________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्र. म. ३ आहारपरिज्ञानिरूपणम् व्यपि च खलु तसिं' तेषाम् ‘णागाविहाणं' नानावि गनाम्-अनेकजातीयकानामा 'जस्चरपंचिंदियतिरिक्ख नोगियाणं मच्छाणं जाव सुसुमाराणं. सरीरामाणावमा जाव मक्खायं' जलचरपञ्चेन्द्रियतिर्ययोनिकानां मत्स्यानां कच्छपानां मोधान शिशुपाराणां शरीराणि नानावर्णानि नानारसानि नानागन्धानि नानास्पर्शयुक्तानि याबदाख्यातानि, कश्चन सकतकर्मफलोपभोगाय कर्मबलाउजलचरपञ्चेन्द्रियमास्यस्वादिमावमापन्नो मतुरुदरे आगच्छति । तत्र मातृभुक्ताऽन्नरसेन शरीरं वदयार काले ततो निर्गत्य जलस्नेहेन शरीरं वर्द्धयित्वा तदनु प्रसादीन् जीवान. भक्षयन् जीवनयात्रा निर्वहति, एतेषां जीवानां नामावरसगन्धान्ति विभिन्गनि शीरणि भवन्तीति तीर्थका आख्यातानि, जलपरपञ्चेभियनी रानां स्वरूपं यथोत्पत्तिकं आहार करते हैं। वे पृथ्वीकार आदि का आहार करके उसे अपने शरीर के रूप में परिणत करते हैं। उन नाना प्रकार के जलचर पंचे. न्द्रिय नियंचयोनिक मच्छो कच्छपों, गोधों, मकरों तथा सुसुमारों के नांना वर्ण गंध रस और स्पर्श वाले अनेक शरीर कहे गए हैं।
तात्पर्य यह है कि कोई जीव अपने कर्मफल को भोगने के लिए कर्म के वशीभूत होकर जलचर पंचेन्द्रिय मत्स्य आदि पर्याय को प्राप्त होकर माता के उदर में आता है, वह वहां माता के द्वारा भोगे हुए रस से शरीर की वृद्वि करता हुआ समय आने पर बाहर निकलता है और जल के स्नेह से अपने शरीर की वृद्धि करता है। तत्पश्चात् वह बस आदि जीवों का भक्षण करता हुआ अपनी जीवन यात्रा का निर्वाह करता है। इन जीवों के नाना वर्ण रस गंध और स्पर्श वाले विभिन्न शरीर तीर्थंकरों ने कहे हैं। પરિણમવે છે. તે અનેક પ્રકારના જળચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નિવાળા માછલા, કાચબા , મઘર તથા સુસુમારોના અનેક વર્ણ, ગંધ રસ અને સ્પર્શવાળા અનેક શરીર કહ્યા છે.
તાત્પર્ય એ છે કે—કઈ જીવ પિતાના કર્મના ફળને ભેગવવા માટે કર્મને વશ થઈને જલચર પંચેન્દ્રિય મત્સ્ય, વિગેરેના પર્યાયને પ્રાપ્ત થઈને માતાના ઉદરમાં આવે છે. તે ત્યાં માતા દ્વારા ભગવેલા રસથી શરીરની વૃદ્ધિ કરતા થકા સમય આવતાં બહાર નીકળે છે. અને જલના સ્નેહથી પિતાના શરીરને વધારે છે. તે પછી તે ત્રસ વિગેરે જીવોનું ભક્ષણ કરતા થક પિતાની જીવન યાત્રાને નિર્વાહ કરે છે. આ જીવોના અનેક વર્ણ, રસ, ગંધ, અને સ્પર્શવાળા જુદા જુદા શરીરે તીર્થંકર ભગવાને કહ્ના છે.
For Private And Personal Use Only
