Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ illllltu zreSThi devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 37. maladhAragacchIyAcAryazrImaddhemacandrAcAryaviracitavRttiyuktaM zrImadanuyogadvArasUtram / (uttarArdham) prakAzakaH-zAha nagInabhAI ghelAbhAI-javherI, asyaikaH kAryavAhakaH / idaM pustakaM mohamayyAM 'nirNayasAgara' mudraNAlaye kolabhATavIthyAM 23 tame gRhe rAmacandra yesu zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam vIrasaMvat 2442. vikramasaMvat 1972. kAISTa 1916. pratayaH 500, paNyam rupyaka eka: Rs 1-0-0 haLyAsTanDa nnchan For Private Personel Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ asya punarmudraNAdyAH sarve'dhikArA etatsaMsthA kAryavAhakANAmAyattAH sthApitAH All rights reserved by the Trustees of the Fund. Published by Naginbhai Ghelabhai Javeri, for Sheth Devechand Lalbhai Jain Pustakoddbar Fund, at the Office of Sheth Devchand Lalbhai J. P. Fund, 426 Javeri Bazar, Bombay. Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnaya-sagar Press, 23, Kolbhat Lane, Bombay.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 zreSThI devacaMda lAlabhAI javherI. niryANam 1962 vaikramAbde janma 1909 vaikramAbde kArtika zuklaikAdazyAm , sUryapure. pauSakRSNatRtIyAyAma , mumbayyAm. The Late Sheth Devchand Lalbhai Javeri. Born 1853 A. D. Surat. Died 6th January 1906 A. D. Bombay. FarPrhatePersonal auraanimurse ornamanumanraman The Manoranjan Press, Bombay.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Private & Personel Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThi devacandra lAlabhAi-jainapustakoddhAra-granthAGke ||ahm // zrImadgaNadharapravaragautamasvAmivAcanAnugatam / zrImanmaladhArIyahemacandrasUrisaMdRbdhavRttiyutam / zrIanuyogadvArasUtram / 54545455 aiM namaH / zrIvItarAgAya nmH|| samyaksurendrakRtasaMstutipAdapadma-muddAmakAmakarirAjakaThorasiMham / saddharmadezakavaraM varadaM nato'smi, vIraM vizuddhatarabodhanidhiM sudhIram // 1 // anuyogabhRtAM pAdAn vande zrIgautamAdisUrINAm / niSkAraNabandhUnAM vizeSato dharmadAvRNAm // 2 // yasyAH prasAdamatulaM saMprApya bhavanti: bhavyajananivahAH / anuyogavedinastAM prayataH zrutadevatAM vande // 3 // ihAtigambhIramahAnIradhimadhyanipatitAnarghyaratnamivAtidurlabhaM prApya mAnuSaM janma tato'pi labdhvA tribhuvanaikahitazrImajinapraNItabodhilAbhaM sa 134344 anu. 1 Jan Education Inter! For Private Personal use only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhA anuyo0 adhi0 rIyA // 1 // mAsAdya viratyanuguNapariNAma pratipadya caraNadharmamadhItya vidhivat sUtraM samadhigamya tatparamArtha vijJAya svaparasamayarahasyaM tathAvidhakarmakSayopazamasaMbhavinIM cAvApya vizadaprajJAM jinavacanAnuyogakaraNe yatitavyaM, tasyaiva sakalamano'bhilaSitArthasArthasaMsAdhakatvena yathoktasamagrasAmagrIphalatvAt / sa cAnuyogo yadyapyanekagranthaviSayaH saMbhavati, tathApi pratizAstraM pratyadhyayanaM pratyuddezakaM prativAkyaM pratipadaM copakAritvAtprathamamanuyogadvArANAmasau vidheyaH / jinavacane hyAcArAdi zrutaM prAyaH sarvamapyupakramanikSepAnugamanayadvArairvicAryate, prastutazAstre ca tAnyevopakramAdivArANyabhidhAsyante, ato'syAnuyogakaraNe vastuto jinavacanasya sarvasyApyasau kRto bhavatItyatizayopakAritvAtprakRtazAstrasyaiva prathamamanuyogo vidheyaH / sa ca yadyapi cUrNiTIkAdvAreNa vRddhairapi vihitaH, tathApi tadvacasAmatigambhIratvena duradhigamatvAd mandamatinA'pi mayA'sAdhAraNazrutabhaktijanitautsukyabhAvato'vicAritakhazaktitvAdalpadhiyAmanugrahArthatvAca kartumArabhyate // ||naannN paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-AbhiNibohiyanANaM suyanANaM ohinANaM maNapajava nANaM kevalanANaM (sU01-509) asya ca zAstrasya paramapadaprAptihetutvena zreyobhUtatvAt saMbhAvyamAnavinatvAt tadupazamArtha ziSTasamayaparipAlanArtha cAdau maGgalarUpaM sUtramAha-nANaM paJcavihaM'ityAdi, vyAkhyA-jJAtirjJAnaM kRtyalyuTo bahulaM (pA0 Jain Education na ..... For Private & Personal use Only ................. jainelibrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ GACAS DESCRECOGNOCCASSACROCOCC 3-3-113 )iti vacanAt bhAvasAdhanA, jJAyate paricchidyate vastvanenAsmAdasminveti vA jJAnaM, :jAnAti svaviSayaM paricchinattIti vA jJAnaM-jJAnAvaraNakarmakSayopazamakSayajanyo jIvakhatattvabhUto bodha ityarthaH, 'paJcavihaMti' paJceti-saGghayAvacano vidhAnAni vidhA:-bhedAH paJca vidhA asyeti paJcavidhaM-paJcaprakAramityarthaH, 'paNNataMti' prajJaptamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH prarUpitamityarthaH, anena sUtrakRtA AtmanaH svamanISikA parihRtA bhavati, athavA prAjJAt-tIrthakarAdApta-prAptaM gaNadharairiti prAjJAptam, athavA-prAjJaiH-gaNadharaistIrthakarAdAttaMgRhItamiti prAjJAtaM, prajJayA vA bhavyajantubhirApta prAptaM prajJAptaM, na hi prajJAvikalairidamavApyata iti pratItameva, hakhatvaM sarvatra prAkRtatvAdityavayavArthaH, akSarayojanA tvevam-jJAnaM paramagurubhiH prajJaptamiti sambandhaH, katividhamiti, atrocyate, paJcavidhamiti // tasyaiva paJcavidhatvasyopadarzanArthamAha-taMjahetyAdi' tadyathetyupanyAsArthaH, AbhinibodhikajJAnaM zrutajJAnam avadhijJAnaM manaHparyAyajJAnaM kevalajJAnaM ceti / tatra abhItyAbhimukhye nIti naiyatye, tatazcAbhimukho-vastuyogyadezAvasthAnApekSI niyata-indriyANyAzritya khakhaviSayApekSI bodhaH abhinivodha iti bhAvasAdhanaH, svArthikataddhitotpAdAtsa evAbhinibodhikam , abhinibudhyate AtmanA sa ityabhinibodha iti karmasAdhano vA, abhinivudhyate vastvasAvityabhinibodha iti kartRsAdhano vA, sa evAbhiniyodhikamiti tathaiva, AbhinibodhikaM ca tad jJAnaM cAbhinibodhikajJAnam-indriyapaJcakamanonimitto bodha ityarthaH / zravaNaM-zrutam abhilApaplAvitArthagrahaNakharUpa upalabdhivizeSaH, zrutaM ca tad jJAnaM ca zrutajJA S ESAMAROSAROCROSS Jan Education International
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH anuyo adhika rIyA nam, athavA zrUyata iti zrutaM-zabdaH sa cAsau kAraNe kAryopacArAd jJAnaM ca zrutajJAnaM, zabdo hi zrotaH sAbhilApajJAnasya kAraNaM bhavatIti so'pi zrutajJAnamucyate / avadhAnamavadhiH-indriyAdyanapekSamAtmanaH sAkSAdarthagrahaNam , avadhireva jJAnamavadhijJAnam, athavA avadhiH-maryAdA tenAvadhinA-rUpidravyamaryAdAtmakena ra jJAnamavadhijJAnaM / saMjJibhirjIvaiH kAyayogena manovargaNAbhyo gRhItAni manoyogena manastvena pariNamitAni dravyANi manAsItyucyante, teSAM manasAM paryAyAH-cintanAnuguNAH pariNAmAsteSu jJAnaM manaHparyAyajJAnam , athavA yathoktakharUpANi manAMsi paryeti-avagacchatIti manaHparyAyamiti karmaNyaN (pA0 3-2-1), taca tada jJAnaM ca mana:paryAyajJAnaM / kevalaM-saMpUrNajJeyaviSayatvAt saMpUrNa taca tad jJAnaM ca kevalajJAnamiti // avagrahAdibhedacintA tveteSAM jJAnAnAmatra na kriyate, sUtre'nuktatvenAprastutatvAt nandyAdiSu vistareNoktattvAceti / anena ca zAstrasyAdAveva jJAnapaJcakotkIrtanena maGgalaM kRtaM bhavati, sakalaklezavicchedahetutvena jJAnasya paramamaGgalatvAt / abhidheyaM tu guNaniSpannAnuyogadvAralakSaNazAstranAmata eva sakAzAtpratIyate, upakramAdyanuyogadArANAmevehAbhidhAsyamAnatvAt / prayojanaM tu prakaraNakartRzrotroH pratyekamanantaraparamparabhedAcintanIyaM, tatra prakaraNakarturanantaraM sattvAnugrahaH prayojanaM, zrotuzca prakaraNArthaparijJAnaM, paramparaM tu dvayorapi paramapadaprAptiH, idaM tu yadyapIha sAkSAnoktaM tathApi sAmarthyAvasIyate, tathAhi-sattvAnugrahapravRttA eva paramagurava idamupadi-13 zanti, tadanugrahe ca krameNa paramapadmAptiH pratItaiva, zrotA'pi gurubhyaH prastutaprakaraNArtha vijAnAti, tatparijJAne ASS Jan Education in For Private Personel Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca sakalajinavacanAnuyogakaraNe kuzalatAmAsAdayati, tatkuzalatAyAM ca viprahAya heyAnupAdAya upAdeyAn saMprApya prakarSavaccaraNakaraNaM kRtvA'tiduSkaratapazcaraNaM anubhUya vizadakevalAlokataH sakalatrilokItalasAkSAkaraNaM pravizya sakalakarmavicchedakartR zailezIkaraNaM sakalamuktajanazaraNaM paramapadamadhigacchatIti / sambandho'pyupAyopeyalakSaNo gamyata eva, vacanarUpApannaM hi zAstramidamupAyastadarthastUpeya iti / evaM ca samastazAstrakArANAM samayaH paripAlito bhavati, uktaM ca taiH-"saMbaMdhabhidheyapaoyaNAI taha maMgalaM ca satthammi / sIsapavittinimittaM nivigghatthaM ca ciMtijA // 1 // " ityalaM vistareNa // 1 // tattha cattAri nANAI ThappAiM ThavaNijAI No uddisaMti No samuddisati No aNuNNavijaMti, suyanANassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai (sU02-5018) yadi nAma jJAnaM paJcavidhaM prajJaptaM tataH kimityAha-'tatthe'tyAdi, 'tatra' tasmin jJAnapaJcake AbhinibodhikAvadhimanaHparyAyakevalAkhyAni catvAri jJAnAni 'ThappAiMti sthApyAni-asaMvyavahAryANi, vyavahAranayo hi yadeva lokasyopakAre vartate tadeva saMvyavahArya manyate, lokasya ca heyopAdeyeSvartheSu nivRttipravRttidvAreNa prAyaH 1 sambandhAbhidheyaprayojanAni tathA maGgalaM ca zAstre / ziSyapravRttinimittaM nirvighnArthaM ca cintayet // 1 // 2 No uddisijaMti No samuddisijjati pra. ttinimittaM nirighAlito bhavati jarUpApannaM hi zAstrAmasajanazaraNaM paralokataH sakalabilAyA upAdeyAna HainEducation For Private Personel Use Only ainelibrary.org
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 vRttiH anuyo. maladhArIyA adhika *CASAASAASAASAHA** zrutameva sAkSAtyantopakAri, yadyapi kevalAdidRSTamarthaM zrutamabhidhatte tathApi gauNavRttyA tAni lokopakArINIti bhAvaH / yadyuktanyAyenAsaMvyavahAryANi tAni tataH kimityAha-'ThavaNijjAiMti' tataH sthApanIyAni etAni, tathAvidhopakArAbhAvato'saMvyavahAryatvAttiSThantu, na tairihoddezasamuddezAdyavasare'dhikAra ityarthaH, athavA sthApyAni-amukharANi khakharUpapratipAdane'pyasamarthAni, na hi zabdamantareNa khakharUpamapi kevalAdIni pratipAdayituM samarthAni, zabdazcAnantarameva zrutatvenokta iti khaparakharUpapratipAdane zrutameva samartha, svarUpakathanaM cedamataH sthApyAni-amukharANi yAni catvAri jJAnAni tAnIhAnuyogadvAravicAraprakrame kimityAha-anupayogitvAt sthApanIyAni-anadhikRtAni, yatraiva hyuddezasamuddezAnujJAdayaH kriyante, tatraivAnuyogaH taddArANi copakramAdIni pravarttante, evaMbhUtaM tvAcArAdi zrutajJAnameva ityata uddezAdyaviSayatvAdanupayogIni zeSajJAnAni, ityato'trAnadhikRtAni / atrAha-anuyogo vyAkhyAnaM, taca zeSajJAnacatuSTayasyApi pravarttata eveti kathamanupayogitvaM?, nanu samayacaryAnabhijJatAsUcakamevedaM vaco, yato hanta tatrApi tadjJAnapratipAdakasUtrasaMdarbha eva vyAkhyAyate, sa ca zrutameveti zrutasyaivAnuyogapravRttiriti / athavA-sthApyAni-gurvanadhInatvenodde-18 zAdyaviSayabhUtAni, etadeva vivRNoti-sthApanIyAnIti, ekAoM dvAvapi, idamuktaM bhavati-anekArthatvAdatigambhIratvAdvividhamatrAdyatizayasampannatvAcca prAyo gurUpadezApekSaM zrutajJAnaM, tacca gurorantike gRhyamANaM paramakalyANakozatvAduddezAdividhinA gRhyata iti tasyoddezAdayaH pravarttante, zeSANi tu catvAri jJAnAni tadAvaraNa te, sa ca zrutameveti bhAtAsUcakamevedaM vaco, yA zeSajJAnacatuSTayasyApi mapayogIni / Jan Education For Private Personal Use Only Sainelibrary.org
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inta karmakSayakSayopazamAbhyAM khata eva jAyamAnAni noddezAdiprakramamapekSante / yatazcaivamata Aha- 'no uddisi jaMtI'tyAdi, no uddizyante no samuddizyante no anujJAyante tatra idamadhyayanAdi tvayA paThitavyamiti guruvacanavizeSa uddezaH, tasminneva ziSyeNa ahInAdilakSaNopete'dhIte gurornivedite sthiraparicitaM kurvidamiti guruvacanavizeSa eva samuddezaH, tathA kRtvA gurornivedite samyagidaM dhArayAnyAMzcAdhyApayeti tadvacanavizeSa evAnujJA 'suyaNANassetyAdi' zrutajJAnasyoddezaH samuddezo'nujJA anuyogazca pravarttate // 2 // tatroddezAdInAM trayANAM svarUpaM saMkSepata uktamapi vineyAnugrahArthaM kiJcidvistarataH ucyate tatrAcArAdyaGgasya uttarAdhyayanAdikAlikazrutaskandhasya aupapAtikAdyutkAliko pAGgAdhyayanasya cAyamuddezavidhiH- ihAcArAGgAdyanyatarazrutamadhyetumicchati yo vineyaH sa khAdhyAyaM prasthApya guruM vijJapayati-bhagavan ! amukaM mama zrutamuddizata, gururapi bhaNati 'icchAma' iti, tato vineyo vandanakaM dadAti 1, tato gururutthAya caityavandanaM karoti, tata Urdhvasthito vAmapArzvIkRtaziSyo yogotkSepanimittaM paJcaviMzatyucchvAsamAnaM kAyotsarga karoti, 'caMdesa nimmalayare 'ti yAvaccaturviMzatistavaM cintayatItyarthaH, tataH pAritakAyotsargaH saMpUrNa caturviMzatistavaM bhaNitvA tathAsthita eva paJcaparameSThinamaskAraM vAratrayamuccArya 'nANaM paJcavihaM paNNatta' mityAdi uddezanandIM bhaNati, tadante ca 'idaM punaH prasthApanaM pratItya asya sAdhoridamaGgamamuM zrutaskandhaM idamadhyayanaM vA uddizAmi kSamAzramaNAnAM hastena sUtramarthaM tadubhayaM ca uddiSTamityevaM vadati, kSamAzramaNAnAmityAdi tvAtmano'haGkAravarjanArthamabhidhatte, tato
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo maladhArIyA anuyo0 adhika // 4 // vineya 'icchAmI'ti bhaNitvA vandanakaM dadAti 2, tata utthito bravIti 'saMdizata kiM bhaNAmI ti, tato guruvadati-'vanditvA pravedaye ti, tato vineya 'icchAmI'ti bhaNitvA vandanakaM dadAti 3, tataH punarutthitaH pratipAdayati-'bhavadbhirmamAmukaM zrutamuddiSTamicchAmyanuzAsti' tato guruH pratyuttarayati-'yogaM kurvi'ti, evaM sandiSTo vineya 'icchAmI'ti bhaNitvA vandanakaM dAti, tato'trAntare namaskAramuccArayannasau guruM pradakSiNayati, tadante ca guroH purataH sthitvA punarvadati-bhavadbhirmamAmukaM zrutamuddiSTamicchAmyanuzAstiM tato gururAha -'yogaM kubi'ti, evaM saMdiSTa icchAmIti bhaNitvA vanditvA ca punastathaiva guruM pradakSiNayati, tadante ca punastathaiva guruziSyayorvacanaprativacane, tathaiva ca tRtIyapradakSiNAM viddhAti vineyaH, etAni ca caturthavandanakAdIni trINyapi vandanakAnyekameva caturtha gaNyate, ekArthapratibaddhatvAditi 4, tatastRtIyapradakSiNAnte guruniSIdati, niSaNNasya ca guroH puratovanatagAtro vineyo vakti-yuSmAkaM praveditaM, saMdizata sAdhUnAM praveda yAmi tato gururAha-pravedaye ti, tata icchAmIti bhaNitvA vineyo vandanakaM dadAti 5, pratyutthitazcocAharitapazcaparameSThinamaskAraH punarvandanakaM dadAti 6, punarutthito vadati-yuSmAkaM praveditaM sAdhUnAM ca tat prave-3 ditaM, sandizata karomi kAyotsarga tato gururanujAnIte-'kuviti, tataH punarapi vandanakaM dadAti 7, etAni sapta tho(cho)bhavandanakAni zrutapratyayAni bhavanti, tataH pratyutthito'bhidhatte-'amukasyoddezanimittaM karomi kAyotsargamanyatrocchrasitAdityAdi yAvathutsRjAmIti' tataH kAyotsargasthitaH saptaviMzatimucchrAsAM // 4 // Jain Educat For Private Personal Use Only w.iainelibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ |zcintayati 'sAgaravaragambhIreti'yAvacaturvizatistavaM cintayati ityarthaH, 'uddesasamuddese sattAvIsaM aNuNNavaNayAe' itivacanAt, tataH pAritakAyotsargaH saMpUrNa caturvizatistavaM bhaNitvA parisamAptoddezakriyatvAda guroH thobhavandanakaM dadAti, taca na zrutapratyayaM, kiM tarhi ?, zrutadAtRtvAdinA guruH paramopakArI, tadinayapratipattinimittamiti / aGgAdisamuddeze'pyayameva vidhirvaktavyo, navaraM pUrvapravedite yogaM kuvityuktamatra tu sthiraparicitaM kurviti vadati, yogotkSepakAyotsargo nandyAkarSaNaM pradakSiNAtrayavidhizca na kriyate, zeSaH sasavandanakAdiko vidhistathaiva / anujJAvidhistu yogotkSepakAyotsargavarjaH sarvo'pyuddezavidhivadvaktavyo, navaraM pravedite gururvadati-samyag dhArayAnyeSAM ca pravedayaM anyAnapi pAThayetyarthaH, AvazyakAdiSu taNDulavicAraNAdiprakIrNakeSvapi caiSa eva vidhiH, navaraM svAdhyAyaprasthApanaM yogotkSepakAyotsargazca na kriyate, evaM sAmA|yikAdyadhyayaneSUddezakeSu ca caityavandanapradakSiNAtrayAdivizeSakriyArahitaH saptavandanakapradAnAdikaH sa eva vidhiriti tAvadiyaM cUrNikAralikhitA sAmAcArI, sAmprataM punaranyathApi tAH samupalabhyante, na ca tathopalabhya sammohaH karttavyaH, vicitratvAtsAmAcArINAmiti / idAnImanuyogavidhirucyate-tatrAnuyogo-vakSyamANazabdArthaH, sa yadA'dhItasUtrasyAcAryapadaprasthApanayogyasya ziSyasyAnujJAyate tadA'yaM vidhiH-prazasteSu tithinakSatrakaraNamuharteSu prazaste ca jinAyatanAdau kSetre bhuvaM pramAj ekA gurUNAmekA tvakSANAmiti niSadyAdayaM kri 1 uddeze samuddeze saptaviMzatiranujJApane. 555555545054 bapi caiSa eva vidhi, vAcAvedaya' anyAnapi pAThayetyApyuddezavidhivaktavyo, nava Jain Education For Private Personal Use Only CaMjainelibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 yate, tataH prAbhAtikakAle pravedite niSadyAniSaNNasya gurozcolapaTTakarajoharaNamukhavastrikAmAtropakaraNo vi vRttiH maladhA- neyaH purato'vatiSThate, tato dAvapi guruziSyau mukhavastrikA pratyupekSayataH, tayA ca samagraM zarIraM pratyupekSa- | anuyo0 rIyA yataH, tato vinayo guruNA saha dvAdazAvarttavandanakaM dattvA vadati-'icchAkAreNa saMdizata svAdhyAyaM prasthApa-15 adhi0 yAmi', tatazca dvAvapi svAdhyAyaM prasthApayataH, tataH prasthApite khAdhyAye gururniSIdati, tataH ziSyo dvAdazAvarttavandanakaM dadAti, tato gururutthAya ziSyeNa sahAnuyogaprasthApananimittaM kAyotsarga karoti, tato guruniSIdati, tatastaM ziSyo dvAdazAvarttavandanakena vandate, tato gururakSAnabhimanyottiSThati, utthAya ca niSadyAM tApurataH kRtvA vAmapAIkRtaziSyazcaityavandanaM karoti, tataH samApte caityavandane punaH gururU sthita eva nama-TU skArapUrva nandimuccArayati, tadante cAbhidhatte-'asya sAdhoranuyogamanujAnAmi, kSamAzramaNAnAM hastena, dravyaguNaparyAyairanujJAtaH tato vineyazchobhavandanakena vandate, utthitazca bravIti-'saMdizata kiM bhaNAmi? tato gururAha-vanditvA pravedayaM tato vandate ziSyaH, utthitastu bravIti 'bhavadbhirmamAnuyogo'nujJAtaH, icchAmya-4 nuzAsti' tato gururvadati-samyag dhAraya anyeSAM ca pravedaya anyeSAmapi vyAkhyAnaM kurvityarthaH, tato vanda te'sau, vanditvA ca guruM pradakSiNayati, pradakSiNAnte ca bhavadbhirmamAnuyogo'nujJAta ityAyuktipratyuktiDhitIdayapradakSiNA ca tathaiva, punastRtIyApi tathaiva, tatastRtIyapradakSiNAnte gururniSIdati, tatpuraHsthitazca vineyo // 5 // vadati-yuSmAkaM praveditaM, sandizata sAdhUnAM pravedayAmI'tyAdi, zeSamuddezavidhivadvaktavyaM yAvadanuyogAnujJA ON Jain Education a l For Private Personal Use Only jainelibrary.org
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ |nimittaM kAyotsarga karoti, tadante ca saniSadyaH ziSyo guruM pradakSiNayati, tadante ca vandate, punaH pradakSiNayati, evaM tisro vArAH, tato gurodakSiNabhujAsanne niSIdati, tato gurupAramparyAgatAni manapadAni guruH tisro vArAH ziSyasya kathayati, tadanantaraM yathottaraM pravarddhamAnAH pravarasugandhamizrAstisro'kSatamuSTIstasmai dadAti, tato niSadyAyA gururutthAya ziSyaM tatropavezya yathAsannihitasAdhubhiH saha tasmai vandanakaM dadAti, tato vineyo niSadyAsthita eva 'nANaM paMcavihaM paNNatta'mityAdisUtramuccArya yathAzakti vyAkhyAnaM karoti, tadante ca sAdhavo vandanakaM dadati, tataH ziSyo niSadyAtaH uttiSThati, gurureva punastatra niSIdati, tato dvAvapyanuyogavisargAtha kAlapratikramaNArtha ca pratyekaM kAyotsarga kurutaH, tataH ziSyo niruddhaM pravedayate, niruddhaM karotItyarthaH / evaM zrutasyaiva uddezAdayaH pravarttante, na zeSajJAnAnAm, atra cAnuyogenaivAdhikAro na zeSaiH, anuyogadAravicArasyaiveha | prakrAntatvAd // jai suyanANassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai, kiM aMgapaviTThassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai ?, kiM aMgabAhirassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai?, aMgapaviTussavi uddeso jAva pavattai, aNaMgapaviTTha1 aMgabAhirassavi pra. ASSASSISHIRTSRISICASSO Jan Educh an international
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA vRttiH anuyo0 adhi0 ssavi uddeso jAva pavattai ?, imaM puNa paTTavaNaM paDucca aNaMgapaviTThassa aNuogo (sU03-1040) atra yathAbhihitamupajIvyAha ziSyo-'yadI'tyAdi, yAktakrameNa zrutajJAnasyoddezaH samuddezo'nujJA anuyogazca pravartate, tarhi kimasAvaGgapraviSTasya pravartate, utAGgabAhyasyeti ?, tatrAGgeSu praviSTam-antargatamaGgapraviSTaM, zrutam-AcArAdi tabAhyaM tu uttarAdhyayanAdi, atra gururnirvacanamAha-'aMgapaviTThassavI'tyAdi, apizabdo parasparasamuccayArthoM, aGgapraviSTasyApyuddezAdi pravartate, aGgAdvAhyasyApi, 'idaM punaH' prastutaM 'prasthApana prArambhaM, 'pratItya AzrityAGgabAhyasya pravartate netarasya, AvazyakaM hyatra vyAkhyAsyate, taccAGgabAhyamevetibhAvaH // 3 // jai aNaMgapaviTussa aNuogo, kiM kAliassa aNuogo ? ukkAliassa aNuogo?, kAliassavi aNuogo ukkAliassavi aNuogo, imaM puNa paTavaNaM paDucca ukkAliassa aNuogo (sU0 4-50 20) atrAGgabAhyasyeti sAmAnyoktau satyAM saMzayAno vineya Aha-'jaha aMgabAhirasse'tyAdi, yadyaGgabAhyasyoddezAdiH kimasau kAlikasya pravartate utkAlikasya vA?, dvidhA'pyaGgabAhyasya saMbhavAditibhAvaH, tatra divasanizAprathamacaramapauruSIlakSaNe kAle'dhIyate nAnyatreti kAlikam-uttarAdhyayanAdi, yattu kAlavelAmAtravarja M Jan Education For Private Personel Use Only Urjainelibrary.org
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 2 Jain Education Inter zeSakAlAniyamena paThyate tadutkAlikam - AvazyakAdi / atra guruH prativacanamAha - 'kAliyassavI' tyAdi, kAlikasyApyasau pravarttate, utkAlikasyApi idaM punaH prastutaM prasthApanaM prArambhaM pratItya utkAlikasyAsau ma ntavyaH, Avazyakameva hyatra vyAkhyAsyate taccotkAlikameveti hRdayam // 4 // utkAlikasyeti sAmAnyavacane vizeSajijJAsuH pRcchati - jai ukkAliassa aNuogo kiM Avassagassa aNuogo ? Avassagavatirittassa aNuogo ?, Avassagassavi aNuogo Avassagavatirittassavi aNuogo, imaM puNa paTTavaNaM paDucca Avassagassa aNuogo ( sU0 5 ) yadyutkAlikasyoddezAdistatkimAvazyakasyAyaM pravarttate yadvA''vazyakavyatiriktasya ?, ubhayathA'pyutkAlikasya sambhavAditi paramArthaH / tatra zramaNaiH zrAvakaizco bhaya sandhyamavazyaMkaraNAdAvazyakaM - sAmAyikAdiSaDadhyayanakalApaH, tasmAttu vyatiriktaM bhinnaM dazavaikAlikAdi, gururAha - 'AvassagassavI' tyAdi, dvayorapyetayoH sAmAnyenoddezAdiH pravarttate, kiMtvidaM prastutaM prasthApanaM prArambhaM pratItyAvazyakasyAnuyogo netarasya sakalasAmAcArI mUlatvAdasyaiveha zeSaparihAreNa vyAkhyAnAditi bhAvanIyam, uddezasamuddezAnujJAstvAvazyake pravartta mAnA apyatra nAdhikRtAH, anuyogAvasaratvAd, atastatparihAreNoktam, 'aNuogo'tti, ayamatra bhAvArtha: inelibrary.org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 adhi0 rIyA anuyo anuyogasya prakrAntatvAt tadvaktavyatApratibaddhAyA asyA gAthAyA ihAvasaraH, tadyathA-'nikkhevegaTTha nirutti maladhA- vihI pavittIya keNa vA kassa? / taddArabheyalakkhaNatadarihaparisA ya suttttho||1|| asyA vineyAnugrahArtha vyAkhyA-ihAnuyogasya nikSepo-nAmasthApanAdiko vaktavyaH 1, tathA'nuyogasyaikArthikAni vaktavyAni, yadAha-'aNuogo ya niogo bhAsa vibhAsA ya vattiyaM ceva / ee aNuogassa ya nAmA egaTTiyA paMca // 7 // // 2 // 2, tathA'nuyogasya niruktaM vaktavyaM, tadyathA-svAbhidhAyakasUtreNa sahArthasya anu-niyataH anukUlo vA diyogaH-asyedamabhidheyamityevaM saMyojya ziSyebhyaH pratipAdanamanuyogaH-sUtrArthakathanamityarthaH, athavA-ekasyApi | sUtrasthAnanto'rtha ityartho mahAn , sUtraM tvaNu, tatazcANunA-sUtreNa sahArthasya yogo aNuyogaH, taduktam"niyayANukulo jogo suttassattheNa jo ya annuogo| suttaM ca aNuM teNaM jogo atthassa aNuogo // 1 // " 3, tathA'nuyogasya vidhirvaktavyo, yathA-prathamaM sUtrArtha eva ziSyasya kathanIyaH, dvitIyavArAyAM so'pi niyuktyarthakathanamizraH, tRtIyavArAyAM tu prasaGgAnuprasaGgAgataH so'pyarthoM vAcyaH, taduktam-"suttattho khalu 1 nikSepa ekArthaH niruktiH vidhiH pravRttizca kena vA kasya / taddhArANi bhedAH lakSaNaM tadahA pariSazca sUtrArthaH / / 1 // 2 anuyogazca niyogo bhASA vibhASA vArtikaM (vyaktika) caiva / etAnyanuyogasya ca nAmAnyakArthikAni paJca // 1 // 3 niyato'nukUlo yogaH sUtrasyArthena yaH so'nuyogaH / sUtra cANu tena yogo'rthasyAnuyogaH // 1 // 4 sUtrArthaH khalu prathamo dvitIyo niyuktimizrito bhaNitaH / tRtIyazca niravazeSa eSa vidhirbhavati anuyoge // 1 // Jain Education in hinelibrary.org
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDhamo bIo nijjuttimIsito bhaNito / taio ya niravaseso esa vihI hoi aNuoge // 1 // " ityAdyanyo'pi atra vidhirvAcyo, dimAtratvAdasyeti 4, tathA'nuyogasya pravRttiryathA bhavati tathA vAcyaM, tatro|camI sUrirudyaminaH ziSyAH, udyamI sUriranudyaminaH ziSyAH, anudyamI mUrirudyaminaH ziSyAH, anudyamI sUriranudyaminaH ziSyA iti caturbhaGgI, atra prathamabhaGge anuyogasya pravRttirbhavati, caturthe tu na bhavati, dvitIyatRtIyayostu kAcitkathaJcidbhavatyapi 5, tathA'nuyogaH kena karttavya iti tadyogyaH kartA'bhidhAnIyo, yadAha-| "desakulajAirUvI saMghayaNI dhiijuo annaasNsii|aviktvnno amAI thiraparivADI gahiyavakko // 1 // " thira-1 parivADitti avismRtsuutrH| "jiyapariso jiyaniddo majjhattho desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho nANAvihadesabhAsaNNU // 2 // paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihiNNU / AharaNaheuuvaNayanayaniuNo gaahnnaakuslo||3|| sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM // 4 // " 'sivotti' mantrAdisAmarthyAdupazamitopadravaH, yuktaH-ucitaH pravacanasAraM parikathayituM 6, tathA ayamanuyogaH kasya zAstrasyaivaMbhUtena guruNA karttavya ityapi vAcyaM 7, tathA 'taddArattiM tasya-anuyogasya SSLARARASI ARASU 1 dezakulajAtirUpavAn saMhananI dhRtiyuto'nAzaMsI / avikatvano'mAyAvI sthiraparipATigrAhyavAkyaH // 1 // jitaparSat jitanidro madhyastho dezakAlabhAvajJaH Asannalabdhapratibho nAnAvidhadezabhASAjJaH // 2 // paJcavidhe AcAre yuktaH sUtrArthatadubhayavidhijJaH / AharaNahetUpanayanayanipuNaH avagAhanAkuzalaH // 3 // khasamayaparasamayavit gambhIro dIptimAn zivaH saumyaH / guNazatakalito yuktaH pravacanasAra parikathayitum // 4 // Jain Education For Private & Personel Use Only Harjainelibrary.org
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhA anuyo rIyA adhi0 dvArANi-upakramAdInyatraiva vakSyamANasvarUpANi vAcyAni 8, tathA 'bhedatti' teSAmeva dvArANAmAnupUrvInAmapramANAdiko'traiva vakSyamANakharUpo bhedo vaktavyaH 9, tathA'nuyogasya lakSaNaM vAcyaM, yadAha-"saMhiyAM ya padaM ceva, payatyo payaviggaho / cAlaNA ya pasiddhI ya, chavvihaM viddhi lakkhaNaM // 1 // " prazne kRte sati 'pasiddhitti' cAlanAyAM satyAM prasiddhiH-samAdhAnaM viddhitti' jAnIhi, vyAkhyeyasUtrasya ca 'aliyamuvaghAyajaNaya'mityAdidvAtriMzaddoSarahitatvAdikaM lakSaNaM vaktavyaM 10, tathA tasyaiva-anuyogasya yogyA pariSadvaktavyA, sA ca sAmAnyatastridhA bhavati, tadyathA-"jANaMtiyA ajANaMtiyA ya taha dubviyaDhiyA ceva / tivihA ya hoi parisA tIse nANattagaM vocchaM // 1 // guNadosavisesaNNU aNabhiggahiyA ya kusssuimesuN| sA khalu jANagaparisA guNatattillA aguNavajA // 2 // khIramiva rAyahaMsA je ghuti guNe guNasamiddhA / dosevi ya chaDDittA te vasabhA dhIrapurisatti // 3 // " iti jJAyakapariSat / "je hu~ti pagaisuddhA migasAvagasIhakukkuDagabhUyA / rayaNamiva asaMThaviyA suhasaMNappA guNasamiddhA // 4 // " sAvagazabdaH sarvatra saMbadhyate, tato mRgasiMhakurkuTazAvo laghumRgAdyapatyaM tadbhUtA atyantarjutvasAmyAt tatsadRzI yetyarthaH, sahajaratnamivAsaMskRtA 'suhasa 1 saMhitA ca padaM caiva padArthaH padavigrahaH / cAlanA ca prasiddhizca SaDDidhaM viddhi lakSaNam // 1 // 2 jAnAnA ajAnAnA ca tathA durvidagdhA caiva / trividhA bhavati parSat tasyA nAnAtvaM vakSye // 1 // guNadoSavizeSajJA, anabhigRhItA ca kuzrutimateSu / sA | khalu jJAyakaparSat guNatRptA aguNavarjA ||2||kssiirmiv rAjahaMsA ye pibanti guNAn guNasamRdhdhAH / doSAnapi tyaktvA te dhRSabhA dhIrapuruSA iti // 3 // yA bhavati prakRti zuddhA mRgasiMhakuTuMTazAvaka(bAla)bhUtA / ratnamivAsaMsthitA sukhasaMjJapyA guNasamRddhAH // 4 // // 8 // Jain Eduetan na For Private & Personel Use Only 6 hinelibrary.org
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ NNappatti' sukhaprajJApanIyA "jo khalu abhAviyA kussuihiM na ya sasamae ghiysaaraa| akilesakarA sA khalu vairaM chakkoDisuddhaM va // 5 // " SaTkoNazuddha vajramiva-hIraka iva vizuddhA yA sA khalvajJAyakapariSaditi vAkyazeSaH / idAnIM durvidagdhapariSaducyate-"na ya katthavi nimmAo na ya pucchai paribhavassa doseNaM / vathivva vAyapuNNo phui gaamillgviyddddho||6|| kiMcimmattagAhI pallavagAhI ya turiyagAhI ya / duviDDhiyA u esA bhaNiyA tivihA imA parisA // 7 // " atrAdyapariSadvayamanuyogArha tRtIyA tvayogyeti 11, etatsarvamabhidhAya tataH sUtrArtho vaktavyaH 12 iti lezato vyAkhyAteyaM gAthA / vistarArthinA tu kalpapIThikA'nveSaNIyetyevaM cAnuyogasya dvAdaza dvArANi vaktavyAni bhavanti / tatra zeSadvAropalakSaNArtha kasya zAstrasthAyamanuyoga iti saptamaM dvAraM cetasi nidhAya 'jai suyanANassa uddeso' ityAdisUtraprapaJcapUrvakamuktaM sUtrakRtA-'idaM punaH prasthApanaM pratItyAvazyakasyAnuyoga' iti // 5 // punarapyAha vineyaH jai Avassagassai aNuogo kiM aMga aMgAiM suakhaMdho suakhaMdhA ajjhayaNaM ajjhaya ESSASSANA 1 yA khalvabhAvitA kuzrutibhiH na ca khasamaye gRhItasArA / aklezakarI khalu sA SaTkoTizuddhavajamiva // 5 // na ca kutrApi nirmAto na ca pRcchati paribhabhAvasya doSeNa / basti riva vAtapUrNaH sphuTati prAmeyako vidagdhaH // 6 // kizcinmAtragrAhiNI pallavagrAhiNI tvaritagrAhiNI ca / durvidagdhA tveSA bhaNitA trividheyaM parSat // 7 // 2 AvassayaM NaM ityadhikaM pra. Jain Education 4 For Private Personel Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA vRttiH rIyA anuyo. adhi. // 9 // 1555555 NAI uddeso uddesA?, Avassayassa NaM no aMgaM no aMgAI suakhaMdho no suakhaMdhA no ajjhayaNaM ajjhayaNAI no uddeso no uddesA (sU06) yadyAvazyakasya prastuto'nuyogaH, tarhi kiM Namiti vAkyAlaGkAre, kimiti paraprazne, kimekaM dvAdazAtAntargatamaGgamidam , uta bahUnyaGgAni, athaikaH zrutaskandho bahavo vA zrutaskandhAH, adhyayanaM vaikaM bahUni vA'dhyayanAni, uddezako vA eko bahavo vA uddezakA ityaSTau praznAH, tatra zrutaskandhaH adhyayanAni cedamiti pratipattavyaM, SaDadhyayanAtmakazrutaskandharUpatvAdasya, zeSAstu SaT praznA anAdeyAH, anaGgAdirUpatvAditi, etadevAha-'Avassayassa 'mityAdi, atrAha-nanvAvazyakaM kimaGgamagAnItyetat praznadvayamatrAnavakAzameva, nandyadhyayana evAsyAnaGgapraviSTatvena nirNItatvAt, tathAtrApyaGgabAhyotkAlikakrameNAnantaramevoktatvAditi, atrocyate, yattAvaduktaM-'nandyadhyayana evetyAdi' tayuktaM, yato nAvazyaM nandyadhyayanaM vyAkhyAya tata idaM vyAkhyeyamiti niyamo'sti, kadAcidanuyogadvAravyAkhyAnasyaiva prathamaM pravRtteH, aniyamajJApakazcAyameva sUtropanyAsaH, anyathA hyaGgabAhyatve'sya tatraiva nizcite kimihAgAnaGgapraviSTacintAsUbopanyAseneti, maGgalArthamavazyaM nandirAdau vyAkhyeyA iti cenna, jJAnapaJcakAbhidhAnamAtrasyaiva maGgalatvAttasya cehApi kRtatvAditi, yacoktam 'atrApyaGgabATotkAlikakrameNetyAdi' tatrApi samuditAnAmuddezasamuddezAnu AMROCESSORECAMERICALCCAMS // 9 // Jain Education in For Private Personel Use Only ainelibrary.org
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnuyogAnAM praznaprakaraNe taduktam, atra tu kevalo'nuyoga evAdhikRtaH, tatprastAve vidamevoktam-idaM punaH prasthApanaM pratItyAvazyakasyAnuyoga' ityato bhinnaprastAvatvAt pRcchA kriyate 'Avassayassa NaM. kimityAdi, vismaraNazIlAlpavuddhimASatuSAdikalpasAdhvanugrahArthaM vetydossH||6|| tadevaM yasmAd idaM punaH prasthApanaM pratItyAvazyakasyAnuyoga' ityanenAvazyakamiti zAstranAma nirNItaM, yasmAcASTakhanantaroktaprazneSvAvazyakaM zrutaskandhatvenAdhyayanakalApAtmakatvena ca nirNItaM, tasmAtkimityAha. tamhA AvassayaM nikkhivissAmi suaM nikkhivissAmi khaMdhaM nikkhivissAmi a jjhayaNaM nikkhivissAmi (sU07) yasmAtprastutAnuyogaviSayaM zAstramuktakrameNAvazyakAdirUpatayA nirNItaM, tasmAdAvazyakaM nikSepsyAmi zrutaM | nikSepsyAmi skandhaM nikSepsyAmi adhyayanaM nikSepsyAmi, idamuktaM bhavati-AvazyakAdirUpatayA prakRtazAstrasya nizcitatvAdAvazyakAdizabdAnAmarthoM nirUpaNIyaH, sa ca nikSepapUrvaka eva spaSTatayA nirUpito bhavati, ato'mISAM nikSepaH kriyate, tatra nikSepaNaM nikSepo-yathAsaMbhavamAvazyakAdernAmAdibhedanirUpaNam // 7 // jattha ya ja jANejjA nikkhevaM nikkhive niravasesaM / jatthavia na jANejA caukkagaM nikkhive tattha // 1 // (1) Jain Education D onal For Private & Personel Use Only Daw.jainelibrary.org
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4567 lA vRttiH anuyo0 maladhArIyA anuyo0 adhi . // 10 // tatra jaghanyato'pyasau caturvidho darzanIya iti niyamArthamAha-'yatra ca' jIvAdivastuni yaM jAnIyAt 'nikSepaM nyAsaM, yattadornityAbhisaMbandhAttatra vastuni taM nikSepaM 'nikSipet nirUpayet 'niravazeSa' samagraM, yatrApi ca na jAnIyAnniravazeSa nikSepabhedajAlaM tatrApi nAmasthApanAdravyabhAvalakSaNaM catuSkaM nikSiped, idamuktaM bhavati-yatra tAvannAmasthApanAdravyakSetrakAlabhavabhAvAdilakSaNA bhedA jJAyante tatra taiH sarvairapi vastu nikSipyate, yatra tu sarvabhedA na jJAyante tatrApi nAmAdicatuSTayena vastu cintanIyameva, sarvavyApakatvAttasya, na hi kimapi tadvastu asti yannAmAdicatuSTayaM vyabhicaratIti gAthArthaH // 1 // tatra 'yathoddezaM nirdeza ityAvazyakanikSepArthamAha|. se kiM taM AvassayaM?, AvassayaM cauvvihaM paNNattaM, taMjahA-nAmAvassayaM ThavaNAvassayaM davvAvassayaM bhAvAvassayaM (sU08) atra se zabdo mAgadhadezIprasiddho'thazabdArthe varttate, athazabdastu vAkyopanyAsArthaH, tathA coktam-"atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsanirvacanasamuccayeSu" iti, kimiti prazne, taditi sarvanAma pUrvaprakrAntaparAmarzArthe, tatazcAyaM samudAyArtha:-atha kiMvarUpaMtadAvazyakam?, evaM praznite satyAcAryaHziSyavacanAnurodhena AdarAdhAnArtha pratyuccArya nirdizati-'AvassayaM caubviha'mityAdi,avazyaM karttavyamAvazyakam , athavA guNAnAM A-samantAda // 10 // For Private Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zyamAtmAnaM karotItyAvazyaka, yathA antaM karotIti antakaH, athavA-AvassayaMti prAkRtazailyA AvAsaka, tatra 'vasa nivAse' iti guNazUnyamAtmAnam A-samantAt vAsayati guNairityAvAsakaM, 'caubvihaM paNNattaMti' catasro vidhA-bhedA asyeti caturvidhaM prajJapta-prarUpitamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH, tadyathA-'nAmAvassayamityAdi nAma-abhidhAnaM tadrUpamAvazyakaM nAmAvazyakam AvazyakAbhidhAnamevetyarthaH, athavA nAmnA-nAmamAtreNAvazyaka nAmAvazyakaM jIvAdItyarthaH, tallakSaNaM cedam-"yavastuno'bhidhAnaM sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / paryAyAnabhi dheyaM ca nAma yAdRcchikaM ca tathA // 1 // " vineyAnugrahArthametadvyAkhyA-yavastuna indrAdeH 'abhidhAnam' indra lA ityAdivarNAvalImAtramidameva ca AvazyakalakSaNavarNacatuSTayAvalImAtraM yattadornityAbhisaMbandhAttannAmeti saMTaGkaH, atha prakArAntareNa nAmno lakSaNamAha-'sthitamanyArthe tadarthanirapekSaM paryAyAnabhidheyaM ceti' tadapi nAma, yatkathaMbhUtamityAha-anyazcAsAvarthazcAnyArtho-gopAladArakAdilakSaNaH tatra sthitam, anyatrendrAdAvarthe yathArthatvena prasiddha sadanyatra gopAladArakAdau yadAropitamityarthaH, ata evAha-'tadarthanirapekSam' iti, tasya-indrAdinAno'rthaH-paramaizvaryAdirUpastadarthaH, sa cAsAvarthazceti vA tadarthaH, tasya nirapekSaM gopAladArakAdau tadarthasyAbhAvAt, punaH kiMbhUtaM tadityAha-paryAyAnabhidheyamiti' paryAyANAM-zakrapurandarAdInAmanabhidheyam-avAcyaM, gopAladArakAdayo hIndrAdizabdairucyamAnA api zacIpatyAdiriva zakrapurandarAdizabdai bhidhIyante, atastanAmApi nAmatadvatorabhedopacArAtparyAyAnabhidheyamityucyate, cazabdo nAmna eva lakSaNAntarasUcakA, zacI SEARHIASAASAASAASAASAS Jain Education in For Private Personel Use Only Ninelibrary.org
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhA- vRttiH anuyo. adhi0 rIyA patyAdau prasiddhaM tannAma vAcyArthazUnye anyatra gopAladArakAdau yadAropitaM tadapi nAmeti tAtparya, tRtIyapra- kAreNApi tallakSaNamAha-'yAdRcchikaM ca tatheti' tathAvidhavyutpattizUnyaM DitthaDavitthAdirUpaM 'yAdRcchikaM khe- cchayA nAma kriyate tadapi nAmetyAryArthaH // 1 // 8 // atha nAmAvazyakakharUpanirUpaNArtha sUtrakAra evAha se kiM taM nAmAvassayaM?, 2 jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANavA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA Avassaetti nAmaM kajjai se taM nAmAvassayaM (sU09) atha kiMtannAmAvazyakam iti prazne satyAha-nAmAvassayaM jassa Na'mityAdi,atra dvikalakSaNenAGkena sUcitaM dvitIyamapi nAmAvassayaMtipadaM draSTavyam , evamanyatrApi yathAsambhavamabhyUhya,Namiti vAkyAlaGkAre,yasya vastuno jIvasya vA ajIvasya vA jIvAnAmajIvAnAMvA tadubhayasya vA tadubhayAnAMvA Avazyakamiti yannAma kriyate tannAmAvazyakamityAdipadena sambandhaH, nAma ca tadAvazyaka ceti vyutpatteH, athavA yasya jIvAdivastunaH Avazyakamiti nAma kriyate tadeva jIvAdivastu nAmAvazyaka, nAnA-nAmamAtreNAvazyakaM nAmAvazyakamiti vyutpatteH, vAzabdAH pakSAntarasUcakA iti samudAyArthaH, tatra jIvasya kathamAvazyakamiti nAma sambhavatIti, ucyate, yathA loke jIvasya vaputrAdeH kazcitsIhako devadatta ityAdi nAma karoti, tathA kazcit khAbhiprAyavazAdAvazyaka|mityapi nAma karoti, ajIvasya kathamiti ceda, ucyate, ihAvazyakAvAsakazabdayorekArthatA prAguktA, tatazcorddha SAIRAI PASIRUSARA PICHER // 11 Jan Education For Private Personal use only inelibrary.org
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuSko'citto bahukoTarAkIrNo vRkSo'nyo vA tathAvidhaH kazcitpadArthavizeSaH sarpoderAvAso'yamiti laukikairvyapadizyata eva, sa ca vRkSAdiryadyapyanantaiH paramANulakSaNairajIvadravyairniSpannastathA'pyekaskandhapariNatimA-1 |zritya ekAjIvatvena vivakSita iti vArthikakapratyayopAdAnAdekAjIvasyAvAsakanAma siddhaM, jIvAnAmapi bahU-| nAmAvAsakanAma dRzyate yathA-iSTakApAkAdyagnirmUSikAvAsa ityucyate, tatra hyagnau kila mUSikAH saMmUrcchanti atasteSAmasaMkhyeyAnAmagnijIvAnAM pUrvavadAvAsakaM nAma siddham , ajIvAnAM tu yathA nIDaM pakSiNAmAvAsa ityucyate, taddhi bahubhistRNAdyajIvairniSpadyate iti bahUnAmajIvAnAmAvAsakanAma bhavati, idAnImubhayasyAvAsakasaMjJA bhAvyate-tatra gRhadIrghikA'zokavanikAyupazobhitaH prAsAdAdipradezo rAjAderAvAsa ucyate, saudhamAdivimAnaM vA devAnAmAvAso'bhidhIyate, atra ca jalavRkSAdayaH sacetanaratnAdayazca jIvA iSTakAkASThAyo'cetanaratnAdayazcAjIvAstaniSpannamubhayaM, tasya kapratyayopAdAne AvAsakasaMjJA siddhA, ubhayAnAM tvAvAsakasaMjJA yathA saMpUrNanagarAdikaM rAjAdInAmAvAsa ucyate, saMpUrNaH saudharmAdikalpo vA indrAdInAmAvAsobhidhIyate, atra ca pUrvoktaprAsAdavimAnayolaghutvAdekameva jIvAjIvobhayaM vivakSitamatra tu nagarAdInAM saudharmAdikalpAnAM ca mahattvAhahUni jIvAjIvobhayAni vivakSitAnIti vivakSayA bhedo draSTavyaH, evamanyatrApi jIvAdInAmAvAsakasaMjJA yathAsaMbhavaM bhAvanIyA, digamAtrapradarzanArthavAdasya / nigamayannAha-se ttamityAdi se tamityAdi vA kacit pAThaH, tdetnnaamaavshykmityrthH||9|| idAnI sthApanAvazyakanirUpaNArthamAha SAASAASAASAASAASA ucyate, saMpUrNaH AvAsakasaMjJAnAdayazca jIvA Jnin Education Inter For Private & Personal use only Malpolibrary.org
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA anuyo. adhika // 12 // kiM tatsthApanAvata iti sthApanA kAnAlakSaNaM ca sAmA" iti,vineyAnugrahayakA se kiM taM ThavaNAvassayaM?, 2 japaNaM kaThukamme vA potthakamme vA cittakamme vA leppakamme vA gaMthime vA veDhime vA pUrime vA saMghAime vA akkhe vA varADae vA ego vA aNego vA sabbhAvaThavaNA vA asabbhAvaThavaNA vA Avassaetti ThavaNA Thavijai se taM ThavaNAvassayaM (sU0 10) atha kiM tat sthApanAvazyakamiti prazne satyAha-'ThavaNAvassayaM japaNa'mityAdi, tatra sthApyate amuko'yamityabhiprAyeNa kriyate nirvaya'ta iti sthApanA-kASThakAdigatAvazyakavatsAdhvAdirUpA sA cAsau AvazyakatadvatorabhedopacArAdAvazyakaM ca sthApanAvazyaka, sthApanAlakSaNaM ca sAmAnyata idam-"yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa | yacca ttkrnni| lepyAdikarma tatsthApaneti kriyate'lpakAlaM c||1||" iti,vineyAnugrahArthamantrApi vyAkhyA-tuzabdo nAmalakSaNAt sthApanAlakSaNasya bhedasUcakaH, sacAsAvarthazca tadartho-bhAvendrabhAvAvazyakAdilakSaNastena viyuktaM-rahitaM yadvastu tadabhiprAyeNa'bhAvendrAdyabhiprAyeNa 'kriyate' sthApyate tatsthApaneti sambandhaH, kiMviziSTaM yadityAhaM'yacca tatkaraNi' tena-bhAvendrAdinA saha karaNiH-sAdRzyaM yasya(tat) tatkaraNi-tatsadRzamityarthaH,cazabdAttadakaraNi cAkSAdi vastu gRhyate, asadRzamityarthaH, kiM punastadevaMbhUtaM vastvityAha-lepyAdikamrmeti' lepyaputtalikAdItyarthaH, AdizabdAt kASThaputtalikAdi gRhyate, akSAdi vA'nAkAraM, kiyantaM kAlaM tat kriyata ityAha-alpaH kAlo yasya // 12 // JainEducation int For Private Personal use only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 3 Jain Education Inter tadalpakAlam-itvarakAlamityarthaH, cazabdAdyAvatkathikaM ca zAzvatapratimAdi, yatpunarbhAvendrAdyartharahitaM sAkAramanAkAraM vA tadarthAbhiprAyeNa kriyate tat sthApaneti tAtparyamityAryArthaH // 1 // idAnIM prakRtamucyate- 'jaM NaM' ti 'Na' miti vAkyAlaGkAre, yatkASThakarmaNi vA citrakarmmaNi vA varATake vA eko vA aneko vA sadbhAvasthApanayA vA asadbhAvasthApanayA vA 'Avassaetti' AvazyakatadvatorabhedopacArAttadvAniha gRhyate, tatazcaiko vA aneko vA kathaMbhUtAH ata ucyate-AvazyakakriyAvAnAvazyakakriyAvanto vA 'ThavaNA Thavijaitti' sthApanArUpaM sthApyate kriyate, AvRttyA bahuvacanAntatve sthApanArUpAH sthApyante - kriyante, tat sthApanAvazyakamityA| dipadena sambandha iti samudAyArthaH / kASThakarmAdiSvAvazyakatriyAM kurvanto yat sthApanArUpAH sAdhvAdayaH sthApyante tat sthApanAvazyakamiti taatprym| adhunA avayavArtha ucyate tatra kriyata iti karma kASThe karma kASThakarma-kASThanikuTTitaM rUpakamityarthaH, 'citrakarma' citralikhitaM rUpakaM 'potthakamme va'tti atra potthaM potaM vastramityarthaH, tatra karmma-tatpallava niSpannaM dhIullikArUpakamityarthaH, athavA potthaM- pustakaM tacceha saMpuTakarUpaM gRhyate, tatra karmatanmadhye varttikAlikhitaM rUpakamityarthaH, athavA potthaM tADapatrAdi tatra karmma- tacchedaniSpannaM rUpakaM, 'lepyakarma' lepyarUpakaM, 'granthimaM' kauzalAtizayAd granthisamudAyaniSpAditaM rUpakaM, 'veSTimaM' puSpaveSTanakrameNa niSpannamAnandapurAdipratItarUpam, athavA ekaM vyAdIni vA vastrANi veSTayan kazcit rUpakaM utthApayati tadveSTimaM, 'pUrimaM bharimaM pittalAdimayapratimAvat 'saMghAtimaM' bahuvastrAdikhaNDasaMghAta niSpannaM kaJcukavat, 'akSaH' candanako Mainelibrary.org
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH anuyoga adhi0 // 13 // 'varATaka' kapardakaH, atra vAcanAntare anyAnyapi dantakarmAdipadAni dRzyante tAnyapyuktAnusArato bhAvanIyAni, vAzabdAH pakSAntarasUcakAH, yathAsambhavamevamanyatrApi, eteSu kASThakarmAdiSu AvazyakakriyAM kurvantaH ekAdisAdhvAdayaH sadbhAvasthApanayA asadbhAvasthApanayA vA sthApyamAnAH sthApanAvazyakaM, tatra kASThakarmAdiSvAkAravatI sadbhAvasthApanA, sAdhvAdyAkArasya tatra sadbhAvAt, akSAdiSu tvanAkAravatI asadbhAvasthApanA, sAdhvAdyAkArasya tatrAsadbhAvAditi, nigamayannAha-'setamityAdi' tadetat sthaapnaavshykmityrthH||10|| atra nAmasthApanayorabhedaM pazyannidamAha|nAmaTavaNANaM ko paiviseso?, NAmaM AvakahiaM, ThavaNA ittariA vA hojA AvakahiA vA (sU0 11) / nAmasthApanayoH kaH prativizeSo?, na kazcidityabhiprAyaH, tathAhi-AvazyakAdibhAvArthazUnye gopAladAradU kAdau dravyamAne yathA AvazyakAdi nAma kriyate, tatsthApanApi tathaiva tacchnye kASThakarmAdau dravyamAne kriyate,8 ato bhAvazUnye dravyamAne kriyamANatvAvizeSAnnAnayoH kazcidvizeSaH, atrottaramAha-nAmaM AvakahiyamityAdi' nAma yAvatkathikaM-khAzrayadravyasyAstitvakathAM yAvadanuvartate, na punarantarA'pyuparamate(ti), sthApanA punaritvarA-khalpakAlabhAvinI vA syAdyAvatkathikA vA, khAzrayadravye avatiSThamAne'pi kAcidantarA'pi nivartate kAcittu tatsattAM yAvadavatiSThata itibhAvaH, tathAhi-nAma AvazyakAdikaM merujambUdvIpakaliGgamagadhasurASTrAdikaM vA yAvat khAzrayo gopAladArakadehAdiH zilAsamuccayAdiA samasti tAvadvatiSThata iti tadyAvatkathikameva, sthA MESSSSSSSSSSS // 13 // Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only Nuw.jainelibrary.org
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ OSAUGAGASC panA svAvazyakatvena yo'kSaH sthApitaH sa kSaNAntare punarapi tathAvidhaprayojanasambhave indratvena sthApyate, punarapi ca rAjAditvenetyalpakAlavartinI, zAzvatapratimAdirUpA tu yAvatkathikA varttate, tasyAzcAhadAdirUpeNa sarvadA tiSThatIti sthApaneti vyutpatteH sthApanAtvamavaseyaM, na tu sthApyata iti sthApanA, zAzvatatvena kenApi sthApyamAnatvAbhAvAditi, tasmAdbhAvazUnyadravyAdhArasAmye'pyastyanayoH kAlakRto vizeSaH / atrAha-nanu yathA sthApanA kAcidalpakAlInA tathA nAmApi kiJcidalpakAlInameva, gopAladArakAdau vidyamAne'pi kadAcinekanAmaparAvRttidarzanAdU, satyaM, kintu prAyo nAma yAvatkathikameva, yastu kacidanyathopalambhaH so'lpatvAnneha vivakSita ityadoSaH / upalakSaNamAtraM cedaM kAlabhedenaitayorbhedakathanam, aparasyApi bahuprakArabhedasya sambhavAt, ta| thAhi-yathendrAdipratimAsthApanAyAM kuNDalAGgadAdibhUSitaH sannihitazacIvajrAdirAkAra upalabhyate na tathA nA| mendrAdI, evaM yathA tatsthApanAdarzanAd bhAvaH samullasati naivamindrAdizravaNamAtrAd, yathA ca tatsthApanAyAM lokasyopayAcitecchApUjApravRttisamIhitalAbhAyo dRzyante naivaM nAmendrAdAvityevamanyadapi vAcyamiti // 11 // uktaM sthApanAvazyakam, idAnIM dravyAvazyakanirUpaNAya praznaM kArayati| se kiM taM davvAvassayaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamao a noAgamao a (sU012) / atha kiM tat dravyAvazyakamiti pRSTe satyAha-vvAvassayaM duvihamityAdi tatra dravati-gacchati tA~stAnparyAyAniti dravyaM-vivakSitayoratItabhaviSyadbhAvayoH kAraNam, anubhUtavivakSitabhAvamanubhaviSyadvivakSatabhAvaM vA A RASAASAAN Jain Eduetan Paniloniainelibrary.org
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 14 // anuyo. adhika vastvityarthaH, dravyaM ca tadAvazyakaM ca dravyAvazyakam, anubhUtAvazyakapariNAmamanubhaviSyadAvazyakapariNAmaM vA sAdhudehAdItyarthaH / dravyalakSaNaM ca sAmAnyata idam-'bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tat dravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // ' vyAkhyA-tad dravyaM tattvajJaiH kathitaM, yatkathaMbhUtamityAha-yatkAraNaM-hetuH, kasyetyAha-'bhAvasya paryAyasya, kathaMbhUtasyetyAha-'bhUtasya' atItasya 'bhAvino vA' bhaviSyato vA, 'loke' AdhArabhUte, taca sacetanaM-puruSAdi acetanaM ca-kASThAdi bhavati, etaduktaM bhavati-yaH pUrva svargAdi-| |vindrAditvena bhUtvA idAnIM manuSyAditvena pariNataH so'tItasyendrAdiparyAyasya kAraNatvAtsAmpratamapi dravyata indrAdirabhidhIyate, amAtyAdipadaparibhraSTAmAtyAdivat, tathA agre'pi ya indrAditvenotpatsyate sa idAnImapi bhaviSyadindrAdipadaparyAyakAraNatvAt dravyata indrAdirabhidhIyate, bhaviSyadrAjakumArarAjavat, evamacetanasyApi kASThAderbhUtabhaviSyatparyAyakAraNatvena dravyatA bhAvanIyetyAryArthaH // 1 // itaH prakRtamucyate-taceha dravyarUpamAvazyakaM prakRtaM, tatrAvazyakopayogAdhiSThitaH sAdhvAdideho vandanakAdisUtrocAraNalakSaNazcAgamaH AvAdikA kriyA cAvazyakamucyate, AvazyakopayogazUnyAstu tA eva dehAgamakriyA dravyAvazyaka, taca vividha prajJaptamiti, tadyathA-'AgamataH' AgamamAzritya 'noAgamataH' noAgamamAzritya, noAgamazabdArtha | yathAvasarameva vakSyAmaH, cazabdau dvayorapisvakhaviSaye tulyaprAdhAnyakhyApanArthI // 12 // atrAdyabhedajijJAsurAha se kiM taM Agamao davvAvassayaM?,2jassa NaM Avassaetti padaM sikkhitaM ThitaM jitaM // 14 // Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Linelibrary.org
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitaM parijitaM nAmasamaM ghosasamaM ahINakkharaM aNaJcakkharaM avvAiddhakkharaM akkhaliaM amiliaM avaccAmeliyaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMThoDavippamukaM guruvAyaNovagayaM, se NaM tattha vAyaNAe pucchaNAe pariaTTaNAe dhammakahAe no aNupehAe, kamhA? 'aNuvaogo davamitika? (sU0 13) atha kiM tadAgamato dravyAvazyakamiti, Aha-Agamato davAvassayaM jassa NamityAdi 'Na'miti | pUrvavat, 'jassa'tti yasya kasyacit 'AvassaettipayaMti AvazyakapadAbhidheyaM zAstramityarthaH, tatazca yasya kasyacidAvazyakazAstraM zikSitaM sthitaM jitaM yAvat vAcanopagataM bhavati, 'se NaM tatthe ti sa-jantustatraAvazyakazAstre vAcanApracchanAparivartanAdharmakathAbhirvartamAno'pyAvazyakopayoge avartamAna AgamataH' AgamamAzritya dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / atrAha-nanvAgamamAzritya dravyAvazyakamityAgamarUpamidaM dravyAvazyakamityuktaM bhavati, etaccAyuktaM, yata Agamo jJAnaM, jJAnaM ca bhAva eveti kathamasya dravyatvamupapadyate?, satyametat, kinvAgamasya kAraNamAtmA taddhiSThito dehaH zabdazvopayogazUnyasUtroccAraNarUpa ihAsti, na tu sAkSAdAgamaH, etacca tritayamAgamakAraNatvAtkAraNe kAryopacArAdAgama ucyate, kAraNaM ca vivakSitabhAvasya dravyameva bhvtiityuktmevetydossH| tatrAdita Arabhya paThanakriyayA yAvadantaM nItaM tacchi SHRSHASRA NS Jain Education a l For Private sPersonal use Only mw.jainelibrary.org
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 15 // Jain Educatio kSitamucyate, tadevAvismaraNatazcetasi sthitaM sthitatvAt sthitamapracyutamityarthaH, parAvarttanaM kurvvataH pareNa vA kacit pRSTasya yacchIghramAgacchati tajjitaM, vijJAtazlokapadavarNAdisaMkhyaM mitaM, pari-samantAtsarvvaprakArairjitaM parijitaM parAvarttanaM kurvvato yatkrameNotkrameNa vA samAgacchatItyarthaH, nAma abhidhAnaM tena samaM nAmasamam, idamuktaM bhavati yathA khanAma kasyacicchikSitaM jitaM mitaM parijitaM bhavati tathaitadapItyarthaH, ghoSA - udAttAdayaH tairvAcanAcAryAbhihitaghoSaiH samaM ghoSasamaM, yathA guruNA abhihitA ghoSAstathA ziSyo'pi yatra zikSate tat ghoSasamamiti bhAvaH, ekadvyAdibhirakSarairhInaM hInAkSaraM na tathA ahInAkSaram, ekAdibhirakSarairadhikamatyakSaraM na tathA anatyakSaram, 'avvAiddhakkharaM'ti viparyastaratnamAlAgataratnAnIva vyAviddhAni viparyastAnyakSarANi yatra tayAvidvAkSaraM na tathA'vyAviddhAkSaraM 'acvAiddha' miti kacitpAThaH, tatrApi vyAviddhAkSarayogAdvyAviddhaM na tathA'vyAviddham, upalazakalAdyAkulabhUbhAge lAGgalamiva skhalati yattat skhalitaM na tathA'skhalitam, anekazAstrasambandhIni sUtrANyekatra mIlayitvA yatra paThati tat militamasadRzadhAnyamelakavat, athavA parAvartta|mAnasya yatra padAdivicchedo na pratIyate tanmIlitaM na tathA'mIlitam, ekasminneva zAstre'nyAnyasthAnanivaDAnyekArthAni sUtrANyekatra sthAne samAnIya paThato vyatyAmreDitam, athavA AcArAdisUtramadhye svamaticarcitAni tatsadRzAni sUtrANi kRtvA prakSipato vyatyAmreDitam, asthAnaviratikaM vA vyatyAmreDitaM na tathA'vyatyAmreDitaM, sUtrato bindumAtrAdibhiranUnamarthatastvadhyAhArAkAGkSAdirahitaM pratipUrNam, udAttAdighoSairavikalaM vRttiH anuyo0 adhi0 // 15 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ SESEOSESSISSAANSASIGN pratipUrNaghoSam / atrAha-ghoSasamamityuktameva tatka iha vizeSa iti, ucyate, ghoSasamamiti zikSAkAlamadhikRtyoktaM, pratipUrNaghoSaM tu parAvartanAdikAlamadhikRtyeti vizeSaH, kaNThazcauSThazca kaNThoSThamiti prANyaGgavAtsamAhArastena vipramuktaM kaNThoSThavipramuktaM, bAlamUkabhASitavadyavyaktaM na bhavatItyarthaH, gurupradattayA vAcanayA upagataM-prAptaM guruvAcanopagataM na tu karNAghATakena zikSitaM, na vA pustakAt khayamevAdhItamiti bhAvaH, ta-18 devaM yasya jantorAvazyakazAstraM zikSitAdiguNopetaM bhavati sa jantustatrAvazyakazAstre vAcanayA-ziSyA-18 dhyApanalakSaNayA pracchanayA-tadgatArthAderguruM prati praznalakSaNayA parAvartanayA-punaH punaH sUtrArthAbhyAsalakSaNayA dharmakathayA-ahiMsAdhirmaprarUpaNakharUpayA vartamAno'pi, anupayuktatvAditi sAdhyAhAram , Agamato dravyAvazyakamityanena smbndhH| nanu yathA vAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakaM bhavati tathA'nuprekSayA'pi tatra vartamAnastadbhavati?, netyAha-'no aNuppehAe'tti anuprekSayA-granthArthAnucintanarUpayA, tatra vartamAno na dravyAvazyakamityarthaH, anuprekSAyA upayogamantareNAbhAvAd, upayuktasya ca dravyAvazyakatvAyogAditi / bhAvaH / atrAha paraH-'kamha'tti, nanu kasmAdAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakaM ? kasmAccAnuprekSayA tatra vartamAno na tatheti pracchakAbhiprAyaH, evaM pRSTe satyAha-'aNuvaogo davamitikaTThatti' anupayogo dravyamitikRtvA, upayojanamupayogo-jIvasya bodharUpo vyApAraH, sa ceha vivakSitArthe cittasya vinivezaskharUpo guhyate, na vidyate'sau yatra so'nupayogaH-padArthaH, sa vivakSitopayogasya kAraNamAtratvAt dravyameva bhavati Jain Education For Private & Personel Use Only Xhjainelibrary.org
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ A anuyoga maladhA vRttiH anuyoga adhi0 rIyA itikRtvA' asmAtkAraNAd anantaroktamupapadyata iti zeSaH, etaduktaM bhavati-upayogapUrvakA anupayogapUkAzca vAcanApracchanAdayaH saMbhavantyeva, tatreha dravyAvazyakacintAprastAvAdanupayogapUrvakA gRhyante, ata eva sUtre'nabhihitasyApyanupayuktatvasyAdhyAhArastatra kRtaH, anupayogastu bhAvazUnyatA, tacchnyaM ca vastu dravyameva bhavatItyato vAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakam , anuprekSA tUpayogapUrvikaiva saMbhavati atastatra varttamAno na tatheti bhaavaarthH| atrAha-nanvAgamato'nupayukto vaktA dravyAvazyakamityetAvataiveSTasiddhaH zikSitAdizrutaguNasamutkIrtanamanarthakam, anocyate, zikSitAdiguNotkIrtanaM kurvannidaM jJApayati-yaduvaMbhUtamapi nirdoSaM zrutamuccArayato'nupayuktasya dravyazrutaM dravyAvazyakameva bhavati, kiM punaH sadoSam ?, upayuktasya tu skha|litAdidoSaduSTamapi nigadataH bhAvazrutameva bhavati, evamanyatrApi pratyupekSaNAdikriyAvizeSAH sarve nirdoSA apyanupayuktasya tathAvidhaphalazUnyA eva saMpadyante, upayuktasya tu mativaikalyAditaH sadoSA apyamI karmamalApagamAyaivetyalaM vistareNa / atrAha-nanu bhavatvevaM, kintu hInAkSare sUtre samucArite ko doSo? yenoktamahInAkSaramiti, atrocyate, loke'pi tAvadvidyAmantrAdibhirakSarAdihInairucAryamANairvivakSitaphalavaikalyamanarthAvAptizcaM dRzyate, kiM punaH paramamantrakalpe siddhAnte?, tathAhi-rAjagRhanagare samavasRtasya bhagavatazcaramatIrthAdhipatervandanArtha vibudhavidyAdharanaranivahaH zreNikazca saputraH samAyayau, tato bhagavadantike dharma zrutvA pratinivRttAyAM pariSadi kasyacidvidyAdharasya gaganotpatanahetuvidyAsaMbandhyekamakSaraM vismRtipathamavatatAra, vismRte ca NSAR // 16 // For Private Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ so'pi saMjAtasaMpUrNavinyathA tasya vidyAlayAbhadasta de ca tasminkiJcinnabhasyutpatya punarnipatatyasau punarutpatati punazca nipatati, evaM ca kurvantamamuM vilokya zreNikena bhagavAn pRSTaH-kimityayaM mahAbhAgaH khecaro vidhuritapakSaH pakSIva nabhasi kiJcidutpatya punarnipatati?, bhagavatA ca vidyAkSaravismaraNavyatikarastasmai niveditaH, taM ca nivedyamAnaM zrutvA abhayakumAraH khecaramupasRtyaivamavAdItbhoH khecara! yadi mAM samAnasiddhikaM karoSi tadA tvavidyAkSaramupalabhya kathayAmi, pratipannaM ca tena, abhayakumArasya caikasmAdapi padAdanekapadAbhyUhanazaktirastIti zeSAkSarAnusAreNopalabhya tadakSaraM niveditaM khecarasya, so'pi saMjAtasaMpUrNavidyo hRSTaH zreNikasutAya vidyAsAdhanopAyaM kathayitvA gataH samIhitapradezamiti, eSa dRSTAntaH, upanayastvayam-yathA tasya vidyAdharasya hInAkSaratAdoSAnnabhogamanamuparataM, taduparame ca vyathaiva vidyA, tathehApi hInAkSaratAyAmarthabhedastabhede kriyAbhedastadbhede ca mokSAbhAvastabhAve ca dIkSAdigrahaNavaiyarthyameveti / evamadhikAkSarAdiSvapi doSAH sadRSTAntA abhyUhya vAcyAH // 13 // negamassa NaM ego aNuvautto Agamao egaM vvAvassayaM dopiNa aNuvauttA Agamao doNNi davAvassayAI tiNi aNuvauttA Agamao tiNi davvAvassayAI evaM jAvaiA aNuvauttA Agamao tAvaiAI davAvassayAI, evameva vavahArassavi, saMgahassa NaM ego vA aNego vA aNuvautto vA aNuvauttA vA Agamao davAva Jain Educh an inte For Private & Personel Use Only G enelibrary.org
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA anuyo0 adhi0 // 17 // ssayaM davvAvassayANi vA, se ege davvAvassae, ujjusuassa ego aNuvautto Agamato egaM davvAvassayaM puhuttaM necchai, tiNhaM sadanayANaM jANae aNuvautte avatthu, kamhA ?, jai jANae aNuvautte na bhavati jai aNuvautte jANae Na bhavati, tamhA Natthi Agamao dvvaavssyN| se taM Agamao davvAvassayaM (sU014) iha jinamate sarvamapi sUtramarthazca zrotRjanamapekSya nayairvicAryate, 'natthi naehiM vihuNaM suttaM attho ya jiNamae kiMci / Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA // 1 // iti vacanAt, ata idamapi dravyAvazyaka nayaizcintyate, te ca mUlabhedAnAzritya naigamAdyaH sapta, taduktam-"negamasaMgahavavahAra ujjusue ceva hoI bo-18 bve / sadde ya samabhirUDhe evaMbhUte ya mUlanayA // 1 // " tatra naigamastAvatkiyanti dravyAvazyakAnIcchatItyAha hai -'negamassetyAdi sAmAnyavizeSAdiprakAreNa naikaH api tu bahavo gamA-vastuparicchedA yasyAsau niruktavidhinA kakArasya lopAnnaigamaH, sAmAnyavizeSAdiprakAraiH bahurUpavastvabhyupagamapara ityarthaH, tasya-naigamasyaiko devadattAdiranupayukta Agamata eka dravyAvazyakaM, dvau devadattayajJadattAvanupayuktau Agamato de dravyAvazyake, trayo devadattayajJadattasomadattA anupayuktA AgamatastrINi dravyAvazyakAni, kiM bahunA?, evaM yAvanto devadattAda-13 1 nAsti nayaivihInaM sUtramarthava jinamate kiJcit / AsAtha tu zrotAraM nayAn nayavizArado brUyAt // 1 // 2 naigamaH saMgraho vyavahAra RjusUtrazcaiva bhavati boddhavyaH / zabdazca samabhirUDha evambhUtaSa mUlanayAH // 1 // RSNASIRISAAAAAAAAAA JainEducationaimal For Private Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAROSAROOMASSACROSOS yo'nupayuktAstAvantyeva tAnyatItAdikAlatrayavartIni naigamasyAgamato dravyAvazyakAni, etaduktaM bhavati-naigamo hi sAmAnyarUpaM vizeSarUpaM ca vastvabhyupagacchatyeva, na punarvakSyamANasaMgrahavatsAmAnyarUpameva, tato vizeSavAditvAdasyeha prAdhAnyena vivakSitatvAdyAvantaH kecana devadattAdivizeSA anupayuktAstAvanti sarvANyapyasya dravyAvazyakAni, na punaH saMgrahavatsAmAnyavAditvAdekamevetibhAvaH / evameva 'vavahArassavitti vyavaharaNaM vyavahAro laukikapravRttirUpastatpradhAno nayo'pi vyavahAraH, tasyApi 'evameva' naigamavadeko devadattAdiranupayukta Agamata ekaM dravyAvazyakamityAdi sarva vAcyam, idamuktaM bhavati-vyavahAranayo lokavyavahAropakAriNa eva padArthAnabhyupagacchati, na zeSAn , lokavyavahAre ca jalAharaNavraNapiNDIpradAnAdike ghaTanimbAdivizeSA evopakurvANA dRzyante na punastadatiriktaM tatsAmAnyamiti vizeSAneva vastutvena pratipadyate'sau na sAmAnyaM, vyavahArAnupakAritvAdvizeSavyatirekeNAnupalabhyamAnatvAceti, ato vizeSavAdinaigamamatasAmyenAtidiSTaH / atra cAtidezenaiveSTArthasiddhegranthalAghavArtha saMgrahamatikramya vyavahAropanyAsaH kRta iti bhAvanIyam / 'saMgahassetyAdi sarvamapi bhuvanatrayAntarvatiM vastunikurumbaM saMgRhNAti-sAmAnyarUpatayA'dhyavasyatIti saMgrahastasya mate eko vA aneke vA anupayukto'nupayuktA vA yadAgamato dravyAvazyakaM dravyAvazyakAni vA tatkimityAha-se ege'tti tadekaM dravyAvazyakam, idamatra hRdayam-saMgrahanayaH sAmAnyamevAbhyupagacchati na vizeSAna, abhidadhAti ca-sAmAnyAvizeSA vyatiriktAH syuH avyatiriktA vA syuH, yadyAyaH pakSastarhi Jain EducationA ional For Private 3 Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. adhika anuyona santyamI, niHsAmAnyatvAt, kharaviSANavat, athAparaH pakSastarhi sAmAnyameva te, tadvyatiriktatvAt, sAmaladhA- mAnyavarUpavat, tasmAtsAmAnyavyatirekeNa vizeSAsiddheyAni kAnicid dravyAvazyakAni tAni tatsAmArIyA nyAvyatiriktavAdekameva saMgrahasya dravyAvazyakamiti / 'ujjusuyassetyAdi Rju-atItAnAgataparakIyaparihA reNa prAJjalaM vastu sUtrayati-abhyupagacchatIti RjusUtraH, ayaM hi vartamAnakAlabhAvyeva vastu abhyupagacchati, // 18 // nAtItaM vinaSTatvAnnApyanAgatamanutpannatvAd, vartamAnakAlabhAvyapi khakIyameva manyate khakAryasAdhakatvAt khadhanavat, parakIyaM tu necchati khakAryAprasAdhakatvAt paradhanavat, tasmAdeko devadattAdiranupayukto'sya mate Agamata eka dravyAvazyakamasti 'puhuttaM necchaItti atItAnAgatabhedataH parakIyabhedatazca 'pRthaktvaM' pArthakyaM necchatyasau, kiM tarhi ?, vartamAnakAlInaM khagatameva cAbhyupaiti, tacaikameveti bhAvaH, 'tiNhaM saddanayANamityAdi, zabdapradhAnA nayAH zabdanayA:-zabdasamabhirUdvaivaMbhUtAH, te hi zabdameva pradhAnamicchantIti, artha tu gauNaM, zabdavazenaivArthapratIte, teSAM trayANAM zabdanayAnAM jJAyako'tha cAnupayukta ityetadvastu, na sambhavatItyarthaH, 'kamhe ti kasmAdevamucyate ityAha-'jaItyAdi, yadi jJAyakastarjhanupayukto na bhavati, jJAnasyopayogarUpatvAd, idamatra hRdayam-AvazyakazAstrajJastatra cAnupayukta Agamato dravyAvazyakamiti prAgniItam, etaccAmI na pratipadyante, yatoyadyAvazyakazAstraM jAnAti kathamanupayukta?:, anupayuktazcet kathaM jAnAti?, jJAnasyopayogarUpatvAt, | yadpyAgamakAraNatvAdAtmadehAdikamAgamatvenoktaM, tadpyaupacArikatvAmI na manyante, zuddhanayatvena mukhyava Jain Education ine For Private Personal Use Only Hainelibrary.org
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ stvabhyupagamaparatvAt , tasmAdetanmate dravyAvazyakasyAsaMbhava iti, nigamayannAha-'setta'mityAdi, tadetadAgamato dravyAvazyakam // 14 // uktaM saprapaJcamAgamato dravyAvazyakamidAnIM noAgamatastaducyate se kiM taM noAgamao davAvassayaM?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-jANayasarIradavvAva ssayaM bhaviasarIradavvAvassayaM jANayasarIrabhaviasarIravatirittaM davAvassayaM(sU015) atha kiM tannoAgamato dravyAvazyakamiti praznaH, uttaramAha-'noAgamao davAvassayaM tivihaM paNNatta|mityAdi, noAgamata ityatra nozabda Agamasya sarvaniSedhe dezaniSedhe vA varttate,yata uktaM pUrvamunibhiH-"A-3 gamasavvanisehe nosaddo ahava desapaDisehe / savve jaha NasarIraM bhavvassa ya aagmaabhaavaa||1||" vyAkhyA-Agamasya-AvazyakAdijJAnasya sarvaniSedhe varttate nozabdaH, athavA tasyaiva dezapratiSedhe vartate, tatra 'savveM'tti sarvaniSedhe udAharaNamucyate, yathetyupapradarzane, 'NasarIti jJasya-jAnataH zarIraM jJazarIraM noAgamata iha dravyAvazyakaM, 'bhavyasya ca yogyasya yaccharIraM tadapi noAgamata iha dravyAvazyaka, kuta ityAha-Agamasya-AvazyakA-2 dijJAnalakSaNasya sarvathA'bhAvAda, idamuktaM bhavati-jJazarIraM bhavyazarIraM cAnantarameva vakSyamANasvarUpaM noAgamataH sarvathA AgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakamucyate, nozabdasyAtra pakSe sarvaniSedhavacanatvAditi gaathaarthH|| dezapratiSedhavacane'pi nozabde udAharaNaM yathA-"kiriyAgamuccaraMto AvAsaM kuNai bhAvasunno u / kiriyA-| anu.4 Jain Education For Private & Personel Use Only New.jainelibrary.org Ol.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 19 // gamo na hoI tassa niseho bhave dese // 1 // " vyAkhyA-kriyAm-AvartAdikAM kurvannityadhyAhAraH AgamaM cavandanakasUtrAdikamuccArayan bhAvazUnyo ya AvazyakaM karoti, so'pi noAgamataH, iha dravyAvazyakamiti zeSaH, atra ca kriyA AvartAdikA''gamo na bhavati, jaDatvAd, Agamasya ca jJAnarUpatvAd, atastasyA''gamasya | deze kriyAlakSaNe- niSedho bhavati, kriyA Agamo na bhavatItyarthaH, ato noAgamata iti, iha kimuktaM bha vati ? - deze kriyAlakSaNe AgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakamidamiti gAthArthaH // tadevaM noAgamata AgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakaM trividhaM prajJasaM, tadyathA-jJazarIradravyAvazyakaM, bhavyazarIradravyAvazyakaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakam // 15 // tatrA''dyabhedaM vivarISurAha se kiM taM jANayasarIradavvAvassayaM ?, 2 Avassaetti payatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacutacAvitacattadehaM jIvavippajaDhaM sijjAgayaM vA saMthAragayaM vA nisIhiAgayaM vA siddhasilAtalagayaM vA pAsittA NaM koI bhaNejjA - aho ! NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTTeNaM bhAveNaM AvassaettipayaM AghaviyaM paNNaviaM parUviaM daMsiaM nidaMsiaM uvadaMsiaM, jahA ko dito ?, ayaM mahukuMbhe AsI ayaM ghayakuMbhe AsI, setaM jANayasarIradavvAvassayaM ( sU0 16 ) vRttiH anuyo0 adhi0 // 19 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha kiM tat jJazarIradravyAvazyakamiti prazne nirvacanamAha-jANagasarIravvAvassayaM AvassaettI'tyAdi, jJAnavAniti jJaH, pratikSaNaM zIryata iti zarIraM, jJasya zarIraM jJazarIraM, tadeva anubhUtabhAvatvAd dravyAvazyaka, kiM tadityAha-yaccharIrakaM saMjJAyAM kac vapurityarthaH, kasya sambandhItyAha-'AvassaettI'tyAdi, Avazyakamiti yatpadaM AvazyakapadAbhidheyaM zAstramityarthaH, tasyArtha evArthAdhikAro'neke vA tadgatArthAdhikArA gRhyante, tasya teSAM vA jJAtuH sambandhi, kathaMbhUtaM tadidaM jJazarIraM dravyAvazyakaM bhavatItyAha-vyapagatacyutacyAvitatyaktadehaM jIvavipramuktamityakSarayojanA, idAnIM bhAvArthaH kazciducyate-tatra vyapagataM-caitanyaparyAyAdacaitanyalakSaNaM paryAyAntaraM prAptam , ata eva cyutaM-ucchAsaniHzvAsajIvitAdidazavidhaprANebhyaH paribhraSTam, acetanasyocchAsAdyayogyatvAdanyathA leSTravAdInAmapi tatprasaGgAt, tebhyazca paribhraMzastu khabhAvavAdibhiH kaizcit khabhAvata evAbhyupagamyate, tadapohArthamAha-cyAvitaM-balIyasA AyuHkSayeNa tebhyaH paribhraMzitaM, na tu khabhAvataH, tasya sadA'vasthitatvena sarvadA tatprasaGgAdU, evaM ca sati kathaMbhUtaM tadityAha-tyaktadehaM-'diha upacaye'tyakto deha AhArapariNatijanita upacayo yena tat tyaktadeham, acetanasyA''hAragrahaNapariNaterabhAvAt, evamuktena vidhinA jIvena-AtmanA vividham-anekadhA prakarSaNa muktaM jIvavipramuktaM, tadetadAvazyakaM jJasya zarIramatItAvazyakabhAvasya kAraNatvAd dravyAvazyakam , asya ca noAgamatvamAgamasya tadAnIM sarvathA'bhAvAt, nozabdasya cAtra pakSe sarvaniSedhavacanatvAditi bhAvaH / nanu gata paribhraSTam , acetanavA evAbhyupagamyate / sarvadA tatprasaGgAta tyaktadeham, Jain Educational For Private & Personel Use Only W hw.jainelibrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA vAdhikIgataM thA sikSAta padaM gRhItamityAdi zaktizarIrasya dravyAvazyakatvaM nAmagrIvAdipa vRttiH anuyo0 adhi0 // 20 // yadi jIvavipramuktamidaM, kathaM tasya dravyAvazyakatvaM ?, leSTravAdInAmapi tatprasaGgAt , tatpudgalAnAmapi kadA-2 cidAvazyakavettRbhihItvAmuktatvasambhavAdityAzaGkayAha-sajjAgata'mityAdi, yasmAdidaM zayyAgataM vA saMstAragataM vA naiSedhikIgataM vA siddhazilAtalagataM vA dRSTvA ko'pi brUyAd-aho! anena zarIrasamucchrayeNa jinadRSTena bhAvena Avazyakamityetat padaM gRhItamityAdi yAvadupadarzitamiti, tasmAdatItavartamAnakAlabhAvi vastvekatvagrAhinayAnusAriNAmevaMvAdinAM sambhavAd yathoktazarIrasya dravyAvazyakatvaM na virudhyate, leSTravAdi* darzane punarnetthambhUtaH pratyayaH kasyApi samutpadyata iti na teSAM tatprasaGgaH, tenaiva karacaraNorugrIvAdipariNAmenAnantaramevA''vazyakakAraNatvena vyApRtatvAt, tadeva tathAvidhapratyayajanakaM dravyAvazyakaM, na leSTvAdaya iti bhAva iti samudAyArthaH / idAnImavayavArtha ucyate-tatra zayyA-mahatI sarvAGgapramANA tAM gataM zayyAgataM zayyAsthitamityarthaH, saMstAro-laghuko'rdhatRtIyahastamAnastaM gataM tatrasthamityarthaH, yatra sAdhavastapaHparikarmitazarIrAH khayameva gatvA bhaktaparijJAdyanazanaM pratipannapUrvAH pratipadyante pratipatsyante ca tat siddhazilAtalamucyate, kSetraguNato yathAbhadrakadevatAguNato vA sAdhUnAmArAdhanAH siddhyanti tatretikRtvA, anye tu vyAcakSate-yatra maharSiH kazcit siddhastat siddhazilAtalaM, tadgataM tatrasthitaM siddhazilAtalagatam, iha 'nisIhiyAgayaM ve'tyAdInyapi padAni vAcanAntare dRzyante, tAni ca sugamatvAt svayameva bhAvanIyAni, navaraM naiSedhikI-zabaparisthApanabhUmiH, aparaM cAtrAntare 'pAsittA NaM koI bhaNija'tti granthaH kacid dRzyate, sa ca samudAyArthakathanAvasare // 20 // Jain Education Drainelibrary.org
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ yojita eva, yatra tu na dRzyate tatrAdhyAhAro draSTavyaH, ahozabdo dainyavismayAmantraNeSu vartate, sa ceha tridhvapi ghaTate, tathAhi-anityaM zarIramiti dainye, AvazyakaM jJAtamiti vismaye, anyaM pArzvasthitamAmantrayamANasyA''matraNe, "anena pratyakSatayA dRzyamAnena zarIrameva pudgalasaGghAtatvAt samucchrayastena, 'jinadRSTena'-tIrthakarAbhimatena, "bhAvena' karmanirjaraNAbhiprAyeNa, athavA-bhAvena-tadAvaraNakarmakSayakSayopazamalakSaNena, AvazyakapadAbhidheyaM zAstraM 'AghaviyaMti prAkRtazailyA chAndasatvAca guroH sakAzAdAgRhItaM, 'prajJApitaM sAmAnyato vineyebhyaH kathitaM, 'prarUpitaM tebhya eva pratisUtramarthakathanataH, 'darzitaM' pratyupekSaNAdikriyAdarzanataH iyaM kriyA ebhirakSarairatropAttA itthaM ca kriyate ityevaM vineyebhyaH prakaTitamiti bhAvaH, 'nidarzitaM kathaJcidagRhNataH parayA'nukampayA nizcayena punaH punaH darzitam, 'upadarzitaM' srvnyyuktibhiH| Aha-nanvanena zarIrasamucchrayeNA''vazyakamAgRhItamityAdi nopapadyate, grahaNaprarUpaNAdInAM jIvadharmatvena zarIrasyAghaTamAnatvAt, satyaM, kintu bhUtapUrvagatyA jIvazarIrayorabhedopacArAditthamupanyAsa ityadoSaH / punarapyAha-nanu yadyapi taccharIrakaM zayyAdigataM dRSTvA pUrvoktavaktAro bhavanti, tathA'pi kathaM tasya dravyAvazyakatA?, yata Avazyakasya kAraNameva dravyAvazyakaM bhavitumarhati, "bhUtasya bhAvino vetyAdipUrvoktavacanAt, kAraNaM cA''gamasya cetanAdhiSThitameva zarIraM na vidaM, cetanArahitatvAt, tasyApi tatkAraNatve'tiprasaGgAt, satyaM, kintvatItaparyAyAnuvRttyabhyupagamaparanayAnuvRttyA'tItamAvazyakakAraNatvaparyAyamapekSya dravyAvazyakatA'syocyata ityadoSaH / syAdevaM, yadyatrArthe Jain Education For Private & Personel Use Only N ainelibrary.org
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 21 // Jain Education kaJcid dRSTAntaH syAditi vikalpya pRcchati-yathA ko'tra dRSTAntaH ?, iti pRSThe satyAha-yathA'yaM ghRtakumbha AsIt, ayaM madhukumbha AsIdityAdi, etaduktaM bhavati yathA madhuni ghRte vA prakSipyApanIte tadAdhAratvaparyAye'tikrAnte'pyayaM madhukkumbhaH ayaM ca ghRtakumbha iti vyapadezo loke pravartate, tathA AvazyakakAraNatvaparyAye'tikrAnte'pi atItaparyAyAnuvRttyA dravyAvazyakamidamucyata iti bhAvaH, nigamayannAha - 'se ta'mi tyAdi, tadetad jJazarIradravyAvazyakam // 16 // ukto noAgamato dravyAvazyaka prathamabhedaH, atha dvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM bhaviasarIradavvAvassayaM ?, 2 je jIve joNijammaNanikkhate imeNaM ceva AttaeNaM sarIrasamussaeNaM jiNovadiTTeNaM bhAveNaM AvassaettipayaM seyakAle sikkhissai na tAva sikkhar3a, jahA ko diTTaMto?, ayaM mahukuMbhe bhavissai ayaM ghayakuMbhe bhavissai, settaM bhaviasarIradavvAvassayaM ( sU0 17 ) atha kiM tadbhavyazarIradravyAvazyakamiti prazne satyAha - 'bhaviyasarIradavvAvassayaM je jIve ityAdi, vivakSitaparyAyeNa bhaviSyatIti bhavyo-vivakSitaparyAyArhastadyogya ityarthaH, tasya zarIraM tadeva bhAvibhAvAvazyakakAraNatvAt dravyAvazyakaM bhavyazarIradravyAvazyakaM kiM punastadityatrocyate-yo jIvo yonIjanmatvaniSkrAnto vRttiH anuyo0 adhi0 // 21 // jainelibrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ RA STISSOSSAURUS jnenaiva zarIrasamucchrayeNAttena jinopadiSTena bhAvena Avazyakamityetat padaM AgAmini kAle zikSiSyate na tAvacchikSate tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIradravyAvazyakamiti samudAyArthaH / sAmpratamavayavArtha ucyate-tatra yaH kazcidU 'jIvo'jantuH yonyA-yoSivAcyadezalakSaNAyAH paripUrNasamastadeho janmatvena-janmasamayena niSkrAnto na punarAmagarbhAvastha eva patito yonIjanmatvaniSkrAntaH, anenaiva zarIrameva pudgalasaGghAtatvAdutpattisamayAdArabhya pratisamayaM samutsarpaNAda vA samucchrayastena Attena-Adattena vA gRhItena prAkRtazailIvazAdAtmIyena vA jinopadiSTenetyAdi pUrvavat, 'seyakAli'tti chAndasatvAdAgAmini kAle zikSiSyate-adhyaSyate sAmprataM tu na tAvadayApi zikSate, tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIradravyAvazyakaM / noAgamatvaM cAtrApyAgamA-| bhAvamAzritya mantavyaM, tadAnIM tatra vapuSyAgamAbhAvAt, nozabdasya cAtrApi sarvaniSedhavacanatvAt / atrA|'ha-nanyAvazyakasya kAraNaM dravyAvazyakamucyate, yadi tvatra vapuSyAgamAbhAvaH kathaM tarhi tasya taM prati kAra-15 Natvam ?, na hi kAryAbhAve vastunaH kAraNatvaM yujyate, atiprasaGgAt, ataH kathamasya vyAvazyakatA?, satyaM, kiM tu bhaviSyatparyAyasyedAnImapi yo'stitvamupacarati nayastadanuvRttyA'sya dravyAvazyakatvamucyate, tathA ca hai tadanusAriNaH paThanti- bhAvini bhUtavadupacAra' iti, atrArthe dRSTAntaM didarzayiSuH praznaM kArayati-yathA ko'tra dRSTAnta iti, nirvacanamAha-yathA'yaM madhukumbho bhaviSyatItyAdi, etaduktaM bhavati-yathA madhuni ghRte vA prakSesumiSTe tadAdhAratvaparyAye bhaviSyatyapi loke'yaM madhukumbho ghRtakumbho vetyAdi vyapadezo dRzyate, tathA'trA Jain Education d e For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 22 // PAASLARIOUS SHOROSAS prApyAvazyakakAraNatvaparyAye bhaviSyatyapi tadastitvaparanayAnuvRttyA dravyAvazyakatvamucyata iti bhAvaH, niga-1 | vRttiH mayannAha-setta'mityAdi, tadetadbhavyazarIradravyAvazyakamiti // 17 // ukto noAgamato dravyAvazyakadvitI- | anuyo. yabhedaH, tRtIyabhedanirUpaNArthamAha adhi0 se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravatirittaM davAvassayaM?, 2 tivihaM paNNattaM, taM jahA-loiaM kuppAvayaNiyaM louttariaM (sU0 18) atha kiM tat jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakam , nirvacanamAha-jANagasarIrabhaviyasarIravairitte davAvassae tivihe' ityAdi, yatra jJazarIrabhavyazarIrayoH sambandhi pUrvoktaM lakSaNaM na ghaTate tat tAbhyAM vyatiriktaM-bhinnaM dravyAvazyakamucyate, taca trividhaM prajJaptaM, tadyathA-laukikaM kuprAvacanikaM lokottarikaM ca // 18 // tatra prathamabhedaM jijJAsurAha se kiM taM loiyaM davvAvassayaM ?, 2 je ime rAIsaratalavaramAMDabiakoDuMbiaibbhaseTThiseNAvaisatthavAhappabhitio kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe suvimalAe phulluppalakamalakomalummiliaMmi ahApaMDure pabhAe rattAsogapagAsakiMsuasuamuha{jaddharAgasa // 22 // Jain Education international For Private & Personel Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ rise kamalAgaranaliNisaMDabohae uDhiaMmi sUre sahassarassimi diNayare teasA jalaMte muhadhoaNadaMtapakkhAlaNatellaphaNihasiddhatthayahariAliaadAgadhUvapupphamallagaMdhataMbolavasthAiAI davvAvassayAiM kareMti, tato pacchA rAyakulaM vA devakulaM vA ArAmaM vA / ujjANaM vA sabhaM vA pavaM vA gacchanti, setaM loiyaM davvAvassayaM (sU0 19) atra nirvacanamAha-loiyamityAdi, loke bhavaM laukikaM zeSaM tathaiva, atra rAjezvaratalavarAdayaH prabhAtasamaye mukhadhAvanAdi kRtvA tataH pazcAd rAjakulAdau gacchanti, tatteSAM sambandhi mukhadhAvanAdi laukikaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / tatra rAjA-cakravartI vAsudevo baladevo mahAmaNDalikazca, Izvaro-yuvarAjaH sAmAnyamaNDaliko'mAtyazca, anye tu vyAcakSate-aNimAdyaSTavidhaizvaryayukta IzvaraH, parituSTanarapatipradattaratnAlaGkRtasauvarNapaTTavibhUSitazirAstalavaraH, yasya pArzvata AsanamaparaM grAmanagarAdikaM nAsti tatsarvatazchinnajanAzrayavizeSarUpaM maDambamucyate, tasyAdhipatirmADambikA, katipayakuTumbaprabhuH kauTumbikaH, ibho-hastI tatpramANaM dravyamarhatItIbhyaH yasya satkapuJjIkRtahiraNyaratnAdidravyeNAntarito hastyapi na dRzyate saH, adhikataradravyo vA ibhya ityarthaH, zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaddavibhUSitottamAGgaH purajyeSTho vaNigvizeSaH zreSThI, hastyazvarathapadAtisamudAyalakSaNAyAH senAyAH prabhuH HainEducation For Private Personal use only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vRttiH anuyo0 rIyA adhi0 zAyAma, arthazalanyamAnaprakAzAyAmivasthAH mAha-pA anuyo senApatiH-"gaNimaM dharimaM mejaM pAricchenaM ca vajAyaM tu / ghettUNaM lAbhatthaM vaccai jo annadesaM tu maladhA- 18 // 1 // nivabahumao pasiddho dINANAhANa vacchalo paMthe / so satthavAhanAmaM dhaNovva loe samubvahaI // 2 // " etallakSaNayuktaH sArthavAhaH, prabhRtigrahaNena zeSaprAkRtajanaparigrahaH, 'kallaM pAuppabhAyAe'ityAdi, kalyamiti vibhaktivyatyayAt sAmAnyena prabhAte, prabhAtasyaiva vizeSAvasthAH prAha-'pAu'ityAdi, praaduH||23|| prAkAzye, tatazca prakAzaprabhAtAyAM rajanyAM, kizcidupalabhyamAnaprakAzAyAmiti bhAvaH, tadanantaraM 'suvimalAyAM' tasyAmeva kizcitparisphuTataraprakAzAyAm, athazabda Anantarye, tadanantaraM pANDure prabhAte, kathaMbhUta ityAha-'phullotpalakamalakomalonmIlite' phullaM-vikasitaM taca tadutpalaM ca phullotpalaM,. kamalo-hariNavizeSaH, phullotpalaM ca kamalazca phullotpalakamalau tayoH, komalam-akaThoraM dalAnAM nayanayozconmIlitamunmIlanaM yatra prabhAte tat tathA, anena ca prAguktAyAH suvimalatAyAH vakSyamANasUryodayasya cAntarAlabhAvinIM pUrvasyAM dizyaruNaprabhAvasthAmAha, tadanantaraM 'uTThie sUrie'tti abhyudgate Aditye, kathambhUte ityAharaktAzokaprakAzakiMzukazukamukhaguJjArdharAgasadRze' raktAzokaprakAzasya kiMzukasya-puSpitapalAzasya zukamukhasya guJjArdhasya ca rAgeNa sadRzo yaH sa tathA tasmin, Arakte ityarthaH, tathA 'kamalAkaranalinIkhaNDabodhake' 1 gaNyaM dhArya meyaM paricchedyaM ca dravyajAtaM tu / gRhItvA lAbhAthai vrajati yo'nyadezaM tu // 1 // nRpabahumataH prasiddho dInAnAtheSu vatsalaH pathi / sa sArthavAhanAma dhanya iva loke samudahati // 2 // Join Education in Mainelibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamalAnAmAkarA-utpattibhUmayo hRdAdijalAzayavizeSAsteSu yAni nalinIkhaNDAni teSAM bodhako yaH sa tathA tasmin , punaH kiMbhUte tasminnityAha-sahasrarazmI, dinaM karotIti dinakarastasmin , tejasA jvalati sati, tatraivaite bhAvAH sarve'pi santIti jJApanArtha sUryasya vizeSaNabahutvam, anena cottarottarakAlabhAvinA AvazyakakaraNakAlavizeSaNakalApena prakRSTamadhyamajaghanyodyamavatAM sattvAnAM taM tamAvazyakakaraNasamayamAha, tathAhi-kecit prakRSTodyaminaH kizcit prakAzamAnAyAM rajanyAM mukhadhAvanAdyAvazyakaM kurvanti, madhyamodyaminastu tasyAmeva suvimalAyAmaruNaprabhAvasare vA, jaghanyodyaminastu samudgate savitarIti, 'muhadhovaNe'tyAdi, mukhadhAvanaM ca dantaprakSAlanaM ca tailaM ca phaNihazca siddhArthAzca haritAlikA ca Adarzazca dhUpazca puSpANi ca mAlyaM ca gandhAzca tAmbUlaM ca vastrANi ca tAnyAdiH yeSAM lAnAbharaNaparidhAnAdInAM tAni tathA, tatra phaNihaH-kaGkatakastaM mastakAdau vyApArayanti, siddhArthAH-sarSapAH, haritAlikA-dUrvA, etadadvayaM maGgalArtha zirasi prakSipanti, AdarzeSu mukhAdi nirIkSante, dhUpena vastrAdi dhUpayanti, agrathitAni puSpANi, tAnyeva grathitAni mAlyam, athavA vikasitAni puSpANi tAnyevAvikasitAni mAlyam, eteSAM ca mastakAdiSUpayogaH, zeSa kharUpata upayogatazca pratItameva, etAni dravyAvazyakAni kRtvA tataH pazcAdrAjakulAdau gacchanti / tatra ramaNIyatAtizayena strIpuruSamithunAni yatrA''ramanti sa vividhapuSpajAtyupazobhita ArAmaH, vastrAbharaNAdi-18 samalatavigrahAH sannihitAzanAdyAhArA madanotsavAdiSu krIDArtha lokA udyamanti yatra tacampakAditarukha / Jain Education & For Private & Personel Use Only wwhijainelibrary.org
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH rIyA anuyo. adhi0 anuyo0 bhaNDamaNDitamudyAnaM, bhAratAdikathAvinodena yatra lokastiSThati sA sabhA, zeSaM pratItam / atrAha-nanu rAjAmaladhA- dibhiH prabhAte'vazyaM kriyata iti vyutpattimAtreNA''vazyakatvaM bhavatu mukhadhAvanAdInAM, dravyatvaM tu kathama mISAM?, vivakSitabhAvasya hi kAraNaM dravyaM bhavati, 'bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hI'tyAdivacanAt, na ca rAjAdibhiH kriyamANAni mukhadhAvanAdIni bhAvAvazyakakAraNaM bhavanti, satyaM, kintu 'bhUtasya bhAvino ve'||24|| tyAdyeva dravyalakSaNaM na mantavyaM, kiM tarhi? "appAhaNNevi dvasaddottI(tthI)"ti vacanApradhAnavAcako'pi dravyazabdo'vagantavyaH, apradhAnAni ca mokSakAraNabhAvAvazyakApekSayA saMsArakAraNAni rAjAdimukhadhAvanAdIni, tatazca dravyabhUtAni apradhAnabhUtAnyAvazyakAni dravyAvazyakAni etAnItyadoSaH, noAgamatvaM cehApyAgamAbhAvAnozabdasya ca sarvaniSedhavacanavAdityalaM vistareNa, nigamayannAha-se taM loiya'mityAdi, tadetajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM laukikaM dravyAvazyakamityarthaH // 19 // ukto noAgamato dravyAva-17 zyakAntargatajJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyakaprathamabhedaH / atha dvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM kuppAvayaNiaM davvAvassayaM ?, 2 je ime caragacIrigacammakhaMDiabhikkhoMDapaMDuraMgagoamagovvatiagihidhammadhammaciMtagaaviruddhaviruddhavuDDasAvagappabhitao pAsaMDatthA kallaM pAuppabhAe rayaNIe jAva teasA jalaMte iMdassa vA khaMdassa vA rudassa vA - SA 24 // Jain Education india For Private Personal Use Only vomjainelibrary.org
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ sivassa vA vesamaNassa vA devassa vA nAgassa vA jakkhassa vA bhUassa vA mugudassa vA ajAe vA duggAe vA kokiriyAe vA uvalevaNasaMmajaNaAvarisaNadhUvapupphagaMdha mallAiAiM davvAvassayAiM kareMti, se taM kuppAvayaNiyaM davAvassayaM (sU0 20) atha kiM tat kumAvanika dravyAvazyakam ?, atra nirvacanam-'kuppAvayaNiyaM vyAvassayaM je imeM ityAdi, kutsitaM pravacanaM yeSAM te kupravacanAsteSAmidaM kuprAvanika dravyAvazyakaM, kiM punastadityAha'je ime ityAdi, ya ete carakacIrikAdayaH prabhAtasamaye indraskandAderupalepanAdi kurvanti tat kuprAvacanikaM dravyAvazyakamiti samudAyArthaH // tatra dhATivAhakAH santo ye bhikSAM caranti te carakAH, athavA ye bhuJjAnAzcaranti te carakAH, rathyApatitacIraparidhAnAcIrikAH, athavA yeSAM cIramayameva sarvamupakaraNaM te cIrikAH, carmaparidhAnAcarmakhaNDikAH, athavA carmamayaM sarvamevopakaraNaM yeSAM te carmakhaNDikAH, ye bhikSAmeva bhuJjate na tu svaparigRhItagodugdhAdikaM te bhikSoNDAH, sugatazAsanasthA ityanye, pANDurAGgA bhasmoddhUlitagAtrAH, vicitrapAdapatanAdizikSAkalApayuktavarATakamAlikAdicarcitavRSabhakopAyataH kaNabhikSAgrAhiNo gotamAH, gocaryAnukAriNo govratikAH, te hi vayamapi kila tiryakSu vasAma iti bhAvanAM bhAvayanto gobhirnirgacchantIbhiH saha nirgacchanti sthitAbhistiSThantyAsInAbhirUpavizanti bhuJAnAbhistadeva tRNapatrapuSpaphalAdi bhuJjanti, * OMOMOMOMOM Jain Education a l For Private & Personel Use Only emainelibrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 adhi . anuyo taduktam-"gAvIhi samaM niggamapavesaThANAsaNAi pakaraMti / bhuMjaMti jahA gAvI tirikkhavAsaM vibhAvaMtA maladhA- // 1 // " gRhasthadharma eva zreyAnityabhisandhAya tadyathoktacAriNo gRhidharmAH, tathA ca tadanusAriNAM vacaH-"gRrIyA dahAzramasamo dharmo, na bhUto na bhaviSyati / taM pAlayanti ye dhIrAH, klIvAH pASaNDamAzritAH // 1 // " iti / yAjJavalkyaprabhRtiRSipraNItadharmasaMhitAzcintayanti tAbhizca vyavaharanti(ye) te dharmacintakAH, devtaakssitiishmaa||25|| tApitRtiryagAdInAmavirodhena vinayakAritvAdaviruddhA-vainayikAH, puNyapApaparalokAdyanabhyupagamaparA akriyAvAdino viruddhAH, sarvapApaNDibhiH saha viruddhacAritvAd , atrA''ha-nanu yadyate puNyAdyanabhyupagamaparAH kathaM taryeSAM vakSyamANamindrAgrupalepanaM saMbhavati?, puNyAdinimittameva tasya sambhavAt , satyaM, kintu jIvikAdihetosteSAmapi tatsaMbhavatItyadoSaH / prathamamevA''dyatIrthakarakAle samutpannatvAt prAyo vRddhakAle dIkSApratipattezca vRddhAH-tApasAH, zrAvakA-brAhmaNAH prathamaM bharatAdikAle zrAvakANAmeva satAM pazcAd brAhmaNatvabhAvAd, anye tu vRddhazrAvakA ityekameva padaM brAhmaNavAcakatvena vyAcakSate, eteSAM dvandvasamAsaH, prabhRtigrahaNAt parivrAjakAdiparigrahaH, pASaNDaM-vrataM tatra tiSThantIti pASaNDasthAH, 'kalaM pAuppabhAyAeM' ityAdi, pUrvavad yAvattejasA jvalatIti / 'iMdassa ve'tyAdi, tatrendra:-pratItaH, skandaH-kArtikeyaH, rudro-haraH, zivastvAkAravizeSadharaH sa eva, vyantaravizeSo vA, vaizravaNo-yakSanAyakaH, devaH-sAmAnyA, nAgo-bhavanapativizeSaH, 1 gobhiH samaM nirgamapravezasthAnAsanAdi prakurvanti / bhujate yathA gAvaH tiryagvAsa vibhAvayantaH // 1 // 2 prapAlayanti. // 25 // Jain Education For Private Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ R | yakSabhUtI-vyantaravizeSau, mukundo-baladevaH, AryA-prazAntarUpA, durgA saiva mahiSAruDhA, tatkahanaparA kodRkriyA, anopacArAdindrAdizabdena tadAyatanamapyucyate, atastasyendrAderupalepanasammArjanAvarSaNapuSpadhU-| pagandhamAlyAdIni dravyAvazyakAni kurvanti, tatra upalepanaM-chagaNAdinA pratItameva, sammAjanaM-daNDapuJchanAdinA, AvarSaNaM-gandhodakAdinA, zeSaM gatArtha, tadevaM ya ete carakAdaya indrAderupalepanAdi kurvanti tat kuprAvacanikaM dravyAvazyakam , atra dravyatvamAvazyakatvaM noAgamatvaM ca laukikadravyAvazyakoktamiva bhAvanIyam / nigamayannAha se tamityAdi, tadetajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM kumAvanikaM dravyAvazyakamityarthaH, ukto noAgamato dravyAvazyakAntargatajJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyakadvitIyabhedaH // 20 // atha tRtIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM loguttariaM davAvassayaM ?, 2 je ime samaNaguNamukkajogI chakkAyaniraNukaMpA hayA iva uddAmA gayA iva niraMkusA ghaTTA maTThA tuppoTTA paMDurapaDapAuraNA jiNANamaNANAe sacchaMdaM bihariUNaM ubhaokAlaM Avassayassa uvaTuMti, se taM loguttariaM davAvassayaM, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davAvassayaM, se taM noAgamato davAvassayaM, se taM davvAvassayaM (sU0 21) ASAAAAAXASSANAISAXHORAS Jain Education.in M ainelibrary.org
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo rIyA adhi0 anuyo0 | atha kiM tallokottarika dravyAvazyakam ?, atra nirvacanamAha-lokasyottarAH-sAdhavaH, athavA lokasyottaramaladhA pradhAnaM lokottaraM-jinazAsanaM teSu tasmin vA bhavaM lokottarikaM, dravyAvazyakamiti vyAkhyAtameva, kiM punasta|dityAha-'je imeM ityAdi, ya ete zramaNaguNamuktayogitvAdivizeSaNaviziSTAH sAdhvAbhAsA jinAnAmanA jJayA svacchandaM vihRtyobhayakAlamAvazyakAya-pratikramaNAyopatiSThante tatteSAM pratikramaNAnuSThAnaM lokottarika // 26 // dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / idAnImavayavArtha ucyate-tatra zramaNAH-sAdhavasteSAM guNA-mUlottaraguNarUpAH, tatra jIvavadhaviratyAdayo mUlaguNAH piNDavizuddhyAdayastUttaraguNAH, teSu mukto yogo-vyApAro yaistai sarvadhanAderAkRtigaNatvAt zramaNaguNamuktayoginaH, ete ca jIvavadhAdiviratimuktavyApArA api manasA kadA-1 cit sAnukampA api syurityAha-SaTsu kAyeSu-pRthivyAdiSu viSaye nirgatA-apagatA anukampA-manAsArdra-IP 4tA yebhyaste tathA, niranukampatAcihamevA''ha-hayA iva-turagA iva, uddAmAH-caraNanipAtajIvopamaInira pekSatvAd drutacAriNa ityarthaH, kimityevaMbhUtAste ityAha-yato gajA iva-duSTadviradA iva niraGkuzA:-gurvAjJAvyatikramacAriNa ityarthaH, ata eva 'ghaTTatti yeSAM jo zlakSNIkaraNArtha phenAdinA ghRSTe bhavataste'vayavAvayavinorabhedopacArAt ghRSTAH, tathA 'maha'tti tailodakAdinA yeSAM kezAH zarIraM vA mRSTaM te tathaiva mRSTAH, athavA // 26 // 1lakaH pra. RSC in Education Interno For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezAdiSu mRSTaM vidyate yeSAM te mRSTavantaH, vatpratyayalopAnmRSTAH, tathA 'tuppoha'tti tuprA-mrakSitA madanena vA veSTitAH zItarakSAdinimittamoSThA yeSAM te tuproSThAH, tathA malaparISahAsahiSNutAdUrIkRtatvAt pANDurodhautaH paTaH-prAvaraNaM yeSAM te tathA, 'jinAnAmanAjJayA khacchandaM vihRtya' tIrthakarAjJAbAhyAH khavarucyA vividhaceSTAH kRtvA tatrobhayakAlaM-prabhAtasamaye'stamayasamaye ca caturthyarthe SaSThItikRtvA AvazyakAya-pratikramaNAyopatiSThante tatteSAmAvazyakaM lokottarika dravyAvazyakam , atra tu dravyAvazyakatvaM bhAvazUnyatvAt tatphalAbhAvAcApradhAnatayA'vaseyaM, noAgamatvamapi deze kriyAlakSaNe AgamAbhAvAnnozabdasya cAtra dezapratiSedhavacanatvAditi / atra ca lokottarike dravyAvazyake udAharaNam-vasantapure nagare'gItArtho'saMvigno gaccha eko vicarati, tatra zramaNaguNamuktayogI saMvignAbhAsaH sAdhurekaH pratidinaM puraHkarmAdidoSaduSTamaneSaNIyaM bhaktAdi gRhItvA mahatA saMvegena pratikramaNakAle Alocayati, tasmai ca gacchAcAryo'gItArthatvAt prAyazcittaM prayacchan bhaNati-pazyata aho! kathamasau bhAvamagopayan azaThatayA sarva samAlocayati ?, sukhaM hi AsevanA kriyate, duHkhaM cetthamAlocayituM, tasmAdazaThatayaiva zuddhohyasau, tathA ca taM prazasyamAnaM dRSTvA tatra anye'pyagItArthazramaNAH prazaMsanti, cintayanti ca-gurozceditthamAlocyate tarhi doSAsevanAyAmasakRtkRtAyAmapi na kazciddoSaH, AlocanAyA eva sAdhyatvAd, evaM cAnyadA tatra saMvignagItArthaH sAdhuH kazcidAyAtaH, tena ca pratidinaM tameva vyatikaramAlokya sUriruktA-tvamitthamasya prazaMsAM kurvan vivakSitakSitIza iva lakSyase, tathAhi-girinagara sya prazaMsAM kurvanagItArthaH sAdhuH kasakRtakRtAyAmApa Mainelibrary.org Jain Education indirm For Private 8 Personal Use Only al
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA // 27 // vAsI kazcidagnibhakto vaNik padmarAgaratnAnAM gRhaM bhRtvA prativarSa vahninA pradIpayati, taM cAvivekitayA tanna vRttiH grnrptilokshc zlAghate-aho ! dhanyo'yaM vaNig, yo bhagavantaM hutabhujamitthamaudAryabhaktyatizayAd ratna anuyo. starpayati, anyadA ca prabalapavanapaTalapreritastatpradIpitadahanaH sarAjaprAsAdaM samastamapi tannagaraM dahati sma, adhi0 asau ca rAjJA daNDito nagarAcca niSkAsitaH, tadevaM yathA rAjJA tasya prazaMsAM kurvatA AtmA nagaralokazcara nAzitastathA tvamapi asyAvidhipravRttasya prazaMsAM kurvannAtmAnaM samastagacchaM cocchedayasi, yadi punarenamekaM zikSayasi tadA tathAvidhanRpa iva saparikaro nirapAyatAmanubhavasi, tathAhi-anyena kenacid rAjJA tathaiva kurvan kazcid vaNigAkarNitaH, tato nagaradAhApAyadarzinA kSitIzena araNyaM gatvA kimitthaM na karoSItyAdivacobhistiraskRtya daNDito niSkAsitazca, evaM tvamapItyAdi,upanayo gatArthaH, ityAdi bahuprakAraM bhaNito yAvadasau tatprazaMsAto na nivartate tAvattena gItArthasAdhanA zeSasAdhavo'bhihitA:-eSa gaNAdhipo mahAnidharmatAspadamagItArtho yadi na parityajyate tadA bhavatAM mahate'narthAya prabhavatIti / tadevaM tat sAdhvAvazyakaprakAraM sarva lokottarika dravyAvazyakamiti / nigamayannAha se tami'tyAdi, tadetallokottarika dravyAvazyakaM, etadbhaNane ca jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM trividhamapi dravyAvazyaka samarthitaM bhavatyatastadapi nigamayati-se tami'tyAdi, etatsamarthane ca noAgamato dravyAvazyakasya saprabhedasya samarthitatvAttadapi nigamayati -se taM noAgamato' ityAdi, etatsamarthane ca yat prakrAntaM dravyAvazyakaM tatsottarabhedamapyavasitamato kaa||27|| MARCRACRECORRECARCH in Education OT For Private Personal use only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ SANGALORDCROSCALAMICROSAGARMA nigamayati-se taM davAvassaya miti, tadetat dravyAvazyakaM samarthitamityarthaH // 21 // uktaM saprapaJcaM dravyA|vazyakaM, sAmpratamavasarAyAtabhAvAvazyakanirUpaNArthamAha se kiM taM bhAvAvassayaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamato anoAgamato a (sU0 22) / ___ atha kiM tad bhAvAvazyakamiti, atra nirvacanamAha-bhAvAvassayaM duvihamityAdi, vaktRvivakSitapariNAmasya bhavanaM bhAvaH, uktaM ca-"bhAvo vivakSitakriyA'nubhUtiyukto hi vai smaakhyaatH| sarvajJairindrAdivadihendanAdikriyA'nubhavAt // 1 // " vyAkhyA-vakturvivakSitakriyAyAH-vivakSitapariNAmasya indanAderanubhavanam-anubhUtistayA yukto yo'rthaH sabhApatadvatorabhadopacArAdbhAvaH sarvajJaiH samAkhyAtaH, nidarzanamAha-indrAdivadityAdi, yathA indanAdikriyAnubhavAt paramaizvaryAdipariNAmena pariNatatvAdindrAdirbhAva ucyata ityarthaH, ityAryArthaH / bhAvazcAsI AvazyakaM ca bhAvamAzritya vA AvazyakaM bhAvAvazyakaM, taca dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-AgamataHAgamamAzritya noAgamataH-AgamAbhAvamAzritya // 22 // tatrA''dyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM Agamato bhAvAvassayaM ?, 2 jANae uvautte, se taM Agamato bhAvAvassayaM (sU0 23) ___ atha kiM tadAgamato bhAvAvazyakam ?, atrAha-Agamao bhAvAvasmayaM jANae' ityAdi, jJAyaka upayukta Agamato bhAvAvazyakam , idamuktaM bhavati-AvazyakapadArthajJastajanitasaMvegavizuddhyamAnapariNAmastatra co yatadvatobhAvavakSitakriyAyAyukto hi vai samA Jain Educa t ion For Private & Personel Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA- rIyA // 28 // apayuktaH sAdhvAdirAgamato bhAvAvazyakam , AvazyakArthopayogalakSaNasyA''gamasyAtra sadbhAvAt, bhAvAvazya- vRttiH katA cAtrA''vazyakopayogapariNAmasya sadbhAvAt, bhAvamAzritya Avazyakamiti vyutpatteH, athavA''vazya- anuyo0 kopayogapariNAmAnanyatvAt sAdhvAdirapi bhAvaH, tatazca bhAvazcAsAvAvazyakaM ceti vyutpatterapyasau mantavya adhi0 iti / 'se tamityAdi nigamanam // 23 // atha bhAvAvazyakadvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM noAgamato bhAvAvassayaM?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-loiyaM kuppAvayaNiyaM loguttariaM, (sU0 24) atha kiM tannoAgamato bhAvAvazyakam ?, atrA''ha-noAgamato bhAvAvazyakaM trividhaM prajJaptaM, tadyathA| laukikaM kumAvanikaM lokottarikaM ca // 24 // tatra prathamabhedanirNayArthamAha se kiM taM loiyaM bhAvAvassayaM ?, 2 puvaNhe bhArahaM avaraNhe rAmAyaNaM se taM loiyaM. bhAvAvassayaM (sU0 25) __ atha kiM tallaukikaM bhAvAvazyakamiti ?, Aha-'loiyaM bhAvAvassayaM puvaNhe' ityAdi, loke bhavaM laukika yadidaM lokaH pUrvAhne bhAratamaparAhne rAmAyaNaM vAcayati zRNoti vA, tallaukikaM bhAvAvazyaka, loke hi bhAra-19 | // 28 // tarAmAyaNayorvAcanaM zravaNaM vA pUrvAhvAparAlayoreva rUDhaM, viparyaye doSadarzanAt, tatazcetthamanayorloke'vazyakaraNI-1 Jain Education inte For Private & Personel Use Only Againelibrary.org
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatvAdAvazyakatvaM, tadvAcakasya zrotRNAM ca tadarthopayogapariNAmasadbhAvAt bhAvatvaM, tadvAcakAH zrotArazca patrakaparAvartanahastAbhinayagAtrasaMyatatvakarakumalamIlanAdikriyAyuktAbhavanti, kriyAca noAgamatvena prAgihoktA 'kiriyA''gamo na hoi'tti vacanAt, tatazca kriyAlakSaNe deze AgamasyAbhAvAt noAgamatvamapi bhAvanIyaM, nozabdasyAtra dezaniSedhavacanavAda, deze vAgamo'sti, laukikAbhiprAyeNa bhAratAderAgamatvAt, tasmAd yathAnirdiSTasamaye laukikAstadupayuktA yadavazyaM bhAratAdi vAcayanti zRNvanti vA tallaukikaM bhA-| vAvazyakamiti sthitaM bhAvamAzrityA''vazyakaM bhAvAvazyakaM, bhAvazcAsAvAvazyaka ceti vA bhAvAvazyakamityalaM vistareNa / 'se tamityAdi nigamanam // 25 // ukto noAgamato bhAvAvazyakaprathamabhedaH, atha tadvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM ?, 2 je ime caragacIriMga jAva pAsaMDatthA ijjajalihomajapondurukkanamokkAramAiAiM bhAvAvassayAiM kareMti se taM kuppAvayaNiaM bhAvAvassayaM (sU0 26) atra ca nirvacanamAha-'kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM je ime ityAdi, kutsitaM pravacanaM yeSAM te tathA teSu bhavaM kumAvacanikaM bhAvAvazyakaM, kiM tad ?, ucyate, ya ete carakacIrikAdayaH pASaNDasthA yathAvasaraM ijyAJja Jan Education For Private Personel Use Only inelibrary.org
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 29 // Jain Education lihomAdIni bhAvarUpANyAvazyakAni bhAvAvazyakAni kurvanti tat kuprAvacanikaM bhAvAvazyakamiti sambandhaH / tatra carakAdikharUpaM prAgevoktam, ijyAJjalyAdikharUpaM tRcyate tatra yajanamijyA yAga ityarthastadviSayo jalasyAJjaliH ijyAJjaliH yAgadevatApUjAvasarabhAvIti hRdayam, athavA yajanamijyA- pUjA gAyatryA - dipAThapUrvakaM viprANAM sandhyArcanamityarthaH, tatrAJjaliH ijyAJjaliH, athavA dezI bhASayA ijyeti mAtA tasyA namaskAravidhau tadbhaktaiH kriyamANaH karakuDmalamIlana lakSaNo'JjalirijyAJjaliH, homa:- agnihotrakaiH kriyamANamagnihavanaM japo mantrAdyabhyAsaH 'jaMdurukka' tti dezIvacanaM undumukhaM tena rukaM vRSabhAdizabdakaraNamundurukkaM | devatAdipurato vRSabhagarjitAdikaraNamityarthaH, namaskAro-namo bhagavate divasanAthAyetyAdikaH, eteSAM dvanche ijyAJjalihomajapondurukkanamaskArAste AdiryeSAM tAni tathA, AdizabdAt stavAdiparigrahaH, eteSAM ca carakAdibhiravazyaM kriyamANatvAdAvazyakatvam etatkartRRNAM ca tadarthopayogazraddhAdipariNAma sadbhAvAt bhAvatvam, anyaca carakAdInAM tadarthopayogalakSaNo deza AgamaH dezastu karazirovyApArAdikriyAlakSaNo noAgamastato deza AgamAbhAvamAzritya noAgamatvamavagantavyaM, nozabdasyehApi dezaniSedhaparatvAt, tasmAccarakA yastadupayuktA yathAvasaraM yadvazyamijyAJjalyAdi kurvanti tat kuprAvacanikaM bhAvAvazyakaM, bhAvAvazyakazabdasya ca vyutpattidvayaM tathaiva, 'se tamityAdi nigamanam // 26 // ukto noAgamato bhAvAvazyakadvitIyabhedaH, atha tRtIya bhedanirUpaNArthamAha vRttiH anuyo0 adhi0 // 29 // v.jainelibrary.org
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM loguttariaM bhAvAvassayaM 1, 2 jaNNaM ime samaNe vA samaNI vA sAvao vA sAvi vA cittammaNe tallese tadajjhavasie tattivvajjhavasANe tadaTThovautte tadapikaraNe tabbhAvaNAbhAvie aNNattha katthai maNaM akaremANe ubhaokAlaM AvarasyaM kareMti se taM loguttariyaM bhAvAvassyaM, se taM noAgamato bhAvAvastayaM, se taM bhAvAvassayaM (sU0 27 ) atra nirvacanam -'louttariyaM bhAvAvassayaM jaM NamityAdi 'jaM NaM'ti Namiti vAkyAlaGkAre, yadidaM zramaNAdayastaccittAdivizeSaNaviziSTA ubhayakAlaM pratikramaNAdyAvazyakaM kurvanti tallokottarikaM bhAvAvazyakamiti saNTaGkaH, tatra zrAmyatIti zramaNa:- sAdhuH, zramaNI - sAdhvI, zRNoti sAdhusamIpe jinapraNItAM sAmAcArImiti zrAvakaH - zramaNopAsakaH, zrAvikA - zramaNopAsikA, vAzabdAH samuccayArthAH tasminnevA''vazyake cittaM - sAmAnyopayogarUpaM yasyeti sa tacittaH, tasminneva mano-vizeSopayogarUpaM yasya sa tanmanAH, tatraiva lezyAzubhapariNAmarUpA yasyeti sa tallezyaH, tathA tadadhyavasitaH - ihAdhyavasAyo'dhyavasitaM tataJca taccittAdibhAvayuktasya satastasminnevA''vazyake'dhyavasitaM kriyAsampAdanaviSayamasyeti tadadhyavasitaH, tathA tattItrAdhyava - sAyaH - tasminnevA''vazyake tIvraM prArambhakAlAdArabhya pratikSaNaM prakarSayAyi prayatnavizeSalakSaNamadhyavasAnaM yasya
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 30 // .sa tathA tathA 'tadarthopayuktaH' tasya AvazyakasyArthastadarthastasminnupayuktastadarthopayuktaH prazastatarasaMvegavizuDyamAnaH, tasminneva pratisUtraM pratikriyaM cArtheSUpayukta ityarthaH tathA 'tadarpitakaraNa:' karaNAni tatsAdhakatamAni deharajoharaNamukhavastrikAdIni tasmin - Avazyake yathocitavyApAraniyogenArpitAni niyuktAni tAni yena sa tathA, samyagyathAsthAnanyastopakaraNa ityarthaH, tathA 'tadbhAvanAbhAvitaH tasya Avazyakasya bhAvanA - avyavacchinnapUrvapUrvatara saMskArasya punaH punastadanuSThAnarUpA tayA bhAvito'GgAGgibhAvena pariNatAvazyakAnuSThAnapari NAmastadbhAvanAbhAvitaH, tadevaM yathoktaprakAreNa prastutavyatirekato'nyatra kutracinmano'kurvan upalakSaNatvAdvAcaM kArya cAnyatrAkurvan, ekArthikAni vA vizeSaNAnyetAni prastutopayogaprakarSapratipAdanaparANi, amUni ca liGgavipariNAmataH zramaNI zrAvikayorapi yojyAni, tasmAt taccittAdivizeSaNaviziSTAH zramaNAdayaH 'ubhayakAlam ' ubhayasandhyaM yadAvazyakaM kurvanti tallokottarikaM, bhAvanAzritya bhAvazcAsAvAvazyakaM ceti vA bhAvAvazyakam, atrApyavazyaMkaraNAdAvazyakatvaM tadupayoga pariNAmasya ca sadbhAvAt bhAvatvaM mukhavastrikApratyupekSaNa| rajoharaNavyApArAdikriyAlakSaNadezasyAnAgamatvAt noAgamatvaM bhAvanIyam, 'se tamityAdi nigamanam // 27 // tadevaM kharUpata uktaM bhAvAvazyakam anena cAtrAdhikAra ityato nAnAdezajavineyAnugrahArthaM tasyaiva paryAyAbhidhAnArthamAha tassa NaM ime egaTTiA NANAghosA NANAvaMjaNA NAmadhejA bhavaMti, taMjahA - Ava vRttiH anuyo0 adhi0 // 30 // Www.jainelibrary.org
