Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaatti vaar baahhi bdk s: THE SMRTI-SANDARBHA (A COLLECTION OF DHARMASASTRAS) smaaN :
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ smRti - sandarbhaH zrImanmaharSi mArkaNDeyalaugAkSipraNIto dharmazAkhasaMgraho mArkaNDeyalaugAlismRtidvayAtmakaH SaSThobhAgaH IN NAG PUBLISHERS nAga prakAzaka 11 e/yU. e., javAhara nagara, dillI-7
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava saMsAdhana vikAsa maMtrAlaya, bhArata sarakAra ke Athika anudAna se prakAzita nAga prakAzaka 1. 11 A/U. A. javAharanagara, dillI-110007 2. 8 A/3 U. A. javAharanagara, dillI-110007 3. jalAlapuramAphI (cunAra-mirjApura) u0 pra0 ISBN : 81-7081-170-8 (set) saMzodhita evaM parivadrita saMskaraNa 1988 mUlya :NOIDA bhAgoM ke AL.. nAgazaraNa siMha, nAga prakAzaka, javAhara nagara, dillI-7 dvArA prakAzita tathA nyU jJAna AphaseTa priMTarsa, zAhajAdA bAga, dillI dvArA mudrita
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE SMRITI SANDARBHA Collection of Two Major Dharmashastric Toxts Called Markandaiya & Laugakshi Smritis by the Maharshis Markandaiya & Laugakshi Volume VI NAG PUBLISHERS NAG PUBLISHERS 11.A/U.A. JAWAHAR NAGAR (P. O, BUILDING) DELH-I110007
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ This Publication bas been brought out with the financial assistance from the Govt. of India, Ministry of Human Resource Development. (If any defect is found in this volume, please return the copy per VPP for postage to the Publisher for free exchange.) NAG PUBLISHERS (i) 11A/ U.A. Jawahar Nagar, Delhi-110007 (ii) 8A/3 U.A. Jawabarnagar, Delhi-110007 (iii) Jalalpur Mafi (Chunar-Mirzapur) U. P. ISBN 81-7081-170-8 (Set) 1988 PRICE R ADA 7 vols. set PRINTED IN INDIA Published by Nag Sharan Singh for Nag Publishers, 11A/U.A. Jawaharnagar, Delhi-110007 and printed at New Gian Offset Printers, Delhi.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIgaNezAya namaH smRtisandarbhasya SaSThabhAgasya sUcIpatram mArkaNDeyasmRteH pradhAnaviSayAH tatrAdau - varNAzramadharmavarNanam brahmacAridhamavarNanam prAyazcittaprakaraNam avakIrNibrahmacAriprAyazcittavarNanam ekaviMzatiyajJavarNanam gRhasthaprazaMsAvarNanam dvimukhodakapAtraprazaMsAvarNanam prazaMsAvarNanam saMskRtabhASAmauna vidhivarNanam 'vedAtiriktamuktisAdhananindAvarNanam vedAdhyayanavarjitasya punarvedAdhikAravarNanam saMskArANAM varNanam svakAryAnukUlapakSigamana sampAdanavarNanam gamane niSiddhAnAmAgame yAtrAniSedhavarNanam vedAdhyayane niyamollaGghanaprAyazcittavarNanam mRttikA grahaNamantravarNanam devarSipitRtarpaNa vidhivarNanam gauNa mukhya snAnabhedavarNanam homapadanirvacanavarNanam gAyatrImantravarNanama pRSThAGkAH 1 w 11 13 15 17 16 21 23 25 27 26 31 33 35 37 C 41
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) prANAyAmavidhivarNanam sandhyAdinityakarmasvarthajJAnamevaprazastamitivarNanam mahotsaveSu samapradhanadhAnyadAnaprazaMsAvarNanam pariSadi zrotriyasyaivAdhikAravarNanam sarvapApottAraNe brAhmaNAnAmevavacanaprAmANyavarNanam zUdrAmapratigrahItaprAyazcittavarNanam svarNakArarathakArAdipaurohityaniSedhavarNanam pretAnnabhoktunindAvarNanam vaizvadevasamaye samAgatAnAmanirAkaraNavarNanam vedatyAganindAvarNanam sarvadharmazAstrapraNArthanakartRNAmekavAkyatAlakSyavarNanam vedAnA bahumArgatvavarNanam nAnAsUtrapranthasmRtInAmavataraNam bhAradvAjasUtranAnAvedazAkhAnAMvarNanam nAnAsUtrANAM zAkhAbhedavarNanam AhitAgniviSayavarNanam nAnAsaMskArANAM varNanam upanayanakAlatAnAM pRthakkSurakarmAbhAvavarNanam bAlAnAMsadvyavahAravarNanam bAlatAr3ananiSedhavarNanam gAyatrI svarUpavarNanam madhyAhnakAlakarmavarNanam brAhmaNamahattvavarNanam prAyazcittavarNanam
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ das 105 107 106 dAnaprazaMsAvarNanam dAnasyApAtrANi seSTapUrtavarNane dAnakriyAdyadhikAravarNanam dAnaphalavarNanama dAnedeyadravyavarNanam phalaJca svargasukhAdhikAriNAM janAnAM lakSaNavarNanama gayAzrAddhavarNanam prAyazcittapratinidhivarNanama mahAdAnAnAM varNanam zikharadAnavarNanam govRSabhAdidAnaphalavarNanam bhUmidAnaprazaMsAvarNanam kanyAdAnaphalavarNanam suvarNAdinAnAdAnAmphalavarNanam vizeSadAnavarNanam sampUrNadAneSu kanyAdAnasyaprAzastyavarNanam vithikrameNadAnaphalaM devatApUjanaphalazca nAnAvastrAdidAnaprakaraNam nAnAdAnaphalAni kanyApitRdharmavarNanam iSTApUrtavarNanam nAnAmahotsavavarNanam pAtrApAtranirUpaNam dAnapAtravizeSavarNanam 117 121 127 126 131 135 137 141 143
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDvidhabrAhmaNavarNanam madhuparkayogyAnAmvarNanam nAndIzrAddhAdiSu maryAdAvarNanam ApozanajalapradAtAraH vivAhe pAkakartRNAMyogyatAvarNanam ekapatidUpitAnAM varNanam patitasya putreNakartavyazrAddhavidhivarNanam zrAddha vidhAnavarNanam putratvayogyatAvarNanam mahAlayazrAddhaprazaMsAvarNanam sakRnmahAlayazrAddhakAlanirNayavarNanam ekASTakAvidhivarNanam nAndIzrAddhamahattvavarNanam puNyAhavAcanavidhivarNanam mantravedine dAnaprazaMsAvarNanam purohitaprazaMsAvarNanam amokaraNavarNanam bhAddhe bhojanAcamanakAlavarNanam mAtApitRzrAddhavyavasthAvarNanam bhAddhabhojane kRtyavarNanama zrAddhavidhivarNanam pitRNAmarghyadAnavarNanam luSApAkavarNanam pinimittasya pakAmasya prazaMsAvarNanam
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 217 zrAddhakAryAGgakramavarNanam 201 vikirAnadAnavarNanam 203 bhojanamanunimantritabrAhmaNAnAM pUjanaM tebhyazcAzIrvAdavarNanam 205 brAhmaNabhojanottaraM svakuTumbasahitazrAddhasAmagrIgRhNIyAditivarNanam 207 parehi tarpaNavarNanam 206 brAhmaNamahimA brAhmaNAnAMsamAgamane zUdrasya sthitaudaNDazca brAhmaNasyaiva bhUdAnam 213 patisayogavikalAyA vidhavAyA vRttiSvanadhikAravarNanam 215 randhrapraviSTakriyApraviSTayoAMdavarNanam uttamarNAdhamarNadaNDavarNanam 216 zrAddhaprakaraNavarNanam 221 laugAkSismRteH pradhAnaviSayAH laugAkSiviSayakadharmazAstraprabandhAvatAraH jAtakarmavidhivyavasthAvarNanam nAmakaraNa vidhivarNanam vedapratipAdyavidheHkartavyaphalajJApanatvavarNanam sarvadvijAtInAM vedavihitopanayanakAlAvadhinirUpaNam upanayanasamayekRtyavidhivarNanam brahmacAribhikSAprakaraNam 235 upanayanAvadhisamullajitasya phalAnahatvavarNanam 237 utsargopAkarmavidhivarNanam 236 dazAnuvAkAnAmvarNanam 241 nAnAnuvAkAnAmRSivarNanama, taittarIyakecatuzcatvAriMzatkANDavarNanam 243 W
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 261 anAzramInaivatiSTheditivarNanam vaMzAbhivRddhayarthaM varaNIyakanyAlakSaNavarNanam kanyAdAnavarNanam sAptapadInavarNanam gaGgAsAgarasaGgamAditIrthaphalakathanam krUrataradoSanivRttaye pratikAravarNanam strIpuruSakRtamahApApaprAyazcittavarNanam uttamabrAhmaNakarmaNAM sadyaHphalaprAptivarNanam anvArambhaNe brahmaNe dakSiNAdAnavarNanam aupAsanArambhaH yajJaprazaMsAvarNanama nirityaupAsanavidhivarNanam naimittikasya nityakarmaNovaiziSTyakathanam nAnAzAstrANAM varNanam kaleyugadharmAnusAraMdharmANAMvidhiniSedhavarNanam bAhyAntarazaucayonirUpaNam dantadhAvanavidhAnavarNanam nAnavidhivarNanam sandhyAvidhivarNanam sandhyAdiprakaraNe'AdivarNanam gAyatrIprazastivarNanam gAyatrIjapArambhakAle caturvizatimudrAvarNanam gAyatryA AvAhanavarNanam trikAlasandhyAvarNanam 275 277 . 276 283 287 288 291 263
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mr mmm 3 brahmayajJaprazaMsAvarNanam devapitRNAM tarpaNavidhAnavarNanam bhISmatarpaNavarNanam OM namonArAyaNamantramahattvavarNanam pIThapUjA vidhAnavarNanam viSNupUjanakarmaNi nAnAvidhAnavarNanam dIpadAnAtparaMnaivedyanivedanavarNanam AdityAdipaJcadevapUjanavidhAnavarNanama zivapUjAvidhau zreSThakAlavarNanam sUryapUjAyAM bhUtazuddhimantrazuddhayovarNanam savidhipUjAvidhAnavarNanam viSNoniveditaMgrAhyamityatramImAMsA nAnAdevebhya iSTaprAptivarNanam dIpaprazaMsA varNanam nAnAvidhinaivedyavarNanam brahmacAridharmavarNanam paJcayajJavarNanam atithimahattvavarNanam mRNmayAdipAtreSu bhojananiSedhavarNanam abhakSyavarNanam paGktipAvanAnAMvarNanam sadAcAravarNanam bhojana vidhivarNanam pAkasya prAhAmAhyavarNanam . 34
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 363 373 ( 8 ) strIdharmavarNanam zrAddhe godAnavidhivarNanam agrAhyAnabhojane doSavarNanam zrAddhe nimantraNakramavarNanam brAhmaNabhojane yogyAyogyavarNanam bAlAnAM kRte zrAddhavidhAnam nityAnityazrAddhayogyavarNanam zrAddhakarmaNi nAnAvidhAnavarNanam nAnAgurUNAmvarNanam zrAddhAGgatarpaNavarNanam muhUrtAdikAlanAmavarNanam zrAddhAnAMvivaraNam mukhyapalyA:zrAddhe vidhAnavarNanam zrAddhe pAkakartAraH bhASAntarapravacananiSedhaH abhakSyabhakSaNAcANDAlatvaprAptiH zrAddhavarNanam zUdrasya mahAdAnakaraNAdviprasAmyatvavarNanam vaidikaprakaraNam pitRzrAddhAdiSu jyeSThaputrasyaivAdhikAritA sarvakRtyAnAmIzvarArpaNabuddhatha vaphaladAyakatvam // samAptamidaM sUtrIpatram / zamastu / 377 381 383 385 386 403 405 406
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ // shriignneshaaynmH|| // atha // // maarknnddeysmRtiH|| tatrAdau-varNAzramadharma varNanam mArkaNDeyaM (bahu ) brahmakalpadarzinametya te / mahAtmAnaH zaunakAdhAH sarvajJamRSayo'bruvan / bhagavastvaM bahubrahmakalpadarzI vizeSavit / atastvaM sarvadevarSiH yogiyajvAdhiko maH // sarvavarNAzramAcAradharmAdharmapravartakAn / jAnAsi kRtasaMvAdastairatyantaM mhaatmbhiH|| anekabrahmakalpAnAM saMpradAyaparArthagaH / punarvedArthatatvajJaH kriyAkalpavizeSavit // itihAsapurANajJaH smRtitattvarahasyagaH / ApatkAlaikakartavyamartyadharmavibhAgavit / / dridrsNptsmysdstkaarynirnnye| paricchettA vizeSeNa mukhyAmukhyAditatvavit // vasmAttvAmadhunA sarve saMghIbhUyAcirAdvayam / samAlocyavidhAnenanizcitya ca punHpunH|| pRcchAmaH sarvadharmAzca kartavyAnmokSasAdhanAn / sarvavarNAzramakRte niHzeSayugasamatAm // atastvaM kRpayAsmAsu tAn samyagvakta marhasi / ityevaM sa kRtapraznaH zaunakAya maharSibhiH mArkaNDeyo mahAbhAgaH sarvadarzI kRpaamyH| tarhi zRNudhvamityuktvA smitapUrva vaco'bravIt brahmAdayo'pi nikhilAH kiMcijjJA eva kevalam / paraM tu tatra sarveSAM rakSomA mRtAndhasAm // 11 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH tAratamyaM tasya caiSAM tadbhinnAnAM ca santatam / astyeva paramaM tena gururno'yaM pitaamhH|| sarvazastu sa evaiko bhagavAna bhUtabhAvanaH / ajJeyo'tyantanipuNaiH sarvopAyakriyAdibhiH sarvezvaraH sarvakartA sarvabhartA sanAtanaH / sarvAntakRtsarvAntaryAmyayaM bhUtAzrayaH samaH / / lokazaktyAzrayaH zrImAn purANo brahmanAmakaH / ajeyaH zAzvato nityaH dhruvshvaanyclyvrjitH|| bhAvazUnyo bhAvabhartA kartu cAkatu meva ca / anyathAkhyAtumIzAnaH sccidaanndlkssnnH|| karaNaM kAraNaM guhya vedvedymgocrH| sarvavedAntasaMvedyo jagajjanmAdikAraNam / / tasya prasAdAtsarveSAM muktidoditA zivA / sAyujyanAmikA divyA bhavediti manuzruteH prasAdastasya kathitaH vedokta nitykrmbhiH| ekaviMzatisaMkhyAkaiH atishiighrphlprdaiH|| atizIghraphalaM cApi cittazuddhiritismRtam / tena jJAnaM bhavedivyaM brAhma zravaNato mht|| mananAdi krameNaiva tasmAdvedoditAni vai / karmaNAM muktisAdhanatAvicAraH karmANi brAhmaNaH kuryAdayaM mArgo mahAn zivaH / muktirnAnyAsti saraNiH jJAnamevaikamucyate / / tasmai sarvANi karmANi tapaH kRcchAdikAnyapi / kurvanti sumahAtmAnaH tAni syuzca vilambataH / / etatkAryakarANIti prAhubrahmavido'khilAH / na karmaNA na prajayA tyAgenAnazanena ca // tIrthayAtrAdikenApi muktiH saayujynaamikaa| bhavedeveti kiM tAni saadhkaanytiduurtH|| na sAkSAditi vedAnAM hRdayaM tannibodhata / kecittu pravadantyatra vedoktaanykhilaanypi| nityAnyeveti tatprItikRtAni yadi cetsaa| naimittikAni kAmyAni sarvatrApi manaH param / / pradhAnamiti vizeyaM tasmAdeva vicakSaNaH / kRSNArpaNadhiyA nityaM yazezaM santataM vibhum||
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacAridharmavarNanam nityaiH naimittikaiH kAmyaiH karmabhiH zruticoditaH / kAmanArahitAH santaH yajante shrddhyaanvitaaH|| brahmArpaNadhiyA bhaktAH tajjJaptyai brahmavAdinaH / yajanaM gRhiNAmeva dharmo'yaM vaninAmapi // na yatInAM varNinAM ca yatinAM brahmacintanam / zravaNAdikrameNaiva varNinA santataM prm|| brahmacAri dharmAH vedAdhyayanameva syAdanikAyaM ca kAlayoH / vAso gurukuleSveva nityaM bhikSATanaM param // bandhUnAM sUtakaM tasya jananAnmaraNAdapi / na bhavedeva nitarAM pitrostu maraNe punaH / / sUtakaM tAvadevasyAd yAvattakriyate zubham / piNDadAnAdikaM karma tatparaM bhikSayaiva hi // prANayAtrA prakurvIta tathApyeSu dineSu cet / kuryAdadhyayanaM naiva vAso gurukule bhavet // evaM mAtAmahasyApi tatpalyAzca vizeSataH / pitRvyasyApyaputrasya tatpanyA bhrAtureva ca // aprajasya ca tatpalyAH sapatnImAtureva c| tAtkAlikaM sUtakaMsyAt pitRzrAddhadine'pyayam bhaikSeNa pitRzeSaM tad bhuJjIyAditi ttkrmH|| yatidharmAH mAturmAAM yatedharmaH karmaNaH karaNa smRtam / tanayAntararAhitye cayanAntaM ca tatparam // kecidAhAntamityUcuH taddine kevalaM punaH / karapAtroNa daze'pi prANayAtrA vidhIyate // tasyApi sUtakaM tAvat yadAvA karma nAnyathA / varNinaH sUtakAbhAvaH tadbhikSAniratasya suH (tu / / tAdRzaM niyamaM tyaktvA vidyamAnasya sUtakam / bhavedeva na sandeho vaNino'pi nirantaram punamacAridharmAH bhikSAcaryA ca taddharmaH saMtatAdhyayanaM tathA / nityaM gurukule vAso vahnikArya ca kaalyoH|| etAnyeva pradhAnAni caitattulyAni kAnicit / ajinaM mekhalAM daNDaH kaupInaM zuddhamambaram mekhalA sA trivRtproktA maulI vircitaadythaa| kaTisUtraM tathAnyaca janmAdi dvAdazAbdakAt / /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH varuoNa veSTanaM prokta prAdakSiNyakrameNa tu / dvitrivi veSTanaM syAt vidhiH syAttadanantaram pazcAtkacchapuraH kacchadazAkacchAdivarjitam / bibhRyAdvasanaM nityaM yadi kacchAdisaMyutam // bibhRyAdvasanaM varNI gRhiivdgrvmaasthitH| nindyo daNDyo varjanIyaH sa sabhAsu vickssnnaiH|| avakIrNI samaH proktaH na bhikSAyogya ucyate / gRhI vaskhadharo varNI yadi bhikssaarthmaagtH|| saMtADya sadya evasyAdyaH kaizcidRSTamAtrakaH / nAsmai dadyAttathA bhikSAM yathAdhyayanavarjite tyaktvaiva vedAdhyayanaM bhikSayA yastu kevalam / aTan kukSibharo varNI gRhibhirdharmatatparaiH bodhanIyaH zvaH prabhRti bhikSArtha tvaM vRthaiva re| muktvA tu vedAdhyayanaM na samAgaccha maga(gRohAn / / tathApyayaM yadi punaH smaagcchejjddaakRtiH| na saMbhASyaH pidhAyaiva kavATa nirdayaM bhRzam / / tatpazcAttatpurastAdvA vedAdhyAyI zuciryadi / samAgatya bahiri bhikSA dehIti susvaram samAkrozettasya zIghra samAgaccheti taM svayam / dadyAdikSA pUjayitvA madhurairvacanairati // tacchItkArebhIvayeca punaH shaakaadikNrsm| tasmin pazyati dadyAcca vedine'smai vicakSaNaH bhuktikAle brahmacArI mAtre dattaM tu sAdhakam / annasya zAkaM lavaNaM sUpabhakSyaphalAdikam atyalpamaNumAtraM vA tadAnantyAya kalpate / vidyArthine varNine ye kAyadAAya kevalam (?)mahauSadhaM vastrAM kaupInaM zayanAya vai / kaTiM vA kaMbalaM vastrAM dAsyanti ca narottamAH bedarUpI sa bhagavAn pumAn nArAyaNo vibhuH| atyantatRpto nikhilAn pradadAti manorathAn / na(te)poSaNAdanyodharmo lokatraye'sti kH| vedAdhyAyyeva varNI syAnna zAstrAdikRtazramaH vedAdhyayanazIlasya knntthaannaabherthordhvtH| yaH pradezaH sa tu kila zuSkIbhUtA bhavet kSaNAt tadduHkhaparihArAya yathAyaM syAt kSudhArthayA / tRSNayA ca parityakta stathA prazamayecchatam annAjyadadhisUpAdyaH tAvanmAoNa kevalam / azvamedhasya yatpuNyamavazAllabhate khalu
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacAridharmavarNanam tatpoSakastatpradAtA satyametanmayoditam / vedAdhyAyI tu yo varNI satataM tatparo vaset sAcAraH sAgnikAryazca so'gniH kavyavAhanaH / yadannaM varNikukSisthaM vedAbhyAsena jIryate kulaM tArayate teSAM dazapUrvAn dazAparAn / bhikSAzyeva bhavennityaM vedAdhyayanakAlake // ekatrAnnaM na bhuJjIyAdicchayA kevalena vai| pitRvyapanyA mAtrAcamAtulAnyA tathaiva ca pitRSvasrA bhaginyA ca gurvAcAryakalatrakaiH / mahatvigupAdhyAyamAtAmahasatI(khI)janaiH dattaM tu yadbhavedannaphalabhakSyarasAdikam / atiprItisnehapUrva sarva prAcaM na caanytH|| Apatsu yatra kutrApi yena kenApyupAyataH / sajjaneSvevodarasya pUrtimekatra shsyte|| bahusvarAnnAgamasya siddha sati kadApyayam / naikatra prAzanaM kuryAjjAmitA rhitshvrt|| dUSitAnnAni sarvatra tyAjyAnyeva vipazcitA / zrotriyAnnAni yatnena sevetaiva sadAcaran bahu sadmasu tiSThatsu bhaktimatsu satAM tadA / sarvatra kAlayonityaM gRhNIyAdbhakSamuttamam / / mAtRbhikSAtizastA syAt gurudaarviv(s)rjitaa| prajAvatIkarakRtA pitAmasAdikalpitA mAtulAnI prItipUrvapradattA bhaginIkRtA / mAtRSvasRpradattA yA satI sAdhvI prakalpitA tatsomapIthinihastavisRSTA vratinI kRtA / sarvA eva sadA grAhyA na saMtyAjyAzca santatam / / atiprItyaiva saMgrAhyAH pIDayitvA kadAcana / AkrozayitvA tUSNIkaM gatvA vApi punaHpunaH / / na saMtyajetprItidattA duHkhadattAM parityajet / bAlAnAM varNinAM veda cetasAmanyadezinAm kRpayA yAHprayacchanti samyagbhaturanujJayA / pRthukAn bhakSaNArthAya rAjAnviSTaM karambhakAn vividhAni ca bhakSyANi guDaM dhAnAparikrakAn / caNakAn guDasaMyuktAna mudgarAMstilasuMdarAn // zaSkulIkalikAn nArAn muNakAnmuDa (ra) vAnpunAn ! gauDAn sAtyayutAnamyAna tAnputrAn diirghjiivinH|| labhante tanayAnnUnaM teSAM cedavamAnataH / vinaiva karaNaM sadyaH cirAvaMzakSayo bhavet // pratijanmani vandhyA syAduraNDA naSTa prajA tathA / vedArthI tuSTimAtreNa vardhante sarvasaMpadaH / /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH akiJcanatvaM kArpaNyaM vandhyAtvaM paJcavRttitA / tathA pramAdamAlasyaM apamRtyuzca nshyti|| vidyArthI buddhirahito bAlyena yadi ceSTayA / kRtyAkRtyaparijJAnavaikalyena ca maunyataH / / azrutaM duHzrutaM vApi pAruSyaM duSTabhASaNam / akAryamanRtaM phalgu vAkyaM tucchaprabhASaNam // kurvannapi na nigrAhyo jJapti yAvadbhavedasau / svaputravadrakSaNIyaH SoDazAbdAtparaM tu cet // niprAyaH syAnna cennUnaM zaktyA pAlyaH sadaiva hi / dvidazAbdAtparaM varNI buddhimAnyadi kevalam / / sarvAn vRddhAna gurun viprAn zrotriyAn tatkalatrikAn / yacino dIkSitAn pauNDarIkaprAptAkhyakAn stH|| nityAmihotriNazcApi jJAnino vedinazzucIn / shaastrinnshcaapi(se)vetdnnddhstshcredpi|| naikatra prAzanaM kuryAnmauJjIkRSNAjinaM dharan / na laMghayenmAtRvAkyaM pitRbandhusatAmapi // gurvAcAryajJAninAM ca zrotriyANAM ca zAstriNAm / pitRkartR karavyeSu tadAhUto bhavedyapi tacchiSTAnnaM tu bhuJjIyAttadvAkyaM nAtilaMghayet / nAnyatra pitRziSTAnnamaznIyAtkAmataH svayam / / viprAbhAve zrotriyANAM paitRkeSu nimantritaH / devasthAnasthito havyaM prAznIyAdviprakAmyayA AcAryavAkyatastveva na svayaM tvicchayA pituH / viprAbhAve kadAcittu zrAddhakRtyeSu kevalam / / varNI kartR kamAtreSu sthAnastho'pi bhavedapi / Apatsu gRhakRtyeSu prArthitastena cedapi // sthAnasthito bhavennUnaM na sarvatra kadAcana / icchayA zrAddha gvarNI brahmacaryAccyuto bhavet ____ Apatsvapi kadAcidvA garvalobhAdinA param / nakSatrajIvI na bhavet gRhI vastraM na dhArayet / / yadi syAttAdRzo mUDho rauravaM narakaM vrajet / pareSAM sarvakRtyAnAM nAyaM yogyo bhavedapi // tadoSasya vinAzAya dinatrayamupoSya vai / gAyatrIdazasAhasra japettenazucirbhavet // yadi varNI zUdragRhe AmaM paitRkakarmaNi / gRhNIyAttAvatA sadyaH punaH saMskAramarhati // khAdayedyadi tAmbUlamavazAdicchayA sakRt / trirAtrayAvakAhAraH paJcagavyena tatparam / /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ . prAyazcittaprakaraNam . caturthe'hani zudhyeta dhenordakSiNayA tathA / gandhadhAraNataH puSpadhAraNAcchirasA sakRt // sadyaH zUdratvamApnoti tasya zuddhiriyaM smRtA / samudragAnadIsnAnadazakaM japa eva ca // SaTsahasraca gAyacyAH naiSThikI patra dkssinnaa| bhuktikAle varNinAM syAdayaM dharma (:) pitu hai // lalATahRdbAhu mUlasthAne'lpenaiva kevalam / syAcandanenAnuliptastadvattenaiva nAnyathA // mAtA pitA vA putraikavAtsalyena maheSvapi / hiraNyaranarajatabhUSaNAlaMkRti yadi // kuryAtAM tasya doSo na tadante ca punastyajet / pitRmAtRkRtaM yattadvarNinAmadhikotsave // svarNAlaMkaraNaM ranarajatAdikRtaM tathA / zreyaskArakamityeva pravadanti mniissinnH|| sugandhapuSpAJjanataH sadyaH patati ttkssnnaat| svadhRtAtkAmakAreNa varNI tvAdarzanAdapi AdarzasyekSaNAdasya cittaM zAstraM vinizcitam / triSA(sA)hare kagAyatrI japa eva na cAparam // zarIrodvartanAtsadyaH varNI syAtkilbiSI kSaNAt / tadoSaparihArAya gAyatryaSTasahasrakam / / nadIsnAnAtparaM zuddhaH japetsUryamukhasthitaH / dantadhAvanatastvevaM sakRtkASThamukhena cet // gurudrohamavApnoti duzcarmA ca bhavedapi / tasya cittamidaM zeyaM brahmakUcaM vidhAnataH // ekarAtropavAsazca brAhmaNatrayabhojanam / vede zramaM vinAnyatra karoti yadi vaaddvH|| sadyaH zUdratvamApnoti vipratvena ca hIyate / parihArastu tasyAtha yena kenaapyupaaytH|| zAkhAmAtraM sAdhayedvA ziSTaM vAmAstu tAvatA / naSTaM tadyattu vipratvaM virohatyapi tAvatA upanIto brahmacArI vedatyAgaprapUrvakam / kuryAttarke zramaM tena vaiNatvaM pratipadyate // kAvyAlApAdi paThanAt sandhyAtyAgaikapUrvataH / yavanatvamavApnoti kAlasUtraM ca gacchati __ naattyaalNkaarbhrtjyotishilpirsaaditH|| varNI cyutastu muNDitvaM rajakatvaM ca vindati // purANasmRtisu(mA)trArthajJAnayatnena kevalam / lekhyatvagaNakatvAbhyAM sUtatvaM pratipadyate // tasmAdvijo jAtamAtraH kRtopanayanastataH / kRtavedArambhaNo'yaM zrAvaNyAM tu guromukhAt svAdhyAyo'dhyetavyaH syAditi vedAnuzAsanam / kANDopAkaraNe cApi kANDAnAM ca samApane /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH zrAvaNyAmapi teSAM syAdvarNinAM kSurakarma tat / kSuraM yathAhitAgnInAM pratiparva zrutIritam // tathopAkaraNe cApi tatsamApanakarmaNi / kSurakarma ca saMprokta' sarveSAM brahmacAriNAm // nAnyakAlastasya teSAM AkaNThaM tacca kIrtitam / na nakhAnAM kRntanaM syAt na datadhAvanaM tathA // ekocchvAsadvAdazAvagAhanaM tasya pAvakam | sthAnametAdRzaM sarvavarNinAM santataM smRtam kSuramA mRttikAyAH snAnaM pazcAtpunaH smRtam / mantrasnAnaM punaH kAryamaghamarSaNapUrvakam yadi varNI gRhI karma kriyamANaM karoti cet / sukhamicchan jaDo duSTo prAyazcittIyate kila || gomayahadasaMlInaH yAmamAtraM dinatrayam / punazca yAvakAhAraH pakSamAtraM hariM smaran // puNDarIkAkSamanutaH dazasAhasrasaMkhyayA / mAsamAtra dviSA (sA) hasra japata : zuddhimApnuyAt kANDAHsyurnavasaMkhyAkAH prAjApatyAH mahattarAH / saumyAstadvatprakathitAH AgneyAH saptakIrtitAH // vaizvadevAH SoDaza syuH ziSTAH kArakamadhyagAH / evaM catuzcatvAriMzatsaMkhyAkAH vedakANDakAH || upakramotsarjanayoH teSAM tatkSurakarma vai / varNinAM kathitaM sadbhirdharmajJaibrahmavAdibhiH // saMhitAdhyayanaM pUrva padAdhyayanameva vA / pazcAtkramasyAdhyayanaM tatra yaM cArthasiddhaye / saMhitAdhyayanAtpUrvaM padAnAM saMzayo bhavet / padAdhyayanamAtreNa kramasyAdhyayanaM vinA // samIcInA saMhitA syAt kathaM tasmAttu tattrayam / samyagadhyayanaM kuryAnna cedra kalpatA bhavet // saMhitA'bhyayanAnmantramAtrasiddhirbhaviSyati / tadarthajJAnasidhyarthaM padAdhyayanamucyate // padasandhisvarANAM ca yogasya padavarNayoH / siddhayarthaM tatkramasyAsyAdhyayanaM vidhipUrvakam coditaM tadrahasyadvayostu padayoH punaH / dhAratrayoccAraNaikarUpAyA vedakarmaNaH // anuSThAtumazaktAnAM vedinAM kevalaM tarAm / pradhAnayogArambhasya hetubhUtAsu tAsu vai // sAmidhenISu taddRkSu tAsu paJcadazasvapi / prathamottamayoryAge trivAheti vidherbalAt //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ avakINi brahmacAriprAyazcittavarNanam triH prathamAmanvAheti vAkyatastu triruttamAm / zaMsanIyasya kAryasya yatphalaM jAyate tadA mahAnapUrvaH kalihA tattulyaphalasiddhaye / jaTaiSA zrutivAkyena vede vAjasaneyake // proktA saiSetyupakramya tasmAtkRtsnasya tasya vai / samyagadhyayanaM proktaM tattattvajJairmahAtmabhiH avakIrNibrahmacAriprAyazcitam gardabhAlambhanam brahmacArI yAde haThAt prmaadaadvaa'timohitH| ramAmupeyAtpApI syAbrAhmaNyAccyavate ca sH|| prAyazcittamidaM tasya gardabhAlambhanaM smRtam / tadAlambhanakRtyasya vahvInAM siddhaye'sya vai|| kuryAnnaimittikAdhAnaM sarvasaMbhAravarjitam / araNyAharaNAdi syAttathA brahmaudanaM ca vai|| tadanikAyaM vahnau syAttadiSTyantaM samAcaret / tadagnau taM pazuM kuryAdya pastatra tu vainnvH|| vaikaMkatA lohito vA pAzukaM karma tatra tat / bhavedeva vidhistasya kRtsnaH ziSTo'pi vedagaH chi(cha)trApidhAnI sA kAryA dadhnA kSIreNa vA tathA / madhunA vAmbhasA naiva vizeSo'yaM prkiirtitH|| sarveSAmavadAnAnAM homaH kRtsno bhavetpunaH / sa caH sarvAH pUrayitvA vidhinaiva punaHpunaH puro'nuvAkyA yAjyAbhyAM yAjamAnoktipUrvakam / na vidyu vRSTiratrAsti sarvamanyatsamaM bhavet / / pratyekaM zataniSkANAM dakSiNA cAtra coditaa| karmAnte RtvijAM SaNNAM kSurakarmaprapUrvakam / / avagAhassu vihitaH brahmakUcaM ca dharmataH / prasarpakANAM sarveSAM dinatrayamupoSaNam // . tadvahnizamanAtpazcAt Rtvijastatra vADavaiH / dazabhistatra tadbhUmeH zuddhaye zAntikarma tat ArabheyurvidhAnena baudhAyanavidhAnataH / kriyAmudakazAntAkhyAM tatparaM nikhilA api|| snAtvA tanmantrasalilaiH dhRtayajJopavItinaH / snAnatacchiSTa salilaikadezena tataH punH|| ApaH punantu pRthivImiti mantreNa tadbhavam / prokSayitvA vidhAnena tadbhUmi tadanantaram / /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH AtmAnaM pRthivIM cApi pRthivI pUtA punAtumAm / ityanenaiva yajuSA tajjalokSaNapUrvakam abhimantrayate cAtmAnaM pRthivImapi zuddhaye / daza te brAhmaNAn pazcAt punantu brahmaNaspatiH ityanenaiva mantroNa RtvijastAnvidhAnataH / SaDapi prokSayeyuzca patiratra vadantvidam // jAtyekavacanaM kathitaM zAkhAyAH patayastvime / anirvAyuzca sUryazca brahmA caiva prajApatiH candramAH syAttato bhUyaH nakSatrANi tapazca vai / saMvatsarazca varuNazca caramo'ruNa eva ca // ekAdazaite tavAH patayazcApi te smRtAH / te brahmaNaH punantvevaM dvitIyA brahmaNaH padam / / tato bhUyA Rtvijastu vyAhRtyuktiprapUrvakam / tadyAganikhilAnmantrAn puroktAn tari mittataH / / AditaH kramatojaptvA tadvijJAnAttu saMnidhau / anantarasthitaM mantrAM brahmapUtA punAtu mAm japeyurattibhaktyaiva pUtAtratyaM padaM tathA / avyayaM brahmaNo'tratyapadanyaiva vizeSaNam // evaM caturNA mantrANAmatratyAnAM vidhAnataH / viniyogaH prakathitaH prasaMgAttadanantaram / / yaducchiSTeti manunA prAzayeyuzca tajjalam / ziSTaM kumbhasthitaM pUtaM taniSkRtiritIritA evamatyantakRcch syAdvarNinazcittamucyate / etAvanmAtramevaM syAccittaM tu brahmacAriNAm etasya bhUyastvadhikaM caritaM yadi vai tadA / na zakyate vidhAnAya prAyazcittAsahasvataH / / athApi te punazaiMyA brahmANDakaTahAdibhiH / mahAdAnaiH pavitrAH syurityevaM te maharSayaH / dayAvanto brahmavido jaguH kila samAsataH / atyantakaThinaM tAdRganuSThAnaM mahAdhanaiH / / kartuM zakyaM prabhavati yatizcedeSu karmasu / patitastveva kathitaH niSkRtistasya naiva ca / ArUDha patito hoyaH punaruddharaNAkSamaH / AzrameSu tu sarveSu pravarassulabhogRhI // prAyazcittakSamazcApi cittaM cAsyAtisukSamam / atyantasulabhaM cApi gRhI tasmAdvaraH paraH taratyasAvupAyena saMsAraM durgatiM parAm / ajJAnaM vRjinaM ghoraM taraNasyAsya bhuurishH|| upAyAH sulabhA ramyA te cAtrApi smaastH| nirUpyante kecidatra kRccha daanaadiruupinnH|| kriyAtapojapasvAdhyAyAdirUpAH pare punaH / teSvatra sulabhopAyA vahnathu pAstisvarUpakaH zrutyuktA brahmavijJAnahetubhUtodbhutaH paraH / sa eka eva nitarAM muktaye'laM narasya vai / /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaviMzatiyajJavarNanam vayu pAstirbahuvidhA shrutyuktaakhilshaastrgaa| ekaviMzatibhedena kIrtitA yjnynaamkaaH|| ekaviMzatiyajJAH te yajJAstrividhAH proktAH paakyjnyaadinaamkaaH| haviryajJAkhyakAzceti somasaMsthAhvayAstathA / ete nityA iti proktAH krnne'bhyudyaavhaaH| cittazudhyaikakaraNAstadvArA jJAnasAdhakAH akaraNe'tyantadoSANAmAlayA nrkprdaaH| tasmAdetAni karmANi naraH kRtvA pramucyate // kramezaitAni vidhinA cetkRtAni manISibhiH / yAvajjIvaM ca dharmazaiH anyUnAnatiriktataH janmanyasmin mahAnaM cittazuddhimukhena vai / jAyate mananasyApunarjanmAntaraM dhruvam / / pazcAnididhyAsanasya punarjanmAntaraM bhavet / sAyujyaM ca bhavettasminnididhyAsanajanmani / / atyantasulabhopAyaH mArgo'yaM vedbodhitH| aupAsanopakramadivasamArabhya tarakramAt karmANi yAni coktAni nityAkhyAnyadhunA mayA / kRtAnicettatkrameNa brAhmaNasya mahAtmanaH / / jananebhyazcaturthyaH syAnmuktissAyujyasaMzikA / tattatkarmAnuSThAnasya yakiMcidvA'dhikaM tu vA // vaikalyamantarAyo vA yadi jAyeta vai punaH / jananebhyazcatubhyo na bhavenmuktistu kiM punaH janmAni kAnicid bhUyo labdhvA karmAnurUpataH / pratipakSakRtAbhyAM vai yAvajjIvaM smntrtH|| / muktissA jAyate nUnaM brAhmaNasyaiva dhImataH / zravaNaM mananaM cApi nididhyAsanameva ca // zrutivAkyairgurumukhAt bhaveyuH kila naanythaa| adhikArI zruteryastu sahi muktyaikabhAjanam zrutiM vinA na muktaH syAdayameva mahAn prH| mArgo'yaM kathitaH sadbhistayA zrutyA ca sarvataH na karmaNA na prajayA na saMnyAsena dAnataH / tapaso dhanato vApi nApi tiirthaadicryyaa| tAnyetAni ca sarvANi sAdhakAnyeva kevalam / paraMparatayA sAkSAnnaiveti zrutirAha hi
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH etanmArga vinA muktarna tu mArgAntaraM kvacit / jJAnameva paro mArgaH zrutivAkyaikajaM tu tat // aupAsanAcittazuddhijanmabhistrizatairbhavet / kAladvayakRtAnnityaM prAtassAyaM vidhAnataH darzaNa paurNamAsena janmabhitrizataistathA / catuHzatairjanmabhiH syAt tadArayaNakarmaNA // paJcAzaduttarazatajanmabhiH syAnmRtA tayA / muktiraSTakayAdivyA mAsizrAddhana tatparam tadeveti manuM prAha sarpabalyA tataH param / tatriMzaduttarazatajanmabhiH seti caarymaaH|| eteSAM karmaNAM prativarSa cAvRttiriSyate / karmaNaH saptamasyAtha nAvRtta prativatsaram // . eruvAraM janmamadhye karaNaM tasya vaidhataH / mAsi zrAddhasya cetpratimAsaM ceti pitaamhH|| zrutismRtipurANAni zAstrANi ca tathA jaguH / pratisaMvatsaraM caikavAraM vAlamititrayaH // . kAtyAyanaH karuNayA kaNvaH kutsA van khalu / tasya zUligavasyAsya krnnaadekdaivhi|| sarvakratuphalaM sadyaH sarvatIrthAvagAhanAt / sarvavratAnuSThAnAca sarvakRcchra kacaryayA // sarvadAnazatAccApi yatphalaM tatphalaM kSaNAt / avazAdeva labhate paJcAzajanmabhiH zivA cittazuddhirbhavedeva saMzayo nAtra vacmi vaH / agnihotrAdibhistaistu haviryajJaH zrutIritaiH / / zatAzItinavatyeka SaSTitriMzadvayorapi / paJcAzadekapaJcAzat saMkhyayA seti nishcyH|| triMzadekonatriMzatka saptaviMzativAdhakaiH / lAgharAghaya dhaireva (1) cittazuddhiriti zrutiH / / ityevaM bhagavAnAha devadevaH prajApatiH / kRtAni karmANyetAni nityanaimittikAnyapi // mahAtatpApasaMjJAtavighnairnAntaritAni cet / uktakAlaikaphaladAni syuratra na saMzayaH / / na cetkarmAnuguNyena phaladAni bhavanti hi / ataH sadA satkarmANi kurvannityamatandritaH tyaktvaiva santi karmANi jaagrtisstthedtndritH| atassatkarmaNaH syAddhi cittazuddhiranuttamA // uktakAlenAcireNa muktiI tyantadurlabhA / brahmAdInAM nirjarANAM te prNvdhikaarinnH|| te jJAnino'pi nitarAM mahadaizvaryacetasaH / karmANi cakra: zrutyuktakAmyanaimittikAnyapi tadicchayAtaste sarve jJAnino'pyadhikAriNaH / jIvanmuktA iti zeyAH zuddhacittena ye vibhum /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhasthaprazaMsAvarNanam bhagavantaM yajante vai kAmanArahitAH zivAH / kRtakRtyAstu te jJayA guhyametanmayoditam gRhasthAzramaprazaMsA sarvArthA gRhiNo nityaM sidhyanti ca phalanti ca / atastathAvidhassava satataM brahma cintayet // kalau tu kevalaM vacmi gArhasthyaM ghuttamottamam / tatassanneva yatnena kRtakRtyo bhavediti zrutestaddhRdayaM nUnaM caturthAzramatastu cet / avazAdeva nipatedArUDhapatitassa tu|| tasmAdgRhI san satataM karmabrahmaparo bhavet / yadyapyasminnAzrame tu vaikalye sati kevalam niSkRtissulabhA dRSTA sarvazAstroSu naikdhaa| AdAvavidvAn gArhasthye vidyamAno'pyayaM sadA / / azucirduSTabuddhirvA pitrA bAlye'pyazikSitaH / tenApi maunyAnmohAdvA vedAdhyayanavarjitaH // kiNcitkicitttttsndhyaamukhkrmaadikRttthaa| zaucAcArAdihIno'pipunastanmAnaso'pyati // punassajanatadvAkyasadAcArAdibhiryutaH / paJcayajJAparityAgI sdaupaasnvrjitH|| pitRmAtsuhRdbhAta guruunindaikmaansH| punastadbhaktiyuktazca daivayogAttadA tadA // nityAzuciHkAmacArI nityaM sjjnbaadhkH| zaucabuddhiH sadAcAraH manomAtrazca kevalam / / prItyaprItissajaneSu kAlabhedena santatam / janapIDApoSaNaika mAnasa(:)kAla bhedataH / / puNyapApaparijJAnavAnaspatyantadoSakRt / svakAryaikaparatvena kRtyaakRtyaadivrjitH|| svakAryasAdhane prApte guNadoSAdhacittakaH / svabandhuvargasanmitrakulastrIguhyasaMgakRt / / svamitrajanasadvya kRtavyAmohamAyyati / bahimahAnadIsnAnatatparo'pi prabhutvataH / / yatnAvalokanavinirgamanadvayavAnati / api vaidikakaughamAnaso'pyalasaH punaH / / janavAkyaikasaMprAptasatkarmasvatibhaktimAn / akSama(:)karmakAleSu saMprApteSvatilobhataH / / atyAlasyAdinAtyantanityacApalyatastathA / karmopayuktatanmAtrasandhyAsnAnAdimAtrakaH
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH mantroccAraNasAmarthya vikalazcAkhileSvapi / kartavyabuddhimAtraikamAnasassiddha(ddhi)varjitaH skriyaakrnnshrddhaamaatrsttkrnnaalsH| alabdhasakriyAduHkhaparitaptamanAH punaH / / duSTanigrahaziSTaikapUjanajJAnavAnapi / tatkriyAkaraNAlasyajAmitAparahRttadA // sadasajjanasujJAnavAnapyatyantadauSTyataH / kAryAnuguNadaurjanyatatparo nitarAM sadA // satpakSapAtarahitaH kadAcidavayogataH / tatpakSapAtI bhuuyshcaavyvsthitcritrkH|| bhUyo'pyanekadaurjanyasaujanyadvayazIlavAn / apyasya gRhiNastatumupAyAH zatazaH kilH|| santyanyasya yatezcettu kazcitkutrApi nAsti hi / pUrvoktasyAsya kamapi caikaM vakSyAmi sundaram / / dvimukhodakapAtraprazaMsA upAyaM tatra zRNuta bhavathAdhakSaNena vai / dvimukhodakapAtrAmbhaH sthAlIgokarNato yadi / sakRtkRtaM tvAcamanaM pAvayediti pApinam / etajanmakRtAkRtya zatasAhasrakoTiham // pUrvaitatkRtasatkarma madhyavaikalyavAraham / kRtApeyasahasraughamahAviladavAnalam // anekabrahmahatyaugha niyatArbudavRndahRt / bhrUNahatyAvIrahatyA saMdohazatapAvanam // gurUpatnIkRtamanassaMgasaMgativArakam / sakhisvAmikRtAneka mhdbohaatibhiitihm|| vizvAsapAtakAnekasamudrArbudatArakam / viSAgnidAnazataka dUrIkaraNasukSamam / / apAtrIkaraNAnekamahAgabhya(?)tarakSakam / jAtibhraMzAkhya sumhdenovRndaagstpviH|| yAvajIvamahAsapta gaMgAsnAnaphalapradam / saMkalIkaraNAnekakulakoTihalAkRti / / mliniikrnnaakhyaikmhaavindhyaikkumbhjH| prkiirnnkmhaapaaptmovRnddivaakrH|| AjanmapuSkaramahAsalilasnAnasaMmitam / gaMgAbdhisaMgakIlAlasahasrasnAnakArakam / / cApAprakoTisAhasrAvagAhanamahAphalam / jyotiSTomAtirAtrAptoryAmayajJaphalapradam // vAjapeyamahArAjasUyAdiphalahetukam / RturADazvamedhAkhyazatastomavibhUSitam / / sarvakRcchraphalaM sadyaH sarvatrataphalapradam / sarvatIrthakSetradevasthAne kSaNaphalAdikam / / evamAdiguNairyukta tadAcamanamucyate / jalapravezAsyayugmapAtre tIrthAni bhUtale / /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvimukhodakapAtraprazaMsAvarNanam 15 SaTkoTikoTisaMkhyAni puSkarAdIni kevalam / gaMgAdyAH saritaH sapta samudrA girayassurAH RSayaH pitaroyakSAH vedAmantrAH satrAzivAH / svayameva vasantyete pAtu taddhAriNaM naram prajApatiH prajAH sarvA pUrva sRSTvA tato vibhuH / tamAsAmupAyajJo dvimukhaM pAtramuttamam // kalpayitvA sarvatIrthanilayaM devatAlayam / vedAvAsaM zAstramUlaM yajJakRcchratapaHkSayam // tatkRtvAnena tAH pApAH prajAssarvA nirIkSya vai / anena yUyaM tarata pAtreNeti jagadguruH provAca kila tasmAttu tatpAtraM tAdRzaM zivam / yatra vA vartate tatra naiva pAvakathA khaluM tadyamo bhagavAn pazcAccitraguptena bodhitaH / atyantasUkSmametattu guhyameva cakAra hi // tasmAttu sarve manujAH bhUtale'smiMstadAdi vai / na jAnanti kilaitasya mahatvamatigopitam kAlena mRtyunA bhUyo yamadUtaiH padepade / atiguptaM pratiyugaM pratisaMvatsaraM punaH // tasmAdddvimukhasaMpAtasthAlyAsvIkRtya tatpunaH / gokarNena kriyAM kuryuH teSAM nAstyeva pAtakam // : tAdRzaM divyamudakaM khaDgapAtreNa ye pitRRn / samuddizya kriyAM kuryusteSAM lokA mahodayAH pitaro nityatRptAH syuH gayAzrAddha ena cedyathA / zuddhagokarNagajalaM na prAkRtasamaM bhavet // nadItaTAkAdigataM yathA tena samaM bhavet / na tUddhRtasamaM ceti procuH kila maharSayaH // dvimukhAmbhaHpAtrAbhedgataM kRtvA'tha gomukhAt / svIkRtya sarvaM yatkRtyaM kuryAdyadi vidhAnataH || sarva tarati duSkRtyaM yaH kazcidvijanAmakaH / jJAnAjJAnaikanirataH karmaThAkarmaThaH punaH // zraddhAzraddhAbhaktibhakti vidyAvidyAdimadhyamaH / amantramantra tattatvAMtatvAbhyAmapi madhyamaH // zrutAzrutAbhyAM nitarAM saMzayAsaMzayAtmavAn / nizvayAnizcayAtmA ca kRtArthaH syAdanena vai / jJAtAsukhena tarati svayameva mahAmanAH / ajJAtAparabudhyaiva kevalaM zuddhacetasA || ekamArgastaratyeva madhyamastu mahAjaDaH / svasyApi nizcayo nAsti sarvakAryeSu saMtatam //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mArkaNDeyasmRtiH paraproktA tu na zraddhA durvaidagdhyena jAyate / tasmAttu tAdRzasyAsya madhyamasyAcalAtmanaH taraNaM na kadAcitsyAttAdRk taraNacodanA / atyantadurlabhava syAttAdRzI seyamIritA / / tAmraNa dvimukhe pAtre kRte'tyantaM tu vaidikam / karmajAlaM sadya eva puSkalatvaM prapadyate // kAMsyena cet kAmyakarma jAtaM sAdguNyamaznute / naimittikaM durvarNena sarva hemneti nizcayaH // 1 tAdRk pAtrasya kRtitaH kRtyAni nikhilAnyapi / vaidikAni pranRtyanti pramadena yutAni vai // tATavANoktarItyA sarvatomukhato'sya ca / nityAdikarmakaraNe kiMvA jAnAmyahaM param dvimukhAntarnissRtasya salilasyAsya kevalam / ekaH sAdhAraNo dharmoH mukhyataH pratipAditaH / / sarvakarmaka kalya pratyavAyasya yadbhavet / rAhityaM tena vaziSTyakaraNatvaM maharSibhiH // bahunA kiM tattu samyanizcinutA'dhunA / loke satkarmamAtrasya dvijamAtrakRtasya vai / vaikalyazUnyakaraNAtsAdguNyakaraNAdapi / kimastyanyanmahacchrImacchra yo martyasya 'bhAvakam // maMgalaM vA bhago vApi zrarvAlakSmIranazvarA / upAyo nirapAyo'yamatyantasulabhaH punaH // mitrasyApi eg evamanyepi tAnpunaH / samAsena pravakSyAmi tatrAdau prathamA parA // vyAhRtistArakApazcAt gAyatrI tripadA zubhA / drupadA sarvamantrANAM zivasaMkalpa eva ca pApaharamantrAH madhutrayaM nAciketAH purSasUkta tathottaram / pazcAkSaro'STAkSarazca dvAdazArNaH parAtparaH // vAmanArAyaNau zabdau puNDarIkAkSa eva c| viSNukRSNazivAH zaMbhumahAdevamaddezvarAH // nAmatrayaM mahAmantraM vAsudevoharistathA / hara bharga mRDezAna gaMgAdharabhavezvarAH // candrazekhara bhUteza girIzavRSavAhanaH / sarvajJo ghUrjaTizcaiva brahma ti bhagavAnapi / / te sarve pRthaktvena tArakANi jagar3ha hAm / smRtimAtreNa sarveSAM yAvajjIvaM yatAtmanAm
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedaprazaMsA atyantasulabhAnyeva ymsNklpshuunytH| upadezAdirAhityAt kaaldeshaadhbhaavtH|| azucitvAdyabhAvAca srvsaadhaarnnaadpi| nAmAnyanyAni divyAni pavitrANi jagatpateH asaMkhyakAni puNyAni nityaM zaktAni pAlane / atyantapApino ghorAn pAtuM zaktAni dehinH|| smRtimAtrAduktimAtrA(dgAnataH zravaNAdapi / etebhyo'nye punassanti ye kiMcidyamo'dhikAH / / namakaM camakaM puNyaM pApamanyaH praatpraaH| kUzmANDyo vAmadevyaM cazAkaraM narathaMtaram / / bRhatpavitraM sumahat gAyatraM pAvanaM mahat / tira(:)pavitra sarveDya kSamApavitra gaNAstathA etebhyo'pyadhikaM zAkhAmAtrAdhyayanameva hi / tena cedatizIghraNa narastarati kevalam // vedavattaraNogayo nAnyo'sti jagatotale / vijAnato brAjhagasya tasmAnnityaM dvijottamaiH adhyetavyaH prayatnena vedo nArAyaNAtmakaH / vedAdhyayanarAhitye zAkhAmAge'pi vA dvijaH zanaiH zanaizca cyavate brAhmaNyAnnAtra sNshyH| cyavanaM doSayuktatvaM vicchedAdivedayoH puruSatrayamAtrasya kathitaM brhmvaadibhiH| harinAmAni yAvanti kathitAni mhaatmbhiH|| vedazAstrapurANAdiprasiddhAnyapi kRsnazaH / tAvanti caikodArNa tulitAnyakhilAnyapi vedaprazaMsA ato hi brAhmaNAnAM saH svAdhyAyo dhanamucyate / prasiddha dhanatastvetat kathitaM sumahaddhanam dhanaM tu viniyogena nidhanaM pratipadyate / vahAkhyaM paramaM zrImaddhanaM lokotaraM yataH / / viniyogena nitarAM ativRddhi prapadyate / pratikSaNaM pratidinaM pratimAsaM tathaiva ca / samyakpratyayana prativatsaraM rayate'pi ca / dvijamAtrasyAdhikAro vedenAnyasya kasyacit tatrApi saMskRtasyaiva samyak tajjAtakAdibhiH / zucisnAtasya nitarAM kRtasandhyAdikasya vai // vedAdhyayananimittAni / vizeSadivaseSveva na tu sAdhAraNAdiSu / teSu cApi na sAdhyAdisamayeSu kadAcana //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 mArkaNDeyasmRtiH rASTrakSobhe janakSobhe zatrurAjAdipIDane / zatrArAtpApasaMghAte bandhUnAM maraNe tathA vipattau zrotriyamRtau saMkaTe samupasthite / Agame zrotriyANAM ca viduSAM zrImatAmapi / / yatInAM yoginAM cApi gurUNAM vaM samAgame / dvayorviSuvayorevaM grahaNe candrasUryayoH // samapramAtridinaM tasminnapyayanadvaye / upAkarmaNi cotsarge kANDAnAmutsavAdiSu // divyeSu mAnuSeSeSu nizyevaM meghagarjane / tathA varSati parjanye mahAgurunipAtane // punaranyeSu kAleSu dezabhedeSu sarvathA / zmazAnazUdra caNDAlagrAma caNDAlavATiSu || tAdRzasyAsya vedasya sAkSAnnArAyaNAtmanaH / tatsvarUpaikadIpasya viprazevadhirUpiNaH // Chen vedAdhyayanaphalam grahaNaM dhAraNaM cApi yatnena mahatA smRte / svAdhIne tAdRze vede sarvaprANakayatnataH // saMlabhya tena laghunA zravaNAdimukhena vai / kriyAnAntarikeNaiva brahmajJAnaM prapadyate // atyalpenaiva kAlena tena sAyujyamucyate / mArgo'yameva muktestu nAnyatkazcana dRzyateyo vakti mArgo'stItyevamasyA iti sma yaH / sa veda na tu vedasya tatvaM dharmasya vai dhruvam // samUha eva tasminnarthe na saMzayaH / purANejyAgamena karmaNApi kacitkacit kaivalyasiddhiH syAdevetyasya vAkyasya kevalam / tAtparyaM karmaNastasya hyatyantAtizayArpaNe tatveva paramArthasya kevalaM pratipAdane / punaH punaH pravakSyAmi niSkarSaM zrutimAtrayoH // muktau vedetarazravaNamAdhanatAniSedhaH kaivalyaM brAhmaNasyaiva jJAnenaiva na cAnyataH / jJAnaM ca zravaNAdibhyaH zravaNaM cApi kevalam vedAnAmeva vAkyAnAM niyamena gurormukhAt / kartavyatvena vihitaM na svamatyA kadAcana arthajJAnAnna sAdhyaM ca bhaktyA gurumukhaM vinA / etenaiva purANAdivAkyAnAM zravaNAttathA bhASAvizeSaracitazAstrArthAnAM ca sarvathA / jJAnaM nodeti tasmAttu brahmajJAnasya siddhaye na purANAdi vAkyAni bhASayA racitAni vA / zAstrANi nAnavekSyANi yadi dRSTAni mohataH ||
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtabhASAmaunavidhivarNanam ajJAnakArakANyeva tasmAttAni parityajet / brahmajJAnAya yatate yo vA loke vicakSaNaH anRtAtsatyavAkyena mAnuSAvavAkyataH / daidi)vIM vAcamitizrutyA tadarthaparivRddhaye // krameNAnRtasaMtyAgaM kRtvA satyaM samAzrayet / tathaiva mAnuSI bhASAM tyaktvA divyAM samAzrayet / / prAkRtabhASoccAraNaniSedhaH divyA bhASAM parityajya prAkRtAM pravadedyadi / nipatetprAkRtomUDhaH mahApa yathA jaDaH nitarAM divyabhASAM hi prAkRto'pi zanaiHzanaiH / yatnaM kRtvA mahAntaM taM tAmabhyasya dine dine kRtakRtyo bhavenno cettayA prAkRtabhASayA / pade pade prAkRtaH syAttadA janmani janmani / / evaM satyapi yo mohAda vAdvidvAn bhvnnpi| bhASA(su)prAkRtAsveva niSThazcetyAkRto bhavet saMskRtabhASAvidhiH maunakAlaSu nitarAM karmakAleSu daivike / paitRke vA pAvakeSu divyA bhASAM vdevtH|| divyabhASAparijJAnavikalo yaH sa tu svym| . svIyAmeva vadedbhASAM na tvanyAM manasA pi ca // karmakAleSu puNyeSu maunakAleSu vA tathA / divyayA bhASayA nUnaM saMbhASetaiva dharmataH / . .. maunavidhiH strosaMgAnantaraM tasmiMstatprakSAlanapUrvake ! kAle mUtrapurIpotsargayovAcAmapUrvake / / punaretAdRzeSveSu kuryAdabhinayena vai| saMjJayA ceSTayA vApi svAbhiprAyaM parasya tu|| kASThamoneSu dIkSAsu vIkSaNenaiva nAnyathA / na kAryameva taccApi tatra sandhyAsu kevalam / / devabhASArdikA loke vedazAstramayI ca sA / tasyAmevarato nityaM devasAyujyamApnuyAta. . jJAnaM divyAM zivAM bhASAM bhASAviraciteSu vai| zAsopu kurute zraddhAM sa dvipAdgardabhaH smRtH|| bhASayA racitaM zAstroM strIzUdrANAmacetasAm / mantramAtrAnadhikRto karmasvanadhikAriNAm
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH yatkiMcidarthabodhAya kadAcitparikalpyate / strIzabdenAtra viduSAM AhitAgnezca yajvanAm // kulInAnAM vedinAM ca na patnyaH syuH kadAcanaH / teSAM sadA karmamadhye tattanmantrArthapUrvakam // bodhanasya vidhAnena vAcanenAsya zAstrataH / AhitAgnipatnInAM prAkRtabhASAniSedhaH na yuktA laukikI bhASA divyAyAM yadi kevalam | yatnAtsAmarthyAvaikalye karAbhinaya IritaH // na tu prAkRta bhASA sA vihitA vA kadAcana / zUdrazabdenAtra paraM ye santo dvijasaMzrayAH teSAmapi vizeSeNa mahanIyamapUrvakam / nityakSura vidhAnena tatkAlasnAnacodanAt // siddhAdimantravidhinA pratyuktipratipAdane / tanmAkSAyItyasya paraM parizAnasya tasya vai / atyantAvazyakatvena na gRhyante'tra tAdRzAH tadbhinnA atra saMgrAhyAstAdRzAnAM vizeSataH / bhASAkRtaM tadAbhAsazAstrAM tacchilpibhiH kRtam // viniyukta nRttagIta paTucATusamaM yathA / tacchAstravAkyamavazAtsatkarmaNi parasya vA // svasya vA galitaM vettu mukhato nAzameti tat / evaM satyasya tu cchAyAH prAkRtAyAstathAvidhe // bhASAyAH sumahajjJAne bodhakatvaM kathaM bhavet / evameva prakathitaM purANAgamayorapi // tadbrahmajJAnahetutvaM kuta eveti cetpunaH / evamatra pravakSyAmi ta ete pauruSA yataH / / sarvapauruSamAtrasya devasya bhaktibodhanAt / tanmAtrasyaiva nitarAM siddhirityeva sUribhiH // racito nizvayaH sarvaistadddvArA tadanantaram / kRte taddevabhajane tatprasAdena tatparam // cittazuddhizcirAtsyAddhi yathA tairnityakarmabhiH / atyantasatvarAdasya cittazuddhirbhavettadA tapaHkRcchrAdibhirnyanaM (bhave)deva vacmi vaH / sarvANyapi ca karmANi tapaH kRcchrAdikAnyapi kaivalyahetukAnyeva tadarpaNadhiyA yadi / kRtAni kAmanAM tyaktvA tAnImAni vadAmi vaH
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedAtiriktamuktisAdhananindAvarNanam 21 kAlena mahatA'tyantaprayAsena paraM tviyAn / sumahAn bhava ityuktaH prayAsena vinaiva hi // vedoktanityakRtyaistu parA siddhiritIyatI / hRdA sA sUkSmato mAjhA evaM satyatra yo naraH sAyujyanAmakAM(mikAM muktiM karmaNA yena kenacit / strIzUdrANAM pravadati mUDho nAtra saMzayaH zUdrAdInAM vedAnadhikAratvanirUpaNam apauruSeyavedasya sAkSAnnArAyaNAtmanaH / pauruSANAM purANAnAM ubhayormuktisAdhane // samAne sati sAmarthya ko bhedaH syAtparo'tra vai / yathA pauruSazAstreSu zUdrA (yogyA) gurormukhAt // zravaNe yogyatA tadvad vedazravaNayogyatA / sukhenaiva bhavennUnaM evaM satyatra kevalam // vedAkSarazravaNataH kapilAkSIrapAnataH / brAhmaNogamanAccApi sadyaH zUdraH patedadhaH // etAdRzamidaM zAstrAM kalyante sarvasaMkare / dRDhaM sarvatra sudRDhA nAzamaprApya sundaram // vedaprazaMsA sarvagrAhyaM sarvasamaM prasiddha rAjate kila / yo vA vedAdhikArI syAtsa mukteradhikAryapi yo vedAnadhikArI syAnnayaM muktestu bhAjanam / vedAkSarazravaNato niSkRtiryasya ghorataH tasya muktau tathAtvaM syAdevaM vyAptissunizcitA // vedAtiriktamuktisAdhananindA vedoktamArgabhinnena pathA yo muktimuttamAm / karmAdinApi vadati sumahApApakarmaNA saMprApya citte mAlityaM vadatyeveti tatrahRn / vedena tulyaM vadati pauruSaM pranthajAlakam // utpattau tasya sAMkaryamanumeyaM vipazcitA / brahmavidyAsamaM vidyAbhAsaM zAstrAdijAlakam yassadassu vyavaharetsa nUnaM brahmaghAtakaH / avedaM yo vedamiti pralapedalpabuddhikaH // sa zUdratvamavApnoti sa eva na saMzayaH / brAhmagena samaM zUdraM pravadezinyacaryayA // tathA zUdraM viprasamaM vadetsacaryayApi vA / tAvubhau dhArmiko rAjA chitvA jihvAM pramApayet yatastAvanyabI jaikajanitau pApavitrau / yo veda karmabhissAmyaM jyotiSTomAdibhiH paraH samatvena vyavaharedgAgnijamakhAdi kAn / sa pUrva janmavRSalo nizvetavyo manISibhiH //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRti ye veda karmaNAM madhye pauruSapranthamadhyagAn / avazAdvAkyakhaNDAMstAn pravadetkarma taddhRvam // vaikalyaM pratipadyata viSayuktamivAmRtam / te vedA brAhmaNA gAvaH mantrAdarbhAstilAstathA tIrthAni sarito'mbhAMsi svataH zuddhAni sarvadA / svataH sarvopakArAya svatantrAH sarvadA satAm // hitAya hi pravartante brAhmaNaH satataM sadA / yathA vedastathA vandhaH vedo yasya dhanaM smRtH|| sa eva muktaye nityaM yatate sAsya sidhyati / zUdrAdayastu tadbhinnA muktikAmA api svayam // cayA prApya vipratvaM teSAM zuzrUSayaiva hi / yatnAjjanmAntare tattvaM saMprApya tadanantaram / / vedAnadhItya karmANi taduktAni vidhaantH| kRtvA samyak tanmahimnA cittazuddharenuttaram / / zravaNAdimukhenaiva prApnuvanti kRtArthatAm / sAkSAcchUdro mukta iti brAhmaNo vAnya eva vA // vedoktamArgaminnena yathA vai yena kenacit / mukto'bhUd bhavatItyetadvAkyaM hi mRgatRSNikA vedAMgatvena kAsAcidvidyAnAM pratipAdanam / tAsAmatyantamAhAtmyapratipAdanamAtrake // tAtparyamitivihoyaM na tu prAmANikaM hi tat / arthavAdaikamAtrasya svatAtparye sadAtarAm evAbhAvataH kiMtu atyantAtizayArpaNe / tasya tAtparya meveti zAstrANAM tattvamIritam // tathAhi tacca samyagvo vizadAya nirUpyate // vedAGga vistAraH pataJjalikataM tattuzAstraM vyAkaraNaM mahat / ApastambAdibhiH kalpAH sUtrakAravinirmitAra 'ihaMbiDyAdibhistaistacchandazzAstrAM ca kalpitam / jyotizzAstraM tu sumahAna mhaamunisurottmaiH|| vivAkaramadhuzchanvamukhairanyaizca kAritam / niruktamIzvareNaiva mRgAnAM vishesstH||
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 dhedAdhyayanavarjitasya punarvedAdhikAra varNanam vizadAyAkhilAnAM ca kArita kRpayA thaa| bharadvAjAdibhiH zikSAvedArthavizadAya va // tadA tatpAThasAmIcinyasya pUrva kRtaM hi sA / tathA vedeSu keSAMcitpadAnAM gmAdirUpiNAm / / tathA jAtIyakAnAM ca kalkazalkAdipAthasAm / haro bhargaparassarvazakhasaMgo nRcakSasAm ojaslejo yazovarNabalAdInAM ca kevalam / zrutyantInagUDhArthanirNayAya dayAnidhiH / / skandazcakAra bhagavAn purA kalpAntaraM punaH / eteSAM kila vedAGgatvena sarvanirUpaNam // vedAGgaprazaMsA aGgAGginorabhedatvAdetAnyapi mahAntyalam / sAkSAdva iti procurjagatyasmin hi kecana mahopakArakatvena caiteSAM granthamAtrake / vedAMgatvena nitarAM saMstutihiM smRtaakhilaiH|| vedavAkyeSu vedAnAM tatra tatra kacitkacit / saMjAtAjagniRceti zrUyate kila yadyapi // athApi tasya vedasya nityasya brahmarUpiNaH / nitarAmatigUDhasya zeyasya tu tadA tadA / / kalpAdiSu tadA'virbhAvo hi tattanmukhena tu / naitena jananaM teSAM kartRtvamapi tasya na // tAdRzasyAsya nityasya sarvazAstrANyapi svayam / purANasmRtikalpAdigranthajAlAni kevalam // tadarthanirNayAyaiva pravRttAnIti sUribhiH / kathitAni mahAbhAgaiH nAnyathaiSAM sthitiH parA tasmAdidAnIM yaH kazcit veda tatkarma tatparaH / tadarthajJAnasaMpannaH zuddhazcAzcalyavarjitaH ' kRtArthatAmiyAdasminnarthe vacmi na saMzayaH // vedAdhyayanavarjitasya punarvedAdhikAraH punaranyatpravakSyAmi vedAdhyayanavarjitaH / pitrAdyazikSitojJAnAjjAtakarmAdisaMskRtaH // sandhyAmAtrapradhAnazca punaHkAlena kenacit / saMgatyA mahatAM puMsAM zrImatA drshnaadpi| zravaNAhavayogena tatratatrAvazAtpunaH / vedttkrmttkrmitdrthsumhaamnaaH|| suzikSitasvakamaikamantramAtrakriyAparaH / pUrvasvAkRtavedAdhyayamataptamahAmanAH // vedakarmasvatimanAH parAdhenazca santatam / svshktyutsaahaanukuulkrmkRdubrhmcintnaat||
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH brahmabhakta brAhmaNaikI ?)saparyAbhaktimAnati / punarjanmAntaraM zuddhaM zrImato mahatassataH / / yogino yanvano gehe prApyAlpenaiva kevalam / kAlena bhUtvAsumanAH sarvavedAntatattvavit prApnuyAdbrahmanirvANaM vedamArgAnusAryayam // vedenaramuktisAdhana niSedhaH vedoktamuktimArgopAyAdanyaH ko'pi sundrH| atyantasulabha. sUkSmakuzAstrAntaracoditaH upAyo'stIti sugatanIcahUNAdikatthanam / tathA yadyasti taM sarvasandhyAkarmAdikaM bhRzam vedokta nikhilaM tyaktvA karmajAlaM sukhena vai / Azrayedeva kiM bhUyaH etaiH sandhyAdikairvRthA yo vakti muktisaraNI vedoktAnyA jaDAkRtiH / dvijavaMzaprasUnassan tAMpurAmAzrayan sadA // tathaiva hi sthitazcettu vinA sandhyAdikarmaNA / vicakSaNo dvijeSu syAdyadi kurvan punarmahat sandhyAdikaM vedalabdhaM tiSTheccatsa tu kevalam / ubhayabhraSTa eva syAnna kiM jAnAti muuddhdhiiH|| sandhyAdikarmamimuktiH catvAriMzaskarairapi / ityeva vedasiddhAnto yadi tAntrikadIkSayA liMgAdivAraNenApi punarnirmANa hokSayA / etajanmani muktiH syAt tribhiretaiH sukarmabhiH tanniSThastatparo bhUtvA jAtakarmAdikaM vinA / sthitazcettena mArgeNa ta upAyAH parA iti // nizci(zce,tuM zakyate sarveHtasmAttAdRzakatthanam / na kArya(1)kAryavedasya siddhAntazce(ni)rUpyate // itarApekSarAhityAtaduktareva karmabhiH / kaivalyasiddhiM jhaTiti etasmAtyunarapyati // ___upAyaH ko'pi cedbhUyaH sa hi sarvottamottamaH / atyantAzrayaNIyaH syAtkimetairiti vai punH|| etadAzrayaNenaiva sa hi durbala ucyate / tadAzrayaM vinaiteSAM nityasaMzrayaNAtparam // AdhikyaM sumahatyAptametasyopari kevalam / mImAMsApacayo nUnaM niSprayojanakoMdhra vam tasyAM nirvANadIkSAyAM sarveSAM karmaNAM param / nityanaimittikAnAM ca bahI tyAgo vidhIyate //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskArANAM varNanam . sandhyAmanau tyajAmIti svAhAzabdena mantrataH / sarveSAM punaranyeSAM malatvena ca pAzataH bhAvayitvAkhilAnyeva saMskAryAnyakhilAnyapi / catvAriMzatkasaMkhyAni zikhAM varSANi sUtrataH / / yajJopavItaM anyAMzca ca(caturvarNAn)zca tathAzramAn / agnau dagdhvA homapUrva zaivasaMdhyAdikAH parAH // tacchAstramArgAtsvIkRtya manumekaM ca tArakam / paJcAkSarAkhyaM labdhvA'tha tadgurormu khatastataH / punarvargatvasidhyartha vyavahArAya dehinAm / snAnasaMdhyAkriyAdIni varNAzramamukhAnyapi / / daNDena saM(pra)hISyAmotyetavyAmohakaM param / Izena racitaM zAstraM aSTAviMzatisaMkhyayA tathaiva vaiSNavaM cApi vyAmohAya purA kRtam / sugatAnAM rAkSasAnAM devadevena vissnnunaa| tadetadakhilaM tasmAcchAstraM tadvividhaM param / vyAmohakaM parityajya tArakaM parigRhya vai / / taduktamArgato nityaM sarvakarmANi yAni vA / proktAni teSu kurvIta kRtakRtyo bhavedataH / tAni caitAni karmANi procyante krmto'dhunaa|| garbhAdhAnaM puMsavanaM sImanto jAtakarma ca / nAmAnnaprAzanaM caulaM mauJjIvratacatuSTayam / / godAnikaM tathA snAnaM vivAhaH paitRmaidhikaH / ekaviMzatiyajJAstu nityA ye vedacoditAH nityakarmANi pUrvameva samAsena mayA samyanirUpitAH / dainaMdinAni karmANi sarveSAmapi dehinAm // snAnaM sandhyA japo homaH svAdhyAyo devatArcanam / AtithyaM vaizvadevaM ca karmANyetAni mantrataH / / kartavyatvena nitarAM coditAni manISibhiH / karmArambha kartavyAni sarveSAM karmaNAmAdau dharmAdharmavicintanam / kRtyAkRtyamavAcyaM yadvAcyaM zaktyanurUpakam / / nizcitya manasA pazcAddevAniTarica bhAvayet / kuladevAn prAmadevAn dezadevAn samIpagAn / /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH saMsmaredbhaktiyuktassan manazcAJcalyavarjitaH / dikpAlAn lokapAlAMkhIn brahmaviSNumahezvarAn / / saMpraNamyAnucittassana gAM kanyAM ca sugasinIm / gajamazvaM vRSaM vezyA darpaNaM markaTaM tathA atinIlaM vicitrAMgaM pazyedapi ca bADaba(va)m / kAlInaM suvrataM zAntaM sumukhaM kopavarjitam sadA hAsyamukhaM(lo)kaM putriNaM jIvaputriNam / darpaNaM ca krmennaiv(tN)pshyennitymtndritH|| bhAnuvAre vizeSeNa pUrva tadudayasya cet / / suvarNadarzanam suvarNadarzanaM kuryAt suvarNasya na cetpunaH / suvarNadarzanaM nityaM udayAnantaraM smRtam // sthiravAretyastamayAtpUrva sAyAmadhyame / kRtvAvalokanaM pUrva divase bhAskarasya ca / / vAre tadudayAtpUrva darzanaM tasya cedbhavet / apUrvamaMgalAvAptiH tAdRgbandhunirIkSaNam / / amaMgalAnAmaprApti bhavezca sukhamuttamam // ___markaTadarzanam atyantarAjasanmAnamArogyamatizobhanam / atyantadhanalAbhazca lAbho naSTadhanasya c|| bhavedeva na saMdehaH nityaM markaTadarzanAt / AyupastvabhivRddhiH syAdArogyaM kAyadADhya taa|| prasannatA ca manasaH dhairya sthairya zamo damaH / saumukhyaM sarvakAryeSu tasmAnmarkaTamuttamam // gRhItvA bhAgyavanto ye poSayantazca taM sadA / tadarzanaM prakurvantaH prAtaHkAleSu mauntH|| vardhante sarvabhAgaizca nityazrIkA mahonnatAH / nAgAntakagrahaNataH mahApIDA prajAyate // tasya prahAnayanataH grahapIDA bhavedbu vam / tasmAttadavazAttasya darzanaM cecchubhAvaham / / garutmadarzanam na cettu mArgaNaM kRtvA kuryAttasyAvalokanam / kulAyaM yatra kutrApi sthitaM duursmiipyoH|| prajJAtamatiyatnena kRtvA pUrvoktakAlake / tadarthameva taM pazyenna kIlAlataTe punH|| taTe jalasya yadi taM avazAdAgataM nrH| pazyettasmin dine sAyaM bhuktirbhavati kevalam
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ svakAryAnukUla pakSIgamana sampAdana varNanam 27 tadazane yo niyamaM kRtvA tasyAvalokane / atyantamaTanaM kurvan tamadRSTvaiva kevalam // ninadaM vA krozanasya zRNvan tasyAvalokane / yaccha yastadavApnoti vipraM pazyedathApi vA garutmato bhAnuvAre darzanAcca svaro varaH / saceSTayordvayostadvadatyantAkrozatoH mithaH // parikramaNato bhUyaH prAdakSiNya vidhAnataH / darzanaM vAsudevasya sAkSAllakSmIpaterapi // atyantadurlabhaM prokta' tataH zataguNaM zivam // cApAdidarzanam cASasya darzanaM zrImatsarvasaMpala- dAyakam / yadA kadA yatra kutra gamanaM vAmato yadi // cASasya tasya vAnyasya bharadvAjAkhyapakSiNaH / jIvaM jIvasya kauzvasya kaNvarAdhakalApinAm // sarvasiddhikaraM prAhuH bhAvikAryaM ca hastagam / jAtameveti vir3oyaM tatkAlena tu kevalam // nindyo ninAdo vijJeyaH prayANeSvakhileSvapi / pakSi (kSINAM gamane kAle ninAdo nindya ucyate // vivAhamaitrakRtyAdigamaneSu (pakSi ) bhiH kRtaH / tatkArya madhyaparamakalikRnnAda IritaH // upavizyaiva tiSThantaM tuSNIkaM pAdapAdiSu / pakSiNaM kriyayAsvasya mArgamadhyeSu buddhimAn // tatkAryasyAnukUlA (lyA)ya loSThapASANadaNDakaiH // svakAryAnukUla pakSigamana saMpAdanam (bhISayan vA gatiM tasya sAdhaye danukUlataH / balAcchatraM ca zakunaM svatryApAreNa santatam // svAnukUlaM sAdhayIta tena zreyo mahadbhavet / dvijadvayasyAbhibhulaM ekazUdrasya vA tathA // prayANeSu prazastaM syAttacchrIdasyApi durlabham / darzanaM pUrNakumbhasya bahUnAM vA dvayostu vA AbhimukhyapuraMdha kasamAnItasya durlabham / sAkSAccaturmukhasyApi devadevasya vA tathA !! bherItAla mRdaMgaughavArastrINAM vizeSataH / AbhimukhyAbhigamanaM darzanaM ca prazasyate //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH sarvaprayANakAleSu kuNapasya ca darzanam / AbhimukhyAbhigamanaM cturbhirvaahkaisshH|| sAkSAturandarasyApi durlabhastatprakIrtitam / atyantasvagRhasyArAdvAmAikSiNato yadi // balibhuggamanaM zastaM sarvakAryaikasAdhakam / nArAyaNamahApakSigamanaM cettathA punaH / sarvaprayANakAleSu jAtaM tatkAryamityapi / vijJeyameva suvyakta cAJcalyaM tatra varjayet / / kAryAthaM bhASamANeSu tadA yadyavazAtpunaH / azvaplutaM bhavedramyaM tatkArye vRddhirucyate // sadyaH siddhizca kathitA surANAmapi tAdRzam / nimittaM durlabhaM zastaM narANAM kiM punaH smRtam // tatta kAryakavAkyeSu calasvekatra cettadA / laukikaM vA vaidikaM vA vAkyaM taddhRdayaMgamam / / tadAnukUjyaikarUpasAdhakaM tacchra taM yadi / tatkAyaM ca tataH pazcAtkAlenAlpena sidhyati / / saMdigdhazubhakAryANAM cintaneSvatisaMzayAt / kartavyatvAkartavyatvadvayenaivAtisaMkaTAt / / kuru mAsvatra saMdehaH evaM vAkya udorite| tadA taM saMzayaM tyaktvA tatkAryamatizIghrA / / kuryAdevAvicAreNa tatkArya tatparaM dhra vam / vRddhiM prApnoti mahatIM masminnarthena sNshyH|| sarvatra zubhakAryeSu samudyuktaSu santatam / kartuM tadA vazAjAtaM nimittaM zubhasUcakam / / zubhakArya karaM syAddhi rogopadravacintane / rAjacorAricintAnu tadA sadyaH samutthitam ghaNTAzabdaH zaMkhazabdaH veguSoNAdisusvaraH / tUryazabdo gItazabdo tAlasvastikavaiNavAH bherImRdaGgapaNavaDhakkADiNDimasaMbhavaH / sarve zabdAH kiM bahunA zubhatvena nirUpitAH / / te sarve syuH pRthaktvena sadyaH prANaharAH smRtAH / rogAdicintane tarhi cauSadhAdiparigrahe kSutamAsyadhvatirmAstu dhvanidurlakSaNAdikaH / tacchAmakaH prakathitaH sadya eva na cAparaH / / evamevAzubhAnAM ca kAryANAM saMtataM smRtam / / __duSTanimittAni prayANAdiSu sarveSu dunimittAni kevalam / prazasyante vizeSeNa na syustatra zubhAni vai / / yAni duSTanimittAni rogapIDAdikarmasu / tAni santi prazastAni sarvadA nAtra sNshyH|| kAkavadyadi mArjAla:(raH)prayANeSu gato bhvet| sa samIcIna ityuktaH viparIto'nyathA smRtaH
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamane niSiddhAnAmAgame yAtrAniSedha varNanam darzanaM sarvakAryeSu mArjAlasyAtigarhitam / athA'pi kecinmArgasya madhye gacchan pradRzyate yadyayaM kAkavadbhUyaH samIcInasmRtasviti / provumaharSayo devAstAdRk tadgamanaM punH|| durlabhaM vAsavasyApi tasya sAkSAccha ciipteH| tiladhAtukavAyvAzi zazikASAyiNAmapi yatInAM darzanaM duSTaM prayANeSu nirantaram / vidhavAnAM devatAnAM tatpatnInAM tathaiva ca // ulkAvahnikarANAM ca darzanaM gamanetarAm / ninditaM sarvazAstreSu tasmAttatparivarjayet // sumaMgalIhastagataH sajvAlo vahnirAgataH / yadi dRSTo mArgamadhye kalyANazatakArakaH / / vidhavAhastagasso'yaM tAdRzo'pi pradUSyate / patiputravihInA yA vidhavA sA prakIrtitA patimAtravihInA yA saputrA cenna dUSyati / suvAsinIsamA sApi sA dRSTvA yadi varmani // vidhavA tAdRzI ghorA cAbhimukhyena cekaliH / samAgatA saMbhaveddhi patiputraikavarjitA / / sadya eva bhavennUnaM raktakAkanirodhataH / mahAmRtyumanuSyasya tasmAttatparameva vai|| gamanAya padaM tvekavadaM(pada)vAsminakSipenna tu / pAdaprasarpaNAdvoro raktavarNasya pApinaH // kAkasya mRtyurUpasya roghe rogo'sya jAyate / niruddhaH zatruNA vAkyaiH mAgaccheti tataH punH|| na gacched devi satataM zreyaskAmI tu paddhatim / payaHkumbhaM surAkumbhaM madhubhANDaM tathAmiSam mAMsakhaNDaM dadhighaTaM ghRtakumbhaM vizeSataH / yadi gacchanmArgamadhye saMprAptaM devakumbhakam / / vAdyaghoSaiH parivRtaM parivArAti sundaram / yadi pazyetsadya eva kRtakAryoM bhaveddhR vam / / pazcAdanantakalyANamaMgalAyatano bhavet / mayUrapi(ccha)nRtyantaM mArgamadhye vilokya vai / / kAryamuddizya gacchanvai kRtakRtyaH prajAyate / AmiSaM bhakSayantaM taM garuDaM sarpavairiNam / / nIlakaNThaM soragaM vA babhruvA sarpakhaNDakam / khAdantaM saMharantaM vA yadi pazyettu vartmani // sunimittAni . tasya sadyaH sarvazatruvinAzo jAyate dhruvam / viprAziSaH kRtA varmamadhye daivAtsadIritAH
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH pativratoditAzcApi mahaccha yo vidhAyakAH / paJjarasthaiH zukaigaihe pAlitairavazoditaH // __ vacanairapi kAryANi vijJa yAni mniissibhiH| samIcInAsamIcInA tadAsya mtiriiritH(taa)| bhaveyureva kAryANi nAtra kAryA vicAraNA / tasminmuhUrte brahmAkhye svotthAnasamaye yadi devatAvAcakarutaM zrutaM maMgalavAcakam / atyantaM bhAvi kAryasya jJApakaM tadbhaveddhavam / / mataM tadIyaM purato a(gha)vazAdapi nirgatam / zrAvyaM cedati bhavyAnAM jJayaM durgativArakam sukhazrAvyarutAH rAjabhavaneSu nirantaram / pravezyAH pAlanIyAzca pakSiNazcitravarNakAH / / gRdhrakaMkabakolUkatAmaMceTakatumnakAH / jddkottnttprothpraannivindumrtvraaH|| ___varjanIyAH pAlanArthe na pravezyAzca vezmasu // ___ gRdhrAdInAM gRhArohaNaphalam kapotagRdhrolakAnAM gRhasaMbandhataH param / gRhiNastakalatrANAM pIDA nu mahatI bhavet / kUrmAgamanato gehe yajamAno nirantaram / anivartyamahArogairAkrAnto duHkhabhAgbhavet // tadoSaparihArAya zaunakoktA supAvanIm / zAnti bodhAyanoktAM vA kuryAdevA'vicArayan // zAntyAM kRtAyAM sumahatsadyaHzreyo bhavenna cet / prabhavettu mahAnarthaH tasmAnnaimittike vazAt / / sammagateti capalaM buddhimAn susamAhitaH / yasya pratipadokta yattadeva hi samAcaret / / tadalaM bahunA tUSNIM prasaktAnuprasaktitaH / bADabaH prAtarutthAya devAnAM dhyAnamAcaret // taddha tubhUtamantrAMzca purANoktAna vadedapi // ___apararAtrekartavyam svAdhyAyaniratazcettu tatra niSTho bhavedati / nAstyasya mantrapaThane cAsyAvazyakatA praa| tasya tauva sarve syuH mantrA yajJAstapAMsi ca / tIrthAni saritazcaiva dAnAni vividhAni ca //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedAdhyayane niyamolanaprAyazcitta varNanam 31 vratAni dharmA nikhilAH kRcchANi vividhAnyapi / vartante tena tasyAsya tadvarNoccAraNena vai|| sarvasiddhirbhavennUnaM avshaatprtivrnnke| apararAtre vedAdhyayananiyamAH rAtre'parasmin yo mohAcchayAno'dhyayanaM caret / vyAlo bhavedayaM nUnaM yadyazuddhaH zuni(cirbhavet // aprakSAlyAnAcamya duSTasarpo bhavetkila / satAmbUlAsyatazcettu dvathAsyo vyAlo bhavedati / / vikacchA yadi daurgatyaM praNataH prApnuyAdati / akaccho mahiSatvaM tu sUtakena zRgAlatAm anadhyAyeSu dAdriya kuSTharogitvameva ca / prApnotyeva na sandehaH paramadhyayanAtpunaH / / nidrayA tatphalaM nava prApnoti punarapyati / ulUkatvamavApnoti naSTAyuH prabhavatyapi // vartma gacchanyadipunaH pizAcatvamavApnuyAt / sandhyayomRtyumApnoti zave nipatane yadi kroSdRtvaM samavApnoti vAhane saMsthito yadi / biDAlatvamavApnoti dumapAdasthito yadi araNye nirjale krUre rakSastvaM samavApnuyAt / khaTvAyAM saMsthitazcettu matkuNatvamiyAdati rIkSatvaM talpagazcettu kaTasthazcettu kAkatAm / bhavanopari cennUnaM kapotatvaM tathA punaH / / maNTaponnatapRSThasthaH tAryatvaM pratipadyate / zmazAnAdipradezeSu vyAdhatvaM ca pulindatAm / / zrAddhabhugyadi mRtyutvaM pretatvaM pretabhojanAt / patnIsaMyogacapalacitto yadi tayA punH|| samAzliSTaH svayaM tAM vA smaashlissyaathvaapunH| sUkaratvaM gArdabhatvaM zvatvaM kAkatvameva ca saMprApya kaulajJAnitvaM jyotiriMgaNA tataH / zatajanmasu saMprApya cakravAkatvamRcchati // tasmAttu vedA'dhyayanaM atyanta niyamAnvitaH / kurvItaiva vidhAnena sumahadbAdhakaM na cet // akRtAdhyayanazcettu sarvakAryeSu santatam / tatsurANoktamantrAnvA nAntarIkeSu kevalam / / pravadedeva tUSNIkaM na tu mAntrikakarmaNi / tatrAdau zayanAbAhya saMsthito bhUtale pumAn .. imaM mantraM japedbhaktyA japassa ca kRtAkRtaH / /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH puNyazlokAH tamimaM vaH pravakSyAmi puNyaM mantraM ca tAdRzam / nAntarIkeSu kAleSu yUyaM japata ca dvijAH brahmA murAdiNitripurAntakazca bhAnuH zazI bhUmisuto budhazca / guruzca zukraH zanirAhuketavaH kurvantu sarve mama suprabhAtam / / imamantrAM samuccArya pazcAt khalu samAhitaH / puNyazlokAn kIrtayecca puNyazlokAzca te smRtaaH|| nalAdaya itikhyAtAH tatkIrtanamahAmanum / sampanirUpayiSyAmi hitAya jagatAmaham puNyazloko nalorAjA puNyazloko yudhiSThiraH / puNyazlokA ca vaidehI puNyazlokaH purUravAH / / karkoTakasya nAgasya damayantyA nalasya ca / RtuparNasya rAjarSeH kIrtanaM kalinAzanam tatrAdau saMpravakSyAmi kArkoTakahareH param / asAdhAraNato jJayaM kIrtanaM kalinAzanam // nalasya damayantyAzca vizega nirUyate / asAdhAraNato jJayaM kIrtanaM pApanAzanam / / RtuparNasya rAjarSeH asAdhAraNataH param / vijJayaM nikhilairatra kIrtanaM pugyavardhanam / / tatra sAdhAraNe jJaye sarveSAmapi santataH(m) / kIrtanAkalinAzatvaM pApanAzatvameva ca // tatpuNyavardhanatvaM ca teSveteSu ca triSvapi / asAdhAraNadharmo'yaM eka eva dvayaM (tu' tat / / ziSTaM sAdhAraNo dharmaH sarvatraivaM hi nirgayaH / eteSAM smaraNAtpazcAdutthAyovI praNamya vai imaM mantrAM samuccArya gacche kAryeSu santatam / taM ca mantraM pravakSyAmi bhavatAM vizadAya vai prAtarutthAya gamanamantraH samudravasane devi parvatastanamaNDite / anekana lagne pAdasparza kSamasva me / / bahirAgatya tattazcAnmanegAnena dharmataH / jalapAtraM ca saMgRhya mRdvAnImapi bhastrikAm // prAhayitvA dRDhA pUrva yatnasaMpAditAM zubhAm / nai mRtyAbhiSunikSepamAtraM gatvA'tha tatra vai / /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRttikAgrahaNamantravarNanam purIpotsarjanam bhAvayitvA tRNairbhUmi tatra muutrpuriissyoH| mocanaM vai prakurvIta rAtrau cedakSiNAmukhaH // udaGmukhodito nityaM vidhirevaM sadoditaH / mUrdhAnamuttarIyeNa veSTayitvA punastataH / / kRtvA nivItaM yajJAkhyasUrNa karNe nidhAya ca / kuryAnmUtraM purISaM ca tatpAtrasthodakena vai|| - tayA mRttikayAsamyak kSAlayedgaMdhavarjitam / mRttikAmahaNaM cApi bhatrikAyAH skaashtH| anyena kArayitvaiva tatsakAzAtsvayaM tataH / saMgRhya zaucaM vidhinA kuryAdevAnvahaM param // _ mRttikAsaMkhyA paJcavAraM gude kuryAdekavAraM ca mehane / karayoH pAdayoH pUrvavadeveti vidhiH prH|| etasya dviguNaM proktaM varNinaH santataM mahat / triguNaM tu vanasthasya yatInAM tu caturguNam // evaM nRpasya vaizyasya zUdrasya ca vidhAnataH / tatkrameNa prakathitaH mRttikAsaMgrahaca sH|| aSTamyAM bhaumavAre ca sarveSAM zasyate kila / prAmAtyAcyAmudIcyAM vA mRttikAsaMgrahaM caret // aparAhna prAGmukhena sthitvA bhUmiM smntrtH| mRttikAgrahaNamantraH praNamya prArthayitvA'tha uddhRtAsIti mantrataH / tAvakI vasudhe mRtsnA shaucaarthmhmyvai| saMgRhISyAmi janani kSamasvAzeSamAtRke / manoNAnena saMgRhya khnitrpittkaayutH| proyayitvAtha tAmanye naiva pusA vicakSaNaH / gRhamAgatya pazcAttu basasaMzodhanAdinA // samIkRtya samIcInaM sukhasparzasya cepthaa| susaMskatA sA prabhavettathA tyA vinikSipet //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH yatrakutrazucaudeze pazcAttAM ca dinedine / tadA tadA mRddhAnyaiva saMgRhya ca punaH punaH / / zaucaM kuryAdvidhAnena na cecchaucena kevalam / vaikalyabhAgbhavatyeva punaH sarveSu karmasu // tAdRzena na saMdehastanmUlA hi kriyA parAH / yayA kayAcitkRtayA mRdAzaucaM vRthA bhvet|| - kRtamapyakRtaprAya tasmAttatparivarjayet / - gaNDaSavidhiH kuryAttadante gaNDUSaM smygdvaadshsNkhyyaa| mUtramAtrasya cedbhUyo dazASTau vA mRdaaskRt|| samuSkaM jhAlayetsamyak zuddha na payasaiva hi / azuddha nAtitucchena nadurgandhena kadAcana // na kSAlayettathA zaucaM guhaM pAdakarAvapi / azuddhajalatoyastu zaucaM muutrpuriissyoH|| kuryAtpunarasau ca syAttadoSasya nivRttaye / zuddhana payasA zaucaM punaH kRtvA vidhaantH|| pAdau prakSAlya cAcamya snAnaM kuryaatsmntrtH| nacedaspRzya payasaH sparzanenaiva kevlm|| prApta mAzaucamadhikaM nivRttistasya tena hi / samantroNa na cAnyena saMgeneti mhrssyH|| rahasyamatra vakSyAmi yaduktaM tanmayA purA / dvimukhyudakato'tIva kRtamAcamanaM tu yat // tatpunAtyavazAtpApaM badA kimapi nAsti hi / mantrasnAnAdikaM kRtsnaM tatsRSTvaiva kSaNAlabhet // dantadhAvanam nirvRtya zaucaM pazcAttu dantadhAvanamAcaret / tatpunastu mRtAheSu gurUNAM yasya ksycit|| bhrAtrAdervA kaniSThasya darzAdiSvakhileSvapi / annazrAddhaSu nitarAM na kuryaadntdhaavnm|| teSu cettu punassamyak zrAddhakatu mahAtmanaH / apAM dvAdazagaNDUSaimukhazuddhirbhaviSyati // tadbhinnadinamAgeSu nikhileSu vrateSvapi / naimittikeSu puNyeSu kRcchrAdiSvakhileSvapi // tRNapaNaiH prakurvIta cAmAmekAdazIM vinA / tayorapi ca kurvIta jambUplakSarasAlakaiH / / rasAlavarNaracitadantadhAvanakarma yat / pitRzrAddhadinaM muktvA tanna(dUH)Syatisantatam / / tattatkASThavizeSANAM dantadhAvanakarmaNi / tattahinavizeSeSu prAzastyaM na tu santatam / / tadvizeSeNasaMkIrtya kRtvA tadpranthavistaram / prayojanaM na kimapi prakRte dantadhAvanam //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ devarSipitRtarpaNavidhivarNanam varNanIyaM ca saulabhyAttattathaiva nirUpitam / punazca saMpravakSyAmi saMgraheNaiva ttpunH|| pratazrAddhAnyadivasamAtreSu kSIriNAM sadA / prazastAnyeva kASThAni dantadhAvanakarmaNi // danvadhAvanataH pazcAt kuryAdAcamanadvayam / tataH snAnAya ca punaH kuryAdAcamanadvayam / / prANAyAmatrayaM kRtvA pazcAtsaMkalpamAcaret / dezaM kAlaM ca saMkIrtya tithivArasamanvitam / / snAnamantrAH praNamya tIrtharAjaM ca tasmai dattvAryamuttamam / ApohiSThAhiraNyAdidrupadAdikameva ca / hiraNyazRGgAdyakhilaM indvantaM pAvamAnakam / Apo veti mahAmanlAM sitAsitabhRgAdikam // japtvA nikhilamantrAntAnpAvanAnzrutizIrSagAn / / snAnAntarakatavyam prokSayitvAvagAhyAtha nizzabdaM coravajale / RSIn devAn pitRRn pazcAttarpayitvA ca shaastrtH|| Acamya ca vidhAnena mantreNaiva tataH param / anena tarpaNaM kuryAttamimaM varNayAmyaham // yanmayA dUSitaM toyaM zArIramalato'dhikam / tasya pApavizuddhayarthaM yakSmANaM tarpayAmyaham vastrodakadAnamantraH atha vastraM pIDayitvA bhUmau siJcecchikhAjalam / sarvAGgasalilaM cApi bhUmau tiSThanmuhUrtakam // tattajalArthinAM nityaM srAvayitvA vidhAnataH / yattatsvIyAMgasaMsakta tajjalaM vai tadArthinAm // ... datvA nikAmaM tatpazcAcchuddhaM vastrAM tu vibhRyAn / bahirvinirgataM snAtuM sarve dekA maharSayaH / /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 mArkaNDeyasmRtiH dvijaM dRSTvAtisaMtuSTAH ttpshcaatslilaarthinH| viSThanti tattaTe nityaM tasmAttabhyo dine dine / kAladvaye'tibhaktyaiva snAtvA'nantarameva vai / sarvAGgasalilaM vnjlmuktvidhaantH|| dadyAdanena manoNa na denaM zAnti te| madaGgavastrakezAghasalilaM yattadarthinAm / adya dattaM mayA nUnamakSayyamupatiSThatu / nityaM kAladvaye snAnaM gRhasthasya vidhIyate // yateH kAlatraye tatsyAdvarNinAM tu yathAruci // snAnabhedAH ekavAraM dvivAraM vA yathecchaM tasya tasmRtam / evaM snAtumazaktAnAM pAnIye zItale prm|| uSNodakena vihitaM tatrAzaktasya tatparam / kaNThasnAnaM kaTisnAnaMpAdasnAnaM tthokssnnaat|| mantrasnAnamatizlAghyaM na cedgorajasApi tat / sarveSveSu punaH zaktivikalo yadi tatparam // chAyAvagAhanaM kuryAttattu snAnottamottamam / tiSThanmatrajapaM kurvastadAzaktastu kevalam // tacchAyAyAM jalaM siJcattacchAyAsnAnamucyate / tasminyadyapyazaktazcet kApilasnAnamAcaret // divyasnAnaM vizeSeNa snAnAnAmuttamottamam / yadA vA labhyate tattu tadA naimittikaM tu tat sarvapApaharaM puNyaM sarveSAmapi santatam / durlabhaM tadvizeSeNa labhyaM sAtapavarSataH // saMkalpAcamane tasya na syAtAM naiva tarpaNam / dhArAnipAtaparyantaM snAnamantrajapo bhvet|| manaH paryAptiparyantaM sthitimA tadA param / snAnamAhumahAtmAnaH yathAruci tthaacret|| kAyAnuguNataH snAnaM vihitaM santataM dvijaiH| . Adau nikhiladharmANAM nidAnaM varma kevalam / / sarva tadAnuguNyena karmajAlaM samAcaret / zirasaH pAdayo hvoraGgAnAM yasya ksycit|| kAyamAtropadravasya yadA saMbhAvanA bhavet / lAnavastviti tasyAjyaM mukhyaM tyaktvaiva kevalam / /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauNamukhyasnAnabhedavarNanam gauNasnAnaM tadAM kuryAnmantrarUpAdikaM zivam | ArtavAnte sUtakAnte tu snAnaM vidhAnataH // azakye sati tadbhUyaH kArayedvipravartmanA / tAvatA zuddhireva syAtsayaH snAnaM nivAryate // ArogyAnte punaH snAnaM kuryAdeva vidhAnataH / sadA zuddhajalasnAnAtparaM zaucaM prakIrtitam // Apatsu yenakenApi gauNasnAnena tadbhavet / Apatsu sarvadA gauNasnAnaM mukhyamiti smRtam // smRtisaMbhAvanAsnAnAjjAyate cettadA naraH / sarvathA tanna kurvIta kiMtu bhautyAdikaM caret nityasnAnAzakya kAya H zItavAtAdikAkSamaH / yathA kAyAnuguNyena kuryAdevAkhilAM kriyAm // 37 sarvAGgamAdravastreNa zodhayettena kevalam / azaktazcetanAnaphalaM labhetaiva na saMzayaH // zarIramAdyaM dharmasya kAraNaM kevalaM smRtam / grahaNe vA pitRzrAddhadivase snAnavarjitaH // api caNDAlasaMspRSTaH RNarogaikadurdharaH / sarvAzaucaikamalinaH pitrorekAdaze dine // dazame karmakAleSu divase dvAdaze'pi vA / bahUktA tAdRzeSu (ca) vipatsu snAnato yadi // mRtisaMbhAvanA cettu yenakena prakArataH / sAkSAtsnAnaM parityajya zaktau vipramukhena vA // putrAdimukhatovApi tatkRtvA tatsamAcaret / zaktyabhAve sarvathApi salilaspRSTimAtrataH / / bhAvanA cedbAdhakasya bhasmasnAnAdinaiva hi / saMsAdhayetpretakarma chAyAsnAnAdinApi vA // karmaNo karaNe tasya tAdRk kAle'sya kevalam / smRtiryadya bhayoH pazcAt bAdhakaM sumahadbhavet // pretatvamubhayozcApi bhavetkila tadA punaH / yena kena prakAreNa kRte tasmin sapiNDane // tadgauNasnAnato vApi tatpituH kila tadbhavet / pitRtvaM devarUpatvaM tAvatA kRtakRtyatA // mRtasya pUrvaM bhavati tasmAtkAyAnuguNyataH / snAne kRte tAvataiva karmasAdguNyamaznute / / ApatkAleSu sarveSAM gauNaM tattAdRzaM param / snAnaM mukhyaM bhavennUnaM mukhyaM snAnaM tu bAdhitam // prabhavedeva nitarAM nikhilaM caivameva hi / mukhyaM bhavedamukhyaM hi caivaM tadapi kevalam //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH amukhyaM mukhyameva syAditi zAstraM maharSibhiH / upadiSTa sarvalokahitAya sumahAtmabhiH dvimukhyudakasnAnam nityasnAnAtparaM nityaM dvimukhyudakato bhavet / yatkartavyaM karmajAtaM tadetadakhilaM param / / tatpUrvamRttikAzaucakAryAdiSu punaryadi / tajjalaM viniyukta ced gaMgAdiSu haThAtparAt // tabuddhipUrvatastva|daye'pi ca mahodaye / sUryoparAgAdikAlavizeSeSu gurUnapi // nyakkRtya niSThIvanato gudaprakSAlanena ca / yatpApaM jAyate karaM tadavApnoti kevalam // cailavayaM samuddhRtya zuddha hastadvayena vai / uttarIyaM prathamataH prAdakSiNyena muurdhni|| vastradhAraNamantraH dhRtvA'tha prAmukhastiSThan vasAM yaddhAraNAya tat / bibhRyAtkacchayA yukta AvahantIti mantrataH / / na cetsomasya tanUrityetena yajuSA sadA / vAsaso dhAraNe mantrau coditau athavA punaH / / tUSNIkaM vA taddharedva pAdaprakSAlanaM tataH / kRtvA''camya vidhAnena prANAyAmAdipUrvataH / / paramezvaratuSTayartha prAtassandhyAmahaM zivAm / upAsi(dhyai)ti saMkalpya mantraprokSaNamAcaret sandhyAkarmAkhyatadivyayogyatAyai taducyate / ApohiSTheti navabhiH yajurmaH praNavena vai saMyukta ratizuddha staiH prokSaNaM tAdRzaM zivam / mukhe prakathitaM sadbhiH sUryazceti tataHparam / mahAmantrA vedamadhyaH caturviMzativarNakaH / rakSantAmiti loDantaH krtaarsttrrkssnne| sUryazca manyustatpazcAt manyUnAM ptystthaa| tatpApebhyaH sakAzAnmAM eko mantro'yamucyate // yadvAorityayaM mantraH dvitIya iti coditH| avalupatvanta iti dvAtriMzadvarNako manuH / / yatpApaM kRtavAnasmi rAjyArAjyAmitismRtam / brahmA cAsmIti saMproktaM manazzabdAyazca SaTa // prasiddhA eva nitarAM SaSThaH zabdeSu teSu ca / tRtIyaMtaiti hoyaH sAhacaryeNa saMskRtaH / /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ homapadanirvacanavarNanam chAndasaH sa ca vizeyaH sUkSmadRSTyA tataH param / tadanvayaH prakartavyaH kartArAtrirahazca hi // parasmaipadiloDantaH kriyeyaM samudIritA / yatkinceti tRtIyo'yaM mantrasvAhAntakazca saH // aSTAviMzativarNo'yaM juhomIti kriyApadam / ahaM karteti suspaSTaH mAM karmeti tathaiva hi // svAhAzabdena homaH syAt atra pAnaM smRtaM kila / _ yathA kathaMcidrvyasya tyAgo homa itiiritH|| sUryaH prasiddhaH sarvatra satyazabdastadarthakaH / asAvAdityavAkyena zrautenaiva tthoditH|| tasyaivAmRtayonitvaM kevalaM tadvizeSaNam / prathamaH prArthanArUpaH dvitIyo'pi tthaavidhH|| tRtIyo homarUpaH syAtribhiH saMmantritaMjalam / sarvapApavinAzAya prAzayediti sA zrutiH // bhinna kriyAtvAnmantrANAM mantrabheda udAhRtaH / yatra bhinnakriyA tatra sarvatra shrautkrmnni|| pradRzyate mantrabhedaH pUrvArthasyAnApekSaNAt / sApekSatve tu pUrvArthasya cedeko bhavettu sH|| syonanta iti vAkye saH tasminnityatra nizcitaH / etanmantratrayajalaprAzanaM tasya karmaNaH atyantayogyatAsaMpAdanAtha santataM smRtam / punarAcamanaM kRtvA (dadhikrAvadvayena vai|| pUrvoktarnavabhibhUyAstvApohiSThAdibhiH zivaiH / hiraNyavarNAtritayA ziveneti ca mantrataH caturvizatisaMkhyAkairmArjanaM prtivrnnke| gAyatrIyeproktiyogyatAthaM procuritisma tat // drupadAnAmagAyatrI sarvamantrottamottamA / sarvena(Na)haMsamutsargahetave sA pratiSThitA / / tayAbhimantritaM toyaM tyakta cettAvatAkhilam / enovRndaM sadya eva tyakta naSTa gataM bhavet / / arghyadAnam athAcamya vidhAnena gAyatryaivAbhimantritam / mandehAnAM vinAzAya trivAraM atiyatnataH / /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH gozRGgamAtramuddhRtya jalamadhye jalaM kSipet / tadoSaparihArAya kuryAdbhatyA pradakSiNam // asAvAdityo brahmeti brahma dhyAyetsamAhitaH / tadbrahmadhyAnameva syAtsaMdhyeti brhmvaadibhiH|| nityaM samyak kRtaM dhyAnaM vAratrayamatIva c| brAhmaNyakAraka tatsyAt yattatsandhyAtrayaM zubham // dine dine brAhmaNena asaavaaditymntrtH| so'haMbhAvanayA divyaM kRtaM dhyAnaM mhrssyH(rssibhiH)|| sandhyeti pravadantyete zrutyuktAH paramarSayaH / brahmadhyAnAtparaM karma nAnyatkimapi vidyate // taJca dhyAnaM mantravAkyArthatatvajJa paraM mahat / uttamottamamityukta tadvAkyArthazca kevlH|| na kAryakArakaH proktaH kiMtu so'nubhavAtmakaH / guruprasAdaikalabhyo gururevezvaraH prH|| devagurvorna bhedo hi gururdevAdviziSyate / guruH samyagbodhayati tamaH pariharedapi // devo'pi gururUpeNa samAgatya kRpAmayaH / tadbodhakaH prabhavati tenAsau kRtakRtyatAm / samprApnotyeva satataM tasmAdvandhaH sadA guruH / sandhyAnte tu pratidinaM gurubhyo nama ityapi // sandhyAyai cApi sAvitryai gAyatryai nama ityapi / devatAbhyazca sarvAbhyo vedebhyo vA vidhaantH|| devebhyo vA'tharSibhyazca munibhyo nama ityapi / namaskAraM prakurvan vai pravadanvA vizeSataH pradakSiNaM prakurvIta kAmo'kArSInmanujapet / tadA manyurakASIMdityetadyattanmanu jpet|| diGnamaskAraH namonamazca mantrAnte vaktavyaM syaatrikaalke| karNI pAdau tathA spRSTvA kRtAJjalipuTastataH / / mantrAnazeSAn tattatkulaprAptAcAratazca tAn / upadiSTAMzca saMprAptAna japedeva vidhaantH|| ardhyAnte vA tathA gAyatryupasthAnAntaraM tu vA / namaH prAcyAdimantrAMzca prvraadiinvidhaantH||
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 gAyatrImantravarNanam hotRpravarato nityaM namaskArAdikarmasu / sarveSvevAvizeSeNa vadedadhvaryumArgataH // pravarassaH(s) tatra hi syAdarzAdiSveva naanytH|| prAyazcittArkSyaH ardhyatrayAtparaM kAladvayasyAsya vyatikrame / prAyazcittakriyAyai syAdadhyamekaM punaH smRtam / / keciJcatuSTayaM ceti prAhurAryA manISiNaH / arghyakriyAsu saMtyaktA gAyatrI yA dvijottamaiH tasyAH pratyupasaMhArahetave pratilomataH / japedeva vidhAnena tatprakArazca varNyate // gAyatrIvarNasaMkhyAnizcayaH . (t )yAdacopranaH yo yo dhi himadhI syavade rgobha / yaMgirevatuvitsata / / pratilomavidhau yaNi varNabhedena varNanam / anulomaprakAre tu varNaikyenaiva cocaret // tasminnarthaM zrutiH sUtraM pramANaM pratipAditam / sUtraM tatsavituriti pacchogharcaza ityapi // pratIkagrahaNAtsUtrakAreNAtra tatastathA / saMhitAyAmAdyakANDapaJcamapraznake ythaa|paatthstthetyekvrnnsyysy varNasya vAkyataH / vyamekameva varNastu saMkhyAyAM tavayaM bhavet NayoHsvIkRtya bhedaM vai saMkhyA sA kathitA praa|| caturviMzatikA sarvaiH trINi sUrye yathA tathA // gAyatrImAtRvAkyeSu pathi bhAdiSu kevalam / turIyapAdena tathA tanmatroddhAraNaM bhavet / / tAnmatrAnapyadya samyagvizadAya niruupyte|| cathibhatanmukhataH prokta royorgo sA dvitIyakam // rayodeti tRtIyaM syA(t )janavattu turIyakam / vakSyaprase paJcamaM syAdedhIcosetiSaSThakam sAmaM taNgimadavayaM hi yAdo tathASTamam / eteSAmapi sarveSAM mUlabhUtA zrutiH zivA / / vargakramekakAryAya nAnyakAryAyate na hi / mantroddhAraH prabhavati mantroddhAreNa tena ca // pratilomAnulobhAbhyAM vAkyAnAM nyasanAtkhalu / sarvasiddhiH prabhavati tadetadguruvAkyataH vizeyo hi bhavennUnaM mantra (stadu) pdeshtH| vipratvasiddhirbhavati tatparaM tadupAsanAt // tajapena ca tannityaM vipratvamatidurlabham / atitIkSNataraM syAddhi pratinityaM zanaiH zanaiH
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH tAdRzasyAsya mantrasya tyAgamAgeNa tatkSaNAt / tadvipratvasvarUpasya jAyate hAnirIhazI sA gAyatrI vedamAtA mahabrAhmaNyamUlikA // ___ oMkAranyAhRtInAM prazaMsA sAdo vyAhRtisaMbhUtA vyaahRtistaarmuulkaa| gAyatrImUlakA vedA vedA lokAzrayAH shivaaH|| yathA bIje vaTastadvattAre sarve'pi te'khilaaH| bhUrbhuvaH svarAdayaH proktAH saMlInAH santi tena sH|| tAraH sarvAdhikaH proktaH sarvakAraNakAraNam / sarvavedakriyAmantradevalokaikaviprahaH // sarvavandhazca nitarAM sa eva brahmabodhakaH / tadabhedasvarUpazca tA pAsanahetave / taduktipUrvakatvena gAyacyA vyktirucyte| vedAdhu cAraNe tasmAttanmukhe saudIyate // tArato vyAhRtiriti yaduktaM tannirupyate / saMgraheNAdya bhavatAM vizadAya krameNa vai|| tAlavarNatrayAdvargo bindunAsyAttadarNakaH / svaronAdaviziSTAbhyAM vaiziSTyetatparo bhavet nAdeve tatsamovarNaH vedatAratrayeNa suH|| tattrayeNa ca tAbhyAmuH svaro'ntyo vA'khilaiH punH|| bhUzabdenAtra bhUlokaH oMkArastatsvarUpakaH / bhuvarlokastathA zeyaH suvoko bhuvassuvaH aliMgako prakathitau avyayAviti kecana / maharlokassakArAntaH maharlokaikavAcakaH / / janaH satye tvakArAnte punapuMsakarUpake / lokaikavAcake te'pi ta ete nikhilA api / lokaikavAcakA zeyAH taduccAraNapUrvataH / oMkAro vidyate tena ta ete tatsvarUpiNaH / / bhUloko'pyoM bhuvazcApyoMkAra eva na caaprH| evaM sarvatra vijJa ystdrthstttvdrshibhiH|| evaM sapta vyAhRtayastrivyAhRtyatha coditaaH| etadvayena te sava gAyatrImAtRkAstataH / jAtAstebhyazca vAkyebhyo gAyatrI sA smuddhRtaa| akhilaimilitaireteH ApojyotirasAzca te|| tadIyA iti vijJayAH te brahma veti ca smRtaaH| vyAhRtInAM tisRNAM ca madhye sarve'pi te punaH / / oMkAramadhye te syuzcenmahAmantrAkhyakAsmRtAH / /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANAyAmavidhivarNanam prANAyAmaH dazapraNavagAyatrI tathA kAryAkhileSvapi / kRtyeSu nityAdiSu ca prANAyAmo dine dine| takramaM cApi vakSyAmi sarvAnuSThAnakAraNam / dazapraNavagAyatrItritayena vidhaantH|| kartavyorecakaH pUrva tadanantarameva vai / tadaiva pUrakaH kAyaH punazca tadanantaram / / kumbhakazca prakartavyaH tadvidhAnena kevalam / evametattrayaM cettu kRtaM bhavati tatparam / / prANAyAmastveka eva evaM sarveSu karmasu / prANAyAmatrayaM kAryamarthacintanapUrvakam / / tAvanmatreNa nitarAM bahujanmakRtaM tu yat / AvilaughaM tatkSaNena Agastvenazca kevalam // aMhovilayamAyAti cittazuddhirbhavatyapi / prANAyAmasamodharmo prANAyAmasamo jpH| prANAyAmasamo yajJaHprANAyAmasamo damaH / prANAyAmasamaM tIrthaM prANAyAmasamaM tpH| praNAyAmasamaM dAnaM prANAyAmasamaM zrutam / prANAyAmasamo nAnyaH pAvako jagatItale // ekavArakRtaH samyak prANAyAmo'khilapradaH / sarvasiddhikaraH puMsAM blipussttivivrdhnH|| AdhivyAdhiprazamako hyapamRtyunivArakaH / anuSThitaH pratidinaM kaalmRtyunivaarkH|| dIrghAyuSyaikajanakaH shtaayussyaadhikprdH| tasmAdvicakSaNo nityaM prANAyAmaparo bhavet // sa tu vAyonirodhaikabhavitavyaH sadAkila / tathA tadarthAnusandhAnapUrvakavidheyaH (1) // prANAyAmAsamarthasya tanmantramAtrapaThanavidhiH tathA kartumazaktazcet brAhmaNo'sau nirantaram / nAsA pragRhya tUSNIkaM mantramAtramudIrayet // dviSaSTivarNakaM varNasvaramAtreNa vA yadi / kRtyakRtyastAvatA vA trivAroccAraNAtparam / / tasmin mantre mantrarAje praNavA daza hi smRtaaH| catuviMzatisaMkhyAkAH gAyatrIyAstu varNakAH / / zuddhavyAhRtivarNAzca paJca teSAM punastathA / uccAraNe'pi paJcaiva vyAhRtIyAstato dsh|| mApojyo dazakaM cAtha mahayaM janaH satyaM tapazcetyaSTakaM smRtam / /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 mArkaNDeyasmRtiH etAvanmAtravarNAnAM kevaloccAraNAtparam / prANAyAmAkhyaka karma kRtamityeva coditam / / etasya prAtilomye tu kadAciddhaTate yadi / saptakoTimahAmantrajApako'sau bhaveddha vm|| sarvANyatrANivaiSveva varNavyatyAsabhedataH / uccAraNavizeSeNa bhaveyuH kila tAvatA // prAkRtasyAsya kRtyasya samudIraNataH param / prayojanaM naiva cAsti tasmAttaduparamyate // yadya ktamapi tatsarva vistaraM vaidikasya tu / karmamAtrasya satataM bAdhakaM prabhaveddhR vam / / iyAnvizeSaH sarvatra mantramAtrasya kevalam / (sarvadeva) vizeSeNa tadarthasyAnucintanam / / mahAtatkarmasAdguNyakArakaM vIryavattaram / zreyaskaraM vizeSeNa cittazuddhipradAyakam / / etAvanmAtratatkarma yattatsarva dine dine / nityatvenaikavihitaM samyak calati tena cet // kavacamudrAdInAmavaidikasandhyAparatA nyAsabIjAkSarAdInAmasrAdInAM punaH punH| AvRttitodhyAnayantranAmatantrAdisaMghakaiH / / ekAMgamAtre kRtsnAnAM atikAlavilambataH / pradhAnaM karma kimapi bhavenna samanuSThitam / / mantrasya kavacAdInAmabhAve niSprayojanam / ityuktazAstraM tatsavaM avaidikaparaM tu tat // kathaM taditicedbhUyastaccApi samudIryate / zuddhavaidikamAtrasya vedaproktasya krmnnH|| kartavyatvena vihite prakRte tAdRzasya cet / kavacanyAsabIjAnAM mudrApaJjaravarNane / mAlAmantramahAmantrazaktikIlArgalArpaNe / evaM sarvatra cedbhUyastattannAmasahasrataH // sandhyAmAtrasya sAyaM ca nAlaM kevalameva vai| kAlo japasya cedbhUyaH pradhAnasya kadA krimuH|| anantaraM punarapi pAzcAtyAnAMtu karmaNAm / agnyuddharaNamukhyAnAM utsargo(vArakobhavet kAlo na labhyate teSAM tadetadakhilaM tataH / tAntrike laukike vedaandhikaarinnyvaidike|| upapadyata vA samyak bhavedvA na bhavettu vA / RSidhyAnAdikaM cApi mantrArthajJAnazUnyake tAvanmAnaM tu vA bhUyAditi nizcitya kecana / RSizchandodevatAdiparijJAnaM mahattvavaH prazaMsAM kRtavantaste tAvanmAtreNa kevalam //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sandhyAdinityakarmasvarthajJAnamevaprazastamitivarNanam .. arthajJAnavatA kRtasandhyAvandanaprazaMsA samantrI vIryavAn kiMsyAtsuspaSTe tu tdrthke| svata evAkhilaM tasya samIcInaM bhavatyalam tattadarthamAtrato bhUyaH karmasiddhizca jAyate / ya etaM cIyate yaucainaM vedeti sA zrutiH / / karma karyAdRzaM syAtphalaM tasmAttato'dhikam / arthajJAnavatAM puMsAM tUSNIkaM svata eva hi / / phalaM bhavediti punaH sA provAca zrutiH smaa| arthajJAnaikazUnyAnAM karmakRtyAphalaM smRtam // vAvanmatraM devabuddhipUrva ceduttamaM bhavet / vastuto lokarItistu sandhyAdiSu vizeSataH / / mantrajJAnakavikalAH sarvadezeSu maanvaaH| mantramAtraparAH kecidatyalpAzca vizeSataH // tathA kriyAmAtraparAH karmAbhinayanAH pare / vastuto yatrakutrApi mantramAtro'pi durlbhH|| athApi loke brAhmaNyaM gopanIyaM vizeSataH / na prakAzyaM bahinityaM vandanIyaM surairapitA sandhyAmUlamidaM brAhmayaM mantramUlA ca sA parA / sandhyAmantrAzca sarvatra sarveSAmapi santatam // samA eva parAM divyAH mahabrAhmaNyamUlakAH / sarveSAmapi santIti nizcayena dRDhena vai prapAlanIyaM tattasmAdvivAdaM tatra kevalam / na kuryAdeva zAstreNa kRtopanayano yadi // saMprAptapUrNabrAhmaNya itye (SA vaidikIzrutiH) / brAhmaNaprazaMsA zAstramAtreNa nizcitya gauraveNArcayecatam / zikhAyajhopavItakamAtreNApi svruupttH|| mukhavarNena tatvena vAcA tadvASaNena ca / brAmabIjaikamAhAtmyAva lakSaNyamatIva ca // itarebhyo bhRzaM tasmin evamekaH pAThaH itarebhyo () zaMdevAtprasthuredeva pazyataH / vipramantrAvapramAtraH kAmasassasaM mahAn / / pakSapAtaH prakartavyo vizeSeNa pravacmi kaH / sarveSAmapi varNAnA apya vArANana vH||
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH gururityeva vijJeyaH nAva yaH kadAcana / tantumAtrapradhAno'pi brAhmaNo nAmadhArakaH / / tathaiva brahmabandhurvA sarvavanyo na saMzayaH / brahmavIryasamutpannaH sarvakamaikasaMzrayaH / / karmabhirvarjito vApi nAmamAtrapradhAnakaH / so'yamabrAhmaNaH proktaH pUjAmaIti so'pyayam / / bAmaNabruvo nindA bhraSTAviduSTasuspaSTa vrAtyakarmadvijAkhyakAt / saMjAto jAtakarmAdi mantrarAhityasaMskRtaH // nAmamAtropanayano mantroccAraNamAtrake / tatpitustasya vaidagdhyaspaSTarAhityakarmataH / / viprAbhidhAno viprAgArArAtkRtanivAsataH / atyantAbrAhmaNatvena prasiddho'pi punastarAm // tadbrAhmaNyaM gopanIyaM tatkramaM cApi vacmi kaH / tatratyairakhilaistasya mRtishraaddhaadikrmsu|| brAhmaNairmantrakAryeSu pAlanIyaH prayatnataH / na tyAjyo na bahiSkAryoM bodhanIyastadA tdaa| jAtitvena sthito yasmAt zi (cchi ) khAtantusamanvitaH / yadA tadA snaansndhyaabhaasmaatrprdhaankH|| sandhyAsnAnAtparaM bhuktivinA tAbhyAM na bhujyte| ijyAcAraikakRtyazcetsarvaistaiH kAmacArataH // sadbhiH saMrakSaNIyaH syAd brAhmaNyaM tAdRzaM mahat / yadyayaM bhuktikAleSu sarvasAdhAraNena vai // annapradAnakAryeSu maheSu prayabhUriSu / samAgatazcedannAya tadA sa kila kutracit / / koNabhAge puNyapaGktidUratastasya kalpayet / saMsthAnaM tAdRzaireva yaiH kaishcidrpngktibhiH|| . . . durAcArairdu vinItaizcarvaNaM kArayedapi / utsaveSu vivAheSu maujyAdiSu satAM gRhe // ........zrImatAM bhaginAM puMsAM zucInAM brahmavAdinAm / .. atyannadAnakAleSu jAtimAtropajIvinAm / / ... ... ... ... ..
