasAda have nA aTake to sAruM ... hU~ khovAI gayo chu, dIpakanI bujhAtI, jyotanAM aMtaramA kaze kyoka mokSanI ker3I para ? dhyAnamA !!! 'zraddhAMdha' 707707000000000001325050905050505050505050605060 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga - 5 kalyANa yAtrA - 'zraddhAMdha' kahate haiM .... hU~ sAva adhUrA, 'ne tyAM tAro saMga malyo' ane 'karU~ ha~ AMtara nirIkSaNa' 4 jIvana ko sArthaka karane ke lie kyA karanA cAhie ? 136 A yoga dRSTi 138 A bhAva zrAvaka ke 17 lakSaNa 144 A bhAva zrAvaka kI bhavyatA 146 A matijJAna evaM zruta jJAna 148 133 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG tAro saMga malyo . (rAga - yamana kalyANa, DhAla - caMdana sA badana) tAro saMga malyo rUDo raMga malyo, navaM gIta malyuM bhIno bhAva malyo .... tArA saMganA raMgamA raMgAI jatA, pulakita prANoMno prasaMga mlyo| navA gItanAM bhInA bhAva mahiM, aMge-aMga mAM nitya umaMga malyo / uranA anubhavanAM ghenamA~, __manar3AnAM mayUra ne megha malyo / ...... tAro saMga .... // tArI vANI, samavasaraNanI maheka, lAkho jIvoM ne tAraNahAra malyo / saMdeza malyo, upadeza malyo, jina zAsana ne sAco 'zvAsa' malyo / / 'zraddhAMdha' nI bhInI bhAvanA mAM, tAro gebI' anero sAda mlyo||....... tAro sNg....|| "zraddhAMdha" 2011 707707000000000001345050905050505050505050605060 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG hU~ to sAvare adhUro ..... hU~ to sAva re adhUro ... manamAM ne manamAM mAnuM jANe zUro pUro / / hUM to ..... sonA rupAnA maDhyA meM bhaktinAM bhANA, gAto hU~ stavano tArA guNalAnAM gANA, chalakAto dravyathI hU~, bhAvathI adhUro // ..... hUM to bhAva. .... anazana karU~ hU~ tyAre, deha ne vicArUM, bheda jJAna - bhaNatara hU~ pothimAM prasArUM / cAritranI bArakhar3I bhaNyo ne bhUlyo .... hUM to .... rAga-dveSanAM tAMDava nu, AkramaNa che bhArI, graMthI ughar3avA nA de, samakita nI bArI, 'zraddhAMdha' jina AjJA mAM, sUra pUra madhuro .... hUM to ..... aMtara nirIkSaNa khabara nathI AvRM, zAne thAya che ? kyAreka tana to kyAreka mana gAya cha / pUrva janmanI to vAta ja kyA karavI ? prasaMganA harSanuM samarpaNa, tarabola karI jAya cha / "zraddhAMdha" 707707000000000001355090505050505050505050605060 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa ke atirikta koI bhI sthAna sthiratA kA nahIM hai, sarva siddhiyA~ tapomUlaka hai jIvana ko sArthaka karane ke lie kyA karanA cAhie ? G pra. : - isa jIvana ko sArthaka karane ke lie kyA karanA cAhie ? uttara :- jIvana kyA hai ? pahale yaha samajhanA Avazyaka hai / jIvana kA rahasya jAnane ke prayatna meM bhagavAna kA rahasya A jAtA hai | Highway para Sign dekhate jAiye / mArga satya hai, maMjila kitanI dUra hai, rAstA to yahI hai, Adi kA vizvAsa aura AzvAsana jo milatA rahatA hai usI ko jJAnI samAdhAna kahate haiM / pUnA jAnA hai, abhI AyA nahIM; samAdhAna se Age bar3hate jAo / ApakI yAtrA laMbI hai, parantu kalyANa yAtrA honI caahie| eka hI dhyeya evaM eka hI ciMtA ho / dizA satya hai nA ? saccI dizA hai, isakI kaise mAlUma par3egI ? pUnA kitanA dUra hai usakI jAnakArI borDa para dekhane se mAlUma par3egI usI prakAra adhyAtma kI pratIti jIvana meM se karanI hai / jIvana aneka dvaMdva se banA huA hai / sukha-duHkha, zIta-grISma, U~ca-nIca, garIba-amIra hai / dina-rAta sukha acchA lagatA hai, du:kha acchA nahIM lagatA, paraMtu parvata ho aura khAI na ho aisA kabhI hotA hai ? janma ho mRtyu na ho aisA kabhI hotA hai ? utsarga taMtra ke binA pAcana taMtra ho sakatA hai kyA ? sukha ko svIkAra karate haiM vaise duHkha ko bhI svIkAra karanA hI par3atA hai / isa dvandva se chuTakArA pAne ke lie sukha aura duHkha se Upara kI eka sthiti hotI hai, AnaMda kI / AnaMda kA paryAya DhUMDhanA bahuta kaThina hai / hama aMdara se (gaharAI se ) AnaMda kI khoja meM haiM; kintu sukha - duHkha ke cakkara meM aTaka kara raha gae haiM / 136 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jIvana meM svasthatA, sthAyI bhAva ko bar3hAie / yaha buddhi se udita hotI hai / sAdhanA dvArA sthira hotI hai / jaba isa sthitti meM AnaMda kA sparza hotA hai, taba prasannatA kA janma hotA hai / svasthatA, AnaMda, prasannatA ke bhAvoM ko dRr3ha karane ke lie haiM / usI kA nAma sAdhanA, svasthatA aura puruSArtha hai / jIvana kI Asakti meM sAsAMrika phala kI AzA chupI hotI hai / * niyANA kA kyoM manA kiyA ? Asakti ke binA niyANA hotA hI nahIM / Asakti se adhika se adhika pudgala (karma) cipakate haiM / 'zarIra = maiM hU~' yaha bhAva karmoM ko cipakAtA hai / sAdhanA sarvajJatA ke lie nahIM vItarAgatA ke lie karanA hai / vItarAga banoge to sarvajJatA svayaM phUla mAlA ke samAna Apake kaMTha se A jAegI / * brahmacarya kauna pAla sakatA hai ? jisako prabhu milate haiM taba sacce artha meM vaha brahmacarya pAlana kara sakatA hai / yaha rasa itanA madhura hotA hai ki usake sAmane sonA, cAMdI, nArI, pratyeka padArtha rasahIna lagate haiN| karuNatA yaha hai ki sirpha prabhu ke rasa ke atirikta anya sabhI rasa hamAre jIvana meM paripUrNa haiM / * pApa kA anubaMdha tor3ane ke lie duSkRtya kI niMdA hai, puNya kA anubaMdha jor3ane ke lie sukRta kI anumodanA hai / * tIna yoga meM samatA - usakA nAma sAmAyika jisake mokSa jAne kI taiyArI nahIM hai, usako nigoda meM jAne kI taiyArI rakhanA par3atI hai / anya kahIM bhI anaMtakAla taka rahane kI vyavasthA nahIM hai / trasakAya kI uttara sthiti 2000 sAgaropama hai / siddha nahIM hue to nigoda taiyAra hI hai / 137 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. pApa sthAnaka ke svAdhyAya kI Cassettes meM se haiM paMDita dhIrUbhAI * kevala jJAnI saMsAra se mukta rahakara sAdhu jIvana meM hI rahate haiN| kyoMki saMsAra meM rahane se baMdhana avazya bAdhaka banate haiM / baMdhana rahita kSetra sarvottama hai / gRhasthAvasthA meM AraMbha samAraMbha hotA hI hai / tIrthaMkara kA batAyA huA sAdhu jIvana hI ahiMsaka hai / * sAdhu jIvana na ho to unake prati pUjya bhAva honA cAhie / bhaviSya meM tAre aura guNAnurAga se karma kSaya kreN| mana ke pariNAma karma baMdhana meM mukhya bhUmikA nibhAte haiM / udAharaNa - zikArI bANa mArA. . pakSI ko nahIM lagA, phira bhI karmabaMdha / kisI bacce ne patthara phaiMkA, lagA nahIM kintu karmabaMdha to hue / * apanI dRSTi kaisI honA cAhie ? saMsAra tarapha kI ogha dRSTi, AtmA tarapha kI yoga dRSTi (AtmA kI khoja dRsstti)| * kevala jJAnI upasarga kaise sahana karate haiM ? * duHkha AtA hai vaha doSa rahita nahIM hotA / doSa yukta ko duHkha Ae binA nahIM rahatA / isalie saMsAra meM du:kha Ae taba Atmabodha (yogadRSTi) karanA jisase karmabaMdha kama hoM / kaSAya : krodha ko dUra karanA ho to kSamA cAhie / cAMDAla : mAna ko dUra karanA ho to namratA cAhie cokar3I : mAyA ko dUra karanA ho to saralatA cAhie / lobha ko dUra karane ke lie saMtoSa cAhie * saMsAra ke vicAra karanA - Arta aura raurdra dhyAna / AtmA ke vicAra karanA - dharma dhyAna aura zukla - dhyAna / 138 kalyANa caukar3I Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG yoga dRSTi :- yoga ke aMga-guNa ityAdi yAkinI mahattarAputra, tarka-samrATa - adhyAtma yogI sUri purandara AcArya maharSi zrI haribhadrasUrijI viracita svopajJaTIkA saMyukta ___ zrI yogadRSTi samuccaya se .... yoga ke vividha artha - AtmA ko mokSa ke sAtha jor3e vaha yoga (karmakSaya), manavacana-kAyA kI zubhAzubha pravRtti-vaha yoga, jo karmabaMdha kA hetu hai vaha yoga, AtmA para AvaraNa rupa Ae hue karmoM ke bAdala chaMTa kara jo guNavattA prakaTa huI hai aura guNoM kA vikAsa kI ora gamana karanA usako yoga kahate haiN| mokSeNa yojanAditi yoga / mokSa kI yojanA ho vaha yoga ! aisA yoga jisa mahAtmA ko hotA hai vaha yogI kahalAtA hai| tatva kA satya bodha vaha samyagajJAna / usa jJAna ke dvArA tatva meM heya-jJeya-upAdeya rUpa meM yathArtha nivRtti aura pravRtti vahI samyagcAritra, samyakjJAna ke prabhAva se ruci-prema aura vizvAsa hI samyagdarzana hai| jJAna ko zAstra bodha kahate haiM / yahI bodha dRSTi, vastu kA svarUpa jAnane kI Atma zakti hai, jise dRSTi' kahate haiM / sAMsArika sukhoM kI ora dRSTi (ogha dRSTi) kahalAtI hai| duHkha ke sAdhanoM ke prati dveSa rakhane vAlA jIva, sukha ke sAdhanoM ke prati rAga rakhane vAlA jIva patthara jitane devatA ko mAnanA, pUjanA, dharma karanA, bAdhA (Akhar3I) niyama lenA, jar3I-buTI se upAya karanA, pudgAlika sukha kI icchA se dharma karane vAlA jIva hotA hai| dUsarI dRSTi - yoga dRSTi - pudgAlika sukhoM se nirapekSa (anicchA) Atmika guNa vikAsI jIva mokSa ke sAtha jur3ane vAlA hone se use yoga dRSTi jIva kahA hai| jJAnavaraNIya karma ke kSayopazama aura mohanIya karma ke kSayopakSama se yoga dRSTi AtI hai| ata: puruSArtha karanA caahie| 70770700000000000139509090050505050505050605060 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogha dRSTi bhavAbhinaMdItA parabhAvadazA pudgala sukha kI icchA dRSTi = (bodha = jJAna) pudgalika sukha ke sAdhana kI icchA sukha kA rAga - duHkha kA dveSa usase kleza, kaSAya, Aveza yogadRSTi yogAMga 1. mitrA 2. tArA yama niyama 3. balA Asana prANAyAma 4. dIprA 5. sthirA pratyAhAra 6. kAMtA dhAraNA 7. prabhA dhyAna 8. parA samAdhi doSatyAga kheda udvega kSepa utthAna bhrAMti anaMta janma-maraNa kA cakra zaileSa avasthA, mokSa yoga kI prathama dRSTi se jo bodha hotA hai vaha bahuta hI nisteja, durbala hotA hai| aise bodha ko tRNa kI agni (ghAsa kI Aga ) kI upamA dI hai / tRNa kI agni kA teja, alpa aura durbala hotA hai / sahaja hI havA lagate hI bujha jAtI hai| usI prakAra prathama dRSTi jIva nisteja hotA hai / anyamuda saMga AsaMga guNasthAna adveSa jijJAsA zuzruSA zravaNa bodha mImAMsA pratipatti pravRtti 140 mokSAbhilASI svabhAva dazA guNa rUpa sukha kI icchA | guNa prApti-sAdhana kI icchA -dveSa kA abhAva | usase vItarAgatA, sarvajJatA rAga -yoga dRSTi bodha-upamA tRNagnikaNa gomaya agnikaNa kASTa agnikaNa dIpaprabhA ratnaprabhA tArA prabhA sUrya prabhA caMdraprabhA vizeSa mithyAtva mithyAtva mithyAtva mithyAtva samyaktva samyaktva samyaktva samyaktva Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 yoga ke 8 aMga 1. yama :- mukhya vrata - jAva jIva taka kA vrata - jaise - 5 mahAvrata, 12 aNuvrata / 2. niyama :- samaya sImA kA vrata - jo mUla vrata kI vRddhi kare, jaise- zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya, prabhu bhakti, dhyAna, ye niyama kahalAte haiN| 3. Asana :-baiThanA, sthiratA rakhanA, yaha dravya se haiM, do bheda haiM; dravya se, bhAva se, padmAsana, vIryAsana, paryaMkAsana aadi| kAyA mudrA kI sthiratA AtmA ko parabhAva meM se Atma bhAva meM sthira karatI hai - yaha bhaavaasn| 4. prANAyAma :- zarIra kI prakriyA jisameM gaisa Adi vAyu ko dUra kare vaha recaka, zarIra ko niroga rakhane ke lie jo vAyu lI jAtI hai vaha pUraka aura jaise kuMbha (ghar3A) meM pAnI bharA jAtA hai vaise zarIra meM dhAtu sthira hote haiM vaha kuMbhaka / yaha zArIrika prANAyAma huaa| bhAva prANAyAma - bAhya pudgaloM kI tarapha AkarSaNa yukta bhAvoM ko dUra karane ke lie reca lagAnA, recaka zubha bhAvoM ko pUrNa karane vAlA hone se pUraka / AtmA meM sthira ho gayA vaha kuNbhk| "bAhya bhAva recaka ihAMjI, pUraka aMtara bhAva, kuMbhaka sthiratA guNe karIjI, prANAyAma svabhAva, manamohana jinajI, mIThI tAharI vANI / / (zrI yogadRSTi kI sajjhAya) 5. pratyAhAra :- tyAga, 5 indriyoM ko viSaya vikAra se dUra karanA, viSaya vikAroM kA tyAga karanA, yaha hai prtyaahaar| "viSaya vikora indriya na jor3e te ihA~ prtyaarohnnjii|' 6. dhAraNA :- citta ko saMbhAlakara rakhanA, pakar3akara rakhanA / dhAraNA, tatva, ciMtana athavA Atma hitavardhaka bhAvoM meM mana ekAgra karake krnaa| 7. dhyAna :- mana kI ekAgratA, tallInatA, tanmayatA, bhAva se otaprota, tatva-cintana Adi meM mana ko ekAgra rakhanA, vaha dhyAna, heya bhAva meM se cittavRtti kA nirodha karake upAdeya tatvaciMtana meM lIna hokara sthira honA vaha dhyAna / 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 141 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) 8. samAdhi :- AtmA kA Atma tatva ke rUpa meM prakaTa honA / pUrNata: nirvikalpa dazA, rAgAdi sarva upAdhi yukta bhAvoM se mukta / dhyAtA, dhyAna aura dhyeya kI ekarupatA, sabhI prakAra ke bahirbhAvoM se mukti va samAdhi / citta ke 8 doSa 1. kheda :- thaka jAnA / dharma kI pravRtti karate-karate thaka jAnA / jahA~ thakane kI buddhi vahAM dveSa, arUci, aprIti, bhAva Ate hI haiN| 2. udvega :- bora ho jAnA, tiraskRta bhAva / dharma pravRtti meM baiThe-baiThe bora ho jAnA / tiraskAra kA bhAva AnA, kaba pUrA ho ora jAU~ aise bhAva ko udvega doSa kahate haiN| 3. kSeya :- pheMkanA, jo kriyA kara rahe haiM usako chor3a mana ko anya kriyA (kAma) meM lagAnA, dharma kriyA cala rahI ho usa samaya anya kriyA meM citta ko jodd'naa| 4. utthAna :- citta kA uccATana, kriyA karate citta ko udhara se haTAkara mokSa kA sAdhana yoga mArga kI kriyA kA tyAga karane kA bhAva, lokalAja se kriyA na chor3e para mana usameM na lge| 5. bhrAMti :- bhramaNa, bhaTakanA, bhrama honA, yoga mArga batAI huI kriyA kA tyAga kara citta ko bhttkaanaa| 6. anyamad :- paramArtha sAdhaka yoga mArga kI kriyA karate anya sthAna kA harSa manAnA, khuzI manAnA, kArya sAdhana meM yaha doSa aMgAra vRSTi ke samAna hai| 7. rUga :- roga, rAga (prIti) dveSa (aprIti), moha (ajJAna) ye tIna doSa hI mahAroga haiN| bhAva roga haiM / saMsAra vardhaka kriyA kA rAga, mokSa sAdhaka kriyA kA dveSa aura yoga mArga sAdhaka satya kriyA kI nAsamajhI, yaha saba bhAva sAdhanA meM pIr3A rupa hai| 8. AsaMga :- Asakti honA, paradravya, parabhAva ke prati Asakti, mukta mArga kI sAdhanA ke asaMkhya upAya meM eka Asakti, dUsarA upAya ke prati upekSA utpanna kare, guNa sthAna kA vikAsa rokatA hai| 70770700000000000142509090050505050505050605060 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOGOGOGOGOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOS yoga ke 8 guNa 1. adveSa :- dveSa na honA, aruci kA abhAva, satsatva ke prati abhAva na honA, yaha Atma kalyANa kI prathama sIr3hI hai / abhAva na ho to hI jIva vikAsa ke prati Age bar3hatA hai| 2. jijJAsA :- paramArtha tatva jAnane kI icchA / mana meM jAnane kI jijJAsA ho to hI tatva kI jAnakArI jahA~ se mile vahA~ jAne kI aura sunane kI icchA hotI hai| 3. suzruSA :-dharmatatva sunane kI icchA, utkNtthaa| 4. zravaNa:- suguru se dharma tatva kA ekAgratA se zravaNa krnaa| 5. bodha :- dharmatatva sunane se jJAna honA, tatva kA bodha honaa| 6. mImAMsA :- tatvabodha kA jJAna hone ke bAda usakA sUkSma jJAna prApta karanA / 7. pratipatti :- mImAMsA karate-karate satya bodha kA svIkAra / hedaya ko heya rupa meM Adi kA svIkAra / yahI satya hai, zeSa mithyA hai, ityAdi rupa sviikaarnaa| 8. pravRtti :- upAdeya rupa meM samajhe hue mArga kI ora pravRtti karanA, usImeM nimagna honA / anubhava maya ho jaanaa| bodha : jJAna prakAza 1. tumhArI dRSTi meM bodha agni ke kaNa kI upamAyukta hai| tRNa : ghAsa, ghAsa kI gaMjI, usakA agnikaNa, aMdhere meM nahIM ke barAbara prakAza se kSaNa bhara kA prakAza dikhAtA hai| usI prakAra saghana mithyAtva se AplAvita AtmA para yaha dRSTi prakAza phailAtI hai| tRNagnikaNa : alpa sthiti kAla sthAyI - bar3I kaThinAI se vastu sthiti dikhAI detI hai - alpavIrya yukta - asamartha = sUkSma padArtha ko jAnane meM asamartha - vikala (adhUrA) = upayoga karane jAne vAlA-na jAne vAlA ho jAtA hai| 707707000000000001435050905050505050505050605060 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mitrA : mitrA dRSTi meM upamA, gomaya, agnikaNa jaisA bodha prApta karAtA hai / gaumaya agkiNa - kaMDe kA agnikaNa, ghAsa se kucha teja prakAza hotA hai / tArA dRSTi aura mitrA dRSTi jaisA hI hotA hai / 3. balA : kASTa ke agnikaNa samAna, adhika zaktizAlI, adhika samaya sthAyI rahane vAlI / smRti, saMskAra, prayatna vizeSa / 10 4. dIprA dRSTi : - dIpaka kI prabhA ke samAna, adhika dIrgha samaya aura samarthavAna / moha ko tor3ane kA prabala puruSArtha karanA par3atA hai / dravya kriyA hotI hai / bhAvakriyA nahIM hotI / 5. sthirAdRSTi : ise ratnaprabhA ke samAna kahA hai / apratipAti yukta bodha - dRSTi hai / dIpaka parAbhavanIya (bujha jAne vAlA) ratnaprabhA aparAbhavanIya hai / 6. kAMtA dRSTi :- tArA prabhA ke samAna, isa dRSTi meM jJAna prakAza tArA ke samAna dUra-dUra taka camakatA aura jhilamilAtA huA dikhAI detA hai / ratna to sImita kSetra meM hI camakatA hai, tArA anaMta AkAza meM dUra se dikhAI detA hai / 7. prabhA dRSTi :- sUrya ke prakAza samAna / AnaMda, aparimita, jvAjalyamAna, jJAna prakAza sarva kAla dhyAna kA hetu banatA hai / bhAva zrAvaka ke 17 lakSaNa 1. nArIvazavartI nahIM honA, mamatA kI Asakti ke tyAga ke ke pariNAma yukta jIva / 2. indriyoM ke gulAma nahIM bananA / 3. artha (dhana) anarthakArI samajhanA / 4. saMsAra asAra hai / 5. viSaya viSa se bhI bhayaMkara hai / 6. AraMbha se bhayabhIta rahe / 144 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. gRhasthAzrama pAza (jAla - phaMdA ) hai / 8. nirmala samyaktva kA pAlana karanA / 9. gADariyA pravAha (bher3a vAlI cAla) ko anarthakArI mAnanA / 10. Agama ke anusAra ArAdhanA karanI / 11. dAna Adi caturvidha dharma yathAzakti AcaraNa karanA / 12. ghara ke rAga-dveSa ke bhAvoM se virata hokara karanA / 13. rAga-dveSa se dUra rahakara haThAgraha chor3akara mAdhyastha bhAva dhAraNa karanA / 14. dhanAdi saMpatti ko kSaNabhaMgura mAnanA / 15. dharma karate hue ajJAnI loga haMsI kare to hameM zarma nahIM karanI cAhie / 16. kAma-bhoga kA sevana - majabUrI meM ho to hI karanA / 17. vaizyA ke samAna grahasthAzrama meM rahanA / zruta jJAna : siMhanI ke dUdha saMsAra meM bhogavRtti karate hue zrAvaka anAsakta bhAva meM rhe| kyoMki Asakti anartha kA kAraNa hai / nArI meM Asakta banakara na rahe / viSayasukha bhogate hue usameM garta na honA / viveka ke sAtha rahanA / 1 rAga dveSa ke adhIna hote haiM ve kabhI bhI vivekazIla nahIM hote / 'zrIphala lekara hAtha meM, vara ghor3A banakara jaataa| aisA na ho / varakanyA sAvadhAna kA artha hI yaha hai ki . viveka ! ....... jaisA pethar3azAha, bhIma seTha khaMbhAta ke rahane vAle the / ye sAdharmikoM ke die hue paharAvaNI rupa sAr3I - dupaTTe ko nitya darzana karate the / caturtha vrata (brahmacarya) kI pratijJA lene ke bAda bhI seTha ne 700 sAdharmiyoM ko paherAvaNI bhejI thI / pe zAha ne 32 varSa kI umra meM apanI patnI 28 varSa (prathamINI devI) kI svIkRti se donoM ne guru ke pAsa jAkara caturtha vrata (brahmacarya ) kI pratijJA le lI thI / mAMDavagar3ha ke isa mahAmaMtrI ke anAsakta bhAva ne zAstra vacana ko samujjvala banA diyA / 145 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva zrAvaka ke bhAvagata 17 lakSaNa bhavobhava kA saMbala dene vAle jina kalyANaka dina hai / kalyANa karane vAle sAdhana ko samajho / kyA kharAba hai yaha socakara jAnakara kalyANaka honA saMbhava hai / cyavana : devaloka kA sukha kharAba hai, aisA tIrthaMkara devoM ne vicAra kiyA thA / janma : 9 mAha taka mAM ke garbha meM aMdherI koTar3I meM nahIM laTakanA / dIkSA : saMsAra nAma hI kharAba hai / kevala jJAna : ghAtI karma kharAba hai / nirvANa : aghAtI karma kharAba hai / 197 kharAba kyA hai ? isakA ciMtana na kiyA jAe to kalyANaka, kalyANa ke kAraNa nahIM banate, zarIra svajana, saMpatti, yaha tripuTI kA saMsAra meM bolabAlA hai / jina, jinAjJA, jina prarupita mArga kI tripuTi ke adhyAtma meM bolabAlA / caityavaMdana karane ke bAda 24 miniTa prabhu ke samAne ciMtana karanA cAhie / bhAva zrAvaka kI bhavyatA gaNivarya zrI nayavardhanavijayajI ma.sA. 'dharmaratna' prakaraNa se uddhRta racanAkAra (zAstrakAra) paramarSi zrI zAMtisUrIzvarajI ma. * kriyA :- kriyA dvArA jIva jo karma bAMdhatA hai usase adhika bhAva dvArA karma baMdhana karatA hai / AtmA pravRtti ke dvArA karma kSaya karatI hai, usase kahIM adhika vRtti / bhAva se kSaya karatI hai / ArAdhanA ko bhAva kA sparza hotA hai taba zUnya (0) para ekkA ( 1 ) ubharatA hai| pU. * dravya - anuSThAna (kriyA) dvArA devaloka prApta hotA hai / bhAva anuSThAna mokSa kI prApti karavAtA hai / bhAva dharma kA abhAva kriyA ko zUnya banA detA hai / jaba bhAva dharma jIva meM mila jAtA hai, CHCHCHE 146 GCHCHEC Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUGG taba saMsAra ke prati jIva ko bhaya prApta hotA hai / sAMsArika sukha aMgAre samAna jalAte * mohanIya kI sattA dUra karane se hI bhAva dharma utpanna hotA hai / paramAtmA ke vacana ke marma ko samajhakara apane marma se mRtyu kA bheda samajhA jA sakatA hai| * bhAva dharma, dizA nizcita karAtA hai phira pravRtti rupa dharma usameM bega utpanna karatA hai| * saMsAra ke prati kyoM abhAva paidA nahIM hotA ? kyoMki saMsAra ke padArthoM ko Adi (prAraMbha) se dekhate haiM, aMta se nahIM / saMsAra ke sukha dekhane meM acche lagate haiM kintu aMta burA hotA hai / saMsAra kI samasta suMdara vastuoM meM aisA anubhava hotA hai jaise bama rakhe hoM / aisA anubhava kisako hotA hai ? zrAvaka ko ! pratyeka padArthoM meM moha rAjA ne rAga-dveSa ke bama rakhe haiN| * zrAvaka ke zrAvakatva kI jahojalAlI kaisI lagatI hai ? yaha janma bhoga ke lie nahIM yoga ke lie milA hai / rAga ke lie nahIM, tyAga ke liye, pudgala kI ramaNatA ke lie nahIM, Atma ramaNatA ke lie milA hai / Asakti zleSma hai, anAsakti zakkara hai / zrAvaka (makkhI taraha) zakkara para baiThatA hai| * baMdha pravRtti se par3atA hai anubaMdha vicAroM se| * vicAroM se pApa ko dUra haTA denA, usakA nAma bhAvadharma, bhAva dharma nizcaya kI bAta hai / dravya dharma vyavahAra kii| * saMsAra ke prati abhAva aura mokSa ke prati ahobhAva usakA nAma bhAvadharma / * saMsAra burA, mokSa hI acchA / tana aura mana ke bIca divAla (samakita) isI kA nAma shraavktv| * duniyA kI bAteM AtmA ko behoza banAtI hai, paramAtmA kI vANI AtmA ko bAhoza banAtI hai| 7077070000000000014750090050505050505050605060 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA kI vANI suno paramAtmA kI vANI kA cintana karo paramAtmA kI vANI kA manana karo * zrAvaka jIvana - eka rAdhA vedha rAdhA vedha = upara putalI ghUmatI hai sAdhaka kI dRSTi nIce tela ke kar3Aha meM lakSya bhedane kA upara do palle meM do pAMva rakhe jAte haiM Upara khaMbhe para ArA meM cakra ghUmate haiM jisa para putalI hotI hai / - - - eka putalI ko hI dekhanA hai, DAbI AMkha ko dekhanA, AMkha kI kIkI para pAnI jaisI dUdha jaisI amRta jaisI 1 070 zItalatA detI hai / puSTatA detI hai zAzvata AnaMda detI hai / zrAvaka jIvana = rAga dveSa kI putalI sAdhaka kI dRSTi saMsAra sAgara meM moha ko bhedane kA lakSya - mokSa anukUlatA aura pratikUlatA- do palle 8 ArA vo pramAda 8 prakAra kA anukUlatA, pratikUlatA ke cakra ArAdhanamayI zrAvaka eka moha ko hI dekhatA hai aura darzana moha ko bhedatA hai nizAnA lagAnA bhava kA bhaya jAgRta hotA hai taba mokSa kI lagana lagatI hai / isako kahate haiM - zrAvaka ApAta mAtra madhuro viSayopabhoga = jisakA aMta acchA vaha vastu acchI / duniyA kisI bhI sukha kA aMtima pariNAma kyA ? vartamAna janma meM bhI duHkha aura agale janma meM bhI du:kha ( durgati) AtmA kA sukha anaMta hai / jisakA aMta nahIM aisA avyAbAdha sukha hai / jaMbU svAmIjI, sthUlabhadrajI, vajrasvAmIjI, pethar3azAha, Adi aneka brahmacAriyoM kA niraMtara zrAvaka smaraNa kare / brahmacarya arthAt Adhi dIkSA : nArI naraka nI dIvar3I (dIpaka) nara naraka no dIvar3o, arasa parasa ciMtana kare ... ! strI ke sAtha rahate zrAvaka kI sthiti kaisI- agni ke sAtha kAma karatI nArI ke jaisI / samudra ke bIca nAvika jaisI, sAMpa ko nacAte madArI jaisI honA cAhie / 148 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) matijJAna aura zruta jJAna matijJAna aura zrutajJAna donoM mana aura indriyoM dvArA hotA hai / manayukta cakSu Adi indriyoM se rupa Adi viSayoM kA pratyakSa jJAna hotA hai vaha pratyakSa matijJAna hai| mana se sukha Adi kI saMvedanatA hotI hai vaha mana:sthiti pratyakSa jJAna hai / mana se tarka vitarka - vicAra - smaraNa, anumAna jo hotA hai vaha parokSa matijJAna hai| pratyakSa matijJAna ke 4 bheda __ 1. avagraha :- avyakta darzana ke bAda avagraha hotA hai, rupa, sparza Adi kA AbhAsa honA vaha avgrh| 2. IhA :- saMdeha hone para usako jAnane kI vizeSa jijJAsA honaa| dA.ta.-yaha manuSya honA cAhie-yaha vRkSa honA caahie| yaha manuSya baMgAlI honA caahie| 3. apAya :- yaha manuSya hI hai, yaha vRkSa hI hai, yaha baMgAlI hI hai| 4. dhAraNA :- saMskAra yukta jJAna vaha dhAraNA (becomes memory) naMdI sUtra meM mati jJAna meM 4 prakAra kI buddhi kahI hai (TIkA by malaya girijI) 1. autpAtikI :- vikaTa samasyA kA bhI hala khoja nikAle aisI tatkAla utpanna sahaja buddhi| 2. vaineyikI :- vinaya, salIke se apanI bAta rkhnaa| 3. kArmaNikI :- zilpa aura karma se saMskAra prApta buddhi vaha kArmaNikI kI buddhi / 4. pAriNamikI :- dIrgha anubhava se prApta jJAna, mati jnyaan| zruta jJAna :- zruta arthAt sunA huA jJAna / zAstra jJAna se utpanna ho vaha zruta jJAna, zabda janya yA saMketa sUcaka janya jJAna vaha zruta jJAna / zabda ko sunanA yaha avagrahAdi rupa, zronendriya kA matijJAna hai, parantu useka dvArA bodha honA vaha zruta jJAna hai| artha kI upasthiti karAve vaha zruta jJAna 505050505050505050505050500149900900505050505050090050 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOG matijJAna aura zruta jJAna ke bIca kI dUrI * matijJAna :- indriya aura mana ke dvArA hone vAlA jJAna vaha matijJAna / - matijJAnI ko buddhimAna kaha sakate haiN| - nimitta yoga se svayaM utpanna hone vAlA jnyaan| - paryAya kI grAhakatA sImita hai| * zrutajJAna : - zruta jJAnI ko vidvAna kahA jA sakatA hai| - zrutajJAna ke binA matijJAna paMgu hai| - paryAya grAhakatA jyAdA hai| - mAnasika ciMtana jaba zabda rupa meM likhA jAtA hai, taba vaha zrutajJAna kahA jAtA hai| nyAya zAstra kI dRSTi se mithyAjJAna (ajJAna) aura samyagajJAna : jaina darzana kI yaha mukhya dRSTi hai / jisa jJAna se AdhyAtmika unnati hotI hai vaha samyagjJAna aura jo jJAna se AdhyAtmika patana ho vaha mithyAjJAna / samyag dRSTi jIva ko bhI saMzaya hotA hai, bhrama hotA hai, adhurA jJAna ho jAya to bhI haThAgraha rahita aura satya gaveSaka hone se vizeSa darzI, jJAnI kA Azraya lekara apanI bhUla sudhArane ke lie sadA tatpara rahatA hai| bhagavAna kahate haiM-pala meM bijalI kI camaka meM motI piro lenA caahie| yadi cUka gaye to cUkate hI jAoge / gargAcArya ke ziSya rasa meM, svAda meM, ArAma meM, vAha vAha meM aura zarIra ke sukha meM lIna ho gae the| aise mahAn AcArya ke ziSyoM ne zithilatA meM saba kucha kho diyaa| __ zraddhA, jJAna, cAritra aura tapa se siddhi yA samRddhi aisI prApta hotI hai ki suI ke nukke jaise chidra se bAhara nikalA jA sakatA hai| tuma apane zarIra ko lAkha jojana jitanA laMbA kara sakate ho aura aNu jaisA choTA bhI kara sakate ho / pAnI para cala sakate ho aura to aura dharatI para DubakI lagA sakate ho| ziSya nAgArjuna ke siddha rasa dhAtu ko sonA banA rahA thA kintu guru kI tapa siddhi ne unake mUtra se patthara ko sonA banA diyaa| 90909090090909090509090900 15009090909090905090900909090 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG 1 jJAnI kahate haiM svataMtratA tumhAre pAsa jo hai vaha saccA sonA hai / svayaM ko sAdho aura anya ko bhI sahayoga do / sahana karanA sIkho / sAdhu saMthAre para sote haiM / parAdhIna kare aise bistara para nahIM sote / vRddhavAdisUrijI ke ziSya siddhasena divAkara mahAn the, mahAtArkika the, prakhara paMDita aura adbhuta pratibhA ke dhanI the / unako bar3e bar3e rAjA - zreSThi Adi mAnate the aura unakI sevA mila jAe to use ahobhAgya mAnate the / rAjA kI tarapha se sammAna aura suvidhA milane se sahanazIlatA - pramAda meM badala gayI aura gocarI meM upAzraya meM hI maMgavAne lage / acAnaka guru kA Agamana huA, bhUla sudhArI, pazcAtApa se doSoM ko dho DAle aura mahAna ho gae / gargAcArya ke ziSya kisI bhI upAya se, guru kI gaMbhIra artha yukta dezanA sunakara bhI nahIM samajhe, aise ziSyoM ko zAstra meM 'nirbala' bela kI upamA dI hai / pramAda aura sukhopabhoga ke sAdhanoM se rahanA, abhyAsa se dUra karo tIrthaMkara 12 guNa yAda karake prabhu ko nitya 12 khamAsamaNe denA / hAtha-pAMva aura zarIra aise mileMge ki tuma svastha, suMdara aura zaktivAna banoge / tumhArA saubhAgya bar3ha jaaegaa| dhArA kAma kara skoge| eka bAra khar3e ho jAo tumako svata: ehasAsa ho jAegA / 'aba kevalajJAna lekara hI jAU~gA' bAhubalijI ke samAna, 12 mahIne taka kAusagga dhyAna meM khar3e rahe, kitanI dhairyatA, zraddhA, aTalatA aura dRr3ha - icchA zakti ? hama 4 logassa ke kAusagga meM hI hila jAte haiM / bhUla-cUka meM makkhI macchara hAtha-pAMva para baiTha jAe to unakI kayAmata A jAe ! prabhu kahate haiM - bhAva zubha rakho / bAhubalI jaisA bala milegA, jaina ke atirikta kahIM 'zAtA meM ho ?' aise suMdara zabda pUchane ke lie nahIM hai / jJAnI kahate haiM - vyavahAra, aura vacana meM sacce bananA / denA, chor3anA aura nirvAha karanA siikho| tuma acche rahoge to pUrA saMgha acchA rahegA / azAMti-upadrava nahIM karanA / cillAkara nahIM, udAharaNa dekara, Adarza khar3A karo aura saccAI kA mahatva samajhAo / 151 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 jinAlaya namaj (rAga - AzAvarI) jina maMdira jina upAzrayamAM, AlIzAna nirmANa hajo, gautama svAmInI labdhi hajo, arihaMtanAura AzISa hajo // sAta kSetramA sauthI uttama, dAna kA che jinAlaya sATe / mitroM zrAvaka zrAvikAoM, dejo dAna sahu chUTe hAthe .... / lhAvo anupama pharIpharI nAM ve jina zAsana jayakAra hajo / jina maMdira ...... A avasara ne olakhI laIye, janma malyo che sArthaka karIe, dhana vaibhavanAM supAtra dAne, bhavo-bhava- bhAthu bharI laIe / zraddhAnAM phUlonI mhekathI, saMghano jaya-jayakAra hajo // jina maMdira ....... kAMti prasanna jina mUrtiothI, jalahalatuM jinAlaya namaj, AratI maMgala dIvo gavAtAM, sughoSa ghaMTAkhanuM zamaNuM / samatA bhAvanA zItala jalathI, 'zraddhAMdhe' prakSAla hajo, sakala saMgha mAM maMgala varte, dAna bhAvanI vRddhi hajo // jina maMdira ...... "zraddhAMdha" apraila 2004 707707000000000001525050905050505050505050605060 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 vibhAga -6 gIta samakita kA, lakSya mokSa kA !!! __ 'zraddhAMdha' gAe samakita kA gIta icchAe~ jIva kI, jina tatva meM saMjIvanI, manovijaya ke jJAna kI tAna, jar3a cetana kA bheda jJAna yAtrA samakita se mokSa kI, samajhie 'tripadI' saMkSipta se - jIva kI 5 mukhya icchAe~ 155 - kAlasyaveSi putra 157 - jo hotA hai acche ke lie 158 - milane kA hI bar3A duHkha 160 - satya aura iSTa zravaNa kA dhyeya 162 - sadcaritra zravaNa 164 - jayaNA jainoM kI 165 - sAdhanA jagata meM mana kI bhUmikA 167 - anekAMtavAda 182 - jar3a aura cetana kA bheda jJAna 188 - samakita ke apavAda rupa 6 AgAra 192 - madya, zahada, makkhana, mAMsa 193 - samakita ke 6 prabhAvaka 194 tripadI 195 padmAsana 197 - mokSa kI sIr3hiyoM kI paMkti 197 - zarIra : 32 lakSaNa 199 - pAMca dhAya - mAtAe~ 200 - mokSa kisalie? 201 505050505050505050505050090153900900505050505050090050 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakita (rAga - ceta ceta nara ceta) kare nahIM phariyAda ne, rahe sadAya prasanna citta, ArttadhyAna thI dUra rahe, je pAmI gayA samakita / paMkaja sama saMsAra mAM, rAkhe anerI rIta, hRdayaMgama vANI vade, je pAmI gayA samakita // jina AjJAnI vAr3a mAM, je rahI thAe sthita, sar3asaTha phUloM khIlavI rahe, je pAmI gayA samakita / / zraddhAMmAM 'zraddhAMdha' banu prabhu, prakaTe anupama prIta, A bhavamAM bhAvita thaIne, hu~ paNa pAmuM samakita // je samakita pAmI gayA, teno saMsAra sImita, ardha pudgala parAvarta kAle, 'zivapuramAM' aMkita // 154 "zraddhAMdha" Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG jIva kI 5 mukhya icchAe~ * jIva kI 5 mukhya icchAe~ :1. jIva kI prathama icchA jIne kI (sabase prabala icchA) hai| 2. jIva kI dvitIya icchA jJAna prApta karane kI hai| 3. jIva kI tRtIya icchA sukha prApta karane kI hai| 4. jIva kI cauthI icchA svataMtra rahane kI hai| 5. jIva kI pAMcavI icchA sabhI mere adhIna rahanA caahie| 1.jIne kI icchA :- 100 varSa pUre ho jAe to bhI aura jyAdA jIne kA prayatna karatA hai / devaloka meM palyopama se sAgaropama kA AyuSya hone ke bAda mRtyu AtI hai to bhI acchA nahIM lagatA / mRtyu kabhI na Ae aura zAzvata jIvana mile usake lie hamako mUlabhUta Atma svarupa prakaTa karanA jarUrI hai / usake bAda hI zAzvata jIne kI icchA pUrNa ho sakatI hai| 2. jJAna prApti kI icchA :- pUre jagata meM bhramaNa karake A jAe, cha: khaMDa kI pradakSiNA karake A jAe to bhI phira nayA jAnane kI (jJAna prApti kA) icchA kabhI saMtuSTa nahIM hotii| hamAre bhItara eka jJAna aisA baiThA hai ki jisake dvArA sabhI jIva aura sabhI pudgala kA tInoM kAla ke sarva paryAyoM ko eka samaya meM jAnA jA sakatA hai| yaha lokAloka prakAza jJAna prakaTa hone ke atirikta jIva kI jJAna prApti kI icchA pUrNa hotI hI nahIM / isa icchA ko pUrI karane ke lie kevala jJAna prApta karanA jarUrI hai| 3. sukha prApta karane kI icchA :- kaisI icchA ? kisI ke pAsa mere se jyAdA sukha nahIM honA cAhie / mere pAsa 5 karor3a haiM; pAsa vAle (par3ausI) ke pAsa 10 karor3a haiN| usake vicAra meM jo 5 karor3a mile haiM usakA bhI sukha nahIM bhoga sakate / hamako to aisA sukha cAhie ki jo milA vaha vApisa jAe hI nahIM / usameM bilkula duHkha kA mizraNa nahIM cAhie / siddha 707707000000000001555090505050505050505050605060 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvoM ko sabhI ko eka samAna sukha hotA hai| kama yA adhika nahIM / milane ke bAda kabhI jAtA nahIM hai aura duHkha kabhI AtA hI nahIM / una AtmAoM ko anaMta sukha hai / 4. svataMtra banane kI icchA :- parAdhInatA acchI nahIM lagatI / bAhya svataMtratA milane ke bAda bhI zarIra kA baMdhana hI aisA hai ki zarIra ke lie roTI, pijjA, pAva bhAjI caahie| paisA cAhie / jahAM taka zarIra hai vahAM taka parAdhInatA rahegI hI / azarIrI banie to hI svataMtratA pUrI milegI / 5. sabhI mere adhIna raheM :- isa icchA kI tRpti ke lie saMsAra meM anekoM yuddha hue, to bhI icchA pUrI nahIM hotI / kevalajJAnI kI eka hI avasthA hai jisameM 1000 varSa bAda bhI yaha kArya hogA yaha sthiti hogI / ye unhoMne jJAna meM dekhA hai aura aisA hI banAva banatA hai / sakala vizva ko eka apekSA se kevalajJAnI ne dekhA hai / usI anurUpa calatA hai, ata: kevalajJAnI banie jisase apane jJAna ke adhIna sArA vizva calatA hai / isa prakAra apanA mUla rupa anaMtajJAna, avyAbAdha sukha, anaMta AnaMda, anaMta zaktimaya aura zAzvata hai vaha prakaTa hotA hai tabhI sAre prayojana siddha hote haiM / isalie parama dhyeya lakSya hai, Atma svarupa prakaTa karanA / itanA lakSyAMka karake sAdhanA hotI hai usako 'praNidhAna ' kahate haiM / Atmasvarupa ke anubhava kA parama AnaMda aMta meM sarva karmoM kA kSaya karane meM nimitta banakara mokSa prApta karavAtA hai / dravya aura bhAva se zuddhi thI isalie zrIpAla rAjA kI sarva ArAdhanA saphala huI / nizcaya aura vyavahAra donoM naya eka hI ratha ke do pahiye haiN| donoM kI AvazyakatA hai / nizcaya dRSTi hRdaye dharI, pAle je vyavahAra, puNyavaMta te pAmaze, bhava samudra ne pAra / * arihaMta upakAra ke bhaMDAra haiM, 156 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha bhagavaMta sukha ke bhaMDAra haiM / AcArya bhagavaMta AcAra ke bhaMDAra haiM / upAdhyAya bhagavaMta vinaya ke bhaMDAra haiM / sAdhu bhagavaMta sahAyatA ke bhaMDAra haiM / * paMca parameSThi darzana, jJAna, cAritra aura tapamaya haiM / samyagdarzana sadbhAvanAoM kA bhaMDAra hai / samyagjJAna sadvicAroM kA bhaMDAra hai / samyagcAritra - sacAritra kA bhaMDAra hai / samyagtapa saMtoSa kA bhaMDAra hai / * satsaMga ke binA viveka nahIM, viveka binA bhakti nahIM, bhakti ke binA mukti nahIM, mukti ke binA sukha nahIM / kAlasyaveSiputra pArzvanAtha bhagavAna ke ziSya kAlasyaveSi putra nAmaka aNagAra (muni) ne prabhu mahAvIra ke ziSyoM se prazna pUche ki nimna padoM kA artha kyA hai ? * sAmAyika : - dIkSA lI usI kSaNa se Ayu ke aMtima kSaNoM taka samabhAva se rahanA aura nae karma nahIM bAMdhanA / yaha sAmAyika hai aura sAmAyika kA artha hai / * pratyAkhyAna :- navakArasI, porasI, sADha porasI, parimuDDa, cauvihAra, gaMThasi, muTThasi, Adi paccakkhANa ke niyama rakhanA, jisase Azrava dvAra baMda ho jAe kiMcita bhI niyama nahIM rakhane vAlA kaisA bhI jJAnI kyoM na ho to bhI Azrava dvAra baMda nahIM kara sakatA / * saMyama :pRthvI, pAnI, agni, vAyu, vanaspati aura trasakAya ke jIvoM kI rakSA karanA, usako saMyama kahate haiM / * saMvara :- 5 iMdriyoM evaM mana ko samiti aura gupti nAmaka saMvara ( Ate hue karma ko rokanA) dharma meM jor3ane kA prayatna karanA / 157 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * viveka :- vizeSa prakAra se jIva- ajIva, puNya-pApa, Azrava-saMvara, baMdha - nirjarA, mokSa / ina 9 tatvoM ko jAnanA, zraddhA rakhanA aura AcaraNa meM lAne kA prayAsa karanA / vaha viveka kahalAtA hai / isase tyAga karane yogya padArthoM kA tathA kriyAoM kA tyAga hogA ora mana, vacana, kAyA, arihaMta deva ke dharma ke prati jur3a jAegI / * vyutsarga :- zarIra aura indriyoM kA vyutsarga karanA arthAt kAyA kI mAyA chor3a kara mana, vacana aura zarIra ko ghaMTe yA Adhe ghaMTe ke lie dhyAna evaM jApa meM lagAnA, jisase anAdikAla se zarIra ke prati jo moha hai vaha kama ho jAe / * niMdA aura garhA :- kie pApoM kI niMdA karanA, vizeSa prakAra se niMdA karanA, guru kI sAkSI se pApoM kI niMdA aura garhA ( ghRNA pazcAtApa ) karane vAlA sAdhaka pApa evaM pApa karmoM se mukta ho jAtA hai / * AdhA karma :- sAdhu ko voharAne ke uddezya se phala-sabjI Adi acita karanA sacita vastu pakAnA / sAdhu ke lie makAna nirmANa karavAnA, kapar3e banavAnA, gocarI taiyAra karavAnA, aisA koI bhI AraMbha kI kriyA (sAdhu ke lie) vaha AdhA karma kahA jAtA hai| sAdhu ke lie hI jo khAsa vastu taiyAra kI gaI ho jisameM AraMbha lagA ho vaha AdhA karmI kahA jAtA hai ? IryApathika evaM sAMparAyiki kriyA : IryA :- jAnA, patha = mArga, arthAt jo jAne kA mArga hai vaha IryA patha kahalAtA hai, usameM hone vAlI 'kriyA' vaha IryApathiki kriyA- yAni mAtra zarIra ke vyApAra se hone vAle karmabaMdha / jisake dvArA prANI saMsAra meM bhramaNa karatA hai vaha saMparAya arthAta kaSAya ! una kaSAyoM se jo kriyA hotI hai vaha sAMparAyikI yAni kaSAyoM se hone vAle karmabaMdha / IryApathikI kriyA kA kAraNa akaSAya hai / kaSAya se nivRtti / sAMparAyiki kriyA kA kAraNa kaSAya hai / kaSAyayukta sthiti / donoM paraspara virodhI kriyA kI utpatti eka hI samaya eka hI jIva meM nahIM ho sakatI / 158 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo hotA hai acche ke lie pratikUla ghaTanA meM prakRti kA saMketa bhojana kA nimaMtraNa nahIM diyA -saMpatti milI, acchA huA zarIra nirogI, acchA huA zarIra meM roga utpanna huA, acchA huA bhUmi para sonA par3A, acchA huA sukha-sa vipattiyoM ne gherA, acchA huA A~khoM meM teja acchA hai, acchA huA A~kheM calI gaI, acchA huA naukara kAma karane A gayA, acchA huA naukara kAma karane nahIM AyA, acchA huA paisA bahuta kamAyA, acchA huA paisA kho diyA, acchA huA Socretis kI patnI klezakArI milI thI, kSamA se svayaM mahAna ho gayA / * eka navayuvaka lagna pUrva duvidhA meM thA, ciMtA mata karo, anukUlatA milegI jIvana meM takalIpha nahIM aaegii| klezakArI milegI to saMsAra ko dUsarA sokreTIsa mila jaaegaa| * jIvana meM do uddezya hoM to ? guNa prApti aura doSa nivAraNa / ina uddezya ke binA dharma adharma bana jAtA hai / samAroha meM Food Poison...?? ArAdhanA hogI / karma kSaya karUMgA ..... girane kA bhaya nahIM / puNya anukUla haiM, dharma hogA / dharma yAda AegA / prabhu darzana, jIva rakSA, zAstra vAMcana hogaa| aMdara dekha sakUMgA / ArAdhanA samaya adhika milegA / eksarasAIja hogI / dAna dUMgA, sukRta kruuNgaa| pApa kama hogaa| * anukUlatA ke dAsa na bano, pratikUlatA se udAsa na bano / yahI sAdhaka ke lakSaNa haiM / yaha vicAradhArA pratikUlatA ko anukUlatA meM badala detI hai / * AtmA kI bAteM hamane bahuta kI, aba AtmA ke sAtha bAteM karo / isIlie sAmAyika karane kA vidhAna hai, yaha AtmA ke pAsa hamako le jAtI hai / 159 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG milane kA hI bar3A duHkha hai ! bhUkhA acchA yA tRpta ? jAgRta acchA yA supta ? / samudra vijaya aura zivAdevI ke do putra the / ariSTanemi aura rathanemi / ariSTanemi neminAtha ke rupa vikhyAta hue| eka bAra zrIkRSNa mahArAjA kI vividha prakAra ke zastroM se bharI AyudhazAlA meM mitroM ke sAtha khelate hue pahuMca gae / svayaM snehila, zAMta aura mRdu svabhAva ke the ata: unheM kabhI zastra ko sparza karane kA avasara hI na AyA / prathama bAra zaMkha dekhaa| zrI kRSNa kA paMcajanya zaMkha dekhA / bahuta bar3A aura sapheda zaMkha dekhakara uThAne kA mana ho gyaa| nemikumAra ne zaMkha ko hAtha meM uThAyA aura jora se phUMka mArI ki - aisA lagA ki gaMgA meM bAr3ha A gaI ho, samudra meM dhuMAdhAra lahareM uTha rahI ho / aisA gaMbhIra nAda sunakara dvArikA nagarI kI janatA bhayabhIta ho gii| dhanuSa kA TaMkAra aura zaMkha kA jhanakAra sunakara zrIkRSNa vicAra meM par3a gae ki - yaha kyA ho rahA hai ? itane meM nemikumAra ke dostoM ne jAkara kRSNa ko kahA ki - Apake bhAI ne zaMkha bajAyA ! zrIkRSNa daur3e Ae / nemikumAra ke hAtha meM zaMkha dekhakara Azcaryacakita ho ge| yadi ye zaMkha, dhanuSa uThA sakatA hai to cakra, gadA bhI uThA sakatA hai / kabhI mere ko bhI parAjita kara sakatA hai| dekhie ! mile hue kA kitanA bar3A duHkha hai / hamako koI harAne vAlA nahIM lekina eka dina arthI para sIdhe-sapATa so jAeMge phira kabhI uThane vAle nahIM hai| zrIkRSNa vicAra karane lage - aba isakI jaldI zAdI kara denA cAhie tAki ghara gRhasthI kA bojha sira para par3egA aura ciMtA meM isakA bala kama ho jaaegaa| ___ lagna (zAdI) ye manuSya ko nacAne kI gahana vyavasthA hai| sira para ciMtA savAra ho gaI to manuSya sIdhA sapATa ho jAtA hai phira sira U~cA nahIM kara sakatA / yoM agara dekhA jAe to manuSya bhagavAna jaisA hai, parantu apanI svayaM kI Adata se lAcAra hai| zrIkRSNa ne nemikumAra ke lie ugrasena rAjA kI lAr3alI, suMdara, vidyuta jaisI cehare kI camaka, suzIla, guNavAna, aisI rAjakanyA rAjImatI' kI mAMga kI aura saMbaMdha ho gyaa| GUJJJJJJJJJJJJ 160 TOUJJJJJJJJJ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * satya jAnanA hai ? sudharmAsvAmI Arya jaMbU svAmI ko samajhAte hue kahate haiM ki - buddhi kI nirmalatA, hRdaya kI saralatA aura vicAroM kI paripakvatA ke binA satya jAnane kI jijJAsA nahIM hotI / saccI saMpatti to niSparigrahatA hai / jJAna-vidyA yahI saMpatti hai / * samatA se zramaNa banA jAtA hai / brahmacarya se brAhmaNa / jJAna se muni aura tapa se tApasa banA jA sakatA hai / * jIvana kaisA jIoge ? aisA ki tumhAre jIvana ke lie anya jIva ko pIr3A nahIM hove / * manuSya ko dUsare kA saba samajha meM AtA hai / sirpha svayaM kA samajha meM nahIM AtA / saccAI se jo bacanA cAhatA hai, vaha eka naI bhUla karane kI taiyArI karatA hai / bhAgya se saba- kucha milegA, lekina dharma to puruSArtha se hI milatA hai / * * tAtvika vairAgya ke binA mokSa kA dvAra nahIM khula sakatA hai / ata: AtmA meM hI sukha hai / isa tatva kI anubhUti, pratIti honA prAraMbha ho jAe vahI tAtvika vairAgya / mAtA ke 3 guNa bhagavatI sUtra sAra, zataka - 3, uddezaka - 10, bhAga-1 1. jIva mAtra ke prati dayA bhAva rakhane kI udAtta bhAvanA / 2. jIva mAtra ko rojI-roTI dene kI pavitra bhAvanA / 3. sabhI jIvoM ke aparAdhoM ko kSamA karane kI pavitra bhAvanA / * deva guru ke guNa gAne se, guNAnuvAda karane se ucca gautra kA baMdha hotA hai / agata bhAva meM uttama kula aura ucca khAnadAna meM janma milatA hai / * prabhu ke guNa gAne se 'susvara' nAma karma kA baMdha hotA hai / maMtramugdha AvAja milatI hai / isalie prabhu ke gIta stavana kI racanA karanA, gAte rahanA / upArjana kiyA huA saba ghaTa jAegA, parantu AtmA meM jo sarjana ho gayA hai vaha kabhI visarjana nahIM ho sakatA / (hRdaya meM saralatA aura buddhi meM nirmalatA dikhAI degI ) * sUraja kabhI kA udita ho gayA, usakI kiraNeM apane pAsa Ane ke lie khuza hai ( taiyAra hai) / mAtra apane dvAra kholane kI dera hai paMca sUtra kA sAra samajhie : 161 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrotavyAni sacceSTitAni satya aura ISTa sunane kA dhyeya rakhie jaina darzana meM jIva ko nirantara jJAna se suvAsita karake vairAgya kI tarapha le jAne kA ! svAdhyAya kA yoga taiyAra hai / pratyeka jIvana meM kucha dera ke lie (ekAdha ghaMTA) vairAgya preraka svAdhyAya, vAMcana-zravaNa avazya karanA cAhie / pratikramaNa meM sajjhAya ( svAdhyAya) rakhane kA kAraNa bhI yahI hai / subAhukumAra, jaMbUkumAra, khaMdhakaRSi, vajrakumAra, Adi kI saMjhAyeM nae-nae zAstrIya rAgoM meM gAne se, sunane se AtmA jJAnavAna banakara siddha hotI hai / aisA zravaNa apanA ihaloka aura paraloka donoM kA sudhAra detA hai / mahArAja sAheba kahate haiM : : "vyApAra se bhI yaha kAma jarUrI hai| dhaMdhA hI saba kucha nahIM hai, jIne ke lie" satiyoM ke caritra ghara ko maMdira banA dete haiM / 'satI sItA, kalAvatI, madanarekhA, caMdanabAlA, RSidattA, sulasA, mayaNA suMdarI, Adi jIvana meM sahanazIlatA, samatA, dhairya, maryAdA, vinaya Adi aneka guNoM kA vikAsa kara sakate haiM / ' caramAvarta meM AyA huA jIva svayaM kI saccI pragati ke mArga para vicaraNa karane lagatA hai| dharma ke sanmukha hone para, zubha AlaMbanoM dvArA jIvana meM guNoM kA vikAsa hotA hai| zubha kA Adara bar3hatA hai / azubha kA Adara ghaTatA hai / guNoM ke prati ruci bar3hatI jAtI hai / doSoM ke prati aruci hotI hai / sadguNa sunane ke bAda unakA manana karane se sadAcAra kA Agamana hotA hai / sadAcArI mahApuruSoM kA sAnidhya prApta karane kI ruci bar3hatI hai / durAcArI aura durjanoM ke prati aruci hotI hai / sacAritra, zravaNa karane se vidvAna puruSoM ke hRdaya bhI parivartana ho jAte haiM / usako guru bhagavaMta udAharaNa se samajhAte haiM / jIvana pathika ko mArga batAne vAle zabda nimitta banate haiM / usakA suMdara udAharaNa hai, haribhadrasUrijI / pahale jaina dharma ke kaTTara virodhI brAhmaNa the : I dRSTAMta :- zAma kA samaya thA, haribhadra brAhmaNa jaina sAdhviyoM ke upAzraya ke pAsa se gujara rahe the / upAzraya meM se kucha zloka kI kar3iyA sunAI dI / 606162 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG "cakkI duMga hari paNayaM" haribhadra brAhmaNa ko ye zabda acche lage / jAnA bhUlakara vahAM sthaMbhita ho gae / sunane meM mana rama gayA parantu unako artha samajha meM nahIM AyA / AryA kyA bola rahI haiM ? vaha samajha na AyA / brAhmaNa ke dRr3ha pratijJA thI ki jisa zabda kA artha mujhe nahIM Ae to jo samajhAegA usakA ziSya bana jAUMgA / vaise vaha svayaM prakAMDa paMDita thA / sAdhvIjI ke upAzraya meM gayA I unase artha pUchA - sAdhvIjI ne kahA- yahA~ pAsa meM upAzraya meM hamAre guru mahArAja haiM vahA~ jAkara pUcha liijie| guruvaryA yAkinI mahattarA prakAMDa jJAnI brAhmaNa ko pahacAna gae the / / dUsare dina mahApaMDita sAdhvIjI ke upAzraya pahuMce / kala kI ghaTanA sunAI / sAdhvIjI bhI jJAnI the / zAstrIya vANI kA gaMbhIra artha sAmAnya vyakti ko, apAtratA ke kAraNa nahIM diyA jA sktaa| isalie 'jaina dIkSA grahaNa karanA par3egI' zAstroM kA jJAna hone ke bAda hI aise gahana sUtroM kA artha mila sakatA hai / 'zabdAnAM anekA arthA:' / vyAkaraNa meM aneka artha hote haiM / kisa sUtra kA kauna sA artha kisa jagaha aura kaba karanA isalie gItArtha guru, AcArya bhagavaMta cAhie / jinakA zuddha cAritra pAlana dvArA, tapa aura tyAgamaya jIvana jIte hoM, ve hI apanI tIvra buddhi ke dvArA gUr3ha artha ko batA sakate haiN| guru ke binA jJAna adhUrA hai| mUMga jisa prakAra pAnI garama hote hI bapha jAte haiM; usI prakAra sUtra abhyAsa se AtmA bapha jAtI hai / usake bAda gItArtha bhagavaMta sUtroM kA artha batAte haiM / 24 - 24 varSa ke satata abhyAsa ke bAda ziSya ko par3ha para sthApita karate haiM - arthAt sUtra aura artha ke jJAtA ke anurupa pada dete haiM / 45 Agama par3hane ke lie to yogodvahana karanA par3atA hai / kaI mahInoM taka kaThina tapasyA aura kriyAeM karanA par3atI haiM / Agama zAstra siMhanI ke dUdha jaisA hai| suvarNa (sone) kA pAtra hI caahie| paMDita haribhadrajI kI prathama jijJAsA aura dRr3ha nizcaya jAna kara AcAryazrI ke pAsa bheja diyA / AcArya ne apane sAmane baiThAyA aura kahA ki - "ina paMktiyoM kA artha jAnane ke lie tumako jaina dIkSA lenA par3egI / jaina zAstroM kA abhyAsa karane ke bAda tuma svayaM hI ina paMktiyoM kA artha kara skoge| tuma zIghra hI saMyama mArga kI tarapha prayANa karo / ' paMDita ko 606163 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) tIvra jijJAsA jJAna prApti kI thii| saMyama grahaNa kiyA aura vidyA ke pAraMgata to pahale the hI aura abhyAsa karate-karate mukha meM se ye zabda nikala par3e, 'hA maNAhA kahaM hUM to jaI na hU~ to jinnaagmo|' he jinezvara ! tere ye jinAgama na hote to, hamAre jaise kA kyA hotA ? jina dharma ke prati zraddhA baMdha gaI / eka samaya kA jaina dharma kA kaTTara virodhI brahmaNa paMDita ne jina zAsana ko ujjvala banAne hetu 1444 graMthoM kI racanA kii| 1 pUrva kA adbhuta jJAna prApta karane vAle haribhadrasUri mahArAja hue| satcAritroM ko sunane se jIva ke jIvana ke aMtara kI bhAvanAe~ jAgRta hotI haiM / rAha bhaTaka gae haiM to puna: apanI satya rAha para jAne kA mana hotA hai / madhya rAha meM aTaka gae hoM to Age bar3hane kI icchA hotI hai / kathA ke nAyaka rupa haribhadrasUrijI ma. kI preraNA lene se jIvana meM aneka parivartana hone lageMge ? bhadrika zrotA dharma mArga meM Age bar3heMge / jIva ko satya dizA prApta hogii| hamArA aMtara bhIga jAe aisA tatva jJAna prApta hotA hai| saducaritra zravaNa haribhadrasUrijI ne lalita vistarAgraMtha meM jIva ke 27 guNoM kA varNana kiyA hai / jIva kI satya aura vAstavika pragati caramAvarta meM praveza hone ke bAda hotI hai| usake bAda hI jIva dharma ke prati AkarSita hotA hai aura dhArmika carcA use rucikara lagatI hai / acche bure kA bheda vaha kucha aMza meM kara sakatA hai / sadbhAvoM ke prati Adara bhAva bar3hane lagatA hai / pApa chor3ane kI buddhi prabala hotI hai, dRr3ha zraddhA kA sUrya udita hotA hai aura jIva kA kalyANa hotA hai / yaha sadprApti kI anupama rAha 'sacaritroM ke zravaNa' se hotI hai| pAMcoM indriyoM kA saMyoga yaha anaMta puNya prApti ke bAda milI hai| ekendriya sthAvara kAyA meM jIva anaMta kAla taka rahA phira kucha puNya kI prApti huI to - do indriya meM rasanA (jihvA) se bheMTa ho gii| ilar3a Adi kA bhava milA / asaMkhya kAla taka paribhramaNa karane ke bAda kramaza: ghrANendriya, cakSurindriya aura zravaNendriya meM prApta huI / zravaNendriya ko pAMcoM indriyoM meM zreSTha batAI hai / isIlie tIrthaMkara deva mahAvIra prabhu ko kevalajJAna prApta hone para dharma dezanA denA UJJJJJJJJJJU 14 JUJJJJJJJJJJJ Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG prAraMbha kiyA dezanAoM kI amRta varSA kii| yaha dhyAna rakheM :- jisa indriya kA durupayoga karoge vaha indriya pIche ke bhava meM puna: nahIM milegI / zravaNa yaMtra se deva-guru kI sirpha niMdA hI sunI, upakArI ke doSa aura avarNavAda sune| duniyA kI gaMdagI, kAna meM DAlakara 'mastI karI' to zromendriya kho dene kA avasara Ane vAlA hai / isalie burAI sunanA chor3o aura acchI bAteM suno| udAharaNa :- paTela sabhA meM gae, vahA~ unheM sammAnajanaka zabda sunane ko mile - Ao bhAI, kaise ho ? bhAI baiTho ? kaise jaldI uTha kara cala diye? ina tIna vAkyoM ko sunakara paTela sA. ko acchA lagA / ghara gae / dina bhara zabda kAnoM meM gUMjate rahe / rAta ko soe / nIMda meM ye tInoM vAkya bolate rahe / ghara meM cora aae| cora usake ina zabdoM ko sunakara ghabarA ge| paTela se mAphI mAMgI aura cale ge| pravacana meM kabhI nahIM jAne vAle paTela ko kyA milA ? sunane gayA, sammAna milA, ghara kI sampatti baca gii| paTela ne socA satsaMga karanA caahie| aba pratidina sAdhu saMtoM ke samAgama meM rahane lgaa| ___ lAbha :- jinavANI sunane ke lie ekatrita hone meM kitanA lAbha hai / eka ghaMTA dharma dhyAna meM jAegA, karma nirjarA aura puNya prApti hogii| mana meM uThate praznoM kA samAdhAna hogA, vahAM Ane vAle guNIjanoM se saMparka hogaa| unake samAgama se lAbha milegaa| aucitya aura maryAdA kA AbhAsa hogaa|vaiyaavcc kA lAbha milegaa| dhArmika sarkala bnegaa| bure vyaktiyoM se dUrI ho jaaegii| satkAryoM kI preraNA milegii| jayaNA jainoM kI bhAgA huA vyakti bhI pakar3A jAtA hai / jaina ghara meM isa prakAra raheM ki hiMsA se bacane kA aura ahiMsA pAlane kA hamezA dhyAna rhe| dAla-cAvala jaisI vastu ghara ke vyakti dekhakara aura jhaTaka kara naukara ko degA / phira bhI naukara usa anAja ko phira se dekhegA ki koI jIva-jaMtu to nahIM hai / usake bAda bartana meM pkegaa| 7077070000000000016590090050505050505050605060 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII kAma ke binA paMkhA, lAITa, pAnI ke nalI cAlu nahIM rahanA cAhie, ye hiMsA ke binA nahIM calate / binA chanA pAnI, binA cArA huA ATA, binA dekhI sabjI ye sArI vastu khAne-pIne lAyaka nahIM haiN| ghara kA koI bhI bhAga (sthAna) nirantara bhIgA huA nahIM rahanA cAhie kyoMki vahAM kAMjI sUkSma bAdara anaMtakAya vAlI vanaspati utpanna hotI hai / mahAna puNyavAna jIva ghara chor3akara sarvavirati grahaNa kara sAdhu banate haiM / (saMyama) puNyapAla rAjA ko rAtri meM 8 svapna Ae the / unakA artha pUchane bhagavAna mahAvIra kI dharmasabhA meM pahu~ce / dezanA ke aMta meM rAjA ne apane svapnoM kA artha pUchA / eka svapna meM jIrNazAlA rato hasti thA / arthAt jIrNa-kSIrNa girane jaisI hastizAlA meM eka hAthI rahA huA thaa| usakI jagaha bahuta saMkarI thii| hAthI hila-Dula nahIM sakatA thA / pUMcha yA sUMDa bhI yadi hilAe to hastizAlA kI IMTa Upara gire| pITha-khujAle to divAla gire| isa svapna kA artha samajhAte hue prabhu mahAvIra ne kahA - he rAjan ! isa svapna meM kalikAla, duSamakAla kA svarupa batAyA hai / paMcama Are meM manuSyoM kA gRhastha jIvana bahuta dukhamaya rahegA / jIvana kaSTamaya aura svArtha-prapaMca se yukta hogA / Amoda-pramoda ke aneka sAdhana hote hue bhI zAMti yA AnaMda kI prApti nahIM hogii| dUsaroM ke lie kitanA hI karo lekina eka na eka dina tuma thaka jAoge, nirAza ho jAoge / AtmA jJAna se samRddha banatI hai| jIvana saMskAra se samRddha banatA hai| jJAnI puruSoM kA samAgama karo, jJAna goSThi karo / manuSya ghara meM rahatA hai yA ghara manuSya meM rahatA hai / vicAra karanA / ghara meM eka kamarA prabhu ke nAma kA rakhanA / jahA~ baiThakara sAmAyika, pratikramaNa, svAdhyAya, sevA, upAsanA karanA / jJAna kI acchI pustakeM par3hanA, jisase jIvana sad saMskAra yukta aura jJAna se samRddha bne| ___ ghara meM rahane vAle ko acchI taraha samajha lenA cAhie ki eka dina sadA ke lie yahAM se cale jAnA hai / yaha yadi samajha meM A jAe to duHkha hI na rahe / kucha Dhula gayA, TUTa gayA, uphana gayA, koI kaise aura koI kaise vApare, vastu koI paise pacA gayA, to duHkhI mata ho / yaha yadi ho gayA to jIva aNagAra bana jAtA hai| na rAga-dveSa rahe, na koI pratibaMdha rahe, nabaMdhana rahe / jaba jAnA hai, jitanI dUra jAnA hai vahAM ArAma se jAyA jA sakatA hai / bhAga kara jAne vAlA manuSya bhI kisI ghara meM se hI pakar3AtA hai| 505050505050505050505050500166500900505050505050090050 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 sAdhanA jagata meM mana kI bhUmikA pa. pU. A. zrI vijaya jayasuMdara sUrIzvarajI ma.sA. kI vAMcanA purAne samaya meM Aja jitanI sukha suvidhAe~ nahIM thI / isalie unako ikaTThA karanA, saMbhAlanA ye upAdhi bhI nahIM thI / bhautika sAdhana saMpatti yA mUlyavAna vastu se mAnI huI suvidhAe~ mana ko zAMti nahIM de sakatI / Aja kA mAnava ina sAdhanoM ke saMgraha se bahuta azAMta hai / zAMti-prApti ke lie manuSya aba AdhyAtmikatA kI ora AkarSita ho rahA hai / zAMti ke lie ekAMta sthAna, udyAna, ,guphAe~, parvata kI coTI para jAkara prayoga kara rahA hai / 1 - jJAnI kahate haiM - "jaba taka mana meM anAdikAla se baiThA huA saMsAra kA AkarSaNa dUra nahIM hogA taba taka bAhya prayoga mana ko zAMti nahIM de sakate / kaSAya banda nahIM hote taba taka ye sAre prayoga 'rAkha para lIpane' ke barAbara haiM, arthAt vyartha haiM / * Those men are richest whose necessities are simplest, whose pleasures are simplest. Ananda ke viSaya bilakula sAmAnya hote haiM aura jarurateM sastI evaM sAmAnya, aise mAnava sukhI raha sakate haiM / dhyAna yoga aura kAyotsarga jaina dharma meM hI dekhane ko milate haiM / yahI param zAMti kA mArga hai| sacce sukha kI prApti kA saTika upAya hai / sAdhanA mArga kaThina hai, kyoMki sAdhanA kA AdhAra mana hai, mana kA nigraha caMcalatA para kaMTrola ho to hI mana AtmA ke sAtha baiThane ko taiyAra ho sakatA hai| pUrI duniyA kA cakkara sekaMDa ke chaThe bhAga meM karane vAle mana ko kaise sthira karake rakhanA yaha upAya vicAra karane jaisA hai / mana sthira karane ke 3 upAya 2. manonigraha (prazasta anubaMdha), 1. mana tRpti (aprazasta) 3. samyaga jJAna se mana ko samajhAnA - manAnA / manonigraha sAdhanA kA prANa hai / mana kI atRpti kA zamana kara dhyAna meM nahIM baiThA jA 167 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w@w sakatA / mana jo mAMge vo dekara usako zAMta karanA use yoga kahA hai / yaha eka bAla ceSTA hai, mana sthira hone kI saMbhAvanA, na ke barAbara hai / dUsarA rAstA - manonigraha kA hai; prazasta yoga hai, kaThina hai kintu lAbhadAyaka hai / 1 manonigraha karane ke lie 12 bhAvanA kA ciMtana, mana ke pratyeka prazna kA samAdhAna dekara zAMta karane kA prayatna karanA kahA hai / nirantara prayatna se mana ke saMkalpa-vikalpa kama hoMge, mana zAMta hogA / isake lie mana ko samajhAte raho use pratibaMdhita karo / baccA rotA ho to mAtA-pitA eka cAMTA mArakara use cupa kara dete haiM kintu 22 varSa kA yuvAna putra ko prema se samajhAkara zAMta kiyA jAtA hai| choTe doSa ho to atRpti ke zamana rupa prathama rAha se mana ko zAMta kiyA jA sakatA hai / bar3e doSa ke lie bhAvanA - ciMtana aura samajhAiza se kAma liyA jAtA hai / sAdhaka mana ko nirantara samajhA - samajhAkara azAMta mArga para jAne se rokatA hai / arthAt AtmA kI tarapha gati karane ko prerita karatA hai / AtmA aura Atmahitako FOCUS meM rakha bAhya bhAvoM se dUra rakhatA hai / mana kaMTrola hotA jAtA hai aura saMsAra se aruci hotI jAtI hai / azubha karma kA udaya balavAna ho jAne para kaI varSoM kI mehanata ko niSphala kara detA hai / 'samarAditya kevalI' ke udAharaNa meM, mAsakSamaNa ke pAraNe mAsakSamaNa kA kaThina tapasyA karane vAle 'agnizarmA' tApasa bhI manonigraha karane meM saphala ho gae the kintu mAna rupI kaSAya ke kAraNa asamAdhi meM A gae aura durgati meM gae / AtmA aura mana ke yuddha meM mana yadi nirbala bana jAtA hai to karma balavAna ho jAte haiM aura sAdhaka ko hAra kA anubhava karanA par3atA hai / aise samaya meM bhI yadi sAdhaka pIche na haTe aura mana ko samajhAtA hI rahe, mana ko sabala banAtA hai, isa prakAra Diversion karate rahanA cAhie / samyag jJAna ke dvArA mana ko manAte rahe yaha tIsarA upAya kahA hai / jIvana meM jo Agraha nahIM rakhate svayaM ko kaSAya kA poSaNa karane ke lie 'merA so saccA' nahIM karatA vaha jIvana kI lar3AI jIta jAtA hai / aura karmoM se baca jAtA hai / sajjanatA mahAguNa hai usako apanAie / 168 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII 'Agraha nahIM vahAM apekSA nahIM jahAM apekSA nahIM vahAM azAMti nahIM / samAdhAna yukta AtmA ko sahaja samAdhi prApta hotI hai / samyag jJAna aisA hI honA cAhie / yaha haThavAditA se vijaya prApti karavAtA hai| saMsAra kI pravRtti meM pUrA dhyAna rakhakara nirAgrahI bananA / manonigraha karane se dhyAna to AtA hI hai sAtha hI jIvana meM kahIM saMgharSa bhI nahIM AtA aura na hI azAMti kA sarjana hotA hai| jIvana jharanA zAMta bahatA rahatA hai| dhyAna 4 prakAra kA dhyAna :piMDastha, padastha, rupastha, rupAtIta / dharmadhyAna:- AjJAvicaya, apAya vicaya, vipAka vicaya, saMsthAna vicaya / dhyAna kI bhUmikA meM yama-niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, mana kI udvignatA ko bar3hAne vAle AhAra kA tyAga, mana-vacana-kAyA kI vRtti-pravRttiyoM para niyaMtraNa, nimittoM kA tyAga, mauna-vRtti Adi aneka aMga manovijaya ke mahatva ke aMga hai| bhAvAMtara meM bhI manonigraha kI sAdhanA sAnubaMdha banatI hai / azubha se dUra rahie / AtmA meM zubha saMskAra hI bhavAMtara meM sAtha Ate haiM / sAdhanA se mana kI tRpti aprazasta (galata) yoga hai| samAdhAna aura manonigraha prazasta yoga hai / kuryAta sadA mNglm| 'manovijaya aura Atmazuddhi' pustaka meM se Analysis of cetanA - zuddha bhAva, bhAva mana - azuddha bhAva dravyamana jar3a aNu-paramANu kI racanA hai, isalie AtmA se alaga samajhA jAtA hai / AtmA caitanyamaya hai / mastiSka (dimAga) jisako apane jaina vijJAna meM 'mana:paryApti' kahate haiM vaha bhI jar3a hai / mastiSka meM rahe hue sUkSma jJAna taMtu, usameM rahe hue narvasa sisTama (cetanA taMtra), jaivika rasAyana aura pravAhI sabhI jar3a kI racanA kA saMyojana hai / ata: ina sabakA niyaMtraNa cetana se hotA hai / mana: paryApti jar3a hai, dravyamana jar3a hai isalie AtmA se alaga hai, usako saralatA se samajhA jA sakatA hai| 505050505050505050505050500169900900505050505050090050 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) jar3a aNu-paramANu kI racanA meM dravyamana, mastiSka athavA mana:paryApti, narvasa sisTama, jaivika rasAyana, pravAhI Adi sabhI A jAte haiN| bhAva mana caitanya maya hai, phira bhI AtmA se alaga hai| 24 ghaMTe cetana kA upayoga calatA rahatA hai usa upayoga mana ko bhAvamana kahate haiN| bhAvamana meM kyA-kyA hotA hai ? * anaMta kAla se kaI janmoM ke saMskAra saMgraha rupa meM par3e rahate haiN| * kusaMskAra, azuddha vRttiyA~ bhAva mana meM hote haiN| * krUratA kI vRtti yA svArthavRtti, kAma vAsanA vRtti, lobha vRtti| * isa bhava kI, gae bhava kI, asaMkhya bhavoM kI vRtti vahI hotI hai| azuddha cetanA, vikRta cetanA, mohAtmaka cetanA vaha bhAva mana hai, zuddhacetanA, jJAna cetanA vaha AtmA hai| zuddha cetanAmaya svarupa vaha AtmA kA svarUpa hai| bhAva mana meM zubhAzubha donoM bhAva haiM / kyoMki vaha azuddha cetanA mohAtmaka cetanA hai| zubha-azubha azuddha cetanA ke hI bheda haiN| AtmA arthAt AtmA ke guNa, svarupa, svabhAva, paryAya sabhI AtmA meM hI Ate haiN| bhAvamana se zubhAzubha donoM vikArI bhAva samajhanA / azuddha cetanA anaMtakAla se AtmA ke sAtha jur3I huI hai / vaha bahuta se chuTatI hai aura jaba chuTatI hai taba jIva vItarAgatA prApta kara letA hai| jaba taka mana ko nahIM mAroge taba taka vItarAga nahIM banA jA sakatA / jaba bhAvamana kA uccheda hogA tabhI vItarAgatA prApta hogii| bhAva mana meM upayoga mana aura labdhimana donoM A jAte haiM / upayoga mana hI cetanAmaya hai| labdhimana meM cetanA nahIM hai| bhAvamana anaMtakAla se AtmA ke sAtha jur3A huA hai / bhAva mana meM agale bhava ke evaM isa bhava ke saMskAra, vRtti, pariNati, gahare aMdara par3e hue haiN| 7077070000000000017090090050505050505050605060 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG 11veM 12veM meM guNasthAnaka meM bhAvamana jo azuddha cetanA hai usakA kSaya hone para vItarAgatA prakaTa hotI hai / isalie arihaMta ko bhAvamana hotA hI nahI / yAda rakhanA bhAvamanamohAtmaka cetanA / arihaMta ko jJAnAtmaka cetanA jo AtmA kA svabhAva hai, vaha hotI hI hai / I 11veM guNasthAnaka meM bhI vItarAgatA hai; vahA~ mohAtmaka bhAva nahIM hai, jisase usako amanaska yoga kahate haiM / 11 veM guNasthAna meM kaSAya zakti rupa hai, vyakta rupa nahIM / 11veM guNa sthAnaka meM vItarAga ko Asakti vyakta rUpa nahIM - zakti rupa meM hai / isIlie ve apane bhAvoM se nIce gira jAte haiM / rAga kI dazA meM aMtara hai / koI rAga abhivyakta hotA hai kintu use koI nimitta nahIM milA isalie to khar3A nahIM huA kintu aMdara hRdaya ke tahakhAne meM dabA huA hai jaise rAkha meM aMgAre chipe hote haiM / bhaviSya meM utpanna ho sakate haiM yaha unakI zakti hai / AtmA deha se bhinna hai, mana aura AtmA eka nahIM, alaga hai / deha AtmA se bhinna hai / mana AtmA se bhinna hai / indriyA~ AtmA se bhinna haiM / * citta, mana, buddhi, mastiSka (dimAga) isa sabhI zabdoM kA artha samajhie / citta = mana mana = citta buddhi = mastiSka (dimAga) = mana:paryApti / buddhi, mana kA avibhAjya aMga hai / jaina darzana mana aura citta ko alaga nahIM mAnatA / mana zuddhi ho aura Atma zuddhi na ho to, cAhe mana zuddhi kitanI hI kyoM na ho usakA koI mUlya nahIM / AdhyAtma zuddhi arthAt Atmazuddhi / = mana kA avibhAjya aMga 171 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya mana jar3a hai * mana hai vo hI citta mana paryApti : dimAga jar3a hai dimAga vaha jar3a hai, usameM rahI huI Nervous System (cetana taMtra ) yaha bhI jar3a hai, jaivika rasAyana pravAhI sabhI jar3a hai * dimAga kA niyaMtraNa cetanA (AtmA) dvArA hI hotA hai zuddha bhAva ye jJAna cetanA hai upayogamana caitanyamaya hai * svArthavRtti * kAmavAsanA * isa bhava kI, gata bhava kI asaMkhya vRttiyA~ * saMskAra sabhI cetanA svarupa haiM / AtmA kA mUla svarupa hai / * dimAga ye mana: paryApti hai, mana nahIM / * azuddha cetanA, mohAtmaka cetanA, vikRta bhAva mana caitanyamaya hai labdhimana jar3a hai yahAM cetanA nahIM Storage of all feelings mana kA goDAuna hai upayoga mana se karor3a gunA vizAla hai / cetanA ye bhAvamana / * zuddha cetanA - jJAna cetanA ye AtmA hai / * bhAva 172 mana: mana kI sakriyatA (Activeness) 24 ghaMTe cAlU hI rahatI hai / mana ke do prakAra 19 azuddha bhAva zubha bhAva - azubha bhAva 1. dravya mana :- dimAga se atyanta sUkSma manovargaNA pudgala se banI huI / 2. bhAvamana :- upayoga mana aura labdhi mana / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG mAnava mana kI monopaoNlI (Monopoly) kyA hai ? mAnava mana ucca se ucca aura nIce se nIce bhAva prayANa kara sakatA hai / deva bhava ke mana meM donoM kinAre taka jAnA saMbhava nahIM hai / zuddhi aura azuddhi ke carama zikhara kA sparza karane kI mana kI prabala zakti sirpha mAnava bhava meM hai / mana ke rahasyoM ko jo samajha letA hai to isa mAnava bhava ko saphala kiyA jA sakatA hai| mana eka kSaNa meM pUrI duniyA meM bhramaNa kara vApisa A sakatA hai / jo ekAgratA A jAe to mana kI zakti gajaba kI hai| dravya mana :- ati sUkSma manovargaNA ke pudgaloM se banA sAdhana hai / dravya mana kA AkAra aura vicAra bhAva ke anurupa niraMtara badalate rahate haiM / dravya mana jar3a hai aura jabaki bhAva mana caitanyamaya hai| bhAvamana :- anaMta janmoM ke anubhavoM se utpanna hone vAle acche-bure saMskAra yA zubhAzubha bhAva bhAvamana meM saMgrahita hote haiM / yaha mana moha ke sarjana kA ghara aura moha ke visarjana kA sAdhana hai / kaSAyoM se saMyukta mana vaha saMsAra hai aura isase mukta honA hI mokSa hai| karma kA baMdha yA nirjarA vacana/kAyA kI pravRtti meM, jo mana mile to hI hotA hai / isalie mana kA bahuta mahatva hai| mana manuSyatva jIvana kI jJAniyoM ne bahuta prazaMsA kI hai to deva bhava kI prazaMsA aisI kyoM nahIM kI? apane pAsa aisI kyA vastu hai jo devoM ke pAsa nahIM ? "prabala zakti yukta mAnava kA mana" / vaise mana to donoM ke pAsa haiM parantu devoM kA mana zakti aura kSamatA kI dRSTi se bahuta akSama hai| mAnava kA mana anaMta zakti sampanna hai| vijJAna jisako mana kahatA hai vaha BRAIN mana: paryApti hai / jaina paribhASA meM manovargaNA ke pudgaloM se banA huA mana BRAIN se bilkula alaga hai (jIva grAhyavargaNA-au.vai.A., bhASA, mano., zrA., tai., kA.) 505050505050505050505050500173900900505050505050090050 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G hamArI 24 ghaMTe deha ke sAtha rahane kI Adata par3a gaI hai| nIMda meM kucha samaya ke lie alaga ho jAte haiM parantu mana ke sAtha hamArA saMdhAna 24 ghaMTA rahatA hai / mana to nIMda meM bhI sakriya hI rahatA hai / mana aura indriyA~ pRthaka haiM / mana aura AtmA alaga hai / kintu mana kI pratyeka pravRtti AtmA para prabhAva DAlatI hI hai| AtmA ke sAtha sabase adhika mana kA saMbaMdha hai / isake jaisA purAnA saMbaMdha hai hI nahIM / apane saMbaMdha purAne se purAne haiM .. .... !! jo mana se gulAma usako mokSa se jukhAma ... jisane mana ko nahIM jItA usakA jIvana vyartha hai / mokSa ko pAnA hai to mana se pAra pAnA hI par3egA / mana hI mukti kI sAdhanA ke lie mukhya kar3I hai / mAnava mana (Flexible) hai / jaise mor3anA cAho vaise mur3a sakatA hai / mana kA svabhAva parivartanazIla (Changeable) hai / 84 lAkha jIvAyoni meM mAnava mana jitanI utkRSTa U~cAI yA nIcAI taka zaktimAna hone yogya dUsarA koI bhava nahIM / yahI mAnava mana kI vAstavika viziSTatA hai / devatA kitanA hI prayAsa kara le kiMtu U~ca-nIca kI sImA ke donoM chora taka nahIM pahu~ca sakate / mAnava mana hI jA sakatA hai / bhAva prayANa kI Limits Unfathomable hai / isalie mana ke puruSArtha dvArA AmUla-cUla parivartana ho sakatA hai / zuddhi aura azuddhi ke carama zikhara kA sparza karane kI zakti mAtra mAnava mana meM hI hai / mana cAhe to eka vastu meM ekAgratA bhI lA sakatA hai / adhyavasAya, AtmAnaMda jaise zabda bhAratIya dharma ke atirikta anya kahIM milatA hI nahIM / Salvation zabda mokSa kA paryAyavAcI mAnate haiM / parantu Salvation kA artha pApa kI mukti hotI hai| mokSa meM to puNya kI bhI mukti hai / pudgaloM se atyanta sUkSma aisA manovargaNA ke pudgala se banA sAdhana hI mana hai / jo dravyamana kahalAtA hai / jar3a paramANu kI racanA se banA huA vizeSa AkAra vAlA dravyamana hai / 174 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOG@GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOG@GOGOGOGOG vicAroM-bhAvoM-adhyavasAyoM ke anurupa isakA AkAra niraMtara badalatA rahatA hai| ___ mana:paryavajJAnI muni, rupayukta aise mana ko ve spaSTa dekha sakate haiM / sAmAnya indriyoM se ati sUkSma hone se grAhya nahIM hai / jar3a pudgala se banA huA hai / AtmA to arupI hai, vahAM cetanA hai / AtmA ko pratyakSa kevalajJAnI hI kara sakate haiM / dravyamana kA prabhAva 24 ghaMTe hama anubhava karate haiN| dravyamana sAdhana hai / vizeSa mahatva to bhAvamana kA hai / jo AtmA ke sAtha jur3A huA hai| yaha bhAvamana caitanyamaya hai, jabaki dravyamana jar3a hai| anaMta janmoM ke acche bure saMskAra ke zubhAzubha bhAva mana meM jamA rahate haiN| * kaSAya aura vikAroM se vAsita mana vo hI saMsAra aura usameM sarvathA mukta mana vo hI mokss| * mAtra kAyA, vANI yA indriyoM kI pravRtti ke kAraNa karmabaMdha nahIM hotA kiMtu isa pravRttiyoM meM mana mila jAtA hai to hI karma kA baMdha yA nirjarA hotI hai| * sukha-duHkha kA kAraNa mana aura baMdha - mokSa kA kAraNa bhI mana / zrI siddharSigaNI likhita 'upamiti bhava prapaMcA kathA' graMtha manovijJAna kA vizleSaNa (Analysis) samajhane ke lie advitIya graMtha hai| usameM likhA hai "mana ke sukha ke binA koI sukhI nahIM hotA aura mana ke duHkha ke binA koI duHkhI nahIM hotaa|" jIvana meM pratyeka vastu saMbaMdhI satya-asatya kA nirNaya tumhArA bhAvamana hI karatA hai / TakaTakI lagAe vikArI dRzya dekhatI AMkhoM meM, yahAM AkheM aparAdhI nahIM, tumhArA bhAvamana aparAdhI hai| kAraNa ki - vikAroM kA janma hI bhAvamana meM hotA hai / Amazing.....! * dravyamana sAdhana hai, preraka to AtmA hai / AtmA hI eka aisA tatva hai ki jo svayaM ko pahacAna sakatI hai| samajhA bhI sakatI hai aura svayaM ko badala bhI sakatI hai| AtmA jaisA koI dUsarA tatva nahIM hai jo isa prakAra svayaM ko samajhA sake aura badala ske| 505050505050505050505050500175900900505050505050090050 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG * AtmA hI AtmA ko, AtmA meM, AtmA dvArA jAnatI hai, yahI AdhyAtma hai / yahI samyagdarzana, jJAna aura cAritra hai / isa vizva meM kartA, hartA, bhoktA sabhI kucha AtmA hai| AtmA ke camatkAra dekhane ke lie bhI dRSTi caahie| * tumhArI cetanA, cetana svarupa meM AtmA meM AtmA dvArA AtmA ke lie AtmA ko dekhatI hai, jAnatI hai, anubhava karatI hai - isI kA nAma AdhyAtma hai| * In essence apanI cetanA meM kartavya jo bAhara pudgala meM, jar3a meM hai, use aMdara AtmA meM le jAnA vaha AdhyAtma / * bhAva mana yaha dravyamana dvArA AtmA meM utpanna hone vAle bhAva haiM / asaMjJI ko bhI sUkSmAtisUkSma dravyamana hotA hai / sirpha 14veM guNasthAna meM dravyamana nahIM hotA / dravyamana sabhI yoni meM hotA hai| anyathA AtmA upayoga kA pravartana nahIM kara sktii| bhAvamana se karmabaMdha hote haiM / karmabaMdha 4 prakAra ke hote haiM :- 1. spRSTa, 2. baddha spRSTa, 3. nidhatta, 4. nikaacit| ___ rAga, dveSa, moha, mAna, mAyA, asUyA, AsaktiyoM kI pariNatiyA~ bhAva mana meM hI rahate haiN| aise asaMkhya bhAvoM ke kAraNa AtmA para nirantara karma Ate hI rahate haiN| sabhI jIvoM ko bhAva mana hotA hai| karma baMdha bhAva mana se hI hotA hai| bhAva mana aMdara meM rahe hue AtmA ke bhAva haiM / dravyamana, aNu-paramANu kI saMracanA hai| bhAvamana niraMtara sakriya hai / isIlie AtmA eka kSaNa bhI manobhAvoM se dUra nahIM rahatI / cIMTI jaisA choTe jIva ko bhI hara kSaNa bhAva hotA hI rahatA hai| manobhAva se zUnya koI bhI AtmA isa jagata meM nahIM / pratikSaNa utpanna hone vAle manobhAva ko upayoga mana kahate haiN| bhAva mana ke do bheda haiM :- 1. upayoga mana (Conscious Mind), labdhi mana (Unconscious Mind or Subconscious mind.) mana kI caMcalatA aura taralatA (vividha viSayoM meM daur3a jAnA) upayoga mana ke AbhArI haiN| 7077070000000000017650090050505050505050605060 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 upayoga mana gatizIla svabhAva vAlA hai / upayoga mana sapATI hai (Surface) It is lika a computer screen what you see is not all what computer has in it. labdhi mana adhika gaharAI vAlA ur3ane vAlA hai / vicAra Adi kA Store house hai / gahare upayoga mana se kaI gunA vizAla hai / labdhimana - bhAvamana kA tala (Bottom) hai / I mana kA adhyayana sapATI arthAt upara se nahIM aMdara kI gaharAI se karanA / jIvana nimitta ke adhIna hai / (prasannacandra rAjarSi ke udAharaNa se ise spaSTa samajhA jA sakatA hai / apane vAtAvaraNa yA saMyogoM se para nahIM bane kintu nimitta ke dvArA para bane haiM) jina nimittoM se para hue vaha samatA se hI ho sakate haiM / galata nimittoM kA asara adhika hotA hai aura acche nimittoM kA prabhAva kama anubhava hotA hai / dharma kI saphalatA asaphalatA kA AdhAra tumhArI manovRtti para hai / zAlibhadra ne dAna dekara phala prApta kiyA vaha saphalatA madhyama thI / jIraNa seTha ne supAtradAna kA utkRSTa phala prApta kiyA / vaha mokSa jAne vAlA jIva hai / abhinava seTha kA dAna niSphala gayA / supAtra dAna kA phala kiMcita bhI nahIM pA sakA / mammaNa seTha kA dAna viparIta huA / labdhimana :- AdhyAtma kI sAdhanA dvArA labdhimana kA pUrNata: parivartana karanA hai / ye 1 parivartana lAne ke lie sapATI kA upayoga mana kI gatizIlatA ke pravAha ko saMbhAlanA par3egA / cAhe jahA~ AkarSita hokara jAe to use vahAM na jAne denA / vyartha vicAra na karanA, na bolanA, na vyartha koI kAma karanA / mana kA abhyAsa karo / sAmAyika se sapATI zuddha hotI hai / kintu labdhimana ke kacare ko zuddha karanA jarurI hai isalie kriyA bhAvuka honA cAhie / sirpha paise ke vicAra se karmabaMdha nahIM hotA / 24 ghaMTe tumhAre acche bure vicAroM kA mUlyAMkana kro| phira tumako hI haMsI AegI tumhAre mana kI gati asAvadhAnI vaza kahAM jA rahI hai, yaha mAlUma pdd'egii| acche vicAroM ke bAda bure vicAra Ate haiM aura bure ke bAda acche / yaha tumhAre aMdara kI vRttiyA~ se hI AbhArI haiM / prasannacandra rAjarSi ke dRSTAMta se yaha pUrNa samajha meM A jAtA hai / 177 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG prakRti meM parivartana AtA hai taba karmabaMdha meM bahuta ijAphA hotA hai| nisIhi-nisIhi bolakara maMdira meM praveza karate samaya saMsAra kA vicAra nahIM karUM, isalie nisIhi kA artha prathama zraddhA arthAt mastaka para tilaka karanA / yAni prabhu kI AjJA zirodhArya karanA / saMsAra chor3ane jaisA hai, saMyama lene jaisA hai / mokSa prApta karane jaisA hai / isa tripadI kA bhAva AtmasAta ho usako usa nimitta kA puNyabaMdha hotA hai / pratidina isa tripadI kA smaraNa karate rho| tuma aMdara se kyA ho vaha bahuta gaMbhIra viSaya hai / sarala svabhAvI manuSya bhI aMdara yaha socatA hai ki samaya Ane para kabhI chala-kapaTa karanA par3e, aisA mAnane vAlA usakA samarthaka hai| usako kartavya mAnakara calatA hai to anumodanA se pApa to use lagatA hI hai| hiMsA kA AcaraNa kareM parantu mana meM acchI na mAnane para nimitta se pare to banA hii| isalie samatA meM rahane kI kSamatA vAlA hai - yaha isakA nicor3a nikalatA hai / dharma kI saphalatA asaphalatA kA AdhAra tumhArI manovRtti hai| * bhAvamana kI 4 zaktiyA~ haiM :1. saMvedana zakti 2. vicAra zakti, 3. jJAtA zakti aura 4. parivartana shkti| isa manozakti ko vikasita karane kA ekamAtra upAya dhyAna hai / dhyAna meM baiThane se pahale ciMtana, bhAvanA aura anuprekSA isa prakAra 3 svarupa haiM dravyamana - vicAra karane kA sAdhana hai / isa sAdhana ke dvArA aMtara AtmA meM utpanna hone vAle bhAvoM ke samUha ko bhAvamana kahate haiN| udAharaNa :- kAna sAdhana haiM - sunane kA / sunA yA vicAra kiyA yaha jJAna hai / zabda kA artha samajho vaha jJAtA zakti kAna rUpI sAdhana se milatI hai usameM mana se kAma lekara jo bhAva aMtara meM utpanna kie ve bhAvoM kA samUha bhAvamana kahalAtA hai| * zraddhA aura vizvAsa, mAnyatA aura parivartana yaha jIvana kA saccA kavaja hai| "zraddhAMdha" 50505050505050509050505009017890090050505050505050509050 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOG mana ko jAno, mana ko samajho (pustaka se) pa. pU. kIrtiyazasUrIzvarajI ma.sA. AtmA bhAvayukta kaise hotI hai ? citta bhramaNa karatA rahatA hai, vicaraNa karatA rahatA hai, use vicAra kahate haiM / usa vicAra ko ciMtA' kahate haiM / citta kaho yA mana kaho, sAmAnya rupa meM donoM kA eka hI artha hai / citta kI 'asthira' avasthA 3 bhAgoM meM vibhAjita hai : 1.ciMtA (ciMtana), 2. bhAvanA aura 3. anuprekssaa| dhyAna citta kI sthira avasthA hai| eka hI vastu se AtmA bhAvita hotI hai, isI taraha bAraMbAra vicAra Ate raheM vaha bhAvanA hai| eka hI bAta ko bar3I cAha se puna: puna: vicAra karane se AtmA bhAvita hotI hai / ciMtana karate-karate bhAvanA meM mana ghira jAtA hai aura adhika sUkSma bana jAtA hai / jina vicAroM se mana bhAvita huA ho usI ke eka mudde Point para mana sthira ho jAtA hai / use dhyAna kahate haiN| isa dhyAna se bAhara Ane ke bAda dhyAna ke prabhAva ke kAraNa ciMtana ke gahare vicAra meM gaharAI Ae, bar3ha jAte haiM, vistAra bar3hatA jAtA hai aura jisa sUkSmatA kI tarapha Age bar3hate haiM vaha hai anuprekSA / anuprekSAdhyAna bAda kI avasthA hai| __ mana ekAgra hotA hai taba AtmA kA upayoga kisI bhI eka viSaya para sthira ho jAtA hai| anya viSayoM se dUra ho jAtA hai| isI ko dhyAna kahate haiN| 5 indriyA~ svayaM kA kAma karatI haiM taba AtmA kA upayoga mana dvArA isake sAtha jur3a jAtA hai / isI se nAka sUMghatA hai, AMkha dekhatI hai, kAna sunate haiM Adi / AtmA kA upayoga nahIM jUr3atA hai to cAhe kitanA hI cillAkara AvAja de to bhI nahIM sunAtA aura jaba jur3a jAtA hai to dhIre se koI bole to bhI sunA jAtA hai| anu = pIche se, pra = prakarSa aura IkSA = dekhnaa| dhyAna meM se bAhara Ane ke bAda gaharAI se hara prakAra se vicAra karanA vaha anuprekSA / 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO 179 GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG * dRr3ha prahArI kA uttama ciMtana :- UltraPositive thinking... 