Book Title: Dravya Sangraha Prashnottari Tika
Author(s): Manohar Varni, Mukundbhai Soneji
Publisher: Gujarat Prantiya Sahajanand Sahitya Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005241/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyasaMgraha ( praoNtarI TIkA * mULalekhaka * pUjya zrI manoharajI vaNajI ((((CON :anuvAdaka: DaoN. mukundabhAI sonejI 3812LS: zrI gu.prAMtI sahajAnaMda sA.maMdira HEICIE Jain Education international Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI mahAvIra svAmInA ra500 mA nirvANa mahotsavanA upalakSamAM prakAzita parama pUjya zrImanemicandra siddhAnta cakravati dravya saMgaha praznottarI TIkA kartA adhyAtmayogI nyAyatItha pUjya zrI manahara va anuvAdaka De. mukundabhAI senejI prakApAka gujarAta prAntIya sahajAnaMda sAhitya maMdIra amadAvAda, kiMmata rUA18-0 0 - Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka zrI mahAvIra prasAda moharIlAla jaina pramukha zrI gu. TA, sahajAnaMda sA. maMdira havAmensana tilaka reDa, amadAvAda, prathama AvRtti navembara 1974 mahendra . paTela vikAsa mudraNAlaya savAmI nArAyaNa maMdIra pAse, kAlupura-amadAvAda, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zramaNa saMskRtinA upAsakomAM viziSTapaNe sanmAnanIya ane lokapriya evA bRhadravyasaMgraha nAmanA zAstranI hindI praznottarI TIkAne gujarAtI anuvAda mumukSuonI sevAmAM raju karatA sAttvika AnaMdanI lAgaNI anubhavAya che. . . zrI bRhadavya saMgraha mULa prAkRta graMtha bRhadravya saMgrahanA kartA, vikramanI lagabhaga AThamA sadImAM thaI gayelA, naMdisaMghanA prasiddha AcArya zrI nemicandra siddhAMta cakravarti che. sarva zrI gemadasAra, labdhisAra, kSapaDyAsAra, trilokasAra. Adi prasiddha zAstronA kartA temaja lokavikhyAta 57 phuTa uMcI zravaNabegelA (mahesura)nI bhagavAna bAhubalI svAmInI mUrtinA prasthApaka zrI cAmuMDarAyanA preraNA gurU te paNa A ja prasiddha AcArya mahodaya che. - A prasiddha ane lokapriya graMtha atyAra sudhImAM anekavAra prakAzita thaI gayo che. anuvAdakane te bAbata je mAhitI maLI te abhyAsI ane saMzodhakane upayogI hovAthI atre raju karI che. 1 parama zrata prabhAvaka maMDaLa zrImad rAjacandra jaina zAstramALA, muMbaI (hAza agAsa) taraphathI A zAstranI traNa AvRttio anukrame I. sa. 1907, 1919 ane 1966mAM pragaTa thaI che jemAM mULa prAkRta gAthA, saMskRta TIkA ane hindI anuvAda pragaTa karavAmAM Avyo che. 2 senTrala jaina pablIzIMga hAusa ArA taraphathI muLa gAthAo ane prophesara zaratacandra ghoSala vaDe taiyAra thayelI aMgrejI chAyA sahitanI AvRtti I. sa. 1917mAM pragaTa thayelI. A AvRttimAM graMthanA pAchaLanA bhAgamAM saMskRta TIkA paNa ApavAmAM AvI che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i. sa. 1930mAM A graMtha, digaMbara jaina pustakAlaya surata taraphathI bahAra paDela che jemAM prAkRta-gAthA, gAthAnI saMskRta chAyA ane zrI maNIlAla cunIlAla kAThArI kRta gujarAtI anuvAda pragaTa thayela che. 4 I. sa. 1970mAM mULa gAthAo tathA saMskRta TIkAne gujarAtI anuvAda pravacanavatsala zrutabhakta bhAizrI kAMtilAla IzvaralAla zAha vaDe taiyAra thayelA, di. jaina zrAvaka saMgha muMbai taraphraMthI pragaTa thayA che. 5 A uparAMta A graMtha che, sa. 1900mAM banArasathI pragaTa thayAnI tathA jaina graMtha ratnAkara muMbai taraphathI paNa pragaTa thayAnI mAhitI maLI che. paNa te prateA na maLI zakavAthI te viSe kAMi vizeSa jANavA maLyuM nathI. A uparAMta 5. sUrajabhAnajI vakIla, 5. pannAlAlajI mAkalIvAla, pU. meAhanalAlajI zAstrI, 5. azIdharacha zAstrI, paM. bhuvanendrajI zAstrI vagere dvArA aneka hindI TIkA ane marAThI, kAnaDI vagere bhASAomAM paNa A zAstranI TIkA thayelI che. gra viSaya ane tenI upayAgItA pratyeka gAthAne pratipAdIta viSaya te viSayAnukramaNikAmAM ApyA che tyAMthI avalAkavA ahIM teA samucyatha draSTie jotAM A graMtha khAkhata ema kahI zakAya ke temAM anekAMta siddhAMtanA dravyAnuyAga, caraNAnuyAga ane karaNAnuyAganuM apUrva jJAna phrAMsIThuMsIne evI teA sarvAMga sapurNa zailIthI raju karyu che ke jaina dharmanA eka sAdhAraNu abhyAsIthI mAMDIne sakSma siddhAMtanA abhyAsI paMDita vargane temaja prAthamika kakSAnA mumukSuthI mAMDIne muni-AcAryanI kakSA sudhInA AtmasAkAne te parama upayAgI ane preraNAdAyI siddha thAya che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsI vargane A graMthanA svAdhyAya daramyAna jaina tattva jJAnanA vidha vidha sarbha viSayo jevA ke anAdianaMta sthitivALA cha dravyonuM vizada varNana, bAra bhAvanAonuM suMdara zAMtarasajharatuM Alekhana, vyavahAra nizcayanA avirodhane sAdhavAnI vidhi ane teno krama, samyagadarzana samyagajJAna ane samyakakyAritranuM ubhayana sApekSa svapa, municaryAnuM saMkSipta svarUpa, sarva. AtmasAdhakone atyaMta upayogI evA dhyAnanA viSayanuM vistArAtmaka nirUpaNa ane tenA abhyAsamAM preraNA, paMcaparameSThinuM svarUpa vigere aneka viSayonuM sAMgopAMga prarUpaNa prApta thAya che. A pramANe, sarvatomukhI pratibhAvALA A graMthano svAdhyAya karatA sAdhakane A saRta pratye ane tevA satkRtanA praNetA prajJAvaMta AcAryo pratye bahumAna AvyA vinA rahetuM nathI. dravya saMgraha praznottarI TIkA mULa prAkRta graMthanI hindI praznottarI TIkAnA kartA adhyAmayogI zrImata sahajAnaMdajI varNajI mahArAja che. teo prasiddha adhyAtmasaMta pUjya zrI gaNezaprasAdajI varNanA suziSya che ane jaina samAjamAM mATe vaNajInA nAmathI oLakhAya che. teo ucca koTinA atmasAdhaka ane eka sidhdhaharataka lekhaka che. TIkArUpe athavA svataMtra graMtharUpe teoe lagabhaga 200 upara graMtha saMskRta ane hiMdI bhASAmAM praNIta karyo che jemAM jainadarzananA vividha viSayo upara suMdara prakAza pADavAmAM Avyo che. hindI-praznottarI TIkAmAM mULa gAthAo tathA tenI saMskRta TIkAnA AdhAre aneka upayogI praznottararUpe mULa graMthanA Azayane vizada rIte chatAM saraLatAthI samajAvavAmAM Avyo che. praznottararUpe A graMthanI saMkalanA thaI hovAne lIdhe, kramabadhdha abhyAsa na karI zake tevA abhyAsIne paNa tenA vAcanamAM viSayabhaMga thatuM nathI tathA kaMTALo paNa Avato nathI. A draSTie gaNIe te graMthanA abhyAsamAM sugamatA lAvavAne yaza praznottarI-TIkAnA kartAne phALe jAya che Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottarI TIkAne gujarAtI anuvAda karatI vakhate mULa hindI TIkAne Azaya sarvathA jaLavAI rahe tene lakSa rAkhavAmAM Avyo che. chatAM pramAdavaza vA alpajJatAvaza kaI doSa Avyo hoya to viThajajane te tarapha aMgUlinirdeza karaze evi vinaMti che. A anuvAdanA kAryamAM jyAM jyAM muzkelI AvI tyAM tyAM pUjya zrIsahajAnaMdajI mahArAje samAdhAna karI yogya mArgadarzana ApyuM te badala teozrIne aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. A graMthanuM prakAzana karavAmAM gujarAta prAMtIya sahajAnaMda sAhitya madiranA maMtrIzrIo tathA tenuM suMdara, paddhatisara ane samayasara mudraNa karI ApavAmAM onesTa prinTarIvALA zrI manubhAI zAhe je sahakAra ane niSThA pradarzita karyA che te badala teo dhanyavAdane pAtra che. anuvAdane svAdhyAya abhyAsI jIvonI sva-5ra kalyANanI bhAvanAne vRddhigata kare ema bhAvanI bhAvI viramu chuM. anuvAdaka Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyA pRSTa nasaMkhyA ' . X p 6 gayAmAM varNavelA viSayanuM sUcana prathama adhikAra 1 8 22 Adima gaLamAM tIthaMkaraparamadevane namaskAra pramANapUrvaka jIvadravyanA svarUpanuM varNana vyavahAranayathI ane nizcayanayathI chatranu varNana 27 cetanAnA be prakAra sahita dApayeAganuM varNana 32 ATha prakAranA jJAneApayeAganu vana 7 . ra 36 66 nizcayanayathI zudhdha jJAnamAM ja danajJAne payeAganA sarva bhedane samAveza thaI jAvA sabaMdhItu varSoMna jInI amUrtatA ane mUrtatA saMbaMdhI vadhyuM na 76 AtmAnuM navivakSAthI kartApaNu hAvAnuM varNana 81 AtmAne nayavivakSAthI bhAkatApaNuM heAvanuM varNana asa khyAta pradezavALA jIvanesa kAvyavistAraNu DhAvAnu' vana47 11 97 sauMsArI jIvane ekendriyAdipaNa hAvAnu varguna 106 cauda prakAranA chasamavAsanuM varNana 10 86 ** 12 13 111 cauda mAgaNAsthAna ane cauda guNasthAne nuM RNuna 130 sidhdha jIveAnuM vana 14 15 140 pAMca ajIva drabyAnu kathana 1 147 pUgaladrabdhanI vibhAva~janaparyAyanuM vana 17 157 dharma dravyanuM vyAkhyAna aSama dravyanuM vyAkhyAna 18 - 162 19 165 AkAzadranuM vyAkhyAna 168 leAkakAzanuM vizeSa vyAkhyAna 20 1 171 nizravyavahAra kALanuM vapa 22 176 nizcayakALanA vizeSa svarUpanuM varNana 23 178 SaDadrabyAkhyAnanA upasaMhAra ane 5cAstikAyanA varNananA nirdeza gAthAnI prazna sakhyA 23 58 19 17 171 18 25 1 16 }} 50 26 56 24 10 10 1ra ta 12 14 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 181 AstikAyanuM vadhyuM na 25 185 5'cAstikAyanu* pradezapaNa ane kALanuM ekapradezapa 26 188 paramANune dhapaNAthI bahupradezapaNu havAnu vaNuna 191 pradezanuM rakSaNa 20 28 29 20 1 ra 33 34 35 36 37 bIjo adhikAra 195 jIva avanI paryAyarUpa sAta ta-vAnuM kathana 197 bhAva-Asara ane dravya-AsavanuM varNana 200 bhAtra-AsavanuM vizeSa svarUpa 4 218 dravya-AsravatuM vizeSa svarUpa 257 bhAvabaMdha ane dravyamadhanu svarUpa 259 prakRtibadha vagere baMdhanA bhedonuM svarUpa ane kAraNeA 5 270 bhAvasavara ane dravyasavaranuM svarUpa 295 vrata, samiti, gupti vagere savaranA bhedonu svarUpa 369 savarapUrvaka nirAtatvanuM svarUpa 372 dravyameAkSa ane bhAvameAkSanuM svarUpa 376 puNyatattva ane pApatatvanu svarUpa trIjo adhikAra kara 45 samyaga jJAnanA svarUpanuM nirUpaNa 43 39 383 vyavahAranaya ane nizcayanayathI meAkSamAga nuM nirUpaNa 14 * 386 ratnatrayarUpe pariNamelA AtmAja kharekhara meAkSanuM kAraNa che 14 41 389 samyagadarzananA svarUpanuM nirUpaNa 81 12 410 vikalparahitapaNe padArthonuM sAmAnya avalokanarUpa 17 1. 11. 1ra 10 12 104 215 10 43 5 298 12 12 23 darzananuM svarUpa 18 418 chadmasthAne ane mukatA Atmaene darzana ane jJAna anukrame kramapUrvaka ane yugapadapaNuM hAvAnu prarUpaNu 422 rAga cAritranuM svarUpa 14 38 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 15 17 40 15 24 46 436 vItarAga cAritranuM svarUpa 47 433 dhyAnanA abhyAsano upadeza 48 440 dhyAnanI siddhi mATe paradravyo ISTa-aniSTa- buddhi choDavAno upadeza 49 443 padasthadhyAnanuM svarUpa 50 447 zrIarihaMta bhagavAnanA svarUpanuM varNana 51 458 zrIsidhdha bhagavAnanA svarUpanuM varNana para 463 zrIAcArya parameSThInA svarUpanuM varNana 57 468 zrIupAdhyAya parameSThInA svarUpanuM varNana 54 471 zrIsAghuparameSThInA svarUpanuM varNana 55 476 dhyAtA-dhyAna-ceyanA svarUpanuM ya vibhAgathI varNana 56 479 zubhAzubha yogane nirodha karI AtmAmAM sthira thavArUpa paramadhyAnanuM varNana 57 482 tapa, zrata ane vratane dhAraNa karanAja sAco dhyAtA thaI zake che tethI te dhAraNa karavAne upadeza 58 489 aMtamaMgaLa sahita abhimAnane tyAga 27. 38 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadravya saMgrahanI akAradikramathI gAthAsUci mAthAnA na arpRSTha sakhyA 15 gAthA ajIva puNa Ne o aTTa cadu NANa dasaNa aNuguru deddapamANA avagAsadANa jogaM asuhAdA viNivittI Asavadi jeNa kammaM AsavabaMdhaNa saMvara umabhogeA duviyappA pacapade sAvi aNu paca chanmeyamida gapariNayANa dhammI veda pariNAma jo jahakAleNa taveNa ya jAvadiya AyAsa jIvamajIva davvaM jIvAdI sadaddaNa jIvA abaogamao jo rayaNattayajuttA jaM kiMcivi cita to taM sAmaNNaM gahaNa ThANa juTANa adhasme 6 10 19 45 29 28 4 26 * 2 * * 2 23 34 36 27 41 2 53 55 43 18 140 66 86 165 422 197 195 27 18 178 157 270 369 191 1 389 Ta 476 410 162 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Naca dughAikasmA kamadA NANAvaraNAdIrNa NANa N abiyapa NikammA aTTaguNA tavasudavadava' 'vedA tikkAle cadupANA davva parivara davvasaMgahamiNa muniNAhA duair fa mukakhahe da saNaNANa pahANe dasaNaNANa samaga daMsaNapuba' NANa dhammA dhasmA kAleA paNatIsa sAla chappaNa payaDiTTidi aNubhAga puggalakammAdINa puDhavijalateyavAu basadi kamma jeNa du afsor tarakiriyA gaNaguNaThANe mA biTTaha mA apaha 50 51 31 14 57 3 21 58 40 10223826 m 52 54 44 20 49 33 V 11 32 46 13 56 47 458 218 32 130 182 22 171 42 433 463 471 418 168 42 259 76 97 257 430 111 472 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA musaha mA rajnaha micchattAviradipaNa rayaNattayaM Na vaTTa lAyAyAsapada se vavNarasa paMca gaMdhA vadamidI guttIo vavahArA sudukha sadA baMdho sumo samaNA amaNA NeyA savvasta kammaNo jA suhaasuhabhAbajuttA sati jadA teNede samada saNaNANa saMsaya fails fanbhama hoMti asaMravA jIve 48 30 40 22 35 m 16 22 * * 2 12 37 18 39 42 25 40 200 386 176 70 295 81 147 106 372 376 181 383 405 185 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S - parama zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra svAmI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA (gujarAtI anuvAda) maMgalAcaraNuM jIvamajIvaM davvaM jiNavaravasaheNa jeNa nniditttt| deviMdaviMdavaMdaM vande taM savvadA sirasA // 1 // anvaya : neLa nivAsaLa nIvananI sarva niti ciMdri te savvadA sirasA vaMde artha : je tIrthaMkaradeve jIva-ajIva dravyane kahyAM che (upadezyA che), devendronA samUha vaDe je vandanIya che, te prabhune mAthuM namAvIne huM sadA (kALa) namaskAra karuM chuM. - prazna 1 : jemane namaskAra karyA temane jIva-ajIva dravyanA upadezaka (nidezaka) kahyAM, te tema kahevAnuM kayuM khAsa prajana che? uttara upadezaka (nirdezaka) vizeSaNa A zAstranA nAma sAthe saMbaMdha rAkhe che, A zAstramAM dravyanuM varNana karavAnuM che tethI te dravyanA upadezakane namaskAra karyA che. A prazna 2 H A vizeSaNathI A zAstramAM kaI khAsa vilakSaNatA Ave che? Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : je dravyanuM A zAstramAM varNana karavAnuM che te dravyanA upadezaka nirdoSa Apta batAvavAthI graMthanI pramANikatA siddha thAya che. prazna 3 : dravyanA nAma mATe ahIM "jIva-ajIva" e ja zabdo kema kahyA? uttara : jIva ane ajIvanA yathArtha jJAna vinA svabhAvanI siddhi asaMbhava che, tethI potAne svabhAva jANavAnuM prajana "jIva" zabdathI batAvyuM ane jenAthI lakSya haTAvavAnuM che te sarvane ajIva zabdathI ullekha karyo. prazna : mUrta ane amUrta e prakAre paNa be dravya kahyAM che te "muttamamu " ema kema na kahyuM? uttara : mUrta amUrta ema kahevAthI amUrta AtmA te mUrtathI judo jaNAya che paNa bIjA je cAra amUrta dravya temanAthI judo bhAsatuM nathI tethI kevaLa AtmAnA dhyAnane mArga batAvavAnA uddezathI racavAmAM AvelA A zAstramAM jIva-ajIva zabdane upaga karavAmAM Avyo che. prazna pa : jIva-AjIvamAM jIvane pahele kema kahyo ? uttara : samasta dravyamAM jIva jJAtA hovAne kAraNe pradhAna che tathA vaktA-zrotA sarva jIvo ja che. vaLI jIva ja kalyANanI bhAvanAvALo che tethI jIvane pahele kahyo. prazna 6 H jIva ane ajIvanA lakSaNa kyA kyA che ? uttara : jIva ajIva viSe A zAstramAM ja AgaLa upara vistArathI varNana Avaze, tethI te viSe ahIM nahIM kahetA bIjI Avazyaka vAta kahIzuM. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 1 prazna 7 : A gAthAmAM tathA zAstranA nAmamAM " - ' zabda zA mATe kahyo 'tattva'. Adi zabda paNa vAparI zakAta ? uttara : vastune padArtha, astikAya, dravya ane tattva ema cAra nAmathI prarUpavAmAM Ave che. temAM dravyadraSTithI padArtha, kSetradraSTithI astikAya, kALadraSTithI dravya ane bhAvadraSTithI tattva ema nAma pADavAmAM Ave che. ahiM A zAstramAM kALa (pAya)nI mukhyatAthI varNana che tethI dravya zabda vAparyo che. prazna 8 : nathadeLa' eTale meTo zabda kema vAparyAM ? tIthaMkarane jina paNa kahevAmAM Ave che te jina zabdathI paNa kAma cAlI jAta uttara : nibavaravasada (jhinavaSNunama) zabdanA artha ema che ke mithyAtvarUpa vairIne jIte te jina arthAt sabhyadraSTi gRhastha athavA muni, te saumAM zreSTha gaNadharAkrika, emanAthI paNa zreSTha tI kara. A traNa zabdothI ema paNa paraMparA sUcavI ke siddhAMtanA mULagraMthakartA tA zrItI karadeva che, arthAt temanI divya dhvaninA nimittathI siddhAMtanA pravAha cAlyA; temanA pachI uttarathathakatAM zrI gaNadharadeva thayA ane vaLI anya munivaro paNa thayA. tyAra bAda, gRhastha jJAnI paMDitAe paNa te pravAha calAvyeA. prazna 9 : ahIM " frikaM" zabda kema vApaye 'racita' vagere zabdo kema na vAparyAM? uttara : kAI paNa * sat' nI racanA karavAvALA koI che nahIM. jIva ajIva sarva dravya svataMtrapaNe peAtAnu' astitva dharAve che, tIrthaMkaradeve te padArtho je je prakAre avasthita che Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA te te prakAre kahyAM arthAta darzAvyA. Ama tIrthakaranuM akartava siddha thayuM. prazna 10 : viviMruM e zabdathI (vizeSaNathI) prabhune nijamahimA te kAMI na thaye, te te vizeSaNathI zuM batAvyuM? - uttara : jemane devendrone badhA ya samuha vandana karatA hoya temanAmAM sarvocca satyapaNuM avazya ghaTe che tethI A vizeSaNa vaDe sarvocca satyapaNuM prazaMsanIya rIte vyakta karyuM. vaLI vandanAnuM prakaraNa che temAM ema nathI ke mAtra huM ja vandana karuM chuM paNa traNe leka teo (prabhu)ne vandana kare che. huM kAMI na mArga karatuM nathI ema paNa tethI vyakta thAya che. . prazna 11 : vandananA keTalA prakAra che? uttara : jeTalA prakAra draSTinA teTalA prakAra vandananA che, paNa tene saMkSepa karatA pAMca draSTithI vandana thAya che. (1) vyavahAranaya (2) azuddhanizcayanaya (3) ekadezazuddhanizcayanaya (4) sarvazuddhanizcayanaya (5) paramazuddhanizcayanaya, , prazna 12 : vyavahAranayathI kene vaMdana kasthAmAM Ave che? uttara : vyavahAranayathI anaMtajJAna-anaMtadarzana-anaMtasukha-anaMtazakti-saMpanna ghAtikane kSaya karanAra tIrthakara paramadevane namaskAra karavAmAM Ave che. - prazna 13 : azuddha nizcayanayathI kone vaMdana karavAmAM AvyuM? Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 1 uttara : tIrthaMkara paramadevanA lakSanA nimittathI je prada ane bhaktibhAva thaye te bhAvanuM pilA bhAvamAM (tIrthakara paramadevanA bhAvamAM pariNamana thavA rUpa vaMdana thayuM. prazna 14 : ekadeza zuddhanizcayathI kene vandana thayuM? uttara H A nayathI, AtmAmAM ja je zuddhopayegane aMza pragaTa thaye te upagarUpa vandana thayuM ? - prazna 15 : sarvazuddha nizcayanayathI kone vandana thayuM? uttara : A nayathI pUrNazuddhaparyAyanuM grahaNa thAya che te vandana karanArane pragaTa thaI nathI. jyAre thaze tyAre kevaLa zuddha pariNamanarUpa hoya che. tyAM mAtra jJAtAdraSTA rUpe rahe che. prazna 16: paramazuddha nizcayanayathI kone namaskAra thayA? uttara : A naya vikalpAtIta, anAdinidhana, svataHsiddha catanyamAtrane dekhe che tethI tyAM) vaMgha vaMdaka bhAva nathI. prazna 17 : A gAthAmAM kyA nayathI vandana karavAmAM AvyuM che? uttara : zabda praNAlIthI (zabdArtha lakSamAM letAM te vyavahAranaya vaDe vaMdana thayuM. paramazuddha nizcayanaya ane sarvazuddha nizcayanayane choDIne, bAkI rahelA azuddha nizcayanayathI ane ekadeza zuddha nizcayanayathI paNa garbhitapaNe A (gAthA) mAM vaMdana AvI jAya che. prazna 18: ahIM je sarvadA vaMdana karavAnuM lakhyuM te te siddhAMtaviruddha bhAva che. kAraNa ke samyagadraSTi je kAMI sarvadA Icche che te te jJAnamAtra pariNamana ja che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara H ahIM sarvadA kahevAthI kALathI maryAdA samajI levI athatuM jyAM sudhI nirvikalpa sthitinI sanmukha nA thAya tyAM sudhI ApanuM smaraNa vandana rahe (ema artha samaja) jyAM sudhI ajIvathI judA nijAtmasvarUpanI nirvikalpa prApti na thAya tyAM sudhI dhyAna rahe. prazna 19 : sirasa zabda lakhavAthI zuM vizeSatA thaI? uttara : zraddhA vaDe hA kahe tyAre ja zira (mAthu) name che tethI mananI saMbhALa levAmAM AvI che ema sUcita thAya che, aMtarjalpa (aMtarvAcA) sAthe sAthe zira name che tethI vacananI saMbhALa thaI ane zarIranI saMbhALa te vyakta karavAmAM AvI ja che. Ama visA zabdathI mana-vacana-kAya traNe yoganI saMbhALa laI vandana karavAnuM sUcita thayuM. prazna 20 : dravyakarma, bhAvakarma, karma traNeyathI rahita paramAtmA te siddhaparameSThI che, je atyaMta utkRSTa che, temane ja namaskAra kare jete hate. uttara : je ke te satya che ke satkRSTa deva siddha parameSThI che ane teo ArAdhanIya che chatAM paNa temanuM jJAna tathA anya (sarva) je sayajJAna zrI jinendradevanA prasAdathI thayuM che, tethI temanA upakAranuM smaraNa karavA mATe arihaMta parameSThIne namaskAra karyA che. vaLI jeTalA siddha parameSThI thayA te pUrve arihaMta parameSThI hatA, tethI temanI pUrvAvasthAnA namaskAramAM siddha bhagavAnane namaskAra thaI ja jAya che. . prazna 21 : vivekI janenI zAsanapravRtti saMbaMdha Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 1 abhidheya, prajana zakya-anuSThAna vinA hetI nathI. to te cAra ahIM kaI rIte ghaTe che? uttara : saMbaMdha te ahIM vyAkhyAna-vyAkhyaya che. vyAkhyAna te ahIM dravyo athavA paramAtmasvarUpa AdinuM vivaraNa che ane vyAkhyaya enA vAcaka-sUtra che. abhidheya (kathana karavA gya) paramAtmasvarUpa Adi vAca-artha che. prajana dravyanuM jANavuM athavA nizcayathI jJAnAnaMdamaya nijasvarUpanuM saMvedana, jJAna, che ane aMte pUrNa zuddhasvarUpanI prApti che. zakya-anuSThAna te A che ja kAraNa ke jJAnamaya AtmA jJAnarUpa mokSamArgane sAdhe emAM koI muzkelI nathI. prazna 22 : zuM graMthanA AraMbhamAM maMgaLAcaraNa Avazyaka che ? uttara : je ke paramAtmAnuM vyAkhyAna pote ja maMgaLarUpa che te paNa jinendradevanA mULa upakAra vaDe sanmArgane pAmelA sAdhaka AtmAo temanuM smaraNa karyA vagara rahI zakatA nathI, kAraNa ke mahApuruSo (svabhAvathI ja) nirahaMkArI ane kRtajJa (upakArane na bhUlavAvALA) heAya che. prazna 23 : maMgaLAcaraNa karavAthI bIjA zuM phaLanI prApti thAya che? uttara : maMgaLAcaraNanA anya phaLa paNa che. jevA ke :(1) nAstiktAne parihAra (2) ziSTAcAranuM pAlana (3) viziSTa puNya (4) zAstranI nirvikra samApti Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A (5) kRtajJAtAnA vikAsa (6) nirahaMkArapaNAnI sUcanA (7) graMthanI pramANikatA dravyasaMgraha praznottarI TIkA (8) graMtha vAMcanAra sAMbhaLanAranI zraddhAmAM vadhAro ItyAdi A pramANe zrI jinendra bhagavAnane namaskAra karIne zrImAna nemicandrAcAya huMve jIva adhikAranu varNana kare che. jIva uvaogamao amutti kattA sadehaparimANA / bhottA saMsAratthA siddho se vissaseADugaI // 2 // anvaya :- so jIvA uba oganao amutti kattA sadehaparimANa bhottA saMsAratyA siddho vissasoDugaI / artha : je upayAgamaya che. amUta che. kartA che. svazarIrapramANa che. bhAkatA che. saMsAramAM sthita che. siddha che ane svabhAvathI Udhvagamana karavAvALo che te jIva che. prazna 1 : anvayamAM sarvaprathama jJa" zabda vAparyA tenA kharAkhara artha te tyAre samajAya ke jIva viSe pUrve kaI kathana karyu. hAya. ahIM zve'zabda kema vAparyAM ? uttara : jo kelle, zabda 'siddho' pachI cAgya che kAraNa ke te rUpa (siddha rUpa) ne pAmelA svabhAvathI Udhva gamana kare che, tA paNa (have pachI A nava adhikAramAM tenuM vaNu na karavAnu che ema) spaSTa karavA 'sa' zabda pahelA mUkyA che. ( prazna 2 : maiM' zabdathI jIvatu grahaNa kevI rIte karyuM? uttara : tenA aneka kAraNeA che : (1) namaskAra gAthAmAM pahelA jIva dravyanu kathana karyu che ane tenA pachInI ja A Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 2 gAthA tenA saMbaMdhamAM che. (2) A gAthAmAM je vizeSaNe che te spaSTapaNe jIva dravyanA che. (3) A zAstramAM atyaMta mukhyapaNe jIvadravyanuM varNana che. sarva dravyonA varNanamAM jIvanuM varNana mukhyapaNe heya che. (upAdeyarUpa hovAthI) prazna 3H je jIve che te jIva che. ene artha zuM? uttara : A gAthAmAM jIvane mATe vAparelA badhA vizeSaNone samajavA mATe azuddhanaya ane zuddhanaya baMne draSTithI parIkSA karavI joIe. jIva zuddhanayathI te zuddha caitanya prANathI ja jIve che, kAraNa ke te zuddha-caitanya anAdi-anaMta ahetuka ane sva-para-prakAzaka svabhAvI che. paraMtu azuddhanayathI anAdi karmabandhana nimittathI azuddha prANa (indriya, baLa, Ayu, uvAsa)thI jIve che. prazna 4 H A vizeSaNa ApavAthI zuM sArthaka thayuM? uttara : jIvanI sattA svIkAravA upara to dharma avalaMbe che. keTalAka (jI)ne evo abhiprAya che ke jIva jevuM kAMI ja nathI, pRthvI, jaLa, agni, vAyu vagerenA saMgathI thata camatkAra che, te AvA jIvo citanya (svarUpa AtmA)mAM kevI rIte sthira thaze? teo te, mRtyu samaye game tevA (apadhyAnanA) bhAvapUrvaka, svarUpathI bhraSTa thaI saMsAra duHkha ja vadhAraze. A kAraNathI, AstiktAnI siddhi mATe, A vizeSaNa vAparyuM. prazna 5 : jIvanuM svarUpa jevuM be nathI varNavyuM tevuM baMne prakAre jIvamAM eka sAthe ja ghaTe che ke kramathI uttara : te baMne svarUpa eka sAthe ja ghaTe che. dhruva Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dravyasaMgraha praznottarI TIkA caitanya vinA vyavahAraprANa kANu dhAraNa kare ane vyavahAraprANa te saMsArI avasthAmAM pragaTa ja che. hA, paNa eTalu vizeSa che ke mukta-avasthAmAM, jyAM pUrNa zuddha-avasthA pragaTa thaI che, tyAM jIva peAtAnA bhAvaprANathI ja jIve che. prazna 6 : tA uparyukta traNa bhAvomAMthI (zuddha caitanyadravya, zuddhaparyAya ane azuddha-prANa) kayA bhAva upara draSTi devI hitakara che? uttara H emAMthI paramazuddhanayanA viSayabhUta zuddha caitanyadravya upara draSTi devI ceAgya che. kAraNa ke adhruva ane vikArI paryAya upara draSTi devAthI nirvikalpatA AvatI nathI paraMtu dhruva ane anA--ianaMta avikArI svabhAva para draSTi devAthI nivi kalpatAnA pravAha saMcare che. prazna 7 : 'begamo' zabdanA artha keTalA prakArathI ghaTe che ? uttara : 'upayAga' zabda ahIM caitanyanA pariNAmAne sUcavavAvALo hAvAthI paryAyanA nirdezaka jANavo. tethI ahIM paramazuddha nizcayanayanuM grahaNa na karatAM bAkInA be nayAnuM grahaNa karavuM, te (1) azuddha nizcayanaya ane (2) zuddha nizcayanaya. prazna 8 : azuddhanizcayanayathI jIvanA upayoga kevA che ? uttara azuddhanizcayanayathI A jIva kSAyopazamikajJAnApayoga ane kSAyopamika danApayogavALo che. prazna 9 : jIvane auyika ajJAnanA upayogavALA ahI kema na kahyo? Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAthA 2 uttara : audayika ajJAna te jJAnano abhAvane kahe che.. jJAnane sarvathA abhAva te kadApi thaI zaktA nathI, vadhatA ke ochA aMze te jJAna rahe ja che. tyAM jeTalA aMze jJAna che te te kSAyopathamika che, tyAM upayoga heta, paraMtu jeTalA aMza pragaTa nathI te ajJAna audayika che te tyAM upayoga kevI rIte hoya ? mATe azuddhanizcayanayathI kSAyopazamika jJAnadarzanepayoga vALe jIva che. prazna 10 : zuddhanizcayanayathI kevA upagavALe jIva che? uttara : zuddhanizcayanayathI nirmaLa svabhAvaparyAyarUpa kevaLa jJAna kevaLadarzanamaya upagavALe jIva che. prazna 11 : paramazuddhanizcayanayathI keIpaNa upagavALe jIvane kema na darzAvyo ? uttara : upayoga caitanyasvabhAvanI avasthA che. paramazuddha nizcayanaya dhruva dravya svabhAvanI draSTi rAkhe che, tethI paryAya tene. viSaya ja nathI. A kAraNathI upayogamaya (zabda) zuddhanizcayanaya ane azuddha nizcayanayathI ja kahevAmAM AvyuM che. prazna 12 H jIvanuM amUrtatva keTalI draSTithI samajI zakAya ? uttara traNa draSTithI (1) vyavahAranayathI (2) azuddhanizcayanayathI (3) zuddhaniyanathI. prazna 13 : vyavahAranayathI jIva kevo che? uttara : vyavahAranayathI jIva sRtika karmone AdhIna vartate hovAne lIdhe, sparzAsa-gaMdha-varNavALA karma-karmathI gherAyela che ane tethI mUtika che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 14 : jIva azuddhanizcayanayathI kevo che? uttara : AtmAnA svabhAvanI draSTimAM jeo vibhAvabhAva che tevA audayika ane kSAyopathamika bhAvo sahita hovAne lIdhe, (A nayathI) jIva mUrtika che. ahIM, A bhAvomAM, sparza rasa-gaMdha-varNa na levAM paNa kSAyikabhAvanI apekSAe sthaLa hevAthI mUrta kahyAM ane tenA saMbaMdhathI AtmAne mUrta kahyo tema (yathAgya nayavivekSAthI) samajavuM. prazna 15 : zuddhanizcayanayathI jIva kevo che? uttara : zuddhanizcayanayathI jIva amUrta ja che kAraNa ke AtmAne svabhAva rUpa-rasa-gaMdha sparzathI sarvadA rahita eka citanyasvarUpe che. prazna 16 : "amUrta" evuM vizeSaNa ApavAnuM zuM prajana? uttara : je siddhAMtamAM pRthvIjaLa-agni-vAyu AdithI jIvanI utpatti mAnavAmAM AvI che, tathA je prakRtine lIdhe jIvane mUrtika mAne che teo (cArvAka tathA bhaTTa)nuM nirAkaraNa thayuM. jIva, kharekhara jotAM amUrta ja che. A prazna 17 : amUrta zabdano artha eTale ja karIe ke je mUrta nahIM te amUrta te zuM che? uttara : ema artha karatAM, jIvana sadbhAvane (astipaNanA bhAvo) bhAva nahIM Ave. jIva mAtra amUrta ja nathI paraMtu kharekhara amUrta svabhAva asaMkhyAta pradezavALe che. prazna 18 : jIvanuM kartApaNuM kaI kaI rIte che? Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAthA 2 a321 che. uttara : jIva upacArathI te dravyakarma-nekama (zarIra)ne rtA che. vyavahAranayathI pitAnI paryAyane kartA che jemAM azuddhanizcayarUpa vyavahArathI zubha-azubha bhAvone kartA cheane zuddhanizcayanayarUpa vyavahArathI anaMtajJAna Adi zuddha bhAvane kartA che. prazna 19 : paramazuddhanizcayanayathI jIvazene rtA che? uttara : paramazuddhanizcayanayathI jIva akta ja che. kAraNa ke A naya sAmAnya svabhAvanuM grahaNa kare che je anAdi. anaMta ekarUpa che. prazna 20 : kartA vizeSaNathI kaI vizeSatAnI siddhi thAya che? uttara : dareka dravya pitAnuM pariNAma pite kare che e nyAyathI jIva paNa pitAnA kAryane pite ja kartA che ane tethI anya koI bhagavAna athavA karma jIvanA vibhAvanA kartA nathI ema siddha thAya che. AthI, je siddhAMta ema mAne che ke jIva kAMI ja karatuM nathI, prakRti ja kare che te siddhAMtanuM nirAkaraNa thayuM. prazna 21 : jIva svayaM vibhAvane kartA che. karma paNa vibhAva karAvatuM nathI ema mAnavAthI vibhAva jIvane svabhAva thaI jaze. - uttara : jIvane vibhAva aupAdhika (naimittika) bhAva che jIva vibhAvarUpe pite ja pariName che, tyAM karmodaya nimitta avazya che, nahitara te vibhAvanI vibhinnatA (AtmasvabhAvathI, judApaNuM) ja nahIM banI zake. 1) 2. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 22 : jema jIvanA vibhAvamAM kahRdaya nimitta che e rIte Izvarane zA mATe nimitta na mAnavo? uttara : Izvara saceSTa banIne nimitta thAya che ke aceSTA rahIne ? saceSTa thaIne nimitta mAnavAmAM Izvara rAgIdveSI heAvAnA prasa`ga Avaze, ane teA te Izvara ja kema hAI zake ? vaLI (Izvara) sarvavyApI hovAne lIdhe nimitta na thaI zake! aneka avyApI banIne nimittarUpa thAya, tema te jagatamAM jeTalA saceSTa jIvo dekhAya che. emAMthI koIka tA koIkane rAgadveSanA nimitta thaI ja rahyA che paraMtu temAM IzvarapaNuM (paramAtmapaNu) vyakta nathI. prazna 23 : zvira aceSTa rahIne jIvanI rasanAmAM nimitta mAnavAmAM Ave te zuM vAMdhA ? uttara : agreSTha rahIne jo Izvara te ApaNA (jIvonA) aceSTa banavA mATe, pahelAnA taddanukuLa zubha viSeAmAM ja nimitta bhAvAmAM nimitta thaI zake nahI. paraMtu AnuM avazya samajI levuM joIe. nimitta thaI zake aceSTa manavA thaI zake badhA yathArtha svarUpa prazna 24 : zu jIva karyAM ja che ? uttara : paryAya draSTimAM jIva karyAM che, kANu ke paryAyo pariNati vinA hAtI nathI ane pariNatikriyA jIvanI peAtAnI ja hAya che. hA, paraMtu paramazuddhanizcayanayathI athavA zudravya draSTithI jIva akartA che kAraNa ke A naya anAdi anaMta sAmAnya svabhAvanuM ja grahaNa kare che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA 2 15 prazna 25 : jIva kAMI ja nathI karatA ema mAnavAmAM zuM vAMdhA ? uttara : prathama tA A satyasvarUpathI zrI mAnyatA thaI; akriyAnA akartA thavAthI jIva asat haraze. vaLI bIjI vAta e che ke kAMI na karatA hoya teA meAkSanA yatna ja zA mATe ane kevI rIte thaI zakaze? prazna 26 : AtmAne dehapramANa kahyo tenA karatAM vaDanA bIjanI jema sUkSma mAnavAmAM Ave te zuM vAMdhe ? uttara H AtmA jo tadna nAnA (vanA bIjanI jema) hAya tA sukhaduHkhanu vedana tA dehanA samasta pradezAmAM thAya che tene badale amuka ja pradezAmAM thavu joIe. paraMtu tema te banatu nathI. prazna 27 : te AtmAne sava vyApImAnI levA joI e. uttara H AtmA dehanI bahAra nathI kAraNe ke sa MvedananA anubhava mahAra (dehanI mahAra) heAtA nathI. hA samuddhAtanA samaye dehamAM rahIne paNa Atmapradeza ahAra jAya che, paraMtu tyAM paNa adhAya pradezamAM savedana hAya che prazna 28 : dehapramANu AtmAnA saMbaMdhamAM eka ja draSTi che ke vadhAre ? uttara : A saMdhamAM mukhya traNa draSTi che (1) azuddha vyavahAra (2) zuddha vyavahAra (3) nizcaya azuddhavyavahArathI. tA jIva je gatimAM je dehamAM rahe che te dehanA AkAra pramANe thAya che; vaLI te dehanA nAnA meTA thavA sAthe sAthe te ja jIvanamAM sAca vistArane paNa pAme che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 29 : zuddhavyavahArathI jIva kayA AkArarUpe che? uttara : jIva je chellA manuSyadehathI mukta thAya che te dehathI kAMIka nAnA AkApramANu hoya che. pachIthI te pramANamAM kaI ghaTADe ke vadhAro thatuM nathI. prazna 30 : mukta jIva kAMIka nAne kema thaI jAya che? uttara : tenuM varNana be prakAre karavAmAM AvyuM che. (1) sadeha avasthAmAM paNa, jIvanA pradeza, vALa, nakha ane uparanI atyaMta pAtaLI cAmaDInA bhAgamAM hatA nathI, tethI deha chUTatAM paNa te teTalAM ja rahe che, eTale dehathI kiMcita nyUna hoya che. (2) sadeha avasthAmAM nAka, meTuM, kAna vagerenA pilANanI jagyAomAM Atmapradeza kahetA nathI, paraMtu mukta avasthAmAM A pilANa rahetA nathI, te pilANanI jagyAo bharAI jAya che tethI (jIvana) kiMciMtu nAne (chelA dehapramANathI) kahyuM che. prazna 31 : nizcayathI jIvane zuM AkAra che? uttara : nizcayathI jIva lokAkAza-pramANu asaMkhyAta pradeza che, vistAranI draSTi vyavahArathI che prazna 3ra : svadehapramANu e vizeSaNathI zuM siddha thayuM? - uttara H A vizeSaNathI AtmA vaDanA bIja eTale che, sarvavyApI che. sarvADheta che Adi viruddha AzanuM nirAkaraNa thayuM. prazna 33 : AtmA kyA nayathI zene bhaktA che? Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 2 17 uttara : A viSayanI prarUpaNA mukhya pAMca nayathI karavAmAM Ave che H- (1) upacAranaya (2) vyavahAranaya (3) azuddhanizcayanaya (4) zuddhanizcayanaya (5) paramazuddhanizcayanaya. prazna 34 : upacArathI AtmA zenA bheAktA che ? uttara : upacArathI AtmA indriyAnA viSayabhUta padArthanA bhAktA che. prazna 35 : vyavahArathI AtmA konA bhAktA che? uttara : vyavahAranayathI AtmA zAtA-azAtAnA udayanA bhAktA che. prazna 36 : azuddhanizcayanayathI AtmA keAnA bheAktA che? uttara : azuddhanizcayanayathI AtmA ha -viSAdAdi bhAvonA bhaktA che. prazna 37 : zuddhanizcayanayathI AtmA kone leAkatA che? uttara : zuddhanizcayanayathI AtmA ratnatrayarUpa zuddhapariNamanathI utpanna thayela pAramArthika AnaMdanA bhAkatA che. prazna 38 : paramazuddhanizcayanayathI AtmA zenA bhAkatA che? uttara : A nayanI draSTimAM eka dhruva caitanya svabhAva ja Ave che, temAM bhAtAnA vikalpa ja nathI tethI AtmA (kazIya vastuneA) bheAkatA nathI prazna 39 : AtmAnA bhAkatA'vizeSaNathI zu siddha thayuM ? uttara : kSaNika siddhAMta ane phUTastha siddhAMtamAM jIva bhAkatA nathI. tethI temanu nirAkaraNa thayuM. prazna 40 : badhAya AtmAo huMmezA saMsArI te Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 dravyasaMgraha praznottarI TIkA rahetA nathI kAraNa ke AtmAnA sabhya zraddhAna jJAna anuSThAna dvArA anaMta AtmAe saMsArathI mukta thaI gayA ane AgaLa upara paNuM anaMta bhavya mukta thaze. te "saMsArI' vizeSaNa kevI rIte ghaTe che? uttara : prathama te ema che anaMta bhavya mukta thaI gayA ane thaze te paNa tenAthI paNa anaMtaguNa jIva saMsArI che ane raheze. vaLI bIjI vAta ema che ke jeo mukata thaI gayA teo paNa bhUtanaigamanathI saMsArI kahI zakAya che. prazna 41 : jIva kayA nayathI saMsArI che? uttara : A viSayanI prarUpaNA mATe mukhya cAra naya che. (1) vyavahAranaya (2) azuddhanizcayanaya (3) zuddhanizcayanaya () parama zuddha nizcayanaya. prazna 42 H vyavahAranayathI jIva kevI rIte saMsArI che? uttara karmakarmanA baMdhanane vaza vartate hovAthI jIva gati jAti, jIvasamAsa Adi vyakta paryAvALo saMsArI che. * prazna 43 : azuddhanizcayanayathI jIva kevI rIte saMsArI che? uttara : azuddhanizcayanayathI jIva darzana jJAna caritra Adi guNanA vibhAvapariNamanamAM lAgelo hovAthI saMsArI che. prazna 44 : zuddhanizcayanayathI jIvanI zuM avasthA che? uttara zuddhanizcayanayathI jIva saMsArathI rahita, pitAnA svabhAvika pUrNa vikAsamAM tallIna, zuddharUpe che. prazna 45 paramazuddhanizcayanayathI jIvanI zu avasthA che? uttara : A naya avasthA (paryAya)ne jAte ja nathI. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 2 tethI A nayanI draSTimAM nathI te kaI saMsArI ke nathI koI mukta, paraMtu sarva jIvo eka caitanyasvabhAvamaya che. prazna ka6 : saMsArastha e vizeSaNathI kayA AzayanuM nirAkaraNa thayuM ? uttara : je siddhAMtane e Azaya che ke jIva anAdithI mukta che athavA te azuddha pudgala ja saMsArane kta che AtmA te mAtra sAkSI ja che e Adi bAbatenuM nirAkaraNa thayuM. prazna 47 : AtmA siddha che te kaI kaI draSTiethI kahevAmAM Ave che? uttara : mukhya artha te e ja che ke AtmA jyAre karma-karmarUpI maLane dUra karIne saMsArathI sarvathA mukta thAya che tyAre siddha thAya che. A ja viSayane vistArathI samajavA cAra draSTione upaga karavo. (1) vyavahAranaya (2) azuddha nizcayanaya (3) zuddhanizcayanaya (8) paramazuddhaniyazcanaya. prazna 48 : vyavahAranayathI zuM siddhatva che? uttara : vyavahAranayathI A jIva asiddha che, siddha nathI. e te gati, jAti Adi rUpe pitAne kahe che. prazna 9 : azuddhanizcayanayathI zuM siddhatva che? uttara : A nayathI paNa AtmA asiddha che, siddha nathI te te kaSAyAdi bhAvone sAdhe che. prazna pa0 : zuddhanizcayanayathI jIva kevI rIte siddha che? uttara : A AtmA pote ja potAnA svabhAvapariNamanathI pitAnA guNonA pUrNa vikAsa vaDe siddha bhagavAna che te Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dravyasaMgraha praznottarI TIkA: kadApi siddha avasthAthI vyuta thatA nathI ane hamezA zuddha siddha ja raheze. prazna 51 : paramanizcayanayathI zuM sidhdhatva che ? uttara : A naya paryAyane nahI dekhA hAvAne lIdhe, A draSTimAM AtmA na tA sidhdha che na te asidhdha che, eka caitanyasvabhAvamaya svataHsidhdha che. prazna para : AtmA siddha thayA pachI siddhapattanI maryAdA purI thaye pharI pAchA sa'sAramAM kema na Ave ? uttara : badhAya karmAMnA saMpUrNa kSayathI ja siddhadazA pragaTa thAya che tyAM vibhAvadazA utpanna thavAnu kAI kAraNa ja nathI tethI siddha jIveA bhaviSyamAM hu Mmezane mATe siddha ja raheze siddhapadmanI koI maryAdA(avadhi, samaya pratibaddhatA) nathI. prazna puru : jIva svabhAvathI urdhvagAmI che e vAta tA pratyakSa rIte khAdhA pAme che kAraNa ke ApaNe joI e chIe ke jIvA jyAM javu' hAya tyAM jAya che. uttara : jIvanA svabhAva tA urdhvagamananA che para tu ka nAkanI saMgatithI e svabhAva tiIbhUta thayA che audArika vaikriyaka dehanA saMbadhamAM hoya tyAre te te vidizA sudhI gamana kare che. prazna 54 : tA te urdhvagamana svabhAva kyAre pragaTa thAya che? uttara : jyAre A jIva kevaLa zuddha svabhAvarUpe pariNamana karIne nAkama (zarIra) tathA kathI savathA rahita thaI jAya che tyAre tenA urdhvagamana svabhAva pragaTa thaI jAya Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - gAthA 3 21 che athavA sakaLakarmakSaya thatAM ja urdhvagamana svabhAvane lIdhe eka ja samayamAM ekadama jIva urdhvadizAmAM ja rahe che. A prazna 55 : A jIva upara kayAM sudhI jAya che? uttara : mukta jIva lekanA aMta sudhI jAya che tenAthI AgaLa dharmAstikAyanuM nimitta na hovAthI te pitAnA svataMtra avasthAnathI tyAM nizcaLa thaI jAya che. prazna pa6 : ema hoya te pachI muktanuM gamana paNa parAdhIne karyuM? uttara : parAdhIna te tyAre kahevAya ke dharmAstikAya mukta jIvane pitAnI pariNatithI calAve, paraMtu mukta jIva pitAnA svabhAvathI pitAnI pariNatithI gamana kare che tyAM dharmAstikAya nimittamAtra che. . prazna pa7 : A badhAya varNanathI ApaNe zuM sArabhUta zIkhavA egya che? uttara : AvI vividha avasthAe rUpe je thAya che tevA eka vizuddha ramaitanyasvarUpa jIva tatva upara lakSa karavuM che jethI nirmaLa jJAna AnaMdarUpa avasthAne pravAha zarU thaI jAya. prazna pa8 : (je ema hoya) te pachI A eka ja sArabhUta (Atma)tatvanuM varNana karavuM hatuM bIjA adhikAranA varNanathI zuM prayojana? uttara : jIva tatvanI vyavahAra avasthAone ja je barAbara nA samaje te paryAyaanvayI (avinAbhAvI) jIvadravyane samajavAnI pAtratA kyAMthI lAvaze? eTalA mATe, A avasthAonuM varNana paNa e prajanathI jarUrI che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ava Adi nAthAmAM jAkaranA saMba dravyasaMgraha praznottarI TIkA have jIva Adi nava adhikAronuM sUcana karanArI A bIjI gAthA pUrI thaye, bAra gAthAomAM A nava adhikAronuM varNana karaze, jemAM prathama jIva - adhikAranA saMbaMdhamAM gAthA kahe che :tikAle cadupANA indriyabalamAuANapANo y| vavahArA seo jIvo NicchayaNayadA du cedaNA jassa // 3 // anvaya : vavahArA jassa tikAle cadu pANA indriya balaM Au ya __ANapANI so jIvo NiccayaNayadA du cadaNA se jiivo| artha : vyavahAranayathI jene traNa kALamAM Indriya baLa, Ayu, zvAcchozvAsa e cAra prANu hoya te jIva che, paraMtu nizcayanayathI je cetanAyukta hoya te jIva che. prazna 1 : je jIvane saMsArI avasthAmAM te cAra prANu hatA, paraMtu have mukta-avasthAmAM te prANene abhAva che te vyavahAranayathI te zuM jIva kahevAya ke nahIM? uttara : traNe kALamAM hoya, athavA mAtra bhUtakALamAM hatA ane hamaNuM nathI te paNa, bhUtakALamAM hovAthI tenuM grahaNa thaI jAya che. evo "tirlDa" zabdane bhAvArtha che. ethI ema siddha thayuM ke mukta jIvane vartamAnamAM prANa nathI te paNa bhUtakALamAM hatA tema vyavahAranaya vaDe samajatAM te paNa jIva che. (muktAtmA paNa jIva che.) prazna 2 H IndriyaprANa kene kahevAya? uttara : dravyendrinA nimittathI utpanna thayela kSApazamikabhAva IndriyaprANa che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 3 prazna 3H IndriyaprANa ane IndriyamAM zuM taphAvata che? uttara : IndriyaprANa te pazAmika bhAva che, jyAre IndriyathI dravyendriyanuM grahaNa thAya che. A kAraNathI sagI keLavIne IndriyaprANuM nathI. te paNa temane paMcendriya gaNavAmAM AvyA che. prazna 4 : indriyaprANanA keTalA prakAra che? uttara : pAMca (1) sparzanendriyaprANa (2) rasanendriya prANa (3) dhrANendriyaprANa (4) cakSuIndriyaprANa (5) zrotrendriyaprANa. prazna 5 : e IndriyanuM lakSaNa zuM che? uttara : spazendriyanA nimittathI je kSApazayika bhAva utpanna thaye te sparzendriyaprANa che e ja prakAre rasanA Adi Indriye bAbata alaga alaga samajI levuM. prazna : baLaprANa eTale zuM ane tenA keTalA prakAra che? uttara : anaMta zaktinA eka bhAga pramANu, ane mana, vacana kAyanA nimittathI utpanna thayelA baLane baLa prANa kahe che. tenA traNa prakAra che (1) mane baLa (2) vacanabaLa (3) kAcabaLa prazna 7 : A baLa prANanuM lakSaNa zuM che? uttara : mananA nimittathI utpanna thayelA vIryanA vikAsane mane baLa prANa kahe che, e pramANe vacanabaLa ane kAyabaLa paNa alaga alaga samajI levA. prazna 84 baLa, prANu, gupti, yema, paryApti A badhAya mana vacana kAyAnA saMbaMdhathI heAya che te temAM zuM taphAvata che? uttara : vIryanA vikAsane baLa prANa kahe che. mana vacana kAyAnI pravRttinA nidhane gupti kahe che. mana vacana kAyAnA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raka dravyasaMgraha praznottarI TikA nimittathI AtmapradezanA parispaMdana halanacalana) ne je yAna tene vega kahe che. mane vargaNA, bhASAvarganuM, AhAravargaNane grahaNa karavAnI zaktinI pUrNatAne paryApti kahe che. prazna 9 : mana, vacana kAyAnI pravRttinA nirodhane je gupti kahevAmAM AvI to emAM te vIryaguNanA vikAsanuM rUMdhAvuM thayuM. te pachI gupti upAdeya kevI rIte raheze? uttara : azuddhabaLane rekIne AtmabaLanA vikAsane gupti vadhAre che tethI paramArtha baLanA vikAsanuM kAraNa hevAthI gupti upAdeya che. prazna 10 : AyuprANa kone kahe che? uttara : jenA udayathI (vartamAna) bhava saMbaMdhI jIvana ane jenA kSayathI (vartamAna) bhava saMbaMdhI maraNa thAya tene Ayu prANa kahe che. prazna 11 : AyuThANunA cAra bheda kema na batAvyA? uttara : cAreya prakAranA AyuprANanuM sAmAnya kArya te te bhavamAM (jIvanuM) avasthAna karAvavAnuM che, te sAmAnyapaNane laIne AyuprANane eka ja kahyo che. prazna 12 H AnaprANa kone kahevAya? uttara H zarIramAMthI kaI paNa prakAranA vAyunA AvavA - javAne AnaprANa kahe che, jema ke mukha dvArA zvAsocchavAsanI kriyA, machidrathI vAyunuM AvavuM-javuM, nADI dvArA vAyunuM saMcAraNa, pRthvI Adi sarva zarIrathI vAyunuM AvavuM javuM, vAyukAyika jIvanuM paNa AkhAya zarIrathI AvavuM-javuM vagere. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 3 25 prazna 13 : A cAra prANAnA kadApi nAza thAya che ke kema ? uttara : pAMca indriyaprANAnA ane maneAkhaLanA nAza te kSINameAha guNasthAnanA aMtabhAgamAM thAya che. vacanabaLa ane AnaprANanA nAza sayeAgIkevaLIne chellA aMtarmuhumAM thAya che ane kAyabaLanA nAza sayeAgI guNasthAnanA aMtamAM ane AyuprANanA vinAza ayeAgIguNusthAnanA aMtamAM thAya che. prazna 14 : A prANAnA nAza thatAM temanA badalAmAM koI vizudhdha prANAnA vikAsa thAya che ke kema ? uttara : indriyaprANanA abhAvamAM atIndriya zuddha caitanya prANane vikAsa thAya che. maneAbaLanA abhAvamAM anaMtavIya prANane vikAsa thAya che. vacanabaLa, zvAsocchvAsa ane zarIrabaLanA abhAvamAM AtmapradezanA nizcaLatArUpa aLanA vikAsa thAya che ane AyuprANanA abhAvamAM anAdi-anaMta zudhdha caitanyanA sarvathA nizcaLa vikAsa ane che. prazna 15 : A prANa jIvane badhAya ekasAthe hAya che ke vadhatA-ochA paNa hAya che ? uttara : (1) ekendriya aparyApta jIvane sparzendriya, zarIrabaLa, Ayu e traNa ane paryAptane zvAseAvAsa sahita cAra prANa hAya che. (2) dvIndriya (e indriyavALA) aparyApta jIvane be indriya, zarIrabaLa ane Ayu e cAra ane paryAptakane vacanabaLa ane zvAseAAsa sahita cha prANa hoya che. (3) traNa indriyavALA aparyApta jIvane traNa indriya, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 dravyasaMgraha praznottarI TIkA zarIrabaLa, Ayu e pAMca prANa ane paryAptakane vacanabaLa, zvAsocchavAsa sahita sAta prANuM hoya che. (4) cAra IndriyavALA aparyApta jIvane cAra Indriya, zarIrabaLa Ayu e che prANa tathA paryAptakane vacanabaLa ane zvAseGgavAsa sahita ATha prANa hoya che. (5) asaMsI, paMcendriya aparyApta jIvane pAMca Indriya, zarIrabaLa Ayu e sAta prANa paryAptakane vacanabaLa zvAse chUvAsa sahita nava prANa hoya che. saMsI-paMcendriya aparyApta jIvane pAMca Indriya zarIrabaLa, Ayu e sAta prANa hoya che ane paryAptakane manobaLa, vacanabaLa, zvAsozvAsa sahita dasa prANa hoya che. sagI kevaLIne vacanabaLa, kAyabaLa, Ayu ane zvAsocchavAsa e cAra prANa hoya che, aMtamAM vacanabaLa rahita traNa, tyArapachI zvAcchavAsa rahita be prANa hoya che agI kevaLIne mAtra AyuprANa hoya che. prazna 16 : A prANa jIvamaya che ke ajIvamaya? uttara : IndriyaprANa te lApazamika bhAva che tethI je ke te jIvane malIna bhAva che te paNa pudgalakarmane nimittathI utpanna thAya che tethI te pudgalakarmanuM kArya che tathA bIjA prANenuM te pudgala ja upAdAnakAraNa che tethI sarva prANa pagalika che. prazna 17 : zuddhanizcayanayathI jIvane kayA kyA prANa che? uttara : zuddhanizcayanayathI jJAna, darzana, zakti, sukharUpa anaMta vikAsaprANu che athavA paramazuddhanizcayanayathI caitanyaprANa che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 4 27 prazna 18 : sparzanAdi dravyendriya prANu che ke nahIM ? uttara : azuddha bhAvendriyaprANonA kAraNarUpa hovAthI e dravyandriye paNa asaddabhUta vyavahAranayathI prANa che. temane IndriyaprANamAM ja gaNI levI joIe. paraMtu bhAvendriya na hovAthI saMgIkevaLIne IndriyaprANa mAnavAmAM AvatA nathI. prazna 19H A badhA kathanamAM upAya upeya(sAdhana-sAdhya) bhAvanI kAMI siddhi thAya che ke nahIM ? uttara : sAdhyatatva zuddhacaitanyaprANa che. tenI siddhine upAya e che ke ati prAthamika bhUmikAmAM bhAvendriyaprANa ane baLaprANane upaga deva-zAstra-gurUnI sevA dhyAna manana stutimAM lagAve. pachI jema regyatA prApta thatI jAya tema nija abheda svarUpamAM pahoMcavAno prayatna kare. je ke buddhipUrvaka abheda svarUpamAM pahoMcavAnuM kArya nathI thatuM tathApi pahoMcavAne yatna cAlu rAkhatAM atyaMta jJAnAbhyAsa ane jJAnasaMskAra sahita gyatA pAmatAM abheda svarUpa nicetanamAM upaganI sthiratA thatAM saMpUrNa AtmabaLa pragaTe che. A pramANe jIva adhikAranuM varNana karIne have upaga-adhikAranI gAthA kahe che. uvaAgo duviyappA dasaNaNANaM ca desaNa cadudhA / cakkhu acakkhu ohI dasaNamadha kevalaM NeyaM // 4 // aya : 3vo vadhe TUMsamAM viLa, DhasaLuM dudha NeyaM cakkhu, acakkhu ohI adha kevalaM dasaNaM / artha : upaga be prakAre che. darzane paga ane Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 dravyasaMgraha praznottarI TIkA jJAnega. darzane paga cAra prakAre jANa. (1) cakSudarzana (2) acakSudarzana (3) avadhidarzana (4) kevaLadarzana. A prazna 1 : darzane paga zabdano artha zuM thAya che? uttara : AtmAmAM eka darzana guNa che. e guNanA vyakta upagAtmaka pariNAmane darzane paga kahe che. tenuM bIjuM nAma anAkAra-upaga paNa che. prazna 2 : anAkArogane zuM artha che? uttara : je upaganA viSayamAM keI AkAra, vizeSa, bheda, vikalpa na Ave paraMtu nirAkAra, sAmAnya, abheda vikalparahita jene viSaya hoya tene anAkAra upaga kahe che. prazna 3 : cakSudarzana eTale zuM? * uttara : cakSu indriyanA nimittathI je jJAna utpanna thAya che te jJAnanI utpatti mATe, te jJAna thayA pahelA AtmAne je upaga tene cakSudarzana kahe che. tevI ja rIte acakSudarzana bAbata paNa samajavuM, paraMtu tyAM cakSune choDIne bAkInI cAra Indriya tathA mana (jJAna thavAmAM) nimittarUpa hoya che. * prazna : jJAna thavA pahelAM darzananuM devuM zuM Avazyaka che? uttara : matijJAna tathA avadhijJAna thatA pahelA darzana hevuM Avazyaka che, kevaLajJAna kevaLadarzana ekasAthe ja hoya che. prazna pa H matijJAna ane avadhijJAna pahelA darzane paganI zA mATe AvazyaktA che? uttara : jyAre pUrva (pahelA) jJAnepaga chUTI jAya Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 4 29 ane navA sAne payoga karavA hAya tA vacce Atmasanmukha thaI na navuM jJAnakhaLa pragaTa karavAmAM Ave che. jema ke pahelA ghaDe jANatA hatA ane pachI vastrane jANavA mAMDayA teA ghaDAnu jJAna chUTayA pachI ane vastranuM jJAna thayA pahelAM vacce daza ne payeAga hAya che. TUMkamAM, AtmA eka vastune jANe pachI pAtA tarapha DhaLe bIjI vastu jANe pharI pAcho pAtA tarapha DhaLe pharI pAchI anya vastu jANe ema krama cAlyA kare che. prazna 6 : zrutajJAna ane mana:paryAyajJAnanA pahelA darzIna kema nathI hAtuM? uttara : A banne jJAna paryAyavikalpanI mukhyatA karIne jANe che ane je jJAna paryAya vikalpanI mukhyatA karIne jANe te jJAna pahelA daCna hAtu nathI. A ane jJAna jAtijJAna thayA pachI ja thAya che. prazna 7 : kevaLajJAna sAthe ja kevaLadarzIna kevI rIte thAya che? tyAM bIjA jJAnanI mAphaka pahelA kevaLadana ane pachI kevaLajJAna ema kema nathI thatuM ? uttara : kevaLI bhagavAnane anaMta zakti pragaTa thaI che tethI jJAnayoga ane darzanapayoga ane sAthe sAthe hAya che; chadmastha jIvAne ana tazakti nahIM hAvAthI darzana jJAna ekasAthe hAtA nathI. prazna 8 : darzana ane daneApayeAgamAM zuM aMtara che? uttara : darzana tA AtmAnI zakti che. jyAre darzana guNanA vikAsanuM nAma danApayega che. danazakita te nitya Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA che jyAre tenuM pariNamana je danapayoga te te utpAda vyaya svarUpa che. prazna 9 : daIne payAga ane samyagadarzanamAM zuM aMtara che? uttara : darzanApayoga darzana guNanI paryAya che jyAre samyagdarzana tA darzana (zraddhA) guNanI ni`La avasthA che. prazna 10 : darzana ane zraddhAmAM zu aMtara che? uttara H dana teA aMtamu kha - caitanyapratibhAsanuM nAma che jyAre zraddhA te tene kahe che ke jenA thavAthI pratIti, vizvAsa athavA paryAyanuM samayapaNuM thavA mAMDe. prazna 11 : daIne yezane samyagdarzana sAthe zu kAMI sabaMdha nathI ? uttara : daIne payeganA je viSaya che te sAmAnya che, jo e sAmAnya pratibhAsamAM peAtAnI eTale nijadravyanI pratIti kare te samyagdarzana thAya che. viSayamAM Avelu' dravya anene viSaya che, tyAM sudhI te ba Mne ekarUpe ghaTe che paraMtu ane paryAyAmAM pRthaka pRthak guNAnuM pariNamana che tethI svalakSaNanI apekSAe ba MnemAM ekaya nathI. prazna 12 : zuM mithyAdraSTinA danApAga mithyA hAya che? uttara : daIne payAga te nathI hAtA mithyA ke nathI hAte samyaga. hA, e nakkI che ke mithyAdraSTi da nApayeAganA viSayanA (AtmadravyanA, AtmabhAvabhAsananeA) anubhava nathI karatA jyAre samyagadraSTi danApayoganA viSaya(Atmadravya)nI pratIti kare che. paramA thI, jJAna paNu, nathI samyaga ke nathI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 4 mithyA, paraMtu mithyAtva athavA anaMtAnubaMdhInA udayamAM upacArathI mithyA kahevAya che. darzane pagamAM te te upacAra paNa ghaTatuM nathI. kAraNa ke darzane paga nirAkAra che. prazna 13 : avadhidarzana kene kahe che? uttara : avadhijJAna thayA pahelAnA aMtarmukha citratibhAsane avadhidarzana kahe che. prazna 14 : kevaLadarzane paga kene kahe che? uttara : kevaLajJAnanI sAthe sAthe thavAvALA aMtarmukha citratibhAsane kevaLadarzana kahe che. prazna 15 : A darzane paga kayA nimitto maLavAthI pragaTa thAya che? uttara : cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNanA kSapazamathI anukrame cakSu-acakSu ane avadhi darzana pragaTa thAya che. kevaLadarzanAvaraNanA kSayathI kevaLadarzana pragaTa thAya che. prazna 16: kSepazaya kene kahe che? uttara : udayamAM AvanAra sarvaghAtI svardhakenA udayAbhAvI kSaya ane AgAmI udayamAM AvavAvALA sarvaghAtI spardhakonA upazama tathA dezaghAtIspardhakonA udayane pazama te prazna 17 : darzane paganA pAThamAMthI ApaNe zuM preraNA meLavavI joIe? uttara : darzane pagane je viSaya che (zuddhaAtmadravya) tene ApaNe jJAnega dvArA yarUpa banAvavo ane pachI te Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUra dravyasaMgraha praznottarI TIkA jJAne paganI sthiratAne prayatna karavo. A upAyathI ApaNane samyakatvanI prApti thAya. have, upaga adhikAramAM varNavelA be prakAranA upagamAMthI, darzane paganuM varNana karyA bAda, jJAne paganuM varNana kare che : NANa aTThaviyappaM madisudiohi aNANaNANANi / maNapajjaya kevalamavi pacakkha parokkha me yaM ca // 5 // anvaya : jALa kALuM jhaTTVAjALa drisuri gAhI maNapajjaya avi kevalaM ca paccavakhaparokakha bheyaM / artha : jJAnapaga ATha prakAranuM che. kajJAna ane jJAna svarUpa te mati, zruta, avadhi e traNa tathA manaH paryAya ane kevaLajJAna. jJAnepaga, pratyakSa-parokSa bhedathI be prakArane paNa che. prazna 1 : be prakAre jJAnepaganuM varNana kaI rIte che? uttara : jJAnepaganA be bheda che. (1) pratyakSa (2) parokSa emAM pratyakSanA be prakAra che. (A) vikaLa pratyakSa (a) sakaLapratyakSa. vikaLa pratyakSa mana:paryAya ane avadhijJAna che. pakSajJAna mati ane zrutajJAna rUpe che. prazna 2 : mati, mRta avadhi e traNane kujJAnarUpa kema kahe che? uttara : mithyAtvanA udayanA saMbaMdhathI te traNe jJAnane kujJAna kahe che. A prazna 3 : zuM mithyAtvanA udayanI asara jJAna upara paNa thAya che? Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thA ka 33 uttara : jo ke mithyAtvanA udaya hAtAM zraddhAguNunu ja viparIta pariNamana thAya che te paNa viparIta zraddhAvALA jIvane dravya-vastunA jJAnamAM yathArthatA ke anubhava na thatA heAvAthI, te jJAna paNa kujJAna kahevAya che. prazna 4 : mithyAdraSTine paNa mATI meATI zeAdhakheALa bAbatanuM' sAcuM jJAna haiAya che, teA badhI vastuenu' (tenu') jJAna mithyA kevI rIte kahevAya ? uttara : jene zuddha AtmA vagere tattvonA viSayamAM viparIta abhiprAya rahita sAcuM jJAna nathI, tenA jJAnane mithyA jJAna kahe che kAraNe ke AtmahitanA sAdhaka jJAnane ja (AgamamAM) samyagajJAna kahyuM che. prazna 5 : samyadraSTine paNa ghaTa--paTAdi aneka padArthAnA saMbadhamAM sazaya-viparItatAvALuM jJAna thaI jAya che, teA pachI te jJAnane mithyAjJAna kahevuM joIe ? uttara : samyak draSTine dravya-guNa-paryAyanA sAcA viveka che. emAM saMzayAdi (dASA) nathI, tethI AtmasAdhakajJAnamAM avarAdha AvatA nathI ane tethI te samyagajJAna che. hA, laukika apekSAe saMzaya-viparItatAvALuM jJAna che, paraMtu tethI meAkSamAga mAM koI avarodha AvatA nathI ! prazna 6 : mana:paryaMcajJAna koI koIne jJAnarUpe kema nathI hAtu? uttara : manaHpayajJAna RddhidhArI bhAvaliMgI munine ja hAya che tethI te kusAnarUpa hAI zakatu nathI. 3 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 7 : AtmA teA eka dravya che, te tenA aneka jJAnAceAga kevI rIte thaI gayA ? 24 uttara : AtmA teA nizcayathI ekasvabhAva che, jenI svAbhAvika paryAya kevaLajJAna ja hAvI joIe, paraMtu anAdikALathI ka baMdha sahita hAvAthI matijJAnAvaraNAdrinA kSayApazaya anusAra jJAna pragaTa thAya che, ane tethI jJAneyAga aneka prakAre thAya che. kevaLajJAnane khAdya karatAM, mAkInA sAta jJAnAmAM asaMkhyAta asaMkhyAta bheda paDe che. prazna 8 : matijJAnanuM zuM svarUpa che? uttara : matijJAnAvaraNa tathA vIrmAMtarAyanA kSayApazayathI tathA indriya ane mananA nimittathI vastunA ekadeza jJAnane matijJAna kahe che, prazna 9 : tyAre to matijJAna bahu parAdhIna gaNAya ? uttara : kahelAM nimitto hovA chatAM paNa matijJAna jJAnasvabhAvanA upAdAnathI ja pragaTa thAya che, anya dravyothI nahIM, tethI te svAdhIna che. jJAna che. jANItuM nAma zuM che? prazna 10 : matijJAnanuM bIjuM uttara : matijJAnanuM khInnuM jANItu nAma AbhiniAdhika Abhinidhika prazna 11 : zabdA zuM che ? ( - uttara : Abhi eTale abhimukha ane ni eTale niyamita arthanA avabodhane AiinAdhika jJAna kahe che. " sAna tene Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thA prazna 12 : abhimukha kene kahe che? uttara : zULa, vartamAna ane vyavadhAnarahita (AcchAdanarahita) padArthone abhimukha kahe che. prazna 13 : niyamita kone kahe che? uttara : Indriya ane manathI niyata viSayane niyamita padArtha kahe che. prazna 14: kaI kaI Indriyane karyo ke viSaya niyata che? uttara : cAmaDIne sparza, jIbhano rasa, nAkane gabdha AMkhane rU5 ane kAnane zabda ema (pratyeka Indriyane viSaya) niyata che. prazna 15 : manane kaye viSaya niyata che? uttara : manamAM joyele, sAMbhaLela ane anubhavela padArtha niyata hoya che. prazna 16 : zrutajJAna kone kahe che ? uttaraH zrutajJAnAvaraNa vIyatarAyanA kSepazamathI athavA te indriya (mana) nA avalaMbanathI je jJAna pragaTa thAya che te zrutajJAna che. tenuM eka spaSTa svarUpa evuM che ke matijJAnathI jANelA padArthonuM vizeSajJAna karavuM. (te zrutajJAna kahevAya) prazna 17 : maraNa, Adi jJAnane kayA jJAnamAM samAveza thAya che? uttara : smaraNa, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane sAMvyAvahArika pratyakSa e jJAnene matijJAnamAM samAveza thAya che, kAraNa ke e badhAM matijJAnAvaraNanA kSepazamathI pragaTa thAya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 18 : smaraNanuM zuM svarUpa che? uttara : matijJAnAvaraNa ane varyA rAyanA pazamathI tathA mananA avalaMbanathI pUrve anubhavelA padArthonuM smaraNa thayuM tene smaraNa kahe che. prazna 19 : pratyabhijJAnanuM zuM svarUpa che? uttara : matijJAnAvaraNa ane vIryaMtarAyanA kSepazamathI ane mananA avalaMbanathI pUrve jANelI avasthA ane vartamAnamAM jANelI avasthAnI vacce ekatA, samAnatA, asamAnatA athavA viruddhatAnA saMdharUpa (jeDarU5) jJAnane pratyabhijJAna kahe che. jema ke A te ja che, A amuka jevuM che. A amuthI viparIta che, A pelAthI dUra che vagere. prazna 20 : tarka kene kahe che? uttara : sAdhya-sAdhananI vyAptinA jJAnane tarka kahe che, jema ke jyAM dhumADo hoya tyAM agni hoya che ane jyAM agni na hoya tyAM dhumADe paNa hete nathI. prazna 21 : anumAna kone kahe che? uttara : sAdhanathI sAdhyanA jJAnane anumAna kahe che. jema ke dhumADAne dekhIne agninuM jJAna karavuM. prazna rara : eka vastunuM jJAna karIne bIjI vastune jANavI te te zrutajJAna kahevAya, tene matijJAnamAM kevI rIte samAveza thAya? uttara : abhyAsI purUSane saMskArane lIdhe sAdhana jotAM ja mana dvArA sAdhyanuM jJAna thaI jAya che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 5 prazna ra3 : sAMvyAvahArika pratyakSa kone kahe che? uttara : vartamAna padArthane Indriya athavA mana dvArA aMze spaSTatAthI jANavuM tene sAMvyAvahArika pratyakSa kahe che. prazna 24 : mana ane indriyo vaDe utpanna hovAne lIdhe tene parokSa ja gaNavuM joIe ? uttara : mana-IndriyathI utpanna hovAne lIdhe kharekhara A matijJAna pakSa ja che paraMtu vyavahArathI ema jaNAya che ke, jevAthI vastu spaSTa dekhAya che. kAnathI zabda spaSTa saMbhaLAya che, A kAraNathI e badhuM (jJAna) upacArathI pratyakSa che. lekamAM paNa kahevAya che ke meM pratyakSa joyuM, pratyakSa sAMbhaLyuM vagere. prazna 25 : smRti, pratyabhijJAna, tarka ane anumAnanA viSaya kaI IndriyanA niyata viSaya che? uttara : smRti, pratyabhijJAna, tarka ane anumAnanA viSaya mananA niyata viSaya che. te prazna 26 : badhA prakAranA matijJAnanA jANavAnI pragatinI apekSAe keTalA bheda che? uttara : badhAya matijJAnanA cAra-cAra bheda che. avagraha, hA, avAya ane dhAraNuM. prazna 27 : avagrahajJAna kene kahe che? uttara : viSaya-viSayInA sannipAta (samIpa AvatAM, maLatAM) bAda jenuM prathama grahaNa thAya che tene avagraha kahe che. prazna 28 : sannipAtane artha zuM che? uttara : bAhya padArtha te viSaya che ane Indri Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA tathA mana viSayI kahevAya che, A baMnenA jJAnane utpanna karavA gya je avasthA tene sannipAta kahe che. prazna ra9 : avagrahanA keTalA bheda che? uttara : avagrahanA be bheda che. (1) vyaMjanAvagraha (2) arthAvagraha. prazna 30 : vyaMjanA-avagraha kone kahe che? uttara : prApta athavA spaSTa arthanA grahaNane vyaMjanAvagraha kahe che. A jJAnamAM eTalI kamajorI (nirbaLatA) hoya che ke jANavAnI dizA paNa anizcita rahe che. prazna 31 : arthAvagraha kone kahe che? uttara : aprApta athavA apRSTa arthane grahaNa karavAne arthAvagraha kahe che, arthAta spaSTa arthane grahaNa karavA tene arthAvagraha kahe che. A jJAnamAM jANavAnI dizA nizcata che, ane A jJAna thayA pachI IhA Adi jJAna thaI zake che. - prazna 3ra : IhAjJAna kene kahe che? uttara : avagrahathI grahaNa karelA arthanI vizeSa parIkSAne IhA kahe che. A jJAnamAM saMdeha nathI, paraMtu temAM vastunuM vizeSa parijJAna thaI rahyuM che. Ama chatAM paNa A jJAna saMdehathI upara ane avAyathI nIcenI vicAra-buddhirUpa che. prazna 33 : avAya jJAna kene kahe che? uttara : IhAjJAnathI padArthanuM jANapaNuM thayuM tenA pUrNa pratItiyukta jJAnane avAyajJAna kahe che. te prazna 34 : dhAraNujJAna kene kahe che? Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA ke uttara : avayajJAnathI nirNaya karelA padArthanuM kALAMtaramAM paNa vimaraNa na thavuM tene dhAraNAjhAna kahe che. prazna 35 : matijJAnane viSaya padArtha che, guNa che ke paryAya che? uttara : matijJAnane viSaya padArtha che, mAtra guNa paNa nahIM ane mAtra paryAya paNa nahIM. hA, padArtha guNaparyAyAtmaka ja hoya che. prazna 36: kevaLa guNa athavA kevaLa paryAya ja zuM ke bIjA jJAnane viSaya thaI zake che? uttara H mAtra guNa athavA mAtra paryAya kaI paNa (samyaga) jJAnane viSaya nathI, kAraNa ke mAtra guNa athavA mAtra paryAya asata che. asata keI paNa jJAnane viSaya heI zake nahIM. prazna 37 : dravyArthika draSTithI guNa jANI zakAya che te pachI te asara kevI rIte che? uttara : dravyArthika draSTie guNanI mukhyatAthI padArtha jANavAmAM Ave che mAtra guNa nahIM. prazna 38 : paryAyAthika draSTie paryAya jANI zakAya che te te asata kevI rIte che? uttara : paryAyArthikadraSTie paryAyanI mukhyatvathI padArtha jANavAmAM Ave che mAtra paryAya nahIM. prazna 39 : guNa ane paryAya bhale sat na hoya te paNa sat nA aMza te che? Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA - uttara : sat nuM jJAna keI vAra guNanI mukhyatAthI karavAmAM Ave che kaI vAra paryAyanI mukhyatAthI karavAmAM Ave che e pramANe sat nA aMzanI kalpanA karavAmAM AvI che vastudraSTie te sadaza pamiNamana ane visadaza pariNamanamAM vartate e eka akhaMDa padArtha che. prazna 40 : avagraha Adi cAra prakAranA matijJAna keTalA prakAre che ? uttara : avagraha Adi matijJAna 12-12 prakAre che. jema ke (1) bahuavagraha (2) eka avagraha (3) bahuvidha avagraha (4) eka vidha avagraha (5) kSipra avagraha (6) akSipra avagraha (7) aniHsRta avagraha (8) niH mRta avagraha (9) anukta avagraha (10) ukta avagraha (11) dhruva avagraha (12) adhruva avagraha prazna 41 : bahuavagraha jJAna kene kahe che? uttara : bahu padArthonuM eka sAthe avagraha jJAna karavuM te bahu avagraha jJAna che jema ke pAMce AMgaLIonuM eka sAthe jJAna. prazna 42 H eka avagraha kene kahe che? uttara : eka ja padArthanA grahaNa karavAne eka avagraha kahe che te prazna 43 : bahuvidha avagraha kene kahe che? uttara : bahu prakAranA padArthonA avagrahane bahuvidhaavagraha kahe che. prazna 44 : eka vidha avagraha kene kahe che? Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 5 uttara : eka ja prakAranA padArthane avagrahane ekavidha avagraha kahe che. prazna 45 : ekavidha avagraha eka prakAranA bahu padArthone thatuM haze ? - uttara : ekavidha avagraha eka prakAranA aneka padArthomAM paNa thAya che. - prazna ka6 : ekavidha avagraha eka padArthamAM paNa thatuM heya te ekavidha avagraha ane avagrahamAM zuM bheda rahe ? uttara : ekavidha- avagrahamAM eka padArthane eka prakAranI draSTithI ja jANavAmAM Ape che, jyAre eka-avagrahamAM prakArathI draSTi vagara ja padArthane jANavAmAM Ave che. prazna ka7 : kSipra-avavagraha kone kahe che? uttara : jaldIthI ja padArthanA avagrahajJAnane kSipraavagraha kahe che. prazna 48 : akSipra avagraha kene kahe che ? uttara : dhIre dhIre padArthanuM avagrahajJAna karavuM, akSipra jJAna karavuM tene akSipra-avagraha kahe che. prazna 49 : niHsRta avagraha kene kahe che? uttara : niHsRta padArthanA avagraha karavAne niHsRta avagraha kahe che. prazna pa0 : aniHsRta avagraha kene kahe che? uttara : nivRta (bahAra nIkaLelA) aMzane jANIne aniHsRta padArthane jANavuM tene aniHsRta avagraha kahe che. A prazna pa1 : ukta--avagrahe kene kahe che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : indriye athavA mana dvArA potapotAnA niyata viSayane jANavAne ukta-avagraha kahe che. prazna pa2 : anukta avagraha kene kahe che? uttara : keI indriya athavA mana dvArA pitAne niyata viSayane jANavAnI sAthe sAthe bIjA viSayane jANa tene anukta avagraha kahe che, jema ke cakSuIndriya dvArA Agane jotAM enuM jJAna karI levuM. prazna pa3 : vyaMjanAvagraha paNa zuM badhI indriya athavA mananA nimittathI utpanna thAya che? uttara : vyaMjanAvagraha cakSuindriya ke mananA nimittathI utpanna thatuM nathI, kAraNa ke cakSuIndriya ane mana aprApyakArI che, emanAthI je jANavAmAM Ave te ekadama spaSTa thaI jAya che. vyaMjanAvagraha mAtra sparza, rasanA, ghANa ane zrotendriya e cAra indrinA nimittathI utpanna thAya che. prazna 54 : matijJAnanA keTalA bheda thaI zake che? uttara : matijJAnanA mULa pAMca bheda che. (1 sAMvyavahArika pratyakSa ( smaraNa (3) pratyabhijJAna (4) tarka (pa anumAna (svArthanumAna emAM paNa darekanA bheda samajavA joIe. vistArathI te matijJAnanA asaMkhyAta bheda thaI zake che. prazna pa5 : sAMvyAvahArika-pratyakSanA keTalA bheda che? uttara : sAMvyahArika pratyakSanA kula 336 loda che. te A pramANe vyaMjanAvagrahanA 48. kAraNa ke vyaMjanAvagraha cAra IndriyothI bahu Adi bAra prakAranA padArthonA viSayamAM utpanna thAya che. arthAvagrahanA 2, kAraNa ke arthAvagraha, eca indriya Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 5 4rU ane chaThuM mana ema cha sAdhanothI bAra prakAranA padArthonA viSayamAM utpanna thAya che e ja rIte IhAnA 72 avAyanA 72 ane dhAraNAnA paNa 72 bheda thAya che. badhA maLIne sAMvyavahArika 336 bheda thayA prazna pa6 : smaraNa, pratyabhijJAna, tarka ane svArthInumAnanA keTalA bheda thAya che? uttara : te darekanA bAra, bAra bheda thAya che. kAraNuM ke uparyukta cAre jJAna mananA nimittathI utpanna thAya che indriyanA nimittathI utpanna thatA nathI, tethI bAra prakAranA padArthonA viSayamAM manathI utpanna thavAnALA smaraNAdi (jJAna) bAra bAra prakAranA thAya che. prazna pa7 :-zrutajJAnanA keTalA bheda che? uttara : zrutajJAnanA be bheda che. (1) akSarAtmaka zrutajJAna (2) akSarAtmaka zrutajJAna. prazna 58 : akSarAtmaka zrutajJAna kene kahe che? uttara : jenuM grahaNa akSaranA rUpamAM karavAmAM AvatuM nathI tene anakSarAtmaka zrutajJAna kahe che. prazna pa9 : anakSarAtmaka zrutajJAna kayA jIvone heAya che? uttara : eka Indriya, be indriya, traNa Indriya, cAra Indriya ane paMcendriya asaMjJI jIvone anakSarAtmaka zrutajJAna ja hoya che. saMjJI paMcendriya jIvone paNa akSarAtmaka zrutajJAna hoI zake che.. prazna 60 : anakSarAtmaka zrutajJAnanA keTalA bheda che? uttara : anAkSAtmaka zrutajJAnanA be bheda che. (1) paryAya (2) paryAyasamAsa. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 61 : paryAya zrutajJAna kone kahe che? uttara : paryAyanA a ahI sauthI nAnA aza ema che. akSara (jenuM kSaraNa arthAt vinAza na heAya tevuM jJAna athavA kevaLajJAna) nA anaMtamAM bhAge paryAyanAmaka matijJAna che. A paryAyanAmaka matijJAna AvaraNurahita ane avinAzI che. A paryAyanAmaka matijJAna, sUkSma nigeAdIyA labdhaparyApta bhavamAM utpanna thavAvALA jIvane prathama samayamAM heAya che. A paryAyanAmaka matijJAnathI je zrutajJAna utpanna thAya che. tene paNa upacArathI paryAya zrutajJAna kahe che. 44 prazna dara : paryAyasamAsa zrutajJAna kone kahe che ? uttara : paryAya - zrutajJAnathI anaMtagaNuA adhika zrutajJAnane paryAyasamAsa zrutajJAna kahe che ane tenA pachI paNa asaMkhyAta leAkapramANa SavRddhirUpanA uparanA jJAna sudhI paryAya samAsa zrutajJAna gaNavAmAM Ave che. . ja prazna 63 : akSarAtmaka zrutajJAna kene kahe che ? uttara : jenu grahaNu akSarAnA rUpamAM hoya tene akSarAtmaka zrutajJAna kahe che. A jJAna sa`nI jIvone ja heAya che. prazna 64 : akSarAtmaka zrutajJAnanA keTalA bheda che ? uttara : akSarAtmaka zrutajJAnanA aDhAra bheda che H 1) akSara (2) akSara-samAsa (3) padma 4 padmasamAsa (5) soMghAta (6) saghAta-samAsa 7 pratipatti (8 pratipatti-samAsa (9) anuyAga (10) anuyAga.samAsa (11) prAbhUta prAbhUta (12) prAkRtaprAbhUta samAsa (13 prAbhUta (14) prAbhUta-samAsa (15) vastu (16) vastu-samAsa (17 pUrva (18) pUrva-samAsa, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 5 prazna 5 : akSara zrutajJAna kene kahe che? uttara : dravyakRta-pratibaddha eka akSarathI jenI utpatti hoI zake tene akSarajJAna kahe che. athavA utkRSTa paryAya samAsa zrutajJAnathI anaMtagaNuM jJAna akSarazrutajJAna che. prazna 66 : akSarazrutajJAna kayA jIvone hoya che? uttara : akSarazrutajJAna saMjJI paMcendriya jIvane ja hoya che kAraNa ke akSarazrutajJAna manane viSaya che. prazna 67 : akSarasamAsa zrutajJAna kene kahe che? uttara : akSarajJAnathI upara ane padajJAnathI nIce eka-eka akSara vadhAratAM jeTalA bheda thAya te sarva akSara-- samAsa zrutajJAna che. prazna 68 : pada-zrutajJAna kene kahe che? uttara : akSarasamAsa zrutajJAnathI upara eka eka akSara vadhavAthI pada-zrutajJAna thAya che. prazna 9 : eka dravyazrutapadamAM keTalAM akSara hoya che? uttara : eka dravyazrutapadamAM 1634837888 akSara hoya che. A akSarethI utpanna thayelA bhAvakRtane paNa upacArathI padazrutajJAna nAmathI kahevAya che. prazna 70 : padasamAsa zrutajJAna kone kahe che? uttara : padazrutajJAnathI upara ane saMghAkRtatajJAnathI nIro eka eka akSara vadhAravAthI jeTalA bheda thAya che te sarvane padasamAsa zrutajJAna kahe che. prazna 71 : saMghAta-zrutajJAna kone kahe che ? uttara : utkRSTa padasamAsamAM eka akSara vadhavAthI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA saMghAta zrutajJAna hoya che. AnA dvArA cAra gatimArgaNAmAMthI eka gatimArganuM prarUpaNa thaI jAya che. prazna 72 : saMghAta zrutajJAnamAM keTalAM pada hoya che ? uttara : saMghAta zrutajJAnamAM saMkhyAta pada hoya che. prazna 73 : saMghAtasamAsa zrutajJAna kene kahe che? uttara : saMghAtazrutajJAnathI upara ane pratipatti-zrutajJAnathI nIce eka eka akSara vadhAravAthI jeTalA bheda thAya, te badhAne saMghAtasamAsa zrutajJAna kahe che. prazna 74 : pratipattizrutajJAna kone kahe che? uttara : utkRSTa saMghAtasamAsamAM eka akSara vadhavAthI pratipatti-zrutajJAna thAya che. pratapatti zrutajJAnanA pado dvArA cauda mArgaNAonA eka eka akSara bhedanuM prarUpaNa thaI jAya che. prazna 75 : pratipatti-samAsa zrutajJAna kene kahe che? uttara : pratipattizrutajJAnathI upara ane anuga zrutajJAnathI nIce eka akSara vadhavAthI jeTalA bheda thAya te badhA pratipattisamAsa zrutajJAna che. prazna 76 : anuga samAsa zrutajJAna kene kahe che? uttara : utkRSTa pratipatti samAsamAM eka akSara umeravAthI anuye zrutajJAna thAya che. anuga-zrutajJAnanA padothI caude ya mArgaNAonuM pUrNa prarUpaNa thaI jAya che. prazna 77 : anuga samAsa zrutajJAna kone kahe che? uttara : anugasamAsathI upara ane prAbhRtazrutajJAnathI nIce eka eka akSara vadhAravAthI jeTalA bheda thAya che te badhAne anugasamAsa zrutajJAna kahe che.. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAthA prazna : 78 : prAbhRtaprAbhRta zrutajJAna kene kahe che? uttara : utkRSTa anuyogasamAsa zrutajJAnamAM eka akSara vadhavAthI prAbhRta-prAbhRta zrutajJAna thAya che. prazna 79 : prAbhRtaprAlata zrutajJAnajJAnamAM keTalA anuga che? uttara : prAbhRtaprAbhata zrutajJAnamAM saMkhyAta anuyAga che. prazna 80 : prAbhRtaprAbhata samAsa kone kahe che? uttara : prAbhUta-prAbhUtathI upara ane prAbhUtathI nIce eka eka akSara vadhAravAthI jeTalAM bheda thAya te badhAne prAbhRtaprAbhRta samAsa kahe che. prazna 81 : prAbhUta-zrutajJAna kone kahe che ? uttara : utkRSTa prAbhRtaprAbhata samAsathI upara eka akSara vadhavAthI prAbhUta-zrutajJAna thAya che. prazna 82 : prAbhRta samAsa zrutajJAna kene kahe che? uttara : prAbhRta zrutajJAnathI upara ane vastuzrutajJAnathI nIce eka akSara vadhavAthI jeTalAM bheda thAya teTalA badhA prAbhRta samAsa zrutajJAna kahevAya che. prazna 83 : vastu zrutajJAna kene kahe che? uttara : utkRSTa prAbhata samAsathI upara eka - eka akSara vadhAravAthI vastuzrutajJAna thAya che. prazna 84 : vastu-zrutajJAnamAM keTalA prAbhRta hoya che? uttara : vastu-zrutajJAnamAM vIsa prAbhRta hoya che. prazna 85 H vastumAsa zrutajJAna kene kahe che? uttara : vastuzrutajJAnathI upara ane pUrvazrutajJAnathI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 dravyasaMgraha praznottarI TIkA nIce eka eka akSara vadhavAthI jeTalA bheda thAya te badhAne vastumAsa zrutajJAna kahe che. prazna 86 : pUrvazrutajJAna kene kahe che? uttara : utkRSTa vastumAsamAM eka akSara vadhavAthI pUrvazrutajJAna thAya che prazna 87 : pUrva samAsa zrutajJAna kene kahe che? uttara : pUrvazratajJAnathI upara jyAM sudhI leka bindusAra nAmanuM caudamuM pUrva purUM thaI jAya tyAM sudhI eka eka akSara vadhAravAthI jeTalAM bheda thAya te sarva pUrva samAsa zrutajJAna kahevAya che. prazna 88 : utkRSTa pUrva samAsathI upara kaI zrutajJAna hoya che? uttara : utkRSTa pUrva samAsathI upara (vadhAre) paNa zrutajJAna hoya che. prazna 89 : te utkRSTa pUrvasamAsathI uparanA zrutajJAnane zrutajJAnanA uparyukta bhedomAM judA nAmathI kema na batAvyuM? uttara : utkRSTa pUrvasamAsathI upara jeTaluM zrutajJAna rahI jAya che e badhuM eka dravya zrutapada jeTaluM paNa nathI. tethI A prakriyAmAM tene alaga bheda karIne batAvyuM nathI. prazna 90 : A bAkI rahelA zrutajJAnane kayA nAmathI oLakhavAmAM Ave che? 1 uttara H bAkI rahelA zrutajJAnanuM nAma aMgabAhya che temAM sAmAyika Adi cauda viSayenuM varNana che. prazna 1 : viSayavAranI apekSAthI akSarAtmaka zrutajJAnanA keTalA bheda che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAthA che uttara : viSayavAranI apekSAthI zrAjJAnanA mULa be bheda che (1) aMbAhya (2) aMgapraviSTa prazna 92 : aMgabhAAnA kellAH bheda che ?' uttara : aMbAnA 14 (cauda) bheda che : (1) sAmAyika (2) caturvizatistava 3) vanadanA (4) pratikamaNa chevainAyikA (6) kRtikarma (7) dazavaikAlika (8) uttarAdhyayana (9) kalpavyavahAra (10) kamyAka (11 mahApya (12) puMDarIka (13) mahApuMDarIka (14) niSidhikA prazna tru : "sAmAyika" nAmanA aMgatozrutajJAnamAM zenuM varNana athavA jJAna che? uttara : sAmAyika kRtAMgamAM nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cha paddhati dvArA samatAbhAvanA vidhAnanuM varNana che. praznA 94 : caturvizatistava mRtAMgamAM zenuM varNana che? ke uttara vIsa tIrthakaronAM nAma, avagAhanA, kalyANaka, atizaya ane temanI vandanAvidhi ane vandanA phaLanuM varNana A zrutAMgamAM che. prazna 95 : vandanA nAmanA zrutAMgamAM zenuM varNana che? uttara : jinendradevanI ane jinendradevanA avalaMbanathI jinAlayanI vandanAnI vidhinuM varNana vandanA nAmanA aMgabAhya zrutajJAnamAM che. prazna 96 : pratikamaNa nAmanA kRtAMgamAM kayA viSayanuM varNana che ? Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA - uttara devasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika, sAMvatsarika, aiyapathika ane ramArthika A sAta prakAranA pratikramaNane kALa ane zakti anusAra karavAnI vidhinuM varNana che. prazna 97 : vaiyika nAmanA aMgabAhya zrutajJAnamAM zenuM varNana che? - uttara : A zrutAMgamAM jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritra vinaya ane upacAra vinaya ema cAra prakAranA vinAnuM varNana che. prazna 98 kRtikarma nAmanA kRtAMgamAM zenuM varNana che? uttara : arihaMta, sidha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e pAMca parameSThinI pUjAvidhinuM varNana kRtikarma nAmanA aMgabAhya zrutajJAnamAM kareluM che. prazna : dazavaikAlika zrutAgamAM zenuM varNana che? uttara : dasa viziSTa kALamAM thavAvALI vizeSatA tathA munijanenAM AcaraNanI vidhinuM varNana dazavaikAlika kRtamAM che. prazna 100 : uttarAdhyayana kRtAMgamAM zenuM varNana che? - uttara : kevI rIte upasarga sahana karavA kevI rIte pariSaha sahana karavA vagere aneka praznanA uttara temAM ApavAmAM AvyA che. prazna 101 : kalpavyavahAra nAmanA zrutAMgamAM kenuM varNana che? uttara : sAdhuonA kapya eTale gya AcaraNamAM vyavahAranuM eTale ke sAdhu-AcaraNanuM myavyavahAramAM varNana che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA prazna 102 : kapyAkalpya zrutAMgamAM kayA viSayanuM vana che? uttara : dravya, kSetra, kALa, bhAva anusAra munione mATe A ceAgya che ane A aAgya che e rIte badhA lakhya ane akalpyAnuM A zrutAMgamAM varNana che. prazna 103 : mahAkalpya nAmanA aMgabAhya zrutamAM zenuM vana che? uttara H kALa ane saMhanananI anukuLatAnI pradhAnatAthI sAdhuonA cAgya dravya, kSetra AdinuM varNana A zrutAMgamAM che. prazna 104 : puNDarIka nAmanA bAhyazrutamAM zenuM varNana che? uttara : A zrutAMgamAM cAra prakAranA devAmAM utpattinA kAraNarUpa pUjA, dAna, tapa, vrata Adi anuSThAnAnu` vRna che. prazna 105 : mahApuNDarIka nAmanA zrutAMgamAM kyA viSayanu varNana che? A uttara : A zrutAMgamAM Indro ane pratIndromAM utpattinA kAraNabhUta viziSTa tapAnA anuSThAnanu varNana che. prazna 106 : niSiddhikA nAmanA zrutAMgamAM kayA viSayanuM varNana che ? uttara : doSonA nirAkaraNamAM samatha aneka prakAranA prAyazcitAnuM varNana niSiSThakA nAmanA bAhyazrutamAM che. prazna 107 : aMgapraviSTa jJAna) nA keTalA bheda che ? uttara : agapraviSTanA khAra bheda che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga 3. sthAnAMga (4) samavAyAMga pa vyAkhyAprajJapti (6 jJAtRkathAga 7) upAsakAdhyayanAMga (8 aMtaHkRzAMga (9) anuttarapapAdikAdazAMga (10) vipAkasUtrAMga (11) praznavyAkaraNaga (12) draSTivAdAMga. A bAra aMgomAM sauthI vizeSa vistAravAvuM draSTivAda, aMga che, enA paNa aneka bheda prabheda che. prazna 108 : draSTivAda aMganA keTalA bheda che ? uttara : draSTivAda aMganA pAMca bheda che. (1) prathamAnu vega (2) svAdhyAya (3) sUtra (4) cUlikA (5) pUrva. AmAM vaLI parikarma, cUlikA ane pUrvanA aneka bheda che. prazna 19 : parikarmanA keTalA bheda che? uttara H parikarmanA pAMca bheda che. (1) candraprajJapti (2) sUryaprajJapti 3) jambudvIpa prajJapti (4) dvipasAgaraprajJapti (5) vyAkhyA prajJapti. prazna 110 : cUlikAnA keTalA bheda che? uttara : cUlikAnA pAMca bheda che. (1) jaLagatA 2) sthaLagatA (3 mAyAgatA (4, AkAzagatA 5) rUpagatA. prazna 111 : pUrvanA keTalA bheda che? uttara : pUrvanA cauda bheda che : (1) utpAdapUrva (2) AgrAyaNI pUrva 3 varyAnuvAdapUrva (4) astinAstipravAda pUrva (5) jJAnapravAda pUrva (6) satyapravAda pUrva (7 AtmapravAda pUrva (85 karmapravAda pUrva (9) pratyAkhyAnavAdapUrva (10) vidyAnuvAda pUrva (11) kalyANavAda pUrva (12) prANuvAdapUrva (13) kiyAvizALapUrva (14) lekabindusArapUrva Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAthA ja prazna 112 : parimANanI apekSAthI kahelAM aDhAra prakAranA akSarAtmaka zrutajJAnamAMthI kayA bhedone kayA aMga pUrva "AdimAM samAveza thAya che? uttaraH cauda pUrvene choDIne bAkInuM zrutajJAna vastusamAsa paryantanA seLa bhedomAM samAveza pAmI jAya che, jyAre cauda pUrvo, pUrvazrutajJAna ane pUrva samAsazrutajJAnamAM samAveza pAme che. prazna 113 : AcArAMgamAM keTalA pada che ane zenuM varNana che ? uttara : emAM munionA AcAranuM varNana che, jema ke temaNe kevI rIte samasta AcaraNa karavuM, yatnapUrvaka bhASaNa karavuM, yatnapUrvaka AhAra-vihAra kare vagere A aMgamAM ATha hajAra pada . eka padamAM 1634837888 akSara hoya che. prazna 114 : sUtrakRtAMgamAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? uttara H sUtrakRtAMgamAM 36 hajAra pada . A aMgamAM sUtra dvArA jJAna vinaya Adi adhyayana kriyA, kapyApya Adi vyavahAradharma kiyA ane svasamaya ane parasamayanA svarUpanuM varNana che. prazna 115 : sthAnAMgamAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? uttara : sthAnAMgamAM 42 hajAra para che. A aMgamAM pratyeka dravyanA eka, be, traNa Adi aneka bheda, vikalpanuM varNana che. jema ke jIva eka che, jIva be prakAre che. mukta ane saMsArI. jIvanA traNa bheda che. karmamukta, jIvanmukta, saMsArI vagere. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 116 : samavAyAMgamAM keTalA pada che ane zenuM varNana che? uttara : AmAM eka lAkha cosaTha hajAra pada . A aMgamAM sarakhAM vistaravALA, sarakhA dharmavALA, sarakhI saMkhyAvALA je je padArtho che te badhAnuM varNana che, jema ke 45 lAkha ejanavALA pAMca padArtha che, aDhI dvIpa, siddhakSetra ItyAdi. te prazna 117 : vyAkhyAprajJapti aMgamAM keTalA pada che ane zenuM varNana che? uttara : A aMgamAM be lAkha, aThThAvIsa hajAra pada che. emAM sATha hajAra (60,000) prazna ane uttara che, jema ke jIva nitya che ke anitya ? jIva vatatya che ke avyaktatva vagere. prazna 118 : jJAtRdharmakathAgamAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? uttara : AmAM pAMca lAkha chappana hajAra pada . temAM vastuonA svabhAva, tIrthakarenuM mAhAtamya, dIvyadhvanine samaya ane svarUpa, gaNadhara Adi mukhya jJAtAonI kathAnuM varNana che. prazna 119 : upAsakAdhyayanAMgamAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che ? uttara : AmAM agIyAra lAkha sattara hajAra pada . temAM zrAvakenI pratimA (paDiyA, AcaraNa ane kriyAkAMDenuM varNana che. zrAvakecita maMtronuM paNa AmAM ja varNana che. - prazna 120 : aMtaHkRzAMgamAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA 'T 55 uttara : AmAM tevIsa lAkha aThThAvIsa hajAra padma che, ane temAM aMtaHkRta kevaLIyAnu varNana che, jeo pratyeka tIkarAnA tImAM dasa, dasa munie dheAra upasa sahana karIne aMtamAM samAdhi dvArA saMsAranA aMtane prApta thayA che. prazna 121 : anuttarApapAkidazAMgamAM keTalA pada che ane zenu varNana che ! uttara H AmAM 92 lAkha 44 hajAra padma che. temAM pratyeka tIrthaMkaranA tIrthAMmAM thavAvALA te te daza daza munionuM varNana che ke jeo dhAra upasarga sahana karIne, samAdhi sahita prANa cheADIne vijayAdika anuttara vimAnAmAM utpanna thayA che. prazna 122 : praznavyAkaraNamAM keTalA padma che ane zenu varNana che ? uttara : AmAM 93 lAkha 16 hajAra pada che. temAM aneka praznA dvArA traNa kALa sadhI dhanadhAnya Adi lAbha, alAla, sukha duHkha, jIvana maraNu jaya-parAjaya Adi kLAnu varNana che. prazna 123 : vipAkasUtramAM keTalAM padma che ane zenu varNana che ? uttara H AmAM eka karoDa cArAsI lAkha pada che, ane temAM dravya, kSetra, kALa, bhAva anusAra zubha-azubha kA~nA tIvra bheTTha Adi aneka prakAranA (phaLa) vipAkanu varNana che. prazna 124 : draSTivAda aMgamAM keTalAM padma che ane zenu varNana che? uttara : A AMgamAM 108 karoDa, 68 lAkha, 56 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 056 dravyasaMgraha praznottarI TIkA hajAra pAMca pada temAM 33 misyAmanuM varNana ane nirAkaraNa che leka, dravya, maMtra, vidyA, kaLAo, sthAo vagerenuM paNa narNana che. prazna 5 : prathamanugamAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che ? uttara : AmAM pAMca hajAra pada . temAM tIrthakara, cakavartI, nArAyaNa, baLabhadra ane pratinArAyaNanI kathAo ane temanA saMbaMdhI upakathAonuM varNana che. prazna : parikamamAM keTalA pada che ane zenuM varNana che? uttara : AmAM 1 karoDa, 81 lAkha pAMca hajAra (5 hajAra pada . temAM bhUvalaya AdinA saMbaMdhamAM gaNitanA karaNasUtronuM varNana che. tenA candraprajJapti Adi je pAMca bheda che enA varNanamAM tenA pada ane viSayenuM vivaraNa karaze. prazna 1ra7 : candraprajJaptimAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? uttara : candraprajJaptimAM 36 lAkha pAMca hajAra pada che ane temAM candra IndranA vimAna parivAra, Ayu, gamana AdinuM varNana che, tema ja candra vimAnanA pUrNa grahaNa, ardhagrahaNa kevI rIte thAya che te viSayenuM varNana paNa che. prazna 18 : sUryaprajJaptimAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? uttara : A parikarmamAM pAMca lAkha traNa hajAra pada Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAthA che che. ane temAM sUrya-pratIndranA vimAna, parivAra, Ayu, gamana grahaNa Adi badhI bAbatenuM varNana che. prazna kara9H jambudvIpa prajJaptimAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che uttara H A parikarmamAM traNa lAkha pacIsa hajAra pada che ane temAM jambudvIpanA kSetra, kulAcala, hada, merU, vedikA vana, akRtrima-caityAlaya, vyatattaranAM AvAsa, mahAna nadIo AdinuM varNana che. prazna 130 : dvIpasAgaraprajJaptimAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? uttara : AmAM para lAkha 36 hajAra pada , temAM asaMkhyAta dvIpa samudrone vistAra, racanA, akRtrima rautyAlaya AdinuM varNana che. prazna 13 : vyAkhyAprajJaptimAM keTalAM pada che ane temAM zenuM varNana che? uttara : AmAM rUpI-arUpI dravya, jIva ajIva dravya anantara siddha paraMparA siddha vagere aneka padArthonuM vyAkhyAna che. AmAM 84 lAkha 36 hajAra pada . te prazna 13ra : sUtra nAmanA draSTivAdaaMganA bhedamAM keTalA pada che ane zenuM varNana che? uttara : AmAM 88 lAkhapada che. temAM 363 mithyAmatanuM vizeSa vivaraNa che ane te samasta pUrvapakSenuM nirAkaraNa che. nyAyazAstronI mULa utpatti A sUtra nAmanA draSTivAdanA aMgamAMthI thaI che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 dravyasaMgraha praznottarI TIkA A prazna 133 : cUlikAmAM keTalA pada che ane zenuM varNana che? uttara : AmAM jalagatA Adi pAMca bhedanA pratyekanA 20989200 pada , ane pAMceyanA padone saravALe 104946000 thAya che. cUlikAmAM (badhA maLIne kula ATalAM pada che. A bhedenA viSayanA vivaraNamAM cUlikAnA viSayanuM varNana AvI jaze. prazna 134 : jalagatA cUlikAmAM zenuM varNana che? uttara : jaLamAM (pANImAM athavA jaLa upara kevI rIte cAlI zakAya, agninuM staMbhana, bhakSaNa kevI rIte thaI zake. agnipraveza athavA agni upara kevI rIte besAya e badhI bAbate (siddha) karanArA maMtra, taMtra, tapasyAo vagerenuM AmAM varNana che. te prazna 135 : sthaLagatA cUlikAmAM kaI bAbatanuM varNana che ? uttara : AmAM te prakAranA maMtra-taMtra AdinuM varNana che jenA prabhAvathI merU, parvata, bhUmi vageremAM praveza thAya zIghagamana vagere siddha thaI zake. prazna 136 : mAyAgatA cUlikAmAM kaI bAbatanuM varNana che ? : adbhUta mAyAvALI bAbate batAvavI, je vastu ahIM nathI tene turata ja hAjara karavI, keInI gupta vastune batAvI devI vagere IndrajALa-saMbaMdhI vAtanuM AmAM varNana che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 5 . A prazna 137 : AkAzagatA cUlikAmAM zenuM varNana che? uttara : AmAM tevA maMtrataMtra vagerenuM varNana che jenA prabhAvathI vividha prakAre AkAzamAM gamana thaI zake. prazna 138 : rUpagatA cUlikAmAM zenuM varNana che? uttara : AmAM siMha, baLada vagere aneka prakAranA rUpa dhAraNa karavAmAM kAraNabhUta maMtra taMtra AdinuM varNana che. prazna 139 : pUrva nAmanA draSTivAda aMgamAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? uttara : badhAya pUrvemAM thaIne 955,05000 pada. che. AmAM utpAdapUrva Adi cauda bheda che. enA viSayanA. vivaraNamAM pUrvanA viSayanuM jJAna thaI jaze. prazna 140 : utpAdapUrvamAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? uttara : AmAM eka karoDa para che. temAM pratyeka padArthanA utpAda, vyaya, dhruva ane tene saMgI dharmonuM varNana che. prazna 14 : AgrAyaNI pUrvamAM keTalAM pada che ane zenuM varNana che? uttara : AmAM 96 lAkha pada che ane temAM pAMca astikAya, cha dravya, sAta tattva, sAtaso sunaya, sAta durnayA AdinuM varNana che. A viSaya dvAdazAMgane eka mukhya viSaya che. prazna kare : viryAnuvAda pUrvamAM keTalAM pada che ane kaI bAbatenuM varNana che ? uttara : A pUrvamAM 70 lAkha pada che, temAM AtmAnI zakti, parapadArthanI zakti, dravya-guNa paryAyanI zakti, Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA kALanI zakti tapasyAnI zakti vagere aneka prakAranI zaktionuM varNana che. prazna 143 : astinAstipravAda pUrvamAM zenuM varNana che ane keTalAM pada che ? uttara A pUrvamAM svAta-asti, syAta nAsti, svAta-avaktavya Adi saptabhaMgInuM varNana che. jenAthI dravyanA svarUpanuM jJAna thAya che. AmAM 60 lAkha pada che. prazna 144 : jJAnapravAda pUrvamAM kaI bAbatenuM varNana che ane temAM keTalAM pada che? uttara : A pUrvamAM pAMceya jJAna ane traNeya mithyAjJAnanuM svarUpa, bheda, viSaya, phaLa vagerenuM varNana che. AmAM 9999 pada che. (eka kareDamAM eka pada ochuM) prazna 145 : satyapravAdapUrvamAM kaI bAbatenuM varNana che ane temAM keTalAM pada che? uttara : zabdoccAraNanA ATha sthAna, bAra prakAranI bhASA, daza prakAranA satyavacana, aneka asatya vacana, vacanagupti, mauna, vagere aneka vacana-saMbaMdhI viSayenuM varNana che. AmAM eka kareDa cha pada che. prazna 146 : AtmapravAda pUrvamAM kaI bAbatenuM varNana che ane temAM keTalAM pada che? uttara : AmAM AtmAsaMbaMdhI viSayenuM varNana che jema ke AtmA zuM kare che, zene bhoktA che, AtmAnuM zuddha svarUpa zuM che vagere. AmAM 26 kareDa pada che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. ' prazna, 147 : karmapravAda pUrvamAM zenuM varNana che ane temAM keTalA pada che.? uttara : AmAM karmanI aneka avasthAonuM varNana che. jema ke karmanA mULa bheda keTalAM che ? uttarabheda keTalA che? baMdha, udaya udIraNuM kevI rIte thAya che. AmAM 1 kareDa 80 lAkha pada che. prazna 148 : pratyAkhyAnapUrvamAM kaI bAbatanuM varNana che ane temAM keTalAM pada che? uttara : AmAM dravya, kSetra, kALa bhAva ane purUSanA sahanana anusAra sadeSa-vastune tyAga, upavAsavidhAna, vrata AdinuM varNana che. AmAM 84 lAkha pada che. prazna 149 : vidyAnuvAda pUrvamAM kaI bAbatanuM varNana che ane temAM keTalAM pada che? uttara : vidyAnuvAdamAM aMguSThaprasena Adi 700 alpavidyA ane rohiNI Adi 500 mahAvidyAonuM svarUpa, sAmarthya sAdhanavidhi ane maMtra taMtra tathA siddhi vidyAonA phaLanuM varNana che. AmAM 1 karoDa 10 lAkha pada che. prazna 150 : kalyANavAdapUrvamAM keTalAM pada che ane temAM zenuM varNana che? uttara : A pUrvamAM 26 karoDa pada che, ane temAM tIrthakarenA paMcakalyANukenuM, seLakAraNabhAvanAonuM grahaNa, zukana vagerenA phaLonuM varNana che. prazna 15 : prANanuvAdapUrvamAM kaI bAbatanuM varNana che ane temAM keTalAM pada che? Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : AmAM Ayurveda saMbaMdhI cikitsA, nADIgati auSadhinAM guNa-avaguNa vagere sarva viSayenuM varNana che AmAM 63 kareDa pada che. prazna 15ra : kiyAvizALapUrvamAM kaI bAbatanuM varNana che ane temAM keTalAM pada che? uttara : saMgIta, kAvya, alaMkAra, kaLA, zilpavijJAna, garbhAdhAnAdi kriyA vagere nitya ane naimittika kriyAonuM AmAM varNana che. pada 9 kareDa che. A prazna 153 : lekabindusArapUrvamAM keTalAM pada che ane emAM zenuM varNana che? uttara : A pUrvamAM 12 karoDa 50 lAkha pada che. AmAM traNe lekanuM svarUpa, mekSanuM svarUpa ane mokSa prApta karavAnA kAraNa, dhyAna AdinuM varNana che. prazna 1pa4 : pUrNa zrutajJAna kene kahe che? uttara : pUrNa zrutajJAna zrutakevaLIne hoya che. dvAdarzAganA pAThI ane jJAtA te Indra, lekAMtikadeva ane sarvArthasiddhinA deva paNa hoya che, paraMtu aMgabAhya (jJAnA thI aparicita hovAne lIdhe teo zrutakevaLI kahevAtA nathI. zrutakevaLI nigraMtha sAdhu thaI zake che. prazna 155 : zrutajJAna zuM sarvathA pakSa ja hoya che ke kaI prakAre pratyakSa paNa heI zake che? uttara : zabdAtmaka zrutajJAna te badhu pakSa ja che. svargAdi bAhya viSayanuM jJAna paNa pakSa ja che. huM sukha duHkhAdirUpa chuM, jJAnarUpa chuM AvuM jJAna kathaMcit pakSa che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 5 zuddhAtmAbhimukha svasaMvedanarUpa jJAna pratyakSa che, hA kevaLajJAnanI apekSA pakSa paNa) che. prazna 156 : je zrutajJAna kavacit pratyakSa che te " kSam" e sUtrathI virodha Avaze uttara : "Aje akSa e utsarga kathana che. jema matijJAna pakSa hAIne paNa apavAdarUpe sAMvyavahArikane pratyakSa paNa mAnyuM che, tema zrutajJAna pakSa hovA chatAM paNa apavAdarUpe aMtajJAna pratyakSa mAnavAmAM AvyuM che. prazna 1pa7 : avadhijJAna kene kahe che? uttara : avadhijJAnAvaraNanA pazamathI athavA vIAMtarAyanA pazamathI, mUrta vastune, AtmazaktithI, ekadeza pratyakSa jANavuM tene avadhijJAna kahe che. avadhi maryAdAne sUcave che. je, dravya-kSetra-kALa-bhAvanI maryAdAne laIne jANe che, tene avadhijJAna kahe che. avadhijJAnathI pahelAnAM badhA jJAna paNa maryAdAnI aMdaranuM ja jANI zake che. prazna 158 : AthI te mana:paryayajJAna maryAdArahita jANavAvALuM thaI jaze. uttara : nA (ema nathI) mana:paryayajJAna paNa avadhijJAnathI pahelAnuM jJAna che, kAraNa ke vAstavamAM jJAnanA nAmane kema A che. (1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) manaH paryayajJAna () avadhijJAna (5) kevaLajJAna prazna 159 H sUtramAM ane gAthAmAM to "matiRttAdhi mana paryavadyAni jJAnam' ema kama Ape che. uttara : mana:paryajJAna RddhidhArI, saMnyAsI-munine Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TikA batAvavA mATe manaHpayajJAna pahelAM kahevAmAM Avyu che. prazna 160 : avadhijJAnanA khIjo paNa kAMI artha che ? uttara : che. vAghAnASiH e vyutpatti pramANe avidhajJAnanA A artha paNa che ke nIce vizeSa kSetra laIne jANe te avadhijJAna che avadhijJAnanu kSetra nIce vizeSa hAya che ane upara Achu hAya che. pUrNa-avadhijJAnanI vAta vizeSapaNe samajavA ceAgya che. 64. ja hAya che e vizeSa prayAjana avadhijJAna pachI ane kevaLajJAna prazna 61 : avadhijJAnanA keTalA bheda che ? uttara : avadhijJAnanA be bheda che. (1) guNupratyaya avadhijJAna 2) bhavapratyaya avadhijJAna. guNapratyaya avadhijJAna manuSya-tiya "yanu kahevAya che. bhavapratyaya avadhijJAna deva-nArakIne hAya che. prazna 162 : avadhijJAnanA bIjA prakAre bheda che ? uttara H (bIjI rIte) avadhijJAnanA traNa bheda che. (1) dezAvidha (2) paramAviSe (3) sarvavidha, dezAvidha cAre gatimAM thaI zake che. paramAviSa ane sarvAdhi manuSyane ja ane tadbhavameAkSagAmIne ja hAya che. prazna : 163 : avadhijJAnanA bIjIrIte paNa bheda che ? uttara : avadhijJAnanA cha bheda che : (1) anugAmI (2) ananugAmI 3 vardhamAna (4 hIyamAna (5 avasthita (6) anavasthita prazna 164 : A badhA bhedonu svarUpa zuM che? Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 5 65 uttaraH A badhA bhedanuM svarUpa vagere jANavA mATe gammasAra, jIvakAMDa vagere siddhAMtagraMtha jevA. A TIkAmAM vistArabhayathI lakhavAmAM ApyA nathI. prazna 165 mana paryAyajJAna kene kahe che? uttara : je jJAna Indriya ane mananI sahAyatA vinA AtmazaktithI bIjAnA manamAM rahelAM athavA vikalpagata rUpI padArthone ekadeza spaSTa jANe tene mana:paryayajJAna kahe che. prazna 166 H zuM manaparyajJAna manana avalaMbanathI pragaTa nathI thatuM? uttara mana paryayajJAnapaNa thavA pahelAM IhAmatijJAna hoya che ane IhAmatijJAna mananA avalaMbanathI pragaTa thAya che e rIte mana:paryayajJAnathI pahelAM tenI avasthAmAM te mananuM avalaMbana heAya che paraMtu manaparyayajJAnepaganA samaye mananuM avalaMbana hetuM nathI. prazna 167 : canaH padmayajJAnanA keTalA bheda che ? uttara : mana:paryayajJAnanA be bheda cheH (1) jumatimana paryajJAna (2) vipulamatima paryayajJAna prazna 168 : rAjumati mana:paryayajJAna kene kahe che? uttara : je manaHparyayajJAna bIjAnA manamAM rahelI saraLa ane sIdhI vAtane jANe te jumatima paryayajJAna che. prazna : 19 : vipulamatimane paryajJAna kene kahe che? uttara : je mana paryajJAna bIjAnA kuTila- manamAM rahelAne paNa, ardhaciMtitane, bhaviSyamAM ciMtavAze tene, bhUtakALamAM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA ciMtavI hatI tene--vagere bAbatene jANe tene vipulamatimana paryayajJAna kahe che. prazna 170 : kevaLajJAna kone kahe che? uttaraH je svataMtratAthI kevaLa Atmazakti dvArA trikALavatI samasta paryAye sahita samasta dravyane sarvapratyakSa jANe tene kevaLajJAna kahe che. A jJAna sarva prakAre upAyabhUta che. prazna 17 : A jJAnanI utpattinuM sAdhana zuM che? uttara : nija zuddhAtmatatvanA samyaga zraddhAna, jJAna ane AcaraNarUpa ekAgra dhyAna kevaLajJAnanI utpattinuM (kAraNa sAdhana che. uthAnikAH have, ukta jJAne paga ane darzane paganA varNanane, nene vibhAga karatA thakAM AcAryabhagavAna) upasaMhAra kare che. aTTa caduNAMNa daMsaNa sAmaNNaM jIvalakkhaNa bhaNiya vavahArA suddhaNayA suddhaM puNa dasaNaM NANaM // 6 // avaya : yavahAra aTu nA vahu TUMsA sA navitra bhaNiyaM, puNa suddhaNayA suddhaM dasaNaM gANaM jIvalakakhaNaM // artha : vyavahAranayathI ATha prakAranA jJAna ane cAra prakAranA darzana sAmAnyarUpathI jIvanAM lakSaNa kahevAmAM ApyA che, paraMtu zuddhanayathI zuddha nirapekSa) darzanajJAna jIvanA lakSaNa che. * prazna 1: vyavahAranaya kene kahe che? uttara : je buddhi paryAya, bheda, sAgane viSaya kare ene vyavahAranaya kahe che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 6 67 prazna 2 : ATha prakAranAM jJAna ane cAra prakAranAM darzana jIvanA lakSaNa vyavahAranayathI kema che? uttara kevaLajJAna ane kevaLadarzana te zuddha paryAya che ane matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana paryayajJAna tathA cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhidarzana te azuddha arthAta apUrNa paya che tethI tene jIvanA lakSaNa kahevA vyavahAranayathI ja banI zake che. prazna 3 : kevaLajJAna-kevaLadarzana kayA vyavahAranayathI jIvanA lakSaNa che ? uttara : kevaLajJAna ane kevaLadarzana zuddha sadbhuta vyavahAranayathI jIvanA lakSaNa che. A prasaMgamAM A nayanuM bIju nAma anupacarita saddabhUta vyavahAranaya paNa che. kevaLajJAna ane kevaLadarzana nirapekSa pUrNa svAbhAvika zuddha paryAya che. prazna 4 matijJAna Adi cAra jJAna ane cakSudarzana Adi traNa darzana kayA vyavahAranayathI jIvanA lakSaNa mAnavAmAM AvyA che ? uttara : mati, zrata, avadhi, mana:paryaya e cAra jJAna ane pahelAM traNa darzana azuddha saddabhUta vyavahAranayathI jIvanA lakSaNa kahyAM che. A nayanuM bIju nAma upacarita saddabhUta vyavahAranaya paNa che. A jJAna, darzana, jJAnAvaraNa ane dazanAvaraNa karmane kSayapazamathI yathArtharUpe kaMIka pragaTa che tethI sadabhUta che paraMtu kAraNavaza apUrNa che tethI azuddha athavA upacarita che, paryAye che tethI vyavahAranayanA viSaye che. - prazna 5: kumati, kuzruta, kuavadhijJAna kyA vyavahAranayathI jIvanAM lakSaNa che? Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : A krujJAna uparita sadbhUta vyavahAranayathI jIvanA lakSaNa che. A mithyAjJAna mithyAttvanA uyavaza hAya che tethI upacarita che, vikRtabhAva che tethI asadbhuta che ane paryAya che tethI vyavahAranayanA viSaya che. prazna 6 H A sAmAnyapaNe jIvanA lakSaNa che enA artha zuM? uttara : A mAra prakAranA upayAga, samuharUpe, jIvanA lakSaNarUpe kahevAmAM Ave che, tethI jo ke te vyavahAranayathI kahevAmAM Ave che te paNa te saMsArI ke mukata jIvanu lakSaNa che evI vivakSA nathI. 68 prazna 7 : upayoga vinA teA jIva rahetA nathI, te pachI upayAga vyavahAranayamAM kema kahevAmAM AvyA ? uttara : agrahaNanA vyApArane upayoga kahe che. A upayAga, bhale te zuddha heAya te paNu, eka samayamAM je jJAyavRtti che te ja khIjA samayamAM hAtI nathI. bIjA samaye te samayanI peAtAnI bIjI gAyakavRtti hAya che A kAraNathI upayoga jIvanuM lakSaNu vyavahArathI ja che, kAraNa ke upayAga trikALa TakavAvALA sAva nathI. prazna 8 upayAga keTalA prakAre che? uttara : upayeAganA traNu prakAra che. (1) zuddha (2) zubha () azubha prazna 9 : zuddha-upacega kayA rUpe che? uttara : kevaLajJAna ane kevaLadarzana A e zuddha upayoga che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 6 prazna 10 : zubha upaga kyA rUpe che? uttara : matijJAnAdika cAra jJAna, cakSudarzanAdika traNa darzana te zubha upagarUpa che. prazna 11 : azubha paga kathA rUpe che ? " uttara : kumatijJAna, kuzrutajJAna ane kuavadhijJAna e traNa kujJAna azubha upagarUpa che. prazna 12 H zuddhanaya kene kahe che? uttara : je abhiprAya akhaMDa, nirapekSa trikALa-TakanAra zuddha svabhAvane jANe tene zuddhanaya kahe che. prazna 13 : zuddha darzananuM tAtparya zuM che? uttara : zuddha darzana eTale sahajadarzanaguNa athavA darzana sAmAnya je kamathI aneka darzane paga paryAyarUpe pariNamavA chatAM kaI darzane pagarUpa nathI banI jato. prazna 14 : zuddha jJAnanuM tAtparya zuM ? uttara : zuddha-jJAna eTale jJAna sAmAnya athavA je sahajajJAnaguNa kahevAya che. te A zuddha jJAna kemathI aneka jJAnepagarUpa pariNamana karavA chatAM paNa jJAnepagarUpa nathI banI - prazna 15 : A zuddha jJAna darzana zuddhanayathI jIvanA lakSaNa kevI rIte che? uttara H zuddhanaya paryAyanI apekSAthI rahitapaNe hoya che. ane A zuddha jJAna-darzana paNa paryAyathI nirapekSapaNe ja pratibhAsita thAya che tethI zuddha-jJAna ane zuddha darzana jIvanAM lakSaNa zuddhanayathI kahevAmAM AvyA che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 16 : uparyukta cAra nayAthI kahevAmAM AvelA lakSAmAMthI kyA nayathI vivakSita jIvanA lakSaNanI draSTi upAya che? uttara : ukta cAra prakAranA lakSaNeAmAMthI zuddhanayathI jANelA jIvanA lakSaNanI draSTi upAdeya che. prazna 17 : zuddhanayathI (vivakSita) jIvanA lakSaNanI draSTi kema upAdeya che ? 07 uttara : zuddha jJAna ane dana sahajazuddha, nivikAra, anAkuLa svabhAvamaya, dhruva pAriNAmika bhAva che. A, upAdeyabhUta, zAzvata, sahajAna damaya, akSaya sukhanuM kAraNa che. zuddhanI draSTithI zuddha paryAya pragaTa thAya che. nivikAranI draSTithI nivikAra paryAya pragaTa thAya che, dhruvanI draSTithI dhruva' paryAya pragaTa thAya che. tethI sahajazuddha, nivikAra, dhruva, zuddha-jJAnadarzInanI draSTi upAdeya che. prazna 18 : zuddha jJAna ane dananI draSTi paNa eka paryAya ja che te A draSTi kevI rIte upAdeya che ? uttara : zuddha jJAnadarzananI draSTi paNa paryAya che, tethI A draSTinI draSTi na karavI joIe paraMtu zuddha jJAna-darzana, parama pAriNAmika bhAva che tethI zuddha jJAna-dana arthAt zuddha caitanyanuM avala"khana karavuM joIe, AvA ja H zuddha jJAnadRrzInanI draSTi upAdeya che" nu tApa che. A pramANe 'jIva upayAgamaya che' e athanA vyAkhyAnanA adhikAra purA karIne jIva amRta che tenuM varNana kare che. vaNNarasa paMca gaMdhA do phAsA aTTha NiccayA jIve / NA saMti amutti tadA vavahArA mutti baMdhAdeA // 7 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 7 71 anvaya : LiyA re paMja vana rasa ke dhA ThTha pAsA sati tadA amutti vavahArA baMdhAdA mutti / artha : nizcayanayathI jIvamAM pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha, ATha sparza nathI tethI jIva amUrta che, vyavahAra nayathI karmabaMdha hovAne kAraNe jIva mUrtika che. prazna 1 : varNa kone kahe che? uttara : vArthane avAje cakSurini ja sara va. je AMkha dvArA (lAla, pILA Adi rUpe jovAmAM Ave che tene varNa kahe che. prazna 2 H varNa dravya che, guNa che ke paryAya che? uttara : varNa dravya nathI. varNa sAmAnya guNa che. varNa te varNa guNanA pariNamananI paryAya che. prazna 3 : varNa guNanA keTalAM pariNamana che? uttara : varNa guNanI paryAye asaMkhyAta che. paraMtu temAMnI sarakhI jAtavALI paryAne bhegI karIne jovAmAM Ave te pAMca paryAya (prakAra) thAya che : (1) kALe (2) nIla (3) lAla (rAta) (4) pILo ane (5) dhaLo. prazna 4 : A pAMce paryAye eka sAthe eka dravyamAM hoI zake ke kema ? uttara : eka dravyamAM eka samaye eka paryAya ja rahI zake che. eka varNamAM ja nahIM, dareka dravyamAM jeTalA guNa hoya, temAMnA pratyeka guNanI eka samayamAM te dravya viSe eka eka ja paryAya heya che. prazna 5 H rasa kene kahe che? Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : te zuti rajA ! je jIbha dvArA cAkhavAmAM Ave tene rasa kahe che. A rasa sAmAnyapaNe te guNa che ane rasanuM pariNamana te paryAya che. prazna 6 H rasa guNanA keTalAM pariNamana che? uttara : saMkSiptamAM rasa guNanA pAMca pariNamana che : (1) tIkha (2) kaDe (3) kaSAyele (4) khATo ane (5) gaLe-madhura. prazna 7 : gaMdha kene kahe che? uttara : vAre ti 5 | nAka dvArA je suMghavAmAM Ave tene gaMdha kahe che. gaMdha sAmAnyapaNe te guNa che paraMtu gaMdha guNanuM pariNamana paryAya che. prazna 8 : gaMdha guNanA keTalA pariNamana che? uttara : gaMdha guNanuM pariNamana be prakAre che. (1) sugaMdha (2) durgadha. prazna 9H sparza kene kahe che? uttara : pR ti zA Indriya dvArA (tvacA dvArA) je sparzavAmAM Ave tene sparza kahe che. sAmAnyapaNe te sparza guNa che paraMtu sparza guNanuM pariNamana paryAya che. prazna 10 : sparzaguNanI keTalI pace che.? uttara sparza guNanI ATha paryAya che? (1) snigdha cIkaNe (2) akSa (3) zITa () uNa (5) gurU (6) ladhu (7) mRdusuMvALA (8) kora-karkaza (kharabacaDe) prazna 11 H sparza guNanI paryAya eka samayamAM eka dravyamAM - eka ja rahe che ke ama? Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 7 uttara : upara kahelI ATha paryAmAMthI cAra pAMca te ApekSika che (1) gurU (2) laghu (3) mRdu (4) kaThera. cAra, skaMdha paryAyamAM ja hoya che, tene AdhArabhUta dravyamAM guNarUpe hetI nathI. mAtra sparzendriya dvArA ja te jANavAmAM Ave che, tethI upacArathI te sparza guNanI paryAye che. pahelAMnI cAra paryamAM guNa-paryAyapaNuM che. prazna 12 : snigdha, rukSa, zIta, uSNu A cAreya paryAye eka dravyamAM eka sAthe hoya che ke kramathI ? uttara : eka dravyamAM eka samaye A cAramAMthI be paryA hoya che snigdha rukSamAMthI eka ane zIta-uSNamAMthI eka. prazna 13 : eka sparzaguNanI be paryAye eka sAthe kevI rIte rahI zake? uttara : bhedavivakSAthI kharekhara te eka paramANudravyamAM AvA be guNa che. eka guNanuM pariNamana te snigdha - rUkSa che ane bIjA guNanuM pariNamana zIta uSNa che. paraMtu A paryAye eka sparzendriya dvArA ja jaNAtI hovAne lIdhe temane eka sparzaguNanI paryAya kahevAmAM Ave che. prazna 14: A be sparzaguNanAM nAma zuM che? uttara : A be sparzaguNonA nAma maLatAM nathI te paNa eka guNanI eka samaye eka ja paryAye hoya che e kaDaka niyamathI be guNe siddha ja che. jema ke eka cetanaguNanA be pariNamana che. (1) jJAne paga (2) darzane paga A bane upaga eka sAthe hoya che tethI be guNo siddha thAya che. eka guNanuM nAma che jJAna bIjA guNanuM nAma che darzana Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA cetanakAya. anenu hAvAthI A baMne guNAnA eka abheda nAmane cetanA (caitanyaguNa) kahe che. prazna 15 : jJAnApayeAga ane darzanApayoga chadmasthAmAM tA kramathI thAya che teA e e guNAnuM pariNamana kevI rIte thayuM ? uttara : chaThThumasthAmAM jo ke jJAnadarzananA upayAga eka sAthe nathI hAtA te paNa jJAnaguNa ane naguNa anenuM pariNamana thayA ja kare che. chadmasthanA upayoga tene (guNNAnA pariNamanane) kramathI ja jANe che. prazna 16 : upara kahelI vIseya pAMca nizcayathI : AtmAmAM kema nathI ? uttara : A vIsa paryAyAnA ane tenA AdhArabhUta cAreya guNAnA vyAkhyavyApaka bhAva pudgala dravya sAthe che, AtmAnI sAthe nathI. A kAraNathI, AtmAmAM, nizcayathI A vaNuM, rasa, gaMdha, sparza nathI. 74 prazna 17 : vaNu, rasa, ga Mdha, spaza na heAvAthI AtmA amUrta kevI rIte che? uttara : va, rasa, gaMdha, spenuM nAma mUrti che, jyAM A mUrti (bhU rUpa) nathI, tene amRta kahe che. prazna 18 : jo AtmA amUrta che te tene karma baMdha kevI rIte thAya che? uttara : saMsArI AtmA vyavahAranayathI mUta che. tethI A mUta AtmAne aMdha paNa thAya che. prazna 19 sa'sArI AtmA kayA kAraNathI mUta che? Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 uttara : anAdi para parAthI cAlatA AvelAM karmonA aMdhananA kAraNe AtmA bhUta che. prazna 20 : je AtmA vyavahAranayathI mUta che te karmabaMdha paNa vyavahArathI hAvA joIe, nizcayathI na thAya ? uttara H kharAkhara che. ka baMdha paNa vyavahArathI che nizcayathI nathI. nizcayanaya te mAtra eka dravyane athavA eka zuddha svabhAvane jue che. prazna 21 : jo ka 'dha vyavahArathI che, te tenu phaLa duHkha paNa vyavahArathI hAvu' joIe ? gAthA 7 uttara : e paNa ThIka che. AtmAnA duHkha paNa vyavahArathI che. nizcayanayathI te AtmA sukhadu:khanA vikalpathI rahita zuddha nAyakabhAvarUpa jANavAmAM Ave che. prazna 22 : je duHkha paNa vyavahArathI che, tA kaDUba dhane dUra karavAnA udyama zA mATe karavA joI e ? uttara : jene vyavahAranuM duHkha nA joI tuM hAya, teNe vyavahAranA karma baMdhanane TALavAno udyama karavA ja joIe. hA, jene vyavahAranu du:kha gamatu hoya, te karmabaMdhane na haTAve AvA jIvA te hAlamAM paNa, saMsAramAM, anaMtAnaMta che. prazna 23 : kayA vyavahAranayathI AtmA bhUtika che ? uttara : anupati asadbhUta vyavahAranayathI AtmA sUtika che. AvI mUrtikatA anAdi para parAthI che, tethI anupacarita che, mUrti katA svasvarUpamAM nathI tethI asadbhuta che ane temAM kama yAganI apekSA che tethI vyavahAra che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 24 H te saMsArI- avasthAmAM jIvane mUrta ja mAnave joIe. amUrta na mAnavo joIe? uttara : saMsAra avasthAmAM A jIva kathaMcita mUrta che ane kathaMcit amUrta che. baMdhanI sAthe ekatvapaNe (vartate) hevAthI mUrta che, paraMtu pitAnA svarUpathI amUrta che. nizcayathI AtmA tanyamAtra che. temAM varNa rasa, gaMdha, ke sparza thI tethI amUrta che. prazna 25 : AtmA kathaMcit mUrta ke amUrta che ema jANIne ApaNe zuM karavuM joIe ? uttara : A amUrta svarUpa AtmAnI draSTi ane prApti na hovAthI A AtmA mUrta banIne caturgatinA duHkhane bhogave che. tethI mUrta viSane tyAga karIne, paryAyabuddhine choDIne zuddha caitanya svabhAvamAtra amUrta AtmAnuM dhyAna karavuM joIe. A prakAre jIva amUrta che" e arthanA vyAkhyAnane adhikAra pure karIne "jIva kartA che tenuM varNana kahe che puggalakammAdINaM kattA vavahAradA du NicchayadA / cedaNakammANAdA suddhaNayA suddhabhAvANaM // 8 // anvaya : 3 vA vavahAra putrI , Tu Iccha cedaNakammANaM kttaa| suddhaNayA suddhabhAvANa kattA / artha : AtmA vyavahAranayathI pudgalakarmAdine rtA che, paraMtu nizcayanayathI cetanakarmane kartA che, ane zuddhanizcayanayanI apekSAthI zuddha bhAvene kartA che. prazna : pudgalakarma AdimAM, Adi zabdathI kaI kaI vastunuM grahaNa karavuM joIe? Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 8 7 7. uttara : Adi zabdathI audArika, vaikriyaka, AhAraka A traNa zarIrane cagya nokarma tathA AhArAdi cha paryAptine gya karmarUpa pudgalane grahaNa karavuM tathA ghaTa-paTa makAna Adi bAhya padArthonuM grahaNa karavuM. prazna : AtmA pudgalakarmane kartA kayA vyavahAramacathI che ? uttara : AtmA jJAnAvaraNa Adi pudgalakane kartA anupacarita asabhUta vyavahAranayathI che. jJAnAvaraNa Adi kamene AtmAnI sAthe ekakSetrAvagAha saMbaMdha che, ane A saMbaMdha jyAM sudhI che tyAM sudhI jyAM AtmAnI gati thAya tyAM ja temanI (jJAnAvaraNAdi karmanI) gati thAya, vagere. jyAre AtmA kaSAya-bhAva kare tyAre A (kAmaNavargaNa) karmarUpe pariName ja che. A kAraNathI A kartutva anupacarita che. karma bhinna padArtha che tethI asadubhUta che. bhinna padArthamAM batAvavAmAM Ave che tethI vyavahAra che. prazna 3 : zarIra ane paryAptine egya pudgalene kartA AtmA kayA nayathI che? uttara : AtmA, zarIrAdine kartA anupacarita asadubhUta vyavahAranayathI che. A zarIrAdi) gugale, AtmAnA eka kSetrAvagAha saMbaMdhamAM che ane jyAM sudhI temane AtmAthI saMbaMdha che, tyAM sudhI AtmAnI gati Adi sAthe temanI paNa gati Adi thAya ja che tethI anupacarita kava che, bhinna padArtha che tethI asabUta kartutva che tathA bhinna padArthomAM karava batAvAya che tethI vyavahAra che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 4 H ghaTa-paTa vagerene kartA AtmA kayA nayathI che? uttara : AtmA, ghaTa-paTa vagerene kartA upacarita asabhUta vyavahAranayathI che. A padArtho bhinna kSetramAM che ane bAhya saMbaMdhanI apekSAthI paNa judA che. AtmAnI ceSTAnuM nimitta ane nimittanA nimitta (evA) upanimittanuM nimitta pAmIne ghaTa-paTAdinuM banavuM thAya che, tethI A padArthonuM kartA upacarita che. bhinna padArtho che tethI temanuM kartava asabhUta che. judA dravyamAM katva batAvavAmAM Ave che tethI vyavahAra che. prazna 5 : jyAre A padArtho judA ja che, te temanuM A prakAre kartutva kevI rIte thaI gayuM ? uttara : AtmA, nija zuddhAtmatatvanI bhAvanAthI rahita thaIne ja bAhya padArthone kartA thAya che. prazna 6 H pudgalakarma zuM vastu che? uttara : jagatamAM anaMtAnaMta kArmaNavargaNue che, ane pratyeka saMsArI jIvanI sAthe vizvAsepacayanA rUpamAM (karmarUpe pariNamavAnI taiyArInA rUpamAM) anaMta kArmaNavargaNAo karmarUpe pariNamI jAya che, jyAre jIva kaSAyabhAva kare che tyAre. prazna 7 : jIvane karmanI sAthe te gADha saMbaMdha che, te pachI kamene kartA, jIvane, asaddabhUta vyavahAranayathI kema kahyo? uttara : jIvane karmamAM atyaMta abhAva che traNe ya kALamAM jIvanAM dravya, pradeza, guNa ane paryAya karmamAM jaI zaktA nathI. ane karmanA dravya pradeza guNa ane paryAya jIvamAM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 8 jaI zakatA nathI. hA, sahaja nimitta-naimittika bAbata ja evI banI rahI che ke jIva jyAre pite kaSAyabhAvarUpe pariName che tyAre kArmaNavargaNue karmarUpe pariNamI jAya che, te paNa atyaMta-abhAvane lIdhe (jIvanuM karmo pratyenA tva nuM) asadubhUtapaNuM ja che. . prazna 8H jIva, kayA nayathI cetanakane kartA che? - uttara : jIva, azuddhanizcayanayathI, cetana-karmone kartA che. prazna 9 - cetanakarma te jIvanI pariNati che, te tene kartA jIva azuddhanayathI kevI rIte che? uttara pudgalakamanI upAdhinuM nimitta pAmIne rAgAdi vibhAvarUpe thavAvALA jIvanA vibhAvapariNamanane cetanakarma kahevAmAM Ave che. A rAgAdibhAvo, jIvamAM, svayaM eTale svabhAvanA nimittathI thatAM nathI, para dravyanA nimittathI thAya che temaja vaLI te kSaNika, viparIta ane azuddha che, Ama hovA chatAM, te (rAgAdibhA) che jIvanI ja paryAya A kAraNathI jIva cetanakarmone azuddhanizcayanayathI kartA che. " prazna 10 rAgadi bhAve je AtmAne svabhAva nathI te jIva te (rAgAdi bhAve) ne zA mATe kahe che? ', uttara : AtmAne svabhAva niSkriya abheda cetanArUpa che. A nijasvabhAvanI draSTi ane prAptithI rahita thayele jIva rAgAdi bhAvakane kartA thAya che. prazna H je karmonuM udayanuM nimitta pAmIne A bhAvakarma thayA te dravyakarmo kyAMthI banyA? pariNamanane zArIne rAgati nimittathI thatA gAdibhAva, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : pUrvanA bhAvakarmonuM nimitta pAmIne dravyakarmonI racanA thaI. prazna 12 H Ama te itaretarAzraya doSa Avaze kAraNa ke je dravyakarma hoya te bhAvaka thAya ane jyAre bhAvakarma hotAM (pharI pAchA) dravyakarma bane ? uttara : AmAM itaretarAzraya doSa nathI AvatuM, kAraNa ke pUrvanA bhAvakarma pUrve bAMdhelA dravyakarmanA udayathI thAya che ane te dravyakarma paNa pUrvenA bhAvakarmanA nimittathI baMdhAya che. A pramANe bhAvakarma ane dravyakarmamAM bIja-vRkSanI mAphaka yA pitRparaMparAnI mAphaka anAdi paraMparA-saMbaMdha che. A prazna 13 : jIva kayA zuddha nayathI zuddhabhAvene rtA uttara : zuddha nizcayanayathI jIva zuddha bhAvene kartA che. prazna 14 : zuddhabhAvane ahIM zuM artha che? uttara : malinatAthI rahita, anatajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMtavIrya Adi (nI bhAvanA) zuddha bhAva che. prazna 15 H A zuddha bhAvane kartA kaye jIva che ? uttara : zuddhabhAne kartA pUrNa zuddhanizcayanayathI te mukta jIva athavA arihaMta ane siddha bhagavAna che. bhAvanArUpa ekadeza - zuddhanizcayanayathI chatmastha - avasthAmAM aMtarAtmA zuddhabhAne kartA che. prazna 16 : zuddha-bhAvane kartA jIva zuddha nizcayathI kevI rIte che? Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 9 uttara : anaMtajJAna Adi zuddha avasthAo karma- upAdhinA abhAvamAM thAya che, tathA svabhAvane anurUpa che, tethI teo (avasthAo)nuM kartava zuddha che, ane jIvanI ja pariNati che, tethI nizcayathI te (zuddha)bhAnuM katva che. A prakAre jIva anaMtajJAnAdi zuddhabhAvene nizcayanayathI kartA che. prazna 17 : paramazuddhanizcayanayathI jIva zene kartA che? uttara : paramazuddhanizcayanayathI jIva akartA che. A nayanA abhiprAyamAM pitAnAmAM paNa kartAkarma bheda nathI. samasta bhedo vikalpa, paryAnI draSTithI rahita akhaMDa viSaya paramazuddha nizcayanayanA abhiprAyamAM hoya che. prazna 18 : A kartutvanA prakaraNamAMthI ApaNe zuM zIkhAmaNa levI joIe? uttara : jIva, niraMjana, niSkriya, nijazuddhacaitanyanI bhAvanAthI ane avalaMbanathI zuddhabhAvane kartA banI jAya che. jenuM phaLa anaMta sukha che, ane A nijazuddhacaitanyanI bhAvanAthI rahita thaIne rAgAdi vibhAvane kta thAya che jenuM phaLa ghora duHkha che. sarva duHkhethI mukta thavA mATe zuddha caitanyasvabhAvanuM avalaMbana levuM joIe. A pramANe "jIva rtA che" e arthanA vyAkhyAnane adhikAra pure karIne "jIva bhoktA che" enuM varNana kare che. vavahArA suhadukkhaM puggalakammaphphalaM pabhujedi AdA NicchayaNayadA cedaNabhAvaM khu Adassa // 9 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 anvaya : AvA vannArA sadulluM punarjIvatunevi khu NicchayaNayadA Adassa cedaNabhAvaM pabhuMjedi dravyasaMgraha praznottarI TIkA artha : AtmA vyavahAranayathI sukhaduHkharUpa pudgalakarmanA kULanA bhokatA che ane nizcayanayathI peAtAnA cetanabhAvanA lokatA che. prazna 1 vahAranayanA keTalA bheda che? uttara : bahAranayanA cAra bheda che. (1) uparata asaddbhUta vyavahAranaya (2) anuti asadbhUta vyavahAranaya (3) uparita azuddha sadbhUtavyavahAranaya (4) anupacarita zuddha sabhUtavyavahAranaya. AmAMthI upacirata azuddha satkRtavyavahAranayanuM nAma te azuddhanizcayanaya che ane anuparita zuddha saddabhUtavyavahAranayanu nAma zuddhanizcayanaya che. prazna 2 : upacarita asadbhUta vyavahAranayathI jIva zenA bhAtA che? uttara : uparita asaddbhUta vyavahAranayathI jIva indriyAnA viSayabhUta padArthothI utpanna sukhaduHkhanA bhAkatA che athavA viSayAnA bhokatA che. ahI padArthothI utpanna" e arthanI mukhyatA che. viSayabhUta padArtha bAhya che ane ekakSetrAvagAhI nathI tethI tenu bhAkatRttva uparita che. padArtha athavA viSayeAthI utpanna sukha AtmasvabhAvathI viparIta che tethI asadbhUta che ane paryAya che tethI vyavahAra che. prazna 3 : anuparita asadbhUta vyavahAranayathI jIva zenA bhokatA che? Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 uttara : anupacirata asadbhUta vyavahAranayathI jIva sukha-dukha rUpa pudgalakanA mULanA bhokatA che. pudUgalakama (jIva sAthe) eka kSetrAvagAhI che tethI tenAM phaLanu bhAkatRttva anupacarita che. ka ane kaphaLa AtmasvabhAvathI viparIta che tethI asaddbhUta paryAya che tethI vyavahAra che. prazna 4 : nizcayanayanA keTalA bheTa che? uttara : nizcayanayanA traNa bheda che. (1) azuddhanizcayanaya (2) zuddhanizcayanaya (3) paramazuddhanizcayanaya. AmAM azuddhanizcayanayanuM pratipAdana upacirata azuddha sabhUtavyavahAra che ane zuddhanizcayanayanu' pratipAdana anupacarita zuddha sabhUtavyavahAra che. prazna 5 : azuddhanizcayanayathI jIva zenA bhoktA che? uttara : azuddhanizcayanayathI jIva azuddha-cetanabhAva arthAt ha viSAda Adi pariNAmanA bhoktA che. harSI viSAda Adi azuddha che eTale vibhAva che paraMtu che te jIvanA ja pariNAma tethI nizcayanayathI che, paryAya che tethI vyavahAra che. A prakAre jIva, ha-viSAda Adi azuddha cetanabhAvAnA azuddhanizcayanayathI bhoktA che. gAthA 9 prazna 6 : zuddhanizcayanayathI jIva zenA bhoktA che? uttara : zuddhanizcayanayathI jIva anaMta sukha Aphri nirmaLa bhAvAnA bhoktA che. anaMta sukha Adi jIvanAM svAbhAvika zuddha bhAve che tethI temanuM motRttva (jIvane) zuddhanizcayanayathI che. prazna 7H paramazuddhanizcayanayathI jIva zenA bhoktA che? uttara : paramazuddhanizcayanayathI jIva abhoktA che, kAraNa ke paramazuddhanizcayanayanI draSTithI bhoktA-bhogya Adi Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasagraha praznottarI TikA keI vikalpa, bhedo nathI. A naya te mAtra zuddha, nirapekSa svabhAvane ja viSaya banAve che. prazna : A bhakatRtvanA vivaraNathI ApaNe zuM upadeza grahaNa karavuM joIe? uttara : vyavahAranayathI je bhakatRttva batAvyuM che te te asaddabhUta ja che, tethI vastusvarUpa jANune evI Adarabuddhi haTAvI devI joIe ke huM A viSayanA ke karmonA sukha ke duHkhane bhoktA chuM. prazna 9 : te huM A sukhaduHkha kevI rIte pAmuM chuM? uttara : sukha-duHkha huM pitAnA guNanA pariNAmathI pAmu chuM. karmodaya te bAhA nimittamAtra che ane viSaye kevaLa AzrayamAtra che. prazna 10 : A sukha-dukha kevI rIte utpanna thaI jAya che? uttara : nijazuddha caitanya svabhAvanuM zraddhAna, jJAna ane AcaraNa na hovAthI upayoga anAtmA (rUpa vastuo) upara jAya che ane tyAre bAhya padArthone AzrayarUpa banAvavAthI sukhaduHkhanuM AtmAmAM vedanA thAya che thavA lAge che. prazna 11 : A sukha-dukhanuM bhakatRtva kevI rIte maTe? uttara : svAbhAvika AnaMdane bhogavaTe thAya te sUkrama sukha-duHkhanuM bhakatRtva maTI jAya. prazna 12 H jIva svAbhAvika AnaMdane bhoktA kevI rIte thAya? Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 9 uttara : nitya-niraMjana, avikArI, cautanya paramasvabhAvanI bhAvanAthI svAbhAvika AnaMdarUpa nirmaLa avasthAnI utpatti thAya che. prazna 13 : A AnaMda AtmAnA kyA guNanI paryAya che? uttara : AnaMda, AtmAnA AnaMda-guNanI paryAya che. prazna 14 : sukha-duHkha AtmAnA kayA guNanI paryAya che? uttara : sukha-duHkha paNa AtmAnA AnaMda-guNanI paryA che. AnaMda guNanI traNa paryAye che :- (1) AnaMda (2) sukha (3) duHkha. AnaMda te svAbhAvika pariNamana che ane sukha tathA dukha vikRta pariNamana che. prazna 15 : anaMta sukha te svAbhAvika pariNamana mAnavAmAM AvyuM che te pachI sukhane vikRta pariNamana kema kahyuM? uttara : sukhane artha che : khala indriyane, su sAruM lAge che. tethI A azuddha pariNamana che kAraNa ke AtmA te indriyethI rahita che. dukhane artha che - kha : Indriyone, duHkharAba lAge che. tethI dukha jema vikRta pariNAma che tema sukha paNa vikRta pariNAma che. paraMtu sukhathI paricita prANu upara dayA karIne, AnaMdanA sthAnamAM sukha zabdane pravega karIne anaMta sukha ema AcAryoe pratipAdana karyuM che. jethI A prANIo mukatAvasthAmAM anaMta samRddhi che" ema samajI zake. prazna 16 H AnaMda zabdane zuM artha che? Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara ramatA navana anidrA sarva prakAre sarva pradezamAM satya samRddhinuM kahevuM AnaMda che. AtmAnI sAcI samRddhi sukha-du:khathI rahita parama nirAkuLatArUpa anubhavamAM che. tethI AnaMdanA strotarUpa caitanyasvabhAvanI niraMtara bhAvanA karavI joIe. A prakAre "jIva letA che" e arthanA vyAkhyAnane adhikAra pure karIne "jIva svadehaparimANa che. tenuM varNana kare che - aNugurudehapamANo uvasahArappasappadA cedA asamuhadA vavahArA NicchayaNayadA asaMkhadesA vA // 10 // anvayaH 2aa vavI masamudA saMhA DUsape gaNugupamA vA NicchyaNayadA asNkhdesaa| . artha : AtmA vyavahAranayathI (samuddaghAta sivAyanA bIjA badhA samaye) saMkoca ane vistAravALA svabhAvane lIdhe pitapatAnA nAnAmoTA zarIrapramANe che ane nizcayanayathI asaMkhyapradezevALe che. prazna 1 : samuddaghAtamAM A jIva zarIrapramANa kema nathI rahetuM ? uttara : je kAraNethI ane je prayajanathI samaghAta thAya che tenI siddhi Atmapradeze zarIranI bahAra rahe te ja thAya che. prazna 2 : samudughAta kone kahe che? uttara : pitAnA mULa zarIrane choDyA vinA, taijasazarIra ane kAryaNazarIranA pradeza sahita AtmAnA pradezanuM zarIrathI bahAra nIkaLavuM tene samadughAta kahe che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 10 87 prazna 3 : samudughAtanA keTalA prakAra che? uttara : samuddaghAtanA sAta prakAra che : (1) vedanA samughAta (2) kaSAyasamudughAta 3 vikiyAsamughAta (4 mAraNatika samuddaghAta (5) tejasa-samuddaghAta (6) AhAraka samughAta (7) kevaLI samuddaghAta prazna : vedanA samuddaghAta kene kahe che? uttara : tIvravedanAnA kAraNathI mULa zarIrane choDyA vinA AtmapradezanuM (zarIranI) bahAra phelAvuM te vedanA muddaghAta che. prazna pa H A samaghAtane kAMI lAbha che ke kema ? uttara : vedanAsamuddaghAtamAM je Atmapradeza tejasakAmaNuzarIra sahita bahAra phelAya che temane koI auSadhi sAthe sparza thaI jAya te vedanA zAMta thaI zake che. auSadhine sparza thAya ja e niyama nathI. vedanA mudyAta tIvra vedanAthI thaI jAya che prazna 6 : vedanAsamughAtamAM Atmapradeza keTale dUra sudhI phelAya che? uttara : zarIrapramANuthI traNa guNuM pramANa bahAra Atmapradeze jAya che. vedanA samudraghAtathI ghaNuM karIne prANuM zarIrathI nirega thaI jAya che. prazna 7 : kaSAyasamughAta kene kahe che? uttara : tIvra kaSAyane udaya hatAM, bIjAne mAravA mATe pitAnA mULa zarIrane na cheDIne AtmapradezanuM bahAra nikaLavuM tene kaSAyasamuddaghAta kahe che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 8 : kaSAyasamughAtathI bIjAne ghAta thaI ja jAya che ke kema? uttara : ene (I) niyama nathI. prazna 9 : kaSAyasamuddaghAtamAM Atmapradeze kayAM sudhI bahAra jAya che? uttara dehapramANathI traNa guNa pramANu bahAra pradeza jAya che. prazna 10 : vikriyAsamudughAta kone kahe che? uttara : zarIra athavA zarIranuM aMga vadhAravA mATe athavA bIjuM zarIra banAvavA mATe mULa zarIrane na cheDIne AtmapradezanuM zarIranI bahAra nIkaLavuM tene vikAsa muddaghAta kahe che. prazna 11 - vikiyA muddaghAta kene hoI zake che? uttara : vikriyAsamudraghAta deva ane nArakIone te heya che ja. vikiyAtrAddhidhArI munIzvarane paNa vikiyAsamughAta hoya che. prazna 12 : bIjuM zarIra banatAM AtmA aneka kema nathI thaI jatA? uttara : bIjuM zarIra banavA chatAM mULa zarIra tathA anya zarIra ane te banne vacce saMdhIrUpe eka ja AtmAnA pradeza hoya che, tethI AtmA eka ja che. hA, Atmapradezane vistAra (be zarIranA vaccenA aMtaranA bhAgamAM) cheka sudhI hoya che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAthA 20 prazna 13 : mULa zarIra ane uttara zarIranI kriyAo te judI judI hoya che. te zuM upayoga aneka mAnavA paDaze? uttara : nA, tvaritagati hevAne lIdhe, eka ja upagathI bane zarIramAM kiyAo thaI zake che. prazna 14 : vikiyA muddaghAtamAM Atmapradeze kayAM sudhI phelAya che? uttara : jeTaluM jenuM vikiyAkSetra hoya, ane temAM paNa jeTale dUra sudhI vikriyA karavAmAM AvI hoya teTale dUra sudhI Atmapradeza phelAya che. prazna 15 : mArAntika samudraghAta kone kahe che? uttara : maraNa samaye mULa zarIrane na cheDIne jyAM AyuSya bAMdhyuM hoya te kSetrane sparza karavA mATe AtmapradezanuM bahAra nikaLavuM tene mArAntika samughAta kahe che. prazna 16 : mArAntika samuddaghAtamAM, bahAra nIkaLelA pradeze pharI pAchA mULa zarIramAM Ave che ke nahIM? uttara : mAraNatika samughAtamAM janmakSetrane spazIne Atmapradezo avazya mULa zarIramAM Ave che. pachIthI sarva pradezathI nIkaLI, AtmA, janmakSetramAM pahoMcIne navIna zarIra dhAraNa kare che. prazna 17 : mAraNatika samughAta zuM badhA maranAra ne thAya che ke keIka ne? uttara : mAraNatika samudraghAta te ja jIvone thAya che ke jeoe AgalA bhavanuM AyuSya pahelA ja bAMdhI lIdhuM hoya ane jeone te viSayanI khAsa AturatA hoya. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 18H taijasa-samuddaghAta kone kahe che? uttara : saMyamI mahAmunine viziSTa karUNuM utpanna thavAthI athavA tIvra krodha utpanna thavAthI, temanA jamaNuM athavA DAbA khabhAmAMthI taijasa-zarIranuM eka putaLuM nikaLe che tenI sAthe AtmapradezanuM bahAra nikaLavuM tene tejasa samudraghAta kahe che. prazna 19 : taijasa-samuddaghAta keTalI jAtanA hoya che? uttara : tejasa-samughAta be prakAranA hoya che ? (1) zubha-taijasa samuddaghAta (2) azubha-taijasa-samuddaghAta prazna 20 : tejasa-samughAta kyAre ane kevI rIte thAya che? uttara : jyAre tene vyAdhi, dukALa vagerethI pIDita dekhIne, taijasaRddhidhArI saMyamI mahAmunine karUNA upaje che tyAre, muninA jamaNA khabhAmAMthI purUSAkAra tejavarUpa putaLuM nikaLe che. te vyAdhi-dukALa Adine nAza karIne mULazarIramAM pravezI jAya che, tene zubhataijasazarIra kahe che. prazna 21 : zubha taijasa zarIranuM svarUpa zuM che? uttara : zubha taijasa - zarIra tarUpanuM, saumyaAkAravALuM purUSAkAra bAra ye jana sudhInA vistAravALuM tejomaya hoya che. prazna 22 : azubha tejasa-samuddaghAta kyAre ane zA mATe thAya che? uttara : jyAre manane aniSTakArI keI kAraNa athavA upadravane dekhIne taijasa-ddhidhArI mahAmunine krodha utpanna thAya che tyAre, nakkI karelI viruddha vastune bhasma karavA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 10 91 mATe muninA DAbA khabhAmAMthI taijasa-zarIrarUpI putaLu nikaLe che. te, viruddha vastune bhasma karIne, pachI te ja saMyamI munine bhasma karIne naSTa thaI jAya che. Ane azubha-taijasa-zarIra kahe che. prazna 23 : azubha-tejasa zarIranuM svarUpa kevuM che ?" uttara : azubha-taijasazarIra sIMduranA jevA lAla raMganuM, milAvanA AkAravALuM, khAra ceAjana lAMbu, mULamAM sUca'gulanA saMkhyAta bhAga pramANa paheALuM ane aMtamAM nava ceAjana paheALu tejomaya hAya che. prazna 24 : AhAraka samuddAta kAne kahe che ? uttara : koI tattvamAM saMdeha hAvAthI te sa Mdeha (zaMkA)nI nivRtti mATe AhArakaRddhidhArI mahAmuninA mAthAmAMthI eka hAtha-pramANa purUSAkAra dheALA raMganu AhAraka zarIra kevaLajJAnI prabhunA darzIna mATe nIkaLe che tenI sAthe AtmapradezAnu' mahAra nIkaLavu tene AhArakasamuddAta kahe che. A AhAraka zarIra sarvAMnadevanA darzana karI pAchuM mULa zarIramAM pravezI jAya che.. sarvajJa prabhunA darzanathI tatvasa deha dUra thaI jAya che. prazna 5 : kevaLIsamuddAta kAne kahe che ? uttara : AyuSyakamanI sthiti alpa rahe ane bAkInA traNa aghAti karmonI sthiti vadhAre hAya tyAre sayeAgI kevaLIbhagavAnanA AtmapradezAnu daMDa-, kapATa-, pratara- ane leAkapUraNa-rUpe bahAra nIkaLavuM tene kevaLIsamuddAta kahe che. prazna 26 : kevaLIsamuddAta badhA sayeAgI kevaLIbhagavAnane hAya che ke kAI kAI ne ? Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : je munirAjone 6 mAsa Ayu bAkI rahyuM hoya ane kevaLajJAna upaje te saceAgI kevaLIone kevaLIsamuddhAta hAya che. A sivAya amuka AcAryAnA bIjo mata paNa che. prazna 27 : kevaLIsamuddAtamAM daNDasamuddAta kevI rIte thAya che? uttara : sayAgIkevaLI jo beThA hAya tA Asana pramANu eTale ke dehanA traNaguNA vistArapramANu ane khaDgAsanamAM hAya tA deha vistAra-pramANa paheALA Atmapradeza nIkaLe che ane uparathI nIce sudhI vAtavalayeAnA pramANathI echA cauda rAju lAMkhA phelAI jAya che. prazna 28 : kapArTa-samuddAta kevI rIte thAya che ? uttara : daMDasamuddhAtamAM, Atmapradeza AjubAju phelAya che. jo bhagavAna pUrvAbhimukha hoya teA upara, madhyamAM, nIce satra vAtAvalayathI AchA, sAta-sAta rAnu pramANa AtmapradezA phelAI jAya che. ane jo bhagavAna uttarAbhimukha hAya tA vAtAvalaya pramANathI AchA, upara teA eka rAjI brahmakSetramAM pAMca rAjI, madhyamAM eka rAju ane nIce sAta rAjI pramANa paheALA phelAI jAya che. prazna 29 : pratarasamuddAta kevI rIte thAya che ? uttara H A samuddhAtamAM AgaLa ane pAchaLa, lAkamAM jeTalu kSetra bAkI hAya temAM, vAtavalaya pramANathI AchamAM, adhe (AtmapradezA) phelAI jAya che. prazna 30 : leAkapuraNa samuddAta pachI pravezavidhi kaI rIte che? Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 20 uttara : AmAM, Atmapradeza, vAtavalayanA kSetramAM paNa phelAI jaI AkhAye lekamAM phelAI jAya che. prazna 31 : lokapUraNa samughAta pachI, pravezavidhi kaI rIte che? uttara : lekapUraNasamudughAta pachI, pradeza pAchA pharatAM pahelAM pratara samughAta thAya che, pachI kapATa-samuddaghAta, pachI daDa samudyAta pachI mULa zarIramAM praveza thAya che. prazna 3ra : samuddaghAtamAM keTale samaya lAge che? uttara : kevaLIsamughAtamAM te ATha samaya lAge che ane bAkInA cha samuddaghAtamAM aMtarmuhurta samaya lAge che. prazna 33 : kevaLIsamuddaghAtamAM ATha samaya kevI rIte lAge che? uttara : daDamAM eka, kapATamAM eka, prataramAM eka lekapUraNamAM eka, prataramAM eka, kapATamAM eka, daDamAM eka pAchA (mULa zarIramAM pravezavAmAM eka - A prakAre (kula) ATha samaya lAge che. prazna 34 : kevaLIsamughAtanuM zuM phaLa che? uttara : kevaLIsamudughAta thavAthI (Ayu sivAyanA) traNa aghAti-karmonI sthiti ghaTIne AyukarmanI sthiti barAbara thaI jAya che. prazna 35 : kevaLIsamughAta thavAnuM kAraNa zuM che? uttara : kevaLa samudaghAta svayaM thAya che, temAM nimitta kAraNa aghAti-kamenI sthiti pUrvokta prakAre (Ayu karmathI) viSama rahI javI te che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 36 : samuddaghAta sivAya anya samaye AtmA zA pramANe hoya che? uttara : samudaghAta sivAya anya samaye AtmA vyavahAranayathI pitApitAnA nAnA ke moTA zarIrapramANu hoya che. prazna 37 : AtmA deha pramANu ja kema che? uttara : AtmA anAdithI niraMtara deha dhAraNa karate AvyuM che. temAM je me deha choDI nAnA dehamAM jAya te saMkeca svabhAvane lIdhe te nAnA dehapramANe thaI jAya che ane je nAne deha cheDIne meTA dehamAM jAya te vistaraNa svabhAvane lIdhe moTA deha-pramANu thaI jAya che. prazna 38 : dehathI sarvathA mukta thaye AtmA kayA pramANathI rahe che? uttara : je dehathI mukta thaye te deha pramANu (kiMcitanyUna) A mukta AtmA mukta avasthAmAM rahe che. prazna 39 : mukta thayA pachI, AtmA jJAnanI mAphaka pradezathI paNa lekamAM kema phelAI ja nathI? uttara : dehathI mukta thayA pachI saMkeca-vistaraNanuM kaI kAraNa na hovAne lIdhe AmA je pramANe chellA dehamAM) hate te ja prakAre rahI jAya che. jJAna paNa sarva lekamAM phelAtuM nathI, paraMtu AtmapradezamAM rahIne ja samasta kAlakane jANatuM hovAthI kAlokapramANu kahevAya che. prazna 40 : kayA vyavahAranayathI AtmA deha pramANa che? uttara : anupacarita asadabhUta vyavahAranayathI AtmA deha pramANa che. ahIM, deha ane AtmA ekakSetrAvagAhI hovAthI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 10 95 anuparita che, dehanu nijakSetra dehamAM che, AtmAnu nijakSetra AtmAmAM che. A prakAre AtmAnA ane dehanA paraspara atyaMta abhAva hAvAthI asadbhUta che. A AkAra paryAya che tethI vyavahAra che. prazna 41 : nizcayanayathI AtmA kayA pramANathI sthita)che? uttara : nizcayanayathI AtmA peAtAnA asaMkhyAtapradeza pramANa che. A pramANu satra, sadA teTaluM ja rahe che. prazna 42 : zarIranI avagAhanA ochAmAM ochI keTalI hAI zake che? uttara : ochAmAM ochI zarIranI avagAhanA AMgaLInI uMcAInA asa`khyAtamAM bhAgapramANa hoya che. utsedhAMzula (zabda)ne artha AMgaLIpramANa thAya che. ATaluM zarIra labdhaparyAptaka sUkSma nigeAdIyA jIvanu hAya che. prazna 43 : zarIranI avagAhanA vadhAremAM vadhAre keTalI hAya che? ' uttara : zarIranI utkRSTa avagAhanA eka hajAra ceAjana pramANa hAI zake che. ATaluM zarIra svayaMbhUramaNa samudramAM mahAmatsyanu hAya che. prazna 44 : madhyama avagAhanA keTalAM prakAranI che ? uttara : (uparyukta) ochAmAM ochI avagAhanAthI vadhu ane vadhumAM vadhu avagAhanAthI ochI-ema madhyama avagADunAnA asaMkhyAta prakAra che. prazna 45 : A AtmA dehamAM ja kema vasatA cAlyeA AnyA che ? uttara : dehamAM mamatva hAvAthI dehamAM ja rahetA Avye Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA 96 che. AyusthitinA kSayane lIdhe koI paNa eka dehamAM kAyamane mATe rahI zakatA nathI, tathApi dehAdhyAsa hAvAne kAraNe turata ja bIjA dehane dhAraNa karI le che. janma-maraNanA duHkha ane dehanA saMba MdhathI thavAvALAM bhUkha tarasa, STiviyeAga, aniSTasayeAga, vedanA vagerenAM duHkha dehAtmabuddhinA kAraNe ja bhogavavA paDe che. prazna 46 : dehathI mukta thavAnA upAya zuM che? uttara : deha uparathI mamatva haThAvavuM, dehamAM Atmabuddhi na karavI e dehathI mukta thavAnA mULa upAya che. prazna 47 : dehAtmabuddhi dUra karavA mATe zuM purUSA karavA joIe ? * uttara : huM azarIrI, amU, akartA, abhoktA, zuddha caitanyamAtra chuM e prakAre peAtAnA svarUpanA anubhava kare. A paramapAriNAmika nija zuddhAtmAnA avalaMbanathI jIva pahelAM mAhabhAvathI mukta thAya che. pachIthI kaSAyAthI mukta thAya che, ane turata ja mAhanIya karmonA kSaya thaI jAya che. A pachI jJAnAvaraNu, danAvaraNa ane antarAyanA kSaya tema ja ana'tajJAna, ana tadana ane anaMtazaktine AvirbhAva thAya che. te pachI khAkI rahelAM adhAti karmothI tema ja dehathI sathA mukta thaI jAya che. A badhAnA eka mAtra upAya anAdi-anaMta, ahetuka, caitanyamAtra nijakAraNu paramAtmAnuM avalaMbana che. A prakAre AtmA " svadeha-pramANa che." e anA vyAkhyAnanA adhikAra puro karIne jIva "saMsArastha" che tenu varNana kare che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 11 puThavijalateyavAU vaNaphphadI vivihathAvare iMdI / vigatigacahupaMcakkhA tasa jIvA hoti saMkhAdi // 11 // anvaya : puvijJateyavAjha naLathI nividda pharI thAvara| ti saMlAvI vigatigaca hupaMcakkhA tasajIvA hoti / artha : pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane vanaspatikAyavALA vividha ekendriya jIvA sthAvara che ane zaMkha, kIDI vigere dvIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya jIvA te traNa jIveA che. prazna 1 : pRthvIkAya kAne kahe che? uttara : pRthvI ja jenuM zarIra hAya tene pRthvIkAya kahe che. je jIva marIne pRthvIzarIra dhAraNa karavA mATe mAvALI vigrahagatimAM hAya te vigrahagati jIva paNa pRthvIkAya che. tenuM zuddha nAma pRthvIjIva che. prazna 2 pRthvIkAyanI keTalI uttara H pRthvIkAyanI chatrIsa jAtio che? jAtie che (1) mRttikA (2) retI (3) zarkarA (4) upala (5) zilA (6) mIThuM (7 letuM (leAha) (8) tAmra (9) rAMgA (10) sIsu (11) suvarNa (12) cAMdI (13) vA (14) haDatAla (15) hiM bhula (16) benasila (17) tRtiyA (18 arjuna (19) pravAla (20) bhuMDabhuDa (21) abharakha (22) gAmeda (23) rucaka (24) aka (25) sphaTika (26) leAhitaprabha 2) vaiya (28) candrakAnta (29) jaLakAnta (30) sUryakAnta (31) vairika (32) caMdanamaNI (33) pannA (34) pukharAja (35) nIlama (36) masAra gallana 7 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 3 : pRthvIkAya jIvanA dehanI avagAhanA keTalI hoya che? uttara H ghanAgulanA asaMkhyAtabhAga pramANa, pRthvIkAya. jIvanA dehanI avagAhanA hoya che. prazna 4 jaLakAya kene kahe che? uttara jaLa jenuM zarIra hoya tene jaLakAya kahe che. je jIva jaLakAyamAM utpanna thavA mATe meDAvALI vigrahagatimAM hoya tene paNa jaLakAya kahe che. tenuM zuddhanAma jaLajIva che. prazna 5 : jaLakAyanI keTalI jAtio che? uttara : jaLakAyanI aneka jAtio che, jevI ke osa, tuSAra, kuhara biMdu, zIkara, zuddhajaLa, candrAnnajaLa, ghanedaka, elA vagere. prazna 6 jaLakAya jIvanA dehanI avagAhanA keTalI hoya che? uttara : ghanAgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa jaLakAya jIvanI avagAhanA hoya che. prazna 7 : agnikAya kene kahe che ?' uttara : agni ja jenuM zarIra che tene agnikAca kahe che. je jIva agnikAyamAM utpanna thavA mATe meDAvALI vigrahagatimAM hoya tene paNa agnikAya kahe che. tenuM zuddhanAma agnikAya che. prazna 8: agnikAyanI keTalI jAtio che? uttara : agnikAyanI aneka jAtio che jevI ke vALA aMgIra, kiraNa, mumra, zuddhaagni vA, (vijaLI vagere) vaDavAnaLa, nandIzvaradhUmakuDa, mukuTanala vagere. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 11 99 prazna 9 agnikAya jIvanI avagAhanA keTalI hoya che? uttara : ghanAgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa, agnikAya jInI avagAhanA hoya che. prazna 10 : vAyukAya jIva kone kahe che? uttara : vAyu ja jenuM zarIra che tene vAyukAya jIva kahe che. je jIva vAyukAyamAM utpanna thavA mATe moDAvALI vigrahagatimAM hoya tene paNa vAyukAya jIva kahe che. tenuM zuddha nAma vAyujIva che. prazna 11 : vAyukAya jIva keTalA prakAranA hoya che? uttara : vAyukAya jIva aneka prakAranA hoya che jevA ke vAta, ugama, utkali, maNDalI, mahAna ghana, zuM jA, vAtavalaya vagere. prazna 12 : vAyukAyika jIvanI avagAhanA keTalI hoya che? uttara : ghanAgulane asaMkhyAta bhAga pramANa vAyukAyika jInI avagAhanA hoya che. prazna 13 : vanaspatikAya jIva kene kahe che? uttara : vanaspati ja jenuM zarIra che tene vanaspatikAya jIva kahe che. je jIva vanaspatikAyamAM utpanna thavA mATe meDAvALI vigrahagatimAM hoya tene paNa vanaspatikAya kahe che. A jIvanuM zuddha nAma vanaspatijIva che. prazna 14: vanaspatikAya jIvanA keTalA prakAra che? uttara : vanaspatikAya jIva be prakAranA hoya che. (1) pratyeka-vanaspati (2) sAdhAraNa-vanaspati. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 15 : pratyeka-vanaspatikAya jIva kone kahe che ? uttara : je vanaspatikAya jIvAnA zarIra pratyeka (judA judA) che arthAt eka zarIranA svAmI eka ja jIva hAya tene pratyeka vanaspatikAya jIva kahe che. prazna 16 : sAdhAraNa vanaspatikAya jIva kone kahe che? uttara H je vanaspatikAya jIveAnA zarIra sAdhAraNa hoya che arthAt eka zarIranA svAmI aneka jIvA hoya tene sAdhAraNa vanaspatikAya kahe che. prazna 17 : pratyeka vanaspatikAya jIvanA keTalA bheda che? uttara : pratyeka vanaspatikAyanA be bheda che. (1) sapratiSThita pratyeka vanaspati (2) apratiSThita pratyeka vanaspati. prazna 18 : sapratiSThita pratyeka vanaspati kAne kahe che ? uttara : je pratyeka vanaspati sAdhAraNa vanaspatikAya jIvanI sAthe hoya tene sapratiSThita pratyeka vanaspatikAya kahe che. prazna 19 : sapratiSThita pratyeka vanaspatikAya jIvAnI zu oLakhANu che? uttara : jyAM sudhI zIrA, (rekhA, joDa, pa (gAMTha) vagere apragaTa hoya tyAM sudhI jema ke kuNI-kAkaDI, kuNAM turIyA, thADA divasanI ummaravALI zeraDI vagere jene teADavAthI ekasarakhA kaTakA thAya, jema ke dhana taranA pattA, pAlakanA pattA, vagere; kApyA chatAM paNa je phrIthI ugI jAya jemake baTAkA vagere, tathA je vanaspatinA kada, mULa, zAkhA vagerenI chAla jADI hAya jema ke kuMvArapATu, mULA, gAjara vagere. 100 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 11 prazna 20 : sapratiSThita pratyeka vanaspati zakya che ke abhakSya ? uttara : sapratiSThita pratyeka vanaspatimAM anaMta sAdhAraNuM vanaspati jIva rahe che. tethI sapratiSThita pratyeka vanaspati abhakSya che. prazna 21 : sAdhAraNa vanaspatinA keTalA bheda che? uttara : sAdhAraNa vanaspatinA be bheda cheH (1) bAdara - sAdhAraNa vanaspatikAya bAdara-nigAda) (2) sUphama sAdhAraNa-vanaspatikAya (sUma nida) A bannene paNa be-be bheda che. (1) nitya nida (ra) Itara-nigeda prazna 22 : nitya nigoda kene kahe che? uttara : je nigada sivAyanI bIjI kaI paNa paryAyane haju sudhI prApta thayA nathI temane nitya-nigeda kahe che. A cha be prakAranA che. (1) anAdi-anaMta nityanigeda (2) anAdi-sAta nityanigoda. prazna 23 : anAdi anaMta nityanigoda kene kahe che? uttara : jeoe Ajadina sudhI nigeda sivAyanI bIjI koI paryAya prApta karI nathI ane karaze paNa nahIM temane anAdi anaMta nityanigada kahe che. prazna 24 : anAdi sAMta nityanigeda kone kahe che? uttara : je jIvee anAdithI Aja sudhI nigoda sivAyanI bIjI kaI paryAya prApta karI nathI, paraMtu bhaviSyamAM bIjI paryAya prApta karaze eTale ke nigadathI bahAra nikaLI jaze te ane anAdi sAMta nitya nigoda kahe che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 0 2 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 25 : Itara-nigeda kone kahe che? uttara : je je nigAdathI nIkaLIne bIjI sthAvarakAmAM athavA trasakAyamAM utpanna thayA hoya, paraMtu pharI pAchA nigadamAM AvyA hoya. temane Itara-nigeda kahevAmAM Ave che. prazna 26 : bAdara ane sUma e bheda bIjI (vanaspatikAya sivAyanI) sthAvarakAyamAM hoya che? uttara : pratyeka vanaspatimAM te bAdara-sUma bheda nathI hote kAraNa ke te bAdara ja hoya che. pRthvIkAya, jaLakAya, agnikAya ane vanaspatikAya-A cAre (jI)ne bAdara ane sUkSama bheda hoya che. prazna 27 : pratyeka vanaspatikAya chanI avagAhanA keTalI hoya che? uttara : aMgulanA saMkhyAmAM bhAgathI mAMDIne eka hajAra jana sudhInI avagAhanA hoya che. hajAra ejananI avagAhanA svayaMbhUramaNasamudramAM kamaLanI hoya che. prazna 28 : sAdhAraNa vanaspatikAya jenI avagAhanA keTalI hoya che? uttara : aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga-pramANu sAdhAraNa vanaspati arthAt nigadanA jIvonI avagAhanA hoya che. prazna 29 : sthAvara jIva kone kahe che? uttara : je jIvone eka sparzendriya ja hoya ane aMge pAMga nA hoya temane sthAvara jI kahe che. upara kahelAM pAMca prakAranA cha sthAvara che. prazna 30 : trasa jIva kene kahe che ? Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 uttara : je jIvAne sparzI ane rasanA be; spa, rasanA, dhrANu e traNa; sparzI, rasanA, ghrANu, cakSu e cAra athavA sparza, rasanA, ghrANu, cakSu, zrotra e pAMca indriyA hoya temane trasa jIvA kahe che. A kAraNathI trasa jIveA cAra prakAranA che. (1) dvIndriya (ra) trIndriya (3) caturindriya ane (4) paMcendriya. prazna 31 : dvIndriya kone kahe che ? uttara H sparzInendriyAvaraNa ane rasanendriyAvaraNu kanA kSApazamathI tema ja vIryAM tarAyakanA yeApazamathI ane aMgeApAMganAmaka nA udayathI jemanA e indriyavALI kAyamAM janma thAya che temane dvIndriya kahe che. jema ke za`kha, laTa, chIpa, koDI, aLasIyu, jaLeA vagere. prazna 3ra : dvIndriya jIvAnA dehanI avagAhanA keTalI hAya che ? gAthA 11 uttara : agulanA asaMkhyAta bhAgathI mAMDIne khAra Ajana sudhInI avagAhanA (dvIndriya jIvanA dehanI) hAya che. bAra ceAjananI avagAhanAvALA zaMkha aMtima samudramAM hoya che. prazna 33 : trIndriya jIva kone kahe che? uttara : sparzInendriyAvaraNu, rasanendriyAvaraNa, ghrANendriyAvaraNanA kSaye pazamathI tathA vIryA tarAyanA kSayApazamathI tathA aMgopAMganAmaka nA udayathI traNa indriyavALA dehamAM jemanI utpatti thAya che te trIndriya jIvA kahevAya che. jema ke kIDI, mAMkaDa, vIMchI, jU vagere. prazna 34 : trIndriya jIveAnI avagAhanA keTalI hAya che? uttara : trIndriya jIvAnI avagAhanA ghanAMgulanA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 0 4 dravyasaMgraha praznottarI TIkA asaMkhyAta bhAgathI mAMDIne traNa kesa sudhInI hoya che. traNa pheAsanI avagAhanAvALA vIMchI antima dvIpamAM maLI Ave che. prazna 35 : caturindriya jIva kone kahe che ? uttara : `nendriyAvaraNa, rasanendriyAvaraNa, ghrANendriyAvaraNu ane cakSurindriyAvaraNunA kSApazamathI tathA vIryAM tarAyanA kSayApazamathI temaja agApAMganAmakamanA udayathI, cAra indriyAvALA dehamAM je thavAnA janma thAya che temane caturindriya jIvA kahe che, jema ke mAkhI, macchara, bhamarA, prazna 36 : caturindriya jIvAnI avagAhanA keTalI hoya che? uttara : caturindriya jIvAnI avagAhanA ghanAMgulanA asaMkhyAta bhAgathI mAMDIne eka ceAjana sudhInI hoya che. eka ceAjananI avagAhanAvALA bhamarA aMtima (svayaMbhUramaNu nAmanA) dvIpamAM maLI Ave che. prazna 37 : paoNMcendriya jIvanA keTalA bheda che ? uttara : paMcendriya jIvA e prakAranA hoya che :- (1) asa jJIpaMcendriya (2) sazIpa'cendriya, asannI-paMcendriya tA mAtra tiyaMcagatimAM ja hoya che, paraMtu saMjJI paMcendriya jIvA tA cAreya gatimAM hoya che. narakagati, manuSyagati ane devagatimAM sanI jIvA paMcendriya ja hoya che. prazna 38 : asa'nI kAne kahe che? uttara : jemane mana na hoya temane asa'nI kahe che. mananA AlekhanathI ja hita-ahitanA vicAra ane heya Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 11 upAdeyanA grahaNa-tyAganI pravRtti thaI zake che. (eka-ThI-trIcaturindriya jIva mAtra asaMsI ja hoya che.) prazna 39 : saMjJI jIva kene kahe che? uttara : jeo manasahita hoya, ane jeo zikSA, upadeza grahaNa karI zake, teo saMjJI kahevAya che, saMjJI che ja samyakatva utpanna karI zake che. prazna 40 : paMcendriya jIva kene kahe che? uttaraH sparzanendriyAvaraNa, rasanendriyAvaraNa, dhrANendriyAvaraNa cakSurindriyAvaraNa ane zrotrendriyAvaraNanA kSayopazamathI temaja vitarAyanA kSapazamathI tathA aMgopAMganAmakarmanA udayathI pAMca IndrivALA dehamAM jemane janma thAya che, temane paMcendriya kahe che. AmAM, je jIvone neIndriyAvaraNane paNa kSayezama hoya che temane saMjJI paMcendriya kahe che ane jemane neInDiyAvaraNane kSayapazama nathI hoto temane asaMjJI paMcendriya kahe che. prazna 4 : paMcendriya jIvonI avagAhanA keTalI hoya che? uttara : ghanAMgulanA asaMkhyAtamAM bhAgathI eka hajAra jana sudhInI. eka hajAra jana lo, pAMcasa ejana pahoLo ane base pacAsa ejana jADA dehavAge mahAmasya svayaMbhUramaNa nAmanA aMtima samudramAM maLI Ave che. prazna 4ra : zuM badhA ja trasa ane sthAvaramAM ja maLI Ave che? uttara : mukta che na te trasa che na sthAvara teo trasa ane sthAvarenI samasta keniothI mukta thaI gayelAM che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 43 : trasa-sthAvara jIvAmAM janma kema thAya che? uttara H indriya-sukhamAM Asakta hovAthI ane e kAraNathI trasa-sthAvara jIvAnI `isA thatI hovAne lIdhe A (trasa-sthAvara-jIva-paryAyAmAM)mAM janma thAya che. prazna 44 : indriyasukhanI Asakti kema thAya che ? uttara : zuddha caitanyamAtra nija paramAtmatattvanI bhAvanAthI utpanna thavAvALA parama atIndriya sukhane svAda jemane nathI, temane indriyasukhAmAM Asakti thAya che. tethI jeone saMsArajanmAthI nivRtta thavAnI bhAvanA hoya temaNe anAdi, anaMta, ahetuka, nija racaitanyasvarUpa, kAraNaparamAtmAnI bhAvanA karavI joI e. 106 have, trasa-sthAvara jIvAnu` ja, cauDha jIvasamAseA dvArA vizeSa vivaraNa kare che. samaNA amaNA yA paMceMdriya NimmaNA pare savve | bAdara suhame indI savve pajjanta idarA ya || 12 || anvaya : vajjaiyi samaLA amaLA jeyA, pare satve NibhmaNA, eindI bAdara suhama, savve pajz2atta ya daza / artha : paMcendriya jIveA manavALA ane mana vagaranA - ema be bhedavALA che. khAkInA bIjA jIvA athavA dvIndriya, trIndriya ane carandriya jIvA asa'nI che - mana vagaranA che. ekandriya jIvA paNa asa'nI che ane bAdarasUkSmanA bhedathI e prakAre che. A badhA sAteya prakAranA jIvA - bAdara ekendriya, sUkSma ekendriya, dvIndriya zrIndriya, caturindriya asanI . Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 12 107 paMcendriya ane saMjJI paMcendriya - paryApta che ane aparyApta che. A prakAre coda jIvasamAsa thAya che. prazna 1 : paryApta kene kahe che ? uttara : jemane paryAptinAma karmane udaya hoya temane paryApta kahe che. prazna 2 paryAptinAmakarma kene kahe che ? uttara : je nAmakarmanA udayathI jIva tipitAne yogya cha, pAMca ke cAra paryAptione pUrNa kare tene paryAptinAkama prazna 3 : aparyApta kone kahe che? uttara : jemane aparyAptinAmakarmane udaya heya temane aparyApta kahe che. prazna 4 : aparyAptinAmakarma kone kahe che? uttara : je nAmarmanA udayathI jIva potapotAne gya paryAptione pUrNa na karI zake ane te paryAptio pUrNa thatAM pahelAM ja) maraNa pAme tene aparyAptinAmakarma kahe che. prazna 5 : paryApti, aparyAptinI A vyAkhyAthI te, jemane paryAptinAmakarmane udaya che teo, pUrvabhavanA maraNa pachI vigraha gatimAM tema ja pAmIne pahelA aMtarmuhurta daramyAna aparyApta ja kahevAze ? uttara : jemane paryAptinAmakarmane udaya che te ja vigrahagatimAM temaja janmanA pahelA aMtarmuhurtamAM nivRttiparyApta kahevAya che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 6 : nivRttiparyApta kone kahe che? uttara : je jIvAne, peAtApeAtAne yeAgya paryApti to jarUrathI purI thaze, ane purI thayA pahelAM jemanuM maraNa nahIM ja thAya, teo, zarIraparyApti jyAM sudhI purI nA thAya tyAM sudhI nivRttiparyApta kahevAya che. 108 prazna 7 : aparyApta zabdathI ahIM kaI kaI aparyAMptie grahaNa karavI joIe ? uttara : ahIM', jeene che te (badhA) aparyApte ke jemanA ane nivRttiparyApta che-te ane aparyAptAnu grahaNa karavuM joIe. prazna 8 : paryAti keTalI che? aparyAptinAmaka nA udaya bIjA nAma labdhaparyApta uttara : paryApti cha che : (1) AhAraparyApti (2) zarIraparyApti (3) indriyaparyAmi (4) zvAseAAsa-paryAti (5) bhASAparyApti (6) mana:paryApti. prazna 9 : AhAraparyApti kone kahe che ? uttara : eka zarIrane cheDIne navA zarIranA kAraNabhUta je nAka va NuAone jIva grahaNa kare che temane khala ane rasabhAga rUpe pariNamAvavAnI zaktinI pUrNatAne AhAraparyApti kahe che. prazna 10 : zarIraparyApti kAne kahe che ? uttara : grahaNa karelAM nAka vaga NAenA skAmAMthI khala bhAgane hADakAdi kaThaNa avayavarUpe tathA rasabhAgane leAhI vagere pravAhI-avayavarUpe pariNamAvavAnI zaktinI pUrNatAne zarIraparyApti kahe che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 12 109 prazna 11 : indriyaparyApti ne kahe che? uttara : grahaNa karelAM karmavargaNAonA skomAMthI amuka vargaNAone sthAna upara dabaeNndriyenA AkArarUpe pariNumAvavAnI zaktinI pUrNatAne IndriyaparyApti kahe che. prazna 12 : zvAsozvAsa-paryApti kene kahe che? uttara : te karmavargaNuonA amuka skane zvAsazvAsa rUpe parimAvavAnI zaktinI pUrNatAne zvAsepzavAsaparyApti kahe che. prazna 13 : bhASAparyApti kone kahe che? uttara : vacanarUpa thavA gya bhASAvargaNAone vacanarUpe pariNumAvavAnI zaktinI pUrNatAne bhASAparyApti kahe che. prazna 14 : mana:paryApti kene kahe che? uttara : dravyamanarUpa thavA mane vargaNAone dravyamananA AkArarUpe pariNamAvavAnI zaktinI pUrNatAne mana:paryApti prazna 15 : saMjJI ane keTalI paryApti hoya che? uttara : saMjJI jIvene cha paryAptio hoya che. prazna 16H asaMjJI paMcendriya jIvene keTalI paryApti hoya che? uttara : asaMjJI paMcendriya jIne mana:paryApti cheDIne bAkInI pAMca paryAptio hoya che. prazna 17H cAra-IndrivALA jene keTalI paryApti hoya che? uttara H cAra-indriyavALA ane AhAra, zarIra, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA Indriya, zvAserachavAsa ane bhASAparyApti e pAMca paryAptio hoya che. prazna 18 : traNa inidrayavALA ane keTalI paryApti hoya che? uttara : traNa indriyavALA ane mana paryApti choDIne bAkInI pAMca paryAptio hoya che. prazna : be IndriyavALA ane keTalI paryApti hoya che? uttara : be IndriyavALA jIvone paNa manaH paryApti cheDIne bAkInI pAMca paryAptio hoya che. prazna 20 : eka IndriyavALA jIne keTalI paryApti hoya che? uttara H bAdara ane sUkSma baMne prakAranA ekendriyajIvane AhAraparyApti, zarIraparyApti, IndriyaparyApti ane zvAsocchavAsaparyApti e cAra paryAptio hoya che. prazna 21 : cauda jIvasamAsanA pUrA nAma kayA kayA che? uttara : cauda jIvasamAronA nAma A prakAre che (1) bAdara ekendriya paryApta(2) bAdaraekendriya aparyApta (3) sUkSma ekendriya paryApta (4) sUphama ekendriya aparyApta (5) dvIndriya paryApta (6dvIndriya aparyApta (7) trIndriya paryApta (8) trIndriya aparyApta (9) caturindriya paryApta (10) caturindriya aparyApta (11) asaMjJI paMcendriya paryApta (12) asaMjJI paMcendriya aparyApta (13) saMjJI paMcendriya paryApta (14) saMjJI paMcendriya aparyApta Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 13 111 prazna 22 : A cauda prakAranA jIvasamAmAMthI kayA bheda upAdeya che? uttara : AmAMne keI paNa prakAra upAdeya nathI, kAraNa ke A badhI vikRta paryAye che, AkuLatAothI te janme che AkuLatAonI te janaka (upajAvanArI) che. prazna ra3H te kaI avasthA upAdeya che? uttara : atIta-jIvasamAsanI avasthA upAdeya che, kAraNa ke tyAM AtmA saMpUrNa guNonI svAbhAvika avasthArUpe pariName che tethI te avasthA sahaja-anaMta-AnaMdamaya che. prazna 24 : atIta-jIvasamAsa thavAne zuM upAya che? uttara : jIvasamAsathI pRthak anAdi anaMta, nija svabhAvanI upAsanA atIta jIvasamAsa thavAne upAya che. A pramANe, saMsArI jIvanuM jIvasamAsa dvArA varNana karIne have A gAthAmAM mArgaUsthAna ane guNasthAnenuM varNana karIne navibhAgathI (jIvanI) zuddhatA ane azuddhatAne prarUpe che. maggaNaguNaThANehi caudasahi havaMti taha asuddha yaa| viNNeyA saMsArI savve suddhA du suddhaNayA 13 // avaya : taheM saMsArI mamuLayA majurA ivarasahiM hacaMti / du suddhaNayA savve suddhA viNNeyA / artha : saMsArI jIve azuddhanayathI cauda mArga ane cauda guNasthAne dvArA 14-14 prakAranAM che. paraMtu zuddhanayathI sarva jIvo zuddha jANavA. