________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. अ. ५ आचारश्रुतनिरूपणम्
५२७ अन्वयार्थः-- (गस्थि पेज्जे व दोसे वा) नास्ति-न विद्यते प्रेम-प्रीतिलक्षणं द्वेषो वा-प्रेमविपरीतः (णेवं सन्नं णिवेसए) नैवम्-नैवैतादृशी संज्ञा बुद्धिं निवे. शयेत्-कुर्यात् किन्तु (अस्थि पेज्जे व दोसे वा) अस्ति विद्यते एव प्रेम च द्वेषो वा 'एवं सन्नं णिवेसए' एवमीशी संज्ञां बुद्धि निवेशयेत्-कुर्यादिति ॥२२॥
टीका--'पेग्जे व प्रेम च तत्र प्रेम-पीतिलक्षणं पुत्रकलादि रागः, तद्विपरीतः 'दोसे वा' द्वेषो वा 'णस्थि' नास्ति-एतौ द्वावपि न विद्यते इति केषां. चिन्मतम्, तथाहि-मायालोभौ एवाश्यवौ विद्यते न पुनस्तत्समुदायरूपेऽबरवी प्रेमरूपोऽस्ति तथा-क्रोधमानौ एव स्तः न तत्समुदायरूपोऽवयवी द्वेष इति । ऐसी समझ रखना ठीक नहीं है किन्तु 'अस्थि पेज्जे व दोसे वा--अस्ति प्रेम च देषो वा' राग और द्वेष है 'एवं सन्नं निवेसए-एवं संज्ञां निवेशयेत्' ऐसी ही बुद्धि रखनी चाहिए ॥२२॥ ___अन्वयार्थ--प्रेम अर्थात् राग और द्वेष नहीं हैं ऐसी समझ रखना ठीक नहीं है किन्तु रोग है और द्वेष है, ऐसी बुद्धि ही रखनी चाहिए ॥२२॥
टीकार्थप्रीति अर्थात् पुत्र कलत्र आदि परिवार संबंधी राग प्रेम कहलाता है । द्वेष इस से विपरीत होता है। यह दोनों नहीं है, ऐसा किन्हीं २ का मत है । वे कहते हैं-माया और लोभ राग कहलाते हैं, अतएव इन दोनों अवयवों के अतिरिक्त दोनों का समूह रूप अवयवी राग, अलग नहीं है । इसी प्रकार क्रोध और मान-इन दोनों अंशों से भिन्न द्वेष का कोई पृथक् अस्तित्व नहीं है। इस प्रकार का विचार करना
समी त परामर नया. परंतु 'अस्थि पेज्जे व दोसे वा-अस्ति प्रेम च द्वेषो वा' २१॥ छ, अने द्वेष ५ छ. 'एवं सन्न निवेसए-एवं संज्ञां निवेशयेत्' से પ્રમાણેની બુદ્ધી જ રાખવી જોઈએ. મારા
અન્વયાર્થ—-પ્રેમ અર્થાત રાગ અને દ્વેષ નથી એવી સમજણ રાખવી ઠીક નથી. પરંતુ રાગ છે, દ્વેષ છે એવી બુદ્ધિ રાખવી જોઈએ. મારા
ટીકાથ–-પ્રીતિ અર્થાત્ પુત્ર, કલત્ર વિગેરે પરિવાર સંબંધી રાગ, પ્રેમ કહેવાય છે. છેષ તેનાથી જુદા પ્રકાર હોય છે. આ બને નથી. એ પ્રમાણે કેટલાકને મત છે. તેઓ કહે છે કે-માયા અને લેભ ગ કહેવાય છે. તેથી જ આ બને અવયે શિવાય બનેના સમૂહ રૂપ અવયવી રાગ, જુદે નથી. એજ પ્રમાણે ક્રોધ અને માન, આ બને અંશથી જુદા એવા શ્રેષનું કઈ જુદું અસ્તિત્વ જ નથી. આવા પ્રકારનો વિચાર કર એગ્ય નથી. પ્રેમ છે, અને દ્વેષ
For Private And Personal Use Only