1. jaisA karma kare vaisA phala mile| 2. ekadama nirdaya banakara mere Upara jo Akroza kara rahA hai usase merI to binA prayAsa ke 'nirjarA' ho rahI hai| 3. manuSyoM ko Akroza kA AnaMda A rahA hai vaise mujhe bhI nirjarA rupa AnaMda A rahA hai| 4. saMsAra meM sukha durlabha hai / logoM ko krodha se bakavAsa karake AnaMda AtA hai / usameM maiM nimitta bana rahA hU~ unake sukha kA nimitta merA bhAgya bana rahA hai| 5. unake dvArA mujhe mAranA, mere karma ko mAra par3a rahI hai, jisase ve karma dUra hoNge| mujhe mAra ___rahe haiM, sahana karane se hI mere karma kSaya hoNge| 6. jo apane puNya kA vyaya karake mere pApoM ko dUra kara rahe haiM inake jaisA priya baMdhu kauna hogA? 7. mere Upara upadrava karane vAle ne merA tiraskAra tAr3anA - tarjanA kI hai / mujhe mArA to nahIM? mujhe mArane vAloM ne mujhe mAra se hI mArA hai - pUrA to nahIM mAra DAlA, jinhoMne mArane kA prayatna kiyA to unhoMne merA dharma to nahIM liyA nA ? isalie unhoMne merI dayA hI kI hai to ve mere sacce baMdhu jaise hitaiSI haiN| yAda rakheM - kalyANa aneka vighnoM aura avarodhoM se ghirA huA hai / duSkRtyoM kI niMdA - ghRNA (ga) meM maharSi dRr3ha prahArI ne apane saMcita karmoM ko pUrNata: jalA die aura durlabha kevalajJAna prApta kiyA aura mokSa cale ge| kiMcita AdhyAtma pUrNa vicAra :* rAga va dveSa vastu meM nahIM, mana meM hai| * anukUlatA kA rAga chor3o aura pratikUlatA kA dveSa chor3o / prabhu mahAvIra ne pariSaha sahana kie to isakA rahasya, isakA matalaba samajhane yogya hai| * ArttadhyAna ke nimittoM se nahIM kintu isake ciMtana se dUra raho / nApasaMda - vyakti yA 50@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 180 90GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOG sthiti ke prati napharata hI ArtadhyAna kI prathama sIr3hI hai / dRr3ha prahArI ne paristhiti ko svIkAra kiyA aura mokSa ko prApta kiyaa| "jisa dina mujhe merA pApa yAda AegA usa dina maiM bhojana nahIM kruuNgaa|" aura kSamA dhAraNa karuMgA / dRr3ha praharI ne sAdhu jIvana svIkAra karane ke bAda yaha pratijJA lI thii| * roga - viyoga praNidhAna - roga ko samabhAva se sahana karanA yaha karma ko dUra karane kA zreSTha upAya hai| * darda jahA~ haiM vahIM rakho, mana taka na Ane do / usako khuzI se sahana kro| * zarIra kI mamatA ko kama karane ke lie - 1. anitya, 2. azaraNa, 3. saMsAra, 4. ekatva, 5. anyatva, 6. azuci, 7 Azrava, 8. saMvara 9. nirjarA, 10. loka svabhAva, 11. bodhi durlabha, 12. dharma svAkhyAta Adi bhAvanAe~ upakArakara banatI haiN| 'manovijaya aura Atmazuddhi' (pustaka se....) guNoM meM sukha kA anubhava nahIM hotA - taba taka mana usako sukha kA sAdhana mAnane ko taiyAra nahIM hotA / isalie mAnyatA' nahIM badalAtI hai| ___ 'suranara paMDita jana samajhAve, samajha nahIM mAro sAlo' AnaMdadhanajI ne gAyA hai . mana sabako samajhAtA hai parantu svayaM ko kauna samajhAe~ ? * manovijaya kI sAdhanA kI 5 sIr3hiyA~ :1. zraddhA :- paMgu mana se jyAdA AtmA kI prabala zakti meM vishvaas| 2. saMkalpa bala :- 'mujhe mana ko jItanA hI hai' sNklp| 3. saMvega :- niraMkuza mana ke tUphAna - vAsanA - vikAroM se udvega prApta karanA, vairAgya kA raag| 4. samajha :- mana ko samajhAnA aura kabUlAta se use kaMTrola meM karane kI Technique / 5. sAdhanA :- manovijaya ke AlaMbana yA anuSThAna meM niraMtara prayatnazIla, puruSArtha aura jJAna ciMtana cAlU rkhnaa| 909090909090909090909090909018109090909050909090090909090 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajha 1. samajha kA artha = jAnanA / isako dAMva peca ke vibhAga rupa mAnA gayA hai / mana ko kaMTrola meM karane ke lie pahale sAma-dAma-phira daMDa-bheda / tarakIba se galatI ugala jAtI hai aura vahIM kAna pakar3A jAtA hai, sIdhe rupa se ThikAne na Ae to .... / 2. mana ko Thagane kI vRtti kA vaMcanA kahIM kahI hai 'jabardastI nahIM' / mana ko ThikAne lAne ke lie usako phrI nahIM rakhanA anyathA bhaTakatA phiregA / 3. mana meM caMcalatA kisa kAraNa se ? vAsanA - - kubuddhi ke kAraNa / Subconscious Mind (labdhimana) meM azuddhi hai jo caMcalatA lAtI hai / ulTI mAnyatA caMcalatA ke kAraNa hai / vicAroM kI sthiratA, ekAgratA, aMdara lAne kI sAdhanA hai / * caMcala mana ke pAsa zubha yoga meM satata parizrama karate raho ki vaha kahIM daur3akara na jAe / ( hemacaMdrAcArya - yogazAstra) buddhi yA anubhava ke dvArA mana ko Conscious karanA / kaMTrola meM jarUra AegA / dharma ke pAyadAna ke siddhAMta mana ko jo svIkRta karA sako to mana tumhAre anusAra ho jAegA / anekAntavAda tatvArthAdhigama sUtra se - vivecaka - pa. pU. rAjazekharasUrIzvarajI ma.sA. pratyeka vastu meM paraspara virodha dharma rahe hue haiM / nirbalatA bhI aura bala bhI, vidvAna aura murkha, nirbhaya aura bhayabhIta / aisA hone se isa para zaMkA utpanna hotI hai ki kyA prakAza aura aMdhakAra donoM eka sthAna para raha sakate haiM kyA ? yaha Azcarya yA zaMkA nivAraNa karane vAlA siddhAMta usakA nAma anekAntavAda / anekAntavAda kahatA hai ki paraspara virodhI lagate dharma batAte haiM, jabaki aise virodhI koI hai nahIM apekSA bheda se ye dharma virodhI hai hI nahIM / 182 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOG anekAnta = an (niSedha = nahIM), + eka + anta (pUrNatA) eka se pUrNatA nahIM vaha anekaant| hAthI balavAna hai paraMtu siMha ke sammukha nibala / apekSA se hAthI, gAya-bela ke sAmane balavAna kintu siMha ke sAmane ekadama cUhe jaisA / saMskRta ke prophesara vidvAna hote haiM parantu khetI ke viSaya meM unase prazna pUchA jAe to apekSA se prophesara buddhimAna para isa apekSA se buluu| isalie anekAntavAda ko syAdvAda (apekSAvAda) bhI kahate haiM / apekSA arthAt naya aneka dharmoM meM se koI eka dharma kA bodha ho use naya aura jise paraspara virodhI dikhate aneka dharmoM kA bodha ho use anekaantvaad| anekAntavAda mahala kA naya usake pAye haiM / naya ke upara hI anekAntavAda racita huaa| anekAntavAda sAdhya hai, naya usakA sAdhana hai| jitanI apekSAeM utane naya, apekSAeM anaMta haiM to naya bhI anaMta haiM / saMkSipta karake mahApuruSoM ne sabhI nayoM ko sAta nayoM meM sImita kara die| 1. naigama - gama dRSTi, jJAna, vizAla dRSTi sAmAnya aura vizeSa donoM ko Include kreN| 2. saMgraha - sabhI vizeSa dharmoM ko ekarupa, sAmAnyarupa meM dekhane kI dRsstti| 3. vyavahAra - vizeSa ke binA sAmAnya se vyavahAra nahIM calatA / mAnate haiM; vanaspati ko lAo kahane se nahIM calatA, nIma ko lAo kahanA par3atA hai| 4. RjusUtra - kevala vartamAna avasthA ko lakSya meM rkheN| 5. saMprata - zabda - zabda AzrayI vicAradhArA / 6. samabhiruDha - eka zabda aneka artha nikalate haiM / jaise nRpa - rakSaNa karane vAlA / rAjA - rAja cinha dhAraNa karane vAlA, bhUpa - pRthvI kA pAlana karane vaalaa| 7. evaMbhUta - vartamAna meM jo gAtA hai use hI gAyaka kahate haiM / vyutpatti siddha bheda se jo artha kare vaha naya hai| 7077070000000000018390090050505050505050605060 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) anekAnantavAda :- sArabhUta marmagrAhI siddhAMta hai pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI ma.sA. prabhu mahAvIra kI vANI kA sarvasva, sAra kA bhI sAra, tatva kA bhI tatva, sabhI kA jo dohana hotA hai, vaha anekAntavAda hai / saMpUrNa jaina zAsana kI vizeSatA isI para AdhArita hai| vAkya ke artha ko saccI apekSA se jor3a do to saccA artha samajha meM A jAe, isI kA nAma anekAntavAda! hamane prabhu mahAvIra unake siddhAMta aura tathyoM ko pahacAnA nahIM / sirpha Packing lekara dhUma rahe haiM / jaina dharma lekara ghUma rahe haiM kintu usakA vAstavika paricaya to hai nhiiN| ekAMta vyavahAra naya nahIM hai / ekAnta se nizcaya naya bhI nahIM / donoM ko eka sAtha pakar3anA hai to hI uddhAra hogaa| Azrava tatva ko ekAMta vicAra se heya kahA hai| aisA kyoM ? kisI ne prazna kiyA : nIcI kakSA (bhUmikA meM) meM amuka Azrava upAdeya bhI hai, jaise ki - tIrthaMkara nAma karma - ekAnta se Azrava ko heya kahane vAle ekAMtavAdI haiN| vyavahAra naya :- prathama guNasthAna se AdhyAtma mAnate haiN| nizcaya naya :- pAMcave guNasthAna se AdhyAtma mAnate haiM / samakita bIca guNasthAna meM AtA hai| yoga 5vIM dRSTi se samyaktva AtA hai| namutthuNaM sUtra kI pAMcavI gAthA prathama pada abhayadayANaM yoga kI prathama dRSTi mitrA dUsarA pada cakkhudayANaM yoga kI dvitIya dRSTi tArA dUsarA pada maggadayANaM yoga kI tRtIya dRSTi balA cauthA pada zaraNadayANaM yoga kI caturtha dRSTi diptA pAMcavA pada bohidayANaM yoga kI paMcama dRSTi sthirA chaThA pada dhammadayANaM yoga kI SaSThama dRSTi kAMtA yoga kI saptama-aSTama dRSTi prabhA-parA 5090505090909009050509050018409009050509090509090909050 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)G nizcaya naya, samakita ke bAda satya dharma mAnatA hai / samakita kevala dharma kI zraddhA bar3hAtA hai vaisA mAnatA hai / vyavahAra naya prathama guNa sthAna se AdhyAtma ko mAnatA hai| haribhadrasUri :- jina zAsana ko milI huI amUlya bheMTa : sAdhvIjI 'yAkinI mahattarA' rAtri ke samaya svAdhyAya kara rahe the| rAtri ko prathama prahara meM haribhadra rAjapurohita ko rAjamArga se jAte hue zloka sunane meM AyA / khar3e raha ge| kucha dera sunane ke bAda sAdhvIjI ke pAsa gae aura bole ki mujhe isa zloka kA artha samajhAo, maiM ApakA ziSya bana jAU~gA / sAdhvIjI ne socA maiM na batAkara guruvara ke pAsa bheja duuN| unhoMne kahA pAsa meM upAzraya meM guru mahArAja haiM vahAM cale jaao| guru mahArAja ne dekhA ki aise vyakti jinazAsana ko mile to donoM kA kAma ho jAe / bhaviSya meM jina kA lAbha jAnakara unase kahA - jaina dIkSA lene para hI isakA artha samajhA jA skegaa| taiyAra ho gae / dIkSA le lii| aura isa prakAra jina zAsana ko 14 pUrvI haribhadrasUri prApta hue| aisA batAte haiM - haribhadrasUri ne aMta meM yaha kahA ki "yadi hamako ye zAstra, siddhAnta nahIM milate to hamArA kyA hotA?" ve anekAnta rahita zAstra nirarthaka mAnate haiN| anekAntayukta zAstra se hama sanAtha haiM / aisA mAnate nizcaya naya ko prathama pakar3ane kA nahIM, usako prAraMbha meM hRdaya meM hI rakhanA hai| upAdAna mukhya yA nimitta ? nizcaya naya kahatA hai upadAna mukhya hai / nimitta to ThIka hai / anaMta bAra hama samavasaraNa meM gae, zAsana pAyA, dharma prApta kiyA kintu kyA huA ? paraMtu vicAra karanA :- vItarAgI saMyama prApta kie binA koI jIva nimitta ke binA Age nahIM bar3ha sakatA / tIrthaMkaroM ko bhI agale tIna bhava sarAgI saMyama kI sAdhanA hai / ve janma janmAMtara ke sAdhaka haiN| abhI to nimitta se anyadazA ke mArga kI bhUmikA uccheda hI hai / jJAtA dRSTA bhAva kA vartamAna meM uccheda (chedana) hai| isalie 24 ghaMTe apane ko nimitta kI AvazyakatA hai| 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO 185 999@GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0707 prathama guNasthAna se 6veM guNasthAna taka nimitta pradhAna bhUmikA hai| mUMga kA pAnI bhI jisako na pacatA ho aura rabar3I khAne kI bAta karanA - yaha vyavahAra naya ko na apanAkara nizcaya naya ke pIche daur3ane jaisA hai / tIrthaMkara kI prajJA ke Upara nyauchAvara karane jaisA koI tatva hai to ekamAtra anekAntavAda hai / jisako samakita prApta karanA ho, pUrNa satya ko samajhanA ho to yaha ekamAtra upAya hai syAdvAda kI ruci yahI samyaktva kA bIja hai / aneka dRSTikoNa se satya kA vicAra kiyA jAtA hai / jo samajha meM A jAe to vahI anekAntavAda hai / jahA~ sarvAMga dRSTi hogI vahA~ anekAntavAda hogA / I I jaina dharma meM kisI vastu kA Agraha nahIM, unako anekAntavAda nahIM mAnA hai / syAdavAda - ulaTa-palaTa jaisA siddhAMta nahIM hai / "jinapUjA karanA hI acchA hai yaha ekAMtavAda nahIM hai / " anekAntavAda kI anya pahacAna sApekSavAda hai / akelI bhakti nahIM calatI usake sAtha viveka va jJAna bhI cAhie / tatva samajhoge to usameM prANa A jAeMge / bhakti karate-karate hI I samarpaNa kA bala milatA hai / samakita kI zraddhA prApta karane kA amUlya upAya hai - syAdvAda / syAdvAda zabda kA prayoga vANI se saMbaMdhita hai / vANI meM sApekSatA honI cAhie, tIrthaMkara kI vANI sApekSa hai / * 'yaha manuSya haiM' vartamAna kI apekSA se satya hai / bhUta kAla meM pazuyonI se AyA hai aura bhaviSyakAla anya gati meM jAnA ho - sApekSatA / * yaha makAna sImeMTa kAMkrITa kA banA huA hai kintu patthara kA banA huA nahIM to patthara kI apekSA se makAna kA astitva hI nahIM - sApekSatA A gaI / * 'zAMtibhAI oNphisa gae haiM' kSetra kI apekSA se hAla ghara meM unakA astitva hI nahIM / isalie ve saba jagaha nahIM hai / sApekSatA A gaI / isI prakAra bhAvAtmaka, abhAvAtmaka apekSA bhI hotI hai| AtmA, paramAtmA, mokSa mArga kI bhUmikA meM bhI syAdvAda maya vANI AtI hai / 186 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 jaina darzana ko AbhAsa mAtra sApekSatA ke sAtha saMbaMdha nahIM haiM / jaise 6 phiTa kA manuSya pahAr3a para se eka veMta (12) dikhatA hai / yaha AbhAsa mAtra hai phira aisA hI dikhatA hai / relve ke do pATa milate hue dikhate haiM Adi AkAza aura pRthvI kSitija para eka hote dRSTigata hote haiN| yaha saba vAstavikatA nahIM hai / isalie jaina darzana meM aisI sApekSatA ko sthAna nahIM hai / jaisA dikhatA hai vaisA hI kahA jAtA hai usameM satya kA anubhava nahIM / isalie isako satya kahane se satya se dUra le jAnA hai / bhagavAna mahAvIra ne 'gauzAlA galata hai' aisA kahA - lekina usakA artha yaha nahIM kiyA jAtA ki bhagavAna ko syAdvAda lagAte nahIM AtA thA ? jahAM prabhu ko galata lagA vahA~ unhoMne usakA khaNDana kiyA / * syAdavAda zuddha dRSTikoNa se vAstavika rupa meM prAraMbhika zailI hai / isameM koI bhI haThavAditA kA sthAna nahIM hai / anekAntavAda kA artha kyA hai ? sAmAnya artha, ekAnta nahIM vaha / sApekSa kA artha kyA ? apekSA saha vicAra karanA / syAd kA artha kyA ? avyaya hai, sabhI vidhAnoM meM syAd zabda ko jor3anA vaha syAdvAda / nayavAda kA kyA artha ? naya- arthAt dRSTikoNa, AMzika satya kA jJAna karAtA hai, pramANa jJAna pUrNa satya kA, basa yaha syAdvAda / hAthI aura 6 prajJAcakSuoM kA dRSTAMta : 1. pahale ne hAthI kI sUMDa pakar3I - hAthI kamAna (Arch) jaisA hai vaisA lagA / 2. dUsare ne hAthI pUMcha pakar3I - hAthI rasse jaisA hai vaisA kahA 3. tIsare ne hAthI kA pAMva pakar3A hAthI khambe jaisA / 4. cauthe ne hAthI kA kAna pakar3A - hAthI sUpar3e jaisA / 5. pAMcaveM ne hAthI ke peTa para hAtha pherA - hAthI pahAr3a jaisA / 6. chaThe ne hAthI kI pITha para hAtha pherA - hAthI sapATa zilA jaisA / - 6 hI prajJAcakSu 6 apekSA se satya hI the / kintu sabhI ke vidhAna alaga the| AMzika satya vAstavikatA ke sAtha mela biThA le to ho sakatA hai / 9090 187 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 I bhagavAna kI pratyeka bAta meM syAdavAda hotA hai / choTI se choTI hiMsA ko asvIkAra kiyA paraMtu nyAya-nIti-dharma ke prazna meM hiMsA kA vicAra nahIM karanA, aisA kahA hai / maMdira lUTane AegA to unake sAmane ahiMsA kA vicAra nahIM karanA / kAlikAcArya ko sAdhvIjI kI rakSA ke (zIla kI) lie yuddha lar3anA par3A / isameM adharma nahIM kahA gayA / ubAlA huA pAnI :- kaccA pAnI vikArI hai, ubAlA huA pAnI nirvikArI hotA hai / sajIva ko muMha meM DAlo to kaise bhAva hote haiM ? nirjiva hai yA nirjiva karake muMha meM DAlo to bhAva meM aMtara A jAtA hai / pApa pravRtti se hI baMdhate haiM aisA nahIM / pApa karane kA bhAva banA vahA~ pApa kA baMdha ho gayA / ubalA huA pAnI pIne kA paccakkhANa lie hoM to apakAya ke jIvoM ko abhayadAna milatA hai / jJAna se hI mokSa hotA hai yA kriyA se hI mokSa hotA hai yaha vAkya durnaya hai, ekAMta mAnyatA hai / jJAna se mokSa hotA hai yA kriyA se mokSa hotA hai, yaha ekAMta dRSTi nahIM / jar3a cetana kA bhedajJAna pU. citrabhAnuvijayajI ajIva :- jIva ke saMsarga se jIvaMta banatA hai / indriyA~ AtmA binA jar3a ho jAtI haiM / AtmA aura padArtha (ajIva ) kA bheda samajhane kI AvazyakatA jJAniyoM ne batAI hai / sUkSma se sUkSma jar3a padArtha vaha paramANu, adhika paramANu ikaTThe ho jAe vaha aNu / adhika aNu ikaTThe ho jAe vaha skaMdha, skaMdha kA deza aura pradeza ekatrita ho jAe aisA dikhatA hai / aNu jar3a zakti hai, isakA milanA - bichur3anA svabhAva hai / satata gati aura sthiti ke bIca jhUlatA rahatA hai / aura Apasa meM TakarAte haiM jisase spaMdana hotA hai / AtmA aura jar3a kA milanA = saMsAra / pUrva kI saMskRti AtmA kA rahasya DhUMDhatI hai / pazcima kI saMskRti padArtha kA rahasya DhUMDhatI hai / aNu se Age jo nahIM dekha sakatA vaha sirpha bhautika siddhiyoM ke lie puruSArtha karate haiN| 188 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG utpatti aura laya kI prakriyA meM gola-gola bhramaNa karate rahate haiM / mAnava ko yaMtravat samajhakara svayaM ke vinAza ko nimaMtraNa dete haiN| jo sirpha AtmA kI hI bAta karatA hai aura puruSArtha kI upekSA karate haiM ve pragati ke prati udAsIna aura duHkhI jIvoM ke prati kaThora banate haiM / kIcar3a meM janma, yaha usakA karma phala, kamala bananA yaha isakI mahattA hai| jIne ke lie AtmA aura padArtha donoM Avazyaka hai aura donoM ke bIca saMtulana kI AvazyakatA hai| saMtulana kisa prakAra se ? pudgala para AdhyAtmika prakAza DAlane se, jar3a-cetana kA bheda samajha meM AtA hai| mana kA anubhava kyA hai ? pudgala kA hI sarjana hai| cAhe hama use AdhyAtmika anubhava kA mukhoTA pahanA deM ? mAnava citta ke atIta padArthoM kA sauMdarya aura bhavyatA dekhane ke lie mukta nahIM hai| isalie bAhya carcA ke prapaMca meM par3anA-isase to mana se pare hone kI icchA vAle jIva aMtarmukhI banate haiM / Atma nirIkSaNa se Atmazuddhi hotI hai / isI nirIkSaNa se camatkAra jAgRta hotA hai / jAgRti kA prakAza bar3hatA hai / purAne azubha tatva dUra hote haiM aura nae nahIM Ate haiN| krodha kA atikramaNa, IrSyA kI cinagArI, lobha kA bhArIpana, ahaM kA uchalanA, mAyA, chala-kapaTa Adi koI bhI azubha tatva ke praveza karate hI tatkAla jJAna kA prakAza jagamagA uThatA hai| jAgRti aura svanirIkSaNa kI satata prakriyA se navIna jAgRti kA prabhAta khila jAtA hai| isa sthiti meM mana AtmA para niyaMtraNa nahIM kara sakatA hai / AtmA kA adhikAra mana para hotA jAtA hai| jar3a ajIva padArthoM kI zakti bhI bahuta hotI hai| mana ke stara ko AcchAdita kara sakatA hai| zarAba, gAMjA, aphIma ye isake dRSTAMta haiN| dRzya padArtha meM raMga, rupa, sparza, gaMdha ke guNa haiM / amUrta tatvoM meM gati, sthiti, avakAza aura kAla haiM / gati aura sthiti ke bIca aNu kA satata sarjana hotA hai / isa prakriyA meM aNu 5@GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGO 189 9@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(r) Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG paraspara TakarAne kA kAma karate haiM / cetana jaba gati karatA hai taba samyaka dizA pakar3atA hai| usakI pUrNatA: kevala darzana, kevalajJAna, kevala caritra, siddhshilaa| AkAza = avakAza detA hai| kAla = bhautika astitva kI kakSA meM kAla kA astitva pariNAma rupa meM dikhAI detA jar3a aura cetana kA ghaniSTha saMbaMdha hai / chilake aura anAja, phUla aura sugaMdha, miTTI aura sonA jaisA unakA saMbaMdha hai| cetana zakti puSpa rupI jar3a zakti se mAnava banatI hai, aMDA aura aMdara kA jIva, pattA aura vRkSa donoM kA saMbaMdha spaSTa samajhanA, pakSI aMDe ko chor3akara jaba Upara ur3atA hai taba yA pattA vRkSa se alaga ho usa prakriyA kA nirIkSaNa karanA hogaa| ___ bAlaka jamIna meM bIja bote hue dekhatA hai - nAsamajhI se socatA hai bIja naSTa ho gyaa| anubhavI manuSya samajhatA hai anubhava se ki yaha bIja eka dina vRkSa banegA / samyak dRSTi aura mithyA dRSTi ke bIca yahI pharka hai / mRtyu kA bhI aisA hI hai / gahanA tur3avAkara dUsarI DijAina banavAte haiM kintu sonA to vo kA vo hI rhaa| cetanA zakti adbhuta hai, pRthvI ko phAr3akara bIja Upara AtA hai na ? rUI kI gaThAna ko (Dhera ko) 1 mAcisa kI kAr3I bhasma kara detI hai / usI prakAra tumhArA puruSArtha / AtmA kA upayoga karmoM ko jalA sakatA hai| "hU~" meM "tuma" nahIM ho / hU~ sirpha samaya kI apekSA se hai, hU~ (maiM) sirpha tumhArA nAma hai / hamArI kSaNika bAhya avasthAoM ko asalI mAnane-manAne kA mithyAtva hai / kAMca meM dekho svayaM ko svayaM hU~ ko hU~ mAnane jaisA hai| jisa bartana meM pAnI bharA usameM yadi chidra hogA to pAnI pUrA bAhara A jAegA / mana meM yadi chidra hoMge to AtmA ke amUlya upahAra kaise rheNge| chidra kauna karatA hai ? vaha hai apanI maryAdAe~ aura divAleM, icchA-anicchAe~, ghRNA, AkAMkSA, vistRtatA, vAstavikatA ke binA lie gae nirNaya / eka hI zabda meM kaheM to 'karma' prakRti, vaha niSpakSa hai / kisI ke lie usake bhedabhAva nhiiN| 7077070000000000019090090050505050505050605060 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG __ chidra kaise baMda hoMge? poSadha karo, AtmA ke nikaTa jAo, pratikramaNa karo, pIche mur3a kara AtmA ke darzana kro| chidra baMda karane se kyA ? svayaM ko pUrNa karo / 3 mArga haiM (1) pratIti : Realize (2) puna:prApti - Recover (3) jIvana meM utAranA - Retain. arupI kA anubhava karane ke lie pahale rupI ko padArtha rupa meM, vizva ke tatvoM ko jaise haiM vaise dekhanA, parakhanA, samajhanA Avazyaka hai| haDDI, nakha, camar3I, dAMta, keza - ye zarIra ke pRthvI tatva hai| tumhAre AMsU, lAra, pasInA, rakta (khUna), jala tatva hai - pAcana zakti, zarIra kI garmI, agni tatva hai| zvAsocchvAsa - vAyu tatva hai| isIlie jo bAhara hai vahI aMdara hai / duniyA se alaga nahIM tumhAre aMdara-bAhara kA rupa, brahmAMDa kA rupa sukSma svarUpa meM hai / jaina dharma meM to brahmANDa kA svarupa manuSya ke AkAra kA batAyA hai| niraMtara parivartana kA rahasya kyA hai ? bahate rhnaa| vRkSa bhI patte ko girane detA hai, prakRti ke niyama anukUla hokara hama bhI sUkhe jIrNa-zIrNa purAne vicAroM ko patte ke samAna girAne vAle haiN| vistAra aura vikAsa ke lie yoga - kSetra - kAla - bhAva ke anurupa parivartana, nirAsakti - anAsakti, meM patte girakara nAcate hue girate haiM vaise hI mAna pUrvaka rAga ko chor3a do| * parasparo'pagrahajIvAnAm - jIva paraspara upakAraka banakara eka dUsare ke vikAsa meM ____ sahAyaka banate haiN| * tarka kA jahAM aMta AtA hai vahAM AdhyAtma kA prAraMbha hotA hai| * zarIra rupa kA AkarSaNa vaha vAsanA hai, AtmA ke guNoM kA AkarSaNa prem| * paropakAra zreSTha sadupayoga hai| * mithyAtva Tale aura samakita mile to upayoga aura AnaMda mile| 707707000000000001919050905050505050505050605060 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakita ke apavAda rupa 6 AgAra AcAryazrI vijayalakSmI sUri viracita 'upadeza prAsAda' graMtha se G samakita ke apavAda rupa 6 AgAra : (1) rAjA kI AjJA se ( 2 ) gurujana kI AjJA se (3) AjIvikA ke lie (4) samudAya ke kahane se (5) deva ke balAtkAra se (6) sabala (balazAlI) puruSa ke Agraha se / ye 6 AgAra (chUTa) apavAsa se lekara samakita ko bacAyA jA sakatA hai / rAjA kI AjJA se mithyAdRSTi ko bhI namana karanA par3atA hai / usako 'rAjabhiyoga' AgAra kahate haiM / udA. :- kArtika seTha ko rAjA kI AjJA se gerika tApasa ko mAsakSamaNa ke pAraNe meM bhojana pirosanA par3A aura gerika tApasa ne nAka para aMgulI phirA kara nAka kATane kI ceSTA dikhaaii| yaha dekhakara kArtika seTha ne vicAra kiyA ki "yadi pahale hI dIkSA le lI hotI to tApasa (mithyAtvI) se apamAnita nahIM honA par3atA / " yaha vicAra karate hue 1008 puruSoM ke sAtha dIkSA grahaNa kI / anukrama se dvAdazAMgI kA abhyAsa kara 12 varSa saMyama pAlana ke bAda kArtika seTha saudharmendra pada bhoga kara vahA~ se cyavakara mahAvideha kSetra meM janma lekara siddhi pada prApta kareMgeM / 'devaloka meM tiryaMca nahIM hotA' parantu abhiyogika deva ko indra kI AjJA se airAvaNa hAthI kA rUpa banAkara pharz2a nibhAnA par3atA hai / Interesting point :- kitaneka dRr3ha dharmI AtmA prabala AMtarika zaktiyukta hotI hai, jo rAjA kI AjJA hone para bhI vrata kA bhaMga nahIM karatI aura niyama kA pAlana karatI hai / dRr3ha dharmI apavAda rupa AgAra rakhakara vrata bhaMga nahIM karate isakA saTika udAharaNa : 192 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) kozA/vezyA (koSa = guNaratnoM kA khajAnA) aura sthUlIbhadrajI muni / unhoMne guru AjJA lekara kozA vaizyA ke ghara usakI citrazAlA meM cAturmAsa kiyA / kozA vaizyA ko pratibodha dene Ae the| vaizyA ne sthUlIbhadra muni ko apanI moha mAyA jAla meM phaMsAne kA bahuta prayAsa kiyaa| hAva-bhAva, vibhrama, vilAsa, kAmottejaka, nATaka-gAyana, sabakucha kiyA lekina sthUlIbhadrajI kA roma mAtra bhI calAyamAna nahIM huA / aMta meM muni ne kozA ko pratibodha dekara zrAvikA banA dI / usako zrAvaka ke 12 vrata uccarA die / 12 vrata meM cauthe vrata ke niyama meM kucha AgAra rakhA / rAjA kI AjJA se Ae hue puruSa ke sAtha samAgama ke alAvA anya puruSa kA saMga nahIM karane kA niyama liyA / kozA cirakAla taka jaina dharma kA pAlana kara svarga gii| bhaya kisalie ? jaba taka bhaya nahIM AtA hai taba taka mana meM bhaya se DaranA kintu jaba bhaya sAmane A jAe to DaTakara mukAbalA karanA / bAda meM bhaya rakhanA vyartha hai| agatya kI yaha zikSA hai ki jisakA zaraNa liyA usI se bhaya utpanna ho jAe to prasannatA ke sAtha bhaya sahana karanA yogya hai| ___ mA~ aura guru :- vajrasvAmI 3 varSa kI umra meM mAtA ke (jo usa samaya gRhasthI meM thI) sAtha rahanA yA pitA ke pAsa jinhoMne dIkSA le lI thI aura guru pada para sthApita the| unake sAtha rahanA, kucha samaya vicAra kiyA ki 'mAtA tIrtha rupa hai parantu vaha isI bhava meM sukha dene vAlI hai aura guru to pratyeka bhava meM sukha de sakate haiN|' isa vicAra se apane pitA kA oghA lekara daur3a ge| 3 varSa kI umra meM nanhe bAlaka vajrakumAra ne dIkSA le lI / bAlaka ko dIkSita dekhakara mA~ ko bhI vairAgya kI prApti ho gaI aura dIkSA le lI / vajrasvAmI kI bAlyAvasthA bhI kaisI prabhAvazAlI hai| madhu - madya - mAMsa - makkhana ___'upadeza prAsAda' graMtha se uddhRta madyai mAMsai madhuni ca, navInato takrato bahiH / utpadyante viliyante, sUkSmAzca janturAzayaH // 1 // artha :- madya meM (madirA), mAMsa, madhu (zahada) aura chAcha se nikAlA huA makkhana meM hara pala sUkSma jaMtuoM kA samUha utpanna hotA hai aura nAza hotA hai| 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 193 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG saptagrAme ca yatpApama, agninA bhasmasAtkRte / tadaiva jAyate pApaM, madhu bindu prabhakSaNAt // 2 // artha :- agni ke dvArA 7 gAMva jalAkara bhasma karane se jo pApa lagatA hai, utanA hI pApa madhu kA eka biMdu khAne se lagatA hai| yo dadAti madhu zrAddhe, mohito dharma lipsayA / sA vAti naraka ghoraM, khAdakaiH saha laMpaTai / / 3 / / artha - dene se dharma hogA isa bhAva se moha ke kAraNa kisI ko zahada detA hai vaha puruSa una khAne vAloM ke sAtha naraka meM jAtA hai| yahAM anumodanA karanA bhI mahApApa samajhAyA hai| koI bhI anya vyakti duSkRtya yA zAsana viruddha prarupaNA karate haiM vahA~ yaha soce ki inakA sAtha dene se dharma hogA to usameM duSpraNi dhAna rupa anumodanA kA pApa sahana karanA par3atA hai / anumodanA ko samajhakara zubha anumodanA kiijie| samakita ke 6 prabhAvaka samakita ke 6 prabhAvaka batAe haiM : jo muni jina prarupita Agama kI prarupaNA samaya ke anusAra karanA jAnatA hai evaM tIrtha ko zubha mArga kI ora pravartita karake ve pravacana prabhAvaka kahalAte haiN| 1. prabhAvaka :- vajrasvAmI 2. prabhAvaka :- sarvajJasUri / kamala nAmaka yuvaka kA udAharaNa / kamala kA jIva, svarga, mokSa, AkAza sabhI ko AliMgana karane jaisA / ghor3e ke siMga jaisA asatya mAnatA thA, isako samajhAne ke lie labdhidhara muni ne usake pasaMda ke viSaya se samajhAkara satya mArga para lAne ke lie 4 prakAra kI striyoM ke viSaya meM batAyA - 1.padminI-sabase uttama 2.hastinI-madhyama 3.citriNI-adhama 4.zaMkhinI-adhamAdhaka 1. padminI :- rAjahaMsa ke jaisI maMda-maMda gati se calane vAlI, peTa patalA, peTa meM tIna GUJJJJJJJJJJJJ 194 TUJJJJJJJJJJ Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG valaya par3ate hoM, vANI haMsa ke jaisI madhura, veSa suMdara, zuddha aura komala bhASA, alpa bhojI (kama khAnA), maryAdA aura lajjAzIla aura zveta puSpa jaise vastra jisako adhika priya ho| 2. hastinI :- hAthI jaisI gajagati kI cAla vAlI maMda muskAna, maryAdAzIla Adi 3. citriNI :- kAma maMdira (guptabhAga) golAkAra, usakA dvAra komala aura aMdara se jala se Ardra, usa para roma adhika ho, dRSTi capala, bAhya saMbhoga meM adhika Asakta (hAsya kriDAmaya), madhura vacanI, naI-naI vastue~ usako rucatI hai| 4.zaMkhinI :- karkaza svabhAva vAlI, nitya klezakArI, azAMta vAtAvaraNa ko bar3hAvA dene vAlI, usake svabhAva se koI usase bolanA pasaMda na kare aadi| he kamala ! striyoM ke kauna-kauna se aMga meM kisa kisa dina kAma rahatA hai suna / pAMva kA aMgUThA, pAMva ke phaNa, pAMva kA maNakA, jAna, jaMghA, nAbhi, vakSasthala (stana), kakSA (bagala), kaMTha, gAla, dAMta, oSTha, netra, kapAla aura mastaka 15 aMgoM meM 15 tithiyA~ anukrama se kAma karatI haiN| zukla pakSa kI par3avA ko aMgUThe meM kAma hotA hai vahA~ se car3hatA huA pUnama ko mastaka taka AtA hai / kRSNa pakSa kI pratipadA (ekama) ko mastaka se hotA hai aura punaH utaratA huA amAvasa ke dina aMgUThe meM AtA hai / isa prakAra strI ke kAma yukta sthala para mardana kare to vaha strI tatkAla vaza hotI hai| vaza honA cAhatI strI apane netroM ko jhukAtI hai| puruSa ke hRdaya para sira rakhatI hai evaM bhauMhe TeDhI karake cehare kI zobhA bar3hAtI hai aura saMyoga hone para lajjA kA tyAga kara detI hai| kamala ko ina bAtoM meM AnaMda Ane lagA to vaha hamezA AcArya mahArAja ke pAsa jAne lgaa| kramaza: ina bAtoM ke bIca-bIca meM jJAna-carcA bhI hone lagI aura dhIre-dhIre usane niyama lenA prAraMbha kiyA tathA vratadhArI bana gyaa| 363 pAkhaMDI (pAkhaMDI saMga varjana rupa samakita kI cauthI zraddhA) aikAMta kriyAvAdI 180 bheda, akriyAvAdI ke 84 bheda, ajJAna vAdi ke 67 bheda aura vinayavAdi ke 32 bheda, isa prakAra kula - 180+84+67+32=363 bheda hote haiN| tripadI bhagavAna ne gautama (indrabhUti) ko tripadI dI thI : 1. upanneI vA-utpanna honA, viggameivA=vinAza honA, (kAyama) dhuveivA dhruva rhnaa| 9@GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 195 99@GOG@GOG@GOOGOGOGOGOGOGO Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG (uvajjae vA, vigamae vA, dhuvae vA) rupa bhI tripadI kahI hai| * upanneIvA - artha - jIva se jIva utpanna hotA hai, nara nArI se garbha utpanna hotA hai| zarIra se nAkhuna Adi utpanna hote haiM, ajIva se ajIva utpanna hote haiM, IMTa Adi ke cUrNa ke samAna, ajIva se jIva utpanna hotA hai - pasIne se lUM kI utpatti kI taraha / (jIva se jIva, jIva se ajIva, ajIva se ajIva aura ajIva se jIva utpanna hotA hai) * viggameIvA :-vigama - nAza honA, isameM bhI 4bhAga haiM 1. jIva se jIva naSTa hotA hai 2. jIva se ajIva naSTa hotA hai 3. ajIva se jIva naSTa hotA hai 4. ajIva se ajIva naSTa hotA hai 1. jIva 6 kAya (pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAya) jIvoM kI upamardanA karate haiN| 2. jIva ghar3A (miTTI kA) Adi ajIva padArthoM kA nAza karatI hai| 3. talavAra yA jahara Adi se jIva mRtyu prApta karate haiN| 4. ghar3A patthara se TakarA jAe to naSTa ho jAtA hai| * dhuveIvA :- dhruvatA meM bhI 1. nitya, 2. achedya, 3. abhedya Adi jIva ke svarupa ko jAnanA / dA.ta. AtmA nitya hai, abhedya hai, achedya hai / sUkSma, nigoda, nitya, abhedya, achedya hai / bhUta, bhaviSya, vartamAna kI apekSA se lokanitya hai / (kAla kI apekSA se anitya) dravya rupa meM jIva zAzvata tiryaMca, manuSya nArakI deva rupa paryAya azAzvata hai| zarIra ke aMdara pAMca vAyu ghUmate haiM :- prANa, apAna, vyAna, udAna aura samAna / hemacaMdrAcArya sUri ina pAMca vAyu ko roka sakate the aura isase ve Asana se kucha U~ce (adhara meM) rahakara vyAkhyAna de sakate the| __siMha balazAlI hai hAthI aura suara kA mAMsa khAtA hai / phira bhI sAla meM eka bAra kAma krIr3A karatA hai aura kabUtara kaMkara aura jvara ke kaNa khAte haiM phira bhI hamezA kAmI hI rahatA hai, to aba isakA kyA kAraNa ? 7077070000000000019650090050505050505050605060 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG siMho balI dvizya sUkara mAMsa bhojI, saMvatsareNa ratimeti kilakavAram / pArApata: khara zilA kaNa mAtra bhojI, kAmI bhavatyanudinaM nananuM koGatra hetuH // padmAsana prabhu pUjana karane ke bAda sAtvika bhAvanA se yA uttama sAhacarya (sahayogI) se Atma kalyANa ke lie jIva taiyAra hotA hai, taba mAlA ginate samaya, dhyAna karate samaya, kAyotsarga karate samaya yA svAdhyAya karate samaya kamara jhukarane na denA-rIr3ha kI haDDI ko sIdhe rakhakara padmAsana meM baiThanA, jisase vIryanAr3I kA saMgharSa Asana ke sAtha nahIM hogaa| vIryanAr3I atyanta nAjuka hotI hai; liMga (jananendriya) ke nIce aura gudA ke Upara kI nasa hai jise vIrya nAr3I kahate haiM / AtmakalyANa ke lie vIrAsana meM baiThane kA prayatna karanA caahie| jise kAyakleza kA anuSThAna kahate haiM / kAyA kI mAyA ko tor3ane ke lie bAhyatapa meM kAyakleza tapa kI AvazyakatA samajhanA caahie| aupapAtika sUtra meM utkaTa Asana, vIrAsana, padmAsana, ardha padmAsana Adi Asana meM baiThanA aisA sUcita kiyA gayA hai| pAMva ke paMje para baiThanA, jahA~ donoM kUlhe (nitaMba) er3I se Upara rhe| kAya kleza kAyA kI mAyA ko tor3ane kA tapa hai| icchitavastu kI prApti, manuSyoM kI prApti ke mUla meM pUrva bhava kA puNya aura anicchita vastu, vyaktiyoM kI prApti honA usameM pUrva bhava ke pApa karma kA prabhAva hai / isalie usa puNya ko bar3hAne ke lie deva, guru, dharma kA ArAdhana aura pApa se mukta hone ke lie tapa, japa, dhyAna, dAna, puNya Adi satkarma karane ke atirikta puNya sthira nahIM rahatA aura pApa kA nAza nahIM hotaa| mokSa kI sIr3hiyA~ manuSya janma, Arya deza, uttama kula, zraddhA, guru ke vacanoM kA zravaNa aura kRtyaakRtya kA vicaar| jaise - manuSya netra hone ke bAda bhI sUrya ke prakAza ko binA nahIM dekha sakatA, usI prakAra jJAnayukta jIva hote hue bhI cAritra ke binA mokSa sukha ko nahIM dekha sakatA / isalie cAritra meM sthira hone kI AjJA hai| sarva virati - yahI dharma hai .... / GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 19790GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG vinaya ke 10 prakAra :- arhat, siddha, muni, dharma, caitya, zruta, pravacana (caturvidha saMgha), AcArya, upAdhyAya, darzana ke viSaya meM pUjA-prazaMsA-bhakti-avarNavAda kA nAza, azAMti kA parityAga karanA ye samakita sUcaka 10 prakAra kA vinaya hai| * vinaya ke 7 prakAra bhI batAe haiM :1. jJAna vinaya - samyagjJAna, jJAniyoM kI prazaMsA, bhakti, vaiyAvacca, sAmAyika ke samaya svAdhyAya yaha jJAna vinaya hai| 2. darzana vinaya - arihaMta pamAtmA, unakI pratirupa mUrtiyA~, paMca mahAvratadhArI sAdhu, sAdhvI, tapasvI evaM jJAnI ke sahavAsa se samyagdarzana kI utpatti hotI hai / namutthuNaM, logassa Adi sUtra vAraMvAra bolane se samyagadarzana kI zuddhi hotI hai / svAdhyAya se samyagjJAna bar3hatA hai aura usase vizeSa rUpa se samyagdarzana kI zuddhi hotI hai / pApoM ke tyAga kA bhAva rupa samyag cAritra kI prApti hotI hai| ekAgra citta se (mana praNidhAna) arihaMta kI dravya evaM bhAva pUjana karanA, zuddha anuSThAna meM mana-vacana-kAyA ko sthira kara guNAnuvAda karanA, tuma svayaM guNavAna banoge aura 'namo arihaMtANaM' pada ko prApta karane kI yogyatA prApta kroge| 3. cAritra vinaya - ArttadhyAna, raudradhyAna ko rokane vAlA vinaya hai| pratikramaNa se cAritra zuddhi hotI hai| 12 vrata, 5 mahAvrata svIkAra karane ke lie taiyAra rhnaa| 4. mano vinaya - mana se vinaya bhAva rkhnaa| 5. vacana vinaya - 84 lAkha yoniyoM meM 52 lAkha yoni ke jIvoM ke jivhA nahIM hotI; kevala 32 lAkha yoni ke jIvoM ko jIbha hotI hai| 6. kAya vinaya - mAtA-pitA, guru kI vaiyAvacca vinaya karanA (sevA) / kAyA ke dvArA unakI sevA-suzruSA karanA, yaha kAya vinaya kahA jAtA hai| 7. lokopacAra vinaya - vyavahAra meM vaphAdArI, sabhyatA, satyatA ko apanAnA, bar3oM kA bahumAna karanA, bhadrika (sarala) ahiMsaka vyavahAra, guru ke prati apanA sarvasva samarpaNa jisase hameM nayA jJAna milatA rahe aura purAne kA parivartana hotA rhe| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 1980 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nimna aMga 32 lakSaNa yukta bAlaka mAnava zarIra ke 32 lakSaNa (aMga vijayI graMtha meM bhagavaMta ke zarIra ke lie likhA hai) 7 aMga - lAla 6 aMga U~ce 5 aMga patale 5 aMga dIrgha 3 aMga vistRta 3 aMga choTe 3 aMga gaMbhIra 32 kula nakha, pAMva ke talave, hathelI, jihvA, oSTha, tAluA, AMkhoM ke kora bagala kA bhAga, hRdaya, gardana, nAka, nakha, mukha / dAMta, camar3I, keza, aMguliyoM ke perave, nakha / netra, vakSasthala (chAtI), nAka, dAr3hI, bhujA / lalATa, svara, mukha / jaMghA, liMga, gardana / svara, nAbhi, satva / 32 lakSaNa chatra, kamala, dhanuSa, ratha, kachuA, aMkuzavAva, svastika, toraNa, tAlAba, siMha, vRkSa, cakra, hAthI, zaMkha, samudra, kalaza, prAsAda, matsya, java, yajJa, staMbha, kamaMDala, parvata, cAmara, darpaNa, baila, dhvajA, abhiSeka yukta lakSmI mAlA, mayUra / ye battIsa lakSaNa ati puNyazAlI jIva ko hote haiM / 1 tIrthaMkara kI AtmA apUrva eaizvarya kI adhikAriNI hotI hai / anaMta Rddhi-siddhi kI bhoktA hone para bhI karma kSaya kara mokSa ko prApta karatI hai / cakravartI karma ke anusAra bhoga sAmagrI meM Asakta hokara naraka meM bhI jAte haiM, deva gati meM bhI jAte haiM, karma kSaya kara mokSa meM bhI jAte haiM / baladeva ko chor3akara vAsudeva prati vAsudeva AraMbha samAraMbha ke kAraNa naraka meM jAte haiM / 18 prakAra ke AbhyaMtara doSoM kA sarvathA abhAva hotA hai / tIrthaMkara kA jIva, dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya, vIryAMtarAya, hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, durgaMdha, rAga, dveSa, kAma, ajJAna, niMdrA, mithyAtva, avirati, dravya se tIrthaMkara ke jIva sarva prakAra ke rogoM se mukta hote haiM / 199 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOG * zarIra kI 7 dhAtU - rakta, mavAda, mAMsa, asthi, majjA, meda, vIrya / * anumodanA pragati kA eka rAjamArga hai| * puruSa se striyA~ vividha prakAra ke bhinna-bhinna svabhAva vAlI dekhane ko milatI haiN| 5 dhAya mAtAe~ * putra ko kula dIpaka aura putrI ko lakSmI rUpa kahA hai, tIrthaMkara rupa bAlaka ke lAlana pAlana ke lie indra mahArAja 5 dhAya mAtAo kI niyukti karate haiN| * 1. kSIra dhAya - stanapAna karAne vaalii| * 2. maMjana dhAya - snAnAdi karAne vaalii| * 3. maMDana dhAya - zrRMgAra Adi karAne vaalii| * 4. khelana dhAya - krIr3A karAne vAlI (khela-khilAne vAlI) * 5. aMtardhAya - goda meM uThAkara ghumAne vaalii| * zraddhA ko sarvaroga nivAraNa karane vAlI dhanvaMtarI (vaidya) kI upamA dI gaI hai| tIrthaMkara deva ke prati jitanI dRr3ha zraddhA hogI - utane hI pramANa meM (tIrthaMkara ke atizaya kA prabhAva) bhagavAna ke atizaya' ke prabhAva se Iti-upadravya, duHkha, kaSTa dUra hote haiN| "ciTThaU dUre maMto, tujjha paNAmo vi bahuphalo hoi / nara tiriesu vi jIvA, pAvaMti na duHkkha dogaccaM // (uvasaggaharaM) mahAmaMtra kA prabhAva to dUra rahA, kintu, he puruSAdAnIya pArzvanAtha prabhu ! Apako trikaraNa yoga (mana, vacana kAyA) se bhAvapUrvaka kiyA huA vaMdana bhI manuSya evaM tiryaMca jIvoM ke duHkha-dAridraya dUra ho jAte haiM aura durgati dvAra baMda ho jAte haiN| * maMtra zAstra kI dRSTi se * pIlA raMga kA dhyAna - sthaMbhana karAtA hai * lAla raMga kA dhyAna - smaraNa se vazIkaraNa hotA hai| * kAlA raMga kA dhyAna - pApiyoM ko zAMta evaM unakA uccATana karAtA hai| * nIlA raMga kA dhyAna - isa loka (mAnava sukha) ke lAbha kI prApti aura * zveta raMga kA dhyAna - zAMti prApti hotI hai, karma kSaya hote haiN| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 200 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 mokSa kisalie ? (cintaka - sva. pannAlAla jagajIvanadAsa gAMdhI) "pahalA sukha te jAte naryA, (zarIra se svastha) bIju dhare zIlavatI bhAryA, tIju sukha koThI mAM jAra, cothu AjJAMkita parivAra, pAMcamuM sukha kalazarupa sAra pratiSThAvAna ne AbarudAra / " pAMce pAMca sukha-duHkhanA dvAra, jJAnI kahe mokSa sukha ja vicAra / "zraddhAMdha" * baMdhana - duHkha mukti vicAra : duHkha kA aura baMdhana kA abhinna saMbaMdha hai| duHkha hogA vahA~ baMdhana honA hai aura baMdhana hogA vahA~ duHkha avazyaMbhAvI hai| duHkha kA samUla vinAza arthAt vahA~ mokSa mukti praapti| sabase bar3A baMdhana svayaM ke nikaTa hI hai / yAni zarIra / zarIra ko khilAnA, pilAnA, pahanAnA (vastra AbhUSaNoM se sajAnA) saMvAranA aura aMta meM use chor3akara jAnA / chor3anA par3atA hai taba mRtyu kA duHkha / yadi zarIra ko mukti prApti kA sAdhana banAnA hai to yoga dhAraNa karo, anyathA bhoga vilAsa kA sAdhana banA hai to AtmA kA bhoga / arthAt duHkha ko nimNtrnn| * prApta sukha aura icchita sukha vicAra : duHkha vikRti hai, isako koI cAhatA nahIM / sukha jIvana kA hI eka svarupa hai / jIva kI 7077070000000000020100505050505050505050605060 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII svayaM kI mAMga hI sukha kI hai / jIva ko adhUrA, alpa, ajanabiyoM kI taraha azuddha, parAdhInatamA maya, vikArayukta, vinAzayukta jInA acchA nahIM lgtaa| saMpUrNa yA apUrNa, jo prApta nahIM huA aura huA vo kama hai, donoM kI mAMga cAlU rahatI hai| jIva svarUpa se pUrNa hai to isIlie vaha pUrNatA hI cAhatA hai| bAjAra meM kharIdI karane jAte ho to purAnA, phaTA huA, tar3aka AI huI - yAni cirAyA huA, ghisA-piTA, jo pUrI taraha jIrNakSIrNa lagane vAlA-cAhe kapar3A yA anya vastu hameM acchI nahIM lagatI / zAlibhadra ke pAsa anaginata Rddhi thI, akalpanIya vaibhava thA, phira bhI unake Upara zreNika rAjA baiThA hai, usakA apane Upara adhikAra unako acchA nahIM lagA aura saMsAra kA tyAga kara diyA, bhagavAna mahAvIra kA svAmitva svIkAra kara liyaa| jIvana kA vAstavika sukha pUrNatA meM hI hai| __ aMgrejo ke zAsanakAla meM janatA saba taraha se sukhI thI kintu gulAmI thI parataMtratA thii| svataMtratA ke binA jIva zAMti se nahIM baitthtaa| __ sarva paravaMza duHkhaM, sarvAtmavaMza sukham / para-padArtha ke saMyoga se prANI ko jo vedanA hotI hai vaha AtmA kA vikRta svarupa hai| isalie duHkha rupa hai| kintu para -padArtha yadi AtmA pariNAma kA sva saMvedana karAtA hai to vaha sukha hai / isalie kahA hai 'sva mAM vasa, parathI khasa' * avikArI avinAzI yA vikArI vinAzI ? jIva kaisA bhI ho, mRtyu koI nahIM cAhatA, amRta - amaraNa ko hI hama cAhate haiN| * prabhu ke sAmane 'akSata' se Alekhana karate samaya svastika meM jJAniyoM ne apUrva jJAna garbhita mAMga rakhI hai ? Decode It aura hama unakI balihArI jAte haiN| * sarvocca yA sAmAnya sukha ? ___Marathon Race Aja hama sabhI ko acche se acchA Exclusive Paramount prApta karane kI cAha hai / (Alatu phAlatu) avyavasthita-jo kAma meM na A sake aisI koI vastu hameM acchI nahIM lgtii| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 20290GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG 6 dravya meM uttama se uttama dravya jIva hai aura unameM svayaM ke sva svarupa ko prApta karane kI vAstavika cAha hai, mAMga hai / AtmA zAzvata sukha kI zodha meM rahatI hai| akSaya, ajara-amara, avikArI, avinAzI aisA sukha use caahie| ____Perfect, Pure, Personal, Permanent, Paramount sukha kI mAMga hai / sva, yAni svayaM kA, jo svayaM ke aMdara hai use nikhAranA arthAt bAhara prakaTa karanA hai| * anajAne meM jo yAcanA hotI hai, vaha satya hai, jAyaja hai, bhUla kahA~ hotI hai ? lekina, pudgala meM se mile yaha saMbhava hI nahIM aura vahA~ se prApta karane ke lie hama yAcanA karate haiN| * jIva vyavahAra meM :1. dUdhapAka yA zrIkhaMDa eka cammaca hI mile to adhUrA ? siMghAr3e ke ATe kA bhela kiyA huA zrIkhaMDa kyA acchA lagatA hai ? halavAI binA kallAI kie hue bartana meM dUdha pAka deto kaisA ? mevA ilAyacI AdimasAlA yukta dUdhapAka hI svAdiSTa lagatA hai nA ? 2. zAdI yogya lar3ake ko kaisI kanyA cAhie ? raMga, rupa aura sarvAMga akSata kanyA cAhie? ku~vArI evaM zuddha jIvana meM rahI huI lar3akI caahie| mana ke aMdara vizva suMdarI ke svapna saMjoe rahatA hai| 3. striyA~ bAjAra meM maTake kharIdane jAtI haiM, acche ThoMka bajAkara pakkA maTakA dekhatI haiN| kahIM pAnI bharate samaya kaccA ho to phUTa na jaae| isalie acchA pakA huA dekhatI haiN| AMtarika jIvana ke ina sabhI maulika svarUpoM meM cAha kI chAyA chAI rahatI hai / jIva saccidAnaMda svarUpa hai / sat-nityatA, citta-jJAna, AnaMdarupa, mokSa ko na mAnanA, na samajhanA tathA paramAtmA ko na mAnanA, na samajhanA, yA na svIkArane kI mAMga ko yadi aMdara taka khoja kara dekhA jAe to jAne-anajAne meM bhI mokSa kI mAMga to hotI hI hai| jIvana svayaM jIeM aura na mAne usI kA nAma ajJAna hai / sukha ke pahale aura sukha ke bAda bhI duHkha hI hai / sukha ke sAtha duHkha to rahatA hI hai, jJAnI bhagavaMta aisA samajhAte haiN| nirdoSa sukha, nirdoSa AnaMda, cAhe jahAM se lo, ye divya zaktimAna hai, jisase jaMjIroM se GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 203 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikala jAtA hai, para vastu meM Asakta nahIM honA, isakI dayA mujha para rahI, ye siddhAMta tyAgana ke bAda duHkha yA sukha kucha bhI nahIM / (zrImad rAjacandra) na icchA ho to bhI Ave usakA nAma duHkha aura na icchA ho to bhI calA jAya usakA nAma sukha / bharata cakravartI asImita Rddhi samRddhi ke bhoktA the| pA~coM hI sukha saMpUrNa rUpa se prApta the, phira bhI unake prati ve nispRha the / cU~ki unake mana meM yaha dRr3ha nizcaya thA ki - ye sukha kSaNabhaMgura haiM, niHsAra hai / ve sadA unako smRti meM rahe - mahala meM aise svarUpa ko nirmita karavAyA thA / sadA usa svarUpa ko mana meM samAyA rakhate the aura yahI kAraNa rahA ki nispRha bhAvoM kA maMthana bar3hatA calA gayA, eka samaya aisA AyA ki gRhastha jIvana meM rahate hue hI kevalajJAna prApta kara mukti par3ha pA liyA, mokSa mArga ke adhikArI bana gae / mokSa kauna jA sakatA hai ? * moha ko jIta le vaha mokSa jA sakatA hai / saMkhyAta varSa kI AyuSa vAle yugalika mokSa nahIM jA sakate, saMjJI, bhavya, kama se kama nava (9) varSa kI umra / prathama saMghayaNI - vajra RSabha nArAcasaMghayaNa, U~cAI zarIra mAna - 500 dhanuSa pramANa / * eka sAtha kitane jIva mokSa jA sakate haiM ? eka samaya meM 500 dhanuSa kI dehamAna vAle 2 hAtha kI kAyA vAle 02 04 108 madhyama avagAhanA vAle * aMtagar3a, aMtakRta kevalI kyA hai ? jinake kevalajJAna aura nirvANa kA aMtara sirpha 2 ghar3I kA ho / udAharaNa svarUpa metAraja muni, gajasukumAla, marudevI mAtA / 1979 204 - Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG * aMtarakAla kitanA ? (mokSa jAne vAle jIvoM ke bIca) jaghanya - 1 samaya utkRSTa - 6 mAha * anaMtara kAla (satat, Inaraw) kitanA ? ja. - 2 samaya nirantara 2 siddha hote hI haiM u.-8 samaya nirantara 8 samaya taka siddha hote haiM, mokSa jAte haiN| 1.samaya meM u. 108 muni mokSa jAte haiM 10 napuMsaka mokSa jAte haiM 20 tIrthaMkara mokSajAte haiM * rasa bharA vivaraNa :tIsare Are ke aMtara meM 7 kulakara hote haiN| 3 hakkAra nItivAle 1 makkAra nIti vAlA, 3 dhikkAra nIti vAle pahalA, dUsarA, tIsarA aura chaThe Are meM agni nahIM hotI hai / cakravartI hote haiM taba baladeva, vAsudeva, prati vAsudeva nahIM hote haiM / cakravartI ke 14 ratnoM meM 7 ekendriya + 7 paMcendriya ratna hote haiN| 705050505050505050505050505020550509050505050505050090050 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 ullAsa gharamA pravezatAM bAraNuM kholyuM, ane kezara barAsanI surabhi, dehane vilepI rahI ... nirAmaya vitarAganA satnI kastUrI zvAsamAM jANe bhInI, bhInI, prasarI gaI ... prasannatA dhummasa valagyu, ane 'rAga' nI uSamAthI, TapakyUM zeSa eka bindu // Atama ne abhiSekatuM vItarAganI pUjAnA ullAsamAM .. 'zraddhAMdha' sitambara 99 7050505050505050505050505090206500900505050505050090050 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 vibhAga - 7 "tatva jharanA" pa. pU. zrI meghadarzana vijayajI mahArAja dvArA likhita "tatva jharaj vAMcane yogya, jAnane yogya, Adarane yogya 210 213 216 221 224 - tatva jharaj - pAMca samavAya - bhavya-abhavya jIva - sAdhuveza saMyama kA zaNagAra - sukhI honA hai ? AtmA ke nikaTa Ao - mokSa kisako kahoge? - mokSa kisako milatA hai ? - samakita - Azrava aura anubaMdha - mRtyu bane mahotsava 228 229 231 234 246 7050505050505050505050505090207090050505050505050090050 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 hRdaya kI bAta ..... Adizvara dAdA (2) bhavobhava malajo tamAro sAtha, bhavATavI mAM bhaTakI rahyo chu, jhAlajo mAro hAtha ..... bhavobhava ... chor3ayo nahIM saMsAra, nA lIdhuM saMyama cAritra tAta, mokSa mAraga nI rAha bhUlyo hu~, sAMbhalyo nahIM tAro sAda .... bhavobhava .... mahAmaMtra nA jApa karuM hu~, Atama para nA bhAta, mohamAyA AzravanuM Acamana, ___ karato hu~divasa ane rAta....bhavobhava.... bhavanI bhAvaTa bhAMge evaM, 'samikata' malajo tAta, 'zraddhAMdha' mane kahI dI thI tamane mujha haiyAnI bAta .... bhavobhava .... "zraddhAMdha" akTUbara 2010 70770700000000000208509090050505050505050605060 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaroga nivAriNI (rAga :- darabArI) padmAvatI devI tame cho, sarva roga nivAriNI / pArzva prabhunA yakSiNI cho, samyagdRSTi dhAriNI / sarvaroga nivAriNI .... varNa OM hrI~ jor3I ne japatAM, pArzva prabhunA dhArINI / anupama prabhAva pravarte tamAro, mana vAMchita phala dAyInI / sarvaroga nivAriNI bhInA bhAvathI dhyAna dhare tama, pAme labdhi duHkha varjananI / 'zraddhAMdha' cahe amI AzISanAM, Aza tamArA darzananI .. / / sarvaroga nivAriNI Wan Wan Wan 'uge samakita bhANa' 'sAdharmika bhakti karatAM, thAe ubhaya kalyANa, jina AjJA ne sevatAM, uge samakita bhANa // ... Car meM prAta: Office jAte hue mana meM bhAva umar3e aura likhA gayA 209 "zraddhAMdha" Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 tatva jharaNA - gaNivarya meghadarzanavijayajI likhita vItarAgo'pyayaM devo, dhyAyamAno mumukSubhiH / svargApavargaphaladaH, zaktistasya hi tAdRzo / / vItarAga deva kA mumukSu (jJAna evaM dharmaprApti ke jijJAsu) antarmana se dhyAna karate haiM to vo unako svarga aura apavarga = mokSarUpI phala dene vAlA hote hai, kAraNa ki usa vItarAga deva kI zakti hI aisI hotI hai / jo vyakti ina paramAtmA ke guNoM kA smaraNa karatA hai; bhakti karatA hai, vaMdana karatA hai, pUjana Adi karatA hai, usake duHkha aura doSa AtmA se dUra ho jAte haiM aura vo eka bhagavAna jaisA svarUpa pA jAtA hai| usI kA nAma paramAtmA kI prasannatA ... titthayarA meM pasIyaMtu - tIrthaMkara paramAtmA mere Upara prasanna hoN| * agni meM kahA~ rAga hai ? phira bhI jo vidhi se tApatA hai usakI ThaMDa dUra karatI hai aura bIca meM hAtha DAlatA hai to jalAtI hai| * recaka cUrNa jo letA hai usakI kabjiyata dUra hotI hai, nahIM letA hai usakI nahIM hotI hai| to kyA cUrNa rAga-dveSa vAlA hai ? * sUrya prakAza dene vAlA hai kintu talaghara Adi meM prakAza nahIM pahu~cAtA to kyA usameM rAga-dveSa hai ? nahIM ! agni, recaka cUrNa, sUrya Adi rAga-dveSa rahita haiM, unameM aisI advitIya zakti hai, usI prakAra rAga-dveSa rahita paramAtmA kI zakti bhI adbhuta hai, apUrva hai / bhagavAna ke sanmukha nayanoM se nayana milAkara jo khar3A ho jAtA hai use atizaya lAbha kI prApti hotI hai aura jo unakI AzAtanA karatA hai usako pratyakSa camatkAra-yAni usakA duSpariNAma kA anubhava karanA par3atA hai| * prasannatA haI arthAta lAbha haA:- paramAtmA kI bhakti se mokSa se lekara sabhI padArthoM kI prApti kA lAbha hotA hai, yahI to paramAtmA kI prasannatA hai| vyavahAra naya ke AdhAra para bhakti gItoM kI kitanI paMktiyA~ gAI jAtI haiM ? tuMhI mAtA, tU hI vidhAtA, cAhe vo sAta rAja dUra hai hama se, phira bhI mere hRdaya meM tumhArI bhakti kA svara cala rahA hai| vhAlA sImaMdhara svAmI, arajI A mArI suNajo aNtryaamii|' GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 210 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUGI * nizcaya naya aura vyavahAra naya; donoM naya apane-apane sthAna para balavAna hai / magaramaccha kA bala pAnI meM adhika rahatA hai / hAthI kA pRthvI para hAthI jala meM nirbala aura magara pRthvI para nirbala / isa prakAra apanI-apanI jIvana zailI meM yogya mahatva denA caahie| * AtmA anAdi hai, saMsAra anAdi hai, AtmA aura karma kA saMyoga anAdi hai / yaha vItarAga vANI hai aura ise kaMTha meM utAro, ina tInoM svarUpoM ko yadi anAdi nahIM mAnA jAe to hajAroM prazna khar3e hoMge aura unakA samAdhAna kahIM nahIM hogaa| * agatya kI bAta acche se dhyAna meM rakho isa kAla meM bhale dUsarI naraka se Age nahIM jA sakate kintu nigoda meM to jA hI sakate haiN| * bAdhA (avirati dUra) lene kA mana kaba hotA hai ? ____ apratyAkhyAnIya kaSAya mohanIya karma kA udaya dUra hotA hai, taba apratyAkhyAnIya kaSAya kA nikAcita udaya ho jAe to choTA se choTA vrata, paccakkhANa bhI nahIM kara sakate / choTe niyama se lagAkara dIkSA (saMyama) jaisA bar3A niyama karane ke lie bahuta puruSArtha karake aise kaSAyoM kA udaya nahIM hone denA caahie| pApa pravRtti nahIM karate hue bhI pApa kyoM lagatA hai ? kAraNa - pApa karane kI icchA yA vicAra mana meM utpanna hote hI pApa lagatA hai / jaise kisI ko mArA nahIM parantu mArane kA vicAra karane mAtra se pApa laga gayA / pApa karane ke bhAva mana meM dRr3ha hai hI, isalie bAdhA meM nahIM le sakate / to azubha pravRtti na karate hue bhI pApa to lagatA hI rahatA hai / isalie jo kArya hameM nahIM karanA hai usakA pratyAkhyAna (tyAga) kara lenA caahie| galata vicAra jaba Ane lage taba usa samaya acche vicAroM ko mana-mastiSka meM lAkara galata vicAroM ko roka denA caahie| ___ pApa pravRtti ke bhAva utpanna honA, vaha atikrama aura usake lie upAya socanAvyatikrama / pApa pravRtti meM Age bar3hanA, vaha aticAra aura pApa karma karanA, anAcAra kahA jAtA hai| jaina zAsana meM pravRtti se adhika pariNAma kA, pariNati kA mahatva adhika batAyA hai| 70770700000000000211509090050505050505050605060 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG bhItara meM pApa karane kI pravRtti sadA kI hai to usakA karma baMdha hamezA hotA hI rahegA / ina karma baMdha se chUTane ke lie hamezA nitya nae vrata - niyama- pratyAkhyAna karate rahanA cAhie / * vijJAna aura dharma :- padArtha meM parivartana lAe vaha vijJAna evaM AtmA meM parivartana lAe vaha dharma / * 'pratyAkhyAna (tyAga, niyama) liyA aura TUTa jAya (khaMDita ho jAe) to isase acchA ki niyama lenA hI nahIM caahie| aisA mana meM vicAra karanA, pravRtti yA pariNati honA, utsUtra vacana hai aisA kabhI mana meM nahIM socanA / aisA socane se, aisA mAnane se prAyazcita AtA hai (doSa lagatA hai) isalie niyama to lenA hI cAhie / kabhI aisA saMbhava ho to kucha chUTa rakha kara lenA / kadAcita koI aisA avasara A gayA ho ki niyama TUTa gayA to usakA prAyazcita jarUra le lenA cAhie lekina niyama ke binA nahIM rahanA / mana kI dRr3hatA ke sAtha liyA huA niyama kabhI TUTatA nahIM / koI aisA hI anivArya kAraNa banatA hai ki majabUrI meM niyama tor3anA par3atA hai yA TUTa jAtA hai; TUTane meM jo doSa lagatA hai usase jyAdA niyama na lene se doSa lagatA hai / taMduliyA matsya sAtamI naraka meM jAtA hai kyoMki usake mana meM sadA pApa vRtti ke hI bhAva rahate haiM / * gRhastha jIvana sarvavirati kI Net Practice ke lie hai| bekAra jIvana jIne ke lie nahIM / apanA mUla kahA~ hai ? - nigoda meM, avyavahAra rAzi (aisI AtmA jo eka bAra bhI duniyA meM vyavahAra yogya nahIM bana sakI ) kI goda meM, vahA~ se bAhara nikale to kisake prabhAva se ? dharma ke prabhAva se / sahana karanA vaha dharma | dAna meM :- dhana kI mUrchA meM ghaTana Aye to vaha dAna, dharma / zIla meM :- kAma vAsanA meM ghaTana Aye to mana ko sahanA par3e to vo dharma | tapa meM :- zarIra ko sahana karanA par3atA hai isalie vaha usakA dharma hai / bhAva meM :- durbhAvoM ko dUra karane ke lie, zubha bhAvoM ko mana meM utpanna karanA par3atA hai, mana ko sahanA par3atA hai, isalie vaha dharma hai / icchApUrvaka sahana karate haiM to kaI karmoM kA nAza hotA hai / yaha sakAma nirjarA / binA icchA ke anajAne meM yA dUsare ke dvArA sahana karanA par3atA hai / vaha akAma nirjarA kahalAtI hai| 1979 212 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 pA~ca samavAya pAMca samavAya :- eka AtmA mokSa gaI to hI apanI AtmA bAhara nikalI, usameM niyati, bhavitavyatA mukhya kAraNa hai| zeSa 4 kAraNa gauNa haiN| * svabhAva, kAla, karma aura puruSArtha (udyama) / vizva meM koI bhI kArya, kAraNa ke binA hotA hI nahIM hai| * bAlaka 9 mahIne meM hI kyoM janma letA hai ? Ama garmI meM hI kyoM AtA hai ? vikAra yuvAvasthA meM hI kyoM utpanna hote haiM, bAlya avasthA meM kyoM nahIM ? isakA mukhya kAraNa kAla (smy)| ___ * kAMTe tIkSNa kyoM hote haiM ? agni garama kyoM ? barpha ThaNDA kyoM ? dahI dadha se hI kyoM hotA hai ? pAnI se kyoM nahIM hotA? kaG maMga kyoM nahIM sIjate haiM ? to kaheMge isakA mukhya kAraNa svbhaav| * eka samajhadAra dUsarA mUrkha kyoM ? eka zrImaMta dUsarA garIba kyoM ? ye saba vicitratAe~ kyoM haiM ? isakA mukhya kAraNa karma yA purussaarth| jisa jIva ne mokSa jAkara apane Upara upakAra kiyA to apane ko usake badale kucha nahIM karanA? aisA nhiiN| apane ko bhI jo avyavahAra rAzi ke nigoda ke jIva haiM unako bAhara lAne ke lie mokSa meM jAnA hI caahie| pAMca samavAya - duniyA meM koI bhI kArya ho usameM mukhya, gauNa rUpa meM 5 kAraNa kAma karate haiM - 1.niyati, 2. svabhAva, 3. kAla, 4. karma, 5. puruSArtha (udyama) * udAra, saMtoSa aura prasannacita bananA hai to jIvana kA kendra bindu bhagavAna ko rakhanA hogaa| * AtmA ko avyavahAra rAzi meM se bAhara nikAlane meM mukhya kAraNa niyati hai / AtmA bhavya hai yA abhavya, isameM mukhya kAraNa svabhAva hai| * acarama AvartakAla meM se bhavya AtmAoM ko caramAvarta kAla meM praveza karAne meM mukhya kAraNa kAla hai / jaba AtmA kA kAla (samaya) paripakva ho jAtA hai taba bhavya AtmAoM kA caramAvarta kAla meM praveza ho jAtA hai| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 213 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG caramAvartakAla meM praveza hone ke bAda jIva ko dharma evaM mokSa se saMbaMdhita sabhI bAteM acchI (rUcikara) lagane lagatI haiN| aisA sukhada anubhava karane vAle prANI ke hRdaya meM ullAsa, umaMga prakaTa ho jAtA hai, mana meM eka hI bhAva calate rahate haiM - basa ! aba to vizeSa sAdhanA karU~, puruSArtha karUM aura jaldI mokSa prApta kruuN| ardha carama AvartakAla meM AtmA kA praveza huA hai yA nahIM, yaha apane svayaM ke hRdaya ko TaTola kara dekhanA hai| bAhara se sAdhu jIvana meM hote hue bhI aMdara se kucha alaga hI ho sakatA hai| usI prakAra se bAhara se saMsArI rUpa meM dikhAI dete hue bhI aMdara se AtmA bar3I prazasta bhAva meM raha sakatI hai| isalie - No judgementonothers! seTha tejapAla kI patnI anupamA devI mahAvideha kSetra meM janma lekara cAritra liyA aura kevalajJAnI ke rUpa meM vicaraNa kara rahe haiN| Ayu pUrNa kara mokSa jaaeNge| ___ anupamA ke bhava meM dIkSA nahIM lI thI kintu mana ke pariNAma utkRSTI hone se dUsare bhava meM hI mokSa ke adhikArI bana ge| saMsArI ziSya kumArapAla rAjA ke sirpha 3 bhava hI batAe~ haiN| sabhI ke lie sabhI kArya ho sakate haiM / jaise - bAhya rUpa se gRhastha jIvana meM rahate hue bhI kurmA putra aMtarbhAvanA kI utkRSTatA se ucca zreNI ko sparza karate hue kevalajJAna prApta kara liyaa| kevalI ke rUpa meM 6 mAha taka ghara meM rahakara mAtA-pitA kI sevA kI / kyoMki - kevalajJAna kI kisI ko jAnakArI nahIM huI (na hone dii)| acaramAvarta meM saMsAra ke kriyAkalApa acche lagate haiM / mokSa acchA nahIM lgtaa| caramAvarta meM saMsAra bhI acchA lagatA hai aura mokSa bhii| ardha caramAvarta meM saMsAra meM rahanA kiMcita bhI acchA nahIM lagatA / mokSa hI acchA lagatA hai / gurudeva kA sAtha acchA lagatA hai / patnI yadi sAtha bhI rahatI hai to bhI usake sAtha rahanA acchA nahIM mAnatA hai| niyati paripakva ho gaI to avyavahAra rAzi meM se bAhara nikala kara vyavahAra rAzi meM jIva A jAtA hai / kAla paripakva huA to acaramAvarta meM se caramAvarta sthiti meM A jAtA hai| zeSa rahA Adhe caramAvarta ke svarUpa meM pahacane ke lie niraMtara prayAsa karanA anivArya hotA 50505050505050505050505000214900900505050505050090050 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG hamArI AtmA kA svarUpa ye ho ki mana ko mokSa rUcikara lage, saMsAra kI pravRtti arucikara lage / mokSa se saMbaMdhita sAmagrI acchI lagatI hai| saMsAra nahIM / sarvaprathama bhagavAna se milana, usake bAda duniyA kI prvRttiyaaN| zrIpAlakumAra kI mayaNAsuMdarI ke sAtha zAdI hone ke bAda usI rAtri meM zrIpAlajI ne mayaNA se pUchA - "kala prAta: kyA kareMge?' to usake uttara meM mayaNA ne yaha nahIM kahA ki - pahale vaidyarAja ke pAsa jAkara kor3ha roga ke nivAraNa kA upAya kareMge yA mAmA ke yahA~ jAkara Azraya leMge athavA bahina ke ghara jAkara raheMge / nahIM ! mayaNA ne kyA uttara diyA - "kala prAta:kAla sarvaprathama bhagavAna AdinAtha ke darzana vaMdana kreNge|" mayaNA-zrIpAla ke hRdaya meM prabhu base hue the - isalie sabase pahale bhagavAna kA dhyAna hI unake nayanoM meM thA, aura hamAre ? bhagavAna aura guru kA nambara AkharI meN| ardhapudgala meM praveza karane ke lie :- prathama nambara deva, guru aura dharma ke guNoM ke prati AkarSaNa (rAga) aura saMsAra ke prati nirAgatA utpanna karanA Avazyaka hai| jala kamalavat = anAsakti - yaha aMtarhRdaya se vicAra karane yogya hai, pApa karane vAlA pApI hI hogA, aisA nahIM hotaa| veda mohanIya karma ke tIvra udaya (nikAcita karma) vAlAsatyakI vidyAdhara samakita dhArI thA; aisA bhagavAna mahAvIra ne kahA thA, adRzya rUpa meM zIla bhaMga karatA thA, parantu aMdara se bahata pazcAtApa hotA / hRdaya usa kArya se atyanta vyathita hotA thaa| niraMtara rotA rahatA thaa| vaha jIva mokSa meM jAne vAlA thaa| kAla kI paripakvatA ke AdhAra para jIva caramAvarta meM praveza karatA hai| AtmA kA vikAsa karavAne meM AdhAra kyA hai ? 