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ssayaM avassaMkaraNijaM dhuvaniggaho visohI a| ajjhayaNachakkavaggo nAo ArAhaNAmaggo // 1 // (2) samaNeNaM sAvaeNa ya avassakAyavvayaM havai jamhA / aMto aho nisassa ya tamhA AvassayaM nAma // 2 // (3) se taM AvassayaM (sU0 28) 'tasya Avazyakasya 'amUni vakSyamANAni 'ekArthikAni paramArthata ekArthaviSayANi 'nAnAghopANi' pRthagabhinnodAttAdikharANi 'nAnAvyaJjanAni' pRthagbhinnakakArAdyakSarANi 'nAmadheyAni' paryAya-3 | vanayo bhavanti, tadyathA-'AvassayaM' gAhA, vyAkhyA-zramaNAdibhiravazyaM kriyata iti nipAtanAdAvazyakam , athavA jJAnAdiguNA mokSo vA A-samantAvazyaH kriyate'nenetyAvazyakam , athavA A-samantAvazyA indriyakaSAyAdibhAvazatravo yeSAM te tathA, taireva kriyate yat tadAvazyakam , athavA samagrasyApi guNagrAmasyAvAsakamityAvAsakamityAdyaparamapi svadhiyA vAcyaM, pUrvamapi ca vyutpAditamidaM, tathA mumukSubhirniyamAnuSTheyatvAvazyakaraNIyaM, tathA 'dhruvanigraha' iti anAnAditvAt kacidaparyavasitatvAcca dhruvaM-karma tatphalabhUtaH saMsAro vA tasya nigrahahetutvAnnigraho dhruvanigrahaH, tathA karmamalinasyA''tmano vizuddhihetutvAdvizuddhiH, tathA sAmAyikAdiSaDadhyayanakalApAtmakatvAddhyayanaSaDurgaH, tathA'bhISTArthasiddheH samyagupAyatvAt nyAyaH, athavA jIvakarmasambandhApanayanAnyAyaH, ayamabhiprAyo-yathA kAraNikaidRSTo nyAyo dvayorarthipratyarthinobhUmidravyAdi anu.6 Jain Educa ional For Private Personal use only w.jainelibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH rIyA // 31 // sambandhaM cirakAlInamapyapanayatyevaM jIvakarmaNoranAdikAlInamapyAzrayAzrayibhAvasambandhamapanayatItyAvazyakamapi nyAya ucyate, tathA mokSArAdhanAhetutvAdArAdhanA, tathA mokSapuraprApakatvAdeva mArga iti gAthArthaH // 1 // zrutaniuktagAthAyA AdyapadaM sUtrakAra eva vyutpAdayannAha-'samaNeNa' gAhA, zramaNAdinA ahorAtrasya madhye | kSepaH yasmAdavazyaM kriyate tasmAdAvazyakam , evamevAvazyakaraNIyAdipadAnAmapi vyutpattidraSTavyA upalakSaNatvAdasyAH, iti gAthArthaH ||1||'se tamityAdi nigamanaM, tadetadAvazyaka nikSiptamityarthaH / tadevaM nAmAdibhedainikSisamAvazyaka, tannikSepe ca yaduktam-'AvazyakaM nikSepsyAmIti tat sampAditam , [iti anuyogadvAragranthe AvazyakAdhikAraH kathitaH / / 28 // atha zrutAdhikAraH kathyate sAmprataM punaryaduktam-'zrutaM nikSepsyAmIti tatsampAdanArthamAha se kiM taM sutaM ?, 2 cauvvihaM paNNattaM, taMjahA-nAmasuaM ThavaNasuaM vvasuaMbhAva suaM (sU0 29) atha kiM tat zrutamiti praznaH, atra nirvacanaM 'suaM caubvihamityAdi, 'zrutaM' prAgnirUpitazabdArtha catuvidhaM prajJapta, tadyathA-nAmazrutaM sthApanAzrutaM dravyazrutaM bhAvazrutaM ca // 29 // tatrA''dyabhedanirNayArthamAha // 31 // + in Education intona Hw.jainelibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio se kiM taM nAmasu ?, 2 jassa NaM jIvassa vA jAva suetti nAmaM kajjai se taM nAmasuaM ( sU0 30 ) atra nirvacanaM - nAmazrutaM, 'jassa NamityAdi, yasya jIvasya vA ajIvasya vA jIvAnAM vA ajIvAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayAnAM vA zrutamiti yannAmakriyate tannAmazrutamityAdipadena sambandhaH, nAma ca tat zrutaM ceti vyutpatteH, athavA yasya jIvAdeH zrutamiti nAma kriyate tajjIvAdivastu nAmazrutaM, nAmnA nAmamAtreNa zrutaM nAmazrutamiti vyutpatteH / tatra jIvasya kathaM zrutamiti nAma sambhavatItyAdibhAvanA yathA nAmAvazyake tathA tadanusAreNa yathAsambhavamabhyUhya vAcyA, 'se tamityAdi nigamanam // 30 // uktaM nAmazrutam, atha sthApanAzrutanirUpaNArthamAha se kiM taM ThevaNAsu ?, jaM NaM kaTukamme vA jAva ThavaNA Thavijjai se taM ThevaNAsu / nAmaThavaNANaM ko paiviseso ?, nAma AvakahiaM ThavaNA ittariA vA hojjA AvakahiA vA ( sU0 31 ) atra nirvacanam - 'ThavaNAsuaM jaM NamityAdi, atra vyAkhyAnaM yathA sthApanAvazyake tathA saprapaJcaM draSTavyaM, navaramAvazyakasthAne zrutamuccAraNIyaM, kASThakarmAdiSu zrutapaThanAdikriyAvanta ekAdisAdhvAdayaH sthApyamAnAH tional
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA zrutani kSepaH // 32 // sthApanAzrutamiti tAtparyam / 'se tamityAdi nigamanam / 'nAmaThavaNANaM ko paiviseso?' ityAdi pUrva bhAvitameva, vAcanAntare tu 'nAmaThavaNAo bhaNiyAoM' ityetadeva dRzyate, AvazyakanAmasthApanAbhaNanena prAyo'bhinnArthatvAt zrutanAmasthApane apyukte eva bhavataH, ityato nAtra te punarucyete iti bhAvaH // 31 // dravyazru|tanirUpaNAthemAha se kiM taM davvasuaM ?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamato anoAgamato a (sU. 32) atra nirvacanam-'vasuaM duvihamityAdi, dravyazrutaM vividha prajJaptaM, tadyathA-Agamato noAgamatazca | // 32 // atrA''dyabhedanirNayArthamAha se kiM taM Agamato davvasuaM?, 2 jassa NaM suetti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM jAva No aNuppehAe, kamhA?, aNuvaogo davvamitikaTTa, negamassa NaM ego aNuvautto Agamato egaM davvasu jAva kamhA ?, jai jANae aNuvautte na bhavai / se taM Aga mato davvasuaM (sU0 33) atra nirvacanam-'Agamao vvasuami'tyAdi, yasya kasyacit zrutamiti padaM zrutapadAbhidheyamAcArAdizAstraM zikSitaM sthitaM yAvadvAcanopagataM bhavati sajantustatra vAcanApracchanAdibhirvartamAno'pi zrutopayoge'varta // 32 // 6-56 Jain Education a l For Private Personal Use Only se.jainelibrary.org
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnatvAdAgamataH-AgamamAzritya dravyazrutamiti samudAyArthaH / zeSo'trA''kSepaparihArAdiprapazco nayavicAraNA ca dravyAvazyakavat draSTavyA, ata eva sUtre'pyatidezaM kurvatA 'jAva kamhA ?, jai jANae' ityAdinA paryanta-15 nirdiSTAnAM zabdanayAnAM sambandhI sUtrAlApako gRhItaH / etacca kAzcideva vAcanAmAzritya vyAkhyAyate, vAcanAntarANi tu hInAdhikAnyapi dRzyante, 'se tamityAdi nigamanam // 33 // uktamAgamato dravyazrutam , idAnIM noAgamatastadevocyate se kiM taM noAgamato davvasuaM?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-jANayasarIradavvasuaM bhaviasarIradavvasuaM jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvasu (sU0 34) atra nirvacanam-'noAgamao davvasuaMtivihamityAdi 'jANayasarIra bhaviasarIra0 jANayasarIrabhaviasarIravairittaM vvsuaN||34|| atrA''dyabhedajJApanArthamAha se kiM taM jANayasarIradavvasuaM?, 2 suattipayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuacAviacattadehaM taM ceva puvvabhaNiaM bhANiavvaM jAva se taM jANayasarIradavvasuaM (sU0 35) atrottaram-'jANayasarIravvasuyaM suattI'tyAdi, jJAtavAniti jJastasya zarIraM tadevAnubhUtabhAvatvAd Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIyA kSepaH anuyo0 dravyazrutaM jJazarIradravyazrutaM, zrutamiti yatpadaM tadarthAdhikArajJAyakasya yaccharIrakaM vyapagatAdivizeSaNaviziSTaM maladhA- tjjnyshriirdrvyshrutmityrthH| nanu yadi jIvavipramuktamidaM kathaM tadyasya dravyazrutatvaM?, leSTrAdInAmapi tatpa saGgAt, tatpudgalAnAmapi kadAcit zrutakartRbhiH gRhItvA muktatvasambhavAdityAzaGkayA''ha-sajjAgayamityAdi, // 33 // zeSo'trAvayavavyAkhyAdiprapaJco jJazarIradravyAvazyakavat, zrutAbhilApato vAcyaH, yAvat 'setamityAdi nigamanam // 35 // dvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM bhaviasarIradavvasuaM ?, 2 je jIve joNIjammaNanikkhaMte jahA davvAva ssae tahA bhANiavvaM jAva se taM bhaviasarIradavvasuaM (sU0 36) atra prativacaH-'bhaviasarIravvasuaM je jIveM' ityAdi, vivakSitaparyAyeNa bhaviSyatIti bhavyo-vivakSitaparyAyAhaH tadyogya ityarthaH, tasya zarIraM tadeva bhAvibhAvazrutakAraNatvAt dravyazrutaM bhavyazarIradravyazrutaM, kiM da punastaditi, atrocyate, yo jIvo yonijanmatvaniSkrAnto'nenaiva zarIrasamucchrayeNAdattena jinopadiSTena bhAvena zrutamityetat padmAgAmikAle zikSiSyate na tAvacchikSate tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIraM dravyazrutami tyarthaH / zeSaM dravyAvazyakavat zrutAbhilApena sarva vAcyaM, yAvat 'se tamityAdi nigamanam // 36 // tRtIya-51 dibhedaparijJAnArthamAha Jan Education For Private Personel Use Only U jainelibrary.org
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvasuaM?, 2 pattayapotthayalihiaM, ahavA jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvasuaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-aMDayaM boMDayaM kIDayaM vAlayaM vAgayaM, aMDayaM haMsagambhAdi, boMDayaM kappAsamAi, kIDayaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-paTTe malae aMsue cINaMsue kimirAge, vAlayaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-upiNae uhie mialomie kotave kiTTise, vAgayaM saNamAi, se taM jANayasarIrabhavia sarIravairittaM davvasuaM, se taM noAgamato davvasuaM, se taM davvasuaM (sU0 37) ___ atra nirvacanam-'jANayasarIrabhaviasarIravairittaM vvasumityAdi, yatra jJazarIrabhavyazarIrayoH sambandhi anantaroktakharUpaM na ghaTate tat tAbhyAM vyatiriktaM-bhinnaM dravyazrutaM, kiM punastadityAha-'pattayapotthayalihiyaMti patrakANi-talatAlyAdisaMbandhIni tatsaMghAtaniSpannAstu pustakAH, tatazca patrakANi ca pustakAzca teSu likhitaM patrakapustakalikhitam, athavA 'potthayaM ti potaM-vastraM patrakANi ca potaM ca teSu likhitaM patrakapotalikhitaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutam, atra ca patrakAdilikhitasya zrutasya bhAva 1 praznottarapUrva vyAkhyAna yA sA tathAvidhAdarzAnusAreNa. Jain Education For Private Personel Use Only Annadainelibrary.org
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH zrutanikSepaH // 34 // zrutakAraNatvAt dravyatvamavaseyaM, noAgamatvaM tu Agamato dravyazruta iva AgamakAraNasyAtmadahazabdatra-16 yarUpasyAbhAvAdu bhAvanIyam / tadevamekena prakAreNa jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutamuktaM, sAmprataM tadeva prakArAntareNa nirUpayitumAha-'ahave'tyAdi, athavA zrutaM pazcavidhaM prajJapta, tadyathA-'aMDayami'tyA-18 di, atrA''ha-nanu zrute prakrAnte sUtrasya prarUpaNamaprastutaM, satyaM, kintu prAkRtazailImaGgIkRtya zrutasyANDajAdisUtrasya ca sUtralakSaNenaikena zabdenAbhidhIyamAnatvasAmyAdidamapi prarUpayatItyadoSaH, prasaGgato'NDajAdisUtravarUpajJApanena ziSyavyutpattizcaivaM kRtA bhavati, ata eva bhAvazrute prakrAnte nAmazrutAdiprarUpaNamaprastutamityAdyapi preryamapAstaM, tasyApi ziSyavyutpAdanAdiphalatvAt, na ca bhAvazrutapratipakSasya nAmazrutAdeH prarUpaNamantareNa bhAva zrutasya nirdoSatvAdisvarUpanizcayaH kartu pAryate, 'je savvaM jANai se egaM jANaitti vacanAdityalaM vistareNa / atrA''dyabhedajJApanArthamAha-se kiM tamityAdi, anottaram-'aMDayaM haMsagambhAItti aNDAjAtamaNDajaM haMsaH-pataGgazcaturindriyo jIvavizeSaH, garbhastu tannirvartitaH kosikAkAro, haMsasya garbho haMsagarbhaH, tadutpannaM sUtramaNDajamucyate, AdizabdaH khabhedaprakhyApanaparaH / nanu yadi haMsagarbhotpannasUtramaNDajamucyate tarhi sUtre 'aMDayaM haMsaganbhAi'tti sAmAnAdhikaraNyaM virudhyate, haMsagarbhasya prastutasUtrakAraNatvAdeva, satyaM, kAraNe kAryopacArAt tadavirodhaH, kozakArabhavaM sUtraM caTakasUtramiti loke pratItamaNDajamucyata iti hRdayaM, paJcendriyahaMsagarbhasambhavamityanye, 'se tamityAdi nigamanam / atha dvitIya-| // 34 // For Private 3 Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education bheda ucyate - 'se kiM tamityAdi, atra nirvacanam - 'boMDayaM phalihamAha' tti boMDaM vamanIphalaM tasmAjjAtaM boNDajaM, phalihI- vamanI tasyAH phalamapi phalihaM karpAsAzrayaM kozakarUpaM, tadihApi kAraNe kAryopacArAdvoNDajaM sUtramucyate iti bhAvaH, 'se tamityAdi nigamanam / atha tRtIyabheda ucyate- 'se kiM tamityAdi, atrottaram -' kIDayaM paMcavihamityAdi kITAjjAtaM kITajaM-sUtraM tat paJcavidhaM prajJaptaM, tadyathA- 'paTTe' tti paTTasUtraM malayam ' aMzukaM' cInAMzukaM kRmirAgam, atra vRddhavyAkhyA - kila yatra viSaye paTTasUtramutpadyate, tatrAraNye vananikuJja - sthAne mAMsacIDAdirUpasyA''miSasya puJjAH kriyante teSAM ca puJjAnAM pArzvato nimnA unnatAzca sAntarA bahavaH kIlakA bhUmau nikhAyante, tatra vanAntareSu saMcarantaH pataGgakITAH samAgatya mAMsAdyAmiSopabhogalubdhAH kIlakAntareSvitastataH paribhramanto lAlAH pramuJcanti tAzca kIlakeSu lagnAH parigRhyante, ityetat paTTasUtramabhidhI yate, anenaiva krameNa malayaviSayotpannaM tadeva malayam, itthameva cInaviSaye bahistAdutpannaM tadevAMzukaM, itthameva cInaviSayotpannaM tadeva cInAMzukamabhidhIyate, kSetravizeSAddhi kITavizeSastadvizeSAt tu paTTasUtrAdivyapadeza iti bhAvaH / evaM kvacidviSaye manuSyAdizoNitaM gRhItvA kenApi yogena yuktaM bhAjanasampuTe sthApyate, tatra ca prabhUtAH kRmayaH samutpadyante, te ca vAtAbhilASiNo bhAjanacchidrairnirgatya AsannaM paryadanto yallAlAjAlamabhimuJcanti tat kRmirAgaM paTTasUtramucyate tacca raktavarNakRmisamutthatvAt khapariNAmata eva raktaM bhavati / anye tvabhidadhati - yadA tatra zoNite kRmayaH samutpannA bhavanti tadA sakRmikameva tanmalitvA kihisaM pari w.jainelibrary.org
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH zrutani kSepaH CARDSCAMROSCOREGAON tyajya raso gRhyate, tatra ca kazcid yogaH prakSipyate, tatastena yad rajyate paTTasUtraM tat kRmirAgamucyate, tacca dhautAdyavasthAsu manAgapi kathazcidrAgaM na muzcanti, 'se tamityAdi nigamanam / atha caturthoM bheda ucyate-se kiM tamityAdi, anottaram-'vAlayaM paMcaviha'mityAdi, vAlebhyaH-UraNikAdilomabhyo jAtaM vAlajaM, tat paJcavidhaM prajJapta, tadyathA-UrNAyA idamaurNikam , uSTrANAmidamauSTikam , ete dve api pratIte, ye mRgebhyo ikhakA mRgAkRtayo bRhatpucchA ATavikajIvavizeSAstallomaniSpannaM mRgalomikam , unduraromaniSpannaM kautavaM, UrNAdInAM yaduddharitaM kiTTisaM tanniSpannaM sUtramapi kihisam , athavA eteSAmevorNAdInAM dvikAdisaMyogato niSpannaM sUtraM kisiM, athavA uktazeSAzvAdilomaniSpannaM kisiM 'se tamityAdi nigamanam / atha paJcamo bhedo'bhidhIyate-se kiM tamityAdi, valkAjAtaM valkajaM, taca saNaprabhRti, kacit punaratasyAdIti pAThaH, tatrAtasIsUtraM mAlavAdidezaprasiddhaM, se tamityAdi nigamanam / uktaM paJcavidhamaNDajAdisUtraM, taNane coktaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutam, atastadapi nigamayati-'se taM jANage'tyAdi, etadbhaNane ca samarthitaM noAgamato dravyazrutamatastadapi nigamayati-se taM noAgamao'ityAdi, etatsamarthane ca samarthitaM dvividhamapi | dravyazrutamatastadapi nigamayati-se taM vasuamityAdi // 37 // atha bhAvazrutanirUpaNArthamAha se kiM taMbhAvasuaM?,2 duvihaMpaNNattaM, taMjahA-Agamato anoAgamato a (sU038) atrottaram-'bhAvasuaM duvihamityAdi, vivakSitapariNAmasya bhavanaM bhAvaH sa cAsau zrutaM ceti bhAva punaratasya nigamayati nigamayati tadapi nigamakka paJcavidha se Jain Education For Private & Personel Use Only A w .jainelibrary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ''gamatvAditi bhAvAta AgamataH-AgamamAzritya bhAvavatu (sU0 39) OASIS ASSASSIOGIAI |zrutaM bhAvapradhAnaM vA zrutaM bhAvazrutaM, tad vividhaM prajJaptam-Agamato noAgamatazca // 38 // tatrA''dyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM AgamatobhAvasuaM?, 2 jANae uvautte, se taM Agamato bhAvasuaM (sU039) atrottaraM-zrutaMpadArthajJastatra copayukta AgamataH-AgamamAzritya bhAvazrutaM, zrutopayogapariNAmasya sadbhA-12 vAt tasya cA''gamatvAditi bhAvaH, 'se tamityAdi nigamanam // 39 // atha dvitIyabheda ucyate se kiM taM noAgamato bhAvasuaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-loiaM loguttariaM ca (sU0 40) atrottaram-'noAgamao bhAvasuaMduvihaM paNNattaM, loiyaM louttariamityAdi // 40 // atrA''dyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM loiaM noAgamato bhAvasuaM?, 2 jaM imaM aNNANiehi micchadiTThIhiMsacchaMdabuddhimaivigappiyaM, taMjahA-bhArahaM rAmAyaNaM bhImAsuruvaM koDillayaM ghoDayamuhaM sagaDabhadiAu kappAsi NAgasuhumaM kaNagasattarI vesiyaM vaisesiyaM buddhasAsaNaM Jain Education For Private & Personel Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 vRttiH maladhA zrutani rIyA kAvilaM logAyataM saTThiyaMtaM mADharapurANavAgaraNanADagAi, ahavA bAvattarikalAo ca tAri veA saMgovaMgA, se taM loiyaM noAgamato bhAvasuaM (sU0 41) atra nirvacanama-'loiyaM bhAvasuaMjaM imamityAdi, lokaiH praNItaM laukikaM, kiM punastadityAha-yadidamajJAnikaimithyAdRSTibhiH svacchandabuddhimativikalpitaM tallaukikaM bhAvazrutamiti sambandhaH, tatrAlpajJAnabhAvato'dhanavadazIlavad vA samyagdRSTayo'pyajJAnikAH procyante'ta Aha-mithyAdRSTibhiH svacchandamatibuddhivikalpitam , IhAvagrahe buddhiH apAyadhAraNe tu matiH, khacchandena-khAbhiprAyeNa tattvataH sarvajJapraNItArthAnusAra-| mantareNa buddhimatibhyAM vikalpitaM svacchandabuddhimativikalpitaM-svabuddhivikalpanAzilpinirmitamityarthaH / / tatprakaTanArthamevedamAha-'tadyathA-bhAratamityAdi, etacca bhAratAdikaM nATakAdiparyantaM zrutaM lokprsiddhigmym| atha prakArAntareNa laukikazrutanirUpaNArthamAha-'ahavA bAvattarikalAoM' ityAdi, tatra kalanAni-vastupa-| |rijJAnAni kalAstAzca dvisaptatiH samavAyAGgAdigranthaprasiddhAH, catvArazca vedAH (granthAnam 1000) sAmave-: daRgveyajurvedAtharvaNavedalakSaNAH sAGgopAGgAH, tatrAGgAni zikSA 1 kalpa 2 vyAkaraNa 3 cchando 4 nirukta 5jyotiSkAyana 6 lakSaNAni SaT, upAGgAni tadvyAkhyAnarUpANi taiH saha vartante iti saanggopaanggaaH| 'se tami'tyAdi nigamanam // 41 // uktaM noAgamato laukikaM bhAvazrutam , atha lokottarikaM tadevA''ha // 36 // For Private Personel Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM louttariaM noAgamato bhAvasuaM?, 2 jaM imaM arihaMtehiM bhagavaMtehiM uppaNNaNANadaMsaNadharehiM tIyapacuppaNNamaNAgayajANaehiM savvaNNUhiM savvadarisIhiM tilukkavahitamahitapUiehiM appaDihayavaraNANadaMsaNadharehiM paNIaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMjahA-AyAro sUagaDo ThANaM samavAo vivAhapaNNattI nAyAdhammakahAo uvAsagadasAo aMtagaDadasAo aNuttarovavAiadasAo paNhAvAgaraNAiM vivAgasuaM, diTThIvAo a, se taM louttariyaM noAgamato bhAvasuaM, se taM noAgamato bhAvasuaM, se taM bhAvasuaM (sU0 42) lokottaraiH-lokapradhAnararhadbhiH praNItaM lokottarikaM, kiM punastadityAha 'louttariyaM bhAvasuaM jaM imamityAdi, yadidamarhadbhirdAdazAGgaM gaNipiTakaM praNItaM tallokottarika bhAvazrutamiti sambandhaH, tadyathA-'AyAro suyagaDami'(Do i)tyAdi, tatra sadevamanujAsuralokaviracitAM pUjAmahantIti arhantastaiH, evaMbhUtAzcAtIrthakarA api kevalyAyo bhavantyatastIrthakarapratipattaye Aha-'bhagavadbhiriti, samastaizvaryanirupamarUpayazAzrIdharmaprayatnavadbhirityarthaH, itthaMbhUtAzca anAdyapratighajJAnAdimantaH kecit kaizcidabhyupagamyante, uktaM caitadvAdibhiH-"jJAnama anu. 7 Jain Educationa l For Private Personel Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 37 // Jain Education pratighaM yasya, vairAgyaM ca jagatpateH / aizvarye caiva dharmazca, saha siddhaM catuSTayam // 1 // " ityAdi / atastadvyavacchedArthamAha-jJAnAvaraNakSapaNAdiprakAreNotpanne na tu sahaje jJAnadarzane dharantItyutpannajJAnadarzanadharAstaiH, na ca prastutavizeSaNavyavacchedyA apyevaMbhUtA eva, 'saha siddhaM catuSTayamityAdivacanavirodhaprasaGgAt, tarhi sugatA itthaMbhUtA api bhaviSyantItyAzaGkayA''ha-'tIyapacuppaNNe'tyAdi, atItavartamAna bhaviSyadarthajJAya kairityarthaH, na ca sugatAnAmatItabhaviSyadarthajJAtRtvasambhavaH, ekAntakSaNabhaGgavAditvena tadasattvAbhyupagamAd, asatAM ca grahaNe'tiprasaGgAd, atha santAnadvAreNa kAlatraye'pyarthAnAM sadbhAvAdatItAdyarthajJAtRtvaM teSAmapi na vihanyata |ityAzaGkayA''ha - 'sarvadarzibhiriti, sarvam ekendriyadvIndriyajIvAdi vastu kevalajJAnena jAnantIti sarvajJAH, tadeva sarva kevaladarzanena pazyantIti sarvadarzinastaiH, zAkyAnAM tvatItAdyarthajJAtRtve'pi sarvajJAditvaM nopapadyate, katipayadharmAdyabhISTapadArthajJAtRtvasyaiva teSvabhyupagamAd, yata uktaM tacchiSyaiH - "sarva pazyatu mA vA'sAviSTamarthaM tu pazyatu / kITasaGkhyAparijJAnaM tatra naH kopayujyate ? // 1 // " ityAdi, yathokta guNaviziSTatvAt 'tilukkavahiyamahiye'tyAdi, 'vahiya'tti vigaladvahalAnandAzradRSTibhiH saharSa nirIkSitA yathAvasthitAnanyasAdhAraNaguNotkIrtanalakSaNena bhAvastavena mahitA - abhiSTutAH sugandhipuSpaprakarakSepAdinA tu dravyastavena pUjitAH, tata eSAM dvandve trailokyena bhavanapativyantaranaravidyAdharavaimAnikAdisamudAyalakSaNena vahi 1 pratyantare nAsti. vRttiH zrutanikSepaH // 37 // jainelibrary.org
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna, uttAne rityAzaGkayAhalata ata ev bare karatAha ?, A dra tamahitapUjitAstaiH, atrA''ha-nanUtpannajJAnadarzanadharairityuktam, utpattimat sapratighaM dRSTaM yathA mUrteSvava dhyAdijJAnaM, utpanne ca tajjJAnadarzane abhyupagate, atastAbhyAM te sapratighajJAninaH prAmuvanti, tathA ca pUrvo-15 ktasarvajJatvAdihAnirityAzaGkayA''ha-'apratihatavarajJAnadarzanadharai riti, samastAvaraNakSayasambhUtatvAdapratihate-mUrtAmUrteSu samastavastuSvaskhalite ata eva vare-pradhAne kevalajJAnadarzanalakSaNe jJAnadarzane dharanti yete tathA taiH, yattvavadhyAdeH sapratighatvaM tannotpattimattvena, kiM tarhi ?, AvaraNasadbhAvAda, ato'pratighakevalajJAnada rzane samastAvaraNakSayasambhUtatvAt , tatkSaye'pi sapratighatvAbhyupagame'tiprasaGgAda, idaM ca vizeSaNaM kasyAzcidra deva vAcanAyAM dRzyate, na sarvatra, tadevaM yathoktaprakAreNa tAvad vyAkhyAtAnyamUni vizeSaNAni, anyathA vA-13 virodhataH sudhiyA vyAkhyeyAni / tairarthakathanadvAreNa 'praNItaM' prarUpita, kiM tada?-'dvAdazAGgaM zrutaM' paramapuruSasyAGgAnIvAGgAni dvAdaza aGgAni-AcArAdIni yatra tad dvAdazAGgaM, kiMbhUtaM ?-'gaNipiTaka' guNagaNo'syAstIti gaNI-AcAryastasya piTakaM-sarvakhaM gaNipiTakaM, tadyathA-AcAra ityAdi sugamam / atra dvAdazAGga-1 zrutasya caraNaguNasamanvitasya vivakSitatvAnnoAgamatvaM bhAvanIyaM, dezasya caraNaguNalakSaNasyAnAgamatvAnnozabdasya ca dezapratiSedha(ka)tvenAzrayaNAdU, evaM pUrvatrApi laukikabhAvazrute vAcyam, nigamayannAha se taM louttariya'mityAdi / etadbhaNane ca samarthitaM dvividhamapi noAgamato bhAvazrutam , atastadapi nigamayati -se taM noAgamato bhAvasuaM' ityAdi / etadbhaNane coktaM sarvamapi bhAvazrutamato nigamayati-se taM bhAva aGgAni bhavaM gaNipiTakAva bhAvanIya, vizrute vAcyam, atastadapi mata bhAva Jain Education Lola For Private Personel Use Only J ainelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH zrutani rIyA kSepa // 38 // sumiti // 42 // tadevaM svarUpata uktaM bhAvazrutamanenaiva cAtrAdhikAra ityato'syaiva paryAyanirUpaNArthamAha tassa NaM ime egaTriA NANAghosA NANAvaMjaNA nAmadhejjA bhavaMti, taMjahA-saasattagaMthasiddhaMtasAsaNe ANavayaNa uvese| pannavaNa Agame'vi a egaTA pajavA sutte // 1 // (4) se taM suaM (sU0 43) 'tasya' zrutasya 'amUni' anantarameva vakSyamANatayA pratyakSANi ekArthikAni' tattvata ekArthaviSayANi 'nAnAghoASANi' pRthagabhinnodAttAdivarANi 'nAnAvyaJjanAni' pRthagabhinnAkSarANi 'nAmadheyAni' paryAyadhvanirUpANi bhava-13 nti, tadyathA-sugAhA, vyAkhyA-gurusamIpe zruyata iti zrutam, arthAnAM sUcanAt sUtraM, viprakIrNArthagranthanAda granthaH, siddha-pramANapratiSThitamarthamantaM-saMvedananiSThArUpaM nayatIti siddhAntaH, mithyAtvAviratikaSAyAdipra-2 vRttajIvAnAM zAsanAt-zikSaNAcchAsanaM, pravacana miti pAThAntaraM, tatrApi prazastaM pradhAnaM prathamaM vA vacanaM prava-18 canaM, mokSArthamAjJApyante prANinonayetyAjJA, uktirvacanaM vAgyoga ityarthaH, hitAhitapravRttinivRttyupadezanA-1 dupadezaH, yathAvasthitajIvAdipadArthajJApanAt prajJApanA, AcAryapAramparyeNAgacchatItyAgamaH, AptavacanaM vA''-18 gama iti, 'sUtre sUtraviSaye ekArthAH paryAyA iti gAthArthaH // 1 ||'se taM sumityAdi, tadetannAmAdibhedairuktaM zrutamityarthaH / [iti anuyogadvAragranthe zrutAdhikAraH kathitaH // 43 // atha skandhAdhikAraH kathyate- sAmprataM yaduktaM 'skandhaM nikSepsyAmI'ti, tatsampAdanArthamupakramate // 38 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only Mr.jainelibrary.org
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM khaMdhe ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-nAmakhaMdhe ThavaNAkhaMdhe davvakhaMdhe bhAvakhaMdhe (sU044) atha kiM tat skandha ityucyate iti prazne nirvacanamAha-khaMdhe caubvihe' ityAdi // 44 // nAmaTThavaNAo puvabhaNiANukameNa bhANiavvAo (sU0 45) atra nAmaskandhasthApanAskandhapratipAdakasUtraM nAmasthApanAvazyakapratipAdakasUtravyAkhyAnusAreNa khayameva bhAvanIyam // 45 // se kiM taM davvakhaMdhe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA Agamato a noAgamato a, se kiM taM Agamao davvakhaMdhe ?, 2 jassa NaM khaMdhetti payaM sikkhiyaM sesaM jahA davAvassae tahA bhANiavvaM, navaraM khaMdhAbhilAvo jAva se kiM taM jANayasarIrabhaviasarI ravairitte davvakhaMdhe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-saccitte acitte mIsae (sU0 46) dravyaskandhasUtramapi bhavyazarIradravyaskandhasUtraM yAvad dravyAvazyakoktavyAkhyAnusAreNaiva bhAvanIyaM, prAya1 gayAo pra. Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Hidinelibrary.org
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH kincha kSepa: anuyo0 stulyavaktavyatvAditi / 'se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte dabvakhaMdhe' iti prazne nirvacanamAha-jAmaladhA- NayasarIrabhaviyasarIravairitte vvakhaMdhe tivihe pannatte' ityAdi, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyaskandhastrirIyA vidhaH prajJaptaH, tadyathA-sacitto'citto mishrH||46|| tatrA''dyabhedaM jijJAsuH pRcchati se kiM taM sacitte davvakhaMdhe ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-hayakhaMdhe gayakhaMdhe kinnara khaMdhe kiMpurisakhaMdhe mahoragakhaMdhe gaMdhavvakhaMdhe usabhakhaMdhe se taM sacitte davvakhaMdhe (sU047) atrottaram-'sacittadvakhaMdhe aNegavihe paNNatte' ityAdi, cittaM mano vijJAnamiti paryAyAH, saha cidattena vartata iti sacittaH, sa cAsau dravyaskandhazceti sacittadravyaskandhaH, 'anekavidho' vyaktibhedato'nekapra kAraH prajJaptaH, tadyathA-'hayaskandha' ityAdi, hayA-turagaH sa eva viziSTaikapariNAmapariNatatvAt skandho haya skandhaH, evaM gajaskandhAdiSvapi samAsaH, navaraM kinnarakimpuruSamahoragA vyantaravizeSAH 'usabhatti vRSabhaH, di kacidgandharvaskandhAdInyadhikAnyapyudAharaNAni dRzyante, sugamAni ca, navaraM 'pasupasayavihagavAnarakhaMdhetti kacid dRzyate, tatra pazu:-chagalakaH, pasayastu ATaviko dvikhuraH catuSpadavizeSA, vihagaH-pakSI, vAnaraH-pratItaH, skandhazabdastu pratyekaM draSTavyaH / iha ca sacittaskandhAdhikArAjjIvAnAmeva ca paramArthataH sacetanatvAt kathaJciccharIraiH sahAbhede satyapi hayAdInAM sambandhino jIvA eva vivakSitA na tu tadadhiSThitazarIrANIti ORXASSASAASAASAASAS *SCHAAAAAAAAAAA // 39 // Jan Education Intem For Private Personal Use Only www.anelorery.org
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ %AAGRAAGRICAR sampradAyaH, na ca jIvAnAM skandhatvaM nopapadyate, pratyekamasaGkhyeyapradezAtmakatvena teSAM skandhatvasya supratItatvAditi, hayaskandhAdInAmanyatareNaikenApyudAharaNena siddhaM, kiM prabhUtodAharaNAbhidhAneneti cet, satyaM, kintu pRthagbhinnakharUpavijAtIyaskandhabahutvAbhidhAnenA''tmAdvaitavAdaM nirasyati, tathA'bhyupagame muktatarAdivyava-18 hArocchedaprasaGgAt, 'se tamityAdi nigamanam // 47 // athAcittadravyaskandhanirUpaNArthamAha se kiM taM acitte davvakhaMdhe ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-dupaesie tipaesie jAva dasapaesie saMkhijapaesie asaMkhijapaesie aNaMtapaesie, se taM acitte davvakhaMdhe (sU048) atra nirvacanam-'acittavvakhaMdhe' ityAdi, avidyamAnacitto'cittaH sa cAsau dravyaskandhazceti samAsaH, ayamanekavidhaH prajJaptaH, tadyathA-dvipradezikaH skandha ityAdi, tatra prakRSTaH pudgalAstikAyadezaH pradezaH paramANutarityarthaH, dvau pradezau yatra sa dvipradezikaH sa cAsau skandhazca viprezikaskandhaH, evamanyatrApi yathAyogaM smaasH| 'se ta' mityAdi nigamanam // 48 // atha mizradravyaskandhanirUpaNAyA''ha se kiM taM mIsae davvakhaMdhe ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-seNAe aggime khaMdhe seNAe majjhime khaMdhe seNAe pacchime khaMdhe, se taM mIsae davvakhaMdhe (sU049) REARS Jan Educatio n al vw.jainelibrary.org
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhArIyA skandha // 40 // ASHISHASRAERSARAS atrottaram-'mIsae davvakhaMdhe seNAeM' ityAdi, sacetanAcetanasaMkIrNo mizraH sa cAsau dravyaskandhazceti mizradravyaskandhaH, ko'sAvityAha-senAyAH-hastyazvarathapadAtisannAhakhaGgakuntAdisamudAyalakSaNAyAH agraskandho'grAnIkamityarthaH, madhyamaskandho madhyamAnIkaM, pazcimaskandhaH pazcimAnIkam , eteSu hi hastyAdayaH sacittAH khaDgAdayastvacittA ityato mizratvaM bhAvanIyamiti / 'se tamityAdi nigamanam / tadevamekena prakAreNa tadvyatirikto dravyaskandhaH prruupitH||49|| atha tameva prakArAntareNa prarUpayitumAha ahavA jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvakhaMdhe tivihe paNNatte, taMjahA-kasiNakhaMdhe akasiNakhaMdhe aNegadaviyakhaMdhe (sU0 50) | 'athavA' anyena prakAreNa jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyaskandhastrividhaH prajJaptaH, tadyathA-kRtlaskandhaH akRtlskndho'nekdrvyskndhH||49|| tatrA''dyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM kasiNakhaMdhe ?, 2 se ceva hayakkhaMdhe gayakkhaMdhe jAva usabhakhaMdhe, se taM kasiNa khaMdhe (sU0 51) anottaram-'kasiNakkhaMdhe ityAdi, yasmAdanyo bRhattaraH skandho nAsti sa kRtlA-paripUrNaH skandhaH kR-IM laskandhaH, ko'yamityAha-se cevetyAdi, sa eva hayakhaMdhetyAdinopanyasto hayAdiskandhaH kRtlskndhH| Aha // 40 // Jain Educat i onal For Private & Personel Use Only Lww.jainelibrary.org
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyevaM prakArAntaratvamasiDa, sacittaskandhasyaiva saMjJAntareNoktatvAt, naitadevaM,prAg sacittadravyaskandhAdhikArAt tathA'sambhavino'pi vuddhyA niSkRSya jIvA evoktAH, iha tu jIvatadhiSThitazarIrAvayavalakSaNaH samudAyaH kRtlaskandhatvena vivakSita ityato'bhidheyabhedAt siddhaM prakArAntaratvam / yadyevaM tarhi hayAdiskandhasya kRtlatvaM nopapadyate, tadapekSayA gajAdiskandhasya bRhattaratvAt, naitadevaM, yato'saGghayeyapradezAtmako jIvastadhiSThitAzca zarIrAvayavA ityevaMlakSaNaH samudAyo hayAdiskandhatvena vivakSito jIvasya cAsaGkhyayapradezAtmakatayA sarvatra tulyatvAdgajAdiskandhasya bRhattaratvamasiddhaM, yadi hi jIvapradezapudgalasamudAyaH sAmastyena varDeta tadA syAdgajAdiskandhasya bRhattvaM, tacca nAsti, samudAyavRddhyabhAvAt, tasmAditaretarApekSayA jIvapradezapudgalasamudAyasya hInAdhikyAbhAvAt sarve'pi hayAdiskandhAH paripUrNatvAt kRtlaskandhAH / anye tu pUrva sacittaskandhavicAre jIvatadhiSThitazarIrAvayavasamudAyaH sacittaskandho'tra tu zarIrAt buddhyA pRthakkRtya jIva eva kevalaH kRtlaskandha iti vyatyayaM vyAcakSate, atra ca vyAkhyAne preryameva nAsti, hayagajAdijIvAnAM pradezato hInAdhikyAbhAvena kRtsnaskandhatvasya sarvatrAvirodhAdityalaM prasaGgena // 51 // 'se ta' mityAdi nigamanam / athAkRlaskandhanirUpaNArthamAha se kiM taM akasiNakhaMdhe ?, 2 so ceva dupaesiyAikhaMdhe jAva aNaMtapaesie khaMdhe, se taM akasiNakhaMdhe (sU0 52) Jain Education in For Private & Personel Use Only Fellainelibrary.org
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA skandha kSepa: // 41 // atrottaram-'akasiNakhaMdhe se ceve tyAdi, na kRtsno'kRtlaH sa cAsau skandhazcAkRtlaskandho yasmAdanyo'pi vRhattaraH skandho'sti so'paripUrNatvAdakRtlaskandha ityrthH| kazcAyamityAha-se cevetyAdi, sa evaM 'dupaesie khaMdhe tipaesie khaMdhe' ityAdinA pUrvamupanyasto vipradezikAdirakRtlaskandha ityarthaH, dvipradezikasya tripradezikApekSayA'kRtlatvAt, tripradezikasyApi catuSpadezikApekSayA'kRtlatvAdU, evaM tAvadAcyaM yAvat kAlyaM nApadyata iti / pUrva dvipradezikAdiH sarvotkRSTapradezazca skandhaH sAmAnyenAcittatayA proktaH, iha tu sarvotkRSTaskandhAdhovartina evottarottarApekSayA pUrvapUrvatarA akRtlaskandhatvenoktA iti vizeSaH / setamityAdi nigamanam // 52 // athAnekadravyaskandhanirUpaNArthamAha se kiM taM aNegadaviyakhaMdhe ?, 2 tassa ceva dese avacie tassa ceva dese uvacie, se taM aNegadaviakhaMke, se taM jANayasarIrabhaviyasarIvairittedavvakhaMdhe, se taM noAgamao davvakhaMdhe, se taM davvakhaMdhe (sU0 53) atrottaram-'aNegadaviyakhaMdhe tassa cevetyAdi, anekadravyazcAsau skandhazceti samAsaH, tasyaivetyatrAnuvartamAnaM skandhamAtraM saMbadhyate, tatazca tasyaiva' yasya kasyacit skandhasya yo 'dezo-'nakhadantakezAdilakSaNaH 'apacito' jIvapradezaivirahito, yazca tasyaiva 'dezaH' pRSThodaracaraNAdilakSaNa 'upacito jIvapradezApta ityarthaH, SHAREIRA PARA // 41 // Jan Education For Private Personal use only Jainelibrary.org
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio tayoryathoktadezayorviziSTaikapariNAmapariNatayoryo dehAkhyaH samudAyaH so'nekadravyaskandhaH, sacetanAcetanAnekadravyAtmakatvAditi bhAvaH / sa caivaMbhUtaH sAmarthyAtturagAdiskandha eva pratIyate / yadyevaM tarhi kRtsnaskandhAdasya ko vizeSa iti ced, ucyate sa kila yAvAneva jIvapradezAnugatastAvAneva vivakSito na tu jIvapradezAvyAptanakhAdyapekSayA, ayaM tu nakhAdyapekSayA'pIti vizeSaH / pUrvoktamizraskandhAdasya tarhi ko vizeSa iti ced, ucyate, tatra khaDgAdyajIvAnAM hastyAdijIvAnAM ca pRthagvyavasthitAnAM samUhakalpanayA mizraskandhatvamuktam / atra tu jIvaprayogato viziSTaikapariNAmapariNatAnAM sacetanAcetanadravyANAmanekadravyaskandhatvamiti vizeSa ityalaM prasaGgena / 'se ta' mityAdi nigamanam / tadevamukto jJazarIrabhavyazarIravyati rikto dravyaskandhaH, tadbhaNane ca samarthito noAgamato dravyaskandhavicAraH, tatsamarthane ca samarthito dravyaskandha iti // 53 // atha bhAvaskandhanirUpaNArthamAha / se kiM taM bhAvakhaMdhe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- Agamao a noAgamao a ( sU0 54) atrottaram -- 'bhAvakhaMdhe duvihe' ityAdi, bhAvazcAsau skandhazca bhAvaskandhaH, bhAvamAzritya vA skandho bhAvaskandhaH, sa ca dvividhaH prajJataH, tadyathA-Agamatazca noAgamatazca // 54 // se kiM taM Agamao bhAvakhaMdhe 1, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvakhaMdhe (sU0 55) tional rock 2
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH skandhakSepaH // 42 // tatrA''gamataH skandhapadArthajJastatra copayuktaH tadupayogAnanyatvAdbhAvaskandhaH // 65 // se kiM taM noAgamao bhAvakhaMdhe ?, 2 eesa ceva sAmAiamAiyANaM chaNhaM ajjhayaNANaM samudayasamiisamAgameNaM AvassayasuakhaMdhe bhAvakhaMdhetti labbhai, se taM noAga mao bhAvakhaMdhe, se taM bhAvakhaMdhe (sU0 56) noAgamatastu eteSAmeva prastutAvazyakabhedAnAM sAmAyikAdInAM SaNNAmadhyayanAnAM samudAyaH, sa caiteSAM vizakalitAnAmapi tathAvidhadevadattAdInAmiva syAdata ucyate-samudayasya samitiH-nairantaryeNa mIlanA, sA ca nairantaryAvasthApitAyaHzalAkAnAmiva parasparanirapekSANAmapi syAdata ucyate-tasyAH smudysmiteyH| samAgamaH-parasparaM sambaddhatayA viziSTaikapariNAmaH samudayasamitisamAgamastena niSpanno ya AvazyakazrutaskandhaH sa bhAvaskandha iti 'labhyate' prApyate bhavati iti hRdayam / idamuktaM bhavati-sAmAyikAdiSaDadhyayanasaMha|tiniSpanna Avazyakazrutaskandho mukhavastrikArajoharaNAdivyApAralakSaNakriyAyuktatayA vivakSito noAgamato bhAvaskandhaH, nozabdasya deze AgamaniSedhaparatvAt kriyAlakSaNasya ca dezasyAnAgamatvAditi bhAvaH / 'se tami'tyAdi nigamanam / tadevaM pratipAdito vividho'pi bhAvaskandha iti nigamayati-se taM bhaavkhNdhetti||56|| idAnIM tvasyaiva ekArthikAnyabhidhitsurAha X // 42 // Jain Education , For Private Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ tassa NaM ime egaTTiyA NANAghosA NANAvaMjaNA nAmadhejA bhavaMti, taMjahA-gaNa kAe a nikAe khaMdhe vagge taheva rAsI a| puMje piMDe nigare saMghAe Aula samUhe // 1 // (5) se taM khaMdhe (sU057) gatArtham / 'gaNa kAe'gAheti, vyAkhyA-mallAdigaNavadgaNaH, pRthivIkAyAdivat kAyaH, SaDjIvanikAyavannikAyaH, cyAdiparamANuskandhavat skandhaH, govargavad vargaH, zAlidhAnyAdirAzivad rAziH, viprakIrNapuJjIkRtadhAnyAdipuJjavat puJjaH, guDAdipiNDavat piNDaH, hiraNyadravyAdinikaravannikaraH, tIrthAdiSu sammIlitajanasavAtavat saGghAtaH, rAjagRhAGgaNajanAkulavadAkulaH, purAdijanasamUhavat samUhaH, ete bhAvaskandhasya paryAyavAcakA dhvanaya iti gAthArthaH // 1 // 'se tamityAdi nigamanam |[iti skandhAdhikAraH kathitaH // 57 // atha AvazyakaSaDadhyayanavivaraNaM kathyate] Avassagassa NaM ime atthAhigArA bhavaMti, taMjahA-sAvajajogaviraI ukttiNa guNavao a pddivttii| khaliassa niMdaNA vaNatigiccha guNadhAraNA ceva // 1 // (6)(sU058) Aha-nanvAvazyake kimiti SaDadhyayanAni?, atrocyate, SaDAdhikArayogAt, ke punaste ityAzaGkaya tadupadarzanArthamAha-'Avassagassa NamityAdi, Avazyakasya ete' vakSyamANA arthAdhikArA bhavanti, tadyathA-'sA anu. Jain Education in rech For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyoga maladhA AvazyaarthAdhi0 rIyA vajajoga'gAhA, vyAkhyA-prathame sAmAyikalakSaNe adhyayane prANAtipAtAdisarvasAvadyayogaviratirAdhikAraH, 'ukittaNatti dvitIye caturvizatistavAdhyayane pradhAnakarmakSayakAraNatvAllabdhabodhivizuddhihetutvAt punarbodhilAbhaphalatvAt sAvadyayogaviratyupadezakatvenopakAritvAca tIrthaGkarANAM guNotkIrtanArthAdhikAraH, "guNavao ya paDivatti'tti guNA-mUlottaraguNarUpA vratapiNDavizuddhyAdayo vidyante yasya sa guNavA~stasya pratipattiH-vandanAdikA kartavyeti tRtIye vandanAdhyayaneAdhikAraH, cazabdAt puSTAlambane'guNavato'pi pratipattiH kartavyeti draSTavyam, uktaM ca-"pariyAya parisa purisaM khettaM kAlaM ca AgamaM nAuM / kAraNajAe jAe jahArihaM jassa jaM jogaM // 1 // " 'khaliyassa niMdaNa'tti skhalitasya-mUlottaraguNeSu pramAdAcIrNasya pratyAgatasaMvegasya jantovizuddhyamAnAdhyavasAyasyAkAryamimiti bhAvayato nindA pratikramaNe'rthAdhikAraH, 'vaNatigicchatti vraNacikitsA kAyotsargAdhyayane'rthAdhikAraH, idamuktaM bhavati-cAritrapuruSasya yo'yamaticArarUpo bhAvavraNastasya dazavidhaprAyazcittabheSajena kAyotsargAdhyayane cikitsA pratipAdyate, 'guNadhAraNA ceva'tti guNadhAraNA pratyAkhyA|nAdhyayane arthAdhikAraH, ayamatra bhAvArtha:-mUlaguNottaraguNapratipattistasyAzca niraticAraM sandhAraNaM yathA bhavati tathA pratyAkhyAnAdhyayane prarUpaNA kariSyate, cazabdAdanye'pyavAntarArthAdhikArA vijJeyAH, evakAro'vadhAraNa iti gaathaarthH||1|| tadevaM yadAdau pratijJAtam 'Avazyaka nikSepasyAmI'tyAdi, tatrAvazyaka 1 paryAyaM parSadaM puruSaM kSetra kAlaM cAgamaM ca jJAtvA / kAraNajAte jAte yathArha yasya yadyogyam // 1 // Jain Education For Private Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education zrutaskandhalakSaNAni trINi padAni nikSiptAni, sAmprataM tvadhyayanapadamavasarAyAtamapi na nikSipyate, vakSyamANanikSepAnuyogadvAra oghaniSpannanikSepe tasya nikSepsyamAnatvAd, atrApi bhaNane ca granthagauravApatteriti // 58 // idAnImAvazyakasya yadvyAkhyAtaM tacca ( yacca) vyAkhyeyaM tadupadarzayannAha Avasyassa eso piMDattho vaNNio samAseNaM / etto ekkekaM puNa ajjhayaNaM kittaisAmi // 1 // ( 7 ) taMjahA - sAmAiaM cauvIsatthao vaMdaNayaM paDikkamaNaM kAussaggo paccakkhANaM / tattha paDhamaM ajjhayaNaM sAmAiyaM, tassa NaM ime cattAri aNuogadArA bhavaMti, taMjahA-uvakkame 1 nikkheve 2 aNugame 3 nae 4 ( sU 59 ) vyAkhyA- 'Avazyakasya' AvazyakapadAbhidheyasya zAstrasya 'eSa:' pUrvoktaprakAra: 'piNDArtha:' samudAyArtho 'varNitaH' kathitaH 'samAsena' saMkSepeNa, idamatra hRdayam - Avazyakazrutaskandha iti zAstranAma pUrva vyAkhyAtaM tacca sAnvarthe, tatazca yathA sAnvarthAdAcArAdinAmata eva tadvAcyazAstrasya cAritrAdyAcAro'trAbhidhAsyata ityAdilakSaNaH samudAyArthaH pratipAdito bhavati, evamatrApyAvazyakazrutaskandha iti sAnvarthanAmakathanAdevAvazyaM karaNIyaM sAvadyayogaviratyAdikaM vastvatrAbhidhAsyata iti samudAyArthaH pratipAdito bhavati, ata UrdhvaM punarekaikamadhyayanaM 'kIrtayiSyAmi' bhaNiSyAmIti gAthArthaH // 1 // tatkIrtanArthamevA''ha - tadyathA tional
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH AvazyaarthAdhika // 44 // sAmAyikaM caturvizatistavo vandanaM pratikramaNaM kAyotsargaH pratyAkhyAnam / 'tatra' teSu anantaroddiSTeSu SaTsu adhyayaneSu madhye 'prathamam' AdyamadhyayanaM sAmAyikam, AdyupanyAsazcAsya niHzeSacaraNAdiguNAdhAratvena pradhAnamuktikAraNatvAt, uktaM ca-"sAmAyikaM guNAnAmAdhAraH khamiva sarvabhAvAnAm / na hi sAmAyikahInAzcaraNAdiguNAnvitA yena // 1 // tasmAjagAd bhagavAn sAmAyikameva nirupamopAyam / zArIramAnasAnekaduHkhanAzasya mokSasya // 2 // " tatra bodhAderadhikamayanaM-prApaNamadhyayanaM prapazcato vakSyamANazabdArtha, 'sAmAyika mityatra yaH sarvabhUtAnyAtmavat pazyati sa rAgadveSaviyuktaH samaH tasyA''yaH-pratikSaNaM jJAnAdiguNotkarSaprAptiH samAyaH, samo hi pratikSaNamapUrvaiH jJAnadarzanacaraNaparyAyairbhavATavIbhramaNahetusaMklezavicchedakairnirupamasukhahetubhiH saMyujyate, samAyaH prayojanamasyAdhyayanasya jJAnakriyAsamudAyarUpasyeti sAmAyika, samAya eva sAmAyika, tasya sAmAyikasya, 'Na'miti vAkyAlaGkAre, 'imetti amUni vakSyamANalakSaNAni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatrAdhyayanArthakathanavidhiranuyogaH, dvArANIva dvArANi mahApurasyeva sAmAyikasyAnuyogArtha-vyAkhyAnArtha dvArANyanuyogadvArANi, atra nagaradRSTAntaM varNayantyAcAryAH, yathA hi akRtadvAraM nagaramanagarameva bhavati, nirgamapravezopAyAbhAvato'nadhigamanIyatvAt, kRtaikadvikAdidvAramapi duradhigama kAryAtipattaye ca bhavati, caturmUladvAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigama kAryAnatipattaye ca saMpadyate, evaM sAmAyikapuramapyAdhigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM syAd, ekAdivArAnugatamapi duradhigamaM bhavet, saprabhedacaturdA // 44 // Jain Education For Private Personel Use Only rainelibrary.org
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In rAnugataM tu sukhAdhigamaM bhavati, ataH phalavA~stadadhigamArtho dvAropanyAsaH / kAni punastAnIti taddarzanArthamAha - 'tadyathe' tyAdi, tatropakramaNaM - dUrasthasya vastunastaiH taiH pratipAdanaprakAraiH samIpamAnIya nikSepayogyatAkaraNamupakramaH, upakrAntaM hi upakramAntargatabhedairvicAritaM hi nikSipyate nAnyatheti bhAvaH, upakramyate vA nikSepayogyaM kriyate'nena guruvAra yogenetyupakramaH, athavA upakramyate asmin ziSyazravaNabhAve satItyupakramaH, athavA upakramyate asmAdvinItavineyavinayAdityupakramaH, vinayenArAdhito hi gururnikSepayogyaM zAstraM karotIti bhAvaH, tadevaM karaNAdhikaraNApAdAna kArakairguruvAgyogAdayo'rthA bhedenoktAH, yadi tveko'pyanyata| ro'rthaH karaNAdikArakavAcyatvena vivakSyate tathApi na doSaH / evaM nikSepaNaM- zAstrAdernAmasthApanAdibhedairnyasanaM- vyavasthApanaM nikSepaH, nikSipyate - nAmAdibhedairvyavasthApyate anenAsminnasmAditi vA nikSepaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / evamanugamanaM - sUtrasyAnukUlamarthakathanamanugamaH, athavA anugamyate - vyAkhyAyate sUtramanenAsminnasmAditi vA'nugamaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / evaM nayanaM nayo nIyate paricchidyate anenAsminnasmAditi vA nayaH, sarvatrAnantadharmAdhyAsite vastunyekAMzagrAhako bodha ityarthaH / atra copakrAntameva nikSepayogyatAmAnItameva nikSipyata ityupakramAnantaraM nikSepa upanyastaH, nAmAdibhedairnikSiptameva cAnugamyata iti nikSepAnantaramanugamaH, anugamyamAnameva ca nayairvicAryate nAnyatheti tadanantaraM naya iti yathoktakrameNopanyAsaH phalavAniti // 59 // tatropakramo dvidhA, zAstrIya itarazca - lokaprasiddhaH, tatretarAbhidhitsayA prAha ainelibrary.org
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhA rIyA // 45 // SACROCCARDAMOLOGROCCAM se kiM taM uvakkame ?, 2 chavihe paNNatte, taMjahA-NAmovakkame ThavaNovakkame davvovakkame vRttiH khettovakkame kAlovakkame bhAvovakkame, nAmaThavaNAo gayAo, se kiM taM davyovakkame ?, upakra2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a, jAva jANagasarIrabhaviasa mAdhi rIravairitte davvovakkame tivihe paNNatte, taMjahA-sacitte acitte mIsae (sU060) 'uvakkame chavvihe paNNatte'ityAdi, atra kacidevaM dRzyate-'uvakkame duvihe paNNatte' ityAdi, ayaM ca pATha Adhuniko'yuktazca, "ahavA uvakkame chavihe paNNatte' ityAdivakSyamANagranthopanyAsasyAghaTamAnatAprasaGgAt, | yadi zAstrIyopakramo'tra pratijJAtaH syAttadA vakSyamANasUtramevaM syAt-'se kiM taM satthovakkame ?, stthovkkme| chabvihe paNNatte' ityAdi, na caivaM, tasmAnneha sUtre daividhyapratijJA, kinvitaropakramabhaNanaM cetasi vikalpya yathAnirdiSTameva sUtramuktamityalaM vistareNa, prakRtaM prastumaH-tatra nAmasthApanopakramavyAkhyA nAmasthApanAvazyakavyAkhyAnusAreNa kartavyA, dravyopakramavyAkhyA'pi dravyAvazyakavadeva yAvat 'se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte vvovakkame?' ityAdi, tatra dravyasya-naTAderupakramaNaM-kAlAntarabhAvinApi paryAyeNa sahedAnImevopAyavizeSataH saMyojanaM dravyopakramaH athavA dravyeNa-ghRtAdinA dravye-bhUmyAdau dravyataH-ghRtAderevopakramo dravyopakrama ityAdikArakayojanA vivakSayA kartavyeti / sa ca trividhaH prajJaptaH, tadyathA-sacittadravyaviSayaH // 45 // sacittaH, acittadravyaviSayo'cittaH, mizradravyaviSayastu mizraH, dravyopakrama iti vartate // 6 // SALALACEMARAL 4-594 Join Education Nijainelibrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM sacitte davvovakkame ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-dupae cauppae apae, ekike puNa duvihe paNNatte, taMjahA-parikame a vatthuviNAse a (sU0 61) tatra sacittadravyopakramastrividhaH, tadyathA-dvipadAnAM-naTanartakAdInAM catuSpadAnAm-azvahastyAdInAm , apadAnAm-AmrAdInAM, tatraikaikaH punarapi vidhA-parikarmaNi vastuvinAze ca, tatrAvasthitasyaiva vastuno guNavizeSAdhAnaM parikarma, tatra parikarmaNi parikarmaviSayo dravyopakramaH, yadA tu vastuno vinAza evopAyavize rupakramyate tadA vastunAzaviSayo dravyopakramaH, tatra dvipadAnAM naTanartakAdInAM ghRtAdyupayogena (yad) balavarNAdikaraNaM karNaskandhavardhanAdikriyA vA sa parikarmaNi sacittadravyopakramaH // 61 // dvividhamapyetamupakrama bibhaNiSurAha se kiM taM dupae uvakkame ?, 2 naDANaM naTTANaM jallANaM mallANaM muTTiyANaM velaMbagANaM kahagANaM pavagANaM lAsagANaM AikkhagANaM laMkhANaM maMkhANaM tUNaillANaM tuMbavINiyANaM kAvoyANaM mAgahANaM, se taM dupae uvakkame (sU0 62) KOREGALSCREASEARSAGAR 1kAvaDiANa pra. in Education lainelibrary.org
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 46 // Jain Education 64 atra nirvacanam - 'dupayANaM naDANa' mityAdi, tatra nATakAnAM nAdayitAro naTAsteSAM, 'nahANaM' ti nRtyavidhAyino nartakAsteSAM, 'jallANaM'ti jallA - varatrAkhelakAsteSAM rAjastotra pAThakAnAmityanye, 'mallANaM ti mallAHpratItAsteSAM, 'muTThiyANaM'ti mauSTikA ye muSTibhiH praharanti mallavizeSA eva teSAM, 'velaMbagANaM'ti viDambakAvidUSakA nAnAveSAdikAriNa ityarthaH teSAM, 'kahagANaM' ti kathakAnAM pratItAnAM 'pavagANaM'ti plavakA ye utpla vante gartAdikaM jhampAbhirlakSyanti nadyAdikaM vA taranti teSAM 'lAsagANaM'ti lAsakA ye rAsakAn gAyanti teSAM jayazabdaprayoktRNAM vA bhANDAnAmityarthaH, 'AikkhagANaM' ti ye zubhAzubhamAkhyAnti te AkhyAyakAsteSAM, 'lakhANaM'ti ye mahAvaMzAgramArohanti te laGkhAsteSAM, 'maMkhANaM'ti ye citrapaTAdihastA bhikSAM caranti te maGkhAsteSAM, 'tUNaillANaMti tUNAbhidhAnavAdyavizeSavatAM, 'tuMbavINiyANaM'ti vINAvAdakAnAM 'kAvoyANaM'ti kAvaDivAhakAnAM, 'mAgahANaMti maGgalapAThakAnAm, eSAM sarveSAmapi yad ghRtAdyupayogena balavarNAdikaraNaM varNaskandhavarddhanAdikriyA vA sa parikarmaNi sacittadravyopakramaH, yastu khaGgAdibhireSAM nAza evopakramyatesaMpAdyate sa vastunAze sacittadravyopakrama iti vAkyazeSaH / anye tu zAstragandharvannRtyAdikalAsampAdanamapi | parikarmaNi dravyopakrama iti vyAcakSate, etaccAyuktaM, vijJAnavizeSAtmakatvAt zAstrAdiparijJAnasya, tasya ca bhAvatvAditi, athavA yadyAtmadravyasaMskAramAtrApekSayA zarIravarNAdikaraNavaditthamucyate tarhyetadyaduSTameveti / 'se ta' mityAdi nigamanam // 62 // atha catuSpadAnAM dvividhamapyupakramaM vibhaNipurAha vRttiH upakramAdhi0 // 46 // jainelibrary.org
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM cauppae uvakkame ?, 2 cauppayANaM AsANaM hatthINaM iccAi, se taM cauppae uvakkame (sU0 63) atra nirvacanam-'cauppayANaM AsANaM hatthINa'mityAdi, azvAdayaH pratItA eva, teSAM zikSAguNavizeSakaraNaM parikarmaNi khaDgAdibhistveSAM nAzopakramaNaM vastunAze, sacittadravyopakrama itIhApi vaakyshessH| 'se ta'mityAdi nigamanam // 63 // athApadAnAM dvividhamapyupakramaM bibhaNiSurAha se kiM taM apae uvakkame?, 2 apayANaM aMbANaM aMbADagANaM iccAi, se taM apaovakkame, se taM sacittavyovakkame (sU064) atra nirvacanam-'apayANaM aMbANaM aMbADagANamityAdi, ihA''mrAdayo dezapratItA eva, navaraM 'cArANaMti yeSu cArakulikA utpadyante te cAravRkSAH, AmrAdizabdaizca vRkSAstatphalAni vA gRhyante, tatra vRkSANAM vRkSAyurvedopadezAdvArddhakyAdiguNApAdanaM tatphalAnAM tu gartaprakSepakodravapalAlasthaganAdinA Azveva pAkAdikaraNaM parikarmaNi zastrAdibhistu mUlata eva vinAzanaM vastunAze, sacittadravyopakrama ityatrApi vaakyshessH| se tamityAdi nigamanadvayam // 64 // athAcittadravyopakramaM vivakSurAha Jain Education For Private Personal use only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA upakramAdhi0 // 47 // se kiM taM acittadavvovakkame ?, 2 khaMDAINaM guDAINaM macchaMDINaM, se taM acittadavyova kame (sU0 65) 'acittavyovakkame ityAdi, khaNDAdayaH-pratItA eva, navaraM 'macchaMDI' khaNDazarkarA eteSAM khaNDAyacittadravyANAmupAyavizeSato mAdhuryAdiguNavizeSakaraNaM parikarmaNi sarvathA vinAzakaraNaM vastunAze, acittadravyopakrama ityatrApi vaakyshessH| 'se ta'mityAdi nigamanam // 65 // atha mizradravyopakramamAha se kiM taM mIsae davvovakkame ?, 2 se ceva thAsagaAyaMsagAimaMDie AsAi, se taM mIsae davyovakkame, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte dabovakkame, se taM no Agamao davvovakkame, se taM davvovakkame (sU066) sthAsako'zvAbharaNavizeSaH, Adarzastu vRSabhAdigrIvAbharaNaM, AdizabdAt kuGkamAdiparigrahaH / tatazca | teSAmazcAdInAmeDakAntAnAM kuGkamAdibhirmaNDitAnAM sthAsakAdibhistu vibhUSitAnAM yacchikSAdiguNavizeSakaraNaM khaDgAdibhirvinAzo vA sa mizradravyopakrama iti zeSaH / azvAdInAM sacetanatvAt sthAsakAdInAmacetanatvAt mizradravyatvamiha bhAvanIyam / atra ca saMkSiptatarA api vAcanAvizeSA dRzyante, te'pyuktAnusAreNa bhaavniiyaaH| 'se tamityAdi nigamanacatuSTayam / ukto dravyopakramaH // 66 // itaH kSetropakramamabhidhitsurAha // 47 // JainEducation For Private Personal Use Only N ainelibrary.org
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM khettovakkame ?, 2 japaNaM halakuliAIhiM khettAiM uvakkamijaMti, se taM khettome (sU067 ) kSetrasyopakramaH - parikarmavinAzakaraNaM kSetropakramaH, sa ka ityAha- 'khettovakkame jaM NaM halakuliAIhiM khetAI uvakamijjati' tti tatra halaM - pratItam, adhonibaddhatiryaktIkSNalohapaTTikaM, 'kulikaM' laghutaraM kASThaM tRNAdicchedArtha yat kSetre vAhyate tat marumaNDalAdiprasiddhaM kulikamucyate, tatazca yadatra halakulikAdibhiH kSetrApyupakramyante - bIjavapanAdiyogyatAmAnIyante sa parikarmaNi kSetropakramaH, AdizabdAdgajendrabandhanAdibhiH kSetrANyupakramyante vinAzyante sa vastunAze kSetropakramaH, gajendramUtrapurISAdidagdheSuhi kSetreSu bIjAnAmaprarohaNAd vinaSTAni kSetrANi iti vyapadizyante / Aha- yadyevaM kSetragatapRthivyAdidravyANAmeva etau parikarmavinAzI, itthaM ca dravyopakrama evAyaM kathaM kSetropakrama ? iti satyaM, kintu kSetramAkAzaM tasya cAmUrtatvAt mukhyatayopakramo na saMbhavati, kintu tadAdheyadravyANAM pRthivyAdInAM ya upakramaH sa kSetre'pi upacaryate, dRzyate ca AdheyadharmopacAra AdhAre, yathA maJcAH krozanti, uktaM ca- "khittamarUvaM niccaM na tassa parikammaNaM na ya viNAso / AheyagayavaseNa ukaraNaviNAsovayAro'ttha // 1 // " ityAdi, 'se ta' mityAdi nigamanam // 67 // idAnIM kAlopakramaH, tatra kAlo dravyaparyAya eva, dravyaparyAyau ca mecakamaNivat saMvalitarUpAviti dravyo1 kSetramarUpaM nityaM na tasya parikarma na ca vinAzaH | Adheyagatavazenaiva karaNavinAzopacAro'tra // 1 // Jain Education therational
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 48 // pakramAbhidhAne kAlopakrama ukta eva bhavati, athavA 'samayAvaliyamuhutte'ityAdirUpasya kAlasya khatame-21 vRttiH vopakramamabhidhitsurAha sUtrakAra: upakrase kiM taM kAlokkame ?, 2 ja NaM nAliAIhiM kAlassovakkamaNaM kIrai, se taM kAlovakkame (sU068) mAdhi | kAlasyopakramaH kAlopakramaH,sa ka ityAha-jaMNaM nAliAIhiM kAlassa uvakkamaNaM Namiti vAkyAlaGkAre, yadiha nAlikAdibhirAdizabdAt zaGkucchAyAnakSatracArAdiparigrahastaiH kAla upakramyate, sa kAlopakrama iti zeSaH, tatra nAlikA-tAmrAdimayaghaTikA tayA, zaGkucchAyAdinA vA nakSatracArAdinA vA etAvatpauruSyAdikAlo'tikrAnta iti yat parijJAnaM bhavati sa parikarmaNi kAlopakramaH, yathAvat parijJAnameva hi tasyeha parikarma, yattu nakSatrAdicAraiH kAlasya vinAzanaM sa vastunAze kAlopakramaH, tathAhi-anena grahanakSatrAdicAreNa vinAzita kAlo, na bhaviSyantyadhunA dhAnyAdisampattaya iti vaktAro bhavanti, uktaM ca pUjyaiH-"chAyAe~ nAliyAe va parikammaM se jahatyavinnANaM / rikkhAiyacArehi ya tassa viNAso vivjjaaso||1||" ityAdi, 'se tamityAdi nigamanam // 68 // atha bhAvopakramArthamAha se kiM taM bhAvovakkame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a, 1 chAyayA nAlikayA vA parikarma tasya yathArthavijJAnam / RkSAdikacAraizca tasya vinAzo viparyAsaH // 1 // // 48 // Jain Education and For Private & Personel Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamao jANae uvautte, noAgamao duvihe paNNatte, taMjahA-pasatthe a apasatthe a, tattha apasatthe DoDiNigaNiAamaccAINaM pasatthe gurumAINaM, se taM noAgamao bhAvovakkame, se taM bhAvovakkame, se taM uvakkame (sU0 69) bhAvopakramo dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-Agamatazca noAgamatazca, tatropakramazabdArthajJaH tatropayuktazcAgamato bhAvopakramaH, 'se kiM taM noAgamao'ityAdi, atrottaram-'noAgamao bhAvovakkame duvihe' ityAdi, ihAbhiprAyAkhyo jIvadravyaparyAyo bhAvazabdenAbhipretaH, uktaM ca-"bhAvAbhikhyAH paJca svabhAvasattAtmayonyabhiprAyAH" tatazca bhAvastha parakIyAbhiprAyasyopakramaNaM-yathAvat parijJAnaM bhAvopakramaH, sa ca dvividhA-prazasto'prazastazceti, tatrAprazastAbhidhitsayA Aha-se kiM tamityAdi / atra nirvacanam-'appasatthe DoDiNigaNiAamaccAINaM'ti idamiha tAtparyam-brAhmaNyA vezyayA amAtyena ca yat parakIyabhAvasya yathAvat parijJAnalakSaNamupakramaNaM kRtaM so'prazastabhAvopakramaH, saMsAraphalatvAt, tatra kathaM brAhmaNyAdibhiH parabhAvopakramaNamakArIti?, atrocyate, ekasyA brAhmaNyAstisraH putrikAH, tAsAM ca pariNayanAnantaraM tathA karomi yathaitAH sukhitA bhavantIti vicintya mAtA jyeSThaduhitaraM pratyavocat-yaduta tvayA''vAsabhavanasamAgame khabhartA 1 praznottaralekhamUlakAdarzAnusAreNa vRttiratra. anu. lain Education a l For Private Personel Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi.. // 49 // kaJcidaparAdhamudbhAvya mUrdhni pAdaprahAreNa hantavyo, hatazca yadanutiSThati tanmamA''khyeyaM, kRtaM ca tayA tathaiva, so'pyatilehataralitamanA ayi priyatame! pIDitaste sukumAlazcaraNo bhaviSyatItyabhidhAnapUrvakaM tasyAcaraNopamardanaM cakAra, amuM ca vyatikaraM sA mAtre niveditavatI, sA'pyupakrAntajAmAtRbhAvA hRSTA duhitaraM pratyavAdIt-putrike! yad rocate tat tvadIyagRhe kuru tvaM, na tavAvacanakaro bhartA bhaviSyatIti / dvitIyA'pi tathaiva zikSitA, tayA'pi ca tathaiva khabhA zirasi prahataH, kevalamasau naitacchiSTAnAM yujyata ityAdi kiJcit kopaM kRtvA nivartitaH, amuM ca vyatikaraM sA mAtre niveditavatI, hRSTA putrIM pratyavAdIt-putrike! tvadbhartA kSaNamekaM ruSitvA sthAsyati / evaM ca tRtIyayA'pi prahataH, kevalamamunA samucchaladatucchakopena uktam-kulInA tvaM?, yaivaM ziSTajanAnucitaM ceSTase ityAdyabhidhAya gADhaM kudRyitvA gRhAnniSkAzitA, tayA cA''gatya sarva mAtre niveditaM, tayA'pi vijJAtajAmAtRbhAvayA gatvA tatsamIpe vatsa! kulasthitirasmAkamiyaM yaduta prathamasamAgame vadhvA varasyetthaM kartavyamityAdi kizcidabhidhAya kathamapyanunayito'sau, duhitA ca proktA-vatse! durArAdhaste bhartA bhaviSyati, paramadevatAvadapramattayA samArAdhanIya iti|| tathaikasminnagare catuHSaSTivijJAnasahitA gaNikA, tayA ca parAbhiprAyaparijJAnArtha ratibhavanabhittiSu svakhavyApAraM kurvatyaH sarvA api rAjaputrAdijAtayazcitrakarmaNi lekhitAH, tatra ca yaH kazcid rAjaputrAdirAgacchati sa tatraiva kRtAbhyAsatayA svakIyakhakIyavyApArameva 1kSaNamekaM jhaSitvA uparataH, tasmi~zca tayA mAtunivedite mAtrA proktam-vatse ! tvamapi yatheSTaM tvadgRhe vijRmbhakha, kevalaM (iti pA.) 2 nUnaM pra. C // 49 // For Private & Personel Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASSACROSALASS 4 bADhaM prazaMsati, tato'sau vilAsinI rAjaputrAdInAmanyataratvena taM vinizcitya yathaucityenopacarati, Anu kUlyenopacaritAzca bhujaGgAH pracurataramarthajAtaM tasyai prayacchantIti // tathaikasminnagare kazcidrAjA amAtyena sahAzvavAhanikAyAM nirgataH, tatra ca pathi gacchatA rAjaturaGgamena kutracit khilapradeze prazravaNamakAri, taca tatpradeze pRthivyAH sthiratvena baddhacchillarakaM cireNApyazuSkaM vyAvartamAno rAjA tathaiva vyavasthitamadrAkSIt, cirAvasthAyijalaM zobhanamatra pradeze taDAgaM bhavatIti cintayazciramavalokitavA~zca, tadigitAkAraparijJAnakuzalatayA cAmAtyena rAjJA'bhaNitenApi viditatadabhiprAyeNa khAnitaM tatra pradeze mahAsaraH, tatpAlyAM ca ropitAH sarvatukapuSpaphalasamRddhayo nAnAjAtIyatarunivahAH, anyadA ca tenaiva pradezena gacchatA bhUpena dRSTaM, pRSTaM cAho! mAnasasarovadramaNIyakaM kenedaM khAnitam ?, amAtyo jagAda-bhavadbhireva, rAjA savismayaM prAha-kadA kazca mayaitatkaraNAya nirUpita iti, ataH sacivo yathAvRttaM sarva kathitavAn, aho! paracittopalakSakatvamamAtyasyeti vicintya parituSTo rAjA tasya vRttiM varddhayAmAseti // tadevamityA(vamA)dikaH saMsAraphalo'paro'pyaprazastabhAvopakramaH / atha prazastabhAvopakramamAha-'pasattho gurumAINaM ti, tatra zrutAdinimittaM gurvAdInAM yadbhAvopakramaNaM sa prazastabhAvopakramaH / Aha-nanvanuyogadAravicAro'tra prakrAntaH, anuyogazca vyAkhyAnam , tatazca yadeva tadupakAri kiJcit tadeva vaktavyaM bhavati, gurubhAvopakramastvaprastuto, vyAkhyAnAnupakAritvAt, tadetadayuktaM, gurubhAvopakramasyaiva mukhyavyAkhyAnatvAt, uktaM ca-"gurvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti sarve USAUNCLECREENSANGALOSSUS Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only aww.jainelibrary.org
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA- vRttiH upakramAdhi rIyA // 50 // 'pi / tasmAda gurAdhanapareNa hitakAviNA bhAvyam // 1 // " anyacca-"juttaM gurumaNagahaNaM nAUNa tayaM jahahiyaM ttto|jh hoi suppasannaM taha jaiyavvaM guNatthIhiM // 1 // gurucittAyattAI vakkhANaMgAi jeNa svvaaii| teNa jaha suppasannaM hoi tayaM taM tahA kujA // 2 // AgAriMgiyakusalaM jai seyaM vAyasaM vae pujaa| taha viya se navi kUDe virahammi ya kAraNaM pucche // 3 // nivapucchieNa bhaNio guruNA gaMgA kaomuhI vhii| saMpAiyavaM sIso jaha taha savvattha kAyavvaM // 4 // " ityAdi / bhavatvevaM tarhi bhAvopakramasya sArthakatvaM, zeSAstu nAmasthApanAdravyAzupakramA anarthakA eva, naitadevaM, yato gurostathAvidhaprayojanotpattau tacittaprasAdanArthamevAzanapAnavasnapAtrauSadhAdi dravyaM vyAkhyAsthAnAdi kSetraM pravrajyAlagnAdikAlamupakramato vineyasya dravyakSetrakAlopakramA api sArthakA eva, nAmasthApanopakramau tu prakRtAnupayogitve'pyupakramasAmyAdatrokto, athavA sarve'pyamI prakRtAnupayogino'pyanyatropayokSyante upakramasAmyAcAtroktA ityadoSaH // 69 // tadevaM laukikopakramaprakAreNokta upakramaH, sAmprataM tu tameva zAstrIyopakramalakSaNena prakArAntareNAbhidhitsurAha 1yuktaM gurumanograharNa jJAtvA takat yathAsthitaM tataH / yathA bhavati suprasannaM tathA yatitavyaM guNArthibhiH // 1 // gurucittAyattAni vyAkhyAnAGgAni yena sanirvANi / tena yathA suprasannaM bhavati takattattathA kuryAt // 2 // AkAregitakuzalaM yadi zvetaM vAyasaM vadeyuH pUjyAH / naiva teSAM vacanaM kUTayet virahe ca kAraNaM pR cchet // 3 // nRpapRSTena bhaNito guruNA gaGgA kutomukhI vahati ? / sampAditavAn ziSyo yathA tathA sarvatra kartavyam // 4 // // 50 // Jain Education Malainelibrary.org
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In % ** ahavA uvakame chavvihe paNNatte, taMjahA- ANupuvvI 1 nAmaM 2 pamANaM 3 vattavvayA 4 atthAhigAre 5 samoAre 6 ( sU070) athavA anantaraM yaH prazasta bhAvopakramaH uktaH sa hi dvividho draSTavyo- gurubhAvopakramaH zAstra bhAvopakramazca, zAstralakSaNo bhAvaH zAstrabhAvastasyopakramaH zAstrabhAvopakramaH, tatraikena gurubhAvopakramalakSaNena prakAreNoktaH, atha dvitIyena zAstrabhAvopakramalakSaNena prakArAntareNa tamabhidhitsurAha - 'ahavA uvakkame' ityAdi, 'athave' ti pakSAntarasUcakaH, upakramaH prathamapAtanApakSe zAstrIyopakramo dvitIyapAtanApakSe tu zAstrabhAvopakramaH, 'SaDvidhaH SaTdmakAraH prajJaptaH, tadyathA-AnupUrvI 1 nAma 2 pramANaM 3 vaktavyatA 4 arthAdhikAraH 5 samavatAraH 6 / puteSAM tu zabdavyutpattyAdikharUpaM yathAvasaraM purastAdeva vakSyAmaH // 70 // tatrA''nupUrvI kharUpanirUpaNArthamAha se kiM taM ANupuvvI 1, 2 dasavihA paNNattA, taMjahA - nAmANupuvvI 1 ThavaNANupuvvI 2 davvANupuvvI 3 khettANupuvvI 4 kAlANupuvvI 5 ukkittaNANupuvvI 6 gaNaNANupuvvI 7 saMThANANupuvvI 8 sAmAArIANupuvvI 9 bhAvANupuvvI 10 ( sU0 72 ) atha kiM tadAnupurvIvastviti praznArthaH / atra nirvacanam - 'ANuputrvI dasavihe tyAdi, iha hi pUrva pratha ainelibrary.org
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA vRttiH upakramAdhi0 rIyA // 51 // 4 mamAdiriti paryAyAH, pUrvasya anu-pazcAdanupUrva, 'tasya bhAva' iti yaNpratyaye striyAmIkAre cAnupUrvI anukramo'nuparipATIti paryAyAH, jyAdivastusaMhatirityarthaH / iyamanupUrvI 'dazavidhA' dazaprakArA prajJaptA, tadyathAnAmAnupUrvI sthApanAnupUrvI dravyAnupUrvI kSetrAnupUrvI kAlAnupUrvI utkIrtanAnupUrvI gaNanAnupUrvI saMsthAnAnupUrvI sAmAcAryAnupUrvI bhAvAnupUrvIti // 71 // nAmaThavaNAo gayAo, se kiM taM davANupuvvI ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davvANupuvvI ?, 2 jassa NaM ANupuvitti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva no aNuppehAe, kamhA ?, aNuvaogo davvamitikaDu, Negamassa NaM ego aNuvautto Agamao egA davvANupuvI jAva kamhA ? jai jANae aNuvautte na bhavai, se taM Agamao davvANupuvI / se kiM taM noAgamao davANupuvI ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-jANayasarIradavvANupuvvI bhaviasarIradavvANupuvI jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvANupubbI / se kiM taM jANayasarIradavvANupuvvI ?, 2 payatthAhigArajANayassa jaM sa haa||51|| Jain Education For Private Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIrayaM vavagayacuyacAviyacattadehaM sesaM jahA davvAvassae tahA bhANiavvaM, jAva se taM jANayasarIradavvANupuvvI / se kiM taM bhaviasarIradavvANupuvvI ?, 2 je jIve joNI jammaNanikkhaMte sesaM jahA davvAvassae jAva se taM bhaviasarIradavvANupuvvI / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIrakhairittA davvANupuvvI ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA - uvaNihiA ya aNovaNihiA ya, tattha NaM jA sA uvaNihiA sA ThappA, tattha NaM jA sA aNovaNihiA sA duvihA paNNattA, taMjahA - negamavavahArANaM saMgahassa ya (sU0 72 ) atra nAmasthApanAnupUrvIsUtre nAmasthApanAvazyakasUtravyAkhyAnusAreNa vyAkhyeye, dravyAnupUrvIsUtramapi dravyAvazyakavadeva bhAvanIyaM, yAvat 'jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvANupubvI duvihetyAdi, tatra nidhAnaM nidhirnikSepo nyAso viracanA prastAraH sthApaneti paryAyAH, tathA ca loke - 'nidhehIdaM nihitamidamityatra nipUrvasya dhAgo nikSepArthaH pratIyata eva, upa-sAmIpyena nidhirupanidhiH- ekasmin vivakSite'rthe pUrva vyavasthA| pite tatsamIpa evAparAparasya vakSyamANapUrvAnupUrvyAdikrameNa yannikSepaNaM sa upanidhirityarthaH, upanidhiH prayo
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 vRttiH maladhArIyA mAdhi0 janaM yasyA AnupUrvyAH sA aupanidhikIti prayojanArthe ikaNpratyayaH, sAmAyikAdhyayanAdivastUnAM vakSyamANapUrvAnupUrvyAdiprastAraprayojanA AnupUrvI aupanidhikItyucyata iti tAtparyam / anupanidhirvakSyamANapUrvAnupUAdikrameNAviracanaM prayojanamasyA ityanaupanidhikI, yasyAM vakSyamANapUrvAnupUAdikrameNa viracanA na kriyate sA vyAdiparamANuniSpannaskandhaviSayA AnupUrvI anaupanidhikItyucyate iti bhaavH| Aha-nanvAnupUrvI paripATirucyate, bhavatA ca tryaNukAdiko'nantANukAvasAna ekaikaH skandho'naupanidhikyAnupUrvItvenAbhipreto, na ca skandhagatatryAdiparamANUnAM niyatA kAcit paripATirasti, viziSTaikapariNAmapariNatatvAt teSAM, tat kathamihAnupUrvItvaM ?, satyaM, kintu vyAdiparamANUnAmAdimadhyAvasAnabhAvena niyataparipATyA vyavasthApanayogyatA'stIti yogyatAmAzrityAtrApyAnupUrvItvaM na virudhyate / 'tattha Na' mityAdi, tatra yA'sAvI panidhikI dravyAnupUrvI sA sthApyA-sA nyAsikI tiSThatu tAvadalpataravaktavyatvena, tasyA upari vakSyamANahai tvAditi bhAvaH / anaupanidhikI tu pazcAnnirdiSTA'pi bahutaravaktavyatvena prathamaM vyAkhyAyate, bahutaravakta-* vyatve hi vastuni prathamamucyamAne'lpataravaktavyavastugataH kazcidarthastanmadhye'pyukta eva labhyate iti guNAdhikyaM paryAlocya sUtrakAro'naupanidhikyAH kharUpaM vivarISurAha-'tattha Na' mityAdi, tatra yA'sAvanaupa|nidhikI dravyAnupUrvI sA nayavaktavyatAzrayaNAt dravyAstikanayamatena dvividhA prajJaptA, tadyathA-naigamavyavahArayoH saGgrahasya ca, naigamavyavahArasaMmatA saGgrahasaMmatA cetyarthaH, ayamana bhAvArtha:-ihaughataH sapta nayA Jain Education in For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanti naigamAdayaH, uktaM ca-"naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirudaivaMbhUtA nayAH" ete ca dravyAstikaparyAyAstikalakSaNe nayadye'ntarbhAvyante, dravyameva paramArthato'sti na paryAyA ityabhyupagamaparo dravyAstikaH, paryAyA eva vastutaH santi na dravyamityabhyupagamaparaH paryAyAstikaH, tatrA''dyAstrayo dravyAstikAH, zeSAstu paryAyAstikAH, punadravyAstiko'pi sAmAnyato dvividho-vizuddho'vizuddhazca, tatra naigamavyavahArarUpo'vizuddhaH, saGgraharUpastu vizuddhaH, katham !-yato naigamavyavahArAvanantaparamANvanantadvayaNukAdhanekavyaktyAtmakaM kRSNAdyanekaguNAdhAraM trikAlaviSayaM vA vizuddhaM dravyamicchataH, saGgrahazca paramANvAdikaM paramANvAdisAmyAdekaM tirobhUtaguNakalApamavidyamAnapUrvAparavibhAgaM nityaM sAmAnyameva dravyamicchati, etacca kilAnekatAdyabhyupagamakalaGkenAkalaGkitatvAcchuDaM, tataH zuddhadravyAbhyupagamaparatvAdayameva zuddhaH / atra ca dravyAnupUryeba vicArayituM prakrAntA, ataH zuddhAzuddhakharUpaM dravyAstikamatenaivAsau darzayiSyate na paryAyAstikamatena, paryAyavicArasyAprakrAntatvAdityalaM vistareNa // 72 // tatra naigamavyavahArasaMmatAmimAM darzayitumAha se kiM taM negamavavahArANaM aNovaNihiA davvANupubvI ?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahA-aTupayaparUvaNayA 1 bhaMgasamukttiNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3 samoAre 4 aNugame 5 (sU073) Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Rinelibrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 53 // atra nirvacanam-'negamavavahArANaM aNovaNihiA vANupuvvI paMcavihe'tyAdi, arthpdprruupnntaadibhiH| vRttiH paJcabhiH prakArairvicAryamANatvAt paJcavidhA-paJcaprakArA prajJaptA, tadyathA-arthapadaprarUpaNatA bhaGgasamutkIrtanatA upakrabhaGgopadarzanatA samavatAro'nugamaH / ebhiH paJcabhiH prakArai gamavyavahAranayamatena anaupanidhikyAH dravyAnu- mAdhi. pUAH kharUpaM nirUpyata itIha tAtparyam / tatra aryata ityarthaH-tryaNukaskandhAdistayuktaM tadviSayaM vA padamAnupUrvyAdikaM tasya prarUpaNaM-kathanaM tadbhAvo'rthapaprarUpaNatA, iyamAnupUAdikA saMjJA ayaM ca tadabhidheyasyaNukAdirarthaH saMjJItyevaM saMjJAsaMjJisambandhakathanamAtraM prathamaM kartavyamiti bhAvArthaH / teSAmevAnupUrvyAdipadAnAM samudira tAnAM vakSyamANanyAyena sambhavino vikalpA-bhaGgA ucyante, bhajyante vikalpyante itikRtvA, teSAM samutkIrtanaM-samuccAraNaM bhaGgasamutkIrtanaM, tadbhAvo bhaGgasamutkIrtanatA, AnupUrvyAdipadaniSpannAnAM pratyekabhaGgAnAM yAdisaMyogabhaGgAnAM ca samuccAraNamityarthaH / teSAmeva sUtramAtratayA anantarasamutkIrtitabhaGgAnAM pratyekaM vAbhidheyena tryaNukAdyarthena sahopadarzanaM bhaGgopadarzanaM, tadbhAvo bhaGgopadarzanatA / bhaGgasamutkIrtane bhaGgakaviSayaM sUtrameva kevalamuccAraNIyaM, bhaGgopadarzane tu tadeva khaviSayabhUtenArthena sahoccArayitavyamiti vizeSaH / tathA teSAmevAnupUrvyAdidravyANAM svasthAnaparasthAnAntarbhAvacintanaprakAraH samavatAraH / tathA teSAmeva AnupUrvyAdidravyANAM satpa-16 daprarUpaNAdibhiranuyogadArairanugamanaM-vicAraNamanugamaH // 73 // tatrA''dyabhedaM vivarISurAha se kiM taM negamavavahArANaM aTrapayaparUvaNayA ?, 2 tipaesie ANupuvI cauppaesie ASALISASIRISAARISTOCRARASOS // 5 Jain Education Inted. For Private & Personel Use Only KIRinelibrary.org
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ HASSASSINAUGUSTO ANupuvvI jAva dasapaesie ANupubbI saMkhejapaesie ANupuvvI asaMkhijapaesie ANupuvvI aNaMtapaesie ANupuvvI, paramANupoggale aNANuputvI, dupaesie avattavvae, tipaesiA ANupuvvIo jAva aNaMtapaesiAo ANupubbIo, paramANupoggalA aNANupuvvIo, dupaesiAiM avattavvayAiM, se taM gamavavahArANaM aTupayaparUvaNayA (sU074) . atha keyaM naigamavyavahArayoH sammatA arthapadaprarUpaNateti, anottaramAha-'negamavavahArANa'mityAdi, tatra trayaH pradezA:-paramANutrayalakSaNA yatra skandhe sA AnupUrvItyucyate, evaM yAvadanantA aNavo yatra so'nantANukaH so'pyAnupUrvItyucyate, 'paramANupoggale'tti ekaH paramANuH paramANvantarAsaMsakto|'nAnupUrvItyabhidhIyate, do pradezau yatra sa dvipradezikaH skandho'vaktavyakamityAkhyAyate, bahavatripadezikAdayaH skandhA AnupUyoM, bahavazcaikAkiparamANavo'nAnupUyo, bahUni ca vyaNukaskandhadravyANyavaktavyakAni / AnupUA prakrAntAyAmanAnupUrvyavaktavyakayoH prarUpaNamasaGgatamiti cet, na, tatpratipakSatvAtta yorapi prarUpaNIyatvAt, pratipakSaparijJAne ca prastutavastunaH sukhAvaseyatvAditi bhAvArthaH / ihA''nupUrvI 8 hai anuparipATiriti pUrvamuktaM, sA ca yatraivAdimadhyAntalakSaNaH sampUrNo gaNanAnukramo'sti taMtraivopapadyate, nA Jan Education For Private Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi0 // 54 // nyatra, etacca tripradezikAdiskandheSveva, tathAhi-yasmAt paramasti na pUrva sa AdiH, yasmAt pUrvamasti na paraM so'ntaH, tayozcAntaraM madhyamucyate, ayaM ca saMpUrNo gaNanAnukramastripradezAdiskandha eva, na paramANI, tasyai& kadravyatvenAdimadhyAntavyavahArAbhAvAd, ata evAyamanAnupUrvItvenokto, nApi dyaNukaskandhaH, tatrApi madhyAbhAvena sampUrNagaNanAnukramAbhAvAd, atrA''ha-nanu-pUrvasyAnu pazcAdanupUrva tasya bhAva AnupUrvIti pUrva vyAkhyAtam, etaca vyaNukaskandhe'pi ghaTata eva, paramANudvayasyApi parasparApekSayA pUrvapazcAdbhAvasya vidyamAnatvAt, tataH sampUrNagaNanAnukramAbhAve'pi kasmAdayamapyAnupUrvI na bhavati ?, naitadevaM, yato yathA medike kacit padArthe madhye'vadhau vyavasthApite loke pUrvAdivibhAgaH prasiddhastathA yadyatrApi syAttadA syAdapyevaM, na caivamatrAsti, madhye'vadhibhUtasya kasyacidbhAvato'sAGkaryeNa pUrvapazcAdbhAvasyAsiddhatvAt, yadyevaM paramANuvada dyaNukaskandho'pyanAnupUrvItvena kasmAnocyate ?, satyaM, kintu parasparApekSayA pUrvapazcAdbhAvamAtrasya sadbhAvAdevamapyabhidhAtumazakyo'sau, tasmAdAnupUya'nAnupUrvIprakArAbhyAM vaktumazakyatvAdvaktavyakameva vyaNukaskandhaH, tasmAdvyavasthitamidam-AdimadhyAntabhAvenAvadhibhUtaM madhyavartinamapekSyAsAGkaryeNa mukhyasya pUrvapazcAdbhAvasya sadbhAvAt tripradezAdiskandha evA''nupUrvI, paramANustUktayuktyA'nAnupUrvI, vyaNuko'vaktavyakaH, ityevaM saMjJAsaMjJisambandhakathanarUpA arthapadaprarUpaNA kRtA bhavati / yadyevaM tripradezikA AnupUrvya ityAdibahuvacananirdezaH kimarthaH ?, ekatvamAtreNaiva saMjJAsaMjJisambandhakathanasya siddhatvAt, satyaM, kintvAnupUrvyAdivabyANAM pratibheda-15 Jain Education For Private Personal use only Frijainelibrary.org
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ manantavyaktikhyApanArtho naigamavyavahArayoritthaMbhUtAbhyupagamapradarzanArthazca bahutvanirdeza ityadoSaH / atrA''hananvanAnupUrvIdravyamekena paramANunA niSpadyate, avaktavyakadravyaM paramANuyena, AnupUrvIdravyaM tu jaghanyato'pi paramANunayeNeti, itthaM dravyavRddhyA pUrvAnupUrvIkramamAzritya prathamamanAnupUrvI tato'vaktavyakaM tatazcA''nupUrvItyevaM nirdezo yujyate, pazcAnupUrvIkramAzrayeNa tu vyatyayena yuktaH, tat kathaM kramadvayamulladhyAnyathA nirdezaH kRtaH?, satyametat, kintvanAnupUrvyapi vyAkhyAnamiti khyApanArthaH, yadivA tryaNukacaturaNukAdInyAnupUrvIdravyANyanAnupUrvyavaktavyakadravyebhyo bahUni tebhyo'nAnupUrvIdravyANyalpAni tebhyo'pyavaktavyakadravyANyalpatarANItyatraiva valakSyate, tatazcetthaM dravyahAnyA pUrvAnupUrvIkramanirdeza evAyamityalaM vistareNa / 'se tamityAdi nigamanam // 7 // eAe NaM negamavavahArANaM aTupayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM negamavava_ hArANaM aTThapayaparUvaNayAe bhaMgasamukittaNayA kajjai (sU075) * 'eAe NamityAdi, 'etayA'arthapadaprarUpaNatayA kiM prayojanamiti, atrA''ha-etayA' arthapadaprarUpaNatayA : bhaGgasamutkIrtanA kriyate, idamuktaM bhavati-arthapadaprarUpaNatAyAM saMjJAsaMjJivyavahAro nirUpitastasmiMzca satyevaM bhaGgakAH samutkIrtayituM zakyante, nAnyathA, saMjJAmantareNa nirviSayANAM bhaGgAnAM prarUpayitumazakyatvAt, tasmAd yuktamuktam-etayA-arthapadaprarUpaNatayA bhaGgasamutkIrtanA kriyata iti // 75 // tAmeva bhaGgasamutkIrtanAM nirUpayitumAha anu. 10 Jain Education inteAI For Private & Personel Use Only H ainelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. 'maladhA rIcA upakra mAdhi. SECRECE se kiM taM negamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA ?, 2 atthi ANupuThavI 1 atthi aNANuputvI 2 atthi avattavvae 3 asthi ANupuvvIo 4 atthi aNANupuvIo 5 asthi avattavvayAiM 6 / ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvvI a 1 ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvIo a 2 ahavA atthi ANupuvIo a aNANupuvvI a 3 ahavA asthi ANuputvIo a aNANuputvIo a 4 ahavA atthi ANupuvvI a avattavvae a 5 ahavA asthi ANupuvvI a avattavvayAiM ca 6 ahavA asthi ANupuvvIo a avattavvae a 7 ahavA atthi ANupuvvIo a avattavvayAiM ca 8 ahavA atthi aNANupuvvI a avattavvae a 9 ahavA atthi aNANupuvI a avattavvayAiM ca 10 ahavA atthi aNANupuvvIo a avattavvae a 11 ahavA atthi aNANupuvvIo a avattavvayAiM ca 12 / ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvvI a avattavbae a1 ahavA atthi ANupuvI a aNANupuvI a avattavva // 55 // Shin Educhland For Private & Personal use only Indajainelibrary.org
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAiM ca 2 ahavA atthi ANuputvI a aNANupuvvIo a avattavvae a 3 ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvvIo a avattavvayAiM ca 4 ahavA atthi ANupuvIo a aNANupuvvI a avattavvae a5 ahavA atthi ANupuvIo a aNANupuvvI a avattavbayAI ca 6 ahavA atthi ANupuvvIo a aNANupuvIo a avattavvae a 7 ahavA atthi ANupuvIo a aNANupuvvIo a avattavvayAiM ca 8 ee aDa bhaMgA / evaM sabve'vi chavvIsaM bhaMgA / se taM negamavavahArANaM bhaMgasamuktti___NayA (sU076) prazne'tra cAnupUrvyAdipavayeNaikavacanAntena trayo bhaGgA bhavanti, bahuvacanAntenApi tena traya eva bhaktAH, evamete'saMyogataH pratyekaM bhaGgAH SaD bhavanti, saMyogapakSe tu padatrayasyAsya trayo dikasaMyogAH, ekaikamiMstu |vikasaMyoge ekavacanabahuvacanAbhyAM caturbhaGgIsadbhAvataH triSvapi dikayogeSu dvAdaza bhaGgAH saMpadyante, trikayogastvatraika eva, tatra ca ekavacanabahuvacanAbhyAmaSTau bhaGgAH sarve'pyamI ssddviNshtiH| atra sthApanA ceyam SSSS Jain Education i www.minelibrary.org For Private Personal use only n
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 56 // AnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 avaktavyakaH 1 AnupUrvyaH 3 anAnupUrvyaH 3 avaktavyakAH ityekavacanAntAstrayaH bahuvacanAntAstrayaH AnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 AnupUrvI 1 anAnupUrvyaH 3 3 AnupUrvyaH 3 AnupUrvI 1 AnupUrvI 1 AnupUrvyaH 3 AnupUrvyaH 3 anAnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 anAnupUrvyaH 3 anAnupUrvyaH 3 anAnupUrvI 1 anAnupUrvyaH 3 avaktavyakaH 1 avaktavyakAH 3 avaktavyakaH 1 avaktavyakAH 3 avaktavyakaH 1 avaktavyakAH 3 avaktavyakaH 1 avaktavyakA 3 1 dvikayoge caturbhaGgI / 12 dvikayoge 4 / 3 dvikayoge 4 / avaktavyakaH 1 avatavyakAH 3 avaktavyakaH 1 avaktavyakAH 3 avaktavyakaH 1 avaktavyakAH 3 avaktavyakAH 3 avaktavyakaH 1 anAnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 anAnupUvyaH 3 anAnupUrvyaH 3 AnupUrvI 1 AnupUrvI 1 AnupUrvI 1 AnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 pUrvI 1 anAnupUrvyaH 3 anAnupUrvyaH 3 tehElle * AnupUrvyAH 3 trikasaMyoge'STau bhaGgAH AnupUrvyaH 3 :pehfille vRti upakra mAdhi0 // 56 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarve'pi SaDaviMzatireva, ete cottaraM prayacchatA anenaiva krameNa sUtre'pi likhitAH santIti bhAvanIyAH / atha kimarthaM bhaGgakasamutkIrtanaM kriyata iti ceda, ucyate, ihAnupUrvyAdibhistribhiH padairekavacanAntabahuvacanAntaiH pratyekacintayA saMyogacintayA ca SaDviMzatirbhaGgAH saMjAyante, teSu ca madhye yena kenacidbhaGgena vaktA dravyaM vaktumicchati tena pratipAdayituM sarvAnapi pratipAdanaprakArAnanekarUpatvAnnaigamavyavahAranayAvicchata iti pradapArzanArtha bhaGgakasamutkIrtanamiti / 'se tamityAdi nigamanam // 76 // uktA bhaGgasamutkIrtanatA, atha bhaGgo-1 padarzanatAM pratipipAdayiSurAha eAe NaM negamavavahArANaM bhaMgasamukittaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM negamavavahA rANaM bhaMgasamukittaNayAe bhaMgovadaMsaNayA kIrai sU0 (77) 'etayA' bhaGgasamutkIrtanatayA kiM prayojanamiti, anottaramAha-eAe Na'mityAdi, 'etayA' bhaGgasamukIrtanatayA bhaGgopadarzanatA kriyate, idamuktaM bhavati-bhaGgasamutkIrtanatAyAM bhaGgakasUtramuktaM, bhaGgopadarzanatAyAM tasyaiva vAcyaM tryaNukaskandhAdikaM kathayiSyate / tacca sUtre samutkIrtita eva kathayituM zakyate, vAcakamantareNa vAcyasya kathayitumazakyatvAd , ato yuktaM bhaGgakasamutkIrtanatAyAM bhaGgopadarzanatAprayojanam / atrA''hananu bhaGgopadarzanatAyAM vAcyasya vyaNukaskandhAdeH kathanakAle AnupUrvyAdisUtraM punarapyutkIrtayiSyati, tat 1 utkarSayiSyati pra. JainEducation inER For Private Personel Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 57 // Jain Education Int kiM bhaGgasamutkIrtanatayA prayojanamiti, satyaM, kintu bhaGgasamutkIrtanatAsiddhasyaiva sUtrasya bhaGgopadarzanatAyAM vAcyavAcakabhAvasukhapratipattyarthaM prasaGgataH punarapi samutkIrtanaM kariSyate, na mukhyatayetyadoSaH, yathA hi 'saMhitA ca padaM caivetyAdivyAkhyAkrame sUtraM saMhitAkAle samuccAritamapi padArthakathanakAle punarapyarthakadhanArthamuccAryate tadvadatrApIti bhAvaH // 77 // atha keyaM punarbhaGgopadarzanateti praznapUrvakaM tAmeva nirUpayitumAha se kiM taM negamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA ?, 2 tipaesie ANupuvvI 1 paramANupogale aNANupuvI 1 dupae sie avattavvae 2, ahavA tipaesiyA ANupuvvIo paramANupoggalA aNANupuvvIo dupaesiyA avattavvayAI 3, ahavA tipaesie a paramANupuggale a ANupuvvI a aNANupuvvI a 4 caubhaMgo, ahavA tipaesie ya dupasie a ANupuvvI a avattavvae ya caubhaMgo, ahavA paramANupoggale ya dupaesie ya aNANupuvvI ya avattavvae ya caubhaMgo 12, ahavA tipaesie a para 1 dvAdazabhaGgako lekhaH pra. vRttiH upakramAghi 0 // 57 // inelibrary.org
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANupoggale a dupaesie a ANupuvI a aNANupuvvI a avattavvae a 1 ahavA tipaesie a paramANupoggale a dupaesiA ya ANuputvI a aNANupuvvI a avattavvayAiM ca 2 ahavA tipaesie a paramANupuggalA a dupaesie ya ANupuvI a aNANuputvIo a avattavvae a 3 ahavA tipaesie a paramANupoggalA ya dupaesiyA a ANupuvvI a aNANupuvvIo a avattavvayAiM ca 4 ahavA tipaesiA ya paramANupoggale a dupaesie ya ANupuvvIo a aNANuputvI a avattavvae a 5 ahavA tipaesiA ya paramANupoggale a dupaesiA ya ANupuvvIo a aNANupuvvI a avattavvayAiM ca 6 ahavA tipaesiA ya paramANupoggalA ya dupaesie a ANupuvvIo a aNANupuvvIo ya avattavvae ya 7 ahavA tipaesiA ya paramANupoggalA a dupaesiA ya ANupuvvIo a aNANupubbIo a avattavvayAiM ca 8 / se taM negamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA (sU078) NAGARANAGARAK For Private & Personel Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 vRttiH upakramAdhi0 rIyA // 58 // 'tipaesie ANupuvvI'tti tripradeziko'rthaH AnupUrvItyucyate, tripradezikaskandhalakSaNenArthenAnupUrvIti bhaGgako niSpadyata ityarthaH, evaM paramANupudgalalakSaNo'rtho'nAnupUrvItyucyate, dvipradezikaskandhalakSaNaH artho'vaktavyakamucyate, evaM bahavastripradezikA AnupUrvyaH bahavaH paramANupudgalA anAnupUryo bahavo dvipradezikaskandhA avaktavyakAnIti SaNNAM pratyekabhaGgAnAmarthakathanam / evaM dikasaMyoge'pi tripradezikaskandhaH paramANupudgalazcA''nupUrvyanAnupUrvItvenocyate, yadA tripradezikaskandhaH paramANupudgalazca pratipAdayitumabhISTo bhavati tadA 'asthi ANupubbI a aNANupuvI aMityevaM bhaGgo niSpadyata ityarthaH, evamarthakathanapurassarAH zeSabhaGgA api bhAvanIyAH / atrAha-nanvartho'pyAnupUrvyAdipadAnAM tryaNukaskandhAdiko'rthapadaprarUpaNatAlakSaNe prathamadvAre kathita eva tatkimanena ?, satyaM, kintu tatra padArthamAtramuktam , atra tu teSAmevA''nupUAdipadAnAM bhaGgakaracanAsamAdiSTAnAmarthaH kathyata ityadoSo, nayamatavaicitryapradarzanArtha vA punaritthamarthopadarzanamityalaM vistareNa / 'se tamityAdi nigamanam // 78 // uktA bhaGgopadarzanatA, atha samavatAraM bibhaNiSurAha se kiM taM samoAre ?, 2 negamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM kahiM samoaraMti ?, kiM ANuputvIdavvehiM samoaraMti ? aNANuputvIdavvehiM samoaraMti ? avattavvayadavvehiM samoaraMti ?, negamavavahArANaM ANupuvIdavvAiM ANupubbIdavvehiM samoaraMti no // 58 // Jan Education For Private Personal Use Only inelibrary.org
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education aNANupuvvadavvehiM samoaraMti no avattavvayadavvehiM samoaraMti, negamavavahArANaM aNANupuvvadavvAI kahiM samoaraMti ?, 'ANupuvvI davvehiM samoaraMti ? aNANupuvvadavvehiM samoaraMti ? avattavvayadavvehiM samoaraMti ?, no ANupuvvIdavvehiM samoaraMti aNANupuvvIdavvehiM samoaraMti no avattavvayadavvehiM samoaraMti, negamavavahArANaM avattavvayadavvAI kahiM samoaraMti ?, kiM ANupuvvIdavvehiM samoaraMti ? aNANupuvvadavvehiM samoaraMti ? avattavvayadavvehiM samoaraMti ?, no ANupuvvadavvehiM samoaraMti no aNANupuvvIdavvehiM samoaraMti avattavvayadavvehiM samoaraMti / se taM samoAre ( sU079) atha ko'yaM samavatAra iti prazne satyAha - 'samoAreti, ayaM samavatAra ucyata iti zeSaH, kaH punarayamityAha - 'negamavavahArANaM ANupubvIdavvAI kahiM samoyaraMtI' tyAdipraznaH, atrottaram - 'negamavavahArANaM ANupubbI' ityAdi, AnupUrvIdravyANi AnupUrvIdravyalakSaNAyAM khajAtAveva vartante, na khajAtyatikrameNetyarthaH, idamuktaM bhavati-samyag - avirodhenAvataraNaM-vartanaM samavatAro'virodhavRttitA procyate sA ca khajA lainelibrary.org
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakra rIyA mAdhi0 // 59 // tivRttAveva syAt, parajAtivRttarviruddhatvAt, tato nAnAdezAdivRttInyapi sarvANyAnupurvIdravyANi AnupUvIdravyeSveva vartante iti sthitam / evamanAnupUAdInAmapi svasthAnAvatAro bhaavniiyH| 'seta' mityAdi nigamanam // 79 // uktaH samavatAraH, athAnugamaM bibhaNiSurupakramate se kiM taM aNugame ?, 2 navavihe paNNatte, taMjahA-saMtapayaparUvaNayA 1 davvapamANaM ca 2 khitta 3 phusaNA ya 4 / kAlo ya 5 aMtaraM 6 bhAga 7 bhAva 8 appAbahuM ceva // 1 // (80) atrottaram-'aNugame navavihe' ityAdi, tatra sUtrArthasthAnukUlamanurUpaM vA gamanaM-vyAkhyAnamanugamaH, athavA sUtrapaThanAdanu-pazcAdgamanaM-vyAkhyAnamanugamaH, yadivA anusUtramartho gamyate-jJAyate anenetyanugamo-| vyAkhyAnamevetyAdyanyadapi vastvavirodhena svadhiyA vAcyamiti / sa ca navavidho-navaprakAro bhavati, tadeva navavidhatvaM darzayati-tadyathe'tyupadarzanArthaH 'saMtapaya gAhA, sadarthaviSayaM padaM satpadaM tasya prarUpaNaM-prajJApana satpadaprarUpaNaM tasya bhAvaH satpadaprarUpaNatA sA prathamaM kartavyA, idamuktaM bhavati-iha stambhakumbhAdIni padAni sadarthaviSayANi dRzyante, kharazRGgabyomakusumAdIni tvasadarthaviSayANi, tatrA'nupUrvyAdipadAni kiM stambhAdipadAnIva sadarthaviSayANyAhozcit (khit) kharaviSANAdipadavat asadarthagocarANItyetat prathama // 59 // in Edenland Caldainelibrary.org
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ SUSCRYSANSAR paryAlocayitavyaM, tathA AnupUAdipadAbhidheyadravyANAM pramANaM-saGkhyAsvarUpaM prarUpaNIyaM, caH samuccaye, evamanyatrApi, tathA teSAmeva kSetraM-tadAdhArakharUpaM prarUpaNIyaM, kiyati kSetre tAni bhavantIti cintanIyamityarthaH, tathA sparzanA ca vaktavyA, kiyat kSetraM tAni spRzantIti cintanIyamityarthaH, tathA kAlazca tatsthitilakSaNo vaktavyaH, tathA antaraM-vivakSitakhabhAvaparityAge sati punastadbhAvaprAptiviraha lakSaNaM prarUpaNIyaM, tathA AnupUrvIdravyANi zeSadravyANAM katibhAge vartante ityAdilakSaNo bhAgaH prarUpaNIyaH, tathA AnupUrvyAdidravyANi kasmin bhAve vartante ityevaMrUpo bhAvaH prarUpaNIyaH, tathA alpabahutvaM cAnupUAdidravyANAM dravyArthapradezArthaubhayArthatAzrayaNena parasparaM stokabahutvacintAlakSaNaM prarUpaNIyam, evakAro'vadhAraNe, etAvatprakAra evAnugama iti gAthAsamAsArthaH // 1 // 8 // vyAsArtha tu granthakAraH khayameva bibhaNiSurAdyAvayavamadhikRtyA''ha negamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM kiM atthi natthi ?, NiyamA atthi, negamavavahArANaM aNANupuvIdavvAiM kiM atthi Natthi ?, NiyamA atthi, negamavavahArANaM ava tavvagadavvAiM kiM atthi Natthi ?, niyamA asthi (sU0 81) naigamavyavahArayorAnupUrvIzabdAbhidheyAni dravyANi tryaNukaskandhAdIni ki santi neti praznaH, anottaram / -'niyamA atthi' iti, etaduktaM bhavati-nedaM kharazRGgAdivadAnupUrvIpadmasadarthagocaram, ato niyamAt santi Join Education intentional
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi // 6 // tadbhidheyAni dravyANi, tAni ca tryaNukaskandhAdIni pUrva darzitAnyeva, evamanAnupUrvyavaktavyakapakSadvaye'pi vAcyam // 81 // kRtA satpadaprarUpaNA, atha dravyapramANamabhidhitsurAha negamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM kiM saMkhijAiM asaMkhijjAiM aNaMtAI ?, no saMkhijAiM no asaMkhijjAiM aNaMtAI, evaM aNANuputvIdavvAiM avattavvagadavvAiM ca aNaM tAiM bhANiavvAiM (sU0 82) 'negamavavahArANaM ANupubbIdabvAiM kiM saMkhejAi'mityAdi, ayamatra nirvacanabhAvArtha:-ihAnupUrvyanAnupUrvyavaktavyakadravyANi pratyekamanantAnyekaikasminnapyAkAzapradeze prApyante, kiM punaH sarvaloke, ataH saGkhyeyA-12 saGghayeyaprakAraddhayaniSedhena triSvapi sthAneSvAnantyameva vAcyamiti / na ca vaktavyaM kathamasajayeye loke anantAni dravyANi tiSThanti ?, acintyatvAt pudgalapariNAmasya, dRzyate caikagRhAntavAkAzapradezeSvekapradIpa-1 prabhAparamANuvyApteSvapyanekAparapradIpaprabhAparamANUnAM tatraivAvasthAnaM, na cAkSidRSTe'pyarthe'nupapattiH, atiprasaGgAt ityalaM prapaJcena 2 // 82 // idAnI kSetradvAramucyate negamavavahArANaM ANupubbIdavvAiM logassa kiM saMkhijjaibhAge hojA asaMkhijjaibhAge avatiSThantai pra. Jain Education a l
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ hojA saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojA savvaloe hojA ?, egaM davvaM paDucca saMkhejjaibhAge vA hojjA asaMkhejjaibhAge vA hojjA saMkhejesu bhAgesu vA hojA asaMkhijjesu bhAgesu vA hojjA savvaloe vA hojjA, NANAdavvAI paDucca niyamA savvaloe hojjA / negamavavahArANaM aNANuputvIdavvAiM kiM loassa saMkhijjaibhAge hojA jAva savvaloe vA hojjA ?, egaM davvaM paDucca no saMkhejaibhAge hojjA asaMkhijjaibhAge hojjA no saMkhejesu bhAgesu hojjA no asaMkhejjesu bhAgesu hojA no savvaloe hojjA, NANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojA, evaM avattavvagadavvAiM bhANiavvAiM (sU0 83) AnupUrvIdravyANi kiM lokasyaikasmin savathAtatame bhAge 'hojatti ArSatvAdbhavanti avagAhanta itiyAvat, yadivA ekasminnasaGkhyAtatame bhAge bhavanti, uta bahuSu saGkhayeyeSu bhAgeSu bhavanti, AhozcihahuSvasavayeyeSu bhAgeSu bhavantyatha ca sarvaloke bhavantIti pazca pRcchAsthAnAni, anna nirvacanasUtrasyeyaMbhAvanA-ihAnupU 1 spaSTAH praznAH pratyantare 2 davvANivi pra. anu. 11 For Private Personel Use Only ainelibrary.org
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH rIyA upakramAdhi0 anuyorvIdravyANi vyaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyavasAnAnyuktAni, tatra ca sAmAnyata eka dravyamAzritya tathAmaladhA- vidhapariNAmavaicitryAt kizcillokasyaikasmin saGkhyAtatame bhAge bhavati, ekaM tatsaGkhyAtabhAgamavagAhya tiSThatI tyarthaH, anyattu tadasavayeyabhAgamavagAhate, aparaM tu bahU~statsaGkhayeyAn bhAgAnavagAhya vartate, anyacca bahU~stadasaGkhayeyabhAgAnavagAhya tiSThatIti, 'savvaloe vA hojjatti ihAnantAnantaparamANupracayaniSpannaM prajJApanAdiprasiddhAcittamahAskandhalakSaNamAnupUrvIdravyaM samayamekaM sakalalokAvagAhi pratipattavyamiti / kathaM punarayamacittamahAskandhaH sakalalokAvagAhI syA?, ucyate, samudghAtavartikevalivat, tathAhi-lokamadhyavyavasthito|'sau prathamasamaye tiryagasaGkhyAtayojanavistaraM saGkhyAtayojanavistaraM vA UrdhvAdhastu caturdazarajjvAyataM vizrasApariNAmena vRttaM daNDaM karoti, dvitIye kapATaM, tRtIye manthAnaM, caturthe lokavyApti pratipadyate, paJcame antarANi saMharati, SaSThe manthAnaM saptame kapATamaSTame tu daNDaM saMhRtya khaNDazo bhidyata ityeke, anye tvanyathApi vyAcakSate, tattu vizeSAvazyakAdvaseyamiti / vAzabdaH samuccaye, evaM yathAsambhavamanyatrApi / 'NANAvvAI paDuce' tyAdi, nAnAdravyANyAnupUrvIpariNAmavanti pratItya prakRtya vA adhikRtyetyarthaH 'niyamAt niyamena sarvaloke bhavanti, na saGkhayeyAdibhAgeSu, yataH sarvalokAkAzasya sa pradezo'pi nAsti yatra sUkSmapariNAmavantyanantAnyAnupUrvIdravyANi na santIti / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSu tvekaM dravyamAzritya lokasyAsaGkhyeya|bhAga eva vRttiH, na saGkhyeyabhAgAdiSu, yato'nAnupUrvI tAvat paramANurucyate, sa caikAkAzapradezAvagADha PLACESAMANARCrakara ENGAARA Jain Education For Private Personal Use Only ww.sainelibrary.org
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ eva bhavati, avaktavyakaM tu vyaNukaskandhaH, sa caikapradezAvagADho dvipradezAvagADho vA syAditi yathoktabhAgavRttitaiveti, nAnAdravyabhAvanA pUrvavad, ityuktaM kSetradvAram // 83 // sAmprataM sparzanAdvAramucyate negamavavahArANaM ANupuvIdavvAiM logassa kiM saMkhejaibhAgaM phusaMti asaMkhejaibhAgaM phusaMti saMkheje bhAge phusaMti asaMkheje bhAge phusaMti savvalogaM phusaMti ?, egaM davvaM paDucca logassa saMkhejjaibhAgaM vA phusati jAva savvalogaM vA phusaMti, NANAdavvAI paDucca niamA savvalogaM phusaMti / NegamavavahArANaM aNANuputvIdavvAiM loassa kiM saMkhejaibhAgaM phusaMti jAva savvalogaM phusaMti ?, egaM davvaM paDucca no saMkhijjaibhAgaM phusaMti asaMkhijjaibhAgaM phusaMti no saMkhije bhAge phusaMti no asaMkhije bhAge phusaMti no savvaloaM phusaMti, nANAdavvAiM paDucca niyamA savvalokaM phusaMti, evaM avattavvagadavvAiM bhANiavvAiM (sU0 84) bhAvanA kSetradvAravadeva kartavyA, navaraM kSetrasparzanayorayaM vizeSa:-kSetram-avagAhAkrAntapradezamAtraM, sparza 1 spaSTAni uttarANi pra. Jain Educ a tional For Private & Personel Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi0 // 62 // sambandha itya tu SaDdikaiH pradezaistadvahirapi bhavati, tathA ca paramANudravyamAzritya tAvadvagAhanAsparzanayoranyatrokto bhedaH'egapaesogADhaM sattapaesA ya se phusaNa'tti, asyArtha:-paramANudravyamavagADhaM tAvadekasminnevAkAzapradeza, sparzanA tu 'seM tasya sapta pradezA bhavanti, SaDdigvyavasthitAn SaT pradezAn yatra cAvagAhastaM ca spRzatItyarthaH, evamanyatrApi kSetrasparzanayorbhedo bhaavniiyH| atra saugatAH prerayanti-yadi paramANoH SaDdiksparzanA'bhyupa-13 gamyate tayekatvamasya hIyate, tathAhi-praSTavyamatra, kiM yenaiva svarUpeNAsau pUrvAdyanyataradizA sambaddhastenaivAnyadigbhiruta svarUpAntareNa ?, yadi tenaiva tadA ayaM pUrvadikasambandho'yaM cAparadiksambandha ityAdivibhAgo na syAdu, ekakharUpatvAt, vibhAgAbhAve ca Sadiksambandhavacanamupaplavata eva, athAparo vikalpaH kalpyate tarhi tasya SaTsvarUpApattyA ekatvaM vizIryate, uktaM ca-"digbhAgabhedo yasyAsti, tasyaikatvaM na yujyata" iti, atra pratividhIyate, iha paramANudravyamAdimadhyAntyAdivibhAgarahitaM niraMzamekakharUpamiSyate, ataH sAMzavastusambhavitvAt paroktaM vikalpadvayaM nirAspadameva, athAnabhyupagamyamAnA'pi paramANoH sAMzatA'nantaroktavikalpabalenApAdyate, nanu bhavanto'pi tarhi praSTavyAH kacid vijJAnasantAne vivakSitaH kazcidvijJAnalakSaNakSaNaH khajanakapUrvakSaNasya kArya svajanyottarakSaNasya kAraNamityatra saugatAnAM tAvadavipratipattiH, tatrehApi (tatrApi) vicAryate-kimasau yena kharUpeNa pUrvakSaNasya kArya tenaivottarakSaNasya kAraNamuta kharUpAntareNa ?, yadyAyaH pakSastarhi yathA pUrvApekSayA'sau kArya tathottarApekSayApi syAdu, yathA vA uttarApekSayA kAraNaM tathA pUrvApekSayA'pi vacanamupaplavata vazIyate, uktaM in Education Internal For Private Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAd, ekakharUpatvAt tasyeti, atha dvitIya pakSastarhi tasya sAMzatvaprasaGgo'trApi durvAraH syAda, atha niraMza evAsau jJAnalakSaNakSaNo'kAryAkAraNarUpaH tattadvastuvyApRtatvAt tathA tathA vyapadizyate, na punastasthAnekakharUpatvamasti, nanvasmAkamapi nedamuttaramatidurlabhaM syAt, yato dravyatayA niraMza eva paramANustathAvidhAcintyapariNAmatvAt diSaTrena saha nairantaryeNAvasthitatvAt tasya sparzaka ucyate, na punastatrAMzaiH kAcit sparzanA samastIti, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate, sthAnAntareSu carcitatvAdityalaM vistareNa // 84 // uktaM sparzanAdvAram , idAnIM kAladvAraM vibhaNiSurAha NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kAlao kevacciraM hoi ?, egaM davvaM paDucca jahapaNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaddhA, aNANuputvIdavvAiM avattavvagadavvAiM ca evaM ceva bhANiavvAiM (sU0 85) naigamavyavahArayorAnupUrvIdravyANi 'kAlataH' kAlamAzritya 'kiyaciraM' kiyantaM kAlaM "bhavanti' AnupUrvItvaparyAyeNAvatiSThante ?, atrottaram -'egaM davya'mityAdi, iyamatra bhAvanA-paramANudvayAderaparaikAdiparamANumIlanepUrva kizcidAnupUrvIdravyaM samutpannaM, tataH samayAdRvaM punarapyekAdyaNau viyukte'pagatastadbhAva ityekamAnupUrvIdravyamadhikRtya jaghanyataH samayo'vasthitikAlaH, yadA tu tadevAsaGkhyAtaM kAlaM tadbhAvena. sthitvA'nantaroktakha Jain Education a l For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA- rIyA vRttiH upakramAdhi. // 63 // rUpeNa viyujyate tadA utkRSTato'saGkhyeyo'vasthitikAlAprApyate, anantaM kAlaM punarnAvatiSThate, utkRSTAyA api pudgalasaMyogasthiterasaGkhyeyakAlatvAditi / nAnAdravyANi' bahUni punarAnupUrvIdravyANyadhikRtya sarvAhA sthiti-16 bhavati, nAsti sa kazcit kAlo yatrAnupUrvIdravyavirahito'yaM lokaH syAditi bhAvaH / anAnupUrvIavaktavyakadravyeSvapi jaghanyAdibhedabhinna etAvAnevAvasthitikAlaH, tathAhi-kazcit paramANurekaM samayamekAkIbhUtvA tataH paramANvAdinA anyena saha saMyujyate, itthamekamanAnupUrvIdravyamadhikRtya jaghanyataH samayo'vasthitikAlA, yadA tu sa evAsaGkhyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvA anyena paramANvAdinA saha saMyujyate tadotkRSTato'saGkhyeyo'vasthitikAlaH saMprApyate, nAnAdravyapakSastu pUrvavadeva bhaavniiyH| avaktavyakadravyamapi paramANudvayalakSaNaM yadA samayamekaM saMyuktaM sthitvA tato viyujyate tadavasthameva vA'nyena paramANvAdinA saMyujyate tadA tasyAvaktavyakadravyatayA jaghanyataH samayo'vasthAnaM labhyate, yadA tu tadevAsa-khyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvA vighaTate tadvasthameva vA'nyena paramANvAdinA saMyujyate tadotkRSTataH avaktavyakadravyatayA'saGkhyAtaM kAlamavasthAnaM prApyate, nAnAdravyapakSastu tathaiva bhAvanIya iti // 85 // uktaM kAladvAram, athAntaradvAraM pratipipAdayiSurAha NegamavavahArANaM ANuputvIdavvANaM aMtaraM kAlao kevacciraM hoi ?, egaM davvaM paDucca jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, nANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM / Nega OCTOCALCOCOSMOCRACCC // 63 // JainEducation inex For Private Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ mavavahArANaM aNANuputvIdavvANaM antaraM kAlao kevaJciraM hoi ?, egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, nANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM / NegamavavahArANaM avattavvagadavvANaM aMtaraM kAlao kevacciraM hoi ? egaM davvaM paDucca jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, nANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM (sU0 86) naigamavyavahArayorAnupUrvIdravyANAmantaraM kAlataH kiyaciraM bhavatIti praznA, 'antaraM vyavadhAnaM, taca kSetrato'pi bhavati yathA bhUtalasUryayoraSTau yojanazatAnyantaramityatastadavyavacchedArthamuktam-'kAlataH' kAlamAzritya, tadayamantrArtha:-AnupUrvIdravyANyAnupUrvIsvarUpatAM parityajya kiyatA kAlena tAnyeva punastathA bhavanti, Anu-| pUrvItvaparityAgapunarlAbhayorantare kiyAna kAlo bhavatItyarthaH / atra nirvacanam -'egaM davamityAdi' iyamatra bhAvanA-iha vivakSitaM tryaNukaskandhAdikaM kimapyAnupUrvIdravyaM vizrasApariNAmAt prayogapariNAmAdA khaNDazo vi-| yujya parityaktAnupUrvIbhAvaM saJjAtam, ekasmAca samayAvaM vizrasAdipariNAmAt punastaireva paramANubhistathaiva taniSpannamityevaM jaghanyataH sarvastokatayA eka dravyamAzrityA''nupUrvItvaparityAgapunarlAbhayorantare samayaH prApyate, utkRSTataH sarvabahutayA punarantaramanantaM kAlaM bhavati, tathAhi-tadeva vivakSitaM kimapyAnupUrvIdravyaM tathaiva bhinnaM, bhittvA ca te paramANavognyeSu paramANuvyaNukatryaNukAdiSu anantANukaskandhaparyanteSu anantasthAneSUtkRSTAntarA *SSSSSSSSSSSSSSS Jain Education
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakramAdhi. rIyA // 64 // do kho khach dhikArAdasakata pratisthAnamutkRSTAM sthitimanubhavantaH paryaTanti, kRtvA cetthaM paryaTanaM kAlasyAnantatvAda vizrasAdipariNAmato yadA taireva paramANubhistadeva vivakSitamAnupUrvIdravyaM niSpadyate tadA'nanta utkRSTAntarakAla: prApyate, nAnAdravyANyadhikRtya punarnAstyantaraM, na hi sa kazcit kAlo'sti yatra sarvANyapyAnupUrvIdravyANi yugapadAnupUrvIbhAvaM parityajanti, anantAnantarAnupUrvIdravyaiH sarvadaiva lokasyAzunyatvAditi bhAvaH / anAnupUrvIdravyAntarakAlacintAyAM 'egaM vvaM paDucca jahanneNaM ekaM samayaMti, iha yadA kizcidanAnupUrvIdravyaM paramANulakSaNamanyena paramANujhyaNukatryaNukAdinA kenacid dravyeNa saha saMyujya samayAdUvaM viyujya punarapi tathAkharUpameva bhavati tadA samayalakSaNo jaghanyAntarakAlaH prApyate, 'ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM'ti tadevAnAnupUrvIdravyaM yadA anyena paramANudvyaNukatryaNukAdinA kenacid dravyeNa saha saMyujyate, tatsaMyuktaM cAsa-khyeyaM kAlaM sthitvA viyujya punastathAkharUpameva bhavati tadA'saGkhyAta utkRSTAntarakAlo labhyate / atrAha-nanu anAnupUrvIdravyaM yadA anantAnantaparamANupracitaskandhena saha saMyujyate, tatsaMyuktaM cAsakhyeyaM kAlamavatiSThate, tato'sau skandho bhidyate, bhinne ca tasmin yastasmAllaghuskandho bhavati tenApi saha saMyuktamasakhyAtaM kAlamavatiSThate, punastasminnapi bhidyamAne yastasmAllaghutaraH skandho bhavati tenApi saMyuktamasaGkhyeyaM kAlamavatiSThate, punastasminnapi bhidyamAne yastasmAllaghutamaH skandho bhavati tenApi saMyuktamasaGkhyeyaM kAlamavatiSThate, ityevaM tatra bhidyamAne krameNa kadAcidanantA api skandhAH saMbhAvyante, tatra ca pratiskandhasaMyuktamanAnupUrvIdravyaM // 64 // For Private & Personel Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadA yathoktAM sthitimanubhUya tata ekAkyeva bhavati tadA tasya yathoktAnantaskandhasthityapekSayA ananto'pi kAlo'ntare prApyate, kimityasaGkhyeya evoktaH, atrocyate, syAdevaM, hanta yadi saMyukto'NuretAvantaM kAlaM tiSThed, etacca nAsti, pudgalasaMyogasthiterutkRSTato'pyasaGkhyeyakAlatvAdityuktameva, atha brUyAd-yasminneva skandhe saMyujyate'sau paramANuH sa cetskandho'sakhyeyakAlAdbhidyate taya'tAvataiva caritArthaH pudgalasayogAsa GkhyeyakAlaniyamo, vivakSitaparamANudravyasya tu viyogo mA bhUdapIti, naitadevaM, yasyAnyena saMyogo jAtastasyAsaDUkhyeyakAlA viyogazcintyate, yadi ca paramANvAzrayaH skandho viyujyate tarhi paramANoH kimAyAtaM?, tasyAnyasaMyogasya tadavasthatvAt , tasmAdaNutvenAsau saMyukto'saGkhyeyakAlAdaNutvenaiva viyojanIya iti | yathokta evAntarakAlo na tvananta iti, kathaM punaraNutvenaiva tasya viyogazcintanIya iti cet sUtraprAmANyAt, prastutasUtre vyAkhyAprajJaptyAdiSu ca paramANoH punaH paramANubhavane'sakhyeyarUpasyaivAntarakAlasyoktavAdityalaM vistareNa / 'nANAdvvAiM paDucce'tyAdi pUrvavadbhAvanIyam / avaktavyakadravyANAmantaracintAyAm 'ega vvaM paDuce'tyAdi, atra bhAvanA-iha kazcid dvipradezikaH skandho vighaTitaH, khatanaM paramANudvayaM jAtaM, samayaM caikaM tathA sthitvA punastAbhyAmeva paramANubhyAM dvipradezikaH skandho niSpannaH, athavA vighaTita eva dvipradezikaH skandho'nyena paramANvAdinA saMyujya samayAdUrdhva punastathaiva viyukta ityavaktavyakasya punarapyavaktavyakabhavane ubhayathA'pi samayo'ntare labhyate, 'ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM' iti, katham ?, atrocyate, avaktavyakadravyaM 84545455555555 JainEducation For Private sPersonal use Only ainelibrary.org
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi // 65 // *CRICAGACASSROSCRY kimapi vighaTitaM vizakalitaparamANudvayaM jAtaM, taccAnantaH paramANubhiranantaiyaNukaskandharanantaikhyaNukaskandhairyAvadanantairanantANukaskandhaiH saha krameNa saMyogamAsAdya utkRSTAntarAdhikArAca pratisthAnamasakRdutkRSTAM saM-| yogasthitimanubhUya kAlasyAnantatvAt yadA punarapi tathaiva vyaNukaskandhatayA saMyujyate tadA avaktavyakaika-15 dravyasya punastathAbhavane ananto'ntarakAlaH prApyate, nAnAdravyapakSabhAvanA loke sarvadaiva tadbhAvAt pUrvavad vaktavyA // 86 // uktamantaradvAram , sAmprataM bhAgadvAraM nirdidikSurAha NegamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM sesadavvANaM kaibhAge hojjA ? kiM saMkhijaibhAge hojjA asaMkhijaibhAge hojjA saMkhejesu bhAgesu hojjA asaMkhejesu bhAgesu hojA?, no saMkhijjaibhAge hojA no asaMkhijaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojjA niyamA asaMkhejesu bhAgesu hojA / gamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM sesadavvANaM kaibhAge hojA kiM saMkhijjaibhAge hojA asaMkhijjaibhAge hojA saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojA ?, no saMkhejaibhAge hojA no asaMkhejaibhAge MASHARA HARAPAN Join Education a l For Private 8 Personal Use Only ainelibrary.org
