________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
सूत्रकृताङ्गसूत्र 'एस खलु भगाया अक्खाए असंजए अविरए अप्पडिहय पच्चक्खायपावकम्मे सकिरिए अपवुडे एगंनदंडे एगंतबाले एगंतमुत्ते' एप खलु भगवता-आख्यातः असंयतोऽविरतो पतिहनाऽपत्याख्यातपापकर्मा सक्रियोऽवृतः एकान्त दण्डः एकान्तवालः एकान्तसुप्तः, तत्र असंपतः-वर्तमानकालीनसावधानुष्ठानपत:अविरतः-अनीतानगगतपापात् अनिवृत्तः, अप्रतिहताऽपत्याख्यातपापकर्मा पापकर्मनिरतः सक्रियः सावधक्रियावान् असंता-आम्रपाकर्मनिरोधकव्यापाररहितः। एकान्तदण्डकः-हिंसाः एकान्तबाला-एकान्तऽज्ञानी एकान्तमुप्तासुप्तवत् सुप्ता, एनाशो जीवो यथोक्तविशेषणविशिष्टः-एकान्तदण्ड इत्यादि करना कहलाता है। 'भी' शब्द से यह सूचित किया गया है कि कोई कोई आत्मा पापकर्म को प्रतिहत और प्रत्यागत करने वाला भी होना है।
इस प्रकार जो आत्मा प्रत्याख्यानो नहीं है, उसे भगवान ने असंयत, अविरत अप्रतिहत अप्रत्याख्यातपापकर्मा, सक्रिय, असंवृत, एका. न्तदण्ड, एकान्तबाल तथा एकान्त सुप्त कहा है। वर्तमान काल में मावद्य कृत्यों में जो प्रवृत्ति कर रहा हो वह असंयत कहलाता है। अतीत और अनागत कालीन पाप से जो निवृत्त न हो वह अविरत कहा जाता है जो पापकर्म में रत है वह अप्रतिहन अप्रत्याख्यातपापकर्मा कहलाता है। जो सावध क्रिया से युक्त हो, वह सक्रिय है। जो आते हुए कर्मों को रोकने वाले व्यापार से रहित हो वह असंवृत कहलाता है। एकान्तदण्ड का अर्थ है हिंसक । एकान्तबाल अर्थात् अज्ञानी । एकान्त सुप्त की व्याख्या पहले की जा चुकी है। પ્રત્યાખ્યાન કરવું કહેવાય છે. “” શબ્દથી એ સૂચિત કરેલ છે કે-કેઈ કેઈ આત્મા પાપકમને પ્રતિહત અને પ્રત્યાખ્યાત કરવાવાળા પણ હોય છે. - આ રીતે જે આત્મા પ્રત્યાખ્યાની નથી હતા તેને ભગવાને અસં. યત, અવિરત, અપ્રતિહત, અપ્રત્યાખ્યાત પાપકર્મા, સક્રિય, અસંવૃત, એકાન્ત દંડ, એકાન્ત બાલ તથા એકાન્ત સુ કહેલ છે વર્તમાન કાળમાં સાવધ કૃમાં જે પ્રવૃત્તિ કરી રહ્યા હોય તે અસંયત કહેવાય છે. અતીત અને અનાગત કાળના પાપથી જે નિવૃત્ત ન હોય તે અવિરત કહેવાય છે. જે પાપકર્મમાં રત છે, તે અપ્રતિહત અપત્યાખ્યાત પાપકર્મો કહેવાય છે, જે સાવધ ક્રિયાઓથી યુક્ત હોય તે સક્રિપ છે. જે આવતા કર્મોને રોકવાવાળી પ્રવૃત્તિથી રહિત હોય તે અસંવૃત્ત કહેવાય છે. એકાન્તદંડને અર્થ હિંસક એ પ્રમાણે છે. એકાનાબાળને અર્થ અજ્ઞાની એ પ્રમાણે સમજ. અને એકાંતસુખની વ્યાખ્યા પહેલાં કરવામાં આવી ગઈ છે.
For Private And Personal Use Only