1. duHkhI hai yA sukhI ? 2. pApI hai yA puNyazAlI ? 3. doSI hai yA guNavAna ! AtmA ko doSa dUra karanA aura guNoM ko prApta karane ke lie prabala puruSArtha karanA Avazyaka hai| suHkha-duHkha, pApa-puNya kI ciMtA kie binA ! caramAvarta kAla meM hI doSa kA nAza aura guNa kI prApti ho sakatI hai| acaramAvarta kAla meM karma balavAna, puruSArtha nirbala ho jAtA hai aura caramAvartakAla meM 9@G@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 215 9@GOGOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TOUHUUUUUUUUUUUUUUUUUU puruSArtha sabala evaM karma nirbala ho jAte haiN| dharma aura dhArmika anuSThAnoM meM jitanI adhika Asakti hogI utanI adhika ArAdhanA bar3hegI aura virAdhanA ghttegii| (virAdhanA kama hogI) niyati, gaNita ke udAharaNa ke pIche jo uttara hai vaha usake jaisA hai; parantu usakA uttara lAne ke lie guNAkAra, bhAgAkAra, hisAba, usake bAda zeSa sArI rUpa rekhA karanI par3atI hai| usake lie usake jaisA puruSArtha caahie| udAharaNa kA uttara to nizcita hai hI; kintu puruSArtha ke binA uttara nahIM mila sktaa| jaba taka niyati ko nahIM samajha sakate taba taka puruSArtha karanA hI par3atA hai| bhavya - abhavya jIva avyavahAra rAzi kI nigoda se bAhara nikalI huI AtmA kI do prakAra se yAtrA prAraMbha hotI hai - 1. gola - cUr3I ke jaisA yA khAlI kue jaisA mArga / gola-gola ghUmate raho (cakkara lagAte raho) usakA aMta nahIM hai| __2. kuMDaliye jaisA - gola-gola kuMDAliye bar3e-bar3e banAte-banAte Akhira aMta A jAtA hai| prathama mArga - ghANI ke baila jaisA - jisameM ghUmate raho / usase mokSa kI prApti kabhI nahIM hotii| dvitIya (dUsarA) mArga - mokSa taka pahu~cA detA hai| * nigoda meM se bAhara nikalI huI AtmA do prakAra kI hotI hai| 1. bhavya (mokSa kI yogyatA vAlI) 2. abhavya (kabhI mokSa nahIM jA sakane vAlI) 500 ziSyoM ke guru banajAe to bhI cUr3I jaisA gola mArga meM hI cakkara lagAtA rahatA hai| avyavahAra rAzi kI nigoda ke jIva ekendriya hI hote haiM, usake sparzendriya ke atirikta anya indriya nahIM hotii| bhavi (bhavya) jIva meM mokSa jAne kI yogyatA hotI hai aura abhavi (abhavya) jIva meM 7050505050505050505050505050216500900505050505050090050 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaisI yogyatA nahIM hotI / pAnI meM (jAvaNa) jamAvaNa DAlane se dahI nahIM jamatA, pratyakSa tIrthaMkara deva kI dezanA zravaNa karane ke bAda bhI abhavi jIva meM mokSa jAne kI yogyatA nahIM AtI hai / abhavya kA upadeza sunakara 500 ziSya mokSa jAte haiM aisA ho sakatA hai kintu svayaM mokSajA hI nahIM sakatA / * hama bhavya haiM yA abhavya ? pAlItANA - zatruMjaya tIrtha kI jisane yAtrA kI hai vaha bhavya hI hai| jisake mana meM yaha prazna uThatA hai ki maiM bhavi hU~ yA abhavi - to vaha jIva bhI bhavya hI hotA hai / DhA. ta. choTA bAlaka apanI mA~ se pUchatA hai ki 'mA~ totalA hU~ yA bolatA hU~ ?' to bolatA hai tabhI to prazna pUcha rahA hai, anyathA prazna pUcha hI nahIM sakatA / bhavi to bhavi hI rahatA hai, abhavya - abhavya hI rahatA hai / mukhya rUpa se isakA kAraNa 'svabhAva' hai| mUMga ko karaDU kisane banAyA ? to kahanA hogA - usakA svabhAva hai / kyoMki Aga para kitanA hI pakAyA jAe va lekina vo mUMga nahIM sIjatA, ThIka aise abhavi ko kitanA hI upadeza do, kintu vaha bhavya nahIM hotA / abhavi - abhavi hI rahatA hai / saMsAra meM dharmI se pApI adhika dikhAI dete haiM; phira bhI dekhA jAtA hai ki - abhavi se jyAdA bhavi jIvoM kI saMkhyA anaMta gunA hotI hai / asaMkhyAta saMkhyA ke 9 prakAra haiM / pUrva pUrva ke (prathama-prathama) asaMkhyAta karate bAda - bAda ke asaMkhyAta bar3e (sthUla se sthUla) bar3e hote jAte haiM / no se no asaMkhyAta kI gaNanA karate phira anaMta A jAte haiM / anaMta ke bhI 9 prakAra haiM / isa viSaya meM 9 ke anaMta pramANa meM koI bhI vastu yA padArtha nahIM hai; isalie vizva kI sabhI AtmAe~ 8veM anaMta jitanI kahI gayI hai / usameM se cAra anaMtA AtmA abhavya hai| pAMcaveM anaMta AtmAe~ mokSa gaI / pAMcave anaMta AtmAe~ bhavya haiM / 1 sUI ke agrabhAga meM rahe itane baTATA pyAja Adi kaMdamUla ke kaNoM meM bhI AThaveM anaMta jitane jIva hote haiM / isIlie jaina dharma meM kaMdamUla khAne kA niSedha kiyA gayA hai / kaMdamUla khAnA mahApApa kA kAraNa hai / mAnava jIvana prApta hone ke bAda pApakarma kA mArga kauna sA hai yaha samajha lenA cAhie aura puNya prApti kA mArga kauna sA hai yaha bhI jAnane kI AvazyakatA hai 217 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUGGUGUGUGGGGGGGGGG donoM rAha kI jAnakArI pUrI hone ke bAda hI sukha-duHkha ke hisAba se jIvana jInA sArthaka hotA hai| pApa ho jAe to rote-rote pApa karanA aura prAyazcita karanA kabhI bhUlanA nhiiN| jAti bhavya :- jAti se bhavya, niyati se majabUra kabhI bhI avyavahAra rAzi meM se bAhara na A sake aise bhavya jIva (brahmacAriNI sAdhvIjI ke smaan)| bhavya :- saMyama jIvana kI sAmagrI ke saMyoga se mokSaphala kI prApti kare aisI aatmaa| abhavya :- vaMdhyA strI ke samAna, sAmagrI hote hue mokSa na jA ske| bhArakarmI bhavya :- ghane karma baMdhana ke bojha se dabI huI AtmA / jaise - dRr3ha prahArI, arjuna mAlI, cilAtIputra aadi| durbhavya :- kaI bhavoM ke bAda mokSa jAne vAlI aatmaa| Asanna bhavya :- nikaTa bhava meM mokSa jAne vAlI aatmaa| 7050505050505050505050505050218900900505050505050090050 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG 7. abhavya pracalita haiM : 1. kapilA, 2. kAlasaurika, 3-4. do pAlaka, 5-6 do sAdhu - vinayaratna evaM aMgAramardaka aura 7. saMgama deva / 1. kapilA :- zreNika rAjA kI mukhya dAsI thI / sAdhu ko dAna (supAtradAna ) nahIM de sakatI thI / zreNika ne jabarana dAna dene baiThAyA va hAtha para cammaca (cATU) bAMdha diyA to dAna detI jAtI aura kahatI jAtI - maiM dAna nahIM de rahI hU~ rAjA kA cammaca dAna de rahA hai / bhavya samakita prApta kara letA hai to mokSa jarUra jAtA hai / sirpha bhavya hone se hI mokSa I mila jAtA hai aisA koI niyama nahIM hai / AcAra : prathamo dharma :- pahalA dharma jJAna nahIM, pahalA dharma AcAra hai / 2. kAlasaurika kasAI 500 pAr3A mAranA baMda kara deM to zreNika terI naraka Tala jAegI, bhagavAna mahAvIra ne kahA / zreNika ne kAlasaurika ko khAlI kueM meM utAra diyA ki aba pAr3e nahIM maaregaa| lekina vahA~ bhI kalpanA ke ( zarIra kA mela utAra kara pAr3e kA AkAra banAyA) pAr3e mAre, 500 pAr3e mAre / 3-4 do pAlaka :- zrIkRSNa kA putra prathama pAlaka thA / eka samaya zrIkRSNa ne zAMba aura pAlaka ko kahA :- tuma donoM meM se jo bhI prAta: kAla (kala) neminAtha bhagavAna ko prathama vaMdana karegA usako maiM merA zreSTha ghor3A puraskAra rUpa meM dUMgA / dUsare dina prAta: aMdhere meM hI pAlaka daur3atA huA gayA aura neminAtha bhagavAna ko vaMdana karI / zAMba ne vicAra kiyA - aMdhere meM calane meM jIva-jaMtu kI rakSA nahIM ho sakatI / jayaNA kA dhyAna rakhakara kara usane ghara baiThe hI bhAva se prabhu ko vaMdana kiyA / sUryodaya ke bAda kRSNajI bhagavAna ko vaMdana karane gae taba pUchA ki prathama vaMdana kisane kiyA ? prabhu ne zAMba kI bhAva vaMdanA ko uttama aura prathama batAI / pAlaka kI sirpha dravya vaMdanA thI / jayA meM mokSa prApti lakSya hai / isalie jayaNA meM dharma hai| zAMba nahIM gayA usameM jIva hiMsA nahIM karane kA usakA upayoga hI dharma thA / dUsarA pAlaka munisuvrata svAmI ke zAsana kAla meM huA - skaMdaka sUrijI AcArya ko namuci ne udyAna meM cAroM tarapha se ghera liyaa| apane sevaka 219 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlaka ke dvArA namuci ne sabhI sAdhuoM ko ghANI meM DAlakara mAranA prAraMbha kiyA (AcArya ke 500 ziSya the) skaMdaka sUri jJAnavAna the, unhoMne sabhI sAdhuoM ko aMtima ArAdhanA krvaaii| "zarIra aura AtmA alaga hai, zarIra ghANI meM pilA rahA hai, AtmA nahIM pilAtI, AtmA kabhI naSTa nahIM hotI, zarIra nAzavAna hai|" ina bhAvoM se pAlaka ke prati durbhAva nahIM hotA / 499 sAdhu guru AjJA meM rahakara binA durbhAva ke mokSa ko prApta ho ge| aMtima choTA bAla muni guru kA priya ziSya thA / pAlaka se kahA pahale mere ko pila de usake bAda bAla muni ko lenA / maiM usako pilate hue nahIM dekha sakatA / kintu pAlaka abhavya thA, isalie usane aisA nahIM kiyaa| pahale bAlamuni ko ghANI meM DAlA / isa kAraNa skaMdaka sUri ko pAlaka ke prati durbhAva (krodha) utpanna huA aura unakI mokSa mArga meM jAne ke prati roka laga gaI / 5. "udAyI rAjA kI jo hatyA kara de usako AdhA rAjya milegA " aisI ghoSaNA sunakara eka abhavya vyakti taiyAra huA / 'udAyI' akelA kahA~ milegA ? parva tithi ko pauSadha karatA hai / isalie pauSadhazAlA meM jAne ke lie jaina sAdhu kA sahArA lenA par3atA hai / udAyI rAjA kI hatyA karane ke lie guru kA vinaya kiyaa| jaina muni se dIkSA grahaNa kiyaa| guru ne usakA nAma vinayaratna muni rakhA / rajoharaNa (oghA) meM chUrI chupAkara rakhatA thA / pauSadha karavAne ke lie guru pauSadhazAlA meM le gae / AdhI rAta ko udaya rAjA kI mena nasa kATa DAlI / guru ko mAlUma par3I / jina zAsana kI hilanA na ho isalie guru ne apane hAtha se apanI nasa kATa DAlI aura prANoM kI Ahuti de dI / prAta:kAla jaba loga pauSadhazAlA meM gae guru ko aura rAjA ko marA huA dekhakara kahane lage - 'vinayaratna galata thA jo isane rAjA ko to mArA hI lekina guru ko bhI mAra DAlA / ' jaina dharma kI niMdA hone se baca gaI / 6. aMgAramardaka : - 500 sAdhu ke abhavya guru the / 7. saMgamadeva - mahAvIra svAmI ko eka rAta meM 20 upasarga kie| usase bhI saMtuSTi nahIM 6 mahIne taka bhagavAna ko zuddha AhAra nahIM milane diyaa| jahAM bhI bhagavAna AhAra ke lie jAte vahAM AhAra azuddha kara detA / phira bhI prabhu ke mukha maMDala para prasannatA aisI kI aisI hI rahI aura saMgama ke prati vIra prabhu ko dayA A gaI evaM nayanoM meM do AMsU chalaka par3e / saMpUrNa vizva ko tirAne kI bhAvanA vAle prabhu isa (saMgama) ke saMsAra meM nimitta bana gae / 220 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG sarvaprathama sabhI AtmAe~ avyavahAra rAzi kI nigoda meM hotI hai / jAti bhavya AtmAe~ kabhI bAhara nahIM AtI haiM / bhavya AtmA aura abhavya AtmA bAhara AtI haiM parantu donoM kI rAha (rAste) alaga hotI hai| __ abhavya gola AkAra Avarta (O) meM bhramaNa karatI rahatI hai / bhavya kI yAtrA ke golAkAra kA AkAra kramaza: bar3A hotA jAtA hai aura aMta meM mokSa taka pahu~ca jAtA hai| jaina zAsana meM pAyA ke 6 siddhAMta hai 1. AtmA hai, 2. AtmA pariNAmI (zarIra se pRthaka) nitya hai / 3. AtmA karma kI kartA hai, 4. AtmA karma kI bhoktA hai / 5. AtmA kA mokSa hai, 6. mokSa ke upAya bhI haiN| abhavya AtmA prathama ke 4 siddhAMta to phira bhI mAnatI hai, kintu 5vA~ aura 6vA~ siddhAMta to mAnatI hI nahIM hai / svayaM dUsare ko mokSa ke viSaya meM samajhAte haiM, mokSa ke upAya batAte haiN| svayaM dravya se dIkSA lete haiM / (Rddhi, siddhi aura svarga sukha ke liye) nava graiveyaka taka pahu~ca jAte haiM / parantu mokSa nahIM mAnate yA cAhate hI nahIM haiN| bhavya kabhI abhavya nahIM hotA hai aura abhavya kabhI bhavya nahIM hotA hai / abhavya AtmAe~ cauthA anaMta pramANa hai, kintu usameM ke sAta abhavya pracalita hai| sAdhuveza, saMyama kA zrRMgAra pahalA dharma AcAra hai, jJAna nahIM / kriyA ke prati ruci aura Adara honA caahie| kriyA ruci vAlI jIva zukla pAkSika hotA hai, bhavya hotA hai, jo aisI kriyA Adi meM AnaMda kA anubhava karatA hai / eka pudgala parivartana kAla se jyAdA samaya meM nahIM rahatA / vaha usa pahale hI mokSa calA jAtA hai| sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha Adi ke prati ahobhAva rkkho| * kauna sA jIva kahA~ taka jA sakatA hai ? * jAtibhavya - avyavahAra rAzi se bAhara nahIM nikala sakatA * abhavya - graiveyaka devaloka taka jA sakatA hai| GOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 221 90GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)e Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG * bhavya - mokSa pada prApta kara sakatA hai| * saccA sAdhU - mokSa pada prApta kara sakatA hai| * dravya lIMgi sAdhu nauve graiveyaka tk| * zrAvaka-zrAvikA - bArahaveM devaloka tk| * tiryaMca - AThave devaloka tk| * samakitI zrAvaka - bArahaveM devaloka se Upara bhI jA sakatA hai| * mithyAtvI abhavya AtmA - vezadhArI sAdhu banakara nauve graiveyaka taka jAtA hai| sAdhu jIvana kI siddhi, zakti ajaba gajaba kI hotI hai| sAdhuveza se jIvadayA kA pAlana, gurusevA, brahmacarya, sahaja rUpa se pAlana ho sakate haiN| mana: paryavajJAna sAdhu ko hI prApta hotA hai| 'dhammaM rakkhaI veso', veza dharma kI rakSA karatA hai, deva sAdhu ko vaMdana karate haiM, saMsAra ke raMgIna suMdara vastroM ko tyAgakara saMyama zrRMgAra rUpa sAdhu veza kI cAha rahatI hai| * sasnehI pyArA re saMyama kaba hI mile ? * kyAre banIza hU~ sAco re saMta ? * levA jevUnA lIdhuM meM saMyama cAritra A bhavamAM ? * chor3avA jevo chor3ayo nahIM khAro saMsAra meM A bhvmaaN| sAcA che vItarAga, sAcI che enI vANI, AdhAra cha AjJA bAkI dhUla dhANI / vItarAga ne kahA vahI satya hai, unakI zraddhA hI samakita hai, samakita hI mokSa kA Avazyaka upAya hai / zraddhA ke lie cAhie, mArdava aura Arjava Adi guNa evaM gunnaanuraag| AdhyAtmika jagata kA bhikhArI jisakA hRdaya komala nahIM, jisakI AMkhoM meM karUNA, anumodanA yA pazcAtApa ke AMsU na ho, aisA arabapati bhI bhikhArI hai / jo bhautika rUpa se garIba hai, paraMtu karuNA, anumodanA, pazcAtApa ke AMsU jisakI AMkhoM meM ho vaha AdhyAtmika jagata kA zrImaMta hai| 9@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 222 90GOOGOOGOGOGOG@GOOGOGOD Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasarpiNI kAla meM prathama marudevI mAtA mokSa ke sadbhAgI bane, 1000 varSa taka RSabha ko yAda karake AMsU bahAtI rahI / caMdanabAlA ne mahAvIra ko AMsU ke prabhAva se vApisa lauTA kara bulAyA, kevalajJAna rote-rote hotA hai, haMsate-haMsate nahIM / rone kI bhI sAdhanA karanI par3atI hai / karuNA meM, anumodanA meM, pazcAtApa meM are ! prabhu ke viraha meM AMsU giranA hI prabhu ko hRdaya meM basAnA hai| ..... arNikA putra ke rakta bindu nadI ke apkAya jIvoM kI hiMsA karate dekha kara AMsU Tapaka par3e, kevalajJAna ho gayA ... mokSa cale gae / ghanaghora varSA hotI hai to dhAnya utpanna hotA hai, jinavANI kI amRta varSA se guNa prakaTa hote haiM / bhagavAna ke pAMca kalyANaka kI ArAdhanA karanA cAhie ? kaise ? cyavanakalyANaka hone ke bAda bhagavAna ke mokSa ke atirikta sabhI gatiyoM ke dvAra baMda ho jAte haiM / janma kalyANaka arthAt garbha meM Ane ke dvAra jo khule the vo sadA ke lie baMda ho gae / dIkSA kalyANaka yAni gRhasthAzrama ke dvAra sadA ke lie baMda ho gae / kevalajJAna kalyANaka arthAt chadma avasthA ke dvAra sadA ke lie baMda ho gae / mokSa kalyANaka hone ke bAda saMsAra meM Ane kA dvAra sadA ke liye baMda / apane ko yadi ye sabhI dvAra baMda karanA hai to ye paMca kalyANakoM kI bhAvavibhora hokara ArAdhanA karanI cAhie / dIpAvalI arthAt mahAvIra svAmI kA mokSa kalyANaka / usakI ArAdhanA - miThAI khAnA, phaTAke phor3anA nahIM kintu chaTTha (do upavAsa), pauSadha jApa, deva vaMdana, pravacana zravaNa Adi karanA / mokSa jAne ke pahale jIvana kA eka hI Avarta - kuMDAliyA bAkI rahatA hai taba vaha caramAvarta kAla (aMtima kuMDAliyA) meM praveza kahalAtA hai / tabhI vaha bhavya AtmA caramAvartI kahalAtI hai / ( eka kuMDAliyA = 1 pudgala parAvarta kAla), usameM anaMta bhava nikalate haiM / hamane anaMta pudgala parAvartana meM bhramaNa kiyA hai / ata: hama caramAvarta kAla meM praveza kara cuke haiM ? 223 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OUJOJI JOGGING sAmAyika, pratikramaNa, vIsa sthAnaka Adi tapa, jApa Adi isake beromITara nahI / AMtarika pariNati, rAga dveSa ke bhAva, AtmA kA jhoka (Attitude) Adi usake lakSaNa haiN| bAhara se mAna-sammAna prApta karane vAlA jIva aMdara se usakI sparzanA nahIM kare aisA ho sakatA hai| galata pravRtti bAhya ho aura AtmA aMdara se rotI ho aisA banAva bne| sthUla bhASA meM jisako saMsAra hI acchA lagatA hai, usako mokSa acchA nahIM lgtaa| usa jIva ne abhI taka caramAvarta meM praveza nahIM kiyA / jisakI AtmA kA AMtarika jhoMka Trend ke prazasta bhAva vikasita hote haiM to caramAvarta meM praveza kiyA huA ho sakatA hai / dharma bhI acchA lage, pApa bhI acchA lage, mokSa bhI, saMsAra bhI acchA lage, hoTala bhI aura AyaMbila bhI acchA lagatA hai / aisI pravRtti-vRtti vAlA jIva, sthUla bhASA meM jJAnI jaba samajhAte haiM - taba kahate haiM, caramAvartI jIva honA cAhie / mokSa, dharma, anuSThAna, tapa, kriyA Adi acchI hI nahIM lage, aisA nahIM hotaa| kyA bAta hai ? merA itanA adhika saMsAra khatma ho gayA / eka hI Avarta bAkI hai ? to thor3A aura puruSArtha adhika karuMtAki mokSa jaldI mila jaae| aise bhAvavibhora honA caahie| tejapAla kI patnI anupamA devI mahAvideha meM janma liyA, dIkSA lI aura kevalIjJAnI ke rUpa meM vicaraNa kara rahe haiN| AyuSa pUrNa karake mokSa jAeMge / gajaba kI gati / guru hemacandrAcArya ke bahuta bhava hote hai / unake saMsArI ziSya kumArapAla 3 bhava karake mokSa jaaeNge| sabhI ke lie sabhI ho sakatA hai / apane aMtara ke bhAvoM ko zuddha nirmala rakhanA caahie| * dIkSA : dIkSA dene vAlA yA udaya meM lAne vAlA koI karma hai hI nahIM / dIkSA puruSArtha se prApta hotI hai / dIkSA lete hue usako rokane vAlA karma hai / prabala puruSArtha ke dvArA use dUra kiyA jA sakatA hai / usako rokane vAlA karmakA nAma hai, cAritra mohanIya karma / cetana kI zakti jar3a 705050505050505050505050505022450509050505050505050090050 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG karma se adhika zaktizAlI hotI hai / puruSArtha kI prabalatA hone para cAritra mohanIya karma ko haTanA par3atA hai| bhojana kI thAla parosI huI hai / use khAne ke lie vyavasthita baiThakara khAne kA puruSArtha karoge to udarapUrti hogii| usameM koI rokane vAlA nahIM / puruSArtha kamajora hogA to ghara baiThe koI naukarI nahIM degaa| vyApAra ke lie puruSArtha (udyama) karoge to hI paise mileNge| dIkSA lene aura pAlana karane meM jJAna nahIM vairAgya caahie| zArIrika bala nahIM, mAnasika bala caahie|dhairytaa caahie| ekAsaNA bhI nahIM karane vAlA mAnasika bala se mAsa kSamaNa kI tapasyA kara letA hai / basa ! isI prakAra se dIkSA pAlana ke lie vrata pAlana karane kI dhairyatA caahie| bhAva sahita dIkSA uttama se bhI uttama hai / bhAva se rahita bhikhArI ne dIkSA lI, kintu bAda meM saMyama kI ati anumodanA ke prabhAva se saMprati rAjA huaa| veza se lI huI dIkSA bhI manuSya ko tAra detI hai| upavAsa karate haiM taba 24 ghaMTe bhAva eka-jaise kahA~ rahate haiM ? isalie bhAva kama jyAdA ho sakate haiM phirabhI tArane vAlA anuSThAna hai| sukhI honA hai ? AtmA ke nikaTa jAo * AtmA kA vikAsa kaise karanA ? (indriya parAjaya zataka graMtha meM se vivecana liyA hai) maiM avaguNI hU~yA guNavAna isake AdhAra para AtmA kA vikAsa hotA hai| sukhI yA duHkhI pApI yA puNyazAlI ke AdhAra para nahIM / doSoM ke nAza aura guNoM kI prApti karane kA prayatna karane se vikAsa kI sAdhanA hotI hai / caramAvarta kAla meM hI aisA banatA hai / acaramAvarta kAla meM karma bahuta balavAna hote haiM aura puruSArtha kamajora hotA hai / caramAvarta meM puruSArtha balavAna hotA hai jisase karmoM ko hAranA par3atA hai| dharma ArAdhanA, acaramAvarta kAla meM bhI itane samaya virAdhanA ko roka detI hai| isalie dharma ArAdhanA satata cAlU rahanA hI uttama hai| puNya kA baMdha aura pApa kA nAza karatI hai / duHkha kama karatI hai| * (indriya parAjaya zataka graMtha meM se vivecana liyA hai) 509050509050909090509090050225909009050909050509090909050 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG acaramAvarta kAla meM virAdhaka bhAva hote haiM, jisase doSa nivAraNa yA guNa prApti nahIM hotii| mokSa honA hogA jaba hogA (niyativAda) to puruSArtha kisalie kareM ? gaNita ke udAharaNa kA javAba pIche ke panne para diyA huA hai aura use prApta karane ke lie jaise-hisAba-usake bAda bAkI (jor3a-bAkI) Adi karanA hI par3atA hai / guNAkAra, bhAgAkAra, vargamUla, sArI rIti karanA par3atI hai, usake jaisA puruSArtha hai to udAharaNa kA uttara nizcita hogA / phira bhI jaba taka samajha meM nahIM AtA taba taka saMpUrNa prakriyA se gujaranA par3atA hai / niyati ko nahIM samajhA taba taka puruSArtha karanA hI par3atA hai| jisako mokSa kI icchA hai, usako mokSa nahIM mile taba taka mokSa se pUrva kI sArI sthitiyAM prApta hotI rahatI hai| mokSa prApti ke lie, satsaMga karanA, acchI pustakoM kA vAMcana karanA, jisase jJAnavardhana ho| tapa, japa, dhyAna meM Age bar3hanA, vyAkhyAna zravaNa karanA Adi se heya, jJeya aura upAdeya kA viveka vikasita hotA hai| * sabhI ko sukha acchA lagatA hai vaha sukha kaisA ho to acchA lage ? (1) aisA sukha jo pIche se bar3A duHkha na de jaae| (2) jo akhaMDa sukha rahe (3) svayaM ke adhIna ho aura (4) duHkha se mizrita sukha nahIM caahie| ___ * aisA sukha kahA~ milatA hai ? hiraNa ko kastUrI kI sugaMdha AtI hai, vaha jaMgala meM isa chora se usa chora taka daur3a lagAtA rahatA hai, yaha dekhane ke lie ki yaha sugaMdha kahA~ se A rahI hai ? usako nahIM patA ki yaha khuzabU yukta padArtha kastUrI' merI hI nAbhi meM hai / vo jaMgala meM bAhara DhU~DhatA phiratA hai| __ apane sukha ko patnI, pitA, putra, putrI parivAra meM DhU~Dhate haiM TV Set, Tea Set, BR Set, Dining Set Adi vijJAna ne jo zodha karake upayoga ke sAdhana banAe haiM, usameM sukha ko DhUMDhate phira rahe haiN| pyAsa chipAne ke lie vividha prakAra ke peya padArtha pie kintu jo pAnI kI pyAsa hai vaha nahIM chipa sakatI / pAnI kI pyAsa pAnI se hI dUra hotI hai| 9@GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 226 9@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUG Face Cream se Temporary yuvAvasthA dikhAI detI hai| magara ..... sukha sAdhanoM meM nahIM hai sAdhanA meM hai / dharma kI zaraNa meM hai / sUI jhopar3I meM gira gaI aura bur3hiyA DhUMDha rahI hai bAhara to kahA~ se milegI ? aMdara hI DhUMDho ! nizcita rupa se milane para AnaMda kA anubhava hogaa| ___ jaise-jaise AtmA ke nikaTa jAeMge vaise-vaise sukha kA anubhava hogaa| jaise-jaise AtmA se dUra hoMge vaise-vaise duHkha kA anubhava hogaa| __AtmA ke guNa, nirvikAratA, nirAbhimAna, tRpti, kSamA Adi kA prakaTa honA sukha kI nizAnI hai| mokSa meM AzcaryaajIba ye hai ki koI bhI padArtha ke saMyoga ke binA mokSa avasthA acala sukha pradAna karatI hai| nIMda meM se koI uThAtA hai to acchA nahIM lagatA vaha padArthoM ke saMyoga binA kA bahuta hI sAmAnya sukha hai| dUsarA - darzanAvaraNIya karma ke udaya se nIMda AtI aura aise hI AThoM karma ke kSaya hone para hI mokSa prApta hotA hai| vijJAna pUrNa satya nahIM yaha satyAnvezI hai| usase uccatA yukta dasarA satya mila jAe to pUrva meM svIkAra kie hue satya ko bhI chor3a dete haiM / jaina dharma ke vItarAga prabhu ne satya yoga se jAnA hai prayoga se nahIM, Experiment se nahIM, Experience se jAnakara batAyA hai| mokSa arthAt AtmA kA Arogya udAharaNa - bar3e bhAI kA zarIra niroga thA / choTe bhAI ko TAIphAIDa ho gayA / choTe bhAI ko ghaMTe-ghaMTe meM phrUTa jyUsa milatA hai / mAtA-pitA usakA pUrA dhyAna rakhate haiM / skUla jAnA baMda ho gayA ? kAma bhI nahIM karAte haiM / kintu bar3e bhAI ko saba kucha karanA par3atA hai| ___ ina do bhAiyoM meM sukhI kauna aura duHkhI kauna ? choTe bhAI ko saba kucha mila rahA hai phira bhI sukhI to nahIM hI kahalA sakatA / saba kucha milane ke bAda bhI choTA bhAI duHkhI kyoM ? kyoMki-rogI hai, saMsArI jIva bhI rogI hai isalie duHkhI hai, usako bhUkha, pyAsa, icchAeM, bhojana kI mAMga, sArI suvidhA cAhie / ye sArI suvidhA nahIM mile to bhI nirogI bananA hI 705050505050505050505050505022750509050505050505050090050 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 I par3atA hai / isalie saMsArI jIva ko mokSa jAne kA mArga prApta karanA hI hai / sAMsArika sukha suvidhAoM meM sukha mAnanA - mIThI khujalI roga jaisA hai / usameM sukha nahIM hai / dazA badalane ke lie dizA badalanA par3atI hai / kSamA, Arjava, mArdava, satya, ahiMsA, tapa Adi guNoM kA anubhava AtmAmaya hai / jaise-jaise guNa prakaTa hote haiM; vaise-vaise mokSa kI AMzika anubhUti honA cAhie / mokSa kisako kahoge ? * AtmA ke mUla bhUta svabhAva ko prakaTa karanA usakA nAma mokSa hai / AtmA kI sarva duHkha rahita, sarva pApa rahita, sarva doSa rahita avasthA hI mokSa hai / sabhI guNoM kA prakaTIkaraNa hI mokSa hai / vyavahAra se 14 rAjaloka ke Upara ke aMtima chora kI siddhazilA para pahu~canA hI mokSa hai / lakSya mokSa kA - mokSa ko lakSya meM rakhakara kI gaI sAMsArika kriyA bhI durgati ko dUra karatI hai / mokSa ke lakSya ke binA kI huI dhArmika kriyA sadgati kI gAraMTI nahIM de sakatI / mokSa kA lakSya prabala svarUpa meM rakhA jAe to vaha lakSya samyaktva kI nizAnI hai / samakita kI prApti ke bAda agale bhava meM vaimAnika devaloka kA hI AyuSya baMdhatA hai / * 10 prANa - 5 indriyA~ manabala vacana bala kAyabala+AyuSya+zvAsocchvAsa / ye 10 dravya prANa hai / bhAva prANa darzana, jJAna, cAritra Adi hai / pramatta yoga se, prANa kA viyoga karanA, karAnA aura anumodana karanA ye hiMsA hai, isalie AtmA maratI nahIM hai to hiMsA kahAM se hotI hai, aisA nahIM socanA / pramatta yogAt - prANa vyaparopaNaM hiMsA / anya jIva mare nahIM isakA pUrNa upayoga rakhane ke sAtha kriyA karanA, phira bhI koI jIva mara jAya to usakI hiMsA kA pApa nahIM lagatA, kyoMki vahAM pramAda kAraNa nahIM hai / jIva na mare 1 usako pUrNata: dekhA nahIM jAtA / pramAda ho aura daur3a-bhAga karate bhI jIva na mare to bhI hiMsA kA pApa lagatA hai / 228 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OUJOJI JOGGING rupI-arupI :- jisakA rupa ho vahI rupI aisA nahIM / jisake varNa (raMga) gaMdha, rasa, sparza, AkAra ho vaha rupI aura jisake ye sabhI na ho to arupI / rupI dikhatA hai, arupI dikhAI nahIM detA, vaha pudgala' hai / pUrana aura galata hotA hai vaha pudgala, pudgala parivartana zIla hai, rupI hai, karma bhI pudgala hai| mokSa kisako milatA ? TIvI, acchA khAnA, pati, patnI, putra Adi acche padArthoM kI icchA jisakA hotI hai usako vo sabhI mila jAe aisA koI niyama nahIM hai / parantu mokSa kI icchA jisako hotI hai usako mokSa avazya milatA hai, aisA niyama hai| ___ mokSa kisa prakAra milatA hai ? apane pApa karmoM kA saMpUrNa kSaya hone ke bAda hI mokSa milatA hai / puNya se svarga ke sukha milate haiM, dharma kriyAoM se puNya kA baMdha hotA hai| saMsAra meM rahakara pApa karmoM kA samUla vinAza saMbhava nahIM / isalie sarva virati ko hI dharma kahA hai / vahA~ pApa kA samUla vinAza karane kA bahuta acchA avasara hai| ___mokSa meM jitane jIva mokSa gae haiM unase anaMta guNA jIva .....pyAja Adi kaMdamUla hai haiN| ina vicAroM ko AtmasAt karake kaMdamUla kA tyAga mokSa meM jAne kI cAha vAle ke lie Avazyaka hai / mokSa manuSya gati se hI prApta hotA hai / isalie jitanA jaldI ho utanA zIghrAtizIghra isa tatva jJAna ko samajhane kA, jIvana meM utArane kA prayatna karanA caahie| mokSa kauna jA sakatA hai 1 gAu = 2000 dhanuSa - adhika se adhika 500 dhanuSa kI kAyAvAlA, kama se kama 2 hAtha kI zarIra vaalaa| eka samaya meM adhika se adhika 108 AtmAe~ mokSa jAtI haiN| mokSa jAne kA baMdha hotA hai to adhika se adhika 6 mahIne taka baMdha rahatA hai| caitra sudI pUnama ke dina zatrujaya tIrtha meM puMDarika svAmI ke sAtha 5 karor3a muni mokSa ge| kArtika sudI pUnama ke dina zatrujaya tIrtha meM drAvir3a-vArikhilla ke sAtha 10 karor3a muni mokSa ge| Asoja kI pUnama dina zatrujaya meM 5 pANDavoM ke sAtha 20 karor3a mukti ko prApta hue| 50505050505050505050505000229900900505050505050090050 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUGG Aja ke vijJAna ne eka sekaMDa ke araba araba araba araba karor3aveM bhAga ko Plank Second kahA hai / jaina dharma kI paribhASA meM samaya isase bhI sUkSma hai / eka samaya meM 108 se adhika mokSa nahIM jAte haiM / kintu eka sekaMDa ke arabaveM bhAga meM karor3oM jIva mokSa jAte hI haiN| apanI buddhi meM 20 karor3a jIva eka sAtha mokSa gaye aisA lagatA hai| * cauthe Are meM janmA huA jIva pAMcave Are meM mokSa gayA hai / gautama svAmI bhagavAna mahAvIra ke mokSa jAne ke 12 varSa bAda mokSa gaye / sudharmAsvAmI 20 varSa bAda aura jaMbusvAmI 64 varSa bAda bharata varSa meM se mokSa ge| mokSa sirpha 15 karmabhUmi meM hI hotA hai| isase bAhara hotA hI nahIM hai / yaha niyama hai / aDhAI dvIpa kA pramANa 45 lAkha yojana hai / usake cAreM ora mAnuSottara parvata hai| usake bAhara koI bhI mAnava kA janma yA maraNa nahIM hotaa| mokSa meM saMpUrNa svabhAva prakaTa hone se vahA~ kisI prakAra kA koI duHkha nahIM hai / vahAM saMtoSa, tRpti Adi Atmika guNoM kA vikAsa hai / vahA~ zAMti, samAdhi, prasannatA hai / doSa ke jAgaraNa meM duHkha aura guNaprApti meM AnaMda hai| icchA ho vahAM duHkha AtA hI hai, kyoMki sarva duHkhoM kA mUla hI icchA hai / eka hI icchA karanA hai ki - maiM anicchA vAlA bnuuN| Desire to be Desire less. kapila do mAsA sonA lene gayA thA, icchA bar3hatI gaI, duHkhI hotA gayA / aMtara se zubha bhAva kI dhArA baha calI, kevala jJAnI ho gayA, kucha samaya bAda mokSa calA gyaa| bhavya jIva hI mokSa jAte haiM lekina sabhI bhavya jIva mokSa jAte hI haiN| aisA koI niyama nahIM hai / isalie puruSArtha jarUra karanA caahie| bhavya jIva AThaveM anaMtA hai / abhavya cauthA anaMtA hai aura mokSa meM pAMcavA anaMtA jIva gae haiM / isalie sabhI bhavya jIva mokSa nahIM jAte / anyathA mokSa jAne vAle jIva AThaveM anaMtA kahe jaate| 7077070000000000023090090050505050505050605060 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUGGUGUGUGGUGGGGGG * jahAM nae karma baMdhe hote haiM vahAM durgati, jahAM bahuta sAre karma nAza hote haiM vaha sdgti| * deva gati ke aura naraka gati ke jIva cauthe guNasthAnaka se Age nahIM jA sakate haiN| tiryaMca gati ke jIva pAMcave guNasthAnaka se Age nahIM jA skte| * sAta lAkha sutra kA krama guNasthAnaka ke AdhAra para banAyA gayA hai, aisA lagatA hai| samakita * samakita arthAt hRdaya parivartana, virati yAni jIvana parivartana / hRdaya parivartana ke binA jIvana 'AbhAsa maya' hI rahatA hai / jIvana parivartana adhika samaya nahIM rahatA / bhagavAna kI batAI huI sabhI bAteM hRdaya se svIkAra kara lI jAe to samakita hai anyathA vaha mithyAtva hai| * samakita prApti se pahale 6 avasthA se gujaranA par3atA hai / (1) dvibaMdhaka, (2) sukRtabaMdhaka, (3) apunarbaMdhaka, (4) mArgAbhisukha, (5) mArgapatita, (6) maargaanusaarii| mohanIya karma kI u. sthiti 70 kror3A kror3I sAgaropama kI sthiti / do se adhika bAra nahIM bAMdhe vaha dvibNdhk| mohanIya karma kI u. sthiti eka hI bAra bAMdhane vAlA sukRta baMdhaka / eka bAra bAMdhane ke bAda phira mohanIya karma kI utkRSTa sthiti nahIM bAMdhe vaha apunrbNdhk| mokSa mArga kI tarapha jo dRSTi rakhatA rahe vaha maargaabhimukh| usake bAda mokSa mArga para jAkara khar3A ho jAe vaha mArga ptit| jaba mokSa mArga kA anusaraNa kara letA hai to mArgAnusArI bana jAtA hai / usake bAda hI samakita kI prApti hotI hai| mohanIya karma kA mithyAtva mohanIya karma hI 70 kro.kro. sAgaropama kI sthiti vAlA baMdha sakatA hai / isalie mithyAtva jaisA koI doSa nhiiN| G@GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@ 231909(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUGG AtmA meM rAga, dveSa, viSaya, kaSAya Adi doSoM kI tIvra maMdatA ko pariNati kahA jAtA hai / mana, vacana, kAyA ke vicAra uccAra AcAra kI pravRtti aura pariNati, AtmA meM cuMbakIya zakti paidA karatI hai, jo kArmaNa vargaNA ko AkarSita karake svayaM para cipakate karma banate haiN| arthAt karma baMdha hotA hai usa samaya usameM prakRti, sthiti rasa, pradeza nizcita hote haiN| mithyAtva 18vA~ pApasthAnaka hai| usake kAraNa Age ke 17 pApa hote rahate haiM / mithyAtva jaba taka samApta nahIM hotA taba taka samakita prApta nahIM hotaa| samakita ko tuma kyA karate ho ? usake sAtha jur3Ava (Connection) nahIM kintu tuma kyA mAnate ho? tumhArI mAnyatAe~ kyA haiM ? usake sAtha jur3Ava hai| paramAtmA ke sAtha ekatA vaha samyaktva / vilaga honA vaha mithyAtva / virati (tyAga, paccakkhANa Adi) kA uccAraNa, AcAra ke sAtha saMbaMdha hai / AcAroM meM paramAtmA ke sAtha ekatA vahI sarvavirati hai| * 5 prakAra kA mithyAtva 1. merA so saccA - haThavAdi, dasare kI kisI kI bAta mAnane ko taiyAra hI nahIM / saccA so merA nahIM, maiM hI satya hU~ aura sabhI asatya / AbhigrAhika mithyAtva / 2. sabhI dharma acche haiM, aisI vicAraNA, anAbhigrahika mithyAtva / sarva dharma samabhAva nahIM sarvadharma sahiSNubhAva caahie| 3. bhagavAna kI sabhI bAteM mAneM kintu ekAdha hI na mAne vaha abhinivezika mi.|kiyaa gayA ho to karA huA kahA jaaegaa| vyavahAra bhASA kA bhagavAna kA vacana, "kaDe mANe kaDe" jamAlI jo jamAI thA usane yaha vAkya mAnA nhiiN| haThavAdI hokara mithyAtvI ho gyaa| utsarga aura apavAda apane-apane sthAna para samajhakara upayoga karanA cAhie / bhagavAna ke sAmane apanA bala dikhAne vAlA nihnava kahalAtA hai / nihnava arthAt bhagavAna ke siddhAMtoM ko gopanIya karane vAle (bhagavAna ke siddhAMta ko apane tarIke se batAne vAlA) 8 nihvava batAye haiM / jamAlI prathama nihvava thA / prabhu ne jo kahA vaha karane kA hai, unhoMne kiyA vaha karane kA Agraha nahIM krnaa| 705050505050505050505050509023250509050505050505050090050 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUJUHUUUUUUUUUUUUUUUG 4. bhagavAna ke vacanoM meM zaMkA kare to samakita jAtA hai, sAMzayika mithyAtva / marIci ke bhava meM samakita kho diyaa| 16veM bhava meM phira prApta kiyaa| 5. anupayoga dazA, ajJAnatA, viveka kA abhAva, samajha kA abhAva, anAbhogika mi. / kIr3I-makor3A, pazu-pakSI, kitane kucha ajJAnI maanv| * karma 4 dvAra se AtmA meM praveza karate haiM (1) mithyAtva, (2) avirati, (3) kaSAya aura (4) yog| jaina darzana meM samyaktva prApti ke bAda hI praveza huA kahA jAtA hai aura yahA~ se hI bhava kI gaNanA prAraMbha hotI hai| * utsUtra vacana mahA pApa hai| * susUtra vacana mahA dharma hai| samakita prApta karane ke lie krodha (kaSAya), kAma vAsanA, Asakti Adi doSa se saceta rahanA par3atA hai| 5 prakAra kA mithyAtva calA jAya aura samakita Aye taba pahalA dvArabaMdha hotA hai| zeSa 3 dvAra khule hI rahate haiN| sarvavirati Ane para zeSa do dvAra khule rahate haiN| avirati kA dvAra thor3A kucha baMda hotA hai, vaha dezavirati / virati arthAt pApa se bacanA / sabhI pApoM se bacanA vaha hai sarva virti| avirati ke 12 prakAra - pRthvI kAya, apkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasa kAya, chaH hiMsA se baca jAnA vechaH prakAra haiM + 5 indriya aura mana kI avirati / * gRhastha jIvana meM pApa na karanA aura na karAne kI pratijJA, parantu pApa kI anumodanA to cAlU hI rahatI hai| * rAga Aga jaisA hai, dveSa dhuMe jaisA hai| * Aga binA dhuMA nahIM hotA usI prakAra rAga binA dveSa nahIM hotaa| * lobha (Asakti) ko sabhI kaSAyoM kA mUla kahA hai, vaha 10veM guNa sthAnaka ke aMta meM 7077070000000000023390090050505050505050605060 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAza hone vAlA kaSAya hai / krodha mAna, mAyA, pUrNata: 9veM guNasthAnaka meM naSTa (samApta) hote haiN| * kAmavAsanA burI hai yA dhana kI mamatA burI hai ? kAmavAsanA se jyAdA dhana kI mamatA saba se adhika bhayAnaka hai / kAmavAsanA adhama hai, to dhana kI mamatA adhamAdhama hai| kAma kI icchA ArttadhyAna hai / dhana kI lezyA raudra dhyAna banakara naraka gati kA kAraNa banatA hai / kAma ko veda mohanIya utpanna karatA hai, vaha 9veM guNasthAnaka para naSTa hotA hai / artha kI lezyA ko utpanna karane vAlA mohanIya karma 10veM guNa sthAnaka para naSTa hotA hai / kAmavAsanA meM (samaya, zakti, vyakti, samAja, ijjata kI maryAdA) maryAdA bAdhA banatI hai, dhana kI lezyA meM maryAdA bAdhA nahIM banatI / * Atmika dRSTi se jo so rahA hai vaha mithyAtvI hai, jo jAgRta hai vaha samakitI hai / jaMbusvAmI ko pUrva bhava meM mohanIya karma kA nikAcita udaya thA / 12 varSa taka chaTTa ke pAraNe chaTTha karate the phira bhI dIkSA prApta nahIM huI / binA puruSArtha ke cAritra mohanIya karma ke saghana udaya kI oTa lekara nahIM baiThA jAtA / deva aura naraka ke jIvoM ko nikAcita cAritra mohanIya karma kA udaya hotA hai / sAmAnya se 1 lAkha meM ekAdha karma nikAcita ho sakatA hai / saMsAra kI bAteM karmoM para chor3a denA cAhie, kintu dharma ke kAryoM meM puruSArtha ko mahatva denA cAhie / haThavAdI ko upadeza dene kI zAstrakAroM ne manA kI hai / aisA vyakti pravacana zravaNa karane ke lie ayogya hai / kacce ghar3oM meM pAnI DAlane jaisA hai| bharA huA ghar3A phUTa jaaegaa| pAnI bhI vyartha jAyegA / 234 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUJUJUJJJJJJJJJJJJJJJJJJG Azrava aura anubaMdha Azrava :- jIvana meM zubhAzubha karma kA AnA vaha hai Azrava / tatvArthAdhigama sUtra kA 6The adhyAya meM Azrava kA vivecana hai / mana, vacana aura kAyA kI kriyA hI Azrava / jahA~ yoga vahA~ Azrava / yoga vIryAMtarAya ke kSayopazama/kSaya se hotA hai| 108 kAraNa hote haiN| saraMbha : pramAda ke kAraNa hiMsAdi prayatnoM kA aavesh| samAraMbha : ye kArya karane kA sAdhana ekatrita kre| AraMbha : aMta meM usa samaya kArya ko prAraMbha kre| 3x3 mana, vacana, kaayaa| 9x3 karanA, karAnA aura anumodanA krnaa| 27x4 kaSAya, isa prakAra Azrava 108 hue| baMdha : karma kA AtmA ke sAtha dUdha-pAnI ke jaisA ho jaanaa| saMbaMdha : kArmaNa vargaNA kA AtmA dvArA grahaNa hone kI kriyA, vaha saMbaMdha hai| rAga dveSa isake mukhya kAraNa haiM, isalie baMdha aura saMbaMdha hote haiM / baMdha hone meM AtmA pariNAmI dravya hai / isalie baMdha ho sakatA hai| 14veM guNasthAnaka meM baMdha nahIM hai| yoga hai taba taka hI lezyA hai| trasakAyapana 2000 sAgaropama se adhika nahIM hotaa| paMcendriya jIva 1000 sAgaropama se adhika nirantara nahIM raha skte| manuSya bhava lagAtAra 7 bAra hI milatA hai| Azrava kama kaise hotA hai ? heya kA ciMtana : pApa, Azrava, baMdha / jJeya ko jAnanA : jIva - ajIva / upAdeya ko prApta karanA : puNya, saMvara, nirjarA, mokSa / inake lie pravRtti kro| 7050505050505050505050505090235900900505050505050090050 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG mana ko acche sthAna para roko, svAdhyAya karo, nirjarA hogii| ATha karmoM ke baMdha kA mUla lezyA hai / lezyA karma kA pitA hai| Azrava ko dravya, kSetra kAla, bhAva, bhava se vicAra karo, 18 pApa sthAnaka se vicaaro| udaya meM Ae hue karma meM nae karma baMdha kI zakti hotI hai vaha hai anubaMdha / duHkha AyA : pApa karma kA udaya / sukha AyA : puNya karma kA udaya / duHkha se durjanatA bhyNkr| sukha se sajjanatA shreyskr| Azrava aura anubaMdha - pa. pU. mohajIta vijayajI ma.sA. kI pustaka se uddhRta apanA karmavAda prAkRtika nyAya para racita hai / jaisA vicAra karo bolo yA ceSThA karo, usake sAmane nizcita karmabaMdha hai| ajJAna, rAga-dveSa ye AMtarika mUla bIja haiN| purAne karmoM se rAga dveSa hotA hai aura unase phira nae karma baMdhate haiM / ye ghaTa mAla anAdi se hai / inase chuTakArA pAne ke lie navatatva kA jJAna Avazyaka hai| ___ 14 rAjaloka meM DhUMsa-ThUsa kara karmavargaNA bharI huI hai - vahI loka sthiti hai / eka prakAra ke nizcita niyama kA anusaraNa karate anivArya ghaTanAe~ hotI haiM, jisako tIrthaMkara deva bhI badala nahIM skte| jahA~ paraspara upadhAta (TakarAhaTa) hotI hai vahA~ avakAza (Space) kA prazna upasthita hotA hai / ata: eka sthAna para do vastu nahIM raha sakatI hai / siddhazIlA ke Upara siddha jIvoM meM paraspara TakarAhaTa nahIM hai / yAni, zuddha dravya jIva eka hI sthAna para anaMta saMkhyA meM raha sakate haiN| jahA~ bAdara (sthUla) pariNAma hotA hai vahIM TakarAhaTa hotI hai / sUkSma pariNAmI dravya meM TakarAhaTa (upaghAta) nahIM hotI / acita mahAskaMdha (dharmAstikAya Adi) sUkSma pariNAmI hote haiN| 9090GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 23690GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGGC Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUG jIva jJAnAtmaka aura prakAzAtmaka hai isase mokSa avasthA meM jyoti meM jyoti mila jAtI hai, usI prakAra eka hI AkAza pradeza para anaMta siddho ke Atmapradeza raha sakate haiN| siddha jIvoM ke nikaTa kArmaNa vargaNAe~ hote hue bhI vahA~ karmabandha yA saMbaMdha nahIM hai / karmavargaNA kA AtmA dvArA grahaNa usake saMbaMdha kahA hai / AtmA ke sAtha dUdha pAnI sA saMbaMdha honA vaha baMdha / AtmA azuddha dazA meM hone ke kAraNa aisA hotA hai| spRSTa = sparzabaMdha, baddha = baMdhana (sparza ko poSaNa milanA), nidhatta = anumodanA kI isase karma baMdha huA, nikacita = racA-basA ho gayA (pUrNa Asakti) / gunAha kI svIkRti hI hotI hai, vakAlAta nahIM / pApa kI anumodanA ? hama saMsArI jIva haiM, jo AkAza pradeza meM haiM to isI AkAza pradeza para karmavargaNA bhI hai| kintu use grahaNa kara rahe haiN| AtmA pariNAmI hai| ata: karmabaMdha hai| tatva ke ajJAna ko moha kA zarIra kahA hai, to tatva ke jJAna ko cAritra dharma kA zarIra kahA hai / isalie tatvajJAna ke atirikta saMsAra se kinArA nahIM hai| yoga aura kaSAya : jahA~-jahA~ yoga, vahA~-vahA~ kaMpana (Atma pradeza kaa)| kaMpana hai taba taka karma kA baMdha hai / (kaMpana kaise hotA hai ? vIryAMtarAya ke kSayopazama se) rAga-dveSa kI jitanI tIvratA hogI utanI hI karmabaMdha kI bhI tIvratA rhegii| jahAM caMcalatA hai vahA~ karmavargaNA cipakatI hI hai| yoga hai vahA~ taka lezyA hai / (manoyoga kA pariNAma - rasabaMdha kA mUla kAraNa) jahA~ caMcalatA hai vahAM lezyA hotI hI hai| * yadi samajheM to mokSa kI cAbI hamAre hI pAsa hai / hamAre hAtha meM hai / ajJAna ke kAraNa mokSa hotA nahIM hai / jIva, darzana, mohanIya Adi karma udaya ke kAraNa mokSa kA upAya samajha nahIM pAtA, usake lie prayAsa nahIM karatA aura isalie bhaTakatA rahatA hai| 7050505050505050505050505090237500900505050505050090050 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUGG hama nimittoM ke bIca jI rahe haiM, kintu Face kisa prakAra karoge ? rAga-dveSa ke binA, isalie sthitaprajJa honA hai / anukUlatA ho yA pratikUlatA, donoM meM samabhAva se rahanA hI sthitaprajJa hotA hai| prathama tatva kA nirNaya, phira tatva kA pakSapAta - yahA~ samyagdarzana hotA hai| usake bAda heya aura upAdeya ke tarIke kA sevn| prathama suzrUSA (jijJAsA), phira zravaNa, pazcAt grahaNa / tatva kA ajJAna ye moha kA zarIra jisakI karor3a rajju (Backbone) 18 pApa sthAnaka haiN| AtmA kI prakRti mokSa hai| AtmA kI vikRti saMsAra hai| saMsAra meM parAdhInatA to dekho, jIva ko kucha bhI karanA ho to pudgala kA mukha dekhanA par3atA hai / bolanA hai ? bhASA vargaNA ke pudgalo kI AvazyakatA rahatI hai / vicAra karanA hai to? manovargaNA pudgaloM ko alaga karane pdd'eNge| ___ saMsAra meM jIva parataMtra hai / mokSa meM jIva svataMtra / jIva ke manoyoga ke samaya jo pariNAma Ate haiM ve bhAva lezyA haiN| 13veM guNasthAnaka taka, bhAvalezyA rahatI hai| phira jIva alezyA rUpa ho jAtA hai / kAraNa vahAM manoyoga ke pariNAma nahIM hai| jahAM taka yoga hotA hai vahAM taka lezyA rahatI hai / rAga-dveSa nahIM ho aura manoyoga ke pariNAma ho to parama zukla lezyA samajhanA, rAga-dveSa nahIM hotA - usa bhAva ko mAdhyastha bhAva kahA hai aura taba 'nirjarA hotI hai| audAsinya = rAga dveSa rahita = mAdhyastha bhAva / vyavahAra naya pramANa se mAdhyastha bhAva, apUnarbaMdhaka avasthA se prAraMbha hotA hai| nizcaya naya pramANa se pAMcave guNasthAnaka se prAraMbha hotA hai| apunarbaMdhaka avasthA : jIva kI mithyAtva mohanIya karma kI 70 kro.kro. sA. kI sthiti kA puna: baMdhana na ho vaha yogyatA / jIva aba utkRSTa sthitivAlA mohanIya karma bAMdhegA hI nhiiN| AdhyAtma kA pahalA aMka zuru huA aisA kahA jAtA hai| 70770700000000000238509090050505050505050605060 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nau tatvoM meM 'Azrava' tatva kA samAveza mukhyata: jIva ko sAvadhAna karane ke lie kiyA hai / tatva - mokSa kA sahaja rUci bhAva rahe, jisakA ciMtana sakAma nirjarA karAtI hai / tatva kA jJAna - cAritra dharma kA zarIra / tatva kA ajJAna - moha kA zarIra / 'Azrava' kyA hai ? 'jIva meM zubhAzubha karma kA AnA vaha Azrava' umAsvAti bhagavaMta ne tatvArthAdhigama sUtra ke 6TheM adhyAya meM 'Azrava' para vivecana kiyA hai / usake prathama sUtra kA artha karate hue batAyA hai ki mana, vacana aura kAyA ke yoga se kI huI kriyA hI Azrava hai| jahAM yoga vahAM Azrava / 'yoga' : kisa kAraNa se hotA hai ? vIryAMtarAya ke kSayopazama se athavA kSaya se hotA hai / kucha bhI bolo, mana se vicAra karo yA kAyA se ceSTA karo usake sAmane niyamA karmabaMdha hai vaha zubha yA azubha ho sakate haiM / jIva niyamA, satata karma baMdha karatA hI rahatA hai / Atma pradeza meM yoga ke kAraNa kaMpana hotA hai aura vo hotA hI rahatA hai usako 'Azrava' kahate haiM / usa prakriyA ko jAnanA ati Avazyaka hai aura usake sAmane sAvadhAnI rakhanA bhI ati Avazyaka hai / anAdikAla se jIva kA calate rahane vAlA saMsAra 'Azrava' ke kAraNa se hI TikA huA hai / AtmA ke sAtha karma kA saMbaMdha 108 pRthaka-pRthaka rUpa se hotA hai / Azrava 108 kAraNa se hotA hai / saraMbha : pramAdI jIva ke hiMsA Adi kArya ke lie prayatna kA Aveza / samAraMbha : yaha kArya karane ke lie sAdhana ekatrita karanA / AraMbha : aMta meM kArya ko aMjAma denA / 3x mana, vacana, kAyA = x 3 karanA, karAnA aura anumodana karanA = 3x4 kaSAya / baMdha-saMbaMdha : karma kA AtmA ke sAtha dUdha pAnI ke samAna mizrita honA vaha baMdha aura kArmaNa vargaMNA kA AtmA dvArA grahaNa honA vaha saMbaMdha / siddha ke jIvoM ke nikaTa kArmaNa vargaNA hote hue bhI usakA prabhAva kAraka saMbaMdha bhI nahIM aura baMdha bhI nahIM / hameM saMbaMdha bhI hai aura baMdha bhI hai / 239 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUG aisA kyoM ? AtmA ko karma kA baMdha hai, kAraNa AtmA pariNAmI dravya hai / karma baMdha meM mukhya kAraNa rAga-dveSa hai, jo saMsArI jIva ko hotA hI hai aura siddha jIvoM ko nahIM hotaa| isalie kahA hai - muni sthira rahe ! mana, vacana, kAyA kI caMcalatA chor3anI par3atI hai| jahA~ Atma pradeza kA kaMpana hai, vahA~ taka karma kA baMdha hai| ata: 14veM guNa sthAnaka meM karma kA baMdha nahIM hai| yoga hai vahA~ taka 'lezyA' hai / manoyoga ke pariNAma jo ATha karma ke rasabaMdha kA mUla kAraNa hai| yaha samajhanA cAhie ki karma kI cAbI hamAre hAtha meM hai / jIva ko mokSa kI avasthA ajJAna ke kAraNa se nahIM miltii| * trasajIva - trasa sthiti meM 2000 sA. se adhika nahIM raha sakate / paMcendriya jIva 1000 sA. se adhika nahIM raha skte| manuSya bhava lagAtAra 7 bAra hI milatA hai| * Azrava tatva mukhya hai / usake kAraNa anya tatva khar3e ho jAte haiM aura nirjarA, saMvara aura mokSa kI bAta usake kAraNa hI hai / Azrava tatva kA jJAna sabase mahatvapUrNa hai| * udaya meM Ae hue karmoM ko jIva samatA se bhoge to nae karma nahIM baMdhe / nae karmoM kA Azrava nahIM hotaa| AtmA kI prakRti hI mokSa hai, vikRti saMsAra hai| prazna - kyA karane se vicArane se Azrava' kama hotA hai ? yA rukatA hai ? * heya padArtha kA ciMtana karo : pApa, Azrava, bNdh| * jJeya-padArtha ko jAno :jIva - ajIva / * upAdeya - padArtha ko prApta karane kA prayAsa karo : puNya, saMvara, nirjarA, mokss| * mana ko acche kArya meM roko| 50505050505050505050505000240900900505050505050090050 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG * svAdhyAya karo, nirjarA kA kAraNa hai / abhyaMtara tapa hai / * zubha baMdha - azubha baMdha mAnava ke hAtha meM hai, mana-vacana-kAyA para jitanA kaMTrola kara sako (gupti) utanA tumhArA kalyANa hai / ghara meM dhUla kyoM AI kyoMki khir3akI-dvAra khule rahe, isalie / ATha karma ke baMdha kA mUla kAraNa lezyA hai / lezyA karma kA pitA hai / * Azrava ko dravya, kSetra, kAla, bhAva se vicAro / makAna, IMTa, cUnA, patthara se banA huA dravya hai / isako apanA mAnate ho / jar3a hai, kintu mohanIya karma ke udaya se apanA mAnate ho / merA kyA ? AtmA kA guNa paryAya hI merA hai, AtmA aura usakI jyoti, jJAna ke atirikta kisI ko apanA nahIM mAnatA / kisa kSetra, kAla meM ho, jo mithyAtva, avirati, kaSAya, yoga jisa karma baMdha kA kAraNa hai, usako puSTa karane meM madada rUpa hotA hai / aura AtmA meM isake kAraNa kaise bhAva, zubhAzubha bhAva, zubhAzrava - puNya rupa yA azubhAzrava - pApa rupa banate haiM / 1 18 pApasthAnaka se vicAra karo, usase 18 pApa sthAnaka se kArya kAraNa bhAva hai / tarka se yA zraddhA se jahA~ gamya hotA hai, ISTa hotA hai usake pramANa se Azrava kA vicAra karo / jar3a meM jo jIva, pravRtti karatA hI nahIM to Azrava hotA hI nahIM / mokSa meM bhavitavyatA nahIM, lezyA nahIM, vicAra nahIM, adhyavasAya nahIM, saMsAra meM yoga ke kAraNa vicAroM se, adhyavasAya se lezyA se karmabaMdha hote haiM / yoga aura adhyavasAya kA bala isake 'karaNa' ATha hai; baMdhana, nidhatta, nikAcanA, udvarttanA, apavartanA, saMkramaNa, udIraNA, upazamana / Lastly - Very important aspect : nimitta azubha milA - Asavadya adhyavasAya utpanna huA / mohanIya karma udIraNA meM pahuMcane lagA - saceta ho jaaie| mana, vacana, kAyA ko usameM se pIche khIMca lo / do miniTa kiyA huA krodha kA vipAka dIrgha samaya taka bhoganA par3atA hai| choTI sI bhUla 241 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUJIGJJJJJJJJJJJJJJJJ haDDI kreka kara detI hai, asara jIvana bhara sahanA par3atA hai / tumhArI zakti ho to apane dRSTikoNa se vicAra karake mana ko zAMta kara lo to kama se kama meM adhika karma khapa jAeMge aura nae karma nahIM baMdhege / anubaMdha nahIM hogaa| ___ zayana karane se pUrva pariNAma, lezyA, adhyavasAya vizuddha karake zayana karo / Azrava kI kriyA Natural Phenomenon (prAkRtika ghaTanAkrama) hai / jIva mAtra ke lie eka hI niyama hai / Conviction is strength. Azrava meM mAnanA sIkha lo, jindagI sudharane laga jaaegii| akele karma ko kAraNa nahIM mAnA jA sktaa| 5 kAraNa ikaTThe hote haiM taka kArya hotA hai| kAla, svabhAva, bhavitavyatA (bhAgya) pUrva karma aura purussaarth| ___ saMtoSa kahA~ jarUrI hai ? saMsAra meM ! dharma meM saMtoSa se baiThanA nahIM / nitya dharma karate raho / jJAna kI prApti ke lie ! jJAnI bhagavaMtoM ne kahA hai, baMdhe hue karma udaya Ate samaya nae karma bAMdhane kI zakti hotI hai, usI kA nAma hai 'anubNdh'| jIvana meM duHkha AtA hai - pApa karma kA udaya ; jIvana meM sukha AtA hai - puNya karma kA udaya ; sAmAnyata: duHkha acchA nahIM lagatA, sukha bahuta hI acchA lagatA hai / icchA hai daHkha nivAraNa kI aura sukha prApti kii| mAnava jIvana milA hai usakA vAstavika mUlya hai, duHkha nivAraNa se vizeSa durjanatA nivAraNa meM bahuta adhika prayAsa ho / puruSArtha kI pradhAnatA honA caahie| sukha prApti se adhika sajjanatA kI prApti meM (sukha meM anAsakti) hai| duHkha nahIM ho aura jIvana durjanatA se bharA ho to? usakI kyA kImata ? pUNiyA zrAvaka, saMgama urpha zAlibhadra bAhya rupa se sukhI nahIM the, kintu jIvana sajjanatA se paripUrNa thaa| prazna - durjanatA ko kisa prakAra dUra karanA ? uttara - durjanatA ko lAne vAlA kauna? usakA mUla hai pApa karma kA anubaMdha / sajjanatA ko utpanna karane vAlA - puNya karma kA anubaMdha / 909090900909090905090909002420090909090905090900909090 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) anubaMdha arthAt AtmA kI tAsIra (Attitude) tatva kI ruci yA aruci jo mana meM chupI huI haiM adhyavasAya mana kA vicAra hai, vacana aura kAyA kA vyavahAra hotA hai, AtmA kA tAsIra anubaMdha kA baMdha karatI hai| mana, vacana, kAyA aura AtmA pRthak hai, isalie yoga kI pravRtti se AtmA kI tAsIra alaga ho sakatI hai| mana, vacana, kAyA paramAtma bhakti meM lIna ho, paraMtu AtmA kI tAsIra saMsAra meM Asakta bhI hotI hI hai nA / isIlie mana, vacana, kAyA tInoM anubaMdha ke kAraNa kahe gae haiN| * bhagavAna mahAvIra ne trizalA mA~ ke garbha meM rahe hue pratijJA kI thI ki mAtA-pitA ke jIvita rahate dIkSA nahIM lUMgA / kyoMki unake rahate dIkSA lene para mAtA-pitA ke 'anubaMdha' azubha par3a jAyeMge / vaha unakI durgati kA kAraNa ho jAegA / avadhi jJAna kA upayoga dekhA to unakA azubha anubaMdha rukA diyaa| ___ * heya-upAdeya kA viveka anubaMdha kI AdhArazilA hai / samyaktva prApta jIva ko hiMsA meM bhI heya buddhi hI hotI hai / anubaMdha puNya kA hI hotA hai, hiMsA hote hue bhI sabuddhi kAma kara jAtI hai| * azubha anubaMdha par3atA hai to pApa kI Link (paraMparA) prAraMbha ho jAtI hai / galata buddhi AtI hai / avirati meM sukha milatA hai Vicious Circle calatA hai / isalie azubha anubaMdha ko zithila karo / jinAjJA svIkAra kara durbuddhi ko kamajora kiijie| * caubhaMgI: 1. AtmA kA tAsIra zubha, mana, vacana, kAyA ke vicAra, zabda-vyavahAra bhI zubha ho, isa samaya baMdha aura anubaMdha puNya ke baMdhAte haiM aura isalie puNyAnubaMdha puNya baMdhatA hai aisA kahA jAtA hai| 2. tAsIra azubha, yoga azubha to pApAnubaMdhI pApa baMdha jAtA hai| 50505050505050505050505000243900900505050505050090050 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJG 3. tAsIra azubha-anubaMdha pApa kA, yoga puNyamaya pApAnubaMdhI puNya / 4. tAsIra zubha-anubaMdha puNya kA, yoga-pApamaya, puNyAnubaMdhI paap| When you change the way you look at things. The things you look at chance. apunarbaMdhaka avasthA : mohanIya Adi karmoM kI u. sthiti phira nahIM bAMdhane vAlA jIva / * 4 prakAra ke karma : apunarbaMdhaka jIva puNyAnubaMdhI puNya kA baMdha karate haiN| puNyAnubaMdhI puNya tAraka zAlibhadra sukha meM anAsakti pApAnubaMdhI pApa mAraka kAlasaurika kasAI duHkha meM dIna pApAnubaMdhI puNya mAraka mammaNa seTha duHkha meM dIna puNyAnubaMdhI pApa tAraka puNiyA zrAvaka sukha meM lIna zakkara para baiThI makkhI puNyAnubaMdhI puNya zleSma para baiThI makkhI pApAnubaMdhI pApa madhu meM baiThI huI makkhI pApAnubaMdhI puNya patthara para baiThI huI makkhI puNyAnubaMdhI paap| meghakumAra kA pUrva bhava hAthI kA, mokSa kA lakSya nahIM thA parantu ni:svArtha bhAva the| dayA thii| zreNika rAjA ke putra bane aura mahAvIra prabhu saMyama ke sArathI mile / puNya ke anubaMdha ke kAraNa se nimitta zubha mile aura mokSa kA lakSya ho gyaa| tira ge| bhoga aura dharma kI sAmagrI dene vAlA puNya prApta karanA hai ? dharma kriyA se hI milatA hai| tAraka puNya bAMdhanA hai arthAt puNyAnubaMdhI puNya kA baMdha karanA hai ? pravRtti ati zuddha ho to mila sakatA hai, lakSya mokSa kA honA caahie| bhoga bhoge para anAsakta bhAva se / Feelwhat 'it' feels. 707707000000000002445050905050505050505050605060 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UGGGGGGGGGGGGGG saMpatti mile para ajIrNa na ho, indriya sukha tuccha lage, aMdhAnukaraNa na kreN| deva-gurudharma ke prati Adara ho / svabhAva zAMta ho, dRSTi meM AmUla parivartana / pethar3a zAha, kumArapAla, jagar3azA, shaalibhdr|paap ke anubaMdha vAlA jIva / jisakI khabara hai - usaha kI khabara nhiiN| * saMsAra sukha meM raca basa jaanaa| * jahara car3ha jAya use nIma bhI mIThA lagatA hai / usI prakAra moha kA jahara car3hane para saMsAra ke bhoga sukha vipAka se kar3avA hote hue bhI mIThA lagatA hai| * aMdhAnukaraNa karanA, dekhA dekhI kriyA, adhikaraNa ke prati AkarSaNa honaa| * paraloka kI ciMtA rahita jIvana / pApa ke anubaMdha ko tor3ane aura puNya ke anubaMdha ko jor3ane kA upAya 'duSkRta gare (akarAra) aura sUkRta anumodanA' khAmemi : maitrI bhAva caMdana bAlA, mRgAvatI micchAmi : svadoSa darzana mahArAjA rAvaNa, rathanemi vaMdAmi : ahaM ko dUra karanA balarAma aura mRga, sUradAsa, mIrAbAI, narasiMha mehtaa| isako khAmemi trika kahate haiM / maiM sarva jIvoM ko khamAtA hU~ - khAmemi mere sabhI duSkRtya mithyA hoM - micchAmi sudeva, suguru, sudharma dvArA kahA gayA dharma - vaMdAmi tIrthaMkaroM ko merA koTi-koTi vaMdana ho jo / khAmemi trika se mRtyu dhanya bana jAtI hai / mRtyu mahotsava banatI hai / paraloka sudhara jAtA hai aura paramparA se parama pada prApta hotA haiN| khAmemi, micchAmi, vaMdAmi / vIryAMtara kA kSayopazama jAgRta ho yahI prArthanA hai| ___ sarva maMgala mAMgalyaM .......... 50505050505050505050505000245900900505050505050090050 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG mRtyu bane mahotsava mRtyU meM samAdhi mile aura paraloka meM sadgati prApta karane kI zakti utpanna karane ke lie* puNya prakAza kA stavana * saMthArA porasI kI kucha gAthAe~ * vItarAga stotra ke 1,9,15,16,17,19,20 veM prakAza ke zloka paMca sUtra * ratnAkara paccIsI * AtmaniMdA battIsI * amRtavela kI sajjhAya arihaMta vaMdanAvalI = Adi kA puna: puna: paThana kara hRdaya ko zubha bhAva se pUrNa banAnA Avazyaka hai * khAmemi - khAmemi savve jIvA - maiM sabhI jIvoM se kSamA yAcanA karatA hU~ * micchAmi - micchAmi dukkaDaM - mere sarva pApoM kA nAza ho * vaMdAmi - vaMdAmi jiNa cauvvIsaM - 24 tIrthaMkaroM ko vaMdana karatA huuN| ina tIna padoM kA ajapA jApa karanA caahie| duSkRta niMdA (garhA) aura sukRta anumodanA nitya hI karanA caahie| * cAra kA zaraNa niraMtara svIkAra krnaa| (arihaMta, siddha, sAdhu, kevalI dvArA batAyA dharma) * aura kucha na kara sakeM to itanA to avazya kareM - he arihaMta micchAmi dukkaDaM, he arihaMta micchAmi dukkaDaM raTate rahanA caahie| * athavA 'vIra-vIra' 'mahAvIra-mahAvIra' yA 'arihaMta-arihaMta' kA jApa japate raho / apane ko jo pada acchA lage usa pada kA niraMtara jApa karate hue hRdaya ko, mana ko, jIvana ko usa pada se pUrI taraha abhibhUta banA denA cAhie jisase aMtima kSaNoM meM vaha pada sunate hue mRtyu-mahotsava bana jaae| 9@GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 240 90G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga A karmavAda kaNikAe~ 'karma nivAraNa' karmavAda Adhyatmika puruSArtha hI karmavAda kI satya samajha 'zraddhAMdha' ke tIna stavana jaina dharma meM karmavAda ke rahasya jaina darzana karma vicAra 4 Atma tatva vicAra - 247 8 251 255 261 265 285 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 karma kA sAtha yAtrA - samyakdarzana se mokSa kI (rAga - kedAra) Avyo jagamAM ekalo, sAthe karma no sathavAro re, jJAnI kahe che samyag darzana, janma maraNa no Aro re / Avyo jaga mAM .... vitarAgI vaibhava nA samajyo, rAgI thaI tUM bhava-bhava bhaTakyo, rAga dveSanAM tAMDava kAje, thAye nA chuTakAro re // Avyo jaga mAM .... mAnava janma malyo ati durlabha, chuTakAro karavAne sulabha, ratnatrayI nA paMthe vicara tU, jhalahalaze janmAro re // Avyo jaga mAM .... sarva jIvoM ne 'micchAmi dukkaDaM', bhAvaje tUM arihaMta adhigama, 'zraddhAMdha' hRdaye bhajatAM ughaDaze, mokSapurInAM dvAro re // Avyo jaga mAM .... 'zraddhAMdha' 5/1999 705050505050505050505050509024850905050505050505050090050 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 samakita hai satya aTala zraddhA .... (rAga - sukhadAyI re sukhadAyI re) samakita che sAMcI aTala zraddhA *tatvatrayImAM' avihaDa zraddhA .... samakita ... mukti nuM dvAra ughAr3e je, ___ pahu~cA De siddha-zIlA zraddhA .... samakita ... *'karaNa labdhi' saha bhavi-jIva bhAve, bhava sAgara karuM pAra trii| darzana saptaka upazama thAve, mokSa bhaNI vara phAla bharI .... samakita ... samakita dRr3ha dharmAnuM ho jo; 'tuMgIyA' nagarI vizeSa kahI .... dharmalAbha 'sulasA' ne de jo; vIranI vANI su artha vahI .... samakita ... sukhadAyI re sukhadAyI re samakita uttama sukhadAyI re| jina AjJA mAM rahIne karIye, kAma badhAM nA' ve bAdhA .... samakita ... 'zraddhAMdha' mArca 2006 * tatvatrayI - sudeva, suguru, sudharma * pAMca labdhiyoM meM - 'karaNa labdhi' bhavya jIvoM ko hI hotI hai| .darzana saptaka - tIna darzana mo. karma+4 anaMtAnubaMdhI kaSAya / GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 249 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 tapa (rAga - mAlakauMsa) (rAga - mane mahAvIranA guNa gAvA de ...) anazana uNodarI, vRtti saMkSepa, rasatyAga, saMlInatA, kAyakleza / SaTbAhya tapa no mahimA vizeSa, che karAve AMtara-tapa mAM praveza .... SaT bAhya..... prAyazcita, vinaya ne vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna ne kAyotsarga / SaT AMtara tapa no mahimA vizeSa, choDAve aMtamA rAga ne dveSa .... SaT AMtara .... je jANe tapanAM bAra A bheda, te mANe nirjarA, karma no cheda / jAe jIvano, bhavo bhavano bheda, dvAdaza tapano che, mahimA vizeSa .... dvAdazaH .... 'zraddhAMdha' 24 agasta 2008 7050505050505050505050505090250900900505050505050090050 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavAda kaNikAe~ - pa. pU. gaNivarya yugabhUSaNavijayajI ma.sA. 1. karma nAma kI mahAsattA hamArI pratyeka ghaTanA kA vyavasthita saMcAlana karatI hai / 2. karmabaMdha bhAva pradhAna hai pariNAma nirapekSa baMdha nahIM ho sakatA / 3. saMsAra meM bhAgya kI pradhAnatA hai / puruSArtha gauNa sahayogI kAraNa hai / dharma meM puruSArthI kI pradhAnatA hai| sadgati Adi sAmagrI pUrti hI puNya karma kI AvazyakatA hai / I 4. jahAM rAga-dveSa rupI cikanAhaTa hotI hai; vahA~ karmarupI padArtha kA cipakanA prakRti kA guNadharma hai / jaise agni kA svabhAva jalAne kA hai, caMdana kA svabhAva zItalatA kA hai, usI prakAra AtmA meM rAga-dveSa kI pariNati rupa cikanAhaTa hone se, sahaja svabhAva se karmavargaNA AtmA para cipakatI hai aura phira usake anurupa yogya vipAka batAtI hai / 5. pudgala kI zakti jar3atA yukta hai / AtmA kI zakti pudgala kI zakti para apanA saMpUrNa varcasva jamA sakatI hai / 6. AtmA kA pudgala ke prati AkarSaNa hI jar3a rupa karmoM ko AtmA para cipakAtA hai / 7. saMvedanA cetana kA lakSaNa hai, vaijJAnika saMvedanazIla saMvedanayukta yaMtra banA sake aisA nahIM hai / 8. 'rAga' karma ko AkarSita karane ke lie cuMbaka jaisI zakti hai / 9. jIvana ke pUrvArdha meM puruSArtha, buddhi kI tIvratA hote hue dhana prApti meM asaphalatA / isa kA kAraNa ? bhAgyavAda ! 10. karma kA samUha nizcita karane vAlI bhI kriyA hai (Atma pradeza kA spaMdana, kaMpana), karma kA baMdha ( rasa, prakRti, sthiti), nizcita karane meM AtmA kA pariNAma hai, lezyAajAgRta (labdhi) mana rupa adhyavasAya 'rasa' nizcita karatA hai / 251 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) 11. 