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEXESARKARINEE hojjA no saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojjA / evaM avattavvagadavvA Nivi bhANiavvANi (sU087) naigamavyavahArayokhyaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyantAni sarvANyapyAnupUrvIdravyANi zeSadravyANAM samastAnAmanAnupUrvyavaktavyakadravyalakSaNAnAM 'kaibhAge hoja'tti katibhAge bhavantItyarthaH, kiM saGkhyAtatame bhAge| bhavanti, yathA asatkalpanayA zatasya viMzatimitAH, kimasaGkhyAtatame bhAge bhavanti ?, yathA zatasyaiva daza, atha saGkhyAteSu bhAgeSu bhavanti ?, yathA zatasyaiva catvAriMzat SaSTiA, kimasaGkhyAteSu bhAgeSu bhavanti, | yathA zatasyaivAzItiriti praznaH, atra nirvacanam-'no saMkhejaibhAge hojA'ityAdi, niyamAt 'asaMkhejesu bhAgesu hoja'tti, iha tRtIyArthe saptamI, tatazcAnupUrvIdravyANi zeSebhyo'nAnupUrvyavaktavyakadravyebhyo'saGkhyeyai gairadhikAni, bhavantIti vAkyazeSo draSTavyaH, tatazcAyamarthaH pratipattavyaH-AnupUrvIdravyANi zeSadravyebhyo|'saGkhyeyaguNAni, zeSadravyANi tu tadasakhyeyabhAge vartante, na punaH zatasyAzItirivAnupUrvIdravyANi zeSebhyaH stokAnIti, kasmAdevaM vyAkhyAyate?, stokAnyapi tAni bhavantviti cet, naitadevam , aghaTamAnatvAt, tathAhi-anAnupUrvyavaktavyakadravyeSu ekAkinaH paramANupudgalA vyaNukAzca skandhA ityetAvantyeva dravyANi labhyante, zeSANi tu jyaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyantAni dravyANi samastAnyapyAnupUrvIrUpANyeva, SASARIOLUS AURORLARI R S For Private & Personel Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ MC anuyo vRttiH maladhA upakra rIyA // 66 // tAni ca pUrvebhyo'saGkhyeyaguNAni, yata uktam-"eesi NaM bhaMte! paramANupoggalANaM saMkhijapaesiyANaM lA asaMkhejapaesiyANaM aNaMtapaesiyANa ya khaMdhANaM kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA aNaMtapaesiyA khaMdhA, paramANupoggalA aNaMtaguNA, saMkhijjapaesiAmAdhi. khaMdhA saMkhijaguNA, asaMkhejapaesiyA khaMdhA asaMkhejaguNA" tatra sUtre pudgalajAteH sarvasyA api sakAzA- dasaGkhyAtapradezikAH skandhA asaGkhyAtaguNA uktAH, te cA''nupUAmantarbhavanti, atastadapekSayA AnupUvIdravyANi zeSAt samastAdapi dravyAdasakhyAtaguNAni, kiM punaranAnupUrvyavaktavyakadravyamAtrAt, tato yatho-13 ktameva vyAkhyAnaM kartavyamityalaM visteraNa / 'aNANupuvvIdavvAi'mityAdi, ihAnAnupUrvIdravyANyavaktavyakadravyANi ca zeSadravyANAM yathA'saGkhyAtatama eva bhAge bhavanti, na zeSabhAgeSu, tathA'nantaroktanyAyAdeva bhAvanIyamiti // 87 // uktaM bhAgadvAraM, sAmprataM bhAvadvAramAha NegamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM kataraMmi bhAve hojjA ? kiM udaie bhAve hojA uvasamie bhAve hojA khaie bhAve hojjA khaovasamie bhAve hojA pAriNAmie bhAve 1 eteSAM bhadanta ! paramANupudgalAnAM saGkhyeyapradezikAnAmasaGkhayeyapradezikAnAmanantapradezikAnAM ca skandhAnAM ke kebhyo'lpA vA bahukA vA tulyA vA vizeSA-14 dhikA vA?, gautama! sarvastokA anantapradezikAH skandhAH paramANupudgalA anantaguNAH saGkhyeyapradezikAH skandhAH saGgyeyaguNAH asaGkhyeyapradezikAH skandhA asaGkhye- // 66 // yaguNAH - 6 For Private Personal use only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ hojA saMnivAie bhAve hojjA ?, NiyamA sAipAriNAmie bhAve hojA, aNANupuvvI davvANi avattavvagadavvANi a evaM ceva bhANiavvANi (sU0 88) __NegamavavahArANamityAdi praznaH, atra caudayikAdibhAvAnAM zabdArtho bhAvArthazca vistareNopariSTAt khasthAna yAeva vakSyate, atra nirvacanasUtre 'niyamA sAipAriNAmie bhAve hojatti pariNamanaM-dravyasya tena tena rUpeNa vartanaM-bhavanaM pariNAmaH, sa eva pAriNAmikaH, tatra bhavastena vA nivRtta iti vA pAriNAmikaH, sa ca dvividhaH-sAdiranAdizca, tatra dharmAstikAyAdyarUpidravyANAmanAdiH pariNAmaH, anAdikAlAttadravyatvena teSAM pariNatatvAd, rUpidravyANAM tu sAdiH pariNAmaH, abhrendradhanurAdInAM tathApariNateranAditvAbhAvAda, evaM ca sthite 'niyamAda' avazyaMtayA''nupUrvIdravyANi sAdipAriNAmika eva bhAve bhavanti, AnupUrvIvapariNateranAditvAsambhavAt, viziSTaikapariNAmena pudgalAnAmasaGkhyeyakAlamevAvasthAnAditi bhAvaH / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSvapItthameva bhAvanA kAryA iti / / 88 // uktaM bhAvadvAram , idAnImalpabahutvadvAraM bibhaNiSurAha eesiM NaM bhaMte ! NegamavavahArANaM ANupuvIdavvANaM aNANuputvIdavvANaM avattavvagadavvANa ya davvaTTayAe paesaTTayAe dabaTupaesaTTayAe kayare kayarehitI appA vA avazyaMtayA'napAraNAmaH, abhrendradhanamA , anAdikAlAta anu.12 For Private Personel Use Only Rimjainelibrary.org
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ?, goyamA ! savvatthovAiM NegamavavahArANaM ava vRttiH ttavvagadavvAiM davvaTThayAe aNANupuvvIdavvAiM davvaTTayAe visesAhiAI ANupu upakra mAdhi0 vvIdavvAiM davvaTTayAe asaMkhejjaguNAI, paesaTTayAe NegamavavahArANaM savvatthovAI aNANapuThavIdavvAiM apaesaTyAe avattavvagavvAiMpaesaTyAe visesAhiAI ANupuvvIdavvAiM paesaTTayAe aNaMtaguNAI, davvaTThapaesaTTayAe savvatthovAiM gamavavahArANaM avattavvagadavvAiM davvaTTayAe aNANupuvIdavvAiM davvaTTayAe apaesaTTayAe visesAhiAiM avattavvagadavvAiM paesaTTayAe visesAhiAI ANupubIdavvAiM davaTThayAe asaMkhejjaguNAI tAI ceva paesaTTayAe aNaMtaguNAI, se taM aNugame, se taM negamavava hArANaM aNovaNihiA davvANupuvI (sU089) dravyamevAoM dravyArthaH tasya bhAvo dravyArthatA tayA, dravyatvena ityarthaH, prakRSTo-niraMzo dezaH pradezaH sa cAsAvarthazca pradezArthaH tasya bhAvaH pradezArthatA tayA, paramANutveneti bhAvaH, dravyArthapradezArthatayA tu ythoktobhyruup-11||6|| tayeti bhAvaH, tadayamartha:-eteSAM bhadanta! AnupUrvyAdidravyANAM madhye 'kayare kayarehito'tti katarANi kAnyAzritya Jain Education a l isjainelibrary.org
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyApekSayA pradezApekSayA ubhayApekSayA vA'lpAni vizeSahInatvAdinA bahUni asaGkhyeyaguNatvAdinA tulyAni samasaGkhyatvena vizeSAdhikAni kiJcidAdhikyeneti, vAzabdAH pakSAntaravRttidyotakAH, iti pRSTe vAcaH kramavartitvAd dravyArthatApekSayA tAvaduttaramucyate, tatra-savvatthovAiM negamavavahArANaM avattavvagavvAI davaTThayAe'tti naigamavyavahArayoH dravyArthatAmapekSya tAvadvaktavyakadravyANi sarvebhyo'nyebhyaH stokAni sarvastokAni, anAnupUrvIdravyANi tu dravyArthatAmevApekSya vizeSAdhikAni, katham ?, vastusthitikhabhAvAda, uktaM ca-" eeMsi NaM bhaMte! paramANupoggalANaM dupaesiyANa khaMdhANaM kayare kayarehiMto bahuyA?, goyamA ! dupaesiehiMtokhaMdhehiMto paramANupoggalA bahuga"tti, tebhyo'pi AnupUrvIdravyANi dravyArthatayaivAsaGkhyeyaguNAni,yato'nAnupUrvIdravyeSvavaktavyakadravyeSu ca paramANulakSaNaM vyaNukaskandhalakSaNaM caikaikameva sthAnaM labhyate, AnupUrvIdravyeSu tu vyaNukaskandhAdInyekottaravRddhyA'nantANukaskandhaparyantAnyanantAni sthAnAni prApyante, ataH sthAnabahutvAdAnupUrvIdravyANi pUrvebhyo'saGkhyAtaguNAni / nanu yadi teSu sthAnAnyanantAni tAnantaguNAni pUrvebhya|stAni kasmAnna bhavantIti cet, naivaM, yato'nantANukaskandhAH kevalAnAnupUrvIdravyebhyo'pyanantabhAgavartitvAt / khabhAvAdeva stokA iti na kizcittairiha barddhate, ato vastuvRttyA kilAsaGkhyAtAnyeva teSu sthAnAni prApyante, tadapekSayA tvasaGkhyAtaguNAnyeva tAni, etaca pUrva bhAgadvAre likhitaprajJApanAsUtrAt sarva bhAvanIyamityalaM 1 eteSAM bhadanta ! paramANupudgalAnAM dvipradezikAnAM skandhAnAM katare katarebhyo bahukAH !, gautama ! dvipradezikebhyaH skandhebhyaH paramANupudgalA bahukAH. Jain Education a l
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ vistareNa / uktaM dravyArthatayA alpabahutvam, idAnIM pradezArthatayA tadevA''ha - 'paesaTTayAe savvatthovAiM negamavavahArANamityAdi, naigamavyavahArayoH pradezArthatayA alpabahutve cintyamAne anAnupUrvIdravyANi sarvebhyaH stokAni, kuta ityAha- 'apaesajhyAe 'tti pradezalakSaNasyArthasya teSvabhAvAdityarthaH, yadi hi teSu pradezAH syustadA dravyArthatAyAmiva pradezArthatAyAmapyavaktavyakApekSayA'dhikatvaM syAt, na caitadasti 'paramANurapradeza' // 68 // iti vacanAd, ataH sarvastokAnyetAni, nanu yadi pradezArthatA teSu nAsti tarhi tayA vicAro'pi teSAM na yukta iti cet, naitadevaM, prakRSTaH- sarvasUkSmaH pudgalAstikAyasya dezo niraMzo bhAgaH pradeza iti vyutpatteH pratipa||ramANu pradezArthatA'bhyupagamyata eva, AtmavyatiriktapradezAntarApekSayA tvapradezArthatetyadoSaH, avaktavyakadravyANi pradezArthatayA'nAnupUrvIdravyebhyo vizeSAdhikAni, yataH kilAsatkalpanayA avaktavyakadravyANAM SaSTiH anAnupUrvIdravyANAM tu zataM, tato dravyArthatAvicAre etAnItarApekSayA vizeSAdhikAnyuktAni, atra tu pradezArthatAvicAre'nAnupUrvIdravyANAM niSpradezatvAt tadeva zatamavasthitam avaktavyakadravyANAM tviha pratyekaM | dvipradezatvAd dviguNitAnAM viMzatyuttaraM pradezazataM jAyata iti teSAmitarebhyaH pradezArthatayA vizeSAdhikatvaM bhAvanIyam / AnupUrvIdravyANi pradezArthatayA avaktavyakadravyebhyo'nantaguNAni bhavanti, katham ?, yato dravyAtayA'pi tAvadetAni pUrvebhyo'saGkhyAtaguNAnyuktAni yadA tu saGkhyAtapradezikaskandhAnAmasaGkhyAtapradezikaskandhAnAmanantANukaskandhAnAM ca sambandhinaH sarve'pi pradezA vivakSyante tadA mahAnasau rAzirbhava anuyo0 maladhA rIyA vRttiH upakra mAdhi0 // 68 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIti pravezArthatayA'mISAM pUrvebhyo'nantaguNatvaM bhAvanIyam / uktaM pradezArthatayA'lpabahutvam, idAnImubhayArthatAmAzritya tadAha - 'davvaTTapae saTTayAe' ityAdi, iho bhayArthatAdhikAre'pi yadevAlpaM tadevAdau darzyate, avaktavyakadravyANi ca sarvAlpAni iti prathamamevoktam, 'savvatthovAI NegamavavahArANaM avattavvagadavvAiM davvaTTayAe 'ti (ca), aparaM cobhayArthatAdhikAre'pi 'aNANuputrvIdacvAiM davvaTTayAe' ityAdi yaduktam 'apaesadvayAetti, tadAtmavyatiriktapradezAntarAbhAvato'nAnupUrvIdravyANAmapradezikatvAditi mantavyaM, tatazcedamuktaM bhavati-dravyArthatayA apradezArthatayA ca viziSTAnyanAnupUrvIdravyANyavaktavyakadravyebhyo vizeSAdhikAni, zeSabhAvanA tu pratyekacintAvat sarvA kAryA / Aha- yadyevaM pratyekacintAyAmeva prastuto'rthaH siddhaH kimanayobhayArthatAcintayeti cet, naivaM, yata AnupUrvIdravyebhyastatpradezAH kiyatA'pyadhikA iti pratyekacintAyAM na nizcitam, atra tu 'tAI caiva parasaTTayAe anaMtaguNAI' ityanena tannirNItameva, tato'navagatArthapratipAdanArthatvAt pratyekAvasthAto bhinnaivobhayAvasthA vastUnAmiti darzanArthatvAca yuktamevobhayArthatAcintanamityadoSaH / tadevamukto navavidho'pyanugama iti nigamayati- 'se taM aNugameti / tadbhaNane ca samarthitA naigamavyavahArayoranaupanidhikI dravyAnupUrvI iti nigamayati- 'se taM naigameM' tyAdi // 89 // vyAkhyAtA naigamavyavahAranayamatena anaupanidhikI dravyAnupUrvI, sAmprataM saMgrahanayamatena tAmeva vyAcikhyAsurAha ainelibrary.org
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakramAdhiH rIyA // 69 // se kiM taM saMgahassa aNovaNihiA davvANupuvvI ?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahAaTupayaparUvaNayA 1 bhaMgasamukttiNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3 samoAre 4 aNugame 5 (sU0 90) sAmAnyamAtrasaMgrahaNazIlaH saMgraho nayaH, atha tasya saMgrahanayasya kiM tadvastvanaupanidhikI dravyAnupUrvIti praznaH, Aha-nanu naigamasaMgrahavyavahAretyAdisUtrakramaprAmANyAnnaigamAnantaraM saMgrahasyopanyAso yuktaH, tatkimiti vyavahAramapi nirdizya tato'yamucyata iti, satyaM, kintu naigamavyavahArayoratra tulyamatatvAllAghavArtha yugapat tannirdezaM kRtvA pazcAt saMgraho nirdiSTa itydossH| atra nirvacanamAha-saMgahassa aNovaNihiyA davvANupuvvI paMcavihA paNNatta'tti, saMgrahanayamatenApyanopanidhikI dravyAnupUrvI-prAgnirUpitazabdArthA paJcabhirarthapadaprarUpaNatAdibhiH prakArairvicAryamANatvAt paJcavidhA-pazcaprakArA prajJaptA / tadeva darzayati-taMjahe-12 tyAdi, atra vyAkhyA pUrvavadeva // 9 // se kiM taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA ?, 2 tipaesie ANuputvI cauppaesie ANupuvI jAva dasapaesie ANupuvvI saMkhijjapaesie ANupuvvI asaMkhijjapaesie SACARE | // 69 // Jain Education For Private Personel Use Only Hor.jainelibrary.org
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ *SXSXSSRAHASAN ANupuvvI aNaMtapaesie ANupuvvI paramANupoggale aNANuputvI dupaesie avatta vvae, se taM saMgahassa aTrapayaparUvaNayA (sU0 91) yAvat 'tipaesie ANupuvI ityAdi, iha pUrvamekastripradezika AnupUrvI aneke tripradezikA AnupUrvya ityAguktam , atra tu saMgrahasya sAmAnyavAditvAt sarve'pi tripradezikA ekaivA''nupUrvI, imAM cAtra yuktimayamabhidhatte-tripradezikAH skandhAstripradezikatvasAmAnyAda vyatirekiNo'vyatirekiNo vA, yadyAdyaH pakSastarhi te tripradezikAH skandhAH tripradezikA eva na bhavanti, tatsAmAnyavyatiriktatvAt, dvipradezikAviditi, atha caramaH pakSastahi sAmAnyameva te, tadavyatirekAta, tatkharUpavat, sAmAnyaM caikakharUpamaveti sarva'pi tripradezikA ekaivAnupUrvI, evaM catuSpadezikatvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pi catuSpadezikA ekaivAnupUrvI, evaM yAvadanantapradezikatvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pyanantapradezikA ekaivA''nupUrvI ityavizuddhasaMgrahanayamataM, vizuddhasaMgrahanayamatena tu sarveSAM tripradezikAdInAmanantANukaparyantAnAM skandhAnAmAnupUrvItvasAmAnyAvyatirekAdvyatirikte cAnupUrvItvAbhAvaprasaGgAt sarvA'pyekaivAnupUrvIti / evamanAnupUrvItvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pi paramANupudgalA ekaivAnAnupUrvI, tathA'vaktavyakatvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pi dvipradezikaskandhA ekaTU mevAvaktavyakamiti sAmAnyavAditvena sarvatra bahuvacanAbhAvaH, 'se tamityAdi nigamanam // 91 // bhaGgasamu kIrtanatAM nirdidikSurAha SARKARANG Jain Education in For Private 8 Personal Use Only Shjainelibrary.org,
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyoga maladhArIyA vRttiH upakramAdhi. eAe NaM saMgahassa aTThapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM ?, eAe NaM saMgahassa aTTapayaparUvaNayAe saMgahassa bhaMgasamukttiNayA kajai // se kiM taM saMgahassa bhaMgasamukittaNayA ?, 2 atthi ANuputvI 1 asthi aNANupubbI 2 asthi avattavvae 3, ahavA asthi ANupubbI a aNANupuvvI a 4 ahavA asthi ANupuvvI a avattavvae a 5 ahavA asthi aNANupuvvI a avattavvae a 6 ahavA asthi ANavI a aNANapuvvI a avattavvae a 7, evaM satta bhaMgA, se taM saMgahassa bhNgsmukittnnyaa|| eAe NaM saMgahassa bhaMgasamukttiNayAe kiM paoyaNaM?, eyAe NaM saMgahassa bhaMgasamukittaNayAe saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA kIrai (sU0 92) atrApi vyAkhyA kRtaiva draSTavyA yAvat 'atthi ANuputvI tyAdi, ihaikavacanAntAtraya eva pratyekabhaGgAH, sAmAnyavAditvena vyaktibahutvAbhAvato bahuvacanAbhAvAd, AnupUAdipadatrayasya ca trayo dvikasaMyogA bhavanti, ekaikasmaiizca dvikayoge ekavacanAnta eka eva bhaGgaH, trikayoge'pi eka evaikavacanAnta iti,sarve'pi saptabhaGgAH saMpadyante, zeSAstvekonaviMzatirbahuvacanasambhavisvAnna bhavanti / atra sthApanA-AnupUrvI 1 anAnu * // 70 // Jain Educational Collona For Private & Personel Use Only Grow.jainelibrary.org
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ HERE5%AAT pUrvI 1 avaktavyaka 1 iti trayaH pratyekabhaGgAH, AnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 iti prathamo dvikayogaH, AnupUrvI 1 avaktavyaka 1 iti dvitIyo dvikayogaH, anAnupUrvI avaktavyaka iti tRtIyo dvikayogaH, AnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 avaktavyaka 1 iti trikayogaH, evamete sapta bhnggaaH| 'se tamityAdi nigamanam // 92 // bhaGgopada-IN natAM vibhaNiSurAha se kiM taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA ?, 2 tipaesiyA ANuputvI paramANupoggalA aNANupuvvI dupaesiyA avattavvae, ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya ANuputvI ya aNANuputvI ya, ahavA tipaesiyA ya dupaesiyA ya ANupuvvI ya avattavvae ya ahavA paramANupoggalA ya dupaesiyA ya aNANupuvvI ya avattavvae ya ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya dupaesiyA ya ANupuvI ya aNANupuvI ya avattavvae ya, se taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA (sU0 93) se kiM taM saMgahassa samoyAre ?, 2 saMgahassa ANuputvIdavvAiM kahiM samoyaraMti ?, kiM ANuputvIdavvehiM samoyaraMti ? aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti ? avattavvagadavvehiM Jain Education a l For Private Personal Use Only Ju.jainelibrary.org
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi // 71 // samoyaraMti ?, saMgahassa ANupuvvIdavvAiM ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti no aNANupubbIdavvehiM samoyaraMti no avattavvagadamvehiM samoyaraMti, evaM donnivi saTTANe saTTANe samoyaraMti, se taM samoyAre (sU0 94) __ atrApi saptabhaGgAsta evArthakathanapurassarA bhAvanIyAH, bhAvArthastu sarvaH pUrvavat, 'se ta'mityAdi nigama-10 nam / atha samavatArAbhidhitsayA prAha-'se kiM taM saMgahassa samoyAre'ityAdi, idaM ca dvAraM pUrvavannikhilaM bhAvanIyam // 93-94 // athAnugamaM vyAcikhyAsurAha se kiM taM aNugame ?, 2 avihe pannatte, taMjahA-saMtapaya parUvaNayA davvapamANaM ca khittaphusaNA ya / kAlo ya aMtaraM bhAga bhAve appAbahuM natthi // 1 // saMgahassa ANupuvIdavvAiM kiM atthi Natthi ?, niyamA asthi, evaM donnivi|sNghss ANupuvIdavvAI kiM saMkhijjAiM asaMkhejAiM aNaMtAI ?, no saMkhejAiM no asaMkhejjAiM no aNaMtAI niyamA ego rAsI, evaM donivi / saMgahassa ANupuvvIdavvAiM logassa kaibhAge hojA ? kiM saMkhejaibhAge hojjA asaMkhejjaibhAge hojjA saMkhejesu bhAgesu hojA asaM Jain Education on For Private Personel Use Only 8 .jainelibrary.org
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ na khejjesu bhAgesu hojjA savvaloe hojjA ?, no saMkhejjaibhAge hojjA noasaMkhejjaibhAge hojA no saMkhejjesu bhAgesu hojjA no asaMkhejesu bhAgesu hojjA niyamA savvaloe hojjA, evaM donnivi / saMgahassa ANupuvvIdavvAI logassa kiM saMkhejaibhAgaM phusaMti asaMkhejaibhAgaM phusaMti saMkhije bhAge phusaMti asaMkhijje bhAge phusaMti savvalogaM phusaMti ?, no saMkhejjaibhAgaM phusaMti jAva niyamA savvalogaM phusaMti, evaM donniva / saMgahassa ANupuvvIdavvAI kAlao kevacciraM hoMti ?, savvaddhA, evaM dofood | saMgahassa ANupuvvIdavvANaM kAlato kevacciraM aMtaraM hoMti ?, natthi aMtaraM evaM doNivi / saMgahassa ANupuvvIdavvAI sesadavvANaM kaibhAge hojA ? kiM saMkhejjaibhAge hojA asaMkhejjaibhAge hojA saMkhejjesu bhAgesu hojA asaMkhejesu 'bhAgesu hojjA ?, no saMkhejjaibhAge hojA no asaMkhejjaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojA no asaMkhejjesu bhAgesu hojjA niyamA tibhAge hojA, evaM donnivi /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 72 // Jain Education saMgahassa ANupuvI davvAI kayaraMmi bhAve hojA ?, niyamA sAipAriNAmie bhAve hojA, evaM donniva / appAbahuM natthi / se taM aNugame, se taM saMgahassa aNova* NihiyA davvANupuvvI, se taM aNovaNihiyA davvANupuvvI (sU0 95 ) atrottaram --'aNugame aTThavihe pannatte' iti pUrva navavidha ukto'tra tvaSTavidha eva, alpabahutvadvArAbhA| vAt, tadevASTavidhatvaM darzayati - tadyathetyupadarzanArthaH, 'saMtapaya' gAhA, iyaM pUrva vyAkhyAtaiva, navaraM 'appA bahuM natthi' saMgrahasya sAmAnyavAditvAt sAmAnyasya ca sarvatraikatvAdalpabahutvavicAro'tra na saMbhavatItyarthaH / tatra satpadaprarUpaNatAbhidhAnArthamAha - 'saMgahasse' tyAdi, nanu saMgrahavicAre prakrAnte AnupUrvIdravyANi santItyanupapannam, AnupUrvIsAmAnyasyaivaikasya tenAstitvAbhyupagamAt satyaM, mukhyarUpatayA sAmAnyamevAsti, guNabhUtaM ca vyavahAramAtranibandhanaM dravyabAhulyamapyasau vadatItyadoSaH zeSabhAvanA pUrvavaditi / dravyapramANadvAre yaduktaM 'niyamA ego rAsi'tti, atrAha - nanu yadi saGkhyeyAdikharUpANi etAni na bhavanti toMko rAzirityapi nopapadyate, dravyabAhulye sati tasyopapadyamAnatvAd, vrIhyAdirAziSu tathaiva darzanAt, satyaM, kintveko rAzi - riti vadataH ko'bhiprAyaH ?, bahUnAmapi teSAmAnupUrvItvasAmAnyenaikena kroDIkRtatvAdekatvameva, kiM ca yathA viziSTaika pariNAmapariNate skandhe tadArambhakAvayavAnAM bAhulye'pyekataiva mukhyA, tadvadatrA''nupUrvIdravyabAhulye'pi vRttiH upakra mAdhi0 // 72 // jainelibrary.org
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatsAmAnyasyaikarUpatvAdekatvameva mukhyamasau nayaH pratipadyate, tadazenaiva teSAmAnupUrvItvasiddhaH, anyathA tadabhAvaprasaGgAt, tasmAnmukhyasyaikatvasyAnena kakSIkRtatvAt sakhyeyarUpatAdiniSedho guNabhUtAni dravyANyAzritya rAzibhAvo'pi na virudhyate, evamanyatrApi bhAvanIyamityalaM prapazcena / kSetradvAre 'niyamA savvaloe hoja'tti AnupUrvIsAmAnyasyaikatvAt sarvalokavyApitvAceti bhAvanIyam, evamitaradvaye'pyabhyUhyamiti / sparzanAdvAramapyevameva cintanIyamiti / kAladvAre'pi tatsAmAnyasya sarvadA'vyavacchinnatvAt trayANAmapi sarvAddhA'va-18 sthAnaM bhAvanIyamiti, ata evAntaradvAre nAstyantaramityuktaM, tabhAvavyavacchedasya kadAcidapyabhAvAditi / bhAgadvAre 'niyamA tibhAge hoja'tti trayANAM rAzInAmeko rAzistribhAga eva vartata iti bhAvaH, yattu rAzi gatadravyANAM pUrvoktamalpabahutvaM tatra na gaNyate, dravyANAM prastutanayamate vyavahArasaMvRttimAtreNaiva sattvA&Aditi / bhAvadvAre 'sAdipAriNAmie bhAve hojjatti yathA AnupUAdidravyANAmetadbhAvavartitvaM pUrva bhAvitaM 81 tathA'trApi bhAvanIyaM, teSAM yathAkhaM sAmAnyAvyatiriktatvAditi / alpabahutvadvArAsambhavastUkta eva, iti samarthito'nugamaH, tatsamarthane ca samarthitA saMgrahamatenAnopanidhikI dravyAnupUrvI, tatsamarthane ca vyAkhyAtA sarvathA'pIyam , ataH 'se tamityAdi nigamanatrayam // 95 / / gatA'nopanidhikIdravyAnupUrvI, sAmprataM prAguddiSTAmevIpanidhikIM tAM vyAcikhyAsurAha 1 AnupUrvIsAmAnyasyaikarUpatvAt ekatvameva mukhyamasau nayaH pratipadyate, tadvazenaiva teSAmAnupUrvIdvAramapi (pra.) idamekatvabodhanAya TIppitamabhaviSyaditi lakSayitvopekSitam. STATOPERATO Jain Education a For Private & Personel Use Only Kaw.jainelibrary.org
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi0 // 73 // se kiM taM uvaNihiyA davvANupuvvI?, 2 tivihA pannattA, taMjahA-puvvANuputvI pacchA NupuvvI aNANupuvvI ya (sU0 96) atha keyaM prAganirNItazabdArthamAtrA aupanidhikI dravyAnupUrvIti praznaH, atra nirvacanam-aupanidhikIdravyAnupUrvI trividhA prajJaptA, tadyathA-pUrvAnupUrvItyAdi, upanidhinikSepo viracanaM prayojanamasyA ityaupani|dhikI dravyaviSayA''nupUrvI-paripATivyAnupUrvI, sA triprakArA, tatra vivakSitadharmAstikAyAdidravyavizeSa-| samudAye yaH pUrvaH-prathamastasmAdArabhyAnupUrvI-anukramaH paripATiH nikSipyate viracyate yasyAM sA pUrvAnupUrvI, tatraiva yaH pAzcAtyaH-caramastasmAdArabhya vyatyayenaivAnupUrvI-paripATi: viracyate yasyAM sA niruktavidhinA pazcAnupUrvI, na AnupUrvI anAnupUrvI, yathoktaprakAradvayAtiriktakharUpetyarthaH // 96 // tatrAdyabhedaM tAvannirUpayituM praznamAha se kiM taM puvvANupuvvI?, 2 dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvasthikAe poggalatthikAe addhAsamae, se taM puvvaannupuvvii| se kiM taM pacchANuputvI ?, 2 addhAsamae poggalatthikAe jIvatthikAe AgAsatthikAe ahammatthikAe dhammatthi +S4SPOSADESAURUS // 73 // JainEducation.RE For Private Personel Use Only Daineliorary.org
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ REAMSACCESSACROSSASS kAe, se taM pcchaannupubbii| se kiM taM aNANupuvI?, 2 eyAe ceva egAiAe egu tariAe chagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso dUrUvUNo se taM aNANupuvI (sU097) iha ca dravyAnupUya'dhikArAda dharmAstikAyAdInAmeva ca dravyatvAditthaM nirvacanamAha-'dhammatthikAe' ityAdi, tatra jIvapudgalAnAM khata eva gatikriyApariNatAnAM tatvabhAvadhAraNAdU dharmaH, astayaH-pradezAsteSAM kAyA-saGghAto'stikAyaH, dharmazcAsAvastikAyazceti samAsaH, sakalalokavyApyasaGkhyeyapradezAtmako'mUrtadravyavizeSa ityarthaH, jIvapudgalAnAmeva tathaiva gatipariNatAnAM tatvabhAvAdhAraNAddharmaH, jIvapudgalAnAM sthityupaSTambhakAraka ityarthaH, zeSaM dharmAstikAyavat sarva, sarvabhAvAvakAzanAdAkAzam , A-maryAdyA tatsaMyoge'pi | khakIyasvarUpe'vasthAnataH sarvathA tatsvarUpatvAprAptilakSaNayA prakAzante-khabhAvalAbhena avasthitikaraNena ca dIpyante padArthasArthA yatra tadAkAzamiti, athavA A-abhividhinA sarvAtmanA tatsaMyogAnubhavanalakSaNena kAzante-tatraiva dIpyante padArthA yatra tadAkAzamiti bhAvaH, tacca tadastikAyazceti AkAzAstikAyaH, lokAlokavyApyanantapradezAtmako'mUrtadravyavizeSa ityarthaH, jIvanti jIviSyanti jIvitavanta iti jIvAH te ca te'stikAyAzceti samAsaH, pratyekamasaMkhyeyapradezAtmakasakalalokabhAvinAnAjIvadravyasamUha ityarthaH, | pUraNagalanadhammANaH pudgalAH-paramANvAdayo'nantANukaskandhaparyantAH, te hi kutazcidravyAdgalanti-viyujyante kiJcittu dravyaM tatsaMyogataH pUrayantIti bhAvaH, te ca te'stikAyAzreti samAsaH, addhAzabdaH kAlavacanaH Jain Education Intematona For Private & Personel Use Only Vaww.jainelibrary.org
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhaH sarvasUkSmaH vAtAvAda, atra tvatItAnAvahatva eva tadupapatteriti cAmata, vRttiH upakramAdhi0 rIyA anuyo0 samayaH saGkettAdivAcako'pyasti tato viziSyate-addhArUpaH samayo'ddhAsamayaH, vakSyamANapaTTasATikAdimaladhA- pATanadRSTAntasiddhaH sarvasUkSmaH pUrvAparakoTivipramukto vartamAna ekaH kAlAMza ityarthaH, ata evAtra a stikAyatvAbhAvaH, bahupradezatva eva tadbhAvAd, atra tvatItAnAgatayorvinaSTAnutpannatvena vartamAnasyaikasyaiva kAlapradezasya sadbhAvAt, nanvevamAvalikAdikAlAbhAvaH, samayabahutva eva tadupapatteriti ceda, bhavatu // 74 // tarhi ko nivArayitA ?, 'samayAvaliyamuhuttA divasamahorattapakkhamAsA ya' ityAdyAgamavirodha iti cet, naivam , abhiprAyAparijJAnAd, vyavahAranayamatenaiva tatra tatsattvAbhyupagamAd, atra tu nizcayanayamatena tadasattvapratipAdanAt, na hi pudgalaskandhe paramANusaGghAta ivAvalikAdiSu samayasaGghAtaH kazcidavasthitaH samastIti tadasattvamasau pratipadyata ityalaM carcayeti / atra ca jIvapudgalAnAM gatyanyathA'nupapatterdharmAstikAyasya teSAmeva sthityanyathA'nupapatteradharmAstikAyasya sattvaM pratipattavyaM, na ca vaktavyaM tadgatisthitI ca bhaviSyato dharmAdharmAstikAyau ca na bhaviSyata iti pratibandhAbhAvAdenakAntikateti, tAvantareNApi tadbhavane'lokepi tatprasaGgAt, yadi tu aloke'pi tadgatisthitI syAtAM tadA'lokasyAnantatvAllokAnnirgatya jIvapudgalAnAM tatra pravezAdekadvitryAdijIvapudgalayuktaH sarvathA tacchUnyo vA kadAcillokaH syAt, na caitadRSTamiSTaM vetyAsAdyanyadapi dUSaNajAlamasti, na cocyate granthavistarabhayAditi / AkAzaM tu jIvAdipadArthAnAmAdhArAnya 1 samaya AvalikA muhUrtoM divaso'horAtraM pakSo mAsazca, // 74 // Jain Education For Private Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ thA'nupapatterastIti zraddheyaM, na ca dharmAdharmAstikAyAveva tadAdhArau bhaviSyata iti vaktavyaM, tayostadgatisthitisAdhakalenoktatvAt, na cAnyasAdhyaM kAryamanyaH sAdhayati, atiprasaGgAditi / ghaTAdijJAnaguNasya pratiprANi khasaMvedanasiddhatvAjjIvasyAstitvamavasAtavyaM, na ca guNinamantareNa guNasattA yuktA, atiprasaGgAt, na ca deha evAsya guNI yujyate, yato jJAnamamUrta cidrUpaM sadaivendriyagocarAtItatvAdidharmopetam , ataH tasyAnurUpa eva kazcidguNI samanveSaNIyaH, sa ca jIva eva na tu deho, viparItatvAd, yadi punarananurUpo'pi guNAnAM guNI kalpyate tInavasthA, rUpAdiguNAnAmapyAkAzAderguNitvakalpanAprasaGgAditi / pudgalAstikAyasya tu ghaTAdikAryAnyathAnupapatteH pratyakSatvAca sattvaM pratItameveti / kAlo'pyasti bakulAzokacampakAdiSu puSpaphalapradAnasyAniyamenAdarzanAd, yastu tatra niyAmakaH sa kAla iti, svabhAvAdeva tu tadbhavane 'nityaM sattvamasattvaM vetyAdidUSaNaprasaGgaH, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate, granthaduravagamatAbhayAditi / Aha-dharmAstikAyasya prAthamyamadha-17 mAstikAyAdInAM tu tadanantaraM krameNetthaM nirdezaH kutaH siddho? yenAtra pUrvAnupUrvIrUpatA syAditi, atrIcyate, Agame itthameva paThitatvAt , tatrApi kathamitthameva pATha iti ced, ucyate, dharmAstikAya ityatra yadAcaM dharmeti padaM tasya mAGgalikatvAddharmAstikAyasya prathamamupanyAsaH, tatastatpratipakSavAdadharmAstikAyasya, tatastadAdhAratvAdAkAzAstikAyasya, tataH svAbhAvikAmUrtatvasAmyAjjIvAstikAyasya, tatastadupayogitvAt pudgalAstikAyasya, tato jIvAjIvaparyAyatvAt tadanantaramaddhAsamayasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvIsiddhiriti / atha & AAAAASANS Jain Education a l For Private Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA 1104 11 pazcAnupUrvI nirUpayitumAha - 'se kiM taM pacchANuputhvI' tyAdi, pAzcAtyAdArabhya pratilomaM vyatyayenaivAnupUrvI - pari pATiH kriyate yasyAM sA paJcAnupUrvI, atrodAharaNamutkrameNa, idamevA''ha - 'aDAsamaye' tyAdi, gatArthameva / athAnAnupUrvI nirUpayati- 'se kiM tamityAdi, atra nirvacanam - 'aNANupuvvI eyAe cevetyAdi, na vidyate AnupUrvI yathoktaparipATidvayarUpA yasyAM sA anAnupUrvI, vivakSitapadAnAmanantaroktakramadvayamullaGghaya parasparAsa dRzaiH sambhavadbhirbhaGgakairyasyAM viracanA kriyate sA'nAnupUrvItyarthaH, kA punariyamityAha - 'annamannanbhAso tti, anyo'nyaM - parasparamabhyAso - guNanamanyo'nyAbhyAsaH 'dUruvoNo' tti dvirUpanyUnaH AdyantarUparahitaH anAnupUrvIti saNTaGkaH, kasyAM viSaye yo'sAvabhyAsa ityAha- 'zreNyAM' paGkI, kasyAM punaH zreNyAmityAha - 'eyAe ceve'ti, 'asyAmeva' anantarAdhikRtadharmAstikAyAdisambandhinyAM kathaMbhUtAyAmityAha - eka AdiryasyAM sA ekAdikI, ekaika uttaraH pravarddhamAno yasyAM sA ekottarA tasyAM punaH kathaMbhUtAyAmityAha - 'chagacchgayAe 'ti, SaNNAM gaccha:-samudAyaH SaDgacchastaM gatA prAptA SaDgacchragatA tasyAM, dharmAstikAyAdivastuSaTtaviSayAyAmityarthaH, Adau vyavasthApitaikakAyAH paryante nyastaSaTrAyA dharmAstikAyAdivastuSaviSayAyAH pateryA parasparaguNane bhaGgakasaGkhyA bhavati sA AdyantabhaGgakadvayarahitA anAnupUrvIti bhAvArthaH / tatrordhvAdhaH kilaikakAdayaH SaTparyantA aGkAH sthApitAH, tatra caikakena dvike guNite jAtau dvAveva, tAbhyAM triko guNito jAtAH SaT, tairapi catuSkako guNito jAtA caturviMzatiH, paJzcakasya tu tadguNane jAtaM viMzaM zataM SaTTasya tadguNane jAtAni viMzatya vRttiH upakra mAdhi0 / / 75 / / 'W
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai dhikAni sapta zatAni / sthApanA 654321, Agatam 720, atrA''dyo bhaGgaH pUrvAnupUrvI antyastu pazcAnupU-dU vIti tadapagame zeSANyaSTAdazottarANi sapta bhaGgakazatAnyanAnupUrvIti mantavyAni / atra ca bhaGgakakharUpAnaya nArtha karaNagAthA-'puvvANupubvi hiTThA samayAbheeNa kuru jahAjerse / uvarimatullaM purao naseja puvvakkamo hai sese // 1 // iti, vyAkhyA-iha vivakSitapadAnAM krameNa sthApanA pUrvAnupUrvItyucyate, tasyAH 'heTTha'tti adhastAd dvitIyAdibhaGgakAna jijJAsuH 'kurutti sthApaya ekAdIni padAnIti zeSaH, kathamityAha-jyeSThasyAnatikrameNa yathAjyeSThaM, yo yasyAdau sa tasya jyeSTho, yathA dvikasyaikako jyeSThaH, trikasya tvekako'nujyeSThaH, catuSkAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha iti, evaM trikasya dviko jyeSThaH sa eva catuSkasyAnujyeSThaH, paJcakAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha ityAdi, evaM ca sati uparitanAGkasya adhastAjjyeSTho nikSipyate, tatrAlabhyamAne anujyeSThaH, tatrApya| labhyamAne jyeSThAnujyeSTha iti yathAjyeSThaM nikSepaM kuryAt, kathamityAha-'samayAbhedeneti samayaH-saGketaH prastutabhaGgakaracanavyavasthA tasya abhedaH-anatikramaH, tasya ca bhedastadA bhavati yadA tasminneva bhaGgake nikSiptAGkasadRzo'paro'GkaH patati, tato yathoktaM samayabhedaM varjayanneva jyeSThAdyaGkanikSepaM kuryAd, uktaM ca-"jahiyaMmi u nikkhitte puNaravi so ceva hoi kAyabbo / so hoi samayabheo vajeyavvo payatteNaM // 1 // " nikSiptasya cAGkasya yathAsambhavaM 'puraotti agrataH uparitanATTaistulyaM-sadRzaM yathA bhavatyevaM nyaset, uparitanAGkasadRzAne 1 yasmiMstu nikSipte punarapi sa caiva bhavati kartavyaH / sa bhavati samayabhedo varjayitavyaH prayatnena // 1 // .. For Private Personal Use Only Jan Education wwalnelibrary.org
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 tti sthApitazeSAnakAnimihAna vikAdiH sa pazcAditisukhAdhigamAya ca anuyo0 maladhA rIyA mAdhiH // 76 // Cac vAGkAnnikSepedityarthaH, 'puvvakkamo sese'tti sthApitazeSAnaGkAnnikSiptAGkasya yathAsambhavaM pRSThataH pUrvakrameNa sthApayedityarthaH, yaH saGkhyayA laghurekakAdiH sa prathamaM sthApyate vastutayA mahAn dvikAdiH sa pazcAditi pUrvakramaH, pUrvAnupU lakSaNe prathamabhaGgake itthameva dRSTatvAditi bhAva ityakSaraghaTanA / bhAvArthastu digmAtradarzanArtha sukhAdhigamAya ca trINi padAnyAzritya tAvad dayate-teSAM ca parasparAbhyAse SaDU bhaGgakA bhavanti, te caivamAnIyante-pUrvAnupUrvIlakSaNastAvat prathamo bhaGgaH, tadyathA-123, asyAzca pUrvAnupUrvyA adhastAd bhaGgakaracane kriyamANe ekakasya tAvajyeSTha eva nAsti, dvikasya tu vidyate ekaH, sa taddho nikSipyate, tasya cAgratastriko dIyate, 'uvarimatulla-14 mityAdivacanAt, pRSTatastu sthApitazeSo dviko dIyate, tato'yaM dvitIyo bhaGgaH 213, atra ca dvikasya vidyate ekako jyeSThaH, paraM nAsau tadadhastAnnikSipyate, agrataH sadRzAGkapAtena samayabhedaprasaGgAdU, ekasya tu jyeSTha eva nAsti, trikasya tu vidyate dviko jyeSThaH, sa tadadhastAnnikSipyate, atra cAgrabhAgasya tAvadasambhava eva, pRSThatastu sthApitazeSAvekakatriko krameNa sthApyete 'puvvakkamo sese'ttivacanAt , tatastRtIyo'yaM bhaGgaH 132, atrApyekakasya jyeSTha eva nAsti, trikasya jyeSTho dviko, na ca nikSipyate, agre sadRzAGkapAtena samayabhedApatteH, tato'syaivAnujyeSTha ekakaH sthApyate, agratastu dvikaH 'uvarimatulla'mityAdivacanAt, pRSThatastu sthApitazeSastriko dIyate iti caturtho'yaM bhaGgaH312, evamanayA dizA paJcamaSaSThAvapyabhyUhyau, sarveSAM cAmISAmiyaM sthApanA-atrApyAdyabhaGgasya C pUrvAnupUrvItvAdantyasya ca pazcAnupUrvItvAnmadhyamA eva catvAro'nAnupUrvItvena mantavyAH, evamanayA dizA * // 76 // Jain Education d 5. For Private & Personel Use Only Jainelibrary.org.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 caturAdipadasambhavino'pi bhaGgA bhAvanIyAH, bhUyAMsazcehottarAdhyayanaTIkAdinirdiSTA prastutabhaGgAnayano132 pAyAH santi, na cocyante'tivistarabhayAt, tadarthinA tu tata evaavdhaarnniiyaaH| tadidamatra tAtparyam-13 312 pUrvAnupUyA tAvaddharmAstikAyasya prathamatvameva, tadanukrameNAdharmAstikAyAdInAM dvitIyAditvaM, pazcAnu|231 pUrdhyA tvaddhAsamayasya prathamatvaM, pudgalAstikAyAdInAM tu pratilomatayA dvitIyAditvam, anAnupUyA tva|321 niyamena kacidbhaGgake kasyacit prathamAditvamityalaM vistareNa / 'se tamityAdi nigamanam // 97 // tadevamatra pakSe dharmAstikAyAdIni SaDapi dravyANi pUrvAnupUrvyAditvenodAhRtAni, sAmprataM tvekameva pudgalAstikAyamudAhatumAha ahavA uvaNihiA davvANupuvvI tivihA pa0 taM0-puvvANupuvI pacchANupuvvI aNANupuvvI, se kiM taM puvvANupuvI ?, 2 paramANupoggale dupaesie tipaesie jAva dasapaesie saMkhijjapaesie asaMkhijapaesie aNaMtapaesie se taM puvvANupuvvI, se kiM taM pacchANupuvI?, 2 aNaMtapaesie asaMkhijapaesie saMkhijjapaesie jAva dasapaesie jAva tipaesie dupaesie paramANupoggale se taM pacchANupuvvI, se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe aNaMtagacchagayAe se Jain Education in A inelibrary.org
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakramAdhi0 rIyA // 77 // DhIe annamaNNaMbbhAso durUvUNo se taM aNANupuvvI, se taM uvaNihiA davANupuvvI, se taM jANagavairittA davvANuputvI, se taM noAgamao davvANuputvI, se taM davANu puvI (sU0 98) atra cApainidhikyA dravyAnupUrvyA jJAtamapi traividhyaM yatpunarapyupanyastaM tatprakArAntarabhaNanaprastAvAdeveti mantavyam / 'aNaMtagacchagayAe'tti atraikottaravRddhimatskandhAnAmanantatvAdanantAnAM gaccha:-samudAyo'nantagacchastaM gatA anantagacchagatA tasyAm, ata eva bhaGgA atrAnantA evAvaseyA iti| zeSabhAvanA ca sarvA pUrvoktAnusArataH svayamapyavaseyeti / Aha-nanu yathaikaH pudgalAstikAyo nirjharya punarapi pUrvAnupUrvyAditvenodA-1 hRtaH, evaM zeSA api pratyeka kimiti nodAhiyante?, atrocyate, dravyANAM kramaH-paripATyAdilakSaNaH pUrvAnupUrvyAdivicAra iha prakrAntaH, sa ca dravyabAhulye sati saMbhavati, dharmAdharmAkAzAstikAyeSu ca pudgalAstikAyavannAsti pratyekaM dravyabAhulyam, ekaikadravyatvAtteSAM, jIvAstikAye tvanantajIvadravyAtmakatvAdasti dravyabAhulyaM, kevalaM paramANuddhipradezikAdidravyANAmiva jIvadravyANAM pUrvAnupUAditvanibandhanaH prathamapAzcAtyAdibhAvo nAsti, pratyekamasavayeyapradezatvena sarveSAM tulyapradezatvAt, paramANuddhipradezikAdidravyANAM tu viSa- 4 1pratyantare nAsti. SANSAROCESSOSANSAR // 77 // Jain Education indin For Private Personal Use Only Prainelibrary.org
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAASAASAASAASAASAASAS063 mapradezikatvAditi, addhAsamayasyaikatvAdeva tadasambhava ityalamaticarcitena / tadevaM samarthitA aupanidhikI dravyAnupUrvI, tatsamarthane ca samarthitA prAguddiSTA dvimakArA'pi dravyAnupUrvI, tataH 'se tamityAdi nigamanAni, iti dravyAnupUrvI samAptA // 98 // uktA dravyAnupUrvI, atha prAguddiSTAmeva kSetrAnupUrvI vyAcikhyAsurAha se kiM taM khettANupuvvI ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-uvaNihiA ya aNovaNihiA ya (sU0 99) tattha NaM jA sA uvaNihiA sA ThappA, tattha NaM jA sA a NovaNihiA sA duvihA paNNattA, taMjahA-NegamavavahArANaM saMgahassa ya (sU0 100) iha kSetraviSayA AnupUrvI kSetrAnupUrvI, kA punariyamityatra nirvacanaM-kSetrAnupUrvI dvividhA prajJaptA, tadyathAaupanidhikI-pUrvoktazabdArthA anaupanidhikI ca, tatra yA sA aupanidhikI sA sthApyA, alpavaktavyatvAdupari vakSyata ityarthaH, tatra yA'sAvanaupanidhikI sA nayavaktavyatAzrayaNAd dvividhA prajJaptA, tadyathA-naigamavyavahArayoH saGgrahasya ca, sammateti zeSaH // 10 // tatra naigamavyavahArasammatAM tAvaddarzayitumAha se kiM taM gamavavahArANaM aNovaNihiA khettANuputvI ?, 2 paMcavihA paNNattA, taM Jain Educatio n al now.jainelibrary.org
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhArIyA upakra mAdhi // 78 // jahA-aTrapayaparUvaNayA bhaMgasamukkittaNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAreM aNugame, se kiM taM gamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayA?, 2 tipaesogADhe ANuputvI jAva dasapaesogADhe ANupuvvI jAva saMkhijapaesogADhe ANupuvI asaMkhijjapaesogADhe ANuputvI, egapaesogADhe aNANupuvvI, dupaesogADhe avattavvae, tipaesogADhA ANupuvvIo jAva dasapaesogADhA ANupuvvIo jAva asaMkhijjapaesogADhA ANupuvIo egapaesogADhA aNANuputvIo dupaesogADhA avattavvagAiM, se taM gamavavahArANaM attupypruuvnnyaa| eAe NaM NegamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?, eyAe NegamavavahArANaM aTupayaparUvaNayAe NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA kjji|se kiM taM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA?, 2 atthi ANupuvvI asthi aNANupuvvI asthi avattavvae, evaM davvANupuvvigameNaM khettANupuvvIe'vi te ceva chabbIsaM bhaMgA bhANiavvA, jAva se taM gamavavahArANaM bhNgsmukttinnyaa| eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamu. 78 // Jain Education Intematona For Private & Personel Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ kittaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayAe NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA kajai / se kiM taM gamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA?, 2 tipaesogADhe ANupuvvI egapaesogADhe aNANupavvI dupaesogADhe avattavvae tipaesogADhA ANupuvIo egapaesogADhA aNANupuvvIo dupaesogADhA avattavvagAI, ahavA tipaesogADhe a egapaesogADhe a ANupuvvI a aNANupuvvI a evaM tahA ceva davvANupuvvigameNaM chaThavIsaM bhaMgA bhANiavvA jAva se taM gamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA / se kiM taM samoAre?, 2 gamavavahArANaM ANuputvIdavvAI kahiM samoaraMti? kiM ANupubbIdavvehiM samoaraMti aNANuputvIdavvehiM samoaraMti ? avattavvagadavvehi samoaraMti?, ANuputvIdavvAiM ANuputvIdavvehiM samoaraMti no aNANuputvIdavvehi no avattavvayadavvehiM samoyaraMti, evaM tiNNivi saTANe samoaraMtitti bhANiavvaM, se taM samoAre / se kiM taM aNugame?, 2 navavihe paNNatte, taM RSAREERRIAGRAT bhana. 14 Jan Education For Private Personel Use Only rary.org
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 79 // jahA-saMtapayaparUvaNayA jAva appAbahuM ceva ||1||nnegmvvhaaraannN ANupubbIdavvAiM vRttiH kiM asthi Natthi?, NiyamA atthi, evaM duNNivi / gamavavahArANaM ANupuvvidavvAI upakrakiM saMkhijjAiM asaMkhijjAiM aNaMtAI?, no saMkhijjAiM asaMkhijjAiM no aNaMtAI, evaM mAdhiH duNNivi // iha vyAkhyA yathA dravyAnupUrtyAM tathaiva kartavyA, vizeSaM tu vakSyAmaH, tatra 'tipaesogADhe ANupubvi'tti, triSu-nabhApradezeSvavagADhaH-sthitaH tripradezAvagADharUyaNukAdiko'nantANukaparyanto dravyaskandha evAnupUrvI, nanu yadi dravyaskandha evAnupUrvI kathaM tarhi tasya kSetrAnupUrvItvaM ?, satyaM, kintu kSetrapradezatrayAvagAhapayoyavi-IN |ziSTo'sau dravyaskandho gRhIto nAviziSTaH, tato'tra kSetrAnupUya'dhikArAt kSetrAvagAhaparyAyasya prAdhAnyAt so'pi kSetrAnupUrvIti na doSaH, pradezatrayalakSaNasya kSetrasyaivAtra mukhyaM kSetrAnupUrvItvaM, tadadhikArAdeva, kintu tadavagADhaM dravyamapi tatparyAyasya prAdhAnyena vivakSitatvAt kSetrAnupUrvItvena na virudhyata iti bhAvaH, yadyevaM tarhi mukhyaM kSetraM parityajya kimiti tadavagADhadravyasyAnupUrvyAdibhAvazcintyate ?, ucyate, 'saMtapayaparUvaNaye'-13|| tyAdivakSyamANabahutaravicAraviSayatvena dravyasya ziSyamativyutpAdanArthatvAt , kSetrasya tu nityatvena sadAvasthitamAnatvAdacalatvAcca prAyo vakSyamANavicArasya supratItatvena tathAvidhaziSyamativyutpattyaviSayatvAdU, laa||79|| POSTERSAUSAINISAROSTAS Jain Education Ha na For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org M
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Astro evamanyadapi kAraNamabhyUhyamityalaM vistareNa / evaM catuSpradezAvagADhAdiSvapi bhAvanA kAryA, yAvadasaGkhyAtapradezAvagADhA AnupUrvIti, asaGkhyAtapradezeSu cAvagADho'saGkhyAtANuko'nantANuko vA dravyaskandho mantavyo, | yataH pudgaladravyANAmavagAhamitthaM jagadguravaH pratipAdayanti-paramANurAkAzasyaikasminneva pradeze'vagAhate, dvipradezikAyo'saGkhyAtapradezikAntAstu skandhAH pratyekaM jaghanyata ekasminnAkAzapradeze'vagAhante, utkRSTatastu yatra skandhe yAvantaH paramANavo bhavanti sa tAvatkheva nabhaHpradezeSvavagAhate, anantANukaskandhastu jaghanyatastathaiva utkRSTatastvasaGkhyayeSveva nabha pradezeSvavagAhate, nAnanteSu, lokAkAzasyaivAsaGkhayeyapradezatvAt, alokAkAze ca dravyasthAvagAhAbhAvAdityalaM prasaGgena, prakRtamucyate / tatrAnupUrvIpratipakSatvAdanAnupUrvyAdivarUpa-13 mAha-'egapaesogADhe aNANupuvvi'tti, ekasminnabhApradeze avagADhaH-sthita ekapradezAvagADhaH paramANusavAtaH skandhasaGghAtazca kSetrato'nAnupUrvIti mantavyaH, 'duppaesogADhe avattavvae'tti, pradezadvaye'vagADho dvipradezikAdiskandhaH kSetrato'vaktavyakaM, zeSo bahuvacananirdezAdiko grantho yathA'dhastAd dravyAnupUyA vyAkhyAtastathehApi taduktAnusArato vyAkhyeyo, yAvad dravyapramANadvAre 'NegamavavahArANaM ANupuvvIvAI kiM saMkhejAI' ityAdi praznaH, anottaram-'no saMkhejjAi'mityAdi, tryAdipradezavibhAgAvagADhAni dravyANi kSetrata AnupUrvItvena nirdiSTAni, vyAdipradezavibhAgAzcAsaGkhyAtapradezAtmake loke'saGkhyAtA bhavanti, ato dravyatayA bahUnAmapi kSetrAvagAhamapekSya tulyapradezAvagADhAnAmekatvAt kSetrAnupUrvyAmasaGkhyAtAnyevAnupUrvIdravyANi Jain Education C onal For Private & Personel Use Only m/jainelibrary.org
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 80 // bhavantIti bhAvaH, evamekapradezAvagADhaM bahnapi dravyaM kSetrata ekaivAnAnupUrvItyuktaM, loke ca pradezA asaGkhyAtA bhavanti, atastattulyasaGkhyatvAdanAnupUrvIdravyANyapyasaGkhyeyAnIti, evaM pradezadvaye'vagADhaM bahnapi dravyaM kSetrata ekamevAvaktavyakamuktaM, dvipradezAtmakAzca vibhAgA loke'saGkhyAtA bhavantyatastAnyapyasaGkhyeyAnIti // kSetradvAre nirvacanasUtre - NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI logassa kiM saMkhijjaibhAge hojjA asaMkhijjaibhAge hojA jAva savvaloe hojA ?, egaM davvaM paDucca logassa saMkhijjaibhAge vA hojA asaMkhijjaibhAge vA hojA saMkhejjesu asaMkhejesu bhAgesu vA hojjA desUNe vA loe hojA, nANAdavvAI paDucca niyamA savvaloe hojA, NegamavavahArANaM aNANupuvIdavvANaM pucchAe egadavvaM paDucca no saMkhijjaibhAge hojA asaMkhijjaibhAge hojA no saMkhejjesu no asaMkhejjesu no savvaloe hojA, nANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojA, evaM avattavvagadavvANivi bhANiavvANi // iha skandhadravyANAM vicitrarUpatvAt kazcit skandho lokasya saGkhyeyaM bhAgamavagAhya tiSThati, anyastvasa vRttiH upakra mAdhi0 // 80 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyastu saGkhyeyA~stA kSetrAvagAho (granthAna dezone vA loke AnAkavayaMsaGkhyeyapradeza yeyam, anyastu saGkhyeyAstadbhAgAnavagAhya vartate, anyastvasaGkhayeyAnityatastatskandhadravyAprekSayA saGkhyeyAdibhAgavartitvaM bhAvanIyaM, viziSTakSetrAvagAho (granthAgram 2000) palakSitAnAM skandhadravyANAmeva kSetrAnupUrvItvenoktatvAditi bhaavH| 'desUNe vA loe hoja'tti, dezone vA loke AnupUrvIdravyaM bhavediti, atrA|''ha-nanvacittamahAskandhasya sarvalokavyApakatvaM pUrvamuktaM, tasya ca samastalokavartya saGkhayeyapradezalakSaNAyAM kSetrAnupUrvyAmavagADhatvAt paripUrNasyApi kSetrAnupUrvItvaM na kiJcid virudhyate, atastadapekSaM kSetrato'pyAnupUrvI-12 dravyaM sarvalokavyApi prApyate, kimiti dezonalokavyApitA procyate?, satyaM, kintu loko'yamAnupUrvyanAnupUrvyavaktavyakadravyaiH sarvadaivAzUnya evaiSTavya iti samayasthitiH, yadi cAtrA''nupUrvyAH sarvalokavyApitA ni-1 dizyeta tadA'nAnupUrvyavaktavyakadravyANAM niravakAzatayA'bhAvaH pratIyate(yeta), tato'cittamahAskandhapUrite'pi loke jaghanyato'pyekaH pradezo'nAnupUrvIviSayatvena pradezadvayaM cAvaktavyakaviSayatvena vivakSyate, AnupUrvIdravyasya tatra sattve'pyaprAdhAnyavivakSaNAdanAnupUrvyavaktavyakayostu prAdhAnyavivakSaNAditi bhAvaH, tato'nena pradezatrayalakSaNena dezena hIno'tra lokaH pratipAdita ityadoSaH, uktaM ca pUrvamunibhiH"mahakhaMdhApuNNeviavattavvagaNANupugvivvAiM / jaddesogADhAiM taddeseNaM sa logUNo // 1 // nanu yadyevaM tarhi dravyAnupUAmapi sarvalokavyApitvamAnupUrvIdravyasya yaduktaM tadasaGgataM prApnoti, anAnupUrvyavaktavyakadravyANAmanavakAzatvena 1 mahAskandhApUrNe'pi avaktavyakAnAnupUrvIdravyANi / yaddezAvagADhAni taddezena sa loko naH // 1 // SAHARSA Jain Education in For Private Personal Use Only indlanelibrary.org
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ CSCk vRttiH upakramAdhi anuyo0 tatrApyabhAvapratItiprasaGgAt, sarvakAlaMca teSAmapyavasthitipratipAdanAt, naitadevaM, yato dravyAnupUyA dravyANAmaladhA || mevAnupUrvyAdibhAva ukto, na kSetrasya, tasya tatrAnadhikRtatvAdU, dravyANAM cAnupUrvyAdInAM parasparabhinnAnA-18 rIyA mapyekatrApi kSetre'vasthAnaM na kiJcidvirudhyate, ekApavarakAntargatAnekapradIpaprabhAvasthAnadRSTAntAdisiddhatvAt, ato na tatra kasyApyanavakAzaH, atra tu dravyANAmaupacArika evAnupUAdibhAvo mukhyastu kSetrasyaiva, kSetrAnupUrvyadhikArAt, tato yadi lokapradezAH sAmastyenaivAnupUrvyA kroDIkRtAH syustadA kimanyadanAnupUrvyavaktavyakatayA pratipadyeta?, yastvihaiva yeSvAkAzapradezeSvAnupUrvyasteSvevetarayorapi sadbhAvaH kathayiSyate sa dravyAvagAhabhedena kSetrabhedasya vivakSaNAd, atra tu tadavivakSaNAditi, tasmAdanAnupUrvyavaktavyakaviSayapradezatrayalakSaNena dezena lokasyonatA vivakSiteti, athavA AnupUrvIdravyasya khAvayavarUpA dezAH kalpyante, yathA puruSasyAGgulyAdayaH, tatazca vivakSite kasmiMzciddeze dezino'sadbhAvo vivakSyate, yathA puruSasyaivAGgulIdeze, de|zivasyaiva tatra prAdhAnyena vivakSitatvAditi bhAvaH, na ca vaktavyaM dezino dezo na kazcidbhinno dRzyate, ekAntAbhede dezamAtrasya dezimAtrasya cAbhAvaprasaGgAt, tatazca samastalokakSetrAvagAhaparyAyasya prAdhAnyAzrayaNAbAcittamahAskandhasyA''nupUrvItve'pi dezona eva lokaH, khakIyaikasmin deze tasyAbhAvavivakSaNAt, tasmiMzcAnupUrvyavyAptadeze itarayoravakAzaH siddho bhavatIti bhAvaH, na ca dezadezibhAvaH kalpanAmAtraM, sammatyAdinyAyanirdiSTayuktisiddhatvAdityalaM prasaGgena, 'nANAbvAi'mityAdi, tryAdipradezAvagADhadravyabhedato' // 81 // Jain Education a l For Private Personal Use Only w.jainelibrary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ trA''nupUrvINAM nAnAtvaM, taizca tryAdipradezAvagADaidravyabhedaiH sarvo'pi loko vyApta iti bhAvaH / atrAnAnupUrvIcintAyAmekadravyaM pratItya lokasyAsaGkhyeyabhAgavartitvameva, ekapradezAvagADhasyaivAnAnupUrvItvena pratipAdanAd, ekapradezasya ca lokAsaGghayeyabhAgavartitvAditi, 'nANAvvAI paDucca niyamA sabaloe hojatti, ekaikamadezAvagAdvairapi dravyabhedaiH samastalokavyApteriti evam 'avattavvagavvANivitti, avaktavyakadravyamapyeka lokAsaGghayeyabhAga eva vartate, dvipradezAvagADhasyaivAvaktavyakatvenAbhidhAnAt, pradezadvayasya ca lokAsaGkhyeyabhAgavartitvAditi, tathA pratyekaM vipradezAvagADairapi dravyabhedaiH samastalokavyAptairnAnAdravyANAmatrApi sarvalokavyApitvamavaseyamiti / atrAha-nanvAnupUrvyAdivavyANi trINyapi sarvalokavyApInItyuktAni, tatazca yeSvevAkAzapradezeSvAnupUrvI teSvevetarayorapi sadbhAvaH pratipAdito bhavati, kathaM caitat parasparaviruddhaM bhinnaviSayaM vyapadezatrayamekasya syAt ?, atrocyate, iha vyAdipradezAvagADhA dravyAdbhinnameva tAvadekapradezAvagAda, tAbhyAM ca bhinnaM dvipradezAvagADhaM, tatazcAdheyasyAvagAhakadravyasya bhedAdAdhArasyApyavagAhyasya bhedaH syAdeva, tathA ca vyapadezabhedo yukta eva, anantadharmAdhyAsite ca vastuni tattatsahakArisannidhAnAttattaddharmAbhivyaktau dRzyata eva samakAlaM vyapadezabhedo, yathA khaDgakuntakavacAdiyukte devadatte khaDgI kuntI kavacItyAdiriti, iha kacid vAcanAntare "aNANupuvvIdavvAiM avattavvagaMvvANi ya jaheva hiDhe"ti atideza eva dRzyate, tatra 'hetuti in Eduentan H arjainelibrary.org
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 82 // Jain Education yathA'dhastAd dravyAnupUrvyAmanayoH kSetramuktaM tathA'trApi jJAtavyamityarthaH tacca vyAkhyAtameva ityevamanyatrApi yathAsambhavaM vAcanAntaramavagantavyamiti // gataM kSetradvAraM, gamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI logassa kiM saMkhejjaibhAgaM phusaMti asaMkhijjaibhAgaM phusaMti saMkhejje bhAge phusaMti jAva savvaloaM phursati ?, egaM davvaM paDucca saMkhiibhAgaM vA phusai saMkhijjaibhAge asaMkhijjaibhAge saMkhejje bhAge vA asaMkhejje bhAge vA deNaM vA logaM phusai, NANAdavvAI paDucca NiyamA savvaloaM phusaMti, aNANupuvvadavvAiM avattavvagadavvAiM ca jahA khettaM navaraM phusaNA bhANiyavvA // sparzanAdvAramapi cetthameva nikhilaM bhAvanIyaM, navaramatra kasyAzcidvAcanAyA abhiprAyeNAnupUrvyAmekadravyasya saGghayeyabhAgAdArabhya yAvaddezonalokasparzanA bhavatIti jJAyate, anyasyAstvabhiprAyeNa saGghayeyabhAgAdArabhya yAvat sampUrNalokasparzanA syAdityavasIyate, etacca dvayamapi budhyata eva, yato yadi mukhyatayA kSetra pradezAnAmAnupUrvItvamaGgIkriyate tadA anAnupUrvyavaktavyakayorniravakAzatAprasaGgAt pUrvavadezonatA lokasya vAcyA, athAnupUrvIrUpe kSetre'vagADhatvAdacittama hAskandhasyaivAnupUrvItvaM tarhi dravyAnupUrvyAmivAtrApi sampUrNatA lokasya vAcyeti, na cAtrAnupUrvyA sakalasyApi lokasya spRSTatvAditarayoravakAzAbhAva iti vaktavyam, ekai vRttiH upakra mAdhi0 // 82 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I kapradezarUpe dvidvipradezarUpe ca kSetre'vagADhAnAM pratyekamasayeyAnAM dravyabhedAnAM sadbhAvatastayorapiM pratyekamasaGghayeya bhedayoloMke sadbhAvAd, dravyAvagAhabhedena ca kSetrabhedasyeha vivakSitatvAditi bhAvaH, vRddhabahumatazcAyamapi pakSo lakSyate, tattvaM tu kevalino vidanti / kSetrasparzanayostu vizeSaH prAg nidarzita eveti, gataM sparzanAdvAram atha kAladvAraM gamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kAlao kevazciraM hoi ?, evaM tiSNivi, ega davvaM pacca jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhijjaM kAlaM, nANAdavvAI paDucca Ni yamA savvaddhA // tatra kSetrAvagAha paryAyasya prAdhAnyavivakSayA tryAdipradezAvagADhadravyANAmevAnupUrvyAdibhAvaH pUrvamuktaH, atasteSAmevAvagAhasthitikAlaM cintayannAha - 'egaM davvaM paDucce tyAdi, atra bhAvanA - iha dvipradezAvagADhasya vA ekapradezAvagADhasya vA dravyasya pariNAmavaicitryAt pradezatrayAdyavagAhabhavane AnupUrvIvyapadezaH saJjAtaH, samayaM caikaM tadbhAvamanubhUya punastathaiva dvipradezAvagADhamekapradezAvagADhaM vA tadravyaM saMjAtamityAnupUrvyAH samayo jaghanyAvagAhasthitiH, yadA tu tadeva dravyamasaMkhyeyaM kAlaM tadbhAvamanubhUya punastathaiva dvipradezAvagADhamekapradezAvagADhaM vA jAyate tadA utkRSTatayA asaGkhyeyo'vagAhasthitikAlaH siddhyati, anantastu na bhavati, vivakSite ainelibrary.org
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 83 // kadravyasyaikAvagAhenotkRSTato'pyasaGkhyAtakAlamevAvasthAnAditi, nAnAdravyANi tu 'sarvAddhA' sarvakAlameva vRttiH bhavanti, vyAdipradezAvagADhadravyabhedAnAM sadaivAvasthAnAditi, evaM yadA samayamekaM kizcid dravyamekasmin upakrapradeze'vagADhaM sthitvA tato vyAdipradezAvagADhaM bhavati tadA'nAnupUrvyAH samayo jaghanyAvagAhasthitiH, yadA tu|| mAdhi0 tadevAsaGkhyAtaM kAlaM tadrUpeNa sthitvA tato vyAdipradezAvagADhaM bhavati tadotkRSTato'saGkhyeyo'vagAhasthitikAlaH, nAnAdravyANi tu sarvakAlam, ekapradezAvagADhadravyabhedAnAM sarvadaiva sadbhAvAditi, avaktavyakasya tu dvipradezAvagADhasya samayAdUrdhvamekamikhyAdiSu vA pradezeSvavagAhapratipattau jaghanyaH samayo'vagAhasthitiH, asaGkhyeyakAlAvaM dvipradezAvagAhaM parityajata utkRSTato'saGkhayeyo'vagAhasthitikAlaH siddhyati, nAnAdravyANi tu sarvakAlaM, dvipradezAvagADhadravyabhedAnAM sadaiva bhAvAditi, evaM samAnavaktavyatvAdatidizati'evaM doNivi'tti / idAnImantaradvAram___NegamavavahArANaM ANuputvIdavvANamaMtaraM kAlao kevacciraM hoi ?, tiNhapi egaM davvaM paDucca jahaNaNeNaM eka samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, nANAdavAiM paDucca Natthi aMtaraM // 'jahaNNeNaM ekaM samayaMti, atra bhAvanA-iha yadA vyAdipradezAvagADhaM kimapyAnupUrvIdravyaM samayamekaM tasmA SCACACANCELEMOCRACCESS DEducH For Private sPersonal use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACCESCAMARRANGAROO dvivakSitakSetrAdanyatrAvagAhaM pratipadya punarapi kevalamanyadravyasaMyuktaM vA teSveva vivakSitatryAdyAkAzapradeze-| vvavagAhate tadaikAnupUrvIdravyasya samayo jaghanyo'ntarakAlaH prApyate, 'ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM'ti tadeva yadA-19 'nyeSu kSetrapradezeSvasaGkhayeyaM kAlaM paribhramya kevalamanyadravyasaMyuktaM vA samAgatya punarapi teSveva vivakSita-18 vyAdyAkAzapradezeSvavagAhate tadotkRSTato'saGkhayeyo'ntarakAlaH prApyate, na punadravyAnupUrvyAmivAnanto, yato dravyAnupUvivakSitadravyAdanye dravyavizeSA anantAH prApyante, taizca saha krameNa saMyoge ukto'nantaH kAlaH, atra tu vivakSitAvagAhakSetrAdanyat kSetramasaGghayeyameva, pratisthAnaM cAvagAhanAmAzritya saMyogasthitiratrApyasaGkhyeyakAlaiva, tatazcAsaGkhayeye kSetre paribhramatA dravyeNa punarapi kevalenAnyasaMyuktena vA'saGkhyeyakAlAtteSveva nabhaHpradezeSvAgatyAvagAhanIyaM, na ca vaktavyamasaGkhayeye'pi kSetre paunaH punyena tatraiva paribhramaNe kasmAdananto'pi kAlo nocyata iti ?, yata ihAsaGkhayeyakSetre'saGkhyeyakAlamevAnyatra tena paryaTitavyaM, tata Urdhva punastasminneva vivakSitakSetre niyamAdavagAhanIyaM, vastusthitikhAbhAvyAditi tAvadekIyaM vyAkhyAnamAdarzitam / anye tu vyAcakSate-yasmAt zyAdipradezalakSaNAdvivakSitakSetrAt tadAnupUrvIdravyamanyatra gataM, tasya kSetrasya khabhAvAdevAsaGkhayeyakAlAdUrdhva tenaivAnupUrvIdravyeNa varNagandharasasparzasaGkhyAdidharmaH sarvathA tulyenAnyena vA tathAvidhA|dheyena saMyoge sati niyamAt tathAbhUtAdhAratopapatterasaGghayeya evAntarakAla iti, tattvaM tu kevalino vidanti, gambhIratvAt sUtrapravRtteriti / 'nANAvvAI'ityAdi, na hi tryAdipradezAvagADhAnupUrvIdravyANi yugapat sarvA Jain Education For Private & Personel Use Only Vinaw.jainelibrary.org
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upakramAdhi. rIyA anuyo0 Nyapi tadbhAvaM vihAya punastathaiva jAyanta iti kadAcidapi sambhavati, asaGkhyeyAnAM teSAM sarvadevoktatvAditi maladhA bhAvaH / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSvapyasAvevaikAnekadravyAzrayA antarakAlavaktavyatA, kevalamanAnupUrvIdravyasyaikapradezAvagADhasyAvaktavyakadravyasya tu vipradezAvagADhasya punastathAbhavane'ntarakAlazcintanIyaH, zeSA tu kyAkhyAyabhAvanA sarvA'pi tathaiveti // uktamantaradvAram, sAmprataM bhaagdvaarmucyte||84|| NegamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM sesadavvANaM kaibhAge hojjA ?, tiNNivi jahA dvvaannupuviie|| tatra yathA dravyAnupUyA tathA'ntrApyAnupUrvIdravyANi anAnupUrvyavaktavyakalakSaNebhyaH zeSadravyebhyo'saGyeyaibhaugairadhikAni, zeSadravyANi tu teSAmasaGkhayeyabhAge vartanta iti / atrAha-nanu tryAdipradezAvagADhAni dravyANyAnupUrvya ekaikprdeshaavgaaddhaanynaanupuuyo dvidvipradezAvagADhAnyavaktavyakAnIti prAk pratijJAtam, etAni cAnupUrvyAdIni sarvasminnapi loke santyato yuktyA vicAryamANAnyAnupUrvIdravyANyeva stokAni jJAyante, datathAhi-asatkalpanayA kila loke triMzat pradezAH, tatra cAnAnupUrvIdravyANi triMzadeva, avaktavyakAni tu|| paJcadaza, AnupUrvIdravyANi tu yadi sarvastIkatayA tripradezaniSpannAni gaNyante tathApi dazaiva bhavantIti zeSebhyaH stokAnyeva prAmuvanti, kathamasaGkhayeyaguNAni syuriti?, atrocyate, ekasminnAnupUrvIdravye ye nabhAna OMOMOMOMOM in Education inter na For Private & Personel Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezA upayujyante te yadyanyasminnapi nopayujyastadA syAdevaM, tacca nAsti, yata ekasminnapi pradezatrayaniSpanne AnupUrvIdravye ye trayaH pradezAsta evAnyAnyarUpatayA'vagADhenAdheyadravyeNAkrAntAH santaH pratyekamanekeSu trikasaMyogeSu gaNyante, pratisaMyogamAdheyadravyasya bhedAt, tadbhede cAdhArabhedAditi bhAvaH, evamanyAnyapi catuSpadezAvagADhAdyAdheyenAdhyAsitatvAtta evAnekeSu catuSkasaMyogeSvanekeSu paJcakasaMyogeSu yAvadanekeSvasaGghayeyakasaMyogeSu pratyekamupayujyante, evaM caturAdipradezaniSpanneSvapyAnupUrvIdravyeSu ye caturAdayaH pradezAsteSAmapyanyAnyasaMyogopayogitA bhAvanIyA, tasmAdasavayeyapradezAtmake khasthityA vyavasthite loke yAvantastrikasaMyogAdayo'savayeyakasaMyogaparyantAH saMyogA jAyante tAvantyAnupUrvIdravyANi bhavanti, pratisaMyogamAdheyadravyasya bhedenAvasthitisadbhAvAd, Adheyabhede cAdhArabhedAt, na hi nabhaHpradezA yenaiva kharUpeNaikasminnAdheye upayujyante tenaiva svarUpeNAdheyAntare'pi, AdheyakatAprasaGgAd, ekasminnAdhArasvarUpe tavagAhAbhyupagamAd, ghaTe tatvarUpavat, tasmAttyAdisaMyogAnAM loke bahutvAdAnupUrvINAM bahutvaM bhAvanIyam , avaktavyakAni tu stokAni, dvikasaMyogAnAM tatra stokatvAd , anAnupUryo'pi stokA eva, lokapradezasaGkhyamAtratvAd / atra sukhapratipatyarthaM loke kila paJcAkAzapradezAH kalpyante, tadyathA-", atrAnAnupUrvyastAvat pazcaiva pratItAH, avakta vyakAni tvaSTau, dvikasaMyogAnAmihASTAnAmeva sambhavAda, AnupUrvyastu SoDaza saMbhavanti, dazAnAM trikasaMbAyogAnAM pazcAnAM catuSkasaMyogAnAmekasya tu paJcakayogasyeha lAbhAdU, daza trikayogAH kathamiha labhyante Jain Education in HIMjainelibrary.org
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi0 // 85 // PROCESSORIES ARE iti ced, ucyate, SaT tAvat madhyavyavasthApitena saha labhyante catvArastu trikasaMyogA digvyavasthApitaizcaturbhireva kevalairiti, catuSkayogAstu catvAro madhyavyavasthApitena saha labhyante, ekastu tannirapekSairdigvyavasthitaireveti sarve pazca, pazcakayogastu pratIta eveti, tadevaM pradezapazcakaprastAre'pyAnupUrvINAM bAhulyaM dRzyate, ata eva tadanusAreNa sadbhAvato'saGkhayeyapradezAtmake loke'trAnupUrvIdravyANAM zeSebhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhAvanIyamityalaM vistareNa / uktaM bhAgadvAram, sAmprataM bhAvadvAram NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kayaraMmi bhAve hojA?, NiyamA sAipAriNAmie bhAve hojA, evaM donnnnivi| tatra ca dravyANAM tryAdipradezAvagAhapariNAmasya ekapradezAvagAhapariNAmasya dvipradezAvagAhapariNAmasya ca sAdipAriNAmikatvAt trayANAmapi sAdipAriNAmikabhAvavartitvaM bhAvanIyamiti / alpabahutvadvAre* eesi NaM bhaMte ! NegamavavahArANaM ANuputvIdavvANaM aNANuputvIdavvANaM avattavvagada vvANa ya davvaTTayAe paesaTTayAe davvaTTapaesadvayAe kayare kayarehito appA vA bahuA vA tullA vA visesAhiA vA?, goyamA ! savvatthovAiM gamavavahArANaM avattavvaga CALARARASI ACASOS // 85 // Jain Education For Private & Personel Use Only Mirjainelibrary.org
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ORGANICALCULAR davvAiM davaTThayAe aNANuputvIdavvAiM davaTTayAe visesAhiyAiM ANuputvIdavvAiM davvaTTayAe asaMkhejjaguNAI, paesaTTayAe savvatthovAiM gamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM apaesaTTayAe avattavvagadavvAiM paesaTTayAe visesAhiyAiM ANupuvIdavvAiM paesaTTayAe asaMkhejjaguNAI, davvaTupaesaTTayAe savvatthovAiM NegamavavahArANaM avattavvagadavvAiM davaTTayAe aNANupuvIdavvAiM davvaTThayAe apaesaTTayAe visesAhiAiM avattavvagadavvAI paesaTTayAe visesAhiyAiM ANuputvIdavvAI davvaTTayAe asaMkhejaguNAI tAI ceva paesaTTayAe asaMkhejaguNAI, se taM aNugame / se taM gamavavahArANaM aNovaNihiA khettANuputvI (sU0 101) iha dravyagaNanaM dravyArthatA pradezagaNanaM pradezArthatA ubhayagaNanaM tubhayArthatA, tatrAnupUyA viziSTadravyAvagAhopalakSitAkhyAdinabhapradezasamudAyAstAvad dravyANi samudAyArambhakAstu pradezAH, anAnupU- khekaikapradezAvagAhidravyopalakSitAH sakalanabhaHpradezAH pratyekaM dravyANi, pradezAstu na saMbhavanti, ekaikapradezadravye hi pradezAntarAyogAda, avaktavyakeSu tu yAvanto loke vikayogAH saMbhavanti tAvanti pratyekaM dravyANi tadA Jain Educational For Private & Personel Use Only wwwjainelibrary.org
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 86 // Jain Education rambhakAstu pradezA iti, zeSA tvatra vyAkhyA dravyAnupUrvIvat kartavyeti, navaraM 'savvatthovAI NegamavavahArANaM avanttavvagadabvAi' mityAdi, atrAha - nanu yadA pUrvoktayuktyA ekaiko nabhaH pradezo'nekeSu dviksaMyogeSUpayujyate tadA anAnupUrvIdravyebhyo'vaktavyakadravyANAmeva bAhulyamavagamyate, yataH pUrvoktAyAmapi paJcapradezana bhaH kalpanAyAmavaktavyakadravyANAmevASTasaGkhyopetAnAM paJcasaGghayebhyo'nAnupUrvIdravyebhyo bAhulyaM dRSTaM, tatkathamatra vyatyayaH pratipAdyate ?, satyam, astyetat kevalaM lokamadhye, lokaparyantavartiniSkuTagatAstu ye kaNTakAkRtayo vizreNyA nirgatA ekAkinaH pradezAste vizreNivyavasthitatvAdavaktavyakatvAyogyA ityanAnupUrvIsaGkhyAyAmevAntarbhavanti, ato lokamadhyagatAM niSkuTagatAM ca prastutadravyasaGkhyAM mIlayitvA yadA kevalI cintayati tadA'vaktavyakadravyANyeva stokAni, anAnupUrvIdravyANi tu tebhyo vizeSAdhikatAM pratipadyante, atra niSkuTasthApanA '444,' atra vizreNilikhitau dvau avaktavyakAyogyau draSTavyAviti, evambhUtAzca ki - lAmI sarvalokaparyanteSu bahavaH santItyanAnupUrvINAM bAhulyamityalaM vistareNa / AnupUrvIdravyANAM tu tebhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhAvitameva, zeSaM dravyAnupUrvyanusAreNa bhAvanIyaM, navaramubhayArthatAvicAre AnupUrvIdravyANi svadravyebhyaH pradezArthatayA'saGkhyeyaguNAni, katham ?, ekaikasya tAvad dravyasya tryAdibhirasaGkhyeyAntairnabhaH pradezairArabdhatvAt, nabhaHpradezAnAM ca samuditAnAmapyasaGkhyeyatvAditi / 'se ta'mityAdi nigamanadvayam // 101 // uktA naigamavyavahAramatenAnaupanidhikI kSetrAnupUrvI, atha tAmeva saMgrahamatena vibhaNipurAha vRttiH upakra mAdhi0 // 86 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM saMgahassa aNovaNihiA khettANupuvvI ?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahAaTThapayaparUvaNayA bhaMgasamukttiNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAre aNugame, se kiM taM saMgahassa aTrapayaparUvaNayA?, 2 tipaesogADhe ANupuvI cauppaesogADhe ANupuvvI jAva dasapaesogADhe ANupuvvI saMkhijjapaesogADhe ANupuvvI asaMkhijjapaesogADhe ANupuvvI egapaesogADhe aNANupuvI dupaesogADhe avattavvae, se taM saMgahassa attupypruuvnnyaa| eAe NaM saMgahassa aTupayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?, saMgahassa aTupayaparUvaNayAe saMgahassa bhaMgasamukttiNayA kajjai, se kiM taM saMgahassa bhaMgasamukittaNayA?, 2 atthi ANupubvI asthi aNANupuvvI asthi avattavvae, ahavA asthi ANupuvvI a aNANupuvI a evaM jahA davANupuvvIe saMgahassa tahA bhANiavvaM jAva se taM saMgahassa bhaMgasamukittaNayA / eAe NaM saMgahassa bhaMgasamukkittaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM saMgahassa bhaMgasamukittaNayAe saMgahassa bhaMgo Jain Education For Private Personal Use Only R ainelibrary.org
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 malaghA rIyA // 87 // Jain Educationonal vadaMsaNayA kajjai, se kiM taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA ?, 2 tipaesogADhe ANupuvvI egapaesogADhe aNANupuvI dupaesogADhe avattavvae ahavA tipaesogADhe a egapaesogADhe a ANupuvvI a aNANupuvvI a evaM jahA davvANupuvIe saMgahassa tahA tANuvva vibhANiavvaM jAva se taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA / se kiM taM samoAre ?, 2 saMgahassa ANupuvvIdavvAI kahiM samoaraMti ? kiM ANupuvvadavvehiM samoaraMti aNANupuvvadavvehiM avattavvagadavvehiM ?, tiSNivi saTTANe samoaraMti, se samoA / kiM taM aNugame ?, 2 aTThavihe paNNatte, taMjahA - saMtapayaparUvaNayA appAbahuM na // 2 // saMgahassa ANupuvvIdavvAiM kiM atthi Natthi ?, niyamA atthi, evaM tiNivi, sagadArAI jahA davvANupuvvIe saMgahassa tahA khettANupuvIe vi bhANiavvAI, jAva se taM aNugame / se taM saMgahassa aNovaNihiA khetANupuvvI / se taM aNovaNihiA khettANupuvvI ( sU0 102 ) vRtti upakramAdhi0 // 87 // ww.jainelibrary.org
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education iha saMgrahAbhimatadravyAnupUrvyanusAreNa nikhilaM bhAvanIyaM, navaraM kSetraprAdhAnyAdatra 'tipaesogADhA ANupuvI jAva asaMkhejja esogADhA ANupubbI egapaesogADhA aNANupuvvI dupaesogADhA avantavvae' ityAdi vaktavyaM, zeSaM tathaiveti // 102 // uktA anaupanidhikI kSetrAnupUrvI, athaupanidhikIM tAM nirdidikSurAha se kiM taM uvaNihiA khettANupuvvI ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA - puvvANupuvvI pacchAyovI aNANupuvI / se kiM taM puvvANupuvvI 1, 2 aholoe tirialoe uDDaloe, sevApuvI / se kiM taM pacchANupuvvI ?, 2 uDDaloe tirialoe aholoe, setaM pacchA puvI / se kiM taM aNANupuvvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe tigacchagayAe seTIe annamannabhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / atra vyAkhyA pUrvavat kartavyA, navaraM tatra dravyAnupUrvyadhikArAd dharmAstikAyAdidravyANi pUrvAnupUrvyAditvenodAhRtAni, atra tu kSetrAnupUrvyadhikArAdadho lokAdikSetravizeSA iti, iha cordhvAdhazcaturdazarajvAyatasya vistaratastvaniyatasya paJcAstikAyamayasya lokasya tridhA parikalpane'dholokAdivibhAgAH sampadyante, tatrAsyAM ratnaprabhAyAM bahusamabhUbhAge merumadhye nabhaH prataradvaye'STapradezo rucakaH samasti, tasya ca prataradvayasya madhye eka
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakramAdhi0 rIyA 88 // smAddhastanapratarAdArabhyAdho'bhimukhaM nava yojanazatAni parihRtya parataH sAtirekasaptarajjvAyato'dholokaH, tatra lokyate-kevaliprajJayA paricchidyata iti lokaH, adhovyavasthito loko'dholokaH, athavA adhAzabdo- 'zubhaparyAyaH, tatra ca kSetrAnubhAvAd bAhulyenAzubha eva pariNAmo dravyANAM jAyate, ato'zubhapariNAmavad- dravyayogAddhaH-azubho loko'dholokaH, uktaM ca-"ahava ahopariNAmo khettaNubhAveNa jeNa osaNaM / asubho ahotti bhaNio vvANaM teNa'hologo // 1||"tti, tasyaiva rucakamataradayasya madhye ekasmAduparitanapratarAdArabhyola nava yojanazatAni parihRtya parataH kizcinyUnasaptarajjvAyata UrdhvalokaH, arddham-upari vyavasthApito lokaH UrddhalokaH, athavA UrdhvazabdaH zubhaparyAyaH, tatra ca kSetrasya zubhatvAttadanubhAvAd dravyANAM prAyaH zubhA eva pariNAmA bhavanti, ataH zubhapariNAmavadravyayogAdUrdhva-zubho loka UrdhvalokaH, uktaM ca| "uhRti uvari jaMciya subhakhittaM khettao ya vvaguNA / uppajaMti subhA vA teNa tao uddddlogotti||1||" tayozcAdholokordhvalokayormadhye aSTAdazayojanazatAni tiryagalokaH, samayaparibhASayA tiryag-madhye vyavasthito lokastiryaglokaH, athavA tiryakzabdo madhyamaparyAyaH, tatra ca kSetrAnubhAvAt prAyo madhyamapariNAmavantyeva dravyANi saMbhavanti, atastadyogAttiryaG-madhyamo lokastiryaglokaH, athavA khakIyordhvAdhobhA 1 athavA adhaHpariNAmaH kSetrAnubhAvena yenotsannam / azubho'dha iti bhaNitaH dravyANAM tenAdholokaH // 1 // 2 Urdhvamiti upari yadeva zubhakSetraM kSetratazca | dravyaguNAH / utpadyante zubhA vA tena saka Urdhvaloka iti // 1 // // 88 // Jain Educatio n For Private & Personel Use Only br.jainelibrary.org
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAttiryagbhAga evAtivizAlatayA'tra pradhAnam, atastena vyapadezaH kRtaH, tiryagbhAgapradhAno lokastiryaglokaH, uktaM ca-"majjhaNubhAvaM khettaM jaM taM tiriyaMti vynnpjjvo| bhaNNai tiriyaM visAlaM ato va taM tiriyalogotti // 1 // " 'vayaNapajjavao'tti madhyAnubhAvavacanasya tiryagdhvaneH paryAyatAmAzrityetyarthaH / atra ca jaghanyapariNAmavadravyayogato jaghanyatayA guNasthAnakeSu mithyAdRSTerivAdAvevAdholokasyopanyAsaH, tadupari 4 madhyamadravyavattvAt madhyamatayA tiryaglokasya, tadupariSTAdutkRSTadravyavattvAdUrdhvalokasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvItvasiddhiH, pazcAnupUrvI tu vyatyayena pratItaiva, anAnupU- tu payasya SaD bhaGgA bhavanti, te ca pUrva darzitA eva, zeSabhAvanA viha prAgvadeveti / atra ca kacidvAcanAntare ekapradezAvagADhAdInAM asaGkhyAtapradezAvagADhAntAnAM prathama pUrvAnupUAdibhAva ukto dRzyate, so'pi kSetrAnupUya'dhikArAviruddha eva, sugamatvAcoktAnusAreNa bhAvanIya iti // sAmprataM vastvantaraviSayatvena pUrvAnupUAdibhAvaM didarzayipuradholokAdInAM ca bhedaparijJAne ziSyavyutpattiM pazyannAha aholoakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupuvvI aNA nnupuvii| se kiM taM puvvANupuvvI ?, 2 rayaNappabhA sakkarappabhA vAluappabhA paMkappabhA 1 madhyAnubhAvaM kSetraM yat tattiryagiti vacanaparyavAt / bhaNyate tiryag vizAlamato vA sa tiryagloka iti // 1 // SHASHTRA Jain Education Fortrivate Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 89 // Jain Education dhUmappabhA tamappabhA tamatamappabhA se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvvI ?, 2 tamatamA jAva rayaNappabhA, se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANupuvvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe sattagacchagayAe seDhIe annamannabhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / tirialoakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA - puvvANupuvvI pacchA puvvI aNANupuvvI / 'aholoyakhettANupubvI tivihe tyAdi, adholokakSetraviSayA AnupUrvI 2, aupanidhikIti prakramAllabhyate, sA trividhA prajJaptA, tadyathetyAdi, zeSaM pUrvavadbhAvanIyaM yAvadratnaprabhetyAdi, indranIlAdibahuvidharatnasambhavAnnarakavarjaprAyo ratnAnAM prabhA - jyotsnA yasyAM sA ratnaprabhA, evaM zarkarANAm - upalakhaNDAnAM prabhA - prakAzanaM svarUpeNAvasthAnaM yasyAM sA zarkarAprabhA, vAlukAyA vAlikAyA vA paruSapAMzutkararUpAyAH prabhA - svarUpAvasthitiryasyAM sA vAlukAprabhA vAlikAprabhA veti, paGkasya prabhA yasyAM sA paGkaprabhA, paGkAbhadravyopalakSitetyarthaH, dhUmasya prabhA yasyAM sA dhUmaprabhA, dhUmAbhadravyopalakSitetyarthaH, tamasaH prabhA yasyAM sA tamaH prabhA, kRSNadravyopalakSitetyarthaH, kacittameti pAThaH, tatrApi tamorUpadravyayuktatvAttamA iti, mahAtamasaH prabhA yasyAM sA mahAtamaH prabhA, atikRSNadravyopalakSitetyarthaH kacittamatameti pAThaH, tatrApyatizayavattamastamastamastadrUpadra vRttiH upakra mAdhi0 // 89 // jainelibrary.org
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyayogAt tamastamA iti, atra prajJApakapratyAsanneti ratnaprabhAyA AdAvupanyAsaH kRtaH, tataH paraM vyavahitavyavahitatarAditvAt krameNa zarkarAprabhAdInAmiti pUrvAnupUrvItvaM, vyatyayena pazcAnupUrvItvam , amISAM ca saptAnAM padAnAM parasparAbhyAse pazca sahasrANi catvAriMzadadhikAni bhaGgAnAM bhavanti, tAni cAdyantabhaGgakadvayarahitAnyanAnupUrtyAM draSTavyAnIti, zeSabhAvanA pUrvavaditi se kiM taM puvvANupuThavI ?, 2 jaMbUdIve lavaNe dhAyaikAloa pukkhare varuNe / khIraghayakhoanaMdI aruNavare kuMDale ruage // 1 // AbharaNavatthagaMdhe uppalatilae a puDhavinihirayaNe / vAsaharadahanaIo vijayA vakkhArakappidA // 2 // kurumaMdaraAvAsA kUDA nakkhattacaMdasUrA ya / deve nAge jakkhe bhUe a sayaMbhuramaNe a||3|| se taM puvvANupuvI / se kiM taM pacchANupuvI?, 2 sayaMbhUramaNe a jAva jaMbUddIve, se taM pacchANupuvI / se kiM taM aNANupuThavI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe asaMkheja gacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durupUNo, se taM annaannupuvii| tiryagloke kSetrAnupU` 'jaMbUdIve' ityAdigAthAvyAsyA bAyAM prakArAbhyAM sthAnavAdabayare JainEducatioe For Private Personel Use Only wwjainelibrary.org
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 9 // hetutvalakSaNAbhyAM prANinaH pAntIti dvIpA:-jantvAvAsabhUtakSetravizeSAH, saha mudrayA-maryAdayA vartanta vRttiH iti samudrA:-pracurajalopalakSitAH kSetravizeSA eva, ete ca tiryagloke pratyekamasaGkhyayA bhavanti, tatra samastadvIpasamudrAbhyantarabhUtatvenAdau tAvajjambUvRkSaNopalakSito dvIpo jambUdvIpaH, tatastaM pari- mAdhika kSipya sthito lavaNarasAkhAnIrapUritaH samudro lavaNasamudraH, ekadezena samudAyasya gamyamAnatvAd, evaM purastAdapi yathAsambhavaM draSTavyaM, 'dhAyai kAlo yatti, tato lavaNasamudraM parikSipya sthito dhAtakIvRkSakhaNDopalakSito dvIpo dhAtakIkhaNDaH, tatparito'pi zuddhodakarasAkhAdaH kAlodaH samudraH, taM ca parikSipya sthitaH puSkaraiH-padmavarairupalakSito dIpaH puSkaravaradIpaH, tatparito'pi zuddhodakarasAkhAda eva puSkarodaH samudraH, anayozca dvayorapyakenaiva padenAtra saMgraho draSTavyaH 'pukkhare'tti, evamuttaratrApi, tato 'varumANotti varuNavaro dvIpastato vAruNIrasAsvAdo vAruNodaH samudraH, 'khIra'tti kSIravaro dvIpaH kSIrarasAkhAdaH kSIrodaH samudraH, 'ghaya'tti ghRtavaro dvIpaH ghRtarasAkhAdo ghRtodaH samudraH, 'khoya'tti ikSuvaro dvIpaH ikSurasA-18 khAd evekSurasaH samudraH, ita Urdhva sarve'pi samudrAH dvIpasadRzanAmAno mantavyAH , aparaM ca khayambhUramaNavarjAH sarve'pIkSurasAsvAdAH, tatra dvIpanAmAnyamUni, tadyathA nandI-samRddhistayA Izvaro dvIpo nandIzvaraH, eva-13 maruNavaraH aruNAvAsaH kuNDalavaraH zaGkhavaraH rucakavara ityevaM SaDU dIpanAmAni cUrNI likhitAni dRzyante, // 9 // sUtre tu 'nandI aruNavare kuNDale ruyage' ityetasmin gAthAdale catvAryeva tAnyupalabhyante, ataH cUrNilikhi For Private Personal use only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAnusAreNa rucakastrayodazaH, sUtralikhitAnusAratastu sa evaikAdazo bhavati, tattvaM tu kevalino vidantIti gAthArthaH // idAnImanantaroktadvIpasamudrANAmavasthitikharUpapratipAdanArthaM zeSANAM tu nAmAbhidhAnArthamAha| "jaMbuddIvAo khalu nirantarA sesayA asaMkhaimA / bhuyagavarakusavarAviya koMcavarAbharaNamAI y||1||" iti, vyAkhyA-ete pUrvoktAH sarve'pi jambUdvIpAdArabhya 'nirantarA nairantaryeNa vyavasthitAH, na punaramISAmantare'paro dvIpaH kazcanApi samastIti bhAvaH, ye tu zeSakA bhujagavarAya ita UrdhvaM vakSyante te pratyekamasakhyAtatamA draSTavyAH, tathAhi-'bhujagavare'ti pUrvoktAd rucakavarAd dvIpAdasaGkhyeyAn bIpasamudrAn gatvA bhujagavaro nAma dvIpaH samasti, 'kusavara'tti tato'pyasaGkhyeyA~stAn gatvA kuzavaro nAma dIpaH samasti, apiceti samuccaye, 'koMcavare'tti tato'pyasakhyeyA~stAnatikramya krauJcavaro nAma dvIpaH samasti, 'AbharaNamAI yatti evamasaGkhyeyAn dvIpasamudrAnullacyA''bharaNAdayazca-AbharaNAdinAmasadRzanAmAnazca dIpA vaktavyAH, samudrAstu tatsadRzanAmAna eva bhavantItyuktameveti gAthArthaH // iyaM ca gAthA kasyAzcivAcanAyAM na dRzyata eva, kevalaM kApi vAcanAvizeSe dRzyate, TIkAcUyostu tadvyAkhyAnamupalabhyata ityasmAbhirapi vyAkhyAteti / tAnevAbharaNAdInAha-'AbharaNavatthe'tyAdi gAthAdvayam, asaGkhyeyAnAm asakhyeyAnAM dvIpAnAmante AbharaNavastragandhotpalatilakAdiparyAyasadRzanAmaka ekaiko'pi dIpastAvadvaktavyo yAvadante svayambhUramaNo dvIpaH, zuddhodakarasaH khayambhUramaNa eva samudra iti gAthAdvayabhAvArthaH // nanu yayevaM tIsakhyeyAn dIpAnatikramya ye anu. 16 Jan Education For Private Personal use only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 91 // Jain Education vartante teSAmeva dIpAnAmetAni nAmAnyAkhyAtAni ye tvantarAleSu dvIpAste kiMnAmakA iti vaktavyaM ?, satyaM, loke padArthAnAM zaGkhadhvaja kalazasvastikazrIvatsAdIni yAvanti zubhanAmAni taiH sarvairapyupalakSitAsteSu dvIpAH prApyanta iti svayameva draSTavyaM yata uktam- "dIvasamuddA NaM bhaMte! kevaiyA nAmadhijjehiM paNNattA 1, goyamA ! jAvaiyA loe subhA nAmA subhA rUvA subhA gaMdhA subhA rasA subhA phAsA evaiyA NaM dIvasamuddA nAmadhijjehiM paNNattA" iti saGkhyA tu sarveSAmasakhyeyakharUpA 'uddhArasAgarANaM aDDhAIjANa jantiyA samayA / duguNAdguNapavitthara dIvodahi rajju evaiyA // 1 // iti gAthApratipAditA draSTavyA, tadevamatra kramopanyAse pUrvAnupUrvI vyatyayena pazcAnupUrvI, anAnupUrvI tvamISAmasaGkhyeyAnAM padAnAM parasparAbhyAse ye'sasyeyA bhaGgA bhavanti bhaGgakadvayonA tatkharUpA draSTavyeti // uDDaloakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA - puvvANupuvvI pacchANupuvvI aNApuvI / se kiM taM puvvANupuvvI ?, 2 sohamme IsANe saNakumAre mAhiMde baMbhaloe laMtae mahAsukke sahassAre ANae pANae AraNe accue gevejjavimANe aNuttaravimANe 1 dvIpasamudrA bhadanta ! kiyanto nAmadheyaiH prajJaptAH ?, gautama! yAvanti loke zubhAni nAmAni zubhAni rUpANi zubhA gandhAH zubhA rasAH zubhA sparzA iyanto dvIpasamudrA nAmadheyaiH prajJaptAH. 2 uddhArasAgarANAmardhatRtIyAnAM yAvantaH samayAH / dviguNadviguNapravistArA dvIpodadhayo rajvAmiyantaH // 1 // vRttiH upakra mAdhi0 // 91 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5GHALO HORARIO IsipabbhArA, se taM puvvANupuvI / se kiM taM pacchANupuThavI?, 2 IsipabbhArA jAva sohamme, se taM pacchANuputvI / se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe painnarasagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM annaannuputvii| ahavA uvaNihiA khettANuputvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuThavI pacchANupuvvI aNANupuvvI, se kiM taM puvANupuvvI?, 2 egapaesogADhe dupaesogADhe dasapaesogADhe saMkhijapaesogADhe jAva asaMkhijapaesogADhe, se taM puvvANuputvI / se kiM taM pacchANupuvvI?, 2 asaMkhijjapaesogADhe saMkhijjapaesogADhe jAva egapaesogADhe, se taM pcchaannupuvvii| se kiM taM aNANupuvvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe asaMkhijjagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / se taM uva NihiA khettaannupuvii| se taM khettANuputvI (sU0104) UrdhvalokakSetrAnupU- 'sohammatyAdi, sakalavimAnapradhAnasaudharmAvataMsakAbhidhAnavimAnavizeSopalakSi1 dvAdaza devalokAH praiveyakA anuttarA ISatprAgbhArA ca. SUCCCCCCCCCCCCCUSA Jain Educat i on For Private & Personel Use Only Mar US
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH upakramAdhi // 9 // tatvAt saudharmaH, evaM sakalavimAnapradhAnezAnAvataMsakavimAnavizeSopalakSita IzAnaH, evaM tattaddhimAnAvataMsakaprAdhAnyena tattannAma vAcyaM, yAvat sakalavimAnapradhAnAcyutAvataMsakAbhidhAnavimAnavizeSopalakSitoDacyutaH, lokapuruSasya grIvAvibhAge bhavAni vimAnAni aveyakAni, naiSAmanyAnyuttarANi vimAnAni santItyanuttaravimAnAni, ISadbhArAkAntapuruSavannatA anteSvitISatprAgabhAreti, atra prajJApakapratyAsatterAdau saudhamasyopanyAsaH, tato vyavahitAdirUpatvAt krameNezAnAdInAmiti pUrvAnupUrvItvaM, zeSabhAvanA tu pUrvoktAnusArataH kartavyeti kSetrAnupUrvI samAptA // 104 // uktA kSetrAnupUrvI, sAmprataM prAguddiSTAmeva kramaprAptAM kAlAnupUrvI vyAcikhyAsurAha se kiM taM kAlANu01, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-uvaNihiA ya aNovaNihiA ya (suu0105)| tattha NaM jA sA uvaNihiA sA ThappA, tattha NaM jA sA aNovaNihiA sA duvihA paNNattA, taMjahA-NegamavavahArANaM saMgahassa ya (sU0 106) / se kiM taM gamavavahArANaM aNovaNihiA kAlANu01, 2 paMcavihA paNNattA. taMjahA -aTupayaparUvaNayA bhaMgasamukttiNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAre aNugame (sU0 107) / se kiM taM gamavavahArANaM aTupayarUvaNayA ?, 2 tisamayaTiie ANu0 jAva dasasama // 92 // For Private & Personel Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaTTiIe ANu0 saMkhijasamayaTTiIe ANu0 asaMkhijjasamayaTTiIe ANu0, egasamayaTTiIe aNANu0 dusamayaTTiIe avattavvae, tisamayaThiiAo ANupubbIo egasamayaTTiIAo aNANuo dusamayaTTiiA * avattavvagAiM, se taM gamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM aTrapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM ?, eAe NaM NegamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA kajjai (sU0 108) / se kiM taM gamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA ?, 2 atthi ANu0 asthi aNANu0 atthi avattavvae, evaM davvANupuvIgameNaM kAlANupuvIevi te ceva chavvIsaM bhaMgA bhANiavvA jAva se taM gamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayAe NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA kajaI (sU0 109) / se kiM taM NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA?, 2 tisamayaTTiIe ANu0 egasamayaTiIe aNANu0 Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 93 // dusamayaIe avattavvae, tisamayaIiA ANupuvvIo egasamaTTiiA aNANupuvIo dusamapaTTiIA avattavvagAI, ahavA tisamayaIie a. egasamapaTTiIe a ANu0 aNANu a, evaM tahA ceva davvANu0 gameNaM chavvIsaM bhaMgA bhANiavvA, jAva se taM NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA ( sU0 110 ) / se kiM taM samoAre ? 2 gamavavahArANaM ANu0davvAiM kahiM samoaraMti ? kiM ANu0davvehiM samoaraMti ? aNANu0davvehiM ?, evaM tiNivi saTTA samoaraMti iti bhANiavvaM / se taM samoAre ( sU0 119 ) / se kiM taM aNugame ?, 2 Navavihe paNNatte, taMjahA - saMtapayaparUvayA jAva appAbahuM caiva // 1 // NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kiM asthi - ?, niyamA tiNivi asthi / NegamavavahArANaM ANu0davvAiM kiM saMkhejjAiM asaMjAI aNaMtAI ?, tiNNivi no saMkhijjAi asaMkhejjAI no anaMtAI akSara manikA yathA dravyAnupUrvyA tathA kartavyA, yAvat 'tisamayahiIe ANupuvvItyAdi, trayaH samayAH sthitiryasya paramANudvyaNukatryaNukAdyanantANukaskandhaparyantasya dravyavizeSasya sa trisamayasthitirdravyavi vRttiH upakra mAghi 0 // 93 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceha prAdhAdviziSTaramANavAya paramAnadezAdi devAvaktA iti zeSa AnupUrvIti, Aha-nanu yadi dravyavizeSa evAtrApyAnupUrvI kathaM tarhi tasya kAlAnupUrvItva, nai abhiprAyAparijJAnAda, yataH samayatrayalakSaNakAlaparyAyaviziSTameva dravyaM gRhItaM, tatazca paryAyaparyAyiNoH kathaJcidabhedAt kAlaparyAyasya ceha prAdhAnyena vivakSitatvAd dravyasyApi viziSTasya kAlAnupUrvItvaM na duSyati, mukhyaM samayatrayasyaivAtrAnupUrvItvaM, kintu tadviziSTadravyasyApi tadabhedopacArAttadukta iti bhAvaH, evaM catuHsamayasthityAdiSvapi vAcyaM, yAvaddaza samayAH sthitiryasya paramANvAdidravyasaGghAtasya sa tathA, saGkhyeyAH samayAH sthitiryasya paramANvAdeH sa tathA, asakhyeyAH samayAH sthitiryasya paramANvAdeH sa tathA, anantAstu samayA dravyasya sthitireva na bhavati, svAbhAvyAda, ityuktameveti, zeSA bahuvacananirdezAdibhAvanA pUrvavadeva, ekasamayasthitika paramANvAdyanantANukaskandhaparyantaM dravyamanAnupUrvI, dvisamayasthitikaM tu tadevAvaktavyakamiti, zeSaM pUrvoktAnusAreNa sarva bhAvanIyaM, yAvada dravyapramANadvAre 'no saMkhenjAiM asaMkhenjAiM no aNaMtAI iti, asya bhAvanA-iha vyAdisamayasthitikAni paramANvAdidravyANi loke yadyapi pratyekamanantAni prApyante tathApi samayatrayalakSaNAyAH sthiterekakharUpatvAt kAlasya ceha prAdhAnyena dravyabahutvasya guNIbhUtatvAt trisamayasthitikairanantairapyekamevAnupUrvIdravyam , evaM catuHsamayalakSaNAyAH sthiterekatvAdanantairapi catuHsamayasthitikadravyarekamevAnupUrvIdravyam, evaM samayavRddhyA tAvanneyaM yAvadasaGkhyayasamayalakSaNAyAH sthiterekatvAdanantairapyasaGkhyayasamayasthitikaivyairekamevAnupUrvIdravyamiti, evamasakhyeyAnyevAtrAnupUrvIdravyANi bhavanti, eka For Private & Personel Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 94 // manAnupUrvyavaktavyakadravyANyapi pratyekamasaGkhyeyAni vAcyAni, atrAha - nanvekasamayasthitikadravyasyAnAnupUrvItvaM dvisamayasthitikasya tvavaktavyakatvamuktaM, tatra yadyapyekadvisamayasthitIni paramANvAdidravyANi loke pratyekamanantAni labhyante tathA'pyanantaroktatvAduktayuktyaiva samayalakSaNAyA dvisamagralakSaNAyAzca sthiterekaikarUpatvAd dravyabAhulyasya ca guNIbhUtatvAdekamevAnAnupUrvIdravyamekameva cAvaktavyakadravyaM vaktuM yujyate, na tu pratyeka masaGkhyeyatvam, atha dravyabhedena bhedo'GgIkriyate tarhi pratyekamAnantyaprasaktiH, ekasamayasthitInAM dvisamayasthitInAM ca dravyANAM pratyekamanantAnAM loke sadbhAvAditi, satyametat kintvekasamayasthitikamapi yadavagAhabhedena vartate tadiha bhinnaM vivakSyate, evaM dvisamayasthitikamapyavagAhabhedena bhinnaM cintyate, loke cAsaGkhyeyA avagAhabhedAH santi, pratyavagAhaM caikadvisamayasthitikAnekadravyasambhavAda nAnupUrvyavaktavyakadravyANAmAdhArakSetrabhedAt pratyekamasaGkhyeyatvaM na vihanyate iti, anayA dizA'tigahanamidaM sUkSmadhiyA paryAlocanIyamiti / kSetradvAre NegamavavahArANaM ANu0davvAI logassa kiM saMkhijjaibhAge hojjA ? asaMkhijjaibhAge hojA? saMkhejesu bhAgesu vA hojjA ? asaMkhejjesu bhAgesu vA hojjA ? savvaloe vA 'hojA ?, egaM davvaM paDucca saMkhejjaibhAge vA hojjA asaMkhejjaibhAge vA hojjA saMkhejjesu vRttiH upakra mAghi 0 // 94 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhejahabhAge hojA, jAva bhAvanIyaM, yadA vyAdita, anye tu 'padesUNe vA bhAgesu hojjA asaMkhejesu vA bhAgesu hojjA desUNe vA loe hojjA ?, nANAdabvAiM paDucca niyamA savvaloe hojA, evaM aNANuputvIdavvaM, AesaMtareNa vA savvapucchAsu hojA, evaM avattavvagadavvANi vi jahA khettANupuvvIe / phusaNA kAlANupuvIevi tahA ceva bhANiavvA / 'egaM vvaM paDacca logassAsaMkhejaibhAge hojA, jAva desUNe vA loge hoja'tti, iha vyAdisamayasthitikadravyasya tattadvagAhasambhavataH sakhyeyAdibhAgavartitvaM bhAvanIyaM, yadA vyAdisamayasthitikA sUkSmapariNAmaH skandho dezone loke'vagAhate tadaikasyAnupUrvIdravyasya dezonalokavartitvaM bhAvanIyaM, anye tu 'padesUNe vA loge: hai hojatti pAThaM manyante, tatrApyayamevArthaH, pradezasyApi vivakSayA dezatvAditi, sampUrNe'pi loke kasmAdidaM na prApyata iti ced, ucyate, sarvalokavyApI acittamahAskandha eva prApyate, sa ca tadvyApitayA ekameva samayamavatiSThate, tata UrdhvamupasaMhArasyoktatvAt , na caikasamayasthitikamAnupUrvIdravyaM bhavitumarhati, tryAdisa-4 mayasthitikatvena tasyoktatvAt , tasmAtryAdisamayasthitikamanyad dravyaM niyamAdekenApi pradezenona eva loke|'vagAhata iti pratipattavyam / atrAha-nanvacittamahAskandho'pyekasamayasthitiko na bhavati, daNDAdyavasthAsamayagaNanena tasyApyaSTasamayasthitikatvAdU, evaM ca sati tasyApyAnupUrvItvAt sampUrNalokavyApitvaM yujyate te tadaikasyAnAvibhAgavartitvaM bhAvanAya, loge hoja'tti, iha vyA Jain Education in For Private Personal use only D nebrary.org
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 95 // Jain Education 'tra vaktumiti, naitadevam, avasthAbhedena vastubhedasyeha vivakSitatvAt, bhinnAJca parasparaM daNDakapATAdyavasthAH, tatastadbhedena vastuno'pi bhedAd anyadeva daNDakapATAdyavasthAdravyebhyaH sakalalokavyApyacittamahAskandhadravyaM, taccaikasamayasthitikamiti na tasyAnupUrvItvam, etaccAnantarameva punarvakSyata ityalaM vistareNa / athavA yathA kSetrAnupUrvyA tathA'trApi sarvalokavyApino'pyacittamahAskandhasya vivakSAmAtramAzritya ekasminnabhaH pradeze'prAdhAnyAddezona lokavartitvaM vAcyam, ekasamayasthitika sthAnAnupUrvIdravyasya dvisamayasthitikAvaktavyakasya ca tatra pradeze prAdhAnyAzrayaNAditi bhAvaH evamanyadapi AgamAvirodhato vaktavyamiti / 'nANAdavvAiM pahuca NiyamA savvaloe hoja 'tti, tryAdisamayasthitikadravyANAM sarvaloke'pi bhAvAditi bhAvanIyam / anAnupUrvI dravyacintAyAM yathA kSetrAnupUrvyaM tathA atrApyekadravyaM lokasyAsaGkhyeyabhAga eva vartate, kathamidam ?, ucyate, yatkAlata ekasamayasthitikaM tatkSetrato'pyekapradezAvagADhamevehAnAnupUrvItvena vivakSyate taca lokAsakhyeyabhAga eva bhavati, 'AesaMtareNa vA savvapucchAsu hoja'tti, asya bhAvanA - ihAcittamahAskandhasya daNDAdyavasthAH parasparaM bhinnAH, AkArAdibhedAt, dvitricatuH pradezakAdiskandhavat, tatazca tA ekaikasamayatitvAt pRthaganAnupUrvIdravyANi teSu ca madhye kimapi kiyatyapi kSetre vartata ityanayA vivakSayA kilekamanAnupUrvIdravyaM matAntareNa saGkhyeyabhAgAdikAsu paJcaskhapi pRcchAsu labhyate, etaca sUtreSu prAyo na dRzyate, TIkAcUyastvevaM vyAkhyAtamupalabhyata iti / nAnAdravyANi tu sarvasminnapi loke bhavanti, ekasamayasthitika vRttiH upakra mAdhi0 // 95 // w.jainelibrary.org
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education dravyANAM sarvatra bhAvAditi / avaktavyakadravyacintAyAM kSetrAnupUrvyAmicaikadravyaM lokasyAsaGkhyeyabhAga eva vartate, kathamiti ?, ucyate, yatkAlato dvisamayasthitikaM tat kSetrato dvipradezAvagADhamevehAvaktavyakatvena gRhyate taca lokA saGkhyeyabhAga eva syAd, athavA dvisamayasthitikaM dravyaM khabhAvAdeva lokasyAsaGkhyeyabhAga evAvagAhate, na parataH, AdezAntareNa vA 'mahAkhaMdhavajjamannadanvesu AillaMca pucchAsu hoja 'nti, asya hRdayaM - matAntareNa kila dvisamayasthitikamapi dravyaM kiJcillokasya saGkhyeyabhAge'vagAhate kiJcittvasaGkhyeye anyattu saGkhyeyeSu tadbhAgeSvavagAhate aparaM tvasaGkhyeyeSviti, mahAskandhaM varjayitvA zeSadravyANyAzritya yathoktakharUpAkhAyAsu catasRSu pRcchAkhekamavaktavyakadravyaM labhyate, mahAskandhasya tvaSTasamaya sthititvenoktatvAnna dvisamayasthitikatvasambhava iti tadvarjanam, ata eva sarvalokavyAptilakSaNAyAH paJcamapRcchAyA anAsambhavaH, mahAskandhasyaiva sarvalokavyApakatvAt, tasya cAvaktavyakatvAyogAditi / etadapi sUtraM vAcanAntare kacideva dRzyate / nAnAdravyANi tu sarvaloke bhavanti, dvisamayasthitInAM sarvatra bhAvAditi / gataM kSetradvAraM, sparzanAdvAramapyevameva bhAvanIyaM / kAladvAre tional gamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI kAlao kevacciraM hoMti ?, egaM davvaM paDucca jahaNeNaM tiNNi samayA ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, nANAdavvAiM paDucca savvaddhA, w.jainelibrary.org
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA NegamavavahArANaM aNANuputvIdavvAiM kAlao kevacciraM hoi?, egaM davvaM paDucca ajahannamaNukkoseNaM evaM samayaM nANAdavvAiM paDucca savvaddhA, avattavvagadavvANaM pucchA, egaM davvaM paDucca ajahaNNamaNukkoseNaM evaM samayaM nANAdavvAiM paDucca sa vRtti upakramAdhi rIyA *5*5*545* BREAKSHARASH vvddhaa| 'egaM davvaM paDucca jahaNNaNaM tiNi samaya'tti, jaghanyato'pi trisamayasthitikasyaivAnupUrvItvenoktatvAditi bhAvaH / 'ukkoseNaM asaMkheja kAlaM'ti asakhyeyakAlAt parata ekena pariNAmena dravyAvasthAnasyaivAbhAvAditi hRdayam / nAnAdravyANi tu sarvakAlaM bhavanti, pratipradezaM lokasya sarvadA tairazUnyatvAditi / anAnupUrvyavaktavyakacintAyAm-'ajahannamaNukkoseNaM'ti jaghanyotkRSTacintAmutsRjyetyarthaH, na hi ekasamayasthitikasyaivAnAnupUrvItve dvisamayasthitikasyaiva cAvaktavyakatve'bhyupagamyamAne jaghanyatotkRSTacintA sambhavatIti bhAvaH, nAnAdravyANi tUbhayatrApi sarvakAlaM bhavanti, pratipradezaM tairapi sarvadA lokasyAzUnyatvAditi // antaradvAre NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvANamaMtaraM kAlao kevaJciraM hoi ?, egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM do samayA * nANAdavvAiM paDucca natthi aMtaraM / RATRE // 96 Jain Education in t ona For Private Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 545 NegamavavahArANaM aNANuputvIdavvANamaMtaraM kAlao kevacciraM hoi ?, egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM do samayA ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM |nnegmvvhaaraannN avattavvagadavvANaM pucchA, egaM davvaM paDucca jahaNaNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM / bhAgabhAvaappAbahuM ceva jahA khettANuputvIe tahA bhANiavvAI, jAva se taM aNugame / se taM gamavavahArANaM a NovaNihiA kAlANupuvvI (sU0 112) 'ega davvaM paDucca jahaNNeNaM eka samayaMti, atra bhAvanA-iha tryAdisamayasthitikaM vivakSitaM kiJcidekamAnupUrvIdravyaM taM pariNAmaM parityajya yadA pariNAmAntareNa samayamekaM sthitvA punastenaiva pariNAmena tryAdisamayasthitikaM jAyate tadA jaghanyatayA samayo'ntare labhyate, 'ukkoseNaM do samaya'tti, tadeva yadA pariNAmAntareNa dvau samayau sthitvA punastameva cyAdisamayasthitiyuktaM prAktanaM pariNAmamAsAdayati tadA dvau samayA vutkRSTato'ntare bhavataH, yadi punaH pariNAmAntareNa kSetrAdibhedataH samayadayAtparato'pi tiSThettadA tatrApyAunupUrvItvamanubhavet, tato'ntarameva na syAditi bhAvaH / nAnAdravyANAM tu nAstyantaraM, sarvadA lokasya tada 5 2545523 anu.17 Jain Education For Private Personel Use Only mainelibrary.org
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA rIyA upakramAdhi0 NAnyatvaM na syAdisthitika pariNAmamAnanto'pi kAla // 97 // ca anyAnyadravyamatikaM pariNAmasaNaM asaMkhenaM sAyanAnupUrvItvA zUnyatvAditi / anAnupUrvIcintAyAM 'egaMdavvaM paDDucca jahaNNeNaM do samaya'tti, ekasamayasthitika dravyaM yadA pariNAmAntareNa samayadvayamanubhUya punastamevaikasamayasthitikaM pariNAmamAsAdayati tadA samayadvayaM jaghanyontarakAlaH, yadi tu pariNAmAntareNApyekameva samayaM tiSThet tadA antarameva na syAt, tatrApyanAnupUrvItvAd, atha samayadayAt paratastiSThettadA jaghanyatvaM na syAditi bhAvaH / 'ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM ti, tadeva yadA pariNAmAntareNAsakhyeyakAlamanubhUya punarekasamayasthitikaM pariNAmamanubhavati tadotkRSTato'saGkhyayontarakAlaH prApyate / Aha-nanu yadi ca anyAnyadravyakSetrasambandhe tasyAnanto'pi kAlo'ntare labhyate ki|mityasakhyeya evoktaH1, satyaM, kintu kAlAnupUrvIprakramAt kAlasyaiveha prAdhAnyaM kartavyaM, yadi tvanyAnyadra-14 vyakSetrasambandhato'ntarakAlabAhulyaM kriyate tadA tadvAreNaivAntarakAlasya bahutvakaraNAttayoIyoreva prAdhAnyamAzritaM syAnna kAlasya, tasmAdekasminneva pariNAmAntare yAvAn kazcidutkRSTaH kAlo labhyate sa evAntare cintyate, sa cAsaDUkhyeya eva, tataH paramekena pariNAmena vastuno'vasthAnasyaiva niSiddhatvAdityevaM bhagavataH sUtrasya vivakSAvaicicyAta sarva pUrvamuttaratra cAgamAvirodhena bhAvanIyamiti / nAnAdravyANAM tu naastyntrN,| pratipradezaM loke sarvadA tallAbhAditi / avaktavyakadravyacintAyAM 'jahaNNeNaM egaM samayaMti, disamayasthitikaM kiJcivaktavyakadravyaM pariNAmAntareNa samayamekaM sthitvA yadA pUrvAnubhUtameva dvisamayasthitikapariNAmamAsAdayati tadA samayo jaghanyAntarakAlaH / 'ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM ti, tadeva yadA pariNAmAntareNAsaGkhyeyaM halyaM kriyate tara yAvAn kazcidutva biddhatvAdityevaM bhagavara Jain Education de For Private & Personel Use Only COMw.jainelibrary.org
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education kAlaM sthitvA punastameva pUrvAnubhUtaM pariNAmamAsAdayati tadA'saGkhyAta utkRSTAntarakAlo bhavati, AkSe paparihArAvatrApyanAnupUrvIvat draSTavyAviti / nAnAdravyAntaraM tu nAsti, sarvadA loke tadbhAvAditi / uktamantaradvAraM, bhAgadvAre tu yathA dravyakSetrAnupUrvyostathaivAnupUrvIdravyANi zeSadravyebhyo'saGkhyeyerbhAgairadhikAni vyAkhyeyAni zeSadravyANi tvAnupUrvIdravyANAmasaGkhyeyabhAga eva vartanta iti, bhAvanA tvitthaM kartavyA - ihAnAnupUrvyAmekasamayasthitilakSaNamekameva sthAnaM labhyate, avaktavyakeSvapi dvisamayasthitilakSaNamekameva talabhyate, AnupUrvyA tu trisamayacatuH samayapazcasamayasthityAdInyekottaravRddhyA'saGkhyeyasamayasthityantAnyasaGkhyeyAni sthAnAni labhyanta ityAnupUrvIdravyANAmasaGkhyeyaguNatvam, itarayostu tadasaGkaGkhyeya bhAgavartitvamiti / bhAvadvAre sAdipAriNAmikabhAvavartitvaM trayANAmapi pUrvavadbhAvanIyam / alpabahutvadvAre sarvastokAnyavaktavyakadravyANi dvisamayasthitikadravyANAM khabhAvata eva stokatvAd, anAnupUrvIdravyANi tu tebhyo vizeSAdhikAni, ekasamayasthitikadravyANAM nisargata eva pUrvebhyo vizeSAdhikatvAd, AnupUrvIdravyANAM tu pUrvebhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhAgadvAre bhAvitameva, zeSaM tu kSetrAnupUrvyAdyuktAnusArataH sarve vAcyamiti / ata eva keSucivAcanAntareSu bhAgAdidvAratrayaM kSetrAnupUrvyatidezenaiva nirdiSTaM dRzyate, na tu vizeSato likhitamiti / 'se tamityAdi nigamanam / uktA naigamavyavahAranayamatenAnopanidhikI kAlAnupUrvI, atha saMgrahanayamatena tAmeva vyAcikhyAsurAha jainelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 98 // se kiM taM saMgahassa aNovaNihi kAlANupuvvI ?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahAaTTapayaparUvaNayA bhaMgasamukkittaNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAre aNugame ( sU0 113 ) / se kiM taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA 1, 2 eAI paMcavi dArAI jahA khettANupuvvIe saMgahassa tahA kAlANu0 evi bhANiavvANi, NavaraM ThiiabhilAvo, jAva se taM a| taM saMgaha aNovaNihiA kAlANu0 ( sU0 114 ) / yathA kSetrAnupUrvyAmiyaM saMgrahamatena prAgnirdiSTA tathA'trApi vAcyA, navaraM 'tisamayaiiA ANupubvI jAva asaMkhejjasamayaThiiA ANuputrvI tyAdi abhilApaH kAryaH zeSaM tu tathaiveti // 114 // uktA saMgraha - matenApyanaupanidhikI kAlAnupUrvI, tathA ca sati avasitastadvicAraH, idAnIM prAguddiSTAmevopanidhikIM tAM nirdidikSurAha se kiM taM uvaNihi kAlANupuvvI 1, 2 tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANu0 pacchANu0aNANu0 / se kiM taM puvvANu0 1, 2 samae AvaliA ANa pANU thove lave muhutte vRttiH upakra mAdhi0 // 98 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ HABAR 85555 ahoratte pakkhe mAse uU ayaNe saMvacchare juge vAsasae vAsasahasse vAsasayasahasse puvvaMge puvve tuDiaMge tuDie aDaDaMge aDaDe avavaMge avave huhuaMge huhue uppalaMge uppale paumaMge paume galiNaMge NaliNe atthiniUraMge atthiniUre auaMge aue nauaMge naue pauaMge paue cUliaMge cUliA sIsapaheliaMge sIsapaheliA paliovame sAgarovame osappiNI ussappiNI poggalapariahe atItaddhA aNAgataddhA savvaddhA, se taM puvvANulAse kiM taM pacchANu0?, 2 savvaddhA aNAgataddhA jAva samae, se taM pcchaannu0| se kiM taM aNANu0?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe aNaMtagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvii| ahavA uvaNihiA kAlANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANuputvI aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvvI?, 2 egasamayaThiie dusamayaThiie tisamayaThiie jAva dasasamayaThiie saMkhijasamayaThiie asaMkhijasamayaThiie, se taM puvvaannupuvii| Jain Education For Private & Personel Use Only Prew.jainelibrary.org
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo vRttiH upakramAdhi0 se kiM taM pacchANupuvI ? 2 asaMkhijasamayahiie jAva egasamayaTiie, se taM pacchAmaladhA NupuvvI / se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe asaMkhirIyA jagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / se taM uvaNihiA kAlANuputvI, se taM kAlANupuThavI (sU0 115) ekaH samayaH sthitiryasya dravyavizeSasya sa tathA, evaM yAvadasaGkhyeyAH samayAH sthitiryasya sa tatheti pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanA tvatra pUrvoktAnusAreNa sukaraiva / atha kAlavicArasya prastutatvAtsamayAdezca kAlatvena prasiddhatvAd anuSaGgato vineyAnAM samayAdikAlaparijJAnadarzanAca tadviSayatvenaiva prakArAntareNa tAmAha"ahave'tyAdi, tatra samayo-vakSyamANakharUpaH sarvasUkSmaH kAlAMzaH, sa ca sarvapramANAnAM prabhavatvAt prathamaM nizardiSTaH 1, tairasakhyeyairniSpannA AvalikA 2, sakhyayA AvalikAH 'ANa'tti ANaH, eka uccAsa ityarthaH 18|3, tA eva saGkhyeyA ni:zvAsaH, ayaM ca sUtre'nukto'pi draSTavyaH, sthAnAntaraprasiddhatvAditi 4, dvayorapi kAlaH 'pANu'tti ekaH prANurityartha: 5, saptabhiH prANubhiH stokaH 6, saptabhiH stokailevaH 7, saptasaptatyA lavAnAM muhUrtaH 8, triMzatA mUhUtairahorAtraM 9, taiH paJcadazabhiH pakSaH 10, tAbhyAM dvAbhyAM mAsaH 11, mAsadvayena RtuH |12, RtutrayamAnamayanam 13, ayanavayena saMvatsaraH 14, paJcabhistairyugaM 15, viMzatyA yugaivarSazataM 16, tairdaza Jain Education HD For Private Personel Use Only KUjainelibrary.org
