________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
३५०
सूत्रकृतासून ऽयमर्थः 'इइखल पाईणं वा ४' इह खल पाच्या वा प्रतीच्या वा उदीच्या वा अवास्यां वा ४, 'सनओ समावति' सर्वतः सर्वस्मिन्नपि 'लोगंसि चचारि बीयकाया एव माहिज्जति' लोके चत्वारो बीनकाया एमाख्यायन्ते । 'तं जहा' तद्यथा-'अग्गवीया' अग्रवीना:-अग्रे-उपरितनमागे बीनं येषां तेऽग्रबीजाः यथा तिलतालाम्रादयः 'मूलबीया' मूलबीजा:-मूलमेव बीजमुत्पत्तिकारणं येषां ते मूलबीजा:-कमलकन्दमभृतयः, 'पोरबीया' पर्वबीजा:-पणि 'ग्रन्यो पत्र वा बीजं येषां ते पर्वबीजाः इक्षुप्रमुखाः 'खंबीया' स्कन्धः 'स्थूडएव. बीज' येषां ते स्कन्धवीजा:-शल्लकी प्रभृतयः 'तेसिं च णं अहाबी.. एणं अहावभासेण' तेषाश्च खलु यथा बोजेन यथाऽवकाशेन, तत्र तेषां चतुर्विधानां वनस्पतिकायिकानां यथाबीजेन यद्यस्य बीजमुत्पत्तिकारणं तद् यथाबीज तेन यथाबीजेन, यथा शाल्यकुरस्य शाजिबीजम्-उत्पत्तिकारणम्, यथाऽवकाशेन
इस लोक में पूर्व आदि चारों दिशाओं में चार प्रकार के बीजकाय कहे गए हैं। वे इस प्रकार हैं-अग्रवीज जिन वनस्पतियों के अग्र भाग (ऊपरी भाग) में बीज हो। जैसे तिलताल आम आदि के वृक्ष। मूलबीज-मूल ही जिनका बीज अर्थात् उत्पत्ति स्थान हो, वह मूलबीज है जैसे कमलकन्द आदि। पर्वबीज-पर्व ही जिनका उत्पत्तिस्थान हो जैसे इक्षु
आदि । स्कंधबीज-स्कंध ही जिनका बीज हो, जैसे शल्लकी आदि। इन बीजकाय जीवों में जो जीव बीज से और जिस अवकाश (प्रदेश) में उत्पन्न होने की योग्यता वाले होते हैं, वे जीव उसो बीज और उसी प्रदेश में - અહિયાં આહારપરિજ્ઞા નામનું અધ્યયન છે. આ અધ્યયનમાં આહારના સંબંધમાં કર્તવ્ય, અકર્તવ્યનું પ્રતિપાદન કરવાના કારણે આ અધ્યયનનું નામ “આહાર ના' એ પ્રમાણે છે. આ અધ્યયનને આ નીચે બતાવ્યા પ્રમાણેને ભાવ છે.
આ લેકમાં પૂર્ણ વિગેરે ચાર દિશાઓમાં ચાર પ્રકારના બીજકાય કહેવામાં આવ્યા છે. તે આ પ્રમાણે છે. ૧ અગ્રખીજ જે વનસ્પતિયે ના અ. ભાગમાં (ઉપરના ભાગમાં) બીજ હોય જેમકે તલ તાડ અને આંબાના વૃક્ષ વિગેરેમાં હોય છે, તે અગ્નબીજ કહેવાય છે. . (૨) મૂલબીજ-મૂળ જ જેનું બી હેય અર્થાત ઉત્પત્તિ સ્થાન હોય, કમળકંદ મૂળા વિગેરે. તે મૂળબીજ કહેવાય છે.
(3) पा -५ ना बी२४ ३५ डाय रेभ. शेखी बिरे.
(४) ४५ मी-२४५२ मी हाय रेभ Asal वगरे. - આ બીજકાય એમાં જે જીવ બીથી અને જે અવકાશ (પ્રદેશોમાં ઉત્પન્ન થવાની ચેપગ્યતાવાળા હોય છે. તે બીજો એજ બીજ અને એજ પ્રદે.
For Private And Personal Use Only