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahotsaveSu samagradhanadhAnyadAnaprazaMsAvarNanam annadAnaM prazaMsanti nAhantyevAsahiSNutAm / dUrIkRtaM tiraskAraM chatkAraM duSTabhASaNam // nAIntidurjanAzcApi durAcAraizca ninditAH / annamAtrapradAnena mahatAM dakSiNA ca yaa|| dIyate tadazAMzena dvAdazAMzena vA punH| datvodvAsyAdaridrA yA vidhavAzcavizeSataH // aputriNyaH saputriNyaH yathotsAhena vAkyataH / saMbhAvayitvA yatkicihatvaiva svAnurUpataH / / kAladezAnuguNyena dakSiNA bhojanAdinA / yenakenApyupAyena doSayitvaiva codvaset / / nayakkaM ( kaM ?) canatatpIDApralApairatipIDanaiH / atyantabhAgyavAn teSu na bhagnAzAn prakalpayet // ___ yaH kazcanApi nitarAM vaizvadevAvasAnake / bhuktikAle vizeSeNa vratacaryAsu sarvadA // jAtakAdiSu putrANAM maujyAdiSu tathApyati / vivAhe putrikAyAzca dakSiNA bhuktikarmaNi // samAgatAnabandhUn vA paNDitAnakhilAn khalAn / / utsavAdighanAhUtAgatAnAmanirAkaraNam anAhUyaiva cApalyAdAgatAnatidauSTyataH / suprasiddhadurAcArAn durmukhaantitucchkaan|| duzcaritrAnvizeSeNa paGagunandhAna durAkRtIn / asato'tIvasarvatra sadA saMgrahakAnapi / kRpaNAn durgatAnnityakalahaikaparAnapi / na pIDayenna cAkrozennAvamanyenna bhISayet / / na vadeccApi durbhASA vaimukhyaM prApayenna tu / bhagnAnnaiva prakurvIta kuryAtprAptamanorathAn / / sumukhAnatiyatnena daridro'pi yatanmati / kalyANyA bhASayA samyagabhipUjyaiva krmsu|| tAdRzeSu viziSTaicava pUjayedvAsayedapi / evaM satyatra sumahAn bhAgyavAnmatimAnati // zrImAn kRtI puNyakarmA kRtyAkRtyavizeSavit / ... dayA hRdayo yogI kalyANAbhijano mahAn // . dhndhaanygraamsiimmhdraajymhaadhnii| . api san kiM punaH svasya saMprApta putrpautryoH|| vivAhe janmamaujyAdimahAkarmasu bhUriSu / jyotiSTomAdikRtyeSu mahAdAnAdi karmasu /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 mArkaNDeyasmRtiH yamayajJa zubhAgAre puNye zUlagave'pi vA / aSTakAyAM sarpabalyAM apUrvAdhAnakarmaNi // prathamopAkRtI putrapautrayorvA tthaavidhe| apUrvaputrikAtAdheDa(kasutsumahoddha(tsa)vakarmaNi . kathaM samAgatAn pUrvaproktAna lokAn mahAzayAH / samAgavAnmahAduHkhAd dAridrayaNaiva durgatAn / / prakuryAdvimukhAn zaktaH svayamatyantabhAgyavAn / yadikuryAdutsaveSu daridrAnAgatAn gRhii| vimukhAstasya sAzra(zrI)stu sadyo naSTA bhaved dhruvam / samAgatA ye sumukhAH prAptakAmA mudAyutAH // abhyAgatAzcAtithayaH yasya gehAnmahAtmanaH / aho pratinivartante tasya zrIH sAtivardhate // pratinityaM vizeSeNa candramA iva zukrake / tadeva janma tasyAsya bhavyaM bhAgyaM ca tAdRzam / / zAkhAcaMkramaNenAlaM prazastaM prakRtaM hi tat // brAhmaNyaprazaMsA bahUtvA kiM tAdRzaM hi brAhmaNyaM vedasaMmitam / devavandyamatizlAghyaM pAvanaM pAvaka mht|| saMpannidAnaM kalyANakArakaM pApavArakam / ApaddhRndAdizamanaM cintitArthapradAyakam // vasya dazanamAgeNa naraH pApAtpramucyate / AdhivyAdhiprazamanaM kAlamRtyuharaM param / / zvAzreyazrIkArakaM bhavyamUlakaM cintitArthadam / sarvatIrthakarUpaM tatsarvayajJaphalapradam // vadvAkyajalamAtreNa sarvapApAni dehinaH / pranaSTAni bhavantyeva honavarNo'pi jAyate // mahAvarNaH sadya eva yadyanuprAhakA dvijAH / te'nuprahaikakartAraH nazzAkhino'pi vA // sapta paJca trayo vApi yadi syuH zrotriyAH shivaaH| vedAdhyayanahInAzvecchAkhAdhyAyina eva vA // . pUrvoktasaMkhyAkAH syuzcedapAtro'pyatra pAtratAm / iyAdevAvilambena nAtra kAryA vicAraNA //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariSadi zrotriyasyaivAdhikAravarNanam yatra trayo vA labdhAH syuH zrotriyAstatra kevalam / pariSattvaM mahatprAptaM kevalaM bhavati dhruvam // brahmaviSNumahezAnAM indrAdInAM divaukasAm / trayastriMzatkoTisaMkhyAkAnAM sumahatAmapi // sAnnidhyamapi tatraiva bhavedeva na saMzayaH / gaGgAdInAM ca sarvAsAM nadInAM puNyapAthasAm / / saptAnAM zatasaMkhyAnAM sarvapApavirodhinAm / SaTkoTikoTitIrthAnAM vedAnAM cApi kRtsnshH|| samudrANAM ca sarveSAM zrotriyA yatra vA trayaH / sAnnidhyaM tatra bhavati pariSattvaM ca tatra hi // yatrAzrotriyasAhana dazasAhasrameva vA / pariSattvaM na tatrAnti tadAnugrahakatvakam // na prApnotyeva nitarAM zrotriyatvaM ca kevalam / zAkhAdhyayanataH syAddhi tAdRgvipro mahAnati // tadarthajJo yadi punaH sAkSAdIzvara eva nH|| zAkhAdhyayanahInAnAM nindA binA tu zAkhAdhyayanaM ye saMbhAyAM mahAjaDAH / pariSattvaM prakurvanti na tattvaM patipadyate // anugraho yatkRtastai na sa tatphaladAyakaH / tUSNIko hyakRtaprAyaH vyartha eva bhaveSa sH|| mannaukapUtaM tatkarma mantrA vedaikavartinaH / tattakriyAsAdhanAya te mantrAH syurpekssitaaH|| tasmAtsvAdhInamantrA ye brAhmaNAH zrotriyA iti / ___ prasiddhAH sarvakRtyeSu prazastAH syuranugrahe // vedaadhyynsNskaarjnysNskRtbhaassyaa| yathocyate tathaiva syAttena te syuranuprahe / / nirapekSakakartAraH kartuMcAkartumeva ca / anyathAkartumapi ca zaktAH syuH santataM hi te|| yA citrapralikhitAH martyadevasuradviSaH / gajagovAjibhujagamagaharyakSavAnarAH / /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAkaNDeyasmRtiH svakAryakaraNAzaktAH tathA vedavivarjitAH / anugrahakarAH proktAH mahadbhirbrahmavAdibhiH / / yadi mauDhya na te tUSNI zrotriyAntargatAH khalAH / pariSatsvapi tiSThantastathAstviti vadanti cet / / jihvAyAM tu tadIyAyAM protayitvA kharaM tu tat / zUlaM dUtAH kAlasUtre yAmyAstaM tADayantyati // tatkarma ca tathaiva syAdyathAprokta purA kila / tasmAttu karmasAdguNyahetave vaidikAn zucIn / jhAtvA pariSadaH kuryAdanyathA nAzameti tat / tatkarmApi pranaSTaM syAt pariSattvasya tasya ca // sabhyalakSaNam vidhAyakA mahAnta syurvedshaastraarthvedinH| dharmAdharmaikanipuNAH kRtyAkRtyavizeSagAH / / puNyapApAtibhItAzca dyaadaakssinnyttpraaH| paurvAparyavizeSajJA dezakAlAnuguNyataH / / pravAcanaikanipuNAH tathA pravacane'pi ca / traya eva hi te proktAH hriishriibhiiputrsNyutaaH| nidhayaH sarvavidyAnAM sumukhAH sulabhAH param / etebhyo'pyadhiko zeyaH saujanyazrIniketanaH / / atyantadAkSiNyaparaH klpniiyo'nuvaadkH|| anuvAdakalakSaNam-anuvAdakakRtyam anuvAdakakRtyaM tadatyantAzakyamucyate / Adau oyA gRhapatervayaH karma dhRtirmatiH / / kRtaM ca kriyamANaM ca caritraM ceSTitaM ca tat / balAbale zaktibhAgyasAmarthyaniyamAdayaH / / anuvAdakasaMjhona samyagetekhilA api / vijJeyAH syuH punarapi teSAM pariSadAmapi / mAnasaM tacariza ca tadvAkyAni pRthak pRthak / tathAvidhAyakAnAM ca kAryAkAryAdikaM punH|| uktipratyuktivAkyAni sarveSAmapikRtsnazaH / anuvAdapurovAdapazcAdvAvAdikAnapi //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvapApottAraNe brAhmaNAnAmevavacanaprAmANyavarNanam kRtsnAn zAstramahAmArgAvitathenaivatAn svayam / anUdya vedamArgeNa trivAraM samyageva vai tathordhvabAhuniSkarSa tasyoddharaNahetave / anyUnAnatiriktana prakuryAditi sA shrutiH|| tatrAdau zAstra(ha)STAni yajamAnasya kevalam / sabhAbhyanujJA prathamo'bhyanujJA svakRtistataH pariSadakSiNApazcAdazasnAnAni tAni vai / mRdAdInyadi zuddhaya kahetUni pravarANyati // pAvanAni prazastAni maharSigaditAnyapi / saMkalpazcApi varaNaM trayANAM ca pRthak pRthak / / sarveSAmapi bhUyazca tattatkRtvAnurUpataH / antarA brAhmaNaM kRtvA nAndI puNyAhapUrvataH / / kRtvaiva ca vidhAnena prAcyAGga ca tatazcaret / tathaiva vaiSNavazrAddha zAlAhomazca pUvakaH / / vijJApanAprakArazca vacanaM vAcanaM tathA / anuvAdakavAkyaikaprAdhAnyenaiva kevalam / / vidhAyakAnAM vAkyAni paryAlocanayaiva hi / zAstrANAmapi sarveSAM pazcAtpariSadAmapi parasparaikavAkyAni sarveSAmekavAkyataH / nizcayena tataHpazcAdekaikatvena tatparam / / yajamAnamukhaM dRSTvA tvaM vadeti tataH punaH / vAkyaM pariSadAM zrImadvacanaM tena tatparam / / anuvAdakavAkyaM ca tattacchattyanusArataH / kRcchAnuSThAnatastasya parA sA kRtkRtytaa|| jAtA taveti ya (t ) proktiH zAlAhomastataH punaH / uttarAkhyazca paramo godAnaM dakSiNAdinA / / udIcyanAmakaM divyaM tacchrAddhaM ca tataH parama / bhojanaM brAhmaNAnAM ca bhUridAnaM vizeSataH dazadAnAni puNyAni sarvapApebhya eva ca / muktyaibhUyAsamityeva yajamAnasya cintnm|| sarva tadetattaraNopAyAH martyasya dehinaH / prANimAtrasyopadiSTAH sarve vipramukhena vai // sarvapApottAraNasya brAhmaNA eva vedinaH / upAyAH kathitA vedazAstrakalpAdibhi Dham // vinA vipramukhaM karma na kiJcidapi vidyate / karmamAtre brAhmaNo vaisAkSIsarvasya vaidhataH // brAhmaNa (sya kRtaM) pUrva brahmaNA vedhasA tathA / brahmaNA rahitaM karma tasmAtkatuM na zakyate / brAhmaNAnAM taddhanasya nikSitasya svshktitH| vibhAgaH zAsvaracitaH ityeva zrutisUtrataH // pAdaH pariSadaM gacchetpAdo gacchedvidhAyakAn / pAdo'nuvAdakaM gacchetpAdaM kRcchraSu vinyaset // evaM yo brahmamukhataH prAyazcittaM karoti vai / taratyevAzu tasmAttu kRtakRtyo bhavedapi //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH sarvebhyazcApi pApebhyaH sakAzAd brAhmaNo mahAn / tArayedavazAnnUnaM vedavicchAsapAragaH bAmaNasyottamatve manunAradAdhu ktazlokodAharaNam anedaM manunA gItaM vacanaM zrutirUpakam / yasyAsyena sadAznanti havyAni tridivaukasaH / / kavyAni caiva pitaraH kiMbhUtamadhikaM tataH / nAradenAtra kathitaHzlokakazca na tArakaH / / eka ekhAtra nipuNaH pApyuddharaNakarmaNi / upAyenaiva laghanA vAkyamAoNa bADabaH / / purA provAca bhagavAn nandizlokaM puroditam / zaMbhunA devadevena gauryai skandAya ttvtH|| asminnarthe sarvadevapurataH kAraNena vai / taM vo nirUpayiSyAmi tajjJaptyai shRnnutaadhunaa| devatAni na tIrthAni kSetrakRcchratapAMsi ca / tulitAni brAhmaNena bhaveyurvedinA staa| yathAkathaMcitpUjyaH syAtsarvakarmasu santatam / abrAhmaNo brAhmaNo'pi tvapAnaM pAtrameva vai / / nAmadhArakamAtro vA tathaiva brAhmaNa vH|| zrotriyAzrotriyAditAratamyam zrotriyo vedatattvajJo vedapAraga ityapi / brAhmaNAnAM tAratamye kathitaM brahmavittamaiH / / brahmavIryasamutpanno maMtrasaMskAravarjitaH / jAtimAtropajIvI ca basAvabrAhmaNaH smRtaH // . vivAhitAyAM brAhmaNyA brAhmaNAjanito ydi| mantrAbhAsakriyAmAtro brAhmaNaHsyAt kriyaakssmH|| sajjanmataH kripAlopAdapAtramiti kathyate / sajjanmatassakriyayA pAtramityucyate budhaiH|| sajjanmato'sakriyayA nityakarmAdizUnyataH / jAtimAtropajIvI yaH sa prokto brAhmaNabruvaH // sajjanmanAsaMskRtaH sarvaiH nityakarmAdikRtsvayam / zAkhAmAtrAdhyAyI ca zrotriyaH kthito'khilaiH|| ... vedazAstrAditattvajJaH srvsNskaarsNskRtH| brahmavidbrAhmaNo yogI vedapAraga- ucyate / /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zUdrAnnapratigrahItaprAyazcittavarNanam / proktaSu sarvadhveteSu zrotriyo vedatattvavit / uttamAtyuttamau zeyo pAvako ptitpaavnau| paradAraparAnAbhyAM prtimhvishesstH| duSkriyAbhiAhmaNatvaM hainyameva prapadyate // ___ parAnnena mukhaM dagdhaM hastau dagdhau pratigrahAt / parastrIcintayA cittaM brAhmaNasya nirantaram // pataduSTasya cehaveM bhaviSyati hi kevalam / mahAtmano vaiparItyaM brAhmaNasya vijAnataH / / vedapravacanAdAsya kArtArthya pratipadyate / nityakarmavazau hastau mAnasaM brahmacintanAt / / ___sarvavedadharo vipro yadi shuudraannttprH|| zUdrAnnapratigrahItanindA sadyaH pAtityamApnoti tadannaM tatparityajet / AhitAmiH sadApAtraM sadApAtraM tu vedavit // pAtrANAmuttamaM pAtraM zUdrAnnaM yasya nodare / AmaM zUdrasya pakvAnnaM pakkamucchiSTameva tat / / zUdrAvAmaM kadAcidvAna gRhNIyAt tatastarAm / viziSya tapitRzrAddha tena dattaM sucetsaa|| tadudde zena muhAtmA pratigRhya duraashyaa| malinIkaraNAtpApAnmAlinyaM pratipadya vai|| vipratvasya svaniSThasya svIyajAticyuto bhavet // tatprAyazcittam tadoSaparihArAya brahmakUrcavidhAnataH / tapaHkRccha purA kRtvA pakSayAvakabhojanaH / / caturviMzatisAhanagAyatrIjapatastataH / dvAdazabrAhmaNAnAM ca bhojanena tataH punH|| gAM dadyAditi sarvANi garjanti jgtiitle| vividhAnyapi zAstrANi sau(sa)kRdeva kRtasya vai|| evamAdvAdazAduktaM tadUrdhva parito dhruvam / zUdrAnnajIvI na bhavetprANaiH kaNThagatairapi / zUdrAnnazUdrasaMparkAnmAsamAoNa bADabam / zUdrIkRtyAvazAtpazcAcaNDAlatvaM krissytH|| ekasya zUdramAtrasya paurohityaM dvijAdhamaH / /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH - rajakAdibhyaH pratigrahaphalam ekasya zUdramAtrasya paurohityaM dvijAdhamaH / saMpAca pakSamAgeNa rajakatvaM prapadyate / / rajakasya tathA tatvaM saMprApyaiva dinatrayam / dAza(sa)tvaM samavApnoti tasya tanmAsato yadi saMprAptazcedvijo mUDhaH sUnatvaM pratipadyate / tasya mAsena tatkRtyAtpaurohityA(ravyakarmaNA) tilaghAtakajAtitvaM labhate brAhmaNAdhamaH / tilaghAtakapaurohityena mAse na haadvijH|| surAkRtvamavApnoti mAsatAnUnamatra vH|| rajakadAzaviladhAtukAdibhyaH pratigrahaprAyazcitam pravacmi caiSAM saulabhyAnniSkRti zAstracoditAm / cApAprayAnaM kRtvAdI tatsavaM snAna tataH / / chatvA yathAvattauva punaH sa mAditaH (1) / labdhvA vipramukhAtpazcAhatvAgotrayameva ca // yathAzakti brAhmaNAnAM bhojanaM ca saparyayA / kRtvA tadaMhasAmuktaH punarbrAhmaNyamaznute // milanIcakirAtapulindAdipaurohityAzrayaNaprAyazcitam bhillAnA cakirAtAnAM pulindAnA prahAriNAm / yavanAnAM ca hUNAnAM parparANAM durAtmanAm / / paurohityAzrayAbhyAM ca gRhacaryAdibodhanAt / nakSatratithivArANAmuktyA tatpApazAntaye / / mantratantrajapAdInAM karaNe na ca kevalam / sadyo vaiklabyamAsAdya nyUnatAM jAtihainyatAm / / sadbhyo mahadbhyo jJAnibhyo nyaGganaicyetinindite / parAbhUti ca tucchatvaM sarvAbhASaNatAmapi / sarveSAmasmRtitvaM ca saMprApyaiva ca tatpunaH / / caNDAlatulitaH pazcAttaSu cApi nikRSTataH / tucchajAtirbhavedeva nAtra kAryA vicaarnnaa|| tasyaitasyApi vakSyAmi duSkRtyasyAtipAvanIm / niSkRti zAstravihitAM pariSatpUrvameva vai //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarNakArarathakArAdi paurohityaniSedhavarNanam santataM yAvakAhAro mArgamadhyetitApataH / dhanuSkoTau vidhAnena snAsyAnmAsatrayaM shuciH|| kAlatraye'pi nitarAmaghamarSaNamantrakaiH / jale nimagno niyato dugdAmapi pAvanIm / / dazapraNavagAyatrI prANAyAmavidhAnataH / vAyonirodhanaM kurvan svakRtyaM cApi saMsmaran / kAlaM nayeyathAzAstraM punaH saMskArakarmaNA / gopaJcakapradAnena zatyA braahmnnbhojnaat|| zuddho bhavedanyathA'sau pUrvA gatimavApnuyAt // svarNakArasthakArAdipaurohityaniSedhaH svarNakArasya tucchasya rathakArasyAsya pApinaH / sUtasyAyaskarasyApi paurohityAcchatAdhikam // divAkIrtyasyAyamUrteH paurohityaM tu duSkaram / tanmandirapravezena tatpratigrahakAmyayA // kIrtiryazolakSmIH zrIH zobhA saumyatA parA / bhago dAkSyaH sahazcaiva balamojo dhRtirdmH|| tatkSaNAdvilayaM yAnti vairUpyamapi jAyate / rAtrau tatsmaraNAnnUnaM azyalakSmyAgrahe'sya sH|| syAtAM praviSTau sutarAM tasmAttatkIrtanaM divA / kartavyaM hi prayatnena tatkRtyamapi kevlm|| kSurakarma ca nocArya smaraNIyaM yato ntu| tAdRzasyAtipApasya paurohityaM dvijAdhamaH / / karoti yo vA maunya ne tasyaite narakAsthitAH / ye loke kAlasUtrAdinAmakA yamalokake // nAlaM te nikhilenaiva saMgraheNa vadAmi vH| . bahUktvA (ktyA)kiM mahAbhAgA prAhyo vAcyo'pi naiva sH|| kiMtu nityaM sa pApI tu prekSaNIyo'pi naiva tu / yadi dRSTaH sa mUDhAtmA kadAcidavazAdapi / / sadyaH sUryavilokaHsyAt puNDarIkAkSameva ca / smRtvA ca drupadAM durgA zacI lakSmImumA tathA / /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH dazapraNavagAyatrI japedapi sakRcchivAm / nakSatrajIvI loke'smin nindyo bhavati kevalam // na bhavedeva nitarAM dezaprAmapurohitaH / sarvajAtiyutaprAmapaurohityena kevalam / / saMkaro'yaM bhavennUnaM tasmAttatsaMparityajet / SoDazaprAmacaNDAlapaurohityena tatkSaNam / / tattajAtIyapApAnAmAlayo'yaM na saMzayaH // vezyArAjAdipaurohityaniSedhaH. sarvaprANena nitarAM vezyAvIthIpurohitaH / na bhavedeva kAmena tasya cittaM tu dustaram / / atyantaninditaM rAjapaurohityaM mhaatmbhiH| tadekadinamAtreNa dhanAdhogatidA sdaa|| paurohityena nitarAM karadIpikajIvinAm / jJAtajanmasvayaM nUnaM jvAlAbhAsvatpizAcatAm // saMprApya pazcAduHkhena khadyotatvaM prapadyate / guruvAreSvasaMbhASyo gopAlAnAM purohitH| bhaumavAreSvasaMbhASyo matsyaghAtipurohitaH / triyAmAsu na saMbhASyo praampaalpurohitH|| bhAnuvAre'vasaMbhASyo citrkaarpurohitH| sthiravAreSvasaMbhASyaH shstrdhaavpurohitH|| induvArAtprekSaNIyaH zavarANAM purohitaH / saumyavAreSvasaMbhASyo yavanAnAM purohitH|| sarveSAM rathakArANAmambaSThAnAM ca zilpinAm / saucikAnAM tunnavAyarajakAnAM purohitaH budhavAre na prazastA bhASaNAdiSu karmasu / paurNamAsISvamAsvevaM crmkaarpurohitH|| saMllApAdiSvayogyo'yaM kiM vA saMbhAvanAdiSu / sUtatakSakamAhiSyamaNDahArakajIvinaH // paurohityena ye te vai saMkrAntiSveva kevalam / na saMbhASyo vizeSeNa na praSTavyAzca rAtriSu zukravAreSu sarveSu karadIpopajIvinaH / na darzanIyA yatnena paraM sAyAttu teSu vai|| pratiSThati zrIyatnena tasmAtte tadanantaram / sadA bhavyeSu puNyeSu kalyANeSu vizeSataH / / 7 (tame ?) Su ca sarveSu prekSaNIyA divA na tu| . ahassvalakSmIsteSu syAlakSmIssAyaM sthirA bhRzam // tasmAttu darzanaM teSAM sAyaMkAle viziSyate / sarvapaitRkavAreSu shibikaavaahnkssmaaH|| .
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ pretAnnabhoktunindAvarNanam na draSTavyA na saMbhASyAH kalyANeSu vizeSataH / darzanaM pravaraM teSAM bandhUnAmAgameSu ca // mauJjIvivAhasImantapuNyazUlagavAdiSu / nitarAM na praveSTavyaH buruMDAnAM purohitaH / / mRtakAzaucakAleSu tntuNvaaypurohitH| na saMbhASyo vizeSeNa prekSaNIyo'pi naiva tu|| vanasvIkArakAleSu zubhakAryAya kevalam / atyantAvazyako'yaM syAt tntuvaaypurohitH|| te tIrthajIvino nityaM tiSThantastatra bhUrizaH / sarvajAtIyasaMghAtadhanagrahaNalolupAH // vAvaja karAhityamAnasA duSTacetasaH / / zUdArthamAnItapavitrapANibrAhmaNasyahavyakavyAdiniSedhaH shuudraarthaaniitsdrbhpvitrdhRtmussttyH| atyantaninditAH pApAH na yogyA havyakavyayoH vAlmANApi nAAHsyurnavandyA karasaMpuTAt / vedazAstraratAste'pi na paGktayAH kadAcana // puNyakSetrakRtAvAsAH tAdRninditakarmaNAm / karaNAdUSitA eva bhaveyurbrAhmaNA api // puNyakSetrakRtAvAsAn svakarmaniratAnapi / tarakSudrazUdratattIrthapratigrahamahAvilam // yutitvaM vipratassadyaH kArayatyatisatvaram / pratipraharatA viprA puNyatIrthataTeSvati // vayamevAtra kRtsnAnAM dAnAnAM prAhakA iti / vadantaH satataM krauryaproktipUrvacavi ca vikAH (vacAsi c)|| ta eva kIrtitA (nityaM 1) pApino brahmarAkSasAH // . pretAnnamokttRnindA etatsamAH pretabhuktiparA api na sNshyH| tribhuktitaSSoDazasya nagnapracchAdanasya ca // navazrAddhe kuTumbasya zrAddha bhuktyaSTatastathA / ekAhanAmakazrAddhe sakRttatprAzanasya ca / / tathAsthipAyasasyApi brAhmaNyaM naSTameva hi / punaruddharaNaM nAsya tannaSTaM naSTameva hi // duSkarmanaSTabrAhmaNyaH khyAto'yaM nityasUtakI / na saMspRzyo vivAhAdizubhakarmasu santatam
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH na pravezyo na pUjyazca na saMspRzyazca sarvathA / takSitAnnapulakasaMkhyAjanma svayaM punaH / bAlaraNDA bhavennUnaM tasmAdenaM nirantaram / cityagnidagdholkAtulyaM na pshyecchubhkrmsu|| yadyayaM dehasaMspRSTaH kadAcidavazAdapi / spRSTasthAlaM jalenaiva saMprakSAlya kareNa vai / . svakarNa dakSiNaM dRSTvA nAsikAntaM ca taartH| trivAraM vyAhRtizcApi japitvaivaM punastataH // idaM viSNuM japeJcApi nAsau nocedbhaveda(di)ti / daurbhAgyaprathamaM pAnaM zaraNaM nikhilAgasAm ta ete ye (1) proktAH nikhilenAsadodya vai / na yogyAssarvakAryANAmityeveti sunizcayAt / / na havyeSu na kavyeSu zAntipauSTikakarmasu / laukikAghavizeSeSu puNyavaidikakarmasu / / svabudhyA nAhvayennityaM nApi saMbhAvayedapi / yadyAgatAH svayaM te tu puraskAryAna caiva hi| na gauravaM prakurvIta tATasthyaM tatra cAzrayet / tatkRtaM copakAraM vA nAGgIkuryAdvizeSataH // kathaJcana vizeSeNa pariSatsu na yojayet / vidhAyakeSu vA nUnaM mRtvekSvapi vickssnnH|| parityAjyAzca te ye syuH santataM prAmayAjakAH / tatprAdhAnyaparAH pApAH vRttyntrvihiintH|| etAvadetatkAryAya samaSTijanakalpitaH / karavRttivizeSo'yaM ye vA tajjIvino dvijA / prazastA vApi te sarve tAnetAn sarvakarmasu / / parityAjyAbrAhmaNalakSaNam parityajedvizeSeNa vedinoDA(dA)mbhikAnapi / kAkavRttIna vyAghravRttIn bakavRttIna durAzayAn / / sutarAM varjayitvaiva samIcInAn sucetsH| yenakenApi santuSTAn sadvRttIn puNyapApayoH // kRtacittAn vicAreSu sadAcAraparAnapi / na yajJAna buddhisaMpannAn sadA dAkSiNyasundarAn / /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaizvadevasamaye samAgatArthamanirAkaraNavarNanam saujanyanilayAnazAntAnasthApyapakSavivarjitAn / paradravyaparatraparadAraparAGmukhAn / / gRhNIyAtsarvakRtyeSu brAhmaNAn brahmavAdinaH / / vaizvadevakAlAgatAnAmanirAkaraNam yAdRzo yaH kazcidapi vaizvadevAvasAnake / kSuttRSNAbhyAM samAyukta AgatazcettadA gRhii|| zaktau satyAmannadAnamAtreNa sutarAmayam / saMtargyazca vizeSeNa prapAlyaH tinmavAkyataH / / tiraskAryoM na vAcyazca tasmin kAle vishesstH| sarve'pi pAtratA yAnti bhaktadAnAya gehinaH / / vipraveSeNa satataM tantumAtra pradhAnakaH / saMprAptapUrNabrAmaNya ityeva satataM matim / / kurvan sumahadApnoti saubhAgyaM brAhmaNottamaH / annapradAnakAleSu pareSAM vidviSAM dvissaam|| teSAM cApi samAnAM tAmacarcA kunni cAnyathA / zAkasUpapradAnAdiviSaye pksspaattH|| ekapaGktyupaviSTAnAM nyUnAdhikyaM na kArayet / / sabrAhmaNAnAM minnapaGktyupavezananiSedhaH karaNAttasya nitarAM pAtrakaM sumahadbhavet / sadAcAraparAn zAntAn zrotriyAn brAhmaNAn sataH / / jJAtatripUrvakAn sAdhUna tAdRzo'pi svayaM sadA / bhuktikAle bhinna paGktau buddhayA naivopavezayet / / tAdRzAn yadi mohena brAhmaNAn paGktipAvanAn / parityajyAnyato bhuktimAtreNAsau patatyadhaH / / aza)strIyavatamahAniyamAbhAsahetunA / sadyo vipratiraskArakilbiSAtpatito'bhavat / / satkarmavikalastvajJaH vidyAzauce parAGmukhaH / durAcAro (?) tAn tAdRzAn brahmaNottamAn //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH durAcArakuvartmabhyAM bhinnapaksyupavezanAt / sadyo bhraSTazca ma ( pa ) titaH brAhmaNyAtkilviSo bhavet // mantrArthI brAhmaNamukhAdvizeyo nAnyavartmanA / mantrAzca vedAH sarve'pi viproccAraNapUrvakAt // anUccAraNatazcApi svasyAdhInAH syureva vai / tAdRzAn brAhmaNAnnUnaM tyajan bhuktau tu paGktiSu // kathaM taredayaM mUDho gurUn gurusamAnapi / vedamantraiH kriyAH sarvAH vedamantrastapaH kriyAH / / sarvakriyA vedamantraistasmAdvedaparo dvijaH / vedasya vedinazcApi na bheda iti gobhilaH // imeva japennityaM yathAkAlamatandritaH / japAntareNa kiM tasya nityaM vedajapaH paraH // gAyatryA vedamAtustu japamAtreNa kevalam / 60 brAhmaNyaM susthiraM samyaggAyatrI tAdRzI zivA // gAyantaM trAyate yasmAt gAyatrItyucyate budhaiH / na gAyatryAH paro mantraH sA sarvazrutimabhyagA / yajjapenAkhilajapaH siddho bhavati santatam // yajjapena vinA sarvaH sAkSAdIzasamo'pi vai / dvijamAtro nipatati tattulyo'nyo manurna hi tasminnastrANi sarvANi dhanma (dhAnyA) ni nikhilAnyapi / tadarthacintanaM nRNAM nididhyAsanameva hi / / nAnyannididhyAsanaM syAttatspaSTIkriyate'dya vaH / yo no dhiyo bodhayati kurvidaM kurvidaM tviti // tasminnetasmin samaye udayAstamayAdinA !! tAtayIkapadasyArthastatra syAttu dhiyaH padam // dvitIyAvacanaM bhUri tadbahusyAnna cetarat / na SaSTi bahu tatproktaM vacanaM ceti sUribhiH // pratodabAda bodhayati tasya devasya tAdRzaH / savitustadvareNyaM vai varaNIyaM vizeSataH // nityopAsyamiti jJeyaM bhargo dhImahi kaH paraH / arthazcediti saMprokta savituzcApi tAdRzaH //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedatyAganindAvarNanam 61 nityopAsyaM tadbhargastu tejodhyAyI tu ityasau / arthaprakathitaH sarvairmahadbhirbrahmavAdibhiH // kathaM napuMsakaM bharga ityukta e tu pravacmi tat / yazo bhargaH sahazceti sAhacaryeNa tattathA // bhargaityAha sA sAdhvI teja eveti codanAt / sarvaliMgaiH sarvavAkyaiH sarvazabdairayaM vibhuH // procyate khalu tenAtra gAyatrIti hi phaNyate / tena strIliMgasaMprokti brahmaNo naiva dUSaNam // daivataM devatAdevaH iti liMgairyataH smRtaH / gAyatryAkhyaM tu tattejodhyAyAma ( dhyAyema ) iti vai manoH // tasyArtha iti kRtsnArthI nizcitaH sarvavedibhiH / etanmahAmantra mAtropadezenaiva bADabaH // sarvAcAryaH sarvaguruH kRtArthazcApi jAyate / tajjapo vipramAtrasya trisandhyAsu dine dine / dazakAnyUnatatkAryaH tannyUne sa japo dhruvam / brAhmaNatvasthApanArtha jAgarUpo bhavennatu // sahasraparamAM devIM zatamadhyAM dazAvarAm / sandhyAM nopAsate ye tu kathaM te brAhmaNAH smRtAH // ye sahasra N japaMtyenAM gAyatrIM brAhmaNottamAH / ta teSAM zrAddha bhoktRtvasainyaM tatsyAtkadAcana yathopadiSTA gAyatrI tyaktuM viprairna zakyate / kadAcitsarvathA tadvadupariSTAstadudbhavAH // vedAdyA nikhilAvidyAttaduktazca kriyA api // vedatyAga nindA tyakttuM tadullaGghayituM brAhmaNena na zakyate / vedasvIkaraNe tyAge pratisaMvatsare'pi ca // homa pUrva gurumukhAdupadezAtparaM zruteH / upasarjanatastasya / ye vAGgatvena (mAtreNa) zabditAH / / teSAmapyupadiSTatvAnna saMdhyo hi sarvathA / yata ete copadiSTAH guruNA vahisannidhau // vedahomAtparaM pratyayane taiSyAM tathA punaH / zrAvaNyApi cotsargopAkRtyoH prativatsareH // tyAgazca grahaNaM nityatvenaiva pratipAdite / upadezaHsa yeSAM te'nnullaMghyA mahattarAH // taduktAnyapi karmANi kartavyAnyeva santatam / upadiSTamahAmantratyAge tu sumahAn paraH // pratyavAyo dRDhataro dvijamAtrasya pezalaH / atyanta pIDAkaraNe paraM ( ? ) dine dine / dhAraNAdhyayanaM kAryaM apUrvAdhyayanaM na tu / tadAnIM karmakAlatvAdbrAhmaNAnAM mahAtmanAm // apUrvAdhyayanasyAtra nityaM kAlo na labhyate / tasmAduvedAdisaMtyAgastadA kAryo mahAtmabhiH //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH saMtyAgamapi teSAM vai vedaprokna vartmanA / prakuryAnnAnyamArgeNa sa mArgazca nirUpyate / / snAtvA''cAryo darbhapANiH racitakSurakarmabhiH / varNibhirnikhilaiH ziSyaiH brAhmaNaiH krmttpraiH|| samanvitastu saMkalpya pratiSThApya vidhAnataH // utsarjanavidhiH pAvakaM camatantreNa vardhayitvA prapUjitAn / sthApitAn pUjitAn pUrvamIzAnyAM dizi tatkramAt / / juhuyAccakSuSorante kANDarSIn kANDadevatA / sadasaspatikAn sarvAn vedAn vedAdinaiva hi // RgvedAdau ca gAyatrI RcamAjyena tatparam / hAvayitvA yajurvede chandobaddha stathAvidhaiH vAkyabaddha varNamAtrapradhAnaiH pAdarUpakaiH / homaM kRtvAtha sAmAkhyaM tatparaM taM caturthakam / / hAvayedeva vidhinA yajurvede tu tatra vai| varNatrayAtmakaM mantradvayamAdau tataH punaH / / caturvargAtmaka varNadvayaM vai tadanantaram / devo va iti mantraH syAdityevaM sati kevalam / / mantramAtreNa homo hi prakRte karmaNetyatha / homaH kathaM bhavedatra viSaye sati veti vai // tasyaivaM hi samAdhAnaM chandobaddha tu tAdRzam / ekameva bhavedvAkyaM dvAtriMzadvarNakalpitam / / atra vAkye zreSTha itisthAne zara iti sma vai / varNabhedena sA saMkhyA pUraNIyeti chandataH / / mArgato zeya ityeva chndovidbhirudaahRtH| pradhAnaJja'ju)hu(ho tyatha guruH vedArambhaNamaJjasA utsarjanAMgabhUtaM vai kariSyetyakhilAnapi / kuzasthitaH kuzazayaH tAdRzAnvAcayecca tAn // svavedAdikrameNaiva sarvAn vedAn pravAcayet / kalpAn vyAkaraNaM cApi vedalakSaNajAlakam jyotissUtraM vedalakSma chandaHzAstraM tataH punaH / mImAMsAdvitayaM cApi cetihAsamahaM ttH|| satyaM tapazceti tatastapovAkyaM ca vaacyet| . evaM sarvAn vAcayitvA svvaakyoktiprpuurvtH|| utsRSTA vaivedAzceti paridhAnIyavAkyataH / pravAcanAtparaM samyag utsagaM taM samAcaret //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvadharmazAlapraNAthanakata nAmekavAkyatAlakSyavarNanam upAkarmApyevameva zrAvaNyA tatsamAcaret / / vedAdayaH svIkRtAzcediyAna vedo'khilaH smH|| svIkArotsargayorevaM vedAnAM prativatsaram / upadezamukhenaiva kartavyatvaM zrutIritam / / tasmAttaete nikhilA vedavidyAdayaH stH| brAhmaNasyAnulladdhyAH syustairuktAni tu yAni vA / / karmANi kartavyatvenava vihitAni samAsataH / tAnyeveti na cAnyena yadi tAni parAzca yaaH|| vidyA anupadiSTA hi tAstasmAnnikhilAH praaH| atyantAvazyakatvena na saMgrAhyAH kadAcana / yadya tadavirodhena syuzcaitAni hi vaidikaiH / / vyatiriktavidyA svIkatuM zakyate no cet tAni sarvANi tAzca vai| svIkatuM naiva zakyante etadbhinnAstataH parAH / / zilpavidyAdivatproktAstaduktA api tkriyaaH| avirodhe parigrAhyA virodhe sati tAH punaH / / atyantadUratastyAjyAH mAnavaM tatra kevalam / yada kiJcetivAkyena bheSajatvena coditam / / tacchAvaM tena saMgrAhya manunaiva prakIrtitam / yadyapyanupadiSTaM tattathA gautamanirmitam / / sutrakArakRtaM sarva kazyapAdiprakalpitam / tadAjJayA viracitaM zAstraM pArAzarAkhyakam / / vedavyAsena racitaM zaMkhena likhitena ca / racitaM dharmasidhyartha kRtaM kAtyAyanena ca / yadetadakhilaM zAstra vedasUtrAvirodhataH / sarvasAdhAraNenaiva yadetatpratipAditam / / tadetatsakalaM pAhya tadbhinnaM yatsarityajet / sarvasyAmapadiSTatvAdatyantAvazyakaM sa tu // aviruddha dharmazAstramAtraM sarvarSisammatam / atyantAnupadiSTatve'pyetaskaizcinmaharSibhiH / / vedasUtrAviruddhatvAdarzanIyaM ca tena vai / saMgrAhyatvena taddharmakAryANAM nityakarmaNAm / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH bodhakatvena sutarAM tatprayogakramoktitaH / vidhAyakatvena keSAMcitsammataM tannirUpaNam / / tAravyAhRtigAyatrI sAkSAtprastAravartmanA / yathA prastAra vistAra vibhUtirvedamAtrake / tathA zeSacaturvedadivyaprastArajanyataH / RjISatassamutpattistadaGgAnAM tayorapi / mImAMsAsUtrayoH stytpovaakyetihaasyoH| nAnyeSAmiti niSkarSastasmAdeSAM ca sUrabhiH / / purANAnAM smRtInAM ca vaiSamyabhiyadityalam / vedaprastAratacchiSTabhUjISajagatestarAm / / abhAvena purANAdigranthAnAM tAdRzAM tathA / smRtinAmapi tnmdhykutprkssepnnaaditH| aprAmANye'tra saMjAte tatla pyai mhtaampi| ArSAnArSavibhAgakatatpramANasya ksycit|| vizeSadarzanAdestu janakasya dRDhasya vai| rAhityenaiva nitarAM tatsAmyaM tanmahatvakam // vaktuM na ghaTate'tIva tena caiteSu kevalam / vivAdArtheSvAgateSu vAdinAM bhinnbhinntH|| parihArakRte teSAM etadgranthagataM vacaH / tattatkalpitazaGkAkrAntatvenaiva kSamaM na tu // vizvAsArhasya teSAM cevedAdInAM tu sarvathA / tasyAH kalpitazaMkAyAzcaraNavyUha vAkyataH / / prastAralakSaNAdyazca rAhityenaiva santatam / prAmANyaM svata eteSAM autpattika itiiritH|| padasya varNamAtrasya vA vAkyasya svarasya vA / vyatyAso yatra kutrApi bhedaHprakSepa eva vaa|| ghaTate naiva sutarAM vedamAtre shivaatmke| tatrAtyantaM jAgarUkA svattadvizadakarmaNi / / prastAvacaraNavyUhalakSaNAnyakhilAnyapi / kizca vedAzca sUtrANi kalpAH zAkhAH samantataH / / adhyAsanAdhyayanataH padakramamukhena vai| atispaSTAH suprasiddhAH prAjApatyAdisaMjJayA / kANDatveneyaMtIti cAtra chandAMsi sNkhyyaa| .. mantrA iyaMtakarmANi yAjyAzcApi purorucaH / / puronuvAkyAH sAmidhenyaH praiSAH nyUMkhAH prapAThakAH / / anuvAkAzca kANDAzca sUktAnyadhyAyasaMkhyayA // padAnIyanti varNAni preSyanAmAdinAmataH / atyantamiti kluptAbhyAM maryAdAvarighaTTitAH
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedAnAMbahumArgatvavarNanam zakyArthA eva tenaite vedAMzchadAsikalpakAH / zakyArthA eva nitarAM pramANetvena cotitAH (ceritAH ) / ye zakyAste paraM proktA apAmANye pratiSThitAH / yadyapyatra punarvedavAkyamekaM tu vartate / vedA vA iti vAkyAntargatAnantasya mAnasam / idameva prakathitaM sAmnaH shaakhaastthaavidhH|| proktAH sahasrasaMkhyAkAH yajuHzAkhAH svatantrakAH / ekaM zataM saMkhyayA tAH bhRgAdInAM vidhAyakAH / AyurvedadhanurvedagAndharvAdidhuraMdharAH / tasmAttatratyAnantasya padasya na tu tAdRze / / adhyApanAdyazakyAthai granthabAhulyakAraNAt / RksAmAdikazAkhAnAM bahUnAmapi kevalam / / tadanuprAhakatvena zikSakatvena rAjavat / zatAnAmapi zAkhAnAM saikAnAM tanniyojane // viniyogaH sarvadRSTaH pRthakttvena parasparam / mantratantrakriyAbhedazatake'pyatra kevalam // audgAtrahotrayostadvattattadbhedena karmasu / zastrastomastobhapRSThagItisaMbhinnabhinnataH // vidhidRSTA mArgabhedAH sahasrAdiprabhedataH / naitAvatA te vizeyAH azakyAA iti dhruvm|| zAkhAbAhulyatazcApi kriyAbAhulyatastathA / mntrbaahulytstntrpryogkrmvistraiH|| mantroccAraNabhedaizca tdaacaaraadikiirtnH| anantAsta itiproktAstattacchAkhAstu vacmi vH|| taistaistu zAkhibhiH samyagadhyetuM tatkriyAstathA / jJAtuM kartuM samyageva zakyante kila sUkSmataH // anAyAsena nikhilairAstikairvedikottamaiH / bahUktvA kiM punarvacmi vaizadyA yAti saukhytH|| yavaizca taNDulairAjyapayassoma dadhi (...1) / yavAgvAdidazadravyairagnihotraM tu tAdRzam / / eka dazavidhaM prokta mantratantrakriyAdibhiH / etadatyantagahanamazakyaM kimu pazyata // kartavyanizcitadhiyAM etadatyantasundaram / sulabhaM sukhadaM zrImattyaktakAThinyaraJjitam // evamAcamanaM tvekaM mantratantravibhedataH / testaiH zataguNaM proktaM kimazakyaM tathAvidham / /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... mArkaNDeyasmRtiH jyotiSTomAdayastvevaM bahurUpAH shrutiiritaaH| nAzakyA eva sutarAM sulabhA dezakAlataH / / eko'pyayaM RtuH zrImAn sAdhyA vtsrtstthaa|maastshc caturviMzadinato dvaadshaaditH|| etAgucyA so'yaM kimasAdhyaH zakya eva vaa| anantamArgabhedaistairanantatvAtprapazyata / / apare zeya eveti kiM vA caitadya iidRshH| abhyAsAtsulabhaH sUkSmaH anabhyAse tu kevalam // hAlAhalAdhikazceti bhayavyAmohakAryati / bahunA kiM snAnamekamAdau zatavidhaM smRtm|| mantratantrakriyAbhedaiH testairuktaM mhaatmbhiH| tadasAdhyamatazceti tadgatirgahanA parA / / iti tyaktuM tu tadyuktaM sarvamevaM zatottaram / anantatvena ca prokta prastArAllaukikAdapi // kRtyAdichandasAM vRttasaMkhyAsu mahatIti vai / spaSTatvenaiva sarvatra zAtA yadyapi tAvatA // nAstyeva hi mahAbhItirnaSToddiSTapramANataH / atisaulabhyato jJAtuM vRtAnA taadRshaampi|| tattvaM svarUpaM lagayoH (lamasya) saMkhyAnaM ca tataH param / adhyayogazvaramapi yathA saulabhyabhAgayam // tadvavedAzca sUtrANi tAnyaGgAni vinaiva hi / jJAnena bahulAyAsaM tatsvarUpaM tthaavidhm|| mAtrAbalaM varNavartmasantAnAtAnatatvagAH / jJAtuM sukhena zakyante tasmAdvedeSu teSvapi // yatra kutra grantharAzau zaGkAprAmANyasaMzayAH / na bhaveyurhi mahatAM jJAninAM tatvavartmanaH / / vizeSadarzanaM tasya vedaprastAra ekazaH / vizeSadarzane tasmin aprAmANyaikavArako / naSTodiSTau satra cApi srvsNshyvaarkH| lamakriyAprakAro'yaM tatra saMkhyAnamucyate // adhvayogapunastatra prativarNa pRthak pRthak / tasmAdeteSu sarveSu vidyAbhedeSu kRtsnazaH / / upadiSTeSu vizayo nAstyeva sutarAM khalu / naivaM smRtiSu sarvAsu purANeSvakhileSu vA // tasmAttanmadhyasaMprAptaprakSiptagranthavistaraiH / tAni srvaannypraamaannyklngkitshriirtH|| AcArasaMzayeSvatra samyak syuna vidhAyakAH / sarvasAdhAraNeSveSAM kAryeSvapi ca karmasu / parasparaviruddha Su satsu zAstrAntareSvapi //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAsUtragranthasmRtInAmavataraNam sUtrAdInAM vidhAyakatvam vidhAyakAH syunitarAM na svAtantryeNa srvthaa| vidhAyakatvaM svAtantryAt teSAmevocitaM param // vidyAnAmupadiSTAnAM sUtrAdInAM kathaM punaH / ityukta tu pravakSyAmi sUtrANi kila SaTsvapi // bedapAThAnusAreNa pravRttAni kilAnyathA / na svAtantryeNa tasmAttu chandovannikhilAnyapi / bhavanti sUtrANyeveti jagadurbrahmavAdinaH / tatrAdAvaudbhavaM pAThamanusRtya mahAn purA // cakra baudhAyanaM sUtraM so'yaM zrImAn vicakSaNaH / tatpAThastu yadA tAro vyAhRtyAdikrameNa vai|| svameva rUpaM vistAraM svasmin lInaM sthitaM mahat / vidhyarthavAdamantrauSabrAhmaNAdyAkRtiH svayam / zaktyAtmya vistArayAmAsa jAtastu yaHkramaH sa udbhavAkhyaH kathito vedaprastAravartmanA / sa uve(?)cAnacAnyena tatprastArazca chndsaam|| alaukikAnAmeva syAtso'pyalaukika eva hi / bhavitavyo hi viduSAM chandovicitigAminAm / / gaNAzca vaidikA eva bhaveyustatra kevlaaH| na laukikAH kacidbhUyo laukikAH syuzca vartmanAm / / channavicchinnasacchannapracchanneSu na cAnyataH / pazcAdApastambasUtraM brhmpaatthaanusaarybhuut|| sa pATho brAhmaNaH sarvakartA sAkSAtsvayaMbhuvA / saccidAnandarUpeNa nityenAnupamena vai|| svAkArapraNavAvirbhAvAkAraM yena kenacit / avizeyaM tatprastAramukhenaiva smnyjsm|| vizadIkRtya lokezamukhAMnAM vidhijAlakam / bodhayitvAkhilaM pazcAdarthavAdoSameva tm|| rAzito darzayitvAtha mantrajAlaM tato'khilam / pradarzayitvAsaMghena tatsaMghIchatya srvshH| brAhmaNaM tadanu brAhmaNenaiva nikhilaM zivam / bodhayAmAsa jagatAM hitaayaakhilmsaa||
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 mArkaNDeyasmRtiH yaH so'yaM brahmapAThAkhyastaM jJAtvAsau mahAn purA / sUtraM tadanusAreNa sarvazAkhArtharaJjitam / ApastambasUtram ApastambazcakArAsau svanAmnA vedarUpakam / sarvavedArthekanyUnAdhikazUnyaM jagadguruH / / tadApastambasUtraM syAdakhilaM brahma viddhi tam / taM pAThaM bhagavAn vyAsaH sAkSAnnArAyaNAtmakaH // hitAya sarvalokAnAM zAkhAbhedAn prakalpya ca / kANDapraznAn spaSTayitvA RgyajussAmanAmataH / / atharvaNAdinAsamyak pRthakttvena ca tAn kramAt / kalpayitvAtisaundaryasaulabhyAbhyAM samanvitam // bodhayAmAsa tAn sarvAn RSINAM bhAvitAtmanAm / so'yaM pATho vyAsasaMjJa pAThaM tamanusRtya vai // satyASADhasUtram satyASADhamunizvaka sUtraM tatkila tAdRzam / satyASADhAkhyakaM samyak tArtIyIkaM taducyate // purA kadAcitko'pyasmin daNDakAkhyo mahAsura / duHkhAya kila devAnAM vedAn sarvAn svayaM mahAn // saM sarvalokAnAM vinAzAya tu koNapAt / sindhau tirohitastvAsIt ciraM dattavaro'suraH // tadA devaguruH zrImAn sarvadevahitAya vai| teSAM prArthanayAtIva tuSTaH sarvezvaro vibhuH // matsyarUpeNa taM hatvA tAn vedAn tadvaze sthitAn / samAdAya jagatyasmin devakAryacikIrSayA / caturmukhamukhenaiva vizadIkRtavAn kila / bharadvAjastadA zrImAn zunAsIramukhena vai //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAradvAjasUtranAnAvedazAkhAnAMvarNanam tAn vedAMstapasA labdhvAzanakai zanakairati / kAlena mahatA pazcAttadarthAnakhilAn parAn / hAtvA svanAmnA cakame sUtra paramapAvanam / vizadArtha lokahitaM tadetatsUtramuttamam / bhAradvAjasUtram bhAradvAjamiti proktaM sarvasAraM sanAtanam / tattakAlena mahatA kenacitkAraNena vai // vaizaMpAyanaziSyo'sau kAtyAyanamuniH kilaH / paraM gurovivAdena svAdhItA nikhilAH parAH / / samutsasarjatAHzAkhAH tadasasatvarojjhitAH / saMkIrNastvathavannUnaM tyaktarUpAH prakIrNakAH atyantayatnasAdhyAzca vyatyastasvaravarNakAH / aspaSTA ekarUpAzca tadA zrImAn mahAmanAH sarasvAnnAmako yogI vedatatvavizeSavit / vedAn zAkhAn pAThakAMzca kalpayitvA vibhAgazaH // budhyA saMgRhya saMgRhya sthApayitvA pRthak pRthak / etAnavayavAn sarvAn vedIyAn chinnabhinnataH // ekarUpasthitAn yatnAda (?) vekSyA yavIti vai / ayameko'yameko vai cetirItiM zanaiH shnaiH|| cakAra kila medhAvI sarasvAn tatra kevalam / / atyantaikyena kasmiMzcitpradeze'tyantadurghaTe / durvijJeye durvigAhya varNarAziH svarAdinA / / saMkSipte chandato zliSTe kiM karomIti cetasA / tittiriH zakunirbhUtvA kSaNamAtreNa tAdRzam // rAzi sarva yathAvattaM cakame kila sarvavit / samIkaraNazaktissA pakSiNastasya kevalA / / autpattikI parA jJayA tena rUpeNa vai tataH / tatkAlaM sAdhayAmAsa tadra peNa sa srvvit|| tadA sArasvataH pAThaH paraH ko'pi babhUva hi / taM pAThaM tAdRzaM divyaM raahumuktnduvttraam|| atyantanirmalaM zuddha pAvakaM svata eva vai samudvIkSyAnusRtyaivaM agnivaizyo ( vezo ) mhaanRssiH||
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH __ aukheyasUtram aukheyanAmakaM sUtrAM cakAra viditAtmavAn / tadetadaparaM sUtraM sarvasAraM samunnatam // sarveSAM samataM sarvavedavedivibhUSagam / vaidhAnasAkhyastu muniH vede vAjasaneyake / yajuHprabhede kasmiMzcitpaJcaviMzatkazAkhake / SaDazItimahAzAkhArAjamAne ca santatam / / sarvAdhike sarvavanye mukhya yajuSi paavne|| api kAnkAnmahAnarthAn svamatyAlocya kevalam // samAdAya samAdAya pAThaM vAsiSThanAmakam / anusRtya vidhAnena kalpe kalpe zanaiH shnaiH|| sUtra tatkalpayAmAsa zivaM vaikhAnasAkhyakam / sarvANyetAni sUtrANi yAjuSANyeva kevalam // tadAvaryavakRtyAya jAgarUkANi santatam / vedinAmapi sarveSAM samyak sAdhAraNAni hi|| baha cAH kecidasmin vai mahArthe tvadhvarIyake / AdhvaryavAya tatsU prathamatvAditi svayam / / baudhAyanaM prazaMsanti saMgRhanti tathA pare / sarve vivedinazcettu RgvediSu tathA punH|| bahavaH sumahAtmAnaH sarvavedavidAM varAH / AdhvaryavAya nitarAM ApastambIyamekakam // sUtraM tatpravaraM mukhyaM sarvasUtrottamottamam / yajussUtraM tadeva syAnmukhyato'nyattu gaunntH|| etattulyaprasiddharapyabhAvenaiva tatparam / tattanmAtrIpayukta hi na sarveSAM ca vedinAm / upayukta bhUtale'tra sUtraM tasmAttadeva vai / sarvasaMzayahaM sarvaprayogavizadaM punH|| sarvairaMgIkRtaM sarvalokazrutimanoharam / kalpAkhyaM ca tadevaikamArSa bhagavatA kRtam // sarveSAM yajane mukhyatvenaiva svIkRtaM mahat / naitatsamantato'nyattu sUtraM patitapAvakam / / na vidyate sarvathaiva hautrArthaM tu yathA tathA / AzvalAyanasUtraM vai sarvasmAduttarottaram // hautrakArya'pi bhagavAn svatantraH pAratantryahA / sUtrayAmAsa vaizathamanusRtya mhaamtiH|| yajurvedagatairmantrairApastambaH sa sarvavit / tasmAttu tAdRzaM sUtraM nAstyeveti sunishcyH|| paramAdhvaryavaM taba sUtraM vAjasaneyakam / yajurvedArthaghaTitaM tathApyetatpunaH param / /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAsUtrANAM zAkhAbhedavarNanam sasArvatrikamityeva prasiddha tattu kevalam / tanmAtrakaM tatastvekaM mayA prokta vishesstH|| yathaiva yAjuSaM hotraM Apastambena sUtritam / yena kena tathAnyena yatra kutra na kIrtitam / / sUtrakAraizca nikhilaiH gAhmakarmaNi kRtsnshH| pRthaktvenaiva sarvANi copadiSTAni sUtrataH // agnihotraM pitRyajJaH ziSTaM zrautaM yadasti tat / AdhvaryavaM tu yajuSA RcA hotraM tathaiva ca // sAmnodgAtraM ca sarveSAM samameva na sNshyH| yathA vA yajuSA hautramiSTikANDasya kRtsnazaH // RcA tathAdhvaryavaMna sAmnA vAna niruupitm| yajurvedastAdRzo'yaMRcAMsAmnAM samAzrayaH nityasvatantraH sumahAn sadA sarvaniyAmakaH / tadAdhvaryavasUtrANi SaTsaMkhyAkAni kevalam // tadapyekaM prakathitaM sUtraM vAjasaneyakam / yajanaM khalu sarvatra bahU,cAnAM nirantaram / chandogAnAM ca tatsUtradvayaM dRSTaM na cetarat // Apastambena racitaM tathA baudhAyanaM ca tat / saptAnAmapi sUtrANAM yAjuSANAM punstdaa| chandogAnAM bala,cAnAM RgvedAdeva hautrakam / audgAtraM ca tathA proktaM sAmatastu nacAnyataH / / hotramRgvedaracitaM audgAtraM ca tathAvidham / kaNvAnAM bASkalAnAM ca tathA kAThakinAmapi // kauSItakAnAM jaiminisUtriNAmapi coditam / zATyAyanimukhAnAM tu yajanaM na kalau matam / utsannAste hi tacchAkhAstaJca sUtraM tathAvidham / anutsannadazAyAM tu hautramaudgAtRkaM tathA // teSAmetadRgvidhAnavartmanaiva na cAnyataH / hautraM tu yAjuSaM yattu yAjuSANAM taducyate / / na cAnyeSAM kadAcisyAt yadi syAtkarma tavRthA / yAjuSANAM ca taddhautraM yAvattAvatprakIrtitam / /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 mArkaNDeyasmRtiH tadanyatra dharmAdighanakarmasu cetpunaH / tadeva hautraM vihitamAzvalAyanavartmanA // hautraM tad yAjuSaM vedacoditaM brAhmaNAtparam | praznatrayamitAtsamyak sarveSTInAM samaJjasam yAjyApuro'nuvAkyAbhyAM pradhAnahaviSaH punaH / tadvizeSasya tatratyaprayogasyAkhilasya ca // sAmidhenIbhirevaM vai puroRRgbhizca tAdRzaiH / tathA patnIsaMyAjAnta nirUpaNamukhAditaH // tasmAttadetatsUtrIyANAmeva nitarAM matam // sUtrAntareNa saMskAre doSaH yadA smArta tathaiva syAdyadanyena kadAcana / sUtreNa saMskRto mohAt punaH saMskAramaIti // svasUtrokta ena vidhinA na cetpAtityamarhati / zAkhAM zikhAM ca sUtraM ca samayAcArameva ca / / pUrvairAcaritaM kuryAdanyathA patito bhvet| pUrvoktAnAM tu sarveSAM SaNNAmapi ca sUtriNAm // zAkheyaM taittirI jJeyA zikhA teSAM puro bhavet / baudhAyanIyasUtrANAM tatra kecana bADabAH / / pazcAcchikhA durlabhAH syuste'tyantaM pratipAditAH / atyantAtyuttamatvena tadbhinnAzca tathA punaH // jaghanyAtijaghanyatvenaiveti nikhilA jaguH || zikhAdhAraNaprakAraH puraH zikhA yadi punaH yAjuSA bahna cAstathA / chandogA vA na taistulyA baudhAyanibhiraJjasA / / purazikhaiH kiMpunazcedadhikA eva kevalAH / vaidikAzca mahAtmAnaH paGktiyogyA iti smRtAH // prAyeNa bhUtale sarve yAjuSA bahU cAstathA / nyaGgavaikalyarahitAH sarvatrApyuttamottamAH || chandogeSu tu sarvatra jaghanyAH syuH kacitkacit / te tyaktavedasUtratvAdanyavedapariprahAt // saMgRhItAnyasutratvAt dvAbhyAM teSAM jaghanyatA / teSAM sadApyetadeva dUSaNaM nAnyaducyate // kadAcitta e tu nikhilAH chandogAH kAlabhedataH / saMtyaktavedasUtrAH syuH prAyeNaiveti tattvataH //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahitAgniviSayavarNanam te jaiminIyAH sUtrA ye sarve pUrvAHzikhAH smRtH| tathA vaikhAnasAH kecidaukheyAzca tathA mataH (taa.)|| bhAradvAjIyAH sUtre tu yadi syuzcettathAvidhAH / ta eva teSAM vihitAH nAnyeSAmiti taddhvam / / yo vA ko vA punarvacmi svavedaM vA svasUtrakam / tyaktvA samAzrayedanyaM sadyaH pAtityamarhati / vedatyAgenAsya vedasvIkArAtsadya eva vai|| zAkhAraNDo bhavennUnaM na yogyo hvykvyyoH| ______na paGktiyogyazca tathA sa tu syaannitykilvissii|| tadoSaparihArAya punavadaM samabhyaset / pazcAtpunaH saMskAreNa ghenudakSiNayA ca sH|| zuddho bhavenna cennaiva tyaktasutrazca coditH| etenaiva prakAreNa svasUtrAtsaMskRtaH shivH|| na ceddhRSTo na saMdeho'pyapravezyazca paktiSu / na samatvenopavezyaH sabhAsu satu grhitH|| kadAciddavatomArgamadhye yadi mRtasya cot / zrotriyAsannidhau vipradurghaTe gahane'thavA / tallabdhasUtrataH kRtvA yena kena prakArataH / pazcAtsamyak svasUtroktavidhinA cittapUrvakam // sarva tatpaitRkaM karma dharmajJasamayastathA / yadi kokaTadezeSu viprshuunyessvvrtmsu|| saMprApta pretakRtyaM tadamantrApekSayA param / yena kenApi vidhinA saMskAra tannivartayet / / AhitAgniviSayaH yadyAhitAgnidU rAgnirnaSTAgnirvA tathAvidhaH / mRtazcettasya tUSNIkaM dahanaM cetsmnyjsm|| na cettasya punaH katu karma yatpaitRmaidhikam / yena kena prakAreNa yadvA tadvA kRtaM yadi // tatparaM tasya vidhinA karmaNaH karaNe bahu / bAdhakaM prabhavennUnaM tathA tattu samAcaret // zikhAnidhAnaM sarveSAM caulakarmaNi zAstrataH / chandogAnAM tu godAnavrate tatkathitaM punH|| caulAbhAve'pi tUSNIkaM tRtIye vatsare tu tat //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 .: mArkaNDeyasmRtiH upanayane zikhAdhAraNam jAtakarmAdInAM sarveSAmupanayanakAle kartavyatA zikhAnidhAnaM kArya syAdityevaM manurabravIt / maujyAM kRtsnasya jAtAdikarmaNaH karaNaM smRtam / / tasminneva dine tena karmaNA tatsamAcaret / karmaNAmapi sarveSAmakRtAnAM svakAlake // svakAlavihitenaiva karmaNA karaNaM vidhiH / pradhAnakarmaNaH pUrva gatasya karaNaM smRtam / / na tu pazcAditi vidhiH nApi pUrvadine'pi vaa| gatAni yAni karmANi kRtvA tAni krameNa vai|| pazcAtprAdhAnikaM karma kuryAdityeva sA shrutiH| samayAcArazabdena karma smArta tducyte|| prakRte tasya yatproktaM pratipAdakamaJjasA / sUtraM tadeva nAnyattu tadetadyazcatuSTayam // pUrvairAcaritaM kArya pUrve pitRpitAmahAH / prapitAmahAdyAH syuste tairazAstrakRtaM(vihita)tu cata tattyAjyameva sutarAM zAkhIyaM yattadAcaret / svasUtroktaprakAreNa smArta karma zrutIritam / / tatra brAhmaNyakaraNaM mauJjokarmottamaM smRtam / tadyogyatApAdakAni jAtakAdIni mukhytH|| kartavyatvena coktAni tatpazcAttatsamAcaret / jAte puDhe jAtakarma vihitaM zAstravarmanA / takriyAyogyatAsaMpAdanAya snAnamucyate / tacca snAnaM vizeSeNa jAtamAtre vidhIyate // sadyo bahirjale kuryAtkurvan sthApanamaJjasA / yAvatprANaM satvareNa cailaM kaTyAM dRDhaM svayam / / triveSTayitvAtimudA bandhayitvA ca parvaNi / saghoSaM nipatedapsu cordhva tatsalilaM ythaa| prodgacchetsarvato dUraM caMkramannipatettathA / tadukSiptenodakena pitaro'sya tadunmukhAH / / atyantatRptAH sukhitAH kssutpipaasaavivrjitaaH| AnandasAgare magnA: bhaveyustakazmalAH / / tathA snAtvA taTaM prApya snAnatarpaNataH param / vastradvayaM pIDayitvA bhuutle'tyntbhktitH|| etajjalaM ca keSAMcitpitRNAmiti cetasA / dRDhavastraH supuNDuzca jAtakarma samAcaret / / nAndIzrAddhaM vidhAnena hiraNyenAtmakevalam / kartavyamavilambena zucinA darbhapANinA / /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAsaMskArANAmvarNanam karmaNastasya pUrva vA pazcAdvA tatsamAcaret / . saMkalpapUrvakaM mannauH divasparyAdibhiH zivaiH / / abhimarzanakarmAdi kRtvA mAdhavakarma ca / vyAhRtIbhiH prakurvIta medhAM teti ca mntrtH|| tvayi medhAmiti proktvA naSTayaM karma cAcaret / athAgni ca pratiSThApya phalIkaraNavastutaH // hAvayitvA sarSapaizca praiSaM kuryAcca zAstrataH / tatastamagni vedhinA dhArayItaiva tcchishoH|| rakSArtha homamAtraM tatkuryAdanvahameva vai / prathame divase homAtparaM satvarameva vai|| arcayedbrAhmaNAn bhaktyA gandhAkSatasumAdibhiH / tAmbUladakSiNAbhizca dhAnyadAnairanekazaH / / vastraurgobhirdhanai ratnaiH zaktyA lobhavivarjitaH / sarvamaGgalavAdyAni kArayItaiva zaktitaH / sumaGgalyarcanaM nityaM tadgAnaikaprapUrvakam // .. nIrAjanaM mantrapUrvAmAziSazca kramAsmRtAH / nityamevaM prakartavyaM satyAM zaktacAmatatparaH / / ___utsako nAsti sarveSAM tasmAdevaM samAcaret / putrajanmani yahattaM grahaNe cndrsuuryyoH|| pitroH kSayAhe'yanayoH dattaM bhavati cAkSayam / tasmAtsavaprayatnena zaktathA dAnAni cAcaret / / mahatyutsave tAdRze'smin lobhazAThyavivarjitaH / / nAmakaraNam annaprAzanam cUDAkarma ekAdaze dvAdaze vA nAmakarma ca zAstrataH / vyavahArAya nAmnastu pitA kuryAtkalatravAn // . balavIryAdisiddhartha SaSThe'nnaprAzanaM caret / bhUrapAmiti mantraustaiH rakSAbandhanapUrvataH / / brAhmaNAn bhojayeccAtra zaktathA dakSiNayA tathA / tatastraitIyake varSe cUDAkama vidhAnataH / / kuryAdarapUrva vai saMkalpAnantaraM zuH / kRtvA pratiSThA vidhinA kumAraM varNibhiH saha //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH jananyA bhojayitvA'tha kRtvA digvapanaM shucH| pazcAdbhAge prAmukhasya kRtvA karmakSuraM tathA // nikSipecca zikhAM maurvAyaghoSaprapUrvakaiH / tataH snAtaM kumAraM taM mAtrA sAkaM svayaM shuciH|| nikaTe svasyopavezayitvA karma ( kuryAt ) tadAdikam / pavitrapANirakhilaM kuryAdbrAhmaNasAkSikam / / tadante brahmaNe datvA paraM zaktyA dvijAn ttH| pUjayitvA dakSiNAdipradAnairlobhavarjitaH // nIrAjanAzIrvAdAdi gRhItvA graamnnaanth| bhojayitvA vidhAnena svayaM bhuJjIta bndhubhiH|| evaM nivartya tadanu tAM mauJjImaSTame'pi vA / garbhASTame brAhmaNAnAM kartavyatvena zAstrataH // coditatvAtprakurvIta grbhkaadshvtsre| rAjanyAnAM vizAM cettu garbhadvAdazavatsare // mukhyakAlAH prakathitAH gauNakAlAn pare jaguH / brahmavarcasakAmazcet paJcamAbde samAcaret / / navamo dazamazcAbdaH SaSTho vatsara eva ca / kAmyakAlA brAhmaNasya rAjanyasya tthaassttmH|| navamo dazamazcApi vtsraakaamnaapraaH| vaizyasya navamaH proktaH dazamastadanantaram // saMvatsarAH kAmyakAlA iti vedavido viduH / sumahAnupapattau cedASoDazakavatsarAt // bADabaM copanItaivamAdvAviMzAttu bhuusuraa| vaizyaM cedAcaturvizAditi vedAnuzAsanam / / tadUrdhva patitA zeyAH srvkrmbhisskRtaaH| jAtakAdIni karmANi svasvakAlAkRtAni cet // upanItyaiva kAryANi tadA teSAM pradhAnataH / vidyamAnAkhilA dharmAH samukhyAH prabhavanti vai|| prakRtasyaiva tasyAsya dharmA ye zAstracoditAH / teSAmeva pradhAnatvenaiva syAdgaNanA praa||
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 upanayanakAlakRtAnAM pRthak kSurakarmAbhAvavarNanam teSAM tata. puroktAnAM jAtAdInAM tu karmaNAm / mauJjIkAle mantramAtrakriyA kAryA na cAparA // nAdyaGkurapratisarakSurAdInAM pRthak pRthak / karaNaM zAstravihitaM na bhavatyeva sarvathA // tasmAnmojyA kadAcittu cUDAkarmakRto tathA // upanayanakAlatAnAM pRthak kSurakAbhAvaH nAnyAdivatkSurasyApi na pRthakkaraNaM matam / tanmAtrasya pRthakttvena karaNe kila kevlm|| kumAramAtRbhuktyAdi prasaktayA prAkRtaM mahat / karmopanayanaM sadyo vyartha naSTaM bhvedtH| upanItyA sahaiva syAnmAtRmANavakakriyA / bhuktayAkhyA varNinAM cApi tatpazcAdakhilakriyA // maujyAstasyA iti paraM tattvaM zeyaM mahAtmabhiH / savaM tadopanayanAttasya bAlasya kevalam // icchAbhakSaNasaJcArabhASaNAnIti dhrmtH| vihitAnyeva teSAM tu zucizcAzucireva ca // tathAvidhiniSedho vA pitrorAzaucameva yat / tanmAtrameva taccApi maatustdrjsodbhvm|| yanmAlinyaM stanyapAna vA naiSAM paraM tu tat / aharmAtrasya kRtsnasya rAtrimAtrasya vA tathA // nidrayA snAnasaMprAptiH tacca snAnaM samantrataH / uSNodakena kRtsnasya gAtrasya kSAlanaM param // pamyak sarvatra nAnyatsyAtaccaturthAbdikAtparam / tatpUrvavanna bhavati jJAnAbhAve tu kevalam / / tyaktastanyasya ghaTikAmAtrasaMvAsatastathA / snAnaM syAdeva saMtyaktastanyapAnasya pUrvavat / / sarvameva bhavennUnaM paraM tvekaM punarmatam / tanmAlinyaM nAsya bhavettadopanayanAtkila // maujyAH paraM sarva eva niyamAH sarvavarNinAm / kSatriyANAM ca vaizyAnAM navamAbdAtparaM punH||
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 mArkaNDeyasmRtiH - ... kAmabhakSaH kAmacAraH kAmavAdazca ninditAH / pitRbhyAM zikSiNIyAzca bhiisNdrshnmaatrtH|| na saMtADyA bAdhanIyA lAlanIyAzca santatam / bhagnakAmA na kAryAzca prAptakAmAH prtossitaaH|| puSTAGgAzcApi kartavyAH ttkriiddnkdaantH| hasanmukhAH prakartavyAHna kaaryaaHprrudnmukhaaH|| ajJAnino ye pRthukAn manobhaGga prakurvate / teSAM lakSmIryazobhAgyaM ojastejodhu tirmtiH|| kSaNAnnirmUlatAM yAti kSayaM vaMzaH samaznute / yA nArI svArbhakaM jJAnavikalaM vA stanaMdhayam / / putrapautramathAnyaM vA svapoSyApoSyapAtrakam / abhAvanaSTAsaMlabdhavastusaMprArthanAdibhiH / rudantaM dehi me ceti tADayantaM punaH punH| zapantaM bahudhA mUDhaM tADayatyatimauDhayataH // sA durbhagA naSTabhAgyA naSTabhartA vinaSTadhIH / naSTazrIkAmadhAnyAdisaMpatkA tatkSaNAdbhavet / / tattADanAdiduHkhArtaruditadhvanirutthitaH / AbrahmalokaM vyApnoti taccha tvA pitrstute|| svatADanAvamAnAtilAghavAtyantaduHkhitAH / atyantAsAtaduHkhasahasraguNazAlinaH / / zapantyenAmiyaMnityaM vandhyAnaSTaprajAthavA / naSTAyuSyA naSTakAmA gatIrgatamandirA // alabdhAzaraNApApA bhavetyeti(vatvi)mahAka dhaa| tasmAttu sutarAM vAlAH na prahAryA yatastu te // jJAnazUnyAH pareSAM tatsukha dukhAvivekinaH / te bhASayA cATuvAkyazatakaiH prtikaarkaiH|| sukhazrotrakarairamyastoSaNIyAH pade pade / taduddharaNasaJcAra gatAgataviDambanaH / / ddo(do)laaloddntdgiititccittaakrssnnaadibhiH| atyantopAyazatakaiH yaiH kazcitprItivardhanaiH / / jAtaharSAH prakartavyAH na bhagnAzAH kadAcana / ye tUSNIM durbhagA bAlAn jnyaanhiinaantussaanvitaaH|| nyakkurvantaH chatkurvantaH vacobhiH zrutiduHkhadaiH / tiraskurvanti tUSNIkaM tiraskArasya taadRshH||
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAnAM sada vyavahAravarNanam etadiSTasurAcAryapaitRko jAyate dhruvam / tasmAdvAlAn varAn svIyAn jJAnazUnyAn kadAcana / / na krudhyennapi cAkrozetpraharennapi bhISayet / tazcittatoSaNaM ye vai prakurvanti tadA tadA // te sarve devamunirADyogideva dvijanmanAm / tadanugrahapAtraM syAdanyathA na bhavettathA / / bAlAnAM tuSTaye ye ve cipiTAdIna bhalAdibhiH / tadA tadA pradAsyanti kRte teSAM sureshvraaH|| trayastriMzatkoTisaMkhyAH lokapAlA jagaddhitAH / vasavo'STau dvAdazApi sarudrAH sApsarogaNAH / / pitRbhiH sahasuprItA: pUjitAH prabhavantyati / kanyakA pUjitAH syuzcettatrApi jnyaanvrjitaaH|| varSAdUvaM vivAhasya prAktu kiMkiNikAdibhiH / ttttkiiddnkaapaatrHmRdaarupriklpitaiH|| tadbhUSaNaiSaistatsAlabhaJjikApuJjapuJjakaiH / teSAM tataH puroktAnAM jAtAdInAM tu karmaNAm // mauJjIkAle mantramAtrakriyA kAryA na cAparA / nAdya kurapratisarakSurAdInAM pRthkpRthk|| karaNaM zAstravihitaM na bhavatyeva sarvathA / tasmAnmaujyA kadAcittu cUDAkarmakRto tthaa|| upanayanakAlatAnAM pRthakArakarmAbhAvaH nAnyAdivatkSurasyApi na pRthakkaraNaM matam / tanmAtrasya pRthaktvena karaNe kila kevlm|| kumAramAtRbhuktathAdiprasaktathA prAkRtaM mahat / karmopanayanaM sadyo vyartha naSTaM bhavedataH // upanItyA sahaiva syaanmaamaannvkkriyaa| bhuktathAkhyA vaNinAM cApi tatpazcAdakhilakriyA // majyAstasyA iti paraM tatvaM jJeyaM mahAtmabhiH / sarva tadopanayanAttasyabAlasya kevalam / / icchAbhakSaNa saJcAra bhASaNAnIti dhrmtH| vihitAnyeteSAM tu zucizvAzucireva ca // tathAvidhiniSedho vA pitrorAzau vameva yat / tanmAtrameva taccApi maatustdrjsodym|| yanmAlinyaM stanyapAna vA naiSA paraM tu tat / aharmAtrasya kRtsnasya rAtrimAtrasya vA tathA //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH nidrayA snAnasaMprAptiH tacca snAnaM samantrataH / uSNodakena kRtsnasya gAtrasya jhAlanaM param // samyak sarvatra nAnyatsyAttaccaturthAbdikAtparam / tatpUrvavanna bhavati jJAnAbhAve tu kevalam / / tyaktastanyasya ghaTikAmAtrasaMvAsatastathA / snAnaM syAdeva saMyuktastanyapAnasya pUrvavat / sarvatreva bhavennanaM paraM vekaM punarmatam / tanmAlinyaM nAsya bhavettadopanayanAtkila / / maujyAH paraM sarva eva niyamAra sarvavaNinAm / kSatriyANAM ca vaizyAnAM navamAbdAparaM punH|| kAmabhakSaH kAmacAraH kAmavAdazca ninditaaH| pitRbhyAM zikSaNIyAzca bhiisNdrshnmaatrtH|| na saMtADyAH bAdhanIyA lAlanIyAzca santatam / bhagnakAmA na kAryAzca prAptakAmAH pratoSitAH / / puSTAGgAzcApi kartavyA tatkrIDanakadAnataH / hasanmukhAH prakartavyAH na kAryAH prarudanmukhAH // ajJAnino ye pRthukAn lano(lagna)bhaGga prakurvate / teSAM lakSmIryazobhAgyaM ojastejo dyu tirmtiH|| kSaNAgnirmUlatAM yAti kSayaM vaMzaH smshnute| yA nArI svarbhakaM jJAnavikalaM vA stanaM dhym|| putrapautramathAnyaM vA svapoSyApoSyapAtrakam / abhAvanaSTasaMlabdhavastusaMprArthanAdibhiH / rudantAM dehi me ceti tADayantaM punaH punaH / zapantaM bahudhA mUDhaM tADayatyatimauDhayataH / / sA durbhagA naSTabhAgyAM nssttbhrtaavinssttdhiiH| naSTazrIkAmadhAnyAdisaMpatkA tatkSaNAdbhavet / / tattADanAdiduHkhArtaruditadhvanirutthitaH / AbrahmalokaM vyApnoti tacchra tvA pitarastu te // svatADanAvamAnAtilAghavAtyantaduHkhitAH / atyntaasaatduHkhshsrgunnshaalinH|| zapantyenAmiyaM nityaM vandhyA naSTaprajAthavA / naSTAyuSyA naSTakAmA gatazrIrgatamandirA / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlatAr3ananiSedhavarNanam 81 alabdhAzaraNApApA bhavetyeti (vatvi) mahAku dhaaH| tasmAttu sutarAM bAlAH na prahAryA yatastu te // jJAnazUnyAH pareSAM tatsukhaduHkhA vivekinaH / te bhASayA cATuvAkyazatakaiH priitikaarkaiH|| sukhazrotrakarai ramyaistoSaNIyAH pade pde| taduddharaNasaJcAra gatAgataviDambanaiH / / DolAloDanatadgItitaccittAkarSaNAdibhiH / atyantopAyazatakaiH yaiH kazcitprItivardhanaiH / / jAtaharSAH prakartavyAH na bhagnAzAH kadAcana / ye tUSNI dubhagA bAlAn jnyaanhiinaantussaanvitaaH|| nyakurvantaH chatkurvanto vacobhiH shrutiduHkhdaiH| tiraskurvanti tUSNIkaM tiraskArasya taadRshH|| etadiSTasurAcAryapaitRko jAyate dhruvam / tasmAdbAlAn varAn svIyAn jJAnazUnyAn kadAcana // na dhyennApi cAkrozetpraharennApi bhISayet / taccittatoSaNaM ye vai prakurvanti tadA tdaa|| te sarva devamunirADyogidevadvijanmanAm / tadanugrahapAtraM syAdanyathA na bhavettathA // bAlAnAM tuSTaye ye vai cipiTAdIn phalAdibhiH / tadA tadA pradAsyanti kRte teSAM sureshvraaH|| trayastriMzatkoTisaMkhyAH lokapAlA jagaddhitAH / vasavo'STau dvAdazApi sarudrAH sApsarogaNAH / / pitRbhiH sahaH suprItAH pUjitAH prabhavantyati / kanyakA pUjitAH syuzcettatrApi jnyaanvrjitaaH|| varSAdhvaM vivAhasya prAkta kiNkinnikaadibhiH| tattatkrIDanakApAtra mhaapriklpitH|| tadbhUSaNaughaistatsAlabhaJjikApuJjapuJjakaiH / zrIjhurlakSmIrmahAgaurI vANI pendrI dyaarmaa|| kSamA zAntizca puSTizca devplyo'khilaastthaa| maMgalAni ca sarvANi hRdAstIrthAni ca drmaaH||
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ saritaH sAgarAH sapta lokAste pavatAstathA / RSayazca sapatnIkAHsarvedIrghAyuSastathA / pUjitAH paripUrNIyAH kRtArthAzca pade pde| puSTAGgAstundilAzca sthuH satyametanmayoditam // kanyakAmanasaM sarve'nusRtya sutarAM ytH| nivasantyeva tasmAttu prINayedatiharSayet / tAvatAte'tihaSTAzca protA enaM kSaNena vai| prAptazriyaM prakurvanti naSTadaurbhAgyavattamam / dIrghAyuSaM suprajasaM nityArogyasupuSTikam / tasmAttu kanyakAdAnaM sarvadAnottamorAmam / mahAdAnasahasraNa tulitaM tatpunarmayA / nirUpyate vivicyaiva mahAdAnanirUpaNe / upanItadharmAH omityekAkSaramityAdimantrasvarUpam upanItastu pitrA yo dvijoktaniyamassadA / na bhavedeva tasmAttu dvijatvaM prAptavAn ytH| kRtakAlatrayamahAmantrasandhyo mahAzuciH / kRtAgnikAryaH sumanAH daNDAjinadharo bhvet|| sandhyAmantrAzca ye te syurApohiSThAdikAH puraa| mayA nirUpitAH sarve gAyatrIpramukhAH shivaaH||..: tadarthastakriyAzvApi tadutpatyAvartma ca / ato'tra sarva tadbhUyo na vAcyaM hi tataH prm|| yattadeva pravaktavyaM ziSTaM mantragaNAdikam / / omityekAkSarAdi syAt saptatriMzAtmako manuH // AdyapAde tvaSTavarNAH dvitIye dazavarNakAH / tRtIye dvAdazArNAH syuH turIyaH saptavarNakaH / oMkArabrahmaNoraikyapratipAdanahetave / mantro'yaM prathamaH zrImAn jayAdau viniyojitaH // tadbrahmazabdanirvAcyagAyatryAgamasiddhaye / dvitIyamantraH kathitaH AyAtviti tataH prm|| dvAtriMzadvarNagaNakasturyapAde tu tasya vai / savayorbhedato jJeyaH saptamArNasya tAdRzaH / / - gAyatrImiti yaH zabdaH tRtIyAntazca kevalaH / . prathamArthe vinirdiSTaH gAyatrI tAdRzI zivA // me brahmadeM juSasveti juSatAmiti cArthakaH / yadahAditi mantro'yaM tAhagadhyAnaphalArthakaH / / dvAtriMzadvarNaghaTitaH sarvapApApanodakaH / sarvavarNeti mantro'yaM sarveSAM tadanantaram / /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyatrIsvarUpavarNanam saMsthitAnAmojo'sIti banuSaGga iti smRtH| saptAnAmapi mantrANAM yajuSA puurvto'pivaa|| parato vAnuSaGgaH syAt so'yaM mAstvastu vA punaH / vikalpAnAmatra punaH samaH prAdhAnyato mataH / / ato yasya yatheccha vai tadaGgIkaraNaM bhavet / abhibhUroM mahAmantraH srvaakrssnnsukssmH|| gAyatrImukhadevInAM chandarSINAM ca sapriyAm / ebhizca paJcabhirmantraiH svAtmanyAvAhanaM caret // gAyatrImAvAhayAmItyAdikaH paJcabhiH zivaiH / mahAtmano brAhmaNasya sarvadevasvarUpatA // abhivRddhistejasaH syAtpratinityaM trivArataH / chandarSidevatAnAM ca tathAnAnAM ca bodhkaaH|| yajurvizoSAgAyatrAH zikhAntAH sapta kIrtitAH / atha patrAtpRthivyoniH prANApAnAdikaM yajuH / / viniyogAntakaM tvekaM gAyatrI rUpabodhanAt / Arabhya tasyA devyA vai gAyacyA svIkRtI matam / / samIpavAcakaH so'yamupazabdaH prakIrtitaH / nayanaM syAdAmayanaM AkarSaNamiti smRtam / / gAyatrIsvarUpam oMbhUrbhuvassuvazceti prathamaM shiirssmucyte| omityetadvitIyaM syAcchISaM tasyAstataH punH|| satseti tu tRtIyaM ca zIrSa vedamayaM param / yajurvedaM bharga iti pAdasturyamihocyate / / dhiyo yonaH paJcamaM syAcchIrSakaM sAmarUpakam / tripAttvaM spaSTameva syAttatsa bhargo dhiyaadikaiH|| tatsaviturhi prathamA kubhirvedAzrayA zivA / vareNyaM tu dvitIyA syAtkukSiH zAstramayo'pi vA / / bhargo devasya zaktyAkhyA tRtIyA tu prakIrtitA / dhImahIti turIyA syAtkukSIrlokamayI tathA / dhiyo yonassuramayI kukSiHsA paJcamI parA / pracodayAt brahmamayI sssstthiisaasrvruupinnii||
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH atra yaH saptamo varNaH sa tu vrnndvyaatmkH| NakArazca yakArazca dvAvityeva mniissibhiH|| jJAtvA tu vaidikaiH sarvai japyo vede yathaiva sA / gAyatrI sarvavedAnAM jananI brhmnaamikaa| ziSTA mantrA yathAvacca pUrvameva nirUpitAH / asya mantrasya mahato devatvAtsavitustataH prAtarupasthAnamantrAH japAnte tadupasthAnaM yajubhistatsamAcaret / RNa paireva gAyatrI prmukhaivedmdhygaiH|| mitrasyeti tribhirdivyaiH prAtaHkAleSu santatam / prathamaM tatra mitrasya pazcAnmitro janAniti // prasamitreti pazcAttu tatkramo vedmdhygH| zAkhinAM nikhilAnAM ca mitrasyeti trayaM tdaa|| yajurvedoktarItyaiva vaktavyaM nAnyamArgataH / evamagnizca sUryazca jalaprAzanacoditau // ApaH punantu ca tathA AmityekAkSaraM tathA / dazapraNavagAyatrI praannaayaamaakhykrmnni|| yA coditA purA sApi AyAtu varadA tathA / - yadahAditi mantrazca sarvavarNAdikaM tathA // abhibhUroM paJcakaM ca tathA gAyatriyA tataH / prANApAnetyAdikaM ca uttame zikhare ttH|| AvAhitAyA gAyatryAH svasminneva vidhaantH| yathecchApreSaNe tasyAH upasthAnamukhena vai|| viniyukto vedavidbhistadevazca tathAparam / stuto mayeti caramaM yajUMSyeva tto'khilaiH|| nAnyatra yatra kutrApi tathA tasmAdvadetsadA / abhivAdanakAleSu satataM pravaraM zivam / / ho (tra) pravaramArgeNa pravadennAnyavarmanA / Adhvaryavapravarato abhivAdanakAdiSu // - yadi kriyAvizeSeSu kRtaM cennAzamApnuyAt // __mArjanamantrasaMkhyA tathA sandhyAtraye nityaM caturviMzatimArjane / ApohiSTheti navakaM vAradvayakRtaM yataH / / mantrA aSTAdazasyuhi tadAte yAjuSAH praaH| mantrAjAtAnarcataste vaktavyAstavayaM prm||
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyAnhakAlakarmavarNanam dadhikrAvNeti paramaM yathArucitu coditam / tathA hiraNyavarNAzca catvAro manavo'pi vai|| yathAruci paraM teSAM SaNNAmapi hi pAdane / paThane cApi niyamaH teSu karmasu vacmi vH|| yAjuSANAM RkprakArakaraNaM tvatra ninditam / baGghacAnAM tathA cobhayaM bAdhakAya na / tathA kimarthamityukta sAndhyaM karmAkhilaM mahat / . yajurvedAntargataM syAnna tadanyatra kutracit // tasmAdazeSaviprANAM yjurmntrvidhaantH| sAndhyasya karaNe proktaM karmaNo neti bAdhakam / / yadi zuddhayajUMdhyatra sAndhye karmaNi mohtH| zAkhAntaraprakAreNa tAni provaritAni cet|| bhavettu karmavaikalyaM vizayo nAtra vacmi vH| ta ete khalu SaNmantrAH RcaH syuzca yajUMyapi // vedadvaye'pi coktatvAtsvarabhedAdinA tathA / mahAmantrasya tasyAsyA gADyAkhyasya cetpunH|| tattacchAkhoktarItyaiva japAdika udaahRtH|| mAdhyAhnikAryam mAdhyAhikakriyAyAM tu gAyatrIM sakRdeva hi / ardhyamekaM samucyArya deyaM syAttadanantaram // sauryAstrega dvitoyaM taM haMsazuciSadityacA / tattacchAkhoktarItyaiva taM mantraM samudIrayet / / tazcakSuriti sarveSAM samuccAraNakarmaNi / yajurvedavidhAnena proktissAbhihitA praa|| pazcAdya udamantro'ti yajureva hi kevalam / tadupasthAnakRtye'smi(na) bahU cAnAM vizeSataH bacAnAM mantroccAraNaprakAraH udutyavargoM vaktavyaH nityo'yaM nAnyathA mataH / yAjuSANAmatra paraM AsatyenetyagAtmakaH manuH syAdyAjuSaH pazcAdudvayaM tmsspri| udutyaM ca tato bhUyo mnustdnutaadRshH|| citraM devAnAmityekazcatvAraH khalu te'khilAH / so'yaM cettadupasthAne imaM me varuNo mnuH||
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 bAkaNDeyasmRtiH tavA yAni vacaH pazcAt yacchiddhIti punaH paraH / yatki ce anubhUyaH kitavAsaH tataH paraH // pacAmaM tA ( ? ) madhyagatAH pAtakazatravaH / viniyuktA vizeSa: pravAcyAH syustato'khilaiH // tasmin karmaNi sAyAha digAdInAM tataH punaH // dinamaskAraH tatratyAnAmazeSANAM namaskAra kriyAparaH / namo'nuvAkaH sumahAn vaktavyaH karmasiddhaye // diliGgAstatra saMkhyAtAH namo gaMgAdikaistribhiH / yajUMSi dazasaMkhyAkAni syuH sarve'tra pAvakAH // tadevamakhilaM prokta N sAdhyaM karmatrayaM mahat / evaM kRtopanayano dvijamAtro'nvahaM tarAm // kuryAttu sandhyAM niyato na cedvipro bhavedayam / sandhyAmUlamidaM sarvaM brAhmaNyaM sarvadehinAm || 1 vandanIyaM prArthanIyaM pUjanIyaM prayatnataH / sevyaM ca darzanIyaM ca sandhyayaitattu saMpadaH // brAhmaNasya mahattvaM taddIyatIti (?) na kairapi surendraH sarvavedaitvA (rvA) brahmaviSNuzivAdibhiH / / surottamairmahadbhirvA paricchettuM hi zakyate / brAhmaNyaM khalu devAnA mapyatyantaM hi durlabham // brAhmaNe sarvavedAzca brAhmaNe sarvadevatAH / brAhmaNe sarvatIrthAni tatpAde dakSiNe zive // sarve samudrAH saritaH sadA kUpAH sarAMsi ca / puSkariNyaH puSkarAdyAH sarve yAgAstapAMsi ca // vividhAnyapi kRcchrANi vratAni vividhAnyapi / gAvo dumAzca niyamAH dIkSA yAgAH sadakSiNAH // zAstrANi ca purANAni smRtayo vividhAH parAH / AdityA vasavo rudrAH lokapAlA mahaujasaH //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAjhamamahattvavarNanam pativratAnAM prabarA kAmadhenDAvikA zikAH / cintAmaNimahAbAlAH kalpavRkSA prdaadhraaH|| saptarSayo mahAtmAnaH vipramAtre'nizaM punaH / svabhAgadheyakAryAya vasanti kila snttm|| na brAhmaNyAtparaM vastu samaM vA yatrakutracit / bhuvaneSvasti sarveSu kalo kecana paamraaH|| brAhmaNyAdadhikatvena zaivaM vaiSNavameva ca / gANapatyaM ca zAktaM ca tattadekaM punazca hA // vadantastena nAmnA ca vayaM yuktAH subhuussitaaH| tannAmadheyamasmAkaM brAhmathA sAdhAraNaM yathA / adhikaM somayAjitvaM vAjapeyatvameva vA / tatpauNDarIkayAjitvaM tathedamapi caikakam // zaivAdikamiti procurbrAhmathA vyApyatvamujvalam / tadetadatyantamahAmohagADhavijRmbhitam // tavyApya dharmo na bhaved brAhmaNyasya kadAcana / atyantavyabhicaritaM zivatvAdikamalpakam // tattu darzAdiyAjitvaM dvijamAtragataM yataH / tadasAdhAraNo dharmaH tacchivatvAdhikaM tthaa|| sarvathA na bhavedeva tasmAd brAhmaNyamekakam / sarvottamamiti prokta AtIkSiSTeti sA zrutiH // ayaM brAhmaNya ityeva provAca kila tAdRzI / yAvatIriti tadvAkyaM brAhmaNenaiva santi hi brAhmaNebhyo vedavidbhyo namaskuryAditi sma c| udAhRtya jagAdaiva tasmAttu brAhmaNo'dhikaH // nityaM brAhmaNazabdo'yaM brAhmaNAnAM subhUSaNam / zabdAntaraM tu satataM zaivAdi khalu tatparam prabhavedUSaNAyaiva nAtra kAryA vicAraNA / evaM satyatra kecittu kalidharmeNa kevalam / / dUSaNaM bhUSaNatvena svIkRtya pratyutAdyahA / tenadUSaNazabdena bhUSitAn duussyntyho|| etatkimiti cokta tu kalidharmastu tAdRzaH / kalau nIcA mahAntaH syuH mahAnto naicybhaaginH|| prAyeNa bhUtale ziSyAH vahavo gurUdUSakAH / gurubhaktA atisvalpAH putrA jnkduusskaaH||
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH bhata vairAH striyaH sarvAH prAyeNa jagatItale / patitratA atisvalpAH tA na santIti nAstyapi // santyeva tatratatrApi sAdhyA bhartu parAparAH / dharaNI cApi nirvIryA niraussdhrsaatraam|| pApalokaikasaMkIrNa sadA sajanadurlabhA / tucchdevgnnaakrnnmhaadevaatidustraa|| zanaiH zanairalpitazrIH vedamArgAkuzAstravR(vi)t / bhASAracitazAstraughA mahAzAstrAtidurlabhA / naTanartakasaMprAptapUjAdUSitasajanA / atyantArthaparA bhUpAH dyaadaakssinnyritaaH| tAdRzetra kalau kiM kiM nabhavedatininditam / sarva ninditameva syAtprazastaM yadaninditam // prAdhAnyamanRtasyaivAprAdhAnyaM santataM param / satyasya khalu sarvatra tathApivijo'nizam // satyasyaiva bhavennUnaM nAnRtasya kadAcana / satyasyAnRtavadbhAnaM duSTajalpanakatthanaiH / / pazcAccireNasatyasyAdhAnaM ca prabhavatyapi / asminnarthe pravakSyAmi punaHpunaratIva ca // corazcoro bhavedeva tathaiva ca mRSAmRSA / pApaM pApaM bhavettadvat satyaMsatyaM na cAnRtam / / dharmasyavijayo nityaM nAdharmasya kadAcana / paraM tvidamadharmasya tatvabhAnAM kalau ttH|| kAlena yatnAdbhUyazcAtatvenaiva ncaanythaa| tatkSaNapratisaMhAraH nyAyadhamasatA tathA // satyasya ca bhavetpazcAdabhyutthAnaM yathA purA / kadAcidanRtaM satyaM yadisyAdapi kevalam // tatsayastatkulaM tasya vilayaM prApayiSyati / atyanyAyamatidrohamati kraurya kalAvapi // atyakramaM cAtyazAstraM na kuryAnna ca kArayet / kurvatAM sarvapApAni varNAnAM tatkrameNa vai|| varNAnAmAzramANAmuttarottaraM prAyazcittadvaguNyam saMnyAsabhedAH / prAyazcittaM dviguNataH sUtakaM ca tathA matam / yadbrAhmaNasyaikaguNaM tadrAjanyasya dharmataH // dviguNaM zAsagaditaM vaizyasya triguNaM smRtam / caturguNaM tasya tataH zUdrasyeti mniissibhiH|| kathitaM zAstratattvazaiH tadeva gRhiNo matam / yattasya dviguNaM kRtsnaM dharmato brahmacAriNaH / / varNena stri(tri)guNaMproktaM yatestasya caturguNam / kuTIcakaH syAtprathamaH dvitIyastu bahUdakaH / /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAyazcittavarNanam haMsastRtIyaityuktaH caturthestu tathAparaH / yatiH paramahaMsAkhyaH kuTIcakabahUdakau // SaTtIrayuktagAyatrIjApako zikhinau tathA / ekopavItinau syAtAM daNDavayasamanvitau / bhikSAnnaprAzanau nityaM brhmcintaapraaynnau| tyaktaputrakalatrAdijanau vairAdyabhAginau // etadinnau tAvapyanyo ekadaNDau gatAyo / tyaktopavItinautyaktagAyatrako giraayau| mantratyaktazikhau samyak jitaroSau sapuNDUko / gRhItapraNavau santau brahmanirvANamRcchataH caturvidhAnameteSAM vaikalye kila karmasu / prAyazcittaM taartmyaatpraannaayaamvishesstH|| nAnyena yena kenApi tasmAtteSAM japaM vinA / praNavasyottAraNAyA vartate jgtiitle| homo dAnaM tapaH katuM naadhikaaroytHsmRtH| cittaM dAnAdibhiH kRcchraH brahmacaryAdikasya cet // AzramatritayasyApyadhikAraH zAstrasaMmataH / saMprAptAnAM tu cittAnAM karaNAya mhaatmbhiH|| mukhyAtkRcchramukhenaiva saraNiH sA niruupitaa| tAni kRcchrANi sAkSAdvai prAjApatyAdikAni hi|| katuM na satvaraM sarvaiH sAkSAdIzamukhairapi / na zakyate hi sutarAM kiMtu tAnipravacmi kH|| prAyazcittapratinidhiH pratyamnAyamukhenaiva na cetpratinidhitvataH / karaNaM sarvadA proktaM te syurbahuvidhAH praaH|| vidhitaH pratinidhayaH samyagbrAhmaNabhojanam / godAnaM vA nadIsnAnaM gomUlyaM vA tathA param // niSkadAnaM ca gAyatrI dazasAhasrasaMkhyayA / japo vA saMhitAmAtrapArAyaNamathApi vaa| ziSTAnnabhojanaM cApi samAnyAhurmanISiNaH / saptagaGgAvagAhazceSTakRcchraphalapradaH // yatrakutrApi vaikatra tAsunityaM na saMzayaH / pArAvArasnAnamekaM kRcchradvAdazadAyakam // cApAprasnAnamekaM cedabdakRcchraphalapradam / bhAgIrathImahAsnAnaM sarvapApApanodakam / / aSTottaraprAjApatyazatakRccha kalapradam / gaMgAsAgarasaMgasya snAnamekaM tu tatparam // aSTottarasahasrANAM kRcchrANAM phaladAyakam / tadetajjAhnavIsindhusaGgasnAnaM vizeSataH / /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ yahI prAyavicanAnAdhikAraH yatvazakyaM hi satasaM knkrprtinidhitvnH| uttAnAmapi sarveSAM bhikSaNAM tyktsNginaam|| godAnapramukhAnAM ca karaNaM tvarthamUlavaH / na yujhyave hi satataM dhAtUnAM tu pariprahAt / / sadyo bhraSTaH prapatati maskarI nAtra sNshyH|| tasmAdyatestu cittaM vat tAraNahA vinA na kim / / kRcchrANAM samanuSThAnaM tyaktasaMgasya tasya vai| vidhAyakAdivaraNaM zAlahomAdikarma ca // pradAnaM dakSiNAyAzca sabhAnujJAnameva ca / prAcyAGgagodAnAkhyaM ca ninditaM tadyaterati / / . tasmAtpakhriATa mohena pApabhAk cettatassa tu / ArUDhapatito jJeyaH cittaM tasya na vidyate // varNAcAzramiNAM cettu dhanagrahaNayogyatA / asti yanmAnato nUnaM prAyazcittasya kaarnnaat|| nityAdhikAriNaH proktA karaNAntasya kevalam / alpAyAsena te samyak tarantyeva trayazca vai / / varNI gRhI vanI nityaM tatrApi pravaro gRhI / sarvasya cittamAtrasya nitarAM dhanamUlataH / / kartavyatvena tatrAsmin pravaro hi gRhI dhanI / tasmAdgRhAzramaH samyak mAnAM pravaraH param // yasmiMsthitastu tarati nirdhU yAkhilakilbiSam / dhanadAnamukhenaiva tatrAyaM pravaro yataH // adhikArI mahAbhAgaH gRhasthaH zAbasaMmata. / gArhasthyamekaM ziSTAnAM zaraNaM kArakaM prm|| AzrayaM sarvadharmANAM sthitastatra kRtI bhavet / pratyakSakRcchrakaraNasAmathyaM cittahetave / na kasyApi kadAcitsyAt kintu teSAM kSaNena vai / katuM pratinidhitvena zakyate'rthasya dAnataH / / dAnaprazaMsA tasmin dAne'dhikArI syAd gRhastho dharmataH smRtaH / akhilAH kRcchracaryAzca vratacaryAzca kevalAH //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnaprazaMsAvarNanam dIkSAcaryA yajJacaryAH sarvacaryA kSaNAnnRNAm / dAnataH saMbhavantyeva tasmAdAnaparo gRhii|| bhavedeva vizeSeNa tatu kAmo vicakSaNaH / dAnaM paraM prazaMsanti dAnameva parAyaNam // dAnaM bandhurmanuSyANAM dAnaM kozo mnuttmH| dAnaM kAvaphalA vRkSAH dAnaM cintAmaNirnRNAm / / dAnaM putraH paraM dravyaM dAnaM mAtApitA tathA / na dAnena vinAkizcitprArthitaM bhalamApyate / / na dAnazIlinAmApattasmAdAnaM samAzrayet / hAranUpurakeyUrapUritottamamandiram // . lAvaNyaguNasaMpattidInAdeva hi labhyate / dAnena prApyate svargazrIdardAnena hi labhyate // dAnena zatrUn jayati vyAdhidAna na nazyati / dAnena labhyate vidyA dAnena yuvatIjanaH / / dAnena modate svarge svakaiH saha ciraM nrH| dharmArthakAmamokSANAM sAdhanaM paramaMsmRtam // tapaH paraM kRtayuge tretAyAM jJAnamucyate / dvApare yajJamevAhuH dAnameva kalau yuge| yugeSu nikhileSveSu dAnaM sAdhAraNAnmatam / uttamatveta vibudhaiH tasmAdAnaparo bhavet / / dAnAhate nopakAkAraH dRzyate dhaninaH prH| dIyamAnaM hi tattasya bhUya evAbhivardhate / / yahadAti viziSTabhyo yaccAznAti dine dine| tadvittaM svamahaM manye zeSaM kasyAbhirakSati // yahadAti yadaznAti tadeva dhanino dhanam / anye mRtasya krIDanti dAnairapi dhanairapi / / kimetasya prabhavati taavtaatstdutsRjet| prAtrabhUteSu vipreSu dezekAle ca santatam / / dAnena bhogI bhavatimedhAvI vRddhasevayA / ahiMsayA ca dIrghAyuriti praahumhrssyH|| pApakarmasamAyukta patanaM narake naram / trAyate dAnamevaikaM pAtrabhUte dvije kRtam / / .. uktadoSaguNopetamuktadoSavivarjitam / kAmadhugdhenuvadAnaM phalatyAtsopsitaM phalam // nyAyenArjanamarthAnAM vardhanaM cAbhirakSaNam / satpAtre pratipattizca sarvazAstreSu paThyate // yasya vittaM na dAnAya nopabhogAya kalpyate / nApi kItyai na dharmAya tasya vittaM nirarthakam / / tasmAdvittAni saMpAdya dadyAdviprAya bhaktitaH / nyAyamArgeNa vibudhaH kadApyanyAyavarmanA /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 mArkaNDeyasmRtiH devAlayaM no vidadhAti vA kuNDaM taTAkaM na karoti rUpam / puNyaM vivAhaM svajanopakAraM tathA prapA vA dvijamandiraM vA / / dhanaM sadA bhUmigataM prakuryAt yadRcchayA labdhamananyacittaH / ___. svayaM na bhuJjIta tathAvidhaM cetparopakArAya bhavettu taddhi // ahanyahani yAcantamahaM manye guru ythaa| adatvAhaM daridro'smi tvaM datvA bhUrdhanI mahAn // mArjanaM darpaNasyaiva yaH karoti dine dine / dAnaprabodhakastasmAdaridro'yaM nRNAM sdaa|| kiM dhanena kariSyanti dehino bhaMgurAzrayAH / yadartha dhanamicchanti taccharIramazAzvatam // prAsAdardhamapi prAsamarthibhyaH kiM na dIyate / icchAnurUpo vibhavaH kadA kasya bhvissyti|| adAtA puruSastyAgI dhanaM saMtyajya gacchati / dAtAraM kRpaNaM manye mRto'pyartha na munycti|| akSaradvayamabhyastaM nAsti nAstIti yatpurA / tadidaM dehi dehIti viparItamupasthitam / bodhayante na yAcante dehIti kRpaNA jnaaH| yai bhuktaM na ca hutaM tIrthe na (......?) // (.....................1 ) maraNaM kRtAH / hiraNyamannamudakaM brAhmaNebhyo na cArpitam // dInA vivasanA rukSAH kpaalaakitpaannyH| dRzyante kila sarvatra te yaiH pUrva janaiH kil||. sadAcArAH kulInAzca rUpavantaH priyaMvadAH / bahuzrutAzca dharmajJAH dAtAraH syuH shriyaanvitaaH|| alabdhamuSTimAtrazca yAcamAnAH parAnati / dRzyante duHkhinaH sarve prANinaH sarvadA bhuvi / / adattathA na jAyante prbhaagyopjiivinH| mA dadAsyeti yo prayAd gavyagnau brAhmaNeSu ca // tiryagyonizataM gatvA cANDAleSvabhijAyate / ekena tiSThatAdhastAt anyenoparitiSThatA / / dAtRyAcakayorbhedaH kadAbhyAmeva suucitH| prAptAnAmanurUpANAM pAtrANAM dAnakarmaNaH // deze kRtsnepi kAle vA nAdeyaM yasti kiMcana / uccaizravasamazvaM prApaNIyaM satA viduH|| anunIya yathAkAmaM satyasandho mahAvrataH / svaiH prANai brAhmaNaH prANAn paritrAya divaMgataH rantidevazca sAMkRtyo vasiSThAya mahAtmane / apaH pradAya zItoSNAH naakpRsstthmitgtH||
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnaprazaMsAvarNanam AtreyaH khaNDavamayorarhato dvividhaM dhanam / datvA lokAnyayau dhImAn anantAssa mahIpatiH / zivikAzI naro'GgAni putraM ca priyamaurasam / brAhmaNArtha (...?) nAkapRSThamupAgataH // pratardanaH kAzipatiH pradAya nayane svake / brAhmaNAyAtulAM kIrti iha cAmutra cAznute // dIrghamRSTazalAkaM tu sauvaNaM paramRddhimat / chatraM svarNamayaM datvA sarASTro'pyava (pa) taddivam // saMkRtizca tathAtreyaH ziSye (... 1) guNnnm| upadizya mahAtejAH gato lokAnanuttamAn // ambarISoGgade datvA brAhmaNebhyaH pratApavAn / arbudAni zataikaM ca sarASTro'bhyapataddivam sAvitraH kuNDale divye zarIraM janamejayaH / brahmaNArthe parityajya jagmaturlekamuttamam // sarvaratnaM vRSAdarviH yavanAzvaH priyAM striyam / ramyamAvasathaM caiva datvA svarlokramAzritaH // nimirASTraM ca vaideddo jAmadagnyo vasuMdharAm | brAhmaNebhyo dadau cApi gayazvova sapaTTaNAm // rAjAmitra sahazcaiva vasiSThAya mahAtmane / madayantIM priyAM datvA tayA saha divaMgataH // sahasra jicca rAjarSiH prANAniSTAn mahAyazAH / brAhmaNArthe parityajya gato lokAnanuttamAn // sarvakAmaizca saMpUrNa datvA vezma hiraNmayam / mudgalAya gataH svargaM zatadya mno mahAyazAH // nAmnA ca dyutimAnnAma sAlvarAjapratApavAn / datvA rAjyamRcI kAya gato lokAnanuttamAn // madrarAjazca rAjarSiH H datvA kanyAM sumadhyamAm / suvarNahastAya gato lokAn devairabhiSTutAn || romapAdazca rAjarSiH zAntI datvA sutAM prabhuH / RSyazRGgAya vipulaiH sarvakAmairayujyataH || dattvA zatasahasraM tu gavAM rAjA prasenajit / savatsAnAM mahAtejA gato lokAnanuttamAn // 63
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH ete cAnye ca bahavo dAnena sapasA saha / mahAtmano gatAH svarga ziSTAtmAno jitendriyAH / / teSAM pratiSThitA kIrtiH yAvatsthAsyati medinii| dAnairyoH prajAsargaH ete hi divmaapnuyuH|| arthAnAmuttame pAtre zraddhayA pratipAdanam / dAnamityabhinidiSTaM srvshaasauknishcitm|| dvihetuSaDadhiSThAnaM SaDaGga SaDvipAkayuk / catuSprakAraM trividhaM trinAzaM dAnamucyate / / nAlpatvaM vA bahutvaM vA dAnasyAbhyudayAvaham / zraddhA bhaktizca dAnAnAM vRddhikSayakare mmRte // dharmamartha ca kAmaM ca brIDAharSa bhayAni ca / adhiSThAnAnidAnAnAM SaDetAni vidurbudhAH / / dAnamedAH pAtrebhyadIyate nityaM amapekSaprayojanam / kevalaM dharmabudhyA yaddharmadAnaM taducyate // prayojanamapekSyaiva prasaMgAcapradIyate / tadarthadAnamityAhuH aihika phalahetukam / / zrIpAnamRgavAkSANAM prasaMgAyatpradIyate / anaheSu ca rAgeNa kAmadAnaM taducyate / / saMsadi krIDayA stutyA cArthAthibhyaH prayacchataH |prdiiyte ca yahAnaM krIDAdAnaM tdujyte|| dRSTvA priyANi zrutvA vA harSAyadyatpradIyate / harSadAnamiti prAhurdAnaM taddharmacintakAH / / AkrozAdarthahiMsAnAM pratikArAya tadbhavet / pratibandhakarAhityahetave tatprazasyate // bhayadAnamiti prokta phaladaM naiva tadbhavet / apAporogidhamakaditsurapyasanazzuciH / / anindyazivakarmA ca SaDbhirdAtA prshsyte| pAtraM zraddhA ca bhaktizca deyamityabhicintanam / / dezakAlazca dAnAnAM aGgAnyetAni SaDviduH / trizuklakRzavRttizca ghRNAluH sakalendriyaH / / vimukto yonidoSebhyaH brAhmaNaH pAtramucyate / saumukhyAdhabhisaMpattirathinAM darzane sdaa|| satkRtizcAnasUyA ca tathA zraddhati kIrtyate / atyAvazyakakrartavyacintanaM bhktirucyte||
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnasvApAtrANi etaddhanaM mayA deyaM tadA tasmai ca satra vai| amicintanamityukta mityeva yattadu smRtam / / gaMgApratIrrAdidezaH dAnakRtyAya coditaH / deza ityevavidvatiH kAlo'pi grhnnaadikH|| kecitvatra punaH procuH prAkArAntaramAzritAH / tamapyatra pravakSyAmi mahAtmAno jitendriyaaH|| aparAbAdhamaklezaM svayatnenanArjitaM dhanam / svalpaM vA vipulaM vApi deyamityabhidhIyate yatra yad durlabhaM dravyaM yasmin kAle'pi vA punH| dAnAhI dezakAlau tau syAtAM zreSThau na cAnyathA // duSphalaM niSphalaM hA(dA)naM tulyaM vipulamakSayam / SaDvipAkayugAdiSTaM SaDetAnivipAkataH dAnasyApAtrANi mAstikastenahiMstebhyaH jArAya patitAya ca / mithunabhra Nahata bhyaH parakSetrApahAriNe // sadUSakAya ca grAmadrohiNe grAmavAhine / nyAyasaMprA (1) kaparA jayAnantamapyati // ajito'hamanirlajamiti vaktatre'tipApine / saMjAtaspaSTaduSkRtyasatyanaSTanRzAline / satyasaMprAptadaurgatyaparAjayaparAya ca / tatparAjayanirlajamayarAhityavAkchalaiH / / prtivaadidrvyhre pradattaM duSphalaM bhavet / ayaM pApaH kra karmA pApabhItivivarjitaH // nirlajaH karkazastIkSkSaNaH parasvAgatamAnasaH / vyavahArajito'tyantaM ajito'smIti vAdyapi // devasannidhitatsatyanaSTasvanarazAlyayam / iti jJAtvApi yastebhyaH dAnakarma samAcaret / tanniSphalaM bhavennUnaM tasmAttanna tathA caret / / anyavyaM tasya bhogyamanyaprApyaM ca kAlataH // tatkAlaikaniruddhaM ca vivAdAsyadadustaram / parabAdhAkaraM luma punaH sAdhAraNaM tathA // mahadapyaphalaM dAnaM zraddhayA parivarjitam / tadvInaM dAnamityukta na kArya tacca ninditam / / yathoktamapi yaddataM cittena kaluSeNa vaa| tattu saMkalpadoSeNa dAnaM tulyaphalaM phavet // yuktAGguH sakalaiH SaDbhiH dAnaM syAdvipuccocyam / anukrozavavAdattaM dAnamakSayyatAM vrajet
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH dhruvamArjAstrikaM kAmyaM naimittikamiti kramAt / vairiko dAnamArgo'yaM caturdhA varNyate budhaiH // prapArAmataTAkAdi srvkaamprdaayke| dhaubamityeva vikhyAtaM dharmavidbhirmahAtmabhiH // tadAjanikamityAhuH dIyate yahinedine / apatyavijayaizvaryastrIlAbhArtha yadiSyate // icchAsaMsthaM tu tadAnaM kAmyamityabhidhIyate / kAlApekSaM kiyApekSaM anApekSamiti smRtam / / vidhA naimittikaM prokta punaH sarva dvidhA smRtam / sahoma homarahitaM samantrakamantrakam / / saddharmakAdharmakAbhyAM dvividhaM tatridhA matam / sa cottamAni catvAri madhyamAni vidhaantH|| adhamAni ca sarvANi trividhatvamidaM viduH| annaM dadhi ghRtaM kSIraM gobhUrukmAzvahastinaH // dAnAnyuttamasaMjJAni sumahadravyadAnataH / pustakAcchAdanAvAsaparibhogauSadhAni ca // dAnAni madhyamAnIha madhyamadravyadAnataH / upAnaTaprekhayAnAni chatrapAtrAsanAni c| dIpakASThaphalAdIni caramaM bahudhocyate / dattamiSTaMmadhItaM ca vinazyatyanukIrtanAt / / tasmAhattAdikaM svena kIrtayenna kadAcana / zlAghAnukrozanAbhyAM ca bhagnatejA vipdyte|| tasmAdAtmakRtaM puNyaM yatnenaparipAlayet punaranye tu vibudhAH dAnaM procuzcaturvidham // nityaM naimittikaM kAmyaM vimalaM ceti naamtH| ahanyahani yatkiMcihIyate'nupakAriNe // anuddizya phalaM yattadbrAhmaNAya tu nitkam / yattu pApopazAntyartha dIyate viduSAM kre| naimittikaM taduddiSTaM dAnaM sadbhiranuSThitam / asatyavijayaizvaryasvargArtha yat pradIyate // dAnaM tatkAmikaM proktaM munibhirdharmacintakaiH / yadIzvaraprINanArtha brahmavidbhayaH pradIyate // cetasA bhaktiyukta na dAnaM tadvimalaM smRtam / yena yena hi bhAvena yadyadAnaM prayacchati // te natena hi bhAvena tattatprApnoti nizcitam / /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ seSTapUrtavarNane dAnakriyAghadhikArivarNanam sAtvikAdidAnAni dAtavyamiti yadAnaM dIyate'nupakAriNe / deze kAle ca pAtre ca tahAnaM sAtvikaM smRtam // yattu pratyupakArArtha phalamuddizya vA punaH / dIyate ca parikliSTaM tahAnaM rAjasaM smRtam / / adezakAle yahAnamapAtrebhyazca dIyate / asatkRtamavajJAtaM tattAmasamudAhRtam / / sAtvikAnAM phalaM bhuGkta devatvenAtra saMzayaH / bAlye vA dAsabhAve vA rAjasAnAM phalaM bhvet|| tAmasAnAM phalaM bhuGkta tiryattve mAnavassadA / kAyikaM vAcikaM dAnaM mAnasaM ca tridhA matam // arhate yatsuvarNAdi dAnaM tatkAyikaM smRtam / ArtAnAmabhayaM yattadetadvai vAcikaM smRtm|| vidyayA syAdyathAyogyaM taddAnaM mAnasaM smRtam / puNyamiSTamadhItaM ca dAnaM tadvividhaM punaH varNitaM sumahAbhAgairanyaiH kaizcidapi tvidam / agnihotraM tapassatyaM vedAnAM paripAlanam // AtithyaM vaizvadevaM ca tadiSTamiti kathyate / puSkariNyastathA vApyaH devatAyatanAni ca // annadAnamathArAmAH pUrtamityabhidhIyate // dAnakriyAdyadhikAriNaH etAdRzamahAdAnakriyAdiSu tu mukhyataH / gRhastha eka eva syAdadhikArI na caaprH| dravyANAmArjane cApi mukhyo na tu hi maskarI / vanI varNI tu saMprApte nimitte tu kadAcana / / tanmAtre tvadhikArI syAnnAdhike sutarAM yatiH / patatyevAzu hA kApi kadA dhAtuparigrahAt / / gRhya vassAdhuH sarveSAM karmaNAM pravaraH paraH / savakamaikalope'pi tasya cittena tttraam|| pazcAtsamIcInatayA zRtaM bhavati tatkSaNAt / tasyAsya sAdhakAni syuH subahUni mahAntyapi / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 mArkaNDeyasmRtiH tairayaM kRtakRtyAsyAccetasA samanuSThitaH / nikhilasyApi cittasya kRcchrANAM caryayA kRtiH|| kRcchrANAmapi teSAM tu dhanadAnamukhena cet / muhUrtamAtrAsiddhiH syAttahAnaM bahurUpakam // brAhmaNasya dhanArjanasAdhanAni karmaNAM karaNaM cApi dhanasAdhyaM hi mukhyataH / dhanaM hirnnyaadiruupsyaatttsNgrhnndaanyoH|| adhikArI gRhastho'yaM tatra cebrAhmaNaH punaH / tadArjanaM ca nAnyena varmanaiva na caanythaa|| kuryAditi manuH prAha sa mArgo brAhmaNasya tu / yAjanaM prathamaM tvekaM pazcAdadhyApanaM punH|| pratigraho viziSTAttu dhnaarjnsupddhtiH| saMpAditena tenaivaM kuryAtkarmANi bADabaH / / saphalaM karma yattatsyAtsarvaM dakSiNayA yutam / / ___adakSiNakarmanindA adattadakSiNaM karma yadyanmantrakRtaM tu vA / kRtaM vA niyamaissarvairbhakyA ca zraddhayApi vaa| viphalaM tadvijAnIyAdbhasmanIva hutaM haviH / zraddhAyuktaH zucirdAntaH sarvakarma samAcaret // adakSiNaM cettatkarma nikhilaM niSphalaM bhavet / kamaNAmapi sarveSAM suvarNa dakSiNeSyate // suvarNa dIyate devaiH rajataM paitRkeSyate / suvarNa rajataM tAnaM taNDulAdhAnyameva ca // ratnAni gAvo hastyazvAH rathA vAsAMsi vastuvat / kASThAdikaM jalaM pAtraM zayyA khaTvA kaTaM kuTam // ajAvikaM bahuvidhaM dakSiNArthaM prakalpitam / aupAsanaM tvagnihotraM nityaM sandhyAtrayaM tathA // nityazrAddhaM vaizvadevaM devapUjA vizeSataH / bhuktikAlaikasaMprAptatadAtithyaM ca kevalam // nityasUryanamaskArassadyo'yaM syAdadakSiNaH / sarvatra zaktito bhaktyA dakSiNAM parikalpayet anuktadakSiNe dAne dozaM parikalpayet / mahatpUrveSu dAneSu dadyAniSkazataM sudhiiH|| madhyamastu tadardhena tadardhenAdhamaH smRtaH / meSI puruSadhAnyeSu vRkSAzvajanadhenuSu /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnaphalavarNanam azaktasyApi klupto'yaM paJcasauvarNiko vidhiH / aSTaSaSTipalonmAnAM dadyAda dakSiNAM guroH // hotRRNAM caiva sarveSAM triMzatpalamudAhRtam / adhyetRNAM tadardha syAdvArapAnAM tdrdhtH|| ato nyUna na kartavyaM adhika phalamUrjitam / dAnakAle tu devatvaM pratimAnAM prkiirtitm|| dhenUnAmapi ghenutvaM zrutyukta dAnayogataH / dAturvai dAnakAle tu dhenavaH prikiirtitaaH| viprasya vyayakAle tu dravyaM taditi cocyate / sarveSAmapi dAnAnAM hiraNyamudakaM tathA / dAnenAvazyakAni pavitramuttarIyaM ca sAkSitvaM brAhmaNasya ca / alpadAneSu cennaivaM yatheccha tatra caikakam // zaucamAvazyakaM nityaM muSTiM vA nAzucizcaret / atrAzucitvaM saMprokta muSTidAnAdikarmasu / mUtrAghu tsarjanapare tatprakSAlanapUrvake / yo'yaM kAlavizeSaH syAtsa Azaucamiti smRtH|| sa AcAnta iti prAhuH kecidatra maharSayaH / aprakSAlya karau pAdau guhyaprakSAlanAtparam apyakRtvA ca gaNDUSaM kRtvA tatkrayameva vA / anAcAnto na dadyAki brAhmaNebhyo vizeSataH / / datvA tAhagavasthAyAM naro rauravamApnuyAt / zucirbhUtvaiva sarvANi dAnAni sumukhazcaret dAnAnAmapi sarveSAM tattatphalamihocyate / / dAnaphalAni dAridastuSTimApnoti sukhmkssyymnndH| tilapadaH prajAdiSTAM dIpadazcakSuruttamam / / bhUmidaH sarvamApnoti diirghmaayurhirnnydH|| gRhadoryANi (ramyANi) vezmAni rupyadorupyamuttamam / / vAsodazcandrasAlokyaM ashvisaalokymshvdH| anaDugdaHzriyaM puSTiM godo badhnasya viSTapam // yAnazayyAprado bhaaryaamaishvrymbhyprdH| .. dhAnyadaH zAzvataM saukhyaM bhogamApnoti bhogadaH / / ..... / ranUpurayordAtA rUpamApnotyanuttamam / pusIsakayohAtA vahivRddhimavApnuyAt / /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 mArkaNDeyasmRtiH pAtraM bhavati kAmAnA jasAnAM pradAnataH / dharmadAtA naro nityaM saMrakSAmadhigacchati // AyudhAnAM pradAnena zatrunAzamavApnuyAt / rAjacihnapradAnena rAjA bhavati bhUtale // ratnAnAM ca pradAnena rAjA caiva bhaviSyati / nagaraM ca tathA datvA rAjA bhavati bhUtale vanadAtA suveSasya dIrghamAyurhiraNyadaH / dhanyo dhanapradAtA tu sarpidassukhamaznute // pAdukAnAM pradAnena zayyAyAzvAsanasya ca / phalAnAM caiva mUlAnAM dAnAdrvyapatirbhavet annadastu bhavecchrImAn pAdAbhyaGgapradassukhI / mukhAvAsyaM naro datvA dantadhAvanameva c|| zuciH syAtsubhago vAgmI sukhI caiva prajAyate / pAdazaucaM tathA yAnaM zaucaM tu gudaliGgayoH / yaH prayacchati viprAya zuciH zuddhaH sadA bhavet / durbhikSe cAnnadAtA ca subhikSe ca hiraNyadaH / / pAnIyadastvaraNye ca brahmaloke mahIyate / zrAntAyAnnapradaH svarga vimAnenAdhirohati // prApnoti dazagodAnaphalaM rogapratikriyA / prakSAlya pAdau viprasya labhedgodAnajaM phalam devamAlyApanayanaM devAgArasamUhanam / mArjanaM sarvadevAnAM gopradAnasamaM smRtam // arcanaM caiva viprANAM dvijAbhISTApakarSaNam / pAdazaucapradAnaM ca AkalpaparicAraNam / / pAdAbhyaGgapradAnaM ca zrAntasaMvAhanaM tathA / gavAM kaNDUyanaM caiva prAsadAnAbhivAdane / bhikSAdInAM pradAnaM ca tathaivAtithipUjanam / ekaikasya phalaM ..Aha gopradAnasamaM yamaH / / zrAntasaMvAhanaM rogI paricaryAsurArcanam / pAdazaucaM dvijocchiSTamArjanaM gopradAnakam // chatrado gRhamApnoti gRhado nagaraM tthaa| tathA pAnapradAnena rathamApnotyanuttamam / / indhanAnAM pradAnena dIptAgni vi jAyate / gavAM grAsapradAnena sarvapApaiH pramucyate // candanaM tAlavRntaM ca phalAni vividhAni ca / tAnyUlamAsanaM zayyAM datvA'tyantasukhI bhavet // pAdAbhyaGgaH ziro'bhyaGga nimAnArcanAdibhiH / mRSTavAkyaivizeSeNa pUjanIyA dvijottmaaH|| dAsIdAsamalaMkAra kSetrANi ca gRhANi ca / brAhmaNAyAsanaM datvA svrgmaapnotysNshyH||
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAne deyadravyavarNanam phalA 101 labhate ca zivaM sthAnaM balipuSpapradAnataH / prekSaNIyapradAnena smRtiM medhAM ca vindati // surasaMgha sabhAdIni vApIkUpasarAMsi vai / jIrNAnyuddharate yastu sa saMpUrNaphalaM labhet // pakkAn dadAti kedArAn sakalAnyeva pAdapAn / SaSTikoTisahasrANi hyarbudAnAM ca vai trayam // krIDantIti svargaphale etadukta' na saMzayaH / azvaM vA yadi vA yugyaM yo dadAtIha pAduke // tasya divyAni yAnAni duSTapanthA nacaiva hi / gRhAgataM brAhmaNaM ca madhuparkeNa ca kramAt // bhojayitvA yathAnyAyyaM sUryaloke mahIyate / dAridyArNavamagnAnAM atiklezAtiduHkhinAm / / taduddhRtya yathAzakti sarvAn kAmAnavApnuyAt / vastraM jalaM pavitraM ca datvA'tha zivayogine // sa mahAbhAgamApnoti ante yogaM ca zAzvatam / yo gAM ca mahiSIM dadyAt sAlaMkArAM payasvinIm // kAMsya vastrAdibhiryuktAM sa kAmAn labhate'khilAn / annaM vastraM phalaM toyaM taka zAkaM ghRtaM madhu || patraM puSpaM dhanaM dhAnyaM yAnaM yaSTiM kamaNDalum / vratatrayaM chatrapAtraM vratavidyA surArcanam // kanyAkuzopanItAni tilauSadhagRhANi ca / dhUpakSetraM yajJapAtraM yogapaTTe ca pAduke // kRSNAjinaM buddhidAnaM dharmadezakathAtmajam / arthine satataM deyaM yena zreyo mahadbhavet // gopIcandanakhaNDaM tu yo dadAtoha vaissnnve| kulamekottaraM tena bhaveduttaritaM zatam // tRSitasya ca pAnIyaM kSudhitasya ca bhojanam / nivezanaM daridrasya nidrAyAH zayanaM tathA // tathA bhikSApradAnaM ca vedAnAmarthanizcayaH / etatsaMhAravRkSasya phalamAhurmaharSayaH // cAmarasya pradAnena sarvaduHkhairvimucyate / tAlavRntapradAnena sarvapApaiH pramucyate || pAdapIThapradAnena sthAnaM sarvatra vindati / sthAnameva pradAnena tadApnoti daNDaM datvA dvijAtaye // yajJopavItadAnena vastradAnaphalaM labhet / vastradAnaphalaM tucchamaupavItamanantakam //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 mArkaNDeyasmRtiH uSNISasya pradAnena tadeva phalamucyate / dantakASThapradAnena saubhAgyaM mahadApnuyAt / / mRttikAyAH pradAnena zuciH sarvatra jaayte| tathaivauSadhadAnena roganAzamavApnuyAt / / snAnIyAni sugandhIni datvAsaubhAgyamApnuyAt / anulepanadAnena rUpavAnabhijAyate / / bhANDAdInAM pradAnena zaMkhAdInAM pradAnataH / pAtraM bhavati kAmAnAM yazasazca na sNshyH|| zibikAyAH pradAnena agniSTomaphalaM labhet / dAsaM karmakaraM yodhaM datvA yAdindramandiram taruNI rUpasampannAM dAsI yastu prayacchati / so'psaro bhimudA yuktaH krIDate nandane vane uSTra vA gardabhaM vApi yaH prayacchati maanvH| alakAMsanamA(samavA)sAdya yakSendraH saha modate / / dAnAnAmuttamaM prokta pradAnaM turagasya tu / bADabAyAH pradAnaM ca tathA bahuphalapradam / / zuklaM turaGgamaM datvA phalaM dazaguNaM bhavet / turaGgamaM sapalyAkaM sAlaMkAraM prycchtH|| pauNDarIkaphalaM proktaM nAtra kAryA vicAraNA / caturbhiH kuJjarairyukta sarvopaskarazobhitam rathaM dvijAtaye datvA rAjasUyaphalaM labhet / suparNakakSyaM mAtaGgadatvA viprAya bhaktitaH / / rAjasUyAzvamedhAbhyAM phalamApnotyasaMzayaH / pradAya karaNiM samyagetadeva phalaM labhet // yathoktavidhinA datvA kapilAM kanakaprabhAm / sarvakAmasamRddhasya yajJasya phalamaznute / / vAruNaM lokamApnoti datvA ca mahiSI tathA / mahiSasya pradAnena vAyuloke mahIyate // vAyulokamavApnoti pradAnena ca pakSiNAm / mayUrANAM zukAnAM ca zArikANAM ca vAgminAm / / anAthaM brAhmaNaM pretaM yena hanti dvijAtayaH / pade pade'zvamedhasya phalaM vindanti tatkSaNAt guNa(Da)dAnaphalaM cApi prApnuvanti pade pade / saMskArArthamanAthasya yastu kASThaM pradAsyati kAyAni dIpti prAkAmyaM saMgrAme labhate jayam / annadAnaphalaM bhUyaH varatantumaharSiNA / / purAproktaM subhadrAya pRthagbhagyantareNa vai / jAmbUnadamayaM divyaM vimAnaM sUryasaMnibham / / divyApsarobhiH saMpUrNamannado labhate dhruvam / AcchAdanaM tu yo dadyAdahataM zrAddhakarmaNi AyuH prakAzamaizvarya rUpaM ca labhate zubham / yajJopavIta yAyaM ca vyajanaM taalvRntkm|| zayyAM ca zayanIyaM ca upAnA galaM tathA / chatrabhAjanaratnAni lavaNekSuguDAni ca // tejasAni tupAtrANi ghenugRSTiM tathAsanam / zrAddhadhvetAni yodadyAtso'zvamedhaphalaM labhet
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargasukhAdhikAriNAM janAnAM lakSaNavarNanam 103 sahasrapariveSTArastathaiva ca shsrdaaH| trAtArazcasahasrANAM te narAH svargagAminaH / / suvarNasya ca dAtAro gavAM ye rajatasya ca / dhenUnAM ca pradAtAraste narAH svrggaaminH|| vihArAvasathodyAnakUpArAmasaraHkarAH .... (prdaa)| prapANAM ye prakartAraH te narAH svargagAminaH / / sarvahiMsAnivRttA ye narAH sarvasahAzca ye| sarvasyAzrayabhUtA ye te narAH svargagAminaH / / ADhyAzca balavantazca yauvanasthAzca skriyaaH| ye nirjitendriyA dhIrAste narAH svargagAminaH / / devakAryeSu sasnehA mRdavaH snehavatsalAH / udArAH praznadA ye hi te narAH svrggaaminH|| AzrameSu yathoktaSu vartante ye dvijottamAH / svadharmasaktAssatataM te narAH svarga gAminaH // vartante ye mahIpAlA rAjadharmeSu nityazaH / purohitamane yuktAH te narAH svrggaaminH|| prajAsukhe sukhaM yeSAM tadduHkhe ye ca duHkhitAH / tapasA karzitA ye vA te narAH svargagAminaH / / svAmyarthe brAhmaNArthe ca mitrakArye ca ye hitAH / gobhUdvijahitA ye tu te narAH svrggaaminH|| gobhUhetuhatA ye ca devadvijakRte htaaH|| mahAnAstikadurvyAdhitathAgatanivArakAH / vipranindAkRddhantAraH ste narAH svargagAminaH // dehadhAtUna parityajya salilAraNyavahiSu / anazanena mRtA ye vA te narAH svargagAminaH / / tIrthayAtrAprasaktAzca nityamadhvani karzitAH / tapasA karzitA ye ca te narAHsvargagAminaH mAtApitRparA ye ca gurubhaktAH priyaMvadAH / satyArjavaratA ye ca te narAH svrggaaminH|| paropakArasaktAzca paradAravivarjitAH / pUjyApUjayitArazca te narAH svargagAminaH // sabhAnAM ye ca kartAraH ye ca prajJApradAyakA / bhaktA godevaviprANAM te narAH svargagAminaH udyAnArAmakartAraH tathA gogrAsadAyinaH / upAsakAzca devAnAM te narAH svrggaaminH|| klezAnanubhavantIha zAstrAdhyayanatatparAH / zAstrANAM ca hite yuktAste narAH svargagAminaH kanyakAnAmanAthAnAM ye caivodvaahkaarinnH||
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 mArkaNDeyasmRtiH pranthArcanaparA ye ca prahANAM pUjakAstathA / kAdenApi mRtA ye ca te narAH khargagAminaH // agnihotrI ca satrI ca kUpakartA taTAkakRt / liMgapratiSThAkartA ca bhaktaH zAstravaze sthitaH // viSNuzcArAdhito yaistu jJAnaniSThAzca ye dvijAH / praNavavyAhRtiyuktagAyatrIniratAH sadA manasA karmaNA vAcA karmaNyevAnucintakAH / na pApamatimicchanti te'pi yAntyamarAvatIm // nirAhArA mahAzIlAH brahmacaryAdilolupAH / tyajanti dehadharmajJAH viSayendriyanirjitAH ekAgramanasaH zAntAH te'pi yAntyamarAvatIm / gaMgAnadIM mahApuNyAM zrayanti ca dhiyaikayA // . japanti tatra ye mantrAn paradAravivarjitAH / brAhmaNAya tu ye kanyAM prayacchanti vidhAnataH // ye tu dIpaM prayacchanti te'pi yAntyamarAvatIm / gaGgAjale prayAge vA kedAre puSkare tathA mahApathe prabhAse ca mRtA yAntyamarAvatIm / dvAravatyAM kurukSetre yogAbhyAsena ye mRtAH harItI (1) raM yeSAM maraNe samupasthite / pUjayitvA hariM ye tu bhUmau darbhAstilaissaha // tilAn vikIrya lohe tu datvA dhenuM payasvinIm / ye mRtAH kRtinaH santaste'pi yAntyamarAvatIm // utpAdya putrAH saMsthApya pitRpaitAmahApathe / nirmalA niSkalaGkA ye mRtA yAntyamarAvatIm sarvabhUtadayAvantaH vizvAsyAH sarvajantuSu / tyaktahiMsAH sadAcArAH santuSTAH svadhanena ca . dharmalabdhArthabhoktAraste'pi yAntyamarAvatIm // mAtRvatsvasRvaccaiva nityaM duhitavaJca ye / paradAreSu vartante te'pi yAntyamarAvatIm // anRtaM ye na bhASante kaTukaM niSThuraM tathA / svAgatenAbhibhASante te'pi yAntyamarAvatIm araNye vijane naSTaM parasvaM dRzyate ydaa| manasApi na lipyante te'pi yAntyamarAvatIm // tathaiva paradArAn vai kAmavRttaM rahogatAH / manasApi na hiMsanti te'pi yAntyamarAvatIm / /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayAzrAddhaphalavarNanam 105 zatru mitraM ca ye nityaM tulyena manasA nraaH| bhajanti maitraM saMgamya te'pi yAntyamarAvatIm // zraddhAvanto dayAvantaH ziSTAH shissttjnpriyaaH| dharmAdharmavido nityaM te'pi yAntyamarAvatIm // mAtRvatparadArAMzca paradravyANi loSTavat / yaH pazyatyAtmavajantuM na preto jAyate nrH|| annadAnarato nityaM vizeSeNa tilapradaH / svAdhyAyavratazIlo vA na preto jAyate nrH|| sadA yajJaparaH zAntaH sadA tIrthaparAyaNaH / vApIkUpataTAkAnAmAzramANA vishesstH|| AropakaH purANAM ca devatA praaynnH| nityaM zRNoti zAstrANi nityaM sevettu paNDitAn / vRddhAMstu pRcchate nityaM na preto jAyate naraH / darbhAropaNapUrvaga dazapAmahitAya vai|| bhUmi saMvardhayannityaM nadIkulyAprapUraNAt / tAstvatyantadUreSu prApayanvai dine dine / tatpUradUrIkaraNahetave jAmitA vinA / tadarbhAraNyasaMvRddhicittavRttiparo'nizam // vartate yo jagatyasmin tamenaM te narottamam / sarve darbhAH surA bhUtvA smaagtyaatihrssitaaH|| pRthakpRthagvimAnAni haMsayuktAni stvraaH| vayaso'nte'sya cAhRtya huMkRtya yamakiMkarAn / / sasmRtinni(1) damAroha mAmakaM mAmakatviti / prArthayantI'tibhaktyaiva ghoSayantaH svlNkRtaaH| surUpAH sumukhAH zAntAH brahmalokaM sanAtanam / pretatvaM vArayitvaiva kAmite shaivvaissnnve|| aindravAruNavAyavyAn vastrAdityAgniraudrakAn / kAmitAnasya subhagAnapunarbhavasaMjJitAn gayAzrAiphalam prApayantyeva sutarAM saddharmastAdRzo mahAn / tatkatuna hi tatUkaraM pretatvaM sarvathaiva vai|| gatvA gayAziraH puNyaM yacchrAddhaM kurute dvijaH / tasyAnvavAye mahati na preto jAyate naraH Ayane cottare prApte yamayajJAM kariSyati / tasya vaMze tu satataM na preto jAyate nrH||
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH . agnyatithidevatAdipUjA trInagnIn paJca caikaM vA gahanyahani sevate / sarvabhUtadayAyukto na preto jAyate nrH|| devatAtithipUjAsu gurupUjAsu nityazaH / rato vai pitRpItAsu na preto jAyate naraH / / tIrthayAtrAparo nityaM devatAtithipUjakaH / brahmaNyazca zaraNyazca na yAti narakaM naraH / / hemante vahnido yazca tathA grISme jalapradaH / varSAsvAzrayado yazca na yAti narakaM naraH / / brahmacArI sadAdhyAyo zubhakarmaparaH pumAn / dharmAkhyAnaparo nityaM na yAti narakaM punH|| kapilAdAnAdiprazaMsA kapilAnAM ca yo dAtA vRSabhasya tathaiva ca / annadAtA ca niyataM gaMgAsnAnaratazca yH|| agnihotre ca nirato na sa durgatimApnuyAt / / viSNupUjA arcayanti haraM nityaM viSNuM jiSNuM sanAtanam / prApnuvanti mahatsthAnaM puNye zvetapure zubham // sarve caturbhujAstatra sarve garuDavAhanAH / sarve cakrAyudhAzcaiva sarve vissnnupraakrmaaH|| zivapUjA sthApayanti ca ye liGga naSTaM vA sAdhayanti ye / acayanti sadA rudra mAlyalepanArjanaiH (gandhAnulepanaiH ) / muzcanti vRSabhAna ye tu te gatvA zivamandiram / tatra sarve zivabhujAH sarve te shuulpaannyH|| pAnti sarve vRSaizcaiva sarve rudrpraakrmaaH| zaMbhu svayaMbhU devezaM tryakSaM tridazavanditam / / ye'rcayanti sadA zuddhA na te durgatimApnuyuH / /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 prAyazcittapratinidhivarNanam sUryapUjA tejorAzi bhAnumantaM bhAskara lokacakSuSam / ye'rcayanti mahAtmAnaH sUryalokaM brajanti te // jaTAdharA bhasmadharAH viSNunAmadharAH praaH| viSNugAthAratA nityaM na te durgtimaapnuyuH|| gAyatrImAtrasaMtuSTAH sandhyopAsanatatparAH / svAcAreNa ca saMyuktAHnate durgtimaapnuyuH| mantratantrakriyAdharma na nazauca vivarjitAH / dvimukhyudakatatkarmamAtrAbhinayamAtrataH // sarvabhraSTAzca vikalAH tadantye basato yathA / kRtArthAH kRtakRtyAzca tAvanmAtreNa kevlm|| AbhAsakarmaNo'tyantaM bhaveyurnAtra saMzayaH / / __ prAyazcittapratinidhiH prAyazcitte tu saMprApte sAkSAtkRcchrANi kairapi / nAnuSThAya ca zakyante teSAM pratinidhitvataH // gogomUlyAdibhistAni tasmAtkAryANi caakhilaiH| setugaMgAsnAnamukhaiH daridrastAni cAcaret / api tAni kadAcittu snAnAnyapi vidhaantH|| dravyeNa vipramukhataH kartavyAni bhavantyapi / dravyadAnena sarvANi prApyante nikhilAH kriyAH / / tasmAdvyaM sarvakAryamAne hyAvazyakaM param / tasmin satyeva satataM sidhyntykhilsskriyaaH| mahAdAnAdikAzcApi yaiH kRtairvRsslaadikaaH| prApnuvantyapi vipratvaM tAni cAdya pravacmi vH||
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 mArkaNDeyasmRtiH dAnabhedAH krameNaiva prazRNuta prasaGgAtpAvakAnvati / Ayatu sarvadAnAnAM tulApuruSasaMjJakam // hiraNyagarbhadAnAcca brahmANDaM tadanantaram / kalpapAdapadAnaM ca gosahasra tu pazcamam / / hiraNyakAmadhenuzca hiraNyAzvastathaiva ca / hiraNyAzva(stata)stadvaddha mahastirathastathA // paJcalAGgalakaM svarNa dhArA dAnaM tathaiva ca / dvAdazaM vizvacakraMca tataH kalpalatAtmakaH / / saptasAgaradAnaM ca ratna dhenustathaiva ca / tathA mahAbhUtakhaNDaH SoDazaH parikIrtitaH // sarvANyetAni kRtavAn purA zaMbarasUdanaH / vAsudevazca bhagavAnambarISazca paarthivH|| kArtavIryArjuno rAmaH prahlAdaH pRthureva ca / cakru ranye mahIpAlAH kecizca bhrtaadyH|| yasmAdviSNusahasraNa mahAdAnAni savadA / rakSanti devatAssarvA ekaikamapi bhUtale // eSAmanyatamaM labhyaM vaasudevprsaadtH| na katumanyathA zakyaM api zakraNa bhUtale // tasmAdArAdhya govindaM umApati vinAyakau // dAnakAlAH mahAdAnamidaM kuryAdvipraizcaivAnumoditaH / ayane viSuve puNye vyatIpAte dinakSaye // yugAdiSUparAgeSu tathA manvatarAdiSu / saMkrAntau vaidhRtidine caturdazyaSTamISu ca // sitapaJcadazIparvadvAdazISvaSTakAsu ca / yajJotsavavivAheSu duHsvapnAdbhutadarzane // dravyabrAhmaNalAbhe vA zrAddhA(ddho?)vA yatrajAyate / tIrthe vAyanegoSThe kuupaaraamsritsuc|| gRhe vA bhavane vApi taTAke rucire tathA / mahAdAnaM prazaMsanti prApte vA pitRsaMkSaye // tulAdAnabhedAH tulApuruSadAnasya prasaGgana vizeSataH / pravakSyAmi rahasyAni tulAdAnAni kAnicit / / anenaiva vidhAnena kecidbhUpyamayaM punaH / karpUreNa tathecchanti kecidbrahmavidaH zivAH / / tulApuruSadAnaM tanmahAdevoditaM param / aSTalohaistu kArya syAttattadrogopazAntaye // kAMsyaM yakSmaNi deyaM syAt vapu cAroM pracoditam / apasmAre tu sAsaM (1) syAt tAmra kuSThati vAruNe / /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 mahAdAnAnAMvarNanam paitalaM raktapittaM tu rUpyaM pradaramehayoH / suvarNa sarvarogeSu pradadyAnmRtyunAzanam // phalodbhavaM tathA deyaM grahaNyA dIrghasaMbhave / gauDaM bhAsma dAvaM ca poraM tdgnnddmuulke|| lAgalaM tvagnimAndya ca rogotpattau tu pauSTikam / madhUdbhavaM tathA deyaM kAsazvAsajalodare ghRtodbhavaM tathA deyaM chadirogopazAntaye / kSIraM pittavinAzAya dAdhikaM bhagadAraNe // dAruNaM lepanAzAya paiSTaM dhRtivinaashne| annaM sarvarogasya nAzane tu prazasyate / ghRtAdidravyadAne tu tulAdiSu vidhistvayam / prathamA tu ghRtasyoktA tejovRddhikarI tulA // mAkSikeNa ca saubhAgyaM tailena bahulAH prajAH / vastraistu bahuvastrANi prApnoti tulayA tthaa|| lAvaNyasya tu lAvaNyaM arogitvaM guDasya ca / asApalyaM zarkarayA surUpaM candanena ca // aviyukto bhavedbhartA tulayA kuMkumasya ca / na santApo hRdi bhavet kSIrasya tulayA sadA sarvakAmapradA yatAH pApahAryaH prakIrtitAH / mahAdAnAni caitAni punarbhagyantareNa vai|| nirUpitAni devezyo tA(bhyasta)ni cAdya prvcmivH|| SoDaza mahAdAnAni gAvaH suvarNarajate ratnAni ca sarasvati / tilAH kanyA gajAzvAzca zayyA vastraM tathA mhii| dhAnyaM payazca chatraM ca pra(gRhaM copaskarAnvitam / etAnyeva tu coktAni mahAdAnAni SoDaza / SoDazaitAni yaH kuryAnmahAdAnAni mAnavaH / na tasya punraavRttirvissnnulokaatsnaatnaat|| paJcalAGgaladAnasya prasaMgAtkathayAmyaham / halapaGktiriti khyAtaM mahAdAnamanuttamam // dAnametatpurA cINaM dilIpena yyaatinaa| zibinA niminA caiva bharatena ca dhImatA // te yathA divi modante dAnasyAsya pradAnataH / dharAdAnaprasaGgana dAnAnyuktAni kAnicit jambUdvIpAhvayaM sapta dvipAhvayamataH param / pRthivIpadmadAnaM ca sarvapApavinAzanam // pANDurogaharaM proktaM pRthvIpanamathAparam / kramAttulAdidAnAni rahasyAni yathAmati // kathitAni mayA samyaguhezasya vidhAnataH / /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 mArkaNDeyasmRtiH merudAnabhedAH meroH pradAnaM dazadhA kathitaM munisttmaiH| yatpradAtA naro lokAnApnoti surpuujitaan|| purANeSu ca vedeSu yajJoSvAyataneSu ca / na tatphalamadhIteSu kRteSviha yadaznute // prathamo dhAnyazailaH syAdvitIyo lavaNAcalaH / gur3AcalastRtIyastu caturtho hemaparvataH / / pazcamastilazailaH syAt SaSThaH kAryAsaparvataH / saptamo dhRtazailaH syAdratnazailastathASTamaH // rAjato navagastadvad dazamaH zarkarAcalaH / ayane viSuve caiva vyatIpAte dinakSaye // zuklapakSe dvitIyAyAM uparAge shshikssye| vivAhotsavayoSu dvAdazyAmathavA punH|| zuklAyAM paJcadazyAM vA janma: vA vizeSataH / tIrthe vAyatane vApi goSThe vA bhavanAGgaNe / / dhAnyazailAdayo deyAH daza caiva vidhaantH|| dvAdazameravaH atha dvAdaza meruNAM dAnAni kathayAmi vai / Adyo ratnamayo meruH hemmehrnntrH|| rUpyamerustIyaH syAt bhUmerustu turiiykH|| paJcamo hastimeruH syAt SaSThazcAzmamayo giriH // gomeruH saptamaH proktaH vstrmerusthaassttmH| navamo ghRtameruH syAdazamaH khaNDanirmitaH / / ekAdazo dhAnyameruH dvAdazastilanirmitaH / dvAdazaite zivaprItyai meravaH prikiirtitaaH|| kulaparvatadAnA(nAmA)ni saptAnAM kulajAtAnA vakSye nAmAnyanukramAt / deyo hemamayo meruH kailAsoM rAjatodbhavaH kAryAsena tu hemAdri guDajo gandhamAdanaH / sucelastu tilaiyaH vindhyaH zarkarayA kRtaH lavaNena tathA zRGgI yathoktavidhinA tataH / caturdazAnAM merUNAM dAnAnyadyAnukIrtaye // yAni datvA tu puruSo na bhUmau jAyate punH||
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikharadAnavarNanam 111 deyadravyapramANam phalatrayeNa sauvarNo viMzatyArAjataH palaiH / tAmraH paJcazataiH proktaH palAnAM kAMsyakastathA lohastu bhAramAtreNa saisakazca tathAsmRtaH / lAvaNo'pyevameva syAdrIhimerustathA bhvet|| bhAradvayena kANDastu gauDaH syAtpaJca bhArataH / kaustUrikaH paJcapalaH kArpUraH paJcaviMzakaH // kauMkumaH syAcchatapalaH kArpAsoviMzabhArakaH / evaM dravyavizeSaistu meruH kAryoM vipazcitA / / merumevaMvidhaM kRtvA datvA viprAya bhaktitaH / vasatiH svargaloke tu yAvadindrAzcaturdaza // paJcaparvatadAnAni paJcAnAmapi zaivA(lA)nAM pUrva nAmAni kIrtaye / yAni datvA tu daurbhAgyaM daurgatyaM nApnuyAtvacit // tilaparvatadAnaM tattathA lavaNaparvatam / kArpAsaguDayoH zailo tathA sarSapaparvataH / / ASADhe kArtike mAse mAghe vaizAkhayorapi / paurNamAsyAM tu dAtavyAH manujaiH parvatAstvamI / / zikharadAnAni ataHparaM pravakSyAmi zikharANi trayodaza / yeSAM pradAnato mayoM jAyate pRthivIpatiH / / muDekhuvastralavaNadhAnyakAsakaiH kramAt / zikhAkha'ravituSadhAnyadrAkSAbhireva ca // kSaudrermayajenApi palaiH zRGgANi kalpayet / eSAmanyatamaM vApi dadyAcchraddhAsamanvitaH / / AtmapramANaM kurvIta prAdeyAbhyadhikaM zubham / vidhivacchikharaM datvA gaurIlokaM vasennaraH - atha datvA vizeSeNa hyatidAnAni kaanicit| . yena datvA naraH pApaiH mucyate nAtra sNshyH|| ..