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturazIta vassa u parimANa 10000000, idamapi nAtyA lakSairguNitama kAreNa pratipadyata iti pratipattavyaM, ta bhirvarSasahasraM 17, teSAM zatena varSazatasahasraM, lakSamityarthaH 18, caturazItyA ca lakSaiH pUrvAGgaM bhavati 19, tadapi caturazItila:guNitaM pUrva bhavati 20, taca saptatikoTilakSANi SaTpaJcAzacca koTisahasrANi varSANAm , uktaM ca-"puvvassa u parimANaM sayarI khalu huMti koDilakkhAu / chappaNNaM ca sahassA boddhavvA vAsako-15 DINaM // 1 // " sthApanA 70560000000000, idamapi caturazItyA lakSaiguNitaM truTitAGgaM bhavati 21, etadapi caturazItyA lakSairguNitaM truTitaM bhavati 22, tadapi caturazItyA lakSairguNitamaTaTAGgaM 23, etadapi tenaiva guNakAreNa guNitamaTaTam 24, evaM sarvatra pUrvaH pUrvo rAzizcaturazItilakSakharUpeNa guNakAreNa guNita uttarottararAzirUpatAM pratipadyata iti pratipattavyaM, tatazca avavAGgaM26 avavaM 26 hahukAGgaM 27 hUhukaM 28 utpalAGgaM 29 utpalaM 30 padmAGgaM31 padmaM 32 nalinAGgaM33 nalinaM 34 arthanipUrAGgaM 35 arthanipUraM 36 ayutAGgaM 37 ayutaM 38 nayutAGgaM 39 nayutaM 40 prayutAnaM 41 prayutaM 42 cUlikAGgaM 43 cUlikA 44 zIrSaprahelikAGgaM 45, evamete rAzayazcaturazItilakSavarUpeNa guNakAreNa yathottaraM vRddhA draSTavyAstAvad yAvadimeva zIrSapraheli kAGgaM caturazItyA lakSairguNitaM zIrSaprahelikA bhavati 46, asyAH svarUpamaGkato'pi dayate 75826325307 18|3010241157973569975696406218966848080183296 agre ca catvAriMzaM zUnyazataM 140, tadevaM zIrSaprahelikAyAM sarvANyamUni caturNavatyadhikazatasaGkhyAnyaGkasthAnAni bhavanti, anena caitAvatA kAlamA 1 pUrvasya tu parimANaM saptatiH khalu bhavanti koTIlakSAH / SaTpaJcAzacca sahasrANi boddhavyAH varSakoTInAm // 1 // ALSOCALORCAMSUALLOCAUSA Vorster nalinaM 34 arthanipUrAjanalikA 44 zIrSaprahelikAmA hAla lakSavarUpalikA bhavati 46, asyAH agre ca catvAriMzaM zunyatA kAlamA Jain Educationainitional For Private Personel Use Only T w w.jainelibrary.org
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA // 10 // nena keSAJcid ratnaprabhAnArakANAM bhavanapativyantarasurANAM suSamaduSSamArakasambhavinAM naratirazcAM ca yathAsambhavamAyUMSi mIyante, etasmAcca parato'pi saGkhyeyaH kAlo'sti, kiMtvanatizayinAmasaMvyavahAryatvAt sarSapAzupamayA'traiva vakSyamANatvAca nehoktaH, kiM tarhi ?, upamAmAtrapratipAdyAni palyopamAdInyeva, tatra palyopamasAgaropame-atraiva vakSyamANakharUpe, dazasAgaropamakoTAkoTimAnA tvavasarpiNI, tAvanmAnaivotsarpiNI, anantA utsarpiNyavasarpiNyaH pudgalaparAvartaH, anantAste atItAddhA, tAvanmAnaivAnAgatAddhA, atItAnAgata. vartamAnakAlakharUpA sarvAddhetyeSA pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanA tu pUrvoktAnusArataH sukaraiva, yAvat kAlAnupUrvI samAtA // 114 // sAmprataM prAguddiSTAmevotkIrtanAnupUrvI bibhaNiSurAha se kiM taM ukittaNANupuvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvI pacchANupuvI aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvvI ?, 2 usabhe ajie saMbhave abhiNaMdaNe sumatI paumappahe supAse caMdappahe suvihI sItale sejase vAsupuje vimale aNaMte dhamme saMtI kuMthU are mallI muNisuvvae NamI ariDaNemI pAse vaddhamANe, se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvvI ?, 2 vaddhamANe jAva usabhe, se taM pacchANupuvI / se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe cauvIsagacchaga 100 // Jain Education trendanal For Private & Personel Use Only CMainelibrary.org
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 kh 4 aupAcAntitam, atra tu tamAmAyikAdyadhyayanAnAvoktaM, taddarzana yAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / se taM ukttiNANu puvI (sU0 116) utkIrtanaM-saMzabdanamabhidhAnoccAraNaM tasyAnupUrvI-anuparipATiH sA pUrvAnupUrvyAdibhedena trividhA, tatra RSabhaH prathamamutpannatvAt pUrvamutkIrtyate, tadanantaraM krameNa ajitAdaya iti pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanA tu pUrvavad, atrAha-nanu aupanidhikyA dravyAnupUA asyAzca ko bhedaH?, ucyate, tatra dravyANAM vinyAsamAtrameva pUrvA4 nupUrvyAdibhAvena cintitam, atra tu teSAmeva tathaivotkIrtanaM kriyata ityetAvanmAtreNa bheda iti, bhavatvevaM, kinvAvazyakasya prastutatvAdutkIrtanamapi sAmAyikAdyadhyayanAnAmeva yuktaM, kimityaprakrAntAnAM RSabhAdInAM tadvihitamiti?, satyaM, kintu sarvavyApakaM prastutazAstramityAdAvevoktaM, tadarzanArthamRSabhAdisUtrAntaropAdAnaM, bhagavatAM ca tIrthapraNetRtvAt tatsmaraNasya samastazreyaHphalakalpapAdapatvAd yuktaM tannAmotkIrtanaM, tadviSayatve-14 na coktamupalakSaNatvAdanyatrApi draSTavyamiti, zeSaM bhAvitA) yAvat se tamityAdi nigamanam // 116 // idAnIM pUrvoddiSTAmeva gaNanAnupUrvImAha se kiM taM gaNaNANupuvvI ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANuputvI pacchANupuvvI annaannupuvii|se kiM taM puSvANupuvI?, 2 ego dasa sayaM sahassaM dasasahassAiM saya %%% %%% , 34 Jain Education in For Private Personal Use Only Jainelibrary.org
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakramAdhi0 rIyA // 101 // CASSASARKARSE sahassaM dasasayasahassAiM koDI dasakoDIo koDIsayaM dasakoDisayAI, se taM puvvaannupuvvii| se kiM taM pacchANupuvvI?, 2 dasakoDisayAiM jAva eko, se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANupuvvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe dasakoDisayagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvI / se taM gaNaNANupuvI (sU0 117) gaNanaM-parisaGkhyAnaM ekaM he trINi catvAri ityAdi, tasya AnupUrvI-paripATirgaNanAnupUrvI, atropalakSaNamAtramudAhartumAha-'ege'tyAdi sugamam , upalakSaNamAtraM cemato'nye'pi sambhavinaH sakhyAprakArA atra draSTavyAH, utkIrtanAnupU- nAmamAtrotkIrtanameva kRtam, atra vekAdisaGkhyAbhidhAnamiti bhedaH / 'se ta'mityAdi nigamanam // 117 // atha prAguddiSTAmeva saMsthAnAnupUrvImAha se kiM taM saMThANANupubbI ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupuvvI aNANupuvI / se kiM taM puvvANupuvvI?, 2 samacauraMse niggohamaMDale sAdI khuje vAmaNe huMDe, se taM puvvaannupuvvii| se kiM taM pacchANupuvI ?, 2 huMDe jAva samacauraMse, // 101 // Jan Education For Private Personal use only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ A se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe chagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuThavI / se taM saMThANANupuvvI (sU0 118) AkRtivizeSAH saMsthAnAni tAni ca jIvAjIvasambandhitvena dvidhA bhavanti, tatreha jIvasambandhIni, tatrApi paJcendriyasambandhIni vatumiSTAni,atastAnyAha-samacauraMsetyAdi, tatra samA:-zAstroktalakSaNAvisaMvAdinyazcaturdigvartinaH avayavarUpAzcatasro'srayo yatra tat samAsAntAtpratyaye samacaturasraM saMsthAnaM, tulyArohapariNAhaH sampUrNalakSaNopetADopADAvayavaH vAGgalASTAdhikazatocchayaH sarvasaMsthAnapradhAnaH pazcandriyajIvazarIrAkAra vizeSa ityarthaH 1, nAbherupari nyagrodhavanmaNDalam-AdyasaMsthAnalakSaNayuktatvena viziSTAkAraM nyagrodhamaNDalaM, nyagrodho-vaTavRkSA, yathA cAyamupari vRttAkAratAdiguNopetatvena viziSTAkAro bhavatyadhastu na tathA, evametadapIti bhAvaH 2, saha AdinA-nAbheradhastanakAyalakSaNena vartata iti sAdi, nanu sarvamapi saMsthAnamAdinA sahaiva vartate tato nirarthakaM sAditvavizeSaNaM, satyaM, kiM svata eva vizeSaNavaiphalyaprasaGgAdAdyasaMsthAnalakSaNayukta Adiriha gRhyate, tatastathAbhUtena AdinA saha yavartate nAbhestUparitanakAye AdyasaMsthAnalakSaNavikalaM tatsAdIti tAtparyam 3, yatra pANipAdazirogrIvaM samagralakSaNaparipUrNa zeSaM tu hRdayodarapRSThalakSaNaM 73-54--2248484% patatvena viziyuktatvena viziSacandriyajIva GRANG Join Educatio n al For Private Personal use only Liainelibrary.org
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakra mAdhi. // 10 // koSThaM-lakSaNahInaM tat kujaM 4, yatra tu hRdayodarapRSThaM sarvalakSaNopetaM zeSaM tu hInalakSaNaM tadAmanaM, kabjaviparItamityarthaH 5, yatra sarve'pyavayavAH prAyo lakSaNavisaMvAdina eva bhavanti tatsaMsthAnaM huNDamiti 6 / atra ca sarvapradhAnatvAt samacaturasrasya prathamatvaM, zeSANAM tu yathAkramaM hInatvAd dvitIyAditvamiti pUrvAnupUrvItvaM, zeSabhAvanA pUrvavaditi / Aha-yadItthaM saMsthAnAnupUrvI procyate tarhi saMhananavarNarasasparzAdyanupUyo'pi vakta vyAH syuH, tathA ca satyAnupUrvINAmiyattaiva vizIyete, tato niSphala eva prAgupanyasto dazavidhatvasaGkhyAsAniyama iti, satyaM, kintu sarvAsAmapi tAsAM vaktumazakyatvAdupalakSaNamAtramevAyaM sakhyAniyamaH, etadanu sAreNAnyA apyetA anusatavyA iti tAvallakSayAmA, sudhiyA vanyathA'pi vAcyaM, gambhIrArthatvAt paramamunipraNItasUtravivakSAyAH, evamuttaratrApi vAcyamityalaM vistareNa // 118 // sAmAcAryAnupUrvI vivakSurAha se kiM taM sAmAyArIANupuvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANuputvI annaannupuvvii|se kiM taM puvvANupuvI?, 2 icchAmicchAtahakkAro AvassiA ya nisiihiaa| ApucchaNA ya paDipucchA chaMdaNA ya nimNtnnaa||1||uvsNpyaa ya kAle sAmAyArI bhave dasavihA u // se taM puvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvvI ?, 2uvasaMvayA jAva icchAgAro, se taM pcchaannupuvii| se kiM taM aNANupuvI?, 2 eAe 4 // 102 // Jan Education For Private Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceva egAiAe eguttariAe dasagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI, se taM sAmAyArIANupuvbI (sU0 119) tatra samAcaraNaM samAcAraH-ziSTajanAcaritaH kriyAkalApastasya bhAva iti (upamAne vatiH 509 tattvau8 hai bhAve 510 yaN ca 511 iti kA0 rU0) yaNpratyaye striyAmIkAre ca sAmAcArI, sA ca trividhA-oghaniyu ktyabhihitArtharUpA oghasAmAcArI 1, icchAmicchAdyarthaviSayA dazadhA sAmAcArI 2, nizIthakalpAdyabhi| hitaprAyazcittapadavibhAgaviSayA pavibhAgasAmAcArI 3, uktaM ca-"sAmAyArI tivihA ohe dasahA payavibhAge'tti, tatreha dazadhA sAmAcArImAzrityoktam-'icchAmicchAtahakAroM'ityAdi, atra kArazabdaH pratyekamabhisambadhyate,tatazcaiSaNamicchA-vivakSitakriyApravRttyabhyupagamastayA karaNamicchAkAraH, AjJAbalAbhiyogarahito vyApAra ityarthaH 1, mithyA-asadetad yanmayA''caritamityevaM karaNaM mithyAkAraH, akRtye kasmiMzcit kRte mithyAvitathamidaM na punaryathA bhagavadbhiruktaM tathaivaitanmacceSTitamato duSkRtaM-durAcIrNam ityevamasakriyAnivRttyabhyupagamo mithyAkAra iti tAtparyam 2, sUtravyAkhyAnAdau prastute gurubhiH kasmiMzcid vacasyudIrite sati yathA bhavantaH pratipAdayanti tathaivaitadityevaMkaraNaM tathAkAraH, avikalpagurvAjJAbhyupagama ityarthaH 3, avazyakartavyamAvazyakaM tatra bhavA AvazyakI-jJAnAdyAlambanenopAzrayAt bahiravazyaMgamane samupasthite avazyakarta 1 sAmAcArI trividhA oghe dazadhA padabibhAge iti. anu. 18 Jain Education For Private Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakra rIyA mAdhi0 // 103 // EASONICASALASARAM vyamidamato gacchAmyahamityevaM guruM prati nivedanA AvazyakIti hRdayaM 4, niSedhe bhavA naiSedhikI upAzrayAhiH kartavyavyApAreSvavasiteSu punastatraiva pravizataH sAdhoH zeSasAdhUnAmutrAsAdidoSaparijihIrSayA bahiApAraniSedhenopAzrayapravezasUcanAnnaiSedhikIti paramArthaH 5, bhadanta! karomIdamityevaM guroH pracchanamApracchanA 6,13 ekadA pRSTena guruNA nedaM kartavyamityevaM niSiddhasya vineyasya kiJcidvilambya tatazcedaM cedaM ceha kAraNamastyato yadi pUjyA Adizanti tadA karomItyevaM guroH punaH pracchanaM pratipracchanA, athavA grAmAdau preSitasya gamanakAle punaH pracchanaM pratipracchanA 7, chanda chadisaMvaraNa'ityasyAnekArthatvAt kuru mamAnugrahaM paribhukSvedamityevaM pUrvAnItAzanAdiparibhogaviSaye sAdhUnAmutsAhanA chandanA 8, idaM vastu labdhvA tato'haM tubhyaM dAsyAmItyevamadyApyagRhItenAzanAdinA sAdhUnAmAmantraNaM nimantraNA, uktaM ca-puvagahieNa chaMdaNa nimaMtaNA hoI agahieNaM"ti 9, tvadIyo'hamityevaM zrutAdyarthamanyadIyasattAbhyupagama upasampaditi 10 / evaM ete dazaprakArAH kAle yathAkhaM prastAve vidhIyamAnA dazavidhA sAmAcArIti gAthArthaH // iha dharmasyAparopatApamUlatvAdicchAkArasyAjJAbalAbhiyogalakSaNaparopatApavarjakatvAt prAdhAnyAt prathamamupanyAsaH, aparopatApakenApi ca kathaJcit skhalane mithyAduSkRtaM dAtavyamiti tadanantaraM mithyAkArasya, etau ca guruvacanapratipattAveva jJAtuM zakyau, guruvacanaM ca tathAkArakaraNenaiva samyak pratipannaM bhavatIti tadanantaraM tathAkArasya, pratipannaguruvacanena copAzrayAdvahi x / 1 pUrvagRhItena chandanA nimantraNA bhavatyagRhItena. // 10 // Jain Education a l Hijainelibrary.org
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education nirgacchatA gurupRcchApUrvakaM nirgantavyamiti tathAkArAnantaraM tatpRcchArUpAyA AvazyakyAH, bahirnigatena ca naiSedhikIpUrvakaM punaH praviSTavyamiti tadanantaraM naiSedhikyAH, upAzrayapraviSTena ca gurumApRcchaya sakalamanuSTheyamiti tadanantaramApracchanAyAH, ApRSTe ca niSiddhe punaH praSTavyamiti tadanantaraM pratipracchanAyAH, pratiprazne cAnujJAtenAzanAdyAnIya tatparibhogAya sAdhava utsAhanIyA iti tadanantaraM chandanAyAH, eSA ca gRhIta evAzanAdau syAdU agRhIte tu nimantraNaiveti tadanantaraM nimantraNAyAH, iyaM ca sarvA'pi nimantraNAparyantA sAmAcArI gurUpasampadmantareNa na jJAyata iti tadanantaramupasampada upanyAsa iti pUrvAnupUrvItvasiddhiriti / zeSaM pUrvavaditi // 119 // atha bhAvAnupUrvImAha se kiM taM bhAvANupuvvI ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA - puvvANupuvvI pacchANupuvvI aNANupuvI / se kiM taM puvvANupuvvI ?, 2 udaie uvasamie khAie khaovasamie pAriNAmie saMnivAie, se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANuputhvI ?, 2 sannivAie jAva udaie, se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANuputhvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe chagacchagayAe seDhIe annamannabhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / se taM bhAvANupuvvI, se taM ANupuvvI, ANupuvvItti padaM samattaM ( sU0 120 ) ional ++++ jainelibrary.org
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 104 // iha tena tena rUpeNa bhavanAni bhAvAH- vastupariNAmavizeSAH - auyikAdayaH, athavA tena tena rUpeNa bhavantIti bhAvAsta eva, yadvA bhavanti taiH tebhyasteSu vA satsu prANinastena tena rUpeNeti bhAvA yathoktA eva, teSAmAnupUrvI - paripATirbhAvAnupUrvI, audayikAdInAM tu kharUpaM purastAnyakSeNa vakSyate, atra ca nArakAdigatiraudayiko bhAva iti vakSyate, tasyAM ca satyAM zeSabhAvAH sarve'pi yathAsambhavaM prAdurbhavantIti zeSabhAvAdhAratvena pradhAnatvAdAdayikasya prathamamupanyAsaH, tatazca zeSabhAvapaJcakasya madhye aupazamikasya, stokaviSayatvAt stokatayA pratipAdayiSyata iti tadanantaramaupazamikasya, tato bahuviSayatvAt kSAyikasya, tato bahutaraviSayatvAt kSAyopazamikasya tato bahutamaviSayatvAt pAriNAmikasya, tato'pyeSAmeva bhAvAnAM dvikAdisaMyogasamutthatvAt sAnnipAtikasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvIkramasiddhiriti / zeSaM pUrvoktAnusAreNa bhAvanIyam / tadevamuktAH prAguddiSTA dazApyAnupUrvIbhedAH, tadbhaNane copakramaprathamabhedalakSaNA AnupUrvI samAptA // 120 // sAmpratamupakramasyaiva prAguddiSTaM dvitIyaM bhedaM vyAcikhyAsurAha se kiM taM NAme ?, NAme dasavihe paNNatte, taMjahA - egaNAme duNAme tiNAme cauNAme paMcanAme chaNAme sattaNAme aTTaNA me NavaNAme dasaNAme ( sU0 121 ) iha jIvagatajJAnAdiparyAyAjIvagatarUpAdiparyAyAnusAreNa prativastu bhedena namati-tadabhidhAyakatvena pravartata vRttiH upakra mAdhi0 // 104 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ RSSCSCRACKROSCOCALS iti nAma, vastvabhidhAnamityarthaH, uktaM ca-"jaM vatthuNo'bhihANaM pajjayabheyANusAriyaM nAmaM / paibheaMjaM namaI paibheaMjAi jaM bhnniaN||1||" idaM ca dazaprakAraM kathamityAha-'eganAme' ityAdi, iha yena kenacinnAmnA ekenApi satA sarve'pi vivakSitapadArthA abhidhAtuM zakyante tadekanAmocyate, yakAbhyAM tu nAmabhyAM dvAbhyAmapi sarva vivakSitavastujAtamabhidhAnadvAreNa saMgRhyate tad dvinAma, yaistu tribhirnAmabhiH sarve'pi vivakSitapadArthA abhidhAtuM zakyante tat trinAma, yaistu caturbhirnAmabhiH sarva vivakSitaM vastvabhidhIyate taccaturnAma, evamanayA dizA jJeyaM, yAvad yairdazabhirnAmabhiH sarva vivakSitaM vastu pratipAdyate tad dazanAmeti // 121 // tatra 'yathoddezaM nirdeza' ityekanAmodAharannAha se kiM taM egaNAme ?, 2-NAmANi jANi kANivi davvANa guNANa pajavANaM ca / tesiM Agamanihase nAmaMti parUviA saNNA // 1 // se taM egaNAme (sU0 122) 'nAmANi gAhA vyAkhyA-'dravyANAM' jIvAjIvabhedAnAM 'guNAnAM jJAnAdInAM rUpAdInAM ca tathA 'paryAyANAM' nArakatvAdInAmekaguNakRSNatvAdInAM ca nAmAni-abhidhAnAni yAni kAnicilloke rUDhAni, tadyathA-jIvo janturAtmA prANItyAdi, AkAzaM nabhastArApatho vyomAmbaramityAdi, tathA jJAnaM buddhirbodha ityAdi, tathA rUpaM raso gandha ityAdi, tathA nArakastirya manuSya ityAdi, ekaguNakRSNo dviguNakRSNa ityAdi, teSAM sarveSAmapya 1 yadvastuno'bhidhAnaM paryAyabhedAnusArikaM nAma / pratibhedaM yannamati pratibhedaM yAti yadbhaNitam // 1 // Jain Educatio n For Private & Personel Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA upakramAdhi0 // 10 // bhidhAnAnAmAgama eva nikaSo-hemarajatakalpajIvAdipadArthakharUpaparijJAnahetutvAt kaSapaTTakastasminnAmetyevaMrUpA saMjJA-AkhyA prarUpitA-vyavasthApitA, sarvANyapi jIvo janturityAdyabhidhAnAni nAmatvasAmAnyAvya|bhicArAdekena nAmazabdenocyanta iti bhAvaH, tadevamihaikenApyanena nAmazabdena sarvANyapi lokarUDhAbhidhAnAni vastUni pratipAdyanta ityetadekanAmocyate, ekaM sannAmaikanAmetikratvA iti gaathaarthH| 'se taM egaNAmetti nigamanam // 122 // se kiM taM dunAme?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-egakkharie a aNegakkharie a, se kiM taM egakkharie ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-hIH zrIH dhIH strI, se taM egakkharie / se kiM taM aNegakkharie ?, 2 kannA vINA latA mAlA, se taM aNegakkharie / ahavA dunAme duvihe paNNatte, taMjahA-jIvanAme a ajIvanAme a, se kiM taM jIvaNAme ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-devadatto jaNNadatto viNhudatto somadatto, se taM jIvanAme / se kiM taM ajIvanAme?,2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-ghaDo paDo kaDo raho, se taM ajiivnaame|ahvaa dunAme duvihe paNNatte,taMjahA-visesie aavisesie |a BANGALOREA // 105 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ visesie davve visesie jIvavve ajIvadavvea,avisesie jIvadavve visesieNeraie tirikkhajoNIe maNusse deve,avisesie Neraie visesie rayaNappahAe sakarappahAe vAluappahAe paMkappahAe dhUmappahAe tamAe tamatamAe, avisesie rayaNappahApuDhaviNeraie visesie pajjattae a apajattae a, evaM jAva avisesie tamatamApuDhavINeraie visesie pajjattae a apajattae a| avisesie tirikkhajoNie visesie egidie beiMdie teiMdie cauriMdie paMciMdie, avisesie egidie visesie puDhavikAie AukAie teukAie vAukAie vaNassaikAie, avisesie puDhavikAie visesie suhumapuDhavikAie a bAdarapuDhavikAie a, avisesie suhumapuDhavikAie visesie pajjattayasuhumapuDhavikAie a apajjattayasuhamapuDhavikAie a, avisesie a bAdarapuDhavikAie visesie pajattayabAdarapuDhavikAie a apajattayabAdarapuDhavikAie a, evaM AukAie teukAie vAukAie vaNassaikAie avisesiavisesiapaja SORUMAHASISWA ALICHOSAS Jain Eduetan For Private & Personel Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 106 // ttayaapajattayabhedehiM bhANiavvA / avisesie beiMdie visesie pajattayabeiMdie a apajattayabeiMdie a, evaM teiMdiacauriMdiAvi bhANiavvA / avisesie paMciMdiatirikkhajoNie visesie jalayarapaMciMdiyatirikkhajoNie thalayarapaMciMdiatirikkhajoNie khayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie jalayarapaMciMdiatirikkhajoNie visesie saMmucchimajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a gabbhavakaMtiajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie samucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie visesie a pajattayasaMmucchimajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayasaMmacchimajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie, avisesie gabbhavatiyajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie visesie pajjattayagabbhavakkaMtiajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayagabbhavatiajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie thalayarapaMciMdiatirikkhajoNie visesie cauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie // 106 // Jain Education into For Private Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparisappathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie cauppayathalayarapaM0 visesie saMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a gabbhavakaMtiacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie saMmucchimacauppayathalayara0 visesie paja. ttayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie gabbhavakaMtiacauppayathalayarapaMciMdia0 visesie pajjattayagabbhavakaMtiacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayagabbhavakaMtiacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie parisappathalayara0 visesie uraparisappathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a bhuaparisappathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, ete'vi saMmucchimA pajattagA apajattagA ya gabbhavakaMtiAvi pajattagA apajattagA ya bhANiavvA / avisesie khahayarapaMcidia0 visesie saMmucchimakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie a gabbhavatiakhahayarapaMciMdia in Eduent and For Private & Personel Use Only Orjainelibrary.org
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 107 // Jain Education tirikkhajoNie a, avisesie saMmucchimakhahayarapaMciM 0 visesie pajjattayasaMmucchimakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajjattayasaMmucchimakhahayarapaMciMdiatirikkhajo - Nie, avisesie gabbhavakkatiakhahayarapaMciM0 visesie pajjattayagabbhavakaMtiakhahayarapaMciMdiyatirikkhajoNie a apajjattayagabbhavakkaMtiakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie ya / avisesie maNusse visesie saMmucchimamaNusse a gagbhavamaMtiamaNusse a, avisesi - e saMmucchimamaNusse visesie pajjattagasaMmucchimamaNusse a apajattagasaMmucchimamaNusse a, avisesie gabbhavakkaMtiamaNusse visesie kammabhUmio ya akammabhUmio ya aMtaradIvao ya saMkhijjavAsAuya asaMkhijjavAsAuya pajattApajjattao / avisesie deve visesie bhavaNavAsI vANamaMtare joisie vemANie a, avisesie bhavaNavA - sI visesie asurakumAre nAgaku0 suvaNNaku0 vijjuku0 aggiku0 dIvaku0 udadhiku0 di sAku0 vAuku0 thaNiakumAre, savvesiMpi avisesia visesiaapajjattagapajjattagabhedA vRttiH upakra mAdhi0 // 107 // jainelibrary.org
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhANiavvA / avisesie vANamaMtare visesie pisAe bhUe jakkhe rakkhase kiNNare kiMpurise mahorage gaMdhavve, etesipi avisesiavisesiapajattayaapajattagabhedA bhaanniavvaa|avisesie joIsie visesie caMde sUre gahagaNe nakkhatte tArArUve, etesipi avisesiyavisesiyaapajjattayapajattayabheA bhANiavvA |avisesie vemANie visesie kappovage a kappAtItage a, avisesie kappovage visesie sohammae IsANae saNaMkumArae mAhiMdae baMbhaloe laMtayae mahAsukkae sahassArae ANayae pANayae AraNae accuyae, etesiMpi avisesiavisesiaapajjattagapajattagabhedA bhANiavvA / avisesie kappAtItae visesie gevejae a aNuttarovavAie a, avisesie gevejae visesie heTTimaheTThimagevejjae heTimamajjhimagevejae hiTimauvarimagevejjae, avisesie majjhimagevijae visesie hiTimamajjhimagevijae majjhimamajjhimagevejae majjhimauvarimagevejae, avisesie uvarimagevejae visesie uvarimaheTThimage ACANCARRASAAMANA Jain Educ a tion For Private & Personel Use Only Ku
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhArIyA mAdhika // 108 // vejae uvarimamajjhimagevejae uvarimauvarimagevejae a, etesipi savvesiM avisesiavisesiapajattagApajattagabhedA bhANiavvA / avisesie aNuttarovavAie visesie vijayae vejayaMtae jayaMtae aparAjiae savvaTThasiddhae a, etesiMpi savvesiM avisesiavisesiapajattagApajjattagabhedA bhANiavvA / avisesie ajIvadavve visesie dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsasthikAe poggalatthikAe addhAsamae a, avisesie poggalatthikAe visesie paramANupoggale dupaesie tipaesie jAva aNaMtapaesie a, se taM dunAme (sU0 123) yata evedaM dvinAmAta eva dvividha-dviprakAra, tadyathA-ekaM ca tadakSaraM ca tena nivRttamekAkSarikam , anekAni ca tAnyakSarANi ca tairnivRttamanekAkSarika, cakArau samuccayArthoM, tatraikAkSarike hI:-lajjA devatAvizeSo vA, zrIH-devatAvizeSaH, dhI:-buddhiH, strI-yoSiditi, anekAkSarike-kanyetyAdi, upalakSaNaM cedaM balAkApatAkAdInAM tryAdyakSaraniSpannanAmnAmiti, tadevaM yadasti vastu tat sarvamekAkSareNa vA nAmnA'bhidhIyate'nekAkSareNa vA, ato|'nena nAmadayena vivakSitasya sarvasyApi vastujAtasyAbhidhAnAd dvinAmocyate, dvirUpaM sat sarvasya nAma SUGARCACCCCCCC 108 // Jain Education For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 19 Jain Education In dvinAma, dvayorvA nAmnoH samAhAro dvinAmamiti / etadeva prakArAntareNAha - ' ahavA dunAme' ityAdi, jIvasya nAma jIvanAma ajIvasya nAma ajIvanAm, atrApi yadasti tena jIvanAmnA'jIvanAmnA vA bhavitavyamiti jIvAjIvanAmabhyAM vivakSita sarvavastusaGgraho bhAvanIyaH, zeSaM sugamaM / punaretadevAnyathA prAha- 'ahavA dunAme' ityAdi, dravyamityavizeSanAma jIve ajIve ca sarvatra sadbhAvAt, jIvadravyamajIvadravyamiti ca vizeSanAma, ekasya jIva evAnyasya tvajIva eva sadbhAvAditi, tataH punaruttarApekSayA jIvadravyamityavizeSanAma, nArakastiryaGityAdi tu vizeSanAma, punarapyuttarApekSayA nArakAdikamavizeSanAma ratnaprabhAyAM bhavo rAtnaprabha ityAdi tu vi zeSanAma, evaM pUrva pUrvamavizeSanAma uttarottaraM tu vizeSanAma sarvatra bhAvanIyaM, zeSaM sugamaM, navaraM sammUrcchantitathAvidhakarmodayAd garbhamantareNaivotpadyanta iti sammUrcchimAH, garbhe vyutkrAntiH - utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikAH, urasA bhujAbhyAM ca parisarpanti gacchantIti viSadharagodhAnakulAdayaH sAmAnyena parisarpAH, vizeSastUrasA parisarpantItyuraH parisarpAH sarpAdaya eva, bhujAbhyAM parisarpantIti bhujaparisarpAH - godhAnakulAdaya eva, zeSaM sukhonneyaM / tadevamuktAH sAmAnyavizeSanAmabhyAM jIvadravyasya sambhavino bhedAH, sAmprataM prAguddiSTamajIvadravyamapi bhedatastathaivodAhartumAha- 'avisesie ajIvadanve' ityAdi, gatArtha, tadevaM yadasti vastu tatsarva sAmAnyanAmnA vizeSanAmnA vA abhidhIyate, evamanyatrApi dvinAmatvaM bhAvanIyaM, 'se taM dunAmeti nigamanam // 123 // ainelibrary.org
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 109 // Jain Education se kiM taM tinAme ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA - davvaNAme guNaNAme pajjavaNAme ase kiM taM davvaNAme ?, 2 chavvihe paNNatte, taMjahA - dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvatthikAe puggalatthikAe addhAsamae a, se taM davvanAme / kiM taM guNaNAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA - vaNNaNAme gaMdhaNAme rasaNAme phAsaNAme saMThANaNAme / se kiM taM vaNNaNAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA - kAlavaNNanAme nIlavaNNanAme lohiavaNNanAme hAliddavaNNanAme sukillavaNNaNAme, se taM vaNNanAme / se kiM taM gaMdhanA ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA - surabhigaMdhanAme a durabhigaMdhanAme a, se taM gaMdhanAme / se kiM taM rasanAme 1, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA- tittarasaNAme kaDuarasaNAme kasAyarasaNAme aMbilarasaNAme mahurarasaNAme a, se taM rasaNAme / se kiM taM phAsaNAme ?, 2 aTThavihe paNNatte, taMjahA - kakkhaDaphAsaNAme mauaphA0 garuaphA0 lahuaphA0 sItaphAsaNAme usiNaphAsaNAme NiddhaphA0 lukkhaphAsaNAme, se taM phAsaNAme / se / vRttiH upakra mAdhi // 109 // Dainelibrary.org
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiM taM saMThANanAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-parimaMDalasaMThANanAme vasaM0 taM sasaM0 cauraMsasaM0 AyatasaMThANaNAme, se taM saMThANanAme, se taM guNaNAme / yata evedaM trinAma tata eva trividhaM-triprakAra, dravyanAmAdibhedAt , tatra dravati-gacchati tA~stAn paryAyAn prAmotIti dravyaM tasya nAma dharmAstikAya ityAdi, dharmAstikAyAdayazca prAka vyAkhyAtA eva, guNyante-saM| khyAyante iti guNAsteSAM nAma guNanAma, 'vaNNanAmeM ityAdi, tatra varNyate-alatiyate vastvaneneti varNa:kRSNAdiHpaJcadhA pratIta eva, kapizAdayastvetatasaMyogenaivotpadyante na punaH sarvathA etadvilakSaNA iti nehodAhRtAH, gandhyate-AghrAyata iti gandhastasya nAma gandhanAma, sa ca dvividhaH-surabhirdurabhizca, tatra saumukhyakRt surabhiH, | vaimukhyakRd durabhiH, atrApyubhayasaMyogajaH pRthagnoktaH, etatsaMsargajatvAdeva bhedAvivakSaNAt, rasyate-AkhAdyata iti rasastasya nAma rasanAma, sa ca tiktakaTukaSAyAmlamadhurabhedAt paJcavidhaH, tatra zleSmAdidoSahantA nimbAdyAzritastikto rasaH, tathA ca bhiSakzAstram-"zleSmANamaruciM pittaM, tRSaM kuSThaM viSaM jvaram / hanyAt tikto raso buddheH, kartA mAtropasevitaH // 1 // " galAmayAdiprazamano maricanAgarAdyAzritaH kaTuH, uktaM ca-"kaTurgalAmayaM zopha, hanti yuktyopasevitaH / dIpanaH pAcako rucyo, bRMhaNo'tikaphApahaH // 2 // " rakta| doSAdyapahartA bibhItakAmalakakapitthAdyAzritaH kaSAyaH, Aha ca-"raktadoSaM karpha pittaM, kaSAyo hanti BALSAUSAASAASAASAASAASAASAO? Jain Education For Private & Personel Use Only ( A ainelibrary.org
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi // 11 // sevitaH / rUkSaH zIto guNagrAhI, rocakazca svarUpataH // 3 // " agnidIpanAdikRdamlIkAdyAzrito'mlaH, paThyate ca-"amlo'gnidIptikRt snigdhaH, zophapittakaphApahaH / kledanaH pAcano rucyo, mUDhavAtAnulomakaH // 4 // " pittAdiprazamanaH khaNDazarkarAdyAzrito madhuraH, tathA coktam-"pittaM vAtaM viSaM hanti, dhAtuvRddhikaro guruH| jIvanaH kezakRdvAlavRddhakSINaujasAM hitaH // 5 // " ityAdi, sthAnAntare stambhitAhArabandhavidhvaMsAdikartA sindhulavaNAdyAzrito lavaNo'pi rasaH paThyate, sa ceha nodAhRto, madhurAdisaMsargajatvAt tadabhedena vivakSaNAt, sambhAvyate ca tatra mAdhuryAdisaMsargaH, sarvarasAnAM lavaNaprakSepa eva svAdutvapratipatterityalaM vistareNa / spRzyata iti sparza:-karkazAdiraSTavidhaH, tatra stabdhatAkAraNaM dRSadAdigataH karkazaH, sannatikAraNaM tinizalatAdigato mRduH, adhaHpatanaheturayogolakAdigato guruH, prAyastiryagUrvAdhogamanaheturarkatUlAdinidhito laghuH, dehastambhAdihetuH prAleyAdyAzritaH zItaH, AhArapAkAdikAraNaM vahayAdyanugata uSNaH, pudgaladravyANAM mitha: saMyujyamAnAnAM bandhanibandhanaM tailAdisthitaH snigdhaH, teSAmevAbandhanibandhanaM bhasmAdyAdhAro rUkSaH, etatsaMsargajAstu noktAH, eSvevAntarbhAvAditi / saMsthAnasvarUpaM tu pratItameva / se kiM taM pajavaNAme ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-egaguNakAlae duguNakAlae tiguNakAlae jAva dasaguNakAlae saMkhijjaguNakAlae asaMkhijjaguNakAlae anaMta // 110 // Jain Education Intema For Private Personel Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNakAlae, evaM nIlalohiahAliddasukillAvi bhANiavvA / egaguNasurabhigaMdhe duguNasurabhigaMdhe tiguNasuNa jAva aNaMtaguNasurabhigaMdhe, evaM durabhigaMdho'vi bhaanniavvo| egaguNatitte jAva aNaMtaguNatitte, evaM kaDuakasAgaaMbilamahurAvi bhANiavvA / egaguNakakkhaDe jAva aNaMtaguNakakkhaDe, evaM mauagarualahuasItausiNaNiddhalu kkhAvi bhA0, se taM pjjvnnaame| pariH-samantAdavanti-apagacchanti na tu dravyavat sarvadaivAvatiSThanta iti paryavAH, athavA pari:-samantAda avanAni-gamanAni dravyasyAvasthAntaraprAptirUpANi paryavA:-ekaguNakAlatvAdayasteSAM nAma paryavanAma, yatra tu paryAyanAmeti pAThaH, tatra pariH-samantAdayante-apagacchanti na punadravyavat sarvadaiva tiSThantIti paryAyAH, 4 athavA pariH-sAmastyena eti-abhigacchati vyAmoti vastutAmiti paryAyAH-ekaguNakAlatvAdya eva, teSAM nAma paryAyanAmeti, tatreha guNazabdo'zaparyAyaH, tatazca sarvasyApi trailokyagatakAlatvasyAsatkalpanayA piNDitasya ya ekaH-sarvajaghanyo guNa:-aMzastena kAlakaH paramANvAdirekaguNakAlakaH-sarvajaghanyakRSNa iti / dAbhyAM guNAbhyAM-tadaMzAbhyAM kAlakaH paramANvAdireva dviguNakAlakA, evaM tAvanneyaM yAvadanantairguNaistadaMzaiH kAla-4 ko'nantaguNakAlakaH sa eveti, evamuktAnusAreNaikaguNanIlakAdInAmekaguNasurabhigandhAdInAM ca sarvatra bhAvanA Jain Education HG For Private Personel Use Only Urjainelibrary.org
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH upakramAdhi0 // 11 // SEMERICAROLOGROCESSAROO kAryeti / Aha-guNaparyAyayoH kaH prativizeSaH?, ucyate, sadaiva sahavartitvAdvarNagandharasAdayaH sAmAnyena guNA ucyante, na hi mUrte vastuni varNAdikamAtraM kadAcidapi vyavacchidyate, ekaguNakAlatvAdayastu dviguNakAlatvAdyavasthAyAM nivartanta eveti, ataH kramavRttitvAt paryAyAH, uktaM ca-"sahavartino guNA yathA jIvasya caitanyAmUrtatvAdayaH, kramavartinaH paryAyA yathA tasyaiva nArakatvatiryaktvAdayaH" iti, nanu yadyevaM tarhi varNAdisAmAnyasya bhavatu guNatvaM, tadvizeSANAM tu kRSNAdInAM na syAd, aniyatatvAt teSAM, satyaM, varNAdisAmAnyabhedAnAmapi kRSNanIlAdInAM prAyaH prabhUtakAlaM sahavartitvAt guNatvaM vivakSitamityalaM vistareNa / Aha bhavatvevaM, kintu pudgalAstikAyadravyasyaiva saMbandhino guNaparyAyAH kimiti guNaparyAyanAmatvenodAhRtAH1, na dharmAstikAyAdInAM, na ca vaktavyaM-teSAM te na santIti, dharmAdharmAkAzajIvakAladravyeSvapi yathAkrama gati-TU sthityavagAhopayogavartanAdiguNAnAM pratyekamanantAnAmagurulaghuparyAyANAM ca prasiddhatvAt, satyaM, kintvindriyapratyakSagamyatvAt supratipAdyatayA pudgaladravyasyaiva guNaparyAyA udAhRtA na zeSANAmityalaM vistareNa, tasmAd yatkimapi nAma tena sarveNApi dravyanAmnA guNanAmnA paryAyanAmnA vA bhavitavyaM, nAtaH paraM kimapi nAmAsti, tataH sarvasyaivAnena saMgrahAt trinAmaitaducyata iti / taM puNaNAmaMtivihaM itthI purisaMNapuMsagaM ceva / eesitiNhapiaaMtaMmiaparUvaNaM vocchaM // 1 // tatpunarnAma dravyAdInAM sambandhi sAmAnyena sarvamapi strIpuMnapuMsakaliGgeSu vartamAnatvAt trividhaM-triprakAraM, // 11 Join Education For Private 8 Personal use only A jainelibrary.org
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra strIliGge nadI mahItyAdi, puMlliGge ghaTaH paTa ityAdi, napuMsake dadhi madhvityAdi, eSAM ca strIliGgavRttyAdInAM trayANAmapi nAmnAM prAkRtazailyA uccAryamANAnAmante yAnyAkArAdInyakSarANi bhavanti tatparUpaNAdvAreNa lakSaNaM nirdidikSuruttarArddhamAha-eesimityAdi, gatArthameveti gAthArthaH // tattha purisassa aMtA AIUo havaMti cttaari| te ceva itthiAo havaMti okAraparihINA // 2 // 'tatra' tasmin trividhe nAmni 'puruSasya' puMlliGgavRtternAmnaH 'antA'antavInyakSarANi catvAri bhavanti, tadyathA-AkAra IkAra UkAra okArazcetyarthaH, etAni vihAya nAparaM prAkRtapuMlliGgavRtternAnno'nte'kSaraM sambhavatItyarthaH, strIliGgavRtternAnno'pyante okAravarjAnyetAnyevAkArekArokAralakSaNAni trINi akSarANi bhavanti nAparamiti, atra cAnantaragAthAyAM itthIpurisamiti nirdizyApi yadihAdau puMlliGganAno lakSaNakathanaM tatpuruSaprAdhAnyakhyApanArthamiti gaathaarthH|| aMtiaiMtiauMtia aMtAuNapuMsagassa boddhvvaa| etesiM tiNhapiavocchAmi nidaMsaNe etto||3|| napuMsakavRttinAmnAM tvante aMkAraH iMkAra uMkArazcetyetAnyeva trINyakSarANi bhavanti nAparaM / eteSAM ca trayAMNAmapi nidarzanam-udAharaNaM pratyekaM vakSyAmIti gAthArthaH // tadevAha AgAraMto rAyA IgAraMto girI a siharI / UgAraMto viNhU dumo a aMtA u puri HASANXHAUSSURERIA** Jain Education irtal Bainelibrary.org
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA // 112 // sANaM // 4 // AgAraMtA mAlA IgAraMtA sirI a lacchI a| UgAraMtA jaMba vaha a aMtAu itthINaM // 5 // aMkAraMtaM dhannaM iMkAraMtaM napuMsagaM atthiM / uMkAraMto pIlaM mahuM ca aMtA NapuMsANaM // 6 // se taM tiNAme (sU0 124) gAthAtrayaM vyaktaM, navaraM saMskRte yadyapi viSNurityukArAntameva bhavati tathApi prAkRtalakSaNasyaiveha vaktumiSTatvAdUkArAntatA na virudhyate, evamokArAnto duma ityAdiSvapi vAcyaM, jambUra-strIliGgavRttirvanaspativizeSaH, 'pIlu'ti kSIraM, zeSaM sugama, 'se taM tinAmeti nigamanam // 124 // se kiM taM cauNAme ?, 2 cauThivahe paNNatte, taMjahA-AgameNaM loveNaM payaIe vigAreNaM / se kiM taM AgameNaM ?, 2 padmAni payAMsi kuNDAni, se taM AgameNaM / se kiM taM loveNaM?, 2 te atra te'tra paTo atra paTo'tra ghaTo atra ghaTo'tra, se taM loveNaM / se kiM taM pagaIe?, 2 agnI etau paTU imau zAle ete mAle ime, se taM pagaie / se kiM taM vigAreNaM?, 2 daNDasya ayaM daNDAgraM sA AgatA sA''gatA dadhi idaM dadhIdaM ARRAGARRRR // 112 // Jain Education Enel For Private & Personel Use Only Indainelibrary.org
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ nadI iha nadIha madhu udakaM madhUdakaM vadhU UhaH vadhUhaH, se taM vigAreNaM, se taM cau nAme (sU0 125) AgacchatItyAgamo nvAgamAdistena niSpannaM nAma yathA padmAnItyAdi, dhuTkharAd ghuTi nuH (kA0 rU. 24) | ityanenAtra nvAgamasya vidhAnAd, upalakSaNamAtraM cedaM, saMskAra upaskAra ityAderapi suDAdyAgamaniSpannatvAditi, lopo varNApagamarUpastena niSpannaM nAma, yathA te'tretyAdi, 'edotparaH padAnte' (lopamakAraH kAtaarUpamAlAyAM 115) ityAdinA akArasyeha luptatvAt, nAmatvaM cAtra tena tena rUpeNa namanAnnAmeti vyutpatterastyeveti, itthamanyatrApi vAcyam / upalakSaNaM cedaM-manasa ISA manISA-buddhiH bhramatIti bhUrityAderapi sakAramakArAdivarNalopena niSpannatvAditi, prakRtiH-khabhAvo varNalopAdyabhAvastayA niSpannaM nAma, yathA agnI etAvityAdi, dvivacanamanAvi (kA0 sU06.) tyanenAtra prakRtibhAvasya vidhAnAt, nidarzanamAtraM cedaM, sara-18 sijaM kaNThekAla ityAdInAmapi prakRtiniSpannatvAditi, varNasyAnyathAbhAvApAdanaM vikArastena niSpannaM daNDasyAgraM daNDAgramityAdi, samAnaH savarNe dIrdhIbhavati parazca lopam (kA0 rU. 24) ityAdinA dIrghatvalakSaNasya varNavikArasyeha kRtatvAda, udAharaNamAtraM caitat-taskaraH SoDazetyAderapi varNavikArasiddhatvAditi / tadiha yasti tena sarveNApi nAmnA AgamaniSpannena vA lopaniSpannena vA prakRtinivRttena vA vikAraniSpannena vA 1 vivakSayA'traikapadatvaM, nAmna ekatvena vivakSaNAt vRttikAreNApi nirUDhaprAcInavyAkaraNApekSayA tathA pratipAditaM padatvamiti, adhunA yathA sosapargasya / Jain Education HER For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upakramAdhiH anuyo bhavitavyaM, DityAdinAnAmapi saniruktatvAt 'nAma ca dhAtujamAhe'tyAdivacanAt, tatazcaturbhirapyataiH sarvasya maladhA- INsanahAcaturnAmedamucyate, 'se taM caunAmeM tti nigamanam // 125 // rIyA se kiM taM paMcanAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-nAmikaM naipAtikaM AkhyAtikam aupasargikaM mizra, azva iti nAmikaM, khalviti naipAtikaM, dhAvatItyAkhyAtikaM, parItyaupasargikaM, saMyata iti mizra, se taM paMcanAme (sU0 126) ihAzva iti kiM?-nAmika, vastuvAcakatvAt, khalviti naipAtikaM, nipAteSu paThitatvAt, dhAvatItyAkhyA|tikaM, kriyApradhAnatvAt, parItyaupasargikam , upasargeSu paThitatvAt , saMyata iti mizram, upasarganAmasamudAyaniSpannatvAditi / etairapi sarvasya kroDIkaraNAd pazcanAmatvaM bhAvanIyam, 'se taMpaMcanAmeM tti nigamanam // 126 / / se kiM taM chaNNAme ?, 2 chavvihe paNNatte, taMjahA-udaie uvasamie khaie khaova samie pAriNAmie saMnivAie atraudayikAdayaH SaDU bhAvAH prarUpyante, tathA ca sUtram-'udaie' ityAdi, atrAha-nanu nAmni prakrAnte 1 nAma ca dhAtujamAha nirukte, vyAkaraNe zakaTasya ca tokam / yanna padArthavizeSasamutthaM, pratyayataH prakRtezca tadUhyam // 1 // iti zabdAnuzAsanavRttau shriihemcndrsuuribhirudaahRtm| // 113 // Jain Education For Private Personal use only all
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int tadabhidheyAnAmarthAnAM bhAvalakSaNAnAM prarUpaNamayuktamiti, naitadevaM, nAmanAmavatorabhedopacArAt tatprarUpaNasyApyaduSTatvAd, evamanyatrApi yathAsambhavaM vAcyaM, tatra jJAnAvaraNAdI nAmaSTAnAM prakRtInAmAtmIyAtmIyakharUpeNa vipAkato'nubhavanamudayaH sa evaudayikaH, athavA yathokte navodayena niSpanna audayiko bhAva iti sAmarthyAd gamyate, upazamanamupazamaH karmaNo'nudayAkSINAvasthA bhasmapaTalAvacchannAgnivat sa eva aupazamikaH, tena vA nirvRtta aupazamikaH kSayaH - karmaNo'pagamaH sa eva tena vA nirvRttaH kSAyikaH, karmaNo yathoktau kSayopazamAveva tAbhyAM vA nirvRttaH kSAyopazamikaH daravidhyAta bhasmacchannavahnivat, pariNamanaM - tena tena rUpeNa vastUnAM bhavanaM pariNAmaH sa eva tena vA nirvRttaH pAriNAmikaH, anantaroktAnAM dvyAdibhAvAnAM melakaH sannipAtaH sa eva tena vA nirvRttaH sAnnipAtikaH // tatrAmISAM pratyekaM svarUpanirUpaNArthamarthamAha se kiM taM udaie ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA - udaie a udayaniSkaNNe a / sekiM taM udaie ?, 2 aTThaNhaM kammapayaDINaM udaeNaM, se taM udaie / se kiM taM udayaniphanne ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA - jIvodayaniSpanne a ajIvodayaniSpanne a / se kiM taM jIvodayaniphanne ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA - Neraie tirikkhajoNie maNusse deve puDhavikAie jAva tasakAie kohakasAI jAva lohakasAI itthIvedae purisaveyae Inelibrary.org
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ -+20- anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhika // 114 // NapuMsagavedae kaNhalese jAva sukkalese micchAdiTThI 3 avirae asaMNI aNNANI AhArae chaumatthe sajogI saMsAratthe asiddhe, se taM jIvodayanipphanne / se kiM taM ajIvodayanipphanne?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-urAliaM vA sarIraM urAliasarIrapaogapariNAmiaMvA davvaM, veubviaMvA sarIraM veuvviyasarIrapaogapariNAmiaMvA davvaM, evaM AhAragaM sarIraM teagaM sarIraM kammagasarIraM ca bhANiavvaM, paogapariNAmie vaNNe gaMdhe rase phAse, se taM ajIvodayaniSphaNNe / se taM udayanipphaNNe, se taM udie| audayiko bhAvo dvividha:-aSTAnAM karmaprakRtInAmudayastanniSpannazca, ayaM cArthaH prakAradvayena vyatpattikaraNAdAdAveva darzitaH, udayaniSpannaH punarapi dvividho-jIve udyaniSpanno jIvodayaniSpannaH ajIve udayaniSpanno'jIvodayaniSpanno, jIvodayaniSpannasyodAharaNAni-'Neraie' ityAdi, idamuktaM bhavati-karmajANAmudayenaiva sarve'pyete paryAyA jIve niSpannAH, tadyathA-nArakastiryaG manuSya ityAdi, aMbAha-nanu yayeva mapare'pi nidrApaJcakavedanIyahAsyAdayo bahavaH karmodayajanyA jIve paryAyAH santi, kimiti nArakatvAdayaH kiyanto'pyupanyastAH?, satyam , upalakSaNatvAdmISAmanye'pi sambhavino draSTavyAH, aparastvAha-nanu karmo SANSARKI // 114 // Jain Education in For Private & Personel Use Only TOrainelibrary.org
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayajanitAnAM nArakatvAdInAM bhavatvihopanyAsoM lezyAstu kasyacit karmaNa udaye bhavantItyetanna prasiddhaM tatkimitIha tadupanyAsaH?, satyaM, kintu yogapariNAmo lezyAH, yogastu trividho'pi karmodayajanya eva, tato lezyAnAmapi tadubhayajanyatvaM na vihanyate, anye tu manyante-karmASTakodayAt saMsArasthatvAsiddhatvavallezyAvattvamapi bhAvanIyamityalaM vistareNa, tadarthanA tu gandhahastivRttiranusartavyeti, 'se taM jIvodayanipphaNNe'tti nigamanam / athAjIvodayaniSpannaM nirUpayitumAha-se kiM tamityAdi, 'orAliyaM vA sarIrIti viziSTAkA|rapariNataM tiryaDU-manuSyadeharUpamaudArikaM zarIraM, 'urAliasarIrappaoge'ityAdi, audArikazarIraprayogapa|riNAmitaM dravyam , audArikazarIrasya prayogo-vyApArastena pariNAmitaM khaprayogitvAt gRhItaM tattathA, tacca varNagandharasasparzAnApAnAdirUpaM khata evopariSTAd darzayiSyati, vAzabdau parasparasamuccaye, etadvitayamapyajIvepudgaladravyalakSaNe audArikazarIranAmakarmodayena niSpannatvAdajIvodayaniSpanna audathiko bhAva ucyate, evaM vaikriyazarIrAdiSvapi bhAvanA kAryA, navaraM vaikriyazarIranAmakarmAdyudayajanyatvaM yathAkhaM vAcyamiti / audArikAdizarIraprayogeNa yat pariNamyate dravyaM tat svata eva darzayitumAha-paogapariNAmie vapaNe ityAdi, paJcAnAmapi zarIrANAM prayogeNa-vyApAreNa pariNAmitaM-gRhItaM varNAdikaM zarIravarNAdisampAdaka drabyamidaM draSTavyam, upalakSaNatvAca varNAdInAmaparamapi yaccharIre saMbhavatyAnApAnAdi tat khata eva dRzyamiti / atrAha-nanu yathA nArakatvAdayaH paryAyA jIve bhavantIti jIvodayaniSpanne audayike paThyante, evaM zarIrANyapi jIva eva bhava anu. 20 Jan Education For Private Personel Use Only elorary.org
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-1 vRttiH upakramAdhi. rIyA anuyodanti atastAnyapi tatraiva paThanIyAni syuH, kimityajIvodayaniSpanne'dhIyante ?, astyetat, kiMtvaudArikAdizamaladhA-zarIranAmakarmodayasya mukhyatayA zarIrapudgaleSveva vipAkadarzanAt tanniSpanna audayiko bhAvaH zarIralakSaNe'jIva | eva prAdhAnyAd darzita itydossH| 'seta' mityAdi nigamanatrayam // ukto vividho'pyaudAyikaH, athaupazamikaM nirdidikssuraah||115|| se kiM taM uvasamie ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-uvasame a uvasamanipphaNNe a|se kiM taM uvasame ?, 2 mohaNijjassa kammassa uvasameNaM, se taM uvasame / se kiM taM uvasamanipphaNNe?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-uvasaMtakohe jAva uvasaMtalobhe uvasaMtapejje uvasaMtadose uvasaMtadaMsaNamohaNije uvasaMtamohaNije uvasamiA sammattaladdhI uvasamiA carittaladdhI uvasaMtakasAyachaumatthavIyarAge, se taM uvasamanipphapaNe |se taM uvasamie / | ayamapi dvividhaH-upazamastanniSpannazca, tatra 'uvasame NaM'ti Namiti vAkyAlaGkAre, upazamaH pUrvoktakharUpo mohanIyasyaiva karmaNo'STAviMzatibhedabhinnasyopazamazreNyAM draSTavyo na zeSakarmaNAM, 'mohassevovasamo iti vacanAt, upazama eviipshmikH| upazamaniSpanne ta 'uvasaMtakohe' ityAdi, ihopazAntakrodhAdayo vyapadezAH kApi vAcanAvizeSAH (Se) kiyanto'pi dRzyante. tatra mohanIyasyopazamena darzanamohanIyaM cAritramo CSCAR // 115 // yasyopazamena dopazAntakodhAdayovasamo/ Jain Educational For Private Personal use only P rinelibrary.org
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ hanIyaM copazAntaM bhavati, tadupazAntatAyAM ca ye vyapadezAH saMbhavanti te sarve'pyatrAduSTA na zeSA iti bhAvanIyam / 'se tamityAdi nigamanadvayam / nirdiSTo dvividho'pyaupazamikA, atha kSAyikamAha se kiM taM khaie ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-khaie a khayaniSphaNNe a / se kiM taM khaie?, 2 aTTaNhaM kammapayaDINaM khae NaM, se taM khaie / se kiM taM khayaniSphaNNe?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-uppaNNaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI khINaAbhiNibohiaNANAvaraNe khINasuaNANAvaraNe khINaohiNANAvaraNe khINamaNapajjavaNANAvaraNe khINakevalaNANAvaraNe aNAvaraNe nirAvaraNe khINAvaraNe NANAvaraNijjakammavippamukke kevaladaMsI savvadaMsI khINanidde khINanihAnidde khINapayale khINapayalApayale khINathINagiddhI khINacakkhudaMsaNAvaraNe khINaacakkhudaMsaNAvaraNe khINaohidasaNAvaraNe khINakevaladasaNAvaraNe aNAvaraNe nirAvaraNe khINAvaraNe darisaNAvaraNijakammavippamukke khINasAyAveaNije khINaasAyAveaNijje aveaNe nivveaNe SAREERSARKARAN For Private Personal Use Only w.ainelibrary.org
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRti upakramAdhika // 116 // khINaveaNe subhAsubhaveaNijjakammavippamukke khINakohe jAva khINalohe khINapeje khINadose khINadaMsaNamohaNije khINacaritamohaNije amohe nimmohe khINamohe mohaNijjakammavippamukke khINaNeraiAue khINatirikkhajoNiAue khINamaNussAue khINadevAue aNAue nirAue khINAue Aukammavippamukke gaijAisarIraMgovaMgabaMdhaNasaMghAyaNasaMghayaNasaMThANaaNegavoMdiviMdasaMghAyavippamukke khINasubhanAme khINaasubhaNAme aNAme niNNAme khINanAme subhAsubhaNAmakammavippamukke khINauccAgoe khINaNIAgoe agoe niggoe khINagoe uccaNIyagottakammavippamukke khINadANaMtarAe khINalAbhaMtarAe khINabhogaMtarAe khINauvabhogaMtarAe khINaviriyaMtarAe aNaMtarAe NiraMtarAe khINaMtarAe aMtarAyakammavippamukke siddhe buddhe mutte pariNivvue aMtagaDe savvadukhappahINe, se taM khynissphnnnne| se taM khie| eSo'pi dvidhA-kSayastanniSpannazca, tatra 'khae NaM atra Namiti pUrvavat, kSayo'STAnAM jJAnAvaraNAdikarmaprakR-18 tInAM sottarabhedAnAM sarvathA'pagamalakSaNaH sa ca svArthikekaNpratyaye kSAyikaH, kSayaniSpannastu tatphalarUpaH, tatra // 116 // For Private Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca sarveSvapi karmasu sarvathA kSINeSu ye paryAyAH saMbhavanti tAn krameNa didarzayiSurjJAnAvaraNakSaye tAvad ye bhavanti tAnAha-'uppaNNaNANadaMsaNe'tyAdi, utpanne-zyAmatApagamenAdarzamaNDalaprabhAvat sakalatadAvaraNApagamAdabhivyakta jJAnadarzane dharati yaH sa tathA, 'arahA' avidyamAnarahasyo, nAsya gopyaM kiJcidastIti bhAvaH, AvaraNazatrujetRtvAjinaH, kevalaM-sampUrNa jJAnamasyAstIti kevalI, kSINamAbhiniyodhikajJAnAvaraNaM yasya sa tathA, evaM neyaM yAvat kSINakevalajJAnAvaraNaH, avidyamAnamAvaraNaM yasya sa vizuddhAmbare zvetarocirivAnAvaraNaH, tathA nirgata AgantukAdapyAvaraNAd rAhurahitarohiNIzavadeva nirAvaraNaH, tathA kSINamekAntenApunarbhAvitayA AvaraNamasyetyapAkRtamalAvaraNajAtyamaNivat kSINAvaraNaH, nigamayannAha-jJAnAvaraNIyena karmaNA vividham-anekaiH prakAraiH prakarSeNa mukto jJAnAvaraNIyakarmavipramuktaH, ekArthikAni vA etAnyanAvaraNAdipadAni, anyathA vA nayamatabhedena sudhiyA bhedo vaacyH| tadevametAni jJAnAvaraNIyakSayApekSANi nAmAnyuktAni, atha darzanAvaraNIyakSayApekSANi tAnyevAha-'kevaladaMsI'tyAdi, kevalena-kSINAvaraNena darzanena pazyatIti kevaladarzI kSINadarzanAvaraNatvAdeva sarva pazyatIti sarvadazItyevaM nidrApaJcakadarzanAvaraNacatuSkakSayasambhavInyaparANyapi nAmAnyatra pUrvoktAnusAreNa vyutpAdanIyAni, navaraM nidrApaJcakavarUpamidam-"suha 1 sukhapratibodhA nidrA duHkhapratibodhA ca nidrAnidrA ca / pracalA bhavati sthitasya pracalApracalA ca camataH // 1 // atisaMkliSTakarmANuvedane bhavati styAnagRddhistu / mahAnidrA dinacintitavyApAraprasAdhanI prAyaH // 2 // Jain Education For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upakramAdhi anuyopaDibohA nihA duhapaDibohA ya niddaniddA ya / payalA hoi ThiyassA payalApayalA ya caMkamao // 1 // ai-12 maladhA-18 saMkiliTTakammANuveyaNe hoi thINagiddhI u / mahaniddA diNaciMtiyavAvArapasAhaNI pAyaM // 2 // " aparaM rIyA ca-anAvaraNAdizabdAH pUrva jJAnAvaraNAbhAvApekSAH pravRttA atra tu darzanAvaraNAbhAvApekSA iti vizeSaH, veda nIyaM dvidhA-prItyutpAdakaM sAtamaprItyutpAdakaM tvasAtaM, tatkSayApekSAstu kSINasAtAvedanIyAdayaH zabdAH sukho||117|| nneyAH, navaramavedano-vedanArahitaH, sa ca vyavahArato'lpavedano'pyucyate tataH prAha-nirvedana:-apagatasarvavedanaH, sa ca punaH kAlAntarabhAvivedano'pi syAdityAha-kSINavedana:-apuna vivedanaH, nigamayannAha-'subhAsubhaveaNijakammavippamukketti / mohanIyaM dvidhA-darzanamohanIyaM cAritramohanIyaM ca, tatra darzanamohanIyaM tridhA-samyaktvamizramithyAtvabhedAt, cAritramohanIyaM ca dvidhA-krodhAdikaSAyahAsyAdinokaSAyabhedAt, tata etatkSayasambhavIni sUtralikhitAni kSINakrodhAdIni nAmAni subodhAnyeva, navaraM mAyAlobhau prema, krodhamAnau tu dveSaH, tathA amohaH-apagatamohanIyakarmA, sa ca vyAvahArikairalpamohodayo'pi nirdizyate ata Aha-nirgato mohAnnirmohaH, sa ca punaH kAlAntarabhAvimohodayo'pi syAdupazAntamohavat tadvyavacchedArthamAha-kSINamohaH apuna vimohodaya ityarthaH, nigamayati-mohanIyakarmavipramukta iti / nArakAdyAyuSkabhedenAyuzcaturdA, tatkSayasamudbhavAni ca nAmAni sugamAni, navaramavidyamAnAyuSko'nAyuSkastadbhavikAyuHkSayamAtre'pi syAdata uktaM-nirAyuSkaH, sa ca zailezI gataH kizcidavatiSThamAnAyuHzeSo'pyupacArataH syAdata uktaM // 117 // Jain Education Mainelibrary.org
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ -kSINAyuriti, AyuHkarmavipramukta iti nigamanaM / nAmakarma sAmAnyena zubhAzubhabhedato dvividhaM, vizeSatastu gatijAtizarIrAGgopAGgAdibhedAda dvicatvAriMzadAdibhedaM sthAnAntarAdavaseyaM, tatreha tatkSayabhAvIni kiyanti |tannAmAni abhidhatta-'gaijAisarIre'tyAdi. iha prakramAnnAmazabdo yathAsambhavaM draSTavyaH, tatazca nArakAdigaticatuSTayahetubhUtaM gatinAma, ekendriyAdijAtipaJcakakAraNaM jAtinAma, audArikAdizarIrapazcakanivandhana zarIranAma, AdArikavaikriyAhArakazarIratrayAGgopAGgAnivRttikAraNamaGgopAGganAma, kASThAdInAM lAkSAdidravya|miva zarIrapaJcakapudgalAnAM parasparaM bandhahetubandhananAma, teSAmeva pudgalAnAM parasparaM bandhanAthemanyo'nyasAMnidhyalakSaNasaGghAtakAraNaM kASThasannikarSakRt tathAvidhakarmakara iva saGghAtanAma, kapATAdAnA lAhapahAdirivodArikazarIrAstrAM parasparabandhavizeSanibandhanaM saMhanananAma. etacca bandhanAdipadatrayaM kacidvAcanAntare na dRzyata iti, bondistanuH zarIramiti paryAyAH, anekAzca tA nAnAbhaveSu bahvInAM tAsAM bhAvAt tasminneva vA bhave jaghanyato'pyaudArikataijasakArmaNalakSaNAnAM tisRNAM bhAvAda bondyazcAnekabondyastAsAM vRnda-paTalaM tadeva pudgalasa GghAtarUpatvAt saGghAto'nekabondivRndasarAtaH, gatyAdInAM ca dvandva gatijAtizarIrAGgopAGgabandhanasaMghAtanasaMhananasaMsthAnAnekabondivRndasaghAtAstairvipramukto yaH sa tathA, prAktanena zarIrazabdena zarIrANAM nivandhanaM nAmakarma gRhItaM, bondivRndagrahaNena tu tatkAryabhUtazarIrANAmeva grahaNamiti vizeSaH, kSINam-apagataM tIrthakarazubhasubhagasukharAdeyayazAkIyAdikaM zubhaM nAma yasya sa tathA, kSINam-apagataM narakagatyazubhadurbhagadu:kharA KKAKARSANSAR Jan Education For Private Personal use only Mainelibrary.org
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRstiH upakramAdhi0 rIyA // 118 // nAdeyAyazaHkIrtyAdikamazubhaM nAma yasya sa tathA, anAmaninomakSINanAmAdizabdAstu pUrvoktAnusAreNa bhAvanIyAH, zubhAzubhanAmavipramukta iti nigamanam / gotraM dvidhA-uccairgotraM nIcairgotraM ca. tatastatanayamambhavIni kSINagotrAdinAmAnyuktAnusArataH sukhAvaseyAnyeva / dAnAntarAyAdibhedAdantarAyaM paJcadhA. tatkSayaniSpannAni ca kSINadAnAntarAyAdinAmAnyaviSamANyeva, tadevamekaikaprakRtikSayaniSpannanAmAni pratyeka nirdiya sAmprataM punaH samuditaprakUtyaSTakakSayaniSpannAni sAmAnyato yAni nAmAni bhavanti tAnyAha-siddhe'hatyAdi. |siddhasamastaprayojanatvAt siddhaH, bodhAtmakatvAdeva vuddha, bAhyAbhyantaragranthabandhanamuktatvAt muktaH, pari:samantAta sarvaprakAraiH nirvRtaH-sakalasamIhitArthalAbhaprakaprAptatvAt zItIbhUtaH parinirvataH, samastasaMsArAntakRttvAdantakRditi, ekAntenaiva zArIramAnasaduHkhaprahANAt sarvaduHkhagrahINa iti / 'se tamityAdi nigamanadvayam / ukto dvividho'pi kSAyikaH, atha kSAyopazamikamAha se kiM taM khaovasamie?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-khaovasamie ya khovsmnipphnnnney| se kiM taM khaovasame?, 2 cauNhaM ghAikammANaM khaovasameNaM, taMjahA-NANAvaraNijassa daMsaNAvaraNijassa mohaNijassa aMtarAyassa khaovasameNaM, se taM khovsme| se kiM taM khaovasamanipphaNNe ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-khaovasamiA A "samuditamakRtyaSTakazAvanAmAnyaviSamANyeva, navadAnAntarAyAdibhAtraM ca, mantAt sIjanatvAt siddhaH, vAnappannAni sAmAnya tadevamekaikaprakRtikAdibhedAdantAya tatastatkSayasambha nirvRtaH sakalAtmakatvAdeva buddhA, bAni nAmAni bhavannina te, ekAntenaiva zArIramAtArthalAbhaprakarSamAsatvAtntaragranthavandhanamuktatvAta siddhe'ityAdi, // 118 // in due anem wiww.jainelibrary.org
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhiNibohiaNANaladdhI jAva khaovasamiA maNapajavaNANaladdhI khaovasamiA maiaNNANaladdhI khaovasamiA suaaNNANaladdhI khaovasamiA vibhaMgaNANaladdhI khaovasamiA cakkhudaMsaNaladdhI acakkhudaMsaNaladdhI ohidaMsaNaladdhI evaM sammadaMsaNaladdhI micchAdasaNaladdhI sammamicchAdasaNaladdhI khaovasamiA sAmAiacarittaladdhI evaM chedovaTTAvaNaladdhI parihAravisuddhialaddhI suhumasaMparAyacarittaladdhI evaM carittAcarittaladdhI khaovasamiA dANaladdhI evaM lAbha0 bhoga0 uvabhogaladdhI khaovasamiA vIrialaddhI evaM paMDiavIrialaddhI bAlavIrialaddhI bAlapaMDiavIrialaddhI khaovasamiA soiMdialaddhI jAva khaovasamiA phAsiMdialaddhI khaovasamie AyAraMgadhare evaM suagaDaMgadhare ThANaMgadhare samavAyaMgadhare vivAhapaNNattidhare nAyAdhammakahA. uvAsagadasA0 aMtagaDadasA0 aNuttarovavAiadasA. paNhAvAgaraNadhare vivAgasuadhare khaovasamie diTTivAyadhare khaovasamie NavapuvvI khaovasamie jAva ++RARASHARE Jan Educator For Private Personal use only A siainelibrary.org
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhA rIyA upakramAdhi // 119 // cauddasapubbI khaovasamie gaNI khaovasamie vAyae, se taM khaovasamanipphaNe, se taM khovsmie| asAvapi dvirUpa:-kSayopazamastanniSpannazca, tatra vivakSitajJAnAdiguNavighAtakasya karmaNa udayaprAptasya kSayaH-sarvathA'pagamaH anudIrNasya tu tasyaivopazamo-vipAkata udayAbhAva ityarthaH, tatazca kSayopalakSita upazamaH kSayopazamaH, nanu caupazamike'pi yadudayaprAptaM tatsarvathAkSINaM zeSaM tu na kSINaM nApyudayaprAptamatastasyopazama ucyata ityanayoH kaH prativizeSaH, ucyate, kSayopazamAvasthe karmaNi vipAkata evodayo nAsti, pradezatastvastyeva, upazAntAvasthAyAM tupradezato'pi nAstyudaya ityetaavtaavishessH| tatra caturNA ghAtikarmaNAM kevalajJAnapratibandhakAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAntarAyANAM yaH kSayopazama:-kSayopazamarUpaH sa kSAyopazamiko bhAvaH, Namiti pUrvavat, tadyathetyAdinA svata eva ghAtikarmANi vivRNoti, zeSakarmaNAM tu kSayopazamo nAstyeva, niSiddhatvAt / 'se tamityAdi nigamanam / tenaiva kSayopazamenoktakharUpeNa niSpannaH kSAyopazamiko bhAvo'nekadhA bhavati, tamAha-'khAovasamiyA AbhiNibohiyaNANaladdhI'tyAdi, AbhinibodhikajJAnaM-matijJAnaM tasya labdhiH-yogyatA khakhAvaraNakarmakSayopazamasAdhyatvAt kSAyopazamikI, evaM tAvad vaktavyaM yAvanmanaHparyAyajJAnalabdhiH, kevalajJAnalabdhistu vAvaraNakarmaNaH kSaya evotpadyata iti nehoktA, kutsitaM jJAnamatrAnaM matireva *%AANAARAKASKAR // 119 // Jain Education For Private Personal use only elainelibrary.org
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAnaM matyajJAnaM, kutsitatvaM ceha mithyAdarzanodayadUSitatvAt draSTavyaM, dRSTA ca kutsArthe natro vRttiH, yathA kutsitaM zIlamazIlamili, matyajJAnasya labdhiH-yogyatA, sA'pi vAvaraNakSayopazamenaiva niSpadyate, evaM zrutAjJAnalabdhirapi vAcyAH, bhaGgaH prakAro bheda ityarthaH, sa ceha prakramAdavadhireva gRhyate, virUpaH-kutsito bhaGgo vibhaGgaH sa evArthaparijJAnAtmakatvAt jJAnaM vibhaGgajJAnaM, mithyAdRSTidevAderavadhirvibhaGgajJAnamucyate ityarthaH, iha ca vizabdenaiva kutsitArthapratItena naJo nirdezaH, tasya labdhiH-yogyatA sA'pi vAvaraNakSayopazamenaiva prAda|rasti, evaM mithyAtvAdikarmaNaH kSayopazamasAdhyA zeSA api samyagdarzanAdilabdhayo yathAsambhavaM bhAvanIyA, navaraM bAlA-aviratAH paNDitAH-sAdhavaH bAlapaNDitAstu-dezaviratAH teSAM yathAkhaM vIryalabdhiIryAntarAyakarmakSayopazamAdbhAvanIyA, indriyANi ceha labdhyupayogarUpANi bhAvendriyANi gRhyante, teSAM ca labdhiHyogyatA matizrutajJAnacakSuracakSurdarzanAvaraNakSayopazamajanyatvAt kSAyopazamikIti bhAvanIyam , AcAradharatvAdiparyAyANAM ca zrutajJAnaprabhavatvAt tasya ca tadAvaraNakarmakSayopazamasAdhyatvAdAcAradharAdizabdA iha paThyante iti pratipattavyam / 'se tamityAdi nigamanadvayam // atha pAriNAmikabhAvamAzrityAha se kiM taM pAriNAmie?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-sAipAriNAmie a aNAipAriNAmie a / se kiM taM sAipAriNAmie?, 2 aNegavihe paNNatte taMjahA-juNNasurA XXARASTASHAHARA JainEducation / For Private Personel Use Only pww.jainelibrary.org
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi0 // 120 // juNNagulo juNNaghayaM juNNataMdulA ceva / abbhA ya abbharukkhA saMjhA gaMdhavvaNagarA ya // 1 // ukkAvAyA disAdAhA gajjiyaM vijjU NigghAyA jUvayA jakkhAdittA dhUmiA mahiA rayugghAyA caMdovarAgA sUrovarAgA caMdaparivesA sUraparivesA paDicaMdA paDisUrA iMdadhaNU udagamacchA kavihasiyA amohA vAsA vAsadharA gAmA NagarA gharA pavvatA pAyAlA bhavaNA nirayA rayaNappahA sakarappahA vAluappahA paMkappahA dhUmappahA tamappahA tamatamappahA sohamme jAva accae geveje aNuttare IsippabhArA paramANupoggale dupaesie jAva aNaMtapaesie, se taM sAipAriNAmie / se kiM taM aNAipAriNAmie ?, 2 dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvatthikAe puggalatthikAe addhAsamae loe aloe bhavasiddhiA abhavasiddhiA, se taM aNAipA riNAmie / se taM pAriNAmie / sarvathA aparityaktapUrvAvasthasya yadrUpAntareNa bhavana-pariNamanaM sa pariNAmaH, taduktam-"pariNAmo yarthA-12 // 120 // Jain Education a l rojainelibrary.org
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASSANSAR ntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH prinnaamstdvidaamissttH||1||" iti, sa eva tena vA nivRttaH pAriNAmikaH, so'pi dvividhaH-sAdiranAdizca, tatra sAdipAriNAmiko 'juNNasureMtyAdi, jIrNasurAdInAM jIrNatvapariNAmasya sAditvAt sAdipAriNAmikatA, iha cobhayAvasthayorapyanugatasya surAdravyasya navyatAnivRttau jIrNatArUpeNa bhavanaM pariNAma ityevaM sukhapratipattyartha jIrNAnAM surAdInAM grahaNam , anyathA navedhvapi teSu sAdipAriNAmikatA astyeva, kAraNadravyasyaiva nUtanasurAdirUpeNa pariNataH, anyathA kAryAnutpa-15 ttiprasaGgAda, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate sthAnAntaravaktavyatvAdasyArthasyeti / abhrANi sAmAnyena pratItAnyeva, abhravRkSAstu tAnyeva vRkSAkArapariNatAni, sandhyA-kAlanIlAdyabhrapariNatirUpA pratItaiva, gandharvanagarANyapi-surasadmaprAsAdopazobhitanagarAkAratayA tathAvidhanabhaHpariNatapudgalarAzirUpANi pratItAnyeva, ulkApAtA api vyomasammUrchitajvalanapatanarUpAH prasiddhA eva, digdAhAstu-anyatarasyAM dizi chinnamUlajvalanajvAlAkarAlitAmbarapratibhAsarUpAH pratipattavyAH, garjitavidyunnirghAtAH pratItAH, yUpakAstu-saMjhAccheyAvaraNo ya jUyao sukka diNa tinnI ti gAthAdalapratipAditasvarUpA AvazyakAdavaseyA, yakSAdIptakAni na-13 bhodRzyamAnAgnipizAcAH, dhUmikA-rukSApraviralAdhUmAbhA pratipattavyA, mahikAtu ligdhA ghanA, ligdhaghanatvAdeva bhUmau patitA sArdratRNAdidarzanadvAreNa lakSyate, rajaudghAto-rajakhalA dizaH, candrasUryoparAgA rAhugrahaNAni, 1 sandhyAchedAvaraNazca yUpakaH zukle dinA~strIna, sukka diNa tinapratipattavyAH, gajitadindAhAstu-anyatarasa anu. 21 Jain Education Inter
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upaka mAdhi0 anuyo. bahuvacanaM cAtrA tRtIyadvIpasamudravarticandrArkANAM yugapaduparAgabhAvAt mantavyamiti cUrNikAraH, candrasUryapamaladhA- riveSAH-candrAdityayoH parito valayAkArapudgalapariNatirUpAH supratItA eva, praticandraH-utpAtAdisUcako rIyA dvitIyazcandraH, evaM pratisUryo'pi, indradhanu:-prasiddhameva, udakamatsyAstu-indradhanu:khaNDAnyeva, kapihasitAni akasmAnnabhasi jvaladbhImazabdarUpANi amoghAH-sUryabimbAdadhaH kdaaciduplbhymaanshkttorddhisNsthitshyaamaa||12|| direkhAH varSANi-bharatAdIni varSadharAstu-himavadAdayaH pAtAlA:-pAtAlakalazAH, zeSAstu grAmAdayaH prasiddhA eva / atrAha-nanu varSadharAdayaH zAzvatatvAt na kadAcittadbhAvaM muzcanti tatkathaM sAdipAriNAmikabhAvavahairtitvaM teSAM?, naitadevaM, tadAkAramAtratayaiva hi te'vatiSThamAnAH zAzvatA ucyante, pudgalAstvasaGkhyeyakAlAdUrva na teSvevAvatiSThante, kiM tvaparApare tadbhAvena pariNamanti, tAvatkAlAdUrdhva pudgalAnAmekapariNAmenAvasthiteH prAgeva niSiddhatvAditi sAdipAriNAmikatA na virudhyate, anAdipAriNAmike tu dharmAstikAyAdayaH, teSAM tadrUpatayA anAdikAlAt pariNateH, vAcanAntarANyapi sarvANyuktAnusArato bhAvanIyAni / 'se tamityAdi sAnigamanadvayam / uktaH pAriNAmikaH, atha sAnnipAtikaM nirdizati se kiM taM saNNivAie ?, 2 eesiM ceva udaiauvasamiakhaiakhaovasamiapAriNAmiANaM bhAvANaM dugasaMjoeNaM tiyasaMjoeNaM caukkasaMjoeNaM paMcagasaMjoeNaM je // 121 // Jain Education For Private Personal Use Only Hainelibrary.org
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ nipphajai savve se sannivAie nAme, tattha NaM dasa duasaMjogA dasa tiasaMjogA paMca caukkasaMjogA ege pNcksNjoge| sannipAtaH-eSAmevaudayikAdibhAvAnAM vyAdimelApakaH sa eva tena vA nivRttaH sAnnipAtikaH, tathA cAha'eesiM ceve'tyAdi, eSAmaudayikAdInAM paJcAnAM bhAvAnAM dvikatrikacatuSkapaJcakasaMyogairye SaDviMzatirbhaGgAH bhavanti te sarve'pi sAnnipAtiko bhAva ityucyate, eteSu madhye jIveSu nArakAdiSu SaDeva bhaGgAH sambhavanti,13 zeSAstu viMzatirbhaGgakA racanAmAtreNaiva bhavanti, na punaH kacit sambhavanti, ataH prarUpaNAmAtratayaiva te avagantavyAH, etat sarva purastAvyaktIkariSyate, kiyantaH punaste dvayAdisaMyogAH pratyekaM sambhavanti ityAha'tattha NaM dasa dugasaMjogA' ityAdi, paJcAnAmaudayikAdipadAnAM daza dvikasaMyogAH dazaiva trikasaMyogAH paJca catuHsaMyogAH ekastu paJcakasaMyogaH saMpadyata iti, sarve'pi ssddviNshtiH| tatra ke punaste daza dvikasaMyogA iti jijJAsAyAM prAha ettha NaM je te dasa dugasaMjogA te NaM ime-atthi NAme udaieuvasamanipphaNNe 1 atthi NAme udaiekhAiganipphaNNe 2 asthi NAme udaiekhaovasamanipphaNNe 3 atthi NAme udaiepAriNAmianipphaNNe 4 atthi NAme uvasamiekhayanipphaNNe 5 Jain Education HCA Idviainelibrary.org
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 122 // atthi NAme uvasamiekhaovasamanipphaNNe 6 atthi NAme uvasamiepAriNAmiani 7 atha NAme khaiekhaovasamaniSphaNNe 8 atthi NAme khaiepAraNAmianiSphaNNe 9 asthi NAme khaovasamiepAriNAmianiSphaNNe 10 / kayare se. nAme udaie samaniSphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA, esa NaM se NAme udaieuvasamaniSphaNNe 1, kayare se NAme udaiekhayanipphaNNe ?, udaietti maNusse khaiaM sammattaM, esa NaM se nAme udaiekhayaniSphaNNe 2, kayare se NAme udaiekhaovasamaniSphaNNe ?, udaietti maNusse khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaiekhaovasamaniSphaNNe 3, kayare se NAme udaiepariNAmianipphaNNe ?, udaietti maNusse pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaiepAriNAmianiSpaNe 4, kayare se NAme uvasamiekhayanipphaNNe ?, uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM, esa NaM se me usamikhayaniSkapaNe 5, kayare se NAme uvasamiekhaovasamaniSphaNNe ?, vRttiH upakra mAdhi0 // 122 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasaMtA kasAyA khaovasamiAiM iMdiAiM, esa NaM se NAme uvasamiekhaovasamanipphaNNe 6, kayare se NAme uvasamiepAriNAmianipphaNNe ?, uvasaMtA kasAyA pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamiepAriNAmianipphapaNe 7, kayare se NAme khaiekhaovasamanipphaNNe ?, khaiyaM sammattaM khaovasamiAiM iMdiAiM, esa NaM se NAme khaiekhaovasamanipphaNNe 8, kayare se NAme khaiepAriNAmianipphaNNe ?, khaiaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaiepAriNAmianipphaNNe 9, kayare se NAme khaovasamiepAriNAmianipphaNNe ?, khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaovasamiepAriNAmianipphaNNe 10 / dhikArAditthamAha-asti tAvatsAnnipAtikabhAvAntarvati nAma, vibhaktilopAdaudayikaupazamika-14 lakSaNabhAvadvayaniSpannamityeko bhaGgaH, evamanyenApyuparitanabhAvatrayeNa saha saMyogAdaudayikena catvAro dvika Jain Education a l For Private Personal use only X h .jainelibrary.org
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhArIyA upakramAdhiH // 123 // saMyogA labdhAH, tatastatparityAge aupazamikasyoparitanabhAvatrayeNa saha cAraNAyAM labdhAstrayaH, tatparihAre sAkSAyikasyoparitanabhAvadvayamIlanAyAM labdhau dvau, tatastaM vimucya kSAyopazamikasya pAriNAmikamIlane labdha eka iti sarve'pi daza, evaM sAmAnyato dvikasaMyogabhaGgakeSu darziteSu vizeSatastatvarUpamajAnan vineyaH pRcchati-'kayare se NAme udaie? ityAdi, atrottaram-'udaietti maNusse'ityAdi, audayike bhAve manuSyatvaM-manuSyagatiriti tAtparyam, upalakSaNamAtraM cedaM, tiryagAdigatijAtizarIranAmAdikarmaNAmapyatra sambhavAda, upazAntAstu kaSAyA aupazamike bhAva iti gamyate, atrApyudAharaNamAtrametat, darzanamohanIyanokaSAyamohanIyayorapyaupazamikatvasambhavAda, etannigamayati-'esa NaM se NAme udaieuvasamanipphapaNe tti, |Namiti vAkyAlaGkAre etattannAma yaduddiSTaM prAgaudayikaupazamikabhAvadvayaniSpannamiti prathamadvikayoge bhaGgakavyAkhyAnam , ayaM ca dvikayogavivakSAmAtrata eva saMpadyate, na punarIdRzo bhaGgaH kacijjIve saMbhavati, tathA hi-yasyaudAyikI manuSyagatiraupazamikAH kaSAyA bhavanti tasya kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmika jIvatvaM kasyacit kSAyikaM samyaktvamityetadapi saMbhavati, tatkathamasya kevalasya sambhavaH, evametadvyAkhyAnusAreNa zeSA api vyAkhyeyAH, kevalaM kSAyikapAriNAmikabhAvadvayaniSpannaM navamabhaGgaM vihAya pare'sambhavino| draSTavyAH, navamastu siddhasya saMbhavati, tathAhi-kSAyike samyaktvajJAne pAriNAmikaM tu jIvatvamityetadeva bhAvadvayaM tasyAsti nAparaH, tasmAdayamekaH siddhasya saMbhavati, zeSAstu nava dvikayogAH prarUpaNAmAtramiti sthi // 123 // Jon Education For Private 3 Personal Use Only jainelibrary.org
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ tama, anyeSAM hi saMsArijIvAnAmaudayikI gatiH kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmika jIvatvamityetadbhAvatrayaM jaghanyato'pi labhyata iti kathaM teSu dvikayogasambhava ? iti bhaavH| trikayogAnirdidikSurAha tattha NaM je te dasa tigasaMjogA te NaM ime-atthi NAme udaieuvasamiekhayanipphaNNe 1 asthi NAme udaieuvasamiekhaovasamanipphapaNe 2 atthi NAme udaieuvasamiepAriNAmianipphaNNe 3 atthi NAme udaiekhaiekhaovasamanipphaNNe 4 atthi NAme udaiekhaiepAriNAmianipphaNNe 5 asthi NAme udaiekhaovasamiepAriNAmianiSphaNNe 6 atthi NAme uvasamiekhaiekhaovasamanipphaNNe 7 atthi NAme uvasamiekhaiepAriNAmianipphaNNe 8 atthi NAme uvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 9 asthi NAme khiekhovsmiepaarinnaamianipphnnnne10| kayare se NAme udaieuvasamiekhayanipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhayanipphapaNe 1, kayare se *RARASAAC 4% in Education For Private Personal use only ino.jainelibrary.org
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 124 // Jain Education NAme udaieuvasamiekhaovasamiyanipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhaovasamanipphaNNe 2, kayare se NAme udaieuvasamie pAriNAmianiSphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie uvasamiepAriNAmianiSphaNNe 3, kayare se NAme udaiekhaiekhaovasamaniSphaNNe ?, udaipatti maNusse khaiaM sammattaM khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaiekhaiekhaovasamanipphaNNe 4, kare se NAme udaiekhaie pAriNAmianipphaNNe ?, udaietti maNusse khaiaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se nAme udaiekhaiepAriNAmianipphaNNe 5, kayare se NAme udaiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe ?, udaipatti maNusse khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaiekhaovasamie pAriNAminiphaNe 6, kayare se NAme uvasamiekhaiekhaovasamaniSphaNNe ?, uvasaMtA vRttiH upakra mAdhi0 // 124 // w.jainelibrary.org
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * kasAyA khaiaM sammattaM khaovasamiAiM iMdiAI, esa NaM se NAme uvasamiekhaiekhaovasamanipphaNNe 7, kayare se NAme uvasamiekhaiepAriNAmianiSphaNNe ?, uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamiekhaiepAriNAmianipphaNNe 8, kayare se NAme uvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe? uvasaMtA kasAyA khaovasamiAiM iMdiAiM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 9, kayare se NAmeM khaDaekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe ?, khaiaM sammattaM khaovasamiAiM iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 10 / / etadapyaudayikaupazamikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvapaJcakaM bhUmyAdAvAlikhya tata AdyabhAvadayasyoparitanabhAvatrayeNa saha cAraNAyAM labdhAstrayaH ityAdikrameNa dazApi bhAvanIyAH, etAneva svarUpato vivarISurAha-kayare se NAme udaieuvasamie' ityAdi, vyAkhyA pUrvAnusArato'trApi kartavyA, navaramatraudayikakSAyikapAriNAmikabhAvatrayaniSpannaH paJcamo bhaGgaH kevalinaH saMbhavati, tathAhi-audayikI manuSya * * * * For Private Personel Use Only Www.jainelibrary.org *
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA D // 125 // gatiH kSAyikANi jJAnadarzanacAritrANi pAriNAmikaM tu jIvatvamityete trayo bhAvAstasya bhavanti, aupaza- vRttiH mikastviha nAsti, mohanIyAzrayatvena tasyoktatvAt, mohanIyasya ca kevalinyasambhavAt , tathA kSAyopaza- upakra|miko'pyatrApAsya eva, kSAyopazamikAnAmindriyAdipadArthAnAmasyAsambhavAd, 'atIndriyAH kevalina'ityA-8 mAdhi0 divacanAt, tasmAt pArizeSyAdyathoktabhAvatrayaniSpannaH paJcamo bhaGgaH kevalinaH sambhavati, SaSThastvaudayikakSA-8 yopazamikapAriNAmikabhAvaniSpanno nArakAdigaticatuSTaye'pi saMbhavati, tathAhi-audayikI anyatarA gatiH kSAyopazAmikAnIndriyANi pAriNAmika jIvatvamityevametadbhAvanayaM sarvAkhapi gatiSu jIvAnAM prApyata iti, zeSAstvaSTau trikayogAH prarUpaNAmAtraM, kApyasambhavAditi bhAvanIyaM / catuSkasaMyogAnirdizannAha tattha NaM je te paMca caukkasaMjogA te NaM ime-asthi NAme udaieuvasamiekhaiekhaovasamanipphaNNe 1 asthi NAme udaieuvasamiekhaiepAriNAmianipphapaNe 2 asthi NAme udaieuvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 3 atthi NAme udaiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSphaNNe 4 atthi NAme uvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSphaNNe 5, kayare se NAme udaieuvasamiekhaiekhaovasama // 125 // Jain Education law.jainelibrary.org |
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ nipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khai sammattaM khaovasamiAiM iMdiAI, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhaiekhaovasamanipphaNNe 1, kayare se nAme udaieuvasamiekhaiepAriNAmianipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhaiepAriNAmianipphaNNe 2, kayare se NAme udaieuvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaovasamiAiM iMdiAiM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaieuvasamie khaova0 pAriNA0 3, kayare se NAmaM udaiekhaiekhaovasamiepAriNAmiaNipphaNNe ?, udaietti maNusse khaiaM sammattaM khaovasamiAiM iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se nAme udaiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiMpphanne 4, kayare se nAme uvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianipphanne ?, uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM khaovasamiAiM iMdiAI pAriNA SAMACHARSAMACAMERASACARE Chilowjainelibrary.org Jain Education For Private Personal use only Polona
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 2055 mie jIve, esa NaM se nAme uvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSphaNNe 5 / vRttiH upakrabhaGgakaracanA akRcchAvaseyaiva / idAnI tAnyeva paJca bhaGgAn vyAcikhyAsurAha-'kayare se nAme udie| mAdhika ityAdi, bhAvanA pUrvAbhihitAnuguNyena kartavyA, navaramatraudayikaupazamikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvani pannastRtIyabhaGgo gaticatuSTaye'pi saMbhavati, tathAhi-audayikI anyatarA gatiH nArakatiryagdevagatiSu pratha|masamyaktvalAbhakAle eva upazamabhAvo bhavati, manuSyagatau tu tatropazamazreNyAM caupazamikaM samyaktvaM kSA-18 yopazamikAnIndriyANi pAriNAmika jIvatvamityevamayaM bhaGgakaH sarvAsu gatiSu labhyate, yattviha sUtre pro|ktam-'udaietti maNusse uvasaMtA kasAya'tti, tattu manuSyagatyapekSayaiva draSTavyaM, manuSyatvodayasyopazamazreNyAM kaSAyopazamasya ca tasyAmeva bhAvAda, asya copalakSaNamAtratvAditi, evamaudayikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvaniSpannazcaturthabhaGgo'pi catasRSvapi gatiSu saMbhavati, bhAvanA tvanantaroktatRtIyabhaGgakavadeva katavyA, navaramaupazamikasamyaktvasthAne kSAyikasamyaktvaM vAcyam, asti ca kSAyikasamyaktvaM sarvAkhapi gatiSu, nArakatiryagdevagatiSu pUrvapratipannasyaiva, manuSyagatau tu pUrvapratipannasya pratipadyamAnakasya ca tasyAnyatra pratipAditatvAditi, tasmAdatrApyetau dvau bhaGgako sambhavinau, zeSAstu trayaH saMvRtimAtra, tadrUpeNa vastunyasambhavAditi / sAmprataM paJcakasaMyogamekaM prarUpayannAha // 126 Jain Educati o nal For Private Personal Use Only w ww.jainelibrary.org
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattha NaM je se eke paMcagasaMjoe se NaM ime-atthi nAme udaieuvasamiekhaovasamiekhaiepAriNAmianiephapaNe 1, kayare se nAme udaieuvasamiekhaiekhao vasamiepAriNAmianipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM ___ khaovasamiAiM iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme jAva pAriNAmia___ nipphaNNe, se taM sannivAie, se taM chaNNAme (sU0 127) ayaM ca savivaraNaH sugama eva, kevalaM kSAyikaH samyagdRSTiH san yaH upazamazreNI pratipadyate tasyAyaM bhnggkH| saMbhavati, nAnyasya, samuditabhAvapazcakasyAsya tatraiva bhAvAditi paramArthaH, tadevameko dvikasaMyogabhaGgako dvau dvau trikayogacatuSkayogabhaGgakAvekastvayaM paJcakayoga ityete SaD bhaGgakA atra sambhavinaH pratipAditAH, zeSAstu viMzatiH saMyogotthAnamAtratayaiva prarUpitA iti sthitam, eteSu ca SaTsu bhaGgakeSu madhye ekatrikasaMyogo dvau catuSkasaMyogAvityete trayo'pi pratyekaM catasRSvapi gatiSu saMbhavantIti nirNItam, ato gaticatuSTayabhedAt te kila dvAdaza vakSyante, ye tu zeSA dvikayogatrikayogapazcakayogalakSaNAstrayo bhaGgAH siddhakevalyupazAntamohAnAM yathAkrama nirNItAH te yathoktaikaikasthAnasambhavitvAt traya evetyanayA vivakSayA'yaM sAnnipAtiko anu. 22 Jain Education in
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 vRttiH rIyA upakra mAdhi // 127 // bhAvaH sthAnAntare paJcadazavidha ukto draSTavyo, yadAha-'aviruddhasannivAiyabheyA emeva paNNarasa'tti, 'se taM sapiNavAie'tti nigamanam / uktaH sAnnipAtiko bhAvaH, tadbhaNane coktAH SaDapi bhAvAH, te ca tadvAcakairnAmabhirvinA prarUpayituM na zakyanta iti tadvAcakAnyaudayikAdIni nAmAnyapyuktAni, etaizca SaDbhirapi dharmA-12 stikAyAdeH samastasyApi vastunaH saGgrahAt SaTraprakAraM sat sarvasyApi vastuno nAma Sar3anAmetyanayA dizA sarvamidaM bhAvanIyaM, 'se taM chaNNAmetti nigamanam // 127 // uktaM SaDnAma, atha saptanAmaM nirUpayitumAha se kiM taM sattanAme ?, 2 satta sarA paNNattA, taMjahA-sajje risahe gaMdhAre, majjhime paMcame sare / revae ceva nesAe, sarA satta viAhiA // 1 // 'sva zabdopatApayoriti varaNAni kharA:-dhvanivizeSAH, te ca sapta, tadyathA-'sajettizloko, vyAkhyASaDbhyo jAtaH SaDjaH, uktaM ca-"nAsAM kaNThamurastAlu, jihvAM dantA~zca saMzritaH / SabhiH saMjAyate yasmAt, tasmAt SaDja iti smRtH||1||" tathA RSabho-vRSabhastadvat yo vartate sa RSabhaH, Aha ca-"vAyuH samutthito nAbhe, kaNThazIrSasamAhataH / nardana vRSabhavad yasmAt , tasmAddaSabha ucyate // 2 // " tathA gandho vidyate dra yasya sa gandhAraH, sa eva gAndhAro-gandhavAhavizeSa ityarthaH, abhANi ca "vAyuH samutthito nAbhehRdi kaNThe smaahtH| nAnAgandhAvahaH puNyo, gAndhArastena hetunA // 3 // " tathA madhye kAyasya bhavo madhyamaH, yada // 12 in Education For Private Personel Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAci-"vAyuH samutthito nAbheruro hRdi samAhataH / nAbhiM prApto mahAnAdo, madhyamatvaM samaznute // 4 // " tathA paJcAnAM SaDjAdisvarANAM nirdezakramamAzritya pUraNaH paJcamaH, athavA paJcasu-nAbhyAdisthAneSu mA-3 tIti paJcamaH svaro, yadabhyadhAyi-"vAyuH samutthito nAbherurohRtkaNThazirohataH / pazcasthAnotthitasyAsya, paJcamatvaM vidhIyate // 5 // " tathA'bhisandhayate'nusaMdhayati zeSasvarAniti niruktivazAddhaivataH, yadudoktam-"abhisaMdhayate yasmAdetAn pUrvoditakharAn / tasmAdasya kharasyApi, dhaivatatvaM vidhIyate // 6 // " pAThA ntareNa raivatazcaiveti, tathA niSIdanti kharA yasmin sa niSAdaH, yato'bhihitam-"niSIdanti kharA yasminiSAdastena hetunA / sarvAzcAbhibhavatyeva, yadAdityo'sya daivatam // 7 // " iti, tadevaM kharAH-jIvAjIvanidhi tadhvanivizeSAH 'satta viyAhiya'tti vividhaprakArairAkhyAtAstIrthakaragaNadharairiti shlokaarthH| Aha-nanu kArahaiNabhedena kAryasya bhedAt kharANAM ca jihvAdikAraNajanyatvAt tadvatAM ca dvIndriyAditrasajIvAnAmasakhye yatvAjjIvanimRtA api tAvat kharA asakhyAtAH prAmuvanti kimutAjIvanimRtA iti kathaM saptasaGkhyA-| niyamo na virudhyata iti?, atrocyate, asakhyAtAnAmapi kharavizeSANAmeteSveva saptasu sAmAnyavaredhvantarbhAvAd bAdarANAM vA keSAzcidevopalabhyamAnaviziSTavyaktInAM grahaNAdgItopakAriNAM viziSTasvarANAM vaktumiSTatvAdadoSa iti // svarAnnAmato nirUpya kAraNatastAnevAbhidhitsurAha 1 navAkSaro'yaM padaH. -SAMACHARCOSCARSIOS Jain Educati o nal For Private 8 Personal Use Only Olow.jainelibrary.org
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH upakramAdhi // 128 // eesi NaM sattaNhaM sarANaM satta saraTThANA paNNattA, taMjahA-sajjaM ca aggajIhAe, ureNa risahaM saraM / kaMThuggaeNa gaMdhAraM, majjhajIhAe~ majjhimaM // 2 // nAsAe paMcamaM bUA, daMtoTTeNa a revataM / bhamuhakkheveNa NesAha, saraDhANA viAhiA // 3 // satta sarA jIvaNissiA paNNattA, taMjahA-sajaM ravai maUro, kukkuDo risabhaM srN| haMso ravai gaMdhAraM, majjhimaM ca gavelagA // 4 // aha kusumasaMbhave kAle, koilA paMcama saraM / chaTuM ca sArasA kuMcA, nesAyaM sattamaM gao // 5 // sattasarA ajIvanissiA paNNattA, taMjahA-sajaM ravai muaMgo, gomuhI risahaM saraM / saMkho ravai gaMdhAraM, majjhimaM puNa jhallarI // 6 // causaraNapaiTThANA, gohiA paMcamaM saraM / ADaMbaro revaiyaM, mahAbherI a sattamaM // 7 // tatra nAbherutthito'vikArI svara Abhogato'nAbhogato vA yantra jihvAdisthAnaM prApya vizeSamAsAdayati tat kharasyopakArakamataH kharasthAnamucyate, tatra 'sajja'mityAdizlokadvayaM sugama, navaraM cakAro'vadhAraNe, SaD // 128 // in Educatan International For Private & Personel Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jameva prathamakharalakSaNaM brUyAt, kayetyAha-agrabhUtA jihvA agrajihvA jihvAgramityarthastayA, iha yadyapi SaDjabhaNane sthAnAntarANyapi kaNThAdIni vyApriyante agrajihvA ca svarAntareSu vyApriyate tathApi sA tatra bahuvyApAravatItikRtvA tayA tameva brUyAdityuktam, idamatra hRdayam-SaDjakharo'grajihvAM prApya viziSTAM vyaktimAsAdayatyatastadapekSayA sA kharasthAnamucyate, evamanyatrApi bhAvanA kAryA, uro-vakSastena RSabhaM kharaM, brUyAditi sarvatra saMbadhyate, 'kaMThuggaeNaMti kaNThAdudgamanamudgatiH-svaraniSpattihetubhUtA kriyA tena kaNThodgatena gAndhAraM, jihvAyA madhyo bhAgo madhyajihvA tayA madhyamaM, tathA dantAzcauSThau ca dantoSThaM tena dhaivataM raivataM veti, bhratkSepAvaSTambhena niSAdamiti / ita Urdhva sarva nigadasiddhameva, navaraM 'jIvanissiya'tti jIvAzritAH jIvebhyo vA nisRtA-nirgatAH, 'sajjaM ravaI'tyAdizlokaH, ravati-nadati 'gavela'tti gAvazca elakAzcaUraNakA gavelakAH, athavA gavelakA-UraNakA eva, 'aha kusuma'tyAdi, atheti vizeSaNArtho, vizeSaNArthatA caivaM-yathA gavelakA avizeSeNa madhyamavaraM nadanti na tathA paJcamaM kokilaH, api tu vanaspatiSu bAhulyena kusumAnAM-mallikApATalAdInAM sambhavo yasmin kAle sa tathA tasmin , madhumAsa ityarthaH, 'ajIvanissiyatti tathaiva, navaramajIveSvapi mRdaGgAdiSu jIvavyApArotthApitA evAmI mantavyAH, aparaM SaDUjAdInAM mRdaGgAdiSu yadyapi nAzAkaNThAdyutpannatvalakSaNo vyutpattyartho na ghaTate tathApi sAdRzyAt tadbhAvo'vagantavyaH, sajjamityAdizlokadvayaM, gomukhI-kAhalA yasyA mukhe gozRGgAdi vastu dIyata iti, caturbhizcaraNaiH pratiSThAna OM****SHARE Jain Education a l For Private Personal use only R -jainelibrary.org
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH rIyA upakramAdhi0 anuyo0 m-avasthAnaM bhuvi yasyAH sA godhA cauvanadvA godhikA-vAdyavizeSo dardariketyaparanAmnA prasiddhA, ADamaladhA- 13mbaraH-paTahaH, saptamamiti niSAdamityarthaH / eesi NaM sattaNhaM sarANaM satta saralakkhaNA paNNattA, taMjahA-sajeNa lahaI vittiM, // 129 // kayaM ca na vinnssi| gAvo puttA ya mittA ya, nArINaM hoi vallaho // 8 // risaheNa u esajja (paseja), seNAvaccaM dhaNANi a / vatthagaMdhamalaMkAraM, ithio sayaNANi ya // 9 // gaMdhAre gItajuttipaNA, vajjavittI klaahiaa| havaMti kaiNo dhaNNA, je aNNe satthapAragA // 10 // majjhimasaramaMtA u, havaMti suhajIviNo / khAyaI piyaI deI, majjhimasaramassio // 11 // paMcamasaramaMtA u, havaMti puhavIpaI / sUrA saMgahakattAro, aNegagaNanAyagA // 12 // revayasaramaMtA u, havaMti duhajIviNo / kucelA ya kuvittI ya, corA caMDAlamuTThiyA // 13 // NisAyasaramaMtA u, hoti kalahakAragA / jaMghAcarA lehavAhA, hiMDagA bhAravAhagA // 14 // 1 sAuNiyA vAuriyA soyariyA ya mudviA iti pAThAnusAriNI vRttiH, PROCAMACHCALAMICROMANCES // 129 // Jain Education For Private & Personal use only djainelibrary.org
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education eteSAM saptAnAM varANAM pratyekaM lakSaNasya vibhinnatvAt sapta varalakSaNAni - yathAkhaM phalaprAtyavyabhicArINi kharatattvAni bhavanti, tAnyeva phalata Aha- 'sajjeNetyAdi sapta zlokAH, SaDjena labhate vRttim, aya|martha:- SaDjasyedaM lakSaNaM-svarUpamasti yena tasmin sati vRttiM jIvanaM labhate prANI, etacca manuSyApekSayA lakSyate, vRttilAbhAdInAM tatraiva ghaTanAt, kRtaM ca na vinazyati, tasyeti zeSaH, niSphalArambho na bhavatItyarthaH, gAvaH putrAzca mitrANi ca bhavantIti zeSaH / gAndhAre gItayuktijJA vavRttayaH - pradhAnajIvikAH kalAbhiradhikAH kavayaH- kAvyakartAraH prAjJAH sahodhAH ye coktebhyo gItayuktijJAdibhyo'nye zAstrapAragAH caturvedAdizAstrapAragAminaste bhavantIti / zakunena - zyenalakSaNena caranti pApadhiM kurvanti zakunAn vA nantIti zAkunikAH, vAgurA - mRgabandhanaM tayA carantIti vAgurikAH, zUkareNa sannihitena zUkaravadhArthaM carati zukarAn vA prantIti zaukarikAH, mauSTikA mallA iti / pAThAntarANyapyuktAnusAreNa vyAkhyeyAni // eesiM NaM sattaNhaM sarANaM tao gAmA paNNattA, taMjahA sajjagAme majjhimagAme gaMdhAragAme, sajjagAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA- maggI koraviA hariyA, rayaNI a sArakaMtA ya / chaTThI a sArasI nAma, suddhasajjA ya sattamA // 15 // majjhimagAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA wainelibrary.org
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 130 // uttara maMdArayaNI, uttarA uttarAsamA / samokaMtA ya sovIrA abhirUvA hoi sattamA // 16 // gaMdhAragAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA-naMdI a khaDDiA pUrimA ya cautthI a suddhgNdhaaraa| uttaragaMdhArAvi a sA paMcamiA havai mucchA // 17 // suTuttaramAyAmA sA chaTThI savvao ya NAyavvA / aha uttarAyayA koDimA ya sA sa ttamI mucchA // 18 // etacirantanamunigAthAbhyAM vyAkhyAyate-yathA "sajAitihAgAmo, sasamUho mucchaNANa vinneo / tA satta ekameke to sattasarANa igavIsA // 1 // annannasaravisese uppAyaMtassa mucchaNA bhaNiyA / kattA va mucchio iva kuNaI muccha va so vatti // 2 // kartA vA mUJchita iva tAH karotIti mUrcchanA ucyante, 'muccha va so vatti mUrcchanniva vA sa kartA tAH karotIti mUrcchanA ucyanta ityarthaH, maGgIprabhRtInAM caikaviMzatimUrcchanAnAM kharavizeSAH pUrvagatavaraprAbhRte bhaNitAH, idAnIM tu tadvinirgatebhyo bharatavizAkhilAdizAstrebhyo vijJeyA iti| __satta sarA kao havaMti ? gIyassa kA havai joNI / kaisamayA osAsA, kai vA // 130 // Jain Education in For Private Personal Use Only ICTMainelibrary.org
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ gIyassa AgArA // 19 // satta sarA nAbhIo havaMti gIyaM ca ruiyajoNI / pAyasamA UsAsA tipiNa ya gIyassa AgArA // 20 // Aimau ArabhaMtA samuvvahantA yama jjhayAraMmi / avasANe ujjhaMtA, tinnivi gIyassa AgArA // 21 // iha catvAraH praznAH, tatra kutaH iti kasmAt sthAnAt sapta kharA utpadyante, kA yoniriti kA jAtiH, tathA kati samayA yeSu te katisamayA-ucchvAsAH, kiMparimANakAlA ityarthaH, tathA AkArA:-AkRtayaH svarUpANi ityrthH| uttaramAha-'sattasarA nAbhIo'ityAdigAthA spaSTA, navaraM ruditaM yoniH samAnarUpatayA jAtiyasya tad ruditayonikaM, pAdasamA ucchvAsAH, yAvadbhiH samayaivRttasya pAdaH samApyate tAvatsamayA ucchAsA-4 gIte bhavantItyarthaH, AkArAnAha-'AI' gAhA, trayo gItasyAkArAH-kharUpavizeSalakSaNA bhavanti iti paryante sambandhaH, kiM kurvANA ityAha-AraMbhanta'tti ArambhamANA gItamiti gamyate, kathaMbhUtamityAha -'Aima'tti Adau-prathamato mRdu-komalaM AdimRdu, tathA samudhantazca-kurvantazca mahatI gItadhvanimiti gamyate, 'madhyakAre' madhyamabhAge tathA avasAne ca kSapayanto, gItadhvani mandrIkurvanti ityarthaH, AdI mRdu madhye tAraM paryante mandraM gItaM kartavyam, ata ete mRdutAdayastrayo gItasyAkArA bhavantIti tAtparya / kintu Jain Education a l For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA upakramAdhi0 // 131 // chaddose aTTaguNe tiNi a vittAiM do ya bhnniiio| jo nAhI so gAhii, susikkhio raMgamajjhami // 22 // bhIaM duaM uppicchaM uttAlaM ca kamaso muNeavvaM / kAgassaramaNuNAsaM chadosA hoMti geassa // 23 // puNNaM rattaM ca alaMkiaM ca vattaM ca tahevamavighuTuM / mahuraM samaM sulaliaM aTTa guNA hoti geassa // 24 // urakaMThasiravisuddhaM ca gijaMte mauaribhiapadabaddhaM / samatAlapaDukkhevaM sattassarasIbharaM giiy||25|| akkharasamaM padasama, tAlasamaM layasamaM ca gehasamaM / nIsasiosasiasamaM, saMcArasamaM sarA satta // 26 // nidosaM sAramaMtaM ca, heujuttamalaMkiyaM / uvaNIaM sovayAraM ca, miaM mahurameva ya // 27 // samaM addhasamaM ceva, savvattha visamaM ca / tiNNi vittapayArAI, cautthaM novalabbhai // 28 // sakkayA pAyayA ceva, bhaNiIo hoMti doNNi vA / saramaMDalaMmi gijaMte, pasatthA isibhAsiA // 29 // kesI gAyai maharaM kesI gAyai kharaM ca rukkhaM c| kesI gAyai cauraM kesI a vilaMbiaM dutaM kesI ? // 30 // // 131 // Jain Education For Private & Personel Use Only R w.jainelibrary.org
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ vissaraM puNa kerisI / gAthA'dhikamidaM / gorI gAyati mahuraM sAmA gAyai kharaM ca rukkhaM ca / kAlI gAyai cauraM kANA ya vilaMbiaM dutaM aMdhA // 31 // vissaraM puNa piMgalA / gAthA'dhikamidamapi / satta sarA tao gAmA mucchaNA ikvIsaI / tANA egaNapaNNAsaM, sammattaM saramaMDalaM // 32 // se taM sattanAme (sU0 128) | SaDU doSA varjanIyAstAnAha-bhIyaM' gAhA bhItamutrastamAnasaM yadgIyate ityeko doSaH 1, drutaM tvaritam 2, uppicchaM-zvAsayuktaM tvaritaM ca, pAThAntareNa 'rahassaM ti hakhakharaM laghuzabdamityarthaH 3, uttAlam-utpAbalyArthe atitAlamasthAnatAlaM cetyarthaH, tAlastu kaMsikAdizabdavizeSaH 4, kAkavaraM zlakSNAzravyakharam 5, | anunAsaM-nAsAkRtavaram / ete SaD doSA gItasya bhavanti / aSTau guNAnAha-'puNNaM' gAhA, kharakalAbhiH sarvAbhirapi yuktaM kurvataH pUrNa 1, geyarAgeNa raktasya-bhAvitasya raktam 2, anyAnyasphuTazubhakharavizeSANAM karaNAdalaGkRtam 3, akSarakharasphuTakaraNAdvyaktaM 4, vikrozanamiva yadvikharaM na bhavati tadavighuSTaM 5, madhumattakokilArutavanmadhurakharaM 6, tAlavaMzavarAdisamanugataM samaM 7, varagholanAprakAreNa suSTha-atizayena lalatIva yat sukumAlaM tat sulalitam 8, ete aSTau guNA gItasya bhavanti, etadvirahitaM tu viDambanAmAtrameva tditi| kiM copalakSaNatvAdanye'pi gItaguNA bhavanti, tAnAha-ura'gAhA, cakAro geyaguNAntarasamuccayArthaH, urakaNTha Jain EducatioraNational For Private & Personel Use Only P w.jainelibrary.org
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA upakramAdhi0 // 132 // zirovizuddhaM ca, ayamarthaH-yArasi kharo vizAlastaryurovizuddhaM, kaNThe yadi kharo vartito'tisphuTitazca tadA kaNThavizuddhaM, zirasi prApto yadi nAnunAsikastataH zirovizuddham, athavA urakaNThazirassu zleSmaNA'vyAkuleSu vizuddheSu prazasteSu yadgIyate tadura kaNThazirovizuddhaM, gIyate geyamiti saMbadhyate, kiMviziSTamityAha-mRdukaM mRdunA-aniSTureNa khareNa yadgIyate tanmRdukaM, yatrAkSareSu ghola nayA saMcaran kharo ragatIva tat gholanAbahulaM riGgitaM, geyapadaivaddhaM viziSTaviracanayA racitaM padabaddhaM, tatazca padatrayasya karmadhArayaH, 'samatAlapaDukkhevaM ti tAlazabdena hastatAlAsamuttha upacArAcchabdo vivakSitaH, murajakAMsikAdigItopakA|rakAtodyAnAM dhvaniH pratyutkSepaH nartakIpadaprakSepalakSaNo vA pratyutkSepaH, samau gItakhareNa tAlapratyutkSepau yatra tat samatAlapratyutkSepaM, 'sattassarasIbharaM'ti sapta svarAH sIbharanti-akSarAdibhiH samA yatra tatsaptasvarasIbharaM gItamiti, te cAmI sapta kharAH-'akkharasama' gAhA, yatra dIrgha akSare dIrgho gItakharaH kriyate ikhe iskhaH plute plutaH sAnunAsike tu sAnunAsikaH tadakSarasamaM yadgItapadaM-nAmikAdikaM yatra svare anupAti bhavati tat tatraiva yatra gIte gIyate tat padasamaM, yatparasparAbhihatahastatAlasvarAnusAriNA svareNa gIyate tattAlasamaM, zRGgadAdyanyataravastumayenAGgulIkozakena samAhataM, tanIkharaprakAro layastamanusaratA svareNa yadgIyate tallayasamaM, prathamato vaMzatacyAdibhiryaH kharo gRhItastatsamena khareNa gIyamAnaM grahasamaM, ni:zvasitoccasitamAnamanatikramato yadneyaM tanniHzvasitocchrasitasama, vaMzatacyAdiSvevAGgulIsaJcArasamaM yadgIyate tatsa // 132 // Jain Education For Private Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ CANADAM JcArasamam / evamete svarAH sapta bhavanti, idamuktaM bhavati-eko'pi gItakharo'kSarapadAdibhiH saptabhiH sthAnaiH saha samatvaM pratipadyamAnaH saptadhAtvamanubhavatItyevaM sapta kharA akSarAdibhiH samA darzitA bhavantIti / gIte ca yaH sUtrabandhaH so'STaguNa eva kartavya ityAha-nidosamityAdi, tatra 'aliyamuvaghAyajaNayamityAdidvAtriMzatsUtradoSarahitaM nirdoSaM 1 viziSTArthayuktaM sAravat 2 gItanibaddhArthagamakahetuyuktatayA dRSTaM hetuyuktam 3 upamAdyalaGkArayuktamalaGkRtam 4 upasaMhAropanayayuktamupanItam 5 aniSTharAviruddhAlajanIyArthavAcakaM sAnuprAsaM vA sopacAram 6 ativacanavistararahitaM saMkSiptAkSaraM mitaM 7 madhuraM avyazabdArtha 8 geyaM bhavatIti shessH| 'tiNi ya vittAI ti yaduktaM, tatrAha-'sama'mityAdi, yatra vRtte caturvapi pAdeSu saGkhyayA samAnyakSarANi bhavanti tatsama, yatra prathamatRtIyayordvitIyacaturthayozca pAdayorakSarasaGkhyAsamatvaM tadarddhasamaM, yattu sarvatra sarvapAdeSvakSarasaGkhyAvaiSamyopetaM tadviSamaM, 'jati yasmAdvRttaM bhavatIti zeSaH, tasmAt traya eva vRttaprakArA bhavanti, caturthastu prakAro nopalabhyate'sattvAdityarthaH, evamanyathA'pyavirodhato vyAkhyeyamidamiti / 'duNNi ya bhaNiiotti yaduktaM tatrAha-'sakkae'tyAdi bhaNitirbhASA kharamaNDale-SaDAdikharasamUhe, zeSaM | kaNThyaM, gItavicAraprastAvAdidamapi pRcchati-kesI gAyaItyAdipraznagAthA sugamA, navaraM 'kesitti kIdRzI strI ityarthaH, 'kharaMti kharasthAnaM, rUkSaM pratItaM, caturaM-dakSam, vilambita-parimanthara, drutaM zIghamiti / 'vissaraM puNa kerisitti gAthA'dhikamidaM / atra krameNottaramAha-gorI gAyai mahura'mityAdi, atrApi vissaraM puNa3 ACADEMAR anu. 23 Join Education anal For Private sPersonal use Only How.jainelibrary.org
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakramAdhi. rIyA piMgala'tti gAthA'dhikameva, vyAkhyA sukaraiva, navaraM-piGgalA-kapilA ityarthaH / samastakharamaNDalasaMkSepAbhidhAnenopasaMharannAha-sattasareM' tyAdi, tatAtantrI tAno bhaNyate, tatra SaDjAdayaH svarAH pratyeka saptabhistAnagIyanta ityevamekonapaJcAzattAnAH saptatatrikAyAM vINAyAM bhavantIti / evaM tadanusAreNaikatantrIkAyAM tritatrikAyAM kaNThenApi vA gIyamAnA ekonapazcAzadeva tAnA bhavantIti / tadevametaiH SaDjAdibhiH saptabhinAmabhiH sarvasyApi svaramaNDalasyAbhidhAnAt saptanAmedamucyate, 'se taM sattanAme tti nigamanam // 128 // athASTanAma pratipAdayannAha se kiM taM aTunAme ?, 2 aTTavihA vayaNavibhattI paNNattA, taMjahA-nidese paDhamA hoi, bitiA uvaesaNe / taIyA karaNaMmi kayA, cautthI saMpayAvaNe // 1 // paMcamI a avAyANe, chaTThI sassAmivAyaNe / sattamI saNNihANatthe, aTThamA''maMtaNI bhave // 2 // tattha paDhamA vibhattI nidese so imo ahaM vatti / viiA puNa uvaese bhaNa kuNasu imaM va taM vatti // 3 // taDaA karaNami kayA bhaNiaMca kayaM ca teNa va mae vA / haMdi Namo sAhAe, havai cautthI payAmi // 4 // avaNaya giNha ya etto iutti // 133 // Jain Education innina For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA paMcamI avAyANe / chaTThI tassa imassa va gayassa vA sAmisaMbaMdhe // 5 // havai puNa sattamI taM imaMmi AhArakAlabhAve a / AmaMtaNI bhave aTTamI u jahA he juvA Natti // 6 // se taM aTThaNAme (sU0 129) ucyanta iti vacanAni-vastuvAcIni vibhajyate-prakaTIkriyate artho'nayeti vibhaktiH vacanAnAM vibhahai ktirvacanavibhaktiH, nAkhyAtavibhaktirapi tu nAmavibhaktiH prathamAdiketi bhAvaH, sA cASTavidhA tIrthakara gaNadharaiH prajJaptA, kA punariyamityAzakya yasminnarthe yA vidhIyate tatsahitAmaSTavidhAmapi vibhaktiM darzayitumAha-'tadyathe'tyAdi 'niddese ityAdizlokadvayaM nigadasiddhaM, navaraM-liGgArthamAtrapratipAdanaM nirdezaH, tatra si au jasiti prathamA vibhaktirbhavati, anyatarakriyAyAM pravartanecchotpAdanamupadezastasmin am au zas iti dvitIyA vibhaktirbhavati, upalakSaNamAtraM cedaM, kaTaM karotItyAdiSUpadezamantareNApi dvitIyAvidhAnAda, evamanyatrApi yathAsambhavaM vAcyaM, vivakSitakriyAsAdhakatamaM karaNaM tasmiMstRtIyA 'kRtA' vihitA, sampradIyate yasmai tadgavAdi dAnaviSayabhUtaM sampradAnaM tasmizcaturthI vihitA, apAdIyate-viyujyate yasmAt tadviyujyamAnAvadhibhUtamapAdAnaM tatra paJcamI vihitA, svam-AtmIyaM sacittAdi svAmI-rAjAdiHtayorvacane tatsambandhapratipAdane SaSThI vihitetyarthaH, saMnidhIyate-AdhIyate yasmistatsannidhAnam-AdhArastadevArthasta Jain Education intense For Private & Personal use only www.pinelibrary.org
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA- rIyA // 134 // smin saptamI vihitA, aSTamI samvuddhiH-AmantraNI bhaved, AmantraNArthe vidhIyata ityrthH| enamevArtha : vRttiH sodAharaNamAha-'tattha paDhameM'tyAdigAthAzcatasro gatArthA eva, navaraM prathamA vibhaktinirdeze, ka ? yathetyAhI upakra-'sotti saH tathA 'imotti ayaM 'ahaM'tti ahaM vAzabda udAharaNAntarasUcakaH, upadeze dvitIyA, ka? mAdhi0 yathetyAha-bhaNa kuru vA, kiM tadityAha-'idaM' pratyakSaM tadvA-parokSamiti, tRtIyA karaNe, ka? yathetyAhabhaNitaM vA kRtaM vA, kenetyAha-tena vA mayA veti, atra yadyapi kartari tRtIyA pratIyate, tathApi vivakSAdhInatvAt kArakapravRttestena mayA vA kRtvA bhaNitaM kRtaM vA, devadatteneti gamyata iti, evaM karaNavivakSA'pi na duSyatIti lakSayAmaH, tattvaM tu bahuzrutA vidantIti, 'haMdi namo sAhAe'ityAdi, handItyupadarzane, namo devebhyaH svAhA agnaye ityAdiSu sampradAne caturthI bhavatItyeke, anye tUpAdhyAyAya gAM dadAtItyAdiSveva sampradAne caturthImicchanti, apanaya gRhANa etasmAdito vetyevamapAdAne pazcamI, tasyAsya gatasya, kasya ?bhRtyAderiti gamyate, ityevaM khakhAmisambandhe SaSThI, tadvastu badarAdikaM asmin kuNDAdau tiSThatIti gamyate, ityevamAdhAre saptamI bhavati, tathA 'kAlabhAve atti kAlabhAvayozceyaM draSTavyA, tatra kAle yathA madhau ramate, bhAve tu cAritre'vatiSThate, AmantraNe bhavedaSTamI yathA he yuvanniti, vRddhavaiyAkaraNadarzanena ceyamaSTamI gaNyate, 1 sAdhUnAM hi pratyahaM bahuvelakaraNAt pratikAryamAcAryapRcchAsadbhAvAca kArako'trAcAryaH vivakSyate karaNaM ca sAdhavastadA saMgatiratra. 2 vyApyAdivattatra // 134 // tatsaMjJAkaraNAt. 5-0-96 Jain Education a l For Private & Personel Use Only O w.jainelibrary.org
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education aidayugInAnAM tvasau prathamaiveti mantavyamiti / iha ca nAmavicAraprastAvAt prathamAdivibhaktayantaM nAmaiva gRhyate, tathA (cA) STavibhaktibhedAdaSTavidhaM bhavati, na ca prathamAdivibhaktyantanAmASTakamantareNAparaM nAmAsti, ato'nena nAmASTakena sarvasya vastuno'bhidhAnadvAreNa saGgrahAdaSTanAmedamucyate iti bhAvArtha: / ( granthAgraM0 3000 ) se taM aTThanAmetti nigamanam // 129 // atha navanAma nirdizannAha se kiM taM navanAme ?, 2 Nava kavvarasA paNNattA, taMjahA - vIro siMgAro abbhuo a do aho bodhavvo / velaNao bIbhaccho hAso kaluNo pasaMto a // 1 // navanAmni nava kAvyarasAH prajJaptAH, tatra kaverabhiprAyaH kAvyaM, rasyante antarAtmanA'nubhUyanta iti rasAH, tattatsahakArikAraNasannidhAnodbhUtAzcetovikAravizeSA ityarthaH uktaM ca- " bAhyArthAlambano yastu, vikAro mAnaso bhavet / sa bhAvaH kathyate sadbhistasyotkarSo rasaH smRtaH // 1 // " kAvyeSUpanibaddhA rasAH kAvyarasAH- vIrazRGgArAdayaH, tAnevAha - 'vIro siMgAro' ityAdigAthA sugamA, navaraM 'zUra vIra vikrAntA' viti vIryati - vikrAmayati tyAgatapovairinigraheSu prerayati prANinamityuttamaprakRtipuruSacaritazravaNAdihetusamudbhUto dAnAdyutsAhaprakarSAtmako vIro, rasa iti sarvatra gamyate, zRGgaM sarvarasebhyaH paramaprakarSa koTilakSaNamiyati - gacchatIti kamanIyakAminIdarzanAdisambhavo ratiprakarSAtmakaH zRGgAraH, sarvarasapradhAna ityarthaH, ata eva w.jainelibrary.org
