________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. म. १ पुण्डरोकनामाध्ययनम् दिना, 'किलामिज्जमाणा वा' क्लाम्पमाना वा-शीतोष्णादिना क्लिश्यमानाः 'उदिज्जमाणा वा' उद्वेग्यमाना वा-भयादिना उद्वेगमुपद्रवं प्राप्यमाणाः कि बहुना-'जाव लोमुक्ख गणमायमवि' कोमोत्खननमात्रमपि-लोमोत्पाटनपात्रमपि 'हिंसाकारगं दुक्खं मयं पडिसंवेदेति' हिंसाकारकं दुःखं भयं प्रतिसंवेदयन्ति-- अनुभवन्ति, यथा मम ताडनादिना दुखं भवति तथा अन्येषामपि दुःखं भरती. श्यर्थः, 'एवं गच्या एवं ज्ञात्वा 'सावे पाणा जाव सत्ता' सर्वे पाणा: सर्वे जीवाः सर्वे भूताः सर्वे सत्याः, 'ण तया' न हन्तव्याः-दण्डादिमि ने ताडयि सब्याः 'ण अजावेयधा' नाज्ञापयितव्याः--अभिमत कार्येषु न प्रवर्तयितव्याः 'न परिघेत्तमा न परिग्रहीतव्याः-इमे मम भृत्यादयो ममेति कृत्वा परिग्रहरूपेण स्वाधीनतया न स्त्री कर्तव्याः, 'ण परितावेषधा' न परितापयितव्याः-अन्नहैं, भोजन-पानी रोक कर परितप्त किये जाते हैं, सर्दी गर्मी द्वारा सताये जाते हैं, भय दिखला कर उद्विग्न किये जाते हैं, अधिक क्या कहा जाय, उनका एक बाल 'केश' भी उवाड़ा जाता है तो वे भी हिंसाकारी दुःख का अनुभव करते हैं। अभिप्राय यह है कि जैसे ताड़न
आदि करने से मुझे दुःख होता है, उसी प्रकार अन्य प्राणियों को भी दुःख होता है। ऐसा जान कर सष प्राणियों जीवों भूतों और सत्यों को डंडा आदि से ताडन नहीं करना चाहिए, उन्हें अनिष्ट कार्यों में प्रवृत्त नहीं करना चाहिए, 'यह मेरे भृत्य नौकर' आदि हैं' ऐसा समझकर उन्हें अपने अधीन नहीं बनाना चाहिए अर्थात् उनकी स्वाधीनता का हनन नहीं करना चाहिए, और उनके भोजन पान में रुकावट डाल कर पीड़ित नहीं करना चाहिए और ऐसा कोई कार्य नहीं करना चाहिए जिससे वे घबराहट में पड़ते हों। ભજન કે પાણ રેકીને સંતાપવાળા કરવામાં આવે, શદિ ગર્મિ દ્વારા સંતા. પવામાં આવે, ભય બતાવીને ઉગ પહોંચાડવામાં આવે. વિશેષ શું કહેવું તેને એક વાળ પણ ઉખાડવામાં આવે તે પણ તેઓ હિંસા જનક દુઃખ અનુભવ કરે છે. કહેવાને અભિપ્રાય એ છે કે-જેમ મારવા વિગેરેથી મને દુઃખ થાય છે, એ જ પ્રમાણે અન્ય પ્રાણિયાને પણ દુખ થાય છે, તેમ સમજીને સઘળા પ્રાણિ છે, ભૂતો અને સને ડંડા વિગેરેથી મારવા ન જોઈએ. તેઓને અનિષ્ઠ કાર્યોમાં પ્રવૃત્ત કરાવવા ન જોઈએ. “આ મારા કરે વિગેરે છે, તેમ સમજીને તેઓને પિતાને આધીન બનાવવા ન જોઈએ. અર્થાત્ તેઓના ૨વાધીન ૫ણુને નાશ કરવો ન જોઈએ. તેઓના ભજન વિગેરેમાં રોકાણ કરીને તેમને પીડા પહોંચાડવી ન જોઈએ. અને એવું કઈ કાર્ય કરવું ન જોઈએ કે–જેનાથી તેઓ ગભરાઈ જાય.
सु० १८
For Private And Personal Use Only
