________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. अ. ४ प्रत्याख्यानक्रियोपदेशः पावएणं' असता मनप्ता पापकेन-पापरहितेनाऽपि मनसा पापं भातीति, 'असं. तियाए वईए पावियाए' असल्या वाचा पापिकया 'असंतएणं कारणं पावएणं' असता कायेन पापके न 'अणंतस्म' अध्नतो हिं पामकुर्वतः 'अणक वस्त' अमनस्कस्य 'अवियारमणश्यण काय वास्म' अविचारमनोवचनकायवाक्यस्थः 'मुवि. णमवि आस्सो ' स्वप्नमपि अपश्यत:-अव्यक्तविज्ञानवतः 'पावे कम्मे कन्नई पापं कर्म क्रियते-हे नोदक विचाररहित ! यन्मया पतिज्ञातं यत्-ययोक्तगुणविशिटानां पाप कर्म भातीति-तत्सर्वमपि सत्यमेव नाऽपत्यम् -अपता मनमा असता. वचनेन असता कायेनाऽपि अविचारमनोवाकायव्यापारेगापि पापं भाल्येवेत्य. भिपायः, । पुनः नोदकः पृच्छति-'तं सम्मं कस्स णं तं हेऊ' तत्समीचीनं पाप भात्ये वेति कस्य हेतोः । भवदु सम्यगेव तत्र को हेतुरित्यर्थः, आचार्यः सुधर्म स्वामी आह-तत्थ खलु भगवया छ नीव णि कायहेऊ पपत्ता' तत्र खलु भगरता षड़नीवनिकायहेतवः प्रज्ञा:-कथिताः षट्पकारा जीवाः कर्मबन्धनहेत वो भवः वचन और काय न होने पर प्राणी का घात न करने वाले, अमनस्क (मन से रहित) मन वचन और काय संबंधी विचार से रहित, और अस्पष्ट ज्ञान वाले जीव को भी पापकर्म होता है । आशय यह है कि-हे प्रश्नकर्ता ! मैंने पहले जो कहा है कि पूर्वोक्त प्रकार के जीवों को भी कर्मबन्ध होता है सो सत्य ही है, असत्य नहीं अर्थात् पापमय मन वचन और कोय न होने पर भी एवं मनवचन काय संबंधी विचार न होने पर भी पाप होता है।
प्रश्नकर्ता पुनः प्रश्न करता है-आपने जो कहा है, उसमें हेतु क्या है?
आचार्य कहते हैं-भगवान ने छह जीवनिकायों को कर्मबन्धका कारण कहा है। वे जीवनिकाय इस प्रकार हैं-पृथ्वीकाय से लेकर उसकाय વચન અને કાય ન હોવાથી પ્રાણીને ઘાત ન કરવાવાળા, અમનસ્ક, (મન વિનાના) મન, વચન, અને કાય સંબંધી વિચાર વિનાના અને અસ્પષ્ટ જ્ઞાનવાળા, જીવને પણ પાપકર્મ હોય છે કહેવાને આશય એ છે કે હું પ્રશ્ન કરવાવાળા ! મેં પહેલાં જે કહેલ છે, કે-પૂર્વોક્ત પ્રકારના જીને પણ કમબંધ થાય છે, તે સત્ય જ છે. અસત્ય નથી. અર્થાત્ પાપમય મન, વચન અને કાય ન હોવા છતાં પણ અને મન, વચન તથા કોય સંબંધી વિચાર ન હોવા છતાં પણ પાપ થાય છે. પ્રશ્ન કરનાર ફરીથી પ્રશ્ન કરે છે કે- આપે २ यु छ, तमां तु शुठे?
આચાર્ય કહે છે કે ભગવાને છ જવનિકાને કમબંધનું કારણ કહેલ છે. તે જીવનિકા-પૃથ્વીકાયથી લઈને ત્રસકાય સુધીની છે. આ છે
For Private And Personal Use Only