'micchAmi dukkar3am' yaha mahAvAkya hai |sccaa micchAmi dukkar3ama dene kI pUrva zarta hai, 'pApamaya saMsAra ke prati aruci-abhAva ho / 12. jisa bhAva se pApa sevana kiyA ho usI pratispardhA bhAva dvArA pazcAtApa ho to hI vaha pApa binA bhoge samApta ho jAtA hai| 13. deha, indriya, mana, karma bAMdhatA nahIM hai / AtmA svayaM karma bAMdhatI hai / hA~, indriyA~ zubhAzubha karma bAMdhane kA sAdhana bana sakatI hai / udAharaNa - cazmA, AMkha dekhane kA sAdhana hai, parantu dekhane vAlI AtmA svayaM hai| 14. zubha pravRtti, zubha Atma pariNAmapUrvaka karanI cAhie / parantu azubha pravRtti karanI par3atI hai to bhI azubha Atma pariNAma nahIM karanA / abhinava seTha ne dAna ke pariNAma ke binA dAna kiyA aura leza mAtra puNya kA baMdha nahIM kiyA / jIraNa seTha ne dAna kI pravRtti kie binA hI zreSTha Atma pariNAma dvArA vivekayukta ucca puNya bAMdha liyaa| 15. zubhAzubha bhAva karma kA sarjaka hai, zuddha bhAva karma kA visarjaka hai| 16. prazasta kaSAya - yAni ni:svArtha bhAva, arthAt sva-para ke hita kI buddhi se prakaTa huA kssaay| 17. mokSa meM zuddha bhAva sAtha lekara jAne kA hai - prathama zuddha bhAva - tAtvika vairAgya dvitIya zuddha bhAva - samyagadarzana rUpa viveka tRtIya zuddha bhAva - bhAva virati 18. camatkAra ke AkarSaNa se prerika hokara camatkArI sAdhu ke sAnnidhya vAlA niyamA __mithyAdRSTi hai; bhautikatA kA tIvra prabhAva hai islie| 19. karma kI 3 avasthAe~ haiM; (1) baMdha, (2) udaya, (3) sattA / vaidika dharma meM ise 1. kriyAmaNa karma, 2. prArabdha karma, 3. saMcita karma ke rupa meM pahacAnate haiN| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 252 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) 20. dharma kA ajJAna jJAnAvaraNIya saghana karma nahIM / parantu vaha lakSyapUrvaka tor3ane ke puruSArtha kI kamI hI kAraNa rupa hai| 21. puNya-pApa kA baMdha, saMgraha, udaya aura kSaya eka sAtha alaga-alaga ho sakate haiN| 22. sampUrNa upAdhi kA mUla zarIra hai, zarIra yaha AtmA kA mahAbaMdhana hai| 23. nikAcita karma yAni samucita puruSArtha karane ke bAda bhI jo nahIM TUTe vaha / azubha nikAcita hone ke kAraNa - doSa kI tIvra ruci / zubha nikAcita hone ke kAraNa - guNa kI tIvra ruci / 24. sabhI karmoM kA udaya nimitta kI apekSA rakhate haiN| anukUla (Favourable) nimitta karma phala detA hai / pratikUla (Unfavourable) nimitta - karma ke samAna phala detA hai / isalie karma ke nimitta ko tor3a sako to usake hAtha-paira TUTa jAeMge to karma yogya vipAka nahIM batA skegaa| 25. nAstika kI vizeSa dayA se Astika kI alpa (kama) dayA bahuta ucca puNya baMdhAtI hai| 26. pApa kI pravRtti hotI hai to hI pApa karma baMdhatA hai, aisA nahIM hai, pApa ke pariNAma AtmA meM nirantara rahe hue haiM, isalie satata pApa karma baMdhate haiN| udA. nIMda meM hiMsA kI pravRtti nahIM hai, pariNAma hai, isalie hiMsA yogya pApa baMdhate haiN| 27. jar3a karma-cetana AtmA meM vikRtiyA~ utpanna karatA hai / isalie jar3a karma AtmA ke roga kA mukhya kAraNa hai| 28. sirpha mAnava kI yA prANI kI dayA ke AcaraNa ke badale jIva mAtra kI dayA kA bhAva, ____ Atma pariNAma kI ruci se, ucca koTi kA puNya baMdhAtA hai| 29. AjIvana mahAnIti-sadAcAra pAlana karane vAlA bhI pUrNa dayA kI ruci ke binA sAtamI naraka meM jAtA hai| udA. cakravartI 7050505050505050505050505090253900900505050505050090050 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG 30. saMsAra ke sabhI vaibhavayukta pada - sthAna (Position) samakita dRSTi ke lie jamA hai, surakSita ( Reserve) haiN| 31. samaya para bhUkha laganA, samaya para khAnA milanA, pacane ke bAda samaya para phreza hone jAnA, yaha saba puNya se hI ho sakatA hai, are ! bistara meM karavaTa lenA bhI puNya ke pratApa se hI hotA hai / 32. karmarAja mahAbalavAna ko nirbala, mahAbuddhizAlI ko bevakUpha, mahAdhanADhya ko bhikhArI aura mahArUpavAna ko kurupa banA sakatA hai / 33. puNya karma ke udaya se milI huI zaktiyoM kA jIva jo durupayoga karatA hai to ve zaktiyA~ prakRti vApasa khIMca letI hai / jo sadupayoga karatA hai to prakRti, para bhava meM puna: detI hai / 34. gunAha karatA hai aura phira gunAha ko acchA mAneM, usako prakRti daMDa detI hai / 35. samyagadRSTi gusse meM ho taba bhI vaimAnika devaloka kA hI AyuSya baMdha karatA hai / yaha samyagdarzana kA prabhAva hai / 36. jaina kula ke kulAcAroM ko bhI pariNAma pUrvaka pAlana karane vAlA jIva, kabhI saMbhavataH tAtvika vairAgya, zraddhA prApta na kI ho phira bhI 99.99% sadgati meM hI jAtA hai / 37. nayasAra ke jIva ne ucca viveka zakti aura vairAgya dvArA ucca puNya kA baMdha kiyaa| 38. bhAva dayA arthAt AtmA ke sukha-dukha kI ciMtA / sva AtmA kI ciMtA karanA (honA) vaha svArtha hI, vAstava meM paramArtha hai / 39. AtmA ke kalyANa meM jagata kA kalyANa hai, kAraNa yaha hai ki eka jIva mokSa meM jAtA hai, arthAt anaMta jIvoM kI ahiMsA, dayA, maitrI Adi hotI hai / sva-kalyANa ko bhUla kara jo para-kalyANa meM laga jAtA hai vaha jIva adharma karatA hai / 40. sva kI bhAvaDhyA karane vAlA hI anya kI bhAvaDhyA karane kA adhikArI banatA hai / bhAvaDhyA meM sadA ke Atmiya duHkha bhI dUra ho jAte haiM / tIrthaMkara kI bhAvaDhyA parAkASThA kI zreNI kI hai / 254 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) 41. vicAra ke AdhAra para muzkila se 1% karmabaMdha hote haiN| bhAvAtmaka vyaktitva ke AdhAra para 99% karmabaMdha hote haiM / (ruci) / 42. jaina darzana meM mAtra pravRtti aura vicAra ko bahuta kama mahatva diyA gayA hai| 43. kasAI yadi soyA hai (nIMda nikAla rahA hai) to isase vo ahiMsaka nahIM ho jaataa| 44. TI.vI. vaha Idiot Box hai jisa jIvana ne binA lena-dena ke pApa kI ruci, tIvra Aveza dvArA ghora pApa baMdhAtI hai / TI.vI. dekhate samaya kaI jIvoM ko asaMkhya bhavoM kI tiryaMcagati niraMtara baMdha jAtI hai| 45. pApa ko pApa na mAnanA, arthAt pApa baMdha meM guNAkAra krnaa| jaina dharma ke karmavAda ke rahasya jaina dharma ke karmavAda kI vizeSatAe~ rahasyamaya svarupa banAtI hai / parantu sarvajJa dvArA kahA huA hone se anubhavagamya phala zruti Adi kA vivecana, eka samyag mArga para jAne kI preraNA milatI hai| karma pudgala - (Maretial body) hai, yaha vicAradhArA jaina dharma ke atirikta anya kahIM bhI dekhane ko nahIM milatI / karma kyA hai ? karma kA udaya kisa kAraNa se hotA hai ? karma ke ATha karaNa kyA-kyA haiM ? karmoM ke ATha prakAra aura usake baMdha ke hetu kyA hai ? kevalI bhagavaMta ko thakAna kyoM nahIM ? gati kA baMdha niraMtara hotA hai, parantu AyuSa jIva eka hI bAra bAMdhatA hai, to kyA karma baMdha meM gati kI pradhAnatA hai ? prazna hI prazna hai aura uttara hai - karma kA Team Work tathA karma kA saMcAlana eka adbhuta prakAra se huA karatA hai| usakA gaharAI se jJAna, karmavAda ke rahasyoM ke viSaya ko acchI taraha rasAbhAva ke sAtha sundara DhaMga se saMjoyA hai / jar3a karma kI apUrva zakti ko AghAta karane vAlA cetana dravya AtmA kI anaMta zakti hai / jIva ratnatrayI ke AdhAra para 14 rAjaloka ke uccatama zikhara para mokSa ko prApta karatA hai / kara sakatA hai| yaha vicAra jaina dharma ke karmavAda ke rahasyoM meM kyA kyA bharA hai vaha jAnane ke lie svAdhyAya premI ko jIva ko utsukatA hotI hai / yaha AtmIya AnaMda kI anubhUti maya svAdhyAya kA rasAsvAdana karane ke lie sabhI ko AmaMtraNa hai / rahasyoM ko kholo kucha to milegA hii| 909090900909090905090909090255509090909090905090900909090 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 * moha vRkSa ___tatva kA ajJAna yaha moha kA zarIra hai, tatva kA jJAna cAritra dharma kA zarIra hai / samUha se, moha pariNAma se hI AThoM hI karma kA baMdha hotA hai / usakA bIja 'mithyAtva' hai| eka sirpha mohanIya karma hI baMdha meM viSacakra gholatA hai / bhagavAna ne karma ke baMdha meM, udaya meM, karma kI sattA meM, tInoM meM puruSArthavAda kI sthApanA kI hai| 5 nimitta mukhya rupa se karma ke udaya meM mahatva rakhate haiM / (1) dravya, (2) kSetra, (3) kAla, (4) bhAva, (5) bhv| bhAva kA prabhAva vizeSa tIvra aura bhava kA prabhAva atyanta utkRSTa hotA hai| saMkramaNakaraNa :-zubha ko azubha meM yA azubha ko azubha kA rupAMtara honaa| saMkrAMti - eka dUsare meM rupAMtara karanA, baMdhe hue karma kI zakti (rasa) kA rupAMtara, baMdhe hue karma kI prakRti kA rupAMtara / baMdhe hue apayaza ko yaza meM karaNa dvArA privrtn| sAmAnya rUpa meM bar3e bhAga ke jIva puNya va pApa meM hI rUpAMtara karate haiM ! kAraNa ? unakA puruSArtha hI viparIta dizA meM hotA hai| bhautika sukha evaM duHkha kA gaNita, samyak AMtarika puruSArtha se dUra hI rakhatA hai| dharma dvArA bhautika sukha kI icchA karane vAle kI buddhi bhraSTa hai, aisA jJAnI kahate haiM (nidAna zalya) * jo aura jaise pariNAma se azubha karma baMdha hoM vaha aura vaise hI samAna rupa se zubha pariNAma banate haiM to azubha ko zubha meM rupAMtarita kara sakatA hai| * eka hI bhava ke tIvra zubha bhAva aneka bhavoM ke azubha karmoM ko zubha meM parivartana karane meM sakSama hai| Vice aVersa * saMsAra kI rasikatA saghana karmabaMdha karAtI hai / alpa krodha bhI bhayaMkara bar3A pApa baMdhA detA hai / vairAgya yukta jIva bar3e krodha se bhI alpa pApa bAMdhatA hai / vairAgya 5050505050505050505050505090256900900505050505050090050 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG (tapa, tyAga, saMyama) kI zakti prabala hai / vairAgya hI sAdhaka kA pariNAma hai| * sacce dharma kA kAla ati alpa hai| (bhAva caritra meM adhika se adhika 7-8 bhava hI haiM) jisase bhUtakAla ke anaMta pApoM kI kSapaNA hotI hai / yaha vidhAna sUcita karatA hai ki dharma kI zakti aciMtya hai| * rAmabANa auSadhi - anaMta bhavoM ke pApa kA prAyazcita, pariNAmapUrvaka kI virati' hai| * pariNAma kI tIvratA yA maMdatA kA AdhAra ruci para nirbhara hai / guNa kI ruci pUrvaka kA zubha pariNAma tIvra hai, aruci ho to mada / doSa kI rUcipUrvaka kA azubha pariNAma tIvra hai| aruci ho to md| dRSTAMta :- choTI-sI ahiMsA kI dharma kiyA aura sAtha meM usake ruci bhI ahiMsA kI rahI to tIvra zubha prinnaam| * karor3oM kA dAna karane ke bAda bhI paisA hI paisA prApta karane kA mana ho to zubha pariNAma atimNd| * upavAsa kare kintu ruci to bhoga meM hI hai tyAga meM aruci hai-to maMda shubhbhaav| * choTI sI kIr3I ko mAratA hai, hiMsA kI ruci se mAre, hiMsA yaha pApa hai aisA usameM na mAne to choTI-sI hiMsA bhI tIvra azubha bhAva hai| * samakita prApta AtmA - lobhI hote hue bhI paisA ikaTThA karane lAyaka nahIM hai aisA dRr3hatA ke sAtha mAnane vAlA hone se maMda azubha pariNAma bAMdhatA hai| * nimitta kI mahattA - karma kI kArya zakti meM yAni karma kA vipAka batAne meM nimitta hAtha paira samAna kahe gae haiN| nimitta :- anukUla - sabala : karma kA vipAka karma zakti ho usase adhik| pratikUla - nirbala : kAryazakti ho usase kama vipaak| madhyama hotA hai : kArya zakti ho utanA hI vipaak| 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOQ 257 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG * lAkha meM eka karma kA baMdhana jisa rupa meM bAMdhA hai vaha usI rupa meM puna: udaya meM AtA hai| haMsate hue karma bAMdhe haiM ve rote hue bhoganA par3ate haiN| 'samayaM goyama mA pamAyao' (he gautama ! samaya ko pramAda se jAyA mata karo) jisake udaya se duHkhI hote haiM, saMkramaNa ke dvArA sukhI huA jA sakatA hai| * karma ke 4 praveza dvAra :- (5vA~ pramAda ko bhI zAstroM meM ginAyA gayA hai) 1. mithyAtva * satya ke prati pakSapAta kA abhaav| * satya kA pakSapAta hRdaya ke sAtha saMbaMdha rakhatA hai, aMtara cakSu khulane para hRdaya zuddha hotA * asatya kA pakSapAta rupa mithyAtva dUra hone para karmoM ke praveza kA prathama dvAra baMda ho jAtA * jaba taka mamatva kA tyAga nahIM hotA taba taka mithyAtva ke baMdhana nahIM TUTate / * bhava sthiti paripakva hotI hai aura karmabandha maMda hote haiM, usake bAda AnaMda rUpa dhAma aisA AtmaprakAza, Atma svarUpa kA prakAza utpanna hotA hai, vinaya kI vRddhi, dvitIyA ke caMdra samAna bodhibIja kA aMkUra prasphuTita hotA hai| 2. avirati * satya ke jIvaMta AcaraNa kA abhAva / * zraddhA samakita hote hue bhI, karmoM kA burA prabhAva jIva para Avegamaya par3atA rahatA hai / isase satya kI rAha prApta nahIM kara sktaa| * yathAzakti acche AcaraNa se jIvana parivartana hotA hai aura dvitIya dvAra baMda ho jAtA hai| * yaha jIva ke lie deza virati dhara (zrAvaka) kahalAtA hai / sarvavirati dhAraNa kare to avirati rupa dvAra saMpUrNa sthiti meM baMda ho jAtA hai| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 258 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 3. kaSAya - * jIvana meM utpanna hone vAle atadurasta kNpneN| * krodha, mAna-ahaMkAra, mAyA-daMbha aura lobha-Asakti / * krodha - maMtrI ne skaMdakasUrI evaM unake 499 sAdhuoM ko ghANI meM pila DAle the| * mAna - bartana meM khaTAI ho aura dUdha DAla diyA jAya to phaTa jAtA hai usI prakAra guNarupI dUdha mAna rupI kaSAya meM nahIM Tika pAtA hai| * lobha - sarva vinAza kA mUla hai / jahAM icchA utpanna huI vahAM usakA poSaNa karane ke lie sabhI kaSAya utpanna hote haiM, mana niraMtara durdhyAna meM rahatA hai| 4. yoga - * mana, vacana, kAyA kI pravRttiyA~ * yoga se karma kA Azrava, karma ke Azrava se baMdha, baMdha se karma kA udaya, karma ke udaya se saMsAra / isalie saMsAra se mukti prApta karanA hai to Azrava kA tyAga karanA hI par3atA hai| "Agamika vyAkhyAoM" pustaka meM se / __bhagavAna mahAvIra ke 11 gaNadharoM ko jo saMzaya the unako apanI sarvajJa labdhi ke dvArA bhagavAna ne dUra kie| (1) indrabhUti-AtmA kA astitva, (2) agnibhUti-karma kA astitva, (3) vAyubhUti-AtmA aura zarIra kA bheda , (4) vyakta svAmI : zUnyavAda, (5) sudharmAsvAmI- isa loka aura paraloka kI vicitratAe~ (6) maMDika svAmI-baMdha aura mokSa, (7) maurya putra- devoM kA astitva, (8) akaMpita svAmI-naraka kA astitva, (9) acala bhrAtA-puNya aura pApa, (10) maitArya svAmI-paraloka kA astitva, (11) prabhAsa svAmI-nirvANa kA astitv| karma kA astitva :- bhagavAna mahAvIra, agnibhUti ko samajhAte haiM ki maiM karma raja ko pratyakSa dekha rahA hU~, jabaki tujhe usakA pratyakSa darzana nahIM hai, phira bhI anumAna se tU bhI usakI siddhi kara sakatA hai| 5050505050505050505050505090259900900505050505050090050 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukha aura duHkha kA pratyakSa karma phala tujhe bhI hai, isalie kAraNa rupa / sattA karma kA anumAna ho sakatA hai / jaise aMkUra rupa kArya kA kAraNa bIja hotA hai / Visible causes are corrupted. caMdana Adi sukha ke hetu haiM aura sarpa, viSa Adi duHkha ke hetu haiM, ye dRzya kAraNoM ko chor3a adRzya kAraNa karma ko mAnane kI kyA AvazyakatA kisalie hai ? dRzya kAraNa meM vyabhicAra dikhAI detA hai isalie adRzya kAraNa mAnanA anivArya bana jAtA hai / vo isa prakAra se - sukha-duHkha ke dRzya kAraNa samAna rupa se hote hue bhI unake kAryoM meM taratamatA dekhane meM AtI hai / isakA jo kAraNa hai vahI karma hai / jIvana kA Adya bAla zarIra vahI karma kArmaNa zarIra hai jo dehAMtapUrvaka hai, kyoMki vaha indriyoM se yukta hai / jaise yuvA 1 deha, bAla dehapUrvaka hai| acetana vyakti dvArA kI huI kriyA kA phala avazya prApta hotA hai / jisa prakAra khetI kArya kA phala dhAnya niSpati, usI prakAra, dAnAdi kriyA kA phala Age jAkara sukha-duHkha rUpa meM udaya meM AtA hai / mUrta karma : kArya ke astitva se kAraNa kI siddhi hotI hai, to zarIra Adi kArya mUrta hone ke kAraNa karma bhI mUrta hI honA caahie| jaise paramANu kA kArya ghaTa hai, mUrta hai, isalie paramANu bhI mUrta hai / * karma kA mUrtatva siddha karane vAle anya hetu : (1) karma mUrta hai kAraNa ki usake sAtha saMbaMdha hone se sukha Adi kA anubhava hotA hai; jaise ki bhojana / amUrta AkAza ke sAtha saMbaMdha hone se sukha Adi kA anubhava nahIM hotA / (2) karma mUrta hai, kAraNa ki usake saMbaMdha se vedanA kA anubhava hotA hai jaise agni / (3) karma mUrta hai, kAraNa ki usameM bAhya padArthoM se bala kA AdhAra hotA hai| jaise ghaTa Adi padArthoM para tela Adi bAhya vastu kA vilepana karane se balAdhAna hotA hai / isI prakAra 260 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG karma meM bhI mAlA, caMdana, vanitA Adi bAhya vastuoM ke saMsarga se balAdhAna hotA hai / isalie vaha mUrta hai / (4) karma mUrta hai, kyoMki vaha AtmAdi se bhinna rUpa meM pariNAmI hai, jaise dUdha / jJAna amUrta hai parantu madirA, viSa Adi mUrta vastuoM dvArA usakA upaghAta hotA hai| ghI, dUdha Adi pauSTika AhAra dvArA usakA upakAra hotA hai (badAma) / isI prakAra mUrta karma dvArA amUrta AtmA kA anugraha yA upakAra ho sakatA hai / jIva, karma pariNAma rupa hai, isase uparyukta rupa meM mUrta hai, isalie anekAnta bhAva se vicAra kara sakate haiM / AtmA anekAMta rupa meM amUrta nahIM hai, isa prakAra mUrta AtmA para mUrta karma dvArA hone vAle anugraha aura upaghAta ko svIkAra karane meM koI Apatti nahIM honI cAhie / deha aura karma meM paraspara kArya- - kAraNa bhAva hai / karma aura deha kI paraMparA anAdi hai / jaina darzana pa. pU. nyAyavijayajI ma. sA. mohanIya karma ke mukhya do bheda : darzana mo. aura caritra mo. : - cAritra meM bAdhA DAle vaha caritra karma / (cA.mo. ke 25 bheda) jo zraddhA meM vighaTana utpanna kareM, vaha darzana mohanIya, samyaktva mohanIya | jo tatva kI zraddhA meM bAdhaka bane, vaha darzana mohanIya, mizra mohanIya / jo tatva kI zraddhA ko bAdhita kare, vaha darzana mohanIya, mithyAtva mohanIya | tatva : kalyANamaya vastu, jisase Atma kalyANa ko sAdhA jAe, vaha tatva kahA gayA hai / darzana mohanIya ke arthAt mithyAtva ke pudgaloM kA udaya jaba aMtamuhUrta taka ruka jAtA hai taba jIva ko upazama samyaktva prApta hotA hai / isa pariNAma (AtmA kA pariNAma) ke aMtargata isake prakAza meM jIva udaya meM Ane vAle (aMtamuhUrta bAda) mithyAtva mohanIya ke pudgaloM kA saMzodhana karane kA kAma karate hai / 261 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) jitane pudagaloM kI malInatA dUra ho jAtI hai ve zuddha ho jAte haiM, unako samyaktva mohanIya kahate haiM / jo Adhe- adhUre zuddha hote haiM ve mizra aura jo zuddha hote hI nahIM ve mithyAtva mohanIya puMja ke samAna rahate haiN| isa prakAra darzana mohanIya ke 3 puMja hue| ye 3 puMja + 4 anaMtAnubaMdhI kaSAya ke upazama se prakaTa hotA hai vaha 'upazama' samakita hotA hai| darzana mohanIya ke 3 bheda (1) samyaktva mohanIya, (2) mizra mohanIya (3) mithyAtva mohanIya upazama samyaktva kA kAla pUrA hote, (1) udaya meM AtA hai to nirmala pudgala hone ke kAraNa jIva kSayopazama samyaktvI banatA hai (2) udaya hote mizra samyaktvI banatA hai, (3) udaya meM Ane se phira mithyAtvI banatA hai| * upazama samakita meM mithyAtva yA darzana mohanIya ke pudgaloM kA vipAkodaya athavA pradezodaya koI bhI udaya hotA nhiiN| * kSayopazama samakita meM mithyAtva mohanIya kA udayagata pudgaloM kA kSaya evaM udaya meM na Ane vAle pudgaloM kA upshm| vipAkodaya :- jo karma pudgaloM ko phala de vaha udaya / pradezodaya :- jina karma pudgaloM ke udaya se AtmA para prabhAva par3atA hI nahIM hai| * cAritra mohanIya ke 25 bheda cAra kaSAya - krodha, mAna, mAyA, lobha - inake pratyeka ke 4 bheda = 16+9 nau kssaay| 1. anaMtAnubaMdhI kaSAya :- mithyAtva lAtA hai, 2. apratyAkhyAnAvaraNa :- deza-virati ko rokatA hai, 3. pratyAkhyAnAvaraNa :- sarva virati ko roke, 4. saMjvalana :- yathAkhyAta cAritra ko roke, vItarAgatA ko bAdhita kre| sarvakarma kSaya hote mokSa kI sthiti prakaTa ho usake pUrva, aMzata: karmakSaya rupa nirjarA bar3hate jAnA Avazyaka hai| sarvasaMsArI AtmAoM meM karma kI nirjarA kA krama cAlU hI rahatA hai, kintu 90GOGOGOGOGOGOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 2629099@GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) AtmakalyANa rupa nirjarA (sakAma) jIva ke mokSAbhimukha hone ke bAda hI hotI hai / satya mokSAbhimukhatA samyagdRSTi kI prApti se prAraMbha hotI hai aura usake bAda mokSa sAdhanA kA vikAsa bar3hate hue 'jina' avasthA meM pUrNa hotA hai / uttarottara pariNAma zuddhi vizuddhi kI adhikatA kI ora meM asaMkhyAta guNI karma nirjarA bar3hatI jAtI hai, 'jina' avasthA meM pahuMcAne se pUrva kI jIva kI 10 dazAe~ haiM (Interesting Steps) 1.mithyAtva TalA, samyag dRSTi prakaTa huii| 2. deza virati ke lie upAsaka dshaa| 3. sarvavirati prakaTa hone para vIrata dazA 4. 'anaMtAnubaMdhI' kaSAyoM kA vilaya hone para 'avanta viyojaka' dshaa| 5. darzana moha kA kSaya karane ke lie vizuddhi prakaTa ho to darzana mohakSapaka dshaa| 6. cAritra mohanIya prakRti kA upazama cAlU rahatA hai, vaha upazamaka dazA / 7. yaha upazama pUrNa hone para upazAMta' dshaa| 8. cAritra mohanIya karma kA kSaya cAlU rahatA hai to vaha kSapaka' dazA 9. kSaya pUrNa hone para kSINa moha' dshaa| 10. sarvajJatA prakaTa ho vaha 'jina' dshaa| VERY IMPORTANT TO REMEMBER: yAda rakheM, sukha-duHkha kA saMpUrNa AdhAra manovRtti para hai, sukha-duHkha kI bhAvanA kA pravAha, manovRtti ke vicitra cakkara ke anurupa ghUmatA rahatA haiN| Arthika maMdatA kI sthiti meM bhI tAtvika (satyatA) jJAna aura usase prApta saMtoSa lakSmI kA jisane saMpAdana kiyA vahI sattvazAlI mAnava svayaM ke mana yA AtmAoM ko svastha rakha sakatA hai evaM prasannatA ko bhI kama nahIM hone detaa| 'mana sAdhyuM teNe saghalu sAdhyaM yaha bAta pUrNa satya hai / * cAritra mohanIya karma kI bhayAnakatA samajhie / anAdikAla se pravAhamAna 70 kroDAkor3I sAgaropama kI sthiti vAlA madirApAna jaisA karma hai| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 263 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AtmA ke astitva kA bhI anubhava nahIM hone detA, AtmA ke zuddhikaraNa kA samyag jJAna bhI nahIM hone detA, aisA hai / do bheda : (1) mithyAtva mohanIya aura (2) cAritra mohanIya / mithyAtva mohanIya karma ke kAraNa AtmA ke astitva kA jJAna nahIM hotA, isake kAraNa 'aMdhA pIse, kuttA khAe' jaisI AtmA kI sthiti ho jAtI hai / samyagdarzana nahIM hone dene meM 4 anaMtAnubaMdhI kaSAya aura mithyAtva kI 3 prakRtiyA~ mUla kAraNa haiM (darzana saptaka kahate haiM) AtmA meM jaba anivRtta puruSArtha bala kI prApti hotI hai, taba ye sAtoM karma prakRti ke bAdala bikharane laga jAte haiM / jaba ye sabhI pUrNa rupa se chaMTa jAte haiM taba jIvAtmA ko anupama evaM advitIya anubhUti hotI hai / jaise bhUkhe vyakti ko bhojana mile, pyAse ko ThaMDA pAnI mile, nirvastra vyakti ko garama kapar3e pahanane ko mila jAe, usakI jo anubhUti hotI hai vaisA hI upamAyukta samyagdarzana prApta hotA hai / isake sAtha hI Atma kI anaMta zakti, puNya-pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, jIvaajIva Adi jina praNIta nava tatva, saMpUrNa karma kSaya se mokSa, karma baMdhana se AtmA svayaM samyagdarzana - samyagjJAna prApta hone ke bAda bhI mohanIya karma ke kAraNa mohanIya karma isakA prabhAva batAtA hI hai, cAritra mohanIya karma ke laMgoTiye mitra ke samAna jJAnAvaraNIya cAritra prApta mAnava ko bhI calAyamAna karatA rahatA hai / jaina dharma 'mAmekaM zaraNaM vraja' kA siddhAMta nahIM svIkAratA hai, kAraNa ki AtmA ko karma kA kartA aura bhoktA mAnatA hai / sva puruSArtha se hI AtmA mukta hotI hai / jinezvara kI jinAjJA kA nimitta bala sahAyatA avazya karate haiM / svAdhyAya meM puruSArtha karate rahanA caahie| // jaina jayati zAsanam // 264 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 karma vicAra karmavAda kA sanAtana niyama :- jaisA kare vaisA bhare, jaisA bIja boegA vaisA phala pAyegA' jIvoM ko zraddhA kisameM ? sarpaka ke viSaya meM / parantu duSTa karmoM kI bhayAnakatA meM itanA zraddhA nahIM / isako kahate haiM sanAtana niyama kA anAdara honaa| mayaNA suMdarI : jo ho rahA hai mere karmoM ke udaya se ho rahA hai| * karma udaya meM Ate haiM to inako kisa prakAra bhugatAna karanA ? samatA se / samatA se kyoM ? nae karmo kA baMdha na ho ! yAni isakA artha kyA ? sukha bhoga kA udaya hone para usameM pUrI taraha Asakta na ho / mana meM bhAva kaise rahe ? anAsakta bhaav| SaT rasa bhojana jabarana hamAre mukha meM nahIM AtA, Asakti karavAtI hai / isI prakAra anya indriyA~, karNapriya saMgIta, sukhamaya sparza, surabhimaya sugaMdha, suMdaratA maya svarUpa dekhnaa| pratyeka sthUla bhoga meM vilAsavRtti kA udaya hotA hai, usameM Asakta honA na honA apanI Atma zakti ke puruSArtha kI AvazyakatA hai jo karma baMdha ke nimitta se mukta raha sake to hI abhayatA prApta ho sakatI hai| * sAMsArika jIvana kI koI bhI ghaTanA ke pIche sAmAnyata: kisa kA bala hotA hai ? pUrva karma kaa| * Apatti AtI hai - Apatti lAne vAlA icchApUrvaka bartAva karatA hai to vaha bhI doSa meM par3atA hI hai / hatyA karane vAlA ni:saMdeha aparAdhI hai / jisakI hatyA huI usakA pUrva karma bhI sAtha hI udIyamAna hai| * kisI ne apane saMgha kA burA kiyA isa bAta ko nirarthaka na samajheM / burA karane vAlA, saMgha kA avaguNa bolane vAle ne ati azAtA vedanIya karma bAMdha lie| 70770700000000000265509090050505050505050605060 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUG * karma udaya meM Ane para hAya-hAya' na kreN| usako samajheM ki yaha aisA hI hotA hai|' * jisa svAdiSTa khAna-pAna se saMsArI vyakti ke muMha meM pAnI A jAtA hai usI khAnapAna ko dekhakara jJAnI kI AMkha meM pAnI AnA yaha AvedanIya anAsakta bhAva kI balihArI hai| * prazasta 'zama bhAva puruSatva hai; puruSArthI bananA upayukta hai| * roga utpanna huA, isameM pUrva karma baMdha hI kAraNabhUta hai kintu usake lie prayatna hI na kareM to use 'pramAda' hI kahA jaayegaa| viveka.... viveka.... viveka hI rakhanA Avazyaka hai| * bhAgyodaya samaya ajJAta hai, manuSya kA kAma puruSArtha karane kA hai / kAraNa ? AtmA kI sattA hI sarvopari hai / karmavAda kA vAstavika svarupa samajhane vAlA hI mana ko svastha rakha sakatA hai / udyama - puruSArtha karate smy| icchita phala prApta hone para khuzI meM phUleM nahIM aura phala na milane para nirAza na hoM / yadi aisA hotA hai to karmavAda kA niyama ullaMghana honA ginA jAtA hai| * kisI para Apatti AtI hai to turaMta usakI madada karanA caahie| pratyeka prANI ekadUsare ke sahayoga se hI saMsAra meM jIvita rahatA hai| * dAna ke viSaya meM, bhAva kI pramukhatA mahatvapUrNa bana jAtI he - bhAva zubha yA azubha, vaisA hI usakA phala, viveka buddhi Avazyaka hai, viveka dazavA~ bhaMDAra hai, 'viveko dazamo nidhiH'| 9 nidhi :- naisarpa : grAma-nagara, pAMDuka : choTe-bar3e dravya, piMgalaka : AbhUSaNa, sarvaratna : cakravartI ke 14 ratna, mahApadma : vastra, kAla : sabhI kalAoM kA jJAna, mahAkAla : 7 dhAtu sphaTika Adi, mANavaka : yuddhanIti, daMDanIti, yoddhA, zastra, zaMkhaka : saMgIta, vAdya yaMtra, nRtya kI utpatti aadi| * karmabandha se chUTane ke lie nAsamajhI ke kAraNa niSkriya bana jAte haiM ve mUrkha haiM / bAhara se niSkriya aura bhItara se cahuMora bhramaNa karatA hai vaha daMbha kA bhoktA banatA hai / pravRtti chor3ane 5050505050505050905050500026650090050505050505050509050 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG se nahIM chUTatI, svata: hI chUTa jAtI hai / satpravRttimaya jIvana vikAsazIla jIvana banatA hai| * karma baMdha ke hetu - mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga / yoga ko Azrava kA hetu aura baMdha kA hetu bhI kahA hai| ___ * mAnasika kriyA se karmabaMdha hotA hai kintu sadAcArI jIva ko isase bhaya nahIM hotA hai; kyoMki vaha puNyakarma kA baMdha evaM ucca nirjarA rupa puNya kA baMdha karate hue AtmakalyANa karatA rahatA hai| * karma jaba abAdhAkAla pUrA karate hue vipAka-phala batAte hue udaya meM AtA hai, taba usa kriyA ko rasodaya kahate haiM / phala ke binA batAe jaba yaha bikhara jAtA hai taba usako 'pradezodaya' kahate haiN| anaMta karma kA saMgraha sAdhanA dvArA pradezodaya se naSTa kara sakate haiM, jaba sarva karma nAza hote haiM taba mokSa siddhi milatI hai / hama jo karma baMdha karate haiM, ve 'pradezodaya' kI apekSA se bhuktAna karanA par3ate haiM, vipAkodaya- se nhiiN| * karma baMdha hote hI, pudgala meM joza A jAtA hai aura una karma kI prakRti, sthiti, rasa aura pradeza ye usI samaya nirmANa hote haiN| yoga :- prakRti se svabhAva nizcita hotA hai| pradeza se kitane karmoM kA skaMda baMdhAtA hai yaha nizcaya ho jAtA hai| kaSAya :- sthiti se AtmA ke sAtha rahane kA smy| rasa se tIvra yA maMda, anukUla yA pratikUla phala dene vAlI shkti| kaSAya -4:-krodha, mAna, mAyA, lobha / peTAbheda 4:-1. anaMtAnubaMdhI : mithyAtva ke sAthI, samyagdarzana ko roke 2. apratyAkhyAnAvaraNa : dezavirati ko roke| 3. pratyAkhyAnAvaraNa : sarvavirati ko roke| 4. saMjvalana : vItarAga cAritra ko roke / 50505050505050505050505000267900900505050505050090050 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 karma pudgaloM kA prakAra eka hI haiN| jIva pRthaka-pRthaka pratyeka jIvoM ke kaSAya rupa pariNAma nimitta banate haiM aura bhinna-bhinna rasa - baMdha karAte haiM / jaise eka hI ghAsa khAne vAle prANI-bhaiMsa, bakarI, gAya alaga-alaga haiM kintu ghAsa kA pariNAma alaga-alaga / cikanA dUdha (gAr3A), patalA dUdha, maMda prakRti dUdha Adi / * karma kI 10 avasthAe~ baMdha, udvartanA, apavartanA, sattA, udaya, udIraNA, saMkramaNa, upazamana, nidhatti, nikAcita / pUrva janma - punarjanma :- jIva kI vividha deha rupa dhAraNa karane kI paraMparA anAdi kAla se calI A rahI hai / AtmA kA pahalA janma yAni Adi - prAraMbha jaisA mAnA jA sakatA hai / pUrva janma kA prabhAva pratyakSa dikhAI detA hai / eka mAtA kI 4 saMtAnoM meM aMtara hotA hai, jaise dhanavAna aura sukhI - anIti yA anAcAra meM vyasta dikhAI dete haiM to yaha pUrva janma ke karmoM kA prabhAva hogA - yaha mAnA jA sakatA hai / sAvadhAnI se calate hue bhI Upara se IMTa patthara giranA - pUrva karma / mUla, vartamAna ke janma meM nahIM, pUrva janma meM hai / vartamAna, bhaviSya ke bhavoM kA mUla hai / karma kA niyama, nizcita aura nyAyamaya vizvazAsana hai / AtmA kI nityatA samajhane vAlA mAnatA hai ki anya kA burA karanA svayaM kA burA karane jaisA hai / AtmA, karma (puNya pApa), punarjanma, mokSa aura paramAtmA ye paMcaka samajhane lAyaka hai| 1. pratyeka vyakti svayaM ke kRtyoM ke lie jimmedAra hai, kintu samAja ke sAmudAyika kAryoM ke pariNAma bhI samAja ko, samAja ke sabhI vyaktiyoM ko bhoganA par3atA hai, bhaviSya kI pIr3hI ko bhI bhugatAna karanA par3atA hai / 2. karmavAda kA sanAtana niyama :- kare tevuM pAve ane vAve tevuM laNe / (kare jaisA bhare, jaisA bove vaisA pAve) na cAhate hue bhI isa niyama kI upekSA hotI hai taba hI karmabaMdha hote haiM / 268 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG sirpha rasa, sthiti kama hotI hai| ___ jIva ko haThavAdI honA cAhie, kisalie ? bhoga ke prati Asakti ko dUra karane kI haTha / jJAnI bhoga-bhogate haiM kintu anAsakita se - jAgRta avasthA meM rahakara aura isa kAraNa se karma bandha bAdhAkAraka saMyoga se mukta rahate haiM aura pariNAmata: abhayatA ke bhoktA hote haiN| 3. vyakti ko svataMtratA honA cAhie bhautika, mAnasika, AdhyAtmika / parantu isake sAtha hI nIti-niyama ke baMdhana bhI svIkArya honA cAhie / nIti-niyama yadi galata rUr3hiyoM ke AdhAra para bane haiM to unako zastra rupa meM prayukta nahIM kreN| jahAM zoSaNa ho rahA ho to usako rokanA caahie| vahAM pUrva karma kI Argument kA upayoga na ho / 4. saMsAra meM rahate hue jIvana meM koI bhI svayaM ke sAtha ghaTane vAlI jIvana ghaTanA ke pIche pUrva karma kA bala avazya hotA hai / jaise ki - bhautika zArIrika yA Arthika vipattiyA~, AvedanIya vipatti lAne vAlA icchApUrvaka yA Sar3ayaMtrapUrvaka vyavahAra karatA hai to vaha doSayukta hotA hai| * koI mArane AtA hai to usakA yadi pratikAra karo to vaha vaira vRtti nahIM kahalAtI, kisI ko die hue paise yadi vo nahIM detA hai to usa para dAvA karane meM vaira vRtti nahIM kahalAtI hai / yadi koI tumhArI vastu lekara jA rahA hai to usako rokanA vairavRtti nahIM kahalAtI hai| * zaTha, cora, Thaga, laphaMgA, bar3abolA yA guMDe kA sAmanA karanA par3e to karane meM doSa nahIM * yogya, udyamI, prayatna, puruSArtha kA mahatvapUrNa sthAna hai| * bImAra hai to davAI karanA hI par3atI hai| * rAma ne rAvaNa se yuddha kiyA thA vaha nyAyayukta thaa| * sarpa, viSa Adi kI bhayAnakatA evaM duHkhakArakatA para jo vizvAsa hai vaha duSkarmoM 505050505050505090505050002699090505050505050505050509050 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) kI (anyAya-anIti) bhayAnakatA-duHkhakArakatA meM jaba paidA hotA hai taba karmavAda meM zraddhA huI yaha ginAtA hai / (samajhA jAtA hai) kare tevUpAme, vAve tevulnne'| ___ * pratyeka vyakti svayaM ke kRtyoM kA svayaM jimmedAra hai, jo hotA hai ho rahA hai - vaha mere karmoM ke udaya se ho rahA hai - mayaNAsuMdarI / * jJAnI ko rasayukta khAna-pAna dekhakara AMkhoM meM pAnI AtA hai evaM apane muMha meM pAnI AtA hai / anAsakti prApta karanA pdd'egii| saMsAra meM rahate hue jIvana meM jo ghaTanA ghaTatI hai usake pIche sAmAnya rupa meM pUrva karma bala rahatA hai; koI mArane AtA hai usakA pratikAra karo to usameM koI vaira vRtti nahIM, svayaM kI rakSA ke lie ucita kadama uThAne me karmazAstra bhI sahArA detA hai / puruSArthI bano, prazasta puruSArtha puruSatva hai / isameM nae karma baMdha nahIM hote| ___5. bhAgyAdeya ajJAta hai, puruSArtha karanA mAnava kartavya hai / jamIna khodane para pAnI hogA to avazya milegaa| udyama karate raho bhAgya hogA to milegaa| sarvopari sattA kisakI ? AtmA kI : isako lakSya meM lekara zakti anurupa puruSArtha karanA par3atA hai / azubha karma bhugatanA karate samaya ucca samabhAva rahe yahI pauruSatA hai / aise samaya mana ko svastha kauna rakha sakatA hai ? karmavAda ko acche se samajhane vAlA ho, to hI nae karmabandha se baca sakatA hai| __ pUrva janma meM kie karma prAya: isa janma meM phalate haiM; usI prakAra isa janma meM kie karma bhI isI janma meM bhI phalita hote haiM (bhagavatI sUtra) 6. jIvana meM roga AtA hai paisA jAtA hai, vipatti AtI hai Adi ghaTanAoM kA mUla pUrva karma ho sakatA hai aura usa samaya prayAsa karate hue bhI vipatti nahIM TalatI to durdhyAna na karate hue sahana karane kA prayatna karanA caahie| pUrva karma ko doSa dekara kucha bhI puruSArtha na kare vaha pramAdI hai| 7050505050505050505050505050270900900505050505050090050 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG jar3atA ke dRSTAMta AhAra-vihAra meM bedhyAna: puSTa khurAka na le, zakti hIna ho jaae| juA, saTTA meM paise bigAr3e, Aya se adhika kharca kare, parIkSA meM mehanata hI na kare to phaila hokara hI AegA / DaoNkTara ke pAsa jAkara davAI na leM aura bhUta-preta ke cakkara meM bImAra par3e / ye sabhI dRSTAMta jar3atA ko darzAte haiM; isameM karma ko doSa nahIM de sakate / : udyama puruSArtha karate hue icchita phala prApti ho jAe to phUle nahIM aura phala na milane para nirAza bhI na ho / aise karane se karma niyama kA ullaMghana kahalAtA hai / kisI para Apatti AI hai, anyAya ho rahA hai, usako zIghra sahAyatA karanA cAhie, usa samaya karmavAda kA pravacana dene nahIM baiThA jAtA hai / pratyeka jIva eka dUsare ke sahayoga se hI saMsAra meM jIvita hai / paraspara mAnavIya prema sahAnubhUti dvArA milajula kara rahane meM hI sukha-zAMti hai / karmavAda kA kahanA hai ki aniSTa karma meM karmodaya meM pharka lAnA manuSya ke hAtha meM hotA hI hai / jIva svayaM kI kriyA dvArA karmabaMdha karatA hai aura usI prakAra svayaM kI kriyA dvArA hI karma ko tor3a bhI sakatA hai / pUrva karma sabhI abhedya nahIM hote haiM / 'nikAcita' karma bhI zreNi tapa dvArA dUra kie jA sakate haiM / kintu usameM utkRSTa pavitratA ( bhAva ) aura sAdhanA kI AvazyakatA hai / (zatriMzikA) vivekabuddhi kA abhAva aMdhazraddhA, gatAnugatikatA ( rUr3hivAda), aMdhAnukaraNa (dekhAdekhI) ajJAnatA, lobha, lAlaca Adi aniSTa pramAda ke kAraNa bAdhaka banate haiM, icchita pariNAma bhI isI kAraNa nahIM milate / 7. dAna, pUjA, sevA kI : puNyabaMdha hogA, kisI ko kaSTa huA, pApa baMdha hogA puNya pApa kA nirNaya karane kI kasauTI bAhya kriyA nahIM hai / dAna-pUjana karane vAlA pApopArjana bhI kara letA hai aura paropakArI DaoNkTara zalya kriyA karatA hai, kaSTa prApta hotA hai kintu sAtha hI puNya upArjana karatA hai / mA~-bApa, putra kI icchA 9060 271 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG ke viruddha usake hita ke lie DA~Tate hI hai ? bhole-bhAle prANI (mAnava) ko Thagane ke lie dAna-pUjAdi kI kriyA karavAne vAlA pApa hI bA~dhatA hai / kasauTI yathArtha honA cAhie / bhAva zubha yA azubha ho to phala bhI vaisA hI milegA / paraMtu mUr3ha vicAra yukta manuSya kI mUrkhatApUrNa pravRtti zubha pariNAma vAlI hone ke bAda bhI pApa baMdhaka ho sakatI hai / viveka buddhi Avazyaka / upayoga meM (apramatta bhAva meM) dharma mAnA gayA hai| 8. sAdhAraNa mAnava nAsamajhI ke kAraNa aisA samajhatA hai ki pApa-lohe kI ber3I jaisA hai aura puNya sone kI ber3I jaisA hai to pApa karo yA puNya karma baMdha to hotA hI hai / sArI paMcAyatI chor3o, jarUrI pravRttiyA~ karo, anya gapazapa kucha nahIM nivRtta akarmaNya banakara mokSa kI pratIkSA karanA usameM kyA galata hai ? binA AlasI, pravRtti vAlA jIvana 'navaro nAI pATalA muMDe' vAlI sthiti utpanna kregaa| bAhara se niSkriya aura aMdara se cAroM ora ghUmatA rahatA hai / karma baMdha se chUTane ke lie niSkriya banane vAlA ahaMbhogI hotA hai| ___ mana ko zubha pravRtti meM niraMtara jor3ane ke bAda bAhya pravRttiyoM para breka lagA denA cAhie / azubha se chUTane ke lie zubha kA Azraya lenA cAhie / irAdA (jhoka) badalane kA hai / azubha ke prati kA jhoka (Inclination) jaba taka naSTa na ho taba taka zubha pravRttiyA~ tyAga nahIM ho sktii| zubha ke baMdha se chUTane kI pravRtti tyAganA jarUrI nahIM, pravRtti karane ke bhAva ko zubha meM se zuddha rUpa meM badalane kI AvazyakatA hai| pravRtti chor3ane se chUTatI nahIM hai| svata: chUTa jAtI hai| satpravRttiyukta jIvana vikAsamaya banatA hai| ___9. karma ke do artha haiM :- 1. koI kAma, kriyA yA pravRtti, 2. jIva kI kriyA dvArA 'karmavargaNA' ke jo pudgala AkarSita hokara cipakate haiN| usake bAda pudgaloM ko 'karma' kahane meM Ate haiM / jo kie jAeM vaha karma / jIva badhdha kArmika pudgala vaha karma / ye dravya karma haiM / usase utpanna rAga-dveSAtmaka pariNAma vaha 'bhaavkrm'| 705050505050505050505050505027250509050505050505050090050 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOG vibhAva dazA meM jIva karma kA kartA hai / dravyakarma aura bhAvakrama paraspara kAryakAraNa bhAva saMbaMdha se jur3e hue haiM, jaise bIja aura aNkuur| ___10. karma pudgala AkarSaNa ke bAda baMdhate haiM, pudgaloM ke AkarSaNa kA kAma kauna karatA hai ? yoga-mana-vacana-kAyA kI kriyA / isalie Azrava' kahalAte haiN| baMdha ke hetu mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya (yog)| yoga ko 'Azrava' kA hetu kahA hai aura baMdha' kA hetu bhI hai, Upara batAe hue baMdha ke 4 hetu + yoga Azrava ke bhI hetu haiN| aba kauna se karma kaise kAma karane se baMdhate haiM, usakA vivaraNa dekhie| * jJAnAvaraNIya karma baMdhana ke kAraNa :- jJAnI kA anAdara, jJAnavAna vyakti kA unake prati pratikUla AcaraNa, dveSabhAva, kRtaghna vyavahAra, jJAna kI pustakoM ke prati asada vyavahAra, vidyAbhyAsa karate hue ko par3hane meM vighna DAlanA, kaluSita bhAvanA ke (virodhI ho to) kAraNa dUsare ko jJAna ke upakaraNa nahIM denA, mithyA upadeza Adi se jJAnAvaraNIya karma baMdha hote haiN| darzanAvaraNIya karmabandha ke kAraNa :- zraddhA, zraddhAvAna, zraddhA ke sAdhana Adi ke sAtha galata vyavahAra (anAdara bhAva) krnaa| * sAtAvedanIya karma baMdha ke kAraNa :- anukaMpA sevA, kSamA, dayA, dAna, saMyama ke kAraNa sAtA vedanIya karmabaMdha hotA hai, bAla tapa se bhI sAtAvedanIya karma baMdha hote haiN| * asAtAvedanIya karmabaMdha ke kAraNa :- kisI ko mAranA (ghAta karanA), zoka, saMtApa, duHkha dene se durdhyAna se dUSita AtmahatyA karane se, zoka-saMtApa duHkhagrasta rahane se asAtAvedanIya karma baMdha hote haiN| * darzana mohanIya karma baMdha ke kAraNa :- asat mArga kA upadeza, sadmArgI ke prati apazabda bolanA, sAdhu-saMta-sajjana-kalyANa sAdhana ke mArga kA apamAnajanaka vyavahAra karane se darzana mohanIya karma baMdha hote haiN| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 273 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOG * cAritra mohanIya :- kaSAya ke udaya ke sAtha tIvra azubha pariNAma ke kAraNa cAritra mohanIya karma baMdha hote haiN| * AyuSya : mahAparigraha, mahAAraMbha, paMcendriya ghAta, raudra pariNAma Adi se naraka kA AyuSya baMdhatA hai, mAyAyukta pravRtti ke doSa se tiryaMca kA Ayu baMdha hotA hai, alpa AraMbha, alpa parigraha, mRdutA-RjutA ke guNoM se manuSya kA Ayu baMdha hotA hai, saMyama, madhyama yA rAgayukta ho, tapasvI rupa, bAla kakSA ho usa anurUpa deva Ayu baMdhatA hai| * nAma karma :- zubha nAma karma baMdha ke kAraNa :- saralatA, mRdutA, saccAI, melamilApa karAne kA prayatna, saujanya Adi dvArA zubha nAma karma baMdha hote haiN| isake viparIta durjanatA dhAraNa kare, kuTilatA, zaThatA, ThagI, dhokhA, cugalI Adi ke kAraNa azubha nAma karma baMdhate haiN| * gautra karma - guNa grAhakatA, nirAbhimAnatA, vinaya se ucca gautra baMdha hote haiN| paraniMdA Atma prazaMsA, anya ke guNoM ke chipAnA, nirdoSatA hone para bhI doSoM ko batAnA, jAti-kula-mada kA abhimAna se nIca gautra karma baMdha hotA hai| ___ * aMtarAya karma :- 5 prakAra se - dAna, bhoga, upabhoga, lAbha, vIrya, inameM aMtarAya karanA yA vighna DalavAnA isase aMtarAya karma kA baMdha hotA hai| ___ * pra.- jo karma prakRti ke Azrava haiM ve anya karma prakRti ke baMdhaka ho sakate haiM yA nahIM? ___ uttara : prakRti ke krama se batAe hue Azrava prakRti ke anubhAva (rasa) baMdha meM hI nimitta banate haiM, zAstra siddhAMta ke pramANa se sAmAnya rUpa meM AyuSya ko chor3akara sAta karma prakRtiyoM kA baMdha eka sAtha samaya-samaya para hote haiM; vo pradeza baMdha ke lie hI haiN| __ Azrava rasa baMdha ke Azrita haiM, yaha mukhya bAta hai / jisa pravRtti ko karane se mukhyata: jisa prakRti kA 'rasabaMdha' karAtI hai vo prakRti kA Azrava ginI jAtI hai| Azrava sevana karate samaya pramukha rupa se usa prakRti kA baMdha hotA hai, bAkI prakRtiyoM UJJJJJJJJJJJS 274 JUJJJJJJJJJJJ Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG kA pradeza baMdha hotA hai| pradeza baMdha yoga dvArA hotA hai, rasa baMdha kaSAya dvArA, Azrava ko samajhane se sadAcaraNa, durAcaraNa kI samajha AtI hai| 11. AyuSya : AyuSya 4 prakAra kA hotA hai - manuSya, tiryaMca, deva, naraka kA aayu| AyuSya : cAbI vAlI ghar3I kI taraha hai, daha rUpa ghar3I - bhaya, zastrAghAta, kleza, viSa, vedanA, AtmahatyA Adi ke kAraNa nirdhArita samaya se pUrva bigar3a jAtI hai (kharAba ho jAtI hai) to baMda ho jAtI hai, usI prakAra mRtyu-akAla maraNa kA bhoga banatI hai| udAharaNa :- laMbI rassI jala rahI hai aura usake ghuTAla kara die to zIghra jala jAegI aura gIle kapar3e ko bIca meM se polA kara do to jaldI sukha jAegA / 1000 rupaye kI gaDDI meM se hamezA 1 rupayA nikalatA jAega to 1000 dina taka calegA kintu 1 hI dina meM 1000 rupaye kharca kara deMge to 1 hI dina clegaa| aisA hone kA kAraNa yaha hai ki pUrva janma meM AyuSya karma kA baMdha DhIlA hone se - nimitta milate hI samaya se pUrva akAla pUrNa ho jAtA hai aura gUDha karma baMdha hote haiM to akAla pUrNa nahIM hotaa| ye do prakAra se AyubaMdha samajhAyA gayA hai| 1. apavartanIya AyuSya :- nimitta ke upakrama meM zIghra bhugatAna hotA hai; Ayu kA apavartana hotA hai| 2. anapavartanIya AyuSya :- upakrama lage yA na lage phira bhI niyata samaya taka Ayu kA bhugatAna hotA hai| * jIva zAzvata sanAtana nitya tatva hai, isakA janma yA maraNa nahIM hotA hai / sakarmaka svarupa meM koI bhI yoni meM sthUla zarIra grahaNa kara prakaTa honA vaha janma aura sthUla zarIra kA viyoga honA mRtyu| *jIva kA AyuSya kAla kI apekSA se ghaTa sakatA hai, parantu bar3hatA nhiiN| 7050505050505050505050505050275900900505050505050090050 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG * pIche ke bhava kA Ayu baMdha cAlU (vartamAna) bhava meM hI hotA hai / aisA mohanIya karma kA prabhAva rahatA hai taba taka calatA rahatA hai / isI ko bhavabhramaNa kahate haiN| 12. jaina darzana meM 'karma' arthAt kyA hai usakI samajha ? karma yAni kAma karanA ye eka kriyA huI, parantu jaina darzana meM 'karma' ye eka dravyabhUta vastu hai, isako samajhanA bhI bahuta jarUrI hai / mana, vacana aura kAyA kI kriyA ye 'yoga' kahalAtI hai / isa kriyA ke kAraNa karma ke pudgala Atma kI tarapha AkarSita hote haiM / AtmA ko sparza aura kaSAya (rAga-dveSa) ke bala se AtmA se cipaka jAte haiN| rAga-dveSa anAdi kAla se jIva ke sAtha lage hue haiN| isI kAraNa karma kA AtmA ke sAtha cipaka jAnA baMdha' kahalAtA hai aura yahI karmabandha kA cakra anAdikAla se cala rahA hai / yahI cakra hai, saMsAra-saMsAra ckr| kaSAya mukti :- kila mukti reva - kaSAyoM se mukta hone meM hI mukti hai - saMsAra ke aneka prANiyoM meM manuSya sarvazreSTha hai / viveka, buddhi ye isako mile hue haiM / isakA sadupayoga kare to sadAcaraNa, sanmArga para calate hue vRddhimaya banatA hai / viziSTa puruSArtha ke dvArA purAne karma dUra hote haiM aura nae karma baMdha bhI kSINa hote jAte haiM evaM mokSa kA kA mArga prazasta hotA hai| mAnasika kriyA se bhI karmabandha hote hI haiM, kintu sadAcArI jIva ko isase bhaya nahIM hotA / vaha puNyakarma kA baMdha evaM ucca nirjarA rupa puNya kA baMdha karatA huA Atma kalyANa kI upakArI hotA jAtA hai| karma - karma ke pudgala jIva para, havA meM ur3atI dhUla, jisa taraha cikanI dIvAla para cipakatI hai usI prakAra karma pudgala bhI cipakate haiM / kaSAya ke kAraNa cipakate haiM baMdhate haiN| kaSAya yadi naSTa ho jAya to karma 'yoga' ke kAraNa jIva para karmaraja AtI hai para cipakatI nhiiN| (amUrta jIva karma ke yoga ke kAraNa mUrta jaisA bana jAtA hai) jIva zarIra dhAraka hai, sukha-duHkha, vAsanA, bhava bhramaNa sabhI tatva jIva ke haiM, ye saMbaMdha anAdikAla se hai| ___ karma baMdhana ke bAda - jaise madirA kA nazA turaMta utpanna nahIM hotA hai| bAda meM nazA car3hatA hai| usI prakAra kucha samaya vyatIta hone ke bAda karmabaMdha apanA phala batAtA hai| phala batAne ke bAda bhoganA hI par3atA hai| aMta meM jIva se karma chUTa jAtA hai| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 276 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOG phala batAne ke bAda jaba chUTa jAtA hai to use 'pradezodaya' kahate haiM / sAdhanA ke dvArA pradezodaya se karmapuMja naSTa kiyA jA sakatA hai, jaba sabhI karma naSTa hote haiM taba mokSa siddhi milatI hai| pra. :- jo karma bAMdhate haiM ve sabhI bhoganA par3ate haiM ? uttara :- 'pradezodaya' anubhava kI apekSA se bhoganA hI par3ate haiM, vipAkodaya se nahIM / zuddha adhyavasAya ke bala se prasannacaMdra rAjarSi ne narakagati yogya karma bAMdhane ke bAda bhI unakA nIrasa karake pradeza ko bhedakara karmoM ko kSaya kara liyA thaa| vipAkodaya se hI yadi karmoM ko jarjara karanA hotA to mokSa prApti ho hI nahIM sktii| vartamAna bhava meM karma bAMdhatA hI rahatA hai aura pUrva bhava ke baMdhe hue karmoM ko chor3atA bhI jAtA hai| paraMparA kA aMta vipAkodaya se nahIM ho sktaa| _____13. 'pUrva janma - punarjanma' :- jIva ke janmoM kI (bhinna-bhinna deha dhAraNa karane kI) paraMparA anAdikAla se calI A rahI hai aura yaha mAnyatA bhI tarka saMgata pratIta hotI hai / AtmA kA prathama janma yAni Atma kA prAraMbha jaisA nahIM mAnA jA sakatA / kAraNa ki pRthaka -kI AtmA ajanmI ho aura zuddha ajanmI AtmA kA janma mAnanA par3atA hai / isa prakAra samajhane se jIvana kA dhyeya jo zuddha AtmA tarapha jAnA hai - "vaha phira janma lenA par3egA" kA tarka se kaluSita ho jaaegii| dehadhAraNa kI kar3I TUTane ke bAda vaha hamezA ke lie TUTI hI rahegI, aisA mAnanA sahI lagatA hai| ___ eka hI mAM kI saMtAna meM aMtara dikhAI detA hai / kyoM ? vaha pUrva janma kA prabhAva ! isa yukti kA poSaNa karatI hai / anIti evaM anAcAra meM vyasta dhanavAna vyakti svayaM ko sukhI mAnatA hai / isameM pUrva janma kA hI asara dikhAI detA hai / aisA hote hue bhI jIva punarjanma meM isa anIti ke kAraNa duHkha aura aneka aniSTa saMyogoM ko dhAraNa karane ke lie jaise taiyArI kara rahA ho aisA mAnane meM koI bAdhA nahIM hai / kamAI karane ke lie nyAya sampanna hone se prazasta mArga meM Akara jIva puNyopArjana karatA hai| phira bhI dharma prabhAvanA ke lie dhana saMgraha nahIM 7050505050505050505050505050277090900505050505050090050 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanA, ikaTThA kiyA huA dhana dharma prabhAvanA meM kharca karanA cAhie / anyathA sArI mehanata kIcar3a meM hAtha DAlakara hAtha dhone jaisI sthiti kahI jaaegii| udAharaNa :- - azikSita mAtA- -pitA kI saMtAna ko vidvAna banate dekhA hai, to usameM pUrva janma ke saMskAra hI kAraNa mAne jAeMge / sAvadhAnI se calate hue manuSya para Upara se IMTa patthara girate haiM to gaMbhIra ghAva hotA hai; isameM pUrva karma kA anusaMdhAna kAraNa mAnA jAtA hai / mUla vartamAna janma meM nahIM, pUrva janma meM hai / isI kAraNa vartamAna jIvana bhaviSya ke bhavoM kA mUla hai / paMcaka : AtmA, karma (puNya-pApa), punarjanma, mokSa, paramAtmA ye pAMca kI zraddhA jIva ko sacce mArga para le jAtI hai / pUrva janma agara hai to yAda kyoM nahIM AtA ? yaha prazna uThatA hai lekina vartamAna janma kA bhI kyA sabhI kucha yAda rahatA hai ? vismRtiyoM kA AvaraNa A jAtA hai / AvaraNa ke bAda bhI kisI-kisI ko bahuta kucha yAda bhI rahatA hai / 1 manuSya meM apane kAryoM kI jimmedArI Ane vAle samaya se jur3I hotI hai / kabhI aparAdha Adi rAjadaMDa bhoganA par3e aisA bhI banatA hai; usa samaya punarjanma kA siddhAMta mAnasika zAMti detA hai apane jIvana meM hone vAlI Akasmika ghaTanA bhI kisake dvArA huI - kaise huii| aise vicAra meM adRSTa karma ke niyama taka pahu~canA hI par3atA hai / karma kA niyama eka aisA nizcita aura nyAyamaya vizvazAsana hai / prANI mAtra ke kArya ko yogya uttara detA hai / janmAMtara vAda kArya meM zIghratA se kartavya pAlana karAtA hai / kAraNa ki kartavya pAlana kabhI niSphala nahIM jAtA / satkarma meM jo pravRtta rahatA hai usako mRtyu kA bhaya nahIM rahatA / vaha AtmA ko nitya mAnatA hai, mRtyu ko deha vilaya ke atirikta anya kucha bhI nahIM mAnatA / jo AtmA kI nityatA ko samajhatA hai vaha mAnatA hai ki dUsare kA burA karanA svayaM kA 278 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG burA karane samAna hai / vaira se vaira bar3hatA hai, aise AtmavAdI jIva sabhI AtmAoM ko apane samAna samajhakara sabhI ke sAtha maitrI saMbaMdha-sA anubhava karatA hai / maitrI ke prakAza meM rAga-dveSa kI vAsanA ghaTa jAtI hai| Izvara ke astitva meM saMdeha karane vAlA duHkha meM kaThina vipatti ke samaya meM ghabarA jAte haiM aura idhara-udhara kisI kI zaraNa DhUMDhane lagate haiN| jIva kI aMzataH zuddhi,pUrNa zuddhi kI zakyatA ko puravAra karatI hai aura pUrNa zuddhi prApta ho jAtI hai taba paramAtma pada pA liyA aisA kahA jAtA hai, yahI Izvara pada hai| jIvoM kA pratyeka janma pUrva janma kI apekSA se punarjanma hI hai| bhUtakAla ke kisI janma ko sarvaprathama janma mAnane se, jIva pUrva meM ajanmA thA yaha mAnanA par3egA, aisA mAnane se zuddha AtmA ko karma laga sakate haiM / yaha bhI mAnanA pdd'egaa| to phira AtmA kI mukti kA matalaba aura astitva ur3a gayA aisA hogA / deha dhAraNa kI paraMparA akhaMDa calatI hai evaM deha kI saMlagnatA vilaga hotI hai to vaha hamezA ke lie vilaga hotI hai / aisA mAnanA hI susaMgata lagatA hai| anIti aura anAcArI vyakti sukhI dikhAI detA hai, dharmI duHkhI dikhAI detA hai isakA spaSTIkaraNa yaha hai ki pUrva janma ke saMskAra se yukta vartamAna jindagI nirmita hotI hai| vartamAna jindagI ke anurUpa bhaviSya kI jindagI nirmita hotI hai / nyAyayukta dhana upArjana hI prazasta aura puNya mArga hai; dharma ke lie dhana acche-bure mArga se ekatrita karanA ucita nahIM / yaha dharma ke lie dhana kI icchA karane jaisA kArya hai / kIcar3a meM pAMva DAlakara phira dhone ke samAna hai| kIcar3a meM pAMva gaMde karanA hI nahIM, yahI acchA hai (sarva virati hI dharma hai) dharmArtha yasya vittehA varaM tasya nirIhatA / prakSAlanAddhi paMkasya, durAta sparzanaM varam / / 7050505050505050505050505050279900900505050505050090050 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG nyAyopArjita dravya se dharma karane se, dharma kI pavitratA banI rahatI hai / pUrva karma ke anusaMdhAna meM jagata kI vicitratAoM kA hala ho sakatA hai / avidvAna aura azikSita mAtApitA kI saMtAneM bahuta prakANDa vidvAna ho jAtI hai / sAvadhAnI se calane para bhI Upara se IMTapatthara gire to pUrva karma kA prabhAva / isa prakAra kI yuktiyoM se pUrvajanma hai yaha siddha ho sakatA hai / aisI hI prAmANikatA punarjanma hai yaha bhI siddha kiyA jA sakatA hai| ___ duHkhoM kA aMta hI nahIM AtA (yaha paristhiti) aisA jIva ko karmavAda ke prati dRr3ha zraddhA se nirAza nahIM kara sakatI aura vaha satkarma meM prayatnazIla raha sakatA hai / usako mRtyu kA bhaya nahIM satAtA / vaha mRtyu ko dRr3hatA se deha parivartana ke atirikta kucha nahIM mAnatA / AtmA kI nityatA samajhatA hai isalie dUsare kA burA karanA vo apanA burA karane samAna' samajhatA hai| svayaM AtmavAdI hai / AtmavAdI jIva sabhI ko apane jaisA hI mAnatA hai isase vaha maitrIbhAva se garbhita jIva hai, samabhAva kA poSaka hai, kisI bhI prANI ke sAtha viSayabhAva nahIM rkhtaa| AtmA, karma (puNya, pApa), punarjanma, mokSa aura paramAtmA / ye paMcaka samajhane kI dRr3ha mAnyatA jIva ko AtmavAdI banAtI hai| karma jar3a hai kintu jIva kI cetanA kA viziSTa saMsarga isameM zakti utpanna karatA hai / jar3a karma cetanA ke saMyoga ke binA koI bhI phala dene meM samartha nahIM hai / karma karo aura phala mile to ThIka athavA na mile to bhI ThIka, yaha icchA karane se kucha nahIM hotaa| karmabaMdha' AtmA meM 'saMskAra' DAlatA hI hai| isa prakAra karma se prerita jIva ko karma kA phala bhoganA hI par3atA hai| Izvara kI preraNA se phala kA bhoktA nahIM hotA / bhagavat gItA, 5 adhyAya, zloka 14 meM bhI batAyA hai, Izvara kartA nahIM, karAtA nahIM aura na hI sRjana karatA hai / usI prakAra karma ke dene meM preraNA nahIM detaa| na katRtvaM na karmANi, lokasya sRjati prabhuH na karmaphala saMyoga svabhAvastu pravarttate // 7050505050505050505050505090280900900505050505050090050 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG jhUTha bolane kA pApa phala - gUMgA, bobar3A, mukha kA rogI hotA hai / dAna dene meM yaza kIrti kI kAmanA ho to dAna kA lAbha, dAna kA AnaMda ur3a jAtA hai / karma kA niyama kriyApratikriyA meM hai| acche se acchA, bure se burA phala ye karma kA apratibaMdhita zAsana hai| yaha prakRti kA niyama hai - sAdhana aura Ane vAle susamaya sadupayoga karake saMgha sevA Aja hI kara lo to Ane vAle samaya (bhava) meM isase adhika samaya kA yoga anukUla aaegaa| * paraloka kI viziSTa dhAraNA :- paraloka arthAt anya loka, apane atirikta anya loka jahAM rahate haiN| dRzyamAna paraloka :- manuSyoM ke lie pazu samAja aura pazuoM ke lie manuSya samAja dUsarA paraloka - manuSya kI saMtati, isa prakAra paraloka ko sudhArane saMtati kA zreya vicArane yogya / aMta meM jIvana zakti ke vAstavika tatva kA yathArthajJAna hI uttama rozanI hai, jo maMgala mArga para sabhI ko Age bar3hAtI hai| ___ karma pudgaloM ko grahaNa karatA hai taba prakRti, sthiti, pradeza aura anubhAva (rasa) ina cAroM kA nirmANa ho hI jAtA hai| * prakRti se svabhAva baMdhatA hai / jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya Adi nizcita hote haiN| * sthiti se karma pudgala kA jIva ke sAtha kahA~ taka saMbaMdha rahegA yaha nizcaya hotA hai * pradeza se jIva ke sAtha kArmika pudgala skaMdha kitane baMdhe haiM yaha nizcaya hotA hai| * anubhAva se tIvra yA maMda, madhura yA kaThora phala dene vAlI zakti kA baMdha hotA hai| modaka (laDDu) ke dRSTAMta se cAroM svarUpoM ko samajhA jA sakatA hai| prakRti baMdha aura pradeza baMdha : 'yoga' ke kAraNa baMdhAte haiN| sthiti baMdha aura anubhAva baMdha : kaSAya' ke kAraNa baMdhAte haiN| (anubhAga yA rasa) : tIvra-zubha azubha, maMda-zubha ashubh| kaSAya kI tIvratA ho aura karma pravRtti zubha yA azubha ho usa samaya sthiti kA adhika baMdha hotA hai / kaSAya kI maMdatA ho to sthiti kama baMdhatI hai| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 281 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kaSAya kI tIvratA (zubha yA azubha) jitanI adhika, karmabaMdha kI sthiti utanI adhika anubhAva (rasa) anya prakAra se hotA hai / kaSAya tIvra hai, karma prakRti azubha hai, azubha pravRttiyoM kA rasa adhika baMdhatA hai / zubha pravRtti kA rasa kama baMdhatA hai / kaSAya maMda hai, karma prakRti azubha hai, rasa kama baMdhatA hai (azubha pravRtti kA ) kaSAya maMda hai, karma prakRti zubha hai, rasa adhika baMdhatA hai (zubha prakRti kA ) jIva karma pudgaloM ke grahaNa karane ke sAtha hI karma pudgaloM meM eka vicitra joza A jAtA hai| jIva meM kaSAya rUpa pariNAma prApta hote hI usameM anaMtaguNA rasa utpanna hotA hai jo jIva ke guNoM kA hanana karatA hai / yaha rasa jIva ke lie bhayaMkara upAdhi hai / zubha rasa se sukha aura azubha rasa se duHkha milatA hai / eka hI prakAra ke karma pudgala bhinna-bhinna jIvoM ke kaSAyarupa pariNAmoM kA nimitta prApta kara vibhinna rasavAle banate haiN| isI ko rasabaMdha, anubhAva baMdha yA anubhAga baMdha kahate haiM / eka ghAsa khAne vAle prANI - bhaiMsa, gAya, bakarI Adi pratyeka ke zarIra meM ghAsa kA pariNamana alaga ho jAtA hai / cikanA dUdha, patalA dUdha, maMda prakRti kA dUdha jisa prakAra hotA hai usI prakAra karma kA - rasa baMdha kA svarupa hai / zubhaH puNyasya, azubhaH pApasya / yoga zubha ho aura puNya karma azubha ho to pApa karma baMdhatA hai parantu zubha yoga ke samaya bhI pApa prakRti kA baMdha hotA hai evaM azubha yoga ke samaya bhI puNya prakRti kA baMdha hotA hai / isalie zubha yoga ho kintu kaSAya pariNAma maMda hotA hai to puNya prakRtiyoM ke anubhava rasa kI mAtrA adhika hotI hai aura prakRtiyoM ke rasa kI mAtrA kama hotI hai / azubha yoga ho to kaSAya pariNAma tIvra hotA hai jisase pApa pravRttiyoM ke rasa kI mAtrA adhika hotI hai evaM puNya prakRti ke rasa kI mAtrA kama hotI hai / mukhyata: jo anubhAva kI hotI hai usako lekara sUtra kA vidhAna hotA hai / 128296 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG * karma kI mukhya 10 avasthAe~ :- baMdha, udvartanA, apavartanA, sattA, udaya, udIraNA, saMkramaNa, upazamana, nidhatti, nikaacnaa| 1.baMdha :- kArmaNa vargaNA ke padagaloM kA jIva ke sAtha dadha-pAnI sA yA loha-agni ke samAna paraspara eka rupa saMbaMdha honA use baMdha kahate haiM / AtmA ke sabhI pradeza karmaraja grahaNa karate haiM, pratyeka karma ke anaMta skaMdha AtmA ke samasta pradezoM meM baMdhate haiM; yaha karma kI prathama avasthA hai, baMdha ke 4 bheda = prakRti, sthiti, anubhAga, pradeza / 2-3 : udvartanA, apavartanA :karma kI sthiti, rasa bar3hA : udavartanA huI kahA jAtA hai / karma kI sthiti, rasa kama huA : apavartanA huI kahA jAtA hai| bure karmoM ko satcaritra, bhAvollAsa ke bala se sthiti evaM usakI kaTutA kama kI jA sakatI hai / apavartanA huI kahA jA sakatA hai| ghora naraka meM jAne vAle jIva jAgRta ho gae aura tapobala se karmoM kA vidhvaMsa kara diyA, usake dRSTAMta kahAM nahIM hai / aise jIva paramAtma pada ko prApta kara gae - dRr3ha prahArI ne brAhmaNa, strI, bhrUNa, gAya kI hatyA karane ke bAda bhI tapobala se mukti ko prApta kara liyaa| pramAda : nidrA meM AtmA sote siMha ke samAna hai, jaba vaha jAgRta hotI hai taba moha rupa mAtaMga (hAthI) ko harA kara karmoM se vijita hotI hai| __ udvartanA meM alpa sthiti kA azubha karma bAMdhane ke bAda phira burA kArya kare, Atma pariNAma kaluSita kareM to isake karma kI sthiti tathA rasa bar3hatA hI jAtA hai| apavartanA-udvartanA ke kAraNa koI karma jaldI phala detA hai, to koI dera se, koI karma kA phala maMda hotA hai to koI karma kA phala tIvra milatA hai| 4. sattA : karma baMdha hone ke bAda tatkAla phala nahIM milatA hai to vaha sattA rupa meM karma par3A rahatA hai| jitane samaya taka sattArupa meM rahatA hai usa samaya ko abAdhA kAla kahate haiM / yaha kAla svAbhAvika krama se yA apavartanA dvArA pUrNa hote hI karma svayaM kA phala dene ko tatpara ho jAtA hai use karma kA udaya kahate haiN| 50505050505050505050505000283900900505050505050090050 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG 5. udaya :- niyata samaya meM phala dene ko tatpara ho vaha udaya / 6. udIraNA :- usake samaya se pUrva phala dene meM taiyAra ho jAe use udIraNA kahate haiM; udIraNA hone ke lie - 1. vizeSa prayatna karanA jarUrI hai, jaise Ama ko ghAsa meM rakhakara samaya pUrva pakA lenA , 2. apavartanA dvArA karma kI sthiti kama karanA jarUrI hai| apavartanA, satcAritra, bhAvollAsa ke bala se kiyA jA sakatA hai| akAla mRtyu, AyuSya karma kI udIraNA kA kAraNa hai / amuka apavAda ke atirikta udaya aura udIraNA karmoM kA hamezA calatA rahatA hai / udIraNA jo karma udaya meM hote haiM usase hI hotA hai; udaya hote taba prAyaH udIraNA hotI hI hai| ____7. saMkramaNa : eka karma jaba sajAtIya anya karma kI prakRti rupa ho jAtI hai taba 'saMkramaNa' kI kriyA huI kahalAtI hai| ATha karma mUla hai, ve eka-dUsare prakRti rupa hote nahIM haiM AvAMtara bheda meM sajAtIya rupAMtara ho sakate haiM / dA. ta. zAtA-azAtA vedanIya rupa ho sakate huuN| apavAda :- AyuSya karma kI 4 prakRtiyA~ eka dUsare meM rupAMtara nahIM hotI / darzana mohanIya karma, cAritra, mohanIya karma meM saMkramaNa nahIM hotaa| 8. upazamanA :- udita karma ko upazAMta karanA, upazamana meM udaya-udIraNA nahIM hotii| usI prakAra saMkramaNa, udvartana, apavartana, nidhatti-nikAcanA bhI nahIM hotaa| 9. nidhati :- karmabaMdha kI saghana avasthA, yahAM udIraNA yA saMkramaNa nahIM hotA parantu udvartanA-apavartanA ho sakatA hai| 10. nikAcanA :- karma baMdha kI sabase adhika saghana avasthA / yahAM koI kriyA nahIM calatI / udIraNA-saMkramaNa-udvartanA-apavartanA Adi nahIM hotaa| nikAcita karma udaya meM Ate haiM taba prAya: avazya hI bhoganA par3ate haiN| 707707000000000002845050905050505050505050605060 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma tatva vicAra vyAkhyAtA : zrImad vijaya lakSmIsUrIzvarajI mahArAja karma udaya kA prabhAva : manuSya ke apane svarupa ko bhulA detA hai; bhikhArI lAkhoM kA mAlika bana jAtA hai; azubha karma ke udaya hone para vyApAra meM lAbha nahIM hotA, tejI meM maMdI A jAtI hai; durbuddhi utpanna hotI hai / sanatakumAra cakravartI ko rogoM ne ghera liyA, hiTalara kI tAnAzAhI aMta meM burI dazA / ijjata bacAne ke lie jahara pInA, korTa meM jAnA Adi / sanAtana niyama :- acche kA phala acchA, bure kA phala burA, yaha sanAtana niyama hai / zarIra ke lie jo pApa karma hote haiM ve vipAka saha jIva ke sAtha jAte haiM / zarIra yahIM raha jAtA hai / karma, dUsare, tIsare yA Age ke bhava meM udaya meM Ate haiM taba phala batAte haiM / mRgAputra :- mRgAvatI rAnI kA putra thaa| pUrva bhava meM yaha jIva 'akSAdi rAThaur3a' nAmaka rAjA thA usane madAMdha hokara ghane pApa karma kie, anAcAra kA sevana, janatA ko jhUThe-jhUThe Aropa lagAkara daMDita kiyA, deva guru kI niMdA kI / ina pApa karmoM ke pariNAma svarupa marakara naraka meM gayA / vahA~ se nikalakara mRgAputra banA / vaha kaisA ? usake hAtha -pAva~ nahIM mAtra naraka cinha mAtra the, AMkha kI jagaha sirpha gaDDe AMkha nahIM, kAna nahIM mAtra cinha / mAtra miTTI ke piMDa jaisA zarIra / usako khilAe~ - pilAe~ kaise kintu mA~ kI AtmA dayAmaya, tarala khAdya padArtha usake zarIra para DAlatI vaha aMdara jAkara mavAda aura pAnI banakara bAhara AtA, mRgAputra kA zarIra piMDa usameM AloTa kara zarIra kI camar3I se vaha cUsa letA / zarIra se itanI durgaMdha AtI thI usake pAsa jAne vAlA nAka para kapar3A DhaMke binA nahIM jA sakatA thA, dekhakara ro par3e yA cillA uThe / samyag - dRSTi AtmA bhI sunakara kAMpa uThatA / aise nikAcita pApa karma udaya kA pariNAma / prabala puNyodaya ho to ulTA karate sIdhA hote haiM / eka seTha thA; ' bhaviSya jAnane kI icchA huI; jozI ko kuMDalI batAI, "seThajI Apake sabhI graha atyanta acche haiM; Apa ulTA kAma karoge to bhI sahI hogA / " 285 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG T apane bhAgya kI parIkSA karane ke lie seTha rAja darabAra meM gayA / rAjA sabhA meM baiThe the seTha ne Ava dekhA na tAva rAjA ke siMhAsana ke pAsa pahuMce aura jora thappar3a mAra dI, jisase mukuTa nIce gira gayA / sainikoM (aMgarakSakoM) ne talavAreM khIMca dI / seTha kI garadana para talavAra pahuMce usake pUrva hI rAjA kI dRSTi mukuTa para par3I, usameM jaharIlA sAMpa dikha gayA / rAjA ne tatkAla hAtha uThAkara sainikoM ko rokaa| apanI jAna bacAne kI daulata rAjA ne seTha ko 5 gAMva inAma meM die / apane bhAgya para kisI ko aisA bharosA hai ? supAtra dAna karanA ho to 100 ke badale 1000 de sakato ho ? aisA vizvAsa hai ? 'puNya para bharosA ho to aisA lAbha mile' bhAgya ko banAne vAlA puruSArtha hai / phala bhogane meM bhAgya aura karma ko tor3ane meM puruSArtha pradhAna hai / dharma pravRtti meM puruSArtha kabhI chor3anA nahIM, kabhI nahIM / tIrthaMkara kI batAI huI pravRtti kA joza kabhI ThaMDA na ho / kucha samaya bAda seTha kA bhAgya abhI bhI balavAna hai / seTha phira rAja darabAra meM gayA; rAjA ne sammAna diyA / seTha ne rAjA ke pAMva pakar3e aura khIMca kara siMhAsana se nIce girA diyA / itane meM siMhAsana ke pIche se divAla girI khaDDA ho gayA / rAjA baca gayA / seTha ko 10000 rUpaye inAma meM die / vastupAla - tejapAla - sone kA caru jaMgala meM gAr3ane ke lie gae, khaDDA khodA to ulTA unheM caru mila gayA / yaha puNya kA hI phala hai / cha: mahIne bAda seTha phira paMDita ke pAsa gayA / bhAgya kA pUchA to usane kahA seTha abhI bhI Apake graha balavAna haiM / seTha gAMva ke dvAra meM praveza kara rahA thA aura apane lavAjame ke sAtha bAhara ghUmane nikalA thA / seTha ko sAmane milA / seTha ne jora se dhakkA diyA, rAjA ghor3e se gira gayA, dAMta meM se khUna nikalane lagA; idhara nagara kA dvAra jIrNa-kSIrNa ho rahA thA, tatkAla gira pdd'aa| rAjA Adi sabhI baca ge| seTha ko rAjA ne AdhA rAjya de diyaa| yahAM prabala puNyodaya kA prabhAva hI kahA jAegA aura kyA kaha sakate haiM ? isa sthAna para puNya na ho to ? seTha ke pAsa 66 karor3a sonA mohare thIM; usake tIna samAna bhAga kara die| eka bhAga jamIna 286 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII meM gAr3a diyA, eka bhAga vyApArika jahAjoM meM lagA diyA, eka bhAga vyApAra meM lagA diyaa| ___ eka dina seTha ke pAsa sUcanA AI; vyApArika jahAja sabhI DUba gae / jamIna khodI to usameM koyale nikale, usI samaya dukAna meM Aga lagI aura sArI bahiyA~ jala gayI / pApa ke udaya se seTha nirAdhAra ho gyaa| ___ karma baMdha karate samaya mAnava socatA nahIM hai / saceta-sAvadhAna nahIM rahe, aba sira pITane se kucha bhI hAtha nahIM A sktaa| ___ pApa kA udaya ho to 'samatA' se sahana karanA cAhie / azubha ko zubha samaya meM badalane kI zakti AtmA meM hI hai / nimitta ko doSa mata do, ArtadhyAna mata karo, puNya kA kArya adhika se adhika karo, lakSmI ko rahanA hI pdd'egaa| kubera seTha kA dRSTAMta - sAta pIr3hI taka cale itanA dhana kA adhipati kubera seTha nitya lakSmI devI ko praNAma karake usakI kRpA mAMgate haiM / eka dina rAtri ke samaya lakSmIdevI ne seTha ko uThAyA, bolI - seTha ! sAta pIr3hiyoM se maiM tumhAre sAtha rahatI hU~ aba maiM jA rahI hU~, isalie tumhArI AjJA lene ke lie AI huuN| __seTha yaha sunate hI ghabarA gayA / oha ! aba to Rddhi-samRddhi sArI jAne vAlI hai / seTha lakSmIjI se bahuta anunaya-vinaya karake rokane kI prArthanA kii| lekina lakSmIjI bole - seTha tumhArA puNya samApta ho gayA hai / jahA~ puNya nahIM hai vahA~ maiM nahIM raha sktii| seTha ne kahA - devI! 3 dina Apa ruka jAo phira maiM Apako ijAjata de dUMgA / 'tathAstu' kaha devI adRzya ho gii| prAta:kAla kuTuMba ko ekatrita kiyA / parivAra ke sabhI sadasya upasthita ho ge| seTha bolA-AbhUSaNa, rokar3a Adi jo bhI dhana hai mere sAmane Dhera kara do| kucha hI samaya meM AbhUSaNa -rupaye Adi kA bahuta bar3A Dhera ho gyaa| 3 dina seTha ne sabhI sAmagrI dAna kara dii| sirpha zayana karane kA palaMga aura eka dina khAne jitanA sAmAna rakha liyA aura nizciMtatA se so gyaa| rAtri meM cauthe dina lakSmI devI prakaTa huI / seTha ko jagAyA, bar3I kaThinatA se seTha kI nIMda khulI / devI ko dekhakara bolA - Apa jAne ke lie AI ho - kala jAtI ho to Aja - abhI calI jaao| 705050505050505050505050505028750509050505050505050090050 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG lakSmIdevI bolI - 'maiM to rahane ke lie AI huuN| prabala puNya kA kArya karake mujhe yahAM rahane ko majabUra kara diyA hai|' kubera seTha ne 3 dina meM kiyA prabala puNya kArya kA phala turaMta dekha liyA / lakSmI devI ne seTha se kahA - kala prAta: mere maMdira meM jAnA, vahAM eka yogI milegA, usako ghara lAkara bhojana karAnA, jaba vo jAne lage, taba usako lakar3I kI mAranA, sone kA puruSa ho jaaegaa| jarurata par3e taba sone kA hAtha-pA~va kATa kara upayoga karanA / hAtha-pA~va usake vApisa A jaaeNge| kubera nihAla ho gyaa| yAda rakhie, lakSmI puNya ke adhIna hai| pra. pratyeka mAnava eka samAna kyoM nahIM ? u. sthUla (jo dikhAI de rahA hai) jagata meM se sUkSma jagata meM jAie to isakA kAraNa mila jaaegaa| vRkSa kI jar3a aura bIja dikhAI nahIM detA hai| eka suI kI noka para lAkhoM jIvita koSa haiM, jIva rasa meM jIva kendra (Nucleus) haiM, jIva kendra meM guNa sUtra (Chromosomes) hai / guNasUtra meM saMskAra sUtra (Genes) haiM; saMskAra sUtra meM mAtA-pitA ke, kaI pIr3hiyoM ke saMskAra bhare hote haiM / saMskAra vAhaka (Gene) bahuta choTA, paraMparA nirvAhaka hai| 6 lAkha saMskAra bhare haiN| do sage bhAiyoM meM pharka hotA hai - kyoM ? isake lie (Gene) bhI sUkSma karma zarIra kI ora Age dekhanA par3atA hai| nAbhi meM AtmA, usakI paridhi meM kaSAya, karma saMracanA, mohanIya jJAnAvaraNa, Adi karmoM ne AtmA ko ghera rakhA hai / Atma kI nikaTa jala-dUdha ke samAna pRthaka-aisI AtmA aura karma hai / AtmA kI zakti para karma prakRti kA AvaraNa A jAtA hai / 70770700000000000288906090090505050505050605060 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG karma meM tIna zaktiyA~ : AvAraka (AvAraNa) vikAraka (mohanIya) pratirodhaka (aNtraay)| karma ke prabhAva ke kAraNa vyaktiyoM meM aMtara dikhAI detA hai| karmavAda kA niyama hai ki karma ke prati apanI yadi jAgRta avasthA ho jAe to karma ke phala ko badalane kA adhikAra apane ko mila sakatA hai| dravya ko badalane se karma phala badala jAte haiN| kSetra ko badalane se karma phala badala sakate haiM (jaise bharatajI kA arISA (kAMca) mahala) kAla ko badalane se karma phala badala sakate haiM / (dhyAna ke lie rAtri 2 se 4 kA samaya zreSTha) svAdhyAya - prathama prahara meM prAta: 6 se 9 zreSTha dhyAna - dUsare praharI meM 9 se 12, shresstth| 7077070000000000028990090050505050505050605060 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 appANaM - vosirAmi .... jinajJA anusAra ArAdhanA karake, sarva karma kSaya kara, maiM mokSa sukha prApta karUM aura sabhI ko mokSa sukha prApta ho ... pUrva ke anaMta bhavoM meM, anaMta zarIra, dhAraNa kie, anaMta saMbaMdha banAe, anaMta upAdhiyA~ sAdhana-sAmagriyA~ ekatrita kI, lekina vosirAI nahIM .... isa bhava meM bhI Aja taka zarIra se anaMta pudgala, bar3I nIti, laghunIti zleSma Adi nisRta hue, bekAra vastue~, ghara kA kacarA, sabjI Adi kA kacarA par3A rahA, aura sammurchima jIva utpanna hue, usake sahabhAgI bane pudgala vosirAe nahIM, ve sabhI pudgala aba vosirAtA hU~, arihaMta siddha gurudeva kI sAkSI se trividha-trividha vosirAmI, vosirAmI paccakkhANa paDikkamAmi niMdAmi, garihAmi appANaM vosirAmi .... 'zraddhAMdha' 7077070000000000029090090050505050505050605060 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GUJJUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU vibhAga - 9 mana Adi mAranA 'zraddhAMdha' bhAve 'nirvANa' aMtara mA: bhAvuka stavana pa. pU. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. dvArA likhita 'manovijaya aura Atmazuddhi' graMtha meM se saMkSipta saMkalana 293 295 297 - manovijaya aura Atmazuddhi - manovijaya ke pAMca sopAna - indriyoM kA svarupa / saMsAra kA vAstavika satya zubhAzubha bhAvoM se hI zAMti-azAMti - Atmazuddhi ho to hI samakita prApti 299 301 70770700000000000291506090090505050505050605060 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 mahAvIra nirvANa mahAvIra mahAvIra vItarAgI bhAva mAM. bhAvanA bhAvatAM karmoM balI jAya, bhavo bhavanA bhava pherA TalI jAya // karmoM bale ne Atama ujale, Atama ujalatAM, jIvana jhalahale, mahAvIranAM dhyAna mAM duHkho galI jAya, bhavobhavanA bhava pherA TalI jAya / bhAvanA bhAvatAM .... / vaibhava chor3e te pahelAM, vaibhava ne chor3a tUM / ekalo ja Avyo, to, eka lo javAno tU / jJAnInI vAta, jJAna thI kalI javAya to, aMtara mAM 'mahAvIra nirvANa' phalI jAya / bhAvanA bhAvatAM .... / "zraddhAMdha" akTobara 2002 705050505050505050505050509029250509050505050505050090050 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manA @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG manovijaya aura Atmazuddhi * samakita meM saMpUrNa mAnyatA zuddhi mAnyatA :- mana kyA mAnatA hai ? kyA nahIM mAnatA hai ? bIr3I pInA galata hai| madIrA (Wine) pInA Health ke liye acchA hai| acchI mAnyatAoM ko satya kaise karanA ? galata mAnyatA ko kaise nikAlanA ? * mana :- dravya mana aura bhAva mana / upayoga mana aura labdhi mana / (bhAva mana ke do prakAra) labdhi mana ke parivartana ke lie mAnyatA ko prathama tatvAnusArI kro| labdhi mana :- aMtara ke anaMta bhavoM ke saMgraha hue bhAvoM kA samUha / bhAva nimitta ke binA vyakta nahIM hote / satya ko asatya, asatya ko satya mAne / mAnyatA se bhare hue labdhimana meM samyaktva ko lAnA hai| * dharma arthAt kyA ? :- jo tumako tumhArA svAmI banAne meM sAdhana rupa ho, vaha AtmA ko deha-indriya-mana kI parAdhInatA se zrAvaka ke lie Upara uThAe vaha dharma kauna sA ? - saamaayik| * deha-indriya-mana :- ye tInoM AtmA se alaga haiM; inakA raTana karo, mana ko jAno, __ pahicAno aura samajho / ina tInoM kA tyAga karanA cAhie ? nahIM, sAtha rakha kara, bhAva mana kA kanTrola kama karate-karate mana ko kaMTrola meM le lo| * bhautika riddhi-siddhi meM asthiratA - zreNika rAjA/anAthI muni kA udAharaNa / * vRtti aura pariNati, donoM eka rupa ho jAe to hI 12 bhAvanA se mAnyatA kA saMpUrNa __parivartana kiyA jA sakatA hai| * manovijaya kI sAdhanA ke 5 sopAna :- zraddhA, saMkalpa, saMvega, samajha, sAdhanA - mujhe mana ko jItanA hI hai, vicAroM kI sthiratA, ekAgratA, gaMbhIratA lAne kI sAdhanA ke bAre meM jAnanA - smjhnaa| * maMdira meM mastaka (lalATa) para tilaka karake aMdara jAte haiM / kisa zraddhA ke bala para ? 