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo maladhArIyA upakra mAdhiH // 135 // "zRGgArahAsyakaruNA, raudravIrabhayAnakAH / bIbhatsA'dbhutazAntAzca, nava nATye rasAH smRtAH // 1 // " ityAdi-IN pvayaM sarvarasAnAmAdAveva paThyate, ana tu tyAgatapoguNo vIrarase vartate, tyAgatapasI ca 'tyAgo guNo guNazatAdadhiko mato meM paraM lokAtigaM dhAma tapaH zrutamiti dvaya' mityAdivacanAt samastaguNapradhAna ityanayA vivakSayA vIrarasasyAdAvupanyAsa iti 2, zrutaM zilpaM tyAgatapaHzauryakarmAdi vA sakalabhuvanAtizAyi kimapyapUrva vastvadbhutamucyate, taddarzanazravaNAdibhyo jAto raso'pyupacArAdvismayarUpo'dbhutaH 3, rodayati-atidAruNatayA azrUNi mocayatIti raudraM-ripujanamahAraNyAndhakArAdi, tadarzanAdyudbhavo vikRtAdhyavasAyarUpo raso'pi raudraH 4, bIDayati-lajjAmutpAdayatIti lajjanIyavastudarzanAdiprabhavo manovyalIkatAdivarUpo vIDanakaH, asya sthAne bhayajanakasaGgrAmAdivastudarzanAdiprabhavo bhayAnako rasaH paThyate anyatra, sa ceha raudrarasAntarbhAvavivakSaNAt pRthaga noktaH 5, zukrazoNitocAraprazravaNAdyaniSTamudvejanIyaM vastu bIbhatsamucyate, taddarzanazravaNAdiprabhavo jugupsAprakarSavarUpo raso'pi bIbhatsaH 6, vikRtAsambaddhaparavacanaveSAlaGkArAdihAsyAhaMpadArthaprabhavo manaHprakarSAdiceSTAtmako raso'pi hAsyaH 7, kutsitaM rautyaneneti niruktavazAt karuNaH, karuNAspadatvAt karuNaH, priyaviprayogAdiduHkhahetusamutthaH zokaprakarSakharUpaH karuNo rasa ityarthaH 8, prazAmyati krodhAdijanitautsukyarahito bhavatyaneneti prazAntaH, paramaguruvacaHzravaNAdihetusamullasita upazamaprakarSAtmA prazAnto rasa ityalaM vistareNa 9 // etAneva lakSaNAdidvAreNa bibhaNiSurvIrarasaM tAvallakSaNato nirUpayannAha / raso'pi prazravaNAyaniSTamuTejatAyata anyatra, sa ceharA SACRECORRECRUCIA // 135 // Jain Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattha pariccAyaMmi a dANatavacaraNasattujaNaviNAse a / aNaNusayadhitiparakkamaliMgo vIro raso hoi // 2 // vIro raso jahA-so nAma mahAvIro jo rajjaM payahiUNa pavva io / kAmakohamahAsattU pakkhanigghAyaNaM kuNai // 3 // 'tatra' teSu navasu raseSu madhye 'parityAge dAne 'tapazcaraNe' tapovidhAne zatrujanavinAze ca yathAsaGkhyamananuzayadhRtiparAkramacihno vIro raso bhavati, idamuktaM bhavati-dAne datte yadA'nuzayo garvaH pazcAttApo vA taM na karoti, tapasi ca kRte dhRtiM karoti nArtadhyAnaM, zatruvinAze ca parAkramate na tu vaiklavyamavalambate tadA etairliGgaiAyate'yaM prANI vIrarase vartate, ityevamanyatrApi bhAvanA kAryeti / udAharaNanidarzanArthamAha-vIro raso yathetyupadarzanArthametat, 'so nAma gAhA pAThasiddhA, navaraM vIrarasavatpuruSaceSTitapratipAdanAdevaMprakAreSu kAvyeSu vIrarasaH pratipattavya iti bhAvArthaH, aparaM cehottamapuruSajetavyakAmakrodhAdibhAvazatrujayenaiva vIrarasodAharaNaM mokSAdhikAriNi prastutazAstre itarajanasAdhyasaMsArakAraNadravyazatrunigrahasyAprastutatvAditi mantavyamiti, evamanyatrApi bhAvArtho'vagantavya iti ||shRnggaarrsN lakSaNatastvAha saMgAro nAma raso rtisNjogaabhilaassNjnnnno| maMDaNavilAsavivvoahAsalIlArama ROGRECORRCASSAMACROC964 Jain Education ! For Private & Personel Use Only Shinelibrary.org
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 vRttiH maladhArIyA upakramAdhi0 NaliMgo // 4 // siMgAro raso jahA-mahuravilAsasalaliaM hiyaummAdaNakara juvA NANaM / sAmA saduddAmaM dAetI mehalAdAmaM // 5 // zRGgAro nAma rasaH, kiMviziSTa ityAha-ratI'tyAdi, ratizabdeneha ratikAraNAni suratavyApArAGgAni lalanAdIni gRhyante, taiH sAI saMyogAbhilASasaMjanakaH, tasya tatkAryatvAdeva, tathA maNDanavilAsavibbokahAsyalIlAramaNAni liGgaM yasya sa tathA, tatra maNDanaM kaGkaNAdibhiH, vilAsA-kAmagarbho ramyo nayanAdivibhramo, vivvoyatti dezIpadaM aGgajavikArArtha, hAsyaM pratItaM, lIlA-sakAmagamanabhASitAdiramaNIyaceSTA, ramaNaM-krIDanamiti / udAharaNamAha-siMgAroM'ityAdi, 'mahura'gAhA, zyAmA strI mekhalAdAma-rasanAsUtraM darzayati, prakaTayatItyarthaH, kathaMbhUtamityAha-raNanmaNikiGkiNIvaramAdhuryAnmadhuraM, tathA vilAsaiH-sakAmaizceSTAvizeSairlalitaMmanohAri, tathA zabdoddAma-kiGkiNIkhanamukharaM, kimiti tatprakaTayatItyAha-yato 'hRdayonmAdanakara' prabalasmaradIpanaM yUnAmiti, zRGgArapradhAnaceSTApratipAdanAdayaM zRGgAro rasa iti // adbhutaM svarUpato lakSaNatazcAha vimhayakaro apuvo anubhUapuvvo ya jo raso hoi / harisavisAuppattilakkhaNo abbhao nAma // 6 // abbhuo raso jahA-abbhaataramiha etto annaM kiM asthi jIvalogaMmi / jaM jiNavayaNe atthA tikAlajuttA muNijaMti ? // 7 // CMOCRACCASEASOOR Jain Educat For Private Personal use only w .jainelibrary.org
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ kasmiMzcidadbhute vastuni dRSTe vismayaM karoti, vismayotkarSarUpo yo raso bhavati so'dbhutanAmeti saNTaGkaH, kathaMbhUtaH?-apUrvaH-ananubhUtapUrvo'nubhUtapUrvo vA, kiMlakSaNa ityAha-harSaviSAdotpattilakSaNaH, zubhe vastunyadbhute dRSTe harSajananalakSaNaH azubhe tu viSAdajananalakSaNa ityarthaH, udAharaNamAha-'anbhuya'gAhA, iha jIvaloke'dbhutataram ito jinavacanAt kimanyadasti?, nAstItyarthaH, kuta ityAha-'yadU' yasmAjinavacanenArthAH jIvAdayaH sUkSmavyavahitatirohitAtIndriyAmUrtAdivarUpAH atItAnAgatavartamAnarUpatrikAlayuktA api jJAyanta iti // atha raudraM hetuto lakSaNatazcAha bhayajaNaNarUvasabaMdhayAraciMtAkahAsamuppaNNo / saMmohasaMbhamavisAyasaraNaliMgo raso roho // 8 // rodo raso jahA-bhiuDIviDaMbiamuho saMdaTThoTa ia ruhirmaakinnnno| haNasi pasuM asuraNibho bhImarasia airodda ! rodo'si // 9 // rUpaM zatrupizAcAdInAM, zabdasteSAmeva, andhakAra bahulatamonikurumbarUpam , upalakSaNatvAdaraNyAdayazca padArthA iha gRhyante, teSAM bhayajanakAnAM rUpAdipadArthAnAM yeyaM cintA-tatkharUpaparyAlocanarUpA, kathA tatvarUpabhaNanalakSaNA, tathopalakSaNatvAdu darzanAdi ca gRhyate, tebhyaH samutpanno-jAto raudro rasa iti yogH| kiMlakSaNa ityAha-saMmoha' kiMkartavyatvamUDhatA sambhramo-vyAkulatvaM viSAdaH-kimahamatra pradeze samAyAta 5 RERASHTRANS5 34545% Jain Education a l For Private Personal Use Only Mainelibrary.org
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi. // 137 // da ityAdikhedakharUpaH maraNaM-bhayoddhAntagajasukamAlahantRsomiladvijasyeva prANatyAgastAni 'liGga lakSaNaM yasya sa tthaa| Aha-nanu bhayajanakarUpAdibhyaH samutpannaH saMmohAdiliGgazca bhayAnaka eva bhavati, kathamasya raudratvaM ?, satyaM, kintu pizAcAdiraudravastubhyo jAtatvAd raudratvamasya vivakSitamityadoSaH, tathA zatrujanAdidarzane tacchira kartanAdipravRttAnAM pazuzUkarakuraGgavadhAdipravRttAnAM ca yo raudrAdhyavasAyAtmako bhrukuTIbhaGgAdiliGgo raudro rasaH so'pyupalakSaNatvAdatraiva draSTavyaH, anyathA sa nirAspada eva syAd, ata eva raudrapariNAmavatpu ruSaceSTApratipAdakamevodAharaNaM darzayiSyati, bhItaceSTApratipAdakaM tu tat svata evAbhyUhyamityalaM prasaGgena / hai udAharaNamAha-bhiuDIgAhA, trivalItaraGgitalalATarUpayA bhrakuTyA viDambitaM-vikRtIkRtaM mukhaM yasya tat sambodhanaM he bhRkuTIviDambitamukha ! saMdaSTauSThaH 'ita' iti itazca itazca 'ruhiramAkipaNa'tti vikSipta rudhira ityarthaH, 'hasi' vyApAdayasi pazum, asuro-dAnavastannibha:-tatsadRzAbhImaM rasitaM-zabditaM yasya tatsa*mbodhanaM he bhImarasita ! 'atiraudra' atizayaraudrAkRte! raudro'si-raudrapariNAmayukto'sIti // atha vrIDArasaM hetuto lakSaNatazcAha viNaovayAragujjhagurudAramerAvaikkamuppaNNo / velaNao nAma raso lajjAsaMkAkaraNaliMgo // 10 // velaNao raso jahA-kiM loiakaraNIo lajaNIataraMti lajjayAmutti / vArijjaMmI guruyaNo parivaMdai jaM vahuppottaM // 11 // // 137 // Jain Education India For Private Personel Use Only M ainelibrary.org
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 vinayopacAraguhya gurudAramaryAdAnAM vyatikramaH - sthitilaGghanaM tadutpanno vrIDanako nAma raso bhavati, tatra vinayArddhAnAM vinayopacAravyatikrame ziSTasya pazcAt vrIDA prAdurasti, pazyata mayA kathaM pUjyapUjAvyatikramaH kRta iti, tathA guhyaM - rahasyaM tasya ca vyatikrame'nyakathanAdilakSaNe brIDArasaH prAdurbhavati, tathA guravaH - pUjyAH pitRvyakalA grAhakopAdhyAyAdayastaddAraizca sahAbrahmasevAdilakSaNe maryAdAvyatikrame kRte lajjArasaH prAdurbhavatIti, evamanyo'pi draSTavyaH, kiMlakSaNa ityAha- lajjAzaGkayoH karaNaM vidhAnaM liGgaM yasya sa tathA tatra ziraso'dho'vanamanaM gAtrasaGkocAdikA lajjA, mAM na kacit kazcit kiJcidbhaNiSyatIti sarvatrAbhizaGkitatvaM zaGketi / atrodAharaNaM- 'kiM loiyagAhA, iha kaciddeze'yaM samAcAro, yaduta abhinavavadhvAH khabhartrA yat prathamayonyudbhede kRte zoNitacarcitaM tannivasanaM akSatayoniriyaM na punaragre'pyAsevitAnAcAreti saMjJApanArtha pratigRhaM bhrAmyate, sakalajanasamakSaM ca zvazrUzvazurAdistadIyagurujanaH satItvakhyApanArthaM tadvandata iti, evaM vyavasthite sakhIpurato vadhUrbhaNati - 'kiM loiyakaraNI utti karaNI - kriyA, tatazca laukikakriyAyA-laukikakarttavyAt sakAzAt kimanyallajjanIyataraM ?, na kiJcidityarthaH ityato lajjitA'haM bhavAmi, kimiti ? - yato 'vArejjo' vivAhaH tatra gurujano vandate 'vahuppottaM'ti vadhUnivasanamiti // atha vIbhatsaM hetuto lakSaNataJcAha asuikuNimadudaMsaNasaMjoga bhAsagaMdhaniSphaNNo / nivvea'vihiMsAlakkhaNo raso
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA yA // 138 // Jain Education hoi bIbhatso // 12 // bIbhatso raso jahA - asuimalabhariyanijjharasabhAvaduggaMdhi savvakAlaMpi / dhaNNA u sarIrakaliM bahumalakalu vimuMcati // 13 // azuci - mUtrapurISAdi vastu kuNapaM- zavaH aparamapi yaddurdarzanaM galllAlAdikarAlaM zarIrAdi teSAM saMyogAbhyAsAd-abhIkSNaM taddarzanAdirUpAt tadgandhAca niSpanno bIbhatso raso bhavatIti sambandhaH, kiMlakSaNa ityAha-nirvedazca, akArasya luptasya darzanAdavihiMsA ca tallakSaNaM yasya sa tathA, tatra nirveda:- udvegaH avihiMsA - jantughAtAdinivRttiH iha ca zarIrAderasAratAmupalabhya hiMsAdipApebhyaH kazcinnivartate ityavihiMsA'pi tallakSaNatvenokteti / 'asuI' tyAdyudAharaNagAthA, iha kaJcidupalabdhazarIrAyasAratAkharUpaH prAha - kali:-jadhanyaH kAlavizeSaH kalaho vA tatra sarvAniSTahetutvAt sarvakalahamUlatvAdvA zarIrameva kaliH zarIrakalistaM mUrcchAtyAgena muktigamanakAle sarvathAtyAgena vA dhanyAH kecidvimuJcantIti saNTaGkaH, kathaMbhUtam ? - azucimalabhRtAni nirjharANi-zrotAdivivarANi yasya tattathA sarvakAlamapi khabhAvato durgandhaM, tathA bahumalakaluSamiti, evaM vAcanAntarANyapi bhAvanIyAni // atha hAsyarasaM hetulakSaNAbhyAmAha rUvavayavesabhAsAvivarIavilaMbaNAsamuppaNNo / hAso maNappahAso pagAsaliMgo raso tional vRttiH upakramAdhi0 // 138 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoi // 14 // hAso raso jahA-pAsuttamasImaMDiapaDibuddhaM devaraM paloaMtI / hI jaha thaNabharakaMpaNapaNamiamajjhA hasai sAmA // 15 // rUpavayoveSabhASANAM hAsyotpAdanArtha vaiparItyena yA viDambanA-nivartanA tatsamutpanno hAsyo raso bhavatIti saMyogaH, tatra puruSAdeoSidAdirUpakaraNaM rUpavaiparItyaM, taruNAdevRddhAdibhAvApAdAnaM vayovaiparItyaM, rAjaputrAdervaNigAdiveSadhAraNaM veSavaiparItyaM, gurjarAdestu madhyadezAdibhASAbhidhAnaM bhASAvaiparItyaM, saca kathaMbhUtaH syAdityAha-'maNappahAso'tti manaHpraharSakArI prakAzo-netravAdivikAzakharUpo liGgaM yasya sa tathA, athavA prakAzAni-prakaTAnyudaraprakampanA'dRhAsAdIni liGgAni yasyeti sa tatheti ||14||'paasuttmsii'tyaadi nidarzanagAthA, iha kayAcidbadhvA prasupto nijadevarazcasUryA maSImaNDanena maNDitaH, taM prabuddhaM ca sA hasati, tAM saca hasantImupalabhya kazcitpArzvavartinaM kazcidAmaya prAha-hIti kandarpAtizayadyotakaM vacaH, pazyata bhoH zyAmA | strI yathA hasatIti sambandhaH, kiM kurvatI?-devaraM pralokayantI, kathaMbhUtaM?-'pAsutte'tyAdi, chinnaprarUDhAdivatra hai karmadhArayaH, pUrva prasuptazca asau tato maSImaNDitazcAsau tato'pi prabuddhazca sa tathA taM, kathaMbhUtA?-stanabharakampanena praNataM madhyaM yasyAH sA tatheti // 15 // atha hetuto lakSaNatazca karuNarasakharUpamAha piavippaogabaMdhavahavAhiviNivAyasaMbhamuppaNNo / soiavilaviapamhANarupaNaliMgo madhyaM yasyAH sA maSImaNDitazcAtA , kathaMbhUtaM?- pAvacA, pazyata: anu. 24 Jain Education inalAI For Private Personal Use Only Jainelibrary.org
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo maladhArIyA upakramAdhi0 // 139 // raso karuNo // 16 // karuNo raso jahA-pajjhAyakilAmiayaM bAhAgayapappuacchiaM bahuso / tassa vioge puttiya ! dubbalayaM te muhaM jAyaM // 17 // priyaviprayogavandhavadhavyAdhivinipAtasambhramebhyaH samutpannaH karuNo rasa iti yogaH, tatra vinipAtaH-sutAdimaraNaM sambhramaH-paracakrAdibhayaM, zeSaM pratItaM, kiMlakSaNa ityAha-zocitavilapitapramlAnaruditAni liGgAni-2 lakSaNAni yasya sa tathA, tatra zocitaM-mAnaso vikAraH, zeSaM viditamiti // 16 // 'pajjhAye'tyAdyudAharaNagAthA, atra priyaviprayogabhramitAM bAlAM prati vRddhA kAcidAha-tasya kasyacit priyatamasya viyoge he putrike! durbalakaM te mukhaM jAtaM, kathaMbhUtaM?-'pajjhAyakilAmitayaMti pradhyAtaM-priyajanaviSayamaticintitaM tena klAntaM 'bAhAgayapappuacchiyaMti vASpasyAgatam-AgamanaM tenopaplute-vyApte akSiNI yatra tattathA, bahuza:-abhIkSaNamiti // 17 // atha hetulakSaNadvAreNaiva prazAntarasamudAharati nidosamaNasamAhANasaMbhavo jo pasaMtabhAveNaM / avikAralakkhaNo so raso pasaMtotti NAyavvo // 18 // pasaMto raso jahA-sabbhAvanivigAraM uvasaMtapasaMtasomadiTThIaM / hI jaha muNiNo sohai muhakamalaM pIvarasirIaM // 19 // ee nava kavvarasA battIsA CAKACIRCRACHECACARACARSACARBORE // 139 // Join Education in For Private Personal use only linelibrary.org
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ dosavihisamuppaNNA / gAhAhiM muNiyavvA havaMti suddhA va mIsA vA // 20 // se taM navanAme (sU0 130) PI nirdoSa-hiMsAdidoSarahitaM yanmanastasya yatsamAdhAna-viSayAdyautsukyanivRttilakSaNaM svAsthyaM tasmAtsambhavo yasya sa tathA, prazAntabhAvena-krodhAdiparityAgena yo bhavatIti gamyate, sa prazAnto raso jJAtavya iti ghaTanA, sa cAvikAralakSaNo-nirvikAratAcihna ityrthH18| 'sabbhAve'tyAzudAharaNagAthA, prazAntavadanaM kazcitsAdhumava| lokya kazcitsamIpasthitaM kazcidAzritya prAha-hIti prazAntabhAvAtizayadyotakaH, pazya bho! yathA munermukhakamalaM zobhate, kathaMbhUtaM?-sadbhAvato na mAtRsthAnato nirvikAraM-vibhUSAdhUkSepAdivikArarahitam , upazAntArUpAlokanAdyautsukyatyAgataH prazAntA-krodhAdidoSaparihArato'ta eva saumya dRSTiryatra tattathA, asmAdeva ca pI-1 vrshriikm-upcitopshmlkssmiikmiti||19|| sAmprataM navAnAmapi rasAnAM saMkSepataH kharUpaM kathayannupasaMharannAha -ee navakavva' gAhA, ete nava kAvyarasAH, anantaroktagAthAbhiryathoktaprakAreNaiva 'muNitavyA jJAtavyAH, kathaMbhUtA?-'aliyamuvaghAyajaNayaM niratthayamavatthayaM chalaM duhila mityAdayo'traiva vakSyamANA ye dvAtriMzat sUtradoSAsteSAM vidhiH-viracanaM tasmAt samutpannAH, idamuktaM bhavati-alIkatAlakSaNo yastAvat sUtradoSa uktastena kazcidU raso niSpadyate, yathA-'teSAM kaTataTabhraSTaigajAnAM madabindubhiH / prAvartata nadI ghorA, hastyazva SACREASEX Jain Educatu For Private Personel Use Only Traw.jainelibrary.org
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * anuyo0 rathavAhinI // 1 // ityevaMprakAraM sUtramalIkatAdoSaduSTaM, rasazcAyamadbhutaH, tato'nenAlIkatAlakSaNena sUtradoSe vRttiH maladhA- NAdbhuto raso niSpannaH, tathA kazcidrasa upaghAtalakSaNena sUtradoSeNa nivartyate yathA-'sa eva prANiti prANI, upakrarIyA prItena kupitena ca / vittairvipakSaraktaizca, prINitA yena maargnnaaH||1|| ityAdiprakAraM sUtraM paropaghAtalakSaNado mAdhi0 SaduSTaM, vIrarasazcArya, tato'nenopaghAtalakSaNena sUtradoSeNa vIraraso'tra nivRtta ityevamanyatrApi yathAsambhavaM suutr||14|| doSavidhAnAdrasaniSpattirvaktavyA, prAyovRttiM cAzrityaivamuktaM, tapodAnaviSayasya vIrarasasya prazAntAdirasAnAM ca kacidanRtAdisUtradoSAnantareNApi niSpatteriti / punaH kiMviziSTA amI bhavantItyAha-havaMti suddhA va mIsA vatti sarve'pi zuddhA vA mizrA vA bhavanti, kvacitkAvye zuddha eka eva raso nibadhyate, ka cittu vyAdirasasaMyoga iti bhAva iti gAthArthaH // tadevametairvIrazRGgArAdibhirnavabhirnAmabhiratra vaktumiSTasya zarasasya srvsyaapybhidhaanaannvnaamedmucyte| 'se taM navanAme'tti nigamanam // 130 // atha dazanAmAbhidhAnArthamAha se kiM taM dasanAme?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-goNNe nogoNNe AyANapaeNaM paDivakkhapaeNaM pahANayAe aNAiasiddhateNaM nAmeNaM avayaveNaM saMjogeNaM pamANeNaM / se kiM taM goNNe ?, 2 khamaItti khamaNo tavaitti tavaNo jalaitti jalaNo pavaitti pavaNo, IM // 14 // * * * Jain Education international For Private 3 Personal Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ se taM goNNe / se kiM taM noguNNe ?, akuMto sakuMto amuggo samuggo amuddo samuddo alAlaM palAlaM akuliA sakuliA no palaM asaitti palAso amAivAhae mAivAhae abIavAvae bIavAvae no iMdagovae iMdagove se taM nogoNNe / se kiM taM AyANapaeNaM?, 2 (dhammomaMgalaM cUliA) AvaMtI cAuraMgijaM asaMkhayaM ahAtatthijaM addaija jaNNaijaM purisaijaM (usukArijaM) elaija vIriyaM dhammo maggo samosaraNaM jaMmaiaM, se taM aayaannpennN| gauNAdinAmnAmeva svarUpanirNayArthamAha-se kiM taM guNNe'ityAdi, guNairniSpannaM gauNaM, yathArthamityarthaH, taccAnekaprakAraM, tatra kSamata iti kSamaNa ityetat kSamAlakSaNena guNena niSpannaM, tathA tapatIti tapana ityetattapanalakSaNena guNena nivRttam , evaM jvalatIti jvalana itIdaM jvalanaguNena saMbhUtamityevamanyadapi bhAvanIyam 1 / 'se kiM taM noguNNe' ityAdi, guNaniSpannaM yanna bhavati tannogauNam-ayathArthamityarthaH, "akuMte sakuMte' ityAdi, avidyamAnakuntAkhyapaharaNavizeSa eva sakuntatti pakSI procyata ityayathArthatA, evamavidyamAnamudgo'pi karpUrAdyAdhAravizeSaH samudgaH, aGgulyAbharaNavizeSamudrArahito'pi samudro-jalarAziH, 'alAlaM palAlaM'ti iha lain Education a l For Private Personal Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upakra rIyA mAdhi anuyo0 prakRSTA lAlA yatra tatpalAlaM vastu prAkRte palAlamucyate, yatra tu palAlAbhAvastatkathaM tRNavizeSarUpaM palAlamaladhA- mucyata iti, prAkRtazailImaGgIkRtyAtrAyathArthatA mantavyA, saMskRte tu tRNavizeSarUpaM palAlaM niryutpattikame vocyate iti na yathArthAyathArthacintA saMbhavati, 'auliyA sauliya'tti atrApi kulikAbhiH saha vartamA naiva prAkRte saraliyatti bhaNyate, yA tu kulikArahitaiva pakSiNI sA kathaM sauliyatti?, ityevamihApi praakR||14|| 18|tazailImevAGgIkRtyAyathArthatA, saMskRte tu zakunikaiva sA'bhidhIyata iti kutastacintAsambhavaH?, ityevamanyatrA-18 'pyavirodhataH sudhiyA bhAvanA kAryA, palaM-mAMsamanaznannapi palAza ityAdi tu sugama, navaraM mAtRvAhakAdayo vikalendriyajIvavizeSAH 'se taM noguNNetti nigamanam 2 / 'se kiM taM AyANapaeNa'mityAdi, AdIyatetatprathamatayA uccArayitumArabhyate zAstrAvanenetyAdAnaM taca tatpadaM cAdAnapadaM, zAstrasyAdhyayanoddezakAdezcAdipadamityarthaH, tena hetubhUtena kimapi nAma bhavati, tacca 'AvaMtI'tyAdi, tatra AvaMtItyAcArasya pazcamAdhyayanaM, tatra hyAdAveva 'AvantI keyAvantI tyAlApako vidyata ityAdAnapadenaitannAma, 'cAuraMgijjati etaduttarAdhyayaneSu tRtIyamadhyayanaM, tatra cAdau 'cattAri paramaMgANi, dullahANIha jaMtuNoM' ityAdi vidyate, 'asaMkhayaMti idamapyuttarAdhyayaneSveva caturthamadhyayanaM, tatra ca AdAveva 'asaMkhayaM jIviya mA pamAyae' ityetatpadamasti, tatastenedaM nAma, evamanyAnyapi kAniciduttarAdhyayanAntarvartInyadhyayanAni kAnicittu dazavakAlikasUyagaDAyadhyayanAni svadhiyA bhAvanIyAni 3 / // 14 // Jan Educationinal For Private Personal Use Only Ineiorary.org
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM paDivakkhapaeNaM?, 2 navesu gAmAgaraNagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMvAhasannivesesu saMnivissamANesu asivA sivA aggI sIalo visaM mahuraM kallAlagharesu aMbilaM sAuaM je rattae se alattae je lAue se alAue je subhae se kusuMbhae AlavaMte vivalIabhAsae, se taM paDivakkhapaeNaM / se kiM taM pAhaNNayAe ?, asogavaNe sattavaNNavaNe caMpagavaNe cUavaNe nAgavaNe punnAgavaNe ucchravaNe dakkhavaNe sAlivaNe, se taM paahnnnnyaae| se kiM taM aNAisiddhateNaM?, dhammatthikAe adhammatthikAe AgasatthikAe jIvatthikAe puggalatthikAe addhAsamae, se taM aNAiyasiddhaMteNaM se kiM taM nAmeNaM?, 2 piupiAmahassa nAmeNaM unnAmijai(e), se taMNAmaNaM se kiM taM avayaveNaM?, 2-siMgI sihI visANI dADI pakkhI khurI nahI vaalii| dupaya cauppaya bahupayA naMgulI kesarI kauhI // 1 // pariarabaMdheNa bhaDaM jANijjA mahiliaM nivasaNeNaM / sittheNa doNavAyaM kaviM ca ikkAe gAhAe // 2 // se taM avayaveNaM / PRORISSASARAKARAN For Private Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA upakra // 142 // X vivakSitavastudharmasya viparIto dharmo vipakSastadvAcakaM padaM vipakSapadaM taniSpannaM kiJcinnAma bhavati, yathA vRttiH zRgAlI azivA'pyamAGgalikazabdaparihArArthaM zivA bhaNyate, kiM sarvadA?, netyAha-navesu'ityAdi, tatra asate buddhyAdIn guNAniti grAmaH-pratItaH, Akaro-lohAdyutpattisthAnaM, nagaraM-kararahitaM, khedaM-dhUlImayaprAkAropetaM,AlA mAdhi karbaTa-kunagaraM, maDambaM-sarvato dUravartisannivezAntaraM, droNamukhaM-jalapathasthalapathopetaM, pattanaM-nAnAdezAgatapaNyasthAnaM, taca dvidhA-jalapattanaM sthalapattanaM ca, ratnabhUmirityanye, AzramaH-tApasAdisthAnaM, sambAdhaH-atibahuprakAralokasaGkIrNasthAnavizeSaH, sannivezo-ghoSAdirathavA grAmAdInAM dvandva te ca te sannivezAzcetyevaM yojyate, tatasteSu grAmAdiSu nUtaneSu nivezyamAneSvazivApi sA maGgalArtha zivetyucyate, anyadA tvaniyamaH, tathA ko'pi kadAcitkenApi kAraNavazenAgniH zIto viSaM madhuramityAdyAcaSTe, tathA kalpapAlagRheSu kilAmlazabde samuccArite surA vinazyati ato'niSTazabdaparihArArthamamlaM khAdUcyate, tadevametAni zivAdIni vizeSaviSayANi darzitAni, sAmprataM tvavizeSato yAni sarvadA pravartante tAnyAha-'jo alattae' ityAdi, yo rakto lAkSArasena prAkRtazailyA kanpratyayaH, sa eva razruterlazrutyA alaktaka ucyate, tathA yadeva lAti-Adatte dharati prakSiptaM jalAdi vastu iti nirukterlAbu tadeva alAvu tumbakamabhidhIyate, ya eva ca sumbhakaH zubhavarNakArI sa eva kusumbhakaH, 'AlavaMtetti Alapan-atyartha lapannasamaJjasamiti gamyate, sa kimityAha-vivalIyabhAsae'tti // 142 // bhASakAdU viparIto viparItabhASaka iti, rAjadantAdivat samAsaH, abhASaka ityarthaH, tathA hi subahasambaddha For Private Personal Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ *45 *5*5 * pralapantaM kazcida dRSTvA loke vaktAro bhavanti-abhASaka evAyaM draSTavyo'sAravacanatvAditi, pratipakSanAmatA | yathAyogaM sarvatra bhAvanIyA, nanu ca nogauNAdidaM na bhidyate iti cet, naitadevaM, tasya kuntAdipravRttinimittAbhAvamAtreNaivoktavAda, asya tu pratipakSadharmavAcakatvasApekSatvAditi vizeSaH4 / 'se kiM taM pAhaNNayAe'ityAdi, pradhAnasya bhAvaH pradhAnatA tayA kimapi nAma bhavati, yathA bahuSvazokavRkSeSu stokeSvAmrAdipAdapeSva-2 zokapradhAnaM vanamazokavanamiti nAma, saptaparNAH-saptacchadAstatpradhAnaM vanaM saptaparNavanamityAdi sugama, navarama-18 vApyAha-nanu guNaniSpannAdidaM na bhidyate, naivaM, tatra kSamAdiguNena kSamaNAdizabdavAcyasyArthasya sAmastyena vyAptatvAdatra tvazokAdibhirazokavanAdizabdavAcyAnAM vanAnAM sAmastyena vyApterabhAvAditi bhedaH 5 / 'se kiM taM aNAisiddhateNa'mityAdi, amanaM anto-vAcyavAcakarUpatayA paricchedo'nAdisiddhazvAsAvantazcAnAdisiddhAntastena, anAdikAlAdArabhyedaM vAcakamidaM tu vAcyamityevaM siddhaH-pratiSThito yo'sAvantaH-paricchedastena kimapi nAma bhavatItyarthaH, taca prAgvyAkhyAtArtha dharmAstikAyAdi, eteSAM ca nAnAmabhidheyaM dharmAstikAyAdivastu na kadAcidanyathAtvaM pratipadyate, gauNanAmnastu pradIpAderabhidheyaM dIpakalikAdi parityajatyapi svarUpamityetAvatA gauNanAmnaH pRthagetaduktamiti 6 / 'se kiM taM nAmeNa mityAdi, nAma-pitRpitAmahAdervAcakamabhidhAnaM tena hetubhUtena putrapautrAdinAma bhavati, kiM punastadityAha-'piupiAmahassa nAmeNaM unnAmie'tti pitA ca pitAmahazca tayoH samAhArastasya, athavA pituH pitAmahaH pitRpitAmahastasya vAcakena bandhudattA 45 * 5 Jain Education a l For Private Personal use only Mainelibrary.org
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA- rIyA vRttiH upakramAdhi // 143 // dinAmnA yaH putrAdirunnAmita-utkSiptaH prasiddhiM gata itiyAvat sa eva nAmatadvatorabhedopacArAnnAnA hetubhUtena nAmocyate ityarthaH, pitrAderyadvandhudattAdinAmAsIttatputrAderapi tadeva vidhIyamAnaM nAmnA nAmocyata iti tAtparyam, 'se taM naamennN'| 'se kiM taM avayaveNa'mityAdi, avayavo'vayavina ekadezastena nAma yathA 'siMgI siMhItyAdigAthA, zRGgamasyAstIti zRGgItyAdInyavayavapradhAnAni sarvANyapi sugamAni, navaraM dvipadaMkhyAdi catuSpadaM-gavAdi bahupadaM-karNazRgAlyAdi, atrApi pAdalakSaNAvayavapradhAnatA bhAvanIyA, 'kauhitti kakudaM-skandhAsannonnatadehAvayavalakSaNamasyAstIti kakudI-vRSabha iti, 'pariyara'gAhA parikarabandhena-viziSTanepathyaracanAlakSaNena bhaTa-zUrapuruSaM jAnIyAt-lakSayet, tathA nivasanena-viziSTaracanAracitaparidhAnalakSaNena mahilAM-strI, jAnIyAditi sarvatra sambadhyate, dhAnyadroNasya pAka:-khinnatArUpastaM ca tanmadhyAgahItvA nirIkSitenaikena sikthena jAnIyAda, ekayA ca gAthayA lAlityAdikAvyadharmopetayA zrutayA kaviM jAnIyAd, ayamatrAbhiprAyo-yadA sa nepathyapuruSAdyavayavarUpaparikarabandhAdidarzanadvAreNa bhaTamahilApAkakavizabdaprayogaM karoti tadA bhaTAdInyapi nAmAnyavayavapradhAnatayA pravRttatvAdavayavanAmAnyucyanta iti iha tadupanyAsa iti / / idaM cAvayavapradhAnatayA pravRttatvAt sAmAnyarUpatayA'pravRttAtvAdgauNanAno bhidyata iti 8 / kSaNanAmAditi sarvatra sambadhyate ghAlAlityAdikAvyadharmopetayA mahilApAkakaviza // 143 // se kiM taM saMjoeNaM ?, saMjoge cauvihe paNNate, taMjahA-davvasaMjoge khettasaMjoge For Private Personal Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ MASAMROGROUSNES kAlasaMjoge bhaavsNjoge| se kiM taM davvasaMjoge?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-sacitte acitte miise| se kiM taM sacitte?, 2 gohiM gomie mahisIhi mahisae UraNIhiM UraNIe uddIhiM uTTIvAle, se taM sacitte / se kiM taM acitte ?, 2 chatteNa chattI daMDeNa daMDI paDeNa paDI ghaDeNa ghaDI kaDeNa kaDI, se taM acitte| se kiM taM mIsae ?, 2 haleNaM hAlie sagaDeNaM sAgaDie raheNaM rahie nAvAe nAvie, se taM dvvsNjoge| se kiM taM khittasaMjoge?, 2 bhArahe eravae hemavae eraNavae harivAsae rammagavAsae devakurue uttarakurue puvvavidehae avaravidehae, ahavA mAgahe mAlavae soraTThae marahaTThae kuM. kaNae, se taM khettsNjoge| se kiM taM kAlasaMjoge ?, 2 susamasusamAe susamAe susamadusamAe dusamasusamAe dusamAe dusamadusamAe, ahavA pAvasae vAsArattae saradae hemaMtae vasaMtae gimhae, se taM kAlasaMjoge / se kiM taM bhAvasaMjoge?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-pasatthe a apasatthe a / se kiM taM pasatthe ?, 2 nANeNaM nANI daMsaNeNaM JainEducation For Private & Personal use only w.jainelibrary.org
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakra. mAdhi // 144 // dasaNI caritteNaM carittI, se taM pstthe| se kiM taM apasatthe?, 2 koheNaM kohI mANeNaM mANI mAyAe mAyI loheNaM lohI, se taM apasatthe, se taM bhAvasaMjoge, se taM sNjoennN| saMyogaH-sambandhaH, sa caturvidhaH prajJaptaH, tadyathA-dravyasaMyoga ityAdi, sarva sUtrasiddhameva, navaraM-sacittadravyasaMyogena gAvo'sya santIti gomAnityAdi, acittadravyasaMyogena chatramasyAstIti chatrItyAdi, mizradra-18 vyasaMyogena halena vyavaharatIti hAlika ityAdi, atra halAdInAmacetanatvAd balIvAnAM sacetanatvAnmizradravyatA bhAvanIyA, kSetrasaMyogAdhikAre bharate jAto bharate vA'sya nivAsa iti tatra jAtaH (kA 0507) so'sya nivAsa iti vA'Npratyaye bhArataH, evaM zeSeSvapi bhAvanA kAryA, kAlasaMyogAdhikAre suSamasuSamAyAM jAta iti 'saptamI paJcamyante janerDa' (kA0rU0691) iti Dapratyaye suSamasuSamajaH evaM suSamajAdiSvapi bhAvanIyaM, bhAvasaMyogAdhikAre bhAva:-paryAyaH, sa ca dvidhA-prazasto jJAnAdiraprazastazca krodhAdiH, zeSaM sugamam , idamapi saMyogapradhAnatayA pravRttatvAgauNAdbhidyata iti 9 // se kiM taM pamANeNaM ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-nAmappamANe ThavaNappamANe davappamANe bhaavppmaanne| se kiM taM nAmappamANe?, 2 jassa NaM jIvassa vA ajIvassa SARKARSHAN // 144 // Jain Education in For Private Personal use only linelibrary.org
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 25 Jain Education vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA pamANetti nAmaM kajjai setaM NAmappamANe / atrottaraM - 'pamANe cavvihe ityAdi, pramIyate - paricchidyate vastu nizcIyate'neneti pramANaM nAmasthApanAdravyabhAvakharUpaM caturvidham / atha kiM tannAmapramANaM ?, nAmaiva vastuparicchedahetutvAt pramANaM nAmapramANaM, tena hetubhUtena kiM nAma bhavatIti praznAbhiprAyaH evamanyatrApi bhAvanIyam, atrottaramucyate-yasya jIvasya vA ajIvasya vA jIvAnAM vA ajIvAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayAnAM vA yatpramANamiti nAma kriyate tannAmapramANaM, na tatsthApanAdravyabhAvahetukaM, api tu nAmamAtraviracanameva tatra heturiti tAtparyam / se kiM taM ThavaNappamANe 1, 2 sattavihe paNNatte, taMjahA - Nakkhattadevayakule pAsaMDagaNe ajIviAheuM / AbhippAiaNAme ThavaNAnAmaM tu sattavihaM // 1 // se kiM taM NakkhataNAme ?, 2 kittiAhiM jAe kittie kittiAdivaNe kittiAdhamme kittiAsamme kittideve kittiAdAse kittiAseNe kittiArakkhie rohaNIhiM jAe rohiNie rohiNidine rohiNidhamme rohiNisamme rohiNideve rohiNidAse rohiNiseNe rohi jainelibrary.org
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakramAdhika rIyA // 145 // SASAROSALMANGALSAROSAGACASS Nirakkhie ya, evaM savvanakkhattesu nAmA bhaanniabbaa| etthaM saMgahaNigAhAo-kittiarohiNimigasiraadA ya puNavvasU a pusse a| tatto a assilesA mahA u do phagguNIo a||1|| hattho cittA sAtI visAhA taha ya hoi aNurAhA / jeTTA mUlA puvvAsADhA taha uttarA ceva // 2 // abhiI savaNa dhaNiTA satabhisadA do a hoti bhaddavayA / revaI assiNi bharaNI esA nakkhattaparivADI // 3 // se taM nakkhattanAme / se kiM taM devayANAme ?, 2 aggidevayAhiM jAe aggie aggidipaNe aggisamme aggidhamme aggideve aggidAse aggiseNe aggirakkhie evaM savvanakkhattadevayAnAmA bhANiavvA / etthaMpi saMgahaNigAhAo-aggipayAvai some ruddo aditI vihassaI sappe / piti bhaga ajjama saviA taTTA vAU a iMdaggI // 1 // mitto iMdo niraI AU visso a baMbha vinnhuaa| vasu varuNa ayavivaddhi pUse Ase jame ceva // 2 // se taM devayANAme / se kiM taM kulanAme ?, 2 ugge bhoge rAyapaNe khattiSa ROSASSASSASSASSASS // 145 // Join Education
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ ikkhAge NAte koravve, se taM kulanAme / se kiM taM pAsaMDanAme?, 2-samaNe ya paMDuraMge bhikkha kAvAlie a tAvasae parivAyage, se taM pAsaMDanAme / se kiM taM gaNanAme ?, 2 malle malladinne malladhamma mallasamma malladeve malladAse mallaseNe mallarakkhie, se taM gaNanAme / se kiM taM jIviyanAme ?, 2 avakarae ukuruDae ujjhiae kajavae suppae, se taM jIviyanAme / se kiM taM AbhippAianAme ?, 2 aMbae niMbae bakulae palAsae siNae pilUe karIrae, se taM AbhippAianAme / se taM tthvnnppmaanne| atha kiM tatsthApanApramANaM?, 'sthApanApramANaM saptavidha'mityAdi, 'nakkhatta' gAhA, idamatra hRdayaM-nakSatradevatAkulapASaNDagaNAdIni vastUnyAzritya yatkasyacinnAmasthApanaM kriyate seha sthApanA gRhyate, na punaH 'yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yaca tatkaraNI'tyAdinA pUrva paribhASitasvarUpA, saiva pramANaM, tena hetubhUtena nAma saptavidhaM bhavati, tatra nakSatrANyAzritya yannAma sthApyate taddarzayati-kRttikAsu jAtaH kArtikaH kRttikAbhirdattaH kRttikAdatta evaM kRttikAdharmaH kRttikAzama: kRttikAdevaH kRttikAdAsaH kRttikAsenaH kRttikArakSitaH evamanyAnyapi zabdatvAdadantatA. en Education Internat For Private Personal Use Only T ww.jainelibrary.org
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 146 // Jain Education Int rohiNyAdisaptaviMzatinakSatrANyAzritya nAmasthApanA draSTavyA, tatra sarvanakSatrasaGgrahArthaM 'kattiyArohiNI tyAdi gAthAtrayaM sugamaM, navaramabhIcinakSatreNa saha paThyamAneSu nakSatreSu kRttikAdireva krama ityazvinyAdikramamutsRjyetthameva paThitavAniti, eSAM cASTAviMzatinakSatrANAmadhiSThAtAraH krameNAnyAdayo'STAviMzatireva devatAvi zeSA bhavantyataH kRttikA dinakSatrajAtasya kazcidicchAdivazatastadadhiSThAtRdevatA evAzritya nAmasthApanaM vidhatta ityetaddarzanArthamAha - 'se kiM taM devayANAme' ityAdi, agnidevatAsu jAtaH AgnikaH evamagnidattAdInyapi, nakSatradevatAnAM saGgrahArtham 'aggI' tyAdi gAthAdvayaM tatra kRttikA nakSatrasyAdhiSThAtA agniH, rohiNyAH prajApatiH, evaM mRgaziraHprabhRtInAM krameNa somo rudraH aditiH bRhaspatiH sarpaH pitR bhagaH aryamA savitA tvaSTA vAyuH indrAgniH mitraH indraH niRtiH ambhaH vizvaH brahmA viSNuH vasuH varuNaH ajaH vivarddhiH asya sthAne'nyatra ahirbunaH paThyate, pUSA azvaH yamazcaiveti, 'se taM devatAnAme', / 'se kiM taM kulanAmeM ityAdi, yo yasminnugrAdikule jAtastasya tadevogrAdi kulanAma sthApyamAnaM kulasthApanAnAmocyata iti bhAvArthaH / 'se kiM taM pAsaMDaNAme' ityAdi, iha yena yatpASaNDamAzritaM tasya tannAma sthApyamAnaM pASaNDasthApanAnAmAbhidhIyate, tatra 'niggaMthasakkatAva sageruyaAjIva paMcahA samaNA' iti vacanAnnirgrandhAdipaJcapASaNDAnyAzritya zramaNa ucyate, | evaM naiyAyikAdipASaNDamAzritAH pANDurAGgAdayo bhAvanIyAH, navaraM bhikSurbuddhadarzanAzritaH / 'se kiM taM gaNanAme' ityAdi, iha mallAdayo gaNAH, tatra yo yasmin gaNe vartate tasya tannAma gaNasthApanAnAmocyate iti, malle vRttiH upakra mAdhi0 // 146 // ainelibrary.org
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ malladiNNe ityAdi / 'se kiM taM jIviyAheu'mityAdi, iha yasyA jAtamAtramaMpatyaM mriyate sA lokasthitivaicitryAjAtamAtramapi kizcidapatyaM jIvananimittamavakarAdiSvasyati, tasya cAvakarakaH utkuruTaka ityAdi yanAma kriyate tajjIvikAhetoH sthApanAnAmAkhyAyate, 'suppae'tti yaH sUrNe kRtvA tyajyate tasya sUrpaka eva nAma sthApyate, zeSaM pratItam / 'se kiM taM AbhippAiyanAmeM' ityAdi, iha yat vRkSAdiSu prasiddhaM ambako nimbaka ityAdi nAma dezarUDhyA svAbhiprAyAnurodhato guNanirapekSaM puruSeSu vyavasthApyate tadAbhiprAyikaM sthApanAnAmeti bhAvArthaH / tadetat sthApanApramANaniSpannaM satavidhaM naameti| se kiM taM davvappamANe ?, 2 chavihe paNNatte, taMjahA-dhammatthikAe jAva addhAsamae, se taM dvvppmaanne| ayamatra bhAvArtha:-dharmAstikAyo'dharmAstikAya ityAdIni SaDU dravyaviSayANi nAmAni dravyameva pramANaM tena niSpannAni dravyapramANanAmAni, dharmAstikAyAdidravyaM vihAya na kadAcidanyatra vartanta iti taddhetukAnyucyanta iti tAtparyam / anAdisiddhAntanAmatvenaivaitAni prAguktAnIti ced, ucyatAM, ko doSaH?, anantadharmAtmake vastuni tattaddharmApekSayA'nekavyapadezatAyA aduSTatvAd, evamanyatrApi yathAsambhavaM vaacymiti|| se kiM taM bhAvappamANe ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-sAmAsie taddhiyae dhAue Jain Education For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhA upakramAdhi. rIyA // 147 // niruttie| se kiM taM sAmAsie ?, 2 satta samAsA bhavaMti, taMjahA-daMde a bahuvvIhI, kammadhAraya diggu a / tappurisa avvaIbhAve, ekasese a sattame // 1 // se kiM taM daMde ?, 2 dantAzca oSThau ca dantoSThaM, stanau ca udaraM ca stanodaraM, vastraM ca pAtraM ca vastrapAtram, azvAzca mahiSAzca azvamahiSam , ahizca nakulazca ahinakulaM, se taM daMde samAse / se kiM taM bahuvvIhIsamAse?, 2 phullA imaMmi giriMmi kuDayakayaMbA so imo girI phulliyakuDayakayaMbo, se taM bahuvvIhIsamAse / se kiM taM kammadhArae ?, 2 dhavalo vasaho dhavalavasaho, kiNho miyo kiNhamiyo, seto paDo setapaDo, ratto paDo rattapaDo, se taM kammadhArae / se kiM taM digusamAse ?, 2 tiNi kaDugANi tikaDugaM, tipiNa mahurANi timahuraM, tiNi guNANi tiguNaM, tiNNi purANi tipuraM, tiNNi sarANi tisaraM, tiNi pukkharANi tipukkharaM, tiNNi biMduANi tibiMduaM, tiNNi pahANi tipaha, paMca naIo paMcaNayaM, satta gayA sattagayaM, nava turaMgA navaturaMga, dasa gAmA dasa SCRECRCMCALCCAMGARAMESSAGES // 147 // Jain Education on For Private Personel Use Only W ainelibrary.org
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ EBCALCARICACACHA gAma, dasa purANi dasapuraM, se taM digusmaase| se kiM taM tappurise ?, 2 titthe kAgo titthakAgo, vaNe hatthI vaNahatthI, vaNe varAho vaNavarAho, vaNe mahisovaNamahiso, vaNe mayUro vaNamayUro, se taM tppurise| se kiM taM avvaIbhAve ?, 2 aNugAmaM aNuNaiyaM aNupharihaM aNucariaM, se taM avvaIbhAve samAse / se kiM taM egasese ?, 2 jahA ego puriso tahA bahave purisA jahA bahave purisA tahA ego puriso, jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA jahA bahave karisAvaNA tahA ego karisAvaNo, jahA ego sAlI tahA bahave sAlI jahA bahave sAlI tahA ego sAlI, se taM egasese samAse / se taM saamaasie| bhAvo-yuktArthatvAdiko guNaH, sa eva tadvAreNa vastunaH paricchidyamAnatvAt pramANaM tena niSpannaM-tadAzrayeNa nirvRttaM nAma sAmAsikAdi caturvidhaM bhavatItyatra paramArthaH / tatra se kiM taM sAmAsie' ityAdi, dvayorSahUnAM vA padAnAM samasanaM-saMmIlanaM samAsastena nirvRttaM sAmAsikaM, samAsAzca dvandvAdayaH sapta, tatra samuccayapradhAno dvandvaH, dantAzcauSThau ca dantoSThaM, stanau ca udaraM ca stanodaramiti, prANyaGgatvAt samAhAraH, vastrapAtra Jan Education For Private Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- - vRttiH anuyo0 maladhA- upakramAdhi rIyA // 148 // mityAdau tvaprANijAtivAdazvamahiSamityAdau punaH zAzvatikavairitvAd, evamanyAnyapyudAharaNAni bhAvanI yAni, anyapadArthapradhAno bahuvrIhiH puSpitAH kuTajakadambA yasmin girau so'yaM giriH puSpitakuTajakadambaH,8 OM tatpuruSaH samAnAdhikaraNaH karmadhArayaH, sa ca dhavalazcAsau vRSabhazca dhavalavRSabha ityAdi, saGkhyApUrvo dvigu: trINi kaTukAni samAhRtAni trikaTukam, evaM trINi madhurANi samAhRtAni trimadhuraM, pAtrAdigaNe darzanAdiha paJcapUlItyAdivat striyAmIppratyayo na bhavati, evaM zeSANyapyudAharaNAni bhAvanIyAni, dvitIyAdivibhaktyantapadAnAM samAsastatpuruSaH, tatra tIrthe kAka ivAste tIrthakAkaH 'dhvAkSeNa kSepa' (kAtaM0) iti saptamItatpuruSaH, zeSaM pratItaM, pUrvapadArthapradhAno'vyayIbhAvaH, tatra grAmasya anu samIpena madhyena vA'zanirgatA anugrAmam , evaM nadyAH samIpena madhyena vA nirgatA anunadItyAdyapi bhAvanIyaM, 'sarUpANAmekazeSa ekavibhaktA vityanena sUtreNa samAnarUpANAmekavibhaktiyuktAnAM padAnAmekazeSaH samAso bhavati, sati samAse ekaH ziSyate'nye tu lupyante, yazca zeSo'vatiSThate sa AtmArthe luptasya luptayolatAnAM cArthe vartate, atha ekasya luptasyAtmanazcArthe vartamAnAttasmAt dvivacanaM bhavati, yathA puruSazca puruSazceti puruSI, dvayozca luptayorAtmanazcArthe vartamAnAhahuvacanaM yathA puruSazca 3 puruSAH, evaM bahUnAM luptAnAmAtmanazcArthe vartamAnAdapi bahuvacanaM yathA puruSazca 4 puruSA iti, jAtivivakSAyAM tu sarvatraikavacanamapi bhAvanIyam / ataH sUtramanuzrIyate-'jahA ego purisotti 4 yathaikaH puruSaH, ekavacanAntaH puruSazabda ityarthaH, ekazeSe samAse sati bahvarthavAcaka iti zeSaH, 'tahA bahave // 148 // Jain EducationitTTA For Private Personel Use Only Mainedorary.org.
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ purisatti tathA bahavaH puruSAH, bahuvacanAntaH puruSazabda ityarthaH, ekazeSe samAse sati bahvarthavAcaka iti zeSaH, | yathA caikazeSe samAse bahuvacanAntaH puruSazabdo bahvarthavAcakastathaikavacanAnto'pIti na kazcidvizeSaH, etaduktaM bhavati-yathA puruSazca 3 iti vidhAya ekapuruSazabdazeSatA kriyate tadA yathaikavacanAntaH puruSazabdo bahvAna vakti tathA bahuvacanAnto'pi, yathA bahuvacanAntastathaikavacanAnto'pIti na kazcidekavacanAntabahuvacanAntayorvizeSaH, kevalaM jAtivivakSAyAmekavacanaM bahvarthavivakSAyAM tu bahuvacanamiti / evaM kArSApaNazAlyAdiSvapi bhAvanIyam / ayaM ca samAso dvandvavizeSa evocyate, kevalamekazeSatA'tra vidhIyate ityetAvatA | pRthagupAtta iti lakSyate, tattvaM tu sakalabyAkaraNavedino vidantItyalamativijRmbhitena, gataM sAmAsikam / se kiM taM taddhitae ?, 2 aTTavihe paNNatte, taMjahA-kamme sippasiloe saMjogasamIvao a saMjUho / issaria avacceNa ya taddhitaNAmaM tu aTTavihaM // 1 // se kiM taM kammaNAme ?, 2 taNahArae kaTTahArae pattahArae dosie sottie kappAsie bhaMDaveAlie kolAlie, se taM kammanAme / se kiM taM sippanAme ?, 2 tuNNae taMtuvAe paTTakAre ueTTe baruDe muMjakAre kaTTakAre chattakAre Jain Education a l For Private Personal Use Only jainelibrary.org
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 149 // Jain Education taM vajjhakAre potthakAre cittakAre daMtakAre leppakAre selakAre kohimakAre, sipnA / se kiM taM siloanAme ?, 2 samaNe mAhaNe savvAtihI, se taM siloanAme / se kiM taM saMjoganAme 1, 2 raNNo sasurae raNNo jAmAue raNNo sAle raNNo bhAu raNo bhagiNIvaI, se taM saMjoganAme / se kiM taM samIvanAme ?, 2 girisamIve yaraM giriNayaraM vidisAsamIve NayaraM vedisaM NayaraM bennAe samIve NayaraM bennAyaDa tagarAe samIve yaraM tagarAyaDaM, se taM samIvanAme / se kiM taM saMjUhanAme ?, 2 taraGgavaikkAre malayavaikkAre attANusaTTikAre biMdukAre, se taM saMjUhanAme / se kiM taM IsarianAme ?, 2 rAIsare talavare mADaMbie koDuMbie ibbhe seTTI satthavAhe seNAvaI, se taM IrinAme / se kiM taM avaccanAme ? 2 arihaMtamAyA cakkavahimAyA baladevamAyA vAsudevamAyA rAyamAyA muNimAyA vAyagamAyA, se taM avaccanAme / se taM taddhitae / sekiM taM dhAu 1, 2 bhU sattAyAM parasmaibhASA edha vRddhau sparddha saMharSe gAdhR pratiSThAlipsayorgranthe vRttiH upakra mAdhi0 // 149 // jainelibrary.org
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ XSARA PARISH CHORUS ca bAdhR loDane, se taM dhaaue| se kiM taM niruttie ?, 2 mahyAM zete mahiSaH, bhramati ca rauti ca bhramaraH muhurmuhurlasatIti musalaM kariva lambate ttheti ca karoti kapitthaM ciditikaroti khallaM ca bhavati cikkhallaM UrdhvakarNaH ulUkaH mekhasya mAlA mekhalA, se taM niruttie / se taM bhAvapamANe / se taM pamANanAme / se taM dasanAme / se taM nAme / nAmeti payaM samattaM / (sU0 131) taDitAjAtaM taddhitajam, iha taddhitazabdena tadvitaprAptihetubhUto'rtho gRhyate, tato yatrApi tunnAe taMtuvAe taddhitapratyayo na dRzyate tatrApi taddhetubhUtArthasya vidyamAnatvAttaddhitajatvaM siddhaM bhavati, 'kamme gAhA pAThasiddhA, navaraM zlokaH-zlAghA saMyUtho-grantharacanA, ete ca karmazilpAdayoAstaddhitapratyayasyotpitsonimittIbhavantItyetadbhedAttaddhitajaM nAmASTavidhamucyata iti bhAvaH, tatra karma taddhitajaM 'dosie sottie' ityAdi, dRSyaM paNyamasyeti doSikaH, sUtraM paNyamasyeti sautrikA, zeSaM pratItaM, navaraM bhANDavicAraH karmAsyeti bhANDavaicArikaH, kaulAlAni-mRdbhANDAni paNyamasyeti kaulAlikaH, atra kApi 'taNahArae' ityAdipATho dRzyate, tatra kazcidAha-nanvatra tanhitapratyayo na kazcidupalabhyate tathA vakSyamANeSvapi 'tunnAe taMtuvAe' ityA Jain Education For Private & Personal use only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhi0 // 150 // diSu nAyaM dRzyate tatkimityevaMbhUtanAmnAmihopanyAsaH?, atrocyate, asmAdeva sUtropanyAsAt tRNAni harativahatItyAdikaH kazcidAdyavyAkaraNadRSTastaddhitotpattihetubhUto'thoM draSTavyaH, tato yadyapi sAkSAttaddhitapratyayo nAsti tathApi tadutpattinibandhanabhUtamarthamAzrityeha tannirdezo na virudhyate, yadi taddhitotpattiheturartho'sti tarhi taddhito'pi kasmAnnotpadyata iti cet ? loke itthameva rUDhatvAditi brUmaH, athavA asmAdevAMdyamunipraNItasUtrajJApakAdevaM jAnIyAH-taddhitapratyayA evAmI kecit pratipattavyA iti / atha zilpataddhitanAmocyatevastraM zilpamasyeti vAstrikaH, tantrIvAdanaM zilpamasyeti tAntrikaH, tunnAe taMtuvAe ityAdi pratItam, AkSepaparihArau uktAveva, yAceha pUrva ca kacidvAcanAvizeSe'pratItaM nAma dRzyate taddezAntararUDhito'vaseyam / atha zlAghAtaddhitanAmocyate-'samaNe' ityAdi, zramaNAdIni nAmAni zlAghyeSvartheSu sAdhvAdiSu rUDhAnyato'smAdeva sUtranibandhAt zlAghyArthAstaddhitAstadutpattihetubhUtamarthamAnaM vA atrApi pratipattavyam / saMyogatadvitanAma rAjJaH zvazura ityAdi, atra sambandharUpaH saMyogo gamyate, atrApi cAsmAdeva jJApakAt taddhitanAmatA, citraM ca pUrvagataM zabdaprAbhRtamapratyakSaM ca naH ataH kathamiha bhAvanAkharUpamasmAdRzaiH samyagavagamyate / samIpataddhitanAma girisamIpe nagaraM girinagaram , atra 'adUrabhavazce'tyaNa (pA0 4-2-70) na bhavati, giri-1 nagaramityeva pratItatvAt, vidizAyA adUrabhavaM nagaraM vaidizam ,atra tvadUrabhavazcetyaNa bhavatyeva, itthameva rUDha| tvAditi / saMyUthataddhitanAma 'taraMgavaikkArae' ityAdi, taddhinAmatA cehottaratra ca pUrvavadbhAvanIyA / aizvaryata // 150 // For Private & Personel Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitanAma-rAIsare ityAdi, iha rAjAdizabdanivandhanamaizvaryamavagantavyaM, rAjezvarAdizabdArthastvihaiva pUrva vyAkhyAta eva / apatyataddhitanAma-titthayaramAyA' ityAdi, tIrthakaro'patyaM yasyAH sA tIrthakaramAtA, evamanyatrApi suprasiddhenAprasiddhaM viziSyate, ata eva tIrthakarAdibhirmAtaro vizeSitAH, taddhitanAmatvabhAvanA tathaiva, gataM taddhitanAma / atha dhAtujamucyate-se kiM taM dhAue' ityAdi, bhUrayaM parasmaipadI dhAtuH sattAlakSamANasyArthasya vAcakatvena dhAtujaM nAmeti, evamanyatrApi, abhidhAnAkSarAnusArato nizcitArthasya vacanaM-bhaNanaM niruktaM tatra bhavaM nairuktaM, tacca mayAM zete mahiSa ityAdikaM pAThasiddhameva, tadevamuktaM nairuktaM nAma / tadbhaNane cAvasitaM bhAvapramANanAma, tadavasAne ca samarthitaM pramANanAma, tatsamarthane ca samApitaM gauNAdikaM dazanAma, etairapi ca dazanAmabhiH sarvasyApi vastuno'bhidhAnadvAreNa saGgrahAddazanAmedamucyate, tatsamAptau ca samAptamupakramAntargataM dvitIyaM nAmadvAram , ataH se taM niruttie' ityAdi pazca nigamanAni, nAmadvAraM samAptam // 131 // uktamupakramAntargataM dvitIyaM nAmadvAramatha tadantargatameva kramaprAptaM tRtIyaM pramANadvAramabhidhitsurAha se kiM taM pamANe ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-davvapamANe khettapamANe kAlappamANe bhAvappamANe (sU0 132 ) / se kiM taM davvapamANe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahApaesanipphapaNe a vibhAganipphapaNe a / se kiM taM paesanipphaNNe ? 2 paramANupo anu. 26 // Jain Education ind For Private Personal Use Only P ainelibrary.org
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1964G anuyo maladhA vRttiH upakrame rIyA pramANadvAraM // 15 // ROCUSSAGROCESS ggale dupaesie jAva dasapaesie saMkhijjapaesie asaMkhijapaesie aNaMtapaesie, se taM paesanipphaNNe / se kiM taM vibhAganipphaNNe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-mANe ummANe avamANe gaNime paDimANe / se kiM taM mANe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahAdhannamANappamANe arasamANappamANe a|se kiM taM dhannamANapamANe ?, 2 do asaIo pasaI do pasaIo setiyA cattAri seiAo kulao cattAri kulayA pattho cattAri patthayA ADhagaM cattAri ADhagAi doNo saTTi ADhayAiM jahannae kuMbhe asIi ADhayAiM majjhimae kuMbhe ADhayasayaM ukkosae kuMbhe aTTa ya ADhayasaie vAhe, eeNaM dhaNNamANapamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM dhaNNamANapamANeNaM muttolImukhaiduraaliMdaocArasaMsiyANaM dhaNNANaM dhaNNamANappamANanivittilakkhaNaM bhavai, se taM dhaNNamANapamANe / se kiM taM rasamANappamANe?.2 dhaNNamANappamANAo caubhAgavivaDie abhitarasihAjutte rasamANappamANe vihijjai, taMjahA-causaTriA [caupalapamANA] battIsiA ALSASSAMSROCCASSEKACCOCCASEARCLc 6 // 151 // Jain Education Kall rainelibrary.org
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 solasiA 16 aTubhAiA 32 caubhAiA 64 addhamANI 128 mANI 256 do causaTriAo battIsiA do battIsiAo solasiA do solasiAo aTrabhAiA do aTTabhAiAo caubhAiyA do caubhAiyAo addhamANI do addhamANIo mANI, eeNaM rasamANapamANeNaM kiM paoaNaM ?, 2 eeNaM rasamANeNaM vArakaghaDakakarakakalasiagAgaridaiakaroDiakuMDiasaMsiyANaM rasANaM rasamANappamANanivvittila kkhaNaM bhavai, se taM rasamANapamANe, se taM maanne| 'se kiM taM pamANe' ityAdi, pramIyate-paricchidyate dhAnyadravyAdyaneneti pramANam-asatiprasRtyAdi, athavA idaM cedaM ca kharUpamasya bhavatItyevaM pratiniyatakharUpatayA pratyekaM pramIyate-paricchidyate yattatpramANaM-yathoktameva, yadivA dhAnyadravyAdereva pramitiH-paricchedaH svarUpAvagamaH pramANam , atra pakSe'satiprasRtyAdestaddhetutvAt pramANatA, taca pramANaM dravyAdiprameyavazAcaturvidhaM, tadyathA-dravyaviSayaM pramANaM dravyapramANam, evaM kSetrakAlabhAvapramANeSvapi vAcyam // 132 // 1 kuMDiyaghosaMsiyANaM pra. BAISOGALOSARAS Join Education For Private Personal Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 152 // tatra dravyapramANaM dvividha-pradezaniSpannaM vibhAganiSpannaM ca, tatra pradezA-ekadvivyAdyaNavastairniSpannaM pradeza vRttiH niSpannaM, tatraikapradezaniSpannaH paramANuH, dvipradezanivRtto dvipradezikaH pradezatrayaghaTitastripradezikA, evaM upakrame yAvadanantaiH pradezaiH sampanno'nantapradezikaH, nanvidaM paramANvAdikamanantapradezikaskandhaparyantaM draSyameva, tata- pramANadvAra stasya prameyatvAt pramANatA na yukteti cet, naivaM, prameyasyApi dravyAdeH pramANatayA rUDhatvAt , tathAhi-prasthakAdipramANena mitvA puJjIkRtaM dhAnyAdi dravyamAlokya loke vaktAro bhavanti-prasthakAdirayaM puJjIkRtastiSThatIti, tatazcaikadvitryAdipradezaniSpannatvalakSaNena svasvarUpeNaiva pramIyamANatvAtparamANvAdidravyasyApi karmasAdhanapramANazabdavAcyatA'duSTaiva, karaNasAdhanapakSe tvekadvitryAdipradezaniSpannatvalakSaNaM kharUpameva mukhyatayA pramANamucyate, dravyaM tu tatkharUpayogAdupacArataH, bhAvasAdhanatAyAM tu pramiteH pramANaprameyAdhInatvAdupacArAdeva pramAyaNaprameyayoH pramANatA'vagantavyA, tadevaM karmasAdhanapakSe paramANvAdi dravyaM mukhyatayA pramANamucyate, karaNa-12 bhAvasAdhanapakSayostUpacArata ityadoSaH / idaM ca yathottaramanyAnyasaGkhyopetaiH khagataireva pradezairniSpannatvAt pradezaniSpannamuktaM, dvitIyaM tu khagatapradezAn vihAyAparo vividho viziSTo vA bhAgo bhaGgo vikalpaH prakAra itiyAvattena niSpannaM vibhAganiSpannaM, tathAhi-na dhAnyamAnAdeH khagatapradezAzrayaNena kharUpaM nirUpayiSyate, api tu 'do asaIo pasaItyAdiko yo viziSTaH prakArasteneti / tacca paJcavidhaM, tadyathA-mAnam unmAnam M // 152 // avamAnaM gaNimaM pratimAnaM, punarapi mAnapramANaM dvidhA-dhAnyamAnapramANaM ca rasamAnapramANaM ca, tatra mAnameva CG Jain Education in For Private & Personel Use Only vdainelibrary.org
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANaM mAnapramANaM dhAnyaviSayaM mAnapramANaM dhAnyamAnapramANaM, taca 'do asaIoM ityAdi, aznute tatprabhavatvena samastadhAnyamAnAni vyAmotItyasatiH-avAGmukhahastatalarUpA, tatparicchinnaM dhAnyamapi tathocyate, taddyena niSpannA nAvAkAratAvyavasthApitaprAJjalakaratalarUpA prasUtiH, dve ca prasUtI setikA, sA ca neha prasiddhA gRhyate, mAgadhadezamasiddhasyaivAtra mAnasya pratipipAdayiSitatvAd , ata iyaM tatprasiddhA kAcidavagahaintavyA, catasraH setikAH kuDavA, te catvAraH prasthA, amI catvAra ADhaka ityAdi sUtrasiddhameva, yAvadaSTabhi rADhakazatairnivRtto vAhaH, atrAha ziSyaH-etenAsatyAdinA dhAnyamAnapramANena kiM prayojanaM-kimanena vidhIyate ityarthaH, atrottaraM, etena dhAnyamAnapramANena 'muktolImukhedurAlindApacArisaMzritAnAM' muktolyAdyAdhAragatAnAM dhAnyAnAM dhAnyasya-yanmAnam iyattAlakSaNaM tadeva pramANaM tasya nirvRtti-siddhistasyA lakSaNaM-parijJAnaM bhavati, etAvadatra dhAnyamastIti parijJAnaM bhavatItyarthaH, tatra muktolI-mohA[hAadha upari ca saGkIrNA madhye tvISadvizAlA koSTikA, mukhaM gacyA upari yaddIyate, sumbAdivyUtaM DhazcanakAdi tadidUraM, AlindakaMkuNDulkam apcaari-diirghtrdhaanykosstthaakaarvishessH| rasamAnapramANamAha-se kiM tami'tyAdi, raso-madyAdistadviSayaM mAnameva pramANaM rasamAnapramANaM, kimityAha-dhAnyamAnapramANAt setikAdezcaturbhAgavivarddhitaMcaturbhAgAdhikam abhyantarazikhAyuktaM yad rasamAnaM vidhIyate-kriyate tadrasamAnapramANamucyate, dhAnyasyAdravarUpatvArikala zikhA bhavati, rasasya tu dravarUpatvAnna zikhAsambhavo'to bahiHzikhAbhAvAt dhAnyamAnA Jain Education For Private Personale Only Mainelibrary.org
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ C vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 153 // AAAAAAACHAR caturbhAgavRddhilakSaNayA abhyantarazikhayA yuktatvAcAbhyantarazikhAyuktamityuktaM, tadyathA-catuHSaSTiketyAdi, idamuktaM bhavati-SaDpazcAzadadhikazatadvayapalamAnA mANikAnAma vakSyamANaM rasamAnaM, tasya catuHSaSTitamabhA- upakrame ganiSpannA arthAdeva catuSpalapramANA catuHSaSTikA, evaM mANikAyA eva dvAtriMzattamabhAgavartitvAdaSTapala-16 pramANadvAraM pramANA dvAtriMzikA, tathA mANikAyA eva SoDazabhAgavartitvAt SoDazapalapramANA SoDazikA, tasyA evASTamabhAgavartitvAt dvAtriMzatpalapramANA aSTabhAgikA, tasyA eva caturbhAgavartitvAt catuHSaSTipalamAnA catu AMgikA, tasyA evArddhabhAgavartinI aSTAviMzatyadhikapalazatamAnArddhamANikA, idaM ca bahuSu vAcanAvizeSeSu na dRzyata eva, SaTpaJcAzadadhikazatadvayapalapramANA mANikA, dvAbhyAM catuHSaSTikAbhyAmekA dvAtriMzikA bhavatItyAdi gatArthameva, yAvadetena rasamAnapramANena kiM prayojanam ?, atrottaram-'etena' rasamAnapramANena vArakaghaTakakarakagargarItikakaroDikAkuNDikAsaMzritAnAM rasAnAM-rasasya yanmAnaM tadeva pramANaM tasya nivRttiH-siddhistasyA lakSaNaM-parijJAnaM bhavati, tatrAtIvavizAlamukhA kuNDikaiva karoDikA ucyate, zeSaM pratItaM, kacit 'kalasie'tti dRzyate, tatra laghutaraH kalaza eva kalaziketyabhidhIyate, evamanyadapi vAcanAntarama|bhyUhyam / 'se ta' mityAdi nigamanadvayam / athonmAnamabhidhitsurAha // 153 // se kiM taM ummANe ?, 2 jaNNaM ummiNijai, taMjahA-addhakariso kariso palaM addha ROSAROKARACTERESTEGRECE Jain Education Hella For Private Personel Use Only jainelibrary.org
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAYOPOSAOSTUSSA palaM addhatulA tulA addhabhAro bhAro, do addhakarisA kariso do karisA addhapalaM do addhapalAI palaM paMca palasahaA tulA dasa tulAo addhabhAro vIsaM tulAo bhAro, eeNaM ummANapamANeNaM kiM paoaNaM?, eeNaM ummANapamANeNaM pattAgaratagaracoaakuMkumakhaMDagulamacchaMDiAINaM davvANaM ummANapamANanivittilakkhaNaM bhavai, se taM ummaannpmaanne| unmIyate tadityunmAnam unmIyate aneneti vA unmAnamityAdi, tatra karmasAdhanapakSamadhikRtyAha-jaNaM ummiNijaItyAdi, yadunmIyate-pratiniyatakharUpatayA vyavasthApyate tadunmAnaM, tadyathA-arddhakarSa ityAdi, palamyASTamAMzo'rddhakarSaH, tasyaiva caturbhAgaH karSaH, palasyAI arddhapalamityAdi, sarva mAgadhadezaprasiddhaM sUtrasiddhameva, navaraM palAzapatrakArIpatrAdikaM patraM, cauyao phalavizeSaH, mtsynnddikaa-shrkraavishessH| avamAnaM vivakSurAha se kiM taM omANe ?, 2 jaNaM omiNijjai, taMjahA-hattheNa vA daMDeNa vA dhaNukkeNa 1 paMcuttara pra. tulA palazatamiti tu kozayoH. 2 aguru pra. Jain Education Hora For Private & Personel Use Only How.jainelibrary.org
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 154 // vA jugeNa vA nAliAe vA akkheNa vA musaleNa vA-daMDadhaNUjuganAliA ya akkhamusalaM ca cauhatthaM / dasanAliaM ca rajju viANa omANasaNNAe // 1 // vatthumi hatthamajaM khitte daMDaM dhaNuM ca patthaMmi / khAyaM ca nAliAe viANa omANasaNNAe // 1 // eeNaM avamANapamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM avamANapamANeNaM khAyaciakarakaciyakaDapaDabhittiparikkhevasaMsiyANaM davvANaM avamANapamANanivittilakSaNaM bhavai, se taM avamANe / se kiM taM gaNime ?, 2 jaNNaM gaNijjai, taMjahA-ego dasa sayaM sahassaM dasa sahassAI sayasahassaM dasa sayasahassAI koDI, eeNaM gaNimappamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM gaNimapamANeNaM bhitagabhitibhattaveaNaAyavvayasaMsiANaM davvANaM gaNiyappamANanivittilakkhaNaM bhavai, se taM gnnime| avamIyate-paricchidyate khAtAdhaneneti avamAnaM-hastadaNDAdi, athavA avamIyate-paricchidyate hastAdinA yattadavamAnaM-khAtAdi, tatra karmasAdhanapakSamadhikRtya tAvadAha-jaM 'mityAdi, yadavamIyate khAtAdi tadavamAnaM, kenAvamIyate ityAha-hattheNa vA daMDeNa vA' ityAdi, tatra hasto-vakSyamANakharUpazcaturvizatyaGgula // 154 // kasa Jain Education Internet
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnaH, anenaiva hastena caturbhirhastairniSpannA avamAnavizeSA daNDadhanuryuganAlikA'kSamuzalarUpA SaT saMjJA labhyante, ata evAha - 'daMDa' gAhA, daNDaM dhanuryugaM nAlikAM cAkSaM muzalaM ca karaNasAdhanapakSamaGgIkRtyAvamAnasaMjJayA vijAnIhIti sambandhaH, daNDAdikaM pratyekaM kathaMbhUtamityAha - caturhastaM dazabhirnAlikAbhirniSpannAM rajjuM ca vijAnIhyavamAnasaMjJayeti gAthArthaH / nanu yadi daNDAdayaH sarve caturhastapramANAstahyekenaiva daNDAdyanyataropAdAnena caritArthatvAt kimiti SaNNAmapyupAdAnam ?, ucyate, meyavastuSu bhedena vyApriyamANatvAt, tathA cAha - 'vatthumi' gAhA, vAstuni - gRha bhUmau mIyate'neneti meyaM mAnamityarthaH, luptadvitIyaikavacanatvena hastaM vijAnIhIti sambandhaH, hastenaiva vAstu mIyata iti tAtparyam, kSetre - kRSikarmAdiviSayabhUte caturhastavaMzalakSaNaM daNDameva mAnaM vijAnIhi dhanurAdInAM caturhastatve samAne'pi rUDhivazAddaNDasaMjJAprasiddhenaivAvamAnavizeSeNa kSetraM mIyate iti hRdayaM, pathi mArgaviSaye dhanureva mAnaM, mArgagavyUtAdiparicchedo dhanuHsaMjJAprasiddhenai| vAvamAnavizeSeNa kriyate na daNDAdibhiriti bhAvaH, khAtaM ca-kUpAdinA nAlikayaiva yaSTivizeSarUpayA mIyata iti gamyate, evaM yugAdirapi yasya yatra vyApAro rUDhastasya tatra vAcyaH, yatkathaMbhUtaM hastadaNDAdikamityAhaavamAnasaMjJayopalakSitamiti gAthArthaH / etenAvamAnapramANena kiM prayojanamityAdi bhAvitArthameva, navaraM khAtaM - kUpAdi citaM tviSTikAdi racitaM prAsAdapIThAdi RkacitaM - karapatravidAritaM kASThAdi, kaTAdayaH pratItA eva, parikSepo-bhittyAdereva paridhiH nagaraparikhAdirvA, eteSAM khAtAdisaMsRtAnAmabhede'pi bhedavi Jain Education 79 jainelibrary.org
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA 16 vRttiH upakrame pramANadvAraM // 155 // kalpanayA khAtAdiviSayANAM dravyANAM khAtAdInAmeveti tAtparyam , avamAnameva pramANaM tasya nivRttilakSaNaM bhavatIti, tadetadavamAnamiti nigamanam / 'se kiM taM gaNime' ityAdi, gaNyate-sakhyAyate vastvaneneti gaNimam-ekAdi, athavA gaNyate-saGkhyAyate yattadgaNima-rUpakAdi, tatra karmasAdhanapakSamaGgIkRtyAha-'jaNNa'- mityAdi, gaNyate tadgaNimaM, kathaM gaNyate ityAha-'ekko' ityAdi, etena gaNimapramANena kiM prayojanamityAdi gatArthameva, navaraM bhRtakaH-karmakaro bhRtiH-padAtyAdInAM vRttiH bhaktaM-bhojanaM vetanakaM-kuvindAdinA(dInA) vyUtavastravyatikare'rthapradAnam , eteSu viSaye AyavyayasaMzritAnAM-pratibaddhAnAM rUpakAdidravyANAM gaNimapramANena nivRttilakSaNam-iyattAvagamarUpaM bhavati, tadetadgANimamiti / atha pratimAnapramANaM nirUpayitumAha se kiM taM paDimANe ?, 2 jaNNaM paDimiNijai, taMjahA-guMjA kAgaNI nipphAvo kammamAsao maMDalao suvaNNo, paMca guMjAo kammamAsao kAgaNyapekSayA, cattAri kAgaNIo kammamAsao tiNi nipphAvA kammamAsao evaM caukko kammamAsao kAkaNyapekSayetyarthaH, bArasa kammamAsayA maMDalao evaM aDayAlisaM kAgaNIo maMDalao solasa kammamAsayA suvaNNo evaM causaTThi kAgaNIo suvaNNo, eeNaM paDi // 155 // Jain Education For Private Personal Use Only ainelibrary.org
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANapamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM paDimANapamANeNaM suvaNNarajatamaNimottiasaMkhasilappavAlAINaM davvANaM paDimANappamANanivittilakkhaNaM bhavai, se taM pddimaanne| se taM vibhAganipphaNNe / se taM davvapamANe (sU0 133) mIyate'neneti mAnaM meyasya-suvarNAdeH pratirUpaM-sadRzaM mAnaM pratimAna-gunAdi, athavA pratimIyate taditi dapratimAnaM, tatra guJjA caNoThiyA 1 sapAdA guJjA kAkaNI 2 satribhAgakAkaNyA vibhAgonaguJjAdvayena vA nivRtto niSpAvaH 3, trayo niSpAvAH karmamASakaH 4, dvAdaza karmamASakA eko maNDalakaH 5, SoDaza karmamA8SakA ekaH suvarNaH 6 / amumevArtha kiJcit sUtre'pyAha-paMca guMjAo' ityAdi, paJca guJjA ekaH karmamASakaH,13 athavA catasraH kAkaNya ekaH karmamASakaH, yadivA trayo niSpAvakA ekaH karmamASakaH, idamuktaM bhavati-asya prakAratrayasya madhye yena kenacit prakAreNa pratibhAti tena vaktA karmamASakaM prarUpayatu pUrvoktAnusAreNa, na kazcidarthabheda iti / evaM 'caukko kammamAsao'ityAdi, catasRbhiH kAkiNIbhirniSpannatvAcatuSko yaH karmamASaka iti svarUpavizeSaNamAtramidaM, te dvAdaza karmamASakA eko maNDalakaH, evamaSTacatvAriMzatkAkiNIbhirmaNDalako bhavatIti zeSaH, bhAvArthaH pUrvavadeva, SoDaza karmamASakAH suvarNaH, athavA catuHSaSTiH kAkaNya ekaH suvarNo, bhAvArthaH sa eva, etena pratimAnapramANena kiM prayojanamityAdi gatArtha, navaraM rajataM-rUpyaM maNayaH in Educatan Interna For Private & Personel Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 156 // candrakAntAdayaH zilA-rAjapaTTakaH, gandhapaTa ityanye, zeSaM pratItaM, yAvattadetatpratimAnapramANaM, tadevaM samarthitaM mAnonmAnAdibhedabhinnaM paJcavidhamapi vibhAganiSpannaM dravyapramANaM, tatsamarthane ca samarthitaM dravyapramANam // 133 // atha kSetrapramANamabhidhitsurAha se kiM taM khettapamANe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-paesaNipphaNNe a vibhAgaNipphaNNe a| se kiM taM paesaNipphaNNe ?, 2 egapaesogADhe dupaesogADhe tipaesogADhe saMkhijapa0 asaMkhijjapa0, se taM paesaNipphapaNe / se kiM taM vibhAgaNipphaNNe ?, 2-aMgulavihatthirayaNI kucchI dhaNu gAuaM ca boddhavvaM / joyaNa seDhI payaraM logamaloge'vi a taheva // 1 // se kiM taM aMgule ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-AyaMgule ussehaMgule pamANaMgule / se kiM taM AyaMgule ?, 2 je NaM jayA maNussA bhavaMti tesi NaM tayA appaNo aMguleNaM duvAlasaaMgulAI muhaM navamuhAiM purise pamANajutte bhavai, doNNie purise mANajutte bhavai, addhabhAraM tullamANe purise ummANajutte bhavai,-mANummANapamANajuttA(Naya) lakkhaNavaMjaNaguNehi~ uvveaa| uttamakulappasUA uttamapurisA muNe // 156 // in Education ... . . . For Private BPersonal use Only INMainelibrary.org
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ avvA // 1 // hoMti puNa ahiyapurisA aTThasayaM aMgulANa uvviddhA / chaNNaui ahammapurisA cauttaraM majjhimillA u // 2 // hINA vA ahiyA vA je khalu sarasattasAraparihINA / te uttamapurisANaM avassa pesattaNamuveti // 3 // eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAo do pAyA vihatthI do vihatthIo rayaNI do rayaNIo kucchI do kucchIo daMDaM dhaNU juge nAliA akkha musale do dhaNusahassAi gAuaM cattAri gAuAiM joannN| / idamapi dvividha-pradezaniSpannaM vibhAganiSpannaM ca, tatra pradezA iha kSetrasya nirvibhAgA bhAgAstairniSpannaM pradezaniSpannaM, vibhAgaH-pUrvoktasvarUpastena niSpannaM vibhAganiSpannaM / 'se kiM taM paesanipphaNNe tatraikapradezAvagADhAdyasaGkhyeyapradezAvagADhaparyantaM pradezaniSpannam , ekapradezAdyavagADhatAyA ekAdibhiH kSetrapradezainiSpanna| tvAd atrApi pradezaniSpannatA bhAvanIyA, pramANatA tvekapradezAvagAhitvAdinA khakharUpeNaiva pramIyamAnatvAditi / vibhAganiSpannaM tvaGgulAdi, tadevAha-'aMgulavihatthi' gAhA, aGgulAdikharUpaM ca svata eva zAstrakAro nyakSeNa vkssyti| tatrAGgulakharUpanirdhAraNAyAha-se kiM taM aMgule ityAdi, aGgulaM trividhaM prajJaptaM, tadyathA bhanu. 27 Jain Education a l For Private 3 Personal Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA // 157 // AtmAGgulam utsedhAGgulaM pramANAGgulaM, tatra ye yasmin kAle bharatasagarAdayo manuSyAH pramANayuktA bhavanti teSAM ca sambandhI atrAtmA gRdyate, Atmano'GgulamAtmAGgulam, ata evAha-'je 'mityAdi, ye bharatAdayaH upakrame pramANayuktA yadA bhavanti teSAM tadA svakIyamaGgulamAtmAGgulamucyata iti zeSaH, idaM ca puruSANAM kAlAdibhe- kApramANadvAraM denAnavasthitamAnatvAdaniyatapramANaM draSTavyam, anenaivAtmAGgulena puruSANAM pramANayuktatAdinirNayaM kurva-18 nAha-'appaNo aMguleNaM duvAlase'tyAdi, yadyasyAtmIyamaGgulaM tenAtmano'Ggulena dvAdazAGgulAni mukhaM pramANayuktaM bhavati, anena ca mukhapramANena nava mukhAni sarvo'pi puruSaH pramANayukto bhavati, pratyekaM dvAdazAGgulainevabhimukhairaSTottaraM zatamaGgalAnAM saMpadyate, tatazcaitAvaducchrayaH puruSaH pramANayukto bhavatIti paramArthaH / atha tasyaiva mAnayuktatApratipAdanArthamAha-droNikaH puruSo mAnayukto bhavati, droNI-jalaparipUrNA mahatI kuNDikA tasyAM pravezito yaH puruSo jalasya droNaM pUrvoktasvarUpaM niSkAzayati droNonajalasyonAM vA tAM pUrayati sa droNikaH puruSo mAnayukto nigadyate iti bhAvaH / idAnImetasyaivonmAnayuktatAmAha-sArapudgalaracitatvAt tulAropitaH sanna bhAraM tulayan puruSa unmAnayukto bhavati, tatrottamapuruSA yathoktaiHpramANamAnonmAnaiH anyaizca sarvereva guNaiH sampannA eva bhavantItyetaddarzayannAha-'mANummANa' gAhA, anantaroktakharUpairmAnonmAnapramANairyuktA uttamapuruSAH cakravAdayo muNitavyA iti sambandhaH, tathA lakSaNAni-zasvastikAdIni vyaJjanAni-maSI // 157 // tilakAdIni guNA:-kSAntyAdayastairupetAH, tathottamakulAni-ugrAdIni tatprasUtA iti gAthArthaH // athAtmA Jain Education For Private Personal Use Only H iainelibrary.org
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ SORRECSAMASURASOAS gulenaivottamamadhyamAdhamapuruSANAM pramANamAha-huMti puNa' gAhA, bhavanti punaradhikapuruSA-uttamapuruSAzcakravAdayaH aSTazatamaGgulam uviddhA-unmitA uccaistvena vA, punaHzabdastveSAmevAdhikapuruSAdInAmanekabhe|datAdarzakaH, AtmAGgulenaiva SaNNavatyaGgulAnyadhamapuruSA bhavanti, 'cauruttara majjhamillA utti tenaivAGgalena catu-16 ruttaramaGgulazataM madhyamAH, tuzabdo yathAnurUpazeSalakSaNAdibhAvapratipAdanapara iti gAthArthaH // ye aSTottarazatAkulamAnAddhInA adhikA vA te kiM bhavantItyAha-hINA vA' gAhA, aSTottarazatAGgulamAnAt hInA vA 8. adhikA vA ye khalu khara:-sakalajanAdeyatvaprakRtigambhIratAdiguNAlaGkato dhvaniH sattvaM-dainyavinirmukto mAnaso'vaSTambhaH sAra:-zubhapudgalopacayajaH zArIraH zaktivizeSaH taiH parihInAH santaste uttamapuruSANAmupacitapuNyaprArabhArANAm avazA-anicchanto'pyazubhakarmavazataH preSyatvamupayAnti, svarAdizeSalakSaNavaikalyasahAyaM ca yathoktapramANAddhInAdhikyamaniSTaphalapradAyi pratipattavyaM, na kevalamiti lakSyate, bharatacakravAdInAM khAkulato viMzatyadhikAGgulazatapramANAnAmapi nirNItatvAt, mahAvIrAdInAM ca keSAzcinmatena caturazItyAdyaGgulapramANatvAd, bhavanti ca viziSTAH kharAdayaH pradhAnaphaladAyino, yata uktam-"asthiSvarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM khare cAjJA, sarva sattve pratiSThitam // 1 // " iti gAthArthaH // etenAGgalapramANena SaDaGgalAni pAdaH, pAdasya madhyatalapradezaH SaDaGgalavistIrNaH, pAdaikadezatvAt pAdaH, dvI ca yugmIkRtau pAdau vitastiH, dve ca vitastI raniH, hasta ityarthaH, ranidvayaM kukSiA, pratyekaM kukSidvayaniSpannAstu 564 Jain Education a l
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upakrame pramANadvAra rIyA // 158 // anuyo0 SaT pramANavizeSA daNDadhanuryuganAlikAkSamuzalalakSaNA bhavanti, tatrAkSo-dhUH zeSAzca gatArthAH, dve dhanuHsahasra maladhA-1|gavyUtaM, catvAri gavyUtAni yojanam / eeNaM AyaMgulapamANeNaM kiM paoaNaM?, 2 eeNaM AyaMguleNaM je NaM jayA maNussA havaMti tesi NaM tayA NaM AyaMguleNaM agaDatalAgadahanadIvAvipukkhariNIdIhiyaguMjAliAo sarA sarapaMtiAo sarasarapaMtiAo bilapaMtiAo ArAmujANakANaNavaNavaNasaMDavaNarAIo deulasabhApavAthabhakhAiaparihAo pAgAraahAlayacariadAragopurapAsAyagharasaraNalayaNaAvaNasiMghADagatigacaukkacaccaracaummuhamahApahapahasagaDarahajANajuggagillithillisiviasaMdamANiAo lohIlohakaDAhakaDillayabhaMDamattovagaraNamAINi ajakAliAiM ca joaNAI mavijaMti, se samAsao tivihe paNNatte, taMjahA-sUIaMgule payaraMgule ghaNaMgule, aMgulAyayA egapaesiyA seDhI sUiaMgule, suI sUIguNiyA payaraMgule, payaraM sUie guNitaM ghaNaMgule / eesi NaM bhaMte! sUiaMgulapayaraMgulaghaNaMgu // 158 // Jain Education 2 For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 lANaM kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, savvathove sUiaMgule, payaraMgule asaMkhejaguNe, ghaNaMgule asaMkhijaguNe, se taM aayNgule| gatArtha, navaraM ye yadA manuSyA bhavanti teSAM tadA Atmano'Ggalena svakIyakhakIyakAlasambhavInyavaTahadAdIni mIyanta iti saNTaGkaH, tatra avaTa:-kUpaH taDAgaH-khAnito jalAzayavizeSaH vApyaH-caturasrA jalAzaya|vizeSAH, puSkariNyo-vRttAstA eva puSkaravantyo vA dIrghikAH-sAriNyaH sAriNya eva vakrA guJjAlikA: bhaNyante saraH-khayaMsambhUto jalAzayavizeSa eva sarapaMtiyAutti-patibhirvyavasthApitAni sarAMsi sara:patayaH sarasarapaMtiyAutti-yAsu saraspatiSvekasmAtsaraso'nyatra tato'pi anyatra kapATasaJcArakenodakaM saMcarati tAH sarAsaraHpatayaH bilapatayaH pratItAH mAdhavIlatAdiSu dampatyAdIni yeSvAramanti-krIDanti te ArAmAH puSpaphalAdisamRddhAnekavRkSasaGkulAnyutsavAdI bahujanaparibhogyAnyudyAnAni sAmAnyavRkSajAtiyuktAni nagarAdhyavartIni kAnanAni, athavA strINAM puruSANAM vA kevalAnAM paribhogyAni kAnanAni, yadivA yebhyaH parato bhUdharoSTavI vA tAni sarvebhyo'pi vanebhyaH paryantavartIni kAnanAni, zIrNavRkSakalitAni vA kAnanAni, ekajAtIyavRkSAkIrNAni vanAni, anekajAtIyairuttamaizca pAdapairAkIrNAni vanakhaNDAni, ekajAtIyAnAmitareSAM vA tarUNAM paGkayo vanarAjayaH, santo bhajantyetAmiti sabhA-pustakavAcanabhUmibahujanasamAgamasthAnaM vA adha upari ca samakhAtarUpA khAtikA adhaH saGkIrNopari vistIrNA khAtarUpA tu 5 453 Jain Education a l jainelibrary.org
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAra // 159 // SAMOSTAA SAA RAUX parikhA prAkAropari AzrayavizeSAH ahAlakAH gRhANA prAkArasya cAntare aSTahastavistAro hastyAdisaJcAramArgazcarikA pratolIdvArANAM parasparato'ntarANi gopurANi rAjAnAM devatAnAM ca bhavanAni prAsAdAH utsedhabahulA vA prAsAdAH gRhANi sAmAnyajanAnAM sAmAnyAni vA, zaraNAni tRNamayAvasarikAdIni layanAni-utkIrNaparvatagRhANi giriguhA vA kArpaTikAdyAvAsasthAnaM vA ApaNA-hadAH nAnAhagRhAdhyAsitastrikoNo bhUbhAgavizeSaH zRGgATakaM, sthApanA tripathasamAgamo vA zRGgATakaM trikaM tu tripathasamAgama eva tathA prabhUtagRhAzrayazcaturasro bhUbhAgazcatuSkaM yathA(dvA) catuSpathasamAgamo vA catuSka, catvaraM catuSpathasamAgama eva, SaTpathasamAgamo vA catvaraM, caturmukhadevakulikAdi caturmukhaM mahAna rAjamArgoM mahApathaH itare panthAnaH deva-| kulasabhAdIni padAni kvacidvAcanAvizeSe atraivAntare dRzyante, zakaTa-gaDakAdi ratho dvidhA-yAnarathaH saGgrAmarathazca, tatra saGghAmarathasyopari prAkArAnukAriNI kaTIpramANA phalakamayI vedikA kriyate, aparasya tvasau na bhavatIti vizeSaH, yAnaM-gavyAdi juggatti-gollaviSayaprasiddhaM dvihastapramANaM caturasravedikopazobhitaM jampAnaM, gillitti-hastina upari kollararUpA yA mAnuSaM gilatIva, thillitti-lATAnAM yadaDapallANaM rUDhaM tadanyaviSayeSu thillItyucyate sIyatti-zikSikA kaTAkArAcchAdito jampAnavizeSa: 'saMdamANiya'tti puruSapramANAyAmo jampAnavizeSa eva lohitti-lohI maNDanakAdipacanikA kavillI lohakaDAhitti-lohamayaM bRhatkaDillaM bhANDaM-mRnmayAdibhAjanaM mAtra:-kAMza(sya)bhAjanAdyupakaraNamAtrAyA AdhAravizeSaH upakaraNaM khanekavidhaM SARKAR SEOSEGO // 159 // JainEducation intHA For Private Personal use only Finelibrary.org
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaTapiTakazUrpAdikaM, zeSaM tu yadiha kacitkiJcinna vyAkhyAtaM tatsugamatvAditi mantavyaM / tadevamAtmAGgulenAtmIyAtmIyakAlasambhavIni vastunyadyakAlInAni ca yojanAni mIyante, ye yatra kAle puruSA bhavanti tada|pekSayA'dyazabdo drssttvyH|| idaM cAtmAGgalaM sUcyaGgalAdibhedAt trividhaM, tatra daiyeNAGgalAyatA bAhalyatastvekaprAdezikI nabhapradezazreNiH sUcyaGgulamucyate, etacca sadbhAvato'saGkhyeyapradezamapyasatkalpanayA sUcyAkAravyava-| sthApitapradezatrayaniSpannaM draSTavyaM, tadyathA 000, sUcI sUcyaiva guNitA pratarAGgalam , idamapi paramArthato'sakhyeyapradezAtmakam , asadbhAvatastveSaivAnantaradarzitA tripradezAtmikA sUcistayaiva guNyate, ataH pratyeka pradezatrayaniSpannasUcItrayAtmakaM navapradezasakhyaM saMpadyate, sthApanA::, pratarazca sUcyA guNito dairyeNa viSkambhataH |piNDatazca samasaGkhyaM ghanAGgalaM bhavati, daiyAdiSu triSvapi sthAneSu samatAlakSaNasyaiva samayacaryayA ghana|sveha rUDhatvAt, pratarAGgulaM tu daiya'viSkambhAzyAmeva samaM, na piNDataH, tasyaikapradezamAtratvAditi bhAvaH, idamapi vastuvRttyA'saGkhyeyapradezamAnam asatprarUpaNayA tu sataviMzatipradezAtmakaM, pUrvoktasUcyA anantaroktanavapradezAtmake pratare guNite etAvatAmeva pradezAnAM bhAvAda, eSAM ca sthApanA anantaranirdiSTanavapradezAtmakapatarasyAdha upari ca nava nava pradezAn dattvA bhAvanIyA, tathA ca daiy'visskmbhpinnddaistulymidmaapdyte| 'eesi NaM bhaMte' ityAdinA sUcyaGgulAdipradezAnAmalpabahutvacintA yathAnirdiSTavyAkhyAnusArataH sukhA*baseyaiva, tadetadAtmAGgulamiti / athotsedhAnalanirNayArthamAha khyaM dhanAGgaladezasaGkhyaM saMpayate, syAdezAtmikA sUcistIvara i. * navapradezAntaradarzitA sacyaiva guNita yamadezamapyasalAyatA va XXAAAAAAAAAA%% Jain Education Interion
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA upakrame pramANadvAraM rIyA 3160 // se kiM taM ussehaMgule ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-paramANU tasareNU rahareNU aggayaM ca vAlassa / likkhA jUA ya javo aTTaguNavivaDiA kamaso // 1 // se kiM taM paramANU?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vavahArie a, tattha NaM je se suhume se Thappe, tattha NaM je se vavahArie se NaM aNaMtANatANaM suhumapoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM vavahArie paramANupoggale niphajai, se NaM bhaMte! asidhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejjA ?, hantA ogAhejA, se NaM tattha chijjeja vA bhijjeja vA ?, no iNadve samaDhe, no khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhaMmajjheNaM vIivaejjA?, haMtA viivaejjA, se NaM bhaMte! tattha DahejjA ?, no iNaDhe samaTe, no khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte! pukkharasaMvadRgassa mahAmehassa majjhaMmajjheNaM vIivaejjA?, haMtA vIivaejjA, se NaM tattha udaulle siA ?, no iNaTe samaTe, No khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte! gaMgAe mahANaIe paDisoyaM havvamAgacchejjA?, haMtA havvamAga // 16 // Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ cchejjA, se NaM tattha viNighAyamAvajjejjA ?, no iNaTe samaDhe, No khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte! udagAvattaM vA udagabiMduM vA ogAhejjA ?, haMtA ogAhejA, se NaM tattha kucchejjA vA ? pariyAvajjeja vA ?, No iNaTe samaTe, no khalu tattha satthaM kamai,-satyeNa sutikkheNavi chittuM bhettuM ca jaM kira na sakA / taM paramANuM siddhA va yaMti AI pamANANaM // 1 // | utsedhaH-'aNaMtANaM suhamaparamANupoggalANa'mityAdikrameNocchrayo vRddhinayanaM tasmAjAtamaGgulamutsedhAGgulam , athavA utsedho-nArakAdizarIrANAmuccaistvaM tatsvarUpanirNayArthamaGgulamutsedhADalaM, tacca kAraNasya paramANunasareNvAderanekavidhatvAdanekavidhaM prajJaptaM, tadeva kAraNAnekavidhatvaM darzayati-tadyathetyAdi, 'paramANU' ityAdigAthAM sUtrakRt khayameva vivarISurAha-se kiM taM paramANU ityAdi, paramANurdvividhaH prajJaptaH-sUkSmo vyAvahArikazca, tatra sUkSmastatsvarUpAkhyAnaM prati sthApyaH, anadhikRta ityarthaH, 'se kiM taM vavahArie' ityAdi, nanu kiyadbhiH sUkSmaineM-13 zvayikaparamANubhireko vyAvahArikaH paramANuniSpadyate?, atrottaram, 'anaMtANa'mityAdi, anantAnAM sUkSmaparamANupudgalAnAM sambandhino ye samudAyAH-dvayAdisamudAyAtmakAni vRndAni teSAM yAH samitayo-bahUni mIla-IN nAni tAsAM samAgamaH-saMyoga ekIbhavanaM samudayasamitisamAgamaH, tena vyAvahArikaparamANupudgala eko ni khayameva vivarIpurAsthApyA, anadhikRta ityathaH, anottaram, 'anaMtANAmalA samitayo-bahUni mAna Jain Education a l For Private 3 Personal Use Only ANMainelibrary.org
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 drapadyate, idamuktaM bhavati-nizcayanayaH-"kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho vRttiH maladhA- dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // " ityAdilakSaNasiddhaM nirvibhAgameva paramANumicchati, yastvetairanekairjAyate taM sAM upakrame rIyA zatvAt skandhameva vyapadizati, vyavavahArastu tadanekatAniSpanno'pi yaH zastracchedAgnidAhAdiviSayo na bhavati pramANadvAraM tamadyApi tathAvidhasthUlatA'pratipatteH paramANutvena vyavaharati, tato'sau nizcayataH skandho'pi vyavahAranayamatena // 161 // vyAvahArikaH paramANuruktaH, na ca vaktavyam-ayaM tarhi zastracchedAdiviSayo bhavati, yatastaniSedhArthameva praznamutpAtayati-se NaM bhaMte!' ityAdi, sa bhadanta! vyAvahArikaparamANuH kadAcit asiH-kha taddhArAM vA kSuronApitopakaraNaM taddhArAM vA avagAheta-AkrAmeda ?, atrottaraM, 'hantAvagAheteti' hanteti komalAmantraNe abhyupagamadyotane vA avagAheteti ziSyapRSTArthasyAbhyupagamavacanaM, punaH pRcchati-sa tatrAvagADhaH saMzchidyeta vAdvidhA kriyeta bhidyeta vA-anekadhA vidAryeta sUcyAdinA vastrAdivadvA sacchidraH kriyate ?, uttaramAha-nAyamathe: samathe:, naitadevamiti bhAvaH, atropapattimAha-na khala tatra zastraM kAmati, idamuktaM bhavati-yadyapyanantai: paramANubhiniSpannAH kASThAdayaH zastracchedAdiviSayA dRSTAstathApyanantakasyApyanantabhedatvAt tAvatpramANenaiva paramANvanantakena niSpanno'sau vyAvahArikaH paramANuAhyo yAvatpramANena niSpanno'dyApi sUkSmatvAnna zastracchedAdiviSayatAmAsAdayatIti bhaavH| punarapyAha-sa bhadantAgnikAyasya-vahemadhyamadhyena-antare vyati- 18 // 161 // bajeda-gacchet ?, hantetyAdyuttaraM pUrvavat, navaraM zastramihAgnizastraM grAhyaM, punaH pRcchati-se NaM bhaMte! pukkhale' SECREENSTRUARY Jain Education in XMainelibrary.org
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ parvavadbhAvanIyaM, navaraM pukAnta dvitIyasyAdI sakA kSIrodastRtIyo bhUmirU AMROSAROSCOURSECANCHA tyAdi, idamapi sUtraM pUrvavadbhAvanIyaM, navaraM puSkarasaMvartasya-mahAmeghasyeyaM prarUpaNA-ihotsarpiNyAmekaviMzativarSasahasramAne duSamaduSSamAlakSaNe prathamAraketikrAnte dvitIyasyAdI sakalajanasyAbhyudayAthai krameNAmI paJca mahAmeghAH prAdurbhaviSyanti, tadyathA-puSkalasaMvartaka udakarasaH prathamaH dvitIyaH kSIrodastRtIyo ghRtodazcaturthI'mRtodaH paJcamo rasodaH, tatra puSkalasaMvarto'sya bharatakSetrasya puSkalaM-pracuramapi sarvamazubhAnubhAvaM bhUmirUkSatAdAhAdikaM prazastodakena saMvartayati-nAzayati, evaM zeSameghavyApAro'pi prathamAnuyogAdavagantavyaH, 'udaulle siyatti udakenAH syAdityarthaH, zastratA cAtrodakasyAvaseyA, 'se NaM bhaMte! gaMgAe' ityAdi, gaGgAyA mahAnadyAH pratizroto havyaM-zIghramAgacchet, pUrvAbhimukhe gaGgApravAhe vahati sati pazcimAdyabhimukhaH sa Agacchet tanmadhyeneti bhAvaH, 'viNihAya mityAdi, vinighAtaH-tatsrotasi pratiskhalanaM tamApadyeta-prApnuyAt, zeSa pUrvavat, 'se NaM bhaMte! udagAvatta'mityAdi, udakAvartodakabindomadhye avagAhya tiSThedityarthaH 1, sa ca tatrodakasamparkAt kuthyedvA-pUtibhAvaM yAyAt paryApadyeta vA-jalarUpatayA pariNamedityarthaH, zeSaM tathaiva, pUrvoktamevArtha saMkSepataH prAha-'sattheNa' gAhA gatArthA, navaraM lakSaNamevAsyedamabhidhIyate, na punastaM ko'pi chettuM bhettumArabhate ityetat kilazabdena sUcayati, siddhatti-jJAnasiddhAH kevalino, na tu siddhAH siddhigatAH, teSAM vdnsyaasmbhvaaditi| aNaMtANaM vavahAriaparamANupoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA usaNhasa CARRA%%%-54 Jain Education For Private & Personel Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 162 // hiA i vA saNhasahiA i vA uDDhareNU i vA tasareNU i vA rahareNU i vA, aTTha usaNhasaNhiAo sA egA saNhasaNhiA, aTTha sahasaNhiAo sA egA uDDhareNU, aTTa uDDareNuo sA egA tasareNU, aTTa tasareNUo sA egA rahareNU, aTTha rahareNUo devakuruuttarakurUNaM maNuANaM se ege vAlagge, aTTa devakuruuttarakurUNaM maNuANa vAlaggA harivAsarammagavAsANaM maNuANaM se ege vAlagge, aTTa harivassarammagavAsANaM maNussANaM vAlaggA hemavayaheraNNavayANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTTa hemavayaheraeNavayANaM maNussANaM vAlaggA puvvavidehaavaravidehANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTTa puvvavidehaavaravidehANaM maNussANaM vAlaggA bharahaeravayANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTTha bharaheravayANaM maNussANaM vAlaggA sA egA likkhA, aTTha likkhAo sA egA jUA, aTTha jUAo ege javamajhe, aTTha javamajhe se ege aMgule / eeNaM aMgulANapamANeNaM cha aMgulAI pAdo bArasa aMgulAI vihatthI cauvIsaM aMgulAI ra // // 16 // For Private & Personel Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaNI aDayAlIsaM aMgulAI kucchI channavai aMgulAI se ege daMDe i vA dhaNU i vA juge i vA nAliA i vA akkhe i vA musale i vA, eeNaM dhaNuppamANeNaM do dhaNusahassAI gAuaM cattAri gAuAiM joaNaM / eeNaM ussehaMguleNaM kiM paoaNaM?, eeNaM ussehaMguleNaM NeraiatirikkhajoNiamaNussadevANaM sarIrogAhaNA mavijati / anantAnAM vyAvahArikaparamANupudgalAnAM samudayasamitisamAgamena yA paramANuteti gamyate, sA ekA atizayena zlakSNA zlakSNazlakSNA saiva zlakSNazlakSiNakA, uttarapramANApekSayA ut-prAbalyena zlakSNazlakSiNakA utzlakSNazlakSNikA, itizabdaH kharUpapradarzane, vAzabda uttarApekSayA samuccaye, evaM zlakSNazlakSNiketi vA ityAdiSvapi vAcyam, ete cotlakSNazlakSNikAdayo yadyapi yathottaramaSTaguNatvena pratipAdayiSyante tathApi pratyekamanantaparamANuniSpannatvasAmyaM na vyabhicarantyataHprathamaM nirvizeSitamapyuktaM 'sA egA usaNhasaNhiyAivA' ityAdi, prAktanapramANAdaSTaguNatvAdUrdhvareNvapekSayA tvaSTamabhAgavartitvAt zlakSNazlakSNiketyucyate, khataH parato vA UrdhvAdhastiryakcalanadharmA reNurUrdhvareNuH, etAni cotlakSNazlakSiNakAdIni trINi padAni 'paramANU tasareNU' ityAdigAthAyAM anuktAnyapyupalakSaNatvAd draSTavyAni, trasyati-paurastyAdivAyuprerito gacchati yo reNuH anu. 28 Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upakrame pramANadvAraM rIyA // 163 // anuyo. sa trasareNuH, rathagamanotkhAto reNU rathareNuH, vAlAgralikSAdayaH pratItAH, devakurUttarakuruharivarSaramyakAdinivAmaladhA-1 simAnavAnAM kezasthUlatAkrameNa kSetrazubhAnubhAvahAnirbhAvanIyA, zeSaM nirNItArthameva, yAvat NeraiANaM bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA paNNatA?, goyamA! duvihA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijjA ya uttaraveuvviA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA NaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM paMca dhaNusayAI, tattha NaM jA sA uttaraveuviA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM dhaNusahassaM, rayaNappahAe puDhavIe neraiANaM bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA paNNattA ?, go0! duvihA papaNattA, taMjahA-bhavadhAraNijjA ya uttaraveuviA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhijjaibhAgaM ukkoseNaM satta dhaNUiM tiNNi rayaNIo chacca aMgulAI, tattha NaM jA sA uttaraveuviA sA jahanneNaM aMgulassa saMkhejaibhAgaM ukoseNaM paNNarasa dhaNa donni rayaNIo bArasa aMgulAI, sakkarappahApuDhavIe NeraiANaM // 163 // Jain Education in For Private Personel Use Only lainelibrary.org
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paNNattA?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-bhavadhA0 uttarave0, tattha NaM jA sA0 sA ja0 aMgulassa a0 ukkoseNaM paNNarasa dhaNUI duNNi rayaNIo bArasa aMgulAI, tattha NaM jA sA uttaraveuvviA sA jahanneNaM aM. gulassa saMkhejaibhAgaM ukkoseNaM ekatIsaM dhaNUI ikkarayaNI a, vAluappahApuDhavIe NeraiyANaM bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA pa0, go0! duvihA paNNattA, taMjahAbhavadhA0 uttarave0, tattha NaM jA sA bhava0 sA ja0 aMgulassa a0 ukkoseNaM ekatIsaM dhaNUiM ikkarayaNI a, tattha NaM jA sA uttara0 aMgulassa saMkhejaibhAgaM ukkoseNaM bAsaTTi dhaNUiM do rayaNIo a, evaM savvAsiM puDhavINaM pucchA bhANiyavvA, paMkappahAe puDhavIe bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM bAsahi dhaNUiM do rayaNIo a. uttarave0 jahanneNaM aM0 saM0 ukkoseNaM paNavIsaM dhaNUsayaM, dhUmappahAe bhavadhA0 aMgula0 a0 ukkoseNaM paNavIsaMdhaNusayaM, uttarave0 aMgulassa saMkhe0 ukkoseNaM aDDAijAiM CARRAKAR in Education International For Private Personel Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakrame pramANadvAraM rIyA // 164 // dhaNUsayAiM, tamAe bhavadhAraNijjA0 aMgulassa asaM0 ukkoseNaM aDDAijAiM dhaNUsayAiM, uttarave0 aMgulassa saM0 ukkoseNaM paMca dhaNUsayAI, tamatamAe puDhavIe neraiyANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijjA ya uttarave0, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM paMca dhaNusayAI. tattha NaM jA sA uttaraveuvviA sA jahannaNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM dhnnushssaaii| asurakumArANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0?, go0! duvihA paM0 taM0-bhavadhAraNijjA uttaraveuvviA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahanneNaM aM0 a0 ukkoseNaM satta rayaNIo, uttaraveuvviA sA jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM joyaNasayasahassaM, evaM asurakumAragameNaM jAva thaNiyakumArANaM bhANiavvaM / avagAhante-avatiSThante jIvA asyAmityavagAhanA-nArakAditanusamavagADhaM kSetraM nArakAditanureva vA, yadyanenotsedhAGgulena nArakAdInAM zarIrAvagAhanA mIyate tarhi bhadanta! nArakANAM tAvat 'ke mahAliyA ki- yanmahatI kiM mahattvopetA kiyatItyarthaH, zarIrasyAvagAhanA zarIrameva vA avagAhanA bhavadbhiranyaizca tIrthakaraiH 164 // in Education International For Private & Personel Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadevamanujAsurAyAM parSadi prajJaptA-prarUpitA?, atra bhagavAn gautamamAmavyottaramAha-gautama! dvividhA-dviprakArA prajJaptA, tadyathA-bhavadhAraNIyA cottaravaikriyA ca, nanu zarIrAvagAhanAyAH pramANe pRSTe tadvaividhyala-14 kSaNabhedakathanamaprastutamiti cet, naivaM, tatpramANakathanAGgatvAttasya, na hi vilakSaNapramANayuktena bhedadvayana vyavasthitAyA avagAhanAyAstadbhedakathanamantareNa pratiniyataM kiJcitpramANaM prarUpayituM zakyate, bhedopanyAse tu pratibhedaniyataM tatkathyata iti bhAvaH, tatra bhave-nArakAdiparyAyabhavanalakSaNe AyuHsamAptiM yAvatsatataM dhriyate yA sA bhavadhAraNIyA, sahajazarIragatetyarthaH, yA tu tadhaNottarakAlaM kAryamAzritya kriyate sA uttaravaikriyA, tatra bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgulAsakhyeyabhAgamAtrA utpadyamAnAnAM, utkRSTA tu paJcadhanuHzatamAnA saptamapRthivyAm, uttaravaikriyA tvAdyasamaye'pyanulasya saGkhyeyabhAga eva bhavati, tathAvidhaprayatnAbhAvato'saGkhyeyasya bhAgasya kartumazakyatvAditi bhAvaH, utkRSTA tu dhanuHsahasrapramANA saptamapRthivyAmeva, oghato nArakANAM zarIrAvagAhanAmAnaM pratipAdya tadeva vizeSato nirUpayitumAha-'rayaNappahA puDhavI' ityAdi, sUtrasiddhameva, navaramutkRSTAvagAhanA sarvAkhapi pRthivISu vakIyakhakIyacaramaprastaTeSu draSTavyA, bhavadhAraNIyAyAzcotkRSTAyAH sakAzAduttaravaikriyA sarvatra dviguNA'vaseyA, tadevaM-neraiyA asurAI puDhavAI bediyAdao tahaya / paMceMdiyatiriyanarA vaMtara joisiya vemANI // 1 // ' iti samayaprasiddhacaturvizatidaNDakasyAdyapade'vagAhanA 1 nairayikA asurAdayaH pRthivyAdayaH dvIndriyAdayastathA ca / paJcendriyAstiryazcI narA vyantarA jyotiSkA vaimAnikAH // 1 // in Education Internal For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 165 // Jain Education mAnaM nirUpitaM / sAmpratamasurAdipade tanmAnaM nirUpayitumAha- 'asurakumArANaM bhaMte! ke mahAliye' tyAdi sarva pAThasiddhaM, navaram - uttaravaikriyAvagAhanA'trApi jaghanyA aGgulasya sasyeyabhAga eva, utkRSTA tu dazasvapi nikAyeSu yojanazatasahasramAnA, anye tvAhuH - nAgakumArAdinavanikAyeSUtkRSTA'sau yojana sahasramAnaiveti / atha pRthivyAdipade'vagAhanAmAnamAha puDhavikAiANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0 ?, go0 ! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNavi aM0, evaM suhumANaM ohiANaM apajjattagANaM pajjattagANaM ca bhANiavvaM, evaM jAva bAdaravAukA iyANaM pajjattagANaM bhANiavvaM, vaNassaikAiANaM bhaMte! ke mahA0 paM0 ?, go0 ! jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM sAtiregaM joyaNasahassaM, suhumavaNassaikAiyANaM ohiANaM apajjattagANaM pajjattagANaM tihaMpi jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNavi aMgulassa a0, bAdaravaNassaikAiyANaM jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNaM sAtiregaM joyaNasahassaM, apajattagANaM ja0 aMgulassa asaM0 ukkoseNavi aMgulassa a0, pajjattagANaM jahanneNaM aMgulassa a0 ukko vRttiH upakrame pramANadvAraM // 165 // Jainelibrary.org
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Attro seNaM sAtiregaM joaNasahassaM / beiMdiANaM pucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM bArasa joaNAI, apajjattagANaM jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgulassa a0, pajattagANaM ja0 aMgulassa saM0 ukkoseNaM bArasa joaNAI / teiMdiANaM pucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNaM tiNNi gAuAiM, apajjattagANaM jahanneNaM aMgulassa a. ukkoseNavi aMgu0, pajjattagANaM jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM tiNNi gaauaaii| cauridiANaM pucchA, go! jahannaNaM aMgulassa a0, ukkoseNaM cattAri gAuAiM, apajjattagANaM jahanneNaM ukkoseNavi aMgulassa a0, pajattagANaM ja0 aMgula0 saM0 ukkoseNaM cattAri gaauyaaiN| ihaudhikapRthivIkAyikAnAM prathamamavagAhanAmAnaM nirUpyate 1 tatasteSAmevaughataH sUkSmANAM 2 tataH sUkSmANAmapyaparyAptAnAM 3 tathA paryAptAnAM 4 tata audhikabAdarANAM 5 tato'mISAmevAparyAptavizeSitAnAM 6 tathA paryApta vizeSitAnAM 7 teSu ca saptakhapi sthAneSu pRthivIkAyikAnAmaGgulAsaGkhyeyabhAga evAvagAhanA, kintvasaGkhyeyakasya asaGkhyeyabhedatvena tasyApi tAratamyasambhavAt jaghanyotkRSTatAvicAro na virudhyate, evamase + s Jain Education Intel For Private & Personel Use Only S ainelibrary.org
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 16 // upakrame pramANadvAra jovAyuvanaspatiSvaGgalAsaGkhyeyabhAgAvagAhIni yathoktAni sapta sapta sthAnAni vAcyAni, navaramaudhikabAdaravanaspatiSu paryApteSu ca teSu jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgarUpA, utkRSTatastu samudragotIrthAdigatapadmanAlAdyAzritya sAtirekayojanasahasramAnA avagAhanA draSTavyA, abrAha-nanu yadItthaM bhedato'vagAhanA cintyate tadA nArakAsurakumArAdiSvapyaparyAptaparyAptabhedataH kasmAdasau na proktA?, satyaM, kintu te labdhitaH sarve'pi paryAptA eva bhavanti, ato'paryAptatvalakSaNasya prakArAntarasya kila tatrAsambhavAnna bhedatastacintA, vicitratvAdvA sUtragaterityalaM vistareNa / atha dvIndriyAdipade avagAhanAmAnamAha-tatraughikadIndriyANAM aparyAptAnAM payAptAnAM ceti sthAnatraye avagAhanA'tra cintyate, eteSu bAdaratvasyaiva sadbhAvAt, sUkSmatvAbhAvato na taccintAsambhavaH, dvAdaza ca yojanAni zarIrAvagAhanA svayambhUramaNAdizaGkAdInAmavaseyA, evaM trIndriyeSvapi sthAnatraye avagAhanA bhAvanIyA, navaraM gavyUtatrayaM zarIrAvagAhanA bahirdIpavartikarNazRgAlyAdInAmavagantavyA, evaM caturindriyeSvapi, navaraM gavyUtacatuSTayaM zarIramAnaM bahirdIpavartinAM bhramarAdInAm / atha pazcendriyatiryakapade'vagAhanAM nirUpayitumAha paMceMdiyatiri0 mahAliA0 paM0?, go0! jahanneNaM aM0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, jalayarapaMcidiyati0 pucchA, go0! evaM ceva, saMmucchimajalayarapaMciMdiyati. pucchA, go0 ! -%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% // 16 // %%% in Education interna For Private & Personel Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education jahanneNaM aMgu0 a0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, apajattagasaMmucchimajalayara paMciMdiyapucchA, jahanneNaM aMgulassa asaMkhijjaibhAgaM ukkoseNavi aMgulassa a0 pajjattagasaMmucchimajalayara0 pucchA, go0 ! jahanneNaM aM0saM0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, gabbhavakkaMtiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa asaMkhijjaibhAgaM ukkoseNaM joyaNasahassaM, apajattagagabbha0 ja0 go0 ! jaha0 aMgu0 a0 ukkoseNavi aMgu0 a0, pajjattagagabbhavakkaMtiajalayarapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM joaNasahassaM, cauppayathalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNaM cha gAuAI, saMmucchimacauppayathalayarapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM gAuapuhutaM, apajjatagasaMmucchimaca uppayathalayarapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgu0 a0, pajjattagasaMmucchimacauppayathalayarapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa saM0 ukko0 gAuapuhuttaM, gagbhavakaMtiacauppayathalayarapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa a0 ukko0 cha gAuAI, jainelibrary.org
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 167 // Jain Education apajjattagagabbhavakaMtiacauppayathalayarapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgulassa asaM0, pajjattagagabbhavatiacauppayathalayarapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa saM0 ukko0 cha gAuAIM, uraparisappathalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jaha0 aMgu0 asaM0 ukkose0 joaNasahassaM, saMmucchimauraparisappathalayarapucchA, go0 ! jaha0 aMgula0 asaMkhe0 ukko0 joaNapuhuttaM, apajjattagasaMmucchimauraparisappathalayarapucchA, go0 ! jaha0 aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgula0 asaM0, pajjattagasammucchimauraparisappathalayarapucchA, go0! jaha0 aMgu0 saMkhe0 ukkoseNaM joaNapuhuttaM, gabbhavakkaMtiyauraparisappathalayarapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgu0 asaM0 ukko0 joaNasahassaM, apajjattagagabbhavakkaMtiyauraparisappathalayarapucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aM0 asaM0, pajjattaMgagabbhavakaMtiyaurapa0 pucchA, go0 ! jahanneNaM aMgu0 saMkhejaibhAgaM ukoseNaM joaNasahassaM, bhuaparisappathalayarapaMciMdiyANaM pucchA, go0 ! jaha0 aMgu0 a0 vRttiH upakrame pramANadvAraM // 167 // ainelibrary.org
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukkoseNaM gAuapuhuttaM, samucchimabhua0 pucchA, go0 ! jaha0 aMgu0 asaM0 ukko0 dhaNupuhuttaM, apajjattagasaMmucchi0, go0 ! jahanneNaM aMgu0 a0 ukko0 aMgu0 asaM0, pajattagasaMmucchimabhu0, go0! ja0 aM0 saM0 ukko. dhaNu0, gabbha0 bhua0 thala0, go0! jaha0 aM asaM0 ukko0 gAu0, apaja0 bhuapa0, go0 ! jahanneNaM aM. asaM0 ukkoseNavi aMka, pajjatta0 bhuapa0 pucchA, go0 ! jaha0 aMgu0 saMkhe0 ukko0 gAuapuhuttaM, khahayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jaha0 aMgu0 asaM0 ukko0 dhaNupuhuttaM, saMmucchimakhahayarANaM jahA bhuagaparisappasaMmucchimANaM tisuvi gamesu tahA bhANiavvaM, gabbhavakaMtiakhahayarapucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0 ukko0 dhaNupuhattaM, apajjattagaga0 khahayarapucchA, go0! jaha0 aM. asaM0 ukkoseNavi aM0, pajjattagaga0 kha0, go0! jaha0 aMka saMkhe0 ukko0 dhaNu0, ettha saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahA-joaNasahassagAuyapuhuttaM tatto a joaNapuhuttaM / doNhaM tu dhaNupuhuttaM samucchime hoi uccattaM // 1 // jo in Education Inter For Private & Personel Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 168 // yaNasahassa chaggAuAI tatto a joyaNasahassaM / gAuapuhutta bhuage pakkhIsu bhave dhaNupuhuttaM // 2 // ihaudhikapazcendriyatirazcAM prathamamavagAhanA cintyate-sA cotkRSTA yojanasahasraM jaghanyaM tu padaM sarvatrAGgalAsaGkhyeyabhAgarUpatvenAvizeSAnnocyate, svayameva bhAvanIyam, ete ca paJcendriyatiryaJco jalacarasthalacarakhacarabhedAtridhA bhavanti, tatraughikA jalacarANAM prathamamavagAhanA nirUpyate-sA'pyutkRSTA yojanasahasraM 1, tata|steSAmeva sammUrcchajAnAM tAvanmAnaiva 2, tata eteSAmevAparyAptatvavizeSitAnAmutkRSTA'pyanulAsaGkhyeyabhAgamAnava 3, tadanantaramamISAmeva paryAptatvaviziSTAnAmutkRSTA yojanasahasram 4, itasteSAmeva garbhavyutkrAntikAnAmutkarSato yojanasahasram 5, ata eteSAmevAparyAptatvAliGgitAnAmutkRSTA'pyanulAsakhyeyabhAgaH 6, tato'pyamISAmeva paryAptAnAM utkRSTA yojanasahasram 7 iti jalacarapaJcendriyatirazcAM sapta avagAhanAsthAnAni, atra ca sarvatra yojanasahasramAnaM svayambhUramaNamatsyAnAmavaseyam / idAnIM sthalacareSu nirUpyate-te'pi catupadoraHparisarpabhujaparisarpabhedAtrividhA bhavanti, ata AdAvaudhikacatuSpadasthalacarANAmucyate-sA cotkRSTapadavartinI devakurvAdigatagarbhajadviradAnAzritya SaDgavyUtapramANA nizcetavyA 1, tatasteSAmeva sammUchenajatvavizeSitAnAM sA gavyUtapRthaktvaM 2, tato'paryAptAnAmutkuSTA'pyanulAsaGkhyeyabhAgaH 3, paryAptAnAM gavyUtapU // 168 // tapRthaktvaM 2, tato'paryAptAhavyUtapramANA nizcetavyA lacarANAmucyate-sA cotkRSTa Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only Mw.jainelibrary.org
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaktvaM 4, teSAmeva garbhajAnAM gavyUtaSaTuM 5, teSAmevAparyAptAnAmaGgulAsakhyeyabhAgaH6, paryAptAnAM SaGgavyUtAni 7 iti catuSpadasthalacarapazcendriyatirazcAmapi saptAvagAhanAsthAnAni, sAmprataM viSadharAyuraHparisarpasthalacarapaJcendriyatiryazvavagAhanA procyate-tatraudhikora parisarpANAM bahipavartigarbhajasonAzrityotkRSTA yojanasahasraM 1 sammUrcchanajAnAM yojanapRthaktvaM 2, teSAmapyaparyAptAnAMaGgulAsaGkhyeyabhAgaH3, paryAptAnAM yojanathaktvaM 4, garbhajAnAM sarpANAM yojanasahasram 5, aparyAptAnAmaGgulAsakhyeyabhAgaH 6, paryAptAnAM yojanasahasram 7 ityuraHparisarpeSu sapta sthAnAni, evaM bhujaparisarpaSvapi godhAnakulAdisthalacareSvapItthameva saptAvagAhanAsthAnAni draSTavyAni, navarameteSvAdyapade sAmAnyagarbhajapade paryAptagarbhajapade ca gavyUtapRthaktvaM, sAmAnyasammUrchanajapade paryAptasammUchenajapade ca dhanuHpRthaktvaM, zeSapadadvaye'GgulAsaGkhyayabhAgaH, tadevaM sthalacareSu trividheSvapyavagAhanA cintitA, evaM khacareSvapi saptasu sthAneSu sA vAcyA, navaramatrApyaparyAptasammUrchajAparyAptagarbhajalakSaNasthAnadvaye utkRSTA'vagAhanA pratyekaM aGgulAsaGkhyeyabhAgaH, zeSeSu paJcasu sthAneSu dhanu pRthaktvaM, tadevaM SaTtriMzatsthAneSu paJcendriyatirazcAmavagAhanAM nirUpya saGgrahaM kurvannAha-'ettha saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahA-'joaNasahassa gAuapuhutta tatto a joyaNapuhuttaM / duNhaM tu dhaNupuhuttaM saMmucchima hoi uccattaM // 1 // ' sammRrchajAnAM jalacarapazcendriyatirazcAmutkRSTA'vagAhanA yojanasahasrameva na parataH, sammUcchenajacatupadAnAM tu gavyUtapRthaktvameva, sammUchejora parisaNAM yojanapRthaktvameva, sammUchenajabhujaparisarpakhacarala anu. 29 Jain Education in For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo kSaNayordvayoH pratyekaM dhanuHpRthaktvameveti / tadevaM sammUchejaviSayaH saGgrahaH kRtH| atha garbhajaviSayaM taM kurvannAhamaladhA- "joyaNasahassa chaggAuAI tatto ya joyaNasahassaM / gAuyapuhuttabhuyage pakkhIsu bhave dhaNupuhuttaM // 1 // " upakrame rIyA dUgarbhajAnAM jalacarapaJcendriyatirazcAmutkRSTA'vagAhanA yojanasahasrameva, garbhajacatuSpadAnAM SaDeva gavyUtAni, pramANadvAraM garbhajoraHparisarpANAM yojanasahasraM, garbhajabhujagAnAM gavyUtapRthaktvaM, garbhajapakSiNAM dhanuHpRthaktvamiti / idaM ||169||gaathaadvyN kacideva vAcanAvizeSe dRzyate, sopayogatvAttu likhitam / atha manuSyANAmavagAhanA procyate maNussANaM bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0?, go0! jaha0 aMgulaa0 ukko. tiNNi gAuAiM, saMmucchimamaNussANaM pucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaMkhe0 ukko0 aMgu0 asaM0, apajjattagagabbhavakkaMtiyamaNussANaM pucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0 ukkoseNavi aMgu0 asaM0, pajattagaga0 pucchA, go0! jaha0 aMgula0 saM0 ukkoseNaM tiNNi gaauaaiN| tatraudhikapade devakurvAdimanuSyANAmutkRSTA trINi gavyUtAni 1 vAtapittazukrazoNitAdiSu smmuuchit-1||169|| manuSyANAmutkarSato'pyanulAsaGkhyayabhAga eva, te hyetAvadavagAhanAyAmeva vartamAnA aparyAptA eva niyante, RECERCOSMASSAGESRAELCOM Jain Education in God jainelibrary.org