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 mArkaNDeyasmRtiH atidAnadhenudAnAni trINyAhuratidAnAni dhenuH pRthvI srsvtiiH| narakAduddharantyetAH jpjaapndohnaiH|| yAstu pApavinAzinyaH kathyante daza dhenavaH / tAsAM svarUpaM vakSyAmi nAmAni ca vishesstH|| dazadhenudAnAni kumbhAH syu vyagandhAnAM itarAsAM tu rAzayaH / prathamA guDadhenuH syAdvitIyA madhusaMzikA // saptamI zarkarA dhenuH ddhidhnustthaassttmii| rasadhenustu navamI dazamI syAtsvarUpataH // ayane viSuve puNye vyatIpAte'tha vaidhRtau / guDadhenvAdayo deyA upraagaadiprvsu|| saptamI lANa dhenuH syAdaSTamIdAdhikA mtaa| navamItena navamI gandhatailena cAparA // gandhairvA dazamA dhenuM ratnairvA parikalpayet / evaM kecinmahAbhAgAH vadanti paramarSayaH / / suvarNadhenumapyatra kecidicchanti maanvaaH| tilacenuprasaMgena sarvapApaharAH zubhAH / / saptatrIhidhenavaH saptatrIhimayAssapta dhenavaH parikIrtitAH / brIhibhizva yavaizcaiva godhUmaizca tilaistathA / mAmudgazca kartavyAH saptamI ca priyaGgubhiH / etAsAmeva dAnAnAM vidhAnaM tildhenuvt|| saptabIhimayAssapta gA dadAtIha mAnavaH / sa yAti paramaM sthAnaM vAyubhUtaH khmuurtimaan|| upadhenudAnAni athopadhenudAnAni vakSye puMsyAnyanukramAt / yAsAM vai dAnamAtreNa sarvadAnaphalaM lbhet|| tAsvAdau lAvaNI dhenuH parA kApAsako mtaa| tathA phalamayI dhenu sttttkpuurnirmitaa| kastUrikA smRtA tadvaddhanurdivyA tvnntraa| kecidatra mahAbhAgAH vidhaanaantrmuucire|| mehaghnI svarNadhenurvai varzodhanaH svarNazRGgiNI / tathaiva vandhyAtvaharAsvarNadhenuH parA smRtA / / prasvinnapANitvaharasvarNadhenustathA smRtA / suvarNazRGgiNI cApi tatparaM parikIrtitA / tadvatkanakazRGgAkhyA dhenurdeyA sulkssnnaa| etAsAmupadhenUnAM kathito dAnasaMgrahaH / /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ govRSabhAdidAnaphalAni dAnaphalAni phalaM bravImi sarvAsAmiha dhenoH paratra ca / kRSNAM gAM dadate ye tu tena)pazyanti yamaM vibhum / / zvetAM vai dadate dhernusa pumAn divi modate / nIlavarNA tu gAM dadyAt pitRRn prINayate sadA // zvetavarNA tu gAM datvA vaMzavRddhimavApnuyAt / zyAmAM pItAM tathA datvA duHkhanAzaM prapadyate // kapilA sarvapApaghnI nAnAvarNA ca mohadA / samAnavatsAM kapilA datvA svarge mahIyate rohiNI tulyavatsAM tu sUryaloke mahIyate / samAnavatsAM zvetA cedindraloke mahIyate // tulyavatsAM tu zabalAM viSNuloke mhiiyte| . indralokamavApnoti datvA kRSNAM tathAvidhAm // vAtareNusavarNA tu tulyavatsAM pradAya ca / vAyulokamavApnoti nAtra kAryA vicaarnnaa|| datvA dhUmro tathA bhUtAM yamaloke mhiiyte| adhnA(nyAM)hemasavarNA tutulyavatsAM pradAya ca vAruNaM lokamApnoti pUjyamAnopsarogaNaiH / dhenupradAya zRGgAkSI sAdhyaloke mhiiyte|| datvA palAzavarNA gA pitRloke mahIyate / pradAya zitikaNThI gAM sthAnaMzreSThaM prpdyte|| etAsAmapi dhenUnAM pradAtA samavApnuyAt / vimAnenArkavarNena divaM deva ivAparaH / / taM cAruveSAH zuzroNyaH zatazo'tha shsrshH| damayantI vimAnasthaM gopradAnarataM naram // atha nAnAprakAroktagodAnAni bravImi vai| samAnavatsagodAnaM sarvapApaharaM zubham / / kapilAyAH pradAnaM tu sarvapApaharaM zubham / sarvArthadAyakaM zrIkaM saptajanmAghanAzanam / / vRSabhaikAdazIdAnaM gozataM ca vRpottaram / tathA vRSottarazatagodAnaM devasAtkRtam / / trirAtragopradAnaM ca mahApAtakanAzanam / gRhaNIharagodAnamasaMgdharaharaM (?) param / / dAnaM vaitaraNIdhenoH yamalokasukhAvaham / vRpaikagIsahasrasya dAnaM saadhnaashnm||
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 mArkaNDeyasmRtiH tatobhayamukhIdAnaM sarvadAnaphalapradam / dvimukhI kapilAdAnaM viSNusAyujyakArakam / / tathA caivobhayamukhIdAnaM sarvAdhanAzanam / vRSadAnaM tataH proktaM sarvasaukhyavivardhanam // balIvardapradAnaM ca govindaprItikArakam / tathAnuDutpradAnAkhyaM cakrAdyavRSArpaNam // dravyairvRSipradAnaM ca dAnaM svarNavRSasya ca / tathA homavRSAkhyaM ca sarvadAnaphalapradam // dAnaM sapyavRSasyApi pitRprItividhAyakam / tathaiva kuSTharoganaraupyarSabhasamarpaNam / / evametAni dAnAni prazastaphalavanti ca / kIrtitAni mayA samyak saMgraheNa yathAmati // ataHparaM dharAbhikhyamatidAnaM mahonnatam / yaH prayacchati viprAya pRthivIM sasyazAlinIm / / SaSTivarSasahasrANi sa svarge nivasennaraH / atidAneSu sarveSu pRthivIdAnamuttamam / acalA akSayAbhUzceddogdhrI kAmAnanuttamAn / dogdhrI vAsAMsi ratnAni pazuvrIhiyavAn sadA // bhUmidaH puNyalokeSu zAzvatIrmodate smaaH| yAvadbhUmerAyuriti tAvadbhUmida edhate // api pApasamAcAraM brahmaghnaM vA tathAnRtam / punAti dattA pRthivI dAtAramapi shushrumH|| agniSTomaprabhRtibhiriSTvA kratubhirUrjitaiH / na tatphalamavApnoti bhUmidAnAdyadaznute // yathA janitrI kSIreNa putraM puSNAti srvdaa| anugRhNAti dAtAraM tathA srvrsairmhii|| prAsAdA yatra sauvarNavasordhArAzca kAmadAH / gandharvApsaraso yatra tatra gacchanti bhUmidA: yathA candramaso vRddhirahanyahani jAyate / bhUmidAnaphalaM tadvatsavasasyairvivardhate / / sAgarAH saritaH zailAstIrthAni vividhAni ca / sarvANi bhUmidAnasya kalA nAhanti SoDazIm / yo dadAti mahIM samyak so'znute paramA gatim / hastamAtrA bhuvaM datvA svargaloke mahIyate // gocarmamAtrA mAM datvA vasUnA lokamApnuyAt / udyAnabhUmiM datvA tu gandharvaiH saha modate // rakhAkarabhuvaM datvA zakalokaM prapadyate / dhAnyAkarI bhuvaM datvA nAkapRSThe mahIyate //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmidAna prazaMsAvarNanam 115 aJjanAkarabhUdAnAdazviloke mahIyate / lavaNAkarabhUdAnAtsomaloke mahIyate // auSadhAkarabhUdAnApitRloke mahIyate / zikhisasyaprarohAM tu bhuvaM datvA narottamaH // sAdhyalokamavApnoti nAtra kAryA vicAraNA / nAnAdhAnyAkarabhuvaM datvA raudra mahIyate kedArabhUmidAnena brahmalokaM samaznute / ikSubhUmi naro datvA somaloke mahIyate // gulmapuSpalatAkIrNA yo bhUmi saMprayacchati / vimAne nandane so'yaM krIDate'psarasAM gaNaiH bhUmi saMpAdya yaH kuryAda vabrAhmaNasAtkRtAm / svargalokamavApnoti pazcAdbhUpaparo bhavet pakkasasyAM bhuvaM datvA brahmalokamavApnuyAt / nivartanasahasrADhyAM bhuvaM datvA narottamaH / / bhUmimAsAdya karmAnte cakravartI bhaveddhi saH / gocarmamAtrAmacalAM datvA zivapuraMba jet|| bhUmi sarvaguNopetAM datvA pApAtpramucyate / kSetramAtrAM bhuvaM datvA mahApApaiH pramucyate / / kSmAmekapuruSAhAraparyAptAM saMpradAya vai / dazakalpAnnivasati svarga vigtpaatkH|| kSmAM datvA gRhaparyAptAM yamalokaM na pazyati / prAdezamAtrAM kSmAM datvA modate nandane vane // . grAma vA nagaraM vApi nivartanazataM tu vA / yaH prayacchati viprAya sa suraiH paripUjyate / / devatAbhyo mahIM datvA tattalloke mahIyate / grAmaM kheTaM puraM kSetraM devatAbhyaH prayacchati / / deyabhUmiprazaMsA saptajanmasu dharmAtmA sa bhUmeradhipo bhavet / zivAya viSNave bhUmi sUryAya ca vizeSataH datvA trisaptakulajaiH pitRbhiH saha modte| grAmadAnAcakravartI puradAnAttathAmaraH / / kheTadAnAcca bhUbhartA bhavedatra na saMzayaH / bhuvaH pramANaM jJAnAya suspaSTaM vakSyate'dhunA // dazahastena daNDena triMzaddaNDaM nivartanam / gavAM zatavRSazcaiko yatra tisstthedyntritH|| taddhi gocarmagAtraMtu prAhurvedavido janAH / gRhamAtrAM bhuvaM prAhubhatriMzatpadasaMmitAm / / yadutpannAmathAznAti naraH saMvatsaraM samam / etadAhAramAtrAkhyaM bhuvo mAnaM pracakSate // sotsedhavapraprAkAraM sarvataH khAtamAvRtam / yojanArdhArdhaviSkambhaM aSTabhAgAyataM puram // tadardhe tu tadA kheTaM tadarthazcApi kharpaTam / tathA zUdrajanaprAyAH susmRddhkRssiivlaaH||
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH kSipropabhogabhUmadhye vasatimisaMjJitA / evaM bhUmAnamAkhyAtaM zAstravidbhiH puraatnaiH|| dattabhUparipAlanaprazaMsA svadattAdviguNaM puNyaM paradattAnupAlanam / paradattApahAreNa svadattaM niSphalaM bhavet // svadattA paradattA vA yo hareta vasudharAm / SaSTivarSasahasrANi viSThAyAM jAyate kRmiH / / rAjyAdhikAranirataH vetanena nRpeNa vai| pariklaptaH svakRtyeSu svAdhikAre samudyate // dvijabhUvRttiviSaye vAksahAyena kevalam / azvamedhaphalaM sadyo labhate nAtra sNshyH|| gobrAhmaNahitArthAya tavRttiSu vizeSataH / anRtoktyA'pi labhate rAjasUyaphalAdikam // tavRttiviSaye nUnamapakAraM svcetsaa| cintayan sadya evAyaM kulakoTisamanvitaH / / ikSuyantre kAlasUtre raurave knnttkaalye| pacyate hanta tAvattu yAvadAbhUtasaMplavam // vidyAdAnaprazaMsA vidyAdAnaM mahIdAnaM kanyAdAnamidaM trayam / sarvadAnottamaM zeyaM taddhi cobhayatArakam / / dAnAnAmuttamaM dAnaM vidyAdAnaM vidurbudhAH / vidyA kAmadughA dhenuH vidyA cakSuranuttamam / / vidyAvAn sarvakAmAnAM bhAjanaM puruSo bhavet / sahasradhenudAnAnAM zataM cAnuDuhAM samam / / zatAnuDutsamaM yAnaM dazayAnasamo hi yaH / dazavAjisamo nAgo dazanAgasamA dhraa|| dhanAdAnasamaM nAsti vidyAdAnaM tato'dhikam / tasmAdvidyAprado loke sarvadaH procyate budhaiH kanyAdAnam tasmAtsahasraguNitaH kanyAdAtA mahAn prH| kanyAdAnaM tato loke sarvadAnottamottamam tenaiva dAnena bhuvi pravRttinikhilA smRtA / varNitvavArakaM tattu gArhasthasyApi saMpadAm / / kArakaM sarvakalyANahetukaM bhAvukaM mahat / prajAnAM janakaM sarvavedazAstrasavazriyAm / / tAH prajAH kila sarvatra zaraNaM zarmakArakAH / tasmAttadAnatulitaM nAnyadAnaM bhuvi smRtam / / sarvadAnaphalaM vaktuM zakyate kila kevalam / na tu kanyAdAnaphalaM vaktuM yugazatena vA / / brahmaNA viSNunA vApi pAvekSaNApi ? ( mahezenApi ) vA tthaa| zakyate tatkathaM vaktumiyattArahitaM yataH / /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ kanyAdAnaphalavarNanam 117 pUrveSAmapareSAM ca dazAnAM vaMzajanmanAm / pitRNAmatipApAnAmapi nArakiNAM svtH|| ekaviMzatisaMkhyAnAM narakottAraNena vai / dAnottarakSaNenaiva brahmalokAptirIritA // tAvadatra na saMdeho vidvatpAmarayorati / sarvalokaikaviditA prasiddhirmahatI praa|| kiM cAtra kanyakAdAne mahAdAnAni yAni vA / nirUpitAnyadya mayA tAni srvaannybhiikssnnshH|| avazAdeva labhyante brAhmaNAnAM vizeSataH / brAhmAdiSu vivAheSu tatprasaGgAnnirUpyate // yasmai kasmaicidviprAya vatine kanyakAmimAm / satkRtya saMpradAsyAmIti cintAmAtratastathA / tulApuruSadAnAkhyaphalaM yattanmahatparam / avazAdeva labhate nAtra kAryA vicAraNA // svayaM palyA bhrAtRbhirvA bandhubhiH sakhibhiH praiH| Aptaivipraizca gurubhirAcAryaiH ziSyakikaraiH // udAsInajaDairvApi sametaH kanyakAmimAm / asmai satkRtya zaktyAhaM dAsyAmIti kathaM punaH / / kutra kena kutazceti vAkpracArakSaNAttadA / hiraNyagarbhadAnAkhya kartA'yaM prabhaveddha vam // na saMdehaH prakartavyaH saMdehAsyAdayaM kSaNAt / kanyAdRSyeva nitarAM ekmaahaapuraadibhiH|| evamasmai dIyateti proktimAtreNa kevalam / svIyabandhviSTagoSTheSu brahmANDAkhyasya tasya tu|| tArtIyIkasya dAnasya phalamApnotyanuttamam / parabandhujJAtajanaparijJAnAya kevalam // dAsyAmyenAM dhruvaM tasmai amuSmA ahamityatha / proktvAzu kalpavRkSasya dAnaM yatsumahacchivam // tadeva labhate divyaM phalaM nAstyatra sNshyH| kanyAdAnamuhUrtasya nirIkSaNata eva vai|| gosahasraphalaM sadyastakartA labhate vazAt / tanmuhUrte nizcite tu sulagne sudine zive // tithau vAre ca nakSatre horAyAM tadanantaram / drakANe'sminnavAMze'pi dvAdazAMze tataH punaH / /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 mArkaNDeyasmRtiH triMzAMzAttatparaM divye puSkare ceti sUribhiH / jyotiSikainizcite'tha tahAtA'sau vickssnnH|| hiraNyakAmadhenvAkhyadAnasya labhate phalam / nAndIpUrvadine yattu varAhvAnAkhyakarmaNaH // karadIpaudhazatakamahAmaMgalazobhinaH / vicitrnRttvaadyaughvedghossaanurnyjnaiH|| pativratAmahAgAnasundarasya vizeSataH / kRtimAtreNa labhate hiraNyAzvasya yatphalam // tadavApnoti vibudho tasminneva kSaNe punaH / varapUjA bandhupUjA viprapUjAdisatkriyAH / / yAH kAzcitsumahAdivyatAmbUlAdisamarpaNaiH / tAsAM karaNamAtreNa hiraNayAzvarathasya vai|| dAnasya labhate zreyastasmin kAle vishesstH| viprANAM dakSiNAdAnaiH phaladAnAdinA tathA / tadvAkyanizcayAccApi hemahastirathasya vai / yatphalaM kathitaM sadbhistadavApnoti pussklm|| tato varasya zaraNanirdezanasudAnataH / paJcalAGgalakasyAsya sumahatphalamaznute // tataHpare'hi nAndyAkhyakarmaNaH karaNAtparam / mahatsvargadharAdAnaphalaM nUnaM sa vindati // snAnAtparaM varasyAyaM rAti saMbhASaNAdatha / yathArthagamane kAle varasaMbhAvanAdinA // tadIyAhvAnamANa tatphalAdi vizeSataH / vizvacakrAkhyadAnasya phalaM vindati tatkSaNAt kanyAdAnaM kariSyeti palyA sAkaM vicakSaNaH / brAhmaNAnAM mahAbAte karaNAdeva tatphalam divyakalpalatAkhyasya labhate knykaapitaa| varAlaMkArAdiphalAni tato varAlaMkaraNAt kanyAlaMkaraNAdapi / hiraNyodakadAnaizca sptsaagrdaantH|| yaducyate phalaM tattu samavApnotyanazvaram / madhuparkapradAnena varasyAdau mahAnayam // ratnadhenoH paraM nUnaM phalaM ttprtipdyte| tadupAdhyAyabandhUnAM madhupakakriyAdibhiH // kanyApradAnatatpANigrahataddhomakarmabhiH / tanmahAbhUtakhaNDasya phalaM sAyaM smshnute|| tasmAtkanyAdAnasamaM nanyAdAnaM hi vidyate / taduparyapi bhUyazca bandhUnAM pUjayA tadA / / karpUrAkhyatulAyAstatphalaM prAhurmanISiNaH / tadaGgaviprapUjAbhistAmbUlAdipradApanaiH / /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 kanyApiturdAnamudizyatamAmahimahabhavarNanam kriyAbhirdakSiNAdInAM aSTalohatulAphalam / tdnggviprbndhvaughbhojnaadikkrmnnH|| mahAkAMsyatulAjanyaM phalaM zrImatprapadyate / tadIyadakSiNAdAnaiH mahatraputulAphalam // jAyate kila tatkartuH kssnnenaivaalpytntH| rathottambhanakAryAdijAlake kanyakAkRte // kRte vareNa tatkanyApradAtustatkSaNena vai / sadyaH (1) satulAyAzca taamraayaaHsvrnnraupyyoH|| tulayossumahadbhavyamantrayantrAdilabdhayoH / paittalyAzca tulAyAstatpalamatyantadurlabham // aznute kanyakAtAto mandirAdikriyAdiSu / pradhAnahomamAtreNa kRtena tadanantaram // putropavezanaphaladApanena ca mantrataH / phalaM phalatulAyAstat AgneyAkhyasya karmaNaH // varakRtyA gRhptistulyorguddbhsmnoH| tathA pUgatulAyAzca phalaM pauSpyAH prapadyate // tatharSidarzanAtpazcAdarundhatyAH samarcanAt / ghRtkssiiraakhytulyorddhipssttikyorpi|| tathodanatulAyAzca yatphalaM zAstracoditam / tatphalaM tatkSaNAdeva labhate kanyakApitA // pazcAdaupAsanAkhyasya karmaNaH karaNena vai / tailamAkSikavastrANAM lavaNasya tathA punH|| zArkarAyAzcandanasya tulAyAH kuMkumasya ca / goratnatilavastrANAM tulAnAM yatphalaM punH|| tatsarva samavApnoti tadgandharvapratiSThayA / chatrapatrakakArpAsarajazzAkakaTAddhasAm // tulAnAM phalamApnoti gaurIndrANIprapUjayA / vadhUvarAbhyAM kRtayA yajamAno'yamAzu tat evaM tulAprabhedAnAM sarveSAM mahatAmapi / muhUrtAnantaraM tasya varasya kriyayA tyaa|| . gaurI pUjAM tayA sarva yatphalaM vedasaMmitam / amoghmpraapymtiytndrvykriyaadibhiH|| samprApyaM paramaM divyaM prApnotyevAvilambitam / laghutaH kanyakAdAtA punazca tadanantaram aupAsanArambhadinapare'hnathapi tathaiva vai / parAhvAnAhaNamahadbandhu(mitra) brAhmaNapUjayA // svazakttyanuguNazraddhAbhaktibhyAM kRtayA tayA / paJcalAGgaladAnAkhyaphalaM yattacca kevalam / / halapaGktizca sumahadya yaH kathitaM tarAm / dhArAkhyasyAsya yadbhUyaH phalamatyantadustaram / / jambUdvIpaphalaM cApi saptadvIpaphalaM tathA / pRthivIpadmadAnasya yadatyantaM supAvanam // mahacha yaH prakathitaM tadavApnotyasaMzayam //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH mahadAzIrvAdAdiphalAni evameva tRtIye'tha divase sumahAnmahaH / mahAdAzIrlAbhakAkhyaH sadIkSAmadhyakAlake // saMprAptAkhilavaikalya parihAra prapUrvataH / varayorubhayozcApi dIkSA vaikalyahetunA || samAgatamahAmRtyuparihArAya vedhasA | kalpitaH sumahaddIrghAyuSyazrIkArakaH paraH // tatrAdau sarvavighnAnAM parihArAya mantrataH / saMpUjyo gaNanAthaH syAtpazcAd brahmAsarasvatI vighnezapUrvabhAge tu tanmantrAbhyAM vidhAnataH / prapUjyau viprasadasi divyapItAmbare zubhe // teSAM tu paritaH pUrvA haritprabhRti tatkramAt / indrAdayaH prapUjyAH syustayornakSatra devate || sarvAnetAn tattanmantraiH SoDazairupacArakaiH / 120 samyak samAnatantreNa pUjayediti sA zrutiH // evaM saMpUjya vidhinA sabhyAnnatvA khilAn dvijAn / saMprArthya vedamantreNa namaH paJcakakena vai // pRthagvedamahAmantrAziSaH kuruta ceti tAn / prArthayitvA tatsadasi kRtvA pUjAM pRthak pRthak // tasmin samupavizyaiva taduktAnvedamantrakAn / zRNvan zubhena manasA patnyA saha yatavrataH / sa vAgyatastapyamAna Aste tAdRGma honnate / sarvApadvAra ke sarvaduritonmUlake zive // dRSTimAtreNa sarveSAmazvamedhaphalaprade / niSkAmanAdarzanataH ayatnenApavargade || mahApAtakatUlAnAM vAtUle bhavyakArake / mahAbhAgyAbdhizubhrAMzau pApAkhyatimirArkake // rogakSmAbhRtkabhozau (?) mRtyusarpakhagezvare / sarvalabhyeti sulabhe sarvadevasamUhake || sarvavedanidhau sarvatIrtha koTimahA ( phale... ? ) / kanyAdAtA tvayaM zrImAn tasmiMstAdRzi tatkSaNe // dazAnAmapi dAnAnAM mahatAM tatphalaM labhet / kanakAzvatilA nAgAH dAsIratha mahAgrahAH kanyA ca kapilA dhenuM mahAdAnAni vai daza / eteSAM phalamApnoti tRtIye divase kila
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 suvarNAdinAnAdAnAnAMphalavarNanam kanyApradAtA teSAM ca SoDazAnAM punaH kssnnaat| tAdRze calati zrIke tasmin calati bhavyake / avAntaramahAdAnaprabhedAnAM ca kevalam / phalAni sarvANyApnoti nAtrakAryA vicAraNA // teSAM krameNa vakSyAmi dAnakramamaghApaham / suvarNadAnaM prathama pravaraM kathita budhaiH / / tattu SoDazadAnastaistulyaM svaNapradAnakam / tataH suvarNa mvarNasya dAnaM pApaharaM smRtam // tathA suvarNadvitayadAnamakSayadA nakam / dAnaM zatasuvarNasya phalAdipratipAdanam // trikAlasauvarNadAnaM tadanantaramIritam / dAnaM nityasuvarNasya hemAkhyapratipAdanam // dAnaM zivasuvarNasya liMgasvarNasamarpaNam / zatamAnasuvarNasya dAnaM hatyAharaM smRtam // pAparogaharaM tadvaddAnaM zatasuvarNakam / dAnaM bhadranidhezcaiva tathAnandanidheH smRtam // rUpyadAnaM tu kalpoktamazvadAnamanuttamam / zvetAzvadAnaM sUryAzvadAnaM cApi niruupitm|| baDabA(vA)yAH pradAnaM ca tiladAnamataH param / tilakRSNAjinasyApi dAnaM tilamRgasya ca tilapAtrapradAnaM ca mahAtilasamAhvayam / tilarAzipradAnaM ca dAnaM traipadmamIritam // tilAliMganadAnaM ca pApaghnaM parikIrtitam / tilapIThaM tilAdaza tilakumbhasamarpaNam // tilAlaMkAradAnaM ca pApaghnaM parikIrtitam / tathA rudra kAdazakatiladAnamudIritam // tathaiva tilagarbhasya tilapadmasya kIrtitam / dAnaM tu kSayarogaghnaM tilapadmasya cottamam // zUlarogaharaM tadvattilapadma prakIrtitam / mUkatvanAzakaM cAnyattilapadmaprakIrtitam / / gajadAnaM ca rogaghnaM gajadAnaM tathAparam / tilapiSTaM gajasyApi dAnaM tadvatprakIrtitam // zivAya viSNave'rkAya gajasya pratipAdanam / mukharogaharaM cAnyadgajadAnaM prakIrtitam traNanagajadAnaM ca dAsIdAnamanuttamam / dAsadAnaM rathasyApi pradAnaM zakaTasya ca // gaMtrIdAnaM yAnadAnaM zibikAdAnameva ca / mahIdAnaM tathA prokta gRhadAnaM tathA smRtam / / sUryAya gRhadAnaM ca catvarapratipAdanam / gavAM gRhapradAnaM ca AzrayapratipAdanam / / maThamaNTa(NDa)payordAnaM dAnaM zivamaThasya ca / pratizrayapradAnaM ca kanyAmUlyapradApanam //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 mAkaNDeyasmRtiH dvijasthApanamevaM syAdrAjasthApanameva ca / kapilAyAH pradAnaM ca dAnAnyetAni kRtsnazaH tasminkRte tanukRte kanyAdAne tataH punaH / labhante nikhilAnyeva tRtIye divase kSaNe // viprapUjAvizeSAkhye tttaambuulprdaapnaat| pUrvameva bhavennUnaM kanyAdAturna saMzayaH // tatphalaM ca tathA prokta anazvaramabhodhakam / dAnatatkSaNajaM puNyaM yaavshcndraarkbhuusthirm|| tasmAttasmin kSaNe bhaktathA tRtIye divase zubhe / vivAhe cApi maujyAM vA brAhmaNebhyo vizeSataH / / zrotriyebhyo vedavidbhyaH somyAjibhya eva ca / mahadbhyo pagnihotribhyaH satkulInebhya eva vA / / ante'ziSAM (?) dakSiNAyAH pradAnaM vAsasAmapi / puSpANAM ca sugandhAnAM mAlikAnAM sugandhinAm / vastUnAM punaranyeSAM tasmin kAle vidhIyate / atra sAkSAddavadeva lakSmInArAyaNasya tu|| sAnnidhyaM svayameva syAdyato vedasvarUpyayam / sarveSAM mArgadAnAnAM phalAni ca bahUnyati / / taddakSiNAdAnamAtrAt labhate kanyakApitA / tayAsau varatAto'pi tayA dakSiNayA tathA // viprANAM kRtayA sadyo labhatyevAvilambitam / tatrAdya sumahattacca gobhUsvarNayutaM param // mArga duSkRtavAranaM ratnasvarNasamanvitam / aparaM sumahaddAnaM vastrabhUSaNasaMyutam // dhAnyatrAtayutaM cAnyad grAmeNa nagareNa ca / saMyukta tu tathA zeye mArge sarvAvilanake / tatsvarUpaM brahmaNokta kRSNasAravinirmitam / / saMsiddhaye ca yAgAnAM zrAddhAnAM tapasAM zriyAm // samRddhaye vRddhaye ca kalpitaM hariNA tathA / zivena devavRndaizca tadetacca nirUpyate // ahorUpaMsitaM tasya kRSNaM rAtrimayaM vapuH / bahurUpaM tu sumahadviyaM tanmahonnatam // svecchayA carate yatra sa dezo yAjJikaH smRtH| kRSNasAro mahApuNyastathA darbhAzca kiirtitaaH||
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 vizeSadAnavarNanam lakRSNAz2inasyaitadAnamekaM prakIrtitam / sahomatilasarpiSkAjinadAnamanantaram // dvaccampakazAkhAkhyAjinadAnamanantaram / rukmAdipAtrasaMyuktAjinamanyatprakIrtitam / / sumantuproktamaparaM kauzikoktamathAjinam / pitRkRSNAjinaM tadvanmArtyamAjinanAmakam // pRSTikRSNAjinaM tadvanmahAkRSNAjinaM tathA / Ardra kRSNAjinaM proktaM mRgadAnaM tataH prm|| [tavyAdhiharaM zrIkaM mahAvilaharaM param / punaH svatantramaparaM mRgadAnaM pavitrakam / / tadra pamahAdAnavizeSA nikhilAH praaH| mahotsave tArtiyIkadivase tAze kSaNe / / bhaktacApradAnAdviprebhyo labhatyevAvilambitam / ___ gandhalepanatastasminviprANAM vedinAM satAm / / mahAmahiSIdAnaphalaM zataguNAnvitam / tatkSaNAllabhate nUnaM kanyAvarapitRdvayam / / __ tahAnAdAntaramahAdAnabhedo'pi kathyate // mahiSIdAnAvAntaradAnAvAntaradAnAni gardabhapratigRhItA SIdAnaM meSadAnaM mhisssyaatigaatrinnH| ajAdAnaM gardabhoSTradAnaM pApaharaM punaH / / dAnaM gAIbhaM kasmai pradeyamiti cettu tat / pravakSyAmi ca yo varNI mohAdavakirejaDaH / / yasyAdgardabhastvekaH pazvarthe citthetve| zAstraikavihitaH sarvalokaikaviditastvati / / nimitte krayakrIto rajakAttu na saMbhavet / gardabhaH pazukAryArthe nindyjaatismudbhvaat|| na caNDAlAtpazuoyaH rajakaH sumahAn prH| grAmacaNDAlaityuktaH srvnindyo'tikilvissii|| + tasmAttu pazuhyaH tatpApavinivRttaye / kartavye gardabhAlambhe pazu vipramukhAdyatan / cirAtsaMpAdanaM kuryAtsa viprasya kathaM bhavet / gardabho'yaM mahAninyaH srvlokjugupsitH||. iti cettatra vakSyAmi kAraNaM tanmukhasya cet / rajakazcetpittavAtasaMkalIkaraNAdinA / / hAmimAnyarogaikapIDito yadi kevalam / nAyaM vai tannivRttyathaM gArdabhaM dAnamAcaret / / iti zAstreNa cadyo vA rajako rogapIDitaH / taddAnamAcareccettu brAhmaNAya kadAcana / / | sakAzAdamuM vIkSya tAdRzaM gArdarbha tvayam / prasamIkSyeva gRhNIyAditi vedaanushaasnm||
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 mArkaNDeyasmRtiH tatastaM yojayetsvasya kAryAya pshuhetve| avakIsvikRtasya duSkRtasya nivRttaye // kathaM viprasakAzAttu svIkAryoM gArdabhaH pazuH / krayeNeti mahatyarthe saMzaye tannirUpaNam // prasaMgena prakathitaM tasmin kAle tu tAn zubhAn // mantrAkSatadhAraNaphalam vivAhacaturthadinakartavyam devatAdAnAni mantrAbhimantritAn divyAn tatratyaira khilairdvijaiH / mantrAntadattAsatyantapAvanAn (?) zubhahetakAn // akSatAnatisarvasvadAyakAnatidurlabhAn / ye vA gRhanti zirasA te bhaavukniketnaaH|| tatazcaturthadivasadIkSAvanapariplavAt / nimittAdrajakAdbhUtAd yaddAnaM vstrbhkssyyoH|| kanyakAbhUSaNakRtisamaye dIpazobhite / vadhUvarAbhyAM racitattahAnairayaM tadA // kanyApitA vai prApnoti devatAdAnajAlakam / nikhilaM tanmuhUrtena nAtrakAryA vicAraNA taddevatAdAnakalpasvarUpaM tatprayojanam / nikhilenaiva nitarAM samyag vakSye prsnggtH|| Adau vainAyakaM dAnaM gulmrogghnmekkm| tathApasmArarogana anyadvainAyakaM punH|| plIharogaharaM cAnyadva nAyakamanuttamam / vAgjADyatvaharaM cAnyatsArasvatamathAparam // mUkatvanAzakaM tadvaddAnaM sArasvataM tathA / AntravRddhiprazamanaM nArAyaNamathAparam // pradAnaM vAtarogaghnaM lakSmInArAyaNasya ca / tato gAruDadAnaM ca kAmalAroganAzanam / / gAruDaM dAnamaparamakSiroganivartakam / anyadgAruDamAkhyAtaM vArAhaM dAnamuttamam // devatAmUrtidAnam nArasiMhaM dguroghrmaumaamheshvrm| kSayarogaghnaM rudramUrteranantaram // dakSiNAmUrtidAnaM ca pradAna parazoH smRtam / zUladAnaM tu pApaghnaM zUlaroganazUlakam // dAnaM bhramaNarogaghnaM sUryamUrteranantaram / anyatkuSThanamArtaNDapratimAdAnameva ca // athAtisArarogana vahnidAnamanuttamam / azvi(zva)dAnaM tu dAridya haraM kauveramIritam tatodaravyAdhiharaM makarapratipAdanam / smRtaM visarpirogana nAgadAnamanuttamam / / tatastu vAgjADyaharaM ghaNTAdAnamanuttaram / zvAsakAsaharaM cokta pradAnaM dvijpaashyoH||
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampUrNadAneSukanyAdAnasyaprAzastyavarNanam 125 kAlapUruSadAnaM ca dAnaM pratikRtastathA / pAdyapUruSadAnaM ca kAlacakrapradAnakam // yamadAnaM tripuruSadAnaM tadvatprakIrtitam / udakumbhapradAnaM ca candrAdityapradApanam // * brahmaviSNvIzadAnaM ca tathAyuSkaranAmakam / dAnaM traimUrtamAkhyAtaM cAturmUrtamataHparam // pAJcamUrtamataH prokta dAnaM sarvAghanAzanam / digdAnaM paJcadaivatyaM lokapAlASTakaM tathA // rudrASTakamitikhyAtaM gRhadAnamanuttamam / prokta sAMpatkaraM dAnaM sarvadevAbhipUjitam // pizAcatAradAnaM tu dAnaM vaizvAnaraM tthaa| sAdhyadAnaM tato dvAdazAdityapratipAdanam / / pAnaM devagaNezasya nigrAbhapratipAdanam / mahAgaNezadAnaM ca lakSmIdAnamanuttamam // thaiva ca maruhAnaM mahApApapraNAzanam / tatparaM bhuvanAnAM tu pratiSThA mahatI parA // bAlpadAnaM piSTharUpapradAnaM sumahatphalam / ityevaM devatAdAnakramasya sumahatphalam / / kanyApradAtA labhate sumahAbhUSaNotsave / tadrAtrau sumahAbhavyavizeSe maMgalAkare // gaurI samuddizyendrANI kRtanAkhya(Tya) muhUrtake / devatAmUrtidAnAni tatkSaNAllabhate'khilam // nasmAtkanyAdAnasamaM dAnamanyanna vidyate / tasminneva mahAdAne satkartA sarvadAnajam // phalaM vindati tatkAlavizeSeSu tataH punH|| gandharvapUjAsamayalandhaphalakadAnAni pratipadAditithidAnAni gandharvapUjAsamaye yasya yasya phalaM mahat / prApnoti kanyakAtAtastAni dAnAnyapi kramAt // nirUpyanne prasaGga ne yUyaM zRNuta vai punaH / tattatkAlavizeSeSu kartavyAnyeva pezalaiH / / nityakAmyanimittArthakAraNenezatuSTaye / tAni tAni tu dAnAni zrImadbhiH zaktisaMbhave / / kAryANi kila tithiSu pratipanmukhataH kramAt / prathamAyAM tu puSpANi dvitIyAyAM ghRtaM tathA // tRtIyAyAM haridrAyAzcaturthyAM rajatasya ca / paJcamyAM tu palAnyeva SaSThyAM pAnIyapAtrake / /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH saptamyAmapyapUpAnAmaSTamyAM tu guDasya ca / ..... kulmASasya navamyAM tu dazamyAM bhojanasya ca // ekAdazyAM suvarNasya dvAdazyAM va (rajatasya) nasya ca / trayodazyAM candanaM ca zarkarAyAstataH param // dAnaM tatkathitaM puNyaM caturdazyAM vizeSataH / dAnaM ca paramAnnasya paurNamAsyA smRtaM tarAm tiladAnasamAvAsyAdine khaDgAkhyapAtrakam / pitRNAM prItaye proktaM brahmavidbhiH purAtanaiH etAni sarvadAnAni kanyakApitRvezmani / tadA gandharvapUjAyAM kRtAyAM tena cedati // vareNa labhate tasyAH kanyakAyAH pitAmahAn / skandoktAni ca dAnAni tithiSveteSu kRtsnazaH // krameNoktAni ca tathA labhate nAtra sNshyH| tAni cApi pravakSyAmi dAnAni nikhilAnyapi // pratipadyaravindAkhyaM kartavyatvena coditam / sauvarNa rajataM vApi tAmrakaM vA vidhIyate / / vaizvAnaraM dvitIyAyAM tRtIyAyAM ca pArvatam / vaizAkhasya tRtIyAyAM saMpradadyAdupAnaho / mAghazukladvitIyAyAM guDadAnaM mahodayam / lavaNasya pradAnaM ca vAridAnaM mahatphalam / / vaizAkhasya tRtIyAyAM candanasya mrajAM tathA / phalAnAM pAnakasyApi vyajanAnAM vishesstH|| chatrANAmapi ramyANAM vastrANAM jalatakrayoH / saMpradAnaM prazaMsanti yena kenApyupAyataH / / modakAnAM tathAnnasya kRtasyAprakRtasya ca / ghRtasya karakasyApi bhakSyANAmapi kevlm|| citrAnnAnAM vizeSeNa pitRNAM prItihetave / mAdhavasya ca tatprItyai tAni dAnAni sarvazaH caturthyA vAraNaM haimaM paJcamyAM pannagaM tthaa| SaSThyAM zaktisamIpe taM kumAraM zikhivAhanam / / saptamyAM bhAskaraprItyai sAlaMkAraM turaMgamam / aSTamyAM vRSabhaM zvetaM devadevapriyaM zivam / / navamyAM kAJcanaM siMhaM dazamyAM dazadhenukam / dikprItyai kila deyaM tat dhenvAdIni krameNa vai //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ tithikrameNadAnaphalaM devatApUjanaphalaJca ekAdazyAM garutmantaM saMpradadyAddhiraNmayam / dhenu hiraNyAM mahiSI saptadhAnyAnyajAvikam // . baDabAzvaM guDarasAn puSpANi ca phalAni c| - dvAdazyAM dvAdazaitAni dadyAd gandhAnanukramAt // caitrAdimAsazuklAsu dvAdazISu vizeSataH / krameNa dadyAdetAni vastraM rukmamupAnaho / zayanaM vasanaM caiva dhenumazvaM ca kambalam / lavaNaM caiva dhAnyAni dAravaM candanaM tathA // snApayitvA brAhmaNAn vai prAtaHkAle vidhAnataH / trayodazyAM vizeSeNa saMkhyayA ca trayodaza / / mAheyaM suzubhaM kumbhaM caturdazyAM payoghRtam / caitrAdimAsapUrNAsu kRSNavastraM tathAjinam // upAnahI ca chatraM ca mRSTAnnaM jalagAM zubhAm / ghRtapUrNa kAMsyapAtraM sAlaMkAraM ca govRssm|| lohAjinaM sacandraca hemAjyaM zayanaM tathA / etAni deyAni kila paurNamAsISvanukramAt amAyAM kila pAtrANi sasuvarNAni dApayet / etAni tithidAnAni kartavyatvena kevalam sarvazAstraprasiddhAni tAnyetAni tu kRtsnazaH / zeSahome kRte tena tapane caiva kevalam / / vareNa tatkSaNAdeva labhate kanyakApitA / tataH paraM punarapi kriyamANe tu tAdRze / .. trayastriMzatkoTidevatApUjAphalam dhenudAnAni trayastriMzatkoTisaMkhyApUjane devatAkRte / taddha nuturyadAnAnAM phalamApnoti kevalam / tatkramaM cApi vakSyAmi bhavatAM vizadAya vai / loNadhenustu(?) vaizAkhatRtIyAyAM mahAphalA dhenustilamayI sA tu navamyAM kArtikasya vai / pradAtavyA vizeSeNa titRNAmatitRptaye // gauH pradeyA nabhasyasya trayodazyAM dvijAtaye / rAjatI vA tAmramayI zataniSkaralaMkRtA / navanItamayI dhenurmAghamAse tathAvidhe / paurNamAsyAM vizeSeNa tAnyetAni mahAntyati / / dAnAni labhate tAni tatpitA tatkSaNena vai / tatpradakSiNamAtreNa purandhrIbhiH sdiiptH|| ___gauryAH zacyAzca vidhinA gajayorapi tatparam //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 mArkaNDeyasmRtiH vadhUvarayorvastra pradAnaphalam labhate vAradAnAnAM phalaM kRtsnaM ca tatpitA / vAradAnakramaM cAtra vizadAya nirUpyate / / dadyAdAdityamUrti tAM bhAnuvAre hiraNmayIm / ratnairalaMkRtAM divyAM Asatyeneti mantrataH saMpUjya paramAnnaM tatkRtvA naivedyamaJjasA / dakSiNAzataniSkaM syAdevameva tataH param // krameNa kuryAdAnAni somaM some kujaM kuje| evaM budhAdivAre tu dAnakuryAdyathAvidhi // evaM budhAdIn skAnde tu rAhuketuzanaizvarAn / dadyAttattagrahaprItyai tattadvAreSu bhktitH|| sahiraNyamapUpaM tu saghRtaM bhaanuvaasre| piSTApUpaMsomadine kASThAni kujavAsare // budhe krIDanakaM zastaM jIve vastraM tu zobhanam / zukre ratiM tu sarvatra tailAbhyaGga zanaizcare // datteSveteSu dAneSu pratuSyanti grahAssadA / tAnImAni ca dAnAni vAraproktAni yAni vai tAni sarvANyavApnoti varayorvastradAnataH / tadA tu tAdRze kAle kSaNamAtreNa tatpitA // vArasaptakakartavyatvena dravyAdhikAdapi / ekonapaJcAzadinalabhyAni kila tAni hi / / tatkathaM ceti cedatra tatkramasvevameva hi / Adau prathamataH vArasaptakAdo rverdine| bhAnumUrtiH pradeyA hi punarevaM tataH prm| dvitIyavArapuJja tu sommuurtevidhaantH|| pradAnakAlo bhavati tArtIyIke tataH param / taddvArasaptake dhAtrI sUnordAnaM tRtIyake / bhaumavAre hi bhavati turyake saptake ttH| budhadAnaM smRtaM zrImatsarvasaMpatpradAyakam / / evaM sarvatra vijJeyaM tatkramasya tu lakSaNam / sarveSAmapi dAnAnAM saptAnAM kRtyahetave / / saMkalpyAdau vidhAnena tataH kuryAttu tAni hi / kriyamANeSu teSvevaM tatkrameNaiva kevalam // bhaveyureva prAyeNa pratyUhA bahurUpataH / tasmAttatkarmasiddhioM talladhUpAyato bhavet / / atasteSAM tu dAnAnAM tAiksaMkhyAdinAni tu / sApekSANi hi tAnyevaM dAnAni khalu dehinAm / guruyatnaikasAdhyAni tAdRzAnyatra bhAvuke / kSaNenAlaMkAravastradAnamAtreNa kevalam // prApnotyavazatazcitraM tatparaM cApi kevalam / sarvanakSatradAnAnAM phalaM yadbandhuvRndake / /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAvakhAdidAnaprakaraNam __126 bandhubhyo vastradAnaprakaraNam nakSatradAnAni pUjAprapUvavastrANAM dAnamAtreNa vai labhet / tacca dAmakramaM sava naipuNyena nirUpyate // kRttikAsu sasarpiSkaM pradeyaM pAyasaM zubham / rohiNyAM kSIrasaMyukta mASAnnaM syAtprazastakam / / dogdhrIM savatsAM viprAya nakSatre somadaivate / dadyAdeveti zAstrANi vadanti nikhilAnyapi // ArdrAyAM kRsaraM deyaM tailamibhaM samAhitaH / pUpaM punarvasau deyaM puSye dadyAttu kAJcanam / / AzleSAsu tathA raupyavRSabhaM pratipAdayet / makhAsu tilapUrNAni vardhamAnAni zaktitaH // bhakSyAnvAnIya saMyuktAn phalgunIpUrvake zubhAn / uttarAviSaye dadyAtsagavyaM SASTikodanam // haste hastirathaM dadyAt citrAyAM vRSabhaM ca gAm / khAtIdhvanaDuhaM dadyAthadiSTatamamAtmanaH / / vizAkhAyAmanaDvAhaM dhenuM dadyAtsudugdhadAm / saprAsaMgaM ca zakaTaM sadhAnyaM vastrasaMyutam / / anurAdhAsu prAvAraM vastrottamamanuttamam / jyeSThAyAM kAlaMzAkaM tu saMpradadyAcca mUlakam / / mUle mUlaphalaM dadyAtpUrvASADhAsu vai dadhi / udamanyaM sasarpiSkaM prabhUtamatha (phA ?) Nitam // dadyAccaivottarASADhAsvAyurvRddhatha dvijAtaye / dugdhaM tvabhijito yoge dadyAnmadhughRtAplutam // zravaNe kambalaM dadyAdvastrAntaritameva ca / dhaniSThAsu tathA yAnaM brAhmaNAya caturgavam // gandhAna zatabhiSagyoge pUrvabhAdrapade phalam / aurapramuttarAyoge mAsaM vai pitRptaye / / kAsyopade(do)hanAM dhenu revatyAM pratipAdayet / rathamazvasamAyukta azvinISu nivedyet|| bharaNISu dvijAtibhyastilagopratipAdanam / aSTAviMzatidAnAnAM krama evamanUditaH / / nakSatrANAM prakathitaH rAjabhizcakravartibhiH / kartavyatvena dhanibhiryadvA lakSAdhikAribhiH / / tattulyairvA mahAbhAgaiH zrImadbhiranizaM mudA / zriyaH prItyai vizeSeNa dhanadhAnyAdisaMpadAm dAvyAyaM vidyamAnAnAM sAkSAnnArAyaNasya ca / devadevezvarasyApi mahAdevasya zUlinaH / /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 mArkaNDeyasmRtiH umApaterjagatkartaH prItaye ca yathAkramAt / dAnAnyetAni satataM kAryANyeva na cettu saa|| lakSmIH sthiratarA gehe na tiSThatyeva vacmi vH| yaH zrImAn sa tu medhAvI devabhaktyA vipannayA // devAntaraM nAsUyeta yadyasUyeta muuddhdhiiH| lakSmIssAnAzamAyAti tasya vaMzo'pi kAlataH // zanaizzanairlayaM nUnaM saMprApnotyeva vacmi vaH / loke hariharau devau zrutyuktau devavallabhau // dAtArau saMpadA nityaM vizeyau zAstrajAlakaiH / tadanyatarabhaktyaiva tadanyo deva IzvaraH / / na dvaSyo nApi dUSyazca yadi mohena vai tthaa| syAccedayaM naro mUDho niHzreyaH pratipadyate // sarvadAmAni tatprItyai coditAnyeva vedibhiH| zAkhibhibrahmavidbhizca vedshaaspuraannkH|| akhilairdharmazAstraizca tayorekasya kasyacit / prItaye kila kAryANi sarvakRtyAni santatam // etAnyuktAni dAnAni nityanaimittikAnyapi / kAmyAni bahurUpANi nityatvenaiva kevalam // tattrItaye tadvidhinA kAryANyeva nRpAdibhiH / vivAhapaJcamadine zacIpUjAparaM kila / bandhUnAM pUjayA nUnaM tAnImAni tu tatpitA / avazAllabhate nUnaM kanyAtAto varasya c|| adhunoktAni dAnAni nAkSatrANi mahAn sa tu / jagAda zaunakaH zrImAn prkaaraantrmaashritH|| taccApi saMpravakSyAmi bhavatAmadya siddhaye / kRttikAsu suvarNasya rohiNyA raktavAsasAm ___ saumyabhe lavaNasyApi hyAAyAM kRsarasya c| AdityaH tu rUpasya puSye caiva ghRtasya ca // sApame caiva gandhAnAM tilAnAM pitRdaivate / priyaGgorbhagadevatye pUpAnAmuttare tthaa|| sAvitre pAyasasyApi citrAyAM citravAsasaH / sakttUnAM vAyudaivatye lohasyendrAmidaivate maitre laphalAnAM tu hyAtapatrasya zAtrabhe / madhuyuktasya hemnastu dAnamApye vidhIyate //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAdAnaphalAni 131 vaizvadeve'nnapAnasya zravaNe ksanasya ca / dhAnyasya vAsave dAnaM vAruNe cauSadhasya ca // ane purANabIjAnAM sasyAnAM tadanantaram / gorasAnAM tathA poSNe snAnAnAmathacAzvime tilAnAM ca mahAdAnaM bharaNISu prazasyate / etAdRzAnAM dAnAnAM zaunakena mahAtmanA / proktAnAM kSaNamAtreNa labhate bndhupuujyaa| kanyakAyAH pitA nUnaM svdrvytyaagmuultH|| kRtayA cenmudA nUnaM vizeSeNa phalaM labhet / cetasA dUyamAnena kRtayA cApi kevalam / / phalaM tu labdhaM duHkhAttu yathA syAttu mudA tadA / duHkhito na bhavedeva tasmin kAle tataH param / / dravyAdhikyabhiyA cintAM na kuryAdeva sarvathA / sumukhyeva bhavennUnaM tenAsau sumahatphalam // prApnoti kanyakAtAto varasyApi pitA tathA / vasUnAmavazAindhudAnamAnAdinAtarAm durmanA na bhavedeva vasUnAmadhikavyayAt / avazAdAgatAtkAle tasmin bhavye tthaavidhe|| Do(do)lotsavatAmbUladAnaphalam yogadAnAni Do(do)lotsave dampatInAM tAmbUlAnAM pradAnataH / mahAviSkambhayogAdisarvadAnaphalaM labhet / / tahAnazAstraM vakSyAmi bhavatAM vizadAya hi / viSkambhe dhAnyadAnaM tu prazastaM zrImatAM sadA // kartavyatvena vihitaM prItau dAnaM tathAndhasaH / ghRtamAyuSmatiprokta saubhAgye kauMkumaM smRtam / / zobhane yavadAnaM tu patigaNDe tathAmbaram / sukarmaNi guDAnnaM tu rUpyadAnaM dhRtausmRtam / / suvarNazUlaM zUle tu gaNDe maNDanakaM tathA / vRddhiyoge dhenudAnaM ratnadAnaM dhra ve tathA / vyAghAte pANitaM proktaM guDadAnaM tu harSaNe / vajrayoge vanadAnaM siddha saiddhArthameva ca / / kAJcanaM tu vyatIpAte tiladAnaM varIyasi / parighe cAtapAtraM tu jaladAnaM zivAhvaye / / siddha siddhAnnadAnaM tu sAdhye cAbharaNaM smRtam / zubhe cha pradeyaM syAcchukle dAnamupAnahAm / /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 mArkaNDevasmRtiH sarpirdAnaM prayoge dIpadAnamarthandrake / vaidhRtau svarNadAnaM tu yogadAna prazasyate // . tadA phalapradAnasya karaNenAsya vastubhiH / kanyApituH zrImato vai karaNIyaikadAnajam / / __ yatphalaM tadavApnoti nAtra kAryA vicAraNA / tadyo nirUpayiSyAmi kramaM zAstragataM tvaham / / sarvalokopakArAya nAradena puroditam / bave tu pAyasaM deyaM saktu dAnaM ca bAlave / / kaulave gavyadAnaM tiladAnaM tu taitile / garajyAM(je)lavaNaM deyaM baNijyA(1)mambaraM shuci|| viSTau ca pauSTikAnnAni sarpiniM tu zAkune / madhudAnaM catuSpadi vastradAnaM tu nAgave // dAnaM priyaMgoH kiMstudhne zreSThamukta mahAtmabhiH / dAnAnyetAni sarvANi tAvanmAtreNa tatpitA // labhate tatkSaNenAsau tasmin kAle vazAdaho / tadA vare khaTvagasthe pazcAdviprAziSAM tarAm // vadhUvarayostAmbUlacarvaNaphalam saMkrAntidAnAni tAmyUlacarvaNapare palyA sAkaM sabhAgate / payaHpAnAtparaM tasmin yajamAnastu kevalam / / sarvasaMkrAntidAnAnAM phalaM yatsamudIritam / tadavApnoti nUnaM vai nikhilaM nAtra sNshyH|| tatkramaM cApi vakSyAmi vizadAyAdhunA hi vH| meSasaMkramaNe bhAnormeSadAnaM prazasyate // vRSasaMkramaNe dAnaM gavAM prokta zivapriyam / viSNorapi priyaM bhUyo vRSabho viSNuvallabhaH / / yataH prakathitaH sadbhistahAnaM tasya cakriNaH / atiprItikaraM zastaM modate vRSabhe punaH / / tahAnaM sarvadAnAnAM uttamottamamucyate / sarvadevaprItihetu tadAnaM tAdRzaM param // vastrAnnapAnadAnAni mithune vihitAni hi / ghRtadhenupradAnaM tu karkaTeti prazasyate // sasuvarNa chatradAnaM siMhe'pi vihitaM zivam / kanyApraveze vastrANAM saMpradAnaM gavAmapi // tilAnAmapi khaDgAnAM kambalAnAM suvarcasAm / naipAlAnAM vicitrANAM pradAnaM pitRvallabham / / tulApraveze bIjAnAM dhAnyAnAM dAnamiSyate / kITapraveze vastrANAM vezmanAM dAnamuttamam / /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 mAsadAnAni pAtrANAM ca phalAnAM ca puSpANAM ca tathA punH| dhanuHpraveze citrANAM dRDhAnAM vAsasAmapi // kambalAnAM ca mukhyAnAM bhUSaNAnAM ca vezmanAm / pradAnamuttamaM proktamannasya ca vizeSataH jhaSapraveze dArUNAM dAnamagnestathaiva ca / kASThAnAM ca tRNAnAM ca dIpasyApi vizeSataH // . pradAnaM pravaraM prAhuH kaTizayyAsanAzmanAm / kumbhapraveze dAnaM tu gavAM ca tRnnvaarinnoH|| mInapraveze mASANAM mudgAnAM srsspaaditH| tilAnAmapi tailAnAmAjyAnAM madhuvAriNAm // sugandhapradAnAdiphalam candanAnAM srajAM tadvatpAtrANAM zrautakarmaNAm / mRNmayAnA vizeSeNa kASThAnAM ca sucAmapi / / snu vAdInAM prazaMsanti pradAnaM brahmavAdinaH / tAvanmAtreNa yajJasya phalaM kRtsnaMna vindati // tAmbUlacarvaNAtpazcAdelAdInAM pradAnataH / lavaGgamizratadivyamahauSadhasugandhinAm / / sugandhAnAM pradAnAdicitrahelAmahotsavAt / bandhuharSeNa mahatA viprANAM svastivAkyataH sumaGgalIdivyagAnaprapUrvakamahAravaiH / sugandhadravyavikSepaistadA jAtairanekazaH // mahotsavazataizciaurayaM kanyApitA kSaNAt // mAsadAnAni ziSTamAsAdidAnAnAM phalAnyApnoti tAdRzam / kanyAdAnaM mahattasmAt tasmin dAnAni yAni vA / / mahAdravyaikakAlaikasAdhyAnyAzveva vindati / tAni bhUyazca dAnAni mAsAdInAmihocyate // prasaMgena tu ziSTAni caitrAdIni krameNa vai / mAghamAse tilAn dadyAt priyaGkana phAlgune tathA // kro vastramapUpAMstu vaizAkhe chatrakaM zucau / ASADhe pAdukAM vastraM zrAvaNe parikIrtitam //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 mAkaNDeyasmRtiH nabhasye phANitaM dadyAghRtamAzvayuje tathA / dIpaM tu kArtike mArgazIrSe lavaNamIritam / / pauSe suvarNametAni deyAnyevaM mahAtmabhiH / uttare tvayane deyaM tiladhenudvayaM param // vanadAnaM vizeSeNa tilAnaDvAhameva ca / sarpirdAnaM prazaMsanti dakSiNe tvayane tathA // puSpadAnaM site pakSe kRSNapakSe jalaM zivam / deyameveti satataM punarnityaM ca tatsmRtam // snAnAnulepanAdInAM vasante dAnamiSyate / pAnakAnAM tathA grISme varSAsu chatramuttamam // zaracannapradAnaM ca vastrANAmapi haimake / bahirdAnaM tu zizire kRtvA zatrujayaM labhet // saMvatsare tilAndadyAdyavAMstu privtsre| iDApUrvaM ca vastrANi dhAnyaM cApyanuvatsare // idvatsare tu rajataM kramAddeyAni zaktitaH / kaule dAnAni tAnyetAniti zAstreSu naikapA / gIyante dharmasArauH zrImatAM saMpade'nizam / sarvANyapi ca dAnAni bhAginAmeva kevalam // nRpatInAM vizeSeNa nityatvenaiva santatam / coditAni kilAnyeSAM daridrANAM na kizcana // etatkanyAmahAdAnaM na tathA kila coditam / svakIyavibhavaikAnusAreNaiva sucetasA // kartavyatvena vihitaM pitRNAM svasya kevalam / uttAraNAya sarveSAM avazAlaghuvarmanA / ekottarazatAnAM ca brahmalokAptaye hi tat / tasmin kanyAmahAdAne puroktAnyakhilAnyapi // punastathApyanuktAni vakSyamANAni yAni vaa| tAni sarvANi kanyAyA dAnAGgatvena yo mahaH // tatpazcadinasAdhyo vai vihitaklapta uttamaH / tatkoNAvayavAnehavihitAnAM tadA tadA // tattakriyAvizeSANAM pracAlanamahatvataH / avazAtsamavApnoti kanyAdAtA kSaNAddha vam
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ kanyApitRdharmavarNanam 135 maNTapodvAsanAdiphalam maNTapodvAsanAtpazcAddevatodvAsanAttathA / brahmAdhu dvAsanAttasya vasantasyotsavena // stambhAnA pUjayA cApi puNyakaMkaNamocanAt / ApagnistRtabhItArtA garbhiNIprasavAya vai // sthAlIbhItidravyavastudAnatatpAlanAdibhiH / yacchre yo jAyate vAcA vaNyaM brhmaadinaakibhiH|| kanyApradAtA prApnoti svadravyeNaiva ttkRte| tasmAttu kanyakAdAnaM parApUjAdikAcchivAt // samArabhyaiva vidhinA kRte kaMkaNamocanAt / tadravyamanapekSyaiva svIyadravyeNa cedvaram / upamArahitaM tatsyAt puNyakarmasu pAvanam / evaM tu kriyamANe'smin tanmadhye vai tadA tadA gatAgatAhvAnakRtye sarvasAdhAraNena vai / tatpradattasumAdIni candanaM tvanulepanam // svIkuryAtkevalaM nityaM na tAmbUlaM tathAmbaram / phaladAne kRte tena tatsvIkRtya svhsttH|| ubhayorAziSaM samyak prayujyAttatphalAdikam / yasmaikasmaicittadadyAt na svIkuryAtsvayaM param / / kanyApiturdharmAH kanyAprasUtiparyantaM tadgRhe'sau kadAcana / bhuktiM naiva prakurvIta kUkudAyo mahAmanAH / / svazaktyanuguNaM yastu svabandhuSu varaM shivm| samalaMkRtya vidhinA kanyakAM bhuussnnaadibhiH|| bandhubrAhmaNapUjAdikarmabhirlobhavarjitaH / lakSmInArAyaNaprItyai pradadAti sa kUkudaH / / tenArogyAdidAnAni tadAnImeva kevalam / kRtAni syurvizeSeNa nirUpyante ca tAni vH||
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 mArkaNDeyasmRtiH ArogyAdidAnAni ArogyadAnaM prathamaM ratnadAnamanantaram / paraM bhagaMdharaharaM ratnadAnamanuttamam / / praNarogaharaM ratnavatrasaMpratipAdanam / galagaNDaharaM ratnadAnaM tadanukIrtitam // tato'laMkAradAnaM tu vastradAnamanantaram / puSpadAnaM dhUpadAnaM dIpadAnaM smntrtH|| devatAdIpadAnaM ca digdIpapratipAdanam / godIpadAnamaparaM kArtikyAM dIpadAnakam / / dadyAdIpapradAnaM ca piSTadIpArpaNaM tataH / gItidAnaM chatradAnamupAnahAnameva ca // ratnapUritahemAdipAtradAnamanuttamam / tAmrapAnapradAnaM ca rukmapAtrArpaNaM ttH|| vastradAnaM devatAbhyo vastradAnamathAparam / zobhanavastradAnaM ca chu SNISapratipAdanam // tathorNApaTTadAnaM ca zayyAdAnaM tataH param / zivazayyApradAnaM ca vissnnushyyaaprdaapnm|| gaurIzayyApradAnaM ca durgAzayyAsamarpaNam ! sUryazayyApradAnaM ca zAsanapratipAdanam / / tathAstaraNadAnaM ca kaTadAnamanuttamam / upadhAnapradAnaM tu carmAdipratipAdanam / / tato darpaNadAnaM ca zivaviSNvostathAparam / lIlAnidAnaM kathitaM dAnaM tu vyajanasya ca tathA cAmaradAnaM ca gandhadAnaM mahottamam / tAmbUladAnaM svarNAdipAtradAnaM mahAphalam / / bhANDavardhanikAdAnaM sthAlIdAnamanuttamam / proktamanviSTakAdAnaM abhayapratipAdanam / / vimocanaM viruddhAnAM pakSiNAM tadanantaram / sarpamokSaNamAkhyAtaM pAntazuzrUSaNaM param // abhyaGgadAnaM pAtAnAM abhyaGgapratipAdanam / abhyaGgakaraNaM cApi tasmai tailasarpaNam / / yajJopavItadAnaM ca zirorogaharaM tathA / yajJopavItamaparaM garbhasrAvaharaM smRtam / / dAnaM yajJopavItasya yaSTikAdIpamarpaNam / yatyAdInAM tu vapanaM saparyAkaraNaM gavAm // annadAnaM bhakSyadAnaM dhAnyadAnaM mahAphalam / athodakapradAnaM ca karakAdipradApanam / / tadA dharmaghaTasyApi yatInAM ghaTadAnakam / gRhibhyaH kumbhadAnaM ca dAnamuttamamucyate // azvatthajaladAnaM tu secanaM pippalasya ca / madhUkatulasIbilvadhAtrIvasanabhUruhAm / / secanaM pAlanaM cApi sthApanaM drbhkaashyoH| paropakRtikAryAya cetasaiva samarpaNam / / tathA galantikAdAnaM maNikAdAnameva ca / prapAdAnaM jalAzayanirmANaM kUpapAthasAm / /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ iSTApUrtavarNanam samIcInakakaraNaM taTAkakaraNaM tathA / devamAtRkadezAnAM nadImAtRkakalpanam / / nibarhaNaM ca duSTAnAM mRgANAM pApinAM nRNAm / corANAM taskarANAM ca brahmaghnAnAM nivarhaNam // vApIsaraH prakulyAnAM karaNaM phaladAyakam / vAribandhastadA prokto vAruNeSTistathoditA / / pratiSThA ca taTAkasya puNyArAmAdiropaNam / phalavRkSAropaNaM ca tulasyAdiprakalpanam / / gaditaM tu niSiddhAnAM vRkSANAmavaropaNam / kaNTakotsAraNaM mArga coragrahaNapUrvakAt / / taruzUlArohaNaM ca teSAM kAleSu nirdayam / naSTaprAmoddhAraNaM ca viprapAmaikabodhakAn // zUdrAdiduSTasaMghAtAn samunmUlakAteHparA / vRkSAdisecanavidhikSadohadameva ca // ArAmAdipradAnaM ca vRkSANAM pratipAdanam / kadalIdAnamAkhyAtaM mAkandadrumadApanam // panasAkhyamahAgasya pradAnaM darbhapAlanam / viSazAntyauSadhamahAdAnaMbhita (?) prapAlanam / / phalavRkSapradAnaM ca phalabhUmisamarpaNam / kSayannaM kadalI dAnaM dAnaM nyagrodhazAkhinAm // tathA prasphuTapAdatvaharAzvatthasamarpaNam / nADIvraNaharAzvatthapradAnaM sumahatparam / / vidradhitvaharAmraha (...) pradAnamapi tattathA / etAnyanantaphaladAnyagharogaharANyati / nAnAmatAnupUrveNa mayoktAni samAsataH / tAnImAnyapi dAnAni paraM kNknnmocnaat|| bandhubrAhmaNabhuktyA ca tadaGkuravisarjanAt / labhate kanyakAtAtaH svdrvykrnnaadho| tatkRtyamithunasyaiva kanyAdAnaM tu tAdRzam / sAGgopAGga karacitaM mntrtntrdhnaadibhiH|| samyak samagramanyUna lobhazAdhyavivarjitam / cedeva pUrvaphaladaM zuddhacittena kevalam / / azraddhayA kRtamapi kanyAdAnaM daridrataH / yaiH kaizcidaGga lopairvaa sarvatArakameva tat / / putrapautraprapautrANAM tAdRzInAM yadA tadA / kRtvopanayanaM pANigrahaNaM tadanantaram / / darzAdikeSu nityeSu paitRkeSvakhileSvapi / naimittikAdiSu tathA pitRpUjA vidhaantH|| dUrvAkSataiH prakurvIta tiladabhairna sarvathA / pitRvyAdikakAruNyamRtAhA zrAddhakarmaNAm / / evameva prakathitaM karaNaM nAnyathA matam / yadi pitroma'tAhazcetkadAcidapi mauddhytH|| darbha stilAkSataizcApi pitRpUjA prkiirtitaa| na tu zuddhatilaissA vai darbhAssAdhAraNA parAH //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 mArkaNDeyasmRtiH caulasImantayoH pazcAnmAsamAtraM tathA smRtam / svaputrapautrAdike'pi niyamo'yaM snaatnH|| evameva prakathitaH tasmAchAddhaM prytntH| samAgatamanuSThAya zubhakarma tataH param / / Arabhedeva matimAn tatpUrva tanna cAcaret / pUrva mRtAhamAlokya pitroreva purHsthitm|| na kuryAt putrayoH karma bhAvukaM tatkathaMcana bhrAtRNAM bhinnabhinnAnAM vibhaktAnAM tathA punH|| tathaiva vA vibhaktAnAM madhye kazcana putracit / vidyamAnaH svaputrasya mauJjI vA pANipIDane // katuM samudyato'tIva pitroH zrAddhamupasthitam / mohAtprAthamikaM cettu tanmadhye tu tathA punH|| tacchrAddhAnantaraM bhUyaH tadbhadraM punarAcaret / ato na bhAvukaM karma zrAddhAtpUrva smaacret|| nivartya paitRkaM zrAddhaM putrayostadanantaram / svazreyasaM prakurvIta na cetpiiddaashivaadyH|| bhaveyureva nitarAM tathA tasmAnna cAcaret / vivAhamaujyoH pazcAttu putryAH putrasya vaanyyoH|| gehe pratidinaM bhavyakarmANyeva krameNa vai / zaktyA prakuryAdvidhinA tatkramazcApi varNyate // hAridrazambara mahAmaha Adau dinatrayam / budhavArotsavazrIkaH sthiravArotsavaH prH|| nIrAjanotsavazcAtra citrAnnotsavanAmakaH / bhAnuvAre tataH pazcAccAndra modakasaMjJikaH / / kSIrotsave bhaumavAre bhakSyAkhyo guruvArake // vivAhAnantarotsavavizeSAH kalyANasyASTamadine zrImAn lagnotsavAkhyakaH / navame divase pazcAd bhavyatAmbUlanAmakaH / / gandhacUrNotsavazrIkaH pazcAtpuSpAbhidhAnakaH / dvAdaze divase gAnanAmAkhyaHsumahodbhavaH / /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAmahotsavavarNanam 136 vrayodazadine ramyaH gaurIlakSmImahotsavaH / caturdazadine pazcAdbhavyo nIrAjanAkhyakaH AzIrvAdotsavaH paJcadaze citrotsavAkhyakaH / SoDaze divase vAdyanAmako'yaM mhotsvH|| vennutntriilyaasvaadmRdnggmnninaamkaaH| SaDutsavavizeSAH syuH sAyaMprAtastataH param // nIrAjanaM tatsAyAhna prakuryAdAdinASTakAt / sumaMgalIgAnapUrva varayoriti ttkrmH|| tRtIye mAsi SaSThe ca varAhvAnotsavo mahAn / dvitIye ca caturthe ca varAmbAgamanAmakaH mahotsavaH prakathitaH paJcame tu parasparam / saMbandhinorAgamAkhyaH sumahAmaMgalotsavaH / / evamAmAsaSaTkaM tu kalyANAnantaraM punaH / tadIyabhavane tatra kalyANAnAM paraMparA // prabhavenmahatI nityamatyalpasyApi dehinaH / ataH kanyAdAnasamaM triSu lokeSu vidyate // dAnAntaraM satyamukta nArthavAdo'yamIritaH / sarvatra karmamAtre tadbrAhmaNAnAM sadA praa|| atyAvazyakatA zeyA teSAM vai yadyasaMbhave / tatkRtyamativaiguNyaM prApnotyeva na sNshyH|| vizeSeNAtidAnAnAM paitRkANAM kriyAvatAm / yajJAnAM pretakRtyAnAM satAM phlvtaampi|| atyantAvazyakatvena viprsaannidhymucyte| apekSitaM brahmaNo'pi viprsaannidhymaatrtH|| __ karmavaiguNyasaMtyakta phalabaccApi tadbhavet // pratinidhiH sarveSAmasti sarvatrAbhAve pratinidhiH prH| viprAbhAve lopa eva natu pratinidhiHka vA // somAbhAve pUtikaH syAdravyAbhAve yavAH smRtaaH| . kuzAbhAve tu darbhAH syurda bhAve tathApare // kuzAdayo bahuvidhA maujyantAH parikIrtitAH / tAsAM tAsAM tu samidhAmabhAve paippalAH smRtAH // teSAmabhAve tatsthAne kuzAdyAstRNarAzayaH / cUrNAnAM taNDulAnAM vA durlabhe laubhyato'thavA // mRttikA hi pratinidhiH kRtrANAM durghaTe tathA / teSAM pratinidhirgAvastAsAM pratinidhirvasu
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 mArkaNDeyasmRtiH hiraNyaM kathitaM sadbhiH tathA dhAnyAdikaM parama / viprabhuktirna cedbhUyo gAyatrIjapa eva vA // dazasAhasramityAha saMhitApaThanaM tu vA / tilahomo'thavA pUrva saMkhyAyAbdhigatA ( ? ) / avagAhaH ziSTageha bhojanaM ceti kevalam / uktA hi pratinidhayaH adhvaryodgAtRhotRSu / / durlabheSu tathAnyeSu brahmAdiSu mahatviSu / na calatyeva karmaitadvadikaM smArtameva vA / / tasmAttu brAhmaNo mukhyaH karmamAtrasya santatam / agnisAdhyaM mantrasAdhyaM kriyAsAdhyaM tu yatkRtam / / tanmAtrasya brAhmaNo'yaM mukhamAMvazyakaM smRtaH / zrutInAmAkarA ya te ratnAnAmiva sAgarAH brAhmaNaprazaMsA viprA vipramukhenaiva pUjanIyAH prayatnataH / yatra vedavido viprAH na prAznantyamRtaM haviH / / na tatra devatAstasya haviraznanti kahicit / viprocyate svargo nUnaM prAyaM prApaka ucyate svargaprApaka ityetadAtRna vipro'ymiiritH| api nArAyaNo'nanto bhagavAn vRSabhadhvajaH pitAmaho lokakartA sAkSAtskando'nilaH zikhI / taddAnaM nAbhinandanti yatra viprA na pUjitAH / / vasanti brAhmaNe nityaM vedAkSaraniketane / devAH sarve hariH zrImAn vedavidyo jagadguruH vedavandyo vedarUpo bhUtezo bhagavAn bhavaH / indrAdayo lokapAlA vasavo'STAzvinAvapi rudrA ekAdaza tathA AdityA nikhilA api / asomapAH somapAzca pitarazcApi te'khilaaH|| viprarUpeNa satataM tiSThantyeva mahecchayA / tasmAttasmin pUjite tu pUjitAH sarva eva te|| bhavantyeva na sandehastasmAdva daviduttamaH / sarvadevAlayaproktaH sarvatIrthAlayastathA / tasya prasAdAtsulabho hyAyurdharmassukhaNDanam / __ bhagobhAgyaM dhRtirnItiH hIHzrIpuSTidhu tirmtiH|| vRttirdayA zucirlajjA tuSTiH zraddhAramA parA / zrIryazaH svargamuktI ca tAdRzaM ko na puujyet||
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAtrApAtranirUpaNam 141 dAnapAtraM vipra eva sarveSAmapi snttm| paThamAt trAyate ysmaatpaatrmityucyte'khilaiH|| brAhmaNeSvaciteSveSu sarve vedAH surAdayaH / arcitAH prabhavantyeva bhatsitA nimditA api / dhikkRtAzcA kRtAzcApi tathaiva syuzca te'khilAH / kANAH kubjAzca mandAzca daridrA vyAdhitAstathA / / evaMrUpA bahuvidhA api pUjyA nirantaram / brahmavIryasamutpannAH vandyA eva bhavanti vai|| nitarAM kSatriyAdInAM mauJjIvirahitA api / tAvatkAlaM tato bhUyaH kevalaM yadyasaMskRtAH patitA iti vizeyAstena vandyAH kadAcana ! brAhmaNyadUSakaM nityaM madyamekaM tu tatkSaNAt // tatpAnaduSTA yadi vai punazcittavivarjitAH / bhavantyeva na sandehaH sandehI pApabhAgbhavet taestaptvAsRjad brahmA brAhmaNAn vedaguptaye / tRptaye pitRdevAnAM yahadharmavapaHzriyAm // nidAnAya ca gurvarthamAcAryatvAya kevalam / RtviktvahetaveM cApi zivaviSNupracoditaH nAsti viprasamo devI nAstiviprasamo guruH| nAsti viprasamoM bandhunAsti viprasamaM tpH|| nAsti viprasamo mantrI nAsti viprasamo japaH / nAsti viprasamaM tIthaM pAvakaM tArakaM tarAm / / na viprasamamastIha varNinAM santataM mahat / na jAtirna kulaM zaucaM na svAdhyAyaH zrutaM shmH| kAraNAni dvijatvasya jananaM brhmviirytH| vivAhitAyAM dharmeNa paramekaM sanAtanam / / pazcAdvRttaM prazaMsanti brAhmaNasya supUrtaye / vRttameva brAhmaNasya tanmahattvaikakArakam // vRttihIne tu tadbhUyaH sati sarva nirarthakam / kiM kulaM vRttihInasya kariSyati durAtmanaH krimayaH kiM na jAyante kusumeSu sugandhiSu / bahunA kimadhItena kuzAstreNa durAtmanaH / / tenAdhItaM zrutaM cApi yaH kriyAmadhitiSThati / - - - -
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 mArkaNDeyasmRtiH syaktakarmabrAhmaNanindA adhItasarvazAsro'pi kAlasandhyAparAGmukhaH / tyaktavedo jaDamatiH shuudraadlptrHsmRtH|| tyaktvA devaM brahmanAmA buddha vacchAtrapAThakaH / sandhyAkAlakRtAneka vAGmukho mantravarjitaH // zUdrAdapyatituccho'yaM tanmukhaM nAvalokayet / dUSyaHsyAvRttadoSeNa na pUjyo'yaM tu pAmaraH / / satyaM ta(1da)mastapodAnaM ahiMsendriyanigrahaH / vedoditAni karmANi dRzyante yatra bADavaH zrutaM prajJAnugaM yasya prajJA caiva shubhaanugaa| asaMbhinnAtmamaryAdassa u brAhmaNa ucyate // yaM na santaM na cAsantaM nAzrutaM na bahuzrutam / na suvRttaM na durvRttaM veda kazcitsa tu dvijH|| satyaM dAnaM damazzIlaM AnRzaMsyaM dayA ghRNA / dRzyante yatra loke'smin procurbrAhmaNamuttamam / / vidyA tapazca yogazca brAhmaNasyaiva lakSaNam / vidyAtapovirahito nAma brAhmaNa ucyate // trizukrakRzavRttizca ghRNAluH sklendriyH| vimukto yoniduSTe(doSa)bhyaH pAtratvaM pratipadyate // svAdhyAyavanto ye viprAH vidyAvanto jitendriyAH / satyasaMyamasaMyuktAH sarvakarmasu kIrtitAH / / zrotriyAya kulInAya vinItAya tapasvine / vratasthAya daridrAya pradeyaM zaktipUrvataH / / zrotriyastvayamevokto mukhyataH zAstrajAlakaiH / vedaikazAkhAdhyAyI yaH sarvakarmasu paavnH|| oMkArapUrvikAstisraH sAvitrI yazca vindati / caritabrahmacaryazca sa vai zrotriya ucyte|| zIlaM saMvasatA jJAtvA zaucaM savyavahArataH / prajJAnaM kathanAjajJAtvA tribhiH pAtraparIkSaNam // kuryAdevAnyathA vidyAtpraznato na kadAcana / na brAhmaNaM parIkSeta kadAcidapi vidyayA / / vedena sarvathA naiva mahAdAneSu kevalam / vidyAmAtrAM vidyamAnAM tatsvarUpaM ca tatparam / /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnapAtravizeSavarNanam 143 jJAtvaiva samyak pazcAttu dadyAttahAnamuttamam / kSAntiH spRhA tapassatyaM dAnaM zIlaM dayA kSamaH // etadaSTAGgamuddiSTaM paramaM pAtramucyate / svAdhyAyADhyaM yonimantaM prazAntaM vAnaprasthaM pApabhIru bahujJam // strISu kSAntaM ( 1 ) kaM gozaraNyaM vrataiH klAntaM tAdRzaM pAtramAhuH // pAtrabhUtabAmaNaH sAGgAkhicaturo vedAn yo'dhIte sa dvijarSabhaH / . SaDbhyo niyuktaH karmabhyastaM pAtramRSayo viduH|| kizcidbadamayaM pAtraM kiJcitpAtraM tapomayaM / pAtrANAmuttamaM pAtraM zUdrAnnaM yasya nodare // kiJcidvadamayaM pAtraM kiMcitpAtraM tapomayam / asaMkINaM ca yatpAtraM tatpAtraM tArayiSyati naiSThikazcopakurvANaH sarvaziSyazca sarvathA / sarvavidyAlayaH zrImAn catvAro brahmacAriNaH adhItavedavidyabhyo hyadhIyAnebhya eva ca / prajAmAtraikakAryAya bhAryAsaMyogakAriNe // dAnAni dadyAdvatine taponiSThAya vedine / adhItAyAvadhItAya vidhurAya ca putrinne|| paropakAriNe nityaM krodhahInAya sarvathA / sadA padAthavedAya sadA zAkhaprapAThine / hastasthavastumAtraikapradAtre prshnmaatrtH| yahattaM tadanantaM syAt sa hi pAtrottamonamaH / / dAnapAtravizeSAH adhvarI zrotriyo vidvAn brahmavidbrahmayAdyapi / brahmaniSThaH brahmaparaM brahmaNyo brahmavardhanaH / / ete mukhyatamAH proktAH sarvadAneSu santatam / .. . na vidyayA kevalayA tapasA vApi pAtratA // yatra vRttI ime cobhe taddhi pAtraM pracakSate / karmamAtre brAhmaNo vai mukhaM dAne tathA punaH // mantrajJaH zrotriyaH pazcAdanUcAnastataH punaH / bhrUNaH zAstravizeSajJaH RSitulyo RssimuniH||
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 mArkaNDeyasmRtiH brahmavAdI brahmavizca syurete cottarottarAH / brAhmaNAH prathamaM vede caritre tadanantaram / / sadguNe satyavacane tyaktakope dayAzraye / samAlokkyA vizeSeNa na vedAdipu kevalam / / teSAM paraH parazreSTho vidyAvettAdibhirguNaiH / brAhmaNAnAM kule jAto jAtimAtro yadA bhavet anupetaH zriyAhInaH mAtrajJohyaH bhidhiiyte| ekadezamatikramya vedasyAcAravAnRjuH / / na ca brAhmaNa ityukto nibhRtaH styvaagghRnnii| ekA zAkhAM sakalpAM ca SaDbhiraMgairadhItavAn // SaTkarmanirato vipraH vA ko nAma mahAnayam / vedavedAGgatattvajJaH zuddhAtmA paapvrjitH|| zeSaM zrotriyavatprAptaH so'nUcAna iti smRtaH / anUcAnaguNopeto yajJaH svAdhyAyayantritaH nityAgnihotrI darzAdikaro vrsspshostthaa| anuSThAtA nityazuciH bhrUNa ityucyate budhaiH evaM prativasante'pi jyotiSTomakaro mahAn / vIra ityucyate sadbhiravicchinno'gnihotryayam / / nityAnnadAnaparataH zeSamojI jitendriyaH / laukika vaidikaM caiva sarvajJAnamavApya yH|| Azramasvo RSI nityamRSikalpa itIritaH / UrdhvaretAstapasyagro niyatAzI mahAmanAH / / zApAnuprayoH zaktaH satyasandho munismRtaH / nivRttasarvatattvajJo kAmakrodhavivarjitaH / / dhyAnastho niSkriyo dAntaH tulyamRtkAJcano'paraH / mahAmuniriti prokto durlabho brAhmaNottamaH / / pratigrahAsamartho'pi kRtvA vipraH pratigraham / ratvA paropakArAya taddhanaM nispRhaH svayam // tArayiSyati dAtAramAtmAnaM ca svatejasA / asatastu samAdAya sAdhubhyo yaH prayacchati / / dhanasvAminamAtmAnaM santArayati duSkRtAt / pAtrasya hi vizeSeNa dAnasyApi phalottaram / / samadviguNasAhasramanantaM ca yathAkramam / dAne phalavizeSaH syAddhiMsAyAmevameva hi // samamabrAhmaNe dAnaM dviguNaM brAhmaNava ve / zrotriye zatasAhasramanantaM vedpaarge| sahasraguNamAcArye bhraNe zatasahasrakam / vIre tacchatakaM prokta yahattaM tannasaMzayaH / /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDvidhabrAhmaNavarNanam 145 vivAhamauJjIyajJArthe satrArthe vA vizeSataH / tatkoTiguNitaM yattu dattaM sarva na sNshyH|| etadattasamaM tatsyAt grahaNe candrasUyayoH / pradattaM vipramANe tu kRtopanayane punH|| anupete pradattaM yat na tahAnaM pracakSate / tathaiva kanyakAdatte mUkAndhavadhireSu ca // vipravIryasamutpannamAtrebhyo dattamapyuta / prattaM tadvasupuNyAya bhavedeva na sNshyH|| tathaiva prANimAtrebhyo dehibhyo vA vizeSataH / yahattaM kRpayA tubhyaM pAralokyAya kevalam // abrAhmaNAstu SaTproktAH tAn vakSyAmi krameNa vH| Adyo rAjabhRtasteSAM dvitIyaH kryvikryaa|| yo jIvati sa dAso'yaM dvitIya iti coditH| tRtIyastu sadAsarvayAjanenaiva kevlm|| varjAvarjAdirAhityAdyo jIvati durAzayaH / apaGktiyogyobhojyAnavaidyadevalayAjanAt / / sa eva kathitaH so'yaMmakarmAhAMzca (1) santatam / sarvavarNasamAyuktyAmayAjI turiiykH| abrAhmaNaH prakathitaH duSTabuddhidurAzayaH / prAmasya nagarasyApi sarvavarNasamatvataH / / paurohityakarastena jIvannabrAhmaNaH prH|| anAdityAM tu yaH pUrvA sAdityAM pazcimA tathA // nopAsIta dvijaH sandhyA saSaSTho'brAhmaNaH smRtH| aputro hyanadhIyAnaH parapreSyo jitendrimH|| parapiNDAzano nityaM yo vA syAd brAhmaNavaH / viprApriyo vipradrohI vipradUSaNakRtsadA vipranindyo vipravastudravyagehAdihRtsadA / viprabruva iti khyAto nindyo'sau vedakarmaNAm //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 mArkaNDeyasmRtiH AcAryalakSaNam adhyApayettu yaH ziSyAn kRtopanayanAn svayam / nirapekSakRpAvAsaH sarahasyAn sakalpakAn // vedAn vedo tathA vedaM tadatha zAstrajAlakam / pravadanti tamAcArya mahAtmAnaM mniissinnH|| upAdhyAyaguruRtvigAdilakSaNam ekadezaM tu vedasya vedAGgAnyapi vA punH| yo'dhyApayati bhRtyartha upAdhyAyaH sa ucyate // niSekAdIni karmANi yaH karoti ghRNAyutaH / kArayatyapi vA prItyA nirpeksso'nsuuykH|| daridrakAle'pyatyantazUnye brAhmaNadurghaTe / saMbhAvayati cAnyena taarynnenmicchyaa|| kRpaNo'yamiti jJAtvA sa vipro gururucyte| agnyAdhAnaM pAkayajJAn amiSTomAdikAnapi // kArayedyadi nUnaM sa Rtvigbhavati kevalam / agnyAdhAne ya adhvaryurbhavedasya sa ucyate dIkSAgurumahAn nityaM gurvAcAryasamazca sH| gurUNAM prathamaM dAnaM dadyASThamanukramAt // tato'nyeSAM tu viprANAM dadyAtpAtrAnurUpataH / gurorabhAve tatputraM tatputraM tatsutaM tathA // tatkalatraM tadauhitraM anyaM vA tatkulodbhavam / saMbhAvayitvA dAneSu phalakarmasu santatam // zacyA prameyamevasyAdRsvigAcAryayostataH / paJcayojanamadhye vA zrUyate vA guruyadi // tadA nAtikramehAnaMdayAtpAtreSu tatparam / samamabrAhmaNe dAnaM dviguNaM brAhmaNabruve // zrotriye zatasAhasramanantaM vedapAThage / tatsahasraguNaM prokta gurau dattaM tu ytpunH|| dIkSAgurau tathA jJeyaM upAdhyAcAryayorapi / AryazabdogurUNAM tu vAcako'yaM bhvetkil|| jAtakAdi kriyAjAlakArako yo'sya kevalam / sandhyAmikAryamantrANAM ttsvaadhiinaikkaarkH||
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhuparkayogyAnAM varNanam vaizvadevabrahmayajJo tadopAsanakarmaNAm / devapUjAsthAlIpAka shraaddhmntrprvaackH|| ta eva guravastvAdyAH pazcAdvedAdibodhakaH / mahAmantropadeSTA ca kaammntraussbodhkH|| brahmavidyAbodhako'pi guravaH kIrtitAH sataH / cetasA dattametebhyo ghanantaphaladAyakam // etebhyaH prathamaM deyaM sarvakarmasu santatam / tiSThatveteSu nAnyebhyo dadyAdeva tu dhrmtH|| datvaitebhyaH prathamataH pazcAddharmakrameNa vai| anyebhyo'pi mahadbhyaH syAt pradeyaM yaM ca kaMcana // vimukhaM naiva kurvIta sumukhAnnaiva kArayet / tiSThatveteSu sarveSu mahatsu kila ttpurH|| zrotriyAcAryavigbandhuzvazurANAM saparpaNam / abdAtpurAdAgatAnAM madhuparkeNa coditam // _ tathaiva sarvapurato yajJAdiSvitviMjAmapi // madhuparkayogyA: vaidho'yaM madhuparkaH syAttathaiva hi mahosave / sImantonnayane puMsavane svayasAgame / garbhAdhAne vivAhAnte phaladAne tathAvidhe / zvazurasyAgrapUjA hi prakartavyA vishesstH|| ___ tadabhAve bhrAtaro'sya tatputrA vA tdiiykaaH| agragaNyAH zAstraklaptAstAdRzeSvapi kevalam / / vidyamAneSu sarveSu mahAgurupu tatpuraH / tadA vivAhamadhye'pi rAjahome kRte'tha ca // , patnI sodaryasya tasya bAlasyApi vizeSataH / pUjA bahumatiH kAryA guruMstyakttvaiva sannidhau // teSAmeva vizeSeNa parA saMbhAvanA zivA / bahunA kiM tathA pitroH pUjAkarmaNi ghAgate // zubhakarmasu sarveSu divye puNyAhavAcane / mAtRpUjA prathamataH tAte pazyati coditA / / pazcAttAtasya saMproktA zrutimArgAnusAriNI / tayormuruSu tiSThatsu pazyatsvapi vishesstH|| tayohi pUjA kartavyA ttpshcaacchaastrvrmnaa| tadgurUNAM prakathitAsa (1) pUjA mahatI tadA kramazloko'tra pUjAyAH bhArgaveNa purAkRtaH / tamahaM saMpravakSyAmi tajjJaptyai zubhakarmasu / / tAta tattAtatattAta mAtAmahapitRvyakAH / tadbhAtaraH kramAdeSAM zvazurAH mAtulAH pre|
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 mArkaNDeyasmRtiH tadbhrAtaro mAtRgotrAH pitRgotrAzca bAndhavAH / pazcAdAcAryavRndAH syuH pUrvoktA nikhilA api / / gurupUjAkramaH pAdapUjAkiyAsvevaM saMprAyAH kramazaH sadA / teSu teSu ca kAryeSu teSAM teSAM tathA tathA / / samyakpUjA prakartavyA tatpAtraM te tathA smRtAH / sabhApUjAdikAryeSu gurupUjAgrimA matA vivAhAdiSu sarveSu zubhakarmasu kevalam / vaidikeSvakhileSveSu laukikeSvapi kevalam // gurupUjA prathamataH dhiSaNo'tra gururmataH / grAmadezasthayA pUrva dhiSaNasyApi devayoH // tayorIzvarayoH pazcAdAcAryAdi krameNa vai / mahodyogijJAniyajvavedI zrotriyasUriNAm pUjAsabhAyA ya ( 1 ) krameNaivaM mahAtmanAm / dIkSAbIjena kuryAddhi vizeSeSu tathA punaH somapravAkAdInAM varaNakrameNa pUjAkramaH somapravAkapUrveNa madhuparkavadIritA / somapravAkaH prathamo dvitIyo'dhvaryurucyate // brahmA tRtIyaH saMproktaH sadasyastu kRtAkRtaH / sarvajJo'yaM daridrazvedyajamAnastadA punaH // somapravAkazca tathA na mukhya iti kecana / aniSTome prAthamike vibhane sati kevalam // sati citte yathotsAha ( 1 ) pUrva coditaH / tathA somapravAko'pi mukhyatvenaiva sarvadA / / prAhma eva nitarAM vatra karmaNi kevalam / yadi prayogabAhulye saMjJA te yajamAnataH // yUpaikAdazinI pazvekAdi (da) zinyAdimArgataH / tadA te vai vizeSeNa saMgrAhmAveva kevalam // bahavo yadi tajjJAH syustAdRkkarmaNi cenmanaH / somapravAkabAhulya sadasyAnantyameva ca // aMgIkArya vizeSeNa tena zreyo mahadbhavet / hotA caturthaH saMproktaH tathodgAtA ca paJcamaH // anye spaSTAH (1) dvitIyAzca tRtIyakAH / turIyakAH spaSTa eva tatkrameNaiva santatam //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAndIzrAddhAdiSu maryAdAvarNanam 146 teSAM pUjA tathA zeyA zrAddhakRtyeSu cettadA / tadbhokttRNAM tatra cApi pUjAklaptiriyaM smRtA / vizveSAM kila devAnAM Adau sA shaastrcoditaa| pituH pitAmahasyAtha tatpituzceti tatkramaH / mAtuH zrAddha mAtRvargaH paitRko nAtra vai bhavet / pituH zrAddha tathaiva syAnmAtRvargazca dhrmtH|| yasya yasya bhavecchrAddhaM vargasyA (?) sya ca / anyazrAddha'nyavargasya sNpraaptiaayshaastrgaaH|| kathaM bhavedevameva homabrAhmaNabhojane / piNDadAnaM ca tasyaiva vargasya niyamAdbhavet // tadasAdhAraNaM zrAddhaM mRtAhAkhyaM pracoditam / pitRNAmapi sarveSAmekameva na cetrt|| darzAdhi(di)kaM tu yacchrAddhaM sarvasAdhAraNaM param / pitrAdInAM trayANAM ca yataH sAdhAraNaM smRtam // jathA mAtAmahAnAM ca darzAdirna tthaaprH| mRtAho'yaM yasya vA syAt tadvargasyeti nizcayaH aSTakA navadevatyA mAtRvargo'tra vidyate / nAndIzrAddha gayAzrAddha mAtRbhAddha tathaiva ca / / evaM kilaiva maryAdA zrAddhAnAM samudIritA / aSTakAsu ca vRddhau ca gayAyAM ca mate'hani mAtuH zrAddhaM pRthak karyAdanyatra patinAsaha / tasmAddarzAdikRtyeSu pitrA saha kila kriyA nikhilApi prakarvavyA yato darzastu srvdaa| SaDdaivatyaH prakathitaH tAdRzeSu tu maunytH|| ___ mAtuH kriyAM pRthak kuryAcchAddhaSupatinA vinA / sa pitrostanayo mUDha etatsaMyogavibhAgakRt // saha kriyAmAtratastu tayoH saMyogasaukhyadaH / pratizrAddhaSu kthitstthaavsttsmaacret|| tadetadAstAM tatsavaM prasaktAnutrasaktitaH / tAsu tAsu kriyAhnAsu tetesyuH pUrvagA mvaa|| dAnevapi tathA jheyAH keSucitpUrvagAstarAm / kiMcitpratyupakArakazUnyAnAmeva kevlm|| brAhmaNAnAM supAtrANAM sarvadAnAni cocire / kartavyatvena vidvAMsaH punarapyatra kaanicit||
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH -- kanyAdAnavaralakSaNam dAnAni sumahAnsyatra bandhuSveva na cAnyataH / tatrAdau kanyakAdane bandhutvaM rUpameva ca // manacakSunibandhazca kha (......... ..) / AtmatuSTivizeSeNa nimittAni parasparam / / prekSaNIyAni pazcAttu suvidyA ca kulInatA / saumukhyaM dharmasaMpattiH dhanasaMpattireva ca // prekSaNIyAzca tasmAttu bandhutvaM sarvato'dhikam / guNAnAM pramukhaM proktaM kanyAdAne hi santatam / / azeSANAM ca varNAnAM azeSeSvapi vacmi vaH / dezeSu satkulInatvaM pravaraM cobhayaM ttH|| tadanvIkSva vizeSeNa kiMcinnyUnAya jaatitH| guNato dharmato vApi kriyAta vAthavA tathA // pauruSAddhanato vApi vidyAtaH saMpadAdibhiH / aparAyaiva (... .. ...) nAdhikAya svymtH|| adhikAya te dAne kanyAyAstatparaM param / sarvalaukikakRtyeSu sAmIcInyaM na saMbhavet na vaidikamtyeSa prabhavedAdhakaM na tu / samIkSyaivaM cirAtpazcAt samIpeSveva bndhussuH|| nimipUjmeSveva tAdRzeSveva yamataH / prakartavyo mAninaH syAt saMbandhaH shaassNmtH|| virodhayona kartavyaH pitroH zrAddhaM tu kevalam / yonigotrAdisaMbandharahite jnyaatstkule| sarvamatyupakArakavihine vedasantatau / anUcAne zuddhakacchesaMpUrNAGga'pi sdgunne|| pradeyaM zAstramArgeNa pAtrametAdRzaM yadi / asaMbhave bhinnajAtau khajAtau vA tthaavidhm|| pAtra vIkSya yatnena pazcAdAtavyameva vai| jAtizabdenAtraparaM samabhASaiva sA punH|| ekamAtra vizeyA nAnyabhASA nigadyate / ekasyAmeva bhASAyAM jAtayo dezasaMbhavAH / / bhinnabhinnAssaMbhavanti saMbandhastAdRzAsu cet / na kartavyo bhavedeva zrAddhamAtrAya cedalam // nAbhinnA tu parAproktA bhASe kA zAkhasamatA / bhASaityesati tdbhinnjaatiraacaarmaatrtH||
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApozanajalapradAtAraH punassamAnAparamA zrAddhayogyeti sA shrutiH| kanyAdAnenaiva bhavet kiMtu tAdRgvidhaH paraH ekabhASAjAtikastu saMgrAhyaH saMbhaveddhi vai / jAyApatyoH kanyAdAne krtRtvmubhyorpi| ekAsanasthayordarbhahastayoH snaatyosstoH| zrAddha tu sarvaputrANAM tAdRzAnA taducyate // nAtrAsanaM tu patnInAM paitRkeSu kadAcana / ekatra sannivAsazca tacchucitvaM ca vaidhataH // tasminkAle suvihite na kadApyekamAsanam / bhrAtRNAmapi bhaktAnAM zrAddhakAleSu santatam // jyeSThena saha bhAvaH syAnnAnyo dharmo'sti dharmataH / pradakSiNanamaskArau zrAddhAnte saMprakIrtitau // pitryuddezenaviprANAM tatpatnInAM janasya ca / ziSTasya nikhilasyApi sarvazAstreSu coditH|| atyalpamapi tadvacmi zeyaM tallaukikeSviti / bhrAtRNAmiti sarveSAM zucinAM darbhapANinAm // tadaGgatarpaNaM kuryAnna kuryAdva (... ) yaH / pAdaprakSAlanaM tasmin madhuparke varasya vai // patnyarpitajalenaiva kAyaM bhavati zAstrataH / naivaM zrAddha prakurvIta pAdaprakSAlanaM param // dvijAnAmiti tasmAttu svArpitenaiva paathsaa|| ApozanajalaMpradAtAraH ApozanadvayajalaM madhuparke vizeSataH / palyA pradeyameva syAt tadravyaM ca tathaiva hi // pradeyamathavA ka; yathAcAraM tdissyte| zrAddha tvApozanajaladvayaM katraiva kevalam // pradeyaM zAstrato dharmAnna tu panyA kadAcana / tadApozanakIlAlatatputratvaikaniSkrayam // prativarSa bhavatyeva tasmAiyaM svhsttH| tadAposanakIlAlaM tAdRzaM pitaro'sya vai|| putradattaM prakAGkSante pAtuM vipramukhena vai / ye tasmAtpitRkAmArtha pratyabdAdiSu bhktitH|| ApozanadvayajalaM viprahaste svahastataH / muJcanti bhuktA tanayA ta eva syurna cettu te|| tajjAtA na bhavantyeva nAsyete tanayAH smRtaaH| naiSAM pitA so na bhavet mAtAra parA vRthaa|
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 mArkaNDeyasmRtiH ye ke vA tAnna jAnImaH tatpitA ko'pi kIrtitaH / nAnayoH pitRputratvadharmo'yaM vA kathaM bhavet / AdIyApozanayugajaladAtA kathaM pituH / suto bhavedayaM mUDhastasmAdetasya kevalam // tasmin karmaNi kartRtvaM sarvazrAddha Susantatam / ApozanadvayajaladAnato nAnyato mtm|| agnau kRteSu zrAddhaSu viprAbhAvaprayuktitaH / ardhyA ca mArakIlAde bhUmAveva vinikssipet|| ApozanadvayajalamAtraM kevalamucyate / agnAveva pradeyaM syAditi vedAnuzAsanam / / evaM sthite prAkRte'smin zrAddha prtyaabdikaadike| viprahastedyatayozcApozanadvayazambaram // pradeyamasminnityarthe ko vA syAdvizayo'dhunA / putrahastajalaMyattasrokSitaM vikSitaM tathA // vastujAtaM snuSAparka pitRNAmamRtaM bhavet / apiputrazatairjAtaiH tarpaNaM paitRkaM tu yat // na naSTaM prabhavatyeva yathApozanapAthasA / jAtasya putramAtrasya tadeva phalamucyate // ApozanadvayajalapradAnaM zrAddhakarmaNi / viprahaste bhuktikAle nAnyadyattu tathA smRtam // pitryeSu vA daivikeSu santataM bhuktikarmasu / viprahaste svahastaikadattaM ke vizvakRtyakRt // kartRhastaprattajalaM svIkuryAnna tu yo'pi vaa| sa nAsya vandyaH svIkAryo vAmadevo gdaadhrH|| vyAsaH parAzaro vApi sa sAkSAtkavyavAhanaH / daivatvena payaM bhAvyo vipro viprasya santatam // sa evApozanajalagAhakaH prAzya eva hi / yasyAnnaM yaH samaznAti tasya na syAtpiteva vai|| vanyaH pUjya upAsyazca prAhako'nyo na caaprH| bhAvaduSTo na bhojyaH syA (......) rogriktkH|| durmukhaH pizunorukSaH paktihA paGktidUSakaH / bhuktikAle viprapaGkti pAtrAnagApradUSakaH mucchiSTAdinA pApipaktiheti prakIrtyate / pitRzrAddhatrayaM yo vA viprAbhAve na kevalam Ame va prakuryAccatpunassaMskAramarhati / sarvayalena mahatA prANaiH kaNThagatairapi //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivAhe pAkakartRNAM yogyatAvarNanam 13 pitroH pratyAbdikazrAddhamanenaiva samantrakam / svapannIbandhuhastaikakRtAnnena samAcaret / / nyAyArjitenekSitena prokSitenAtibhUtinA / samyak sparzayate nApi pRthivI tetimntrtH|| brAhmaNAbhAve anukalpaH kadAciddarlabhe vipre bhoktaM kIkaTadurgame / kRtvA sava vidhAnena samantraM tadanantaram / / annatyAgaM kSitau kRtrA pariSicyA (?) naM tataH / . prANApAnAdibhirmanauH yaavddvaatriNshdaahutiiH|| juhuyAdanale samyaGmadhuvAtAdipUrvakam / sava karma samApyAtha piNDadAnaM samAcaret // pare'hri tarpaNaM kuryAdathavA zambare'khilam / tadannaM nikSipedvApi sarvamUhyaM tataH param // uttarAGgaca nikhilaM viprAbhAve tvayaM vidhiH / alAbhe zrAddhabhokttRNAM tasminnahani kevalam / / yena kena prakAreNa zrAddhaM kRtvA tataH punaH / viprasaMlabdhitaH pazcAt annazrAddhaM samantrakam // pratyAbdikAkhyaM kurvIta na ceSaNDAlatAmiyAt / naSTatAto vipramAtraH pratyabdAkhyaM vidhAnataH // svAnnenaiva svahastena svagRhe tatsamAcaret / kadAcitsvagRhe devAddurlabhe sati tahine / yasya kasya gRhaM vApi tadA vikrayaNAdinA / zvayatvenaiva saMpAdya kRtvA ttsvaamivaakytH|| tasmin tatastatkuryAttu na kadAcitparAzraye / vivAhe'nnasya pAkAya sarve bandhujanAH praaH||
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 mAkaNDeyasmRtiH ___ . vivAhe pAkakartAraH saMbhojyAnnAH parAzcApi sagotrAzcAsagotriNaH / zrotriyasvIyabhASAzca saMgrAhyA eva kevalam // kalyANaparatAvekatra gAyatryA prokSaNaM bhavet / devasavitaH prasuveti pRthvItepAtramityapi sarvatra caitadvastvannamityuktvA ca tataH punaH / nAnAvidhebhyo gotrebhyo nAnAnAmabhyaityapi // pratipAtrasthitAnnAni tasmai tasmai pRthak pRthak / dAsyAmi samametyaiva zrIradhArAM kSitau nyaset / / pramabhojanakRtyeSu sarveSvevAvizeSataH / tadiSTadevatArUpabrAhmaNA iti cetasA // saMvudhyA bodhayitvaiva bhAvayitvA svayetasA / prAjApatyAmRcaM japtvA dhyAtvA tAM devatAmapi // tathAca yaM tu nadayo yajustaca japettathA / ayaM sAdhAraNo dharmo viprabhojanakarmaNi // patitAn barjayetpatto paJcapAtakinastathA / jAtibhraSTAn duSkRtAMzca parivinnAdikAnapi // kuNDAMzca golakAm vrAtyAna ArUDhapatitAnapi / yatleMna varjayedrAt tathA mAhiSakAnapi / saMnyAsasaMdehanaSTAzramiNaH zApadUSitAn / caryayA ninditAMstucchAra bhraSTAna devalakAnapi / vizeSadIkSitAn zaivAn tathAsamaya dIkSitAn // mirvANadIkSitAnakharvacakramaNDaladIkSitAn / cakrarAjagaddAkhaDgazAGga sauprnndiikssitaan|| paktibhraSTAn bhojayenna devabrAhmaNapaGktiSu / ye brAhmaNavizeSAH syurjaatyaacaaraadisdgunnaiH|| vilakSaNA vedazAstrasaMpannAH saparitrakAH / vrtsNklpniymsvaannggiikRtbhuktyH|| Amenaiva tatkAle saMbhojyA eva kevalam / svIkRtasvakaraprattasarvatomukhapAyinaH //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekapaGktidUSitAnAMvarNanam 155 ekapaGktaya ityuktAH na tdiiyaannbhksskaaH| vipramAtrAH sarva eva vAlA vRddhAH prviiysH|| zikhopavItinaH zuddhavarNA brAhmaNyaketanAH / saMgrAhyAH syuramAproktAH samArAdhanakarmasu // udyatAmAhRtA bhikSA purastAdapraveditAm / bhojyAM mene prajApatirapi duSkRtakAriNaH / / viprapatipraviSTo'yaM zUdro brAhmaNaveSataH / bhuktikAle jJAtadeze jJAtazveyana kencit|| kAraNena tataH sadyaH saMtAbya pRthiviikssitaa| .. tintriNI (tintir3I) tucchazAkhAbhiH nissptraabhirvishesstH|| dagdhAbhinirdayaM samyak AmAsatrayamapyaho / nigalena pravAdhyo'yaM sati sve sarvamAharet pUrvavannikhilaM gAtraM raktazcuttAbhireva vai / kRtvA prahAraiH sakaraiH evaM mA kuru tatpunaH / / ityevaM bodhayitvaiva gomayenAbhiSicya ca / tasya darpa tathotsekanAzayitvA visarjayet // tatpaktidUSitA viprAH dinatrayamupoSitAH / pacagavyaprAzanena yAvakena ca kevalam // ekAhA zuddhimAyAnti nadIsnAnAdinA tathA / japAtsahanagAyatryAH kUSmANDAnAM japena ca // . caturvizativiprANAM bhA(bho)janena ca kevalam / puNDarIkAkSamantrasya mapena ca vizeSataH // yathAzaktyA kRtArthAH syuH zUdrapatipradUSitAH / sakRnmAtrasya caitatsyAdAvRttau cettathA tathA // vatkRtyasyAnumeyaM hi caivaM cettu dinaassttke| cApAprasnAnadazakaM kUSmANDajapapUrvakam / / kutvopanayanAkSyasya karmaNaH karaNaM tathA / gAyatrIdazasAhasrajapobrAhmaNabhojanam / / zatathA kRtvA brAhmaNAya gAM dayAditi nissktH| pracoditA hi vidvadbhiranyathA patitassa tu|| sarveSAmapi viprANAM samArAdhanakarmaNi //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 mArkaNDeyasmRtiH brAhmaNabhojane ApozanapradAtA viprabhojanamA'pi tadApozanapAthasaH / svayameva pradAtA syAnmukhyo'yaM kalpa ucyate jAmitAyAM svasya cettu tadAtrI shdhrminnii| putrapautrazca tatpanyA shissytvigbndhuraatyH|| tatpradAtAra ucyante yathAzrAddhaM tadA tadA / zrAddhakartari dADhaNena vidyamAno tadAtarAm tatpanIpaitRkeviprahastaApozanazaMbaram / na dadyAdeva nitarAM yadi dadyAttu sA punH|| aputriNyathavA nityadaridrA durbhagA bhavet / tasmAcchAddha sarveSu svayamApozanAmbu tt|| viprahaste prakSipettu zrAddhakarteva pAtragam / pAtrAntarasthitaM toyaM caNDAlatvaM gatasya tat / / madyapatvaikaduSTasya bhrUNajaghnasya pApinaH / sarvasaMkIrNaduSTamya janaprAmaikavidviSaH / atiduSTasya tucchasya gurUtalpagatasya ca / steyinocauryajanakamAtulanasya kevalam // pitRvyasya piturvApi tAdRzyA mAtureva vaa| dvAdazAbdAtparaM mRtyoH kRtakAryasya shaastrtH|| ekoddiSTatvenatarAM vihitasya sadaiva hi / paitRkasya pratyabdatvenaiva prAptasya tasya hi // dvayorapi brAhmaNayoH deve pitrye ca saMsthayoH / hastayoranyapAtrasthaM jalamApozanAya vai // pradeyamanyahastena na svahastena karma tat / tAdRzaM kathitaM sadbhiriti vedAnuzAsanam / / ayaM bhAvaH prakathitaH purAvidbhirmahAtmabhiH / putrasya jananAtpazcAtpitA durbuddhito yadi caNDAlo yavano bhillo jAyate svayameva vaa|| yasya pitA caNDAlatvAdikaM prAptastadharmAH parapIDAdinA vApi balAdvA kAmakArataH / pUrvajAtastattanayo nirduSTassaccaritrakaH / / tena sarvoipanIto na saMkIrNazca kairapi / kRtanityakriyaH samyak kRtAdhyayana sakriyaH jAtaH paraM mRtastAtastAdRzo yavanAtmakaH / mRtautasyAsya putrasya nAzaucaM nodakakriyA / yadA prabhRti sa bhraSTastadA dvaSaH svayaM param // tatkartavyAni sarvANi paitRkANi vizeSataH / kuryAdeva vidhAnena na ceddharmAdayaM tarAm //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitasya putreNa katavyazrAddhavidhivarNanam bhavettu patitaH sadyaH zrAddhatyAgAttathA bhavet / tAdRze patite tAte tanayasyAsya vai stH|| mRte'pi naiva cAzaucaM sapiNDo nodkkriyaa| nAvagAhaH prakathitaH mAtuzcApyevameva hi // caNDAlAdigatAyAzca surApAyI vizeSataH / brahmaghnyA api bhartR nyAH bhrUNAdinyAzca srvtH|| coditaM svarNahAriNyAH maryAdA dvAdazAbdikam / atyantaka rakRtyeSu dviguNaM tasya tatsmRtam // tataHparaM pitRtvAdi dharmoddezena kevalam / taduddezakriyAM kuryAt tAdRgguNavimuktaye / / gaMgAtIre setupRSThe puNyakSetreSu kutracit / takriyA vihitA (1) sarvathA yatrakutracit // na kuryAdeva nitarAM tasmAttatraiva tazcaret / tdshiityuttrshtshsrprimaanntH|| tAni kRcchrANi kRtvaiva tRNasaMskAratazcaret / caturvizativarSANAM paraM vA dvaadshaabdkaat|| sarva tatpretakRtyaM ca dhrmshaastroktvrmnaa| kuryAdeva svayaM putraH kRpAdAnasya eva vA // jJAtiryaH kazcana kRpAyukto muktyaiva tasya hi / tAdRzasyAsya pApasya pratyabde tasya putrakaH / / patitasya putreNa kartavyazrAddhavidhiH ekoddiSTavidhAnena kRtyaM kuryAdvidhAnataH / sapiNDIkaraNe tasya vasvAdInAM samaSTitaH / / ekameva kSipetpiNDaM etasyApyekameva hi / nikSipya piNDaM tenaitadyojayedeva kevalam / / evameva tato zeyaM pratisaMvatsaraM tataH / ekoddiSTavidhAnaM syAttau devI kAlakAmako / tAdRzasyAsya tacchrAddha jalapAtraM sthitaM tu yat / arcanArthe prathamataH svIkRtaM mantrapUjitam // tasmAduddhRtya tannIraM ttsthaanaapnnyostyoH| dvijayohastayoH pUtaM tadApozanakarmaNe svahastataH svayaMkartA kRtye'sminna niyojayet / kintupAtrAntaragataM jalaM prAkRtameva vai|| samAnItaM yena kena tadApozanakarmaNaH / pradeyamanyahastena na svahastena sarvathA / /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ krItAjayo 158 mArkaNDeyasmRtiH vasya zAkatrayaM zrAddha mASasUpo vidhIyate / tadabhAve tauvarikaH samaudgaH sarvathA mtH|| krItAjyameva tasyAsya na zaraNyaM vidhIyate / dakSiNAbhimukhAbuktiH vizveSAM varaNaM param // pituH syAvaraNaM pUrva pUrvamevAGgatarpaNam / na pazcAnna paredya varvA zrAddhakAlastu sNgvH|| sAyaM vA vihitastasmAtkutapo na tu sarvathA / na khaDgapAtraM svIkArya tathA nepaalkmblH|| vizveSAmapi devAnAM pitustasmiMstu karmaNi / pAdaprakSAlanArthAya maNDalaM pnyckonnkm|| ekameva bhavennUnaM svAgataM naiva kevalam / nAjyapAdAbhyaJjanaM ca pavitraM ca dvidarbhakam / / devArtha kathitaM sarvairyattadevAtra paitRke / sadarbhatrayataH kuryAdvikiraM naiva kArayet / / prANAdipaJcakamanUn kevalAneva bhojane / kriyamANe japedbhUyAt zraddhAyAmitipa JcakAn / vAkyatrayaikasubhagAn pavitrAnatibhAvukAn / na vadedeva vidhinA te mantrAH kila paJca vai|| saptaviMzativarNatvAtsavacchandotigo bhavet / anantaro mahAmantrA ekonaviMzavarNakaH / / tenaitatkathitasadbhiH virraajaakiNciduunkH| prarADiti samAkhyAtaH pitRnnaamtivllbhH|| yathA vA prathamaH proktastRtIyo'pi tthaavidhH| caturthapaJcamau cApi dvitIyatulitau hitau // tathAvidhAnA mantrANAM nAyaM yogyo yato mataH / etenottaramantrAzca paJca te'nyatipAvakAH // . atyanta bhAvukAH zarmadAyakAH kRtivllbhaaH| uttarApozanAtpazcAnna vaktavyA mahattarAH // na haviH prokSaNaM kuryAdagnau karaNakarmaNi / kuryAddhastena homaM taM mekSaNena na sarvathA / / devapUjAdvaizvadevabrahmayajJAtparaM tarAm / tAdRzasya kriyA kAryA nAnnasUktajapastathA / / tasyAbhizravaNaM sarva rAkSonaM kevalaM smRtam / kRNuSvapAja ityeva nAnye te vaiSNavAH parAH
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitasya pautraNa kartavyavarNanam 16 vAcanIyA na vAcyAzca pAvamAnyAstathaiva vai / bhojanAnte ca gAyatrIM nocaredeva sarvadA / / madhutrayaM japennUnaM nAkSannamI mhaamnaaH| pRthivI te manuM naiva vadettUSNImamantrakam // annAbhimarzanaM kuryAdetatte laukikena vai|| patitasya pautreNa kartavyam ziSTaM sarva samaM jJeyaM tAdRzyA mAturapyuta / zrAddhamevaM vidhaM kuryAt anyathA kilbiSI bhavet // pituH kurvannapi zrAddhamekoddiSTavidhAnataH / pratyabdamevaMvidhinA purA yattu yathAkRtam // pitAmahasya tacchrAddhaM sAMgopAGga kasaMyutam / yAvajjIvaM tathA kuryAt na tyajedyadi tattyajet // adhikapratyayavAyI syAt tena svakRtapuNyataH / cyuto bhavani tasmAttu tadyathokta samAcaret // tatputrAstu tato bhUyaH svapiturmaraNAtparam / tyaktvA pitAmahaM pApaM tAdRzaM rUpamAsthitam // prapitAmahamukhyeSu piNDeSu triSu teSvapi / tridhAkRtaM pituH piNDaM yojayeranniti sthitiH sapiNDIkaraNazrAddha dvAdaze'hani dhrmtH| tatputrAzca tathaiva syustatputrA api tattathA // mAturapyevameva syAttAharumAtAmahasya ca / evameva vijAnIyAtsarvatrApi punazca tat / / pAkakaryaH tasmAtpAkakriyAmAtre zrAddhakarmaNi santatam / prakI kathitA patnI mukhyatvenaiva zAstrataH / / mAtApitRvyapanI ca pitaamhaadikaastthaa| zAtipalyaH saMnikRSTAH na tattulyAH prkiirtitaaH||
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 mArkaNDeyasmRtiH patnIzabdenaiva sarvAH bhrAtRpalyaH prakIrtitAH / snuSAstattulitAH sarvAH svagotrA uttamA mtaaH|| pitRSvasA mAtRSvasA bhaginI mAtulAnyapi / zvabhUmukhyAstathA cAnyAH madhyamAH parikIrtitAH / / yadyapyAsAmantaraGgatvamastyeva tathApi hA / etA yato bhinnagotrAstataH syurmadhyamA tthaa|| satyo bAndhavA nUnaM vijnyaataassccritrkaaH| samAna bhASA dharmAdiguNino jnyaatpaurussaaH|| svacetaso'dhikA zreSThA anUcAnakulodbhavAH / saMbhojyAnnA nirvivAdAt bandhutulyA abAndhavAH // adhamAH kathitAH sarvAH zrAddhapAkAya shaastrtH| snuSApAkaH pitRNAM hi paramo madhumattaraH tadurlabhenApyapAkaH tulitastena dhrmtH| putrapAkaH pautrapAkaH ntRpaakstthaavidhH|| bhrAtRpAkAdikAssarve tulitA eva kevalam / uttamatvena nirdiSTAH pitRNAM prItivardhanAH / / asaMbhavesnuSAdInAM saMbhave tAnparAstvati / sumaGgalyAzca putriNyaH anivRttarajakaskakAH atyuttamA iti hoyAH pAkakarmaNi paitRke|| zrAddhapAkyanarhAH bhinnabhASAkRtaH pAkaH raNDApAkazca garhitaH / zivatriNIkRtapAkastu sarveSAM mAdako bhavet / / zivatriNIdarzanAtsarve nikhilAH pitarastu te| etatkavyaM na gRhNanti havyaM devAH jaguH pitaaH|| zrAddhakarmaNi viDoyaM bhinnabhASAkRtaM tu yat / hAlAhalanibhaM tatsyAt pakkAnnaM tena tattyajet ye bhinnabhASAstaiH sarvaiH zrAddhakarmaNi kevalam / lepanaM mArjanaM dhUlI (1) rjanameva ca //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 zrAddhavidhAnavarNanam zrAddha pAkAnaha kRtyam pAtrAdInAM kSAlanaM ca zalATUnAM vizeSataH / khaNDanAdikriyANAM ca smiikrnnmnyjsaa|| jaleSmAnayanaM sarvasUpataNDuladhAvanam / tathA tatkSAlanaM cApi jalasaMbandhapUrvataH / / (ta)dagniyogakArya tadvarjayitvAkhilaM manum / siktadhAnyAdipiSTAnAM karaNaM keciduucire|| phalAdInAM tathA bhUyaH smiikrnnkhnnddne| prazasteti yamaH prAha guDatADanameva ca // apakkAnAmataptAnAM vastUnAM sparzanaM tathA / tattadvastuvizeSaizca yojanaM kecidUcire / gandhAkSatAdikaraNaM sagotraikakRtaM param / dhAnyAnyanyAni vastUni saMgRhNAti pitRRn prati yadAtadAdipitaraH susvasthA hRSTacetasaH / tiSThanta eva nitarAM iva te kRtabhojanAH / / tasmAcchAddhadinAtpUrva abdArthatvAdikAlataH / pUrvameva prayatnena sNgRhnniiyaatvshktitH|| tatsaMbhArAn yathAkAmaM tattRptyartha mahAmanAH / zaktathabhAve tu nitarAM tacchrAddhIyakathAH zubhAH / / taccaritrANicitrANi svkRtaastnnimitttH| kriyAstAstAstatra tatra kathayan svAptabandhubhiH / / nayehinAni zanakastAvanmAtreNa te param / tattasvIyakathAmAtramuditAH shaantmaansaaH|| asmAsu kurute bhaktimiti nizcitya matsutaH / asmacchAddhaM ca vidhivatkarotyevetyatastviti // nissaMzayena vartante tato nityamatandritaH / vastusaMpAdanAzaktaH prabhavettatkathAparaH // mAsadvayAtpUrvameva dhAnyAvahanasaMzucau / sthale samyak kArayIta saMgRhNIyAca taNDulAn / zudakumbhakumleSu gopayecca svazaktitaH / mAsamAtrAtpakSamAtrAdathavAtvAdinASTakAt / / dhAnyAvahananaM samyak kArayItaiva pUrvataH / dinatrayAcchantyabhAve pUrvasmin divase'pi vA saMpAdanaM taNDulAnAM kuryAdeva vidhAnataH / sarvAbhAve tu sutarAM: yenakenApyupAyataH // sadyo vA taNDulAn samyak dAridrayApatsu saMkaTe / rASTrakSobhe janakSobhe niyamo neti vedinaH / /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 mArkaNDeyasmRtiH mahAtmAnaH procuriti taNDulakSAlanodakam / zrAddhAtpUrva gavAM pAnakAryArtha na niyojayet // kAkAspRSTaM yathA tatsyAt gopayettAvadeva hi / api mArjAla(ra)saMspRSTaM yAvadbrAhmaNabhojanam / viprabhuktizcAtra parA tadanuprajanAtmikA / sarvakAryeSvevameva maryAdAzAstrasaMmatA // dhAnyAvahanane tasmin cUrNitA ye'pi taNDulAH / phalIkaraNakAzcApi pAlanIyAH prytntH|| gavAdyarthena yojyAzca yuktA yadyabhavan tadA / na paitRkArthe te yojyAH api dhAnyeSu teSvapi // pitryarthatvena kSipteSu samuddhRtyAnyakAryataH / niyojayennadhAnyaM tad viniyukta bhavedyadi kupyanti pitaraH sadyastasmin ziSTaM tu tatparam / svenaiva bhuktaM yadi te svaziSTaM svsutaadyH|| aznanti kila tenAsmattRptireveti sAdaram / svabhojanasamaM samyak manyante prAptakAmakAH // evamanyatra bhUyazca viniyuktaM tadIyakam / svabhuktizeSa svIyaM hIti manyante'tiharSataH svabhuktyanantaraM te vai pitaraH kSudvivarjitAH / svaputraM ca vadIyAMzca kSudhAni saMsthitAn tadA // vilokya kRpayA yuktA adyAsmAbhiryathA bahu / carvitaM sukhamAkaNThaM tadvadetairapi sphuTam // kartavyaM carvaNaM tvadya hIti vaatslysNyutaaH| dUyamAnena manasA tiSThantyeva tataH kila / tatprItyai svajanaiH sarvabhakSyabhojyai tAnvitaiH / bhuJjIyAdyAvadAtRptirna cette duHkhitAstvati // bhaveyureva tasmAttu zrAddhAnte shraaddhkRcchuciH| tacchiSTAnakhilAnadyAtsvabAlAnAM ca kAMkSitam / /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ putratvayogyatAvarNanam tacchiSTAnakhilAnadyAtsvabAlAnAM ca kAkSitam / yadyatphalaM vA bhakSyaM vA khAdya vA peyameva vaa|| patraM puSpaM candanaM vA tAmbUlaM pAtrameva vA / kAkSitaM tatpradeyaM syAdanyathA tena puujitaaH|| bhavantyeva na sandehastathA tatprItaye tataH // bhUribhojanam bhUribhojanakarmApi tadante samyagAcaret / bhUribhojanakarmaitat zrAddhAnte syAtsvabhaktitaH / / pUrvameveti jagaduH kecittatra punaH param / paredya starpaNAnte vai kartavyatvena bhaktitaH // vihitaM karma tattrocu yaterArAdhanaM tthaa| mahAtmAno vasiSThAdyAH matametanmaharSayaH / / sUtrakArAH zaunakAdyAH dharmajJA nyAyacintakAH / nAGgIcakruzca nitarAM kuta evamiti vace(da)t / / tatra yuktiparAmAhuH zrutisiddhAM sanAtanIm / siddhayahaM samatikramya mRtAhaM vA guroH pituH|| sahasrakoTya dbhaveSu caNDAlaH koTija (1) / (...... ) vatyeva tatsidhyahamRtAhako / alaMghanIyau tanayaziSyAbhyAM tu tato yataH / iti kAThakavAkyena tathaiva ca punaH khalu // jIvatorvAkyakaraNAt mRtAhe bhUribhojanAt / gayAyAM piNDadAnAca tribhiH putrasya putratA zATyAyanibrAhmaNasyetyevaM vaizravaNena ca / mRtasiddhi tithI prokta tayoH kAlau supAvako tataH kuryAtsiddhimRtitithyoreva kriye tu te / zrAddhamArAdhanAM puNyo na pare'hrIti nizcayaH yo vA loke tato vacmi (1) sa eva brAhmaNottamaH / AstikaH pitRbhaktazca mAtRbhakto'pi tattvavit / / vihitatatpitRkAryAya prativarSa prayatnataH / sarvANyapi ca vastUni dhAnyAdIni ca kRtsnazaH dadhikSIravRtAdIni madhutailaguDAdikam / phalAdIni ca ramyANi dRSTa (?) NitAnyapi / / hiraNyaM rajataM vastraM patraM pAtraM sumAdikam / prabhUtAnyeva sarvANi saMpAcAni svazaktiH / /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 mArkaNDeyasmRtiH paryAptAnyakhilAnAM ca lobhshaadhyvivrjitH| sarveSAmapi bAlAnAM jJAtInAM svasya kevalam // vanitAnAmAgatAnAM svaccha (1)zatasya vai| yathAvAtyantaparyAptAni bhaveyustathAtarAm saMpAdayecchuddhamanAH tataH kuryAJca paitRkam / tena te pitarassarve tadbAlAdyatibhakSaNAt // svaputrayajamAnasya tRptimuktivizeSataH / atitRptA kSunnivRttAH prayujantyAziSa eva ca // tamenaM tanayaM dRSTvA lokAn tAnuttamAn zubhAn / gacchanti tasmAdbhUyiSTavastubhistatsamAcaret // zuddhane manasA bhaktyA zuddhadravyeNa santatam / kartavyAni brAhmaNena zrAddhAni subahUnyati // SaNNavatizrAisaMkhyAnirNayaH darzA dvAdazasaMkhyAkAH pAtAH syuste trayodaza / dhRtayazca tathA zeyAH manavazca caturdaza yugAdayazca catvAraH kAntayazcApi kIrtitAH / AdityasaMkhyayA tAzca vizeyAH syuvicakSaNaiH / / mahAlayAH paJcadaza aSTakAnvaSTakAH punaH / saMkhyayA dvAdazaiva(syuH)gajacchAyA ca kAcana mAsi zrAddhAni zeyAni dvAdazaiveti kevalam / . pitroH zrAddhadvayaM cApi zrAddhAni syuH svabhAvataH / / aSTottarazatAnyevaM coditAni manISibhiH / zrAddheSveteSu sarveSu krAntayo dhRtayastathA / te pAtAzcApi ( ? ) gajacchAyApi srvshH| / na nityAH kathitAH sadbhiraklaptAste ytsttH|| tadbhinnAnyakhilA zeyAH kluptA iti vizeSataH / klapsatvaM cApi kathitamanizA vyabhicArataH / / ekakAlAgamatvaM hi darzAnAM tatra vacmi vH| sarveSAmapi caitrAdimA (?) vahi / / phlaptatvaM kathitaM sadbhistenaiSAM nityatA smRtaa| manvAdInAM tathaiva syAtsarveSAM kramatastathA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 mahAlayazrAddhaprazaMsAvarNanam caitramAsatRtIyAdau paurNamAsI ca tadvayam / tanmAse'tra prakathitaM na vaizAkhe tatastadA / jyeSThamAsASTamI jJeyA dazamyASADhakI tathA / pUrNimA ca tathA zeyA zrAvaNasyASTamI parA kRSNapakSasya vijJeyA tato bhAdrapadasya ca / tRtIyeti prakathitA prazastA pitRkarmaNi // AzvayukzuklanavamI dvAdazI kArtike sitA / pUrNimA zuklapakSasya mArgazIrSe tu naiva hi // puSyasyaikAdazI zeyA mAghamAsasya saptamI / pUrNimA cApyamAvAsyA phAlgune ca prakIrtite // yugAdayastu vizeyAzcatvAraH zAstravartmanA / nabhasyAparapakSo'tha mahAlaya itiiritH|| pakSasaMkhyaiva nirdiSTAH tehi paJcadazaiva hi / kecitkRSNapratipadaM kssiinnsomtvsaamytH|| mAsasyAzvayugAkhyasya saMgRhya kila kevalam / mahAlayAste kathitAH samyak SoDazasaMkhyayA // ityUcuH kila kecittu pare te dshsNkhyyaa| jagaduH kecana punaH paJcaivetyapare tathA / trayasta iti bhUyazcApyekameveti kecana / prApaNacchinnatvenaiva kecitparaM sa hi // mahAlayazrAddhaprazaMsA pakSo mahAlayAkhyo'sau pitRNAmativallabhaH / atra dattaM hutaM japta tapta copakRtaM kRtam // ekaikaM koTiguNitaM akSayyaphaladAyakam / tasmAtsarveNa nitarAM dehi mAtreNa bhaktitaH / / kArya mahAlayazrAddhamanyadA te'khilAstarAm / zapantyenaM duHkhataptAstasmAttacchrAddhamekakam / / kuryAdeva vidhAnena na ceddoSo mahAn bhavet / sadyaH kulaM nazyati ca zrIrapyeSA parA bhavet dine dine gayAtulyaM bharaNyAM gayapastathA / dazatulyaM vyatIpAte pakSamadhye tu viMzatiH // dvAdazyAM zatamityAhuramAyAM tu sahasrakam / etanmahAlayazrAddhaM SaDdaivatyaM prakIrtitam / / pakSo mahAlayastvekaH sa mukhya iti kiirtitH| sakR deva ca gauNaHsyAt(tat)pakSo'pi kevalam tathaiva kathitaH sadbhi dvividhazceti sUribhiH / SaDdaivatyastatra pUrvaH nityazcApi tathA mataH / /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ maarknnddeysmRtiH| nAnAdaivatakaH proktaH nAnAkAruNyasaMyutaH / so'yaM dvayaM prayatnena prakartavyaM vizeSataH // pitRgAmapi sarveSAM tRptaye tAdRzo na tu / nityo'yaM kila SaDdevaH sa tu cetsrvdevtH|| sarvAzca devatA etAH vizeyA nityatarpaNe // mahAlayanityatarpaNadevatAH Adau pitA tathA mAtA sApatnI jananI tathA / mAtAmahArasapatnIkAH AtmapatnI tvanantaram / / sutabhrAtRpitRvyAzca mAtulAssaha bhAryakAH / duhitA bhaginI caiva dauhitro bhAgineyakaH pitRSvasA mAtRSvasA zvazuro gururarthinaH / svAmI sakhA tathAcAryastathaiva syAlakaH paraH pitRtISaistarpaNIyA devatAH pitRrUpakAH / kAruNyA iti vizeyAH eteSAM prtivtprm|| mahAlayAkhyaM tacchrAddhaM kartavyaM zreya icchatA / ___ eteSAM tAdRze zrAddhe arghya piNDaM pRthak pRthak / / pradeyameva vidhinA na cehoSo mahAn bhavet / Adau saMkalpakAle tu sarvAneva samuJcaret vasurUpata eva syAttaduccAraNamapyuta / tadA tadA karmamadhye samuccAraNake pare / saMprApte tu tadAtIva kAruNyAniti tAn vadet / ardhyakAle piNDakAle nAmagotrAdibhistarAm // samuccaraNameva syAt tayobhinnasthaleSu cet / yathArucyeva tu paraM kAruNyAnityudIraNam tadA kimarthamityukta tatprayogasya vai tadA / saulabhyAyeti kathitaM punasteSAM tathaiva hi / / AvAhanaprakAraH saulabhyAyaiva varaNaM viprasaMgraha eva ca / zaktau satyAM ekaikasya caiko brAhmaNa eva hi / / azakyaviSaye srvvipraannaamekvigrhe| AvAhanaM saukaryAya tasminmahAlaye punaH / / pAkSike prathame ye syuH divase brAhmaNAH smRtAH / ta eva sarvapakSasya vinaiva varaNaM punaH // AvAhanaMca nikhilaM kAryameveti saashrutiH| ayamekaprakAraH syAdakSiNA ca tathA smRtA / /
