________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सूत्रकृतीशास्त्र अन्ततो गत्ता सर्वेषामनेकान्तवादः शरणम् । सांख्यवेदान्तमताऽनुयायिनमुत्तरयति भाई को मुनि:-नावयोमतं तुल्यं महदन्तरं विद्यते, भवन्त एकान्तवादिनो नाह. "न्तया । भवन्मते जीवो व्यापको नास्मन्मते तथा, भवन्मते कार्यकारणयोरेकान्तो. ऽभेदो नास्मन्मते तथा । अपि च आत्मनो व्यापकत्वे कूटस्थनित्यत्वे च-जन्ममरणस्वर्गनरकद्धयादिव्यवस्थाऽपि न घटते, अतोऽनेकान्तपक्ष एवं आदर्तव्य इति ॥४८॥ टोका-सुगमा ॥४८॥ मूलम्-लोगं अजाणित्ता इह केवलेणं,
कहंति जे धम्ममजाणमाणा। पासंति अप्पाणं परं च णट्ठा,
संसारघोरंमि अणोरपारे ॥४९॥ छाया-लोकमज्ञात्वा इह केवलेन कथयन्ति ये धर्मम नानानाः ।
- नाशयन्त्यात्मानं परश्च नष्टाः संसारघोरेऽणोरपारे ॥४॥ ... तात्पर्य--साख्य और वेदान्त मत के अनुयायियों को प्राक मुनि उत्तर दे रहे हैं। वे कहते हैं-हमारा और तुम्हारा मत समान नहीं है। दोनों में बहुत अन्तर है। जैसे आप नित्य एकान्तवादी है, वैसे हम नहीं । आपके मत में आत्मा व्यापक है हमारे मतमें नहीं । आप कार्य और कारण में एकान्त अभेद मानते हैं, हम ऐसा एकान्तवाद नहीं मानते। इसके अतिरिक्त आत्मा को व्यापक और कूटस्थ नित्य मानने पर जन्म, मरण, स्वर्ग, नरक, वृद्धि आदि की व्यवस्था भी घट नहीं सकती। अतएव अनेकाननवाद का ही आदर करना चाहिए ॥४८॥
टीका सुगम है।॥४८॥ તાત્પર્ય આ કથનનું એ છે કે એ વેદાન્ત મતના અનુયાયિઓને આદ્રકમુનિ ઉત્તર આપતાં કહે છે કે-અમારો અને તમારો મત સરખે નથી. આપણા બનેના મતમાં ઘણું મટે તફાવત છે. જેમ આ૫ સદા એકાતવાદી છે, તેવા અમે એકાન્તવાદી નથી. આ કાર્ય અને કારણમાં એકાન્ત રીતે ભેદ માનતા નથી પણ અભેદ માને છે. અમે તેમ એકાન્તવાદને માનતા નથી. આ શિવાય આત્માને વ્યાપક અને ફૂટસ્થ નિત્ય માનવાથી જન્મ, મરણ, સ્વર્ગ, નરક, વધવા ઘટવા વિગેરેની વ્યવસ્થા ઘટી શકતી નથી. તેથી જ અનેકાન્તને જ આદર કરવો જોઈએ૪૮ ટીકા સરળ છે.'
For Private And Personal Use Only