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ ata eva paryAptAparyAptacintA'pyatra na kRtA, aparyAptatvAdevaiSAmiti 2, evaM sAmAnyato garbhajAnAM tato'paryAptAnAM paryAptAnAM ca bhAvanA kAryA, tadevaM paJcasu sthAneSu manuSyANAmavagAhanA proktaa| vANamaMtarANaM bhavadhAraNijjA ya uttaraveuThivaA ya jahA asurakumArANaM tahA bhANiyavvA, jahA vANamaMtarANaM tahA joisiyANavi / sohamme kappe devANaM bhaMte ! ke mahAliA0 paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijA ya uttaraveuvviA ya, tattha NaM jA sA bhava0 sA jaha0 aMgulassa a0 ukko0 satta rayaNIo, tattha NaM jA sA uttara0 sA jaha0 aM0 saMkhe0 ukkoseNaM joyaNasayasahassaM, evaM IsANakappe'vi bhANiavvaM, jahA sohammakappANaM devANaM pucchA tahA sesakappadevANaM pucchA bhANiavvA jAva acuakappo / saNaMkumAre0 bhava0 jaha0 aMgu0 asaM0 ukkoseNaM cha rayaNIo, uttara0 jahA sohamme, bha0 jahA saNaMkumAre tahA mAhidevi bhANiyavvA, baMbhalaMtagesu bhavadhAraNijjA jahaNaNeNaM aM asaM0 ukko0 paMca rayaNIo, uttaraveuvviA jahA so Jain Education Intematonal For Private Personel Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 170 // Jain Education onal hamme, mahAsukkasahassAresu bhavadhAraNijA jaha0 aMgulassa asaM0 ukko0 cattAri rayaNIo, uttara0 jahA sohamme, ANatapANataAraNaaccuesu causuvi bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgu0 asaMkhe0 ukkoseNaM tiNNi rayaNIo, uttaraveuvviA jahA sohamme, vejjagadevANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0 ?, go0 ! ege bhavadhAraNije sarIrage paM0, se jaha0 aMgulassa asaM0 ukkoseNaM dunni rayaNIo, aNuttarovavAiadevANaM bhaMte! ke ma0 paM0 ?, go0 ! ege bhava0 se jaha0 aMgu0 asaM0 ukko0 egA rayaNI u / se samAsao tivihe paNNatte, taMjahA - sUiaMgule payaraMgule ghaNaMgule, egaMgulAyayA egapaesiA seDhI sUIaMgule, sUI sUIe guNiA payaraMgule, payaraM sUIe guNiyaM ghaNaMgule, eesi NaM sUIaMgulapayaraMgulaghaNaMgulANaM kayare kayarehiMto appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA ?, savvathove sUiaMgule, payaraMgule asaMkhejjaguNe, ghaNaMgule asaMjaguNe, setaM ussehaMgule | *** vRttiH upakrame pramANadvAraM // 170 //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyantarajyotiSkANAmasurakumAravadbhAvanIyA, vaimAnikAnAmapi tathaiva, navaraM saudharmezAnayorutkRSTA bhavadhAraNIyazarIrAvagAhanA saptahastA, sanatkumAramAhendrayoH Sad, brahmalokalAntakayoH paJca, mahAzukrasahasrArayozcatvAraH, AnataprANatAraNAcyuteSu trayaH, graiveyakeSu dvau, graiveyakeSu uttaravaikriyA tu na vAcyA, graiveyakeSUttaravaikriyazarIranirvartanasyAbhAvAd, evamuttaratrApi, anuttaravimAneSu tveko hastaH, tadevameSAmavagAhanA sarvA'pyutsedhAGgulena mIyate, etacca sUcIprataraghanabhedAt trividhamAtmAGgulavadbhAvanIyam // uktamutsedhAGgulam, atha pramANAGgulaM vivakSurAha se kiM taM pamANaMgule ?, pamANaMgule egamegassa raNNo cAuraMtacakkavahissa aTTasovapiNae kAgaNIrayaNe chattale duvAlasaMsie aTakaNNie ahigaraNasaMThANasaMThie paM0, tassa NaM egamegA koDI ussehaMgulavikkhaMbhA taM samaNassa bhagavao mahAvIrassa addhaMgulaM taM sahassaguNaM pamANaMgulaM bhavai, eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAdo duvAlasaMgulAI vihatthI do vihatthIo rayaNI do rayaNIo kucchI do kucchIo dhaNU do dhaNusahassAI gAuaM cattAri gAuAiM joyaNaM / eeNaM pamANaMguleNaM kiM pao Jain Education de For Private & Personel Use Only Urjainelibrary.org
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ S vRttiH anuyo maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 171 // ALAAMSASALA aNaM?, eeNaM pamANaMguleNaM puDhavINaM kaMDANaM pAtAlANaM bhavaNANaM bhavaNapatthaDANaM nirayANaM nirayAvalINaM nirayapatthaDANaM kappANaM vimANANaM vimANapatthaDANaM TaMkANaM kUDANaM selANaM siharINaM pabbhArANaM vijayANaM vakkhArANaM vAsANaM vAsaharANaM vAsaharapavvayANaM velANaM [ valayANaM] veiyANaM dArANaM toraNANaM dIvANaM samudANaM AyAma vikkhaMbhoccattovvehaparikkhevA mvijNti| sahasraguNitAdutsedhAGgulapramANAjAtaM pramANAGgulam, athavA paramaprakarSarUpaM pramANaM prAptamaGgulaM pramANAGgulaM, nAtaH paraM bRhattaramaGgulamastIti bhAvaH, yadivA-samastalokavyavahArarAjyAdisthitiprathamapraNetRtvena pramANabhUto'sminnavasarpiNIkAle tAvAgAdidevo bharato vA tasyAGgulaM pramANAGgulam, etacca kAkaNIratnakharUpaparijJAnena ziSyavyutpattilakSaNaM guNAdhikyaM pazyastadvAreNa nirUpayitumAha-egamegassa NaM raNoM'ityAdi, ekai kasya rAjJaH-caturantacakravartino'STasauvarNikaM kAkaNIratnaM SaTtalAdidharmopetaM prajJaptaM, tasyaikaikA koTirutsedhADadAlaviSkambhA, tacchramaNasya bhagavato mahAvIrasyA(GgulaM, tatsahasraguNaM pramANAGgulaM bhavatIti samudAyArthaH, tatrA nyAnyakAlotpannAnAmapi cakriNAM kAkaNIratnatulyatApratipAdanArthamekaikagrahaNaM nirupacaritarAjazabdaviSayajJApanArtha rAjagrahaNaM diktrayabhedabhinnasamudratrayahimavatparvataparyantasImAcatuSTayalakSaNA ye catvAro'ntAstA~zca SARANASAHASISSCSKOG // 17 // Jain Eduentan For Private Personal Use Only wwwjainelibrary.org
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ turo'pi cakreNa vartayati-pAlayatIti caturantacakravartI tasya-paripUrNaSaTkhaNDabharatabhokturityarthaH, catvAri madhuratRNafalAnyekaH zvetasarSapaH, SoDaza sarSapA ekaM dhAnyamASaphalaM, dve dhAnyamASaphale ekA guJjA, paJca gujA ekaH karmamASakaH, SoDaza karmamASakA ekaH suvarNaH, etairaSTabhiH kAkaNIratnaM niSpadyate, etAni ca madhuratRNaphalAdIni bharatacakravartikAlasambhavInyeva gRhyante, anyathA kAlabhedena tadvaiSamyasambhave kAkiNIratnaM sarvacakriNAM tulyaM na syAt, tulyaM ceSyate taditi, catvAri catasRSvapi dikSu dve UrdhvAdha ityevaM SaT talAni yatra tat SaTtalam , adha upari pArzvatazca pratyeka catasRNAmasrINAM bhAvAt dvAdaza asrayA-koTyo yatra tabAdazAzrikaM, karNikA:-koNAsteSAM cAdha upari ca pratyekaM caturNA sadbhAvASTakarNikam , adhikaraNiH-suvarNakAropakaraNaM tatsaMsthAnena saMsthitaM-tatsadRzAkAraM samacaturasramiti yAvat prajJapta-prarUpitaM, tasya kAkiNIratnasyaikaikA koTirutsedhAGgulapramANaviSkambhA dvAdazApyazraya ekaikasya utsedhAGgulapramANA bhavatItyarthaH, asya samacaturasratvAdAyAmo viSkambhazca pratyekamutsedhAGgulapramANa ityuktaM bhavati, yaiva ca koTirUvIkRtya AyAmaM pratipadyate saiva tiryaka vyavasthApitA viSkambhabhAgo bhavatItyAyAmaviSkambhayorekataranirNaye'pyaparanizcayaH syAdeveti sUtre viSkambhasyaiva grahaNaM, tahaNe cAyAmo'pi gRhIta eva, samacaturasratvAttasyeti / tadevaM sarvata utsedhAGgulapramANamidaM siddhaM, yaccAnyatra-'cauraMgulappamANA suvaNNavarakAgaNI neyeti zrUyate, tanmatAntaraM saMbhAvyate, 1 caturaGgulapramANA suvarNavarakAkiNI jJeyA. Jain Education a l For Private & Personel Use Only D ainelibrary.org
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 172 // nizcayaM tu sarvavedino vidantIti / tadekaikakoTigatamutsedhAGgulaM zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA GgalaM, katha- vRttiH midam ?, ucyate, zrImahAvIrasya saptahastapramANatvAdekaikasya ca hastasya caturvizatyutsedhAGgulamAnatvAdaSTaSa- upakrame TyadhikazatAGgulamAno bhagavAnutsedhAGgulena siddho bhavati, sa eva cAtmAGgulena matAntaramAzritya khahastena pramANadvAra sArddhahastatrayamAnatvAccaturazItyaGgulamAno gIyate, ataH sAmarthyAdekamutsedhAGgulaM zrImanmahAvIrAtmAmulApekSayA ardhAGgulameva bhavati, yeSAM tu matena bhagavAnAtmAGgulenASTottarazatAGgulamAnaH khahastena sArddhahastacatuSTayamAnatvAt tanmatena bhagavata ekasminnAtmAGgule-ekamutsedhAGgulaM tasya ca paJca navamabhAgA bhavanti, aSTa-3 SaSTyadhikazatasyASTottarazatena bhAgApahAre etAvata eva bhAvAt, yanmatena tu bhagavAnvizatyadhikamaGgulazataM vahastena paJcahastamAnatvAt, tanmatena bhagavata ekasminnAtmAGgula ekamutsedhAGgulaM tasya ca dvau paJcabhAgau bhavataH,4 aSTaSaSTyadhikazatasya viMzatyadhikazatena bhAge hRte iyata eva lAbhAt, tadevamihAdyamatamapekSyaikamutsedhADalaM, bhagavadAtmAGgulasyAIrUpatayA proktamityavaseyamiti / taducchrayAGgulaM sahasraguNitaM pramANAGgulaM bhavati, katha-17 midamavasIyate ?, ucyate, bharatazcakravartI pramANAGgulenAtmAGgulena ca kila viMzatizatamaGgulAnAM bhavati, bharatAtmAGgulasya pramANAGgulasya caikarUpatvAt, utsedhAGgulena tu paJcadhanuHzatamAnatvAt pratidhanuzca SaNNavatyaGgulasadbhAvAd aSTacatvAriMzat sahasrANyaGgulAnAM saMpadyate, ataH sAmarthyAdekasmin pramANAGgule catvAri zatAnyu // 172 // tsedhAGgulAnAM bhavanti, viMzatyadhikazatena aSTacatvAriMzatsahasrANAM bhAgApahAre etAvato lAbhAt, Jain Education For Private Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ ga'pi tAvamamANAkule bAladIrghA lalakSaNena pAvasthitamevedaM lasyA yadyevamutsedhAGgalAtpramANAmulaM catuHzataguNameva syAt kathaM sahasraguNamuktaM ?, satyaM, kintu pramANAGgulasyA tRtIyotsedhAGgularUpaM bAhalyamasti, tato yadA khakIyabAhalyena yuktaM yathA'vasthitamevedaM cintyate tadotsedhAGgulAcatu:zataguNameva bhavati, yadA tvardhatRtIyotsedhAGgulalakSaNena bAhalyena zatacatuSTayalakSaNaM dairghya guNyate tadA aGgulaviSkambhA sahasrAGguladIrghA pramANAGgulaviSayA sUcirjAyate, ida-12 muktaM bhavati-arddhatRtIyAGgulaviSkambhe pramANAGgule tisraH zreNayaH kalpyante, ekA aGgulaviSkambhA zatacatuSTayadIrghA, dvitIyA'pi tAvanmAnaiva, tRtIyA'pi dairyeNa catuHzatamAnaiva viSkambhe tvarddhAGgulaM, tato'sthApi dairdhyAcchatadvayaM gRhItvA viSkambho'GgulapramANaH saMpadyate, tathA ca satyaGgulazatadvayadIrghA alaviSkambhA iyamapi siddhA, tatastimRNAmapyetAsAmupayupari vyavasthApane utsedhAGgulato'GgulasahasradIrghA aGgulaviSkambhA pramANADalasya sUciH siddhA bhavati, tata imAM sUcimadhikRtyotsedhADalAttatsahasraguNamuktaM, | vastutastu catuHzataguNameva, ata eva pRthvIparvatavimAnAdimAnAnyanenaiva catuHzataguNena arddhatRtIyAGgulalakSaNakhaviSkambhAnvitenAnIyante na tu sahasraguNayA aGgulaviSkambhayA sUcyati, zeSaM bhAvitArtha, yAvat 'puDhavINaM ti ratnaprabhAdInAM 'kaMDANaM ti ratnakANDAdInAM pAtAlANaM ti pAtAlakalazAnAM 'bhavaNANaM ti bhavanapa-1 tyAvAsAdInAM 'bhavaNapatthaDANaM'ti bhavaprastaTA narakaprastaTAntare teSAM 'nirayANa'ti narakAvAsAnAM 'nirayAva 1 antarbhUtaNijarthatvAt saMpAdyate iti. Jain Education For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 173 // Jain Education liyANaM'ti narakAvAsapaGkInAM 'nirayapatthaDANa'ti 'terekkArasa nava satta paMca tinniya taheva ekko ye' tyAdinA pratipAditAnAM narakaprastaTAnAM, zeSaM pratItaM, navaraM 'TaMkANaM'ti chinnaTaGkAnAM 'kUDANaM'ti ratnakUTAdInAM 'selA'ti muNDaparvatAnAM 'siharINa'ti parvatAnAmeva zikharavatAM 'pabhArANaM'ti teSAmeveSannatAnAM 'velANaM'ti jaladhivelAviSayabhUmInAmUrdhvAdho bhUmimadhye'vagAhaH, tadevam ' aMgulavihatthirayaNI' tyAdigAthopanyastAGgulAdIni yojanAvasAnAni padAni vyAkhyAtAni / sAmprataM zeSANi zreNyAdIni vyAcikhyAsurAha-- se samAsao tivihe paNNatte, taMjahA-seDhIaMgule payaraMgule ghaNaMgule, asaMkhejjAo joyaNakoDAkoDIo seDhI, seDhI seDhIe guNiyA payaraM, payaraM seDhIe guNiyaM logo, saMkhejjaeNaM logo guNio saMkhejjA logA asaMkhejjaeNaM logo guNio asaMkhejjA logA anaMteNaM logo guNio anaMtA logA / eesi NaM seDhiaMgulapayaraMgulaghaNaMgulANaM kayare kayarehiMto appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA ?, savvathove seDhi - aMgule, payaraMgule asaMkhejjaguNe, ghaNaMgule asaMkhijjaguNe, se taM pamANaMgule / se taM vibhAgaphaNe / se taM khettappamANe ( sU0 134 ) vRttiH upakrame pramANadvAraM // 173 // jainelibrary.org
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ __'assaMkhejjAu joyaNakoDAkoDIo seditti anantaraniNItapramANAGgalena yadyojanaM tena yojanenAsaGkhyeyA| chAyojanakoTIkovyaH saMvartitasamacaturasrIkRtalokasyaikA zreNirbhavati, kathaM punarlokaH saMvartya samacaturazrIkri yate?, ucyate,iha svarUpato lokastAvacaturdazarajjacchitaH, adhastAddezonasaptarajjuvistaraH, tiyeglokamadhye ekarajjuvistRtaH, brahmalokamadhye pazcarajjuvistIrNI, upari tu lokAnta ekarajjuviSkambhaH, zeSasthAneSu kacitko'pyaniyato vistaraH, rajjupramANaM tu svayambhUramaNasamudrasya paurastyapAzcAtyavedikAntaM yAvaddakSiNottaravedikAntaM vA yAvadavaseyam / evaM sthito'sau loko buddhiparikalpanayA saMvartya ghanIkriyate, tathAhi-rajjuvistINoMyAvasanADikAyA dakSiNadigvabaMdholokakhaNDamadhastAddezonarajjunayavistIrNa krameNa hIyamAnavistaraM tadevopariSTAdrajjvasaGkhyayabhAgaviSkambhaM sAtirekasaptarajacchitaMgRhItvAtrasanADikAyA evottarapArzve viparIta saGghAtyate, adhastanaM bhAgamuparikRtvA uparitanaM cAdhaH samAnIya saMyojyata ityarthaH, evaM ca kRte adhovartilokasyAI dezonarajjucatuSTayavistIrNa sAtirekasaptarajUcchritaM bAhalyato'pi adhaH kaciddezonasaptarajjumAnamanyatra tvaniyatabAhalyaM jAyate, idAnImuparitanalokArddha saMvaryate-tatrApi rajjuvistarAyAstrasanADikAyA dakSiNadigvartinI brahmalokamadhyAdadhastanamuparitanaM ca dve api khaNDe brahmalokamadhye pratyeka dvirajjuvistIrNe uparyalokasamIpe adhastu ratnaprabhAkSullakAtarasamIpe aGgulasahasrabhAgavistaravatI dezonasArddharajjunayocchrite buddhyA gRhItvA tasyA evottarapArzve pUrvoktasvarUpeNa vaiparItyena sahAyete, evaM ca kRte uparitanaM lokasyAI dvAbhyAmaGgulasaha ikhyeyabhAgaviSkambhasAnikhaNDamadhastAddezonarajjutrayavistIna krayate, tathAhi-rajjavistIrNAyA in Educati o n For Private Personel Use Only G w.jainelibrary.org
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 174 // yAvadhika tahasya sidazInarajjuna bAhatyatA sabhAgAbhyAmadhikaM rajjutrayaviSkambham , iha caturNI khaNDAnAM paryanteSu catvAro'GgulasahasrabhAgA bhavanti, ke-II vRttiH valamekasyAM dizi yau tAbhyAM dvAbhyAmapyeka evAGgulasahasrabhAgaH, ekadigvartitvAdeva, aparAbhyAmapi dvAbhyAmi- upakrame sthamevetyatastadadyadhikatvamuktaM dezonasaptarajacchritaM, bAhalyatastu brahmalokamadhye pazcarajjubAhalyamanyatra tva-pramANadvAraM niyataM jAyate, idaM ca sarva gRhItvA AdhastyasaMvartitalokArddhasyottarapArzve saMghAtyate, evaM ca yojite Adhastya-18 khaNDasyocchaye yaditarocchrayAdadhikaM tad khaNDitvA uparitanasaGghAtitakhaNDasya bAhalye UrdhvAyataM saMghAtyate, evaM ca sAtirekAH paJca rajjavaH kvacidvAhalyaM siddhyati, tathA AdhastyakhaNDamadhastAdyathAsambhavaM dezonasaptarajjuvAhalyaM prAguktam , ata uparitanakhaNDavAhalyAddezonarajjudvayamatrAtiricyata ityasmAdatiricyamAnabAhalyAdaI gRhItvA uparitanakhaNDabAhalye saMyojyate, evaM ca kRte bAhalyatastAvatsarvamapyetaccaturazrIkRtanabhAkhaNDaM kiyatyapi pradeze rajjvasaGkhyeyabhAgAdhikAH SaT rajavo bhavanti, vyavahAratastu sarva saptarajjubAhalyamidamucyate, vyavahAranayo hi kizcinyUnasaptahastAdipramANamapi paTAdivastu paripUrNasaptahastAdimAnaM vyapadizati, dezato'pi ca dRSTaM bAhalyAdidharma paripUrNe'pi vastunyadhyavasyati, sthUladRSTitvAditi bhAvaH, ata eva tanmatenaivAtra saptarajjubAhalyatA sarvagatA draSTavyA, AyAmaviSkambhAbhyAM tu pratyekaM dezonasaptarajjupramANamidaM jAtaM, vyavahAratastvatrApi pratyekaM saptarajjupramANatA dRzyate, tadevaM vyavahAranayamatenAyAmaviSkambhavAhalyaiH ||174 // / 1 khaD khapuN bhede iti caurAdipAThe'pi anilyo NicurAdInAmiti nAtra NijAgamaH. tyapi pradeze ta kiJcinyUnasaptahA vastunyadhyavasyAnabhAjyAM tu pratye Jain Education RMr.jainelibrary.org a For Private Personal Use Only l
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyeka saptarajjupramANo ghano jAtaH, etacca vaizAkhasthAnasthitapuruSAkAraM sarvatra vRttavarUpaM ca lokaM saMsthApya sarva bhAvanIyaM, siddhAnte ca yatra kacidavizeSitAyAH zreNyAH sAmAnyena grahaNaM tatra sarvatrAsya ghanIkRtalokasya sambandhinI saptarajjupramANA sA grAhyA, tathA prataro'pyetAvatpramANa eva boddhavyaH, tadiyaM saptara-18 jjvAyAmatvAt pramANAGgalato'sakhyeyayojanakoTikoTyAyatA ekaprAdezikI zreNiH, sA ca tayaiva guNitA prataraH, so'pi yathoktazreNyA guNito lokaH, ayamapi sakhyeyena rAzinA guNitaH sakhyeyA lokAH, asaGkhyeyena tu rAzinA samAhato'saGkhyeyA lokAH, anantaizca lokairalokaH, nanvaGgulAdibhirjIvAjIvAdivastUni pramIyanta iti teSAM pramANatA yuktA, alokena tu na kiJcitpramIyate iti kathaM tasya pramANatA?, ucyate, yadyapi bAhyaM vastvanena na pramIyate tathApi svasvarUpaM tena pramIyata eva, tadabhAve tadviSayabuddhyabhAvaprasaGgAt, tadevam 'aMgulavihatthirayaNI'tyAdi gAthA vyaakhyaataa| samAptaM ca kSetrapramANamiti // 134 // atha kAlapramA-12 Namucyate se kiM taM kAlappamANe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-paesanipphaNNe a vibhAganipphaNNe a (sU0 135) // se kiM taM paesaNipphaNNe ?, 2 egasamayaTTiIe dusamayaTTiIe tisamayaTTiIe jAva dasasamayaTTiIe asaMkhijjasamayaTTiIe, se taM paesaniSphaNNe (sU0 anu.30 Jan Education Inter For Private Personal use only elibrary.org
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH rIyA // 175 // 136) // se kiM taM vibhAganipphaNNe ?,-samayAvaliamuhuttA divasaahorattapakkhamAsA ya / saMvaccharajugapaliA sAgaraosappipariaTTA // 1 // ( sU0 137) upakrame pramANadvAraM gatArthameva, navaramiha pradezAH-kAlasya nirvibhAgA bhAgAH, tairniSpannaM pradezaniSpannaM, tatraikasamayasthitikaH paramANuH skandho vA ekena kAlapradezena niSpanno, dvisamayasthitikastu dvAbhyAm , evaM yAvadasaGkhyeyasamaya-18 sthitiko'saGkhyeyaiH kAlapradezanivRttaH, paratastvekena rUpeNa pudgalAnAM sthitireva nAsti, pramANatA ceha prade zaniSpannadravyapramANabadbhAvanIyA, vibhAganiSpannaM tu samayAdi, tathA cAha-'samayAvaliya'gAhA, etAM ca |gAthAM khayameva vivarISuH sarveSAmapi kAlabhedAnAM samayAditvAt tannirNayArtha tAvadAha se kiM taM samae ?, samayassa NaM parUvaNaM karissAmi, se jahAnAmae tuNNAgadArae siA taruNe balavaM jugavaM juvANe appAtaMke thiraggahatthe daDhapANipAyapAsapiTuMtarorupariNate talajamalajayalaparighaNibhabAha cammeTagadahaNamaTriasamAhatanicitagattakAe urassabalasamaNNAgae laMghaNapavaNajaiNavAyAmasamatthe chee dakkhe pattaTe kusale mehAvI niuNe niuNasippovagae egaM mahatIM paDasADiyaM (vA) paTTasADiyaM vA gahAya sayarAhaM // 175 // Jan Education For Private Personel Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatthamettaM osArejjA, tattha coae paNNavayaM evaM vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadAraeNaM tIse paDasADiAe vA paTTasADiAe vA sayarAhaM hatthamette osArie se samae bhavai ?, no iNaTe samaDhe, kamhA?, jamhA saMkhejANaM taMtUNaM samudayasamitisamAgameNaM egA paDasADiA nipphajjai, uvarilaMmi taMtumi acchiNNe hiDille taMtU na chijjai, aNNaMmi kAle uvarille taMtU chijjai aNNami kAle hiTille taMtU chijjai, tamhA se samae na bhavai / evaM vayaMtaM paNNavayaM coyae evaM vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadAraeNaM tIse paDasADiAe vA paTTasADie vA uvarille taMtU chipaNe se samae bhavai?, na bhavai, kamhA?, jamhA saMkhejjANaM pamhANaM samudayasamitisamAgameNaM ege taMtU nipphajjai, uvarille pamhe acchiNNe heTille pamhe na chijjai, aNNaMmi kAle uvarille pamhe chijjai aNNami kAle heTille pamhe chijjai, tamhA? se samae na bhavai / evaM vayaMtaM paNNavayaM coae evaM vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadAraeNaM For Private & Personel Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 176 // tassa taMtussa uparille panhe chipaNe se samae bhavai ?, na bhavai, kamhA ?, jamhA aNaMtANaM saMghAyANaM samudayasamitisamAgameNaM ege pamhe nipphajjai, uvarille saMghAe avisaMghAie heTThille saMghAe na visaMghAijjai, aNNaMmi kAle uvarile saMghAe visaMghAijjai coin kAle hiTTile saMghAe visaMghAijjai, tamhA se samae na bhavai / etto'vi a NaM suhumatarAe samae paNNatte samaNAuso ! / atha ko'yaM samaya iti pRSThe satyAha- samayasya prarUpaNAM vistaravatIM vyAkhyAM kariSyAmi, sUkSmatvAt saMkSepataH kathito'pi nAsau samyak pratItipathamavataratIti bhAvaH, tadevAha - 'se jahAnAmae' ityAdi, sa kazcit yathAnAmako - yatprakAranAmA devadattAdinAmetyarthaH, 'tuNNAgadArae' sUcika ityarthaH, 'syAt' bhavet, yaH kimi tyAha-taruNAdivizeSaNaviziSTaH paTasATikAM pahasATikAM vA gRhItvA 'sayarAhaM' jhaTiti kRtvA hastamAtrama pasArayet - pATayediti saNTaGkaH, athavA 'sa' iti pUrvavat 'yathetyupadarzane nAmeti sambhAvanAyAm 'e' iti vAkyAlaGkAre, tatazca sa kazcideva tAvatsaMbhAvyate tuNNAgadArako yastaruNAdivizeSaNaH 'syAt' kadAcit | paTasATikAM pasATikAM vA gRhItvA jhaTiti hastamAtramapasArayet - pATayediti tathaiva sambandhaH, tatra taruNaHpravarddhamAnavayAH, Aha- dArakaH pravarddhamAnavayA eva bhavati, kiM vizeSaNena ?, naivam, AsannamRtyoH pravarddhamAna vRttiH upakrame pramANadvAraM // 176 // w
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ vayastvAbhAvAt, tasya cAsannamRtyutvena viziSTasAmarthyAnupapatteH, viziSTasAmarthyapratipAdanArthazcAyamArambhaH. anye tu varNAdiguNopacito'bhinavastaruNa iti vyAcakSate, balaM-sAmarthya tadasyAstIti balavAn , yugaM-suSamaduSSamAdikAlaH so'nuSTo-nirupadravo viziSTabalaheturyasyAstyasau yugavAn, kAlopadravo'pi sAmarthyavighnaheturitItthaM vizeSaNaM, 'juvANotti yuvA-yauvanasthaH prAptavayA eSa ityevam aNati-vyapadizati loko yamasau niruktivazAt yuvAnaH, bAlyAdikAle'pi dArako'bhidhIyate ato viziSTavayo'vasthAparigrahArthametadvizeSaNam, alpazabdo'bhAvavacanaH, alpa AtaGko-rogo yasya sa tathA, nirAtaGka ityarthaH, sthira:-prakRtapaTa pATayato'kampo'grahasto-hastAgraM yasya sa tathA, dRDhaM pANipAdaM yasya pAcauM pRSThyantare ca UrUca pariNate-parini|SThitatAM gate yasya sa tathA, sarvAvayavairuttamasaMhanana ityarthaH, 'talayamalajuyalaparighaNibhabAha' talau-tAlavRkSau tayoryamalaM-samazreNIkaM yad yugalaM-dvayaM parighazca-argalA tannibhau-tatsadRzau dIrghasaralapInatvAdinA bAhU | yasya sa tathA, AgantukopakaraNa sAmarthyamAha-'carmeSTakAdrughaNamuSTikasamAhatanicitagAtrakAyaH' carmeSTakayA drughaNena muSTikena ca samAhatAni pratidinamabhyAsapravRttasya nicitAni-niviDIkRtAni gAtrANi skandhorupRSThAdIni yatra sa tathAvidhaH kAyo-deho yasya sa tathA, carmeSTakAdayazca lokapratItA eva, 'aurasyabalasamanvAgata' AntarotsAhavIryayuktaH, vyAyAmavattAM darzayati-'lavanaplavanajavanavyAyAmasamarthaH' javanazabdaH zIghavacanaH, chekaH-prayogajJaH dakSaH-zIghrakArI prAptArthaH-adhikRta karmaNi niSThAM gataH, prAjJa ityanye, kuzala:-A Jain Education in For Private & Personel Use Only w ainelibrary.org
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ AASA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 177 // locitakArI medhAvI-sakRcchRtadRSTakarmajJaH nipuNa-upAyArambhakaH nipuNazilpopagataH-sUkSmazilpasamanvitaH, evaMvidho hyalpenaiva kAlena sATikAM pATayatIti bahuvizeSaNopAdAnaM, sa itthambhUta ekA mahatIM paTasATikA upakrama paTTasATikAM vA paTasATikAyA iyaM zlakSaNatareti bhedenopAdAnaM, gRhItvA 'sayarAhamiti sakRt jhaTiti kRtve- lapramANadvAraM tyarthaH, hastamAtramapasArayet-pATayedityarthaH, tatraivaM sthite prerakaH-ziSyaH prajJApayatIti prajJApako-gurustamevamavAdIt, kim?-yena kAlena tena tuNNAgadArakeNa tasyAH paTasATikAyAH paTTasATikAyA vA sakRddhastamAtramapasArita-pATitamaso samayo bhavati?, prajJApaka Aha-nAyamarthaH samartha:-naitadevamityuktaM bhavati, kasmAditi pRSTa upapattimAha-yasmAt sakhyeyAnAM tantUnAM samudayasamitisamAgameneti pUrvavaMda, ekArthA vA sarve'pyamI samudAyavAcakAH, paTasATikA niSpadyate, tatra ca 'uvarilletti uparitane tantau acchinne-avidArite 'hehile'tti Adhastyatanturna chidyate, ato'nyasmin kAle uparitanastantuH chidyate anyasmin kAle AdhastyaH, tasmAdasau samayo na bhavati, evaM vadantaM prajJApakaM preraka evamavAdIt-yena kAlena tena tunnAgadArakeNa tasyAHpaTasATikAyA uparitanastantuzchinnaH sa samayaH?, kiM bhavatIti zeSaH, atra prajJApaka Aha-na bhavatIti, ka-18 smAt?, yasmAtsaGkhyeyAnAM 'pakSmaNAM' loke pratItakharUpANAM samudAyetyAdi sarva tathaiva yAvattasmAdasau samayo na bhavati, evaM vadantaM prajJApakamityAyuparitanapakSmasUtramapi tathaiva vyAkhyeyaM, navaramanantAnAM paramANUnAM vi|ziSTaikapariNAmApattiH saGghAtaH, teSAmanantAnAM yaH samudayaH-saMyogasteSAM samudayAnAM yA anyo'nyAnugati C ARENCECRENCE Jain Education a l For Private 3 Personal Use Only H S .jainelibrary.org
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACREASEARCOACCESGA rasau samitiH, tAsAM samAgamena-ekavastunirvartanAya mIlanena uparitanapakSmotpadyate, samudAyavAcakatvenaikArthA| vA samudayAdayaH, tasmAdasAvuparitanaikapakSamacchedanakAla: samayo na bhavati, kastarhi samaya ityAha-etto'vi* aNa'mityAdi, etasmAd uparitanaikapakSamacchedanakAlAt sUkSmataraH samayaH prajJapto he! zramaNAyuSmanniti, atrAhananu yadyanantaiH paramANusaGghAtaiH pakSma niSpadyate te ca sAtAH krameNa chidyante, taDaeNkasminnapi pakSmaNi vidAryamANe anantAH samayA lageyuH, etaccAgamena saha virudhyate, tatrAsakhyeyAkhapyutsarpiNyavasarpiNISu samayAsakhyeyakasyaiva pratipAdanAt, yata uktam-"asaMkhejjAsu NaM bhaMte! ussappiNiavasappiNIsu kevaIyA sa-13 mayA paNNattA?, goyamA!, asaMkhejjA, aNaMtAsu NaM bhaMte! ussappiNiavasappiNIsu kevaiyA samayA paNNattA?, goyamA!, aNaMtA" tadetatkatham , atrocyate, astyetat, kintu pATanapravRttapuruSaprayatnasyAcintyazaktitvAt pratisamayamanantAnAM saGghAtAnAM chedaH saMpadyate, evaM ca satyekasmin samaye yAvantaH saGghAtAzchidyante / tairanantairapi sthUlatara eka eva saGghAto vivakSyate, evambhUtAH sthUlatarasaGghAtA ekasminpakSmaNi asaGkhyeyA eva bhavanti, teSAM ca krameNa chedane asakhyeyaiH samayaiH pakSma chidyate, ato na kazcidvirodhaH, itthaM ca vize6SataH sUtre anuktamapyavazyaM pratipattavyam, anyathA granthAntaraiH saha virodhaprasaGgAt sUtrANAM ca sUcAmAtra 1 asakhyeyAsu bhadanta : utsarpiNyavasarpiNISu kiyantaH samayAH prajJaptAH? gautama ! asaDakhyeyAH, anantAsu bhadanta ! utsarpiNyavasarpiNISu kiyantaH samayAH prajJaptAH? gautama! anantAH., Jain Education a l For Private Personel Use Only W w.jainelibrary.org
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 178 // AURANCE tvAditi, tato'sakhyeyaireva samayairyathoktapakSmaNo vidAryamANatvAcchadmasthAnubhavaviSayasya ca samayaprasAdhakasya viziSTakriyAvizeSasya kasyaciddarzayitumazakyatvAd 'etto'vi NaM suhumatarAe samae' iti sAmAnyenaivo4ktavAniti, ekasmAduparitanapakSamacchedanakAlAdasakhyAtatamo'zaH samaya iti sthitaM, yugapadanantasaGghAtavidA-1 raNahetupUrvoktaprayatnavizeSasiddhizca nagarAdipasthitAnavaratapravRttapuruSAdeH prayatnavizeSAt pratikSaNaM bahunnabha:pradezAn vilakuyAcireNaiveSTadezaprAptirbhAvanIyA, yadi punarasau krameNaikaikaM vyomapradezaM lAyet tadA asakhyeyotsarpiNIavasarpiNIbhireveSTadezaM prApnuyAda 'aMgulaseDhImitte ussappiNIu asaMkhejjA' ityAdivacanAditi | bhAvaH, na cAtIndriyeSvartheSu ekAntena yuktiniSThurbhAvyaM, sarvajJavacanaprAmANyAd, uktaM ca-"Agamazcopapattizca, sampUrNa viddhi lakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM, sadbhAvapratipattaye // 1 // AgamazcAptavacanamAptaM doSakSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na yAtvisambhavAt // 2 // upapattirbhavedyuktiryA sadbhAvaprasAdhikA / sA'nvayavyatirekAdilakSaNA sUribhiH kRtA // 3 // " iti, nidarzitaM cehobhayamapItyalaM vistareNa / asaMkhijjANaM samayANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA Avaliatti vuccai, saMkhejAoAvaliyAo UsAso, saMkhijAo AvaliAo nIsAso, haTussa aNavaga1 prAptibhAvanayeti saMbhAvyate. 2 aGgulamAtrazreNI utsarpiNyo'saGkhyeyAH. // 178 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only (a r.jainelibrary.org
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ llassa niruvakkiTThassa jNtunno| ege UsAsanIsAse, esa pANutti vuccai ||1||sttpaannuunni se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viAhie // 2 // tiNi sahassA satta ya sayAiM tehattaraM ca UsAsA / esa muhatto bhaNio savvehiM aNaMtanANIhiM // 3 // eeNaM muhuttapamANeNaM tIsaM muhuttA ahorattaM, paNNarasa ahorattA pakkho, do pakkhA mAso, do mAsA UU, tiNNi uU ayaNaM, do ayaNAI saMvacchare, paMca saMvaccharAiM juge, vIsaM jugAI vAsasayaM, dasa vAsasayAiM vAsasahassaM, sayaM vAsasahassANaM vAsasayasahassaM, corAsIiM vAsasayasahassAiM se ege puvvaMge, caurAsIi puvvaMgasayasayassAiM se ege puvve, caurAsIiM puvasayasahassAiM se ege tuDiaMge, caurAsIiM tuDiaMgasayasahassAiM se ege tuDie, caurAsIiM tuDiasayasahassAiM se ege aDaDaMge, corAsIiM aDaDaMgasayasahassAiM se ege aDaDe, evaM avavaMge avave huhuaMge huhue uppalaMge uppale paumaMge paume naliNaMge naliNe acchaniUraMge accha For Private 8 Personal Use Only Join Education in de ainelibrary.org
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ * anuyo. maladhArIyA // 179 // ALSOCCASSASANASALISAS niure auaMge aue pauaMge paue NauaMge Naue cUliaMge cUliyA sIsapaheli vRttiH yaMge caurAsIiM sIsapaheliyaMgasayasahassAiM sA egA sIsapaheliA / eyAvayA ceva upakrame pramANadvAraM gaNie, eyAvayA ceva gaNiassa visae, ettovaraM ovamie pavattai (sU0 138) zeSaM gatArtha, yAvat 'havassa' gAhA, hRSTasya-tuSTasya anavakalpasya-jarasA apIDitasya nirupakliSTasya-vyAdhinA prAk sAmprataM cAnabhibhUtasya jantoH-manuSyAdereka ucchAsayukto ni:zvAsaH eSa prANa ucyate, zokajarAdibhirakhasthasya jantorucchAsaniHzvAsaH tvaritAdikharUpatayA khabhAvastho na bhavatyato hRSTAdivizeSaNopAdAnaM / 'satta pANUNI'tyAdi zlokaH, sapta prANA-yathoktakharUpAH sa ekaH stokaH sapta stokAH sa eko lavaH lavAnAM saptasaptatyA yo niSpadyate eSa muhUrto vyaakhyaatH| sAmprataM saptasaptatilavamAnatayA sAmAnyena nirUpitaM muhUrtamevocchvAsasaGkhyayA vizeSato nirUpayitumAha-tiNi sahassA' gAhA, asyA bhAvArtha:-saptabhiru-18 cvAsairekaH stoko nirdiSTaH, evaMbhUtAzca stokA ekasmillave sapta proktAH, tataH sapta saptabhireva guNitA ityekasillave ekonapazcAzaducchvAsAH siddhAH, ekasmiMzca muhUrte lavAH saptasaptatinirNItAH, ata ekonapaJcAzatsaptasaptatyA guNyate tato yathoktamucchvAsaniHzvAsamAnaM bhavati, ucchAsazabdasyopalakSaNatvAt, ahoraatraa-14||179|| dayaH zIrSaprahelikAparyantAstu kAlapramANavizeSAH prAkkAlAnupUrvyAmeva nirNItArthAH, 'eyAvayA ceva gaNie' JainEducationa l For Privates Personal use only jainelibrary.org
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityAdi, etAvat-zIrSaprahelikAparyantameva tAvadgaNitaM, etAvatAmeva zIrSaprahelikAparyantAnAM caturNavatyadhikazatalakSaNAnAmevAGkasthAnAnAM darzanAdetAvadeva gaNitaM bhavati na parata iti bhAvaH, etAvAneva ca-zIrSaprahelikA-18 pramitarAziparyanto gaNitasya viSayo, gaNitasya prameyamityarthaH, ataH paraM sarvamaupamikaM // 138 // tadeva nirUpayitumAha se kiMtaM ovamie ?, 2duvihe paNNatte, taMjahA-paliovame ya sAgarovame ya, se kiM taM paliovame ?,2tivihe paNNatte, taMjahA-uddhArapaliovame addhApaliovame khettapaliovame a, se kiM taM uddhArapaliovame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhame a vAvahArie a, tattha NaM je se suhume se Thappe, tattha NaM je se vavahArie se jahAnAmae palle siA joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM joaNaM urdU uccatteNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva ukkoseNaM sattaratarUDhANaM saMsaTTe saMnicite bharie vAlaggakoDINaM te NaM vAlaggA no aggI DahejA no vAU harejA no kuhejjA no palividdhaMsijjA No pUittAe havvamAgacchejjA, tao NaM samae 2 egamegaM ACCIRCLICARICHELOCALOCK Jnin Educate For Private Personal use only X ww.jainelibrary.org
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ k anuyo maladhArIyA vRttiH upakrame kApramANadvAra // 18 // vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve NiTrie bhavai, se taM vavahArie uddhaarpliovme| eesiM pallANaM koDAkoDI haveja dsgunniyaa| taM vavahAriassa uddhArasAgarovamassa egassa bhave parimANaM // 1 // eehiM vAvahAriauddhArapaliovamasAgarovamehiM kiM paoaNaM?, eehiM vAvahAriauddhArapaliovamasAgarovamehi Natthi kiMcippaoaNaM, kevalaM paNNavaNA paNNavijai,se taM vAvahArie uddhaarpliovme| se kiM taM suhume uddhArapaliovame?, 2 se jahAnAmae palle siA joaNaM AyAmavikkhaMbheNaM joaNaM uvveheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia ukkoseNaM sattarattaparUDhANaM saMsaTTe saMnicite bharie vAlaggakoDINaM, tattha NaM egamege vAlagge asaMkhijjAiM khaMDAI kajjai, te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejaibhAgamettA suhumassa paNagajIvassa sarIrogAhaNAu asaMkhejaguNA, te NaM vAlaggA No aggI DahejjA No vAU harejjA No kuhejA No palividdhaMsijjA No pUi 4 // 18 // Jain Education in For Private Personel Use Only inelibrary.org
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 31 Jain Education I ttAe havvamAgacchejjA, tao NaM samae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieMNa kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve NiTTie bhavai, se taM suhume uddhArapaliovame / eesiM palANaM koDAkoDI haveja dasaguNiA / taM suhumassa uddhArasAgarovamassa egassa bhave parimANaM // 1 // ehiM suhumauddhArapaliovamasAgarovamehiM kiM paoaNaM ?, eehiM suhumauddhArapaliovamasAgarovamehiM dIvasamuddANaM uddhAro gheppai / kevaiANaM bhaMte! dIvasamuddA uddhAreNaM paM0 1, go0 ! jAvaiANaM aDDAijjANaM uddhArasA0 uddhArasamayA evaiyA NaM dIvasamuddA uddhAreNaM paNNattA se taM suhume uddhArapaliovame / se taM uddhA0 / upamA nirvRttamamikam, upamAnamantareNa yatkAlapramANamanatizayinA grahItuM na zakyate tadaupamikamiti bhAvaH tacca dvidhA - palyopamaM sAgaropamaM ca tatra dhAnyapatyavat palyo vakSyamANakharUpaH tenopamA yasmin tatpalyopamaM, tathA mahattvasAmyAt sAgareNopamA yatra tatsAgaropamaM tatra patyopamaM tridhA, tadyathA - 'uddhA rapaliovame' ityAdi, tatra vakSyamANasvarUpavAlAgrANAM tatkhaNDAnAM vA tadvAreNa dvIpasamudrANAM vA pratisamayamuddharaNam-apoddharaNamapaharaNamuddhAraH tadviSayaM tatpradhAnaM vA palyopamamuddhArapalyopamaM tathA addheti - kAlaH, lainelibrary.org
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakrame rIyA // 18 // sa ceha prastAvAdvakSyamANavAlAgrANAM tatkhaNDAnAM vA pratyeka varSazatalakSaNa uddhArakAlo gRhyate, athavA yo nArakAdyAyuHkAlaH prakRtapalyopamameyatvena vakSyate sa evopAdIyate, tatastatpradhAnaM palyopamamaddhApalyopamaM, tathA kSetram-AkAzaM taduddhArapradhAnaM palyopamaM kSetrapalyopamam / tatrAdyaM nirUpayitumAha-se kiM taM uddhA- pramANadvAraM rapaliovameM'ityAdi, uddhArapalyopamaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-vAlAgrANAM sUkSmakhaNDakaraNAt sUkSmaM ca teSAmeva sAMvyavahArikapratyakSavyavahAribhirgRhyamANAnAmakhaNDAnAM yathAvasthitAnAM grahaNAt prarUpaNAmAvyavahAropayogitvAvyAvahArikaM ceti, tatra yat sUkSmaM tat sthApyaM-tiSThatu tAvad, vyAvahArikaprarUpaNApUrvakatvAdetatparUpaNAyAH, pazcAt prarUpayiSyate iti bhAvaH / tatra yattadvyAvahArikamuddhArapalyopamaM tadidamiti zeSaH, tadeva vivakSurAha-se jahAnAmae' ityAdi, tadyathAnAma dhAnyapalya iva palyaH syAt, sa ca vRttavAdAyAmaviSkambhAbhyAM-dairdhyavistarAbhyAM pratyekamutsedhAnalakramaniSpannaM yojanaM UrdhvamuccatvenApi tadyojanaM triguNaM savizeSa 'parikkheveNaM bhramitimaGgIkRtyeti, sarvasyApi vRttaparidheH kiJcinyUnaSaDbhAgAdhikatriguNatvAdasyApi palyasya kiJcinyUnaSaDbhAgAdhikAni trINi yojanAni paridhirbhavatItyarthaH, sa palyaH 'egAhiyabeyAhiyateAhiyatti SaSThIbahuvacanalopAdekAhikadyAhikatryAhikAnAmutkarSataH saptarAtraprarUDhAnAM bhRto vAlAgrakoTInAmiti sambandhaH, tatra muNDite zirasyekenAhA yAvatpramANa vAlAgrakovya uttiSThanti tA ekAhikyA, dvAbhyAM // 11 // 1UrdhvArohaprAdhAnyAnnAtrAtmanepadamiti sambhAvanA. Jain Educat an all LODiainelibrary.org
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In tu yA uttiSThanti tA dvyAhikyaH tribhistu tryAhikyaH, kathaMbhUta ityAha- 'saMsRSTa' AkarNa pUrita: 'sannicitaH pracayavizeSAnnibiDIkRtaH, kiM bahunA 1, evaMbhUto'sau bhRto yena tAni vAlAgrANi nAgnirdahet na vAyura paharet, atIva nicitatvAdagnipavanAvapi na tatra kramete ityarthaH, 'no kuheja'tti no kudhyeyuH pracayavizeSAdeva zuSirAbhAvAt vAyorasambhavAcca nAsAratAM gaccheyuH, ata eva ca 'no parividdhaMseja 'tti katipayaparizATanamapyaGgIkRtya na parividhvaMserannityarthaH, ata eva ca 'no pUittAe habvamAgaccheja'tti na pUtitvena kadAcidapyAgaccheyuH - na kadAciddurgandhitAM prApnuyurityarthaH, 'tao NaM'ti tebhyo vAlAgrebhyaH samaye samaye ekaikaM vAlAgramapahRtya kAlo mIyate iti zeSaH, tatazca 'jAvaieNa' mityAdi, yAvatA kAlena sa palyaH 'kSINoM' vAlAgrakarSaNAt kSayamupAgataH AkRSTadhAnyakoSThAgAravat, tathA 'nIrae'tti nirgato rajaH kalpasUkSmavAlAgro'pakRSTadhAnyarajaH koSThAgAravat, tathA 'nilleviti atyantasaMzleSAt tanmayatAgatavAlAgralepApahArAnnirlepaH apanItabhittyAdigatadhAnyalepakoSThAgArabad, ebhistribhiH prakArairniSThito- vizuddha ityarthaH, ekArthikA vA ete zabdAH atyantavizuddhipratipAdanaparAH, vAcanAntaradRzyamAnaM ca anyadapi padamuktAnusAreNa vyAkhyeyam, etA| vatkAlakharUpaM bAdaramuddhArapalyopamaM bhavati, etacca palyAntargatavAlAgrANAM saGkhyeyatvAt saGkhyeyaiH samayaistadapahArasambhavAt sakhyeyasamayamAnaM draSTavyam / 'se ta'mityAdi nigamanam / vyAvahArikaM palyopamaM nirUpyAtha sAgaropamamAha - 'eesiM pallANa' gAhA, 'eteSAm' anantaroktapalyopamAnAM dazabhiH koTAkoTibhirekaM vyA inelibrary.org
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 182 // ASARASANSAR vahArika sAgaropamaM bhavatIti tAtparya, ziSyaH pRcchati-etairvyAvahArikapalyopamasAgaropamaiH kiM prayojanaM ?-18 vRttiH ko'rthaH sAdhyate ?, tatrottaraM-nAsti kizcitprayojanaM, nirarthakastarhi tadupanyAsa ityAzaGkayAha-kevalaM prajJApanA| upakrame prajJApyate-prarUpaNAmAtraM kriyata ityarthaH, nanu nirarthakasya prarUpaNayA'pi kiM kartavyam ?, ato yatkiJcidetat, pramANadvAra naivam , abhiprAyAparijJAnAda evaM hi manyate, bAdare prarUpite sUkSmaM sukhAvaseyaM syAd ato bAdaraprarUpaNA sUkSmopayogitvAnnaikAntato nairarthakyamanubhavati, tarhi nAsti kizcitprayojanamityuktamasatyaM prAmotIti cet, naivam, etAvataH prayojanasyAlpatvenAvivakSitatvAd , evaM bAdarAddhApalyopamAdAvapi vAcyam / 'se kiM taM suhame' ityAdi, gatArthameva, 'jAva tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejAi'mityAdi, pUrva vAlAgrANi sahajAnyeva gRhI tAni, atra tvekaikamasaGkhyeyakhaNDIkRtaM gRhyata iti bhAvaH, evaM satyekaikakhaNDasya yanmAnaM bhavati tannirUpayitumAha-te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAoM ityAdi, 'tAni' khaNDIkRtavAlAgrANi pratyekaM dRSTyavagAhanAtaH kim ?-asaGkhyeyabhAgamAtrANi, dRSTiH-cakSuArotpannadarzanarUpA sA'vagAhate paricchedadvAreNa pravartate yatra vastuni tadeva vastu dRSTyavagAhanA procyate, tato'sakhyeyabhAgavartIni pratyekaM vAlAgrakhaNDAni mantavyAni, idamuktaM bhavati-yat pudgaladravyaM vizuddhacakSudarzanI chadmasthaH pazyati tadasakhyeyabhAgamAtrANyekaikazastAni bhavanti, dravyato nirUpyAtha kSetratastanmAnamAha-suhumasse'tyAdi, ayamatra bhaavaarth:-suukssmp-18||182|| nakajIvazarIraM yAvati kSetre'vagAhate tato'saGkhyeyaguNAni pratyekaM tAni bhavanti, bAdarapRthivIkAyikaparyA For Private & Personel Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHARASHRSSCARSH sazarIratulyAnIti vRddhavAdaH, eSA ca vAlAgrakhaNDAnAmasaGkhyeyatvAt pratisamayamuddhAre kila saGkhyeyA varSakovyo'tikrAmanti, ataH saGkhyeyavarSakoTimAnamidamavaseyaM, zeSaM tUktArthaprAyaM yAvat 'jAvaiyA aDDAijA NaM uddhArasAgarovamANamityAdi, yAvanto'rddhatRtIyasAgaropameSu 'uddhArasamayA' vAlAgroddhAropalakSitAH samayA uddhArasamayAH etAvanto dviguNadviguNaviSkambhA dvIpasamudrA yathoktenodvAreNa prajJaptAH, asaGkhyayA & ityarthaH / uktamuddhArapalyopamam , athAddhApalyopamaM nirUpayitumAha se kiM taM addhA0?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vAvahArie a, tattha NaM je se suhame se Thappe, tattha NaM je se vAva0 se jahA0 palle0 joaNaM AyA0 joaNaM u0 taM tiguNaM savi0 pari0, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva bharie vAlaggakoDINaM, teNaM vAlaggA No aggI DahejA jAva No palividdhaMsijjA no pUittAe havvamAgacchejA, tao NaM vAsasae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve niTTie bhavai, se taM vAvahArie addhApaliovame / eesiM pallANaM koDAkoDI bhavija dasaguNiyA / taM vavahAriassa addhAsA0 egassa bhave parimANaM ||1||eehiN Jain Education For Private Personel Use Only C a inelibrary.org
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA vRttiH upakrama pramANadvAraM rIyA // 183 // vavahAriehiM addhA0pa0 sAgaro0 kiM pa0?, eehiM va0 addhApa0 sAga0 natthi kiMcippa oaNaM, kevalaM paNNava0, se taM vavahArie addhApAse kiM taM suhume addhApa01,20 palle siA joaNaM AyA0 joaNaM uDDha0 taM tiguNaM savise0 pari0, se NaM palle egAhiabeA0 teA0 jAva bharie vAlaggakoDINaM, tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejAiM khaMDAiM kajjai, te NaM vAlaggA diTTIogAhaNAo asaMkhejjaibhAgamettA suhumassa paNaga0 sarIrogAhaNAo asaMkhejaguNA, te NaM vAlaggA No aggI0 jAva no palividdhaMsijA no pUittAe havvamA0, tao NaM vAsasae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se pa0 khI0 nI0 nilleve NiTThie bhavai, se taM suhume addhA0 / eesiM pallANaM koDAkoDi bhaveja dasaguNiyA / taM suhamassa addhAsA0 egassa bhave parimANaM // 1 // eehiM suhumehiM addhApa0 sAgarovamehiM kiM paoaNaM ?, eehiM suhumehiM addhApa0 sAga0 neraiatirikkhajoNiamaNussadevANaM AuaM mavijai (sU0 139) Jain Education For Private Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ idamapyuDArapalyopamavatsarva bhAvanIyaM, navaramuddhArakAlasyeha varSazatamAnatvAdvyAvahArikapalyopame saGkhyeyA varSakovyo'vaseyAH, sUkSmapalyopame tvasaGkhyeyA iti // 139 // NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI paM0?, go0! jahanneNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM, rayaNappahApuDhaviNeraiyANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM Thii paM0?, go0! jahanneNaM dasa vA0 ukkoseNaM egaM sAgarovamaM, apajattagarayaNappahApuDhaviNeraiyANaM bhaMte! kevaiyaM0 paM0?, go0! jahanneNavi aMtomuhuttaM ukkoseNavi aMtomuhuttaM, pajattagarayaNappa0 neraiyANaM bhaMte ! kevai0 paM0?, go0! jahanneNaM dasavA0 aMtomuhuttUNAI ukkoseNaM egaM sAgarovamaM aMtomuhattoNaM, sakarappahApuDhavineraiANaM bhaMte! kevai0 paM0?, go0! jahanneNaM egaM sAgarovamaM ukkoseNaM tiNi sAgarovamAiM, evaM sesapuDhavIsu pucchA bhANiyavvA, vAluappahApuDhavineraiyANaM jaha0 tiNi sAgarovamAiM ukko0 satta sAgarovamAiM, paMkappahApu0 jaha0 satta0 ukko0 dasa sA0, dhUmappahA Jain Education Internationa
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 184 // pu0 jaha0 dasa sA0 ukko0 sattarasa sAgarovamAiM, tamappahApu0 jaha0 sattarasa0 ukkoseNaM bAvIsa0, tamatamApuDhavineraiyANaM bhaMte ! ke0?, go0 ! jaha0 bAvIsaM sA0 ukko seNaM tettIsaM saagrovmaaiN| yadi nArakAdInAmAyUMSyetairmIyante tarhi nArakANAM bhadanta! kiyantaM kAlaM sthitiHprajJaptA? sthIyate nArakAdibhaveSvanayeti sthitiH-AyuHkarmAnubhavapariNatiH, iha yadyapi karmapudgalAnAM bandhakAlAdArabhya nirjaraNakAlaM yAvatsAmAnyenAvasthitiH karmazAstreSu sthitiHpratItA (granthAgraM 4000) tathA'pyAyuHkarmapudgalAnubhavanameva jIvitaM rUDhaM, zAstrakArasyApi ca dazavarSasahasrAdikAM sthiti pratipAdayatastadevAbhidhAtumabhipretam, anyathA baDhenAyuSA prAgbhave yAvantaM kAlamavatiSThate jantustena samadhikaiva dazavarSasahasrAdikA sthitiruktA syAt, na caivaM, tasmAnnArakAdibhavaprAptAnAM prathamasamayAdArabhyAyuSo'nubhavakAla evAvasthitiH, sA ca nArakANAmaughikapade jaghanyato daza varSasahasrANi, utkRSTatastu trayastriMzatsAgaropamANi, ratnaprabhAyAM jaghanyA tathaiva utkRSTA tu sAgaropamam, aparyAptapade jaghanyata utkRSTatazcAntamuhartameva, tataH paramavazyameSAM paryApsatvasambhavAt, paryAptapade cAparyAptakAlena hInA audhikyeva sthitidraSTavyA, evamanyAvapi pRthivISu vAcyaM, navaramutkRSTA sthitiH sarvAsu // 14 // For Private & Personel Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ itthamavaseyA-"sAgaramegaM tiya satta dasa ya sattarasa taha ya baaviisaa| tettIsaM jAva ThiI sattasuvi kameNa puddhviisu||1||" tti jaghanyA tu-jA paDhamAe jeTThA sA bIyAe kaNiTThiyA bhaNiyA' ityAdikramAdbhAvanIyA, aparyAptakAlastu sarvatrAntarmuhUrtameva, aparyAptakAle caudhikasthitervizodhite sarvatra zeSA paryAptasthitiH, apayopsAzca nArakA devA asaGkhyeyavarSAyuSkatiryamanuSyAzca karaNata eva draSTavyAH, labdhitastu paryAptA eva, zeSAstu labdhyA paryAptA aparyAptAzca sambhavanti / tadevaM pUrvAbhihitaM caturvizatidaNDakamanusRtya nArakANAmAyuHsthitinirUpitA, athAsurakumArANAM nirUpayitumAha asurakumArANaM bhaMte! kevaiaM kAlaM ThiI paM0?, go0! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukko0 sAtiregaM sAgarovamaM, asurakumAradevINaM bhaMte ! kevai0 paM0?, go0! jahanneNaM dasa0 vA0 ukko0 addhapaMcamAiM paliovamAiM, nAgakumArANaM bhaMte ! keva. paM01, go0! jaha0 dasa vAsa0 ukkoseNaM desUNAI duNNi paliovamAiM, nAgakumArINaM bhaMte! 1 sAgaropamamekaM trINi sapta daza ca saptadaza tathaiva dvAviMzatiH / trayastriMzat yAvat sthitiH saptakhapi krameNa pRthvISu // 1 // 2 yA prathamAyAM jyeSThA sA | dvitIyAyAM kaniSThA bhaNitA. SSSSSSSSSSS Jain Education H isaa For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 185 // Jain Education keva0 paM0 ?, go0 ! ja0 dasa vAsa0 ukko0 desUNaM paliovamaM, evaM jahA NAga0 devANaM devINa tahA jAva thaNiyakumArANaM devANaM devINa ya bhANiyavvaM / puDhavIkAiyANaM bhaMte! ke0 ?, go0 ! jaha0 aMtomu0 ukko0 bAvIsaM vAsasahassAI, suhumaDhavIkAiyANaM ohiyANaM apajattayANaM pajjattayANa ya tiNNivi pucchA, go0 ! jaha0 aMtomuhuttaM ukkoseNavi aMtomuhuttaM, bAdarapuDhavikAiyANaM pucchA, go0 ! jaha0 aMtomuhuttaM ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI, apajjattagabAdarapu0 pucchA, go0 ! jahapaNeNavi aM. ukkoseNavi aM0, pajjattagabAdarapu0 pucchA, go0 ! jaha0 aMtomuhuttaM ukko0 vAvasaM vA0 aMtomuhuttUNAI, evaM sesakAiyApi pucchAtrayaNaM bhANiyavvaM, AukAiyANaM jaha0 aMto0 ukkose0 satta vA0, suhumaAukAi ohiANaM apajjatagANaM pajjattagANaM tiNhavi jahaNNeNavi aMto0 ukkoseNavi aM0, bAdaraAukA0 jahA ohiANaM, apajattagabAdaraA jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aM0, pajjattaga vRttiH upakrame pramANadvAraM // 185 // jainelibrary.org
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdaraA0 jaha0 aMtomuhuttaM ukko0 sattavAsasa0 aNtomuhuttuunnaaii| teukAiANaM jaha0 aM0 ukko0 tiNNi rAiMdiAiM, suhumate. ohiANaM apajjattagANaM pajattagANaM tiNhavi jahaNNeNavi aMto0 ukkoseNavi aMka, bAdarateukAiyANaM ja0 anto0 ukoseNaM tiNNi rA0, apajattabA0 te. jahanneNavi anto ukko0 anto0 pajattagabAda0 jaha0 aMtomu0 ukko tiNNi rA0 aNtomu0| vAukA. jahanneNaM aMtomuhuttaM ukko0 tiNNi vAsasahassAiM, suhumavAu0 ohiANaM apajjattagANaM pajattagANa ya tiNhavi jahaNNeNa'vi aMto0 ukkose0 aM0, bAdaravA0 ja0 anto0 ukko tiNi vA0, apajjattagabAdaravAukAi0 jaha0 aM0 ukkoseNavi aM0, pajattagabAdaravAu0 jaha0 aMtomuhuttaM ukko tiNNi vA0 aMtomu0 / vaNassaikAiANaM jahanneNaM aM0 ukko0 dasa vAsasahassAiM, suhumavaNassaikA. ohiANaM apajjattagANaM pajattagANa ya tiNhavi jahaNNeNavi aMtomu0 ukkose0 aMka, bAdaravaNassaikAiANaM jaha0 Jain Educati o n For Private Personal Use Only Mow.jainelibrary.org
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyoga maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 186 // aMto0 ukko0 dasa vA0, apajattagabA0 jaha0 aM0 ukkose0 aMto0, pajattagabAdaravaNa jahanneNaM aM0 ukoseNaM dasa vAsa0 aNtomuhuttuunnaaii| beiMdiANaM bhaMte! keva0 paM0?, go0 ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukko0 vArasa saMvaccharANi, apajattagabeiMdiANaM pucchA, go0! jahanneNavi aMtomuhuttaM ukkoseNavi aM0, pajjattagaveiM0 jaha0 aM0 ukko0 vArasasaM0 aMtomuhuttUNAI / teiMdiANaM pucchA, go0 ! jaha* aM0 uko0 eguNapaNNAsaM rAiMdiANaM, apajattagateiMdiANaM pucchA, go0! jahaNaNeNavi aMto0 ukkose aM0, pajattagateiM0 pucchA, go0! jaha* aMtomuhuttaM ukko0 eguNapaNNAsaM rAiMdiAiM aMtomuhuttUNAI / cauriMdiANaM bhaMte ! kevai0 paM0?, go0 ! jaha* aMto0 ukko0 chammAsA, apajjattagacauriMdiANaM pucchA, go0! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto, pajattagacauriMdiANaM pucchA, go0 ! jahanneNaM aM0 ukko0 chammAsA aMto0 / paMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte ! kevai0 paM0?, go0 ! jaha0 aMtomuhuttaM ukko0 tiNNi pali // 186 // Jain Education international For Private & Personel Use Only w.jainelibrary.org
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ ovamAiM, jalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paM0?, go0! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvakoDI, saMmucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jahanneNaM aMto0 ukko0 puvvakoDI, apajattayasamucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattayasaMmucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha0 aMto0 ukko0 puvakoDI aMtomuhattUNA, gabbhavakkaMtiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI, apajjattagagabbhavakkaMtiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattagagabbhavataMtiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI aMtomuhuttUNA, cauppayathalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha0 aMto0 ukko tiNNi paliovamAiM, saMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 caurAsIiM vAsasahassAiM, apajattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0! jahanneNavi aMto0 anu.32 Jain Education a l For Private Personel Use Only Pujainelibrary.org
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ +30 anuyoga maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 187 // ukkoseNavi aMto0, pajattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jaha0 aMto0 uko0 caurAsIiM vAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI, gabbhavakaMtiyacauppayathalayarapaMciMdiya jAva go0! jaha0 aMto0 ukko tiNNi paliovamAiM, apajjattagagabbhavakaMtiyacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jahaNaNeNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattagaganbhavatiyacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko tiNNi paliovamAiM aMtomuhuttUNAI, uraparisappathalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jaha* aMto0 ukko0 puvvakoDI, saMmucchimauraparisappathalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha* aMto0 ukko0 tevannaM vAsasahassAiM, apajattayasaMmucchimauraparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0 ! jahaNaNeNavi aM ukkoseNavi aMto0, pajattayasaMmucchimauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 tevaNNaM vAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI, gabbhavakaMtiyauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 jaha0 aMto0 ukko0 puvakoDI, apajja // 187 // JainEducation For Private Personal Use Only X anbrary org
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ tagagabbhavatiyauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattayagabbhavakaMtiyauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0! jaha* aMto0 ukko0 puvakoDI aMtomuhuttUNA, bhuaparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0! jahaNNeNa aMto0 ukkoseNaM puvvakoDI, samucchimabhuyaparisappathala0 gola! jaha0 aMka ukko0 bAyAlIsaM vAsasahassAiM, apajattayasaMmucchimabhuaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 aMtoM, pajattagasaMmucchimabhuaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 bAyAlIsaM vAsasahassAiM aMto, gabbhavakkaMtiyabhuaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko puvakoDI, apajattayagabbhavakkaMtiyabhuaparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto, pajattayagabbhavatiyabhuaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 puvvakoDI aMtomuhuttUNA, khahayarapaMciMdiya jAva go0! jaha0 aMto0 ukko. ASKASKAR For Private Personal Use Only Jainelibrary.org
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo vRttiH maladhArIyA upakrame pramANadvAra // 188 // paliovamassa asaMkhejaibhAgo, saMmucchimakhahayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 bAvattari vAsasahassAiM, apajattagasaMmucchimakhahayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha0 aMto0 ukko0 aMto0, pajattagasaMmucchimakhahayarapaMciMdiyajAva go0 ! jahanneNaM aMto0 ukko0 vAvattariM vAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI, gabbhavakaMtiyakhahayara0 jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 paliovamassa asaMkhejaibhAgo, apajjattagagabbhavakaMtiyakhahayara0 jAva go0 ! jahaNNeNavi aMto0 ukko0 aMto0, pajattagagakhahaya0 paMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA, go0! jaha0 aMto0 ukko0 paliovamassa asaMkhijjaibhAgo aMtomuhattaNo / ettha eesi NaM saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahA-samucchimaputvakoDI caurAsIiM bhave sahassAI / tevaNNA bAyAlA vAvattarimeva pakkhINaM // 1 // gabbhaMmi putvakoDI tiNNi ya paliovamAiM paramAU / uragabhuapuvakoDI paliovamAsaMkhabhAgo a||2|| maNussANaM bhaMte ! keva maa||188|| For Private & Personel Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ional iyaM0 paNNattA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 tiSNi paliovamAI, saMmucchimamaNusANaM jAva go0 ! jahaNNeNavi aMto0 ukkose0 aMto0, gabbhavakkaMtiyamaNussANaM jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 tiNNi paliotramAI, apajjattagagabbha0 maNussANaM bhaMte! kevai0 paNNattA ?, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 aMto0, pajjattagagabbha0 maNussANaM bhaMte! kevai0, go0! jaha0 aMto0 ukko0 tiNi pali0 aMtomuhuttUNAI vANamaMtarANaM devANaM kevai0 paNNattA ?, go0 ! jaha0 dasa vAsasahassAiM ukko0 paliovamaM, vANamaMtarINaM devINaM bhaMte! keva0 paNNattA ?, go0 ! jaha0 dasa vAsasahassAI ukko0 addhapaliovamaM / joisiyANaM bhaMte! devANaM kevai0 ?, go0 ! jaha0 sAtiregaM aTTabhAgapaliovamaM ukko0 paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM, joisiyadevINaM bhaMte! kevai0?, go0! jahanneNaM aTThabhAgapaliovamaM ukkoseNaM addhapaliovamaM paNNAsAe vAsasahassehiM abbhahiaM, caMdavimANANaM bhaMte! devANaM keva0 ?, go0 ! jaha0
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH upakrama pramANadvAra // 189 // caubhAgapaliovamaM ukko0 paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiaM, caMdavimANANaM bhaMte! devINaM go0! jaha0 caubhAgapaliovama ukko0 addhapaliovamaM paNNAsAe vAsasahassehiM abbhahiaM, sUravimANANaM bhaMte! devANaM, go0! jaha0 caubhAgapali ovamaM ukko0 paliovamaM vAsasahassamabbhahiaM, sUravimANANaM devINaM, go0 ! jaha0 caubhAgapaliovama ukko addhapaliovamaM paMcahiM vAsasaehiM abbhahiaM, gahavimANANaM devANaM go0! jaha0 caubhAgapaliovama ukko0 paliovamaM, gahavimANANaM bhaMte! devINaM, go0! jaha0 caubhAgapaliovama ukko0 addhapaliovamaM, NakkhattavimANANaM bhaMte! devANaM, go0! jaha0 caubhAgapaliovamaM ukko0 addhapaliovamaM, NakkhattavimANANaM bhaMte! devINaM go0! jaha0 caubhAgapaliovamaM ukko0 sAtiregaM caubhAgapaliovama, tArAvimANANaM bhaMte ! go0! jaha0 sAiregaM aTThabhAgapaliovamaM ukko caubhAgapaliovama, tArAvimANANaM devINaM bhaMte! kevaiaM0 paNNatA ?, go0! // 189 // Jain Educational For Private Personal use only Mw.jainelibrary.org
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaha0 aTThabhAgapaliovamaM ukko0 sAiregaM aTThabhAgapaliovamaM / vemANiANaM bhaMte! devANaM keva0 paNNattA?, go0 ! jaha0 paliovamaM ukko0 tettIsaM sAgarovamAiM, vemANiANaM bhaMte! devINaM kevai0 paNNattA ?, go0! jaha0 paliovama ukko0 paNapaNaM paliovamAiM, sohamme NaM bhaMte! kappe devANaM, go0! jaha. paliovama ukko. do sAgarovamAI, sohamme NaM bhaMte ! kappe pariggahiAdevINaM, go0! jaha0 palio. vamaM ukko0 satta paliovamAiM, sohamme NaM apariggahiAdevINaM bhaMte ! ke0?, go0! jaha paliovamaM ukko0 paNNAsaM paliovamaM, IsANe NaM bhaMte! kappe devANaM, go0! jaha0 sAiregaM paliovamaM ukko0 sAiregAiM do sAgarovamAiM, IsANe NaM bhaMte! kappe pariggahiAdevINaM, go0! jaha0 sAiregaM paliovamaM ukko0 nava paliovamAI, apariggahiAdevINaM bhaMte ! ke01, go0 ! jaha0 sAi0 paliovama ukko0 paNapaNNaM paliovamAiM, saNaMkumAre NaM bhaMte ! kappe devANaM, go0! jaha0 do sAgarovamAiM u Jain Eduetan For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 19 // koseNaM satta sAgarovamAiM, mAhiMde NaM bhaMte! kappe devANaM, go0! jaha0 sAiregAI do sAgarovamAiM, ukko0 sAiregAiM satta sAgarovamAiM, baMbhaloe NaM bhaMte! kappe de. vANaM, go0! jaha0 satta sAgarovamAiM ukko0 dasa sAgarovamAiM, evaM kappe kappe kevai0 paM0?, go0! evaM bhANiyavvaM-laMtae jaha0 dasa sAgarovamAiM ukko0 cauddasa sAgarovamAI, mahAsukke jaha0 cauddasa sAgarovamAiM ukko0 sattarasa sAgarovamAiM, sahassAre jaha0 sattarasa sAgarovamAiM ukko0 aTThArasa sAgarovamAiM, ANae jaha0 aTArasasAgarovamAI ukko0 egUNavIsaM sAgarovamAiM, pANae jaha0 egUNavIsaM sAga0 ukko0 vIsaM sAgarovamAiM, AraNe jaha0 vIsaM sAgarovamAiM ukko0 ekavIsaM sAgarovamAiM, accue jaha0 ekavIsaM sAgarovamAiM ukko0 bAvIsaM sAgarovamAiM, heTTimaheTimagevijavimANesu NaM bhaMte! devANaM kevai0 paM0?, go0! jaha0 bAvIsaM sAgarovamAI ukko0 tevIsaM sAgarovamAiM, hehimamajjhimagevejavimANesu NaM bhaMte! devANaM keva01, // 19 // For Private Personal Use Only en Edun tema
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ go0 ! jaha0 tevIsaM sAgarovamAiM ukko0 cauvIsaM sAgarovamAiM, heTThimauvarimagevejavimANesu NaM bhaMte ! devANaM, go0 ! jaha0 cauvIsaM sAga0 ukko0 paMcavIsaM sAga0, majjhimaheTThimagevejavimANesu keva0 jaha0 paNavIsaM sAgarovamAiM ukko0 chavvIsaM sAgarovamAiM, majjhimamajjhimagevejavimANesu NaM bhaMte ! go0! jaha0 chaThavIsaM sAgarovamAiM ukko0 sattAvIsaM sAgarovamAiM, majjhimauvarimageve0, go0! jaha0 sattAvIsaM sA0 ukko0 aTThAvIsaM0, uvarimaheTThimagevi0 devANaM, go0! jaha* aTThAvIsaM sA0 ukko0 egUNatIsaM sAgarovamAiM, uvarimamajjhimagevijavimANesu NaM bhaMte! devANaM, go0 ! jaha0 egUNatIsaM sAgarovamAiM ukko0 tIsaM sAgarovamAiM, uvarimauvarimagevejavimANesu NaM bhaMte ! devANaM, go0 ! jaha0 tIsaM sAgarovamAiM ukko0 ekatIsaM sAgarovamAiM, vijayavejayaMtajayaMtaaparAjitavimANesu NaM bhaMte ! devANaM kevai0 paNNattA ?, go0 ! jahaNaNeNaM ekatIsaM sAgarovamAiM ukko0 tettIsaM sAgarovamAiM, savvaTasiddhe NaM Jain Education For Private Personal Use Only hinelibrary.org
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 191 // *HRISHN5 bhaMte! mahAvimANe devANaM kevai0 paNNattA?, go0 ! ajahaNNamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI / se taM suhume addhApaliovame / se taM addhApaliovame (sU0 142) sUtrasiddhameva yAvanmanuSyasUtraM, navaraM pRthivyAdInAmaparyAptAnAM jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva sthitiH, tataH paramavazyaM paryAptatvasambhavAt maraNAdveti bhAvanIyam / vyantarAdisUtrANyapi vaimAnikasUtraparyantAni pAThasiddhAnyeva, navarameteSAM paryAptAnAM jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva sthitiH, tataH paramavazyaM paryAptatvasaMbhavAdeva bhAvanIyaM, graiveyakasUtre cAdhastanAstrayo'dhastanauveyakazabdenocyante, madhyamAstu trayo madhyamaveyakazabdena, uparitanAstu traya uparitanagraiveyakazabdena, punarapyadhastaneSu triSu prastaTeSu madhye'dhastanaH prastaTo'dhastanAdhastanauveyakazabdena vyapadizyate,madhyamastvadhastanamadhyamazabdena, uparitanastvadhastanoparimazabdena, evaM madhyameSvapi triSu prastaTeSu madhye'dhastanaprastaTo madhyamAdhastanauveyakazabdenAbhidhIyate madhyamastu madhyamamadhyamazabdena uparitanastu madhyamoparitanazabdena, evamuparitaneSvapi triSu prastaTeSu krameNoparimAdhastanoparimamadhyamauparimoparimazabdavAcyatA bhAvanIyeti // 142 // se kiM taM khettapaliovame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vAvahArie a, tattha NaM je se suhume se Thappe, tattha NaM je se vavahArie se jahAnAmae palle siA joaNaM SEASEARNA // 19 // Jain Education india p ainelibrary.org
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka AyAmavikkhaMbheNaM joaNaM uvveheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva bharie vAlaggakoDINaM, te NaM vAlaggA No aggI DahejA jAva No pUittAe havvamAgacchejjA, je NaM tassa pallassa AgAsapaesA tehiM vAlaggehiM apphunnA tao NaM samae 2 egamegaM AgAsapaesaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe jAva niTThie bhavai se taM vavahArie khettapaliovame / eesiM pa. llANaM koDAkoDI bhaveja dasaguNiyA / taM vavahAriassa khettasAgarovamassa egassa bhave parImANaM // 1 // eehiM vavahAriehiM khetapaliovamasAgarovamehiM kiM paoaNaM?, eehiM va0 nasthi kiMcippaoaNaM, kevalaM paNNavaNA paNNavijai, se taM vv0|se kiM taM suhume khettapaliovame ? 2 se jahANAmae palle siA joaNaM AyAma0 jAva parikkheveNaM se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva bharie vAlaggakoDINaM tattha NaM egamege vAlagge asaMkhijjAiM khaMDAI kajjai, te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejaibhA Jain Educate the deal For Private & Personel Use Only (Gnaw.jainelibrary.org
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakrame pramANadvAra rIyA // 192 // gamettA suhumassa paNagajIvassa sarIrogAhaNAo asaMkhejaguNA, te NaM vAlaggA No aggI DahejA jAva No pUittAe havvamAgacchejjA, je NaM tassa pallassa AgAsapaesA tehiM vAlaggehiM apphunnA vA aNAphuNNA vA taoNaMsamae 2 egamegaM AgAsapaesaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe jAva NiTTie bhavai, se taM suhume khettapaliovame / tattha NaM coae paNNavarga evaM vayAsI-asthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehiM aNAphuNNA ?, haMtA asthi, jahA ko diTuMto?, se jahANAmae koTTae siA kohaMDANaM bharie tatthaNaM mAuliMgA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM billA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM AmalagA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM bayarA pa0 te'vi mAyA, tattha NaM caNagA pakkhittA te'vi mAyA, tattha NaM muggA pakkhi0 tattha NaM sarisavA pa0, tattha NaM gaMgAvAluA pakkhittA sAvi mAyA, evameva eeNaM diTuMteNaM atthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehiM annaaphunnnnaa| eesiM // 192 // in Education For Private & Personel Use Only Maw.jainelibrary.org
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 33 Jain Education Inter pANaM koDAkoDI bhavejja dasaguNiyA / taM suhumassa khettasAgarovamassa egassa bhave priimaannN||1|| eehiM suhumehiM khettapa0 sAgarovamehiM kiM paoaNaM ?, eehiM suhumapali0 sAga0 diTTivAe davvA mavijaMti (sU0 143 ) uktaM saprayojanamadvApalyopamaM kSetrapalyopamamapyuktAnusArata eva bhAvanIyaM, navaraM vyAvahArikapalyopame 'jeNaM tassa pallasse'tyAdi, tasya palyasyAntargatA nabhaH pradezAstairvAlAyairye 'aSkuNNa'tti AspRSTA - vyAptA AkrAntA itiyAvat teSAM sUkSmatvAt pratisamaya mekaikApahAre asaGkhyeyA utsarpiNyava sarpiNyo'tikrAmantyato'saGkhyeyotsarpiNyava sarpiNImAnaM prastutapalyopamaM jJAtavyaM, sUkSmakSetrapalyopame tu sUkSmairvAlAyaiH spRSTA aspRSTAzca nabhaH pradezA gRhyante, atastadvyAvahArikAdasaGkhyeyaguNakAlamAnaM draSTavyam / Ahayadi spRSTA aspRSTAzca nabhaHpradezA gRhyante tarhi vAlAyaiH kiM prayojanaM ?, yathoktapalyAntargatanabhaH pradezApahAramAtrataH sAmAnyenaiva vaktumucitaM syAt satyaM, kintu prastutapalyopamena dRSTivAde dravyANi mIyante, tAni ca kAnicid yathoktavAlAgraspRSTaireva nabhaHpradezairmIyante kAnicidaspRSTairityato dRSTivAdoktadravyamA nopayogitvAdvAlAgraprarUpaNA'tra prayojanavatIti / 'tattha NaM coyae paNNavaga' mityAdi, tatra nabhaH pradezAnAM spRSTAspRSTatvaprarUpaNe sati jAtasandehaH prerakaH prajJApakam - AcAryamevamavAdIt bhadanta ! kimastyetad yaduta elibrary.org
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 193 // tasya palyasyAntargatAste kecidapyAkAzapradezA vidyante ye tailAraspRSTAH?, pUrvoktaprakAreNa vAlAgrANAM vRttiH tatra niviDatayA'vasthApanAcchidrasya kacidapyasambhavAd durupapAdamidaM yattatrAspRSTA nabhaHpradezAH santIti | upakrame pracchakAbhiprAyaH, tatrottaraM-hantAstyetat, nAtra sandehaH kartavyaH, idaM ca dRSTAntamantareNa vAGmAtrataH pratipa- pramANadvAraM tumazaktaH punarvineyaH pRcchati-yathA ko'tra dRSTAntaH?, prajJApaka Aha-se jahAnAmae' ityAdi, ayamatra bhAvArtha:-kUSmANDAnAM-puMsphalAnAM bhRte koSThake sthUladRSTInAM tAvad bhRto'yamiti pratItirbhavati, atha kUSmANDAnAM bAdaratvAt parasparaM tAni chidrANi saMbhAvyante yeSvadyApi mAtuliGgAni-bIjapUrakANi mAnti, tatprakSepe ca punarbhRto'yamiti pratItAvapi mAtuliGgacchidreSu bilvAni prakSiptAni, tAnyapi mAntItyevaM tAvada yAvatsarSapacchidreSu gaGgAvAlukA prakSiptA sA'pi mAtA, evamarvAgadRSTayo yadyapi yathoktapalye zuSirAbhAvato'spRSTanabha pradezAnna saMbhAvayanti tathApi vAlAgrANAM bAdaratvAdAkAzapradezAnAM tu sUkSmatvAt santyevAsakhyAtA aspRSTA nabhaHpradezAH, dRzyate ca niviDatayA sambhAvyamAne'pi stambhAdau AsphAlitAyAkIlakAnAM bahUnAM tadantaH pravezaH na cAsau zuSiramantareNa saMbhavati, evamihApi bhAvanIyam // 143 / / kaivihA NaM bhaMte ! davvA paNNattA ?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-jIvadavvA ya ajIvadavA ya / ajIvadavvA NaM bhaMte ! kaivihA paNNattA ?, go0! duvihA pa0, taM ERASAANUARSAXXX // 193 // Simr.jainelibrary.org Jain Education Alina
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ -CASSOCOCCASIOLOGROCEROS jahA-rUvIajIvadavvA ya arUvIajIvadavvA ya / arUvIajIvadavvANaM bhaMte! kaivihA paNNattA ?, go0! dasavihA paNNattA, taMjahA-dhammatthikAe dhammatthikAyassa desA dhammatthikAyassa paesA adhammatthikAe adhammatthikAyassa desA adhammathikAyassa paesA AgAsatthikAe AgAsatthikAyassa desA AgAsa0 paesA, addhAsamae / rUvIajIvadavvANaM bhaMte ! kaivihA paM0?, go0 ! cauvvihA paNNattA, taMjahA -khaMdhA khaMdhadesA khaMdhappaesA paramANupoggalA, te NaM bhaMte! kiM saMkhijjA asaMkhijjA aNaMtA ?, go0 ! no saMkhejA no asaMkhejA aNaMtA, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-no saMkhejjA no asaMkhejA aNaMtA?, go0 ! aNaMtA paramANupoggalA aNaMtA dupaesiA khaMdhA jAva aNaMtA aNaMtapaesiA khaMdhA, se eeNa'TreNaMgo! evaM vuccaDa-no saMkhejA no a0 aNaMtA / jIvadavvANaM bhaMte ! kiM saMkhijjA asaMkhijjA aNatA?, go0! no saMkhijjA no asaMkhijjA aNaMtA, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-no saMkhijjA no asaM CACCRACY Jan Education For Private Personel Use Only D ainelibrary.org
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 194 // khijjA anaMtA ?, go0 ! asaMkhejjA NeraiyA asaMkhejA asurakumArA jAva asaMkhejA thaNiyakumArA asaMkhijjA puDhavIkAiyA jAva asaMkhijjA vAukAiA anaMtA vaNassaikAiA asaMkhejjA beiMdiA jAva asaMkhijA cauriMdiyA asaMkhijjA paMciMdiyatirikkhajoNiA asaMkhijA maNussA asaMkhijjA vANamaMtarA asaMkhijjA joisiA asaMkhejA vemANi anaMtA siddhA, se eeNaTTeNaM go0 ! evaM buccai-no saMkhijA no asaMkhijjA anaMtA (sU0 144 ) yadyetairdRSTivAde dravyANi mIyante tarhi katividhAni bhadanta ! tAvad dravyANi prajJaptAni ?, gautama ! dvividhAni prajJaptAni, tadevAha - 'jIvadanvA ya ajIvadatrvA ya' / tatrAlpavaktavyatvAt pazcAnnirdiSTAnyapyajIvadra vyANi vyAcikhyAsurAha - 'ajIvadavvANaM bhaMte! kaivihe tyAdi sugamaM yAvad 'dhammatthikAe' ityAdi, eko'pi dharmAstikAyo nayamatabhedAtridhA bhidyate taca saGgrahanayAbhiprAyAdeka evaM dharmAstikAya:- pUrvoktapadArthaH, vyavahAranayAbhiprAyAntu buddhiparikalpito dvibhAgAtribhAgAdikastasyaiva dezaH, yathA sampUrNo dharmAstikAyo jIvAdigatyupaSTambhakaM dravyamiSyate evaM tadezA api tadupaSTambhakAni pRthageva dravyANIti bhAvaH, Rju vRttiH upakrame pramANadvAraM // 194 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education sUtrAbhiprAyatastu svakIyasvakIyasAmarthyena jIvAdigatyupaSTambhe vyApriyamANAstasya pradezA buddhiparikalpitA nirvibhAgA bhAgAH pRthageva dravyANi, evaM adharmAkAzAstikAyayorapi pratyekaM trayastrayo bhedA vAcyA, 'addhAsamaya' ityatraikavacanaM vartamAnakAlasamayasyaiva ekasya sattvAdatItAnAgatayostu nizcayanayamatena vinaSTatvAnutpannatvAbhyAmasattvAd, ata eveha dezapradezacintA na kRtA, ekasmin samaye niraMzatvena tadasambhavAt, tadevaM dazavidhAnyarUpyajIvadravyANi / rUpyajIvadravyANi tu skandhAdibhedAccaturddhA, tatra skandhA- dvyaNukAdayo'nantANukAvasAnAH, dezAstu tadvibhAgAtribhAgAdirUpA avayavAH, pradezAH punastadavayavabhUtA evaM niraMzA bhAgAH paramANupudgalAH skandhabhAvamanApannAH ekAkinaH paramANavaH, tAni ca rUpadravyANyanantAni kathamityAha- 'aNatA paramANupoggalA' ityAdi, ete ca skandhAdayaH pratyekamanantAH / atha jIvadravyANi vicArayitumAha- 'jIvadavvANaM bhaMte! kiM saMkhejjA' ityAdi, yasmAnnArakAdirAzayaH pratyekamasaGkhyAtAH vanaspatayaH siddhAzcAnantA ato jIvadravyANyanantAnyevetyarthaH // 144 // tatra nArakAdayo'saGkhyeyAdikharUpataH sAmAnyena proktA vizeSatastu tadasaGkhyeyakaM kiyatpramANamiti na jJAyate, audArikAdizarIravicAre ca tatpari jJAnaM siddhyati audArikAdizarIrakharUpabodhazca vineyAnAM saMpadyate iti cetasi nidhAya jIvAjIvadravyavicAraprastAvAccharIrANAM tadubhayarUpatvAttAni vicArayitumupakramate kaivihA NaM bhaMte! sarIrA paM01, go0 ! paMca sarIrA paNNattA, taMjahA - orAlie veDa jainelibrary.org
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH hA upakrame pramANadvAraM HARSOCOCCAMERASACSC vie AhArae teae kammae, NeraiANaM bhaMte ! kai sarIrA paM0?, go0! tao sarIrA paM0 taM0 veuvvie teae kammae, asurakumArANaM bhaMte ! kai sarIrA paM0?, go0! tao sarIrA paNNattA, taMjahA-veu0 tea0 kammae, evaM tiNNi 2, ee ceva sarIrA . jAva thaNiyakumArANaM bhANiavvA / puDhavIkAiANaM bhaMte! kai sarIrA paNNattA?, . go0! tao sarIrA paNNattA, taMjahA-orAlie teae kammae, evaM AuteuvaNassaikAiyANa'vi ee ceva tipiNa sarIrA bhANiyavvA, vAukAiyANaM jAva go0! cattAri sarIrA paM0 taM0 urAlie veuvvie teyae kmme| beiMdiyateiMdiyacauriMdiyANaM jahA puDhavIkAiyANaM, paMciMdiatirikkhajoNiANaM jahA vAukAiyANaM / maNussANaM jAva go0 ! paMca sarIrA paM0, taM0-orAlie veuvvie AhArae teae kmme| vANamaMtarANaM joisiANaM vemANiANaM jahA neraiyANaM / kevaiyA NaM bhaMte! urAliasarIrA SHOROSASARMACEUTELA // 195 // 1 kaivihA NaM pra. Jan Education For Private Personal Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNNattA ?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellagA ya mukkellagA ya, tattha NaM je te baddhellagA te NaM asaMkhijA asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejA logA, tattha NaM je te mukkellagA te NaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao aNaMtA logA davvao abhavasiddhiehiM aNaMtaguNA siddhANaM annNtbhaago| 'orAlie'tti udAraM-tIrthakaragaNadharazarIrApekSayA zeSazarIrebhyaH pradhAnaM udAramevaudArikam, athavA-udAraM-sAtirekayojanasahasramAnavAccheSazarIrebhyo mahApramANaM tadevaudArikaM, vaikriyaM tUttaravaikriyAvasthAyAmeva lakSayojanamAnaM bhavati, sahajaM tu paJcadhanuHzatapramANameva, tataH sahajazarIrApekSayA idameva mahApramANaM, 'veuvie'tti vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriya, viziSTaM kurvanti taditi vA vaikurvikam , 'AhArae'tti tathAvidhaprayojane caturdazapUrvavidA Ahiyate-gRhyata ityAhArakam , athavA Ahiyante-gRhyante 6 kevalinaH samIpe sUkSmajIvAdayaH padArthA anenetyAhArakaM, 'teyae'tti rasAdyAhArapAkajananaM tejonisargalabdhi-18 nibandhanaM ca tejaso vikArastaijasaM, 'kammaetti aSTavidhakarmasamudAyaniSpannamaudArikAdizarIrAnebandhanaM ca ANTISOSASSARI* JainEducation For Private Personal Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH | upakrame pramANadvAraM // 196 // bhavAntarAnuyAyi karmaNo vikAraH kamaiva vA kArmaNam , atra khalpapudgalaniSpannatvAhAdarapariNAmatvAcca prathama- maudArikasyopanyAsaH, tato bahubahutarabahutamapudgalanivRttatvAt sUkSmasUkSmatarasUkSmatamatvAca krameNa zeSazarIrANAmiti / tadevaM sAmAnyena zarIrANi nirUpya caturvizatidaNDake tAni cintayitumAha-neraiyANaM bhaMte kai sarIrA' ityAdi pAThasiddhameva, yAvat 'kevaiyA NaM bhaMte! urAliyasarIrA' ityAdi, kiyanti-kiyatsakhyAnyaudArikazarIrANi sarvANyapi bhavanti, atrottaraM-goyamA duvihe'tyAdi, audArikazarIrasakhyAyAM pRSTAyAM baddhamuktatvalakSaNaM tadvaividhyakathanamaprastutamiti cet, naivaM, baddhamuktayorbhedena sakhyAkathanArthatvAttasya, idaM ca baddhamuktaudArikAdipramANaM kvacid dravyeNa-abhavyAdinA vakSyati kacittu kSetreNa-zreNipratarAdinA ka-| cittu kAlena-samayAvalikAdinA, bhAvena tu na vakSyati, tasyeha draSyAntargatatvena vivakSitatvAt, tatra baddhAnAmaudArikazarIrANAM kAlataH kSetratazca mAnaM nirUpayitumAha-tattha NaM je te baddhellayA' ityAdi, iha nArakadevAnAmaudArikazarIrANi baddhAni tAvanna sambhavantyeva, vaikriyazarIratvAtteSAm , ataH pArizeSyAt tiryamAnuSyaistathAvidhakarmodayAd yAni baddhAni-gRhItAnItyarthaH, pRcchAsamaye taiH saha yAni sambaddhAni tiSThantItiyAvat, tAni sAmAnyataH sarvANyasaGkhyeyAni, na jJAyate tadasakhyeyaM kiyadapItyato vizinaSTi-'asaMkhajAhimityAdi, pratisamayaM yadyekaikaM zarIramapahiyate tadA asakhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvANyapahiyante, asaGkhyayotsarpiNyavasarpiNISu yAvantaH samayAstAvanti tAni baddhAni prApyanta iti paramArthaH, tade // 196 // Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatkAlato mAnamuktam , atha kSetratastadAha-khettao asaMkhejA loga'tti, idamuktaM bhavati-pratyekamasakhyeyapradezAtmikAyAM svakIyakhakIyAvagAhanAyAM yadyekaikaM zarIraM vyavasthApyate tadA'sakhyeyA lokAstairdhiyante, ekaisminnapi nabhaHpradeze pratyekaM tairvyavasthApyamAnairasakhyeyA lokA bhriyante eva, kevalaM zarIrasya jaghanyato'pyasaGkhyeyapradezAvagAhitvAdekasmin pradeze'vagAhaH siddhAnte niSiddha iti netthamucyate, asatkalpanayA ucyatAmevamapi ko doSa iti cet, ko nivArayitA?, kevalaM siddhAntasaMvAdiprakAreNa prarUpaNe'duSTe lazyamAne sa eva svIkatu zreyAniti, Aha-bhavatvevaM, kiMvaudArikazarIriNAM manuSyatirazcAmanantatvAt kathamanantAni zarIrANi na bhavanti yenAsakhyeyAnyevoktAni?, ucyate, pratyekazarIriNastAvadasa-khyAtA evAtasteSAM zarIrANyapyasaGkhyAtAnyeva, sAdhAraNazarIriNastu vidyante anantAH, kintu teSAM naikaikajIvasyai kaikaM zarIraM kintvanantAnAmanantAnAmekaikaM vapurityata audArikazarIriNAmAnantye'pi zarIrANyasaGkhyeyAnyeveti / tattha je te mukkellayetyAdi, bhavAntarasaGkrAntI mokSagamanakAle vA jIvairyAnyaudArikANi muktAnityaktAni samajisatAni tAnyanantAni prApyante, anantakasyAnantakatvAnna jJAyate kiyadapyanantakamidaM, tataH kAlena vizeSayati-pratisamayamekaikApahAre anantAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahiyante, tatsamayarAzitulyAni bhavantItyarthaH. atha kSetrato vizinaSTi-khettao aNaMtA loga'tti, kSetrata:-kSetramAzrityAnantAnAM lokapramANakhaNDAnAM yaH pradezarAzistattulyAni bhavantIti bhAvaH, dravyato niyamayati-'abhavasiddhiehi mityAdi, Jain Education in For Private Personal Use Only 9 ainelibrary.org II
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIyA thAhi-kimetAni miti / punarapyAha-nanu jAdASTarAzeH kadAciddhInAni / anuyo0 abhavyajIvadravyasaGkhyAto'nantaguNAni siddhajIvadravyasakhyAyAstvanantabhAgavartIni / Aha-yayevaM yaiH / vRttiH maladhA- samyaktvaM labdhvA punarmithyAtve gamanAt tattyaktaM te pratipatitasamyagdRSTayo'pyabhavyebhyo'nantaguNAH siddhAnA- upakrame manantabhAge prajJApanAmahAdaNDake paThyante, tatkimetAni tattulyAni bhavanti ?, naitadevaM, yadi tatsamasaGkhyAni pramANadvAraM drabhaveyustadA tathaiveha sUtre tAni nirdiSTAni syuH, na caivaM, tataH pratipatitasamyagdRSTirAzeH kadAciddhInAni kadAcitulyAni kadAcittvadhikAni iti pratipattavyamiti / punarapyAha-nanu jIvaiH parityaktazarIrANAmAnantyameva tAvannAvagacchAmaH, tathAhi-kimetAni zmazAnAdigatAnyakSatAnyeva yAni tiSThanti tAni gRhyante uta khaNDIbhUya paramANvAdibhAvena pariNAmAntarApannAni?, yadyAdyaH pakSastarhi teSAmanantakAlAvasthAnAbhAvAt stokatvAdAnantyaM nAstyeva, atha cAparaH pakSastahi sa kazcida punalo'pi nAsti yo'tItAddhAyAmekaikajIvenI-| dArikazarIrarUpatayA anantazaH pariNamayya na muktaH, tataH sarvasyApi pudgalAstikAyasya grahaNamApannam , evaM ca | satyabhavyebhyo'nantaguNAni siddhAnAmanantabhAge ityetadvirudhyate, sarvapudgalAstikAyagatapudgalAnAM sarvajIvebhyo'-18 pyanantAnantaguNatvAd, atrocyate, naiSa doSo, bhavadupanyastapakSadvayasyApyanaGgIkaraNAt, kintu jIvavipramukte ekaikasminnaudArikazarIre yAnyanantakhaNDAni jAyante tAni ca yAvadadyApi taM jIvaprayoganivartitamaudAri-1 kazarIrapariNAmaM parityajya pariNAmAntaraM nAsAdayanti tAvadaudArikazarIrAvayavatvAdekadezadAhe'pi graamo8|| 197 // dagdhaH paTo dagdha ityAdivadavayave samudAyopacArAdiha pratyekamaudArikazarIrANi bhaNyante, tatazcaikaikasya jIva SAMSAROKARSAAMSANSARAGAOSSA-5 Jain Education a l Khjainelibrary.org
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education vipramuktaudArikazarIrasyAnantabhedabhinnatvAt teSAM ca bhedAnAM pratyekaM tadavayavatvena prastutazarIropacArAda eteSAM ca bhedAnAM prakRtazarIrapariNAmatyAge anyeSAM tatpariNAmavatAmutpattisambhavAd yathoktAnantakasaGgakhyAnyaudArikazarIrANi loke na kadAcidvyavacchidyanta iti sthitaM tadevamoghata uktA audArikazarIrasaGkhyA, vibhAgatastUpariSTAt kramaprAptAmimAM vakSyati 1 / athaughata eva vaikriyasaGkhyAmAha-- kevaiANaM bhaMte! veDavviasarIrA paM0 ? go0 ! duvihA paM0, taM0- baddhelayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhelyA te NaM asaMkhijjA asaMkhejAhiM ussappiNiosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhijAo seDhIo payarassa asaMkhejjaibhAgo, tattha mullA anaMtA anaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao sesaM jahA orAliassa mukkellyA tahA eevi bhANiavvA / kevai0 AhAragasa 0 ? go0 ! duvihA0 baddhe0 mukke0, tattha NaM je te baddhelyA te NaM sia atthi sia natthi, jai asthi jahaNeNaM ego vA do vA tiSNi vA ukkoseNaM sahassapuhattaM, mukkellayA jahA orA0 tahA bhANiavvA / kevaiyA NaM bhaMte! teagasarIrA paM0 ?, go0 ! duvihA ww.jainelibrary.org
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 198 // paM0 taM0-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao aNaMtA logA davao siddhehiM aNaMtaguNA savvajIvANaM aNaMtabhAgUNA, tattha NaM je te mukkellayA te NaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhi avahIraMti kAlao khettao aNaMtA logA davvao savvajIvahiM aNaMtaguNA savvajIvavaggassa arNatabhAgo / kevai0 kammagasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0 jahA teagasarIrA tahA kammagasarIrAvi bhaanniavvaa| tatra nArakadevAnAmetAni sarvadaiva baddhAni saMbhavanti, manuSyatirazcAM tu vaikriyalabdhimatAmuttaravaikriyakaraNakAle, tataH sAmAnyena caturgatikAnAmapi jIvAnAmamUni baddhAnyasakhyeyAni labhyante, tAni ca kAlatosaGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni kSetratastu pUrvoktapratarAsaGkhyeyabhAgavaya'sakhyeyazreNInAM yaH pradezarAzistatsaDUnakhyAni saMbhavanti, muktAni yathaudArikANi tathaiva 2 / athaughata evAhArakANyAha| 'kevaiyA NaM bhaMte! AhArage'tyAdi, etAni baddhAni caturdazapUrvavido vihAya nAparasya saMbhavanti, antaraM caiSAM jamA / 8 // R- 6 Jain Education inal For Private & Personel Use Only OMainelibrary.org
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrAntare jaghanyataH samayaM utkRSTatastu SaNmAsAnyAvadabhihitam, ata uktaM-baddhAni kadAcit santi kadAcinna santi, yadi bhavanti tadA jaghanyata eka dve trINi vA, utkRSTatastu sahasrapRthaktvaM, dviprabhRtyA navabhyaH samayaprasiddhayA pRthaktvamucyate, muktAni yathaudArikANi tathaiva, navaramanantakasyAnantabhedAttadeveha laghutaraM draSTavyam 3 / tathaiva taijasAnyAha-kevaiyA NaM bhaMte! teyage'tyAdi, etAni baddhAnyanantAni bhavanti, kAlato'nantotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzisakhyAni kSetrato'nantalokapradezarAzimAnAni dravyataH siddhebhyo'nantaguNAni anantabhAganyUnasarvajIvasaGkhyApramANAni, tatsvAminAmanantatvAt, nanvaudArikasyApi svAmino vidyante'nantA na ca tAnyetAvatsaGkhyAnyuktAni, atrocyate, audArikaM manuSyatirazcAmeva bhavati, tatrApi sAdhAraNazarIriNAmanantAnAmekaikameva, idaM caturgatikAnAmapyasti, sAdhAraNazarIriNAM ca pratijIvamekaikaM prApyate, tatastaijasAni sarvasaMsArijIvasaGkhyAni bhavanti, saMsAriNazca jIvAH siddhezyo'nantaguNAH, ata etAnyapi siddhezyo'nantaguNAnyuktAni; sarvajIvasaGkhyAM tu na prAmuvanti, siddhajIvAnAM tadasambhavAt, siddhAzca zeSajIvAnAmanantabhAge vartante, ataH siddhajIvalakSaNenAnantabhAgena hInA ye sarvajIvAstatsaGkhyAnyabhihitAni, muktAnyapi anantAni, kAlato'nantotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetrato'nantalokAnAM ye pradezAstattulyAni, dravyataH sarvajIvebhyo'nantaguNAni, tarhi jIvarAzinaiva jIvarAziguNito jIvavargo bhaNyate, etAvatsaGkhyAni tAni bhavanti?, netyAha-'jIvavaggassa aNaMtabhAgo'tti, sarvajIvAH sadbhAvato'nantA api anu.34 Jain Education For Private & Personel Use Only adjainelibrary.org
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhA rIyA upakrame pramANadvAraM // 199 // kalpanayA kila daza sahasrANi, tAni ca taireva guNitAni, tato'satkalpanayA dazakoTisakhyAH , sadbhAvatastvanantAnantasaGkhyo jIvavargo bhavati, tasyAnantaguNakalpanayA zatatame bhAge etAni vartante, ataH sadbhAvato'nantAnyapi kila dazalakSasaGkhyAni tAni siddhAni, kiM kAraNaM jIvavargasakhyAnyeva na bhavanti ?, ucyate, yAni yAni taijasAni muktAnyanantabhedarbhidyante tAni tAnyasaGkhyeyakAlAvaM taM pariNAma parityajya niyamAt pariNAmAntaramAsAdayanti, ataH pratiniyatakAlAvasthAyitvAdutkRSTato'pi yathoktasaGkhyAnyevaitAni samuditAni prApyante nAdhikAnItyalamativistareNa / 'kevaiyA NaM kammae' ityAdi, taijasakArmaNayoH samAnakhAmikatvAtsarvadaiva sahacaritatvAca samAnaiva vaktavyateti / tadevamoghataH pazcApi zarIrANyuktAni, sAmprataM tAnyeva nArakAdicaturvizatidaNDake vizeSato vicArayitumAha neraiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahAbaddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM natthi, tattha NaM je te mukkellayA te jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhANiavvA, neraiyANaM bhaMte! kevaiyA veuvviasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhalagA te NaM asaMkhijA asaMkhijAhiM ussappiNIosa // 199 // For Private Personal Use Only X iainelibrary.org
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ -IKARANASAMANARA ppiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhejAo seDhIo payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUIaMgulapaDhamavaggamUlaM biiavaggamUlapaDuppaNNaM ahava NaM aMgulabiiavaggamUlaghaNapamANamettAo seDhIo, tattha NaMje te mukkellayA te NaM jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhANiavvA, NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyA AhAragasarIrA paNNattA ?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, tattha NaM je te baddhellayA te NaM natthi, tattha NaM je te mukkellayA te jahA ohiA orAliA tahA bhANiavvA, teyagakammagasarIrA jahA eesiM ceva veuvviasarIrA tahA bhANiavvA / asurakumArANaM bhaMte ! kevaiA orAliyasarIrA paM01, go0 ! jahA neraiyANaM orAli tahA bhA0, asurakumArANaM bhaMte ! ke0 veuvviasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhijA asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhejAo seDhIo For Private Personel Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 20 // payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUIaMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhijjaibhAgo, mukkellayA jahA ohiyA orAliasarIrA, asuraku. kevaiA AhAragasarIrA paM0?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, jahA eesiM ceva orA0 tahA bhA0, teagakamma0 jahA ee. veu0 tahA bhANiavvA, jahA asurakumA rANaM tahA jAva thaNia0 tAva bhANiavvaM / dvividhAni prajJaptAnIti yaducyate tatra baddhAnAmasadrUpeNaiva nArakeSu sattvamavaseyaM, na sadrUpeNa, ata evoktaMtatra yAni baddhAni tAni na santi,teSAM vaikriyazarIratvenaudArikabandhAbhAvAt , muktAni tupAk tiryagAdinAnAbhaveSu saMbhavanti, tAni caudhikamuktaudArikavadvAcyAni, yAni vaikriyazarIrANi tAni tu baddhAnyeSAmasakhyeyAni, pratinArakamekaikavaikriyasadbhAvAt, nArakANAM cAsaGkhyeyatvAt , tAni ca kAlato'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pratarAsaGkhyeyabhAgavayaMsakhyeyazreNInAM ye pradezAstatsakhyAni bhavanti, nanu pratarAsaGkhyeyabhAge asaGkhyayA yojanakovyo'pi bhavanti, tatkimetAvatyapi kSetre yA nabhaHzreNyo bhavanti tA iha gRhyante?, netyAha-'tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUItyAdi, tAsAM zreNInAM viSkambhasUciH-vistarazreNijJeyeti zeSaH, kiyatItyAha-'aMgulI'tyAdi, aGgulapramANe pratarakSetre yaH zreNiH-rAzistatra kilAsaGkhyayAni / // 20 // Jain Educati o n
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ pana prakAreNa prastutakA vistarasUciriha mA eSA catuHSaSTiramA ROSISAAROSESORARLIG vargamUlAni tiSThantyataH prathamavargamUlaM dvitIyavargamUlena pratyutpannaM-guNitaM tathA ca sati yAvantyo'tra zreNyo labdhA etAvatpramANA zreNInAM viSkambhasUcirbhavati, etAvatyaH zreNyo'tra gRhyanta ityarthaH, idamuktaM bhavatiaGgulapramANe pratarakSetre kilAsatkalpanayA SaTpaJcAzadadhike dve zate zreNInAM bhavatastadyathA 256, atra prathamavargamUlaM SoDaza 16 dvitIyaM catvAraH 4 caturbhiH SoDaza guNitA jAtAzcatuHSaSTiH, eSA catuHSaSTirapi sadbhAva-13 to'saGkhyeyAH zreNyo mantavyAH, etAvatsakhyA zreNInAM vistarasUciriha grAhyA / 'ahava NamityAdi, Namiti vAkyAlaGkAre, athavA-anyena prakAreNa prastuto'rtha ucyate ityarthaH, 'ahava 'tti kacitpAThaH, sa caivaM vyAkhyAyate-athavA naiSa pUrvoktaH prakAro'pi tu prakArAntareNa prastuto'rtho'bhidhIyate iti bhAvaH, samudito vA'yaMzabdo'thavAzabdasyArthe vartate, tadeva prakArAntaramAha-'aMgulabIyavaggamUlaghaNe'tyAdi, aGgulapramANapratarakSetravartizreNirAzeryadvitIyavargamUlamanantaraM catuSTayarUpaM darzitaM tasya yo ghana:-catuHSaSTilakSaNastatpramANAHtatsaGkhyAH zreNyo'tra gRhyanta iti, prarUpaNaiva bhidyate arthastu sa eveti, tadevaM kalpanayA catuHSaSTirUpANAM sadbhAvato'sakhyeyAnAM zreNInAM yaH pradezarAziretAvatsaGkhyAni nArakANAM baddhavaikriyANi prApyanta iti, pratyekazarIritvAnnArakA apyetAvanta eva, evaM ca sati pUrva nArakAH sAmAnyenaivAsaGkhyeyAM uktAH, atra tu zarIravicAraprastAvAttadapyasakhyeyakaM pratiniyatasvarUpaM siddhaM bhavati, evamanyatrApi pratyekazarIriNaH sarve khakIyakhakIyabaddhazarIrasakhyAtulyA draSTavyAH, muktavaikriyANi muktaudArikavadvAcyAni, AhArakANi baddhA For Private Personal Use Only M JainEducation ainelibrary.org
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhA vRttiH upakrame pramANadvAraM rIyA // 201 // nyeSAM na sambhavanti, caturdazapUrvadharasambhavitvAttadvandhasya, muktAni tu muktaudArikavadvAcyAni, manuSyabhave kRtojjhitAhArakazarIrANAMpratipatitacaturdazapUrvavidAM nArakeSUtpattisambhavAdaudArikoktanyAyenAnantAnAM teSAM sambhava iti bhAvaH, taijasakArmaNAni tu baddhAni muktAni ca yathaiSAmeva vaikriyANi tathA vaktavyAni / uktAni pazcApi zarIrANi nArakeSu,athAsurakumAreSu tAni vaktumAha-'asurakumArAMNaM bhaMte! ityAdi, audArikANyatrApi nArakavadvAcyAni, vaikriyANyapi tathaiva, navaramasurakumArANAM nArakebhyaH stokatvAt prastutazarIrANyapi stokAnyato viSkambhasUcyAM vizeSaH, sA ceyaM-'tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhaI'tyAdi, tAsAm-anantarokta|zreNInAM viSkambhasUciH-vistarazreNiraGgulaprathamavargamUlasyAsaGkhyeyabhAgaH, idamuktaM bhavati-pratarasyAGgulapramANe kSetre yAvantyaH zreNayo bhavanti tAsAM yatprathamavargamUlaM tasyApyasaGkhyayabhAge yAH zreNayo bhavanti tatpramANaiva vistarasUciriha grAhyA, sA ca nArakoktasUcerasaGkhyAtatame bhAge siddhA bhavati, tato nArakANAmasurakumArA asaGkhyeyabhAge vartanta iti pratipAditaM bhavati, itthameva caitat, yataH prajJApanAmahAdaNDake kevalaratnaprabhAnArakANAmapi samastA api bhavanapatayo'saGkhyAtatamabhAgavartitvenoktAH kiM punaH samastanArakANAM kevalA(a)surakumArA iti, AhArakANi nArakavadeva, taijasakArmaNAnyatraivoktavaikriyavaditi / evaM samAnaiva vaktavyatA yaavtstnitkumaaraaH| puDhavikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taM ACCOACCURALACEAC-A // 201 // Jan Education Intemanona For Private Personel Use Only www.jainelorary.org
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANSAR jahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, evaM jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhA0, puDhavikA0 kevaiyA veuvviasarIrA paM0?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM Natthi, mukkellayA jahA ohiANaM orAliasarIrA tahA bhA0, AhAragasarIrAvi evaM ceva bhANiyavvA, teagakammasarIrA jahA eesiM ceva orAliasarIrA tahA bhANiavvA, jahA puDhavikAiyANaM evaM AukAiyANaM teukAiyANa ya savvasarIrA bhANiyavvA / vAukAiyANaM bhaMte! kevaDayA orAliasarIrA paM0?, go ! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, jahA puDhavikAiyANaM orAliyasarIrA tahA bhANiavvA, vAukAiyANaM bhaMte ! kevaiyA veubviasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhijA samae 2 avahIramANA 2 khettapaliovamassa asaMkhijaibhAgametteNaM kAleNaM avahIraMti no ceva NaM avahiA siA, mukkellayA ve Jain Educati o nal For Private Personal Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 vRttiH maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 202 // ubviyasarIrA AhAragasarIrA ya jahA puDhavikAiANaM tahA bhANiavvA, teagaka. mmasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA bhANiavvA / vaNassaikAiANaM orAliave uvviaAhAragasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA bhANiavvA, vaNassaikAiyANaM bhaMte! kevaiyA teagasarIrA paM0?, go0 ! duvihA paNNattA, jahA ohiA teagakammasarIrA tahA vaNassaikAiyANavi teagakammagasarIrA bhaanniavvaa| audArikANi baddhAnimuktAni cAtraudhikaudArikavadvAcyAni kevalaM yadoghikabaddhAnAmasakhyeyapramANatvamuktaM tadiha laghutarAsakhyeyakena draSTavyaM, tatrApkAyAdizarIraiH saha sAmAnyena cintitatvAd, atra tu kevalapathvIkAyamAtraprastAvAditi bhAvaH, vaikriyAhArakANi baddhAni amISAM na santi, muktAni tu prAgvadeva manupyAdibhaveSu saMbhavanti, tAni tu muktaudhikaudArikavadabhidhAnIyAni, taijasakArmaNAnyatraivoktaudArikavaddRzyAni, evamapkAyikatejaHkAyikeSvapi sarva vAcyaM, vAyuSu tu vaikriyakRto vizeSaH samasti, tadabhidhAnArthamAha-vAukAiyANaM bhaMte!' ityAdi, ihApi sarva pRthivIkAyikavadvAcyaM, navaraM vaikriyANi baddhAnyamISAmasa khyeyAni labhyante, tAni ca pratisamayamapahiyamANAni kSetrapalyopamasyAsaGkhyayabhAge yAvanto nabhaHpradezA bhavanti tatsakhyaiH samayairapahiyante, kSetrapalyopamAsaGkhyeyabhAgavartipradezarAzitulyAni bhavantItyarthaH, 'no // 202 // Jan Education For Private Personal Use Only aw.jainelibrary.org,
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceva NaM avahiyA siya'tti parapratyAyanArtha prarUpaNaivetthaM kriyate, na tu tAni kadAcitkenaciditthamapahiyanta iti bhAvaH, nanu vAyavaH sarve'pyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANA uktAH, tadvaikriyazarIriNaH kimitthaM stokA eva paThyante?, ucyate, caturvidhA vAyavaH-sUkSmA aparyAptAH paryAptAzca bAdarA aparyAptAH paryAsAzca, tatrAdyarAzitraye pratyekaM te asakhyeyalokAkAzapradezapramANA vaikriyalabdhizUnyAzca, bAdaraparyAsAstu sarve'pi pratarAsakhyayabhAgavartipradezarAzisaGkhyA eva, tatrApi vaikriyalabdhimantastadasakhyeyabhAgavartina eva na zeSAH, yeSAmapi ca vaikriyalabdhisteSvapi madhye'saGkhyAtabhAgavartina eva baddhavaikriya zarIrAH pRcchAsamaye prApyante nApare, ato yathoktapramANAnyevaiSAM baddhavaikriyazarIrANi bhavanti nAdhi4kAnIti, atra kecinmanyante-ye kecana vAnti vAyavaste sarve'pi vaikriyazarIre vartante, tadantareNa teSAM ceSTAyA evAbhAvAt , taca na ghaTate, yataH sarvasminnapi loke yatra kvacit zuSiraM tatra sarvatra calA vAyavo niyamAt santyeva, yadi ca te sarve'pi vaikriyazarIriNaH syustadA baddhavaikriyazarIrANi prabhUtAni prAmuvanti, na tu yathoktamAnAnyeveti, tasmAdavaikriyazarIriNo'pi vAnti vAyavaH, uktaM ca-"asthi NaM bhaMte! isiM purevAyA 1 asti (eSa bhAvaH) bhadanta / yat ISat pUrvavAtAH pazcAdvAtA mandavAtA mahAvAtA vAnti !, hanta asti, kadA bhadanta ! yAvat vAnti ?, gautama! yadA vAyukAyo yathArIti rIyate yadA vAyukAya uttarakriyaM rIyate, yadA vAyukumArA vAyukumAryo vA''tmano vA parasya vA tadubhayorvA'rthAya vAyukAyamudIrayanti tadA ISat yAvat vAnti. in Eduen nem For Private & Personel Use Only Cridww.jainelibrary.org
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** vRttiH anuyo maladhA upakrame pramANadvAra rIyA // 20 // SANSAMACHARANAS pacchAvAyA maMdAvAyA mahAvAyA vAyaMti?, haMtA asthi, kayA NaM bhaMte! jAva vAyaMti?, goyamA! jayA NaM vAuyAe AhAriyaM rIyai, jayA NaM jAva vAuyAe uttarakiriyaM rIyaI, jayA NaM vAukumArA vAukumArIo vA appaNo vA parassa vA tadubhayassa vA aTTAe vAuyAyaM udIraMti, tayA NaM isiM jAva vAyaMti" 'AhAriyaM rIya'tti rItaM rItiH svabhAva ityarthaH, tasyAnatikrameNa yathArItaM rIyate-gacchati, yadA svAbhAvikaudArikazarIragatyA gacchatItyarthaH, uttarakiriyaMti-uttarA-uttaravaikriyazarIrAzrayA gatilakSaNA kriyA yatra gamane taduttarakriyaM tadyathA bhavatItyevaM yadA rIyate / tadevamatra vAtAnAM vAne prakAratrayaM pratipAdayatA svAbhAvikamapi gamanamuktam , ato vaikriyazarIriNa eva te vAntIti na niyama ityalaM vistareNa / vanaspatisUtre'pi sarva pRthvIkAyikavadvaktavyaM, navaraM pRthivIkAyikAnAM pratyekazarIritvAt khasthAnabaddhaudArikasaGkhyAtulyAni taijasakArmaNAnyuktAni, atra tu vanaspatInAM bahUnAM sAdhAraNazarIratvAccharIriNAmAnantye'pyaudArikazarIrANyasa khyAtAnyeva, taijasakArmaNAni tu pratijIvaM pRthagbhAvAdanantAni, tato na svasthAnabaddhaudArikakAyatulyAni vaktavyAni, kintu yathaudhikataijasakArmaNAnyabhihitAni tathaivAtrApi bhAvanIyAni / beiMdiyANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahAbaddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhijjA asaMkhijjAhiM u ***NOSARREGUERA // 203 // Jain Eduent and For Private Personel Use Only Xejainelibrary.org
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACASA SHAAAAASSES ssappiNIosappiNIhiM avahIrati kAlao khettao asaMkhejAo seDhIo payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI asaMkhejAo joaNakoDAkoDIo asaMkhijjAiM seDhivaggamUlAI beiMdiyANaM orAliyabaddhellaehiM payaraM avahIrai asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM kAlao khettao aMgulapayarassa AvaliAe asaMkhijjaibhAgapaDibhAgeNaM, mukkellayA jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhANiavvA, veuvviaAhAragasarIrA baddhellayA natthi mukkellayA jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhANiavvA, teagakammagasarIrA jahA eesiM ceva orAliasarIrA tahA bhANiavvA, jahA beiMdiANaM tahA teiMdiyacauriMdiyANavi bhANiavvA / paMciMdiyatirikkhajoNiyANavi orAliasarIrA evaM ceva bhANiavvA, paMciMdiatirikkhajoNiANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviasarIrA paNNattA ?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhijA asaMkhi Jain Education For Private Personal Use Only Plww.jainelibrary.org
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA | upakrame pramANadvAraM // 204 // jAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhijjAo seDhIo payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhijjaibhAgo, mukkellayA jahA ohiA orAliA tahA bhA0, AhArayasarIrA jahA beiMdiANaM teagakammasarIrA jahA oraaliyaa| atra baddhaudArikANyasa-khyeyAni kAlato'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pratarAsaGkhyayabhAgavaya'saGkhyeyazreNInAM yaH pradezarAziH tattulyAni, tAsAM ca pratarAsakhyeyabhAgavartizreNInAM viSkambhasRcirasaGkhyeyayojanakoTIkoTipramANA'tra grAhyA / etadeva vizeSataramAha-'asaMkhejAiM seDhivaggamUlAI ti, ekasyA nabhaHzreNeyaH pradezarAziH sa sadbhAvato'saGkhyAtapradezAtmako'pi kalpanayA paJcaSaSTisahasrANi pazca zatAni SaTtriMzadadhikAni 65536, asya prathamaM vargamUlaM 256, dvitIyaM 16, tRtIyaM 4, caturtha 2, etAni kalpanayA catvAryapi sadbhAvato'sakhyeyAni vargamUlAni, eteSAM ca mIlane kalpanayA aSTasaptatyadhike dve zate sadbhAvatastvasakhyeyAH pradezA jAyante, tata etAvatpradezA prastutaviSkambhasUcirbhavati, idAnI prastutazarIramAnameva prakArAntareNAha-'beiMdiyANaM orAliyasarIrohiM bahellaehi mityAdi, dvIndriyANAM yAni baddhAnyaudArikazarIrANi taiH prataraH sarvo'pyapahiyate, kiyatA kAlenetyAha-asaGkhyeyo // 204 // For Private 8 Personal Use Only Join Education international
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 35 tsarpiNyavasarpiNIbhiH, kena punaH kSetrapravibhAgena kAlapravibhAgena ca ?, etAvatA kAlenAyamapahiyata ityAhaaGgulamataralakSaNasya kSetrasya AvalikAlakSaNasya ca kAlasya yo'saGkhyeyabhAgarUpaH pravibhAgaH - aMzastena, idamuktaM bhavati yadyekaikena dvIndriyazarIreNa pratarasyaikaiko 'GgulAsaGkhyeyabhAga ekaikenAvalikA'saGkhyeyabhAgena kramazo'pahiyate tadA'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvo'pi prataro niSThAM yAti, evaM pratarasyaikaikasminaGgulA saGkhyeyabhAge ekaikenAvalikA'saGyeyabhAgena pratyekaM krameNa sthApyamAnAni dvIndriyazarIrANya saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarva prataraM pUrayantItyapi draSTavyaM vastuta ekArthatvAditi, muktaudArikavaikriyAhArakANi pRthvIkAyikavadvAcyAni, taijasakArmaNAni tu yathaiSAmevaudArikANi / trIndriyacaturindriyANAmapyevameva vAcyam / pazJcendriyatirazcAmapItthameva, navarameteSu keSAJcidvaikriyalabdhisambhavato baddhAnyapi vaikriyazarIrANi labhyante, atastatsaGkhyA nirUpaNArthamAha - 'paMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte! kevaiyA veDavviyasarIrA ?" ityAdi, iha ca sAmAnyenAsaGkhyeyatAmAtrAvyabhicAratastrIndriyAdInAmatidezo mantavyo na punaH sarvathA parasparaM saGkhyAsAmyameteSAM yata uktam - "eaisi NaM bhaMte! egiMdiyabe iMdiyateiMdiyacauridiyapaMciMdiyANaM kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ?, goyamA ! savvathovA paMciMdiyA cauriM 1 sAmAnyAtideze vizeSAnatideza iti nyAyAt 2 eteSAM bhadanta / ekendriyadvIndriyatrIndriyacaturindriyapaJcendriyANAM katare katarebhyaH alpA vA bahavo vA tulyA vA vizeSAdhikA vA ?, gautama ! sarvastokAH pacendriyAH caturindriyA vizeSAdhikAH trIndriyA vizeSAdhikA dvIndriyA vizeSAdhikA ekendriyA anantaguNAH. 44444444464
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 205 // diyA visesAhiyA teiMdiyA visesAhiA beiMdiyA visesAhiyA egiMdiyA aNaMtaguNA" tadevamiha sUtre dvIndriyAdInAM kiyato'pi jIvasaGkhyAvaicitryasyoktatvAttaccharIrANAmapi tadiha draSTavyaM, pratyekazarIrANAM jIvasaGkhyAyAH zarIrasakhyAyAH tulyatvAdityalaM prasaGgena, prakRtamucyate-tatra pazcendriyatirazcAM baddhAni vaikriyazarIrANyasakhyeyAni sarvadaiva labhyante, tAni ca kAlato'sakhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pratarAsaGkhyayabhAgavaya'sakhyeyazreNInAM yaH pradezarAziH tattulyAni, tAsAM ca zreNInAM viSkambhasUciragulaprathamavargamUlasyAsakhyeyabhAgaH zeSabhAvanA asurakumAravatkAryo / maNussANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM sia saMkhijA sia asaMkhijjA jahANapae saMkhejjA, saMkhijjAo koDAkoDIo eguNatIsaM ThANAiM tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa heTA, ahava NaM chaTTo vaggo paMcamavaggapaDuppaNNo, ahava NaM chapaNauicheaNagadAyirAsI, ukkosapae asaMkhijA, asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao ukkosapae rUvapakkhittehiM massehiM seDhI avahIrai kAlao asaMkhi MIRMIRMICROK // 205 // Jain Education Bona For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94%AISSANASSARISSA jAhiM ussappiNIosappiNIhiM khettao aMgulapaDhamavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDuppaNNaM, mukkellayA jahA ohiAorAliA tahA bhANiavvA, maNussANaM bhaMte ! kevaiA veuvviasarIrA paM0?, go0 ! duvihA paM0 taM0-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te vaddhellayA te NaM saMkhijA samae 2 avahIramANA 2 saMkhejeNaM kAleNaM avahIraMti, no ceva NaM avahiA siA, mukkellayA jahA ohiA orAliANaM mukkellayA tahA bhA0, maNussANaM bhaMte! kevaiyA AhAragasarIrA paM0?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM sia atthi sia natthi, jai atthi jahanneNaM eko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM sahassapuhattaM, mukkellayA jahA ohiA, teagakammagasarIrA jahA eesiM ceva orAliA tahA bhANiavvA / iha manuSyA dvividhAH-vAntapittAdijanmAnaH sammUchejAH strIgarbhotpannA garbhajAzca, tatrAdyAH kadAcinna bhavantyeva, jaghanyataH samayasyotkRSTatastu caturvizatimuhUrtAnAM tadantarakAlasya pratipAditatvAdU, utpannAnAM tu SAIRAKASSAROSANAS Jain Educati For Private Personal Use Only onal