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 sakRnmahAlayazrAddhakAlanirNayavarNanam pakSAnte kila deyeti pratinityaM pRthak pRthak / pradeyaiveti ca punaH prakAraH kathitaH prH|| pakSo'yaM yamalokasya zUnyakAraka ucyate / pitRNAM sa varo datto devadevena viSNunA / / nabhasyAparapakSAdi yAvavRzcikadarzanam / pitRNAM bhUtalAvAsaH putradattaikabhuktaye / / ato manuSyamAtro yaH pitRNAmatituSTaye / zrAddhaM mahAlayAkhyaM tatkuryAdeva vidhAnataH yastasmin tAdRze kAle pitRnuddizya dharmataH / na karoti naraH zrAddhaM taM zapantyasya te'khilAH / / nityAzca pitaro ye tu kAruNyAzcApi kevalAH / vizvaidavaizca sahitAH viSNunA kupitA dhra vam / / asmin pakSe gajacchAyA nAmakaM zrAddhamekakam / yadenduH pitRdevatye haMsazcaiva kare sthitH|| yAmyA tithirbhavetsA tu gajacchAyA prakIrtitA / sakRnmahAlayazrAddhakaraNaM sakRdeva hi yadA bhavati cettasmin gauNapakSe dinAdikam / samyagAlokya kArya syAdanyathA bAdhakaM bhavet / / patipatnIbhAgyasaMpagrahavRttivinAzanam / bhavedeva na sandehastasmAduktaprakArataH / / kuryAnmahAlayazrAddhaM tAdRzaM pitRtRptaye / / sakRnmahAlayazrAddhakAlanirNayaH sakRnmahAlayazrAddhamamAvAsyAkRtaM yadi / anAlokyaiva zAstrANi jyeSThaputro vinazyati // patnI vA pazavo yadvA saubhAgyaM vastuvAhanam / vRttikSetrANi vA gehAH layaM vindanti tatkSaNAt / / tasmAdamAyAM yatnena na kartavyaM vipazcitA / sakRnmahAlayazrAddhaM satyameva mayoditam / / caturdazI tu sA hoyA ye kA zastrahatA nraaH| viSodvandhanadhAtAye jalasAmipAtanaH / / duma'tA ye pApakarmavizeSaityaktajIvinaH / teSAmeva prazastAnAM na tasmAttu tadAcaret / /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 mArkaNDeyasmRtiH dvAdazI tu yatInAM syAt prazastA pitRkarmaNi / tasmAttasyAM tu tatkarma teSAmeva parA smRtA / / sumajalInA navamI prazastA paralokadaH / tasyAmeva tataH kArya sakRnmahAlayAkhyakam // atyantAsAdhAraNena pUrvoktAnAM tu tAH smRtAH / tisro'pi tithayaH sadbhizcaturthI cApi kevalA / / riktAnAM prathamA yasmAt tAdRze karmaNi tviyam / na mukhyaiveti vizeyA tasyAM kartA tu kevalam / / riktatvameva prApnoti tasmAttA saMparityajet / zeSAH syustithayaH sarvAH daza khyAtAH supAvanAH / / sakRnmahAlayAkhye'smin sarveSAmapi santatam / piturpatatithiH puNyA tasmin karmaNi kevalam / / binA caturdazI darza dvAdazImapi vacmi vH| yadyatAstithayaH syurvaM gRhiNo'sya tathAvidhAH / / caturdazI dvAdazI ca darzasteSu na cAcaret / sakRnmahAlayazrAddha pitRzrAddhatithiH prH| atyuttama iti khyAtaH AcArazca tathAvidhaH / sarvadezeSu puNyeSu kSetreSu vividheSvapi / sarvAbhyahitakamaitat pitRNAmatitRptidam / atiprazastaM vijJoyaM pitRNAmatitRptidam / / vRSotsarjanamatyantaM paralokaikahetukam / gayAzrAddhaM tathA jJeyaM gaurIdAnaM ca tAdRzam / / sanmahAlayazrAddhaM yamayajJaH supAvanaH / tatobhayamukhIdAnaM panasAgaprapAlanam // tatpratiSThApUrvakeNa tajjanyaphaladAnakam / tatprItyai zuddhacittena samAnAnIti cocire / mahAlayazrAddhaphalam yaH pazcavAraM matimAn kuryAt pakSamahAlayam / tasya nandanti pitaraH sarvAn kAmAMstu puSkalAn / / prayacchantyeva bhUyazca kRtArthAste mudA yutAH / saMghIbhUyAsya tu svapne samAgatyainamIdRzam
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekASTakAvidhivarNanam 166 imAM vAcaM vadantyeva re re putra vayaM tvyaa| kRtAH kRtArthAH saMtRptAH sukhanityA kRtAstarAm // prApitAstatpadaM viSNoH sumahaccakrapANinaH / tasmAditaH paraM bhUyaH kamaitatpAvanaM zivam atiprayatnasAdhyaM hi mA kuruSva mahAnapi / asmadathaM kRtaM sAdho mahattatkRtakAnasi // mahAlayaM taM pakSAkhyaM vadantyevaM sunivRtAH / na saMzayo'tra kartavyaH kamaitattAdRzaM mht|| punaH punaH pravakSyAmi tatparaM tAdRzaH punH|| ekASTakAvidhiH aSTakAkhyA dvAdaza syuH paitRkAnityanAmakAH / mAghakRSNASTamI puNyA jyeSThayA yA yutA bhavet / saikASTakA prakathitA mahatI shruticoditaa| tasyAM sAyamapUpaM catuzzarAvaikasaMmatam // aSTAkapAlasaMyukta kRtvA homaM vidhAya ca / ziSTaH sa brAhmaNebhyo vai pradeyo bhakSaNAya vai // te syuH zrAddhasya bhoktAraH paredhu statparaM punaH / kRtyaM sarva vidhAyaiva pareA stAnimanvya vai // brAhmaNAn vidhinA ziSTAn uttarAnakhilAnmanUn / mukhAnte juhuyAdeva pratiSThApya hutAzanam // AjyAhutIzca sarveSAM vapAdInAM vidhAnataH / juhuyAdeva vidhinA homazeSaM ca tatsamam nirvayaM pazcAnmadhyAhR mAsi zrAddhavidhAnataH / zrAddhaM kuryAdvidhAnena na cedbhUyo vidhaantH|| dadhyaJjalAkhyakaM kRtvA rAtrau bhaktathA tataH punH| yathApUrva zrAddhamAnaM kuryAdeva vidhAnataH // evaM kRte tu sarveSAmaSTakAnAM tu yatphalam / tatphalaM samavApnoti satyametanmayoditam / / laghUpAyo'dya bhavatAM mayAyaM pratipAditaH / gavAlambho niSiddho'tra yo'yaM sUtrapracoditaH
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH kalau tu nitarAM tasmAt (cchA)zrAddhamAtraM tu tatpunaH / yathoditaM tathA kuryAt evaM dvaadshvaartH|| abdeSu tAdRzeSveSu kuryAccattu vicakSaNaH / pitaro'sya bhavantyeva nityatRptA mudAyutAH pUrvavatpravadantyeha kamaitadatipAvanam / tAdRzaM sarvakAmAnAM pUrakaM tArakaM mahat // mArgazIrSAdimAseSu kRSNapakSeSu tAH smRtAH / saptamI navamI cApi te te'nvssttknaamke|| tithI puNye suprazaste tanmadhye tvaSTamI zivA / aSTamItiprakathitA mAseSveSu cturdhvpi|| vijJeyA dvAdaza punaH tacchrAddhatithayaH kramAt / sarvazrAddheSu gRhiNo vahniraupAsano bhavet sapiNDakeSu zrAddheSu nApiNDeSu kadAcana / evaM SaNNavatizrAddhakramo'yaM vai niruupitH|| zrAddhabhedAH nAndIzrAddhasvarUpavicAraH punaH zrAddhAni kAni syurghatazrAddhaM ca dAdhikam / tIrthazrAddhaM bhauktikaM ca jIvazrAddhaM ca naamtH|| vilakSaNaM tacchrAddhAnAM catvAriMzattatkadaivitam / nityAkhyaM zrAddhamekaM syAnnAndyAkhyamaparaM tarAm / / vilakSaNa hi sarveSAM zrAddhazabdastu tatra vai / atyantapArthakapitRsaMbandhAdeva te tu vai|| devatvenaiva nitarAM vandyAH siddhAH zivAGginaH / svazreyasaikazaraNAH suprasiddhAzca zAstrataH / / yadA yadA yatra yatra pravezaH syAttu mntrtH| amI ca kila devAnAM tatra tatra tadA tdaa|| dharmAssarve viruddhA stA(ste)lakSaNaM ca pRthak pRthak / darbhAH sumanasazcitrAzcandanaM tanulepanam / / mahAsugandhalAdi hAridrAkuMkumAdayaH / mAlikAzcUtapatraughamahAlaMkaraNAdikam / / vitAnAni ca zubhrANi rmbhaapuugphlaanypi| kANDAni kadalInAM ca krnnikaardhvjaashrmaaH|| mahAragvadhapAlAzapUgakhAdiragomukhAH / vAdyAlambhanapUrvAzca divyniiraajnkriyaaH||
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAndIzrAddhamahattvavarNanam 171 gRhAlaMkaraNAdIni gatapratyAgatAni ca / musalolUkhalakSipta haridrAtaNDulaughakaiH // purandhrIgAnavikSiptaiH pryaayoddhrnnojjhitaiH| satAmbUlAbhyaJjanaizca nizAcUrNAbhiraJjanaiH tacitraraGgavalyaughatAharabhavanamaNDanaiH / ciraMTagAnasumukhasamAgatajanAkulaiH / / nRtyantaste samAyAnti zobhanAkhyA hi devatAH / teSAM taddhvanimAtreNa praaciinaaviitihrssinnH|| siktakSAlitazuddhAGgA styaktasarthAnulepanAH / muktapuNDalalATAzca suspaSTAtyantadurmukhAH / / nityAspaSTaprasAdAzca spaSTakopA nirantaram / tyaktAlaMkArazaraNapravezasthiticetasaH / / svaviruddha kriyAbhItisaMyuktAH satvarAH kSaNAt / palAyanaparAste syusteSAmeSAM yato'nvaham / / sa tejastimiranyAya autpattika itIritaH / tasmAdeSAmAgamane zobhAyai pitarastviti devAnAM zobhanAkhyAnAM sumukhAnA sucetasAm / mantreNa jAte vidhinA tadAhvAne kRte kila / / mahAmaMgalavAdya na suzabdena trivArataH / niHzabdaparamAste tu tasmAdUrIkRtAH punaH / / yAvatsvadharmakAhvAnaM tAvannAyAnti tadgRham / tasmAnnAndI prakurvanvai prAtaHsnAtvA vidhAnataH / / nityakarma samApyAtha brahmayajJa ca tarpaNam / tadaGgabhUtaM nivartya dhRtAlaMkaraNaH zuciH // suramyavAdyazabdoghe mNglaakhyairmnohraiH| sarvAn bandhUna samAhUya mitrANi nikhilAnyapi svagrAmiNaH svavIthIsthAnanyAn prAmAntarasthitAn / dUradezasthitAn svIyAn srvaanevaavishesstH|| AptAna jAtyantarajanAn tairayaM nikhilairapi / kRtAbhyanujJo gurUbhiH saMvRtaH sumukhaH shuciH|| devAnnatvA prApayitvA gaNezAdimukhAnapi / kRtanIrAjanavidhiH samanuSThitamaMgalaH / / svIkRtAnekahAridrAcUrNAkSatamukha kriyaH / patnyA sAkaM kRtAbhyaGgastailenaiva sugandhinA / / haridrAcUrNatailAbhyAmabhyaktAGgasvaSa (?) vigrahaH / purandhyAnItasusukhaH svacchoSNajalapUrataH
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 mArkaNDeyasmRtiH snAtvA tena vidhAnena snAnAgaM tarpaNaM ca tat / prakuryAdupavItena tatra yattarpaNaM tadA // kartavyameva satataM abhyaGgasnAnakarmaNi / tata Acamya zuSkeNa vastroNAMgAni kRsstazaH // nimajya pazcAnmastiSkaM nimajediti ttkrmH| nityasnAnAdikRtyeSu zirasaH prathamaMtu tat proktaM nisRjanaM nityaM pIDitenaiva vaassaa| tadAdreNaiva svIyAni (prakSyAlya) tu kadAcana yadyanyavAsasA gAtraM nimajetsnAnajaM phalam / tadvatradAtureva syAt putramitrAdRte tu tat / / nApatsu durgateSvevaM kadAcidrogiNI kacit / maryAdaivaM vijAnIyAdrogiNaH zuSkavastrataH gAvanimajanaM zastaM na doSAya bhavatyapi / zubhra vaso svIye dhRtvA candanena svalaMkRtaH dhRtvA puSpAkSatAdIni svarNabhUSaNabhUSitaH / puNyAnAM vAcayitvAdI brAhmaNairvedapAragaiH / / puNyAhavAcanavidhiH puNyAhasvastyadhizabdairdakSiNAdAnapUrvakam / zAntirastu tathA puSTistuSTirastviti tatparam / / vRddhirastviti saMprApya cAvinno'stviti tatparam / AyuSyamastu bhUyazcArogyamastu tataH punH|| svastyastu ca zivaM karmAstvityanantarameva vai| astu karmasamRddhizca putrapautrAdisaMpadAm // tathA vedasamRddhizca samRddhiH zAstrasaMpadAm / iti saMprArthya tatpazcAt taduttaragataH punaH / / astu me diSTanirasasaMcayaH pApasaJcayaH / so'yaM pratihatazcAstu ya yazca tadastu me // tathAdityapurogA ye prIyantAM te grahA iti / tithivAtAdidigdevAH krnnaadimuhuurtgaaH|| pri(prI)yantAmadya matkarmahetave sukRdAya ca / sarvaghorANi zAmyantu pApAnyapi vizeSataH prazAnviti naiRtyAM dizi vai saMsthito vadet / kalazAmbho nikSipedvA sarveSveteSu karmasu // punaH zubhAni vardhantAmiti tatra sthito japet / prAGmukhenaiva nocettu pUrvavadvA jale jalam
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyAhavAcanavidhivarNanam 173 kalazasthe nikSipedvApi tatparaM punareva vai / zivAzca mAsAtavaH pakSA bhUSaya eva ca // te vanaspatayassarve santvoSadhaya eva ca / sarve zivAH saMbhavantu ahorAtre zive tathA // uttare karmaNi punaH avighno'stu sadA mama / sarvA kriyAH zivA bhUya uttarottarataH parAH tathA kriyAssaMpadyantAmabhivRddhiH punaH punaH / uttarottaramastveva maMgalAni zivAni ca // mAhezvarISu (1) stAsarvAH mAtaraH spurssraaH| __ marudgaNA indramukhyA prIyantAmiti tatparam / / sarvadevAH prIyantAM vai tathA viSNupurogamAH / ye vasiSThapurogAste tatharSINAM gaNAH parAH prIyantAmRSayaH sarve chndaaNsyaacaaryvedkaaH| yajJAH prIyantAM nikhilAH prIyantAM dakSiNAstathA // zraddhA medhe priye tAM ca zrImAnnArAyaNo vibhuH / prIyatAM bhagavAnso'yaM parjanyo jagatAM hitaH / / vibhuH svAmI mahAsenaH satyA etAstathAziSaH / bhavantu satataM zrIkAH uttarottarazarmadAH puNyAhanAmakAH kAlAH vAcyantAM te krmoditaaH| prIyantAmityuktikAle kalazodakameva tat // pRthak pRthak ca kalaze ninayettadudasthite / kalaze prAGmukhaH sthitvA brAhmaNAn prArthayettadA / / oM puNyAhaM bhavanto'dya karmaNo'sya bruvantviti / trirvAcayitvA saMprArthya brAhmaNAn pUrvameva vai|| pUjitAn gandhapuSpAdyaH oM puNyAhamiti sma vai / taduktyanantaraM bhUyatrivAramatha pUrvavat karmaNe kiyamANAya praNavoccAraNena vai| catvAro'STau vA nikhilAH bhavantaH svasti karma ca // bruvantviti prArthayitvA vAcayitvA'tha pUrvavat / karmaNaH kriyamANasya cadhi tAM paramAM satIm / / bruvantu sarve kRpayA caikamatyaiva sAMpratam / bhavantaH sumahAtmAnaH ityevaM pUrvavadvadet / /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH pratyukta'tha tatastaizceti pUrvacchAntimAcaret / zAntirastvityAdivAkyajAlaireva yathAvidhi // pazcAnmantrAstalimAzya vAcayedukharedapi / dadhikrAvAdinikhilAn hiraNyAdistathAparAn pavamAnassuvarjanapramukhAn mahadAdikAn / japtvA tacchaMyorityetena mantreNa tatparam // - zAntiH zAntiH zAntiriti trivAreNa samApayet / tataHparaM samutthAya prAJjaliH san dvijAn samAn // aSTau vA caturo vApi prArthayedvinayAnvitaH / mahyaM saha kuTumbAya zuddhikAryAya sAMpratam yuSmAn sa tatprArthayate tvAziSaH paramAHzivAH / sarvadApekSamANAyA''yuSmate svastisantatam // bhavanto'pi avantvevaM ityuktAste'pi tatparam / tathA bra yussucittena vRtAste tena ye purA tubhyaM sahakuTumbAya sAMprataM zuddhikarmaNe / mahAjanAnnamaskurvANAya cAyuSmate'nizam / / svasti zrIzivasaMghAtAH bhavantvityuttaraM punaH / oM tat svasti bhavanto'dya bruvantviti taduktitaH / / osvastviti pratyuktiH syAdatha bhUyazca pUrvavat / paryAyeM'tha dvitIye'pi prArthayettAn dvijarSabhAn / tAdRgguNaviziSTAya mahyaM tadvRddhikarmaNe / iti ziSTaM samAnaM syAt tRtIye cApi tatparam // paryAye'bhyudayAyeti karmaNe'nyatsamAnakam / pazcAdviprAvRtAssarve budhyAsmeti ca mantrataH abhimanThyAkSatAn dadyaH (1) punassa tu / yajamAnaH prArthayecca buddhimasyAdya krmnnH|| bhavanto vai bruvantvadya pazcAtte braahmnnaastthaa| mRddhyatAmRddhissamRddhirityevaM va yureva vai 'varSANAM ca zataM samyak saMpUrNa ca tathAstviti / gotrAbhivRddhirastvevaM zAntiH puSTizca kevalA / / tuSTirastu tathA pazcAd godvijebhyaH zivaM zubham / bhavatvityapi te bra yuH sarvasaMpattathAstviti / /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ * puNyAhavAcanottarakAyavidhivarNanam 175 atha sarve prokSayeyuryajamAnaM kalatriNAm / sarvaprokSaNakAleSu vadhUH syAduttaraiva hi // tasmAttu prokSaNaM tasyAH prathamaM syAttataH punH|| yajamAnasya tu bhavettadvyatyAsena cetkRtam // sadyo gRhapaterazrI bhavatyeSAM tataH punH| kAlena jAyate nUnaM tasmAttanna tathAcaret // svazreyasAni sarvANi ciraMTIpUrvakANi hi / bhaveyureva satataM zucI vo mantrajAlakaiH / / teretairvihitaM tattu snAnaM vobhayayorbhavet / maMgaleSu prokSaNena dvijahastakRtena vaise samantrakeNa kathitaM pauSkaraM tvabhiSecanam / prAcyA dizIti mantreNa yajamAnaM kalatriNam prAgbhAge mArjanaM kuryuH dakSiNAyAM ca mantrataH / dakSiNe mArjanaM kuryuH pratIcyAmiti mantrataH / / pazcime mArjanaM kuryuH udIcyAmiti mantrataH / uttare mArjanaM kuryuH U yAmiti mantrataH / / mastake mArjanaM kuryuH kRte tvevaM hi mArjane / sarvatIrtheSvApagAsu gaMgAdiSu catasRSvapi / / sAgareSu kRtasnAnaH sadyo nUnaM bhavedayam / prokSaNAnte brAhmaNebhyastatkartRbhyo yathAmati pradadyAttatphalAvAptyai karmasAdguNyahetave / / tAmbUlaM dakSiNAM cApi mAnasotsAhamAtrakAm / / pUrvAdikprokSaNakRtisamaye brAhmaNAstu te / pratyaGmukhA bhaveyurhi dakSiNAyAM dizi smRtAH udaGmukhAH khalu proktAH pazcimAyAM tu te punH| prAGmukhAH syurvizeSeNa codIcyAM tu tataH punaH // dakSiNAbhimukhA kuyu revaM tatprokSaNe punaH / vidhiH prakathitaH sadbhiH prathame yo vRtaH puraa|| sa eva pUrvabhAgaikaprokSaNasyAdhipo bhavet / vidhinyeva tathAnye'pi samyageva nirUpitAH tatprokSaNaikakartAraH kramAdeva samAnataH / sarve sametyorzvabhAgaprokSaNasyAdhipA mtaaH|| __ tattadigbhAgabhUmisthAstanmukhA eva pUrvavat / saMgRhya dakSiNAM tasmAdattAM viprAzca tatparam // vAstoSpateti mantrAbhyAM tajjalaM kalazatraye / vidyamAnaM zivaM puNyaM sakUrcena sapallavaiH //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 176 mAkaNDeyasmRtiH amIvaheti yajuSA zivaM zivamiti dvijAH / sarvasthalavizeSAn tAn gRhabhUbhAganiSkuTAn // pariSizca prokSayeyuH zivaM zivamiti kramAt / pariSikta prokSitaM tadevaM tatsthalajAlakam kalAhameva bhavati na cettanna bhavatyati / evaM puNyAhaM nivartya karmAdau maMgalAkhyake / / punaH saMkalpya vidhinA nAndI kuryaadvidhaantH| saMkalpAnantaraM tatra ceDAyA vAcanaM smRtam // tataH zivaM zivaM ceti zobhanaM zobhanaM tu vA / maMgalaM maMgalaM veti kuzalaM kuzalaM tu vaa|| udAharecchrAddhakartA punareva tatastathA / zobhanAkhyA devatAyAH tathaiva grAmavAsinaH / / (... ....... ) jJAzca sarva eva mudaayutaaH| samyak samuccayA bhUtvA samAgatyAtra saMghazaH // vedikAyAM zivAkhyAyAM mama pUjAM kRtAM parAm / svIkRtya mAM vai rakSantu dharmapatnI ca bAlakau // prA ( ....... . ) vantu prArthayitvaiva tatparam / kuryAttaddevatAdhyAnaM devatAzcApi kIrtayet / / atrAdyadevatA proktA sA vRddhaprapitAmahA / tadAnantaryakA proktA saddhipitAmahA vRddhamAtA'tha saMproktA paryAye prathama smRtAH / nAndImukhyA devatAstAH tisrassaptamapUrvataH vizeyA eva sarvatra na tu prathamapUrvataH / pazcAdvitIyaparyAye savRddhaprapitAmahaH / / tatpazcAdevasaMproktastajjo vRddhapitAmahaH / atha vRddhapitA zeyastraya ete mniissibhiH|| jJayA nAndImukhastasmin karmaNyasmin mahotsave / evaM mAtAmahAzcApi tato mAtuH pitAmahAH / / vRddhazabdaikasaMyuktA mAtustatprapitAmahAH / militvA navasaMkhyAkAH saparyAyAstu devatAH traya eva samAkhyAtAH na te SaTcoditAH kadA / eteSAM smaraNaM kRtvA navAnAM tadvayorapi / /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 nAndImukhazrAddhakarmavarNanam prAdhAnyenAprAdhAnyena jJAtvA bhattyA vimataH / paurvAparya vinizcitya mAtRvargAdito japan / (1) ti yajuSAM tritayaM ceDayA varet / sarvatrApyevameva syuH gaNanAyAM tu santatam / / nAndInAmAtmakaM karma nava tadevatAtmakam / devatAstAH sapatnIkAH proktA nAndImukhAH shivH|| paryAye'tra tRtIye'smin (?) yA eva vacmi vaH / vizvedevAzca te zeyAH asmin karmaNi sarvataH / / satyo vasuzca paramau mahAtmAnau zubhAkarau / ekaikasyAtra vizeyau dvau vipro athavA punaH vargasya vA tathA zeyau yathotsAhaM yathAbalam / etadAgamanaM nityaM zubhakarmasu nAnyathA // ta ete navyadevAH syumaMgaladhvanivezinaH / dhRtapuNDUsamArAdhyAH sumukhAH svArcanapriyAH kRtatadraGgavalyAcyAgAranityapravezakAH / toraNazrIrAjamAnAH kuNkumaaksstbhaasuraaH|| candanAlaMkRtajanAH sugandhAliptadiGmukhAH / etAdRzAnmahAbhAgAn nityamaMgalakAmukAn pUjayedeva vidhinA vedadarbhapavitrataH / varaNAnantaraM teSAM yathA sthAnaM prakalpayet / haridrAcUrNasaMstIrNabhUtale hastamAtrake / catuSkoNe maNDale'tra devAnAmidamityapi // pAdyaM dadyAtpAdayoH tathA vargatrayasya ca / mAtRNAM zobhanAkhyAnAM devAnAM pAdyamityapi pitRNAM zobhanAkhyAnAM devAnAM pAdyamityapi / evaM mAtAmahAnAM ca pAdyaM dadyAdvidhAnataH pAdaprakSAlanaM kRtvA brAhmaNAnAM tataH svayam / pAdAva(?)prakSAlayitvA teSAmAcanakriyAm kArayIvaiva vidhinA tasyAcamanamAtrakam ! vi (............) meva pavitrakam // AntaM karmAsanaM teSAM dadyAdeva pRthak pRthak / nAtra darbhAsanaMdadyA(ta) kintu pIlAni tatpuraH prayatnenaiva saMpAdya dIpastambhAn pRthak pRthak / pratipUrSapIThamekaM sdiiptstmbhmaasnm|| datvA vastradvayaM ramyaM haridrAkuMkumAktakam / sapatnIkaH kuMkumena saMskAryaNa ca sNyutH| datvA yajJopavIte ca gandhAkSatasumAdikaiH / samalaMkRtya puSpAya prAGmukhAnA yathecchataH takrameNopaviSTAnAM yathA vA sthlsNktthe| sukhopaviSTAH syuH sarve tathaiva vinivezayet // dizAM tu niyamo nAtra yathArucyata evaM vai / tadA kuryAttaJca saba nAnyAkhyaM karma tArAma 12
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 mArkaNDeyasmRtiH caturasraSu sarveSu maNDaleSu samantataH / raGgavallIcitriteSu pAtrANi nikhilAnyapi // asaMbAdhAnyeva kuryAt kSiptvA kSititale shucau| pAtrANAM nAsanaM dabhaiH kintu puSpaiH zubhAkSataiH / / kuryAdeva na cettUSNIM pAtramAtrANi vA kSipet / pAtrAbhidhAraNaM patnI kuryAdevAtra kevalam saMskAryo vA vizeSeNa na svayaM tatsamAcaret / taccAbhidhAraNaM tUSNIM pAtreNa na samAcaret nApi e dinA kiMtu bhakSeNaiva samAcaret / apUpena guDenAtha puSpeNa ca phalena vA // yena kena ca nocattu hiraNyarajatAdibhiH / nAndIzobhanadevAnAM bhuktau pAtrAbhidhAraNama __kuryAdevaM vidhAnena na cettatpaitRkaM bhavet / pariveSaNaprakAraH paramAnnaM prathamataH pazcAtsArSapayugmakam / catuSTayaM ca zAkAnAmannaM sUpaM phalAdikam / / vividhAni ca bhakSyANi lehyAni vividhAnyapi / madhunAtra pradadyAttu tilabhakSyANi yAni vaa|| varjayettAni sarvANi lAvaNAneva sundarAn / cUtAmalakanAraGgalikucAdikakhaNDakAn / / cirakSiptAna bhANDagatAn yatnagandhAdivAsitAn / / amisaMyogavidhurAn nihitAn carvaNadumAn // saMskRtAn vidhinA yatnAt tAnatra pariveSayet / prabhUtAjyena sarvatra pUrNayitvA krameNavai // annaM samabhidhAryAtha gAyacyA prokSya sarvataH / samArAdhanatantreNa sarva kuryaadtndritH|| sarvatrApozanaM haste datvAyaM prAGmukhaH sthita / patnIdattajalenaiva svakaraM sAkSataM shuciH|| pUrayitvA vadenmantraM mahAbhAratamadhyagam / eko viSNumahadbhUtaM pRthgbhuutaanynekshH|| trIn lokAn vyApya bhUtAtmA bhuGkte vishvbhugvyyH| etaM mantraM samuccArya kriyamANena kevalam // prANAnAM bhojanena bhagavatyo mahattarAH / sarvAtmakAH sarvadharAH naandiishobhndevtaaH| suprItAH suprasannAzca varadAzca bhvntunH| ityuktvA tajjalaM pAtre bhUtale vA vinikssipet||
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAndI zrAddhavarNanam 176 atra tadbrAhmaNaM brUyAt odanaM vAkyavedakam / tatastAn brAhmaNAn pariSecanaM zAstrataH kramAt // kArayitvA vidhAnena cApozanajalaM zuci / datvA samyag bhojayitvA citrAnnairdadhiraJjitaiH / / dadhnA ca tRptAna vijJAya kArayitvA sva (?) sthitaH / uttarApozanaM datvA hastaprakSAlanAtparam / / AcAntAnAsaneSvetAn sUpaviSTAn gatazramAn / alaMkRtAn punaH kRtvA tAmbUlairdakSiNAdibhiH / / samabhyarcya namaskRtya hyAziSAmakSatAMzca tAn / mantradattAnuttarIyAnambareNaivataH svayam saMgRhyorasi kSiptvA(?)mapi tAn kramAt / pradAya svajanAnAM ca namaskRtvA(tya)visarjayet atra kecitpiNDavidhimicchantyapi samanmatam / asyAnAdyAM paraM vipra bhojanaM paramaM matam / / anena bhojanenAtra nAndIzobhanadevatAH / ativRtAH samAhUtAH yAvatkarma samApyate // tAvattiSThati suprItAH yAvatteSAM sthitirbhavet / tAvatpitRRNAM prAcInAvItapUjAratAtmanAma praveSTuM nAvakAzaH syAt kuta evaM bhavediti / kRte prazne pravakSyAmi tadrahasyamahaM hi vaH / / ta ete khalu vizeyAH nAndIzobhanadevatAH / atitRptAH samAhUtAH yAvatkarma samApyate tAvattiSThati suprItAH yAvazeSAM sthitirbhavet / tAvapitRNAM prAcInAvItapUjAratAtmanAm praveSTuM nAvakAzaH syAt kuta evaM bhavediti / kRte prazne pravakSyAmi tadrahasyamahaM hi vH|| ta ete khalu vizeyAH naandiishobhndevtaaH| pitro'miidhnaatyntviruddhaacaarttpraaH|| nizzabdAgaminaste hi sazabdAgaminastvamI / niralaMkRtagehaikasamAgamasucetasaH / / pitaraste'khilA hayAH naandiishobhndevtaaH| ytnaalNkRtgehaiksmaagmnsusthiraaH|| zabdamAtraika bhItAste zabdamAdhuryatatparAH / mRtAhadRSTimAtrAste zubhamAtraikamAnasAH // amI savaM samAkhyAtAH ata eSAM ca tAdRzAm / ekatrApisamAvezaH tejastimirayoriva / /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 mArkaNDeyasmRtiH etAdRzAnAM nAndyAkhyakarmaNyasmin zubhAgame / zrAddhaM samyaG nacetkuryAtsvapUrveSAM mahAtmanAm / / pazutulyaH sa vizeyo yadyannena kadAcana / katu kAryavizeSaizcattAdRzaM zrAddhamuttamam // na zakyate tadA bhaktyA tadA me na samAcaret / yadi tatrApi tatkatu laukikaiH kAyavRndakaiH // tadAvidhena kAmena zaktihInastadA punaH / samagroNa hiraNyena samyageva samAcaret / / dAtRpratigRhItArau kalyANeSu samudyatau / dhanaM nAnAprakAreNa saMpAdyavAticaryayA // yAvatparimitaM sarvalaukikeSveva kevalam / viniyujya yathecchaM tadetatkArye samudyate // asatkRtyaiva kimapi tyaktvA shobhndevtaaH| atyantapAmarA mUDhAH kAyaM vismRtya mohtH|| kAryamAtrakRtotsAhAH prAyeNa bahavo jnaaH| vidvAMso'pi jaDA bhUtvA karmatatsumahacchivam // vyarthaM kurvanti manujAstena doSeNa bhuutle| mAnuSA bahavo'tIva daridrA nsstttejsH|| naSTaprajA naSTakAmAstathA naSTAyuSaH param / saMprana(Na)STakulazcApi dRzyante bhgnmaansaaH|| samyak sarvANi kAryANi bandhumitrAdihetave / samIcInAni vaiguNyarahitAnyeva kurvte|| bhAryAputrAdi lokAnAM bhuktizrIbhUSaNasrajAm / vastuvAhanacelAnAM viSaye ko'pi bhuutle|| vaiguNyaM na karotyeva kiMtu sarva tu tAdRzam / atyantAnupapattInAM sahasramapi kevalam / / nAndyAdidevatAviprasvazreyasakRte bhavet / yo vA vidvAn mahAbhAgo daridro'pi svayaM zivam / / kamaitadvadikaM samyak karotyanyo naro na tu| samyak pAtraM samudvIkSya tadyogyaM paramaM svayam // svaceta (1) tatkuryAt svavRddhyai svazriye cide / cirAdiprApakaM zeyaM agnihotryapi vedyapi athaikamavikaM jJAnaM karmayogaratAtmanAm / zatajanmabhavaM dAnaM taponiSThe pratiSThitam / / japayajJaprayuktaSu sahasraphalikaM smRtam / abhUtasaMplavasthAya pradAnaM brahmavAdinAm /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantravedine dAnaprazaMsAvarNanam 181 mantrapUtaM tu yaddAnamamantrAyAzu dIyate / dAturnikRtya hastaM tadbhokta jihvAM nikRntati / uparundhanti dAtAraM gaurazvaH kAJcanaM kSitiH / azrotriyasya viprasya hastaM dRSTvA nirAkRtAH / / nAndIkArye dIyate yad dhanaM dhAnyAdikaM vasu / vyasanApaTTaNAthaM ca kuTumbAthaM ca yAcate dattaM cetkoTiguNitaM bhavedeva na sNshyH| evamanviSya sarvatra sarvadAneSvayaM vidhiH / / sAntAnikaM yakSamANamadhvarga sarvavedasam / gurvarthapitRmAtrarthasvAdhyAyAdhu ptaapinH|| navaitAn snAtakAn viprAn brAhmaNAn pUjayetsadA / tAdRzeSu brAhmaNeSu pUjiteSu mahAtmasu pUjitAH sadya eva syu nAndIzobhanadevatAH / vedendhanasamiddhaSu hutaM vipramukhAmiSu / / santArayati dAtAraM mahataH kilviSAdapi / ekaM vedAntinaM vipraM puujyechrddhyaanvitH|| tasya bhuktau bhavetkoTiviprANAM nAtra saMzayaH / vedapUrNamukhaM vipraM subhuktamapi bhojayet // na tu mUkhaM nirAhAraM dazarAtropavAsinam / nAndIkarmaNi kalyANe vedpuurnndvijottmH|| atyantAvazyako zeyaH api vA kRtbhojnH| kRtabhojanasaMgrahyavarNanaM nAnnakAryake / / hiraNyAdikakArye syAnna cApyAmAdike'pi ca / vedavidyAvratasnAte zrotriye gRhmaagte|| krIDantyoSadhayaH sarvAH yAsyAmaH paramAM gatim / / bhayArtA rogiNo bAlAH vRddhAH saMnyAsinastathA // arthino bhoktu micchanti teSu dattaM mahatphalam / hRtasvahRtadArAzca ye viprA dezasaMplave // vatino niyamasthAzca ttsmaaptimbhiipsvH| tapasvinastaponiSThAstathA bhaikSacarAzca ye // arthinaH kiJcidicchanti teSu dattaM mahatphalam / janayatyeva nitarAMtAdRzeSu ttstyjet|| yatkiMcidapi vA labdhaM tatsadyo vai vicakSaNaH / saMnikRSTamadhIyAnaM brAhmaNaM yo vyatikramet bhAjane caiva dAne ca dahatyAsaptamaM kulam / yastvAsannamatikramya brAhmaNaM patitAhate // dUrasthaM bhojayenmUDho guNADhyaM narakaM vrajet / tasmAnnAtikramehAne bhojane prAtidezikAn __saMbandhinastathA sarvAn dauhitraM viTpati tathA / bhAgineyaM vizeSeNa tathA bandhUn sucetsH|| atikramya mahAraudra rauravaM narakaM vrajet / yadi syAdadhiko vipro dUre vRttAdibhiryutaH / /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 mArkaNDeyasmRtiH tasmai yalena dAtavyamatikramyApi saMnidhim / svabandhudAnakaraNapakSe teSAM daridratA / / bahuprajAdikAkSAmakAlaH sadguNapUrNatA / dussprtigrhshuudraadiprtigrhtirskRtiH|| vidyAbhAve'pi sandhyAdisaskriyAkaraNAdinA / vidyAdutprItimattA ca garvAbhAvaH kRtajJatA / / yadi syurete bandhUnAM zrAddhaSu grahaNaM bhavet / yadyate na guNAste vai sadguNinyanyajAtiSu labdhe sa eva saMgrAhyAH na bandhuriti zAsanam / zrAddhabhinneSu kAryeSu bAndhavA manaso yadi / / svIkAryAH syuriti grAhyAH sammatAzcenna te na tuH (1) / AtmatuSTistu paramA dayA cApi parA tathA // bandhumAtreSu vihitA sA hi dharmassanAtanaH / na bAndhava puraskArAdgaviSTaM duSTaceSTitam / / duSpratiprAhakaM tIrthazUdrazrAddhapratipraham / mattaM prAtyaM tathA jADyazAlinaM kutsitaM shtthm|| vezyApati ca kitavaM gAyakaM naTagolako / kunakhaM sajjanamahAdUSakaM brahmanindakam // puraskuhAnamAtre dUrataH zrAddhakarmasu / etAdRzaM janaprItyA kalatrAdiprapIDanAt // paisakeSu prayuJjAnaH pitRNAM mArako bhavet / api svayaM kAlasUtraroravAdyAlayo bhavet // doSAbhAve tu vakSyAmi niSkRSTArtha paraM tvaham / mAtApityu yaddattaM bhrAtRSu svamutAsu ca jAyAtmajeSu yadattaM tannityaM svargasaMkramaH / pituH zataguNaM dAnaM sahasramAturucyate // anantaM duhiturdAnaM sodare dattamakSayam / bhaginIbhAgineyAnA mAtulAnAM pitRssvsuH|| daridrANAM ca bandhUnAM datta koTiguNaM bhvet|| purohitaprazaMsA purohiteSu yadatta tadakSayyaphalaM labhet / Atmanastu bhavetpAtraM nAnyasya syaatpurohitH|| sadA purohitamatau stheyaM dharmapareNa vai / purohito hyamuSmai saH zreyaskRttu sadA smRtaH // santataM koTibandhUnAM mitrANAM tAdRzaM tathA / mAtulazvazurAdInAM pitrAdInAM ca kiM punaH purohitaikatulito zreyaskAmI na vidyate / sadyaH purohitatyAgAt tdsNmtikRtytH|| :
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ purohitaprazaMsAvarNanam 183 naSTaprajAkalatrAdisantatiH syAcchanairayam / sadA purohitaM tasmAtsarvakarmasu cetasA / / saMpradhAyaiva matimAn tAni kuryAttataH param / purohitamatikramya yatkArya tadasaMmatam / / karoti tatpara vRddhiM labhate naiva kevalam / purohitamatenaiva kalyANeSu vizeSataH // bandhUpUjAdikaM sarvabandhvAhvAnaM yadA tadA / taddhastAnanatanmantraH prkuryaatttsmnvitH|| tena zreyo vizeSeNa labhate saMpadA zriyam / nAndImimAM ca tasmAttu tanmukhena samAcaret gururmAtA pitAcAryaH upAdhyAyazca bAndhavaH / sarva purohito jJayaH putro mitraM sutassuhat // mahAtmanA tena vinA na kimapyasti dehinaH / gopyaM guhyaM rakSaNIyamapekSyaM prArthitaM tathA // sarvakAryeSu mantroktau zatyabhAve tathA param / taduktameva svaprokta proktavAn bhagavAn guruH // saM vinA naiva kurvIta sarvakarmANi santatam / taduktarItyA kurvIta taduktaM nAtilaMghayet // taduktalaMghanakaraH caNDAlatvamavApnuyAt / tathAvidhastveka eva trizaMkulokavizrutaH / / nAnyaH kazcana vijJamaH gurudviDlokaninditaH / tena karmavipAkena vizvAmitraprapAlitaH // adyApyavAzirA eva vartate'sau vilakSaNaH / kadAcittasya virahe zrAddho'smin samupasthite // svasyApi mantrasAmarthyazUnye pratyAbdike tdaa| tisRbhirvyAhRti(tI)bhiH syAt karma sarva vinAhuti (tii)|| tanmAtramannasaMsparza piNDadAnaM ca kRtsnazaH / tanmantrairaiva kartavyaM anyathA tadbhavenna tu|| etatsAmarthyavikalaH pituH pratyAbdikaM tu tat / sarva vyAhRtibhiH kRtvA mantraviddurlabhe ttH|| punaH kuryAnmatravidaH saMbhave mantravicca tam / na cetpAtityamApnoti satyametadudAhRtam //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 mArkaNDeyasmRtiH / sandhyA pratyAbdikAbhyAM tadbrAhmaNyaM lokavizrutam / yena kena prakAreNa kRtAbhyAM tatra kevalam / / atyantagumaprathamaM sarvAGgIkRtamuttamam / dvitIyaM tacca sarvatra prakAzyatvena santatam // viprekasAbhika sarvakriyAvitsAdhyameva tat / atyantApadi ca proktaM tanmatraikakriyAparam pitroreva tathA zeyaM pitRvyasyAnutasya ca / bhrAturmAtAmahasyApi tapatnInAM tathA smRtam pitroH zrAddhaparityAgAccaNDAlatvamavApnuyAt / sadya eva na sandehaH tasmAtkuryAttu tadyathA // Apatkalpe mantravido rAhitye kevalaM tdaa| vyAhRtIbhistatkaraNaM tadanau karaNaM vinaa|| piNDadAnaM ca tatsarva kadAcitsamavetsadA / na bhavedeva kiM tvetat sarvadA'pi smntrtH|| kartavyatvenopadiSTaM brAhmaNaibrahmavAdibhiH / atastatsaMpravakSyAmi tadvidhAnaM samantrakam / / zrAddhe pradhAnamantrAH pradhAnamantrA ete syuH zrAddhe pratyAbdike parAH / agnau karaNahomasya somAyeti dvayaM param / / pRthivIteti mantro'yaM jJayamannAbhimarzane / apAM medhyAdikaM mantrajAlaM piNDavidhau smRtam / / prAdhAnyenaiva syAtkathitaM srvsuutribhiH| etatsarvAtmanA tyaktuM zakyate kila sarvathA // tyakta cenmohataH kiMcideteSu kila ladhvaNu / naSTameva bhavecchrAddhaM tasmAtsarva samAcaret zrAddhakartA pUrvadinarAtrau viprAnnimantrayet / brAhmaNanimantraNam kRtabhuktikriyAneva tatpUrva na nimantrayet / nimantraNAtparaM teSAM bhuktikarma vishesstH|| ninditaM zAstrajAlena tasmAttanna tathAcaret / tataH snAtaH pareca zca kRtasaMdhyAkriyAJchucIn /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ agnaukaraNavarNanam 185 zrAddhamadyati vidhinA svayameva nimantrayat / aupAsanAtparaM pUrva yathAruci nimantraNam saptAnAmapi paJcAnAmekaikasya nimantraNam / na sArvatrikameva syAt brAhmaNAnAM tu paitRke| brAhmaNasaMkhyA vipratrayaM caikaikasya vraNaM juhuyAttataH / bhAvyameveti nikhilaiH paraM nAMgIkRtaM ca tat // kiM tvekasyaikaikamiti nizcitaM tu manISibhiH / sArvasAdhAraNenAtha saulabhyena sunizcitam dvau dvau deve'pi ca sthAne tyetaccApi na sundaram / ityevametatsarva vai nizcityaiva tataH punaH hitAya sarvajagatAM kRtsnasyaivAvizeSataH / devasthAne'pyeka eva pitRsthAne'pi kevalam // (ka evetyaMgIcakra : sa viSNustu kRtAkRtaH / agnau karaNamanyeSAM pratyabde laukikAnale // agnaukaraNam pitrorevopAsane syAtpalyA mAtAmahasya ca / mAtAmahasya tatpalyAHsapanImAtureva ya pitrorapi tathA palyAH zrAddhamaupAsanAnale / pitRvyasya ca tatpalyAH jyeSThabhrAtustathaiva ca pratyabdaM zrAddhamuddiSTaM laukikAnAviti sthitiH| patnInAzAdagninAze kadAcijjAyate yadi pituH zrAddhAya yatnena tachAddhAtparvameva vai / dArakriyAM prakurvIta jyeSTho yadi sutastathA // na tadbhinnAstathA kuryuH zrAddhAtpUrva tu tAdRzam / zrAddhAnantarameva syAdanyeSAM daarsNgrhH|| varNI yadyaprajaH so'yaM pitrostu maraNAtparam / prathamAdAbdikAtpUrva vivahedamihetave / jyeSThaputro vidhAnena varNI cettanmRte param / tasminnevAdyake cAbde vivAhAdvahihetave // pitrostu maraNAtpazcAt tasminnevAbdike punH| vivAho jyeSThaputrasya vihito vahihetave // aupAsanAnau vidhivat kRtaM tacchrAddhamekakam / laukikAgnikRtAcchrAddhAtparaM koTiguNAdhikam / / yadyaupAsanavahiH sa dUrasaMstho bhavettadA / pratyAbdike samAyAte tadA syaallaukio'nilH|| tadA kaniSThe'gnimati saMnikRSTe'sya pAvake / aupAsanAnau tatkuryAdagnau krnnmnyjsaa|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 mArkaNDeyasmRtiH tenaiva kArayedvA'pi vikalpo'yaM samo mtH| dinASTakAtpUrvameva zrAddhArthaM punareva vai|| sthitAnirapi taM bhUyaH saMdadhyAdeva mntrtH| asannihitabhAryazcettatkAya tadA shuciH|| saMdhAya tasmin vidhinA tvamau karaNamAcaret / agnyabhAve pANihoma (?) santyatra kecana tadAzvalAyanaparaM yAjuSANAM na tadbhavet / eSAmapi vizeSeNa pamihotre kadAcana // homakAle tvanugate banyeSAmapyasaMbhave / pANihomastu kartavyo nAtra (1) kadAcana / / (........) homo'pi caukheyAnAM vidhIyate / ajAsya homaH kathitaH vaighAnaparassa tu apsu homastu nitarAM kANvAnAmeva coditaH / yadi zrAddha homakAle daivAdanugato ydi|| vahiraupAsano nUnaM tadA saMkalpapUrvakam / sarvaprAyazcittahomo vyAhRtIbhirbhavettu vai|| anAjJAtatrayaM cApi idaM viSNuzca tatparaH / etAvataiva tatkAlatadvaha siddhiruttamA // __ bhavatyevAtra tatsarvaM tasmin pazcAtsamAcaret // zrAddhaka dharmAH kadharmAH pUrvadinaprabhRtyeva bhvntymii| nimantriNaprabhRtyeva (1) bhokta dharmAH pracakSate // dAnAdhyayanadevejyA japahomatratAdikAn / na kuryAcchAddhadivase prAgviprANAM visarjanAt tasmin dine viprabhuktaH pUrva kasmai kimapyuta / na dadyAdeva tatkAryahetave cetsamAgatam vastvapUrva tu gRhNIyAd yadyaprAya tu tattarAm / pUrvasminneva nitarAM gRhNIyAt divase'khilam // manasvI zaktimAn dakSo bhaktimAn yaH samAhitaH / zucirdakSaH pragalbhazca bahumitraH suputravAn / atattvajJo kiJcanazca bandhumitrAdivarjitaH / svazaktyanuguNAtsarvasamIkaraNamAcaret // yadA tadA tadine vA yena kenaapyupaaytH||
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddha bhojanAcamanakAlavarNanam daridrAdeniyamAbhAvaH sarvaprANena pitrostacchrAddhamannena yaccaret / daridrasya na doSo'sti zrAddhadharmAdilopataH // rogiNo jJAninastadvadati bAlasya caiva hi / prAzayitvA zrAddhakarma pItvA vAtadine tataH na kuryAdeva tacchrAddhaM na tAmbUlaM ca khAdayet / auSadhaprAzane doSo nAstyevetyakhilA jaguH / / zrAddharmarahasyajJA prANanirgamanAdiSu / nimitteSu prasaktA nu dhAvanAdiSu devataH // rAjacorAdizArdUlazvazRgAlamahApadi / pibannapi jalaM tUSNIM sakRcchrAddhaM samAcaret // ativyAdhyatidAhAdau tApavismaraNAdiSu / avazAjalapAnena zrAddhabhra(bhraSo na jAyate varNino gRhiNo vApi vaninovA vishesstH| pitrotAhakaM nAma zrAddhaM yattatsamantrakam sapiNDakaM sahomaM ca sabrAhmaNabhujikriyam / kAryameva prazaMsanti na tyAjyaM tatkatha cn|| tyaktamAtreNa patitaH syAdevAtra na sNshyH| Adau zrAddhasya saMkalpaH viprANAM snAnataH param // svasya snAnaM tu vihitaM na tatpUrva kadAcana / snAtaivipraiH sameto vai madhyAha gRhamAvizat bhojanAcamanakAlaH pAdaprakSAlanAtpazcAt teSAM svasya ca tatparam / AcAmo vihitaH svasya teSAmapi vishesstH|| karturAcamanAtpUrva bhokta rAcamanaM yadi / zuno mUtrasamaM toyaM tasmAttatparivarjayet // pAdaprakSAlanAtpazcAt yajamAnaH svayaM yatan / pAkassarvassamIcIno jAtaH kimiti pAcakIm // patnI pRSTvA kopahInaH sumukhenaiva tatparam / tayA siddha iti prokta svayaM dRSTvA sabhAM kRtAm / /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 mArkaNDeyasmRtiH zaktathA dvijAnAM mahatAM praNamyAdau vidhaantH| dhRtvApavitraM zaktathA tAM dakSiNAM zakti kalpitAm // (..... ...... ...............) / (.........) parikramya praNamya ca tathA punaH / / na prathetyetena vAtha namaskAro vidhIyate / tadante dakSiNAM tAM ca tatpuro nikssipetttH| asmApituH pratizrAddhaM sarve zRNuta mdvcH|| adhikArAkhyasaMpatsA kartumastviti madgRhe)ham // ........... ..............) / (... ........ .........) jottamAn // tAM dakSiNAM bhUtale'tra nikSiptAM te'pi mantrataH / svIkRtya ghadhikArAkhyasaMpadastviti te dvijaaH|| vayureva nikhilAstatparaM tdnujnyyaa| prANAnAyamya vidhinA sukhAsInaH pavitradhRt / / dezaM kAlaM ca saMkIrtya ythaavdvtsraadibhiH| saMyuktameva pravadanyathA bAdhakaM bhavet / / prAtisaMvatsirikAkhyAzrAddhamasya piturmama / annena haviSA mantraiH pArvaNAkhyavidhAnataH sadaivamabhyanujJAnAt kariSye'dya ti tatparam / viprANAM varaNaM kuryAt tattatsthAne yathAkramam // tithibhedoccAraNena mAse pakSe vivtske| bhRtAvapyayane vAtha punaH zrAddhaM bhavedbuvam // ekasminneva divase pitroH zrAddha upasthite / mRtikramAcchrAddhakArya kartavyaM nAnyathA caret // pituma'tatithau mAtA mRtA yadi tadA pituH / zrAddhaM kRtvA tato mAtuH zrAddhaM kuryAditi krmH|| mAturpatatithau tAtaH mRto yadi tadA kila / pituH zrAddhaM prathamataH kartavyamiti kecana mRtikrameNeti kecit na pituH prathamaM viti| atra zAstrIyavAkyAnAM bahUnAM bhinnabhinnataH yathecchayA vikalpaH syAt tatrAcAraH paro mtH| ekasminneva divase tithidvayasamAgame / pUrvAnuSTheyakRtyaM yat paratazcetkRtaM yadi / tadvyarthameva prabhavedatastatpunarAcaret //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtApitRzrAddhavyavasthAvarNanam 186 bhartAramanugacchantyA mAtuyadi tithiH pRthak / tattattithyoH stute zrAddhe kartavyatvena codite // ayaM hi prathamaH kalpaH pituH zrAddhena tena vai / sahaiva karaNaM nUnaM keSAMcitsaMmataM tadu // dakSazcetpRthagevAsau tayoH zrAddhaM tadA tadA / svakAla eva kuryAdva saha pitrA tu durbalaH pati samanugacchantyAH saha bhatryaiva tatparam / api bhinnatithau tasyAH mRtAyAH karaNaM param / / zrAddhasya mukhyakalpo na kiM tvayaM gauNasaMjhikaH / ekacityAM samArUDhau dampatI nidhanaM gatau / / ekasminneva divase tayoH zrAddha sahaiva vai / pratisaMvatsaraM kuryAt anumRtyA tathA bhavet anumRtyA bhinnatithau pRthagveti sahaiva vaa| saMzayaH syAt tayoH zrAddhaviSaye neti cennatu // tayoH sahaiva karaNe tasmim zrAddha tathAvidhe / saMkalpAdiSu sarvatra samyaga vivacanaM bhavet ubhayoH zrAddhayoratra vaizvadevika ekakaH / vargadvayasya dvau vipro piturmAtuzca kIrtitau // purUravAI saMjJAnAM vizveSAM nAkinAM mudA / sthAne tvAhavanIyArthe kSaNaMdhRtvA dvijottmaaH|| kartavyo vai bhavadbhistu prasAda iti tAn kuzaiH / sAkSatairvRNuyAd bhakyA caturNA varaNe tathA // varaNaM ghaTate samyak ekasyAvaraNe katham / tAdRzaM vacanaM ceti prazne batattaduSkaram / / ekasminnapi pAke ( ......... ) hi varNanam / tathaivAtreti vizeyaM zAstrIbrahmavAdibhiH evameva bhavettatra pitRNAmapi karmaNi / varaNaM zAstravihitaM vizeSo'yaM paraH smRtaH / / zarmaNAmapi gotrANAM rUpANAmapi kevalam / vasurudrAdi (?) kAnAM ceti smRto'dhikam ziSTaH samaH prakathitaH ( ... ) //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 mAkaNDeyasmRtiH pAdaprakSAlanamaNDalArcanam anantaraM zrAddhakartA vadedevaM dvijAn prati / svAgataM pitRbhirdevairiti prazne kRte ttH|| susvAgatamiti va yuH brAhmaNAste'pi tasya vai / yajamAnastatasteSAM vAkyaM zrutvA tvarAnvitaH / / aMkaNe maNDale kuryAt pAdaprakSAlanAya vai / caturanaM tu devAnAM pitRNAM vartulaM tathA // gomayenaiva vidhinA prAtaH saMpAditena vai / devasthAnasyaitadAsanamityevaM kuzadvayam // nikSipettasya nikaTe udagbhAge'thavA punaH / purobhAge'pi vA pazcAdarcata prArcateti vai|| mantreNAnena bhUyazca ime gandhA iti sma vai / candanaM nikSipettasmin maNDale svakareNa vai|| pazcAdamI akSatAzca vadedevamamI kuzAH / aSTAdhyararcanaM pUrNa astvityeva jalaM kSipet // sadarbha bhUtale pazcAt prAcInAvItinArcayet / pitRNAM maNDalaM tadvattatrAmI zabdato'rcanam gandhasya kathitaM sadbhiH ime zabdena cAkSatAH / amIzabdena ca kuzAn aSTAdhyairarcanaM ca tat // samAnameva sthalayoriti zAstravido viduH / ime zabdamamI zabdaM evaM yena vadanti te|| paitRkasyAsya hantAro bhaveyustatkSaNena vai / etAnyaSTAya'vastUni tAnyatra prakSipettadA // pUjAkAle prayatnena matpitRRNAM tu tairbhavet / tAni dravyANyamUnyeva kathitAni manISibhiH ApaH kSIraM kuzAgrANi ddhykssttilaastthaa| yavAH siddhArthakAzcaiva hyo'STAGgaH prakIrtitaH // krameNaitAni vastUni prAcIdikkramataH kSipet / athavA maNDale yatra kutra vA nikSipetsvayam / / teSAM nikSepaNaM yena kenacidvA kRtaM ydi| kRtsnazrAddhaphalaM tena gRhItaM prabhaveddhavam / / aSTArghyadravyasaMpUrNakaraNaM paitRkasya tat / dohanaM kathitaM sadbhistasmAttannAnyavarmanA / / aSTAnAmapi vastUnAM yadi saMpAdanAkSamaH / bhavedayaM tadAtIva tAn darbhAn vA tilAkSataH tUSNI hastena saMgRhma payasA tatra vinyaset / aSTrAdhya'radya saMpUrNArcanamastviti vaaskRt||
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhabhojane kRtyavarNanam na cettUSNIM tathA ba yAttatkRtsnasya phalaM labhet / anukttvaivaM vacovApi yadi tUSNImazeSakam // sarvamantradravyajAla kRtaM tadviphalaM bhavet / maNDalAtpazcime bhAge brAhmaNe svAgate kRte // tatraiva visRjetpAdyakSAlayenmaNDalopari / pAdaprakSAlanaM zrAddha varaM syaadgulphyorssH|| pitRNAM narakaM ghoraM romasaMsaktavAriNA / pitRNAmapi devAnAM pAdaprakSAlane tadA / / khAgataM kiM bhavadbhivai te (.........) taH / sukhAgatamiti prokta brAhmaNena tataH punH|| pAdaprakSAlanaM kuryAdanyathA vyarthameti tat / kAle tasmin svAgateti pAdau darbhadvayena vA / / saMgRhya svAgatamiti praznaM kuryAdatandritaH / yadyanyathA (...) pitR (...) kinAmapi // AhvAnaM tatkSaNenaiva zrAddhaM naSTaM bhaveddha vam / tacca darbhadvayaM nocettatpAdopari hsttH|| svasyaiva saMsparzayitvA somadizyAM vinikSipet / pitRNAM dakSiNadizi kRtvaivaM pAdayoH param // kSAlanA (........... ) cchaMnodevIRcaM japet / yAM kAmapi tathA bhUyaH ziveneti hiraNyakAH / / yAsAM rAjeti vA nUnaM tadApo veti vA japet / yadi mantrAnAdhikAripurANoktamanuM tu vA // namo brahmaNyadevAya gobrAhmaNahitAya ca / jagaddhitAya kRSNAya govindAya namo nmH|| imaM vA punaranyAn vA zlokAn smRtiSu saMsthitAn / vadedvA mantrarahito vyAhRtIvA vizeSataH / / ta ime sarvakAleSu zrAddhAdau zrAddhamadhyame / zrAddhAnte'pi vizeSeNa vaktavyA syuH punaH punaH / / mantrajJasya tu nAyaM syAdvidhikko (jJo ?) 'pi mahAtmanaH / tAnatyudAhari'yAmi mantrAn kAMzcitpurANagAn / samastasaMpatsamavAptihetavaH samutthitApatkuladhUmaketavaH / apArasaMsArasamudrasetavaH punantu mAM brAhmaNapAdapAsavaH / /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 mAkaNDeyasmRtiH ApadghanadhvAntasahasrabhAnavaH smiihitaarthaarpnnkaamdhenvH|| samastatIrthAmbupavitramUrtayo rakSantu mAM braahmnnpaadpaasvH|| AdhivyAdhiharaM nRNAM mRtyudArivU nAzanam / zrIpuSTikIrtitaM vande viprazrIpAdapaGkajam // vipraupadarzanAtsadyaH kSIyante pAparAzayaH / vandanAnmaGgalAvAptirarcanAdacyutaM padam / / punarnAnAvidhApAya parihArAya sAMpratam / pAdaprakSAlana teSAM kartavye samupasthite // tadA kRtAjyasaMsargAttatpAdasyAkhilAnyapi / pranaSTAni bhavantyeva vaiguNyamapi (sambhavet) etasmAn mantratritayAcchukrAdInAM zivAtmanAm / pAdaprakSAlanaM teSAM pitRRNAM tridivaukasAm / / kRtvA svayaM tatsthalasya pUrvabhAge'zruzodhanam / pazcimAbhimukhenaiva kuryAdAcamanaM sadA // (......) manAyAtha jalaM datvA svayaM zuci ! brAhmaNAnAM sthalaM tattu ( ...... ...) // prokSayedvidhivadbhaktathA zudhyartha bhUrbhuvAdibhiH / apetavItamanutaH yadi mantrAkSamastadA / / purANokta ( ........................ ) vidhaantH| apavitraH pavitro vA sarvAvasthAM gato'pivA / yaH smaret puNDarIkAkSaM sa bAhyAbhyantaraH zuciH // mantreNAnena vA samyak prokSaNaM tatsthale caret / sthalasya prokSaNe jAte yAsanAnprAntare kSipet // brAhmaNAnAsaneSveva samyak tAnupavezayet / punaH pavitrapANiH san vyAhRtIbhirvidhAnataH prathamAntAneva bhaktathA saMbudhyA viSTarAn kSipet / prArambheSu ca ye darbhAH pAdAzIce visarjayet / / pAdA zaucAnte ca ye darbhA viSTarAnte visarjayet / viSTarAnteSu ye dI vikirAnte visarjayet / / vikirAnte ca ye darbhAH virAmAnte visarjayet / virAmAnte ca ye darbhAH AsImAnte visarjayet / / AsImAnte ca ye darbhAH tarpaNAnte visarjayet / /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhavidhivarNanam 163 darbhAharaNaprakAraH darbhasaMgrahaNaM kuryAdAdau SoDaiva tena vai / pRthak pRthak karmamAtre tasmin sarvatra pezalaH / / darbhasaMgrahaNaM kuryAt zrotriyaH svayameva hi / kAle'smin saMgave zuddho nAzuddhastu kadAcana kadAcitputraziSyAbhyAM mitrAptAbhyAM ca santatam / purohitena cAnItAH svAni tA iti kIrtitAH / / RtvikpurohitAbhyAM te yadyAnItAH samitkuzAH / nizre niHzreyasakalA:proktAH svAnItebhyo'dhikAH punaH / / kutastatheti cette vai sadA svasya sucetsH| hitakAmA sadAzIssu saMprArthitamanorathAH / / tadarbhalavane kAle mAmako'yaM gRhe sukhe / bhavatyevetISTadevasmRti satprArthanAparaH / / tasmAttadAnItadarbhAH sarvakarmasu dehinAm / prazastA eva nitarAM svAnItAstatsamA na tu // tadviSTarapradAnaM ta baha cAnAM na saMbhavet / pradAnAnantaraM tasya viSTharasya tu yAjuSAH / / sambuddhyantenAsanasya naM kurvanti vaagytaaH| SaSThayantenaiva sarvatra devAnAM tridivaukasAm rUpanAmnAM ca nirdezaH SaSThayante saMbhavettadA / caturthyante tathaiva syAt prathamAntena vissttre|| rUpanirdezato gotraprokti tazcettu viSTare / samAgatAste tiSThantaH upavezanacetasaH / / pAdaduHkhena nitarAM tAvantaM kAladIrghakam / na sahante tataH zIghra rUpagotrAdikaM na tu // tasmin karmaNi tayaM evamAha pitAmahaH / sarvatra paitRke nityaM kAryamAne zrutIritam / / prAcInAvItameva syAt daivike tUpavItakam / AsanAnantaraM tvatra kSaNazca kriyatAmiti // oM tatheti ca tatprokta pazcAdeva punastathA / prApnuvantu bhavantoti vai cekavAkyaM vadedayam / zrAddhakartAtha bhuktA(ktvA) sya vadetpratyuttaraM punaH / prApnumazceti tatpazcAt darbhAnAstIrya bhUtale // viprArAdvaupAsanasyodagbhAge prokSitasthale / pAtradvayaM samAsAdya dabhairAcchAdya tatparam / / samuddhRtya vidhAnena prokSyAkSatasupUjite / zaMnodevItimantreNa kuryAttajalapUritam / /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 mArkaNDeyasmRtiH yavo'sIti ca mantreNa yavAMstatra vinikSipet / arcata prArcatetyeva candanaM tatra nikSipet tulasIdarbhapatrANi tatra nikSipya tatparam / oM svAhAnamaH (?) proktA tatparameva vai|| vizvebhyo devebhyo juSTaM gRhNAmi mantrataH / devapAtre saMpanneti vadet kartA dvijaagrtH|| susaMpanneti tatprokta svAhAAviti tatparam / dvivAramuccarettasya svAdityuttaraM tataH ___ AvAhanam bhoktA vadedayaM kartA vizvAn devAn bhavatsvaham / AvAhayiSyetyukttvaivaM AvAhaya vacaH param // vipra AvAhayedvizva(zve?)devAn tasmin yavaiH kushaiH| vizvedevAsamantreNa vizvedevAsanena ca / / sa prAJjalistato bhUtvA mantrametadudIrayet / Agacchantu mahAbhAgA vizvedevA mahAbalAH ye vA'tra vihitAH zrAddha sAvadhAnA bhavantu te / .... japtvaivaM tamupasthAya sAvadhAno'smi vaakytH|| paraM tatpurataH samyagupavizya svayaM tataH / hastodakaM tatkUrcena pradadyAdvidhinaiva vai // prokSaNAtparato vApi tanmadhye vA'dya vA svayam / yajamAnaH prArthayecca brAhmaNAn tAn puraHsthitAn // zrAddhArtha ye mayA saMpAditA bhaktyA hi dezataH / kAlataste padArthA vai zrAddhayogyA bhavantviti // bhavanto'dya pratru vantu tAnevaM prArthaye tataH / zrAddhayogyA bhavantvevamukta tairvacane ttH|| zrAddhakAle gayAM vizvAn devAn devaM janArdanam / vasvAdIn tAn pitRRn dhyAtvA tataH zrAddhaM pravartaye // mantramenaM(tat)samuccArya tiSThettatpurato hyayam / pravartayeti vairuktaH karma tacca pravartayet //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitRNAmayadAnavarNanam 165 arghyadAnam yA divyA iti mantreNa vizvedevA idaM zivam / vo aya'miti laukikyA vAcAya' samupAharet // astvargha(ya) iti tenokto haste zuddhodakaM punaH / datvA bhakkyA'rcata prArcateti pshcaacchivaaksstaiH|| arcayitvA'tha gandhAzca vyAhRtIbhirathA'kSatAn / dhUpadIpau copavItadvayaM vastradvayaM punH|| kuzadvayaM bhUSaNAni pAtra zaktyA sucetasA / pradattamiti susthena bhAvayedeva santatam / / zaktyA ceddeyameva syAt zaktyabhAve tu bhAvanA / sarvatra vyAhRtijJeyA dAnamAtreNa sarvataH / / saMpUrNamarcanaM ceti vAkyamuktvA tataH param / saMkalpasiddhirastvevaM bhavantaH praa vantviti // tasyottaraM tathaiva syAdastu saMkalpasiddhiruttamA / yathAvidhyacitaM ceti vAkyaM pratyuttaraM tataH astvityeva ca saMproktaM tato bhvdnujnyyaa| pitrye'rcanaM kariSyeti samanujJApya taM ttH|| kuruSveti tathA''jhataH pitRNAmarcanaM caret / pUrvavannikhilaM cAtra kathitaM shaastrvedibhiH|| paraM tviyAna vizeSo'tra kathitaH shaastrvrmnaa| agnerdakSiNato vApi dvijAnAM purato'pi vA // pAtrAsAdanakarma syAt trINi pAtrANi cAtra vai / sa zrAddhArthe (?) prayojyAni pavitreSu kRteSu hi / / upariSTAdadhastAca prokSyoddhRtya capUrvavat / tilAn vikIrya tUSNIkaM teSu pAtreSu tatparam pUrvavajalamApUrya tilo'sIti ca mantrataH / pitaraM nAmagotrAbhyAM samuccArya tataH punaH / / __imAn lokAn prINayA hi naH / svadhA nama ityeva tilAMstatra vinikSipet / tatpAtrayoH ziSTayozca pUrvavattena tAstarAn / / mantreNa vinyasedeva tadUhenaiva vAkyataH / bhRgarAjasamutthAni patrANyatra vishesstH|| darbhapatraiH pUrayeca svadhA nama itisma ca / pratipAtrajapaH kAryaH pitre te juSTamityatha //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 mArkaNDeyasmRtiH gRhNAmIti vadetpazcAdvayorapyevamucyate / tadUhenaiva vidhinA darbhastaM zodhanaM bhavet / / pitRpAtrANi saMpannAnityevaM prvdedpi| susaMpannAnIti pazcAttadukto'yaM svayaM punH|| svadhAya' iti coktvAtha trivAra tadanantaram / svA ityuttare jAte tadAvAhanamAcaret uzantastveti mantreNa hyAyantu na RcA tathA / sAvadhAnA bhavantu ta ityukta tadanantaram // samAnamanyannikhilaM pUrvavatkathitaM tu vai / maNDalAnAmarcanaM ca tairuktastu samAcaret // pUrvavanmaNDalasyApi karaNaM tvatra coditam / pAtrANi maNDaleSveSu prakSipetkAni tAni vai yadi pAtraM pAnasaM cetpitRRNAmamRtaM bhavet / pAlAzaM paya ityuktaM yadyaudumbaranirmitam // guDena tulitaM tatsyAt paunnAgaM dAdhikaM bhavet / rambhA''jyena samAH proktAH panasastUttamottamaH / / zalATuphalapatraizca chAyAkASThamRdAdibhiH / atyantapallabhAzastA nirantarasutRptidA / vastubhiH sakalairdivyai gargodhUmatilakhaDgakaiH / madhumASamahAdravyaiH panaso'yaM viziSyate // sarvathA panasadravyadurlabhe tu yadA bhavet / yaM kaMcana padArtha vA panasaM bhAvayettadA / / bhAvayitvA vadeccApi panaso'yaM prakalpitaH / mayAthA labhamAnena padArtho'yamiti sma vai tAvatA pitarassarve nityatRptAH syureva te // svadhAkAraH agnau karaNaziSTAnnamAdAyAthAjyameva ca / hastodakaM sthAnaviprAdInAM teSAM yathAvidhi saMpradAya tadAjyaM vai teSu pAtreSu tatkramAt / abhighAryAnnamAdAya svadheyamiti nikSipet tatpunastvabhidhAryAtha datvA hastodakaM punaH / mekSaNaM praharedagnau tUSNImeva samantrataH // yadya ko brAhmaNazcettu trayANAmapi kevalam / / tasminnevAkhilA dharmAH prayojyA iti vai manuH / / evameva punaH pAtre daivike kevalA''jyataH / abhidhAraNamevasyAt tathA sodakameva ca / /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ snuSApAkavarNanam 167 yathAgnau karaNaM prokta svadheyamiti mantrataH / tacchiSTadAnaM kathitaM tatpAtre tena karmaNA / / zrAddhakarmaNyetadeva pradhAnaM syAttathA punaH / tacchiSTaM piNDakAryAya pradhAnaM syAdato yadi tannaSTaM cettadA zrAddhaM naSTameva bhaveddhR vam / punaH zrAddhaM ca vihitaM pare'hni vidhinaiva hi agnau karaNalope vA svadheyamiti yatpunaH / haviHzeSapradhAnaM tat tasya lope'pi cedyathA tacchiSTapiNDasaMyogalope vA zrAddhanAmakam / kamatannAzamAyAti tasmAdetat trayasya ca yathaiva syAcca saMpUrtistathA kuryAttu paitRkam / patnIhastasamAnIta bhakta naiva vicakSaNaH // agnau karaNakarmAkhyaM kuryAtkarma vidhaantH|| snuSApAka: snuSAhastaikaracitaH pAko'mRtasamo mataH / svevA snuSA kartR snuSA tuline pAkakarmaNi // yadyate devayogena tatkArye zaktizUnyake / tatpAkayogyakAryeSu syAtAM bhakti samanvite zakta te yadi tatkarmakaraNe jAmitApare / syAtAM tanjanma vaiyyayaM zvagardabhasamaM bhavet // tasmAtprItaH zvazurayoH zrAddha yatnena bhaktitaH / yathAprANaM pAkakarmaniratAH syuH pativratAH zvazurazrAddhakAryeSu pAkaprAdhAnyakeSu vai / yA zramaM kurute bhaktathA sA'gniSTomaphalaM labhet / / yA svasthaiva vRthA garvAt tatpAkavimukhA bhavet / bhraNahatyAmavApnoti pratijanmani durbhgaa|| vandhyA daridrA''thavA kararUpiNI ca prajAyate / pAkAzakye'pi vA tUSNIM snAtvA vA niyatA shuciH|| pariveSaNamAtraM vA kuryAdityeva sA zrutiH / snuSAhastakapUtaM taM pUtaM putrakareNa ca // mantraprokSaNapUtaM ca tadagnau karaNena c| atipUtamatizlAdhyaM svadheyamiti mantrataH // nikSepaNena ca punaH pUtaM tatprokSaNena ca / abhidhAraNato'tIva pUtaM gAyatriyA tataH // pradAnakAlatadgAyatriyA pUtaM punastathA / pariSecanapUtaM ca yajamAnasya tatparam // tadannamamRtaM zeyaM dazapUtaM tadA tadA / mantritaM kuzapUtaM ca yajamAnasya hsttH|| tadannaM pitRNAM tRptihetave vai prakalpate / dazakriyApUtamidaM zrAddha karma na cetarat // etaddazakriyAlope tanna zrAddhaM pracakSate / svadheyamiti nikSipte tvagnau karaNaziSTake //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 mArkaNDeyasmRtiH pariveSaNakramaH pariveSaNameva syAnna tadanyatra taccaret / annamAdau tataH prokta pAyasaM tadanantaram / / bhakSyANi ca phalAnyevaM zarkarAmadhumAkSikam / zAkAni sArSapAkhyAni zAkAni tadanantaram // pazcAlavaNazAkAni ghRtasnehaikajAnyapi / apakaracitAnyevaM rasAyanamukhAnyapi // nAnAvidhAni citrANi lavaNaM na na eva ca / ghRtaM dadhi jalaM pazcAccarame sUpa iiritH|| pariveSaNataH pazcAt sUpasya na kimapyuta / gAyatrIprokSaNAtpazcAt bhakSyANAM pAtanAtparam darbhAnupari saMsthApya tasya zudhyarthameva vai|| annasaktapaThanam annasUktAkhyamantrANAM paThanaM sAMprataM zivam / kariSya iti saMkalpya namo brahmaNa baaditH|| . rAkSonAdimahAmantrAn pAvanAMzcApi vaiSNavAn / prasaredana vidhinA brAhmaNairbahubhiH saha ahamasmIti sUktaM tadannAkhyaM pAThanAcchivam / pitRprItikaraM zrImadrAkSona tajjapecchuci // saha vA iti tadvAkyaM rAkSoghnaM kathitaM budhaiH / kiM svidAsIdathaiva syAdAbrahman zrIpradAyakam // paThanIyaM vizeSeNa yajamAnaniye param / sAmArAdhanakalpena pRthagdAnaM nigadyate / pRthak ca prokSaNaM kArya pRthak ca pariSecanam / yajamAnaH svayaM kRtvA tadannasya tataH param pradAna kAryameva syAt sarvaM tenaiva mantrataH / pRthivI tena vidhinA bhaktamAdau svahastataH taddhastasya sparzayitvA bhakSyANAM tadanantaram / phalAnAmapi zAkAnAM sarveSAM ca yathAkramam // ghRtasya paramAnnasya jalapAtrasya caiva hi / sparzayitvaiva tatpazcAhavAn saMbudhya tatparam / /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitRnimittasya pakvAnnasya prazaMsAvarNanam 166 etadvo havyamityuktvA gayeyaM bhUriti sma ca / sAkSAdgadAdharA ete brAhmaNAzceti bhAvanAm / / kRtvA tuSTerdAsyamAnaM dattaM cAkSayatuSTaye / yathAbhAgaM svAhA havyaM tatsanna ma meti vai // dvirvadan sAkSatAn darbhAn saMgRhya jalapUritAn / jalaprAdhAnyato bhUmAvudapArve vinikSipet // gayAyAM rudrapAdAdidattamastviti bhaktitaH / bruvantu ca bhavanto'dya gayAyAM dattamastviti vAkyadvaye ca saMjAte ye devA iti vai manum / prajapettu vizeSeNa Agacchanviti tatpunaH pitRsthAne tathA sarva pUrvavacca samAcaret / vizeSo'tra punasso'yaM svadhA viSNo tataH punaH kavyaM rakSeti tatproktvA pitRsaMbodhanaM param / etadvaH kavyamityeva devatAH pitaro'tra hi idamannaM kavyameva brAhmaNo havanIyake / dattaM ca dAsyamAnaM cAtRptestatsarvamityapi // gayeyaMbhUriti samaM annaM brahmAhamityatha / bhoktA brahmati vai dhyAtvA rajataM paatrmitypi|| vaTacchAyeyamityeva bhAvanApUrvakeNa vai / pitRbhyo nAmagotrAdiyukta bhya iti pUrvavat // ukttvAkhilaM vAkyajAlamidamannaM tataH punH| sAkSAdamRtarUpaM tadAtRpteriti tatparam / / akSayyatRptaye ceti ziSTaM sarva yathA purA / svadhAkaramiti zeyaM kAMzcidatra vishesskaan|| bhasmamaryAdAdikAn cApi kuryAdeva vidhAnataH / ye ceha pitarazceti mantraM samyak samuccaret / / sarveSAmapi pAtrANAM svayaM bhUyo vidhAnataH / kUrcena prokSaNaM kRtvA pariSicya ca tena vai|| bhoktrA'pyevaM kArayitvA tadApozanazaMbaram / arcanApAtragaM yattat kuryAdviprakarasthitam / / etatkarmaiva nitarAM suputratvaprakArakam / tatkartuH kRtino'tIva pitRniSkriyadAyakam / / etadarthaM purA sarve pitarastvasya janmani / sarvasvadAnakartAro hybhvnntihrssitaaH||
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 mArkaNDeyasmRtiH Apozanam tAgApozanajalapradAnaM sAMprataM smRtam / tatpradAnAnantaraM vai amRtopeti mntrtH|| tatprAzanaM prakathitaM yahattaM tena pAthasaH / yadyanyaprAzanaM kuryuH tahattAcchaMbaraM tu te|| svayaM tatpitaraH so'pi sarve svapitaraH kSaNAt / kAlasUtraikazaraNAH prabhavanti na saMzayaH tatastu sarve bhoktAraH kadAcittAdRzaM kharam / na kuryureva satataM karma karaM dvijottamAH / / zraddhAyAmiti mantrANAM prANAhutikRtau tadA / / yajamAno japaM kuryAt pratisvAhAkRtau dvijaaH|| tadAhutikrameNaiva prakuryavidhinA dvijaaH| bhasmano yadi maryAdA na kRtA cedyadA tdaa|| pAtragrahaNameteSAM vAmahastena coditam / AbhuktyantaM tato vAcyaM yathAsukhamiti sma ca juSadhvamiti tatpazcAt zrAvayiSyeti vaiSNavAn / pAvanAnapi rakSonnAn bhuJjIyAniti ca kramAt // svAzrAvayeti cApyuktastathA kuryAdyathAmati / yathAzaktti yathotsAhaM brAhmaNAn tatra nikSipet // abhizravaNam abhizravaNakAryAya yAvadvedatraye tathA / kecidatra punardatte jAte tatparameva vai // devatAbhyaH pitRbhyazca mahAyogibhya eva ca / namaH svadhAyai svAhAyai nityameva namonamaH iti mantraM samuccArya punaranyAn purANagAn / mantrAn vadeyustadbhaktyA te sarvatra kRtaakRtaaH|| athApyudAhariSyAmi tAnetAnapi vai kramAt / sapta vyAdhA dazArNeSu mRgAHkArAJjane girau cakravAkAH zaradvIpe haMsAH sarasi mAnase / ye sma jAtAH kurukSetra brAhmaNA vedapAragAH prasthitA dIrghamadhvAnaM yUyaM tebhyo'vasIdatha / amUrtAnAMca mUrtAnAM pitRNAM dIptatejasAm namasyAmi sadA teSAM dhyAyinAM yogacakSuSAm / caturbhizva caturbhizca dvAbhyAM paJcabhireva ca //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhakAryAGgakramavarNanam 201 hUyate ca punarvAbhyAM sa me viSNuH prasIdatu / brahmArpaNaM brahma haviH brahmAnau brahmaNA hutm| brahmava tena gantavyaM brahmakarma smaadhinaa| yazezvaro havyasamastakavyabhoktA'vyayAtmA harirIzvaro'tra // tatsannidhAnAdapayAntu sadyo rakSAsyazeSANyasurAzca sarve / tvAM yoginazcintayanti tvAM yajanti ca yajvanaH / havyakavyabhugekassan pitRdevasvarUpadhRk // kartA kriyANAM sa sa ijyate kratuH sa eva tatkarmaphalaM ca tasya / mRgAdiyatsAdhanamapyazeSa harerna kiJcidvyatiriktamasti / / dezAtkAlAttathA mantratannobhyo habiSastathA / kartRbhyazcApi bhokttRbhyaH dravyAdvA nyUnatastathA // atiriktAdidaM karma yacchidramavikalaM tathA / sAmaM ca saguNaM bhUyAdityevaM yUyamadya vai|| vadateti namaskuryAt te'pyanantarameva vai / tathAstvityeva ca mahatprItyaiva nikhilA api / pravadeyuH sadasyAste bhoktArazca samaSTitaH / punazca yajamAno'tha yuSmadvAkyamahatvataH / / sarvevaikalyazUnyena zrAddhanAnena kevalam / gayAnnazrAddha tulyena akSayyaprItitRptitaH // punarAvRttirahitabrahmalokAptira stviti / bhavanto vai bru vantvadya tadvAkyasamanantaram / / tathAstvityeva sarve te pravadeyurdvijA api / tadvAkyazravaNAtpazcAnnamo devebhyo ityapi // svadhA pitRbhya ityevaM bRhate viSNave nmH| oM tadbrahmati navakaM yajuSA(vR)vRndamapyatha yajamAno vadetsarva zraddhAyAmiti paJcakam / japettu prAJjalirbhUtvA brahmaNi mAtmeti taM japet // pariSecanataH pazcAt bhUya eva tadeva hi / dhRtApozanapAthassu teSu bhoktRSu satvaram / / imaM purANavAkyaM ca pravadettaJca vacyaham / IzAnaviSNukamalAsanakArtikeya vahnitrayArkarajanIzagaNezvarANAm / krauJcAmarendrakalazodbhavakAzyapAnAM pAdAnnamAmi satataM pitRmuktihetUn / / ityukttvAtha namaskRtya ceyaM bhUmirgayeti vai / ete gadAdharA viprA vaTacchAyetyamItyapi //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 mArkaNDeyasmRtiH bhAvayedeva manasA punarekaM vadettadA / vacanaM tatpurANasthaM mantrarUpamatIva ca // gayAyAM dharmapRSTheSu sadasi brhmnnspteH| gayAzIrSe vaTe caiva pitRRNAM dattamakSayam / / evamuktvA gayagayetyevaM samyak samuccaret / gayAgayeti vA brUyAt kAzIkAzIti vA'thavA // vaTaM taM vAthavA bindumAdhavaM saMsmaretyapi / etatsarva zrAddhamAtre kartavyatvena kecana // jagaduH kSatriyAdInAM sa viprANAmiti sma vai| ataH kRtAkRtaM proktaM bhojane zrAddhakarmaNi // vRtte yAcchrAddhakartA gAyatrI vedamAtaram / ahamasmIti sUktaM ca bhojanAdau krameNa tat vedAkSaraikarahitazrAddhakartA tu kevalam / nAmatraya japaM kurvan IzAnaM taM hariM smaran / AtRptyupavizetteSAM tadanantaramapyuta // brAhmaNabhojanAnantarakRtyam madhutrayaM japitvAtha pakSannamImadantvatha / madhumadhvivi saMpannaM kartA ba yAdatandritaH // susaMpannamiti prokte etacchrAddha vizeSataH / saMpAditeSu pakveSu padArtheSvapi vastuSu / ya iSTaH so'dya praSTavyaH iti saMprArthayet dvijAn / sarva saMpUrNamityeva prokte bhoktRbhirapyati // tRptA; stheti dvivAraM vai saMbuddhayantena tAn vadet / vizvAn devAn pitRzcApi sati viSNuM tamapyuta // tRptAH sma iti tairukte vanmaMtraM samudIrayet / asomapAzca ye devA yajJabhAgavivarjitAH vikiram teSAmannaM pradAsyAmi vikiraM vaizvadaivikam / tataH paraM paitRke'pi sthAne mantramidaM smRtam taduccarecca vidhinA tatkarmaNi tadA svayam / asaMskRta pramItA ye tyAginyo yAH kulstriyH||
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 vikirAnnadAnavarNanam dAsyAmi tebhyo vikiramannaM tAbhyazca paitRkam / viSNusthAne tathApyekaM mantrAM tatsamudIrayet // vaiSNavaM paramaM bhavyaM zrAddhakarmaNi saMsthite / asaMzayo bhavedviSNurmojasAdhanamavyayam / / pitRNAM ca varaM zreSThaM vikirAnnaM ca vaiSNavam / ebhirmantrau kirAnnaM datvA tatpurameva vai ucchiSTapiNDaM dadyAJca tanmantroNa yathAvidhi / tilAn darbhAnsamAstIrya bhUtale patrasannidhau tanmantraM saMpravakSyAmi karmaNastasya saMprati / ye agnidagdhA ye'nagnidagdhAH ye vA jAtAH kule mama / / bhUmau dattena piNDena tRptA yAMtu parAM gatim / agnidagdhAnagnidagdhebhyo'smatkula (prasUta ) mRtebhyH|| ayaM piNDaH svadhA nama ityevaM tatra nikSipet / agnidagdhAnagnidagdhAH mArjayantAM tilodakam // etadva iti tahatvA tilasaMmizritodakam / pAdau prakSAlya cAcamya sapavitrakaraH punH|| uciTabhArabhyo'nnaM dIyatAmityeva vadeca tAn / tadvAkyaM tu tathA proktaM yajamAnena te dvijaaH|| bhoktArazca tadA kuryu retenaiva (1) sva mantrataH / yajamAnakule jAtA dAsA dAsyo'nna kAkSiNaH / / sarve te tRptimAyAntu mayAdattena bhUtale // uttarApozanam amRteteti ca mantroNottarApozanaM param / yajamAnaH svayaM dadyAdviprahasteSu sAdaram // tatpItvA te'pi mantroNa tenaivAntaM smaapnuyuH| zraddhAyAmityuttarANi yajUMSi svayameva vai yajamAno japedeva pAMguSTheneti tajjapet / yajamAno'tha bhUyazca saMkalpaM samyagAcaret //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 mArkaNDeyasmRtiH piNDadAnaM piNDadAnaM kariSyeti zrAddhIyaM sa piturityapi / tilodaka ( ... ... iti saMkalpya vidhinA piNDadAnaM samAcaret / / pituyajJavidhAnena sarvameva yathA tathA / ucchiSTasaMnidhAveva piNDadAnaM ncaanytH|| piNDapUjA vidhAnena yathAzAstra samAcaret / naivedyamatra bhakSyANi phalAnyapi vizeSataH tAmbUlAni prakalpyAni puSpagandhAdikAni ca / cirantikAyAH zrAddha tu sindUraM kuMkumAdikam // tathA sugandhadravyANi deyAnyeva vizeSataH / vastrAbharaNajAtAni piNDAnAM tu pRthaka pRthak deyAni zAstravidhinA pitaraH piNDarUpiNA / kartavyAzca namaskArAH ye kAmA atra kevalam // vaktavyAH prArthanIyAzca varadAH pitarastathA / sa ca zloko'tra vaktavyaH gayagItaH puraanngaaH|| zamIpatrapramANena piNDaM dadyAt gyaashire| uddharetsaptagotrANi kulamekottaraM zatam // asya zlokasya paThanAt zrAddhametatsupAvanam / gayAzrAddhasamaM bhUyAdityAha bhagavAn gayaH yajamAno'pi tatkAle ime piNDA mayArpitAH / gayApiNDasamA bhavyAH bhUyAsuriti bADabAH / / bruvantvadya bhavantazceti vAkyAnte'pi baaddbaaH| gayApiNDaikatulitaH bhavantviti vitIrya tam / / vadeyuH kRpayA sarve bhoktAraH parayA mudA / tataH kartA yuSmadanujJayA piNDAnahaM dvijAH / /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhojanamanu nimantritabrAhmaNAnAM pUjanaM tebhyazcAzIrvAdavarNanam 205 piNDAdvAsanam udvAsayiSye zAstrIyavatmanA mantrapUrvataH / / ayodhyA mathurA mAyA kAzI kAJcI hyavantikA // purI dvArAvatI caiva saptaitA muktidaayikaaH| piNDodvAsanamantro'yaM ye tatproktayaparAgatiH / / sadyaH pitaNAM prabhavet kramAnmukta zca dAyakaH / tataH svasthiti katrokta zobhanaM havirityatha / / vadeyurapi bhoktAraH pazcApiNDasthalasya vai / uttaratra punazcApi zubhasthAnAttusiddhaye // kUrcena prokSaNaM kuryAt tAM bhuvaM darbhataNDulaiH / samyak ca pUritAM kRtvA zAntirastvAdikaiH shauH|| tAni sarvANi puNyAhavAcale gaditAni hi / bhojanAnantaraM viprakarazubhyarthakAraNAt // tilasparzAntaraM kUrcyapAthasA pAtragena vai / SaDvAraM jhAlayekartA tAbatA zrAddhabhuktitaH / / aprAyatyaM tu yajjAtaM tatkarasya vinazyati / karazuddho ca jAtAyAM tatkareNa tataH padam / / bhaviSyamANakAryANAM yogyalA mahatI bhavet / kartA saMprArthayetpazcAt bhoktu : sarvAn sukhasthitAn // vizve devA hi pitaraH paraM yuSmadanugrahAt / asmadgotraM samyageva vardhatAmiti tAn vadet te svasti vardhatAM gotraM iti va yurazeSakAH / devatAnAM prasAdo'stu pitRRNAmapi santatam ityakSatAn pradA ste svasti brUteti tAn vadet / zrAddha annaM tu mayA dattaM akSayyaM tadbhavatviti / / brU teti prabadetkartA pitRRna devAn pRthak pRthak / sambudhyantena nirdizya svadhA svAhAM vidhAnataH / / vAcayiSyeti kartA'sau vAcyatAmiti te dvijAH / Rce tvetyAdito mantratrayamuccArya tatparam / /
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 mArkaNDeyasmRtiH svadhocyatAM pitrAdibhyaH bhoktArazca tathA punaH svati tato kartA svadhA cAstviti bADabAH // tataH svadhA saMpadyantAM iti kartAvadI vadet / saMpadyantAM svadhA ceti pratyuktistasya kevalAH devAH prIyantAM vizve te pri (prI) yantAM ta iti dvijAH / evaM pitRRNAM syAdeva ceti vAkyadvayena ca // jalAni viprakarayoH tAnuddizya tilAkSataiH / pradeyAni zrAddhakartA satvaraM tadanantaram // dakSiNAdAnam hiraNyaM rajataM cApi dadyAttAM dakSiNAM parAm / pitustu dakSiNA deyA dviguNA zrAddhakarmaNi dakSiNAH pAntu vAkyena pAntu tvAM dakSiNA iti / pratyuktiriti vijJeyA tadvAkyasyeti sUribhiH // vAjebAjeti mantreNa uttiSThata pitara iti / anugacchantu mantreNa tadudvAsanamucyate // darbhairudvAsanaM kuryAtspRzannetAn pitRRn surAn / evaM pUrvoktamantrAbhyAM anIvAjasya tAM japet // anantaraM prArthanAkhyAM RcaM zATyAyanIsthitAm / prAJjaliH prapaThetprahvaH tatpurastAtsthitaH svayam // te apyudAhariSyAmi sarveSAM vizadAya vai / dAtAro no'bhivardhantAM vedAHsantatireva naH zraddhA ca no mA vyagamAt bahudeyaM ca no'stviti / annaM ca no bahu bhavedatithIMzca labhedhmahi / / yAcitArazca naH santu mA ca cAciSma kaMcana / Uhena caitayoruktirevaM vAcyA vizeSataH dAtAro vo'bhivardhantAM vedAH santatireva vaH / zraddhA ca vo mA vyagamAd bahu deyaM ca vo'stu / / annaM ca vo bahu bhavedatithIMzca labhadhvam / yAcitArazca vaH santu mA ca yAcadhvaM kaMcana ||
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNabhojanottaraM svakuTumbasahita, zrAddhasAmagrI gRhIyAditivarNanam 207 atha kartA'nnazeSaH kiM kriyatAmiti vai vadet / te viprAstasya ca procu kyisyottaramaJjasA / / ipTaiH sahaiva bhuJjantAM iti vAkyAttataH param / brAhmaNAnAM svayaM kartA svAduSaMsada ityucaH dakSiNAbhimukhastiSThannupatiSThettu vai pitRRn / prAcInAvItinA bhaktathA tatpazcAbrAhmaNAMstu te // mantrAkSatAn pradadhu zca vedamantrauH shivprdaiH| tAn svIkRtya svayaM bhaktathA cAJjalyA bhUya eva vai|| purANoktAni mantrANi pravadan bhktipuurvtH| viprapAdau saMspRzan vai pIDayecca punaH punaH tAn zlokAnapi vakSyAmi pAvanAnaghavArakAn / adya me saphalaM janma bhavatpAdAbjavandanAt / / adya me vaMzajAH sarve yAtA vo'nugrahAdivam / patrazAkAdidAnena klezitA yUyamIdRzAH tatklezajAtaM citte tu vismRtya kSantumarhatha / vasiSThavAmadevAditulitAstu samAgatAH / / sUryoparAgasadRzaM pitRzrAddhamabhUnmama / Asanai janadravyarUpakairdakSiNAdibhiH / / mayAparAdhinA'jona kimapyadya na satkRtam / agnau karaNarUpAkhyaM viprabhojanarUpakam / / piNDapradAnarUpaM yat karmatrayamidaM tu tat / yathoktaM ca yathAzAstraM gayAzrAddhaphalapradam astvityadya bhavanto vai avantvityeva tAn vadet / tathaiva te praba yuzca tadanantarameva vai // tilAkSatai hapatiH zrIkRSNArpaNamastviti / tadarpaNaM jalaiH kuryAttato nAmatrayaM japet / / gandhapuSpAdibhiH pUjAmalaMkArAdibhiH parAm / kRtvAtha bhokttRNAM teSAM tAmbUlAdipradApanaiH // nitarAM harSitAM kRtvA vezmasImAntamAtrajet / anuvrajeyamityuktvAnuvati punazca taiH anujJAto'nuvajettu kayAna iti tajjapet / sarvasAdguNyasidhyathaM karmalopanivRttaye / / svapitRNAmUrdhvalokasyAsiddhaye tayajurjapet / rudrasaMkhyAnamaH zabdakAyakaM vedazIrSagam / / vAmadevAyeti manuM prajapedbhaktisaMyutaH / pazcAttu tAnanuvrajya kRtvA cApi pradakSiNam / /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAjanam 208 mArkaNDeyasmRtiH namaskRtya ca sASTAGga kRtArtho'smIti bhAvayet / pAdau prakSAlya cAcamya viprapUjAM samAcaret // tAmbUladakSiNAbhizca sarvAneva praharSayet / yathAzaktyA brAhmaNAMzca bhojayedapi bhaktitaH pitRzeSabhojanam putrAn pautrAMzca bandhUMzca mitrANyAptAn parAnapi / ziSTAniSTAnAptalokAn bhRtyavAnazeSataH / / tatprItaye svayaM cApi taccheSaM praashyecchuciH| mAtRdArAn jJAtidArAn bhikSutA(kA)napi kevalAn / mRSTAnnaireva nitarAM samRddhaH zaktisaMbhave / svabhuktyabhAve teSAM vai pitRNAM tRptiruttamA / na bhavedeva tasmAttu samyak sarvezca vstubhiH| tadbhuktazeSairna paraiH kuryAdbhukti svabAlakaH tatprArthitapradAnaikapUrvakaM sumukhaH suhRt / na tasmina divase kuryAdvimukhAna bAlakAn svakAn / / uccaiHsvareNa nAkrozettADayenna tu bhISayet / bAlAvamAnato'tIva pitaraste'ti duHkhitAH bhaveyubhagnamanasastaduparyeva tanmanaH / kAlAntare svakriyAyAH ete katAra ityapi / / taduparyati tatprItimahatI sarvadA sthirA / _ tiSThatyeva hi tasmAtta tahine'smin vizeSataH / / svabhuktazeSavastUni tadatiprArthitAni vai / pradadyAdeva sarvANi yAni tAnyadhikAzayA // tatpradAnakamANa tatkSaNena pravacmi vH| gayAzrAddhazataM tena kRtameva bhaviSyati / / pAkakAle'pi vAlAnAM rodanasyottarakSaNe / / pAkakriyAM tAM nikSipya mAtarastAn pragRhya ca // snAnakriyApUrvazuddhAn zuddhavastrapratiSThitAn / stanyena pAyayedeva tAvanmANa te'khilaaH|| kSuttaSNArahitA bhUtvA prmaanndnirbhraaH| pUrNakAmA nityatRptAstaccittAstatparAyaNAH prabhavantyeva nitarAM naSTakSutkaM tathAvidham / dRSTvA stanaMdhayaM sarve tadupaya'tiharSitaH // mvazrAddhakAraka kAlAt nizcityaiva tathAvidhAH / stanyadAnakriyAtuSTA bAlagrahaNasaMbhavam
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ parehnitarpaNavarNanam 206 tadvaguNyaM naiva kiMcitpitaro'sya tandumukhAH / aGgIkurvanti tasmAttu tadA stanyaM vidhAnataH pAkakAle prarudataH pAkAn jAtastathAvidhAn / pAyayedeva tatprItyai tena vaiguNyanAmakaH / / pratyavAyo naiva bhavediti vyAso'bravItpurA / zrAddhAnte kila bAlAnAM tadapekSitavastunAm pradAnamAtrato nUnaM gayAzrAddhaphalaM labhet / svapatnI vA svayaM vApi bhrAtaro mAtaro'pi vA tacchiSTabhakSyasarvAghabhakSaNAbhAvatastadA / mAnyA yadi sthitAzcettu svasthAssantastadAsyate // pitaro naiva tRpyante prAptakAmAzca naiva te / tasmAtsarve tahine'smin samyagbhuktiM sutRptikAm // kurvIran pitRtRptyarthaM na cette syurhi duHkhitaaH| tasmin dine tu vatsAnAM pAnAyAkhilameva vai|| kSIraM tUSNI pitRtRptyaiva pAyayettevicakSaNaH / tena mAtreNa te prItAstAM prIti vArSikI parAm / / tRptau tuSTiM ca puSTiM ca prApnuvantyeva tAdRzam / tatkarma kathitaM sadbhi matyametatsupAvanam / / bhoktRpAtrANi sarvANi khanitvaiva vinikSipet / parechu : punaruddhRtya dUratastu visarjayet svagocaraM yadi bhavet tatpAtraM tadine param / vyarthameva bhavecchrAddhaM tasmAdgopyaM paraM hi tat pare'hnitarpaNam tatpare'hni punaH kartA zrAddhAGgatilatarpaNam / tadvidhAnenaiva kuryAdanyathA vyarthameti tat // dazaiM tilodakaM pUrva pazcAddadyAnmahAlaye / Abdikena paraM pUrva pare'hani tilodakam / / zrAddhe yAvanta uddiSTA prAtastAneva tarpayet / zrAddhapradhAnadevAnAM tarpaNaM syAtpare'hani / parechu ruSasi prAtastarpaNaM yatkRtaM naraiH / amRtaM tadbhavatyeva dvitIye prahare payaH / / tRtIye jalameva syAccaturthe rudhiraM bhavet / parechu ruSasi prAtaH tcchessaistildrbhkaiH|| tadA kRtapaviNa tarpaNaM tadvidhIyate / yaH pare'hani mUDhAtmA pitRNAM tarpaNaM yatan / na karoti vimUDhAtmA pitRbhiH saha majati / raurave kAlasUtro ca yAvadAbhUtasaMplavam / /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 mArkaNDeyasmRtiH zrAddhakartA na tAmbUlaM tAvadeva na khAdayet / khAdayedyadi mUDhAtmA zrAddhahamtA bhavet kSaNAt // mohAdakRtvA yaH zrAddha tAmbUlaM yadi khAdayeta / zrAddhahantA bhavetkartA rauravaM narakaM vrajet samApyanantaraM tasya tAmbUlaM na tu duSyati / zrAddhaM tattarpaNAntaM syAt tannivRtte tu taccaret / / darzAdikeSu zrAddhaSu kRteSu tadanantaram / tAmbUlacarvaNaM zastaM vRttatvAtkarmaNaH param / / dvitIyavAramuktistu tahineSu niSidhyate / abhyaJjanaratizcaiva vartmano gamanaM tathA // zrAddhaM kRtvA tu yo mauDhyAt mukta parAnnamatimUDhadhIH / pitarastasya te kruddhAH zApaM dAsyanti dustaram // annazrAddhaM tu mukhyaM syAditarannikhilaM param / amukhyameva sarvatra yato'nnenaiva taccaret pAtreSveva pradAtavyaM mukhyeSu satataM sudhiiH| vedArthajJAnacaryAbhiH sarvazrotriyasantatau // tatpAtra labhyate zrImat nAnyatra tu kathaMcana / Adau caryA'tra kathitA sandhyAmanaukakAritA / sandhyAmAgekazUnye tu brAhmaNyaM tatra vai bhvet| kutaH kathaM kena kasmAt ityuvAca zrutiH parA // tabrAhmaNasamIcInaH sarvakarmasu santatam / atyantAvazyako zeyastadabhAvena kinycn| brAhmaNA jaMgamaM tIthaM brAhmaNA jaMgamaM tapaH / brAhmaNA jaMgamA devAH brAhmaNe vidyate'khilam tasmAttu brAhmaNAH pUjyAH sarveSAmapi santatam / devatAcAryaguravaH zikSakAzca purohitAH yAjakAH sarvalokAnAM kArakA bhavyasaMpadAm / tasmAtsarvAtmanA te vai nAdhikSepasya dehinAm / te pAtrabhUtA vizeyAH punarvandyA ythaasuraaH| abrAhmaNebhyastvadhikAH vizeyA brAhmaNa bruvaaH|| tebhyo'dhikA brAhmaNAH syustebhyazca zrotriyAH parAH / tebhyo'dhikA vedavidastebhyazca brhmvaadinH||
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNamahimA brAhmaNAnAM samAgamane zUdrasya sthitau daNDaH 211 na brahmavAditulitaH ko'pyasti jagatItale / mahAtmasu brAhmaNeSu vidyamAneSu ttpurH|| nAgacchet ko'pi yAnena caturantena vA tathA / rathena vA zibikayA zakaTenApi vAjinA / gajAdinA vA kiM bhUyo nAturasya vidhirmataH / yadyAgatazcet kiM tasya zreyaH svazreyasaM mahat // hIH zrIH kIrtizca puSTizca layaM yAntyakhilA api / yadi garvasamAyukto japatsu sumahAtmasu / vidyamAneSu zuddhaSu tanmadhyamazucirnaH / samAnataH sadya eva daNDyaH sarvaizca vAgbhiruH / / chItchabdaigacchamAtiSTha durAtmanniti vaakkhraiH|| bhASaNaiH paruSaiH karaiH yadyayaM dvijnaamkH| zUdrazcetpAMsunIrAbhyAM pradUSyaH sahasA bhvet|| zuddhAnAM brAmaNAnAM madhye zUdrAgamane tasya daNDaH lAnaM kasbopaviSTAnAM brAhmaNAnAM sarittaTe / yadi madhyaMgataH zUdro nirmayena kadAcana / / evaM kurvan vavadharaH soSNISo gaccha dUrataH / ityukte'pi punArAvaM kurvnnirbhymaasthitH|| tvaM zabdenaina hu~kurvan gacchedyadi sa pApyayam / tADanIyo vizeSeNa dApyazca tripnnaanpunH|| yadi spRzennirbhayena punargacchan jalena tAn / dUSayannapi siJcanvai zapan dhAvanirantarama tadA tadA nirdayena nAstvevamiti kairati / bodhyamAno'pi tattyaktvA tRNIkRtya ca sajjanAn / / japannAnAdikAleSu samAgacchan punaH punaH / huMkAravAdiduSkRtyaiH saMspRzannapi nighnnH|| svavasadhUnanAdyazca pIDayan kruurbhaapnneH| mayA tvenaM kRte tUSNIM yuSmAkaM kimiti truvan / / tanmadhye pralaMpana gADhaM brAhmaNAnyo'vamanyate / sa sadyaH sarva yatnena rAjanyAvedya caakhilaiH||
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 mArkaNDeyasmRtiH tADanIyaH prabAdhyazca caturvizatikAn paNAn / pradApyazca vizeSeNa dUrapreSaNakarmaNA // zikSaNIyo vizeSeNa sadbhiH sarvezca kevalam / vidyAgarveNa zUdrastu brAhmaNAn dUSayedyadi sa rAjJA nirdayaM bADhaM sadya AnIya satvaram / capeTikApradAnAdyauH zikSayitvA vishesstH|| aSTottarazatAn dApyapaNAnmAsatrayaM punaH / nigale yojanIyazca dharmajJena mahAtmanA / vidyAgarveNa zUdrazcedvipraM nyakRtya sAhasAt / tADayedyadi taM rAjA sadyaH zrutvA bhujissytH|| grAhayitvA tADayitvA sarvayatnena bhiititH| palAyanaparaM vApi kshaaghaatairnekshH|| kArayitvA mahApIDAM mhaanigl(dd)bndhnaiH| mAsaSaTkaM pAtayitvA tadgarvamakhilaM yathA saMpraNazyettathA kRtvA sarvasvaharaNAmbinA / prANena preSayedenaM na caMdrASTra vinazyati // yadi zUdrAstu bahavo dhanino garvanirbharAH / antadveSA brAhmaNeSu viprabhaktyAnumodinaH / / bahirveSaNa nitarAM brAhmaNyA iva kevalam / AsamAnAzcorakRtyAH pazyatAmanumodanAt antaraM samupAzritya kalyANeSatsaveSu vA / nimittAntaramAzritya prahArairatidAruNaiH / / tADitAH prahRtAzcettu vedavAdeSu nirdayam / raktapravAhaparyantaM krpaadaadighttttnaiH|| . zirasphoTanamU'diparyantaiH kAritAH khraiH| tAn sarvAn dhArmiko rAjA vipratADanadigjayAn // zrutvaiva satvaraM samyak prAhayitvA kucetasaH / yathA taiH prahRtA viprAstasmAddazaguNAdhikam upAnadbhiH kazAghAta stADayitvAtinirdayam / nigalaibandhayitvA ca varSAdhaM varSameva vaa|| sarvasvaharaNaM kRtvA sarvopAyena nirdayam / dayAmakRtvA sutarAM taduparyatipauruSam // samAbhityaiva dharmArtha viruupkrnnaadibhiH| upavAsakRzAn kRtvA jlmuutrnirodhnaiH|| atyantaM duHkhitAn kRtvA pshcaadraassttraadvivaasyet|| bhavanAnyapi sarvANi kukhyAGkaNamukhAnyapi / nirmUlayitvA nitarAM tatsthale tatparaM punaH / hairaNDAnyatizIghraNa bIjAnyapi nirantaram sadaskuraprarohAthaM pAtayettatpuraH sthitaH / evaM vipraprahArasya phalaM tviti nidarzayan //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNasyaivabhUdAnam 216 tavRddhi kArayitvaiva tanmukhAdatigahvaram / yavA vanaM bhavedghoraM tadA kuryAdurAtmanAm tadvezmabhUmisaMsthAnaM na cedrAjJo mahadbhayam / bhavatyeva punastasmin rAjye durbhikSamapyati anAvRSTiH sumahatI kalahaH sumahAn bhavet / zivadIkSAparAH zUdrAH kalau prAyeNa santatama brahmadviSaH zUdradIkSA vardhante tatra tatra vai| teSAM tu bakavRttInAM brahmaNyo rASTravardhanaH / dIkSAM tadA tadA kuryAt na cedrASTra vinshyti| rAjJo hyayaM sadA dharmaH prajAnAM paripAlanam / / taccavaM hi prakathitaM duSTanigrahapUrvakam / ziSTAnAM pAlanaM sadbhiH dharmazaibrahmavAdibhiH / ziSTAH sarve'pi kathitAH brAhmaNA eva mukhyataH / ziSTazabdo brAhmaNeSu mukhyatvenaiva nAnyataH teSAmeva sadAdAnapAtratA sA prcoditaa| tasmAtte sarvadAnAnAM mukhyapAtrANi santatama sarveSAmapi varNAnAM evaM satyatra kazcana / vizeSo patra vijJeyaH kanyAdAnasya cetpunaH / / tattajAtisamutsannaH pravaraH zAstravAkyataH / tattajAtiSu bhUyazca tadavAntarajAtijaH / / tahAneSu prazastA vai tatrApi ca punarmahat / bandhutvameva zastaM hi zrutavatvaM ca zIlatA / / brAhmaNasyaiva bhUdAnam tatrApi sapiNDAdeH bhUdAne'pyevameva syAbrAhmaNAnAM vizeSataH / jJAtitvaM vA sagotratva mAdau syAduttamottamam / / tasmAj jJAtau sagotre vA vidyamAne vihAya tam / bhUmiM na dadyAdanyasmai dattA sA'pi na sidhyati // evaM satyatra yo mohAdvimAneSu bhuurissu| sagotreSutra jJAtiSu ca zrotriyeSu mahAtmasu / AhitAgniSu vidvatsu mUDhadhIH somayAjiSu / agnicitsvatirAtrAptoryAmayAjiSu satsvapi // agnihotriSu puNyeSu vAjapeyAdiyAjiSu / kathaM kuryAdbhUmidAnaM sarvazAstraikaninditam / / sagotrI puratastiSThan dAnakAle samAhitaH / na kuryAttaM nirodhaM saH na niruddhaH kriyAzcaret //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 mArkaNDeyasmRtiH api tUSNI sthito jJAtinikAle vicakSaNaH / dAnaM pazyan kriyamANaM mamaitaM na mataM param / / iti vA tRptimAtreNa na dAnaM tasya sidhyati / bhUdAne hi jJAtimatiH sAmantasya matistathA / prAmasthAnAM matizcApi sagotrANAM matistataH / dAyAdAnAM matizcApi samIpaprAmiNAM mtiH|| heraNyodakadhArA ca sarveSAM puratastu cet / tadAnaM siSya ( 1) na cettenaiva sidhyati / skarAcaritaM tatra likhitaM ca tadA tadA / pradhAnajJAtyalikhitaM likhitaM dUragotribhiH / / boramArgakalikhitaM lekhyaM dUSitameva tat / bhUmidAnasya pAtrANi putrAH pautrAH pitAmahAH petaro bhrAtaraH strINAM zvazurAstatsutAH pare / bhavanti dAnapAtrANi vidyamAneSu teSu cet antaraleSu sarveSu nAnyagotrAya tabaret / atyantadurguNI ruSTo dIrghavairo'pi kevalam // ... . sagotrazcet prArthayitvA tasmai dadyAddharA kRtii| AhitAgniSu tiSThatsu tAnatikramya mauddhctH|| cAdanAhitAgnibhyo na kadAcana mAnavaH / sagotragaiva satataM sadA bhUmiH saridhathA / / samudragA tatheyaM ca tasmAdayAtsagotriNe / tiSThatsu jJAtivargeSu tyktvainaannygaaNdhraam|| karotyayaM dvijAnahitvA zvadatta shraaddhkRythaa| anAhitAgnyAhitAgnyovivAde samupasthite / / AhitAgnervadetpakSamatyantamaparAdhinaH / api tasmin vadennaiva mantuM kamapi sarvathA / / sa eva dharmaH kathitaH sataH zreSThyaM prakalpayet / evameva tathAnyava vizeyaM puruSarSabhaiH / / brAhmaNasyAbrAhmaNasya vivAde samupasthite / brAmaNasyaiva dharmeNa jayo vAtsyo(cyo) nraadhipH| ayogyAyogyayorevaM zrotriye'zrotriye tathA / asatsatozca sarvatra vizeyaM dhrmvaadibhiH|| sarvatra bhUmi satataM jJAtInAmeva cAcaret / te vizeSeNa cetsantaH zrotriyA AhitAgnayaH saMnisTakSAtayaca kimuteti mahAtmabhiH / vizeyaH sarvadA tasmin dAne mahati bhaumike|
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ pati sayogavikalA vidhavAyA vRttiSvanadhikAravarNanam 215 jIvanAMzaprAptabhUmi pravibhAgasamAgatAm / kramAgatAM vA sAmAnyavidyamAnAM vinA matim // na dAnamAcaredbhUmiM nikhilAnAM sagotriNAm / kasmaicidyAcamAnAya bhinnAgotrAya chndtH|| patisaMyogavikalavidhavAnAM tu santatam / na vRttidhvadhikAro'sti na graheSu dhraasuvaa|| jAte tu patisaMyoge tadUrdhva varSapaJcakAt / aprajA vidhavA sA cettasyai dadhu stdiiykaiH|| annaM vastraM ca yadi sA suvRttA jnsmmtaa| na tAdRzo bhavetsA ca tasyai nityaM ca taNDulAn // vasanaM tripaNakrItaM madhyAhna sendhanaM smRtam / tAdRzyA daivayogena jiivnaaNshodhraatmkH|| yadi labdhassa tu paraM na deyakAyakazcana / vidhavAmAtrasaMprApta bhUmiryA sAtha tajjanAn // yathAkathaJcitprApnoti nAnyA snAnAdinA kvacit / bahujJAtiSu tiSThatsu zAstrazeSu mhaatmsu| vibhakta dhvavibhaktaSu suprasiddhaSu bhUtale / sarvAcAryeSu nitarAM teSu yaH pravaraH paraH / / tadAjJayaiva sarve'pi varteranniti bhuutle| maryAdA kathitA sadbhiH gotriNAmapyagotriNAm / / bandhUnAmapi sarveSAM maryAdA sA tu kevalA / paraiH prakathitA nUnaM nAtilabdhyA'khilaistu sA / yasmin deze'pi vA prAme prasiddhaH sarvadikSvapi / / vidyamAno vidyayA vA zriyA vA tasya sNmtiH|| sthitA cettattu samyagvai zakyate nAtra saMzayaH / dezaprasiddhaviduSo yatkArye saMmatiH praa|| tatkArya kSamate kartu" tahAnaM ca parAdikam / yadi tasvAsaMmatiH syAttaddezamAmayoH prmaa| vidyamAnasya tatkArya na sidhyatyeva sarvathA / tattrAbhaTya kasiddhayartha tucchstgraamvaasibhiH|| yadyatkRtaM tannikhilaM mRSaiveti sunishcyH| taddhastalekhanaM yasya kAryasyAtra pradRzyate //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 mArkaNDeyasmRtiH prAmANikaM tadeva syAt vinA tallekhanaM tarAm / tucchAnAM lekhanaM cettu tatratyAnAM durAtmanAm / / bahUnAmapi kiM tena tanna prAmANyasAdhakam / yatra yatra mahAnto ye vidyAcArAdisadguNaiH prasiddhAH ziSyavRndaizca tatra tatra parAstu te / tallekhanaM vinA sarva tucchAnAM lekhanaM vRthA / / prasiddhAnAM lekhanaM cedAdau tatparataH punaH / (li)tipistadaprasiddhAnAM kAryAya prabhaviSyati yajamAnalipiyasmin po pUrva pravartate / prasiddhAnAM lekhanaM ca tatpatraM patramucyate / / lipyabhAve grAmakartustatsamAnAM mahAtmanAm / prasiddhAnAM tu viduSAM tattucchalipimAtrataH / / tatpatramanRtaM nUnaM kAryakRnna bhaviSyati / pazcAttallipikartAraH rAjadaNDyA bhavantyapi / / atyantAnubhavo nUnaM na tu prAmANyamRcchati / Agamena vizuddha na bhogo yAti pramANatAm // kalApabhogazasto na bhogo mAyAsamudbhavaH / vyAmohabhogo dAkSiNyabhogaH pIDAsamudbhavaH / / pIDAbhogo bhRterbhogo dayAbhogastathA paraH / upAdhibhogazcaramo na bhogA iti kIrtitAH / / anAgamaM tu yo bhuGkta bahUnyabdazatAnyapi / coravadrAjadaNDena daNDyo bhavati kilbiSI / / svAmidrohaM janadrohaM vinA vairaM zucaM tathA / saJcAraM kalahaM cApi vinaiva prabalAzrayam / / syAccedanubhavaH so'yaM samyak prAmANiko bhavet / (.... ... ... .... .... ...) vaca / / sakhikSobhaM gurukSobhaM tattadrandhranirIkSaNam / duSTAzrayaNamatyantaM taskarAnubhavassa tu / / vinaiva na bhavennUnaM tAdRzAnubhavaH sa tu / prabhavet bAdhakAyaiva na kItya zreyase zriyai / / sukhAya vAtmano ( ... .... ... ) / ( ) va kathitA sadbhiH svAmilabdhapratigrahAH
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ randhrapraviSTakriyApraviSTayorbhedavarNanam 217 grAmiNo prAmakartAro dharmato grAmabhAginaH / atra svAmI grAmakartA ya AdAvakarotparam prAmaM dvijAnAM dAnena tatsakAzapratigrahAH / grAmabhAga ( ...... ... ...... ...) taaH|| pratigrahikarAllabdhapratigrahaparazca yH| tadbhAgI so'pi bhavati na taiH sAmyaM sa vindti|| tAdRzasyAsya madhyAptakSetrakasya vizeSataH / pUrvAH sarve pUjanIyAHye syuH kartR prtigrhaaH|| prAmAdhikAriNa ( ............) ttamottamAH / randhrakriyAkrayasvairapraviSTA ye durAzayAH durmArgA duzcaritrAzca nityaduSTAzrayAkhilAH / akAryakAriNo'nyeka kAryaprAdhAnyacetasaH anyathA kAriNazcApi rAjJaH syurdaNDabhAginaH / tatrApi sadyo yatnena vijJAtAzcetkriyAmukhAt // randhrapraviSTAH santADyAH saMzayo nAtra vacmi vH| kAlaM pratIkSya yatnena prAmabhAgaikacetasA prAmApadi prAmibhistairdattabhAgastu saMkaTe / randhrapraviSTa ityuktaH ( ..................) taH / / kriyApraviSTaH sarveSAM saMmatyA grAmakAryakRt / taddattabhAgastadmAme kriyAviSTaH sa ucyte|| tadvirodhe daNDanIyastadabhAve paraM tvayam / sthApya eva sadA rAjJA kriyAviSTastu sarvataH // ( ......... ) tiryaH kriyAviSTaH sa ucyate / so'pi kriyAviSTatulyaH tatra bhAgyeva santatam // tagrAmakAryAtiSu cedayaM nAlaM hi dhrmtH| gRhItabhogyavRtyAghasamAkrAntadigantaraH // svairapra (............ ) ta ete sImni cetsvake / yadi sthitAH sAdhavaH syurjJAtvA dharma svakaM sataH // kRpayA pAlanIyAH syurudvAsyAstena cetkhlaaH| ye randhrAdipraviSTAH syusteSAM prAyeNa santatam / / duSkRtyaM sahajaM nAtra ( .......... ) thApi yshckH||
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkaNDeyasmRtiH brAhmavRttikahArakadaNDaH jJAtvA svadharme saMtiSThetsa u devo'nyathA na sH| samIcInabrAhmaNasya sthitAM vRttiM dharAkRtim // . dAnavyAjApahartAro daNDyA rAjJA vizeSataH / asamIcInadAnAkhya( ) parasvakAH mAnvA rAjA sadya eva zikSayenna tu mocayet / dAkSiNyaM samupAzritya tadAzrayavizeSataH upekSitA yadi khalAH rAjJaH pApaM mahadbhavet / anyabho ( .... .... )STraSu bhunyjt|| tAnyanAvRSTimicchanti mahadvA jAyate bhayam / ayaM hi rAjadharmaHsyAt sataH saMpUjayetsadA // asato daNDayedeva cAsantazcApyamI mtaaH| ( .... .... ) saMsthitAH / / kuzIlavAstadA (.... ) rAH nATyavidyAvizAradAH / preSyA vAdhuSikAzcaiva vyapetAH svasvadharmataH / / paradiNDAzanA nityaM shuudrpressyaastdunmukhaaH| avratAzcApyadI ( ... ..... ..... ) // paravRtsyapahAraH vyavahAraparAjitAH / nirlajjA nirbhayA bhUyo nAhaM nirjitavAniti / / vadantaH saMcarantazca dharmavakttanasadA sataH / dUSa (..... ...... ...... ..... ....) // ___ asatyavAda ( ...... ) rA: cAra ( ..... ) parAstayA / kukSibharaNakamaikapradhAnAH paapcetsH|| punaranye duzcaritrAH vijJeyAH syuramI khalAH / asanta iti tAn rAjA jJAtvA tatkRtyamapyati / / anuru (... . ) tAn bhUmiharjuna vizeSataH / agnidAn viSadAzcApi zakhapANIn dhanApahAn // kSetradArApahata zca prAtyAn sarvAn kSatavratAn / bhujaGgAn duSTacittAzca satyaja (......) dapi //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttamarNAdhamaNadaNDavarNanam yadi tRptAstu te tUSNIM paralokAnanazvarAn / kriyAsaMpAditAn sarvAn nAzayeyuzca tatkSaNAt // rAjadhAnI yathA zUnyA yathA kUpazca nirjalaH / yathA hutamanagnau ca kR ( ) kRtam // tAdRzeSu tathA dattaM bhavedeva na saMzayaH / na sutasya pitRdravyamevaM vAdI prasUrmanAH // pAtrAnnabhuktihA krUraH potA'sya kSIrarodhakaH / vizvAsa (ghA) Ttako rAjamitrasvAmIgurudviSaH // ( .. ) viSadA bhUmihArakAH / ekAdazaite kathitAH proktA niSkRtivarjitAH kadApyeSAM nopakAraH kArya eva mahAtmabhiH / ekAdazasu caiteSu vipravedavivarjite // naSTazauce vratabhraSTe malle ca kitave tathA / rodatyu ( nAvedyapi prayaccheta hetuke nAstike'pi ca / na pASaNDeSu sarveSu ) taM kRtam // vedazAstravidUSike / / dhUrte ( na bAtike pApena vaiDAlavrate tathA / na svAdhyAyAnnarahite tathaiva ca nirAkRte // ..) / ( ) devalake dattaM bhRtakAdhyApake tathA // dattameteSu sarveSu vRthA dAnaM prakIrtitam | vyarthamabrAhmaNe dAnaM patite taskare tathA // viprajAtau sUtradA ( ) / ( ... 1) na grAmayAjake vedavikrayike caiva vyAlamAhe tathaiva ca / brahmabandhau ca yaddattaM tathaiva vRSalIpatau // paricArakalokeSu ArUDhapatite tathA / bhU ( .. dattatulyadhanaM vRddhayA gRhItaM cetsabandhake / prazyati tato vRddhistatkRntati punaha tam // navIkRte punaH patre tadbhiyA tUttamarNakaH / guptacaura iti jJeyaH ( ) ti // ) // uttamarNAdhamarNadaNDa: ... .... 1200 6000 .... .... .. patre trivAre yadi tu vRddhigrahaNa bhItitaH / navIkRte tadA daNDyo RNadAtA bhavedha bam // yadi madhyasthamukhataH gRhIto mAsamAsyata / gRhIta ( ) tamarNa ( ) stu tadAkhilam // 216
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 mArkaNDeyasmRtiH adhamaNena tatsavaM deyameveti tajaguH / bhRNatulyagrahaNataH paraM vRddhirna dhrmtH|| bhavedeva tataH pazcAt gRhIto nyaayduussitH| (..) naM ( ...........) zaktAdebre matyApatezzizum // mAtA dadyAtsabhAryAyA cedayaM tUbhayoH sutH| putrapradAtA putrI cedayaM dvmaatRko'pyti|| pradattasUnunitarAM dAta ( .... ) / svayaM ( .......) MNa ku (.....) marmANi janakaH putravAnapi / pradattasUnurjanakasya nUnaM kRtyAne sarvANi pRthagvidhAnAt / kurvIta no cepitRghAtakaH syAt (...... ) stadA paalkH|| (......................) pAlakasyaiva santatam / sarvANi kuryAdvidhinA janakasya tu naiva hi // ubhayorapi cAzaucaM pitroH kArya vidhAnataH / bandhUnAM bhinnagotrANAM samIpe tridi (........) // (.......) pakSiNI syAttadetattAdRzaM punH| dazAhamadhye saMprApta svakAlaprAptameva cet // anuSTheyamatikAntaM naivetyeveti kecana / kecittu punaratyucuH aharmA (.......) / ____... ) rthakam / dazAhamadhye vihitaM tadUrdhva snAnamAtrakam / / jJAtyAzaucaMtu kathitaM tasmAdetadyato'dhikam / tatastvevaM vyavasthA hi mahatI parikalpitA mAsatraye trirAtraM syAt SaNmAsAtpakSiNI bhavet / ahastu navamAdAgUrva snAnena zudhyati // bahUktvA (ktyA) kiM mahAbhAgAH brAhmaNyaM tu kalau param / / tiSThati zrAddhasandhyAbhyAM tavayaM tasmAttadvayaM caret // sandhyAM samantrakAM kuryAt tAn mantrAnvisvarAdibhi / : rahitAneva mahatAM ytnenaivaabhysetsudhii|| samIcInodhAraNena sandhyA brAhmaNakAriNI / mantrANAM tu pu (...........) (....