5@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 293 90GOGOG@GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGO Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG azubha vicAra, labdhi mana kI gaMdagI kI utpatti hai / abhavi jIva mokSa nahIM jAtA hai, ye isakI mAnyatA' hI galata hai, isalie mokSa nahIM jaataa| * anaMtA bhavoM kI mAnyatA' dRr3ha ho gaI hai / 'viSaya kaSAya meM hI sukha hai' labdhi mana (aMta:sthala ko) par3hatA hI nahIM hai / upayoga mana (samatala) ko dekhakara sthUla kaSAya, viSaya meM ramaNa karatA hai / padArtha ko aMta se pahicAno, usakI prAraMbhikatA se nhiiN| * mAnyatA badalane kI kriyA apuna baMdhaka avasthA se prAraMbha ho jAtI hai / kaSAya Aga hote hue bhI jIva usakA AliMgana karane daur3atA hai| * mana kA svarupa :- ruci aura arucita ke sAtha 'mAnyatA' banAI gaI hai| ruci-aruci ke kAraNa pApa-puNya ke anubaMdha calate hI rahate haiN| * pariNati :- labdhimana kA prathama bhAga 'mAnyatA' aura dUsarA 'pariNati' / manuSya kI prakRti meM banAe gae zubhAzubha bhAva hI pariNati hai / upayoga mana meM eka sAtha do virodhI vicAra nahIM ho sakate / labdhi mana meM aneka virodhI bhAva eka sAtha saMgrahita hokara par3e rahate haiN| * gaMdagI, bhUkha, pyAsa, thakAna kI prakriyA deha, indriya aura mana meM anavarata calatI rahatI hai / bhoga : nAraka meM tIvra, pazu meM isase kama, manuSya meM isase kama, devoM meM isase bhI km| sabase adhika bhUkha pyAsa, thakAna, gaMdagI durgati meM hai| jar3a jagata kA vedhaka satya :- bhautika jagata meM dUsarI koI sukha nAma kI cIja nahIM hai| zarIra :- 24 ghaMTe - bhUkha, pyAsa, thakAna, gNdgii| indriya :- zarIra se hajAroM, lAkhoM gunA adhika bhUkha-pyAsa aadi| mana :- 24 ghaMTe ugalate jvAlAmukhI jaisI bhUkha-pyAsa aadi| jahAM taka moha ke pariNAma haiM taba taka mana kI bhUkha hai| 70770700000000000294509090050505050505050605060 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1977 * mana ko mAranA, mana kI mRtyu, mana meM duHkha - saMtApa se mukti usakA nAma vItarAgatA / * prakRti meM parivartana zakya hai, dharma ke sAtha prakRti meM parivartana lAnA hI par3atA hai / to hI dharma AtmasAta huA mAnA jAtA hai / * mana aura mastiSka, mAnava mana, dravya mana, bhAva mana / * bhAva mana ke 2 prakAra - Conscious mind, subconscious mind. * mana kI mAnyatA aura karmabandha, mAnyatA kA Storage labdhi mana / * dharma AtmA ko, deha-indriya-mana kI parAdhInatA se mukta karatA hai / deha - indriya-mana tInoM se AtmA alaga hai, yahI raTate raho / udAharaNa - prasannacaMdra rAjarSi, IlAyacI kumAra, zreNika rAjA ne kiyA / deha kA rAga, ekatva bhAvanA Adi se 'mAnyatA' meM parivartana lAie / * jaisA puruSArtha vaisI pravRtti, puruSArtha kauna karAtA hai ? mana ke bhAva / guNoM meM sukha kA anubhava na ho taba taka mAnyatA nahIM badalatI / manovijaya ke pAMca sopAna mahAvIra nahIM bananA ho to mahAvIra kI AjJA saMpUrNa mAnanI par3egI / * abhavi jIva mokSa kyoM nahIM jAtA hai ? mUla meM mAnyatA hI galata hai, 50%, 90%, 99% mAne yaha nahIM calatA hai / mithyAtva kA saghana AvaraNa / dA. ta. sthUlabhadra ke pitA zakaTAla, mithyAtvI vararuci vidvAna ne mUla meM zakaTAla kI patnI ko sAdhA, naMdarAjA kI ' mAnyatA' ko hI badala diyA, mana kI nAr3I buddhi ko hI pakar3anA caahie| * jIva ko viSaya kaSAya meM hI sukha mAlUma hotA hai / anaMta kAla se yaha mAnyatA dRr3ha ho gaI hai, kaSAya meM Aga hai; usakA AliMgana nahIM hotA / hama padArtha ko prAraMbha se hI dekhanA 295 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG sIkhe haiN| jJAnI padArtha ko aMta se pahacAnane kA kahate haiN| aMta:sthala par3hate hI nahIM ; samatala ko hI par3hate haiN| * mAnyatA badalane kI kriyA apUnarbaMdhaka avasthA se prAraMbha hotI hai :- dvibaMdhaka, sukRtabaMdhaka, apunarbaMdhaka, mArgAbhimukha, mArgapatita, mArgAnusArI, caramayathA pravRttikaraNa, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa, aMta:karaNa, samakita / * mana kA svarupa darzana :- acche meM ruci, bare meM aruci, jIva kI mAnyatA ruci aruci ke sAtha bunAI gaI hai, pApa-puNya ke anubaMdha ruci-aruci ke kAraNa calate hI rahate haiN| * azubha bhAva labdhimana kI gaMdagI kA ubharanA kAraka hai :- mAnyatA jitanI azubha utanA hI jIva ke pApa-puNya kA anubaMdha tIvra hotA hai| * rucikara kAma meM samaya calA jAtA hai, AtmA pIche raha jAtI hai / 'svadveSI' bana gae * labdhi mana kA prathama bhAga mAnyatA, dusarA bhAga pariNati-prakRti meM bane gae zubhAzubha bhaav| * upayoga mana meM eka sAtha virodhI vicAra nahIM kara sakate / labdhimana meM virodhI vicAra nitya rahate haiN| vahA~ udAratA bhI hotI hai sAtha hI lobhavRtti bhii| * deha - indriya mana : deha : zarIra kI gaMdagI, thakAna, bhUkha-pyAsa kA kAma calAU nivAraNa karanA, usakA nAma deha sukha hai| 84 lAkha yoni ke sabhI jIvoM kA mUla svarupa yahI hai / sirpha yoni ke anurupa svarupa badalatA hai / sabase jyAdA bhUkha-pyAsa-thakAna, gaMdagI (1) nAraka meM sabase adhika, (2) pazuoM meM usase kama, (3) manuSya meM isase kama, (4) devoM meM sabase km| 7050505050505050505050505090296500900505050505050090050 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG eka tarapha deha meM bhUkha-pyAsa-thakAna-gaMdagI Adi daHkhoM kI utpatti aura saMcaya anavarata calatA rahatA hai / dUsarI tarapha usake Temporary Relief upAya jaisI bhoga kI kriyA jisase sukha kA AbhAsa hotA rahatA hai| isa jar3a jagata kA vedha satya hai, bhautika sukha kI prakriyA ke sAtha yaha abAdhita niyama hai| indriyoM kA svarupa * zarIra kI bhUkha se jyAdA hajAra lAkha gunA bhUkha indriyoM kI hai / AMkha, kAna, nAka, jIbha sparzana kI mAMga kabhI pUrI nahIM hotii| * zarIra kI bhUkha yadi sigar3I jaisI hai to indriyoM kI bhUkha bhaTTA evaM baoNyalara ke samAna hai| indriyoM kI gaMdagI bhI kaisI ? * AMkha meM se sapheda mala, camar3I se pasInA, nAka meM se zleSma koI bhI acchI vastu inake samparka meM lAte hI ve bhI gaMdI ho jAtI hai| * mahArAjA, devatA, zAlibhadra jaise seTha, anuttara deva sabhI ke sukha meM yahI 4 kAraNa hI haiN| ___bhUkha, pyAsa, thakAna, gaMdagI, indriyoM kI bhUkha vikarAla hai| * mana kA svarupa : jAnane jaisA mukhya / mana kI bhUkha kalpanAtIta hai / acchA khAkara peTa meM DAlo to tRpti hotI hai, kintu 'svAda' kA saMgraha karane kI mana kI bhUkha nitya banI rahatI hai| kaSAya mana kI bhUkha ke alaga-alaga prakAra hai| * mana sulagatI aura dabI Aga jaisA hai| sulagatI agni meM se jvAlA samAna upayoga mana ke kaSAyoM kA hai / dabI agni rupa labdhimana kI pariNitiyA~ haiM / jo-jo saMskAra aMdara dabe par3he haiM ve dabI agni jaise haiN| * Masterkey jo Apako ahaM meM phulA sakatI hai| tumhAre se saba kucha karavA sakatI hai| mana kI bhUkha kI tRpti ke lie jIva baila ke jaisA kAma karane ke lie taiyAra ho jAtA hai / AvAja ghasI huI (Scratchy) ho paraMtu prazaMsA ke lie ho to mana tRpta hotA hai, kAna tRpta nahIM hote| 9090GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 29790GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGGC Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG * kAma, viSaya-mana kI bhUkha hai / apekSA, anukUlatA, aMdara kI bhUkha hai / lobha-mahAbhukha hai| 24 ghaMTe lAvA rasa ke samAna dhadhakatI rahatI hai| * apanA mana Departmental Store jaisA hai / eka-eka Section meM icchAe~ sImA pAra se milatI haiM / mana kI bhUkha kaba taka ? jaba taka moha pariNAma ho / mana ko mAranA, mana ke saMtApa se mukti, usakA nAma vItarAgatA / deha-indriya-mana se atIta mokSa, yAni sukha kI praakaasstthaa| * TIvI dekhane para mana kI bhUkha bar3hatI hai / TIvI jalAtI hai / labdhi mana kI zuddhatA ke lie prathama mAnyatA, phira pariNati zuddhi / * dharma AMtarika, parivartana karanA cAhatA hai, AMtarika parivartana meM prakRti hI aaegii| __sAmAyika, pUjA, pratikramaNa, dAna, dayA, tapa, tyAga ina sabhI meM mAnyatA pazcAt prakRti, pariNati sAtha jor3a lAnA par3atI hai / prakRti meM dharma ke sAtha parivartana lAnA par3atA hai tabhI dharma AtmasAta huA kahA jaaegaa| mokSa meM amanaska yoga hai| isakA artha Age bar3hate 'mana' kA bhI tyAga karanA par3atA hai| apanI vRttiyoM ko jAno, pahicAno, samajho / ina vRttiyoM para aMkuza lagAnA siikho| dharma ke vikAsa ke lie yaha eka bahuta majabUta aMtra hai| * amanaska yoga kI siddhi-sAdhanA kA aMtima yog| * vartamAna meM mana kI malinatA ko nikAlane ke lie prayatna karanA - amanaskatA kI dazA ko jaannaa| * nikaTa kI vastu mana hai, usameM dhyAna diijie| * labdhimana ke 4 vibhAga : 1. mAnyatA, 2. pariNati, 3. rAgadveSa ke ajJAta bhAva, 4. saMskArAtmaka bhaav| * rAga-dveSa ke asaMkhya pariNAma, ajJAta bhAva : * rAga aMdara prakaTa hokara sulagatA rahatA hai mAtra Upara se vicAra kA Dhakkana A jAne se UparI sataha para nahIM aataa| 909090900909090905090909090298909090909090905090900909090 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG * kaSAya 24 ghaMTe ukalate pAnI ke ghar3e ke samAna dhadhakate rahate haiN| ajJAna bhAva - jo dekhA nahIM kintu par3hA yA jAnA ho ve bhAva ajJAta hote hue bhI ve rAga labdhimana meM saMgrahita hote rahate haiM / avirati ke 24 ghaMToM meM karmabaMdha cAlU rahatA hai| saMsAra kA nitya satya zubhAzubha bhAvo se hI zAMti - azAMti * saMskAra rupa bhAva - labdhimana kA cauthA vibhAga : * anaMta kAla kI rur3ha vizeSatA, pUrvajanma ke anubhava rupa saMskAra aMkita ho gae haiM AtmA ke paTala pr| * jIvAyoni 84 lAkha hI hai, maryAdita hai / bhava bhramaNa anaMta kAla kA isalie pratyeka ___ yoni meM gae binA chuTakArA nahIM hai| * jIva janma letA hai taba anaMta janmoM ke saMskAra bhI sAtha lekara AtA hai| * dharma kA mUlabhUta lakSya AtmA kA parivartana hai| mAnasa parivartana kI kalA = AtmAvalokana / * azubha bhAva, pariNAma, saMskAra meM vikRti vaha mithyAtva hai| * viveka kA aMdhApana vaha mithyaatv| * saMsAra meM rasa darzana mohanIya karma se paidA hotA hai| * cAritra, moha, karma, rAga paidA karate haiN| * citta zuddhi kA prathama sopAna :- AtmA kI anaMta zakti para shrddhaa| * sarjana se prasanna hote haiM paraMtu sarjaka ko kauna dhyAna meM rakhatA hai ? * jIva ko eka bAra samakita hone ke bAda cAritra mohanIya yA anya koI karma AtmA kI mokSa mArga kI sAdhanA nahIM roka sakatA / karma dikhAI nahIM detA / sthUla, jar3a hai vaha to dikhAI detA hai, parantu sUkSma kI duniyA, jar3a pudgala se kaI gunA vizAla hai| 50505050505050505050505000299900900505050505050090050 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jo karma meM mAnatA hai vaha aisI vaisI taraha jIvita raha hI nahIM sakatA / tumhAre puruSArtha ke binA dUsarA koI tumheM pApa baMdhA nahIM sakatA / doSa bhI puruSArtha hI nikAlatA hai / puruSArtha ke lie saMkalpa bala kI AvazyakatA hai / * saMsAra kA nizcita satya yahI hai ki 'zubha bhAva se nizcita zAMti aura azubha bhAva se nizcita azAMti milegI / ' Atma zakti para sadRhaNA prakaTa ho to AtmavIrya ullasita hotA hai, aphasosa yahI hai ki isakA aMzata: bhI vizvAsa nahIM hai / * dRr3ha manobala yukta vyakti kA anya vyakti para, gaharA prabhAva par3A hai / anyathA samavasaraNa meM bAgha - bakarI sAtha nahIM baiThate / citta zuddhikI zraddhA se, kevalajJAna bhItara hI hai, zraddhA cAhie / jIva kI dazA :- janma liyA jaba se deha ke sAtha itane ghula mila gae ki deha kI bhinnatA bhUla gae / are ! AtmA sirpha deha-indriya se hI alaga nahIM hai kintu mana se bhI bhinna hai / mana aura AtmA donoM svataMtra hai / mana kA sukha alaga, AtmA kA alaga / mana zuddha huA yAni AtmA zuddha ho gaI / aise donoM eka nahIM hai / bhAva mana kI cetanA (upayoga mana) mohAtmaka hai, azuddha hai| AtmA kI cetanA zuddha cetanA - jJAna cetanA hai, zuddha hai| * AtmA kA anubhava karane kA upAya hai ? AtmA kI anubhUti ke binA eka bhI kSaNa nahIM hai / parantu zuddha AtmA kI anubhUti nahIM hai / jo hai vaha pratikSaNa azuddha AtmA kI hI hai / cIMTI ko zakkara ke AkarSaNa kI lalaka usakI AtmA kI saMvedanA hai, tRSNA kA anubhava hai; tRSNA kA rAga cetana ko hotA hI hai| parantu vikRta cetanA kA anubhava hai / * 11-12veM guNa sthAnaka meM vItarAga dazA hai, vahAM mohAtmaka cetanA nahIM, jJAnAtmaka cetanA hai, parantu vaha karmabaMdhana kA kAraNa nahIM hai / 11veM guNasthAnaka se jIva par3atA hai, para vItarAgatA hai, vahAM kaSAya vyakta nahIM hote / nimitta yoga se kaSAya hai, zakti rupa hai / I 1979 300 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17079707 11 veM guNa sthAnaka meM sAdhaka ke mana meM rAga kA aMza mAtra nahIM hotA / Inactive rAga se karmabaMdha nahIM hote / Atma zuddhi ho taba hI samakita prApti * samakita kaba AtA hai ? Atma zuddhi hotI hai taba AtA hai / citta zuddha hone se mana zAMta, svastha, nirmala jarUra banatA hai, parantu Atma kalyANa nahIM kara sakatA / mana zAMta hotA hai kiMtu saMsAra se virakta nahIM hotA to vaha AdhyAtmahIna hai / * Atma zuddhi yAni kyA ? vikAroM meM duHkha kA saMvedana / vikRti samUla naSTa hotI hai to hI Atma zuddhi kA aMza AtA hai / mAnyatA rupa meM mana zuddha honA cAhie / jo viSayoM meM duHkha kA anubhava kare, usI meM Atma zuddhi kI yogyatA hotI hai / * citta zuddhi, Atma zuddhi kA sAdhana hai / deha, indriya, mana alaga kara die kintu Atma zuddhi jo aba pRthaka karanA hai, kitanI gaMbhIra bAta hai / Atma zuddhi ke bAda citta zuddhi (mana zAMta, svastha, nirmala bane) turaMta A jAtI hai; aisA niyama nahIM hai| jaldI yA dhIre bhI ho sakatA hai / yugalika cittazuddhi vAle, devaloka meM eka bAra jAe phira kyA ? * 'nadI ghola pASANa nyAya' se zAMta svabhAvI ke karma halake ho jAte haiM / sadguNa ke vikAsa se citta zuddha hotI, doSa halke ho jAte haiM / * Atma zuddhi ke lie doSa samUla naSTa honA jarUrI hai / * zAkhA prazAkhA yukta gahana vRkSa kI jar3a (mUla) para prahAra nahIM hotA / moha ke vikAroM ko galata nahIM mAnA hai, saMsAra burA nahIM mAnA to citta zuddhi hokara bhI Atma zuddhi abhI nahIM huI / merA bhAI, merA parivAra Adi mUla jar3a to kaTI nahIM / * kSayopazama, upazama, kSAyika ina tInoM meM se kisI bhI bhAva dvArA kiyA gayA mohanIya karma kA kiMcita nAza, kucha aMza meM Atma zuddhi prakaTa karatA hai / 301 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G * mokSa mArga kI prathama bhUmikA apunarbaMdhaka avasthA, jo kSayopazama ke bhAva se prakaTa hotI hai / mohanIya karma kI u. sthiti kabhI bhI phira na bAMdhe, kAraNa ? AtmA meM se yaha doSa hamezA ke lie naSTa ho gayA hai / * sabhI doSoM kA mUla kahAM hai ? moha meM / moha ekadama harA harA kyoM hai ? I moha ke mUla kA abhI taka anaMta rupa se poSaNa ho rahA hai / vaha mUla kyA hai ? mithyAtva / * mithyAtva kA mUla kyA hai ? 'graMthi samakita' meM graMthi bheda hone ke bAda mithyAtva kA mUla bikhara jAtA hai / * graMthi kA mUla kyA hai ? saMsAra kA sahaja rAga, haThAgraha, saMsAra kI rasikatA / jo isako tor3a sakatA hai, vaha apunarbaMdha avasthA ko karatA hai, karatA hai aura karatA hI hai / * 84 lAkha yoni kA avalokana kiyA hai ? rAjA indra yA cakravartI sabhI ko duHkha hai, anyathA vairAgya nahIM lete / * janma yAni kyA ? deha, indriya mana kA saMyoga hI janma hai, janma duHkha kA nimitta hai, mRtyu kA prazna bhI janma ke lie hI nidAna hai / * saMsAra rupI roga kA nidAna kyA ? moha, jar3a ke prati AkarSaNa Adi bhAvoM ko dhIre-dhIre nirbala aura kSaya karanA hI hai / * duniyA meM rAga-dveSa do prakAra ke haiM - (1) kRtrima, (2) akRtrima, saccA rAga / 1. kRtrima - kAmacalAU, aupacArika jar3a ke Upara kA rAga, vyakti ke prati kA rAga dveSa, zarIra ke prati kA rAga / 2. asalI, sahaja, binA prayatna ke hone vAlA rAga bhautika sukha buddhi kA / * rAga-dveSa kI tIvratA yahI mithyAtva kI gAMTha / isake prabhAva se viveka calA jAtA hai / eka bAra mithyAtva kI gAMTha bikhara jAtI hai to vaha phira se nahIM baMdhatI / * zrAvaka ke mana meM paise ke sAdhana se hote dharma se U~cA dharma karane jaisA hai vaha mana meM dRr3ha honA caahie| * sukha kI niMdA zAstra meM hai hI nahIM / jo sukha nahIM milA use prApta karAne ke lie hI dharma hai / 979 302 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG * anaMta kAla se jIva ko rAga kA asad abhiniveza-asad Agraha hai| * dAna dete samaya kyA bhAva hotA hai ? khAlI ho gae yA kucha prApta kiyA ? * AtmA ko anaMtAnaMta kAla se Agraha asad Agraha baMdha gayA hai / yaha agara na TUTe aura mana ko zAMta kara do, kaSAyoM ko kamajora kara do, citta zuddhi kara lo, to bhI yaha saba 1 aMka ke binA 0 zUnya jaisA hai| * rAgadveSa meM kar3avAhaTa kA anubhava honA cAhie, to hI sahajatA se rAga TUTa jAtA hai| * bhagavAna kI AjJA arthAt kyA ? jo ekAMta meM sukhakArI hotI hai, saMsAra meM satya nirNaya lene ke lie Avega zUnya taTastha bananA hI par3atA hai| * AtmA kA zreSTha svabhAva kyA hai ? jJAna / guNa = AnaMda aura doSa = duHkha kA samIkaraNa samajhanA hai| * rAga-dveSa Upara se chor3ate ho, bhItara se chUTatA hai ? chor3I huI vastu kI cAha, AkarSaNa hI burA laganA cAhie, to hI Atma zuddhi kA aMza prApta huA samajhA jaaegaa| * V. Imp. THOUGHTFUL ANALYSIS:- doSa kA mUla karma meM, karmoM kA mUla moha meM, moha kA mUla graMthi meM, graMthi kA mUla sahaja rAga, sahaja rAga kA mUla saMsAra kA rasa, kadAgraha (haThAgraha) hai| * tatva kA saMvedana yAni kyA ? tatva kI anubhUti arthAt tatva kA saMvedana / tatva kA saMvedana prakaTa ho jAya aisA jIva hI Atma zuddhi ke adhikAra vAlA hotA hai / mokSa kI satya kriyA karane vAle ke lie prathama guNasthAna kahA hai, isakI pahicAna hai : apUrvakaraNa, apUrva aalocnaa| * mokSa jAne ke lie sakAma nirjarA ke atirikta vikalpa nahIM hai, vairAgya usakA prAraMbhika sAdhana hai| * dAna dete samaya, prabhu darzana karate samaya azru biMdu gire, guNoM kA bahuta saMgraha ho, 707707000000000003035050905050505050505050605060 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG kintu saMsAra kI asAratA kA tatva saMvedana kA ho to abhI citta zuddhi ho gaI lekina Atma zuddhi AyI nahIM hai| * tatva saMvedanA meM kyA karanA ? AMtarika jAgRti ! jo bhAva jaisA hai, usakI vaisI hI anubhUti honA usakA nAma tatva saMvedana / dhyAna meM haiM aura phona AyA camar3I para cheda hotA hai, vedanA, aphasosa, bhItara meM dhyAna nahIM hai| jIvana meM jaise Analysis karate haiM vaise tumhAre hRdaya ke bhAvoM kA vizleSaNa Analysis karoge to usameM se tatva saMvedana prakaTa hogA aura phira samakita kA mArga khula jaaegaa| * lezyA aura dhyAna ke saMbaMdha meM lezyA jIva kI prakRti ke sAtha baMdhI huI hai / zubha dhyAna AtA hai to upayoga mana zuddha ho jAtA hai aura zubha lezyA Ae to labdhi mana zuddha hotA hai, ina donoM se mana zuddhi hotI hai| * zubha dhyAna ke binA samatA nahIM AtI, zubha lezyA ke binA zubha dhyAna nahIM AtA / nAstika jo sarala prakRti kA ho to zubha lezyA avazya A sakatI hai| zubha dhyAna kA to nAstika hai isalie prazna hI nahIM utthtaa| * svArthI svabhAva vAle kI lezyA azubha hI ginI jAtI hai, kAraNa - prakRti hI svArtha kI hai, cAhe vo lIna hokara bhakti karatA dikhAI detA ho / * sabhI dharma karane kA aMtima phala to AtmA ko zubha dhyAna meM sthira karanA hI hai / isake ___ lie zubha lezyA anivArya hai| * pratyeka apekSA azubha bhAva hI kahalAtI hai / mohanIya karma mUla kAraNa hai / zubha lezyA prApta karane ke lie ciMtana-manana vicAroM ke dvArA saMzodhana kA puruSArtha jarurI hai| * jo jAnA hai usa sat tatva ko puna: puna: ciMtana karanA / bhAvita hone ke lie Repeatition karo / eka hI bAta ko AtmA meM hara vakta lAte raho / paramAtmA evaM dharma ke atirikta kisI kI zaraNa meM nahIM jAnA yaha dRr3ha mana ho jAe, dRr3ha zraddhA ke bhAva saMcita ho jAe to hI bhAvita hue kahA jaaegaa| 707707000000000003045050905050505050505050605060 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUG vibhAga - 10 306 307 - "zraddhAMdha" kA bhAvagIta : kevala jJAna - mokSa kA svarupa samajhie - AtmA kA vikAsa krama : upasaMhAra - zukla dhyAna ke dvArA kevala jJAna kI kriyA - kevala jJAna kA svarupa 318 319 320 707707000000000003055050905050505050505050605060 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG Tahake bhAva gIta samatA nu kevalajJAna (rAga - bahAra) chor3Ine saMsAra sajAvyA tAra, vagADyu saMgIta teM vairAgya; tAla lIdho saMga ratnatrayI no, sAja madhura tana tAmbura nuM ||chodd'ii ne...|| laya mAM vaheto zvAsa sugaMdhI, ucchavAse prasare che surabhi; dhyAna mAM magna rahyA jina mahAvIra, Tahuke bhAvagIta samatA na. ||chodd'ii ne ... // Azrava nirodha karma nirjarA, dvAdaza tapa karI Atma sarbharA; pragaTyuM kevalajJAna anupama, atizaya teja bhA-maMDala nu ||chodd'ii ne ... // deva-duMdubhI gAje gaganamAM, ___kror3a devatA prabhu caraNa mAM, sthApyuM zAsana samavasaraNamAM, ura mRdaMga bAje "zraddhAMdha" muM. // chor3I ne ... // "zraddhAMdha" navambara 06, 2001 7077070000000000030650090050505050505050605060 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG sarvathA sahu sukhI thAo, samatA sahu samAcaro, sarvatra divyatA vyApo, sarvatra zAMti vistaro / mokSa kA svarupa samajhie ___ - pa. pU. gaNivarya yugabhUSaNavijayajI mokSa kaba hotA hai ? mokSa kyA hai ? vahA~ kyA hotA hai ? vahA~ kyA karate haiM ? vahA~ samaya kaise nikalatA hai ? vahA~ AnaMda kisase milatA hai ? indriyoM se jo sukha milatA hai vaha vahA~ nahIM hai - to aisA vahAM kyA hai jo avyAbAdha sukha kA anubhava karAtA hai| vahA~ jIva kisa AdhAra se anaMtakAla taka rahatA hai ? zakti hote hue bhI vaha vApisa kyoM nahIM AtA? * mithyAtva ke sAtha pAyadAna kA saMgharSa :mithyAtva ke do kille - 1. bhAvabhinaMdI rupa, 2. kadAgraha (htthaagrh)| 2 guNoM kI prApti se apunabaMdhaka avasthA : 1. tAtvika vairAgya, 2. satya kI khoj| apunarbaMdhaka avasthA prApta hone para mukti kA adveSa' guNa kI prApti / apunarbaMdhaka avasthA - mukti kI prAthamika yogyatA, mohanIya Adi karma kI utkRSTa sthiti phira nahIM bAMdhane vAlA jIva hI apunarbaMdhaka hone para utkRSTa sthiti vAle karmabaMdha kI zakti samUla naSTa ho jAtIhai / yaha lAbha hamezA ke lie prApta ho jAtA hai| darzana mohanIya karma kI gAMTha DhIlI ho jAtI hai / bhautika sukha upara ke jIva kA sahaja rAga, usameM pUrNa sukha kI buddhi aMzata: TUTa jAtI hai, jIva ne aba saMsAra ke mUla para prahAra kiyA hai| * zubha bhAvamaya guNoM kI bhUla bhulaiyaa| zubha bhAvamaya svayaM ke guNoM ko dekhakara AtmA svayaM vikAsa mAna letI hai to vaha darzana mohanIya karma kI bhUla bhUlaiyA meM phaMsa gayA yaha samajha lenaa| 50505050505050505050505000307900900505050505050090050 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOG tapa karane se vAsanA zAMta hotI hai; kaSAyoM kA upazamana hotA hai, kintu apunarbaMdhaka avasthA taka nahIM pahuMce to adhyAtma kA ekkA nahIM banA kyoMki abhI mukti kA dveSa hai| * mukti kI tAtvika jijJAsA kI prApti - caramayathA pravRttikaraNa : karma kSaya se jyAdA karma baMdha kI yogyatA tor3ane kA mahatva bar3ha jAtA hai / apunarbaMdhaka avasthA A gaI isalie mohanIya kI 70 kror3A kror3I sAgaropama kI sthiti nahIM bAMdhate kintu 68-69-67 kror3A kror3I kI yogyatA nahIM todd'ii| ___ saMsAra ke Avega ghaTate jAte haiM vaise-vaise bar3I zakti TUTatI jAtI hai| jaise rAga dveSa kI dRr3ha graMthi para prahAra karate haiM vaise hI 69-68-67 kror3A-kror3I karma baMdha kI yogyatA naSTa karatA hai / jaba vaha 1 kror3A-kror3I karmabaMdha kI yogyatA naSTa karatA hai / jaba vaha 1 kror3A-kror3I se bhI kama aisA karmabaMdha kI yogyatA naSTa karatA hai, tabhI jIva carama yathA pravRtti karaNa ko prApta karatA hai| taba jIva tAtvika jijJAsA kA adhikArI hotA hai| * ogha dRSTi-yoga dRSTi:- zubha bhAva, zuddha bhAva AMtarika nirmalatA hai, kintu hamezA ke lie nahIM / abhI ogha dRSTi kI nirmalatA hai| yoga dRSTi kI nirmalatA zuddha bhAva se hI milatI hai aura yahI jIva zuddha bhAva hone se guNa sthAnaka ko prApta kara sakatA hai| zubha bhAva-puNyabaMdha kA sAdhana, zuddha bhAva-karma nirjarA kA sAdhana, donoM meM bheda kitanA? anaMta gunnaa| zuddha bhAva meM praveza kisa prakAra hotA hai ? usakA AdhAra rupa sAdhana zAstra, yukti aura anubhava dvArA, triveNI saMgama caahie| * carama yathA pravRttikaraNa yAni kyA ? jIva ne anaMta bAra karma kI sthiti aura rasa 1 ko. ko. se nyUna kiyA kinta sthiti baMdha kI yogyatA ko naSTa nahIM kiyA isalie AdhyAtma meM praveza nahIM huaa| yadi yathA pravRttikaraNa meM ye yogyatA TUTe to vaha carama yathA pravRttikaraNa hogI / yahI 5@GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 208 G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvakaraNa huA kahA jAtA hai / isake bAda jIva samyaktva prApta kare yA na kare parantu saMsAra meM kitanA hI bhramaNa karane ke bAda bhI 1 ko. ko. sA. se adhika sthiti kA baMdha nahIM karatA / ardhapudgala parAvartana kAla meM mokSa prApta kara letA hai / I yahAM jIva ko saMsAra kA ucca se uccatama sukha bhI duHkha rUpa lagatA hai / jIva saMsAra kA saccA svarupa samajhane ke bAda hI mokSa kA satya svarupa samajha sakatA hai / mukti kI jijJAsA tabhI hI prakaTa hotI hai / * carama yathA pravRttikaraNa meM, pudgala meM sukha kA ekAMta rAga jo thA vaha TUTa jAtA hai / mokSa svarupa kA bodha prApta hotA hai / mukti kI tAtvika jijJAsA prakaTa hotI hai / sopAna kI bhUmikA taiyAra hotI hai / jo jIva bhautika sukhoM meM hI eka taraphA sukha mAna letA hai, vaha niyama meM tatva se mokSa kA dveSI hai / aise jIva saMyoga se kabhI mukti ke lie jIvana arpita kara de, mukti kI utkaTa abhilASA aura hRdaya sparzI ho jAya, usake lie puruSArtha bhI karate haiM / phira bhI mokSa dveSI kAraNa paudgalika sukhoM meM hI sukha kA anubhava karatA hai / unakA mokSa kI bhUmikA meM rAga honA kRtrima hai, jisako saMsAra ke prati sahaja rAga ho to mukti ke prati sahaja dveSa hotA hI hai / caramAvarta meM bhI tatva se dveSa ho sakatA hai / apunarbaMdhaka avasthA meM jIva ko tatva se mukti kA adveSa hotA hai, carama yathA pravRttikaraNa meM jIva ko tatva se mukti ke prati jijJAsA hotI hai / * tAtvika aura atAtvika icchA : bhautika sukhoM meM eka taraphA sukha buddhi hone para ve jIva tatva se mukti ke dveSI hote haiM / mokSa sahaja rucibhAva vaha tAtvika / mokSa ke prati adveSa hone para mokSa ke svarupa kA bodha, pazcAt mukti kI tAtvika icchA prakaTa hotI hai / mokSa meM dekhane kA bahuta hai aura bhogane kA kucha nahIM, bhoga sukha ko bhogane vAle ke abhAva meM sukha hone kI bAta buddhi meM AtI hI nahIM, usako mokSa kI saccI jijJAsA hI nahIM hai / I 309 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) __ mokSa kI atAtvika icchA prakaTa svarupa anArya dharma meM dekhane ko milatI hai / IsAI dharma meM kSamA guNa utkRSTa paraMtu jIva guNaThANA ke bAhara hone se puNyabaMdha hI karAtA hai / jo eka hI bAra mokSa kI tAtvika jijJAsA prakaTa ho jAtI hai to usI samaya se asaMkhyAta gunA akAma nirjarA hone rupa lAbha AtmA ko prApta ho jAtA hai| ___ saMsAra kA sukha duHkha rupa lage vahI jIva mokSa svarupa kA zravaNa karane aura usakI jijJAsA karane yogya banatA hai / bhautika sukha kI icchA honA aura icchA ko acchA mAnanA ina donoM ke bIca bahuta aMtara hai / samyag dRSTi jIva ko bhautika sukha kI icchA ho to bhI anAsakta rahatA hai| * mokSa kA svarupa 1. nakArAtmaka aura 2. hakArAtmaka (vidheyAtmaka) duHkha aura sukha kI sAmagrI kA abhAva (deha, indriya, mana) paudgalika aura sukha kI sAmagrI kA abhAva (rasa, gaMdha, sparza, zabda rupa) janma kA duHkha nahIM - indriya sAdhana nhiiN| maraNa kA duHkha nahIM - deha nhiiN| vRddhAvasthA nahIM - mana nhiiN| roga kA duHkha nahIM - acchA rasa nhiiN| Adhi kA duHkha nahIM - acchI gaMdha nhiiN| vyAdhi kA duHkha nahIM - acchA sparza nhiiN| upAdhi kA duHkha nahIM - acche zabda nhiiN| vedanA kA duHkha nahIM - acchA rupa nhiiN| bhaya kA duHkha nahIM - bhoga sAmagrI kA saMpUrNa abhAva / duHkha nahIM, duHkha kI sAmagrI nahIM - rucikara lagatA hai| sukha nahIM, sukha kI sAmagrI nahIM - rucikara lagA ? jo lage to.... jIva ke darzana mohanIya karma kA kiMcita kSayopazam huA hai arthAt aMtara cakSu khulanA prAraMbha ho gae haiN| 7077070000000000031090090050505050505050605060 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG vidheyAtmaka svarupa : sukha kI Atmika saMvedanA, sukha kI utpatti AtmA se hI hai| pudgala kA abhAva - sukha kI anubhUti / audayika bhAva meM sukha- nIMda, nazA, haThayogI, khecarI mudrA kahate haiN| saMvedanA aMtarmukhI hone para sukha kA anubhava hotA hai, jo saMvedanA kSINa ho gaI ho to sukhAnubhUti nahIM hotii| jar3a ke guNa dharma kI saMvedanA meM jar3a kI AdhInatA rahatI hai| AtmA ke guNoM kA saMvedana audayika bhAva se nahIM kintu kSaya, upazama, kSayopazama bhAva se hotA hai| darzana saptaka : 4 anaMtAnubaMdhI + 3 darzana mohanIya / AtmA kI 9 mahAzaktiyA~ haiM / no maiM 9 caitanya zaktiyA AtmA meM haiM / mokSa AMtarika pravRttiyoM se paripUrNa hai, khAlI nahIM hai| anaMtajJAna = nirAvRta dazA hone para ni:sIma jJAna utpanna hotA hai| anaMta darzana = nirAvRta dazA hone para ni:sIma darzana zakti utpanna hotI hai| anaMta cAritra = Atma ramaNatA, cetanA guNa anya meM jAne nahIM detii| anaMta viveka = acche-acche svarupa kA satata dhyAna / anaMta dAna = dAna dene kA advitIya guNa svIkAra kara anaMta lAbha prApta kreN| anaMta lAbha = svaguNoM kA dAna apanI AtmA ko tAtvikatA se kauna karatA hai ? anaMta bhoga - = AtmA ke vaibhava kA bhog-upbhog| anaMta upabhoga anaMta vIrya = jar3a meM puruSArtha kA prayojana nahIM rahatA hai / karmoM para saMpUrNa sattA to kevalI avasthA se hI hotI hai| isIlie saccA sAdhaka samavasaraNa jaise bAhya vaibhava se AkRSTa nahIM hote / usako AMtarika gaNoM kI mahAnatA hI AkarSita karatI hai / (sUlasA satI) samavasaraNa dekhane nahIM gaI / siddha bhagavaMta mokSa meM jyoti meM jyoti milatI hai usa prakAra rahe hue haiN| pratyeka AtmA kA vyaktitva svataMtra hotA hai| guNoM kI samAnatA hotI hai| 50505050505050505050505000311900900505050505050090050 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG zakti se donoM samAna haiM, paraMtu kevalajJAniyoM ne sAdhanA ............... nahIM, sahaja svabhAva se, lakSa kI adhIratA, arihaMtoM ko nahIM hotI, apUrNatA aprAkaTya ke AbhArI hai - arihaMta siddha kRtakRtya nahIM kRtakRtya haiM apUrNa dazA meM hai, sAdhaka hai sarva karma kSaya kara lie dehamaya haiM isalie sAMsArika haiM azarIri hai isalie saMsArI nahIM hai ___ baMdhana sukha duHkha bhI hai baMdhana, sukha, duHkha nahIM hai| puNyAnubaMdhi puNya kI parAkASThA siddhi-phala kA bIja rupa hai phala ke vedaka haiM vizva ke zreSTha upakAraka haiN| upakAra se pare hai| tIrthaMkara kI lakSmI siddha pada meM siddhapada kI lakSmI tIrthaMkara pada meM samA jAtI hai samAtI nahIM hai| savyAbAdha sukhI avyAbAdha sukhI (mana, vacana, kAyA kI pIr3A saMbhava hai|) zrI mahAvIra ko cha: mAha taka khUna kI dasta (raktAtIsara) huii| mohajanya tIvra tamannA - duHkha garbhita niyANA he bhagavan ! duHkha meM terI yAda AtI hai, isalie duHkhI hI rkhnaa| tAtvika dharma ko prApta karo - sukha meM bhI dharma yAda AtA hI hai| muMDa kevalI :- sarvajJa hai parantu upadeza dene kA kAma hI nahIM hai| pAMca samavAya (prakRti ke 5 kAraNa) kAla, svabhAva, bhavitavyatA, karma aura purussaarth| isake viruddha jAne kA kevalI kA svabhAva hI nahIM, svataMtra koI lakSya nahIM / karmAnusAra paryAyoM meM vartana kare, samudraghAta dvArA aMtima karma kSaya kara mokSa cale jAte haiN| tIrthaMkara nAma karma kA baMdha nahIM hone se upadeza nahIM dete| 50505050505050505050505000312900900505050505050090050 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG brAhmI suMdarI muMDa kevalI the (AdinAtha bhagavAna kI putrii)| uttama sthiti kA nirmala cAritra pAlanakara kevalajJAna prApta kiyaa| usake bAda 1000 varSa taka bharata kSetra meM vicarate rahe kintu eka bhI jIva ko upadeza nahIM diyaa| bAhubalI ke pAsa kevalajJAna se pUrva gae the| siddhoM kI vIrya zakti saMsArI kA vIrya sadaiva AtmA ke guNoM ke rasAsvAdana meM gaMbhIratA, pudgala ke guNoM ko manAne prazAMtatA, aura magnatA kA AnaMda, darzana mohanIya karma kI saghana AvRtti ke lie saMvedana jhUTha hai| AtmA ke guNoM ko bhogane meM niraMtara kaamaanNdii| kriyAzIla-AtmAnaMdI, siddhoM kA dAna akSaya hai, dAna dene se guNa rupa, samRddhi ananta hai kama nahIM hotA, lAbha anaMta hai binA icchA kA, bhoga ayatna hai, binA parizrama, upabhogathakAna kA ahasAsa nahIM karAta, vIrya aprayAsI hai| AtmA ke bhoga meM ekAntika sukha hai, pudgala ke bhogoM meM ekAntika duHkha hai, mokSa meM zUnyatA yA niSkriyatA kA mAnanA ghora ajJAnadazA hai, mUrkhatA hai / pudgala meM sukha nahIM, AtmA meM sukha hai / yaha anubhavapUrvaka lie gae nirNaya ke binA jIva ko guNa sthAnaka saMbhava hI nahIM, nitya mokSa svarupa kI bhAvanA kA ciMtana karane se anaMta guNA karma nirjarA hotI hai, mokSa tatva kA apUrva ciMtana nirjarA kA zreSTha sAdhana hai, puNyAnubaMdhI puNya kA hetu hai| "zuddha cittaMRpo'haM kA jApa karanA aprayAsI vIrya :- AtmA siddha dazA meM bhoga upabhoga kisakA karegI ? sahabhAvI guNoM kA, kramabhAvI guNa-vizuddha paryAya kA bhoga AtmA pratyeka samaya meM karatI hai / AtmA ke aMdara apUrva sphUrti, thanaganATa, utsAha Adi binA prayAsa ke sahaja anubhava hotA hai| 50505050505050505050505000313900900505050505050090050 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG ghAtI karmoM kA saMgharSa :- samakita prApta karane ke lie puruSArtha / samakita prApta karane ke lie usake anurUpa jJAna, darzana, cAritra aura viveka zakti vikasita karanA par3atI hai, dAnAMtarAya tor3anA par3atI hai, lAbhAMtarAya kA kSaya karanA par3atA hai / (samakita prApti meM ye kIla (kAMTA ) rupa hai ) / bhoga - upabhoga kSaya karanA par3atA hai, vIryAtarAya kA kSayopazama karanA par3atA hai / I ye nau kI zaktiyoM kA saMcAra Avazyaka hai, isake lie prabala puruSArtha cAhie to avarodha dUra hoMge / * AtmA ke vidheyAtmaka guNa : ahiMsA : saMpUrNa ahiMsA mokSa meM hI hai, ayogI kevalI ko bhAva (kaThoratA kaSAyajanya pariNAma) hiMsA nahIM para dravya hiMsA cAlU hI rahatI hai / sUkSma nigoda ke jIva ko saMpUrNa dravya ahiMsA paraMtu vahAM bhI bhAva hiMsA hI hai, aisA jJAniyoM kA kahanA hai / koI bhI jar3a vastu jo vartamAna meM dikhAI de rahI hai vaha bhUtakAla ke kisI bhI jIva kA kalevara hai / mokSa kA jIva jagata kI sabhI jIvoM ko abhayadAna dete haiM / satya : - prAkRtika hitakArI nIti-niyamoM kA anusaraNa karanA usI kA nAma satya hai / jIva ne anAdikAla se dUsare ke ghara meM praveza karane kA prayAsa kiyA, isI se AtmA parezAna huI / kevalajJAnI ko mana se asatya nahIM hai, kintu vacana aura kAyA kA asatya hai / (pudgala ko apanA samajhane kA asatya) deha hone se deha kA pAlana - paradravya meM AcaraNa hone se dravya asatya hai / * saMpUrNa satya pratiSThita mAtra siddha hI hai : acaurya :- pudgala ko grahaNa nahIM karanA, pudgala kabhI kisI kA mAlika nahIM bana sktaa| siddha meM saMpUrNa acaurya hai / mAlikI :- vastu tumhArI icchAnusAra vartana kareM / brahmacarya :- dUsare kA bhoganA vaha abrahma hai / siddhoM meM saMpUrNa brahmacarya hai / aparigraha :- pudgala ko dhAraNa nahIM karatA, mokSa meM saMpUrNa aparigraha hai / 314 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG * samakita : mana kI ruci badalanA cAhatI hai, mana kI bhramaNA ko TAlanA caahie| 1. pudgala meM sukha nahIM aisI anubhuuti| 2. pudgala kI duniyA anya (para) kI hai sva kI nhiiN| 3. para-pariNati meM ramaNa karanA, yaha merA svabhAva nahIM aadi| * samyaktva prApta jIva ko kisa meM sukha dikhAI detA hai ? saMyama meN| labdhi saMpanna mahAtmA ko eka indriya meM pAMcoM indriyoM kI sukha-zakti A jAtI hai| kAna se dekhe, AMkha se sune / kevalI mokSa kI pUrNatA dekha sakate haiM, kintu anubhava nahIM kara sakate, siddha mokSa kI pUrNatA kA anubhava kara sakate haiN| AtmA ke anaMta guNoM meM mukhya guNa viitraagtaa| mohanIya karma ke kSaya hone para hI AtmA ko anaMta zaktiyA~ prApta hotI haiN| isa kAraNa siddha bhagavaMta naraka ke duHkhoM ko dekhakara bhayabhIta nahIM hote aura svarga meM asImita bhautika sukhoM ko dekhakara AnaMdayukta nahIM hote| Aveza rahita dazA hai| moha kA vijaya karane kI apekSA meM kevalI ora siddha donoM samAna haiM / vItarAgatA ko samajhane ke lie kevalI kA mAnasa samajhanA Avazyaka hai, jaise-AdinAtha bhagavAna ke samaya bharata-bAhubalI kA yuddha huA, usa samaya isI kAraNa se unhoMne koI bhI hita zikSA nahIM dI / ve nirlipta rhe| bhagavAna meM para ke kalyANa kI bhAvanA nahIM hotI, kintu para-kalyANa karane kI zakti-prabhAva to rahatA hI hai / kaSAya-yukta jIva jJAna kA AnaMda nahIM manA sakatA, saccA AnaMda kaSAyayukta jIva hI manA sakatA hai (anubhava kara sakatA hai) * anya svarupAtmaka guNa:-agurulaghu, amUrtarupa, ajarAmara rupa, avyAbAdha rup| agurulaghu :- arthAt samAnatA bhedabhAva rhittaa| mokSa meM gotra karma kA kSaya hone se agurulaghu guNa prakaTa hote haiM, sarjana AtmA kA hI hai| jar3a meM vaha zakti hI nahIM / vaijJAnika eka macchara yA makkhI kabhI banA nahIM skte| ye 5@GOOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 315 GOGOGOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GO Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)G sabhI paryAyoM kI AtmA, khela-khela meM sarjana kara sakate haiM / yahI AtmA kI anaMta zakti kA AbhAsa karAte haiN| mokSa meM viziSTa puNyayukta tIrthaMkara kevalI aura puNyarahita kurmAputra / (jinakA ThiganA kada, kurUpa zarIra thA aura 6 mAha taka kevalI hone para bhI kisI mAlUma nahIM pdd'ii|) aise asamAnatA ekadama naSTa ho jAtI hai / koI U~ca-nIMca nahIM rhtii| amUrtatA :- mUrtatA usako hotI hai jinake sabhI saMvedana pudgala AdhArita hote hai, saMsArI jIva pratighAtI mUrtatA liye hote haiM / AkAza amUrta hai -pAnI yA kIcar3a se nirlepa rahatA hai / AtmA amUrta-hone se eka sthAna para anaMta AtmAoM ke sAtha raha sakatI hai / eka dIpaka yA 1000 dIpaka sabhI kA prakAza jaisA hotA hai vaisA hI hotA hai / arupI svarupa nAma karma ke kSaya hone para prApta hotA hai| ajarAmaratA :- tIrthaMkara aura indra sabhI azAzvata haiM, anitya haiM / ajara aura amara siddha AtmAe~ hI haiN| Ayu karma ke kSaya se yaha guNa prakaTa hotA hai| avyAbAdhatA :- vedanIya karma ke kSaya se AtmA kA avyabAdha pIr3A rahita sukha prakaTa hotA hai / isa sukha se AtmA kabhI bora nahIM hotI / indriyoM ke sukha bAsI ho jAte haiM / nitya nUtanatA kI cAha rahatI hai / siddha jIvoM ke jJAna aura darzana pudgala ke sacce haiM, parantu vedana bilkula nahIM / isalie sampUrNa sukha anubhavita hotA hai| bhautika sukha vastu se nahIM, vastu ke guNadharma se nahIM, parantu guNoM ke saMvedana se hai / samyaktva prApta jIva ke pAsa aisA apUrva vijJAna hai vaisA jagata meM anya kisI ke pAsa nhiiN| isI se usako apUrva prApti kA AnaMda hai| samyagdRSTi jIva ko bhAva zuddhi ke kAraNa usakI sabhI kriyAe~ anaMtaguNI vizeSa phaladAyI hotI hai| * pahale guNa sthAnaka kI pradhAna dravya kriyA ke 4 lakSaNa :1. apUrva prApti kA AnaMda, 2. kriyA mArga meM sUkSma Alocana 7077070000000000031650090050505050505050605060 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG 3. bhava kA tIvra bhaya, 4. vidhi kA tAtvika bhumaan| saMsAra kI pratyeka pravRttiyoM meM zrama lene kA AtA hI hai, saMsAra arthAt saMgharSamaya jIvana / yahAM zaktizAlI hone ke lie kasarata karanI par3atI hai / mokSa meM binA eksarasAIja ke anaMta bala hai / pudgala ke binA bhoge sukha kahA~ ? ye graMthI vahAM TUTa jAtI hai / jIva bodhi bIja prApta karatA hai| taba se kramaza: mArgAbhimukha ho jAtA hai / mithyAtva kI gAMTha para vajra prahAra hotA hai| prathama guNasthAnaka yaha bhI AtmA kA prabala puruSArtha hai, usameM pudgala aura AtmA saMbaMdhI ati bhArI parivartana prArambha ho jAtA hai| sAdhanA samaya meM jo kaSTa (pariSaha-upasarga) guNa kI puSTi karate haiM ve hI sahana karanA cAhate haiM / pudgala ke sukha prApta karane kI lAlasA hI atyadhika takalIpha pahuMcAtI hai / nukasAnadAyaka hai| karmajanya sukha kI nhiiN| vikRti, mana ke pariNAma se AtI hai, usako samUla naSTa karanA hai aura parama zuddha bhAva bhI mana ke pariNAmoM se prakaTa hote hai / isa prakAra mana, karmabaMdha aura mokSa donoM kA kAraNa hai| kriyA pariNAma siddha karane kA sAdhana hai / kriyA binA jarurI nahIM / mokSa mArga meM AMtarika pariNAma kA hI kendra sthAna hai / isalie kriyAvAda ko zuddha pariNAmavAda ke sAtha saMkalita kara AcaraNa karanA hai| adhigama se samyaktva prApta karane vAle jIva saMkhyAta gunA haiN| nisarga se samyaktva prApta karane vAle jIva araboM-kharaboM meM eka hotA hai| * guNoM kA adveSa yAni ? - caramAvarta kAla * usase tAtvika vairAgya prakaTa hotA hai - apunarvadhaka, yoga kI prathama bhUmikA mukti kA adveSa AtA hai arthAt prathama guNa sthAnaka meM jIva kA tAtvika prvesh| * mukti kI tAtvika jijJAsA - carama yathA pravRttikaraNa * mukti kI tAtvika icchA prakaTa ho - bodhi bIja kI prApti prathama yoga dRSTi / 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 317 GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @ moDhe saMsAra pratyeja nigoda avyavahAra prazna rAzi mAchImAra ja zakA Lime_meo see al nigoda Jeep ma INGR 3102, jaina sAdhu pre napha AtmA kA vikAsa krama UCH deva AsakoI . 3 mAra Bibip strI dhyAnA upA ma 2 viziSTa apramatta sAdhanA sarvavirati karatA sAdhu" deva nAka kevI sayogA bhoMya gharabAra prApya heta tyAgI sarva 06 deza virati samya bAvAjI ra punarbhaka 23e g F medaka mArmAzinu ayogI kavI ha The FlJeone beg play lag ? h play aele y rAjI "bsafoe pya nIpatita monucara kA Fine d) smo zadhArI jaina sAdhu rAjA sAtI baLada manuSya ghoMDo UMTa nigoda AthI e p emb CHLIES munizrI naMdIghoSavijayajI ma. sA. dvArA likhita jaina darzana upasaMhAra @G mokSa meM mauna hI hai / usameM sukha laganA caahie| mokSa meM nRtya nahIM hai, bhojana nahIM isalie bhojana- na - nRtya Adi pravRtti meM duHkha kA AbhAsa honA cAhie / siddha bhagavaMtoM ne prApta karane lAyaka prApta kara liyA hai, chor3ane jaisA chor3a diyA / manAne jaisA manAte haiM karane jaisA hI karate haiM / vahA~ utkRSTa guNoM kA AnaMda vilAsa hai / arupi tatva dRSTi banAnA par3atI hai / yaha saba saMvedana kI apUrva sthiti ko samajhane ke lie hai / I samakitI jIva mokSa ke lie adhIra ho jAe yaha saMvega hai / mukti kI tAtvika jijJAsA ko prakaTa kIjiye, to vaha utkaMThA jAgRta karegA / (c)@@@ 318 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G zukla dhyAna dvArA kevalajJAna kI kriyA AtmA kA Urdhvagamana 1. mohanIya karma kA prazAMta yA kSINa avasthA kA ati sUkSma sAdhana kA prathama bheda hai / pRthakatva vitarka savicAra ( bheda pradhAna ciMtana vicaraNa sahita) dhyAna / yaha dhyAna vicaraNa sahita hote hue bhI eka dravya viSayaka hone se mana ko sthira karane vAlA hai / paramANu Adi jar3a yA Atmarupa cetana aise eka dravya meM utpatti, sthiti, nAza, mUrttatatva, amUrttatva Adi aneka paryAyoM kA vividha dRSTi biMdu dvArA bheda pradhAna ciMtana evaM eka 'yoga' se dUsare 'yoga' Upara athavA zabda Upara se 'artha' Upara aura artha para se 'zabda' Upara kA ciMtana / 2. ekatva vitarka avicAra dhyAna :- eka hI paryAya ke Upara ciMtana, vicaraNa Adi kA abheda pradhAna dhyAna dhyeya se abheda hotA hai / mana, vacana, kAyA ke triyoga meM se eka hI yoga para purNataH dRr3ha hokara pravartamAna rahate haiM / yaha dhyAna atyanta prakhara hotA hai / saMpUrNa jagata ke padArthoM meM asthira rUpa meM bhramaNazIla mana ko dhyAna dvArA kisI eka aNu paryAya para lAkara sthira kiyA jAtA hai / yahA~ moha AvaraNa kA saMyoga pUrNata: dUra ho jAne se saMpUrNa jJAna - darzana - aMtarAya kA AvaraNa haTa jAtA hai aura kevalajJAna prakaTa ho jAtA hai / 3. sUkSmakriyA dhyAna :- kevalI bhagavaMta kA mRtyu samaya kA dhyAna hai, zvAsocchvAsa jaisI sUkSma zarIra kriyA hI zeSa rahatI hai / 'yoga nirodha' ke kAryakrama meM sUkSma zarIra yoga ke Azraya se vacana aura mana ke sUkSma yogoM kA nirodha kiyA jAtA hai / 4. samucchinnakriya dhyAna :- yahAM Atma pradezoM kA saMpUrNa jJAna prApta hotA hai / deha pavitra AtmA kA urdhva gamana / zukla dhyAna ke prathama do bheda haiM, unakI sAdhanA se kyA phala milA ? upayoga meM sthiratA AI, yoga meM sthiratA AI, moha AvaraNa kA saMyoga pUrNata: chUTa jAne se kevala jJAna / 319 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 kevalajJAna kA svarupa kevala jJAna prakaTa hotA hai usakI prakriyA 1. vItarAga jJAna 2. nirvikalpa jJAna 3. sarvajJa jJAna yaha tInoM kevala jJAna ke bhAvoM kA prakAra haiN| vItarAga jJAna : matijJAna yAni vItarAga jJAna kI vikRti / 12veM guNa ThANe meM bhI sarvajJa nirvikalpa dazA prApta hone ke pUrva adhikArI nirvikalpa dazA hotI hai| kAraNa ? chadmastha avasthA hai / matijJAna to abhI upasthita hI rhegaa| vikAra vikalpa dUra hotA hai aura matijJAna adhikArI banate hI vItarAgatA prakaTa hotI hai| abhI taka AvaraNa hai, chadmasthatA hai| AvaraNa vikalpa dUra hotA hai taba rAvaraNa huA jAtA hai, isalie jJAna akhaMDa, akramika banatA hai| vedana vikalpa dUra hone para sukha, duHkha, vedana kA abhAva hone para AnaMda vedana meM nimagna AtmA kI anubhUti anaMta rasa kI vItarAgatA ke kAraNa AvaraNa aura vedana vikalpa haTa jAte haiN| 707707000000000003205050905050505050505050605060 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 vibhAga - 11 324 325 328 330 333 dharmakathAnuyoga 'zraddhAMdha' ke do stavana - meghakumAra - 10 zreSTha zrAvaka - 'aMtagar3ha' sUtra kI mahAAtmAe~ caMpaka seTha, anupamA devI, mayaNA-zrIpAla, zrIyaka, paradezI rAjA Adi - nami rAjarSi kathA - rAjA guNasena aura agni zarmA tApasa kArtika seTha aura gairika tApasa - trizalA - devAnaMdA - bhUkha kA duHkha - rocaka kathA - bAdazAha akabara / tAmalI tApasa aura 'prANamAM' dIkSA - mahezvara datta aura gAMgIlA - puNya zubha karma hai, moha nahIM - zreNika rAjA ko samyaktva prApti - hAlaravA aura mAtAe~ - Agama ke udAharaNa - AtmA kI ora dRSTi kareM - subhASita - dhannA aNagAra 334 335 338 339 341 343 344 347 354 355 356 707707000000000003215050905050505050505050605060 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra ..... mana mAruM mohyuM re mahAvIramAM, ahiMsAnA Atama evA mahAvIramAM bharata cakravartI putra mahAvIramAM RSabhadevanA pautra mahAvIramAM . nayasAranA bhave muniyo ne bhojana karAvyuM, navakAra maMtre samakita dharAvyuM, vIraDAmu~ sIMcana kartuM bhavaraNamAM mana mAruM khoyuM re mahAvIra mAM maricinA bhavamAM cAritra vagovIyuM vAsudeva ne bhavekAne zIzu reDAviyuM samakita jhaNahavyaM naMdana muninA bhavamAM puruSArthanI balihArI re jina zAsana mAM. .... bharata cakravartI putra mahAvIramAM, ahiMsAnA Atama evA mahAvIra mAM ... mana 322 mana upasargo sahyAM tapa karI karmoM khapAvyAM samatAnI Toce tIrthaMkara par3ha pAyA anekAMta dRSTi e jIvoM ne ujAlyA khovAyuM 'zraddhAMdha' mana 'jIna' mahAvIra mAM .... mana mana ..... 'zraddhAMdha' 06/05/2002 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 dhyAna maMdiranI adhakhulI bArImAthI rokato rahyo varasAdanI AvatI bhInAzane .... bhagavAnanA dhyAnamA .... kAMca paranA sarakatAM biMduoM dIpakanI jyota samIpa AvI bhalyu surabhimaya AkAza mAM ... jIva ne valagyu lAgaNI nuM dhummasa .... / varasAda have nA aTake to sArUM .... hU~ khovAI gayo chu, dIpakanI bujhAtI jyotanAM aMtaramAM kaze kyAMka mokSanI ker3I para? dhyAna mAM .... !!! 'zraddhAMdha' HOM 7077070000000000032390090050505050505050605060 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 meghakumAra - 10 zreSTha zrAvaka * AcArAMga sUtra meM batAyA gayA hai :- nirjarA ke hetu ko 'dhUta' kahA gayA hai| dhUtavAda ye karma nirjarA kA siddhAMta hai / zarIra, upakaraNa, svajana, putra-putrI, mAtA-pitA, baMdhu ye saba 'para' haiM / ina sabake "mamatva" kA tyAga karane se hI dhUta sAdhanA-karma nirjarA hotI hai| (1) pUrvagaha chor3akara svajanoM ke Upara kA mamatva bhAva kA prakaMpana, (2) karma dhUta-karma pudgaloM meM prakapana, (3) zarIra-upakaraNa dhUta, (4) gauravadhUta aura (5) upasargadhUta / * bhagavatI sUtra :- racanAkAra zrI sudhrmaasvaamii| * jJAtA dharmakathA sUtra :- AcArAMga sUtra bAla pothI hai to jJAtA dharma kathA sUtra vairAgya pauthI hai / isa sUtra ke pratyeka adhyayana-sukhazIlatA, kAmabhoga, viSaya kaSAya, moha, pramAda ko kama kara saMyama meM sthiratA kA pATha sikhAte haiN| * meghakumAra ke 3 bhava meM - paira kI vizeSatA : * sumeruprabha hAthI ke bhava meM paravazatA ke kAraNa paira uThA sakatA nahIM svayaM ke mana meM utpanna anukaMpA bhAva se kharagoza para pAMva nahIM rkhnaa| * meruprabha hAthI ke bhava meM svavazatA ke kAraNa paira mur3atA nahIM thaa| * meghakumAra - meghamuni ke bhava meM sthavira muniyoM ke pairoM kI Thokara aura pairoM se uchalI reta saMthAre meM girI vaha sahana nahIM huaa| * upAsaka dazAMga sUtra : dhana sampanna, samRddha aura vaibhavazAlI zrAvakoM kI AcAra saMhitA, sImita parigrahayukta, nivRttamAna hote hI saMyama kI rAha para jAne vAle the| 10 zrAvaka :- AnaMda, kAmadeva, culanIpitA, surAdeva, cullazataka, kuMDakaulika, zakaDAlaputra, mahAzataka, naMdinI pitA aura zAlihI pitaa| dharma karane vAle vyakti ko pratikUlatA nahIM AtI aisA nahIM hai, parantu dharma zraddhA vyakti 707707000000000003245050905050505050505050605060 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ko pratikUla sthiti meM sahana karane kI kSamatA aura buddhi dekara dharma meM dRr3ha banAtI hai / zrAvaka dRr3ha dharmI aura priya dharmI the / surAdeva zrAvaka, roga utpanna hone kI dhamakI se vicalita ho gae / kintu patnI kI preraNA se prAyazcita kiyA / cullazataka zrAvaka, saMpati naSTa karane kI dhamakI se vicalita ho gae, patnI kI preraNA se prAyazcita kiyA / ina udAharaNoM kA sAra yaha hai .. zarIra, saMbaMdha aura saMpatti mana ko asthira karatI hai; yaha nabalI kar3I hai / * niyativAda vyavahAra meM anucita hI hai : sakaDAlaputra kI miTTI dvArA bartana pakAne kI sabhI kriyA puruSArtha janya hai, aisA mahAvIra prabhu ne samajhAyA aura sarvabhAva niyata hI hai, usakA khaMDana karake batA diyA / vyavahArika jIvana meM niyativAda ko svIkAranA ucita nahIM hai / niyativAda svIkArane se vyakti niSkriya bana pramAdI ho sakatA hai / 'jo honA hogA vaha hogA' isa vicAra ke dvArA yA zraddhA dvArA kArya nahIM hotA / ekAMtavAda ko svIkAra na karate hue pAMca samavAya - kAla, svabhAva, niyati, purvakRta karma aura puruSArtha svIkAranA sabhI prakAra se yukta hai / - * sAdhu kA mahAvrata svIkAranA, ratna kharIdane ke samAna kahA hai / * zrAvaka ke 12 vrata svIkAranA, svarNa kharIdane ke barAbara kahA hai / zakti anusAra kharIdo / ratna yA sonA / aMtagar3a sUtra kI mahA AtmAe~ 90 adhyayanoM meM 90 jIvoM kA adhikAra hai| 51 caritra 22veM tIrthaMkara ariSTanemi ke zAsana ke aura 39 caritra mahAvIra svAmI ke zAsana ke haiM / 51 caritra meM kRSNa vAsudeva ke parivAroM kA varNana hai / jaise unake 10 kAkA, 24 bhAI, 8 patnI, 2 putravadhUeM, 4 bhatIje, 2 putra aura 1 pautra kA samAveza hai / bhagavAna ke samavasaraNa meM AeM, dharma zravaNa kareM, mAtApitA kI AjJA se dIkSA leM, jarA - maraNa kI agni meM mAnava jIvana bhasma ho usake pUrva agurulaghu AtmA ko bacAe, muniveza dhAraNa kara aMtima samaya meM saMlekhanA karake 9060 325 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG aMtima zvAsocchvAsa dvArA ATha karma kSaya kara siddha hote haiN| ye mahAtmA carama zarIrI hote haiM, isI bhava meM mokSa jAne vAle hote haiM / aMta samaya meM aMtamuhUrta meM kevala jJAna prApta kara, dharma dezanA die binA hI mukti pada prApta kara lete haiM / aMtagar3a sUtra yAni saMsAra kA saMpUrNa aMta karAte,aMta:karaNa kI yAtrA ke adhyayana / caMpaka seTha :- 'anubaMdha' ko samajhAne vAlA suMdara dRssttaaNt| dhanyapura nagara, caMpaka seTha atyanta dhArmika vratadhArI zrAvaka nitya pratikramaNa parva dina meM pauSadha, usake bAda guru mahArAja ko bhAta-pAnI kA lAbha dene kI vinaMtI / gocarI kA samaya ho jAe taba phira vinaMtI karane jAnA, gocarI voharAne ke bAda trikAla vaMdanA karanA (yadi sAdhu bhagavaMta gocarI nahIM lete haiM to svayaM bhI nahIM khAnA, aisI dRr3hatA se AcAra pAlana krnaa)| __ aMtara ke umar3ate bhAvoM se sAdhu bhagavaMta ko AhAra denA / eka dina muni ko pAtra meM ghI voharAte hue dhAra barAbara pAtra meM jA rahI hai / seTha voharAne ke bhAva meM tanmaya thA aura usa samaya anuttara vimAna kI gati kA baMdha ho rahA thA, muni yaha saba dekha rahe the| Akhira mAnava svabhAva vaza ekadama bhAvadhArA TUTI, pAtra ke Upara dRSTi gaI, pAtra pUrA bharA huA dekha seTha ke vicAroM ne palaTA khaayaa| seTha socane lagA - 'yaha sAdhu hai ki kyA hai ? aisA lagatA hai ye samajhatA nahIM / manA nahIM karatA hai|' muni bhagavaMta ne kahA aise kaise nIce gira gae ? seTha muni kI bhASA na samajhate hue usane manA kiyaa| nIce kahA~ ? maiM to yahIM khar3A huuN| sAdhujI ne samajhAyA, sone jaise dAna karate hue tumane lAMchana lagA diyA / dAna dete samaya bhAva dhArA car3hatI rahane denA cAhie / devaloka kI uccagati baMdhako roka diyA / bhayaMkara pazcAtApa huA, guru ke pAsa AlocanA lI, Ayu pUrNa kara 12veM devaloka meM ge| dAna dete samaya kabhI bhI aticAra nahIM lagAnA, anyathA sukha alpa hI milatA hai / puNya na mile to phira mokSa kI bAta hI kyA ? 9090909009090909050909090903260900909090905090900909090 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG dRSTAMta - sabake lie saba kucha saMbhava hai| * tejapAla seTha kI patnI anupamAdevI mahAvideha kSetra meM janma liyA, vahAM dIkSA lekara kevalajJAnI ke rupa meM vicaraNa kara rahe haiN| Ayu pUrNa hone para mokSa jaaeNge| * hemacandrAcArya ke saMsArI ziSya kumAra pAla rAjA sirpha 3 bhava karake mokSa jaaeNge| * bAhya rupa se gRhasthAvasthA meM rahe hue kUrmAputra, AMtarika bhAvoM se ucca kakSA ko sparza kara kevalajJAna prApta kara liyaa| kevalI avasthA meM 6 mAha taka unhoMne mAtA-pitA kI sevA kii| unake kevalajJAna kI kisI ko mAlUma nahIM pdd'ii| acaramAvarta meM jIva ko saMsAra hI acchA lagatA hai, mokSa nahIM, niyati pkkii| caramAvarta meM saMsAra bhI acchA lagatA hai, mokSa bhI acchA lagatA hai, puruSArtha kiyaa| ardhacaramAvarta meM saMsAra acchA nahIM lagatA, mokSa hI acchA lagatA hai| pahale bhagavAna phira sArI duniyA, navakAra ginanA acchA lagatA hai, noTa ginanA hai kintu anamane bhAva se / guru mahArAja acche lagate haiM, patnI sAtha rahatI hai kintu anamane bhAva se vyavahAra nibhAnA hai, para sAtha rahanA acchA nahIM lgtaa| * mayaNA suMdarI kI zrIpAlajI se zAdI huI usI rAtri meM pUchA - kala subaha kyA kareMge ? mayaNA ne yaha nahIM kahA ki - pahale vaidya ke pAsa jAkara kor3ha roga dUra karane kA upAya pUchege yA mAmA ke yahAM jAkara raheMge yA bahina ke yahAM jAkara raheMge / nahIM ! mayaNA ne uttara diyA - 'kala prAta: sabase pahale prabhu AdinAtha ke darzanAdi kreNge|' mayaNA zrIpAla ke pahale bhagavAna aura hamAre ? bhagavAna kA naMbara AkharI meN| ardhapudgala, parAvartana meM praveza karanA hai to prathama nabaMra deva-guru-dharma kA / guNoM kI tarapha AkarSaNa saMsAra ke prati anAsakti bhAva utpanna karane kA prytn| * zrIyaka - bahina sAdhvI yakSA ke kahane se upavAsa kiyA, mRtyu ko prApta ho gayA (sthUla bhadrajI kI 7 bahanoM meM se 1) vijJAna kA pAyadAna : padArtha, dharma kA pAyadAna : aatmaa| 7050505050505050505050505050327090900505050505050090050 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG rasoIghara (bhojanazAlA) meM bhojana karane ke bAda pacAne ke lie 24 ghaMTe caahie| maMdira meM dharmakriyA karane ke bAda dharma ko pacAne ke lie 24 ghaMTe caahie| tatvajJAna kI sparzanA ke lie AtmA ko pUrNa zraddhA ke sAtha svIkAranA caahie| rAyapasseNI sUtra Agama meM kezI gaNadhara pradezI rAjA kA saMvAda AtA hai - pra. - maiM AtmA nahIM mAnatA, saMdUka meM se manuSya kA zava milA kintu chidra kyoM nahIM ? kezI : zaMkha kI AvAja binA chidra kie hI bAhara AtI hI hai naa| pra.- saMdUka meM zava milA sAtha meM kIr3e bhI to the| ve binA chidra kie kaise aMdara cale ge| u. agni loha khaMDa ke gole ke aMdara praveza karatI hai vaise| mukhya saMdeza - satya bAta jAnane ko milatI hai to use grahaNa kara lenA cAhie / kaThora bhASA : AtmA kI komalatA kA nAza kara detI hai, sabjI kATa kara nahIM, sabjI sudhAra kara dUMgI / sAbuna ke Tukar3e do nahIM sAbuna kA kucha bhAga do, bhagavAna ne mere pati ko mAra DAlA ityaadi| jo vyakti vItarAga paramAtmA ke sanmukhasAmane jAe, zraddhAmayI bhAva ho to usako apUrva lAbha prApta hotA hai / 'titthayarA meM pasiyaMtu' / sUrya ThaMDa bhI ur3AtA hai aura garmI bhI barasAtA hai / vidhi sahita kriyA hotI hai to hI lAbha milatA hai| nami rAjarSi kI kathA - vijaya lakSmI sUri viracita 'upadeza prAsAda' se uddhRta ... avanti :- deza, sudarzana :- nagara, rAjA :- maNiratha, choTA bhAI :- yugabAhu, patnI :madana rekhaa| madana rekhA atyanta rupAvAna thI, usake caMdrayazA nAmaka putra thA, yugabAha kA bar3A bhAI rAjA maNiratha madana rekhA ke rupa meM kAmAtura hokara yugabAhU kI hatyA kara dI / usa samaya yuvarAja yugabAhu kI patnI madanarekhA garbhavatI thI / pati kI hatyA huI dekhakara madana rekhA apane zIla kI rakSA ke lie jaMgala meM calI gaI / vahAM putra janma huA jo Age jAkara nami rAjarSi hue| madana rekhA ne putra kI aMgUlI meM pati ke nAma kI aMgUThI pahanA dI, ratna kaMbala meM lapeTa 9@GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 328 99@GOG@GOG@GOOGOGOGOGOGOGO Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOG kara pAsa meM sarovara (tAlAba) meM zarIra zuddhi ke lie gaI, itane meM eka hAthI AyA aura usane rAnI ko sUMDa meM lekara AkAza meM uchAla diyA / nabhomaMDala meM jAte jue 'maNiprabha' vidyAdhara ne use hAthoM meM jhela liyA / avadhi jJAna se dekhakara usane madana rekhA ko bolA- tere patra ko padmaratha rAjA le gayA aura putra rahita usakI patnI ko sauMpa diyA hai| usane usako sAMtvanA dI aura svayaM ko pati rupa svIkAra karane kA Agraha kiyA / madana rekhA ne kahA - pahale mujhe naMdIzvara dvIpa kI yAtrA karA do phira jaisA hogA dekheNge| vidyAdhara aura madana rekhA naMdIzvara dvIpa gae, vahAM darzana vaMdana kara 'maNicUDa' nAmaka rAjarSi jo pUrva meM (gRhasthI meM) cakravartI the unakI dharmasabhA meM upadeza sunane ke vaMdana karake baiTha ge| naMdvIzvara dvIpa para madana rekhA kA pati yugabAhu marakara pAMcave devaloka meM utpanna huA thA vaha avadhi jJAna ke bala se vahAM darzana karane AyA / darzana vaMdana karane ke bAda patnI madana rekhA ko dekhakara usako vahAM se uThAkara mithilA nagarI meM le gayA / usako apanA svarUpa dikhAkara pahicAna karAkara putra kA svarupa batA diyA ki vaha yahA~ hai / padmaratha rAjA ke vahA~ usako chor3a diyA / putra ko bhI mA~ kA paricaya karAkara calA gyaa| aba vahA~ madana rekhA ArAma se rahane lgii| usake putra kA nAma nami rakhA gayA thA / namikumAra yuvAvasthA ko prApta ho gayA to 1008 kanyAoM ke sAtha usakI zAdI ho gaI / samaya para padmaratha rAjA ne namikumAra kA rAjyAbhiSeka kara diyA aura svayaM ne dIkSA grahaNa kara lii| eka samaya namirAjA kA hAthI bhAga gayA aura caMdrayaza ke rAjya meM pahaMca gayA to caMdrayaza ne hastizAlA meM rakha liyA / namirAjA ko mAlUma par3I to hAthI ko lene ke lie namirAjA ne caMdrayaza para (bar3e bhAI) para car3hAI kara dii| donoM meM se kisI ko nahIM mAlUma ki hama dono bhAI haiM / mA~ ke kahane se namirAjA svayaM par3Ava meM jAkara bhAI ke caraNoM meM namanapUrvaka milA, aMgUThI dikhAI taba use vizvAsa ho gyaa| usane apane choTe bhAI kA rAjyAbhiSeka kara diyA aura svayaM ne dIkSA le lii| zarIra meM roga kA AnA - bina bulAe mehamAna jaisA hai| eka dina acAnaka namirAjA ke zarIra meM dAha jvara utpanna ho gyaa| rAjA ko caina nahIM par3a rahI thii| sabhI prakAra se hakIma, vaidya Adi kA ilAja karavA liyA, lekina zAMti nahIM milii| aMtima upAya yahI bacA ki caMdana kA zarIra para vilepana kiyA jaae| sabhI rAniyoM ne caMdana ghIsanA prAraMbha kiyaa| unake kaMkaNa (hAtha meM pahane kaMgana) kI bahata teja AvAja Ane lgii| rAjA ko teja AvAja sahana nahIM hone lagI to rAniyoM ne eka kaMgana rakhakara saba khola die| ghisAI to cAlU hI rahI / rAjA ko 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 329 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)G lagA ki AvAja banda ho gaI to ghisanA baMda ho gayA yA kyA huA? maMtrI se pUchane para mAlUma huA ki ekaeka kaMgana se AvAja baMda ho gii| rAjA ke mana mastiSka meM maMthana cAlU ho gyaa| oha ! okAki kaMgana kitanA zreSTha hai ? vicAra calate-calate cAritra mohanIya kA baMdha TUTa gyaa| rAjA nidrAdhIna ho gayA aura svapna aayaa| svapna meM apane ko meru parvata para khar3e dekhaa| jAti smaraNa jJAna ho gayA / pUrva bhava dekhA / utkRSTa puNyabaMdha kA hetu cAritra pAlana kara anuttara vimAna vAsI deva huA, usa samaya meru parvata para gayA thA Adi .... / nidrA khulI namirAjA kI cAritra lene ke utkRSTa bhAva hue| roga ThIka ho gayA aura cAritra lekara ghara se prasthAna kara diyaa| indra mahArAja kI icchA huI ki nami rAjaRSi kI parIkSA kI jaae| tyAga meM kitane dRr3ha haiM / brAhmaNa rupa meM muni ke pAsa Akara prazna kiyA - tumhArA aMta:pura jala rahA hai, nagara meM agni jvAjalyamAna hai, sabhI ko sukhI karake phira cAritra lo to ThIka hai| abhI to aMta: pura jala rahA hai to usakI vyavasthA karo / cAritra dayA pAlane ke lie hai| pahale jalane vAle para dayA karake bcaao| pratyeka buddha nami rAjarSi ne uttara diyA - maiM sukha meM hU~, sukha se jI rahA hU~, kyoMki merA kucha nahIM hai / mithilA nagarI jala rahI hai, usameM merA to kucha bhI nahIM jala rahA hai| uttarAdhyayana sUtra kI aneka yuktiyoM se muni ne brAhmaNa ko niruttara kara diyA / taba indra ne apanA svarupa prakaTa kiyA / namaskAra kara unakI stuti karane lagA : aho te nijjio koho, aho mANo parAio / aho te NirakkiyAM tirakkayAM mAyA, aho loho vasIkao // bhAvArtha - aho ! Apane krodha ko jIta liyA, aho ! mAna kA parAjaya kara diyA, mAyA kA Apane tiraskAra kara diyA, aho ! Apane lobha ko vaza kara liyA hai / ApakA jIvana dhanya hai / puna: puna: namana karate hue indra apane sthAna para cale gae aura nami rAjarSi vicaraNa karate hue anukrama se kevalajJAna prApta karake mokSa ge| nami rAjarSi ne indra kI aneka yuktiyoM ke sAmane dharma kA tyAga nahIM kiyA, jisase jJAtA sUtra meM mahAvIra ne unakI prazaMsA kI hai / aise nami rAjarSi sabhI bhavyaAtmAoM ke sukha ke karane vAle hoN| 7077070000000000033090090050505050505050605060 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) rAjA guNasena aura agni zarmA tApasa pa. pU. kIrtiyazasUrijI ma. "sAdhU saMta ke prati ucita AcaraNa" meM se rAjakumAra guNasena ne agni zarmA kI bahuta viDaMbanA karI thI, phira bhI tApasa agnizarmA, guNasena ko kalyANa mitra mAnatA thaa| kSamA, namratA, tapa, tyAga, titikSA Adi apane svayaM ke guNoM kI mula meM guNasena kumAra ko agnizarmA tApasamAnatA thaa| ___ varSoM vyatIta ho gae, rAjakumAra guNasena rAjA bana gayA / eka dina rAjA ko jAnakArI milI ki - pAsa ke vana Azrama meM mahA tapasvI tApasa Ae hue haiN| darzana kI icchA huii| rAja parivAra ke sAtha darzana karane gyaa| agni zarmA tApasa ke darzana hue| rAjA guNasena ne pUchA - itanA duSkara tapa aura vrata lene kA nimitta kyA hai ? uttara meM agni zarmA ne kahA - dUsare kI tarapha se parAbhava, kadarupatA, daridratA kA duHkha aura rAjaputra guNasena mere vairAgya-tapasyA Adi ke nimitta bane haiN| pra.:- rAjaputra guNasena kalyANa mitra kaise banA ? uttara :- agni zarmA ne guNasena ko kumAra avasthA kA vRtAMta yAda kraayaa| pra. :- he bhagavaMta ! maiM hI guNasena huuN| maiMne to ApakI bahuta viDaMbanA kI phira maiM kaise kalyANa mitra huA? uttara :- he rAjan ! Apane yadi viDaMbanA na kI hotI to maiM nagara chor3akara nahIM jAtA, mujhe kulapati nahIM milate / unake saMsarga meM maiMne yaha sAdhanA mArga svIkAra nahIM kiyA hotA, ina saba kA mUlabhUta kAraNa Apa hI ho isalie Apa kalyANa mitra haiN| pra.:- guNasena ne pUchA - bhagavan ! ApakA pAraNA kaba Ane vAlA hai ? uttara :- pA~ca dina baad| guNasena ne kahA - Apake pAraNe kA lAbha mujhe diijie| uttara :- tapasvI ne kahA - pAraNe ke dina meM abhI dera hai, kauna jAne pA~ca dina ke aMtarAla meM kyA ho? pra. :- yadi koI vighna na Ae to yaha lAbha mujhe denaa| uttara :- ApakA Agraha hai to ApakI prArthanA maiMne svIkAra kara lI hai| guNasena ke mana meM koI pApa nahIM thA, parantu pAraNA ke dina asahya darda uThA aura rAjA becaina ho gayA / rAjA ke parivAra ke sabhI loga ghabarA gae / halavAI, maMtrI, sevaka sabhI 9@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 331 90GOOGOOGOGOGOG@GOOGOGOD Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG ciMtAtura ho ge| idhara agni zarmA tApasa rAjA ke AMgana meM AyA lekina kisI ne satkAra nahIM kiyaa| rAjA kI becainI meM sabhI idhara-udhara bhAgamabhAga meM laga rahe the, kisI ko mAlUma nahIM par3A / binA bole hI vApisa cale ge| agalA mAsa kSamaNa prAraMbha ho gayA aura sAdhanA prAraMbha ho gii| guNasena svastha hokara tApasa se kSamA maaNgii| agale pAraNe ke lAbha kI vinaMtI kI phira dUsarI bAra yuddha meM jAne kA yoga A gyaa| tApasa Akara lauTa gyaa| phira tIsarI bAra aisA hI huA guNasena ko kSamA karate rhe| jJAniyoM ne isa kSamA ko dabI huI agni (sapta jvAlAmukhI) jaisI kahA hai| agni zarmA tApasa kaSAyoM se ghira gae / mana meM vicAra uThA - guNasena ne tIna-tIna bAra aisA kyoM kiyA ? phira isane merI viDaMbanA karane kI ThAnI hai aisA lagatA hai ? aisA vicAra Ate hI nidAna kara liyA (nidAna = amUlya vastU ko kama mUlya meM de denA) mere tapa kA prabhAva ho to maiM ise bhavobhava mArane vAlA bnuuN| anaMtAnabaMdhI krodha saMjvalana jaisA dikhAI detA hai / nimitta nahIM milatA itane upazAMta hokara dabA par3A rahatA hai, nimitta milate hI bhar3aka uThatA hai jvAlAmukhI ke smaan| anaMtAnubaMdhI krodha Adi ke kAraNa (agni zarmA jaise tApasa ke samAna) sarva guNa unmArga meM le jAne vAle bane / inakI saralatA bhI unmArga para le jAtI hai / jJAna vaibhava aura usakA bodha bhI unmArga kI tarapha le jAne vAlA banatA hai| kArtika seTha aura gairika tApasa saudharma devaloka ke indra kA pUrva bhava yAni kArtika seTha / kalpasUtra ke pravacana meM kArtika seTha kI kathA AtI hai| * samyakdRSTi - kArtika seTha apane samakita ko niSkalaMka rakhate the| * gairika tApasa mithyAdRSTi hone para bhI gAMva kI janatA pUjA satkAra karatI thI, kintu kArtika seTha kabhI bhI nahIM gae na usake svAgata satkAra ke sahabhAgI bane / tApasa ko isa bAta se bahuta ruSTamAna thA ki sArI janatA AtI hai, seTha nahIM aataa| * gairika tApasa ke mAsakSamaNa kA pAraNA thA - rAjA ne pAraNe kA nimaMtraNa diyA / tApasa ne rAjA se kahA - kArtika seTha bhojana parose to pAraNA kruuN| rAjA ne seTha ko saMdeza bhejA / rAjA kA dila na dukhe isalie seTha ne svIkAra kiyA / tApasa khuza ho gayA / seTha ne bhojana parosA to tApasa ne nAka para aMgulI phera kara izArA kiyA terA nAka kaTa gyaa| 5@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)G@G@ 332 509G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GO Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G * kArtika seTha kA vicAra maMthana calA- merA kaisA pramAda ki maiM saMsAra meM rahA, cAritra le letA to Aja isa mithyAtvI gairika kA apamAna na sahanA par3atA / rAjAjJA kA pAlana karanA par3A / * isa vicAradhArA ke sAtha hI kArtika seTha ne usa samaya munisuvrata svAmI kA vicaraNa kAla thA, unake pAsa jAkara cAritra le liyA / dvAdazAMgI zruta kA abhyAsa karake, saMlekhanA anazana karake samAdhimaraNa se devaloka jAkara indra bane / - dhyAna meM rakhane yogya :- guNa kisako kahA jAtA hai ? tAtvika guNa yAni kyA ? Atma vikAsa tAtvika guNa ke AdhAra para hI hotA hai yA atAtvika guNa ke AdhAra para ? bagulA bhI dhyAna to karatA hai, kyA use guNa kahA jAtA hai ? apanI chApa jamAne ke lie nIti-niyama pAlana kare to kyA usako guNa kahA jAtA hai ? kAma aura artha kA hI uddezya ho to dharma kriyA bhI guNa bhI nahIM kahA jA sakatA / trizalA - devAnaMdA dharmakathAnuyoga (bhagavatI sUtra : bhAga - 2 ) trizalA mAtA ne pUrva bhava meM zAtA vedanIya karma kA saghana baMdha kiyA thA, isalie jindagI ke aMtima kSaNa taka bhI unako sabhI tarapha se zAMti samAdhi rahI / devAnaMdA ne jeThANI rUpa meM pUrva janma meM derANI (trizalA ) ko bahuta rulAyA thA / mArA bhI, devara se bhI mAra piTavAI, bahuta zoka saMtapta, aura kaSTa dilavAkara bhayaMkara asAtA vedanIya karma kA baMdhana kiyA, jo devAnaMdA ke bhava meM bhoganA par3A / AyuSya karma :- kIr3I ko mArane vAlA maiM yadi billI banu to cUhA yA kabUtara ko pakar3a phAr3e binA nahIM raha sktaa| merI jIvana rakSA kI sArI sAdhanA bekAra ho jAegI / pUrva kror3a varSa taka ucca saMyama pAlane vAle, mAsakSamaNa jaise mahAna tapasvI sAdhu Ayu baMdha karate samaya sIr3hI se nIce gire aura mokSa jAne ke badale pIche ke bhava meM deva yA mAnava na hokara caMDakauzika nAga banA / nahIM ! apane ko aisI bhUla nahIM karanA / anazanI - zrAvaka ko ucca sthAna para jAtejAte aMta samaya meM bera (phala) dikhAI de gae aura unameM Asakti ho gaI evaM (maraNa samaya) mRtyu samaya mara kara bora banA / rAnI ke laMbe aura laharAte camakIle kAle bAloM meM Asakta banA rAjA mara kara rAnI ke bAla meM 'jUM' banakara janma liyA / 333 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUkha kA duHkha - rocaka kathA bhUkha ke duHkha ko tapa ke dvArA nirjarA se dUra kiyA jA sakatA hai / isakA dRSTAMta rocaka tarIke se Azcarya utpanna karane vAlA hai / GG kaurava-pAMDava ke yuddha meM kaurava vaMza kA nAza ho gayA / apane 100 putroM ke mRtyu ke duHkha meM du:khI huI gAMdhArI ne aisA rudana- AkraMdana prAraMbha kara diyA ki cAroM dizAe~ ro utthii| suMdara aura bahAdura rAjakumAroM ke yuvA yoddhAoM kI akalpanIya dazA ho gaI thI / ro-rokara hicakiyA~ bhara-bharakara thaka gaI / kitanA samaya bAda ro-rokara pachAr3a khAte-khAte thaka jAne para bhUkha laga gaI, bhUkha aisI lagI ki rahA na jaae| Asa-pAsa dekhA, raNabhUmi meM kyA mile ? dUra eka Ama kA per3a dikhAI diyA / pUrA per3a AmraphaloM se ladA-lUma dikhA, per3a ke pAsa phuNcii| phaloM kI khuzabU se bhUkha ke kAraNa mana vihvala ho gyaa| Asa-pAsa dekhA patthara Adi koI aisI vastu dikhAI nahIM dI jise phaiMkakara phala girAyA jA sake / U~ce kUda kara phala pakar3ane kI ceSTA bhI niSphala ho gaI / bhUkha kyA karAtI hai ? dekhie : 1 jaba anya kucha bhI upAya nahIM dikhA to rAjamAtA gAMdhArI thakI hArI bhUkha se pAgala raNabhUmi se apanI saMtAnoM ke zavoM ko khIMca kara per3a taka lAI aura unake Upara car3hakara phala utAre / yaha bhUkha kA duHkha / parama kRpAlu, nirgratha, ghora tapasvI paramAtmA dvArA Acarita, upAsita tIvra tapa ko aneka puNyAtmAoM ne anusarita kiyA aura abhI bhI kara rahI haiM / tapa ke dvArA roga, saMtApa, aura karmoM kA nAza hotA hai, labdhi-siddhi kI prApti hotI hai / prabhu ! pharamAte haiM ki tuma bhI bAhya- AbhyaMtara donoM prakAra ke tapa karanA, prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna, kAryotsarga- ye cha: prakAra ke tapa karanA / (mAlakauMsa) mane mahAvIra nA guNa . .... anazana uNodarI, vRtti, saMkSepa rasa tyAga, saMlInatA, kAya kleza; SaT bAhya tapanI mahimA vizeSa karAve aMtara tapamAM praveza / prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna ane kAyotsarga; SaT AMtara tapanI mahimA vizeSa, chor3Ave aMtaranA rAga ne dveSa / / je jANe tapanA A bAra bheda, te mANe nirjarA karma no cheda, jAe jIvano bhavobhavano meda, dvAdaza tapano che mahimA vizeSa // 334 " zraddhAMdha" Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 bAdazAha akabara akabara rAjA kA dRSTAMta : preraNA patra, varSa 18, aMka 9 , disa. 16, 2011 sat caritroM kA zravaNa karanA cAhie / anaMta upakArI, anaMta kalyANakArI, guru bhagavaMta zrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA. ne "lalita vistarA" graMtha meM jIva ke caramAvarta meM praveza bAda AdhyAtmika vikAsa ke lie kartavya svarupa guNoM kA varNana kiyA gayA hai| ___ caramAvartI jIva kA yoga mArga meM praveza ho usake lie Arya saMskRti meM sunane kA apUrva yoga rakhane meM AyA hai| * pArAyaNa meM vAMcana, kathA zravaNa ke lie hajAroM lAkhoM manuSya Ate haiM aura usake lie sArI vyavasthAe~ kI jAtI haiN| * jIvana meM zravaNa dvArA zAMti va samAdhi prApta karane kA prayAsa karate haiN| * jina zAsana meM pratyeka jaina ke lie vyAkhyAna zravaNa kartavya rupa meM batAyA hai| prAta: do kartavyoM meM 1. pUjA, 2. pravacana zravaNa karane meM pravacana' zravaNa ko pradhAna kartavya kahA hai| * kahIM-kahIM pravacana ke samaya pUjA karane kA niSedha bhI kiyA gayA hai, aisA karane kA mukhya kAraNa yaha hai ki - jinavANI aMtara hRdaya meM utaregI to jIvana meM dharma ke bIja (bodhi bIja) kA vapana hogaa| * pravacana ke bAda prabhAvanA kI vyavasthA bhI rahatI hai| * prabhu dezanA devoM dvArA racita samavasaraNa se prasArita hotI hai / devaduMdubhi kA nAda karake janatA ko jAgRta karane kA prayAsa hotA hai / jainoM ke upAzraya vaibhavamaya hote haiM; jo samavasaraNa kI yAda dilAte haiM / yaha saba dekhakara hRdaya meM AnaMda utpanna hone se dharma bIja, yoga bIja aura samyaktva bIja kA ropaNa hotA hai| * prabhAvanA baccoM ko AkarSita karane ke lie kI jAtI hai / ekAMtavAda se grasita ho yaha na kaheM ki lAlaca dekara dharma tarapha AkarSita karane ke lie prabhAvanA dI jAtI hai| saMkSipta meM jIvana meM dharma-praveza ke lie, mahApuruSoM ke caritra zravaNa karanA jarUrI hai| 50505050505050505050505000335900900505050505050090050 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 akabara rAjA kA dRSTAMta hindustAna ke rAja siMhAsana para akabara bAdazAha ne 425 varSa pUrva meM rAjya kiyA thaa| zrI hIrasUrIzvarajI mahArAja ke pravacana zravaNa se bAdazAha kA hiMsAmaya jIvana kA sUrya asta ho gayA / akabara ke jIvana kA madhyAnha ati hiMsA, vyabhicAra aura krUratAmaya thA / svayaM pUrva bhava meM mukuMda nAmaka sanyAsI thA, dharma meM anurakta thA / kintu eka bAra rAjA kI savArI aura aizvarya dekhakara rAjA banane kA niyANA (nidAna) kara liyaa| ___ jIva dayA se milA huA puNya, tapa aura saMyama kA dhana samrATa banane ke lie saude meM calA gayA / niyANA karane se dharmasatA ko saudA maMjUra karanA par3A, bhautika AzaMsA, dharma karane ke lie anukUlatAoM kI honA caahie| caMpA zrAvikA ke cha: mAha ke upavAsa akabara ke lie kautuhala kA viSaya thA, jAnane para usakA sira jhuka gyaa| hIrasUrijI kA milanA huaa| akabara kA hiMsAmaya AcAra :* roja bhojana meM 500 cir3iyoM kI jIbha pakAI jAtI thii| * senA ke lie 20,000 vAghara (cir3iyA) taiyAra rahatI thii| * 114 minAroM para pratyeka minAra para 500 hiraNa ke sIMga laTake rahate the| * pakSI aura pazuoM kI hatyA karane ke lie 5000 hatyAroM kI niyukti thii| * 36000 hiraNa kA zikAra kiyA thA, unakI khAla aura 1 sonA mohara apane pratyeka zekha ko InAma meM diyaa| * gaMga kavi ko apanI gulAmI nahIM karane ke badale hAthI ke paira ke nIce kucalavA diyaa| * nahIM jaise gunAha meM bhI kaI brAhmaNoM kI krUra hatyA karavA dI, unakI janoiyoM kA vajana sAr3he 74maNa huA thaa| * hatyAroM ke dvArA nirantara 10 mAha taka berahamI se pazuoM kI hatyA (katle Ama) krvaaii| * 12000 cIte aura 500 bAgha bAr3e meM baMda kara rakhe the| 7077070000000000033650090050505050505050605060 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG * 800 rupavAna striyA~ (rakhela rUpa meM) ko apane manoraMjana ke lie rakhI thii| * 20000 zikArI kutte pAla rakhe the| rAjadarabAra kA vaibhava : darabAra meM 7000 gAyaka, 11000 gAne vAlI striyA~ thI, 30,000 ghor3e, 1000 hAthI, 16000 sukhAsana, 15000 pAlakiyA~, 8000 nagAr3e, 300 vaidya, 500 paMDita, 500 pradhAna, 20000 kArakUna aura 10000 umarAva kA mAlika thaa| ina sabase adhika prabhu kI vANI sunakara AtmasAta karane kI zakti anaMtaguNI hai; yaha dharma ke prati jJAna utpanna (samajhanA) ho usake lie hI jaina sAdhu bhagavaMta pravacanoM meM aisA varNana karate haiN| * akabara-bIrabala :amerikA meM rahate hue hama yahA~ kA anukaraNa kareMge to pAyamAlI kaisI hogI ? akabara ko bIrabala kI majAka karane kI sUjhI / akabara ne kahA - mere ko eka svapna AyA - maiM aura tU donoM ghor3e para baiTha - ghUmane nikale / rAstA saMkarA thaa| donoM tarapha bar3e-bar3e kuNDa the / eka tarapha itra ke kuMDa aura dUsarI tarapha viSTa (mala) ke kNdd| maiM itra ke kuMDa meM par3A aura tUviSTA ke kuMDa meM, aisA kahakara bIrabala haMsane lgaa| __ bIrabala ne kahA - phira kyA huA ? ApakA svapna Age bar3hA yA nahIM ? mujhe bhI yahI svapna AyA; donoM jaba bAhara nikale to maiM Apako cATane lagA aura Apa mujhe cATane lge| samajhakara anusaraNa kIjie tAki bhAvaprANoM ko bhasmasAta na kara sake / isa bhava meM karane jaisA koI bhI kAma ho to vaha karma ke baMdha ko tor3ane kA hI kAma hai / "sUtra kRtAMga" kA sAra 'karma kA uccheda karo' karma kI nirjarA karake baMdhana tor3o / mokSa kI sAdhanA karo, sabhI eka hI haiN| karma kA uccheda kaise hogA? 