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ -4 vRttiH anuyo. maladhArIyA // 206 // jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtasthitikatvena parataH sarveSAM nirlepattvasambhavAt, yadA tu bhavanti tadA jaghanyata eko dvau trayo vA utkRSTatastvasaGkhyAtAH, itare tu sarvadaiva saGkhyayA bhavanti, nAsaGkhyeyAH, tatra sammU upakrame pacchejA yadA na bhavanti tadaiva jaghanyapadino garbhajA eva gRhyante, anyathA jaghanyapadavartitvameva na syAt, te pramANadvAra ca svabhAvAt saGkhyeyA eva, atastaccharIrANyapibaddhAni saGkhyeyAnyeva, ata uktaM-jahaNNapae saMkhejatti, saGkhyeyakasya saGkhyAtabhedatvAnna jJAyate kiyadapi saGkhyayakamityAha-sakhyeyAH koTIkoTayaH, punarvizeSitaM tamAha-tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa heDatti, idamuktaM bhavati-aSTAnAmaSTAnAmaGkasthAnAnAM yamalapadamiti sAmayikI saMjJA, tatastrayANAM yamalapadAnAM samAhArastriyamalapadaM caturvizatyaGkasthAnalakSaNam, athavA tRtIyaM yamalapadaM SoDazAnAmaGkasthAnAnAmuparitanAGkASTakalakSaNamiti sa evArthaH, tasya triyamalapadasya upari prastutamanuSyA bhavanti, caturvizatyaGkasthAnAnyatikramya jaghanyapadavartinAM garbhajamanuSyANAM sankhyA vartata ityarthaH, tarhi caturAdInyapi yamalapadAni bhavanti ? netyAha-'caujamalapayassa heTThatti caturNA yamalapadAnAM samAhArazcaturyamalapadaM-dvAtriMzadaGkasthAnalakSaNam , athavA caturtha yamalapadaM caturyamalapadaM caturvizateraGkasthAnAnAmuparitanAGkASTakalakSaNamityeka evArthaH, tasya caturyamalapadasyAdhastAdekonatriMzadaGkasthAneSvanantarameva vakSyamANakharUpeSu prakRtamanuSyasaGkhyA vartata iti bhAvaH, athavA dvau vargAvanantarameva vkssymaannsvruupau|||206|| yamalapadamiti sAmayikyeva paribhASA, tatastrayANAM yamalapadAnAM samAhArastriyamalapadaM-vargaSaTulakSaNaM tasyopari For Private Personal Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ FASS prastutamanuSya prakAraH, sphuTatarameva prakAramAha-vata tadA prastutamanuSyasaGkhyAmA yatra guNyate sa tAvadA, caturyamalapadasya-vargASTakalakSaNasyAdhastAdetanmanuSyasaGkhyA labhyate, SaSThavargasyopari saptamavargasya vadhastAtprastutamanuSyasaGkhyA prApyata iti hRdayam , atrApyetAnyevaikonatriMzadaGkasthAnAni mantavyAni, athavA kimetarasphuTaiH prakAraiH, sphuTatarameva prakAramAha-'ahava Namityasya zabdasya pAThAntarasya vyAkhyA pUrvavat, SapaSTavargaH paJcamavargeNa yadA pratyutpanno-guNito bhavati tadA prastutamanuSyasakhyA samAgacchatItyarthaH, atha ko'yaM 5 SaSTho vargaH? kazvaM paJcamavarga iti, anocyate, vivakSitaH kazcidrAzistenaiva rAzinA yatra guNyate sa tAvadvargaH, tatraikavargasya varga eka eva bhavatyato vRddhirahitavAdeSa varga eva na gaNyate, dvayozca vargazcatvAro bhavantItyeSa prathamo vargaH, caturNA vargaH SoDazeti dvitIyo vargaH 16, SoDazAnAM vargoM dve zate SaTpaJcAzadaMdhike iti tRtIyo |vargaH 256, asya rAzervargaH paJcaSaSTisahasrANi pazca zatAni SaTatriMzadadhikAnIti caturtho vargaH 65536, asya rAzervargaH sArddhagAthayA procyate-'cattAri ya koDisayA auNattIsaM ca huMti koddiio| auNAvannaM lakkhA sattarhi ceva ya sahassA // 1 // do ya sayA channauyA paMcamavaggo imo viNihiTThotti aGkato'pyeSa dayate 4294967296, asyApi rAzergAthAtrayeNa vargaH pratipAdyate-lakkhaM koDAkoDI caurAsIyaM bhave saha-14 ssaaii| cattAri a sattaTThA hu~ti sayA koDIkoDINaM ||1||cuyaalN lakkhAiM koDINaM satta- ceva ya shssaa| tinni ya sayA ya sattari koDINaM haMti nAyavvA // 2 // paMcANaUi lakkhA egAvannaM bhave shssaaii| chassolasottarasayA eso chaTTo havai vaggo // 3 // aGkato'pi dayate 18446744073709551616, tadayaM / 155 Jain Education Dixonal For Private Personel Use Only wjainelibrary.org
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA // 207 // SaSTho vargaH pUrvoktena paJcamavargeNa guNyate, tathA ca sati yA sakhyA bhavati tasyA jaghanyapadino garbhajamanuSyAta vRttiH | vartante, sA ceyam 79228162514264337593543950336 ayaM ca rAziH koTIkoTyAdiprakAreNa kenA upakrame pyabhidhAtuM na zakyate ataH paryantAdArabhyAGkamAnasaGgrahArtha gAthAdvayam-'chattinni tinni sunnaM paMceva ya nava ya pramANadvAra tinni cattAri / paMceva tiNi nava paMca satta tinneva tinneva // 1 // cau cha ho cau ekko paNa do chakkego ya aTTeva / do do nava satteva ya aMkaTThANA parAhuttA // 2 // tadevameteSvekonatriMzadaGkasthAneSu jaghanyapadino hai garbhajamanuSyA vartante iti sthitam / amumevArtha prakArAntareNAha-'ahava NaM channauIccheyaNagayAI rAsitti chedanakaM-rAzerIkaraNaM tataH SaNNavaticchedanAni yo rAzidadAti paryante ca paripUrNekarUpaparyavasito bhavati na tu khaNDitarUpaparyavasitaH sa prakRtamanuSyasakhyAkharUpo mantavyaH, sa cAyamevaikonatriMzadaGkasthAnaniSpanno'nantaradarzito nAnyaH, ayaM hi punaH punazchidyamAno'kriyamANaH SaNNavaticchedAn kSamate, paryante ca paripUNekarUpaparyavasito bhavatIti SaNNavaticchedanakadAyI procyate, kathaM punaH SaNNavaticchedanAni bhAvyante ?, ucyate, prathamo vargazcatuSTayarUpo yo darzitastatra dve chedane bhavataH, tathAhi-caturNAmaddhe dvau tayorapyarddha eka ityevamuttareSvapi vargeSu bhAvanIyaM, dvitIye tu varge catvAri chedanAni saMpadyante, tRtIye aSTA, caturthe SoDaza, paJcame dvAtriMzat, SaSThe catuHSaSTiH, paJcamastu SaSThena guNita Aste, ataH paJcamasatkAnyapi chedanakAni SaSThe praviSTAni prApyanta ityubha- 207 // yagatAnyapi mIlyante, tato jAtAni prastutarAzau SaNNavaticchedanakAni, svayameva vA punaH punazchedaM kRtvA SISUSTUSPROSESSISCO For Private Personal Use Only Jan Education T w .jainelibrary.org
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ SNLOCROSORROCEROSCOROSCOM abhiyuktena bhAvanIyAni, tadevaM jaghanyapadamuktam, athotkRSTapadamabhidhitsurAha-'ukkosapae asaMkheja'tti. utkRSTapade manuSyabaddhAnyaudArikazarIrANyasaGkhyeyAni kAlato'saGkhyayotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastvekasmin manuSyazarIrarUpe prakSipte tairmanuSyazarIrairakA nabhaHpradezazreNirapahiyate, kiyatA kAlenetyAha-asankhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH, kiyatA kSetrakhaNDApahAreNetyAha-'aMgulapaDhamavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDappaNNanti zreNeraDalapramANe kSetre yaH pradezarAzistasya yatprathamaM vargamUlaM tattRtIyavargamUlapradezarAzinA guNyate, guNite ca yaH pradezarAzirbhavati tatpramANaM kSetrakhaNDamekaikaM manuSyazarIraM krameNa pratisamayamapaharati, idamuktaM bhavati-zreNemadhyAd yathoktapramANaM kSetrakhaNDaM yokaikaM manuSyazarIraM krameNa pratisamayamapaharati tadA'sakhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvA'pi zreNirapahiyate yadyeka manuSyazarIraM syAt, tana nAsti, sarvoskRSTAnAmapi samuditagarbhasaMmUrcchajamanuSyANAmetAvatAmeva bhAvAditi / tadevaM manuSyANAM baddhAnyaudArikazarIrANyuktAni, muktAni voghavadrAvyAni / adha vaikriyANyAha-kevaiyA veubviasarIrA ityAdi, vaikriyANyamISAM saGkhyeyAnyeva baddhAni prApyante garbhajeSu, tatrApi vaikriyalabdhimatsu tatrApi pRcchAsamaye kiyatkheva teSu tadvandhasambhavAditi, tAni ca pratisamayamekaikazo'pahiyamANAni asakhyeyena kAlenApahiyante, muktAnyoghavadvAcyAni / AhArakANi tu baddhAni muktAni ca yathaudhikAni tathaiva, taijasakArmaNAni tu yathaiSAmevaudArikANi / PR nin Educat w w.jainelibrary.org i onal
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 -1 anuyo masabhArIyA vRttiH upakrame prANadvAra // 208 // vANamaMtarANaM orAliasarIrA jahA neraiANaM, vANamaMtarANaM bhaMte ! kevaiA veuvviasarIrA paM0?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha gaMjete baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhijjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhijjAo seDhIo payarassa asaMkhijaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI saMkhejjajoaNasayavaggapalibhAgo payarassa, mukke0 jahA ohiA orAliA tahA bhA0, AhA0 duvihA vi jahA asu0 tahA bhA0, vANa0 bhaMte ! kevaiyA teagasa0 paM0?, go0! jahA eesiM ceva veuvi. tahA teaga0 bhaanniavvaa| joisiyANaM bhaMte! keva0 ve0 paM0? go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, tattha NaM je te ba0 jAva tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI bechappaNNaMgulasayavaggapalibhAgo payarassa, mukke0 jahA o0 orA0 tahA bhA0, AhAraya0 jahA nera0 tahA bhA0, tea0 jahA eesiM ceva veu0 tahA0 / vemANiyANaM bhaMte ! keva0 orA0 paM0?, go0 ! jahA ne0 tahA0, vemA // 208 // JainEducationitorialtional For Private & Personel Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ni keva0 veu0 paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, tattha NaM je te ba0 te NaM asaMkhijjA asaMkhejAhiM ussa0 avahIraMti kAlao khettao asaM0 seDhIo payarassa asaMkhe0 tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulabIyavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDuppaNNaM ahava NaM aMgulataiyavaggamUlaM ghaNappamANamettAo seDhIo, mukkellayA jahA ohiA orAliyANaM tahA bhA0, AhA0 jahA neraiyANaM, teaga0 jahA eesiM ceva veuvviasarIrA tahA bhANiavvA, se taM suhume khettapaliovame, se taM khettapaliovame, se taM paliovame, se taM vibhAgaNipphapaNe, se taM kAlappamANe (su0 145) vyantarANAM sarva nArakavadvAcyaM, navaraM nArakebhyo vyantarANAmasakhyeyaguNatvena mahAdaNDake paThitavAdviSkambhasUcyAM vizeSa ityAha-'tAsi NaM seDhINa mityAdi, tAsAmasaGkhyeyAnAM zreNInAM viSkambhasUciH pUrvoktasya prajJApanAmahAdaNDakoktasya cAnusAreNa svayameva dRzyeti vAkyazeSaH, sA ca pUrvoktAyAH paJcendriyatiryagaviSkambhasUcerasaGkhyeyaguNahInA draSTavyA, paJcendriyatiryagbhyo vyantarANAmasaGkhyeyaguNahInatvena mahAdaNDake paThitatvAt, kiyatA punaH pratibhAgena vyantarAH sarva prataramapaharantItyAha-'saMkhijjajoyaNe'tyAdi, saGkhyeya Jain Educatio n For Private & Personel Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 209 // yojanazatAnAM yo vargastadrUpo yaH pratibhAga:-aMzaH, kasyetyAha-pratarasya, idamuktaM bhavati-saGkhyeyayojanazatavargamUlaM pratarasya bhAgaM yadyekaiko vyantaro'paharati tadA sarvo'pi prataro'pahiyate, yadivA tAvati bhAge ekaika- | upakrame smin vyantare'vasthApyamAne sarvo'pi prataraH pUryate / jyotiSkasUtre'pi tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI khayameva pramANadvAraM dRzyeti vAkyazeSo'vaseyaH, sA ca vyantaraviSkambhasUceH saGkhyeyaguNA draSTavyA, vyantarebhyo jyotiSkANAM saGkhyeyaguNatvena mahAdaNDake paThitatvAda, ihApi ca pratarApahArakSetrasya tatkSetrAdamISAM saGkhyeyaguNahInasyAbhidhAnAt, tadAha-'bechappannaMgulasayavaggapalibhAgoMtti SaTpaJcAzadadhikAGgulazatadvayavargarUpaM pratibhAgaMpratarasyAMzaM yadyekaiko jyotiSko'paharati tadA sarva prataramapaharanti, pratyekaM sthApyamAnA vA tAvati pratibhAge sarva prataraM pUrayanti, vyantarebhya ete saGkhyeyaguNatvAdbahavaH, tato vyantaroktapratarapratibhAgakSetrakhaNDAdyathoktarUpatayA saGkhyeyaguNahInena svalpenApi kSetrakhaNDena prataramete'paharanti pUrayanti vA iti bhAvaH / vaimAnikasUtre'pItthameva, navaraM vaimAnikAH prajJApanAyAM bhavanapatinArakavyantarajyotiSkebhyaH pratyekaM sarvebhyo'pyasaGkhyeyaguNahInAH pazyante, ato viSkambhasUcyAM vizeSaH, tamAha-'tAsi NaM seDhINa'mityAdi, tAsAM zreNInAM viSkambhasUciraDalasya dvitIyavargamUlaM tRtIyavargamUlena guNitam, idamuktaM bhavati-aGgulapramANe pratarakSetre sadbhAvato'saGkhyayA api kalpanayA dve zate SaTpaJcAzadadhike zreNImAM bhavataH 256, atra prathamavargamUlaM 16 kaa||209|| dvitIyaM 4 tRtIyaM 2, tatra dvitIyaM vargamUlaM catuSTayalakSaNaM tRtIyena dvikalakSaNena guNitaM, jAtA aSTau, eva-18 Jain Education in For Private & Personel Use Only DMainelibrary.org
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ metAH sadbhUtatayA'saGkhyeyAH kalpanayA tvaSTau zreNayo vistarasUciriha gRhyate, 'ahava 'mityAdi, athavA amulatRtIyavargamUlasya dvikalakSaNasya yo ghanaH aSTau, etAvatyaH zreNayo'tra viSkambhasUcyAM gRhyante iti sa evArthaH, tadevaM bhuvanapatyAdisUcireSA'saGkhyeyaguNahInA mantavyA, zeSaM sukhonneyaM yAvat 'se taM khettapaliovame'tti / tadevaM 'samayAvaliyamuhatte'tyAdigAthAnirdiSTAstadupalakSitAzcAnye'pyucchvAsAdayo vyAkhyAtAH kAlavibhAgAH, ata Aha-se taM vibhAgaNipphaNNe'tti, evaM ca samarthitaM kAlapramANamityAha-'se taM kAlappamANe tti // 145 // atha bhAvapramANamabhidhitsurAha se kiM taM bhAvappamANe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-guNappamANe nayappamANe saMkhappamANe (sU0 146) / se kiM taM guNappamANe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-jIvaguNappamANe ajIvaguNappamANe a / se kiM taM ajIvaguNappamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-vaNNaguNappamANe gaMdhaguNappamANe rasaguNappamANe phAsaguNappamANe saMThANaguNappamANe, se kiM taM vaNNaguNappamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-kAlavaNNaguNappamANe 1nArakAdisUcibhya eSA pra. 56671555 Jain Educati onal For Private & Personel Use Only Di
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 210 // jAva sukillavaNNaguNappamANe, se taM vaNNaguNappamANe / se kiM taM gaMdhaguNappamANe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-surabhigaMdhaguNappamANe durabhigaMdhaguNappamANe, se taM gNdhgunnppmaanne| se kiM taM rasaguNappamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-tittarasaguNappamANe jAva mahurarasaguNappamANe, se taM rasaguNappamANe / se kiM taM phAsaguNappamANe ?, 2 aTTavihe paNNatte, taMjahA-kakkhaDaphAsaguNappamANe jAva lukkhaphAsaguNappamANe, se taM phAsaguNappamANe / se kiM taM saMThANaguNappamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-parimaMDalasaMThANaguNappamANe vaTTasaM0 taMsa. cauraMsa. AyayasaMThANaguNappamANe, se taM saMThANaguNappamANe, se taM ajiivgunnppmaanne|| bhavanaM bhAvo-vastunaH pariNAmo jJAnAdirvarNAdizca, pramitiH pramIyate anena pramIyate sa iti vA pramANaM, bhAva eva pramANaM bhAvapramANaM, bhAvasAdhanapakSe pramitiH-vastuparicchedastaddhetutvAdbhAvasya pramANatA'vaseyA, taca bhAvapramANaM trividhaM prajJaptaM, tadyathA-'guNapramANa mityAdi, guNo-jJAnAdiH sa eva pramANaM guNapramANaM, pramIyate &ca guNairdravyaM, guNAzca guNarUpatayA pramIyante'taH pramANatA, tathA nItayo nayAH-anantadharmAtmakasya vastuna e // 210 // JainEducation For Private Personel Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMzaparicchittayaH ta eva pramANaM nayapramANaM, sakhyAnaM saGkhyA saiva pramANaM sakhyApramANaM, nayasaGkhye api guNatvaM na vyabhicarataH, kevalaM guNapramANAt pRthagabhidhAne kAraNamupariSTAdvakSyate, tatra guNapramANaM dvidhAjIvaguNapramANaM ca ajIvaguNapramANaM ca, tatrAlpavaktavyatvAdajIvaguNapramANameva tAvadAha-se kiM taM ajIvaguNappamANe' ityAdi, etatsarvamapi pAThasiddhaM, navaraM parimaNDalasaMsthAnaM valayAdivat, vRttamayogolakavat, vyasraM trikoNaM zRGgATakaphalavat, caturasraM samacatuSkoNam , aaytN-diirghmiti| se kiM taM jIvaguNappamANe?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-NANaguNappamANe daMsaNaguNappamANe carittaguNappamANe / se kiM taM NANaguNappamANe ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-paccakkhe aNumANe oMvamme Agame / se kiM taM paccakkhe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-iMdiapaJcakkhe a NoiMdiapaJcakkhe a / se kiM taM iMdiapaccarakhe?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-soiMdiapaccakkhe cakkhuriMdiyapaccakkhe ghANidiapaJcakkhe jibhidiapaJcakkhe phAsiMdiapaJcakkhe, se taM iMdiyapaccakkhe / se kiM taM NoiMdiyapaccakkhe ?, anu. 36 Jain Education For Private & Personel Use Only X ainelibrary.org
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA vRttiH upakrame rIyA // 211 // OSARASARANASAROS 2 tivihe paNNatte, taMjahA-ohiNANapaJcakkhe maNapajavanANapaccakkhe kevalaNANapaJcakkhe, se taM NoiMdiyapaJcakkhe, se taM pnyckkhe| pramANadvAraM jIvasya guNA-jJAnAdayastadrUpaM pramANaM jIvaguNapramANaM, tacca jJAnadarzanacAritraguNabhedAnidhA, tatra jJAnarUpo kAyo guNastadrUpaM pramANaM caturvidhaM, tadyathA-pratyakSamanumAnamupamAnamAgamaH, tatra 'azU vyAptA vityasya dhAtora-10 inute-jJAnAtmanA arthAn vyAmotIti akSo-jIvaH 'aza bhojane' ityasya vA anAti-bhuGkte pAlayati vA savArthAnityakSo-jIva eva pratigatam-AzritamakSaM pratyakSamiti, atyAdayaH krAntAdyarthe dvitIyaye (kA0 rU0430)ti samAsaH, jIvasyArthasAkSAtkAritvena yad jJAnaM vartate tatpratyakSamityarthaH, anye tvakSamakSaM prati vartata ityavyayIbhAvasamAsaM vidadhati, taca na yujyate, avyayIbhAvasya napuMsakaliGgatvAt pratyakSazabdasya triliGgatA na syAt , dRzyate ceyaM, pratyakSA buddhiH pratyakSo bodhaH pratyakSa jJAnamiti darzanAt, tato yathAdarzitastatpuruSa evAyaM, taca pratyakSaM dvividham-indriyapratyakSaM noindriyapratyakSaM ca, atrendriyaM-zrotrAdi tannimittaM-sahakArikAraNaM | yasyotpitsostadaliGgikaM zabdarUparasagandhasparzaviSayajJAnamindriyapratyakSam, idaM cendralakSaNajIvAt paraM vyatiriktanimittamAzrityotpadyate iti dhUmAdagnijJAnamiva vastuto'rthasAkSAtkAritvAbhAvAt parokSameva, kevalaM 1tanivRttaM pra. Shin Educatan For Private & Personal use only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAISIRISIRSATUA loke'sya pratyakSatayA rUDhatvAt saMvyavahArato'trApi tathocyata ityalaM vistareNa, tadAkAziNA tu nandyadhyayanamanveSaNIyam / indriyapratyakSaM tu yanna bhavati tannoindriyapratyakSaM, nozabdasya sarvaniSedhaparatvAt, yatrendriyaM sarvathaiva na pravartate kintu jIva eva sAkSAdarthaM pazyati tannoindriyapratyakSam-avadhimanaHparyAyakevalAkhyamiti bhaavaarthH| se kiM taM aNumANe ? 2 tivihe paNNatte, taMjahA-puvva sesavaM divasAhammavaM / se kiM taM putvavaM? 2-mAyA puttaM jahA naTuM, juvANaM puNarAgayaM / kAI paJcabhijANejjA, puvvaliMgeNa keNaI // 1 // taMjahA-khatteNa vA vaNNeNa vA laMchaNeNa vA maseNa vA tilaeNa vA, se taM puvvavaM / se kiM taM sesavaM?, 2 paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-kajjeNaM kAraNeNaM guNeNaM avayaveNaM AsaeNaM / se kiM taM kajjeNaM?, 2 saMkhaM saddeNaM bheriM tADieNaM vasabhaM DhakkieNaM moraM kiMkAieNaM hayaM hesieNaM gayaM gulagulAieNaM rahaM ghaNaghaNAieNaM, se taM kajjeNaM / se kiM taM kAraNeNaM?, 2 taMtavo paDassa kAraNaM Na paDo taMtukAraNaM vIraNA kaDassa kAraNaM Na kaDo vIraNAkAraNaM mippiDo ghaDassa kAraNaM Na. ghaDo mippi SOCOCCACADRESUGAONOCOCROS Jain EducationLIAMIL For Private & Personel Use Only Law.jainelibrary.org
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 212 // DakAraNaM, se taM kAraNeNaM / se kiM taM guNeNaM?, 2 suvaNNaM nikaseNaM puSpha gaMdheNaM lavaNaM raseNaM mairaM AsAyaeNaM vatthaM phAseNaM, se taM gunnennN| se kiM taM avayaveNaM?, 2 mahisaM siMgeNaM kukuDaM sihAeNaM hatthiM visANeNaM varAhaM dADhAe moraM piccheNaM AsaM khureNaM vagdhaM naheNaM camariM vAlaggeNaM vANaraM laMguleNa dupayaM maNussAdi caupayaM gavamAdi bahupayaM gomiAdi sIhaM kesareNaM vasahaM kukuheNaM mahilaM valayabAhAe, gAhA-pariarabaMdheNa bhaDaM jANijjA mahiliaM nivasaNeNaM / sittheNa doNapAgaM kaviM ca ekAe gAhAe // 1 // se taM avayaveNaM / se kiM taM AsaeNaM ?, 2 aggiM dhUmeNaM salilaM balAgeNaM vuddhiM abbhavikAreNaM kulaputtaM sIlasamAyAreNaM-[iGgitAkAritai yaiH, kriyAbhirbhASitena c|netrvtrvikaaraishc, gRhyate'ntargataM mnH||1||] se taM AsaeNaM / se taM sesavaM / anu-liGgagrahaNasambandhasmaraNasya pazcAnmIyate-paricchidyate vastvaneneti anumAnaM, tacca trividhaM-pUrvavat ze1 viSANaM tu zRGge kolebhadantayorityabhidhAnanAmamAlokterdanto'rtho viSANasya. 212 // Jan Education International For Private Personal Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAdityarthaH, kena punAla ya matra prayogo-matputro'yam naivaM, hetoH paramArthana Savat dRSTasAdharmyavacceti / 'se kiM taM puvvava'mityAdi, viziSTaM pUrvopalabdhaM cihamiha pUrvamucyate, tadeva nimittarUpatayA yasyAnumAnasyAsti tatpUrvavat, tadvAreNa gamakamanumAnaM pUrvavaditi bhaavH| tathA cAha-mAtA putra'mityAdi zlokaH, yathA mAtA svakIyaM putraM bAlyAvasthAyAM naSTaM yuvAnaM santaM kAlAntareNa punaH kathamapyAgataM kAcittathAvidhasmRtipATavavatI, na sarvAH, pUrvadRSTena liGgena kenacit kSatAdinA pratyabhijAnIyAt-matputro'yamiti anuminuyAdityarthaH, kena punarliGgenetyAha-'kSatena vetyAdi, khadehodbhavameva kSataM, Agantukastu zvadaMSTrAdikRto bhavaNaH, lAJchanamaSatilakAstu pratItAH, tadayamatra prayogo-matputro'yam, ananyasAdhAraNakSatAdilakSaNavizi STalikopalabdheriti, sAdharmyavaidharmyadRSTAntayoH sattvetarAbhAvAdayamaheturiti cet, naivaM, hetoH paramArthenaikalakSaNatvAt, tahalenaiva gamakatvopalabdheH, uktaM ca nyAyavAdinA puruSacandreNa-"anyathA'nupapannatvamAnaM hetoH skhalakSaNam / sattvAsattve hi taddhau, dRSTAntadvayalakSaNe // 1 // " taddharmAviti-anyathAnupapannatvadharmoM, kathambhUte sattvAsattve ityAha-sAdharmyavaidharmyarUpe dRSTAntadvaye lakSyate-nizcIyate,atha yadi dRSTAntadvayalakSaNena ca dharmisattAyAM dharmAH sarve'pi sarvadA bhavantyeva, paTAdeH zuklatvAdidhamairvyabhicArAt, tato dRSTAntayoH sattvAsattvadharmoM yadyapi kaciddhetau na dRzyete tathApi dharmikharUpamanyathAnupapannatvaM bhaviSyatIti na kazcidvirodha iti bhaavH| yatrApi dhUmAdau dRSTAntayoH satvAsattve hetodRzyate tatrApi sAdhyAnyathAnupapannatvasyaiva prAdhAnyAttasyaivaikasya hetulakSaNatA'vaseyA, tathA cAha-"dhUmAderyadyapi syAtAM, sattvAsattve ca lakSaNe / anyathAnupapannatvaprAdhAnyAllakSaNaikatA pApi dharmikhahAveH gurUvAdiSayane nizcIyatenabarmAviti Jain Educationa l For Private & Personel Use Only Mrjainelibrary.org
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo maladhArIyA // 213 // CROCHACHUCACCUCAUSA M // 1 // " kiMca-yadi dRSTAnte sattvAsattvadarzanAddheturgamaka iSyate tadA lohalekhyaM vajraM pArthivatvAt kASThAdivadityAderapi gamakatvaM syAd , abhyadhAyi ca-"dRSTAnte sadasattvAbhyAM, hetuH samyag yadiSyate / lohalekhyaM upakrame bhavedvajraM, pArthivatvAd drumAdivad // 1 // " iti / yadi ca-pakSadharmatvasapakSasatvavipakSAsattvalakSaNaM hetosTerU pramANadvAraM pyamabhyupagamyApi yathoktadoSabhayAt sAdhyana sahAnyathAnupapannatvamanveSaNIyaM tarhi tadevaikaM lakSaNatayA vaktumucitaM, kiM rUpatrayeNeti, Aha ca-"anyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? / nAnyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? // 1 // " ityAdi, atra bahu vaktavyaM tattunocyate, granthagahanatAprasaGgAt, anyatra ytnenokttvaaceti| Aha-pratyakSaviSayatvAdevAtrAnumAnapravRttirayuktA, naivaM, puruSapiNDamAtrapratyakSatAyAmapi matputro na veti sandehAyukta evAnumAnopanyAsa iti kRtaM prasaGgena / 'se kiM taM sesa'mityAdi, puruSArthopayoginaH parijijJAsitAtturagAderAdanyo heSitAdirarthaH zeSa ihocyate, sa gamakatvena yasyAsti taccheSavadanumAnaM, tacca paJcavidhaM, tadyathA-kAryeNetyAdi, tatra kAryeNa kAraNAnumAnaM yathA-hayam-azvaM heSitena anuminute ityadhyAhAraH, heSitasya tatkAryatvAt, tadAkarNya hayo'treti yA pratItirutpadyate tadiha kAryeNa-kAryadvAreNotpannaM zeSavadanumA-15 namucyata iti bhAvaH, kacittu prathamataH zaGkhaM zabdenetyAdi dRzyate, tatroktAnusArataH sarvodAharaNeSu bhAvanA kaaryaa| 'se kiM taM kAraNaNa'mityAdi, iha kAraNena kAryamanumIyate, yathA viziSTameghonnatidarzanAt kazcit vRSTyanumAnaM karoti, yadAha-"rolambagavalavyAlatamAlamalinaviSaH / vRSTiM vyabhicarantIha, naivaMprAyAH pa Jain Education Zarjainelibrary.org
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ yomucH||1||" iti, evaM candrodayAjaladhervRddhiranumIyate kumudavikAzazca, mitrodayAjalaruhaprabodho ghUkamadamokSazca, tathAvidhavarSaNAtsasyaniSpattiH kRSIvalamanaHpramodazcetyAdi, tadevaM kAraNamevehAnumApakaM sAdhyasya nAkAraNaM, tatra kAryakAraNabhAva eva keSAzcidvipratipattiM pazyastameva tAvanniyataM darzayannAha-tantavaH paTasya kAraNaM na tu paTastantUnAM kAraNaM, pUrvamanupalabdhasya tasyaiva tadbhAve upalambhAd, itareSAM tu paTAbhAve'pyupalambhAda, atrAha-nanu yadA kazcinipuNaH paTabhAvena saMyuktAnapi tantUn krameNa viyojayati tadA paTo'pi tantUnAM kAraNaM bhavatyeva, naivaM, sattvenopayogAbhAvAt, yadeva hi labdhasattAkaM sat khasthitibhAvena kAryamupakurute tadeva tasya kAraNatvanopadizyate, yathA mRtpiNDo ghaTasya, ye tu tantuviyogato'bhAvIbhavatA paTena tantavaH samutpadyante teSAM kathaM paTaH kAraNaM nirdizyate, na hi jvarAbhAvena bhavata ArogitAsukhasya jvaraH kAraNamiti zakyate vaktuM, yadyevaM paTe'pyutpadyamAne tantavo'bhAvIbhavantIti te'pi tatkAraNaM na syuriti cet, naivaM, tantupariNAmarUpa eva hi paTo, yadi ca tantavaH sarvathA'bhAvIbhaveyustadA mRdbhAve ghaTasyaiva paTasya sarvathaivopa-TU labdhirna syAt, tasmAt paTakAle'pi tantavaH santIti sattvenopayogAtte paTasya kAraNamucyante, paTaviyojanakAle tvekaikatantvavasthAyAM paTo nopalabhyate atastatra sattvenopayogAbhAvAnnAsau teSAM kAraNam, evaM vIraNakaTAdiSvapi bhAvanA kAryA, tadevaM yadyasya kAryasya kAraNatvena nizcitaM tattasya yathAsambhavaM gamakatvena 'vaktavyamiti / se kiM taM guNeNa'mityAdi, nikaSa:-kaSapaTTagatA kaSitasuvarNarekhA tena suvarNamanumIyate, yathA pazca Jan Education in For Private Personal Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyoga maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAra // 214 // dazAdivarNakopetamidaM suvarNa, tathAvidhanikaSopalambhAt, pUrvopalabdhobhayasammatasuvarNavat, evaM zatapatrikAdipuSpamatra, tathAvidhagandhopalambhAt, pUrvopalabdhavastuvat, evaM lavaNamadirAvastrAdayo'nekabhedasambhavato'niyatasvarUpA api pratiniyatatathAvidharasAsvAdasparzAdiguNopalabdheH pratiniyatavarUpAH saadhyitvyaaH| 'se kiM taM avayaveNa mityAdi, avayavadarzanenAvayavI anumIyate, yathA mahiSaH, atra tadavinAbhUtazRGgopalabdheH, pUrvopalabdhobhayasammatapradezavat, ayaM ca prayogo vRttivaraNDakAdyantaritatvAdapratyakSa evAvayavini draSTavyaH, tatpratyakSatAyAmadhyakSata eva tatsiddheranumAnavaiyarthyaprasaGgAditi / evaM zeSodAharaNAnyapi bhAvanIyAni, navaraM dvipadaM manuSyAdItyAdi, manuSyo'yaM tadavinAbhUtapadadvayopalambhAt, pUrvadRSTamanuSyavad, evaM catuSpadabahupadedhvapi 'gomhIkaNNazRgAlI pariyarabaMdheNa bhaDa'mityAdi gAthA pUrva vyAkhyAtaiva, tadanusAreNa bhAvArtho'pyUhya iti / 'se kiM taM AsaeNa'mityAdi, AzrayatItyAzrayo-dhUmabalAkAdiH, tatra dhUmAdagnyanumAnaM balAkAdestu jalAnumAnaM pratItameva, AkAreGgitAdibhizca pUrva vyAkhyAtakharUpairdevadattAdyAzritaistadantargataM mano'numAna suprasiddhameva, atrAha-nanu dhUmasyAgnikAryatvAt pUrvoktakAryAnumAna eva gatatvAt kimihopanyAsaH ?, satyaM, kintvanyAzrayatvenApi loke tasya rUDhatvAdatrApyupanyAsa kRta ityadoSaH, tadetat zeSavadanumAnam / se kiM taM diTusAhammavaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-sAmannadiTuM ca visesadiTuM ca / se kiM taM sAmaNNadiTuM?, 2 jahA ego puriso tahA bahave purisA jahA bahave purisA // 214 // Jain Education For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ tahA ego puriso jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA jahA bahave kari-. sAvaNA tahA ego karisAvaNo, se taM saamnnnndittuN| se kiM taM visesadiTuM ?, 2 se jahANAmae keI puruse kaMci purisaM bahUNaM purisANaM majjhe puvadiTuM paJcabhijANejA-ayaM se purise, bahuNaM karisAvaNANaM majjhe puvvadiTuM karisAvaNaM paJcabhijANijjA, ayaM se karisAvaNe / tassa samAsao tivihaM gahaNaM bhavai, taMjahA-atIyakAlagahaNaM paDuppaNNakAlagahaNaM annaagykaalghnnN| se kiM taM atIyakAlagahaNaM?, 2 uttaNANi vaNANi nippaNNasassaM vA meiNiM puNNANi a kuMDasaraNaidIhiAtaDAgAI pAsittA teNaM sAhijjai jahA-suvuTThI AsI, se taM atIyakAlagahaNaM / se kiM taM paDuppaNNakAlagahaNaM?, 2 sADaM goaraggagayaM vicchaDDiapaurabhattapANaM pAsittA teNaM sAhijai jahA subhikkhe vaTTaI, se taM paDuppaNNakAlagahaNaM / se kiM taM aNAgaMyakAlagahaNaM ?, 2-abbhassa nimmalattaM kasiNA ya girI savijjuA mehA / thaNiyaM vA ubbhA Jain Education Romal For Private Personel Use Only jainelibrary.org
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhA vRttiH upakrame pramANadvAraM rIyA // 215 // mo saMjhA rattA paNiTTA (ddhA) ya // 1 // vAruNaM vA mahiMdaM vA aNNayaraM vA pasatthaM uppAyaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA-suvuTThI bhavissai, se taM aNAgayakAlagahaNaM / eesiM ceva vivajjAse tivihaM gahaNaM bhavai, taMjahA-atIyakAlagahaNaM paDuppaNNakAlagahaNaM annaagykaalghnnN| se kiM taM atIyakAlagahaNaM?, nittiNAI vaNAI aniSphaNNasassaM vA meiNI sukkANi a kuMDasaraNaIdIhiataDAgAiM pAsittA teNaM sAhijjai jahA-kuvuTThI AsI, se taM atIyakAlagahaNaM / se kiM taM paDuppaNNakAlagahaNaM?, 2 sAhuM goaraggagayaM bhikkhaM alabhamANaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA-dubhikkhe vaTTai, se taM paDupaNNakAlagahaNaM / se kiM taM aNAgayakAlagahaNaM?, 2 dhUmAyaMti disAo saMviameiNI apaDibaddhA / vAyA neraiA khalu kuvuTTImevaM niveyaMti // 1 // aggeyaM vA vAyavvaM vA aNNayaraM vA appasatthaM uppAyaM pAsittA te NaM sAhijai jahA-kuvuTThI bhavissai, se taM aNAgayakAlagahaNaM, se taM visesadiTuM, se taM diTusAhammavaM, se taM aNumANe / | // 215 // Jain Education M iral For Private Personal Use Only jainelibrary.org
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education dRSTena pUrvopalabdhenArthena saha sAdharmya dRSTasAdharmya, tadgamakatvena vidyeta yatra tad dRSTasAdharmyavat, pUrvadRSTazcArthaH kazcit sAmAnyataH kazcittu vizeSato dRSTaH syAd, atastadbhedAdidaM dvividhaM, sAmAnyato dRSTArthayogAtsAmAnyadRSTaM, vizeSato dRSTArthayogAdvizeSadRSTaM tatra sAmAnyadRSTaM yathA ekaH puruSastathA bahavaH puruSA ityAdi, idamuktaM bhavati nAlikeradvIpAdAyAtaH kazcit tatprathamatayA sAmAnyata ekaM kazcana puruSaM dRSTvA anumAnaM karoti yathA ayamekaH paridRzyamAnaH puruSa etadAkAraviziSTastathA bahavo'trAparidRzyamAnA api pu ruSA etadAkArasampannA eva, puruSatvAvizeSAd, anyAkAratve puruSatvahAniprasaGgAd, gavAdivat, bahuSu tu puruSeSu tatprathamatoM vIkSiteSvevamanuminoti yathA'mI paridRzyamAnAH puruSA etadAkAravantaH tathA'paro'pyekaH kazcitpuruSaH etadAkAravAneva puruSatvAd, aparAkAratve taddhAniprasaGgAd, azvAdivaditi, evaM kArSApaNAdiSvapi vAcyaM, vizeSato dRSTamAha - 'se jahAnAmae' ityAdi, atra puruSAH sAmAnyena pratItA eva, kevalaM yadA kazcit kacit kaJcitpuruSavizeSaM dRSTvA taddarzanAhitasaMskAro'saJjAtatatpramoSaH samayAntare bahupuruSasamAjamadhye tameva puruSavizeSamAsInamupalabhyAnumAnayati-yaH pUrva mayopalabdhaH sa evAyaM puruSaH, tathaiva pratyabhijJAyamAnatvAd, ubhayAbhimatapuruSavaditi, etattadA vizeSadRSTamanumAnamucyate, puruSavizeSaviSayatvAd, evaM kArSApaNAdiSvapi vAcyaM / tadevamanumAnasya traividhyamupadarzya sAmprataM tasyaiva kAlatrayaviSayatAM darzayanAha - 'tassa samAsao tivihaM gahaNamityAdi, tasyeti - sAmAnyenAnuvartamAnamanumAnamAtraM saMbadhyate, tasyA jainelibrary.org
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCAM lagrA vRttiH anuyo0 maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 216 // numAnasya trividhaM grahaNaM bhavati, tadyathA-atItakAlaviSayaM grahaNaM-grAhyasya vastunaH paricchedo'tItakAlagrahaNaM, pratyutpanno-vartamAnaH kAlastadviSayaM grahaNaM pratyutpannakAlagrahaNam , anAgato-bhaviSyatkAlastadviSayaM graha- NamanAgatakAlagrahaNaM, kAlatrayavartino'pi viSayasyAnumAnAtparicchedo bhavatItyarthaH, tatra 'uttiNAIti udgatAni tRNAni yepu vaneSu tAni tathA, ayamatra prayogaH-suvRSTirihAsId uttRNavananiSpannasasyapRthvItalajalaparipUrNakuNDAdijalAzayaprabhRtitatkAryadarzanAda, abhimatadezavadityatItaspa vRSTilakSaNaviSayasya paricchedaH, sAdhuM ca 'gocarAgragata' bhikSApraviSTaM vizeSeNa charditAni-gRhasthairdattAni pracurabhaktapAnAni yasya sa tathA taM tAdRzaM dRSTvA kazcitsAdhayati-subhikSamiha vartate, sAdhUnAM taddhetukapracurabhaktapAnalAbhadarzanAt, pUrvadRSTapradezavaditi / 'abbhassa nimmalattaM gAhA sugamA, navaraM stanitaM-meghagarjitaM 'vAubhAmotti tathAvidho vRSTyavyabhicArI pradakSiNaM dikSu bhraman prazasto vAtaH 'vAruNaM'ti ArdrAmUlAdinakSatramabhavaM mAhendrarohiNIjyeSThAdinakSatrasambhavaM anyataramutpAtam-ulkApAtadigdAhAdikaM prazastaM vRSTyavyabhicAriNaM dRSTvA'numIyate, yathA-suvRSTiratra bhaviSyati, tadavyabhicAriNAmabhranirmalatvAdInAM samuditAnAmanyatarasya vA darzanAt, yathA'nyadeti, viziSTA hyabhranirmalatvAdayo vRSTiM na vyabhicarantyataH pratipatraiva tatra nipuNena bhAvya|miti / 'eesiM ceva vivajjAse' ityAdi, eteSAmevottRNavanAdInAmatItavRSTyAdisAdhakatvenopanyastAnAM hetUnAM vyatyAse-vyatyaye sAdhyasyApi vyatyayaH sAdhayitavyo, yathA-kuvRSTirihAsInistRNavanAdidarzanAdityAdivya // 216 // For Private Personal use only .
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyayaH sUtrasiddho navaramanAgatakAlagrahaNe mAhendravAruNaparihAreNAgneyavAyavyotpAtA upanyastAH, teSAM vRSTivighAtakavAditareSAM suvRSTihetutvAditi / 'se taM visesadiDhe, se taM diTThasAhammava'mityetannigamanadvayaM dRSTasAdharmyalakSaNAnumAnagatabhedatrayasya samarthanAnantaraM yujyate, yadi tu sarvavAcanAkhatraiva sthAne dRzyate, tadA dRSTasAdharmyavato'pi sabhedasyAnumAnavizeSatvAt kAlatrayaviSayatA yojanIyaivAtastAmapyabhidhAya tato niga-18 manadvayamidamakArIti pratipattavyaM, tadetadanumAnamiti / athopamAnamabhidhitsurAha se kiM taM ovamme?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-sAhammovaNIe a vehammovaNIe a| se kiM taM sAhammovaNIe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-kiMcisAhammovaNIe pAyasAhammovaNIe savvasAhammovaNIe / se kiM taM kiMcisAhammovaNIe ?, 2 jahA maMdaro tahA sarisavo jahA sarisavo tahA maMdaro jahA samuddo tahA goppayaM jahA goppayaM tahA samuddo jahA Aicco tahA khajoto jahA khajjoto tahA Aicco jahA caMdo tahA kumudo jahA kumudo tahA caMdo, se taM kiMcisAhammo0 / se kiM taM pAyasAhammovaNIe?, 2 jahA go tahA gavao jahA gavao tahA go, se taM pAyasAhammo0 / se anu. 37 Jain Education T onal For Private & Personel Use Only How.jainelibrary.org
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 217 // kiM taM savvasAhammovaNIe?, 2 savvasAhamme ovamme natthi, tahAvi teNeva tassa ovammaM kIrai jahA-arihaMtehiM arihaMtasarisaM kayaM cakavaTTiNA cakkavaTTisarisaM kayaM, baladeveNa baladevasarisaM kayaM vAsudeveNa vAsudevasarisaM kayaM sAhuNA sAhusarisaM kayaM, se taM savvasAhamme, se taM sAhammovaNIe / se kiM taM vehammovaNIe?, 2 tivihe papaNatte, taMjahA-kiMcivehamme pAyavehamme svvvehmme| se kiM taM kiMcivehamme ?, 2 jahA sAmalero na tahA bAhulero jahA bAhulero na tahA sAmalero, se taM kiMcivehamme / se kiM taM pAyavehamme ?, 2 jahA vAyaso na tahA pAyaso, jahA pAyaso na tahA vAyaso, se taM pAyavehamme / se kiM taM savvavehamme?, savvavehamme ovamme natthi, tahAvi teNeva tassa ovammaM kIrai, jahA NIeNaM NIasarisaM kayaM dAseNa dAsasarisaM kayaM kAkeNa kAkasarisaM kayaM sANeNa sANasarisaM kayaM pANeNaM pANasarisaM kayaM, se taM savvavehamme / se taM vehammovaNIe / se taM ovamme / CANCCROSALMERCOCOCONG 4 // 217 // Jan Education Tema For Private Personal Use Only Hw.jainelibrary.org
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education upamIyate - sadRzatayA vastu gRhyate anayetyupamA saivaupamyaM tacca dvividhaM - sAdharmyeNopanItam - upanayo yatra tatsAdhamryopanItaM, vaidharmyeNopanItam - upanayo yatra tadvaidharmyApanItaM, tatra sAdharmyApanItaM trividhaM kiJcitsAdharmyAdibhedAt, kiJcitsAdharmyaM ca mandarasarSapAdInAM tatra mandaraM sarSapayordvayorapi mUrtatvaM sAdRzyaM, samudragoSpadayoH sodakatvamAtram, AdityakhadyotayorAkAzagamanodyotakatvarUpaM, candrakumudayoH zuklatvamiti / 'se kiM taM pAyasAhamme' ityAdi, khurakakudaviSANalAGgUlAderdvayorapi samAnatvAt, navaraM sakambalo gaurvRttakaNThastu gavaya iti prAyaH sAdharmyatA / sarvasAdharmyaM tu kSetrakAlAdibhirbhedAnna kasyApi kenacitsArddha saMbhavati, sambhave tvekatAprasaGgaH, tarhyapamAnasya tRtIyabhedopanyAso'narthaka evetyAzaGkyAha- tathApi tasya-vivakSitasyArhadAdestenaiva - arhadAdinA aupamyaM kriyate, tadyathA - 'arhatA arhatsadRzaM kRtaM tatkimapi sarvottamaM tIrthapravartanAdi kAryamarhatA kRtaM yadaInneva karoti nAparaH kazciditi bhAvaH evaM ca sa eva tenopamIyate, loke'pi hi kenacidatyadbhute kArye kRte vaktAro dRzyante tatkimapIdaM bhavadbhiH kRtaM yadbhavanta eva kurvanti nAnyaH kazciditi, evaM cakravartivAsudevAdiSvapi vAcyam / 'se kiM taM vehammovaNIe' ityAdi, yatheti - yAdRzaH zabalAyA gorapatyaM zAbaleyo na tAdRzo bahulAyA apatyaM bAhuleyo, yathA cAyaM na tathetaraH, atra ca zeSadharmaistulyatvAdbhinnanimittajanmAdimAtratastu vailakSaNyAt kizcidvaidharmya bhAvanIyam / 'se kiM taM pAyavehamme' ityAdi, atra vAyasapAyasayoH sacetanatvAcetanatvAdibhirbahubhirdharmairvisaMvAdAt abhidhAnagatavarNadvayena sattvAdimAtratazca sAmyAtprAyovaidharmyatA w.jainelibrary.org
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 218 // Jain Education In bhAvanIyA, sarvavaidharmya tu na kasyacitkenApi saMbhavati, sattvaprameyatvAdibhiH sarvabhAvAnAM samAnatvAt, tairapyasamAnatve'sattvaprasaGgAt, tathApi tRtIyabhedopanyAsavaiyarthyamAzaGkayAha - tathApi tasya tenaivopamyaM kriyate yathA nIcena nIcasadRzaM kRtaM gurughAtAdItyAdi, Aha-nIcena nIcasadRzaM kRtamityAdi bruvatA sAdharmyamevoktaM syAnna vaidharmya, satyaM, kintu nIco'pi prAyo naivaMvidhaM mahApApamAcarati kiM punaranIcaH ?, tataH sakalajagadvilakSaNapravRttatvavivakSayA vaidharmyamiha bhAvanIyam, evaM dAsAdyudAharaNeSvapi vAcyam / 'se taM savvavehamme ityAdi nigamanatrayam / se kiM taM Agame ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA - loie a louttarie a / se kiM taM loie ?, 2 japaNaM imaM aNNANiehiM micchAdiTTIehiM sacchaMdabuddhimaivigappiyaM, taMjahA - bhArahaM rAmAyaNaM jAva cattAri veA saMgovaMgA, se taM loie Agame / se kiM loutarie ?, 2 japaNaM imaM arihaMtehiM bhagavaMtehiM uppaNNaNANadaMsaNadharehiM tIyapaccuppaNNamaNAgayajANaehiM tilukkavahiamahiapUiehiM savvaNNUhiM savvadarasIhiM paNIaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMjahA- AyAro jAva diTTivAo | ahavA Agame tivihe pa +% vRttiH upakra pramANadvAra // 218 // jainelibrary.org
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNatte, taMjahA-suttAgame atthAgame tadubhayAgame / ahavA-Agame tivihe paNNatte, taMjahA-attAgame aNaMtarAgame paraMparAgame, titthagarANaM atthassa attAgame gaNaharANaM suttassa attAgame atthassa aNaMtarAgame gaNaharasIsANaM suttassa aNaMtarAgame atthassa paraMparAgame, teNa paraM suttassavi atthassavi No attAgame No aNaMtarAgame paraMparAgame, se taM loguttarie, se taM Agame, se taM nnaanngunnppmaanne| gurupAramparyeNAgacchatItyAgamaH, A-samantAdgamyante-jJAyante jIvAdayaH padArthA aneneti vA AgamaH, ayaM ca dvidhA prajJaptaH, tadyathA-'loie'tyAdi, idaM cehaiva pUrva bhAvazrutaM vicArayatA vyAkhyAtaM, yAvat se taM loie, se kiM taM loguttarie Agametti, 'ahavA Agame tivihe' ityAdi, tatra sUtrameva sUtrAgamaH, tadabhidheyazcArtha | evArthAgamaH, sUtrArthobhayarUpastu tadubhayAgamaH, athavA anyena prakAreNAgamastrividhaH prajJaptaH, tadyathA-AtmA-18 gama ityAdi, tatra gurUpadezamantareNAtmana eva Agama AtmAgamo, yathA tIrthaGkarANAmarthasyAtmAgamaH, khayameva kevalo(leto)palabdheH, gaNadharANAM tu sUtrasyAtmAgamaH, svayameva grathitatvAda, arthasthAnantarAgamaH, anantarameva tIrthakarAdAgatatvAd, uktaM ca-"atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNa"mityAdi, gaNadharaziSyANAM 1 arthe bhASate arhan sUtra praznanti gaNadharA nipuNam / JainEducation HD For Private Personel Use Only Delibrary.org
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ paulikatvamasiddhaM, mahApAbhivyaGgayatvAd, devadUttAnamanatrayam // uktaM jJAnaguNA anuyo0 jambUsvAmiprabhRtInAM sUtrasthAnantarAgamaH-avyavadhAnena gaNadharAdeva zruteH, arthasya paramparAgamaH-gaNadhareNaiva / vRttiH maladhA- vyavadhAnAt,tata UrdhvaM prabhavAdInAM sUtrasyArthasya ca nAtmAgamo nAnantarAgamaH, tallakSaNAyogAd, api tu para upakrame rIyA mparAgama eva, anena cAgamasya tIrthakarAdiprabhavasvabhaNanenaikAntApauruSeyatvaM nivArayati, pauruSatAlvAdivyA pramANadvAraM pAramantareNa nabhasIva viziSTazabdAnupalabdheH, tAlvAdibhirabhivyajyata eva zabdo na tu kriyate iti cet, // 219 // nanu yadyevaM tarhi sarvavacasAmapauruSeyatvaprasaGgaH, teSAM bhASApudgalaniSpannavAda, bhASApudgalAnAM ca loke sarvadaivAvasthAnato'pUrvakriyamANatA'yogena tAlvAdibhirabhivyaktimAtrasyaiva nirvartanAt, na ca vaktavya-vacanasya paugalikatvamasiddhaM, mahAdhvanipaTalapUritazravaNabAdhiryakujyaskhalanAdyanyathAnupapatteH, tasmAnnaikAntenApauruSeya|mAgamavayaH, tAlvAdivyApArAbhivyaGgayatvAda, devadattAdivAkyavat, isyAdyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate sthA-15) dAnAntaranirNItatvAditi / 'se saM loguttarie ityAdi nigamanatrayam // uktaM jJAnaguNapramANamatha darzanaguNapramAPNamAha se kiM taM daMsaNaguNappamANe ?, 2 vauvihe paNNate, taMjahA-cakkhudaMsaNaguNappamANe acakkhudasaNaguNappamANe ohidasaNaguNappamANe kevldsnngunnppmaanne|ckkhudNsnnN makkhudaMsaNissa ghaDapaDakaDarahAiesu davvesu acakkhudaMsaNaM acakkhudaMsaNissa SACASSESAX-CA // 219 // Jan Education in For Private Personal use only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAMAROADS ESSAGA R AyabhAve ohidaMsaNaM ohidaMsaNissa savvarUvidavvesu na puNa savvapajavesu keva ladasaNaM kevaladaMsaNissa savvadavbesu a savvapajjavesu a, se taM daMsaNaguNappamANe / darzanAvaraNakarmakSayopazamAdijaM sAmAnyamAtragrahaNaM darzanamiti, uktaM ca-"jaM sAmannaggahaNaM bhASANaM neya kahamAgAraM / avisesiUNa atthe daMsaNamii vucae samae // 1 // " tadevAtmamo guNaH sa eva pramANaM darzanaguNapramANam , idaM ca cakSurdarzanAdibhedAcaturvidhaM, tatra bhAvacakSurindriyAvaraNakSayopazamAd dravyendriyAnupaghAtAca cakSurdarzanina:-cakSurdarzanalabdhimato jIvasya ghaTAdiSu dravyeSu cakSuSo darzanaM cakSurdarzanaM, bhavatIti kriyAdhyAhAraH, sAmAnyaviSayakhe'pi cAsya yadU ghaTAdivizeSAbhidhAnaM tatsAmAnyavizeSayoH kathaJcidabhedA8/dekAntena vizeSebhyo vyatiriktasya sAmAnyasyAgrahaNakhyApanArtham , uktaM ca-"nirvizeSaM vizeSANAM, grho| darzanamucyate ityAdi, cakSurvarjazeSendriyacatuSTayaM manazvAcakSurucyate, tasya darzanamacakSurdarzanaM, tadapi bhAvAcakSurindriyAvaraNakSayopazamAd dravyendriyAnupaghAtAca acakSurdanina:-acakSurdarzanalabdhimato jIvasyAtmabhAve bhavati, Atmani-jIve bhAvaH-saMzliSTatayA sambandho, viSayasya ghaTAderiti gamyate, tasmin sati idaM prAdurbhavatItyarthaH, idamuktaM bhavati-cakSuraprApyakAri tato dUrasthamapi svaviSayaM paricchinattItyasyArthasya khyApanArtha 1 yatsAmAnyamaharNa bhAvAnAM naiva kRtvA''kAram / avizeSayitvA arthAn darzanamityucyate samaye // 1 // Jain Education T Lon
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 vRttiH maladhA upakrame pramANadvAra rIyA // 220 // ghaTAdiSu cakSurdarzanaM bhavatIti pUrva viSayasya bhedenAbhidhAnaM kRtaM,zrotrAdIni tuprApyakArINi tato dravyendriyasaMzleSadvAreNa jIvena saha sambaddhameva viSayaM paricchindantItyetaddarzanArthamAtmabhAve bhavatItyevamiha viSayasyAbhedena pratipAdanamakArIti, uktaM ca-"puDhe suNei saI rUvaM puNa pAsaI apuDhaM tu"ityaadi| avadherdarzanamavadhidarzanam, avadhidarzaninaH-avadhidarzanAvaraNakSayopazamasamudbhatAvadhidarzanalabdhimato jIvasya sarveSvapi rUpidravyeSu bhavati, na punaHsarvaparyAyeSu, yato'vadherutkRSTato'pyekavastugatAH saGkhyeyA asaGkhyeyA vA paryAyA viSayetvenoktAH, jaghanyatastu dvau paryAyau dviguNitau, rUparasagandhasparzalakSaNAzcatvAraH paryAyA ityarthaH, uktaM ca-"devAo asojje sojje Avi panjave lahai / do pajave duguNie lahai ya egAu dvaao||1||" atrAha-nanu paryAyA |vizeSA ucyante, na ca darzanaM vizeSaviSayaM bhavitumarhati, jJAnasyaiva tadviSayatvAt, kathamihAvadhidarzanaviSayatvena paryAyA nirdiSTAH, sAdhUktaM, kevalaM paryAyairapi ghaTazarAvodazcanAdibhirmedAdi sAmAnyameva tathA tathA viziSyate na punaste tata ekAntena vyatiricyante, ato mukhyataH sAmAnyaM guNIbhUtAstu vizeSA apyasya |viSayIbhavantIti khyApanArtho'tra tadupanyAsaH, kevalaM-sakaladRzyaviSayatvena paripUrNa darzanaM kevaladarzanina:tadAvaraNakSayAvirbhUtatallabdhimato jIvasya sarvadravyeSu mUrtAmUrteSu sarvaparyAyeSu ca bhavatIti / manaHparyAyajJAnaM // 220 // 1 spRSTaM zRNoti zabdaM rUpaM punaH pazyatyaspRSTameva. 2 dravyeSu asayeyAn saGkhyeyAn vApi paryavAn labhate / dvau paryAyau dviguNitau labhate caikasmin dravye // 1 // For Private & Personel Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ tu tathAvidhakSayopazamapATavAt sarvadA vizeSAneva gRhRdutpadyate na sAmAnyam, atastaddarzanaM noktamiti, tadetadarzanaguNapramANam / se kiM taM carittaguNappamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-sAmAiacarittaguNappamANe cheovaTThAvaNacarittaguNappamANe parihAravisuddhiacarittaguNappamANe suhumasaMparAyacarittaguNappamANe ahakkhAyacarittaguNappamANe / sAmAiacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA-ittarie a Avakahie a| cheovaTThAvaNacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA-sAiAre a niraiAre a / parihAravisuddhiacarittaguNappamANe duvihe papaNatte, taMjahA-NivvisamANae a NivviTakAie a| suhumasaMparAyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA-paDivAI a apaDivAI a / ahakkhAyacarittaguNappamANe du. vihe paNNatte, taMjahA-chaumathie a kevalie ya / se taM carittaguNappamANe, se taM jIvaguNappamANe, se taM guNappamANe (sU0 147) Jain Education intens For Private Personal Use Only Mahanelibrary.org
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo maladhA rIyA // 221 // carantyaninditamamemeti caritraM, tadeva cAritraM, cAritrameva guNaH2 sa eva pramANaM 2-sAvadyayogaviratirUpaM, taca paJcavidha sAmAyikAdi, paJcavidhamapyetadavizeSataH sAmAyikameva, chedAdivizeSaistu vizeSyamANaM paJcadhA upakrame bhidyate, satrAcaM vizeSAbhAvAt sAmAnyasaMjJAyAmevAvatiSThate sAmAyikamiti, sAmAyikaM pUrvoktazabdArtha, pramANadvAraM tacetvaraM yAvatkathikaMca, latretvaraM bhAvivyapadezAntaratvAt khalpakAlaM, tacAyacaramatIrthakarakAlayoreva yAvadadyApi mahAbratAni mAropyante tApacchiSyasya saMbhavati, AtmanaH kathAM yAvadAste sad yAvatkathaM-yAvajjIvamityarthaH, yAvalkathameva yAvatkathikam, etacca bharatairAvateSvAdyacaramavarjamadhyamatIrthakarasAdhUnAM mahAvidehatIrthakarayatInAM ca saMbhavati, pUrvaparyAyasya chedenopasthApanaM mahAvrateSu yatra tacchedopasthApanaM, bharatairAvataprathamapazcimatI-| rthakaratIrtha eva, nAnyatra, tacca sAticAraM niraticAraM ca, tatrevarasAmAyikasya zaikSakasya yadAropyate tIrthAntaraM vA saGkrAmataH sAdhoryathA pArzvanAthatIrthAnmahAdhIratIrtha saGkAmatastabhiraticAraM, mUlaguNaghAtinastu yat punavratAroparNa tatsAticAraM, parihAraH-sapovizeSastena vizuddhaM, athavA parihAraH-aneSaNIyAdeH parityAgovizeSeNa zuddho yatra tatparihAravizuddhaM tadeva parihAravizaddhika, tadapidvividhaM-nirvizyamAnaka nirviSTakAyikaM ca, tatra nirvizyamAnam-AsevyamAnam, athavA tadanuSThAtAraH sAdhavo nirvizyamAnakAH, tatsahayogAttadapi nirvizyamAnakaM, nirviSTa-AsevitaH prastutatapovizeSaH kAyo yeSAM te nirviSTakAyAH, ta eva nirviSTakAyikAH sAdhavaH, tadAzra-18|| yatvAt prastutacAritramapi nirviSTakAyikam, idamatra hRdayam-tIrthakaracaraNamUle yena tIrthakarasamIpe adaH // 221 // in Education in a For Private Personel Use Only 12M.jainelibrary.org
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ hArakAH paJcApi prAyo nikkatapaH kRtA anuparihArikatAmaNAnAM madhyAdekaH kalpani pratipannapUrva tadantike SA navako gaNaH parihAravizuddhicAritraM pratipadyate, nAnyasya samIpe, tatraikaH kalpasthito yadantike sarvA sAmAcArI kriyate, catvArastu sAdhavo vakSyamANaM tapaH kurvanti, te ca parihArikA ityucyante, anye tu catvAro vaiyAvRttyakartRtvaM pratipadyante, te cAnuparihArikA iti vyapadizyante, tatra parihArakANAM tapaH procyate-grISme jaghanyatazcaturtha madhyamapade SaSThaM uskRSTatastvaSTamaM, zizire jaghanyamadhyamotkRSTapadeSu yathAsaGkhyaM SaSThamaSTamaM dazamaMca, barSAsu jaghanyAdipavanaye'pi yathAkramamaSTamaM dazamaM dvAdazaM ca, zeSAstu kalpasthitAnupariharikAH pazcApi prAyo nityabhaktA nopavAsaM kurvanti, bhaktaM ca pazcAnAmapyAcAmAmlameva, nAnyat, tataH parihArikAH SaNmAsAnyAvadyathoktaM tapaH kRtvA anuparihArikatA pratipadyante, anuparihArikAstu parihArikatAM, tairapi SaNmAsAnyAvadyadA tapaH kRtaM bhavati, tadA kRtatapasAmaSTAnAM madhyAdekaH kalpasthito vyavasthApyate, agretanacAsau SaD mAsAnyASacathoktaM sapaH karoti, zeSAstu saptAnucaratAmAzrayanti, evaM cASTAdazabhirmAsairayaM kalpaH samApyate, tatsamAptau ca bhUyastameva kalpaM jinakalpaM vA pratipaceran gacchaM vA pratyAgaccheyuriti trayI gatiH, aparaM caitacAritraM chedoSasthApamacaraNavatAmeva bhavati, nAnyeSAmityalamatiprasaGgena, tadevamiha yo yastapaH kRtvA anuparihArikatAM kalpasthitatAM vA'GgIkaroti tatsambandhi parihAravizuddhikaM nirviSTakAyikamucyate, ye tu tapaH kurvanti tatsambandhi nirSizyamAnakamiti sthitam / saMparaiti-paryaTati saMsAramaneneti samparAyaHkoSAvikaSApA, lobhAMzamAtrAmazeSatayA sUkSmA samparAyo yatra tatsUkSmasamparAyam, idamapi salizyamA Join Education jainelibrary.org
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH rIyA navizudhyamAnakabhedAvidhaiva, tatra zreNimArohato vizudhyamAnakamucyate, tataH pracyavamAnasya saklizyamAnakamiti / 'ahakkhAya'ti athazabdo'tra yAthAtathye AUbhividhau A-samantAdyAthAtathyena khyAtamathAkhyAtaM kaSAyodayAbhAvato niraticAratvAt pAramArthikarUpeNa khyAtamathAkhyAtamityarthaH, etadapi pratipAtyapratipAtibhedAt dvedhA, tatropazAntamohasya pratipAti kSINamohasya tvapratipAti, athavA kevalinazchadmasthasya copazAntamohakSINamohasya tadbhavatyataH khAmibhedAd dvaividhyamiti / tadetaccAritraguNapramANaM, tadetajjIvaguNapramANaM, tadetadguNapramANamiti // 147 // tadevaM jIvAjIvabhedabhinnaM guNapramANaM pratipAdya kramaprAptaM nayapramANaM pratipAda upakrame pramANadvAra // 222 // yannAha se kiM taM nayappamANe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-patthagadiTuMteNaM vasahidiTTateNaM paesadiTuMteNaM / se kiM taM patthagadiTuMteNaM?, 2 se jahAnAmae keI purise parasuM gahAya aDavIsamahutto gacchejjA taM pAsittA keI vaejA-kahiM bhavaM gacchasi ?, avisuddho negamo bhaNai-patthagassa gacchAmi, taM ca keI chiMdamANaM pAsittA vaejA-kiM bhavaM chiMdasi ?, visuddho negamo bhaNai-patthayaM chiMdAmi, taM ca keI tacchamANaM pAsittA vaejjA-kiM // 222 // Jain Education in For Private & Personel Use Only wwjainelibrary.org
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 38 Jain Education Inter bhavaM tacchasi ?, visuddhatarAo Negamo bhaNai - patthayaM tacchAmi, taM ca kei ukkIramANaM pAsittA vajA - kiM bhavaM ukkIrasi ?, visuddhatarAo Negamo bhaNai - patthayaM ukkIrAmi, taM ca kei (vi) lihamANaM pAsittA vaejA - kiM bhavaM (vi) lihasi ?, visuddha tarAo gamo bhai - patthayaM (vi) lihAmi, evaM visuddhatarassa Negamassa nAmAuDio patthao, . evameva vavahArassavi, saMgahassa miumejjasamArUDho patthao, ujjusuyassa patthao vi patthao mejaMpi patthao, tinhaM sahanayANaM patthayassa atthAhigArajANao jassa vA vaseNaM patthao niSphajjai, se taM patthayaditeNaM / anantadharmaNo vastuna ekAMzena nayanaM nayaH, sa eva pramANaM nayapramANaM, trividhaM prajJaptamiti, yadyapi naigamasaGgrahAdibhedato bahavo nayAstathApi prasthakAdidRSTAntatrayeNa sarveSAmiha nirUpayitumiSTatvA traividhyamucyate, tathA cAha-tadyathA-prasthakadRSTAntenetyAdi, prastha kAdidRSTAntatrayeNa hetubhUtena trividhaM nayapramANaM bhavatItyarthaH, tatra prasthakadRSTAntaM darzayati-tayathAnAmakaH kazcitpuruSaH parazuM kuThAraM gRhItvA aTavImukho gacchedityAdi, idamuktaM bhavati-prasthako mAgadhadezaprasiddho dhAnyamAnavizeSastaddhetubhUta kASThakartanAya kuThAravyagrahastaM takSAdipuru Inelibrary.org
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ + vRttiH upakrame 4564 anuyoga SamaTavIM gacchantaM dRSTvA kazcidanyo vadet-ka bhavAn gacchati?, tatrAvizuddhanagamo bhaNati-avizuddhanaigamanayamaladhA matAnusArI sannasau pratyuttarayatItyarthaH, kimityAha-prasthakasya gacchAmi, idamuktaM bhavati-nake gamA-vastuparirIyA cchedA yasya api tu bahavaH sa niruktavazAt kakAralopato naigama ucyate, ato yadyapyatra prasthakakAraNabhUtakASTha- pramANadvAraM nimittameva gamanaM, na tu prasthakanimittaM, tathA'pyanekaprakAravastvabhyupagamaparatvAtkAraNe kAryopacArAt tthaa||223|| vyavahAradarzanAdevamapyabhidhatte'sau-prasthakasya gacchAmIti,taM ca kazcit chindantaM, vRkSamiti gamyate, pazyed, dRSTvA |ca vadet-kiM bhavA~zchinatti?, tataH prAktanAt kiJcidvizuddhanaigamanayamatAnusArI sannasau bhaNati-prasthakaM chinadmi, atrApi kAraNe kAryopacArAttathAvyavahRtidarzanAdeva kASThe'pi chidyamAne prasthakaM chinamItyuttaraM, kevalaM kASThasya prasthakaM prati kAraNatAbhAvasyAtra kiJcidAsannatvAdvizuddhatvaM, prAk punarativyavahitatvAt malImasatvam , evaM pUrvapUrvApekSayA yathottarasya vizuddhatA bhAvanIyA, navaraM takSNuvantaM-tanUkurvantam utkirantaM-vedhanakena madhyAdvikirantaM vilikhantaM-lekhanyA mRSTaM kurvANam, evamanena prakAreNa tAvanneyaM yAvadvizuddhataranaigamasya 'nA mAuDitti AkuhitanAmA prasthako'yamityevaM nAmAGkito niSpannaH prasthaka iti / evameva vyavahArasyApIti, 18| lokavyavahAraprAdhAnyenAyaM vyavahAranayaH, loke ca pUrvoktAvasthAsu sarvatra prasthakavyavahAro dRzyate'to vyavahA-18 ranayo'pyevameva pratipadyate iti bhAvaH / 'saMgahasse tyAdi, sAmAnyarUpatayA sarva vastu saMgRhNAti-kroDIkaro // 223 // tIti saGgrahastasya matena citAdivizeSaNairviziSTa eva prastho bhavati, nAnyaH, tatra cito-dhAnyena vyAptaH, sa JainEducation intake For Private Personal Use Only Finelibrary.org
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvAta , tadabhAve cambhasya iSTaH, asyaM tu tato vArA prasthakakAraNamapi prasthakA uttA te| 'ujjusuyasse cAmasthakatvamasaGgAt sAmasaGgAditi yathokta eva mAnalakSA ca dezato'pi bhavatyata Aha-mitaH' pUritaH, anenaiva prakAreNa meyaM samArUDhaM yatra sa AhitAderAkRtigaNa18/tvAnmeyasamArUDhaH, ayamatra bhAvArtha:-prAktananayadyasyAvizuddhatvAt prasthakakAraNamapi prasthaka uktaH, aniSpannaH | |prasthako'pi khakAyoMkaraNakAle'pi prasthaka iSTaH, asya tu tato vizuddhatvAddhAnyamAnalakSaNaM khArtha kuvennava pra| sthakaH, tasya tadarthatvAt, tadabhAve ca prasthakavyapadeze'tiprasaGgAditi yathokta eva prasthakaH, so'pi prasthakasAmAnyAvyatirekAt vyatireke cAprasthakatvaprasaGgAt sarva eka eva prasthaka iti prastutanayo manyate, sAmAnyavAditvAditi / 'ujjusuyasse'tyAdi, RjusUtraH-pUrvoktazabdArthaH tasya niSpannakharUpo'rthakriyAhetuH prasthako|'pi prasthakaH, tatparicchinnaM dhAnyAdikamapi vastu prasthakaH, ubhayatra prasthako'yamiti vyavahAradarzanAt, tathApratIteH, aparaM cAsau pUrvasmAdvizuddhatvAdvartamAne eva mAnameye prasthakatvena pratipadyate, nAtItAnAgatakAle, tyorvinssttaanutpnntvenaasttvaaditi| 'tiNhaM saddanayANa'mityAdi, zabdapradhAnA nayAH zabda nayAH-zabdasamabhirU vaMbhUtAH, zabde'nyathAsthite'rthamanyathA necchantyamI, kintu ?, yathaiva zabdo vyavasthitastathaiva zabdenAthai gamayantI| tyataH zabdanayA ucyante, AdyAstu yathAkathaJcicchabdAH pravartantAmarthA eva pradhAnamityabhyupagamaparatvAdarthanayAH prakIrtyante, ata eSAM trayANAM zabdanayAnAM 'prasthakArthAdhikArajJaH' prasthakakharUpaparijJAnopayuktaH prasthakaH, bhAvapradhAnA hyete nayA ityato bhAvaprasthakamevecchanti, bhAvazca prasthakopayogo'taH sa prasthakaH, tadupayogavAnapi ca tato'vyatirekAt prasthakaH, yo hi yatropayuktaH so'mISAM mate sa eva bhavati, upayogalakSaNo jIvaH, upayo en Education For Private Personal Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA diviSayatayA pariNata kakartugatasyopayogasya vo samarthaH, tatastadUpayoktA AdhAre, vakSyA vRttiH upakrame pramANadvAraM rIyA // 224 // gazcet prasthakAdiviSayatayA pariNataH kimanyajIvasya rUpAntaramasti? yatra vyapadezAntaraM syAditi bhAvaH, ti bhAvaH, 'jassa vA vaseNe'tyAdi, yasya vA prasthakakartRgatasyopayogasya vazena prasthako niSpadyate tatropayoge vartamAnaH kartA prasthako, na hi prasthake'nupayuktaH prasthakaM nivartayituM kartA samarthaH, tatastadupayogAnanyatvAt sa eva prasthakaH, imAM ca te'tra yuktimabhidadhati-sarva vastu khAtmanyeva vartate, na tvAtmavyatirikta AdhAre, vakSyamANayuktyA etanmatenAnyasyAnyatra vRttyayogAt, prasthakazca nizcayAtmakaM mAnamucyate, nizcayazca jJAnaM, tatkathaM jaDAtmani kASThabhAjane vRttimanubhaviSyati?, cetanAcetanayoH sAmAnAdhikaraNyAbhAvAt, tasmAt prasthakopa-1 yukta evaM prsthkH| 'se tamityAdi nigamanam // se kiM taM vasahidiTuMteNaM?, 2 se jahAnAmae keI purise kaMci purisaM vaejjA-kahiM bhavaM vasasi ?, taM avisuddho Negamo bhaNai-loge vasAmi, loge tivihe paNNate, taMjahA-uDDaloe aholoe tirialoe, tesu savvesu bhavaM vasasi?, visuddho Negamo bhaNai-tirialoe vasAmi, tirialoe jaMbraddIvAiA sayaMbhUramaNapajjavasANA asaM khijjA dIvasamuddA paNNattA, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visuddhatarAo Negamo bhaNai-jaMbUddIve vasAmi, jaMbUddIve dasa khettA paNNattA, taMjahA-bharahe eravae hemavae 224 // Jain Education For Private Personal use only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ eraNava harivasse rammagavasse devakurU uttarakurU puvvavidehe avaravidehe, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visuddhatarAo gamo bhaNai - bharahe vAse vasAmi, bharahe vAse duvi paNNatte, taMjA - dAhiNaDDabharahe uttaraDDabharahe a, tesu savvesu ( dosu ) bhavaM vasasi ?, visuddhatarAo Negamo bhaNai - dAhiNaDabharahe vasAmi, dAhiNaDDUbhara he aNegAI gAmAgaraNagarakheDa kabbaDa maDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMvAhasaNNivesAI, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visuddha tarAo Negamo bhaNai - pADaliputte vasAmi pADaliputte aNegAI gihAI, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visu0 Nega0 bhaNai - devadattassa ghare vasAmi, . devadattassa ghare aNegA koTTagA, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visu0 Ne0 bhaNai-gabhaghare vasAmi evaM visuddhassa Negamassu vasamANo, evameva vavahArassavi, saMgahassa saMthArasamArUDho vasai, ujjusuassa jesu AgAsapaesesu ogADho tesu vasaI, tinhaM saddanayANaM AyabhAve vasai / se taM vasahidiTTaMteNaM / jainelibrary.org
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 225 // vasatiH-nivAsastena dRSTAntena nayavicAra ucyate, tadyathAnAmakaH kazcitpuruSaH pATaliputrAdau vasantaM ka vRttiH JcitpuruSa vadet-ka bhavAn vasati?, tatrAvizuddhanaigamo.bhaNati-avizuddhanaigamanayamatAnusArI sannasau pratyu upakrame ttaraM prayacchati-loke vasAmi, tannivAsakSetrasyApi caturdazarajjvAtmakalokAdanAntaratvAda, itthamapi ca vya- pramANadvAraM vahAradarzanAt, vizuddhanaigamastvativyAptiparatvAdidamasaGgataM manyate, tatastiryalloke vasAmIti saMkSipyottaraM dadAti, vizuddhatarastvidamapyativyAptiniSThaM manyate tato jambUdvIpe vasAmIti saMkSiptataramAha, evaM bhAratavarSadakSiNArddhabharatapATaliputradevadattagRhagarbhagRheSvapi bhAvanIyam, evaM 'visuddhassa gamassa vasamANo vasaI evamuttarottarabhedApekSayA vizuddhataranaigamasya vasanneva vasati, nAnyathA, idamuktaM bhavati-yatra gRhAdau sarvadA nivAsitvenAsau vivakSitaH tatra tiSThanneva eSa tatra vasatIti vyapadizyate, yadi punaH kAraNavazato'nyatra sArathyAdau vartate tadA tatra vivakSite gRhAdI vasatIti na procyate, atiprasaGgAditi bhAvaH / evameveM'tyAdi, lokavyavahAraniSTho hi vyavahAranayo, loke ca naigamoktaprakArAH sarve'pi dRzyante iti bhAvaH, atha caramanaigamoktaprakAro loke neSyate, kAraNato grAmAdau vartamAne'pi devadatte pATaliputre eSa vasatIti vyapadezadarza-18 nAditi cet, naitadevaM, proSite devadatte sa iha vasati na veti kenacitpRSTe proSito'sau neha vasatItyasyApi lo-ta kavyavahArasya darzanAditi / 'saMgahasse'tyAdi, prAktanAt vizuddhatvAt saGgrahanayasya gRhAdau tiSThannapi saMstArakArUDha eva zayanakriyAvAn vasatItyucyate, idamuktaM bhavati-saMstArake'vasthAnAdanyatra nivAsArtha eva na gha USLOCRACANCICROGRAMRCHURCEO // 225 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only Mw.jainelibrary.org
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Tate, calanAdikriyAvattvAt, mArgAdipravRttavata, saMstArake ca vasato gRhAdau vasatIti vyapadezAyoga eva, atiprasaGgAt, tasmAt kAsau vasatIti nivAsajijJAsAyAM saMstArake-zayyAmAtrakharUpe vasatItyetadevAsya matenocyate, nAnyaditi bhAvaH, sa ca nAnAdezAdigato'pyeka eva, saGgrahasya sAmAnyavAditvAditi / RjusU-17 trasya tu pUrvasmAdvizuddhatvAda yeSvAkAzapradezeSvavagADhasteSveva vasatItyucyate, na saMstArake, sarvasyApi vastuvRttyA nabhasyevAvagAhAt, yeSu pradezeSu saMstArako vartate-saMstArakeNaivAkrAntA varttante, tato yeSveva pradezeSu khayamavagADhasteSveva vasatItyucyate, sa ca vartamAnakAla evAsti, atItAnAgatayorvinaSTAnutpannatvenaitanmate'sattvAditi / trayANAM zabdanayAnAmAtmabhAve-khakharUpe sarvo'pi vasati, anyasyAnyatra vRttyayogAt, tathAhianyo'nyatra vartamAnaH kiM sarvAtmanA vartate dezAtmanA vA?, yadyAyaH pakSastarhi tasyAdhAravyatirekiNA khakIya rUpeNApratibhAsanaprasaGgo, yathA hi saMstArakAdyAdhArasya kharUpaM sarvAtmanA tatra vRttaM na tadvyatirekeNopalabhyate dievaM devadattAdirapi sarvAtmanA tatrAdhIyamAnastayatirekeNa nopalabhyeta, atha dvitIyo vikalpaH khIkriyate| tarhi tatrApi deze anena vartitavyaM, tataH punarapi vikalpadvayaM-kiM sarvAtmanA vartate dezAtmanA veti?, sarvA tmapakSe dezino dezarUpatApattiH, dezAtmapakSe tu punastatrApi deze dezinA vartitavyaM, tataH punarapi tadeva vidikalpadvayaM, tadeva dUSaNamityanavasthA, tasmAtsarvo'pi khasvabhAva eva nivasati, tatparityAgenAnyatra nivAse tasya niHsvabhAvatAprasaGgAdityalaM bahubhASitayA / 'se tamityAdi nigamanam / MARGUAGARMER bdanayAnAmAtya dezAtmanA vAya sarvAtmanA tatra dvatIyo vikalpaH strI sarvA bAdhIyamAnastAta kharUpaM sarvAtmanA tayAdhAravyatirekiNA svakIya Jain Education Interpadlo A lainelibrary.org
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ . anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 226 // se kiM taM paesadiTuMteNaM?, 2 Negamo bhaNai-chaNhaM paeso, taMjahA-dhammapaeso adhammapaeso AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso desapaeso, evaM vayaM Negama saMgaho bhaNai-jaM bhaNasi-chaNhaM paeso taM na bhavai, kamhA?, jamhA jo desapaeso so tasseva davvassa, jahA ko diTuMto?, dAseNa me kharo kIo dAso'vi meM kharo'vi me, taM mA bhaNAhi-chaha paeso, bhaNAhi paMcaNhaM paeso, taMjahA-dhammapaeso adhammapaeso AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso, evaM vayaMtaM saMgahaM vavahAro bhaNai-jaM bhaNasi-paMcaNhaM paeso, taM na bhavai, kamhA?, jai jahA paMcaNhaM goTiANaM purisANaM kei davvajAe sAmaNNe bhavai, taMjahA-hiraNe vA suvaNNe vA dhaNe vA dhapaNe vA, te juttaM vattuM tahA paMcaNhaM paeso, taM mA bhaNihi-paMcaNhaM paeso, bhaNAhi-paMcaviho paeso, taMjahA-dhammapaeso adhammapaeso AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso, evaM vayaMtaM vavahAraM ujjusuo bhaNai-jaM bhaNasi-paMcaviho paeso, taM na bhavai, kamhA?, jai te // 226 // Jan Education International For Private Personal Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcaviho paeso evaM te ekeko paeso paMcaviho evaM te paNavIsativiho paeso bhavai, taM mA bhaNAhi-paMcaviho paeso, bhaNAhi-bhaiyavvo paeso-sia dhammapaeso sia adhammapaeso sia AgAsapaeso sia jIvapaeso sia khaMdhapaeso, evaM vayaMtaM ujjusuyaM saMpai saddanao bhaNai-jaM bhaNasi bhaiyavvo paeso, taM na bhavai, kamhA?, jai bhaiavvo paeso evaM te dhammapaeso'vi sia dhammapaeso sia adhammapaeso sia AgAsapaeso sia jIvapaeso sia khaMdhapaeso, adhammapaeso'vi sia dhammapaeso jAva khaMdhapaeso, jIvapaeso'vi sia dhammapaeso jAva sia khaMdhapaeso, khaMdhapaeso'vi sia dhammapaeso jAva sia khaMdhapaeso, evaM te aNavatthA bhavissai, taM mA bhaNAhi-bhaiyavvo paeso, bhaNAhi-dhamme paese se paese dhamme, ahamme paese se paese ahamme, AgAse paese se paese AgAse, jIve paese se paese nojIve, khaMdhe paese se paese nokhaMdhe, evaM vayaMtaM sadanayaM samabhirUDho bhaNai Jain Education in For Private Personel Use Only hinelibrary.org
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 227 // Jain Education Inte jaM bhaNasi - dhamme parase se paese dhamme jAva jIve parase se paese nojIve khaMdhe paese se pase nokhaMdhe, taM na bhavai, kamhA ?, itthaM khalu do samAsA bhavaMti, taMjahAtappurise a kammadhArae a, taM Na Najjai kayareNaM samAseNaM bhaNasi ?, kiM tappuriseNaM kiM kammadhAraeNaM ?, jai tappuriseNaM bhaNasi to mA evaM bhaNAhi, aha kammadhAraeNaM bhaNasi to visesao bhaNAhi, dhamme a se paese a se paese dhamme ahamme ase pase a se ese ahamme AgAse a se paese a se paese AgAse jIve a se pase a se pase nojIve khaMdhe a se paese a se paese nokhaMdhe, evaM vayaMtaM samabhirUDhaM saMpai evaMbhUo bhaNai-jaM jaM bhaNasi taM taM savvaM kasiNaM paDipuNNaM niravasesaM egagahaNagahiyaM devi me avatthU payase'vi me avatthU / se taM paesadiTTaMteNaM / setaM nayappamANe ( sU0 148 ) prakRSTo dezaH pradezo-nirvibhAgo bhAga ityarthaH, sa eva dRSTAntastena nayamatAni cintyante tatra naigamo bha vRttiH upakrame pramANadvAraM // 227 // thelibrary.org
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROSISRASK Nati-SaNNAM pradezaH, tadyathA-'dhammapaese' ityAdi, dharmazabdena dharmAstikAyo gRhyate, tasya pradezo dharmapradezaH, evamadharmAkAzajIvAstikAyeSvapi yojyaM, skandhaH-pudgaladravyanicayastasya pradezaH skandhapradezaH, deza:-eSAmeva paJcAnAM dharmAstikAyAdidravyANAM pradezadvayAdinivRtto'vayavastasya pradezo dezapradezaH, ayaM ca pradezasAmAnyAvyabhicArAt SaNNAM pradeza ityuktaM, vizeSavivakSAyAM tu SaT prdeshaaH| evaM vadantaM naigamaM tato nipuNataraH saGkaho bhaNati-yaNasi paNNAM pradeza iti, tanna bhavati-tanna yujyate, kasmAt, yasmAd yo dezapradeza iti SaSThe sthAne bhavatA pratipAditaM, tadasaGgatameva, yato dharmAstikAyAdidravyasya sambandhI yo dezastasya yaH pradezaH sa vastuvRttyA tasyaiva dravyasya yatsambandhI dezo vivakSyate, dravyAvyatiriktasya dezasya yaH pradezaH sa dravyasyaiva bhavati, yathA ko'tra dRSTAnta ityAha-'dAseNe'tyAdi, loke'pyevaM vyavahRtidRzyate, yathA kazcidAha-madIyadAsena kharaH krItaH, tatra dAso'pi madIyaH kharo'pi madIyaH, dAsasya madIyatvAt tatkrItaH kharo'pi madIya ityarthaH, evamihApi dezasya dravyasambandhitvAttatpradezo'pi dravyasambandhyeveti bhAvaH, tasmAnmA bhaNa -paNNAM pradezaH, api tvevaM bhaNa-pazcAnAM pradeza iti, tvaduktaSaSThapradezasyaivAghaTanAdityarthaH, tadeva darzayati-tadyathA-dharmapradeza ityAdi, etAni ca paJca dravyANi tatpradezAzcetyevamapyavizuddhasaGgraha eva manyate, avAntaradravye sAmAnyAdyabhyupagamAt, vizuddhastu dravyabAhulyaM pradezakalpanAM ca necchatyeva, sarvasyaiva vastusAmAnyakroDIkatatvenaikatvAdityalaM prasaGgena / prakRtamucyate-evaM vadantaM saGgrahaM tato'pi nipuNo vyavahAro bhaNati-yadbhaNasi SANASIASANAETOK*** AUSOSASTOSOS% Eden For Private Personal Use Only K rjainelibrary.org
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA vRttiH upakrame pramANadvAraM rIyA // 228 // paJcAnAM pradeza iti, tanna bhavati-na yujyate, kasmAd?, yadi yathA pazcAnAM goSThikAnAM kizcid dravyaM sAmAnyam-ekaM bhavati, tadyathA-hiraNyaM vetyAdi, evaM yadi pradezo'pi syAttato yujyate vaktuM-paJcAnAM pradeza iti, idamuktaM bhavati-yathA keSAJcitpazcAnAM puruSANAM sAdhAraNaM kizciddhiraNyAdi bhavati, evaM paJcAnAmapi dharmAstikAyAdidravyANAM yadyekaH kazcitsAdhAraNaH pradezaH syAttadeyaM vAcoyuktirghaTeta, na caitadasti, pratidravyaM pradezabhedAt, tasmAnmA bhaNa pazcAnAM pradezaH, api tu bhaNa-paJcavidhaH-paJcaprakAraH pradezaH, dravyalakSaNasyAzrayasya paJcavidhatvAditi bhAvaH, tadevAha-'dharmapradeza' ityAdi / evaM vadantaM vyavahAramRjusUtro bhaNati-yaNasi paJcavidhaH pradezaH, tanna bhavati, kasmAdu?, yasmAdyadi te paJcavidhaH pradeza evamekaiko dharmAstikAyAdipradezaH paJcavidhaH prAptaH, zabdAdatra vastuvyavasthA, zabdAccaivameva pratItirbhavati, evaM ca sati paJcaviMzatividhaH pradezaH prAmoti, tasmAnmA bhaNa-paJcavidhaH pradezaH, kintvevaM bhaNa-bhAjyaH pradezaH, syADarmasyetyAdi, idamuktaM bhavatibhAjyo-vikalpanIyo vibhajanIyaH pradezaH, kiyadbhirvibhAgaiH? syAddharmapradeza ityAdi paJcabhiH, tatazca paJcabheda eva pradezaH siddhyati, sa ca yathAkhamAtmIyAtmIya evAsti na parakIyaH, tasyArthakriyA'sAdhakatvAt prastutanayamatenAsattvAditi / evaM bhaNantamRjusUtraM sAmprataM zabdanayo bhaNati-yadbhaNasi-bhAjyaH pradezaH, tanna bhavati, kuto?, yato yadi bhAjyaH pradezaH, evaM te dharmAstikAyapradezo'pi kadAcidharmAstikAyAdipradezaH syAdU, adharmAstikAyapradezo'pi kadAciddharmAstikAyAdipradezaH syAdu, itthamapi bhajanAyA a // 228 // Jain Educationa l For Private Personal Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivAritatvAda, yathA eko'pi devadattaH kadAcidrAjJo bhRtyaH kadAcidamAtyAderiti, evamAkAzAstikAyAdipradeze'pi vAcyaM, tadevaM naiyatyAbhAvAttavApyanavasthA prasajyeteti, tanmaivaM bhaNa-bhAjyaH pradezaH, api tu itthaM bhaNa-'dhamme paese [se paese dhamme 'ityAdi, idamuktaM bhavati-dharmaH pradeza iti-dharmAtmakaH pradeza ityarthaH, atrAha-nanvayaM pradezaH sakaladharmAstikAyAdavyatiriktaH san dharmAtmaka ityucyate AhokhittadekadezAvyatiriktaH san yathA sakalajIvAstikAyaikadezaikajIvadravyAvyatiriktaH sa~statpradezo jIvAtmaka iti vyapadizyata ityAha-'se paese dhammati sa pradezo dharmaH-sakaladharmAstikAyAvyatirikta ityarthaH, jIvAstikAye hi parasparaM bhinnAnyevAnantAni jIvadravyANi bhavanti, ato ya ekajIvadravyasya pradezaH sa niHzeSajIvAstikAyaikadezavRttireva san jIvAtmaka ityucyate, atra tu dharmAstikAya ekameva dravyaM tataH sakaladharmAstikAyAvyatirikta eva sa~statpradezo dharmAtmaka ucyata iti bhAvaH / adharmAkAzAstikAyayorapyekaikadravyatvAdevameva bhAvanIyaM / jIvAstikAye tu 'jIve paese se paese nojIvetti, jIvaH pradeza iti-jIvAstikAyAtmakaH pradeza ityarthaH, sa ca pradezo nojIvaH, nozabdasyaha dezavacanatvAt sakalajIvAstikAyaikadezavRttirityarthaH, yo hyekajIvadravyAtmakaH pradezaH sa kathamanantajIvadravyAtmake samastajIvAstikAye varteta iti bhAvaH, evaM skandhAtmakaH pradezo noskandhaH, skandhadravyANAmanantatvAdekadezavartirityarthaH / evaM vadantaM zabdanayaM nAnArthasamabhirohaNAt samabhirUDhaH sa prAha-yagaNasi-dharmaH pradezaH sa pradezo dharma ityAdi, tanna bhavati-na yujyate, kasmA anu. 39 For Private & Personel Use Only waliwjainelibrary.org
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 229 // |dityAha-iha khalu dvau samAsau bhavataH, tadyathA-tatpuruSaH karmadhArayazca, idamuktaM bhavati-dhamme paese se pa-4] vRttiH ese dhammeM ityukte samAsadvayArambhakavAkyadvayamatra saMbhAvyate, tathAhi-yadi dharmazabdAt saptamIyaM tadA saptamItatpuruSasyArambhakamidaM vAkyaM, yathA vane hastItyAdi, atha prathamA tadA karmadhArayasya, yathA nIlamutpalami-11 tyAdi, nanu yadi vAkyadvayamevAtra saMbhAvyate tarhi kathaM dvau samAsau bhavata ityuktam ?, ucyate, samAsArambhakavAkyayoH samAsopacArAda, athavA aluksamAsavivakSayA samAsAvapyetI bhavato, yathA kaNThekAla ityAdItyadoSaH, yadi nAma dvau samAsAvatra bhavatastataH kimityAha-tanna jJAyate katareNa samAsena bhaNasi ?, kiM tatpuruSeNa karmadhArayaNa vA ?, yadi tatpuruSeNa bhaNasi, tanmaivaM bhaNa, doSasambhavAditi zeSaH, sa cAyaM doSo-dharme pradeza iti bhedApattiH, yathA kuNDe badarANIti, na ca pradezadezinau bhedenopalabhyete, atha abhede'pi saptamI |dRzyate yathA ghaTe rUpamityAdi, yadyevamubhayatra darzanAt saMzayalakSaNo doSaH syAt, atha karmadhArayeNa bhaNasi, tato vizeSeNa bhaNa 'dhamme ase paese ya se'tti, dharmazca sa pradezazca sa iti samAnAdhikaraNaH karmadhArayaH, evaM ca saptamyAzaGkAbhAvato na tatpuruSasambhava iti bhAvaH / Aha-nanvayaM pradezaH samastAdapi dharmAstikAyAvyatiriktaH san samAnAdhikaraNatayA nirdizyate ? uta tadekadezavRttiH san ? yathA jIvAstikAyaikade-15 zavRttijIvapradeza ityAzakyAha-se paese dhammatti sa ca pradezaH sakaladharmAstikAyAdavyatirikto na punastadekadezavRttirityarthaH, zeSabhAvanA pUrvavat, 'se paese nojIve se paese nokhaMdhe' ityatrApi pUrvavadevArthakatha CASSCOMMC // 229 // Jain Education For Private Personel Use Only Tiainelibrary.org
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte nam / evaM vadantaM samabhirUDhaM sAmpratamevaMbhUto bhaNati yadyaddharmAstikAyAdikaM vastu bhaNasi tattatsarvaM samastaM kRtsnaM dezapradezakalpanArahitaM pratipUrNamAtmasvarUpeNAvikalaM niravazeSaM tadevaikatvAnniravayavamekagrahaNagRhItamekAbhidhAnAbhidheyaM na nAnAbhidhAnAbhidheyaM, tAni hyekasminnarthe'sau necchati, abhidhAnabhede vastubhedAbhyupagamAt, tadevaMbhUtaM taddharmAstikAyAdikaM vastu bhaNa, na tu pradezAdirUpatayA yato dezapradezau mamAvastubhUtI, akhaNDasyaiva vastunaH sattvenopayogAt, tathAhi pradezapradezinorbhedo vA syAdabhedo vA ?, yadi prathamaH pakSastarhi bhedenopalavdhiprasaGgo, na ca tathopalabdhirasti, athAbhedastarhi dharmapradezazabdayoH paryAyataiva prAptA, ekArthaviSayatvAt, na ca paryAyazabdayoryugapaduccAraNaM yujyate, ekenaiva tadarthapratipAdane dvitIyasya vaiyarthyAt tasmAdekAbhidhAnAbhidheyaM paripUrNamekameva vastviti / tadevamete nijanijArthasatyatApratipAdanaparA vipratipadyante nayAH, ete ca parasparaM nirapekSA durnayA:, saugatAdisamayavat, parasparasApekSAstu sunayAH, taizca parasparasApekSaiH samuditaireva sampUrNa jinamataM bhavati, naikaikAvasthAyAm, uktaM ca stutikAraNa- "udadhAviva sarvasindhavaH, samudIrNAstvayi nAtha ! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu saritkhivodadhiH // 1 // " / ete ca nayA jJAnarUpAstato jIvaguNatvena yadyapi guNapramANe'ntarbhavanti tathApi pratyakSAdipramANebhyo nayarUpatAmAtreNa pRthak prasiddhatvAdbahuvicAraviSayatvAjinAgame pratisthAnamupayogitvAcca jIvaguNapramANAtpRthaguktAH / tadetatpradezadRSTAnte| neti nigamanam / prasthakAdidRSTAntatrayeNa ca nayapramANaM pratipAdyopasaMharati-tadetannayapramANamiti / anena ca inelibrary.org
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 230 // dRSTAntatrayeNa digmAtradarzanameva kRtaM, yAvatA yatkimapi jIvAdi vastvasti tatra sarvatra nayavicAraH pravartate 4 vRttiH ityalaM bahujalpiteneti // 148 // itaH kramaprApta saGkhyApramANaM vivarISurAha upakame se kiM taM saMkhappamANe ?, 2 aTTavihe paNNatte, taMjahA-nAmasaMkhA ThavaNasaMkhA davvasaMkhA pramANadvAraM ovammasaMkhA parimANasaMkhA jANaNAsaMkhA gaNaNAsaMkhA bhAvasaMkhA / se kiM taM nAmasaMkhA?, 2 jassa NaM jIvassa vA jAva se taM nAmasaMkhA / se kiM taM ThavaNasaMkhA?, 2 japaNaM kaTrakamme vA potthakamme vA jAva se taM ThavaNasaMkhA / nAmaThavaNANaM ko paiviseso?, nAma [pAeNaM] AvakahiyaM ThavaNA ittariyA vA hojjA AvakahiyA vA hojjaa| se kiM taM davvasaMkhA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-Agamaoya noAgamao ya, jAva se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvasaMkhA ?, 2tivihA paNNattA, taMjahAegabhavie baddhAue abhimuhaNAmagotte a / egabhavie NaM bhaMte! egabhavietti kAlao kevacciraM hoi ?, jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvakoDI, baddhAue NaM bhaMte ! RECOCCAMERASACROSCR MPBE For Private 3 Personal Use Only
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ baddhAuetti kAlao kevacciraM hoi ?, jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDItibhAgaM, abhimuhanAmagoe NaM bhaMte! abhimuhanAmagopatti kAlao kevacciraM hoi ?, jahanneNaM ekaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhuttaM / iyANIM ko Nao kaM saMkhaM icchai-tattha NegamasaMgahavavahArA tivihaM saMkhaM icchaMti, taMjahA- egabhaviaM baddhAuaM abhimuhanAmagottaM ca, ujjusuo duvihaM saMkhaM icchai, taMjahA- baddhAuaM ca abhimuhanAmagotaM ca, tiNi sahanayA abhimuhaNAmagottaM saMkhaM icchaMti, se taM jANayasarIrabhaviasarIkhairittA davvasaMkhA / se taM noAgamao davvasaMkhA / se taM davvasaMkhA / saGkhyAnaM saGkhyA saMkhyAyate'nayeti vA saGkhyA, saiva pramANaM saGkhyApramANam, iha ca saGkhyAzabdena saGkhyAzaGkhayordvayorapi grahaNaM draSTavyaM, prAkRtamadhikRtya samAnazabdAbhidheyatvAt, gozabdena pazubhUmyAdivat uktaM ca - "gozabdaH pazubhRmyapsu, vAgdigarthaprayogavAn / mandaprayoge dRSTyambuvajrasvargAbhidhAyakaH // 1 // evamihApi saMkhA itiprAkRtoktau saGkhyA zaGkhAzca pratIyante tato dvayasyApi grahaNam / evaM ca nAmasthApanAdravyAdivicAre'pi prakrAnte saGkhyA zaGkhA vA yatra ghaTante tattatra prastAvajJena svayameva yojyamiti / 'se kiM taM nAmasaMkhe' tyAdi, sarva pUrvA lainelibrary.org
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 23 // bhihitanAmAvazyakAdivicArAnusArataH khayameva bhAvanIyaM yAvat 'jANayasarIrabhaviasarIravairitte vasaMkhe |tivihe paNNatte' ityAdi, iha yo jIvo mRtvA'nantarabhave zoSu utpatsyate sa teSvabaddhAyuSko'pi janmadinAdArabhya ekabhavikaH sa zaGkha ucyate, yatra bhave vartate sa evaiko bhavaH zaGkhaghutpatterantare'stItikRtvA, evaM zaGkhamAyogyaM baddhamAyuSkaM yena sa baddhAyuSkaH, zaGkhabhavaprAptAnAM jantUnAM ye avazyamudayamAgacchataste dvIndriyajAtyA|dinIcairgotrAkhye abhimukhe jaghanyataH samayenotkRSTato'ntarmuhartamAtreNaiva vyavadhAnAt udayAbhimukhaprApte nAmagotre karmaNI yasya so'bhimukhanAmagotraH, tadeSa trividho'pi bhAvazaGkhatAkAraNatvAt jJazarIrabhavyazarIravya|tirikto dravyazaGkha ucyate, yadyevaM dvibhavikatribhavikacaturbhavikAdirapi kasmAnnetthaM vyapadizyata iti cet, naivaM, tasyAtivyavahitatvena bhAvakAraNatA'nabhyupagamAt, tatkAraNasyaiva dravyatvAda, idAnI trividhamapi zaGkha kAlataH |krameNa nirUpayannAha-egabhavie NaM bhaMte !' ityAdi, ekabhavikaH zaGko bhadanta ! ekabhavika iti vyapadezena kAlataH kiyaciraM bhavatIti, anottaraM-jahaNeNa' mityAdi, idamuktaM bhavati-pRthivyAdyanyatarabhave'ntarmuhUrta | jIvitvA yo'nantaraM zoSUtpadyate so'ntarmuhUrtamekabhavikaH zaGkho bhavati, yastu matsyAdyanyatamabhave pUrvakoTIM jIvitvaiteSUtpadyate tasya pUrvakoTirekabhavikatve labhyate, atra cAntarmuhartAdapi hInaM jantUnAmAyureva nAstIti jaghanyapade'ntarmuhUrtagrahaNaM, yastu pUrvakoTyadhikAyuSkaH so'saGkhyAtavarSAyuSkatvAddeveSvevotpadyate na zarkeSvityutkRSTapade pUrvakoTyupAdAnam, AyurvandhaM ca prANino'nubhUyamAnAyuSo jaghanyato'pyantarmuhUrte zeSa eva kurva // 231 // Jain Education a l For Private Personel Use Only R ainelibrary.org
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ ntyutkRSTatastu pUrvakoTitribhAga eva na parata iti baddhAyuSkasya jaghanyato'ntarmuhartamutkRSTataH pUrvakoTItribhAga uktaH, AbhimukhyaM tvAsannatAyAM satyAmupapadyate ato'bhimukhanAmagotrasya jaghanyataH samaya utkR-18 STatastvantarmuhUrta kAla uktaH, yathoktakAlAt paratastrayo'pi bhAvazaGkatA pratipadyanta iti bhAvaH / idAnIM naigamAdinayAnAM madhye ko nayo yathoktatrividhazaGkhasya madhye kaM zaGkhamicchatIti vicAryate-tatra naigamasaGgrahavyavahArAH sthUladRSTitvAtrividhamapi zaGkhamicchanti, dRzyate hi sthUladRzAM kAraNe kAryopacAraM kRtvA itthaM vyapadezapravRttiH, yathA rAjyAIkumAre rAjazabdasya ghRtaprakSepayogye ghaTe ghRtaghaTazabdasyatyAdi, RjusUtra ebhyo vizuddhatvAdAdyasyAtivyavahitatvenAtiprasaGgabhayAdvividhamevecchati, zabdAdayastu vizuddhataratvAd dvitIyamapyativyavahitaM manyante, ato'tiprasaGganivRttyarthamekaM caramamevecchanti / 'seta' mityAdi nigamanam // se kiM taM ovammasaMkhA?, 2 cauThivahA paNNattA, taMjahA-asthi saMtayaM saMtaeNaM uvamijjai, atthi saMtayaM asaMtaeNaM uvamijai, atthi asaMtayaM saMtaeNaM uvamijjai. atthi asaMtayaM asaMtaeNaM uvamijai, tattha saMtayaM saMtaeNaM uvamijai, jahA saMtA arihaMtA saMtaehiM puravarehiM saMtaehiM kavADehiM saMtaehiM vacchehiM uvamijjai, taMjahA-pura Jain Education i n For Private Personel Use Only ainelibrary.org
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo maladhArIyA | upakrame pramANadvAra // 232 // varakavADavacchA phalihabhuA duNduhitthnniaghosaa| sirivacchaMkiavacchA savve'vi jiNA cauvvIsaM // 1 // saMtayaM asaMtaeNaM uvamijai, jahA saMtAI neraiatirikkhajoNiamaNussadevANaM AuAI asaMtaehiM paliovamasAgarovamehiM uvamijaMti, asaMtayaM saMtaeNaM u0 taM0-parijuriaperaMtaM calaMtabiMTaM paDaMtanicchIraM / pattaM va vasaNapattaM kAlappattaM bhaNai gAhaM // 1 // jaha tubbhe taha amhe tumhe'vi a hohihA jahA amhe / appAhei paDataM paMDuapattaM kisalayANaM ||2||nnvi asthi Navi a hohI ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khallu esa kayA bhaviajaNavivohaNaTThAe // 3 // asaMtayaM a saMtaehiM uvamijjai, jahA kharavisANaM tahA sasavisANaM / se taM ovmmsNkhaa| saGkhyAnaM saGkhyA-paricchedo vastunirNaya ityarthaH, aupamyena upamApradhAnA vA saGkhyA aupamyasaGkhyA, iyaM copamAnopameyayoH sattvAsattvAbhyAM caturdA, tadyathA-'saMtayaM saMtaeNa'mityAdi, tatra prathamabhaGge tIrthakarAderupameyasya kapATAdinA upamAnena varUpaM saMkhyAyate-nizcIyate ityaupamyasaGkhyAtvaM bhAvanIyaM, yasya tIrthakarAH svarUpato nizcitA bhavanti tasya puravarakapATopamavakSaso-nagaraparighopamabAhavaste bhavantItyAgrupamayA tatvarUpa rAya caturdA, tadyathA- ityaupamyasaGkhyAtvaM bhAvantItyAgrupamayA ta // 232 // Jain Education in For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizcayasyehotpAdyamAnatvAditi bhAvaH / dvitIyabhaGge palyopamasAgaropamANAM yojanapramANapalyavAlAgrAdikalpanAmAtreNa prarUpitatvAdasattvamavaseyam , upamAnatA caiSAmetanmahAnArakAdyAyurmahattvasAdhanAditi, tRtIyabhane 'parijUriyaperaMta'mityAdi gAthA, tatra vasantasamaye parijIrNaparyantaM svaparipAkata eva pracaladvantaM vRkSAtpatad-bhrazyatpatraM gAthAM bhaNatIti sambandhaH, pariNatatvAdeva nikSIraM vRkSaviyogAditvalakSaNavyasanaM prApta kAlaprAptaM-vinAzakAlaprAptamiti / tAmeva gAthAmAha-'jaha tumbhe'ityAdi, vRkSAtpatatA kenacijIrNapatreNa kizalayAnAzrityoktaM, kiMtad?, ucyate-zRNuta bho udgacchatkomalapatravizeSarUpANi kizalayAnyavahitAni bhUtvA, vRkSAtpatat mallakSaNaM pANDupatraM yuSmAkaM 'appAheI' iti kathayati, kiM tadityAha-'jaha tumbhe taha amhe'tti, yathA puSpadabhinavasnigdhakAntIni kamanIyakAminIkaratalasparzalakSmIkAni sakalajanamanonetrAnandadAyIni sAmprataM bhavanti dRzyante tathA vayamapi pUrvamAsmeti kriyAdhyAhAraH, yathA ca parijIrNaparyantAdivarUpANi sAmprataM vayaM vartemahi yUyamapi nizcitaM kAlena tathA bhaviSyatha iti na kAcit svasamRddhau garvabuddhiH parAsamRddhautu helAmatirvidheyA, anityatvAtsakalasamRddhisambandhAnAmiti bhaavH| nanvalaukikamidaM yatpatrANi parasparaM jalpanti,satyamityAha-navi atthi' gAhA sugamA, navaraM vRkSapatrasamRddhyasamRddhizravaNato'nityatAvagamena bhavyAnAM sAMsArikasamRddhiSu nirvedo yathA syAdityasadbhUto'pi patrANAmihAlApa ukta iti bhAvaH, tadevaM 'jaha tumbhe taha amhe' ityatra kizalayapatrAvasthayA pANDupatrAvasthA upamIyate, evaM copamAnabhUtakizalayapatrAvasthA tatkAlabhAvi NAGARIKHARASHTRA Jain Education Intedka For Private Personal Use Only unelibrary.org
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 233 // tvAtsatI pANDupatrANAM tUpameyabhUtA sA'vasthA bhUtapUrvatvAdasatI 'tunbheviya hohihA' ityAdau tu pANDupatrAvasthayA kizalayapatrAvasthA upamIyate, tatrApyupamAnabhUtA pANDupatrAvasthA tatkAlayogitvAtsatI kizalayadalAnAM tUpameyabhUtA sA bhaviSyatkAlayogitvAdasatI, ato'satsatA upamIyata iti tRtIyabhaGgaviSayatA saMgacchate, sudhiyA tu yadi ghaTate tadA'nyathA'pi sA vAcyeti / caturthabhane 'asaMtayaM asaMtaeNe'tyAdi, yathA kharaviSANamabhAvarUpaM pratItaM tathA zazaviSANamapyabhAvarUpaM nizcetavyaM, yathA vA zazaviSANamabhAvarUpaM nizcitamityamitaradapi jJAtavyamiti bhAvaH, evaM copamAnopameyayorasattvaM sphuTameveti // se kiM taM parimANasaMkhA?, 2 duvihA paNNattA, taM-kAliasuyaparimANasaMkhA didvivAyasuaparimANasaMkhA ya / se kiM taM kAliasuaparimANasaMkhA?, 2 aNegavihA papaNattA, taMjahA-pajavasaMkhA akkharasaMkhA saMghAyasaMkhA payasaMkhA pAyasaMkhA gAhAsaMkhA silogasaMkhA veDhasaMkhA nijjuttisaMkhA aNuogadArasaMkhA uddesagasaMkhA ajjhayaNasaMkhA suakhaMdhasaMkhA aMgasaMkhA, se taM kAliasuaparimANasaMkhA / se kiM taM diTThivAyasuaparimANasaMkhA?, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-pajavasaMkhA jAva aNuogadArasaMkhA // 233 // Join Education For Private Personal Use Only pelibrary.org
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAhuDasaMkhA pAhuDiAsaMkhA pAhuDapAhuDiAsaMkhA vatthusaMkhA, se taM diTTivAyasuaparimANasaMkhA / se taM parimANasaMkhA / se kiM taM jANaNAsaMkhA?, 2 jo jaM jANai taMjahA -sadaM sadio gaNiyaM gaNio nimittaM nemittio kAlaM kAlaNANI vejayaM vejjo, se taM jaannnnaasNkhaa| saMkhyAyate anayeti saGkhyA, parimANaM paryavAdi tadrUpA saGkhyA parimANasaGkhyA, sA ca kAlikazrutadRSTivAdaviSayatvena dvividhA, tatra kAlikazrutaparimANasaGkhyAyAM paryavasaGkhyA ityAdi, paryavAdirUpeNa-parimANavizeSeNa kAlikazrutaM saMkhyAyata iti bhAvaH, tatra paryavAHparyAyAdharmA itiyAvat tadrUpA saGkhyA paryavasaGkhyA sA ca kAlikazrute anantaparyAyAtmikA draSTavyA, ekaikasyApyakArAdyakSarasya tadabhidheyasya ca jIvAdivastunaH pratyekamanantaparyAyatvAt, evamanyatrApi bhAvanA kAryA, navaraM saGkhyeyAnyakArAdyakSarANi, vyAdyakSarasaMyogarUpAH saGkhyeyAH saGghAtAH, suptiGantAni samayaprasiddhAni vA saGkhyeyAni padAni, gAthAdicaturthAMzarUpAH saGkhyeyAH hai pAdAH, saGkhyeyA gAthAH, saGkhyeyAzca zlokAH pratItAH, evaM chandovizeSarUpAH saGkhyeyA veSTakAH, nikSepaniyu tyupodghAtaniyuktisUtrasparzakaniyuktilakSaNA trividhA niyuktiH, vyAkhyopAyabhUtAni satpadaprarUpaNatAdInyupakramAdIni vA saGkhyeyAnyanuyogadvArANi, saGkhyayA uddezAH, saGkhyeyAnyadhyayanAni, saGkhyeyAH zrutaskandhAH, Join Education For Private Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 234 // Jain Education In saGkhyeyAnyaGgAni eSA kAlikazrutaparimANasaGkhyA, evaM dRSTivAde'pi bhAvanA kAryA, navaraM prAbhRtAdayaH pUrvAntargatAH zrutAdhikAravizeSAH / 'se ta' mityAdi nigamanadvayam // se kiM taM jANaNAsaMkhA' ityAdi, 'jANaNA' jJAnaM saMkhyAyate - nizcIyate vastvanayeti saGkhyA, jJAnarUpA saGkhyA jJAnasaGkhyA, kA punariyam ?, ucyate, yo devadattAdiryacchandAdikaM jAnAti sa tajjAnAti, tacca jAnannAsAvabhedopacArAd jJAnasaGkhyetyupaskAraH, zeSaM pAThasiddham // se kiM taM gaNaNAsaMkhA ?, 2 ekko gaNaNaM na uvei, duppabhii saMkhA, taMjahA - saMkhejjae asaMkheja anaMtae / se kiM taM saMkhejjae ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- jahaNNae ukko - sae ajahaNNamaNukkosae / se kiM taM asaMkhejjae ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA - paritAsaMkhejjae juttAsaMkhejjae asaMkhejjAsaMkhejjae / se kiM taM parittAsaMkhejjae ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- jahaNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / se kiM taM juttAsaMkhejae ?, 2 tivihe paNNatte, jahA jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / se kiM taM asaMkhejjAsaMkhejjae ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukosae / vRttiH upakrame pramANadvAraM // 234 // ainelibrary.org
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45464549 se kiM taM aNaMtae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-parittANaMtae juttANaMtae aNaMtANaMtae / se kiM taM parittANatae?, 2 ti0 50, taM-jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukko. sae / se kiM taM juttANaMtae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-jahaNNae ukkosae ajahapaNama0 / se kiM taM aNaMtANaMtae?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-jahaNNae ajahaNNamaNukosae / jahaNNayaM saMkhejayaM kevai hoi?, dorUvayaM, teNaM paraM ajahaNNamaNukkosa yAI ThANAI jAva ukkosayaM saMkhejayaM na pAvai / etAvanta ete iti sakhyAnaM gaNanasaGkhyA, tatra 'ego gaNaNaM na uveI' ekastAvadgaNanaM-sakhyAM nopaiti, yata ekasmin ghaTAdau dRSTe ghaTAdi vastvidaM tiSThatItyevameva prAyaH pratItirutpadyate, naikasaGkhyAviSayatvena, athavA AdAnasamarpaNAdivyavahArakAle eka vastu prAyo na kazcidgaNayatyato'saMvyavahAryatvAdalpatvAdvA naiko gaNanasaGkhyAmavatarati, tasmAdviprabhRtireva gaNanasaGkhyA, sA ca saGkhyeyakAdibhedabhinnA, tadyathA-sakhye yakamasaGkhyeyakamanantakaM, tatra saGkhyeyakaM jaghanyAdibhedAt trividham, asaGkhyeyakaM tu parItAsaGkhye-12 yakaM yuktAsaGkhyeyakaM asakhyeyAsaGkhyakaM, punarekaikaM jaghanyAdibhedAtrividhamiti sarvamapi navavidham , a -anu. 40 Jan Education Intematon For Private sPersonal use Only M ainelibrary.org
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhArIyA // 235 // nantakamapi parItAnantakaM yuktAnantakaM anantAnantakam, atrAdyAnantabhedadvaye jaghanyAdibhedAt pratyekaM traivi-18 vRttiH dhyam, anantAnantakaM tu jaghanyamajaghanyotkRSTameva saMbhavatIti, utkRSTAnantAnantakasya kApyasambhavAditi | upakrame sarvamapIdamaSTavidhaM, tadevaM saMkSepataH saGkhyeyakAdibhedaprarUpaNAmAtraM kRtvA vistarataH tatsvarUpanirUpaNArthamAha- pramANadvAra 'jahaNNayaM saMkhejayaM kevaiyamityAdi, atra jaghanyaM saGkhyeyakaM dvau, tataH paraM tricaturAdikaM sarvamapyajaghanyotkRSTaM 8 yAvadutkRSTaM na prApnoti, ukosayaM saMkhejayaM kevai hoi ?, ukkosayassa saMkhejayassa parUvaNaM karissAmi-se jahAnAmae palle siA egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM tiNi joyaNasayasahassAiM solasa sahassAiM doNNi a sattAvIse joyaNasae tiNi a kose aTAvIsaM ca dhaNusayaM terasa ya aMgulAI addhaM aMgulaM ca kiMci visesAhiaM parikkheveNaM paNNatte, se NaM palle siddhatthayANaM bharie, tao NaM tehiM siddhatthaehiM dIvasamudANaM uddhAro gheppai, ego dIve ego samudde evaM pakkhippamANeNaM 2 jAvaiA dIvasamuddA tehiM siddhatthaehiM apphuNNA esa NaM evaie khette palle [AiTThA] paDhamA salAgA, eva 25 // 235 // For Private 8 Personal Use Only ta in Ede anana jainelibrary.org
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education iANaM salAgANaM asaMlappA logA bhariA tahAvi ukkosayaM saMkhejjayaM na pAvai, jahA ko diTTaMto?, se jahAnAmae maMce siA AmalagANaM bharie tattha ege Amalae pakkhite'vi mAte aNNe'vi pakkhitte se'vi mAte anne'vi pakkhitte se vimA evaM pakkhippamANeNaM 2 hohI se'vi Amalae jaMsi pakkhitte se maMcae bharijihi je tattha Amalae na mAhii tatra kiyatpunarutkRSTaM saGkhyeyakaM bhavatIti vineyena pRSThe vistareNa tasya prarUpayiSyamANatvAditthamAha- utkRSTasya saGkhyeyakasya prarUpaNAM kariSyAmi, tadevAha - tadyathA nAma kazcitpalyaH syAt, kiyanmAna ityAha-AyAma - viSkambhAbhyAM yojanazatasahasraM, paridhinA tu parihI tilakUkha solasa sahassa do ya saya sattAvIsa'hiyA / kosatiya aTThavIsaM, dhaNusaya teraMgulavahiyaM // 1 // ' iti gAthApratipAditamAno, jambUdvIpapramANa iti bhAvaH ayaM cAdhastAdyojana sahasramavagADho draSTavyaH, ratnaprabhA pRthivyA ratnakANDaM bhittvA vajrakANDe pratiSThita ityarthaH, sa caivaMpramANaH palyo jambudvIpavedikAta upari saprazikhaH siddhArthAnAM sarSapAnAM bhriyate, 'tao NaM tehi'mityAdi, idamuktaM bhavati - te sarSapA asatkalpanayA devAdinA samutkSipya eko dvIpe ekaH samudre ityevaM sarve1. paridhitrayo lakSAH SoDaza sahasrA dve ca zate saptaviMzatyadhike / krozatrikamaSTAviMzaM dhanuHzataM trayodazAGgulAni ardhAdhikAni // 1 // w.jainelibrary.org
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upakrame pramANadvAraM anuyo. 'pi prakSipyante, yatra ca dvIpe samudre vA te itthaM prakSipyamANA niSThAM yAnti tatparyavasAno jambUdvIpAdiranamaladhA- vasthitapalyaH kalpyate, ata evAha-esa NaM evaie khette palle tti, yAvanto dvIpasamudrAstaiH sarSapaiH 'apphurIyA paNa'tti vyAptA ityarthaH, etadetAvatpramANaM kSetramanavasthitapalyaH, sarSapabhRto buddhyA parikalpyata ityarthaH, tataH kimityAha-paDhamA salAga'tti tataH zalAkApalye prathamazalAkA-ekaH sarSapaH prakSipyata ityarthaH, 'evaiyANaM // 236 // salAgANaM asaMlappA logA bhariyatti lokyante-kevalinA dRzyanta iti lokA-vyAkhyAnAdiha vakSyamANAH zalAkApalyarUpA gRhyante, te caikadazazatasahasralakSakoTiprakAreNa saMlapitumazakyA asaMlapyAH, atibahava ityarthaH, yathoktazalAkAnAmasatkalpanayA bhRtAH-pUritAstathApyutkRSTaM saGkhyeyakaM na prAmoti, AkaNThapUritA api hi lokarUDyA bhRtA ucyante, na caitAvataivotkRSTaM sakhyeyakaM saMpadyate, kintu yadA saprazikhatayA tathA te niyante yathA naiko'pi sarSapastatrApale mAti tadA tadbhavatIti bhAvaH, nanu saprazikhatayA sarvathA abhRtamapi loke kiM bhRtamucyate?, satyaM, procyata eva, tathA cAtrArthe dRSTAntaM didarzayiSurAha-yathA ko'tra dRSTAntaH?, iti ziSyeNa pRSTe satyuttaramAha-tadyathA nAma kazcinmaJcaH syAt, sa cAmalakAnAM bhRta iti zikhAmantareNApi lokena vyapadizyate, atha ca tatraikamAmalakaM prakSiptaM tanmAtamaparamapi prakSiptaM tadapi mAtamanyadapi prakSiptaM ta18dapi mAtamevamaparAparaiH prakSipyamANaiH bhaviSyati tadAmalakaM yenAsau maJco bhariSyati, yacca taduttarakAlaM tatra lAmaJce na mAsyati, itthaM cAtrApyaparAparairyathoktazalAkArUpaiH prakSipsaryadA saMlapitumazakyA atibahavaH sapra-14 NOTESHES // 236 // Jain Education Eternation For Private Personal Use Only inelibrary.org
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In 6+% zikhAH palyA asatkalpanayA bhRtA bhavanti tadotkRSTaM saGkhyeyakaM bhavatItyadhyAhAro draSTavya iti tAvadakSa|rArthaH / bhAvArthastvayaM- pUrvanidarzitakharUpAdanavasthitapalyAdapare'pi jambUdvIpapramANA yojanasahasrAvagADhAstrayaH palyA buddhyA kalpyante, tatra prathamaH zalAkApalyo dvitIyaH pratizalAkApalyastRtIyo mahAzalAkApalyaH, tatrAnavasthitapalyo bhRtaH zalAkApalye ca prathamA zalAkA prakSiseti pUrvamAdarzitaM, tadanantaraM punarapyanavasthitapalyasarSapAH samutkSipyaiko dvIpe ekaH samudre ityevaM prakSipyante, taizca niSThitaiH zalAkApalye dvitIyA zalAkA prakSipyate, sarSapAzca prakSipyamANA yatra dvIpe samudre vA niSThitAstatparyavasAnaH pUrveNa saha bRhattaro'navasthitapalyaH sarSapabhRtaH parikalpyate, ata evAyamanavasthitapalya ucyate, avasthitarUpAbhAvAt punaH so 'pyutkSipyaikaikasarSapakrameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, zalAkApalye ca tRtIyA zalAkA prakSipyate, te ca sarSapAH prakSipyamANA yatra dvIpe samudre vA niSThitAstatparyavasAnaH pUrveNa saha bRhattamo'navasthitapalyaH sarSapabhRtaH parikalpyate, punaH so'pyutkSipya tenaiva krameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, zalAkApalye ca caturthI zalAkA prakSipyate, evaM yathottaraM vRddhasyAnavasthitapalyasya bharaNariktIkaraNakrameNa tAvadvAcyaM yAvadekaikazalAkAprakSepeNa zalAkApalyo bhriyate, aparAM zalAkAM na pratIcchati, tato'navasthitapalyo bhRto'pi notkSipyate, kintu zalAkApalya evoDriyate, ayamapyanavasthitapalyAkrAntakSetrAtparata ekaikasarSapakrameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, yadA ca niSThito bhavati tadA pratizalAkApalyalakSaNe tRtIye palye prathamA pratizalAkA prakSipyate, tato'navasthi ainelibrary.org
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA rIyA // 237 // RECENGALORE tapalyaH samutkSipya zalAkApalye niSThAsthAnAtparatastenaiva krameNa nikSipyate, niSThite ca tasmin zalAkA- vRttiH palye zalAkA prakSipyate, itthaM punarapyanavasthitapalyapUraNarecanakrameNa zalAkApalyaH zalAkAnAM bhriyate, tato- upakrame 'navasthitazalAkApalyayo tayoH zalAkApalya evotkSipya pUrvoktakrameNaiva nikSipyate, pratizalAkApalyeca pramANadvAraM dvitIyA pratizalAkA prakSipyate, tato'navasthitapalyaH samuddhRtya zalAkApalyaniSThAsthAnAtparatastenaiva nyAyena 6 prakSipyate, zalAkApalye ca zalAkA prakSipyate, evamanavasthitapalyasyotkSepaprakSepakrameNa zalAkApalyaH zalA kAnAM bharaNIyaH, zalAkApalyasya tUtkSepaprakSepavidhinA pratizalAkApalyA pratizalAkAnAM pUraNIyo, yadA ca pratizalAkApalyaH zalAkApalyo'navasthitapalyazca trayo'pi bhRtA bhavanti tadA pratizalAkApalya evotkSipya dvIpasamudreSu tathaiva prakSipyate, niSThite ca tasmin mahAzalAkApalye prathamA mahAzalAkA prakSipyate, tataH zalAkApalya utkSipya tathaiva prakSipyate, pratizalAkApalye ca pratizalAkA prakSipyate, tato'navasthitapalya utkSipya tathaiva prakSipyate, zalAkApalye ca zalAkA prakSipyate, evamanavasthitapalyotkSepaprakSepakrameNa zalAkApalyo bharaNIyaH, zalAkApalyoddharaNavikiraNavidhinA pratizalAkApalyaH pUraNIyaH, pratizalAkApalyotpATanaprakSepaNAbhyAM mahAzalAkApalyaH pUrayitavyo, yadA tu catvAro'pi paripUrNA bhavanti tadotkRSTaM saGkhyeyakaM rUpAdhikaM bhavati / iha yathokteSu caturyu palyeSu ye sarSapA ye cAnavasthitapalyazalAkApalyapratizalAkApalyo- // 237 // tkSepaprakSepakrameNa dvIpasamudrA vyAptA etAvatsakhyamutkRSTasakhyeyakamekena sarSaparUpeNa samadhikaM saMparcata iti / Jain Education a l For Private Personel Use Only KMjainelibrary.org
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ dabhAvaH / etAvadbhizca sarSapairasaMlapyA lokAH-zalAkApalyalakSaNA bhriyanta eveti sUtramavirodhena bhAvamIyam / idaM ca tAvadutkRSTaM sakhyeyakaM, jaghanyaM tu dvau, jaghanyotkRSTayozcAntarAle yAni saGkhyAsthAnAni tatsarvamajaghanyotkRSTam , Agame ca yatra kacidavizeSitaM saGkhyeyakagrahaNaM karoti tatra sarvatrAjaghanyotkRSTaM draSTavyam, idaM cotkRSTaM saGkhyeyakamitthameva prarUpayituM zakyate, zIrSaprahelikAntarAzibhyo'tibahUnAM samatikrAntatvAt prakArAntareNAkhyAtumazakyatvAditi / uktaM trividhaM saGkhyeyakam, atha navavidhamasaGkhyeyakaM prAguddiSTaM nirUpayitumAha evAmeva ukkosae saMkhejae rUve pakkhitte jahaNNayaM parittAsaMkhejayaM bhavai, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAiM ThANAiM jAva ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM na pAvai / ukkosayaM parittAsaMkhejayaM kevai hoi?, jahaNNayaM parittAsaMkhejayaM jahaNNayaM parittAsaMkhejametANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosaM parittAsaMkhejayaM hoi, ahavA jahannayaM juttAsaMkhejayaM rUvUNaM ukkosayaM parittAsaMkhejayaM hoi / jahannayaM juttAsaMkhejjayaM kevaiaM hoi ?, jahaeNayaparittAsaMkhejayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahannayaM juttAsaMkhejjayaM hoi, ahavA ukkosae parittAsaMkhejjae rUvaM pakkhittaM jahaeNayaM juttAsaM JainEducationR .bna For Private Personal Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAra // 238 // khejayaM hoi, AvaliAvi tattiA ceva, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAiM ThANAI jAva ukkosayaM juttAsaMkhijjayaM na pAvai / ukkosayaM juttAsaMkhejjayaM kevai hoi ?, jahaNNaeNaM juttAsaMkhejaeNaM AvaliA guNiA aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM juttAsaMkhejayaM hoi, ahavA jahannayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM rUvUNaM ukosayaM juttAsaMkhejjayaM hoi / jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM kevaiaM hoi ?, jahannaeNaM juttAsaMkhejjaeNaM AvaliA guNiA aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNNayaM asaMkhejAsaMkhejayaM hoi, ahavA ukkosae juttAsaMkhejae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAiM ThANAiM jAva ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM Na pAvai / ukkosayaM asaMkhejAsaMkhejayaM kevaiaM hoi ?, jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM asaMkhejAsaMkhejayaM hoi, ahavA jahaNNayaM paritANatayaM rUvUNaM ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM hoi / // 238 // Jain Education IS2 For Private Personal Use Only Whainelibrary.org
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education asaGkhkhyeyake'pi nirUpyamANe evamevAnavasthitapalyAdinirUpaNA kriyata ityarthaH, tAvad yAvadutkRSTaM sakhyeyakamAnItaM, tasmi~zca yadekaM rUpaM pUrvamadhikaM darzitaM tad yadA tatraiva rAzau prakSipyate tadA jaghanyaM parItAsaGkhyeyakaM bhavati / 'teNa para' mityAdi sUtra, tataH paraM parItAsaGkhyeyakasyaivAjaghanyotkRSTAni sthAnAni bhavanti, yAvadutkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM na prApnoti, ziSyaH pRcchati - kiyatpunarutkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM bha vati, atrottaraM - 'jahaNNayaM parIttAsaMkhejjayaM' ityAdi, jaghanyaM parItAsaGkhyeyakaM yAvatpramANaM bhavatIti zeSaH, tAvatpramANAnAM jaghanyaparItAsaGkhyeyakamAtrANAM - jaghanyaparItA saGkhyeyakagatarUpasaGkhyAnAmityarthaH, rAzInAmanyo'nyamabhyAsaH - parasparaM guNanAkharUpa ekena rUpeNonamutkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM bhavati, idamatra hRdayaM| pratyekaM jaghanyaparItAsaGkhyeyaka eva yAvanti rUpANi bhavanti tAvantaH puJjA vyavasthApyante, taizca parasparaguNitaiya rAzirbhavati, sa ekena rUpeNa hIna utkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM mantavyam / atra sukhapratipattyarthamudAha| raNaM darzyate- jaghanyaparItA saGkhyeyake kilAsatkalpanayA paJca rUpANi saMpradhAryante, tataH pazcaiva vArAH paJca paJca vyapasthApyante, tathAhi - 55555, atra paJcabhiH paJca guNitAH paJcaviMzatiH, sA ca paJcabhirAhatA jAtaM paJcaviMzaM zatamityAdikrameNAmISAM rAzInAM parasparAbhyAse jAtAni paJcaviMzatyadhikAnyekatriMzacchatAni, etatmakalpanayA etAvanmAnaH sadbhAvatastvasaGkhyeyarUpo rAzirekena rUpeNa hIna utkRSTaM parItAsakhyeyakaM saMpadyate, yadA tu tadapyadhikaM rUpaM gaNyate tadA jaghanyaM yuktAsaGkhyeyakaM jAyate, ata evAha - ' ahavA jahaNNayaM juttA jainelibrary.org