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 zrAddhaprakaraNavarNanam ( " .... ) tadbrAhmaNyaM ca tAdRzam / doSayukta guNairhInaM tasmAtsandhyAM yathAvidhi // - samyagadhyayanaM kRtvA brAhmaNyaM ttprsaadye| tena tadvaSNavaM dhAma ( .... .... ) // mRtAhaM samatikramya caNDAlaH koTijanmasu / bhavatyeveti sAprAha zrutistasmAttutaM cret|| saguNaM zAstravihitaM tena muktiM prapadyate / - anantAna anantAstadguNAH santu te tvasAdhyAH smRtAH sadA // anuSThAturmatazceme mukhyAH kecana tAn bruve / svasvapatnIjJAtibandhukRtAnnena kRtaM yadi // pitroH zrAddhaM samIcInakRtaM sAdguNyamRcchati / akRtaM cettathA tattu (. .... ) puroktavat // tadanyathA cetpatitaH sadya eva bhaveddhavam / svazabdenAkhilAH proktAH kartAro bhrAtaraH svayam / / patnIzabdena tatpanyo nikhilAH prtipaaditaaH| jJAtizabdena jananI pita ( .... )kaa|| ( .... ) kA smRtaaH| pitRvyapatnI taddharmabhAginyazcApi kIrtitAH // bandhuzabdena bhaginI pitRSvasUsutAdikAH / kanyA saM pitRzrAddhaM bhinnabhAveSu srvthaa| na kuryAdeva dharmeNa yathA tathA ha [1] / [ .... ] pradAnaM tatra kIrtitam / dvitIyamapaM tena tulyaM brAhmaNa bhojanam / tRtIyaM ca tathA karma piNDadAnaM tataH param / / tRtIyaM ca tathA karma piNDadAnaM tataH param / etatrayaM zrAddhazabdazabditaM punarekakam // tAdRze karmaNi punaH [ ... / [ .... ] tatpAtre hutazeSAnnapAtanam //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 mArkaNDeyasmRtiH tattulyaM tatprokSaNaM ca tathA tat spArzanI kRtiH / saMpradAnaM bhoktRhaste tadApozanapA ( ....) // [ ... ] bhoktRhaste ta [ ... ] / [ ... .... .... // [.. ......... ] zrAddha pare'hani / ... kartRhastAkRte tasmin Apozanajale yadi // iti zrImArkaNDeyasmRtau zrAddhAkhyaM prakaraNaM samAptam / ||shubhmbhuuyaat / /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ // shriignneshaaynmH|| laugAkSismRtiH ... laugAkSiviSayakadharmazAstraprabandhAvatAraH lokAkSiH sarvalokAnAM sadAcArapravartakaH / vedadIkSAvratadharaH srvlokaakssirpyym.|| sarvAsA .... ... / na tatparaH ... ... ... // tayoH kartA kArayitA deshkaalnidhiHkssnnaat| ___ sa mAsena vikalpaugha tnmryaadaavishessvit|| kartR kriyA kAryabhedAdhikArava ... / ... ... tena sundaram // yacchAstraM paramotkRSTaM sarvasaMgrAhyamityabhUt / sarvalokahitaM tasmAt sarvazAstraikasaMmatam // vila .... ... / .... ... zvatam / / viSayAgocaraM spaSTaM kRpayA tena coditam / zAstrametavedasamaM dharmasArottamottamam // brAhmaNo veda . ." / (mukhyA ?) dhikAriNo nityaM pare gaunnaadhikaarinnH|| so'yaM brAhmaNazabdastu dIkSitaH kSatriyeSvapi / araNye ... ... // ... .. bhUto yanna saMzayaH / tena taM brAhmaNa iti bra yAdvai zrutizAsanAt vedoditAni ...... yAtAni naimittikamukhAnyapi / nityAnyapi nityAyapi .... // " vadAmyaham / traivarNikAnAmeteSAmajasra pravadAmyaham / /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhma 224 laugAkSismRtiH dharmArthakAma tayoratikrame tattu tatkSaNena vinazyati / brAhmaNyaM zrAddhasaMdhyAbhyAM sthirameteSu tiSThati // .. .... |jnmnaa zUdratulito brAhmaNo vivadAmyaham // brAmaNyAmapi bhAryAyAM satkRtAyAM .... / . brAhmaNatvaM braahmnnaattaadRshaatstH|| tattatkAleSu karmANi tAni tAni krameNa tu / kartavyAni yathAva ... tkAlAtikrame'pi garbhAdhAnAdi karmaNAm / pazcAdvA zakyate kartuM prAyazcittasya pra (?) pUrvakam // dvijAnAM tAni karmANi ... / ... prAyazcittasya karaNe sumahAn punH|| pratyavAyaH prabhavati tasmAttaJcittamAcaret / ... .... ... ... / samAcareJca taccittaM na cecch yo bhavena tu|| viprAbhyanujJA sarvasya karmamAtrasya sarvadA / saMpatkarI ca sAdguNyakAriNI ca (tathA?) vada ... smarAditaH / zatarudrajapAtpUto dazabhirdivasairbhavet / / viSNuryonyAdimantrANAM mukhe rajasi drshne| puNyAhaM vAcayitvAdau nAndI kRtvA zubhe dine| sulagne sa ca kartavyaH sa eva prathamo mahAn / SoDa ... .. kH|| etasyAH karaNe sarvakarmaNAM tyAgasaMbhavam / eno mahadavApnoti mUlahAnyA dvijo'dhmH|| zreyasA .... ... / ... mUladAnAni gndhpusspsrjaampi|| dAnAni vidhinA kuryAt so'pi kuryAttataH param / haridrA kuDamA ... // ... dinA tathA / dvitIyaM syAtpuMsavanaM sImantonnayanaM tathA // sarvAsA prathame garbhe ca .... .. / ... zANostyAge prasUtervA paraM punH|| mantrAvRtti vidhAnena vittapUrva samAcaret / zAkhAmantra dvAdazAnAM zrotriyANAmaSTAnAM yajvanAM na cet // kapilAtrayadAnaM vA .. lagrasya divasasya m||
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ . jAtakarmavidhivyavasthAvarNanam 225 nirIkSaNaM ca vihitaM puNyAhasya ca vAcanam / nAndIgrahamukhaM cApi phaladAnAdikaM tathA ..... zikhAmApa / karmaNo jAtakAkhyasya na lagnAdi nirIkSaNam / / yadA syAjananaM garbhapAtasya tu tathaiva hi / tat ___.. vaidikam / pituH snAnaparaM karma jAtakAkhyaM zruteritam / / taba snAnamamantrasyAdhvaMmutpatya kevalam / nadI hA .. uddhRtenAmbhasA snAnaM vihitaM zAkhacodanAt / snAnotpAdanataveMgasaMjAto'rghAmbhasA param // prIyante pitarastasya hetunA ... / .... pitRNAM tuSTihetave / / putra jAtAtparaM bhadraM nAnyadasti jgttrye| sUtakAnte'pi vA kuryAt jAtakAkhyaM supAvanam // atyanta ____... ... / trisUkta jApAdIni pAvanAni mahAntyati / / mudgalAdiprayogAni bIjadAnA " nyapi / zaktyA nityaM prakuryAcca nakSatrAnta ... // .... .... .... gAt / uccATanaM ca bhUtAnAM pizAcagraharakSasAm / / dUrIkaraNakAya kuryAnnIrAjanakriyAm / dine dine viprapUjA sAyaMkAle vizeSataH / / ... tena zreyo mahadbhavet / mAtApitroH zizozcApi pIDAyA jnmkaarnnaat|| udbhUyA yazca zAntiH syAt jAyate ca pade pade / phalI karaNa kastu pAvake / ayaM kalyAdibhirmantraiH pariSecanapUrvakam / / kuryAcApi vidhAnena zizorAyuSyakAraNAt / jAmitAyA .. . // dazadine'pi vA / sUtakAnte'pi vA kuryAjAtakarma vidhaantH||
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 laugAkSasmRti: - tasyApi nAmakaraNAt pUrvameva vidhIyate / akRtAnAM svakAleSu jAtakarma iti dharmajJA jagadurbrahmavAdinaH / svakAlavihitenaiva karmaNA yena kenacit // nAmAdikena kAryaM syAt jAtakAdIti so''ryamA / svakAlAtikrame .... .... || tUSNIM pRthakkartuM na zakyate / nAmnaiva jAtakaM kuryAt nAmAnnaprAzanena ca // annAzanaM ca caulena caulaM maujyAkhilaM punaH / saMtuSTa // 8000 ... svena vihitamiti zAstrakasaMgatam / mauJjI kriyA tu sA sarvakarmaNAM pravaraM parA // tAM yena kenacit karmamAtre na tu yojayet / sA brAhmaNai tA priyA // nAsyaiveti zrutiH prAha tayA sarvAH kriyAzcaret / tannAmavyavahArArthaM nAmakarma vidhIyate // ekAdaze dvAdaze'hni nA tatkuryAttu mukhyataH / bhinna gauNa eva parA na tu // dikakarmasu / kriyamANeSu maujyApi jAtakA krameNaiva pRthaktvena tasminnevAhanIti vai // kartavyatvena dharmajJa siddhAnta iti zAstrahRt / bhinnahRtAni cenmohAjjanakAdivA rthatAM prApya punaH karaNakarmaNaH / .... www. = pAtrabhUtAni jAyante tAni tasmAnna cA''caret // tathApatsvapi vAcyaM ( vamyeva ) tat punaH punarahaM dRr3ham / tu rakSaNam // ayugyavaNaM strINAM tu cAkhyAtottarameva vai / pravarAhaM sandhidIrgha svara varNa samaM svakam // puruSasya 1 11
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmakaraNavidhivarNanam 227 pravaraM pravarAheNa sa .... .... / . ceSTayA bhinnaparaM tathA / sumUlAmUlaraktADhya rakta pAdi / raJjitaM bIja nibiDaM mA (prA) .... // ( asminasthale 224 draSTavyam ) / kalau niSiddha vijJeyaM dhRtamadhvAdikaM tathA / / pRSadAjyaM kSIradadhi tathA pakaphalAdikam / pAyasaM pAnakaM svAdu mizrayitvA sukholbaNam / / .... svarNapAtreNa yatnataH / pazcAt kuryAt brAhmaNAnAM bhojanaM ca yathAruci / / tatpUrvamapi kecittu tadbhakta pravadantyapi / tatra pradhAnamantrAstu bhUrapAM tvadikAH praaH|| caulakAlastu vijJeyo (?) tAtiyIkastu vtsrH| tatrAmanaM ca niyama auttaraM kevalaM param / / cUDA karmApi mauJjI ca na kuryAddakSiNAyane / pitAmahAdibhiH pUrvaiH sadbhirmAtAmahAdibhiH / / pitRvyamAtulAdyaizca tatpatnIbhizca mAtRbhiH / samAlocya prayatnena hyanujJAtazca tairiti // .... dhAnaM putrasya pitaraH .. mAtA zubham / ya ... dhAkRtaM tUSNIM sa zizu zreyasA na tu / / vAcanaM sarvathA vacmi punaH punaritIva vai / vinavAjJAM gurUNAM tu nAmakrame purA kil|| kRtvAzAstreNa mArgeNa dravyatyAgapurassaram / sAkSAdvasiSTho bhagavAnvizvAmitro'pi bhArgavaH / / naSTaputrA babhUvurhi kutsavatsAdayo'pi te / pravAsAdetya putraM taM aGgAdaGgati mntrtH|| kRtvA mUrdhanyavaghrANamevaM karNe ca dakSiNe / aGkamAropya taM kuryAcchya se tasya kevalam / /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 ... laugAnismRtiH amirAyuSmadityAdiH mantrAhmaNavAcitaiH / AzIrvAdAkSatAMzcApi svayaM khIkRtya tcchirH|| alaM kuryA ... mahiSAM kRte / SaSThe'nnaprAzanaM kArya mAsi tasya samantrakam // kautukAkhyakriyAM kRtvA paraM nAndyA yathAvidhi / zubhe muhUrte sulagne ca vishesstH|| .... ... bhissA bhakSaNakarmaNaH / punarjAtakanAmno'stu niyamaH puurvmuktyoH|| dinayoreva tenA'tra tallamAdinirIkSaNam / yathA saMbhavataH proktaM na tArAdibalAdikam // kumArabhojanaM cAtra vaTubhirzaktisaMbhavaiH / paJca ... nakaiH kuryAnmAtrA saha zucikriyaH bhakSyabhojyAdikayoM tu dvayAtpUrva yathAruci / dakSiNAdAnakaM teSAM bhokttRNAM tena varNinAm / / puNyAhAnantaraM nAndyAH paraM kautukabandhakam / aGkurAropaNaM kuryAttaduktenaiva varmanA / pazcAttatsaMkalpa uktaH pratiSThA jAtavedasaH / zaktyAM satyAM graha makha ... paraM satAm // saMnnidhAnepyasaMsarga mukhaM tatkezavardhanam / zikhAnidhAnaM ca tathA tatsthAnAdanalasya c|| upasamidhamArabhya bhAgA ..." zmeva vai / pradhAnahomaM kurvAta jayAdi ca tataH param / / sarva tadottaraM tantraM vidhinaiva samAcaret / nIrAjanaM cAziSAM ca karaNaM pUjanaM tataH / / brAhmaNAnAM vizeSeNa tAmbUlaM dakSiNAdikam / tadaGgatvena bhUdAnaM brAhmaNAnAM ca bhojanam / / sarvaM sumaGgalIgAnapUrvaka samyagAcaret / maGgalAnAM ca vAdyAnAmasmin karmaNi vacmyaham / / antya ... karaNaM vidhicodanAt / zaktyabhAve tu tUSNIkaM yadvA daivikamuttamam / /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedapratipAdyavidheH kartavyaphalajJApanatvavarNanam 236 karmamAtraM sUtrazAstrAdAcArAdipracoditam / tanmAtrameva kurvIta tena karma na duSyati / vedoktamantra lope tu karma tattu praNazyati / sarvaM vaidikakRtyeSu yathA vA vedacoditAH / / mantrA luptA bhaveyurna svaravarNAdikaiH padaiH / tathA yatnena karmANi samyageva samAcaret // yatkarma vaidikaM tattu viprasAkSikamAcaret / karma brAhmaNarAhitye sAdguNyaM nAdhigacchati // ekasyApi kriyAjJasya sarvatantravidassataH / sarvazAstrAmantratantrasUtra sarvasvavedinaH // taM viprasAkSitvarahite viprasAkSike // api karmasu sarveSu vaidikeSu vadAmyaham / kRtamapyakRtaM karma tatkSaNAdeva tadbhavet / sadazvApi tathA bhUyaH kartavyatvena coditam // zAkhAvidAM zrotriyANAM yantratantrakriyAvidAm / sAdguNyapari Na saddhRdAm // sabhaiva sarvakarmAhona kutarkakucetasAm / vedazAkhAgotrasUtrabhraSTAnAM duSTacAriNAm // tyaktasaMdhyAparANAM ca vedamAtraikakovidAm | tucchA nirarthakA na // na vaidikakriyA homaH syAtteSAmeko'pyamantrakaH / mantravinmadhyagazcettu satsabhApyasabhA bhavet / / vedabhraSTaM tu vijJeyaM karma caNDA ..... sUtrabhraSTastRtIyakaH // jAtibhraSTa iti jJeyaH sarvakarmavigarhitaH / sUtrabhraSTazca kalmASaH parivittisamassadA // tasmAdetAn sabhAmadhye yojayenna tu vaidike / satkarmANi 11 tAnetAnakhilAnbhraSTAn vaidiko na samUhayet / utkRSTaM nopanayanAtkarmAnyadiha vidyate // vaidikeSvakhileSu taddhi brAhmaNyamUlakam / vasante copanayanaM (?) vApi madhussa tu // mAsAdyAH pabhvamAsAzca vasanta iti kevalam / tatsAMnidhyamahimnaiva tatpUrvAparayorapi // ato vasanta mAkhAdyA gauNA ityeva sUribhiH / siddhAntitaH zAstrajAlavidhijJairbrahmavAdibhiH //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 laugAkSismRtiH garbhAThamo brAhmaNasya maujyA mukhya udaahRtH| kAlaH kAlavidhihastairaSTamaH zubha ityapi // tatsamatvena manunA varNito gautamena ca / brahmavarcasakAmasya paJcamo'bdo mhaatmbhiH|| varNito mukhya eveti medhAvI yadi bAlakaH / tathaiva SaSThaH proktazca tejaskAmasya cetstH|| navamonnAdhamAmasya dazamo'bdo'pi nishcitH|| ekAdazasya rudrAbdaH vIryakAmasya vacmyaham // ASoDazAbrAhmaNasya kAlastadyogyatAvazAt / zabdassa tu suvijJeyaH na sarvasyeti vai manuH / / medhAvinaM suvacasaM zrutigAtreNa kevalam / vedavarNagrAhakaM cet tadaivopanayediti / / anadhyAyeSu sAyAhna yAminyAM dakSiNAyane / aSTa kAsvakelAnmau ... divaseSvapi / / hatAnmohAcchalAnmAtkRtopanayanaM vRthA / punaH karaNamApnoti yathAvannAtra saMzayaH // bhinnazAkhAgotrasUtrakRtopanayanaM kRtam / rajasvalApatikRtaM mukhya ... // .." cinA kRtaM mohAtpuSpaktyAM ca mAtari / mahAtadgurugiH pitrA pitAgamapurogamaiH kRtopanayanazcApi kRtameva na saMzayaH / ananuSThitasaMdhyena hyakRtopAsanena vaa||. ...... .... pUrvedyuH zrAddhabhoktRNA / kRtaM tadvyarthameva syAt tathA tasmAnna tazcaret / / brahmavIryasamutpanno mUko yadi tu taM ttH| samyaka SoDazavarSe jAtakAdi .... // ." vopanayanaM kriyAmAtreNa tntrtH| tantraM kuryAdazeSaM ca tanmantrAnakhilAnsvayam / / vadedevaM vidhAnena kartA tatkAraNAtparam / likhitvA salile ... tAM dhRte'thavA // upadeze prAzayezca samidAdhAnakarma ca / taddhastenaiva tUSNIkaM svamantroktyA'khilaM ythaa|| kArayedeva tUSNIkaM kriyA ... ram / sandhyAdikaM tathA nityaM kArayItaiva tatkarAt / /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvadvijAtInAM vedavihitopanayanakAlAvadhinirUpaNam 231 sarveSAM karmaNAM tasyAbhinayAtkArayIta ca / tarpaNaM brahmayajJAGga zrAddhAdikamazeSakam / / tantrAbhi nayanAdeva ... kevalam / brAhmaNyaM tasya sutarAM pAdAmAtramiti svayam / / bhRgurAha pare sarve tannAstyeveti cocire / pAGktanyatvaM tastha stutaH sa ... ... ... yogyatAM paGktidarzane / adhikAro'sti tasyA'sya srvmntraikshuunytH|| sarvakriyAnaha eva jAtimAtreNa kevalam / brAhmaNazceti vanAsau bhartRNAM ca tajjAtAnAM cedbrAhmaNyameva ca / amantrajAstu te jJeyAH sAkSAttu vRSalAstu te // puruSatrayAtparaM teSAM tadvazyAnAM tataH punaH / ... ... mukavaMzaika janminAm / / phlIbAndhabadhirAzcitvitadbhinnA api ttsmaaH| vedoktakarmAnadhikAriNa eveti zAstrahRt / / na yogyA havyakavyayoH / kRtyopanayanaM tUSNImeteSAmapi tAM ttH|| annapAnapradAnAdi kRtyaiH samyak prapAlayet / .... badhirajAzcAzvi triputrAlaya stute // teSAM parA yogyatve'pi na tatsantatirarhati / na naicyanyaGgamApnoti saMskRtA sA na duSyati / / pareSAM ha ..... yogyatA paGktidarzane / mUka saMtativannaiSA tripUrvaM doSagA na tu // garbhakAdaza varSo'yaM rAjanyasyottamo bhavet / upavItesta .... zuddha kAdaza ucyate // garbha dvAdaza varSastu vaizyopanayane mtH| mukhyatvenaiva tattulyaH zuddho dvAdazavatsaraH / / AdvAviMzAt kSatriyasya gauNaH kAlassa ucyate / AcaturvizavarSastu gauNo vaizyasya zAstrataH / / rAjanyasyopanayane grISmo mukhya itIritaH / zaradva zyasya saMprokto rathakArasya tatpuraH / /
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 laugAkSismRtiH varSA eveti sa muniH vasiSTho bhagavAnmahAn / sa " na kAlazca rathakArasya naaprH|| sarveSAmeva vrnnaanaamupniitiprpuurvike| puNyAho divase kAryaH nAndyAlAnaM tathaiva ca // devatAnAM pratiSThA ca nityaM brAhmaNabhojanam / tathaiva cAgnisandhAnamapi vipra vasya ca // kartavyatvena vihitaM pareyuH prAtareva vai| akRtAnAM jAtakAdikarmaNAM karaNaM tathA // upanItyAvahazva pratiSThApanakarmavat / saMkalpo'travadvijaiH kArya upanItevidhAnataH / / upanItyaGgasaMkalpe vahinAmIpyamapyati / * apekSaNIyaM sarveSAmanyathA tanna siddhayati / / ato . yataH pratiSThApya yathAvidhi / upaneSyeti saMkalpaH nakSatrAdikasaMbhavam // ..." ca ..." Namiti proktA punaH puNyAhapUrvakam / kArayitvA brAhmaNAnAM bhojanaM ... // kArayItaiva vidhinA copavItasya dhAraNam / upavItadhRteH pUrva shuddhaacmnkrmnnH|| kumArabhojanaM samyagvadubhi kArayIta ca / mAtrA sImantinIbhizca maGgalodgAnapUrvakam bhojanAnte digvapanaM yenetyAdi samantrakaiH / caturmivibhA .. pantamanumantrayet // mAtA vA brahmacArI vA yakSureNa va dakSiNe / uptvAyeti ca mantreNa lusAna kezAnazeSakAn // .. udumbarasya vA mUle darbhastambeJca vA kSipet / snAtamagnerupasamAdhAnAdikavidhAnataH // matvA'jyabhAgaparyanta nAyudenAnale vaToH / hastena samidhantAM vai cAghehIti vadet //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ upanayanasamaye kRtyavidhivarNanam 233 vaTuM prati pitA pazcAt nikSiptAyAM tataH pitaa| AtiSThetica mantreNa vaTumAropayettadA azmAnaM pUrvanikSiptaM revatI stveti yugmtH| abhimanya ca tadvastraM yA akRntanniti tribhiH|| tadvAsaH paridhApyA'sya vAcayitvA ca tattrayam / parIdamiti tatpazcAdanumantryaina meva vai|| mauJjIM taM trivRtAM samyak prAdakSiNyavidhAnataH / Avartayat trisvAhA "" dvAcayettAmRcaM ythaa|| iyaM duruktAyugmaM tanmitrasyeti tataH param / ajinaM cottaraM kuryAdamiSTe dazabhistataH / / A(ma?)ntretyavasApyA'tha samudrAttatsamAcaret / taddhastaM parigRhNIyAdagnayetvAdikenataH devatAbhyo rakSaNAthamarpayettaM vaTuM tdaa| devasya tveti manunA pitaivopanayedamum / / ante zarmanniti brUyAt suprajA iti dakSiNe / karNe japantaM kurvIta tato vaTurayaM punaH // brahmacarya yajurjaptvA sukhaM tiSThettadunmukhaH / ko nAmA'sIti pitrokta vaTuH svannAmamantrataH / / kasyeti ca punaH prokte hyAcAryeNa samantrake / prANasyeti vaTurdadyAduttaraM tasya mntrtH|| eSa teti pitA prAha cAdhvanomiti tatparam / vaTuH ... yoge yogeti tatparam / / pradhAnahomaH kathitaH vizeSaH ko'pi cAtra vai / dvitIyatuvAcAryaH svayameva vadenmanUn / sarvAziSo'nvAcayIta kumAreNa prayatnena hyAcAryo'tra zanaiH shnaiH|| jadhatAdi homAtparataH brahmaNaH purastadA / kUrce kumAradatte .... manunaiva vai||
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 laugAkSismRtiH ...... mantravato dvijAn / prArthayIta taduktyaiva pAdaprakSalanAdayaH / / tadarthito. vidhAnena sAvitrI bho itIva vai / saMprArthito'tha japtAzca tadgAyatryarcanAtparam / / sAvitrImeva tAM devIM gAyatrIM vedamAtaram / pAdazo'rdharcazassarvA krameNa vyAhRtIyutAm / / pAdeSvanteSu vA kRtvA vdebraahmnnvRndke| vaTu statazcagurave varaM ddyaadgurusttH|| taM varaM pratigRhya ' nyAdeva vidhAnataH / devasya tvetAdikazca yathAvattadyaju pet // udAyuSeti cotthApya taccakSuriti tatparam / AdityamupatiSTheta yasminbhUtAkhyatantrakam / / kRtvathAgnau nikSipecca samidhaH prAGmukho vaTuH / tatpUrvadhRtadaNDassan upatiSThedvibhAvasum / / samantrassuavazceti pAlAzo daNDa ucyate / brAhmaNasya kSatriyasya naiygrodhssmgrkH|| audumbaro bAdaro vA daNDo vaizyasya coditaH / daNDadhAraNataH pazcAt smRtaM ca ma yajUMSyapi / / pravAcayIta vidhinA pitA putreNa tatsadaH / yadagnerapi pazcAttu bhUyAsamiti tatpare / carame parame jAte vahnikArya vaTormatam / pazcAttadagnikarmAnte pitA putraM vidhAnataH // zikSayenmanunA tena brahmacAryasi tatparam / ApozAnetyAdikaizca tatsarvatra ca tadvaToH / / vAkyaM ca bADhamityeva vAcayediti sA shrutiH| pazcAttu mAtRbhikSA sA vidhinA kArayIta ca / / padatrayeNa sA sAkSAt prakAryA brAhmaNairiti / tatrAdya bhavatItyeva padaM tatparamapyatha / /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacAribhikSAprakaraNam 235 bhikSAM dehi padadvandva kramo'yaM mnunoditH| bhavanmadhyayAmarAjA vaizyastu bhavadaMtyayA bhikSetaiva vidhAnena bhikSAyAH parato'pi vaa| tatsaMzAsanamityukta bhikSAkAle svayaM guruH / / namaskArAya tanmAtuH svagotrapravaraM varam / vAcayIta vidhAnena tadvAcanavidhistvayam // karNI pidhAya hrasvAbhyAM namaskAra nimitttH| catuH sAgaraparyantaM godvijebhyaH zubhaM truvan / / bhavatvityeva tatpAdau gRhNIyAcca tataH punaH / sASTAGga saMpraNamyaitAM bhavatItyAdikaM vadet // trivAramevaM prathame divase nikhile'pyati / pravadennikhilAyAM ca bhikSAyAM mauJjibandhane / tadbhinnadivaseSveSu sakRdeva vadedati / mauJjIdine mAtRbhinnA nikhilAzca ciraMtanIH / / na tu bhikSA cAcayIta bhikSAdravyaM ca tahine / akSatAMstaNDulAn ramyAn nArikelAdayo'khilAH / / phalAnAM ye vizeSAH syuH bhakSyANAM ye vizeSakAH / hiraNyena pradAtavyA tAmbUlenAJjalitrikAt / / namaskRtAstena nAryaH sarvA laukikavAkyataH / tasyamaya'kSatAnramyA .... zI nirIkSitaH / / adhItya caturo vedAnsAGgAn zAstrANi SaTpadam / purANasmRtizilpAMzca dIrghAyuSmAn gRhI (bhavet) / dRSTvA ca nikhilAjaiH putrI pautrI phalanmanAH / kRtakRtyo bhavatyeva pryunyjiirnmhaashissH|| labdhAM bhikSAM ca tAM sarvAmAcAryAya nivedayet / yAvadadhyayanaM hyaSa bhikSAnno hi bhavedbhavam / samyakkRta brahmacarya samidAdhAnako'pyayam / anuSThitAcAryakulavAso vipro bhvedpi|| -
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ . laugAkSismRtiH maujI labdhAMtato bhikSAMsadya eva tadA kila / AcAryAya prayacchanti mahAkulasamudbhavAH maujyAGgadakSiNAM zaktyA tAmbUlAni pRthak pRthak / sadasyebhyo dvijAtibhyaH prayaccheda vacetasA // nyakuryAnna tu tatkuryAt tiraskuryAnna bADavAn / pUjayeca zivairvAkyaiH dAnamAnAdibhistadA / / yAvanto vai sadasyAstu tAvanto dakSiNAhakAH / vidhavAnAM varNinAM ca tAmbUlaM na kadAcana // pradadyAdhA ... stUrNaM kiMtu dRSTvA visarjayet / yAcakebhyo dvijAtibhyo daridra bhyo vishesstH|| satataM saccaritrebhyaH pradadyAdakSiNAH zivAH / kebhyo naTebhyo vo viTebhyaH sabhya eva vA sadUSakebhyaH pApebhyaH zailUSebhyo malekhapi / asadarpaNabuddhibhyaH zrotriyebhyo vizeSataH / / na satkarmasu tebhyo'thaM tUSNIkaM na visarjayet / abhyanujJAnimittArtha nikSiptaM yaddhanaM tu tat // yajvabhyaH zrotriyebhyazca vidvadbhyazca vishesstH| .. mantrArthavidbhyo deyaM syAdanyAnartha hetave / / tadanaM prabhavatyeva tatastasmAnna cAcaret / palAzahomaparyantaM mauJjIkarma pracakSate // tAvadannaM yathA zaktyA brAhmaNebhyo nivedayet / tRtIyadivase maujyAH prkuryaatsumhaashivH|| tasminkAle vizeSeNa viSNulakSmyA samAyutaH / sAMnidhyaM prakarotyeva devo vedamayo vibhuH|| tasmAttasmin vizeSeNa vedavanto dvijottamAH / vizeSeNa prapUjyAsyaH dAnamAnArhaNAdibhiH / / kRtaM khakAle maujyAkhyamuttamaM dinam / brAhmasyotpAdakaM syAdevameva na cetaret / /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ upanayanAvadhisamullaktisyaphalAnahatvavarNanam tasminnanuSThite samyagekasminvA pare / mauz2yAkhye parame divye kRtaanyevetraannypi|| jAtakAdIni karmANi gauNakAle kRtAnyapi / mukhyakAlakRtAni syuH upanItyA sadaiva cet // dravyakAlAdikaistasya mukhyasya yadi saMbhave / vaiguNye sarvalopaH syAdato jJAtvaitadapyati ekAM vA'pi kriyAM vidvAn maujyAkhyAM samyagAcaret / tatraiva mantrasiddhiH syAt tantrasiddhiH parA zivA // kriyAsiddhiH tapassiddhiH shreyssNpnmhonntaa| jnyaansiddhiloksiddhirbhvtypi na sNshyH|| pitopanayanasyAdau kartA putrasya dharmataH / sthite tasyApi pitari pituH sa tu mniissibhiH|| proktaH karteti paramaH tasyApi pitari sthite / sa eva mukhyakartA syAt pitAmaha ityayam // asau kathaM bhavetkartA ceti prakRte sati / uttaraM tatra vakSyAmi tatkarmAdau tdnggke| nAndIkarmaNi ye devA asya kevalAH / prabhaveyurhi nAnyasya tadudde zena karma tat // samApyaM kila tenaiva mukhya kartA'tha mucyate / jyeSThasya ca pitRvyasya pituH pituzcApi ca / / prapitAmahatyAsadbhAve pitA kartA bhavediti / putrasyopanaye vacmi tathA'nyeSAmasaMbhave / / satAM mAtAmahAdInAM gurUNAmapi durghaTe / pitA putrasyopanItau kartA syAdanyathA na tu teSAmanujJayA cettu taddharSeNa sucetasA / prakRto'yaM bhavedeva nAnyathA nyAyavAdinAm / / . matimeva vizeSeNa jJAtavyaM gurubuddhibhiH / __ ASoDazAbrAhmaNasyetyuktaH kAlaH paro na tu // adhiko'satkalpa eva vaTostasya tu kutsitaH / prAptAyAmadhikAyAM tu tatkarmA narhatAdibhiH
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 laugAkSismRtiH tadA'haM kalpa prabhave vaTormadhye vinisthitaH / paJcamAndAdikaH kAlaH paro mukhyatamo mtH|| dazamAbde tAdRzasya vyatIte'tyantapAtakam / mAtApitrozca bandhUnAM prbhvennaatrsNshyH|| vedAkSarapragrahaNazaktimastaM yadA pitaa| yadi nopanayanetsadyaH mahatpAtakamaznute / / mauJjIkarmaNi ye viprAH samAhUtAstu tatprati / na gacchanti na pazyanti te vai narakagAminaH / / svakAlAtikrame maujyA daivAdvA mukhyagauNayoH / pAtityaM tatkSaNAnnUnaM jAtibhraMzo'pi jAyate / / uktAnAM SoDazAbdAnAM yena kenApi krmnnaa| vyatikramettasya yato maujyAH syAnna prayojanan / / haThAdyadyapi kRtvA vA brAhmaNyaM naa''pnuyaadsau| kiM tvabrAhmaNyamApnoti pAGkteyo na bhavatyapi // satkarmakAlAsaMbhASyaH nekSaNIyazca paitRke| satkarmaNi mahAyajJe sandhyayorubhayorapi / / sandhyopanayanAtpazcAt kAleSu triSu sA bhavet / agnikArya tathA snAnaM tathaivA''camanakriyA // karmaNAmapi sarveSAM nityamAhAntayorbhavet / sandhyAtyAge brAhmaNo'sya brAhmaNyaM nA .... maznute / / brAhmaNyaM snAnasandhyAbhyAM nAnyenaitatprajAyate / sandhyAkAryo yadA mauJjI vidyArthasya ca kevalam / / sAvitragrahamArabhya yathA sandhyA tathA punaH / brahmayajJazva gAyatryA bhavettatarpaNaM tthaa|| dIpakarmakriyAyAstu tathA sAyaM vidhIyate / tatpadaM vedamukhataH bhavennityaM dvijnmnaam|| madhyAhna brahmayajJasya mukhyakAla udAhRtaH / prAtaHkAlAdikassarvastatsamo naiva sarvadA / / vedopakramaNaM kuryAt kRtyopAkarma shaastrtH| akRtvA tadupAkarma na vedaM samupakramet / /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 utsargopAkarmavidhivarNanam nityaM dvijanmanAM prokta zrAvaNyAM vedahetave / paurNamAsyAmupAkarma prathamaM brahmacAriNAm / / prathamopAkRtisamaM neha karma zubhAntaram / tatraiva kSurakarmAdau tataH snaanaantraatpunH|| abhyaJjanaM yathAvacca saMbhavairbhUSaNAdibhiH / alaMkAraizca vAsobhiH prainiiraajnaadibhiH|| pItakaupInanibandhadaparNadaNDamukhairapi / pItamaujyajinastAvakSaumakustumbarAdibhiH / / pravezanirgamAbhyAM ca svastivAcanapUrvataH / sarvamaGgalavAdyaugharaJjanakriyayA tadA // kANDarSivedahomena virajAhomatastadA / pAhitrayodazamahA japahomArcanAdibhiH / / kAmo kArSIjapenaivaM tanmanyurajapena ca / vedAApakramamahA satkarmakiyayA ttH|| tatsamastUttamo nAsti tadAdyeva dvijanmanAm / vedAdAnaparigrAhazAstrapravacanAdibhiH / / loke sarvatra dRzyante tadAdyeva ca varNinAm / nityaM kAladvaye homaH samidhAmaTavIkSitAm // nityaM kAlatraye sandhyAsamatikramaNaM guroH / atyantazikSayA snAnaM bhikSAcaryAdikaM tathA !! vedavratAnAM sarveSAM samanuSThAnameva ca / tattaduktena vidhinA tadA dya va na tatpuraH / / upakramaH prakartavyaH prAjApatyAkhyakANDake / prAjApatyavratamidaM vidhinA vidhicodanAt // kartavyatvena kathitaM tdaarmbhe'pyupaakRtiH| utsarjanaM tatsamAptau dvayamekasya kevalam / / kartavyameva tanmantraiH cariSyAmItyacAriSam / agne vratapatetyeva taJcatuSTayamantrakaiH / / . evaM navAnAM kANDAnAmAdyAnAM karaNaM budhaiH / pRthaktvena prakathitaM so'nyAnAM ca tatastathA ___ upAkRtistathotsargaH navAnAM ca pRthak pRthak / tattalliGgazca tanmatraiH tattakANDarSibhistathA // pazcAdAgneyakANDAnAM samAnAM karaNaM budhaiH / pracoditaM vidhAnena tattattalliGgamantrakaiH / / anantaraM vaizvadevakANDAnAM puurvvttthaa| utsargopAkarmaNI te katavyatvena codite // evaM catuzcatvAriMzatkANDAnAM samupakrame / samAptau ca yathAzAstramupAkarme tataH punH||
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 . laugAkSismRtiH utsarjanaM ca kurvIta vidhinA'nena mantravit / vedaM samabhyaseduktyA guroreva skaashtH|| varNI samyagvedamevaM sAdayitvA tataH punaH / tadaGgAni ca tanmadhye nidraalsyaadivrjitH|| lobhamohakrodhahInaH vasannityaM guroH kule / zrotriyAnAgatAnbandhUna yajvano yAjakAnapi // pitarau praNaman bhaktyA nityaM kAladvaye'pyati / bhikSAnnamaznanprayato madhumAMsAdi varjanAt / / khAdhyAyakRtazAstraudhaH sarvavidyA vizAradaH / UhApohavizeSajJaH kriyAtattvaM vizeSavit sarvamantrArthakuzalaH sUtratattvavicakSaNaH / mImAMsAnyAyakuzalaH dharmadharmivivekavAn // adhvadgAtRhotRNAM kAryakartRtvapezalaH / prAyazcittena kuzalaH snAtakI prabhavedayam / / tAni kANDAni vedasya pravadAmi ca susphuTam / paurADAzo yAjamAno hotA (?) hautrameva ca / / pitRmedhazca kathito brAhmaNena ca tatparam / tathaivAnu brAhmaNena prAjApatyAni cocire|| tatkANDaughavizeSajJAH vasiSThAdyA mhrssyH| tadvizeSa prakANDArthaH samyagetadvibhajyate paurADAzA iSe tvAdyA anuvAkAstrayodaza / tadbrAhmaNaM tRtIyasyAM pratyuSTaM pAThakadvayam AdyAH SaDanuvAkAzca vizvarUpaprapAThake / samidho yajatItyAdyA anuvAkAstathA daza anubrAhmaNametattatpraznadvayagataM param / santve tyAdyA yAjamAnAH anuvAkAH SaDIritAH anuvAkAstataH paJca pAkayajJAdikAzca SaT / yAjamAnabrAhmaNAnItyucyante vedavittamaiH citti snugAdayo mantrAH hotAra stadvidhI imau / dvitIye hyaSTake prazne dvitIyazva tRtIyakaH satyamityAdikaH prazna issttihautrmitiirite| deva vai neti paJcA'nuvAkA stadvidhAH smRtAH pare yuvAsaM praznastu pitRmedha itIritaH / ityuktaM kANDanavakaM prAjApatyaM prakIrtitam / / kANDAnAmatha saunyAnAM kriyate ca nirUpaNam / AdhvaryakA prahAzcaiva dakSiNA ( ca ) lataH param // samiSTayajuSAM stomaH somastvava bhRtAM tathA / vAjapeyaH zukriyANi savazcApi tathA punaH
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 dazAnuvAkAnAmvarNanam sa brAhmaNAni sAnubrAhmaNAnyapi yathAkramam / saumyAkhyAni tu kANDAni kathitAni mahAtmabhiH / / vizadAyAtra vai teSAM punassamyaG nirUpyate / Apa undantu devasya praznadvitayamadhvaraH / / brahmasaMpavamAno'nuvAkAvapyadharau matau / sajoSA indraparyantA Adade pramukhA grahAH / / udutyamanuvAkAntrIn dakSiNAmUcire budhAH / brAhmaNatrayameteSAM SaSThaH kANDa udAhRtaH / / satrAtprAco'nuvAkAMstrIna pitabrAhmaNaM viduH| ubhaye vai prazna AdyaH paJcamau SaSThasaptamau // .. agneH prapAThake turyamantimaM caturastathA / adhvarabrAhmaNaM prAhuranuvAkAnimAnapi // trivRtstoma iti praznaH samAkhyaH parikIrtitaH / namo vAce tadUvauM tu prazno zukriya tadvidhI / / pAkayajJamiti praznaH saptamAdyAH pddiiritaaH| anuvAkA vAjapeyAH tadvidhInprathameSTake prazne tRtIye devA vai yathetyaSTau pracakSate / evaM navoditAnkANDAn saumyAnAhurmanISiNaH AgneyAnAM ca kANDAnAM kriyate'tha nirUpaNam / agnyAdheyaM tvagnihotramagnyupasthAnameva ca / / mahAgnicayanaM tadvat yuJjAnAdikamapyati / sAvitracayanaM caiva nAciketAkhyakaM tathA tathA vaizvasRjAkhyaM ca punarAruNakaM tataH / tadbrAhmaNamanubrAhmaNazcApi kramatoditam / / Agne kANDajAlaM syAvedamadhya gataM tathA / spaSTArthamadhunA bhUyaH samyageva nirUpyate AdhAnaM kRttikAsvAdi prAG navetyanuvAkataH / prathame punarAdhAnaM kANDe paJcamapAThake / / AdyAnuvAkAzcaturaH tathaiva prathame'Take / tRtIya pAThakadyAnuvAkaM ca vibudhA viduH / / upaprayanta ityAdyamagnyupasthAnamucyate / mamAntamagnihotrasyAGgirasaH pAThako vidhiH|| udasyAdanuvAko tacchepa tanniSkRtitvataH / agnizcaturthakANDo'nuvAkAvAyuSa Adimau tasya zeSatayA prokta tasyaikaM brAhmaNaM budhAH / ___ AditazcaturaH praznAnAhuH paJcamakaNGajAn // ekaM dvAvekamekaM cetyanuvAkAnvinA kramAn / uttareSu tripu prazneSvanuvAkA dazoditAH
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakara laugAkSismRtiH aparaM brAhmaNaM prAhuH saptAgneriddhamIritAH / khyAtAnyevaM hi kANDAni ghAgneyAni mniissibhiH|| athocyate krameNaiva vaizvadevAkhyakANDakam / rAjasUyakratustvekaH pazubandhAstataH prm|| iSTayaHyustasthA pazcAt nAkSatrA iSTayastathA / divazyenA apAghAzca pazcAtsautrAyaNastathA upahomAH sUtavAkyAnyupavAkyAni tatparam / pazcAdhAjyAnukyAzcAzvamedhastataH punaH pUrSamedhazca sumahAn sautraamnnirthaaprH| acchidraM pazuhautraM ca srvopnissdstthaa| etadvA brAhmaNavAkyAni hyanubrAhmaNameva ca / tathaivaikAgnikANDazcavaizva devAni ssoddsh| kANDAni (viditA) nyevaM kANDavidbhirmahAtmabhiH / eteSAM vizadArthAya punaH samyaG nirUpyate // Adya kANDASTamaH prazno rAjasUyaH prakIrtitaH / tabrAhmaNaM trayaH praznAH SaSThAdyAH prathamAmi)STake // (......) magnirvA bhRtameva taduttaraH / catvAro'pyanuvAkAHsyuH rAjasUyAtmakA ime / / vAyavyaM kAmya pazavaH pare kaamyessttystryH| praznAstRtIyakANDAn paanuvaakymudaahRtH|| ubhAvAmAdayontyAnu vAkyAdyadhikaviMzatiH / yukSvAhItyanuvAkazca yAjyA vidvdbhiriiritaaH|| samidizA jImUtasyAdyanuvAkacatuSTayam / agnemanve samiddho gAyatrI triSTup taduttaraH ekAdazAdayo yovA ayudheti ca pAThake / antAstadvat saptame'pi kANDe prabhacatuSTaye / / vivarjite.caturthena turyetu dvaadshaadi(dhi)kaaH| anuvAkA azvamedhamantrAstadbrAhmaNaM budhAH prapAThako saMgirante sAGgrahaNyA taduttarau / prajApateH pavasvAnuvAkAvapi tatheritau // yadekenAdike prazna dvayo'pyekAdazAdikAH / yo vA agnau tataH pUrva mAgneyoSTA taduttaraH yo vA azvasya te.cA (...... ) stadvidhayaH smRtAH / sAMtrAyaNaM tvaGgirasamitrAdi samudAhRtam / / carmAvetyanuvAkAntamazvamedhavivarjitaH / na vai tAnyanuvAkAMzca paJca sautrAyaNaM viduH / /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAnuvAkAnAM RSivarNanam taittirIyake catuzcatvAriMzatkANDavarNanam 243 juSTa prANAdiko praznAvupahomAnpracakSate / AhuH sUktAni vibudhAH pIvonnamiti pAThakam / / aJjanti tvAmiti praznaH pazuhotramudAhRtam / svadvItvA sarvA nagnirna iti praznA yathAkramam // sautrAmaNyacchidranakSatreSTayassAmudAhRtAH / Adyo'ke pazcamasya pAThakasyAdimA api / anuvAkAlayo nakSatreSTikANDatayA mtaaH| sautrAmaNeH zeSa ukto'nuvAko'yaM yuvasviti // aSTau tu kAThake havyavADAdInAM pracakSate / saMjJAnamiti sAvitro nAciketastataH prH|| proko brahmAnuvAkazca cAtuhotriya iiritH| prokto vaizvasRjo'yaM cetyanuvAkacatuSTayam / / teSAM caturNA kANDAnA havyavAD RssiriiritH| tubhyaM devebhyo'nuvAko divaHzyeneSTayastathA // tapasA devebhya iti tvapApA uditA budhaiH / RSayo vaizvadevAstu kaannddyornyormtaaH|| bhadraM karNebhirityuktaH prazne aruNa ketukaH / aruNAH kANDa RSayastasya tatraiva kIrtitAH zaM na ityanuvAkAnAM dvAdazAnAM mniissibhiH| sAhityo devatAH upaniSadaH saM prkiirtitaaH|| uttareSAM trayANAM tu vaarunnyssmudiiritaaH| prapAThakasyAmbhasIti yAjJikyaH prtipaaditaaH|| khAdhyAyabrAhmaNaM prAhuH sahavA iti pAThakam / brahmA svayaM bhUH svAdhyAya brAhmaNasyarSirucyate // praznaH puruSamedhastu tRtIyASTaka turyakaH / rAjasUyAdikA vaizvadevAH kANDAstu poDaza / evaM catuzcatvAriMzatkANDAnAM taittiriiyke| mahAzAkhAvizeSe'smin kathitA brhmvaadibhiH|| sarveSAmapi caiteSAM kANDAnAM tu pRthaka pRthak / utsarjanopakramayoH kANDapi taM pradhAnakama / /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 laugAkSismRtiH kRtvA patiM ca sadasaH kuryAttasmindvitIyakam / sUktopahomAMzca tathA kurvItaiva vidhAnataH upasthAnaM tataH kuryAdagne vrtvdaadibhiH| sarva nivartayetkarma jayAdikasamanvitam / / etadvataM mahAnuSThAnAtparaM nikhile pare / adhItya vedaM vedau vA vedAnvA vedameva vaa| snAnaM kuryAdvidhAnena gurvanujJAprapUrvakam / taduttarAyaNe kArya mAghAdiSveva kevalam / / mukhyeSu kuryAd gauNeSu na kadAcana tAM kriyAm / zubhe divasanakSatre candratArAbalAnvite / / snAnaM kariSyeti vipra samIpe prAgvicakSaNaH / sUryodayasya goSTaM tamantarlomnA sa carmaNA / / kRSNAjinenApidhAya maunI tiSThedatandritaH / seveta nAtapaM tasmin divase'thavicakSaNaH madhyAhna samidhAgniM taM pratiSThApya vidhAnataH / pAtraprayogakAle tu samitsUtrAdi vastu tat // yathAhaM prayunattyatra caikamekaM krameNa vai / tAni sarvANi pAtrANi mAnuSANi yatastataH / / pazcAttadAjyabhAgAnte ima stommrhtH| pAlAzasamidhaM vahnau nikSipedeva tAM sthitAm / pazcAdagnerupavizya cerakAyAM kaTe'pi vA / triyAyuSeti mantreNAbhimantryakSurameva tt|| vastre pradadyAdyajuSA tataH kezanidhanAntakam / samAnameva kathitaM jaghanArdhe vrajasya vai|| sva mekhalA mantradhRtA vistasya brahmacAriNe / dadyAttadvAraNArthAya tAM gRhyAtha svrnnypi|| idamahamiti mantreNa darbhastambe'thavA tathA / udumbarasya mUle vA upagUheta tAmatha / / ApohiSTheti timRbhiH hiraNyeti ca mantrakaiH / snApayIta vidhAnena snAnAnantarameva vai|| audumbareNa kASThena kuryAdva dantadhAvanam / udvartanaM snAnIyena punaH snAnaM vidhAnataH / / kRtvA vAsohataM nUnaM somasyeti ca mntrtH| paridhAya prAG mukhataH candanaM paramottamam sugandharamyaM nUnaM ca namo grahamukhaiH paraiH / manubhirdevatAbhyo'tha gandhaM datvA dvijanmanAm / /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAzramI naivatiSTheditivarNanam mahAtmanAM sadasyAnAM cAparAsviti mantrataH / svAtmAnamanulipyA'tha maNi sauvarNameva ca // 245 sUtraprotamalaMkArayogyamauSadhatastataH / udapAtre pariplAnyApAzo'sIti mantrataH / sArdhataH kaNThamUlena dhRtvA tanmaNimAlikAm / tato bAdarikaM nUtnaM maNiM kRtvA ca pUrvavat // amantrakaM hastamUle bibhRyAdvidhinaiva vai / taddhAraNaM vAmakare dakSiNe pratisaraM yataH // tatastaduttaraM vastraM revatIstveti mantrataH / dhRtvA tasya dazAyAM ca pravRttau vidhinA kRtau // prabadhya tUSNIM tatpazcAt daryAmAdAya tena vai / AjyamAdAya vidhinA cAyuSyamiti mantrakaiH // aSTabhizcApi juhuyAjjayAdInapi hAvayet / brahmodvAsanakAle'tha pravRttazcaikamuttamam // caturbhireva bibhRyAditaraMca tathaiva vai / zubhike ziramantreNa srajAM zirasi dhArayet // yAmAharaditi mantreNa mAlikAM ca parigrahet / yadA'Jjaneti mantreNAGkta tacakSuSI tadA mayi parvatamantraistaiH caturbhiratha vaikataH / parvataM samudekSeta yanme varceti mantrataH // AdarzanaM samudvIkSya pratiSThestheti mantrataH / upAnahau yojayIta pAdayoriti tatkamaH // pUrvaM dakSiNapAde vai tataH spaSTaM hi kevalam / prajApateriti tataH chatraM nUnaM dhareca vai / devasya tveti manunA vaiNavaM daNDamekakam / bhRtyA dvasado madhye pazcAdvAcaM ca yacchati // nakSatrodayaparyantaM nakSatreSUditeSvatha / dizaM prAcImudIcIM vA dizaM niSkramya vaidhataH // daivISSaDurvIrityetadarthatrayaka RcchataH / upasthAya dizaH sarvA nakSatrANi tatastadA // pazyeccandramasaM cApi pazcAnmitreNa yena vA / kena vA bhASaNaM kuryAtpatnIlAbhAya kevalam yAvatprayojanaM brUyAdadhikaM naiva tadvadet / evaM kartuM zaktihInaH mantrasaMskAradurbhagaH // tUSNImamantrakaM sarvaM kuryAditi vidhissa tu / aise gauzca kathitaH na mukhya iti vaidikAH / / procuH kila mahAtmAnaH tasmAdakSastathA caret / snAnametadvidhAnena kRtvA tatparameva vai sadya eva vidhAnena lakSaNyAM striyamudvahet / anAzramI kSaNamapi na tiSThediti gautamaH //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 laugAkSismRtiH vratI na brahmacArI syAna gRhI.na vanI yatiH / atastasmindine yatnAd dvitIyAzramamAcaret // satI jyeSThe vinA taM vai hitvA snAtvA svayaM tvaran / vivahenna tu tUSNIkaM so'narthassumahAnbhavet / / parivettA bhavettatra tajjyeSThastatkanIyasaH / parivittiriti jJeyaH tAvubhau sevkrmnnaam|| anahIM dvijavandeSu ninditau kutsitAvapi / jyaGga nevagatau pApau patito pApinau tataH // varjanIyau bhavetAM vai prAyazcittazatairapi / zuddhAtmAnau bhavetAnna yAvadAcandratArakam / / kRtyametadati karaM prAyazcittabahiSkRtam / datte vaNini tiSThettu yadi jaatstdaursH|| tasyaiva jyeSThatA tasya vivAhAnantaraM param / dattasya kArya udvAhaH nocettasya durAtmanaH na doSo jAyate dhoraH prAyazcittAkSamo mahAn / taduSTaM parivittatvaM parivittitvameva ca / / mauJjI vivAhayastaiH tatpUrvakaraNatvataH / ubhayorjAyate nUnaM tyojyesstthknisstthyoH|| anujodvAhataH pazcAttajjyeSThaH karapIDanam / svasya tyaktvaiva tUSNIkaM yadi ttiSThettataHpunaH prAyazcittazataiH svasya gRholkA tulito'pi vA / viprazreNI nivAsAya vipraissaMcAriNAya vA / / arhAmAso bhavetsatyaM na cedvacmi tataH punH| zmazAnolkA samAnassyAnAmAvAsA kssmstraam|| prabhavedeva sa jyeSThaH kAraNAntarakalpanAt / vivaheyadi pApAtmA kulnirmuulkaarkH|| kapAlapaNDAlasamaH na prAmasthAnamarhati / ayaM vidhiH kanyakAnAM sama ityeva sarvataH sarveSAmapi varNAnAM dharmajJaiH samudAhRtaH / yamayoH putrayormadhye pUrva jAtaH kniiysH|| pazcAjAtastu vijJeyo jyeSThaH karmasu satkRtaH / AhitAgniH somayAjI kSudrajihijinmahAn // jAtASTa putropASA api dattaH svayaM sudhIH / jananAdau rasasyAyaM kaniSThatvaM prapadyate /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaMzAbhivRdhyarthaM varaNIyakanyAlakSaNavarNanam 247 anupeto'pyayaM putraH pitRkarmaNi saMgate / jyeSThatvaM samavApnoti kaniSThatvaM na vindati / / aurase sati dattastu svakartRtvena paitRkam / kriyAM yadi carenmohAtsA kriyA vidhizUnyataH / / kRtaprAyA na bhavati punaH karaNamarhati / yAvatpunaH kriyA putra aurasenAcarejaDaH // pitRkriyAM svakartRtvadharmeNa jnitshrmH| pitA tAvattasya nUnaM pretatvena prapIDyate / ayaM tAvatsUtakasya yaavtttkrmshaastrtH| karoti vidhinA bhaktyA sarvakarmasu garhitaH tasmAddharmeNa vivahan dharmajJaH svakulodbhavaiH / svabandhubhiH svamitraizca sarva zAstraviduttamaiH / / samAlocya prayatnena sarvadharmavivRddhaye / kanyakA satkulotpannAM sulakSaNasamanvitAm / / sarvAvayavasaMpUrNA dRDhAGgAM rogavarjitAm / asamAnArSagotrAM ca vivahecca yavIyasIm / vAgdattAM kArya siddhayarthamanyaM naivA tatAdibhiH / guptAM durlakSaNabhiyA vikaTA hrasvakezinIm // atinIcAmatikarAM niSThUroktimatImiti / atiraktAmatijavAmati bhASaNalolupAm / karAlI kAlikA rugNAM palitAM raktamUrdhanAm / atyantalIlAparamAM caramAM caNDaniSThurAm kunakhIM zvetAM nidrAmadasamAkulAm / lolupAM madadigdhAGgI mahAratiparAyaNAm / / nitya duHkhamukhIM bhIru vakrAMGgI vakranAsikAm / atidurgandhavadanAM bhImadantAM bhayaGkarIm // kapUya kaNTAgaralA caTulAM nityahAsinIm / atipAruSya paramAM mahAmAlinyacetasAm / / mArjAlanetrAM pRthulabhImauSTha puTanAsikAm / saMkAM sAMkarikAM jADyamAlinyaparamAM khalAm / / dIrgharomAGkitatarnu zArdUlakharadurdharAm / kalizIlAM vizeSeNa matimAn saMparityajet / / pAlikA svanujAM kudhra varSakArI vihAya ca / varayet kanyakAM dhImAn svIyavaMzAbhivRddhaye //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 laugAkSismRtiH zakunAni parikSyAdau vicintya ca punaH punaH / nimittAnyapi divyAni hRdayAhvAdakAnyapi // dRSTvA vivAhayetkanyAM cApalyAtvaritena ca / vyAmohaM gamayennaiva na tallamo bhavedapi / bandhutvenAgatAn dUrAtkanyAM dAtuM samudyatAn / vayo'dhikA kAryakArA lobhAttAM na tu vizvaset // dUrabandhUnprayatnena cirakAlavicArataH / vacanAdiSTabandhUnAM saMbandhAya parigrahet // bandhutvenAgatAndRSTvA puraskuryAdatIva ca / suprasannamukho nityaM pUjayedojayedapi / / zaktyopakAraM kuryAca dAnamAnArhaNAdibhiH / (1) na ca ka dhyAttiraskuryAnna tAnsutaH / / mithyAvAjhyAni taijrayAnnAvamanyanna bhISayet / pUrNakAmAnprakurvIta satyAM zaktayAM tadarthitAn // sarvavastuvizeSAMzca pradadyAdApayettathA / yasya gehAnnivartante pUrNakAmAH smaagtaaH|| tasya zreyaH saMpadazca vardhante zuklacandravat / abhyAgatA yasya gehAdarthino bAndhavAH svkaaH|| mitrAdayo brAhmaNA vA tasya sA zrIvinazyati / nimittAni manojJAni pshynvipraissuhRdgtH|| kanyAdAturgRhaM gatvA bandhubhirmAmavAsibhiH / puNyAhavAcanaM mannauH kArayitvA vidhaantH|| anuhA'ma'mantrastAn svayaM japtvA tadA tadA / darzane dunimittAnAM vAcaM yacchandvijanmabhiH / / svastyayanamiti mantramartha homucameva ca / zivaM zivamiti yajuH japanvA jApayedapi // kalyANAdau vizeSeNa vAcayaMstadgRhaM brajet / gRhAbahisstasya pAdau prakSAlyAcamya siddhaye //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ kanyAdAnavarNanam prANAnAyamya vidhinA dezakAlau prakIrtya ca / tithiM vAramRtuM mAsaM pakSeNa ca samanvitam // samuccArya prAkRte'smin na dyAhaM striyamudvahet / iti saMkalpya tatpazcAdrakSAbandhanameva ca // kRtvA yajJopavItaM taddhRtvA tanmantratastataH / caturo brAhmaNAnnatvA madarthaM yUyamadya vai // kanyAM vRNIdhvaM madyogyAM yadbandhuSu mahonnatAm / ityuktavA tAntato mantrAvAdimau preSadharmataH // uktvA tAnpreSayeccApi preSitA stena te'pi vai / gatvA kanyApradAtAraM prAGmukhaM samavasthitam || svayaM tadunmukho bhUtvA'thavA te brAhmaNaH svayam / udaGmukhaM prAGmukhaM ca pratyaGmukhamathApi vA // samuddizya vadeyurve prapitAmahapUrvakam / nako pautrAya putrAya cAyuSmai ca sazarmaNe // sAkSAcchavIndrarUpAya gaurIzaMkararUpiNe / vANIbhASA svarUpAya lakSmI govindarUpiNe nAnopetAmimAM kanyAM naptrI pautrIM ca pUrvavat / sarvamuktavA tatkrameNa vadeyuste vRNImahe ityukta tairatha pitA kanyAyA sa tu cetasA / cAbhvalyarahite naiva saMmatyA svajanasya ca nikhilasya kasya mitravargasya kRtsnazaH / 246 vRNIdhvamiti saMbhASya tasmai dAsyAmi saMprati // ityuktavaiva tatastebhyo datvA tAmbUla celake / preSayitvA tamAmantraya svastivAcanapUrvakam sarvamaGgalavAdyaugha ciraNTIgAnapUrvakam / abhyaJjanasnAnamukhaM kArayitvA ca zAstrataH // alaMkArAsane ramye sthApayitvA svayaM tataH / panyA samupavizyaiva prANAnAyamya vAgyataH / mahAsaMkalpamuccArya madva MzyAnAM mayA saha / dazApareSAM pUrveSAM pitRRNAM muktihetave // candramaNDalaparyantaM yava saMkhyAbhireva vai / sUryamaNDalaparyantaM tilasaMkhyAbhireva ca / sarSapAbhissaptaRSi lokaparyantamityapi / vAlukA dhruva lokAkhyaparyantaM brahmalokAptisiddhaye //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 laugAkSismRtiH mahAdAnAntattiM kanyakAdAnamuttamam / kariSyAmIti saMkalpya tasyai kuryAttataH param madhuparkamahApUjAM tadvidhAnena pnndditaiH| kanyAdAnAtparaM vApi pUrva vA taM yathAvidhi kuryAdvivAhe jAmAtre samyagabhyarcya shktitH| saMkalpAnantaraM tatrAyaM te kUrcA iti svayam / / kanyAdAtA svayaM dadyAt kUcaM darbhamayaM zivam / varo'tha tatra mantreNa raassttrtyupvishetttH| ApaH pAdyA iti prokta ApaH paadaavnejniiH| iti mantra japetsamyak pazcAtkartA svayaM varam // pAdau prakSAlya pUrva tu dakSiNAdhimukhena vai| patnI pradattanIreNa candanenArcayecca tau|| tadA varo mantrayecca mantreNAnena mantravit / AmAgannityapi tadA virAjo doha ityapi / tacchiSTasalilaM pUrva nIyamAnaM japeta c| samudra(drAdi)miti mantreNa matparo'ntaM varo japet / / madhuparka trayocAre tasya vidyAmanuM japet / AmAganniti mantraM cAmRtopeti mntrtH|| tatpanIprattasalilaM pshcimaabhimukhssthitH| pibedeva varo hstaattdaacmvidhaantH|| yanmadhuno madhavyena madhuparka skRtttH| sakRpAzya tataH tUSNIm dvivAraM bhakSayetparam // uttareNA'tha yajuSA punIraM varaH pibet / kanyAdAtA gauri tyukta gaurasyapa marnu japet mametyatra svanAmno vai SaSThyantocAraNaM bhavet / tadA'muSyetyatra pazcAtkanyAdAtuzca nAma tat / / SaSTyantozcAraNaM kuryAstvayameva vrstdaa| agniH pravAznAtu mantrANAM sarveSAM kevalaM japaH omutsRjata paryantaM kalau kAryassamaprakaH / siddhamannaM bhUtamiti pazyedityapi kecana // procurmahAnto vibudhAH tadannasya nirIkSaNam / varasya vidhirityeva sA virADiti tatparam // oMkalpayata paryantaM japediti vipazcitAm / AcAraH sumahAnevaM tasyAnte sumahAnayam / /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 kanyAdAnavarNanam sAkSAdgo madhuparko'yaM ninditaH zAstravedibhiH / madhuparkasya kAlo'yaM vivAhaH prathamo mtH|| anUcAnAgamaH pazcAt zrotriyasyAgamaH paraH / zvazurasyAgamo rAjJaH vatsarAlparataH khamu prAyeNa mahatA pUrva kanyAdAnasya coditH| madhuparko mahAbhAgai rayameva mahatpathaH / / kanyAdAnAtparaM so'yaM keSAM citkhalu kevalam / AcAro yate tasmAdvikalpa iti taM viduH|| kanyAdAnAtpUrvameva kanyAvratamukhAdikam / satyo mahatyastajjJAstAstadambAdhAstu tatkarAt // prakuryuriti dharmajJa samayo vaidikairapi / samanuSThita evAyaM tadvataM cedmucyte|| gaurIpUjA zacIpUjA sarvA anggurdevtaaH| yAstAsAmatra pUjA ca tattannAma padaiH praiH| caturthyantaividhAnena sA kAryA''sanamUlakaiH / nizAbimbadvaye gauri zacyA te tatra kalpayet // pAcArSyAcamanIyAdiSoDazairupacArakaiH / pradakSiNanamaskAraiH stotraimaGgalakArakaiH // arcayitvA tato bhUyo maunakASThena yatparam / tayA yatkurute dhyAnaM tatkanyAvratamucyate kanyAvatAtparaM kanyAdAnasaMkalpa ityapi / kecidAhuH mahAtmAnaH tatprAtariti kecana tatparAM tAdRzIM kanyAM palyAdAya sahaiva vai| svayaM prAGmukhamAsInaH pazcimAbhimukhasya tu // varasya vastrAbharaNavihitasya puro'syvai| svasya cAbhya(bhyupa) viSTasya veNudvandrasthitirbhavet tadvadhUvarayostatra pAdadvandva sthitirbhavet / pUrvavattpunarucArya svagotrapravare tadA // prapitAmahapUrveNa natrI pautrI sutAM ca taam| lakSmI svarUpiNI kanyAM lakSmInArAyaNasya vai|| kharUpiNe'dya te bhUyo varAyeti ca tatparam / prajAsahatva karmabhyaH ityevaM pratipAdayet / / pratipAdayAmIti vadan dharme cArthe ca tatparam / kAmenAcaritavyeti kartA varamudIrayet / /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 laugAkSismRtiH tacchra tvA'tha varaH pshcaadvhibraahmnnsNnidhau| vadennAticarAmIti svasti prativaco vadet // tatparaM phltaambuulhirnnyaabhrnnaadibhiH| zAlagrAmeNa ca gavA dharaNI kssetrmndiraiH|| saMgRhyAvaraNAghAkhyaM dUrIkuryAtpaTaM tadA / jIrakAMzca guDaM mUrdhni nikSipetAM varau tadA // devasya tvA manuM japtvA tanmantrAnte tataH punaH / rAjAvetyAdikaM coktvA pratigRhNAtu tatparam // prajApataye kanyA ( ... ... ... ...) / tenetyAdi bhavettatra tatpUrvaM veti kecana // tanmuhUrte sumahati kanyAM dRSTvA paraH svayam / abhrAtRghnI japaM kuryAdavaghoretyavalokayet // atraiva varavadhvau tau AvAbhyAmamutaH param / kartavyAni tu karmANi prajAzca vidhinaiva vai|| samutpAdayitavyAssyurityevaM tatkramaM viduH / ( ... ... atha darbha samuddhRtya cedaM mantroNa vai vrH| tasyA vadhAH samUDhAyA bhra vorantarabhAgakam / / saMmRjyAtha pratIcIna nirasya ca jalaM spRzet / rodanAdi nimitteSu jAteSu yadi vai vrH|| jIvAM rudantIti manuM japettadoSazAntaye / yugmAnmantravato viprAn tatsnAnIyA(da)dbhya eva vai|| preSayepreSavidhinA aryamNa iti mantrataH / dArbhameNvaM nidhAyAtha tasyAH zirasi tatra c|| khenasaH khena mantreNa yugacchidraM tu dakSiNam / tasmin samaM pratiSThApya zaMte manoNa karburam / / antardhAya ca tacchidra hiraNyetyAdikaiH paraiH / paJcabhirmanubhiH sadbhiH snApayitvA sakRttataH / / paritveti ca mantroNa vAsobhyAntAM vidhAnataH / ahatAbhyAM tathAcchAdya cAzAsAneti mantrataH / /
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 kanyAdAnavarNanam tAmAsInAM ca yokoNa saMnaya ti ca teSuvai / pazyatsu nikhileSveSusaMnadyAtsukRtAntataH mAGgalyapUjAM nivartya maGgalyeti ca mntrtH| badhnIyAnmAGgalaM sUtraM tatkAle gAnapUrvakam tadA maGgalavAdyAnAM vizeSo ghoSa IritaH / kartavyatvena zAstrajJaH mhaashiirvcnaanypi|| tasmiMzca maGgalagranthyau bRhatsAmeti mantrataH / rakSAM ca bhasmanA kuryAt tatrApyevaM vidhIyate / / Adau pratisare cApi varayorubhayorapi / tatsUtraM bhasmanA samyak trissamRjya ca mdhytH|| badhvA dIrghA .." bhiramyAM dRDhAM pazcAttu mntrtH| vizvettAteti vidhinA bandhanaM dakSiNe kare // varasya kathitaM sadbhiH strINAM vAmakare tadA / mAGgalyadhAraNAtpUrva kautukaM keciduucire|| tatpazcAdapi keciTTha kautukaM tacca pUjayA / varayorbandhanaM kuryAdAzIrvAdapurassaram // satAM satInAM savAsAM sadasyAnAM mhaatmnaam| evaM yajJopavItasya mAGgalasya ca pUjanam // bandhanaM kArayitvA''dau pazcAttatkarma sAdhayet / prasaGgAdadya kathitaM tadetannikhilaM prm|| AdrAkSatAropaNaM ca tathaiva kathitaM zivam / maGgalAcArasaMprAptaM kapilAvyAdi coditam // kRtvAbhimukhaM dampatyoH pRthak SoDazadIpakaiH / aSTAbhirvA vidhAnena dIpapAtrANi piSTataH / / kRtvA teSu dazAssiktAH kRtvA tailAdinA tataH / dIpAnutpAdya sujvAlAnpradakSiNa pa(pu ?)rassaram // tau veSTayitvA tanmadhye pAtradvayagatAn zubhAn / akSatAMzca kSatiM prAptAndhavalAnbhUritejasaH / / satpAtrayugalaM tAbhyAM pRthaG nirdizya tatparam / varaH svAJjalinA svena payasA tau vadhUvarau //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH kalpayitvAJjaliM tatrAbhidhArya svena tena va / payasA taNDulAn kSiptvAbhighAtAM sa taNDulAn // sodakaM kalazaM tatra cUtapallavaraJjitam / gandhAkSatAlaMkRtaM ca nikssepettdvidhaantH| evamanyo varasyApi tatpayastaNDulAkSataiH / kRtvA'khilaM tadupari zAntirastIte tAnmanUn / ekAdaza japetsamyak krameNaiva tadA vrH| tatkramaM ca pravakSyAmi zAntiH puSTiH tataH param / / puSTidRSTi stathA bhUyastvavighnAyuSyako tathA / ArogyaM tatparaM svasti zivaM karma tathA punaH karmavRddhiH putravRddhiH vedavRddhistatastathA / samRddhirapi zAstrasya smRddhirdhndhaanyyoH|| pratyekamastviti vadedeteSAM mantrasiddhaye / padAnAmastviti brUyAtkecidetAnmanUnparAn / Ucire dvAdazetyeva trayodaza pare jguH| punareko mahAmantra sarvasiddhikaraH shivH|| pravAcya iti tajjJAste jagadubrahmavAdinaH / dampatyorjanmanakSo salagne sagRhe tthaa|| - sasomena kriyetAM vai ityuktvA tatparaM punH| prajApatiH striyAM ceti SaNmantrAnapi tAnkramAt / / japitvAntepyasau sthAne prajAmekAma ityatha / samRddhayatAmiti vadetparyAye prathame kil|| evaM dvitIyaparyAye vadhUdravyeNa pUrvavat / sarvaM kRtvA striyAM kuryAttAmetAM nikhilA parAm mantroktissA varAdhInA na vadhvA iti sUrayaH / dvitIye ca tRtIye ca hyasAvityatra tatpade / / pazavazcApi yajJazca bhavatAmiti sA shrutiH| sarvaM caturthaparyAye tattadravyeNa tau varam tUSNImamantrakaM savaM kRtvA tAnakSatAMstutau / parasparaM nikSipetAM yathAruci tataH prm|| yathotsAhaM yathAzakti taNDulAnAM tayorati / avakIraNamityUcuH zubhakarmavido'naghAH maharSayo mahAtmAnastadanantarameva vai / pazcAnmukhIM vadhU gRhya svahastena varastadA / pUSA tveto naya tveti mantroNAbhyagnyAnIya vai / agneH pazcAdyathA sthAnamupavizya tayA saha //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAptapadInavarNanam 255 udvAhaH homasaMkalpaM prANAyAmapurassaram / kuryAda vidhAnena sulagne viprsNnidhau|| amIndhAnAdikarma ghRtabhAgAntameva tat / kRtAnbrahmapuraskAra cakSurantaM samApayet // somaH prathamayugmena tAmetAmabhimantrayet / gRbhNAmIti mahAmantracatuSTayata eva vai|| tasyAH pANiM tu sAGguSThaM gRhNIyAdagnisaMnidhau / utthAyAtha tayA sArdhamagneruttarabhAgake ekamityAdikairmannaH varassapta padAni vai / tadvidhAnena zanakaiH kArayItaiva sUnRtAt // antAtpadAttu tAssarvAnprajapedatra vai manUn / agniM pradakSiNaM kuryAdbrAhmaNaM cApi dakSiNe // vidyamAnaM yathAsthAnamupavizya kaTe'pi vA / erakAyAM bhadrapITha alaMkArAsane zive // somAyetyAdibhirmantrIH pradhAnaM homamAcaret / amIndhanAdikAryANAM karaNaM RtvijAtha'vA / / sarvatra zakyate kartuM taddhomazca tathA punaH / zakyate zAstravargeNa yAjamAnAdikaM prm|| uddazya tyAgajAlaM tu karturevAkhileSvapi / vaidikAkhyeSu tanoSu caivaM dharmajJanirNayaH / / pradhAnahomAtparataH tAmetAmaghacAzmani / vahnau tUttarabhAgasthe yAtiSTheti ca mantrataH aropayIta ca varaH svakareNaiva tAM vadhUm / yathAvadeva ca punarupavizyAsane shubhe|| abhighAryAJjalau tasyAH tathA laajaaNstthaajytH| lAjAndvivAraM tAnpazcAdAvapeccApi pUrvavat // (......) sya punasso'yeM svahastAbhyAM vidhAya' tAn / iyaM nArIti mantroNa juhuyAdvidhinaiva vai| kecidatra mahAtmAnastasyA sodarya eva vai| lAjAvapanakartA syAttaddhome samupasthite / / ityevamUcurdharmajJAste kalyANanidAnagAH / tasmAttu bahavo loke taddhomasamaye khalu / / tatsodayaM samAhUya tAn lAjAstanmukhena vai / tadaJjalau prayatnena vApayanti tataH punH|| tasya pUjAM sumahatIM vstrbhuussnncndnH| prakurvanti zruti proktaH mantrairapi vizeSataH / / taddhomAnantaraM panyA vahiM kuryAtpradakSiNam / tatpradakSiNakAle tu tubhyamagramanutrayam // japitvaiva vidhAnena punarAtiSTha mntrtH| tamazmAnaM pUrvavaJca vadhUmAropya pANitaH / /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 laugAkSismRtiH tanmantrAntaM yathAsthAnamupavizya tayA saha / dvitIyAmAhutiM kartu pUrvavannikhilaM caret tasyA aryamaNaM mantraH tatparaM punareva vai / pradakSiNe'pi te mantrAH tubhya mgraadysnyH|| vaktavyA eva vidhinA tatpazcAtpunareva vai / tenaiva manunAzmAnaM tAmAropyAtha puurvvt|| upavizya yathAsthAnaM tRtIyAmAhutiM tathA / tvamaryameti mantreNa hutvA ca tadanantaram / / pradakSiNaM ca tairmannauH kRtvA ca tadanantaram / yathAsthAnaM tayA vadhvA tuussnniimupvishedvrH|| pradakSiNatraye'pyasmin brahmayatnAdbahirbhavet / brahmaNassa bahirbhAvaH ttkaalaagtyostyoH|| mRtyuHkAlasya zAntyarthe brahmavidbhiH sunishcitm|prdhaanhomkaalaadau kriyamANe pradakSiNe saheti brahmaNassadbhirmantravidbhiH sunizcitam / vivAhamAge sarvatra lAjahome chupasthite kAlau mRtyuH saMnihatau bharetAM tannivRttaye / sabrahma va paTuH sAkSAttasmAdbrahmA bahirbhavet yadi kanyA RtumatI homakAla upasthite / prabhavettu tadA sadyaH zatakumbhAbhiSecanam // tUSNIkaM kArayitvA'tha pRSadAjyena tatparam / abhiSicya vyAhRtibhiH tatparaM punareva vai haviSmatIti mantroNa snApayitvAgnisaMnidhau / anyavastradvayenainAmalaMkRtya sumaadibhiH|| .. nizAGgalepanaM kRtvA darbhamaujyAdibhizca tAm / vastravatparitaH kRtvA tadvahnau tadanantaram / / catuSpAtraprayogeNa saMskRtAjyena tatsra cA / yuJjAnamantrayugmena juhuyAjanasaMsadi / japtvA tanmantrayugalaM punarjaptvA yathAvidhi / homazeSa samApyAtha dhenumekAM pradAya c|| taM vahni dUrataH kRtvA paJcagavya vidhAnataH / paJcagavyaM prAzayecca tatkramazcAtra vakSyate // gomUtra:tAmravarNAyAH zvetAyAzca ca gomayam / payaH kAJcanavarNAyAH nIlAyA eva vai dadhi // ghRtaM tu sarvavarNAyAH sarvaM kapilameva vA / abhAve sarvavarNAnAM sarvavarNeSvayaM vidhiH|| irAvatIdaM viSNuryanmanAstoketi zaM na vi / agnaye caiva somAya gAyacyA tdnntrm|| praNavena tataH kuryAt sviSTakRJca tataH param / gomUtra phalamekaM tu aGguSThAdhaM tu gomayam / / kSIraM saptaphalaM caiva dadhi triphalamucyate / ghRtamekaphalaM prokta palamekaM kuzodakam / / pUrva kRtvA dehazuddhi prAjApatya vratena tu / paJcagavyaM pibeccaiva brAhmaNAnAmanujJayA /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaGgAsAgarasaGgamAditIrthaphalakathanam prAjApatyasya kRcchrasya sadyaH kartumazakyataH / tasya pratinidhiH kAryaH so'yaM cAtra nirUpyate // prAjApatyasya gAmekAM tanmUlyaM vA dvijAtaye / dadyAzca tatphalaM sadyo labhate tena tatkRtam bhavedeva na sandehaH prakartavyo mahAtmabhiH / dvAdazAnAM brAhmaNAnAM bhojanaM vA na cetsa tu // daridrasyAtha muditaH zaktasya dviguNaM tataH / pArAyaNaM saMhitAyAH daza saahsrsNkhyyaa|| gAyatryAzca japaH proktastulitazceti sUribhiH / vyAhRtIbhistilAnAM ca dazasAhasrasaMkhyayA / prAjApatyasya kRcchaH syAdatha vA punarucyate / prokto (prokta) mahAnadIsnAnaM proktA saiva mhaandii| nityapravAhasaivAnyA kathitA paramottamA / akhaNDA caiva kAverI saptakRcchraphalapradA // narmadA tuGgabhadrA ca payoSNI ca mahAnadI / asiniyA varUthA ca zataparvA sarittaTI . sindhudvIpavatI zvetA kRSNaveNI payasvinI / gautamI zAntimatyAkhyA tAmraparNI suvizrutA // samudragAstathApyanyAH svarNamukhyAdikA api / mantrasnAnavizeSeNa paJcakRcchraphalapradAH sAgarasnAnato'tIva parvasveva na caanytH| phalaM paJcadazAnAM tucoditaM brhmvittmaiH|| triMzatkRcchraphalaM tatra cApAna mausalena vai / snAnato labhate nUnaM punarmostu tatra vai| dvAtriMzatkRcchrajaM tatsyAdbhAgIrathyAM tu kevalam / aSTottarazatamahAkRcchrANAM labhate tu tata azItyuttarasAhasrakRcchrANAM yatphalaM budhaH / kathitaM tatra vivudhaH gaGgAsAgarasaMgame / tadetat kathitaM sarva prasaGgAdeva nAnyathA / tAdRze samaye tatra vivAhe samupAgate / / kriyAvizeSatazcittakAryAyainaM hi zuddhaye / sadyaH pratinidhiM kRtvA kRtvA tatparameva vai / / paJcagavyakriyAzepaM nirvayaiva krameNa vai / paJcagavyaM prAzayitvA tAmetA tu rajakhalAm / / . tatkAyaM sAdhayetpazcAd anyathA patito bhavet / .. paJcagavyaprAsanArtha tatsnAnakrama ucyate //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ lopAstiH gomUtra madhyadeze tu gomayaM purato nyaset / zrIraM dakSiNadeze tu dadhi pazcimato nyaset // Ajyamuttaradeze tu IzAnyAM tu kuzodakam / taNDuleSTadale padma dhAnyarAzau na cetpunaH athavA tilarAzau vA pRthaka pAtreSu nikSipet / gAyatryA caiva gomUtra gandhadvAreti gomayam // ApyAyasveti ca kSIraM dadhikrAveti vai dadhi / 258 tathA zukramasItyAjyaM devasya tvA kuzodakam // sthApayitvArcayitvA ca kUrcenAloDya sarvataH / praNavena samAhRtya pAtre mahati caikake // ekIkRtya ca tatsarvaM praNavenaiva kevalam / agnau pratiSThite pUrvaproktanaiva suvartmanA // hutvA taddhomazeSaM ca samApya tadanantaram / tadazeSaM tayA samyakpAyayitvA tato varaH // azeSabrAhmaNayuta etatkAryAya tAM pRthak / pradAya dakSiNAM zaktyA jayAdiM samupakramet // brahmaNe ca varaM dadyAt yoktamocanataH param / imaM viSyAmIti manuyugmenAzIrudIratA // nIrAjanAtparaM sabhyAnAM tu pUjAM samAcaret / tasminneva dine homAtparatazvettu sA tathA // gRhapravezAtpurato dinatrayamatItya vai / tAM tathA snApayitvA'tha caturthe'hani tatparam // paJcagavyaM prAzayitvA dApayitvA ca gAM tathA / gRhapravezakAryAya madhyAhna tadupakramAm kuryAdeva vidhAnena hyuttambhanavidhau tathA / yadi syAtsA vadhUratra kramo'yaM ca nirUpyate yatra syAtsA tathA tatra sthApanIyA na cAnyataH / cAlanIyA vizeSeNa vahnirakSaNapUrvakam pazcAddinatrayAtIte yatpUrvokta' tu tantrakam / tatsarvamakhilaM kRtvA gomUtrazatakumbhakaiH // dazazAnti mahAmantraiH caturthe'hani tatparam / abhiSekaH prakartavyaH na cetsA zuddhibhAG na tu 11 snAnAtparaM tathA tasyA yAvakAhAra ekakaH / vizeSeNa prakartavyo dakSiNAdhenupaJcakAt // tadanantarameva syAnna madhye | gRhapraveza ho mAkhyastAvattadvahirakSaNam //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 karataradopanivRttaye pratikAravarNanam apramAdena kartavyaM tanmadhye yadi tacchucau / naSTe vadhUvarI bhraSTI bhavetAmeva kevalam / / tahoSaprarihArAya kArayitvA zubhAntataH / zanaiH paripadaM pUrNA zrotriyANAM mahAtmanAm // sabhyAnAM kRtyavidyAnAM yajvanAM brahmavAdinAm / viduSAmAhitAgnInAM tathaivAgnicitAmapi / yathAzaktyA vyUhayitvA pazcAkSu tadanujJayA / atirudra mahArudraH tAmetAM ghoprazAntitaH / / kUSmANDaiH pAvamAnIbhiH zivasaMkalpatastathA / sakRnjApainiSkRtiHsyAdanyathA sA na zuddhayati / / vivAhAtpUrvamekaM sA yadi syAttu rajasvalA / saMtyajyaiva bhavennUnaM tAmetAM tAdRzI vadhUm // yojayecchUdragoSThISu na brAjhIpu kadAcana / vivAhamadhye saMprApta tumatyAzna sNbhvH|| nAGgIkAryassamaiH sadbhiH pradUSyo ninditasviti / naicyaGgato nyaGgabhAvaca hiinmnucchaatnkcchkH|| raNDA putrasamalena nikhilaireva lokyte| putrasya putrakAyAzca naicyAmanu varNayan // vyabhicAraH samutpanno'pyayaM kevalamena vai / na yogyaH sarva kRtyAnAM tasya pazcAntripUrpakAt // prajAtAnA sarvazyAnAM tadvandhukRpayaiva hi / (... ... ... ...) / sadAcaraNasaMkIrtya karaNAbhyAM sadAzrayAn / sarvasaMzravaNAzcApi jAyate satparigrahaH / / vivAhAbde sUtikAyAH tAhagandaprasUtayoH / rambalAyAstadvapa' janAkrozo mahAnbhavet vivAhasya caturvarSAtpara ( ...') mAnavaM yadi / strINAmapayazo nAsti paraM varSatrayAdyadi - vanitAnAM janAkrozo nAnIva prabhavatparam / varSadvayAdvimmayaH myAjanAkrozazca kevalam / / bhavatyeva hi varSAttu paraM najamA bhavana / nindAkudamAnahaNaM ca tenAtyantAyazobhabera
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 laugAkSismRtiH .. jagatyasminkra rataraM tadoSaikanivRttaye / vaizAkhe kArtike mAse yadA vA rocate ydaa|| devayoH zivayoH zaMbhoH viSNorvA prItihetave / dIpArAdhanato lakSavartikAsaMbhavAtparAt // . sadoSaH zAmyate'tIva nAnyathA pravadAmyaham / dIpArAdhanakRtyasya kArtikastUttamottamaH sa vaizAkho madhyamaH syAnmAghamAso'pi tatsamaH / kArtike tatkRtaM karmakoTi koTi guNaM bhvet|| na tena tulito mAghaH sarvamAsottamottamaH / anantaguNitasyApi savaizAkhazca puSkalaH sahasravartibhiH kuryAdatika(dArtikya)viSNave'nvaham / goghRtenA'tha tailena vizeSeNa punastathA // madhUkadivyatailena sarvatailottamena vai / yasminmAse samAptiH syAttatpaurNamyAM samApanam / kuryAdeva vidhAnena tasminnevaM kRte tu tat / sahasrakoTiguNitamupamArahitaM param / / jAyate karmasu mahadityevaM brahmavAdinaH / ekena dIpadAnena devadevasya kaartike|| Ajanma sazcitaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati / kiM punarlakSasaMkhyAkairvativRndodbhavaiH zivaiH dIpairdattatAktazca tatphalaM srvpaaphm| sa eva bhagavAnvetti nAnya(nye)brahmAdayo'khilAH mAsatrayasya te devA nAmazaH zAstracoditAH / 4. Aryo dAmodarastatra mAdhavo madhusUdanaH / / kArtikasya ca mAghasya vaizAkhasya ca devatAH / mahezvaro mahAdevA vAmadevazca devatAH yathAzakti suvarNena tasanmAsAdhidevatAH / kRtvA tu pauruSeNaiva SoDazairupacArakaiH / __ pUjayedbrahmadikpAlAna tattanmantraistathaiva ca / .............. sadyo jAtAdibhirmantraiH zivArAdhanakarmaNi // . . sarveSAmupacArANAM manavassaMprakIrtitAH / pUjayitvA vidhAnena RtvibraahmnnsNdhRtH|| rAtrau yAmeSu sarveSu kalazasthApanAdibhiH / bhaktyA jAgaraNaM kRtvA pratiyAmaMca pUjayet 'zA dazAMzataH kuryAttarpaNaM ca yathAvidhi / tarpaNasya dazAMzena homaM kuryAtsamantrakam / / tarpaNoktana mantroNa pAyasaM syAghRtAnvitam / .......... idaM viSNu cA(ba)ddha pAlAzaM vA vidhaantH|| ....... ..