'viveka dvArA' / samyak viveka karma kA uccheda 7077070000000000033750090050505050505050605060 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG karatA hai| galata ko galata tarIke se, satya ko satya ke hisAba se jAnanA vaha 'jJAna viveka' mAnanA aura apanAnA vaha 'darzana viveka', galata ko galata mAnakara tyAga kara do / satya ko satya mAnakara jIvana meM AcaraNa karanA vaha 'cAritra viveka' hai / aisA viveka 'Apta arihaMta' ke upadeza dvArA hI prakaTa ho sakatA hai / Agama hI Apta vacana hai aura unake dvArA prakaTa hotA hai / tAmalI tApasa evaM 'prANamAM' dIkSA (bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhAga 1 meM se) gautama svAmI gaNadhara bhagavaMta ne, prabhu mahAvIra se 'izAnendra' kI utpatti saMbaMdhI kie praznoM kA khulAsA karane hetu pUchA thA, usakA sAra yaha hai / tAmralipti nagarI, tAmalI nAmaka mauryaputra gRhapati atyanta dhanADhya thA / samRddhi bar3hatI gaI, phira vairAgya huA / svajana-saMbaMdhI, jAti vAle sabhI ne aneka padArthoM se satkArasanmAna kara, svayaM ke variSTha putra ko kuTuMba kA bhAra sauMpakara unhoMne 'prANamA' nAmaka dIkSA grahaNa kii| - dIkSA ke sAtha hI AjIvana taka chaTha - chaTha kI tapasyA kA abhigraha kiyA / hAtha U~ce rakha, sUrya kI ora dekha khar3e rahakara AtApanA lete haiM / U~ca-nIca ma T - madhyama kula meM se bhikSA lete haiM / pAraNe ke dina aisA abhigraha kiyA ki, "dAla, sabjI, binA cAvala bhikSA meM lenA / bhikSA meM lAe cAvala ko pAnI dvArA ikkIsa bAra dhokara khAnA aura pAraNA karanA / isa dIkSA ko prANamA dIkSA kahane kA kAraNa yahI hai ki vaha vyakti jisa ko dekhe use arthAt Indra, skaMdaka, rudra, ziva, kubera, pArvatI, caMDikA, rAjA, sArthavAha, kauA, zvAna, cAMDAla Adi sabhI ko praNAma kare / nimna ko nimna stara se aura ucca ko ucca stara se praNAma kare / tAmalI tApasa ne ghora tapasyA kI, zarIra ko sUkhA diyA / usake bAda sarva upakaraNoM cAkhaMDI, kuMDI Adi dUra kara, IzAna kone meM AhAra- pAnI kA tyAga kara 'pAdopagamana' nAmaka anazana kiyA / 338 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG isI samaya 'balicaMcA' nAmaka kI rAjadhAnI Indra rahita thii| vahA~ ke devoM ne avadhijJAna dvArA tAmalI bAla tapasvI ko dekhA / balicaMcA ke indra banane hetu svIkRti pradAna karane kI prArthanA kI / tAmalI ne manA kiyaa| tatpazcAt tAmalI ne sATha hajAra varSa taka dIkSA pAlI, do mAsa kI saMlekhanA kara devaloka gamana kiyA / IzAna kalpa meM svayaM IzAnendra rupa meM utpanna huaa| balicaMcA ke deva-deviyoM ne jJAna dvArA dekhA / tAmalI kA deha jahA~ mRtyu ko prApta huA thA vahAM usakI khUba hilanA kI / yaha bAta IzAna devaloka ke deva-devI ne jJAna dvArA jaanii| tAmalI IzAnendra ne krodhAyamAna, lezyA se balicaMcA ko jalAkara aMgAre jaisI kara dii| balicaMcA ke deva-devI ne kSamA yAcanA kI, IzAnendra ne lezyA puna: khIMca lI / do sAgaropama se adhika kA Ayu pUrNa kara, cyavI, mahAvideha se siddha bneNge| mahezvara datta evaM gAMgIlA mahezvara datta : patnI gAMgIlA, grAma vijayapura :pitA - dhaMdhA rojagAra meM vyasta / merA putra, merI patnI, merA kuTumba, merA vyavahAra / aMtima samaya AyA / mahezvara datta ne aMtima IcchA pUchI, bhaiMsoM kI sAra saMbhAla, zrAddha ke dina bhaiMsa kI bali ? svayaM bhI marakara bhaiMsa banA, usakI bhaiMsa ke hI peTa se jnmaa| mAtA - merA ghara, merA vyavahAra, merI milkiyata-jevara / mRtyu ke bAda kuttI' rupa janma huaa| patnI gAMgIlA - khUba rUpavAna paraMtu viSayoM meM lipta / eka dina para puruSa ke sAtha pakar3I gii| mahezvara datta ne usa puruSa ko cAbuka se mArA aura mara gayA / vaha puruSa samatAvAna thaa| krodha nahIM kiyA aura marakara gAMgIlA kI kukSi se putrarUpa meM jnmaa| saMsAra kI vicitratA dekho, pitA putra evaM mAtA ptnii| zrAddha ke dina Ae / pAr3A (bhaiMsa) milA nahIM, ghara ke pAr3e kA hI balidAna / balidAna ke samaya kuttI bartana cATa rahI thii| mahezvara datta ne lakar3I se coTa mArI / kuttI kI kamara tor3a 505050505050505090505050003390090050505050505050509050 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) dii| udhara se jJAnI mahAtmA nikale / mastaka muMDAyA thaa| mahezvara datta ne pUchA kyoM mastaka muMDAyA hai ? sunegA kyA ? hA~ ? he bhadra ! Aja tere pitA kA zrAddha hai nA ? hA~ / pAr3e kA vadha ? yaha tere pitA the| kuttI yaha terI mAtA hai / terA putra yaha gAMgIlA ke sAtha rahA huA parapuruSa hai| vaha deha nahIM para AtmA / mahala evaM mahala meM rahane vAle judA haiM / jaise myAna evaM tlvaar| mahAtmA ne kalyANa kA mArga batAyA evaM mahezvara datta ko saMsAra para dhikkAra Ane para kalyANa mArga dvArA AtmA kA kalyANa kiyaa| * bharata cakravartI - * bAhubalI - bharata ke choTe bhAI, asAdhAraNa bAhubala / 'vIrA gaja thakI nIce utaro' ina zabdoM ne kevalajJAna dilaayaa| * abhayakumAra - zreNika rAjA ke putra, mAtA-sunaMdA, mukhyamaMtrI-asAdhAraNa buddhishaalii| * DhaMDhaNakumAra - zrIkRSNa kI DhaMDhaNA rAnI ke putra / * zrI yaka - zakaDAla maMtrI ke putra, sthulibhadra ke laghu bhraataa| * atimukta muni - pitA - vijayarAjA, mAtA - zrImatI rAnI, cha: varSa diikssaa| * nAgadatta - yajJadatta tathA dhanazrI seThAnI ke putra, satya ke prabhAva se zUlI kA siNhaasn| kisI kI vastu kabhI nahIM lete| * nAgadatta (2) - devadattA ke putra, nAga kI krIr3A meM ati pravINa the| * metAryamuni - cAMDAla ke vahA~ janme the| zreNika ke jamAI the| 28 varSa dIkSA / sonI ne camar3e kI vAghara (mer3ha) bAMdhI javalA kI corI kA abhyAkhyAna, asAdhya pIr3A meM AMkhe bAhara, samabhAva se sahana kiyA, kevljnyaan| * sthUlabhadra - zakaDAla maMtrI ke jyeSTha putra, kozA gaNikA se mohita hue| * vajrasvAmI - pitA dhanagIrI, mAtA sunaMdA, pitA kI unake janma pUrva dIkSA / 707707000000000003405050905050505050505050605060 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG puNya to zubha karma hai, moha nahIM (dharma tIrtha : 2) zreyAMsakumAra ke jIva ne nirnAmikA ke bhava meM kevalI bhagavaMta dvArA samakita prApta kiyaa| nirnAmikA kA saMsAra ati duHkhamaya thA / sagI mA~ bhI use duHkha detI thii| samakita prApti ke pazcAt tatvabuddhi AI aura saiMkar3oM duHkha vahIM ke vahIM halke ho ge| viparita paristhitiyoM meM dharma jo sAhasa, satva detA hai vaha nikaTa ke svajana bhI nahIM de skte| idhara RSabhadeva prabhu kI AtmA ne dhanA sArthavAha ke bhava meM bodhIbIja prApta kara cauthe mahAbala rAjA ke bhava meM samakita prApta kiyaa| pAMcavA bhava lalitAMga deva ke rupa meM huaa| taba paTarAnI svayaMprabhA devI kA cyavana hone para ati viraha huaa| unheM samagra devaloka meM svayaMprabhA devI kI bhramaNA haA karatI hai| tIrthaMkara kA jIva hone ke pazcAta bhI nimitta milane para kaisI asara hotI hai ? svayaMprabhA devI ke sthAna para janma leveM aisA puNya saMcati karane vAlA jIva kauna hai ? use dekhane para parama deva mitra ke upayoga se nirnAmikA dRSTigata huI / RSabhadeva ke jIva ne niyANA kiyA, nirnAmikA ko cAhA aura vaha svayaMprabhA bnii| donoM ne paraspara sneha saMbaMdha bAMdhA jo nau bhava taka calA / sneharAga bana gyaa| anukUla pAtra meM prAraMbha meM kAmarAga hotA hai, sAnukula sahavAsa bar3hatA hai, kAmarAga sneharAga meM parivartita ho jAtA hai, jisakI zrRMkhalA bhavobhava calatI hai / guNa sampanna jIva para sneha baMdhe to jokhama kama rahatA hai| karma kA siddhAMta hai, atizaya sneha ho to usakA yoga karAtA hai| bhagavAna RSabhadeva kI AtmA ne dIrghakAla taka zreyAMsakumAra ke sAtha saMbaMdha se jur3e rahe / anurAga ke kAraNa donoM kA pratyeka bhava meM milana huaa| paraMtu donoM yogya jIva hone ke kAraNa eka-dUsare ke ahita kA kAraNa nahIM bane / avasara Ane para hitapoSaka banate haiN| phira bhI prAraMbhika bhavoM meM rAgAdivasa kAma-bhoga kI bhI pravRtti thI, vaha bhI jaise-jaise Age bar3hane para ghaTane lgii| bharata cakravartI, bAhubalI, brAhmI, suMdarI ina cAroM ke sAtha bhI pUrva bhava kA saMbaMdha hai| * tatvabuddhi : mamatva se dUra 90(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)0 341999@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUJIGJJJJJJJJJJJJJJJJJJG RSabhadeva prabhu kI sAdhanA kA sarvocca pariNAma jIvA vaidya ke navameM bhava se zuru huaa| puNya yaha zubha karma hai, moha nahIM / kriyA ke dRr3ha sevana se guNa AtmasAta hote haiM / dharma AtmA meM jur3a jAnA cAhie / RSabhadeva prabhu kA jIva vajra nAbha cakravartI rupa meM janma letA hai, isa bhava meM Age zreyAMsakumAra kA jIva sArathI banatA hai / vajranAbha ke pitA kA jIva vajrasena tIrthaMkara kA jIva hai tathA isa prakAra unakA jIva tIrthaMkara ke putra rupa meM janme haiN| brAhmI evaM saMdarI kI AtmA ne pITha va mahApIThamuni ke bhava meM thor3I bhUla ke kAraNa strIveda kA baMdha kiyaa| yaha samagra vivecana jIvana ke agamya khAsa hissoM para ati mahatva kA prakAza DAlatA hai| uttamottama mahApuruSoM ke jIvana caritroM kA itihAsa, saMsArI jIvana meM doSa rupa, ginAte azubha bhAvoM se saMtAkukar3I meM ramaNa karatA hai / nimitta jo zubha mile aura unheM ata:karaNa se, zraddhAmaya zubha bhAvanAoM se saMvAreM to adhika samaya meM bhI eka-dUsare ke pUraka banakara ubhaya ke jIvana ko prakAzita karate haiN| isameM koI saMzaya nahIM hai| aisI ghaTanAoM ko haMsadRSTi se, kSIra nIra ke viveka se vizleSaNa karane kA kahA gayA hai| asatya kA upayoga satya ke lie hotA hI nahIM hai / bAhya dIpaka aMdara ke bhAva aMdhakAra ko dUra karane ke pratIka samAna haiM / nimittoM bAhya dIpaka ke samAna hai / ubhaya ke jIva ko ghAtaka hove aisA anuSThAna AcaraNa bhI sAvadhAnI evaM samajha mAMga letA hai| saMsAra kI rIti hI aisI hai / zubha nimitta saMsAra bar3hAte haiM pazcAt bhI dIrghakAla meM eka dUsare ke guNapoSaka banakara saMsAra ghaTAne meM zaktimAna banate haiN| zAstra kA kathana hai, aneka jIva prAraMbha meM bhAvahIna kriyA karate-karate bhI abhyAsa se bhAva paidA hone para aMta meM bhAvavRddhi se mokSa taka pahuMca gae / mokSa to dUra hai paraMtu dhyeya ko dhyAna kI lagana meM saMsAra ko puNya ke mArga para eka-dUsare ke sAnnidhya kI suvAsa se saMcArita rakhe to jJAnI kahate haiM - puNyamaya zubhakarma moha nahIM / sAnnidhya kI suvAsa ko adhika suvAsita karate rhie| 70770700000000000342509090050505050505050605060 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 zreNika rAjA ko samyaktva kI prApti rAjagRhI nagara meM maMDita kukSI nAmaka eka manohara udyAna thA / yaha magadha ke rAjA zreNika kA priya udyAna thaa| dUra vRkSa ke nIce yuvAna muni ne sukhAsana meM sthira baiThe hue kisI vyakti ko dekhA / usake mukha kA teja kucha agamya thA / zreNika rAjA tIna pradakSiNA dekara namra bhAva meM khar3e rahe / dhyAnapUrNa hote muni ne dekhA / dharmalAbha kahA / zreNika ne prazna pUchane kI AjJA maaNgii| muni ne kahA, bAteM do prakAra kI hotI haiM - sadoSa aura nirdoss| sadoSa - bhaktakathA, strIkathA, dezakathA, rAjakathA kI baateN| nirdoSa - jJAna kI vRddhi ho, zraddhA kI puSTi ho aisI bAteM pUchanA ho to puucho| zreNika ne pUchA - kina balavAnoM kAraNoM se Apa tyAga mArga kI ora AkarSita hue? muni ne kahA - maiM anAtha thA, isa hetu saMyama grahaNa kiyaa| zreNika - maiM ApakA nAtha banane ko taiyAra hU~, rAjamahala pdhaaro| muni - jo Apake adhikAra meM nahIM hai vaha Apa kaise de pAoge ? Apa svayaM hI anAtha ho / candra uSNatA ko de sakatA hai ? sUrya zItalatA ko de sakatA hai ? zreNika - maiM aMga evaM magadha kA rAjA zreNika huuN| mere rAjya meM hajAroM kasbe, lAkhoM gAMva haiN| hajAroM hAthI-ghoDe, asaMkhya sainika evaM rathoM ke svAmI, rUpAlI striyoM se bharA huA aMta:pura, 500 maMtrI haiN| muni - maiM jAnatA hU~ tabhI to kahatA hU~ ki Apa anAtha ho / zreNika - isa prakAra mithyA vacana kA uccAra na kreN| mujhe kaheM maiM kisa prakAra anAtha huuN| muni - mere pUrva bhava kA kucha bhAga tumheM batAtA huuN| jisase Apako samajha meM aaegaa| chaThe tIrthaMkara padmaprabhu se pAvana banI kauzAMbI nagarI meM mere mAtA-pitA rahate the / prabhUrva dhana saMcaya thA / maiM lAr3alA putra thA / yuvAna hone para suMdara kulavatI kanyA ke sAtha lagna huaa| atyaMta khuzI ke sAtha jIvana yApana karatA thaa| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 343 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG eka bAra AMkha dukhane lagI, sujana A gii| atyanta pIr3A huii| aneka vaidyoM ko bulAyA, paraMtu koI mere roga ko dUra nahIM kara sakA / roga mukta karane vAle ko mere pitA AdhI sampatti dene ke lie taiyAra the / mAtA atyanta baicena / koI duHkha meM se dUra kara sake aisA koI nhiiN| yahI merI anAthatA / mujhe lagA ki duHkha nivAraNa ke koI aura anya upAya honA caahie| mere duHkhoM kA kAraNa pUrva karma hone cAhie, usakA mujhe jJAna huA / eka zramaNa ne mujhe samajhAyA, karma ke hetu ko chor3a kSamA se kIrti ko prApta kara, sukhI ho jaaegaa| aisA saMkalpa kiyA aura vicArate-vicArate nidrA A gii| vedanA zAMta ho gaI, roga dhIre-dhIre jAne lgaa| ___ muni ne kahA, jinezvara deva kA zAsana jayavaMta hai, unake upadeza meM zraddhA rakheM / yahI kalyANa kA mArga hai| zreNika ne yaha sunakara bauddha dharma kA tyAga kara jaina dharma ko svIkAra kiyaa| munivaroM ke saMga se upadeza se samakita prApta kiyA jA sakatA hai, dRr3ha bhI ho sakatA hai| hAlarathu evaM mAtAoM * hAlaraDe meM parama pada kI yAda dilAtI mAtAe~ * anasuyA hAlaraDA gAtI hai ; zuddho'si, buddho'si, saMsAra mAyA parivarjito'si 'tu zuddha hai, tu buddha hai, tu saMsAra kI mAyA se rahita hai|' * mAtA madAlasA - kuru yatnam ajanmani / punaH janma lenA na par3e aise paramapada kI mehanata karanA / * rAjA ke mastaka ke bAla ko saMvArate samaya rAnI kaha rahI hai, 'rAjan ! dUta AyA!' rAjA cahu~ora dRSTi karate haiM parantu dUta dikhatA nahIM / taba rAnI rAjA ke mastaka se sapheda bAla nikAlakara rAjA ke hAtha meM rakhatI hai / yaha rahA dUta ! aura sapheda bAla ne rAjA meM parivartana kiyA / sAdhutA kI sAdhanA karane nikala pdd'eN|' * bAraha vrata grahaNa karane ke pahale sarvaprathama samyagdarzana, grahaNa karanA Avazyaka hai| upadhAna karo, dIkSA lo yA caturtha vrata svIkAro, sarvaprathama samakita kI prApti Avazyaka hI hai| samakati svIkAre binA jinazAsana meM praveza nahIM miltaa| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 344 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra samyagdarzana prApta karane ke pazcAt nizcaya se prApta karanA hai / sudeva, suguru, dharma ko bhagavAna, guru, dharma ke rupa meM svIkAranA vaha vyavahAra se samyagdarzana hai / prabhu ke vacana para akATya zraddhA kahIM bhI zaMkA kA nAma nizAna nahIM / deva-guru-dharma ke prati bahumAna / sacce haiM vItarAga, saccI hai vANI, AdhAra hai AjJA, bAkI dhUladhANI / * pU. A. zrI AryarakSita sUrIzvarajI mahArAja kA jIvana vRtAMta : brAhmaNa kula meM janma, dazapura nagara meM rahatA unakA pUrA kuTumba vaidika dharma meM mAnatA thA / unakI mAtA 'rudrasomA' jinamata kI anuyAyI evaM parama zrAvikA thI / 'hitopadeza graMtha' meM mAtA rudrasomA ke viSaya meM : rudrasomA viziSTa zubha karmodaya pariNati se pUrva se hI jIva - ajIvAdi padArtha ko jAnane vAlI, puNya-pApa kA jJAna prApta karane vAlI, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha evaM mokSAdi tatvoM kA vicAra karane meM vizArada thI / nirgratha pravacana ke viSaya meM samyak prakAra se artha ko prApta karane vAlI, artha ko grahaNa karane vAlI / asthi-majjA meM dharmAnurAga ke raMga meM raMgI huI thI / mokSasukha kI abhilASA meM samaya vyatIta karatI thI / pitA somadeva ne laghu vaya meM hI AryarakSita ko kAzI adhyayana hetu bhejA / adhyayana - svAdhyAya kara 14 vidyA ke pAraMgata banakara yuvAna vaya meM apane nagara meM puna: Ae samagra nagara meM svAgata huA / rAjA dvArA rAjyasabhA meM sammAna huA / AryarakSita ne svayaM kI mAtA ko rAjyasabhA meM nahIM dekhA / mAtA ke prati unakA vAtsalya anupama thA / pUrA nagara AyA merI mA~ kyoM nahIM AI ? ghara Ae / mA~ sAmAyika svAdhyAya meM lIna thI / mAtA kA sAmAyika meM sparza nahIM kara sakate the / dUra se hI mAtA ke caraNoM meM mastaka jhukAkara namaskAra kiyA / I 1 "mA~, tumheM kyA acchA nahIM lagA ? samagra gA~va AyA hai aura tuma kyoM nahIM AIM ?' 'mAtra hiMsA me pravartita kuzAstra ke parizIlana rUpa evaM pariNAma se durgati meM le jAne vAlI vidyAbhyAsa kara AyA hai to terI mA~ ko kaise acchA lagegA ?' 345 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) 14 vidyA adhyayana kara Ae unake nAma : zikSA, kalpa, vyAkaraNa, chaMda, jyotiSa, nirukta, Rgveda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda, mImAMsA, jJAna vistAra, dharmazAstra, purANa / yaha vidyAeM kabhI mithyAtva vardhaka ho sakatI haiM paraMtu nAstikatA poSaka to nA hI haiN| mA~ ne kahA - tU dRSTivAda par3he to mujhe AnaMda mile| parantu mA~ yaha mujhe kauna par3hAegA? "tere mAmA dIkSita hue haiM / Arya tosalI putra unakA nAma hai / unake pAsa jA vaha tujhe dRSTivAda par3hAeMge / itanA dhyAna rakhanA ki vaha tujhe jo kahe tU karanA / AryarakSita samajha ge| ghara meM pitA, sabhI svajana vaidika mArga ke anuyAyI evaM mA~ jaina dharma ke samyagdRSTi the| vighnoM ko svayaM dekhane ke pazcAt bhI mA~ ke prati apUrva vAtsalya hone se saba kucha sahana karane ke lie taiyAra hokara agale dina prAtaH zIghra tosalI putra' guru ke pAsa jAne ko nikala pdd'e| yAda rahe, rAjA kA mAna-pAna ThukarAyA, pitA kI tathA svajanoM kI dhamakiyA~ sahana kii| mA~ kahe vahI satya aisI zraddhA bhI thii| ___ mArga meM mAmA mahArAja ko milane jA rahe eka paricita svajana mile / 'yaha ganne tumhAre lie bheMTa lAyA huuN|' sAr3he nau ganne the / dRSTivAda ke sAr3he nau bhAga kA jJAna prApta hogA aisA saMketa milaa| 'ikSuvATaka' ganne kI vATikA meM tosalI putra' mahArAja virAjamAna the, vahAM ge| vidhi kA jJAna nahIM thA ki vaMdana kisa prakAra karanA / bAhara khar3e rahe, vahAM eka DhaDDara' nAmaka zrAvaka AyA / mastaka para pagar3I, kaMdhe para khesa / upAzraya ke dvAra para 'nisIhi' bolakara aMdara ge| IriyAvahI kara guru bhagavaMta ko dvAdazAvarta vaMdana kiyA evaM guru kI AjJA prApta kara baiTha ge| eka hI bAra nirIkSaNa kara AryarakSita ne aMdara jAkara yahI vidhi kI / paraMtu sabhA ko praNAma nahIM kiyA aura baiTha ge| bhagavanta, mujhe zrAvaktva ke pariNAma abhI hI Ae haiM / maiM rudrasomA kA putra dRSTivAda ke adhyayana hetu Apake pAsa AyA huuN|' GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 346 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG 'dRSTivAda kA adhyayana karAU~, paraMtu isake lie saMsAra chor3anA par3egA / sAdhutva jIvana, aMgIkRta karanA hogA, kyA isa hetu terI taiyArI hai ?' ne kahA guru jo kahe vaha karanA / guru ne bhI dekhA, yaha bAlaka eka bar3A zrutadhara banegA / isa hetu bAtacIta kii| sAdhuveza dhAraNa kiyA, dIkSA lI / isake pariNAmasvarupa saMgha para ati mahAna upakAra huaa| jo AryarakSita sUri bane / AryarakSita sUri ne 1. caraNa karaNAnuyoga, 2. dravyAnuyoga, 3. dharmakathAnuyoga, 4. gaNitAnuyoga, AgamoM ko (anuyoga - vyAkhyA yA vyAkhyAna) cAra anuyogoM meM vibhakta karake alpa kSayopazama vAle sAdhakoM ke lie zruta sAdhanA sarala sugama kI / vaha koI choTA upakAra nahIM hai / Agama ke udAharaNa (jJAtA dharmakathA : chaTThavAM aMgasUtra) * tIna alaga-alaga gati meM eka hI jIvAtmA kA mahAvIra prabhu ke sAtha saMgama huA / mAnava kA bhava - naMda maNiyAra, sAMsArika hetu se aTThama pauSadha kiyA / tiryaMca kA bhava: meMDhaka kA / deva kA bhava : durdurAMka deva / tiryaMca ke bhava meM pazcAtApa ke sAtha tapa evaM bhagavAna ke darzana kI prabala icchA dvArA sadguru rupa bhagavAna mile / deva kA bhava prApta huA / zrAvaka naMda maNiyAra ne bha. mahAvIra svAmI ke upadeza se samakita prApta kiyA thaa| eka bAra caturdazI ke pratikramaNa ke bAda zrAvaka rAtri meM dharmadhyAna kara rahA thA, usa samaya pyAsa ke kAraNa ArtadhyAna kiyA / prAtaH aneka jIvoM ke pAnI ke viraha ko dUra karane hetu se kuMe, vAva, tAlAba banavAnA zuru kiyA / rAgadazA ke kAraNa kuMe meM meMDhaka bane / * anivArya saMyogoM meM svayaM ke prANa bacAne ke lie dhanA sArthavAha ne svayaM kI hI putrI kA mAMsa rudhira pakAkara AhAra kiyA thA / itanA hone para bhI usake pIche deha TikAne kA 347 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG ekamAtra hetu hone se AhAra meM anAsakta bhAva TikAne kA yaha eka uttama udAharaNa hai| * 1000 varSa kI tapa-saMyama kI sAdhanA kA phala tIna dina meM bhogAsakti meM rahakara kuMDarika muni ne gumA diyA aura sAtavIM naraka meM gae tathA saMsAra se udAsIna aisA unake bhAI puMDarika rAjA tIna dinoM meM dIkSA kA veza dhAraNa kara sarvArtha siddhavAsI bana ge| donoM bhAiyoM kI aMtima samaya meM zArIrika vedanA samAna hone ke pazcAt bhI, dUsare bhava meM 33 sAgaropama kI samAna sthiti hone ke bAda bhI, Atma pariNAma anusAra jIvoM kI gati, utpatti, nimna evaM ucca sthAna meM hotI hai| 'Agama ke udAharaNa (sAtavAM upAsaka dazAMga sUtra) * bhagavAna mahAvIra ke eka lAkha unasATha hajAra (1,59,000) utkRSTa zrAvakoM meM sarvazreSTha 10 zrAvaka the / dasoM zrAvaka ne 12 vrata, 11 pratimA kA pAlana kiyA / 20 varSa taka zrAvaka dharma kA pAlana kiyA / usameM bhI aMtima 6 varSa gRhastha pravRtti meM se nivRtti lekara AtmasAdhanA kI / aMta meM 1 mAha kA saMthArA kara samAdhimaraNa prApta kiyA / prathama devaloka gamana, vahAM 4 palyopama kA AyuSya, vahAM se mahAvideha meM janma evaM vahA~ se siddha bneNge| * 10 zrAvakoM ke nAma : AnaMda, kAmadeva, culanIpitA, surAdeva, cullazataka, kuMDakaulika, sakaDAlaputra, mahAzataka, naMdinI pitA, zAlihI pitaa| AnaMda zrAvaka kI dRr3hatA, kAmadeva kI vrata kI dRr3hatA, kuMDakaulika kI tatva kI samajha, sakaDAlaputra kI saralatA, mahAzataka kI patni se pratikUla saMyoga hone ke bAvajUda bhI dharmopAsanA meM dRr3hatA preraNAdAyI thii| * munidarzana hetu pAMca abhigama : (Discipline) sacitta tyAga, acitta kA viveka, mukha para rumAla athavA muhapattI, hAtha jor3anA, mana kI sthiratA dhAraNa krnaa| 70770700000000000348509090050505050505050605060 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG __ kAmadeva zrAvaka ko dharmasAdhanA meM devakRta upasarga AyA / deva ne pizAca, hAthI evaM sarpa kA vaikriya rupa kara dharma zraddhA se vicalita karane kA prayatna kiyA, paraMtu deva saphala nahIM huaa| kAmadeva priyadharmI evaM dRDhadharmI zrAvaka the / svayaM mahAvIra bhagavAna ke mukha se unakI prazaMsA hotI thii| culanIpitA, surAdeva, cullazataka evaM sakaDAlaputra cAroM ko devakRta upasarga hue / deva ne kramaza: tIna bAra putra vadha kie taba taka bhI zrAvaka calita nahIM hue| culanIpitA ko mAtRvadha kI dhamakI bhI dI vaM usase calita hokara vrata bhaMga huA / mAtA ne preraNA dekara prAyazcita krvaayaa| kuMDakaulika kI zraddhA samajhapUrvaka kI hone se deva ke vikRta kathana se calita nahIM hue| niyativAda kA yuktipUrvaka khaMDana kara deva ko niruttara kiyaa| * utkRSTa prakAra ke zrAvakoM kI pratimA :1. prathama chaH AgAra rahita tathA zaMkA kAMkSAdi pA~ca aticAra rahita samyaktva nAma kI pahelI pratimA eka mAha taka dhAraNa kreN| 2. pUrva kI (prathama pratimA) sahita bAraha vrata pAlana rupa dUsarI pratimA do mAha dhAraNa kreN| 3. pUrva kI kriyA sahita sAmAyika nAma kI tIsarI pratimA tIna mAha dhAraNa kreN| 4. pUrva kI kriyA sahita cAra mAha taka parva ke dinoM meM pauSadha nAma kI pratimA dhAraNa kreN| (parva - aSTamI, caturdazI, pUrNimA evaM amAvasyA yaha cAra parvaNI) 5. pUrva kI kriyA sahita pAMca mAha taka parvaNI ke pauSadha meM rAtri ke cAroM prahara kAyotsarga rahakara kAyotsarga nAmaka pAMcavI pratimA dhAraNa kreN| 6. pUrva kI kriyA sahita cha: mAha aticAra doSa rahita brahmacarya kA pAlana kareM vaha chaTThI prtimaa| 7. pUrva kI kriyA sahita sAta mAha sacitta kA varjana karane rupa sAtavIM prtimaa| 50505050505050505050505000349900900505050505050090050 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 8. pUrva kI kriyA sahita ATha mAha samagra AraMbha na karane rupa AThavIM pratimA AraMbha tyaag| 9. pUrva kI kriyA sahita nau mAha sevaka dvArA koI AraMbha na karavAne rupa navIM pratimA / 10. pUrva kI kriyA sahita dasa mAha svayaM ke nimitta se banAyA bhojana na karane para dasavIM pratimA / 11. pUrva kI kriyA sahita bAraha mAha muMDana athavA loca kara rajoharaNa tathA pAtrAdika grahaNa kara, kAyA dvArA dharma kA pAlana kara, sAdhu kI taraha vicaraNa evaM kuTumba meM pratimAprapanasya, zrAvakasya bhikSAM dehi bolakara bhikSA mAMge / yaha gyAraha pratimA aticAra rahita vahana karate pAMca varSa pAMca mAha hote haiM / yaha pratimAe~ kAryazuddhi evaM mana zuddhi karate AnaMda zrAvaka ko avadhijJAna huA / Agama ke udAharaNoM (AThavAM aMtagar3a sutra) : aMtagar3a sUtra meM, aNagAra - sAdhu dharma ko svIkAra kara jo mahAtmAeM carama zarIrI haiM, usI bhava meM mokSa jAne vAle haiN| aMtakAla meM aMtamuhurta meM hI kevalajJAna prApta kara, dharmadezanA die binA hI mukti prApta karane vAlI AtmA ko aMtagar3a kevalI kahate haiM / bAvIsaveM tIrthaMkara zrI ariSTanemI ke zAsana meM 51 (ikyAvana ) mahAtmAe~ evaM caubIsaveM tIrthaMkara mahAvIra svAmI zAsana ke unacAlIsa (39) mahAtmAe~ aMtagar3a kevalI hue, unakA varNana isa Agama meM hai / ikyAvana mahAtmAe~ kRSNa vAsudeva ke hI parivAra jana the / aMtagar3a kevalI meM kRSNa mahArAjA ke dasa kAkA, paccIsa bhAI, ATha patnI, do putravadhU, tIna bhatIje, do putra, eka pautra the, yaha sabhI yAdava kula ke rAjavaMzI the / zrI ariSTanemi bhagavAna ke samavasaraNa meM Ae, dharmazravaNa kare, mAtA-pitA kI AjJA se dIkSA grahaNa kare / jaise koI vyakti ghara meM acAnaka Aga lagate samaya alpa vajanI evaM bahumUlyavAna vastuoM ko lekara bAhara nikalatA hai, usI prakAra jarA-janma-maraNa kI agni meM mAnava jIvana bhasma ho usake pahale agurulaghu AtmA 350 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) ko bacA letA hai / muniveza meM uttama sAdhutva ke AcAra-tapa-jJAna-dhyAna kara aMtima samaya meM saMlekhanA kara aMtima zrAsocchAvAsa dvArA AThoM karma kA kSaya kara siddha banate haiN| rasika jAnakAriyA~ :- Agama sUtra meM se .. * samavAyAMga sUtra : bhagavAna RSabha se tIrthaMkara mahAvIra kA vizeSa avadhAna rupa, aMtara, ____ eka koDAkor3I sAgaropama thaa| * bhagavatI sUtra : Agama ke racanAkAra sudharmAsvAmIjI the| usakA saMkalna I.sa. pA~cavI zatAbdI meM zrI deva(gaNi kSamAzramaNa ne kiyaa| * meghakumAra ke mithyAtvI jIva ne mAtra jIvoM ke prati anukaMpA ke bhAva se samakita pAyA thaa| * mallInAtha tIrthaMkara kA strIveda meM janma lenA avasarpiNI kAla kI AzcaryakAraka ghaTanA hai| * svayaM ke tInoM bhava alaga-alaga hone ke pazcAt tInoM bhava meM bhagavAna mahAvIra mile| (1) mAnava kA naMda maNiyAra kA bhava (2) tiryaMca kA meMr3haka kA bhava evaM (3) durduzAMka deva kA bhv| * bhagavAna ke darzana kI prabala icchA ho to tiryaMca kA bhava bhI avarodha rupa nhiiN| * naMdiphala vRkSa ke phala mIThe, chAyA madhurI, dekhane meM manamohaka phira bhI viSailA hotA hai| kiMpAka phala jaisA hI viSailA / mAtra dikhAvA se sAvadhAna rheN| * Agama sUtroM meM jahA~-jahA~ rAjakumAroM ko saMyama lene ke bhAva jAgRta hote haiM, vahA~ rAjakumAra svayaM kI 8 (ATha) yA 32 (battIsa) patniyoM se AjJA nahIM mA~gate / mAtA-pitA se AjJA lete haiM / yaha bAta Aja ke yuga meM ullekhanIya hai| * zarIra, saMbaMdha evaM saMpatti yaha tInoM apanI kamajora kar3iyA~ haiM / isake kAraNa hI dharmArAdhanA, sAdhanA meM avarodha AtA hai| * mahAvIra prabhu ke samaya meM zrAvakoM kI jIvanazailI, khAna-pAna, rahana-sahana, sahaja, sarala evaM pathyakArI thii| logoM meM AbhUSaNa dhAraNa karane kI ruci thii|maalish vidhi meM 9@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 351 90GOOGOOGOGOGOG@GOOGOGOD Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG zatapAka tela evaM sahastrapAka tela, hare jaThImadha (Licorice) kA ghola evaM bAla dhone meM AMvale upayoga karate the| zrImaMta saMkhyA meM kama parantu bahumUlya AbhUSaNa pahanate the| puruSoM meM aMgUThI pahanane kA vizeSa pracalana thA / bhojana ke pazcAt mukhavAsa kI prathA thii| kanyA ke lagna meM daheja diyA jAtA thaa| * AtmA arupI hai / jJAna guNa kI upalabdhi bhI arupI dRzya meM hI hotI hai / jar3a padArtha rupI hote haiM, isa hetu jJAna unakA guNa nahIM ho sktaa| * sAdhu kA mahAvrata ratna kharIdane ke barAbara kahA jAtA hai / ratnapUrNa hI kharIdanA par3atA hai| zrAvaka ke vrata svarNa kharIdane ke barAbara kahA jAtA hai / zakti anusAra kharIda lo| aMtagar3a sUtra ke AdhAra para aNagAra-sAdhu dharma svIkArake, jo mahAtmA carama zarIra hai, usI bhava meM mokSa jAne vAle hai aura aMtakAla meM aMtaHmuhUrta meM kevalajJAna prApta karake, dharmadezanA die binA hI mukti ko prApta karane vAle, saMsAra ko saMpUrNata: aMta karane vAle jIva haiM, vaha aMtakRta kevalI kahe jAte __ kRSNa vAsudeva ke hI parivAra ke 51 (ikyAvana) caritravAna AtmAoM ne aMtakRta kevalI pada ko prApta kiyA hai| usameM zrIkRSNa ke 10 kAkA, 25 bhAI, 8 patnI, 2 putravadhU, 3 bhatIje, 2 putra, 1 pautra kI samAveza hai / ina samasta mahAtmAoM ne ariSTanemi bhagavAna ke samavasaraNa meM Akara dharmazravaNa prApta kara, dIkSA aMgIkAra kara mukti kA pAyA hai| * zrIkRSNa vAsudeva ne utkRSTa rasapUrNa dharmadalAlI karake tIrthaMkara nAmakarma nikAcita kiyA thaa| ve AgAmI caubIsI meM 12veM tIrthaMkara amamanAtha svAmI bneNge| * pA~ca mAha teraha dinoM meM gyAraha sau ikatAlIsa (1141) vyaktiyoM kI bedhar3aka hatyA (978 puruSa + 163 striyA~) karane vAlA arjuna mAlI, sudarzana seTha kI zraddhA ke sudarzana se prabhAvita hokara, aNagAra banA / chaTTha pAraNe, chaTTha karake, adbhuta samatA, sahanazIlatA, kSamAbhAvanA, dhairya Adi kI parAkASThA ko pAkara, mAtra cha: mAha meM, aSTa karmoM kA kSaya kara bhagavAna mahAvIra ke pahale hI mokSa prApta kiyaa| 50505050505050505050505000352900900505050505050090050 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII * ATha varSa ke atimukta kumAra ne vairAgya bhAva jAgRta hote mAtA-pitA ke samakSa isa prakAra AjJA mAMgI - "he mAtA-pitA ! maiM jAnatA hU~ vaha nahIM jAnatA evaM jo nahIM jAnatA vaha maiM jAnatA huuN|" adbhuta vinaya evaM AMtaradRSTi ! arthAt merI mRtyu kaba hogI, maiM kahAM jAU~gA, tatvajJAna se maiM ajJAta hU~, aura isakA jJAna prApta karane ke lie saMyama grahaNa karane kI icchA rakhatA huuN| anuttaropapAtika dazAMga Agama sUtra meM svayaM mahAvIra bhagavAna dvArA jisakI apratima prazaMsA huI thI vaha dhannA aNagAra, dIkSA ke prathama dina hI AjIvana chaTTha ke pAraNe Ayambila karane kI pratijJA lekara, ATha mAha meM ajor3a tapasyA, utkRSTa bhAva se kara, eka mAha kI aMtima sAdhanA kara sarvArtha siddha vimAna meM utpanna hue / ekAbhavatArI bana siddhadazA prApta kreNge| * tapasvI guNIjanoM ke guNAnuvAda ni:saMkoca kareM, pramoda bhAvanA meM kabhI pramAda na kreN| dhannA aNagAra kI prazaMsA, guNAnuvAda tIrthaMkara ne bhI sva mukha se kiyA / preraNA lekara hama bhI dhanya paloM se manAnA siikheN| * vipAka sUtra Agama meM : jo deya, dAtA evaM pratigrAhaka pAtra tInoM zuddha ho to vaha dAna janma maraNa ke baMdhana ko tor3ane vAlA bana jAtA hai| * dAna - zuddha dravya, nirdoSa vastu, zuddha pariNAmI dhn| *- dAtA - pavitra, gocarI ke niyamoM ke AdhIna rahate zrAvaka / * lenAra - mahAtapasvI, aNagAra, zramaNa / aisI trikaraNa zuddhi evaM vizuddha bhAvanA urdhvagati ke paMtha para le jAtI hai / subAhukumAra kI dharmakathA aisI hI ghaTanA ko preraNA detI hai| * uvavAI upAMga sUtra Agama meM : bhagavAna mahAvIra ke deha vaibhava evaM guNa vaibhava kA varNana eka paccIsa (25) lAIna ke vAkya se evaM guNoM kA varNana 63 lAIna ke dIrghatama vAkya racanA se kiyA hai| 7077070000000000035390090050505050505050605060 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) AtmA kI ora dRSTi kareM 'jinAjJA' mAsika patra meM se - pa. pU. ajItazekharasUrIzvarajI ma. niSphala evaM nakAre vicAra, ananya evaM ati bhayaMkara roga hai / inheM dUra karane ke uttama upAya haiM? hA~ ! citta ko zAstroM ke atyadhika adhyayana, vAMcana, manana, parAvartana meM lagA denA cAhie / zAstra-sUtra-artha-Adi kaMThastha hokara unakA mana meM bArambAra parAvartana zakya na to bhI vAMcanA meM se DAyarI meM thor3A-thor3A likha lenA, evaM use bAra-bAra par3hakara kaMThastha karane kA prayatna karanA evaM phira parAvartana karanA / basa, citta usameM lagA rahane se niSphala-niSkAma vicAra bahuta kama ho jaaeNge| dUsare upAya se vicAroM to, jagata ke bar3e padArtha yA choTI-choTI vastu, isameM koI eka bhI duniyA kA yA Asa-pAsa kA dekhane kA thA vicArane kA hotA hai ? nA, to hama kisalie dekhane-vicArane kA lekara baiTha jAe aura phAlatu duHkhI hote haiM ? jo jar3a padArtha hai vaha bAhara kA vicAra nahIM kara sakate, vaise hI mujhe jar3a ke prati baalabatta vizeSatA dhyAna rakhanA hai / AtmA kI ora dRSTi karake vicArate rahane kI Adata DAlanA hai| * jJAnI bhagavaMta hameM mUrkha rupa kaise samajha gae ? 1. jisa prakAra milI huI caMdana kI lakar3I ko jalAkara koyalA banAkara becate haiM vaha mUrkha hai, usI prakAra ati mUlyavAna manuSya bhava kA samaya jo Atma ciMtana rupa viziSTa dhAraNa karatA hai vaha ghara, parivAra, duniyA kI ciMtA meM jalAkara, caMdana ke koyale taiyAra karane ke barAbara hai| 2. jisa prakAra cintAmaNI chor3akara kA~ca ko pakar3e vaha mUrkha hai| vaise dAna, zIla, tapa, bhAva, vividha anuSThAna rupa cintAmaNI hai, puNya upArjana karane vAle hai / ciMtAe~ dUra karane vAle haiM, yaha chor3akara gA~va prapaMca, paMcAta, TIvI, bistara meM par3e rahane kA Alasya Adi kA~ca pakar3ane ke barAbara hai| 909090900909090905090909090354909090909090905090900909090 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) 3. jisa prakAra rAkha prApta karane ke lie rupae/DaoNlara kI noTo ko jalA denA mUrkhatA hai, usI prakAra sukRta ke badale meM vAha-vAha se saMtoSa mAnanA yaha aham kA poSaNa karane ke barAbara hai| 4. jisa prakAra makkhana ke lie pAnI kA maMthana kare vaha mUrkha hai, usI prakAra isa bhava meM prasanna svastha rahane ke lie nae-nae upakaraNa basAne kI daur3a jaisI mUrkhatA hai| subhASita prabuddha jIvana mAsika, paryuSaNa aMka __sitambara-akTUbara 2012 AcArAMga ke subhASita vAkya :* aTTe loe - manuSya pIr3ita hai| * khaNaM jANAhi paMDie - paMDita, tu kSaNa ko samajha, Time is Precious. * savvesiM jIviyaM pIyaM - sabhI ko jIvana priya hai| * Natthi kAlassaNA gamo - mRtyu kisI bhI kSaNa A sakatI hai| * je eggaM jANAI se savvaM jANAI - jo eka ko jAnatA hai vaha sabhI ko jAnatA hai / * je savvaM jANAI se eggaM jANAI - jo sabhI ko jAnatA hai vaha eka ko jAnatA hai| * savto amattassa Natthi bhayaM - ApramAdI ko kisI bhI prakAra kA bhaya nhiiN| * tameva saccaM NisekaM jaM jiNehaM paveIyaM - jinezvara praNIta tatva hI satya hai, usameM zaMkA karanA nhiiN| 70770700000000000355509090050505050505050605060 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 dhannA aNagAra 'prabuddha jIvana sAmayika' 'anutaropapAttika sUtra' lekha meM se dhannA aNagAra 'anuttaropapAtika sUtra' AgamoM meM navAM aMga sUtra hai / jisameM dhanyakumAra jo dhannA agaNAra bane unakI rocaka kathA kA varNana hai| kAkaMdI nagarI, bhadrA nAma kI sArthavAhI kA putra dhanya kumAra / bhadrA sArthavAhI eka sAdhana sampanna sannArI, pracura dhana saMpatti, vipula gaudhana, aneka dAsa-dAsiyoM kI saMpadAvAlI evaM samAja meM sammAnayukta nArI thii| dhanyakumAra samRddha parivAra meM janme the / suMdara deha, pAMca dhAya mAtAoM : (1) kSIra dhAtrI (2) majjana dhAtrI, (3) maMDana (zrRMgAra) dhAtrI, (4) khelana dhAtrI evaM (5) aMtara dhAtrI (goda meM lekara ghUme) dvArA pAlana poSaNa, 32 kanyAoM ke sAtha pANigrahaNa huaa| mAtA kI ora se dhanyakumAra ko prItidAna meM sonA, cAMdI, motI, gokula, ghor3A, hAthI, dAsI Adi kA aizvarya 32-32 ke pramANa meM milA thA / jise dhanyakumAra ne pratyeka patni ko de diyA thaa| mahAvIra prabhu kAkaMdI meM padhAre / dhanyakumAra calakara bhagavAna ke darzana ko jAte the| upadezAmRta pIte vairAgyavAsita bana aNagAra bane / jisa dina dIkSA aMgIkRta kI usI dina bhagavAna kI AjJA lekara jIvana paryaMta niraMtara chaTTha tapa tathA pAraNe meM Ayambila karane kI pratijJA lii| adbhuta AhAra anAsakta jIvana darzana / __ Ayambila kA AhAra saMsRSTa hAtha se arthAt khar3e hue yA AhAra se lipta hAtha se do to hI kalpe / kyoMki vaha AhAra ujjita AhAra arthAt jo anna prAya: koI icchatA nahIM, pheMka dene yogya vaisA hI ni:rasa AhAra lene kI prtijnyaa| 7050505050505050505050505050356500900505050505050090050 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG gocarI meM pAnI nA milA, pAnI milA aura bhojana na milA ho, phira bhI adIna, prasanna citta, kaSAya mukta, viSAda rahita, upazama bhAva meM samAdhibhAva rakhakara sthira rahate / saMyama nirvAha hetu hI AhAra lete the| prakhara tapasvI AMtara evaM bAhya tapa kI utkRSTa sAdhanA se AtmA pratidina tejasvI banate gaye / zarIra kRza, bAhara se eka-eka aMga sUkhA huA pazcAt mukha kA teja agni ke samAna daidipyamAna / mAMsa evaM rakta mAnoM ho hI nahIM / mAtra asthi, camar3I, naseM dikhatI / aisI tapasyA kA varNana sAhitya meM kama hI adhyayana karane ko milatA hai| ghora tejasvI aNagAra ke chAtI kI asthiyA~ mAnoM gaMgA kI laharoM ke samAna alagaalaga pratIta hotI thI / karor3a ke maNake mAno rudrAkSa kI mAlA ke samAna, bhujAeM sukhe hue sarpa ke samAna hAtha ghor3e kI ThIlI lagAma kI taraha laTaka gae the| zarIra itanA khatma ho gayA thA ki dhannA agaNAra calate taba asthiyA~ paraspara TakarAne ke kAraNa koyale se bharI gAr3I kI taraha AvAja karatI thii| zarIra thA pazcAt bhI azarIra jaise bana gae the| phira bhI AtmA, tapa ke prakhara teja se atyanta tejasvI bana gaI thI / aise tapodhanI aNagAra kI svayaM bhagavAna mahAvIra ne unake gautama indrabhUti pramukha 14,000 zramaNoM meM dhanya aNagAra ko mahAduSkAraka, mahAnirjarAkAraka kahakara sambodhita sammAnita karate the| ATha mAha kI ajor3a tapasyA kara evaM eka mAha kI aMtima sAdhanA ke bAda sarvArtha siddha vimAna meM dhannA aNagAra utpanna hue haiM / vahAM 33 sAgaropama sthiti pUrNa kara mahAvideha kSetra meM janma lekara vahAM se siddha bneNge| dhanya ho dhannA aNagAra ko jainam jayati zAsanam // 7050505050505050505050505050357090050505050505050090050 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG putra-putrI moha ke udAharaNa : ___ kRSNa vAsudeva ke laghu bhrAtA gajasukumAla ko ariSTanemi bhagavAna kI dezanA se vairAgyabhAva utpanna huaa| kRSNa ne somila brAhmaNa kI putrI somA nAma kI kanyA kA pariNaya gajasukumAla ke sAtha karane hetu aMta:pura meM rakhA / mAtA devakI gajasukumAla ke putra moha ke kAraNa anukUla-pratikUla, rAgAtmaka pralobhana, saMyama mArga kaThina hai Adi aneka prakAra ke yoga se bhoga kI AkarSita karane kI yuktiyA~ karatI / gajasukumAla jJAnagarbhita vairAgya ke dRr3ha raMga meM raMgAte 'mahAkAla' nAma ke zmasAna meM bhikSu mahApratimA kI ArAdhanA karate haiM / gajasukumAla 16 varSa kI umra meM aMtagar3a kevalI bne| saumila brAhmaNa kA somA ke prati putrImoha bhI tIvra hI thA / isa kAraNa mohAMdha banakara navadIkSita gajasukumAla munirAja ke tAjA muMDita mastaka para dhadhagate khera ke aMgAre gIlI miTTI kI pAla bAMdhakara rakha dii| eka ati mUlyavAna zikSA bhUle nahIM / mamatva eka parigraha hai / mamatva ko jaina dharma meM karmabaMdha kA kAraNa mAnA hai / mamatva ke tyAga se saMdhUrita sAdhanA (karma nirjarA kA hetu) hotI 70770700000000000358509090050505050505050605060 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 360 361 362 367 368 369 372 373 374 376 vibhAga - 12 jina Agama tAre - bhava pAra utAre - 'zraddhAMdha' kA stavana : 'tArA' vinA mArUM jIvana adhuruM - jina Agama ke bAraha aMga - bAraha aMgoM kI saMkSipta jAnakArI - Agama meM mokSa mArga kA nirdeza AtmA ke ATha bheda mAkaMdI putra aNagAra ke prazna - adhyayana, AdhyAtma, zrutajJAna - Aja kI bAta 'cittazuddhi' - kitanoM ke zaraNa svIkAreM ? bhagavatI sUtra : Agama kA pAMcavA aMga indriyoM, matijJAna, chaH dravya, kUTastha samyaktvI jIva, bhavAMtara nihnavavAda AtmA ke sAta adbhuta vizeSaNa, karma prakRti-ATha prakAra se karma baMdhana, karma Adi, karma kI vividha avasthAe~ vedanA evaM nirjarA, 'pramAda' ke ATha prakAra kriyA ke pAMca prakAra, kAMkSA mohanIya karma, ha~sanA acchA yA kharAba ? pRthvIkAya, vAyukAya, vanaspatikAya, nigoda alpa evaM lambe AyuSya kA kAraNa jIvoM kA AhAra, chadmastha jIva zubhAzubha pudgaloM evaM niyANA jayaMti zrAvikA ke prazna jIva ke nikalane ke pAMca rAste - viveka Adi darzanavAda kI carcA - prazasta kSetra, tithiyA~ 408 413 415 90909090090909090509090900359909090909090905090900909090 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG tArA binA mArUM jIvana adhurUM tArA vinA, mArUM jIvana adhUrUM tArA saMgAtha mAM, pUrUM ne mdhuruN| tArA vinaa| tArI tAsIra che, atIta nI bArI, bhInI saMvedanA, sparza ati bhArI, dila cahe bhavobhava, tAro sAtha karUM, tArA saMgAtha mAM, pUruMne mdhuruN| tArA vinA / tUmale, dharatI Upara svarga utare, mana nAM AkAze, meghadhanuSa prasare, tArA saMgAthe, siddhazilA' sara karUM, tArA saMgAtha mAM, pUruMne mdhuruN| tArA vinA / haMsa zamaNA no, samarpaNa nI pAMkho, UrjA 'zraddhAMdha' kI, tujha bhInI AMkhoM, dRr3ha che vizvAsa-dama, puruSArtha karUM, tArA saMgAtha mAM, pUruM ne mdhuruN| tArA vinA / - 'zraddhAMdha 7077070000000000036090090050505050505050605060 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 jina Agama ke 12 aMga ananta karuNA sAgara, guNoM ke ratnAkara, darzana ke divAkara bhagavaMta ne jagata ke jIvoM ke kalyANa ke lie dvAdazAMgI rupa vANI kI prarUpaNA (racanA) kii| isameM prathama aMga - AcArAMga sUtra 18,000 pada pramANa hai| sabhI tIrthaMkaroM ne sarvaprathama AcArAMga kA hI upadeza diyA hai / mahAvideha kSetra ke vartamAna viharamAna tIrthaMkara bhI sarvaprathama AcArAMga kA hI upadeza dete haiN| mokSa kA AvyAbAdha (bAdhA rahita) sukha prApta karane ke lie AcAra jarUrI hai| isa sUtra meM aise gahana bhAva bhare haiM, jaise gAgara meM sAgara / AcArAMga AdhyAtma kI amUlya nidhi hai| isa sUtra meM sAdhu ke AcAra kyA haiM ? unake karane jaisA kyA hai ? saMtoM ko satata jAgRta rahane ke lie yaha prathama sUtra atyanta zikSAprada hai / yaha sUtra mAtA samAna, dAhine pAMva samAna hai| dUsarA aMga : sUyagaDAMga sUtra - isa sUtra meM sAdhu ko zikSA dI gaI hai| yaha sUtra bAMyA aMga ke samAna hai aura ise pitA kI upamA dI hai| jo sAdhaka AdhAkarmI AhAra karate haiM, unakI dazA vaizAlika machalI jaisI hotI hai / DhaMka aura kaMkha nAmaka pakSI pAnI ke bahAva meM AI haI vaizAlika machalI ko apanI tIkSNa coMca dvArA use biMdha dete haiM aura usakA mAMsa khAte haiM / machalI tar3apatI huI, cillAte hue mRtyu kI zaraNa meM calI jAtI hai| AdhAkarmI AhAra : doSita AhAra DhaMka aura kAMkha pakSI : AhAra khAne se baMdhe karma machalI ko coMca meM pironA :jIva ko pironA tIsarA aMga : DhANAMga sUtra : yaha dAhinI piMDalI samAna hai, jisameM 1 se 10 bola kA varNana AtA hai| cauthA aMga : samavAyAMga sUtra : yaha bAMyI piMDalI samAna hai| 70770700000000000361050905050505050505050605060 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG pAMcavA aMga : maiyA bhagavatI sUtra : yaha dAhinI jaMghA ke samAna hai / I isako vivAha pannati bhI kahate haiM / isameM 36,000 prazna gautama svAmI ne pUche aura bhagavAna ne utane hI uttara unako die / apane priya ziSya kA saMbodhana - 'he gautama ! mere aMtevAsI ! aise sneha bhare zabda se saMbodhita karate the / gautama svAmI kitane bhAgyazAlI the / kitane viveka-vinaya aura gurubhakti meM lIna hoNge| mere prabhu kI AjJA - yahI merA jIvana aura yahI merA prANa hai / aise guNoM ke prabhAva se ve bhagavAna ke aMtevAsI bane hoNge| guru ko arpaNa ho jAe use tarpaNatA (tRpti) milatI hai / chaThA aMga : jJAtA sUtra : yaha bAMyI jaMghA samAna hai / sAtavAM aMga : upAsaka (zrAvaka) dazAMga ( 10 ) sUtra : yaha dAhine kaMdhe samAna hai / AThavAM aMga : aMtagar3ha sUtra : yaha bAMye kaMdhe samAna hai ( kevalajJAna bAda turaMta siddha hone vAle) navamAM aMga : anuttaropapAtika sUtra : yaha dAhinI bhujA samAna hai / dazavAM aMga : prazna vyAkaraNa sUtra : yaha bAMyI bhUjA samAna hai / gyArahavAM aMga : vipAka sUtra : yaha garadana ke samAna hai / bArahavA~ aMga : dRSTivAda sUtra : yaha mastaka samAna hai / 12 aMgoM kA saMkSipta vivaraNa lekhaka : saMgrAhaka : pU. A. bha. zrI puNyodayasAgara sUrIzvarajI muni zrI mahAbhasAgarajI 1. AcArAMga : mAtA samAna, dAhine pAMva rupa, pramANa : 1800 pada / zruta skaMdha :- 2 :- (1) brahmacarya, adhyayana, (2) AcArAMga 16-adhyayana / varNana - gocarI jAne kI vidhi, sAdhu jIvana kI upayogI jAnakArI, pRthvI Adi chaH kAya ke jIvoM kA nirupaNa / 362 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG 2. sUyagaDAMga (sUyagaDa) : pitA samAna, bAMyA aMga samAna / pramANa : 36,000 pada, 21,000 shlok| zrutaskaMdha : (1) gAthA SoDazaka-16 adhyayana (2) ArdrakumAra-gozAlA viSaya meM aadi| varNana : 363 pAkhaMDI virodha ke, RSabhadeva ke 98 putroM ke prazna-samAdhAna, mahAvIra ke guNoM ke viSaya meN| 3. (ThANAMga) sthAnAMga :- dAhinI piMDalI samAna, pramANa - 72,000 pada, 3700 shlok| zruta skaMdha - (1) 10 adhyayana hai| varNana - 1 se 10 aMka meM AtI, jagata ke dravya kI yAdI, 9 AtmAoM ne tIrthaMkara nAmakarma bAMdhe, ve haiM zreNika sulasA Adi, jaina bhuugol| 4. samavAyAMga :- bAMyI piMDalI samAna / pramANa - zrutaskaMdha - 2 : (1) adhyayana meM kula 135 sUtra haiM (2) 12 aMgoM kA saMkSipta svruup| varNana - 1 se 100, 200, 300, 400, 1 lAkha, 10 lAkha sAgaropama sthiti padArthoM kI yAdI bhagavAna mahAvIra ne prarupita kI hai| 5. bhagavatI :- (vyAkhyA prajJapti, vivAha pannati) pramANa : 2,66,000 pada, 41 zataka, 100 adhyayana, 1000 uddeshaa| zrutaskaMdha - 2 : dAhinI jaMghA samAna, jayakuMjara hAthI se sUtra kI smaantaa| varNana :- 36,000 prazna, jayaMtI zrAvikA ke prazna, anya prazna / 6. jJAtA dharma kathAMga (nAyA dhammakahA) :- bAMyI jaMghA smaan| zruta skaMdha - 2 :- (1) jJAtA zruta skaMdha - 19 adhyayana, (2) dharmakathA, zrutaskaMdha-10 varga, draupadI ne jinapUjA kI usakA adhikAra, indra-indrANiyoM ke vRtAMta / 50@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 363 90GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII varNana :- DhAI dina hAthI ke bhava meM meghakumAra, rUpaka kathAeM, mallinAtha bhagavAna kA jIvanadarzana, naMda maNiyAra kA jIvana vRttAMta / 7. upAsaka dazAMga (uvAsaga dazA) :- dAhine kaMdhe samAna upAsaka :- shraavk-10| pramANa : 57,600 pada, 812 shlok| zrutaskaMdha - 2, prathama adhyayana, AnaMda zrAvaka, dUsare se 8 adhyayana-kAmadeva zrAvaka Adi ko calAyamAna karane ke lie devoM dvArA upasarga, AnaMda, kuMDakaulika, tetali pitA, naMdinI pitA ko devoM ke upasarga nahIM hue| varNana :- AnaMda Adi 10 zrAvakoM kA adhikAra, kAmadeva, saddAla putra / 8. aMtakRta dazAMga (aMtagar3a dazA) :- 8 varga, 82 adhyayana, bAMye kaMdhe samAna / pramANa - 11,52,000 pada, 850 shlok| zruta skaMdha :- (1) zreNika kI rAnI, mahAsenA, kRSNa-100 olI (2) zmazAna meM kAusagga dhyAna gajasukumAla kA jIvana vRtta (3) aimuttA muni aura arjuna maalii| varNana - aMtakRta kevalajJAna prApta kara turaMta Ayu pUrNa kara 8 karma ko kSaya karake siddha hue, yAdava veSa vibhUSaNa, zrI aMdhaka viSNu ke gautama Adi 8 putra zatrujaya para aNtkRt| 9. anuttaropapAtika dazAMga :- (anusaro vavAI dazA) 3 varga, 33 adhyayana, dAhinI bhujA smaan| pramANa - 23,04,000 pd| zrutaskaMdha - bhagavAna mahAvIra ne apanI dharma parSadA meM prazaMsA kI dhannA kAMkadI aNagAra, 8 mAha kI cAritra paryAya meM cha? ke pAraNe aayNbil| varNana - zreNika kI rAnI dhAriNI ke jAlI Adi 7 putra / cellaNAM kA vehalla, veNa 2 putra, naMdA rAnI ke putra abhayakumAra kA caritra / 707707000000000003645050905050505050505050605060 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOG@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOGOG 10. prazna vyAkaraNa (mahA vAgaraNam):- bAI bhujA smaan| pramANa :-4,60,800 pada zrutaskaMdha :- 1 zrutaskaMdha hai| 10 adhyayana, 108 prazna, 108 aprazna, 108 praznAprazna, vidyAtizaya mahAcamatkArI vidyAmaMtra / varNana :- bahuta se bhAga vartamAna meM upalabdha nahIM hai, hiMsA Adi 5 AzravoM kA varNana, ahiMsA Adi 5 saMvara kA varNana, nAgakumAra Adi bhuvanapati devoM ke sAtha vArtAlApa / 11. vipAkasUtra (vivAga sUyama) :- garadana smaan| pramANa :- 92, 16,000 pada zrutaskaMdha :- (1) duHkha vipAka zrutaskaMdha (2) sukha vipAka zruta skaMdha, donoM ke 10-10 adhyayana, yugabAhu tIrthaMkara ne dAna diyA, usakA ullekh| varNana :- mRgAputra kA adhikAra, asahya pIr3A se grasita jIva, gautama svAmI dekhane jAte haiM, dAna dharma kI mhimaa| 12. dRSTivAda (didvivAo):- mastaka samAna / varNana - anupalabdha haiN| * 45-Agama meM, 12 aMga + 11 upAMga + 10 payannA + 6 cheda sUtra + 4 mUla sUtra + 2 cUlikA kA samAveza kiyA gayA hai| __ 10 payannA :- 1 causaraNa, 2. Atura pratyAkhyAna, 3. mahApratyAkhyAna, 4. bhakta parIkSA, 5. taMdula vaicArika, 6. saMsAraka, 7. gacchAcAra, 8. gaNividyA, 9. devendrastava, 10. maraNa smaadhi| 10 payannAoM meM prathama causaraNa aura dUsarA Atura pratyAkhyAna AtA hai / tIrthaMkara deva dvArA artha se batAyA huA zruta kA anusaraNa karake prajJA prApta muni jisakI racanA kare usako prakIrNaka athavA payannA kahate haiM / isakI autpAtikI Adi caturvidha (cAra buddhi : autpAtikI, kArmiNI, vainaiyikI, pAriNAmikI) buddhi nidhAna munivara zruta anusAra graMtharUpa meM prarUpaNA karate haiM (racanA karate haiM) Atura yA AUra paccakkhANa meM AUra - roga se grasita AtmA, isameM bAlamaraNa, bAla 909090900909090909090909003659090909090909050909090909090 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG paMDita maraNa evaM bAla paMDita maraNa, ina tIna mukhya viSayoM para vivecana kiyA gayA hai / isake antargata dezavirati, dharma kA svarUpa, aticAra, AlocanA, hiMsAdi, virati, pratikramaNa, niMdA Adi samAviSTa hai, saMthArA kI vidhi kA bhI varNana hai| taMdula vaicArika payannA kA vivaraNa Azcarya yautpanna kare aisA bauddhika vicAra hai / zarIra kI azuci bhAvanA kA viSaya mukhya rUpa se liyA gayA hai| ___ manuSya kA garbhakAla, garbhastha jIvana kI gati, garbha ke aMtargata jIvana kA vikAsa krama, AhAra, aMgaracanA, gati, prasava viSayaka nirupaNa, prasavakAla, prasava vedanA, manuSya kI 10 dazA, yugalika dharma, zatAyu varNa vAlA jIva kA AhAra evaM azuci bhAvanA, strI ke zarIra Azrita nirveda vairAgya upadeza - Adi kA varNana hai| Detailed gynecological explanation is astounding and highly surprising. manuSya ke jIvana meM kula kitane zvAsosvAsa hai aura kitane taMdala (cAvala) pramANa AhAra karate haiM, ina mukhya viSayoM kA varNana karate mUMga, ghI, mIThA, vastra Adi ke upabhoga kA varNana kiyA gayA hai| saMthArA dhAraNa karane vAle mahApuruSa : AryA puSpacUlA ke dharmAcArya arNikA putra, sukomala RSi, ujjaina ke avaMtisukumAla, cANakya, kAkaMdI nagarI ke abhayaghoSa rAjA, cilAtIputra gajasukumAla Adi, saMthArA karane vAle guru zramaNa saMgha, saMpUrNa jIva rAzi se kSamAyAcanA karate haiN| 'Ayariya uvajjhAe' sUtra kI tIna gAthAeM isa viSaya meM suprasiddha haiN| 7077070000000000036650090050505050505050605060 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) Agama meM mokSa mArga kA nirdeza zrI namra muni likhita lekha se uddhRta jagata ke 80% jIva dizA binA kI daur3a vAle haiM saMsAra meM raha kara kitanI hI gati yA pragati kareM kintu vaha TempararI hI hotI hai kyoMki vaha lakSavihIna hotI hai| jIvana TempararI hai, jIva paramAnenTa hai (jIvana asthira hai, jIva sthira hai)| AtmA mUla rUpa se sabhI kI samAna hai, AtmA kI dRSTi se sabhI AtmA samAna kSamatAvAlI hai, koI pharka na hote hue bhI bahuta pharka hai| bhavobhava se apane jIvana ko dizA dete rahe haiM, bhagavAna ne usa bhava meM jIva ko dizA dI thI / jIvana kI dizA bAra-bAra badalatI rahatI hai / mahAvIra ne jIvana kI dizA nizcita kI aura vaha dizA eka hI thI evaM dazA bhI eka hI thii| mahAvIra kI dizA thI - maiM apane ko pahicAnatA hU~, maiM mujha se miluuN| hama nitya jise milate haiM, vaha maiM hU~ hI nahIM / jisase mujhe milanA hai, usase Aja taka maiM milA hI nhiiN| jo svayaM se milatA hai, use dUsare se milane kA kucha rahatA hI nahIM / jo svayaM se milatA nahIM hai vaha jagata sabhI ko milane jAtA hai / saMsAra meM se, jagata meM se jo kucha milatA hai vaha to milA huA hI hai, aura jo milA huA hai use to hamezA khonA hai| maiM mujhase milU~, mere aMtara meM se kucha prApta karUM / mujhase prApta karUM, jisase sampUrNa jagata prakAzita karUM, aisAbodha jahA~ se mile usa graMtha kA nAma 'Agama', Agama agama ko ekTIva kara detA hai| agama :- indriyoM se jisako gama hI na pdd'e| 8 rUcaka pradeza / AtmA jaba saMpUrNa zuddha ho gaI taba mahAvIra bhagavAna bane / abhI bhI hamArI AtmA ke asaMkhya azuddha pradezoM ke madhya, zarIra ke madhya bhAga meM ATha aise pradeza (pArTikalsa) haiM, jo saMpUrNa zuddha haiM, (rUcaka prdesh)| ye siddha bhagavAna ke jaise hI rUcaka pradeza haiM / 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGQ 367 GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) anaMta zakti, jJAna, darzana rUpa haiM / asaMkhya azuddhi ke madhya ATha zuddha pradeza nagaNya bana gae haiN| ATha pradeza Passive ho gae haiM / isako ekTiva karane vAlA graMtha hai 'Agama' / zuddha hone laga jAe taba siddhi nikaTa A jAtI hai / Agama mokSa dilAtA hai| AtmA ke 8 bheda gautama svAmI mahAvIra prabhu ko prazna pUchate haiM ki - he bhaMte ! AtmA ke kitane prakAra haiM ? isa prazna ke uttara meM syAdavAda kA prarupaNA kI karane vAle bhagavAna mahAvIra ne paryAyAstika naya kI apekSA se AtmA ke 8 bheda kahe haiN| ve isa prakAra haiM : 1. dravyAtmA, 2. kaSAyAtmA 3. mana-vacana-kAyA rupa yogAtmA, 4. upayogAtmA, 5. jJAnAtmA, 6. darzanAtmA, 7. cAritrAtmA, 8. vIryAtmA / vibhinna paryAyoM ko letA jAya evaM chor3atA jAya va dravyAtmA, athavA kaSAyAdi paryAyoM ko gauNa karatA hai taba zuddha dravya rupa svayaM ke svabhAva ko prApta kI huI AtmA vaha dravyAtmA hai| dravya aura paryAya donoM tatva padArtha mAtra meM rahe hue hI haiM, isalie donoM dRSTi se dekhe binA mukti nahIM / eka dRSTi se dravyAstika naya kii| dUsarI paryAyAstika naya kI / AtmA nitya hai, yaha bhASA vyavahAra dravya kI dRSTi se satya hai| AtmA anitya hai, yaha bhASA vyavahAra paryAya kI dRSTi se satya hI hai / isa prakAra donoM prakAra se bhASA vyavahAra sApekSa bhASaNa hai, jo sarvathA satya hai| AtmA nitya hI hai yA AtmA anitya hI hai, yaha nirapekSa bhASaNa asatya hai, bhagavAna ne aise vyavahAra ko sarvathA asatya evaM prapaMcayukta kahA hai, kAraNa ki isase saMsAra ke kleza, saMgharSa vitaMDAvAda paidA hotA hai| duniyA khUbasUrata hai, hameM jInA AyA nahIM, hara cIja meM nazA bharA hai, hameM pInA AyA nhiiN| 70770700000000000368509090050505050505050605060 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG AThoM hI AtmAe~ paraspara saMbaMdhita haiN| dravyAtmA kaSAyAtmA hotI bhI hai, na bhI hotI hai| parantu kaSAyAtmA niyama se dravyAtmA hotI hai / mohakarma se ghirI AtmA niyama se kaSAyAtmA hotI hai / siddhAtmA yoga binA hone se yogAtmA nahIM kintu dravyAtmA hai hI / yogAtmA hai vaha bhI niyama se dravyAtmA hai, samyag dRSTi jIva jJAnAtmA hai, siddha ke jIva jJAnAtmA hai| aura niyama se dravyAtmA hotI hI hai| kevalI jIva upayogAtmA hai| ____ 1. cAritrAtmA sabase kama aura saMkhyAta hai, 2. jJAnAtmAe~ anaMta haiM, siddha evaM samagra dRSTi kI apekSA se, 3. usase anaMtaguNA kaSAyAtmA 4. usase vizeSAdhika yogAtmA, ayogI kI apekSA se vIryAtmA vizeSa adhika, upayogAtmA, dravyAtmA, darzanAtmA saMkhyA samAna hai| mAkaMdI putra aNagAra ke prazna bhagavatI sUtra sAra : bhAga - 3 rAjagRhI nagara ke bAhara 'guNazIla' nAmaka caitya udyAna thaa| bhagavAna mahAvIra nagarI meM padhAre / samavasaraNa kI racanA kI gaI, parSadA AI dharmopadeza diyaa| usa kAla, usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ke ye mAkaMdI patra aNagAra the, svabhAva se bhadrapariNAmI, upazAMta, krodha-mAna-mAyA-lobha ko kSINa karane vAle, mArdava-Arjava guNa ko AtmasAta karane vAle, guru kI AjJAnusAra saMyama mArga para calane vAle, vinaya-viveka se paripUrNa paryupAsanA karate the| ve muni samavasaraNa meM Akara vaMdana-namana kara prazna pUchane lage: sthAvara jIva manuSya avatAra prApta kara mokSa jAte haiM ? he prabhu ! pRthvIkAya, appakAya evaM vanaspati kAya ke jIva kApota lezyA meM rahate hae - vahAM se marakara sIdhe manuSya avatAra ko prApta kara sakate haiM kyA ? aMta meM ghAtI karmoM kA nAza kara, kevalajJAna prApta kara mokSa meM jA sakate haiM ? 