________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. अ.१ पुण्डरीकनामाध्ययनम् नेत्रशूलादिकम् समुत्पद्येत, । कथंभूतोऽयं रोगान्तकस्तत्राह-अणिढे-अकंतेअप्पिए असुभे-अमणुन्ने-प्रमणामे' अनिष्टोऽकान्तोऽशुभोऽमनोज्ञोऽमनाम:, तत्र अनिष्टः-इष्टमुखाऽननुभावनात् , अकान्त:-अनभिलषणीयत्वात् , अप्रियःअविरतदुःखोत्पादकत्वात् , अशु म:-अशुभाध्यवसायकारणत्वात् , अमनोज्ञः-चिन्तनेऽपि दुःखोत्पादकत्वात् , अमन आमा-मनसः प्रतिकूलत्वात् , अतएव दुःखे दुःखरूपः 'गो मुहे' नो सुखरूपः से हता' तद्धन्त हन्त इति खेदे 'भयंतारोकामभोगाई' हे भयत्रातारः कामभोगाः ? मम 'अन्न घर' अन्यतरद् 'दुक्खं रोया. तंक' दुःखं रोगातङ्कम् 'परियाइयह पर्याददत-विभागं कृत्वा, एतद् दुःखं रोगाऽऽतकं यूयं गृह्णीत । रोगाऽऽतङ्कमेव विशिनष्टि-'अणिटुं' अनिष्टम् 'अयंतं अप्पियं अमुभं अमणुन्नं अमणामं दुक्खं णो सुहे' अशान्तममियमशुभममनोज्ञममनाम शूल आदि उत्पन्न होता है तो प्रार्थना करने पर भी ये कामभोग के साधन क्षेत्र आदि उससे छुडाने में क्या समर्थ हो सकते हैं ? कदापि नहीं । बल्कि किसी न किसी रूप में ये उन दुःखों के सहायक धन जाते हैं अतएव इन क्षेत्रवस्तु आदि में ज्ञानवान् को ममत्वबुद्धि नहीं धारण करनी चाहिए इन्हें अपना नहीं समझना चाहिए।
रोगातंक आदि किस प्रकार के होते हैं ? सो कहते हैं-अनिष्ट अर्थात् इष्ट वस्तुओं से उत्पन्न होने वाले सुख का अनुभव नहीं कराते, भकान्त अनिच्छनीय, अप्रिय, निरन्तर दुःख उत्पन्न करने वाले, अशुभ अशुभ अध्यवसाय के जनक अमनोज्ञ विचार करने पर भी दुःखोत्पा. दक, अमनआम-दुःख उत्पन्न करने में मन के प्रतिकूल सुखरूप नहीं। વાળા શૂળ વિગેરે ઉત્પન્ન થાય છે, તે વિનંતી કરવા છતાં પણ આ કામ ભેગના સાધન રૂપ ખેતર વિગેરે તેનાથી બચાવવા શું સમર્થ થાય છે? કદાપિ મને તે બચાવી શકતા નથી. બલકે કઈને કઈ રૂપથી તેઓ એ હરખના સહાયક બની જાય છે. તેથી જ આ ખેતર વિગેરે વસ્તુઓમાં જ્ઞાનવાને મમત્વ બુદ્ધિ રાખવી ન જોઈએ. અર્થાત તે સઘળી વસ્તુઓને પિતાની માની લેવી ન જોઈએ,
ગાતંક વિગેરે કેવા હોય છે? તે હવે બતાવવામાં આવે છે.-અનિષ્ટ અથત ઈષ્ટ વસ્તુઓમાંથી ઉત્પન્ન થવાવાળા સુખને અનુભવ કરાવતા નથી. એકાન્ત-અનિચ્છનીય, અપ્રિય-નિરંતર દુઃખ ઉત્પન્ન કરવાવાળા અશુભ-અશુભ અધ્યવસાય કરવાવાળા અમનેશ-વિચાર કરવા છતાં પણ દુઃખને ઉત્પન્ન કરનાર, અમન આમ-દુઃખ ઉત્પન્ન કરવામાં મનથી પ્રતિકૂળ સુખરૂપ નહીં.
For Private And Personal Use Only