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ strIpuruSakRta mahApApaprAyazcittavarNanam 261 1 ghRtaM tu viSNu gAyatryA homasyAyaM vidhirmataH / tryambakeNa manunA zivasya manurucyate // gAyatrI syAttathA raudrI homakarmaNi vai manuH / homAnte dhUpadIpau ca naivedya ca nivedayet // AcAryapUjanaM kRtvA RtvijAmapi pUjanam / krameNa kuryAdvidhinA brAhmaNAnAM ca pUjanam // / savatsA gauta "sAlaGkArA guNAnvitA // trizatphalaM kAMsyapAtra' ghRtena paripUritam / suvarNavartikAyuktamAcAryAya nivedayet // athavA taM yathAzaktyA dadyAdAvazyakaM tvidam / vratAbha bai ghRtapUritam yAvajjIvaM jIvapatnI bhavedeva na saMzayaH / rajo doSAdvimucyeta paurNamyAM yA dadAti sA brAhmaNAnbhojayetpazcAdvittazAThyaM na kArayet / yA caivaM kurute nArI tasyAH puNyaphalaM tvidam / / brahmavAdi prakathitaM zrutizIrSazatairapi / avAcyAni ca pApAni rahasyaikakRtAni ca / / nazyanti tAni sarvANi dIpadAnaprabhAvataH / caNDAlazUdrakaivartarajakAdikagAminI // brahmakSatriyavidchUdraprAtilomyaikagAminI / mAtuleya pitRvyaughabhrAtRputrAbhimarzinI // bAlaghnI ca patighnI ca mAtApitrorvadhe ratA / goghnI vA taskarI vApi rajassaMkarakAriNI vahnidAnaratA caiva nityaM cApriyavAdinI / patya jIvati yA nArI mRte vA vyabhicAriNI // evamAdi mahApApairAvRtA'pi kulAGganA / vivAhAbdarajodRSTiprasUtijananAzca yAH // kRtvA caitallakSavartidIpadAnAkhyakRtyataH / tebhyaH pApavizeSebhyo lokottyAdimahAMhasaH // mucyante nAtra sandehaH pravakSyAmi punaH punaH / puruSo'pi tathA ghoraduSkRtAnAM zatairapi saMvRto'tyantaduSkartyA kRtvA caitatsu karma vai / mucyate tatkSaNAdeva nAtra kAryA vicAraNA atiguhyatamaM caitatsarvapApApanodakam / jAtizraiSThyakaraM caiva sarvadA na phalapradam / / ekadIpapradAnena kArtike madhuvidviSaH / koTayo brahmahatyAnAmagamyAgamakoTayaH //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ logAkSismRtiH tathaivAtpApAnAM koTayo'pi sahasrazaH / nazyanti nAtra sandeho nAryA vAtha narasya vA tasmAttu brAhmaNo bhIto janmavAdAtkulodbhavaH / dazavarSAtparaM kanyAM kRcchra 'pi na vivAhayet // dazavarSAtparaM nArI kIrtitA syAdrajasvalA / sandigdhAM varjayitvaiva nissandigdhAM vivAhayet // sandigdhAyA vivAhena lokoktiH sA duratyayA / jAyateti vasukrUrAttasmAttAM parivarjayet // sAMkArikA vivAhena prAyeNAsya vareNa (hi) / mandirehyazubhAnyeva jAyante zriya eva ca varSakA vivAhena dAmpatyaM pazyatAM varam / loke janAnAM sarveSAM helanArthaM bhavetkhalu // muNDA mizrAdhikA caNDI tApAlAvivahe / kaTukaproSThaduSkarma kalikutsAparAdhibhiH // naraH pradUSyate kena tasmAtkuryAdvicakSaNaH / niduSTameva nitarAM vivAhaM zAstrasaMmatam // brAhmayAdikaM sarvayatnAt na tiSThettu nirAzramI / nirAzramitva viprasya zrotriyasya sucetasaH || karmaThasya vadAnyasya dharmajJasya mahAtmanaH / putriNo dAnazIlasya jJAnino brahmavAdinaH viduratvAdayo nasyu nirmalAH smRtA / amantrajJo vedahInaH karmazraddhAparAGmukhaH // nityakarmA karo nityaM kutarka kRtanizcayaH / kRtazrotriyavidva eSo yajJadUSaNatatparaH // 262 punaH kuvRttayaH / api sandhyA mantramAtraproktizakti vivarjitAH // sandhyAbhAsaparA nityaM brAhmaNA nAmadhArakAH / azrotriyatvato jJeyAH satataM paktidUSakAH // sadA brAhmaNa kRtyAni nityaM vedAbhiyuktasya nityakarmasu cetasaH / khalu /
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttamabrAhmaNakarmaNAM sadyaH phalaprAptivarNanam anagnikatvametasya na jAnImaH kathaM kimu / patnIko brahmamedhAna dhyAyo'zrotriyo'pi san // 263 nApatnIko brahmamedhamAtrAdhyAyI kathaMcana / azrotriyaH putrahInaH brahmojjhI vedavikrayI // ati maurkhaH tyaktabhAryaH Sidgo patnIka IritaH / azrotriyAtsapatnIkAcchrotriyo vidhuro'dhikaH // bahuputravato vApi karmaThAdagnihotriNaH / satkarmavatputravAMzca pratigrahaparAGmukhaH // pAtraM nyUnamapatnIkA cchrotriyAdva davarjitaH / brAhmaNo yadi vedena varjito'pi sadA zuciH kAlasandhyAparo nityamaparityaktavahnikaH / vaizvadevabrahmayajJasatkriyaH satsu pUjakaH // brahmaNyo brahmaniSThazca satataM brAhmaNapriyaH / vedamantrapriyo nityaM vedavitprIti (ta) mAnasaH / viziSyate zrotriyAzca brAhmaNaH pitRkarmakRt / sadvivAhasusaMprAptasaubhAgyo brAhmaNottamaH // kulAbhivRddhiM labhate tadvivAhamatazcaret / prasaGgAdidamAkhyAtaM zrotriyAdinirUpaNam // tadyoktramocanAtpazcAt rathottambhanakAlikAH / kriyAvizeSAH kartavyAH pareNAtha ca tatra vai // satyeneti ca mantreNa rathottambhanamAcaret / yoge yoge dvayenAtha vAhau tatra suyojayet // sukiMzuketi mantreNa rathamArohatAM vadhUm / varo'bhimantrayItaivoduttaramiti tribhiH // tasyA na syAdhikadhanAM saMpadarthAbhi mantraNam / nIlalohiteti mantreNa mArge sUtrAstRNaM bhavet // ye vadhva iti mantrANAM trayeNa gamanaM bhavet / tAmandaseti ca manuM tIrthAti kramaNe japet ayaM na iti mantraM tu nauryadi syAttadA japet / tAmuddizyaiva varo japedvAhmaNasaMvRtaH // asya pAreti ca yajustAM tIrtvA'tha japetsudhIH / zmazAnolaGghane pazcAdyadRtecidanukramAt RcaH SaDapi home syuH kSIravRkSAdyatikrame / ye gandharvAdvAyaM japtvA gRhAnuttarayA tayA //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 laugAkSismRtiH / saMkAzayAmIti tadA RcA saMkAzayedati / AvAmaganniti tato vAhau tau ca vimocayet // ayaM na iti mantro'yaM vAhamocanakarmaNi / niyuktaH syAttataH pazcAcchama varmeti mantrataH / / carmAstaraNakaM kuryAdgRhAnbhadrAniti stavaiH / vAcayitvA ca tAM pazcAtsvayaM tAmupavezayet AgamityAdayo mantrA imaM metyAdayastathA / gRhapravezakArye'sminpradhAno homa ucyte|| iha gAva iti proktvA carmaNyupavizettayA / nakSatrodayaparyantaM nakSoSUditeSu vai|| vAgvisargazca kartavyaH tato maunaM bhavettayoH / someneti ca mantreNa tadaka putramekakam / / nikSipejjIva putrA sA prasvastha iti mantrataH / tasmai phalAni dadyAzca enApatyeti mantrataH svakAmasidviruktA syAttatheyaM syAtsumaGgalIm / dhruvakSitIti mantroNa dhruvaM taM darzayezca vai|| saptarSaya iti tataH darzayettAmarundhatIm / gRhapravezakarmAsya homAtparata eva vai|| jayAdayo bhavantyeva brahmaNo dakSiNA bhvet| varo'tra yAjako vadhvA tatkarmAnte vadhUH svayam // gAM dadyAvRSabhaM vApi varAyeti dvijottmaaH| kecidAhumahAtmAnaH punaH kecittu tasya ca varasyApacitAyaiva brAhmaNAyeti vai jaguH / yathAcAraM vyavasthA ca kartavyA zruticodanAt // sthAlIpAke'trAmireva devatA syAttatastathA / sviSTakRtkathitassadbhirna kartavyA jyaadyH|| stra cyupastIrya tatsthAlyAmabhidhAryAvadAya vai / dvivAramAdau taccAbhidhArya sthAlI tataH punH|| madhyAnau juhuyAdetattadvivArasamuddhRtam / sarvasthAlI pAkadharmaH so'yaM brahmavidIritaH athAbhidhArya tadravyamekavAreNa tddhviH| tadvivAro dhru vAkiMcidadhikaM gRhya tddhviH|| dvivAramabhidhAyaiva juhuyAttadupasthale / dvivAramavadAnasyAdasya sviSTakRto'pi vai //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ anvArambhaNebrahmaNedakSiNAdAnavarNanam sarvatra pazcAttInAM bhideyaM sArvadezikI | tAmanUyAja samidhaM hutvA rudrAya tanticarAya vai // idhmasaMnahanaM hutvA tatpAtrakuzakAgrataH / darbhyAmabhyajya nizzeSa madhyamUle sruve tathA // mUlAJjane savyakaramadhaH kuryAdvidhAnataH / trivAramaivaM kRtvAtha tRNApAdAnataH param // pANidvayena taddarvyA pratiSThApyeSTadevatAH / praharettu tadagrANi triruddizya tRNaM tataH // krameNa praharedetadaGgulyA trirnivezanam / kRtvA bhUmimupaspRzya madhyamaM paridhiM zucau // prahRtyAtha tadanyau ca praharantau vicakSaNaH / tadapramuttarArghyasya tadaGgAreSu hastataH // ( 265 prANAnAyAmya tatpazcAdupohati vidhAnataH / / paridhInAbhimantrayAtha tadAghArasamidvayam / ekamekaM prahRtyaiva vidvAndevAstataH param / / saMsrAvabhAja uddizya sarvAzcittAhutIhu net / anAjJAtatrayAtpazcAdidaM viSNoH pareNa ca // syambakAdezca tathA yadvidyAkhyAcca tatparam / rai aauriti mantrasya punastvA rudrakasya ca // vyAhRtIrapi hutvA'tha vyastAvyastaikadharmataH / prANAnAyamya tatpazcAtkRtvA'tha pariSecanam praNItyAmapa AnIya sadasItyAdikaM japet / prAcyAM dizIti tatkRtyaM nikhilaM ca samApya vai 11 samudra va idaM yattat kRtvA patnyaJjalau payaH / ninIya patitaM bhUmau taM nirantaiH kuzAgrakaiH zAntirastvityAdikaizca zirasaH prokSaNaM caret / tataH paristarAnsarvAnuttareNa visarjayet brahmaNe ca varaM dadyAddarzAdiSu tu taddhaviH / ziSTaM tatprAzayedyatnAd brAhmaNaM sarpisaMyutam // anvArambhaNike tasmai brahmaNe dakSiNA parA / pUrNapAtreNa kalpyA syAdanyathA na phaliSyati / / pUrNapAtraM ca tatproktaM kapilAdimahAtmabhiH / aSTamuSTibhavetkiMcittasya catvAri puSkalam ||
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 laugAkSIsmRtiH puSkalAnAM tu catvAri pUrNapAtraM taducyate / gRhapraveza homAkhye'pyAgneye'tra varaH prm|| yAjakaM na tu kartA syAtkArayitRtvameva hi / varasyeti mahAtmAnaH kecidAhurmanISiNaH teSAM tu hRdayaM devo jAnAti kila nAparaH / samAvartanamaujyozca sImante pANipIDane caulagodAnacinteSu zamyAH kAryAH prayatnataH / kAryAH paridhayo nAtra zamyAbhAve tu te vRthA / bhaveyureva tasmAttu teSu zamyAH prakalpayet / yatra yatra caro)maH tatra tatra mukhaahutiH|| paridhipraharaMkuryAtsarthasrAvo vidhIyate / pradhAnahomAtparataH varayoH sviiyveshmnH|| samAgamanakAryAya mArgamadhyeti dUrataH / divasAnAmanekeSAmatikramaNahetunA // vivAhAgneH rakSaNArthaM sAyaM prAtastadA tadA / tatkAlamAtrasaMkalpaM guptyarthamiti taM bruvan prAtomaM kariSyAmItyevaM saMkalpya saMyataH / guptihomaM prakuryAcca na cetsa tu suvaidikH|| varniSTo bhavedAzu tasmAtkAleSu teSu vai| guptihomaM vidhAnena kuryAdeva vidhaantH|| iyAvAnsaMprayogazca saMkalpastadanantaram / pariSicyA'tha manoNa homazca pariSecanam / / etAvadeva kartavyaM nAnyatkimapi tatra vai| sthAlIpAkAtparaM tatra varayorubhayorapi // prANAyAmo bhavatyeva saMkalpasya vidhaantH| aupAsanasya kRtyasya sado brAhmaNasaMnidhau oM bhUriti mantrANAM palyA vakta mazaktitaH / tathA vAyunirodhasya recakAdezca kevalam nArINAM yogyatAbhAvAttadartha svayameva tat / varaH sarva svayaM kRtvA tatparaM laukikaM vcH|| paramezvaratuSTyarthaM kariSyeti tayA tu tat / vAcayedeva vidhinA savaivaidika karmasu // niyamo'yaM vidhizcApi tathaivetyAha sA shrutiH| sahatvamubhayoH prokta vivAhaprabhRtisphuTam //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupAsanArambhaH tadetatsarvazAsoSu nItaM ca bahudhA tathA / evamaupAsanasyAdau samArambhasya yatra tat // titheruktaH paraM kartA proktopAsanamityatha / Arapsyeti vacaH proktvA teSu zRNvatsu satsvapi // tenoktaretha bhUyazca yAvajjIvamiti bruvan / taNDulairvA yavairveti yAvadAdhAnameva vA // ardhAdhAnaM vAtha punaH tadetadakhilaM param / ekaucchavAsenaiva vadedevaM patnyApi vAcayet aupAsanArambhakAle hyabhyanujJA parAsmRtA / brAhmaNAnAM sadasyAnAM tatratyAnAM mahAtmanAm / / abhyanujJAmakAro'yaM svazaktyucitadakSiNAm / pAce kasminvinikSipya tAmbUlaiH sahatAM tataH // palyA saha samAdhAya tiSThanvedamanuM japet / namo mahadbhya ityevaM namassadasa itypi| tanmatroccAraNAtpazcAnnatvA sASTAGgapUrvakam / azeSe he bhe brAhma bhavatpAdApradApitAm yatkiMcittAmimAM bhaktyA kSaNiNAM kRpayAvayoH / svIkRtyaupAsanArambha yogyatAsthiti kRtsnataH // bhavaktya(vatya)nugRhANeti vAcoktvA punareva vai / saM praNamya samutthAya tisstthetaambhimukhytH|| mA sabhA cAthakA dRSTvA dakSiNA tAM ca bhktitH| samarpitAM tAM saMgRhya anayorvarayossatoH // aupAsanArambhayogyatAstvityeva vadecca sA / evaM labdhvAbhyanujJAntAM kuryAtsaMkalpameva tam / / pUrvoditaM yathAvaJca tatastatkAlikaM punaH / kRtvA saMkalpamatha ca catvAri manukaM vdet||
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 laugAkSismRtiH atha bhUyo vizeSeNa khilamantrAnpaTheta ca / saptahastacatuHzRGgaH saptajihvo dvizIrSakaH / / tripAtprasannavadanaH sukhAsInazzucismitaH / svAhAMtu dakSiNe pArzve devIMvAme svadhAM tathA bibhradakSiNahastaistu zaktimannaM nu caM sa vam / tomaraM vyajanaM vAmaiH ghRtapAtraM tu dhArayan AtmAbhimukhamAsIna evaM rUpo hutAzanaH / etAnmatrAnpaThitvA'tha eSa hIti manuM japeta agne prAGmukhadeveDya mamAbhimukhataHsthitaH / bhaveti pUrvabhAge'sya salilaM nikSipetsvayam / / jalena tena bhItastu svasyAbhimukha eva vai / vibhAvasurbhavedeva tadanantarameva vai|| prArthayettAdRzaM devaM suprasanno bhaveti vai / pazcAdbhUyaH prArthayecca varado bhavameti ca // prArthanAtparato bhUyo gAyatryA parito'sya vai / zuddhiM jalena tAM kRtvA parimRjya svahastataH / / alaMkuryAdakSatairvA pusspaisttkaalsNbhvaiH| ta ime tatra mantrA syuragnaye nama AdimaH // namo hutavahAyeti namazcApi hutaarcine()| kRSNavartmanedha tro'yaM pazcAddevamukhAya ca / / saptajihvAya ca namaH namo vaizvAnarAya vai| atha mantro'yamuditaH namo vai jAtavedase // (?) yajJapuruSAyeti caramo mantra IritaH / evamagnimalaMkRtya pariSiJcettataH punaH / / aditetyAdibhissarvaiH caturdikSu nirantaram / pariSicya vidhAnena hoSyAmi(mI)ti vadvijAn / / juhudhIti ca tairuktastatsthAlIpAka devtaaH| samuddizya hunennityaM prAtaH sauryAhutirvarA / / kartavyatvena sA prAhaH zrutissAdhvI sanAtanI / tayaikayA mahAhutyA sauryayA gRhamedhinAm / / pratinityaM sarvabhUtakSunnivRttisamudbhavam / yatphalaM jAyate tAdRk phalaM prApnoti tatkSaNAta azeSavratakRcchaugha yajJadAnataporjitam / phalaM ca tatkSaNAnnUnaM jaayte'tylpytntH|| nityaM prAtarvahanyupAsti tatparasya mhaatmnH| puNyAyAM vahnizAlAyAM tatkAryakaraNonmukhAH sarvatIrthAni vibudhAH brahmaviSNuzivAdayaH / gaGgAdyAH saritazcApi sAgarAssaptapAvakAH / /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 yajJaprazaMsAvarNanam tapAMsi kRcchrayajJAzca nivasantyatisAdhyasAt / nityaupaasninstsmaattiirthcryaadyo'khilaaH|| ye dharmAste yatnasAdhyAH dravyasAdhyazca kevlaaH| kartavyatvena vihitA na bhavantyeva te param etatkarmAsamarthasya bodhitA shaastrjaalkaiH| nityamagniM vivAheddha metaM tyaktvA'pi yojaDaH dharmamanyaM hi manute sa zU (?) shsmRtH| agnau prAstAhutiH samyagAdityamupatiSThate / / AdityAjAyate vRSTiH vRSTerannaM tataH prajAH / tasmAttadAhutisamo dharmo'nyo gRhamedhinAm / / nAstyeva sutarAM loke tasmAttadadhikaH katham / etAdRk karma siddhayarthaM brAhmaNasya mhaatmnH|| anyAni sarvakarmANi yogyatApAdakAni vai| sarvAzramANAM gArhasthyaM paramotkRSTamucyate tanniSThaH pradaredAzu cittazuddhimukhena vai / zreyAMsi saMpadastatra santoSassukhamuttamam // samAgatapratyavAyaparihAro'pi suukssmtH| prayAsAdhikyarAhityaM sarvApabhraMzasantatau / prAyazcittaikasaulabhyaM sarvAzramanivAsinAm / sarvopakArakaraNayogyatAtassamaM na tu // AzramAntaramatyuJcamatastaM nityamAzrayet / tadAstAM prakRteH pazcAtkuryAduttarasecanam / / adite pUrvavatproktAnvamaMsthA iti srvtH| dvitIyamantre'numate tRtIye ca sarasvate // caturthe devasavitaH pariSecanahetave / pRthak jalaM pragRhNIyAnna tvaivaM sakRduddhRtam / / audAsyAnnaiRtAgneyAdatha naiRtamArutAt / pazcAnmArutabhUtezAttAvadaindrAttu turyake / homasya pUrvAparayoH kArya syAtpariSecanam / zritAyAmAhutau kuryAduttamaM pariSecanam / / sarvakarmasvevameva kArya vidhivadeva vai| agnetvamiti mantreNa sumnAyeti ca mntrtH|| sa no bodhIti ca tataH upasthAnaM samAcaret / ___ svastIti ca vadetpazcA dupavizyA'tha saanyjliH|| zraddhA medhA yazaH prajJAM vidyAMbuddhizriyaM balam / AyuSyaM teja ArogyaM dehime havyavAhana iti mantraM samucArya praNameta ca taM zucim / nityamevaM sAyaM prAtaH vaidiko brAhmaNottamaH anirdevo dvijAtInAM sUkSmaM hRdi tu yoginAm / pratimA hyaprabuddhAnAM sarvatra samadarzanAm
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAnismRtiH ArogyaM bhAskarAdicchecchiyamiccheddhutAzanAt / mananAd jJAnamanvicchetasmAnmukkiM samAzrayet // na karmaNA na prajayA na dhanatyAgato'pivA / tapasA ke balenA'pi tathA punnyshtaadpi| zAnaM na jAyate nRNAM kiMtu tcittshuddhitH| sA cittazuddhistu tathA nityai stara)vakarmabhiH nityAnAmapi sarveSAM karmaNAM vaidikaH zuciH / zrutizca tAdRzaH proktaH vivAho naiva nAnyathA / sa vivAhaH paJcadInAtmako mntrkrnyjitH| svshtynugunndrvydaanvysdaatmkH|| tasmAttattulitokarma vizeSo na tu dehinAm / aupAsanastanna jAto nityo'yaM dhArya eva ca / / manthyo bhavedanugataH zrotriyAmArato'pi vaa| AhAryo vidhinA bhatrayA upavAso'zakA punH|| ekasyaiva hi kAlakhyA sAyaM kA prAtareva vA / bhAryAyAnAtha nA bhartuH prakSepyeteSu sarvataH / / bhavedvyAhasihomo'pi sarvacitamya sarvadA / pANigrahapradhAnAdhyahomo'yaM ahi nai tathA // manthyasamAhatazcettu pazcAnmandhyAmireja hi / sandhyA na mAtre prabhavenna cecchotriyamandirAn / / AhArya eva prabhavet evaM syaannitycodnaa| tathApi manthanaM tUSNIM yatra kutrApi dArake // katuM na zakyate kiMtu tadvihasyava(pa)nakAna / pUrvameva prayatnena sudine ca sulagnake / / tadIyajanako bhrAtA pitRvyo mAnulAdikAH / RtvimantraM ziSyagurU tathAlyo yazca krazcana / / rohiNyAdipu tArepu jyaapuurnnaadipulyko| . bhArgave guruvAre vA mome maumye pare svake / /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirityaupAsanavidhivarNanam prAmAtyAcyAmudIcyAM kA saMline kukharAzane / zamIgarbhe'thavA tasya prAcyAntaragatA tu yA / / zAkhA tasyAM dRDhaM sthUlamaraNIkASThamuttamam / sArdhahastamitaM chittvA dvidhA vidalane kSamam zanainirAdraM kRtvemaM kuryAttadaraNIdvayam / madhuparkAtpUrvameva pazcAttatpANipIDane / tatkASThamanthanaM kRtvA vahnimutpAdya taM sthiram / taM yojayedvivAhe'sminnagnisthApanakarmaNi / / evaM yatnena saMsthApya svIkRtAgnermahAtmanaH / manthya eva sadA vahniH prabhavatyeva nAnyathA yAvadAdhAnino vahniH sarvasmArteSu karmasu / anvAhAyaka pacano bhavedeva na caaprH|| nityaupAsanataH pazcAttatsAdguNyaika siddhaye / anAjJAtatrayajapaM kuryAdeva tathA punH|| idaM viSNuzca jApyaH syAttathA vyAhRtayaH punaH / pazcAcchuceH SoDazopacArAnapi yathAkramam / / samarpayAmIti pRthaguttavA tasya samarpayet / sarvamevaM ca nivartya samimaM mantramuccaret yasya smalyA ca nAmoktyA tapohomakriyAdiSu / nyUna saMpUrNatAM yAti sadyo vande tamacyulam // evaM tamimuktvAtra varamekaM punarjapen / mantrahInaM kriyAhInaM bhaktihInaM hutAzana / / yaddhRtaM tu mayA deva paripUrNa tadastu te / iti japtvA tasya bhasma gRhIyAddhAraNAya vai / / bRhatsAmeti mantreNa rakSAsyai tadbhavet tvarA / tRtIyadivase pazcAnmahadAzIH kriyA zubhA shesshomH| zeSahomasturyadinApararAtre vidhiiyte| gandharvodvAsanaM kRtvA codIvAveti yugmataH / / vizeSatastayoH pUjAM kRtvA te visRjetparam / amIndhanAdikaM kRtvA cakSurante tataH kila / anItyAdikamantrIstairjuhuyAdAjyadhArayA / pRthak jayAdayazcAtra bhaveyustatparaM punH|| brahmodvAsanataH pUrva pazcAdvA pazya mantrako / bhavetAM japakAryAya dampatyorubhayoH pRthak / /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 ____ laugAkSismRtiH..... yathAliGga tacchirasaH bhUrbhuvassuvarityataH / AjyabindukSepaNaM ca pazcAnnAkabaliH parA trayastriMzatkoTisaMkhyAka devAnAM samarcanam / gaurIpUjA zacIpUjA gjvikrynnotsvH|| DolotsavazzUrpadAnaM sarvavrataparigrahaH / devatodvAsanaM pazcAddharidrAsalilArcanam // tadutsavADaratyAgaH kautukAdivimokSaNam / maNTapodvAsanaMpazcAtsvastivAcanikakriyA / / brAhmaNAnAM bhojanaM ca phaladAnAdikaM tathA / AzIrvAda kriyAcAnte vivAho'yaM samagrakaH / / anena saMpadaH sarvA sapta tantava eva ca / putrAnpautrAMzca vairAgyaM jJAnaM cAtra pratiSThitam / / tajjJAnasiddhaye vahI kriyAnityA zrutIritAH / kartavyAsyurvizeSeNAkaraNe pratyavAyadAH ato nityA iti proktA brAhmaNasya mahAtmanaH / bhAryAmAtrahate yasmin tasminnahani te khlaaH|| pAka yajJA haviryajJAH somasaMsthAstathA parAH / RSayo devatAzcApi pitarobrAhmaNAstathA sarve militvA saMbhUya kRtapANinipIDanam / samAgatya dRDhaM kaTha parigRhaNanti nirbhyaat|| samyagasmadanuSThAnaM kuru dehinniti dvija / navAntyajAmo'dya vayaM vadanta iti tAH kriyAH tasmAdvivAhito vidvAntadAdi nitarAM bhayAt / nityakarmaparobhUyAdanyathA syAdRNI sphuTam // RSINAM devatAnAM ca pitRRNAmRNamunthitam / jAyamAnaM samuddizya tadapAkaraNAya vai // vedoktAvarakRtyaughAn zaktayA kurvan zanaiH zanaiH / RNatrayAtsuprayukto bhavedeva vicakSaNaH anyathA thgiibhuuystairyuktshcedvickssnnH| kRtArthaH siddhimApnoti nacedgacchedadhogatim te satapAkAH kathitAH karmopAsanamAdikam / vaizvadevo dvitIyaH syAtpArvaNaM syAttRtIyakam / / . aSTanAsA turIyasyAnmAsi zrAddhaM tu paJcamam / SaSThaM sarpabaliH proktaM saptamaM zUlipUjanam / / haviryajJAstathA proktA agnihotraM puroditam / dAviH syAt dvitIyastu tRtIyaM tadanantaram / / .
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ naimittikasya nityakarmaNo vaiziSTyakathanam 273 karmAprayaNasaMjJaM vai cAturmAsyaM turIyakam / nirUDhapazubandho'tha paJcamaH prtipaaditH|| SaSThaH sautrAmaNiH proktaH pitRyajJastu sptmH| tathaiva somasaMsthAzca jyotiSTomaH sa AdimaH / / atyagniSTomasaMjJo'tha dvitIyaH kathito budhaiH / ukthyazca SoDazI pazcAdatirAtrastataH parama apto'ryAmo vAjapeyAH somasaMsthAH prakIrtitAH / ta ete nikhilAH karmavizepAH nityasaMjJitAH / / dainaMdinAkhyakRtyAnAM pazcAdbhAvinya eva hi| dainandinakriyAzcApi tA etA iti kIrtitAH / / snAnasandhyAjapohomo devatAnAM ca pUjanam / AtithyaM vaizvadevAkhyaM paTkarmANi dine dine / dainaMdinAni karmANi brAhmagena vijAnatA / puNyadezeSu kAryANi nApuNyeSu kadAcana / / puNyadeze puNyakAle yogyakAle vishesstH| vidhizradvAsamAyukta kRtaM karma viziSyate // AcArakarmataH zreSThaM smAtaM karma tataH punH| zrotraM kamAdhikaM zrImanna tena tulitaM kacit abhinnadhvaM sarvajanaiH paraduHkhAkaraM nRNAm / hitaM zreyaskaraM bhUri karma kAyaM manISibhiH / / satAmanuDhegakaraM sarvazAstraikasaMmatam / aheyaM sarvabindUnAM yatsyAtkartavyameva tat // dezakAlaM vaidikaM ca samayaM svakulazramam / svavandhuziSTahavyaM yatkartavyaM na tu cetarat // yacchAstraninditaM duSTaM kubandhutrAtakAritam / satAmasaMmataM karma tyAjyameva vipazcitA / / sadA naimittikaM karma nityAtkRtyAdviziSyate / naimittikaM purA kRtvA pazcAnnityaM samAcarena // tadyatheti kRte prazne tatraitadvi vizodhitam / zrAddhAGganarpaNamyAdI sandhyAyA api puurvtH|| kartavyatvena vibudhaiH upadiSTaM hi yatnataH / tasmAnnaimittiko dharmA nityebhyaH para IritaH / / sarvapuNyeSu dezeSu vidhayo nAtra vazzivaH / ete syuH dharmadezAzca paThitA vedazAstrayoH / / brahmAvartaH kurukSetraM pAJcAlAH shuursenyoH| mAtsyadezA mAgadheyAH prayAgaH kAzikAdayaH / /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 laugAkSismRtiH AryAvartazca paramaH kRSNasAraniSevitaH / yAgadeza iti khyAtaH darbhadezazca kevalaH // parzAbhUmizca paramaH pAvano deza eva c| zamIgarbha pradezazca rAjavRkSaniSevitaH / / zamyazvatthodumbarAkhyo yo'yaMkhAdira puJjavAn / bilvkaahittinduukvaikkRtvishesstH|| dezAH puNyatamA jJeyAH sarvakarmaka sukSamAH / sarasvatIdRSadvatyordevanadyoryadantaram // taM devanirmitaM dezaM brahmAvataM pracakSate / eSa brahmabhUSerdezo brahmAvartAdanantaram // himavadvindhyayormadhye yatnAvinazanAdapi / AsamudrAttu vai pUrvAdAsamudrAttu pshcimaat|| tayorevAntare puNya AryAvarta iti smRtaH / AryAvartaH purodezaH RSidezastato'dhamaH / / madhyadezastato nyUna AryAvartastato'dhamaH / viSNukAntA mahI sarvA pavitreyaM svabhAvataH tatra duSTajanA yatra sa dezo nindito'khilaiH| yatra sajjanasandoho yatra zrotriyasaMhatiH AhitAgnipracArazca sa dezaH para uttamaH / na santi sajanA yatra zrotriyA mntrvittmaaH|| karmaNyAH karmakuzalAH sa dezo sabhya eva vai / tyAjya eva bhavennUnaM vasantatra nraadhmaaH|| karmabhraSTo bhavennUnaM paralokAca hIyate / yatra vidyAgamo nAsti yatra nAsti dhnaagmH|| yatra bandhujanAH santaH svaacaaraikprvrtkaaH| na santi tatra vibudhAna tiSThetkSaNamapyati yatra RtvigjanAbhAvaH vedshaastrshrutistthaa| svAhAkArasvadhAkAravaSaTkArAH kadAcana // vasan tatra kathaM mUDhacyutiM jAte gacchati / dezAnAM puNyadezatvaM mhdaiknivaastH|| asadaikanivAsena kudezatvaM tathA smRtam / aGgavaGgAdayo dezAH SaTpaJcA ssttkbhedkaaH|| kadAcitpuNyadezAH syuH mahatAM saMnivezataH / kadAcittadabhAvena syuste paapvishessnnaaH|| caNDAlAdipraduSTA ye dezAH punnyvishessnnaaH| devasthalAni zrImanti sa tAndezAzca puSkalAH / / devagRhA vipragRhA bhaM(?)lAbhirapa vAritAH / ucchiSTAdipraduSTAzca jantuhiMsAdikutsitAH gavyAkramaNatA nUnaM pUtAH sjjnyogykaaH| bhaveyureva divasaH kaizcidekatripaJcabhiH / / goviprahatyAzatakaiH dUSitA api vcmivH| devadezavizeSAzca dhenvAvAsanivezanaiH // punaH zuddhA bhavantyeva tathAmantrokSaNena ca / pApAnAmapi puNyAnAM zAstramekaM nirUpakam
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAzAstrANAMvarNanam pavitrasyApavitrasya zuddhayazuddhayodvijanmanAm / zAstrajJAnAM vAkyamAtramekaM mukhyaM nirUpakam / / zAstraM caturdazavidhamiti kecinmanISiNaH / aSTAdazavidhaM ceti punrucurmhrssyH|| aGgAni vedAzcatvAro mImAMsA nyAyavistaraH / purANaM dharmazAstraM ca vidyA patAzcaturdaza // Ayurvedo dhanurvedo gandharvo veda eva ca / arthazAstraM caturthaM tu vidyA yaSTAdaza smRtaaH|| caturdazAnAM vidyAnAM dharmamUlatvamIritam / nAyurvedAdikasyaitat tasya dRSTaikamUlataH / nAstyeva dharmamUlatvaM sa dharmaH zruticoditaH / dhrm:syaanycodnaaproktstdnystuupcaartH|| liGgAdi rUpA sA zeyA muktidA shruticoditaa| zrutyantargataliGloT tavyapratyayasubodhite // dharmazabdo mukhyataHtyAdanyatra rApacArataH / purANAdhu kta dharmANAM nAnAdAnAdirUpaNam sukRtatvaM vadantyete na dharmatvaM tu vaidikaaH| dharmatvaM kila teSAM tu gauNyA vRtyA na mukhyataH caturbhizca caturbhizca dvAbhyAM paJcabhireva ca / kriyate yassa dharmaH syAdato'nyo nAmadhArakaH // pAlpaM vA svasUtroktaM yasya karmapracoditam / tasya tAvati zAstrArthe kRte sarva kRtaM bhvet|| chandovadeva sUtrANi bhavanti khalu sUriNAm / vedoktamapi sUtrokta tulitaM vaidikottmaaH|| nAGgIkurvanti bADhaM vai suutrkaarstute'khilaaH| sarvavaidika vijJAnazAlinaH kila vaiytH|| usmAttaduktaM vedajJAH pratyakSazruticoditam / api tyaktvaiva sudRDhaM sUtracoditameva vai|| khokurvantyeva nizzaGka sUtraM yadyapi kevalam / pauruSatvAtkartR kaM hi tathA syAttattu sUtrakam nityAcchra te nyUnameva nAdhikaM paurupetarAt / tasminvedopadeze'pi taiSyAM zrAvaNakarmaNi pradhAnahomAtparataH zrutInAmupadezanaH / paraM kalpopadezo'pi kriyate zAstravAkyataH / / tatsamatvena ca tathA pANinIyasya tatparam / ___ glauH gmetyAdi ( ? ) smayAdAdi vodhakatatkRtaH / / zAstrasya tatparaM bhUyaH paJcAdi granthakasya ca / mayAdisUtrakasyApi mImAMsAyugmakasya ca
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 laugAkSismRtiH athAta iti tatsUtradvayasyApi krameNa vai / tatsamatvena vihitopadezo vedakarmaNi // tasmAdetAni sarvANi hyaladhyAnyeva srvdaa| purANadharmazAstrAdi(zAstrA)Ni nikhilAnyapi // na taissamAniti budhAH pravadanti yatastu hi / nopadiSTAni tAni syuH prtisNvtsrNprm|| upadiSTAni tu punaH yAni karmANi tAdRze / syurevalacanIyAni gurUNi prativatsaram // dvivAraM bahudhA vRtyA yAvajjIvaM vishesstH| tasmAttu dharmazAstrAdi proktAdi nikhilAnyapi // karmANi karaNe nityAbhyudayAdipradAni hi / tyAge tu pratyavAyaikapradAni na bhavanti hi // tasmAttu darzite vedAH pramANAnyakhilAH praaH| tadbhinnAstadupasarjanakatve khalu hi kIrtitAH // AyurvedAdayasatra catvAraH kevalaM nRNAm / duSTaprayojakatvena dharmamUlA bhavanti na / AyuH parIkSAtmakatvAtprathamastatra tAdRzaH / yuddhopakaraNatvena dvitIyo'pi tthaavidhH|| zrotuH sukhAkaratvena tRtIyo'pi tathA nanu / nyAyenAnena tulyo'pi spaSTa evArthasAdhakaH // sarva zrauteSu sarvatra smAtaM sAdhAraNaM bhavet / dik prAcyudIcI grAhyati hyAsInatvaM ca karmasu / / tat tryaGgANAmanuktau tu dakSiNAGga bhvettthaa| kutsito vA mahastasmAdakSiNaH syaadkutsitH|| yajJopavItinA kArya sarva karmapradakSiNam / upasthAneSu sarvatra nopadezanamucyate // avasthitiH syAdaye'pi vinA sAyaM vizeSataH / AcAntena prakartavyaM karmamAtraM vickssnnaiH|| apasavyaM tu pitryaM syAtprAcInAvItamityapi / nAmAntaraM hi tasyaiva savyaM daivikamucyate nivItaM mAnuSaM prAhuH savyenaiva ca srvdaa| stheyaM dvijenopavItaM vinA tiSThedapi kSaNam / /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaleyugadharmAnusAraM dharmANAMvidhiniSedhavarNanam yajJopavItAbhAve'pi vAsasA vA'jinena vA / stheyaM dvijenAtiyatnAdanyathA syAttu pAtakI // sA mayAcArikA dharmA jAtidezakulodbhavAH prAmAcArAH parigrAhyAH ye ca vidyAvirodhinaH / / yugadharmA varSadhamA mAtta(tra)dharmAstathApare / kriyAdhA lokadharmA yatra yatra ythocitaaH|| parigrAhyA vizeSeNa nAtiladdhyAH kadAcana / yatkRte dazabhirvarSeH tretAyAM hAyanena tu // dvApare tasya mA tena hyahorAtrAtkalauyuge / dharmasiddhirbhavennRNAM kalissAdhustato mhaan|| devareNa sutotpattivAnaprasthaparigrahaH / agnihotrahavaNyAzca(viSyA)leho lIDhA parigrahaH / / asavarNAsu kanyAsu vivAhAstadvijanmanAm / vRttasvAdhyAyasApekSamaghasaMkocanaM tathA asthisaJcayanAdUrdhvamaGgasparzanameva ca / prAyazcittavidhAnaM ca viprANAMmaraNAntikam / / saMsargadoSaH preteSu madhuparke pshorvdhH| dAnahomau vinA tUSNIM putratvena prigrhaaH|| zAmitraM caiva viprANAM somavikrayaNaM tathA / dIrghakAlabrahmacarya naramedhAzvamedhako / / devareNa sutotpattiH dattakanyAparigrahaH / kamaNDalozca svIkAraH kalatrasya pradAnakam // putrakAryAya cAnyasya mAMsena zrAddhakarma yat / jyeSThAMzadAnaM ca tathA kanyAdUSaNameva ca // bAlikAkSatayonyAzca vareNAnyena sNsmRtiH| AtatAyI dvijAgrayANAM dharmayuddhana hiMsanam // dvijasyAne tu niryANaM zodhitasyApi sNgrhH| mahAprasthAnagamanagosaMjJAptizca gosave // sautrAmaNyAmapi surAgrahaNasya ca sNgrhH| aghasaMkocanaM tUSNIM dvaSadUrAdinA param // varAtithipitRbhyazca zuzrUSAkaraNakriyA / dattaurasetareSAM tu putratvena parigrahaH // ayonau saMgrahe vRtte parityAgo gurustriyH| SaDbhaktAnazanenApi haraNaM hInakarmaNAm / / zUdrapadAsagopAla kulamitrArthasAriNAm / bhojyAnnaM tu gRhasthasya tIrthasevA ca dUrataH ziSyasya gurudAreSu guruvavRttikalpanam / brAhmaNAdiSu zUdrasya vacanAdi kriyA api|| jalAnayana pAkAdi kRtyeSu nyaGgazUnyataH / bhRgvagnipatane cApi vA naahrmniissinnH|| kalau vizeSataH santaH purA kila mahAtmabhiH / nivartitAni karmANi vyavasthApUrvakaM budhaiH
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 laugAkSismRtiH sAdhUnAM samayazcApi pramANaM vedavadvadet / zrutidvadhaM tu yatrasyAttatra dharmAvubhAvapi / smRtyorvirodhe saMprApta manuvAkyasyasaMmatiH / yadeva tatparaM proktaM bahusmRtimataM tathA // AcAryasya virodhe tu svadezAttu vyvsthitiH| tyaktAyA vyabhicAriNyA bandhubhistatkalatrakaiH // svaprAmavAsibhirlokaH pazcAtkalpAntarAtpunaH / svIkAro yujyate naiva tyAga eva sadA mtH|| tyAgAtparaM tu nArINAM punaH svIkaraNAtkulam / praduSTaM prabhavennUnaM tadIyaM tanmahadbhayam // kRtsnasya tatkulasyaiva jAyate sAthikAkhilA / nApi duSTA parityaktA prsdossshngkyaa| tadvandhUnAmabandhUnAM pazcAtsaMgrahaNAkSamA / prAyeNa nArI lokeSu vidhavA sadhavA tathA // sadujaGgadurAlApaiH zaGkitApi praduSyati / madvyApakIrtyA puruSo dussttsNnyaasshbdtH| ato hIyeta sa punaH tarennaiva pravacmi vH| apavAdabhiyAtrI vApumAnvA satataM yatan jIveta kIrtimAneva kIrtimAnpuNyalokabhAk / apakIrtyA ninditasya novaM lokaM kathaMcana / / yazo labhyeta puNyena yazaH krareNa pApmanA / ayazasvI sarvadharmaiH snAnasandhyAdikaiH svakaiH / / japaihoMmai stapobhizca hIyate nAtra sNshyH| apramattazca satataM vinidraH kaalnidrkH|| nityaM devAnbhAbayaMzca pradhyAyanmanasA harim / saMsmRtya tadahaH kArya sandhyopAsana mArabhet // ziraH 5 varaNaM kRtvA nivItI pRSThato vrajet / karNAlambitasUtreNa bhUtabAdhAnivRttaye // dizo'valokanaM kRtvA tRNairAcchAdya medinIm / viNmUtrAvutsRjenmaunI dibA caiba tu sndhyyoH|| udaramukhaH prakurvIta rAtrau cedakSiNAmukhaH / halakRSTe jale cityAM valmIke girimstke|| devAlaye nadItIre darbhadezeSu vAluke / sevyakSetreSu sacchAyA mArgegoSThAmbubhasmasu // agnau ca gacchastiSThaMzca viSThAmUtretunotsRjet / sarve niSedhA naivasyuH prANabAdhA bhayeSuvai
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhyAntarazaucayonirUpaNam 276 kASThAdinA tvapAnasthamamadhdhaM nimajeta ca / yathAjalaM nirbhayaM ca labheta ca bhaveta ca / / tathA savaM yathAzAstraM prAyazcittaprapUrvakam / kuryAdeva vidhAnena tathA sandhyAdikA api ApatkAlA kRtAH pazcAdbhaveyurnAtra pAtakam / kandamUlaphalAGgAraiH nAmadhyaM nimajeta ca pASANaloSThaduSpatraiH kSudrararmakapAlakaiH / Apatsu nimajedguhyapurIpotsarjanAtparam // ApatkalpAni sarvANi vipatsveva bhavanti hi / tAnyanApatsu kurvANo naro gacchedadhogatim // zaucayatnaH sadA kAryaH zaucamUlo dvijaH smRtaH / zaucAcAravihInasya samastaM karma niSphalam // zaucaM tu dvividhaM prokta bAhyamAbhyantaraM tathA / mRjalAbhyAM smRtaM bAhya bhAvazuddhistathAntaram // vastreNAntaritaM ziznaM vAmenAdAya paNinA / zuddhAkArasthitA mRtsnA zaucAyAlaM samAcaret / / zmazAnavartmavalmIka dra ma dhyAnajalasthitAm / anyazaucAvaziSTAM tu tuSAraGgArayutAM tyajet / / rogAtyantAparavazaH rAjapIDAvazo'pi vaa| palAyamAnazca bhiyA zaucaM kAlocitaM caret / / araNyakeSu mRtsnAyA prAmeSvAharaNaM vidhiH| nIratIre zucau mRtsnA vidhAyAbhyukSya vAriNA / / dakSapANipuTAkRSTe prathamaM zodhayenmRdaH / dhAtrIsamAnayA yadvA mRdAmuSTyardhaklamayA // AdAya dakSahastena vAmapAdau niyuktayA / mRjalottarayA pAyuM kSAlayetpaJcasaMkhyayA / / ekayA kSAlayecchiznaM dazabhirvAmahastakam / mRtsnAbhiH saptabhiH hastau parimRjya zubhairjalaiH ekaikayA mRdA pAdau hastau prakSAlya cAcamet / ekA tu mRttike liGga tisraH savye kare mRdH|| karadvayemRvayaM syAnmUtrazauce prakIrtitam / zaucameva gRhasthAnAM dviguNaM brahmacAriNAm / /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAlismRtiH triguNaM tu vanasthAnAM yatInAM tu caturguNam / evaM zaucaM divA proktaM rAtrAvuktAdhamAcaret / / pathi pAdaH samAdiSTo vyAdhitAnAM tadardhakam / strIzUdrANAM ca bAlAnAM vRddhAnAmandhakasya ca / / gandhalepakSayakaraM zaucaM kuryAnna saMkhyayA / cittazuddhathavadhiH proktaH sarveSAM zuddhirIritA punaranyo vidhiH zauce sarvasthAneSu mRttikAH / paJcavAraM prakartavyA gRhasthaireva kevalaH // etad dvayaM kSatriyANAM vaizyAnAM tu tRtIyakam / taccaturguNitaM zUdrajAteriti tathA prH|| AmAdicalane ghore bahumUtre ca saGkaTe / zarIrAnuguNatvena zaucakarma samAcaret / / jvarAtisArAdikRtye jalenoSNena taccaret / yathAzakti yathAyogyaM tadA sarva samAcaret bhramavismaraNAdau tu mAsavarSadvivarSakaiH / trivArSikAdibhizcApi sarvasAndhyAdike pare sarvalope ca saMprApte tAdRzasya tu dehinaH / tatkarma nikhilaM samyak tajjanAstasya muktaye svayaM kuryustamuddizya tatparaM punarapyati / prakRtisvAGgatasyaiva dRDhakAyasya tasya hi // pariSadakSiNApUrva cApAgrasnAnadAnakaiH / zatakena samagreNa punassaMskArapUrvakam // ghenudAnaiH zaktikRtairyAvakAhArapUrvakaiH / paJcagavyaprAzanena brAhmaNAnAM prasAdataH // kathazcitprakRti prApta styaktassAdhyo'pi mucyate / prasaGgAdetaduditaM cittaM tattyaktakarmaNaH etacittaMchaladvarSAtparaM kartuM na zakyate / zaucasthAnaM parityajya pAdau prakSAlya cAcamet dantanAM ghAvanaM pazcAtkuryAdityeva tatkramaH / dantadhAvanataH pazcAtprakRtyA varmaNa punaH / / kuryAnmUtrapurISe vA snAnasya parato'pi vA / sarvaH kAyAnuguNyena vidhirbhavati dehinAm noparuddhaH kriyAH kuryAtkarmamadhye'pi vA tathA / mUtrabAdhAdikAH prAptau tadA tatkarma saMtyajan / / vyAhRtInAM japaM kurvan idaM viSNu tryambakam / zaktyA japitvA tatkRtvA punarAcamanAtparam // tanmantraM nyAsapUrva vai digbandhanapurassaram / tadvyAhRtIrjapitvaiva punastatkarma caacret|| tadAmUtraM purISaM vA vastramadhyagataM yadi / tadvatra saMparityajya zaktyA vastrAntaraM punaH / /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAmulA55 dantadhAvanavidhAnavarNanam 281 zuddha dhRtvA zucirbhUtvA punaH karma samArabhet / yathA vA syAnmanaHzuddhiH punaH snAnAdinA'tha vA / / tatkarma sAdhayedbhUyaH tAvatA karma tatpunaH / pranaSTaM na bhavedeva samyak saMpAditaM bhavet / / prAGmukhodaGmukho vApi IzAnAbhimukho'pi vaa| prAtaHkAle tu kartavyaM zuddhayarthaM dantadhAvanam / / dantadhAvanataH pazcAnmantreNAnena tatpunaH / kASThaM parityajedadbhiH prakSAlyaiva tu duurtH|| AyurbalaM yazovarcaH prajAH pazuvasUni ca / brahmaprajJAM ca medhAM ca tvaM no dehi vanaspate // mantrametaM punaH kecittatsvIkAre vadantyapi / purANapaThitaM yasmAnna nityaM tu kRtaakRtm|| sarvatraivaM purANokta mantrANAM jJeyameva tat / api vedoktamantrAzca viniyojkvaakytH|| kRtyeSu viniyuktAzcet tyAge syuH pratyavAyakAH / na cettu prAyikAcAravartmaproktimatAM tathA / parityAge tu mantrANAM bAdhakaM neti suuryH| arthavAda brAhmaNAnAM vidhyanubrAhmaNasya ca mantratvenaiva tUSNIkaM pravAdanakakarmasu / tadanuktau na kimapi bAdhakaM syAtkadAcana // zirISArjunakAraJja ciribilvaiH sakhAdiraiH / audumbarairapAmArgaH sa kAmI cetsadAcaret // samacchedA satvagbhiH samaparvanirAmayaiH / aSTAGgulisamAyAmaiH knisstthprinnaahkaiH|| kuryAtsamaizca RjubhiH dantAnAM zubhadhAvanam / azokajambukuTajacUtaplakSAdiyuktakaiH // sa campakairapAmArgaH dvAdazAGgulasaMmitaH / dantazuddhirmumukSUNAmathavarNAnupUrvazaH // brahmakSatriyaviTchUdra zeSANAM dantadhAvanam / ekaikAGgulato nyUnaM dazaparvAdikakramAt // dhAtrI zupradhavairaNDa zailUSozIrasaMbhavaiH / nimbAlikucasukSIravRkSaraGgulibhirna tu // darbhakASThaivarNakASThaH veNukASThaizca kIcakaiH / dhAtrItintriNikakASThaiH na kuryAdantadhAvanam arkAGgAra vyatIpAta janmasaMkrAntiparvasu / riktAsu pratipatSaSThyoH kRttikAyAM maghAsu ca // bharaNyAMsArpabheraudra vizAkhAyAM vrate'hani / zrAddhAhe grahaNe caibaikAdazyAM pratI nrH||
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 laugAkSismRtiH na kuryAdantakASThena brAhmaNo dantadhAvanam / tRNapaNaiH sadAkuryAdamA ekAdazIM vinA / / tayorapi ca kurvIta jambuplakSAmraparNakaH / mRtAhe tu vizeSeNa na kuryAhantadhAvanam // dantadhAvanatatsthAne apAM dvAdazasaMkhyayA / gaNDUSakarma kurvIta tenAsyAsya zucirbhavet // tarpaNAtparataH prAtaH pare'hani vicakSaNaH / dantAnAM dhAvanaM kuryAnna tatpUrva kadAcana // atrodayaM zrAddhamAtre nAnyeSAM tu kathaJcana / sakRnmahAlaye'pyeve dantadhAvanataH param / / snAnavidhiH snAnaM kuryAttataH pazcAtkAryAH sandhyAdikAH kriyaaH| * nadyAdiSu sadA snAnaM dvivAraM gRhiNAM sadA / / trivAraM vaninAmukta sakRttu brahmacAriNAm / uttamaMsyAnnadIsnAnaM tIrthAdiSu tathocyate saraHsvapi taTAkeSu hradeSvapi ca madhyamam / kUpasnAnaM sadA prokta nottamaM madhyamaM na tu adharma hIti vijJeyaM tasmAtsnAnaM nadImukhe / prakartavyaM vizeSeNa brAhmaNaH krmkRnmhaan| NapradAtA vaidyazca zrotriyaH sajalAnadI / yatra nAsti catuSTayyaM na tatra divasaM vaset / / nadItIranivAso'yaM brAhmaNAnAM dhanaM mahat / paramaM kathitaM sadbhiH svargadvArakaraH prH|| brahmahatyAdi pApAni nAnArUpANi yAni vai / nadIsnAnena nazyanti nityaM snAturmahAtmanaH / / tasmAtsamAzrayedviyanadItIraM sudurlabham / devAnAmapi sendrANAM sarvapApanivRttaye // tIrthakoTisahasrANi hRdakUpasarAMsyapi / nadImajjanamAtrasya kalAM nArhanti SoDazIm // kaniSThadezinyaGguSThamUlAnyana karasya ca / prajApatipitRbrahmadevatIrthAnyanukramAt // prabhUtadhodake prAme nivAso hyathavA bhavet / mahAtmano brAhmaNasya vadantyevaM mhrssyH|| gRhastho yadi zaktaHsyAdajasra snAnakadbhavet / dvivArameva vidhinA sakRdvA'tha na cetpunH|| sakRddhA'pi sakRkuryuH madhyAhna prAtareva vaa|praatH saMkSepataH snAnahomAthaM tu vidhiiyte|| madhyAhna karmabAhulyAtsamyak snAnaM vidhIyate / sandhyAhomaH prAtarnityaM madhyAhna devapUjanAt //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 snAnavidhivarNanam brahmayajJAdvazvadevAdAtithyAtkarma gauravAt ! madhyAhna snAnamadhikaM pravadanti manISiNaH tathaiva bhUyo vakSyAmi prAtaH snAnaM yathAvidhi / (...) bhyohobhyo gobhyazca trividhebhyazca bADabaH // aSTabhyazcApi saptabhyo mucyate nAtra saMzayaH / prAtasnAnena sadRzaM nAsti karma pavitrakam prAtaHsnAnaM tataH proktaM sarvakarmottamottamam / prANAnAyamya vidhinA sarvakarmasu dehabhRt idaM kariSya ityevaM kuryaatsNklpmprtH| oM bhUriti prANAyAmajapaH kAryoM mniissibhiH|| Adau sarveSu kAryeSu jAmitArahitaH shuciH| tithivArAdikAnuktA(n) nirdizetkarmajaM tataH / / snAnasandhyAtraye home brahmayajJe vizeSataH / vaizvadevena vidhinA sAGga saMkalpamAcaret // nityaM naimittikaM kAmyaM kriyAGgamalakarSaNam / kriyAsnAnaM tathA SaSThaM SoDhA snAnaM prakIrtitam / azaktastu sakRdvApi ziraHsnAnaM vinApi vaa| zItodakaM vinA bhUyaH snAnamAkarakaM tu vA / / kaTisnAnaM jAnupAdasnAnaM vA sarvathA punaH / uSNena vA kIlAlena tadvinA mantrato'pi vaa| bhasmanA rajasA vApi snAnaM kArya manISibhiH / sarva zaktyAnuguNyena zaktimullaGghanAcaret // sarveSAmapi zAstrANAmidameva mano mahat / (snAna)mullaGghaya tUSNIkaM yo mUDho rogayugjaDaH snAnAdikaM prakurute karmabhyo hIyate hi sH| zaktau satyAmuktakAle sUryasyodayanAdati // tanmuhUrtadvayAtpUrva snAnaM kuryaadtndritH| tatrAzaktasya sUryasyodayakAle'thavA tataH // kaNThasnAnAdikaMkuryAduSNena salilena vaa| AIvastreNa vA kArya nirmUjetAthavA na cet // dhAraNaM zuddhavastrasya vastratyAgapUrvakam / bhasmanAGga sasaMspRzya mantraprokSaNapUrvakam / / sarva kAyAnuguNyena svahitaM snAnamAcaret / sarveSAmapi varNAnAmazaktau codakaM vinA
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 laugAkSismRtiH snAnaM kAryamupAyena chAyAsnAnaM tu vA caret / azaktiryAvadeva syAttAvadevaM samAcaret prAtamadhyAhvayoH snAnaM nityasnAnaM prakIrtitam / ucchiSThAnupaghAteSu asparzasparzane'pi ca prahasaMkramaNAdau ca snAnaM naimittikaM smRtam / puNyamAkhAdikasnAnaM kAmyaM daivajJabhASitam iSTApUrtakriyAyAM tu yajJAGga snAnamucyate / malApakarSaNaM yattat snAnamabhyaGgapUrvakam / / snAnamevaM punastIrthakriyAsnAnaM taducyate / snAnamaSTavidhaM bhUyo vAruNAgneyamArutAt // mAhendrAtpArthivAnmantrAdgauravAnmAnasAttathA / __ vAruNaM tadvidhA proktaM samantragamamantrakam // samantrakaM dvijAtInAM strIzUdrANAmamantrakam / nadIlarida vakhAtagartaprasravaNeSu ca // sarassu vA kRtrimeSu puNyatIrtheSu vA tathA / vApIkUpataTAkeSu parakIyeSu vaarissu|| palvale'lpajale snAnaM bhavedvAruNamuttamam / tadekenAlike snAnaM puSkariNyAMtu mdhymm|| kUpe vApyudapAne vA hyadharma mandire tathA / rAjakArya pratiSThasya sadarzanata eva vai|| kAryabAdhakalamasya na nindyaM gRhamanjanam / rAjJorAjasamAnasya dhuriNasyAdhizAsane / tatsAmrAjyAbhiSiktasya gRhasnAnaM na duSyati / nRpazatrumahAbhItyA RNadAnAtipIDanaiH ajJAtavAsinazcApi gRhasnAnaM prazasyate / avagAhya ziraskaM yattadAyakANDa(NTha)mapyatha nAbhisnAnaM kaTisnAnaM dvitIyamiti tajaguH / ArdraNavAsasA'GgAnAmabhimarzanamityapi // tRtIyaM kathitaM pazcAduSNAmbhaH siktvstrtH| niSpItAdgAtramAtrAbhimarzaHsyAttu tRtIyakaH // snAnamekaM bahuvidhaM kathitaM brahmavAdibhiH / kalpAmbhasi ziromajjennAvagAhetsamudrake // srotaso'bhimukhaMsnA(yA)nmAjanaM cAghamarSaNam / anyatrArkamukho rAtrau prAGmukhodaGmukho'pi vA / / sandhyAmukhastu sandhyAnte tathaivAdyatayAmayoH / tiSThanneva sadAsnAyAjAnumAnAtpare jale // adhazcedupavizyaiva gRhe caivopavizya ca / gulphanajale kUpe mahAgAdhajale tathA //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ sandhyAvidhivarNanam 285 samyagaJjalinA snAyAdalpapAtreNa vA dvijH| pITheSveva gRhe snAyAtpASANe'pyathavA tathA // iSTakAsUnate deze palvalena tu srvdaa| mRttikAmantravidhinA snAnaM madhyAhna Iritam / / jIrNAGgA nikhilAlokA nityazItAsahiSNavaH / nivAta Atape nityaM snAnaM kuryuH samunmukhAH // namuktvA'laGkRto rogI snAnaM kuryaatkdaacn| abhyaGgasnAnaparataH vaGgatvApsu(ni)majjanam kuryAdeva kadAcidvA tathAkRcchubhabhAGmataH / gRhe snAne ( ... ... ) vitaiH zItalairvRthA nAnaM kuryAtpunaH kiM tu sukhoSNenaiva pAthasA / satyAmRSTau vRddhikAmo tatsnAyIta jalA he yadi mAyAkubuddhistu phalaMtannaihikAdikam / kArya vinA sukhatyAgI pazureva na saMzayaH vRthA sukhArthI pApIyAn bhavatyeva na saMzayaH / vRthA sukhaM ca tajjJeyaM sAdhyAnidrAdikaM smRtam // sandhyAvidhiH sandhyAkAle sanidro yaH abhinirmukta IritaH / atipApyagragaNyo'yaM tanmukhaM nAvalokayet // alakSmIstanmukhe nityA jyeSThA ghorA tathA parAH / duzriyo nivasantyeva hatyAbrAhmathAdikAH khraaH|| brAhmaNaH sarvayatnena sAyaMprAtaH samAhitaH / sandhyAmAtraparo bhUyAttAvanmAtrAttariSyati brAhmaNyaM brAhmaNAnAM tatsandhyayaiva na cAnyayA / kriyayA prabhavennUnaM pravadAmi punaH punH|| anAgatAM tu ye pUrvAmanatItAM tu pazcimAm / sandhyAM nopAsate ye tu kathaM te brAhmaNAH smRtaaH|| azuddho vA vizuddho vA spvitraapvitrkH| sandhyA tIrthe hrade vApi bhAjane mRNmaye'pi vA / / audumbare vA sauvarNe rAjate dArusaMbhave / yatra kutrApi vA nityaM yenakenApyupAyataH / gRhItvA vAmahastena sandhyopAsti samAcaret / pAtrAdyasaMbhave caiva vaamhststhitailaiH||
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 laugAkSismRtiH sukhena mArjanaM kuryAtkarakAdau na dhArayA / karAbhyAM tu kuzAndhRtvA prAkkUleSu kuzeSu ca // prAGmukhodaGmukho vApi sandhyopAsti samAcaret / tithivArAdikAnuktvA'nuktvA vA zuddhacetasA // paramezvaratuSTyarthamupAsiSye kriyAmaham / sandhyAkhyAmityudIryeva devatIrthAtkuzAmataH // ApohiSTheti tisRbhi rmArjayenmUrdhni zuddhaye / tA eva tisraH paramA yajuSThena kriyAsu cet // navapraNavasaMyogAtpratipAdAdiSu kramAt / saMvatsarakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati // navapraNava yogena kSipanvAri pade pade / vipruSoSThau kSipedUrdhva madho yasya kSayAya ca // dhArAcyutena toyena sandhyopAstirvigarhitA / tAmetAM garhitAM sandhyAM mahAtmAno maharSayaH // pitaro na prazaMsanti na prazaMsanti devatAH / mantrapUtaM jalaM yattadApohiSThAdimantritam // patatyazucidehe tu sadyaHpUto bhaveddhvam / sandhyAtraye'pi kartavyamApohiSThAdimArjanam sUktaM rabdevatairanyaiH kuzAgrardevatIrthataH / prokSaNAnantaraM sAndhye tanmantrairyAjuSaiH paraiH // sAyamagnizca metyuktvA prAtaH sUryetyapaH pibet / ApaHpunantu madhyAhne e tato'pyadbhirdvirAcamet // gAlavo'tra kramaM prAha mantrANAM mArjanasya vai / ApohiSTheti navakaM dadhikrAvAdvayaM tataH // tadevanavakaMbhUyaH catasrazca hiraNyakAH / etatkrameNa tatkuryAnmArjanaM triSu karmasu // mArjayitvA vidhAnena gAyatryA dvipadAkhyayA / hastenodakamAdAya kSipedbhUmAvadhomukham // bahirjale nityameva pAdamekaM jalekSipet / punastathA paraM pAdaM bhUmau saMsthApayantataH // hastenodakamAdAya tadAcamanakAdikAH / kriyAssarvAzca kartavyAH arghyadAnAdayo jale // nivartyastiSThatAstatra tasmAnnIrAtpunastadA / samuddharaNameva syAttaca hastena nAnyataH // bahirjalenoddhariNyA na gRhNIyAjjalaM budhaH / sarvakAryeSu tatkiMtu hastenaiva samuddharet // yadimandirasandhyAsyAttadAcamanakAdikAH / dvimurUyodakatazcettu tatpAnoddharaNAdiSu pRthak pRthak ca kathitamatirAtraphalaM zivam / dvimukhIgatapAnIyaM gokarNena yatanyadi //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ sandhyAprakaraNe aAdividhAnavarNanam khIkRtyAcamanAdIni karmANi kurute punaH / apto'Amasahasrasya phalaM prApnoti puSkalam dvimukhIgatapAnIye gaGgAdyAH sarito'khilAH / puSkarAdIni tIrthAni kRcchrANi ca tapAsyapi // . sAGgAvedAzca zAstrANi brhmvissnnushivaadyH| sarvAstIrthAbhimAninyo devatA sAgarA api // .. maharSayomahAtmAnaH etaduddharaNAya vai / sadAvAsaM prakurvanti nityaaytttsmutsukaaH|| tasmAttu brAhmaNonityaM dvimukhyudakapAtragaH / nityakarmakarobhUyAttAvanmAtreNa kevalam / / nityakarmAnanuSThAnAniSiddhakaraNAdapi / yatpApaM jAyatenRNAM tatsarva vai vinazyati / / rahasyametatparamamajJeyaM jJAninAmapi / rahasyabodhitaM sAkSAd devadevena zaMbhunA // jaganmAtre pRSTavatyai zivaM patitapAvakam / tIrthAnAmuttaraM tIrthaM sulabhaM sarvadehinAm / / azeSapApaughaharamajJAnonmUlaka tthaa| tAdRgajalena karmANi vizeSajJo vicakSaNaH // prakurvansyAtkRtArtho'yaM taratyajJAnajaM tamaH / tarpitAH pitarastAdRgjalena yadi vA sakRt gayAzrAddhajamAnandaM prApnuvantyeva tatkSaNAt / prokSAvaziSTamudaka kRtvA rakSAM ttodre|| nAsAsamIpamAnIya drupadAmityUcaM japet / pUrakeNordhvamAdiSTo dhArayedinduNmaDale // kumbhakenAthasarvAGgavyApaka pApasaJcayam / recakena samAnIya pANau saMsthApya dkssinne|| tatpApaM tu kSipedbhUmau coravannIcahastataH / tAvanmAtreNa nikhilaM pApamAjanmasaJcitam layameti kSaNenaiva satyametatpracoditam / dvau hastau yugmataH kRtvA pUrayitvodakAJjalim gozRGgamAtramuddhRtya jalaM madhye jalaM kSipet / divAkarasya tuSTyarthaM prAGmukho'sau pavitradhRt // upavItI vidhAnena madhyAhna cottarAmukhaH / sUryAyaiva tu gAyatryA sAvitryA caiva sandhyayoH / / prAtamadhyAhnayostiSThan sAyamAsIna eva vA / asAvAdityo brahma tikRtvA''tmAnaM pradakSiNam / / daityahiMsAnivRtyarthamupavizya dvirAcamet / mandehAnAM vadhArthAya prkssipedudkaanyjlim||
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 laugAkSismRtiH gAyatrImantritaM pUtaM trivAraM tu turIyakam / prAyazcittArthamityukta pazcAdAcamanena vai|| sA daityapIDA naSTA syAnnityameva sadIritam / evaM jJAtvA dvijo nityamarghyadAnaM yatazcaret // rakSaH pIDAnivRttiH syAtsUryasyAyatrayeNa yat / jAyate tena tasyAya' arcanArUpa ucyate asAvAdityo brahmati yaddhyAnaM kriyate'nvaham / tadeva sAndhyamityukta karma brAhmaNyamUlakam / / tadgAyatryA visRSTAyAH siddhayarthaM punareva vai| prAtilomyena tAM devIM samAkarSaNamAcaret // tanmantrameva satataM vadanti brAhmaNottamAH / yAdaco pranayoyodhi hi madhItvasyavadeobha yaMgirevatu vitsata gAyatrI japakAle tu brahmayajJAdike'pi ca / saMhitoktiprakAreNa vaidikoktiniMgadyate // gAyatrIprathamAmante NakArasya prdhaantH| makArasyahi saMyogaH tasmAtso'yaM tu varNakaH saMyuktanAmako jJeyaH eka eveti vedahRt / tatrAdyapAdo gAyatryAH kRtvA bhinnaM tu nozcaret // abhinnapAdA gAyatrI dRDhAvalavatI sadA / pravarA sA viziSTA syAditi vedavidAM matam / / punaH kecana gAyatrIM varNayanti maharSayaH / pravibhaktapadAmeva japeyuriti sAndhyake / bhUgurAhAtra sarvajJo gAyatrI vedamAtaram / pAdatrayeNaivasamyagvizvAmitro'pi jaiminiH|| Ucatuzca mahAtmAnau gaaytriijpttprau| acchinnapAdAM gAyatrI japaM kurvanti ye dvijaaH|| adholokAn hi gacchanti kalpakoTizatairapi / chinnapAdA tu gAyatrI brahmahatyAdinAzinI / / acchinnapAdA gAyatrI brahmahatyAM prayacchati / tasmAtpAdatrayaM bhitvA japayajJaM samAcaret ityevaM bhagavAnAhakAzyapo vedavittamaH / sakaNyazca tathaivAha gAyatrI jplkssnne||
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyatrI prazastivarNanam 286 trisandhyAsu japedda vIM vicchidya va padatrayam / avicchinnaM japedyastu rauravaM narakaM vrajet brahmayajJe tu satataM nikhilaM tanmataM param / aGgIkRtya zrutiH prAha paccho'rghaza eva vai // pazcAtsavazca sUtroktamataM cApi pragRhya sA / sAvitrIM tAM triranvAha paccho'rdharcaza anavAnam (?) / / ityevaM kilatasyAM tu japakAle'nvahaM dvijAH / yathecchato japeyurvai zAstrANAM tu samatvataH // turya pAdastathA caiko gAyatryA zruticoditaH / parorajase sAvadomityevaM pApavArakaH / / mUlazrutyA tathA sRSTaH ziva ca gosarahakaH (?) / ityevaM vidhayA jJAto gAyatrImAtRvarNane tanmAtarazca tA jJeyAH pRthaktvenASTra IritAH / pathimataditi mukhaM vA nyaM hi tadanantaram // royoga sA dvitIyA syAdrayo devI tRtIyakam / janavacca caturthaM syAdasya praseti paJcakam // reredhIco sAtu SaSThaM syAnnimidaveti saptamam / yaM vA yAdo maMsyAnmAtRvAkyakramo hyayam // eteSAM mAtRvAkyAnAM japamAtreNa santatam / siddhirbhavettu gAyatryAH kAlAttasya ca sAndhyayoH // yatpApaM tasya nazyettu tadidaM guhyamIritam / kuzabRsyAM samAsInaH kuzapANirjitendriyaH / / gAyatrI tu japedvidvAn prANAyAmatrayAnvitAm / pAdayozca tathA jAnvoH jaGghayorjaThare'pi ca // kaNThe mukhe tathA mUrdhni krameNa vyAhutIrnyaset / bhUraGguSThadvaye nyasya bhuvastarjanikAdvaye // jyeSThAGgulIdvaye dhImAn svaH padaM viniyojayet / bhUH padaM hRdi vinyasya bhuvaH zirasi vinyaset // zikhAyAM hRdi vinyasya svaH padaM kavace nyaset / aNorbhargapadaM nyasya bhrakuTIpu dhiyaH padam // prakArAntaravinyAsaH procyate punarapyayam / hRditatsaviturvyasya nyasetkaNThe vareNyapa bhargo devasya hotyetannyasanmadhyamayoratha / dhImAnAmikAmadhye dhiyaH kAniSThike nyasena 16
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 laugAkSismRtiH pracodayAditi tataH karatalAdau tu vinyaset / tatseti ca punaH pazcAddhRdaye vai suvinyaset / / vareNyaM zirasi svAhA bhargo devasya tatparam / zikhAyai vauSaDityuktvA dhImahIti tataH punH|| kavacAya hi hu nyasya dhiyoyona itIva vai / netratrayAya vauSaT ca pracodayata eva vai|| anAyaphaDitiproktvA kuryAdigbandhanaM ttH| vyAhRtIbhistvathoGkAramAtreNAtra tataH punaH taddhyAnaM kathitaM sadbhi bahudhA tatprakIrtitam / anyanyAsaM punarvacmi vasiSThenoktamuttamam // tatpadaM vinyasetpAdayugmAGguSThadvaye'pi ca / sakAraM gulphadeze tu vikAraM jaGghayonyaset // tukAraM viddhi jAnvostu vakAraM corudeshtH| rekAraM vinyasedguhya NikAraM vRSaNe nyaset kaTideze yakAraM syAdbhakAraM nAbhimaNDale / gokAraM jaThare yo(jya)dekAraM stanayonyaset vakAraM nyasya hRdaye syakAraM kaTa eva tu / dhIkAramAsye vinyasya makAraM taalumdhytH|| hikAraM nAsikAme tu dhikAraM taM ca netrayoH / bhra vormadhye tu yokAraM yokAraM tu lalATake // pUrvAnane tu naH kAraM prakAraM dakSiNAnane / uttarAsye tu cokAraM dakAraM pazcimAnane // vinyasenmUrdhniyAtkAraM sarvavyApinamIzvaram / tadgAyatrIsvarUpeNa paraM vandya sanAtanam bhAvayitvA varNarUpamuktarItyA jagatpatim / kRtvAcaitadvidhiM nyAsamazeSaM pApanAzanam pazcAtsamAcarennyAsaM varNarUpasamanvitam / tatpadaM campakAbhAsaM brahmaviSNuzivAtmakam zAntaM sanAtanaM rudraM dhyAyetsaMsthAnasiddhaye / sakAraM cintayeccha yAmamatasIpuSpasannibham padmamadhyasthitaMsaumyamupapAtakanAzanam / vikAraM kapilaM cintyaM kapilAsanasaMsthitam / / dhyAyetsaumyaM dvijazreSThaH mahApAtakanAzanam / tukAraJcintayetprAjJaH indrniilsmprbhm|| nirdahetsarvaduHkhaM tu praharogasamudbhavam / vakAraM dIptavahnayAbhaM bhrUNahatyAvinAzanam / / tukAraM sphaTikaprakhyamagamyAgamadoSaham / NikAraM vaidyutaprakhyamabhakSyAbhakSyadoSaham / / yakAraM tArakAvaNaM dhyAyedbrahmahanAzanam / bhakAraM tu mahAkRSNaM pUrSahatyAvinAzanam / /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyatrI japArambhakAle caturvizatimudrAvarNanam 261 gokAraM svarNarUpaM syAt steyadoSaharaM param / dekAraMrajataprakhyamapeyavRjinApaham / / pakAraM maNivarNAbha mapAGkta yAdi pApaham / syakAraM piGgavaNaM syAdvizvAsadrohi pApaham dhikAraM marakatAkAraM paizunyAdyaghahaM viduH / makAraM sphaTikaprakhyaM gurutalpAghanAzanam // hikAraM gArutmatAkAraM tatsaGgAdi mahAghaham / dhikArazci(Jci)ntayecchuklaM kSatrahatyAdidopaham / / yokAro mamarUpo'yaM bhAryAharaNadoSaham / dvitIyaM caiva yokAraM rukmAbhaM pApanAzanama naH kAraM sUryasaMkAzaM cintayetkrauryapApaham / prakAraM tilavarNAbhaM zivasAyujyadAyakam / / cokAraM tu suvarNAbhaM viSNusAyujyadAyakam / sitavaNaM dakAraM tu brhmsaayujydaaykm|| yAtkAramuziraH proktazcaturvadanasaprabhaH / pratyakSaphalado brahmaviSNurudrasvarUpakaH / AgneyaM prathamaM tatra dvitIyaM vAyudaivatam / tRtIyaM sUryadaivatyaM caturthaM vaidyutaM tathA // paJcamaM yamadaivatyaM SaSThaM vAruNamucyate / vArhaspatyaM saptamaM tu pArjanyaM tvaSTamaM viduH // kauberaM navamaM vidyAdvadhaM dazamamucyate / ekAdazaM tu raudraM syAdAdityaM dvAdazaM bhavet / / trayodazaM vaizvadevaM sAdhyaM tacca caturdazam / dhaumaM paJcadazaM jJeyaM poDazaM bhAnudaivikam / / prAjApatyaM saptadazaM gAruDaM tadanantaram / ekonaviMzaM vijJeyaM kaumAraM cintitArthadam / / AzvinaM caikaviMzatyaM prAjApatyaM ca viMzakam / sarvadaivatakaMceti caikaviMzakamakSaram / / dvirUpaM tasya vijJeyaM mahA...khyakaM punaH / raudraM dvAviMzakaM prokta brAhmacaiva tataH param vaiSNavaM caturvizaM tu caivmkssrdevtaaH| japakAle tu saMsmRtya tAsAM sAyujyago bhavet / / athAsAM darzayanmudrAH sumukhaM saMpuTaM tathA / tato vitatavistIrNI(Na) dvimukhatrimukhe tataH caturmukhaM paJcamukhaM SaNmukhAdhomukhaM punaH / vyApakAJjalikaM caiva zakaTaM tadanantaram / / prathitaM yamapAzaM ca tataH syAtsanmukhonmukham / vilambimuSTikAnAmimatsyakUrmavarAhakAH / / siMhAkrAntaM mahAkrAntaM tato mudgarapallavau / caturvizati mudrAstAH kathitAzca yathAkramam / / ajJAnAdarzayanmudrA mahAjanasamAgame / mahApApamavApnoti tanmantrAzcA(?)pi hiiyte||
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 . laugAkSismRtiH . kSubhyanti devatAstasya pitaro vilapantyuta / tasmAnnidarzayenmudrA yasyakasyApi dehinaH bhaktAya vaidikAyaiva(tataHzuddhasya dehinaH / bhaktasyaiva vadetrItyA nAbhaktAya kadAcana / / kuryAdAdyantayordevyA japasya dhyAnamuttamam / taddhyAnaM ca pravakSyAmi teSAmekaM zrutIritam / / muktAvidrumahemanIladhavacchAyairmukhaistI(strya)kSaNaiH / yuktAvindunibaddharatnamakuTA tatvArthavarNAtmikAm // gAyatrI varadAbhayAGkuzakazAH zubhra kapAlaM guNaM / zaGkhacakramathAravindayugalaM hastairvahantIM bhaje // iti dhyAtvA sukhAsIno japaM kuryAt trikarmasu / hastenAvartayeha vImakSasUtrarathApi vA // prAGmukhodaGmukho vApi japamAtravicakSaNaH / sUryasyAbhimukhaH prAtaH gurudevAgnidiGmukhaH / / nyA(nA)sAmanyastadRGmaunI gAyatrIjapamAcaret / trividho japayajJaH syaanmaansopaaNshuvaackH|| mAnaso manasaHkAryo mntrvaakyaarthcintyaa| upAMzuroSTasaMsparzamAtrasya shrutigocrH|| uccairbhASA japaH kAryaH prshrvnngocrH| muktido mAnaso jJeyopAMzuH sarvatra siddhidH|| kSudrakarmaNi bhASyaH syAdityuktaH trividho japaH / prAtarutthAya pANibhyAM hastAbhyAM dinamadhyame // adhomukhAbhyAM pANibhyAM sAyaM saMlakSito japet / tiSThanneva japehavIM prAtarAsUryadarzanAt / / madhyAhna tu japeddavI mAsInastiSThato'pi vA / kuzavRsyA samAsInaH sAyaM nakSatradarzanAt // prAmukhastu japetprAtaH madhyAhna prAgudaGmukhaH / pratyaG mukhastu sAyA daive vA gurusaMnidhau // tanmukhastu japaM kuryAttanmantraM tatra siddhyati / aviditvA RSicchando daivataM yogameva ca
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyatryA AvAhanavarNanam 263 yo dhyAyedvAjapedvApi pApIyAnjAyate hi sH| ataH RSyAdikAnjJAtvA mantramAtrasya maansH|| japaM kuryAtprayatnena devatA tena tuSyati / mantrasiddhizca bhavati tasmAttattu tathA caret / / mantrArthajJasya viduSo naitadAvazyakaM param / RSyAditatparijJAnakathanaM kRtsnameva vai / / tadarthajJAnopAyasya saraNyAH pratipAdanam / nityaM japettu sAvitrI sAndhyakarmasvatandritaH pRthattvena sahasra vaina cedaSTottaraM zatam / aSTAviMzatisaMkhyAkaM dazanyUnaM kadAcana / / na kuryAdeva sahasA kuryAccedbrahma nazyati / vizeSeNAtra bhUyazca brahmacArigRhasthayoH / / aSTottarazatAnyUnamaSTAviMzatimeva vA / vAnaprasthayatInAM tu sahasrAnyUnamucyate // yatiratra prakathitaH kuTIcakabahUdakau / haMsasya paramahaMsasya na gAyatrIjapaH smRtH|| tayorjapaH prakathitaH praNavasyaiva kevalam / sUtake mRtake vApi gAyatryA japa ucyate // sandhyAtrayodazaiveti pradoSe'pi tathaiva vai / dezakSobhe mahApattau mArjanA(O)ghasaMbhavAt sandhyAgataM sahasrAMzuM mantraiH kuryAdupasthitam / jalAbhAvenAjmAtraM rajasaitadvidhIyate // digbhyazcaiva vidigbhyazca devatAbhya praNamya ca / AtmapAdau tathA bhUmi sandhyAkAle'bhivAdayet / / AyurvidyAM tathA rogyaH striyaH kaamaassudurlbhaaH| manasA cintitAnAnprApnoti puruSarSabhaH // arghyadAnAtparaM samyagupavizyAsane zubhe / vyAghracarmAdike zuddha omityekAkSaraM manum AyAtu varadAM ceti yadahrAditi tatparam / sarvavarNeti ca tataH ojosItyAdikaM tataH atyantasaptakaM japtvA tadante vedvittmH| abhibhUromiti proktvA gAyatrImiti tatparam / / AvAhayAmItyuktvA ca sAvitrI ca sarasvatIm / chandarSIzca zriyaM pazcAtproktaSu ca pRthak pRthak / / AvAhayAmItyAvAhya gAyacyAdikazeSakam / samudIryAtha yonyanto mantramadhye punazca vai praannaapaanvyaanodaansmaanaarkvaakyke| viniyogapadaM cAnte prathamAM tena varNayet / /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 laugAkSismRtiH oM bhUriti ca tasyAsya vAkyAntaM khaNDayetparam / tata oM bhuva ityeva o the suva iti sma vai // samApya vAkyaM tatpazcAdoM mahati sma ca / oM janaH paJcamaM ca oM tapaH SaSThamapyatha / / o satyaM saptamaM syaaduurdhvlokaikraajkaaH| bhUrityAdi mahAzabdAH sptvyaahRtivaackaaH|| oMkArarUpA ityevamoMkAro brahmavAcakaH / evaM saMcintya vibudhaH omApo jyotirityapi / / vAkyazeSaM pUrayitvA tadante punareva vai| bhUrbhuvassuvaromuktvA sarvai retaizca mnyubhiH|| trivAraM recakaM kRtvA pUrakaM kumbhakaM tathA / mantrajJo mantravAkyena prANAyAbhaM samAcaret sarvakAryeSvevameva prANAyAmavidhiH smRtaH / evaM kartuM zaktihInaH ekaM vAkyamazeSakam // tUSNIkaM vA japennityaM trivAraM nAsikAkaraH / prANAyAmaphalaM mUDho labhate'pi na saMzayaH brAhmaNyasya prANAyAmaH nidAnaM sA yathA zivA / * gAyatrI sarvavedAnAM mAtA zreyaskarI praa|| sandhyAprayuktagAyatrI mantrasaMkhyajapaM hyaham / kariSyetyeva saMkalpya pUrvokta naiva vartmanA / / japaM kuryAdyathAzakti tattanyAsAdikaM punaH / (mantra)tattarSinyAsabIjamudrAstrAdikamapyati AhitAgnervaidikasya mantrArthajJasya karmiNaH / atyantAvazyakatvena karaNaM neti vedinH| procuH kila mahAtmAnaH tadetadakhilaM punaH / vedakarmAdikaM tUSNIM tuussnniiksyaiktntrinnH|| amantrasya vihitaM vaidikasya tu tasya cet / pradhAnavedoktamantramAtrasyaiva paraM punaH / / uktimAtreNa sandhyAmAtraM gAyatrameva ca / japamAnaM pradhAnaM cettadupasthAnameva ca // gotrAbhivandanaM caiva diGnamaskAramadhyakam / kartavyatvena vihitaM nAnyatkimapi tasya vai tathA kimarthamityukta tasya vedoktkrmnnH| agnihotrasya mukhyatvAttasyoddharaNakarmaNaH / / udayAstamanAtpUrva krtvytvaakhyhetunaa| tatroktasya tasyAsya durbhAktatvaM na saMzayaH / / tAntrikAdapi ca smArtAdvadikaM krmsuuribhiH| sarvottaramitiprokta tasmAdetaM tu durbalam
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 trikAlasandhyAvarNanam dIkSAsu cetpunastatra sandhyAkAle'sya kevalam / parityAgaH prakathito vAgvisargAtparaM punH|| arghyamAtrAbhyanujJAnaM gAyatrIdazakasya ca / nikhilasyAGgajAlasya nyAsabIjAdikasya vai|| sa vAgyatastapa iti zrutyaitaddhi nirUpitam / nakSatradarzanAtpazcAdvAgvisargazca coditaH // tasmAnnityaM vaidikaH syaadaahitaagnedvijnmnH| dazapraNavagAyatrImekAdau sAndhyakarmaNi ApohiSThAtrayaMpazcAddadhikrAvadvayaM tathA / hiraNyavarNAzcatvAraH drupadAkhyA tathaikakA // gAyatrI pApasantyAge gAyavyayaM tathaikakA / asAvAditya ityetadomityekAkSaraM param Ayatu mantrastatpazcAdyadahrAditi tatparam / gAyatrIjapataH pazcAnmitrasyeti trayaM tataH / / oM namaH paJcakaM tacca yAsa...."tatparam / uttamezikhareceti statomayAtha caramA / / gAtrobhivAdanaMceti prAtaH sandhyA yathaiva sA / sAyaM sandhyA madhyamA ca vizeSaH punarapyayam / / tayoH sandhyayo proktaH prathamaprokSaNAtparam / satArakanavakAnnityaM jalaprAzanakarmaNi // sUryazceti manustvAdau madhyame''paH punantviti / agnizceti tathA sAyaM bhedastu zruticoditaH // upasthAne'pi madhye'sminnAsatyenodvayaM punaH / udutyaM ca tathA citraM taccakSuriti tatparam // jyokca sUrya tathA ziSTanna mamavata sUribhiH ? / sAM ... ... ... ... zeyarityevaM tannirUpitam / / caramAyAM tu sandhyAyAmime varuNetivai / tattvAyAmIti ca tataH yacchiddhite tataH punaH yatkicedaM kitavAsaH RcaH ....... / samamanyatprakathitametAvannAdhikaM punH|| etAvadevatesarve mahAtmAno mhrssyH| saptarSayaH kAzyapAdyA nAradAdyAH surarSayaH / / sanakAdyAzcayogIndrAH srvlokottmottmaaH| akartumanyathAkartu kartuM cApi jagadvaze / / carAcarasurAsuramilitaM zaktimattarAH / anayA sandhyayA pUrva babhUvurlokapUjitAH / / (eka)dvitrAzca bahavaH naiva syuHke tu te punaH / catvAriMzatisaMkhyAkAH prAtaHkAle zrutIritAH
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 laugAkSismRtiH etatkicittatrapazcAnmadhye sAndhye'trakarmaNi / mantradvayaM vikalpenAdhikayA ca trayaM punaH / / ....khyakArye'tra pradhAnaM cAtra kevalam / brAhmaNyamUlaM gAyatrI mAtramevAtra tatsamam / / nAnyatkamapivakSyAmi satyameva tathA punaH / satyaM satyaM pravakSyAmi ...ramo dvijH|| sarvavandhaH sarvaguruH sA gAyatrI vikArataH / dazapraNavasahitA vyaahRtinyaasvrnnnaat|| dazapraNava gAyatrI sevanAnyApi sA tathA / sarvakarmasu ... ... prANAyAmAkhyakarmaNaH asAvAdityamantro'pi tadaGgatvena vai bhavet / tatprokSaNAdimantrAstu garbhAGgA eva sarvathA na tu pradhAnino jJeyA tatsthAne vedavittamAH / hiraNyazRGgamantrAdipavamAnAdikastathA yahavA devakaiH bhUyaH idaM vivAdikairapi / anyaistathAvedagataiH yaiH kaizcittaistu paavkaiH| prokSaNAdIni tAnyatra kartu zAstreNa santatam / zakyante kilatadvatta gAyatrImAtramatyati // vikalpavAkyato vacmi svIkartu tanna shkyte| tyAgamAtreNa sA sandhyA tadbrAhmaNyavinAzinI / / naiva nityaM prayatnena punaH punaratIva vai! Avartayan trisandhyAsu svaravarNAdikairapi / sA samyak svaravarNaikapaThitA brAhmathamUlakA / sabrAhmaNyapradA nUnaM na caiva guNyadAyinI / / tasyAH sAmIcinyasiddhaye'tra sarve dvijottmaaH| (vedAdhya)yanakarmAkhyaM cakrabhramaNazANakam // nityaM yatnena kurvanti na cetsA sarvathA zivA / samyagucAraNArthAya na bhavedeva vacmyaham vedAdhyayanasacchikSA sNskRtaavaangmhaatmnaam| tatsa ... raNAya bhavediti sanmatam / / yastyaktavedAdhyayanaM gAyatryuJcAraNAkSamaH / samyagbhavedeva tasmAdgAyatrImAtramapyati / / tajjJaiH suzikSito bhItyA tanmantrAnapi sAMgataH / adhItya karma taiH kRtvA dehI sAyaM kRtI bhavet / / na cetpApyeva vijJeyo dvijamAtro nraadhmH| nordhvalokAnavApnoti hyadholokAn sa gacchati //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyatrIprazaMsAvarNanam ___267 gAyatrImUlako vipro na nindyaHsyAtpravacmyaham / bhUyobhUyaH pravakSyAmi brAhmaNyaM tanmahAtmanAm / / gopanIyaM prayatnena spaSTIkaraNAkSayam / sandhyAzikhopavItaistairanviSTaH prathamaiH pdaiH|| brAhmaNyaM buddhipUrveNa pAlanIyaM mahAtmanAm / yugAnurUpAH sarvatra brAhmaNA bhuutle'dhikaaH|| tathA dezAnurUpAzca kadAcittu tathA tathA / pradRzya(nte)vardhate santau santazca te praaH|| teSAM nindA na kartavyA yugarUpA hi te dvijAH / yasmindeze yadAcArA brAhmaNA dhrmvrdhkaaH|| saMpradAyAzca kRtyAzca tAH kadAcinna laGghayet / snAnaM snAtajalamnAnaM sparzasnAnaM samIkSaNAt / / satataM saMgavasnAnaM madhyAhnasnAnameva ca / ( ... ... ) diSu tatteSAM dUSaNAya na // dezadharmAstAdRzAH syuH ta ete dUSaNAya na / naupAsanaM kacidaze na sthAlIpAkamevaca / / na devArcA brahmayajJaH sAndhyaM karmatrayaM ca tt| ekadAkA ( ... ) mantrAbhasakti rapi kevalA // pradRzyate tatra tatra mRttikA zaucazUnyatA / ekavAro dhRtajalA trivAra ca manaHkriyA / / evaM jAtIyakAcArA yugadevAviparyayAt / dvijatvajAtinAzAya na bhavantyeva srvdaa|| paraMtu tAdRzaM brahmadoSayukta bhavatyati / sAmIcInyaM naiti tasmAt tattiSThatu yathA tathA tajAtibhAva ( ...... ) vandya na nindya pUjyamapyati / aprazastaM yadyapi syAttathApye tattu jAtitaH / / svIkAryamapi saMgrAhya vAGmAtreNa samarcayet / yAcitastena dadyAca zaktayA tanna tu vaJcayet / / tadvazcanena te devAH vaJcitAH syurnasaMzayaH / yatastu brAhmaNaH sarvadevarUpa iti smRtH|| tadetadAstAM bahunA paunaH punyena kiM vRthA / snAnaupAsanataH pazcAt kuryAd vai brAhmaNottamaH / / vedAnadhyApayecchiSyavRndakaM zAstrameva ca / adhigacchedIzvaraM ca yadRcchAlAbhakopyati /
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 laugAkSismRtiH saMtuSTa eva prabhave ( ... ...) bhavena tu| madhyAhnasnAnaparataH brahmayajJaM samAcaret / / . brahmayajJaH udayAnantaraM kecittamicchanti dvijottmaaH| prAk sAyAntasyakAlaH syAdityevaM vedinAM matam // prAgaSUdagameSu darbheSu susamAhitaH / prANAnAyamya vidhinA dezakAlAvudIrya ca // tithau ca prakRte puNyanakSatrAdiyute zubhe / paramezvaratuSTyarthaM brahmayajJena saMprati // yakSye'hamiti saMkalpya vidyunmantreNa tena vai / avanijya karadvandva trirAcAmettataH param dvivAraM parimRjyaivamupaspRzya sakRjalam / zirazca cakSuSI pazcAnnAsike zrotra eva ca // hRdayayelabhya vidhinA paccordharcaza eva ca / tataH sarvA ca gAyatrIM vyAhRtIbhiH samanvitAm / / pAdAdiSu tathAnte vA copdeshvidhaantH| triranvAha vidhAnena hyanavAna ... tAm / bhRco akSara ityuktvA trivAraM cArthasiddhaye / zaktyA praznAnuvAkaugha mantrANAM brAhmaNasya vA // vidhInAmArthavAdAnAM kramAdbhAgAndine dine / tata ( ... ... ...) nakhilAnapi / adhIyItaiva dharmeNa tadIyenaiva nAnyathA / evaM svayaM varjayitvAM samasvarasamAzrayAt // uccairvadevahi me grAme tu manasaiva vai / taM svAdhyAyamadhIyIta tapasvI puNyavAnbhavet // RcAmadhyayanenApi bhaveyuH kSIrakulyakAH / bhavetkalpitavAnnityaM teSAM ca yjussaampi|| kharoccAraNato vidvAn ghRtakulyA (... ...) / prabhavatyeva satataM tatsAmAdhyayanena cet / / somadhArA mahAkulyA kArako'yaM sadA bhavet / tadantargatagAthAnAmitihAsAnurUpiNAm // purANAnAM ca pa (... ...) tIH priyAH / kalpAtalpAnalpabhogajanako janayedapi /
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmayajJaprazastivarNanam 266 yajetpraznena zaktazcet anuvAkena vA'thavA / mantreNa vAkyamAtreNa prajJA tenaiva nAnyathA brahmayajJaM prakurvIta ( ... ... ) nityameva vai / namo brahmaNa ityuktvA paridhAnIyakAmRcam / / trirAhadarbhapANissanvRSTimAtreNa tatparam / samApayejjalaMspRSTvA tAndarbhA stanikSipeta / / svAdhyAyI tu vedasya brahmayajJAya santatam / iSetvetyanuvAkAntamanuvAkAMstataH punH|| caturastrInathadvau vA yathAzakti namabhyaset / abhyastamAtra (......) madhIyItaiva tatparam bhadraM karNebhirityatra nAtyantaM brahmapAThake / mantradvayaM trayaM vApi samadhItaiva ttprH|| Rgvede'pyagnimIleti agnaAyAhi sAmanI / zaMnodevI (...) parame vedavAkyamRcaM tu vA // vadedadhItya vidhinA sAkSAtkalpe tataH punaH / athAtodarzapUrNeti praNayatyantakaM japet // vRddhirAdaic sUtramadhye tattrayaM samudIrayet / RgvedalakSaNecApi glauHgmeti ca vadettathA / paJcasaMvatsaramiti jyotiH sUtraM ca tadvadet / mayaretyAdikaM sUtraM chandoviciti madhyagam athA'to jaimineH sUtramathA'to vyAsabhASitam / ahaM vRkSasya tatpazcAd bhUrbhuvaH suvarityatha / / namo brahmati teSAM tatparidhAnIyakAmRcam / trirutvA vRSTivAkyaM ca samuccArya jalaM spRzet / / dhRtAndarbhAnapsu nityaM nikSipediti tatkramaH / yAvadadhyayanAttasya vedAdhyeturdine dine / phalaM bhavati tAvaJca vedAnadhyetumapyati / phalaMbhavettatvamuktamAdracittasya krminnH|| vedivedaikasaJcittazAlinaH kRtinaH sataH / guhyametatprakathitaM samastopaniSadgatam / / ajasraM brahmayajJAnte yatkiJcidakSiNAM tataH / pradadyAttu tadaGgArthe sAyaM yajJo dine dine kartavyatvena vihito jAmitArahitena vai| brahmayajJamakurvANo brAhmaNo yadi muuddhdhiiH|| bhuGkta tUSNIM sadya eva vedadrohyapi dugguroH / devadrohI pitRdrohI tIrthadrohI bhavedapi / / tasmAttu brAhmaNo vidvaandevrssipitRtussttye| svAnRNyAya bhuktyarthaM brahmayajJaparo bhavet / /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 laugAkSismRtiH satataM brahmayajJAnte tadaGga taJca tarpaNam / dvirAcamya tato devAn mRSIn Rssignnaanpi|| pitRRn pitRgagAMzcaiva tarpayedanupUrvazaH / devAnRSIpitRnnityamajhataireva tarpayet // vizeSadivaseveva pitRRNAM tarpaNaM tilaiH| tahine zrAddhadharmAH syuH tatkartu nAtra sNshyH|| tarpayitvA pitRnyastu tiladabhaiH samAhitaH / dvitIyAM kurute rAtri kAMgati(prApya)mUDhadhIH kAlasUtramadho yAti yAvadabhUtasaMplavan / tilatarpaNakRnmayo striyaM vA yo'dhigacchati // kharetasA pitRRnso'yaM snApayet acireNavai / devAnRSInpitazcApi svazAkhA coditAnparAn // tarpayItaiva vidhinA tattattIrthena nAnyataH / devatAndevatIrthena RSitIrthena tAnapi // pitRzca pitRtIrthena tarpayedanvahaM dvijH| dvitIyayA vibhaktyA'tra sarveSAM tarpaNaM bhavet / / padena tarpayAmIti hanuSaGgo bhavedapi / anuSaGgo dvitIyAnte kadAcinnAdito bhavet / caturthyantena cettattu tarpaNaM vai tadA punaH / namaH padAnte'nuSaGgaH evaM tarpaNanirNayaH / / snAnAnte brahmayajJAnte tIrthe tIrthavizeSake / vidhijJaH tarpaNaMkuryAda vAdInAM yathA kramam / / garne vApi zucau deze sthale vistIrNabarhiSi / vidhijJastarpaNaMkuryAttaTe pAge'thavA zucau // sarvatomukhasAmIpyaM brahmayajJasya santatam / vizeSeNa prazaMsanti kAnanaM bahirapyati // prAmo gRho madhyamaH syAttasmAttazaiva saMcaret / gRhe grAme'pi bhUyazca hyachadirdaza uttmH|| kRtasnAnaH kRtajapaH kRtahomo jitendriyaH / grAmAtprAcImudIcI vA yatra tisstthejlaashyH|| tatra gatvA prayatnena brahmayajJaM samAcaret / uktAzAsu jalAbhAve taM dinaM vA vrajeta vA // prakSAlya pAdau hastau ca dvirAcamya kuzAstare / pUrvAsya uttarAsyo vA jAnumadhyakaradvayaH adhaH kRtvA paraM savyaM dakSiNaM parivinyaset / pavitrapANidarbhasthaH svakarau dakSiNottarau // kadalIpuSpavatkRtvA brahmayajJaparo bhavet / vinA raupyasuvarNAbhyAM vinA puSpAkSataiH kuzaiH vinA mantraustudevarSi(pIn tarpayettena nissphlm| khaDgamauktikahastena ratnaiH puNyaiH suzobhanaiH hiraNyena kuzairda: kRtaM tarpaNamucyate / jale sthitvA naroyastu devarSipitRtarpaNam / /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ devapitarANAMtarpaNavidhAnavarNanam 301 tadvyarthameva bhavati vyomni tattu vinazyati / sthale sthitvA jaleyastu prayacchedudakaM naraH nopatiSTheta tadvAri pitrAdInAM nirarthakam / yatrAzucisthalaM vA syAdudake devatAH pitRRn / tarpayettu yathAkAmamapsu sarvaM pratiSThitam / vAmapAdaM jale kRtvA sthale kRtvA tu dakSiNAm zucistha samAsIno jAnumadhya karadvayaH / upavItI pavitrAbhyAM yuktahasta udaGmukhaH // phenabudabuda kaTAdirahitaM vAri nirmalam / pUrNenAJjalinA''dAya devatIrthena tarpayet // devAnbrahmAdikAnsarvAnputrapautragaNAnapi / bhUrbhuvaH svardevatAzca vyastAvyastAzcatAH pRthak tarpayettu krameNaiva zuddhayajJopavItataH / devAsurAstathA yakSA nAgagandharvarAkSasAH // pizAcAH guhyakAH siddhAH kuzmANDA bhairavAdayaH / jalecarAH bhUmicarAH vAyvAdhArAzca jantavaH // tRpti tenaiva gacchanti bhUrbhuvastarpaNena vai / tenaiva cAmbunA bhUyo modante dazavArSikam // karAGguSThayugAsaktabrahmasUtreNa mAnuSAn / sanakAdInRSIMzcaiva kRSNadvaipAyanAdikAn // bhUrbhuvassvasthitAnanyAnpatnIputrAMzca pautrakAn / kaNThasthayajJasUtro'yamRSitIrthenacAkSataiH // vedakANDabhRSIMzcaiva sUtrakANDa RSInapi / tarpayedevavidhinA pUrvavat pratyaG (mukha) dvijaH / / prAcInAvItinA pazcAtpitRjAtisamAzritAn / tarpayetpitRtIrthena jartilairvA yavairnavaiH // paitRkeSu dineSveva tilaistattarpaNaM caret / somazca pitRmAnpUrva devatA tatra tatparam // yamo'GgirasvAMstatpazcAdagniSvAttAstataH punaH / agniH so'yaM kavyavAhaH punarbarhiSadastathA // tAnetAnakhilAnpatnInputrapautragaNAnapi / tarpayecca pRthaktvena pitRtIrthena bhaktiyuk // ete hi devapitaraH pitrAdInatha mAnuSAn / trInpitrAdIMstathA mAtR stathA mAtAmahAnapi // mAtAmahIM pitRvyAdInsapatnIM jananIM tathA / mAtRvargAtparaM mAtrA sAkaM vA tAM pRthak ca vA // tarpayedeva vidhinA mAtAmahakapUrvataH / mAtAmahyA dikAnAM tu paratasvakalatrakam //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 laugAkSismRtiH sutabhrAtRpitRvyAstu mAtulAH sahabhAryakAH / duhitA bhaginIcaiva dauhitro bhAgineyakaH pitRSvasA mAtRSvasA zvazuro gururarthinaH / svAmI sakhA tathAcAryaH tarpaNakrama IritAH eteSAM tarpaNakaraH vaMzoddhAraka ucyate / snAnArthamenaM gacchantaM ta ete nikhilAH svkaaH|| atyantatRSNayA nityaM tadIyasalilArthinaH / devatA anugaccheyustasmAtteSAM jalArthinAm / / prayacchetsalilaM bhaktyA tadAzApUraNAya vai / yo yajJAnte tarpayet tvAM so'yaM teSAM mahAziSAm / / nityAzrayo bhavenno cetteSAM zApasya bhAjanam / bhavetkirAtastadbhaktyA svapitRRNAM tu tRptaye // sukhAya tatkAmapUrtikaro vidvAnmahAmanAH / alpayatnena sumahaccha yasAM saMpadAmapi // nityAzrayaH prabhavati kulamasya ca vardhate / bhUrbhuvaH svaH pitRmantratarpaNena tu te'khilAH // narakeSu samasteSu yAtanAsu ca ye sthitAH / teSAmApyAyanAyaitadbhavettu salilaM tu tat // ye bAndhavAbAndhavA ye ye'nyajanmani bAndhavAH / te'pi tRptiM parAM yAnti ye duHkhAttoyakAMkSiNaH / / ye'gnidagdhAH kule jAtAdagnidagdhAH kulodbhvaaH| tathA dattena nIreNa tRpti yAnti parAmpare tasmAttathA bhUrbhuvaH svaH tarpayAmIti tarpayet / nityametattarpaNaM tu kathitaM sumahAtmabhiH / / naimittikaM tathApyanyattarpaNaM tatra kthyte| saMbandhanAmagotreNa svadhAntena tatontataH // vaskhAdirUpaM nirdizya tarpaNaM yattu tAdRzam / tannAmagotragrahaNe puruSaM puruSaM prati // tilodakAJjalIMstrI strInucvairuccairvinikSipet / prAGmukhastarpayeddavAnRSIMzcaiva hyu daGmukhaH // dakSiNAbhimukhaHpazcApitRstAMstarpayetsadA / ekaikamaJjaliM devAn dvau dvau tu sanakAdayaH / / tathA trIMstrIMzca pitaraH prApnuvantIti zAstragAH / ekAJjaliM striyassarvAH prApnuvantyeva nityazaH / /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 bhISmatarpaNavarNanam mAtUmukhyAzca yAstisraH mAtAmahyAdikAstathA / aJjalitrayabhAginyaH sapatnI jananI tu saa|| nityadvayaJjaligAproktA sarvatarpaNa mAtrake / tasyAH pratyAbdike zrAddha pare'hni tilatarpaNe saivatryaJjaligAtatra mAtre jJeyA vicakSaNaiH / etattarpaNatulyAni punrnyaanikaanicit|| santyeva tarpaNAnyatra kartavyAni mahAtmabhiH / tatrAdyamekaM kathitaM yamatarpaNasaMjJakam / / tadutsavacaturdazyAM tatkArya dharmakAMkSibhiH / kRSNAGgArakavAreca tatkArya syaadymkrtau|| zlokaraitainamaskArakaraNAtparameva tat / yamAya dharmarAjAya mRtyave cAntakAya ca // vaivasvatAya kAlAya sarvabhUtakSayAya ca / audumbarAya dadhnAya nIlAya parameSThine / vRkodarAya citrAya citraguptAya te namaH / caturdazyAM tu mantrasya padairetaistu tarpaNam // tarpayAmIti sarvatra dvitIyAntaiH kramAcaret / ekaikena tilairmizrAn dadyAttrInudakAJjalIn yajJopavItinAkuryAtprAcInAvItinA'pi vaa| devatvaM ca yamatvaM ca yamasyAsti dvirUpatA yamonihantA pitRdharmarAjaH vaivasvato daNDadharazca kAlaH / pretAdhipo dattakRtAnusauriH kRtyaM ca sarvamasakRjapanti / yatra kacana nadyAM vai snAtvA kRSNacaturdazIm / tatsarva dharmarAjaM taM tarpayitvA vicakSaNaH nikhilebhyazca pApebhyo mucyate nAtra saMzayaH / evameva punarmAghasaptamyA kRSNapakSake / / bhISmatarpaNam aSTamIdivase caiva bhISmatarpaNamAcaret / saptamyAdiSu puNyeSu divaseSvatra paJcasu // dadyAtpradadyAdbhISmAya tarpaNaM prativatsaram / tena tarpaNamAtreNa sahasradvijabhojane / yatphalaM kathitaM sadbhistadavApnotyasaMzayaH / mantroNAnena kurvIta tarpaNaM taJca paNDitaH / / vaiyAghrapAdagotrAya sAGkRtipravarAya ca / gaGgAputrAya bhISmAya pradAsye'haM tilodakam aputrAya dadAmyetatsalilaM bhISmavarmaNe / mahAtmane brahmaNyAya tadIyadinapaJcake / / mantroNAnena salilaM dadyAdbhISmAya bhaktitaH / tAvatA kRtakRtyo'yaM nityazrIko bhaveddhR vam / /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 laugAkSismRtiH brahmayajJAtparaMnityaM devapUjAM samArabhet / sarvasaMbhRtasaMbhAraH prayato devatonmukhaH / / ekakAlaM dvikAlaM vA trikAlaM vApi pUjayet / apUjyabhojanaM kurvan narakaM pratipadyate // prAtamadhyandine sAyaM viSNupUjA samArabhet / yathA sandhyA yathA homaH devapUjA tadA budhaiH / / nityatvenaiva vihitastasmAtkAle samAcaret / azakto vistareNaiva prAtassaMpUjya kezavam // madhyAhna caiva sAyAhU pusspaanyjlikmaatrtH| pUjAkAryakaronityaM bhavedbhaktyA dRddhvrtH|| vinA sandhyAM vinA homaM naiva pUjAM samAcaret / brahmayajJAtparaM pUrva yathA ruci samAcaret / / pratiyAme muhUrte vA prAtassAyaM divAnizam / devacitto narobhUyAdanyathA na bhavedapi tannityatarparNAdUrdhva vaizvadevAdadho bhavet / akurvandevapUjAntAM brAhmaNo yadi bhojanam // karotyapaNDito mUDho sarvapApyagraNI smRtaH / tametaM pApinaMbhrAntaM dharmarAjo'tikopataH / / prAsasaMkhyA lohapiNDAn prataptAnprAzayedyamaH / tarpaNAnte dhRtaM svena tathA vstrmntime|| kRtyAnAM vedagItAnAM nipIDya pitRtRptaye / Acamya prayatobhUtvA sumukhaH shuddhmaansH|| devAnAmarcanaM kuryAdbrahmAdInAmataH param / brahmArpaNaM viSNumIzAnaM sUryamagniM gnnaadhipm|| durgA sarasvatI lakSmI gaurI vA nityamarcayet / svamancaurarcayeddavAn patrapuSpairathAmbubhiH / / zATyAyanI brAhmaNoktAnpurA kauSItakAnapi / brahmANaM zaMkaraM sUrya tathaiva madhusUdanam / skandaM kSetrapatiM zakra devamagniM gaNAdhipam / durgA sarasvatI lakSmI gaurI gaGgAM zivAmapi / anyAMzcAbhimatAndevAnbhaktyA caakrodhnotvrH| zaivaM pAzupataM zAkta sauraM vainAyakaM tathA / vaiSNavaM vaidikaM ceti pUjAkalpastu sptdhaa| sthaNDile pratimAyAM vA jale'nau hRdaye'pi vA bhAnau vA svarNaratleSu gobrAhmaNavanaspatau / agnidevodvijAtInAM yoginAM hRdaye hriH||
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM namoratrAvarzanam 325 pratimAstrAnudAnAM sarvatra samadarzinAm / phoramamaibasUna mAnyacyA praNavena vA / aSTAkSarAkhyamanunA'thakAH dvAdazAkSaraiH / gurUpaSTimArgeNa devaM bAhya ena cArcayet // aSTAkSaro mahAmantraH sarvapApaharaH zubhaH / sarvaduHkhaharuH zrImAnsarvazAntikaraH paraH // aSTAkSarAkhya mantrasya RSirnArAyaNaH svayam / chandAMzca devI gAyatrI paramAtmA tu devatA gandhAkSatAdisakalamanenaiva nivedayet / anenAbhyarcito viSNuH prIto bhavati tatkSaNAt kiM tasya bahubhirmantraiH kiM tasya bahubhirmakhaiH / oM namonArAyaNAya mantraH sarvArthasAdhakaH // AvAhanAsanepAdyamarghyamAcamanaM tathA / snAnaM vastropavItaM ca bhUSaNaM tadanantaram / / mandhaH puSpaM tathA dhUpo dIpo naivedyameva ca / tAmbUlaM ca tato datvA natvA stutvA samarpayet // yo mohAdathavA''lasyAdakRtvA devatArcanam / bhuGkta e sa yAti narakaM zUkareSvapi jAyate / / zUjhaNAM ca bhavennityaM zuzrUSA devatArcanam / mahAtmanAM brAhmaNAnAM nAnyadasti kadAcana // strINAM tu patizuzrUSA tAmRte devatArcanam / nAnyadasti jagatyasmin taddhvasaraNatsadA / / bhUzuddhi bhUtazuddhiM ca kRtvA caivAtmarakSaNam / mUlaM ca caturAvRtya dakSanAsAsthitAsanam // mUlaM SoDazadhA''vRtya prANAyAma iti smRtaH / prANaM taM hRdi vinyasya nakAraM vindusaMyutam zirasyeva tu moGkAraM zikhAyAmapi vinyaset / bhakAraM kavace nyasya rAkAraM netrayornyasena || yakAreNAstravinyAsaM NakAramudare nyaset / pRSTe yakAraM vinyasya catubhyannairna montakaiH / / oMnaM tu hRdaye ceti prayogo'yaM pracoditaH / kruddholkAya maholkAya vIrolkAyeti ca kramAn // dvalkAya ca sahasrolkAyAGgulISvapi paJcamu / svAhAntaiH praNavAdyaizca tathA vAmAGgulISu ca // 20
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH ... hRdaye ca tathA zIrSe zikhAyAM kavace nyaset / , dazadikSvapi vinyAsAt dhyAyennArAyaNaM hRdi // arcayedgandhapuSpAyaH dhuupdiipairmnohraiH| oM kruddholkAya svAheti hRdayAyeti ca krmH|| gandhAkSataiH svamAtmAnaM puSpaiH paJcabhirarcayet / pItavastrAmbunA prokSya kuryAttu jalazodhanam // sauvarNarajataM tAnaM mRdbhANDaM svastikAsanam / devasya dakSiNe sthApya gAyatryA pUrayejalam praNavenApi mantrairvA pUrayeddhRdayAdibhiH / gaGga ca yamune caiva godAvari sarasvati // .. .. narmadesindhukAveri jale'sminsanidhiM kuru / gaGgAdi caivAhyAvAhya gandhapuSpANi nikSipet // dhenumudrAM mahAmudrAM darzonmUlamantrataH / zaGkhamantrAmbunAprokSya pIThamantreNa vAriNA / devasya purataH kuryAzcatura(sa)tu maNDalam jAtavedasamantreNAgnibIjena cAnalam / abhyarcya vAyubIjena pIThe sthApyaiva pUjayet // vAyumantreNa cAmantrya sthApyAbje sUryamaNDalam / bIjenaiva ca taM yaSTvA gAyatryA hRdyaadibhiH|| gandhapuSpairathAbhyarcya mAtRkAkSaramAlayA / hakArAdi nakArAntaM viparItena muultH|| jalaM vakaNabIjena (1) pUrayitvA'bhimantrayet / gAruDaM ghenamudrAM ca mahAmudrAM pradarzayet // gaGgAdyAstatra cAvAhya mantroNaiva tu pUrvavat / hRdi praviSTaM vikSipya ziromantreNa maNDanam zikhAyAM cAcayecchaGkhanegeNaiva nirIkSaNam / kavacenAvakuNThayAtha kuryAdigbandhamantrataH mUlena dazadhAmanya kumbhenA''tmAbhiSecanam / gandhapuSpAkSatAnprokSya pIThaM yajanasAdhanam / / pAdyAAdInipAtrANi pUrayecchaGkhavanmudA / pAca cAcamanIye ca gandhapuSpANi nikSipet //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIThapUjAvidhAnavarNanan 307 jAjIgandhalavaGgAdi nikSipenmadhuparkake / sthApayetsnAnapAtrANi payodadhighRtamadhu // zarkarAcoSNavArINi ratnasvarNodakAni ca // pIThapUjA AsAdya mUlamanoNa pIThapUjAmupakramet / devasya dakSiNebhAge maNDUkaM vAmaparzvake / kAlAgnirudraM saMpUjya pIThasyAdhaH kramAttataH / AdhArarUpiNI zaktiM mUlaprakRtimeva ca / ku(kU)mazeSaM varAhaM ca pRthivIM kSIrasAgarAm / zvetadvIpaM ca gandhAdyaH caturthyantaiH svanAmabhiH / / saMpUjya zuddhimanvaNaM nirmitaM caturazra(sra)kam / caturdArANisaMpUjya dvArapAlAnkramAdyajet kabATadvitayaM yaSTvA gehAlIvAstukAM yajet / devasya vAmabhAge tu gururUpaM hariM yjet|| AgneyapIThAdigaNe guruM durgA sarasvatIm / kSetrapAlaM samabhyarcya brahmAdInapi teSu vai // dharmajJAnaM ca vairAgyamaizvaryaM ca svanAmabhiH / prAgAdiSu ca pAdepu adharmAjJAnakaiH kramAt avairAgyamanaizvaryamadhozepAsanaMyajet / tatopari mahApadma tato'pyAgneyamaNDalam // somabimbaM ravevimbaM satvAdipu guNatrayam / agnyAdivimvatrinaye vyAptaJca paramAtmakama antarAntaM tato yaSTvA prAgAdipu dalaimtathA / vimalotkarpiNI jJAnaM kriyAyogA stathaiva ca / / prajJAdhIrA tathA satyA padmamadhye'pyanukramAt / nAmabhiH pUjanIyAstAH caturthyantaistathA harim / / zAlagrAme ca taM devaM paTTe mantrAdikalpite / hRtpadma saMsthitaM devaM sthiravidyullatAnibham / / nAnAratnapratIkAzamUrNarAjivirAjitam / ghaNTAninAdasaMyukta nAdAnte ca samudbhavam / / dvAdazAntaM tato nItvA mantrasthaM taM tathAtmanA / cidAnandamaye deve dhyAtvaikaM vA prabhedataH tasmAdvinirgataM devaM mantramUrtimayaM param / prasphurattArakAkAraM dhyAtvA bhruumdhysNsthitm|| punaraJjalinA''vAhya mUlamantroNa recayet / vimbasya hRdayAmbhoje devasthApanamudrayA / /