707707000000000003695050905050505050505050605060 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG yathArthavAdI prabhu mahAvIra ne kahA ki - "mAkaMdIputra aNagAra ! ve jIva mAnava janma prApta kara sabhI karmoM kA kSaya karake nirvANa prApta karate haiM, kRSNa lezyA vAlA bhI, ye tIna prakAra ke jIva manuSya janma meM Akara mokSa prApti meM bhAgyazAlI ho gae / agnikAya evaM vAyukAya ke jIva isa prakAra manuSya bhava prApta nahIM kara skte| **** carama arthAt jisakA sarvadA aMta ho jAe dA. ta. kevalI bhavyAtmA svayaM ke jIvana meM zeSa rahe vedanIya, gautra aura nAma karma tInoM aghAtI karmoM kI nirjarA karake aura aMtima AyuSya karma ko aMtima samaya meM vedana karate karma ko carama' kahA jAtA hai / isakA hamezA ke lie aMta ho jAtA hai| * kriyAe~ 5 prakAra kI haiM - 1. kAyikI, 2. adhikaraNikI, 3. paritApanikI, 4. prAdveSikI, 5. praannaatipaatikii| __ * kisI bhI sthAna para vAyukAya ke binA agnikAya akelA nahIM raha sakatA / kaisI bhI havA (vAyu) yA agni ho to sacita hotI hai / vAyakAya ke binA agnikAya prajjvalita nahIM raha sktii| * pRthvIkAya jIva Adi : pRthvIkAya, apakAya, agnikAya, vAyukAya aura vanaspatikAya jIva ke viSaya meM - pRthvIkAya kI sAta lAkha yoniyA~ hotI haiM / sabhI alaga-alaga AhAra vAlA, usakA pariNamana karane vAle, kRSNa-nIla-kapota teja lezyA dhAraNa karane, mithyA dRSTi vAlA, mati ajJAna aura zruta-ajJAna vAle hote haiN| kevala karmayoga ke mAlika, sAkAra upayoga (jJAna) aura nirAkAra upayoga (darzana) donoM pRthvIkAya jIvoM ke hote haiM / jJAna aspaSTa hotA hai / abhAva nahIM hotA, anyathA jIva kA lakSaNa ghaTatA hI nhiiN| AhAra meM dravyarUpa sarvAtma pradezoM se, kSetra se asaMkhyAta pradezAvagAr3ha, kAla se 9@GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO 370 GOGOGOG@GOGOGOGOGOG@GOOGO Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) jaghanya, utkRSTa, madhyama kAla meM tathA bhAva se varNa-gaMdha-rasa aura sparzavaMta pudgala letA hai| grahaNa kie hueAhAra ko zarIra aura indriya rUpa se pariNAma A sakatA hai tathA AhAra kie hue kA asAra bhAva mala ke samAna naSTa ho jAtA hai, anAbhoga rupa AhAra karate hI haiM / usI prakAra se dRSTi yA aniSTa sparza kA vedana anAbhoga pUrvaka hotA hai, parantu svayaM ko saMvedana nahIM hotaa| ____ 18 pApasthAna bhI pRthvIkAya jIva ko hote haiM / pRthvIkAya jIva anya sthAna meM rahe hue pRthvIkAya ke jIvoM kA hanana karatA hai phira bhI ahiMsA kA ahasAsa nahIM hotA / dA. ta. lAla miTTI aura kAlI miTTI kA mizraNa bhI paraspara ghAtaka banatA hai| * pRthvIkAya ke jIvoM kI gati : dA. ta. naraka gati ko chor3a zeSa manuSya, tiryaMca yA devagati meM se nikala kara pRthvIkAya meM jaanaa| naraka gati meM se sIdhe pRthvIkAya meM nahIM jA skte| devagati meM se sIdhe pRthvIkAya meM jA sakate haiN| jaghanya se aMtarmuhUrta evaM utkRSTa se 22000 varSa kI sthiti kahI hai| samudghAta 3 kahe haiN| vedanA, kaSAya, mAraNAMtika (samudghAta kara marate haiM) pRthvIkAya marakara naraka evaM devaloka meM nahIM jAte / parantu manuSya yA tiryaMca gati meM jAte haiM / isI prakAra apkAya jIvoM kA svarUpa jaannaa| apkAya jIvoM kI utkRSTa sthiti 7000 varSa kI jaannaa| teukAya jIvoM kI tIna ahorAtri kI jaannaa| teukAya marakara tiryaMca gati meM evaM 3 lezyAeM jaannaa| vAyukAya ke 4 samudghAta jAnanA - vaikriya, vedanA, kaSAya, maraNAMtika / bAdara nigoda vanaspatikAya kA AhAra 6 dizA kA jaannaa| Upara batAe hue 5 sthAvara sabhI sUkSma-bAdara-paryApta-aparyApta-cAra prakAra se jaannaa| 909090900909090909090909003719090909090909050909090909090 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG avagAhanA - paryApta sUkSma nigoda kI sabase se km| aparyApta sUkSma vAyukAya kI avagAhanA asaMkhyAta guNA adhika hai| aparyApta bAdara vAyu kAya kI, paryApta bAdara agnikAya kI, aparyApta bAdara apkAya kI, aparyApta bAdara pRthvIkAya kI, aparyApta pratyeka vanaspatikAya tathA bAdara nigoda kI avagAhanA kramaza: asaMkhyAta guNA bar3hatI hai| pAMca sthAvara jIvoM meM vanaspatikAya ke jIva sabase sUkSma se sUkSmatara haiM, bAdara kI apekSA se bhI vanaspati kAya hI sabase adhika bAdara, bAdaratara hai| adhyayana, AdhyAtma, zruta jJAna "jinAjJA' meM se udadhRta se lekhaka :- pa.pU. ratnabhAnuvijayajI ma. dazavaikAlika niyukti - 21vA~ zloka ajjhapassAyaNaM kammANaM avacao uvaciANaM / aNuvaccao a navANaM, tamhA ajjhayaNamicchanti / artha - (zrI zrutajJAna) pUrva saMcita karmoM kA hrAsa aura nae karma bandha kA nirodha karane ke lie AdhyAtmA kA anAyana prApti karAne vAlA hone se adhyayana' kahA jAtA hai| 5 jJAna meM zrutajJAna' hI 'bolane vAlA jJAna hai|' sirpha zruta jJAna kA hI lenA yA denA ho sakatA hai| matijJAna, avadhijJAna, mana:paryAvajJAna aura kevalajJAna cAroM hI mauna haiN| cAroM ke jJAna ko samajhane ke lie zrutajJAna kA hI AdhAra lenA par3atA hai| guru-ziSya jJAna lete-dete haiM; isalie sirpha zrutajJAna hI saMbhava hai / guru ziSya ko zrutajJAna dete haiM usake sAtha dUsarA jJAna svataH prApta karane kI kalA sIkha lete hai| isI kAraNa se nisarga samyaktvI se adhika adhigama samyaktvI jIvoM meM asaMkhya guNa hote haiM / adhigama samyaktva prApti kA mUla guru mukha se prApta kiyA huA zruta jJAna to hai hii| 7050505050505050505050505050372900900505050505050090050 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG pa. pU. bhadrabAhu svAmIjI 'adhyayana' zabda kI vyAkhyA sabase pahale samajhAte haiM 'ajjhappasA' :- adhyAtmA kI prApti jisase hotI hai vaha adhyayana / 'AdhyAtma' yAni kyA ? sarala bhASA meM karmaraja se malina AtmA kA zuddha svarUpa AtmA kI ora prayANa (prasthAna) yahI AdhyAtma / AdhyAtma :- zuddha svarupI AtmA kI prApti jisase hotI hai vaha AdhyAtma / AdhyAtma AtmA meM 'viveka' paidA karatA hai, vivekI manuSya - heya, jJeya aura upAdeya kA bheda jAnatA hai / vivekI jIva Azraya kA nirodha kara, pUrvakRta karmoM ko zuddha karane kA prayatna prAraMbha kara detA hai / pUrva saMcita karmoM kA kSaya aura nae karma saMcaya kA nirodha / isake mUla meM zrutajJAna hI hai| isIlie AdhyAtma zuddha svarUpa kI prApti ke lie zruta jJAna kI upAsanA evaM tatva kI bhAvanA anivArya aMga kahA hai; yAda rahe - jaina zAsana meM pratyeka vyavahAra meM zrUta jJAna, kevalajJAna se adhika mahatvapUrNa kahA hai| Aja kI bAta 'cittazuddhi' pa. pU. A. jayaghoSasUrIzvarajI ma. kI hitazikSA kA sArAMza * jo cittazuddhi hotI hai to bAhya paribala zubha milatA hai evaM AMtarika pariNati bhI ujjvala banatI hai| * zubha nimitta, zubha yoga, zubha bhAvanA, citta zuddhi se milate haiM / jaise-jaise azubha ho to vaha AbhyaMtara aura bAhya stara chUTatA jAtA hai / citta vizuddhi se azubha vikalpa chUTate haiM, kintu bAhya bhUmikA meM Asannimito se bhI AtmA dUra rahatI hai| * citta zuddhi kaise milatI hai ? zuddhi, syAt RtubhUtasya :- jo sarala banatA hai vaha namra banatA hai, usako zuddhi milatI hai| sarala banane ke lie 'ajJAna' evaM 'vakratA' donoM kA tyAga karanA par3atA hai / ajJAna samarpaNa se jAtA hai / agItArtha sAdhu bhI jo bhUla kare aura vaha gItArtha ko samarpita hogA to GOOGOGOGOGOOGOGOGOGOOGOGO 373 Gee(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGO Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha dvArA doSa kI zuddhi ho jAegI, vaha doSa evaM usa viSayaka ajJAna donoM dUra ho jaaeNge| jJAna ko samarpita ho jAne se jJAna prApta hogA / zuddha jJAna se vakratA sahaja rUpa se dUra ho jAtI hai| aisA sarala, Rju AtmA zuddhi ke yogya hai, usI ko citta zuddhi mila sakatI hai| anya darzanoM meM batAyA hai ki cittazuddhi, mUlAdhAra cakra se lekara sahastrAra cakra taka sAtoM cakroM ko gati detA hai / zarIra ke ye cakra gatimAna hote haiM yA nahIM inako vega milatA hai yA nahIM kintu cittazuddhi se mokSa ke prati kI bAhya aura AbhyaMtara donoM, mUla AdhAra-zubha adhyavasAya svataH zubha sAmagrI donoM vegayukta hokara A milatI hai / sarala banakara citta kI vizuddhi kara apanI AtmA zIghra paramapada prApta kara siddhazilA meM sthAna grahaNa kare aisI prArthanA / kitane kA zaraNa liyA ? Agama ko jAno : sUyagaDAMga sUtra kitanoM kA zaraNa liyA, para na liyA eka arihaMta kA / kahIM sAMpradAyika jhagar3A ho gayA, tuma kahIM phaMsa gae, tumhAre cAroM ora AdhA pauna kilo mITara kA rAstA aisA hai ki tumako yadi koI dekha le to jalA DAle, kATa DAle, mAra DAle, bacane kI koI sthiti nahIM hai aura aise meM koI sajjana mila jAyeM, cAhe vo usI jAti kA ho parantu tumako vizvAsa ho jAe ki ye mujhe bacA legA, bhAI mujhe bacA lo, usako dayA A gaI aura usane kaha diyA calo A jAo, lekina yadi kisI ne tujhe dekha liyA to tujhe bhI mAregA, mujhe bhI mAra DAlegA / ye dekha bhoyarA hai, isameM aMdara utara jA / bahuta dinoM se baMda vaha bhoyarA ( talaghara ) na khir3akI na dvAra, na veMTilezana, aMdherA ghuppa, cAmacir3iyoM ke ghara hoM, bhayaMkara badabU A rahI ho, dina meM eka bAra khAne kA dekara calA jAe, aisA bhoyarA ho phira bhI tuma usameM utaroge na ? kyoMki 374 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) vaha zaraNagAha lagegA / jaisA taisA kaisA bhI hai ? mere ko to bacA rahA hai| jisako bhaya lagegA vaha to aisA zaraNa svIkAra karegA / jisako bhaya nahIM lagegA vaha aisA zaraNa svIkAra nahIM kregaa| * zAstroM meM 4 zaraNa batAeM haiM, kintu Apake kitane zaraNa haiM ? korTa kI prAblama AI? - vakIlam zaraNaM gacchAmi bAla bar3ha gae? - hajAmam zaraNaM gacchAmi kapar3e gaMde ho gae? - dhobIm zaraNaM gacchAmi bImAra ho gae ? DaoNkTaram zaraNaM gacchAmi bahi-caupar3e badalanA hai ? - sI.e. zaraNaM gacchAmi thake-mAMde Ae ghara? - patnIm zaraNaM gacchAmi vRddha ho gae? - putram zaraNaM gacchAmi adhika asvastha ho gae ? - svajanam zaraNaM gacchAmi aise koI bhI vyakti jahAM taka AdhArabhUta lagegA, zaraNa bhUta lagegA, vahAM taka saMsAra nahIM chUTegA, jJAnI bhagavaMtoM ne usakA baMdhana rUpa paricaya karAyA hai| ___ pU. upAdhyAyajI ne adhyAtmasAra graMtha' meM bhava svarUpa adhikAra batAyA hai| usameM saMsAra ko samajhAne ke lie 20-20 upamAe~ dI haiM, usameM eka upamA meM kahA hai : moha ne majabUta pAMsA banAyA hai aura use tumhAre gale meM DAlA hai| usakA pallU (eka kinArA) usake hAtha meM hai, usa pAse ko cikanAhaTa se tara kara rakkhA hai, isalie vo gale meM acchA laga rahA hai, kintu jitanA cikanAhaTa se acchA lagatA hai, utanI hI usakI gaThAna majabUta hotI jAtI hai aura mRtyu bahuta zIghra AtI hai| gale datvA pAzaM tanayavanitA sneha ghaTitaM / putra aura patni ke sneha meM anurakta DorI sneha ke baMdhana meM cetanA ko lipta karatI hai| jisako baMdhana se Dara lagatA hai, use hI deva-guru-dharma kA zaraNa acchA lagatA hai / saMsAra se Dara kara AyA prANI Agama kI zaraNa meM A jAe aura yahI prANI isakA adhyayana karane lAyaka hai| 50505050505050505050505000375900900505050505050090050 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtra : Agama kA pAMcavA aMga 41 vibhAga haiM, jinako 'zataka' kahA jAtA hai / zataka ke antargata vibhAga ko 'uddezaka' kahA jAtA hai / isa aMga meM 100 adhyayana haiM, 10,000 uddezaka haiM, 36000 vyAkaraNa ke prazna haiM aura 2 lAkha 88 hajAra pada haiM / G bhagavatI sUtra meM kevalajJAnI ne gaNadhara dvArA pUche gae praznoM kA samAveza kiyA hai| mukhya praznakAra : indrabhUti (gautama svAmI), agnibhUti, vAyubhUti, maMDitaputra, mAkaMdI putra, rohaka, jayaMtI zrAvikA, usI prakAra anya tIrthiko arthAt anya sampradAyika bhI the / pramukhatA se to isa sUtra meM gautama evaM bhagavAna mahAvIra ke prazna-uttara haiM / bhagavatI sUtra kA pArAyaNa paryuSaNa ke dinoM ke atirikta hotA hai / bhagavatI sUtra meM gaNitAnuyoga kI pradhAnatA hai, phira bhI dravyAnuyoga, caritAnuyoga aura kathAnuyoga bhI pUrNa rUpa se dekhane ko milatA hai / * bhagavAna mahAvIra ne gautamasvAmI ke pUche prazna ke uttara meM batAyA ki lokasthiti (saMsAra - maryAdA) ATha prakAra kI hotI hai (zataka - 1, uddezya - 6 ) * vAyu AkAza ke AdhAra para rahI huI / * udadhi (samudra) vAyu ke AdhAra para rahA huA hai / * pRthvI samudra ke AdhAra para rahI huI hai / * jIva ( trasa - sthAvara) pRthvI ke AdhAra para rahe hue haiM / * ajIva (jar3a padArtha) jIva ke AdhAra para rahe hue haiM / ajIva ko jIvoM ne aura jIvoM ne karmoM ko saMgrahita kara rakhA hai / * AkAza sabhI vastuoM kA AdhAra hone se AdhAra binA kA hai / AkAza ke jIva 'khara' bhAga ke upara tirachA loka meM rahate haiM / 376 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOGOGOGOGOGOGOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOS indriyA~, matijJAna, chaH dravya * indriya dvArA AtmA ko jJAna hotA hai, ina indriyoM ko AtmA ne hI apane hisAba se racI huI hai / deva-devI yA Izvara ne nahIM racI / indriyoM kA viSaya grahaNa sarvathA niyata hotA hai| * aMdhere meM Ama kA sparza karane se mAlUma hotA hai ki Ama hai, sUghane se mIThI-khaTTe kA AbhAsa hotA hai / raMga pIlA hogA aisA anumAna ho jAtA hai / yaha saba matijJAna ke avagraha, IhA, apAya, dhAraNA, 4 prakAra meM dhAraNA' ke AbhArI haiM / avadhAna-prayoga meM dhAraNA zakti kI labdhi hI camatkArI banatI hai| * jIva nAma karma ke udaya se prANoM ko grahaNa karatA hai / jisake prANa nahIM vaha ajIva The * chaH dravya :- jIva, dharmAstikAya, adharmAstikAya, pudgalAstikAya, AkAzAstikAya, evaM kaal| ye chaH hI chaH dravya nitya, avasthita aura arUpI haiN| * nitya : inake mUla svabhAva kA vyaya nahIM hotA, ve pratyeka dravya apane apane svarUpa meM sthira rahane vAle haiN| dharmAstikAya, adharmAstikAya kabhI nahIM bnnaa| * avasthita : saMkhyA meM hAni-vRddhi kabhI nahIM hotI, paraspara pariNamana nahIM hotA isalie avasthita hai| * arUpI :- pudgalAstikAya ke atirikta sabhI dravya arUpI haiM, rUpa-mUrta, cAra guNoM se yukta rUpa, rasa, gaMdha, sparza / ___ koI bhI dravya aisA nahIM jo guNa (svabhAva) binA kA ho, arthAt guNa dravya ko kabhI chor3atA nahIM hai| dharma-adharma-AkAza akhaMDa aura kriyArahita eka-eka dravya hI hai, jIva pudgala kriyAvAna hai| kriyAyukta-eka AkAra se dUsare AkAra meM evaM eka sthAna se dUsare sthAna meM jAne vAle dravya, paramANu Adi rahita, madhya binA ke, apradezI pudgala paramANuoM se banA GUJJJJJJJJJJJJ 377 TUJJJJJJJJJJ Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG huA, skaMdha avayavavAlA hotA hai| usameM chedana-bhedana hone para jo bace vaha prmaannu| jaina zAsana paramANu kA chedana-bhedana meM nahIM maantaa| kUTastha, samyaktvI jIva, bhavAMtara * kUTastha :- sthira rahane vAlA samyaktvI jIva kA Atmabala itanA prabala hotA hai ki apane zuddha bhAvoM dvArA Ane vAle bhava meM naraka gati, vikalendriya evaM ekendriya jAti tathA napuMsaka veda jaise atyanta pApa bhogane ke sthAna prApta nahIM ho sakate / yaha hai samyaktva kA camatkAra / * samyaktvI jIva :- anantAnubaMdhI kaSAya, madhya ke 4 sthAna(nyagrodha, Adi, vAmana, kuJja) isI prakAra cAra saMghayaNa (RSabha nArAca, nArAca, ardhanArAca, kilIkA) nIca gautra, udyotana nAmakarma, azubha vihAyogati, strIveda Adi jo niMdanIya evaM ArtadhyAna karAne vAle sthAna haiM, usakA bhI baMdha nahIM karate / kAraNa : aise baMdha meM anaMtAnubaMdhI kaSAya mukhya kAraNa hotA hai / saMkalana rUpa meM :* anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha, kaSAya bAMdhatA nahIM hai| * nyagrodha Adi, vAmana, kubja ke bIca ke cAra saMsthAna nahIM bAMdhatA hai| * RSabha nArAca, nArAca, ardhanArAca, kalikA, cArasaMghayaNa kA baMdha nahIM krtaa| * nIcagautra, udyotana nAmakarma, azubha vihAyogati, strI veda kA baMdha nahIM krtaa| * niMdanIya evaM ArtadhyAna karAne vAle sthAna kA bhI baMdha nahIM krtaa| * ye sthAna anaMtAnubaMdhI kaSAyoM ke kAraNa baMdhAte haiM, isalie baMdha nahIM krtaa| bhavAMtara kisalie? bhavAMtara karane ke lie maryAdA isa prakAra batAI hai:- jo agalA bhava prApta karanA hai to usake lie usa bhava kA AyuSya karma pahale bAMdhanA par3atA hai, usake bAda usa gati ke 50505050505050505050505000378900900505050505050090050 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG lie nAmakarma aura usa gati meM le jAne vAlA AnupUrvi nAma karma upArjana karanA par3atA hai, zeSa sAta karmoM kA baMdha jIvAtmA niraMtara karatA rahatA hai| kyoMki jahAM kriyA hai vahAM karma hai| ___ mana kI vicAra dhArAoM meM aura mukhya rUpa se bhAva mana meM eka samaya ke lie bhI sthiratA nahIM / kAraNa ? ki gata bhavoM meM bhoge hue padArthoM kI smRti evaM isa bhava meM padArtha prApta karane kI tatparatA ina do kAraNoM se mana sthira nahIM rhtaa| dravya mana ko sva-AdhIna karane ke lie sAlaMbana dhyAna karane ke uttama sAdhana svIkAra karane ke bAda bhI bhAva mana ko sthira karanA atyanta durlabha hai| jisa lezyA ko grahaNa karake jIva mRtyu ko prApta karatA hai usI lezyA kA rUpa lekara vaha jIva utpanna hotA hai| 1. prathama, agale bhava kA AyuSya kA bNdh| 2. usake bAda, gati ke lie nAma karma kA bNdh| 3. usa gati meM le jAne vAlA AnupUrvi nAmakarma kA bNdh| nihnavavAda bhagavAna ke siddhAMtoM ke viruddha apane mata kA dRr3hatA ke sAtha pratipAdana kare use nihnava kahate haiN| * nihnavavAda :- apane kadAgraha ke kAraNa Agama dvArA pratipAdita tatvoM kA paraMparA ke viruddha artha kare vaha nihnava kahalAtA hai| jaina dRSTi se yaha mithyAtva kA prakAra hai| sUtrArtha kA vivAda kiyA jAtA hai, kintu jo apanA kadAgraha rakhatA hai taba vaha nihnava meM pariNIta ho jAtA hai| 8 prakAra ke nihnava mata : 1. jamAlI :- usane apane mana ke vicAroM kA prarUpaNa kiyA, prabhu mahAvIra kA jamAI thA evaM ziSya bhI thA / mahAvIra bhagavAna kA kahA sUtra 'kriyAmANa kRta' - arthAt jo karane vAlA kArya use kiyA gayA kahate haiM, jamAlI ne usake viruddha apanA mata sthApita kiyA / vyavahAra bhASA kA bhagavAna mahAvIra kA vAkya 'kaDemANe kaDe karAtA ho to vaha kArya kiyA 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe 379 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)G gayA kahalAtA hai, jamAlI ko yaha galata lagA aura usane apanA mata rakhA ki- jo kara liyA gayA use hI kArya kahate haiM bhagavAna kI bAta galata hai| yaha kahakara apanA mata sthApita kiyaa| 2. tiSyagupta :- vasu nAmaka 14 pUrvadhara muni kA ziSya thA, eka samaya RSabhapura meM thaa| jIva prAdezika mata kA prarupaNa kiyaa| prabhu mahAvIra ne gautama ke prazna kA uttara dete hue kahA ki - jIva ke asaMkhyAta pradeza haiM, usameM se eka pradeza bhI kama ho jAe to usako jIva nahIM kaha sakate / tiSyagupta ne isakA yaha artha nikAlA ki jisa pradeza ke binA jo jIva jIva nahI kahalA sakatA to usa carama pradeza ko hI jIva kyoM nahIM mAna lete ? 3. avyakta mata - 'ASAr3hI' nAmaka AcArya ne aisA mata phailAyA ki koI sAdhu hai yA deva aisA nizcita nahIM kahA jA sakatA, isalie kisI sAdhu ko vaMdana nahIM karanA aisI ekAMta dRSTi kA pracAra kiyaa| ___4. sAmucchedika nirbhava :- samuccheda - janma hote hI atyanta nAza / 'azvamitra' nAmaka sAdhu ne yaha mata kAyama kiyA ki - 'anupravAda pUrva kA adhyayana karate samaya yaha par3hane meM AyA ki utpanna hote hI jIva naSTa ho jAegA' kI saMdeha meM mata kI htthvaaditaa| 5. gaMga :- bainkraya nihnava :- eka samaya meM do kriyA kA anubhava ho sakatA hai, sira para sUrya kI garmI evaM pAMva meM nadI ke jala kI ThaMDaka kA anubhava kara yaha mata phailAyA / guru ne samaya kI sUkSmatA samajhAne kA prayAsa kiyA kintu apanA kadAgraha nahIM chodd'aa| 6. rohagupta :- athavA SaDulUka nihnv| usane trairAzika mata pravartIyA |jiiv ajIva evaM no jIva / dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, samavAya, nAmaka SaT padArtha kA ulUka gautra kA hone se SaDulUka rohagupta' ke nAma se kahalAe aura unakA mata bhI SaDulUka mata khlaayaa| 7. goSThAmAhila :- jIva aura karma kA baMdha nahIM parantu sparza mAtra hotA hai; isako 'abaddhika nihnava bhI kahate haiN| 8. boTika :- zivabhUti / vastra kaSAya kA kAraNa hai, parigraha rUpa hai ata: yaha tyAjya hai| 9@GOGOG@GOOGOGOGOGOGOGOGO90 380 90GOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 AtmA ke 7 adbhuta vizeSaNa 1. caitanya svarUpa:- svarUpa-guNa, svruupii-gunnii| * svarUpI AtmA evaM svarUpa caitanya guNa donoM bhinna hai, abhinna bhI haiN| * sarvathA bhinna nahIM aura abhinna bhI nahIM, kAraNa ? kAraNa yaha hai ki vastu mAtra kA svarUpa (guNa) svayaM ke svarUpa ko (guNI ko) chor3akara nahIM raha sakatA, isalie abhinna hai / phira svarUpI dravya hotA hai, taba svarUpa guNa hotA hai isalie bhinna hai| * AtmA apanI anaMta zakti ke mAdhyama se hI zarIra, indriyA~ tathA mana kA saMcAlana karane meM samartha hai, AtmA ke binA upayoga ke indriyA~ akiMcitkara hai, isalie AtmA caitanya svarUpI hai| prati samaya upayogavaMta hai| 2. pariNAmI AtmA : * AtmA karmabaMdha ke yoga se eka avasthA ko tyAga kara dUsarI avasthA svIkAra karatI hai, jise pariNAmI' kahate haiN| * AtmA ko kUTastha nitya (kisI bhI samaya jisameM parivartana nahIM hotA) aura kSaNika dharmI mAnane vAle, karmoM kA bhoga AtmA karatI hai yaha kisa prakAra ghaTita hogA ? isalie yaha mAnyatA galata hai / sukha aura duHkha kA anubhava phira hogA hI nhiiN| * AtmA dravya kI apekSA se nitya hai, paryAya (zarIra) kI apekSA se anitya hai, jIva dravya nitya rahatA hai, kintu kie karmoM ko bhogane ke lie eka zarIra nAza hotA hai aura dUsarA zarIra dhAraNa karatA hai, ina kAraNoM se hI AtmA pariNAma dharmI hai| 3. kartA :- AtmA mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya evaM yoga se banate karmoM kA kartRtva dharmayukta hai aura jo kartA hai vaha bhoktA bhI hai / AtmA apane pApa-puNya ke phaloM ko bhoga sakatI hai| 5050505050505050505050505050381900900505050505050090050 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG 4. sAkSAt bhoktA :- svayaM ke lie puNya pApa ke karmoM ko puruSa pratyakSa bhogane vAlA hai; caityanyamaya AtmA ke prayatna ke binA kucha bhI kArya nahIM kara sakate; isase AtmA meM kartRvya evaM bhokatRtva bhI hai| 5. svadeha parimANa :- jaina darzana kA uttara hai ki AtmA zarIra vyApI hai, sarvatra vyApta nahIM hai, AtmA ke guNa zarIra meM hI dikhAI dete haiM, AtmA ke jJAnAdi guNa, sukha, duHkha ke paryAya zarIra meM hI mAlUma hote haiN| __AtmA meM saMkoca tathA vistAra kI zakti rahI huI hai jisase cIMTI aura hAthI jaise zarIra meM abAdha rUpa se raha sakatI hai, parantu anya ke duHkhoM kA saMvedana apane ko nahIM hotA, AtmA zarIra vyApI hone se usake kisI bhI sthAna meM yadi vedanA hotI hai to usakA anubhava AtmA ko hotA hai| 6. prati zarIra bhinna :- pUre brahmAMDa meM eka hI AtmA nahIM ho sakatI, kintu pratyeka cetana zarIra meM jo AtmA basI huI hai, vaha bhinna-bhinna hai / jo pUre saMsAra meM eka hI AtmA mAnate haiM to sabhI ke zarIra, sukha-dukha, jJAna, icchA, rAga, dveSa aura moha-mAyA bhI eka jaise hone caahie| aisA anubhava nahIM hotA / pratyeka zarIra meM AtmA pRthaka-pRthaka mAnane se hI saMsAra kA pratyakSa vyavahAra satya rUpa meM anubhavita hogaa| 7. paudgalika adRSTa :- AtmA ajara, amara, achedya, abhedya hai| paraMtu karma ke AvaraNa ke kAraNa vartamAna meM aisA ahasAsa hotA nahIM hai / paudgalika adRSTa aisA - karma mAyA, prakRti, vAsanArUpI miTTI ke bhAra se AtmA rUpI tUMbar3A DhaMka gayA hai / nae-nae zarIra meM vedanAe~ bhoganA par3atI haiM, bhAvAMtara meM bhaTakanA par3atA hai, Adi adRSTa pudgala kA prabhAva hai| __ AtmA ke svarUpa ko na jAnane vAle, viparIta bolane vAlI yA asatya bolane vAlI AtmA agale bhava meM gUMgApana, jar3abuddhi, laMgar3e-lUle aMga, totalA, bobar3A bolanA evaM durgaMdha yukta mukha ko prApta karane vAlI hotI hai / aisA zAstrIya kathana hai| 7077070000000000038290090050505050505050605060 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG karma prakRti : ATha prakAra se karma bandhana ___ kSamAzramaNa pa.pU. pUrNAnaMdajI ma.sA. * karma prakRti :- mohanIya karma jaba udaya meM AtA hai; taba jIva vIryatA se upasthAna (paraloka ke prati gamana) karatA hai / vIryatA ke 3 bheda haiM - bAlavIryatA (avirati jIva) paMDita vIrya (sarva virati jIva), bAla paMDita vIryatA (dezavirati jIva) / upasthAna bAla vIryatA se hotA hai| mohanIya karma jaba udaya meM AtA hai, taba jIva apakramaNa bhI karatA hai, (uttama guNa sthAna se hI natara guNa sthAna meM jAtA hai) vaha bhI bAlavIryatA se evaM saMbhavata: bAla paMDita vIryatA se| kie pApakarma bhuktAna nahIM kie, anubhava kie binA naraka, tiryaMca, manuSya evaM devagati ke jIvoM kA mokSa nahIM hotA / karma ke do bheda batAe haiM, pradeza karma evaM anubhAga karma, isameM pradeza karma avazya bhoganA par3atA hai, anubhAga karma kucha bhuktAna hotA hai, kucha nahIM hotaa| ___ vIryatA kA artha hai prANImaya / 'bAla' kA artha hai, jisa jIva ko samyak artha kA bodha nahIM huA evaM sadbodha yukta virati na ho to vaha jIva bAla yAni mithyA dRSTi jIva kahalAtA hai| jo jIva sarva pApoM kA tyAgI hotA hai vaha paMDita arthAt sarvavirati ho vaha paMDita usI prakAra amukha aMza se virati hone se paMDita aura amukha aMza se na hone se bAla bAla paMDita' arthAt deza virati jiiv| * ATha prakAra se jIva karma baMdha kaise karatA hai ? isake uttara meM prabhu ne pharamAyA hai ki - jaba jJAnAvaraNIya karma kA udayakAla cala rahA ho taba darzanAvaraNIya karma kA anubhAva bhI niyamA hote haiM / isake vipAka meM darzana mohanIya karma (tatva ko atatva ke rUpa meM mAnanA aura Vice Versa yaha mithyAtva hai) bhI hotA hai, taba jIvAtmA ATha prakAra se karma bAMdhatI hai| 7077070000000000038390090050505050505050605060 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG zAstrIya vacana hai ki - mohanIya karma ke udayakAla meM tathA udIkaraNa - kAla meM uttama karma yAni nae karma bAMdhatA hI hai / jaise bIja tatva naSTa nahIM huA to aMkUra prati samaya meM utpanna hotA rahatA hai / * jIvoM kA jaisA adhyavasAya hotA hai vaisA hI pudgala kA karmarUpa pariNAma hotA hai evaM pudgaloM kA jaisA udaya hotA hai vaisI hI pariNati hotI hai / pra. : gautama svAmI ne pUchA ki kitane sthAna dvArA jJAnAvaraNIya Adi karma baMdha hote haiM ? uttara :- bhagavAna ne pharamAyA ki - he gautama ! rAga va dveSa ina do kAraNoM se karma baMdha hotA hai / krodha, mAna, mAyA, lobha ye rAga-dveSa se pRthaka nahIM haiN| cAroM kaSAya rAga-dveSa meM samAviSTa ho jAte haiM / * saMgrahanaya : ekIkaraNa hai, pU. a.vA.vana. ekendriya jIva hai / vyavahAranaya :- mAyA, krodha, mAna-dveSa rUpa, lobha - rAga rUpa / RjusUtranaya :- vartamAna sthiti ko hI svIkAra kreN| krodha :- anya ke vinaya samaya meM dveSa rupa; krodha - anya ke krodha samaya meM rAgarupa mAna :- anya ke guNa ke samaya dveSarupa, mAna-ahaMkAra puSTi ke samaya rAga rupa, mAyA :- anya ko Thagane samaya dveSarupa, mAyA - anya kA grahaNa samaya rAga rupa, lobha :- zatru kA asvIkAra samaya dveSa rupa, lobha - rAga rupa zabda naya :- zabda ko mahatva deM, krodha aura lobha kA samAveza mAna evaM mAyA meM ho jAtA hai, anya kA upaghAta karane vAlA lobha hotA hai to dveSa evaM mUrchArupa lobha hotA hai to rAga / krodha, mAna-dveSa rUpa, lobha va mAyA - 384 rAga rUpa samasta vastuoM kA * jIvAtmA ke prati pradeza meM 4 ghAtI karmoM kI dhUla cipakI huI hai, vaha sabhI jIvoM ko ve karma bhuktAna karane par3ate haiM (kSINa ghAtI kevalI ke alAvA) * AyuSya, nAma, gautra aura vedanIya karma saMsAra ke carama samaya taka kevalI bhagavaMtoM ko bhI bhoganA par3ate haiM / Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG * sImAtita viSaya vAsanA, bhoga vilAsa, parigraha kI mmtaa| * jIvAtmA prati samaya jJAna, darzana, upayoga vAlA hotA huA bhI jaba sAmagrIvaza rAga tathA dveSa kI lezyAoM meM vRddhi hotI hai, taba karmoM kA baMdha hotA hai| sAmAnya evaM vizeSa adhyavasAyoM se bAMdhe hue karma phala kI prApti samaya udaya meM Ae hue anya se udaya meM lAe hue evaM sva tathA para nimitta ko lekara udaya meM Ate haiN| dA. ta. manuSya aura tiryaMca ke jIva meM niMdrA' nAmaka darzanAvaraNIya karma vizeSa prakAra se udaya meM hotA hai| jaba nArakI jIva aura devoM ke niMdrA kA udaya apekSA se bahuta kama hotA hai| anya ke kAraNa karma kA udaya : koI manuSya patthara phaiMke yA talavAra athavA lakar3I se apane Upara hamalA kare taba apane ko azAtAvedanIya karma udaya meM AtA hai| karma kA 10 prakAra se rasodaya hotA hai / 5, dravyendriya dvArA aura 5 bhAvondriya se| * indriyoM ke viSaya meM :- indriyoM ke do bheda: 1. dravyenidraya evaM 2. bhAvendriya / dravyendriya :- indriyoM ke AkAra rUpa meM banatA hai vaha (usake do bheda) 1. nivRtti :- bAhya rupa indriyoM kA AkAra dikhAI detA hai, vaha nivRtti aura aMdara kA AkAra vaha abhyaMtara nivRtti / 2. upakaraNa : abhyaMkara nivRtti, indriya kI grahaNa zakti vaha upakaraNendriya / bhAvendriya : karma ke kSayopazama kI apekSA se una-una viSayoM ko grahaNa karane ke pariNati vizeSa vaha bhAvendriya, AtmA ke sAtha saMbaMdha rakhatI hai| 1. AtmA kI viSaya grahaNa karane kI zakti vaha - labdhi bhAvendriya / AtmA svayaM upayoga yukta hokara viSayoM ko grahaNa kare vaha upayogendriya sImAtIta viSaya vAsanA, bhoga vilAsa, parigraha kI mamatA tathA atiutkRSTa pApoM ke kAraNa jIva ekendriya kA avatAra prApta karatA hai| isameM pRthvIkAya, apkAya, agnikAya, vAyukAya evaM vanaspatikAya jIvoM kA samAveza hotA hai| 70770700000000000385509090050505050505050605060 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G * pradeza aura anubhAga : pradeza arthAt karma pudgala, jIva ke pradeza meM karma pudgala ThUMsa-ThUMsa kara bhare haiM ve pradeza karma kahalAte haiM, aura ve hI karma pradeza kA anubhava karAtA rasa evaM tadrupa jo karma hai usakA nAma anubhAga karma / ina donoM meM pradeza karma kA bhuktAna nizcita hai / karma pradeza kA vipAka anubhava nahIM hotA, phira bhI karma pradeza niyama se naSTa ho jAte haiM / anubhAga karma bhuktAna hotA hai aura na bhI hotA hai / pudgala bhUtakAla meM the, vartamAna meM hai evaM bhaviSyakAla meM bhI jarUra rahegA, pudgala kA artha paramANu ke samAna kiyA gayA hai / bhagavAna ne pharamAyA ki - he gautama! pudgala paramANu tIno kAla meM zAzvat hai, kyoMki jo sat hotA hai vaha kSetra ora kAla ko lekara tirobhAsI rUpa meM arthAt rUpAMtara avasthA prApta kara sakatA hai / parantu samUla naSTa nahIM ho sakatA / miTTI kI maTakI banatI hai, jaba phUTa jAtI hai to ThIkare ke rUpa meM ho jAtI hai, samaya nikalate miTTI dravya rUpa meM pariNita ho jAtI hai - kAraNa - miTTI dravya, 'sat' hai, sat yAni sampUrNa naSTa nahIM hotI / dIpaka kA prakAza evaM aMdhakAra donoM, jaina darzana meM pudgala dravya rupa mAnA hai| kisI bhI samaya pRthvI, pAnI, agni, vAyu, vanaspati aura jIva sarvathA naSTa nahIM hote / jIva tathA pudgala ke binA saMsAra bhI nahIM aura saMsAra bhI jIva evaM pudgalo se khAlI nahIM / pudgala kA camatkAra :- ur3ada kI dAla mana lalacAkara Asakti jagAtI hai, jIva indriya ke bhoga tathA lAlaca ko jIvana kA sarvasva mAna baiThe taba pudgala padArtha camatkAra batAne ko taiyAra rahatA hai / pudgala chor3ane ke nahIM haiM / usake prati kA lAlaca chor3ane kA hai / strI ko chor3anA nahIM usake prati kA durAcAra chor3a do / zrI maMtAI yA sattA chor3ane kI nahIM / usake prati rahI sAdhya 1 bhAvanA tyAga kara sAdhana bhAva paidA karane kA hai / 386 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGO909009090090GOOGO90090900909009009090090090G karma Adi bhagavatI sUtra sAra saMgraha - lekhaka - sva. pU. vidyAvijayajI ma. karmoM kA pravAha niraMtara cAlU rahatA hai, baMdhe hue karma svayaM kI sthitiyoM kA kSaya hote hI pravAha cAlU, usakA prAraMbha ho jAtA hai| udIraNA kA artha :- bhaviSya meM dIrgha samaya se udaya meM Ane vAle karma dala saddhyAna, svAdhyAya tathA sAtvika tapasyA ke bala se AtmA ke viziSTa adhyavasAya ko khIMcakara, udayAvalikA meM praveza karAne kI AtmA kI vizeSa zakti udIraNA hai| azubhamjI :- azubha/azuddha vicAroM meM hara samaya karmadala ko AtmA ke pradezoM meM ikaTThA karatA hai, karma upArjana karatA hai| ___ zubhamjI :- samyagdarzana, aSTa pravacana mAtA ke pAlana dvArA rAga-dveSa, vikathA, pramAda se dUra rahatA hai, pratikSaNa paramAtmA ke dhyAna meM lIna rahatA hai, zubha/zuddha vicAroM meM dIrghakAla se udaya meM Ane vAle karma kSaya karate haiM / ata: bAMdhe hue karma kA udaya do prakAra se hotA hai : 1. karma svayaM kI sthiti pUrNa hone para udaya meM Ate haiN| 2. anikAcita karma udIraNA se karmoM ke phala bhoge binA hI karma pradezoM ko kSaya kara detA hai, Atma pradeza se nikalane kA, alaga hone kA prAraMbha ho jAtA hai| apramata avasthA AtmA meM apratima zakti prakaTa karatI hai, dIrghakAla ke karmoM ko kama sthiti (jaldI kSaya hone) vAle kara sakatI hai| azubha karmoM kA, tIvra rasa, pazcAtApa, prAyazcita, duSkRtyoM kI puna:puna: AlocanA dvArA maMda rasa vAlA kara sakatA hai / isako apavartanA kahate haiM / jo hamezA azubha/azuddha bhAva-bhAte rahate haiM to udavartanA karaNa hotA hai, maMda rasa tIvra bana jAtA hai| tAtparya :- zubha/zuddha bhAvanA meM rahanA siikho| * bAMdhe hue azubha karmoM kA rasamaMda kiyA jA sakatA hai, yaha bhAvanA tIvra ho to azubha karmoM ke mUla ko bhI kATA (naSTa) kiyA jA sakatA hai| 9090909009090909050909090038709090909090905090900909090 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10101 * zubha dhyAna/zuddha dhyAna rUpI agni se karma rUpI IMdhana samUha ko jalAkara rAkha kiyA jA sakatA hai / * jIvAtmA janma ke prathama samaya se hI svayaM ke AyuSya karma ke daloM kA darda bhoga rahA hai / koI 70 varSa meM mRtyu prApta karatA hai parantu AyuSya karma ke sarva dala ko eka sAtha varSa meM nahIM bhogA jAtA, pratikSaNa AyuSya karma kSaya hotA rahatA hai / * parAdhInatA ke kAraNa binA icchA ke bhUkha-pyAsa sahana karatA hai / brahmacarya pAlana karatA hai, kyoMki anukUla saMyoga nahIM milA hADamArI Adi dvArA binA icchA se takalIpha sahatA hai / isako akAma nirjarA ke kAraNa karma kSaya huA kahA jAtA hai / * parAdhInatA hone para bhI pratyAkhyAna, guru upadeza Adi zraddhA se aura icchApUrvaka sahana karane se sakAma nirjarA dvArA karma kSaya hotA hai / karma kI vividha avasthAe~ karma sAhitya evaM Agamika prakaraNoM se 1. baMdha - 4 prakAra se - prakRti, sthiti, pradeza, anubhAga (rasabaMdha ) 2. sattA (saMcita) :- karma kA kSaya ho taba taka AtmA ke sAtha cipake raheM vaha avasthA, phala die binA vidyamAna par3e rahate haiM / 3. udaya (prArabdha) :- phala dene kI avasthA kA nAma udaya, udaya hone ke bAda phala dekara karma nijarI, kSaya prApta hote haiM 4. udIraNA :- niyama samaya se pUrva udaya meM Ane vAlI avasthA, jisa karma kA udaya cala rahA hotA hai, usakI sAmAnyataH udIraNA / 5. udavartanA (utkarSaNa) :- baddha karma kI sthiti aura rasa meM adhyavasAya, vizeSa ke kAraNa vRddhi honA / 6. apavartanA (apakarSaNa) :- mukhya kAraNa (adhyavasAya) dvArA sthiti aura rasa meM kamI honA / 388 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOG 7. saMkramaNa (AvApagamana):- eka prakAra ke karma pudagaloM kI sthiti Adi kA anya prakAra ke karma pudgaloM kI sthiti Adi meM parigamana honA vaha saMkramaNa kahalAtA hai / sajAtIya prakRti meM hI saMkramaNa hotA hai| 8. upazamana (tana) :- karma ki jisa avasthA meM udaya yA udIraNA kA saMbhava nahIM usa avasthA ko upazamana kahate haiM, isa avasthA meM udvartanA, apavartanA, saMkramaNa ho sakatA hai| 9. nidhatti :- jisameM udIraNA evaM saMkramaNa kA sarvathA abhAva ho vaha avasthA / udavartanA aura apavartanA ho sakatI hai| 10. nikAcanA (niyati) :- jisameM uvartanA, apavartanA, saMkramaNa aura udIraNA ina cAroM avasthAoM kA saMbhava nahIM vaha avasthA / jisa rUpa meM karma baMdhAyA usI rUpa meM anivAryata: bhoganA par3atA hai| 11. abAdha (anadaya):- karma baMdha hone ke bAda nirdhArita samaya taka kisI bhI prakAra kA karma phala na denA yaha karma kI abAdha avasthA hai, karma ke isa samaya ko abAdhakAla kahate haiN| (anudaya kAla) * apavAda :- Ayu karma kI 4 prakRtiyoM meM saMkramaNa nahIM hotaa| darzana mohanIya kA caritra mohanIya meM saMkramaNa nahIM hotaa| darzana kI ghAtaka, cAritra kI ghaatk| darzana mohanIya kA tIna uttara prakRtiyoM meM saMkramaNa nahIM hotaa| karma svayaM kI sthiti baMdha ke anusAra udaya meM Ate haiM aura phala dekara AtmA se alaga ho jAte haiM, isakA nAma nirjarA hai, jisa karma kI jitanI sthiti meM baMdha huA hai utanI hI avadhi taka kramaza: udaya meM Ate haiN| karma kI parAkASThA kA udaya nigoda meM hai, usake bAda ekendriya meM hai| karmoM kA pradeza :- jIva svayaM kI kAyika Adi kriyAoM ke dvArA, jitane karma pradezoM (karma paramANu) kA grahaNa karatA hai, utane karma pradeza vividha prakAra ke karmoM meM vibhakta hokara AtmA ke sAtha baddha ho jAte haiN| 50505050505050505050505000389900900505050505050090050 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma vedanIya gautra GOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG AyU karma :- sabase kama prdesh| nAma karma :- isase kucha adhika pradeza / jJAnA. - darzanA - aMtarAya karma :-isase bhI adhika pradeza mohanIya - vedanIya :- sabase adhika pradeza / karmoM kI sthiti :utkRSTa jaghanya jJAnA. darzanA. 30 kro.kro.sA. aMta:muhUrta 30 kro. kro. sA. 12 muhUrta mohanIya 70 kro. kro. sA. aMta: muhUrta Ayu 33 sAgaropama aMta: muhUrta nAma 20 kro. kro. sA. 8 muhUrta 20 kro. kro. sA. 8 muhUrta aMtarAya 30 kro. kro. sA. aMta: muhUrta vedanA aura nirjarA : dravyAnuyoga vedanA evaM nirjarA kA sahacarya :- vedanA mAtra nirjarA yukta hI hotI hai aura nirjarA mAtra vedanAyukta hI hotI hai / kie karma bhuktAna karanA hI hai, usako vedanA kahate haiM aura jo bhuktAna ho cuke haiM (karma) ve Atmapradeza se pRthaka ho jAte usako nirjarA kahate haiN| moha vAsita AtmA bistara meM par3e-par3e hAya-hAya karate karma bhogate haiM, jabaki jJAnavAsita AtmA haMsate-haMsate karma bhuktAna karatI hai| pratibhA sampanna munirAja karma kI nirjarA ke lie jAna bujhakara vizeSa kaSTa sahana karate haiM, isalie unako vedanA bhI jyAdA aura nirjarA bhI jyAdA / ihabhavika, pArabhavika, ubhayabhavika :- bhagavatI sUtra bhAga 1, pRSTha 24 isa bhava meM prApta kiyA huA samyagjJAna (yA samyak darzana) Ane vAle bhava meM sAtha na jAe - yaha iha bhava, bhavAMtara meM sAtha jAyeM vaha pArabhavika evaM 3-4 bhava taka jJAna saMskAra bane raheM vaha ubhybhvik| 7077070000000000039090090050505050505050605060 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOG * deza virati aura sarva virati cAritra vartamAna bhava taka hI hotA hai to vaha bhAgyazAlI jIva devagati meM hI jAte haiN| * tapasyA bhI iha bhAvaka hotI hai, Ane vAle bhavya meM sAtha nahIM jaatii| bhAgya se hI saba kucha milatA hai, tathA mokSa bhI bhAgya binA nahIM milatA / True or False? False :- jaina dharma kI yaha mAnyatA nahIM hai , artha, kAma, dharma, mokSa, puruSArtha kI ArAdhanA ke lie utthAna, karma, bala, vIrya evaM puruSArtha atyanta aura anivArya AvazyakatA jaina zAsana mAnatA hai| AtmA ko svayaM hI vyavahArika artha tathA kAma prApta karane ke lie utthAna karanA par3atA hai, usake lie zArIrika kriyAe~ karate haiM, kucha bala kA upayoga karate haiM tathA vIrya prakaTa karate haiM aura aMta meM puruSArtha karate haiM aura usake bAda hI padArtha prApta karane ke lie siddha hote haiN| bhAgyavAda akelA kAma nahIM aataa| gaNadhara - ye jIva 8 prakAra se karma baMdha kaise karate haiM ? bha. mahAvIra - jaba jJAnAvaraNIya karma kA udaya rahatA hai, taba darzanAvaraNIya karma kA anubhava niyamata: hotA hai, isake vipAka meM darzana mohanIya karma bhI hotA hai, taba yaha jIva 8 prakAra se karma baMdha karatA hai| atatva ko tatva rupa meM mAnanA aura tatva ko atatva mAnanA mithyAtva hI hai| zAstrIya vacana hai ki mohanIya karma ke udayakAla meM tathA udIraNAkAla meM uttara karma yAni nayA karma jIva bAMdhatA hI hai| mithyAtva ke bIja meM avirati, kaSAya, pramAda, yoga ke aMkUra hara samaya utpanna hote rahate haiN| jIva kA jaisA adhyavasAya vaisA hI pudagala karma se pariNata hote haiM aura padgala kA jaisA udaya hotA hai vaisI hI jIva kI pariNati hotI hai| gautama :- kitane sthAnoM dvArA jJAnAvaraNIya karma baMdha hote haiM ? bha. mahAvIra :- he gautama ! rAga-dveSa ye do kAraNa se karma baMdha hote haiN| 70770700000000000391506090090505050505050605060 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG saMgrahanaya pramANa :- krodha aura mAna (AtmA ko apriyAtmaka hone se) dveSa rupa hai / lobha aura mAyA (AtmA ko priyAtmaka hone se) rAga rupa hai| yahI kathana vyavahAra naya ke pramANa meM aisA vizleSaNa karate haiN| mAyA para upaghAta ke lie prayoga kiyA jAtA hai, vaha dveSa ke abhAva meM nahIM banate / krodha aura mAna to apriyAtmaka hone se dveSa hI haiM, lobha artha ke prati mUrkha ke kAraNa rAga hai| rAga dveSa saMgraha naya mAyA aura lobha krodha, mAna vyahavAra naya lobha krodha, mAna, mAyA RjusUtra naya mAna mAyA lobha krodha / ahaMkAra ke dUsare kA svArtha sAdhanA mAna-mAtsarya ke upayoga samaya grahaNa karate samaya karate kAraNa, parAye ke meM rAga priya ata: rAga lobha-rAga guNoM ke prati doSa, mAyA parAye ko Thagate samaya dveSa,lobha-zatru ke deza, bhUmi jItane ke samaya dveSa zabda naya :- krodha aura lobha kA samAveza mAna aura mAyA meM hI ho jAtA hai / anya ko hAni pahu~cAte samaya mAyA kA upayoga, svayaM kA mAna, krodha ke samAna hai evaM isake prati lAlaca lobha hai| jisa samaya karma baMdhate haiM usI samaya baMdhAte karma vargaNA ke pudgala grahaNa karatA yaha jIva AnAbhogika vIrya (Atmika pariNAma) dvArA jJAnAvaraNIya karma Adi sabhI karmoM ko alaga-alaga sthApita karatA hai| jisa pramANa meM AhAra lete haiM, tabhI hI usa khAe hue AhAra meM se kucha pudgala rakta ke lie, mAMsa ke lie haDDiyoM ke lie, majjA ke lie zukra dhAtu ke lie nirNIta ho jAtA hai| 70770700000000000392906090090505050505050605060 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @GOOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOG khAe hue sampUrNa AhAra kA rakta nahIM banatA kintu rakta yoga pudgala kA hI rakta banatA hai, bAkI kA AhAra jo rasa rupa banA hai, vaha hai - viSTA, mUtra, pasInA, nakha, bAla, nAka, AMkha kA mela dvArA bAhara nikala jAtA hai| pramAda ke 8 prakAra = 5 prakAra se kriyA * pramAda :- kaSAyayukta bhAvanA, vikathA karane kA kutuhala, AhAra saMjJAnI kI lAlasA, svapnazIlatA tathA vaiSayika bhaav| pramAda 8 prakAra kA batAyA gayA hai : 1. ajJAna, 2. saMzaya 3. mithyAjJAna, 4. rAga, 5. dveSa, 6. matibhraMza, 7. dharma meM anAdara, 8. yoga evaM durdhyaan| * 5 prakAra kriyA jo kI jAtI hai : 1. kAyikI:- jIva vadha karane ke lie zarIra saMbaMdhI halacala, gamanAgamana aadi| jIvana meM rAga-dveSa-moha-kutuhala-aMnatAnubaMdhI krodha mAna-mAyA-lobha aura ajJAna kA jora dabadabA rahatA hai, taba parAghAta karatA hai| 2. adhikaraNikI :- jisake dvArA jIva nIca gati kI ora jAtA hai vaha adhikrnn| parAghAta ke lie tIra-barachI-talavAra-lakar3I-churI / jIvoM ko phaMsAne ke khaDDA-jAla Adi dvArA hotI kriyaa| 3. prAdveSikI:-dveSamaya jIva mAranA dRSTabhAva, ghRNAbhAva krnaa| 4. paritApanikI :- jIva ko paritApa (pIr3A) kreN| 5. prANAtipAtikI :- jIvoM ke prANa haraNa kI kriyaa| kAMkSA mohanIya karma kAMkSA mohanIya karma udaya hone para jIva mAtra ko jinezvara deva ke vacanoM ke prati deza se yA sarva se zaMkA utpanna hotI hai| dUsare darzana grahaNa karane kI icchA hotI hai| dharma anuSThAna dvArA phala prApti meM saMdeha hotA hai| gItArtha guruoM ke samAgama meM Akara zaMkA Adi doSoM ko TAlanA cAhie / 50505050505050505050505000393900900505050505050090050 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "jinezvara deva ne jo kahA yahI satya hai - isa zraddhA ko sthira karanA caahie|" isase Atma darzana kA lAbha evaM arihaMta deva kI pahacAna satya rUpa meM hotI hai / kAMkSA mohanIya karmabaMdha kA kAraNa pramAda va yoga hai| mukhya kAraNa pramAda hai / pramAda :- mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAda ke utpAdaka yoga, yoga kI utpatti vIrya se hai / (vIrya = lezyAyukta jIva kA mana-vacana-kAyA rupa sAdhana yukta Atmapradeza kA parispaMdana rupa vyApAra) / vIrya kA utpAdaka zarIra evaM zarIra kA utpAdaka jIva dala / haMsanA acchA yA burA ? svAbhAvika haMsanA zArIrika dRSTi se acchA ho sakatA hai; kintu AdhyAtmika dRSTi se acchA nahIM mAnA hai / kAraNa : * aneka sAMsArika kArya lAbha evaM hAni tathA rAga- -dveSa se saMyukta haiM, lAbha hone para jIva bhAvuka rupa se muskurAtA hai / jaise 5 lAkha ke lAbha se kesa (dAvA) mere pakSa meM AyA to usake anumodana karate muskurA die aura aisA 'anumodana' ho hI jAtA hai / * vrata meM aticAra na lage, to bhI hAni yA lAbha ke muskurAhaTa athavA vyaMgya adhyAtmika jIvana meM caMcalatA lAtA hI hai / * apane zatru para hamalA huA - yaha jAnakara 'kAMTe se kAMTA nikalA' isa nyAya se haMse binA (vyaMgya hote hue bhI) nahIM rahA jAtA / * kabhI rAga-vaza yA kabhI dveSa-vaza aura kabhI kutuhala ke kAraNa haMsanA ho to usase AdhyAtma dUSita hotA hai / * haMsanA anivArya yA svAbhAvika ho to bhI mana ko vicalita karatA hai, vikathA kie binA nahIM rahatA (strI kathA, deza kathA, rAjakathA, bhaktakathA) / * haMsane meM krUratA, vaira bhAva, vyaMga, majAka, nirdayatA, ThaganA, zatrunAza Adi kA AnaMda lezyAoM kI gar3abar3I se hotA hai / 394 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) haMsane vAlA evaM pratyeka kriyAoM meM utAvalApana karane vAlA 8 prakAra ke karmoM ko bAMdhatA hai / samyagjJAna, samiti, gupti kA nizcita abhAva hotA hai evaM isa kAraNa se chadmasthatA samApta nahIM ho sktii| sAdhaka ko padArtha kutuhala na karA sake usake lie niSparigrahI hI rahane kA Agraha rakhane kA kAraNa padArtha vaikArika (vikAra bhAva meM) bhAva meM khIMca na le jaay| kevala jJAnI ko hAsya yA utAvalApana nahIM hotA, kevalajJAnI ko saMsAra kI mAyA vizeSa pratyakSa hotI hai (chadmasthatA se) phira bhI kisI bhI prakAra kA padArtha haMsI utpanna nahIM kara sktaa| kyoMki inako mohanIya karma samUla naSTa ho gae haiN| pRthvIkAya, vAyukAya, vanaspatikAya, nigoda pra. :- pRthvIkAya ke kitane zarIra hote haiM ? lezyA kitanI hotI haiM, samyag dRSTi hote hai kyA ? uttara :- pRthvIkAya ke audArika, tejasa va kArmaNa tIna zarIra hote haiM / lezyA 4 hotI haiN| pra. :- pRthvIkAya samyag dRSTi hote haiM ? uttara :- nahIM ! nizcita mithyA dRSTi hai, ye ajJAnI jIva hote haiM, do ajJAna hI hote haiM evaM kevala kAyayogI haiM / (mati ajJAna-zruta ajJAna) pra.:- vAyukAya ke kitane zarIra ? uttara :- cAra : audArika, vaikriya, tejasa evaM kaarmnn| pra.:- pRthvIkAya zvAsozvAsa lete haiM ? uttara :- prabhu mahAvIra ne kahA ki - pRthvIkAya jIva bAhara evaM aMdara ke ucchavAsa (chor3anA) ko lete haiM aura chor3ate haiM / ye jIva, bhAva se varNa-gaMdha-rasa-sparza vAle bAhara ke dravya ko aMdara zvAsa meM lete haiM / evaM vaise hI dravya bAhara chor3ate haiN| vAyukAya ke zvAsocchvAsa : vAyukAya ke jIva vAyukAya ko hI zvAsocchvAsa meM lete haiM aura chor3ate haiM (zvAsa = sAMsa lenA, ucchvAsa= chor3anA) aneka lAkha bAra mara kara puna: anyatra jAkara usI vAyukAya meM utpanna hotA hai / vAyukAya ke jIva svayaM kI jAti yA parajAti ke jIvoM se TakarA 909090900909090905090909090395909090909090905090900909090 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOG@GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOG@GOGOGOGOG kara marate haiM, TakarAe binA nahIM marate / vAyukAya jisa vAyu ko zvAsa evaM ucchvAsa meM lete chor3ate haiM, vaha nirjIva hai, jar3a hai| kAyasthiti :- pRthvIkAya tathA vAyukAya svayaM kI kAyasthiti ke asaMkhya rupa ke aura anaMtatA ke kAraNa marakara phira usI kAyA meM utpanna ho jAte haiM / ekendriya Adi cAra prakAra ke jIvoM kI kAyasthiti asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI kI hai / jaba vanaspati kAya jIvoM kI kAyasthiti anaMta utsarpiNI - avasarpiNI kI hai / arthAt viSaya vAsanA ke vaza huA jIva jo vanaspati meM janma letA hai to anaMtakAla taka vApisa Upara nahIM A sktaa| sabhI jIva mukta ho jAeMge to saMsAra khAlI ho jAegA? nahIM ! kAraNa ki pRthvIkAya, apkAya, agnikAya, vAyukAya, vanaspatikAya, beindriya, teindriya, caurindriya evaM paMcendriya (SaTkAya jIva) jIvoM se bharA ye saMsAra hai| isa saMsAra meM trasakAya (be. tre. cau, paMcendriya) meM naraka, deva, jarAyuja, aMDaja, potaja tathA tiryaMca jIvoM kI saMkhyA carAcarA saMsAra meM ye pramANa hai| sabase kama trasakAya, isase asaMkhyAta guNA tejaskAya, isase kucha adhika pRthvIkAya, isase aura adhika apkAya, isase bhI adhika vAyukAya, isase anaMtaguNA vanaspatikAya jIva hai| vanaspatikAyakAya jIvoM ke vyAvahArika evaM avyAvahArika bheda : vyAvahArika :- pRthvIkAya Adi jIva / avyavahArika :- nigoda Adi jIva / nigoda ke jIva kahA~ rahate hoMge? saMsAra meM asaMkhya golaka haiM / eka-eka nigoda sthAnaka meM asaMkhya nigoda jIva haiM / ye anaMtAnaMta jIva eka hI sthAna meM rahate haiM, aise asaMkhya nigoda sthAna haiM, jo eka golaka meM rahate haiM; bhavitavyatA ke paripAka se nigoda kA jIva avyavahAra rAzi meM se bAhara AtA hai aura vyavahAra rAzi meM praveza karatA hai| 7077070000000000039650090050505050505050605060 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) saMzayarahita padArtha jisase pahacAnA jAtA hai use 'pramANa' kahate haiM / samyakjJAna pramANa hai, viparIta jJAna apramANa hai / jaise - padArtha jisa svarupa meM haiM, usase anya prakAra kA jJAna honA vaha viparIta jJAna haiM; jaise - AtmA :- caitanya svarupa pariNAmI, kartA, sAkSAt bhoktA, svadeha parimANa, prati zarIra bhinna aura apaudgalika, adRSTavAna hai| phira bhI viparIta jJAna ke kAraNa :naiyAyika darzana :- AtmA ko jar3a svarUpa meM mAnatA hai, zarIra vyApI nahIM maantaa| sAMkhya darzana :- sthira rahane vAlA (kUTasthya nityavAdI darzana) AtmA ko apariNAmI mAnatA hai, AtmA ko kartA tathA bhoktA nahIM maantaa| advetavAdi :- AtmA ko vyApaka mAnate haiN| naiyAyika :- AtmA ko adRSTa evaM apaudgalika nahIM maantaa| alpa evaM dIrgha AyuSya kA kAraNa alpa (kama) evaM dIrgha (laMbA) AyuSya kA kAraNa jIva kama jIne kA kAraNarUpa 3 kAraNoM se karma bAMdhatA hai| 1. prANoM ko mAranA :- prANa 10 haiN| pAMca indriya+AyuSya+manobala+vacanabala+ kAyabala+zvocchvAsa / kaSAya aura pramAdavaza hama jisa jIva kI hiMsA kara rahe haiM, usako pIr3A ho rahI hai| vaha hamako zrApa die binA nahIM raha sakatA / zatrubhAva ke kAraNa zrApayukta zabdoM kA prabhAva dvArA Atebhava meM alpa (kama) Ayu vAle hote haiN| ___2. jhUTha bolakara :- jhUTha bolane vAle kA hiMsA se ghaniSTha saMbaMdha hai / usakI bhAva lezyAe~ burI hI hotI haiM / jhUTha ke mAyA evaM prapaMca ke sAtha sIdhA saMbaMdha hai / jAtimada, kulamada, jJAnamada, saMpradAyamada, kriyAvAda, vitaMDAvAda arihaMtapada ke bAdhaka haiN| satya ke binA cAritra kI ArAdhanA adhUrI hai| ___3. zramaNa-brAhmaNa ko aprAsuka aura aneSaNIya khAna-pAna denA / aprAsuka-sacitta, aneSaNIya-akalpanIya, jisake dvArA sAdhvAcAra skhalita hotA hai| 909090900909090905090909090397909090909090905090900909090 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kabhI bhI zUnya se sarjana nahIM hotA aura sarjana kA zUnya meM visarjana nahIM hotA / yaha trikAla bAdhita niyama hai / AtmA zAzvata hai usakI pUrNatA kyA ? duniyA pUrNa zAzvata hai / koI bhI vastu kA astitva zUnya meM hai hI nahIM / eka paramANu ko lAkhoM vaijJAnika bAraha mAha taka mehanata karate haiM to bhI usakA visarjana zUnya meM nahIM kara sakate / yaha aTala-sanAtana siddhAMta hai / isalie AtmA zAzvata hai / jIva yoni sirpha 84 lAkha hI kahI hai| usake sabhI peTA vibhAga le liye jAeM to bhI aMka asaMkhya kA hI AtA hai; paraMtu kAla to anaMta hai, isalie eka yoni meM anaMta bAra gae binA mukti nahIM / jIvoM kA AhAra nArakI jIvoM kA AhAra : Abhoga nivartita : icchApUrvaka kA AhAra anAbhoga nivartita: anicchA kA bhojana acitta AhAra karane vAle nArakI jIvoM ko Abhoga nivartita AhAra aMsakhya samaya ke aMtamuhUrta bAda hotA hai / anAbhoga nivartita AhAra niraMtara hotA hai / isa anicchA kA bhojana prAya: anaMta pradeza, paramANuvAlA, nIla varNa kA durgaMdhamaya, tIkhA - kar3avA rasayukta, sparza meM bhArI, karkaza, ThaMDA evaM rUkSa hotA hai / apane nikaTa rahe hue pudgaloM ko pUre zarIra se khAtA hai / jo pudgala hai usake asaMkhya bhAga se khAtA hai aura anaMta bhAga kA sirpha AsvAdana karatA hai / khAe hue AhAra ke pariNAma meM pA~ca indriyoM meM aniSTatA, akAMtatA evaM anamojJatA kA hI pariNamana hotA hai / devoM ke bhogya pudgala ke varNa meM pIlA, zveta, sugaMdhI, khaTTA tathA madhura rasa yukta sparza meM halakA, komala, cikanA evaM uSNa hotA hai / anAbhoga AhAra sadaiva (anicchA vAlA AhAra) 9000 398 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhoga AhAra : pahalA devaloka saudharma : (ja. 2 se 9 dina bAda) se lekara (u. 2 hajAra varSa bAda) bArahavAM devaloka acyuta : (ja. 21 hajAra varSa bAda, u. 22 hajAra varSa bAda) pRthvIkAya ke jIva hamezA AhAra ke abhilASI rahate haiM / do indriya jIva asaMkhya samaya aMtamuhUrta meM icchApUrvaka AhAra karate haiM / chadmastha jIva chadmasthajIva 10 padArthoM ko nahIM jAnate / 1. dharmAstikAya, 2. adharmAstikAya, 3. AkAzastikAya, 4. zarIra rahita mukta jIva, 5. paramANu pudgala, 6. zabda, 7. gaMdha, 8. vAyu, 9. yaha jIva jina hogA yA nahIM ? 10. yaha jIva sabhI duHkhoM kA nAza karegA yA nahIM / chadmastha :- avadhijJAna Adi viziSTa jJAna rahita jIva / * jIva kA mokSa prApti kA bhAva, jaba sirpha eka pudgala parAvarta kAla bAkI rahatA hai taba jAgRta hotA hai / usa kAla ko carama pudgala parAvarta kAla athavA caramAvarta kAla kahate haiM / asaMkhya varSa 1 palyopama 10 kro. kro. palyopama 1 sAgaropama 20 kro. kro. sAgaropama 1 kAla cakra anaMta kAla cakra : 1 pudgala parAvartakAla / isa carama pudgala parAvarta kAla meM jIva ko mArgAnusArI, samyakadarzana, zrAvaka dharma evaM sAdhu dharma kI ArAdhanA ke lie Atma dRSTi prApta hotI hai / yadi jaina dharma kI ArAdhanA prApta nahIM hotI to 2000 sAgara taka trasa yoni meM rahakara phira sthAvara yoni meM jAnA par3atA hai / akAma nirjarA ke kAraNa anaMtakAla cakra pUre hone ke bAda trasa yoni meM jIva AtA hai evaM yadi samyaktva prApta nahIM ho to phira 2000 sAgaropama kAla bhaTakane ke bAda sthAvara yoni meM : : 1 : 399 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ calA jAtA hai| bAlavIrya : :- bAla = mithyAdRSTi, vIrya / bAla paMDita vIrya :- bAla kiMcita aMza meM virati yAni bAla paMDita (deza virati vAlA) paMDita vIrya : sarva virati jIva / karmabaMdha hone para karma kI prakRti, sthiti, rasa evaM pradeza isI samaya nizcita hotA hai / pradeza arthAt karma ke pudgala, jIva pradeza meM jo karma pudgala otaprota hai, ve pradeza karma kahalAte haiM, yahI karma pradezoM kA anubhava hotA rasa vo hI anubhAga karma / karma pradeza kA vipAka anubhavita nahIM hotA phira bhI karma pradezoM kA nAza to niyama se hotA hI hai / anubhAga karma bhuktAna hote bhI haiM aura nahIM bhI / chadmastha manuSya kevala saMyama se, kevala saMvara se kevala brahmacarya se evaM kevala pravacana mAtA se siddha-buddha yahAM taka ki sarva dukhoM kA nAza karane vAlA huA nahIM, hotA nahIM / kAraNa - siddha-buddha to aMtakara hai, aMtima zarIravAlA hai, ve utpanna jJAna darzana dhara, arihaMta, jina kevalI hone ke bAda hI siddha hote haiM / 'chadmastha' kA artha 'avadhijJAna' rahita jIva samajhanA / mAtra kevalajJAna rahita ko hI 'chadmastha' na samajheM (bhagavatI sUtra, pRSTha 58) / zubhAzubha pudgala evaM niyANA paramANu - jisake do Tukar3e na ho sake vaha paramANu hai, Indivisible matter is the smallest atam which can not be further deivided. isa paramANu meM varNa-gaMdha-rasa eka-eka evaM sparza cAra hote haiM / snigdha (cikanA ), rUkSa (rukhA), zIta aura uSNa / ye cAra sparza sUkSma pariNAma vAle aNu meM skaMdha hI hote haiM, saMpUrNa saMsAra ke nirmANa kA mUla kAraNa paramANu hai / cAroM sparza meM se snigdha evaM rUkSa ye do paramANu yogyatAnurupa ikaTThe hote haiM (milate haiM) taba dvayaNuka skaMdha banate haiM / usameM dUsare paramANu milane para tIna aNu skaMdha banate haM / aise karate-karate anaMtAnaMta paramANuoM kA skaMdha sUkSma yA bAdara pariNAma vAle banate haiM / bAdara pariNAma vAle skaMdha meM ATha sparza hote haiM / bAdara skaMdha netroM se grAhya hai, sUkSma skaMdha grAhya nahIM 400 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai, acAkSuSa hai / cAra sparza evaM sUkSma pariNAmI hote haiM ve sUkSma skaMdha haiM / ATha sparza tathA bAdara pariNAmI bAdara skaMdha hai, bAdara skaMdha hI cAkSuSa hai / paramANu mAtra kAraNa rupa hote haiM, skaMdha hote kArya bana jAtA hai / skaMdha kAraNa evaM kArya donoM rUpa meM hotA hai, skaMdha TUTane para paramANu banate haiM / pudgala meM prati kSaNa parAvartana hotA rahatA hai, parivartana bhAva anAdikAla se anaMtakAla taka hotA rahatA hai aura hotA rahegA / pudgala kA parivartana bhAva avazyaMbhAvI hotA hai / pudgala jIva ke Azrita haiM, jIva karmoM ke Azrita yA AdhIna hone se niyANA ke adhIna bana jIva mAtra svayaM ke yoga pudgaloM ko grahaNa karatA hai, rAga-dveSayukta bAMdhe hue yA baMdha gae niyANA ko bhuktA na karate samaya jaba paripakva ho jAte haiM taba ve jIva ko usI pudgala parivartana bhAva bhAgya meM milate haiM / dA. ta. eka jIvAtmA ne pUrva bhava meM kisI jIvAtmA ke sAtha prema bhAva se niyANA bAMdhA, usake paripakva hone kA samaya A gayA / saMyamI - sadAcArI - dhArmika-samatAzIla - nirogI avasthA ko bhogane vAle usake mAtA-pitA haiN| jisa samaya pUrva bhava kA zubha anubaMdha vAlA jIva mAtA kI kukSi meM Ane vAlA ho, usa samaya zukra aura raja ke pudgala kA, parivartanapariNamana-saMmizraNa sAtvika hI hotA hai / tAmasika yA rAjasika nahIM hotA / maithuna mAtra meM garbhAdhAna karAne kI kSamatA vAle pudgala hote haiM aura sAtha meM mAtA-pitA sazakta, samatA evaM sAtvika vRtti vAle hoM tathA maithuna samaya pUrNata: sAtvikatA hI rahe; usa samaya tirobhUta (dUra) na ho, maithuna karma meM balAtkAra - ra- krodha bhAva, vaira bhAva-bhaya rAstA kA prAdurbhAva hotA nahIM, maithunakartA pitA ko ArttadhyAna kA abhAva ho to usa samaya zukra ke paramANu sAtvika bhAva meM pariNamana karate haiM; jIva svAbhAvika bhAva se garbha meM praveza karatA hai / prema bhAva tathA sAtvika bhAva meM baMdhA huA niyANA zukra yA raja ke mizraNa meM sAtvika rahatA hai aura janma lekara niyANA phala bhogatA hai / isI prakAra rAga-dveSa yukta bAMdhe yA baMdhe hue niyANA kA phala bhogane kA samaya paripakva 401 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hone para jIva ko vaise hI pudgala parivartana bhAva meM bhAgyamaya hotA hai / vaira kA niyANA bAMdha huA 'ho to maithuna samaya samatAzIla, sadAcArI, dhArmika, nirogI mAtA -pA bhI vaira yukta bhAva meM Asakta hokara maithuna sevI banate haiM aura jIva garbha meM AtA hai / kAraNa ki vairabhAva yukta bAMdhA niyANA meM jIva anurakta hone se sAtvika zukra yA raja saMmizraNa meM janma nahIM le sakatA / dA. ta. tripuSTa vAsudeva kI AtmA pUrva meM mahAvIra / nayasAra kI AtmA hai, vAsudeva ke pitA puruSa veda ke mada meM hone se apane putrI ke sAtha hI zAdI karake saMsAra kI mAyA raca ddaalii| usI kI kukSi meM janma liyA aura tAmasika pudgala paravartana meM janma lekara tripRSTa vAsudeva huA (mahAvIra prabhu kA 18vAM bhava) mRtyu prApta kara 7vIM naraka meM gayA / 16veM bhava meM bAMdhA huA niyANA rAga-dveSa ke bhAva meM hone se azubha karmoM ko niyANApUrvaka bhuktAna kiyaa| - jo khurAka khAte haiM usakA saba rakta nahIM banatA, rakta banane ke lie jisa pudgala meM jitanI kSamatA hogI utanA rakta bnegaa| cAhe vo khurAka dUdha, malAI, mevA, miSThAnna kyoM na ho / bAkI kI khurAka mala- - mUtra - -pasInA - kapha-nakha-bAla Adi dvArA bAhara A jAtA hai / yogya pudgaloM se hI rasa nirmANa hotA hai / jisameM se kucha hI aMza kA rakta banatA hai / pudgala parAvartana 7 prakAra kA hai :- audArika, vaikriya, taijasa, kArmaNa, mana, bhASA aura zvAsocchvAsa parAvarta / sampUrNa jIva rAzi 7 parAvarta meM A jAtI hai / sUkSma - bAdaraparyApta-aparyApta-ekendriya jIva se lekara saMmUrcchima yA garbhaja paMcendriya jIvoM ko au. pudgala se au. zarIra prApta hotA hai, deva - nAraka Adi jIvoM ke vaikriya zarIra, siddha zilA meM praveza karane ke eka samaya pahale anaMta jIvoM ko tejasa aura kArmaNa zarIra hotA hai / ve tejasa evaM kArmaNa pudgala parAvarta ke kAraNa hote haiM / puNyakarma ke bhAgyazAlI jIvoM ko hI mana, vacana aura zvAsocchvAsa pudgaloM kI prApti hotI hai / gAya, hAthI, kuttA, ghor3A Adi paMcendriyatva hote hue bhI eka akSara mAtra nahIM bola sakate / zubhAzubha niyANA bAMdhane ke kAraNa rAga dveSa ke saTTA bAjAra meM satkarma evaM puNya karmoM kA 402 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saTTA khelane vAle jIva janma-maraNa ke cakkara meM bhaTakate rahate haiM / jayaMti zrAvikA ke prazna mahAvIra prabhu caturvidha saMgha ke sAtha kauzAMbI nagarI meM padhAre evaM candrAvataraNa caitya udyAna meM racita samavasaraNa meM virAjakara dharmopadeza diyA / rAjA udAyana ne apane parivAra evaM rAja karmacAriyoM ko pUrI nagarI sajAne kA Adeza diyA / rAjA udAyana kI bhuA jayaMtI zrAvikA bhagavAna kA Agamana sunakara apanA puNyodaya samajha mAnava- - jIvana ko saphala banAne ke lie ratha meM baiThakara dharmopadeza sunane pahuMca gaI / tIna pradakSiNA dekara bhagavAna kI dezanA ke aMta meM - vidhavA, mahAviduSI, jIvAjIvAdi tatva ke jJAnI, jaina sAdhu-sAdhvIjI kI parama upAsaka, jina zAsana kI ArAdhanA meM sadA jAgRta, suMdara, uttama vyaktitva ko dhAraNa karane vAlI jayaMtI zrAvikA ne prabhu mahAvIra se prazna kiyA aura bhagavAna ne uttara diyA usakA saMkSipta saMkalana nimna rUpa meM : pra. :- jIva bhArI kaise ho jAtA hai ? prabho ! kyA karma karane se jIva bhArI hotA hai ? vajanadAra banatA hai ? uttara :- he jayaMtI zrAvikA ! prANAtipAta, mRSAvAda evaM mithyAtva nAmaka pApasthAnaka ke sevana se, sevana karAne se, mana, vacana, kAyA se anumodana karane se jIva bhArakarmI banatA hai / jisa prakAra vajanadAra vastu pAnI meM DAlane se nIce jAtI hai, usI prakAra bhArakarmI jIva tiryaMcagati, naraka gati kI adhogati meM hI jAtI hai, aise jIva manuSyagati meM yadi cale bhI jAte haiM to bhI nIca kula meM lekara majadUrI karate hue bhI daridratA ke kAraNa bhUkhe hI sotA aura bhUkhA hI uThatA hai / artha aura kAma sAdhana upalabdha nahIM hote pUrA dina ArttadhyAna meM vyatIta hotA hai / pUrva bhava meM kabhI kucha puNya baMdha ho to acche pramANa meM saMpUrNa sAdhana milane ke bAda bhI pArivArika kleza, saMgha kleza, jAnI duzmana evaM ahaM tathA krodha meM jalane vAle banate haiM / 403 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOG bhayaMkara jivhA kI klezakArI bhASA se raudra dhyAna meM rahatA hai| puNya karma ke sAdhana hone ke bAda bhI sukha nahIM bhoga sakatA, yadi bhogAtA hai to bhI usameM AzIrvAda prApta nahIM ho sktaa| pra. :- he prabho ! jIva ko bhava siddhi rUpa svAbhAvika hai yA pAriNAmika ? uttara :- bhava siddhatva svAbhAvika hI hotA hai / pAriNAmika nahIM / jIva kA caitanya svAbhAvika hai / bAlatva, yauvana, vRddhatva, sthUlatva, kRtva ye sabhI pAriNAmika bhAva hai| ye sabhI Akara vApisa samUla rupa se cale jAte haiM / caitanya meM vRddhi yA hrAsa bhale hI hotA hai kintu jIva meM se caitanya kabhI jAtA nahIM / kisI ke dvArA yA koI bhI kAraNa nahIM jA sktaa| patthara meM mUrti yA staMbha Adi paryAyoM meM badala jAtA hai, kintu mUla kaThoratA nahIM jaatii| bhAvoM meM dharmAstikAya, adharmAstikAya, pudgalAstikAya yA kAladravya kA camatkAra kAma karatA hai, Izvara kA nhiiN| bhavasiddhi yAni jo jIva Aja, kala, do, tIna pAMca yA saMkhyAtA, asaMkhyAtA yA anaMta bhava karake bhI siddhi prApta kareMge, ve bhava siddhika jIva kahalAte haiM / abhavyasiddhika kisI bhI kAla aura kisI bhI sahAyatA se bhI mokSa prApta nahIM kara skte| mokSa kI maryAdA meM Ane ke lie pApa sthAnakoM kA mArga baMdha karanA par3atA hai, arihaMta ke sva-svarupa kA sAkSAtkAra karanA par3atA hai, ataH samyagdarzana nizcaya rupa meM honA caahie| ___ bhagavAna mahAvIra ko kAla labdhi kA paripAka nahIM huA isa kAraNa samyaktva prApta karane ke bAda 21 bhava taka mokSa kI maryAdA bhUmi meM nahIM A sake / tIsarA bhava maricI ke bhava meM ziSya saMpatti ke lobha meM darzana mohanIya ke cakkara meM par3a ge| saMyama bhraSTa ho ge| bIca ke 12 bhava taka khoe hue samyak darzana ko prApta karane meM samartha nahIM ho ske| 16veM bhava meM cAritra prApti huI parantu mokSa maryAdA se dUra krodhAveza meM Akara niyANA bAMdha liyaa| 18veM bhava meM niyANA kA phala bhogA aura 7vIM naraka meM ge| 20veM bhava meM siMha kA bhavakara cauthI naraka meM gae / nayasAra ke bhava ke bAda 21veM bhava taka atyaMta bhayaMkara anaMtAnubaMdhI kaSAya aura mohanIya saMbaMdhI karma bhuktAna ke bAda 22veM bhava meM mokSa kI maryAdA meM Ae / isa kAraNa pApa sthAnaka kA mArga baMda ho gayA / saMvara ke dvAra khUla gae / sva-hRdaya meM virAjita arihaMta 9@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) 404 9@GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)e Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarupa kA sAkSAtkAra kara sake; usake bAda uttarottara Age kI zreNi meM car3hate car3hate 27veM bhava meM kAla labdhi aura bhAva labdhi kA samAgama huA / anaMta sukhoM ke bhoktA bhavasiddhika bana ge| jaise bhavasiddhika svAbhAvika hai vaise abhavya siddhika bhI svAbhAvika hai / pra. :- he prabho ! tathA prakAra ke svabhAva ke kAraNa bhava siddhika mokSa jAne ke bAda kyA saMsAra khAlI ho jAegA ? uttara :- he zrAvike ! anaMtAnaMta jIvoM se bharA yaha saMsAra kisI kAla meM bhI khAlI ho sake aisA nahIM hai / udAharaNa dekara bhagavAna ne samajhAyA abhI taka apane sira para se anaMtAnaMta samaya kA bhUtakAla calA gayA hai; eka samaya ghaTa rahA hai vaha bhaviSyakAla bhI anaMtAnaMta hai, vartamAna eka hI samaya kA hai / aise tIna kAla ke samaya se bhI - he zrAvike, jIva rAzi anaMtAnaMta guNA bahuta bar3I hai, isalie jIvoM se kabhI khAlI nahIM hotA - saMsAra / pra. - saMsAra sarjaka kauna hai prabhu ? uttara - jisakI utpatti hotI hai usakA vinAza bhI nizcita hai / saMsAra anAdikAla kA aura anaMtakAla taka rahane vAlA hone se yaha kisI se utpAdya nahIM hai, jo svayaM maraNa cakra meM phaMse hue hoM ve saMsAra sarjaka kisa prakAra ho sakate haiM ? brahmA yadi sarjaka ho, viSNu rakSaka evaM ziva sukha-zAMti dAyaka ho to svayaM janma-maraNa ke cakra meM kaise caDe ? - jIva mAtra ko svayaM ke zubhAzubha karma bhoganA par3ate haiM; isalie jIva svayaM hI saMsAra kA sarjaka, rakSaka aura mAraka hai| mAtA-pitA ke pUrva ke RNAnubaMdha pUrNa kara nae mAtA-pitA ke sAtha RNAnubaMdha prAraMbha ho jAtA hai, usI samaya mAtA kI kukSi meM janma lene vAlA jIvAtmA mAtA-pitA ke saMbhoga meM zukra evaM raja kA milana hone para saMtAna svata: no mahIne kaida ho jAtA hai / pra. :- he prabho ! suptatva (niMdrA ) ko acchA kahA jAtA hai yA jAgRtva ko acchA kahA jAtA hai ? uttara :- he zrAvike ! kucha jIva supta hI rahe to acchA hai aura kucha jAgRta raheM to acchA hai, ATha prakAra ke jIva supta hI raheM to acchA hai / 405 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. adharmAnugA :- adharmya khAna-pAna, rahana-sahana evaM bhASA vyavahAra meM tatpara / 2. adhArmika :- samyak zruta aura samyak cAritra rahita / 3. adharmeSThA :- samyak zruta aura samyak cAritra ke prati zraddhA rahita, dhArmika ke prati tathA unake sadanuSThAnoM meM upekSA bhAva rakhane vAle / 4. adharmAkhyAyI :- dharma evaM dharma prasaMgoM ko vikRta kara pApa bhASA bolane vAle / 5. adharmapralokI :- dhArmika vyavahAra kA apalApa kara, hiMsA -asatya - corI - maithuna evaM aparigraha rUpa adharma ko hI dharma mAnane vAle / 19 6. adharmarAgI :- deva-guru-dharma ke prati rAga kA divAlA nikAlakara, prapaMcI, khuzAmadI aura vAcAla manuSyoM ko cAhane vAlA / 7. adharmasamuddAcArI :- adharma, AcAra-1 ra-vicAra meM hI jIvana pUrA karane vAlA / 8. adharmajIvikA :- bhayaMkara pApa - baMdha ho aisA vyApAra-vyavahAra karane vAlA / jisake sira para sadA zatruoM kA sAyA rahatA hai, ve jIva bhAvAMtara meM mahAduHkhI aise jIva supta hI raheM to ve bahuta se pApoM se baca jAaiMge; anya jIva usake hiMsA svabhAva se vaMcita raha sakate haiM / isake viparita jo bhAgyazAlI dharma meM rakta, dhArmika vAtAvaraNa utpanna ho aisI bhASA kA prayoga kareM, ahiMsaka bhAva ke mAlika hoM, ve jAgRta rahe to acchA hai, ahiMsaka satyavAdI evaM prAmANika mAnava sabase prathama dhArmika hai / pra.: :- nirbala acche yA sazakta acche ? uttara :- jIva mAtra kI vRttiyoM ke pUrNajJAtA prabhu mahAvIra svAmI ne kahA ki jIvana vyavahAra meM hiMsA, asatya, krUrakarmitA aura mAyA - prapaMca meM rahe hue mAnava nirbala acche, usameM unakA hI kalyANa hai / jo bhAgyazAlI ahiMsaka, satyavAdI, paropakArI haiM anya ke liye jIne vAle haiM ve mana, vacana, kAyA se sazakta baneM ye acchA hai / jAgaraNazIlatA ke sAtha dhArmikatA, sadAcAra, paropakAra kI bhAvanA rakhane vAloM kI devatA bhI prazaMsA karate haiM, kinnariyA~ unake gIta gAegI evaM saMsAra kI striyA~ bhI rAsa garabA gAegI / 406 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG dakSatA : nipuNatA, apane sira Ae kAryoM ko zIghratA se karanA, binA vilaMba kie kArya karane kI nipuNatA / Alasya - pramAda kArya karane meM samajha nahIM, dakSatA nahIM / isa prakAra dakSa evaM Alasya bhaya jIvoM kA suMdara vivecana bhagavAna ne jayaMtI zrAvikA ke prazna 'dakSa acche yA AlasI ke uttara meM smjhaayaa| sArAMza:-dharme nyAya sadAcAre, pUNye pvitrkrmnni| sarveSAM hitakArye ca, dakSo janaH prshsyte| jinAjJA pAlane caiva, guroH Rnnaadvimocne| vairatyAge dayAdAne dakSa, janaH prazasyate / / pra. :- jayaMti zrAvikA kA aMtima prazna - zrotendriya ke vaza par3A jIva kauna sA karma bAMdhatA hai? uttara :- he zrAvike ! zithila rupa se bAMdhe hue sAta karmoM ko vaha dRr3ha baMdhane vAlA karake anaMta saMsAra meM paribhramaNa karane vAle hote haiN| samyakajJAnI kI lagAma aura samyaka cAritra kI cAbUka ke binA indriya rupa ghor3A moharupI madirApAna ke naze meM pAgala jaisA ho jAtA hai| saMsAra ke anaMtAnaMta jIvoM se karNendriya prApta paMcendriya jIvoM kI saMkhyA kama hotI hai / agaNita puNyakarmoM ko lekara jIvAtmA ko karNendriya prApta hotI hai| jisase ve paMcendriya saMjJA se yukta banate haiM / indriyoM ke vazavartI AtmA kisI bhI samaya kaSAya rahita nahIM ho sktii| socie : 1. yaha zarIra jo prApta kiyA hai vaha kirAe ke makAna jaisA hai, isalie isako kabhI bhI badalanA pdd'egaa| 2. jo hai vaha merA nahIM to moha kyoM ? 3. yaha zarIra azucita se yukta hai; isako sabhI prakAra se samajhAne ke bAda bhI vaha naSTa hone vAlA hai| 4. rakta saMbaMdha rakhane vAle mAtA-pitA bhI kucha karmavaza zatru bana sakate haiM parantu tIrthaMkara deva, gaNadhara, AcArya, nitya zreyaskara hote haiN| 9090GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO9040790GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGGC Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva u. Ayu - jIva ke nikalane ke 5 mArga 1 sAgara zvAsocchvAsa 15 divasa (ardha mAsa), AhAra 1000 varSa 2 sAgara zvAsocchvAsa eka mAha, AhAra 2000 varSa 33 sAgara zvAsocchvAsa 16/2 mAha AhAra 33000 varSa / GG * maraNa - jIva nikalane ke 5 mArga haiM : 1. pAMva se nikale to naraka meM jAtA hai / 2. jaMghA meM se nikale to tiryaMca meM jAtA hai 3. chAtI meM se nikale to devagati meM jAtA hai, 4. sira meM se nikale to manuSyagati meM jAtA hai, 5. sarvAMga meM se nikale to siddhagati meM jAtA hai / do prakAra kA maraNa - jisakI prabhu mahAvIra ne bhI prazaMsA nahIM kI aura na hI karane kI anumati dI hai / 1. pariSaha se parAjita ho vrata bhaMga karake jo mRtyu ko prApta hotA hai / 2. indriya ke vaza meM jo mRtyu prApta kara le / 1. nidAna maraNa (Rddhi Adi kI kAmanA kara mRtya prApta kare) 2. tadbhava maraNa (phira usI bhava meM AnA par3e vaha) 1. (giri patana) parvata se giranA, 2. (taru patana) per3a se gira kara maranA / 1. (jalapraveza) jala meM jhaMpApAta, 2. (agnipraveza) agni meM jala jAe / 1. viSa khAkara, 2. svayaM zastra kA vAra kara maranA do maraNa aise haiM jo maranA hI par3atA hai, aisA ho jAe / usakI anumati nahIM dI gaI phira bhI AjJA de dI gaI hai / 1. (vaihAyasa) per3a para laTaka kara phaMde dvArA maranA / 2. giddha jaise jIvoM ko zarIra supUrda kara denA / 17 408 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG do maraNa aise haiM jisakI bhagavAna mahAvIra ne hamezA prazaMsA kI hai aura sAdhuoM ko anumati bhI dI hai| 1. pAdapopagamana :-nirhArima / anirhArima 2. bhakta pratyAkhyAna:-nirdArima / anirhArima / * cAra aMta kriyA kahI haiM, aisA maraNa jisase puna: janma-maraNa rahe hI nhiiN| 1. alpa karmavAlA jIva ghara chor3a saMyama grahaNa kare / saMyama aura samAdhi kI vRddhi kara vaha rukSa (rukhA) ho jAe / saMsAra se kinArA karane kI icchA vAlA upadhAna karatA hai, duHkha ko kSaya kare, tapasvI ho kintu kaThina vedanA meM nahIM par3atA, dIrghakAla ke dIkSA paryAya ke bAda sarva duHkhoM kA aMta kara mokSa jaae| dA. ta. bharata cakravartI :- pUrva bhava meM halukarmI sarva siddhArtha meM the, ArIsA (kAMca) bhavana meM vairAgya, gRhasthAvasthA meM kevalajJAna, phira dIkSA lekara pUrva lAkha varSa taka saMyama pAlakara mokSa ge| 2. jIva bahuta karmoM ko sAtha lekara manuSya bhava meM AyA ho evaM phira ghara chor3a dIkSA lekara tapasvI bana jAe, tIvra tapasyA kara tIvra vedanA sahe kucha hI samaya meM sarva karma kSaya kare, dA.ta. gjsukumaal| 3. uparokta pramANAnusAra hI sAmagrI - dIrghakAla taka duHkhoM kA aMta karane meM samaya nikAleM - dA.ta. sanatakumAra cakravartI (cauthe cakravartI) the| mhaatpsviithe| 4. alpa karma vAle jIva ho, dIkSA lekara dIrgha tapasyA bhI na kare, vedanA bhI na sahe, phira bhI alpa samaya meM sarva duHkhoM kA aMta kara mokSa jaae| dA.ta. marudevI maataa| * karma kA samUla vinAza kisa prakAra hotA hai ? viveka dvArA karma kA uccheda ho sakatA hai| * asatya ko asatya rUpa meM aura satya ko satya rUpa meM jAnanA vaha jJAna viveka / * asatya ko asatya rUpa meM mAnanA, satya ko satya rUpa meM mAnA aura jIvana meM usI prakAra apanAne kA utAvalApana vaha darzana vivek| 5050505050505050505050500040900900505050505050090050 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG * asatya ko asatya rupa meM mAnakara usakA tyAga karanA aura satya ko satya rUpa meM mAna kara jIvana meM usakA AcaraNa karanA vaha cAritra viveka hai| jAnanA : zraddhA bar3hAo, puruSArtha karo, puruSArtha viveka / viveka kahA~ se milatA hai ? arihaMta ke AptavacanoM se hI milatA hai viveka / Apta-arthAt jinhoMne sarvAMza rUpa meM (sarvathA nirdoSa yukta haiM aise Apta arihaMta hI haiN|) jaina zAsana kI adbhuta vyavasthA, zrAvaka-zrAvikA saMgha ke Upara, zramaNa saMgha (sAdhu) zramaNa saMgha ke Upara AcArya, AcArya ke Upara tIrthaMkara - gaNadhara - pUrvAcArya ke zAstra / * zrI AcArAMga sUtra ke cauthe adhyayana 'sakyaktva' meM batAyA hai - se bemi je ya aIyA je ya paDuppannA je ya AgamissA, arahaMtA bhagavaMtoM te savve evamAivakhaMti // "bhUtakAla meM anaMta tIrthaMkara ho gae, bhaviSya meM anaMta tIrthaMkara hoMge evaM vartamAna samaya meM jo tIrthaMkara vicaraNa kara rahe haiM ve arihaMta bhagavaMta isa prakAra pharamAte haiM, yaha kahakara bhagavAna mahAvIra ne bhI yahI kahA jo una anya tIrthaMkaroM ne kahA va kahane vAle haiN|" paramAtmA kI mahAnatA chatra-cAmara, tIna gar3ha, indra, dharmacakra Adi saMpadA Rddhi se nahIM kintu yathArthavAditA ke kAraNa hI batAI hai| AcArya tapasvI haiM bahuta ziSya haiM, bahuta sA bhakta varga hai / jJAna aura vidvatA hai isa kAraNa nahIM parantu unake pAsa 'zuddha prarupaNA' nAmaka guNa hai isalie ve mahAna haiN| * caMdana kI lakar3I ke bojha ko Dhone vAlA gadhA caMdana ke bhAra kA bhAgIdAra banA lekina caMdana ke yA caMdana se prApta sukha ko prApta nahIM kara sakA, kyoMki usameM yogyatA hI nahIM thii| mithyAtva kI gaharI chAyA ke hisAba se avaguNa bure nahIM lagate haiN| 7077070000000000041050090050505050505050605060 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) * saba karane daur3o mata / kama magara dhyAna se karo / vaise daza sthAna para khaDDe khodo to bhI pAnI nahIM nikltaa| mAsa-tuSa muni :- nitya pratidina subaha, dopahara, zAma basa eka hI raTana thI "mA tuSa mA ruSa' artha se AtmA ko bhAvita karate 12 varSa taka nitya 5 prahara yahI zabda raTate rhte| hIre kA vyApArI hIre kA cayana karate haiM taba kaisI sthiratA hotI hai ? noTa ginate haiM taba kaisI sthiratA hotI hai ? aisI hI sthiratA vAMcanA lete, zabda zabdoM ke artha meM, rahasya meM, gaharAI meM, aMtaraMga dhvani meM - sabhI meM AMtarika rupa se jur3e rahanA hotA hai| * tAlAba kA pAnI pIne kI chUTa sabhI ko hai, kintu use gaMdA karane kI nahIM, prazna viveka se pUchanA cAhie, sabhA meM khalala na par3e isakA dhyAna rhe| * namaskAra 3 prakAra ke hote haiM :tAraka tIrthaMkara ko kie namaskAra kI zakti apanI kalpanA se bAhara hai| 1. icchAyoga kA namaskAra sAticArI cAritrIya kA nmskaar|* 2. zAstrayoga kA namaskAra, chaTTe yA sAtave gu. rahe hue niraticArI ko ho sakatA hai| 3. sAmarthya yoga kA namaskAra kSapaka zreNi mahAtmAoM ko ho sakatA hai| * zruta zAstra meM kahe anusAra karane kI icchA vAle jJAnI ko bhI pramAda ke kAraNa jo saMpUrNa dharmayoga ho - use icchA yoga kahate haiN| * zAstra ziromaNI AcAryazrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA. ne yoga bindu' meM likhA hai - bhinna granthestu yatprAyo mokSe cittaM bhave tanuH / jisane rAga dveSa kI graMthi ko tor3a DAlA hai usakA tana bhale hI saMsAra meM ho kintu mana to pUrI taraha mokSa meM hI rahatA hai| jo 'priyadharmI haiM, usako parivAra, patnI, svajana, saMsAra kI pravRtti, pahananA, or3hanA, AbhUSaNa-baMgalA-bagIcA ye saba acchA nahIM lagatA, priyadharmI ko to sirpha dharma hI acchA lagatA hai| 90(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)0 41190GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 noTa kI gaDDI ginate samaya bhI usake mana meM yahI rahatA hai ki - navakAra vAlI kaba ginUM / usako 'ArAdhanA' bahuta acchI lagatI hai / aneka bAra karane ke bAda bhI use bAra-bAra karane kI icchA hotI hai / mana usakA usI meM ramatA hai| aisA hai 'priyadharmI' / jisako jisameM rasa hotA hai usako vahI acchA lagatA hai / paise meM rasa hotA hai, usako 50 kilo vajana bhI uThAnA par3e ho to burA nahIM lagatA / ThaMDa kI AdhI rAta ko bhI jAnA hai to jAegA / mUsalAdhAra bAriza meM bhI jAyegA, kyoMki paise kI kamAI ho rahI hai / lakSya usakA 'paisA' hI hai / yadi 'dharma' kA lakSya ho jAe, to 'dharma' hI acchA lagegA / guru bhagavaMta ko pUchate haiM "svAmI zAtA chejI ?" to kyA uttara milatA hai ? "devaguru- pasAya / " sAdhu jIvana jaisA 'nibaMdha' avasthA saMsAra meM kahIM nahIM hai, isalie cakravartI rAjA, dhannAjI, zAlIbhadrajI jaise parama - zrImaMta - zreSThiyoM ne saMsAra kA tyAga kiyA Aja bhI kara rahe haiN| abhavI kI dharmasAdhanA isase bilakula alaga hai / vahA~ mokSa kA lakSya hI nahIM hai / priyadharmI, dRr3hadharmI Adi kI caubhaMgI batAI gaI hai, usameM priyadharmI bhI ho aura dRr3hadharmI bhI ho / ye tIsarA bhAMgA svIkArya mAnA gayA hai / Agama kI vAMcana yogyatA ke lie / I priyadharmI puNiyA zrAvaka ko rAjA zreNika 1 sAmAyika ke liye pUrA magadha rAjya dene ke lie taiyAra the, jisa rAjya meM dhannA, zAlibhadra rahate the| eka ke pAsa ciMtamANi ratna thA, to dUsare ke yahAM deva dvArA nitya dhana kI 99 peTiyA~ utaratI thI / jisa nagarI meM 99 karor3a nagada sauneyA kA mAlika RSabhadatta seTha rahatA thA, jahA~ 500-500 patniyoM kA mAlika subAhukumAra rahatA thA / aisI samRddhizAlI nagarI kI kalpanA hI karane kI rahI - cUMki magadha deza meM aisI kaI nagariyA~ thI / puNiyA zrAvaka kA uttara thA "mahArAja, ye saMbhava hI nahIM ki magadha ke sAmrAjya ke badale maiM merI sAmAyika kI samRddhi beca sakUM / ' vivekapUrvaka manA kara diyA gayA / zreNika rAjA ne pUchA - 'tumheM kyA dikkata hai ?' I uttara - 'mahArAja ! rAjyaM narAkAntam sAmAyikam tu mokSAntam' rAjya kA phala naraka hai aura sAmAyika kA phala mokSa hai / maiM mokSa ko becakara naraka kI kharIdI kaise karUM ?' 