________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समार्थं बोधिनी टीका द्वि श्रु. अ. ४ प्रत्याख्यान क्रियोपदेश:
}
aणकायत्रक्के यात्रि माह आत्माऽविवारपनो वचनकायश्वापि भवति, तत्र मनोऽन्तःकरणम्, वागूनाजी काय देहः, अर्धपतिपादकं पदसमूहात्मकं वाक्यमेकं सुवन्तं तिङन्तं वा तत्र विचाररहितः सन् आत्मा अविचारितमनोवाक् कायवाक्यो भवति - सावद्य निरवद्य विचाररहितो भवति, अपिशब्दाद् विवारितमनोवाक्कायवाक्यति । 'आया अप्पडिय प्रपञ्चकखायपात्रकम्मे यावि भव आत्मा - अपहिताऽपत्याख्यातपापकर्माऽपि भवति, प्रतिहतं - वर्तमानकाले स्थि स्वनुभागहासेन नाशितं प्रत्याख्यातं पूर्वकृताविचारनिन्दया भविष्यत्यकरणेन निराकृतं पापं कर्म येन स प्रतिहत प्रत्याख्यातपापकर्मा तद्भिन्नोऽप्रतिहताऽप्रत्याख्यातपापकर्मा, अपिशब्दात् प्रतिहत प्रत्याख्यातपापकर्माऽपि भवतीति ।
परिहार का ज्ञान नहीं होना है । आत्मा अपने मन, वचन, काय और वाक्य का विना विचारे उपयोग करने वाला भी होता है । मन अर्थात् अन्तःकरण, वचन अर्थात् वाणी, काय अर्थात् देह । किसी अर्थ का प्रतिपादन करने वाला पर्दों का समूह वाक्य कहलाता है, कोई पद सुबन्त होता है, कोई तिङन्त होता है। तात्पर्य यह है कि प्रत्याख्यान से रहित आत्मा विचार हीन होता है। वह सावध एवं निरवद्य का विचार न करके मन, वचन, काय और वाक्य का प्रयोग करता है । आत्मा अपने पापकर्मी को प्रतिहत और प्रत्याख्यात नहीं भी करता है । वर्तमान काल में कर्म की स्थिति और अनुभाग को कम करके नष्ट करना प्रतिहत करना कहलाता है। पूर्वकृत अतिचार की निन्दा करना और भविष्य में उस पापकर्म को न करने का संकल्प करना प्रत्याख्यात
પેાતાના મન, વચન, કાય, અને વાકયના વગર વિચાર્યે ઉપયેગ કરવાવાળા પણ હાય છે. મન અર્થાત્ અંતઃકરણુ, વચન અર્થાત્ વાણી કાય, અર્થાત્ રહુ કાઈ પણ અંનું પ્રતિપાદન કરવાવાળા પદોના સમૂહ વાકય કહેવાય छे, अई सुमन्त यह होय छे. अर्ध तिङन्त यह होय छे.
તાપય એ છે કે—પ્રત્યાખ્યાન વિનાના આત્મા વિચાર વગરના હાય છે. તે સાવદ્ય અને નિરવને વિચાર ન કરતાં મન, વચન કાય અને વાકયના પ્રયોગ કરે છે. આત્મા પેાતાના પાપકમેનિ પ્રતિહત અને પ્રત્યા ખ્યાનથી પણ કરતા વમાન કાળમાં કર્મીની સ્થિતિ અને અનુભાગને ક્રમ કરીને નાશ કરવું તે પ્રતિહત કરવુ કહેવાય છે. પહેલાં કરેલા અતિચારની નિંદા કરવી અને ભવિષ્યમાં તે પાપકર્મને ન કરવાના સકલ્પ કરવા તે
For Private And Personal Use Only