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 239 // Jain Education saMkhejjayamityAdi, anantaroktAddhi yuktAsaGkhyeyakAdekasmin rUpe samAkarSita utkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM niSpadyate iti pratIyate eveti / uktaM jaghanyAdibhedabhinnaM trividhaM parItAsaGkhkhyeyakam, atha tAvadbhedabhinnasyaiva yutAsaGkhyeyakasya nirUpaNArthamAha - 'jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM kittiya mityAdi, atrottaraM 'jahaNaNayaM parittAsaMkhejjaya' mityAdi, vyAkhyA pUrvavadeva, navaram -- 'annamannabhAso paDipunno' tti anyo'nyAbhyastaH sa paripUrNa eva rAziriha gRhyate, na tu rUpaM pAtyata iti bhAvaH, (graM0 5000) 'ahavA ukkosae parittAsaMkhejae' ityAdi, bhAvitArthameva, 'AvaliyA tattiyA ceva'ti yAvanti jaghanyayuktAsaGkhyeyake sarSaparUpANi prApyante AvalikAyAmapi tAvantaH samayA bhavantItyarthaH, tataH sUtre yatrAvalikA gRhyate tatra jaghanyayuktAsaGkhyeyakatulyasamayarAzimAnA sA draSTavyA / teNa para' mityAdi tato jaghanyayuktAsaGkhyeyakAt parataH ekottarayA vRddhyA asaGkhyeyAnyajaghanyotkRSTAni yuktAsaGkhyeyasthAnAni bhavanti yAvadutkRSTaM yuktAsaGkhyeyakaM na prApnoti / atra ziSyaH pRcchati - 'ukkosa juttAsaMkhejjayamityAdi, atra prativacanam - 'jahaNaeNa' mityAdi, jaghanyena yuktAsaGkhyeyakenAvalikAsamayarAzirguNyate, kimuktaM bhavati ? - anyo'nyamabhyAsaH kriyate, jaghanyayuktAsaGkhyeyakarAzistenaiva rAzinA guNyata iti tAtparyam, evaM ca kRte yo rAzirbhavati sa eva ekena rUpeNonaH utkRSTaM yuktAsaGkhyeyakaM bhavati, yadi punastadapi rUpaM gaNyate tadA jaghanyamasaGkhyeyAsaGkhyeyakaM jAyate, ata evAha - 'ahavA jahaNNayaM asaMkhijjAsaMkhijjayaM svUNa' mityAdi, gatArtham / uktaM yuktAsaGkhyeyakaM trividham, idAnImasaGgakhye- vRttiH upakrame pramANadvAraM // 239 //
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ -SAROKAROSCOROSSAGAROOSSAGES yAsaGkhyeyakaM trividhaM bibhaNiSurAha-jahaNNayaM asaMkhijjAsaMkhejaya mityAdi, idaM tu sUtraM bhAvitArthameva, navaraM paDipuNNotti-paripUrNo, rUpaM na pAtyata ityarthaH, ahavetyAdyapi gatArtham / teNa paramityAdi, tataH paramasakhyeyAsakhyeyakasya asaGkhyeyAnyajaghanyotkRSTasthAnAni bhavanti, yAvadutkRSTAsakhyeyAsaDUkhyeyakaM na praamoti| atra vineyaH praznayati-'ukkosaM asaMkhejjAsaMkhejakaM kettiyamityAdi, atrottaram-'jahaNNayaM asaMkhejAsaMkhejamityAdi, jaghanyamasakhyeyAsaGkhyeyakaM yAvadbhavatIti zeSaH, tAvatpramANAnAM jaghanyAsaGkhyeyAsa-khyeyakamAtrANAM jaghanyAsaGkhyeyAsaMkhyeyakarUpasakhyAnAmityarthaH, rAzInAmanyo'nyamabhyAsaH-parasparaM guNanAkharUpaH ekena rUpeNonaH utkRSTamasaGkhyeyAsa-khyeyakaM bhavati, ayamatra bhAvArtha:-pratyekaM jaghanyAsakhyayAsaGkhyeyakarUpA jaghanyAsaGkhyeyAsaDUkhyeyaka eva yAvanti rUpANi bhavanti tAvanto rAzayo vyavasthApyante, taizca parasparaguNitairyo rAzirbhavati sa ekena rUpeNa hInaH utkRSTamasaGkhyeyAsakhyeyakaM pratipattavyam, udAharaNaM cAbrApyutkRSTaparItAsaGkhyayakoktAnusAreNa vAcyam , atra ca yadekaM rUpaM pAtitaM tadapyatra yadi gaNyate tadA jaghanyaM parItAnantakaM saMpadyate, ata evetthaM nirdizati-'ahavA jahaNNayaM parittANataya'mityAdi, gatArthameva, ityekIyAcAryamataM tAvaddarzitam / anye tvAcAryA utkRSTamasaGkhyeyAsaGkhyeyakamanyathA prarUpayanti, tathAhijaghanyAsakhyeyAsaGkhyayakarAzervargaH kriyate, tasyApi vargarAzeH punarvargo vidhIyate, tasyApi vargavargarAzeH punarapi vargo niSpAdyate, evaM ca vAratrayaM varge kRte'nye'pi pratyekamasakhyeyakharUpA daza rAzayastatra prakSipyante, Jain Education For Private Personal Use Only www.ainelibrary.org
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo*tadyathA-"logAgAsapaesA dhammAdhammaigajIvadesA ya / davvaTThiA nioA patteyA ceva boddhavvA // 1 // || vRttiH maladhA ThiibaMdhajjhavasANA aNubhAgA jogaccheapalibhAgA / doNha ya samANa samayA asaMkhapakkhevayA dasa u // 2 // " upakrame rIyA idamuktaM bhavati-lokAkAzasya yAvantaH pradezAstathA dharmAstikAyasya adharmAstikAyasya ekasya ca jIvasya pramANadvAra // 240 // yAvantaH pradezAH 'davvaDhiyA nioyatti-sUkSmANAM bAdarANAM cAnantakAyikavanaspatijIvAnAM zarIrANItyarthaH, 'patteyA ceva'tti anantakAyikAn varjayitvA zeSAH pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasAH pratyekazarIriNaH sarve'pi jIvA ityarthaH, te cAsaGkhyayA bhavanti, 'ThiibaMdhajjhavasANa'tti sthitibandhasya kAraNabhUtAni adhyavasAyasthAnAni tAnyapyasaGkhyayAnyeva, tathAhi-jJAnAvaraNasya jaghanyo'ntarmuhUrtapramANaH sthitibandha utkRSTastu triMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANaH, madhyamapade tvekadvitricaturAdisamayAdhikAntarmuhUrtAdiko'sakhyeyabhedaH, eSAM ca sthitibandhAnAM nivartakAni adhyavasAyasthAnAni pratyekaM bhinnAnyeva, evaM ca satyekasminnapi jJAnAvaraNe'saGkhyeyAni sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni labhyante, evaM darzanAvaraNAdiSvapi vAcyamiti / 'aNubhAga'tti anubhAgAH-jJAnAvaraNAdikarmaNAM jaghanyamadhyamAdibhedabhinnA rasavizeSAH, eteSAM cAnubhAgavizeSANAM nirvata-14 kAnyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANAnyadhyavasAyasthAnAni bhavanti, ato'nubhAgavizeSA apyetAvanta eva draSTavyAH, kAraNabhedAzritatvAt kAryabhedAnAM, 'jogaccheyapalibhAga'tti yogo-manovAkAyaviSayaM vIrya tasya // 24 // kevaliprajJAcchedena prativiziSTA nirvibhAgA bhAgA yogacchedapratibhAgAH, te ca nigodAdInAM saMjJipaJcendriyapa Jain Education For Private Personal Use Only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ yantAnAM jIvAnAmAzritAH jaghanyAdibhedabhinnA asaGkhyayA mantavyAH 'duNha ya samANa samaya'tti dvayozca samayoH-utsarpiNyavasarpiNIkAlakharUpayoH samayAH asaGkhyeyakharUpAH, evamete pratyekamasaGkhyeyasvarUpAH daza prakSepAH pUrvokte vAratrayavargite rAzau prakSipyante, itthaM ca yo rAziH piNDitaH saMpadyate sa punarapi pUrvavadvAratrayaM vaya'te, tatazca ekasmin rUpe pAtite utkRSTAsaGkhyeyAsaGkhyeyakaM bhavati / uktaM navavidhamapyasakhyeyakaM, sAmprataM prAguddiSTamaSTavidhamanantakaM nirUpayitumAha jahaNaNayaM parittANatayaM kevai hoi ?, jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNaNayaM parittANatayaM hoi, ahavA ukkosae asaMkhejAsaMkhejae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM parittANaMtayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAiM ThANAiM jAva ukkosayaM parittANatayaM Na pAvai, ukkosayaM parittANatayaM kevaiaM hoi ?, jahaNNayaparittANaMtayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM parittANatayaM hoi, ahavA jahaNNayaM juttANatayaM rUvUNaM ukkosayaM parittANatayaM hoi, jahaNNayaM juttANatayaM kevaiaM hoi ?, jahaNNayaparittANatayamettANaM rAsINaM aNNamaNNa anu. 41 Jain Education Www.jainelibrary.org
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA vRttiH upakrame pramANadvAraM rIyA // 241 // bbhAso paDipuNNo jahaNNayaM juttANatayaM hoi, ahavA ukkosae parittANatae rUvaM pakkhittaM jahannayaM juttANatayaM hoi, abhavasiddhiAvi tattiA hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAI jAva ukkosayaM juttANatayaM Na pAvai / ukkosayaM juttANatayaM kevaiaM hoi ?, jahaNNaeNaM juttANaMtaeNaM abhavasiddhiA guNiyA aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM juttANatayaM hoi, ahavA jahaNNayaM aNaMtANatayaM rUvUNaM ukkosayaM juttANatayaM hoi / jahaNaNayaM aNaMtANatayaM kevaiaM hoi ?, jahaNNaeNaM juttANataeNaM abhavasiddhiA guNiA aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNaNayaM aNaMtANaMtayaM hoi, ahavA ukkosae juttANatae rUvaM pakkhittaM jahaeNayaM aNaMtANaMtayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAiM ThANAiM / se taM gaNaNAsaMkhA / se kiM taM bhAvasaMkhA?, 2 je ime jIvA saMkhagainAmagottAI kammAiM vedei(nti)| se taM bhAvasaMkhA, se taM saMkhApamANe, se taM bhAvapamANe, se taM pamANe / pamANetti payaM samattaM (sU0 150) ANSCLOSUSMSROCESSONG // 24 // Jain Education | For Private & Personel Use Only HMjainelibrary.org
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvitArthameva, navaraM paripUrNa iti rUpaM na pAtyate ityrthH| 'taNa paraM ityAdi, gatArthameva, 'ukkosayaM parittANatayamityAdi, jaghanyaparItAnantake yAvanti rUpANi bhavanti tAvatsakhyAnAM rAzInAM-pratyekaM jaghanyaparItAnantakapramANAnAM pUrvavadanyo'nyAbhyAse rUponamutkRSTaM parItAnantakaM bhavati, 'ahavA jahaNNayaM juttANaMtayamityAdi, spaSTa, 'jahaNNayaM juttANatayaM kettiyamityAdi vyAkhyAtArthameva / 'ahavA ukkosayaM parittANataeityAdi, subodhaM, jaghanye ca yuktAnantake yAvanti rUpANi bhavanti abhavasiddhikA api jIvAH kevalinA tAvanta eva dRSTAH, 'teNa para'mityAdi, kaNThyam, 'ukkosayaM juttANatayaM kettiya mityAdi, jaghanyena yuktAnantakenAbhavyarAzirguNito rUponaH sannutkRSTaM yuktAnantakaM bhavati, tena tu rUpeNa saha jaghanyamanantAnantaka saMpadyate, ata evAha-'ahavA jahaNNayaM aNaMtANataya'mityAdi, gatArtha, 'jahaNNayaM aNaMtANatayaM kettiya'mityAdi, bhAvitArthameva, 'ahavA ukkosae juttANatae'ityAdi, pratItameva, 'teNa paraM ajahaNNukkosayAI ityAdi, jaghanyAdanantAnantakAt parataH sarvANyapi ajaghanyotkRSTAnyevAnantakAnantakasya sthAnAni bhavanti, utkRSTaM tvanantAnantakaM nAstyevetyabhiprAyaH / anye tvAcAryAH pratipAdayanti-jaghanyamanantAnantakaM vAratrayaM pUrvavat vayete, tatazcaite SaDanantakaprakSepAH prakSipyante, tadyathA-"siddhA nigoyajIvA vaNassaI kAla puggalA ceva / savvamalogAgAsaM chappete'NatapakkhevA // 1 // " ayamarthaH-sarve siddhAH sarve sUkSmavAdaranigodajIvAH pratyekAnantAH sarve vanaspatijantavaH sarvo'pyatItAnAgatavartamAnakAlasamayarAziH sarvapudgaladravyasamUhaH sarvo'lokAkAzapra ACESSOSASSASSASSASSA JainEducation a lional For Private Personal use only X ainelibrary.org
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhA rIyA upakrame pramANadvAraM // 242 // dezarAziH ete ca pratyekamanantakharUpAH SaT prakSepAH, etaizca prakSipsaryo rAzijoyate sa punarapi vAratrayaM pUrvavadvaya'te, tathA'pyutkRSTamanantAnantakaM na bhavati, tatazca kevalajJAnakevaladarzanaparyAyAH prakSipyante, evaM ca satyutkRSTamanantAnantakaM saMpadyate, sarvasyaiva vastujAtasya saGgRhItatvAt, ataH paraM vastusattvasyaiva saGkhyAviSayasyAbhAvAditi bhAvaH, sUtrAbhiprAyastvitthamapyanantAnantakamutkRSTaM na prApyate, ajaghanyotkRSTasthAnAnAmeva tatra pratipAditatvAditi, tattvaM tu kevalino vidantIti bhAvaH / sUtre ca yatra kutrApi anantAnantakaM gRhyate tatra sarvatrAjaghanyotkRSTaM drssttvym| tadevaM prarUpitamanantAnantakaM, tatparUpaNe ca samAptA gaNanasaGkhyA // atha bhAvasakhyAnirUpaNArthamAha-se kiM taM bhAvasaMkhA ityAdi, iha saGkhyA(khA)zabdena prAguktayuktyA zakhAH parigRhyante, ata eva nAmasthApanAdibahuvicAraviSayatvAt saGkhyApramANAt guNapramANaM pRthaguktam, anyathA saGkhyAyA api guNatvAd guNapramANe evAntarbhAvaH syAditi / tatra bhAvazaGkhakharUpaM darzayitumAha-je imeM ityAdi, ye ime-prajJApakapratyakSA lokaprasiddhA vA 'jIvA' AyuHprANAdimantaH 'zaGkhagatinAma* gotrANi'iti zaGkhagatinAmagotrazabdeneha zaGkhamAyogyaM tiryaggatinAma gRhyate, tasya copalakSaNArthatvAd dvIndriyajAtyaudArikazarIrAGgopAGgAdInyapi gRhyante, tatazca zaGkhaprAyogyaM tiryaggatyAdinAmakarma nIcairgotralakSaNaM gotrakarma ca vipAkato vedayanti ye jIvAsta ete bhAvazaGkhAH procyante, tadevaM samAptaM saGkhyApramANam, ato nigamayati-se taM saMkhappamANe tti, tatsamAptau cAvasitaM bhAvapramANamityAha-se taM bhAvappamANe'tti, HAS435OMOMOM // 242 // Jain Education a l For Private Personal Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ etadavasAne ca niHzeSitaM pramANadvAramityupasaMharati-'se taM pamANe'tti / pramANadvAraM samAptam // 150 ||ath kramaprApta vaktavyatAdvAraM nirUpayitumAha se kiM taM vattavvayA ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-sasamayavattavvayA parasamayavattavvayA sasamayaparasamayavattavvayA / se kiM taM sasamayavattavvayA?, 2 jattha NaM sasamae Aghavijjai paNNavijjai parUvijai daMsijai nidaMsijjai uvadaMsijjai, se taM sasamayavattavvayA / se 'kiM taM parasamayavattavvayA ?, 2 jattha NaM parasamae Aghavijjai jAva uvadaMsijai, se taM parasamayavattavvayA / se kiM taM sasamayaparasamayavattavvayA ?, 2 jattha NaM sasamae parasamae Aghavijjai jAva uvadaMsijjai, se taM ssmyprsmyvttvvyaa| iANI ko Nao kaM vattavvayaM icchai?; tattha NegamasaMgahavavahArA tivihaM vattavvayaM icchaMti, taMjahA-sasamayavattavvayaM parasamayavattavvayaM sasamayaparasamayavattavvayaM, ujjusuo duvihaM vattavvayaM icchai, taMjahA-sasamayavattavvayaM parasa Jain Education a l For Private 3 Personal Use Only L iainelibrary.org
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 243 // Jain Education mayavattavvayaM, tattha NaM jA sA sasamayavattavvayA sA sasamayaM paviTThA, jA sA parasamayavattavvayA sA parasamayaM paviTTA, tamhA duvihA vattavvayA, natthi tivihA vattavvayA, tipiNa saddaNayA evaM sasamayavattavvayaM icchaMti, natthi parasamayavattavvayA, kamhA ?, jamhA parasamae aNaTTe aheU asabbhAve akirie ummagge aNuvaese micchAdaMsaNamiti - kaTTu, tamhA savvA sasamayavattavvayA, Natthi parasamayavattavvayA Natthi sasamayaparasamayavattavyA / se taM vattavvayA ( sU0 151 ) tatrAdhyayanAdiSu pratyavayavaM yathAsambhavaM pratiniyatArthakathanaM vaktavyatA, iyaM ca trividhA - khasamayAdibhedAt, tatra yasyAM Namiti vAkyAlaGkAre khasamayaH - svasiddhAntaH AkhyAyate yathA - paJca astikAyAH, tadyathA-dharmAstikAya ityAdi, tathA prajJApyate yathA-gatilakSaNo dharmAstikAya ityAdi, tathA prarUpyate yathA - sa evAsakhyAtapradezAMtmakAdikharUpaH, tathA darzyate dRSTAntadvAreNa yathA matsyAnAM gatyupaSTambhakaM jalamityAdi, tathA nirdizyate upanayadvAreNa yathA tathaivaiSo'pi jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhaka ityAdi, tadevaM digmAtrapradarzanena vyAkhyAtamidaM sUtrAvirodhato'nyathA'pi vyAkhyeyamiti / seyaM svasamayavaktavyatA, parasamayavaktavyatA tu vRttiH upakrame vaktavya 0 // 243 // v.jainelibrary.org
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke vyApakatvAnmahIlAnAM vakIyAsena ityAdi, asya ca lokabhuyA, tevbho egottiA, mahUmegesi AhiyA PortorontRRARA yasyAM parasamaya AkhyAyata ityAdi, yathA sUtrakRdaGgaprathamAdhyayane "saMti paJca mahanbhUyA, ihamegesi aahiyaa| puDhavI AU teU (ya), vAU AgAsapaMcamA // 1 // ee paMca mahanbhuyA, tebho egotti aahiyaa| aha tesiM |viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo // 2 // " ityAdi, asya ca zlokadvayasya sUtrakRvRttikAralikhita evAyaM bhAvArtha:-'ekeSAM nAstikAnAM svakIyAptena 'AhitAni' AkhyAtAni 'iha loke 'santi' vidyante paJca samastaloke vyApakatvAnmahAbhUtAni, tAnyevAha-pRthivI'tyAdi, paJcabhUtavyatiriktajIvaniSedhArthamAha-ee paMcetyAdi 'etAni anantaroktAni pRthivyAdIni yAni paJca mahAbhUtAni 'tebhya' iti tebhyaH-kAyAkArapariNatebhyaH 'ekaH kazciccidrUpo bhUtAvyatiriktaH AtmA bhavati, na tu bhUtavyatiriktaH paralokayAyItyevaM te 'Ahiya'tti AkhyAtavantaH, atha teSAM bhUtAnAM vinAzena dehino-jIvasya vinAzo bhavati, tadvyatiriktatvAdevetyevaM lokAyatamatapratipAdanapastvAt parasamayavaktavyateyamucyate, AkhyAyate ityAdipadAnAM tu vibhAgaH pUrvoktAnusAreNa khabuddhyA kAryaH / seyaM prsmyvktvytaa| khasamayaparasamayavaktavyatA punaryatra khasamayaH parasamayazca AkhyAyate, yathA-'AgAramAvasaMtA vA, AraNNA vAvi pavvayA / imaM darisaNamAvannA, savvadukkhA vimuccaI ||1||"tyaadi, vyAkhyA-'AgAraM' gRhaM tatrAvasanto gRhasthA ityarthaH 'AraNyA vA' tApasAdayaH3 'pabvaiyatti pravrajitAzca zAkyAdayaH, 'idam' asmadIyaM matamApannA-AzritAH sarvaduHkhebhyo vimucyanta ityevaM 1 vidyAdagAramAgAramiti dvirUpakozAt. in Education For Private Personal use only ainelibrary.org
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 244 // Jain Education Inter yadA sAGkhyAdayaH pratipAdayanti tadevaM (yaM) parasamayavaktavyatA, yadA tu jainAstadA khasamayavaktavyatA, tataJcAsau | svasamaya para samayavaktavyatocyate / atha vaktavyatAmeva nayairvicArayannAha - 'iANi ko nao' ityAdi, atra naigamavyavahArau trividhAmapi vaktavyatAmicchataH, naigamasyAnekagamatvAdvyavahAra [para]sya tu lokavyavahAraparatvAt, loke ca sarvaprakArANAM rUDhatvAditi bhAvaH, RjusUtrastu vizuddhataratvAdAyAmeva dvividhAM vaktavyatAmicchati, khapa - rasamayavaktavyatAnabhyupagame yuktimAha- 'tattha NaM jA sA' ityAdi, tRtIyavaktavyatAbhede yA'sau khasamayavaktavyatA gIyate sA svasamayaM praviSTA, ko'rthaH ? -prathame vaktavyatAbhede antarbhUtA ityarthaH, yA tu parasamayavaktavyatA sA parasamayaM praviSTA, dvitIye vaktavyatA bhede antarbhAvitA ityarthaH, tataJcobhayarUpavaktavyatAyAH prastutanayamate'sattvAt dvividhaiva vaktavyatA na trividheti bhAvaH / saGgrahastu sAmAnyavAdinaigamAntargatatvena vivakSitatvAt sUtragativaicitryAdvA na pRthagukta iti / trayaH zabdanayAH - zabdasamabhirUDhaivaMbhUtAH zuddhatamatvAdekAM kha| samavaktavyatAmicchanti, nAsti parasamayavaktavyatA iti manyante, kasmAdityAha yasmAt parasamayo'narthaH, ityAdi, itthaM ceha yojanA kAryA - nAsti parasamayavaktavyatA, parasamayasyAnarthatvAdityAdi, anarthatvaM parasamayasya nAstyevAtmetyanarthapratipAdakatvAd, Atmano nAstitvasya cAnarthatvamAtmAbhAve tatpratiSedhAnupapatteH uktaM ca - " jo ciMteha sarIre natthi ahaM sa eva hoi jIvotti / na hu jIvaMmi asaMte saMsayauppAyao aNNo 1 yazcintayati zarIre nAsmyahaM sa eva bhavati jIva iti / naiva jIve'sati saMzayotpAdako'nyaH // 1 // 1 vRttiH upakrame vaktavya0 // 244 // Unwdyainelibrary.org
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 1 // " ityAdyanyadapyabhyUhyam / ahetutvaM ca parasamayasya hetvAbhAsabalena pravRtteH, yathA nAstyevAtmA atyantAnupalabdheH, hetvAbhAsazcArya, jJAnAdestadguNasyopalabdheH, uktaM ca-"nANAINa guNANaM aNubhavao hoi8 jaMtuNo sattA / jaha rUvAiguNANaM uvalaMbhAo ghaDAINa // 1 // " mityAdi prAgevoktamiti, asadbhAvatvaM caikAntakSaNabhaGgAsadbhUtArthAbhidhAyakatvAd, ekAntakSaNabhaGgAdezvAsadbhUtatvaM yuktivirodhAt, tathAhi-"dhammAdha-1 mmuvaeso kayAkayaM parabhavAigamaNaM ca / savvAvi hu loyaThiI na ghaDai egaMtakhiNayammI ||1||"tyaadi, akriyAtvaM caikAntazUnyatApratipAdanAt, sarvazUnyatAyAM ca kriyAvato'bhAvena kriyAyA asambhavAd, uktaM ca -"savvaM sunnaMti jayaM paDivannaM jehi te'vi vattavvA / sunnAbhihANakiriyA katturabhAveNa kaha ghaDaI ||1||"tyaadi, unmArgatvaM parasparavirodhasthANvAdyAkulatvAt, tathAhi-"na hiMsyAt sarvabhUtAni, sthAvarANi carANi ca / AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa dhaarmikH||1||" ityAdyabhidhAya punarapi "SaT sahasrANi yujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pshubhistribhiH||1||" ityAdi pratipAdayantIti, anupadezitvaM caikAntakSaNabhaGgAdivAdinAmahite'pi pravartakatvAt , taduktam-"sarva kSaNikamityetadu, jJAtvA ko na pravartate? | viSayAdau vipAko me, na bhAvIti vinizcayAda // 1 // " ityAdi, yatazcaivaM tato mithyAdarzanaM, tata . 1 jJAnAdInAM guNAnAmanubhavAjantoH sattA / yathA rUpAdiguNAnAmupalambhAd ghaTAdInAm // 2 // 2 dharmAdharmopadezaH kRtAkRtaM parabhavagamanAdikaM ca / sarvA'pi lokasthitirna ghaTata ekAntakSaNike // 1 // 3 sarva zUnyaM jagaditi pratipannaM yaiste'pi vaktavyAH / zUnyAbhidhAnakriyA karturabhAve kathaM ghaTate? // 1 // / sannAbhAvato'bhAvena takhiNayambha in Education For Private & Personel Use Only T hjainelibrary.org
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhArIyA upakrame arthAdhi. // 245 // izcamithyAdarzanamitikRtvA nAsti parasamayavaktavyateti vartate, evaM sAyAdisamayAnAmapyanarthatvAdiyojanA svabuddhyA kAryeti / tasmAt sarvA svasamayavaktavyataiva, loke prasiddhAnapi parasamayAn syAtpadalAJchananirapekSatayA durnayatvAdasattvenaite nayAH pratipadyanta iti bhAvaH, syAtpadalAJchanasApekSatAyAM tu svasamayavaktavyatA'ntarbhAva eva, proktaM ca mahAmatinA-"nayAstava syAtpadalAnchitA ime, rasopaMdigdhA iva lohdhaatvH| bhavantyabhipretaguNA yatastato, bhavantamAryAH praNatA hitaissinnH||1||" ityAdi, seyaM vaktavyateti nigamanaM // vaktavyatA samAptA // 151 // sAmpratamarthAdhikArAvasara: se kiM taM atyAhigAre?, 2 jo jassa ajjhayaNassa atthAhigAro, taMjahA-sAvajajogaviraI ukittaNa guNavao ya pddivttii| khaliyassa niMdaNA vaNatigiccha guNadhA raNA ceva // 1 // se taM atthAhigAre (sU0 152). / tatra yo yasya sAmAyikAdyadhyayanasyAtmIyo'rthastadutkIrtanamAdhikArasya viSayaH, taca 'sAvajajogaviraI'tyAdigAthAvasare prAgeva kRtamiti na punaH pratanyata iti / vaktavyatArthAdhikArayostvayaM bhedaH-arthAdhikAroDadhyayane AdipadAdArabhya sarvapadeSvanuvartate, pudgalAstikAye pratiparamANu mUrtatvavat, vaktavyatA tu dezAdini| yateti // 152 // atha samavatAraM nirUpayitumAha 1 vibho pra. 2 viddhA pA. // 245 // Jain Education a l For Private & Personal use only C ainelibrary.org
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ ORGARSASHASHISHERS se kiM taM samoAre ?, 2 chavvihe paNNatte, taMjahA-NAmasamoAre ThavaNAsamoAre davvasamoAre khettasamoAre kAlasamoAre bhAvasamoAre / nAmaThavaNAo puvvaM vapiNaAo jAva se taM bhaviasarIradavvasamoAre / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasamoAre?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-AyasamoAre parasamoAre tadubhayasamoAre, savvadavvAvi NaM AyasamoAreNaM AyabhAve samoaraMti, parasamoAreNaM jahA kuMDe badarANi, tadubhayasamoAreNaM jahA ghare khaMbho AyabhAve a, jahA ghaDe gIvA AyabhAve a, ahavA jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvasamoAre duvihe paNNatte, taMjahA-AyasamoAre a tadubhayasamoAre a / causaTThiA AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoAreNaM battIsiAe samoarai AyabhAve a, battIsiA AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai tadubhayasamoyAreNaM solasiyAe samoyarai AyabhAve a, solasiA AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhaya Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakrame samavatA0 rIyA // 246 // samoAreNaM aTThabhAiAe samoarai AyabhAve a, aTThabhAiA AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai tadubhayasamoAreNaM caubhAiAe samoarai AyabhAve a, caubhAiyA AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM addhamANIe samoarai AyabhAve a, addhamANI AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM mANIe samoarai AyabhAve a, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasamoAre / se taM noAgamao davvasamoAre / se taM davvasamoAre / samavataraNaM-vastUnAM vaparobhayeSvantarbhAvacintanaM samavatAraH, sa ca nAmAdibhedAt SoDhA, tatra nAmasthApane sucarcite, evaM dravyasamavatAro'pi dravyAvazyakAdivadabhyUhya vaktavyaH, yAvad jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyasamavatArastrividhaH prajJaptaH, tadyathA-AtmasamavatAra ityAdi, tatra sarvadravyANyapyAtmasamavatAreNa cintyamAnAnyAtmabhAve-khakIyakharUpe samavataranti-vartante, tadavyatiriktatvAtteSAM, vyavahAratastu parasamavatAreNa parabhAve samavataranti, yathA kuNDe badarANi, nizcayataH sarvANyapi vastUni prAguktayuktyA khAtmanyeva vartante, vyavahAratastu svAtmani AdhAre ca kuNDAdike vartanta iti bhAvaH, tadubhayasamavatAreNa tadubhaye vastUni CAMECCCC B // 246 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartante, yathA kaTakuDyadehalIpaTTAdisamudAyAtmake gRhe stambho vartate AtmabhAve ca, tathaiva darzanAditi, evaM vusAnodarakapAlAtmake ghaTe grIvA vartate AtmabhAve ceti, Aha-yadyevamazuddhaM tadA parasamavatAro nAstyeva, kuNDAdau vRttAnAmapi badarAdInAM vAtmani vRttervidyamAnatvAt, satyaM, kintu tatra svAtmani vRttivivakSAmakRtvaiva tathopanyAsaH kRto, vastuvRttyA tu dvividha eva samavatAraH, ata evAha-athavA jJazarIrabhavyazarIravyatirikto | dravyasamavatAro dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-AtmasamavatArastadubhayasamavatArazca, azuddhasya parasamavatArasya kApyasambhavAt, na hi khAtmanyavartamAnasya vAndhyayasyeva parasmin samavatAro yujyata iti bhAvaH, pUrva cAtmavRttivivakSAmAtreNaiva traividhyamuktamityabhihitaM / 'causahiA AyasamoAreNa mityAdi subodhameva, navaraM catuHSaSTikA catuSpalamAnA pUrva nirNItA, tatazcaiSA laghupramANatvAdaSTapalamAnatvena bRhatpramANAyAM dvAtriMzatikAyAM samavataratIti pratItameva, evaM dvAtriMzatikA'pi SoDazapalamAnAyAM SoDazikAyAM SoDazikA'pi dvAtrizatpalamAnAyAmaSTabhAgikAyAm aSTabhAgikA'pi catuHSaSTiphlamAnAyAM caturbhAgikAyAM caturbhAgikA'pyaSTAviMzatyadhikazatapalamAnAyAmaddhemANikAyAM eSA'pi SaTpaJcAzadadhikapalazatadvayamAnAyAM mANikAyAM samavatarati, AtmasamavatArastu sarvatra pratIta eva / samApto dravyasamavatAraH, atha kSetrasamavatAraM bibhaNiSurAha-se kiM taM khattasamoAre'ityAdi, iha bharatAdInAM lokaparyantAnAM kSetravibhAgAnAM yathApUrva laghupramANasya yathottaraM bRhakSetre samavatAro bhAvanIyaH, Jain Education in ULAZU K alnelibrary.org
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame samavatA // 247 // se kiM taM khettasamoAre?, 2 duvihe paM0, taM0-AyasamoAre a tadubhayasamoAre a, bharahe vAse Ayasa0 AyabhAve sa0, tadubhayasamoAreNaM jaMbUddIve samo0 AyabhAve a, jaMbUddIve Ayasamo0 AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM tiriyaloe samoyarai AyabhAve a, tiriyaloe AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM loe samoarai AyabhAve a, se taM khettasamoAre / se kiM taM kAlasamo. Are?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-AyasamoAre a tadubhayasamoAre a, samae AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoAreNaM AvaliAe samoyarai AyabhAve a, evamANApANU thove lave muhutte ahoratte pakkhe mAse UU ayaNe saMvacchara juge vAsasae vAsasahasse vAsasayasahasse puvvaMge puve tuDiaMge tuDie aDaDaMge aDaDe avavaMge abave hUhUaMge hRhue uppalaMge uppale paumaMge paume NaliNaMge NaliNe // 247 // 1 itaH 'loe AyasamoAreNa AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoAreNaM aloe samoyarai AyabhAye a ityadhikaM pra. Jan Education For Private Personal Use Only jane berorg
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ acchaniuraMge acchaniure auaMge aue nauaMge nae pauaMge paue cUliaMge cUliA sIsapaheliaMge sIsapaheliA paliovame sAgarovame AyasamoAreNaM AyabhAve sa0 tadubhayasamoAreNaM osappiNIussappiNIsu samoyarai AyabhAve a, osappiNIussappiNIo AyasamoAreNaM AyabhAve0, tadubhayasa. poggalapariahe samo0 AyabhAve a, poggalapariahe AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai tadubhayasa0 tItaddhAaNAgataddhAsu samoyarai Aya0, tItaddhAaNAgataddhAu Ayasa. Aya. bhAve0 tadubhayasamoAreNaM savvaddhAe samoyarai AyabhAve a / se taM kaalsmoaare| se kiM taM bhAvasamoAre?, 2 duvihe paNNatte, taM0-Aya0 tadubhayasa0, kohe Aya0 AyaMbhAve sa0, tadu0 mANe samo0 AyabhAve a, evaM mANe mAyA lobhe rAge mohaNije aTTha kammapayaDIo AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai tadubhayasamoAreNaM chavihe bhAve samoparai AyabhAve a, evaM chavihe bhAve, jIve jIvatthikAe Aya Jan Education International For Private Personel Use Only X w.jainelibrary.org
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo maladhArIyA upakrame samavatA0 // 248 // samoAreNaM AyabhAve samoyarai tadubhayasamoAreNaM savvadavvesu samoaraI AyabhAve a / ettha saMgahaNIgAhA-kohe mANe mAyA lobhe rAge ya mohaNije a / pagaDI bhAve jIve jIvatthikAya davvA ya // 1 // se taM bhAvasamoAre / se taM samoAre / se taM uvakkame / uvakkama iti paDhamaM dAraM (sU0 153) evaM kAlasamavatAre'pi samayAdeH kAlavibhAgasya laghutvAdAvalikAdau bRhati kAlavibhAge samavatAraH subodha eva, AtmasamavatArastu sarvatra spaSTa eva, atha bhAvasamavatAraM vivakSurAha-se kiM taM bhAvasamoAretyAdi, ihaudayikabhAvarUpatvAt krodhAdayo bhAvasamavatAre'dhikRtAH, tatrAhakAramantareNa kopAsambhavAnmAnavAneva kila kupyatIti kopasya mAne samavatAra uktaH, kSapaNakAle ca mAnadalikaM mAyAyAM prakSipya kSapayatItimAnasya mAyAyAM samavatAraH, mAyAdalikamapi kSapaNakAle lobhe prakSipya kSapayatIti mAyAyA lobhe samavatAraH, evamanyadapi kAraNaM parasparAntarbhAve'bhyUhya sudhiyA vAcyaM, lobhAtmakatvAttu rAgasya lobhoTa rAge samavatarati, rAgo'pi mohabhedatvAnmohe, moho'pi karmaprakAratvAdaSTasu karmaprakRtiSu, karmaprakRtayo'pyaudayikaupazamikAdibhAvavRttitvAt SaTsu bhAveSu, bhAvA api jIvAzritavAjIve, jIvo'pi jIvAstikAyabhedatvAt jIvAstikAye, jIvAstikAyo'pi dravyabhedatvAtsamastadravyasamudAye samavataratIti, tadeSa bhAvasamavatAro nirU nitamAnasya mAtra kAraNaM paramAha moho // 248 // Jain Education For Private & Personel Use Only L ainelibrary.org
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ CCCCCCRECAUTOCACANCEOCOM pitH|| atra ca prastute Avazyake vicAryamANe sAmAyikAdyadhyayanamapi kSAyopazamikabhAvarUpatvAt pUrvoktejvAnupUrvyAdibhedeSu ka samavataratIti nirUpaNIyameva, zAstrakArapravRttairanyatra tathaiva darzanAt, taca sukhAvase| yatvAdikAraNAt sUtre na nirUpita, sopayogatvAt sthAnAzUnyatvArtha kiJcidvayameva nirUpayAmaH-tatra sAmAyikaM caturvizatistava ityAzutkIrtanaviSayatvAtsAmAyikAdhyayanamutkIrtanAnupU- samavatarati, tathA gaNanAnupUyAM ca, tathAhi-pUrvyAnupUrvyA gaNyamAnamidaM prathama, pazcAnupUrvyA tu SaSTham, anAnupUrdhyA tu dvayAdisthAnavRttitvAdaniyatamiti prAgevoktaM, nAni ca audayikAdibhAvabhedAtSaNNAmapi prAguktam, tatra sAmAyikAdhya| yanaM zrutajJAnarUpatvena kSAyopazamikabhAvavRttitvAt kSAyopazamikabhAvanAni samavatarati, Aha ca bhASyakAra:-"chabihanAme bhAve khaovasamie suyaM samoyarai / jaM suyanANAvaraNakkhaovasamayaM tayaM savvaM // 1 // pramANe ca dravyAdibhedaiH prAgniIte jIvabhAvarUpatvAd bhAvapramANe idaM samavataratIti, uktaM ca-"devvAicaunbheyaM pamIyae jeNa taM pamANaMti / iNamajjhayaNaM bhAvotti bhAva[pa]mANe samoyarai // 1 // " bhAvapramANaM ca guNanayasaGkhyAbhedatastridhA proktaM, tatrAsya guNasaGkhyApramANayorevAvatAro, nayapramANe tu yadyapi-Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA'ityAdivacanAt kacinnayasamavatAra uktaH, tathApi sAmprataM tathAvidhanayavicArA 1 SaDvidhanAmni bhAve kSAyopazamike zrutaM samavatarati / yasmAt zrutajJAnAvaraNakSayopazamajaM takatsarvam // 1 // 2 dravyAdicaturbhedaM pramIyate yena tatpramANa| miti / idamadhyayanaM bhAva iti bhAvapramANe samavatarati // 2 // 3 AsAdya tu zrotAraM nayAn nayavizArado brUyAt. Jain Education For Private Personal Use Only ainelibrary.org
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo maladhA upakrame samavatA0 rIyA // 249 // OMGACADADGAONG bhAvAdvastuvRttyA'navatAra eva, yata idamapyuktam-"mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti iha"mityAdi, mahAmatinA'pyuktam-"mUDhanayaM tu na saMpaI nayappamANAvaAro se"tti, guNapramANamapi jIvAjIvaguNabhedato dvidhA proktaM, tatrAsya jIvopayogarUpatvAjIvaguNapramANe samavatAraH, tasminnapi jJAnadarzanacAritrabhedatakhyAtmake asya jJAnarUpatayA jJAnapramANe'vatAraH, tatrApi pratyakSAnumAnopamAnAgamabhedAccaturvidhe prakRtAdhyayanasyAtopadezarUpatayA Agame'ntarbhAvaH, tasminnapi laukikalokottarabhedabhinne paramagurupraNItatvena lokottarike tatrApi AtmAgamAnantarAgamaparamparAgamabhedatastrividhe'pyasya samavatAraH, saGkhyApramANe'pi nAmAdibhedabhinne prAgukta parimANasaGkhyAyAmasyAvatAraH, vaktavyatAyAmapi khasamayavaktavyatAyAmidamavatarati, yatrApi parobhayasamayavarNanaM kriyate tatrApi nizcayataH svasamayavaktavyataiva, parobhayasamayayorapi samyagdRSTiparigRhItatvena svasamayatvAt , samyagdRSTihi parasamayamapi viSayavibhAgena yojayati natvekAntapakSanikSepeNetyataH sarvo'pi tatpa-| rigRhItaH khasamaya eva, ata eva paramArthataH sarvAdhyayanAnAmapi khasamayavaktavyatAyAmevAvatAraH, taduktam| "parasamao ubhayaM vA sammaddihissa sasamao jeNaM / to savva'jjhayaNAI ssmyvttvvniyyaa||1|| | 1mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha. 2 mUDhanayaM tu na samprati naya pramANAvatArastasya. 3 parasamaya ubhayaM vA samyagdRSTeH khasamayo yena / tataH sarvANyadhyayanAni khasamayavaktavyatAniyatAni // 1 // ||249 // Jain Education onal Enjainelibrary.org
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM caturvizatistavAdiSvapi vAcyamityalamativistareNeti samAptaH samavatAraH, tatsamarthane ca samAptaM prathamamupakramadvAram // 153 // atha nikSepadvAraM nirUpayitumAha se kiM taM nikkheve ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-ohanipphaNNe nAmanipphaNNe suttAlAvaganipphaNNe / se kiM taM ohanipphaNNe?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-ajjhayaNe ajjhINe Ae khavaNA / se kiM taM ajjhayaNe?, 2 caubihe paNNatte, taMjahA-NAmajjhayaNe ThavaNajjhayaNe davyajjhayaNe bhAvajjhayaNe, NAmaTavaNAo puvvaM vaNNiAo, se kiM taM davvajjhayaNe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a NoAgamao a / se kiM taM Agamao davyajjhayaNe ?, 2 jassa NaM ajjhayaNatti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM . miyaM parijiyaM jAva evaM jAvaiA aNuvauttA Agamao tAvaiAI davvajjhayaNAI, evameva vavahArassavi, saMgahassa NaM ego vA aNego vA jAva, se taM Agamao davvajjhayaNe / se kiM taM NoAgamao davvajjhayaNe?, 2 tivihe paNNatte, RECACAAAAAAAAACH Jain Education a l For Private Personal Use Only Ra jainelibrary.org
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA vRttiH upakrame nikSepAnu0 // 25 // taMjahA-jANayasarIradavyajjhayaNe bhaviasarIradavvajjhayaNe jANayasarIrabhaviasarIravairice da0 / se kiM taM jANaga0?, 2 ajjhayaNapayatthAhigArajANayassa jaM sarIraM vavagayacuacAviacattadehaM jIvavippajaDhaM jAva aho NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTTeNaM bhAveNaM ajjhayaNettipayaM AghaviyaM jAva uvadaMsiyaM, jahA ko diTuMto?-ayaM ghayakuMbhe AsI ayaM mahukuMbhe AsI, se taM jANayasarIradavvajjhayaNe / se kiM taM bhaviasarIradavyajjhayaNe ?, 2 je jIve joNijammaNanikkhaMte imeNaM ceva AdattaeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM ajjhayaNettipayaM seakAle sikkhissai na tAva sikkhai, jahA ko diTuMto?-ayaM mahukuMbhe bhavissai ayaM ghayakuMbhe bhavissai, se taM bhaviasarIradavvajjhayaNe / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvajjhayaNe ?, 2 pattayapotthayalihiyaM, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvajjhayaNe / se taM NoAgamao davvajjhayaNe / se taM davyajjhayaNe se / kiM taM bhAvajjhayaNe ?, 2 duvihe 44* // 25 // CRORS- Jain Education inemal For Private & Personel Use Only Marainelibrary.org
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ C ANCSCRECE paNNatte, taMjahA-Agamao a NoAgamao a| se kiM taM Agamao bhAvajjhayaNe?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvajjhayaNe / se kiM taM noAgamao bhAvajjhayaNe ?, 2-ajjhappassANayaNaM kammANaM avacao uvaciANaM / aNuvacao a navANaM tamhA ajjhayaNamicchati // 1 // se taM NoAgamao bhAvajjhayaNe / se taM bhAvajjhayaNe, se taM ajjhynne| nikSepaH-pUrvoktazabdArthastrividhaHprajJaptaH, tadyathA-oghaniSpanna ityAdi, tatraudhaH-sAmAnyamadhyayanAdikaM zrutA-1 bhidhAnaM tena niSpannaH oghaniSpannaH, nAma-zrutasyaiva sAmAyikAdivizeSAbhidhAnaM tena niSpanno nAmaniSpannaH, sUtrAlApakA:-'karemi bhaMte! sAmAimityAdikAstairniSpannaH sUtrAlApakaniSpannaH / etadeva bhedatrayaM vivarIpurAha-se kiM taM ohanipphaNNe'ityAdi, oghaniSpannazcaturvidhaH prajJaptaH, tadyathA-adhyayanam akSINam AyaH13 kSapaNA, etAni catvAryapi sAmAyikacaturvizatistavAdizrutavizeSANAMsAmAnyanAmAni, yathA (yadeva) hi sAmA|yikamadhyayanamucyate tadevAkSINaM nigadyate idamevA''yaH pratipAdyate etadeva kSapaNA'bhidhIyate, evaM caturviza|tistavAdiSvapyabhidhAnIyaM / sAmpratameteSAM caturNAmapi nikSepaM pratyekamabhidhitsurAha-se kiM taM ajjhayaNe CAMERLOCALC Jain Education a l For Private & Personel Use Only &drjainelibrary.org
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vRttiH anuyo0 maladhA upakrame nikSepAnu0 rIyA // 251 // karmaNA mAdikA AMAKAMALSORS ityAdi, nAmasthApanAdravyabhAvabhedAcaturvidho'dhyayanazabdasya nikSepaH, tatra nAmAdivicAraH sarvo'pi pUrvoktadravyAvazyakAnusAreNa vAcyo yAvannoAgamato bhAvAdhyayane 'ajjhappassANayaNa mityAdi gAthAvyAkhyA, 'ajjhappassa ANayaNaM' iha niruktavidhinA prAkRtakhAbhAvyAca pakArassakAraAkAraNakAralakSaNamadhyagatavarNacatuSTayalope ajjhayaNamiti bhavati, adhyAtma-cetastasyAnayanamadhyayanamucyate iti bhAvaH, AnIyate ca sAmAyikAdyadhyayane zobhanaM cetaH, asmin satyazubhakarmaprabandhavighaTanAt, ata evAha-karmaNAmupacitAnAM-prAgupanibaddhAnAM yato'pacayo-hAso'smin sati saMpadyate, navAnAMcAnupacayaH-abandho yatastasmAdidaM yathoktazabdArthapratipatteH ajjhayaNaM prAkRtabhASAyAmicchanti sUrayaH, saMskRte vidamadhyayanamucyata iti, sAmAyikAdikaM cAdhyayanaM jJAnakriyAsamudAyAtmakaM, tatazcAgamasyaikadezavRttitvAnnozabdasya ca dezavacanatvAt noAgamato adhyayanamidamuktamiti gAthArthaH // 'se tamityAdi nigamanatrayam // uktamadhyayanam , athAkSINanikSepaM vivakSurAha se kiM taM ajjhINe ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-NAmajjhINe ThavaNajjhINe davvajjhINe bhAvajjhINe / nAmaThavaNAo puvvaM vaNNiAo, se kiM taM davvajjhINe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davajjhINe?, 2 jassa NaM ajjhINettipayaM sikkhiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva se taM A // 251 // Jain Education in For Private & Personel Use Only K ainelibrary.org
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamao davvajjhINe / se kiM taM noAgamao davyajjhINe?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA -jANayasarIradavvajjhINe bhaviasarIradavvajjhINe jANayasarIrabhaviasarIravairitte davyajjhINe / se kiM taM jANayasarIradavvajjhINe?, 2 ajjhINapayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuyacAviacattadehaM jahA davyajjhayaNe tahA bhANiavvaM, jAva se taM jANayasarIradavvajjhINe / se kiM taM bhaviasarIradavvajjhINe ?, 2 je jIve joNijammaNanikkhaMte jahA davvajjhayaNe, jAva se taM bhaviasarIradavyajjhINe / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvajjhINe ?, 2 savvAgAsaseDhI, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvajjhINe / se taM noAgamao davvajjhINe, se taM davvajjhINe / se kiM taM bhAvajjhINe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvajjhINe?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvajjhINe / se kiM taM noAgamao bhAvajjhINe? 2-jaha dIvA dIvasayaM paippae dippae aso Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only Lelow.jainelibrary.org
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 252 // dIvo / dIvasamA AyariyA dipaMti paraM ca dIvaMti // 1 // se taM noAgamao bhA upakrame vajjhINe / se taM bhAvajjhINe, se taM ajjhINe / nikSepAnu0 atrApi tathaiva vicAro yAvata 'savvAgAsaseditti sarvAkAzaM-lokAlokanamAkharUpaM tasya sambandhinI zreNiH pradezApahArato'pahiyamANA'pi na kadAcit kSIyate ato jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAkSINatayA procyate, dravyatA cAsyA''kAzadravyAntargatatvAditi / 'se kiM taM Agamao bhAvajjhINe?, 2 jANae uvautte' atra vRddhA vyAcakSate-yasmAcaturdazapUrvavidaH AgamopayuktasyAntarmuhartamAtropayogakAle ye'rthopalambhopayogaparyAyAste pratisamayamekaikApahAreNAnantAbhirapyutsarpiNyavasarpiNIbhi pahiyante ato bhAvAkSINatehAvaseyA, noAgamatastu bhAvAkSINatA ziSyebhyaH sAmAyikAdizrutapradAne'pi svAtmanyanAzAditi, etadevAha-jaha dIvA'gAhA, vyAkhyA-yathA dIpAda avadhibhUtAddIpazataM pradIpyate-pravartate, sa ca mUlabhUto dIpaH tathApi dIpyate-tenaiva rUpeNa pravartate, na tu svayaM kSayamupayAti, prakRte sambandhayannAha evaM dIpasamA AcAryA dIpyante-khayaM vivakSitazrutayuktatvena tathaivAvatiSThante, paraM ca-ziSyavarga dIpayanti-zrutasampadaM lambhayanti, atra ca noAgamato bhAvAkSINatA zrutadAyakAcAryopayogasyAgamatvAdvAkkAyayogayozcAnAgamatvAnnozabdasya mishrvcntvaadbhaavnii-4||252|| yeti vRddhA vyAcakSate iti gAthArthaH / athA''yanikSepaM kartumAha Jain Education For Private & Personel Use Only S inelibrary.org
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 43 Jain Education In se kiM taM Ae ?, 2 cauvvihe paM0 taM0 - nAmAe ThavaNAe davvAe bhAvAe, nAmaThavaNAo puvvaM bhaNiAo, se kiM taM davvAe ?, 2 duvihe paM0 taM0 - Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davvAe ?, 2 jassa NaM AyattipayaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva kamhA?, aNuvaogo davvamitikaDu, negamassa NaM jAvaiA aNuvattA Agamao tAvaiA te davvAyA, jAva se taM Agamao davvAe / se kiM taM noAgamao davvAe ?, 2 tivihe paM0, taM0 - jANayasarIradavvAe bhaviasarIradavvAe jANayasarIrabhaviasarIravairitte dvvaae| se kiM taM jANayasarIradavvAe ?, 2 AyapayatthAhigAra jANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuacAviacattadehaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM jANayasarIradavvAe / se kiM taM bhaviasarIradavvAe ?, 2 je jIve joNijammaNaNikkhaM jahA davvajjhayaNe jAva se taM bhaviasarIradavvAe / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvAe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA - loie kuppA 1 jainelibrary.org
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA vRttiH upakrame oghani0 rIyA // 253 // HOROSCARRASS vayaNie loguttarie / se kiM taM loie ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-sacitte acitte mIsae a / se kiM taM sacitte ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-dupayANaM cauppayANaM apayANaM, dupayANaM dAsANaM dAsINaM cauppayANaM AsANaM hatthINaM apayANaM aMbANaM aMbADagANaM Ae, se taM scitte| se kiM taM acitte?, 2 suvaNNarayayamaNimottiasaMkhasilappavAlarattarayaNANaM (saMtasAvaejassa) Ae, se taM acitte / se kiM taM mIsae?, 2 dAsANaM dAsINaM AsANaM hatthINaM samAbhariAujjAlaMkiyANaM Ae, se taM mIsae, se taM loie / se kiM taM kuppAvayaNie ?, 2 tivihe paNNate, taMjahA-sacitte acitte mIsae a, tiNNivi jahA loie, jAva se taM mIsae, se taM kuppAvayaNie / se kiM taM loguttarie?, 2tivihe paM0 taM0-sacitte acitte mIsae ase kiM taM sacitte?, 2 sIsANaM sissaNiANaM, se taM sacitte / se kiM taM acitte?, 2 paDiggahANaM vatthANaM kaMbalANaM pAyapuMchaNANaM Ae, se taM acitte / se kiM taM mIsae?, sissANaM sissa // 253 // For Private & Personel Use Only IMMMjainelibrary.org I
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ NiANaM sabhaMDovagaraNANaM Ae, se taM mIsae, se taM loguttarie, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davAe, se taM noAgamao davAe, se taM dvaae| se kiM taM bhAvAe?, duvihe paM0, taM0-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvAe ?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvAe / se kiM taM noAgamao bhAvAe ?, 2 duvihe paM0, taM0-pasatthe a apasatthe a| se kiM taM pasatthe ?, 2 tivihe paM0 taM0-NANAe daMsaNAe carittAe, se taM pasatthe / se kiM taM apasatthe ?, 2 cauvihe paM0 20-kohAe mANAe mAyAe lohAe, se taM apasatthe / se taM NoAgamao bhAvAe, se taM bhAvAe, se taM aae| AyaH prAsirlAbha ityanantaram , asyApi nAmAdibhedabhinnasya vicAraH sUtrasiddha eva, yAvat 'se kita acitte?, 2 suvaNNe'tyAdi, laukiko'cittasya suvarNAderAyo mantavyaH, tatra suvarNAdIni pratItAni 'sila'tti zilA muktAzailarAjapaTTAdInAM, raktaratnAni-padmarAgaratnAni 'saMtasAvaejassa'tti sad-vidyamAnaM khApateyaM SEARCRA Jain Education For Private & Personel Use Only H djainelibrary.org
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame oghani0 // 254 // dravyaM tasyA''yaH, 'samAbhariyAujjAlaMkiyANaM'ti A(samA)bharitAnA-suvarNasaGkalikAdibhUSitAnAM AtoyejhallarIpramukhairalatAnAm // atha kSapaNAnikSepaM vivakSurAha se kiM taM jhavaNA ?, 2 cauvihA paNNattA, taMjahA-nAmajjhavaNA ThavaNajjhavaNA davvajjhavaNA bhAvajjhavaNA / nAmaThavaNAo puvvaM bhaNiAo / se kiM taM davvajjhavaNA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davvajjhavaNA?, 2 jassa NaM jhavaNetipayaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiaM jAva se taM Agamao dvvjjhvnnaa| se kiM taM noAgamao davvajjhavaNA ?, 2 tivihA SaNNattA, taMjahA-jANayasarIradavvajjhavaNA bhaviasarIradavvajjhavaNA jANayasarIrabhaviasarIravairittA dvvjjhvnnaa|se kiM taM jANaya01, 2 jhavaNApayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacua0 sesaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM jANaya0 / se kiM taM bhavi0 davva01, 2 je jIve joNijammaNaNikkhaMte sesaM jahA daThavajjhayaNe, jAva se taM bhavi // 254 // Jain Education Intel For Private & Personel Use Only
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHAH asarIradavvajjhavaNA / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvajjhavaNA ?, 2 jahA jANayasarIrabhaviasarIravairitte davAe tahA bhANiavvA, jAva se taM mIsiA, se taM loguttariA, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davajjhavaNA, se taM noAgamao davvajjhavaNA, se taM davvajjhavaNA / se kiM taM bhAvajjhavaNA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-Agamao a NoAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvajjhavaNA?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhaavjjhvnnaa| se kiM taM NoAgamao bhAvajjhavaNA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-pasatthA ya apasatthA ya / se kiM taM pasasthA?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-nANajjhavaNA daMsaNajjhavaNA carittajjhavaNA, se taM pasatthA / se kiM taM apasatthA?, 2 cauvvihA paNNattA, taMjahA-kohajjhavaNA mANajjhavaNA mAyajjhavaNA lohajjhavaNA, se taM apasatthA / se taM noAgamao bhAvajjhavaNA, se taM bhAvajjhavaNA, se taM jhavaNA, se taM ohnipphnnnne| Jain Education interion jainelibrary.org
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upakrame nAmani0 anuyo. kSapaNA apacayo nirjarA iti paryAyAH, zeSaM sUtrasiddhameva, yAvadoghaniSpanno nikSepaH samAptaH / sarvatra ceha maladhA dabhAve vicArye'dhyayanamevAyojanIyam // atha nAmaniSpannanikSepamAharIyA se kiM taM nAmanipphaNNe?, 2 sAmAie, se samAsao cauvihe paM0, taM0-NAmasAmAie // 255 // ThavaNAsAmAie davvasAmAie bhAvasAmAie / NAmaThavaNAo puvvaM bhaNiAo / davvasAmAievi taheva, jAva se taM bhaviasarIradavvasAmAie / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasAmAie ?, 2 pattayapotthayalihiyaM, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte vvasAmAie, se taM NoAgamao davvasAmAie, se taM davvasAmAie / se kiM taM bhAvasAmAie?, 2 duvihe paM0, taM0-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvasAmAie ?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvasAmAie / se kiM taM noAgamao bhAvasAmAie ?, 2-jassa sAmANio appA, saMjame Niame tave / tassa sAmAiaM hoi, ii kevalibhAsi // 1 // jo samo sa OSISUSTUSASUSASEASESORES // 255 // For Private Personal Use Only Jain Education jainelibrary.org
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvabhUesu, tasesu thAvaresu a / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevlibhaasiaN||2|| jaha mama Na piaM dukkhaM jANia emeva savvajIvANaM / na haNai na haNAvei a samamaNai teNa so samaNo // 3 // Natthi ya se koi veso pio a savvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso anno'vi pjaao||4|| uragagirijalaNasAgaranahatalataraMgaNasamo a jo hoi / bhamaramiyadharaNijalaruharavipavaNasamo a so samaNo // 5 // to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai Na hoi pAvamaNo / sayaNe a jaNe a samo samo a mANAvamANesu // 6 // se taM noAgamo bhAvasAmAie, se taM bhAvasAmA ie, se taM sAmAie, se taM nAmanipphaNNe / ihAdhyayanAkSINAdyapekSayA sAmAyikamiti vaizeSikaM nAma, idaM copalakSaNaM caturvizatistavAdInAm, asthApi pUrvoktazabdArthasya sAmAyikasya nAmasthApanAdravyabhAvabhedAcaturvidho nikSepaH, ata evAha-'se samAsao cauvihe' ityAdi, sUtrasiddhameva, yAvat 'jassa sAmANio appA' ityAdi, yasya-sattvasya sAmAnika: LSANSLAAAAAASARAMESSA havAdApemAthikavAyAva Jain Educat i onal For Private & Personel Use Only Vinaw.jainelibrary.org
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhArIyA upakrame nAmani0 // 256 // sannihita AtmA sarvakAlaM vyApArAt ka?-saMyame-mUlaguNarUpe niyama-uttaraguNasamUhAtmake tapasi-anazanAdau tasyetthaMbhUtasya sAmAyikaM bhavatItyetatkevalibhASitamiti zlokArthaH // 'jo samo' ityAdi, yaH samaHsarvatra maitrIbhAvAttulyaH 'sarvabhUteSu sarvajIveSu baseSu sthAvareSu ca tasya sAmAyikaM bhavatItyetadapi kevalibhASitaM, jIveSu ca samatvaM saMyamasAnnidhyapratipAdanAtpUrvazloke'pi labhyate, kintu jIvadayAmUlatvAddharmasya tatprAdhAnyakhyApanAya pRthagupAdAnamiti / yata eva hi sarvabhUteSu samo'ta eva sAdhuH samaNo bhaNyate iti bhAvaM darzayannAha-'jaha mama' gAhA, vyAkhyA-yathA mama svAtmani hananAdijanitaM duHkhaM na priyaM evameva sarvajIvAnAM tannAbhISTamiti 'jJAtvA' cetasi bhAvayitvA samastAnapi jIvAnna hanti svayaM, nApyanyairghAtayati, cazabdAt / pratazcAnyAnna samanujAnIta ityanena prakAreNa samamaNatitti-sarvajIveSu tulyaM vartate yatastenAsau samaNa iti gAthArthaH // tadevaM sarvajIveSu samatvena samamaNatIti samaNa ityekaH paryAyo darzitaH, evaM samaM mano'syeti samanA ityanyo'pi paryAyo bhavatyeveti darzayannAha-Natthi ya se' gAhA, vyAkhyA-nAsti ca se tasya kazcid dveSyaH priyo vA, sarveSvapi jIveSu samamanastvAd , anena bhavati samaM mano'syeti niruktavidhinA samanA ityeSo'nyo'pi paryAya iti gaathaarthH|| tadevaM pUrvoktaprakAreNa sAmAyikavataH sAdhoH svarUpaM nirUpya prakArAntareNA'pi tannirUpaNArthamAha-uraga'gAhA, sa zramaNo bhavatIti sarvatra saMbadhyate, yaH kathaMbhUto bhavatItyAha-uragaHsarpastatsamaH parakRtAzrayanivAsAditi, evaM samazabdo'pi sarvatra yojyate, tathA girisamaH parISahopasarga // 256 // Jain Education Index For Private & Personel Use Only nelong
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyatAvapi paGkajalA pratibaddhatvAt , sUtati darzayati niSpakampatvAt , jvalanasamaH tapastejomayatvAt , tRNAdiSviva sUtrArtheSvatRpteH, sAgarasamo gambhIratvAda jJAnAdiratnAkaratvAt svamaryAdAnatikramAca, nabhastalasamaH sarvatra nirAlambanatvAt, tarugaNasamaH sukhaduHkhayo-4 radarzitavikAratvAt, bhramarasamo'niyatavRttitvAt, mRgasamaH saMsArabhayodvignatvAt, dharaNisamaH sarvakhedasahiSNutvAt , jalaruhasamaH kAmabhogodbhavatve'pi paGkajalAdhyAmiva tadUrvavRtteH, ravisamaH dharmAstikAyAdilo-12 kamadhikRtyAvizeSeNa prakAzakatvAt, pavanasamazca sarvatrApratibaddhatvAt, sa evaMbhUtaH zramaNo bhavatIti gA-18 thaarthH|| yathoktaguNaviziSTazca zramaNastadA bhavati yadA zobhanaM mano bhavediti darzayati-'to samaNo'gAhA, vyAkhyA-tataH zramaNo yadi dravyamana Azritya sumanA bhavet, "bhAvena ca bhAvamanazcAzritya yadi na bhavati pApamanAH, sumanastvacihAnyeva zramaNaguNatvena darzayati-khajane ca-putrAdike janeca-sAmAnye samo-nirvizeSaH mAnApamAnayozca sama iti gAthArthaH // iha ca jJAnakriyArUpaM sAmAyikAdhyayanaM noAgamato bhAvasAmAyikaM bhavatyeva, jJAnakriyAsamudAye AgamasyaikadezavRttitvAt, nozabdasya ca dezavacanavAda, evaM ca sati sAmAyikavataH sAdhorapIha noAgamato bhAvasAmAyikatvenopanyAso na virudhyate, sAmAyikatadvatorabhedopacArAditi bhAvaH // nAmaniSpanno nikSepaH smaaptH|| atha sUtrAlApakaniSpannaM nikSepaM nirdidikSurAha 1nAstIdaM pra. 2 guNaratnaparipUrNatvAd jJAnAdiguNairagAdhatvAdvA kha. pra.3 saMsAra prati nityodvimatvAt pra. 4 sarvasahatvAt pra.5 niSpakatvAt paGkajalasthAnIyakAmabhogoparivRtterityarthaH pra. 6 tamovighAtakatvAt pra. yadi na bha Jain Education in For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 257 // vRttiH upakrame sUtrAlA SIISAAAAS ROSASCALA se kiM taM suttAlAvaganipphaNNe?, 2 iANiM suttAlAvayanipphaNNaM nikkhevaM icchAvei se a pattalakkhaNe'viNa Nikkhippai, kamhA?, lAghavatthaM, atthi io taie aNuogadAre aNugametti, tattha Nikkhitte ihaM Nikkhitte bhavai, ihaM vA Nikkhitte tattha Nikkhitte bhavai, tamhA ihaM Na Nikkhippai tahiM ceva nikkhippai, se taM nikkheve (sU0 154) atha ko'yaM sUtrAlApakaniSpanno nikSepa:1, 'karomi bhadanta ! sAmAyikaM' ityAdInAM sUtrAlApakAnAM nAmasthApanAdibhedabhinno yo nyAsaH sa sUtrAlApakaniSpanno nikSepa iti zeSaH, 'iyANimityAdi, sa cedAnI sUtrAlApakaniSpanno nikSepa eSa ityavasaraprAptatvAditthamAtmAnaM pratipAdayituM vAJchAmutpAdayati, sa ca prAptalakSaNo'pi-prAptatatvarUpAbhidhAnasamayo'pi na nikSipyate-na sUtrAlApakanikSepadvAreNAbhidhIyate, kasmAdityAha-lAghavArtha, tadeva lAghavaM darzayati-asti ato'gre tRtIyamanuyogadvAramanugama iti, tatra ca nikSiptaH sUtrAlApakasamUha iha nikSipto bhavati, iha vA nikSiptastatra nikSipto bhavati, tasmAdiha na nikSipyate, tatraiva nikSepsyata iti, Aha-yadyevamatraiva nikSipyate na punastatretyapi kasmAnnocyate?, naivaM, yataH sUtrAnugame eva sUtramuccArayiSyate, nAtra, na ca sUtroccAraNamantareNa tadAlApakAnAM nikSepo yuktaH, tato yuktamuktaM-tasmAdiha na nikSipyate ityAdi / punarapyAha-yadyevaM kimartha sUtrAlApakanikSepasya atropanyAsaH?, ucyate, nikSepa BHAROSAROKARMA // 257 // JainEducation For Private Personal Use Only A Bininelibrary.org
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmyamAtrAdityalaM vistareNa // nikSepalakSaNaM dvitIyamanuyogadvAraM samAptam // 154 // atha tRtIyamanuyogadvAraM nirUpayitumAha se kiM taM aNugame ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suttANugame a nijuttiaNugame a| se kiM taM nijjuttiaNugame ?, 2tivihe paNNatte, taMjahA-nikkhevanijjuttiaNugame uvagghAyanijjuttiaNugame suttapphAsianijjuttiaNugame / se kiM taM nikkhevanijjuttiaNugame?, 2 aNugae, se taM nikkhevanijjuttiaNugame / se kiM taM uvagghAyanijjuttiaNugame ?, 2 imAhiM dohiM mUlagAhAhi aNugaMtavyo, taMjahA-uddese 1 nidese a 2 niggame 3 khetta 4 kAla 5 purise ya 6 / kAraNa 7 paJcaya 8 lakkhaNa 9 nae 10 samoAraNANumae 11 // 1 // kiM 12 kaivihaM 13 kassa 14 kahiM 15 kesu 26 kahaM 17 kicciraM havai kAlaM 18? / kai 19 saMtara 20 mavirahiyaM 21 bhavA 22 garisa 23phAsaNa 24 niruttI 25 // 2 // se taM uvagghAyanijjuttiaNugame / Jain Education d e For Private & Personel Use Only Collainelibrary.org
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhA rIyA // 258 // anugamaH-pUrvoktazabdArthaH, sa ca dvidhA-sUtrAnugamaH-sUtravyAkhyAnamityarthaH, 'niyuktyanugamazca' nitarAMyuktAH vRttiH -sUtreNa saha lolIbhAvena sambaddhA niyuktA-asteiSAM yukti:-sphuTarUpatApAdanam ekasya yuktazabdasya * upakrame lopAniryakti-nAmasthApanAdiprakAraiH sUtravibhajanetyathe, tadrUpo'nugamastasyA vA anugamo-vyAkhyAnaM niyu-IDanugamA0 ktyanugamaH, sa ca trividho-nikSepo-nAmasthApanAdibhedabhinnaH tasya tadviSayA vA niyukti:-pUrvoktazabdArthI nikSepaniyuktiH, tadrUpastasyA vA'nugamo nikSepaniyuktyanugamaH / tathA upoddhananaM-vyAkhyeyasya sUtrasya vyAkhyAvidhisamIpIkaraNamupodghAtastasya tadviSayA vA niyuktistadrUpastasyA vA anugamaH upodghAtaniryuktyanugamaH,13 tathA sUtraM spRzatIti sUtrasparzikA sA cAsau niyuktizca suutrsprshikniyuktiH| sUtranikSepaniyuktyanugamo'nugato vakSyate ca, idamuktaM bhavati-atraiva prAgAvazyakasAmAyikAdipadAnAM nAmasthApanAdinikSepadvAreNa yadyAkhyAnaM kRtaM tena nikSepaniyuktyanugamo'nugata:-prokto draSTavyaH, sUtrAlApakAnAM nAmAdinikSepaprastAve punarvakSyate ca / upodghAtaniryuktyanugamastvAbhyAM dvAbhyAM dvAragAthAbhyAmanugantavyaH, tadyathA-'uddese gAhA 'kiM kaivihaMgAhA, vyAkhyA-uddezanamuddezaH-sAmAnyAbhidhAnarUpo, yathA adhyayanamiti, vaktavya iti sarvatra kriyA draSTavyA, tathA nirdezanaM nirdezo-vizeSAbhidhAnaM, yathA sAmAyikamiti, atrAha-nanu sAmAnyavizeSAbhidhAnadvayaM ni kSepadvAre proktameva, tatkimitIha punarucyate?, naitadevaM, yato'tra siddhasyaiva tatra tasya nikSepamAtrAbhidhAnaM kRtahai mityadoSaH / tathA nirgamana-nirgamaH, kutaH sAmAyikaM nirgatamityevaMrUpo vaktavyaH, tathA kSetrakAlau ca yayoH / NTS // 258 // Jain Education Inte HOnelibrary.org
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyikamutpannaM tau vaktavyau, yadvakSyatyAvazyake-"vaisAhasuddhaekkArasIeN puvaNhadesakAlaMmi / mahaseNavagujANe aNaMtara paraMpara sesaM ||1||"ti tathA kutaH puruSAttannirgatamiti vaktavyaM, tathA kena kAraNena gautamAdayaH sAmAyika bhagavataH samIpe zRNvantItyevaMrUpaM kAraNaM vAcyaM, yadabhidhAsyati-"goyamAI sAmAiyaM tu kiM kAraNaM nisAmitItyAdi, tathA pratyAyayatIti pratyayaH, kena pratyayena bhagavatedamupadiSTaM?, kena vA pratyayena gaNadharAstenopadiSTaM tacchRNvantItyetadvaktavyamityarthaH, tathA ca vakSyati-"kevalanANitti ahaM arihA sAmAiyaM parikaheI / tesipi paccao khalu savvannU to nisAmiti ||1||"tti, tathA samyaktvasAmAyikasya tattvazraddhAnaM lakSaNaM, zrutasAmAyikasya jIvAdiparijJAnaM, cAritrasAmAyikasya sAvadyaviratiH, dezaviratisAmAyikasya tu viratyaviratikharUpaM mizraM lakSaNaM, nirdeSyati ca-"saddahaNa jANaNA khalu viraI mIsaM ca lakkhaNaM kahae'ityAdi, evaM naigamAdayo nayA vAcyAH , teSAM ca nayAnAM samavataraNaM samavatAro yatra saMbhavati tatra darzanIyo, yato nivedayiSyati-"mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoaraMti ihaM / apuhutte samoyAro natthi puhutte smoyaaro||1||" ityAdi, tathA kasya vyavahArAdeH kiM sAmAyikamanumatamityabhidhAnIyaM, bhaNiSyati ca 1 vaizAkhazukaikAdazyAM pUrvAhnadezakAle / mahAsenavanodyAne anantaraM paramparaM zeSamiti // 1 // 2 gautamAdayaH sAmAyikaM tu kiM kAraNaM nizAmyanti. 3 kevalajJAnIsahamahan sAmAyikaM parikathayati / teSAmapi pratyayaH khalu sarvajJaH tato nizAmyanti // 1 // 4 zraddhAnaM jJAnaM khalu viratimidhaM ca lakSaNaM kathayati. 5 mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha / apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve samavatAraH // 1 // anu. 44 Jain Educat an in Vodainelibrary.org
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame anugame0 // 359 // "tavasaMjamo aNumao niggaMthaM pavayaNaM ca vavahAro / sahujjusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo ceva ||1||"tti, kiM sAmAyikamityatra pratyuttarayiSyati-"jIvo guNapaDivaNNo Nayassa davvaDhiyassa sAmaiya" mityAdi, katividhaM tadityatra nirvacanayiSyati-"sAmAiyaM ca tivihaM samatta suyaM tahA carittaM cetyAdi, kasya sAmA-3 |yikamityatrAbhidhAsyati-"jaissa sAmANio appA'ityAdi, ka sAmAyikamityetadapi-"khettaidisakAlagaibhaviyasaNNiussAsadiTThimAhAre'ityAdinAdvArakapAlena nirUpayiSyati, keSu sAmAyikamityatrottaraM sarvadravyeSu, tathAhi-"savaMgayaM sammattaM sue caritte na pajjavA savve / desavirahaM paDuccA duNhavi paDisehaNaM kujaa||1||"iti darzayiSyati, kathaM sAmAyikamavApyata ityatra-"mANussa khetta jAI kularUvAroga AuyaM buddhI tyAdi pratipAdayiSyati, kiyaciraM kAlaM tadbhavatIti cintAyAmabhidhAsyati-"sammattassa suyassa ya chAvaDhi sAgarovamAi Thii / sesANa puvakoDI desUNA hoi ukkosA // 1 // " 'kaItti kiyantaH sAmAyikasya yugapat pratipadyamAnakAH pUrvapratipannA vA labhyante iti vaktavyaM, bhaNiSyati ca-"sammattadesavirayA paliyassa asaMkha 1 tapaHsaMyamo'numato nairgranthaM pravacanaM ca vyavahAraH / zabdarjusUtrANAM punarnirvANaM saMyamazcaiva // 1 // 2 jIvo guNapratipanno nayasya dravyArthikasya sAmAyikam. 3 sAmAyikaM ca trividhaM samyaktvaM zrutaM tathA cAritraM ca. 4 yasya sAmAnikaH (sannihita) AtmA. 5 kSetradikAlagatibhavyasaMzyucchvAsadRSTyAhArAH, 6 sarvagataM samyaktvaM zrute cAritre na paryavAH sarve / dezaviratiM pratItya dvayorapi pratiSedhanaM kuryAt // 1 // 7 mAnuSyaM kSetraM jAtiH kulaM rUpamArogyamAyurvRddhiH. 8 samyaktvasya zrutasya ca SaSaSTiH sAgaropamANi sthitiH / zeSayoH pUrvakoTI dezonA bhavatyutkRSTA // 1 // 9 samyaktvadezaviratI palyasyAsayabhAgamAtrAstu. SANAISARASAAN // 259 // For Private Personal Use Only wjainelibrary.org
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ ISRODAMAKASOSMISSIOSE bhAgamettA u"ityAdi, sahAntareNa vartata iti sAntaramiti vicAraNAyAM nirNeSyati-"kAlamaNaMtaM ca sue addhApariyahao ya desUNo / AsAyaNabahalANaM ukkosaM aMtaraM hoi ||1||"tti, avirahitaM-nirantaraM kiyantaM kAlaM sAmAyikapratipattAro labhyanta ityatrAvedayiSyati-"sammasuyaagArINaM AvaliyaasaMkhabhAgamettA u| aTThasamayA caritte savvesu jahaNNao smo||1||" ityAdi, kiyanto bhavAn utkRSTatastadvApyata ityatra prativacanaM dAsyati-"sammattadesavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettA u| aTThabhavA u caritte aNaMtakAlaM ca suyasamae // 1 // " AkarSaNamAkarSaH-ekasminnAnAbhaveSu vA punaH punaH sAmAyikasya grahaNAni pratipattaya iti vAcyaM, taca vakSyati-"tiNhaM sahasapuhuttaM sayappuhuttaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA evaiyA dAhoMti nAyavvA // 1 // tiNha sahassamasaMkhA sahasapuhuttaM ca hoha viriie| nANAbhave AgarisA evaiyA huMti nAyavvA // 2 // " iti, 'phAsaNa'tti kiyat kSetraM sAmAyikavantaH spRzantItyabhidhAnIyaM, taccaivam-"sammattacaraNasahiyA savvaM logaM phuse niravasesaM / satta ya caudasabhAe paMca ya suydesviriie||1||" ityAdi, 1 kAlo'nantazca zrute ardhaparAvartazca dezonaH / AzAtanAbahulAnAmutkRSTamantaraM bhavati // 1 // 2 samyaktvazrutAgAriNAmAvalikAsaGkhyabhAgamAtrAstu / aSTasamayAzcAritre sarveSu jaghanyataH samayaH // 1 // 3 samyaktvadezaviratAH palyasyAsayabhAgamAtrAstu / aSTabhavAzcAritre'nantakAlazca zrutasamaye // 1 // 4 trayANAM sahasrapRthaktvaM zatapRthaktvaM ca bhavati viratau / ekasmin bhave AkarSA etAvanto bhavanti jnyaatvyaaH||1|| trayANAM sahasramasaGkhyAH sahasrapRthaktvaM ca bhavati viratau / nAnAbhaveSvAkarSA etAvanto bhavanti jnyaatvyaaH||2|| 5 samyaktvacaraNasahitAH sarve lokaM spRzebhiravazeSam / sapta ca caturdazabhAgAn paJca ca shrutdeshviryoH||1|| ANASA For Private Personal use only in duetan jainelibrary.org
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA // 260 // nizcitA uktiniruktirvaktavyA, tatra ca-"samaddihi amoho sohI sambhAva daMsaNaM bohI / avivajao4 vRttiH sudihitti evamAI niruttAi // 1 // " mityAdi vakSyati, evaM tAvadgAthAdvayasaMkSepArthaH, vistarArthastvAvazya upakrame kaniyuktiTIkAbhyAmavaseya iti / tadevametadgAthAdvayavyAkhyAne upodghAtaniyuktiH samarthitA bhavati, asyAM ca anugame0 prastutAdhyayanasyAzeSavizeSeSu vicAriteSu satsu sUtraM vyAkhyAnayogyatAmAnItaM bhavati, tataH pratyavayavaM sUtravyAkhyAnarUpAyAH sUtrasparzakaniyukteravasaraH saMpadyate, sUtraM ca sUtrAnugame satyeva bhavati, so'pyavasaraprApta eva, tatastamabhidhitsurAha se kiM taM suttapphAsianijjuttiaNugame ?, 2 suttaM uccAreavvaM akkhaliaM amiliaM avaccAmeliaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMThoTTavippamukkaM guruvAyaNovagayaM, tao tattha Najihiti sasamayapayaM vA parasamayapayaM vA baMdhapayaM vA mokkhapayaM vA sAmAiapayaM vA NosAmAiapayaM vA, tao tammi uccArie samANe kesiMca NaM bhagavaMtANaM kei asthAhigArA ahigayA bhavanti, kei atthAhigArA aNahigayA bhavanti, tato tesiM // 260 // 1 samyagdRSTiramohaH zodhiH sadbhAvo darzanaM bodhiH / aviparyayaH sudRSTiriti evamAdIni niruktAni // 1 // Jain Educatan inte For Private & Personel Use Only &linelibrary.org
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * *** aNahigayANaM ahigamaNaTTAe payaM paeNaM vannaissAmi,-saMhiyA ya padaM ceva, payattho payaviggaho / cAlaNA ya pasiddhI a, chavvihaM viddhi lakkhaNaM // 1 // se taM suttapphAsiyanijjutiaNugame, se taM nijjuttiaNugame, se taM aNugame ( sU0 155) Aha-nanu yadi yathoktanItyA sUtrAnugame satyeva sUtrasparzikaniyuktyA prayojanaM, tarhi kimityasAvupodghAtaniyuktyanantaramupanyastA ?, yAvatA sUtrAnugamaM nirdizya pazcAtkimiti nocyate?, satyaM, kintu niyuktisA-2 myAttatprastAva eva nirdiSTetyadoSaH / prakRtamucyate-tatrAskhalitAdipadAnAM vyAkhyA yathehaiva prAgadravyAvazyakavicAre kRtA tathaiva draSTavyA, ayaM ca sUtradoSaparihAraH zeSasUtralakSaNasyopalakSaNaM, tacedam-"apparagaMthamahatthaM battIsAdosavirahiyaM jaM ca / lakkhaNajuttaM suttaM, ahi ya guNehi uvaveyaM // 1 // " asyA vyAkhyA-alpagranthaM ca tat mahArtha ceti samAhAradvandvaH 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM sadityAdivatsUtramalpagranthaM mahArtha ca bhavatItyarthaH, yacca dvAtriMzaddoSavirahitaM tatsUtraM bhavati, ke punaste dvAtriMzaddoSAH ye sUtre varjanIyA:?, ucyate, "aliyamavaghAyajaNayaM niratyayamarvatthayaM chalaM duhilaM / nissAramahiyamUNaM puNaruttaM vAhayamajuttaM // 1 // kamabhi-4 navayaNabhinnaM vibhattibhinnaM ca liMgabhinnaM c| aNabhihiyamapayameva ya sahAvahINaM vavahiyaM ca // 2 // kolajaticchavidoso samayaviruddhaM ca vayaNamittaM caiN| atthAvattIdoso neo asamAsadoso yaM // 3 // uva * * * Jain Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo. maladhArIyA upakrame anugame0 // 26 // CCCCC dizamudIcImityAdadArthakamapArthakaM yathA kramanirdezamA mAravagadoso nidesarpayatyasaMghidoso y| ee a muttadosA battIsA huMti nAyavvA // 4 // " tatrAnRtamabhUtodbhAvanaM bhUtanihavaJca, yathA IzvarakartRkaM jagadityAcabhUtodbhAvanaM, nAstyAtmetyAdikastu bhUtanihavaH 1, upaghAtaH sattvaghAtAdiH, tajjanakaM yathA vedavihitA hiMsA dharmAyetyAdi 2, nirarthakaM yatra varNAnAM kramanirdezamAtramupalabhyate na tvarthoM, yathA aAiItyAdi DisthAdivadvA 3, asambaddhArthakamapArthakaM yathA daza dADimAni SaDapUpAH kuNDamajAjinaM palalapiNDastvara kITike dizamudIcImityAdi 4, yatrAniSTasyArthAntarasya sambhavato vivakSitArthopaghAtaH kartuM zakyate tacchalaM yathA-navakambalo devadatta ityAdi 5, jantUnAmahitopadezakatvena pApavyApArapoSakaM duhilaM yathA 'etAvAneva loko'yaM, yaavaanindriygocrH| bhadre! vRkapadaM pazya, yadbadantyabahuzrutAH // 1 // piva khAda ca cArulocane!, yadatItaM varagAtri! tanna te| na hi bhIru! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 2 // ityAdi 6, vedavacanAdivat tathAvidhayuktirahitaM pariphalgu niHsAraM 7, akSarapadAdibhiratimAtramadhikaM 8, taireva hInamUnam, athavA hetodRSTAntasya vA''dhikye satyadhikaM, yathA-anityaH zabdaH kRtakatvaprayatnAnantarIyakatvAbhyAM ghaTapaTavadityAdi, ekasmin sAdhye eka eva heturdRSTAntazca vaktavyaH, atra ca pratyekaM dvayAbhidhAnAdAdhikyamiti bhAvaH, hetudRSTAntAbhyAmeva hInamUna, yathA anityaH zabdo ghaTavaditi, yathA anityaH zabdaH kRtakavAdityAdi 9, punaruktaM dvidhA-zabdato'rthatazca, tathArthAdApannasya punarvacanaM punaruktaM, tatra zabdataH punaruktaM yathA ghaTo ghaTa ityAdi, arthataH punaruktaM yathA ghaTaH kuTaH kumbha ityAdi, arthAdApannasya C ESCREECECT // 26 // Jain Education For Private sPersonal use Only Odiainelibrary.org
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ R punarvacanaM yathA pIno devadatto divA na bhuGkte ityukte arthAdApannaM rAtrau bhuta iti, tatrArthApannamapi ya etatsAkSAd brUyAttasya punaruktatA 10, vyAhataM yatra pUrveNa paraM vihanyate yathA-karma cAsti phalaM cAsti, kartA na tvasti karmaNA mityAdi 11, ayuktamanupapattikSamaM yathA-teSAM kaTataTabhraSTaigajAnAM madabindubhirityAdi 12, hai kramabhinnaM yatra kramo nArAdhyate yathA-sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANAmAH sparzarasagandharUpazabdA iti vaktavye sparzarUpazabdagandharasA iti brUyAt ityAdi 13, vacanabhinnaM yatra vacanavyatyayo yathA vRkSAH Rtau puSpitaH ityAdi 14, vibhaktibhinnaM yatra vibhaktivyatyayo yathA vRkSaM pazya iti vaktavye vRkSaH pazya iti brUyAdityAdi 15, liGgabhinnaM yatraliGgavyatyayo yathA ayaM strItyAdi 16, anabhihitaM-skhasiddhAntAnupadiSTaM yathA saptamaH padArtho vaizeSikasya,prakRtipuruSAbhyadhikaMsAyasya, duHkhasamudAyamArganirodhalakSaNacaturAryasatyAtiriktaM vA bauddhasyetyAdi 17, yatrAnyacchando'dhikAre'nyacchando'bhidhAnaM tadapadaM, yathArthyApade'bhidhAtavye vaitAlIyapadamabhidhyAdityAdi 18, yatra vastukhabhAvo'nyathAsthito'nyathA'bhidhIyate tatvabhAvahInaM, yathA zIto vahniH mUrtimadAkAzamityAdi 19, yatra prakRtaM muktvA'prakRtaM vyAsato'bhidhAya punaH prakRtamucyate tadvyavahitaM 20, kAladoSo yatrAtItAdikAlavyatyayo yathA rAmo vanaM pravivezeti vaktavye rAmo vanaM pravizatItyAha 21, yatidoSo'sthAnaviratiH sarvathAviratirvA 22, chaviralaGkAravizeSastena zUnyaM chavidoSaH 23, samayaviruddhaM svasiddhAntaviruddhaM yathA sAyasyAsat kAraNe kArya, vaizeSikasya vA saditi 24, vacanamAtraM nirhetukaM, yathA kazcidyathecchayA kazci ECROCESSOCTOCADCAST For Private Personal Use Only Jan Education in Migrainelibrary.org
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA upakrame anugame0 // 262 // pradeza lokamadhyatayA janebhyaH prarUpayati 25, yatrArthApattyA'niSTamApatati tatrArthApattidoSo, yathA gRhakukkaTo na hantavya ityuktersthApattyA zeSaghAto'duSTa ityApatati 26, yatra samAsavidhiprAptau samAsaM na karoti vyatyayena vA karoti tatrAsamAsadoSaH 27, upamAdoSo yatra hInopamA kriyate, yathA meruH sarSapopamaH, adhikopamA vA kriyate yathA sarSapo merusannibhaH, anupamA vA yathA meruH samudropama ityAdi 28, rUpakadoSaH svarUpabhUtAnAmavayavAnAM vyatyayo yathA parvate nirUpayitavye zikharAdIstadavayavAnnirUpayati, anyasya vA samudrAdeH sambandhino'vayavA~statra nirUpayatIti 29, nirdezadoSastatra yatra nirdiSTapadAnAmekavAkyatA na kriyate, yatheha devadattaH sthAlyAmodanaM pacatItyabhidhAtavye pacatizabdaM nAbhidhatte 30, padArthadoSo yatra vastuni paryAyo'pi san padArthAntaratvena kalpyate yathA sato bhAvaH sattetikRtvA vastuparyAya eva sattA, sA ca vaizeSikaiH SaTsu padArtheSu madhye padArthAntaratvena kalpyate, taccAyuktaM, vastUnAmanantaparyAyatvena padArthAnantyaprasaGgAditi 31, yatra sandhiprAptau taM na karoti duSTaM vA karoti tatra sandhidoSaH32, ete dvAtriMzatsUtradoSAH, etairvirahitaM yattallakSaNayuktaM sUtraM / aSTAbhizca guNairupapetaM yattallakSaNayuktamiti vrtte|te ceme guNA:-"niddosaMsAravaMtaMca, heujuttamalaMkiyaM / uvaNIyaM sovayAraM ca, miyaM mahurameva ya // 1 // " tatra nirdoSa-sarvadoSavipramuktaM 1, sAravadgozabdavadvahuparyAyaM 2, hetavaH-anvayavyatirekalakSaNAstairyuktam 3, upamotprekSAdyalaGkArairalaGkRtam 4, upanayopasaMhRtamupanItaM 5, grAmyabhaNitirahitaM sopacAraM 6, varNAdiniyataparimANaM mitaM 7, zravaNamanoharaM madhuram 8 / anyaizca kaizcid SaD // 262 // Jain Education For Private & Personel Use Only ICDainelibrary.org
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASHA guNAH sUtrasya paThyante, tadyathA-"appakkharamasaMdiddhaM, sAravaM vissaomuhaM / atyobhamaNavajaM ca, suttaM svvnnnnubhaasiyN||1|| yatrAlpAkSaraM-mitAkSaraM yathA sAmAyikasUtram, asandigdhaM-saindhavazabdavadyallavaNavasanaturagAdyanekArthasaMzayakAri na bhavati, sAravattvaM ca pUrvavat, vizvatomukhaM pratisUtraM caraNAnuyogAdyanuyogacatuSTayavyAkhyAkSama, yathA-'dhammo maMgalamukkiTTha'mityAdizloke catvAro'pyanuyogA vyAkhyAyante, athavA anantArthatvAd yato vizvatomukhaM tataH sAravadityevaM sAravattvasyaiva hetubhAvenedaM yojyate, asmizca vyAkhyAne paJcaivaite guNA bhavanti, stobhakAH-cakAravAzabdAdayo nipAtAstairviyuktamastobhakam , anavadyaM kAmAdipApavyA-16 pArAprarUpakaM, evaMbhUtaM sUtraM sarvajJabhASitamiti / yaistu pUrve aSTa sUtraguNAH proktAste'nantara zlokoktaguNAstevevASTasu guNeSvantarbhAvayanti, ye tvanantarazlokoktAneva sUtraguNAnicchanti te amIbhireva pUrvoktAnAmaSTAnAmapi saGgrahaM pratipAdayanti / evaM sUtrAnugame samastadoSavipramukte lakSaNayukte sUtre uccArite tato jJAsyate yadutaitatkhasamayagatajIvAdyarthapratipAdakaM padaM khasamayapadaM, parasamayagatapradhAnezvarAdyarthapratipAdakaM padaM parasamayapadaM, anayoreva madhye parasamayapadaM dehinAM kuvAsanAhetutvAindhapadamitarattu sadbodhakAraNatvAnmokSapadamiti tAvadeke, anye tu vyAcakSate-prakRtisthityanubhAvapradezalakSaNabhedabhinnasya bandhasya pratipAdakaM padaM bandhapadam, sadbodhakAraNatvAt kRtsnakarmakSayalakSaNasya mokSasya pratipAdakaM padaM mokSapadamiti / Aha-nanvatra vyAkhyAne bandhamokSapratipAdakaM padadvayaM khasamayapadAnnAtiricyate tatkimiti bhedenopanyAsaH1, satyaM, kintu khasamayapadasyApyabhidheyavai in duelan For Private Personel Use Only Harjainelibrary.org
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH upakrame anugame0 anuyo0 citryadarzanArtho bhedenopanyAsaH, ata eva sAmAyikapratipAdakaM padaM sAmAyikapadamityAdAvapi bhedenopAdAnaM maladhA sArthakamiti, sAmAyikavyatiriktAnAM nArakatiryagAdyarthAnAM pratipAdakaM padaM nosAmAyikapadamityetacca sUtrocArIyA raNasya phalaM darzitam , idamuktaM bhavati-yataH sUtre samuccArite khasamayapadAdiparijJAnaM bhavati ttstduccaarnniiy||263|| meva, tatastasmin sUtre uccAritamAtra eva sati keSAzcidbhagavatAM sAdhUnAM yathoktanItyA kecidarthAdhikArA a dhigatA:-parijJAtA bhavanti, kecittu kSayopazamavaicitryAdanadhigatA bhavanti, tatasteSAmanadhigatAnAmadhikArANAmadhigamArtha padena padaM varNayiSyAmi, ekaikaM padaM vyAkhyAsyAmItyarthaH / tatra vyAkhyAlakSaNameva tAvadAha -'saMhiyA ye'tyAdi, tatrAskhalitapadocAraNaM saMhitA, yathA 'karomi bhayAnta ! sAmAyika mityAdi, padaM tu karomItyekaM padaM bhayAnta iti dvitIyaM sAmAyikamiti tRtIyam ityAdi, padArthastu karomItyabhyupagamo bhayAnta iti gurvAmantraNaM samasyAyaH sAmAyikamityAdikaH, padavigrahaH samAsaH, sa cAnekapadAnAmekatvApAdAnavidoSayo yathA bhayasyAnto bhayAnta ityAdi, sUtrasyArthasya vA anupapattyudbhAvanaM cAlanA, tasyaivAnekopapattibhistathaiva sthApanaM prasiddhiH, ete ca cAlanAprasiddhI Avazyake sAmAyikavyAkhyAvasare khasthAna eva vistaravatyau draSTavye, evaM SaDvidhaM viddhi'jAnIhi lakSaNaM vyAkhyAyA iti prakramAgamyate iti zlokArthaH / atrAha-nanvasthAH padhivyAkhyAyA madhye kiyAn sUtrAnugamasya viSayaH? ko vA sUtrAlApakanikSepasya? kazca sUtrasparzikaninayukteH? kiM vA nayairviSayIkriyate?, ucyate, sUtraM sapadacchedaM tAvadabhidhAya sUtrAnugamaH kRtaprayojano bhavati, WISATARISHISHIRAPADAS veddhi'jAnIhi lakSaNaM vyAvazyaka sAmAyikavyAkhnaM cAlanA, tasyaivAneko R // 263 // Jan Education ! For Private Personel Use Only Jainelibrary.org
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ mapi prAyakAra:- "hoinanuttiviNyAyamAne sUtrAya nika gharI hoi // 2 // " anena bhuta suttAgamo sattA aNugamotti a sUtrAnugamena ca sUtre samuccArite padacchede ca kRte sUtrAlApakAnAmeva nAmasthApanAdinikSepamAtramabhidhAya mUbAlApakanikSepaH kRtArtho bhavati, zeSastu padArthapadavigrahAdiniyogaH sarvo'pi sUtrasparzikaniyukteH, vakSyamANanaigamAdinayAnAmapi prAyaH sa eva padArthAdivicAro viSayaH, tato vastuvRttyA sUtrasparzikaniyuktyanta vina eva nayA, Aha ca bhASyakAra:-"hoI kayattho vottuM sapayaccheyaM suyaM suyANugamo / suttAlAvaganAso nAmAinnAsaviNiogaM // 1 // suttaphAsiyanijjuttiviNiogo sesao payatthAi / pAyaM so ciya negamanayAimayagoyaro hoi||2||" anena ca vidhinA sUtre vyAkhyAyamAne sUtraM sUtrAnugamAdayazca yugapatsamApyante, yata Aha bhASyasudhAmbhonidhiH-"suttaM suttANugamo suttAlAvayakao ya nikkhevo / suttaphAsiyanijjuttI nayA ya samagaM tu vacaMti // 1 // " ityalaM vistareNa / 'se taM aNugamotti anugamaH smaaptH|| 155 // atha naya-18| dvAramabhidhitsurAha seM kiM taM Nae ?, satta mUlaNayA paNNattA, taMjahA-Negame saMgahe vavahAre ujjusue sadde samabhirUDhe evaMbhUe, tattha-NegehiM mANehiM miNaitti Negamassa ya niruttI / sesANaMpi . 1 bhavati kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmAdinyAsaviniyogam // 1 // sUtrasparzakaniyuktiviniyogaH zeSakaH pdaarthaadiH| prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhavati // 2 // 2 sUtraM sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtrasparzikaniyuktirnayAzca samakaM tu brajanti // 1 // Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only XMw.jainelibrary.org
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo maladhArIyA vRttiH upakrame nayAdhika // 264 // nayANaM lakkhaNamiNamo suNaha vocchaM // 1 // saMgahiapiMDiatthaM saMgahavayaNaM samAsao biMti / vaccai viNicchiatthaM vavahAro savvadavvesuM // 2 // paJcuppannaggAhI ujjusuo NayavihI muNeavvo / icchai visesiyataraM paJcuppaNNaM Nao saddo // 3 // vatthUo saMkamaNaM hoi avatthU nae samabhirUDhe / vaMjaNaatthatadubhayaM evaMbhUo vise sei // 4 // atha ko'yaM pUrvoktazabdArthoM nayaH?, tatrottarabhedApekSayA saptaiva mUlabhUtA nayA mUlanayAH, tadyathA-naigama ityAdi, tatra naigamaM vyAciyAsurAha-NegehimityAdi gAthA, vyAkhyA-na ekaM naikaM prabhUtAnItyarthaH, naikarmAnairmahAsattAsAmAnyavizeSAdijJAnaimimIte minoti vA vastUni paricchinattIti naigamaH itIyaM naigamasya niruktiH-vyutpattiH, athavA nigamA-loke vasAmi tiryagloke vasAmItyAdayaH pUrvoktA eva bahavaH paricchedAsteSu bhavo naigamaH, zeSANAmapi nayAnAM saGgrahAdInAM lakSaNamidaM zRNuta vakSye'hamiti gAthArthaH // yathApratijJAtamevAha-saMgahigAhA, vyAkhyA-samyag gRhIta-upAttaH saGgrahItaH piNDita ekajAtimApanno'rtho viSayo yasya saGgrahavacanasya tatsaGgRhItapiNDitArtha saGgrahasya vacanaM saGgrahavacanaM 'samAsataH' saMkSepato bruvate tIrthakaragaNadharAH, ayaM hi sAmAnyamevecchati na vizeSAn, tato'sya vacanaM sagRhItasAmAnyArthameva bhavati, // 26 // Jain Education For Private Personal Use Only
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ ata eva sagRhNAti sAmAnyarUpatayA sarva vastu kroDIkarotIti saGgraho'yamucyate, yuktizcAtra lezataH prAgdarzitaiva, 'vaccaItyAdi, nirAdhikye cayanaM cayA-piNDIbhavanaM adhikazcayo nizcayaH-sAmAnyaM vigato nicayo vinizcayo-sAmAnyAbhAvaH tadartha-tannimittaM brajati-pravartate, sAmAnyAbhAvAyaiva sarvadA yatate vyava-11 hAro naya ityarthaH, ka?-'sarvadravyeSu' sarvadravyaviSaye, loke hi ghaTastambhAmbhoruhAdayo vizeSA eva prAyo jalAharaNAdikriyAsUpayujyamAnA dRzyante na punastadatiriktaM sAmAnyam, ato lokavyavahArAnaGgatvAtsAmAnya-18 masau necchatIti bhAvaH, ata eva lokavyavahArapradhAno nayo vyavahAranayo'sAvucyate, yuktizcAtrApi lezataH prAguktaiva, athavA vizeSeNa nizcayo vinizcaya:-AgopAlAdyaGganAdyavabodho na katipayavidvatsambaddhaH tadartha brajati vyavahAranayaH sarvadravyeSu, idamuktaM bhavati-yadyapi nizcayena ghaTAdivastUni sarvANyapi pratyekaM paJcavani dvigandhAni paJcarasAnyaSTasparzAni tathA'pi gopAlAGganAdInAM yatraiva kacidekasmin sthale kAlanIlava dau vinizcayo bhavati tamevAsau sattvena pratipadyate na zeSAn, lokavyavahAraparatvAdeveti gaathaarthH|| 'paJcuppannagAhA, sAmpratamutpannaM pratyutpannamucyate, vartamAnakAlabhAvItyarthaH, tad grahItuM zIlamasyeti pratyutpannagrAhI RjusUtro nayavidhimuNitavyaH, tatrAtItAnAgatAbhyupagamakuTilatAparihAreNa Rju-akuTilaM vartamAnakAlabhAvi vastu sUtrayatIti RjusUtraH, atItAnAgatayovinAzAnutpattibhyAmasattvAd, asadabhyupagamazca kuTila iti bhAvaH, athavA Rju-avakaM zrutamasyeti RjuzrutaH, zeSajJAnairmukhyatayA tathAvidhaparopakArAsAdhanAt zrutajJA paH, tad prahAraparatvAdevAna sthale kAlapaJcava, anu. 45 Jain Education For Private Personel Use Only FDainelibrary.org
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA // 265 // Jain Education namevaikamicchatItyarthaH, uktaM ca- "suyanANe a niuttaM, kevale tayaNaMtaraM / appaNo ya paresiM ca, jamhA taM paribhAvagaM // 1 // "ti, ayaM ca nayo vartamAnamapIcchan svakIyamevecchati, parakIyasya svAbhimatakAryAsAdhakatvena vastuto'sattvAditi, aparaM ca - bhinnaliGgairbhinnavacanaizca zabdairekamapi vastvabhidhIyata iti pratijAnIte, yathA taTaH taTI taTamityAdi, tathA gururgurava ityAdi, tathA indrAdernAmasthApanAdibhedAn pratipadyate, vakSyamANanayastvativizuddhatvAlliGgavacanabhedAdvastubhedaM pratipatsyate nAmasthApanAdravyANi ca nAbhyupagamiSyatIti bhAvaH, ityukta RjusUtraH, atha zabda ucyate tatra 'zapa Akroze zapyate-abhidhIyate vastvaneneti zabdaH, tameva guNIbhUtArtha mukhyatayA yo manyate sa nayo'pyupacArAcchandaH, ayaM ca pratyutpannaM- vartamAnaM tadapi RjusUtrAbhyupagamApekSayA vizeSitataramicchati, tathAhi-taTastadI taTamityAdizabdAnAM bhinnAnyevAbhidheyAni, bhinnaliGgavRttitvAt, strIpuruSa napuMsakazabdavadityasau pratipadyate, tathA gururgurava ityatrApyabhidheyabheda eva, bhinnavacanavR titvAtpuruSaH puruSA ityAdivaditi, nAmasthApanAdravyarUpAzca nendrAH, tatkAryAkaraNAt, khapuSpavaditi, prAktanAdvizuddhatvAdvizeSitataro'syAbhyupagamaH, samAnaliGgavacanAnAM tu bahUnAmapi zabdAnAmekamabhidheyamasau manyate, yathendraH zakraH purandara ityAdi, iti gAthArthaH // 'vatthUo' ityAdi, vastunaH- indrAdeH saGkramaNamanyatra zakrAdAviti dRzyaM bhavati avastvasaMbhavatItyarthaH, ketyAha-naye samabhirUDhe, samabhirUDhanayamatenetyarthaH, tatra 1 zrutajJAne ca niyuktaM, (niyoktuM yogyaM ) kevale tadanantaram / Atmanazca pareSAM ca yasmAttat paribhAvakam // 1 // vRttiH upakrame nayAdhi0 // 265 // w.jainelibrary.org
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakabhedenAparAparAn vAcyavizeSAn samabhirohati-samabhigacchati pratipadyata iti samabhirUDhaH, ayamatra bhAvArtha:-indrazakrapurandarAdizabdAn anantaraM zabdanayena ekAbhidheyatveneSTAnasau vizuddhataratvAt pratyeka bhinnAbhidheyAn pratipadyate, bhinnapravRttinimittatvAt, suramanujAdizabdavat, tathAhi-indatIti indraH zaknotIti zakraH puraM dArayatIti purandaraH, iha.paramaizvaryAdIni bhinnAnyevAtra pravRttinimittAni, evamapyekArthatve atiprasaGgo, ghaTapaTAdizabdAnAmapyekArthatA''patteH, evaM ca sati yathA indrazabdaH zakrazabdena sahaikArtha ucyate 4 tadA vastunaH paramaizvaryasya zakanalakSaNe vastvantare saGkramaNaM kRtaM bhavati, tayorekatvamApAditaM bhavatItyarthaH, taccAsambhavitvAdavastu, na hi ya eva paramaizvaryaparyAyaH sa eva zakanaparyAyo bhavitumarhati, sarvaparyAyasAGkApattito'timasaGgAdityalaM vistareNa, uktaH samabhirUDhaH / 'vaMjaNaatthetyAdi, yatkriyAviziSTaM zabdenocyate tAmeva kriyAM kurvadvastvevaMbhUtamucyate, evaM-yaH zabdenocyate ceSTAkriyAdikaH prakArastamevaM bhUta-prAptamitikRtvA, tatazcaivaMbhUtavastupratipAdako nayo'pyupacArAdevaMbhUtaH, athavA evaM-yaH zabdenocyate ceSTAkriyAdikaH prakArastadviziSTasyaiva vastuno'bhyupagamAttamevaM bhUtaH-prApta evaMbhUta ityupacAramantareNApi vyAkhyAyate, sa evaMbhUto nayaH kimityAha-vyajyate'rtho'neneti vyaJjanaM-zabdaH arthastu-tadabhidheyavasturUpaH, vyaJjanaM cArthazca vyaJjanArthoM tau ca tau tadubhayaM ceti samAsaH, vyaJjanArthazabdayorvyastanirdezaH prAkRtatvAt tadvyaJjanArthatadubhayaM vizeSayatinaiyatyena sthApayati, idamatra hRdayam-zabdamarthanArtha ca zabdena vizeSayati, yathA 'ghaTa ceSTAyAM ghaTate yoSinma denocyate pANaatthetyAdinAvitumarhati, mataM bhavatItyata / Jain Education ! For Private Personal Use Only Finelibrary.org
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 maladhArIyA tyAta, ghaTadhvanerapi tadabhaprabhedA AvazyakAdivAda ityalaM bahubhASitayaNapakrAntasya nikSepe // 266 // stakAdyArUDhazceSTata iti ghaTa iti, atra tadaivAsau ghaTo yadA yoSinmastakAdyArUDhatayA jalAharaNaceSTAvAnnAnyadA, ghaTadhvanirapi ceSTAM kurvata eva tasya vAcako nAnyadetyevaM ceSTAvasthAto'nyatra ghaTasya ghaTatvaM ghaTazabdena upakrame nivartyate, ghaTadhvanerapi tadavasthAto'nyatra ghaTena khavAcakatvaM nivartyata iti bhAvaH, iti gAthArthaH // uktA nayAdhi0 mUlanayAH, eSAM cottarottarabhedaprabhedA aavshykaadibhyo'vseyaaH| ete ca sAvadhAraNAH santo durnayAH, ava-14 dhAraNavirahitAstu sunayAH, sarvaizca sunayairmIlitaiH syAdvAda ityalaM bahubhASitayA // atrAha kazcit-nanUktA ete nayAH, kevalaM prastute kimetaiH prayojanamiti nAvagacchAmaH, ucyate, upakrameNopakrAntasya nikSepeNa ca yathAsambhavaM nikSiptasyAnugamenAnugatasya ca prakrAntasAmAyikAdhyayanasya vicAraNA'mISAM prayojanaM / punarapyAha-15 nanveSA nayairvicAraNA kiM pratisUtramabhipretA sarvAdhyayanasya vA?, yadyAdyaH pakSaH sa na yuktaH, pratisUtraM nayavicArasya 'na nayA samoyaraMti ihamityanena niSiddhatvAdu, athAparaH pakSaH so'pi na yuktaH, samastAdhyayanaviSayasya nayavicArasya prAgupodghAtaniryuktau 'nae samoyAraNANumaeM' ityatropanyastatvAt, na ca sUtravyatiriktamadhyayanamasti yannayairvicAryate, anrocyate, yastAvatpratisUtraM nayavicAraniSedhaH preryate, tatrAvipratipattireva, kiM ca-'Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA' ityanenApavAdikaH so'nujJAta eva, yadapyucyate-samastAdhyayanaviSayasya nayavicArasya prAgupodghAte'tyAdi, tatsamayAnabhijJasyaiva vacanaM, yasmAdidameva caturthAnu- // 266 // 1 AsAdya tu zrotAraM nayAn nayavizArado bUyAt / For Private & Personel Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In yogadvAraM nayavaktavyatAyA mUlasthAnam, atra siddhAnAmeva teSAM tatropanyAsaH, yadapyuktam 'na ca sUtravyatiri ktamadhyayana' mityAdi, tadapyasAraM, samudAyasamudAyinoH kAryAdibhedataH kathaJcidbhedasiddheH, tathAhi pratyekAvasthAyAmanupalabdhamapyudvahanasAmarthyalakSaNaM kArya zibikAvAhakapuruSasamudAye upalabhyate, evaM ca pratyekasaditAvasthayoH kAryabhedaH zivikAvAhanAdiSu sAmarthyAsAmarthyalakSaNo viruddhadharmAdhyAsazca dRzyate, yadi cAyamapi na bhedakastarhi sarva vizvamekaM syAt, tatazca sahotpattyAdiprasaGgaH tasmAtkArya bhedAdviruddhadharmAdhyAsAcca samudAyasamudAyinorbhedaH pratipattavyaH, evaM saGkhyAsaMjJAdibhyo'pi tadbhedo bhAvanIyaH, tasmAtkazcitkacitsUtravi SayaH samastAdhyayanaviSayazca nayavicAro na duSyati, bhavatvevaM tathA'pyadhyayanaM nayairvicAryamANaM kiM sarvaireva vi cAryate ? Ahokhid kiyadbhireva ?, yadi sarvairiti pakSaH sa na yuktaH, teSAmasaGkhyeyatvena tairvicArasya kartumaza kyatvAt, tathAhi - yAvanto vacanamArgAstAvanta eva nayA:, yathoktam - "jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva hoMti nyvaayaa| jAvaiyA nayavAyA tAvaiyA caiva parasamayA // 1 // " na ca nijanijAbhiprAyaviracitAnAM vacanamArgANAM saGkhyA samasti, pratiprANi prAyo bhinnatvAdabhiprAyANAM, nApi kiyadbhiriti vaktuM zakyam, anavasthAprasaGgAt saGkhyAtIteSu hi teSu yAvadebhirvicAraNA kriyate tAvadebhirapi kiM netyanavasthApreraNAyAM na naiyatyAvasthApakaM hetumutpazyAmaH, athApi syAdasaMkhyeyatve'pyeSAM sakalanayasaGgrAhibhirnayairvicAro vidhIyate, 1 yAvanto vacanapathAstAvantazcaiva bhavanti nayavAdAH / yAvanto nayavAdAstAvantazcaiva parasamayAH // 1 // ainelibrary.org
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAhinayAnAmamazatAraM nayA sAhakA pramAdinayAH, tatma, iti saGgrAhakana muktipha vRttiH anuyo maladhA upakrame nayAdhi0 rIyA AMERICANAGGAR // 267 // nana teSAmapi saGghAhinayAnAmanekavidhatvAt punaranavasthaiva, tathAhi-pUrvavidbhiH sakalanayasaGgrAhINi sapta naya|zatAnyuktAni, yatpratipAdakaM saptazatAraM nayacakrAdhyayanamAsIda, uktaM ca-"ekeko ya sayaviho sattanayasayA havaMti emeve'tyAdi, saptAnAM ca nayazatAnAM saGgrAhakAH punarapi vidhyAdayo dvAdaza nayAH, yatprarUpakamidAnImapi dvAdazAraM nayacakramasti, etatsaGgrAhiNo'pi sapta naigamAdinayAH, tatsaGgrAhiNI punarapi dravyaparyAyAstiko nayau jJAnakriyAnayau vA nizcayavyavahArau vA zabdArthanayo vetyAdi, iti saGgrAhakanayAnAmapyanekavidhatvAtsaivAnavasthA, aho atinipuNamuktaM, kintu prakrAntAdhyayane sAmAyika vicAryate, tacca muktiphalaM, tato yadevAsya muktiprAptinibandhanaM rUpaM tadeva vicAraNIyaM, tacca jJAnakriyAtmakameva, tato jJAnakriyAnayAdhyAmevAsya vicAro yuktataro nAnyaiH, tatra jJAnanayo jJAnameva muktiprApakatayA pratijAnIte, tatastanmatAviSkaraNArthamAha NAyaMmi giNhiabve agiNhiavvaMmi ceva atthaMmi / jaiavvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 5 // savvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmittA / taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaDio sAhU // 6 // se taM nae / aNuogaddArA sammattA (sU0156) 1 ekaikazca zatavidhaH saptazatAni nayA bhavanti evameva. // 267 // ALREAK Jain Education For Private & Personel Use Only CAMjainelibrary.org
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ solasasayANi cauruttarANi hoMti u imaMmi gAhANaM / dusahassamaNuTTubha chaMdavittappamAo bhaNio // 1 // NayaramahAdArA iva uvakkamadArANuogavaradArA / akkharabiMdugamattA lihiyA dukkhakkhayaTTAe // 2 // gAhA 1604 anuSTup graMthAgraM // 2085 // aNuogadAraMsuttaM samattaM // vyAkhyA- 'jJAte' samyag avagate 'giNhiyanve' grahItavye upAdeya ityarthaH, 'agrahItavye' anupAdeye, sa ca heya upekSaNIyazca dvayorapyagrahaNAvizeSAt, cazabda uktasamucaye, athavA agrahItavyazabdena heya evaiko gRyate, upekSaNIyaM svanuktamapyayameva cakAraH samuccinoti, evo gAthAlaGkAramAtre, 'atthami'tti 'arthe' aihikAmu Smike, tatra aihiko grahItavyaH srakcandanAGganAdiH agrahItavyo'hiviSakaNTakAdirupekSaNIyastRNAdiH, Amu Smiko grahItavyaH samyagdarzanacAritrAdiH agrahItavyo mithyAtvAdirupekSaNIyastu svargavibhUtyAdiH, evaMbhUte'rthe yatitavyameveti, atraivakAro'vadhAraNe, tasya ca vyavahitaH prayogaH, tadyathA-jJAta eveti, tadayamartho - grAhyAgrAhyo|pekSaNIye'rthe jJAta eva tatprAtiparihAropekSArthinA yatitavyaM, pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya iti, 'iti' evaM bhUtaH sarvavyavahArANAM jJAnanibandhanatvapratipAdanaparo ya upadezaH, sa kimityAha - 'naya' iti prastAvAjjJAnanayo 'nAme' ti ziSyAmantraNe ityakSaraghaTanA / bhAvArthastvayam-iha jJAnanayo jJAnaprAdhAnyakhyApanArtha pratipAda Jain Educationtional
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA vRttiH upakrame nayAdhi0 rIyA // 268 // yati-nanvaihikAmuSmikaphalArthinA tAvatsamyagvijJAta evArthe pravartitavyam , anyathApravRttau phalavisaMvAdadarzanAda, Agame'pi ca proktam-'paDhamaM nANaM tao dae'tyAdi 'jaM annANI kammaM khaveI'tyAdi, tathA aparamapyuktam-"pAvAo viNiyattI pavattaNA taha ya kusalapakkhaMmi / viNayassa ya paDivattI tinnivi nANe samappaMti // 1 // " tathA anyairapyuktam-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAtpravRttasya, phalAsaMvAdadarzanAd // 1 // " iti, itazca jJAnasyaiva prAdhAnyaM, yatastIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihAro'pi niSiddhA, tathA ca tadvacanam-"gIyatyo ya vihAro bIo gIyatthamIsio bhnnio| itto taiyavihAro nANunnAo jiNavarehiM // 1 // " na yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyak panthAnaM pratipadyata iti bhAvaH, evaM tAvat kSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktaM, kSAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdahato'pi bhavAmbhodhitaTasthasya dIkSAM pratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saMjAyate yAvadakhilajIvAdivastustomasAkSAtkaraNadakSaM kevalajJAnaM notpannaM, tasmAjjJAnameva puruSArthasiddhernibandhanaM, prayogazcAtra-yadU yena vinA na bhavati tattannibandhanameva, yathA bIjAdyavinAbhAvI tannibandhana evAGkuro, jJAnA-14 vinAbhAvinI ca sakalapuruSArthasiddhiriti, tatazcAyaM nayazcaturvidhe sAmAyike smyktvsaamaayikshrutsaamaa| 1 pApAdvinivRttiH pravartanA tathA ca kuzalapakSe / vinayasya ca pratipattitrINyapi jJAnAtsamApyante // 1 // 2 gItArthazca vihAro dvitIyo gItArthamizrito bha| NitaH / etAbhyAM tRtIyo vihAro nAnujJAto jinavaraiH // 1 // SAHARS // 268 // Jain Education For Private Personal use only Linelibrary.org
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ yika evAbhyupagacchati, jJAnAtmakatvena pradhAnamuktikAraNatvAt , dezaviratisarvaviratisAmAyike tu necchati, jJAnakAryatvena gauNatvAt tayoriti gaathaarthH|| vicAritaM jJAnanayamatena sAmAyikam, atha kriyAnayamatena tadvicAryate-tatrAsau kriyaiva sakalapuruSArthasiddheH pradhAnaM kAraNamiti manyamAno jJAnanayamatavyAkhyAtAmeva gAthAmAha-nAyammI'tyAdi, iyaM ca kriyAnayamatenetthaM vyAkhyAyate-iha jJAte grahItavye agrahItavye caivArthe sarvAmapi puruSArthasiddhimabhilaSatA yatitavyameva-pravRttyAdilakSaNA kriyaiva kartavyeti, evamatra vyAkhyAne evakAraH khasthAna eva yojyate, evaM ca sati jJAte'pyarthe kriyaiva sAdhyA, tato jJAnaM kriyopakaraNatvAdgauNamityataH saka|lasyApi puruSArthasya kriyaiva pradhAnaM kAraNamityevaM ya upadezaH sa nayaH prastAvAt kriyAnayaH, zeSaM pUrvavad / a4 yamapi vapakSasiddhaye yuktIrudbhAvayati-nanu kriyaiva pradhAnaM puruSArthasiddhikAraNaM, yata Agame'pi tIrthakaragaNa-14 dharaiH kriyAvikalAnAM jJAnaM niSphalameva uktaM, 'subahuMpi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippamukkassa ?|aNdhss jaha palitA dIvasayasahassakoDIvi // 1 // nANaM savisayaniyayaM na nANamitteNa kajaniSphattI / maggaNNU diTuMto hoI saciTTho aciTThoya // 2 // jANato'viya tari kAiyajogaM na jujai jo u / so vujjhai soeNaM evaM nANI caraNahINo // 3 // jahA kharo caMdaNabhAravAhI"tyAdi tathA anyairapyuktam-"kriyaiva phaladA puMsAM, na 1 subahapi zrutamadhItaM kiM kariSyati caraNavipramuktasya ! / andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasrakovyapi ||1maanN saviSayaniyataM na jJAnamAtreNa kAryaniSpattiH / |mArgajJo dRSTAnto bhavati saceSTo'ceSTazca // 2 // jAnannapi tarItuM kAyikayoga na yunakti yst| sa upave zrotasA evaM jJAnI caraNahInaH // 3 // yathA kharacandanabhAravAhI Jan Education ainelibrary.org
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH anuyo0 jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhaved // 1 // " iti, evaM tAvat kSAyopazamikI 8 maladhA-1 caraNakriyAmaGgIkRtya prAdhAnyamuktam, atha kSAyikImapyAzritya tasyA eva prAdhAnyamavaseyaM, yasmAdahato'pi upakrame rIyA bhagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvad muktyavAptiH saMpadyate yAvadakhilakarmendhanAnalajvAlAkalAparU nayAdhika pAyAM zailezyavasthAyAM sarvasaMvararUpAM cAritrakriyAM na prAmoti, tasmAd kriyaiva pradhAnA sarvapuruSArthasiddhikAraNaM, // 269 // prayogazcAtra-yadyatsamanantarabhAvi tattatkAraNaM, yathA antyAvasthAprAptapRthivyAdisAmagryanantarabhAvI tatkAraNo'GkaraH, kriyA'nantarabhAvinI ca sakalapuruSArthasiddhiriti, tatazcaiSa caturvidhe sAmAyike dezaviratisarvaviratisAmAyike eva manyate, kriyArUpatvena pradhAnamuktikAraNatvAt, samyaktvazrutasAmAyike tu tadupakAritvamAtrato gauNatvAnnecchatIti gAthArthaH / nanu pakSadvaye'pi yuktidarzanAtkimiha tattvamiti na jAnIma iti zipyajanasammohamAzakya jJAnakriyAnayamatapradarzanAnantaraM sthitapakSaM darzayannAha_ 'savvesiMpi'gAhA, na kevalamanantaroktanayadvayasya, kiM tarhi ?-'sarveSAmapi khatantrasAmAnyavizeSavAdinAM nAmasthApanAdivAdinAM vA nayAnAM vaktavyatAM parasparavirodhinI proktiM nizamya'zrutvA tadiha 'sarvanayavizuddhaM sarvanayasammataM tattvarUpatayA grAhya, yat kimityAha-'yacaraNaguNasthitaH sAdhuH' caraNaM-cAritrakriyA guNotra 6jJAnaM tayostiSThatIti caraNaguNasthaH, jJAnakriyAbhyAM dvAbhyAmapi yukta eva sAdhuH muktisAdhako na punarekena 8 // 29 // hai kenaciditi bhAvaH, tathAhi-yattAvajjJAnavAdinA proktaM-yadyena vinA na bhavati tattannibandhanamevetyAdi, tatra SAGARMALAGHAT Jain Education in For Private Personal use only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ NROLORMALASARAS tadavinAbhAvitvalakSaNo heturasiddha eva, jJAnamAtrAvinAbhAvinyAH puruSArthasiddheH kApyadarzanAt, na hi dAha|pAkAdyarthinAM dahanaparijJAnamAtrAdeva tatsiddhirbhavati, kintu tadAnayanasandhukSaNajvAlanAdikriyAnuSThAnAdapi, na ca tIrthakaro'pi kevalajJAnamAtrAnmuktiM sAdhayati, kintu yathAkhyAtacAritrakriyAto'pi, tasmAtsarvatra jJAnakriyAvinAbhAvinyeva puruSArthasiddhiH, tatastadavinAbhAvitvalakSaNo heturyathA puruSArthasiddharjJAnanibandhanatvaM sAdhayati tathA kriyAnibandhanatvamapi, tAmapyantareNa tadasiddharityanaikAntiko'pyasAviti, evaM kriyAvAdinA'pi yadyatsamanantarabhAvi tattatkAraNamityAdi prayoge yastadanantarabhAvitvalakSaNo heturuktaH, so'pyasiddho| unaikAntikazca, tathAhi-strIbhakSyabhogAdikriyAkAle'pi jJAnamasti, tadantareNa tatra pravRtterevAyogAda, evaM zailezyavasthAyAM sarvasaMvararUpakriyAkAle'pi kevalajJAnamasti, tadantareNa tasyA evAprAptaH, tasmAtkevalakriyAnantarabhAvitvena puruSArthasya kApyasiddharasiddho hetuH, yathA ca tadanantarabhAvitvalakSaNo hetuH kriyAkAraNatvaM muktyAdipuruSArthasya sAdhayati tathA jJAnakAraNatvamapi, tadapyantareNa tasya kadAcidapyabhAvAdityanaikAntikatA'pyasyati, tasmAd jJAnakriyobhayasAdhyaiva muktyAdisiddhiH, uktaM ca-"hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA | annANao kiyaa| pAsaMto paMgulo daDDo, dhAvamANo ya aNdho||1|| saMyogasiddhIa phalaM vayaMti, na hu ega 1 hataM jJAnaM kriyAhInaM hatA ajJAnataH kriyA / pazyan paGgurdagdho dhAva'zcAndhaH // 1 // saMyogasiddhayA phalaM vadanti naivaikacakreNa rathaH prayAti / andhazca paGguzca vane saMmesa tau samprayuktau nagaraM praviSTau // 2 // pahi-strIbhakSyakAraNamityAdi prayoga padasiddheriyanaikAntikathA puruSArthasiddhAnasarvatra jJAna Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo. maladhA vRttiH upakrame nayAdhika rIyA // 27 // AAS cakkeNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samecA, te saMpauttA nayaraM paviTThA // 2 // " ityAdi, atrAha-nanvevaM jJAnakriyayormuktyavApikA zaktiH pratyekamasatI samudAye'pi kathaM syAt, na hi yadyeSu pratyekaM nAsti tatteSu samuditeSvapi bhavati, yathA pratyekamasatsamuditeSvapi sikatAkaNeSu tailaM, pratyekamasatI ca jJAnakriyayormuktyavApikA zaktiH, uktaM ca-"patteyamabhAvAo nivvANaM samudiyAsuvi na juttaM / nANakiriyAsu vottuM sikatAsamudAyatelaM va // 1 // ", ucyate, syAdetadu, yadi sarvathA pratyekaM tayormuktyanupakAritA'bhidhIyeta, yadA tu tayoH pratyekaM dezopakAritA samudAye tu sampUrNA hetutA tadA na kazciddoSaH, Aha ca-"vIsuMna sabvahacciya sikatAtellaM va sAhaNAbhAvo / desovagAriyA jA sA samavAyaMmi saMpuNNA // 1 // " ataH sthitamidaM-jJAnakriye| samudite eva muktikAraNaM, na pratyekamiti tattvaM, tathA ca pUjyAH-"nANAhINaM savvaM nANanao bhaNai kiM ca kiriyAe? / kiriyAe caraNanao tadubhayagAho ya sammattaM // 1 // " tasmAdbhAvasAdhuH sarvairapi nayairiSyata eva, sa| |ca jJAnakriyAyukta evetyato vyavasthitamidaM-tatsarvanayavizuddhaM yaccaraNaguNavyavasthitaH sAdhuriti // tadevaM samarthitaM nayadvAraM, tatsamarthane ca samarthitAni catvAryapyupakramAdIni dvArANi, tatsamarthane cAnuyogadvArazAstraM samAptam // prAyo'nyazAstradRSTaH sarvo'pyartho mayA'tra sngklitH| na punaH khamanISikayA tathA'pi yatkiJcidiha vitatham 1 pratyekamabhAvAnirvANaM samuditayorapi na yuktam / jJAnakriyayorvaktuM sikatAsamudAye tailamiva // 1 // 2 viSvak na sarvathaiva sikatAtailavat sAdhanAbhAvaH / dezopakAritA yA sA samavAye sampUrNA // 1 // 3 jJAnAdhInaM sarva jJAnanayo bhaNati kiM ca kriyayA? / kriyAyA (adhIna) caraNanayastadubhayagrAhazca samyaktvam // 1 // // 270 // Jain Education interest For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** ***** ECORREARSASARAN // 1 // sUtramatiladhya likhitaM tacchodhyaM mayyanugrahaM kRtvA / parakIyadoSaguNayostyAgopAdAnavidhikuzalaiH // 2 // chadmasthasya hi buddhiH skhalati na kasyeha karmavazagasya / saddhivirahitAnAM vizeSato madvidhAsumatAm daa||3|| kRtvA yavRttimimAM puNyaM samupArjitaM mayA tena / muktimacireNa labhatAM kSapitarajAH sarvabhavyajanAH // 4 // zrIpraznavAhanakulAmbunidhiprasUtaH, kssonniitlprthitkiirtirudiirnnshaakhH| vishvprsaadhitviklpitvsturuccaiichaayaashtprcurnirvRtbhvyjntuH||5|| jJAnAdikusumanicitaH phalitaH shriimnmuniindrphlvRndaiH| kalpadruma iva gacchaH zrIharSapurIyanAmAsti ||6||yugmm / etasmin guNaratnarohaNagirirgAmbhIryapAthonidhistugatvAnukRtakSamAdharapatiH saumytvtaaraaptiH| samyagajJAnavizuddhasaMyamatapaHkhAcAracaryAnidhiH, zAntaH zrIjayasiMhasUrirabhavaniHsaGgacUDAmaNiH // 7 // ratnAkarAdivaitasmAcchiSyaratnaM babhUva tt| sa vAgIzo'pi no manye, yadguNagrahaNe prabhuH // 8 // zrIvIradevavibudhaiH sanmantrAdyatizayapravaratoyaiH / duma iva yaH saMsiktaH kastadguNavarNane vivudhaH? // 9 // tathAhi-AjJA yasya narezvarairapi zirasyAropyate sAdaraM, yaM dRSTrA'pi mudaM vrajanti paramAM prAyo'tiduSTA api / yadvakrAmbudhiniryadujvalavacaHpIyUSapAnodyatairgIrvANairiva dugdhasindhumathane tRptina lebhe jnaiH||10|| kRtvA yena tapaH suduSkarataraM vizvaM prabodhya prabhostIrtha sarvavidaH prabhAvitamidaM taistaiH khakIyairguNaiH / zuklIkurvadazeSavizvakuharaM bhavyairnibaddhaspRhaM, yasyA''zAsvanivAritaM vicarati zvetAMzugauraM yazaH // 11 // yamunApravAhavimalazrImanmunicandrasUrisamparkAt / amarasariteva sakalaM pavitritaM yena bhuvanatalam // 12 // visphurjatkalikAladustara ******** anu. 46 Jain Education In For Private & Personal use only ainelibrary.org
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyo0 maladhArIyA tamaHsantAnaluptasthitiH, sUryeNeva vivekabhUdharazirasyAsAdya yenodayam / samyagajJAnakaraizcirantanamunikSuNNaH samudyotito, mArgaH so'bhayadevasarirabhavattebhyaH prasiddho bhuvi // 13 // tacchiSyalavaprAyairavagItArthA'pi ziSTajanatuSTyai / zrIhemacandrasUribhiriyamanuracitA prakRtavRttiH // 14 // anuyogadvArANi samAptAni ||atr pratyakSaragaNanayA granthAnam 5900 zivamastu // . vRttiH upakrame nayAdhi0 // 271 // FACARRESERE iti zrImanmaladhAropAdhidhArakaharSapurIyagacchagaganabhomaNihemacandrasUri___ saMdRbdhavRttiyutamanuyogadvAramadhyayanaM samAptimagAt zreyase cAstu. iti zreSThi devacandra lAlabhAI-jainapustakodvAre-granthAGkaH 37. For Private 8 Personal Use Only Clinelibrary.org Jain Education Intern