412 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG puNiyA zrAvaka kA saMvega kitanA tIvra hogaa| suranara sukha je duHkha karI lekhave, vaMche zivasukha eka / yaha paMkti puNiyA zrAvaka ke jIvana ke aMga-aMga meM rama gaI thii| * ayogyatA ko dUra kie binA yogyatA pragaTa nahIM hotii| anAdikAla kA mithyAtva evaM mithyAtva kI vAsanA prANI ke dila-dimAga para kabjA jamAkara baiThI hai| sirpha sunane se kAma nahIM calatA, sune hue ko hRdaya meM utAre to hI kAma kA hai| "suNI-suNI ne phUTyA kAna, to Ina Avyo hRdaye jJAna' / isa janma se pahale aneka bAra sunA hogA, adhyayana bhI kiyA hogA, adhyApana bhI kiyA hogA, AcAryoM evaM ho sakatA hai sAkSAt tIrthaMkaroM ke pAvana mukha se bhI sunA hogA / phira bhI moha ko nahIM pahacAnA, mithyA mata ko nahIM pahacAnA / citta meM bhagavAna ko sthApita hI nahIM kiye| viveka Adi darzanavAda kI carcA zrI sUyagaDAMga sUtra (sUtra kRtAMga sUtra) * darzanavAda kI carcA AtmA baMdhanoM se kaise baMdhatI hai ? sUyagaDAMga sUtra meM do zruta skaMdha haiM :1. 'gAthA SoDaza' - 16 adhyayana, kula 26 uddezA hai| 2. zrutaskaMdha meM 7 adhyayana haiM, suyagaDAMga sUtra meM mukhya adhikAra dravyAnuyoga kA batAyA hai| yaha mahAn Agama graMtha sagyagadarzana kI vizuddhi karane vAlA hai| bujjhijja kiTTijjA baMdhaNaM parijANiyA / kimAha baMdhaNaM vIro kiM vA jANaM kiTTaI / sudharmAsvAmI kahate haiM - 'bodha ko prApta kara ! apane cAroM ora ke baMdhana ko samajha ! baMdhana ko tor3a ddaal| jaMbusvAmI kahate haiM - 'prabhu mahAvIra ne baMdhana kisako kahA hai ? kyA jAnakara isako tor3A jA sakatA hai ?' sUyagaDAMga sUtra ke gaMbhIra artha kA prakAzana 14 pUrvadhara yugapradhAna pU. A. bhagavaMta zrI bhadrabAhusUrijI ke niyukti graMtha kI racanA kI aura pU. A. zrI zIlAMkasUrijI mahArAja ne GOGOGOG(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)0 41350GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGO Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG mUlasUtra va niyukti donoM ke artha ko vistRta samajhane ke lie saMskRta TIkA kI racanA kI hai| Agama ke mUla artha ko samajhane ke lie bhASA, niyukti, cUrNi, TIkA kA sahArA lenA anivArya hotA hai / ina cAra vastuoM ke sAtha mUla graMtha ko 'paMcAMgI' kahA jAtA hai / hama paMcAMgI ke ArAdhaka haiN| ___ tIrthaMkara evaM gaNadharoM kA mahAna upakAra :- zrI AcArAMga, sUyagaDAMga, ThANAMga, samavAyAMga, bhagavatI, jJAtAdharmakathA, upAsaka dazAMga, aMtagar3hadazAMga, anuttarovavAI dazAMga, vipAkasUtra, praznavyAkaraNa, dRssttivaad| AloyaNA - AlocanA :- zuddhikaraNa ke lie praayshcit| bhojana meM acchI vastue~ banI, jImane gae, kintu thAlI jhUThI ho aura usameM parosakara lAve to sAmane vAlA kaise khaaegaa| cAroM tarapha jhUThana par3I ho to baiThane vAle ko na to baiThanA acchA lagegA aura na hI khAnA acchA lge| ___ isI prakAra Aja taka kie pApoM kA aMta:karaNa se pazcAtApa kara, guru ke sAmane niyama lekara, guru dvArA dI huI prAyazcita vidhi dvArA svayaM kI Atma-zuddhi na kareM to pariNAma prApta nahIM hote| __"IhAbhimukhyena guru : AtmadoSa prakAzanam - AlocanA" prastuta viSaya meM guru ke sammukha svayaM ke doSoM kA prakAzana kara AlocanA karanA hai| bAhara jAkara Ane ke bAda iriyAvahi karanA cAhie / AlocanA kA bhAva ho, aisA prayatna ho rahA ho evaM AlocanA kie binA yadi AyuSya pUrNa hokara mara jAya to bhI vaha jIva ArAdhaka hI kahalAtA hai; aisA 'saMbodha prakaraNa graMtha' meM batAyA hai / (pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja) jaha bolo japaMto, kajjamakajjaM ca ujjayaM bhaNaI , taM taha AloIjjA, mAyAmayavippa mukkoy| jaise bAlaka bolate-bolate kArya-akArya sabhI saralatA se kaha detA hai, usI prakAra 5@G@G@G@G@G@G@G@G@G@6@6@6@@ 414 09@9@G@G@G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)9Q Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG AlocanA karane vAlA mAyA aura mAna kA tyAga karake jaisA huA, kiyA vaha saba guru ke sAmane kaha denA caahie| ___ jo vidhipUrvaka AlocanA karatA hai vaha ni:zalya ho jAtA hai / (mAyA zalya, niyANA zalya, mithyAtva zalya) prazasta kSetra evaM tithiyA~ * prazasta 6 kSetra : 1.zeraDI kA vana (ganne kA vana), 2. DAMgara kA vana, 3. padma sarovara, 4. khile hue phUloM kA bagIcA, 5. gaMbhIra evaM AvAja karatA huA dakSiNAvarta pAnIvAlA sarovara (tAlAba), 6. jinezvara deva kA maMdira / ina kSetroM meM Agama sUtra kA vAMcana (adhyayana) ho sakatA hai| dizA :- Agama kA adhyayana, svAdhyAya karanA ho taba pUrva dizA, uttara dizA yA jisa dizA meM prabhu pratimA ho vaha dizA evaM jisa dizA meM jina maMdira ho vaha dizA bhI zreSTha hotI hai| ina dizAoM sanmukha baiThakara adhyayana karanA caahie| vAMcanA dene vAle dizA sanmukha rahakara vAMcanA de evaM vAMcanA lene vAle bhI guru sammukha (sAmane) baiThakara vAMcanA leN| jaba svAdhyAya mAMDAlA meM baiThakara karane kA ho to svAdhyAya karAne vAle dizA sammukha rahe aura sabhI maMDalAkAre baiThakara svAdhyAya kreN| kAla :- dina kA aura rAta kA pahalA aura aMtima prahara - yAni dina ke do aura rAtri ke do kula 4 prahara meM graMtha kaMThastha karane kA niyama hai| cUrNikAra maharSi dvArA batAe gae dizA aura kAla kahe gae haiN| tithiyA~ - prathamA, dvitIyA, tRtIyA, paMcamI, saptamI, dazamI, ekAdazI evaM trayodazI Agama kI vAMcanA kA prAraMbha hotA hai| caturdazI, pUrNimA, amAvasyA, aSTamI, navamI, SaSThI, caturthI, dvAdazI ina tithiyoM meM vAMcanA nahIM dI jaatii| * adya kA tithi : ? kiM kalyANakAdikam ? 90909090090909090509090090415909090909090905090900909090 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja kyA tithi hai ? Aja kalyANaka Adi kyA hai ? yaha vicAra zrAvaka prAta: kAla uThate hI karatA hai - aisA 'zrIzrAddha vidhi' graMtha meM batAyA hai / parva tithiyoM kA pAlana mahAphala dene vAlA hai, kyoMki - isase zubha AyuSya kA baMdha honA hai Adi lAbha milatA hai / zrI gautama svAmI ne bhagavAna se pUchA ki - he bhagavan ! bIja Adi pAMcoM tithiyoM meM kiyA gayA dharmAnuSThAna kA kyA phala hotA hai ? uttara - he gautama ! bahuta phala hotA hai / ina tithiyoM meM jIva prAya: para bhava kA AyuSya upArjana karatA hai / pUnama, amAvasa, pakSa-saMdhi kI aura mAsa - saMdhi kI tithiyA~ haiM / usI prakAra tIna caumAsI pUnama AtI hai, isalie pUnama kaba hai yaha jAnanA jarUrI hai / nitya prabhu pUjA karane vAle ko pAMcoM tithiyoM ke kalyANaka tithi kA jJAna rakhanA Avazyaka hai / jisa gAMva meM rahatA ho vahAM ke jina maMdira ke mUlanAyaka kauna haiM, una bhagavAna ke kalyANaka tithi kA jJAna bhI rakhanA jarUrI hai / paMcAMga kisako kahate haiM ? tithi-nakSatra - karaNa-yoga evaM vAra / ye pAMca aMga jisameM Ate haiM vaha paMcAMga hai| zrotA prathama kramAMka meM AlocanA karake vizuddha banatA hai aura dUsare kramAMka para vinIta honA cAhie / vinIta zrotA kisako kahate haiM ? - jisameM nimna sAta yogyatA ho / 1. guru ke prati anurAgI, 2. guru ke prati bhaktivaMta, 3. guru kA kabhI tyAga na kare, 4. guru kA anusaraNa karane vAlA, 5. vizeSajJa ( dhArmika jJAna meM) ho, 6. udyamI ho, 7. apane sad kAryo se kabhI bora na ho / tIsare kramAMka meM - vAMcanA ke anukUla kSetra ho / cauthA kramAMka - dizA anukUla ho / pAMcavA kramAMka - kAla anazana ho / 416 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUUJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJG * caraNakaraNAnuyoga :- AcArAMga sUtra meM cAritrika kriyA, cAritra kI sAdhanA aura ArAdhanA kA vistRta vrnnn| ___ * dravyAnuyoga :- sUyagaDAMga sUtra meM dravyAnuyoga kI mukhyatA hai / dravya kI vyAkhyA - vizva ke cha: dravyoM kA vivrnn| anya darzanoM kI ekAMta dRSTi, khaMDana, apUrNatA, nyUnatA / jaina darzana kI hitakAritA, mithyAtva ko naSTa karatI hai| * gaNitAnuyoga - caMdrajJapti, sUryajJapti, jyotiSa karaMDaka graMtha meM gaNita kI pradhAnatA hai| * dharmakathAnuyoga :- jJAna dharmakathA, upAsaka dazAMga graMtha meM - dharmakathAe~ haiN| cAroM anuyoga meM zraddhA kI sthiratA ke lie dravyAnuyoga kI mukhyatA hai / ArAdhanA sAdhanA ke lie caraNa karaNAnuyoga ke Agama upayogI haiM / vizva ke padArthoM kI pahicAna ke lie gaNitAnuyoga ke Agama aura ArAdhanA meM utsAha lAne ke lie dharmakathAnuyoga kI AvazyakatA hai| 12 aMga :- tIrthaMkara aura gaNadharoM kA mahAna upakAra .... 1. AcArAMga 2. sUyagaDAMga 3. ThANAMga, 4. samavAyAMga, 5. bhagavatI sUtra, 6. jJAtA dharmakathA, 7. upAsaka dazAMga, 8. aMtagar3ha dazAMga, 9. anuttarovavAI dazAMga, 10. vipAkasUtra, 11. praznavyAkaraNa, 12. dRssttivaad| 707707000000000004175050905050505050505050605060 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUGI dina meM tathA rAtri meM 'mauna' kA paccakkhANa lene kI buddhi mile .... dravya se, ghara meM, oNphisa yA dukAna meM, jitane bhI sthAna hoM una sabhI sthAnoM kA AraMbha samAraMbha kA AgAra (chUTa) rakhakara, 'saMvara' bhAva rakhane se bAkI 14 rAjaloka meM hone vAlI kriyAoM kI hiMsA-pApa Adi se baca jaaeNge|ye karane kI zakti prApta ho| kSetra se jahAM taka dRSTi pahuMca sake vahAM taka kA AgAra, usake alAvA sabhI kA pratyAkhyAna, kAla se (5) navakAra maMtra ginakara pArUM, nahIM vahAM taka ke pratyAkhyAna, bhAva se upayoga sahita __ mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga sevana ke pratyAkhyAna lete-lete| tassa bhaMte paDikkamAmi - appANaM vosirAmi... aMta samaya he prabhu ! kitanI jaldI saMsAra se mukti mile, cAritra mArga ko svIkAra karUM sudeva, suguru, sudharma, bodhi bIja kI prApti ho| ___ karma kA kSaya, bhava nirveda aura samAdhi maraNa prApta ho| merI mRtyu samaya mere sabhI pudgaloM ko vosirAtA hU~ trividhe-trividhe vosirAmi .... vosirAmi .... vosirAmi .... / 9090GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 41890GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGGC Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUG vibhAga - 13 422 426 "pariziSTa" "zraddhAMdha" kI arajI saha, mana kA nicor3a 3 kRtiyA~ - vyAkhyAe~ - pariSaha - 22 bheda - saMyama - 27 bheda - saMvara - 57 hetu dvArA saMvara - 6 kAraNa, dharma - 10, anuprekSA - 12 - caritra - 5, bAhya - abhyaMtara tapa : 6 - zubhagati - ArAdhanA ke 10 adhikAra - guNa sthAna - 14 - Agama ke motI - asaMkhya 428 429 430 431 433 433 443 707707000000000004195050905050505050505050605060 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 arajI vhAlA sImAMdhara svAmI, arajI A mArI, suNajo aMtaryAmI o mahAvidehanA vAsI, mArga batAvo, kema karI Aq nAsI ? virati ho ke avirati prabhu, bhAvanA bhAvaM bhavonI janmo male arihaMtanA kSetre, uttama jaina kula yoni pravrajyA grahU~ ATha varSe, tama nizrAmAM, Atma gati mokSa gAmI vhAlA sImaMdhara svAmI, AzA karajo pUrI aMtaryAmI ... dUra-dUra vasIyo chu kSetre, nA vaibhavanI jyAM khAmI, 'gArava-trika' nA samarAMgaNamAM, yatna chatAM rahUM kAmI / 'zraddhAMdha' nI suNajo arajI, paMtha ujAlo, jhaMkhI rahyo ziranAmI ..... vhAlA .... 'zraddhAMdha' julAI 2008 707707000000000004205050905050505050505050605060 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigoda - mukti (rAga - rAkhanAM ramakar3Ane .....) vAsanAnI vATamAM, vicAronA vikAra che, vAto karIe DAhI DAhI, zUnya samo AcAra che... vAsanAnI viSayoMnI saMtAkUkar3I, ramavAmAM manaDUM mhAle, sneha, kAma, dRSTinI rAga trike jIva nAce tAle re vAsanAnI deha ane AtmAnAM milana, mAthe karmoMnA paDala chavAyA bhavoM anaMtA vityAM, aviratInA raMge raMgAyA re .... vAsanAnI dasa dRSTAMte durlabha mAnava-bhavane sArthaka karIe, pada nirvANane pAmI, RNa nigoda muktinuM bharIe re ... vAsanAna "ari" ... kyAMthI Avyo, kyAM che javAno, khabara nathI kaI A jIvanI / aya khabara nathI hU~ koNa chU ? ciMtA dharaje eka 'ziva' nI // jJAnI kahe che, ekalo Avyo, ekalo tU che javAno, mAnava janma che, mamatA ane, Asakti ari haNavAno / vItarAga praNIta bAra bhAvanA, jIvanI saMjIvanI | maMtre dveSa sahu Talaze / 'savve jIvA kamma vassa' nA, bAra bhAvanAnAM ciMtana thI, rAga badho ye galaze / 'zraddhAMdha' cahe arihaMta AzISa malajo 'ari' thI mukti | 421 kyAMthI kyAMthI .... kyAMthI ... Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 vyAkhyAe~ mokSa kA svarupa samajheM :- mokSa kA svarupa samajhane ke lie saMsAra kA svarupa samajhanA par3atA hai| avyAbAdha sukha :- mana, vacana, kAyA kI pIr3A rahita sthiti / vyAbAdha' arthAt saMsAra meM jisako duHkha samajhate haiM, ve sabhI duHkha sahita kI sthiti| mithyAtva :- jahAM bhavAbhinaMdIrupa evaM haThAgraha dvArA mana meM viparIta zraddhA pragaTa hotI rahe, tatvoM ke prati azraddhA vaha mithyaatv| tatva :- mokSa kA sahaja rucibhAva jisase utpanna hotA rahe vaha tatva jisakA ciMtana sakAma nirjarA karAtA hai, vaha apunarbaMdhaka avasthA :- tAtvika vairAgya tathA satyazodhakatA ke guNoM se pragaTa hotI jIva kI sthiti| - jisa sthiti ke prApta hone para mukti kA adveSa' guNa prakaTa ho vaha avsthaa| - mukti ke lie prAthamika yogytaa| - mohanIya Adi karmoM kI u. sthiti puna: na bAMdhane vAlA jIva isa avasthA meM ginA jAtA hai| - utkRSTa sthiti vAle karma baMdha samUla naSTa kare vaha avsthaa| isa avasthA ke binA adhyAtma kA ekkA (pahalA aMka) kI zurUAta hI nahIM huI, kAraNa abhI taka mukti kA dveSa' hai| caramayathA pravRttikaraNa :- yathA - sahaja rupa se, pravRtta : AyA huA, karaNa: adhyavasAya, apunarbaMdhaka avasthA prApta hone ke bAda jIva 1 kro. kro. sA. se nyUna karmabaMdha kI yogyatA taka pahaMce aura sthiti baMdha kI yogyatA tor3a DAle vh| carama yathA pravRttikaraNa - yAni apUrva karaNa / saMsAra meM rahakara samakita prApta kare yA na kare parantu kabhI bhI 1 kro. kro.sA. se adhika kI sthiti na baaNdhe| ucca se ucca saMsArI sukha, duHkha rupa lage, cakravartI isI kAraNa vairAgI bana jAte haiN| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 422 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 tatva kA dveSI :- bhautika sukha meM ekAMta sukha mAnane vAlA jIva, mokSa kI bhUmikA meM kRtrima rAga vAlA hotA hai / kSayopazama bhAva :- jisa bhAva ke dvArA AtmA ke guNoM kA saMvedana hotA hai / audAyika bhAva :- jisa bhAva ke dvArA saMsAra meM sukha kA saMvedana hotA hai / ve haiM - nIMda, nazA, sparza, rasa, varNa, gaMdha, zabda / guNasthAnaka :- pudgala meM sukha nahIM, AtmA meM sukha hai / aisA anubhava pUrvaka nirNaya karAne vAlI avasthA / sakAma nirjarA karAne vAlI avasthA / puNyAnubaMdhI puNya kA hetu sAdhane vAlI avasthA / saMpUrNa ahiMsA - siddhadazA meM rahe hue jIva kI zakti, jo sabhI jIvoM ko abhayadAna detI hai / aisI koI jar3a vastu vartamAna meM dikhAI detI haiM vaha bhUtakAla ke kisI jIva kA kalevara hai / - satya :- prakRti ke hitakArI nIti-niyamoM kA anusaraNa karanA usakA nAma satya / pudgala (deha) ko apanA samajhanA (deha) yaha asatya, vacana aura kAyA se kevalajJAnI ko bhI hotA hai / caramAvarta kAla :- jisa samaya meM guNa kA adveSa varta rahA ho / pahalA guNa sthAna :- jisa dazA meM jIva kA tAtvika praveza hotA hai, apunarbaMdhaka avasthA, , yoga kI prathama bhUmikA, mukti kA adveSa bhAva prAraMbha hotA hai / 1. apUrva prApti kA AnaMda, 2. kriyA mArga meM sUkSma AlocanA, 3. bhava kA tIvra bhaya, 4. vidhi kA tAtvika bahumAna / mukti kI tAtvika jijJAsA :- carama yathA pravRttikaraNa kA bhAva / mukti kI tAtvika icchA :- bodhibIja kI prApti, prathama yoga dRSTi / tatva kA ajJAna :- moha kA zarIra jisakI karor3a rajju (baMdhana) 18 pApa sthAnaka haiM / tatva kA jJAna :- cAritra dharma kA zarIra, tatvajJAna ke binA saMsAra se chuTakArA nahIM ho sakatA / 423 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) sthitaprajJa :- anukUlatA aura pratikUlatA meM samabhAva se rahanA, yaha pahale tatva kA nirNaya phira tatva kA pakSapAta, yahI samyagdarzana, pazcAt heya - upAdeya kA sevana / mAdhyastha bhAva :- rAga-dveSa rahita bhaav| audAsinya :- rAga-dveSa rahita, mAdhyastha bhaav| audyadRSTi :- parabhAva dazA, pudagala ke sukha kI apekSA, ananta, janma maraNa / yogadRSTi :- svabhAva dazA, guNoM ke sukha kI apekSA, zailazI avasthA, mokSa / mithyAtvI jIva :- mitrA (tRNa), tArA (goyama), balA (kASTha), dIptA (dIpa), dRSTivAlA jiiv| samakitI jIva :-5vIM dRSTi-sthirAdRSTi, cauthA guNasthAnasavAlA jIva, bhautika anukUlatA :- ghAtI karmoM kA kSayopazama aura zubha aghAtI karmoM kA udaya / bhautika pratikUlatA :- ghAtI karmoM kA udaya evaM aghAtI azubha karmoM kA udaya / * nava tatva :-jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa / jaina darzana ko samajhane ke lie (saMkSipta rupa meM) nava tatva bahuta upayogI hai / ina ko samajhane ke bAda jIvana ke upayogI yogya mArga ko samajhAyA jA sakatA hai / ye nava tatva hI jagata ke satya tatva rUpa haiN| jIvana ke utkarSa ke lie nizcita rupa se ye mArgadarzaka haiN| isa prakAra nava tatva dono guNoM ko dhAraNa karane vAle haiN| (1) jagata kA svarupa (2) jIvana mArga / isalie inako tatva kahA gayA hai / nava tatva atyanta mahatva kI vastu haiM / aisI spaSTa yA aspaSTa samajha rupa zraddhA ko samyaktva kahA hai| samyaktva ke sparza ke bAda jIva kartavya kI ora unmukha hokara kucha hI samaya meM mokSa sukha taka pahu~ca jAtA hai| * saMvara tatva:- samai guptI parisaha, jaI dhammo bhAvaNA carittANi / paNa ti davIsa dasa bAra - pAMca bheNahiM- sgvnnaa|| jaIdhammo : yati dharma, paNa : 5 bheda, bheNahiM : ina bhedoM ke dvArA, sagavannA : sattAvana (bhed)| 707707000000000004249050905050505050505050605060 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * Ate karma ko rokanA vaha - saMvara / * sam - samyak prakAra se, upayoga - yatnapUrvaka / iti - gati ceSTA / * gupyate - jisase rakSA hotI hai, saMsAra meM DUbate prANI kI rakSA - vaha gupti / * saha - sahana karanA / * pari - sabhI tarapha se samyak prakAra se, upasarga Ae to calAyamAna nahIM hone denA / * yati dharma - mokSa mArga meM jo prayatna kare vaha yati, usakA dharma vaha yatidharma / * bhAvanA - mokSa mArga ke prati bhAvanA kI vRddhi ho aisA ciMtana / * caya - ATha karmoM kA saMcaya, saMgraha / * ritta - rikta (khAlI), kare vaha cAritra / * sAvadya yoga - doSa sahita kA vyApAra / * nirvadya - doSa rahita kA vyApAra / * samiti gupti - samyak prakAra se upayogapUrvaka jo pravRtti hotI hai, vaha samiti aura samyak prakAra se upayogapUrvaka nivRtti tathA pravRtti ho vaha gupti / * manogupti - sAvadya mArga ke vicAra meM se rokanA evaM mana ko samyak vicAroM meM pravRtta karanA vaha manogupti / ArtadhyAna, raudradhyAna se rokanA / dharmadhyAna evaM zukla dhyAna meM pravRtta karanA, kevalI bhagavaMta ko manoyoga kA pUrNata: nirodha hotA hai / vaha yoga nirodha rupa manogupti utkRSTa prakAra hai / * vacana gupti - tyAgapUrvaka mauna, muMhapatti rakhakara bolanA / * bhASA samiti evaM vacana gupti meM aMtara : * vacana gupti - pUrNa rupa se vacana, nirodha evaM niravadya vacana bolane rupa eka hI prakAra kii| bhASA samiti-niravadya, vacana bolane rupa eka hI prakAra kI / kAyagupti - kAyA ko sAvadya mArga se rokanA, niravadya kriyA meM jor3anA evaM upasarga Ae taba calAyamAna nahIM hone denA / 425 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27070909090090090090900507070909009090905070709070770707 pariSaha ke 22 bheda pariSaha :- 22 pariSahoM meM do dharma kA tyAga nahIM karane ke lie haiM / darzana pariSaha (zraddhA, samyaktva) evaM prajJA pariSaha / zeSa 20 karma kI nirjarA ke lie| 1. kSudhA :- sabhI azAtAvedanIya se adhika kSudhA vedanIya hai / azuddha AhAra grahaNa nahIM karanA aura na milane para ArtadhyAna nahIM krnaa| 2. pipAsA :- pyAsa (tRssaa)| 3. zIta pariSaha :- ati tthNdd| 4. uSNa pariSaha :- ati garmI, vastra se havA karane kA vicAra na kreN| 5. daMza pariSaha :- DAMsa, macchara, jUM, makor3A Adi kA daMza / 6. acela pariSaha :- vastra na mile, yA jIrNa (purAne) mile, jIrNa vastra dhAraNa karanA parigraha hai aisA kahane vAle asatyavAdI haiM; kAraNa saMyama nirvAha ke lie mamatva rahita dhAraNa karane meM parigraha nahIM kahA jA sakatA yaha jinezvara deva ke vacana kA rahasya hai / 7. arati - pariSaha :- arati, udvega bhAva / 8. strI prissh| 9. caryA pariSaha :- vihAra karanA, muni ko 9 kalpI vihAra karane kA hai| 1. varSAkAla, 8. shesskaal| 10. naiSedhika pariSaha :- zUnya, gRha, smazAna, sarpabila, siMha guphA, strI, pazu, napuMsaka rahita __ sthAna meM rahanA, pApa evaM gamanAgamana kA jisameM niSedha hai, ve sthAna naiSedhika kahe jAte haiN| 11. zayyA - pratikUla zaiyyA se udvega nahIM krnaa| 12. Akroza-pariSaha :- ajJAnI tiraskAra kare to muni usake prati dveSa na kre| 13. vadha pariSaha :- pUrva bhava ke karmoM se vadha ho, prahAra Adi ho to samabhAva se she| 14. yAcanA pariSaha :- sAdhu koI bhI vastu mAMge binA grahaNa na kare, lajjA evaM mAna rahita bhikSA maaNgnaa| 7077070000000000042650090050505050505050605060 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. alAbha pariSaha :- bhikSA na milane para lAbhAMtarAya karma kA udaya samajhanA koI bAta nahIM tapa vRddhi huI yaha mAnanA / roga - pariSaha : atisAra (daste) Adi roga ko karma vipAka soca kara niravadya 16. bukhAra, 17. tRNa sparza :- DAbha Adi ghAsa kA 211 (DhAI) hAtha pramANa kA saMthArA yA vastra kA saMthArA kare / cikitsA karAveM / 18. mala pariSaha :- snAna kI icchA na karanA / 19. satkAra pariSaha :- mAna, satkAra se harSa nahIM karanA / 20. prajJA pariSaha :- svayaM bahuzruta jJAnI hone para garva na kare / 21. ajJAna pariSaha :- Agama tatva na jAnane para ajJAna kA udvega na kare / 22. samyaktva pariSaha :- aneka kaSTa, upasarga prApta hone para bhI dharma zraddhA se calAyamAna na honA / * kisI karma ke udaya se kauna sA pariSaha udaya AtA hai - kisa karma ke udaya se azAta vedana azAtA vedana pariSaha kSudhA - pIpAsA - zIta - uSNa daMza - caryA - zayyA - mala-vadha roga-tRNa sparza yaha 11 prajJA pariSaha ajJAna pariSaha samyaktva pariSaha alAbha pariSaha Akroza, arati, strI - niSedhA acela-yAcanA-satkAra yaha ? azAtAvedanIya jJAnAvaraNIya jJAnAvaraNIya darzana mohanIya lAbhAMtarAya cAritra mohanIya kisa guNa sthAnaka taka 1 se 13 1 se 13 1 se 12 1 se 12 1 se 12 1 se 9 1 se 12 1 se 9 strI, prajJA aura satkAra pariSaha ye 3 anukUla pariSaha haiM evaM zeSa pratikUla haiM / strI tathA satkAra pariSaha ye do zItala pariSaha haiM aura zeSa 20 uSNa haiM / 427 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOG * jIva ko zAMti utpanna karane vAle, jIva ko azAMti utpanna karane vAle pariSahoM kI guNa sthAnakoM meM vicAraNA kI (ttvaarth)| 12veM guNa sthAnaka taka - 14 pariSaha saMbhava haiN| 13veMguNasthAnaka taka - 11 pariSaha saMbhava hai| 9veM guNasthAnaka taka - 22 pariSaha saMbhava hai| pariSaha 22 : sayogI kevalI ko 11 pariSaha saMbhava hai / vihAra meM pratikUlatA sahana kare, kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMzamaMzaka, caryA (vihAra), zayyA, vadha, roga, tRNa sparza, mala, nimita rupa, para dravya kI upasthiti hone kA ahasAsa karAne hI aisA kahA hai| jinezvara anaMta puruSArtha maya hone se pariSaha duHkhamaya nahIM hote| saMyama 27 bheda 1. jIva hiMsA kA sarvathA tyaag| 2. asatya kA sarvathA tyaag| 3. corI kA sarvathA tyaag| 4. maithuna kA sarvathA tyaag| 5. parigraha mAtra kA tyaag| 6. rAtri bhojana tathA rAta ko pAnI pIne kA sarvathA tyAga / 7. pRthvIkAya jIvoM kI rkssaa| 8. apakAya jIvoM kI rkssaa| 9. agnikAya jIvoM kI rkssaa| 10. vAyukAya jIvoM kI rkssaa| 11. vanaspati ke sparza kA tyAga / 12. trasakAya jIvoM kI rkssaa| 13. sparzendriya ke bhoga se dara 50505050505050505050505000428900900505050505050090050 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOGOG 14. rasanendri kI lolupatA kA sarvathA tyAga / 15. ghrANendriya ke bhoga kA tyaag| 16. AMkha-indriya ke bhoga kA tyAga / 17. jJAnendriya ke bhoga se duur| 18. lobha dazA kA nigraha (lobh)| 19. citta kI nirmalatA (maayaa)| 20. vastrAdika pratilekhanA (maan)| 21. aSTa pravacana mAtA kA pAlana / 22. kSamA ko dhAraNa karanA (krodh)| 23. akuzala mana kA tyaag| 24. akuzala vacana kA tyAga / 25. akuzala kAyA kA tyaag| 26. pariSaha - upasarga Adi sahana krnaa| 27. maraNAMta - upasarga bhI sahana krnaa| ___ saMvara 57 hetu dvArA 3. gapti, 5 samiti, 22 pariSaha, 10 yati dharma, 12 bhAvanA, 5 cAritra * 3 gupti - (1) kAya gupti :- kAyA ke vyApAra ko kAryotsarga se roko (nivRtti bhAva se aSTa prakArI pUjA meM pravRtti karanA) 2. vacana gupti :- mauna rakhanA, nivRtti / zAstrokta vidhi anusAra svAdhyAya, carcA satsaMga ke kArya (prvRtti)| 3. mana gupti :- krodha AyA aura rokA (nivRtti) / sAmAyika lekara mana ko dharma meM lagAyA (prvRtti)| 90909090090909090509090090429909090909090905090900909090 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 900900909009009009090090090090GO909009009090900905 * 5 samiti IryA :- sUrya prakAza meM bhUmi dekhakara vihAra krnaa| bhASA :- pratyeka mAha svAdhyAya meM Ao, satsaMga meM bhAga lo evaM AtmA kA kalyANa karo (sva aura para ke hitakArI vacana, guNoM se yukta vaha bhASA samiti) aiSaNA :- guru mahArAja ko utkRSTa bhAva se vahorAnA (doSa rahita AhAra ko dekhakara utkRSTatA se grahaNa kiyA vaha aiSaNA samiti) AdAna nikSepa :- sAmAyika meM Asana bichAte samaya prathama caravalA se bhUmi pramArjana kara phira sthAna grahaNa krnaa| utsarga :- AcArya ne ziSya ko bhUmi pramArjana kara mala-mUtrAdi paraThane ko khaa| saMvara: 6 kAraNa - dharma : 10 - anuprekSA : 12 (1) 3 gupti, (2) 5 samiti, (3) 10 dharma, (4) 12 anuprekSA, (5) 22 pariSaha jaya aura (6) 5 caaritr| yoga se baMdha hotA hai evaM yoga se hI saMvara-nirjarA hotI hai / isa siddhAMta Adi ko jJAnazraddhAyukta nigraha (nivRtti) pravRtti vaha gupti / samiti meM samyak pravRtti hI AtI hai (zAstrokta, vidhi anusAra) IryA, bhASA, aiSaNA, AdAna nikSepa, utsrg| 10 dharma - uttama kSamA, mArdava, Arjava, zauca (anAsakti), satya, saMyama, tapa, tyAga, akiMcanya (mamatva kA abhAva), brahmacarya / 17 prakAra kA saMyama :- 5 avratoM kA tyAga, 5 iMdriyoM para vijaya, 4 kaSAya tyAga, mana, vacana, kAyA se nivRtti (3) 12 anuprekSA :- anu = AtmA kA anusaraNa, prekSA = dekhnaa| anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azuci, Azrava, saMvara, nirjarA, loka, bodhi durlabha, dharma svaakhyaat| 7077070000000000043090090050505050505050605060 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) dharma svAkhyAta bhAvanA : samyagadarzana Adi vicAraNAoM kA ciMtana / zraddhA, guNa pragaTe, prakaTa huI zraddhA vizuddha bane, mokSa mArga se girane kA Dara dUra ho, ullAsa bddh'e| 12 bhAvanAoM kA ciMtana, yahI pratikramaNa, pratyAkhyAna, AlocanA evaM samAdhi / uttama dharma pAlana, pariSahoM ko jIta letI hai| bodhi durlabha bhAvanA :nigoda se mokSa kI yAtrA kA maMthana / durlabha aisA manuSya bhv| durlabha aisI jinavANI kA zravaNa / nigoda nigoda vyavahAra rAzi avyavahAra rAzi nigoda pRthvIkAya Adi sampUrNa brahmAMDa meM hai| kAraNa :- sAdhAraNa nAma karma kA udaya, dravya iMdriya 1, bhAva iMdriya 5, aMtamuhurta meM 66,336 bhava kara cuke| nitya nigoda :- abhI taka beindriya nahIM hue| Itara nigoda :- nigoda meM se bAhara Akara phira nigoda meM jAne vAlA jIva / cAritra : 5 - bAhya AbhyaMtara tapa : 6 5 cAritra :- sAmAyika, chedopasthApya, pariSaha-vizuddhi, sUkSma saMparAya, yathAkhyAta, caaritr| 6 bAhya tapa - anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, saMlInatA, kAya klesh| 707707000000000004315050905050505050505050605060 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 AbhyaMtara tapa :- prAyazcita (9 bheda), prAya: aparAdha, citta-vizuddhi / vinaya (4 bheda) : guNa aura guNI kA bahumAna ! vaiyyAvacca (10 bheda) : sevA / GG svAdhyAya (5 bheda) : zruta abhyAsa vyutsarga (2 bheda) : sAdhanA meM binA jarUrI vastuoM kA tyAga / dhyAna (4 bheda) : citta kI ekAgratA / dhyAna :- kisI eka viSaya meM citta kI ekAgratA ko dhyAna kahA jAtA hai / isa prakAra kA dhyAna, uttama saMghayaNa, vajraRSabhanArAca saMghayaNa vAle ko hotA hai, mana kI vRttiyoM ko anya kriyAoM se khIMcakara eka hI viSaya meM kendrita karanA yaha ciMtA nirodha hai, dhyAna hai / uttama saMghayaNa 4 haiM :- vajraRSabhanArAca, RSabhanArAca, nArAca, ardhanArAca, niraMtara dhyAna aMtarmuhUrta taka hI rahatA hai / dhyAna 4 bheda:- ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna, zukla dhyAna / 4 ArtadhyAna :- vedanA kA viyoga, aniSTa kA saMyoga, ISTa kA viyoga, bhaviSya meM viSayoM ko nidAna ke prati sarvavirati / duHkha se janme, duHkha kA anubaMdha karAve / raudra dhyAna - hiMsA, asatya, corI, viSaya, saMrakSaNa, 4 bheda / avirati evaM deza virati jIvoM ko ho sktaa| (4-5 guNa sthAnaka) 432 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhagati ArAdhanA ke 10 adhikAra aticAra aalocnaa| 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. navapada kA jApa / jJAna, darzana, cAritra, tapa aura vIryAcAra ke isa bhava evaM para bhava ke aticAroM kI aalocnaa| vrata (guru kI sAkSI se ) / kSamA (84 lAkha yoni ke sAtha kSamA yAcanA kA bhAva ) / 18 pApa sthAnaka vosirAnA / cAra zaraNoM kA nitya anusaraNa / durAcAra kI niMdA - gardA / zubha kA anumodana / mana ke zubha adhyavasAya / avasara Ane para anazana / guNa sthAna 14 1. mithyAtva :- sarva duHkhoM kA mUla kAraNa / 2. guNa sthAna kA AdhAra - bAhya dharma kriyA para hai ? True Or False ? False, AdhAra aMtara ke pariNAma para hai / 3. zuddha mAnyatA kI kyA jarurata hai ? isake binA guNoM kA svarupa sahI rUpa se nahIM samajhA jA sakatA / zuddha upayoga nahIM hotA / 4. zuddha mAnyatA arthAt kyA ? jIva kI jar3atA, paradravya ke moha ke kAraNa hai / dA. ta. jeba meM 100 DAlara svayaM ke ho to garmI rahatI hai nA ? baiMka vAle ke 10 lAkha DAlara hamezA ginakara ghara Ate haiM taba muMha para paoNvara kyoM dikhAI nahIM detA ? kyoMki vaha parAyA dhana - dUsare kA adhikAra samajhA jAtA hai / 433 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya ke udaya se milI saMpatti kA mAlika 'audayika bhAva hai' aisA samajhe to jIva karma se lipta nahIM hotA / dharma anuSThAna bhoga, sAmagrI se, AraMbha-samAraMbha se dUra hone ke lie hai / dA. ta. maMdira meM jAkara niyANAM kareM to AraMbha hI hotA hai / dAna kA bhAva kara icchA kareM to Azrava hotA hai; dAna, moha kI vRtti chor3ane kA bhAva karanA hai, moha kama yAni jIva kI jar3atA kama, tyAga ke sukha meM rasa hai / dA. ta. vyasanI jIva kahatA hai bhI kAma AtA hai / mohAMdha dazA hai / - mujhe kaMdamUla meM rasa hai, saMgraha kiyA huA sAmAna jJAna dazA rupI darpaNa meM dekhane se jIvana ke kacare rupI doSa dikhate haiM, gayA to gayA : prApti, saMrakSaNa evaM viyoga tInoM meM duHkha, tyAga, vastu kA nahIM mamatva kA karanA hai / guNasthAna : AtmA kA kramika vikAsa, AtmA ke guNoM kA vikAsa, yathA yogya kramaza: zreNiyoM meM hotA hai / prathama zreNi se jyAdA dUsarI zreNi ke jIva Age bar3he hue hote haiM / uttarottara isa prakAra prathama guNa sthAna se cauthA evaM uttarottara vikAsa anusAra guNa sthAnaka car3hate jAte haiM / Atmabala mokSa mahala meM pahu~cane kI sIr3hI hai / mukhya 11veM guNa sthAna se, jo pramAda se saceta ho gae, ve tira gae / jitanI AtmA kI pariNati utane guNa sthAna, pravAha ke samAna AtmA kI sthitiyA~ jur3I huI haiM / 1. mithyAtva :- (kartavya - akartavya ke viSaya meM AtmakalyANa ke mArga meM viveka kA abhAva) / satya dRSTi na ho, ajJAna, bhrama, choTI-sI cIMTI se lagAkara bar3e paMDitoM, tapasviyoM evaM rAjA bhI mithyAtva kI zreNi meM ho sakate haiM / haribhadrAcArya ke 'yogadRSTi samuccaya' graMtha meM yoga kI ATha dRSTiyA~ batAI haiM - mitrA, tArA, balA, diptA, sthirA, kAntA, prabhA, parA dRSTi meM citta kI mRdutA, adveSavRtti, 434 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @G(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOG anukaMpA, kalyANa-sAdhanA kI spRhA (cAha) jaise prAthamika guNa prakaTa ho, taba prathama guNa sthAna prApta hotA hai / sadguNa Ane ke bAda bhI 'mithyAtva' svarupa meM hI pahicAna hotI hai / kAraNa - yathArtha samyagdarzana nahIM hotA / maMda mithyAtva hone se mithyAtva se hI pahicAna hotI hai| jina jIvoM ne mitrA dRSTi ko nahIM apanAyA ve pUrNata: mithyAtva-guNasthAnaka dvArA pahicAne jAte haiM, kyoMki - guNa kA utthAna yahIM se hotA hai / 'mithyAtva' guNa sthAnaka darzana mohanIya karma ke AvaraNa ke kAraNa bhuktAna karanA par3ate haiN| 2. sAsAdana, sAsvAdana gUNa sthAna :saddhAtu :- zithila karanA, zithila ho jAnA, sAdana :- zithila karane vAlA, A+sAdana, adhika zithila karane vAlA / samyaktva se vicalita hone vAle jIvoM kI sthiti - vaha 'sAsAdAna' / vamana (kai) karAte samyaktva ke AsvAdana se yukta vaha - sAsvAdana / jaba anaMtAnabaMdhI - parama tIvra kaSAyoM ke udaya hone para samyaktva se vicalita hone kA samaya AtA hai / ajJAna, moha meM yA mithyAtva meM anurakta hone rupa avasthA upazama' samakita se calita hone vAle ke lie yaha guNa sthAna hai| 3. mizra guNa sthAna :AtmA ke vicitra adhyavasAya kA nAma jo mithyAtva evaM samyaktva kA mizraNa rupa kisI ko satya kA darzana hotA hai aura usake pUrva saMskAra se pIche khIMca lete haiM / satya kA darzana Age bar3hane kI preraNA detA hai / ye avasthA jhUle jaisI ho jAtI hai| yahA~ na to anaMtAnubaMdhI kaSAya hotA hai aura nA hI pUrNa viveka kI prApti - arthAt sanmArga ke viSaya meM zraddhA bhI nahIM aura azraddhA bhI nahIM, yaha 'DAMvADola' kI sthiti hotI hai| 4. avirata samyagdRSTi :- bhava bhramaNa kA samaya nizcita karane vAlI AtmA kI avasthA, Atma vikAsa kI mUla AdhAra bhUmi / avirata samyagdRSTi : binA virati kI smygdRsstti| 70770700000000000435509090050505050505050605060 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva arthAt satya athavA nirmalatA, dRSTi kI saccAI | Atma kalyANa ke prati tatvadRSTi, kalyANa dRSTi ke yoga se dharmAMdhatA, mata-durAgraha, saMkucita sAMpradAyikatA dUra hotI hai| kaSAyayukta bhAvAveza zAMta ho jAtA hai / samyaktva athavA samyag darzana :- arthAt saccI zraddhA, vivekapUrNa zraddhA, kartavya, akartavya yA heya, jJeya, upAdeya viSayaka viveka, dRSTi kA bala jo kalyANa sAdhana meM nizcaya zraddhA, aTala vizvAsa rupa hai / samyagdarzana prakaTa hone para kiMcita jJAna, alpa zruta jJAna, sAdhAraNa buddhi yA parimita par3hAI (paThana), samyagjJAna bana jAtA hai / jJAna kI samyakatA, samyagdarzana para avalaMbita hai / jJAna se vastu kA jJAna hai, isameM viveka dRSTi pavitratA lAtI hai / ye donoM ke AdhAra para cAritra taiyAra hotA hai / isIlie kahA hai : - 'samyagdarzana - jJAna - cAritrANi mokSamArgaH ' jJAna yA buddhi kA vikAsa cAhe jitanA mahAna ho kintu dRSTi kA mahAtmya usase bhI adhika hai, 'dRSTi jaisI sRSTi' ucita kathana hai / * jina bhagavAna kI vANI : 1. paraloka hai, sukha duHkha zubhAzubha karma ke adhIna hai / 2. saMsAra du:kha rupa hai, saMsAra kA sukha kSaNika hai, saccA sukha mokSa svarupa meM hI hai / 3. mokSa prApta karane jinendra deva ke kahe hue 5 mahAvratoM ko svIkAra kara tyAga maya jIvana jInA caahie| ina tInoM meM dRDha zraddhA hI samyaktva hai / mithyAdRSTi evaM avirata samyagdRSTi ke bIca kA aMtara :- dhArmika bhAvanA kA abhAva / sabhI AtmAoM ke sAtha ekatA kA anubhava karane kI sadvRtti kA abhAva / anya ke sAtha svArtha yA badalA lene kI vRtti / anucita karane ke bAda pazcAtApa yA darda kA abhAva / pApa ko pApa na gine, puNya pApa kA bheda agrAhya hai / svArpaNa kA sAtvika teja nahIM hotA / 5. deza virati : maryAdita virati - gRhastha dharma vratoM kA niyama se pAlana karanA yaha deza virati hai, aMzata: dRr3hatA ke sAtha pApayoga se virata honA yaha deza virati / 436 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOGOGOGOGOGOG zrAvaka ke dharma - 5 annuvrt| 1. sthUla prANAtipAta viramaNa vrata : prANa kA atipAta :- 10 prANa :- mana, vacana, kAyA, 5 indriya, AyuSya evaM zvAsocchvAsa, pramAda yA durbuddhi se prANa ko mArane ke lie takalIpha pahuMcAve, yaha hiMsA hai| pramatta yogAta - prANavyaparopaNaM hiMsA (tatvArtha 7-8) __ pramAda se arthAt rAga-dveSa vRtti se prANi ke prANa lenA hiMsA hai / pramattayoga yaha bhAva hiMsA hai, prANa kA nAza, dravya hiMsA hai / saMkalpa se niraparAdhI, AraMbha se, udyoga se, virodhI kA vadha hiMsA, aise 4 prakAra kI hiMsA sthUla prakAra kI ginI jAtI hai| 2. sthUla mRSAvAda viramaNa - vizvAsaghAta tathA galata salAha denA mahApApa kahA hai| 3. sthUla adatAdAna viramaNa, 4. sthUla maithuna viramaNa, 5. parigraha parimANa, 6.dizAvrata, 7. bhogopabhoga parimANa, 8. anarthadaMDa viramaNa, 9. sAmAyika vrata, 10. dezAvagAsika vrata, 11. pauSadhavrata, 12. atithisNvibhaag| 6. sarvavirati - pramatta saMyata :- mahAvratadhArI sAdhu jIvana ke lie yaha guNasthAna hai / sarva virati hone para bhI pramAda hai| ucita bhojana, ucita nidrA, maMda kaSAya pramAda meM nahIM ginA jAtA / tIvratA dhAraNa kara letI hai ye sthitiyA~ taba pramAda ginA jAtA hai / cauthA guNa sthAna, cAritra moha ko nirbala banAnA par3atA hai / chaTaThe guNa sthAna ke jIva saMsAra tyAgI hote haiN| 7. apramata saMyata :- sAdhu jaba apramatta banate haiM, taba 7 guNasthAna meM Ate haiM / sthUla pramAda para vijaya prApta kara lete haiM / sUkSma pramAda (vismRta, anupayoga Adi) abhI taka bAdhaka hotA hai / usa para vijaya prApta kara evaM patita hote hue chaThe guNa sthAnaka para A jAtA hai, isa prakAra utAra - car3hAva avageha calatA rahatA hai| sAdhurupa yoddhA pramAda rupa zatru ke sAtha jaya-parAjaya karatA rahatA hai| 8. apUrvakaraNa:-pUrva meM na kie aise karaNa, adhyavasAya sAvadhAna rahakara adhika apramatta banate hue 8veM guNa sthAna meM car3ha jAte haiM / isa guNa sthAna se AtmA, vizuddha adhyavasAyoM ke GUJJJJJJJJJJJJC 437 TUJJJJJJJJJJ Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) bala se sthitighAta, rasaghAta, guNa zreNi, guNa saMkrama, sthiti baMdha ye pAMca pUrva meM na kie hoM vaise karatA hai| cAritra mohanIya karma kA upazama yA kSaya yahA~ se prAraMbha hotA hai| 9. anivRttikaraNa :- yahAM se jIva do vibhAga meM ho jAtA hai / kSapaka evaM upazamaka / 9veM guNa sthAna meM AtmA, sukSma lobha ke atirikta moha ko kSaya yA upazama kara detI hai| isa guNa sthAna meM eka samaya meM car3he hue sabhI jIvoM ke adhyavasAyoM kI zuddhi meM nivRttitaratamatA nahIM hotI arthAta sabhI jIvoM ke adhyavasAya samAna hote haiN| isalie ise anivRtti bAdara saMparAya guNa sthAna kahA hai, sAtha bAdara zabda jor3a diyA, sthUla kaSAyoM ko nirdeza karane ke lie| 10. sUkSma saMparAya - saMparAya : kaSAya / AtmA meM jaba mohanIya karma upazAMta yA kSINa hote haiM, sirpha eka lobha (rAga) ke sUkSma aMza raha jAtA hai taba usa sthiti kA guNa sthAna 'sUkSma saMparAya' kahalAtA hai| 11. upazAMta moha :- moha kA saMpUrNa upazamana / dabe hue zatru ke samAna moha zAMta hotA hai / bala milate hI dabA huA moha puna: AtmA ko girAtA hai / kAlakSaya se yadi nIce AtI hai to 7veM guNasthAna para AtI hai / phira 6-7 guNasthAna meM utAra-car3hAva calatA hai / usase nIce aMta meM pahale guNasthAna meM bhI A sakatI hai / bhava kSaya se gire to devaloka meM utpanna hone se 11veM guNasthAna se sIdhI cauthe guNasthAna meM pahuMca jAtI hai| 12. kSINa moha :- cAritra mohanIya karma kA kSaya hone para AtmA kI sthiti isa guNa sthAna para pahuMcatI hai / samabhAva pUrNa sthAyI hai / moha ke samasta (rAga) puMja udita hone para aTaka jAtA hai aura Atma pradezoM meM phira udita hotI hai / vaha upazama aura kevalajJAna prakaTa hote hI kSaya ho jAtA hai / isa guNa sthAna meM moha kA kSaya hone para phira udbhava nahIM hotaa| zukla dhyAna samAdhi kI avasthA hai| 10veM guNa sthAna se 12veM guNa sthAna meM car3hatA hai| 13. sayogI kevalI :- (zarIra dhArI yogamukta kevalI) dhAtI karmoM kA saMpUrNa kSaya, kevala jJAna 13vAM guNasthAna prakaTa hotA hai / tIna kAla ke 9@GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO90 438 GOGOGOG@GOGOGOGOGOG@GOOGO Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG sabhI padArthoM kA jJAna rahatA hai, sayogI kevalI pAMca hazvAkSara jitane pramANa meM bAkI rahatA hai - vahA~ taka 12vAM guNa sthAna rahatA hai / mana, vacana, kAyA ke yoga kI pravRtti cAlU rahatI hai| upadeza vihAra Adi kriyAe~ cAlU rahatI haiN| guNasthAna samAroha saMbaMdhI prakriyA : 7vA~ guNasthAna (apramatta sNyt)| yahA~ vIryavAna sAdhaka kI AMtarika sAdhanA atyaMta sUkSma bana prakhara pragatimAna banatI hai| mohanIya karma saradArI dhAraNa karatA karma hai darzana arthAt dRSTi mohanIya cAritra mohanIya (kalyANabhUta tatva zraddhA) cAritra ko roke vaha roke vaha darzana mohanIya cAritra mohanIya jo jIvana ke aMtarmuhUrta meM darzana mohanIya arthAt mithyAtva ke pudgaloM kA udaya itane samaya taka ruka jAe evaM usa jIvana kA vaha aMtarmuharta samyaktva saMpanna bane vaha samyaktva 'upazama' samakita hai| isa samyaktva ke prakAza meM jIva samyaktva ke aMtarmuhurta kAla pramANa ke bAda udaya meM Ane vAlA darzana mohanIya (mithyAtva) pudgaloM ke saMzodhana kA kAla kAma karatA hai, ye tIna puMja karate haiM : 1. zuddha pudgaloM kA puMja - samyaktva mohanIya krm| 2. zuddha - azuddha mizrapuMja - mizra mohanIya karma / 3. azuddha puMja - mithyAtva mohanIya krm| upazama samyaktva kA kAla pUrA hote ye tIna puMja meM se jisakA udaya hotA hai usa anurUpa AtmA kI paristhiti bana jAtI hai / arthAt - samyaktva mohanIya puMja kA udaya hotA hai to AtmA kSayopazama' samakita dhAraNa karatI hai / mizramohanIya puMja kA udaya hotA hai to AtmA kI sthiti DAMvADola ho jAtI hai / mithyAtva mohanIya puMja kA udaya hone para AtmA mithyAtva ke AvaraNa meM DhaMka jAtI hai| darzana mohanIya ke tIna puMja + 4 anaMtAnubaMdhI kaSAyoM ke upazama se prakaTa hone vAlA upazama samyaktva upazama zreNi avasthA meM jIva ko rakha detI hai| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 439 90GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OG * upazama samyaktva - mithyAtva kA i.e. darzana mohanIya kA koI pudgala kA vipAkodaya yA pradezodaya, koI bhI udaya nahIM hotA / (vipAkodaya : phalaprada udaya, pradezodaya : udaya se AtmA para prabhAva nahIM hotA) yaha zuddha Atma pariNAma rUpa hai| * kSayopazama samyaktva - pradezodaya gata pudgaloM kA kSaya evaM udaya meM nahIM Ae hue aise pudgaloM kA upazama / isa prakAra kSaya evaM upazamana donoM prakAra kA samakita hai / yahA~ samyaktva mohanIya pudgaloM kA vipAkodaya hotA hai| jaba tIna darzana mohanIya evaM 4 anaMtAnubaMdhI kaSAya, ina 7 pudgaloM kA kSaya hotA hai, taba kSAyika samakita prakaTa hotA hai| * cAritra mohanIya ke 25 prakAra - krodha, mAna, mAyA, lobha (4-4) anaMtAnubaMdhI - ati tIvra kaSAya, anaMta duHkha rupa, mithyAtva ke udbhaavk| apratyAkhyAnI - a = alpa, alpa pratyAkhyAna ko rokane vAlA kaSAya, vaha apratyAkhyAnAvaraNa, deza viratI ko rokatA hai| pratyAkhyAnI - pratyAkhyAnI ko rokane vAlA kaSAya, sarvavirati ko roke| saMjvalana - vItarAga cAritra ko rokane vAlA kaSAya / 9 nokaSAya - hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA (ghRNA), strI veda, puruSa veda, napuMsaka ved| trividhi darzana mo.+anaMtAnubaMdhI 4 kaSAya kA upazama = upazama samyaktva / trividha darzana mo. + anaMtAnubaMdhI 4 kaSAya kA kSaya = kSAyika samyaktva / jIva 8veM, 9veM guNasthAna meM, zeSa 21 meM se 20 mohanIya karma prakRtiyoM ko upazama karAtI hai athavA kSaya karate haiN| 10veM guNasthAna meM sUkSma lobha ko - upazamAkara 11veM guNasthAna meM AtI hai| 10veM guNasthAna meM sUkSma lobha ko - kSaya kara 12veM guNasthAna meM AtI hai| AtmA jaise-jaise vikAsa prApta karatI hai vaise-vaise kramaza: karmabaMdha ke hetu kama hote jAte haiM - mithyAtva, avariti, pramAda, kaSAya, yog| GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOOGO90 440 GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGe Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOG@GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOG@GOGOGOGOG 1le guNasthAna meM mithyAtva aura avirati donoM hote haiM (pramAda kaSAya-yoga hote haiM) 2,3,4 guNasthAna meM avirati hai kintu mithyAtva nahIM (pramAda - kaSAya yoga hotA hai) 5,6 veM guNasthAna meM deza virati evaM phira avirati nahIM (pramAda-kaSAya-yoga hotA hai) 7veM guNasthAna meM pramAda ruka jAtA hai (kaSAya evaM yoga bhI hotA hI hai) 8,11,12 kaSAya 12veM meM ruka jAtA hai, yoga hI bAkI rahatA hai| 13, 14 sayogI meM ayogI hone para yoga bhI kSaya ho jAtA hai / yoga kA nirodha yahI yoga kA saMvara hai| 14. ayogI kevalI :- sarva vyApArI rahita, kriyA rahita, kevalI ayogI hote hI zarIra chUTa jAtA hai evaM paramAtmA, amUrta, arupI, kevala jyoti svarupa kevalyadhAma ko prApta ho jAtI hai| * guNa - AtmA kI cetanA - samyaktva, cAritra, vIrya aadishktiyaaN| * sthAna - avasthAe~, zaktiyoM kI zuddha rupa taratama bhAva vAlI sthitiyaaN| guNa sthAna kI kalpanA mukhya rupa se mohanIya karma kI viralatA evaM kSaya ke AdhAra se karane meM AyI hai| mohanIya karma kI do mukhya zaktiyA~ :- 1. darzana mohanIya - AtmA ke samyaktva guNa ko AvRta (AvaraNa-oTa meM) karane vAlA (tatva ruci yA satya ke darzana na ho)| ___ 2. caritra mohanIya - AtmA ke caritra guNa ko roke (sakyaktva ke anusAra pravRtti kare kintu svarupa kA lAbha na honaa| darzana mohanIya kA bala kama hone ke bAda hI cAritra mohanIya kramaza: nirbala ho jAtA hai, jaba taka mohanIya zakti tIvra ho taba taka dUsare AvaraNa bhI tIvra rahate haiN| 1. mithyAdRSTi : satya viruddha kI dRSTi / darzana mohanIya kI prabalatA ke kAraNa tatva ruci prakaTa hI nahIM hotii| 7077070000000000044150090050505050505050605060 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. 11veM guNa sthAna se patana hotI AtmA prathama guNasthAna para jAte hue madhya meM bahuta kama samaya ke lie tatva ruci kA kiMcita AsvAdana hone se sAsvAdana guNa sthAna kahA hai / 3. jhUle meM jhUlane jaisI DAMvADola sthiti / sarvathA satya darzana nahIM, mithyA dRSTi nahIM, saMzayAtmaka sthiti vAlI AtmA / 4. yahAM darzana mohanIya yA to lagabhaga zamana ho jAtA hai yA kSINa ho jAtA hai / AtmA samyagdarzana kara sakatI hai / cAritra mohanIya kI sattA savizeSa hone se virati ( tyAgavRtti) udaya nahIM hotI (isa kAraNa se isa avasthA ko 'avirati samyagdarzana' kahI hai) 5. deza virati (saMsArI) : satyadarzana ke bAda alpa aMza meM bhI tyAgavRtti kA udaya / cAritra mohanIya kI sattA ghaTatI jAtI hai / 6. sarvavirati (sAdhu) :- - tyAgavRtti saMpUrNa rupa meM ho, paraMtu bIca meM pramAda (skhalana) saMbhava hai / 7. apramatta saMyata :- jahAM pramAda kiMcita bhI saMbhava nahIM ho vaha avasthA / vismRti, sUkSma pramAda, anupayoga hotA hai / 8. apUrvakaraNa yA nivRtti bAdara : pUrva meM nahIM anubhava kI huI Atma zuddhi / apUrva vIryollAsa / 9. anivRtti bAdara :- cAritra mohanIya karma ke zeSa aMzoM ko zamana karane kA kAma cAlU rahatA hai / 10. sUkSma saMparAya :- lobha rupa meM udita mohanIya karma kA sUkSma aMza / 11. upazAMta moha :- sUkSma lobha rupa pUrA hI zamana ho jaae| mohanIya kA sarvAMza upazama yA darzana mohanIya kA kSaya saMbhava hai kintu cAritra mohanIya kA upazamana hI hotA hai / isIlie moha kA puna: udreka hote hI patana - prathama guNasthAna taka / 12. kSINa mohanIya :- darzana mohanIya evaM cAritra mohanIya kA saMpUrNa kSaya / yahAM se patana saMbhava nahIM / sarvajJatA prakaTa hotI hai / 442 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG ___13. sayogI kevalI :- sarvajJatA hone para bhI mana, vacana, kAyA kA vyApAra abhI cAlU 14. ayogI kevalI :- mana, vacana, kAyA kI pravRttiyoM kA abhAva / yahAM guNasthAna se Upara videhamukti prApta hotI hai| Agama ke motI - asaMkhya bA. bra. pUjya zrI namra muni ma.sA. 1. vinaya :- guru chadmastha ho aura ziSya sarvajJa bana jAe, eka sarAgI, eka vItarAgI, eka alpajJa aura eka sarvajJa, phira bhI kevala jJAnI ziSya chadmastha guru ko vaMdana kare yaha vIra prabhu ke zAsana meM, kitanA utkRSTa vinaya !! 2. eka suI kI aNI (noka) jitane kSetra meM mana sahita ke paMcendriya jIva asaMkhya saMkhyA meM raha sakate haiM evaM kroDa pUrva taka bhI jIvita raha sakate haiM ? mahAvIra kA - Microscope aisA dekha sakate haiM / (bhagavatI sUtra : zataka - 24) 3. ve vRkSa nIce baiTha kara sAmAyika karatA siMha mileM ? hA~, asaMkhya gAya, siMha, baMdara, pakSI, machaliyA~, vartamAna meM mile, eka-do nahIM asaMkhya-asaMkhya milate haiM (Avazyaka sUtra) 4. prathama naraka ke nArakiyoM kI kitanI saMkhyA ? dUsarI, 3, 4, 5, 6vIM naraka ke nArakiyoM kI gaNanA karane para jo saMkhyA AtI hai, usase asaMkhya guNI (pannavaNA sUtra - pada 3) 5. 9 graiveyaka :- 9 graiveyaka ke kucha 318 vimAna haiN| pratyeka vimAna asaMkhyAtA yojana ke vistAravAlA hai, pratyeka vimAna meM asaMkhyAta deva hote haiN| pratyeka vimAna meM asaMkhya abhavI deva bhI hote haiM / (bhagavatI sUtra : zataka 13, u.1) isa vizva meM kitane hI anaMta durbhAgI, karmabhAgI jIva haiM ki - anAdi kAla se Aja taka ke anaMta kAla meM usane kabhI na mukha se khAyA na AMkha se dekhA, na kAna se sunA hai| aisI 'nigoda' avasthA ko sarvajJa ke binA koI bhI nahIM jAna sakatA (bhagavatI sUtra : za.24) 7077070000000000044390090050505050505050605060 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r) 7. tIrthaMkara kI dezanA sunakara 1000 vyakti dIkSA ke lie taiyAra hote haiM to 1000 rajoharaNa (oghA) evaM 1000 pAtra kI jor3a taiyAra mile isakA rahasya 'kRtrikApana' / kuH pRthvI, trikA : tIna, Apana : dukAna / tIna loka meM upalabdha grAhya vastu vahA~ se mila jAtI hai - Spiritual Department Store kalpavRkSa? (jJAtA dharma kathA sUtra : a. 1) 8. jIva eka muhUrta mAtra yadi kaSAya rahita bana jAe to kevalajJAna ho jAe usa jIva ko (bhagavatI sUtra :za. 6, u.4) 9. anaMta siddhoM se anaMta guNI jIva aise haiM jisane kabhI bhI aMtamuhUrta se adhika i.e. 48 miniTa se jyAdA bar3A bhava nahIM kiyA / eka ghaMTA bhI pUrA jIne ke lie jisako nahIM milA ve nigoda ke jIva / (bhagavatI sUtra :za. 24) 10. re mohI ....... samajha, basa itanA samajha !! eka bAra prabala vairAgI 'saMbhUti muni' bhoga meM lalacAte mana ko vicalita kiyA / brahmadatta cakrI bne| 700 varSa kA Ayubhoga kara 7vIM naraka ke 33 sA. ke duHkha mile / eka miniTa ke bhoga ke pIche karor3oM palyopama kA mahAbhayaMkara duHkha pAyA / dhannA aNagAra ko nau mahIne bhoga kA tyAga kara eka miniTa ke moha tyAga meM araboM palyopama kA sarvArtha siddha deva kA sukha milA (anuttaro vavAI sUtra) 11. bhavya jIva kI aMtardhArA ko bhigone vAle 4 prakAra ke bAdala kA svarupa batAte hue prabhu mahAvIra ne jJAna kI varSA kI hai| 1. puSkarAvarta megha :- 1 bAra barasatA hai, 10,000 varSa taka bhUmi phalaphUla yukta rahatI hai| 2. parjanya megha :- 1 bAra barasatA hai, 1000 varSa taka anAja ugatA rahatA hai| 3. jImurta megha :- 1 bAra barasatA hai 10 varSa taka anAja ugatA rahatA hai| 4. jitma megha :- jisake barasane se anna uge bhI aura na bhI uge| saba se zreSTha mahAvIra megha, jinakI varSA Atma dhArA para barase to anaMtakAla taka Atma guNoM kA anna ugatA rahatA hai / (ThANAMga sUtra : sthAna - 5) 90(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)0 444 90GO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c) Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOG@GOGOG@GOGOGOGOGOGOG 12. devaloka meM bhI pustakeM hotI haiM, 'pustakeM ratna kI ora puDhe-riSTa ratna ke, bAMdhane ke Dore sone ke, kAgaja-aMka ratna ke, syAhI-riSTa kI, kalama-vajra kI, akSara-riSTa ratna ke| pustakeM zAzvata hotI haiM (jIvAbhigama sUtra) 13. mahAvIra prabhu kA kevalajJAna : eksa-re se bhI sUkSma / mAnava, strI ke udara meM utpanna jIva garbha meM adhika se adhika 24 varSa jI sakatA hai, kama se kama aMtarmuhurta / tiryaMca nArI (mAdA pakSI-pazu) ke udara meM utpanna jIva garbha meM u. 16 varSa / eka bAlaka ke 1 bhava meM adhika se adhika pratyeka 100 pitA ho sakate haiM (lagabhaga 900) aura eka pitA ke eka bhava meM utkRSTa pratyeka lAkha putra ho sakate haiM (bhagavatI sUtra : zA.1) 14. cakravartI samrATa :- 6 khaMDa ke svAmI, saMpUrNa bharata kSetra ke adhipati, devaloka ke 16,000 deva usake adhinastha, 64000 rAniyA~, 32000 mukuTa baMdha rAjA ke svAmI, 84 lAkha hAthI, 84 lAkha ghor3e, 96 karor3a paidala senA, 9 nidhi, 14 ratnoM ke svAmI, isIlie inako naradeva kahA jAtA hai / (jaMbUdvIpa pannati sUtra) 15. cakravartI ke 14 ratnoM kA vaibhava :- cakra ratna ratha ke paiye jaisA, nAbhi vajra kI, aura ArA lohitAkSa ratna ke, paridhi-jAMbunaMda ratna kI 1000 yakSa devoM se adhiSThita / cakravartI ke kula ke atirikta, anya kisI para pheMkA jAe to sira chedana kara ke hI puna: AtA hai| AkAza meM calatA hai, khaMDa sAdhane kA mArga batAtA hai / (jaMbU dvIpa pannati sUtra) 16. tIrthaMkara paramAtmA kA janmAbhiSeka, zakendra Adi 64 indra, bhagavAna ko goda meM baiThAkara snAna karAte haiM / eka zakrendra mahArAja svayaM ke eka bhava meM asaMkhya tIrthaMkaroM kA janmAbhiSeka karate haiM / (jaMbUdvIpa pannati sUtra) 17. accherA :- mallinAtha bhagavAna strI tIrthaMkara hue / aise acchere bhUtakAla meM anaMta bAra hue haiM / strI tIrthaMkara bhI anaMta bAra hue aura anaMta yugalika AyuSya pUrNa kara naraka meM ge| (ThANAMga sUtra : sthA. 10.) 18. manuSya kama se kama 2 mAha ke AyuSya vAlA hI naraka meM jAtA hai (bhagavatI sUtra : za.24) 50505050505050505050505000445900900505050505050090050 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG 19. sabhinna zrota labdhi :- isa zakti ke dvArA kisI bhI indriya se anya indriya ke viSayoM ko jAnA jA sakatA hai| AMkha sunate haiM, jIbha se dekhate haiM, aMgulI se sunate haiM / (uvavAI sUtra ) 20. taMduliyA maccha bAra-bAra 7vIM naraka kA AyuSya bAMdhatA hai, jItA-maratA hai / (bhagavatI sUtra : za. 28) 21. anaMta kAla cakra bIta gae / 1 kAla cakra meM 20 karor3a x 1 karor3a sAgaropama / 1 sAgara meM 10 karor3a x 1 karor3a palyopama / 1 palyopama meM asaMkhya 3 khaMDa ke vAsudeva naraka meM cale jAte haiM / pratyeka palyopama meM asaMkhya sAdhu, cAritra pAla kara pracaMDa puNya upArjana kara moha aura dveSa ke vaza hokara vibhAva meM vAsudeva banane kA niyANA kara baiThate haiM / svayaM cala kara asaMkhya kAla ke naraka ke anaMta duHkhoM ko nimaMtraNa dete haiM / (ThANAMga sUtra) 22. jIva 5 mArga se zarIra meM se bAhara nikalatA hai / 1. Atmapradeza pAMva meM se nikale to naraka meM jAe 2. Atmapradeza sIne (chAtI) ke nIce se nikale to tiryaMca meM jAe, 3. Atmapradeza sInA (chAtI) ke bhAga se nikale to manuSya meM jAe, 4. Atmapradeza gale ke Upara ke bhAga se nikale to devaloka meM jaae| 5. Atmapradeza pUre zarIra meM se nikale to mokSa meM jAtA hai / (ThANAMga sUtra : sthA. 5) 23. anuttara vimAna kI deva zayyA para 'lavasaptama' deva jinake 7 lava kA hI samaya kama par3A ho - zramaNa rupa meM yaha samaya milA hotA to sarva karma kSaya kara sakate the / 7 lava : sAr3he 4 miniTa / 7 lava kA samaya kho diyA (AyuSya ke kAraNa) bhava bar3ha gayA / (bhagavatI sUtra, sUyagaDAMga sUtra : a. 6) 24. anaMtakAla tiryaMca rupa meM, asaMkhya kAla naraka meM, deva rupa meM bhUtakAla meM vyatIta kara diyA / phira vartamAna kA saMkhyAta kAla mAnava bhava kA milA hai / 'dullahe khalumANuse bhave' 'mAnava bhava nizcita rupa se durlabha hai / ' (bhagavatI sUtra) 90446 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)OGOGOGOGOGOG 25. aise bhI jIva haiM ki jo 48 miniTa meM, 12,824 zarIroM ko chor3ate haiM, pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya ke jIva, 48 miniTa meM 12,824 bAra janma maraNa karate haiN| pratyeka vanaspatikAya 32,000 zarIra ko dhAraNa kara chor3atI hai, sAdhAraNa vanaspatikAya 65,536 zarIra dhArate haiM, chor3ate hai'| aMtarmuhUrta meM cha:kAya ke jIva kitane hI bhava kara lete haiM / (graMtha ke AdhAra se) 26. 16,383 hAthI pramANa syAhI se likhA jAe itanA 14 pUrva kA jJAna, jJAnI aNagAra svayaM ko prApta labdhi se aMta:muhUrta meM dekhakara par3ha lete haiM / (graMtha ke AdhAra se) 27. eka samaya meM asaMkhya jIvoM kA janma-maraNa hotA hai / (jIvAbhigama sUtra) 28. devazakti kI divyatA ke darzana, nirIkSaNa, bhuvanapati deva jaMbUdvIpa ko uThAkara meru parvata para chatrAkAra meM rakha sakate haiM, itane zaktizAlI hote haiM / Asakti ke pApa meM pRthvI, pAnI, vanaspati, meM utpanna hote haiM / (pannavaNA sUtra) 29. vAyukumAra indra vaikriya vAyu phailAkara eka jhapaTTA mAre to pUre jaMbU dvIpa ko bhara de / stanIta kumArendra zabdoM ke samrATa, garjanA ke dvArA pUrNa jaMbUdvIpa ke manuSyoM ko baharAkara de / nAgakumAra dharaNendra suvarNakumArendra svayaM ke zarIra ke eka bhAga se pUre jaMbUdvIpa ko prakAzamaya kara de| vidyuta kumArendra bijalI kI camaka se jaMbUdvIpa ko rozanImaya kara de| agnakumAra agni jvAlA se jaMbUdvIpa ko jalA deN| dvIpakumArendra hathelI meM jaMbU dvIpa ko uThAle / udadhikumAra jaMbU dvIpa ko jala taraMgoM se jala dvArA bhara de (pannavaNA sUtra) deva itane zaktizAlI hote haiN| 30. 'jahA~ Asakti vahA~ utpatti' :- lAkhoM varSa, palyopama ora sAgaropama taka divya kAma bhogoM ko bhogane vAle hone para bhI atRpti evaM Asakti ke kAraNa pyAse hI rahate haiM / devaloka kI samRddhiyA~, vana, udyAna, phUloM meM piroyA huA ye jIva eka choTe se phUla meM utpanna ho jAtA hai / phUla ke na nAka, na kAna, na AMkha / deva aba duHkhI hI duHkhI / (pannavaNA sUtra) 7077070000000000044750090050505050505050605060 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. garbha meM rahA huA bAlaka mAtA ke dharmAnurAgI hone se vaha bhI dharmAnurAgI hotA hai aura garbha meM hI AyuSya pUrA ho jAya to devaloka meM jAtA hai| (bhagavatI sUtra) 32. bAlaka, rAnI ke garbha meM - zatrurAjA lar3AI karane AyA hai, aise zabda sunakara svayaM vaikriya labdhi dhAraka hone se zatru rAjA kI senA ko apanI labdhi dvArA caturaMgI senA cAroM tarapha phailA deM, kaSAya aura krUratA ke kAraNa 2-3 mAha kA yaha bAlaka yadi garbha meM AyuSya pUrNa kare to naraka meM jAe - ( bhagavatI sUtra : za. 1, u.7 33. sabase zreSTha bhautika sukha ke svAmI kI 1 hAtha kI kAyA, Ayu sAgaropama kA hote hue vahA~ anuttara vimAna meM na vastra na AbhUSaNa yA anya bhautika saamgrii|(jiivaabhigm sUtra) 34. naraka meM jAne vAle ko sAtha nahIM DhU~DhanA par3atA / eka samaya meM jaMbUdvIpa ko rAI ke dAne se bhara do itane dAne cAhie usase bhI adhika jIva naraka meM jAte haiN| (bhagavatI sUtra za. 20) 35. 6 viSaya aise haiM jisameM aneka labdhiyoM ke svAmI, viziSTha zaktiyoM ke dhAraka deva, anaMta zakti dhAraka arihaMta bhI kucha nahIM kara sakate / 1. jIva ko ajIva nahIM kara sakate / 2. ajIva ko jIva nahIM kara sakate / 3. eka samaya meM do bhASA nahIM bola sakate / 4. karma icchAnusAra nahIM bhoga sakate / 5. paramANu ko chedana - bhedana nahIM kara sakate / 6. loka ke bAhara gamana nahIM kara sakate / (ThANAMga sUtra : sthAnaka - 6 ) 36. pratyeka samaya - 256 jIva meM se 1 jIva to avazya Ayu karma bAMdhatA hai aura 255 jIva nayA AyuSa karma nahIM bAMdhate / (pannavaNA sUtra : par3ha - 3 ) 37. paramAdhAmI deva asaMkhya, parantu nArakI usase bhI asaMkhya gunA adhika hai / kabhI naraka ke jIva ikaTThe hokara milakara paramAdhAmI deva ko ekAdha prahAra kara dete haiM / (bhagavatI sUtra :16, 3.4) 448 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)@GOOG 38. eka tiryaMca paMceMdriya anya tiryaMca kA satkAra karatA hai, sanmAna karatA hai, lene jAtA hai, pahuMcAne bhI jAtA hai, do hAtha jor3atA hai / tiryaMca meM bhI aisA sabhya vyavahAra hotA hai| (bhagavatI sUtra :za. 14. u. 3) 39. deva patthara meM praveza karatA hai taba pRthvIkAya apkAya yAni 24 daMDaka ke jIvoM ko deva chU sakatA hai aura apanI icchAnusAra pravRtti karA sakatA hai / isako yakSa praveza unmAda kahate haiN| dUsarA mohanIya karma kA unmAda bhI hotA hai / deva pRthvIkAya-patthara meM praveza kareM to patthara bhI calane aura nAcane lagatA hai / vanaspati kAya meM praveza kareM to vanaspati kAya kA raMga, AkAra badala jAte haiN| mAnA T.V. kA Remote Controll 40. kaMdamUla meM kitane jIva haiM ho| pratyeka ko eka rAI ke dAne jitanA bar3A kara deM to pUrA loka bhara jAe to bhI na samAe / 14 rAjaloka hI nahIM, aise anaMta rAjaloka meM bhI na smaae| (jIvAbhigama sUtra) 41. siddha kSetra prApta karane kA pAsaporTa kauna sA hai ? samakita - samyagdarzana siddhakSetra meM Reservation karA detA hai / parantu puruSArtha ke binA paramAtmA nahIM banA jAtA / prabala puruSArtha se aMtarmuhUrta meM siddha ho jAtA hai aura u. kAla ardha pudgala parAvartana kAla bhI ho sakatA hai / yadi siddhatva ke puruSArtha meM pramAda ho jAe to / (pannavaNA sUtra : pada - 18) 42. zakendra devarAja kA dUta 'harINagamaiSI deva' devaloka meM DaoNkTara ke samAna deva hai / eka mAtA ke garbhastha jIva ko bAhara nikAla kara dUsarI mAtA ke garbha meM rakhanA, aisA karane meM peTa kI cIra phAr3a nahIM hotI; mAtA ko yA garbhastha jIva ko mAlUma taka nahIM pdd'taa| are ! garbha ko, mAtA ke nakha yA romarAjI se bhI bAhara nikAla le to vaha jarA bhI vedanA ke binA hI hotA hai / (pannavaNA sUtra : pada - 18) 43. naraka aura naraka ke jIva :- asahya duHkha, 10 prakAra kI kSetra vedanA, naraka ke jIvoM 707707000000000004495050905050505050505050605060 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOGOGOG@GOGO(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)(r)(c)GOGOG@GOGOGOGOG ko 3 prakAra kI vedanA : kSetra vedanA, paramAdhAmI kRta vedanA, anya nArakI jIvoM dvArA karane meM hotI vednaa| kSetra vedanA - duniyA bhara ke pAnI pilA do to bhI pyAse rahe, saMpUrNa loka kA AhAra de do to bhI bhUkhe hI rahate haiM, phira bhI AhAra nahIM milatA / mile to alpa rupa meM aura pAnI to mile hI nahIM / nArakI jIva ko bhaTTI meM DAlate haiM to unako zAMti kA, sukha kA aura zItalatA kA anubhava hotA hai / kSaNavAra meM nidrAdhIna ho jAte haiM / e.sI. kA anubhava karate haiM / naraka meM bhaTTI se anaMta guNA garmI hotI hai| 1-3 narka meM uSNa vedanA, 4-5vA~ meM zItoSNa vedanA, 6-7 meM zIta vedanA himAlaya ke zikhara para kI himazilA se anaMtaguNA ThaMDI naraka meM satata bhogate haiN| 33 sA. taka (jivAbhigama sUtra) 44. devoM ke bIca yuddha hote haiM / asura kumAra Adi bhuvanapati deva nIce gine jAte haiM / vaimAnika deva ucca / kabhI bhuvanapati - vaimAnika kA yuddha hotA hai / taba vaimAnika devoM ko zastra banAne nahIM par3ate, ve jisakA sparza karate ve zastra bana jAte haiM / pattA tIkSNa talavAra samAna, zatru ko kATa DAlate haiM, choTA sA kaMkara zatru ko bahuta bar3I zilA jaisA ahasAsa karAtA hai| (bhagavatI sUtra :za. 18, u.7) 45. pratyeka 256 jIva meM 16 jIva zAtA vedanA vAle anaMta jIva kI anupAta pratyeka 16 jIva mAtra 1 kozAtA kA udaya hotA hai / (pannavaNA sUtra : pada - 3) 46. saba ke sAtha saMbaMdha banAkara AyA / vartamAna ke milate eka bhI manuSya aisA nahIM ki jisake sAtha bhUtakAla meM anaMta kAla taka na rahA ho (bhagavatI sUtra : za. 1) 47. Asakti bahuta karI, puNya kA kharca usase kahIM adhika kiyA - jaise nIca kula ke vyakti ke pAsa paisA AtA hai to use vAparate samaya nahIM lagatA; usI prakAra samajhadAra hokara bhI jo viveka se na vApare to kyA ho ? jitanA puNyadhana anuttara deva 5 lAkha varSa meM kSaya karate haiM utanA puNya dhana vyaMtara deva 100 varSa meM kSaya kara dete haiM / (bhagavatI sUtra : za. 18, u.7) 707707000000000004505050905050505050505050605060 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48. pUrvadhArI (14 pUrva) muni 1 hAtha kA AhAraka zarIra banA lete haiM (svayaM ke zarIra meM se Atma pradeza bAhara nikAlakara) kSaNa mAtra meM mahAvideha kSetra meM sImaMdhara svAmI se zaMkA samAdhAna karane pahuMca jAte haiM aura yahA~ baiThe-baiThe zaMkA-samAdhAna ke javAba bhagavAna ko dete hue sunate haiM / (pannavaNA sUtra : pada - 21) 49. pUrva dhAriyoM kI labdhiyA~ : 1 ghar3e meM se 1000 ghar3A banA ske| 1 vastra meM se 1000 vastra banA ske| 1 ratha meM se 1000 ratha banA ske| 1 daMDa meM se 1000 daMDa banA ske| isa labdhi ko 'utkArikA bheda labdhi' kahate haiM / bhagavatI sUtra :za 5,3.5) 50. vaikriya labdhi : kSaNa meM vividha rUpa kare / Engineer Contractor, Architect binA majadUra Adi kI sahAyatA ke khAlI maidAna meM kSaNa bhara meM bahuta bar3I nagarI basA de| makAna meM baMda kara de to divAla meM se bAhara nikala sakate haiM / aisI vaikriya labdhi tuma ko kitanI bAra milI ? anaMta bAra ! are mAnava bhava meM bhI milI thI (bhagavatI sUtra :za. 12, u.7) 51. asaMkhya devA meM se 1 deva ko manuSya janma milatA hai, prabala puNyodaya ke binA mAnava bhava milanA sahaja nahIM hai / (bhagavatI sUtra :za. 20 u. 10) 52. ar3hI dvIpa ke bAhara sUrya caMdra nahIM ghUmate / anAdikAla se sthira hai / isase anaMta kAla se kitane hI kSetra aise haiM jahAM dina-rAta kA anubhava hI nahIM kiyA (jivAbhigama sUtra) 53. jaMbUdvIpa meM do sUrya, do caMdra haiM / ar3hI dvIpa meM 132 sUrya haiM evaM 132 caMdra haiM / (jIvAbhigama sUtra) 7077070000000000045190090050505050505050605060 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. sirpha kAyA se karma baMdha karane vAlA, hajAroM machaliyoM ko khAne vAlA magaramaccha prathama naraka evaM taMduliyA matsya mana aura kAyA se karmabaMdha karake sAtavIM naraka meM jAtA hai / (bhagavatI sUtra : za. 24) 55. jJAta hai ki pudgala dravya sadA parivartita hotA hai ? pratyeka audArika pudgala asaMkhya kAla meM anya pudgala bana jAtA hai / vaikriya pudgala anya vargaNA rupa banate haiM / ye syAhI ke pudgala eka bAra karma rupa meM tumhArI AtmA para cipake hue the| (bhagavatI sUtra :za. 12) 56. sarvazreSTha sthAna siddha kSetra, sarva adhama 7vIM naraka / asaMkhyAta varSoM meM jitane siddha hote haiM usase adhika 1 samaya meM narka meM jAne vAle milate haiM / (pannavaNA sUtra) 57. zvAsa ke binA jIvana saMbhava hai ? anaMta jIvoM ne anaMtakAla taka zvAsa grahaNa kiyA hI nahIM aura mRtyu ko prApta ho ge| vanaspatikAya jIvoM meM aise anaMta jIva haiM jo zvAMsa paryApti banAte-banAte hI mRtyu ko prApta ho jAte haiM / aisA anaMta bAra anaMta bhavoM meM karate haiN| (bhagavatI sUtra : za. 24) 58. sAgara kA pAnI kaisA hotA hai ? khArA nA? nahIM ! asaMkhyA sAgara haiM, usameM lavaNa samudra Adi 7 samudroM ke alAvA zeSa jitane bhI samudra haiM sabhI kA pAnI ganne ke rasa ke jaisA svAda vAlA hai / kAlodadhi, puSkara, svayaM bhU ramaNa samudro kA pAnI sAde pAnI jaisA hotA hai| vAruNI samudra :- madirA (zarAba) ke samAna hai| dhRta samudra:- ghI ke samAna (jivAbhigama suutr)| 59. asaMkhya nigoda ke zarIra jitanI kAyA 1 vAyu kAyA kI, asaMkhya vAyukAya zarIra jitanI kAyA 1 teukAya kI, asaMkhya teukAya zarIra jitanI kAyA 1 apkAya kI 7050505050505050505050505050452900900505050505050090050 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMkhya apkAya zarIra jitanI kAyA 1 pRthvIkAya kI aNI para asaMkhya rahe itanA / (bhagavatI sUtra : za. 19 ) 60. AkAza pradeza kitanA hotA hai ? eka choTe se bindu mAtra likhane meM asaMkhya AkAza pradeza jagaha dete haiM / pratyeka samaya meM ye pradeza bAhara nikalate asaMkhya varSa, palyopama, sAgaropama, are ! asaMkhyakAla cakra bIte to bhI saba pradeza bAhara nahIM Ate / ( naMdI sUtra ) 61. 14 pUrva kA jJAna vizAla, vipula, lakSNa, buddhi ke svAmI ko hotA hai / Azcarya to yaha hai ki 9 varSa kI umra meM dIkSA grahaNa karane vAle bAla muni ko bhI ho sakatA hai alpa kAla meM 14 pUrva sIkha lete haiM / ina bAla aNagAra ko 4 jJAna prakaTa ho sakate haiM aura AhAraka zarIra bhI banA sakate haiM / (bhagavatI sUtra : za. 24 . ) // jaina jayati zAsanam // 453 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya vijaya dozI, zArloTa, northa kerolInA, yU.esa.e. 1967 meM Structural Engineering ke abhyAsArtha | amerikA jAne ke bAda 1983 meM bhArata, sthAI nivAsa hetu punaH AnA huA / lagabhaga Der3ha varSa pazcAt punaH yU.esa.e. jAnA huA / nimitta balavAna haiM / zArloTa meM 1971 se Aja taka jIvana vyatIta ho rahA hai / jaina dharma ke prati rUci pUrva se hI thI, jo ki uttarottara abhivRddhi prApta karatI gii| tatvArtaM sUtra, karma graMkSa tathA anya jaina siddhAMtoM kA svAdhyAya jIvana ko AdhyAtma saMvara karatA rahA / Apake samakSa 'zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake' pustaka prastuta karate eka svapna kI pUrNatA sama AnaMda ullAsa kI anubhUti ho rahI hai / 'jainam jayati zAsanam" "zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake" parama pUjya gurudeva zrI harizabhadra vijayajI mahArAjA sA. ke zabdoM meM, zruta - arthAt samyagjJAna / mokSa mArga kA paricaya / bhInI A~khoM - jJAna kA adhyayana karane vAle ke netra, janama-maraNa sudhArane ke lie bhInI (bhIge) hove, vaha atyanta Avazyaka hai bijalI camake - megha-varSA kA Agamana, bijalI kI camaka se samajha sake vaise jJAna ke anubhava se, manana, ciMtana se jIvana meM jAgRti Ae aura AtmA paramAtma pada kI adhikArI bane vaha nizcita haiM ina zubhabhAvoM ke sRjana rUpa prastuta graMtha varga ke sarva jIvoM ko zubhAnubaMdha kA nimitta bane yahI aMtara kI abhyarthanA ... zruta bhInI A~khoM meM bijalI camake vItarAga kI vANI kA jhAMjhara jhamake /