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 sthAko mUrvi kimAna pAlakilAcAra / sthAyAmIti saMsthAlya devavAdhikAnyA / / laM saMvidhApayAmIti mantreNaikAvakuNThayet / nirodhayAmIti ca tatastvavakuNThayAmIti ca / / evaM hi mudyA RSyAdikaM sakalakarma tat / vinyaseha vadevAyA''sInaM muulmntrtH|| pAdyamadhyaM cAcamanaM madhuparka tathA kramAt / kalpitebhyo'tha pAnebhyo datvA'tha sthApayeddharim // kalpitebhyo'tha pAtrebhya arghyamAcamanaM ttH| tatpAdyamupavItaM ca datvA gandhAdikaM punaH akSatAnapi puSpANi dhUpadIpAdikaM kramAt / naivedyamapi tAmbUlaiH krpuuraadisugndhkaiH| gandhebhyazcandanaM puSpaM cndnaadgrurvrH| kRSNAgarustataH zreSThaH aspRSTaizcApi jntubhiH|| araNyasaMbhavairyadvA svAtmArAmasamudbhavaiH / yadvA tritaiH paJcapuSpaistulasIjAtisaMbhavaiH / / anyaiH puSpaitrilokezaM pUjayetridazezvaram / ye'rkapuSpaitrilokezaM pUjayanti janArdanam / / tebhyastu sumahaduHkhaM krodhAdviSNuH prayacchati / unmattakena ye mUDhA pUjayanti trivikramam unmAdaM prabalaM teSAM dadAti grudddhvjH| kAJcanI mAlatIpuSpaiH ye yajanti sureshvrm|| dAridrayaduHkhaM bahulaM tebhyo viSNuH prayacchati / girikarNikayA viSNuM ye yajantyabudhAH narAH // teSAM kulakSayaM ghoraM kurute madhusUdanaH / akSatairarcayedviSNuM cakrAGkapratimAsu vaa|| dAridrayaduHkhaM bahulaM krodhAdviSNuH prayacchati / Adau pAdadvayaM pUjya gandhapuSpairyathocitaiH tato vakSaHsthalaM viSNoH pUjayenmastakaM tataH / tato devaM namaskRtya parivArAnprapUjayet // prAgAdiSu ca patreSu hRdayAdicatuSTayam / vahinaimRtavAyvIza koNeSvastraM prapUjayet // vAsudevaM yajetprAcyAM dakSe saMkarSaNaM yajet / pradyumnaM tu yajetyAcyA pratIcyAmaniruddhakam / / vahnau zAnti yajedvidvAn zrI yajedrAkSase dizi / vAyau sarasvatIM yaSTvA raudrakoNe ratiM yajet //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSNupUjanakarmaNinAnAvidhAnavarNanam 306 cakra zaGkha gadA palaM kaustubha kuzalaM tathA / khaDga ca vanamAlAM ca prAgAdiSu yajelamAt / / prAgAdiSu caturdikSu dhvajaM garuDameva c| tataH zaGkha nidhi padma nidhiM caiva yajekramAt vahnayAdiSu ca koNeSu pUjayettu vinAyakam / haryakSaM ca tato durgA viSvaksenamiti kramAt prAgAdIzAnaparyantaM lokapAlAnyajetkramAt / pazcAttu devadevAya dadyAdudakapUrvakam // dhUpaM nIcaiH pradAtavyaM dIpamuccaiH pradApayet / pradApanenAtra mantroccAraNamiti smRtam / / ___ datvA'tha parivArebhyo naivedya snAnazodhanam / kRtvA tu zaGkhavatsavaM datvA saMprokSya tatparam // cakraNa harayettaM tu vAyubIjena zodhayet / dagdhvA ca vahribIjena hyamRtIkaraNaM ttH|| nirviSIkaraNaM kuryAttatogaruDamudrayA / dhenumudrAM darzayitvA mUlamantreNa yojayet // puSpairabhyarcya naivedya puSpaM devAya paJcakam / samarpayettu vidhinA mUlenodakapUrvakam / / amRtApidhAnAtpazcAdgaNDUSaM mukhavAsanAm / tAmbUlaM ca tato dadyAttato nIrAjanaM hareH tato naivedyamuddhRtya viSvaksenAya dApayet / ardhyASTakaM tato datvA darpaNaM vyaJjanaM tathA chatraM copAnahI datvA nRttagItaiHstavairapi / praNamya daNDavadbhUmau namaskAreNa yo'rcyet|| parAM gatimavApnoti nityaM RtuphalaM labhet / viSNovimAnaM yaH kuryAtsakRdbhatathA pradakSiNam / / azvamedhasahasrasya phalaM prApnoti mAnavaH / tejo rUpaM tato devaM saMhariNyA prapUrya ca / pravizya deve sAstu taM devaM hRdi mudrayA / sthApayitvA'rcanaM sarva kuryAnnArAyaNArpaNam / / aniSTomasahasrastu vAjapeyazatairapi / yatphalaM kathitaM sadbhistatphalaM labhate vazAt // hRdi rUpaM mukhe nAma naivedyamudare hareH / pAdodakaM ca nirmAlyaM mastake yasya so'cyutH|| bhavedeva na sandehaH sandehI pAtakI bhavet / evaM hyabhyacito viSNuH prIto bhavati tatkSaNAt // kiM tasya bahubhirmantraiH kiM tasya bahubhirmakhaiH / evamarcayituM viSNuM yadyazakto'nvahaM naraH //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH saMkalpamAtraM kRtvA vA puruSasUkta na kevalam / dvAdazASTAkSarAtmabhyAM mantrAbhyAM vA nacetpunaH / / ApohiSThAdibhirvA'pi tUSNIkaM vA yathA tathA / zAlagrAme zaGkhatoyamAtreNa snapanaM varam / / uddhariNyA'tha vA kRtvA gandhAkSatasumAdibhiH / pUjayitvA zaktimAtrAt kezavAdimukhaiH pdaiH|| tulasyA vA'bhyarcayitvA kusumairvA na cetpunaH / tUSNIkamAtramAtrAdvA dhUpadIpau tathaiva hi (u)zaktimAtrAdarpayitvA pakkAnnaM yattu kevalam / savyaJjanaM sUpayukta tAbhyAM virahitaM ca vA nivedayitvA devAya tatpazcAttannivedanam / tadbhakta bhyastArthyazeSasanakAdibhya eva c| samarpya kRtakRtyaHsyAt bhaktihIno'pi kevalam / ( yaH pUjayitvA devezaM na kuryAdbhaktapUjanam // nirarthakaM bhavettattu tasmAttadbhaktapUjanam / prayatnena prakurvIta taM nirmAlyasamarpaNam / / bhaktapUjanamityuktaM tadyatnAnnityamAcaret / ) zAligrAvNAmayugmasya pUjanaM kAryamanvahama gRhirvaNivanasthAnAM nityaM saMpatkaraM param / tadyu gmapUjanaM teSAM na prazastaM mhaatmbhiH|| ninditaM duHkhaphaladaM tathA tasmAttu taccaret / zilAbhedena sA pUjA garhitA vedamArgiNAm sarvamUrtiSveka eva bhgvaanvissnnurvyyH| sAnnidhyaM kurute nityaM tasmAdmAvyAM samarcanam ekameva prakartavyaM na pRthak tatkadAcana / samaSTipUjanAdatra zrImAnnArAyaNo vibhuH // sAnnidhyaM kurute sarvaiH devabhakta samanvitaH / anekagrAvayoge tu devadevasya tasya vai|| sAnnidhyaM tadvizeSeNa bhavediti mhrssyH| yatra dvAdazasaMkhyAkAH sA(zA)lagrAvANanAmakAH vartante sa hi dezo yaH sAkSAdvaikuNThasaMjJakaH / AvirbhAvo bhagavataH pratimAsvapi kevlH|| sA(zA)lagrAvamukhenaiva na svAtantryaNa vacmi vH| pratimAnAM pratiSThA sA sA(zA)lapAvNA smiiptH| tasmAtkAryA vidhijJena vedamantraiH subhktitH| pratimA'tra pUjA sA vaidikAnAM vishesstH||
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpadAnAtparaM naivedyanivedanavarNanam 311 garhitA tatprasAdAdi garhaNaM na tu vaidikam / asaMbhojyAnahastena yadannaM vai niveditam / / tadagrAhya bhavatyeva tAdRzaM taM na saMspRzet / asaMpUjyA apAGkta yA apAtrAH pAtradUSakAH / / tAntrikA vedabAhyAzca dvoSiNaH kuNDagolako / tathA devalakAH sarve brahmapravaSiNo'pi ye abhinirmuktakunakhi shyaavdntkkusstthinH| parivinnA abhyuditAH parivittaya eva ca / / apakIrti hatA bandhutyaktA brAhmaNaninditAH / punaranye kutsitA ye tatkRtaM yanniveditam tadaspRzyasparzanena snAnaprakSAlanAdinA / zaucaM saMpAdanIyaM syAttAdRzasya tu bhkssnnaat|| aprAyatyamavApnoti tena cittI bhavedapi / asaMbhojyAnna hastena yadannaM viniveditm|| tannivizaGka ye'danti te jAtibhraMzinaH smRtaaH| ___ satataM vaidikAnAM tu prazastaM syAnniveditam // saMbhojyAnnaikakarataH saMskRtaM pAvanaM zivam / niveditena rucyarthaM bhojayenna niveditm|| na pIDayetpiNDayecca na tyajenna niSedhayet / na prokSetpariSiJceJca kuryAnnocchiSTamapyati / mAhAtmadvayahastAbhyAM racite'pi nivedite / na bhojayetpunaH kiM tu pRthaktvenaiva nikSipet supakamannaM vidhinA zuddha pAtrAntare zive / sukhoSNayitvAbhighArya suupvynyjnsNyutm|| bhakSyabhojyaphalopetaM rasaiH SaDbhiH samanvitam / dhUpadIpAtparaM yatnAdgAyatryA prokSya pAthasA / / satyena pariSicyedaM mantraiH prANAdipaJcakaiH / nivedayetpaJcazAkha cAJcalyAbhinayena vai|| ghaNTAnAdaprapUrveNa devAya paramAtmane / bhaktigamyo bhaktavazyo dayAludInavatsalaH / / bhaktAparAdhAnakhilAn kSamate tatkRtAnparAn / ekaM tamevAparAdhaM sahate na tu kevalam // dIpadAnAtparaM yattadvayavadhAnakRtaM hriH| naivedyamatyasAM hi tadvinA kSamate svabhUH / / yadatyaM nikhilaM tasmAnna kuryAttu tathA nrH| kadApi buddhimAnatra devnikssiptcittkH|| naivedyamacirAtkuryAt dIpAdatha vicakSaNaH / cirAyamANe naivedya so'narthassumahAnyataH dinamekaM dazarathaH cirAtkRtvA nivedanam / purA janmAntare kaaryaantryogentaadRshH||
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 logAkSismRtiH pazcAjanmAntare tasya phalaM ghoraM sudAruNam / adhApa kila medhAvI mahAbhaktaziromaNiH // apyayaM tadalaMdhyaM vai tAdRzaM prapadAmi ca / naSTAyunaSTanAmazca putrazokena piidditH|| sUnorasaMnidhau kAyaM visasarja hi pArthivaH / tatpUjayA sa bhagavAn krItastatputratAM gataH api tacca phalaM tasmai tAdRzaM ca dadau punH| tasmAdvidvAnatra nityaM tatpUjAkhapi ymtH|| naivedyamacirAkuryAhIpAdatha vicakSaNaH / tathaiva punarapyekaM bhaktAnAM tatsamarpaNam / / tatpUjAnte prakartavyamanyathA teti kopataH / zapantyenaM balimukhAH bhaktAste snkaadyH|| tasmAtteSAM prakartavyaM tannaivedyasamarpaNam / etena zivapUjApi proktaprAyAtra kevalA / / tatrAdyA yA vaidikI sA sarvaiH mantrairnigadyate / sarveSAmatisaulabhyamArgeNaivA'tisUkSmataH , mahezvarastatra madhye prapUjyaH syAt tryambakaH / / AdityaH pUrvabhAge tu ambikAdakSiNe zivA / / viSNurdevaH pazcime syaadgnnnaathstto(tho)ttre| krameNa sthApanIyAH syuH pUjane'tra zivasya tu ...."daM liGga bANAnAmaikavizrutam / sauvarNa rAjataM vApi tathA mArakatantu vA // rAnaM vA rasaliGga vA sadyojAtAkhyakaM tu vA / aghoranAmakaM vApi na cettatpuruSAkhyakam / / vAmadevAkhyakaM zrImAnna cedIzAnasaMjJikam / eteSu labhyate yadvA tadekaM vA trayaM yajet // sarvANi yAni vA yasya tAvantyo vA'tra pUjayet / pUrvoktaH parivAraistu samaSTya vA'tra pUjanam / / vaidikasyaiva vihitaM tAntrikasya na tadbhavet / tadgaurI zivanAthAkhyaM gaurIpUjanakarmaNi svIkAryamiti pUjAvidhijJAH prAhurityatha / sphATike sUryamUrtiH syAtprakalpyAmantravittamaiH sA(zA)laprANi hariH proktaH zrauNaH kalpyo vinAyakaH / sA(zA)layAmeSu ziSayoH mUrtayo vividhAH praaH|| prazastAH syustAstu satAM vaidikAnAM mahAtmanAm / pUjAkarmasusaMpASA uttamatvena santatam / /
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdityAdipaJcadevapUjana vidhAnavarNanam 316 dainaMdinAvAhanaM tu paJcAnAmatra vaidike / na kAryameva kiM tvetat kArye vacmyasya nizcayam / / dinA.... kAti karaNe tatpUjAyAM paraM tu tat / AvAhanaM tatprabhavet paJcagavyAbhiSecanam // paJcAmRtAbhiSekazca devatA''hvAnasiddhaye / sA(zA)lagrAme sarvathaiva na tathA''vAhanaM bhavet pratimAnAM vaidikAnAM pakSe pakSe bhavettu tat / mahAbhiSekAtparataH apidhAnakriyA ca saa|| tadIya vAsasaiva syAttadbamasyA banuttaye / dhUpo dIpazca naivedya trayameva ca tatkSaNe / / kartavyatvena kathitaM tdvidhihrmhaatmbhiH| (api caNDAlasaMspRSTa sA(zA)lapAvAtusantatam pUtaH prakSAlanAcchuddho bhavatyeva tataH punaH / tattIrthaM cApi naivedya na svIkArya dinatrayam phalAdikaM cetsaMgrAhyamodanaM ninditaM bhavet / pUrSasUktAbhiSezca tatparaM tasya vaidikam / / prakArya iti tajjJAste pravadanti manISiNaH / ucchiSTa dUSito yastu sA(zA)layAvA dinadvayAt // pUrSasUktAbhiSekazca tatparaM tasya vaidikam / prakArya iti tajjJAste pravadanti manISiNaH / / ucchiSTadUSito yastu sA(zA)lagrAvA dinadvayAt / pUrSasUktAbhiSekasya yogyaH syAditi yoginaH / / caNDAlahastagaH sAkSAt sA(zA)lapAvA tu pakSataH / jalAvAsena zuddhiH syAttatazcAvAhanAdikam // pratimAnikhilAzcApi zivaviSNvAdikAH sadA / pratiSThayA tacchAtroktavidhayaiva na cAnyathA / / pUjyA yogyAzca pUtAzca syuH saMgrAhyAzca santatam / bhaveyureva sarveSAM yatInAM yoginAM vinA // ) AdityAdikapaJcAnAM nityavaidika pUjane / rudrapUrSAdayo mantrAH tattannAmArcanAdikAH / /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 laugAkSismRtiH sarvA apyatra kartu vA zakyante brahmabuddhitaH / sarvopAsyaM sarvavanya sarvanAmAspadaM param satyajJAnAnandarUpaM jagajanmAdi kAraNam / tadbrahma kathitaM yasmAttadevAto mheshvrH| brahmaviSNusUryazaktinAmamAtreNa bhinnataH / nigadyate'tastadbrahma ziva eva vacA (hareH) prH|| harireva zivaH sAkSAt tayorbhedo na srvthaa| bhedakRtpApamApnoti punarvabhyapi suukssmtH|| zivasya hRdayaM viSNuH viSNozca hRdayaM shivH| yathA zivamayo viSNurevaM viSNumayaH zivaH / / AkAzAtpatitaM toyaM yathA gacchati sAgaram / sarvadevanamaskAraH kezavaM prati gacchati yathAruci tato nityamabhISTasurapUjanam / jalAbhiSekapuSpAdyaH dIpAdyazca nivednaiH|| kuryAdeva vidhAnena kRtakRtyo bhvetttH| praNavo vyAhRtirmAyA bIjinI karaNI ca saH vyAhRtyA saMpuTayuto nikhilAkArarUpakaH / sarvamantrasvarUpazca sarvakAraNavAcakaH // tathA sUryasya vAyozca indrasyAgnestrayasya ca / umAyA apya kAyAH svarUpo'yaM kriyaadikH|| supuSTistasya vRkSasya yathA gandhaH sushobhnH| yAti dUrAttathA tasya gandhasparzo mhaatmnH|| . tasmAttu gandhAdbhagavAngAndhArayati zaMkaraH / gAndhArazca mahAdevo devAnAmapi lIlayA sugandhastasyaloke'sminvAyurvAti nabhasthale / tasmAtsugandhikaM devaM sugandhaM pussttivrdhnm| asyAvezaH purA zambhoH hRdi yonau pratiSThitaH / tasya devaM subaddhANDahiraNmayamajodbhavam / / candrAdityau sa nakSatrA bhuurbhuvsvrjnstpH| satyalokamatikramya pRthivIjasya tasya vai|| pacabhUtAnyahaMkAro buddhiH prakRtireva ca / pRthivIbIjasya tasyaiva tasmAdva pussttivrdhnH|| saM puSTivardhanaM devaM ghRtena payasA tathA / payassaMyuktadUrvAnaH kuzakena ghRtena vA // saghRtena tilenaiva gala(Da)cyA pAyasena vA / madhusaMyuktagodhUmayavabilvaphalairapi /
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 zivapUjAvidhauzreSThakAlavarNanam kumudAzamIpatra gaurrssspaaribhiH| bhaktathAliGga yathA nyAyaM nityaM devaM prapUjayet mRtenAnena maampaashaadvndhnaajnmyogtH| mRtyozca bandhanAccaivamakSayyaM te ca tejasA urvArukeNa pakAnAM yathAkAlAdamRtyukaH / tathaiva kAlassaMprAptaH tenAnena ysttH|| paJca mantravidhaM kRtvA zivaliGga prapUjayet / tasya pApakSayo'tIva bhavitA mRtyunigrahaH / / tryambakasamo nAsti deva deva ghRnnaanidhiH| prasAdazIlaH prItazca tathA putradhanapradaH / / tasmAtsarvaM parityajya vyambakaM tamumApatim / triyambakeNa(na) mantreNa pUjayetsusamAhitaH sarvAvasthAM gato vA'pi yukto vA sarvapAtakaiH / dhyAtvA zivaM kRtArthaHsyAtsarudrazca bhavecchanaiH / / hastAitvA ca bhUtAni datvA dravyANyapyasaMkhyayA / pareSAM kRtakRtyaH syAcchivArcanaparo nrH|| chando'nuSTupkaholazca gAyatrI vAtha vA punH| mRtasaMjIvinIrudrabIjastatpraNavaH smRtH|| umAzaktistu kathitA viniyogo yathecchayA / anena pUjayedaveM vyakSareNa jgdgurum|| akSamAlAdharo devo dakSiNena tu pANinA / vAmena mRtakuNDaM ca dhaaryedmRtaanvitH|| varalAbha pANizca divyAbharaNabhUSitaH / zuklaH supItavAsAzca pAsyopari sNsthitH|| oM jUM so mUlamantraH syAt pUjyo mRtyuMjayaH zivaH / gandhAdibhiryathAnyAyaMtanAgnAvAhanAdikam / vastre(stenai)Naiva kartavyaH ayaM tenaiva dApayet / mRtyuJjayoktakalpeSu brAhmaNaM tena puujyet|| karazuddhistu mUlena kavacaM tena kArayet / kRSi zirasi vinyasya mukhe chando hRdisthale // kuryAttu devatAdhyAnamastraM ca dazadikSu vai / prAtaHkAle ca madhyAhna pradoSe ca vishesstH|| bhAskarodayamArabhya yAvattu daza naaddikaaH| prAtaHkAlaH savijJeyaH zivapUjAvidhau nRNAm / / prAtaHkAlaM samArabhya AsandhyAM madhyamaHsmRtaH / astamAnaM samArabhya yAvatsapta hi nADikAH //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 laugAlispatiH Auton-SANILE batAyAdhamamaya kAlatrayasabhA rAmAru YUN santatamA ArAtri sArdhayAma vai yadA vA syAttadA sa tu / niyamaH prabhavennUnaM ne saMkalpo vinazyati // yadvA madhyAhnavelAyAM zivaM yaSTvA tu sandhyayoH / paJcopacArAnkurvIta tAvatpUjAphalaM labhet // jalasaMgrahaNaM kuryAt pAtrapuSpAdisaMgraham / kartavyamudakAdUvaM zuddhaH san jalasaMgraham // kuryAdevAtibhaktyaiva nAzuddhastu kadAcana / / snAnaM kRtvAtu madhyAhna puSpAyu tpAdayantiye // devatAstaM na gRhNanti pitaro guravastathA / tasmAdinodayAdUvaM madhyAhvAtprAk samuddharet // khArAmasaMbhavaM zreSThaM tattu syAduttamottamam / madhyamaM vanasaJjAtaM krayalabdhaM nirarthakam // parakIyArAmajaM tu tatphalArtha tamucyate / zUdropavanajo yastu nirarthakamidaM smRtam / / (vAya)vIyaM bADabAnAM dvayorardhaphalaM labhet / zatapuSpasamaM bilvaM tathaiva tulasIdalam // tulasIpuSpatulitaM bilvapuSpasamaM tu vaa| na vastuloke paramaM vartate yatra kutracit // prANAyAmaM ca saMkalpaM vinA devaM na pUjayet / saMkalpAtparato vidvAn kalazArcanamArabhet // gandhapuSpAkSataiH samyak tIrthAvAhanakaiH praiH| / ApovetyAdibhirmantraiH tnmudraadrshnaadibhiH|| tanmantrapaThanAtpazcAt tajjalenoddhRtena vai / pUjAdravyANi cAtmAnaM prokSayettatparaM punH|| yAgagehasya pUrvAdidikSu dvArANi pUjayet / dvAramantrAmbunAprokSya dvArapAlAn yajekramAt / / gaNapo mAratI lakSmIHsarvadvArordhvagAH smRtAH / dvArasya dakSiNe bAme madhyame parivartinaH / / prAk dvAre dakSiNe nandi gaGgA ca dvAramAsthitaH / gaNezo dakSiNe dvAre pazcime tu srsvtii||
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUryapUjAyAM bhUmAdityAdicAmavarNavAra sakA sindhAna tatpUrve saukhyadvArasya prissde| gaurItAphau ca tatpUrve mahApAri payodhimAkA / / sabhA pratyadvAre dakSiNabhAgayau / skando sodAvarI kAme teSAmAvAhanAdikam kRtvA dvArANi saMchAdya pUrvadottarANi ca / kurvIta dakSiNadvArapravezaM sarvakarmasu / / kavAdvitayaM yaSTyA subAhuM vimalaM yajet / dhAmazAkhA samAzritya gehalImaspRzanyajet // dakSapAdaM puraskRtya vAstupAlaM tato yajet / yajennitikoSThe tu brAhmaNaM jagadIzvaram / / gaNezasthApanaM vAyau guruunnaamiishkonntH| devaM pradakSiNIkRtya kahikoNaM samAzrayet // ___ pratIcImagrataH zambhoH nottarAM yoSidAzrayet / sa pratIcIyutaH pRSThaM tasmAdakSaM samAzrayet / / pazcimadvArahayaM nu yajenniti (?) koNagaH / praNavenAsane prokSya bIjaM sArasvataM smaret kaNikAM saMsmarettatra dazaprAkArabhUSitAm / svarayugmaM dalezveva candrAdIstatkramAdyajet / / pUrvAdiSu caturdikSu vakAraM bindusaMyutam / AgneyAdiSu koNeSu ukAraM bindusaMyutam / / mAtRkAbharaNaM kRtvA upaninyu chu daGmukhaH / padmAsanasamAsInaH prANAyAmakramAnvitaH bhUtazuddhividhAyaiva mantrazuddhirvidhAya ca / mantranyAsaM tataH kuryAtrikoNaM maNDalaM zubham / / samIkRtyAkhilaM vidvAn RSichandAdipUrvakam / zaGkha caivArghyapAtraM ca pAdyamAcamanIyakam / / sAdhAraNaM jalenaiva kssaalyedstrmntrtH| devasya purataH kuryAt trikoNaM maNDalaM zubham // agnibIjaM samAlikhya jAtavedasamarcayet / astreNa kSAlitAM dhArAM vAyubIjena nikSipet // ravimaNDalamadhyasthaM binduyuktamakArataH / snApayitvA raviM pUjya gAyatryA gndhpusspkaiH|| kSakArAdikakArAntamAtRkAM ca vilomayet / AnIya codakaM zaGkha tIrthAnnArAcamudrayA /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 laugAkSismRtiH AvAhava tu gaGgAdIn takAreNa sbindunaa| amRtIkaraNaM kuryAdamRtI bhuva ityatha / / nirviSIkaraNaM kuryAt kA ca gAruDa mudryaa| hRdA saMpUjayecchaGkha kavacenAvakuNThayet // astreNa rakSayecchA kavacenAvakuNThanam / atramantreNa cAlokya ghenumudrAM tu mUlataH / darzayitvA tato mantraM spRSTvA caivASTadhA japet / AtmAnaM dravyajAtaM ca prokSedyajanasAdhanam // pAdyArthyAcamanIyAdi pAtrANyevaM hi sAdhayet / abhAve caiva pAtrANAM zaGkhacaivApi tntrtH|| AtmA'rcanaM prakurvIta gandhAdharaSTapuSpakaiH / tanmAlAvalayaM kRtvA devaM vedasvarUpiNam // yajedeva vidhAnena vaidiko nityameva vai / hrakhadIrghAJcitAnbindUn brahmarandhrazirontarAt mantrAnsamuccarenmantrI devamamantreNa vAriNA / prokSyAGguSThakaniSThAbhyAM pUjAparyuSitaM tyajet / / vAmahastena saMmRjya pIThakaM dakSahastataH / mUlena pANinA devaM gaGgAdyavanayAvadhi // madhyamAnAmikAGguSTharuttAnailiGgamastake / puSpaM nidhAya datvA'yaM liGgamudrAM dRsheddhRdi| apRSThena spRzelliGga pazcAtpAdaM tu muSTinA / astreNa hastaM prakSAlya yajehaveM gaNAdhipam pUrva saMkalpite pIThe guruM caiva prapUjayet / AdhArazaktiM saMpUjya mUlaprakRtimeva ca // kUmaM zeSaM varAhaM ca pRthivIM ca yajetramAt / tato ratnamayIM vedI maNTapaM sthalameva ca // pIThapAdeSu catR'tura)Su vahnikoNe gnneshvrm| umAM satIca tatpazcAt kSetrapAlAM ()ca vahnitaH dharma jJAnaM ca vairAgyamaizvaryaM ca yathAkramAt / yajetAdharmamajJAnamavairAgyamanaizvaram // indrAdiSu caturdikSu abjaM caiva dalASTakam / mUlakandaM ca nAdaM ca dale caiva tu kesaram / / rajastamo guNaM satvaM mUlAdikramato yajet / aSTaizvaryasarUpANi dalAnyaSTau prapUjayet / / __ aSTau saMpUjayecchaktIH vAmAM jyeSThAM ca kAdrikAm / kAlAM ca kalavI karaNI tato balavikAriNIm // balapramathanIM sarvabhUtadamanI kramAt / tathASTazaktayaH pUjyAH vyambake tu vishesstH|| jayA tu vijayA caiva ajitA caapraajitaa| bhadrakAlI kapAlI ca kSemamRtyuH parAjitA
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ asA . savidhipUjAvidhAnavarNanam 316 navamIM karNikAmadhye tathA caiva manonmanIm / dalAne kesarAgre ca karNikAme tu madhyataH / / sUryasomAgnibimbAni pUjayecchaktimaNDalam / brahmaviSNvIzarudrAMzca sUryAdri(di)kamato yajet // madhye siMhAsananyAsajAtaM nyasya ca chandasAm / nyAsaM kRtvA krameNaiva kuryAlliGga svadehavat // mUlena cAsanaM pAdyamaya'mAcamanIyakam / madhuparka cAcamanaM snAnaM gavyastu pnycbhiH|| snAnaM cAcamanaM datvA pAdyamarthya tathAcamam / vastraM caivAcamanaM dadyAdyajJopavItakam // punarAcamanaM gandhaM datvA caiva yathocitam / madhyamAnAmikAGguSThaiH puSpANi vinivedayet // namo mudrAM pradAtha zambhorAvaraNaM yajet / paJcabrahmaSaDaGgAni prathamAvaraNe yajet // Izendra yamadiksaumya vAruNezeSvataH kramAt / vahnIza niz()ti marut cakradikSu yathAkramam // astraM caiva tu vahvathAdicatuSkoNeSu puujyet| nivRttiM vai pratiSThAM ca vidyAM zAnti tathaiva ca // AgneyAdiSu koNeSu dvitIyAvaraNaM tataH / anantAzeSakaruNA shivottmknetrko|| ekarudra trimUrti ca zrIkaNThAkhyaM ziveDyakam / pUrvAdizAntapatreSu vidya zAvaraNaM yajet / / caturthe lokapAlAMzca indrAdInanupUrvazaH / lokapAlAstrajAlaM ca pUjayitvA'tha paJcame // tasminnAvaraNe vidvAn ttkrmo'ymu(diiryte)| vajra zakti kAladaNDaM khaDgapAzamathAGkuzam gadAM trizUlaM saMpUjya dhUpadIpAdinA tataH / kramAddatvA tu devebhyo puSpairabhyarcya ttprm|| dhUpadIpo punardatvA ghaNTAnAdapurassaram / astreNa prokSya payasA cittshuddhismnvitH|| cakraNa prokSayetsarvA dhenumudrAM pradarzayet / tato naivedyapAtrasya sarvaM caiva tu zaGkhavat // paJcaprahANadevasya dadyAnnaivedyamuttamam / punarnaivadyamanyebhyo dadyAdyAcamanIyakam //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRtodvartanalAmbUlamukhavAsAdikaM bhavet / dayArA saleka nAmontaM tarpaNaM ( darpaNaM ) kyA / / dayAttu vyajanaM chatra... pAdAnaM caiva cAmaram / dUrvAstu datkAH stutvA ca pradadyAdapuSpakam / / ayaM datvA yathAzakti jApaM kRtkA praNamya ca / tataH pradakSiNaM kuryAt savyAsatyavidhAnataH / / mUla mantra japenmauniH gurusmaraNapUrvakam / tataH pradakSiNIkRtya dRSTA devaM praNamya ca / / puSpaM datvA tu devebhyo dadyAdayaM parAGmukhaH / sarvAndevAn zive yojya zivaM ca hRdi yojayet // naivedya sakalaM dadyAttAntrikazcittu tantrataH / sarva karma samApyAtha caNDAyaivAtha bhaktitaH nivedayitvA tatpazcAt salile parivarjayet / caNDAdhikArI yAtrA syAt tatprasAdaM na bhakSayet // lika khAyaMbhuve bANe ratne ca rasanirmite / siddhapratiSThite caiva na caNDAdhikari bhavet // zuddhavedocanAnubhiH vaidika suprtisstthite|| AdityAvine tasminline kAsyAdhikAritA // tantraprakAravedAkhya shaastrdevlkaabite| devamAtra prasAdasya na kuryAdvaidiko graham // apAM jJeyAcite deve tAntrikAbhyarcite tathA / tatpratiSThitamUrtI vA tyajennirmAlyakodanam // svasaMbhojyA...khajanakAritaM yanniveditam / daivataM tatparigrAhya tadbhinnaM yatparityajet asaMbhojyAnnahastena kAritaM tu niveditam / phalamUlazalAvAdi yadapakvaM parigrahet // khajanetarapakkAni nirmaalyaanyaakhilaanypi| vaiSNavAnyapi zaivAni na saMbhojyAni vaidikaiH|| AlayAnnAni zaivAni vaiSNAvAnyapi vaidikaiH / dharmato na bhavantyeva bhoktuM tAni tu tAntrikaiH / /
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSNoniveditaMgrAhyamityatra mImAMsA 321 adanIyAnikAleSu tairnAnyairdharmatatparaiH / tantrapratiSThite liGga tAdRze viSNuvigrahe / / yanniveditamanyantat teSAmeveti vaidikAH / niveditena rucyartha yAjayenna niveditam / / nocchiSTayenmardayedvA tattaddadyAttathA tthaa| zive niveditaM bhuktaM tantrairmArgapratiSThite // - abhakSyaM mAMsatulitaM tattIrthe vA sRjosamam / viSNau niveditaM tvannaM tAntrikaiH supratiSThite // tAntrikANAM bhavedyogyaM attuM tannetaraijanaiH / bANAdiliGganaivedya zAlaprAmAdinA tathA niveditaM vaidikena bhojyameveti vaidkaaH| samaSTikRtapUjAyAM sAlagrAmeSu vA punaH / / AdityAdiSu vA grAhya kRtaM yattu niveditam / AgamoktaprakAreNa devatA yA pratiSThitA sApi vandyA susevyA ca vaidikadharmatatparaiH / zUdrapUjitamUrtistu prAdakSiNyakrameNa vai|| __parigrAhyA vizeSeNa sAkSAddhariharI tu tau| aJjalyA vandanIyau tau na sASTrAGgana sarvathA / / pUjitau vipramAtreNa tau devAlayeSu cet / tayormahAmahimnaiva vandanIyau vishesstH|| tatpuSpamUlatAmbUlazalATuphalasaMgrahaH / tatpratto'pi parigrAhyaH kAmakArAnna srvdhaa(thaa)|| api zaivaM vaiSNavaMvA prasAda vaidikaM zivam / svIkArya vaidikattayA kadAcana natAntrikam nirmAlyaM dhArayedbhaktyA zirasA shivkRssnnyoH| rAjasUyasya yajJasya phalamApnoti tatkSaNAt // zirasA tattu nirmAlyaM nirmAlyaM dhArayiSyasi / azucibhinnamaryAdaH sarvAvasthAMgato'pi vaa| svairIcaivAprayuktAtmA niyamaizca vahiSkRtaH / tasya pApAni sarvANi nAzayatyeva devdH|| lobhAnna dhArayettasya nirmAlyaM na ca bhakSayet / na spRzedapi pAdena lakyennApi sarvathA tannirmAlyollaGghanena buddhibhraMzo'pi jAyate / nirmAlyadAtA narake pacyate kAlamakSayam pRthUdakaM mahAtIrthaM gaGgA ca yamunA nadI / narmadA caiva kAverI tathA godAvarI ndii|| sapta saMnihitAstvetA tattIya vedamantrite / tasmAttadukaM divyaM sarvatIrthamayaM hi tat // dhAraNAtpApasaMghAtaH natkSaNAdeva mucyate / brahmahA vA murApI vA steyI vA gurutalpagaH
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 logAmitiH tttii(bhissikt(kten)ttsaayujymvaapnuyaat| tasmAtsarvaprayatlena vaidikena vipazcitA zivaviSNU pUjanIyau nityaM niyamadharmataH / vinA tadbhAjanaM nRNAM nAnyadasti..... tasmAttadeva kurvIta bhUyo bhUyaH pravacmivaH / Adau bhajanakAryasya ttpuujnmihocyte|| sAmagrI prathamA divyA taM ca tairvastubhiH praiH| pauH puSpaiH(phaladravyai nAnAbhAvaiH)suzobhanaiH yajejagadguruM devaM bhRtaM satyamanAdi tat / bhRtaM satyena manunA yo brahmANamiti sma ca // mantrAbhyAM bhAvayennityaM paJca brhmaa(didevtaa)| nadevamIzAnaM vyomamadhyagataM vibhum|| yo mohAdathavA''lasyAdakRtvA devatArcanam / bhukta sa yAti narakaM sUkareSvapi jAyate // yo dadyAttu gavAM lakSaM dogdhrINAM ved(smmtm)| (sudeza)kAlArcanato devasya paramAtmanaH ekasmAdivasAnnUnaM tatphalaM labhate mahat / sakRtpUjayate yastu bhagavantaM jagadgurum // grISme bhaktisamAyukta ekavAraM ytendriyH| (azva) medhAdadhikaM phalamApnoti nizcitam varSAkharcanato vAjapeyasyAsya tu yatphalam / tatphalaM samavApnoti nAtra kAryAvicAraNA zaratkAlAdipUjAnAM (ma) ati rAtrasya.... / aptoryAmasya satrasya kramAloktAni suuribhiH|| phalAni sarvapApaughavArakANi cirantanaiH / zaivaM pAzupataM zAktaM sauraM vainAyakaM tathA // vaiSNavaM ceti bhinnAni darzanAni ssdd(ddevc)| (deva)bhedena coktAni devastveko mahezvaraH - zivo nArAyaNo brahmA sUryaH somo'nilo'nalaH / bhairavaskandavighnezAH lokezAzca nvgrhaaH|| bhuvanAni tathA (devI rAdhA) lakSmI sarasvatI / durgA svAhA svadhA devI zacIndrANI mahezvarI // satyaM jJAnamanantaM cakaH kiM yattanmahacchivam / strIpuMsAdivibhedena sarve zabdAma(maiva hi .....'vAcakA eva vyavahAreSu te param / nirdiSTA eva tenaiva tatsaMketamahatvataH / / bhinnabhinnatayA bhAnti tanmAyAparikalpanAt / : vicAryamANe te sarve sUkSmadRSTyA zru......... // ... 'vAcakA eva na tu tattannirUpakAH / ekasya zaMkarasyAsya puujnaatsrvnaakinaam||
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323 nAnAdevebhya iSTaprAsivarNanam hatA pUjA prabhavati yathA caikasya varmaNaH / annamANamAtreNa tRptikSuttavinAzinI (sarveSAM co) syopakAraHsyAt tathaivezvarapUjanAt / sarvagIrvANopakAraH puujnaavaahnaadibhiH|| bhavanti pUjitAH sarve devA evaM zrutiH zivA / provAca kila tasmAttu tatpUjA vidhinA caret // tattanmUrtikRtA pUjA nikhilA sAgamoktitaH / mUrtimantamavApnoti muurtimaajgdiishvrH|| Apo yasya zarIrasyAjAtavedAstanUnapAt / zazisUryA(yauM)lokapAlAH parvatAzca mahIrahAH / / khaM vAyu pRthivI savaM yasyAGga taM tu gacchati / sarvaprakAraracitaM ttpuujnmnuttmm|| paraMtu kAmanAbhedAMstattanmUrti vizeSataH / paNDitaH prArthayedyatnasA sA mUrtistu vanbhivaH tasya tasya pradAne vai samudhu ktA cireNa tu / ArogyaM bhAskarAdicchecchiyamicchedhutAzanAt // zvarAdjJAnamanvicchenmokSamicchejanArdanAt / ..." manvicchellokezaiH dehalakSaNam / / durgAdibhistathA rakSAM bhairavAdyastu durgamam / vidyAsAraM sarasvatyA lamyA caizvaryavardhanam / / pArvatyA caiva saubhAgyaM zacyA kalyANasantatim / skandhAtprajAbhivRddhiM ca sarva caiva gaNAdhipAna / dhartabhedA mahezasya ta ete yanmayoditAH / tasya sAkSAjagatkartuH brahmaNo'vyaktajanmanaH vastrAlaGkArayuktAnAM dogdhrINAM vaH paarge| ayunaM yo gavAM dadyAttatphalaM tasya coditam / / devakSIrasnAnakartuH zuddhacittasya dehinaH / dadhnA yaH snApayede sakRdbhattayA mahAmanAH kulasaptakamuddhRtya brahmaloke mahIyate / kalpakoTisahasrastu yatpApaM samupArjitam / / ghRtasnAnena tatsavaM dahatyagnirivendhanam / madhunA snApayehaveM sadbhakyA tu yo nrH|| pApakaMcukamutsRjya brahmaloke mahIyate / snAnamikSurasenaiva zarkareNa guDena vaa|| akyA kArayitA devasya paramAtmanaH / sAmrAjyaM samavApnoti devavatvaMca gacchati
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 laugAkSismRtiH zItajvarasya tu zrImAn nAryazcintyaH samantrakaiH / abhiSekAdi naivedyaH vandyo dhyeyaH sadA hriH|| uSNajvarasya zAntyarthaM saha gauryA mheshvrH| abhiSicyAmbubhiH zItaiH cndnotplgndhibhiH|| puSpacandanatoyena yadA tu kuzavAriNA / snApayitvA devadevaM nirogI jAyate nrH|| kalpakoTisahasrastu kalpakoTizatairapi / IpsitaM kilbiSaM dagdhvA gANapatyamavApnuyAra vAsAMsi suvicitrANi sudhUtAni mRdUnyati / navAni devadevAya datvA saMrAdbhaveddhR vam yAvattadvastratantUnAM parimANaM pratiSThati / tAvadvarSa sahasrANi svArAjyAdhipatirbhavet (dhruvam ) // trivRtaM zuklapItaM vA paTTasUtrAdi nirmitam / datvopavItaM devAya bhavedvedAntapAragaH // divyalepanakartA tu divygndhsucndnaiH| varSakoTizataM divyaM zivaloke mahIyate / / gandhAnulepanAtpuNyaM dviguNaM candanasya tu / candanAgarubhiH puNyaM jJeyamaSTaguNAdhikam / / kRSNAgarovizeSeNa phalaM zataguNaM bhavet / tasmAccaturguNaM puNyaM kuDmasya vidhIyate // candanAgarukarpUraiH candrapuSpaiH sugndhibhiH| kuGkumairdevamAlipya koTikalpAnvasedivi // kharAmasaMbhavaMzreSThaM madhyamAraNyasaMbhavam / vikrItaM tvadharma jJeyaM patraM puSpaM phalaM tathA / atizuklamatizreSThaM raktapuSpaM tu madhyamam / pItaMcaivAdhamaM jJeyaM kRSNapuSpaM tato'dhamam // citrapuSpaM tato hInaM yAcitaM tu tato'dhamam / kezakITApaviddhAni patrapuSpANi santyajet // kITabhinnAni sarvANi dUrataH parivarjayet / patitAni pRthivyAM ca tathA sthAnacyutAni ca / arcanArthaM niSiddhAni kathitAni mahAtmabhiH / pATAyA adhikA jJeyA vartikA tulasaMbhavA / kArpAsajAtato mukhyA bisatantu prklpitaa| vartikA paramotkRSTA na tayAnyA samA'parA / /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpavarNanam 325 Searcaturvi bisatantu prakalpitaH / eko dIpaH samojJeyo devasya paramAtmanaH kapilAdi ghRtodbhUtaH zreSTho dIpaH prakIrtitaH / gomAtraghRtasaMbhUto dIpa uttama madhyamaH // mahiSAdi ghRtodbhUtaH uttamAdhama ucyate / madhyamottamadIpaH syAdyachvetatilasaMbhavaH // zabalaistu tilairdIpo madhyamasya tu madhyamaH / nAnAvarNatilodbhUto madhyamAdhama ucyate // sArSapAdapi ca snehAddIpazcaivAdhamottamaH / kusumbhairaNDasaMbhUtA hyadhamasya tu madhyamaH // brIjAdisnehasaMbhUto madhyamasyAdhamaH smRtaH / vasAmedodbhavaM dIpaM prayatnena vivarjayet // kASThAni vArayennityaM dahennityaM tRNAni vA / yAni yAni prazastAni niSiddhAni vivarjayet // caturdviruyaGgalajvAlAdIpaH syAduttamottamaH / prakAza mallikAjAti mukulasthUlavartikaH // madhyamaH trividho jJeyaH taMtubhizcaiva viMzabhiH / caturdazaiH SoDazabhiH saptabhirvA'dhamaH smRtaH // dIpaprazaMsA dIpamekaM tu devAya yo dadyAdbhaktipUrvakam / nirujazcakSuSA dhImAn sUkSmadarzI bhavennaraH / dIpadvayaM mahezAya yo dadyAccittazuddhitaH / cakSuSmAneva bhavati nAtrakAryA vicAraNA // devadevAya yo dadyAtyA dIpacatuSTayam / nityameva bhavecchrImAn sarvavedavidAMvaraH // dIpASTapradAtA tu vedamantravidAMvaraH / viniyogavidhijJazca dhanadenApi bhAgyataH // 'tulito bhavatikSipraM satyametanmayoditam / dIpadvAdaza dAtA tu devadevasya bhaktitaH // lokamata nAtra kAryA vicAraNA / yastu SoDazasaMkhyAkAndIpAnbhaktyA prakalpate / / navAnAM zrImatAM teSAM nidhInAmadhipo bhavet / devadevAya yo dadyAddIpAnbhaktyA samanvitaH // indralokamavApnoti caturviMzatisaMkhyayA / paJcAzaddIpadAnena zUdro vaizyatvamApnuyAt //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 laugAkSismRtiH kSatriyatvamavApnoti vaizyo rAjA dvijatvakam / ApnuyAdeva vanyetattAhaka tatkarmabhAvukam / / vedArthadazI vipraH syaadiipdaanprbhaavtH| na vedArthaparijJAnAdanyAzrIrasti viSTape / vedamantrArthavinAzaH mantrIpaviniyogavit / kalpabrAhmaNamArgeNa sa evezvara ucyte|| saMpadanyA tato nAsti manuSyANAM mahAtmanAm / devAnAmapisendrANAM vedArthajJAnataH parA dhanarUpAM zriyaM yena kena mArgeNa cit sadA / zakyate kila saMprAptuM tnmtraarthaikvednm| anekajanmazatakasahasratapasA shriyaa| sadgurUNAM prasAdena dakSiNAmUrtyanugrahAt / / hayagrIvamahimnaiva dttaatreyprsaadtH| vedamAtrArthatattvajJo jAyate nAnyathA nrH|| zatadIpAstu devAya datvA tu niytvrtH| yamAlayamadRSTvaiva vimAnaiH suurysNnibhaiH|| haMsayuktargatiM labdhvA svecchAcArI bhaveddhR vam / dIpAn zatadvayaM yastu yojayeddavasaMnidhau varSakoTizataM puNyaM tasya loke mahIyate / yaH paJcazatadIpAnAM kArako devasaMnnidhau // kalpakoTisahasrANi klpkottishtairpi| bhakterdevapure bhogAnanubhUya mahAtmabhiH / / zatajanmasu samrADtvaM prApnotyeva pravacmikaH / devairevaM varNitAni caturmukhamukhaiH puraa|| rAtrautat dviguNaMpuNyaM kArtikaM dviguNaM smRtam / caturguNaM dakSiNe tu paJca caivottarAyaNe / dIpotsavaH caturdazyAmamAyAM pratipadine / na gaNyate vidhAtrApi phalaM tattAdRzaM mahat yo dadyAt ghRtadIpAMstAndevAnAM caiva parvasu / kArtikyA prasthakenaiva prakIrNAghaughanAzanaH ADhakAdupapAtakAni droNenaiva tu pAtakam / paJcadroNaghRtenaiva mahApApAtpramucyate // devadevaM samuddizya dIpamAkAzavartinam / saMprApte kArtikekuryAnmahacchriyamavApnuyAt // tripaJca kArtiko dIpau daza dvAdazadIpakau / devasyAnandajanako daanto'jsrmevhi|| sarpadopo vRSAkhyo vA mRgapUruSanAmakaH / valmIkadIpakalyANanAmako cturaakRtiH|| rathadIpazca sumahAnkumbhadIpo mahonnataH / paJcamUrti mahAdIpA karpUrazvaramaH prH|| dAnamAtreNa mAnAM tatkAle darzanAdapi / sAkSAtsAyujyadA eva punarjanmAntarApahAH etatphalasahasrAMzakoTimAtrasya vA vidhiH / vaktuM yugasahasraNa na zaknoti pitAmahaH // nIrAjanasya dattasya karpUreNa kRtasya vai| ya uSNena svagAtrANi lepayettasya dehataH / /
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAvidhanaivethavarNanam 327 janmAntaramahApApakoTayo rogkottyH| tatkSaNena layaM yAnti raajkusstthaadyo'khilaaH|| mahAnaivedyaparataH kAryaH paJcArtikAdayaH / rathadIpaM prathamataH prakurvanti hi taantrikaaH|| vaidikA pUrvasaMprokta krameNaiva na cAnyathA / carame sarvadIpAnAM mahAnIrAjanakriyA // karpUreNaiva kartavyA vaidikairapi tAntrikaiH / zAsteyaivaiSNavaiH zaivaiH samo dharmo'yamucyate karpUradIpakAleSu namaskArakriyAparAn / acirAdeva deveza anugRhNAti mAnuSAn // nIrAjanAtparaM nityaM bRhatsAmeti mntrtH| kAryaiva bhasmanA rakSA tacchiSTaM bhasma dehinAm // dhAraNAtpuSTituSTizrIH saMpadAyuSyadAyakam / naivedya sumahannityaM annAttaNDulakAritAt // kartavyaM syAdvizeSeNa taNDulAste'pi kIrtitAH / prasthAnyUnAH prakartavyAH puruSAhAramAtrakAH // dRDhAGgapuruSA rogarahitASTAdazAbdakaH / abdo dvAdazamAsoktaH mAsaH pkssdvyaatmkH|| nAtulAdiH prakathitaH te kArya pUrNavatsaraH / zAlInAM taNDulaiH prasthAnyUnarannaM susaMsmRtama kuryAnnaivedyakAryAya devasya prmaatmnH| yAvantastaNDulAstasmin naivedyAnnasyurakSitAH tAvA gasahasrANi talloke nivasanti te / tatkArakA mahAtmAnaH naivedyaparisaMkhyayA // guDakhaNDaguDApUpAn godhUmAnguDasUpakAn / mASApUpAnSoDazAkhyAn cANakAnmaudgalAnparAn / ghRtapakAntailapakkAn jalapakkAMstathAdarAt / tathAmbarISapakkAdikapAlazrapitAnapi // agnitaptAnazmataptAn parAnnAnAvidhAnbahUn / sarvAnbhakSavizeSAMzca nikhilAnyanakAritAn / / zaktyA nityaM mahezasya vizeSadivaseSvapi / prakalpayedbhaktiyuktaH citrAnnAni phalAnyapi // abhighAryaiva pakkAni sarvANyasya nivedayet / patraM puSpaM phalaM vApi zAlATudadhimadhvapi navanItAdikaM yyaGgavInaM ca nivedayet / devadevasya satataM bhojanArthAya kalpitam //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 laugAkSismRtiH yadyataddharaye datvA mahatIM zriyamApnuyAt / pUgIphalaM yatnabhinnaM gandhakarpUramizritam / / tasmAJcaturguNaM puNyaM triguNaM cAyavarjitam / vraNahInaM vizuddha ca zucicUrNa samanvitam / / tAmbUlamiti vikhyAtaM yo devAya nivedayet / sugandhatejaH tejasvI srvaavyvsundrH|| kalpakoTizataM divyaM zivaloke mahIyate / praNamya daNDavadbhUmau namaskAreNa yojayet parAMgatimavApnoti Rtu jAmitra cottamam / pradakSiNaM yaH kurute devadevaM jagadgurum / / azvamedhasahasrasya phalamApnoti tatkSaNAt / zivaM pradakSiNIkRtya savyAsavyavidhAnataH mUlamantra japanmaunI sadgurUNAM matesthitaH / chAyAM ca dhAmasUtraM ca jantunpariharan zanaiH devaM pradakSiNIkRtya dRSTvA zaMbhuM praNamya ca / savyApasavyamArgeNa zuddhagatyAtha vA tvaram mRdugatyA cittazuddhacA tadekAgramanAH param / samyak pradakSiNaM kRtvA paJcAkSaraparAyaNaH aSTAkSaraparo vApi dvAdazAkSarago'pi vA / athavA rudragAyacyA viSNugAyatriyApi vA yathAsaMbhavataHkuryAd dhyAyannevaM yathoktavat / kRtvA pradakSiNaM bhaktyA devadevaM jagadgurum azvamedhasahasrasya saMkhyena labhate phalam / daNDapraNAma AdyaH syAtpraNAmaH syAdvitIyakaH upavizyAJjalikRtaHpraNAmaH trividhaH kRtH| tribhiraGgastu paJcAGga aSTAGgazca tathA tridhA punaH sa eva prakhyAtaH tadvidhijJairmahAtmabhiH / puSpairAlimApUrya rAjAdhimanunA purH|| namontAdbhaktisaMyuktaH devaM saMcintya mantravit / zIrNidevasya datvaiva puSpAJjalimanuttamAm // punaH pradakSiNaM kRtvA svIyaM sNnnidhigo'syvai| daNDavatpraNamedbhUmau na vastreNApi pIThake erakAyAM kaTe talpe praNamennaiva sarvathA / sirasA hastayugmena karNAbhyAM cubukena ca // vAhubhyAM bhuvamaSTAGga saMspRzya praNamedvibhum / urasA sirasA dRSTyA manasA zraddhayA girA / / padbhyAM karAbhyAM karNAbhyAM praNAmASTAGga IritaH / yathocitaM nameve dezakAlAdyapekSayA aalyaiva kadAcittu duuraadgopurdrshne| dhAvamAnobhiyAkuryAdaJjalyaiva pradakSiNam / / vAGmAtreNa kadAcittu dhyAnenApi kadAcana / kIrtanasmaraNAbhyAM ca namaskArAnsamAcaret / /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacAridharmavarNanam 326 sUtake mRtake caiva na kUryAda vatArcanam / dAnaM pratigrahohomaH svAdhyAyaM ca nivartayet / / dIkSAnvitAnAM sarveSAM svIyadeva samarcane / adhikAro'sti satataM paJcAdreNaiva vAsasA pradhAnamantraM tatkuryAt kSaNamAtreNa pUjanam / ukSAparasya dharmo'yaM vaidikasya na sNbhvet|| arcane parakIye tu dIkSAyuktasya sUtake / sarvathA nAdhikAro'sti tAntrikasyApi santatam / / sarvadA tAntrikasyAsya tatpratiSThitavartmanaH / zUdrAdisaMsparzayogAt pUjAkAle na bAdhakam / / pUjAmadhye tAntriko'yaM snAtvA zuddho'pi saMsthitaH / zUlAstradevacakrAGghrikirITasparzanAditaH / / zUdrAdi jAtinikhilAH spRSTvA spRSTvA tadA tadA / * punardevaM ca saMspRzya sAkSAdvigraharUpiNam / / caran zuddha na bhAvena dRzyate kila devalaH / tathA na vaidiko vipraH api tiSThetkSaNaM nu kim // tasmAttu vaidiko mArgaH tanmArgAttu vilakSaNaH / sAkSAtparaMparAspRSTau zUdrAdInAM tathaiva hi mahAghamarSaNasnAnAnmRdAdi dravyapUrvakam / svakarmakSamatAmeti tAhagvaidikazAstrataH // na sUtakaM maskariNAM zuddhAnAM varNinAmapi / svadharmavidhurANAM ca nAstyeva kila sUtakam taddharmo'yaM samAkhyAtaH vahikAyaM tu kAlayoH / brahmacAridharmAH daNDopavItamaujInAM ajinasya ca dhAraNam / kaupIna dhAraNaM cApi tat prA(sta)raNadhAraNam // sadA gurukulevAsaH vedAdhyayanamanvaham / bhikSAzanaM mAtRpitR zuzrUSAcAryavandanam / / gandhavastrAdyalaMkAravarjanaM ziSTasevanam / tAmbUlavarjanaM cApi strIbimbokAdi zUnyatA // guruvAnusaraNaM tadvAkyApratikUlatA / ta ete mukhyadharmAHsyuretAvanmAtradhAraNAt //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 laugAkSismRtiH pramacArI bhavecchUdraH pRSThapAtakavarjanAt / gRhIvanadharovaNI nekSaNIyaH kadAcana / / maujIdaNDAjinatyaktaH yuvA viMzativArSikaH / matsyapAtisamovarNI yA SNISadharaH punH|| gRhIvanAlaskRtazca tilapAtasamaH smRtH| sa(saM)krandanaparobhUyaH duSTAmbaSTha iti smRtH|| punastAmbUlavadanaH sAkSAdvaiNaH sa eva hi / punaHkhaNDaparazcettu suno'yaM nAtra sNshyH|| strIvimbokAdinA so'yaM bhillavyAdhAkhyako bhavet / tatrApi kharavAk karo vedbraahmnnbhiissnnH|| nekSaNIyo na saMbhASyaH nopakAryo'pi brbrH| nityaM na dayanIyazca na saMgrAhyazca srvdhaa(thaa)|| dezAducATanIyasyAt dayApAtramayaM na tu / antarvedI saGgakaro bhUmi dundubhikekssnne|| yadi varNI prAjApatyasahasraNa punastathA / punassaMkAratazcApakauTau ghenudvayena ca // mAsena yAvakAhArAcchuddho'yaM kathito budhaiH / sA yadA tena saMgena garbhiNA prabhavettadA taM jAtaM pulkaseSveva yojayetpaJcavArSikam / tataH sApi puroktana cittenaiva zanaiH punaH bhAgIrathIsnAnazataiH ghRtazaucASTakairapi / paJcagavyaprAzanena lakSavativratena c|| zuddhAbhavati dharmabaeNrityevaM cittnirnnyH| etena patitAnAM ca kuNDagolakayorapi // abhinimra (muktAbhyudite parivinnAdi vApinAm / mahApAtakinAM sarvakopapAtakinAmapi // cittAtparaM zAstramArgAt zuddhAnAmapi kevalam / svamAtrasyaiva te zuddhaH prabhavantyeva santatam // pareSAM ninditAva karmArhA na bhavantyapi / maskarI yadyabalayA dUSito rati zabdataH sadya ucATanIyaH syAtsvadezAttatkSaNena vai / dravyArjanapadaM jJAtvA yatiM dUrAtparityajet yaNa'...'yadi te nAyaM pazcAdityeva taM tyajet / asakRdyAcitazcettu gRhItena zanaiH param // adarzanaM brajeddhImAnchatkAreNAtha vA tyajet / taDitastena cenmauaannivRtyainmupaaytH||
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 brahmacAridharmavarNanam sadyaH zanairvA saMtADya dUramuJcATayedamum / tADanasya prasaktau tu yaterduSTasya saMbhave // naikena tattu kartavyaM vahubhirmilitaiH paraiH / tatkartavyaM duSTabhAve tasminnocenna tabaret / / anyAyatADito bhikSuH brhmhtyaaphlprdH| prabhavetsadya evAyaM nAtra kAryA vicAraNA zuddhavarNyapi saMskuryApitakA shaastrvrtmnaa| bhikSAnnamaznanvidhinA tasminkarmaNi sUtake ayaM sadyaH prabhavati brahmacArI punastataH / tasminkarmaNi nivRtte zuddha eva bhavedapi // maskaryapi tathA tAvat sUtake krmmaatrke| piNDAra tathA varNI pAkaM kuryAca maskarI tatpiNDAyAnya eva syAtpAkakartA gRhI vnii| nAnyaH pAlaM prakurvIta vidhavAnyAtha vA punaH // yatra varNI maskarI vA pAkAthaM pAvake tRNam / indhanaM vA nikSipataH tadrASTra layameti vai pAkamAtraM dhanaM kSiptA brahmacAryapi maskarI / brahmahatyAM bhrUNahatyAM viirhtyaamvaapnutH|| agnikAryAgnihotrAdau varNinaH samidhAM zucau / nikSepaNAdhikAraH syAnnAnnapAcanakarmaNi // yatizca brahmacArI ca pakkAnnavAminAvubhau / bhojyamiSTaM tayordatvA sadyaH kratu phalaM labhet / / gRhI vA gRhiNI nUnaM satyaM vacmi punaH punaH / samudhu ktAya bhuktyarthaM bAlAya brahmacAriNe // sthalaM jalaM patrapAtre lavaNaM shaaksuutke| rasaM tatra ghRtakSIraM bhuktisAdhakavastu tat // datvA tatkratusaMjJAtaH sukRtaM parasaMsthitam / anazvaramamoghaM tllbhte'tylpytntH|| ye vedAdhyayane tasmai varNine dharmacAriNe / audaryapIDazAntyarthaM mArIcaM kalkamAtrakam snehauSadha guDAdIni laDDukaM shsskuliimpH| yallabhyate taddhitAya dadanti kilte'mlaaH|| suputrapautrasahitAH nityazrIkAzcirAyuSaH / naSTApamRtyavaH prApta vAjimedhaphalAzca te // bhaveyureva vo vacmi tatphalaM tAdRzaM mahat / vidyAdhIno'pi bhagavAn sAkSAlakSmIpatirvibhuH / / tanmanoratha pUtyAsau pa.... "taM prapadyate / yatihaste jalaM dadyAdbhakSaM dadyAttataH param / /
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 laugAkSismRtiH tadbhakSaM meruNA tulyaM tajjalaM sAgaropamam / so'yaM yatyupakAro'pi tAdRzo brahmatRptikRt dharmAvirodhataH sarva tadyAttadyAcitaM param / kASAya daNDamAtreNa yatiH pUjyo hi janmanAm / / yati nindA kulanI sA na kAryAto dvijanmabhiH / prasaktamaprasaktyAlaM devaM saMpUjya tatparam // vaizvadevam vaizvadevaparo bhUyAt nityaM ca braahnnottmH| annasya cAtmanazcaiva saMskAro'rtha tathA punH|| prItyartha paramezasya vaizvadevaM samAcaret / kAladvaye'pi tatkuryAt athavA punareka(kama) sAyaMkAlasyApakRSyA kuryAnmadhyAhna eva vai / pacanAgnau prakartavyamathavaupAsanAnale // pacanAmikRte home tadannaM saMskRtaM bhavet / sarveSAmapi bhoktRNAM tasminnaupAsane tu tat kRtasyAdi sAbhissA taddampatyostu saMskRtam |prbhvedev nAnyeSAM tsmaatttpcnaanle|| prakartavyaM vizeSeNa ce....... "Sitam / pacanAgniM pratiSThApya dhyAtvAlaMkRta tatpadam // kRtvA vA zAkalaM homaM pariSecanapUrvakam / paJcasUnApanutyarthaM vaizvadevaM samAcaret / / sabhAryaH san zucirvi(praH vidhinAsa) my(ty)vaagytH| prajvAlya vahni vidhinA pariSecanataH param / / SaDAhutIH prakurvIta cezAnye shaakrusuupke| alpoSNe juhuyAtpazcAt uttarAtpariSecanAt // .... ....."kuryAddharmAdibhyo yathA kramAt / vaihAyasabaliMkuryAdaprayadAnaM ca shktitH|| devayajJAdikaM kuryAtkrameNa susamAhitaH / vidyu ghRSTiprapUrveNa . ... ... ... // rathacakrAkRtiM vApi narAkRtimathApi vA / athavA dhanurAkAraM yathAruci samAcaret // pariSecanameteSAM pRthageva samAcaret / tatkramaM cApi vakSyAmi spaSTaM tadrapta ... // ekaM dvau catuzcaikamekamekaM dazaiva tu / ekamekaM punazcaikaM eka taM pariSecanam // paJcasUnA gRhasthasya vardhante'harahassadA / kaNDinI peSiNI cullI jalakumbha upskrH||
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcayajJavarNanam 333 tAnetAndha'....rtha te ca muhurmuhuH / eteSAM pAvanArthAya paJcayajJAH prkiirtitaaH|| _ (ka)khaNDinI musalolUkhalAdire (SaH) prakIrtitaH / peSiNI dRSadAdiH syAtpAkasthAnaM tu cullinI // upaskarastu zUrpAdiH udakumbhAdinA paraH / pakkAbhAve pravAse ca tnnddulaanossdhiiNstthaa| payodadhighRtaM vApi kandamUlaphalAni vA / yajeha vAnsamuddizya jaladAnena vA jale // dravaM va veNa hotavyaM pANinA kaThinaM hviH| etena mukhyakalpena vaizvadevakriyAM caret // anaznatApi kartavyamanyathA pAtakI bhavet / snAtako brahmacArI vA pRthagbhAve bhavedyadi vai ... ... strI bAlau kArayettathA / bhikSAnnaM pakkamathavA yena kenApi bandhunA saJcaritreNa pakvaM tadbrahmacArI tu nityazaH / agnaukRtvA tu bhuJjIyAdvaSTA zItvA ... || vidha)vA vidhurovApi homakarma bahiSkRtam / kadAcana na bhuJjIta vibhakta dhveSu coditaH dharmo'yavavibhaktaSu saMspRSTenaiva yatkRtam / saMskRtaM prabhave ... meva tt|| prathamo brahmayajJaH syAhe vayajJo dvitiiykH| bhUtayajJaH tRtIyaH syaapitRyjnysturiiykH|| nRyajJaH paJcamaH proktaH paJcayajJAH prakIrtitAH / svAdhyAye brahmayajJaH syAha vayajJo'gni homtH|| bhUtayazavaliH prokto hutazeSAdanantaraH / pitRyajJaH svadhAmantrAkriyate yata eva hi // manuSyayajJo hanteti manuSye bha ... / ... ya kriyate yajJaH so'yaM nrvishessnnH|| yajJo ma ... caroyaM kathitaH klmssaaphH| evaM sAmAnyataH procurimAnyajJAnmanISiNaH / vizeSeNAtra vakSyAmi caitissaamntrmuttmm)| devebhya iti mantreNa kriyate yassa eva hi| devayajJa itiprokta agradAnAtparaM na cet / pUrvavAsamaneSTeyaH pRthak saMkalpapUrvakaH // vidyu dRSTi kriyApUrvaM .... ... / evaM ziSTAstrayaH proktAH pitRbhya iti mntrtH|| agnerdakSiNabhAgesaH kSepaNIyo balimahAn / atrApasanyaM kArya syAttathA caivApradakSiNam .... .... nyuktvA bhUtayajJaM samAcaret / upavItena kAyoM'yaM devayajJavadeva vai // manuSyayajJazca tataH manuSyebhya iti mntrtH| nivItena prakartavyo yajJo'yaM .." hAn //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaigAkSismatiH prajApati trayaM pazcAdAvantIti mntrtH| kASTheraudumbaraiH sAkamannahomazca shktitH|| kartavya eva vidhinA tena zrImAnbhavediti / agnenayetimantreNa tadupasthAnataH (prm)| (zvA)vAyasabaliH kAryaH zvAnau dvAviti mntrtH| aindrati mantratazcApi baliM datvA vidhAnataH // prakSAlyapAdAvAcamya svastimantrAnvadedapi / zAntA pRthivyAdi RcaH "nnyaM tAM zAntikArikAm / / paritvAtha dvijAnbhakta mAnasAnAgatAnparAn / pUjayezca vidhAnena pratyahaM brAhmaNottamaH kodravaM kakaraM mASa raM ca kulutthakam / kSAraM ca lavaNaM caiva vaizvadeve visarjayet / / yadvA tu kSAralavaNe bhojanArthe samAgate / bhasmAGgAreSu juhuyAnmantrairvA vaizvadevakaiH / / haviSya " sA saMspRSTaM yadi vA bhavet / hotavyaM samiddha'nau bhasmAGgAreSu hUyate // havijyeSu padArtheSu mukhyAHsyuvihayaH smRtAH / mASa .... stu garhitA homakarmasu // juhuyAtsarpiSAbhyaktaM tailakSArAdivarjitam / dadhyakta pAyasAkta vA tadabhAve ... nApi vaa|| zAkaM vA yadi (puSpaM phalaM) vA yadi vAnalam / saMkalpayedyadAhAraM tenaiva juhuyaadpi| mizritaM cedyadAhAraiH lavaNairvApi yadbhavet / bhasmAGgAreSu taM hutvA bhoktavyaM sva(yamevatat) payo . tAmbUlaM payasA ... |pi ... pi prakartavyaM brahmayajJAdikAH kriyAH kuryAdaharahaH zuddhamannAdyanodake na vA / payo ma .... .... Na cirakAlAttataH punH|| bhikSukatvaM prapannasya naSTazrIkasya kAlataH / sadbhikSA naiva dAtavyA priyavAkyAni noccaret / / tasmai vizeSopakAraM naiva kuryAtkathaMcana / godohakAlaM kAMkSeta kRtvA bhUtabaliM dvijH|| saMprAptamatithiM bhaktyA viSNuvuddhyA prapUjayet / priyo vA yadi vA dvaSyaH mUrkhaH paNDita eva vA / / yaH prApto vaizvadevAnte so'tithiH svargasaMkramaH / na mitramatithiM kuryAnnaiva prAmanivAsinam / /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 atithimahatvavarNanam ajJAtakulanAmAnaM tatkAlasusamAgatam / bumukSumAgataM zrAntaM yAcamAnamakiMcanam // brAhmaNaM prAhuratithiM saMpUjya zaktito dvijaH / bhaveyubahavo vimA vaizvadevAvasAnake // sarve'pi pUjyAH zaktasya zrotriyo va guNottamaH / eka eva yadA vipro bhaveyadi gRhAgaNe na pRcchettaM gotrasUtre svAdhyAyaM vApi pnndditH| zobhanAzobhanAkAraM taM manyeta prajApatim / / bAlAH suvAsinIH vRddhAH garbhiNyAturakanyakAH / saMbhojyA dAsabhRtyazca dampatyoH zeSabhojanam // devAgnyAtithibhikSArtha pacennaivAtmakAraNAt / AtmArtha yaH pacenmohAnnarakAyaiva sa jIvati // yadi zUdrAdayo nIcAH tasminkAle samAgatAH / svabhukyanantaraM teSAM kSurakSAntikArayediti // te .... kAnAM sarveSAM skhapUrva svena vA kssmaa| bhuktiH kalpyA brAhmaNena svabhuktaH parato dvijAn / / buddhi pUrva bhojayenna kiMtu zUdrAn jaghanyajAn / zUdrazeSaM na bhuJjIta bhAryA zeSaM ca sarvathA abhyAgatAnAM sarvAsAM ciraMTInAM tu bhojane / sarvAsAM kanyakAnAM vA vidhavAnAM vishesstH|| atirthyarcanakAleSu taissAkaM bhojane tadA / na strI zeSa iti prokto duhitRNAM ca bhojane luSANAM bAlabuddhInAM bhaginInAM tathaiva ca / mAtulAdi sutAnAM ca kalyANAdiSu bhojane na strI zeSa itiproktaH tadbhuktau syAnna bAdhakam / SoDazAbdAtparaM strINAM kRtabhartRrati hriyAm / / patibhAvaprAptacittavRttInAM ca vizeSataH / dArANAM bhojanAtpazcAt strI zeSa iti gobhilH|| zUdrANAM devatAzeSaM yajJazeSaM susatkRtam / haviH zeSaM viprazeSaM na dadyAttu kadAcana // kSudhArtAnAM vizeSeNa caNDAlAnAM vipatsvapi / devanaivedya tatyAtra kRtamannaM vickssnnH||
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 laugAkSismRtiH na prayacchebuddhipUrva naigamAnAM tathaiva c| pradeyasaMgatau teSAM pRthaktvena vipazcitA // kArayitvA pAkakarma tAdRgyastena tatparam / taddadyadatha kAlebhya ama "dhanAdikam // atyanta kSobhakAleSu durghaTeSu vipatsvapi / AgatebhyastAdRzabhya dInebhyazcApi taNDulAn punardhAnyavizeSAMzca dadyAdannaM na saMskRtam / deyaprasaktau bhUyazca kadAcihavayogataH / / azuciH san prayaccheta vAmahastAdinApi vA / aspRzyatvaM prApyanocedatvA tatparameva vai prakSAlyapAdau hastau ca karNa saMspRzya dakSiNam / Acamya prayato bhUyAnnityaM bAlAnprapoSayet // bAlAzca kulavRddhAzca kAlAtithimukhAH pare / dUradezagatA yatnAdAzayA nrmaatrkaaH|| saMbhojanIyAH poSyAzca vai mukhyAre na srvthaa| lubdhasya zrImatoduSTaH buddharduSTasya kAminaH // abhyAgato bhagnamanAH yadi so'yaM na vardhate / tasmAnnityaM dvijo vidvAnprabhavedatithipriyaH zaktyAnnenAgatAnsAdhUnvAcA vA saMpraharSayet / atithiryasyabhagnAzotasya sA zrIvinazyati // na kuryAttu tato yatnAdbhamAzAnAgatAnsadA / tatprArthitapradAnena tadabhAve tu ... // .... " payasAM tRNAdInAM pradAnataH / parayA saumyayA vAcA kriyayAbhinayena ca // toSayedeva satataM vimukhAnnaiva kArayet / jalArthinebhyAgatAya zUdrAyAtapaduHkhine / ... "devapUjAyAH vaizvadevasya vA param / svabhukterviprapUjAyAH prArthitastena cAsakRt navInamanyatsalilaM yatra kutra sthitaM tadA / samAninIya tattasmai dApayedeva dUrataH / / ta ... ..... ja kIyAya duSTAya baline'pi vaa| bhRzamAkrozamANAya dadyAdevodakaM gRhii|| payo dAnena bAlAnAM yavAgUnAM tadA tadA / tattadyAJcAparANAM tu tattahAnena santatam pratikSaNaM labheddhImAnamiSTomaphalaM mahat / kSIrapradAnekAlasya niyamo naiva vai shishoH|| tadabhyanujJA tailasya garbhapIDAdi zAntaye / cikitsAyA aupadhasya mantra tantrakRterapi tatkAlaniyamonAsti tasmAttadyAcitogRhI / zaktau satyAM sadya eva tattadadyAdazaGkitaH
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRNmayAdipAtreSu bhojananiSedhavarNanam 337 mRNmaye parNapRSThe vA kArpAse tAntave'pi vA / nAznIyAnna pibeccaiva nArikele tathA(thaiva c)|| arkapaNe tu bhuJjAnaH paJcagavyena zuddhyati / svayamAhatapaNeSu svayaMkIrNeSu vA tathA // bhuJjIta nAkarujeSu kumbhItindukayorapi / kovidArakapaNeSu vipatsu tu kadAcana // bhuJjIyAdagatau vipraH gatau tu na kadAcana / catuSpaSTiphalaM nyUnaM kAMsyapAtre bhujikriyAm kurvanmalaM samaznAti tathA kurvanjaDaH punH| abhojanAtrirAtraizca paJcagavyena zuddhyati evaM sIsetayorjeyaM mRNmaye'pi ca bhAjane / mRNmayAnyapi pAtrANi dArukANi vizeSataH yAgeSveva prasaktAni brAhmaNAnAM zruterbalAt / alAbudArupAtraM vA mRNmayaM vaiNavaM tathA / etAni yatipAtrANi kRSNAyasamayAni vA / yatInAM yAni pAtrANi varjayettAni sibase ya ekasminnApi dine palAze pAnane se) yadi / tacchAyAmathavA vipro bhuktito vAjimedhakRt // bhuktau punnAgapatrANi tathaudumbarakandalAH / citrapo'lAvukaNTazca pishaacodumbrstthaa|| brahmapatro guhyakAkhyaH svIkAryaH parNahetave / prastare bhojanAtsadyo vyAdhatvamadhigacchati tadoSasya nivRttyarthaM rudrapraznaM japetsakRn / heraNDAlAvupatraka bhojanena dvijottamaH / rajakatvamavApnoti tadoSasya nivRttaye / pUrpasUktASTakajapAnmukto bhavati naanytH|| pIThabhuktyA vaiNavaH syAdbrahmaNaH sadya eva hi / tadopaparihArAya shivsNklppaatthtH| dazAvRtyA zuddhiruktA nAnyamArgeNa santatam / hastaprazcitakavala bhuktitaH sakRdeva vA / / AbhIratvamavApnoti tadopazamanAya vai / nArAyaNaM japedivyaM auttaraM pAvanaM mahat / / jaletiSThanprAJjalinA tena zuddhimavApnuyAt / nArikelIyapAtreSu bhuJjanviprassakRttu vaa|| yavanaH prabhavedeva taddopa vinivRttaye / sadyoyaM yaavkaahaaraadivstrymaatrtH|| paJcagavyena bhUyazca tena pApena mucyate / kovidAreSu bhuJjAnaH hyathavA koJjarAzane // pulkasaH prabhavennUnaM tasya cittirihocyate / trisuparNamahAmantrajapato dazasaMkhyayA / / yAvakAhArataH pazcAt paJcagavyena zuddhyati / rASTrabhaGga ghorepu yepu kepu dalepu vA / / bhojanAtpratyavAyo'yaM na vipatsvasti kazca naH / sataH svasthasya satataM pratyavAyAH puroditaaH||
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 laugAkSismRtiH bhavantyeveti vibudhAH procuste kapilAdayaH / saMskAraduSTaM yaccAnyat kriyAduSTaM tathaiva ca svabhAvaduSTaM nAznIyAdanApadyaga(tassadA / saMskAraduSTaM tadjJeyaM dvijadevAdyanarpitam // prasUtaye'bhyAgatAnAM daridrANAM sthalArthinAm / yatrakutrAzaraNyAnAM sthalAdInAM pradAnataH pRthakphalaM prakathitaM rAjasUyasya tanmahat / na garbhapIDA tulitA pIDAnyA sarvadehinAma naiveti sAkSAllokezaH bhagavAnAha bhAratIm / tatpIDA zAntaye yo vA sahAyatvena sNsthitH|| kRpAluH kurute sAyaM tasmai tAM janmajanmani / duhitRtvena jAnanti tasyAH so'yaM pitA smRtH|| tamenaM devapatnistu senA dhenAdayaH punaH / sAkSAlakSmIrbhagavatI girijApi sarasvatI // prItyA svajanakatvena manyamAnAH shivNkraaH| tanmanorathapUrtyarthaM jAgarUkAH prtikssnnm|| tiSThantyeva pravakSyAmi varadAzca dine dine / tA eva pIDAM tAM devyaH jAnate tatyamapyati . yatastasmAddevapalyo srvlokaikmaatrH| ato'sya kAmAnakhilAnprayacchanti rmaadikaaH|| . nAnadAnasamaM dAnaM jagattasmin hi tiSThati / yatastvetattRptikaraM jaladAnaM ca tAdRzam // jaladAtA prANadaHsyAnmanomAtrasyakevalam / annado bhavati zrIkaH tasmAdannaM dadannaraH sarvadAtA bhavennUnamannAjIvA bhavantyapi / annaM brahma samAkhyAtaM yato bhUtAni tena vai jAyate cApi vardhante dAtA ... snnidhiH| tadAtuH phalalezasya mAhAtmyaM nikhilaM vidhiH|| vaktuM yugasahasraNa zakro naiva bhavetkhalu / tadbhokta mabhamathavA (?) padmapatrapalAzake / yathAruci yathAzakti svIkuryAttadvicakSaNaH // padmapatrapalAzeSu gRhiNAM bhojane sukham / brahmacArI yatInAM tu cAndrAyaNa phalaM lbhet|| vaTAzvatthArkaparNeSu kumbhiitindukprnnyoH| kovidArakapatre vA gRhI bhuktvopavAsayet / / palAzamadhyapatreSu yo bhukta mAnavottamaH / tatsamIkaraNaM kRtvA prAjApatyaM dine dine ya icchatyUrdhvagAmitvaM brahmacArI yatistu vA / padmapatreSu bhoktavyaM mAsamekaM nirantaram //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 336 mRNmayAdipAtreSu bhojananiSedhavarNanam madhUke vA rasAle vA bhojanAcchriyamApnuyAt / eka eva tu yo bhukte vimale kAMsya bho(bhA)jane / / catvAri tasya vardhante AyuH prajJA yazobalam / eka eva tu yo bhuGkta vimale kaasypaatrke| bhojane pAnato vApi patirAtraphalaM labhet / yatyAdInAM tu tatpAtraM pAnAdbhuktyA'pi yogtH|| vIrahatyAphalaM jJeyaM tasmAttaM na tathA caret / eka eva tu yaH pAtre bhinne bhinne dine dine / yazaHkIrtirbhagolakSmIH bharga ojazca vardhate / harate'sya pravardheta saMpadaH zriya eva ca / / tAM ... vaM kAMsyapAtrakabhojanam / yatizca brahmacArI ca vidhavA ca visarjayet vAsantikA vaTA prAdyAH ramyaparNA sudiirghikaaH| mukhya eva vasanto'tra .... ..." | azvatthArkajapatreSu kumbhItindukajeSu vA / zrIkAmo naiva bhuJjIta kovidArakapitthayoH yadi bhuJjItakAleSu deshdurlbhdosstH| bhojanA(nantaraMsa)yaH gAyatryaSTazataM japet // kapitthavRkSacchAyAyAM bhuktimAtreNa vaaddvH| sadyaH zUdratvamApnoti caNDAlo dinapaJcakAt / / eka paGktyA pavi " anyathA tvakriyA tathA / tathaivasyAcalazunaM vRttAlAbuzalAvapi kumbhikaM zvetavRntAkaM zleSmAtakazalATu c| AkabdhikI kusumbhaM ca lohitaM zighra zighu tat / / udambarazalATavA(kovi)dAra zalATukam / na " kopodakI zAkaM durgandhAdyapi varjayet AkaNTakI kusumbhaM ta AraktapATalaM tathA / AzvetaM cApi vArtakaM bhuktyarthaM nAtra cintayet // ... " tAnvRkSanirmAsAntrazcanAnprasavAMstathA / kanakAni ca "ditairbhukti karmaNi // .... ... pitaM tathA / anyatra ... bhakSebhyaH sarvato guddaat|| atyAmaM zuktamityukta ninditaM brhmvaadibhiH| marIcikAgalADavAdikSetra dhAnakaH / /
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 laugAkSismRtiH tahadyAnna tu tUSNI(ka)gacchanna bhakSayet / agnisaMpA ... .... rAtrAvantahitaM ca / / tatparyuSitamityAhuH ninditaM brahmavAdibhiH / nAdyA dharma niSiddhana dviH pakvaM kadAcana nApaNIyAnamaznIyAdbhakSyabhojyAdikaM tathA / (ghRtaM) vA yadi vA tailaM vipro nAnna(nokhAcyutam / / nakhaspRSTaM tathA romadUSitaM tena vA yutam / tadyuktaM ceghRtaM tailaM madhu vA tattathaiva hi // uddhRtyaiva parityakta . prakSAlya tatparam / svIkuryAdeva cedannaM tathA bhUtaM tathaiva vai / / kRtvA prokSya tu gAyatryA svIkuryAditi kAzyapaH / muktikAle romalagnaM kavale vAsya mdhyke|| hasta ... ... gevA dUre pariharettu tat / AsyAdigatamAtraMtat kavalaMbhUtale kSipan puNDarIkAkSanAmoktvA juhrAM hastaM jalena vai| prakSAlya punarevaitat dadyAdannaM na tattyajet .... ... zunA spRSTaM kaakvaanrkukkuttaiH| tatparAtpuruSAhara(?)dUrIkaraNataH param gAyacyA bhasmanAprokSya zuddhiM tAM parikalpayet / .. .. tanmantra ... || ... .... taH prokSaNaM kuryAt sA rAzinikhilA tataH / atizuddhAsubhAyeva sarveSAM nAtra sNshyH|| vAmahastena dattAni lavaNavyaJjanAnyapi / dAtAraM nopatiSThanti bhoktA bhuGkta ca kilbiSam / / ekena pANinAdattaH pAtrocchiSTe ca dhaaryaa| yaddattaM dUravisraSTaM hAsaghoSakadUSitam ghRtaM tailaM ca lavaNaM .... ... ... ... yo vApi tyaajyaanyaahurmniissinnH|| apUpAH saktavodhAnAH takra dadhi ghRtaM madhu / tailAjyapakkavastUni nAmUni prApnuvanti hi . .... " / * annaM prathamapAkena saMyapakkavihInataH punarjalena cetpakvaM muhurtAtparameva vai / tatpunaH pAkamityuktaM tAdRze naiva bhakSayet / / apUpa ... ... taH param / samIcInasya pakasya vaidhArye punareva vai|| tattaptatailapacanaM tAvatkAlena kevalam / kArayitvA supakvaM yat kriyate taddhitAha ... || .... ..." tAdRzAnnaiva saMspRzet / dhAnAnkarambhAnpRthukAna masUsyA(rA)nsaktupATakAn tailapakkAnAjyapakAn gau godhUma bADizAn / nArikela phalAdIni ... //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhakSyavarNanam 341 .... .. NAni syuH tAvadeva dvijanmanAm / __AdyAninyusteSu doSaH tAvannAstIti gautamaH / / ghRtenavApi tailena dadhnA vA sparzitaM bhavet / snApitaH codakenA prakSobhe ca janakSobhe bAlAdInAM ca bhakSaNe / vRddhAnAmAturANAM ca yogyaM bhavati santatam .... .... iti dharmajJa nirNayaH / .. .... .... // tailAjyayornamadhunaH valguzuSkazalATukau / madodbhavadravyajAtaM kadAcinnaiva bhakSayet / / govAtaM ca zunA duSTaM makSikAkITadUSitam / pati dampatIbhuktiziSTaM ca bhukyA cAndrAyaNaM caret / ghRtAdevoddhRtaMphenaM sarajaskaMtu gomayam tatpayo vA tAdRzaM vai guDamizra tathA ddhi| ... mriicypi|| kareNa mayitaM takaM nirasaM takramapyati / atyantavatsagokSIraM nArikelaguDaM tu vA / / bhakSayitvA dvijA buddhyA ku ... / ... krAntA garbhiNI saMdhinIti yA // tasyAH payo vikArAntAnpItvA kRccha samAcaret / apeyaM mRtavatsAyAH payo dadhi ghRtaM (tthaa)|| ... ghenoH kSIraM ca cikkaNam / apeyaM prAhurAcAryAH kapilAkSIrameva ca hutazeSa pibettatra vipraasyaadnythaa'shuciH| dvistanIkSIrapAnena sNdhiniikssiirpaan(tH)|| ___... moM jAyeta pAtakI / AraNyAnAM ca sarveSAM mRgANAM mahiSaM vinA // kSIraM kadAciddhastena saMspRzannatu tatpiban / kAM gatiM samavApnoti tasmAt (tAnparivarjayet // ___.. brAhmaNI gamanena ca / vedAkSara grahaNataH zUdraH patati tatkSaNAt // dhAnAdadhi ca saktaMzca zrIkAmo varjayennizi / bhojanaM tilasaMmizraM snAnaM caiva vicakSaNaH .... garhitaH proktaH ... manISibhiH / jAtito garhitaM caiva tathaivAzrayagarhitam / / jAtito garhitaM prokta lazunaM praJjanAdikam / abhojyAnnaM ca jAnIyAdannamAzrayagarhitam // kadaryA vA thitA klIbA andhAH jaDAH shtthaaH| vaiNAbhizastavArdhAya'gaNakA gaNikA vshaaH||
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 laugAkSismRtiH cikitsakAturakharapuMzcalImattavidviSaH / R roprapatitatrAtya DA(dA)mbhikocchiSTabhojanaH avi . kaarbiijitmaamyaajinH| zamavikrayakAra tumavAyaH zvavRttayaH / / nRzaMsa rAjarajaka kRtanavaghajIvikaH / celadhAvana ..' jIvi sahodaravinAzinaH / / pi ... vijJAH punazca krikavandinaH / eSAmannaM na bhoktavyaM somavikrayiNastathA // zUddhajIvI tArajIvA karajIvI purohitaH / kulAla rajakatva "divaakiirtypurohitH|| vaiNasocikatazcakrI ... .." ramatsyagAH / eSAM purohitA jAtyA bhojyAnAnabhavantyamI etadannaprAzanena prAjApatyASTakaM tathA / pacagavyaprAzanaM ca godAnAtparato matam / / zUdra ... mutpano brAhmaNaH .. / saMskArAttu bhavedAsaH asaMskArAttu nApitaH / / kSatriyAcchUdrakanyAyAM sutojAtastathAparaH / gopAlo nApitazcApi viprA Su parassatu UravyAcdrakanyAyAM samutpanna .." / arthasIrIti vijJeyaH viprakAryAya so'pyati grAmaNAkSatrakanyAyAmutpannassuta ucyate / saMskRtAyamaduSyoyaH sa evAtmanivedakaH // ta ete brAhmaNaireva sa .. .. stakriyA praaH| viprageheSu satataM tattakAryaparAstu te // tatpradattAnnabhoktAraH svabhukta paratassadA / bhavantyeveti kathitA na cette naicyamApnuyuH jAti ..." sarvatra zUdraH sAmyaM bhajantyapi / zaudrodareSu jAtAnAmeteSAM brAhmaNaiH kriyAH niSekAdizmazAnAntaH kartavyAHsyutsamantrataH / viprageheSvetadukta tacchiSTamanna // asaMbhojyaM vizeSeNa tdvaalyairpysNskRtaiH| ajJAnAdyadi taduktamatyApatsvapi vA kadA prAjApatyatrayAtpazcAtpazcagavyena niSkRtiH / apiduSTasya ' jamAtrasya vA punH|| kadAcidavazAjAte bhojane prANasaMkaTe / gAyatrI japamAtreNa tajjAtyanuguNena vai|| aSTAviMzadinaiH pazcAnniSkRtiH sadbhirIritA / zUdrataNDula ' yo khodara yA // yaH kuryAnmaithunaM vipraH tadrataH zaudrameva hi / tena jAto hi vipratvaM na bhajedeva vacmivaH yatyannaM yatiziSTAnnaM yatinA preritaM (vaidika) tathA / dvijastukAma cAndrAyaNaM caret / / yadvaiSNavAlayAnnaM vA zivanirmAlyameva vA / zAkta vA thApi zauraM vA bhuktvA kAmena vaaddvH||
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ paktipAvanAnAMvarNanam 343 prAjApatyena zudhyeta paJcagavyena caiva hi / na tyajeccho sya na saMspRzet / / tAdRk tyajan pAtakI syAttadbhutavA kilbiSI bhavet / saMtyakta zrotriyAnnasya cittaM cAndrAyaNaM ( caret ) / .... zrotriyasaMtyaktaniyamAnno jaDAtmakaH / svAnnamAtre pratidinaM kavale kavale'dhikam / / prAjApatyamavApnoti tadopavinivRttaye / puna ziSTAnnamityuktaM nAnyadasti katha(zcana) tri ziSTAH kathitAH zrotriyA vedagAH param / vedazca zAkhAmAtraM syAtsA ca zAkhA dvijanmanAm / / saptasaMsthAtrayasyAsya bodhikA ca nirUpikA / yA naiva paramAproktA sArthavA " // tadannenaiva ziSTA syuH vedmntrkriyaadibhiH| ziSTatvaM kathitaM sadbhiH tAdRzAH ptitpaavnaaH|| patitapAvanapaGktau ye bhuJjate te'pi paavnaaH| pratijJA saMsarata labhate nAtra saMzayaH / / yeSAmasti zrotriyatvaM parAnna parizUnyatA / parapAkanivRttizca svadAraniratA tathA / / paradArAtibhirnItyA kAlasandhyAdisatkriyA / gRhyA sapta paavnaaH|| etAdRzAnpaGktiniSTasahasrajanapAvakAn / mahAtmano mahAsatra parAnagicitaH punH|| kecitkAlau svayaM veda mantramAtraparAGmukhAH / sandhyAdi sakriyA skriyaasvvickssnnaaH|| brAhmaNyazabdamAtraika zabditA duvRttayaH / paGktayayogyA asaMbhASyA nityavaitanajIvinaH / / ........ tmAnaM tanmahatvena pApina. / nizcityaiva vRthA mohAda sadgurumatasthitAH / / nizcinvate paGktiyogyAn prakurvantyapi kevalam / zAktavaiSNavazaivAkhyAH nuti gAH / / tAdRzAnbhuktikAleSu vaidiko brAhmagottama / na pazyedbhASaNaM te na kuryAttu tadIyakam / / api zabdaM na zRNupAt tAdRzAnAgatAnapi / tatkAle yAcita zaktitaH //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 laugAkSismRtiH agracittAnna kuryAJca toSaye deva dAnataH / kasthadharmAnyo vipro parityajati lobhataH RSibhirdharmatattvajJaH nAstikaH parikIrtitaH / apico'pi ... dRzo yadi // . kuryAnnApadi satkAraMka " te hRdayena vai / sarvakRtyepu zaktazcet sarvAndharmAnsamAcaret buddhyA svIkRtya gA .... varjitaH / kevalaM svaya .... ucyate / / anekeSu kSudhArteSu pazyarasu na bhujikriyAm / samAcarenna manujaH rogI tena bhavedayam / / AcAryeSu zrotriyeSu satsu suhRtvapi / kRtabuddhiSu pazyatsu ... dhakam // mitrapaGktibandhupaGktiH gurupngktistto'dhikaa| vedavitpaGktiratulA bhuJjatAM tatra bhaktitaH // nityaM kRcchraphalaMproktaM alaM zaktau tu santatam / saMpAdya .... tatra kuryAdbhujikriyAt te zrotriyA mahAtmAnaH bhuJjAnaH paGktipAvanAH / tatra sahamrAtpaGktitAM punantyeveti sA shrutiH|| durlabhA zrotriyA ..' somayAjinAm / tatparAgnicitApaGktiH tatparA brahmavAdinAm na brahmavAdipaGktestu tulitAnyA hi vidyate / bhuktvaikadA brahmavidA bhikSuNA gRhiNApivA / / "Ni ... mahApApaiH pramucyate / acyutAnantagovinda mhaadeveshshuulinaam|| nAmnAmekasya(co tyAcedbhuktiH kRcchrasahasradhA / bhuktyAdau triparNasya paThanAdeva paav(nm)|| "" paiH pramucyeta zrotriyastaitribhistucet / siMhAnuvAka paThanAcchrotriyairdazabhiryadi // bhukter|daavmtraaraanmucyte brahmahatyayA / zaMno mantra iti prazna trayasya paThane punH|| 'pUrva saMkhyAkaiH bhrUNano'pi vimucyate / taizcedvAdazasaMkhyAkaiH vIrano'pi vizuddhyati avazAktikAleSu yatrakutracidekadA / utsaveSu brAhmaNAnAM bandhUnAM nA .. // mitrANAM sajjanAnAM vA diikssaabhutyaadisNktte| apAktayaH samAyoge brahmabhojanakAdike smArtakarmaNi vA zrote bhuktisaMkaTasaMbhave / agninA bhasmanA ... bhena salilena vaa|| pradvAreNaina mArgeNa paGkterbhedaM samAcaret / azane tena kAryeNa tasmAdoSAtpramucyate / udakaM vA tRNaM bhasma dvArasandhistathaiva ca / ... proktAstaiH paktibhidyate'tra hi /
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 sadAcAravarNanam ekapaGktyopaviSTAnAM viprANAM sahabhojane / yadya ko'pi bahirgacchet nAznIyuritare punaH tatrAzatAM paJcagavyaM sadyaH snAnAtparaM tathA / anya ... ... bhaveyurnAtra sNshyH|| bhuJjAneSu tu vipreSu yadi paGktiM parityajet / tadbhuktavighnakartA syAdbrahma ti nigadyate / / pakka ... jitakAmakAreNa sarvadA / nai ... zayAno ... pyakacchakaH // akacchaH pucchakacchazca tiryakaccho rvkcchkH| kacchAvalambi kacchazca paJcaite namakA smRtaaH|| dRSTastayA dharmapatnyA sakrodhaka racakSuSA / nAznIyAdva ... viiryhaanirbhvetttH|| azrIko jAyate tasya sUnuH zrIvidhuro balaH / tasmAttathA nAcaredva bhojanaM dharmavittamaH bhuktikAle kAmabuddhyA naivavIkSeta dharmavit / jRmbhamANAM zayAnAM (tathA's) sInAM ca puSpiNIm / / necchayenmadagarvAbhyAM tadvimvokAdivaJcitaH / prabhavedeva satataM sa zRGgAraraso bhavet / / dvAveva dampatI gehe syAtAM yadi tadA (budhH)| .."pi ... dharma yA niSTho bhavedrAtrau rtipriyH|| zAstrajJaH zAstravazyaH syAtkAryAkAryavizeSavit / sadA nimIlitAkSassan na strIvazyo bhaveda(di)ti / / naguhyArthaM vadettasyAH nainAM prdvssyed(tH)| yasminkAle yathAseyattasminkAle tathA vaset aGgArakasamAnArI ghRtapiNDasamaH pumAn / ato'tyantaM jAgarUkaH tatsa''sadA bhavet bhuktikAle nityameva svapA ..' kalpakam / kurvItaiva prayatnena tasyAH svAnena ttptiH|| sarvamannaM pAtraniSThamakRtvA bhAgakalpanam / bhukte mUDho dharmapatnyAH pshcaajnmaantrehysau|| .... puM " syAdbhAryA nUnaM vadAmi vaH / bhAgakalpanametatsyAtkuryAdgRhapatiH svym|| yadisyAttu tadA no cennAyaM vidhiriti zrutiH / brAhmaNena tayAznIyAttaducchiSTa .. // ..." SastaducchiSTabhuktau rateranyatra coditaH / ratAvapyadharastasyAH nityaM syAdati pAvanaH satAmbUlakavidhuraH caNDAlocchiSTasannibhaH / tAmbUla ... bhalavaGgalA' sitaH
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 laugAkSismRtiH jAjIkarpUraparamaH ssyaacchtpvitrkH| vanitAdharapAnasya paJcaparvANi vai divA / / ninditAnyatipAnAnAmAlayAnIti sUrayaH / dhaurayaM pRthiviivaasyaagutobhRtpurussHsmRtH|| retobhI sa sAjheyA nidAnaM santatestu sA / pratyaGgasaGgasamaye nocchiSTamubhayorapi / / hRdo * zva maH tadAtmA tatra jAyate / prahAca camasAssarve nocchiSTA saptatantuSu / / pavitrA evametesyuH nidhune(?)vanitAdharAH / sahatvaM sarvakarmabhyaH ttpaannigrhnn(nnenc)| ... vidhinA tasyAH athApyetasya santatam / sa ... syApi kathitaM kAlAkAlAdikaM punH|| tanmaryAdAvizeSeNa dampatyorubhayorapi / vitAvitaH..naM ca " // salajja samanuSTheyaM na cedapayazo bhavet / pANigrahaNakAle'pi coravyAghrabhayAkule / palAyane kumArgeSu bhAryayA sahabhojanam / prazasyate vijaneSu tayA sAdhaM kAmakAravivarjitaH / nivasedbhASaNaM kuryAt gRhakRtyAdi siddhaye // tadadhInaM hi nikhilaM gRhakRtyaM dvijanmanAm / varNinAM nikhilAnAM na caledaNumAtraM vA kAryamAnaM mahattu vA / adhovarNastriyAsAdhaM brAhmaNaH pANipIDane / apyadhvani vyAghracorabhaye'pi ... / bhojanakarmaitadvivAhAdiSu karmasu // sarveSAM tulyavarNeSu vihitaM nAsameSu tat / adhovarNastriyAsAdhaM bhuktvA patati tatkSaNAt // mohato vApi jAnAdhyo bhavedapi / bAlaprabhRtibhiH sAdhaM bhojanaM na niSiddhyate // ucchiSTadAnaM putrasya kadAcidvihite punaH / mahAtmanaH sadguNasya sa tu " // upanItAyanocchiSTaM na dadyAdbrahmacAriNe / pitAputrAya dharmajJaH kiM tu tadgRhiNe sati sajagdhissahabhuktizca sapaGktiH shbhojnm| ... bhujikriyA // sahabhojanazabdArthaH kathito brahmavAdibhiH / ekapAtrabhujisso'yaM tasminnahani dharmataH / / coditA tacca kthitmhretnmhaatmbhiH| yasmindine nrH|| vijAnIyAdetadahaH tasminnahani dharmataH / tathaikapAtratulitA bhuktiH zastA dvijanmanAma pratisaMvatsaraM pazcAt dinetasminvidhAnataH / iSTabhojanakarmAkhyaM kuryA ..
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadAcAravarNanam rAjho'bhiSekadivasaH smRtazcettadahaH param / tasminsa kuryAdvidhinA tadiSTAraNyaM subhojanam // atyantalAbho yasminsyAttasminnahani tAdRze / nAmaketi pra ... tAdRzaM caret / / bhojanaM tu na vizeSa kuryAditi vicakSaNaH / prAhureva mahAtmAnaH dvitiiyaashrmsNsthitH| bhuktipAtre yathA lepA bhaveyu ... / tallepakAmAH kAmAdyAH teSAM tRptyai tadAcaret khAnnabhuktau tathA kuryAnnAnyabhuktau kathaMcana / na tathA karaNaMyuktaM bhuktidharmAssvakegRhe yathecchayA ... cchayA / durgatodana ... tu kiMci ... tu|| tatra vastuparityAge durgato duHkhito bhavet / bandhumitrAzcageheSu bhuktikAleSu vastunA / / rati tyAge'pi ... |shraaddhbhuktau vizeSAya zAkhadRSTaH sanAtanaH / / sarvasazeSamaznIyAghRtapAyasavarjitam / madhudadhnorvikalpo'tra kathito gautmaadibhiH|| na pibennacabhuJjIta dvijaH savyena pANinA / (vAmaha)stena ca tathA zUdrAnItajalaM tyajet avazAttena saMspRSTa pAtragaM salilaM tathA / dUrAtpariharetsadyaH tAdRzaM kSAlayeca tat // ghRtamAdauparigrAhya bhukti "mayAvayet / ghRtena vidyate tRptiH pibetpaatraantrsthitm|| ekadhArAnipatitaM dravyavastu parityajet / paatraantraatttsviikaarymnythocchissttbhojnH|| prabhaveyurhi nikhilAH tatpaGktau ye'sthitAstute / ziSTapAtragataMtaJca dUrAttyAjyaM manISibhiH pItazeSaM pibennaiva parasya svasya vA jalam / ucchiSTameva vijJeyaM bhojanaM mukhamArutAt // pibato yaH pibettoyaM tattoyaM tadanantaram / pibataH paktimadhyeSu saMtyAjyA ninditAstu te // mukhamArutaduSTAnnasthalapAtre puTAdikam / ucchiSTaM nikhilaMjJeyaM na grAhyatAdRzaM hi yt|| tatpivedyadimohena dvijazcAndrAyaNaMvaret / paJcagavyaM ca vidhinA tadoSasya nivRttaye / / pANi pANi talAparvA brAhmaNo na pibetkacit / surApAnenatattulyaM iti sarve maharSayaH na mukhena pibettoyaM tadAnAJjalinA kacit / tathaiva vAmahastena na dhArAbhiH kathaJcana / / uddhRtya vAmahastena yaH pibebrAhmaNojalam / surayAtajalaMtulyaM natve(pa)yamiti santatam na vAsa udakaMvarSa salilaM santatodakam / udghATitaM jalaMvApi na svIkuryAdvijottamaH
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH kaTAhaMvApikaumbhaMvA salilaM zUdrahastataH / samuddhRtaM kSudrakulyAtprasRtaM dUragaM tu vA // na spRzedevanityaM tadaspRzyaM zUdrayogataH / kadAcidApadipunarmUtrotsarjanazuddhaye // athavAtannakarataH saMspRzed buddhipUrvakam / sparzanAttasya nIrasya brAhmaNasya vijAnataH // sacailaHsnAnamevasyAt pAdasparzanasaMbhave / avazAnmArgamadhye tuna snAnaM kiMtu pAdayoH // zuddhodakakSAlanaMsyAttadoSavinivRttaye / pAdaprakSAlanaM nityaM zuddhanaiva hi pAthasA // prakartavyaM prayatnena nAzuddhena kadAcana / zUdrodakaMparityajya) cUrNa tAmbUlakAraNAt // na svIkArya buddhipUrva svIkAre paJcagavyakam / sauvarNe rajate tAmra e kAMsye lohamaye'pivA saMsparzadoSo na bhavettoyapUrNe ( ghaTe tathA ) / brAhmagobuddhipUrveNa yAvatsalilapAtrakaH / / tAvacaNDAlAdi sAmIpyAdisparzo na vidyate / bhojane nikaTenyasya jalapAtro bhavedapi dUravinyastapAtraH syAnnityaM mUtrapurISayoH / sa mantre prokSitenIrairapi prakSAlite'pivA mohena bhojanaM kuryAt punaH snAnena zuddhyati / amatre maNDalasthe cedbhojanaM yadi vADavaH karotibhuktepurataH aSTAviMzatisaMkhyayA / abhimantraya jalaMhaste sAvitryA prAzayenna cet sandhyAdi karmaNAMyogyo na bhavedeva tatparam / bhUmau saMsthApitepAtre yantrikAyAM mahItale yadvAvA vAmahastena pAtramuddhRtya bhojayet / lavaNaM vyaJjanaM caiva ghRtaM tailaM payo dadhi // lehya' peyaM ca coSyaM ca hastadattaM parityajet / daryAdeyaM ghRtAdisyAtsamasta vyaJjanaM tathA udakaM yadapakvAnnaM yo darjyAdAtumicchati / sa bhrUNahA surApazca sa steno gurutalpagaH caNDAlamudakaM sUrti zvAnakukkuTarAsabhAn / bhuJjAno yadi pazyettu tadannaM saMparityajet kezakITAvapannaM ca su (mukhamArutavIjitam / annaM tatrApanindyaM syAttasmAttatparivarjayet caNDAlapatitodakyA sUtikAmajAntyajaiH (1) / hiMsakazvapacAdyairvA teSAM zRNvanvacAMsi vA // 348 bhuJjItaprAsamAtraM tu dinamekamabhojanam / tatpIDitastanniSiddhastaissAkaM nigalevasan // tadgRheSvevanivasan tadgRhAH "ti tADitaH / tatraiva jalapAnAdi karaNAtprANadhAraNam // kurvan pazcAttu kAlena muktazcApApramajjanaiH / anujJayA brAhmaNAnAM dakSiNAdAnapUrvataH // tattatkAlAnuguNyena tattad zraMzAnuguNyataH / zatAdisnAna karaNaiH punaH saMskAravartmanA //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhojanavidhivarNanam 346 ghenUnAMdakSiNAbhizca gavyAnAM prAzanAtparam / niSkRtirvihitAsadbhiH na cAnyenaiva vartmanA yaJcapANitaledattaM yattu phaTkArasaMyutam / prasRtAGgulibhiryatha tasya gomAMsavacaret // zabdenApaH payaH pItvA zabdena ghRtapAyasau / zabdenApozanaMpItvA surApAnatrataM caret hastyazvarathayAnoSTra sthAneSu na caredbujim / caNDAlavATikArAdvA rAjakasthAnato'pi vA zmazAnanikaTevApi na kuryAttadbhujikriyAm | zayanastho na bhuJjIta devAlayagato'pivA nArdra vAsA nArdra zikhaH na ca yajJopavItavAn / naikavAsA na namo vA nApi kacchAbahiSkRtaH // vivadan bahubhASIsanna kurbIta bhujikriyAm / antaH zyAvaprAmamadhye sandhau sAndhyadvaye tathA // catuSpathe niruddhassanna kuryAdbhojanaM sadA / dvivAdvibhojanaM vApi yAminIbhojanadvayam // na kuryAdbrAhmaNaH svasthaH kuryAcceJcAndrakRdbhavet / pariveSaNataH pazcAdgAyatryA prokSya codanam // pariSicya ca satyena puSkareNa tataH punaH / svIkRtyApozanaM tena satyaM tvAmanunA bhujiH sadA dvijAnAM vihitA prANAhuti kRteH param / abhidhAritabhitsAyAH pariSecanikakriyAH // prakartavyA brAhmaNena nityoyaM vidhirucyate / pariSecanataH pazcAttadannamabhidhAritam // zunocchiSTamitijJeyaM tasmAttatparivarjayet / ghRtenaivAbhidhAraH syAt ghRtAbhAve tu kevalam tailena vA prakurvIta yadi tasyApi durlabhe / payasA tatprakurvIta tasyApi yadi durgatau // dadhnA takreNa vA sarvAbhAve tu salilena vA / abhighAraH prakartavyaH tathAnyannaiva bhakSayet taduttamaM gavyameva mAhiSaM madhyamaM param / ajasyApi tathaivasyAdAvikatvadhamAdhamam // sarvANyannAni gavyena yuktAni yadi tAni ca / uttamatvena coktAni dadhyAdInyapi paNDitaiH / santataM bhuktikAleSu yadi patrANi bhuktaye / syusteSu pUrvamAjyenAbhidhAro vidhicoditaH sauvarNe rAjate kAMsye nAbhighAro manISibhiH / kartavyatvena vihitaH so'yaM varNeSu zasyate
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 laugAkSismRtiH nityaM sArSapazAkAnAmabhidhAratparaM dvijaiH| pariveSaNamityukta piSTakAlarasAtmanA / pazcAllavaNazAkAnAmapakkAnAM krameNa vai / pakvAnAmapi zAkAnAmannasyAjyasya pUrvavat pariveSaNamante syAtpUrvasyeti zivo'bravIt / pariSecanataH pazcAJcitrAdInAM vidhiH praa|| tenAnnenaivakartavyA sA tyAjyA sadya eva vai| caturthyantenamo'ntena svAhAntenApi vAmbhasA // siktabhUmau suvihitA na zuSkAyAM kdaacn| apozanAmbhasAmanyaH pradAtAsyAtsvayaMkadA na svIkuryAditimanurviSNutryaGgirasAMmatam / ApozanadvayajalaM svayamabhyaJjanaM tathA / / AyuSkAmo na gRhNIyAnna kuryAzca vicakSaNaH / prANApAnavyAnodAnasamAnAnAM krameNa vai // svAhAkArAM tataH prANAhutIH samyak samAcaret / maunena bhojanaM kuryAt yA 'kApi tatra vai|| kriyAbhinayaceSTAbhiH tatkAyaM saadhyedbudhH| athavA harigovindazivazaMkarapUrvakaH / / nAmabhissumukhomuktiM kuryAdeveti vai manuH / pUrvamuktaudravaH kAryaH madhvAjyAdirasaiH praiH|| madhyabhuktau ca kAThinyaM cUrNaiH mASAdikAritaiH / antedadhyAbhibhUyaH kArya eveti bhojane niyamobAhaTaproktaH sarvalokahitAya vai / svIkAryaH syAdvizeSeNa brAhmaNAnAM mahAtmanAm bhuktikAle bhASaNasya prasaktau yadibhUrbhuvaH / suvazcApi japedvidvAM stadAbhASaNasaMkhyayA // vRthAkalahacApalyabhASaNAdiSu tatparam / AbhirgIbhirmanujapamidaM viSNusvyambakam / / kuryAjapetSaSTi(vA)sAraM nocetsyAtkilbiSI naraH / kSate pAne jambhaNe vA kriyamANe tu bhojane // avadacasaMprApte bhojanAtparameva vai / zrImaM bhajatu sumahAnmanumaSTottaraM zatam / / japedeva vidhAnena pAne tasminnidaM param / cittaM prakathitaM sadbhiralakSmIrme taduttaram / / japedaSTasahasra vai tasyAH bhUmyAstataH param / gomayAlepanaMkRtvA raGgavalyAdiraJjanAt // parameva vidhAnena zrIsUktenokSaNAdatha / tryambakamarnu japvA tatra darbhestRNarapi /
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 351 bhojana vidhivarNanam dIpayedeva "" zamanAya na cenmahAn / apamRtyuH prajAyeta saMpadoyAntyadhogatim / / sajoSA indra sumahAmantrametaM tu jRmbhaNe / zatavAraM japedvidvAMstaddoSastena nazyati // mUtrasya skhalanejAte bhuktikAle tu devataH / purISasya ca tatpazcAtsnAtvAcamya vidhAnataH annatyAgAtparaMsadyaH tyaktvApozanamuttaram / japitvAhaM sa gAyatrImaSTottarazataM ttH|| pUrSasUktajapAtpUto bhavediti yamo'bravIt / amRteti ca mantreNa ghuttarApozanAtparam / / pItArdhapayasAnityaM nArakAndoSayennacet / dhru vaMte prazapantyenaM nArakAH jlkaakssinnH| purAteSAM surajyeSThaH pipAsAzamanAya vai / salilaM kalpayAmAsa bhuktyante'tradvijanmanAm pItAdhU tAdRzaM brahmA pIyUSAdadhikaM param / kAraveti ca mantreNa taddeyaM tarjanImukhAt // aprAdvAGguSThayogena tenazreyo mahadbhavet / bhaginIjananIbhAryA snuSAputryapi hastataH / / ... zasyate'nudinabhuktiH mitrariSTazca bandhubhiH / annArthibhiH kSudAtervA bhuktivstvaikkaamukaiH|| samIkSitassankuryAnna bhojanaM sarvathA nrH| yatkAMkSitaM vastubhuktau svayamaznAti bhojane ta " datvaiva tasmainA tajjINaM naiti kiM punaH / picaNDasaMsthitaMtadva viSameva bhaveddhRvam pacanaM prAGmukhakRtamudaGmukhakRtaM tu vA / devayogyaM bhavetsarvaM na cedAsuramucyate // pAvakaM nityapAkAya svakIyaM parikalpayet / yadi na syAtsvakegehe daivaadgnistdaapunH|| zrotriyAgAratogrAhyaH zrotriyasyatvasaMbhave / sAmAnya brAhmaNagRhAttAdRzasyApyasaMbhave / / kugrAme kutsitedeze zUdrageha samAkule / tadgRhAdagnimAdAya bhUmAvekatra taM zucim // edhayitvAnyatrabhUyaH yaiH kshcitkaasstthjaalkaiH| zuSkaistRNavizeSairvA prajvAlyainaM vibhAvasum tasmAtsaMgRhya bhUyazca kRtvainaM balavattaram / cullikAyAM pratiSThApya tena paakaadikkriyaam|| sAdhayedeva vidhinA yadi devAlayAdinA / tatsamAharaNaMkuryAttadA tUSNIM na cAharet / datvaiva kiMcitkramukaM phalaM tAmbUlameva vA / zalATutaNDulAnvApi pazcAdvahiM samAharet / / tathAgatebhyo buddhabhyo jinebhyo naiva sarvathA / . devalebhyo vizeSeNa kuNDAdibhyo na taM haret // pANinA mathito vahniH ayodaNDena vA tathA / viSavRkSAdisaMbhUtaH zmazAnAgnisamomataH
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 laugAkSismRtiH aupAsanAgnipAkena yadannaM mohataH kRtam / daivAnahaMbhavettaddhi tAdRzI pacanakriyA // tantumatyAdinAryANAM tahampatyoH punarnacet / tatpaitRkakriyANAM syAnnAnyeSAmiti nirNayaH aupAzanAgnau pacanabhuktikRtyAya santatam / kAtyAyanamakhAMnAMsyAdityevaM hi vyavasthitiH / / anyaupAsanapakkAnnamanyasya prAzane vRthaa| prAjApatyaH prakathitaM tasmAttaM na tathA caret // aupAsanAnnaM tadbrahmamAtrasyeva mhaatmbhiH| saMprAzyatvena kathitamAgneyAdiSu krmsu|| taddhavirdevatArthAya kadAcinnopapadyate / tasmAtpAkakriyAnityaM laukikAnau dvijanmanAm kartavyatvena vihitA so'miH sAdhAraNaH prH| tAdRzenAminA nityaM dIpapAkAdikAH kriyaaH|| gRhamedhI sAdhayIta na gAyeM geti sUtrakRt / bhAskArASTazayyeSu nityAgnisalileSu ca // dRSTabhAskaradIpeSu gRheSu zrInamuJcati / tAmasAnAsurAnzAkAnna kuryAttu kadAcana / / tayaiva sUpamannaM vA na daivAstAdRzAstucet / phalamUlAni patrANi nai mRtaashaamukhaistthaa| khaNDitAnanizamanamukhairvA tAmasAni hi / tathA tanmukhapakkAni sarvANyannAdikAnyapi AsurANIti vidvadbhiH jJeyAnIti svmuurvibhuuH| aphaNakilabhUyazca teSAM pakAtparaM punaH saMbhAracUrNayogasya pUrvameveti lAghavAt / bharjanAkhyakriyAkAryA saaphliikrnnaadibhiH|| zUnyatvagbhirmASakhaNDaiH tailAjya mukhatApitaiH / tatkSepaNavizeSeNa takriyA karaNAtparam nizzeSite tatsalile punaH kIlAlayojanam / kRtvA'nurUpaM saMbhAraM samyak cUrNanipAtanAt // AlauDhya dAyatnena yatpakvaM kriyate hi tat / . zAkAnAmeva sarveSAM daivikaMsyAtparaMzivam / / na cedevaM zAkapAko rAkSasonAtra saMzayaH / rAkSaso nikhiloloke tAmasazceti gautamaH bharjitAste mApakhaNDA bhuktikaaleshmsNnibhaaH| dantAnAM ghaTTanAduHkhahetavo'mI bhavanti hi // tasmAttadhu ktazAkAste devayogyAH kadAcana / bhaveyureva nitarAM tAdRk pakvaM tatastyajeta
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkasya grAhyagrAhyavarNanam 353 supakvaM sundaraM dRSTipriyaM jihvApriyaM zuci / devayogamitiproktaM sarvazAkAdikaM sadA // atipteSu nareSu ta lA lanArjunAn / kriyate pAtayitvA yaH pAkorAkSasa ucyate // devayogyo bhavennAyaM pitRRNAmatininditaH / tena havyaM kavyamapi na kuryAtpiNDataH sadA nodakena paitRkaM prakurvate / nirayasthA bhavantyeva yAvadAbhUtasaMplavam // prakSAlya taNDulAnsamyak trivAraM hastaloDanaiH / tasmiMstenodakenaiva pAkaM kuryAtsupAtrakaH sapA dRzo devayogyo'tyantasupAvanaH / tadannamamRtasamaM pitRRNAM cAtivallabham // bhavedeveti bhagavAnuvAca sa pitAmahaH / sUpasya nAyaM niyamaH tapteSveva payassuvai // tasya pAkaH suvihitaH paraMpAkAtpunaH smRtaH / atra saindhavanikSepaH pUrvaM tasminkRte tu saH pAko bhavetsamIcInaH tasmAttaM parivarjayet / evameva tathA zAkavizeSANAM sadAtanaH // niyamo'yaM prakathitaH pAkakarmaNi santatam / zAko lavaNayogena yassupakvo bhavennanu // tasya pAkAtparamayaM kArya ityeva nizcayaH / bhissAsaindhavayogena homakArye samAgate / ninditaiva bhavennityaM havirmAtraM tathaiva hi / yadi prathamato mohAdamatre saindhave tathA // nikSipte dUrato'matraM kSAlayetsadya eva vai / na cettatparato yadvadvastu syAtpariveSitam // ayogyamattuM prabhavetsatAmetadvigarhitam / yadyapi syAttulavaNaM rasAnAmAdyamuttamam // tasya jyeSThA devatA sA yA purA sAgarodbhavA / patnI prajApateH sAkSAttadyogAtso'pi karmasu // saMbabhUvurhi tUSNIM yo'yaMdvijottamaiH / zrutaM (prA) jApatyaM bhajatyaho || daivike vaikRte vApi sati karmaNi saindhavam / tasmAdanya krayayuktaM kRtsnAttu pariveSaNAt paramevAsya kartavyaM bhuktamadhye'thavA sadA / pratyakSalavaNatyAgI bhuktikAle dvijottamaH // nityopavAso vijJeyaH brahmacArI jitendriyaH / sarvatIrthavrataparaH satyavAk sarvadharmakRt aSTAdazatulAdravyakramasyAnte nirUpitA / tuleyaM saindhavIbhUyo dazadAnakramasya ca // ante nirUpitA talavaNadravyamityapi / tasmAdakhilavastUnAM kRte'sminpariveSaNe // ante'nyadravya yogena kAryaM tatparivepaNam / krayAntarasya yogena sA lakSmI lajitAtarAma 23 ... ....
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 laugAkSismRtiH tiraskRtA duHkhitA ca dUrAdapagatA bhavet / bhArgavI sarvadhAnyeSu dhanarAziSu tiSThati // santataM lavaNe jyeSThA sadAvAsaM karoti hi / tasya nikSepaNaM pAtre vAmapArve pracoditam dakSiNe paramAnnasya prAgaNAbhimukhe punaH / pariveSaNakAleSu tannikSepaNamucyate / annasya dakSiNe bhAge sUpasthAnaM pracakSate / zAkAnAmapi sarveSAM pakvAnAM privessnne|| mithoyogo yathA na syAttathA pAtre prasAdhayet / sUpamannena saMpRktaM yaH kuryAtpariSevaNam sa sUnaH syAdaSTajanma tasmAttatparivarjayet / paitRkeSvADakAkhyena sUpena jaDadhInaraH / / dvijAnsantarpayebudhyA nAstiko jAyate naraH / daivakRtyeSu sarveSu mudgasUpA viklptH| prazastaH syAtpariprAyaH paitRkeSu vyavasthitaH / zubhakarmasu sarvatra sUpa ADaka nAmakaH / / caNakAzca parimAyAH tasminnarthe kthNcn| __ mASAH sUpAya yaH kuryAt bhavyakAryeSu muuddhdhiiH|| kSIyante saMpadastasya prajAzca pazavaH zriyaH / bhakSyakRtyeSu sarvatra ninditA na bhavantyamI mASAstilAstathAbhakSyAHsaMjJAvastuSu cottamAH / daivikeSvakhileSveSu paitRkeSu zubheSvapi // kadalIcUtapanasAH payodadhighRtAnyapi / guDatailakuzakSIrasamittAmbUladakSiNAH / / sAdhAraNabrAhmaNazca gomayaM ca tathA punH| karmamAtrasya satataM tatartussalilaM sadA // sAdhanaM pAvanaM prokta salilaM ..' tathA zubham / / pAkAdhikArinirUpaNam patnIpAkaH prazastaH syAtprajAvatyaMbayorapi / pitAmahyAdikAnAM ca jJAtInAmeva sAdhikaH / / mAtulA 'mukhAnAM ca bAndhavAnAM ca kRtsnazaH / svata ... nuguNyena critrtH|| prAzastyaM pAkakAryesyAllaukike vaidike'pivA / sthAlIpAkAdisatkRtye nityaM tacchravaNAdikam // hastAvahananaM tasyAH saMprAptaM vidhinA yathA / daivike paitRke tasminpacane sarvakarmaNi / /
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 strIdharmavarNanam adhikAro mukhya eva na tatsAmyaM kathaMcana / anyAnaprApnuvantyeva tatsAmyoktistu tatra cet // arthavAda iti prAhuH tattattvajJA maharSayaH / ciraNTinIkRtaH pAkaH paramo vyuttmottmH|| strIdharmAH zuciHsumaGgalIbhavyA bhavyAnAmAdikAraNam / zreyasA saMpadA mUlaM zriyAM saivAspadaM param sAkSAtsarasvatI devI gAyatrI sApyarundhatI / zacI ramA bhagavatI kalyANyAryA manonmanI // tasyAstu patizuzrUSA paramo dharma ucyate / zvazrUH zvazurapUjA ca satataM majubhApaNam / / arthIpriyatvaM bandhUnAM kriyAraJjanama(pya)ti / sadA zucitvamazrIkavacasA parivarjanam / / saMpacchrIkaravAkyaughaM yathArthaparibhApaNam / sadA saMmukhatAtuSTirupAMzuparibhASaNam // smitAbhibhASaNaMsvAbhiH prajAbhimaitravuddhibhiH / krodhaniSThuravAk proktau gurubhistaiH ptipriyH|| vikArazUnyatA citte krodhlobhaadishuunytaa| anAlasya kAlamAtre paticchAyAnuvartanam // pativratA lakSaNaM syAdAcArazca tathAvidhaH / snAnamAtre prakathitaM haridrA prAGmukhena vai|| karSaNaM lepanaM cApi lapanasyAditaH smRtam / hatkaNThakarNavAhUna jAnvaGmayAdi krameNatu snAnamAkaNThamevasyAdajasra ziraso ntu| vizepadivaseSvevAvagAhaH prtipaaditH| rAvyA tyaktatu yatsnAnaM vRthA tAmAM na saMzayaH / bhavedeveti sA svAhA svadhAM provAca saMsadi / kaSaNAtparameveyaM nizAMdadyAtkrameNa vai / catasRNAM dizAmAdI senAdInAM tataH param / / sarvAsAM devapatnInAM dadyAdaGgulicAlanAn / parvamuproktametAsAM paitRkeSu dineSvapi // grahaNeSu vizeSeNApyarghodayamahodaye / tamyAM kapilapaThyAM ca zvazrUzvazurayostathA / / mRtAhe sUtakAzaucarajaskAleSu coditam / ciraNTInAM ziramnAnaM zAstrajJemtairmahAtmabhiH
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 laugAkSismRtiH puNyatIrtheSvavabhRthe caNDAlAghazucau tathA / ucchiSTapatane zIrSe bandhumAtramRtAvapi // zmazAnapRthvIvane gamanAdinimittake / bhavedeva ziraH snAnaM ....... rabravIt / / cInA nimittaM yo mohAtkurute majanaM rmaa| patighnI sA prakathitA vidhavA janmajanmani // bhavatye .... prAha dharmaproktau purA vidhiH / acirA .... majjanAtparamevavai / / ... nikhilAnkezAnprakuryAtkabarI zivAm / na bhavedA kabarI nA vastrApyakaJcukA saMtyaktakumAdivyasindhUradyanulepanA / prabhavedevasatataM svIkRtAJjanapAlikA // saMcareduttarIyeNa pAdaprakSAlanAtparam / AcAmo'pi bhavettUSNIM jalaprAzanamAtrataH // . nAmAcamanamityuktaM vidhavAnAM ca taM tribhiH / ..........nAmabhiH kathitaM saMdbhiH nAnyaireveti kaashypH|| udayAnantaraM strINAM snAnaM tatparikIrtitam / tadetatsomapIthinyAH udayAtpUrvamevavai // vayu ddharaNataH pUrva kAryameveti coditam / agnihotrapracAraikakAleSvevAyamucyate // vidhiH kila vizeSeNa na cennAyaM vidhirbhavet / yA''rdra vastreNa kurute pacanadurmatI ramA tadannaM tAmasaM jJeyaM naiRtaM na tu daivikam / akaJcukyA kRtaM tvannaM ilvalo'ttIti gautamaH kavaryA sAIyA mUDhA kuryAtpAkaM kRdhAyatA / tadodana samaznAti vAtApI nighRnno'surH| antadukhena yA nArI muJcantyazrUNi mUDhadhIH / karoti pakvA tAM bhissAmaraNye nirjane zunAm // gRdhrANAmapi kAkAnAM yathA svAdya bhavennatu / tathA tyajetprayatnena tAdRzaM tvodana nrH|| yo'znAti heyaM vidhivat paJcagavyavidhAnataH / pItvA'vAraM japtvA vA gAyatrI vedamAtaram / / siMhAnuvAkapaThanAcchuddho bhavati nAnyathA / zayAnA yA prakurute pAkamannasya durmatiH alakSmINAM tadannaH syAtsatAmetadvigarhitam / tAdRgannaprAzanena mAnavo durbhago bhavet
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddha godAnavidhivarNanam tadoSaparihArAya zAntAM tAmRcamuttamAm / japeMdaSTazataM snAtvA tena zrIko bhavedayam // dakSiNAbhimukhAtpratyaGmukhato yAti mauddhytH| pacatyannaM tattu bhavetpaizAcaM rAkSasaM param pitRRNAmapi devAnAM anarhaH syAt dvijanmanAm / tadannaM manujo'tIva vidyaalkssmiibhisskRtH| prabhavatyeva tacchAntyai ghoSazAnti japenmanum / trivAraM prAGmukhastiSThan vyAhRtIrdazasaMkhyayA // vyastAssamastA vidhivadanta oM tatsadityapi / uktvA samApayedvidvAMstasmAdeva pativratA // sumaGgalI mahAbhAgA sarvalakSaNamaNDitA / yathoktavidhinA snAtA suvastrAkancukAvRtA kuDamAlaGkRtAsvinnamukhI kabarasaMvRtA / athavA kRtaveNI vA prAGmukhenaiva susthitA / / vicakSaNA pAkakarma pAtha (cchA) shaastrvrtmnaa| sarvakarmaSu bhadraSu santataM ghuttamottamaH sumaGgalIkRtaH pAkaH sarvazAstramataH param / tato'pi somapItanyAH pAkaH paNDita saMmataH pariveSaNakarmApi tathaiveti zacI jagau / pacane bhojane vApi ciraNTInAM kSute tathA // jRmbhaNe pAnavAyau vA nirgate veshmmdhyme| kalyANavedikAmadhye tatkAleSveSu devtH|| tatphalaM tatkSaNenaiva prokSayitvA shuciivtH| sadyaH saMbhUtena pazcAdgomayenopalipya vai|| gAstatra tu samAnIya naicikI ratha vA punaH / ghenoH savatsAH gAH zuddhA trayo'zvA vA vidhAnataH / / muhUrta tatra saMsthApya tAvadgosUkta shbdtH| pUrayitvA saindhvaashcettaavdtraashvsuukttH| zabdApayitvA vidhinA muhUrtatrayataH param / dUrIkRtyAtha tAdheno stA ... shvaancesmaahitH|| . pAdezamAtramavaTaM tatra khAtvA yathA zuci / yAvattAvattu tAM sarvA mRdaM dUrAvyapohayet vyapohanAttato bhUyaH tairetairnikhilairdvijaiH / saMvRtaH punarAgatya pUrayitvA vaTaM ca tam // tatra darbhAnvi)cInAnAnkSiptvAhyakSataiH zubhaiH / kuGkumAktaiH supuSpaizca tatra kumbhaM dRDhaM zubhama sthApayitvA'tra varuNamAvAhyAtha triyambakam / tannArikele saMpUjya pratimAyAM vidhAnataH
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 laugAkSismRtiH SoDazairupacAraizca samArAdhya jagatpatim / pUjAnte rudragAyatrI dazavAraM dvijaiH saha / / japtvA zrIrudracamako tatparaM tajjalena vai / avaTakSiptamRtsnAyA pUrayedeva sarvataH / / tataH paraM ca zrIsUktaM bhUsUktaM pUrSasUktakam / lakSmIsUktaM ca yatnena jApayitvA dvijottamaiH / / dazazAntirghoSazAntiH japtvA'tha prAGmukhaH svayam / upavIti namobrahma paridhAnIyakA japet / / tadapAnajatadvAyoH niSkRtiH kathitA praa| kRtasya jambhaNasyApi pUrvavannAnyathetitat bhRguvAre bhaumavAre bhAnuvAre'pi parvaNi / maheSu sumahatsveSu mAkare krAntizulbake / vivAhayAgopanIti sImAntAdiSu yogiSu / tacchAlAyAM vedikAyAM tannAndI karaNAtparam / / alaMkArAsanetasminmahAsiMhAsane'pi vaa| bhadrAsane vA vidhavA pAnya(yA) vena zabditaH / / tadA tAM niSThuraM vAkyaM proktvA chatkRtya dUrataH / udvAsayitvA capalaM zucIvo havyamantrataH / / gomayAlepanaM kRtvA gomantreNa tataH param / tAM bhUmiM prokSya gAyacyA kardamaM kiSku maatrtH|| kArayetvAvidhAnena punastasmiMzca kardame / paJcagavyaM pUrayitvA tattanmantreNa mntrvit|| tasminnathAkramayyAzvaM azvo'sIti ca mantrataH / mantrayitvA paJcavAramiha paryantameva vai|| yadakrandAdiSaDviMza bhRco japtvA tataH punH| hutvA ca samidannAjyaiH sviSTakRtparameva vai brahmodvAsanaparyantaM kRtvA tAM mRttiko bhuvi / kardamatvena sarvatra khanitreNaiva kRtsnshH|| samuddhRtyaiva niHzeSaM dUrataH parivarjayet / paryeNa bhasmanA pazcAdvikirettatra sarvataH / / naryaprajAmamantraistaiH satAmantraizca paJcabhiH / prakuryAbrAhmaNAnAM ca dvAdazAnAM ca bhojanam / /
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ agrAhyAnnabhojane doSavarNanam 356 AziSAM karmaNAM pazcAtpunarnAndI samAcaret / evaM kRte tu mucyeta sadyaH tadurnimittataH mukhamArutasaMruddhaH pAvakaH syAdapAvakaH / tena sarva pakkamAnaM zUdrANAM yogyamityayam / / provAca niRtissAkSAttathaivetyAha tdymH| dhamanyAsya mukhAdvahiM vardhayitvaiva santatam pAkakriyA prakartavyA sa pAko daiviko bhavet / ayomayI tu dhamanI nArINAM na bhavediti // provAca kila dharmajJaH citraguptaH svayaM vibhuH / kiMtu sA vaiNavI kAryA vanitAnAM supAvanI dhamanIti jagau brahmavRddhayetra vibhaavsuH| saMvardhanadazAyAM tu yadi saMmArjanI gtiH|| iSIkAbhiH prajvalitA pAkAgnibhaktadUSakaH / tAhagagnau kadAcittu bhaktaM niSpAditaM jaDaH mohenAznanpaJcagavyA gAyatryaSTazatena ca / rudrakAdazinI japtvA jalapAnena niSkRtaH prabhavediti dharmajJAH jagaduH sanakAdayaH / zaurpavAtena saMvRddho vItihotrastu durghaTe // zmazAnAgnisamo jJeya zuddhaH spRzyo bhavenna tu| tasminnagnau pakkamannaM matsyapAtyannamucyate // tadannamaznanmohena kilbiSI brAhmaNo bhavet / tadoSaparihArAya SaDabdaM kRcchrmaacret|| pazcAdakhaNDakAverI snAnairdazabhireva vai| zuddhobhavenna cAnnenetyevaM manurabravIt // gorogatAvakAgnaustaM samAnIyAtimauDhyataH / cullikAyAM pratiSThApya tasminnannaM kRtaM tu yat // rajasvalAkRtaM sAkSAt tannAzyamatipApadam / tadbhakSaNe prakathitaM yAvakAhArapUrvakam / / dinASTakaM paJcagavyaprAzanenaiva kevalam / caturvizatigAyatrIsahasrajapataH shuciH|| bhavatyeveti bhagavAn vasiSTho munirabravIt / kuzAgnau vA svarNakAracullikAgnau vizeSataH tAmrakuTTakavahvau vA zAlAvalajapAvake / kArvanau mArganikSiptadharmAnauzAlamandire // ___ pIDArikA mandirAgnau lapanocchiSTa paapke| pakvamannaM daivavazAt mohAtspRSTvApi kevalam // aprAyatyamavApnoti tasya prAzanataH punH| jAtibhraMzaM sadya eva labhate brAhmaNo mahAn tanniSkRtyai mahAsindhu snAnAnAM shtkenvai| ahorAtraiH tribhiHzuddhopavAsaHpaJcagavyataH
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH kuzmANDajapamantrANAM trivArapaThanena ca / zaktyA brAhmaNabhuktyA ca zuddho bhavati nAnyathA // svasyabhartuhitAyA'tra prayatnena suvAsinI / pAkayogyaM zuddhamannaM pAtreNAnIya vai kramAt bhavanAdeva bhavane svIyavaharedurlabhe / cullikAyAM pratiSThApya pAkakarma samAcaret // na tRNairAharedvahni kASThairvA nava ... ... / mRNmayenApi pAtreNa dArupAtreNa vA tathA // zalkena zAkalenA'pi nolkAmUlena taM haret / yadyAharettu mohena tdgehshriivinshyti|| alakSmyo'tra pravardhante vipadazva tathA tathA / bhaveyureva bhUyiSThAH tathA durgatayaH praaH|| tAhagagnivizeSasya tdaanynmaatrtH| bhartA jJAtvA tu tatpazcAt tasyAH karma vizeSavit dUrAdvisRjya taM vahiM tAM nirbhaya' ca nirgha()NaH / tadalakSmIvinAzAya svayaM prAGmukhato japet / / sumaGgalIriyaM mantrajapaM cApi dhru vakSiteH / imAM tvamindramantraM ca zriyaM jAta zriyastadA zrIbhUssUkte japaM cApi trivAra tadanantaram / kRtvA tu maGgalasnAnaM bhavetAM pa ... ttH|| brAhmaNa ya ... saMyuktau kRtAhArau dinatrayam / tena zrIko bhavetAM tau tatra pakkAnna bhakSaNAt / / snAnAtparaM ca puNyAhaM vAcayitvA tataH param / pratiSThApya zucigeha madhyegAryoktavarmanA mukhAnte juhuyAdAjyasahitaM carutantrataH / zrIsUktAbhirvidhAnena paJcavAraM tataH punH|| brahmodvAsanataH pazcAdgaurekAtra ca dakSiNA / parikalyA " ghorAmApadaM prApnuyAttu sH|| ajasra zuddhapAkena khayaM zuddhaH skhlNkRtH| saMjAtamannaM sumukhaM bhuJjIyAtprAGmukhodvijaH parapAko naiva bhavet parAmaH paramandiraH / parAdhIno bhavennaiva paraH preSyazca bADabaH / / nityAniko bhavevApi somayAjI bhaveta ca / yadvA bhavedAhitAmiH samantraH sarvathA bhavet // azrotriyo na niyetAnAhitAniH kathaM cana / triyatenAsomayAjI hyamantrAgnimriyeta ca
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddha nimantraNakramavarNanam 361 nityakarmakaro bhUyAt nityaM zrotriyapUjakaH / udAsIno zrotriyeSu sumahAtmasu sNmukhH|| bhavedevAnvahaMgehI taTastho madhyameSvati / zrAddhakarmaparo bhUyAcchraddhAluH karmabhaktikaH // zrAddhakarmasu sarveSu zaucamakrodhamatvarA / sabrAhmaNAnveSaNaM ca saumukhyaM satyabhASaNam / / sadvastusaMgRhastvaika dravyaM cApi tathA punaH / adAnaM sarvavastUnAM yasya kasyacidatra vai / / paravastupragrahazca tatkathApratipAdanam / taddharmazAstratattvaikacintanaM tannirIkSaNam // saMpAditAnAM dravyANAM vastUnAmavalokanam / samIkaraNameteSAM tatra tatra niyojanam // muhUrtapaJcakAdetadatyantAvazyakatvataH / samanuSTheyamevasyAtpunaranyAni yAni vA // tAni kAryANi bhUyazcAnuSTheyAni vizeSataH / atra svAnAtparaMsandhyAmAtra homazca kevalaH vedasyAdhyayanaM naiva vratakRcchAdikaM tathA / abhivAdanakAryANi bandhUnAM mahatAmapi // upAyanapragrahaNaM punazca pratipAdanam / varjayettu vizeSeNa zrAddhIyekAni tatkaraH // tatpraznaprakRtIhyanya vizeSaniyamo mataH / etadinatrayamiti kecidAhuH mniissinnH|| pUrvedyu rapicazvazca tadinatraya karmaNA / sarve ... rAgANAM ... smin / ' pasa " punH|| paraM tapa mAtraM syAdekabhuktizca kevalA / divase tatra vijJeyA tacchrAddha tarpaNAntakam / / ityuktvA sarvazAstrANAmetAvAnizcayaH paraH / nimantriNAM brAhmaNAnAM pUrvarAtrau pracoditam / / ....."ktiM paratojJeyaM ... sanakRteH param / parechu revaM prAtazca sandhyAhomAtparaM punH|| zrAddha nimantraNakramaH AmantraNaM tadbhoktRNAM vidhinA coditaM tathA / saMkalpAnantaraM zrAddha pUrva ... reva vai|| varaNaMtatprakartavyaH pitryudda zena thine| pitRbhaktyA zrAddhakartA mAsaSaTkasya puurvtH|| brAhmaNAlveSaNaM kuryAnmanasaiva vicakSaNam / vedavAcI mahAbhAga sAcAre sAmihotriNe
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 laugAkSismRtiH ekasminnapi vA labdhe pitrAnando bhavenmahAn / brAhmaNastAdRzo bhAvyaH kulInaH krodhavarjitaH // adAmbhikazca karmiSThaH zrotriyaH zrotriyodbhavaH / brahmaNyo brahmaniSThazca srvpaatrottmottmH|| devAdvismRtavedazca vedojjhaH parikIrtitaH / kriyAnahaH sa vijJayaH tyAjyaH syAcchAddhakarmaNi // svAdhInavedaH satataM padakramavizeSavit / tatprayogavizeSajJaH viniyogvishaardH|| adhyApakavariSTho'yaM nityapravacanonmukhaH / vAghasaMkhyA praznakRta prayAso brAhmaNottamaH sAkSAtpAvaka evAyaM saMhitAmAtra pAThanAt / vAtAdhyAyastu Rgvede sAmni saptakagAnataH vedAdhyAyI tu vijJeyo sa eva zrotriyo'pi vai / padAdhyayanato viSNuHsAkSAdeva na saMzayaH padaprakRtiretasyAH saMhitAyAH kramastu sH| saMhitAkArako'tyantaM kramastasmAttato'dhikaH sAkSAdrudra itikhyAtaH kramAdhyAyI tadaMzajaH / svaravarNavizeSajJaH sa haro harireva ca // yajurvedasyaikadezaH RgvedaH sAmanAmakaH / tannidAnaka ityeva tadavyUDhazcanetaraH / / brAhmaNeSUttamA jJeyAH nikhileSu mahacchriyaH / devadvijarSimunayaH viprAzceti hi pnycdhaa|| saMhitAmAtratojJeyAH viprAH sarvakriyAIkAH / padena karmaNA cApi dvijazabdena zabditAH RSayaH kramato jJeyAH zrutyarthajJAzca kevlaaH| parAyAtenamunayaH tathA saMhitayA punH|| ahiraNyaka tanmantra kaThazAkhAvizeSataH / viprAHsyurete paramAH srvkmaiksaadhkaaH|| aksAmAbhyAM brahma ' yA kalpavizAradAH / tatsarva kalAniSThAH brAhmaNAH sarvasaMpade yogyA bhavanti satataM tasmAcchrAddhaSu tAdRzAn / brAhmaNAnupayuJjIta na vedAkSaravarjitAn kalau tu kevala .... zrAddhayogyAH sudurlabhAH / abrAhmaNAdayo'tIva bahavaH zrotriyadviSaH / / kecitsandhyAmantramAtrAnabhijJA brAhmaNabruvAH / takaikasuzramAstUSNIM viprAbhAsAH kuvRttayaH / / brahmavidyAbahirbhUtAH na saMgrAhyAstu vaidike / tyaktavedAH tyaktazAkhAH tyaktasUtrAstathA punaH
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNabhojane yogyAyogyavarNanam gotra bhraSTAbhinnazAkhAH zikhAbhraSTAzca kecana / anyavedazikhAzAkhA gotrasUtrAvalambinaH karmaNA / apAtrabhUtA vijJeyAH tUSNIM brAhmaNazabditAH na vidyayA kevalayA tapasA vApi pAtratA / yatravRttirimecobhe taddhi pAtraM pracakSate // tathAvidhabrAhmaNAnAM durlabhe kevalaM punaH / svabandhuSveva yatnena bhoktRH saMpAdayettathA // azrotriyaM zrotriyaM vA brahmavRnnAmadhArakam / svakIyeSveva bhoktAraM yatnAtsaMpAdayed dvijam // svakIyAzcettatra samyak tattvarUpaM prakArataH / jJAtaM bhavati tasmAttu pareSAM durlabha tvayam mukhyataH zrAddhayogyAste yonisaMbandhavarjitAH / gotrasaMbandharahitAH mantrasaMbandhazUnyakAH yenakenApyupAyena vedAkSarasupUrite / suzuddha brAhmaNamukhe katryAnnaM pAtayetsudhIH // kukSau tiSThati yasyAnnaM vedAbhyAsena jIryate / kulaMtArayate teSAM dazapUrvAndazAparAn // avedAkSarakukSisthamannaM prattaM mRtAhake / prakuryAdrodanaMtena kartardoSo mahAnbhavet // nandantyoSadhayassarve vedajJe gRhamAgate / vayametatkukSigatAH yAsyAmaH paramAM gatim // vedajJe pitRtRptyarthaM yadalpaM bahu vastu tat / dIyatenupakArArthaM merumandarasaMnibham // anazvaramamoghaM syAtpitRRNAM pUrNatRptidam / vedAkSaraparityaktalapanatyaktamodanam / vAlukAtyakta salilarUpavallayameti vai / svazAkhAyAM durlabheSu bhoktRnanyAnnimantrayet // nAticArAnnAtivRddhAn nAtisthUlAnkRzAstarAm / .... 363 apyalpabhakSakAnbhUyaH gRhNIyAdbahubhakSakAn // dRSTvA tu pitaraH zrAddha e brAhmaNaM bahubhakSakam / dRSTeSvalabhiyA sadyaH : kurvantyeva palAyanam atyalpabhakSaNaparaM brAhmaNaM taM vilokya tu / na tRptimadhigacchanti tatra zrotriya evaM tat tatpItasalilAdeva naSTakSuddAhakazmalAH / AdvAdazAbdA saMprApta mahAtRptyaikanirbhasaH // prabhavantyeva tasmAttu vedinaM taM nimantrayet / vedaH sAkSAddhariH proktaM sa vedo yasya santatam // jihvAyAM hRdi vAsssye'sya vartate sahi coditaH / sAkSAnnArAyaNaH zrImAn tadbhuktau kimu durlabham //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 laugAkSismRtiH vedyabhAve tu ziSyaM vA putraM pautraM ca vidva(Tpa)tim / AtmAnaM bhojayedvA'pi na vipraM vedavarjitam // vedinAM purato yo vA kuyuktistrkvaadisH| puraskaro'tyarcanayA bhrAnto'yaM bAlizaH smRtH|| purataH zrotriyANAM yo vedatyAgapurassarAt / kRtazAstraprayAsAn nRnbhrAnto hyarcitumicchati // sa rogAM saMparityajya kharaM duhyAnna sNshyH| kalau prAyeNa sarvatra puraskAro na vedinAm kiMtu tattarkiNAmeva paJcamyanta pradhAnataH / zUdraprAyAzca zUdrAzca kevalaM zuddhatarkiNaH / / vedADhyAnbrAhmaNAdeva tiraskurvanti tatkalau / kalidharmaro na syAbrAhmaNo vaidikottamaH kuzAstrabhASA zAstrANi prAmANyena na vizvaset / gAnazAstrANi kRtsnAni nRttazAstrANi yAni vA // sabhAraJjakazAstrANi taalgiitlyshrikaaH| vaidyazilpoDuzAstrANi hIndrajAlIyakAni ca vaidikastatparA :sarvA mahAvaiduSyavidyayoH / prasaktau tAdRzAnsarvAnvedamantrabahiSkRtAn sandhyAmantrakavidhurAnpunaH shrotriyruuptH| tattatkAryeSvAgatAMstAnsAmyena na tu pUjayet paitRkeSu vizeSeNa maujyAdiSu savAdiSu / zrauteSu smArtakRtyeSu na sAmyAdarcayedati // brAhmaNAnbhojayediti vidhikAryeSu sarvataH / santaste vaidikA eva mukhyatvena sadA dvijaiH parigrAhyAH puraskAryAH na tAdRkchAstradhAriNaH / brAhmaNAnAM dhanaM vedA RgyjussaamnaamkaaH|| tacchikSAstatparaM zrautrakalpA sUtrANi tatparam / tatprayogaparijJAnaM viniyogapurassaram pazcAttadarthajijJAsA tadarthaM tarkacintane / abhyAsassa tu kartavyo na tatpUrva tu taM naraH abhyaseditikAmena brahmacaryeNa vaaddvH| saumyavratAnte tarkasya samayo vedacoditaH / / AgneyakANDAtparato tadvattasya ca mdhyme| ukto vyAkaraNasyaivaM maryAda vidhiravyayam evaM sthite'tra tAM divyAM maryAdA vedanirmitam / samullaGghya brahmacarye shussktrkaaditcchrmaaH||
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ nam bAlAnAM kRtezrAddhavidhAnam 365 vedazramaparityAgapUrvakaM brahmavidviSaH / tarkiNaH zilpino gAnaparAnAkSatrakAstathA // naTIvaiNavikAH sarve vaidikAH syuvinaashrutiH| vaidikAnAM samAjeSu sarvavaidikakarmasu // samAdhikyapuraskArapUjAkAryakaro nrH| bhUyiSThAnyazubhAnyeva vindate na tu sNpdH|| apUjyA yatra pUjyante pUjyA ytraavmaanitaaH| . trINi tatra bhaviSyanti durbhikSaM maraNaM dhruvam // yatra nAsti bhayatrAtA zrotriyassajalA ndii| AtmasaukhyaM yatra nAsti na tatra divasaM vaset / / avazAgatacittasya nAsti yatra vidhAyakaH / asNbhaavitdusskaaryjaatdusskiirtibhnyjkH|| yasmindeze durlabhaHsyAnna tatra divasaM vaset / kuprAme kutsite deze duSTakrUrajanAkule // vedadviDjanabhUyiSThe tiSThennApi kSaNaM dvijaH / tAdRgdezanivAsena kalAjJAnaM bhaviSyati kalAjJAnena satataM karmamAtraM vinazyati / tithibhedakRtaMzrAddhaM punaH karaNamarhati // mAsabhedAtpakSabhedAttathA tatsyAttatodvijaH / grAmevidvajjanAvAse nivasetkarmasiddhaye // durvyaapaaraalsykaanyniyogaadinimittkaiH| tAmbUlacarvaNajala prAzanAtparato'pi vaa| zalATuphalataRkSuphalalAjAdibhakSaNAt / parato vA sArdhayAmAtsmRtaM zrAddhaM tu trpnnm|| api vA sadya evAyaM sarvasaMbhArasaMvRtam / nivartayecchrAddhakarma yenakenApyupAyataH // __zaktau satyAM sadya eva kuryAdbhaktyA vickssnnH|| zaktyAbhAve upoSyA'tha pibAhi padake carat / / tatsaMkalpasyapurataH anAjJAtatrayaM japet / idaM viSNu mahAmantratriMzadvArajapastathA // ___vyAhRtInAM samastAnAM vyastAnAM ca sahasrakam / japtvApazcAcchrAddhakarma smynirvtyedvijH|| vidhyullaGghanadoSe tu prAjApatyaM vizodhakam / yadibAlAH paraM prAtaH kartAraH zrAddhakarmaNAm sAkSAdanakRtAhArAH syuzcettu tadanantaram / bhuktyantaraM parityajya parechu : prAtareva vai / / kuryuH bhujikriyAM mohAttadvijJAnAtparaM tu te / gurubhiH bodhitAH sadyaH snAtvA paJcAGgavartmanA / /
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 gAyatrI tahine japtvA sahasra vedamAtaram / zrAddhaM kuryuvidhAnena niSkRteH parataH punH|| niSkRtissA prakathitA prAjApatyadvayaM tthaa| gaurekA dakSiNA deyA brAhmaNAya mahAtmane / / gRhIsvastho videzasthaH svadezastho'pi vA dvijaH / anekakAryazataka saMlInorAjapIDayA samAkrAntazrAddhakarma vismRtyaivaavshaatpunH| bhukteH paraM vA bhuktau vA smRtvA tattadanantaram // bhuktamannaM chardayitvA snAtvA''camya zuciH svayam / pAvamAnyazca kUzmANDyaH zivasaMkalparudrakAn / / tAnpaJcacamakaM vApi pUrSasUktamaghorakam / nArAyaNaM cottaraM vai japtvanAjJAta bhuurbhuvH|| upoSyatadinapazcAtparechu : prAtareva vai| prAtassaMdhyAM sAdhayitvau kRtvaupAsanameva ca // kUzmANDahomaM nivartya pUrSasUktaM ca tatparam / aSTAdazayajurmantrAnhutvAviSTakRtaH param // brahmodvAsanataH pazcAnnaicikInAM trayaM tataH / pradAnaM brAhmaNAnAM tu kRtvA yadvA tu durlabhe tanmUlyadAnaM kuryAJca tataH zrAddha vidhAnataH / nirvartayedevameva na cedoSo mahAnbhavet / darzAdike vizeSo'sti piSTAnnAdikabhakSaNe / ajnyaanaadvshaadaivaatkRte'pyettsmaacret|| aSTottarazataM japtvA gAyatrI vedamAtaram / anAjJAtatrayaM pazcAt vyAhRtIzca triyambakam pUrSasUktaM ca kUzmANDyaH pAvamAnyazvatAnparAn / paJcarudrAnauttaraMca nArAyaNamanantaram mApavitraM ghoSazAnti dazazAntyAdikaM kramAt / japtvAdarbheSUpavizya prAGmukhenaiva mantravit / / jale mano'tha vAyu svaM nirudhyeva samAhitaH / dazapraNavagAyatrI ekocchavAsena zaktitaH zvAsadvayena vA japtvA taducchavAsatrayeNa vaa| trivAraM prajapedevaM tasmAdoSAtpramucyate AbhirgIbhiH zataM no cedaghamarSaNameva baa| nimajya salile japtvA zaktayA dadyAJca dakSiNAm / / tasmAddoSAtpramucyeta zuddhaH pazcAttu tatpunaH / darzazrAddhaM prakurvIta hiraNyAmajalAdibhiH / /
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ nityAnityazrAddhayogyavarNanam aSTottarazatazrAddhakaraNApATabo dvijaH / sarvaprakRtimUlaM taM darza vA yenakenacit / / hiraNyAmamadhukSIra mukhaimantravidhAnataH / SaDdevatAkrameNaiva tyattvA''lasyAdikaM tthaa|| nirvatayedvidhAnena viSuve'pyayane tathA / mahAlayAkhyapakSaM ca vyatIpAte ca mArgake // tRtIyAmagni vaizAkhe brAhmaNaH pitRbhaktimAn / __ yathAzakti yathotsAhaM pitRbhyaH prItaye budhH|| dinazUnyamakRtvaiva kuryAdbrAhmaNabhojanam / adharmakaM sadharma vA sarvaprANena bADabaH / / viprabhuktikarovidvAnsatataM sarvadevatAH / prINayatyeva nUnaM vai brAhmaNassarvadevatAH // ityuktazrutivAkyena tasmAdbrAhmaNabhojane / kRte'smistena pitaraH parAM tRptimanazvarAm / / . prApnuvanti hi te kanyA ye'pi barhiSado'khilAH / agniSvAttAzva somyAzca aumAauAzca santatam / / na viprabhuktitulitaM karmAsti jagatItale / tena sarvakriyAjanyaM phalAni labhate nrH|| aSTottarazatazrAddhAnyetAni kila suuribhiH| kartavyatvenacoktAni satyAM zaktau vizeSataH amAmanuyugakrAnta dhRtipAta mahAlayAH / aSTakAnvaSTakAH sarvAH SaNNavatyaH prakIrtitAH pratimAsaM prayatnena mAse zrAddhAni yAni hi| militvA taiH puroktAni sarvANyapi mhaatmbhiH|| aSTottarazatAnIti gaNayitveka IritaH / amAmanuyugAstatrASThakAnvaSTakAstathA / / mahAlayazca klRptA hi tasmAnnityAH prakIrtitAH / ye nityAste piNDayuktAstadbhinnAH piNDavarjitAH / / saMkrAnti tipAtAkhyAH aklapA eva santatam / ... tasmAdapiNDAkhyAtAH syuH na nityA ityudIritAH / / punaranyAni puNyAni zrAddhAnyAhurmanISiNaH / ghRtazrAddhaM dadhizrAddhaM grahaNazrAddhamityapi tIrthazrAddhaM pAtrayogazrAddhaM vRSabhanAmakam / punaranyAni sarvANi devayuktAni santatam devahInAni sarvANi pretoddezena yAnyapi / tAni sarvANyazucinA nirvAnyeva sarvadA atyAjyAni bhaveyurvai kAlaprAptAni kevalam / tAni naimittikAnyeva kAmAnyevaM bahUni hi
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH pazvarthAni prajArthAni jayArthAnyapi tAni vai / paitRkANi mahAbhAge maditAnIti taanypi|| sUtrakAropadiSTAni prathamAdiSvanukramAt / tatra triprAyikezrAddha bhissAdAnasya kevalam prAdhAnyaM kathitaM sadbhiH varaNAnantaraM tdaa| AsavaM pAdyamAnaM syAdgandhAdi tu yathAruci // kRtvA vA'pyathavA datvA bhuktipAtre'bhidhArya vai / annaprakSepaNaM kRtvAbhighArya ca tataH param yathAsaMbhavazAkAya sUpaM cApi kRtaM kRtam / .. payo vA dadhi vA dravyaM bhuktyante tRptaye bhavet // tatrAnnadAne gAyacyA prokSaNaM deva sa ... tari / mantreNa pariSicyAnnaM pRthivIteti mntrtH|| kuryAttu codakaprAptaM nikhilaM tatsamApayet / evameva punaH prAtaH kArya zrAddhaM dvitIya ....madhyAhnatra tu sarvAGga kalApairiti ttkrmH| . rAtrau prAtazca bhoktAraH bhinnAnyeveti baaddbaaH|| tayostu vizvadevAstu kathitAzca kRtA kRtAH / zrAddhatrayAnnAttatkAre uktaM samavadAnakam kRtvAva ya mevasyAtprAznIyAdvA yathAruci / evaM yaH kurute zrAddhaM triprAyakasamAkhyakam janmamadhye sakRdvApi kRtakRtyassa eva hi / so'yaM sarveSu divyeSu kSetreSu vividheSvapi // yAvajIvakRtazrAddhaH bhavatyeveti gautamaH / zrAddhamAtra uzantvastvA manuneti bhavettA / / AvAhanaM pitRNAM tu cAyaM tu na cA tathA / apiNDakeSu sarvatra nAya~ nAvAhanaM tathA sarvatra vihitaM pAdakSAlanaM pAdyameva vA / AmazrAddhe hiraNye ca tatpAdya tu kRtAkRtam AsanaM varaNaM mukhyaM gandhadhUpAdikaM na tu / sarvopacArakRtyAya darbhA vA syustilA na cet tadAne pRthivIteti bhRgekA''vazyakI parA / sarvamanyaM na kimapi tayoreSa vidhiH smRtaH tvaM someti dvayaM ghAsa zrAddha AvAhane bhvet| snAtayovRSayoreva tadAvAhanakarma vai|| kartavyaMsyAtprayalena namo va iti mantrataH / namaskAraH prakartavyaH tadAhAkhye ca rodne|| atyantAvazyako jJeyaH praNAmo'STAGga varmanA / dAhazrAddha rodane ca na saMkalpa udAhRtaH
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 zrAddhakarmaNi nAnAvidhAnavarNanam tayostu saMgavaH kAla zrAddhayorna tu tatparam / tvaM somapitRbhizceti shrdvyenaabhvedythaa| AvAhanaM pUrvavatsyAddAhe'sminpitRkarmaNi / barhiSadaH pitarazceti RgdvayaM rodane bhavet upahRtAH pitara iti mantrazrAddha 'ti saMkaTe / AvAhanaM prakathitamanyatsarvaM kRtAkRtam / / tarpaNazrAddhaparataH namo va iti mantrataH / namaskAraH pitRbhyo'tra kartavya iti kaashypH|| idaM pitRbhyo mantreNa caTakazrAddhakarmaNi / AvAhane prakathitaH sarvamanyattu codanAt / / vijJeyameva vidhinA ApatkAleSu nAnyataH / yadagne kavya mantreNa svabhuktizrAddhakarmaNi // AvAhanaM svayaM svasminsamyageva vibhAvayet / tatpiNDadAnAtparataH kRtsnAGgakaraNAtparam AtmabhuktissuvihitA tasyAmApozanakriyAm / svayamevasvahastena svahaste vai samAcaret uttarApozane'pyevaM vidhiruktA mniissibhiH| putrabhuktizrAddhakarma vizeSatvaM paraiva sA // itikartavyatA proktA nikhilA brahmavAdibhiH / pAdaprakSAlanakAryamathavApAdyakarma tat prahAlaM tena pAtreNa nAtmano hyanisecanam / na viSTaro'tradeyaM syAdAsanasyaiva dAnakama tvamagna IDito manu mantreNAvAhanakriyA / pradakSiNAnuvrajane varjayedeva tatra te // ___ tAmbUlaM dakSiNA te tu codite hi kRtAkRte / / annazeSasya saMpraznaH saMtyAjyaH kiMtu taM svayam // taduttaraM vinA tUSNIM iSTebandhubhirAcaret / tadbhojanaM yathAvacca ziSTaM sarva yathA kramAt samanuSTheyameva syAdrItirevaM hi tadvidAm / ghRtazrAddhaM tIrthayAtrA divase krozagazcaret // mandire yasyakasyApi svIyaM kRtvA sthalaM kriyAt / dAnadharmaNa bhAryAdidravyANAmathavA girAm / / proktyAtatsvAmino vApi parasparamatena vA / dAkSiNyaprItiyogAbhyAM tatra nivartayettu tat suvarNenAtha vAmena zaktihInasya sA kriyA / coditApadi dharmajJaiH dadhi zrAddhaM tathaiva ca kSetratyAgadine tatsyAdgavyUtyAM yatra kutracin / nAndIvannApi daivatyaM tacca zrAddhaM pracakSate tIryazrAddhaM sadAproktaM dharmavahudaivatam / jIvazrAddhaM paJcA ... daivataM tattu kevalam / / vilakSaNaM sarvazrAddhakriyAbhyo'tIva tantrataH / turya vizannAzramaM tacchrAddhaM kuryAnna cAnyataH / /
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH varNI gRhI vanI vApi kramasaMnyAsakarmaNi / jIvazrAddhavidhAnena kuryAdeva dvijottamaH ApatsanyAsakAryetu niyamA nikhilA api / nivartante dvijAtInAMpreSamAtreNa kevalam sasanyAso mavedevatazcittasya mhaatmnH| saMnyAsAdbrAhmaNasthAnaM sarvazAstreSu nizcitama na saMzayo'tra kartavyaH saMzayI pApabhAgbhavet / saMnyastAnAM kadAcitsyAnnAzaucaM nodakakriyA / / bhikSomatasyakAyo'yaM darbhagranthihiraNyayoH / tulitaH sarvadA prokta pavitraH pAvano mahat / / narya bhasmaikatulitaH sparzanAdaghanAzanaH / sAliyAvA yathA zuddhaH vajrakITa bhisskRtH|| atyantaikamahAzuddhaH spRSTamAtrAvArakaH / kRSNAjinavyAghracarma khaDgazaGkhavadeva vai|| aGgIkAryaH pUjanIyaH sarvairapi narairati / vandyaH sevyo bhAvanIyaH samaskAryA vizeSataH nopekSA dRSTimAtreNa tdrhkRtimaatrtH| zatAgniSTomajaphalaM naraH prApnotyasaMzayam // yatikriyAvizeSo'yaM putrapautrapradAyakaH / tatkarmamadhye tacchIrSabhedanAdeva dehinH|| anekjnmsNliinmhaavndhyaatvmocitaaH| putravantyo bhavantyeva tatsaMtatirathAtra hi oSadhistambavavRddhi prApnoti paramA tarAm / tacchirastADananArikelalezasya bhakSaNAt vandhyA putraM labhetaiva zatavatsarajIvinam / tanniveditavastUnAM yAcanApUrvakeNa ye|| kurvanti bhakSaNaM bhaktyA te'tirAtrakratUdbhavam / sukRtaM prApnuvantyeva tadA tdnuyaayinH|| khananAkhyotsave puNye mahAsukRtapAkataH / saMrabhye zreyasAM hetubhUte paramadurlabhe // pade pade prApnuvanti darzAdiphalamuttamam / tadAplavanatassadyaH paraM tatkhananAcchivAt / / jAhnavIsnAnazatakasaMbhUtaM yatphalaM mahat / avApnotyavazAnnUnaM satyametanmayoditam // yaterekAdazadine pArvaNazrAddhanAmake / saMprApte tu tadA kshcidyshcidvaasyaatsutetrH|| tadAtmAnaM tatobhUyaH antarAtmAnameva ca / paramAtmAnamuddizya karma tattu prasAdhayet / / putrastu tAtatritayaM samuddizyaiva taccaret / yatestu brahmarUpatvAdbrahmaNaH srvruuptH|| pitrAdirUpaM vaskhAdirUpaM savaM ca tasya vai / saMgacchate'tastatsUnuH pitRrUpeNa taccaret / / shissyaadikstthaany(vy)shcedaatmaaditryruuptH| tatkAryamiti dharmajJasamayo vidhicoditaH //
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAgurUNAMvarNanam 371 dvAdaze'hani tatpazcAnnArAyaNabaliH praa| taduddezena kartavyA tatra sAkSAddhariH prH|| nArAyaNo devatA syAtpUrSasUktavidhAnataH / pUjAhomAdikaH kRtsnaH kartavyatvena coditaH / / dvAdazAnAM brAhmaNAnAM zAstrataH syAnnimantraNam / ArAdhanakriyA pazcAt trayodazadine bhavet / / guru)kabhUtaM samuddizya bhikSu maskariNaM yatim / siddhiMgataM paraMhaMsaM kariSye rAdhanaM tviti saMkalpa Adau kartavyaH pazcAdatra vA devatAH / gururAyaH prakathitaH dvitIyaH paramo guruH parameSTiguruH pazcAtparAva(pa)ragurustataH / caturtho'tra prakathitaH karmaNyArAdhane sadA // catvAro devatAH proktAH pazcAtte keshvaadyH| devatA dvAdazaproktAH zuklapakSe na cettathA kRSNe tu devatAH proktA tathA sNkrssnnaadyH| kezavo'tra prakathitaH pazcAnnArAyaNaH smRtH|| tRtIyo mAdhavaH proktaH govindo'tha turIyakaH / paJcamo viSNurityeva madhusUdana eva hi // SaSThaH prakathitaH sadbhiH saptamastu trivikrmH| vAmanaH zrIdharaH pazcAt hRSIkezo'tra coditH| padmanAbhastadA pazcAddAmodara udAhRtaH / saMkarSaNo vAsudevaH pradyumnazvAtha kiirtitH|| aniruddhaH caturthaH syAtpuruSottama ityatha / paJcamo devatA jJeyaH SaSTho'dhokSaja iiritH|| nRsiMhA tasaMjJo to(to)devo pazcAtprakIrtitau / janArdanastu navamaH upendro dazamastataH harirekAdazojJeyaH zrIkRSNo dvAdaza smRtaH / etepAM varaNaM kRtvA pAdauprakSAlya pAthasA maNDalArcanataH pazcAttatpAdasalilaM zivam / saMgRhya pAda pUjAnte gopyaM kRtvaiva nikSipeta __ dhAnyarAzI taNDule vA tataH pAdau svayaM yatan / prakSAlya pAdAvAcamya tAnviprAstadanantaram / / samarcayitvA vidhinA viSTarAsanapUrvanaH / upacAraizca nikhilairarcayeddharibuddhitaH / buddhipAtreSu tatpazcAtsamArAdhanavartmanA / parivepaNataH pazcAta gAyacyA prokSya sarvataH / /
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 laugAkSismRtiH sahasrazIrSa devaM puruSasUktaM taduttaram / japitvaivavidhAnena tanmukhenApi tatparama // vAcayitvA mahAmantrAnvaiSNavAnnatipAvanAn / tatparaM pUrvavatprokSya tadannAdyakhilaM ca yat // devasavitariti tanmantreNaiva patatkaraH / pariSicya vidhAnena pRthivIteti mntrtH|| abhimantryAkhilaMvastujAlaM pAtrapratiSThitam / tatkarasparzapUrveNa saMskRtAtparameva vai // annatyAgaM prakurvIta bhojayezcApi tatparam / bhukteH paraM brAhmaNAnAM tIrtharAjArcanaM bhavet bhuktimadhye brAhmaNAnAM sarvopaniSadAmapi / vaiSNavAnAM ca zaivAnAM mantrANAM vAcana vidheH|| balAtmakartavyameva tatpUjAnte dvijanmanAm / mahatsamarcanaM kRtvA gandhapuSpAdi daantHH|| tAmbUladakSiNAdInAM pradAnAtparameva vai / tattIrthaprAzanaM kRtvA pradakSiNapurassaram / / praNamya daNDavajhUmau bhoktRnsarvAndvijottamAn / visarjayedvidhAnena pratimAsaM tataHparam ___ ArAdhanAkhyamevaM syAnnakuryAnmAsikAdikam / pratisaMvatsaraM tasminyateH siddhidine sutH|| tatpArvaNavidhAnena zrAddhaM kuryAdvidhAnataH / brahmabhUtasyeti pituH bhavettaddhi vishessnnm|| saMnyastasya na cAnyasya bhavettaddhi vizeSaNam / tAdRgvizeSaNAnuktau yAdRzasyapituryateH tacchrAddhaM tahine vyathaM prabhavedeva kevalam / asanyastasya tAtasya proktau tasya mRtAhake vizeSaNasya prabhavecchrAddha mUlahataM param / pitRzabdAtprasUzrAddhaM sakalpAdiSu tahine // uktimAtreNa naSTaM syAdvadettasmAttadAnatam / uparAgazrAddhakarma tatsnAnAtparameva vai|| pAkArambhaH prakartavyaH tatpUrva seva taM caret / atyantabahupururupadArthAnAM prigrhH|| nAtrAtyantAvazyakaH syAtkiM tvalpAnAM parigrahaH / prakartavyo vizeSeNa bhoktaNAM yanmataM param / / dravyajAtaM susaMgrAhyaM tvarAcAtra hi dhrmtH| akrodhaH paramaH proktaH zaucaM cApi yathA tathA // prabhUtamAgyaM bhoktRNAM dadhizAkacatuSTayam / tatrAya(t) (trayaM) (dvayaM) vApi sUpaM pAyasameva ca //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhAGgatarpaNavarNanam 373 mASApUpAstilApUpAH piSThApUpAzca kevlaaH| uttamatvena kartavyAH kAtrasyAdviSTaraH paraH atra darbhAsanaM mukhyaM kSaNazcApi tathA mataH / arghyaH kRtA kRtotra syAdarthAdervatrayugmakam evameva pradeyaM syAdatrAbharaNajAlakam / vizeSeNAtra viprANAM pradeyaM syAca shktitH|| dakSiNAtra vizeSeNa pradeyA lobhazUnyataH / zrAddhAGgatarpaNaM cApi saca eveti cocyte|| tasminneva gRhakArya tasminnatyalpake punaH / tadbhuktimadhye tatkuryAttathA piNDakriyA ca sA sarvayatnena mahatA tasminneva samAcaret / dvimuhUrtAdike tasminnannazrAddha pracakSate / / somoparAge sUryoparAge ca brahmavAdinaH / grahaNe'nna zrAddhakartA brAhmaNo dharmavittamaH / / RNatrayAdimuktaH syAdadhItAkhilavedyapi / samanuSThi tanizzeSa spttntukriyo'pyym| bhavatyajAtaputro'pi muktassyAtpaitRkADhaNAt / ekabrAhmaNabhuktyA'tra grahaNe cndrsuuryyoH|| tA agnihotrAhutayaH vatsarasya mahAtmabhiH viMzattyuttara tatsaptazatAni prAtarIritAH / / sAyamAhutayazcApi tatsaMkhyAkAH punaH zivAH / kathitAH zrutivAkyena kRtA eva bhavanti vai|| sAyaM prAtazcAhutayaH ekasya divasasya taaH| catastra iti vijJeyAH vatsarasya tu tAH punaH // navavAkAH saMkhyayA syuH tA etena kRtA dhra vam / bhaveyureva nAstyasminsaMzayo'rthe vadAmi vaH // brAhmaNadvayabhuktyAtra caturviMzati saMkhyayA / kathitA iSTayo'bdasya kRtA ityeva nizcitAH brAhmaNatrayabhuktyA cettannirUDhipazorapi / zaradAgrayaNasyApi karaNe yatphalaM tu tat / / kathitaM zrutivAkyena tadavApnotyayaM mahat / vizvAndevAnpitRRnmAtRdArairmAtAmahaissaha azeSakAruNyapitRnsamuddizya vidhAnataH / varayitvA vipramukhAdasaMkIrNata eva vai|| pRthak pRthak tyaktalopaH jAmitrArahitastadA / pradhAnahomatatpiNDapradAnAbhyAM tadA yadi / sAdhizravaNakAryeNa zrAddhamekaM sa bhaktikam / vicakSaNaH karotIha janmamadhye'pi vA sakRt / /
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 laugAkSismRtiH so'yaM mahAnti dAnAni tulAdInyakhilAnyapi / prAjApatyAdikRcchrANi bratAni vividhAni ca / bhavetkartA tadA bhUyaH sarvatIrtha kRtAplavaH / karmaNA tena mahatA tuSTo'yaM prmeshvrH|| sarvadevamayo yogI dhye(yonaaraaynno)vibhuH| tatkAMkSitAnpradatvaiha kRtsnayajJAtmako vibhuH sAyujyanAmakAMmukti pradadyAdacireNa hi / sarvayAgamayasyAsya zrAddhasya krnnaatkil| yAgairyathAtimuSTa ... ... NA | pratuSTazcittazuddhimatAM datvA'smai bhktvtslH|| zravaNAdimukhenaiva jJAnaM tadbrahmabodhakam / utpAdayitvA taddvArA kRtakRtyaM karoti hi|| yAgAkAlAzca bhgvaanvedmaatrsvruupinnH| saMhRtyalokAnakhilAn purAdevo jagatpatiH rUpahIno vedarUpadharo nityo'yamacyutaH / uttiSThaskila (1) tasmAttu vedo devasya viprahaH tadvadamantrasAdhyatvAdyajJo vedasvarUpyati / yajJasyApi tathAkAle kartavyatvena codnaat|| kAlo'pi bedarUpyeva tanmantraikaniyogataH / tatredAnIM tadAsAmityete paJcadazApi te|| muhUrtAnAM muhUrtA hi pRthamantrAzca te punH| etarhikSipramajiramAzuH pazcAnimeSakaH // phaNodravannati dravantvarastvaramANa eva c| AzurAzIyAnjavazva smRtaH paJcadazakramAt eteSAmapi sarveSAM tayA devatayA punaH / anuSaGgaH prakartavyaH itthaMbhAve tu santatam // tathaiva vakSyamANAnAM muhUrtAnAM ca kRtsnazaH / ahrAM tathaiva rAtrINAM tAdRmantrairyajurmayaiH iSTakA upadheyAH syuH sAvitracayane kila / sAvitracayanAkhyo'yaM kaalruupvishesskH|| mantrIrupadheyatvAt kAlarUpa itIritaH / etenAyaM mantrarUpaH vedarUpazca coditH|| sa yajJo bhagavAnsAkSAtkartA nArAyaNo vibhuH| AbhUrvibhUH prabhUH zambhustatkAyaH prmeshvrH|| sAkSAnmuhUrtAste proktAH ahrAM paJcadazApi vai / citraketuH prabhAnAbhAnsaMbhAnapi tathA ttH|| jyotiSmAnapi tejasvAnAtapastadanantaram / tapannAbhitapanpazcAdrocanastadanantaram // rocamAnazca kathitaH zobhanaH shobhmaankH| kalyANazcaramaH proktaH kaalomntraatmkHprH|
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhUrtAdikAlanAmavarNanam evamalAM ca nAmAni zuklapakSasya vai kramAt / tatra saMjJAnanAmedaM prokta pratipadastataH / / vijJAnanAma tu punaH dvitIyAyA bhaveddhi tat / evaM krameNa prajJAnaM jAnaJca tadanantaram // abhijAnatpaJcamaM syAdathajJeyaM krameNa vai / saMkalpamAnaM prakalpamAnaM chupapadena vai|| kalpamAnaM ca vijJeyamupaklaptaM ca klaptakam / zreyovasIya Ayuzca saMbhUtaM bhUtameva ca ahrAM zuklasya mantrAH syuH krameNa na vedtH| ... kRSNapakSasya patipatkramastathA // rAtrermuhUrtAHmantrAste naamruupaaHsnaatnaaH| dAtA pradAtA''nandazca modasturyaH prakIrtitaH pramodaH paJcamo jJeyaH pazcAdAvezayanpunaH / nivezayannevameva saMvezana itisma vai|| saMsannassanna ityeva Abhavanvibhavannatha / saMbhavannapi saMbhUtaH bhUtazca caramaH smRtH|| etemantrAH zuklapakSarAtrINAM coditAH kramAt / muhUrtA vedavihitA rAtrINAM manavazvate / vijJeyA atha bhUyazca krameNaiva mahAtmabhiH / darzA dRSTA darzitA ca vizvarUpA sudarzanA ApyAyamAnA tatpazcAt pyAyamAnAttataH punH| apyAyA sUnRterApi vijJeyA tadanantaram // ApUryamANA tadvaJca pUryamANA ca tatparam / pUrayantI ca pUrNA ca paurNamAsI kramAtsmRtA kRSNapakSasya tatpazcAdahrAM tatkramataH punaH / muhUrtAnAM hi manavaH savitA prathamo'tra hi // atha prasavitA jJeyaH dIpto'yaM dIpayannapi / dIpyamAnojvalanpazcAt jvalitA'tha tatastathA // vitapansaMtapanbhUyaH rocano'tha tathaiva ca / rocamAnazca zaMbhuzca shumbhmaansttsmRtH|| antyovAmazca vijJeyaH kramAtpaJcadaza (zaiva) te / athAhrAM tasya pakSasya mantrAH paJcadaza krmaat|| vijJeyAH zrutisaMvedyAH prastutaM prathamaM smRtam / viSTutaM tu dvitIyaH syAt saMstutaM tu tRtIyakam // kalyANaM vizvarUpaM ca zukra tatparameva vai / amRtaM ca tato jJeyaM tejasvI tadanantaram / / tejaH samiddhaM tatpazvAdaruNaM bhAnumattataH / marIcimattatojJeyaM tathAbhitapadeva ca // tapasvaca tato jJeyaM kRSNapakSasya tatparam / ahrAM muhUrtamantrAstu vijJeyAH shruticoditaaH||
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH abhizAstA'numantA'tha cA''nando moda eva ca / pramoda AsAdayazca pazcAttu syAnniSAdayan / / saMpAdayaMzva saMzAntaH zAntazca tadanantaram / AbhUrvibhUH prabhUH zaMbhUrbhuvazcAnte prakIrtitaH / / sutA ca sunvatI caiva prasUtA tadanantaram / sUyamAnA ca tatpazcAt proktAbhiSUyamANakA pItI prapA ca saMpA ca tRptizcApi tataH punH| tarpayantI tato jJeyA kAntA kAmyA ca coditaa| kAmajAtAyuSmatI ca pazcAtkAmadudhetite / mantrAH paJcadazaproktAH krameNaiveti tatkramaH pavitrAdyA dvAdazaite pakSANAM mnvomtaaH| jayannAdyAstathA kRSNapakSANAM dvAdaza smRtAH pavayiSyanpavitraM ca pUto medhyo yazastathA / yazoyazaskhAnAyuzcAmRte jIvastataH punaH // jIviSyannapi tatpazcAt svarNalokastathaiva c| . sahavAzca sahIyAMzca cojasvAn shmaankH|| jayatnAbhijayanpazcAttathA saMdraviNaH paraH / draviNodAstatojJeyaH pazcAdAdrapavitrakaH / / harikezo'pi modo'tha pramodo'ntyaH krmaatsmRtH| pakSe kAlAkhyamantrAH syurime sarve sarve'tra vai|| kalyANe kSudracayane'pyarugAdikacoditAH / trayodazApi te jJeyA mAsAnAmeva kevalA: aruNazcaitramAsasya vAcakohyatra tatparam / kramAdeva suvijJeyA athAruNarajAH punH|| puNDarIko vizvajicca hyabhijiJca tataH punH|| Adrazca pinvamAnazcAnnavAnapi tathA tataH / / rasavAMzca nirAvAMzca sarvoSadha itIva vai / saMbharazca mahasvAMzca mAsamantrA udIritAH pUrvapakSastvahorAtramuhUrteH saMkhyayA khalu / coditaH SaSThisaMkhyAka kRSNapakSazca tAdRzaH ___ ataste SaSTisaMkhyAkAH vatsarAH prbhvaadyH| divasAnAM ca ghaTikAH saMkhyAyAM SaSTitaH kRtaaH||
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhAnAMvivaraNam kalAzca vikalAzcApi SaSTisaMkhyA prmaanntH| kluptA eva vizeSeNa sarveSTiSvapi vacmi vH|| havi " paJcadaza pakSasaMkhyA pramANataH / coditAH kilabhUyazca tAsAMvarNAzcate punaH SaSTyAtmano vatsaraH syAdinAnAM saMkhyayA tathA / zatatrayAtparaM proktAH SaSTizceti manISibhiH (haatmbhiH)|| paJcasaMvatsaramayaM jagadetaJcarAcaram / te paJcavatsarAzcApi ta ime sNprkiirtitaaH|| bhavo'vyayo vilambI ca pazcAtsAdhAraNaH punH| dundubhizceti kathitA mUlabhUtastu vatsarAH / / eteSu vatsareSveva mahAmagha iti kramaH / vAjazcame bhavayujuH yuvasya prasavastathA / / dhAtoH prayatirityuktaH prasitIraizvarAttathA / bahudhAnyasyarItiH kratuH so'yaM pramAthinaH vikrayamasyasvaraH pazcAt dviSorlokazca tatparam / zrAvA syAcitrabhAnostu svabhAnoH zrutireva ca / / dhAraNasya tathA jyotiH pArthivasya suvsttH| atha vyayasyaprANaH syAdapAnassarvajito hi // sarvadhAriNovyAnaH syAdasuzcApi virodhinaH / vikRtazcApicittaM syAtkharasyAdhItamityapi // vAG nandanasya kathitaH vijayo manapa ... / jayasya cakSurityuktaM zrotraM syAnmasya tu tato durmukhinodakSaH he vilambavalaMcame / ajovilambinaH pazcAtsahazcApi vikAriNaH Ayuzca zArvariNaH plavasyAtha jarA tataH / AtmA caiva zubhakRtaH tanUH zobhakRtaH punaH krodhinaH zarma ca proktaM vrmvishvaavsostthaa| parAbhavasyAGgAni syAt plavaGgasyAsthAni ceti vai // kIlakasyaparUSyeva saumyasya zarIrANi ca / sAdhAraNasya jyeSThaM syAdAdhipatyaM virodhikRtH|| manyuH parIdhAvinazca pramAdIcazca bhAmake / nandanasyAma evaM ca ... ... ... / /
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH rAkSasasyAthacAmbhasyAjjemA cApi nalasya ca / mahimA piGgalasyAtha kAlayuktervarimA ca // siddhArthanazca prathimA zaudriNo varma tatkramAt / durmaterdAghuyAceti nirNayaHkramatomataH atha vRddha dundubhaH syAdrudhirotkAriNo vRddhiH / satyaM raktAkSiNazceti zraddhA'thakrodhanasya ca // akSayasya jagacceti prabhavasya dhanaM tathA / vibhavasya vazaH proktaH zuklasya viSireva ca pramodUtasya ca krIDA prajotpattoMda eva ca / AGgirasasya jAtiM syAt zrImukhasya janiSmANam / / evaM bhUyaH zrAddhasarva yajuSAM kramato bhavet / AvRttizca tathA proktA paunaH punyena nAnyathA // somakAni yajUMSyevaM vatsarIyANi tAni vai / vatsarA RSayasteSAM taddRSTatvAttathA purA mantrANAmRSayojJeyAH devatA bhagavAnvibhuH / saMkarSaNasvarUpo'yaM yo'sAvAditya ucyate uttamaH puruSo divyaH devatA rudra ucyate / etanmantrAtmakaH kAlaH yajJazcApi tathAvidhaH mantrakAlAkhilaH sarvamApo'yaM bhgvaanhriH| tuSTaye devadevasya sadA yajJairyajeta vai|| brAhmaNo'to nityameva yajJamadhye vadAmi vaH / uttamaH paitRko yajJaH tatra sarve'pi devatAH pitarazcApi tuSyanti brAhmaNo'trAdikAraNam / mahAnAhavanIyaH syAcchuciH zaucasarasvatI // sthAlIpAko yathA svAnau kriyate zruticodanAt / tathA khAnau khapAkAnnApaitRkaM tatsamAcaret // svapAkAnazrAddhakarma yogyatAvidhuro dvijaH / sadhaH pAtityamApnoti brAhmaNyAnnAtra saMzayaH / / durlabhe brAhmaNAnAM tu kadAcidaivayogataH / dezApatsu janApatsu corazatrubhayeSvapi / / vizvAndevAnkUrcamukhe samAvAhya va vA na cet / tyatvA vA paitRkaM karma mAtramagne yathAvidhi / /
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhe yogyabrAhmaNa grahaNavarNanam 376 annatyAgAtparaM bhaktyA sarva kRtvA tataH punaH / ..." dannaM pariSicyA'tha gAyatrI prokSaNAtparam // prANAdi paJcabhirmantraiH yAvat dvAtriMzadAhutIH / __SaDAvRtyA purokRtvA dAnenAtha smaantH|| dvAtriMzatvasyasiddhyarthaM juhuyAjAtavedasi / piNDadAnaM tataH kRtvA zrAddhazeSaM samApayet apsu vA paitRkaM tadva pUrvamArgeNa sAdhayet / nAmena kuryAtpitro stdytsmRtvaashraaddhkrmyt|| . svakRtAnnena tatkuryAdatyApatsvApi vADavaH / pitroH pratyAbdikadine bandhubhinnajanaiH kRtam // yadannaM tadrAkSasaM syAtsveSu satsujaneSu cet / apapAtraiH zvabhirduSTaH darzanaM shraaddhkrmnnH|| vedazAkhA sUtrazAkhA zikhAbhraSTaivizeSataH / zAkhAraNDaiH naSTavedaiH santataM paricakSate // varNinaH svajanAbhAve saMbhojyAnnajanaiH praiH| sadbhiH ziSTaH kRtenaiva bhaktena syAttu paitRkam // parasparaM brAhmaNAH syuH saMbhojyAnnA svarUpataH / AcArato veSatazca janavAdena kIrtitaH teSAM svarUpaM viditaM prabhavedeva kevalam / punassaMbhASamAtreNa vedavoMktitastathA // vyavahArAparyayA ca sadasattvaM ca dehinAm / suspaSTameva prabhavedato brAhmaNyamekakam // prapUjyamatigopyaM ca darzanAdeva santatam / vandanIyaM vizeSeNa na parIkSAspadaM bhavet // mahAdAneSu sarveSu parIkSA''vazyakI praa| kanyAdAne ca kavye ca bandhutvAnveSaNaM param cetasaiva vinizcitya prakuryAttatparaM tu tat / zrAddhAtparaM bhUribhuktau svajanAnbrAhmaNAnparAn sajjanAneva gRhNIyAdasato'tra tyajebudhaH / ye karmaniSThAH svajanAH sajanapratipUjakAH // pApabhItA dayAvantaH zAntA dAntA jitendriyAH / snAnasandhyA parA nityaM vedshrotriymaansaaH|| aghAtukAH susaMgrAhyAH susaMbhojyAzca bhaktitaH / sa tA zrAddhAtparaM bhUri bhojanaM ca yathaiva tat / /
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 laugAkSismRtiH . sAkSAcchrAddhaM prakartavyaM zuddhacittena sUriNA / zuddhacittastyaktalobhaH zaktimAnsamyagAcaret / / bandhUnapi zrAdbhadine bhUribhuktau naTAnviTAn / gAyakAngaNikAn zilpAlliGgino veSadhAriNaH / / brahmadviSastAnbrahmAnAnkarkazAndIrghamatsarAn / jnaakroshkraanpraamaahiNsrkaandevlaanpi| ulUkabatino mUrkhAn biDAlanatino'pi ca / mitrasvAmigurudrohAniratAndevadUSakAn(?) devavahAriNo brahmasvAmidravyaharAnapi / svakAryamAtraprAdhAnyaparamAn paraghAtinaH / / abhizastAnapabhraMzAn purussaapshdaaNstthaa|| abhinimra ktAbhyuditAn kuNDAnapi ca golakAn // bahiSkRtAryAnyAmadharma vidhuraandeshdhrmtH| ujjhitAnparivetR zca parivitti yonmukhAn tyaktabhAryAntyaktamAtRpitRnputrAdhu poSakAn / vipraveSAdvipramAtrAn nAstikAnyapalAnapi vaidikAkArasubhagAn sandhyAsnAnabahiskRtAn / api sandhyAmantramAtraprayAsavidhurAnpunaH / / kRtAtyantAbhinayataH vaidikatvaprasiddhigAn / vedoktyapasvarazataghoravAkyAnsabhAsvapi kutarkamAtravacano jJAniyogyaikaveSiNaH / na bhojayennArcayecca pariSatsusatAM tathA // kavyeSu phalabhUteSu vedagairbrAhmaNaiH saha / avaidikAnzastradharAna avakIrNAnkuvartmanaH / / vArdhaSInbhagajIvIMzca strIjitAntrIparAnkhalAn / bhujaGgAnkaGkatazmazrUn bandhutvenAgatAnapi // varjayedeva dUreNa kiMpunarbhuktikarmaNi / brahmajbho(hA) brAhmaNannazca vIrahA bhrUNahA tathA // gurutalpagataH pApI tatsaMyogI ca paJcamaH / tatsamAH punaranye ca nekSaNIyA hi tahine na taddinasamaM puNyaM dinamanyanna vidyate / mahAtmanAM brAhmaNAnAM tatkoTigrahaNAdikam // tatra dattamanantaM syAdaNDamerusamaM bhavet / devA manuSyAH pitaraH naiR()tAzcAtra kevalAH nandanti kilasarve'pi pitRRNAM suhRdo hi te / devA aznanti pUrvAhna manuSyAzcaiva madhyame aparAhna tu pitaraH rAtrAveva tu raaksssaaH| brahmajJAnI paNDito vA mUryo vA'pyathavA'balA / /
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhyapatnyAH zrAddhavidhAnavarNanam 381 mRtAhaM samatikramya caNDAlaH koTijanmasu / pratisaMvatsaraM kuryAnmAtApitroH mRte'hani pitRyajJavidhAnena zrAddha mantravidhAnataH / tadvidhAnaM parityajya homatantrAdivarjanAt / / kRtaM yannabhavecchrAddha tathA tasmAnna cAcaret / pitRvyasyApyaputrasya bhrAnuyeSThasya caiva hi mAtAmahasya tatpatnyAH kalatrasya praputriNaH / zrAddhamAtreSu sarveSu cAndromAsaH prazasyate candrasaurakayoryoge mukhyaM syAditi kecana / asaMbhave cAndramAnaH prazastassa tu vaidikH|| pAraNemaraNenRNAM tithistAtkAlikI parA / mRtikAle tithiryAsyAtsAgrAhyA pitRkarmaNi mahAgurUNAM saMsthAyAM bhAryAyA maraNe tathA / bhojanaM syAdAkAlaM AturaM vyaJjanaM tathA pitAmahAdisumahajJAtInAM maraNe punH| yathArucyeva kurvIta tatprItyanuguNena vai|| mAtulasyA sa putrasya zvazurasya gurorapi / tridinAzaucinAM sarva bandhUnAM hInaputriNAm mitrasya svAminazcApi bhayAttrAturmahAtmanaH / abhAve karmakartRNAM karmakuryAtsvayaMbudhaH sapiNDIkaraNAntAni kRtvA zrAddhAni kRtsnazaH / tridinairevanikhilaM vatsarazrAddhatastyajet // pUrNasUtakinAM sarvaM sUtakAnte'khilaM bhavet / nAnyeSAmitisarveSAM siddhAnto munibhaasstH|| dazarAtrAtparaM patnyAH zrutvA bhartA viparyayam / yAvatsaMvatsarekuryAt tridinAzaucameva vai __ bhartuH zrAddhaM tu nArINAM nikhilaM syAtsamantrakam / RtviGmukhena tatkArya na tyAjyamapi kecana // yayA gArhasrthyasaMprAptiH tasyAH patnyA vizeSataH / putrazrAddhasamatvena zrAddhamaupAsane bhavet yayA punarvahrisiddhiH tAdRkpatnyAzca paitRkam / sarvamaupAsane kArya vahnisiddhiryayA na tu tasyAlaukikavahnau syAtpanImAtrasya kecana / . laukikAgnau prazaMsanti zrAddha piNDasamanvitam / / dharmapatnI vinA sarvabhAryAmAtrasya paitRkam / saMkalpazrAddhamapyeke pravadanti mniissinnH|| atra kecit punaH prAhuH tacchrAddhajJA maharSayaH / vaidhAryahAriNImAtre zrAddha vaidikavahnikam prakartavyaM vizeSeNa yttaassaardhshriirinnii| - sarvAzca somapIthinyo yadibhAryA stripaJcaSAH //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 laugAkSismRtiH tAsAM vaidika vahrau syAcchAddhaM piNDasamanvitam / saMsargahomazUnyAnAM tadagnyAtAM pradAhya vai|| tacchrAddhaM tatkaraM bhartA prakuryAllaukikAnale / pRthaktvenAtrazAstrANAM svacittasya yathAruci tattrItyanuguNenaiva tattacchrAddhaM samAcaret / janmAvasAnasamatA rAzazcaitrAdinA yathA bhavettadeva taM nAma meSAdInAMnacennatu / meSAdIni tu nAmAni zazInAmeva kevalam / / samAnAnAM kadAcitsyAnmAsanAmAni tAni hi| .. darzAntaH pUrNimAmadhyaH bhRtvardhaH pratipanmukhaH / / triMzattithiH pakSayugaM kRtsnAbdakSayavRddhikaH / mAsanAmAni cemAni rAzInAM ghaTate na tu sarvathaiva tatasteSAM pRthaGmAsAzca rAzayaH / mRtAhalakSaNaM tattu yujyate na tu rAziSu // evaM hi lakSaNaM taca srvshaastresh?(7)nishcitm|maaspksstithispRsstte yo yasminpriyate'hani pratyabdaM tu tathAbhUtaM mRtAhaM tasya taM viduH / pakSadvayAtmako mAsaH aturmAsadvayAtmakaH / / mRtuH SaDAtmakazcAbdaH madhurmAdhava eva ca / vasanta iti vedoktaH zukrazca zucirapyatha / / mRtuprISma iti prokta nabhonabhasya eva ca / varSA iti samAkhyAtaH iSazcorjazcazAradaH sahazcApi sahasyazca hemanta iti coditH| tapazcApi tapasyazca zizirAkhyo mahAtmabhiH / / mAsapakSartavaH sarveH tithayo nikhilA api / pakSadvayanidAnAni cAndramAne tadAtmani samyaka ghaTante te sarve na saure tu kadAcana / atastenaiva mArgeNa zrutyukte sAkhilAH kriyaaH|| vizeSajJAH prakurvIta na cetkarmAkhilaM tu tat / vaiguNyameva labhate ataH zrAddhaM ca tAdRzama mRtAha eva kurvIta tadatikramaNena tu / pratyavAyaM mahAntaM taM labhate brAhmaNakSamAt // pitrozca mAtAmahayoH tulite zrAddhakarmaNi / na pitAmahayozceti zrImAn zAtAtapobravIt // aputrasya pitRvyasya bhrAtuzcaivAgrajanmanaH / pratyanda laukike vahnau tatpatnyorapi vaidhataH pitAmahasya tatpatnyAH prapitAmahayorapi / kRte karmaNyapi tato varSazrAddhaM kRtAkRtam //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhepAkakartAraH 383 pitRzrAddha na te yasmAtkarmaNi prativatsaram / kriyAto lagato mantraiH tataste tu kRtAkRte pitrozca mAtAmahayoH sapatnI mAtureva ca / zrAddhAnyakaraNAtsadya caNDAlatvaikadAni hi mRtAhazrAddhamekaM tu na hiraNyAdinA caret / ___ kadAcidapi vacmyetatkitvannenavataJcaret / / tatrAgnau karaNaMmukhyaM brAhmaNAnAM ca bhojanam / piNDapradAnaM tatpazcAt trayametattu paitRkam / / tatra homastu mukhyaH syAttaccheSeNa tataH punH| svadheyamiti mantreNa hyabhighAryAsya pArvaNe (prnnke)| trivAramannaM nikSipyAbhidhArya ca punaH tathA / mekSaNa praharaM kuryaattsminnaupaasne'nle|| vakhAdInAM tadannaM tu somamedho madhUni vai / merumandaratulyAni pitRRNAM saMbhavanti vai|| vadheyAnnaikarahitazrAddhaM yatsyAtpramAdataH / vRthA zrAddhaM bhavetsadyaH taccheSeNa bhvetttH|| yatnAttatpiNDakaraNaM necetpiNDaM vRthA bhavet / laukikevaidikevAgnau zrAddhapArka vidhiiyte|| zrAddha pAkakartAraH prajAvatI mAtRbhAryA jJAtipalyAdikAH khakAH / mukhyAH syuH pAkakAryastAH tadAzaucAnuguNyataH / / bandhUnAM pAkakaraNaMjJeyaM syAduttarottaram / yathA vAzaucasaMbandhaH gotriNAmapyagotriNAm pravartate tathA jJeyo'dhikAraH pAkakarmaNi / zrAddhakarmasu vijJeyaH su ...... mhaatmbhiH|| tAhA pAkAdhikAraikajanAbhAve svayaM budhaH / pAkakarma yathAzaktiM kuryAdeva sa tAdRzaH pAko'yaM zrAddhadevAnAM pIyUSazatakAdhikaH / pretakarmasu sarvatra bandhUnAmadhikAritA // dazakhapi dineSveSu na strINAmiti devalaH / patisaGgavihInAnAM vidhavAnAmathApivA adhikAraH kartari tu baale'sminbrhmcaarinnii| namazrAddha navazrAddha SoDazazrAddhakarmaNi tathA vRSotsarjane'smin sapiNDe pretakarmake / pAkAdhikAraH kathitaH vidhavAnAM vizeSataH teSu zrAddha Su nitarAM kartRNAmeva kevalam / pareSAM puruSANAM vA bandhuSvevAdhikAritA // pretakRtyeSu sarveSu ciraNTI dUragA bhavet / paraM sapiNDIkaraNAdAnumAnikakarmasu / /
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 laugAkSismRtiH ciraNTInAM pAkakArye'dhikAraH syAnna tatpuraH / pArka yadyasamIcInaM kAraye ... maH / mohena kurute zrAddhaM pitarastasya tatkSaNAt / vAtApIlvalasandaSTAH khaNDitA bhakSitAstathA // sandagdhA mUcchitAnaSTAH bhaveyurnarakAzrayAH / ..... 'samIcInaM pAke'sminpratipAditam vibhinnasUtakikRtaM garhitaM zAstrajAlakaiH / ye bhinnasUtakAcArAH bhinnabhASA parigrahA zrAddhapAkakriyAnarhAH ta ... kIrtitAH / tatspaSTaM zrAddhaziSTAnnaM zrAddhakartA parityajeta zrAddhAtparaM ca yatnena tatpUrva sutarAM kimu / vibhinnasUtakAcArAn AmAnayanakarmasu / saMyojayennapAkAdi kriyAsvatra kathaMcana / iSTabhojanakAryeSu zrAddhabhinneSu tadine / yojayetsvajanAbhAve bhinnasUtakino janAn / bhinnAzIcI bhinnaveSI bhinnabhASAparigrahaH / janabhASA vikArI ca zrAddhakarmasu grhitaaH| pAkakriyAyAM sutarAM saMtyAjyAH pitRduHkhdaaH|| te sarve kathitAH sadbhiH abhizravaNakarmaNi / pAdaprakSAlanAMgAralepanAdiSu vastunAm / AMmAnAM phalamUlAgnigomayAnayanAdiSu / pAkAtparaM tu jJAtInAM zuddhAnAM sparzane'dhika adhikAro'stibandhUnAM nAnyeSAmiti nizcayaH / piNDodvAsanataH pazcAt piNDAnAM bhinnagotriNAm / / adhikAraH sparzane syAttacchiSTatiladarbhayoH / saMsparzanAdhikAraH syAdvipramAtrasya vai sata 'nAsatastu kadAcitsyAdarbhAnayanakarmaNi / RtvijAM mukhyakartRtvaM svasmAdapi vizeSataH kathitaM brahmaniSThastaiH samidAharaNe tthaa| bhinnabhASo bhinnaveSaH zikhAbhinna kukacchakaH asiddhazAkhAsUtrazca ninditaHzrAddhakarmaNi / etaddhastasparzanena pakkamAtraM suninditam / / rakSasAMbhAga eva syAnna pitRNAM tu tadbhavet / samAnasUtakAcArA bhinnakacchA balA janAH / / vyatyastAnArIsaMyAnAH pitRNAM bhayadAyakAH / vyatyastakacchAcArAgnizikhAdUrI kRtA janAH / /
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAntara pravacana nidhaSeH 385 pitRNAM netrapIDAyai iSTamAtrA bhavantite / divyabhASAzravaNataH yeSAM keSAM tu tAM tu te parA " jAyate'tra divyAM bA ...' tH| ' ca yedvA vizeSeNa na bhASA vAcayetparAm ato yatnena vibudhaH yatto nau pitRkrmnni| divyabhApAnadhikRtaHbhApayAtra svakIyayA prayatnena na ... ... ... khilAm / tadine vaidikaM zAstraM vizeSeyopabRhayet / / somotpattiM cetihAsaM caraNavyUhasaMjJikAm / tathA satya tapo vakyaM tadvidhAkazAstrakA purANasmRti jA ... ... dvijanmanAm / bhuktikAle vizeSeNa rakSoghnaM prathamaM tataH / / vaiSNavAH pAvanAH zrIkAH paitRkAH pitRvallabhAH / tAJchAvayedvizeSeNa ghaNTAnAdaM vizeSataH // karatAlaM ko zabda uccai?paMca varjayet / gAdhA(thA)vizeSAMstatkAle prAkRyAnpravarjayet laukikA prakRtAbhApA pAmarIyA parotkaTaH / api saakssaaddevdevgunnvRndsubodhkaaH|| prayatnAttadinedUrAt tyaktavyAH syuhi vaidikaiH / vedasAmyaM prakathitaM vedasyaiva mhrpibhiH|| nAnyasya yasyakasyApi kalpasUtrAdikasya ca / evaM sati purANAdeH tattu dUrata eva hi|| tadvAkyAnAM tu mantratve yathAkASThamRgasya vai| mRgatvavyapadezo'yaM tathaiveti hi nirnnyH|| evaM sati punastattadbhApAgranthasya vedatA / atipAmaralokoktikalpitA sAtigarhitA taduccAraNataH sadyaH zravaNAdvA dvijanmanAm / jAtibhraMzo bhavennRNAM vedaanhtvdaaykH|| bhASAntara pravacana niSedhaH sarvabhApAsu le ke'sminpAmarA vedanindakAH / vaidikAkhyA naammaatraadbhaapaagrnthkRtshrmaaH|| khabhASAgranthavizvAsamAtreNaiva hi tAnyapi / vedatAntAM varNayanti vedamAhAtmyaza sveSAmatyantamUDhAste vedAnadhi kRto hi te| tenaitAn ... ... ta ... bhApAgranthajAlakAn / / varjayeca vizeSeNa te tathA gtbuddhyH| na brAhmaNasamaH kazcinna tu vedasamaH prH|| ayamarthassarvazAstrasiddho brhmvidiiritH| brA(hmaNasya ca)zUdrasya 'tatsatkarmArthavAdataH 25 : .
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 laugAkSismRtiH tadvastuto na yAthArthyaM sarvathA pratipadyate / vedA viprAstilA darbhAH vrIhimASayavAstathA // godhUmAzcApi sarvatra (?) kutapA zrAddhasaMpadaH / atyantAvazyakAH proktAH tatra mukhyAstu vaaddvaaH|| tadabhyanujJA paramA tanmatrAH sannidhiH punaH / teSAmeva tathA bhuktiH tasmA ... durlabhe zrAddhasiddhirbhavennaiva tasmAdetatsamaH paraH / padArthenaiva taddha tuH tasya pratinidhirna ca / / - yasyAsye(nye) na sadA'znanti havyAni tridivaukasaH / kavyAni naiva pi ... mAdhikaM ttH|| brAhmaNaH sarvadevAnAM nityamAzraya ucyate / sarveSAmapi vedAnAM chandasAM zreyasAM zriyam bhAjanaM sarvatIrthAnAM kriyANAM ca ... na km| ... ... lIno matimAnapi / / vedAdhyAyI tadarthajJastatprayogakriyAparaH / satataM brahmaNi punaH kRtabuddhivizAradaH / , sAcArassAgnihotrI ca so'gnive kavyavAhanaH / ... ssarve'pi sNghshH| sulabhA va sarvatra zrImatAM tu manovatAm / na yojaye paitRke'sminnasya kAryasamAhatAn darbhAnviyuktAnanyatra sAnAneva ... .. / ... samyagvidhinA susamAhitAn / / naidaM paryAhRtAnetA nanyakAryeSu yojayet / prArambheSu ca ye darbhA pAdazauce visarjayet / / pAdA(vaziSTe ye ?) darbhA viSTarAnte visarjayet / viSTarAnteSu ye darbhAH vikirAnte visarjayet / / vikirAnte ca ye darbhAH virAmAnte visarjayet / virAmAnte ca ye darbhA AsImAnte visarjayet / / AsImAnte ca ye darbhAH taNAnte visarjayet / darbhAnsaMzodhya vidhinA vidhAneva bandhayet // AdAveva prayatnena yathAyogyaM pRthak pRthak / ... ... dAMdha samUlaneva taissaha / / samAharedyastAnpazcAt skRdaacchinnmntrtH| viyojayeJca vidhinA viniyojanakarmaNA kAzA evottamAH sarvA karmamAtreSu coditAH / (adhunAsampravakSAmisaMkSepAdodarbhalakSaNama
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhavarNanam vakSyAmi lakSaNaM teSAmevAsti kila mukhyataH / kAzAH kuzA yavA dUrvA ulapAbalbajAstathA // vizvAmitrAbhidhAH pazcAtsugandhItejanAH pare / mukhAkhyazca tathA dUrvA darbhA dazavidhAH smRtAH // darbhAharaNakAlaH 2807. vArSikAnte darzadine saMgRhItAH prayatnataH / darbhAstAvatpunaH pazcAtU saMgrAhyAH sarvakarmasu // amAsvanyAsu ye darbhAH saMgRhItAni te tathA / mAsamAtraM tu saMgrAhyA nAdhikaM tu kadAcana mandavAre tadAzvatthAtsaMgrAhyAH samidhastathA / nAnyavAreSu tasmAttu yato spRzyassa tu drumaH // madhyAhnaH khaDgapAtraM ca tathA naipAlakambalaH / raupyaM darbhAstathA gavyaM dauhitrazcASTamaH smRtaH aSTAvete yatastasmAt kutapA iti vizrutaH / mukhyassa kutapaH kAlaH vizeSAH zrAddhakarmaNi annadAnasya paramaH tatra dattaM tadodanam / sAkSAdamRtamityuktaM pitRRNAmakSayaM bhavet // zrAddhabrAhmaNamutyarthA svIkRtAnnakriyA vadhUH / zmazAnokA samAnaiva tatpatizca tathAvidhaH // yatpakkamannaM salilaM yadAnItaM svahastataH / paitRkabrAhmaNAyogyaM tajjanma vyarthameva hi / zrAddhabrAhmaNabhojyAnAM vastUnAmapi caikakam / aSTamasparzayitamaprokSitamamantritam // pitRRNAM tadanAsvAdyaM' hAlAhalasamaM bhavet / yaddRSTaM zrAddhakartA paraM pakkAtprayatnataH / / pitarastaM na gRhNanti svaputrAdRSTamityati / tasmAtprItyA na tenaitadvIkSitaM yattato hina prIti datta yogyaM khilaM khiram / parityAjyaM vizeSeNa cetIdaM manvate hi vai mantrAH sparzayitaM bhakta pitRRNAM sparzanAzramam / prabhavedeva sutasaM tasmAtsatsparzayetkarAt haviSaH prokSaNa yAda mhrssibhiH| arcanAdau prakathitaM dvitIyaprokSaNaM tataH bhuktimAtrakSipramAtrAttathApAyasayorapi / abhivAraH prokSaNaM ca gAyatryA kUrbadarbhakaH dvitIyaprokSaNaM tasya haviSe vidhicodanAn / prakartavyaM prayatnena na cettatpitRlabham // ..
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 laugAkSismRtiH na bhavedeva havyaM ca svIkatu tairna zakyate / tasmAttadannamuktasya paThanAtpUrvameva vai|| pratipAtraprokSaNaMtat tatpazcAddarbhagopanam / annamAtrasya kartavyaM na tu paaysbhkssyyoH| bhuktipAtrAttu viprasya dakSiNe kukssyoddhyoH| AjyapAtraM sthApayitvA tasminkartA svhsttH|| prabhUtAjyena yogyena bhugandhena prapUrayet / tAvanmAtreNa pitaraH modante tehi trpitaaH|| prabhavanti na cette vai toSaM na prApnuvantyapi / vastUnAmapi sarveSAM pariveSaNataH param / / annatyAgAtpUrvameva prokSaNaM pariSecanam / satyaM tvartena mantreNa kRtvA tatparameva vai|| bhuktipAtraM svahastena pragRhyA'tha manuM japet / pRthivItetyupakramya muktau tyAgaM smaacret|| na cedetacchrAddhabhakta ilvalokti hi tatkSaNAt / evaM trivAroccaritagAyatrIprokSaNaiH paraiH bhoktA prokSaNatazcApi tadannaM pitRbhuktaye / tattRptyarthaM prabhavati tadviSNupadadAyakam // prajAyate krameNaiva tdgaaytriiprbhaavtH| pAdaprakSAlanaM zrAddha gAyatrI prokSaNAdikam // sArcanaM bhoktRhastasya ... rAgiNo stH| nityasravallAlAjalajAlakasyAzucerati durgandhavarmaNo duSTazvetakuSThakarasya ca / kRSNakuSThasya tadvinducitrakuTasya duurinnH|| mahAtisArarogasya bahumUtrasya santatam / niSiddhaM zAstrato jJeyaM kiMtu teSAM pracoditam saMkalpAtparataH sarva ziSyarvikputradurgataH / kAryameveti vibudhaiH pavanavyAdhikasya ca // atyantAkSararuddhasya mUkAndhabadhirAtmanAm / tAdRzAH phalakRtyeSu saMtyAjyA dUrataH punaH tatkaratyaktasalilamatiheyaM durAsikam / apibeyamasaMgrAhya manaso'tijugupsitam // caNDAlabhANDasalilatulitaM prabhavanti tat / tadagnikaraNaMcApi tadIyAnalake prH|| tatkartavyatvena kuryAttacchiSTAnnaM ca tatparam / svadhe kRtye ... ziSTaM paiNDAya yojyet|| piNDadAnaM tu taddhastAtkArayitvA'tha tAMstataH / . apobhyavaharetteSAM piNDAnAM viprabhojane // dhenusaMprAza .. ... ... ... |n kArya piNDadAnaM ttkitvnymukhtshcret|| tattarpaNaM tadaGgasya taddhastena kRtAkRtam / prabhavedeva sutarAM taddhastena na mukhyataH // sarvakRtyeSu tad (j)kSeyaM ... ... / ... sarvazAstraustadazcaivaM sunizcitam //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhakSyabhakSaNAcANDAlatvaprAptiH 386 pItakAyasya patitau pitA vA jananI na cet / pitAmahAdayo vApi tathA mAtAmahAdayaH / / sa(potnIjananI caivaM mRtasteSAM na ... / ... kaM kuryAdvAdazAbdaM tataH param / / pituH pAlAzavidhinA mAtrAdInAM tathaiva ca / kuryAttatkarma vidhinA patitasyeti nizcayaH na tatpUrva tu tatkuryAt yadi kuryAttu mohataH / tAdRzo'yaM bhavatyeva tsmaatttprivrjyet|| sapiNDIkaraNAtpazcAt mAsikAnyeva kArayet / atimAsaM prayatnena nyUnaH sAkaM vidhaantH|| nodakumbhazrAddhamasya kartavyaM pApino'sataH / pUrvoktAnAM ca sarveSAM evameva prvcmyhm|| mAsikAnyapi sarvANi daivatyaktAni kevalam / patitAnAM prakartavyaM madhumASavivarjitam ucchiSTapiNDarahitaM vikireNa vivarjitam / pAtityaM nAma teSAM tu pitrAdInAM pravacmyaham / / zUdramrlecchazca caNDAlaiH sapI(prI)tyA saha bhojanam / balAtkArAtsvecchayA vA buddhimohena vA tathA / dinatrayAtparaM tattu jAyate na tu ttpurH| dinenaikena zUdraNa mlecchacaNDAlabhillakaiH / / aviyi''tyA pA ... sAMkaryanAmakam / pAtityaM prabhavatyeva tadajJAnAdinA vazAt abuddhipUrvatazcApi virodhAdivizeSataH / yadi syAttu tadAcittasAdhyo viprprsaadtH|| tadbhavediti zAstrajJAH prAhuH ... .. / sakRtpAnAdapeyasya caNDAlatvaM vidhIyate / / dvijanmanAM kalaJjasya bhakSaNAdeva tatkSaNAt / sanyAsasvIkRto'nena zikhAtyaktopavItavAn / / janAnAmiti loke'tra prasiddhathA ... / nAyaM gRhastho bhavati nApi varNI na vanyapi yatireva bhavatso'yaM tena tatparamapyasau / janavAdabhayeNaiva sanyAsyaiva bhavanpaTuH / / viniSkrAnto ... to yadi pApa bhiiH| na cedayaM laukiktimAtreNaivApavAdyati / / prabhavedeva loke'smin te nAyaM tadanantaram / ArUDhapatito nUnaM jA .. .... // sanyAsinimRtenaNAM tatputrANAM vizeSataH / tatkalatrasya bandhUnAM nAzaucaM nodakakriyA
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 laugAkSismRtiH utpanne saMkaTe ghore corvyaaghrbhyaakule| bhayabhIte ... ... sA shrutiH|| preSamAtrocAraNena sanyAsaM pUryate prH| sanyAsAdbrahmaNaH sthAnaM tatkSaNAllabhate nrH|| na tasya dahanaM kArya paitRmedhika krmc| ... ... ... puurvsuuktvidhaantH|| samarcanaM pratidinaM dhUpadIpAdikairapi / naivedyaM paramAnnaM syAdbhakSyabhojyaphalairapi / tarpaNaM payasA kuryAdAtmadI ... ... / ... ... dAtmA tatrAdya ucyate // antarAtmA dvitIyaH syAtparamAtmA tRtIyakaH / jIvAtmA paramAtmA vA caturtha iti tdvidH|| ekAdaze'hi saMprApte pArvaNaM tu vidhiiyte| (nArAyaNa ?)baliH pazcAdvAdaze'hani tatparam ArAdhanAkhyaM karmAnyat mAsimAsyevameva hi / mRtAhe tavayaM kArya pratisaMvatsaraM ca vai tatkadAcittu devena .. Sitam / jAyate tatparaM jJeyaM paGkti bAhya bhvedpi|| taMbhraSTapatitakaM tUSNIM vinA tAM niSkRti param / na zakyate taM svIkartuM brAhmaNairdharmavettRbhiH .... tissA yathA yogaM tattatkAryAnurUpakam / prakuryAtprabhavecchAstramArgeNaiva na cAnyataH zAlazzAladRSTyava nisskRtissaakRpaalubhiH| aduSTa ... ... bhUtadayAparaiH / / saMtyaktamatsaraireva prakalpyA prabhavetsadA / saMjAte saMzaye sarvajanAnAM cittakarmaNi // satonyakkRtya duSTAtmA svayamajho jaDaH khalaH / saM ... ... daNDyobhavati bhuubhRtaam|| yasminprAme yatra deze viduSaH zAstrapAragAn / sabhAmadhye jaDo ropAvukRtya nyakkariSyati // sa daNDyaH sadya eksyAnnopekSyastu kadAcana / kAryaprAdhAnyato yo vA duSTaM sajjananindakam // karotyupekSAM mohena so'lpAyubhraMzyate shriyH| rAjA duSTaM sajjanAnAM nindakaM samabhASiNam / / taissAkaM taM balAdgRhya dezAducATayennRpaH / duSTaM zrotriyarUpeNa paitRkeSu cirAzrayAt / zrAddhabhukti prakurute tasya jihvAM yamaH svayam / chinattikhaDgamuddhRtya tathA nakSatrajIvinam zUdrajIvI sarpajIvI bhiSajIvi'paNirgha NiH / khaDgajIvI zastrajIvIzUlajIvI balagrahI
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 365 zrAddha yogyAyogyavarNanam mahAmUtrasamIcInacaraNAyudhajIvyapi / nityavetanajIvI ca vedazAstraikajIvyapi // purANajIvI kUlAdijIvI tnndduljiivypi| ghRtajIvI takrajIvI dadhikSIratilAdibhiH nityaikajIvI kSudrAtmA devajIvI parArthahRt / ta ete punaranye'pi nAvekSyAH syurhitahine khabhASAtyAgapUrveNa prbhaassaashryaattthaa| picaNDapUraNaparA na smartavyA vishesstH|| paraveSAH kSudraveSAH sadvaSA dussttvRttyH| kuvRttayo vedmaargduussnnonmukhshaastrgaaH|| tathAgatAH saugatAzca tallokAH kaalikaagmaaH| zaivAgamapradhAnAzca viSNvAgamaparA api kApAlikAzca nagnAzca vAcyAH syunev srvthaa| paitRkeSu vizeSeNa darzAdiSvakhileSu vai|| vizeSeNa mRtAheSu tatrApi punarapyati / pitroddhRtAhe smartavyA na bhaveyuH kliprdaaH|| yadi smRtA yena kena kAraNena tadA param / vyAhRtInAM japaM kRtvA cAnAjJAtatrayAtparam vaiSNavIM tAmRcaM japtvA trivAraM taM zivaM smaret / bhraSTe pitari sanyaste patite dIrgharogiNi // tatkartavyAni kAryANi paitRkaannykhilaanypi| yAnuddizyapurA tAtaH zrAddhAni kRtavAn yathA // tathA svayaM tattanayanaM tAni kuryAnnacenmahAn / pratyavAyaH prabhavati kulaM tena praduSyati pitaraste nityaduHkhAH bhavantyapi supiidditaaH| kSutRSNAbhyAM iMsitAzca bhraMzitA svshriyaadpi| yatrakutrApyazaraNAH hA hA hA heti vaadinH| pizAcatulyAH sarvatra cATantyapi rudantyapi // tasmAttattRptayebhaktyA tatsaMtatisamudbhavaH / svapitAmahamukhyAnAM hitAya ca sutRptaye / khatAtakartR kaM zrAddhaM svayaM kuryAdvicakSaNaH / na cedayaM prabhavati pApIyAnvai dine dine / pitA pitAmaho mAtaH tathaiva prapitAmahaH / patito'yaM taM tu yatnAttatripUrvoktimAtrake saMtyanyeva satastAMstrIn uccarenna tu taM khalam / patitaH zrAddhakRtyaM tadekoddiSTavidhAnataH / / rUpamAtraM su(sa)muddizya kuryAditi sa kaashypH| tacchrAddhAtparataH snAtvA kuryAdAcamanaMtrayam // evaM zastrahatasyApi prakAraH kathito budhaiH / mahAlayAkhyazrAddhasya na tatpratyAbdikasyasaH
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 laugAkSismRtiH tasya pratyAbdikazrAddha tadaGgatilatarpaNAt / paramAcamanAnAM tu paJcakaM zAstracodanAt kartavyatvena vihitaM pravadanti mniipinnH| tadapyAcamanaM sadbhiH bahudhA pratipAditam // spaSTaM nirUpyate taJca paGktipAvanapAvakam / pavitravacchikhAM baddhvA upaviSTastale zubhe vAmapAdaM jale kRtvA sthale kRtvA tu dakSiNam / pUrvAsya uttarAsyo vA jAnumadhyakaradvayaH (ste) ghenu budbudakITAdirahitaM vAri nirmalam / dakSapANipuTe kRtvA muktAGguSThakaniSThake triH pibedbrahmatIrthena caturthenaiva vA pibet / oSThAvaGguSThamUlena dviH pramRjya trireva vA madhyamAGgulitrayeNoSThau saMmRjetsakRdambhasA / devena prokSayedvAmapANiM padau ca mastakam / / apreNAGguSThatarjanyoH nAsikAyugalaM spRzet / aGguSThAnAmikAmeva netre zrotre ca saMspRzet / / kaniSThAGguSThayogena nAbhidezaM spRzettataH / vakSaH karatalenaiva samastAGgulibhiH ziraH / / aMsau ca saMspRzetsAmbu dakSavAmau krameNa ca / ASTo (1) bAhumUlAntaM maje madhye'pyapaH spRzet // vyAhRtIbhizcaturvAraM triH pibetpraNavena vaa| sAvitryA vA pibedambu triH pibedvAdyamantrakam // AsyaM sarasvatIsthAnaM nAsAyAmanilasthitaH / netre maitre tu prokte zrotre kASThAzrite mate nAbhau prajApatibrahmA hRdi mUrdhani kezavaH / dasAvasrAzrayau syAtAmetA vAcamane smaret aparAcamanaM bhUyaH kaizcidevaM prapaJcitam / athoM namazzivAyeti triH pibedambuvIkSitam IzAnASTamUlena dviH pramRjyAttato mukham / madhyAGgulitrayeNoSThau spRzettatpuruSeNa tu // apraNAGguSThatarjanyoH nAsikAyugalaM tthaa| spRzedaghoranAmAbhyAmakSNoH savyena saMspRzet // .. zrotradvayaM bhavAyeti baGguSTAnAmikAprataH / IzAnena spRzennAbhiM aGguSThopakaniSThataH / / pazupatyA tu hRdayaM tade(dA)naiva tu saMspRzet / sarvAGgulibhirudraNa nAmnA caiva ziraH spRzet // bAhumUlaM ca sarvAnaHuprabhImAbhyAM kramAspRzet |mhaadevaay yA japettataH karma samAcaret
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhavarNanam 363 vinaivAcamanaM karma na kimapyAcaredbudhaH / tathaivAcamanaM bhUyaH sulabhaM sarvadA nRNAm // pravakSyAmi sadA kartuM pravaraM pAvanaM param / daivena triH pibedambu vIkSitaM kezavAdibhiH govinda viSNunAmAbhyAM hastau prakSAlyavAriNA / saMhatAGguSThamUlena viSNozca madhusUdanAt aGgulyaH saMhatAbhiH spRzedAsya malomakam / trivikrame tataH pANi prokSya savyaM tu vAmanAt // zrIdhareNa tathA pAdau hRSIkezena mastakam / padmadAmodarAbhyAM ca nAsikAyugalaM spRzet saMkarSaNAdi catasRbhiH cakSuH zrotre ca saMspRzet / aGguSThAnAmikAbhyAM tu kaniSThAGguSThayomataH || nAbhi spRzetpacamena dvAbhyAM ca hRdayaM spRzet / dvAbhyAM ca mastakaM spRSTvA dvAbhyAmaMsadvayaM spRzet // tato japedupendra tu sarvapApaiH pramucyate / AdAvante ca pAdya e ca viSTare vikire tathA ucchiSTapiNDadAnena SaTsvAcamanaM smRtam / sarvAcamanamAtreSu trivAraM sarvato mukham // pRthakpa bannekadA tatpibedambu vicakSaNaH / Asye trivAraM nikSiptamekadA tatpibejjaDaH // prayAti narakAnghorAn mahAtAmisranAmakAn / paitRkeSu tathA kurvan mohAdAcamanaM naraH ajJAnAttaddine bhukteH yaddoSaM tatprapadyate / azAstrakRtatannIrapAnaM bhojanameva hi // kathitaM zAstradharmajJaiH tasmAttaM na tathA caret / udaGmukhaH prAGmukho vA kuryAdAcamanaM sadA // pazcimAbhimukho yAmyAbhimukho vA yadi taJcaret / aprAyatyamavApnoti karma tacca vinazyati // taddoSaparihArAya tadAzAcamane kRte / punardvivAramAcAmet prAdaprakSAlanAtparam // dakSiNAbhimukhAttasmin kRte mohAtkadAcana | sadyaH snAnaM suvihitaM paJcAGgasya vidhAnataH // kSute pAne jRmbhaNe ca zrotrAcama ( na ) meva hi / santataM brAhmaNAdInAmapinAmAnukIrtanam // paitRkeSu tu teSveSu dvivArAcamanAtparam / smarezca puNDarIkAkSaM na cedrAmAdinAmakAn
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 laugAkSismRtiH brahmayajJe saptatantau tUSNImAcamanaM caret / na nAmAnyuccarettatra vaidiko'nyatra naiva tat / / sarvapaitRkakRtyeSu prAyatyAdhu vicakSaNaH / nAmabhiH kezavAdyaH taireva yatnAttu taccaret // saMproktAni pura'nyAni mantrAdyAcamanAni vai| saMtyAjyAnyeva sarvANi tAnyazakyAni paitRke / sarva zrAddha Su satataM pAtraproddhRtapAthasA / kAryamAcamanaM sadbhiH na ..bhUmi sata pAthasA zrAddhamadhye yadi jaDaH pAdaprakSAlanaM tu vA / kuryAdAcamanaM pRthvI payasA tadvinazyati // saritkulyAtaTAkAdi vratI prati(va ?)rAdigato'pivA vA / samuddhRtajalenaiva zrAddha dhvAcamanaM bhavet // saMkalpAtparataH zrAddha zrAddhakartA rasAgatam / nIraM hastena gRhNIyAtkiM tu pAtreNa taccaret bhoktRdattopavItasya dhAraNe zrAddhakarmaNi / bhoktAronaiva kuryustadAcAmaM zrotrato'pi vA yajJopavItaM yo dadyAt zrAddhakAle tu dharmavit / pAvanaM sarvaviprANAM brahmadAnasya tatphalam vAso'pi sarvadaivatyaM sarvadevairabhiSTutam / vastrAbhAvakriyA na syAdyajJadAnAdikAH kriyAH kartA nAcamya yadbhoktA kuryAdAcamanakriyAm / zuno mUtrasamaM toyaM tasmAttatparivarjayet udaGmukhastu devAnAM pitRNAM dakSiNAmukhaH / prakuryAtpArvaNe sarva devpuurvvidhaantH|| nikSipya dakSiNaM jAnu devaanpricrebudhH| bhUmau tathA paraM jAnu pitRnparicaretsadA pAdaprabhRtimUrdhAntaM pitRNAM paripUjanam / ziraH prabhRtipAdAntaM pitRRNAM pUjanaM bhavet // tulasIgandhamAghrAya bhAsvarAja ... ... / pAnasaM mAdhavaM tailaM rAjataM dAyogikam // AnandaM prApnuvantyete tasmAdetAnsamAharet / tulasIpatrayogena pitarastuSTimApnuyuH / / prayAnti garuDArUDhAH satpadaM ckrpaanninH| yo darbhatulasIpatraiH pitRpiNDAnsamarcayet prINitAH pitarastena yAvaccandrArkamedinI / akRtvA tilasaMsarga yatkuryAtpANizodhanam AsuraM tadbhavecchAddhaM pitR stannopatiSThati / zUdra zUdrAnnabhoktAraM zUdrANAM ca purohitam / / ___ nakSatrajIvinaM cApi yatnAcchrAddha na bhojayet / zUdradravyeNa ca zrAddhaM sarvathA na samAcaret // zrAddhakRttena sadyovai pitRbhissahamajati / zrAddha tUcchiSTapAtrANi khanitvaiva vinikSipet
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhavarNanam 365 yathA nA svAdayecchavAdi yathA na spRzate tthaa| .... . piturucchiSTapAtrANi zrAddha gopyAni kArayet // vinikSipetkhanitvaiva yathA zvAderagocaram / zunA saMsparzane teSAM pAtrANAM zrAddhakarmaNaH zrAddha nazyati sadyo vai tasmAdyatnena pnndditH| kuryAtpAtrANi gopyAni pitRNAM svsybhiiyutH|| hitAya zreyase tuSTya kalyANAyAmRtAya ca / sarvavastuni yatnena prabhUtAnyena paitRke // saMpAdayedvizeSeNa ... "Ni kedAcana / bhoktRpRSTaM vastu yattatteSu saMpAditeSu vai|| khalpatvAddurlabhaM daivAnaSTameva bhavettu tat / asaMpAditavastUni yajamAnena paitRke| bhoktrA pRSTAnicedvidvAMstathA sadyaH samAhitaH / vIraM dhatteti pitaraH svadhAyibhyazca vo nmH|| pitrAdibhyo namaskRtya hyatra pitaro mAdayadhvamiti / mantramuktvA bahirgatvA vyAhRtInAM jpnbudhH|| aSTavAraM prakurvIta tena so'yaM praNazyati / sUpAnnabhuktau dadhi taddhaznantaM lavaNaM tathA // paramAnnena madhunA tathA sArSapameva ca / Amena tilabhakSyANi prAznantaM tyaktadharmakam bhoktAraM yajamAnazcet dRSTvA taM tAdRzaM jaDam / evaM mAkurviti vadet tataH sAyaM punaryadi // tathA kuryAddhaThAttaM tu dadyAttasma capeTikAm / viprollaGghanadoSo'tra nAstyeveti jagaubhRguH yenakena prakAreNa zakyante paitRkANi vai / darzAdInyeva sarvANi hiraNyenAmato'pi vA mantreNa tilanIreNa rodanenApi ghAsataH / kakSyAdAhena vA bhaktyA tenA'nantyaM phalaM bhavet pitroma'tAhamAtraM tu tadA kartuM na zakyate / kiMtvanneneva tatkAryaM sahomaM ca samantrakam sarvAGgasahitaM kuryAtsarvaprANena santatam / tathA kurvankadAcittu tatkSaNAtpatito bhavet // dvijAbhAve tAdRzo'pi kadAcidda vayogataH / annatyAgAtparaM sarva pUrvAparamahondhakaiH / / (pUrvApara samantrakai riti vA ) sarvaM tanmantravatkRtvA pariSicyAtha tAM parAm // bhissAmagnau vidhAnena juhuyAjjAtavedasi / prANAdipaJcabhirmantraiH yAvaddvAtriMzadAhutIH
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 laugAkSismRtiH gAyatryAmatha japtvA'tha madhuvAteti mantrakam / kRtvA yathAvattatpazcAdvikiraM ca yathAvidhi nivartya pAdau prakSAlya pazcAdAcamanAtparam / prANAnAyamya saMkalpya piNDadAnAdikaM yathA // . kRtvA mantreNa tatpazcAdvRjinAnte tataH punH| natvA pitRstaJca ziSTaM bhuktveva vidhinA ttH|| pare'hi tarpaNaM kRtvA kRtakRtyo bhavediti / agniSvAttA barhiSadaH guhyamUcuH kRpaalvH|| svaputrebhyo yatra kutra brAhmaNAsaMbhave puraa| AmazrAddhaM saradA?) kuryAcchUdra eva na cAparaH annazrAddhaM sadA vipraH mRtAhe prANasaMkaTAt / api yatnena mahatA na tvAmena kadAcana athainaM pArvaNazrAddhaM sodakumbhamadharmakam / kuryAtpratyAbdikazrAddhAtsaMkalpavidhinAnvaham kRte'kRte vA sApiNDye mAtApitroH parasya vA / tasyApyannaM sodakumbhaM dadyAtsaMvatsaraM dvijaH // aksipiNDIkaraNaM yasya saMvatsarAdbhavet / tasyApyannaM sodakumbhaM dadyAtsaMvatsaraM dvijaH kuryAdaharahaH zrAddhaM amAvAsyAM vinA sadA / . yatsodakalazazrAddhaM na ttsyaadnumaasikaat|| asodakumbhapakSe tumRtAhanyAnumAsikam / audakumbhAkhyakaM zrAddhaM pRthakkuryAttataH param agnaukaraNakartAraH sapiNDIkaraNAdiSu / snAtakA vidhurA vA syuH yadi vA brahmacAriNaH anaukaraNahomaM tu kuryuste laukikAnale / aupAsanAnau kartavyaM yadagnau laukike kRtam tatkarma vidhivadbhUyaH kuryAdityAha gautamaH / sUpe vA paramAnne ' ta pAtraM vinikSipet tadbhojyamAsuraM proktaM sA dAtuH pAralaukikam / pAdaprakSAlanAtpUrva pANibhyAM pAtradhAraNam // tyAge dakSiNamutsRjya vikire savyamutsRjet / bhUmau yastu prkiiryaannmjnyaanaannaacmesudhiiH|| tiSThanti pitarastasya mAsamucchiSTabhAjanAH / patnIbhrAtRsakhAdInAM sapiNDIkaraNAtparam / /
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 367 zrAddhavarNanam ekoddiSTavidhAnena mAsikAnAM punaH kriyaa| gaNazaH kriyamANeSu mAsikeSvanubhAviSu trINisyurarghyapAtrANi piNDAtrIneva nirvapet / kAlasya niyamo nAsti rAjapIDAyu paplave ... .." vA zrAddhAni kuryAtsarvANyasaMzayaH / snuSAzvazrvozca pitrozca saMghAtamaraNaM yadi agibdAnmAtRpitRpUrvakaM zrAddhamAcaret / patnIbhrAtRsutAdInAM sapiNDI ca yadi kramAt saMghAtamaraNaM tatra tatkramAcchrAddhamAcaret / kRtvA pUrvamRtasyAdau dvitIyasya tataH punH|| tRtIyasya tataH pazcAt saMnipAte tvayaM kramaH / yugapanmaraNe tatra saMbandhAsattiyogataH / / pitroH saMghAtamaraNe mAturanyatra vA dine / anuyAnamRtau zrAddhaM yathAkAlaM samAcaret // mAtaryagra pramitAyAmazuddho mriyate pitaa| pituH zeSeNa zuddhiH syAnmAtuH kuryAttu pakSiNIm / / palyAzaucaM pitRmRtau patnyAzocaM bishodh(yt)| viparIte pakSiNI syA dUrvanAgnipravezane panyAM kuryAdaputrAyAH patyurmAtrAdibhissaha / sApiNDyamanuyAne tu janakena sahAnujaH mRtaM yAnugatAnAra sA tena sahapiNDanam / arhati svargavAso'pi yAvadAbhUtasaMplavam / / strIpiNDaM bhartR piNDena saMyujya vidhivatpunaH / tredhA vibhajya tatpiNDaM kSipenmAtrAdiSu triSu // bhartuH pitrAdibhiH kuryAdbhartA palyAstathaiva ca / sApatnyA vA'napatyA vA na bheda iti gobi(bhi ?)laH // trayANAM pitRNAM madhye pitA ca vAmanaM yadi / taddine copavAsazca punaHzrAddha (stathaiva hi?) . brAhmaNAnAM yadi zrAddha eko'pi vamanaM yadi / laukikAgniM pratiSThApyAyitvA hutAzanam / / tatsthAnanAmagotreNa hyAsanAdi yathArcayet / annatyAgaM tataH kRtvA pAvake juhuyAJcarum prANAdi paJcabhirmantraiH kavalAnAM pramANataH / saptame cASTame caiva kRtvA mantrasamuccayam hAmazeSa samApyA'tha zrAddhazeSaM samApayet / vizvo viSNudvitIyo vA tRtIyo vA'ntakRdyadi / / tatsthAnanAmagotreNetyAdizrAddha samApayet / vasiSThAnumate bhUyaH prkaaraantr(mucyte?)| kathitaM ceti sa manuH provAcedaM tducyte| zrAddhapaGktau yadA vipro bhuktvA ca chardito yadi
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 laugAkSismRtiH tathaivAgniM samAdAya homakuryAdyathAvidhi / tatsthAnanAmagotreNa hyAsanAdi tathA''caret annatyAgaM tataH kRtvA pAvake juhuyAJcarum / prANAdipaJcabhirmantraiH yAvaddvAtriMzadAhutiH homazeSaM samApyAtha zrAddhazeSa samApayet / yadi yaH kurute homa(zeSa)lopo na vidyte|| zrAddhapAGktau tu bhuJjAno brAhmaNo brAhmaNaM spRzet / tadannamatyajanmuktvA gAyatryaSTazataM japet // ucchiSTocchiSTasaMparze spRSTapAtraM vihAya c|srvaannN "padvipro bhoja(yuga)yettu dvijottamam bhojanAnte dvijaH snAtvA sAvitryaSTazataM japet / AryazrAddhe tu bhuJjAno viprasya vamanaM yadi // yatte kRSNeti mantreNa homaM kuryAdyathAvidhi / SoDazazrAddhabhuJjAno brAhmaNo mukhanissRtam premAhutistu vijJeyo laukikAnau yathAvidhi / anumAsike tu kartavye ucchiSTavamanaM yadi kavale tu subhuJjAne tRptiM caiva vinirdizet / amAvAsyA mAsike ca bhuJjAno mukhanissRtam // tathA mahAlayazrAddhe pitrAdervamanaM yadi / pitAma .... tkRtvA zrAddhazeSaM samApayet ucchiSTenatusaMspRSTo bhuJjAnaH zrAddhakarmaNi / zeSamannaMtunAznIyAtkatuH zrAddhasya kA gatiH tatsthAnanAmagotreNa hyAsanAdi tathArcayet / (pAka? tyAgaMtataH kRtvA pAvake juhuyAccarum puruSasUktena juhuyAdyAvaddvAtriMzadAhutiH / homazeSaM samApyAtha zrAddhazeSaM samApayet / / akR ... ... deve brAhmaNo vamanaM yadi / punaH pAkaM prakurvIta piNDadAnaM ythaavidhi| ucchiSTasparzanaM jJAtvA tatpAtraM tu vihAya ca / tatpAtraM parihRtyA'tha bhUmi samanulipya ca tasya ... dAyaiva sarvamannaM praveSTayet / pariNicya tataH pazcAt bhojayecca na dopkRt|| zrAddhapaGktau tu bhuJjAnAvanyo'nyaM spRzate yadi / dvau vipro visRjedannaM bhuktvA cAndrAyaNaM caret / / ucchiSTocchiSTasaMsparze zunA zUdraNa vA punaH / upoSya rajanImekAM paJcagavyena zuddhyati atra bhoktRdvijAtInAmevaM nirNaya ucyate / vamane daivatojAte puruSAparAdhato vA / / indrAya somasUktena zrAddhavighno yadA bhavet / agnyAdibhirbhojanena zrAddhasaMpUrNameva hi
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhavarNanam - 366 vidhAnatrayamadhye'tra 'stheyaM prakalpitA / nimantriteSu vipreSu piNDadAnAtparaM yadi // teSu kasyacidekasya vamanAcchrAddhavighnake / tadA sUktajapenaiva zrAddhasaMpUrNatA bhavet // prAk piNDadAna .... .... bhinnadvijasya tu / vamanAdvighnato'tIva homsuuktjpdvyaat|| dvayozca vamane jJAte zrAddhasaMpUrNatA smRtA / sthAna viprasyacettena vamanenAntarAyake / darza tu .. ... pAkAntara eva vai / zrAddhaM samApayetsamyak saMzayo nA'tra vcmivH|| mAsike cAbdike caiva " sastu tahine / pare'hani punaH zrAddhaM kuryAdevA'vicArayan gautamasyamataM bhUyaH pravadAmyatra nizcitam / zrAddhapaGktau tu bhuJjAno brAhmaNo vamate yadi laukikAgni pra .. ..yecca hutAzanam / vizvedevAdiviSayaM na sthAnaviSayaMtvidam // sthAnasya vamane cettu punaH zrAddhaM parAyaNam / kartA vA yadi bAla - rupavasaika // ... nnai vahni kurvIranparvazrAddhaM samantrakam / zaktazcedupavAsasya pare'hanaiva tadine / / mAsikaM cAbdikaM ceti nirNayo nAtra sNshyH| upAvRttistu pApebhyo stu vAsA guNaiH saha // upavAsassa vijJeyaH sarvabhogavivarjitaH / bhojanopakramAtpUrva prakamAtparato yadi // zrAddhavighne punaH kArya japahomau na tR "" / avazAdvismRtaM zrAddhaM yena kenA'pi hetunA smRtvA sadyaH prakurvIta paNDito na vilambayet / / kAryAtkRtAmbupAno vA kRtatAmbUlacarvaNaH / / api zrAddha " kurvIta na parityajet / parazva iti yaH zrAddhaM nizcitya bhrAnti doSataH zrAddhIye'hani tad(j)jJAtvA madhyAhrAsaMgave'pi vaa| tathaiva yatnAttacchAddhaM yena kenaa(pyupaaytH)| 'kuryAdeva vidhAnena nopekSyaM vacmivodhra vam / mohAdatItazrAddhasya smaraNAtparamanvaham prAjapatyaM prakathitaM pitroreveti pnndditaiH| kAruNyazrAddhamAtrasya gAyatrI trizatasya vaa| a' zatasyeti japo niSkRtirIritA / zrAddhakartuH buddhinAzo rogapIDAdinA bhayAt pizAcavajrapAtAdeH tatkuTuMstattattadIyakAH / tatkartavyatvena samyaG na cedeno mahadbhavet .... .' vyaniketana sadravya kartavyatA mtaa| zrAddhamAtrasya satataM yasyakasyApi vastunaH parakIyasya caikasya gRholpasyApi ninditaH / svAzaktau svajanAbhAve svabandhunA / /
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 laugAkSismRtiH svasaMbhojyAnnapAkena kAryA zrAddhakriyAdapi / snuSApakAmRtAnnaM yaiH pitRbhirnopalabhyate putriNastena tena syuH pugeNeti manISiNaH / tatsnuSAza (kyamAtretu?)pAkAmRtazatAdhikam taddhastaikasparzayitaM svadheyAnnaikayogavat / caturgAyatriyApUtaM pitustajjo mRte'hani / / pratyabdaM prakarotyeva ... ... na kariSyati / ... nasya durlabhe pitaraH param / / jAtazvayudhayonUnaM bhaveyurati duHkhitaaH| yannimittaM svatanayaM kAMkSante gRhiNaM tarAm / / atyAzayAnte pitara "la .... durghaTe / nAsmatto'yaM jAta iti zapatyenamaputriNam brAhmaNAH zrAddhayajJasyAhavanIyAgnayaH smRtaaH| tasmAttaireva satataM bhoktavyaM pitRtRptaye / / svabhASAmamRtatvena .... .... .... / yataH svajanmasaMprAptA sA bhASA tatra saMbhavAH janAstAMste svakIyAnvai jAnante'dhikamAnataH / phaTakArAzcApi huMkArAH karatAlAH svarAkSarAH / / vAcaH krUrAH chindhibhindhi khaDityetAdRzAH parAH / kopauccai svarAbhinnabhASAsteSAM bhayapradAH / / ete uccATanArthAya kaThorAH zrotrayoH param / rakSonA eva satataM tepAma ... rakAH / / arthavAdAdayomantrAH tasmAtte zrAddhakarmasu / pravAcyA bhuktikAleSu tadvAcamanamatIva vai|| sukhazrAvyaM bhavatyeva tasmAtte tanmukhAtparam / AhUtA AgamiSyanti saha vA vaacnaaditH|| rAkSasAnAM yatra yatra zrUyate sa parAjayaH / tattAdRk vAkyamAtrasya zravaNAdeva tundilAH prabhavantyeva nitarAM kRNuSvetyanuvAkakaH / rA .... .... tatrAnte dvau cau pre| yAjyAnuvAkye bhavataH sAmidhenyaH parAH smRtaaH| AditaH saMkhyayA(sarvA ?) proktAH paJcadazaiva hi // yAjyAdikakalpitA bhU ... tra paramottamA / ato militvA tAssarvAssaMkhyAto'STAdaza smRtaaH|| etacchravaNamAtreNa zrAddhabhuktau sukhena te / sarvopadravanirmuktAH svasthAstau .... pratam // prApyaiva paramAM zrAddhatRptiM cApyakSayAM gatim / tAdRk saMkhyAM yugazataM labhante nAtra saMzayaH
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhaprakaraNavarNanam tasmAcchrAddha Su satataM rakSonA eka kevalam / vaktavyAH pitRsaukhyA navo vaiSNavastute viSNornuvAkAdayaH zrIkAH pavamAnAzca paavkaaH| pUrSasUktAdayazcApi pratadviSNvAdayo'pite mahA phalA mahAmantrAH viSNumAhAtmya vA / ... .''' lena teSAM zanakaiH prmaarthprdaaykaaH|| rakSohaNAnuvAkyo'pi na rAkSodhna itIritaH / uktau vaiSNava evAyaM sadyaHzrotrasukhona tu evaM somAyA ""tvakaM pitRmntrkH| takriyAbodhakaH so'yaM vAcyo'yaM paitRkeSvati uzantastvAnuvAkastunikhilo'yamRgAtmakaH / paitRkeSTivizeSeSu mahAyajJe ca kAzcana / / yAjyAnuvAka "" rAja " tasya ca / ante yamasya kathitAH yAjyAzcApi puro caH puro'nuvAkAzca punaH ta ete nikhilAH parAH / pitRkriyA na sa " sya pitRma ..." ... vAke'pi tathA mantrAstatra supAvanAH / pitRNAM vallabhAH puNyAH zrutimAtreNa tRptidAH tannamaskAraparamAH daivyAnAmapi santatam / ... nAmapi sarveSAM ... .... || aumAnAmapi kRtsnAnAM teSAM barhiSadAmapi / agniSvAttAdikAnAM ca tatratyo'yaM mhaamnuH|| namo va ityayaM kRtsnaH bhUyAsaM caramo'khilaH / paramAnandajanakaH za .. tRptidH|| sakRduccAraNAdeva tasmAttena samo manuH / sarvavedeSu nAstyeva tenAyaM pitRkAraNAt // bhuktikAlepravAcyaH syAtpitRkarmasu santatam / bhakSAnuvAko agnetyanuvAka ityapi // zirovetyanuvAkazca hyasAvAditya eva ca / saMtatizcAnuvAkazca pravAcyAH syurvishesstH|| indro vRttAnuvAkazca ekaviMzAdika (?)pare / bhRcastathaiva sAmAni punaranyAni paNDitaH svAdhInavedentaddharmavizeSajJairmahAtmabhiH / saMzrAvayedvizeSeNa pitRNAmatipAvanAt / / somotpattiM cetihAsaM caraNavyUhameva c| tathA satyatapovAkyaM zrAvayIta (yitvai)va paitRke / itihAso yajurvedaH sRgvedaH kathitaH sa hi / somotpatyAkhyakaH praznaH caraNavyUha sa // sAmavedaH prakathitaH so'yamAtharvaNaH smRtaH / evaM satyatapovAkyaM kathitaM teSu kevalam / / yajurvedasya prAdhAnyamantrasAmnAmRcAmapi / Aspadatvena sutarAmadhvarya .... khyayA 26
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 laugAkSismRtiH RksAmanI yajuH pakSau pkssvyjurucyte| ..... . mRcaH samAni sarvANi yajubhiH preritAni cet // khakAryakRtidakSANi svAtantryAnnaiva sarvathA / ... razca tathA sarve saptAdhvaryumukhaiH praiH|| niyuktA eva tatkAryakaraNe pezalAH smRtaaH| punassAmAni tatkAle tatstotre samupasthite maitrAvaruNa nA ... studhvamityeva coditAH / bhaveyureva svaproktau pani nitarAM punaH saMpreSayajanetedva anuva hi yajeti ca / saMpreSaNAtparaM nArye ho ... yo hi vAkyataH / / - paronuvAkyA yAjyAzca nikhilAstAH puro RcH| svatantrA yatra kutrApi sAmidhenyo'pi vA tathA // prayAjAvanuyAjA vA patnIsaMyAja " / vinAdhvaryu vA brahmANaM dRzyante nAdhvareSu vai / / sarvatra sAmAnyevaM syuH punastAni stutI tathA / tanmatrAvaruNenApi stubhvamityeva mantrataH codanAyAH .. pravAcyAnIti sAzrutiH / tasmAtsAmnAmRcA yAgamAtre'dhvaryoH vinaiva tAm / / vAce spandayituM nityaM zaktinAstIti vaidikii| 'maryAdA viditAtIva tasmAttAnyapi "" ca // adhInA kachuvastasya gjustaahgbhvenntu| vo yajUMSi sAmAni pRthattvena ca saMkhyayA sahastrANi dvAdaza syuH sarvazAkhAsthitAnyapi / mantrarU" dvadbhiH jheyAnyevaM svbhaavtH|| eteSAmeva bhUyazca vidhivrAhmaNarUpataH / arthavAdopaniSadAM rUpeNa ca vishesstH|| gAthA kalpAdi rUpeNace)tihAsamukhena vai / sumahAnpranthavistAraH anantogrAma eva ca babhUva kilabhUyazca RcaH parimitA nanu / tadbrAhmaNaM parimitaM sAmAnya "" tathA punaH parimitAnyeva tAnyevaM yajUMSyapi tathA satAm / aGgIkArazrutervAkyAt atha brahma vadantyataH / / sarvANyetAni bhUyazca tattalakSaNayogataH / "" nAnadhikAkhyena lakSaNena sutAnyapi // zikSAdibhizca saptanava lakSaNAdi yutaanypi| anantAnyapi bhUyazca manthasaMkhyA pramANataH / /
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ zUdrasya mahAdAnakaraNAdviprasAmyatvavarNanam 403 SaDviMzalakSavarNAMkayuktAste nikhilAH tataH / nityAdhyayanayogyAzca nAzakyAH syuzca kevalAH / / atiprayAsasAdhyatvAdanantA ityudIritAH / yadyadhyayanazaktAzcedapramANAni tAni vai|| bhaveyurevaM nitarAM tasmA ... dAH punazca te / samaprAdhyayanasyApi zakyA eveti vaidikH|| siddhAntaH paramo jheyaH paraM tveteti yatnataH / atiprayAsabahulasAdhyAsyustena durghahaH bhUyo bhUyaH samAvAH yAvatprANena tena vai| svAdhInA urukAlena bhaveyustatparaM tu te|| tamenaM tArayantyeva tasmAdvedA mahAtmanAm / dhanamityeva kathitaM nAnyadetatsamaM dhanam trayI dhanasya jagati vinAzo jAyate prH| etasyatu vyayenni(ni?)tyaM adhyApanamukhena vA viniyogAdinA vApi ... vRddhi ruttmaa| vedAkSarANi yAvanti paThitAni dvijAtibhiH tAvanti harinAmAni kIrtitAni na saMzayaH / __asyAH zruterayaMbhAvaH kathito brhmvaadibhiH|| (harera nAmAni yAvanti proktAni grnthjaalkaiH| tAvanti vedAbharANi pRthattvena na saMzayaH tasmAdvedaikAkSare'pi prokte tu syAdvijanmanAm / anekAnthakodyukta .... ragutA // siddhyatyeveti tattvajJAH sumahadbrahmavAdinAm / siddhAntaH paramo jJeyaH dujJeyaH prAkRtairayam // uccAraNe tAdRzasya vedavarNasya santatam / upa . kAraH brAhmaNasya mahAtmanaH / / snAtasya kRtakAryasya zucereva vizeSataH / adhyAyadivaseSveva garjanAdyapradUSaNe // taduktau yogyatA jJeyA nAnyathA " mahat / atyuttamaM vedadhanaM na zUdrANAM tu ttsmm|| dhanamasti kadA loke tattu teSAM dvijanmanAm / tasya zravaNatonUnaM...zUdro (?) bhaagbhvet|| paThanAtsadya evAyaM patito jAyate vazAt / tatkSaNAdeva nitarAM mhaadaanaikmaatrtH|| zravaNe vedavarNasya yogyo bhavati nAnyathA / sarveSAmapi dAnAnAM tulAdInAM krameNa cet karaNe padavarNasya vedamantrakriyAgrahe / adhikArostiteSveva dAneSu dvijavAGmukhAt / / sarvadAnakriyANAM cet trivAraM mahatAmapi / anuSThAnaM zUdrajAtaH vipratulya iti shrutiH|| brahmANDakaTAhAkhyasya mahAdAnasya krmnnH| karaNAtsaptavArasya zUdro'zUdro bhvissyti||
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ zamAmA" 404 laugAkSismRtiH trivAraM gosahasrasya karaNena jaghanyajaH / cyutaH svajAtito nUnaM vai sAmyaM prapadyate // dharAdAnatrayeNA'tra vRSalo jagatItale / ... ... ityukto janaiAhmaNavadbhavet // vedAdhyayanataH pazcAdadhIte kramamAstitaH / prajJAtavama'nA zrImAnyasso'yaM brAhmaNottamaH tattatkratuphalaM nUnaM prApnotyevA vacmi vaH / vedapravacane nityaM jAgarUko'nizaM bhvet|| vismRti yastasya gacchettayAnartho mahAnbhavet / vedapravacanenityamRtaM satyaM tapo damaH // zamo'gnayo'gni .. tithayazca prjaadikaaH| sarvArthaH punaranye'pi siddhyantyeveti vedinH|| prathamopAkRteH pazcAvedArambhaH zrutIritaH / prakartavyo vaidikena jAmitAM tatra(cotsRjet jAtujAlamarANAM vai varNAnAM grahaNAt param / varNinaH kathito vidyAntarasyApakramaH kadA yadipArAyaNagranthAdhyayanAtpUrvameva vai / zA ... prakurute kAlajJAnI bhvennrH|| padakramAdhyayanataH pUrva pArAyaNasya vai / paraM zAstrasya kAlasyAnna tatpUrva tadAcaret / / vedamutsRjya yovarNI (anyatra ku)rute matim / vedapratArakaH so'yaM vedadrohIti phaNyate // devadrohasya zAstreSu brahmadrohasya nisskRtiH| gurudrohA ... prasiddhA vartate puraa|| vedadrohasya tattyAga rUpasyaiva dvijanmanaH / prAyazcittaM naiva dRSTaM vedatyAgyacireNa vai|| avakIrNatvamApnoti padatazcyavate svakAt / RksaMhitAya '' trayaH syu radhikAH punaH RcA dazasahasrANi acAM paJcazatAni ca / cAmazIti pAdazca pArAyaNavidhau khalu pUrvoktasaMkhyAyAzcettu sarvazAkhoktasU .." / " trAzcApi militvaiva kathanaM cetitatpunaH atyantagopanaM prokta tattattvajJairmahAtmabhiH / vedatyAgaikabudhyA yo brahmacArI mahAjaDaH / / zAstrAbhyAsaM .... te so'yaM maanussgrdbhH| vidhikramollaGghanakRtsa vedaghno naTo bhavet - parasyAdhyayanAbhAve vedArtha taM yathArthataH / jJAtuM na zakyate'tIva padAdhyayanamapyati / / kartavyameva tasmAttu padAdhyayatataH param / kramasyAdhyayanAbhAve saMhitAvAkyavartmanA / mantratvasiddhirmantrANAM na bhavedeva sarvathA / ' prakRtirevAdau vedamAtrasya kIrtitA // yadyapisyAttazrApyasya krameNa ca padena ca / mantratvAdikasiddhissA jAyate na tu sarvathA etena yatra yatraitau ... .. tIva ca / (1) stassamyak tatratatraiva vidhibrAhmaNavAkyataH
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaidikaprakaraNama 405 arthavAdAdinAkalpa viniyogaadivrtmbhiH| vedArthanirNayo jJeyaH na tUSNIkaM chalAtparAt // liGgamAtrAttathA tasmAtpraccha termahAn / bhAvo na jAyatejJAtuM saMhitAvAkyamAtrataH padAdhyayanarAhityaM kramAdhyayanazUnyatA / dRzyate yatra vede'smin arthvaadaadisN(grhaiH)|| tatrArthavarNane jJeyaH upAyo'yaM vickssnnaiH| brAhmaNaM tvarthavAdazca hyanu brAhmaNameva ca // kalpAH sUtrANi bhUyazca lakSaNAni mahAntya .." / - vedArthavarNane proktA hetavo brahmavAdibhiH // karmamAtraM tvekavede proktaM bhavati kevalam / naiva kiMtu yajurvede vihitasya tu krmnnH|| pautra ... jJAnaM RgvedAnAmapi susphuTam / prabhavedeva pazcAttu sAmnApyevaM bhavetkila vihitasya kriyAmAtravizeSasya tu sarvataH / tadaGgAnAM brAhmaNaM tadarthavAdo ... || anu brAhmaNakalpau ca pratiSThityaiva sarvataH / vedena vihitasyAsya karmamAtrasya guhytH|| pravartanaM na ghaTate kiMtu sarvatra vacmi vH| itthaM bhAvavidhAnathaM ... gtaanyho|| gAdhAH kalpA brAhmaNAni caanubraahmnnyogtH| vedatraye'pi saMkIrNAH tattadvAkyaughasaMcayAH suzrutA eva suspaSTA vijJAtAH syuhi tadvidAm / ya "" davihitaM kriyAmAtraM hi tiSThati tattvalpe bhUri vizadaM saprakAraM nirUpitam / prabhavedeva bhUyazca tatpunarbrAhmaNatraye // yatrakutrAtivistArAtsuspaSTamapi phnnyte| "" yo'pyekakaNThyAnuktasya smaatkrmnnH|| sUtrakAraistasya vartma proktiM sRSTAM maharSayaH / nirvivAdena sarvatra prAkuvaMstAM kriyAM parAm punarvedokti su(sUktana)karma mAtrasya kutracit / mantraliGgAdimAtreNa nizcayaM neti karma tat vidhyarthavAdamantreti kartavyaM brAhmaNAdibhiH / kalpasUtrakapaThitaM karma prA(mANya?)mRcchati vedavAkyArthaniSkarSaH kANDoktakaraNAdibhiH / samAkhyAnaprakaraNavinA yoganirUpakai. nirbhujakramasAMgatya brAhmaNArthaparaistathA / arthavA .... kalpaizcAnu brAhmaNamahoktikaiH / bhavitavyo nAnyathAsyAcchra tiH kevalavAdinam / dRSTvAbhiyA sadya eva taM tyaktvA dUragA bhavet // viniyoga "" kalpasUtrAdinAditaH / bhavitavyaM prathamataH niyuktAnAM tataH param //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 laugAjhismRtiH arthavAda brAhmaNAdi jAlavAkyaikakaNThyataH / samIkSaNamukhenaiva vedAntara sama ... // .... ... bhavedeveti zAstrahRt / yatrakutrasthitaM vedavAkyaM saMgRhya kevalam / / asya vAkyasyAyamarthaH iti vaktA jJa ucyate / anadhItyaiva tUSNIkaM vedAntaM vedavAkyakRt bhaviSyatyevamartho hi pauryAparyAnirIkSaNAt / ajJAtArthamimaM brUmaH kevalaM laukikAstuye pratibhAsitamAtreNa prastaro prAvavAcakaH / (sva)kharo gArdabha evasyAdupa ... yaa|| mahAbhavanadhIryAyAH svaravakharavAcakaH / bhUyo'yamekavacanaH pUtabhRddarbhahastakaH // prajApatehra dayaM brahmabhAvamitisma vai| "" yaM tattUSNImapazabdaM tathA punH|| darbhagranthi pavitraM ca caraNaM pAdamityapi / kevalA vaidikamahAjaDAnAM nisskriyaavcH|| na svIkAryAzca na zrAvyA . tyuttraakssmaaH| chandobaddhAH sarvavedAH tAni chandAMsi vaidike / / dvAtriMzatkathitAnyeva laukikAni tu kevalam / SaDviMzassaMkhyayA tAni proktAni brhmvaadibhiH|| ... ni ca sarvANi prastAreNa viseSatataH / jJAtvAgatiM tato mithyAsatye spaSTekSana vai bhavetAmeva tahAnAttatastajjJAnamuttamam / laukikaM chandasAM vApi vaidikaMchandasAM tu vA .... nAjJAte satyAnRte dhruvam / bhavetAmeva vAkyAnAM tadIyAnAM na cenna tu|| prastAro naSTamuddiSTaM ekvyaadlgkriyaa| saMkhyA tadhvayogazca SaDime pratyayAH(smRtAH?) "" dAsitAni jJeyAni coktAdInyeva santatam / phadachatkArAdikAmantrAH uktA chandassamudbhavAH / / khAhA svadhA vaSaTkArA anuktAsaMbhavAH smRtAH / "" dayo mantrAH madhyA chndssmudbhvaaH|| iyavasyAvayazcApi pratiSThAyAM samudbhavAH / ekasmai khAheti tathA caturthya iti ma // ' tAssu pratiSThAyAM tathA pshcaatprvnyti| paJcAzate svAheti manavonye zrutisthitAH gAyatrIchandasibhavAH tathAnye manavaH zivAH / tribhyaH zatebhyaH svAheti pra ... coditAH //
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 407 vaidikaprakaraNavarNanama uSNikchandasi saMbhUtAH vijJeyA vaidikottmaiH| anuSTupchandasibhavAH mAtrAste shrutishiirssgaaH|| saptabhyaH zatebhya svAhetyAdikAste pracoditAH / svAhA mA .." khA mantrAH pare ca ye vRhatIchandasi bhavAH vijJeyAstadanantaram / ___ paGktI (kti)cchandasi saMbhUtAH manavo'nye zrutisthitA // adityai sumRDIkAyai svaheti pramukhAH smRtAH / tadA ... ... nye mhttraaH|| agnaye bRhate nAkAya svAhetyAdikAH smRtaaH| jagatyAkhye chandasi tu manavo'nye tthoditaaH|| samidasi samIdhiSimahi svaheti .... / ... ... bhavA mantrAzca kecn|| sahasradhArathaM hutastoko hutodrapsAdirUpakAH / zakaryAdiSu sarvatra mantrA vedaikasaMsthitAH RgyajuH sAmarUpA .... ... varNakaiH / ekAkSaraM samArabhya ekaikaakssrvrdhitH| pRthakchandobhavetpAdaiH yAvaddvAtriMzataM gataiH / RcAM tu pAdatastattvaM yajuSA " // bajuSTvaM kathitaM sadbhiH kacidyajuSi kevalam / anekavarNasaMyuktaM vAkyAnekasamanvitam ekameva yajuH syAttu svAtantryAttattathA bhavet / RglakSaNa "" "" kSamA ca tasya vai bhavedeva vizeSeNa yajuSTvaM tAdRzaM mahat / ricyadhyUDhatvameva syAt sAmalakSmeti vaidikAH RgvikArANi nAmAni vijJeyAni manISibhiH / sto .... " parANyeveti tadvidaH yajuH sarvasvatantratvAtsarvAnuprAhakaM param / sarvaniprahakRbhUyaH sarvarUpadharaM punH|| sAmatvena ca vRttavena vidyamAnaM svaya ... / ... kAranaraM samyagvibhAtyeva sadAstataH anAyAhIti yajuH Rttvenaiva sthitaM punaH / rathantarasvarUpaM ca vibhati kila kevalam / / taM tvA samidbhirityAkhya . ti / bhrAjate zrutidhundeSu yajureva svayaM punaH bRhadagneti tadbhUyaH bRhatsAmasvarUpavat / tatkAyaM sAdhayatyeva tasmAdeta ... etattu bArhataM (zA)zastra zastrANAmuttamottamam / tatsama zastramanyadva naiveti zrutirAha hi yastuloke mahacchastraM bRhatyAkhyaM vickssnnH| ... Na. so'yaM vidvAnmahottamaH / / kRtakRtyaH prabhavati vedoktAkhilakarmakRt / yAvadAyuH prabhavati brahmajJAnaM ca vindati / /
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 laugAkSismRtiH tatkathaMceti pRSTe tu pravadAmya ... / ... vizayanaM vai sarvavaidikasaMmatam / / bRhatyAkhyasahasrasya yU cA tAsAM samaSTitaH / SaDviMzataM cAkSarANAM sahasrANi bhavanti hi // tAvanti pUSA ... vasaMkhyayA / tAvantyeva hi karmANi sarvazrutyuvi(di)tAnyapi ___ satAM santi militvAtra tadjJAtA tena paNDitaH / ___svapUrNAyuSyanikhilaH vase ... zrutIritam // .... ... devavacmivaH / tAhaksarvakriyAmUlaM bRhadagneti tadyajuH // Rta pamekameva syAdevaM sarvatra hA punH| manavo nikhilAjJeyAH vedamadhyagatA ... // ... ... paMta dvodarUpo jaganmayaH / vettIzaH paramAtmaikaH sAkSAnnArAyaNo vibhuH|| kathamanye vijAnIyuH brahmAdyA alpabuddhayaH / vedapratA ... jJazca karhicit / / kaizcideva mahAmUDhaiH tyajyate vaidikAkhyakaiH / vedakriyAmukhenaiva cittazuddhiH prajAyate // nairmalyaM cetaso . ... ... vedoktamArgaH paramaH kaivalyAsyAtisundaraH / / atyantasulabhaH zrIkaH sumahAneka evasaH / kalau tu brAhmaNo nityaM sandhyAmAtreNa paitRkama ""." tena tatparamo bhavet / yadi cyutaH syAdbrAhmaNyAnna punastasya bhUtale // uddhiti va dRSTaiva kalpakoTi shtairpi| nAzaucakAle sandhyAyAH u "" tiH kiMtu pAtha // nAzacikAla sa ... ... tanmantrAnmanasocaran / zrAddhaM tadante kuryAJca natasminvai kathaMcana / / azuciH sannapi punaH mRtayoH karmatattadA / pitroryathAvadanyeSAM vA'pi kuryAnna saMtyajet graha "" "" tatsnAnAttatra kevalam / tatkriyAmAtra kartAsyAttatkAlaH tAdRzaH paraH azuciH sanyataH putraH na kuryAtkarma pAvakam / taddhi tasmAtparityAjyaM putreNApi yatestu tat / / ... ... vedI yathAvatpUjayedapi / nivedayetpAyasAnnaM kuryAcca kSIratarpaNam / / karmamAtraM yateryena kenApi kila zasyate / atasta . " yAM yateH / / anyenApikRtetasminyatikarmaNi tAdRze / tatpAtrasya ""
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitRzrAddhAdiSu jyeSThaputrasyaivAdhikAritA 406 rudrAhe pArvaNazrAddhamIdRze'hni tathA punaH / nArAyaNa balizcApi paramArAdhanaM..|| ... dine kAryaH ityevaM tatkramaM viduH / prAyazcittaM ca saMnyAsaH sUtakena vidhiiyte|| saMnyAsinaH karmamadhye tatkatu va sUtakam / svAdhyAyo brahmayajJazca nitya .... // sarvazrAddhakriyAzcApi tasya syu ritivedinaH / tanmadhye tasya kathitaM brahmacaryamacaJcalam / / ekabhukti vizeSeNa parAnna parivarjanam / dIkSAkara ... ... vtaa| samyagAzrayaNIyAH syustatraikamapi na tyajet / jyeSThena vikaTasthena pitRkRtye'khile kRte dUradezAgato hrasvaH zrutvA pitRviparyayam / sadyaH snA ... .... jalAJjalIndatvA sadyastadgotranAmabhiH / tadudde zena zaktyA'tra datvA vasU ca tatparam / / ekottarazrAddhamAnaM kuryAdevAnvahaM tataH / sapiNDIkaraNaM .... tatkAla ... // vasurudrAdisahitaM pArvaNaM yat pradRzyate / atiprasiddha sarvatra tadvidhAnena kevalam / / pitrAdIMstrInsamuddizya kuryAditi yamo'trIt / ... taJcagantuM marutsthalam / / asamarthasya sutarAM tanmadhye dazarAtrake / agnidasya tu tatsarvaM nagnazrAddhAdikaM tathA / / navazrAddhAdi sarvANi .... ... | ... khya yaM sumukhaM sarvaM tasyaiva kevalam / / bhavedityeva zAstrANAM paddhatimahatI smRtA / pratiputraM na bhavati saipA hya katra kevalA / / tatraiveti vivAdena prati ... / ..." kAnyapi sarvANi jyeSThenaiva kRtAni cet / / alamityatra kecittu kuryuH sarve'pi duurgaaH| etatru vanmahAtmAnaM tathA mAstviti kecana atastatkarma ... . |prdeshgto vAlye pitroH zrAddhAdikaM param / / az2AnankevalaM tasmindivase cedvivaahtH| upanIto'pivA pazcAttajjJAtvA tatparaM sataH vyUhayitvA praNamyainA .... ... tika rasvakRtyaM tanmohaprAptaM nivedayet / / nivedya dakSiNAM bhaktyA zaktyA lobhavivarjitaH / tatasteSAM prasAdena cApAgra satamajjanAt / / godAna dazakAzcApi paTa ... / ' skArataH pazcAdyAvakAhAra mAsataH / / daza sAhasragAyatrIjapataH zucitAmiyAt / etadatyantAjJAneka saMprAmasyeti cocire||
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ laugAkSismRtiH pitR .... rASTrakSobhAdinA tadA / atyantavaiparItyena sadi saMbhAvanA bhavet // tatracaulopanayanavivAhAdInparityajet / atyajJAnAdatikSobhA .... pivA // vivAhe darzaviSuvAyana yugme gRhe'pi vA / sadyazcaNDalatAM yAti pitRSno brahmahApyayam bhra Naghno'pi ca .... ste ... / tatsaMyogyapi bhUyazca tAdRzasyAsya pApinaH / / tadoSa parihArAya puroktA yAhi niSkRtiH / saivakAryoM punarnAnyA caNDA. ... // ... jyeSThaM pitRvyaM vApi tAma " m / mRtaM sadyo na saMskuryAkiMtu tUSNImamantrakam dagdhvA zmazAna cANDAle dvAdazAbdAtparaM punaH / cAcAgrasnAna sA .. // gosahasrapradAnaizca pariSatpUrvakeNa vai / tUSNIM trivAraM dagdhvA tamasthyalAbhe'pi drbhtH|| tatparaM gANasalilAdamiSicyaiva taM punaH / mantrAgninA laukikena ... yathAvidhi / / tribhireva dinaiH pazcAtsaMskuhizabhirdinaiH / sUtaka pragrahaM kuryAlaukikAnau sapiNDanam / / tasya kuryAttataH zrAddhaM mAturlapyeva ... / .. cANDAlasvaM prAptAyA dudhiyaH param etena sarvacittAni yatrakutrAzrutAnyati / coditAni hi tenAtaH sulabhAnA tu codanAt "" "" vasamAlAcyoparamyate / prAyazcittAnyazeSANi tapaH karmAtmakAni vai / / yAni teSAmazeSANAM kRSNAnusmaraNaM param / kalau pApaikabahule dharmAnuSThAna ... // ...' naM muktvA nRNAM naanytpraaynnm| . madya pItvAgurudArAMzca gatvA steyaM kRtvA brahmahatyAM ca kRtvA / bhasmacchalo bhasmazayyAzayAna ... sarvapApaiH / brAhmaNo brahmaniSThaH syAdbrAhmaNassanvRthA svayam // na mriyetaiva vRSavakiMtusantrAmisaMskRtam / yathA vA prabhavetso'yaM tathA // brahmarmadhAsya vidhinA saMskRta braahmnnottmH| brahmA va prabhavennUnaM yathA saMnyAsa karmaNA // hadi putrassamarthazcedbrahmameghassa siddhytti| ... janmano'nte kRtIbhavet // bhrAtRNAM cetasAcitta samAdhAnaM yadA bhavet / tadA vibhAgo vijJeyaH pRthakpANi yaMdA tadA // pRthaprAmanivAsataH / pRthakakSAdvAdikaraNAtkipunassa itismRtH||
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvakRtyAnAmizvarAyaNa buddha vaphaladAyakatvam 411 sakRdaMzo nipatati sakRtkanyA prdiiyte| krayazca sakRdeviti) (triNyetAni) tu sakRtsakRt bhAgineyo jaDo (ohA)kto bhrAtadravyaM harati mohtH| durvAkyairbalataH pApIkAlenaihAlpataH param // putraiH pautrai nai .... sahattarAm / asubhUya svayaM pazcAtkulanAzamavA''pnuyAt // tasmAttu chAginaM bhAgAt cyAvayIta na sarvathA / paradravyApa .... prabhavenna bhAstAH pravezayet / pravizya nAnRtaM bhUyAtsarvadA satyameva tat / / yAtsatyaM bahujanadroharU ... / kRtaM bAdhakAbhAve hitaM lokasya nocaret / / brAhmaNArthe gabArthe vA samyaka prANAmparityajet / zAntacittaH zuddhamanAH sumukhH|| priyaMvado janahitaH abhimanyo'khilairapi / prabhavedeva sattathatkarmakuryAtpunazca tt|| IzArpaNadhiyA kuryAdevaM kurvastaratyadham / laugAkSi muninAprokta mAkhyAnaM dhaya'nAmakam zRNvA paThatAM cApi cinsitArthapradAyakam / ajJAnapApazamanamAyuSyArogyavardhanam citta ... ... saMzayavAraham / laugAkSiNaiva taLyAkhyAtaM dharmazAstraM supaavnm|| caturvargapradaM nRNAmityeveti sunizcitam / / iti laugAkSidharmazAstraM // samAptam // zamastu
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
_