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 1 : guNasthAna kAne kahe che ? uttara : mAha ane yAganA nimittathI samyakatva ane cAritra guNAnI je avasthAe thAya che temane guNa sthAna kahe che. prazna 2 : guNusthAna keTalA che? uttara H guNasthAna teA asaMkhyAta che kAraNa ke AtmaguNAnA pariNamana asaMkhyAta prakAranA che, paraMtu temane prayeAjana anusAra cauda kahyAM che, te A pramANe (1) mithyAtva (2) sAsAdana-samyakatva (3) samyagmithyAtva (4) aviratasamyakattva (5) dezavirata (6) pramattavirata (7) apramattavirata (8) apUrvIkaraNa (9) anivRttakaraNa (10) sUkSmasAMparAya (11) upazAMtameha (12) kSINameha (13) sayeAgadevaLI (14) ayeAgakevaLI prazna 3 : mithyAtva kAne kahe che? uttara : mokSamArganA pracAjanabhUta sAta tattvonuM sAcuM zraddhAna na hovAne mithyAtva kahe che. prazna 4 : sAsAdana samyakava kone kahe che ? uttara : anaMtAnubaMdhI krodha-mAna mAyA lebhamAMnA koI eka kaSAyanA utkraya hAtAM, prathama, upazamasamyakattvathI teA zrRta thAya ane mithyAtvanA uddaya na hotAM je aMtarAlavatI ayathA bhAva, tene sAsAdana-samyakattva kahe che. prazna 5 : sabhyamithyAtva kone kahe che ? uttara : dahI ane geALanA maLavAthI upajelA svAdanI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 13 jema, jyAM mizra pariNAma hoya, ke je nathI te kevaLa samyakatvarUpa ke nathI te kevaLa mithyAtvarUpa, paraMtu je samyamithyAtvarUpa che tevA pariNAmene samyagamithyAtva kahe che. prazna 6 : aviratasamyatva kene kahe che? uttara : jyAM samyakatva te pragaTa thaI gayuM, paraMtu ekadeza ke sarvadeza keI paNa prakArane (niyamapUrvakane) saMyama pragaTa na hoya tene aviratasamyakatva kahe che. prazna 7 : dezavirata kene kahe che? uttara : jyAM samyagadarzana paNa pragaTa che ane ekadezasaMyama athavA saMyamasaMyama paNa che, te pariNAmane dezavirata guNasthAna kahe che. prazna 8: pramattavirata guNasthAna kene kahe che ? uttara : jyAM sarvadezasaMyama paNa pragaTI gayela che paraMtu saMjavalana kaSAyane udaya maMda na havAmI pramAda heya, te bhAvane pramattavirata guNasthAna kahe che. prazna 9 : pramAda eTale zuM, ALasa ke bIjuM kAMI? uttara : upadeza, vihAra, AhAra, dIkSA, zIkSA vagere zubhepaganA rAganuM uDavuM vagere (ahIM) pramAdane artha thAya che. prazna 10 : apramattavirata guNasthAna kone kahe che? uttara : jyAM saMjavalana kaSAyane udaya maMda thaI javAthI pramAda na rahe te pariNAmane apramattavirata guNasthAna kahe che? prazna 11 : apramataviratanA keTalA bheda che? uttara : apramataviratanA be bheda che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dravyasaMgraha praznottarI TIkA (1) svasthAna apramattavirata ane (2) sAtizayaapramattavirata. prazna 12 : svasthAna apramattavirata kene kahe che? uttara : je apramattavirata pariNAma pachI uMcA sthAnanA pariNAma na thAya paraMtu chaThThA guNasthAnanA bhAva thAya tene svasthAna apramatavirata kahe che. tene svasthAna eTalA mATe kahe che ke te pitAnA sthAnake rahe che AgaLa vadhatuM nathI. chaDuM ane sAtamA guNasthAnane samaya nAnA aMtarmuhurtamAtra che. jyAM sudhI zreNI nA caDhe eTale ke AgaLa na vadhe tyAM sudhI munionA pariNAma chaThThAthI sAtamAmAM ane sAtamAMthI chaThThAmAM e prakAre asaMkhyAtavAra AvajA karyA kare che. prazna 13: sAtizaya apramatta kene kahe che? uttara : je apramattavirata pariNAma pachI AThamAM guNasthAnamAM pahoMcI javAya te apramataviratane sAtizaya apramattavirata kahe che. prazna 14: sAtizaya apramatavirata uparanA guNasthAnamAM kema pahoMcI jAya che? uttara : sAtizaya apramattamAM eka jAtanA adhakaraNa pariNAma thAya che, je nirmaLa pariNAmane lIdhe te (muni) uparanA pariNAmamAM (guNasthAnamAM pahoMcI jAya che. prazna 15 : adhaHkaraNa pariNAma kene kahe che? uttara : jyAM evA pariNAma hoya ke adhakaraNanA kALamAM, vivakSita kALavatI munionAM pariNAma jevAM adhastana kALavatI munionA pariNAma paNa thaI zake (can exactly Watch) tene adhakaraNa pariNAma kahe che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 anaMtAnubaMdhInA visa yeAjana, darzanameAhanIyane upazama, danamohanIyanA kSaya, cAritrameAhanIyanA upazama, cAritramADhunIyanA kSaya vagere ucca sthAnAnI prApti mATe eka viziSTa prakAranA pariNAma traNa zreNInAM hAya che : gAthA 13 (1) adhaHkaraNa (2) apUrvakaraNa (3) anivRttikaraNa ahIM cAritramehanIyanA upazama ke kSaya mATe udyama prAraMbha thAya che, ane temAM thavAvALA nirmaLa pariNAmeAmAM A (adhaHkaraNa pariNAma) pahelA prakAra che. prazna 16 : sAtizaya apramatta pachI kyA guNasthAnamAM pahoMcAya che ? uttara : je cAritrameAhanIyanA upazama mATe adhaHkaraNa pariNAma thayu hoya te upazamaka-apUrva karaNamAM pahoMce che ane jo cAritrameAhanIyanA kSayane mATe adhaH karaNu pariNAma thayu' hAya te kSepaka apUrNAMkaraNamAM paheAMce che. prazna 17 : apUrva guNasthAna kone kahe che ? uttara : jyAM cAritramehanIyanA upazama ke kSaya mATe uttarAttara apUrva pariNAma thAya tene apUva karaNa guNasthAna kahe che. AnuM apUrvakaraNa nAma eTalA mATe che ke A kALa daramyAna samAna-samayavatI muninAM pariNAma sarakhA paNu thaI jAya paraMtu vivakSita samayathI bhinna (pUrva athavA uttara) samayavatI munionA piraNAma sarakhA thaI zake nahIM. (judI kakSAnA ja rahe) prazna 18 : A guNusthAnanA keTalA prakAra che ? uttara : apUrva guNusthAnanA be prakAra che : (1) upazamaka apUrvakaraNu (ra) kSapaka-apUrNAMkaraNu Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 dravyasaMgraha praznottarI TikA A guNasthAnathI e zreNie thaI jAya che. (1) upazama-zreNi (2) kSepaka zreNi je munie cAritra mAhanIyanA upazama mATe adhaHkaraNu pariNAma karyAM hatAM te upazamazreNija caDhe che tethI tene upazamaka apUrNAMkaraNa hoya che, ane je munie cAritra mAhanIyanA kSaya mATe adhaHkaraNa pariNAma karyAM hatAM te kSapakazreNi ja caDhe che, tethI tene kSapaka apUrvakaraNa hAya che. prazna 19 : upazamazreNimAM kayA kayA guNasthAna heAya che ? uttara : upazamazreNimAM 8ma', muM', 103' ane 11mu e cAra guNasthAna heAya che, te pachI teA cAritramAhanIyanA upazamanA kALa samApta thavAne kAraNe, niyamathI nIcenA guNasthAnamAM AvavuM paDe che. prazna 20 : kSapakazreNimAM kayA kayA guNasthAna heAya che? uttara : kSapakazreNimAM 83, 9ma, 103, 12ma, 13mu ane 14mu' e cha guNusthAna hoya che. te pachI niyamathI meAkSa prApta kare che. kSapakazreNivALA kadApi nIce paDatA nathI. prazna 21 : A apUrvakaraNa guNasthAnamAM kayA kayA khAsa kAryAM thAya che ? uttara : A guNusthAnamAM (1) pratisamaya ana taguNI vizuddhi thavA lAge che. (2) karmInI sthitinA ghAta thavA lAge che. (3) navA sthitibaMdha A thaI jAya che (4) kAMnA moTA bhAganA anubhAga naSTa thaI jAya che. (5) kama vaNAonI asa`khyAtaguNI nirjarA thavA lAge che. (6) aneka azubhaprakRti zubhamAM badalAI jAya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 13 prazna 22 : anivRttikaraNa kAne kahe che? uttara : jyAM vivakSita eka samayavatI munionA pariNAma ekasarakhA ja hAya, ane pUrva-uttara samayavatI munienA pariNAma bhinna (judA) ja hAya tene anivRttakaraNa kahe che. A anivRttikaraNa guNasthAnamAM cAritramehanIyanI vIsa prakRtienA ATha vArAmAM upazama ke kSaya thaI jAya che. upazamaka anivRttikaraNa-vALAne te upazama thAya che ane kSaka anivRttikaraNavALAne kSaya thAya che. prazna 23 : cAritramehanIyanA upazama athavA kSayane zuM krama che? uttara : anivRttikaraNa guNasthAnanA nava bhAga che jemAM (1) pahelA bhAgamAM teA cAritrameAhanIyanI koI prakRtinA upazama ke kSaya nathI thatA, tyAM nAmakama vagerenI sALa prakRtienA upazama ke kSaya thAya che. 117 (2) khIjA bhAgamAM, apratyAkhyAnAvaraNa cAra ane pratyAkhyAnAvaraNa cAra e ATha prakRtinA upazama ke kSaya thAya che (3) trIjA bhAgamAM napuMsakavedanA upazama ke kSaya thAya che. (4) ceAthA bhAgamAM strIvedanA upazama ke kSaya thAya che. (5) pAMcamAM bhAgamAM hAsya, rati, ati zAka, bhaya ane jugupsA A cha nAkaSAyAnA upazama ke kSaya thAya che. (6) chaThThA bhAgamAM purUSavedanA upazama ke kSaya thAya che. (7) sAtamA bhAgamAM saMjavalana krodhanA upazama ke kSaya thaI jAya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 dravyasaMgraha praznottarI TIkA (8) navamA bhAgamAM sajvalana mAyAnA upazama ke kSaya thAya che. A pramANe ATha vArAmAM vIsa cAritrameAhanIyanI prakRtinA upazamaka anivRttikaraNa guNasthAnamAM upazama thAya che ane kSepaka anivRttikaraNa guNasthAnamAM kSaya thAya che. prazna 24 : sUkSmasAMparAya * guNasthAna kAne kahe che ? uttara : jyAM, mAtra sajvalana sUkSma leAbhanA udayanA kAraNe sUkSma leAbha rahI jAya, ane tene paNa dUra karavA mATe sUkSmasAMparAya saMyama hoya tene sUkSmasAMparAya-guNasthAna kahe che. A guNasthAnanA aMte saMjvalana sUkSmalAbhane upazamaka sUkSma sAMparAyanA upasamAve che ane sUkSmalAbhanuM kSapaka sUkSma sAMparAyanuM kSaya kare che. prazna 5 : upazAMtakaSAya guNasthAna kAne kahe che ? uttara : jyAM cAritrameAhanIyanI ekavIsa prakRtiene upazama thavAthI yathakhyAtacAritra pragaTa thaI jAya che tevA akaSAya nirmaLa pariNAmane upazAMtakaSAya guNasthAna kahe che. prazna rada : upazAMtakaSAya guNusthAnamAM danamehanIyanI traNa ane cAritramAhanIyanI cAra anaMtAnubaMdhI krodha - mAnamAyA lAbha e cAra prakRtienI zuM paristhiti hoya che ? uttara : dvitIyaupazamasamyagadraSTi athavA kSAyikasamyagdraSTi ja upazamazreNi caDe che, te dvItIyaupazamasamyakattva sAtamA guNusthAnamAM (upanna) thAya che. prazna 27 : upazAMtakaSAya guNasthAnathI jIva) kaI rIte nIcenA guNasthAneAmAM Ave che ? uttara : dvitIyaupazamasamyadraSTi upazAMtakaSAya tA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 13 119 kramathI 10me, me, me, 7me ane kaThe guNasthAne Ave ja che ane je vadhAre nIce paDe te pahelA guNasthAna sudhI paNa AvI zake che. kSAyika samyagRSTi upazAMtakaSAya kramathI 10me, 9me, Tame, ume ane chaThe guNasthAne te Ave ja che, ane vadhAre nIce paDe te cothA guNasthAna sudhI ja paDe che. kAraNa ke tene kSAyika samyakatva che. kSAyika samyakatva kadApi naSTa thatuM nathI. upazAMtakaSAya guNasthAnavALAnuM je mRtyu thAya te maraNasamaye tenuM ekadama cothuM guNasthAna thaI jAya che. prazna 28: upazamazreNinA bIjA guNasthAnamAM maraNa thAya che ke nahIM ? uttara : upazamazreNinA bIjA guNasthAnamAM maraNa thaI zake che. je maraNa thAya te te te guNasthAnethI, mRtyu pahelAM turata ja, cothuM guNasthAna prApta thaI jAya che. prazna 29 : upazAMtakaSAya guNasthAnanA keTalA prakAra che? uttara : upazAMtakaSAya guNasthAna eka ja prakAranuM heya che temAM upazamaka (jIva) ja hoya che. prazna 30 : kSINu kaSAya guNasthAna kene kahe che? uttara : cAritramehanIyanI badhI prakRtiene kSaya thavAthI jyAM yathAkhyAtacaritra thAya, te akaSAya nirmaLa pariNAmane kSINakaSAya-guNasthAna kahe che. prazna 31 : kSINa kaSAya guNasthAnamAM darzanamehanIyanI traNa ane anaMtAnubaMdhInI cAra e sAta prakRtienI zuM sthiti hoya che? uttara : kSAyika samyagadraSTi ja kSapakazreNi caDe che Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dravyasaMgraha praznottarI TIkA ane kSAyika samyakatava cethA guNasthAnathI sAtamA guNasthAna sudhInA keI paNa guNasthAnamAM utpanna thAya che, tyAM ja te sAta prakRtione kSaya thayuM hatuM, tethI ahIM (kSaNikaSAyaguNasthAnamAM) paNa sAteya prakRtione atyaMta abhAva che. prazna : 3ra kSINakaSAya guNasthAnanA keTalA prakAra che? uttara : kSINakaSAya guNasthAna eka ja prakAranuM che. emAM kSapakazreNivALAo ja hoya che, ane sagI, agI paNa mAtra kSepake ja hoya che. A guNasthAnanA aMta samayamAM jJAnAvaraNanIyanI pAMca, darzanAvaraNIyanI che, (cAra darzanAvaraNacanI, nidrA ane pracalA), aMtarAyanI pAMca, ema (kula) seLa prakRtione kSaya thaI jAya che. prazna 33 : A guNasthAnamAM rasyAnagRddhi, pracalApracalA ane nidrAnidrA e traNa darzanAvaraNIyanI zuM paristhiti hoya che? uttara : A traNa prakRtione te kSepake anivRttikaraNanA pahelA bhAgamAM ja kSaya karI nAkhyuM hatuM, eTale tyArathI ja, A (prakRtie)ne atyaMta abhAva che. prazna 34 : sAgakevaLI kone kahe che? uttaraH cAreya ghAtikane kSaya thaI javAthI jyAre kevaLajJAna, kevaLadarzana, anaMtasukha anaMtavIrya pragaTa thaI jAya che tyAre kevaLI kahevAya che, ane jyAM sudhI temane zarIra ane ga rahe che tyAM sudhI temane kevaLI kahe che. temanuM bIjuM nAma ahaMta-parameSThI paNa che. prazna 3pa : agakevaLI kene kahe che? Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 13 uttara : ahaMnta-parameSThIne jyAre yegane nAza thaI jAya che tyArathI mAMDIne jyAM sudhI zarIrathI mukta na thAya tyAM sudhI agakevaLI kahevAya che. agakevaLIne kALa a32 e pAMca hasva akSarene belavAmAM thAya teTale ja che. te (kALa)ne pAchaLanA bhAgamAM bora ane chelle tera ane je tIrthakara nA hoya te bAra prakRtione kSaya thaI jAya che. prazna 36 : caudamAM guNasthAna pachI zuM sthiti hoya che? uttara : agakevaLI (guNasthAna pachI turata ja zarIrathI mukta thaIne AtmA) bIjA samayamAM lokanA agrabhAgamAM jaIne virAjamAna thAya che. temane siddha bhagavAna kahe che. prazna 37 : yathAkhyAtacAritra ane kevaLajJAna thayA pachI turata ja mekSa kema nathI thatuM? uttara : jo ke teramA guNasthAnanA pahelA samayamAM ratnatrayanI pUrNatA thaI gaItopaNa, gavyApAra teramA guNasthAnamAM cAritramAM kaMIka malinatA utpanna kare che arthAt paramayayAkhyAta cAritra thavA detA nathI. jemake kaI purUSe corIne tyAga karI dIdhuM che te paNa corane saMsarga thAya che tyAM doSa utpanna thAya che. prazna 38 : saMgakevaLInA aMtamAM te yugane paNa abhAva thaI jAya che te pachI teramA guNasthAna pachI ja nirvANa prApti kema thatI nathI ? uttara : teramAM guNasthAna pachI, vegane abhAva thayA chatAM paNa aMtarmuhurta sudhI aghAti-karmone udaya cAritramaLa utpanna kare che tethI aghAti karmonA udaya-satva samApta thatAM turata ja mekSa thAya che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 39 : upara uparanA guNasthAne caDavAne tathA guNasthAna atIta thavAne zuM upAya che? uttara : sarva Atmannatine tathA pUrNa unnatine upAya eka ja che, te upAyanA AlaMbananuM ochAvattApaNuM che te judI vAta che. te upAya anAdi-anaMta, ahetuka caitanya svabhAvanuM AlaMbana che. A ja caitanyasvabhAvanuM bIju nAna kAraNuparamAtmA athavA kAraNabrahma che. ApaNuM unnati paNa A nijacaitanya kAraNuparamAtmAnI bhAvanA ane avalaMbanathI thaze. prazna 40 ? zuM A svabhAva siddha avasthAmAM paNa hoya che? uttara : A cetanyasvabhAva athavA kAraNuparamAtmA athavA kAraNabrahma siddhaavasthAmAM kAryabrahmanI sthitimAM che, paraMtu tyAM kAryabrahma hovAthI kAraNabrahmanI apradhAnatA che. svabhAva te anAdianaMta hoya che. (siddha avasthAmAM) Aja svabhAvane kAraNarUpathI upAdAna karIne kevaLajJAnarUpe pariNamatA rahevAnuM hoya che. prazna 4 : mAgaNI kene kahe che? uttara : je sarakhA guNo dvArA jIvanI zodha (vagIkaraNa thaI zake te dharmo guNa dvArA jInI zodha karavI (vargIkaraNa karavuM) tene mArgaNa kahe che. prazna 42 : mArgaNAnA keTalA prakAra che? uttara : mArgaNunA cauda prakAra che. (1) gatimArgaNa (2) IndriyajAti mArgaNA (3) kAya mArgaNu (4) yegamArgaNa (5) vedamArgaNuM (6) kaSAyamArgaNa (7) jJAnamArgaNa (8) saMyamamArgaNa 9 darzanamArgaNuM Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 13 123 (10) zyAmArga (11) bhavyatvamArgaNa (12 samyakatvamArgaNa (13) saMnnitvamArgaNuM 14 AhAraka mArgaNa. prazna 43H gatimArgaNa kone kahe che? uttara : gatinI apekSAthI jInuM vizeSajJAna karavuM tene gatimArgaNa kahe che. A mArgathI jIvenuM pAMca prakAre vibhAgIkaraNa thAya che. (1) nArakI (2) tiryaya (3) manuSya (4) deva (5) gatirahita. prazna 44 : Indriya jAti mAgaNI kene kahe che? uttara : Indriya jAtinI apekSAthI jenI zodha karavI tene IndriyajAtimArganuM athavA IndriyamArgaNuM kahe che. A mArgaNathI cha prakAre jIvo jaNAya che. 1) ekendriya (2) kIndriya (3 zrIndriya (4 caturi. ndriya (5) paMcendriya (6) indriyarahita. prazna 45 : kAyamAgaNI kene kahe che? uttara : zarIranI pradhAnatAthI jene paricaya meLave tene kAyamArga kahe che. kAyamArgaNathI cha sAta prakAre jaNAya che. 1) pRthvIkAyika 2) jaLakAyika (3) agnikAyika (4) vAyukAyika (5) vanaspatikAyika (6) trasakAyika (7) kAyarahita. prazna 46 H je vigrahagatimAM gamana karatA hoya temane mAtra tejasa ane kArpaNa zarIra ja che, to zuM teone kAyarahitamAM gaNavA ? uttara : je jIva je kAyamAM utpanna thavA vigrahagatithI gamana kare che tene te kAyasaMbaMdhI nAmakarma prakRtione udaya Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 dravyasaMgraha praznottarI TIkA hevAthI ane eka, be ke traNa samayamAM ja avazyapaNe te kAyane pAmavAnAM hevAthI, tene te kAyavALo ja gaNavAmAM AvatuM nathI. prazna 47 : pegamArganuM kene kahe che? uttara : kAya, vacana ane manane prayatnanA nimittathI AtmapradezanuM halavuM tene vega kahe che. eganI apekSAthI jene paricaya kare te gamArgaNu che. pegamArgaNAnI apekSAthI ja saLa prakAranA gaNI zakAya : 1) audArika kAyayogI 2) audArika-mizra kAyayogI 3 vaikiyaka-kAyegI ja vaikiyaka-mizra kAyegI pa AhAraka kAyegI (6) AhAraka mizra kAyamI 7) kArmaNa-kAyegI (8 satyavacana yegI (9 asatyavacana gI (10) ubhaya vacanagI (11 anubhaya vacanagI 12) satya maneyegI (13 asatya maneyegI (14) ubhaya maneyegI (15 anubhayamanAyegI 16) garahita prazna 48 : vedamArganuM kene kahe che? uttara : maithunanA saMsakAra ane abhilASane veda kahe che. vedanI apekSAthI jenI dha vedamArgaNA che. vedamArgathI jIvone cAra prakAra che. (1) puMvedI (2) strIvedI (3) napuMsakavedI (4 apagatavedI prazna 9 : kaSAyamANa kone kahe che? uttara kaSAyanI apekSAthI jIvenI zedhane kaSAyamArgaNuM kahe che. kaSAyamArgaNAthI jIve chavvIsa prakAranA prApta thAya che : Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 13 125 (1) anantAnubaMdhI kodhI (2) ana. mAnI (3) anamAyAvI (4) ana. lobhI (5) apratyAkhyAnAvaraNa krodhI (6) apra. mAnI (7) apra. mAyAvI (8) apra. lebhI (9) pratyAkhyAnAvaraNa krodhI 10) pratyAkhyAnAvaraNa mAnI (11) pratyAkhyAnAvaraNa mAyAvI (12) pratyAkhyAnAvaraNu lebhI 13) saMjavalana kodhI (14) saMjavalana mAnI (15 saMjavalana mAyAvI (16) saMjavalana lobhI 17) hAsyavAna (18) rati vAna (19) arativAna (20) zekavAna (21) bhayavAna 22) jugupsAvAna (23) puMvedI (24 strIvedI 25 napuMsakavedI (26 kaSAyarahita prazna 50 : jJAnamArgaNa kone kahe che? uttara : jJAnanI apekSAthI jene paricaya meLava te jJAnamArga che. jJAnamArgaNathI jIve ATha prakArane pAme che? (1) kumatijJAnI (2) kuzrutajJAnI (3) kuavadhijJAnI (4) matijJAnI (5) zrutajJAnI (6) avadhijJAnI 7 mana:paryayajJAnI (8) kevaLajJAnI prazna pa1 : saMyamamArgaNa kene kahe che? uttara : saMyamanI apekSAthI jIvenuM jJAna karavuM. tene saMyamamArgaNa kahe che. saMyamamArgathI jIve ATha prakAre jaNAya che: (1) asaMyama (2) saMyamasaMyama 3 sAmAyikasaMcama (4) chedapasthApanA saMyama (pa parihAravizuddhi - saMyama (6) sUmasAparAyasaMyama (7) yathAkhyAta saMyama (8) asaMyama-saMyamasaMyama-saMyama rahita prazna para H darzanamArganuM kene kahe che? Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : darzananI apekSAthI jIvAnA paricaya meLavavAne danamANA kahe che. darzanamA NAthI jIvAnA cAra prakAra prApta thAya che: 126 (1) cakSudanI 2) acakSudaCnI (3) avadhi darzInI (4) kevaLadanI prazna 53 : lezyAmANA kAne kahe che? uttara : kaSAyAthI anurajita ceAgapravRttine lezyA kahe che. lezyAnI apekSAthI jIvAnI zeAdha te lezyAmAA che. leDyAmA NAnI apekSAthI jIvA sAta prakAre che : (1) kRSNa lezyAvAna (2) nIla lezyAvAna (3) kApeAta lezyAvAna (4) pItta lezyAvAna (5) padma lezyAvAna (6) zukala lezyAvAna 7) lezyarahita prazna pao : bhavyatvamANA kAne kahe che? uttara : jee ratnatraya pAmavAne cAgya hAya temane bhavya kahe che, ane bhavyatvanI draSTithI jIvAnI zodha karavI te bhavyatvamA NA che. e mANAthI jIva traNa prakAre che :(1) bhavya (2) alabhya (3) anubhaya [siddha] prazna 55 : samyakatvamANA kone kahe che? uttara H samyakatvanI draSTithI jIvAnA paricaya meLavavA tene samyakattvamANA kahe che. A mANAthI cha prakAranA jIvA gaNI zakAya H (1) mithyAtvI (2) sAsAdanasamyakattvI (3) samyag mithyAttvI (4) upazama sabhyadraSTi (5) vaidaka samyagadraSTi (6) kSAyika samyagdaSTi Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 13 127 prazna pa6 : saMjJitvamArgaNa kone kahe che? uttara : saMjJIpaNAnI apekSAthI jIvenI oLakhANa karavI te saMnnitvamArgaNuM che. A mArgaNathI ja traNa prakAranA che? (1) saMsI 2) asaMjJI (3) anubhaya prazna pa7 : AhArakamArgaNA kone kahe che? uttara : je jIva ne karmavargaNAonuM grahaNa kare che te AhAraka che athavA AhArakapaNAnI draSTithI jIvene oLakhavAne AhArakamArgaNa kahe che. A mArgathI je be prakAranA cheH (1) AhAraka (2) anAhAraka. prazna 58 : A badhA bhedonuM saMkSipta vivaraNa zuM che? uttara : vistArabhayathI ahIM vivaraNa lakhyuM nathI te mATe guNasthAnadarpaNa-carcA ane jIvasthAnadarpaNacarcA jevA. guNasthAnadarpaNamAM sarva guNasthAnaka ane atIga guNasthAnakanuM aneka prakArathI varNana che. jIvasthAnacarcAmAM mArgaNuonuM vizeSa vivaraNa che, tathA kayA guNasthAnamAM ane kaI mArgaNanA bhedamAM guNasthAnamArgaNAo, baMdha, udaya sattva, bhAva, Asava vagere keTalAM keTalAM hoya che te vivaraNa sAmAnyapaNe che. vaLI judI judI paryAptiomAM, aparyApta eka jIvamAM paryApta eka jIvanA eka samayamAM, judA judA aparyAptamAM aparyApta eka jIvanA eka samayamAM uparanI bAbatenuM) kema hoya che tenuM varNana che. prazna 59 : A mArgaNAsthAnemAMthI kayuM sthAna nirmaLa ane upAdeya che? Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : A mArgaNAomAM aMtima bhedavALuM sthAna anAhAraka) karmanA kSayathI pragaTa thatuM hovAne lIdhe upAdeya che. prazna 60 : anAhArakapaNuM te chaye kAyanA jemAM hiya che te te kevI rIte upAdeya che. uttara : A upAdeya anAhArakapaNamAM saMsArI anAhArakenuM grahaNa na karavuM paraMtu siddha bhagavAnanuM grahaNa karavuM. siddha bhagavAnane karmavargaNuonuM grahaNa kadApi hetuM nathI. prazna 61 : bIjA badhA mArgaNAsthAne kema hoya che? uttara : saMsArI jIvana upara kahelAM badhA prakAra karmonA udaya, upazama, kSayapazama udIraNa vagerenuM nimitta pAmIne thAya che te te prakAre svAbhAvika nathI. prazna : 62 : kSAyikabhAva paNa karmonA kSayathI utpanna thAya che, te te kevI rIte svabhAvika che? uttara : karmanA kSayanuM nimitta pAmIne thavAvALo zAyika, bhAva che ke A nimitta draSTithI kSayakALamAM naimittika bhAva che te paNa, AgalA (bhaviSyanA) sarva samaye anaimittika bhAva che tethI svAbhAvika bhAva che. vaLI, kSayakALamAM paNa, karmonA abhAva thavArUpa nimitta ja kahyuM che tethI karmonA abhAvathI thata) hevAne kAraNe A (kSAyika bhAva svAbhAvika bhAva che. prazna 63 : mArgaNusthAnamAM chelalA bheda dvArA batAvavAmAM AveluM nirmaLa pariNamana kevI rIte pragaTa thAya ? uttara : te te samasta mArgaNasthAnemAMthI vilakSaNa zuddha caitanya svabhAvanA avalaMbanathI te prakAranuM nirmaLa pari Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 13 129 hyumana utpanna thAya che; jema ke naraka, tiya "ca, manuSya deva ane gatirahita (siddha) pAMce paryAyAthI vilakSaNa caitanya svabhAvanA avalakhanathI gatirahita pariNamana pragaTa thAya che. ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya, pa Mcendriya indriyarahita te ye pAMceAthI vilakSaNa (judA, evA sanAtana caitanyasvabhAvanA avalaMbanathI indriyarahita pariNamana pragaTa thAya che. ityAdi prakArathI sa mANAe khAkhata samajI levuM. prazna 64 : zuM te nirmALa paryAyAnA bhinna bhinna sAdhana che? uttara : nA, eka sanAtana caitanyasvabhAvanA avalaMbanamAM ja, gatimAgaNuAnA bhedothI rahita, kAyamAgaNAnA bhedothI rahita vagere vizeSaNA dvArA vibhUSita caitanya sAmAnya svabhAva ja kahevAmAM AvyA che. te eka ja che ane te ja anAdi-anaMta, ahetuka, paramapAriNAmikabhAvamaya, kAraNu-paramAtmA, samayasAra, zuddhAtmatattva vagere saMketeAthI (nAmeAthI) kahevAya che. prazna 65 : zuddhanayathI A badhA jIvA zuddha kyA prakArathI che? uttara H zuddhanaya vastunA akhaMDa svabhAvane jue che. kALagata, kSetragata, zaktigata bhedonA A naya viSaya karate nathI. A zuddhanayanuM bIjuM nAma paramazuddhanizcayanaya che. zuddha nayanI draSTimAM mAtra caitanyasvabhAva che. A draSTithI badhA jIve svabhAvathI zuddha che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 66 : A zuddha ja che, te temAM zuM karavApaNu pAriNAmika bhAva tA zAzvata rahI jAya che ? uttara : A zAzvata, zuddha, pAriNAmikabhAvanuM dhyAna karavuM te ja kartavya che. A zuddha svabhAva tA zAzvata che, dhyeyarUpa che. A pramANe saMsArastha adhikAranuM vivaraNu karIne siddha ane visrasAddhva gati ema e adhikAronu eka gAthAmAM varNana kare che. 130 nikammA aTThaguNA kiMcUNA caramadehadA siddhA lAyajjaThidA NiccA uppAdavapahiM saMjuttA 14 // anvaya : siddhA nimmA, dUnuLA dharamaye vizvA loyajjaThidA NiccA uppAdavaehiM saMjuttA artha : siddha bhagavAna ATha karmothI rahita che, AThe guNAthI sahita che, aMtima zarIrathI kAMIka nAnA che tathA urdhvagamananA svabhAvathI leAkanA agrabhAgamAM sthita che, nitya che ane utpAdanyayathI saMyukata che. jeo pU prazna 1 : siddha zabdanA zuM artha che ? uttara : siyati kRti sidda : / vikAsane prApta thaI gayA teo siddha kahevAya che. prazna 2 : jIvanA vikAsa kema rokAI gayA che? uttara : jIvanA peAtAnA vibhAvapariNAmeAne kAraNe jIvanA vikAsa rokAI gayA che. prazna 3 : jIvanA vibhAvapariNAma kema thaI jAya che ? Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 14 131 uttara : karmodayanuM nimitta pAmIne, jIvane malina saMskAranA kAraNathI vibhAvapariNAma thAya che. A vibhAvapariNAme dukharUpa che. prazna 4 : karmo keTalA prakAranA hoya che? uttara : karmo te asaMkhyAta prakAranA che, paraMtu temAM phaLa ApavAnA svabhAvanI jAtinI apekSAthI mukhya ATha bheda paDe cheH (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNIya (3) vedanIya (4) mehanIya (5) Ayu (6) nAma (7) gotra (8) aMtarAya. prazna 5 : jJAnAvaraNIya karma kone kahe che? uttara : jenAmAM jJAna pragaTa na thavA devAnuM nimitta thavAne svabhAva heya te karmavargaNAone jJAnAvaraNIya karma kahe che. prazna 6 H darzanAvaraNaya karma kene kahe che? uttara H je karmavargaNuomAM aMtarmukha caitanyaprakAzane pragaTa na thavA devAnuM nimitta banAvAne svabhAva hoya temane darzanAvaraNayakarma kahe che. prazna 7 : vedanIyakarma kone che? uttara H je karmavargaNAomAM jIvana sukhaduHkha thavAnuM nimitta banavAne svabhAgha heya temane vedanIyakarma kahe che. prazna 8 : mehanIyakarma kene kahe che? uttara H je karmavargaNuomAM jIvana samyakatva ane cAritra guNene vikRta karavAnuM nimitta thavAne svabhAva hAya temane mehanIyakarma kahe che. prazna 9 : Ayukarma kone kahe che ? uttara : je karmavargaNAomAM jIvane navA bhavamAM laI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dravyasaMgraha praznottarI TIkA javAnuM ane zarIramAM rokI rAkhavAnuM nimitta thavAne svabhAva hoya temane Ayukarma kahe che. prazna 10 : nAmakarma kone kahe che? uttara H je karmavargaNuomAM zarIranI racanA karavAnuM nimitta thavAno svabhAva hoya temane nAmakarma kahe che. prazna 11 : zetrakama kene kahe che? uttara H je karmanA nimittathI jIva ucca ke nIca kuLamAM utpanna thAya ane rahe tene gAtrakarma kahe che. prazna 12 : aMtarAyakarma kene kahe che? uttara : jenA udayathI dAna, lAbha, bega, upabhega ane vIryamAM vizva Ave tene aMtarAyakarma kahe che. prazna 13 : karma kyA upAyathI naSTa thAya che? uttara : nija zuddhAtmAnA anubhavanA baLathI karma svayaM akarma thaI jAya che. karmanuM akasmarUpa thaI javuM tene ja karmane nAza kahe che. prazna 14 : karmonA nAzane kama karyo che? uttara : pahelAM mohanIyakarmane nAza thAya che, pachI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya traNene eka sAthe kSaya (nAza) thAya che. pachIthI bAkInA cAra karmone eka sAthe kSaya thAya che. ATheya karmone kSaya thaI javAthI AtmA siddhaparamAtmA kahevAya che. siddha-bhagavAna ATheya karmothI rahita che. prazna 15 : siddha bhagavAnanA guNe keTalAM che? uttara : vizeSa bhedanayathI siddha bhagavAnamAM gatirahitatA, - 37 che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 14 133 indriyarahitatA, guNasthAnAtItatA, anaMtajJAna, anaMtAnaMda vagere anaMta guNA che. prazna 16 : abhedyanayathI siddha bhagavAnamAM keTalAM guNA che ? uttara : sAkSAt abhedanayathI "zuddhacaitanya" eka guNu che. vivakSita abhedanayathI siddhaprabhumAM anaMtajJAna-ana taddana ema e guNA che athavA anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane ana tavIyae cAra guNA che. prazna 17 : madhyamapaddhatithI siddha bhagavAnamAM keTalAM guNA che? uttara H siddha bhagavAnamAM ATha guNa che : (1) paramasamyakatva (2) anaMtajJAna (kevaLajJAna) (3) kevaLadarzIna (4) anaMtavIya (5) anaMtasukha (6) avagAhanatva (7) sUkSmatva (8) anurUlaghu. prazna 18 : paramasamyakatva kone kahe che? uttara : samasta dravya-guNa-paryAyAnA viSayamAM viparIta abhiprAyarahita samyakatvarUpa pariNamanane paramasamyakatva kahyuM che. A samyakatvamAM cAritramAhajanita doSanA paNa saMbaMdhana hAvAne lIdhe tathA upazama, kSaya, kSaye pazama vagere nimitto na rahevAne lIdhe tathA kevaLajJAnanA sAtha hAvAne lIdhe paramasamyakatva nAma kahyuM che. tene paramaavagADha samyakatva paNa kahe che. prazna 19 : paramasamyakatva kevI rIte pragaTa thayuM ? uttara : zuddha AtmAnI rUcirUpa nizcayasamyakatvanI Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 dravyasaMgraha praznottarI TIkA pahelAM bhAvanA ane pariNati thaI jenA phaLamAM A paramasamyakatva pragaTa thayuM. prazna 20 : kevaLajJAna keAne kahe che? uttara : leAkAleAka samasta padArthAMnuM, samasta pAMce sahita eka sAthe jANavAvALu je jJAna tene kevaLajJAna kahe che. prazna 21 : kevaLajJAna kevI rIte pragaTa thayuM ? uttara : avikArI akhaMDa svasvarUpanA savedananI sthiratAnA phaLasvarUpe A kevaLajJAna pragaTa thayuM. prazna 22 : kevaLadAna kone kahe che ? uttara : leAkAleAkamAM rahelAM samasta padArthAMmAM vyApaka, sAmAnya AtmapratibhAsamaya caitanyaprakAzane kevaLadarzIna kahe che. prazna 23 : kevaLadarzana kevI rIte pragaTa thayuM ? uttara : nivikalpa nija zuddhAtmatattvanA avaleAkananA phaLa svarUpe kevaLadarzIna pragaTa thayuM. prazna 24 : anaMtavIya kAne kahe che ? uttara : anaMta padArthonA jJAnAdi samasta guNavikAsanA anata sAmane pragaTa karavArUpa (khedarahitapaNe te guNAne dhAravArUpa) ane tavIya che. prazna 25 : ana'tavIrya kevI rIte pragaTa thayu' ? uttara : akha Dazaktimaya nijakAraNusamayasAranA dhyAnamAM nija sAmarthya nA upayoga karyAM ane svarUpathI vicalita thavAnAM koIpaNa aMtaraMga-bahiraMga kAraNeA upasthita thatAM parama dhaiya nu avalaMbana lIdhu. tema ja svarUpathI calita thayAM nahIM tenA phaLasvarUpe A anaMtavIya pragaTa thayuM. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 14 prazna ra6 : anaMtasukha kene kahe che? uttara : AkuLatAne atyaMta abhAva thave tene anaMta sukha kahe che. tenuM bIjuM nAma avyAbAdha paNa che. prazna 27 : anaMtasukha kevI rIte pragaTa thayuM ? uttara : nija sahajazuddha AtmatatvanA saMvedanathI pragaTa thayelAM AnaMda anubhavanA phaLasvarUpe A anaMtasukha pragaTa thayuM. prazna 28 : avagAhana kene kahe che? uttara : eka siddhanA kSetramAM bIjA anaMtasiddhonuM avagAhana paNa thaI jAya tevA sAmarthyane avagAhana kahe che. prazna 29 : A avagAhatatva kevI rIte pragaTayuM? uttara : amUrta, nirAbAdha nijacatanyasvabhAvanI pahelAM bhAvanA ane upAsanA karelI tenA phaLasvarUpe A avagAhanattva pragaTa thayuM. prazna 30 sUphamatva kene kahe che? uttara : kevaLajJAna dvArA ja jANI zakAya tevA amUrta pradezAtmakarUpa thavuM tene sUkSmatva kahe che. prazna 31 : A sUkSmata kevI rIte pragaTa thayuM? uttara : dravyakarma, karma ane bhAvakarmothI rahita nija zuddhAtmatatvanA zraddhAna-jJAna-AcaraNathI A sUphamatva pragaTa thayuM. prazna 3ra : agurulaghutva kene kahe che ? uttara : siddha-avasthAmAM rahelAM sarva AtmAomAM nA kaI jenAthI meTa hoya ke nA keI jenAthI nAnuM hoya tevI sarakhI avasthA jenA vaDe prApta thAya tene agurulaghutva kahe che, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA athavA je vaDe pite leTAnA geLA je bhAre thaI nIce na paDI jAya tema ja rUnA photarAne je halake thaI ahIMtahIM bhramaNa na karatA rahe tevA guNavikAsane agurulaghutva na halako na bhAre) kahe che. prazna 33 : A agurulaghutva kevI rIte pragaTa thayuM? uttara : sarva jIvomAM eka svarUpe rahelAM nija maitanya sAmAnya svarUpanI abheda upAsanA karI tenA phaLasvarUpe A agurulaghutva pragaTa thayuM. prazna 34: A ATheya guNe TaukAlika te nathI, kaI eka samayathI ja pragaTa thayA che, te temane guNa kema kahevAya? uttara H A ATheyanI utpatti koIka samaye thaI tethI A paryA che. ahIM guNa zabdane artha vizeSatA che. siddhonI vizeSatA A ATha guNe dvArA batAvavAmAM AvI che. prazna 35 : siddha-bhagavAna chellA zarIrathI kAMIka nAnA kema hoya che? uttara : tenAM be kAraNe che :- (1) zarIranA kAcA nakha, vALa tathA uparanI sUphama-cAmaDImAM Atmapradeza hotA nathI, tethI zarIrathI mukta thatAM, jemAM nakha, vALa ane cAmaDI hatA, tevA pUrva zararIthI kAMIka nyUna avagAhanA hoya che. (2) saga kevaLInA aMtima samayamAM zarIra ane aMge pAMga nAma karmane cucheda thAya che tethI aga kevaLInA prathama samayamAM ja nAsikA vagere chidro (khAlI jagyAo) samApta thaI jAya che, te kAraNathI kAMIka (avagAhanAnuM) jUnapaNuM hoya che. A ja nyUnapaNuM siddhabhagavAnanI pradeza avagAhanAmAM rahe che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 prazna 36 : zarIranuM AvaraNa samApta thatAM, Atmapradeze phelAIne leAkapramANa kema nathI thaI jatAM ? uttara : AtmapradezeAnA vistAra AtmAnA svabhAva nathI vistAra zarIra nAmaka ne AdhIna che. zarIra-nAmakarmanA abhAvathI vistAranA paNa abhAva che. prazna 37 : jema dIpakanA AvaraNanA abhAva thatAM dIpakanA prakAza ekadama phelAI jAya che tevI rIte Atmapradeza paNa phelAI zake che? gAthA 14 uttara : dIpaka teA pahelAM paNa nirAvaraNa hAya ane pachIthI AvaraNa AvI jAya, tethI dIpakane AvaraNa na rahetAM prakAza phelAI zake che; paraMtu AtmA pahelA zarIrarahita hAya pachI zarIramaddha thaI jAya ema banatuM nathI tethI zarIranuM AvaraNa haThI jatAM AtmApradeza (chellA) zarIrapramANa rahI jAya che. prazna 38 : je dIpaka pahelethI AvaraNanI aMdara maLI rahyo hoya ane pachIthI bahAra kADhavAmAM Ave te phelAI jAya te pramANe (AtmA) kema nathI phelAtA ? uttara : dvIpaka teA nirAvaraNa paNa rahI zake che, jyAre AtmA te anAthiI ja zarIramAM rahyo che, tethI dRSTAMta viSama che. vaLI bIjI vAta e che ke leAkamAM rUDhithI kahevAya che ke dIpakanA prakAza phelAI gayA, vAstavika rIte jotAM dvIpakaprakAza dIpakanI jyeAtithI mahAra nathI. prazna 39 : te te prakAza kAnA che je AkhAye oraDAmAM phelAI gayA che? Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : je padArtha para prakAza che, te, te ja paTTA nu prakAza-pariNamana che. hA, te prakAza-pariNamana dIpakanuM nimitta pAmIne thayuM che. prazna 40 : teA pachI dIpakanI sAmenA khIjA dUravatI padArtho kema prakAza-pariNamanane prApta nathI thatA ? uttara : te pariNamavAvALA padArthanI ceAgyatA che ke te keTale dUra sudhInA ane keTalA tejomaya padA'nu' nimitta pAmIne prakAzarUpe pariName. padArtha, peAtAnI cogyatA anusAra prakAzarUpe pariName che. te kAraNathI te kAca vizeSaprakAzarUpa pariName che. jyAre divAla vagere sAmAnyaprakAzarUpe pariName che. prazna 41 : zarIrathI mukta thatAM AtmAnI sthiti kayAM thAya che? 138 uttara H zarIrathI mukata thatAM, A paramAtmAnI sthiti leAkanA zIkhara para (siddhalekamAM) thAya che. prazna 42 : jyAM zarIrathI mukta thayAM, tyAM ja sthiti kema nathI thaI jatI? uttara H AtmAnA urdhvagamana svabhAva hAvAthI AtmA dehamukta thatAM ja eka samayamAM sauthI upara (leAkAtre) cAlyA jAya che. prazna 43 : siddha prabhu tethI paNa upara kema nathI jatAM ? uttara H gamanakriyAnA nimittabhUta dharmAstikAyanA lekanA aMta sudhI ja sadbhAva che, tethI tyAM sudhI ja (leAkAMta sudhI ja) gamana thAya che. prazna 44 : te AtmAnI kriyA zuM parAdhIna nA thai ? Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 14 - uttara H nA, AtmA pitAnI kriyAthI ja kiyAvAna hoya che, paraMtu e ja sahaja nimitta-naimittika saMbaMdha che ke dharmAstikAyanuM nimitta pAmIne AtmA pitAnI svataMtrakiyAthI kiyAvAna the prazna 45 : siddha prabhu siddha-avasthAmAM keTale samaya uttara H siddhaparyAya svAbhAvika ane anaimittika che. tethI kAyama rahe che. sUphamadraSTi athavA vastusvabhAvathI jotAM pratisamaya navuM navuM pariNamana thaye ja jAya che, paraMtu te anaimittika ane svAbhAvika rahevAthI pUrNapaNe ekasarakhuM ja rahe che, tethI siddhaparyAya nitya kahevAya che. prazna 46 : navuM navuM pariNamana siddhomAM kema thAya che? uttara : jema ardho kalAka vIjaLI (vIjaLIne prakAza) cAlI te tyAM pratikSaNa navI navI vijaLI thaI sagapaNe cAlu rahevAthI ane samAna prakAzavALI hovAthI temAM bheda mAluma paDatuM nathI. tevI rIte siddhonA dareka samayanA pariNamanamAM bheda hotuM nathI, te paNa dareka samaye (navI, navI) zaktine upaga thaI ja rahyo che. prazna 48 : dareka samaye utpatti-vinAza thavAnuM zuM kAraNa che? uttara : agurU laghu guNanA cha vRddhisthAnamAM ane che hAnisthAnamAM pariNamana thavAthI utpAda-vyaya thatuM rahe che. prazna 49 : siddha bhagavAnamAM sthULa rUpathI keI utpAdavyaya thAya che? Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : vyaMjanaparyAyanI apekSAthI sthULa utpAdavyaya paNa che. arthAt saMsAra-paryAyane te vinAza thaye ane siddha paryAyanI umpatti thaI. ahIM jIvadravya yuvarUpe rahyuM. prazna 50 : siddhaprabhunuM svarUpa jANIne ApaNe zuM upadeza grahaNa kare joIe? uttara : anaMta AnaMdarUpa zuddha siddha paryAyanI je svabhAva sAthe ektA thaI che te svabhAva mArAmAM paNa anAdisiddha che. e svabhAvanI bhAvanA, upAsanA ane te ja svabhAvanuM avalaMbana levAthI zuddha, nirmaLa, siddha paryAya pragaTa thAya che. A mATe nija sahajasiddha rautanyasvabhAvamAM pitAnI vartamAna jJAnaparyAya joDavI joIe. A pramANe jIvatatvanA prarUpaNamAM prathama adhikAra samApta thaye. ajIva-adhikAra ajjIvo puNa Neo puggala dhammo adhamma AyA / kAlo puggala mutto ruvAdiguNA amutti sesA hu // 15 // anvaya : puLa , dha, 3 , gAvA jo ___ ajjIvo Neo, puggala ruvAdiguNo mutto hu sesA amutti artha : vaLI pudgala, dharmAstIkAya, adharmAstIkAya, AkAza ane kALadravya te pAMceya ajIva jANavA teomAM pudgaladravya te pAdi guNavALuM ane mUrtika che ane bAkInA dharma, adhama, AkAza ane kALa e cAra dravya amUrtika che. prazna 1 : parama upAdeya zuddha jIvadravyanA varNana pachI AjanA varNanathI zuM prajana che? Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 15 141 \ che, uttara : jIvatA upAdeya che ane ajIvatatva hoya che. ajIva tattvane jANyA vinA te kevI rIte choDI zakAya ? ane ajIvatatva cheDyA vinA jIvatatva kevI rIte upAdeya banaze? e kAraNathI ajIvatatvanuM varNana karyuM. prazna 2 H te pachI ajIvatattvanuM pahelAM varNana karavuM hatuM ? uttara : jIvatattva pradhAna che tethI jIvatavanuM pahelAM varNana karyuM, athavA ajIva tene kahe che ke je jIva nathI. tethI ajIvanuM svarUpa jANavA mATe jIvanA svarUpanuM varNana pahelAM ja Avazyaka che. prazna 3 ajIva kene kahe che? uttara : jenAmAM cetanA arthAt jIvatva na hoya tene ajIva kahe che. A ajIva dravyamAM koI paNa prakAre cetanA nathI. prazna 4 : cetanA keTalA prakAranI hoya che? uttara : cetanA zaktinI-apekSAthI te eka ja prakAranI hoya che, vikAsanI apekSAe traNa prakAranI hoya che :(1) karmaphaLacetanA (2) karmacetanA (3) jJAnacetanA. prazna 5 : karmaphaLacetanA kene kahe che? uttara : jJAnathI judA anya bhAmAM ane padArthomAM huM Ane bhegavuM chuM" evuM saMvedana karavuM te karmaphaLacetanA che. AmAM avyakta sukhaduHkhanA anubhavane samAveza thaI jAya che. prazna : karmaphaLacetanA kyA ne hoya che? uttara : karmaphaLacetanA ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya, asaMsI paMcendriyamAM hoya che, ane saMjJI paMcendriyamAM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 dravyasaMgraha praznottarI TIkA trIjA guNasthAna sudhInA paMcendriya mAM hoya che. tyAMthI AgaLa bAramA guNasthAna sudhI gauNarUpe mAnavAmAM AvI che. prazna 7 : karmacetanA kene kahe che? uttara : jJAnathI judA anya bhAgamAM ane padArthomAM "huM A karUM chuM" evuM saMvedana karavuM te karmacetanA che. - prazna 8 karmacetane kayA jIvone hoya che? uttara : karmacetanA dvIndriya, trIndriya, caturindriya, asaMjJI paMcendriya ane trIjA guNasthAna sudhInA saMjJI paMcendriya mAM hoya che. ekendriya mAM kiyAnI mukhyatA na hevAthI, karmacetanA gaNarUpathI kahI che. cethA guNasthAnathI bAramA guNasthAna sudhInA jIvanamAM aMzamAtra paNa viparIta zraddhAna na hovAthI mAtra rAgadveSa pariNatinA kAraNe karmacetanA gaNarUpe mAnavAmAM AvI che. prazna 9 : jJAnacetanA kene kahe che? uttara : pitAne zuddha jJAnamAtrarUpe saMvedana karavuM te jJAnacetanA che. prazna 10 : jJAnacetanA kene hoya che? uttara : jJAnacetanA cothA guNasthAnathI mAMDIne caudamA guNasthAna sudhI badhA jIvomAM ane siddhomAM hoya che. teramA, caudamA guNasthAnavatI ne ane siddhone jJAnepaganuM pUrNa zuddha pariNamana hevAthI mukhyarUpe jJAnacetanA hoya che. prazna 11H pudgala kene kahe che? uttara : jemAM pUraNa ane galanane svabhAva hoya tene pudgala kahe che. aneka paramANuo maLI skaMdha thavuM ane caudamA hAvAthI ane kahe che Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 gAthA 15 (kaMdhamAMthI) vikharAIne khaMDa khaMDa thaI javuM te vAta pudgalamAM jovA maLe che. prazna 12 H eka pudgalapadArtha kema vikharAI jAya che? uttara : je skandha che te eka pudgala padArtha nathI, paraMtu temAM te eka-eka karIne ema aneka paramANuo che, jemane, AgaLa bIje vibhAga kadApi thaI zakatuM nathI ane tevA akhaMDa ane sUkSma eka eka bhAgane pugala dravya (paramANa) kahe che. prazna 13 : skandha zuM dravya nathI? uttara : skandha samAna jAtIya dravyaparyAya che athavA pudgala dravyajAtinA ja aneka paramANuonI vyaMjanaparyAya che. nizcayathI tyAM paNa jeTalA paramANuo che teTaluM ja temanuM pitapitAnuM pariNamana che. prazna 14: pudgalanA keTalA prakAra che? uttara : saMkSepamAM te pudgalanA be prakAra che : (1) aNu athavA paramANu ane (2) skandha. prazna 15 H vistArathI pudgalanA keTalA prakAra kahyAM che? uttara : saMkSepathI paNa nahIM ane vistArathI paNa nahIM ema gaNatAM pudgala trevIsa prakAranA cheH (1) aNa (2) saMkhyAtANu vargaNa (3) asaMkhyAtANu vagaNa (4) anaMtANu vargaNa (pa) grAhya-AhAra vaNA (6) grAhya-bhASA vargaNa (7) grAhyamavargaNa (8) grAhya-taijasa varga (9) kAmaNa vargaNuM (10) agrAhya-AhAra vargaNa (11) agrAhya-bhASA vargaNa (12) agrAhI mane vargaNa (13) agrAhya-taijasa vargaNa (14) dhruva Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 dravyasaMgraha praznottarI TIkA vargaNuM (15 sAntara niraMtara vargaNa (16sAntara niraMtara zUnya vargaNa (17 pratyeka zarIra vagaNa (18) pravazUnya vargaNuM (19) bAdara nigoda vargaNu (20) bAdara nigoda zUnya vargaNuM (21) sUkSma nigoda vagaNa (22 nabhe vargaNuM 23 mAskandha vargaNu. te prazna 16 : A trevIsa prakAranA pudgalenuM saMkSapti vibhAgIkaraNa kevI rIte che? uttara : AmAM, ANuM te zuddha pagaladravya che bAkInA bAvIsa prakAra skalpanA che. e bAvIsa skamAM saMkhyAtANuM vargaNA, asaMkhyAtANuvarga ane anaMtANuvarmANa traNa sAmAnya che, saMkhyAnI apekSAe. grAhya AhAra-vargaNa, grAhyabhASAvargaNA, grAhyamavargaNu, grAhyataijasavagaNa ane kAmaNavarganuM e pAMca jIva dvArA grAhya che. bAkInA cauda prakAranuM prayojana temanA nAma-anusAra jANI levuM joIe. prazna 17 : dharmadravyanuM zuM svarUpa che? uttara : dharmadravya vagere bAkInA cAra achavadravyonuM svarUpa AgaLa upara alaga gAthAomAM kahevAmAM Avaze, tethI tenuM vivaraNa paNa tyAM ja thaze. prazna 18: A badhA dravyane AkAra zuM che? uttara : A dravyone AkAra pitapatAnA pradezarUpe che. mUrta AkAra mAtra pudgala dravyane ja che. prazna 19 : pudgala dravya mUrti kevI rIte che? uttara : pugalamAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e cAra guNe ane temanuM (guNanuM) pariNamana jovAmAM Ave che, Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 15 te rUpa, rasa, gaMdha, sparza cAreyanA ekIkaraNathI pudgaladravya mUrta kahevAya che. prazna 20 : dharma, adharma, AkAza, kALa amUrta kevI rIte che? uttara : dharma, adhama, AkAza ane kALa te cAreya dravya rUpa, rasa, gaMdha ane sparzathI rahita che tethI amUrta che. prazna 21 : paramANune skandha sAthe kema baMdha nathI thatuM? uttara H eka paramANune skandhathI baMdha nathI thatuM paraMtu skandhane skandhanI sAthe viziSTa baMdha thaI jAya che. prazna 2 paramANune paramANunI sAthe baMdha kema thaI jAya che? uttara : paramANune paramANunI sAthe snigdharukSa guNanA pariNamanane kAraNe baMdha thaI jAya che. be vadhAre avibhAgapraticheda (DIgrI) vALA (snigdha athavA rUkSa paramANunI sAthe tenAthI be ochA avibhAgapratiSkadavALA snigdha athavA rakSa kaI paNa paramANune baMdha thaI jAya che. paraMtu eka avibhAga pratiSThadavALA snigdha athavA rUkSa keI paNa paramANune baMdha thatuM nathI, jema ke jaghanya rAgavALA munine rAgane baMdha nathI thatuM. prazna 23 : paramANu zuddha hoya che ke azuddha? uttara : paramANu kevaLa eka dravya ja havAnI apekSAthI te zuddha che. je paramANu baMdha na thAya evI zuddhatAnI 10 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dravyasaMgraha praznottarI TIkA apekSAthI jayanya athavA eka avibhAgapraticchedamAtra snigdha athavA rUkSa paramANu zuddha che, (jyAre) aneka avibhAga praticyuMDhavALA paramANu azuddha che. prazna 24 : jadhanyaguNavALA paramANunA pharIthI aMdha thAya che ke kema ? uttara : jaghanyaguNavALA paramANumAM jyAre svayaM avibhAgapraticchedanI vRddhi thaI jAya tyAre te) aMdha Agya thAya che. prazna 25 : e paramANuonA adha thatAM teo kyA rUpe pariNamI jAya che ? uttara : echA guNavALA paramANu vadhAre guNavALA paramANunI mAphaka piraNamI jAya che, jemake paMdara DIgrInI rUkSatAvALA paramANunA sattara DIgrIvALA snigdha paramANunI sAthe aMdha thAya teA rUkSa paramANu paNu snigdhaparamANunA baMdhanu nimitta pAmIne rUkSa pariNamananuM vyaya karatA thakA snigdhaguNarUpe pariNamI jAya che. prazna 26 : A vaNuM nathI ApaNe zuM dhyAnamAM levAnu che? uttara : jema jaghanyaguNavALA snigdhatvavALe kaiM rukSatvavALA paramANu baMdhane mATe samartha nathI thatA te prakAre jadhanyaguNavALA rAga jIvanA baMdhane mATe samatha nathI thatA ane te rAganA nAza thatAM ja anaMta catuSTayanI zuddhatA thaI jAya che. A sarva nija zuddha AtmAnI bhAvanAnu phaLa che. tethI rAgarahita nija zuddhacaitanyasvabhAvanI bhAvanA karavI joie. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 16 147 kare have, pudgaladravyanI dravyapanuM varNana kare che. sado bNdhe| suhumo thUlA saMThANa meda tama chAyA ujjAyAdavasahiyA puggaladavvassa pajjAyA // 16 // anvaya : sA, vadhe, sumo, dhU, saMtAna, tamachAyA uAdAdavasahiyA puggaladavvassa pajjAyA / atha : zabda, baMdha, sUkSma, sthaLa, saMsthAna bheda, aMdhakAra chAyA, udyota, AtApa te (sarva sahita pugaladravyanI paya che. prazna 1 : paryAya keTalA prakAranI hoya che ? uttara : paryAya be prakAranI hoya che. (1) arthaparyAya (2) vyaMjanaparyAya prazna 2 : arthaparyAya kene kahe che? uttara : vastunA pradezatva guNa sivAyanA bIjA badhA guNanA pariNamanane arthaparyAya kahe che . prazna 3H pudgaladravyamAM kayA kayA artha paryAya heya che? uttara : pAMca prakAranAM rUpa, pAMca prakAranA rasa, be prakAranI gaMdha cAra prakAranA sparza e pudgaladravyanI arthaparyA che. prazna : kayA cAra prakAranA sparza artha paryAya nathI? uttara H gurU, laghu, kamaLa ane kaThera A cAra arthaparyAya nathI paNa dravyaparyAya athavA vyaMjanaparyAya che. prazna pa : gurU, laghu, kamaLa, kaThera A cAra arthaparyAya kema nathI? Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : jo A (cAra) a paryAya hata teA paramANu avasthAmAM paNa te rahevI joItI hatI. paraMtu paramANuMmAM A cAra sparzI hAtA nathI, tethI, skandhaparyAyanI sAthe temanA saMbadha hAvAthI, A (cAra) dravyaparyAya ja che. 148 prazna 6 : aparyAyanA keTalAM bheda che ? uttara : a paryAyanA be bheda che : (1) svabhAvaa paryAya ane (2 vibhAvaatha paryAya prazna 7 : svabhAvaa paryAya kone kahe che? uttarlR : paranimittanA saMcAga vagaranA guIAnA zuddha pariNamanane svabhAva a paryAya kahe che. zuddha pariNamana ekasarakhuM eTale eka svabhAvabhAvavALuM hAya che. prazna 8 : vibhAvaa paryAya kone kahe che? uttara : para sayeAga ane nimittone pAmIne thavAvALA guNAnA vikRta pariNamanane vibhAvaa paryAya kahe che. vibhAva pariNamana juduM juduM. eTale vividha prakAranuM hAya che. prazna 9 : vyaMjanaparyAya kone kahe che ? uttara : pradezaguNunA pariNamanane temaja aneka dravyeAnA sacaiAgathI thavAvALA pariNamanane vyaMjanaparyAca kahe che. prazna 10 : vyaMjanaparyAyanA keTalA bheda che? uttara : vyaMjanaparyAyanA be bheda che : (1) svabhAvavya janaparyAMya (2) vibhAvaSya janaparyAya. prazna 11 : svabhAvavya janaparyAya kone kahe che? uttara H paradUSyanA saMbaMdhathI rahita kevaLa eka ja dravyanA pradezapariNamanane svabhAvavyaMjanaparyAya kahe che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 16 149 prazna 12 : vibhAvavyaMjanaparyAya kene kahe che? uttara : paradravyanA nimittathI tema ja saMbaMdha sahitanA pradezapariNamanane vibhAvavyaMjanaparyAya kahe che. prazna 13 : A gAthAmAM kahelI paryAye kaI paya che? uttara : A badhI vibhAvavyaMjanaparyAye che. prazna 14 : zabda kone kahe che? uttara : bhASAvargaNanA skanA saga-viyoganA kAraNe je dhvanirUpa pariNamana thAya tene zabda kahe che. prazna 15 : zabda keTalA prakAranA che? uttara : zabda be prakAranA che (1) bhASAtmaka (2) abhASAtmaka. prazna 16 : bhASAtmaka zabda kene kahe che? uttara : trasajInA ceganA kAraNe thavAvALA dhvanine bhASAtmaka zabda kahe che. prazna 17. bhASAtmaka zabda keTalA prakAranA che? uttara : bhASAtmaka zabda be prakAranA che (1) akSarAtmaka ane (2) anakSarAtmaka. prazna 18 : akSarAtmaka bhASA keTalA prakAranI hoya che? uttara : saMskRta, prAkRta, apabhraMza, mAgadhI, pAlI, urdu, hiMdI, aMgrejI, jarmana, phreMca baMgALI, gujarAtI, telugu, kannaDI, madrAsI, paMjAbI, arabI, marAThI vagere aneka prakAranI akSarAtmaka bhASA heya che. te Arya, mleccha vagere manuSyane heya che. A bhASAthI vyavahAranI pravRtti thAya che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 19 : akSarAtmaka bhASA kene hoya che? uttara : zrIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya asaMgI temaja saMjJI-paMcendriya-tiryane anakSarAtmaka bhASA hoya che. sarvajJadevanI divyadhvanI paNa anekSarAtmaka bhASA kahevAya che. prazna 20 : A bhASAmaka zabdo te jInA zabdo che temane pugaladravyanI paryAye kema kahI? uttara : je ke bhASAtmaka zabdonI utpatti jIvanA saMgathI che te paNa), jIve pUrve zabdAdi pacendriya viSayenA rAgavaza susvara ke duHsvara prakRtine baMdha kare tenA udayanA nimittathI (zabdanI utpatti che, te paNa nizcayathI bhASAvaNanAmaka pudgalaskanuM ja pariNamana che, te kAraNathI, bhASAmaka zabdane pagaladravyanI paryAya kahevAmAM AvI che. prazna 21 : A zabdonI vartamAna paryAyanA samaye, jIva kaI rIte nimitta thAya che? uttara : jIvane IcchA thAya che ke huM A prakAre cheluM. IcchAnA nimittathI AtmAnA pradezane vega thAya che. te bheganA nimittathI ekakSetrAvagAhasthina zarIramAM vAyu cAle che. zarIravAyu cAlavAnA nimittathI haTha, jIbha, kaMTha, tAla vagerenuM te anurUpa halana-calana thAya che, te nimittathI bhASAvargaNanuM zabdarUpa pariNamana thAya che. prazna 22 : divyadhvaninA zabdamAM AtmA kevI rIte nimitta thAya che? uttara : pUrvakALamAM samyagadraSTi AtmAne jagatanA jInI paramakarUNurUpa bhAva thaye ke "Amane meha keIrIte Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 16 chUTe ane sumArgamAM teo lAgI jAya vagere. A prakAranI bhAvanAthI je viziSTa puNyaprakRti ane susvara-prakRtine baMdha karyo tenA udayanuM nimitta pAmIne, bhavya jIne puNyadaya hatAM, yeganA nimittathI aMta parameSThInA sarve aMgethI bhASAvargaNAonuM anakSarAtmaka bhASArUpa pariNamana thAya che. prazna 23 : abhASAtmaka zabda keTalA prakAranA che? uttara : abhASAtmaka zabda be prakAranA che. (1) progika (2 vaisika. prazna 24 : prAyegika zabda kene kahe che? uttaraH yathAyogya be pagalika-skane praga-saMbaMdha thavAthI je zabda utpanna thAya tene prAdegika zabda kahe che. prazna 25 : prANika-zabda keTalA prakAranAM che? uttara : prANika zabda cAra prakAranA hoya che. (1) tata (2) vitata (3) ghana ane (4) suSira. prazna 26 : tata zabda kene kahe che? uttara : vINuM-sItAra AdithI utpanna thavAvALAM zabdone tat zabda kahe che. prazna ra7 : vitata zabda kone kahe che? uttara : Dhola-nagArA vagerenA cAmaDAthI utpanna thavAvALAM zabdone vitata zabda kahe che. prazna 28 : ghana zabda kene kahe che? uttara : kAMsAnA ghaMTa vagerenA prayogathI utpanna thavAvALA zabdane ghana kahe che. prazna ra9 : suSira zabda kone kahe che? Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : vAMsaLI, pIpuDI vagerene pheMkavAthI utpanna thavAvALA zabdane suSira-zabda kahe che. prazna 30 : manuSyAdinA vyApArathI utpanna thavAvALAM A zabdone mAtra pugalanI paryAya kema kahevAmAM Ave che? uttara H manuSyAdi vyApAra te judA che, nimittamAtra che. upara kahelAM badhA zabdo mAtra pudgalanI ja paryAya che. prazna 3 : vaisika zabda kene kahe che? uttara : visasA athavA svabhAvathI arthAt bIjA keInA prayoga karyA vinA je zabdo thAya che, temane vaisika zabda kahe che, jema ke meghagarjanAne avAja vagere. prazna 32 H baMdha kene kahe che? uttara : be athavA aneka padArthonA paraspara baMdhAvAne baMdha kahe che. je skaMdhe dekhAya che, temAM baMdha paryAya che, te pagalika baMdha che. karma ane zarIrane baMdha paNa pigalika che. prazna 33 : sUma kene kahe che? uttara : alpaparimANane sUkSama kahe che. A sUkSma be prakAre che. (1) sAkSAt sUkama (2) apekSAkRta sUphama. prazna 34 : sAkSAta sUkSama kene kahe che? uttara : jenAthI anya koI sUkSma na hoya athavA jenI sUphamatA bIjA keInI apekSA rAkhyA vagaranI hoya. jevI rIte paramANu. prazna 35 : apekSAkRta sUkSma kone kahe che? uttara : je sUkSmatA bIjAnI apekSA rAkhIne lakSamAM Ave jema ke AMbaLuM kerIthI sUkSma che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 16 prazna 36 : sthULa kone kahe che? uttara : moTA parimANavALAne sthULa kahe che. tenA paNa be prakAra che. (1) utkRSTa sthULa (ra) apekSAkRta sthULa. prazna 37 : utkRSTa sthULa zu che? uttara : samasta leAkarUpa mahAskandha sarvotkRSTa sthULa che. prazna 38 : apekSAkRta sthULa kaI rIte che? uttara : je sthULatA koInI apekSA rAkhIne lakSamAM Ave, jemake AMmaLAthI kerI sthULa che. prazna 39 : sUkSma ane sthULa pudgaladravya vibhAva vya janaparyAya kema mAnavAmAM AvyA? uttara : sUkSma ane sthULa pudgaladravyanA keAI guNanu pariNamana nathI, paraMtu aneka paramANuonA saMbaMdhathI athavA temanA viyeAgathI sthULatA ke sUkSmatA thAya che tethI te vibhAvavyaMjanaparyAya che. 153 prazna 40 : sauMsthAna kone kahe che? uttara : mUrta padArthanA AkArane saMsthAna kahe che. samacatura*saMsthAna, nyatreAdhasa'sthAna,svAtisaMsthAna,kubjekasa'sthAna, vAmanasaMsthAna, vADakasa'sthAna A paNa pudgaladravyanI vibhAvavyaMjana paryAya che, ane geALa, trikANa vagere zarIra sivAyanA bIjA kAnA saMsthAna paNa pudgaladravyanI vibhAvanya janaparyAya che tathA anya avyakta paNa puddagalanI vibhAvavya janaparyAya che, prazna 41 : samacaturasrAdi sasthAna tA jIvanA che temane pudgalanA kema kahevAya ? uttara H A saMsthAna zarIranA AkAra che, zarIra Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dravyasaMgraha praznottarI TIkA pidugalika che. caitanyabhAvathI bhinna che tethI te paNa vAstavamAM pudagalanI vibhAvavyaMjanaparyAya che. prazna karaH bheda kone kahe che? uttara : saMyukta padArthanuM khaMDana thavuM te bheda che. prazna 43 : bheda keTalA prakAranA hoya che? uttara : ghanakhaMDa, dravakhaMDa Adi aneka prakAranAM bheda che, jema ke ghauMne leTa, ghIne hirasa vagere. prazna 44 : tama kone kahe che? uttara : dekhavAmAM vizva nAkhavAvALA andhakArane tama prazna 5 : tama te prakAzanA abhAvane kahe che, te pagalaparyAya kevI rIte che? uttara : prakAzane andhakAranA abhAvarUpa batAvIne prakAzane paNa lepa thaI zake che. draSTine sAdhaka ane redhaka hovAthI ekane sadubhAvarUpa ane abhAvarUpa kahevA ThIka nathI. bane sabhAvarUpa che. jema prakAza skaMdhanA pradezonI avasthA che tema aMdhakAra paNa pradezanI avasthA che. prazna 46: chAyA kone kahe che? uttara : kaI padArthanA nimittathI prakAzayukta athavA kaMdha padArtha para pratibiMba paDavuM te chAyA che, jema ke jhADanI pRthvI upara chAyA, darpaNamAM manuSyanuM pratibiMba, jaLamAM candranuM pratibiMba vagere. prazna 47 : A pratibiMba vRkSa, manuSya ane candranA che tethI temanI ja paryAya gaNAvI joIe? Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 26 155 - uttara : vRkSa, manuSya, candra te nimitta mAtra che, A pratibiMba te vRkSa, darpaNa ane jaLanI paya che, kAraNa ke je jenA pradezamAM pariName che te tenI ja paryAya hoya che. prazna : 48 : udyota kone kahe che? uttara : ajavALuM utpanna na karanArA viziSTa prakAzane udyota kahe che. prazna 49 : A udyota kayA kayA padArthomAM hoya che? uttara : candravimAnamAM, viziSTa-ramAM, AgiyA. vagere jatuonA zarIramAM udyota hoya che. A udyAta paNa rUpa, rasa, gaMdha ane sparzaguNanuM pariNamana nathI paraMtu udbhAva dravyanI dravyaparyAya che. prazna pa0 : Atapa kene kahe che? uttara : je mULamAM te zItaLa hoya paraMtu anya padArthone garama thavAmAM nimittarUpa thAya tene Atapa kahe che. prazna pa1 : Atapa kyA padArthomAM hoya che? uttara : sUryavimAnamAM, sUryakAnta Adi maNiomAM A atapa hoya che. jenA zarIramAM, mAtra pRthvIkAyanA zarIramAM ja Atapa hoya che. Apa paNa rUpa, rasa, gaMdha, sparzanuM pariNamana nathI, paraMtu pudgalanI dravyaparyAya che. prazna para H gAthAmAM kahelI dasa paryA sivAya bIjI paNu dravyaparyAye hoya che ke nahIM? uttara : A (16mI gAthAmAM kahelI) dasa paryAye te mukhyatAthI kahevAmAM AvI che, te sivAya bIjI paNa dravyaparyA che. emanI mukhya oLakhANa e che ke je rUpa, rasa, Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 dravyasaMgraha prabhottarI TIkA ga Mdha, spardhAnu N pariNamana na hoya ane skandha-pradezamAM pariNamana thAya tene pudgaladravyanI dravyaparyAya jANavI joIe, rabbaranA prasAra, dUdhanu dahIM thavuM, gADInI gati, muThThInu vaLavu' vagere. prazna pa3 : gurU, laghu, kamaLa, kaThora e atha paryAya che ke ya janaparyAyeA che? uttara H kharekhara tA A vyaMjanaparyAya che, paraMtu sparzendriyanA viSaya heAvAthI, temane, upacArathI spa`guNunI paryAyarUpe mAnavAmAM Ave che. prazna 54 : prakAza paNa cakSu-indriyanA viSaya hovAthI rUpa, guNunI paryAya mAnavI joIe ? uttara : prakAzarUpa guNa ja kALA, pILA, nIlAM, sapheda vagere paryAyAthI bhinna che. prakAza, nimittanA sadbhAva pAmIne upaje athavA nAza pAme che. paraMtu rUpanI paryAye te pramANe anatI ke nAza pAmatI nathI. prakAza dravyaparyAya ja che. prazna 55 H dha thavAthI zu' paramANunI svabhAvavyaMjana paryAyanA bilakula abhAva thaI jAya che? uttara : zuddhanizcayanayathI athavA svabhAvadraSTithI jotAM) skadhaavasthAmAM paNa paramANunI svabhAvavyaMjanaparyAya che para`tu snigdhatva-rUkSatva vibhAvane kAraNe svAsthyabhAva (pAtamAM ja rahe tevA bhAva)thI bhraSTa thaI ne paramANu vibhAvanya janaparyAyarUpa thaI jAya che. jema saMsAra avasthAmAM paNa jIvanI svabhAvavyaMjanaparyAya (siddhaparyAya) che, paraMtu rAgadveSa vibhAvane kAraNe svAsthyabhAvathI bhraSTa thaI manuSya tiyaOya Adi vibhAvaparyAyarUpe thAya che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 17 157 prazna 56H A gAthAthI ApaNe kayA upadeza para dhyAna kendrita karavuM joIe ? uttara : vibhAvavyaMjanaparyAya hovA chatAM paNa, e paryAyane gauNa karIne, mAtra paramANu upara lakSa ApIne mAtra zuddhapradezarUpa paramANune ja dhyAnamAM rAkhavuM joIe ane tevI ja rIte manuSyAdi vibhAvavyaMjanaparyAya hovA chatAM paNa, e paryAyane gauNa karIne, mAtra zuddhajIvAstikAya upara lakSa daIne tyAM zuddhajIvAstikAyanuM dhyAna dharavuM joIe. A pramANe pudgaladravyanuM varNana karIne, have, dharmadravyanuM varNana kare che. gaipariNayANa ghabhmA puggala jIvANa gamaNasahayArI toyaM jaha macchANa acchaMtA va seo NeI // 17 // anvaye : jALiyAna putranIvANa jamaNa saruvArI i . jaha macchANaM tAya / so acchaMtA va NeI / atha : gamanamAM pariNamelAM pudgala ane jIvone je gamanamAM sahakArI nimitta che tene dharmadravya kahe che, jema ke pANI mAchalphInA manamAM sahakArI che. dharmadravya, sthiti karelAM jIva ane pudgalene (gamanamAM) nimitta thatuM nathI. prazna 1: gamanane ahIM zuM artha che? uttara : eka kSetrathI bIjA kSetramAM javuM te ja gamanane artha che. thoDuM halavuM, geLa-meLa pharavuM, koIpaNa dizAmAM vaLavuM vagere badhI kriyAo gamanamAM aMtargata che. prazna 2 : gamana kriyA kayA drAmAM thAya che? Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dravyasaMgraha praznottarI TikA uttara : gamanakiyA mAtra jIva ane pudgala A e jAtinA dravyamAM ja thAya che. prazna 3 : dharma, adhama, AkAza ane kALamAM gamana kiyA kema nathI hotI? uttara : jIva ane pudgalamAM ja kiyAvati zakti che. dharmadravya, adharmadravya, AkAzadravya, kALadravya e cAra dravyamAM kiyAvati zakti nathI. tethI temAM gatikiyA heAI zakatI nathI. prazna : dharmadravya svayaM niSkiya che, te bIjAonI gatimAM kevI rIte kAraNarUpa thAya ? uttara : jema pANI svayaM na cAlatuM hovA chatAM mAchalIne gamanamAM sahakArI kAraNa che, tema, dharmadravya svayaM niSkriya hovA chatAM, jIva-pugalane gamanamAM sahakArI kAraNa che. prazna : dharmadravya amUrta che, tene te keInI sAthe saMga paNa nathI thaI zakate, te te bIjA (dravyo)nI gatimAM kevI rIte kAraNarUpa thaI zake? ' : jema siddha-bhagavAna amUrta che te paNa teo "huM siddha samAna anaMta guNasvarUpa chuM" ityAdi bhAvanArUpa siddha bhakti karavAvALA bhavya jIne siddhagatimAM sahakArI kAraNa che tema, dharmadravya, amUrta hovA chatAM paNa pitAnA upAdAna kAraNathI cAlavAvALA jIva ane pudgalene gamanamAM sahakArI kAraNa che. A prazna 6H dharmadravya gatimAM sahakArI kAraNa che tene marma zuM che? uttara H kaI paNa dravya kaI paNa anya dravyanI pari zutinuM kartA ke preraka hotuM nathI. je dravya egyatAvALuM che te Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 17 159 viziSTa nimittane pAmIne svayaM potAnA piraNAmathI pariName che. e nyAyathI, gamanakriyAmAM pariNata jIva-pudgala, dhadravyanuM nimittamAtra pAmIne, svayaM potAnA upAdAna kAraNathI pariNamI jAya che. dharma dravya koIne preraNA karIne calAvatu nathI. A ja sahakArI kAraNa (hAvAnA)nA bhAva che. prazna 7 : dhadravya keTalAM che? uttara : dharma dravya eka ja che ane tenuM parimANa samasta leAkapramANa che. prazna 8 : dharma dravyamAM keTalAM guNu che? uttara : dhadravyamAM astitva, vastutva Adi aneka sAmAnya guNA che ane amUrtattva, niSkriyattva vagere aneka sAdhAraNAsAdharaNa guNa che. dhadravyamAM asAdhAraNa guNa gati hetutva che. prazna 9 : sAmAnya guNa na mAnIe te zuM hAni che ? uttara H sAmAnya guNa na mAnavAthI vastunI sattAmAtra ja siddha thatI nathI. prazna 10 : asAdhAraNa guNu na mAnIe teA zu hAni che? uttara H asAdhAraNa guNu na mAnIe te vastunI arthakriyA ja nathI banI zakatI. arthAt asAdhAraNa guNa vinA vastu ja zu raheze ? prazna 11 : zu' adhA dravyAmAM asAdhAraNa guNa hoya che? uttara : badhA drabyAmAM eka asAdhAraNa guNu hAya che. prazna 12 : jIva dravyanA asAdhAraNa guNa karyeA che? Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara H jIva dravyanA asAdhAraNa guNu caitanya che. A caitanya jJAna, darzana ane AnaMdarUpa che. 160 prazna 13 : pudgaladravyanA asAdhAraNa guNa kaye che? uttara : pudgaladravyanA asAdhAraNa guNu mUtva che. A mUtva rUpa, rasa, gaMdha ane spamaya che. prazna 14 : adharma dravyanA asAdhAraNa guNa kayA che? uttara : adharma dravyanA asAdhAraNa guNu sthitihetutva che. prazna 15 : AkAza dravyanA asAdhAraNa guNu kayA che? uttara : AkAzadravyanA asAdhAraNa guNu vagAhana hetutva che. prazna 16 : dhadravya pariNamana zIla che ke nahI ? uttara H dharma dravya pariNamanazIla che, kAraNa ke te eka sat che. pratyeka sat pariNamanazIla hoya che paraMtu dharma dravyanu pariNamana kevaLajJAnagamya che, jemake zuddhajIva (paramAtmA)nu pariNamana kevaLa jJAnagamya che. pariNamanazIla haiAvA chatAM paNu pratyeka dravya nitya (dhruva) che. A dharmAMdravya paNa nitya (dhruva) che. prazna 17 : dharmadravya tA eka che, te badhA (drabyA) nA gamanamAM te sahakArI kAraNa kevI rIte thaI zake ? uttara : AkAzanA eka pradezethI khIjA pradeze paheAMcavAnu nAma gati che. A gati ekasvarUpa che, tethI ekarUpavALA gatisvarUpa kArya mAM eka dhadravya kAraNu hAya che. prazna 18 : je sthAnanA jIva-puddagale cAle che, te sthAna para rahelA dhadravyanA pradeza ja gatihetu che ke AkhuM yudhadravya ? Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 17 uttara : pUrNa dharmadravya gati hetu che. koI paNa dravyanI evI paristhiti nathI hotI ke, kaI dravyanI kriyAmAM anya dravyane koI bhAga nimitta kAraNa hoya ane koI bhAga (nimitta kAraNuM na hoya. prazna 19 : dharmadravya ekapradezI hoya, ane te game tyAM sthita hoya, te eka ja sarva jIva-pudgalenA manamAM nimittakAraNa kema na thaI jAya? uttara : badhA sAkSAt nimittakAraNo eka kSetrAvasthita hoya che. tethI dharmadravya lekavyApI ja jIva-pudgalenA manamAM kAraNa che. prazna 20 : kuMbhAra te bhinna kSetramAM rahIne paNa ghaDAnuM nimitta kAraNa thAya che? uttara : kuMbhAra mATInA pariNamananuM sAkSAt nimitta-- kAraNa nathI paraMtu AzrayabhUta nimitta-kAraNa che. prazna 21 : sAkSAt nimitta kAraNa kene kahe che? uttaraH aMtara rahita anvayavyatireka vALA kAraNane sAkSAt nimittakAraNa kahe che, jemake, badhA dravyanA pariNamana sAmAnyanuM sAkSAt nimittakAraNa kALadravya che, jIvanA vibhAvanuM nimittakAraNa karma dravya che. jIva-pudgalanI gatinuM nimittakAraNa dharmadravya che vagere. prazna 22 : dharmadravya ane dharmamAM zuM aMtara che? uttara : dharmadravya to eka svataMtra dravya che, je gatimAM udAsIna nimittakAraNa che, ane dharma AtmAnA svabhAvane athavA AtmasvabhAvanA avalaMbanathI pragaTa thavAvALI pariNatine kahe che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 dravyasaMgraha praznottarI TIkA ' prazna 23: kAraNa te preraka ja hoya che, te dharmadravyane udAsIna nimitta kAraNa kema kahyuM? uttara : kaI paNa kArya keI anyanI preraNAthI nathI thatuM, paraMtu pariNamavAvALuM upAdAna kAraNa pitAnI yegyatAne kAraNe, anukuLa nimittanuM saMnidhAna pAmane svayaM pariName che. prazna 24 : A viSayanuM koI draSTAMta che ke kema? uttara : je rIte, bhavya jIva, nija zuddhAtmAnI anubhUtirUpa nizcayadharmanA kAraNathI, uttamasaMhanana, viziSTa tathA puNyarUpadharmanA saMnidhAnarUpa nimittakaraNane pAmI siddhagati rUpe pariName che. jema mAchalInA cAlavAmAM pAchuM udAsIna nimittakAraNa che tema jIvapudgalanA cAlavAmAM dharmadravya udAsIna nimittakAraNa che. A pramANe dharmadravyanuM varNana karIne have A gAthAmAM adharmadravyanuM varNana kare che - ThANajudANa adhammA puggalajIvANa ThANasahayArI chAyA jaha pahiyANaM gacchaMtA va so gharaI // 18 // anvaya : TALajuvAna pulIvAna TAyaro madhame che na vahiyA chIyA . so vAjIMtA va gha artha : sthiti karatAM pudgala ane jene sthiti karavAmAM sahAkArI kAraNa adharmadravya che. jema musApharone sthiti karavAmAM sahakArI kAraNa chAyA che. te adharmadravya gamana karatAM jIva-pudgalene sthiti karAvatuM nathI. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 18 prazna 1 : sthiti karavI tene ahIM zuM artha che? uttara : gamana karyA pachI sthiti karavI ema ahIM artha che. prazna 2 H A prakAranI sthiti kayA dravyamAM hoya che? uttara : A prakAre sthiti mAtra jIva ane pudgalanI ja hoya che, kAraNa ke gamanakriyA paNa A be dravyamAM ja che. prazna 3 : adharma dravya amUrta che te sthitinuM kAraNa kevI rIte heI zake? uttara : jema siddha bhagavAna amUrta hovA chatAM paNa "huM siddhasamAna zuddha, anaMta jJAnAdithI saMpanna chuM" ItyAdi. siddha-bhaktimAM rahelA bhavyajIne svathiti thavAmAM bahiraMga sahakArI kAraNa thAya che tevI rIte amUrta hovA chatAM paNa adharmadravya sthiti karatAM evAM jIva-pudgalene sthiti thavAmAM sahakArI nimitta kAraNa thAya che. prazna adharmadravya apreraka che, te gamana karatAM evA jIva-pudgalene te kevI rIte sthiti karAve? uttara : jevI rIte musApharI karate vaTemArga vaDachAyAnuM nimitta pAmIne pitAnA ja bhAvathI ane kAraNathI thele che tevI rIte gamana karatAM jIva-ane pudgale adharmadravyanuM nimitta pAmIne pitAnA ja upAdAna kAraNathI zebhe che. chAyA vaTemArgane ja kharAI karIne bhAvatI nathI, tevI rIte adharmadravya keIne jabarAIthI thobhAvatuM nathI (sthiti karAvatuM nathI). prazna 5 : adharmadravyanI bIjI zuM vizeSatAo che? uttara : adharmadravyane asAdhAraNa guNa sthitihetutva Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 dravyasaMgraha praznottarI TIkA che. bAkInI badhI vizeSatAo dhadravya jevI che, arthAt adhadravya eka che, leAkavyApI che. anaMtaguNAtmaka che, niSkriya che, pariNamanazIla che, nitya che ItyAdi. prazna 6 : adharma dravyamAM ane adharmImAM zuM phera che? uttara : adhadravya eka svataMtradravya che je jIva ane pudgalane sthiti thavAmAM udAsIna sahakArI kAraNa che ane adhamatA AtmasvabhAvathI trIjA bhAvAne AtmA samajavArUpa ane anAtmAmAM upayoga lagAvavArUpa bhAva che. prazna 7 : zu' adharmAstikAya vinA jIva-pudgala thAbhI zake che ? uttara : nA, jema dharmAstikAya vinA jIva-pudUgala gamana karI zakatA nathI tema adharmAstikAya vinA jIva-pudgala sthiti karI zakatA nathI. prazna 8 : jo ema hAya teA dharma-adhadravya preraka athavA mukhya kAraNa mAnavA joI e ? uttara : dharma, adhadravya gati sthitinA preraka nathI ane mukhya kAraNa paNa nathI. kAraNa ke jo teo mukhya kAraNa anI jAya te A bannenuM kArya IrSyApUrvaka thavu joI e ane (tA pachI) je dravya gati kare te gati ja kare ane sthiti kare kare te sthiti ja kare vagere aneka doSa Ave che. prazna 9 : udAsIna kAraNa mAnavAthI evI avyavasthA kema nathI thatI ? uttara : jIva-pudgala nizcayathI peAtAnA piraNAmathI gaMti-sthiti kare che; hA e vAta avazya che ke teo dharma Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 19 165 adharmadravyanuM nimitta pAmIne gati sthiti kare che tethI deSa AvatuM nathI. prazna 10 : dharma-adharmadravya zuM upAdeya tatva che ke heya tatva? uttara : zuddhAtmAthI bhinna hovAne lIdhe te paNa heya to che. A prakAre adharmadravyanuM varNana karIne have AkAzatatvanuM varNana kare che ? avagAsadANajoggaM jIvAdINa viyANa AyAsa / jeNhaM leAgAgAsa allogAgAsamidi duvihaM // 19 // anvaya : navAvALuM avasAna ja mAyA rivAja, logAgAsa alogAgAsaM duvihaM idi jeNhaM // artha : jIvAdi sarva dravyone avakAza (jagyA) ApavAmAM je samartha che tene AkAza jANe te AkAza, lekAkAza ane alakAkAza e pramANe be bhedavALuM che. A jinendradevane siddhAMta che. prazna 1 : AkAza dravya keTalA che? uttara : AkAza eka akhaMDa dravya che. prazna 2 akhaMDa AkAzanA kAkAza ane alakAkAza evA be bheda kevI rIte thaI zake? uttara : A be bheda upacArathI che. jeTalA AkAzapradezamAM sarva dravya rahe che teTalAne lekAkAza kahe che ane tenI bahAranA AkAzane alakAkAza kahe che. AkAzamAM svayaM bheda nathI. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 3 : AkAzamAM keTalAM guNa che? uttara : AkAzamAM asAdhAraNa guNa avagAhanA hetutva che. te uparAMta astitvAdi anaMtaguNo paNa che. A dravya paNa niSkriya ane sarvavyApI che. tene kayAMya paNa aMta nathI. prazna 4 : je badhA dravyo AkAzamAM rahe te badhA AkAzamaya thaI jaze? uttara : nizcayathI te dareka dravya pitAnA pradezamAM ja rahe che. bAhya saMbaMdhadraSTithI teo AkAzakSetramAM rahetA hevAne lIdhe vyavahArathI badhA dravyo AkAzamAM rahe che ema kahevAmAM Ave che. prazna 5 : A vyavahAranuM zuM prajana che? uttara : A vyavahAranuM prayojana heya upAdeya vastuone paricaya karAvavAnuM che. prazna 6 : AkAzanA varNanathI te prayojana kevI rIte siddha thAya che? uttara : je AkAzamAM vastuo kayAM rahe che tenuM varNana na maLe te mekSa kyAM, svarga kayAM, naraka kayAM vagere kevI rIte saraLatAthI samajAI zake? jema nizcayanayathI sahajazuddha caitanyarasathI pUrNa nijapradezamAM siddhaprabhu virAje che te paNa vyavahAranayathI siddha-bhagavAna mekSazIlAmAM sthita che ema kahevAya che. prazna 7 : mekSasthAna kayAM che? uttara : nizcayanayathI te je pradezamAM AtmA karmarahita thaye te sthAna che. vyavahAranayathI, karma rahita AtmAone Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 11 Urdhvagamana svabhAva hovAthI lekA pahoMcatA hovAthI lekane agrabhAga mekSasthAna kahevAmAM Ave che. prazna 8: manuSya jyAM rahe che? uttara : manuSyaparyAya, vijAtIya paryAya hovAthI, anaMta pudgalonA pradezanuM ane AtmapradezanuM eka-samudAyarUpe rahevuM che. tyAM paNa pratyeka paramANu nizcayathI pitapatAnA pradezamAM che ane AtmA pitAnA pradezamAM che. vyavahAranayathI, manuSya, aDhI dviIpamAM jyAM nivAsa karate hoya tyAM rahe che. prazna 9 : A karyo vyavahAra che? uttaraH A upacarita asadbhuta vyavahAranaya che. paryAyarUpe varNana che tethI vyavahAra che, kharekhara te saddabhUta nathI tethI asaddabhUta che, bIjAnA nAmathI upacAra karyo che tethI upacarita che. prazna 10 : AkAza, jIva-pudgalenI gatisthitinuM paNa kAraNa che te pachI mAtra avagAhanahetutva ja AkAzane kema kahyuM? uttara : AkAza gatisthitinuM kAraNa nathI kAraNa ke je AkAza gati sthitinuM kAraNa hoya te leka-alakanuM vibhAjana na rahe. je (dravya) gati karatuM hoya te asIma kSetra sudhI gati ja karyA kare ane kAkAzanI bahAra jaIne kaI jagyAe sthiti karata. A pramANe AkAzadravyanuM sAmAnya varNana karIne have tenuM vizeSa varNana kare che? Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 dravyasaMgraha praznottarI TIkA dhammA'dhammA kAlo puggalajIvA ya saMti jAvadiye AyAse seo leogA tatto paradA alogRtto // 20 // anvaya ? nA vAyAse dhamAgadhabbA aa putra jIvA ya saMti se logo tatto paradA aloguttoM // artha : jeTalA AkAzamAM dharmadravya, adharmadravya, kALadravya, pudgaladravya ane jIvadravya che te te kAkAza che ane tethI AgaLa akAkAza kahevAya che. prazna 1 : lekAkAne AkAra kevo che? uttara : sAtapurUSe ekanI pAchaLa eka ema ubhA rahe tathA hAtha kamara upara rAkhe ane paga pahoLA rAkhe. je AkAra te vakhate temane thAya tevo AkAra kAkAzane che. prazna 2 : kAkAzanuM parimANa keTaluM che ? uttara : sarva kAkAzanuM parimANa 343 ghana rAju pramANa che. jema ke upara kahelAM udAharaNamAM, te saptapurUSAkAranuM parimANa lagabhaga 343 ghana jeTaluM che. prazna 3 : lekAkAzanA keTalA bhAga che? uttara : kAkAzanA traNa bhAga che, aleka, madhya leka, Urdhvalaka. prazna 4 : alekanuM parimANa keTaluM che? uttara : alakanuM parimANa 19 ghana rAju che. jemake draSTAMtamAM kamarathI nIce sudhI badhuM maLIne lagabhaga 196 ghana pramANa che. prazna 5: madhyalekanuM parimANa keTaluM che? Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 20 169 uttara : madhyaleAkanuM parimANu 1 varga rAju mAtra che. prazna 6 : UrdhvaleAkanuM parimANa keTalu che ? uttara : UrdhvaleAkanuM parimANu 147 ghanarAjI che. jevI rIte draSTAMtamAM kamarathI upara DAka sudhI 147 ghana jeTaluM che. prazna 7 : leAkAkAzamAM badhA maLIne keTalAM pradeza che? uttara : lAkAkAzamAM pradezA asaMkhyAta che. prazna 8 : leAkAkAzanA asakhyAta pradezAmAM anatAna ta jIva, anaMtAnaMta pudgala, eka dhadravya, eka adhadravya, asaMkhyAta kALadravya e prakAre badhA kevI rIte samAI jAya che ? uttara H jema eka dvIpakanA prakAzamAM aneka dvIpakanA prakAza samAI jAya che temA AkAzamAM ane khIjA dravyAmAM paNa aneka dravya samAI javAnI ceAgyatA che tethI aneka dravyenu avagAhana leAkAkAzamAM thaI jAya che. prazna 9 : jo AkAzamAM evI avagAhazakti na mAnavAmAM Ave te zuM vAMdho che? uttara : jo AkAzamAM avagAhazakti nahAya, te leAkAkAzanA eka eka pradeza para eka eka paramANu ja rahe, anya paramANu na rahe evI sthitimAM jIvanA vibhAvapariNAma na thaI zake kAraNa ke eka ke saMkhyAta paramANu vibhAvamAM nimitta hAtA nathI. prazna 10 : aleAkAkAzamAM te kALadravya che nahI te pachI aleAkAkAzanu pariNamana kevI rIte thAya che? uttara : leAkAkAzamAM sthita kALadravyanA nimittathI samasta AkAzanuM pariNamana thaI jAya che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 11 : leAkAkAzamAM rahevAvALA kALadravyanu' nimitta pAmIne leAkAkAzanuM ja pariNamana thavuM joI e ? uttara : AkAza eka akhaMDa dravya che, tethI AkAzamAM je pariNamana thAya te AkhA AkAzamAM thaI jAya che. jemake eka khIlI upara cAka pharatA hAya tA, nimittabhUta khIlI te mAtra cAkanA madhyabhAganA kSetramAM che te paNa mAtra teTale (madhyanA) bhAga ja nahIM paNa AkhA cAka kure che. prazna 12 : A AkAza dravyanA parijJAnathI ApaNe zu' zikSA levI joIe ? uttara : jo ke vyavahAradraSTie jotAM e satya che ke mArA (AtmAnA) nivAsa AkAzapradezemAM che te paNa nizcayadraSTithI mArI nivAsa AtmapradezAmAM ja che. AnA (A samajavAnA) e hetue che : (1) AtmA anAthiI che ane AkAza paNu anAdithI che. evu paNa nathI ke AtmA kyAMka khIje hatA ane pachIthI tene lAvIne AkAzamAM mUkavAmAM ANye. (2) AtmA svaya' sat che. peAtAnA guNuparyAyarUpe che, AkAza paNu svayaM sat che ane potAnA guNuparyAyarUpa che, tethI (nizrcayathI) kAI paNa dravya koI paNa dravyane AdhArarUpe nathI. tethI huM AkAzadravya parathI draSTi haTAvIne, kevaLa nija Atmatattvane jouM - A zikSA ApaNe grahaNa karavI joI e. A prakAre dravyanu varNana kare che (prarUpaNa kare che) : AkAzadravyanuM varNana karIne huve kALa Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 21 davyaparivaharuvA jo se kAlA have vavahArA pariNAmAdilakkhA vaTTaNalakkhA ya paramaTTho // 21 // vya viTTahavA se vavahArA kAlA havei ya vaTTaNalakkhA paramaho / anvaya ne AimArIgaravA artha : je piraNAma vagere dvArA jANavAmAM Avye tathA je dravyeAnA parivartanarUpe jANavAmAM AvyA te teA vyavahArakALa che ane vanA ja jenuM lakSaNa che te nizcayakALa che. 171 prazna 1 : vyavahArakALa kAne kahe che? uttara : vyavahAramAM kalAka, divasa vagerenA je vyavahA2 karavAmAM Ave che tene vyavahArakALa kahe che. prazna r : vyavahArakALanA keTalA bhedra che ? uttara H samaya, AvalI, sekaMDa, mInITa, kalAka, divasa, aThavADiyu, pakhavADiyu, mahinA, varSa vagere aneka bheda che. prazna 3 : * pariNAma vagere ' e zabdathI zuM zu : > samajavu' joI e ? uttara : pariNAma, kriyA, paratva, karavuM joIe. vyavahArakALa A lakSaNeAthI jaNAya che. prazna 4 : pariNAma keAne kahe che? uttara : dravyAnA pariNamanane pariNAma kahe che. dravya eka avasthAthI khIjI avasthAne dhAraNa kare che. A piraNamanAthI vyavahArakALanA nizcaya thAya che. prazna 5 : kriyA kone kahe che? uttara : eka byAethI bIjI jagyAe pahoMcavAne aparatvanuM grahaNa Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 dravyasaMgraha praznottarI TIkA ane dUdhanA ukaLavAthI thatA halanacalanane kiyA kahe che. A be svarUpanA kAraNe kiyA paNa be prakAranI thAya che. (1) dezAMtaracalanarUpa ane (2) parizcaMdanarUpa. prazna 6 : paratva kene kahe che? uttara : moTApaNane athavA prAcInapaNAne paratva kahe che. jemake amuka bALaka be varSa moTo che vagere. prazna 7 : aparatva kene kahe che? uttara : nAnApaNAne athavA arvAcInatAne athavA navInapaNAne aparatva kahe che, jemake amuka bALaka be varSe nAnuM che vagere. prazna 8: vartana kene kahe che? uttara : padArthane pariNamanamAM sahakArI kAraNa hevAne vartana kahe che. prazna 9 : nizcayakALa kene kahe che? uttara : samaya, mInITa vagere jenI paryAye che te dravyane nizcayakALa kahe che. A kALa dravya badhA padArthonA pari mananuM sahakArI nimitta kAraNa che, ane A vartana kALa dravyanuM (asAdhAraNuM lakSaNa che. prazna 10 : vartana vyavahArakALanuM lakSaNa che ke nahi? uttara : vartanA vyavahArakALanuM paNa lakSaNa che, e vartanane artha che eka samayamAtranuM pariNamavuM. AnAthI, samaya vagere vyavahArakALanuM jANavuM banI zake che. prazna 11 : samayanuM parimANa keTaluM che? uttara : eka paramANu maMda gatithI AkAzanA) eka Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 21 173 pradezethI khIjA pradeze pahoMce temAM jeTalA kALa lAge tene eka samaya kahe che. athavA AMkhanA palakArAmAM jeTalA kALa thAya te asaMkhyAta AvalIpramANa che ane eka AvalImAM asaMkhyAta samaya hoya che, tethI AvalInA asaMkhyAta bhAgamAMthI eka samaya kahevAmAM Ave che. prazna iMr : padArthAMnuM pariNamana je kALane AdhIna che, te pariNamana padArthAnA svabhAva thaI jaze ? uttara : padArthanuM pariNamana te padArthonA potAnA svabhAva ja che. tene dravyatva-svabhAva kahe che. kALadravya te pariNamatA padArthonA pariNamanamAM mAtra nimitta kAraNa che. prazna 13 : eka pradezathI khIjA pradeza sudhI javAmAM jo paramANune eka samaya lAge te paramANune cauda rAju pramANa asaMkhyAta pradezAnuM ullaMghana karatA asaMkhyAta samaya lAge ? uttara H zIghra gatithI gamana karavAvALA paramANu eka samayamAM cauda rAjupramANu gamana kare che. maMda gatithI cAlavAmAM eka pradezathI khIjA pradeze javAmAM eka samaya lAge che. jema koI purUSa dhImI cAlathI 200 mAIla 20 divasamAM cAle che, te ja vidyA siddha thatAM zIghra gatithI 200 mAIla eka divasamAM paNa cAlI zake che. te te samaya kAMI vIsa divasanA na kahevAya. te ja prakAre, paramANu maMdagatithI eka pradeza sudhI eka samayamAM cAle che ane zIghra gatithI asaMkhyAta pradeza sIdhA (cauda rAjI pramANa eka samayamAM cAle che. prazna 14 : samaya tA ThIka, paNa nizcayakALadravya jANe ke kAMI pratItamAM AvI zakatuM nathI? Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara je samayane ja samaya mAnavAmAM Ave te samaya te dhruva nathI, eka kSaNe utpanna thaI bIjA kSaNe naSTa thAya che, tethI samaya paryAya siddha thaI have te samaya kayA dravyanI paryAya che? je dravyanI te paryAya che tene ja kALadravya kahevAmAM AvyuM che. prazna 15 : kALadravya te bIjA sarva padArthonI parikRtinuM nimitta kAraNa che, te kALadravyanI pariNatinuM nimitta kAraNa kayuM che? uttara : kALadravyanI pariNatinuM nimitta kAraNa te kALadravya che, jema ke badhA padArthonA avagAhanane hetu AkAza che ane AkAzanA avagAhanane hetu AkAza svayaM che. prazna 16 : samayanuM upAdAnakAraNa paramANunuM gamana che kALa nahi? uttara : samayanuM upAdAna kAraNa je paramANu hoya te paramANunA rUpa, rasa Adi samayamAM hovA joIe, paraMtu te to nathI. tethI samayanuM upAdAna kAraNa paramANu nathI. prazna 17 : mInITanuM upAdAnakAraNa te ghaDIyALanA mInI TavALA kAMTAnuM eka cakkara pharavuM te pratyakSa dekhAya che? uttara H ghaDIyALane kAMTo mInITanuM kAraNa nathI. kAMTAnI te kriyA te teTalA samayane saMketa karavAnI che. je kAMTAnI paryAya mInITa hoya te kAMTAnA rUpa, rasa vagere temAM hovA joIe, kAraNa ke kArya upAdAnakAraNa evuM jovAmAM Ave che. atyakSa dekhAya che? kAMTAnI te kiyALane kATa Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 prazna 18 : samaya Adi vyavahArakALanA nimitta kAraNa gAthA 21 kyA kyA che? uttara : paramANunuM mada-gatithI eka pradezathI khIjA pradezamAM javuM, AMkhanA peApacAnu ughaDavuM, chidravALA vAsaNamAMthI pANI athavA caitInuM paDavuM, sUryanuM uddaya ke asta thavu vagere aneka puddagalAnA pariNamana vyavahArakALanA nimittakAraNA che. prazna 19 : uparokta pudgala-pariNamana kartA-kAraNu che ke sAyaka kAraNa che? uttara : uparAkta pudgala-pariNamana samaya AdinA jJAyaka kAraNA che, kAraNa ke kharekhara to kALapariNamanamAM kALa dravya ja upAdAna kAraNa che ane kALadravya ja nimitta kAraNa che. prazna 20 : A pramANe te jIvAdinA pariNamanamAM kALadravya paNa sAyaka-kAraNa hAvu joie ? uttara : kALa piraNamana sadeza che ane kALadravyanA jJAyakapaNAnI koI vyApti paNa thatI nathI, tethI te jIvAdinA pariNamanamAM jJAyaka kAraNu banI zakatuM nathI. prazna 21 : A gAthAmAMthI ApaNe zuM dhyeya svIkAravuM joIe? uttara : jo ke kALalabdhinuM nimitta pAmIne nija zuddhAtmAnI samyaga zraddhAna jJAna- AcaraNurUpa meAkSamAga prApta thAya che, te paNa tyAM AtmA ja upAdAna kAraNu ane upAdeyapaNe mAnavA joI e. kALa mAhyatatva hovAthI hAya che. A pramANe, kALadravyanuM svarUpa batAvIne have temanI (kALANuonI) saMkhyA ane sthAna batAve che Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 dravyasaMgraha praznottarI TIkA lAyAsavadese ikkike je ThiyA hu ikkikkA | rayaNANaM rAsI iva te kAlANU asaMkhadavvANi // 22 || anvaya : dize TeAyAyasadrese vALa rAsI rUpa ikkA hu ThiyA kAlANU te asaMkhadavvANi / artha : eka eka leAkAkAzanA pradeza para ratnAnI rAzI (samuha) nI mAphaka, judA judA eka eka sthitivALA, te kALadravya che, ane te asaMkhyAta che. prazna 1 : kALadravyane kALANuM kema kahe che ? uttara : kALadravya eka pradezI che athavA paramANumAtra pramANavALA che tethI tene kALANu kahe che. prazna 2 : aNu keTalA prakAranA hAya che? uttara : aNu cAra prakAranA kahyAM che (1) dravyANu (2) kSetrANu (3) kALANu (4) bhAvANu. prazna 3 : dravyANu kAne kahe che? uttara H je, dravya athavA piMDarUpe aNu hAya te dravyANu che. drabyANune paramANu paNa kahe che. A svataMtra dravya che. prazna 4 : kSetrANu kone kahe che ? uttara : je kSetramAM aNu hoya te kSetrANu che. kSetrANu AkAzanA eka pradezane kahe che. A svataMtra dravya nathI paraMtu AkAza dravyanA kalpita eka aMza che. che prazna pa kALANu kone kahe che? uttara : aNupramANa kALadravyane kALANu kahe che. A nizcaya kALadravya che. samayamAM je sauthI A hoya tene paNa kALANu kahe che, (ane) A samaya nAmanI paryAya che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 22 prazna 6 : bhAvANu kAne kahe che? uttara H je bhAvarUpathI nAneA hoya, sUkSma hoya te bhAvALu che. bhAvAthI, tApa ahI caitanya (ema che. abheda vivakSAthI bhAvANuthI jIvanuM paNa grahaNa karavAmAM Ave che. prazna 7 : kALadravya eka ja mAnavAmAM Ave ane asaMkhyAtapradezI mAnavAmAM Ave te dharmAstikAyanI jema A dravyanI paNa vyavasthA banI jAya? uttara : padArthAnu pariNamana aneka prakAranuM hoya che. temanA nimittabhUta kALadravyA leAkAkAzanA eka eka pradeze sthita che. kALadravya (A kAraNathI) asa`khyAta ja che. 177 prazna 8 : zu kALadravya utpAda-vyaya-probyayukta che? uttara H kALadravya utpAda-vyaya-dhAyukta che. navIna samayanI paryAyarUpe utpAda thAya che. pUrva samayanI paryAyanA vyaya thAya che ane utpAda- vyayanA AdhArabhUta kALadravya rUpe rahe che. prazna 9 : kALadravya na mAnIe ane mAtra samaya, ghaDI, kalAka vagere vyavahArakALa ja mAnIe te zuM vAMdhA ? uttara : vyavahArakALa paryAya che kAraNa ke te vyatirekI ane kSaNika che. e vyavahArakALanA AdhArabhUta koI dravya che ja. A AdhArabhUta dravyanuM nAma kALadravya rAkhavAmAM Avyu che. prazna 10 : vAstavamAM tA kALadravyanI paryAya samaya ja che, samayanA samUheAmAM kalpanA karIne mInITa, kalAka vagere mAnyA, te| te kevI rIte paryAya thaI zake? 12 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : vAstavamAM te paryAya samaya ja che, tethI vyavahArakALa paNa tavathI samaya ja che. te paNa vAstavika samayanA samUha vALA mInITa-kalAka vagerene vyavahAra upayogI hovAthI temane paNa vyavahAra kALa kahyAM che. A pramANe kALadravyanuM varNana karIne, padravyamAMthI je je astikAya che, temanuM varNana kare che : evaM chabmeyamidaM jIvAjIvappamedado davaM / uttaM kAlavijuttaM NAdavvA paMca asthikAyA du // 23 anvaya : navAnavA meDha chemerca 3tta, tu kAlavijuttaM paMca athikAyA gAyayA // artha : A pramANe eka jIva ane pAMca ajInA bhedathI, badhA maLIne dravya cha prakAranA kahevAmAM AvyA che, paraMtu kALadravyane bIjA pAMca dravya astikAya jANavA joIe. prazna 1 : dravya kharekhara zuM ? ja hoya che? uttara : dravya te kharekhara anaMtAnaMta che, kAraNa ke pitAnuM satva te darekanuM judu hoya che. AnuM pramANa spaSTa che ke pratyeka padArthanuM catuSTaya pitapatAmAM hoya che. eka dravyanA catuSTaya bIjA dravyamAM pahoMcatA nathI, tema chatAM, asadhAraNaguNathI je je dravyamAM samAnatA che temanI eka eka jAti mAnIne dravya cha prakAranA kahevAmAM AvyA che. prazna 2 : catuSTaya eTale zuM? uttara : dravya, kSetra, kALa ane bhAva, A cArane ahIM catuSTaya zabdathI kahyAM che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 23 prazna 3 : dravya kone kahe che? uttara : je svayaM paripUrNa sat che, eka piMDa che tene dravya kahe che, arthAt kSetra-kALa-bhAvanA eka samudAyane dravya kahe che. 179 prazna 4 : kSetra kone kahe che? uttara H vastunA pradezAne kSetra kahe che. pratyeka vastunA koI AkAra hAya che ane te (AkAra) kSetrathI bane che enu. khIju nAma dezAMza paNa che. prazna 5 : kALa kAne kahe che ? uttara : pariNamana athavA paryAyane kALa kahe che. dareka vastu kAI ke koI paryAyamAM hoya ja che. paryAyanu bIjuM nAma guNAMza paNa che. prazna 6 : bhAva kone kahe che? uttara : padArthanA svabhAvane bhAva kahe che. zakti, guNa, zIla, dha, A badhAM paryAcavAcI nAma che. prazna 7 : eka padArtha khIjAnA catuSTayarUpe nathI, tene spaSTa bhAva zuM che ? uttara : eka padArtha khIjA paTTAnA dravyarUpe nathI, arthAt dareka padArthAMnuM peAtAnuM sattva judu judu che. pradeza paNa judA judA che te kSetranI bhinnatA (judApaNu) che. koI padArtha bIjA dravyanI pariNatithI nathI pariNamatA e kALanI bhinnatA che. koI padArtha koI bIjA padArthonA guNarUpe nathI thatA te bhAvanI bhinnatA che. A rIte anekAMtarUpa vastumAM rahevAvALA aneka dharmAM syAdvAdathI siddha thaI jAya che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 8 : anekAMta kene kahe che? uttara : jemAM aneka aMta athavA dharma hoya tene anekAMta kahe che. A siddhAMtanuM nAma paNa anekAMta che. prazna 9 : syAdvAda kene kahe che? uttara : anekAMtAtmaka vastunA dharmone, syAt athavA apekSAthI vAda athavA kahevuM te syAdvAda che. syAdvAdanuM bIju nAma apekSAvAda paNa che. prazna 10 : eka vastune syAdvAda keTalA prakArathI kahI zake che? uttara : eka vastune syAdvAda sAta prakArathI kahI zake che. e dharmanI bAbatamAM asti, nAsti, avaktavya, astiavaktavya, nAsti avaktavya, asti-nAsti, nAsti, astinAsti-avaktavya. Ane saptanayabhaMgI paNa kahevAmAM Ave che. prazna 11 ? A sAteya bhaMgane zuM bhAva che? uttara : A baMnene eka dharmane Azraya laIne ghaTAvIe. jema ke nitya dharmane dAkhale laIne joIe te (1) vastu syAt nitya che. (2) vastu sthAt anitya che. (3) vastu syAhna avaktavya che. (4) vastu syAt nitya avaktavya che. (5) vastu syAt anitya avaktavya che. (6) vastu syAt nitya ane anitya che. (7) vastu svAtuM nitya-anitya avaktavya che. - prazna 12 H A bhaMganI apekSA kaI kaI che? uttara : vastu dravyadraSTithI nitya che, paryAyadraSTithI anitya che, paramArthathI yugapadraSTithI avaktavya che. dravya athavA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 24 282 yuga padudraSTithI nitya-avaktavya che. paryAya athavA yugapadadraSTithI anitya-avakatavya che, dravya ane paryAyadraSTithI nitya-anitya che, dravya ane paryAyadraSTithI tema ja yugapaduM draSTithI nityaanitya avakatavya che. prazna 13: sthAt zabdano artha zuM (kadAcita) zAyada, nathI thatuM? uttara syAt zabdano artha "zAyada, (kadAcita) thatuM ja nathI, "sthAt " zabda apekSAnA arthamAM nizcita karavAmAM AvyuM che. prazna 14 astikAya pAMca ja kema che? uttara : astikAya saMbaMdhInuM varNana AgaLanI, 24mI gAthAmAM karavAmAM Avaze, te tyAMthI jANavuM. A pramANe dravya jAti ane astikAya-jAtinI saMkhyA batAvIne astikAyanuM nirukti-artha sahita vivaMraNa kare che? saMti jado teNede asthiti bhaNati jiNavarA jalA kAyA iva bahudesA to kAyA ya atthikAyA ya // 24 anvaya : kve saMti teja erithari navA mati jahmA kAyA eva bahudesA tamA kAyA, ya asthikAyA / artha : je kAraNathI A pUrvokata pAMca dravya (jIva, ajIva, dharma, adharma AkAza) vidyamAna che, te kAraNe temane "asti' e prakAre jinendradeva pragaTa kare che ane je kAraNathI A dravya kAyAnI jema bahupradezavALA che. te kAraNathI temane kAya kahe che. A pAMce dravya, "asti" ane "kAya che te kAraNathI temane astikAya kahevAmAM Ave che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 1 : satpu lakSaNa zuM che? uttara : hAr vyaya praudyuI sat je utpAda, vyaya dhruvatAthI yukta hoya tene ' sat' kahe che. uparanA pAMceya padArthA utpAdanyaya- dhrauvya yukta che, tethI temanu * asti' nAma yathAya che. 182 prazna 2 : utpAda kone kahe che? uttara : navIna avasthA thavI tene utpAda kahe che. prazna 3 : vyaya kAne kahe che? uttara : pUrva avasthAnA abhAva thavA tene vyaya kahe che. prazna 4 : je hoya tene nAza tA thatA nathI te pUrvaavasthAnA abhAva kevI rIte thayA? uttara : paryAya (avasthA) sat nathI, paraMtu sat~ dravyanI eka hAlata che. pU paryAyanA vyaya thayA tema kahevAnu tAtparya e che ke dravya pUkSaNamAM eka hAlatamAM hatu ane have vartamAnamAM khIjI hAlatarUpe pariNamyuM. pariNamavuM te dravyanA svabhAva che. vartamAna pariNamana te pUrva pariNamana nathI, tethI pUrva paryaMcanA vyaya thayA. prazna 5 : dhrauvya kAne kahe che? uttara : anAdithI anaMtakALa sudhI paryAyarUpe piraghumatA rahevAne dhrauvya kahe che. prazna 6 : kALa paNa satsvarUpa teA che, teA tene astimAM kema na grahaNa karyAM ? uttara H ahIM astikAyanuM prakaraNa che, kevaLa 'asti'nu Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 24 183 nahIM. kALadravya asti te che paraMtu kAya nathI tethI tenuM ahIM grahaNa nathI. prazna 7 : utpAda-vyaya dhrauvya judA judA samaye thAya che ke eka sAthe? uttara : A traNe eka ja samaye, eTale ekasAthe ja thAya che. kAraNa ke vartamAna pariNamana che tene ja navIna paryAyanI draSTithI utpAda kahe che ane tene ja pUrvaparyAyanI apekSAthI vyaya kahe che, ane kAyama ja rahe tene dhrauvya kahe che. anaMta paryAye mAM je eka sAmAnyarUpe rahyA ja kare che, te eka sAmAnya svabhAvane dhrauvya-niraMtara kahe che. prazna : kAya zabdane nirukti artha zuM che? uttara : vIja ni naraH je saMgrahIta hoya tene kAya kahe che. prazna 9 : zuM dravyanA pradeza saMgrahIta thayA che? uttara : dravyanA pradeza saMgrahIta thayA nathI, anAdithI ja dravya sahaja pradezamaya che, paraMtu saMgrahIta AhAravargaNuonA samuharUpa kAya athavA zarIranI jema dravyamAM paNa bahupradezatva che, tethI A pAMca dravyane paNa kAya kahe che. prazna 10 : zuM zuddha dravyamAM paNa bahupradezIpaNuM rahe che? uttara : dharma, ardharma, ane AkAza-e traNa astikAya te haMmezA zuddha ja rahe che ane bahupradeza che. pudgalakaMdhamAMthI koI pudgaladravya zuddha thaI jAya arthAt kevaLa paramANu rUpe rahI jAya te paNa zakti-apekSAe temAM bahupradezIpaNuM che. jIva Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 dravyasaMgraha praznottarI TIkA dravya zuddha thatAM. eTale ke, dravyakarma, bhAvakarma karmae badhAthI mukta thavA chatAM paNa te bahupradeza rahe che. prazna 11 : azuddha dravya zuddha thaI gayA pachI, temAM sattA kevI rIte rahe? uttara : pudgalaskaMdhamAMthI pudagalaparamANurUpe zuddha thavA chatAM ane saMsArI jIva saMsArathI mukta thavA chatAM paNa temanAmAM sattA rahe che, kAraNa ke temanAmAM utpAda-vyaya-dhrauvya niraMtara rahyA ja kare che. - prazna 12 : zuddha paramANumAM utpAda vyaya dhrauvya kevI rIte che? uttara : skaMdharUpI vibhAvavyaMjanaparyAyane vyaya, zuddha paramANurUpa svabhAva vyaMjanaparyAyane utpAda, zuddha paramAnamAM che ane dravyatva athavA pradeza te ja che te prAvya che. A pramANe zuddha paramANumAM utpAda vyaya dhrauvya che. A vyaMjanaparyAyanI apekSAe utpAda vyaya dhrauvya thayuM. prazna 13 : zuddha paramANamAM arthaparyAyanI apekSAe utpAda vyaya dhrauvya kevI rIte che? uttara : zuddha paramANumAM vartamAna rUpe, rasa Adi guNonI paryAyane utpAda. ane pUrvanI rUpa rasAdi paryAyane vyaya ane paramANu te ja che te daivya A prakAre utpAda vyaya dhrauvya che. prazna 14 : zuddha jIvamAM utpAda-vyaya-dhrauvya kevI rIte che? uttara : manuSyagatirUpa vibhAva vyaMjanaparyAyane vyaya, siddhaparyAyarUpa svabhAva vyaMjanaparyAyane utpAda ane jIvapradeze te ja che athavA dravyatva te ja che e rUpe drauvya Ama zuddha Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 25 185 jIvamAM utpAda-vyaya-dhrauvya che. A gUjanaparyAyanI apekSAe utpAda-vyaya-dhrauvya thayA. prazna 15 : artha paryAyanI utpAda vyaya-dhrauvya kevI rIte che? apekSAe zuddhajIvamAM uttara H paramasamAdhirUpa kAraNa samayasAranA vyaya ane anaMta jJAnadana AnaMda-vIya-25 kArya samayasAranA utpAda ane jIva dravya te ja che te dhrauvya A prakAre (atha paryAyathI) utpAda-vyaya-dhrauvya che. . prazna 16 : A tA mukta thavAnA samayanA utpAda- vyaya-dhrauvya che, zu mukta thayA pachI bhaviSyakALamAM paNa utpAda- vyaya dhrauvya siddha jIveAmAM hAya che? uttara : vartamAna kevaLajJAna Adizuddha vikAsanA utpAda ane pUkSaNanA kevaLajJAna Adi zuddha vikAsanA vyaya ane dravya te ja-A pramANe utpAda-vyaya-dhrauvya hAya che. siddhavAmAM zuddhavikAsarUpa zuddhapariNamana ja samaye samaye navuM navuM thayA kare che. prazna 17 : kayA dravyamAM keTalA pradezeA che? uttara : pradezanI sa khyAnuM varNana AgalI gAthAmAM thaze, te tyAMthI jANavu', have kayA dravyane keTalA pradeza hAya che te vaNu ve che : hAti asaMkhA jIve dhammAdhamme anaMta AyAse / mutte tiviha padesA kAlassageo Na teNa seo kAo ||25|| anvaya : nIve dhammAdhamma savA, AyAse anaMta, mutte tivij padesA hoti / kaalssege| teNa seo kAo Natthi / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA artha : jIvadravya, dharma dravya, adhadravyamAM asaMkhyAta pradeza che, AkAzamAM anaMta pradeza che, ane sUta (pudgala) dravyamAM saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta-ema traNa prakAre pradezeA che. kALa dravyane, astikAya na heAvAne lIdhe eka pradeza che. 186 prazna 1 : jIva, dharmAstikAya, adharmAstikAya, A traNa dravyeAmAM eka sarakhA ja asaMkhyAta pradeza che ke vadhatA ochA ? uttara : A traNe dravyamAM ekasarakhA ja pradezeA che, vadhAre ke ochA nahI. ahI jIva eTale eka jIvadravya ema samajavuM dareka jIvadravyamAM asaMkhyAta pradezA hoya che. uttara : A saMkhyAta pradezA, ekI saMkhyAmAM purA thAya teTalI sakhyAtavALA che, eTale ke 2, 4, 6 vagere saMkhyA ke je e (ra) thI bhAgI zakAya ane bhAgatA zeSa kAMI nA rahe tevI sakhyAvALA che. A saMkhyAne purI saMkhyAvALA pariNAma kahe che. prazna 3 : jIvadravyamAM asa`khyAta pradeza kema che ? uttara : jIvadravya, lAkapUraka samuddhAtamAM, pUrepUrU phelAI jAya che. A samuddhAtamAM paNa, .jIva, leAkanA sarva pradezamAM rahe che, ane leAkanA paNa asaMkhya pradeza che tethI jIvadravya paNa asaMkhyAta pradezI che. nizcayanayathI jIva akhaMDa pradezI che. temAM, pradeza-saMkhyAnA vibhAga, vyavahAranayathI karavAmAM Ave che. prazna 4 : dhadravya ane adharma dravyamAM asaMkhyAta pradeza kema che? uttara : dharmadravya ane adhadravya mAtra AkhAye Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 25 187 leka kAzamAM ja vyApta che. tethI A banne dravya paNa asaMkhyapradeza che. prazna 5: AkAzane anaMta pradeza kema che? uttara : AkAza sImArahita che, tene kayAMya paNa aMta nathI tethI AkAzanA anaMta pradeza che. prazna : pudgalamAM traNa prakAranA parimANavALA pradeza kema che? uttara : pudgalakaMdha kaI saMkhyAta paramANuone. che, keIasaMkhyAta-paramANuone che, keI anaMta paramANuone che, tethI pudgalanA traNeya prakAranA parimANavALA pradeze kahyAM. che. AnuM pradezaparimANa pUrvokta traNa pratyenI mAphaka, AkAzakSetra rikavAnI apekSAthI na mAnavuM joIe. prazna 7 : pugalanA pradeza, AkAzakSetranI apekSAe kema na mAnavA? uttara : je AkAzakSetra rokavAnI apekSAe ja pagalA pradeza mAnIe te mAtra asaMkhyAtapradezI pudgalarakalpa ja AkAzamAM samAI zake, ane anya ka na saMbhavI zake, ane A te pratyakSa viruddha che, ane Ama mAnatAM jIva-dravya paNa, azuddha siddha nahIM thaI zake. prazna 8 : pugalaskaMdha te paryAya che, vAstavika pugaladravyamAM keTalA pradeza che? uttara : vAstavamAM pudgaladravya paramANunuM nAma che, ane te te ekapradezI che, paraMtu temAM (paramANumAM) skaMdharUpe pariNamI javAnuM sAmarthya che tethI te pradezI mAnavAmAM AvyuM. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 dravyasaMgraha praznottarI TIkA che. A traNa prakArathI, pradeza parimANa, pudgalaMkadhonuM kahevAmAM AvyuM che. (saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta) prazna 9 : jIvaze jyAre AkhAya lekamAM phelAya tyAre asaMkhyAtapradezamAM rahe che, te anya samaye zuM eAchA kSetramAM rahe che? uttara : jIvadravya haMmezAM asaMkhyAtapradezamAM rahe che. nAnA kadavALA zarIramAM hoya te paNa te zarIra AkAzanA asaMkhyAtapradezamAM vistRta thaI zake che. A leka paNa asaMkhyAtapradezavALe che ane nAnA kadavALuM zarIra jeTalA kSetramAM rahe che te paNa asaMkhyAta pradeza pramANa che asaMkhyAta, asaMkhyAta prakAranA hoya che. prazna 10 H kALadravyane ekapradezapaNuM kevI rIte siddha thAya che? uttara H je kALadravya ekapradezamAtra na hoya te samaya paryAyanI utpatti na saMbhavI zake. eka paramANu eka kALAthI bIjA kALaNu para maMdagatithI gamana kare tyAM samaya paryAyanI prasiddhi thAya che. je kALadravya bahupradezI heta te eka samayanI niSpatti na banI zakta. have ekapradezI hovA chatAM pudgala-paramANune astikAya. paNanI siddhi kare cheH eyapadesovi aNU NANAkhaMdhappadesado haadi| bahudeso uvayArA teNa ya kAo bhaNati saMvaNhU // 26 // anvaya Avi adhU nAnAlaMdhapUra vase uvayArA hAdi, teNa ya savvaNhU uvayArA kAo bhaNaMti / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 26 artha : paramANu, ekapradezI hovA chatAM, aneka kaMdhanA pradezanI draSTithI, upacArathI bahupradezI kahevAya che, ane A kAraNathI, sarvajJadeva, paramANune upacArathI astikAya kahe che. prazna 1 = paramANune AkAra ke hoya che? uttara : paramANu eka pradezamAtra che tethI tene vyakta AkAra te nathI, avyakta AkAra che. te AkAra keNa che. A kAraNathI, jyAre badhI bAjuthI paramANu baMdha thAya tyAre skaMdhamAM chidra ke aMtara rahetuM nathI. prazna 2 : paramANu keTalA prakAranA hoya che? uttara : paramANu vyaMjanaparyAyathI te eka ja prakArane che. paraMtu arthaparyAyanI apekSAe base (200) prakAra hoya che. prazna 3 : paramANu 200 prakArane kevI rIte che? uttara : paramANumAM rUpanI pAMca paryAmAMthI koI eka, rasanI pAMca paryAyAmAMthI keI eka, gaMdhanI be paryAmAMthI keI eka, sparzanI cAra paryAyomAMthI kaI be-arthAt snigdharUkSamAMthI eka ane zIta uSNamAMthI eka A pramANe 55244=200 prakAra thAya che. prazna : paramANu zuddha haIne pharI pAcho azuddha (kaMdharU5) kema thaI jAya che? uttara : paramANune azuddha thavAnuM kAraNa tenuM snigdharakSa-rUpe pariNamana che. zuddha thaI javA chatAM paNa arthAt kevaLa eka paramANumAtra rahI javA chatAM paNa snigdha athavA rUkSa pariNamana te rahe che ja, ane A kAraNathI skaMdha rUpe parizumavAnuM arthAt azuddha thavAnuM te paramANune (pharIthI) bane che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 5 : zuddha jIva pharIthI azuddha kema nathI thatA? uttara : jIvanu azuddha thavAnu kAraNu rAga-dveSa che. A rAgadveSa cAritraguNanA vikAra che. jIva zuddha thatAM rAga-dveSane saMpUrNa kSaya (abhAva) thAya che ane cAritraguNanuM svAbhAvika svaccha pariNamana thaI jAya che. A rIte, azuddha thavAnA kAraNabhUta rAgadveSa na rahevAne lIdhe, zuddha jIva pharIthI azuddha thatA nathI. prazna 6 : kayA vyavahAranayathI paramANune astikAya kahe che? 190 uttara : anupacirata azuddha sadbhUta zaktirUpa vyavahAra nayathI paramANune astikAya kahyo che kAraNa ke paramANu, azuddha skaMdharUpa thavAnI anuparita zakti dharAve che. prazna : cha draSaNuka, tryaNuka vagere ska MdhA AkAzanA keTalA pradezAmAM rahe che? uttara : AvA skaMdhA AkAzanA game teTalA nAnA pradezamAM rahI zake che. kAraNa ke paramANuemAM paramANuone avagAhanI zakti hAya che. prazna 8 : paramANu kevI rIte utpanna thAya che? uttara : paramANu, manuSya vagere kAInI ceSTAthI utpanna thatA nathI. te te, peAtAnI jAte ja skathI alaga thaI ne paramANurUpe rahI jAya che. paramANunI thAya che arthAt skaMdhamAMthI chUTA paDI utpatti bhAgalAthI ja javAthI ja thAya che. prazna 9 : skaMdha kevI rIte bane che ? uttara : skaMdha judA paDavAthI paNa bane che ane bhegA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 27 191 maLavAthI paNa mane che, temaja vaLI koIskadhAnA chUTA paDavAthI ane koI ska MdhAnA maLavAthI, eTale ke, bhedasa ghAtathI paNa mane che. prazna 10 : skaMdha paNa bheda thavAthI (chUTA paDavAthI) ane che te zuM skaMdha ane paramANunA banavAnA upAya eka ja che? uttara : paramANu banavAnA bheda te chello bheda che; paraM tu skaMdha banavAnA bheda teA chellA nathI. arthAt aneka paramANuonA bhAgalA (bheda) thavA chatAM aneka paramANuonA skaMdha rahI jAya che. jema ke 500 paramANuenA ska MdhanA evA vibhAga karavAmAM Ave ke jethI eka skaMdha 300 paramANunA rahI jAya ane eka skaMdha 200 paramANuonA rahI jAya vagere prakAre. prazna 11 : A paramANune jANIne ApaNe zuM upadeza grahaNa karavA ? uttara H jema eka paramANu nirUpadrava che, paraMtu tenI sAthe anya paramANuonA saMyAga thavAthI, kha'dhadazA upaje che ane tene vividha paristhitiomAMthI pasAra thavuM paDe che. tevI rIte, huM eka rahuM teA nirUpadrava chuM. paradravyanA sa McAga thatA ane temAM upayAga joDatAM, aneka ceAniemAM upajavu thAya che. tethI, (A) upadravathI nivRtta thavA mATe ekatvanuM dhyAna karavuM joIe. (ekatvabhAvanA bhAvavI jAIe.) have pradezanu lakSaNa khatAve che: jAvadiyaM AyAsaM avibhAgI puggalANuvadRddhaM / taM khupadesaM jANe savvANudvANadANarihaM // 27 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dravyasaMgraha praznottarI TIkA anvaya : sAvaDhiye pAyAse mahimA purANuvaruddha ___ khu taM savvAguThThANadANarihaM / artha : jeTaluM AkAza avibhAgI pugala-paramANuthI kAya tene, nizcayathI, sarva paramANuone avakAza ApavAmAM samartha e pradeza jANe. ja prazna 1H akhaMDa AkAzamAM pradezavibhAga kare kema banI zake ? uttara : akhaMDa AkAzane artha e che ke te eka dravya che, sImArahita ane vistIrNa. paraMtu e batAve ke eka purUSanA be hAthane avakAza ApavAvALuM kSetra eka che ke judA judA? eka nathI ema pratyakSa mAlUma paDe che. je judA judA che te svayaM puravAra thaI gayuM ke avibhAgI AkAzadravyamAM vibhAganI kalpanA bane che. prazna 2 : AkAzanA nAnA kSetramAM keTalI vastuo samAI zake che? uttara : AMgaLInA asaMkhyAtabhAga jeTalA AkAza kSetramAM anaMta che, tenAthI anaMtAnaMta pudgale ane asaMkhyAta kALaNuo samAI jAya che. dharma-adharma te lekavyApaka che ja. prazna 3 : AkAzanA eka pradezamAM keTalA dravya rahI zake? uttaraH AkAzanA eka pradezamAM anaMta paramANunA samUharUpa sUmaskandha ane anaMta paramANuo rahI zake che. prazna 4 H te pachI pudgalanA eka paramANathI pradezane bhAva kema batAvyo? Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 27 uttara : sUmaskaMdha paramANumAtra pradezanI jagyA reke che, pradezamAM samAI jAya che, tethI, game teTale nAne skandha hoya te paNa tenAthI pradezanA bhAvane nirdeza thaI zakatuM nathI tethI avibhAgI paramANuthI pradezane bhAva batAvyuM. prazna pa pudgalanI sAthe avibhAgI vizeSaNa kema lagADyuM uttara : je ke pudgalaNa avibhAjya hovAthI bhAgI zakAtuM nathI te paNa lekamAM sUmarakaMdhane aNu zabdathI saMbodhavAmAM Ave che. A kAraNathI avibhAgI vizeSa lagADyuM che. prazna : AkAzanA anaMta pradeze te che paNa te ekIsaMkhyAvALA che ke bekI-saMkhyAvALA ? uttara : AkAzanA pradeza bekI-saMkhyAvALA che. prazna 7 : alakAkAzamAM te pudgala nathI, te tyAM pradeza che ke kema? uttara : lekAkAzamAM pudgala paramANu che tethI pradeza che ema nathI. pudgala-paramANuthI te pradezane bhAva batAvyuM che. alakAkAzamAM pudgala-paramANu nathI te paNa pradeza-vibhAganI kalpanA tyAM paNa ahIMnI jema ja karavAmAM Ave che. prazna 8 : akhaMDapradezIne te anaMtapradezI mAnavAmAM virodha Ave che? uttara : AkAzakSetrane abheda draSTie jotAM, te akhaMDapradeza che ane bheda draSTie jotAM te anaMtapradeza che. prazna 9 : AkAzane kyA bhAgamAM kAkAza che? . 13 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : AkAzanA barAbara madhyabhAgamAM kAkAza che. AkhA AkAzamAM eka ja brahmAMDa che tethI AkAzanA madhyamAM brahmAMDa siddha thAya che. A lokAkAzanI badhI bAjue AkAza ja AkAza che. prazna u0 : AkAzamAM anaMta pradeza che te kema mAnavuM? uttara : AkAzanA samasta pradezathI paNa anaMtagaNuM avibhAga pratirachedavALA kevaLajJAnamAM tema jaNAyuM ane divyadhvanimAM pragaTa thayuM. tethI AkAza anaMtapradeza che ema ni:saMdeha zraddhavA gya che. prazna 11 : AkAzanA anaMta-pradezIpaNAmAM kaI yukti che? uttara : kalpanA kare ke kaI jagyAe AkAzane aMta AvyuM te tyAMthI AgaLa koI pilANa che ke bhareluM che ? je kaI vastu AvI te tene pachI pilANuM ja hoya ane je pilANa hoya to te pilANa (khAlI jagyA)thI te AkAzane nirdeza thAya che. AkAzane kayAMya paNa aMta AvI zakatuM nathI. tethI AkAzanA anaMta pradeza yuktisiddha paNa thaI jAya che. prazna 12 : pradezane AkAra ke che? uttara : kharekhara te pradeza ja nahIM paNa saghaLuM AkAza paNa nirAkAra ja che, paraMtu je draSTithI pradeza jANavAmAM AvyA te draSTie vicAratAM pradeza paramANunA AkArane siddha thAya che. paramANu je ke niravayava che chatAM bIjA paramANuonA saMgathI te skaMdharUpa thAya che tethI avayavasahita paNa che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 28 195 paramANu paNa che ane upara, nIce tathA cAre dizAomAM chidrarahita paNe tenuM (anya paramANuo sAthe joDANa thAya che. te paramANunI mAphaka AkAza-pradeza paNa SaTakeNa che. A pramANe pUjya munivara nemicandrasiddhAMtacakavatI dvArA viracita dravyasaMgrahanI 27 gAthAomAM traNa adhikAra dvArA cha dravyo ane paMcAstikAyanuM varNana karanAra prathama adhikAra pure che. tenI praznottarI-TIkA zrI oNphesara lahamIcandajI, jabalapuranivAsInA dhArmika manana hetu mATe thaI manahara varNa, sahajAnaMda. bIjo adhikAra AsavabaMdhaNasaMvaraNijjaramAkkhA sapuNNapAvA je jIvAjIvavisesA tevi samAseNa pabhaNAmA // 28 anvaya nInAnovisA ne pujavA mAsara vaMdhA saMvara Nijjara mokkhA tevi samAseNa pabhamANo / artha : jIva ane ajIvanA vizeSa bheda je puNya, pApa Asava, baMdha, saMvara nirbhara ane mekSa, te have, saMkSepamAM kahevAmAM Ave che. prazna 1 H A Asazrava vagere, dravyArthika draSTie, zuM jIva ajIvanA bheda che? uttara A Azrava vagere jIva ane ajIvanI paryA che, tethI te sAteya tatvanA be-be bheda thaI jAya che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA (1) jIva puNya (2) ajIva-puNya (1) jIva pApa (2) ajIva pApa (1) jIva-Azrava (2) ajIva-Azrava (1) jIva-baMdha (2) ajIvabaMdha (1) jIva-saMvara (2) ajIva-saMvara (1) jIva nirjarA (2) ajIva-nirjara (1) jIva-mokSa (2) ajIva-mekSa prazna 2 : A badhA (ADhavAdi)nuM svarUpa zuM che? uttara : A sarva vizenuM svarUpa vistArathI AgaLanI gAthAomAM kaheze, temanuM sAmAnya svarUpa nIce pramANe che. prazna 3H puNya kone kahe che? uttara : zubha Azravane puNya kahe che. prazna 4 : pApa kene kahe che? uttara : azubha Azravane pApa kahe che. prazna pa : Azrava kone kahe che ? uttara : bAhya tattvanA Agamanane Azrava kahe che. prazna 6 : baMdha kone kahe che? uttara : baMdhAvuM tene baMdha kahe che. prazna 7 : saMvara kene kahe che? uttara : bAhya-tatvanuM Agamana rokAI javuM tene saMvara kahe che. prazna 8 : nirjarA kene kahe che? uttara : bAhya tatvanA (eka deza) chUTI javAne nirjarA kahe che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 29 prazna 9 : meAkSa kAne kahe che ? uttara : bAhya tatvanA saMpUrNa chUTI javAne mAkSa kahe che. prazna 10 : jIva-vizeSA ane ajIvavivazeSa| sathA svataMtra che ke kema ? uttara : A jIva vizeSA ajIvavizeSAnA nimittathI che ane ajIvizeSaSTa jIvavizeSanA nimittathI che. 197 have upara kahelA vizeSAmAMthI jIva Azrava ane ajIva -AzravanuM svarUpa kahe che. Asavadi jeNa kammaM pariNAmeNa paNe sa viSNeo / bhAvAsavA jiNutto kammAsavaNa pareza hodi // 29 anya : gavo neNa parAmeLa karma sati sa jiNuttA bhaavaasv| viSNeo kammAsavaNaM parA hodi / artha : AtmAnA je pariNAmathI karmo Ave che, tene jinendradeva dvArA kahelA bhASAzrava jANavA joIe ane je karmAnuM AvavuM te dravyAzrava jANeA. prazna 1 : kayA pariNAmeAthI kame Ave che ? uttam : zuddha AtmatatvanA AzrayathI viparIta je paNa pariNAme che, te pudgalakamAMnA AzravanA nimitta kAraNeA che. prazna 2 : jemanA nimittathI karmonA Azrava thAya che, tevA viparIta pariNAmA kayA kayA che? uttara : pAMca indriyAnA viSayAne bhAgavavAnA pariNAma, krodha, mAna, mAyA, leAbha, mAsa, paravastuone potAnI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 dravyasaMgraha praznottarI TIkA mAnavAne bhAva, parapadArthone jANavAnuM lakSa Adi aneka viparIta pariNAme che. prazna 3 : jIva Azrava kene kahe che? uttara : bhAva AzravanuM bIjuM nAma jIva Azrava che. je bhAvenuM nAma bhAva-Azrava che te jIvanA ja pariNAma che. tethI temane jIva Azrava kahe che, arthAt AtmAnA je pariNAmethI karmo Ave temane bhAva- Azrava arthAt jIva Azrava kahe che. prazna : AtmAmAM bhAva-Azrava kema thAya che? uttara : pUrvabaddha karmonA udayanuM nimitta pAmIne AtmAmAM bhAva Azrava thAya che. prazna 5 : bhAva-Azrava ane dravya-AzravamAM kAraNa karyuM che ane kArya kayuM che? uttara : vartamAna bhAva-Azrava navIna (AgAmI) dravya AzravanuM kAraNa che, navIna dravya-Azrava vartamAna bhAvaAzravanuM kArya che. prazna : vartamAna bhAva-AzravanuM paraMparA kAraNa zuM che? uttara : vartamAna bhAva AzravanuM paraMparA kAraNa pUrvanuM dravya-Azrava che. prazna 7 : eka dravyane bIjA dravya sAthe kAraNa-kArya bhAva kevI rIte heI zake? uttara : bhAva Azrava jIvanuM pariNamana che. dravyaAzrava ajIvanuM pariNamana che, tethI te bemAM nizcayathI kAryakAraNa bhAva nathI, paraMtu nimittadraSTithI kArya-kAraNa bhAva che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 29 prazna 8 : dravya-Azrava kone kahe che? uttara : akattvarUpa kA NavAnu kavarUpa thavuM tene dravya-Azrava kahe che. prazna 9 : ajIva Azrava kene kahe che? uttara : dravya-AzravanuM ja bIjuM nAma ajIva-Azrava che. dravya-Azrava, ajIva kANuva NuAonuM pariNamana che, tethI te ajIva-Azrava che. prazna 10 : bhAva-AzravanA svarUpamAM kahelAM sattavavi" vaDe dravya Azravanu' svarUpa jANavAmAM AvI che teA pharIthI dravya AzravanuM svarUpa juduM kema kahyuM ? 226 uttara : cat sat zabdathI jenu grahaNa hAya tenu varNana thAya che ahI' 'maiM jJAnavi' zabda bhAva-Azravanu sAmarthya batAvavA kahyo. ma jAya prazna 11 : bhAva Azrava ane dravya-AzravanuM lakSaNa jANavAthI zuM lAbha thAya ? uttara : jo bhUtAnayathI bhAva-Azrava ane dravyaAzrava samajAya teA samyagudananI prApti thAya. prazna 12 : bhUtAnayathI A AzravA kevI rIte jaNAya? uttara : A tavA AgalI gAthAnI praznottarImAM kahevAmAM Avaze, jemAM bhAva Azrava ane dravya-AzravanuM vizeSa svarUpa atAvyuM che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dravyasaMgraha praznottarI TIkA. have, bhAva-AzravanuM svarUpa vizeSapaNe kahe che: micchattAviradipamAda jogakAdhAo'thada viSNeyA / paNa paNa paNadasa tiya cahu kamaso medA du puvassa // 30 / anvaya H matha purasa nittaravidrodha viNNeyA / hu kamaso paNa paNa paNa dasa tiya cahu bhedA / atha : have, pUrve kahelA bhAva AzravanA, mithyAtva, avirati, pramAda, ga ane kaSAya e vize jANavA ane temanA paNa kemathI pAMca, pAMca, paMdara, traNa ane cAra ema bhede jANavA. prazna 1 : mithyAtvAdi bhAva-AzravanA bheda che ke paryAya? uttara : bhAva-Azrava pite ja paryAya che. mithyAtvAdi bhAva-AzravanA prakAra (bheda) che. bhAva-Azrava keTalI jAtanA che. tene A (gAthA)mAM uttara che. prazna 2 : mithyAtve kene kahe che? uttara : nijazuddha AtmatatvattvathI viruddha abhiprAya he ane anya zuddhadravya viSe viruddha abhiprAya have tene mithyAtva kahe che. prazna 3H mithyAtvanA pAMca bheda kayA kayA che? uttara : mithyAtvanA pAMca bheda A prakAre cheH (1) ekAMta mithyAtva (2) viparIta mithyAtva (3) saMzaya mithyAtva (4) vinaya-mithyAtva (5) ajJAna-mithyAtva. prazna 4 : ekAMta mithyAtva kene kahe che? Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAthA 20 201 uttara : anaMtadharmAtmaka vastumAM eka ja dharma mAnavAnI haTha athavA abhiprAya te ekAMta mithyAtva che. prazna 5 : viparIta mithyAtva kene kahe che? uttara : vastu svarUpathI bilakula viruddha tatvarUpa vastune mAnavI te viparIta-mithyAtva che. prazna 6H saMzaya mithyAtva kone kahe che? uttara : vastusvarUpamAM "A, A pramANe haze ke A pramANe ? vagere saMzaya karavAnA bhAvane saMzaya mithyAtva kahe che. A prazna 7 : vinayamithyAtva kene kahe che? uttara : deva-kudeva, zAstra-kuzAstra, gurU-kugurU vagerene vicAra karyA vinA badhAne sarakhA mAnavAne, vinaya karavAne bhAva te vinayamithyAtva che. prazna 8 : ajJAnamithyAtva kene kahe che? uttara : vastasvarUpanuM kAMI ja jJAna na hovuM, hitaahitane viveka na hove te ajJAnamithyAtva che. prazna 9 : avirati kene kahe che? uttara : nija zuddhAtmatatvanA AzayathI utpanna thavAvALA sahaja-AnaMdamAM prIti na hatI ane pApakAryomAM pravRtti thavI athavA pApakAryothI virakta na thavuM te avirati che. zrazna 10 : aviratanA keTalA bheda che? uttara : aviratanA sAmAnyapaNe pAMca ane vizeSapaNe bAra bhedo thAya che. prazna 11 : aviratinA pAMca bheda kayA kyA che? Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara H hiMsA, asatya, cArI, kuzIla ane piragrahanI IcchA e pAMca aviratinA bheda che. 202 prazna 12 : hiMsA kAne kahe che? uttara : kaSAyavaza pAtAnA athavA paranA prANanA ghAta karavA te hiMsA che. prazna 13 : paranI hiMsAmAM te potAnI hi'sA kevI rIte thAya? uttara : kaSAyavaza bIjAnA ghAta karavAmAM peAtAnI hiMsA teA jarUrathI thAya ja che. trIjAnA ghAtanA udyama karatI vakhate bIjA jIvaneA ghAta thAya vA na thAya tA paNa peAtAnI hiMsA tA thaI ja jAya che. prazna 14 : maraNa sivAya paNa bIjI koI hi"sA che? uttara : kaSAyAnuM upajavuM te ja vAstavika hiMsA che, tethI peAtAnA caitanyaprANanA ghAta thAya che. kAI nu dIla dubhAvavuM saMkaleza-pariNAma upajAvavA te paNa para-hiMsAnA prakAra che. prazna 15 H hiMsAnA keTalA bheda che? uttara : hiMsAnA cAra bheda che. (1) saMppI hiMsA (2) udyamI hiMsA (3) Ara'bhI-hiM'sA (4) viredhI hiMsA. prazna 16 : soMpI hiMsA kAne kahe che? uttara : IrAdApUrvaka keAI jIvanA ghAta karavA tesaMkalpI hiMsA che. prazna 17 : udyamI hiMsA kAne kahe che? Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 30 203 uttara : sAvadhAnIpUrvaka vyApAra karatAM chatAM paNa je hiMsA thAya che tene udyamI hiMsA kahe che. prazna 18: AraMbhI hiMsA kene kahe che? uttara : raI vagere gharanAM kAryo sAvadhAnIthI yatnAcAra pUrvaka karyA chatAM paNa je hiMsA thaI jAya che tene AraMbhI hiMsA kahe che. prazna 19 : virodhI hiMsA kene kahe che? uttara : keI AkramaNakArI manuSya athavA jAnavara dvArA dhana, svajana, zIla AdinA nAzanA prasaMge, rakSaNa arthe tenI sAthe prati-AkramaNa karavAmAM je hiMsA thaI jAya tene vidhI hiMsA kahe che. prazna ra0 : sAMbhaLyuM che ke gRhasthane mAtra saMkalpI hiMsAnI hiMsA ja lAge che bAkInI traNa hiMsA lAgatI nathI? uttara : hiMsA te je kaMI kare tene te badhIya lAge che paraMtu gRhastha haju saMkalpI hiMsA ja tyAgI zake che, bIjI hiMsAone tyAga karI zakyuM nathI. prazna 21 : jUThuM tene kahe che? uttara : kaSAyavaza asatyabhASaNa karavAne jUThuM kahe che. prazna 22 : cerI kone kahe che? uttara : kaSAyavaza bIjAnI vastu chUpAvIne ke banAvaTathI laI levI tene cerI kahe che. prazna 23 : kuzIla kene kahe che. uttara : brahmacaryane ghAta kare tene kuzIla kahe che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dravyasaMgraha praznottarI TIkA - prazna 24 : svastrI sivAya bAkInI sarva parastrI, vezyA vagerene tyAga karavAnuM zIla kahevAya? uttara : vAstavikapaNe te svastrIsevana paNa kuzIla ja che paraMtu parastrI, vezyA Adi bIjA sarva kuzIlene tyAga thatAM, svastrIramaNatAM hatAM paNa, jIvane zIla kahevAne vyavahAra che. prazna 25 : parigraha IcchA kene kahe che? uttara : bAhya padArthonI IcchA karavI athavA (bAhya padArthomAM) mUcha hevI tene parigraha IcchA kahe che. prazna 26 : parigraha keTalA prakAranA che? uttara parigraha be prakAranA che : (1) AtyaMtara (2) bAhya. prazna 27 : AtyaMtara parigraha kene kahe che? uttara : je AtmAnuM ja pariNamana hoya, paraMtu svabhAvarUpa nahotAM vikRtarUpa hoya, tene AtyaMtara-parigraha kahe che. prazna 28 : AtyaMtara parigraha keTalA prakAra che? uttara : AtyaMtara parigraha cauda prakAra che: (1) meha 2kodha 3) mAna (4 mAyA (pa lebha (6) hAsya (7) rati (8) arati 9 zoka 10) bhaya (11) jugupsA (12) purUSada (13) strIveda (14) napuMsakaveda. prazna 29 : bAhya-parigraha keTalI jAtane che? uttara : bAhya parigraha dasa jAtane che? (1) kSetra (2) vAstu athavA makAna (3) hiraNya athavA cAMdI (4) sonuM (5) dhana-gAya, bheMsa Adi pazu (6) dhanya Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 30 205 athavA anAja (7) dAsa (8) dAsI (9) kukhya athavA vastrAdi (10) bhAMDa arthAt vAsAdi prazna 30 : AtyaMtara parigraha IcchA zuM che? uttara : kaSAyamAM ruci, kaSAyamAM rahevuM vagere AtyaMtara parigraha IcchA che. prazna : aviratinA bAra bheda kayA kayA che? uttara : kAya-avirati che ane viSaya-avirati cha ema aviratinA bAra bheda che. prazna 32 : kAyaaviratinA kyA kayA bheda che? uttara : pRthvIkAyaavirati, jaLakAyaavirati, agnikAyaavirati, vAyukAyaavirati, vanaspatikAyaavirati ane trasakAyaavirati e pramANe kAyaaviratinA cha bheda che. prazna 33 : pRthvIkAyaavirati kone kahe che? uttara : pRthvIkAyika jIvanI virAdhanAne tyAga nA kare ane khedavuM, khAMDavuM, pheDavuM, dAbavuM vagere pravRttiothI temanI virAdhanA karavI te pRthvIkAyaavirati kahevAya che. prazna 34 : jaLakAyaavirati kone kahe che? uttara : jaLakAyika jIvanI virAdhanAne tyAgana kare ane vavavuM, tapAsavuM, pADInAkhavuM, halAvavuM vagere pravRttiothI temanI virAdhanA karavI te jaLakAyaavirati kahevAya che. - prazna 35 H agnikAyaavirati kone kahe che? uttara : agnikAyika jIvanI virAdhanAne tyAga na kare ane pANIthI agni bujhAva, (mATalAmAM) baMdha karI agnine Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 dravyasaMgraha praznottarI TIkA ThArI nAkhavuM vagere pravRttiothI temanI virAdhanA karavI te agnikAyaavirati che. prazna 36 : vAyukAyaavirati kene kahe che? uttara : vAyukAyika jIvonI virAdhanAne tyAga na kare ane paMkhA calAvavA, rabaranA phuggAmAM temane bharavA vagere pravRttiothI temanI virAdhanA karavI te vAyukAyaavirati che. prazna 37 : vanaspatikAyaavirati kene kahe che? uttara : vanaspatikAyanI virAdhanAne tyAga na kare ane chedavuM, kApavuM, pakAvavuM, sUkavaNI karavI vagere pravRttiothI temanI virAdhanA karavI te vanaspatikAyaavirati kahevAya che. prazna 38 : trasakAyaavirati kene kahe che? uttara : be IndriyavALA, traNa indriyavALA, cAra IndriyavALA ane pAMca indriyavALA jIvonI virAdhanAne tyAga na kare ane paDavA, daLavA, masaLavA, mAravA, citta dubhavavA vagere pravRttiothI temanI virAdhanA karavI te trasakAya avirati che. prazna 39 : viSayakAya aviratine kayA kyA bheda che? uttara : sparzendriya viSaya avirati, rasanendriyaviSayaavirati, dhrANendriyaviSaya avirati, cakSurindriyaviSayaavivarita, zrotrendriyaviSaya avirati ane manoviSaya avirati, e rIte viSaya aviratinA cha bheda che. prazna 40 : spazendriya avirati kone kahe che? uttara : sparzendriyanA viSayathI virakata na thavuM ane ThaMDasparza, garama sparza, kemaLa sparza, maithuna vagere kriyAothI Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 30 207 sparzendriyanA viSayamAM pravRtti karavI tene sparzendriyaviSaya avirati kahe che. prazna 41 : rasanendriyaviSaya avirati kone kahe che? uttara : rasanA indriyanA viSayethI virakta na thavuM gaLyA, khATA vagere vividha rasanA khAnapAnanI pravRtti karavI tene rasanendriyaviSaya avirati kahe che. prazna kara : dhrANendriyaviSaya avirati kone kahe che? uttara : dhrANendriyanA viSayothI virakata na thavuM ane suMdara sugaMdhita puSpa, attara vagere sUMghavAmAM pravRtti kathvI te ghaNendriyaviSaya avirati che. prazna 43 : cakSu IndriyaviSaya avirati kone kahe che? uttara : AMkhanA (rUpanA) viSayethI virakta na thavuM ane suMdara rUpa, khela, nATaka vagere dekhavAmAM pravRtti karavI tene cakSu- IndriyaviSaya avirati kahe che. prazna 44 H zrotrendriya viSaya avirati kone kahe che? uttara : zrotrendrinA viSayathI virakta na thaIne suMdara rAgathI bharelA zabda, saMgItasvare vagere sAMbhALavAnI lAlasAne zrotrendriyaviSaya avirati kahe che. prazna 4pa : mane viSaya avirati kene kahe che? uttara : mananA viSayothI virakta na thavuM ane yazakIti, viSayaciMtana vagere viSayamAM pravartavuM tene mano viSaya avirati kahe che. prazna 46 H Indriya ane mananA aniSTa viSayamAM arati athavA TheSa karavAne avirati kahe che ke kema? Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : aniSTa viSayAmAM dveSa karavA te paNa avirati che Ave! dveSabhAva thavAnu kAraNa paNa ISTa viSayeAmAM rati heAvI te ja che, tethI pUrvakata lakSaNAmAM A bhAvanA paNa samAveza thaI jAya che. 208 prazna 47 : pramAda kone kahe che ? uttara : zuddha AtmAnA anubhavathI calita thavuM ane vratasAdhanamAM asAvadhAnI thavI tene pramAda kahe che. prazna 48 : pramAdanA keTalA bheda che ? uttara : pramAdanA mULa padara bheda che. (1) zrI kathA (2) dezakathA (3) bhAjanakathA (4) rAjakathA (5) krodha (6) mAna (7) mAyA (8) lAbha (9) sparzendriyavazatA 10 rasanendriyazatA (11) dhrANendriyavazatA (12) cakSuindriya vazatA (13) zrotrendriyavazatA (14) nidrA (15) sneha. prazna 49 : strI kathA kAne kahe che ? uttara : strInA suMdara rUpa, kaLA, caturAI vagerenI rAgabharI kathA karavI tene strI kathA kahe che. prazna 50 : dezakathA ne kahe che ? uttara : dezivadezeAnA sthAna, mahela rItabhAta, nIti vagerenI vAta karavI tene dezakathA kahe che. prazna 51 : bhAjanakathA kAne kahe che ? uttara : svAdiSTa bheAjananA svAdanI, bhAjana anAvavAnI kriyAnI, bhAjananI sAmagrI vagerenI vAtA karavI tene bheAjanakathA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 gAthA 30 prazna pa2 : rAjakathA kene kahe che? uttara : rAjAonA vaibhava, vyavahAra vagerenI carcA karavI tene rAjakathA kahe che. prazna pa3 : krodha-pramAda kone kahe che? uttara : kodhavaza zuddha AtmAnubhavathI calita thaI javuM ane Avazyaka kartavyamAM zithilatA karavI te kodhapramAda che. prazna 54 : mAnapramAda kene kahe che? uttara : mAnavaza zuddha AtmAnubhavathI calita thaI javuM ane Avazyaka kartavyamAM zithila thavuM athavA doSa lagAvo tene mAna-pramAda kahe che. prazna pa5 : mAyApramAda kone kahe che? uttara : mAyAvaza zuddha AtmAnubhavathI calita thaI javuM ane Avazyaka kartavyamAM doSa lagAve tene mAyApramAda kahe che. prazna pa6 : lebha pramAda kene kahe che? uttara : lebhakaSAyavaza zuddha-AtmAnubhavathI calita thaI javuM ane Avazyaka-kartavyamAM doSa lagAva tene lebhapramAda kahe che. prazna pa7 : sparzendriyavazatA kone kahe che? uttara : sparzendriyanA viSayenuM ciMtana, pravartana vagerene AdhIna thaIne zuddha-AtmAnubhavathI calita thaI javuM te sparzendriyavazatA che. prazna pa8: rasanendriyavazatA zuM che? uttara H bhejananA svAdamAM rati karIne zuddha-AtmAnucalita thaI javuM te rasanendriyavazatA che. 14 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna pa9 : dhrANendriyavazatA kene kahe che? uttara : sugaMdhita padArthone sUMghavAnI IcchA ane pravRtti karIne zuddhAtmAnubhavathI calita thaI javuM te dhrANendriyavazatA che. prazna 60 : cakSu-IndriyavazatA kone kahe che? uttara : suMdara rUpa, nATaka, kaLA vagere dekhavAmAM rati karIne zuddha AtmAnA anubhavathI calita thaI javuM tene cakSuindriyavazatA kahe che. prazna 61 : zrIndriyavazatA kone kahe che? uttara : rAgabhAva utpanna karavAvALA zabda, saMgIta vagere sAMbhaLavAmAM rati karIne zuddha AtmAnubhavathI calita thaI javuM te zregnendriyavazatA che. prazna 2 H niko-pramAda kene kahe che? uttara : nidrAne vaza thaI jaIne zuddha AtmAnubhavathI calita thaI javuM tene nidrA-pramAda kahe che. prazna 63 : sneha pramAda kone kahe che? - uttara H kaI padArtha athavA prANI (dehadhArI) upara sneha karIne zuddha AtmAnubhavathI calita thaI javuM tene snehapramAda kahe che. prazna 64 : pramAdanA saMyegI bheda keTalA che? uttara : pramAdanA saMyegI bheda eMzI che, cAra vikathA, cAra kaSAya ane pAMca IdriyaviSaya ene paraspara guNAkAra karatAM (4444 5 = 80) eMzI bheda thAya che A bheda sAthe nidrA ane sneha paNa gaNuM levA joIe. prazna 65 : kaSAyanA keTalAM bheda che? Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - nAthA 20 - 222 uttara : kaSAyanA mULa cAra bheda che. (1) krodha (2) mAna (3) mAyA (4) lebha. prazna 66 : kaSAyanA uttara bheda keTalA che? uttara : kaSAyane uttarabheda pacIsa che? 1, 2, 3, 4-anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lebha. 5, 6, 7, 8-apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lebha. 9, 10, 11, 12-pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lebha, 13, 14, 15, 16saMvalana krodha, mAna, mAyA, lebha. 17, 18, 19, 20, 21, 22-hAsya, rati, arati, zoka, >bhaya, jugusA. 23, 24, 25-purUSada, strIveda, napuMsada. prazna 67 : anaMtAnubaMdhI kodha, mAna, mAyA, lebha kene kahe che? uttara : je kodha, mAna, mAyA, lobha mithyAtvane draDha karAve tene anaMtAnubaMdhI kodha-mAna-mAyA-lobha kahe che. prazna 68 : apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lebha kene kahe che? uttara : je krodha, mAna, mAyA, lebha dezasaMyamane ghAta kare athavA dezasaMyamane pragaTa na thavA detene apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lebha kahe che. prazna da9 : pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lebha kene kahe che? uttara : je krodha, mAna, mAyA, lebha sakaLasaMyamane Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 dravyasaMgraha praznottarI TIkA ghAta kare athavA sakaLasayama pragaTa na thavA de tene pratyAkhyAnAvaraNa krAdha, mAna, mAyA, leAbha kahe che. prazna 70 : sajvalana krodha, mAna, mAyA, leAla kene kahe che? uttara : je krodha, mAna, mAyA, leAbha yathAkhyAtacAritra (kaSAyanA abhAvamAM thavAvALA cAritra)no ghAta kare athavA yathAkhyAta cAritra pragaTa na thavA de tene saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lAbha kahe che. prazna 01 : hAsya kAne kahe che? uttara H kAI (vyakti)nI kAI khAkhatamAM nyUnatA joI ne hasImajAka karavI athavA laukika sukha pAmIne hasavuM tene hAsya kahe che. prazna 72 : rati kAne kahe che? uttara : ISTa viSaya meLavIne athavA ciMtavIne temAM prItinA bhAva karavA tene rati kahe che. prazna 73 : ati kone kahe che ? uttara : aniSTa viSayane pAmIne athavA ci'tavIne temAM aprItinA bhAva karavA te ati che. prazna 74 : zAka kAne kahe che? uttara : aniSTa prasaMga upasthita thavAthI athavA tenu ci'tavana karavAthI raMjita pariNAmanu thavu' te zAka che. prazna 75 : bhaya kAne kahe che? uttara : peAtAnI kalpanA pramANe jenAthI ahita mAnyu che tenAthI ahitanI za'kA karavI athavA DarI javuM te bhaya che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 30 prazna 76 : jugupsA kAne kahe che ? uttara : arucikara viSayAmAM glAni karavI te jugupsA che. prazna 77 : purUSaveda kAne kahe che ? uttara : peAtAnA AtmAnA purUSAmAM utsAha athavA yatna karavA tene purUSaveda kahe che athavA strInI sAthe ramaNu karavAnA abhilASa pariNAmane purUSaveda kahe che. prazna 78 : strIveda kAne kahe che? uttara : mAyAcAranI mukhyatA, purUSAmAM nirUtsAha, bhayazIlatA vagere pariNAmane athavA purUSa sAthe ramaNa karavAnA abhilASa pariNAmane strIveda kahe che. prazna 79 : napu Msakaveda kAne kahe che? uttara : kAyaratA athavA byamAM nirutsAha Adi piraNAmane athavA purUSa ane strI banne sAthe ramaNu karavAnA abhilASa pariNAmane napu Msakaveda kahe che. prazna 80 : cega kAne kahe che? uttara : mana, vacana, kAyAnA nimittathI Atmapradezanu halanacalana thavAnA kAraNabhUta prayatnane yAga kahe che. prazna 81 : yoganA keTalA bhedra che ? uttara : yeAganA mULa traNa bheda che. manAyeAga, vacanayeAga ane kAyayeAga. yAganA uttarabheda paMdara che, cAra manAyeAga, cAra vacanayoga ane sAta kAyayeAga, te nIce pramANe jANavA : 1) satyamanA yuga (2) asatyamanAyeAga 3) ubhayamane cAga (4) anubhayamanA yoga (5) satyavacana cAga (6) asatya vacana ceAga (7) ubhaya vacana yAga (8) anubhayavacana yeAga (9) 213 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 dravyasaMgraha praznottarI TIkA audArika kAyayeAga (10) audArikamizrakAyayeAga (11) vaikriyaka kAyayeAga (12) vaikriyaka mizrakAyayeAga (13) AhAraka kAyayega (14) AhAraka mizrakAyayoga (15) kArmAMNa kAyayeAga, prazna 82 : satyamanAyeAga kAne kahe che? uttara : satyavacananA kAraNabhUta manane satyamana kahe che ane satyamananA nimittathI thavAvALA yAgane satyamanAyAga kahe che. prazna 83 : asatyamanoyAga kAne kahe che ? uttara : asatyavacananA kAraNabhUta manane asatyavacana kahe che ane asatyamananA nimittathI thavAvALA ceAgane asatyamanAyeAga kahe che. prazna 84 : ubhayamanAyeAga kAne kahe che? uttara : ubhaya (satya-asatya mizrita vacananA kAraNabhUta manane ubhayamana kahe che ane ubhayamananA nimittathI thavAvALA yAgane ubhayamanAyeAga kahe che. prazna 85 : anubhaya manAyeAga kAne kahe che? uttara : anubhaya arthAt je nathI satya ke nathI asatya tevA vacananA kAraNabhUta manane anubhayamana kahe che ane anubhayamananA nimittathI thavAvALA yAgane anubhayamanAyeAga kahe che. prazna 86 : satyavacanayoga kAne kahe che ? uttara : satyavacananA nimittathI thavAvALA yAgane satyavacanayoga kahe che. prazna 87 : asatyavacanayoga kAne kahe che? Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 30 uttara : asatyavacananA nimittathI thavAvALA bhegane asatyavacanaga kahe che. prazna 88 : ubhayavacanaga kone kahe che? uttara : satya ane asatya mizrita vacananA nimittathI thavAvALA vegane ubhayavacanaga kahe che. prazna 89 : anubhayavacanaga kene kahe che? uttara : anubhaya (je na satya hoya ke na asatya hoya) vacananA nimittathI thavAvALA yugane anubhayavacanaga prazna 90 : divyadhvaninA zabda kyA vacanarUpa che? uttara : divyadhvanine zabda anubhayavacana che ane te ja zabdo zrotAonA kAnamAM praveza thatAM satyavacana kahevAya che. prazna 91 : be IndriyAdi asaMjJI jIvanA zabda kayA vacanarUpa che ? uttara : be indriyAdi asaMsI jIvonA zabda anubhayavacanarUpa che. prazna 2 : saMjJI jIvonI kaI bhASA anubhayavacanarUpa che. 1 uttara : prazna, AjJA, nimaMtraNa vagerenA zabdo anubhavavacanarUpa kahevAya che. prazna : dArika kAyaga ne kahe che? uttara : manuSya ane tiryanA zarIrane audAski kAya kahe che, te kAyanA nimittathI thavAvALA vegane audArika kAyama kahe che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 94: dArika mizrakAyayoga kone kahe che? uttara : dArika mizrakAranA nimittathI thavAvALA gane audArika mizrakAyama kahe che. te prazna 95 : dArika mizakAya jyAre hoya che? uttara : koI jIva marIne manuSya athavA tiryaMca gatimAM jAya tyAM janmasthAne pahoMcatA ja te jIva dArikavargaNuone zarIrarUpe grahaNa karavA lAge che. paraMtu jyAM sudhI zarIra paryApti (zarIra banAvavAnI zakti) pUrNa na thAya tyAM sudhI te zarIrane dArikamizakAya kahe che. A aparyApta avasthAmAM kAmaNavargaNuM ane audArikavaNuM bannenuM ekasAthe grahaNa hoya che. prazna 96 : vaikiyaka kAyayega kene kahe che? uttara : deva ane nArakIonA zarIrane vaikicakAya che. tenA nimittathI thavAvALA vegane vaikiyaka kAga kahe che. prazna 97 : vaikiyakamizrakAza kone kahe che? uttara : vaikiyaka mizrakAyanA nimittathI thavAvALAyegane vaikiyakamiznakAyama kahe che. prazna 98 : vaikiyaka mizrakAya kene kahe che? uttara : dhAre ke manuSya athavA tiryaya marIne deva athavA naraka gatimAM AvyuM. tyAM janmasthAne pahoMcatA ja te jIva vaikiyaka vargaNAone zarIrarUpe grahaNa karavA lAge che, paraMtu jyAM sudhI zarIra paryApti pUrNa na thAya tyAM sudhI te zarIrane vaikiyakamiznakAya kahe che. A aparyApta avasthAmAM kArmaNavargaNa ane vaikiyakavarga baMnenuM sAthe grahaNa thAya che. prazna : 99 : AhArakakAya. kene kahe che? Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 30 217 uttara : pramattavirata guNasthAnadhAraka AhArakatraddhidhArI munine jyAre keI sUkSama tatvamAM zaMkA utpanna thAya tyAre temanA mAthAmAMthI eka hAthapramANa, dhaLuM, pavitra avyAghAtI AhAraka zarIra nIkaLe che. A putaLuM kevaLI athavA zrutakevaLInA darzana karIne pAchu muninA mAthAmAM samAI jAya che, te samaye muninI zaMkA nivRtta thaI jAya che. A AhAraka zarIranA nimittathI thatA vegane AhArakakAga kahe che. prazna 100 : AhAraka mizrakAza kone kahe che? uttara : te AhArakazarIra jyAM sudhI saMpUrNa na banyuM hoya tyAM sudhI te AhAraka mizakAya kahevAya che. A AhArakamiznakAya nimittathI thavAvALA vegane AhArakamizrakAyama kahe che. A aparyApta avasthAmAM kAmaNa varga ane AhArakavargaNuM baMnenuM eka sAthe grahaNa thAya che. prazna 101 : kAzmaNakAga kene kahe che? uttara : koI jIva marIne bIjI gatimAM maDAvALI vigrahagatithI jAya tyAre rastAmAM tene mAtra kArmaNakAnuM nimitta hoya che. temaja samughAtakevaLIne pratara ane lekapUraNa samudughAta daramyAna mAtra kArmaNakAnuM nimitta hoya che. A samaya vakhate thatA vegane kAmaNa kAyayega kahe che. prazna 102 : A badhA Azravane jANavAthI zuM lAbha? uttara : A badhA Azra vibhAvarUpa che, huM mAtra caitanyasvarUpa chuM e prakAre aMtaramAM jANavAthI bhedavijJAna thAya che. ane bhUtArthanathI AthavAnuM jANavuM nizcayasamyakatvanI utpattinuM kAraNa che. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dravyasaMgraha prabhottarI TIkA prazna 103 : bhUtArthanaya kene kahe che? uttara H eka (dravya)nA guNapane te eka (dravya)nI tarapha eka ApIne, te eka (kalpa)mAM ja jANavA tene bhUtAInaya kahe che. prazna 104 : bhUtAInayathI Azravane jANavAno prakAra kevI rItane che? uttara : A badhA Azrava paya che. kenI? jIva dravyanI jIva dravyanA kayA guNanI che? mithyAtva te zraddhA guNanI paryAya che, ane ga gazaktinI paryA che. bAkInI badhI cAritraguNanI paryAya che. A pramANe dravya, guNa, paryAne barAbara jANIne upagane ekava tarapha laI jave. A prakAre jANavuM te bhUtArthanayathI jANavuM che. jema ke A lebha-paryAya cAritra guNanI che. A jJAnamAM paryAyadraSTi gauNa thaI jAya che ane guNadraSTi mukhya thaI jAya che. vaLI, cAritraguNa chavadravyane che A bedhamAM guNadraSTi gauNa thaI jAya che ane dravyadraSTi mukhya thaI jAya che. tyAra pachI (suvicAranI zreNImAM yathArtha rIte AgaLa vadhatAM), dravyadraSTimAM vikalpane avakAza na hovAthI, dravyadraSTi paNa chUTI jaIne kevaLa sahaja AnaMdamaya pariNamanane anubhava rahI jAya che. A zuddha AtmatatvanI anubhUtine nizcaya samyakatva kahe che. A prakAre bhAva AzravanuM vizeSarUpe varNana karIne have dravya-AzravanA svarUpanuM vizeSarUpathI varNana kare cheH NANAvaraNAdINa jAggaM jaM puggalaM samAsavadi / davvasavA sa Neo aNeyame jiNakkhAdA // 31 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 31 anvaya : TIMvarAtrI nA vaM puruM sAruM sa davvasavo aNeyabheo NeojiNakkhA do / artha : jJAnAvaraNAdi karmarUpe pariNamavA gya je pugalanuM AvavuM thAya che te aneka bhedavA dravyAzrava jANa ema jinendradeve kahyuM che. prazna 1 : kayA pudgala karmarUpe pariNamavA yogya che? uttara : kAzmaNavargaNa nAmanA skandha karmarUpe pariNamavAne cagya hoya che. prazna 2 : kAzmaNavargAo kayAM kayAM hoya che? uttara : kAmaNavargaNAo AkhA lekamAM khIcakhIca bharelI che. lekanA eka eka pradezamAM anaMtakArmavargaNAo che. prazna 3H te kAmaNavargaNuo karmarUpe pariNamyA pahelAM paNa jIvanI sAthe saMbaMdha dharAve che ke nahIM ? uttara : amuka kArmaNavargaNae karma rUpa thayA pahelAM paNa jIvanI sAthe ekakSetrAvagAha saMbaMdha hoya che. temane vizrasepacaya kahevAmAM Ave che. badhA saMsArI jIvane vizrasepacaya baneluM rahe che. prazna 4 : zuM kaI kArmaNavargaNuo vikasepacayathI paNa judI hoya che? uttara : amuka kAmaNavargaNuo vizra pacapathI alaga paNa che. te paNa keI samaye vizrApacayamAM bhaLI jAya che. prazna 5 : zuM vizrasepacayavALA skandha ja karmarUpe pariName che ke bIjI kAmaNavargaNAo paNa karmarUpe pariNamI jAya che? Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : vizrasApacayanA kANu skandhA ja kama rUpe pariName che. anya kANuva NuAe paNa vizraseApacayarUpa thaIne ka rUpe pariNamI jAya che. prazna ? : karmAMnA keTalA prakAra che ? 220 uttara : mULamAM, karyAM e prakAre che, ghAtI ane adhAtI. prazna 7 : ghAtiyA kAM kAne kahe che ? uttara : je karmAM AtmAnA jJAnAdi anujIvI guNAne ghAtavAmAM nimitta hAya temane ghAtiyA kamAM kahe che. prazna 8 : anujIvI guNA kAne kahe che ? uttara : bhAvAtmaka guNAne anujIvI guNA kahe che. A guNA avibhAgaprati dI heAya che. A guNAnA vadhatA ke Ache vikAsa judI judI dazAmAM thAya che, jevAM ke jJAna, darzana, cAritra, zakti samyakatva vagere. prazna 9 : aAtiyA karyAM kAne kahe che ? uttara H je karmAM AtmAnA anujIvI guNAnA ghAta karatA nathI ane mAtra pratijIvI guNAnA vikAsane rokavAmAM nimitta thAya che. temane aghAtiyA kAM kahe che. prazna 10 : pratijIvI guNA kAne kahe che ? uttara : abhAvAtmaka dharmanei pratijIvI guNA kahe che. A guNNAneA avibhAga praticchedra thatA nathI, jevA ke anurUlaghutva, sUkSmatva, avagAhanA, abyAmAya. prazna 11 : ghAtiyA karmAMnA keTalA bhedra che ? uttara : ghAtiyA karmanA cAra bheda che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 31 221 (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNaya (3) mohanIya (4) aMtarAya prazna 12 : jJAnAvaraNIya karma kone kahe che? uttara : je karma AtmAnA jJAna guNane pragaTa na thavA de athar jJAna guNanA avikAsamAM nimitta hoya tene jJAnAvaraNIya karma kahe che. prazna 13 : jJAnAvaraNakarmanA keTalAM prakAra che? uttara : jJAnAvaraNakarmanA pAMca prakAra che? (1) matijJAnAvaraNIya (2) zrutajJAnAvaraNIya (3) avadhijJAnAvaraNIya (4) mana:paryayajJAnAvaraNIya (5) kevaLajJAnAvaraNIya prazna 14 : matijJAnAvaraNIya kene kahe che? uttara : je karmanA udayanA nimittathI matijJAna pragaTa na thAya tene matijJAnAvaraNa kahe che. prazna 15 : zrutajJAnAvaraNakarma kone kahe che? uttara : je zrutajJAnane pragaTa na thavA de tene zrutajJAnAvaraNa kahe che. prazna 16H avadhijJAnAvaraNakarma kene kahe che? uttara : je avadhijJAnanuM AvaraNa kare tene avadhijJAnAvaraNa karma kahe che. prazna 17 : mana:paryayajJAnAvaraNakarma kone kahe che? uttara : je karma mana paryayajJAnane pragaTa na thavA detene ane paryayajJAnAvaraNakarma kahe che. prazna 18 : kevaLajJAnAvaraNakarma kene kahe che? Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : je karma kevaLajJAnane pragaTa na thavA de tene kevaLajJAnAvaraNukarma kahe che. prazna 19 : AtmAmAM je kevaLajJAnAdi jJAna che te temanuM AvaraNa thaI ja na zake ane je na hoya te AvaraNa kenuM thAya ? uttara : AtmAmAM kevaLajJAna Adi (jJAna) zaktirUpe che, karmanA nimittathI te pragaTa thaI zakatA nathI te ja AvaraNa che. prazna 20 : zuM jJAnAvaraNakarma nizcayathI jJAnane ghAta kare che ? uttara : eka dravya bIjA dravyanuM kaI prakAranuM parisumana karatuM nathI, tethI nizcayathI karma jJAnane ghAta karatuM nathI, paraMtu e ja sahaja nimitta-naimittika saMbaMdha che ke karmone udaya hatAM AtmAnA jJAna guNane vikAsa thato nathI. udaya paNa tevI gyatAvALA jIvane ja hoya che. prazna 21 : darzanAvaraNa karma kene kahe che? uttara : je AtmAnA darzana guNane vikAsa na thavA de tene darzanAvaraNa karma kahe che. prazna 22 : darzanAvaraNakarmanA keTalA bheda che? uttara : darzanAvaraNakarmanA nava bheda che. (1) cakSudarzanAvaraNa (2) acakSudarzanAvaraNa (3) avadhidarzanAvaraNa (4) kevaLadarzanAvaraNa (5) nidrA (6) nidrAnidrA (7) pracalA (8) pracalA pracalA (9) syAnagRddhi Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 31 prazna 23 : cakSudanAvaraNakama kone kahe che? uttara : je karmAM cakSudana na thavA de te cakSudanAvaraNuka che. 223 prazna 24 : acakSuHnAvaraNukama kone kahe che ? uttara : je ka acakSudana na thavA de tene acakSudanAvaraNakamAM kahe che. prazna 5 : avadhidanAvaraNa karma kone kahe che ? uttara : je avidhidarzana na thavA de tene avadhidazanAvaraNu karma kahe che. prazna 26 : kevaLada nAvaraNakamakAne kahe che? uttara H je kama` kevaLadarzIna pragaTa na thavA de tene kevaLadanAvaraNu ka kahe che. prazna 27 : nidrA danAvaraNa karma kahe che. uttara : je karmanA udayathI sAdhAraNa nidrA Ave, jyAM dana athavA svasa Mvedana na thaI zake tene nidrA danAvaraNu ka kahe che. prazna 28 : nidrAnidrA darzanAvaraNakama kone kahe che? uttara : je karmanA uddayathI gADha nidrA Ave, jAgyA pachI paNa pharIthI nidrA AvI jAya ane jenAthI darzana athavA svasa Mvedana na thaI zake tene nidrAnidrA darzanAvaraNu ka kahe che? prazna 29 : pracalA darzanAvaraNuka kAne kahe che ? uttara : je karmAMnA udayathI anidrita avasthA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 dravyasaMgraha praznottarI TIkA thAya, jenAthI darzanaguNane upaga na thaI zake tene pracalA darzanAvaraNakarma kahe che. prazna 30 : pracalA pracalA darzanAvaraNakarma kone kahe che? uttara H je karmanA udayathI evI nidrA Ave ke jemAM aMgaupAMga hAle-cAle, dAMta kacakacAve, moDhAmAMthI lALa nikaLe (vagere avasthA thAya) ane jenAthI darzane paga na thaI zake tene pracalA pracalA darzanAvaraNakarma kahe che. prazna 3 : syAgRddhi darzanAvaraNakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI evI nidrA Ave ke nidrA mAMthI uThIne keI moTuM kAma karI Ave paraMtu jAge tyAre tenI khabara paNa na hoya tene tyAnagRddhi darzanAvaraNa karma kahe che. tenA udayamAM paNa jIvane darzana athavA svasaMvedana thaI zaktA nathI. prazna 32 : mehanIyakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI bIjA tamAM mehita thaI jAya, pitAnA zuddhasvarUpanuM zraddhAna na karI zake ane svarUpa ramaNatA na karI zake tene mehanIyakarma kahe che. prazna 33 : mehanIyakarmanA keTalAM bheda che? uttara : mehanIyakarmane mULa be bheda che. (1) darzanamehanIya ane (2) cAritramehanIya. prazna 34 : darzana mehanIyanA keTalA bheda che? uttara : darzanamehanIyanAtraNa bheda che : (1) mithyAtva (2) samyagRmithyAtva (3) samyaka-prakRti. prazna rUpa ! cAritramohanIyanA keTalA bheda che? Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24? gAthA 31 uttara H je karmanA udayathI taijasavaNanA pudgalaskaMdha zarIrarUpe pariNata thaI jIva sAthe saMbaMdha pAme tene taijasa zarIranAmakarma kene kahe che. prazna 116: kArmaNazarIranAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI kArmaNavargaNanA pudgalaraka karmarUpe pariNata thaI kArmaNazarIrarUpe pariNamatA thakA jIva sAthe saMbaMdha pAme tene kAmaNuzarIranAma karma kahe che. prazna 117 : aMge pAMganAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIranA aMga ane upagenI racanA thAya tene aMge pAMganAmakarma kahe che. prazna 118 : aMga keTalAM che ane kyA kayA? uttara : aMga ATha che : (1) jamaNo-paga (2) DAbo paga (3) jamaNe-hAtha (4) be hAtha (5) keDa (6 pITha (7) hadaya (8) mAthuM. prazna 119 : upAMga keTalAM che ane kayA kyA? uttara : kapALa, kAna, nAka, hoTha, AMgaLIo vagerene upAMga kahe che. prazna 120 : dArikazarIra aMgopAMganAma karma kene uttara : je nAmakarmanA udayathI dArika zarIranA aMga ane upAMgenI racanA thAya teNe dArika zarIra aMgepAMganAmakarma kahe che. 16 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 dravyasaMgraha praznottarI TIkA praDha 121 : vaikriyaka zarIra aMge pAganAmakarma kone uttara H je nAmakarmanA udayathI vaikiyaka zarIranA aMga ane upaganI racanA thAya tene vaikiyakazarIra aMge pAMganAma karma kahe che. prazna 122 : AhArakazarIra aMgopAMganAmakarma kene uttara H je karmanA udayathI AhAraka zarIranA aMga ane upagenI racanA thAya tene AhArakazarIra aMge pAMganAma karma che. prazna 123 : nirmANanAmakarma kone kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI aMga-upAMgonI yathAyegya, ThIka ThIka pramANamAM ane ThIka ThIka sthAna upara racanA thAya tene nirmANanAmakarma kahe che. prazna 124 : baMdhananAmakarma kone kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI, jIvasaMbaMdhI vartamAna pudgalaska dha sAthe, zarIrarUpe pariNamaze tevA pudgala paraspara baMdhana thAya tene baMdhananAmakarma kahe che. prazna 125 audArikazarIra baMdhananAmakarma kone kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI jIvasaMbaMdhI vartamAna pudgaladhenI sAthe audArika zarIrarUpe pariNata thayelAM pudgalaskanuM paraspara baMdhana thAya tene audArikazarIra baMdhananAma karma kahe che. la Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 31 243 prazna 126 vaikiyakazarIra baMdhana nAmakarma kone kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI, jIvasaMbaMdhI vartamAna pudgalaskanI sAthe vaikriyakazarIrarUpe pariNamelA pudgalaskaMdhanuM paraspara baMdhana thAya tene vaikiyakazarIra baMdhananAmakarma kahe che. prazna 127 : AhArakazarIra baMdhananAmakarma kene kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI, jIvasabaMdhI vartamAna pugalaska dhenI sAthe, AhArakazarIrarUpe pariNamelA yugalakaMdhanuM paraspara baMdhana thAya tene AhArakazarIra baMdhananAmakarma kahe che. prazna 128: tejasazarIra baMdhananAmakarma kone kahe che? uttaraH je nAmakarmanA udayathI, jIvasaMbaMdhI pudgala dhanI sAthe taijasazarIrarUpe pariNamelA pudgalaskanuM paraspara baMdhana thAya tene tejasazarIra baMdhananAmakarma kahe che. prazna 129 : kAmaNazarIra baMdhananAmakarma kone kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI, jIvasaMbaMdhI pudgala skanI sAthe, kAmaNuzarIrarUpe pariNamelA pudgalaskanuM paraspara baMdhana thAya tene kAzmaNazarIra baMdhananAmakarma kahe che. prazna 130 : saMghAtanAmakarma kone kahe che? uttara H je karmanA udayathI baddhazarIra skaMdhanuM paraspara chidrarahita saMleSa (jeDAI javuM) thAya tene saMghAtanAmakarma kahe che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 131 : audArikazarIra sadhAtanAma kAne kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI baddha audAkizarIra skaMdhAtu paraspara chidrarahita joDAI javuM. thAya tene audArika zarIrasa ghAtanAmakama kahe che. prazna 132 : vaikriyakazarIra saMghAtanAmakama kone kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI addha vaikriyakazarIra skaMdhAnu... paraspara chidrarahitapaNe joDAvu thAya tene vaikriyakazarIra saghAtanAmakarma kahe che. prazna 133 : AhAraka zarIra saMghAta nAma kamakAne kahe che? 244 uttara : je nAma karmanA udayathI baddha AhAraka zarIranAM skaMdhAnuM paraspara chidrarahitapaNe joDAI javuM thAya tene AhAraka zarIra saMghAtanAmakama kahe che. prazna 134 : tejasazarIra sadhAtanAmakasa kAne kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI, baddha taijasazarIra ska MdhAnuM paraspara chidrarahitapaNe joDAI javuM thAya, tene taijasazarIra saMghAtanAmakama kahe che. prazna 135 : kANuzarIra saMghAtanAmaka kAne kaheche? uttara : je nAmakarmanA udayathI, baddha kANuzarIra kadhAnuM paraspara chidrarahitapaNe joDAvu thAya tene kANuzarIra saghAtanAmakarma kahe che. prazna 136 : saMsthAnanAmakamakAne kahe che ? uttara : je krarmanA udayathI zarIranA AkAra ane che tene sadhAtanAmaka kahe che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 31 245 prazna 137 : samacatura*saMsthAnaka kAne kahe che ? uttara : je karmInA uddayathI zarIra bilakula suDoLa ane tene samacaturamrAsasthAnanAma kama kahe che. prazna 138 : nyagrodhaparima`DaLa saMsthAnanAmakama kAne kahe che ? uttara : je karmanA udayathI, meATA vRkSanA AkAranI mAka, zarIranA nIcenA bhAga nAnA ane uparanA bhAga mATa hAya tene nyagrodhaparima DaLa sasthAnanAmakama kahe che. prazna 139 : svAtisaMsthAnanAmakarma kone kahe che ? uttara : je karmanA uddayathI zarIrane AkAra svAti (vAmI) nA AkAranA khane, eTale ke nIcenA bhAga nAnA ane uparanA bhAga mATo ane, tene svAti-saMsthAnanAmakama kahe che? prazna 140 : vAmanasasthAnanAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA uddayathI zarIranA AkAra ThI'gaNA hAya tene vAmanasaMsthAnanAmakama kahe che. prazna 141 ku-kasa sthAnanAma karma kone kahe che? uttara : je karmanA uddayathI zarIranA AkAra meDALa hAya tene kubjekasa'sthAnanAmaka kahe che. prazna 14ra : huDakasaMsthAnanAmakarma kone kahe che ? uttara : je kanA uyathI zarIrane AkAra aneka vicitra prakAranA athavA aTapaTo thAya tene huDaka saMsthAnanAma ka kahe che. prazna 143 : saMhanananAmaka kAne kahe che? uttara : je karmanA uddayathI zarIranA hADakAMonI ane Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dravyasaMgraha praznottarI TIkA hADakAM sAthenA sAMdhAonI racanAvizeSa thAya tene sahunananAma krama kahe che. prazna 14: vraja vRSabhanArAca sahanana kAne kahevAya che? uttara : je karmanA udayathI vA jevA hADakAM, trA jevAM baMdhana ane vrajanI jema khIlA hAya tene vraja vRSabhanArAca sahanana nAma kama kahevAya che. prazna 145 : janArAca sahanana kAne kahevAya che! uttara : je karmanA udayathI vajra jevAM hADakAM ane trA jevI khIlIe hAya paNa baMdhana trA jevAM na hAya tene vrajanArAca sahanana nAmakama kahevAya che. prazna 146 H nArAca sahenana nAmakama kone kahevAya che? uttara : je karmanA uddayathI hADakAM khIlIo vaDe joDelAM hAya ane nArAca sahanana nAmakama kahevAya che. prazna 147 : anArAca sahanana nAmaka kAne kahevAya che? uttara : je karmAMnA udayathI zarIranAM hADakAM khIlIthI ardhA joDelAM hAya tene anArAca sahanana nAmakama kahevAya che. prazna 148 : lika sahanana nAmaka kAne kahevAya che? uttara : je kamanA uddayathI zarIranAM hADakAMo khIlIAthI sparzAyelAM hAya tene laka saMhanana nAmakarma kahevAya che. sahanananAmakama prazna 149 : asa prAptasapATikA kAne kahe che? uttara : je karmanA uddayathI zarIranA hADakAM nasAnA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA31 247 samUha sAthe baMdhAyelA hoya tene asaMpAptaruprATikA saMhanananAma karma kahe che. prazna 150 : sparzanAmakarma kone kahe che? uttara : je nAmakarmanA udayathI niyata sparzanI utpatti bane tene sparzanAmakarma kahe che. prazna 151 H snigdhasparza nAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM niyata snigdha sparzanI utpatti ane tene snigdhasparza nAmakarma kahe che. prazna 152 : rukSasparzanAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM niyata rukSa sparzanI utpatti ane tene rukSasparza nAmakarma kahe che. prazna 153 : zItasparza nAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM niyata zItasparzanI utpatti ane tene zItasparza nAmakarma kahe che. prazna 154 : uSNasparza nAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM niyata uSNasparzanI utpatti ane tene uSNasparza nAmakarma kahe che. prazna 155 H gurUsparza nAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM niyata gurU nAmanA sparzanI utpatti ane tene gurUsparza nAmakarma kahe che. prazna 1pa6 : laghusparza nAmakarma kene kahe che? uttara H je karmanA udayathI zarIramAM niyata laghu nAmanA sparzanI utpatti ane tene laghusparza nAmakarma kahe che. prazna 157 : kaTherasparza nAmakarma kene kahe che? Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara H je karmanA udayathI zarIramAM niyata kaThera nAmanA sparzanI utpatti ane tene kaThorasparzanAmakarma kahe che. prazna 158 : mRdusparza nAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM niyata kamaLa sparzanI utpatti ane tene mRdusparza nAmakarma kahe che. prazna 1pa9 : rasanAma karma kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM pratiniyata rasanI utpatti thAya tene rasanAma kamI kahe che. prazna 16 : azlarasanAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM pratiniyata khATA rasanI utpatti thAya tene amla rasanAmakarma kahe che. prazna 161 : madhurarasanAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM pratiniyata madhura rasanI utpatti thAya tene madhurarasanAmakarma kahe che. . prazna 162 : karasanAmakarma kene kahe che? uttara H je karmanA udayathI zarIramAM pratiniyata kaDavA rasanI utpatti thAya tene kaTurasanAmakarma kahe che. prazna 163 : tiktarasanAma karma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM pratiniyata tIkhA rasanI utpatti thAya tene tikatarasanAmakarma kahe che. prazna 164: kaSAyitarasanAmakarma kene kahe che? uttara H je karmanA udayathI zarIramAM pratiniyata tarA rasanI utpatti thAya tene kaSAyarasanAmakarma kahe che. prazna 165 H gaMdhanAmakarma kone kahe che? Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 uttara : je nAmakarmInA udayathI zarIramAM pratiniyata gadhanI utpatti thAya tene gaMdhanAmaka kahe che. gAthA 31 prazna 166 : sugaMdhanAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA uddayathI zarIramAM pratiniyata suga dhanI utpatti thAya tene suga dhanAmaka kahe che. prazna 167 : durgaMdhanAmakarma kone kahe che ? uttara H je karmanA udayathI zarIramAM pratiniyata du dhanI utpatti thAya tene duga dhanAmaka kahe che. prazna 168 : varNa nAmakama kone kahe che ? uttara H je karmAMnA udayathI zarIramAM pratiniyata vanI utpatti thAya tene varNanAmakarma kahe che. prazna 169 : kRSNavarNa nAmakama kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIramAM niyata kRSNavarNanI utpatti thAya tene kRSNava nAmakama kahe che ? prazna 170 : nIlava' nAmakarma kone kahe che? uttara : je kamanA uddayathI zarIramAM pratiniyata nIla (AmAnI raMganI utpatti thAya tene nIlavaNu nAmakarma kahe che. prazna 171 : raktavarNa nAmakarma kone kahe che ? uttara : je karmInA uddayathI zarIramAM pratiniyata lAla raMganI utpatti thAya tene raktavarNanAmakarma kahe che. prazna 172 : pItavanAmakama kone kahe che? uttara : je karmanA uddayathI zarIramAM pratiniyata pILA raMganI utpatti thAya tene pItava nAmaka kahe che. prazna 173 : zvetava nAmaka kAne kahe che? Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : je karmanA udayathI zarIramAM pratiniyata zveta raMganI utpatti thAya tene zvetavaNu nAmaka kahe che. prazna 194 : zarIra pudgala che, ane pudgalanA svabhAva ja rUpa Adi che, tA spanAmakarmonI zu' AvazyakatA che? uttara : jo sparzAda nAmakarma na heAya te te vyavasthA nahIM anI zake, jenAthI bhamarAomAM bhamarA jevuM ja rUpa, rasa, gaMdha Adi hAya, gheADA, manuSya vageremAM gheADA, manuSya vagere jevAM ja rUpa vagere hoya. AvI vyavasthA te, sparzAdinAmakarmanA udayathI bane che. 250 prazna 175 : AnupUchyuM nAmakarma kone kahe che. uttara : je karmanA udayathI, vigrahagatimAM, AtmAnA pradeza pUzarIranA AkAre rahe, tene AnupUrvya nAmakama kahe che. prazna 176 : vigrahagati kAne kahe che ? uttara : maraNa pachI navIna deha dhAraNa karavA mATe jIvanu je gamana thAya tene vigrahagati kahe che. prazna 177 : zuM badhI vigrahagatimAM jIvanA AkAra pUrvabhava jevA ja rahe che ? uttara : vaLAMka (meADA) laI ne utpanna thavAvALI gatimAM jIvanA AkAra pUrvabhava pramANenA hAya che. prazna 178 : vaLAMka vagaranI (meADArahita) vigrahagatimAM jIvanA AkAra kevA hoya che ? uttara : meDAvagaranI vigrahagatimAM jIvane eka samayanA paNa avakAza maLatA nathI. je samayamAM mA~ tenA bIjA ja Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 gAthA 31 samayamAM utpanna thaye; tethI AkAra sahita gati hotI nathI jIvanuM visarpaNa (prasAra) thaI janmasthAna para saMkeca thaI jAya che. tyAM AnupUAnAma kamane udaya paNa hotuM nathI. prazna 179 : narakagatyAnupUrtha nAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI, tiryaMca athavA manuSya gatithI marIne narakabhavamAM deha dhAraNa karavA jaI rahelA jIvane AkAra pUrvabhavanA dehanA AkAra hoya tene narakagatyAnupUrca nAmakarma kahe che. prazna : 80 : tiryaMcagatyAnupUrve nAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI, koI paNa gatimAMthI marIne tiryaMcagatimAM deha dhAraNa karavA jaI rahelA jIvane AkAra pUrvabhavanA dehanA AkAre hoya tene tiryaMcagatyAnupUrve nAmakarma kahe che. prazna 181 : manuSagatyAnupUtre nAmakarma kene kahe che? uttara H je karmanA udayathI, keI paNa gatithI marIne manuSya gatimAM deha dhAraNa karavA mATe jaI rahelA jIvane AkAra pUrva bhavanA dehanA AkAranA hoya tene manuSyagatyAnupUrthanAmakarma kahe che. prazna 182 : devagatyAnupUtre nAmakarma kone kahe che? uttara H je karmanA udayathI, tiryaMca athavA manuSya gatithI marIne devagatimAM deha dhAraNa karavA jaI rahelA jIvane AkAra pUrvabhavanA dehanA AkAre hoya tene devaLatyAganupUrce nAmakarma kahe che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 183 : agurulaghunAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI jIvanuM zarIra yathAyogya bhAre ke halakuM hoya arthAt na te evuM bhAre zarIra hoya ke jethI leDhAnA geLA samAna nIce paDI jAya ke na te evuM halakuM hoya ke jethI rUnA pumaDAnI jema havAmAM uDI jAya, tene agurulaghunAmakarma kahe che. prazna 184 : upaghAta nAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI, pitAnA ja zarIrane avayava pitAnA zarIrane ghAta karavAvALo hoya, tene upaghAta nAmakarma kahe che. prazna 185 : paraghAta nAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI, pitAnA zarIramAM, paraane ghAta karavAvALe avayava hoya, tene paraghAta nAmakarma A prazna 186 : AtapanAmakarma kene kahe che ? uttara H je karmanA udayathI, zarIra mULamAM te ThaMDuM hoya paraMtu bIjA dUravatI padArthone garama thavAmAM nimittarUpa thAya tathA tejomaya hoya tene AtapanAmakarma kahe che. A (karma) ne udaya sUrya-vimAnanA pRthvIkAyika jIvamAM jovAmAM Ave che, prazna 187 : udyAtanAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI, zarIra mULamAM te ThaMDuM hoya ane dUravatI padArthonI uNutAnuM kAraNa na hoya tathA camakadAra hoya tene udyotanAmakarma che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 31 prazna 188 : vAsanAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA uddayathI zarIramAM zvAsa ane ucchvAsa pragaTa thAya tene ucchvAsanAmakarma kahe che? prazna 189 : vihAyeAti nAmakama kone kahe che? uttara : je karmonA yathI jIva gamana kare tene vihAyeAgati nAmaka kahe che. prazna 190 : prazastavihAyeAgati nAmakama kone kahe che? uttara : je karmonA uddayathI prazasta gamanidhi hAya tene prazastavihAyeAgati nAmakama kahe che. jema ke huhaMsa, gheADA vagerenI gatividhi. prazna 191 : aprazastavihAyeAgati nAma ka kAne kahe che? 253 uttara : je karmAMnA uddayathI aprazasta gamanavidhi hoya tene aprazastavihAyagati nAmaka kahe che. jema ke gadheDA, kutarA vagerenI gatividhi. prazna 192 : pratyeka zarIra nAmakarma kAne kahe che? uttara : je karmanA udayathI eka zarIranA adhiSThAtA eka jIva hAya tene pratyekazarIranAmakama kahe che. prazna 193 : tresanAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI aMga, upAMga sahitanu zarIra maLe tene trasanAmakarma kahe che. dvIndriya, trIndriya caturindriya ane pacendriya jIvA trasa kahevAya che. prazna 194 : subhaganAmakama kone kahe che? Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : je karmanA udayathI, prANI para anya prANuone prIti utpanna thAya, tene subhaganAmakarma kahe che. prazna 15 : susvaranAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI suMdara svara hoya tene susvaranAmakarma kahe che. prazna 16: zubhanAmakarma kare che? uttara H je karmanA udayathI zarIranA avayava zubha hoya tene zubhanAmakarma kahe che. prazna 197 H bAdaranAmakarma kone che? uttara H je karmanA udayathI bAdarazarIra hoya, je bIjAne rekI zake ane bIjA vaDe rokAI zake tene bAdaranAmakarma kahe che. prazna 198: paryApti nAmakarma kene kahe che? uttara H karmanA udayathI evuM zarIra maLe jenI paryApti niyamathI pUrI hoya, zarIraparyApti pUrI thayA pahelAM deha na chUTe (mRtyu na thAya), tene paryAptinAmakarma kahe che. prazna 199 : sthiranAmakarma kene kahe che? uttara H je karmanA udayathI zarIramAM dhAtu, upadhAtu pitapitAne sthAne rahe, acalita rahe, tene sthiranAmakarma kahe che, prazna 200 : AdeyanAmakarma kene kahe che? uttara H je karmanA udayathI zarIramAM krAMti pragaTa thAya tene AdeyanAmakarma kahe che. prazna 201 : yazakIrtAinAmakarma kone kahe che? www Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 31 255 : uttara : je nAmakarmInA udayathI jIvanA yaza ane kIti pragaTa thAya tene yazaHkIti nAmakarma kahe che. prazna 202 : sAdhAraNazarIranAmaka kAne kahe che? uttara : je karmInA udbhayathI eka zarIranA svAmI aneka jIvA hoya tene sAdhAraNazarIranAmakarma kahe che. prazna 203 : sthAvaranAmakama kone kahe che? uttara : je karmanA uddayathI aMga-upAMga vagaranuM zarIra maLe tene sthAvaranAmakama kahe che. prazna 204 : duganAmakama kone kahe che? uttara : je karmonA uddayathI prANI upara anya prANIene aruci utpanna thAya tene duganAmakarma kahe che. prazna 205 : duHsvaranAmakarma kone kahe che ? uttara : je nAmakarmanA udayathI kharAma (karkaza) svara hoya tene duHsvaranAmaka kahe che. prazna 206 : azubhanAmakarma kone kahe che? uttara : je nAmakarmanA uddayathI zarIranA avayava azeAbhanIya hoya tene azubhanAmakarma kahe che. prazna 207 : sUmanAmakarma kone kahe che? uttara : je nAmakarmanA uyathI zarIra sUkSma hoya, je kAI ne zake nahI ane je koInA vaDe rokAya nahI', te karmIne sUkSmanAmakarma kahe che. prazna 208 : aparyApti nAmakama kone kahe che? uttara H je karmanA udayathI evuM zarIra maLe ke jenI Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 dravyasaMgraha prabhosarI TIkA paryApti pUrNa na thAya ane (paryApti pUrNa thayA) pahelAM ja mRtyu thaI jAya tene aparyAptinAmakarma kahe che. prazna 209 : asthiranAmakarma kone kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIranA dhAtu, upadhAtu calita thaI jAya tene asthiranAmakarma kahe che. prazna 210 : anAdeyanAmakarma kene kahe che? uttara : je karmanA udayathI zarIra kAMtirahita hoya tene anAdeyanAmakarma kahe che. prazna 211 : ayazakIrtinAmakarma kare che? uttara : je nAmakarmanA udayathI apayaza ane apakIti thAya tene ayazakItinAmakarma kahe che. prazna 212 : tIrthaMkaraprakRti nAmakarma kene kahe che? uttara : jenA udayapaNathI tIrthakarapaNuM thAya, sarvajJa devanA sAtizaya divyadhvani, vihAra AdithI leke pakAra thAya, tene tIrthaMkaraprakRti nAmakarma kahe che. prazna 213 : zuM A bheda eka-eka karma skaMdha che? uttara : pratyeka bheda anaMta kArmaNavargaNuone skaMdha che, te te (bhedonA) nAma, te te kAmaNavargaNAonA prakRti bhedarUpa kArmabhuskAnuM sUcana kare che. A prazna 214 : A dravyAzrane jANavAthI kAMI AtmalAbha che? uttara : je bhUtArthanathI temane jANavAmAM Ave te temanuM jJAna nizcaya-samyakatvanuM kAraNa thAya che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 32 257 prazna 215 : bhUtArthanayathI A dravyAzranuM jANavuM kaI rIte che? uttara : A badhA dravyAzra paryA che. kayA dravyanI paryAye che? pudgala dravyanI te (saghaLI paryA. pudgaladravyathI utpanna thaI che. jemAMthI te utpanna thaI che te dravya upara draSTi jatAM paryAye gauNa thaI jAya che ane dravyadraSTi mukhya thaI jAya che. pachIthI dravyadraSTimAM vikalpane avakAza na hovAthI dravyadraSTinA vikalpa paNa chUTI jaIne, kevaLa sahaja Anadamaya pariNamanane anubhava rahI jAya che. A zuddhaAtmatatvanI anubhUtine nizcayasaRtva kahe che. A pramANe Azrava tatvanuM varNana kahIne baMdha tatvanuM varNana kare che. bajjhadi kammaM jeNa du cedaNabhAveNa bhAvabaMdhA seo| kammadapatesANaM aNNoNNapavesaNaM idarI // 32 anvaya: neLa remALa ja naDhi so mAva du kammAdapade sANaM aNNoNNayavesaNaM idaro / artha : je cetanabhAvanA nimittathI karma baMdhAya che te te bhAvabaMdha che tathA karma ane AtmAnA pradezane paraspara praveza thaye arthAt joDAvuM te dravyabaMdha che. prazna 1 : kyA cetanabhAvane bhAvabaMdha kahe che? uttara : mithyAtva, rAga ane dveSane bhAvabaMdha kahe che. prazna 2 mithyAtvA AdibhAva bhAvabaMdha kema kahevAya che Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : mithyAtvAdibhAve akhaMDa nija caitanya svabhAvanA anubhavathI viparIta che, viruddha che tethI bhAvabaMdha kahevAya che. prazna 3 : baMdhamAM te bene saMbaMdha che, ahIM be na kyA kyA che jene baMdha hoya? uttara : ahIM upaga ane rAgAdine saMbaMdha thaye che, arthAt caitanyanA vikAsamAM cAritraguNane vikRta vikAsa abhigRhIta thaye che eTale ke upagabhUmimAM rAgAdine saMbaMdha thavAthI bhAvabaMdha thayo che. prazna 4 : A cetanabhAva zuddha che ke azuddha? uttara : A cetanabhAva azuddha che kAraNa ke karmarUpa upAdhinuM nimitta pAmIne thaye che. prazna 5 : bhAvabaMdhanI jema dravyabaMdha paNa zuM eka ja padArthamAM thAya che? uttara : dravyabaMdha eka jAtinA padArthomAM thAya che. arthAt pudgalakarmane pugalakarma sAthe baMdha ho te dravyabaMdha che. prazna 6 H ahIM AtmA ane karmanA paraspara baMdhane dravyabaMdha kema kahyo? uttara : ahIM be jAtinA dravyane baMdha che tene paNa dravyabaMdha kahe che. A dravyabaMdhanuM bIjuM nAma ubhayabaMdha che. prazna 7 : zuM mAtra eka pudagalakarmamAM dravyabaMdha na mAnI zakAya? uttara : prakRti, pradeza, sthiti ane anubhAganA baMdhanI apekSAe eka yugalakarmanA dravyabaMdha mAnI cakAya che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 33 259 A baMdha, sthULa apekSAe eka yugalaskaMdha (karma)ne bIjA pudgalaskaMdha (karma)nI sAthe dekhAte hovAM chatAM, sUkSamadraSTie, te baMdha, eka eka paramANu (kAmaNavargaNanA avibhAjya aMza)ne bIjA bIjA paramANu sAthe hoya che. prazna : AtmA te amUrta che tene mUrtakarma sAthe baMdha kevI rIte thAya che? uttara : saMsArI AtmA, karmabaMdhanathI baddha hovAne kAraNe, karmabaMdhathI kathaMcit mUrta mAnavAmAM AvyuM che. AvA AtmAnI sAthe karmane baMdha tha yukta ja che. prazna 9 : AtmAnI sAthe karmonuM ekAkAra thaI javuM tene zuM artha che? uttara : AtmAnuM ane karmaskanuM ekakSetrAvagAhamAM AvI javuM ane temanAmAM nimitta-naimittika saMbaMdha thaI je tene ekAkAratA kahe che. Ama hovA chatAM paNa nizcayathI pratyeka dravya pitApitAnA (svarUpa)mAM ja che, ane te kAraNathI svataMtra che. prazna 10 : bhAvabaMdha ane bhAvAzravamAM zuM taphAvata che? uttara : bhAvabaMdhamAM karmabaMdhanI nimittatA che ane bhAvAjhavamAM karmAzravanI nimittatA che. bhAvabaMdha vyApya che ane bhAvAzrava vyApaka che. have, dravyabaMdhanA bhedo ane bhedonA kAraNe batAve che. payaDihidiaNubhAgappadesamedAhu caduvidhA bNdhaa| jogA payaDipadesA ThidiaNubhAgA kasAyadA hoti // 33 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 dravyasaMgraha praznottarI TIkA anvaya : caM| kriTTiTrianumA desamevAnuM vastuvidhA / pAyapisA jogA ThidiaNubhAgA kasAyadA hoMti / artha: prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza evA cAra bhedathI, aMdha cAra prakAranA che. prakRtibaMdha ane pradezakha dha yAtrathI tathA anubhAgamadha ane sthitima dha kaSAyathI thAya che. prazna 1 : prakRtibaMdha kone kahe che? 1 uttara : jIvane vibhAvaparyAyAmAM laI javAmAM nimitta thayAvALAM karmAMka dhAnu pRthak pRthaklR prakRtimAM (jAtAmAM) paDI javuM tene prakRtimadha kahe che. prazna 2 : jJAnAvaraNukanI zuM prakRti che ? uttara : jJAnAvaraNunI prakRti AtmAnA jJAna guNunuM AcchAdana karavAnI che. prazna 3 : danAvaraNakarmAMnIzu prakRti che ? uttara : danAvaraNanI prakRti AtmAnA darzana guNane AcchAdana karavAnI che prazna 4 : mahanIyakanI zuM prakRti che? uttara : jIvane haiya ane upAdeyanA vivekathI rahita karavAnI prakRti meAhanIyakanI che. prazna / aMtarAyakanI zu' prakRti che? uttara : dAna, lAbha AdimAM aMtarAya karavAnI prakRti aMtarAyakama nI che. prazna 6 : vedanIyakanI zuM prakRti che? uttara : alpa sukha ane bahu duHkha utpanna karanArI Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 33 (ane tethI AtmAnA svAbhAvika avyAbAdha sukhane rokanArI) vedanIya karmanI prakRti che. prazna 7 : AyukarmanI zuM prakRti che? uttara : pratiniyata zarIramAM ja jIvane rekI rAkhavAnI prakRti AyukarmanI che. prazna 8 nAmakarmanI zuM prakRti che? ' uttara : judA judA rUpavALA zarIranI racanAmAM nimitta thavAnI prakRti nAmakarmanI che. prazna 9H getrakarmanI zuM prakRti che? uttara : ucca athavA nIca netrarUpa karavAnI gotrakarmanI prakRti che. prazna 10 : eka samaye mAtra eka ja prakRtibaMdha thAya che ke sarva prakArane prakRtibaMdha thAya che? uttara : je Ayu-prakRtinA baMdhane kALa na hoya te eka samayamAM, AyuprakRtine bAda karIne, bAkInI sAta karmaprakRtio baMdhAya che. AyuprakRtibaMdhane kALa (apakarSakALa) hoya te ATheya prakRtiene baMdha thaI zake che. sUmasAMparAya guNasthAnamAM AyuprakRti ane mehanIyaprakRti sivAyanI bAkInI cha karmaprakRtione baMdha thAya che. upazAMtamUha, kSINumeha ane sagakevaLInA guNasthAnake mAtra eka vedanIyaprakRtine Azrava thAya che. A eka prakRtibaMdha, bIjA samaye paNa rahetuM nathI tethI tene Ipatha-Azrava kahevAmAM Ave che. prazna 11 : apakarSaNakALanuM tAtparya zuM che? uttara : Ayukarma baMdhAvAnA ATha kALa hoya che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 dravyasaMgraha praznottarI TIkA ka bhUminA manuSya ane tiya cAnA AyubaMdhanA prathama kALa temanA vartamAna AyuSyanA 2/3 bhAga vItye hoya che. jo tyAM sudhImAM AyuSya na baMdhAya te khAkI rahelA AyuSyanA 2/3 bhAga vItye AyudhanA bIje kALa hoya che. A pramANe AgaLa paNa cha vAra gaNatrI karatAM, je je samaya Ave te Ayuma dhanA kALa jANavA. prazna 12 : jo A AThe kALamAM AyuSya na baMdhAya tA AyuSya kayAre baMdhAya ? uttara : je A AThe kALamAM AyuSya na khaMdhAyuM hoya te chellA aMtarmuhurtamAM jarUra baMdhAI jAya che. jee taddabhavame kSagAmI hoya temane chellA bhavamAM kaI AyuSya baMdhAtuM nathI. prazna 13 : bhogabhUminA manuSyA ane tiya cAnA AyuSkarma baMdhAvAnA kayA kayA kALa che ? uttara : bhAgabhUminA manuSyA ane tiya cAne AyuSyanA chellA cha mAsa rahe Ayudhane kALa thAya, eTale ke tenA 2/3 bhAga kaye, prathama kALa, be mAsa AyuSya khAkI rahetAM thAya. prazna 14 : asthira bhAgabhUminA manubyA ane ti cAnA apakarSa kevI rIte hoya che? uttara : bharata ane arAvata kSetramAM pahelA, bIjA ane trIjA kALamAM bhAgabhUmi hoya che. Amane asthira bhAgakahe che. asthira bhAgabhUminA manuSyo ane tiryaMcAnA apaka, temanu' AyuSya nava mahinA bAkI rahetAM thAya che; matalaba ke Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 33 163 pahelA AyubaMdhane kALa traNa mAsa AyuSya bAkI rahe hoya che. A pramANe, (bAkI rahelA samayanA 2/3 A vakhate AyudhanA kALa jANavA. bhAga gaNIne) kula prazna 15 : deva ane nArakInA AyuSya dhanA apakarSa kayAre hAya che? uttara : deva ane nArakIenA AyuSa nA apaka temanuM AyuSya cha mahinA bAkI rahetAM, tenA 2/3 bhAga vItye, ema kula ATha vakhata (gaNatarI karIne) samajavu, prazna 16 : ekendriyAkrika asaMgI jIvana Ayu dhanA apakarSa kayAre hAya che? uttara : ekendriyAkrika asanI jIvAnA apakaSa karma bhUmivALAonI mAphaka, ATha vAra, 2/3 Ayukama vItye samajavA. jema ke koInuM AyuSya 81 vaSaeNnu hAya teA AyuadhanA prathama kALa 54 varSa vItye thAya, tyAre AyubaMdha na paDe tA 72 varSa vItye thAya, tyAre AyubaMdha na paDe te 78 varSa vItye thAya, ane tyAra pachI 80 varSa thAya. A pramANe (bAkI rahelA AyuSyanA 2/3 bhAga gaNIne) kula ATha vakhata AyubaMdhanA kALa jAve. prazna 17 : zu eka karmImAM uttaraprakRtie paNa hAya che? uttara : kanA je 148 bheda batAvyA che te to spaSTapaNe mULaprakRtirUpa jANavA, paraMtu te 148 prakRtiemAM paNa koI ekanA asa`khyAta uttarabhedo jANavA. dAkhalA tarIke mati Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA jJAnAvaraNa laIe te ghaTamatijJAnavaraNa, paTamatijJAnAvaraNa vagere aneka prakRtie (uttarabhedo jANavI. prazna 18 : sthitibaMdha kene kahe che? uttara : jIvanA pradezamAM, baMdhAyelA karmaskanI karmarUpe rahevAnA kALanI maryAdA paDI javI tene sthitibaMdha prazna 19H kyAM karmonI keTalI utkRSTa sthiti hoya che? uttara : jJAnAvaraNa karmanI trIsa keDIkeDIsAgara, darzanAvaraNayanI trIsa keDAcheDIsAgara, mehanIyakarmanI sIttera kiDAkeDIsAgara, aMtarAyakarmanI trIsa keDIkeDIsAgara, vedanIyakarmanI tIsa keDIkeDIsAgara, AyukarmanI tetrIsa keDIkeDIsAgara, nAmakarmanI vIsa keDIkeDIsAgara ane netrakarmanI vIsa keDADIsAgara- e pramANe karmonI utkRSTa sthiti jANavI. prazna 20 A pramANe, karmaprakRtinI jeTalI karmavargaNuo baMdhAya che, te badhI vargaNAonI, upara kahyA mujaba sthiti hoya che? uttara : abAdhAkALane samaya vitye, keI vargaNuonI eka samayanI, keInI be samayanI, keInI traNa samayanI e pramANe eka-eka samaya vadhArIne utkRSTa samaya sudhI sthiti samajI levI. prazna 21 : upara pramANe te, keI vargaNuonI utkRSTa sthiti thaI te karma-sAmAnyanI utkRSTa sthiti kaI rIte thaI ? uttara : eka samayamAM je karmavargaNIo baMdhAya, temAMnI je eka prakRtinI hoya, te prakRtimAM vizeSa bheda pADyA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 33 265 vinA, te prakRtinI je utkRSTa sthiti hoya te ahIM vivakSita che tema jANavuM. prazna ra2 H abAdhAkALa kekane kahe che? prazna : baddhakarma kanDa jeTale kALa udayamAM na AvI zake teTalA kALane abAdhAkALa kahe che. ahIM sAmAnya abAdhAkALanuM prakaraNa che tethI, baddhakarmaskamAMthI kaI paNa karmavargaNue jyAM sudhI udayamAM na Ave teTale abAdhAkALa ema grahaNa karavuM. prazna 23 : vizeSarUpathI abAdhAkALa kevI rIte che? uttara : eka ja samaye baMdhAyelAM karmacchamAM paNa, judI judI karmavargaNuonI je je sthiti hoya te te pahelAne kALa te te karmavargaNuone abAdhAkALa kahevAya che. prazna 24 : karmonI jaghanya sthiti keTalI che? uttara : jJAnAvaraNIyakarmanI aMtarmuhurta, darzanAvaraNIya karmanI aMtarmuhurta, mehanIyakarmanI aMtarmuhurta, aMtarAyakarmanI aMtarmuhuta, vedanIyakarmanI bAra muhurta, AyukarmanI aMtarmuhurta, nAmakarmanI ATha muhurta ane netrakamanI aMtarmuhurta, nAmakarmanI ATha muhurta ane trikarmanI ATha muhurta jaghanya sthiti hoya che. A prazna 25 : A jaghanya sthitine baMdha kayA jIne thAya che? uttara : Ayukarmane cheDIne bAkInI badhA karmonI jaghanyasthitine baMdha upazamazreNi athavA kSapakazreNimAM rahelAM munivarene ja paDe che. AyukarmanI jaghanyasthitine baMdha sudra janma levAvALAM chAne paDe che. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 26 : anubhAgabandha kene kahe che? uttara : jIvapradeze sAthe baMdhAyelAM kamarakanvemAM, sukhaduHkha vagere ApavAnI zaktivizeSanuM nakkI thaI javuM te anubhAgababdha che. prazna 27 : anubhAganA keTalA prakAra che? uttara : TUMkamAM, anubhAganA cAra prakAra che : (1) manda (2) mandatIvra (3) tIvranda () tIvra, prazna 28 : A cAra prakAranA anubhAgamAM tAratamya kaI rIte che? uttara : anubhAganuM tAratamya udAharaNa ApIne batAvI zakAya che. A (samajavA mATe traNa vibhAga karavA joIe : (1) ghAtikane anubhAga (ra puNyarUpa aghAti karmone anubhAga. (3) pAparUpa aghAti karmone anubhAga. prazna ra9 : ghAtiyA karmonA te cAra prakAranA anubhAgonA udAharaNa kayA kayA che? uttara : ghAtiyA karmonA anubhAga vela(latA), lAkaDuM, hADakuM ane pASANunI jema uttarottara kamaLathI kaThora phaLa ApavAvALAM che. prazna 30 : puNyarUpa ghAtiyAkarmonA anubhAga kenA uttara : puNyarUpa ghAtiyAkarmonA anubhAga goLa, khAMDa, sAkara ane amRtanI jema uttarottara vadhatI mIThAzarUpa phaLa devAvALAM che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 33 267 prazna 31 : pAparUpa ghAtiyAkarmonA anubhAga kenA jevAM che? uttara : pAparUpa ghAtiyAkanA anubhAga lImaDo, kAMjIra, jhera ane haLAhaLanI jema uttarottara kevuM phaLa devavALAM che. prazna 3ra : pradezabaMdha kene kahe che? uttara : karmaparamANuone ekabIjA sAthe tema ja jIvapradezanI sAthe baMdha the, te pradezabaMdha kahevAya che. prazna 33 : eka samayamAM keTalA paramANuone baMdha thAya che ? uttara : siddhonA anaMtamAM bhAge ane abhavyothI anaMtaguNa bhAge karmaparamANuone eka samayamAM baMdha thAya. A saMkhyAnI moTAInuM mApa te parathI vicArI levuM ke jIvanA eka pradeze ATalAM karma paramANuo baMdhAya ane tevA asaMkhyAta pradezavALe jIva che. prazna 34 : baddhakarma paramANuone kaI kaI karmaprakRtiemAM keTale keTale vibhAga thAya che? uttara : baddhakarma skaMdhanA paramANuonA vibhAgIkaraNa daramyAna sauthI vadhAre vedanIyakarmamAM, tethI ochA mehanIyakarmamAM, tethI ochA jJAnAvaraNamAM, jJAnAvaraNa jeTalAM darzanAvaraNamAM, jJAnAvaraNa jeTalAM aMtarAyakarmamAM, enAthI ochA nAmakarmamAM nAmakarma jeTalAM gotrakarmamAM ane getrakarmathI ochA AyukarmamAM-ema karmaparamANuonuM vibhAgIkaraNa jANavuM. prazna 35 : A vibhAgIkaraNa keNa kare che? Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 dravyasaMgraha prabhottarI TIkA uttara : A vibhAgIkaraNa svayaM thaI jAya che, ane tenuM kAraNa paNa te ja pariNAma che je baMdhanuM kAraNa che; je pramANe bhejana karyo peTamAM pahoMcele AhAra, keTaluM lehI bane, keTaluM mAMsa bane, keTale maLa bane vagere rUpe svayaM vaheMcAI jAya che, te pramANe A vibhAgIkaraNanuM kAraNa je kAMI kahevuM hoya te te mAtra jaTharAgni ja che. prazna 36 : cAra prakArane baMdha kayA kayA kAraNathI thAya che? uttara : prakRti ane pradezabaMdha vegathI thAya che ane sthitibaMdha tathA anubhAgabaMdha kaSAyathI thAya che. prazna 37 : pega kene kahe che? uttara : AtmAne pradezanuM parispadaMna thavuM te yaMga che. prazna 38 : ga zuM AtmAne svabhAva che? uttara : AtmapradezanA parispaMdanarUpaga AtmAne svabhAva nathI, te te karmodayavasatAthI thAya che. gazakti avazya guNa athavA svabhAva che, te karmodayavaza parispaMdanarUpe pariName che ane pratiniyata karmodayane athavA sarva karmodayanA abhAva thatAM, tenuM niSkriya pariNamana thAya che. nizcayanayathI zuddhaAtmapradeze niSkriya che, vyavahAranayathI sakriya che. prazna 39 : kaSAya kene kahe che? uttara : je AtmAne kaze arthAta duHkha Ape arthAta je nirdoSa paramAtmatatvanI bhAvanAmAM avarodha kare tene kaSAya kahe che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 33 269 prazna 40: A vividha baMdhanuM svarUpa jANIne ApaNe zuM zikhAmaNa levI joIe? uttara A baMdha AtmAne svabhAva nathI, mULabhUta rIte AtmA ja nathI; ema yathArtha tatva jANune nijazuddha AtmatatvanI bhAvanA bhAvavI joIe prazna 41 : baMdhanA kAraNe jANe ApaNe zuM zikhAmaNu levI joIe ? uttara : vega ane kaSAyathI ukta baMdha thAya che tethI baMdhane nAza karavA mATe vega ane kaSAyane tyAga karatAM thakAM zuddha AtmatatvanI bhAvanA karavI joIe. prazna 2 ga ane kaSAyane tyAga kevI rIte thAya? uttara : huM dhruva AtmA niSkriya ane niSkaSAya chuM evI prItipUrvakanI bhAvanAthI vega ane kaSAyanI upekSA karatAM zuddha AtmatatvanI abhimukhatA thAya che. A purUSArthanA baLathI yuga ane kaSAya naSTa thaI jAya che. prazna 43 : ga ane kaSAyamAM pahelAM koNu nAza pAme che? uttara : pahelAM kaSAyane nAza thAya che, pachI yengane nAza thAya che. kaSAyane sarvathA nAza dasamA guNasthAnanA aMte thAya che ane yugane abhAva teramA guNasthAnanA aMtamAM bhAge thaI jAya che. A pramANe baMdhatatvanuM varNana karIne have saMvaratatvanuM varNana kare che. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA cedaNapariNAmA jo kammassAsavaNirAhaNe he dU so bhAvasaMvarA khalu davvassAsavaNirehiNA aNNo // 34 270 anvaya : be caLavarAme mnasAsAidaLe devuM se khalu bhAvasaMvarA, davvassAsavaNirohiNA aNNo / artha : je cetanapariNAma karmanA Asrava rAkavAmAM kAraNa che te nizrcayathIbhAvasavara che, ane dravyAzravanuM rokAi javuM te dravyAzrava che. prazna 1 : zuM cetanapariNAma AvatAM karmAne rokI de che ? uttara : cetanapariNAma AvatAM karmone te rAtu nathI. paraMtu zuddha cetanapariNAmanA nimittathI karmAnuM AvavuM rokAI jAya che arthAt kamAM AvatAM nathI. prazna 2 : zuddha cetanapariNAmanI utpatti kevI rIte thAya che? uttara : anAdi-anaMta, ahetuka, sahejAna damaya, nityaprakAzamAna, dhruva, kAraNaparamAtmasvarUpa, zuddha, caitanyasvabhAvanI, bhAvanAthI zuddha caitanyapariNAmanI utpatti thAya che. prazna 3 : zuddha caitanyasvabhAva anAdi-anaMta kevI rIte che? uttara : caitana athavA caitanyasvabhAva sat che. sanI nathI hAtI zarUAta ke nathI hAtA aMta, mAtra pariNamana thayA kare che. ahI` pariNamana upara draSTi nathI kAraNa ke pariNAma te samayamAtra rahIne nAza pAme che. huM (Atmadravya) teA AgaLa paNa che ja. piraNAma te samayamAtra hAya che, huM Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 te tenA pahelAM paNa hatA. A kAraNathI huM. (caitanyasvabhAva) anAdi anata chuM. prazna 4 : caitanyasvabhAva ahetuka kevI rIte che ? uttara : caitanyasvabhAva svataHsiddha che. te koI kAraNeA vaDe utpanna thatA nathI. kAraNeA vaDe je utpanna thAya che te te paryAya che, kAraNa ke je je paryAya utpanna thAya che te te pahelAM (pUrva samayamAM) naheAtI. huM eTale caitanyasvabhAva pahelAM nahAtA ema nathI, tethI huM eTale caitanyasvabhAva ahetuka chuM. 271 prazna 5 : caitanyasvabhAva sahajAnaMdamaya kevI rIte che ? uttara : cetanamAM Ana guNu sahaja che, svabhAvarUpe che. AtmAne AnaMdaguNa koI anya dravyathI thaye nathI tema vaLI te AnaMdanA vikAsa koI anya dravyathI thatA nathI. A uparAMta, zuddha caitanyasvabhAvanI bhAvanAmAM saheja anupama Ana Mda pragaTa thAya che jethI pUrNa (AnaMdarUpa) svabhAvanA sAkSAt pira caya thAya che. A kAraNathI caitanyasvabhAva sahaja AnaMdamaya che. prazna 6 : caitanyasvabhAva nitya prakAzamAna kevI rIte che ? uttara : caitanyasvabhAva darzanajJAnasAmAnyAtmaka che. A svabhAva tA nitya prakAzamAna che ja paraMtu tenA sAkSAtkAra sabhyadraSTine thAya che. vyavahAramAM paNa jJAnadarzananA vikAsa, koI ne koI rUpe pratyeka jIvamAM jovAmAM Ave che, ane A ja caitanyasvabhAvanA vikAsa che. A kAraNathI zaitanyasvabhAva nitya prakAzamAna che. prazna cha : caitanyasvabhAva dhruva kevI rIte che? Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : cetana athavA caitanyasvabhAva avinAzI che. sat che, ane kadApi vinAza thato nathI, tethI cetana athavA ramaitanyasvabhAva dhruva che. prazna 8 citanyasvabhAvane kAraNuparamAtmA sAthI kahe che? uttara : kAryaparamAtmA arthAt zuddha, pUrNa vikAsa caitanyasvabhAvanuM ja pariNamana che, rautanyasvabhAvathI ja pragaTa thayela che. A pramANe, siddhadazA paramAtmadazA caitanyasvabhAvathI pragaTa thavAnA kAraNe A caitanyasvabhAvane kAraNuparamAtmA kahe che. prazna 9 : saMvaranA pariNAmanuM svarUpa zuM che? uttara : te zuddhacetanabhAvarUpa che arthAt anAdi anaMta ahetuka, nijacaitanyasvabhAvanI bhAvanArUpa, upagarUpa avalaMbanarUpa ane sahajapariNatirUpa che. prazna 10 : dravyasaMvara kone kahe che? uttara : saMvarabhAvanA nimittathI thavAvALA navA dravyakarmanA AgamananA abhAvane dravyasaMvara kahe che. prazna 11 H je karmonuM Agamana ja nathI temane saMvara zuM ? uttara H karmo pahelAM AvyAM karatAM hatAM arthAt cetananA pariNAmenA nimittathI karmo AvyAM karatAM hatAM. have, viparIta cetanabhAvanA pratipakSI zuddhacetanabhAva hatAM, pUrve je karmo AvatAM hatAM tenI apekSAthI, dravyA rekAI gayA, te draSTithI saMvaranuM pratipAdana yuktiyukta siddha thAya che. prazna 12 : 148 : karmaprakRtione saMvara keIkramathI thAya che ke game te kamathI thAya che? Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 273 uttara : guNavikAsa arthAt guNasthAnAne anusarIne A 148 ka prakRtinA savara thAya che. prazna : 13 : mithyAtva guNusthAnamAM keTalI prakRtiAnA savara thAya che? uttara : mithyAtvaguNusthAnamAM saMvara teA thatA nathI paraMtu prAyeAgyatAlabdhinA samaye badhApasaraNa thAya che. prazna 14 : aMdhApasaraNa ane sa'varamAM zu'taphAvata che ? uttara : maMdhApasaraNa te mithyAtvaguNusthAnamAM prAyeAgyalabdhinA samaye thaI jAya che. te mithyAdraSTi jo karaNalabdhi na karI zake te prAyeAgyatAlabdhithI paDI jaine pharIthI te ja guNusthAnamAM aMdha karavA lAge che, ane je uparanA guNusthAne caDhe te temAMnI amuka prakRtine amuka guNusthAna sudhI aMdha karyA kare che. paraMtu je prakRtienA saMvara je guNasthAnamAM thAya te guNasthAnamAM ke tethI uparanA badhA guNasthAnAmAM kyAMya te prakRtinA khadha thatA nathI. A badhApasaraNu abhavyane paNa thaI zake che paraM'tu savara kadI thatA nathI. prazna 15: A 34 aMdhApasaraNu kevI rIte che? uttara : mizrAdraSTi jIva jyAre vizuddhinA baLathI yeApazamalabdhi, vizuddhalabdhi ane dezanAlabdhi prApta karIne prAyeAgyatAlabdhimAM Ave che tyAre tene kevaLa aMtaHkoDAkoDI sAgaranI sthiti khaMdhAya che. arthAta eka kADAkoDI sAgarathI AchI sthitinA aMdha thAya che, ane tyAra pachI paNa vizuddhinA maLathI sthitimadha uttarottara ghaTatA jAya che. A 18 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 dravyasaMgraha praznottarI TIkA ochA sthitibaMdhanA kALamAM eka-eka karIne 34 baMdhApasaraNa thAya che, eTale ke have pachI kahevAmAM AvanAra baMdha-prakRtiene buccheda thaI jAya che. prazna 16 : prathama baMdhAvasaraNa kane ane kayAre thAya che? uttara : ukta aMtakaDAkaDI sAgarathI ocho thato thato baMdha jyAre zatapRthakavasAgarapramANa (300 thI 900 sAgara vaccenA pramANarUpa) che thAya tyAre narakAyune baMdhabuccheda thaI jAya che. prazna 17 : bIje baMdhApasaraNa kene ane kayAre thAya che ? uttara : prathama baMdhApasaraNamAM thavAvALA sthitibaMdhathI e che thate thate jyAre zatapRthakavasAgarapramANa ocha sthiti baMdha thaI jAya tyAre tiryacaAyune baMdha-vyuccheda thaI jAya che. prazna 18 : trIjo baMdhApasaraNa kare ane kevI rIte thAya che ? uttara H bIjA baMdhAraNamAM thavAvALA sthitibaMdhathI e che te te jyAre zatapRthakavasAgarapramANa ocho sthitibaMdha thaI jAya tyAre manuSya-AyunA baMdhane vyuccheda thaI jAya che. prazna 19 :ce baMdhApasaraNa ke ane kyAre thAya che? uttara : trIja baMdhApasaraNathI thavAvALAM sthitibaMdhathI e che te thate jyAre zatapRthakavasAgarapramANu e che sthitibaMdha thaI jAya che tyAre devAyune baMdhavyucheda thaI jAya che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 275 prazna 20 : pAMcamo baMdhApasaraNa kene ane kayAre thAya che? uttara : cethA baMdhApasaraNathI thavAvALAM sthitibaMdhathI e che ke te jyAre zatapRthakavasAgarapramANa ocho sthiti baMdha thaI jAya che tyAre narakagati ane narakagatyAnupUrtha e baMne prakRtione baMdhavyucheda eka sAthe thaI jAya che. prazna 21: cho baMdhApasaraNa kene ane kyAre thAya che? uttara : pAMcama baMdhApasaraNathI thavAvALAM sthitine baMdhathI ocho thato thate jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa e che sthitibaMdha thaI jAya che tyAre parasparasaMyukta sUkSama, aparyApti ane sAdhAraNa A traNa prakRtiene eka sAthe baMdhabyucheda thaI jAya che. prazna 22 : sAtame baMdhApasaraNa ke ane kayAre thAya che? uttara H chaThThA baMdhApasarathI thavAvALAM sthitibaMdhathI e che ke te jyAre zatapRthakavasAgarapramANu e che sthitibaMdha thaI jAya che tyAre paraspara saMyukta sUma, aparyApti ane pratyeka zarIra A traNa prakRtiene eka sAthe baMdhabyuccheda thaI jAya che. prazna 23 : AThame baMdhApasaraNa kane ane kayAre thAya che? uttara H sAtamA baMdhApasarathI thavAvALAM sthitibaMdhathI e che te thate jyAre pRthavasAgarapramANa oche sthiti Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 dravyasaMgraha praznottarI TIkA baMdha thaI jAya che tyAre parasparasaMyukta bAdara, apayapti ane sAdhAraNazarIranA A traNa prakRtione eka sAthe baMdhayucheda prazna 24 : navamo baMdhApasaraNa ke ane kevI rIte thAya che? ' uttara : AThamA baMdhApasaraNathI thavAvALA sthitibaMdhathI e che thato thato jyAre zatapRthakavasAgarapramANa ocha sthitibaMdha thaI jAya che tyAre bAdara, aparyApti ane pratyeka zarIra A traNa prakRtione eka sAthe baMdhabche da thaI jAya che. prazna 25 : dasame baMdhApasaraNa kare ane kayAre thAya che? uttara : navamA aMdhAprasaraNathI thavAvALA sthitibaMdhathI e che thate thato jyAre zatapRthakatvapramANa e che sthitibaMdha thaI jAya che tyAre parasparasaMyukta zrIndriya jAti ane aparyApti ane baMne prakRtione eka sAthe baMdhabyucheda thaI jAya che. prazna 26 : agIyArame baMdhApasaraNa tene ane kyAre thAya che? uttara H dasamA baMdhApasaraNathI thavAvALA sthitibaMdhathI e che thato thate jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa e che sthitibaMdha thaI jAya che tyAre parasparasayuMkta trIndriya jAti ane aparyApti A be prakRtionA eka sAthe baMdhabyucheda thaI jAya che. prazna ra7 : bArame baMdhAparaNu kena ane kayAre thAya che? uttara : agIyAramA baMdhApasaraNuthI thavAvALA sthitibaMdhathI e che thate thate jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa e che Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 277 sthitibaMdha thaI jAya che tyAre parasparasa yukata caturindriya jAti ane aparyApti A e prakRtie eka sAthe badhayucheda thaI jAya che. prazna 28 : teramA badhApasaraNu kAnA ane kayAre thAya che? uttara : mAramAM dhApasaraNathI thavAvALA sthitima dhathI Aza thatA thache jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa A adha thaI jAya che tyAre parasparasayukta asarI paMcendriyajAti ane aparyApti A e prakRtiene eka sAthe madhavyu cheda sthiti thai jAya che. ane kayAre prazna 19 : caudamAM aMdhApasaraNa kone thAya che? uttara H teramA aMdhApasaraNathI thavAvALA sthitima dhathI AchA thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgarapramANu AThe sthitiaMdha thaI jAya che tyAre saMjJI-pa McendriyajAti ane aparyApti A be prakRtienA eka sAthe adhayuccheda thaI jAya che. prazna 30 : paMdaramo aMdhApasaraNa keAne ane kayAre thAya che? uttar + caudamA badhApasaraNathI thavAvALA sthitima dhathI AThe thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa oche sthitima dha thaI jAya che tyAre sUkSma, paryApti ane sAdhAraNu zarIra A traNa prakRtiene eka sAthe baMdhanyuccheda thai jAya che. prazna 36 : soLamA adhApasaraNukAnA ane kyAre thAya che ? uttaraH padaramAM aMdhApasaraNathI thavAvALA sthiti Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 dravyasaMgraha praznottarI TIkA baMdhathI e che ke te jyAre zatapRthakava sAgara pramANamAM che sthitibaMdha thaI jAya che tyAre sUphama, paryApti ane pratyeka zarIra A paraspara saMyukta traNa prakRtiene baMdhAvyucheda thaI jAya che. prazna 32 : sattarame baMdhApasaraNa kare ane kayAre thAya che? uttara : seLamA baMdhApasaraNuthI thavAvALA sthitibaMdhathI ocho thate thatA zatapRthakavasAgarapramANu sthitibaMdha ocho thaI jAya che tyAre bAdara, paryApti, ane sAdhAraNa zarIra A paraspara saMyukta traNa prakRtione eka sAthe baMdhabcheda thaI jAya che. prazna 33 : aDhAramo baMdhApasaraNa kare ane kayAre thAya che? uttaraH sattaramA baMdhApasaraNathI thavAvALA sthitibaMdhathI e che ke te zatapRthakavasAgara pramANa e che sthitibaMdha jAya che tyAre bAdara, praryApti, pratyeka zarIra, ekendriya, Atapa ane sthAvara A cha paraspara saMyukta prakRtione eka sAthe baMdhabche da thaI jAya che. prazna 34 : ogaNIsamo baMdhApasaraNa kene ane jyAre thAya che? uttara : aDhAramA baMdhApasaraNuthI thavAvALA sthitibaMdhathI e che thate thate jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa e che sthitibaMdha thaI jAya che tyAre zrIndriyajAti ane paryApti A be paraspara saMyukta prakRtiene eka sAthe baMdhabyucheda thaI jAya che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 279 prazna 35 : vIsame badhApasaraNa kAnA ane kayAre thAya che? uttara : ogaNIsamAM aMdhApasaraNathI thavAvALA sthitiaMdhathI Adeza thatA thatA jyAre zatapRthakasAgarapramANu Ache sthitibadha thaI jAya che tyAre parasparasaMyukta trIndriyajAti ane paryApti A e prakRtienA eka sAthe ma dhanyuccheda thaI jAya che. prazna 36 : ekavIsame badhApasaraNa konA ane kayAre thAya che? uttara : vIsamA adhApasaraNuthI thavAvALA sthitiaMdhathI eche thatA thatA jyAre zatapRthakasAgarapramANu eche sthitima dha thaI jAya che tyAre paraspara saMyukta caturindrayajAti ane paryApti A e prakRtienA eka sAthe aMdhazyuccheda thaI jAya che. prazna 37 : bAvIsamA adhApasara kAnA ane kayAre thAya che? uttara : ekavIsamA badhApasaraNamAM thavAvALA sthitiadhathI ochA thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgarapramANu Ache sthitibaMdha thaI jAya che tyAre asaMjJI-5 cendriyajAti ane paryApti A che paraspara sayukta prakRtinA eka sAthe baMdhanyuccheda thaI jAya che. prazna 38 : asa'jJIpa cendriyajAti nAmaka tA koI che ja nahI ? uttara : badhI maLIne, kaprakRtie mAtra 148 ja nathI, te 148 prakRtinA aneka uttarabhedya paNa che je Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA asakhyAta ane vaLI anaMta paNa che. asa'nIpa'cendriya jAti ane saMjJIpaMcendriyajAti A banne paMcendriyajAti nAmakarmanA (uttara)bheda jANuvA. prazna 39 : tevIsameA badhApasara kone ane kayAre thAya che? 280 uttara : bAvIsamA adhApasaraNathI thavAvALA sthitimadhathI A thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa eche. sthitikhaMdha thaI jAya che tyAre tiryaMcagati, tiryaM gatyAnupU ane udyota A traNa prakRtine eka sAthe 'dhanyuccheda thaI jAya che. prazna 40 cAvIsamA adhApasaraNukAnA ane kayAre thAya che? uttara ; tevIsamA adhApasaraNamAM thavAvALA sthitima dhathI ochA thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgara pramANu badhu Ache. thaI jAya che tyAre nIcageAtra kamanA baMdhanyuccheda thaI jAya che. prazna 41 : pacIsameA badhApasaraNa kAnA ane kayAre thAya che? uttara : cAvIsamA badhApasaraNamAM sthitima dhathI e thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgara pramANu e sthitima dha rahI jAya che. tyAre aprazastavihAyeAgati, durjIMga, duHsvara ane anAdeya A cAra prakRtinA eka sAthe khaMdhanyuccheda thaI jAya che. prazna 42 : chavvIsameA adhapasaraNu konA ane kayAre thAya che? Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 281 uttara : pacIsamA baMdhApasaraNamAM thavAvALA sthitiadhathI Ache thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgara pramANa A sthitikhaMdha thaI jAya tyAre huDakasaMsthAna ane asaMprAptapATikAsahanana A e prakRtine ekasAthe a dhanyuccheda thaI jAya che. prazna 3 : sattAvIsame aMdhApasaraNu kAnA ane kayAre thAya che? uttara : chavvIsamA baMdhApasaraNamAM thavAvALA sthiti'dhathI Ache thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgapramANu eche sthitibaMdha thaI jAya che tyAre napu MsakavedanA aMdhajyuccheda thaI jAya che. prazna 44 : aThThAvIsame badhApasaraNamAM kone ane kayAre thAya che ? uttara : sattAvIsamA baMdhApasaraNamAM thavAvALA sthitiadhathI ochA thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa AchA sthitibaMdha thaI jAya che tyAre vAmanasa sthAna ane kIlitasa'hunana A be prakRtine eka sAthe madhanyuccheda thaI jAya che. prazna 45 : egaNatrIsame! aMdhApasaraNa kenA ane kyAre thAya che? uttara : aThThAvIsamA adhAMpasaraNamAM thavAvALA sthitiadhathI AchA thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa eche sthitibaMdha thaI jAya che tyAre kubjekasa'sthAna ane anArAcasahanana A be prakRtienA eka sAthe baMdhanyuccheda thaI jAya che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 46 : trIsamA adhApasaraNu kone ane kayAre thAya che? uttara : ogaNatrIsamA adhApasaraNamAM thavAvALA sthitibadhathI Ache thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa Ache sthitima'dha thaI jAya che tyAre strIvedamAhanIya karmonA kha dhanyuccheda thaI jAya che. prazna 47 ekatrIsamA badhapasaraNu kAnA ane kayAre thAya che? uttara : trIsamA a'dhApasaraNamAM thavAvALA sthitima dhathI A thatA thatA jyAre zatapRthakavasAgarapramANa eche sthitiadha thaI jAya che tyAre svAtisa sthAna ane nArAcasanana A ane prakRtinA eka sAthe baMdhanyuccheda thaI jAya che. prazna 48 : atrIsame badhApasaraNu kAno ane kayAre thAya che ? uttara : ekatrIsamA adhApasaraNamAM thavAvALA sthitimadhathI ochA thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa Ache sthitima dha thai jAya che tyAre nyAdhaparimaDaLa saMsthAna ane vanArAcasahanana A e prakRtinA eka sAthe kha dhanyuccheda thaI jAya che. prazna 4 : tetrIsamA badhApasaraNu kone ane kayAre thAya che ? uttara : khatrIsamA baMdhApasaraNamAM thavAvALA sthitikhathI Ache thatA thatA jayAre zatapRthakatvasAgarapramANu AchA sthitibaMdha thaI jAya che tyAre manuSyagati, audArikazarIra Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 283 audyArika aMgopAMga, vaRSabhanArAcasahanana ane manuSyagatyAnupUrvya A pAMca prakRtienA eka sAthe kha dhanyuccheda thaI jAya che. prazna 50 : cotrIsame badhApasaraNa keAnA ane kayArethAya che? uttara : tetrIsamA adhApasaraNamAM thavAvALA sthiti madhathI Ache thatA thatA jyAre zatapRthakatvasAgarapramANa Ache adha thaI jAya che tyAre azAtAvedanIya, arati, zAka, asthira, azubha ane ayazaHkIti A cha prakRtinA eka sAthe baMdhanyuccheda thaI jAya che. prazna 51 : A ceAtrIsamA adhApasaraNu kyAM sudhI rahe che? uttara : A cItrIsa badhApasaraNI karanAra jIvane mithyAtva guNusthAnakanA nAza thaI jAya che. arthAt samyakatva pragaTa thaI jAya che; nahitara prAyeAgyatAlabdhithI paDI javAnA samaya sudhI A cAtrIsa aMdhApasaraNeA rahe che. sAsAdanasamyakatva guNasthAnamAM keTalI prazna para H prakRtienA saMvara thAya che ? uttara : sAsAdanasamyakatva nAmanA bIjA guNusthAnamAM sALa prakRtionA saMvara thAya che. A sALa prakRtie nIce pramANe che : (1) mithyAtva (2) napuMsakave (3) naraka Ayu (4) naraka-gati (5) ekendriya-jAti (6) dvIndriya jAti (7) trIndriya jAti (8) caturindriya-jAti (9) huDakasa'sthAna (10) asa'prApta Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 dravyasaMgraha praznottarI TIkA sRpATikA saMhanana (11) naragatyAnupUrca (12) Atapa (13) sAdhAraNuM zarIra (14) sUma (15) aparyApti (16) sthAvara. prazna pa3 : sAsAdana samyakatvamAM A seLa prakRtione saMvara zA kAraNe thAya che ? uttara : A soLa prakRtionA Azrava ane baMdhanuM kAraNa mithyAtvabhAva che. sAsAdanasamyakatvamAM mithyAtvabhAva hato nathI, tethI, azubhepaganI maMdatA hatAM A prakRtione saMvara thaI jAya che. prazna 54 : mizra samyakatva guNasthAnamAM keTalI prakRtiene saMvara thaI jAya che? uttara : trIjA guNasthAnamAM ekatALIsa (4) prakRtiene saMvara thaI jAya che, AmAMnI seLa prakRtio te pahelAM ja saMvata thaI, bAkInI pacIsa (25) prakRtio che. (1) nidrA nidrA (2) pracalA-pracalA (3) syAnagRddhi (4) anaMtAnubaMdhIdha (5) anaMtAnubaMdhImAna (6) anaMtAnubaMdhamAyA (7) anaMtAnubaMdhIbha (8) strIveda (9) tiryAyaAyu (10) tiryaMca-gati (11) nyodhaparimaMDaLasaMsthAna (15) vrajanArA saMhanana (19) tiryaMcagatyAnupUtre (ra0) udyota (21) aprasasaraya vihAgati (22) durlaga (viSama) (ra3) duhusvara (24) anAde (25) nicatra. prazna pa5 : A pacIsa prakRtione mizra samyakatva guNasthAnamAM zA kAraNathI saMvara thAya che ? uttara : A pacIsa prakRtionA baMdhanuM kAraNa anaMtAnubaMdhI kaSAyane udaya che. A trIjA guNasthAnamAM anaMtA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 285 nubaMdhI kaSAya ane mithyAtva hotAM nathI, prakRtionA Azravana kAraNe na hevAthI saMvara thaI jAya che. prazna pa6 : anaMtAnubaMdhI kaSAye ahIM kema nathI hatI ? uttara : samyagRmithyAtva pariNAma utpanna hovAthI azubhepaganI atyaMta maMdatA thAya che, tethI anaMtAnubaMdhI kaSAya rahI zakatI nathI. prazna pa7 : aviratasamyakatva guNasthAnamAM kaI prakRtione saMvara thaI jAya che? uttara : avirata samyakatava nAmanA cethA guNasthAnamAM uparokta ektALIsa prakRtione saMvara thAya che. ahIM, A saMvaranuM kAraNa, samyakatvapariNAma che. A guNasthAnamAM anaMtAnubaMdhInI cAra kaSAye ane mithyAtva, samyagamithyAtva ane samyakatva ema sAte prakRtine upazama, kSaya ke pazama thavAthI tathArUpa azubhapagane abhAva thaI jAya che ane zuddhopayoga sAdhaka zubhapayoga pragaTa thaI jAya che. prazna 58 : dezavirata guNasthAnamAM keTalI prakRtiene saMvara thaI jAya che ? uttara : dezavirata guNasthAnamAM ekAvana (5) prakRtiene saMvara thAya che. AmAMnI ekatALIsa (prakRtie te pUrve saMvRta thayelI, bAkInI dasa prakRtio A pramANe che. (1) thI () apratyAkhyAnAvaraNa kodha, mAna mAyA ane lebha (5) manuSya-Ayu (6) manuSyagati (7)audArika zarIra (8) dArikaaMgopAMga (9) vajaRSabhanArAcasahanana (10) manuSagatyAnupUtre. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 56 : dezavirata guNasthAnamAM A dasa prakRtione saMvara kevI rIte thaI jAya che? uttara : "dezasaMyamane bhAva thavAthI apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lebharUpa kaSAye rahI zaktA nathI. dezavirata pariNAma samyakatva thayA pachI ja manuSya athavA tiryaMcane thaI zake che. AvA jIvone Ayune baMdha thAya te deva-Ayune baMdha ja thAya che tethI dezavirata jIve devagati sivAya anya gatiomAM jatAM nathI, tethI manuSyagati sAthe saMbaMdha rAkhavAvALI cha prakRtione saMvara thaI jAya che. prazna 60 : samyakatva te cothA guNasthAnamAM paNa hoya che te tyAM A cha prakRtione saMvara kema nathI thatuM? uttara : cothuM guNasthAno te deva ane nArakIone paNa hoya che. samyagadraSTi deva ke nArakI marIne devagatimAM jaI zaktA nathI, mAtra manuSyagatimAM ja utpanna thAya che e prAkRtika (karmasiddhAMtana) niyama che. tethI cethA guNasthAnamAM A cha prakRtiene saMvara thatA nathI. vizeSa apekSAe vicAratAM te, cothA guNasthAne vartatAM manuSya-tiryane je AyubaMdha na paDI gayA hoya te, samyakatvanA prabhAvathI devAyune baMdha thAya che, ane A rIte jotAM, AvA caturyaguNasthAnavatI manuSya-tiryane paNa A cha prakRtione saMvara thaI jAya che. prazna 61 : pramattavirata guNasthAnamAM keTalI pratiene saMvara thaI jAya che? uttara : pramatavirata guNasthAnama paMcAvana prakRtione saMvara thAya che. AmAMnI ekAvana (51) te pUrve saMvRta thayelI Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAthA rU4 287 ja che. bAkInI cAra nIce pramANe che (1) pratyAkhyAnAvaraNa ke (2) pratyAkhyAnAvaraNa mAna (3) pratyAkhyAnAvaraNa mAyA (4) pratyAkhyAnAvaraNa lebha. prazna dara : pramattaviratamAM A cAra prakRtione saMvara zAthI thAya che ? uttara : pramattavirata guNasthAnamAM sakaLasaMyama pragaTe che. sakaLasaMyamanA pariNAma pragaTa thavAthI, tenI pratipakSI evI cAra prakRtione AzathaI zakate nathI. prazna 63 : apramattavirata guNasthAnamAM keTalI prakRtione saMvara thaI jAya che? uttara : apramattavirata-guNasthAnamAM eka saTha (61) prakRtione saMvara thAya che. AmAMnI paMcAvana prakRtie te pUrvasaMvRtta che, bAkInI cha prakRtio nIce pramANe che. (1) azAtAdanIya (2) arati mehanIya (3) zekamohanIya (4) azubhanAmakarma (5) asthira nAmakarma (6) ayazakItinAmakarma. prazna 64H apramattavirata guNasthAnamAM A prakRtione saMvara kevI rIte thAya che? uttara : amattavirata guNasthAnamAM saMjavalana kaSAyane udaya maMda thaI javAthI pramAda rahetuM nathI, vathI apramattaviratane A cha prakRtione Azrava thaI zaktA nathI. prazna 65 : apUrvakaraNamAM keTalI prakRtine saMvara thAya che ? uttara : apUrvakaraNa guNasthAnamAM bAsaTha prakRtione Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 dravyasaMgraha praznottarI TIkA saMvara thAya che. AmAMnI ekasaTha prakRtio te pUrvasaMvRta che ane eka prakRti devAyu che. prazna da6 : AThamA guNasthAnamAM devAyune saMvara kevI rIte thaI jAya che? uttara : zreNanA pariNAma eTalAM nirmaLa hoya che ke tevAM pariNAme hatAM kaI paNa Ayune Azrava thatuM nathI. bAkInA Ayukarmone saMvara te pahelethI pAMcamA guNasthAnamAM yathAsaMbhava batAvavAmAM Avyo, bAkI rahya devAyune saMvara, je ahIM siddha thAya che. prazna 67 : anivRttikaraNamAM keTalI prakRtio sevA thAya che? uttara H anivRttikaraNa guNasthAnamAM 98 (aThThANuM) prakRtione saMvara thAya che, temAMnI 62 prakRtio te pUrva saMvRtta che, bAkInI chatrIsa (36) prakRtie nIce pramANe che. (1) nidrA (2) pracalA (3) hAsya (4) rati (5) bhaya (6) jugupsA (7) devagati (8) paMcendriya jAti (9) vaikiyaka zarIra (10) vaikiyaka- aMge pAMga (11) AhAraka-zarIra (2) AhAraka-aMge pAMga (13) nirmANa (14) samacaturasasaMsthAna (15) sparza (16) rasa (17) gaMdha (18) varNa (19) nAmakarma (ra0) devagatyAnupUtre (21) agurulaghu (22) upaghAta (23) paraghAta (24) ucchavAsa (rapa) prazasta-vihAgati (26) pratyeka zarIra (ra7) trasa (28) bAdara (ra9) paryApti (30) zubha (31) subhaga (32) susvara (33) sthira Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthA 24 286 prazna 68 : navamA guNasthAnamAM 36 prakRtine savara kevI rIte thAya che? uttara : upazamaka athavA kSepaka anivRttikaraNanA pari NAmeAnI viziSTatAne kAraNe uparyukta saMvara thAya che. prazna 69 : sUkSmasAMparAyaguNasthAnamAM keTalI prakRtiAnA savara thAya che ? uttara : dasamA guNusthAnamAM 103 prakRtinA savara thAya che. AmAM 98 prakRti te pUrve saMvRtta thayelI, bAkInI pAMca prakRtie A pramANe che (1) saMjvalana krodha (2) saMjavalana mAna (3) saMjavalana mAyA (4) saMjavalana leAla (5) purUSaveda. prazna 70 : dasamA guNasthAnamAM A pAMca prakRtine savara kevI rIte thAya che? uttara : sUkSmaleAbha sivAya sarva kaSAyAnA abhAvathI mAhanIyakanI khAkI rahelI A pAMca prakRtine saMvara thAya che, anivRttakaraNa pariNAmeAnI vizeSatAthI paNu, A pAMca prakRtiomAMthI, anivRttikaraNanA bIjA bhAgamAM purUSaveda, trIjA bhAgamAM saMjavalana krodha, ceAthA bhAgamAM saMjavalana mAna ane pAMcamA bhAgamAM sajvalana mAyA-ema mehanIyakanI A prakRtinA savara thaI jAya che. prazna 71 : upazAMtameAhumAM keTalI prakRtinA saMvara thAya che 19 uttara : upazAMtameAhu nAmanA agIyAramA guNusthAnamAM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 . dravyasaMgraha praznottarI TIkA 119 prakRtiene saMvara thAya che. AmAMnI 103 prakRtie te pahelAM ja saMvRtta thayelI, bAkInI 16 prakRtio A pramANe che (1) matijJAnAvaraNa (2) zrutajJAnAvaraNa (3) avadhijJAnAvaraNa (4) mana:paryayajJAnAvaraNa (5) kevaLajJAnAvaraNa (6) cakSudarzanAvaraNa (7) acakSudarzanAvaraNa (8) avadhidarzanAvaraNa (9) kevaLadanAvaraNa (10) yazakItinAmakarma (11) ucagotranAmakarma (12) dAnAMtarAya (13) lAbhAMtarAya (14) bhegAMtarAya (15) upabhegAMtarAya (16) vIrthotarAya. prazna ha2 : upazAMtamUhamAM A 16 prakRtiono saMvara kevI rIte thAya che? uttara : samasta prakAranA mehanA abhAvathI thavAvALI vItarAgatAne lIdhe kevaLa zAtAdanIyane choDIne badhI prakRtine saMvara thaI jAya che. prazna ha3 : ahIM sAtavedanIne saMvara kema nathI thato? uttara : je ke vItarAgatA utpanana thaI gaI che chatAM yegane sadbhAva che. emanA saddabhAvane lIdhe sAtavedanIyane Ipatha Azrava thAya che. prazna 74 : upazAMtamUhamAM sAtavedanIyane IryApatha Azrava ja kema che? uttara : sAmyarAyika Azrava kaSAyanA sadubhAvamAM ja thAya che. cegathI Azrava te thAya che paraMtu thaIne turata ja kharI jAya che. kaSAya na hovAthI sthitibaMdha thatuM nathI. A kAraNathI upazAMta mehamAM mAtra sAtavedanIyane IryApathaAzrava thAya che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 291 prazna 75 : kSINamehaguNasthAnamAM keTalI prakRtione saMvara thAya che? uttara : kSINamehaguNasthAnamAM paNa upara kahelI 19 prakRtione saMvara thAya che. prazna 76 : sAgakevaLIne kaI prakRtione saMvara thAya che? uttara : saMgakevaLI guNasthAnamAM paNa upara kahelI 119 prakRtione saMvara thAya che. prazna 77 agakevaLI guNasthAnamAM keTalI prakRtione saMvara thAya che? uttara : agakevaLI guNasthAnamAM 120 prakRtione saMvara thAya che. AmAMnI 119 te pahelAM ja saMvRta hatI ane eka sAtavedanIyane have saMvara thaI jAya che. prazna 78 H ahIM zAtAdanIyane saMvara kema thaI jAya che ? uttara : vegane abhAva hovAthI ahIM, bAkI rahelI sAtavedanIya prakRtine saMvara thaI jAya che. prazna 79 : bAkI rahelI 28 prakRtiene kayAM saMvara thAya che? uttaraH bAkI rahelI 28 prakRtiomAM je te darzanamehanIya cheH (1) samithyAtva ane (2) samyakR-prakRti, pa saMghAtanAmakarma che, 5 baMdhanakarma che 16 sparzAdi sabaMdhI che. AmAMthI, samagamithyAtva ane sabhyaprakRtine te Azrava ja nathI thatuM tethI temanA saMvarane prazna ja nathI. pa baMdhana-ane Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 dravyasaMgraha praznottarI TIkA 5 saghAtanAmakarmAnA zarIramAM aMtarbhAva karyAM che tethI jyAM zarIra nAmakarmAnA saMvara thAya che tyAM, te nAmavALAM baMdhana ane saMghAta nAmakarmAnA paNa saMvara thaI jAya che. spada nAmakarma 20 che temane mULanAmathI 4 mAnIne 4 saMvara batAvyA che. A rIte 16 nI saMkhyA batAvI che tethI jyAM navamA guNusthAnamAM) A cAranA saMvara matAnye tyAM 20 (vIsa sparzAdri nAmakarmA) nA saMvara samajI levo. prazna 80 : atItaguNasthAnamAM keTalI prakRtinA saMvara thAya che? uttara : atItaguNasthAna (siddha bhagavAna) mAM samasta krama prakRtinA huMmezane mATe saMvara thaI jAya che, kAraNa ke atyaMta nirmAMLa, dravyakama-bhAvakama nAka thI mukata, sarvathA zuddha evA siddha bhagavAnane zuddhopayoga vatA hoya che. prazna 81 : savaranI vizeSatAmAM zuM upayAnI vizetA kAraNu nathI ? uttara : upayAganI vizeSatAnuM kAraNa paNa meAhanA sAva ke abhAva ja che. saMvara darzAvanAra upayAganA prakArathI paNa mAhanI taratamatAne ke abhAvanA nirNaya thaI zake che. prazna 82 : upayeganA keTalA prakAra che? uttara : uparanA traNa prakAra che: (1) azubheApayoga (2) zubhopayoga ane (3) zuddhopayAga. prazna 83 : anubhopayoga kayA guNusthAnAmAM hoya che ? uttara H mithyAtva, sAsAdana ane mizra A traNa Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 24 293 guNasthAnAmAM upara uparanA guNasthAnemAM ghaTatA ghaTatA azubhApayoga hAya che. prazna 4 : zubhayoga kayA guNusthAnomAM hAya che ? uttara : aviratasamyakatva, dezavirata ane pramattavirata A traNa guNusthAneAmAM vadhatA vadhatA zuddhopayAganA sAdhanapaNAvALA zubhApayeAga hoya che. prazna 85 : zuddhopayAga kayA guNasthAnamAM hoya che? uttara : zuddhopayoganA be prakAra che. (1) ekadezinerAvaraNa zuddhopayoga (2) sadezanivAraNa zuddhopayoga. AmAMthI ekadezanarAvaraNa zuddhopayoga apramatta guNusthAnathI mAMDIne kSINumAha guNasthAna sudhI vizeSa vizeSa zuddhatA sahita pragaTa thAya che. prazna 86 : tene ekadezanivAraNa zuddhopayoga zA mATe kahevAmAM Ave che? uttara : A zuddhopayAgamAM zuddhacaitanya svabhArUpa nija AtmA dhyeya hAya che ane tenu avalaMbana paNa hAya che tethI A upayoga zuddha upayoga teA che paraMtu kevaLajJAnarUpa zuddhopayoganI jema te zuddha heAtA nathI tethI tene ekadezinarAvaraNu zuddhIpayoga kahe che. prazna 87 : sadezanirAvaraNa zuddhopayoga kayA guNusthAnAmAM hAya che? uttara : sadezinarAvaraNu athavA pUrNa zuddhopayoga sayogakevaLI ane ayogakevaLI A be guNasthAnomAM tathA atItaguNasthAnamAM hAya che. A pUrNa zuddhopagoganu kAraNa ekadezanerAvaraNa zuddhopayoga che. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya graha praznoMttarI TIkA prazna 88 : pUrNa zuddhopayoganuM kAraNa ekadezazuddhopayoga kevI rIte che? 294 uttara : azuddhaparyAyavALA AtmAne zuddha thavAnu che. azuddhanA avalaMbanathI azuddhatA ane zuddhanA avalaMbanathI zuddhatA pragaTa thAya che. te AtmA hAla teA zuddha nathI teA kAnA avalaMbanathI zuddha thAya che? ahIM ema tApa` che ke AtmA svabhAvadraSTi athavA dravyadraSTithI ekasvarUpa, caitanyamAtra jANavAmAM Ave che. te svabhAva nathI akaSAya ke nathI sakaSAya svabhAvamAtra zuddha che. A zuddha AtmatattvanA je upayoga che, te. draDhatAthI uttarAttara purUSArtha vadhAratA thakA zuddhanA upayoga karatA thakA peAte ja zuddha upayAga thaI jAya che. te zuddha tavAnA upayoga, pUrNa zuddhopayoga te che nahI' ane azuddhopayoga paNa nathI. paraMtu zuddha tattvanA bhAva, AlaMbana, zuddhatAnA yathAyeAgya pariNamanane kAraNe eka dezanirAvaraNa zuddhopayoga kahevAya che. prazna 9 : muktinuM kAraNa kayA upayoga che? uttara H muktinuM kAraNa ekadezanirAvaraNa zuddhopayoga che kAraNa ke pUrNa zuddhopayoga tA muktirUpa ja che ane azubhaupayoga mAkSanuM kAraNu thaI zakatA nathI tema ja vaLI mithyA tthasahitane zubhe'payoga paNa zuddhopayAganu kAraNa thaI zakatA nathI. A kAraNathI, ekadezazuddhopayAga ja muktinuM kAraNa che. prazna 80 : zuddhopayoganA sAdhaka zubheApayAga je cAthA guNasthAnathI chaThThA guNusthAna sudhI hAya che te muktinuM kAraNa che ke nahIM ? Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 295 uttara : A zubhepayogamAM AtmAnI pratIti te nira'tara hAya ja che ane zuddha AtmatattvanI bhAvanA ane avalakhana paNa yathA samaya alpakALavatI hAya che tethI ahI paNa ekadezanirAvaraNa zuddhIpayAga pravarte che, paraMtu ahI` zuddha AtmatattvanA avalaMbananI sthiti kadAcit hAvAthI zubheApayeganI mukhyAtA che vastupaNe vicAratA te, ahI paNa ekadeSinarAvaraNa zuddhopayAga ane zuddhAtmatattvanI pratItirUpa zuddhopayoga muktinuM kAraNa che. prazna 91 : sAkSAt muktinuM kAraNa kayA upayoga che? uttara : utkRSTa ekadezanirAvaraNa zuddhopayoga muktinuM kAraNu che. ane te pahelAMnA badhA ekadezanivAraNu zuddhopayoga muktinA paraMparA kAraNabhUta che. arthAt te ja uttara samayamAM thavAvALI ekadezamuktinA kAraNu che. prazna ha2 : to pachI ekadezanarAvaraNa zuddhopayoga ja upAdeya athavA dhyeyarUpa mAnavA joI e ? uttara : ekadezinarAvaraNa zuddhopayoga kSAye pazamika bhAva che te svayaM zuddhabhAva nathI, paraMtu zuddhAzuddharUpa che. apUrNa che tethI dhyeya athavA upAdeya nathI. ekadezanirAvaraNa zuddhopayeAganA viSayabhUta akhaMDa, sahanirAvaraNa, paramAtmasvarUpa ja dhyeya ane upAdeya che; khaDajJAnarUpa A ekadezinarAvaraNa zuddhopayoga dhyeya ke upAdeya nathI. A apUrNa zuddhopayoganA dhyAnathI ekadezanirAvaraNa zuddhopayoga thatA paNa nathI. prazna 93 : A badhA varNanathI ApaNe zuM zIkha vAnu che? Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : paramazuddhanizcayanayanA viSayabhUta akhaMDa nija svabhAvanI draSTi karIne peAtAnA svarUpanI svarUpAcaraNa sahita A prakAre bhAvanA karavI joIe. huM bIjA badhAya padArthAthI tadna judo chu, peAtAnA ja guNAmAM tanmaya chu. trikALa caitanyasvabhAvamaya chuM, svataHsiddha chuM, sahajasiddha che, jJAnAnaMasvarUpa chuM ityAdi. prazna 94 : AtmAnA zuddhasvarUpanI bhAvanAnuM zu phaLa che? uttara : zuddha AtmasvarUpanI bhAvanAthI ane AzrayathI nirmaLa avasthA pragaTa thAya che je sahaja AnaMdanA puMja che. prazna 95 : saMsAra-avasthAmAM AtmA zuddha tA nathI, te pachI asatyanI bhAvanAthI mokSamArga kema banI zake? uttara : sAmAnya svabhAva, eTale ke dravyadraSTithI pArakhavAmAM AvelA svabhAva AtmAmAM sadAya prakAzamAna che. te tA anya upayAgathI tirAbhUta thatA hatA ane huve temAM ja upacAga lagAvavAthI A svabhAva pratyakSa thaI jAya che. vadasamidIguptIo dhammANuvehA parIsahajao ya / cAritaM bahumeyA NAyavvA bhAvasaMvaravisesA // 35 // anvaya : varasamitInuttI dhammALuvehA rIsahanamAtra vAri bahubheyA bhAvasaMvara visesA NAyavvA / artha : vrata, samiti, gupti, dharma, anuprekSA, parISahujaya ane cAritra-ema huM bhedavALA A adhA bhAvasavaranA vizeSa jANavA. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 297 prazna 1 : vrata kene kahe che? uttara : zuddha rautanyasvabhAvamaya nijazuddha AtmatatvanI bhAvanAthI zubha-azubha samasta rAgAdi vikArenI nivRtti thaI javI te vrata che. prazna 2 : A vratanI sAdhanAnA upAya zuM che? uttara : vratasAdhanAnA upAyabhUta vyavahAra vrata pAMca prakAre che. (1) ahiMsA (2) satya (3) acaurya (4) brahmacarya (5) aparigraha. prazna 3: ahiMsAvrata kone kahe che? uttara : pitAnA tathA bIjA prANIonA prANane ghAta na kare, pIDA na pahoMcADavI tathA saMkaleza ke durbhAva na kare te ahiMsAvrata che. prazna : satyavrata kene kahe che? uttara : sva-paranuM ahita karavAvALA beTAM vacana na bolavAM ane tevA vacane bolavAne bhAva na kare te satyavrata che. prazna pa : acauryavrata kene kahe che? uttara : koIne adhikAravALI vastu tenI hArdika svIkRti vinA na levI tathA koI paNa padArthane pitAne na mAnave te acauryagrata che. prazna : brahmacaryavrata kene kahe che? uttara : maithunane tyAga karavo ane te viSayanI sarva prakAranI IcchAo na karavI tene brahmacarya kahe che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 7H aparigrahavrata kene kahe che? uttara H hiMsAne tyAga karavA mATe kemaLa pachI, zuddhine mATe kamaMDaLa ane jJAnavRddhine mATe pustaka sivAyanI kaI paNa vastu na rAkhavI ane samasta padArthomAM mamatA mUccha) na karavI tene aparigraha vrata kahe che. prazna 8 : A pAMca prakAranA vrata bhAvasaMvaranA vize kaI rIte che? uttara : A pAMca prakAranA vratanA AcaraNathI zuddhopaganI sAdhanA sugama bane che, tethI te bhAvasaMvaranA vize che. je, vratapAlananA vikalpa sudhI ja te pariNAme hoya te te bhAvasaMvara nathI paraMtu puNyAzrava che. prazna 9 : samiti kone kahe che? uttara : cetanyasvabhAvamaya nijaparamAtmatatvamAM samyaka prakArathI arthAt rAgAdinA nidhapUrvaka svabhAvalInatAthI pahoMcavAne samiti kahe che. prazna 10 : A samitinI sAdhanA mATe zuM vyavahAra kartavya che? uttara H samiti sAdhananA upAyabhUta vyavahArasamiti pAMca che. (1 Isamiti 2) bhASAsamiti (3) eSaNasamiti (4) AdAnanikSepaNasamiti (5) pratiSThApana samiti. prazna 11 : Isamiti kone kahe che? uttara : sAdhune cagya carcA mATe, sUryaprakAzamAM, cAra hAtha AgaLa jamIna joIne uttamabhAva sahita cAlavuM tene Isamiti kahe che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 kahe che. prazna 12 : bhASAsamiti kone kahe che ? uttara : hita-mita priya vacana khelavAne bhASAsamiti 299 prazna 13 : eSaNAsamiti kone kahe che? uttara : AtmacaryanI sAdhanAnA bhAva rAkhavAvALI, 46 doSa, 14 maLa, 32 a MtarAya ane adhakama A doSothI rahita sAdhunI nirdoSa AhAracaryAne eSaNAsamiti kahe che. prazna 14 : AhAra sabaMdhI 46 doSa kayA kayA che? uttara : udgagamadoSa 16, utpAdanadoSa 16, azanadoSa 10 ane bhuktidoSa 4, ema AhAra saMbaMdhI badhA maLIne 46 doSa che. prazna 15 : udgamadoSa kyA kayA che ? uttara : (1) utkRiSTa, (2) sAdhika (3) bhUti (4) mizra <5) prAbhUta (6) ali (7) nyasta (8) prAduSkRta (9) krIta (10) prAmitya (1) parivartita (12) niSiddha (13) abhita (14) ubhinna (15) acchedya (16) Aroha. A prakAre 16 ugamadoSa che. prazna 16 : uSTi doSa kAne kahe che? uttara : kAI paNa veSavALA gRhasthA, sa pAkhaDiyA, sava pArzvasthA athavA sarva sAdhuonA uddezathI banAvelA bhAjanane uddiSTa kahe che. prazna 17 : uSTimAM zu doSa AvI jAya che ? uttara : zrAvakanI pravRtti atithisa`vibhAganI hAya che. zrAvaka peAtAne AhAra evI rIte banAve che ke te eka pAtrane Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 dravyasaMgraha praznottarI TIkA dAna ApIne AhAra karI zake. muni, A prakAre zrAvakane mATe anAvelA AhAranA adhikArI thaI zake che. AnAthI viparIta rIte banAvelA bheAjanamAM, AraMbha vizeSa hAvAne lIdhe, te utkRSTa bheAjananA AhAramAM sAvadyanA doSa AvI jAya che. prazna 18 : sAdhikadoSa kone kahe che? uttara : munione dAna ApavAnA abhiprAyathI, peAtAne mATe manatI rasoImAM anna Adi vadhArAnA nAkhI devA athavA AhAra taiyAra thavAnI vAra hoya tyAM sudhI pUjA athavA dharmosaMbaMdhI prazno pUchavAnA bahAne sAdhune rokI rAkhavA tene sAdhika doSa kahe che. prazna 19 : sAdhikamAM zu doSa AvI jAya che? uttara H A ArbhamAM paNa sAdhunA nimitta (mATe AhAra banavA)nA doSa AvI jAya che. prazna 20 : pUti doSa kAne kahe che? uttara : pUrtidoSanA be prakAra che, aprAkrumizraNa ane pUtika kalpanA. prAsuka vastumAM aprAsuka vastu bheLavI devI tene aprAsumizraNa kahe che. ema vicAra karavA ke " jyAM sudhI sAdhuone dAna ApavAmAM na Ave tyAM sudhI A vAsaNa dvArA athavA A vAsaNamAM banAvelA bhAjananA athavA A amuka bheAjananA upayAga na karavA " tene pUtika kalpanA kahe che. A pramANe cakkI Adi (anya AhAra anAvavAnA khIjA sAdhanA)mAM paNa tevI jAtane vicAra karavA tene paNa pUtikalpanA doSa kahe che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 301 prazna 21 : pUtimAM zuM doSa AvI jAya che ? uttara : AmAM aprAsumizraNamAM te hiMsAne doSa ane pUtika kalpanAmAM sAdhunA nimitta saMbaMdhInA doSa AvI jAya che. prazna 22 : mizra doSa kone kahe che ? uttara : AhAra prAsuka hoya te paNa pAMkhaDiye tathA gRhasthAnI sAthe sAdhuone devAnI buddhithI AhAra ane tene mizra doSa sahita gaNavAmAM Ave che. prazna 23 : mizramAM zu doSa AvI jAya che? uttara H AmAM asaMyamIonA sparza, dInatA tathA anAdara vagere dASA AvI jAya che. prazna 24 prAbhata doSa kAne kahe che? uttara : prAbhatadoSa e prakAre che, bAdara ane sUkSma. evA saMkalpa karavA ke huM amuka mahinAnI amuka tithie atithisa vibhAgata pALIza ane pachIthI te tithi karatAM vahelAM ke meADA dAna devuM te khadaraprAbhUta doSa che. evA sa'kalpa karavA ke divasanA pUrvabhAgamAM ke uttara bhAgamAM dAna karIza ane pachIthI te samaya pahelAM ke pachI dAna karavu. te sUkSmaprAbhuta doSa che. prazna 25 : prAbhutadoSamAM kevI rIte doSa AvI jAya che? uttara : A vRddhi-hAnithI pariNAmeAmAM sa'kaleza thAya che. prazna 26 : malidoSa kAne kahe che? uttara : cakSa, pitR vagere mATe banAvelA Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 dravyasaMgraha praznottarI TIkA AhAramAMthI vadhelA AhAra munione ApavA tene lidoSa kahe che, temaja khacelA ardhya-jaLa vagerethI munionI pUjA karavI tene paNa alidoSa kahe che. prazna 27 : alimAM kaye doSa siddha thAya che? uttara H AmAM sAvadyadoSanI siddhi thAya che. prazna 18 : nyastadoSa kone kahe che ? uttara H je vAsaNamAM bhAjana manAvyu. hAya temAMthI bheAjana bIjA vAsaNamAM kADhIne peAtAnA ke mIjAnA gharamAM rAkhI mUkavu' tene nyastadoSa kahe che. prazna ra9 : nyastamAM zuM doSa AvI jAya che ? uttara H AmAM e doSa AvI jAya che; eka te temAM navA AraMbha thayA ane bIjuM e ke jo anya dAtAra tenAthI dAna Ape te temAM gaDabaDa thavI saMbhave che. prazna 30 : prAduSkRta doSa kAne kahe che ? uttara : prAduSkRta doSa e prakAre che : (1) saMkrama (ra) prakAza. sAdhu ghera AvI pahAMcatAM bhAjananA pAtra vagerene eka jagyAethI bIjI jagyAe laI javA te sa'krama prAkruSkRta che. sAdhu ghera AvI pahoMcatAM bAraNAM baMdha karavA, maMDapa cheADI nAkhavA, rAkha athavA pANIthI vAsaNA sApha karavA, dIvA saLagAvavA vagere prakAza-doSa che. prazna 31 : prAkruSkRtamAM doSa kayA kAraNathI che? uttara H AmAM naimittika-AraMbha ane dhairyApathAdimAM hAninA doSa Ave che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 303 prazna 32 H kIta doSa kene kahe che? uttara : jyAre sAdhu bhikSA mATe ghera Ave tyAre gAya vagere sacitra athavA setu vagere acitta dravya ApIne bhejana lAvavAmAM Ave tene kIta doSa kahe che. prazna 33 : kIta deSamAM zuM hAni che? uttara : AmAM naimittika AraMbha ane vikalpanI adhikatA thAya che. prazna 34 : prAmitya doSa kene kahe che? uttara : prAnitya daSanA be prakAra che: (1) vRddhimat (2) avRddhimatuM . vyAja para udhAra lAvelA annane lIdhe vRddhimat prAmitya deSa Ave che ane vyAja vinA udhAra lAvelA annane lIdhe avRddhimatu prAnitya doSa Ave che. A banne prakAranA prAmityane AhAra Ave te mAmityadoSa kahevAya che. prazna 3pa : prAmityanA AhAramAM zuM deSa thaye? uttara : udhAra lAvavAmAM ane te cukavavAmAM dAtAne aneka kaSTa uThAvavA paDe che, ane A kaSTasAdhya AhAra madhukara-vRttivALA sAdhune egya nathI. AvA AhArathI adayAne deSa upaje che. prazna 36 H parivartita deSa kene kahe che? uttara : sAdhu bhikSA mATe Ave tyAre bhejya padArthanA badalAmAM bIje bhejya padArtha (khAvA gya padArtha) lAva tene parivartita doSa kahe che. prazna 37 : parivartita AhAramAM zuM doSa AvI jAya che? Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 dravyasaMgraha prabhottarI TIkA uttara : AmAM paNa dAtAne saMkaleza thAya che tethI AvA AhAramAM adayAne deSa Ave che. prazna 38 4 niSiddha doSa kene kahe che? uttara : kaI vaDe amuka vastu na ApavI joIe ema kahevAM chatAM sAdhuone te AhAramAM ApavAmAM Ave tene niSiddha doSa kahe che. niSedhanA bhedathI A deSa cha prakArane che. te niSedhanA prakAra nIce pramANe che. (1) vyakta Izvara (2) avyakta Izvara (3) ubhaya Izvara. (4) vyakta anIzvara (5) avyakta anIzvara (6) ubhaya anIzvara nirapekSa adhikArIne vyakta Izvara, sApekSa adhikArIne avyakta Izvara ane sApekSa-nirapekSa arthAt saMyukta-adhikArIne ubhaya Izvara kahe che. A ja prakAre anIzvara adhikArI ne kara vagere) bAbata paNa samajI levuM. prazna 39 : niSiddhamAM zuM deSa AvI jAya che? uttara : hInatA, aziSTatA Adi aneka doSa Ave che. prazna 40 : abhihuta doSa kone kahe che? uttara : lAInamAM rahelA sAta makAne (dAtAnuM eka, traNa, te ja lAInanA ane traNa sAmI lAInanA) ne choDIne anya kaI paNa mahollA, gAma, paragAma ke paradeza vagere sthAnathI lAvelA padArthane abhivhata kahe che. ahita padArthanA AhArane abhihata deSa kahe che. prazna : abhihuta AhAramAM zuM deSa Ave che? uttara : AmAM Ipazuddhi rahI zakatI nathI tethI jIvahiMsAne doSa Ave che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 305 prazna 42 ubhinna deSa kene kahe che? uttara : ghI, goLa, drAkSa vagere ke DabbAmAM baMdha karelI hoya ane DambAnuM moTuM mATI AdithI baMdha karI de eTale ke sIla (seal) mArI de te tene khelIne temAMnI vastu vAparavI te ubhinna doSa che. prazna 43 : udubhinna AhAramAM zuM deSa Ave che? uttara : AmAM jIvadayAnI sAvadhAnI rahI zakatI nathI ane turata khelIne ApavAmAM vastunuM zodhana barAbara thaI zakatuM nathI. kIDI vagere aMdara pesI jAya che tene kADhavI muzkela paDe. prazna 44 : A chedya doSa kene kahe che? uttara : rAjA, maMtrI vagere moTAM purUSanA bhayathI zrAvaka AhAradAna kare tene Acchedya-doSa kahe che. prazna 45 : AcheghamAM zuM doSa AvI jAya che? uttara : pharajIyAta, premabhAva vagaranuM, bhejana levAne, doSa AvI jAya che, A gRhasthane saMkalezanuM kAraNa che. prazna 46 : mALa-ArehaNa (Areha) doSa kone kahe che? uttara : dAdarA athavA nisaraNI upara caDhIne, aTArI vagere uparanA mALathI bhejana lAvIne sAdhuone ApavuM tene mALa-ArehaNa deSa kahe che. prazna 7 : Areha (mALa-ArahaNa) mAM zuM doSa AvI jAya che? uttara : AmAM Ipazuddhi rahetI nathI ane gRhasthane vikSepa thAya che, tene paDI javA sudhIne saMbhava paNa rahe che. 20 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 603 dravyasaMgraha prabhottarI TIkA AmAM adayAne doSa thaI jAya che. pra 48: ukta 16 uddagama kenI ceSTAnAM nimittathI thAya che? uttara : ukta 16 doSa dAtAra zrAvakanI ceSTAnA nimittathI thAya che. dAtAra zrAvake, A seLa uddagamadoSa TALIne, sAdhu mahArAjane AhAra Apa joIe. je sAdhune khabara paDe ke zrAvake A seLa doSamAMthI ke deSa karyo che te sAdhu AhAra letA nathI. prazna 39 : uddagama zabdane nirukti artha zuM che? uttara : uunmArga, gamagamana karAve athavA laI jAya. je unmArga tarapha laI jAya tene udgama kahe che. tAtparya ke je kriyAo dvArA, bhejya padArtha, unmArga-AgamanI AjJAthI viruddha ane ratnatrayane ghAtaka siddha thAya tevI dAtAnI kiyAene udgama doSa kahe che. prazna pa0 : utpAdanadeSa 16 kyA kyA che? uttara : (1) dhAtrIdoSa (2) dUdhadeSa (3) nimittadoSa (4) vanIpakavacanadeSa (5) AjIvadoSa (6) krodhadoSa (7) mAna deSa (8) mAyAdoSa (9) lebhadoSa (10) pUrva stutidoSa (11) pazcAtutidoSa (12) vaidakoSa (13) vidyAdoSa (14; maMtradoSa (15) pUrNa doSa (16) vazISa prazna pa1 : dhAtrIdoSa kone kahe che? uttara : pAMca prakAranI dhAvamAtAonI jema gRhasthanA bALaka sAthe vyavahAra karIne, karAvIne athavA upadeza ApIne Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 307 khuza thayelA zrAvaka dvArA ApavAmAM AveluM bhojana levuM te dhAtrIdeSa che. prazna para : dhAtrIdoSamAM deSa kaI rIte AvyA? uttara : AmAM sAdhune e abhiprAya rahe che ke, AvI rItathI (AvA vyavahArathI) gRhastha bhejana ApavA prerAze athavA uttama bhejana Apaze. A abhiprAya sAdhutAmAM mATe deSa che. prazna pa3 : pAMca prakAranI dhAvamAtA kaI kaI che? uttara : (1) mArjanadhAtrI (2) kIDanadhAtrI (3) maMDana dhAtrI (4) kSIradhAtrI ane pa) sthApanadhAtrI. prazna 54 : mArjanadhAtrI kone kahe che? uttara : je bALakane snAna karAvIne bALakanuM poSaNa kare te. prazna pa5 : kiDanadhAtrI kone kahe che? uttara : je bALakane judI judI jAtanI ramata ramADe te. prazna pa6 : maMDanadhAtrI kone kahe che? uttara : je bALakane judA judA vastra, ghareNu vagerethI suzobhita kare te. prazna pa7 : kSIradhAtrI kene kahe che? uttara : bALakane dUdha pIvaDAvIne puSTa kare te. prazna 58 : sthApanadhAtrI kene kahe che? uttara : je bALakane sUvaDAvavAnI sevA kare te. prazna pa9 : dUtadoSa kene kahe che? Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : lAgatA-vaLagatA purUSone saMdezo laI jaIne athavA kahIne saMtuSTa thayelA dAtA dvArA ApavAmAM AvelA bhejanane levuM te dUtadoSa che. prazna 60 : AmAM zuM deSa Ave che? uttara : dUtadeSa nAmanA A bIjA utpAdanadeSamAM, A prakArathI bhajana-upArjana karavAne doSa sAdhune lAge che ane jinazAsanane dUSaNa lAge che. prazna 6 : nimittadeSa kone kahe che? uttara : aSTAMganimittanuM jJAna batAvIne athavA tenA phaLane batAvIne saMtuSTa thayelA dAtA dvArA ApavAmAM Avela AhAra le te nimittadoSa che. prazna 22 : bhaviSyaphaLanA nidezaka-nimittonA ATha aMge kayA che? uttara : (1) vyaMjana (2) aMga (3) svara (4) chinna (5) bhauma (6) aMtarikSa (7) lakSaNa (8) sva. prazna 63 : vyaMjananimitta kone kahe che? uttara : zarIranA aMgemAM tala, masa, lAkhuM vagere vyaMjana (ci) joIne te vaDe zubha-azubha phaLane jANI levuM tene vyaMjana-nimitta kahe che. prazna 64 H aMganimitta kene kahe che? uttara : meTuM, gaLuM, hAtha, paga, peTa, AMgaLI vagere zarIranA aMgone joIne zubha-azubha phaLa jANavuM te aMganimitta kahevAya che. prazna 65 : svaranimitta kone kahe che? Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 uttara : manuSya, tiryaMca ke acetana vastune avAja sAMbhaLIne traNa kALa saMbaMdhI zubha-azubha-bhA jANavA tene svaranimitta kahe che. prazna 66 : bhaumanimitta kone kahe che? uttara : bhUminuM sUkApaNuM, cIkaNapaNuM vagere dekhIne bhUminI aMdara pANI, nidhAna vagere jANI levuM; zubha azubha hArajIta jANI levA tene bhemanimitta kahe che. prazna 67 : aMtarikSa-nimitta kone kahe che? uttara : sUrya-candranA grahaNa tathA grahanA udaya, asta ulkApAta vagere jeIne traNa kALa saMbaMdhI zubha-azubha jANuM levuM te aMtarikSanimitta kahevAya che. prazna 68 : lakSaNanimitta kone kahe che? uttara : hatheLI vagere zarIranA avayavamAM kamaLa, caka, mAchalI, kaLaza vagere cihene joIne zubhAzubha jANe ' te lakSaNanimitta kahevAya che. prazna 69 : svapranimitta kene kahe che? uttara : zubhAzubha svamo anusAra zubha azubha phaLa jANuM levuM tene svapranimitta kahe che. prazna 70 : nimittadeSamAM zuM doSa Ave che? uttara : AmAM rasAsvAdana, dInatA vagere doSa Ave che. prazna : vanI pakavacanadoSa kene kahe che ? uttara bhejana vagere grahaNa karavAnA abhiprAyathI cAcakanI jema dAtArane anukuLa vacana belIne AhAra grahaNuM kare tene vanapakavacanadoSa kahe che. jema ke dAtA pUche ke kUtarAne, Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 dravyasaMgraha praznottarI TIkA kAgaDAne, mAMsabhakSI-brAhmaNane dAna ApavAmAM puNya che ke nahI. tyAre tene kahevu ke 'hA che' ItyAdi prakAra. prazna 96 : vanIpakavacanamAM zu doSa Ave che ? uttara : vanIpakavacanamAM dInatAnA doSa Ave che. prazna 73 : AjIva doSa kone kahe che ? uttara : peAtAnA jAti, kuLa vagere pragaTa karIne, tema ja kaLA, cAturya, maMtra-yaMtra Adi vaDe AhAra upArjita karavA tene AjIva doSa kahe che. prazna 74 : AjIvakarmAMmAM zuM doSa lAge che? uttarlR : AmAM dInatA, lAlaca, kalyANumA mAM pramAda vagere doSa Ave che. prazna 75 : krodhadoSa keAne kahe che. uttara : krodhI thaIne bhAjananA prama'dha karAvavA ane grahaNa karavA tene krodhadoSa kahe che. prazna 76 : AmAM zu doSa Ave che ? uttara : saMyamahAni, unmA prasAra vagere doSa Ave che. prazna 97 : mAnadoSa kAne kahe che? uttara : abhimAnane vaza thaIne AhAra grahaNa karavAne mAnadoSa kahe che. prazna 78 : AmAM zuM doSa Ave che? uttara : rasagArava, saMyamahAni, unmA vagere doSa Ave che. prazna 99 : mAyA doSa kone kahe che ? Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 uttara : mAyAcAra, chaLa-kapaTa sahita bhejanAdi grahaNa karavAne mAyAdoSa kahe che. prazna 80 : AmAM zuM doSa che? uttara : mAyAcAramAM samyakatvahAni, saMyamahAni Adi doSa Ave che. prazna 87 : lebhadoSa kene kahe che? uttara : lubdhapariNAmethI AhArAdi grahaNa karavAne lebhadoSa kahe che. prazna 82 : A dezathI zuM anartha thAya che? uttara : lebhadoSathI mULaguNamAM hAni, svabhAvadraSTinI agyatA thaI javI vagere doSa thAya che. prazna 83 : pUrva stuti doSa kone kahe che? uttara : prathama ja dAtAranI stuti karIne tene pitA pratye AkarSa ane tenAthI bhejanAdinuM grahaNa karavuM te pUrva stuti doSa che. prazna 84 : A doSathI zuM anartha thAya che? uttara : AmAM parasamukhatA, pazutA, AtmagauravanAza vagere doSa Ave che. prazna 85 : pazcAt stutidoSa kene kahe che? uttara H AhAragrahaNa karyA pachI dAtAnI prazaMsA stuti karavI tene pazcAt-stutidoSa kahe che. prazna 86 : A doSathI zuM anartha thAya che? uttara : AgaLa upara amArA bhajanane sAre prabaMdha Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 dravyasaMgraha praznottarI TIkA thaze e abhiprAyathI A doSa thAya che. AnAthI nidAna-niyANuM, kRpaNutA, AtmagauravanAza Adi doSa thAya che. prazna 87 cikitsAdoSa kAne kahe che? uttara : ATha prakAranI cikitsAmAMthI eka athavA vizeSa cikitsA dvArA upakAra karIne athavA tevA upadeza karIne AhArAdi levAne cikitsAdoSa kahe che. ATha prakAranI cikitsAe nIce pramANe che. (1) bALacikitsA (2) aMgacikitsA (3) raspayanacikitsA (4) viSacikitsA (5) bhUtApanadana (6) kSAcataMtra (7) zAlAkAcikitsA (8) zalya cikitsA prazna 88 : cikitsAka mAM zu doSa Ave che ? uttara H cikitsA karIne bheAjana karavAmAM sAvadya Adi doSa lAge che. prazna 89 : vidyAdoSa kone kahe che? uttara : hAma, jApa vagere dvArA sAdhelI vidyAone khelAvIne tenAthI prApta thayelAM AhAra, auSadhi vagere grahaNa karavA athavA dAtArane vidyA ApavAnI lAlacathI AhAra grahaNa karavAne vidyAdoSa kahe che. prazna 90 : AmAM zu doSa che ? uttara : vidyAdoSamAM svarUpanI asAvadhAnI, AtmavizvAsanA abhAva Adi doSA Ave che. prazna 91 : maMtra doSa kone kahe che ? uttara : gurUmukhathI adhyayana karelA ane siddha thayelA maMtrathI devatAonu AhavAhana karIne temanAthI maLelA AhAra Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 grahaNa kare athavA mukhadAyaka maMtranI AzA ApIne dAtAra pAsethI AhAra grahaNa kare tene maMtradoSa kahe che. prazna 2 : AmAM zuM doSa che? uttara : vidyAdaSanI mAphaka AmAM paNa aneka doSa che. prazna 93 : cUrNa doSa kene kahe che? uttara : dAtArane mATe bhUSAcUrNa ke aMjanacUrNa meLavI ApIne tene tyAM AhAra grahaNa kare tene cUrNa doSa - prazna 94 : AmAM zuM doSa che? uttara : AjIvikAnI mAphaka AmAM AraMbhane doSa Ave che. prazna 95 : vazadoSa kone kahe che? uttara : je jenA vazamAM na hoya tene vaza karavAne upAya batAvIne, athavA tevI cejanA karIne athavA ekabIjAthI judA paDelA strI-purUSone meLa karAvIne athavA tene upAya batAvIne bhejana grahaNa karavAne vaza-doSa kahe che. prazna 9 : A doSamAM zuM anartha che? uttara H nirdayatA, pIDAnuM upajAvavuM, rAgavRddhi, lajajAkarma, brahmacaryane atisAra Adi aneka doSarUpa anartha A doSathI thAya che. prazna ha7 ? utpAdana doSane nirUkti artha zuM che? uttara : jinamArgamAM niSiddha kriyAo dvArA bhajana utpanna karAvavAmAM Ave te kriyAone utpanna doSamAM lIdhelI che. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 98 : utpAdana doSa kAne Azraye thAya che? uttara : utpAdana doSa sAdhu-pAtrane Azraye thAya che. kAraNa ke te doSa sAdhunA zithila bhAva ane kriyAethI utpanna thAya che. 314 prazna 99 : azana doSa uttara : bhAjaya padArtha doSAne azanadoSa kahe che. kene kahe che ? saMbaMdha sAthe prazna : 100 : azana doSanA z kayA kayA bhedu che uttaraH zakti, pihita, prakSita, nizcima, Tita, apariNuta vyavaharaNa, dAyaka, lipta ane vimizra A dasa doSa azana-samaMdhI jANavA. prazna vR%0 ; zakita doSa kAne kahe che ? uttara : cAra prakAranA AhAramAM kAI evI zakA utpanna thaI jAya ke A AhAra AgamamAM levA yAgya batAvyA che ke nahIM athavA A AhAra zuddha-bhakSya che ke nahI', evI za'kAsahita bhAjana karavAne zakti doSa kahe che. prazna 102 : pihita doSa kone kahe che? uttara H aprAsuka vastu athavA vajanadAra prAsuka vastuthI DhAMkeluM bhojana ughADIne ApavAmAM Ave te bhAjanane grahaNa karavAne pihitadoSa kahe che. rAkhavAvALA prazna 103 : khrikSita doSa kone kahe che ? uttara : ghI, tela vagere dvAra cIkaNA thayelA hAtha ke camacAthI ke kaTorAthI ApelA AhArane grahaNa karavAne prakSita doSa kahe che. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 315 prazna 104 : nikSipta nAmanA azanadoSa kAne kahe che ? uttara : je bhejana-vastu sacitta pRthvI, jaLa, agni, khIja haritakAya ke trasajIva para rAkhavAmAM AvI hoya te vastu (AhAra) ne grahaNa karavAne nikSipta doSa kahe che. prazna 105 : cheTita nAmanA azanadoSa keAne kahe che? uttara : amuka bhAjana sAmagrI pheMkI daIne amukane grahaNa karavI, aniSTa AhAra cheDIne ISTa AhAra grahaNa karavA, jethI bheAjanasAmagrI TapakatI rahe evA hAthathI AhAra grahaNa karavAne ti-doSa kahe che. prazna 106 : apariNata nAmanA azanadoSa kAne kahe che ? uttara H jenA varNa, gaMdha, rasa nA badalAyA haiAya tevA cUNa mizrita pANIne tathA caNA, cekhA vagere dhAyA hAya te pANIne grahaNa karavuM tene apariNata doSa kahe che. prazna 107 : vyavaharaNa nAmanA azanadoSa kAne kahe che ? uttara : dAtAra peAtAnA laTakelA vastrane yatnAcArarahita thaI ne kheMce. athavA vAsaNeA, saghaDI vagerene yatnAcArarahita thaI ghasaDe ane AhAra Ape, tevA AhArane grahaNa karavA te vyavaharaNa-doSa che. prazna 108 : dAyakadoSa nAmanA azanadoSa kone kahe che ? uttara : sAdhune AhAradAna ApavA ayeAgya evI vyakti dvArA apAyelA AhArane grahaNa karavA tene dAyakadoSa kahe che, jevAM ke madyapAna kanAra, rogathI pIDAyelA adhamUti, rajasvalA. khALakane janma ApelI (40 divasa) ulaTI thaI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA heya te, zarIre tela gele, bhIMta pAchaLa ubhe haya, pAtranA sthAnathI uMce ke nIcesthAne rahele napuMsaka, jAticuta, patita, pezAba karIne turata Avele, nagna, vezyA, sanyAsaliMga-dhAraNa karanArI, ATha varSathI nAnI bALA, vRddhA, pAMca mAsathI AgaLanA garbhavALI, AhAra karatI, AMdhaLI, beDelI, agni saLagAvatI, agni bujhAvatI, agnine bhasmathI DhAMkavAvALI, agnine kuMkanAra, makAnane lIpanAra, ekavastradhArI, dhAvatA baccAne cheDIne AvelI, bacAne navaDAvanArI vagere. A dAtAremAM amuka vizeSaNa mAtra strIne ja lAge che, amuka strI-puruSa baMnene lAge che tethI jyAM je ghaTe tyAM te ghaTAvIne samajavuM. prazna 19 : lipta nAmane azanadeSa kene kahe che, uttara : mATI, cUne, leTa, lIlerI, azuddha-jaLa vagerethI bhIMjAyelA hAtha ke vAsaNa dvArA ApelA bhojanane grahaNa karavuM tene lipta doSa kahe che. prazna 110 : vimizra nAmane azana deSa kene kahe che? uttara : je bhejanamAM sacitta pRthvI, jaLa, bIja, lIlerI ane jIvita-trasa maLelA hoya te bhejanane mizradoSavALo kahyo che. prazna 111 : cAra bhuktidoSa kyA kayA che? uttara : (1) aMgAra (2) dhUma (3) saMjana ane (4) atimAtra. - prazna 112 aMgAra nAmane bhuktidoSa kone kahe che? uttara : A vastu sArI che, svAdiSTa che, vadhAre maLe Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 317 te ThIka e prakAre ati AsaktabhAvathI bhajana karavuM tene aMgAradoSa kahe che. prazna 113 : dhUma nAmane bhuktidoSa kone kahe che? uttara : A vastu sArI nathI banI, kharAba che e prakAre glAnibhAvathI bhajana karavuM tene dhUmadeSa kahe che. prazna 114 : saMjana nAmane bhuktidoSa kone kahe che? uttara : garama ane ThaMDA, cIkaNuM ane sUkA athavA AyurvedamAM batAvelA paraspara viruddha padArthone meLavIne khAvA tene saMjanadoSa kahe che. prazna 115 : atimAtra nAmane bhuktidoSa kone kahe che? uttara : bhajananuM je parimANa batAvyuM che tenuM ullaMghana karIne te parimANathI vizeSa AhAra kare te ati mAtra bhuktidoSa che. prazna 116 AhAranuM zuM parimANa che? uttara : udaranA be bhAga te AhArathI pUrNa karavA joIe, eka bhAga pANIthI ane eka bhAga vAyunA halanacalana arthe khAlI rAkhavuM joIe. prazna 117 : maLa doSa kene kahe che? uttara : je vastunA aDavAthI athavA maLI javAthI AhAra grahaNagya rahetuM nathI tene maLa kahe che, ane maLavALA AhAragrahaNathI maLadoSa thAya che. prazna 118 : maLa kayA kyA che? uttara : () parU (2) lehI (3) mAMsa (4) hADakuM (5) cAmaDuM (6) nakha (7) vALa (8) mRtavikalatraya eTale mare Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 dravyasaMgraha praznottarI TIkA kIndriya trIndriya ke caturandriya jIva (9) sUraNa vagere kaMdamULa (10) aMkura phuTeluM bIja (11) mULA, Adu vagere mULa (12) bera vagere tuccha phaLa (13) kAMkare (14) uparathI caDele ane aMdarathI kAca e cekhA vagerene dANe. prazna 119 : uparanA 14 maLamAMthI kayA maLasparzathI keTalo doSa thAya? uttara : parU, lehI, mAMsa, hADakuM ke cAmaDuM AnAthI AhAra sparza thayAnI pratIti thaye AhAra cheDI de joIe ane yathAvidhi prAyazcitta grahaNa karavuM. nakhathI spardhAyelA AhArane cheDI de ane kiMcita prAyazcitta karavuM. vALa athavA mRta vikalatrayathI sparzAyele AhAra cheDI de. kanda, bIja, mULa, phaLa, kAMkare Adi AhAramAM Ave tene AhAramAMthI kADhI nAkhave. je te kaI rIte kADhI na zakAya te AhAra choDI devuM joIe. prazna 120 : bhejana-saMbaMdhI aMtarAya kene kahe che ? uttara : jenA nimittathI munijane AhArane tyAga karI de che tene aMtarAya kahe che. prazna 121 : aMtarAya kayA kayA che? uttara : (1) kAka (2) amedhya (3) chadira (4) dhana (pa) rudhira (6) azrupAta (7) jAnuAdhAparAmarza (8) jAnUparitikama (9) nAbhinirgamana (10) prayAkhyAtasevana (11) jatuvadha (12) kAkAdipiMDagrahaNa (13) pANipiMDapatana (14) Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 pANijatuva (15) mAMsAdidarzana (16) upasarga (7pAdAMtara paMcendriyagamana (18) bhAjanasaMpAta (19) uccAra (20) prazravaNa (21) a jyagRhapraveza (22) patana (23) upavezana (24) saMdeza (25) bhUmisparza (ra6) niSThIvana 27 udaramigamana (28) adattagrahaNa (ra9) prahAra (30) grAmadAha 631) vAdagrahaNa (32) karagrahaNa prazna 1rara : kAka nAmano aMtarAya kene kahe che? uttara : AhAcaryAmAM vartatA sAdhunA zarIra para keI kAgaDA, kUtarA vagere jAnavara viSTA kare te kAkA-aMtarAya che. prazna 123 : amedhya-aMtarAya kene kahe che? uttara : AhAra mATe jatAM athavA ubhelA sAdhune, paga, ghuTaNa, jAMgha Adi kaI aMgamAM viSTA vagere apavitra padArthane sparza thAya che te amedhya-aMtarAya kahevAya che. prazna 124 : chadi nAmane aMtarAya kene kahe che? uttara : keI kAraNathI munine ulaTI thaI jAya te te chardi nAmane aMtarAya che. prazna 1rapa : dhana aMtarAya kone kahe che? uttara : pitAnA ke bIjAnA zarIramAMthI cAra AMgaLa ke tethI vadhAre lehI, parU vagerene sAdhu jue te rudhira nAmane aMtarAya thAya che. prazna 126 : rudhira nAmane aMtarAya kene kahe che? uttara : pitAnA ke bIjAnA zarIramAMthI cAra AMgaLa ke tethI vadhAre lehI, parU vagerene sAdhu jue te rudhira nAmane aMtarAya thAya che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 627 : annupAta a'tarAya kene kahe che? uttara : zAkathI peAtAne AMsu paDI javA athavA phAInA mRtyunA kAraNathI koInA AkraMdane sAMbhaLavuM tene azrupAta aMtarAya kahe che. 320 prazna 128 : jAnuadhaHparAmarza aMtarAya kone kahe che ? uttara H siddhabhakti karyA pachI ghuMTaNathI nIcenA bhAganA hAthathI sparza thaI javA te jAnuadhaHparAmarza aMtarAya che. prazna 129 : jAnaipavyitikrama aMtarAya kAne kahe che? uttara : ghUMTaNa sudhI U~cA ke tethI vadhAre uMcA sthAne rahelA lAkaDAM, patharA vagere oLaMgIne javu te jAnUparibyatikrama nAmanA aMtarAya che. prazna 130 : nAbhiadhAniga mana aMtarAya kone kahe che? uttara : zarIrane nAbhithI nIcuM karIne dvAra AdimAMthI nIkaLavuM tene nAbhiadhAnimana aMtarAya kahe che. prazna 136 : pratyAkhyAtasevana aMtarAya kone che? uttara : tyAga karelA koI padArtha khAvAmAM AvI jAya tene pratyAkhyAnasevana nAmanA aMtarAya kahe che. prazna 132 : jaMtuvadhanAmanA aMtarAya kevI rIte che ? uttara : jo sAdhunI peAtAnI samakSa ja koI uMdara, khilADI, kUtarA vagerenA ghAta kare te jaMtuvadha aMtarAya che. prazna 133 : kAkAkripiMDaharaNa aMtarAya keAne kahe che? uttara : kAgaDA, samaDI, vagere dvArA hAthamAMthI kALIAnuM laI javuM athavA tenA sparza karavA te kAkArttipiMDaharaNa aMtarAya che. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 321 prazna 134 : pANipi'Dapatana aMtarAya kone kahe che? uttara : bhAjana karatAM sAdhunA hAthamAMthI kALIyA paDI javA tene pANipi'Dapatana aMtarAya kahe che. prazna 135 : pANija tuvadha aMtarAya kone kahe che? uttara : bhojana karatAM sAdhunA hAtha para koI jIva svayaM AvIne marI jAya tene pANijatuvadha aMtarAya kahe che. prazna 136 : mAMsadanAdi aMtarAya kyAre thAya che? uttara : bhojana karatAM sAdhune mAMsa, madya vagere vastuo dekhAI jAya tene mAMsadanAdi atarAya kahe che. prazna 137 : upasarga nAmanA aMtarAya kaI rIte che? uttara : bhojana karatI vakhate deva, manuSya ke tikheMcadvArA upasarga karavAmAM Ave te upasa aMtarAya che. prazna 138 : pAdAMtarapa'cendriyagamana aMtarAya kAne kahe che? uttara : bhojanAthe cAlatAM athavA bhojanasamaye muninA e paga vaccethI koI pacendriya pasAra thaI jAya tene pAdAMtarapaMcendriyagamana a'tarAya kahe che. prazna 139 : bhojanasaMpAta aMtarAya kone kahe che? uttara : sAdhune AhAra ApavAvALI vyaktinA hAthamAMthI vAsaNa vagere paDI jAya te bhojanasaMpAta aMtarAya kahevAya che. prazna 140 : uccAra aMtarAya kone kahe che? uttara : bhojana mATe jatAM ke bhojana karatAM sAdhune viSTA Adi thaI javA tene uccAra nAmanA aMtarAya kahe che. 21 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 141 : prazravaNa aMtarAya kene kahe che? uttara : AhAra karatAM sAdhune mUtrane zrAva thaI javo te prazravaNa aMtarAya che. prazna 142: abhojya-gRhapraveza aMtarAya kene uttara : bhojana arthe nikaLelA sAdhune caMDALa vagere aspRzya jIvonA gharamAM praveza thaI javo tene ajaya gRhapraveza nAmane aMtarAya kahe che. prazna 143 : patana nAmane aMtarAya kene kahe che? uttara : sAdhunuM, mUccha, bhrama, zrama, rega vagere kAraNothI bhUmi upara paDI javuM tene patana nAmane aMtarAya kahe che. prazna 144 : upavezana nAmano aMtarAya kone kahe che? uttara : azakti Adi kAraNothI sAdhunuM bhUmi upara besI javuM tene upavezana nAmane aMtarAya kahe che. prazna 145 : saMdeza nAmane aMtarAya kene kahe che? uttara : bhajanArthe paryaTaNamAM ke AhAra samaye kUtarA, bilADI vagere jAnavara sAdhune karaDe tene saMdeza aMtarAya kahe che. prazna 146H bhUmisparza aMtarAya kene kahe che? uttara : siddhabhakti karyA pachI sAdhune hAtha bhUmine aDI jAya tene bhUmisparza aMtarAya kahe che. prazna 647 : niSThIvana nAmane aMtarAya kahe che? uttara : AhAra karatAM sAdhune kapha, thuMka, lIMTa vagerenuM nikaLI javuM tene niSThIvana nAmane aMtarAya kahe che. prazna 148 : udarakRminigamana aMtarAya kone kahe che? Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 3 23 uttara : meDhAmAMthI ke gudA dvArA sAdhunA peTamAM rahelA kIDAonuM bahAra nikaLI AvavuM te udarakRminirgamana aMtarAya kahe che. prazna 49 : adattagrahaNa nAmane aMtarAya kone kahe che? uttara : dAtAranA ApyA vinA athavA pite saMketa karIne AhAra, auSadhi AdinuM grahaNa karI levuM te adattagrahaNa aMtarAya che. prazna 150 : prahAra nAmane aMtarAya kayAre thAya che? uttara : pitAnA ke nikaTavatI anya kaI jIva upara talavAra, bhAlA AdithI prahAra karavAmAM Ave te prahAra nAmane aMtarAya che. prazna 1pa1 : grAmadAha aMtarAya kevI rIte che? uttara : je gAmanI najIka ja pitAne nivAsa heya te gAmamAM Aga lAgavI te grAmadAha nAmane aMtarAya che. prazna 1pa2 : pAdagrahaNa aMtarAya kone kahe che ? uttara : kaI paNa vastune pagathI grahaNa karavI te pAdagrahaNa aMtarAya che. prazna 1pa3 : hastagrahaNa aMtarAya kene kahe che? uttara : kaI vastu jamIna upara paDI jAya te tene hAtha vaDe upADIne grahaNa karavI te hastagrahaNa nAmane aMtarAya che. prazna 154 : A aMtarAyo kayA samayathI kayA samaya sudhI gaNAya ? uttara : sAdhu jyAre bhikSArthe nikaLe che te pahelAM bhukticaryA mATe siddhabhakti kare che. zrAvaka dvArA AmaMtraNa maLatAM Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 dravyasaMgraha praznottarI TIkA bhojanazALAmAM sthita thaIne bIjIvAra siddhabhakti kare che pahelI siddhabhaktinA samayathI mAMDIne bhojana samApta thAya tyAM sudhInA samayamAM upayukta aMtarAye gaNAya che, ane amuka aMtarAye bIjI siddhabhaktithI AhArasamApti vacce gaNavAmAM Ave che. temane jema AgamamAM kahyAM che tema jANavAM. prazna 155 : eSaNa samitine zabdArtha zuM che? uttara : eSaNAno artha zodhavuM che. uparyukta vidhithI nidorSa AhAra zodha ane AhAra daramyAna je sAvadhAnI hoya che tene eSaNasamiti kahe che prazna 156 : AdAnanikSepaNa samiti kone kahe che ? uttara : kamaMDaLa, pustaka vagere gya vastuone letImUkatI vakhate sAvadhAnI rAkhavI, jethI kaI jIvane bAdhA ke hiMsA na thAya tene AdAnanikSepaNuM samiti kahe che. prazna 157 : pratiSThApana samiti kene kahe che? uttara : jaMturahita 5 bhUmi ke je manuSyanuM uThavAbesavAnuM niyata sthAna na hoya, tyAM sAvadhAnIthI maLa mUtra, kapha, ghUMka, lIMTa AdinuM kSepaNa karavuM tene pratiSThApana samiti prazna 158 : guNinAmane bhAvasaMvaravizeSa kene kahe che? uttara : saMsAranA kAraNe rAgAdi doSathI bacavA mATe, pitAnA AtmAne nija, sahajazuddha, AtmatatvanI bhAvanA, upayegamAM surakSita rAkhave, lIna kare tene gupti kahe che. prazna 159H guptirUpa bhAvasaMvaranI sAdhanAnA upAya Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 325 uttara : maneApti, vacanagupti ane kAyagupti A traNa guptirUpa bhAvasa varanA upAya athavA vizeSA che. prazna 160 : manAgupti kAne kahe che? uttara H rAgAdi bhAvAne tyAgavA athavA samIcIna dhyAnamAM lAgavuM athavA manane vaza karavuM te maneAgupti che. prazna 161 : vacanagupti kAne kahe che ? uttara : kaThora vagere vacaneAnA tyAga karavA athavA mauna dhAraNa karavu' tene vacana ita kahe che. prazna 162 : kAyagupti kAne kahe che. uttara : samasta pApAthI dUra rahevu ane zarIranI ceSTAonI nivRtti karavI tene kAyagupti kahe che. prazna 163 : dharma kone kahe che ? uttara : krodhAdikapAyA utpanna karavAvALAM kAraNAnA prasaMga upasthita thavAM chatAM paNa icchA ane kaleza pariNAme utpanna na thavAM ane svabhAvanI niLatA anI rahevI tene dharma kahe che. prazna 164 : dharma zabdanA niruti artha zuM che ? uttara : pati kRti dharma: = jadhanyapadathI haThAvIne je uttama padamAM dhAraNa karAve tene dharma kahe che. prazna 165 : jaghanya ane uttama padma kayA che? uttara : mithyAtva, rAga, dveSa vagerethI AtmAnu kaluSita rahevuM te jaghanyapada che ane paramapAraNAmikarUpa, nijaranaitanyasvabhAvanA avala mananA khaLathI svabhAvanA svaccha vikAsa thavA te utkRSTa pada che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 166: dharmanA aMga keTalA che? uttara : dharmanA aMga dasa che - (1) kSamA (2) mAdava (3) Arjava (4) zauca (5) satya (6) saMyama (7) tapa (8) tyAga (9) AkiMcanya ane (10) brahmacarya. prazna 167 : kSamA nAmanuM dharmanuM aMga kene kahe che? uttara H krodhanuM kAraNa svayaM upasthita thavA chatAM, pite samartha hevAM chatAM paNa bIjAne kSamA karI devI ane nija, dhavasvabhAvanA upaganA baLathI saMsArabhramaNanA kAraNabhUta mahAdi bhAvane zAMta karIne pitAne kSamA karI devI tene kSamA kahe che. prazna 168 : mArdava nAmanuM dharmanuM aMga kene kahe che? uttara : jAti, kuLa, vidyA, vaibhava vagere viziSTa hovA chatAM paNa bIjAne tuccha na mAnavAM, pote ahaMkArabhAva na dhare ane nija, sahajasvabhAvanA upaganA baLathI, apUrNa vikAsamAM ahaMkArapaNuM samApta karIne pitAnI mRdutA pragaTa karavI tene mArdava dharma kahe che. prazna 129: Arjava nAmanuM dharmanuM aMga kene kahe che? uttara : keIne prati chaLa, kapaTane vyavahAra ke bhAva na kare tathA nija saraLa caitanyasvabhAvanA upagathI svabhAvaviruddha bhAvene nAza karIne tAvika saraLatA pragaTa karI devI tene Afvadharma kahe che. prazna 170 : zauca nAmanuM dharmanuM aMga kene kahe che? uttara : kaI paNa vastunI lAlaca ke tRSNa na karIne tathA nija, svataHsiddha, caitanyasvabhAvanA upaganA baLathI, Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 327 dhaupaga naSTa karIne niHsaMga, svaccha AtmAnubhava kare tene zaucadharma kahe che. prazna 171 : satya nAmanuM dharmanuM aMga kene kahe che? uttara : je vacana ane kiyAnA nimittathI nija, sasvarUpa arthAt svarUpanI sanmukhatA thAya tene satyadharma kahe che tathA nija, akhaMDa, sanA upagathI nijasvarUpanA saikAlika tatvane anubhava kare tene satyadharma kahe che. prazna 12 : saMyama nAmanuM dharmanuM aMga kone kahe che? uttara : IndriyasaMyama ane prANusaMyama dvArA svaparahiMsAthI nivRtta thavuM ane nijaniyata caitanyasvabhAvanA upayogathI paryAyadraSTione samApta karIne nijasvarUpamAM lIna thaI javuM tene saMcamadharma kahe che. prazna 173 : tapa nAmanuM dharmanuM aMga kene kahe che? uttara : rAgAdine abhAva karavA vividha kAyakaleza ane mana tathA IchAne nirodha kare ane nitya, aMta:prakAzamAna, nijabrahmasvabhAvanA upagathI, vibhAvane nivRtta karIne svabhAvamAM tapavuM-zabhayamAna rahevuM-tene tapadharma kahe che. prazna 174 tyAga nAmanuMma dharmanuM aMga kone kahe che? uttara : jJAnAdi dAna karavAne, AtyaMtara tathA bAhya parigrahane tyAga karavAne tathA paranirapekSa nija caitanyasvabhAvanA uganA baLathI samasta vikalpane tyAga karIne sahaja jJAna ane AnaMda anubhava kare tene tyAgadharma kahe che. prazna 175 : Akicanyadharma kene kahe che? Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : rAgAdi bhAva, zarIra, karmAM, saMpatti vagere adhAMya parabhAvA pratye " A koIpaNa mArA bilakula nathI" evA anubhava karavA tathA kevaLa, cinmAtra, nija-svabhAvanA upayAganA baLathI nivikalpa anubhava karavAne Akicanyadharma kahe che. he che? prazna 176 : brahmacarya nAmanuM dharmanuM aMga kAne uttara : maithuna saMbaMdhI sUkSma vikalpAthI paNa nivRtta thaI ne, gurUnA Adeza anusAra caryAM karavI ane AtmasvarUpamAM pravRtti karavI tathA parabrahmasvarUpa, nija caitanyasvabhAvanA upayega vaDe sarva parabhAvAthI nivRtta thaIne nijabhrahmamAM sthita thavAne brahmacarya dharma kahe che. prazna 177 : anuprekSA nAmanA bhAvasa'vavizeSa kAne kahe che? uttara : je prakAre A AtmA peAtAnA svarUpanI prApti kare te anusAranuM prekSaNa arthAt vAra vAra ci'tavana ane anubhUti tene anuprekSA kahe che. prazna 178 : anuprekSA keTalA prakAranI che ? uttara : anuprekSA khAra prakAranI che? (1) anitya-anuprekSA (ra) azaraNa-anuprekSA (3) saMsAra-anuprekSA (4) ekatva-anuprekSA (5) anyatva-anuprekSA (6) azuciva-anuprekSA (7) Azrava-anuprekSA (8) sa vara- anuprekSA (9) nirjarA-anuprekSA (10) leAka-anuprekSA (11) edhidula bha anuprekSA (12) dharma-anuprekSA. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 ___329 prazna 19 : anitya-anuprekSA kene kahe che? uttara : dhana, parivAra, zarIra, karma ane rAgadveSAdika bhAve A badhuM anitya che evI bhAvanA karavI te anitya anuprekSA che. prazna 180 : A anityabhAvanAthI zuM lAbha thAya che? uttara : ukta anitya-bhAvanA bhAvavAvALA AtmAne A padArthone saMga ke viyega thatAM mamatva thatuM nathI ane mamatva na thavAthI saikAlika nitya-jJAyakarUpa nija5ramAtmAnI bhAvanA thAya che jethI A aMtarAtmA parama AnaMdamaya avasthA prApta kare che. prazna 181 : dhana, parivAra vagere sAthe zuM AtmAne bilakula saMbaMdha nathI ? uttara : paramArthathI dhana, parivAra, zarIra, karma ane rAgAdi vibhAnI sAthe AtmAne kAMI ja saMbaMdha nathI. prazna 182 H te saMbaMdhanI kalpanA kevI rIte upachI uttara : dhana, parivArane saMbaMdha upacarita asadubhUta-vyavahArathI che, zarIra, karmane saMbaMdha anupacarita asadubhUta vyavahArathI che ane rAgAdi vibhAvane saMbaMdha mAtra azuddhanizcayanayathI jIvanI sAthe che. asadubhUtane te AtmAmAM atyaMta abhAva che, azuddha paryAya auSAdhika ane kSaNavatI pariNamana che. prazna 13 : azaraNuM anuprekSA kene kahe che? uttara : deva, subhaTo, mitro, putra, maNi, maMtra, taMtra, AzIrvAda, auSadha vagere kAMI paNa maraNa samaye athavA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznoMttarI TIkA 330 vedanA AdinA samayamAM kharekhara zaraNurUpa nathI evI bhAvAnA karavI tene azaraNa-anuprekSA kahe che. prazna 184 : A azaraNa-bhAvanAthI zuM lAbha thAya che? uttara : bahAranA padArthAMnuM zaraNu mAnavAnA abhiprAya maTavAthI jIva, zAzvata zaraNabhUta nijazuddha AtmAnuM zaraNu prApta karI le che jethI A aMtarAtmA bhaya ane nidAnabAdhAthI rahita thaI sahaja-AnaMdane anubhava kare che. prazna 185 : sa'sAra anuprekSA kAne kahe che? uttara : A jIva, anAdikALathI dravyaparivartana, kSetraparivartana kALaparivartana, bhavaparivartana ane bhAvaparivatana ema pAMca prakAranA paribhramaNeAmAM aneka prakAranA du:khA mAtra ajJAnathI bhAgavatA Ave che. e prakAranuM ciMtavana karavuM te saMsAra-anuprekSA che. prazna 186 : dravyaparivartana athavA dravyasaMsAra zuM che ? uttara : parivartananuM bIjuM nAma paribhramaNa che. A parivata nAmAM mukhya vAta e ja jANavAnI che ke AvA ribhramaNamAM jIvane ATalA badhA kALa vItI gayA A parivanAnA vanamAM bhramaNanA samayanA paricaya karAvavAmAM AvyA che. dravyaparivartananuM varNana e prakAre che. (1) nAkadravya parivartana (2) kadravyaparivartana AmAMthI nAka dravyaparivartananuM svarUpa pahelAM samajI levA yAgya che. prazna 187 : nAka dravyaparivartananA artha zuM che? uttara : nAkanA atha che zarIra. jema ke koI jIve Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 331 yathAsaMbhava tIvramada madhyama bhAvavALI spa, rasa, gaMdha, vaNu - yukta nAka vaNAone zarIrarUpe grahaNa karI pachI, anyasamaye te kharI gaI paraMtu aneka agRhIta nAkamavaNAone grahaNa karI A pramANe anaMtavAra agRhIta nAkavaNAone grahaNa karIne eka vAra mizrava NAone grahaNa karI anaMtavAra agRhIta vaNAone grahaNa karIne eka vAra mizra (gRhIta-agRhIta) vargaNAone grahaNa karI. A rIte jyAre ana MtavAra mizravaNAone grahaNa karI le tyAre eka vAra gRhItavargaNuAonuM grahaNa thayu agRhIta-mizrava NuAonI rItathI gRhItavAne pharIthI grahaNa karI. A pramANe karatAM karatAM jyAre anaMtavAra gRhItavaNAonu grahaNa thaI jAya tyAre nAka dravyaparivatananA cAra bhAgamAMthI eka bhAga pUrA thayA gaNAya. A bhAgane agRhIta mizragRhItakramagrahaNa kahe che. phI, te jIve mizravaNAone grahaNa karI. ana'ta vAra mizragrahaNa karIne eka vAra agRhIta va NuAone grahaNa karI. pachIthI anaMta mizragrahaNa karIne agRhItavagaNuAone grahaNa karI. A rIte anaMtavAra agRhIta vaNAone grahaNa karyAM pachI eka vAra gRhItavarga NAone grahaNa karI. mizra-agrahIta grahaNa kramapUrvaka gRhItavagaNAonu jyAre anaMtavAra grahaNu thaI jAya tyAre nAkama dravyaparivartananA e bhAga pUrA thAya che. A bIjA bhAgane mizraagRhItagRhItakama grahaNu kahevAya che. phrI, te jIve mizravaNAone grahaNa karI. anaMtavAra mizravaNAone grahaNu karIne eka vAra gRhItava NuAone grahaNa karI krurIthI anaMtavAra mizragrahaNa karyAM bAda, eka vAra Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 dravyasaMgraha praznottarI TIkA gRhItavargaNuone grahaNa karI. A rItathI, mizragRhIta, grahaNa pUrvaka anaMtavAra gRhItavargaNAone grahaNa karyA pachI eka vAra agRhItavargaNuonuM grahaNa karyuM. Ama karatAM karatAM jyAre anaMtavAra agRhItavargaNuonuM grahaNa thaI jAya tyAre karma dravyaparivartananA traNa bhAga pUrA thaI jAya che. A trIjA bhAganuM nAma mizragrahIta agRhItakarma grahaNu che. pharI, te jIve gRhIta ne karmavargaNAone grahaNa karI. anaMtavAra gRhItavargaNAonuM grahaNa karIne eka vAra mizra vargaNaene grahaNa karI. anaMtavAra gRhItavargaNuonuM grahaNa karyA pachI pharI eka vAra mitravargaNuone grahaNa karI. A rItathI anaMtavAra mizravaNuonuM grahaNa thaI gayA bAda eka vAra agRhItavargaNuonuM grahaNa karyuM. A prakAre gRhIta mizra -agRhIta grahaNapUrvaka jyAre anaMtavAra agRhIta karmavargaNuonuM grahaNa thaI jAya tyAre karmadrivyaparivartanane cethe bhAga pUre thaI jAya che. A cethA bhAganuM nAma gRhItamizramizraagrahItakamagrahaNa che. AnA pachI, A narmadravyaparivartananI zarUAtanA prathama samayamAM, je bhAvavALAM sparza, rasa, gaMdha, varNayukta ne karmavargaNAonuM grahaNa karyuM, te zuddha gRhItakarma dravya jyAre A jIvanA grahaNamAM Ave tyAre eka karma dravyaparivartana pUruM thAya che. A eka parivartanamAM, zarUAtathI mAMDIne aMta sudhI eTale kALa lAge, eTale kALa vyatIta thAya che. A kramathI viruddha, vacce, anaMtavAra game tema varganuM grahaNa Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 333 thatuM rahe te ahIM gaNavuM nahIM (paraMtu A kemapUrvakanuM ja gaNavuM). AvAM AvAM anaMta nokarpadravyaparivartana A jIve karyA che. prazna 188 : karmadrivyaparivartanane samaya keTalo che? uttara : upara jema ne karmavargaNa gaNI, te pramANe, karmavargaNuone gaNune, karmadrivyaparivartananuM vivaraNa samajI levA yogya che. A pramANe, cAra bhAgapUrvaka, karyadravyaparivartana thavAmAM jeTale samaya lAge, teTale samaya, eka karma dravyaparivartanane jANa AvAM AvAM anaMta karma dravyaparivartane A jIve karyA che. prazna 189 : kSetraparivartanane kALa kaI rIte jANI zakAya ? uttara : kSetra parivartanane kALa be prakArathI jANavAmAM Ave che (1) svakSetra parivartana ane (2) parakSetra parivartana. prazna 190 : svakSetra parivartananuM svarUpa zuM che? uttara : ahIM sva eTale jIva, ane tethI, A parivartananuM svarUpa jIvanA nikSetra eTale svapradezapramANa eTale zarIranI avagAhanAthI jANavuM. jIvanI jaghanya avagAhanA ghanAgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa che. ATalI avagAhanAthI jIve deha dhAraNa karyo, pachI, A avagAhanAmAM jeTalA pradeza che teTalI vAra, teTalI ja avagAhanAvALuM zarIra dhAraNa kare pachI, eka eka pradeza vadhatI vadhatI avagAhanAone kamathI Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 dravyasaMgraha praznottarI TIkA dhAraNa karatAM karatAM mahAmatsatyanI utkRSTa (1000 ejana lAMbo pa00 ejana pahoLo ane 250 ejana uMce) avagAhanA sudhInI badhI avagAhanAe dhAraNa kare tene svakSetra-parivartana kahe che. AmAM jeTale kALa vyatIta thAya tene svakSetra parivartanakALa kahe che. A daramyAna, vacce, kramaviruddha je je avagAhanAo prApta thAya che te ahIM gaNavI nahIM. AvAM AvAM anaMta kSetraparivartana A jIve karyA. prazna 191 : je jIe, nigodanA zarIrane choDIne bIjuM zarIra grahaNa nathI karyuM temanuM kSetraparivartana kevI rIte thaI zake che ? uttara : je jIvee hajI sudhI nigedaparyAyane kadApi cheDI nathI te jIvane je te kSetraparivartana hetuM nathI, te paNa bIjA chene, anaMtasvakSetra parivartanamAM eTale kALa vyatIta the, teTale, eTale ke anaMtakALa, nigadanA jIne paNa saMsAra paribhramaNamAM vyatIta thayela che. prazna 102 : parakotraparivartananuM svarUpa zuM che ? uttara : parakSetrane artha AkAzakSetra thAya che. keI jIva jaghanya avagAhana dhAraNa karIne leka arthAt kAkAzanA ATha madhyapradezone potAnA zarIranA madhyanA ATha pradezarUpe vyApta karIne upajo. tyAra pachI, A avagAhanAmAM jeTalAM pradeza che teTalI vAra, teTalI ja avagAhanA laIne, te ja sthAna para, te ja rItathI te jIve janma dhAraNa karyA pachI lekanA eka-eka pradezane vadhAratAM vadhAratAM kamathI, AkhA lekamAM janma dhAraNa kare te parivartanane parakSetraparivartana kahe che. AmAM jeTale Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 335 kALa vIte teTale parakSetra parivartanane kALa jANa. vacamAM, game teTalI vAra, kamaviruddha upaje tenI gaNatarI ahIM karavI nahIM. AvAM AvAM anaMta parakSetra parivartana A jIve karyA che. prazna 19H anAdi nityanigedanA jIvone zuM A parakSetra parivartana hoya che? uttara : anAdi nityanigedanA jIvone paNa A para kSetraparivartana hoya che, kAraNa ke AmAM lekanA eka eka pradeza kamathI utpanna thavAnI vAta che, zarIranI avagAhanAne AmAM kama nathI. prazna 194: kALaparivartananuM zuM svarUpa che ? uttara : koI jIva utsarpiNIkALanA prathama samayamAM utpanna thaye. pachI anya utsarpiNukALanA bIjA samayamAM utpanna thayo. A ja prakAre anya anya utsarpiNIkALanA trIjA, cethA vagere samayomAM utpanna thayo. A prakAre utsarpiNukALa ane avasarpiNIkALanA vIsa koDAkeDIsAgaranA jeTalo samaya che te badhAmAM kamathI utpanna thayA ane maye AnI vacce anaMta vAra anya anya samayamAM (kamaviruddha) janme ane maryo te gaNatarImAM levuM nahIM. AmAM jeTalo samaya vyatIta thaye teTale kALa eka kALaparivartanane jANavo. AvAM AvAM anaMta kALaparivartana A jIve karyA che. prazna 15 : bhavaparivartananuM zuM svarUpa che? uttara : gatine bhava kahe che. cAre gatiomAM viziSTa kamathI upajavuM tene bhavaparivartana kahe che. jemake keI jIva Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 dravyasaMgraha praznottarI TIkA tiryaMcanI jaghanya Ayu eka aMtarmuhUrtamAM laIne upa. pachI aMtamurhatamAM jeTalo samaya che teTalI vAra eTalAM ja AyuSyathI upaje. pachI kramathI eka eka samaya adhika AyuSya laIne tiryaMcamAM utpanna thaIne traNa palyanI pUrNa AyuvALe thaye. A tiryaMca parivartana che. A sivAya, kema viruddha bIjI anaMtIvAra janme tenI ahIM gaNatarI karavI nahIM. keI jIva nakaranI ja ghanya Ayu dasahajAra varSanI laIne upa. pachI dasa hajAra varSanA jeTalo samaya che teTalI vAra dasa hajAra varSanI jaghanya AyuSya laIne janme pachIthI eka eka samayanI adhika AyuSya laIne utpanna thate thate utkRSTa tetrIsa sAgara pramANa AyuSyavALo thaI ja. AnI vacce, naraka sivAyanI bIjI aneka manuSya tiryaMcAdi gatiomAM utpanna the tema vaLI kamavirUddha anekavAra narakanI AyuSya laI utpanna thaye te ItyAdinI AmAM gaNatarI karavI nahIM. A eka narakabhavaparivartana thayuM. . A pramANe manuSyabhavaparivartana paNa samajI levuM, temAM jaghanya AyuSya aMtarmuhUrta ane utkRSTa AyuSya traNa palya hoya che. narakabhavaparivartananI jema devabhavaparivartana paNa samajI levuM paraMtu tyAM utkRSTa AyuSyamAM ekatrIsa sAgara sudhI ja levuM kAraNa ke tethI AgaLanI sthitinI devanI AyuSya mAtra samyagadraSTi ne ja hoya che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 gAthA 35 A prakAre, A cAreya bhavaparivartanamAM jeTale samaya lAge che teTale kALa bhavaparivartanane jANu. - AvAM AvAM anaMta bhavaparivartane A jIve karyA che. prazna 196 : anAdi nityanigedanA jIvane A parivartanakevI rIte saMbhave che? uttara : anAdi nityanigedanA chAne A parivartana te nathI hatuM paraMtu anya jInA anaMta bhavaparivartanamAM jeTale kALa vyatIta thaye teTale kALa temane paNa vyatIta thaye che. te prazna 197 : bhAvaparivartananuM svarUpa zuM che? uttara : karmonI yathAsaMbhava jaghanyasthitithI mAMDIne utkRSTa sthitinA baMdhanA kAraNabhUta bhAvenA kamika parivartanane bhAvaparivartana kahe che. te nIce pramANe che. - karmonuM eka sthitibaMdhasthAna thavA mATe athavA vadhavA mATe asaMkhyAta lekapramANu asaMkhyAta kaSAya adhyavasAyasthAna thaI jAya che. eka kaSAyaadhyavasAya-sthAna thavA mATe asaMkhyAta lekapramANa asaMkhyAta anubhAgabaMdha-adhyavasAyasthAna thaI jAya che. eka anubhAgabaMdha-adhyavasAyasthAna thavA mATe zreNInA asaMkhyAtamAM bhAgapramANu asaMkhyAta egasthAna thaI jAya che. - have prakRta kamaparivartanane vicAra karIe - jema ke eka jIvane jJAnAvaraNIyanI janthaya sthitine baMdha thaye. tene gya jaghanyagasthAna, jaghanya anubhAga baMdha adhyavasAya-sthAna 22 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 dravyasaMgraha praznottarI TIkA ane jaghanya kaSAyaadhyavasAya sthAna thayAM. A pachI, asaMkhyAta yaMgasthAna thayA pachI, eka anubhAgabaMdha adhyavasAyasthAna vadhyuM, ane te rIte, asaMkhyAta anubhAgabaMdhaadhyavasAya sthAna thayA pachI eka kaSAyaadhyavasAyasthAna vadhyuM ane e rIte asaMkhyAta kaSAyaadhyavasAyasthAna thayA pachI jJAnAvaraNa karmanuM AgaLanuM eka sthitibaMdhasthAna thayuM. A prakAre gAsthAna-anubhAgabaMdhaadhyavasAyasthAna-kaSAyaadhyavasAyasthAna vadhatAM sthitisthAna vadhyuM. jyAre jJAnAvaraNanI utkRSTa sthitinuM baMdhasthAna baMdhAI jAya tyAre jJAnAvaraNa saMbaMdhI sthitisthAnenuM vivaraNa thayuM. A ja prakAre yathAsaMbhava badhAM karmonI jaghanyasthitithI mAMDIne utkRSTa sthiti sudhI samajI levuM. A badhAM maLIne eka bhAvaparivartana thAya che. AmAM jeTalo samaya vIte che teTalA samayane eka bhAvaparivartana kahe che. AvAM AvAM anaMta bhAvaparivartana A jIve karyA che. prazna 198 : anAdinityanigadanA jIvane bhAvapaMrivartana kevI rIte saMbhave che? uttara H karmonI yathAsaMbhava utkRSTa sthitibaMdhane gya zrIndriya, trIndriya, caturindriya, asaMsI-pacendriya ane saMgIpaMcendriyane, bhava prApta na hovAthI, badhA sthitisthAnana hevAthI, A nigadanA ane je ke bhAvaparivartana nathI hotuM te paNa bIjA jIvane AmAM jeTale kALa vyatIta thaye teTale kALa temane paNa vyatIta thaye che ema samajavuM. prazna 19 : A pAMca prakAranA parivartananA kALa vadhatA-oche che ke eka sarakhe ? Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 339 uttara : dravyaparivartanathI anaMtaguNo kALa kSetraparivartanane che, kSetraparivartanathI anaMtaguNe kALa kALaparivartanane che, kALaparivartanathI anaMtaguNo kALa bhavaparivartanane che ane bhavaparivartanathI anaMtaguNe kALa bhAvaparivartanane che. prazna 200 ? A saMsAra-anuprekSAthI zuM lAbha thAya? uttara : nija zuddha AtmatatvanI bhAvanA vinA, ajJAnathI, A jIve AvAM aneka prakAranAM nAmadehAdine dhAraNa karI, vividha prakAranA bhAve karI, cAra gatiomAM bhaTakI, nAmakarmone bAMdhIne bhayaMkara duHkha bhegavyAM. have je AvAM duHkha na bhegavavA hoya te saMsAranA duHkhene nAza karanArI, nijazuddha AtmAnI bhAvanA bhAvavI joIe. A hita-kartavyanI preraNA saMsAra anuprekSAthI maLe che. prazna 201 : ekatva-anuprekSA kene kahe che? uttara : sukha-duHkha, jIvana-maraNa vagere badhI avasthAemAM huM ekale ja chuM, saMsAramArgane kartA paNa huM ekale ja chuM ane mokSamArgane kartA paNa huM ekale ja chuM. A prakAre ciMtavana karavuM ane dravyakarma, karma ane bhAvakarmathI rahita jJAyakabhAvarUpa, eka nija zuddha AtmatatvanI bhAvanA karavI tene ekatvaanuprekSA kahe che. prazna 202 H A bhAvanAthI zuM lAbha che ? uttara : ekatvabhAvanAthI dukhanI zAMti thaI sahaja AnaMda pragaTa thAya che. duHkha vikalapithI utpanna thAya che. ane tenI utpatti keI ne kaI parapadArthanA saMbaMdhathI, temAM upaga Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA lagADavAthI thAya che, mATe sahaja jJAna-AnaMda svarUpa nijAtmAnA ekatvamAM upayoga lAgatAM nirvikAra, anAkuLatArUpa, anupama AnaMda pragaTa thAya ja che. prazna 203 : anyatva-anuprekSA kone kahe che? uttara : deha, kuTuMba, vaibhava, Indriyasukha vagere samasta parabhAve mArAthI judAM che, tethI heya che, e prakAranI bhAvanAne anyatva anuprakSA kahe che. prazna ra04 : Indriyasukha mArAthI juduM kevI rIte che? uttara : huM nirvikAra, dhruva, zaitanyacamatkAramAtra, kAraNa samayasAra chuM ane A Indriyasukha karmane AdhIna ane svabhAvaviruddha hovAthI vikAra che ane nAzavaMta che. A kAraNathI, huM IndriyasukhathI paNa bhinna chuM. prazna 205 : anyatva anuprekSAthI zuM lAbha che? uttara : parabhAvanI bhinnatA jANavAthI, AtmAne, paravastuomAM hitabuddhi thatI nathI ane parama hitakArI nija zuddha AtmatatvamAM bhAvanA jAgRta thAya che. prazna 206 : ekatva-anuprekSA ane anyatva-anuprekSA bannene viSaya ekatvanI bhAvanA che, te banemAM zuM taphAvata rahyo? uttara : ekatva bhAvanAmAM te vidhirUpathI nijAtmatatvane upaga karavAmAM Ave che ane anyatvabhAvanAmAM anyanA niSedharUpe nijAtmatatvane upaga karavAmAM Ave che. A prakAre, A be bhAvanAomAM aMtara jANavuM. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 prazna 207 : azuciva anuprekSA ne kahe che? uttara : rajavIrUpa maLathI utpanna, maLane ja utpanna karanAra, maLathI ja bharelAM dehanI apavitratAnuM ciMtavana karavuM ane apavitra dehathI virakata thai, sahaja-pavitra, caitanya-svabhAvanI bhAvanA karavI tene azucitva-anuprekSA kahe che. gAthA 35 prazna 208 : azucihna anuprekSAthI zuM lAbha thAya che? uttara : dehanI azucinI bhAvanAthI dehu uparathI rAga ghaTe che ane dehathI virakata thatAM dehasaMcAgeAnI paNa tvarAthI nivRtta thaI jAya che. Ama thatAM, parama pavitra nijabrahmamAM sthiti thatAM, e aMtarAtmA, sava du:khAthI mukata thAya che. prazna 209 : Azrava-anuprekSA kone kahe che? uttara : mithyAtva, kaSAya vagere vibhAvAnA kAraNathI ja Azrava thAya che. Azrava ja saMsAra ane samasta du:khAnu mULa che e prakArathI mithyAtva kaSAyADhi AzravAmAM thavAvALAM doSAnu ci'tavana karavuM ane nirAzrava, nija paramAtvatatvanI bhAvanA karavI tene Azrava-anuprekSA kahe che. prazna 20 : Azraya-anuprekSAthI zuM lAbha thAya che ? uttara : AzravanA doSAtu kharAbara jJAna thatAM ane tenAthI dUra thavAnA ciMtavananA phaLasvarUpe, A AtmA nirAzrava, nijAtmatattvanA upayoganA aLa vaDe AzraveAthI nivRtta thAya che ane anaMtasukha Adi anaMtaguNAthI bharapura siddha-avasthAnA adhikArI thaI jAya che. prazna 211 : savara anuprekSA kAne kahe che? Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : je pramANe, vahANanA chidro baMdha thatAM pANuM aMdara AvatuM baMdha thaI jAya che ane kinArA pAsenA gAme pahoMcI jAya che te pramANe, zuddhAtmasaMvedananA baLathI, AzravarUpI chidro baMdha thaI jatAM, karmone praveza baMdha thaI jAya che; jethI AtmA anaMtajJAnAdithI bharelAM mukitanagarane prApta karI le che upara pramANe, saMvaranA guNonuM ciMtavana karIne paramasaMvarasvarUpa nija zuddha AtmatatvanI bhAvanA karavI te saMvaraanuprekSA che. prazna 212 : saMvara-anuprekSAthI zuM lAbha? uttara : paramasaMvarasvarUpa, nijazuddha, kAraNuparamAtmAnI bhAvanAthI AzravanI nivRtti thAya che. saMvatatva kSamArganuM mULa che, tenI siddhi thatAM mekSanI prApti thAya che. prazna 213H nirjarA anuprekSA kone kahe che? uttara : "jema ajIrNa thavAthI, peTamAM bhege thayela bagADa, AhArano tyAga, karI auSadhi levA vaDe bahAra, nikaLI jAya che arthAt nirjarI jAya chetema ajJAna vaDe thayele karmasaMcaya, jyAre AtmA mithyAtvarAgAdine choDIne, sukhaduHkhamAM samatAdhAraNarUpa auSadhine seve che, tyAre te karmamaLarUpa saMcaya dUra thaI jAya che arthAt nirjarI jAya che ane AtmA paramasukhI thaI jAya che." A prakAre nirjarAtatvanuM ciMtavana karavuM ane svabhAvanI bhAvanA karavI te nirjarA-anuprekSA che. prazna 214 H nirjarA anuprekSAthI zuM lAbha? uttara : zuddhopagarUpa nirjarA pariNAmanA baLathI Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 ekadeza mukata thaI keme karIne, sarvathA mukta thaI jAya che, A rahasthanA jJAtAone nirjarA anuprekSAthI kalyANamArganI pragati mATe aMtaH preraNuM maLe che. prazna 21pa : leka-anuprekSA kene kahe che? uttara : lekanI racanAne vicAra karatAM karatAM, lekanA AvAM AvAM sthAnamAM A jIva mehabhAvane vaza thaI anaMtavAra utpanna thaye evuM ciMtavana karavuM ane svabhAvathI ajanmA ane anAdi-siddha, rautanyasvarUpa, nijanizcayalekanI bhAvanA karavI tene leka-anuprekSA kahe che. prazna 216 : lekane keNe banAvyuM? uttara : samasta dravyanA samuhane loka kahe che. AkhA AkAzamAM, jeTalA dravya dekhAya che ane astitvamAM che, te badhAMya dravyanA samuhanA piMDane leka kahevAya che. badhA dravya svataHsiddha che tethI leka paNa svataHsiddha che. tene keIe banAvyuM nathI, matalaba ke badhA dravya pitApitAnA pariNAma kare che tethI badhA dravya vaDe leka banyuM che. prazna 217 : lekane AkAra ke che? uttara : sAta purUSe ekabIjAnI pAchaLa kamara upara hAtha mUkIne tathA paga pahoLA karIne ubhA rahe ane je AkAra bane te AkAra leka che mAtra meDhA jeTale AkAra cheDI de. prazna 218 : lekanuM vistArakSetra keTaluM che? uttara : lekane vistAra 343 ghanarAja che. eka rAja asaMkhyAta janane thAya che. eka bhejana 2,000 gAune Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 dravyasaMgraha praznottarI TIkA gAune thAya che. eka gAu lagabhaga aDhI mAIlane thAya che. lekane vistAra lekanA traNa bhAga karIne vizeSapaNe samaja. prazna 219 : lekanA traNa bhAga kayA kayA che? uttara : lekanA traNa bhAga A pramANe che : (1) adheloka (2) madhyaleka (3) urvIloka ! prazna 220 : adhalaka kayA bhAgane kahe che? uttara : draSTAMtamAM jema manuSyanI nAbhithI nIcene vistAra che tevI rIte, lekanA ThIka madhyabiMduthI nIcene jeTaluM vistAra che teTalA bhAgane aleka kahe che. prazna 221 : alekane vistAra keTale che? uttara : alekanI uMcAI uparathI nIce, sAta rAju che. sauthI nIce, pUrva-pazcima dizAne vistAra (jADAI) sAta rAjU che ane upara upara ghaTate ghaTate sauthI upara eka rAjU thaI jAya che. dakSiNa-uttarane vistAra (laMbAI sarvatra sAta-sAta rAjU che. A pramANe alakane kula vistAra 4 rAjU x 7 rAju x 7 rAjU = 196 ghana (sarerAza pahoLAi) (uMcAI) (laMbAI) rAju pramANa thAya che. prazna rarara : madhyalekane vistAra keTaluM che? uttara : lokanA madhyabhAgathI upara eka lAkha cALIsa jane uMce sudhI tathA ADI dizAmAM cAre bAju asaMkhyAta cejanA sudhI arthAt pUrvethI pazcima ane uttarathI dakSiNa sudhI eka rAjUpramANu madhyaka che. prazna 223 : Urdhvalakano keTalo vistAra che? Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 345 uttara : udghalekanI uMcAI sAta rAjapramANa che. tene pUrva-pazcima vistAra (pahoLAI) madhyalekanI upara eka rAjU pramANe, upara bIjA sADAtraNa rAjU jaIe tyAre pAMca rAjU pramANu ane bIjA sADAtraNa rAja pramANa che. vistAra sarvatra sAta-sAta rAjU pramANa che. che. have udghalekanuM kula kSetraphaLa nIce pramANe che: 5 + 1 = 6. 6-ra3 3 X 3 = 10. 102 X 7 = 73 73 + 73 = 147 ghanarAja pramANu Urdhva lekane vistAra che. prazna rara4 : traNe lekane maLIne kula vistAra keTale thAya ? uttara : alakanA 196 ghanarAja ane UrdhvakanA 147 ghanarAjU ema banene maLIne kula vistAra 343 ghanarAju che, ane A ja traNe lekane kula vistAra jANa. prazna 225 : madhyalekane vistAra gaNatarImAM kema na lIdho? uttara : madhyalekanI uMcAI rAjUnI thatImAM nahIM barAbara che, A kAraNathI tene judI rIte gaNya nathI. madhyalakane je alpa aMza te, UrdhvakanA sauthI nIcenA aMzanI gaNatarImAM AvI jAya che prazna 226: alekamAM kevI racanA che? uttara : dakSiNa ane uttaramAM traNa traNa rAju kSetra cheDIne lekanA madhyamAM cauda rAjapramANa uMcAIvALI eka trasanADInA vibhAgamAM sAta narakenI racanA che. narakanI sAta pRthvIo gaNAya che. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 227 : narakanI sAta pRthvIonI racanA kyA prakAre che? uttara H AmAM sauthI upara merUparvatanA AdhArabhUta ratnaprabhA nAmanI pRthvI che. tenI jADAI eka lAkha e'zI hajAra ceAjana che. tenA traNa vibhAga che, kharabhAga, pa kabhAga ane akhkhahulabhAga. kharabhAga ane 5kabhAgamAM te bhavanavAsI ane vyaMtara devAnA AvAsa che, nIcenA abbahubhAganA khIleAmAM nArakI jIvAnA nivAsa che. tenI nIce eka rAjU AkAza cheDIne zarAprabhA nAmanI bIjI pRthvI che jenI jADAI khatrIsa hajAra ceAjana che. tenI nIce eka rAju AkAza cheDIne vAlukA prabhA nAmanI trIjI pRthvI che jenI jADAI aThThAvIsa hajAra ceAjana che. tenI nIce eka rAjU AkAza cheDIne paMkaprabhA nAmanI ceAthI pRthvI che jenI jADAI cAvIsa hajAra ceAjana che. tenI nIce eka rAjU AkAza cheADIne dhUma prabhA nAmanI pAMcamI pRthvI che jenI jADAI vIsa hajAra ceAjana che tenI nIce eka rAju AkAza cheADIne tamaHprabhA nAmanI chaThThI pRthvI che jenI jADAI sALa hajAra Ajana che. tenI nIce eka rAjU AkAza cheDIne mahAtamaH nAmanI sAtamI pRthvI che jenI jADAI ATha hajAra cAjana che. tenI nIce eka rAnu pramANu AkAza che. prazna 228 : zu' pRthvInA mApa rAkSetrathI atikita che ? uttara : rAjunA mApanA pramANamAM pRthvInuM mApa kAMi nahIM kharAkhara che, tethI, nIce eka-eka rAju AkAzanu Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 347 varNana karyuM che. prazna 229 : A pRthvIomAM bIlenI zuM vyavasthA che? uttara : A pRthvIomAM paTele (bIlaracanAbhAga) nI vyavasthA nIce pramANe che. pahelI pRthvImAM tera paTala, bIjImAM agIyAra, trIjamAM nava, cothImAM sAta, pAMcamImAM pAMca, chaThThImAM traNa ane sAtamImAM eka che. pratyeka paTalamAM bIlanI racanA che. pRthvImAM ja A kSetre AvelAM che temanI sapATI pRthvInI sapATI sAthe ja ekarUpa che, upaselI nathI. A kAraNathI temane bIla kahevAmAM Ave che. prazna 230 : A bIla keTalAM moTA che? uttara : koI bIla saMkhyAta hajAra jana vistAravALAM ane koI bIla asaMkhyAta hajAra jana vistAravALAM che. prazna 231 : kaI pRthvImAM keTalAM bIla che? uttara : pahelI pRthvImAM trIsa lAkha bIla che, bIjImAM pacIsa lAkha, trIjImAM paMdara lAkha, jethImAM dasa lAkha, pAMcamImAM traNa lAkha, chaThThImAM eka lAkhamAM pAMca ochA, ane sAtamImAM mAtra pAMca bIla che. A badhAnuM vizeSa varNana anya dharyagraMthethI jANavuM, vistArabhayathI atre lakhyuM nathI.' prazna 232 H A bIlamAM rahenArA nArakI ja kevA hoya che? uttara : je ja hiMsAra, niMdA karanArA, vizvAsaghAtI, cera, dhADapADu, vyabhicArI ane atyaMta tRSNavAna hoya che teo mRtyu pAmIne narakagatimAM janma le che. A nArakI Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 dravyasaMgraha praznottarI TIkA jIvAne ThaMDI, garamI, bhUkha, tarasa vagere tIvra vedanA rahyA kare che ane te vedanA maTavAnA koI sAdhana heAtA nathI. temanA zarIra paNa bhayAnaka hAya che ane teo paraspara laDe che, kApe che, chedana-bhedana kare che. temanA zarIra ja hathiyAra banI jAya tevI khATI vikriyAvALA heAya che. temanu AyuSya echAmAM ochu dasa hajAra varSa ane vadhumAM vadhu tetrIsa sAgaropama hoya che. laDatAM laDatAM zarIranA TukaDA thaIne pArAnI mAphaka vikharAI jAya che paraMtu (AyuSya purU na thayu hAvAthI) mRtyu thatuM nathI. prazna 233 : jIva kayA karmInA udayathI nArakI thAya che? uttara : naraka-Ayu, narakagati vagere karmAMnA udayathI jIva nArakI thAya che A kAnA aMdha, peAtAnA svarUpanA zraddhAnathI vimukha rahIne viSayeAnI la.paTatAnA pariNAmeAnA nimittathI thAya che. prazna 234 : narakabhavanA duHkhe thI bacavAnA zuM upAya che? uttara H pAtAnA svarUpanI yathArtha pratIti karavI te narakabhavathI mukta thavAnA upAya che. apra 235 : madhyaleAkamAM zI zI racanA che? uttara : madhyaloka eka rAju tIrachA vistAravALA che ane tenA kharAbara madhyamAM sudarzana nAmanA merUparyaMta che. te (pata) jaMbudrIpanA ThIka madhyamAM che. jemAM ApaNe rahIe chIe te A ja ja budvIpa che jenA vistAra eka lAkha yAjana che. A dvIpanA dakSiNa dizAmAM kinArA upara, te (jabudrIpa) nA 14 bhAgamAM bharatakSetra che. A bharatakSetranA ApaNe rahIe chIe. AnI uttaramAM ane 1& A khaMDamAM vistAramAM Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 349 ; himavAna pa ta che. 14 vistAramAM haimavatakSetra che, jemAM hamezA jaghanyabhAgabhUmi rahe che. 19 vistAramAM mAhimavAna pata che. 19 vistAramAM harikSetra che jyAM sadA madhyamAgabhUmi rahe che. 3 vistAramAM niSadha parvata che. vistAramAM videhahotra che. tenA devakurU uttarapurU nAmanA gheADA photrane choDIne ke jemAM uttama bhAgami sadAya rahe che. AkhA videhakSetrathI zAzvata meAkSamA cAlyA kare che ane aneka bhavya jIvA mukta thatAM rahe che. tIrthaMkara bhagavaMtA paNa ahI 'mezA hoya che. A pachI uttaranI bAju vistAramAM nIlaparvata che 19 32 19 vistAramAM ramyakakSetra che. ahIM sadA madhyama bhAgabhUmi rahe che. 18 vistAramAM rUkima paryaMta che 14 vistAramAM haeNraNyavatakSetra che. jyA sadAya madhyabhAgabhUmi rahe che. ? vistAramAM zikharI paryaMta che. 19 vistAramAM airAvatakSetra che jemAM bharatakSetra jevI racanA rahelI che. bharata arAvata photromAM vacce vijyAghdha pata paNa che. videhamAM, niSadha ane nIlathI mAMDIne merUnI najIka sudhI ambe gajadanta patA che. kulAcala vagere parvata upara akRtrima jinabhavana ane jinacaityeA che. 180 prazna 236 : jabudvipanI AgaLa zu che? uttara : jabudvipanI AgaLa cAreya bAju lavaNusamudra che. tenI banne bAju vedikA che. A samudranA vistAra eka Ajue be lAkha ceAjana che. te cUDInA AkAre gALa che. prazna 237 : lavaNusamudrathI AgaLa zu che? uttara : lavaNusamudranI AgaLa cAre bAju ghAtakIkhaMDa Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 dravyasaMgraha praznottarI TIkA nomane dvipa che. temAM uttara-dakSiNa dizAmAM, vedikAthI vedika sudhI IvAkAra nAmane parvata che jenAthI ghAtakIkhaMDanA be bhAga thaI jAya che. dareka bhAgamAM sAta kSetra, cha kulAcala ane eka (nAne) dareka merU parvata che. tethI ghAtakIkhaMDamAM kula cauda kSetro, bAra kulAcalo ane be (nAnA) merU parvate che.AmAM vyavahAra badho bharata kSetranA je jANa A dvipano vistAra eka bAju cAra lAkha jana che. Ane AkAra paNa cUDI je che ane AgaLa upara dvipasamudra vagerethI te gherAyeluM che. prazna 238 : ghAtakIkhaMDa dvIpathI AgaLa zuM che? uttara : ghAtakIkhaMDathI AgaLa cAre bAjue kAlodadhi samudra che. tenI banne bAju be vedikAo che. tene vistAra eka bAju ATha lAkha jana che. prazna 239 : kAlodadhi samudrathI AgaLa zuM che? uttara : kAlodadhi samudrathI AgaLa puSkaravara dvIpa che tene eka bAjune vistAra soLa lAkha jana che. tenI vacce, cAre bAju geLAkArarUpe mAnuSattara nAmane parvata che. tenA pUrvArdhamAM ghAtakIkhaMDa dviIpa jevI racanA che. ahIM sudhI ja manuSyaloka che. AnAthI AgaLa uttarArdhamAM tathA AgaLa AgaLa asaMkhyAta dviIpa ane samudro che jemAMnA aMtima dviIpa ane samudrane cheDIne badhAmAM kugabhUmi je vyavahAra che. prazna 240 : aMtima dviIpa ane samudramAM zI racanA che? uttara : svayaMbhUramaNa nAmane chello dviIpa ane svayaMbhUramaNa nAmane chelle samudra che jemAM karmabhUmi jevI racanA che paraMtu temAM mAtra tiryace ja hoya che. A dvIpa ane Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 351 samudramAM bahu ja meATI avagAhanAvALA bhamarA, vIMchIe ane masyA jovAmAM Ave che. madhyalokanuM vaSa~na ghaNuM mATu che te vizeSapaNe dharmagraMthAthI jANavuM, vistAralayathI atre te lakhyuM nathI. prazna 241 : madhyalokanA varNanathI ApaNane zu preraNA maLe che? uttara : videhanI racanAthI A edha maLe che ke sAkSAt mAkSamAga zAzvatA khullo ja che. madhyalokamAM aTTI dvIpamAM, naMdIzvaradvIpamAM, teramA dvIpamAM ane anyatra akRtima caityAlayAnuM parijJAna thatAM bhakti ubharAya che. sauthI sArabhUta vAta A che ke nija zuddhAtmatattvanA zraddhAna-jJAna-AcaraNurUpa samAdhi bhAva pragaTe teA saMsAranA duHkhAthI mukta thaI zakAya che, nahi te madhyalokamAM AvIne paNa aneka prakAranA kumanuSya ane tiya cAnA bhava dhAraNa karIne saMsAravRddhi thAya che. A manuSya janma anupama che tene pAmIne bhedaratnatraya ane yathAyAgya abhedaratnatrayanI bhAvanAthI peAtAnA nija nizcayaloka saphaLa karo. prazna 242 : UrdhvalokamAM zuM zuM racanA che? uttara : sudana merUparyaMtanI taLeTIthI mAMDIne upara lokanA aMta sudhI Urdhvaloka kahevAya che, jemAMnI sAta rA pramANa trasanADImAM devone AvAsa che ane sauthI upara siddhaloka che. Urdhva lokanI trasanADImAM pahelA, ekabIjAthI upara upara ATha kalpAmAM seALa svarga che. tenI upara groveyakavimAna che. tenI upara anuddeiza vimAna, tenI upara anuttara vimAna, tenI upara siddhazilA ane tenI upara siddhaloka che. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI kIkA prazna 243 : prathama kalpamAM kevI racanA che? uttara : sudarzanamerUnI taLeTIthI upara doDha rAjI sudhI prathama kalpa che. A kalpamAM ekatrIsa paTala che. arthAt ekatrIsa jagyAe ekathI upara eka esa vimAnAnI avasthiti che. jemake pahelA paTalamAM, madhyamAM RtunAmaka IndravimAna che je merUpa tanI taLeTIthI eka vALanI jADAI kharAkhara aMtara cheADIne avasthita che. tenI cAre dizAomAM trasaDa-tresaTha vimAnA che. vidizAomAM khAsaDa-mAsa vimAne che, vacamAM aneka vimAnA che, A vimAno, koI tA sakhyAta yAjana vistAravALA ane I tA asa MkhyAta ceAjana vistAravALA che. AvI rIte uparanA paTalomAM paNu racanA jANavI. mAtra dizAomAM ane vidizAemAM eka eka vimAna echu thatu jAya che. temaja prakIrNAMka vimAnAnI saMkhyA paNa yathAsa Mbhava echI echI thatI jAya che. uparyukta ekatrIsa paTalomAM uttaradizA, ajJeyadizA ane vAyavyadizAnI paktinA vimAnA tathA Agneya-uttaranI vacce ane vAyavya-uttaranI vaccenA prakIrNAMka vimAnAnA adhipati IzAna-Indra che. bAkInA badhA vimAnAnA eTale ke dakSiNa pUrva, pazcima, IzAna, naiRtya A pAMca dizAonI pa`ktinA vimAne tathA cha aMtarAlonA prakIrNAMka vimAnAnA adhipati saudha Indra che. saudharma - Indra dakSiNendra kahevAya ane izAna-indra uttarendra kahevAya che. dakSiNendranA vimAnA vadhu saMkhyAmAM che, uttarendranA vimAnA AchA che. A badhA vimAnAmAM devadeviyA rahe che A devonu AyuSya ghaNu kharU e sAgara sudhInuM hoya che. deviyAnuM AyuSya aneka palyapramANa hoya che. upara uparanA 352 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 devanuM AyuSya vadhatuM jAya che. deviye ATha kalpe sudhI ja hoya che, ane temanA AyuSya palyapramANa vadhe che. badhI deviye pahelA kalpamAM ja janme che. badhA vimAnamAM akRtima jinaatyAlaya che. prazna 244 : bIjA kalpanI racanA kevI che? uttara : prathama kalpathI upara doDha rAju pramANa sudhI bIjA kalpamAM sAta paTalo che. AmAM dakSiNendra sanakumAra Indra che ane uttarendra mahendra Indra che. dakSiNa vibhAganA nAma sAnakumAra svarga che uttara vibhAganA nAma mAhendra svarga che. prazna 245 : trIjA kalpamAM kevI racanA che? uttara : tRtIya kalpamAM cAra paTala che, dakSiNa vibhAganA brahmasvarga kahevAya che ane uttara vibhAganA brahmottarasvarga kahevAya che. bIja kalpathI upara ardhA rAjIpramANa A kalpa Avelo che. A kalpane eka ja Indra che jene brahma kahe che. - prazna 246 : cothA kalpanI kevI racanA che? uttara : trIjA kalpathI upara ardhA rAju sudhI ethe kalpa Avelo che. AmAM be paTala che. tenA dakSiNa vibhAganuM nAma lAntavasvarga che ane uttara vibhAganuM nAma kApiSTa svarga che. Ane lAntava nAmane eka ja Indra che. prazna 247 : pAMcamAM kalpanI racanA kevI che? uttara : cothA kalpathI upara ardhA rAjupramANu AkAza sudhI pAMcame kalpa che. AmAM eka paTala che. AnA dakSiNa 23 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 dravyasaMgraha praznottarI TIkA vibhAganuM nAma zuka che ane uttara vibhAganuM nAma mahAzuka svarga che. AmAM zuke nAmane eka ja Indra che. A prazna 248 : chaThThA kalpanI racanA kevI che ? uttara : pAMcamAM kalpathI upara ardhA rAjIpramANa AkAza sudhI cha kalpa che. AmAM paNa eka paTala che. AnA dakSiNa vibhAganuM nAma zatAra svarga che ane uttara vibhAganuM nAma sahastrAra sva che. A kalpamAM zatAra nAmane eka ja Indra che. prazna 249 : sAtamAM kalpanI kevI racanA che? uttara : chaThThI kalpathI upara ardhA rAjIpramANa AkAza sudhI sAtame kalpa che. AmAM traNa paTala che. AnA dakSiNa vibhAganuM nAma Anasvarga che ane adhipati Anata nAmane Indra che. uttara vibhAganuM nAma prANata varga che ane adhipati prANuta nAmane Indra che. prazna 250 : AThamAM kalpanI racanA kevI che? uttara : sAtamA kalpathI upara ardhA rAjIpramANu AkAza sudhI AThame kalpa che. AmAM traNa paTala che AnA dakSiNa vibhAganuM nAma AraNusvarga che ane adhipati AraNa nAmane Indra che. uttara vibhAganuM nAma azrutasvarga che ane adhipati azruta nAmane Indra che. prazna 251 caiveyaka vimAnanI racanA kaI rItanI che? uttara : AThamA kalpanI upara eka rAju paryata AkAzamAM caiveyaka, anudiza, anuttara, siddhazilA ane siddhaloka che. kenI racanA nIce pramANe che : Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 355 raiveyakamAM nava paTala che. bhavya mithyASTi jIva ane abhavyamidaSTi jI gaveyaka sudhInA devalokamAM janma laI zake che. paraMtu abhavya jIva dakSiNendra, lokAntika deva, lokapAla ke pradhAna dikapAla thaI zakatA nathI. greveyakamAM sAdhuliMgane dhAraNa karanArA tapasvI jIve ja utpanna thaI zake che pachI bhale teo dravyaliMgI hoya ke bhAvaliMgI greveyakavAsI deve badhA ahamindra hoya che. prazna rapa : anudiza vimAnanI racanA kevI che? uttara : zreyakathI upara anudiza che. AmAM paTala eka che ane vimAna nava che, eka madhyamAM ane ATha dizAomAM ATha. A vimAnamAM samyagUdaSTi munio ja utpanna thaI zake che. teo badhA ahamindra hoya che. temanI Ayu ochAmAM ochI ekatrIsa ane vadhumAM vadhu batrIsa sAgaranI hoya che. prazna 253: anuttara vimAnanI racanA kevI che? uttara : anudizathI upara anuttara vimAne che. AmAM paTala eka che ane vimAne mAtra pAMca che. madhyamAM te sarvArthasiddhi nAmanuM vimAna che. pUrvamAM vijya, dakSiNamAM vaijyanta, pazcimamAM jyanta ane uttaramAM aparAjita vimAna che. sarvArthasiddhinA devenuM AyuSya tetrIsa sAgara hoya che ane teo manuSyane eka bhava prApta karIne mokSa jAya che. vijyAdika cAra vimAna devenuM AyuSya ochAmAM ochuM batrIsa sAgara ane utkRSTa tetrIsa sAgaranuM hoya che. teo be bhavAvatArI hoya che ane badhA ahamindra che. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 254: siddha zilA kayAM ane kevI rIte che? uttaraH sarvArtha siddhi vimAnanI TocathI bAra yejana upara siddhizilA che. A manuSyalokathI upara sIdhI lITImAM che ane pistAlIsa lAkha jananA vistAravALI che. tenI jADAI ATha jana che. Ane AkAra chatra jevo che. AnA upara siddha bhagavAna virAjamAna nathI paraMtu AnAthI kAMIka upara siddhazilAnA vistArapramANa kSetramAM siddha bhagavAna virAjamAna che. vacce vAtAvalaya sivAya bIjI koI racanA nathI. tethI tene siddhazilA kahe che. prazna 255H siddhalokanuM saMkSipta varNana zuM che? uttara H siddhazilAnI upara vIsa vIsa hajAra thejana jADAIvALA ghanedadhi vAtavalaya, ghanavAlaya ane tanuvAtavalaya ekabIjAthI upara upara che. A tanuvAtavalayanA aMta bhAgamAM siddha bhagavAna virAjamAna che. je sAdhuo manuSyalokane je sthAnethI mukta thAya tenI sIdhI lITImAM upara eka samayamAM, ahIM lokanA aMta sudhI AvIne sthita thAya che. ane A ja lokane cheDe (aMta) che. prazna 256 : A traNaso tetAlIsa ghanarAjIpramANa loka konA AdhAra upara rahelo che? uttaraH A lokanI cAre bAjue ghanedadhivAtavalaya che. tenA pachI ghanavAtavalaya che, tenA pachI tanuvAtavalaya che, ane A vAtavalanA AdhAre loka rahelo che. A vAtavalaya paNa lekane ja eka bhAga che. vAtavalaya vAyurUpa hovAthI temane keIne AdhAra nathI mAtra AkAzane ja AdhAra che. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 357 prazna 57 : A leAkAnuprekSAthI zuM vizeSa lAbha che? uttara : lAkanA AkAra, temAMnI racanAe vagerenA jJAnanA vizeSa paricayathI utkRSTa vairAgya upaje che ane saMsthAna AdinA jJAnathI saMsthAnavicaya nAmanuM uttama dharmadhyAna anI zake che. prazna 258: edhidu bha-anuprekSA kAne kahe che ? uttara H nija zuddhAtmattavanA zraddhAna-jJAna-AcaraNarUpa dhinuM pAmavuM atyaMta durlabha che. prApta thayelI A edhinI ane vRdhdhi draDhatA karavI joI e evu' ciMtavana karavuM ane samAdhisanmukha thavuM tene Adhidubha-anuprekSA kahe che. prazna pa8 : ddhi atyaMta durlabha kevI rIte che ? uttara : A jIve anAdikALathI te ekendriyamAM rahIne ja anaMtakALa vyatIta karyAM che, vaLI suyAga prApta thatAM uttarAttara durlabha drIndriya, zrIndriya, caturindriya, paMcendriya, asanI, paMcendriya-saMgI, manuSyabhava, uttamadeza, uttamakuLa, indriyAnuM sAmarthya, dIrgha - AyuSya, pratibhA, dha zravaNa, dha - grahaNa, dharmazraddhAna, viSayasukhAnI nivRtti, kaSAyeAnI nivRtti ane ratnatrayanI prApti thAya che. tethI AtmazraddhA, AtmajJAna ane AtmAcaraNarUpa bodhi durlabha che. prazna 260: A jIve nIca gatimAM rahIne anaMta parivartana zA mATe karyAM ? uttara: mithyAtva, viSaye:nI Asakti, kaSAya vagere piraNAmeAne kAraNe A jIvanI nIcI dazA thaI. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 261 : bodhi prApta thayA pachI je pramAda rahI jAya te zuM vAMdho Ave? uttara : atyaMta durlabha ratnatrayarUpa badhine pAmIne paNa je pramAda karyo te saMsArarUpI bhayAnaka vanamAM dIna thaIne lAMbA kALa sudhI bhavabhramaNanAM duHkha bhegavavAM paDaze. prazna radara: bedhi ane samAdhimAM zuM taphAvata che? uttara : je jIvane samyagadarzana nathI, tene sAyagadarzana, samyagajJAna samyagucAritranI prApti thavI tene bedhi kahe che, ane ratnatrayane dhArI rAkhIne tenI vRddhi karavI ane bhavAMtaramAM sAthe laI javuM tene samAdhi kahe che. nirvANa prApta karI levuM tene paramasamAdhi kahe che. prazna ra63H dharmAnuprekSA kone kahe che? uttara : dharma vinA ja A jIva sahaja sukhathI dUra rahyo thake, IndriyAbhilASAjanita duHkhane sahana karI 84 lAkha nimAM bhramaNa karI rahyo che. jyAre A jIva dharmanuM zaraNa le che tyAre rAjAdhirAja, cakavatI, devendra jevA utkRSTa padonuM sukha bhogavIne, abhedaratnatrayabhAvanArUpa paramadharmanA prasAdathI arihaMta thaI siddha avasthAne prApta kare che. A prakAre, dharmanI utkRSTatAnuM ciMtavana karIne AcaraNa karavuM tene dharmAnuprekSA kahe che. prazna 264 : dharmanuM svarUpa zuM che? uttara : dharmanuM svarUpa aneka prakAre varNavyuM che te kamathI lakhIe chIe. AmAM mukhya karIne AgaLa-AgaLa Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 359 kaheluM svarUpa te vyavahAradharmInu athavA bAhyadharma nu jANavu. (1) akhaMDa caitanyasvAbhAvane dharma kahe che. (2) akhaMDa caitanyasvabhAvane sarvathA anurUpa piraNAma tene dharma kahe che. (3) meAhakSeAbhathI sathA rahita pariNAmane dharma kahe che. (4) rAgadveSanI AdhArahita parama ahiMsAne dhama kahe che. (5) nijazuddhAtmAnA zraddhAna-jJAna AcaraNarUpa abheda ratnatrayane dharma kahe che. (6) zuddhAtmAnA saMvedanane dharma kahe che. (7) zuddhAtmAnA avalaMbanane dharma kahe che. (8) zuddhAtmatattvanA upayegane dharma kahe che. (9) zuddhAtmatattvanI bhAvanAne upayAga kahe che. (10) zuddhAtmatatvanI pratIti-STine dharma kahe che. (11) uttama kSamA vagere daza vizuddha bhAvAne dharma kahe che. (12) jIvAdi tattvAnA sAcA zraddhAna, sAcA jJAna ane atratanA tyAgarUpa bhedaratnatrayane dharma kahe che. (13) je duHkhAthI cheDAvIne uttama sukhamAM laI jAya tene dharma kahe che. (14) samatA, vandanA vagere sAdhunA cha AvazyakInu pAlana karavuM tene dharma kahe che. (15) devapUjA, gurupAsti vagere zrAvakanA cha kanyAnuM pAlana karavuM tene dharma kahe che. (16) jIvayA karavI tene dhama kahe che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 265 : parISahujaya nAmanA bhAvasa varivazeSa kAne kahe che? uttara : aneka parISahA, vedanAe vagerenA tIvra udbhaya thavA chatAM paNa sukha duHkha, lAbha-alAbha vageremAM samatApariNAma dvArA, ke je savara ane nirAnu kAraNa che, nija zuddhAtmatattvanI bhAvanAthI utpanna sahAja-AnadathI calita na thavu tene parISahaya kahe che. prazna 266 : parISahujaya keTalAM prakAranA che ? uttara : parISahujaya AvIsa prakAranAM che : (1) kSudhA parISahajaya (2) tRSAparISahajaya (3) zIta parISahejaya (4) uSNu parISahajaya (5) rdazamazaka parISahajaya (6) nAnya parISahujaya (7) arita parISahaya (8) zrIparISahujaya (9) carcAparISahajaya (10) niSadhA parISahajaya. (11) zamyA parISahaya. (12) AkrozaparISahajaya (13) vadhu parISahajaya (14) yAcanA parISahujaya (15) alAbha parISahujaya (16) rAga parISahajaya (17) tRNaspaza parISahajaya (18) malaparISujaya(19) satkAra puraskAra parISahujaya (20) prajJA parISahajaya (21) ajJAna parISahejaya (22) anuna parISahajaya. prazna 267 : kSudhA parISahajayanuM svarUpa zuM che ? uttara : mahinA, be mahinA, cAra mahinA, cha mahinA sudhInA upavAsa thavA chatAM athavA eka varSa sudhI AhAra na karavA chatAM athavA aneka prakAranI tapasyAethI zarIra duLa thavA chatAM kSudhAnI vedanAne lIdhe peAtAnA vizuddha dhyAnathI calita Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 361 na thavuM ane mokSamArgamAM vizeSa utsAhathI pravartavuM te sudhAparISahajya che. sAdhu-mahArAje te samaye ema vicAra kare che ke parataMtratAthI naraka gatimAM sAgare sudhI bhUkha veThI, tiryaMca paryAyamAM paravaza thaIne tathA manuSya paryAyamAM jela vageremAM rahIne aneka bhUkha-vedanAo sahana karI te ahIM te A vedanA zuM che ? jyAre huM svataMtra, AtmAdhIna chuM ItyAdi. prazna 268: tRSAparISahajaya kene kahe che ? uttara : pratidina bhikSAcaryA karavA chatAM paNa kaDa, kaThaNa tIkhe vagere yathAprApta bhejana maLavA chatAM paNa, AtApanA vagere tapasyA karavA chatAM paNa, snAna-saMskAra Adine tyAga karyA chatAM paNa je sAdhujane AtmadhyAnathI calita thatAM nathI ane saMteSajaLathI tRpta rahe che temane tRSAparISaha thaye kahevAya che. prazna : 269 zIta parISahajaya kone kahe che? uttara: kaDakaDatI ThaMDImAM paNa, barapha vagerenI vacce khullA medAnamAM AtmasAdhanA mATe rahevA chatAM paNa, pUrve ArAmAdi karelAM tenuM smaraNa na karatAM, narakAdinI zItavedanAnuM parijJAna karIne, je sAdhujane, zItavedanAne lIdhe AtmasAdhanAthI calita nathI thatAM, temane zItaparISahajaya thaye kahevAya che. prazna : 270 uNaparISahajaya kone kahe che? uttara : dhomadhakhatA unALAmAM tapI gayelAM rastA upara vihAra karavA chatAM, bhayaMkara garamIvALA vanamAM rahevA chatAM paNa ane evA anya prasaMgomAM, bhedavijJAnanA baLathI, samatApariNAmamAM sthira rahevuM te uSNa parISaha che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 271 . dezamazaparISahajya kene kahe che? uttara : DAMsa, macchara, vIMchI, kIDI vagerenA karaDavAthI utpanna thayelI vedanAne, Atmika-AnaMdanA anurAgavaza samatAthI sahana karavAne dezamazakaparISaha kahe che. prazna 27ra nA parISahajaya kone kahe che? uttara : strInirIkSaNa vagere cittane malina karanAra aneka kAraNe upasthita thatAM paNa, sahajasvarUpanI sAdhaka evI nagnarUpe rahevAnI pratijJAne sthira karI nirvikArI rahevuM tene nAkhyaparISahajaya kahe che. prazna 273 : strIparISahaya kone kahe che? uttara : rUpa, yauvana, garva AdithI unmatta strIo dvArA ekAMtamAM hAvabhAvAdi ceSTAo thavA chatAM paNa nirvikAra rahevuM te strIparISahajya che. prazna 274 : aratiparISaha kene kahe che? uttara : aniSTa padArthone samAgama thavA chatAM paNa, pUrve karelI ratinuM smaraNa na karatAM, glAni, virodha Adine bhAva na kare ane AtmasAdhanAmAM lAgI rahevuM tene aratiparISaha kone kahe che. prazna ra7pa = carcAparISahajaya kene kahe che? uttara : gurUjanonI dIrghakALa sudhI sevA karavAthI dRDha thayAM che jJAna, brahmacarya, vairAgyAdi bhAve jenA evA sAdhune, zrIgurUvaDe ekalA vihAra karavAnI AjJA maLatAM, pagamAM kAMTA, kAMkarA vagere aNIdAra vastuo vAge tyAre pUrve anubhavelI Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 363 savArInuM smaraNa na karavuM ane samatAthI vedanAne karIne AtmacaryAmAM utsAhavALA rahevuM tene carcA parISahujaya kahe che. prazna 276 : niSadyAparISahajaya kone kahe che? uttara H bhayaMkara vanamAM, kAMkarAvALA ke nirjana-khaDera pradezeAmAM dhyAna karatI samaye vyAdhi, upasa vagere bAdhAAne samatAthI sahana karIne AsanathI ane kAyAtsathI calAyamAna na thavuM ane potAnA svarUpamAM sthira thavuM tene niSadyAparISahajaya kahe che. prazna 277 : zayyAparISahajaya kone kahe che? uttara : svAdhyAya vagere Avazyaka kabyA karatAM utpanna thayelA thAkane utAravA trIkoNAdi AkAravALA kaheNu paththarovALI bhUmi upara eka paDakhe ke sIdhA sUI jatAM kheda na mAnaveA tene zayyA parISahujaya kahe che. sAdhujanA AvA samaye AkuLatA karatA nathI, jemake, A jaMgala hiMsaka jaMtuothI bhareluM che mATe ahIMthI jaladI nikaLI javu joIe athavA rAta kayAre purI thaze ItyAdi. prazna 278 : AkrozaparISahaya kone kahe che? uttara : anya janA dvArA, hRdayasAMsarA utarI jAya tevA ma bhedI vacanA, apazabdo vagerenA prayAga thavA chatAM paNa, pratikAra karavAnI zakti hAvA chatAM paNa temane kSamA ApavI ane peAtAnAmAM vikAra utpanna na thavA devA te AkrozaparISahajaya che. prazna 279 : vadhaparISahujaya kone kahe che ? Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : koI cora, DAku, duzmana vagere dvArA mArajhUDa, prANaghAta vagere thavA chatAM paNa avadhya AtmasvarUpanA anubhavamAM sthira rahevuM tene vadhArISahajaya kahe che. prazna 280 : yAcanAparISahajaya kene kahe che ? uttara : game teTalI, rega ke bhUkhanI vedanA thavA chatAM paNa auSadha-AhAranI yAcanA ke IzAre Adi na karavAM ane caitanyasvabhAvanA vaibhavanI dRSTithI saMtuSTa rahevuM tene yAcanAparISahajaya kahe che. prazna 281 : alAbhaparISahajaya kene kahe che ? uttara : game teTalI vedanAne prasaMga AvI paDayAM chatAM paNa, auSadha AhAra vagerene alAbha thavA chatAM paNa, lAbha karatA alAbha ja kalyANakArI jANune dhIraja na choDavI ane AtmalAbhathI tRpta rahevuM tene alAbhaparISaDajaya kahe che. prazna 282 : regaparISahajaya kone kahe che ? uttara : kaSTa vagerene aneka prakAre devAvALA duHsaha rego thavA chatAM, ddhibaLathI te nivAravAnI zakti havA chatAM, nirvikalpa samAdhinI rucine kAraNe, pratikAra na kare ane samatAthI rahIne, nirAmaya AtmasvabhAvanA lakSyathI calita na thavuM te rogaparISahajya che. prazna 283 : tRNasparzaparISahajaya kone kahe che ? uttara : aNIvALuM ghAsa, kAMkarAvALI paththaramaya bhUmi, zilA vagere para vihAra ke vyAdhithI utpanna thayela zramanA nivAraNa arthe besatI-sUtI vakhate kheda na mAno ane svarUpasparza tarapha dhyAna rAkhavuM tene tRNasparza parISahajya kahe che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 365 prazna 284 : maLaparISahajaya kene kahe che? uttara : parasevAnA melathI dAdara, khUjalI, kharajavuM vagerenI aneka vedanAo thavA chatAM te pIDA tarapha lakSya na devuM, jIvadayAnA bhAvathI khaMjavALavuM, ghasavuM vageremAM na pravatI karmamaLa dUra karavAvALA svAnubhavarUpa tapamAM lIna rahevuM tene maLapariSahajya kahe che. prazna 285: satkArapuraskAra parISahajaya kene kahe che? uttara : bIjA dvArA prazaMsA, sanmAna vagere thatAM prasanna na thavuM ane niMdA, apamAna vagere thatAM krodha na kare, aneka caturAI, tapa vagere hovA chatAM mane keImAnatuM nathI e bhAva na lAva ane nija caitanyasvabhAvanA mahimamAM lAgI rahevuM te satkArapuraskAra parISahajaya che. prazna 26 : prajJAparISahajya kene kahe che? uttara : miththAbuddhivALAo upara vijaya prApta thavA chatAM paNa, aneka vidyAmAM pAraMgata hovA chatAM paNa garva na kare ane nijavijJAnaghana svabhAvamAM upayukta rahevuM tene prajJA pariSahajya kahe che. prazna 287: ajJAnaparISahajaya kone kahe che? uttara : aneka prakAranAM tapa dIrghakALa sudhI karyA chatAM paNa mane avadhijJAna vagere viziSTa jJAna na thayAM, ulaTA loko mane maMdabuddhi, mUrkha vagere kahe che e Adi prakAre ajJAnajanita kheda na kare ane jJAna sAmAnya svabhAvanI dRSTi dvArA prasanna rahevuM tene ajJAnaparISaha kahe che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 288 : adarzanaparISahajaya kone kahe che? uttara : upavAsa vagere aneka prakAranI mahAna tapasyA karavA chatAM haju sudhI koI atizaya, prAtihArya vagere pragaTa thayA nahIM, ema lAge che ke A zAstromAM varNavelA mahAna upavAsa vagere tapanA mAhAsyathI pratihArya ke jJAnAtizaya pragaTe che te asatya che, tapa karavuM niSphaLa che, evA bhAva na thavA devA ane satyazraddhAnathI calita na thavuM tathA AtmazraddhAnamAM upayukta rahevuM te adazanaparISahajya che. prazna 289 : sAdhune eka samayamAM vadhAremAM vadhAre keTalAM parISahene jya thaI zake ? uttara : sAdhune vadhAremAM vadhAre eka samaye ogaNasa parISahAne ya thAya. traNa parISahe eTalA mATe ochA thaI jAya che ke eka samaye zIta-uNamAMthI eka ja parISaha hoya ane niSadyA, caryA ane zayyAmAMthI eka ja parISaha heya. prazna 290 : parISahajyathI zuM zuM lAbha che? uttara : parISahajayanA lAbhe A prakAre cheH (1) duHkhanA abhyAsa vinA thayeluM jJAna duHkha upasthita thatAM nAza pAme che paraMtu duHkhamAM paNa dhairya dhAraNa karIne parISahajyanA abhyAsInuM jJAna bhraSTa thaI zakatuM nathI mATe parISahajyathI jJAnanI draDhatAne lAbha che. (2) kamene udaya thaI (navIna karmabaMdha thayA vinA) TaLI jAya che. (3) pUrvakRta karmonI nirjarA thaI jAya che. (4) navIna azubha karmone ane cacita zubhakarmone saMbara thAya che. (5) sadA niHzaMkti Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 35 rahevuM (6) AgAmI bhayathI mukta rahevuM. (7) daurya, kSamA, saMtoSa vagerenI vRddhithI A lekamAM sukhI rahevuM. (8) pApa prakRtiene nAza thaIne palekamAM aneka abhyadayanuM maLavuM. (9) sarva saMsAra-duHkhothI rahita, paramAnaMdamaya mokSa padanI prApti. A vagere aneka lAbha parISahayaya karavAthI thAya che. pra 291 : cAritra nAmane bhAvasaMvaravizeSa kene uttara : nija zuddha AtmasvarUpamAM avasthita rahevuM te cAritra che. prazna 22 : cAritranA keTalAM bheda che? uttara : cAritra paramArthathI te eka ja prakAre che, paraMtu tenI apUrNatA-pUrNatA AdinI dRSTithI te pAMca prakAranuM cheH 1) sAmAyika (2) depasthApanA (3) parihAravizuddhi (4) sUkSmasAmparAya pi yathAkhyAta-cAritra. prazna ra4H sAmAyika cAritra kene kahe che? uttaraH sarva jI maitanya sAmAnyasvarUpa che, sarve samAna che e bhAvanA dvArA samatA pariNAma thavAM, svarUpAnubhavanA baLathI zubha-azubha saMkalpa-vikalpa jALathI rahita samAdhibhAva upajo nivikAra nijacaitanyasvarupanA avalaMbanathI rAgadveSathI rahita thavuM, sukhaduHkha, lAbha alAbha jIvana mRtyumAM madhyastha thavuM ane vikalparahita paramanivRttirUpa vrata pALavuM tene sAmAyika cAritra kahe che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 dravya saMgraha praznottarI TIkA prazna 294 : chedo pasthApanA cAritra kone kahe che? uttaraH sarvavikalpaparityAgarUpa sAmAyikamAM sthita na rahI zaktAM ahiMsAvrata, satyavrata, acauryavrata, brahmayaryavrata, aparigrahavrata A pAMca prakAranA vate dvArA pApothI nivRtta thaIne pitAne pitAnA zuddhAtmatatvanI sanmukha karavuM tene chedopasthApanA cAritra kahe che. athavA, ukta pAMca prakAranA mahAvatemAM koI doSa lAgatAM, vyavahAra prAyazcizratta ane nizvazraya prAyazcitta dvArA zuddha thaIne nijazuddha AtmatatvanI sanmukha thavuM tene chedo pasthApanA cAritra kahe che. prazna 25 : parihAravizuddhi cAritra kene kahe che? uttara : rAgAdipikane viziSTa paddhatithI tyAga karavA dvArA AtmAnI evI nirmaLatA pragaTa karavI jethI eka trAddhivizeSa pragaTa thAya che jethI vihAra daramyAna keI paNa jIvane jarA paNa bAdhA na pahoMce tene parihAravizuddhi cAritra prazna 296 : sUkSmasAmparAya cAritra kene kahe che? uttara : sUkSma ane svAnubhavagamya nija zuddha AtmatattvanA saMvedanarUpa je cAritrathI bAkI rahelA saMjavalana lebhane paNa upazama ke kSaya thAya tene sUkSma-sAmparAya cAritra kahe che. prazna 297 : yathAkhyAta cAritra kene kahe che? uttara : jevuM svabhAvathI sahaja zuddha kaSAyarahita AtmAnuM svarUpa che tevuM khyAta eTale pragaTa thaI jAya tene yathAkhyAta cAritra kahe che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 gAthA 36 prazna 298 : ukata bhAvasa vara vizeSAthI mAtra pApakamAMnA ja saMvara thAya che ke puNyakarmone paNa saMvara thAya che? uttara : nizcayaratnatrayanA sAdhaka vyavahAraratnatrayarUpa zubheApayeAgamAM thayelA bhAvasa vavizeSa mukhyapaNe pApa karmAMnA saMvaranuM kAraNa che. vyavahAraratnatraya dvArA sAdhya nizcaya ratnatrayarUpa zuddhopayogamAM thayelA bhAvasaMvara vizeSa pApa-puNya ane prakAranA karmanA saMvara karavAvALAM hAya che. A prakAre savara tattvanuM varNana karIne have nirA tattvanuM varNana kare cheH jaha kAleNa taveNa ya muttarasa kammapuggalaM jeNa / bhAveNa saDadi yA tassaDaNaM cedi NifarI duvihA // 36 manvaya jeNa bhApeNa jahakAleNa ya taveNa bhuttarasa kammapuz2alaM saDadi ca tassaDanaM iti NijarA duvihA yA / anuvAda : je AtmapariNAmathI, samaya pAkatAM ke tapasyA dvArA bhagavAI gayo che rasa jenA, evuM pudgalakama kharI paDe che, te karma pudgaleAnu (AtmapradezethI) kharI paDavuM te nirjarA che, te be prakAranI jANavI. prazna 1 : kayA AtmapariNAmathI karma pudgalanI nirjarA thAya che? uttara H nivikAra caitanyacamatkAramAtra nijasvabhAvanA saMvedanathI utpanna, sahaja AnaMdarasanA anubhava karavAvALA pariNAmathI karma pudUgalanI nirjarA thAya che. 24 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 2 : pitAne samaya pAkatAM phaLa ApIne kharI javAvALAM karmonI nirjarAmAM paNa zuM zuddhAtmasaMvedanapariNAmanI jarUra che? uttara : jarUra te nathI, paraMtu samaya pAkatAM thavAvALI nirjarA paNa je zuddhAtmasaMvedanapariNAma sahita thAya che te saMvarapUrvakanI nirjarA thavAthI mokSamArgavALI (avipAka, buddhipUrvA) nirjarA kahevAya che. prazna 3 : je azuddha-saMvedana sahita samaya pAkatAM thavAvALI nirjarA thAya te te zuM nirjarA nathI? uttara : azudhasaMvedana sahita yathAkALa je nirja thAya che te ajJAnI janenI nirjaza che. tevI nirjarAne sAmAnya rIte "udaya' zabdathI kahevAmAM Ave che. temAM khare che to thoDAM dravyakarmo ane bahu vadhAre dravyakarmone baMdha thAya che. A mokSamArga-saMbaMdhI nirjarA nathI, ane A prakaraNamAM te (savipAka, abuddhipUrvA) nirjarA vivakSita nathI. prazna 4 : ajJAnI jIvane, kALa pADyAM pahelAM paNa nirjarA te thAya che, tene zuM kaheze? uttara : A prakAre udayakALa pahelAM thatI nirjarAne udIraNuM kahe che. A udIraNa azubha-prakRtionI thAya che, ajJAnI jIva te vakhate saMkalezapariNAmane vaza thAya che ane adhika vedanA utpanna karatI jAya che. prazna 5 : tapa vaDe samaya pAkyAM pahelAM karmo kema kharI jAya che? Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 36 371 uttara : IcchAnidhine tapa kahe che, jyAre IcchA ke neharUpa cikAza na rahe tyAre karmasamUha retInI mAphaka svayaM kharI paDe che. prazna 6: karmasamUha game tema kharI paDe che ke kaI vyavasthA sahita khare che? uttara : karma dravya zreNinijaranA kamathI kharI paDe che. A zreNinirjarAnuM svarUpa labdhisAra-kSapaNusAra graMthethI jANavuM ahIM vistArabhayathI lakhyuM nathI. prazna 7 : nirjarA keTalA prakAranI che? uttara H nirjarAnA be prakAra che bhAvanirjarA ane dravyanirjarA. prazna 8 : bhAvanirjarA kone kahe che? uttara : je AtmapariNAmathI karmo kharI paDe te AtmapariNAmane bhAva nirjarA kahe che. prazna 9 : dravyanirjarA kene kahe che? uttara : karmonuM kharI paDyuM tene dravyanirjarA kahe che. prazna 10 : saMvarapUrvaka nirjarAnuM mukhya kAraNa zuM che? uttara : saMvarapUrvaka nirjarAnuM mukhya kAraNa tapa che ane je pariNAme saMvaranA kAraNarUpa che te badhAM nirjarAnAM paNa kAraNarUpa che. prazna 11 : nirjarA zuM mAtra pApakarmonI ja thAya che ke pApa-puNyarUpa bane karmonI ? uttaraH saragasamyagadaSTi ane mukhyapaNe pApakarmonI Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 dravyasaMgraha praznottarI TIkA nirjarA thAya che ane vItarAgasamyagadaSTiene pApa-puNyarUpa banne prakAranA karmonI nirjarA thAya che. prazna 12 : sarAgasamyagaSTione pApanirjaranI mAphaka puNyanirjarA na thavAthI saMsAranI vRddhi thAya che? uttara : saMsAranuM mULa kAraNa pApa che, tenI te vizeSapaNe nirjarA samyagadaSTi kare ja che tethI saMsAranI vRddhi thatI nathI, pApakarmonI nirjarAthI karmarUpI bhAra e che ke che jene e A aMtarAtmA zIdhra vItarAgasamyagadaSTi thaI jAya che ane tyAre pApa-puNyane nAza karIne zIdhra saMsArane cheda karI zake che. A prakAre nirjarAtattvanuM varNana karIne have mekSitattvanuM varNana kare che. savvassa kammaLeA o khayaheI appaNo hi prinnaamo| teo sa bhAvokalA vyavimeokalA ya kammapuhabhAvo // 37 anvayaH du ka no gharaLa aravalsa vagyA khayahedU sa bhAvamokaravA ya kammapuhabhAvo dravyavimA karavA nneyo| anuvAda: nizcayathI AtmAne je pariNAma sarva karmakSayanuM kAraNa che te bhAvamokSa che ane AtmAthI) karmonuM pRthak thaI javuM te dravyamekSa jANa. prazna 1: AtmAne karyuM pariNAma karmakSayanuM kAraNa che? uttara : nizcayaratnatrayAtmaka kAraNasamayasArarUpa AtmAne pariNAma karmakSayanuM kAraNa che. prazna ra : kAraNasamayasAra zuM che? Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 37 uttara : kAraNasamayasAra be prakArathI jANa joIe: (1) sAmAnya kAraNasamayasAra (2) vizeSa kAraNasamayasAraprazna 3 : sAmAnya kAraNasamayasAra kone kahe che? uttara : anAdi-anaMta, akhaMDa, ahetuka caitanyasvabhAvane kAraNasamayasAra kahe che, AnuM bIjuM nAma pAriNAmika bhAva che. prazna 4: zuM sAmAnya kAraNasamayasAra mekSanuM kAraNa nathI? uttara : sAmAnya kAraNasamayasAranI azuddha-zuddha aneka pariNatio thAya che, mAtra mekSanuM ja kAraNe thAya ema nathI; arthAt tenuM svayaM svarUpa payaya vagerenI bhedakalpanAthI rahita che tethI te mekSane hetu nathI. prazna 5 : sAmAnya kAraNasamayasAranI dRSTi thayA vinA te mokSamArgane prAraMbha paNa nathI thate te pachI te mokSane hetu kema nathI ? uttara : sAmAnya kAraNasamayasAranI daSTi, pratIti, AlaMbana, anubhUti A badhAM mekSanA hetu che, paraMtu sAmAnya kAraNasamayasAra svayaM na te hetu che ke na te kArya che ke na te anya kaI kalpanAgamya che te to sAmAnyasvarUpa che. prazna 6 : vizeSakAraNusamayasAra kene kahe che? uttara : sAmAnya kAraNasamayasAranI dRSTi, pratIti, AlaMbana, bhAvanA, anubhUti, anurUpa pariNati-A badhuM vizeSakAraNasamayasAra che. prazna 7 : mekSane sAkSAt hetu zuM che? uttara : sAmAnyakAraNasamayasArane anurUpa pariNAmavALo Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 dravyasaMgraha praznottarI TIkA vazeSakAraNasamayasAra mokSane sAkSAt hetu che, enuM ja bIjuM nAma nizcayaratnatraya, abhedaratnatraya, ekaQvitarka_avicArazukaladhyAna, paramasamAdhi, vItarAgabhAva vagere che. prazna 8 : tyAre te vizeSakAraNasamayasAranuM ja dhyAna karavuM joIe? uttara : nA, dhyeya te kAraNasamayasAra che. vizeSakAraNasamayasAra kayAMka te dhyAnarUpa che ane kayAMka te dhyAnanA phaLa rUpa che. prazna 9 : bhAvamakSa kayA guNasthAnamAM che? uttara : bhAvamakSa teramA guNasthAnamAM che ane AtmadravyanI apekSAe bhAvabhekSa eTale jIvamekSa atIta-guNasthAna thatAM ja thaI jAya che. prazna 10 : dravyamekSa kayA guNasthAnamAM hoya che? uttara : ghAtI karmonI apekSAe dravyamakSa teramA guNasthAne che ane samasta karmonI muktinI apekSAe dravyamakSa atIta guNasthAna thatAM ja thaI jAya che. prazna 11 : mukta avasthAmAM AtmAnI zuM sthiti hoya che? uttara : mukta paramAtmA, kevaLajJAna dvArA traNaleka, traNa kALavatI samasta dravya-guNa paryAne jANe che. kevaLa darzana dvArA sarvajJAyaka AtmAnA svarUpane niraMtara cete che. anaMta AnaMda dvArA pUrNa nirAkuLatArUpa sahaja paramAnaMdane bhegave che. A prakAre samasta guNonA pUrNa zuddha vikAsane anubhava Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 37 prazna 12 : kaI karmaprakRtione kayA guNasthAnamAM saMpUrNa kSaya thaI jAya che? uttara : je manuSyabhavathI AtmA mukta thAya che temAM narakAyu, devAyu ane tiryagAyunI te sattA ja nathI. anaMtAnu baMdhI cAra ane darzana mehanI traNa ema sAta prakRtione cothAthI mAMDIne sAtamA guNasthAna sudhImAM game tyAre kSaya thaI jAya che. navamAM guNasthAnamAM, pahelA jyanaguddhi, nidrAnidrA, prakRtione kSaya, pachIthI apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa saMbaMdhI ATha, pachIthI napuMsakaveda, pachI strIveda, pachI che nekaSAya, pachI purUSada, pachI saMjavalana krodha, pachI saMjavalana mAna, pachI saMjavalana mAyA ema chatrIsa prakRtione kSaya thAya che. dasamA guNasthAnamAM saMjavalana krodhane kSaya thAya che. bAramA guNasthAnamAM jJAnAvaraNanI pAMca, aMtarAyanI pAMca, darzanAvaraNanI bAkInI che, A soLa prakRtiene kSaya thaI jAya che. A pramANe 3 + 9+ 36 + 1 + 16 = 63 tresaTha prakRtiene nAza thaI jAya che ane sakaLaparamAtmatva pragaTa thaI jAya che bAkInI 85 prakRtiene kSaya caudamA guNasthAnamAM thAya che ane guNasthAnAtIta thaIne AtmA nikalaparamAtmA thaI jAya che. A pramANe mokSatavanA varNananI sAthe sAthe tenuM varNana saMpUrNa thayuM, A sAta tamAM puNya ane pApa umeratAM nava padArtha thaI jAya che, te puNya ane 5 5 padArthonuM varNana A gAthAmAM kare che : Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 dravyasaMgraha praznottarI TIkA suhaasuhabhAvajutI puNe pAvaM havaMti raju jIvA / sAda suhAka NAmaM goda puNaM parANi pAva ca // 38 // anvaya : muddaxmuddamAvaguttA nIvA putraM raghu pAraM vaMti sAI suhAka NAmaM goLa puNaM ca parANi paca / anuvAda : zubha ane azubhabhAvathI yukta jIvA puNya ane pAparUpa thAya che. sAtAvedanIya, ti gAyu, manuSyAyu, devAyu, nAmakarmanI zubhaprakRtie, uccAtra A te puNyarUpa che ane bAkInI badhI pApa-prakRtio che. prazna 1 : zuM svabhAvathI jIva pApa-puNyarUpa che ? uttara : paramAthI jIva sahuja jJAna ane AnaMda svabhAvavALA che, emAM te adhameAkSanA paNa vikalpa nathI te pachI puNya-pApanI te carcA ja kAMthI hAya ? prazna 2 : te jIvA puNya-pApa rUpa kevI rIte thAya che ? uttara :anAdhi para parAgata karyuMnA udayathI jIva puNyarUpa ane pAparUpa thAya che. prazna 3 : puNyarUpa jIvanuM zuM lakSaNa che? uttara H kaSAyanuM maMdapaNuM hAvu, AtmadRSTi karavI, deva gurUnI bhakti karavI, deva-gurUnA vacanAmAM prIti karavI vrata, tapa, saMyamanuM pAlana karavuM, jIvayA karavI, pApakAra karavA vagere puNyarUpa jIvanAM lakSaNa che. prazna 4 : pAparUpa jIvanAM lakSaNA zu che ? uttarlR : kaSAyanI tIvratA hAvI, mAha karavA, devagurUnA virAdha karavA, kudeva-kuzurUnI prIti karavI, hiMsA karavI, Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 38 377 juTha bolavuM, cugalI-niMdA karavI, cerI karavI ane dhADa pADavI, vyabhikhyAra kare, parigrahanI tRSNa karavI, viSayamAM Asaktabuddhi karavI vagere pApajIvanA lakSaNa che. prazna 5 : puNyanA keTalA bheda che? uttara : puNyanA be bheda che: (1) bhAvapuNya (2) dravyapuNya. prazna : bhAvapuNya kene kahe che? uttara : zubhabhAvothI yukta jIvane athavA jIvanA zubha bhAne bhAvapuNya kahe che. prazna 7 : dravyapuNya kene kahe che? uttara : zAtA vagere zubha phaLa ApavAmAM nimittabhUta karmaprakRtiene dravyapuNya kahe che. prazna 8 : puNyaprakRtio keTalI che? uttara : puNyaprakRtie aDasaTha che? (1) zAtA vedanI (2) rtiyagAyu (3) manuya 4) devAyu (5) manuSyati (6) devagati (7) paMcendribhAtmita (8 thI 12) pAMca zarIra (13-17) pAMca baMdhana (18-rara) pAMca-saMghAta (2325) traNa aMge pAMga 26) samacaturastrasaMsthAna (27) vASabhanArAyasaMhanana (ra8 thI 35) ATha zubha sparza (36 thI 40) pAMca zubha rasa (41-42) be zubha gaMdha (43 thI 47) pAMca zubha varNa (48) manuSyatyAnupUrtha (49) devagayAnupUtre (50) agurulaghu (51) paraghAta (52) Atapa (53) udyota (24) ucchavAsa 55 prazasta-vihAgati pa6) pratyeka-zarIra (57) trasa (58) subhaga (59) susvara (60) zubha (61) bAdara (62) paryApti Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 dravyasaMgraha praznottarI TIkA (63) sthira (64) Adeya (65 yazakIti (66) tItha kara (67) nirmANanAmaka (68) uccageAtra, prazna 9 : pApanA keTalA bheda che ? uttara : pApanA be bheda che. (1) bhAvapApa (ra dravyapApa. prazna 10 : bhAvapApa ne kahe che ? uttara H azubhabhAvathI yukta jIvane athavA jIvanA azubha bhAvane bhAvapApa kahe che. prazna 11: dravyapApa kAne kahe che ? uttara H azAtA vagere azubhaphaLa ApavAmAM nimittabhUta pudgalaka prakRtine dravyapApa kahe che. prazna 12 : pApaprakRtie keTalI che ? uttara : pApaprakRtie eka seA che. (1 thI 5) pAMca jJAnAvaraNa, (6 thI 14) nava danAvaraNa (1pa thI 4ra) aThThAvIsa mAhanIya, (43 thI 47 pAMca aMtarAya, (48) azAtAvedanIya (49) narakAyu (50) narakati (51 ti gati (para) ekendriyajAti (53) dvI ndriyajAti (54) (54) trIndriyajAti (55) caturindriyajAti (56) nyagrodhaparimaDalasa'sthAna (57) svAtisaMsthAna (58) vAmanasa MsthAna (59) kubjekasa'sthAna (60) hu'Dakasa sthAna (61) vanArAcasahanana (62) nArAcasa'hunana (63) adha nArAcasa'hanana (64) kIlakasa hanana (65) asaMprAptasRpATikAsa'hunana (66 thI 73) AThe azubha sparza (74 thI 78) pAMca azubha rasa (79-80) e azubha gadha (81 thI 85) pAMca azubha va 86) narakagayAnuMpUchyuM Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 38 371 (87 tiryagatyapUrca (88) upaghAta (89) aprazastavihAgati (90) sAdhAraNazarIra (91) sthAvara (2) durlaga (93) duHsvara (94 azubha (lpa sUma (6) aparyAti 97) asthira (98) anAdeya () ayazakItinAmakarma (100) nIcagetrakama. prazna 13 : puNyaprakRti 68 pApaprakRti 100, e bane maLIne 168 thaI te kevI rIte kAraNa ke prakRtie te mAtra 148 che? uttara H ATha sparza, pAMca rasa, be gaMdha pAMca varNanAmakarma A visa prakRtio puNyarUpa paNa hoya che ane pAparUpa paNa hoya che. A vIsa prakRtione banemAM gaNavAmAM AvI che tethI AMkaDe 168 ne thayuM che. sAmAnya vivakSAe karIne, A vIsa prakRti bAda karatAM mULa 148 prakRti siddha thaI jAya che. prazna 14 : puNyaprakRtiomAM sauthI viziSTa ane prakRSTa puNyaprakRti kaI che? uttara : tIrthakaranAma prakRti badhI puNyaprakRtiomAM viziSTa ane prakRSTa puNyaprakRti che. prazna 15 : tIrthaMkaranAma prakRtino lAbha kevI rIte thAya che? uttara : darzanavizuddhi vagere soLa bhAvanAonA nimittathI tIrthakara prakRtine lAbha thAya che, paraMtu samyagraSTi samasta prakRtiene heya athavA anupAdeya jANe che tethI tene lakSya karatA nathI arthAt tene paNa upAdeya mAnatA nathI. prazna 16 : pApaprakRtiomAM sauthI nIcI pApaprakRti kaI che? Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 dravyasagraha praznottarI kIkA uttara H mithyAtvaprakRti badhI pApaprakRtiomAM sauthI nIcI pApaprakRti che. mithyAtvaprakRtinA udayathI thavAvALAmithyAtvapariNAmathI ja saMsAra ane saMsAraduHkhonI vRddhi thAya che. prazna 17 : mithyAtvaprakRtine baMdha kevI rIte thAya che? uttara : meha, viSamAM Asakti, deva zAstra-gurUnI niMdA, kudeva-kugurukuzAstranI prIti vagere khATAM pariNAmethI mithyAtva prakRtine baMdha paDe che. prazna 18 : mithyAtvane abhAva kevI rIte thAya che? uttara : mithyAtvane abhAvane mULa upAya bhedajJAna che, kAraNa ke bhedajJAna na hovAthI ja mithyAtva Take che. prazna 19 : bhedajJAnane saMkSipta Azaya zuM che? uttara : dhana, vaibhava, parivAra, zarIra. karma, rAgAdi bhAva, jJAnAdine apUrNa vikAsa, jJAnAdinuM pUrNa pariNamana A badhAthI judA svabhAvavALA caitanyamAtra nijazuddhaAtmatatvane oLakhI levuM te bhedajJAna che. prazna 20 : samyagraSTine te puNyabhAva ane pApabhavA bane heya che te pachI te puNyabhAva kema kare che? uttara : keI eka purUSane pitAnI strI upara ghaNe rAga che. te potAnA pitRgRhe gaI te gAmathI kaI mANase Ave te svastrInI kuzaLatAdi jANavA te purUSa te AgaMtukanuM sanmAna vagere kare che paraMtu tenuM lakSya te pitAnI strI upara ja che. tevI rIte, samyagradaSTi, upAdeyarUpe te nija zuddhAtmatavanI ja bhAvanA kare che. jayAre te cAritramehanA viziSTa Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 38 381 udayavaza zuddhAtmAmAM upaga lagAvI zakato nathI tyAre "huM zuddhAtmabhAvanAnA virodhI viSaya-kaSAyamAM na jatuM rahyuM ane zIdhra ja zuddhAtmabhAvanA sanmukha thaI jAuM" te mATe jemane zuddhasvabhAva vikasI gayuM che ane vikasI rahyo che tevA paramAtmA, zrIgurUo vagerenI pUjA, guNastuti, dAnAdi vageremAM bhaktirUpe pravarte che paraMtu lakSya te zuddhAtmAne ja rahe che, A pramANe samyagadaSTine puNyabhAva thaI jAya che. prazna 21 : zuM A puNyathI samyagdaSTi purUSane saMsAra nathI vadhate ? uttara : samyagadraSTie paNa puNyanA phaLamAM maLe che te saMsAra paraMtu saMsAranI vRddhi thatI nathI. samyagadraSTi mRtyu pachI puNyanA phaLamAM deya bane che, ane tIrthaMkaraprabhunA sAkSAta darzana karIne "A te ja deva che, eja samavasaraNa che je pUrve sAMbhaLyuM hatuM" vagere bhAvathI dharmaprada vadhAre che ane kadAcit bhegone anubhava karIne paNa temAM Asakta thatuM nathI. pachI svargathI racavIne, manuSya thaI yathAsaMbhava tIrthakarAdi padavI prApta karIne puNya pAparahitanija zuddhAtmatatvanA dhyAnanA baLathI mokSa prApta kare che. prazna 22H puNya ane pApa tattvamAM bheda kema nathI batA ? uttara : puNya ane pApa tatvane aMtarbhAva AsravatatvamAM thaI jAya che. A straya be prakAranA hoya che, puNyAzrava ane pApAzrava. tethI, sAmAnya vivekSAthI, Azravatattva ja kahevAmAM AvyuM. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna ra3 : je AzravanA ja bheda puNya, pApa che ane kAMI ja aMtara nathI te padArtha ATha kahevA joIe nava nahIM. uttara : Azrava ane puNya pApamAM kathaMcita aMtara che. Azrava te akarmatvathI karmava avasthA prApta thavAne kahe che tenI te kiyA para pradhAnatA che ane puNya pApamAM prakRtitvanI pradhAnatA che. A kAraNathI padArthonI saMkhyA kahetI vakhate puNya-pApa kahIne paNa AzravanuM grahaNa na thavAthI Azravane paNa padArthomAM gaNune nava saMkhyA padArthonI kahI te yuktiyukta ja che. A prakAre sAta tattva ane nava padArthanuM vyAkhyAna karavAvALo A dvitIya adhikAra samApta thaye. samadasaNaNANa caraNa mokakhassa kAraNa jANe / vavahAra NicchayadA tattijamaiA Niko kappA // 39 // anvaya : vavahIra samUdrasaTTIT T motavasa jAra lAge, Nicchayavo tattiyamaiA Nio appA / anuvAda: vyavahAranayathI, samyagadarzana, samyajJAna ane samyagracAritra mekSanuM kAraNa jANe, nizcayanayathI, te traNa maya (samyagadarzana-samayagajJAna, sagacAritramaya) nija AtmAne mekSanuM kAraNa jANe. prazna 1 : mokSamArganA be bheda kema kahyAM? uttara : mokSamArga te vAstavamAM eka che, paraMtu tene sAdhaka je anya bhAva che te paNa batAva jarUrI che, tene Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grAthA 39 vyavahArathI meAkSamAga kahe che. A apekSAe, meAkSamAga e thaI jAya che (1) nizcayamAkSamA (ra) vyavahArameAkSamA prazna 2 : A be prakAranA meAkSamA mAMthI zuM koI ekathI meAkSanI prApti thaI zake che ? uttara : mekSa teA nizcayamAkSamAthI ja prApta thAya che. vyavahAramAkSamAga thI nizcayamAkSamAnI prApti thaI zake che. meAkSamAga triratnamaya hAvAthI te traNanA paNu vyavahAra ane nizcaya sa'a'dhI e be bheda thaI jAya che. A prakAre, A prakaraNamAM cha tavA jANavA yAgya che: (1) vyavahArasamyagadarzana (3) vyavahArasabhyajJAna (5) vyavahArasayaMgyAritra (2) nizcayasamyagdarzana (4) nizcayasamyagajJAna (6) nizcayasabhyazcAritra. nahIM prazna 3 : vyavahArasamyapradaza kone kahe che ? uttara : jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kALa A cha dravyeAnu ane jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, madha, saMvara, nirjarA ane meAkSa A nava tattvanuM yathA zraddhAna karavuM vyavahArasamyagdana che. 383 prazna 4 : nizcayasamyagdarzana kone kahe che ? uttara : samasta paradrabyAthI judA, rAgAdI upAdhithI bhinna, niraMjana, cimatkAramAtra, nijazuddhAtmasvarUpanI zraddhA thavI tene nizcayasamyagdarzana kahe che. prazna pa : vyavahArasamyajJAna kAne kahe che ? Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : je padArtha je rUpe avasthita che, tene te prakArathI jANa te vyavahAra samyaga jJAna che. prazna 6 : nizcaya samyagajJAna kene kahe che ? uttara : zuddhAtmatatvanI bhAvanAthI utpanna sahaja AnaMdathI tRpta thayA thakA, pitAna dvArA pitAnuM nivikalparUpe saMvedanA karavuM te nizcaya samyajJAna che. prazna 7 : vyavahAra samyagacAritra kene kahe che? uttaraH jenA vaDe azubha bhAvathI nivRtti thaI azubhAvamAM pravRtti thAya tevA tapa, vrata, samiti, gupti vagerenA pAlana karavAne vyavahAra samyagacAritra kahe che. prazna 8 : nizcaya samyagacAritra kene kahe che? uttara : rAgAdi vikalpanA tyAgapUrvaka, rAgadveSAdi vibhAva-bhAvothI rahita zuddhacaitanyatatvanA upayoganI sthiratAne nizcaya samyagucAritra kahe che. prazna 9 : zuM vyavahAraratnatraya meLavyA vinA nizcayaratnatraya na prApta thAya ? uttaraH nizcayaratnatrayathI pUrve vyavahAraratnatraya hoya ja che. vyavahAraratnatraya pAmyA vinA nizcayaratnatrayanI prapti thatI nathI. A kAraNane lIdhe, vyavahAratnatraya sAdhaka che ane nizcayaratnatraya sAdhya che. prazna 10 : zuM vyavahAraratnatrayathI nizcayaratnatrayanI prApti avazyapaNe thAya che? uttara : je vyavahAraratnatrayane pALate jIva te vyavahAramAM ja pitAnI ekatA joDe te nizcayaratnatraya prApta na thAya. je Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 39 385 vyavahAraratnatrayanA pAlanamAM rahIne, viSaya-kaSAyathI nivRtti thaI nija jJAyakasvabhAva sAthe pitAnI ekatA je te nizcayaratnatraya avazyapaNe prApta thAya. prazna 11 : nizcayaratnatraya ane vyavahAra natraya bane zuM eka sAthe rahI zake che? uttara : nizcaya ane vyavahAra ratnatraya ane eka sAthe rahI zake che. prazna 12 : tyAre te je vyavahAraratnatraya nizcaya- ratnatrayanI sAthe rahe tene ja vyavahAraratnatraya kahe joIe ? uttara : je vyavahAraratnatraya nizcayaratnatrayanI sAthe rahI. zake che te te phalita vyavahAraratnatraya che ane je nizcayaratnatraya pahelAM hoya che tene nimitta vyavahAraratnatraya kahe che. prazna 13 : zuM vyavahAraratnatraya vinA paNa nizcayaratnatraya saMbhavI zake che? uttaraH nirvikalpa cAritravALa ucca guNasthAnamAM ukta vyavahAraratnatraya vinA paNa nizcayaratnaya rahI zake che. A abhedaranatraya ja samyakatva, jJAna ane cAritra guNenI pariNati hevAthI vyavahAra kahevAya che. prazna 14 : nizcayaratnatrayane nizcayathI traNarUpa na kahIne eka AtmArUpe ja kema kahyuM? uttara : nizcayanaya abhedane grahaNa kare che tethI nizcayaratnatraya, eka abheda-zuddhaparyAya pariNata AtmA ja che. 21 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 dravyasaMgraha praznottarI TIkA have A cauda praznonA uttara sAthe saMbaMdhita viSayane spaSTa samajAvavA 40 mI gAthA kahe che : rayaNattayaM Na vaTTai appANa muittu aNadaviyA / tahmA tattiyamaio hAdi hu meAkakhassa kAraNa AvA // 40 // anvaya ! avAja mu mAryA racatta vadara tamA tattiyamaiete AdA mokakhassa kAraNa hodi / anuvAda: AmAne choDIne bIjA keI dravyamAM ratnatraya rahetuM nathI. A kAraNathI, ratnatrayAtmaka AtmA ja nizcayathI mekSanuM kAraNa che. prazna 1 : ratnatraya anya dravyamAM kema nathI rahI zakatuM ? uttara : ratnatraya arthAt samyagadarzana, samyagajJAna ane samyagracAritra, A traNeya paryA che. A paryAye je guNonI che te guNe jemAM rahe che temAM ratnatraya rahe che-rahI zake che. prazna 2 H samyagadarzana kayA guNanI paryAya che. uttaraH samyagadarzana AtmAnA saskava guNanI paryAya che. samyakatva eka nirmaLa paryAyanuM paNa nAma che ane sabhyatva guNanu paNa nAma che. prAcIna paraMparAmAM A prakAre varNana karavAmAM AvyuM che. samyakatva guNane kAryavAcaka zraddhaguNa che. prazna 3 : sampradarzananI utpattinA kyA kyA kAraNe che? uttaraH samyagadarzanuM upAdAna kAraNa, samyagdarzana thayA pahelAnI paryAyarUpe pariNamele, arthAt tevI viziSTa gyatAvALa AtmA che. aMtaraMga nimitta kAraNa darzanamoha ane anaMtAnubaMdhI kaSAyane upazama, kSapazama ke kSaya che. bAhya Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 40 nimitta kAraNa jinasUtrane upadeza che. upacarita bAhya kAraNa jinasUtranA yathArthajJAtA purUSe che jemanAthI sAro upadeza prApta thAya che, jinabiMbanA darzana tapasvI, dhyAnI sAdhuonA darzana vagere kAraNe paNa che. prazna : samyagAna kayA guNanI paryAya che? uttara : samyagajJAna AtmAnA jJAna guNanI paryAya che. kSAnaparyAya pitAnA svarUpathI nathI te mithyA ke nathI te samyaga, paraMtu darzanamehanA udayanA nimittathI thavAvALA viparIta abhiprAyanA saMbaMdhathI jJAna paNa mithyA kahevAya che tathA darzana mehanA upazama, kSayapazama ke kSayanA nimittathI thavAvALI samyaga pratItinA saMbaMdhathI jJAna paNa samyagu kahevAya che. prazna 5 : samyaga cAritra kayA guNanI paryAya che? uttaraH samyaga cAritra AtmAnA cAritra guNanI paryAya che. prazna 6 H samyakatva, jJAna ane cAritra guNa AtmAmAM ja kema hoya che? uttaraH e AtmAne svabhAva ja che ke te te guNenA paMjarUpa Atmadravya che. AtmA te eka svabhAvavAnA che paraMtu vyavahAranayathI te svabhAvane samajAvavAvALI A zaktio che. prazna 7 : eka AtmA tritrayAtmaka kevI rIte che? uttara : huM A AtmA pite ja pitAmAM nirAkuLa sahaja AnaMda svarUpa chuM evI pratItinA bhAvathI vartavuM samyagdarzana che, nirAkuLa AnaMdanA saMvedanathI vartavuM samyagragAna che ane evI ja sthitinA sthitikaraNarUpe rahevuM samyaguM cAritra che A traNeya abhedanayathI jotAM eka zuddha Atmadravya ja thayuM. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 8 : nirAkuLa sahaja AnaMdanA saMvedanane upAya zuM che? uttaraH avikAra, cicamatkAra mAtra nijasvabhAvanI bhAvanA sahaja AnaMdanI utpattine upAya che. prazna 9 : nijasvabhAvanI draSTi ja rahyA kare te mATe vRtti kevI banAvavI joIe ? uttara : nijasvabhAvanI draSTinI yathArtha siddhi mATe mAyA, mithyA ane nidAna e traNa zalyathI rahita ApaNI vRtti hevI joIe. prazna 10 : mAyAzalya kene kahe che ? uttara: mArA khoTA dhyAnane kaI jANatuM nathI athavA na jANe te abhiprAyathI bAhyazanuM AcaraNa karIne lekenuM AkarSaNa prApta karIne citta malIna rAkhavuM tene mAyAzalya kahe che. prazna 11 : apadhyAna kene kahe che? uttaraH rAgane vaza thaI parastrI AdinI agya IcchAo karavI athavA draSavaza bIjAne mAravAnA, bAMdhavAnA vagere aniSTa ciMtavana karavAne apadhyAna kahe che. prazna 12 : mithyAzalya kene kahe che? uttaraH avikAra nija paramAtmattatvanI ruci na hovAne kAraNe bAhI padArthone Azraya karIne buddhiAne viparIta banAvavI tene mithyAzalya kahe che. prazna 13 : nidAnazalya kene kahe che? uttara : pAMca Indriya ane mananA viSayamAM tathA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 41 389 bhogomAM niraMtara citta lagAvavuM tene nidAnazalya kahe che. prazna 14 : muktinA kAraNarUpa A ratnatrayabhAva pAMca bhAvamAMthI ye bhAva che? nijakAraNatattva che. tenI ja zraddhAthI, tenA ja AzrayathI ane tenA ja upaga dvArA nirmaLa paryAyane vikAsa thAya che. A pramANe nizcayamekSamArganuM varNana karIne, have, samyagradarzananuM vizeSa varNana kare cheH jIvAdIsaddahaNa sammata ruvamappaNo taM tu / durabhiNivesavimukaM gANaM samma khu hodi sadi jahi // 41 // anvaya : navA haLa samUtta, ta tu kaglo | jJa sadi NANaM khu durabhiNivesavimukaM sambhaM hodi / anuvAdaH jIvAdi nava tanuM yathArtha zraddhAna karavuM te samyakatva che, ane te AtmAnuM svAbhAvika rUpa che. jenA thavAthI jJAna kharekhara viparIta abhiprAya rahita thaIne samyaga thaI jAya che. prazna 1 : samyagadarzananA keTalA prakAra che? uttaraH samyagadarzana mULarUpe te eka ja prakAre che ane te avakatavya che, paraMtu saMbaMdha, nimitta Adi bhedothI aneka prakAranuM hoya che. dAkhalA tarIke aMtaraMga ane bAhya nimittonI draSTithI traNa prakAranuM che (1) aupazamika samyakatva (2) kSApazamika samyakatva (3) kSAyika samyakatva saMbaMdha AdinI draSTithI samyagadarzananA dasa prakAra che? (1) AjJAsamyakatva (2) mArga saRtva (3) upadeza samyakava (4) arthasamyakatva (pa) bIjasamyakatva (6) saMkSepasamyakatva Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 0 dravyasaMgraha praznottarI TIkA (7) sUtrasamyakatva (8) vistArasamyakatva (9) avagADhasamyakatva (10) paramaavagADha samyakatva. prazna 2 : pathamika samyakatva kene kahe che? uttara : anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lebha ane mithyAtva, samyagamithyAtva, samyagraprakRti A sAta prakRtione upazama thavAthI je samyakatva thAya tene pathamika samyakatva kahe che. vizeSa ema che ke je cha sabhyaprakRti ane samyagamithyAtva prakRtine oLaMgI gayA che te jIvane ane anAdimithyAdraSTi jIvone samyagamithyAtva ane samyagaprakRti aupathamika samyakatva thAya che kAraNa ke te jIne A be prakRtionI sattA hatI ja nathI. prazna 3 : kSApazamika samyakatva kene kahe che? uttaraH anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya, mithyAtva ane samyaga mithyAtva A cha prakRtione udayAbhAvI kSaya ane sadavasthArUpa upazama tathA sabhyatvaprakRtine udaya thavAthI je samyakatva pragaTa thAya che tene lApazamika samyakatva kahe che. AnuM bIjuM nAma vedaka samyakatva paNa che. dvitIya-upazama athavA kSAyika satyakatva thatAM pahelAnI atiniTaka avasthAmAM kSApazamika samyakatvavanI A pravRtionI khAsa viziSTa avasthA thAya che. prazna 4 : kSAyika samyakatva kene kahe che? uttaraH anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya, mithyAtva, samyagamithyAtva ane sabhyaprakRti sAta prakRtiene kSaya thavAthI je samyakatava pragaTa thAya che tene kSAyika samyakatva kahe che. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 41 391 prazna 5 : AjJAsamyakatva kene kahe che? uttara : mAtra vItarAgadevanI AjJA anusAra tamAM ruci thavI te AjJAsamyakatva che. prazna 6 : mArgasaRtva kene kahe che? uttaraH bAhyAbhaMtara parigrahathI rahita nirdoSa nigraMtha mArga joIne tattvamAM ruci thavI tene mArgasamyakatva kahe che. prazna 7 : upadeza samyakatva kone kahe che? uttaraH tIrthakara vagere mahApurUSanA cAritra sAMbhaLIne athavA upadeza sAMbhaLIne tatvamAM ruci thavAne upadezasamyakatva kahe che. prazna 8 : arthasamyakatva kene kahe che? uttara koI padArtha jevAthI athavA keInA upadezane artha athavA draSTAMta vagereno anubhava karIne tatvamAM ruci thavI tene arthasabhyatva kahe che. A prazna 9 : bIjasamyakatva kone kahe che? uttaraH zAstramAM prarUpita gaNita-niyame jANIne athavA bIjapanA tAtparyane jANIne tatvamAM ruci thavI tene bIjasamyakatva kahe che. prazna 10 : saMkSepasamyakatva kene kahe che? uttara : padArthone saMkSepamAM jANIne tatvamAM ruci karavI tene saMkSepasamyakatva kahe che. prazna 11 H sUtrasamyakatva kene kahe che? uttaraH sAdhuonI cAritravidhi batAvanArAM AcArasUtrane sAMbhaLIne tavamAM ruci thavI te sUtramyakatva che. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 12 H vistArasamyakatva kone kahe che? uttaraH samasta zrutane sAMbhaLIne tatvamAM ruci thavI tene vistArasamyakatva kahe che. prazna 13 : avagADhasamyakatva kene kahe che? uttara : samasta dvAdayogInuM jJAna thaI gayA pachI thavAvALI tattvapratItine avagADhasamyakatva kahe che. prazna 14 : parama avagADha samyakatva kene kahe che? uttara : kevaLajJAna pragaTa thaI gayA pachI vartatA samakatvane parama avagADha samyakatva kahe che. prazna 15 : ukata samyakatvanA prakAramAMthI zuM badhA samyakatva nirdoSa che? uttara : aupathamika samyakatva, kSAyikasamyakatava ane paramaavagaDhasamyakatva A traNa te nirdoSa ja che. kSApazamikasamya. katva (vedakasamyakatva) cala, malina agADha nAmanA sUphama deSavALuM che. bAkInA samyakatva je kSApazamikasamyakatvarUpe heya te A sUkSma do sahita che ane je pathamika ke kSAyika hoya te nirdoSa che. prazna 16H sayagaSTinI paristhiti kevI hoya che? uttaraH AnuM vivaraNa samyakatvanA aMga ane samyakatvanA doSe jANavAthI thaI jAya che. aMgenA jJAnathI te ema jaNAya che ke samyakatvamAM AvA guNa hoya che ane deSonA jJAnathI ema jaNAya che samyakatva A doSothI rahita hoya che. prazna 17 : samyakatvanA aMga kayA kayA che? uttara: samyakatvanA aMga ATha che : (1) niHzaMkti Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 41 393 (2) niHkAMkSita (3) nirvicikitsatva (4) amUDhaDhi (5) upagrahana (6) sthitikaraNa (7) vAtsalya (8) prabhAvanA. prazna 18 : niHzakti aMga zuM che? uttara : samasta aMgAnuM vivaraNu vyavahAra ane nizcaya draSTiethI thAya che. tethI niHzakti a MganA paNa vyavahAraniHzakti ane nizcayaniHzakti ema be prakAra jANavA joIe. prazna 19 : vyavahAraniHzakti aMga kone kahe che? uttara : vItarAgasa devathI praNIta thayelAM tattvAmAM saMdeha na karavA te vyavahAraniHzakti aMga che. prazna 20 : jo vItarAgasajJapraNIta tattvAmAM kAMI asatya nirUpaNa hoya teA tene zA mATe mAnavuM joIe? uttara : vItarAgasa nadevanA vacanA asatya kadApi hoI zakatA nathI kAraNa ke asatya vacananA be kAraNe! hAya che. (1) rAgAdika doSa ane (ra) ajJAna. paraM tu vItarAgasa jJadevamAM na te rAgArdika doSa che ke na te ajJAna che. rAgArdika doSa temanAmAM nathI tethI teo vItarAga che ane ajJAnanA aza paNa temanAmAM nathI tethI tee sarvajJa che. A kAraNathI temanA praNIta karelAM tattvAmAM asatyatA kadApi hoI zakatI nathI. prazna ra1 : nizcaya niHzakti aMga kAne kahe che ? uttara: A lokane bhaya, paraleAkabhaya, atrAlaya, aNuptibhaya, maraNabhaya, vedanAlaya ane akasmAtabhaya A sAta bhayeAthI mukta thaIne ghAra upasaga ke pariSaddhanA prasaMgeA AvavA chatAM paNa nija-nirjana nirdoSa paramAtmavattvanI pratItithI vicalitana thyuM tene nizcaya niHzakti aMga kahe che. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna rara H A lekane bhaya kene kahe che? uttara : A lokamAM mAruM jIvana kevI rIte gujaraze, dhananI Avakane upAya ghaTatuM jAya che, kAyadA badhA evA banatA jAya che ke saMpattinuM rahevuM muzkela che vagere bhaya tene Aloka bhaya kare che. A bhaya samyagadraSTine hotuM nathI kAraNa ke te caitanyatatvane ja leka mAne che jemAM parabhAvane praveza nathI. prazna 23 : paraka bhaya kene kahe che? uttaraH AgalA bhavamAM zuM gati thaze, kadAca beTI gati te nahIM maLe, paralokamAM kaSTone sAmane kevI rIte thaze ItyAdi bhaya te paraleka bhaya che, A bhaya samaSTine hote nathI, kAraNa ke te caitanyasvabhAvane ja leka samaje che jemAM keI viddha nathI. prazna ra4 : avvANubhaya (arakSAbhaya) kone kahe che? uttaraH mAre rakSaka, sahAyaka, mitra keI nathI, mArI rakSA kevI rIte thaze A prakAranA bhayane atrANabhaya kahe che. A bhaya samyagadraSTine hote nathI kAraNa ke te nijasvarUpane ja potAnuM zaraNu mAne che ane te te haMmezA potAnI pAse ja che. prazna 25 : aguptibhaya kene kahe che? uttaraH mAruM rahevAnuM sthAna surakSita nathI, makAna kille vagere paNa nathI, mArA kevA hAla thaze ItyAdi bhayane agupti, bhaya kahe che. A bhaya samyagadraSTine hete nathI kAraNa ke tene dravyanI svataMtratAnI yathArtha pratIti che, kaI dravyamAM bIjA dravyane, anya dravyaguNa ke paryAyane praveza ja nathI thaI zakato tethI sarva pratye svayaM gupta ja che. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 41 prazna 26 : maraNabhaya kAne kahe che ? uttara : maraNanA bhayane mAnavA te maraNabhaya che. A bhaya samyadraSTi AtmAne hAtA nathI kAraNa ke tenI sAcI pratIti che ke "mArA prANa teA jJAna ane darzana che jene kadApi vicAga thatA nathI tethI mAre maraNu che ja nahI." prazna 27 : vedanAbhaya kone kahe che ? uttara H mane kadApi rAga na thAya, A rAga vadhI na jAya evA bhaya karavA athavA roganI pIDA bhAgavatI vakhate bhayabhIta thaI javuM te vedanAlaya che. A bhaya paNa samyagdaSTi jIvane hAtA nathI kAraNa tene e zraddhA che ke huM sadA jJAnanuM vedana karuM chu. rAgAdinuM nahIM. prazna 28 : akasmAtabhaya kAne kahe che? uttara : sabhava, asaMbhava aneka Akasmika ApattienI kalpanA karI bhayabhIta thavuM te akasmAta bhaya che. A paNa samyagdaSTi jIvAne hAtA nathI kAraNa ke sayaSTine A pratIti che ke mArI paryAya ja mArAmAM AvI zake che bIjuM kAMI mArAmAM AvI zakatu ja nathI, tema vaLI je thavA cegya hAya te thAya ja che Akasmika kAMI thatu nathI. prazna ra9 : vyavahAraniH kAMkSita aMga kone kahe che ? uttara : bhAga-vaibhavanI AzA ane niyANAnA tyAga sahita nijazuddhine arthe pUjA vagere dharmAnuSThAna karavA te vyavahAraniH kAMkSita aga che. 395 prazna 30 : nizcayaniH kAMkSita aMga kone kahe che? uttara : samasta bhogavikAnA tyAga karIne nijazuddha Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 dravyasaMgraha praznottarI TIkA aMtatatvanI bhAvanAthI utpanna sahaja AnaMdamAM tRpta rahevuM te nizcaya-niH kAMkSita aMga che. prazna 31 : vyavahAranirvicikitsatva kone kahe che? uttara : dharmabhUSita bhavya AtmAonA malina ane thAkelAM zarIrane joIne glAni na karavI ane yathAzakti sevAcikitsA karavI te vyavahAra-nirvicikitsatva aMga che. arthAt pitA upara AvI paDelI sudhA vagere ApattiomAM zeka na karo te paNa nirvicikitsatva aMga che. prazna 3ra : nizcayanirvicikitsatva aMga kene kahe che? uttara : rAgadveSAdi vikalpane cheDIne, nija samayasAranI samukha rahevuM te nizcayanirvicikitsatva aMga che. prazna 33 : vyavahAra -amUhadraSTi aMga kene kahe che? uttara : mokSamArganI bahAra vartatA kugurUo dvArA praNIta suvidhA, vyaMtara vagere dvArA karavAmAM AvatA Azcarya kAraka camatkAre dekhIne ke sAMbhaLIne mUDhabhAvathI ke dharmabhAvathI temAM ruci, bhakti vagere na karavAM te vyavahAra amUDhadraSTi aMga che. prazna 34 : nizcayaamUhadraSTi aMga kone kahe che? uttara : zarIra, karma, mithyAtva, rAga, dveSa, saMkalpavikalpamAM iSTabuddhi, upAdeyabuddhi, ahaM buddhi ane mamatvane cheDIne nijazuddha svarUpanI draSTi karavI te nizcaya amUdraSTi aMga che. prazna 35 : vyavahAraupagUhana aMga kene kahe che? uttara : ajJAnI ke asamartha jInA nimittathI je Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 41 dharmane avarNavAda thato hoya te dharmopadezathI, deSane DhAMkI devAthI ane daMDa vagere yacita upAyathI avarNavAda dUra kare te vyavahAraupagahana aMga che. prazna 36: nizcayaupagahana aMga kene kahe che? uttara : avikAra caitanyasvabhAvamaya nijadharmane AcchAdana karavAvALA mithyAtva. rAga dveSa vagere doSone nijazuddha aMtaHtatvanA dhyAna dvArA dUra karavA te nizcayaupagahana aMga che. prazna 37 : vyavahArasthitikaraNa aMga kone kahe che? uttara : karmodayavaza koI dharmAtmA puruSane dharmathI calita te joIne tene dharmopadezathI, Arthika sahagathI anya sAmarthya vagere upAthI dharmamAM sthira kare te vyavahArasthitikaraNa aMga kahe che. prazna 38 : nizcayasthitikaraNa aMga kene kahe che? uttara meha, rAga, dveSa vagere adharmone choDIne paramasamabhAvanA saMvedana dvArA zuddhopagarUpa dharmamAM pitAne sthira kare te nizcayasthitikaraNa aMga che. prazna 39 : vyavahAravAtsalya aMga kone kahe che? uttaraH dharmAtmAmAM niSkapaTa sneha kare tene vyavahAra vAtsalya aMga kahe che. prazna 40 : nizcayavatsalya aMga kene kahe che? uttaraH viSayakaSAyanI sarvathA prIti cheDIne dhruva catanya svabhAvamaya nijaparamAtmatatvanA saMvedanathI utpanna thayelA sahaja AnaMdamAM rUci karavI tene nizcayavAtsalya aMga kahe che. prazna 41 : vyavahAraprabhAvanA aMga kene kahe che? Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : dAna, pUjA, dharmopadeza, tapasyA vagerethI dharmamAnI prabhAvanA karavI tene vyavahAraprabhAvanA aMga kahe che. prazna 42 : nizcayaprabhAvanA aMga kAne kahe che? uttara : nijazuddhasvarUpanA saMvedananA baLathI rAgAdi parabhAvAnA prabhAva naSTa karIne nija caitanyatattvanA zuddha vikAsa karavA te nizcayaprabhAvanA aga che. 3.98 prazna 43 : samyakatvanA doSa keTalAM che? uttara H samyakatvamAM te doSa hAtA nathI paraMtu peAtAnA khATA bhAvAthI samyakatvamAM aticAra Ave che tene samyakatvanA doSa kahevAya che. A doSa paccIsa che. maLa (agivareAdhI) 8, maH 8, anAyatana 6 ane mUDhatA 3. prazna 44 : aMgavirodhI ATha maLa-doSa kayA kayA che? uttara H maLa-doSa A pramANa che: (1) zakA (ra) kAMkSA (3) vicikitsA (4) mUDhadraSTi (5) anupahana (6) asthitikaraNa (7) avAsaya (8) apra bhAvanA. prazna 45 : zakAdoSa kone kahe che? uttara H bhagavatpraNIta tattvAmAM saMdeha karavA ane A lAka vagerethI bhaya pAmavA te za'kAdoSa che. prazna 46 : kAMkSAdoSa kAne kahe che? uttara H nija svabhAvadraSTimAM anutsAha karIne viSayayeAmAM dhanavaibhava tathA sanmAna-pratiSThAmAM rUci karavI tene kAMkSA doSa kahe che. prazna 47 : vicikitsA doSa kone kahe che? Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 41 399 uttara : dharmAtmAonA milana zarIrane joine glAni karavI athavA kSudhA vagere vedanAo thatAM zaiAkAtura thavuM athavA kheda karavA te vicikitsA aMga che. prazna 48 : mUDhadraSTi doSa kone kahe che ? uttara : kumA` athavA kumArgastha jIvAnI bhakti, rUci, prazaMsA karavI tene mUDhadraSTi aMga kahe che. prazna 49 : anupahana doSa kone kahe che ? uttara : ajJAnI azakta jIveA dvArA thavAvALA dhanA apavAdane dUra na karavA, peAtAnA guNAne pragaTa karavA peAtAnA doSane chUpAvavAM, anyanA doSo pragaTa karavA ane guNAnA upaghAta karavA A vagere anupahana doSa che. prazna 50 : asthitikaraNa doSa kAne kahe che? uttara : dhathI vicalita thatA evA peAtAne ke anya jIveAne, sAmarthya hAvA chatAM dharmomAM sthira na karavA ane vicalita thatAM dekhI Ana MdanA anubhava karavA tene asthitikaraNa doSa kahe che. prazna pa? : avAtsalya doSa kone kahe che? uttara : dharmAtmAe pratye vAtsalya na heAvuM athavA IrSyA bhAva karavA tene AvAtsalya doSa- kahe che. prazna para : aprabhAvanA doSa kone kahe che ? uttara H sAmarthya hAvA chatAM dharmanI prabhAvanA na karavI ane peAtAnA asatyAdi vyavahArathI dharmanI aprabhAvanA karavI tene aprabhAvanA doSa kahe che. prazna pa3 : AThe ma kayA kayA che? Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara H (1) jJAnamada (2) pUjAmada (3) kuLamada (4) jAtimada (5) khaLamada (6) vaibhavamada (7) tapomada (8) rUpamada prazna 54 : jJAnamada kAne kahe che? 400 uttara H prApta karelA jJAnanuM abhimAna karavuM ane anya jJAnI purUSAne tuccha samajavA tene jJAnama kahe che. prazna 55 : pUjAmada (pratiSThAma) kone kahe che? uttara : pUjA, stuti, leAkAnuM AkarSaNa vagerethI prApta pratiSThAnuM abhimAna karavu tene pUjAmada kahe che. prazna pada : kuLamada kAne kahe che? uttara H prApta thayelA zreSTha kuLanuM abhimAna karavuM tene kuLamada kahe che. kuLa pitAnA gAtrane kahe che. prazna 57 : jAtimaDha kAne kahe che ? uttara H prApta thayelA zreSTha kuLanuM abhimAna karavuM tene jAtima kahe che. mAtAnA khApatu je kuLa tene jAti kahe che. prazna 58 : khaLamada kAne kahe che ? uttara H prApta thayelI zaktinuM abhimAna karavuM te maLamada che. prazna 59 : vaibhavamada kAne kahe che. uttara H prApta thayelI sRddhi athavA saMpattinuM abhimAna karavuM tene vaibhavamada kahe che. prazna 60 : tapeAmada kAne kahe che? uttara : potAnI tapasyAnuM abhimAna karavuM te tapomada che. prazna 61 : rUpamada kone kahe che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 41 401 uttara : prApta thayelA zarIranA suMdara rUpanuM abhimAna karavuM tene rUpamada kahe che. prazna dara : cha prakAranA anAyatana kyA kyA che? uttara : anAyatana arthAt adharmane cha sthAna A pramANe che. 1) kugurU (2) kugurusevaka (3) kudharma (4) kudharmasevaka (pa) kudeva (6) kudevasevaka. prazna 63H kugurU anAyatana kene kahe che? uttara : mekSamArgathI viruddha AcaraNa karavAvALA kuguruenI sevA, bhakti, praNAma, ruci vagere karavA tene kuguru anAyatana kahe che. prazna 64 : kugurusevaka anAyatana kone kahe che? uttara : kugurUnA sevakanI saMgati karavI, dharmaviSayaka sammati levI, prIti karavI anumodanA karavI vagerene kugurUsevaka anAyatana kahe che. prazna pa : kudharma anAyatana kene kahe che? uttaraH ahiMsAthI viparIta AcaraNane dharma mAnIne te kudharmanI sevA, upAsanA, anuSThAna vagere karavAne kudharma anAyatana kahe che. prazna da6 : kudharmasevaka anAyatana kene kahe che? uttaraH kudharmanuM AcaraNa karavAvALAnI saMgati, sammati, anumati vagere karavAne kudharmasevaka anAyatana kahe che. prazna 67 : kudeva anAyatana kene kahe che? 21 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : kAma, kodha, mAyA vagerenuM AcaraNa karavAvALA ane deva nAmathI prasiddha jIvanI sevA, bhakti, upAsanA, stuti vagere karavA te kudeva anAyatana che. prazna 68 : kudevasevaka anAyatana kene kahe che? uttara H kudevenI sevA bhakti karavAvALA mANasanI saMgati, sammati, prIti, anumati vageremAM joDAvuM tene kudevasevaka anAyatana kahe che. A prazna 9 : nizcayathI anAyatana eTale zuM? uttara : nizcayathI mithyAtva, rAga ane dveSa anAtana che. A vibhAvabhAvanI rUci ane pravRttine tyAga ja anAyatana sevAne tyAga che. prazna 70 : traNa mUDhatA kaI kaI che? uttaraH (1) devamUDhatA (2) lokamUDhatA (3) pAkhaMDImUhatA. prazna 71 : devamUDhatA kone kahe che? uttara : nirdoSa, sarvajJa, sahajAnaMdamaya paramAtmAnA svarUpane na jANIne laukika prajanavaza rAgI, dveSI, kSetrapAla, bherava, bhavAnI, zItaLA vagere mudevanI ArAdhanA karavI tene devamUDhatA kahe che. prazna 72 : lekamUDhatA kone kahe che? uttara nadInAna, tIrthasnAna, vaDanI pUjA, agnipAta, giripAta vagerene puNyanuM kAraNa mAnavuM ane te pramANe pravartavuM te lokamUDhatA che. prazna 73 : pAkhaMDImUDhatA kene kahe che? Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grAthA 41 403 uttara : vItarAgamArganuM zaraNa cheDIne rAgI, DhaSI, pAkhaMDIonI temanA upadezanI, bhayathI ke laukika prajanavaza athavA dharma mAnIne bhakti, pUjA, vaMdana vagere karavA te pAkhaMDImUDhatA che. prazna 74 : mUDhatArahita samyagadraSTinI kevI sthiti hoya che? uttara : ukta samasta mUkatAone choDIne nija zuddha aMta:tattvarUpa deva-dharma--gurUmAM avasthiti karanAra samyagadraSTi jIva hoya che. prazna 75 : samyagadarzanathI zuM lAbha thAya che? uttara : samyagdarzanane sAkSAt lAbha avikAra nijacaitanyasvarUpanA saMvedanathI utpanna thayelo sahaja AnaMdane anubhava che ane naimittika lAbha karmone bhAra haTI ja te che ane aupacArika lAbha devendra, cakavatI tIrthakara vagere pada ane vaibhavonI prApti che. prazna 76 H uttama padavIo ane vaibhavenuM kAraNa samyagadarzana kevI rIte heI zake che? uttara : jeke tIrthakarAdi padavIo ane vaibhavanuM kAraNa puNyakarmane udaya che te paNa AvA viziSTa puNyakarmone baMdha evA nirmaLa AtmAone ja thAya che jeo samyadraSTi che ane jeone viziSTa zubhepaga hoya che samyakatvanA havAthI ja zubharAganA AvA phaLasvarUpathI samyakatvane mahimA pragaTa thaye. tethI samyagadarzanane aupacArika lAbha uttama pada ane vaibhava batAvyo. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 04 dravyasaMgraha prabhottarI TIkA prazna 77 : samyagadraSTi jIva mRtyu bAda kaI kaI gatimAM jAya? uttara : samyagadraSTi thayA pachI je Ayune baMdha paDe te samyadraSTi nArakI manuSyagatimAM janma le che, samyagadraSTi deva manuSyagatimAM janma le che, tiryaMca samyagadgaSTi devagatimAM janma le che, samyadraSTi manuSya devagatimAM janma le che. je ke I manuSya pahelAM ja narakAyune baMdha karI lIdhuM hoya ane pachI aupazamika samyakatva meLavIne lApazamika samyakatva utpanna kare athavA kSApathamika samyakatva utpanna karIne kSAyika samyakatva utpanna kare che te samyagadraSTi manuSya mRtyu bAda mAtra pahelI narakamAM ja jAya nIcenI narakamAM nahIM. A prazna 78 H samyakatvanI prAptine sAkSAt upAya zuM che? uttara : bhUtAInayathI tanuM jANavuM te samyakatvanI prAptine sAkSAt upAya che. prazna 79 : bhUtArthanaya zuM che? uttara : keI eka dravyane abhiSakAraka paddhatithI jANIne abhedadravyanI tarapha laI javAvALA abhiprAyane bhUtArthanaya kahe che. prazna 80 : samyakatva kenI samIpa thAya che? uttara : aupazamika ane kSAyika samyakatva te kaI paNa sthaLe thaI zake, tene kAMI niyama nathI, paraMtu kSAyika samyakatva kevaLI ke zrutakevaLInI samIpe thAya che. A prazna 81 : zuM kSAyika samyakatva kevaLIdrayanI samIpatA vinA na thaI zake? Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 42 405 uttara : nilikhita sthitiomAM kevaLIdrayanA pAdamULa vinA paNa kSAyika samyakatva hoI zake cheH (1) keI manuSyane pahelA narakAyune baMdha paDe ane pachI lApazamika samyakatva thayuM kSApazamika samyakatva hetA ja tIrthaMkaraprakRtine baMdha paDyo. A jIva manuSyabhavanA aMta sudhI te lApazamika sabhyadraSTi rahe che paraMtu maraNanA samayathI mAMDIne paryApta nArakI thaIne aMtarmuhurta sudhI mithyAdraSTi raheze. pachIthI kSApazamika samyagadraSTi thaze. narakAyunA aMta sudhI lApazamika samyagadraSTi raheze. manuSyabhavamAM tIrthakara thavA mATe janma le tyAre paNa kSApazamika samyagadriSTa raheze. munidazA prApta thavA sudhI lApazamika samyagadraSTi raheze. munidazA pragaTa karIne A jIva kevaLadrayanA pAdamULa vinA kSAyika samyakatva prApta karI le che. A jIva pahelI narakathI nIce jaI zaktA nathI. (2) zrutakevaLI pite paNa kevaLIdrayanA pAdamULa vinA kSAyika samyakatva prApta karI zake che. A pramANe samyagadarzananuM varNana karIne have samyagajJAnanuM varNana kare che saMsayavimAhaviSma mavivajjiyaM annpprsruvss| gahaNaM sammaNNANaM sAyAramaNeyameyaM tu // 42 // anvaya : aaqvarasavatta saMsAyavinovikramavini gahaNa sammaNNANaM tu sAyAramaNeyabheya / avAdag: pitAnA AtmAnuM ane parapadArthonA svarUpanuM Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 dravyasaMgraha praznottarI TIkA saspeMzaya, andhyavasAya ane viSayarUpa mithyAjJAnathI rahita grahaNa karavuM arthAt jANavu te samyajJAna che. A jJAna sAkAra ane aneka bhedavALuM che. prazna 1 : AtmAnuM svarUpa kevuM che ? uttara AtmA nizcayathI dhruvatasainyasvarUpa che, vyavahArathI jANavA dekhavA vagere pariNamanarUpa che. paramAthI AtmA avakatavya che paraMtu jJeya avazya che. prazna 2 : parapadArthAMmAM kAnu' kAnu' grahaNu che ? uttara H eka jJAtArUpa nija AtmAne iMDIne bAkInA samasta anaMtAnaMta AtmAo, samasta anaMtAnaMta pudgaladrabyA, eka dhadravya, eka adhama dravya, eka AkAzadravya, asaMkhyAta kALadravyA A badhA parapadA che. prazna 3 : A badhu jANavAnu prayeAjana zuM samajavuM joI e ? uttara : badhA padArtho svataMtra che, pratyeka ekabIjAthI atyaMta bhinna che. A prayeAjanabhUta pratIti sahita A badhA dravyAnA sAdhAraNa-asAdhAraNa guNo jANavA joI e. sAthe ema jANavu joIe ke eka mArA AtmAne cheDIne bAkInA adhAya anaMtAnaMta AtmAe, ana tAna ta pudagalA, eka dhadravya, eka adharmadravya, eka AkAzadravya ane asaMkhyAta kALadravya A badhA mArAthI bhinna che. prazna 4 : saMzaya keAne kahe che? uttara : aneka keTiyAne spaza karavAvALA jJAnane sazaya kahe che. jema ke kaI cakacakatI vastumAM aneka prakAranA Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 42 vikalpAnu' uDavu` ke A chIpa che, cAMdI che ke kAca che athavA dhanuM svarUpa jitendradeva dvArA praNIta karelu che te ThIka che ke khIjA matavALAo dvArA kaheluM ThIka che ? brahma phUTastha che ke pariNAmI che? ItyAdi prakAra. prazna 5 : anadhyavasAya kone kahe che ? je uttara : jemAM sAcA jJAnanI jhalaka na heAya, na saMzayanA vikalpa hAya ke je na viSaya (viparIta jJAna hoya tevA anizcayAtmaka madhane anadhyavasAya kahe che. jema ke koI raste cAlatA mANasanA pagane dhAsa aDakI jAya teA sAmAnya khakhara paDe paraMtu kharAkhara khyAla na Ave ke A zuM che athavA jIvane sAdhAraNa khakhara te! rahe ke huM kAMIka chuM paraMtu kharAkhara khyAla na baMdhAya ke huM koNa chuM? ItyAdi prakAra. 407 prazna 6 : vipayajJAna kone kahe che ? uttara : je viparIta prakAranuM jJAna hAya tene vipayajJAna che. jema ke doraDAne sApa mAnI levuM athavA AtmAne bhautikapadmA rUpe jANavA athavA paramAtmAne evA mAnavA ke te jIvAne puNya athavA pApa karAve che, athavA ane duHkha Ape che. ityAdi. jIvAne sukha artha ? A manuSya che, prazna 7 : jJAna sAkAra che ene zu' uttara : A jIva che, A pudgala che, A tiryaMca che vagere prakAre nizcaya karavAvALA, grahaNa karavAvALA jJAnane sAkAra kahe che. jJAnamAM, jJeyanA AkArane anurUpa jANavu thAya che tethI jJAnane sAkAra kahe che. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 dravyasaMgraha praznottarI kIkA prazna 8 : jJAnanA keTalA bheda che ? uttara : judI judI draSTithI jJAnanA aneka bheda thAya che. jema ke jJAna be prakAra pratyakSa ane parokSarUpa che. jJAna pAMca prakAre mati, zruta, avadhi, manaHpaya ane kevaLajJAna rUpa paNa che. jJAna ATha prakAre kumati, kuzruta, kuavadhe, e traNa mithyAjJAna ane mati, zruta, avadhi ema traNa sabhyajJAna ane manaHpaya tathA kevaLa ema paNa gaNI zakAya. vaLI A pratyekanA paNa aneka peTALe che. A badhA prakAronu varNana pAMcamI gAthAmAM kareluM che. tethI ahIM vistArapUrvaka karyu nathI. prazna 9 paramAthI samyagajJAnanuM zuM lakSaNa che ? uttara : nija guNuparyAyamAM ekarUpe rahevAvALA, sahaja zuddha jJAnadanasvabhAvamaya nija AtmasvarUpanuM grahaNa karavuM te samyagajJAnanuM lakSaNa che. prazna 10 : zuddha svabhAvathI ahita anya bhAve ane padArthonuM sAcu jJAna karavu samyagnAna nathI zuM? uttara : svarUpamAM ekatA joDavAvALuM jJAna hAya tA anya bhAve! ane padArthAnuM jJAna samyajJAna kahevAya che. prazna 11 : AtmasvarUpane jANe ke na jANe, kevaLa khAdya padArthAne sAcI rIte jANavA te samyajJAna kema nathI? uttara H AtmasvarUpamAM ekatA joDyA vinA je kaI bAhya padArthA jANavAmAM Avaze temanu jJAna tA thaze paraMtu te padArthomAM ekatA joDIne thaze. jJeyamagna thaIne thaze). paramAM peAtAnu kAMIka che evuM vastunu svarUpa che ja nahIM. A Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 42 409 kAraNathI samyajJAna nathI. lekamAM laukika draSTithI bAhya padArthonuM jJAna samyajJAna kahevAya che. prazna 12 : jJAnanuM phaLa zuM che? uttara : jJAnanuM phaLa nizcayanayathI te ajJAnanI nivRtti che ane vyavahAranayathI udAsInatAnuM upajavuM arthAt heyaupAdeyanI buddhinuM upajavuM te che. prazna 13H samyajJAna thatAM zenAthI udAsInatA upaje che? uttara : samyagajJAna thatAM samasta adhruva bhAvathI udAsIna-buddhi thaI jAya che. prazna 14H samyajJAnIne heya-upAdeya buddhi zemAM zemAM upaje che? uttara : samyagajJAnI jIvane nija zuddha AtmAtatvamAM upAdeyabuddhi thAya che ane A dhruva, nijacetanyathI bahirbhata jeTalAM bhadadarzaka, vikalpa, pAdhika bhAva ane anya badhI paryAye ane dravya-temAM heyabuddhi thAya che. prazna 15 : nizcaya-vyavahArarUpa ukata phaLanI mAphaka zuM jJAna paNa be prakAranuM hoya che? uttara : jJAnanA paNa be bheda che: (1) nizcayajJAna (2) vyavahArajJAna. prazna 16 : nizcayajJAna kene kahe che? uttara : je jJAna jJAnamaya AtmAnI sAthe ekava jeDI rahyuM hoya athavA je jJAna nirvikalparUpe potAne anubhava karI rahyuM hoya tene nizcayajJAna kahe che. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 0 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 17 : vyavahArajJAna kone kahe che ? uttara : je jJAnamAM parapadArthonI vAsanA, vicAra ane vikalpa hoya tene vyavahArajJAna kahe che. prazna 18 : uparyukta ane prakAranA jJAnamAM kayuM jJAna samyagu che ane kayu jJAna mithyA che? uttara : nizcayajJAna te samyagajJAna ja che paraMtu vyavahArajJAna samyagajJAna paNa hoya athavA mithyAjJAna paNa hoya. prazna 19 : jJAna te savikalpa darzAvyuM te jJAna kevI rIte nirvikalpa hoI zake? uttara : jJAna arthakArane jANuvArUpe grahaNa kare che tethI savikalpa che. paraMtu A lakSaNa pramANe nizcayajJAnane paNa svasaMvedanarUpa AkAranuM grahaNa hovAthI savikalpa hevA chatAM paNa bAhya padArthonA viSayarUpa vikalpa na hovAne lIdhe athavA pratibhAsamAtra hovAthI mukhyapaNuM na hovAne lIdhe nirvikalpapaNuM mAnavAmAM AvyuM che. A prakAre jJAnanuM varNana karIne have darzananuM varNana karavAmAM Ave che ? je sAmaNNa gahaNaM bhAvANaM va kaTumAyaraM / avisesidUNa aDhe daMsaNiida bhaNNae samae // 43 // anvaya : 3 de visesiDULa kAyA ne Tyama uM bhAvANa sAmaNNaM gahaNaM taM daMsaNaM idi samae bhaNNae anuvAda : padArthone bhedarUpa na karIne, ane temanA AkArarUpa Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 43 411 vikalpa na karIne, padArthonuM je sAmAnya grahaNa te darzana che ema siddhAMtamAM kahyuM che. prazna 1 : padArthonA sAmAnya grahaNane zuM artha che uttara : padArthonA sAmAnya grahaNane tarkadraSTithI te e abhiprAya che ke padArthonI sAmAnya sattAnuM avalekana darzana che. AmAM koI paNa prakAranA vikalpa, vicAra ke vizeSanuM jJAna nathI, ane siddhAMtadraSTithI darzanane e abhiprAya che ke aMtamukha caitanyamAtrane je prakAza athavA AtmAvalokana te darzana che. prazna 2 : A be lakSaNomAM te paraspara virodha thaye? uttara : A bane lakSamAM paraspara virodha nathI kAraNa ke bannemAM viSaya te AtmA ja che. prazna 3 : padArthonI sAmAnyasattAnA avalokanamAM AtmA viSaya kevI rIte banI zake che? uttaraH sarva padArthomAM sAmAnya astitvaguNa che te te mahAsattApa che. te sAmAnya sattAnA grahaNamAM pratibhAsamAMkeI niyata padArtha sAmAnyajJAthI judA, hete nathI, nahIM te te avAMtarasattA kahevAze, sAmAnyasattA nahIM. A kAraNathI, sAmAnyasattAvelekanamAM kaI padArtha viSayabhUta heta nathI paraMtu sAmAnyasattAvalokana karavAvALe AtmA che ane vAstavamAM AtmA pitAne ja deva mAnavAvALe che tethI sAmAnyasattAne pratibhAsa karavAvALe svayaM viSayarUpa banI jAya che. A prakAre, padArthonA sAmAnyasattAvalokanamAM Atmo ja viSaya hoya che. prazna 4H padArthonI sAmAnyasattAnA grahaNane A artha A gAthAmAMthI kevI rIte nikaLe? Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : gAthAmAM te A zabda che " sAmavi T " je sAmAnya grahaNa che te darzana che. je "sAmavil" nA pahelAM "mA " zabda lagAvIe te artha nikaLe che ke "padArthonuM sAmAnya grahaNa padArthone sAmAnya dharma che sAmAnyasattA je badhAmAM vyApe che. A pramANe artha nikaLe ke padArthonI sAmAnya sattAnuM avalokana darzana che. prazna pa H je "sAmavir" zabdanA pahelA "mavALa" zabda na joDavAmAM Ave te zuM artha thAya? uttara : je sAmaudi nA pahelA mAvA zabda na jeDIe te A mAdrLa zabda mAyA nI AgaLa Avaze. te gAthAne anvaya A pramANe thaze : "adde viratikUi mAvA AyAraM Neva kaTu je sAmaNNaM gahaNaM taM dasaNaM idi samae bhnnnne|" Ane artha ema ke padArthone bhedarUpa na joIne ane te bhAve (padArtho)ne AkAra grahaNa na karIne je sAmAnya rUpe pratibhAsa che te darzana che. ema siddhAMtamAM kahyuM che. prazna : sAmAnyarUpe grahaNa karavuM eTale zuM? uttara : AtmAnuM avalokana ja sAmAnyape grahaNane artha che, arthAt sAmAnyanA grahaNane paNa sAmAnya kahe che. sAmAnya artha che AtmA, te AtmAnA grahaNane sAmAnya kahe che. prazna 7 : sAmAnya artha AtmA kevI rIte thaI jAya che? uttara : "bhAnena jJAna pramANena rti samAna, samAna mAva: sAm !" A vyutpattithI e artha thaye ke je dravyajJAna Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 gAthA 43 sahita hAya tene samAna kahe che ane samAnanA bhAveAne sAmAnya kahe che. tethI samAna che te cetana (AtmA) thaye| ane samAnanA bhAva caitanya thayeA. rautanyanA cetanathI abhedya che tethI sAmAnyane artha AtmA thayA. athavA AtmAneA, jANavAnA saMbaMdhamAM samAnabhAva che eTale ke AtmAne evA pakSa nathI ke huM Ane jANavA dauM ane Ane na jANavA dauM, kAraNa ke AtmAnA svabhAva. ja jANavAnA che tethI jyAre jevI ceAgyatA hAya tene anukuLa te jANe ja che. tethI, samAnabhAva hovAthI sAmAnyanA artha AtmA thAya che. prazna 8 : vastu sAmAnyavizeSAtmaka che. temAM samAnyane grahe te darzIna ane vizeSane grahe te jJAna A artha zuM ThIka nathI lAgatA ? uttara : ema nathI, vastunA sAmAnya aMzane grahaNa karanAra dana ane vizeSa aMzane grahaNa karanAra jJAna, ema mAnavAmAM Ave te jJAna apramANu thaI jaze. kAraNa ke jJAne eka aMza ja mAnyA anya azAne teNe jANyA nahIM. pU vastune jANavI te jJAna che. jJAnanA viSaya apUrNa vastu hAI zake nahI. prazna 9 : vyavahAranaya ane nizcayanaya paNa jJAna che ane teo paNa eka aMzane ja jANe che. uttara : vyavahAranaya ke nizcayanaya joke jJAna che ane teo eka a'zane jANe che, tathApi koI paNa nayajJAna pramANu nathI mAnavAmAM AvyuM, kAraNa ke naya pUrNa vastune jANatA nathI. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 10 : te zuM naya apramANa che? uttara : naya, nathI te pramANa ke nathI te apramANu paraMtu pramANuza che, jema ke samudranuM biMdu na te samudra che ke na te asamudra che paNa samudrAMza che. prazna 11 : nivikalpa svasaMvedana darzana kahevAya ke jJAna uttara : nirvikalpa svasaMvedana jJAnanI ja avasthA che, tethI jJAna kahevAya che. prazna 12 H jJAnane viSaya te parapadArtha hoya che. A nirvikalpa svasaMvedanane viSaya ke parapadArtha che? uttara : jJAnane viSaya parapadArtha ja hoya che e niyama nathI paraMtu parapadArtha jJAnane ja viSaya hoya che e niyama che. te ja prakAre je pratibhAsane viSaya AtmA hoya tevo niyama nathI paraMtu darzanane viSaya AtmA ja hoya che e niyama che. jJAnane viSayabhUta AtmA paNa nirAkAra AtmatatvanI apekSAe para che. prazna 13 : jyAre nirvikalpa svasaMvedana ane darzana A banne viSaya AtmA che, tyAre e nirNaya kevI rIte thaye ke nirvikalpa-svasaMvedana jJAna che, ane darzana nathI? uttara : nirvikalpa-svasaMvedana sarvathA nirvikalpa nathI, paraMtu temAM nirAkuLa sahaja AnaMdane anubhava vagere aneka bhAnuM grahaNa che tethI svapathI te savikalpa che. nirvikalpa svasaMvedananA kALamAM, abuddhipUrvakanA, jJAna pratye aneka sUma vikalpa che paraMtu temanI mukhyatA nathI, tethI te nirvikalpa Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAthA 4rU 415 kahevAya che. jyAM artha vikalpa che te jJAna che tethI nirvikalpa svasaMvedana jJAna che. darzana sarvathA nirvikalpa hoya che. te kaI paNa guNa, paryAya, sAmAnya, vizeSa vagerene grahaNa karatuM nathI. sAdA zabdomAM kahI zakAya ke kaI paNa jJAnaprAptine mATe je prati pratibhAsAtmaka udyama che te darzana che. A prakAre, je ke nirvikalpa-svasaMvedana ane darzanano viSaya AtmA che te paNa temAM svalpakRta mahAnuM aMtara che. prazna 14H je darzanane viSaya saMpUrNapaNe AtmA ja che te cakSudarzana vagerenuM zuM tAtparyA? uttara : cakSudarzanane artha cakSu-IndriyathI dekhavuM e nathI thato, cakSu-indriyathI jevuM te te jJAna che. cakSudarzanane artha te e che ke cakSu-IndriyathI utpanna thatA jJAna pahelA, te jJAna prApta karavA mATe karavAmAM Avela AtmabhAsapa pratyana ane tene ja cakSu-darzana kahe che. A prakAre anyakSudarzana vagerenA saMbaMdhamAM paNa samajI levuM. A prazna 15 : jJAnane te svaparaprakAzaka kahevAya AvyuM che te pachI ahIM jJAnane mAtra paragrAhaka kema kahevAmAM Ave che? uttara : je leke jJAna ane darzana evI be zaktio na mAnatA thakA mAtra jJAnazaktine ja mAne che ane vaLI te jJAnane mAtra paragrAhaka ja mAne che temane pratibaMdha karavA mATe jJAnane svaparaprakAzaka batAvyuM che arthAt jJAnane AtmA ane para bannene prakAzaka kahyo che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 16 : je jJAna vAstavamAM parane ja jANe ane AtmAne jANe nahIM te jJAna asvasaMvedI thaI jaze ane te pachI te jJAnanI satyArthatA mATe anya jJAnanI jarura paDaze? uttara : jJAna parane paNa jANe che ane je jJAne paravastune jANe, te jJAna ThIka che evI jANakArI sahita jANe che. je ema na hoya to paranA jJAnamAM niHzaMkatA ApI zakatI nathI tethI jJAna asvasaMvedI thaI jatuM nathI. prazna 17 : "jJAna svaparaprakAzaka che" e bilakula satya che ke keI draSTie satya che? uttara : AtmAne asAdhAraNa bhAva caitanya che. caitanyanA vikAsanI be paddhatio che. (1) AtmAne grahaNa karavA rupe pravartavuM (2) paradravyane grahaNa karavA rupe pravartavuM. AmAM pahelI kaLAne darzana kahe che ane bIjI kaLAne jJAna kahe che. AtmAnI badhI kaLAo ane zaktionuM nirNAyaka jJAna che, ane jJAnathI ja sarva vyavahAra thAya che. tethI vyavahAra ane vyavahAranA prasaMgamAM samasta caitanya ane jJAnamAM abheda vivakSA karIne kahyuM ke "jJAna svaparaprakAzaka che. ane A kathana paramAthe satya che. prazna 18 : darzana sarva padArthone sAmAnya pratibhAsa kare che e je barAbara na hoya te zA mATe tema kahevAmAM AvyuM ? uttara : darzana AtmAne pratibhAsa kare che. AtmAnA pratibhAsamAM, AtmAnI samasta zaktione vikAsa paNa nirvikalpape pratibhAsamAM AvI jAya che. A rIte jJAne jeTalAM Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 43 parapadArthonuM grahaNa karyuM hatuM te badhA padArthonuM grahaNa darzanamAM AvI jAya che. A nayathI "darzana sarva padArthonuM sAnAnyA avalokana kare che e vAta barAbara ja Thare che. " prazna 19 : je leke AbhAmAM mAtra jJAna guNa ja mAne che temane "jJAna svaparaprakAzaka che" ema kahevAne badale "AtmAmAM darzanaguNa paNa che te AtmAne prakAzaka che" ema sIdhuM ja zA mATe na kahyuM? uttaraH AtmagrAhaka darzana che ema svIkAravA mATe vizeSa manana ane anubhavanI AvazyaktA che. tArkika prasaMgamAM e avasara prApta thaI zakato nathI. tyAM to temane pratIta thavA mATe sthULa rIte ema nirupaNa karavuM ke "jJAna sva ane paranuM prakAzaka che" upayukta che. vivakSAvaza AmAM kaI dUSaNa lAgatuM nathI. prazna 20 : je loke darzana ane jJAna ane guNone mAne che temane "darzana padArthonuM sAmAnya grahaNa kare che" ema kahevAne badale "darzane AtmAnuM prakAzaka che" ema zA mATe na kahyuM? uttara : svasamaya saMbaMdhI sUkSama vyAkhyAnamAM ruci na rAkhavAvALA jIvenI pratItine mATe vyAvahAranayanuM uparyukta kathana karavuM temAM doSa lAgatuM nathI. A prakAre darzananA svarUpanuM varNana karIne have ema kahevAmAM Ave che ke darzane paga ane jJAnapaga jemAM eka sAthe hoya che ke kramathI ? Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 dravyasaMgraha praznottarI TIkA dasaNapuvvaM gANaM chadamatthANaM Na dANNi uvaDaggA / jugavaM jahmA kevaliNAhe jugavaM tu te dAvi // 44 // anvaya ! thALe haMsapuSya nA, nAM rouir | jugavaM Na, tu kevaliNAhe te dovi juga / anuvAda chaghastha jIvana darzanapUrvaka jJAna hoya che. kAraNa ke ane upaga tyAM eka sAthe hatAM nathI, paraMtu kevaLI bhagavAnamAM ane upayoga eka sAthe hoya che. prazna 1: chAstha kene kahe che? uttaraH chAne artha ajJAna athavA apUrNajJAna athavA jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa A AvaraNe ane stha eTale rahe tene chadmastha kahe che. prazna 2 : chadmasthamAM keTalA guNasthAna AvI jAya che? uttaraH mithyAtva, sAsAdana, mizra, avirata, dezavirata, pramattavirata, apramattavirata, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa, sUphamasAMparAya, upazAMta meha, kSINameha A bAra guNasthAne chaghasthamAM AvI jAya che arthAt A bAra guNasthAnavatI jIvane chadrastha kahevAya che. prazna 3H chAsthonuM jJAna darzanapUrvaka zA mATe hoya che? uttara H chavAstha jIvanuM jJAna apUrNa hoya che ane jyAM sudhI jJAna apUrNa hoya tyAM sudhI evI gyatA nathI hatI ke aMtarmukha ciprakAzane upaga ane bahirmukha citrakAzane upaga eka sAthe rahI zake. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 44 prazna : kayA kayA darzanapUrvaka ka ka jJAnepaga hoya che? uttara H matijJAna pahelAM cakSudarzana ane acakSudarzana hoya che ane avadhijJAna pahelAM avadhidarzana hoya che? prazna 5 : zrutajJAna pahelAM kayuM darzana hoya che? uttara : zrutajJAna matijJAnapUrvaka heya che, te matijJAna pahelAM je darzana thayuM te darzana ja zrutajJAnanuM pUrvabhAvI jANavuM athavA zrutajJAnathI pahelA thavAvALA matijJAnane upacArathI darzana kahevAmAM Ave che. prazra 6 H zrutajJAnanI sAkSAt pahelAM darzana na hoIne matijJAna ja kema hoya che? uttara H zrutajJAna vizeSapaNe savikalpa che, A kAraNathI zrutajJAnanI sAkSAta pahelAM darzana nathI hotuM. matijJAna vaDe kAMIka jANyA pachI ja zrutajJAna thaI zake che. prazna 7 : darzana, mati ane zrutanI A pUrvottarabhAvitAnuM udAharaNa zuM che? uttara : jema ke kaI purUSa ghaDAnuM jJAna karatAM pahelAM caTAInuM jJAna karI rahyuM hatuM. have jyAre te purUSa caTAInuM jJAna cheDIne ghaDAnuM jJAna karavAne udyama kare che tyAre ghaDAne ane cakSu-Indriyane sannipAta thAya che arthAt jevI rIte te ghaDAne jANaze te rUpe IndriyanI pravRttine udyama thAya che, te te thayuM darzana. ahIM haju bAhya padArthanuM grahaNa karavuM thayuM nathI. A pachI, A (ghaDA) pILa, kALe vagere rUpe che Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 0. dravyasaMgraha praznottarI TIkA te pramANe avagraha Adi jJAna thAya che. pachIthI, A ghaDe kene banAvya, kevI rIte banA, kayAM banAvyuM, te keTale kALa raheze vagere jJAna thAya tene zrutajJAna kahe che. prazna 8 : mana paryajJAnanI sAkSAt pahelAM darzana kema nathI hotuM ? uttara : mana:paryayajJAna bIjAnA manamAM thavAvALA pariNamana, vicAra, vikalpane jANe che tethI A jJAna paryAyajJAtA che. AvA paryAyajJAtA jJAnanI pahelAM IhA vagere rUpavALuM matijJAna ja hoya che. prazna 9 : kujJAthI pahelAM kayA kayA darzana hoya che? uttara : kumatijJAna pahelAM cakSudarzana ke acakSudarzana hoya che. kuzrutajJAnanI sAkSAt pahelAM kumatijJAna hoya che ane paraMparAthI pahelAM cakSudarzana ke acakSudarzana hoya che. kuvadhijJAna pahelAM kumatijJAna hoya che. prazna 10: kuavadhijJAna pahelAM darzana kema nathI hotuM? uttara : kuavadhijJAna samyaguSTi jIvane nathI hotuM tethI tenA pahelAM avadhidarzana nathI hotuM. samyagadraSTi avadhirAnI jIvane ja avadhijJAna pahelA avadhidarzana hoya che. athavA amuka AcAryonA abhiprAyamAM, kuavadhijJAna pahelA paNa avadhidarzana thaI jAya che. prazna 11 : kevaLI bhagavAnane darzane paga ane jJAna paga eka sAthe kevI rIte hoya che? uttara : kevaLI bhagavAnane jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNa Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 annenA abhAva huMvAthI ane vI tarAya nA abhAva thavAne lIdhe pUrNatA pragaTa thavAthI banne upayAgAnuM sahaja pariNamana niraMtara yA kare che, tethI kevaLI bhagavAnane banne upayoga eka sAthe hoya che. ka prazna 12 : darzana ane samyagadarzanamAM zuM aMtara che? uttara : jJAnApayeAganI pravRttine mATe AtmAnA aMta raMgamAM AtmagrahaNa rUpa je prayatna thAya che tene dana kahe che. A dana bhavya, anya. samyagadraSTi, mithyAdraSTi chadmastha, bhagavAna badhA AtmAne hAya che. darzananA viSayabhUta nija AtmAnA sahaja svabhAvanA anubhava je nirmULatAne kAraNe thAya che tene samyagdarzana kahe che. samyagadarzana nikaTa sasArI bhavya java ane bhagavAnane ja hAya che. prazna 13 : jo dana badhA jIvAne heAya teA samyagadarzana badhA jIvAne kema nathI thaI jatuM ? uttara : darzana tA kAMI paNa jANavA mATenA aMtarmukha prayatnarUpa che. A teA badhA javAne hAvu ja ghaTe che bhale te mithyAdraSTi hoya ke samyagdaSTi samyagdarzana te viparIta abhiprAya naSTa thayA vinA thatu nathI, tethI jeAne viparIta abhiprAya che tene darzana te avazya hAya che para`tu samyagadarzIna thavuM te samaye saMbhavatuM nathI. prazna 14 : darzanApayeAganA samaye te AtmAne Azraya hAya che te! pachI samyakatva kema nathI hatuM ? Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : bAhya padArthAnI jemane rUci hoya che teone bAhya padArthoM jANavAnI ane hitarUpa mAnavAnI dhUna hoya che tethI danApayeAga dvArA AtmAsanmukha hovA chatAM paNa temane AtmAnI pratIti thatI nathI, A kAraNathI, darzanApayeAgamAM thavAvALA AtmAzraya samyakatvamAM thavAvALA AzrayathI athavA samyakatva mATe thavAvALA AzrayathI judI jAtane hAya che. A pramANe dazane payeAganA varNana sudhI samyagajJAnanA 'tarAdhikAra samApta karIne have samyagacAritranuM nirUpaNa kare cheH 422 asuhAdo viNivittI suhe pavittIya jANa cAritaM / vadasamiti guttirUvaM vavahAraNayAdu jiNabhaNiyam // 45 // anvaya : amuddAddo viiivattI ya mudde vittI vasamiti guttiruvaM cAritra jANa, vavahAraNayAdu jiNabhaNiyaM / anuvAda : azubha kriyAthI nivRtti thavAne ane zubhakriyAmAM pravRtta thavAne vrata-samiti-guptirUpa cAritra jANeA, ema, vyavahAranayathI jinendradeve kahyuM che. prazna 1 : zukaladhyAnI sAdhuemAM A lakSaNa hotu nathI tethI A lakSaNa abhyApaka rahyuM ? uttara H A lakSaNa vyavahAracAritranu che cAritra sAmAnyanuM nathI, athavA nizcayacAritranuM nathI. tethI A lakSaNa vyavahAracAritramAM pUrNa rIte ghaTita thAya che. prazna 2 : ahiMsA mahAvratanA pAlanamAM A lakSaNa kevI rIte ghaTita thAya che? uttara : ahiMsA mahAvratamAM hiMsAthI nivRtti ane Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 gAthA 45 yAmAM pravRtti thAya che tethI ahiM sAvratamAM azubhanivRtti ane zubhapravRtti siddha thaI jAya che. prazna 3 : satyamahAvratanA pAlanamAM A lakSaNa kevI rIte ghaTita thAya che ? uttara : satyamahAvratamAM asatya, ahita, cugalI, niMdAnA vacanothI nivRtti thAya che ane satya, hitarUpa, bhakti,yukta vacanAmAM pravRtti thAya che tethI AmAM paNa vyavahAra-cAritranuM lakSaNa siddha thaI jAya che. prazna 4 : acau mahAvratamAM zenA nivRtti ane zemAM pravRtti che? uttara : acau mahAvratamAM cArIthI ane jabaradastIthI te nivRtti che ane AjJA laI ne sva-ucita vastu grahaNa karavAnI ane bhaktisahita ApelI ceAgya vastune grahaNa karavAnI ane Agamapaddhati anusAra AhArAdi grahaNa karavAnI pravRtti che. prazna 5 : brahmaca mahAvratamAM zenAthI nivRtti ane zemAM pravRtti hoya che ? uttara : sarva prakAranA maithuna prasa MgeAthI nivRtti ane zIlanA sAdhaka sAdhanAmAM pravRtti hoya che. prazna 6 : parigrahatyAga mahAvratamAM zenAthI nivRtti ane zemAM pravRtti hAya che ? uttara H parigrahatyAga mahAvratamAM dhana, dhAnya vagere sa parigrahAthI nivRtti ane vananivAsa, namratva vageremAM pravRtti hAya che. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 dravyasaMgraha praznottarI TIkA - prazna che : IsamitimAM zenAthI nivRtti ane zemAM prati hoya che? uttara : IryAsamitimAM sacitta mAnothI nivRtti ane pachI dvArA zarIrazodhana, sthAnadhana vageremAM pravRtti hoya che. prazna 8 : bhASA samitimAM zenAthI nivRtti ane zemAM pravRtti hoya che? uttara : bhASA samitimAM ahita, aparimita ane apriya vacano bolavAthI nivRtti ane hita, mita, priya vacana bolavAmAM pravRtti hoya che. prazna : eSaNasamitimAM zenAthI nivRti ane zemAM pravRti hoya che? uttara : eSaNasamitimAM agya vidhithI carcA karavAthI agya AhArapAna vagerethI nivRtti hoya che ane gya vidhithI caryA egya AhArapAna vageremAM pravRti hoya che. prazna 10 : AdAnanikSepaNa samitimAM zenAthI niti ane zemAM pravRti hoya che? uttara : A samitimAM sacita padArthone levA mUkavAthI nivRti ane pIMchI vaDe sAvadhAnIthI jIvajaMtuone bAjumAM mUkavAnI pravRti hoya che. prazna 11 : pratiSThApana samitimAM zenAthI nivRti ane zemAM pravRti che? uttara : pratiSThApana samitimAM sacita sthAna para maLamUtranA kSepaNathI nivRtti ane pIMchI vaDe sthAnazodhana karIne maLamUtrAdi kSepaNanI pravRtti hoya che. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thA 46 prazna 12 : mane guptimAM zenAthI nivRti ane zemAM pravRtti hoya che? uttara : mane guptimAM viSayakaSAye viSe ramatA manathI nivRtti ane AtmatatvanA manana ane dhyAnamAM mananI pravRtti hoya che. prazna 16 : vacanaguptimAM zenAthI nivRtti ane zemAM pravRtti hoya che. uttara : vacanaguptimAM kahera, ahita vacano bolavAthI nivRtti ane mauna dhAraNa karavAmAM pravRtti hoya che. prazna 14 : kAsaguptimAM zenAthI nivRtti ane zemAM pravRtti hoya che? uttara : kAyamurtimAM khoTAM zArIrika kAryothI nivRtti ane upasargAdi AvavA chatAM zarIrane nila rAkhavAmAM pravRtti hoya che. prazna 15 : uData tera prakAranA ari nA lakSaNomAM je bAdI viSayano tyAga athavA zukriyAmAM athavA anya zubha sAdhanAmAM pravRtti kahI che te AtmAnuM cAritra kevI rIte hoI zake che? uttara : ukta bAhyaviSayaka pravRtti ane nivRtti upacarita asaMbhUta vyavahAranayathI cAritra kahevAya che. prazna 16 : ukta tera prakAranA cAritramAM je rAgazreSane parihAra ane AtmatatvanA ciMtana-avalokanamAM upayoga rahe che e kayA nayathI AtmAnuM cAritra che Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 dravyasaMgraha prabhottarI TIkA uttara : cAritramAM je rAgAdi-parihAra ane AtmatattvanA manana, avelekana vagere prayatna che te anupacarita vyavahAranaya athavA azuddha nizcayanayathI cAritra che. prazna 17 : saMyamasaMyamane cAritra kahevAya ke nahIM? uttara : saMyamasaMyama ekadeza vyavahAra cAritra che. je samyagadraSTi manuSya athavA tiryaMcane trasavane te tyAga che paraMtu je bAkInA pAMca sthAvara jIvonA ghAtane tyAga karI zakatA nathI tene saMyamasaMyama hoya che. samasta saMya mAsaMyama sarAgacAritrane eka bhAga che. prazna 18 : zuM saMcAmAsaMyamanA badhA sthAnamAM pAMca sthAvara jInA ghAtane tyAga nathI hoto ? uttara : saMyamasaMyamanA uparanA sthAnamAM jo ke sthAvarane ghAta rokAI jAya che chatAM paNa sarvathA tyAgano niyama mahAvratamAM hoya che. prazna 19 saMyamasaMyamanA sthAna keTalAM che ? uttara : saMyamasaMyamanA asaMkhyAta sthAna che paNa je temane saMkSepamAM zreNibaddha karIe te temanI 11 zreNio banAvI zakAya. A zreNione pratimA (pratijJA) paNa kahe che. prazna 20 : agiyAra pratimAo kaI kaI che? uttara : zrAvakanI agiyAra pratimAo A prakAra cheH (1) dazarna pratimA (2) vrata pratimA (3) sAmayika pratimA preSadha pratimA (5) sacittayAga pratimA (6) rAtribhejanatyAga athavA divAmathunatyAga pratimA (7) brahmacarya pratimA (8) Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 45 427 ArabhatyAga pratimA (9) parigrahatyAga pratimA (10) anumatityAga pratimA (11) uddhiAhAratyAga pratimA. prazna 21 : darzana pratimA kone kahe che? uttara : jyAM samyagdana pragaTa thaI gayuM che, saMsAra zarIra ane bhAgeAthI jyAM vairAgya upaye che ane te kAraNathI jemAM trasa jIveAnA ghAta thAya tevA abhakSya padArthAnA jyAM tyAga thaI gayA che tene dana pratimA kahe che. A pratimAnA dhAraka zrAvaka, jemAM anaMta sthAvaranA ghAta thAya che tevA abhakSya maTAkA, mULA vagere khAteA nathI ane maryAdita bhAjanasAmagrIne upayoga kare che. A dAnika zrAvaka, AtmatattvanI draSTi sahita, paMcaparameSDibhaktivALA cAritramAM vadhatA utsAha rAkhe che. prazna 22 : vrata pratimA kAne kahe che? uttara : ahiMsANuvrata, satyANuvrata, acauryANuvrata, brahmacaryANuvrata, parigrahaparimANu A pAMca aNuvratenuM niratiyAra pAlana karavu` tathA divrata, dezavrata, ane daMDavata sAmAyika preSadhApavAsa, bhAgeApabhAgaparimANa ane atithisa vibhAgata A sAta zIleAnuM pAlana karavuM te vratapratimA che. prazna ra3 : sAmAyika pratimA kone kahe che? uttara : savAra, apeAra ane sAMja ema traNa kALa, neticAra ochAmAM echu e ghaDI sudhI sAmAyika karavuM tene sAmAyika pratimA kahe che. prazna 24 : preSadha pratimA kone kahe che? uttara : dhAraNAne divase eka ja vAra oNvA, pa ne divaze nIrasa athavA eka-be rasavALuM bheAjana AhArapAna Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 dravyasaMgraha praznottarI TIkA levuM, pachI pAraNAne divase eka ja vAra AhArapAna levA tene jaghanya prakAranA preASadhApavAsa kahe che. prazna 28 : preSadhApavAsamAM bIjuM khAsa kanya zu che! uttara : preASadheApavAsamAM dhAraNAnu bhAjana lIdhA pachI TheTha pAraNAnu bhAjanapAna samApta thAya tyAM sudhI Ara bhavyApAra vagere cheDIne dharma dhyAna sahita kALa nimana karavA te vize SapaNe kartavya che. . prazna ra9 : sacittatyAga pratimA kone kahe che? uttara : sacitta jaLa temaja vanaspati khAvApIvAnA tyAga karavA te sacittatyAga pratimA che. sacittatyAgapratimAdhArI varasAdamAM lIleAtarI, dvIdaLa ane khIjanA upayoga karatA nathI, prazna 30 : divAmaithunatyAga kone kahe che! uttara : divasa daramyAna vikArI bhAvA ane prayatnAna tyAga karavA tene dvivAmaithunatyAga pratimA kahe che. A chaThThI pratimAnu bIjuM nAma rAtribhojanayAga paNa che. AnA a eve! che ke rAtre bhojanapAna karavAnA, karAvavAnA tathA anumedana karavAnA mana, vacana, kAyAthI tyAga karavA. jhula 31 : rAtribhojananA tyAga karavAnuM kaI prati mAthI zarU thAya che ? uttara : rAtre bhojana karavAnA tyAga te pahelI pratimAthI ja hAya che paraMtu pahelI pratimAmAM savAra ke sAMjanI zarUnI ke aMtanI e DiceAmAM koI vAra kAMIka aticAra lAgatA hatA paraMtu chaThThI vratapratimAthI rAtribhojanatyAganuM niraticAra pAlana thAya che. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 45 429 prazna 3ra : brahmacarya pratimA kone kahe che? uttara : mana, vacana, kAyAthI svastrI viSenA kAmabhAvane sarvathA tyAga karI de te brahmacarya pratimA che. prazna 33 : AraMbhatyAga pratimA kene kahe che? uttara : AraMbha ane vyApArane tyAga kare te AraMbhatyAgapratimA che. AraMbhatyAgapratimAdhArI zrAvaka dhananuM navIna upArjana karatuM nathI tathA baLadagADI, ghoDAgADI, ghoDo hAthI, UMTa vagere savArIno tyAga karI de che. prazna 34 : parigrahatyAga pratimA kene kahe che? uttara : Avazyaka vastra-pAtra sivAyanA badhA parigrahane tyAga karI de tene parigrahatyAgapratimA kahe che. prazna 3pa : anumatityAga pratimA kene kahe che? uttara : gRhakArya, AraMbha, vyApAra, bhojana vyavasthA vagerenI anumatine paNa tyAga kare tene anumatityAga pratimA kahe che. prazna 36 : uSTiAhAratyAga pratimA kene kahe che? uttara : AhAra lenAra pAtrane mATe ja banAvelA AhArane tyAga karI de tene udiSTaAhAratyAga pratimA kahe che. A pratimAnA dhAraka be prakAre cheH (1) kSullaka (2) elaka. je kSullaka che te eka laMgoTa ane eka cAdara rAkhe che. jIvadayAne mATe pIMchI athavA mRduvastra rAkhe che, kArathI-astrAthI vALa utAre che athavA kezavAca kare che. eka mAtra laMgoTa ja dhAraNa kare che, jIvadayAne mATe kevaLa pachI ja rAkhe che. kezaleca kare che. vALa kapAvatA nathI. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 37 zuM elaka sakaLacAritranA dhAraNa karanArA nathI? uttara : je ke elaka munivanI taddana najIka che te paNa khaMDavastrane parigraha hovAthI te sakaLacAritranA ghAraNa karanAra nathI. prazna 38 : zuM A sakaLacAritranuM pAlana ja mumukSunuM rtavya che? uttara : A sakaLacAritra sarAgacAritra athavA vyavahAracAritra che tethI sAdhya nathI paraMtu sAdhya nizcayacAritranuM sAdhana che. have, A vyavahAracAritra dvArA sAdhya je nizcayacAritra che tenuM varNana kare che. bahirabhaMtara kiriyArohA bhavakAraNapaNAsahUM / NANissa jaM jiNuttaM taM paramaM sammacArittaM // 46 // anvaya : mANArarda rasa vadamaMmara jiriyo jaM jiNuttaM taM paramaM sammacArittaM / anuvAda : saMsAranA kAraNenA nAza mATe, jJAnI jIvane, bAhya ane AtyaMtara kriyAone je niSedha jinendradeve kahyo che te nizcaya samyagaritra che. prazna 1 : saMsAra kone kahe che? uttara : junA zarIrane choDIne navA navA zarIrane grahaNa karavA tathA bhinna bhinna cAni ane kuLamAM bhramaNa karatA thaka vikalpanA duHkhane bhogavavA tene saMsAra kahe che. prazna 2 : saMsAranA kAraNa kayA kayA che? Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 46 431 uttaraH mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega saMsAranA kAraNu che. prazna 3 : samyagracAritramAM saMsAranA kAraNenA vinA zanuM praye ja te kevI rIte che? uttara : samyagacAritra zAzvata, svAbhAvika, satya AnaMdanA vikAsane mATe ja hoya che tethI saMsArane vinAza thaI ja te temAM AvI ja jAya che. prazna 4 : saMsAranA kAraNenA vinAzane zuM upAya che? uttara : bAhya ane atyaMtara kriyAono niSedha saMsAranA vinAzane upAya che. prazna pa H bAhya kriyAo kene kahe che? uttara : vacana ane zarIranI zubha athavA azubha badhI ceSTAone bAhyakiyAo kahevAmAM Ave che. prazna : AtyaMtara kiyAo kene kahe che? uttara : mananA badhA saMkalpa-vikalpa, pachI te zubha heya ke azubha sthULa hoya ke sUkSma, AtyaMtara kriyAo kahevAya che. prazra 7 : bAhya ane AtyaMtara kriyAono niSedha thaye AtmAnI zuM sthiti thAya che? uttara : mana, vacana, kAyAnI badhI kriyAone nirodha thaye nirvikAra, sahajacaitanyasvarUpa, svasaMvedananA baLathI sahaja AnaMdanA anubhavavALI nirvikalpadazAne AtmA prApta kare che. prazna 8 : AvI nirvikalpadazA kevA jJAnInI hoya che? uttaraH A nivikalpa paramasamAdhi nizcayayaratnatrayarUpe, abheda jJAnamAM pariNamelA jJAnInI hoya che. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA : prazna 9 : nizcaya samyagacAritra kayA guNasthAnAmAM hoya che? uttara : nizcaya sabhyacAritranI zarUAta te samyakatva pragaTa thatAM ja thaI jAya che kAraNa ke samyakatvanI sAthe samyag jJAna ane samyapcAritrane AraMbha thaI jAya che. paraMtu jyA sudhI sarAgacAritra cAle che tyAM sudhI vyavahAracAritranI mukhyatA rahe che tethI mukhyarUpathI nizcayasamyacAritra 8mA thI 14 mA guNasthAna sudhI hAya che. savalana kaSAyanA udaya maMda heAvAthI 7 mA guNasthAnamAM paNa nizcayasabhyacAritra pradhAna kahevAmAM Ave che. 42 2 prazna 10 : caturthAdi guNasthAnAmAM nizcayasamyacAritra kyA rUpamAM rahe che ? uttara : caturthAdi guNasthAnAmAM nizcayasabhyacAritra svarUpAcaraNu cAritranA rUpamAM rahe che. prazna 11 : dezacAritra ane sakaLacAritranA samaye svarUpAcaraNu cAritra heAya che ke nahI? uttara : dezacAritra ane sakaLacAritranA samaye paNa svarUpAcaraNa cAritra rahe che tethI ahIM paNa nizcaya samyag cAritra che paraMtu sarAgacAritrarUpa vyavahAracAritranI sAthe hAvAthI te gauNurUpe che. A prakAre, sabhyajJAna ane sabhya cAritranuM sakSepamAM varNana karIne have te mArganA upAyabhUta dhyAnanA abhyAsanA upadeza zrImat siddhAMtacakravartIda kare cheH Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 47 422 duvivi mekkhahe jhANe pAuNadi aM muNI NiyamA / talA payattacittA jUyaM jhANaM samabbhasaha // 47 // anvaya : * muni duvivi movareluM zAne niyamAM pAuNadi tahmA payattacittA jUyaM jhANa samabbhasaha / anuvAda : je kAraNathI muni anne prakAranA meAkSanA kAraNeAne dhyAna dvArA niyamathI prApta kare che te kAraNathI prasanacitta thaIne tame sau dhyAnanA abhyAsa karo. prazna 1 : ratnatrayanI prAptinA upAya dhyAna ja kema che? uttara : jJAnanA draDha ane sthira vikAsane ratnatraya kahe che. jJAnanA vikAsa dhyAnathI ja thAya che, tethI ratnatrayanI prAptinA upAya dhyAna ja che. prazna 2 : samyagdarzana, jJAna, cAritra A traNeya jJAnasvarUpa kevI rIte che? uttara : bhadraSTithI A traNa judA judA svarUpavALA che paraMtu abhedyadraSTithI zraddhAnasvabhAvathI jJAna thavuM te samyagdarzIna che. jJAnasvabhAvathI jJAna thavuM te sabhyajJAna che ane rAgapiriharaNusvabhAvathI jJAna thavuM te samyAritra che. prazna 3 : jJAna guNu tA cetana che, zu zraddhA, cAritra guNu cetana che? uttara : jo ke cetana tA jJAnaguNa che ane cetavAnu kArya na karatA heAvAthI zraddhA ane cAritra guNu acetana che te 27 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA paNa A banne jJAnanI ja paddhatio havAthI abhedadraSTithI cetana che. zraddhA ane cAritra ja nahIM paNa AtmAnA badhA guNe abheda draSTithI cetana che. prazna : kyA dhyAnanA pratApathI meBhetunI siddhi thAya che. uttara : dharmadhyAna ane zukaladhyAna A be dhyAne dvArA ja mekSamArganI siddhi thAya che. A bane dhyAna ane tenA vizeSa bhedamAM uttarottaranA dhyAnathI kSamArga siddhinI vRddhi thatI jAya che. prazna pa : badhA maLIne dhyAnanA keTalA prakAra che? uttara : dhyAna 16 prakAranA che. ArtadhyAna 4, raudradhyAna 4, dharmadhyAna 4 ane zukaladhyAna 4. prazna 6 : ArtadhyAnanA cAra prakAra kayA kayA che? uttara : ISTavigaja, aniSTasaegaja, vedanAjanya ane nidAnajanya A cAra prakAra che. prazna 7 : ISTaviyegaja ArtadhyAna kene kahe che? uttara : ISTa vastu ke ISTa baMdhu, mitra vagere viyega thavAthI tenA saMga mATe je ciMtavana rahe che te ISTaviyegaja ArtadhyAna kahevAya che. prazna : aniSTasaMgaja ArtadhyAna kene kahe che? uttara : aniSTa vastu athavA aniSTa baMdhu vagerene saMga thatA tenA viyoga mATe je ciMtavana rahe che te aniSTasaMgaja ArtadhyAna kahevAya che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 47 435 prazna 9 vedanAjanya ArtadhyAna kene kahe che? uttara : rega thavAthI tenI vedanA viSayaka je ciMtavana rahe che tene vedanAjanya ArtadhyAna kahe che. prazna 10 : nidAnajanya ArtadhyAna kene kahe che. uttara H A lokasaMbaMdhI ke paralokasaMbaMdhI AgAmI kALamAM bhoga saMbaMdhI vAMchAe karavI tene nidAnajanya ArtadhyAna kahe che. prazna 11 : redradhyAnanA cAra prakAra kayA kayA che? uttara H hiMsAnaMda, mRSAnaMda, coryAnaMda ane viSayasaMrakSaNAnaMda e cAra prakAranA raudradhyAna che. prazna 12 H hiMsAnaMda raudradhyAna kene kahe che? uttara : hiMsA karavI, karAvavI ane anumedavI, temAM je AnaMdarUpa ciMtavana te hiMsAnaMda-raudradhyAna che. prazna 13 : mRSAnaMda raudradhyAna kene kahe che? uttara : asatya belavAmAM, belAvamAM ane anamedana karavAmAM tathA cugalI, niMdA vageremAM AnaMda mAnave tene mRSAnaMda raudradhyAna kahe che. prazna 14 : cauryAnaMda raudradhyAna kene kahe che? uttara : cerI karavAmAM, karAvavAmAM ane cerInuM anumodana karavAmAM, cerIne protsAhana ApavAmAM corIne mAla rAkhavAmAM tathA kharIdavAmAM AnaMda mAnave te caryAnaMda raudradhyAna che. prazna 15H viSayasaMrakSaNAnaMda raudradhyAna kene kahe che? Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : pAMca IndriyenA viSayasAdhanA saMrakSaNamAM, parigrahanA upArjanamAM ane rakSaNamAM AnaMda mAnave tene viSayasaMrakSaNAnaMda raudradhyAna kahe che. prazna 16 : dharmadhyAnanA cAra prakAra kayA kayA che? uttara : AjJAvicaya, apAyaricaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya ema dharmadhyAnanA cAra prakAra che. prazna 17 : AjJAvicaya dharmadhyAna kene kahe che? uttara : jinendradeva anyathA kahevAvALA nathI hotA evI pratItine kAraNe jinendradevanI AjJA anusAra sUkSma tasvAne nizcaya kare te AjJAviya dharmadhyAna che. prazna 18 : apAyaricaya dharmadhyAna kone kahe che? uttara H bhedabhedaratnatrayanI bhAvanA dvArA pitAne ane anya bhavyAtmAonA rAgAdibhAvane kayAre vinAza thaze vagere prakAre karmone apAyanuM ane muktinA upAyanuM ciMtavana karavuM tene apAyavicaya dharmadhyAna kahe che. prazna 19 : vipAkaviya dharmadhyAna kene kahe che? uttara : jo ke A AtmAne svabhAva avikAra sahajacaitanyamaya che te paNa puNyakarmanA udayathI sukhane ane pApakarmanA udayathI duHkhane anubhava kare che vagere prakAre karmavipAkanuM ciMtavana karavuM te vipAkaviya dharmadhyAna che. prazna 20 : saMsthAnaviya dharmadhyAna kene kahe che? uttara : lekanI racanA ane lekanA badhA pradezomAM Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 47 437 pite janmamaraNAdi kAryAnuM ciMtavana karavuM te saMsthAnavicaya dharmadhyAna kahevAya che. prazna 21 : zukaladhyAnanA kayA kayA prakAra che? uttara : pRthakavitarka vIcAra, ekavitarkavIcAra, sUkSmakiyApratipAti ane vyuparatakriyAnivRtti e zukaladhyAnanA cAra prakAra che. prazna 22 : pRthakatvavitarka vIcAra zukaladhyAna kene kahe che uttara : pRthakatvane artha che dravya, guNa ane paryAyanI bhinnatA; vitarkane artha che nijazuddha AtmAnA anubhavarUpa bhAvazruta athavA bhAvakRtanuM vAcaka aMtarjalparUpa vacana, vicArane artha che keI arthathI arthAtaramAM, keI vacanathI vacanAMtaramAM kaI rogathI gAMtaramAM pariNamavuM. upara pramANe, IcchA vinA, pitAnI jAte ja parivartana sahita pariNamana thatuM rahe tevA vitarAga zukaladhyAnane pRthakatvavitarkavIcAra nAmanu zukaladhyAna kahe che. prazna ra3: ekatvavitarka vicAra zukaladhyAna kene kahe che? uttara : pitanA zuddha svarUpamAM, pitAnA nirUpAdhika guNemAM tathA nirAkuLa svasaMvedana paryAyamAM, je eka tatvamAM upayukta thaye temAM ja svavedanarUpa bhAvakRta dvArA sthira thavuM, temAM kAMI parivartana na thavuM evA dhyAnane ekatvavitarka vicAra zukaladhyAna kahe che. A zukaladhyAnanI samApti thatAM ja kevaLajJAnanI utpatti thaI jAya che. prazna 24 sUphamakriyApratipAti zukaladhyAna kene kahe che? Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : jyAM mAtra sUkSma kAyama rahe ane jenuM kadApi patana (pratipAta) na thAya te pariNamanane sUmakiyApratipati zukaladhyAna kahe che. A yAna teramA guNasthAnanA aMtamAM thAya che. prazna rapaH bhupatakiyAnivRtti zukaladhyAna kone kahe che? uttara : jyAM samasta kiyA (ga) one abhAva thaI gayo hoya ane pharIthI vega AvI ja na zake evA pariNamanane bhupatakiyAnivRtti zukaladhyAna kahe che. A sthAna caudamAM guNasthAnamAM thAya che. prazna 26H sagakevaLI ane agakevaLI guNasthAnamAM te mane baLa hotuM ja nathI te tyAM dhyAna kevI rIte hoya? uttara : sagavaLI ane agakevaLI guNasthAnamAM kevaLajJAna hovAne lIdhe mane baLa hetuM nathI tethI nizcayathI te tyAM dhyAna ghaTatuM nathI paraMtu dayAnanuM utkRSTa phaLa karmanirjarA che ane sAgakevaLI tathA agakevaLImAM nirjarA jovAmAM Ave che tethI upacArathI A be guNasthAnamAM paNa dhyAna mAnavAmAM AvyuM che. prazna ra7 : dayAna kene kahevAya? uttara : eka tarapha ciMtananuM rekAI javuM athavA sthira thaI javuM tene dhyAna kahe che. jo ke A dhyAna manavALA jene ja hovuM joIe. paraMtu zubhadhyAnanuM phaLa karmanirjarA sagakevaLI ane agakevaLIne hevAthI, teone aMtima be prakAranA zukaladhyAna mAnavAmAM AvyA che. vaLI, ekendriyathI mAMDIne Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 47 paMcendriya asaMjJI sudhI paNa azubhadhyAnanuM phaLa kasava vartatuM hovAne lIdhe, temane paNa cAra ArtadhyAna ane cAra raudradhyAna prazna 28 : ukta soLa dhyAnamAMthI kayA dhyAna saMsAranA kAraNa che ane kayA dhyAna mekSanA kAraNuM che? uttara : cAra ArtadhyAna ane cAra raudradhyAna te saMsAranA kAraNa che. cAra dharmadhyAna yadyapi mukhyatAthI puNyabaMdhanA kAraNe che tathApi paraMparA muktinA kAraNe che. cAra zukaladhyAnamAM chellA traNa to sAkSAt muktinA kAraNu che ane pRthakavitarka vIcAra paNa sAkSAt muktinuM kAraNa che. paraMtu cAritramehanA upazamaka sAdhuone cAritrameha upazama thavAne kAraNe A dhyAna utpanna thatAM cAritramehane udaya avazya saMbhavata hovAthI A sthAna pratipAti thaI jAya che. prazna ra9H uttama dhyAnanI prApti mATe zuM kartavyarUpa che? uttara : joyelA, sAMbhaLelA ane anubhavelA samasta viSayanA vikalpane tyAga kare joIe. prazna 30 : vikalpane tyAgavAne zuM upAya che? uttara : prathama te padArthonuM svarUpa jANavuM joIe. tyAra pachI bhedajJAna utpanna karIne te bhedajJAna dvArA samasta parapadArthothI bhinna nijAtmatattvanI zraddhA karavI joIe. A AtmatatvanI pratItinA baLathI sahaja AnaMdane anubhava thAya che. Ane ja nirvikalpa svane anubhava athavA AtmAnubhUti kahe che. A AtmAnubhavanI sanmukha thavuM te vikalpane tyAga karavAne amegha upAya che. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 have nivikalpa dhyAnanI kenyanA upadeza karavAmAM Ave cheH dravyasaMgraha praznottarI TIkA siddhine mATe siddhine mATe Avazyaka mA mujjhaha mA rajjaha mA dUsaha iTThaNiTThaatthesu / thiramicchaha jaha cittaM vicitta jhANappasiddhie // 48 // anvaya : vivitta zALasiddhi nara citta ciraminvaha iNi atthesu mA mujjhaha mA rajjaha mA isaha / anuvAda : nivikalpa dhyAnanI siddhi mATe jo cittane sthira karavA IcchatA haiA tA ISTa aniSTa padArthomAM meha na karo, rAga na kare ane dveSa na kare. prazna 1 : vivitta" nA artha nivi kalpa kevI rIte karyAM ? samasta 1 uttara : citanA artha, citamAM thavAvALA zubhAzubha vikalpA che ane upasanA atha che vigata eTale naSTa thayelA. have A avyavIbhAva samAsa vaDe A atha nikandhezva ke vitta citta smina = je pariNamanamAMthI vikalpa naSTa thaI cUkayA che te dhyAna. A prakAre vicitta ne artha nivi 5 thayA. prazna ra : nirvikalpa dhyAnanI siddhi mATe cittane sthira karavAnI icchA kema pradarzita karI? uttara : cittanI sthiratA vinA uttama dhyAnanI siddhi thatI nathI, kAraNa ke vikalpAnI utpati cittathI thAya che jyAre citta asthira hAya che tyAre cittanuM parivartana thatuM rahe che ane Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 48 tyAre vikalpa ghaNuM hoya che. A kAraNathI, nirvikalpa dhyAnanI siddhi mATe cittanI sthiratAnI khAsa AvazyakatA che. prazna 3H citta pote ja vikalpanuM mULa che, te cittanI sthiratAmAM ghaNuM nahI te kaI eka vikalpa te rahevuM joIe? uttara : jo ke e satya vAta che ke cittanI sthiratAnA samaye eka vikalpa rahI jAya che te paNa cittanI evI sthiratA ke jyAM eka ja tarapha vRddhihAni vagere parivartanathI rahita vikalpa hoya, tyAM aMte te vikalpane paNa abhAva thaI jAya che. prazna : vRddhihAni rahita eka ja vikalpa rahyA pachI vikalpanA abhAvanI saMbhAvanA zA mATe rahe che? uttara : vikalpanI saMtatinuM kAraNa ke eka vikalpamAM na TakavuM te che, A kAraNathI, uparyukta cittanI sthiratAthI vikalpane abhAva thaI jAya che. prazna 5 : meha kene kahe che? uttara : mUchane moha kahe che, jemAM svaparanI bhinnatAnI ke svasvarUpanI pratIti rahetI nathI. mehamAM pariNamele AtmA ISTa padArthone svIkAre che ane aniSTa padArthonI ghaNuM kare che. prazna 6 : moha thavAnuM kAraNa zuM che? uttara : meha utpanna thavAmAM darzana mehanIyakarmane udaya nimitta kAraNa che ane meharUpe pariNamavAne udyamI jIva pote upAdAna kAraNa che. - prazna 7 : meha pariNAmamAM nirvikalpa dhyAna kema nathI thatuM? Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 42 dravyasaMgraha prabhottarI TIkA uttara : mehamAM jIvane pitAnA sahaja svarUpanI khabara ja nathI to parapadArtho saMbaMdhI upagathI kevI rIte nivRtti thAya. mohamAM parapadArtho tarapha upayoga rahyA kare che ane parapadArthomAM lAgelA upagamAM vikalpanI bahulatA hoya ja che. tethI tyAM nirvikalpa dhyAna kadApi saMbhavI zakatuM nathI. prazna 8 : rAga kene kahe che? uttara : indriya ane manane sukharUpa lAgavALA bhAvane rAga kahe che. prazna 9 : rAgamAM nivikalpa dhyAna kema nathI thatuM? uttara : rAga pote ja vikalpa che ane rAgamAM paNa upaga para padArtha tarapha rokAya che tethI rAgamAM nirvikalpa dhyAna thaI zakatuM nathI. prazna 10 : moha ane rAgamAM zuM aMtara che? uttara : svasvarUpanA bebhAnapaNane meha kahe che. ane mana tathA Indriyane sArUM (ISTa) lAgavAne rAga kahe che. jyAM maha hoya tyAM to rAga hoya ja che paraMtuM rAga hoya ane meha na hoya evI sthiti paNa saMbhave che. prazna 11 : TheSa kone kahe che? uttara : Indriya ane manane na game (aniSTa lAge) tene vaiSa kahe che. prazna 12 zreSamAM nirvikalpa dhyAna kema nathI thaI zakatuM? uttara : zreSane viSaya para padArtha ja hoya che. para padArthamAM zreSabuddhi rAkhavAthI te vikalponI moTI jALa udaya Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 48 443 pAme che tethI tyAM nirvikalpa dhyAnanI kadApi saMbhAvanA nathI. prazna 13: zreSa to mehathI utpanna thAya che te mAhathI judo dveSa kema gaNavAmAM AvyuM? uttara : meha hoya tyAM te dveSa hoya ja che paraMtu eka evI sthiti paNa hoya che. jyAM dveSa te hoya paraMtu moha heya yA na paNa hoya, te pramANe meha ane dveSamAM lAkSaNika bheda che tethI meha ane dvaSa banene judA gaNavAmAM AvyA. prazna 14: meha, rAga ane dveSa na thavA devAne sAkSAt upAya zuM che? uttara : AtmAnA sahaja AnaMdanuM saMvedana meha, rAga ane dveSa utpanna na thavA devAne sAkSAt upAya che. prazna 15 : sahaja AnaMdanA saMvedanane zuM upAya che? uttara : nirapekSa, akhaMDa, nirvikalpa, caitanyasvarUpa nijaparamAtmAnI abheda bhAvanA sahaja AnaMdanA saMvedanane upAya che. have nirvikalpa dhyAnanI siddhi thayA pahelAM (AtmAmAM) thavAvALA umemAMnA eka udyamarUpa padastha dhyAnanuM varNana kare che paNatIsa sAla chappaNa caudugamegaM ca javaha jjhAeha / parameTThivAcayANaM aNNaM ca guruvaeseNa // 49 // anvaya : divAvALuM ghAtIta sejha chappana ra Tu 2 javaha, jjhAeha, guruvaeseNa aNNaM ca javaha jyAeha / anuvAda : parameSThI bhagavaMtenA vAcaka pAMtrIsa, seLa, Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 dravyasaMgraha praznottarI kIkA cha, pAMca, cAra, be ane eka akSaranA maMtrone japa ane dhyAna kare ane zrIgurunA upadeza anusAra bIjA paNa maMtrone japa ane dhyAna kare. prazna 1 : parameSThI kene kahe che? uttara : parameSThI bhagavaMtanuM svarUpa AgaLanI gAthAemAM kaheze tethI ahIM vistArathI na kahetAM zabdaniSpatti anusAra batAvIe chIe. parama kahIe utkR; je paramapadamAM sthita hoya temane parameSThI kahe che. prazna 2 : parameSThInI saMkhyA keTalI che? uttara : jeTalA parama pada che teTalA badhAmAM sthita rahelA parameSThI che, te parama pada pAMca che. arahaMta, siddha AcArya, upAdhyAya ane sAdhu ane A prakAre parameSThI paNa pAMca che arahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu. prazna 3H teone vAcaka pAMtrIsa akSaravALe maMtra karyo? uttara : "i ratALa, or f it, Uaa AiriyANaM, NamA uvajyAyANaM NamA lAe savvasAhUNa" A pAMtrIsa akSaravALe maMtra che. A maMtranuM bIjuM nAma namaskAra maMtra athavA mahAmaMtra paNa che. prazna : A mahAmaMtranA padone artha zuM che? uttara : lekamAM sarva arahaMtene namaskAra che, siddhane namaskAra ho, AcAryone namaskAra ho, upAdhyAyane namaskAra ho, ane sAdhuone namaskAra ho. prazna 5 : seLa akSaravALe maMtra karyo che? uttaraH "atri dvArA pyArA nama:' Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 49 445 A soLa akSaravALe maMtra che. AmAM paNa paMca parameSThInA nAme AvI jAya che. prazna : cha akSaravALe maMtra kare che? uttara : "daMta siddha " A cha akSaravALe maMtra che. AmAM be parameSThIonA nAma che. bAkInA traNa parameSThIonA guNone pUrNa vikAsa A padomAM thAya che tethI mukhyatAnI draSTie A be parameSThIonA nAmavALe maMtra kahyo. prazna 7 : pAMca akSaravALe maMtra ke che? uttara : "vimA 3NA" A pAMca akSaravALo maMtra che. AmAM pAMca parameSThIonA zabdane pahele pahele akSara che. A kAraNathI, A maMtra paMcaparameSThIne vAcaka che. prazna 8 : cAra akSaravALe maMtra karyo che? uttara : "A hRta" A cAra akSaravALe maMtra che. AmAM arahaMta parameSThInuM nAma che. prazna 9 : be akSaravALe maMtra kahe che? uttara : "ji" A be akSaravALe maMtra che. AmAM siddha parameSThInuM nAma che. prazna 10 : eka akSaravALo maMtra kayo che? uttara : " " A eka akSaravALe maMtra che. AmAM pAMce parameSThIonA nAma garbhita che. prazna 11 : " " mAM pAMca parameSThIonA nAma kevI rIte garbhita che? ' Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : "" mAM pAMca parameSThIonA nAmane pahele pahele akSara che. jevI rIte te marahUMta ne "" siddhanuM bIjuM nAma azarIra che te arAjA ne "" AcAryane "mA" upAdhyAyane "ka" ane sAdhunuM bIjuM nAma muni che tethI muni ne "" A prakAre ma+a+T+3+ Ama badhA akSarenI saMdhi karI devAthI zAM A zabda banya "ba" nI AkRti "" e prakAre lakhavAmAM Ave che. prazna 12 : ukta pAMca akSarenI saMdhi kaI rIte thAya che? uttara : * + A be akSaromAM ja vI . A sUtrathI dIrgha ekAdaza thAya che, tethI A bane. pachIthI mA+mA A be akSaramAM caM nava vIrtha: A sUtrathI dII ekAdaza thaye tethI mA banyo. A+3 A be akSaremAM azu A sUtrathI guNa ekAdaza thaI gayo. tethI mo banyo. em A be akSaremAM virame vA A satrathI muM ne anusvAra banI gayo tethI zo banI gaye. prazna 13: A akSarevALA ATalA ja maMtro che? uttara : A akSaravALA anya maMtro paNa che jema ke siddhaM nama , siddhAya namaH, OM namaH siddhaM, OM namaH sidhdhebhya vagere. prazna 14 : A kahyAM te sivAya bIjA maMtro paNa che? uttara : siddha caka Adi aneka maMtra che je maharSi ee yathA avasara zAstramAM kahyAM che. prazna 15: A maMtranA jApa kevI rIte karavAmAM Ave che? Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 49 uttara : maMtronA jApa e prakAre thAya cheH (1) aMtajaMlpa (2) ahiM 5. padonA artha jANIne te parameSThIenA guNusmaraNurUpa ataraMgamAM avyakta zabdanA AvirbhAva thavA tene atapa kahe che. te tavAnuM ja vyakta vacanA rUpe uccAraNa karavuM tene ahilpa kahe che. prazna 16 : A maMtronuM dhyAna kaI rIte karavuM joI e? uttara : pa'caparameSThIonu je svarUpa che, guNavikAsa che tenA mahimAnuM maunapUrvaka mana-vacana-kAyAnI gupti sahita dhyAna karavuM joI e. je zaktinA teo vikAsa sUcave che te zaktinuM mukhyapaNe dhyAna karIne te vikAsane svabhAvamAM aMtanihita karIne nivikalpatAnI sanmukha thavu... joI e. prazna 17 : dhyAnanuM phaLa zuM che? uttara : dhyAnanuM uttama phaLa karmInI nirjarA ane navIna karmanA saMvara che. gauNu phaLa tarIke je zamAM rAgabhAva vatA hAya te prakAranA puNyakanA aMdha che. have, dhyAnama MtronA viSayabhUta paMca parameSThIomAMthI, prathama parameSThI zrI arahaMta bhagavAnanuM svarUpa kahe cheH dughAikamA daMsaNasuhaNANavIriyamaI o / suhadehatthA appA suddho arihA vicitijo // 50 // anvaya : daduSadhAmmA saLasuhALavayimareMga suhadehatthA suddhoM appA arihA vicitijjo / 447 anuvAda : jemanA cAra ghAti karyAM nAza pAmyA che, jee anaMtajJAna, anaMtaddana, anaMtasukha ane anaMtavI maya Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 dravyasaMgraha praznottarI TIkA che. zubha, parama dArika zarIramAM sthita che tethI jeo zuddha che arthAta vizeSa che te AtmA arihaMta che ane teo dhyAna karavA egya che. prazna 1H karma sat che ke asat ? uttara : karma sat che abhAvarUpe nathI. prazna 2 H karma sat che te tene nAza kevI rIte thaI zake? kAraNa ke sane kadApi nAza thato nathI. uttara karma eka paryAya che. A paryAya je pudgala dravyanI che te pugala dravyane kadApi nAza thato nathI. je pudgalaskaMdhamAM karmarUpe pariNamavAnI yegyatA che te skaMdhane kAzmaNavarganuM evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. A karmavargaNAo karmaparyAyarUpe pariName che ane te karmaparyAya te rUpe na rahetAM akarmarUpe paNa thaI jAya che. arahaMta bhagavAnane pUrve cAra ghAtiyAkarmarUpe pariNamelI vargaNao, karmaparyAyane choDIne akarmarUpa thaI jAya che, ane pachI bhaviSyamAM kadApi te karmaparyAyarUpa thaI zakatI nathI. A ja (karmanA) nAzane abhiprAya che. prazna 3H ghAtiyA karmonA nAzane upAya zuM che? uttara : zuddhopagarUpa dhyAnanA pratApathI ghAtiyAkane nAza thAya che. A zuddhopaga nizcaya samyagadarzana nizcaya samyagajJAna ane nizcaya samyagacAritra rUpe che. prazna : ghAtiyA kamene nAza eka sAthe thAya che ke kramathI? uttara : ghAtiyA karmomAM pahelA mehanIyakarmane nAza Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAthA 20 449 thAya che, tyAra pachI kSINameha thatAM jJAnAvaraNa darzanAvaraNa ane aMtarAyane kSaya thAya che. prazna pa pha ghAtiyA karmone nAza thavAthI AtmAnI zuM avasthA thAya che? uttara : ghAtiyAkane nAza thatAM AtmA anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtaAnaMda ane anaMtavIryamaya thaI jAya che. A pUrNa guNavikAsanuM nimitta kAraNa ghAtiyAkarmone nAza che. prazna : jJAnAvaraNIya karmonA nAzathI kayA guNane pUrNa vikAsa thAya che? uttara : jJAnAvaraNIyakarmanA nAzathI jJAna guNane pUrNa vikAsa thAya che. A vikAsa anaMtajJAna rUpe che. prazna 7 : anaMtajJAnanuM zuM svarUpa che? uttara : jJAna guNane te vikAsa anaMtajJAna che jemAM leka ane alekanA dravyaguNonuM jJAna thaI jAya che tathA bhUta vartamAna bhaviSyakALanI sarva dravyonI sarva paryAyonuM jJAna thaI jAya che. prazna 8 : anaMtadarzananuM zuM svarUpa che? uttara : anaMtajJAnarUpe pariNamelA nija AtmAne pratibhAsa thatuM rahe te anaMtadarzananuM svarUpa che. prazna 9 : anaMta AnaMdanuM zuM svarUpa che? uttara : jyAM lezamAtra paNa AkuLatA nathI rahI evI parama nirAkuLatAne anaMta jJAna dvArA jyAM anubhava thaI rahyo che tevA sahaja zuddha parama AnaMdane anaMta AnaMda kahe che. 28 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 10 : anaMtavIryanuM zuM svarUpa che? uttara : badhA guNone anaMta vikAsa thavArUpa pragaTa thayelI zaktine anaMtavIrya kahe che. prazna 11 : uparyukta anaMta catuSTaya pragaTa thavAthI dehanI kevI avasthA thaI jAya che? uttara : AtmAnA anaMta catuSTaya pragaTa thatAM deha parama dArika thaI jAya che. prazna 12 : paramAtmAne zarIra sAthe zuM saMbaMdha che ke jethI paramAtmAnA zarIranuM paNuM varNana karavAmAM Ave che? uttara : nizcayanayathI to paramAtmA ja nahIM keI paNa AtmAne zarIra che ja nahIM, vyavahArathI ja zarIra mAnavAmAM AvyuM che. te vyavahArathI kahevAmAM AveluM zarIra jyAM sudhI rahe che te pahelAM je AtmA sarvathA niSkalaMka thaI jAya te zarIranI zuM avasthA thaI jAya che ema batAvI dehanI avasthAnA nimittabhUta AtmAne pratApa batAvavAmAM Avyo che. prazna 13: parama dArika zarIra kevuM hoya che? uttara : arahaMta thatA pahelAM te zarIra sAta dhAtu ane aneka upadhAtuovALuM hatuM, te ja zarIra ghAtiyAkarmone kSaya thatAM sAta dhAtu ane upadhAtuothI rahita, sphaTIkamaNi jevuM nirmaLa, hajAre sUryonA teja jevuM tejasvI chatAM parane zAMti ApavAvALuM hoya che. Ane parama audArika zarIra kahe che. prazna 14 : niSkalaMkatAnuM varNana "rUTughArUvA " zabdathI thaI gayuM te pachI "" zabda zA mATe kahyuM? Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 50 451 uttara : "kSuddo" zabdathI bAkInA badhA ja dASAnA abhAva matAnyeA. prazna 15 : te anya doSo keTalA ane kayA kayA che jenA arata bhagavAnamAM abhAva hAya che? uttara : A doSa aDhAra che : (1) janma (2) jarA (3) maraNu (4) bhUkha (5) tarasa (6) vismaya (7) ati (8) kheda (9) rAga (10) zAka (11) mada (12) meha (13) bhaya (14) nidrA (15) ciMtA (16) parasevA (17) rAga ane (18) dveSa. A aDhAra doSa araheta bhagavAnamAM hAtA nathI. AmAMnA amuka doSa te evA che ke je arahaMta padanI prApti pahelAM ja hAtA nathI amuka doSa evA che je ararhaMta pada prApta thaye nAza pAme che. prazna 16 : ararhuta zabdanA ekA vAcaka bIjA kayA kayA zabdo che? uttara : arahuMta prabhunA vAcaka bIjA zabdo A pramANe che: adbhuta, arihaMta, arhat, jina, sakala paramAtmA. prazna 17 : ararhaMta zabdanA nirUkti artha kaI rIte che? uttara : a = ari athavA meAha, ra = rata eTale jJAnAvaraNa ane danAvaraNu athavA ajJAna, tathA 2 = rahasa eTale aMtarAya, A pramANe A cAra ghAtiyAkarmIne nAza karavAvALA athavA mithyAtva, ajJAna ane aviratinA nAza karavAvALA paramAtmAne arata kahe che. prazna 18 : ararhata zabdanA artha zuM che ? Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : je deze ane kalaMka naSTa thaI gayA che jemanAmAM pharI kadApi na uge, na utpanna thAya te paramAtmAne arahaMta kahe che. prazna 19 : arihaMta zabdamAMthI zuM artha nikaLe che? uttara : ari = zatru eTale cAreya ghAtiyAkarmo temane nAza karavAvALA parama AtmA arihaMta kahevAya che. prazna 20 : arhat zabdathI zuM artha dhvanita thAya che? uttara : je AmA deva, devendra, manuSya, manuSyandra vagere dvArA pUjAne pAme che, pUjavAyegya bane che temane ahaMta kahevAya che. A zabda "marda dUkAyAM" dhAtuthI bane che ane teo (a) sAkSAt pUjAne prApta thayelAM hoya che. prazna ra1 : jina zabdathI zuM bhAva dhvanita thAya che? uttara : rAjafTa zatru jJAnAvaraNAni jJAti tti : je rAgAdi zatruone te ane ajJAnAdi AvaraNane haTAvI de evA parama AtmAne jina kahe che. prazna 22 : sakala paramAtmA zabdane zuM bhAva che? uttara : kala eTale zarIra, jeo haju zarIra sahita che paraMtu para = parama = uttama, mA = jJAnalakSmI AnAthI yukta AtmA che temane sakala paramAtmA kahe che. prazna 23 : utkRSTa jJAnalakSamIne zuM artha che? uttara : saMpUrNajJAna eTale sarvajJatA jemAM lokAlekavatI trikALavatI sarva padArtho jaNAya che te utkRSTa jJAnalakSmIne artha che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 gAthA 50 prazna 24 : koI paNa AtmA sarvajJa hAtA nathI tA pachI sajJatAnI zu vAta karavI ? uttara : sarvajJa zuM A dezamAM ane A kALamAM ja nathI hAtA ke sarva dezamAM ane sarva kALamAM nathI hotA te vAtane vicAra karo. prazna 25 : sarvajJa A dezamAM te nathI maLatA ? uttara : sajJa A dezamAM ane A kALamAM nathI maLatA e vAta te sAcI ja che, ahIM AjakAla koI sarvajJa nathI paraMtu ahIM AjakAla koI sarvajJa nathI athavA nathI hoI zakatA te kAraNathI sajJanA sathA niSedha na kahI zakAya. prazna 26 : sarvajJa koI kALamAM ke koI dezamAM nathI heAtA? uttara : jo tamane tevuM jJAna che teA tame pote ja sarvajJa thaI gayA kAraNa ke jyAre sarva dezanI ane sa kALanI vAta jANI hAya tyAre ja tame ema kahI zake ke koI paNa dezamAM ane kaI paNa kALamAM sarvajJa hAtA nathI. prazna 27 : sarvajJanI siddhimAM kai yukti che ke kema? uttara : saOjJanI siddhi hetuthI paNa siddha che. koI sajJa avazya che kAraNa ke samyagajJAnanA khAdhaka rAga ane ajJAnanuM echApaNuM jovAmAM Ave che. jyAre ahIM ja joI zakAya che ke aneka mahApurUSAmAM rAga ane ajJAna ochA thaI gayA che te evA paNa koI AtmA hoya ke jenAmAMthI rAga ane ajJAnanA sathA abhAva thaye hAya ane te ja sarvajJa che. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 dravyasaMgraha praznottarI TIkA bIjI yukti ema paNa che ke sUkSma ane aTazya vagere sarva padArtho keI ne koIne pratyakSa hovAM joIe kAraNa ke te anumeya che. je je anumeya hoya te te sarva keIne te pratyakSa heya ja. draSTAMta tarIke parvatAdimAM chUpAyele agni A vagere aneka yuktiothI sarvajJapaNuM siddha thAya che. - prazna 28 : sarvajJatAnI siddhimAM kaI anubhavagarbhita yukti che? uttara : jJAnane svabhAva jANavuM te che, tenA pratibaMdhaka karmo jyAM sudhI rahe che tyAM sudhI jJAnanA kAryamAM ochA paNuM eTale apUrNatA rahe che paraMtu je kamane pratibaMdha sarvathA dUra karavAmAM Ave te jJAna theDAM ja padArthone jANe evuM kaMI kAraNa rahetuM nathI tethI sarvathA niSkalaMka jJAna sarvanuM jANakAra hoya che. prazna 29 : jJAna te Indriya dvArA jANe che tethI je Indriya hoya te potapotAnA viSayanI sImA sudhInuM jJAna thAya, je Indriya nahIM hoya te jJAna paNa nahIM hoya. uttara : jJAna indriya dvArA nathI jANatuM paraMtu AvaraNane sadbhAva hatAM jJAna evuM azakta thaI jAya che ke te IndriyanuM nimitta pAmIne jANe che. paraMtu AvaraNane abhAva thatAM jJAna keI nimittanI paNa sahAya lIdhA vagara potAnA svabhAva-sAmarthyathI jANe che, ane A prakAre jANavAnI sImA hotI nathI. AvI zuddha avasthAmAM jJAna sarva sadubhUta padArthone jANe che. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 gAthA 50 prazna 30 : ukta rahasyane draSTAMta dvArA spaSTa karazo ? uttara : jemake keAI cha khArIvALA eraDAmAM beThelA mANasa dIvAlAnA AvaraNane lIdhe mAtra khArIe dvArA ja mahAra joi zake che. paraMtu dIvAlAnu AvaraNa naSTa thatAM cAre bAjuethI joI zake che. A pramANe karmanAkanuM AvaraNa hotAM AtmA indriyarUpI dvArAthI ja jANI zake che. jema mArIe dvArA bahAra joI zakatA mANusa peAtAnA sAmarthyathI ja jIe che tema indriyA dvArA jANatA AtmA paNu jJAnakhaLa dvArA ja jANuM che, paraMtu jJAnanA AvaraNA saMthAM huThI jatAM AtmA adhI bAjuthI samasta dravya-guNa paryAyAne jANe che. prazna 31 : jema dIvAlenuM AvaraNa samApta thatAM paNa purUSa amuka maryAdA sudhI ja joI zake che tema jJAnanuM AvaraNu paNa samApta thatAM AtmA amuka maryAdA sudhInuM ja kema nathI dekhatA ? uttara : dIvAlanuM AvaraNa haDatAM chatAM paNa te purUSane vAstavika karyuM --nAkanuM AvaraNa te lAgeluM ja rahe che. A kAraNathI te purUSa amuka maryAdA sudhInuM ja jANI zake che. paraMtu je purUSane ka-nAkama indriyAnAM badhA AvaraNe| samApta thaI gayA che te maryAdA sahita jANe tevuM koI kAraNa rahyu nahI'. Avu... nirAvaraNa jJAna te anaMta ja hAya che. prazna 32 : paramAtmAne anaMta darzana na hAya te zA vAMdhA ? uttara H dana vinA jJAna anizcita avasthAmAM raheze, Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 dravyasaMgraha praznottarI TIkA ane tevuM jJAna pramANarUpa nahIM manAya, tethI darzana hovuM Avazyaka che. anaMtajJAna sAthe anaMtadarzana ja hoya che ane pUrNajJAnarUpa upaganI sAthe darzane paga hoya che. prazna 33 : je sukha duHkha ja saMsAra che te sukhaduHkhanA abhAvarUpa je mokSa temAM paramAtmAne sukha (AnaMda) kevI rIte hoya? uttara : sukha-duHkhane abhAva mekSa che te satya che paraMtu sukhano artha ahIM indriyajanya sukha ema samajo, te indriyajanya sukhane abhAva mekSamAM che jemake Indrayajenya jJAnane paNa mekSamAM abhAva che. paraMtu AnaMda guNa te AtmAne zAzvata guNa che. tenuM pariNamana te kAyama rahe che. te pariNati anaMta AnaMda svarUpa che. A AnaMda atIndriya che. AnaMda guNa che tethI te saMsAra avasthAmAM sukha-duHkhanI siddhi che, nahitara sukha-duHkha kathA guNanI paryAya banI zake ? svAbhAvika AnaMda temaja indriyajanya sukha ane duHkha A badhI AnaMdaguNanI avasthAo che. bhagavAnamAM AnaMda guNanI anaMta AnaMda svarUpa pariNati niraMtara cAlu ja rahe che. prazna 34 : anaMtazaktinuM AtmAmAM bIju zuM prajana che? uttara : anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMta AnaMda vagere anaMta pariNati karavA mATe anaMtazakti joIe tevI anaMtazakti paramAtmAmAM hoya ja che. prazna 3pa : arahaMta prabhu zuM mAtra padastha dhyAnamAM ja dhyeyabhUta heAya che? Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 uttara : poMDastha ane rUpastha dhyAnamAM paNu araheta prabhu dhyeyabhUta hAya che. gAthA 50 prazna 36 : piMDastha dhyAnanuM zuM svarUpa che? uttara : samAdhisAdhaka athavA dhArAdi kramapaddhatithI koI rUpa ke prakAramAM caitanyapiMDanA dhyAnamAM rahevuM te piMDastha dhyAna kahevAya che. AmAM pAthIvI, mArUtI vagere dhAraNAonI vidhithI vadhatAM vadhatAM ucca sAdhaka arahetasvarUpa paramAtmatattvanI pratiSThA peAtAnAmAM kare che. prazna 37 rUpastha dhyAnanuM zuM svarUpa che? uttara : arahaMta bhagavAnanuM, temanI AMtara-mAhya vibhUti sahita dhyAna karavuM tene rUpastha dhyAna kahe che. A dhyAnamAM samavazaraNamAM virAjamAna atizaya saMpanna araheta prabhu dhyeya hAya che. prazna 38 : rUpastha dhyAnamAM araDuMta prabhunuM dhyAna kaI rIte karavuM joI e ? uttara H rUpastha dhyAnamAM sAkSAt samavazaraNamAM virAjamAna khAra sabhA madhye rahelA, kevaLajJAnanA atizayAne sAkSAt karatAM thakAM anaMta catuSTayAdi aMtaraMga vibhUtimAM rahelA araheta prabhunuM dhyAna dharavuM jAIe. prazna 39 : arahu'ta prabhunuM karyu. guNasthAna heAya che? uttara : arahaMta prabhune 13 musAgakevaLI ane 14 mu' ayeAgavaLI A be guNasthAne hAya che.kevaLajJAna pragaTa thAya tyArathI jyAM sudhI zarIrane saMcAMga rahe tyAM sudhI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 dravyasaMgraha praznottarI TIkA te paramAtmA arahaMta kahevAya che. temAM paNa jyAM sudhI vega (pradezanuM halanacalana jenAthI vihAra, divyadhvani AdinuM banavuM thAya che.) rahe tyAM sudhI teo sAgakevaLI kahevAya che ane yega naSTa thAya tyAre agakevaLI kahevAya che. prazna 40 : agakevaLI kayAM sudhI rahe che? uttara : eka arahaMta prabhu eka sekaMDathI paNa ochA samaya mATe agakevaLI rahe che. A pachI teo siddha parameSThI thaI jAya che. - have padasthadhyAnamAM AvatA siddhaparameSThInuM svarUpa kahe cheH jaya mATe A eka arajI kayAM A NadRDhakammadeho loyAleAyassa jANao dtttthaa| purisAyAro appA siddho jhApaha lAyasiharatthA // 51 // anvaya = Laka sAvAsa gALa dra purisAyAro apyA siddho, lAyasiharatthA jhAeha / anuvAda : jenA ATha karmo ane zarIra nAza pAmyAM che, je leka ane alakane jANavA dekhavAvALAM che, je purUSadehathI mekSa thayo te purUSAkAravALA AtmA siddhaparameSThI kahe : vAya che, tevA lekanA zikhare rahelA siddhaparameSThIne dhyA. prazna 1 : karmanuM kayA rUpe pariNamavuM te tene nAza kahevAya ? uttara kArmANavargaNuonuM A karmarUpa avasthAthI chUTI jaIne akarmasvarUpa avasthAmAM AvI javuM tene karmane nAza kahe che. AgaLa upara, niSkarma avasthA thayA pachI, karmonI Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 51 . 459 utpatti ja na thavI tene ahIM mukhyarUpathI karmane nAza samaja. prazna 2 : dehanuM kayA rUpe pariNamI javuM tene dehane nAza kahe che? uttara H ahIM vartamAna dehane choDyA pachI bIjA kaI dehane saMbaMdha ja na tha ane sarvakALa dehasaMbadhathI rahitapaNe rahI zakavuM tene dehane nAza kahe che. te dehanA nAnA nAnA sUma skaMdha thaIne kapUranI jema vikharAI jAya che. mAtra nakha ane vALa ke jene saMbaMdha Atmapradeze sAthe nahote te ja rahI jAya che. nakha ane vALane IndrAdi deve kSIrasAgaramAM padharAve che. te prazna 3 : nakha ane vALa aDhI dvIpanI bahAra kevI rIte jAya che ? uttara : te nakha ane vALa AtmAnA saMbaMdhathI alaga rahevAne kAraNe manuSyanA aMga nathI mAnavAmAM AvyA tethI temane aDhI kIpanI bahAra laI jaI zakavAmAM koI virodha AvatA nathI. prazna 4: karma ane karmanA vinAzano zuM upAya che? uttaraH sarvavizuddha jJAnAnubhava karma-karmanA vinAzane upAya che. prazna 5 : A jJAnAnubhavamAM kAMI ja Atane anubhava nathI tene viSaya nirapekSa caitanyasvabhAva che. A nirdoSa nirvikalpa anubhava sahaja AnaMdane pragaTa karate thake udayamAna thAya che. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 6 : sahaja AnaMdanA avinAbhAvI evA A jJAnAnubhavane sahaja upAya karyo che? uttara : sarvavizuddha eTale anya samasta padArthothI bhinna tathA pAdhika bhAvathI rahita svarUpavALA nijazuddha AtmatatvanI bhAvanAthI A jJAnAnubhava ane sahaja AnaMda pragaTa thAya che. prazna 7 : siddha bhagavAna eka samayamAM ja lekAlekanA jJAtA-draSTA che ke kramathI? uttara : siddha bhagavAna eka samayamAM ja lekAlekanA jJAtA-draSTA che. jJAtA te keLabhajJAna vaDe che ane draSTA kevaLadarzana dvArA che. arahaMta bhagavAna paNa evI ja rIte jJAtA draSTA che. prazna 8 : kevaLajJAna ane kevaLadarzana kyA kAraNathI utpanna thAya che? uttara : nija nirmaLa, nirapekSa, svataHsiddha sadA aMtaHprakAzamAna caitanyanA anubhavarUpa zuddha jJAnanI bhAvanAnA phaLamAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thAya che. prazna : siddhaparameSThI purUSanA AkAre kema hoya che? uttara : jema bIbAnI aMdara mINa bharIne tenI cAre Ajue cAMdI rAkhIne ghareNane ghATa ghaDAya che ane pachIthI mINane gALIne taiyAra thayelA ghareNAM kADhI levAmAM Ave che te tyAM maNa rahita badhAnI vacce AkAra pahelAM je rahI jAya che. e prakAre, je pUrva purUSazarIramAM karmabaddha jIva rahe te hate te, karmo baLI jatAM ane AtmA siddha thaI jatAM eTale Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 gAthA 51 ke zarIrathI jude thaI saMpUrNa vikAsa pAmI jatAM AtmAnA pradezane AkAra paNa te ja rahI jAya che je pUrvazarIramAM hate. prazna 10 zuM siddha AtmAne paNa AkAra hoya che? uttara : rUpAdi guNo ane paryAthI rahita havAne lIdhe AtmA nirAkAra che tathA atIndriya amUrta caitanyarasathI bharele hevAthI paNa nirAkAra che paraMtu pradezanI apekSAthI vyavahAranaye caramazarIranA AkAre hevAthI siddhone AkAra carama zarIra jevuM hoya che. AvI rIte saMsArI AtmAo paNa nizcavanayathI nirAkAra che te paNa vyavahAranayathI vartamAna dehAkAra rUpe che. prazna 11 : siddha zabdane zuM artha che? uttara H siddha zabdanA nIce pramANe aneka artha che - (1) zikti baM dha na rAH siddhA, jeNe samasta karma rUpI iMdhanane bALIne nAza karyo che tene siddha kahe che. (2) dhatima pui ) sArAnuvRAA ti siddha jeo pharIthI pAchA na Ave tevI rIte cAlyA gayA eTale nirvANapurImAM cAlyA gayA temane siddha kahe che. (3) sedhati (Sidhu saMrAdhdhau) siddhayatisma niSThitAthai bhavatisma ruti siddha, je sarva siddha karI cUkyA eTale kRtakRtya thaI gayA temane siddha kahe che. (4) sedhatisma (Sadhum zAstra) zAstI abhavat iti siddha : je hitepadezaka ke dharmAnuzAsaka thayA temane siddha kahe che. (5) sedhatisma (SidhUm mAMgalye) mAMgalyarupatA~ anubhavatisma Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 dravyasaMgraha praznottarI TIkA tti viddha, jemaNe mAMgalyatva rUpane anubhava karyo temane siddha kahe che. (6) si, jeo sadAne mATe siddha thaI gayA anaMta kALa sudhI evA ja pUrNa raheze temane siddha kahe che. (7) siddha-prasiddha, je bhavya jIve dvArA siddhi prabhunA guNa upalabdha che tethI nirmaLa AtmAne siddha kahe che. A ItyAdi siddha zabdanA aneka artha che. badhA arthonuM prayojana eka e ja che ke nizcala, niSkalaMka, niraMjana paramAtmA kAraNaparamAtma tattvanA pUrNa vikAsane prApta thayA che. siddha bhagavAna samasta anujIvI ane pratijIvI guNane pUrNa rIte siddha karI cUkyA che. prazna 12 H siddha bhagavAna lekanA zikhara upara ja kema sthita che? uttara : Urdhvagamana jIvano svabhAva che. jyAre AtmA karmabaMdhane vinAza karIne sarvathA asaMga, nirlepa thaI jAya che tyAre eka ja samayamAM jugatithI lekanA aMte jyAM sudhI dharmadravya che tyAM pahoMcIne sthira thaI jAya che, tethI siddha parameSThIone nivAsa lekanA zikhara upara ja che. prazna 13H siddhaparameSThInuM dhyAna mAtra padadhyAnamAM ja hoya che? uttara : siddhaparameSTInuM padastha dhyAnamAM rahIne ciMtavana karavuM te prAraMbhika dhyAna chete pachI rUpAtIta dhyAnamAM rahIne siddhaparameSThInuM vizada dhyAna thAya che. prazna 14: rUpAtItadhyAna kayAre ane kevI rIte thAya che? Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 52 uttara : jyAre pAMce Indriye ane manane bhegane vikalpa dUra thaI jAya che tyAre mAtra cetanyanA zuddha vikAsanuM ciMtavana thatAM rUpAtIta dhyAna hoya che. prazna 15 : rUpAtItadhyAna ane padasthadhyAnane paraspara koI saMbaMdha che ke kema? uttara : A banne dhyAna eka kALe hetAM nathI tethI nizcayathI te keI saMbaMdha nathI paraMtu kAraNakArya saMbaMdha temanAmAM saMbhave che ane tyAre padadhyAna kAraNa hoya che ane ane rUpAtIta dhyAna kArya hoya che. A prakAre padadhyAnamAM dhyeyarUpa evA siddha parameSTInA svarUpanuM varNana karIne have padadhyAnamAM dhyAna karavA yegya AcArya parameSTInuM varNana kare che? dasaNaNANapahANe viiriycaarittvrnvaayaare| appaM paraM ca juMjai so Ayario muNI jheo // 52 // avaya: rasaTUTIOTuhALe variyAttivara tavAyAre maLyuM ca paraM jo juMjai seA Ayario muNI jheo / anuvAda : darzanajJAna pradhAna che jemAM tevA vIrya cAritra ane tapAcAramAM arthAt darzanAcAra, jJAnAcAra, vicAra, cAritrAcAra ane tapAcAra A pAMca AcAramAM pitAne ane parane je joDe che te AcArya muni dhyAna karavA yogya che. prazna 1H darzanAcAra kene kahe che? Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : samyagadarzanamAM AcaraNa eTale pariNamana karavuM te darzanAcAra che. prazna 2 : samyagadarzananuM saraLatAthI samajAya tevuM svarUpa kayuM? uttara : paramaparimika bhAvarUpa caitanyavilAsa jenuM lakSaNa che bhAvakarma--dravyakarma-karmathI rahita, anya samasta padravyathI bhinna nija zuddha AtmA ja upAdeya che evI rUci je draSTimAM hoya che tene samyagadarzana kahe che. prazna 3: jJAnAcAra kene kahe che? uttara : samyajJAnamAM AcaraNa eTale pariNamana karavuM te jJAnAcAra che. prazna 4H samyajJAna kene kahe che? uttara : bhedavijJAnanA baLathI paramapariNAmika bhAvarUpa arthAt atyaMta nirapekSa sahaja cetanya svabhAmaya zuddha AtmAne mithyAtva, rAga, dveSa vagere bhAvathI judo jANave tene samyaga jJAna kahe che. prazna pa H cAritrAcAra kene kahe che? uttara : samyagacAritramAM AcaraNa eTale pariNamanA karavAne cAritrAcAra kahe che. prazna 6 H samyagacAritra kene kahe che? uttara : nirdoSa, nirapAdhika, sahaja AnaMdanA anubhavanA baLathI cittanuM nizcala thaI javuM te samyagracAritra che. prazna 7 : tapAcAra kone kahe che? Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 52 465 uttara : samyagatapamAM AcaraNa eTale pariNamana karavAne tapAcAra kahe che. prazna 8 : samyapha-tapa kene kahe che? uttara : samasta paradravya ane parabhavAnI IcchAne atyaMta nirodha karIne nija zuddha AtmatatvamAM tapavuM tene samyaka tapa kahe che. prazna 9 : vIcAra kene kahe che? uttara H samyagavIryamA AcaraNa eTale pariNamavuM te viryAcAra che. prazna 10 : samyagavIrya kene kahe che? uttara : samyagadarzanAcAra, samyagajJAnAcAra, samyagacAritrAcAra ane sabhyatAcAra e cAre AcArene dhAraNa karavAnI ane rakSaNa karavAnI Atmazaktine pragaTa karavI tene samyavaryAcAra kahe che. prazna 11 H AcAryadeva A pAMca prakAranA AcAramAM pitAne kevI rIte joDe che? uttara : AcAryaparameSThI nijazuddha AtmabhAvanA baLathI pitAne pAMca AcAramAM lagAve che, kadAcita kAMI pramAda thaye heya te vyavahAra darzanAcAra, vyavahAra-jJAnAcAra, vyavahAra cAritracAra, vyavahAra-tapAcAra ane vyavahAra-vIryAcArane aMgIkAra karI pharIthI pUrNa sAvadhAna thaI paMcAcAramAM lAgI jAya che. 29 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 12 : ukta paMcAcAramAM AcArya zrI ziSyAne kevI rIte joDe che ? uttara : AcAryanA AcAranI draDhatA joI ne ziSyA AcAromAM draDha thaI jAya che. A uparAMta AcArya zrI ziSyAne upadeza ApIne, dIkSA, prAyazcitta vagere ApIne ziSyAne pucAcAramAM joDavA mATe supAtra anAvI de che. prazna 13 : AcArya parameSThInA A pAMca AcAra ja mULaguNu che? uttara : AcArya parameSThInA 36 mULaguNa che paNa temAM pAMca AcArAnI adhika vizeSatA mAnavAmAM AvI che. te mULa guNA A prakAre che: khAra tapa, dasa dharma, pAMca AcAra, cha Avazyaka ane traNa gupti, arthAt AcArya parameSThInA mukhya guNu ATha cheH (1) AcAravatva (ra) AdhAravatva (3) vyavahAravatva (4) prakArakatva (5) AyApAyavidarzitva (6) avapIDakatva (7) apariSThAvitva (8) niyyavakatva. prazna 14 : AcAravatva guNu kAne kahe che? uttara : pAMca prakAranA AcArAnI peAte nirdeSa pAlana kare ane anya sAdhuone pAlana karAve tene AcAravatva guNu kahe che. prazna 15 : AdhAravatva kAne kahe che? uttara : AcArAMga Adi zrutanA vizeSapaNe dhAraNa karavApaNAne AdhAravatva guNu kahe che. prazna 16 : vyavahAravatva guNa kone kahe che ? Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthA 62 467 uttara : prAyazcitta zAstronI vidhi ane pitAnA jJAnabaLa anusAra prAyazcitta vagere ApavAnI kSamatAne vyavahAravavA kahe che. prazna 17 : prakArakatava guNa kene kahe che? uttara H sarva saMghanI vaiyAvRtya karavAnI vidhinuM sArI rIte jANavuM ane vaiyAvRtya karavAnI kaLAne prakArakatva kahe che. te prazna 18 : AyApAyavidarziva guNa kene kahe che? uttara : kaI paNa kAryanI hAni ane lAbhane spaSTa ane yathArtha rIte batAvavAnI cegyatAne AyA pAyavidarzitva kahe che. prazna 19H apaDakatava guNa kone kahe che? uttara : AcAryazrInA je guNanA prabhAvathI AlocanA karanAra sAdhu pitAnA zalya ane doSanuM saMpUrNaNe nivedana karI de te guNane apIDakava kahe che. prazna 20 : aparistrAvitva guNa kene kahe che? uttara : Alocaka ziSya AcAryane AlecanAmAM je doSa kahe te doSa temaja te AlecanAne saMghamAM anya ke pAse pragaTa na kare tevI udAratAne aparistrAvitva guNa kahe che. prazna 21 : niryApakatva guNa kahe che? uttara : ziSya pALelI ArAdhanA aMtasamaya sudhI niviMdhrapaNe vahana karAve ane samAdhimaraNanI ziSyane prApti thAya te upAya kare tene niryApakatva kahe che. te prazna ra2H zuM AcAryaparameSThI padasthadhyAnamAM ja dhyeya che? Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : AcArya parameSThI piMDastha dhyAnamAM paNa dhyAna karavA yAgya che. prazna 23 : A padmastha ane pi'Dastha dhyAnanA paraspara kAMI sa'madha che ke kema? uttara : A banne dhyAnamAM kAraNakA saba`dha che; padmasthadhyAna kAraNa che ane pisthadhyAna kAya che. prazna 24 : AcArya parameSThInA dhyAnathI zu' preraNA maLe che? uttara : meAkSamArganA kAraNabhUta pAMca AcArAnA dhAra nI, pAlananI ane nivahanatAnI sugamatA ane zaraNanI pratIti thavAthI purUSArtha karavAmAM utsAha vadhe che. A prakAre padmasthadhyAnamAM dhyAna karavA ceAgya AcAya parameSThInA svarUpanuM varNana karI padmasthadhyAnamAM dhyAna karavA ceAgya upAdhyAyaparameSThInu svarUpa varNave che : jo rayaNattayajutto NiccaM dhambhAvadesaNe NiradeA / seA uvajjhAo appA jadivaravasa hA NameA tassa // 53 // anvaya : nai racAttayanutto vindha dhammevavesane riTe so jadivaravasA appA uvajjhAo Namo tassa / anuvAda : je ratnatrayathI cukta che, pratidina dharmopadeza karavAmAM nirata che, tevA muniemAM pradhAna AtmA upAdhyAya parameSThI che temane namaskAra thAo. prazna 1 : ratnatraya zabdanA nirukti artha zuM che? Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grAthA 53 uttara : je, je jAtimAM utkRSTa hoya che, te jAtimAM ratna kahevAya che. traNa ratnanA samuhane ratnatraya kahe che. ahIM mekSamArganuM prakaraNa che tethI mekSamArganA ratnatraya A traNa che samyagudarzana, samyagajJAna ane samyagacAritra. prazna 2 : ratnatraya keTalA prakAranA hoya che? uttara : ratnatraya be prakAranA hoya che (1) nizcayaratnatraya, (2) vyavahAraratnatraya. prazna 3 : nizcayaratnatraya kone kahe che? uttara : avikAra ni jazuddha AtmatatvanA zraddhAna-jJAnaAcaraNarUpa paramasamAdhine nizcayaratnatraya kahe che. tenA bIjA nAma abhedaratnatraya tathA AtyaMtararatnatraya paNa che. prazna : vyavahAraratnatraya kene kahe che? uttara : nizcayaratnatrayanA kAraNabhUta samyagadarzananA ATha aMga, samyagajJAnanA ATha aMga ane samyAritranA tera aMgane dhAraNa karavA, pALavA ane nirvahana karavA tene vyavahAraratnatraya kahe che. tenA bIjAM nAma bhedaratnatraya, bAhAratnatraya vagere paNa che. prazna 5H upAdhyAyaparameSThI kayA dharmane upadeza kare che? uttara : upAdhyAyaparameSThI nizcayadharma ane vyavahAra dharma ane prakAranA dharmane upadeza kare che. A prazna 6 H nizcayadharma kone kahe che? uttara : vastunA svabhAnane athavA AtmAnA svabhAvane Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA nizcayadharma kahe che. A nizcayadharmanI draSTinA phaLathI thavAvALA mehakSeAlarahita niLa pariNAmane paNa nizcayadharma kahe che. prazna 7 : vyavahAradhama kone kahe che? uttara : nizcayadharmAMnA para parAthI sAdhanabhUta ekadeza zuddhopayeAgarUpa athavA nizcayadhanA lakSa sahita karavAmAM AvelAM zubheApayeAgane vyavahAradhama kahe che athavA nizcayadhanA AvirbhAvane vyavahAradharma kahe che. prazna 8 : A dharmanA upadeza kaI paddhatithI ApavAmAM Ave che? 470 uttara : nijazuddha Atmadravya upAdeya che parabhAva heya che, nijazuddhAtmasaMvedanabhAva upAdeya che parabhAva heya che. paramAbhAbhakti, saMyama, dhyAna upAya che. pApa bhAva haiya che ItyAdi haiyeApAdeya buddhine prakAzavAvALI paddhatithI mepadeza ApavAmAM Ave che. prazna 9 : yativaravRSabha zabdanA zuM artha che? uttara : viSaya-kaSAyAnA vijaya dvArA je nija zuddhAtmatattvanI siddhinA yatna kare che tene yati kahe che, ane jee yatiomAM zreSTha che temane yativara kahe che ane yativarAmAM vRSabha eTale pradhAna che temane yativaravRSabha kahe che. prazna 10 : upAdhyAya zabdanA zo artha che? uttara : rUpasamIpe, yasya samIpe adhIte rAkhavo pati = upAdhyAya, jemanA pAse rahIne AtmakalyANAthI ziSyavuga adhyayana kare che temane upAdhyAya kahe che. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 prazna 11 : upAdhyAyaparameSThInA dhyAnathI zuM preraNA gAthA 54 maLe che? uttara : upAdhyAyaparameSThInA mULaguNu paccIsa che, jemanA nAma agIyAra aMga ane cauda pUrvarUpa che kAraNu ke upAdhyAyaparameSThI tenA jANakAra heAya che. tethI upAdhyAyaparameSThI jJAnanA pratIka che temanA dhyAnathI nizcayasvAdhyAyanA kAraNabhUta AgamajJAnaprAptinI tathA nijazuddhAtmatattvanA abhyAsarUpa nizca yasvAdhyAyanI preraNA maLe che. prazna 12 : zu upAdhyAyaparameSThInu mAtra padastha dhyAnamAM ja dhyAna karavuM joIe? uttara H upAdhyAyaparameSThInu piNDastha dhyAnamAM paNa dhyAna karI zakAya che. A padasthadhyAna piNDasthadhyAnanu' kAraNabhUta che. A prakAre padmasthadhyAnamAM dhyeyabhUta upAdhyAyaparameSThInuM svarUpa varNavIne padasthadhyAnamAM dhyAvavA yeAgya sAdhuparameSThInu svarUpa kahe che : daMsaNaNANasamaggaM maggaM meAkkhassa jo hu cAritaM / sAdhayadi NiccasuddhaM sAhU sA muNI NameA jassa || 54 // anvaya : nA ghamudra mAvasa mAM sAsamAM cAritaM hu sAdhayadi sa muNI sAhU Namo tassa / anuvAda : je nitya zuddha arthAt rAgAdirahita, meAkSanA mArga bhUta, danajJAnathI paripUrNa cAritrane nizcayathI sAdhe che te muni sAdhuparameSThI che, temane namaskAra ho. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 1 : mokSamArga nitya zuddha che tene zuM artha? uttara : mithyAtva, rAga, dveSa rahita caitanyane avikAra pariNama ja mokSamArga che ane tevuM ja anaMtakALa sudhI mokSamArganuM svarUpa rahevAnuM che. dravya, kSetra, kALa, bhAva vagere badalAvAthI mokSamArganuM svarUpa badalAze nahIM. tathA A prakAre kahelA nizcayamokSamArgane kAraNabhUta bAhyAbhaMtara parigraharahita, tathA te niSparigrahatAmAM doSa na lAge te prakAranI rAtridinacaryA vyavahAramokSamArga kahevAya. AnAthI viparIta bIje mokSamArga hetuM nathI. prazna 2 H samyagadarzana-jJAna-cAritra AtraNeya mokSanA mArga che ke kema? uttara : A traNeya mokSanA mArga te che paraMtu kevaLa eka ke be mokSamArgarUpa pada nathI jenAthI mokSa thAya. prazna 3H te keIeka mokSane mArga kevI rIte hoI zake? uttara : keI eka ke bethI ekadeza mokSamArga che jyAre traNeyanI paripUrNatA saMpUrNa mokSa che. prazna 4H samyagadarzananI zarUAta kayA guNasthAnamAM thAya che? uttara : samyagdarzananI utpatti cothA guNasthAne thaI jAya che. je samyakatva ane ekadezacAritra eka sAthe pragaTa thaI jAya te pAMcamAM guNasthAnamAM samyakatvanI utpatti thaI ema kahevAya che. je samyakatva ane sakaLasaMyama eka sAthe pragaTa thAya te sAtamAM guNasthAnamAM samyakatvanI utpatti kahevAya che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 prazna 5 : samyajJAnanI utpatti kayA guNusthAnamAM gAthA 54 thAya che? uttara : samyajJAnanI utpatti paNa samyakatvanI mAphaka ceAthA, pAMcamAM ke sAtamAM guNasthAnamAM thaI jAya che, paraMtu samyajJAnanI pUrNatA teramA guNasthAne thaI jAya che pU samyagajJAnanuM bIjuM nAma kevaLajJAna che, prazna ? : samyakacAritranI utpatti kayA guNusthAnamAM thAya che ? uttara : samyakacAritranI utpatti paNa samyakatvanI mAphaka cothA, pAMcamA ke sAtamA guNasthAnamAM thaI jAya che paraMtu samyakacAritranI pUrNatA caudamA guNasthAnanA aMtabhAgamAM thAya che. prazna 7 : kaSAyeAne abhAva te dasamA guNasthAnanA aMtamAM thaI jAya che te te pachI turata ja pUrNa samyakacAritra kema nathI thaI jatuM ? uttara : kaSAyAnA abhAvathI thavAvALI niLatAnI apekSAe tA samyakacAritranI pUrNatA 11 mA guNusthAMnathI mAnI che. paraMtu 11 mA guNasthAnamAM te aupazamika cAritra che. tethI tene vinAza thaI jAya che, khAramA guNusthAnamAM anaMtajJAna nathI ane tethI anaMtacAritranA anubhava nathI, 13 mA guNasthAne ceAganI caMcaLatA che tethI nirmaLatA ane anubhavanI apekSAe pUrNatA heAvA chatAM prAdezika sthiratA nathI, 14 mA guNusthAnamAM karmanAka sahita hAvAne lIdhe sa thA yathAvasthatA nathI tethI sascaccAritranI pUrNatA 14 mA guNasthAnanA aMtamAM hAya che Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 8: sAdhu zabdane zuM artha che? . uttaraH sarvazuddhAtmAne sAdhathati iti sAdhu je nija zuddha AtmAne sAthe te sAdhu kahevAya che. prazna 9 : pariNationI jAtinI apekSAe sAdhuo keTalA prakAranA hoya che? uttara : A apekSAthI dasa prakAranA hoya che. (1) pramattavirata (2) apramattavirata (3) apUrvakaraNa upazamaka (4) anivRttikaraNa upazamaka (5) sUmasAmparAya upazamaka (6) upazAMtaha (7) apUrvakaraNa kSepaka (8) anivRttikaraNa kSapaka (9) sUmasAMparAya kSepaka (10) kSINameha. prazna 10 : ukta sAdhuomAM pariNAma vizuddhionuM e chApaNuM ane vadhatApaNuM kaI rIte che? uttara : pahelAnA naMbara karatA AgaLa AgaLanA naMbaravALA sAdhuo adhika adhika vizuddha pariNAmavALA hoya che. prazna 11 : sAdhuparameSThInA dhyAnathI zuM preraNuM maLe che? uttara : sAdhuonA guNavikAsa ane guNavikAsanA mArganA dhyAna vaDe vyavahAramokSamArga ane nizcayamekSamArgamAM cAlavAnI preraNA maLe che. prazna 12 : sAdhuparameSThI mAtra padastha dhyAnamAM ja dhyeyarUpa che? uttara : sAdhuparameSThI piMDasthasthAnamAM paNa dhyAvavA gya che A padasthadhyAna piMDasthadhyAnanA kAraNabhUta che. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 54 prazna 13 : padadhyAnanuM zuM svarUpa che? uttara H padanA uccAraNa ane jApanA avala khanathI cittanI je ekAgratA thAya che tene padmasthadhyAna kahe che. prazna 14 : namaskAranuM zuM tAtparya che? uttara : krodha, ahaMkAra, mAyAcAra ane lAbhane cheDIne guNAnurAgapUrNAMka vinamra thavuM tene namaskAra kahe che. prazna 15 : namaskAranA keTalA prakAra che? uttara : namaskAranA cAra prakAra che: (1) bhAvanamaskAra (2) mAnasika namaskAra (3) vAcanika namaskAra (4) kAya-namaskAra prazna 16 : bhAvanamaskAra kene kahe che? 475 uttara : zaheja zuddhacaitanyanI bhAvanAthI utpanna thayelA sahaja AnaMdanA anubhava thavA te bhAvanaskAra kahevAya che. prazna 17 : mAnasika namaskAra kone kahe che? uttara : parameSThInA guNAnuM ciMtavavu, bhAvanAthI mananu vinamra thaI javuM te mAnasika namaskAra che. prazna 18 : vAcanika namaskAra kene kahe che? uttara : " namo advaitALuM " vagere padonu' uccAraNa karavu, parameSThInA vAcaka nAmonu khelavuM, namaskAra hai, jayavaMta hA vagere maMgaLavacanAnu kahevu, guNeAnI praza sA karavI, stuti karavI tene vAnika namaskAra kahe che. prazna 19 : kAyika namaskAra kone kahe che? uttara : parameSThIdevanuM lakSa karIne mAthuM namAvavuM, hAtha Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 dravyasaMgraha praznottarI TIkA joDavA, aSTAMga, saptAMga ke paMcAga-namaskAra karavA tene kAyika namaskAra kahe che. A prakAre padasthadhyAna dvArA dhyAnane upadeza karIne have dhyAtA, dayAnane saMketa karIne nizcayadhyAnanuM lakSaNa kahe che: jaM kiMcivi ciMtatA NirIhavittI have jadA sAhU / ladhUNaya eyattaM tadAhu taM tassa NicchayaM jhANaM // 55 // anvaya : nA nAvivi vitato sAdU catta dhULatha NirIhavittI have tadA taM tassa NicchayaM Ahu / anuvAda : je samaye, je kAMI vicAratA ke sAdhu beyamAM cittanI ekatAne prApta karIne athavA nijamAM ekatvane prApta karIne samasta IcchArahita pariNativALa thaI jAya che tyAre traSio te sthAnane nizcayadhyAna kahe che. prazna 1 : kyA padathI dayeyane saMketa pragaTa thAya che? uttara : "ka vicivi ciMtA" A padathI dhyeyane saMketa pragaTa thAya che. prazna 2 : sAdhu je kAMI vicAra eTale zuM vicArate hoya che? uttara : AtmA ke AnAtmArUpa kaI padArtha sAdhunA ciMtavanamAM AvI jAya tethI hAni thatI nathI. kAraNa ke jJAnane svabhAva jANavuM te che, te jJAnamAM kAMI paNa jANavAmAM AvI jAya athavA ekAgracittathI jANavAmAM AvI jAya te jJAna paNa AtmAnuM bAdhaka nathI. bAdhaka te viparIta abhiprAya che. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 55 prazna 3 : prAthamika ziSyanA dhyAnamAM ghaNuM karIne zu dhyeyarUpa padAthe Ave che? uttara : prAthamika sAdhakAne ghaNuM karIne savikalpa avasthA hAya che tyAM vizeSa vikalpAnI nivRttine arthe cittanI sthiratA Avazyaka che tethI deva, zAstra, gurU vagere dhamaya paradravya dhyeyarUpe Ave che. 477 prazna 4 : abhyAsaniSTha sAdhuonA dhyAnamAM dhyeyarUpe zu' Ave che ? uttara : abhyAsaniSTha sAdhunA ane nizcalacitta sAdhakonA dhyAnamAM sahaja zuddha, nitya, nira Mjana, nijazuddha svabhAva dhyeyarUpe Ave che. prazna 5 : dhyAnanA saMketa kayA padmathI thaI rahyo che? uttara : "sAdU kaLiiivatI ve" je sAdhu nispRha vRttivALA thaI jAya che A padathI dhyAtAnA sa Mketa kare che. sakaLa dhyAtA eja hAya je sarva prakAranI IcchAothI atyaMta rahita che. prazna 6 : ahIM icchAmAM kaI kaI vAtA garbhita che? uttara : icchAmAM sarva prakArane AbhyaMtara parigraha garbhitapaNe AvI jAya che. te parigraha cauda prakAra che: (1) mithyAtva (2) krodha (3) mAna (4) mAyA (5) leAbha (6) hAsya (6) rati (8) arati (9) zAka (10) bhaya (11) jugupsA (12) purUSaveda (13) strIveda (14) napuMsakaveda. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 7 : A AbhyaMtara parigraheAthI rahita thavAnI rahevA chatAM paNa dhyAna AvazyakatA hAya teA bAhyaparigraha hAvAnuM mAnavuM joI e ? * uttara: mithyAtvanA abhAva thatAM, AbhyaMtara parigrahanI zithilatA thaI jAya che bAhyaparigrahanuM grahaNa kathaMcit rahI zakatu nathI ? ane bAhyaparigrahanuM grahaNa na rahetAM Abhya Mtara parigrahanA paNa (krame karIne) sarvathA abhAva thaI jAya che. A prakAre mAhya ane AbhyaMtara ane parigrahane tyAgI uttama dhyAtA hAya che. "" prazna 8 : dhyAnanA sa'keta kayA pada dvArA thai rahyo che. uttara H " yatta sthULaya A padathI dhyAnanA saMketa thAya che. ekatvane prApta karavuM te dhyAnanu lakSa che. AmAM cittanI ekAgratA meLavavA rUpa ekatvanI prApti dhyAnanuM prathama lakSaNa che, tathA nija zuddha AtmatattvanI ekatAne meLavavA rUpa ekatvanI prApti uttama dhyAnanuM lakSaNa che. prazna 9 : ahI' nizcayadhyAna dvArA kayA nizcayadhyAnanu thana che? uttara H A gAthAmAM vyavahAra ratnatrayanuM sAdhaka cittanI ekAgratArUpa dhyAna te nizcayadhyAna ema kathana che. prazna 10 : A nizcayadhyAnanA phaLamAM zuM thAya che? uttara H A nizcayadhyAnanA pratApathI nija zuddha AtmatattvanA ekatvanI prAptirUpa paramadhyAna thAya che. have A paramadhyAnanA upAya ane svarUpa varNave che : Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 56 479 mA ciTThaha mA jaMvaha mA ciMtaha kiMpi jeNa hAi thiro| appA appammi rao iNameva paraM have jhANaM // 56 / / anvaya : hiMfa mA viTTa, nA kaMda, ciMtA ne 3 appami rao thirA hodi iNameba gharaM jhANaM have / anuvAda : kAMI paNa ceSTA na kare, kAMI paNa na bole ane kAMI paNa na ciMtave, jethI AtmA AtmAmAM rata thaye thake sthira thaI jAya, Ane ja paramadhyAna kahe che. prazna 1 : ceSTA karavAnA, balavAnA ane ciMtavananA niSedhanA A kemanuM zuM prajana che? uttara H kAya, vacana manane nirodha te kamathI sugamatAthI thaI zake che te pradarzita karavAnA prayajanathI te kema batAvyuM che. prazna 2 H kyA prakAranI kAyAnI ceSTAne niSedha kare jAIe ? uttara : zubha ane azubha bane kAyaroSTAne nirodha karavo joIe. prazna 3H zubha kAyaceSTAne nirodha zA mATe Avazyaka che? uttara : azubha ceSTAnI mAphaka zubha ceSTA paNa sahajazuddha, nitya, niSkriya, nijazuddhAtmAnA anubhavamAM bAdhaka che tethI zubhAzubha bane kAyavyApArane nirAdha paramasamAdhirUpa dhyAnane mATe Avazyaka che. prazna 4 : kayA vacanavyApArane paramadhyAnane mATe nirodha kare joIe? Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : zubhamahilpa, azubhamahilpa, zubhaaMta jalpa, azubha tapa A cAre prakAranA vacanavyApAranA nirodha karavA te paramasamAdhi pAmavA mATe jarUrI che. 480 prazna 5 : zubhavacanA ane aMtaparUpa vacanene, paramadhyAnane arthe zA mATe rokavA joI e ? uttara : azubha vacanavyApAranI jema zubhavacanavyApAra paNa nizcala nistaraMga caitanyasvabhAvanA anubhavanA pratibaMdhaka che tevI ja rIte mahilmanI jema atalpa paNa svabhAvanA anubhavanA pratikha dhaka che te sarva prakAranA vacanavyApArAnA nirAdha paramadhyAna mATe Avazyaka che. prazna 6 : kayA mAsika vyApArAnA nirAdha paramadhyAna mATe Avazyaka che? uttara : zubha tathA azubha baMnne prakAranA vikalpeArUpa cittavyApArane nirodha paramadhyAnane mATe Avazyaka che. prazna 7 : zubha bhAvanAone nivaidha paramadhyAnane arthe zA mATe Avazyaka che? uttara : azubha bhAvanA vikalpanI jema zubha bhAvanAnA vikalpa paNa nivikalpa, niraMjana, sahajazuddha nija svabhAvanA anubhavanA pratibaMdhaka che tethI zubha ane azubha ane prakAranA vikalpAnA nirAdha paramadhyAna mATe Avazyaka che. prazna : : kAyavacanamananA vyApAranA nidhapUrvaka thavAvALI AmalInatAmAM AtmA kaI sthitimAM rahe che? Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 56 481 uttara : AtmalInatAmAM rAgadveSanA sarva vikalpathI rahita paramasamAdhi hoya che ane AtmAnA sahaja parama AnaMdanI anubhUti heAya che. prazna 9 : A paramadhyAnanuM phaLa zuM che? uttara : A paramadhyAna anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtazakti ane anaMta AnadanI utpattinuM kAraNa che, je anaMta catuSTayarUpa phaLa pragaTa thavAthI A paramatatvadaza anaMtakALa sudhI eTale sarva kALa sudhI paramAtmatatvane anubhava kare che. prazna 10 : A paramadhyAnamAM dhyeyabhUta tatva kayuM che? uttaraH A paramadhyAna nirvikalpa paramasamAdhirUpa avasthA che tethI buddhipUrvaka dhyAna te keInuM nathI paraMtu nistaraMga pariNamanamAM prava, paramapariNAmikabhAvarUpa, sahajajJAnadarzananaMdamaya samayasAra dhyeya rahI jAya che. Ane sahajazuddhAtmatatvanuM sahaja avalaMbana kahe che. A (thAna) mAM A AtmA anAdianaMta ahetuka caitanyasvabhAvane kAraNarUpathI upAdAna banAvIne svayaM sahaja AnaMdarUpe pariNamata rahe che. Ane ja paramadhyAna kahe che. A prakAre dasa gAthAomAM dhyAna saMbaMdhI tatvane upadeza karIne, zrImat siMddhAMtideva AcAryazrI dhyAnanA varNanane upasaMhAra karatA thakA vizeSa Adeza kare che - 40 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 dravyasaMgraha praznottarI TIkA tavasudavadavaM cedA jhANaraha dhuraMdharA have jmhaa| tamhA tattiyaNiradA talladdhIe sadA hoha // 57 // anvaya ? hrIM tava mudrava verA sAra6 dhuraM ve tamhA talladdhIe sadA tattiyaNiradA hoha / anuvAda : tapa-zruta-vratavALo AtmA ja dhyAnarUpI rathanI dhurAne dhAraNa karavAvALe thaI zake che te kAraNathI he bhavya jI! A sthAnanI prAptine arthe niraMtara tapa, zrata ane vrata A traNemAM nirata thAo. prazna 1: paramadhyAnanA varNana pachI vyavahAra sAdhanothI dhyAnane upasaMhAra kema ? uttara H ahIM nizcayapa, nizcayakRta ane nizcayavratanuM grahaNa karavuM kahyuM che. paramadhyAnanA A ananya sahAyaka che. tethI (mAtra) vyavahArasAdhananI vAta na samajavI. prazna 2 : nizcayatA zuM che? uttara : zuddha AtmasvarUpamAM tapavuM te nizcayatA che. A nizcayatAnA prAthamika sAdhanarUpa anazanAdi bAra prakAranuM tapa che. prazna 3 : nizcayazruta eTale zuM? uttara : nivikAra, zuddha svasaMvedanarUpe pariNamavuM te nizcayakRta che. A nizcayazrutanuM sAdhana AcArazAstra Adi divyakRtanuM adhyayana-manana karavuM te che. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 57 483 prazna 4 : nizcayavrata eTale zuM? uttara: samasta zubhAzubha mana vacana-kAyAnA vyApArothI nivRtti te nizcayavrata che. prazna 5 : nizcayavratanuM sAdhana zuM che? uttara : ahiMsAdi mahAvrata vagerenuM pAlana nizcayavratanuM sAdhana che. prazna : ahiMsAdi mahAvrate te pUrNa tyAgarUpa che temane bAhyavrata zA mATe kahevAmAM AvyA? uttara : A pAMca mahAvratAdi saMpUrNa nivRttirUpa nathI tethI temane bAhyavrata athavA ekadezavrata kahevAya che. prazna 7 H ekadezavrata te saMyamasaMya hoya che mahAvrata ekadezavrata kevI rIte hoI zake? uttara H A mahAvratamAM paNa ekadeza pravRtti jovAmAM Ave che tethI te paNa ekadeza che, jo ke saMyamasaMyamarUpa ekAdazatratathI A mahAvate vizeSarUpa gaNavA gya che. prazna : mahAvratomAM zuM nivRtti ane zuM pravRtti hoya che. uttara : ahiMsAmahAvratamAM jIvarakSAnI pravRtti che. satyamahAvratamAM satyavacananI pravRtti che. acauryamahAvratamAM dattAdAnanI pravRtti che, brahmacaryamahAvratamAM zIlarakSaNanI pravRtti che, parigrahatyAgamahAvratamAM asaMga rahevAnI, nagna rahevAnI, ekAMtavAsa sevavA AdinI pravRtti hoya che. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 hAtI ? dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 9 : te zuM nizcayavratamAM jIvarakSAnI pravRtti nathI uttara : nizcayatamAM zubha-azubha samasta vikalpAnI nivRtti hAya che. pUrNa manegupti, vacanagupti, kAyaguptinI avasthA che tyAM koI paNa prakAranA vikalpane ke vyApArane avakAza nathI. tyAM te jevI rIte hiMsAdi bhAvAthI nivRtti che tevI rIte jIvarakSAdi zubhabhAvAthI paNa pUrNa nivRtti che, nahitara meAkSanI prApti asabhava thaI jaze. prazna 10 : zu' nizcayata, nizcayatapa, nizcayazrutanI prApti vinA meAkSaprApti nathI thaI zakatI ? uttara : nizcayata, nizcayatapa, nizcayazruta rUpa paramasamAdhi vinA mekSaprApti asabhava che. prazna 11 : jemane sakaLasayamanA utkRSTa kALa aMtamu ta thI kAMIka Ache batAvavAmAM AvyA che temane sakaLasayama prataMga thatAM aMtarmuhamAM ja meAkSa thAya che te tyAM nizcayatapa AdinA avasara kevI rIte banI zake? uttara : AvA avasaramAM paNa nizcayatapa Adi svarUpa paramasamAdhi tA hoya ja che. paraMtu adhika kALa na heAvAthI leAkamAM tenI prasiddhi nathI. prazna 12 : nizcayataSa, nizcayavrata ane nizcayazruta AjakAla sabhava che ke kema ? uttara : nizcayatapa Adi AjakAla sabhave che, paratu Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 57 485 mAtra thoDA ja kALa sudhI A pariNati AjakAla Take che A kAraNathI mokSanA kAraNabhUta avuM zukaladhyAna banI zakatuM nathI. prazna 13 : te AjakAla utkRSTamAM utkRSTa karyuM dhyAna thaI zake? uttara : AjakAla dharmadhyAna sudhInI ja prApti che. prazna 14 : je mokSanuM kAraNabhUta evuM zukaladhyAna na banI zake te pachI dhyAnanA prayatnanuM zuM phaLa thayuM? uttara : dharmadhyAna paNa paraMparAthI mokSanuM kAraNa che. A kALe paNa ema karI zakAya che ke pitAnA zuddha AtmAnI bhAvanArUpa nizcayatapa AdithI devAyune baMdha karI bhavAMtaramAM devagatimAM utpanna thavAya. tyAMthI pachI videhakSetramAM athavA caturthakALamAM manuSyajanma prApta karI mukti prApta karI zakAya che. prazna 15 : dhyAnanA mukhya sahAyaka sAdhaka kayA kayA che? uttara : vairAgya, tatvavijJAna, niSparigrahatA, vazacittatA ane pariSahajaya A pAMca dhyAnanA mukhya sAdhaka che. prazna 16 : vairAgya kahevAthI zuM samajavuM? uttara : saMsAra, deha ane bhegathI upekSA thavI te vairAgya che. prazna 17 : saMsArathI kevI upekSA hevI joIe? uttara : saMsArane artha che mana, vacana, kAyAnI ceSTAo temane ahitarUpa, vinazvara ane parabhAvarUpe jANIne temanA pratyene rAga haTAvI devuM joIe? Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 dravyasaMgraha praznottarI TIkA - prazna 18 : deha uparathI vairAgya kevI rIte thAya che? uttara : A ja duHkhanuM avalaMbana kAraNa che, tenA saMbaMdhathI ja aneka prakAranI vedanAone saMga thAya che. tema vaLI A deDa hADamAMsanuM putaLuM ane aneka regathI gherAyeluM che ItyAdi prakAre dehanA svarUpane jJAnanA baLe karIne jANavAthI dehane anurAga ghaTI jAya che. prazna : 19 : aMge (zarIranA) upathI upekSA kevI rIte thAya ? uttara : pAMca IndriyenA sAdhanabhUta drazyamAna A jaDa padArtho muja cetanathI atyaMta bhinna che temanA rAgathI ja mAre anaMta vaibhava DhaMkA che, temane samAgama paNa vijaLInI mAphaka kSaNavatI ane caMcaLa che ItyAdi satya bhAvanAnA baLathI bhogo pratyethI upekSA thaI jAya che. prazna 20 : saMsAra parathI vairAgya utpanna thaye dhyAnamAM zuM sahAyatA maLe? uttara : jyAre mana, vacana, kAyAnI ceSTAomAM ratibhAva nAza pAme che tyAre upagane temAM Azraya na maLavAthI upaganI asthiratAne aMta Ave che. A upaga sthira thaye tene ja dhyAna kahe che. A vidhithI, vairAgya utpanna thavAthI dayAnanI vRddhi thAya che. prazna 21 : tattvajJAna kone kahe che? uttara : svabhAva ane parabhAvanA bhedajJAnanA baLathI Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grAthA 57 487 svata siddha, dhruva, sahajAnaMdamaya, caitanyaparamatatvanA upayogane tattvajJAna kahe che. prazna rara : tatvajJAnathI dhyAnanI siddhi kevI rIte sugama bane che? uttara : tatvajJAnamAM upagane viSaya apariNAmI, svata siddha paramapariNAmikabhAvamaya nija cetanya rasa rahe che tethI sthira viSayanA upagathI dhyAna paNa sthira thAya che. prazna 23H tatvajJAnathI dhyAnanI siddhi kevI rIte thAya che? uttara : bAhya parigrahane Azraya karIne icchArUpa AtyaMtara parigraha utpanna thAya che. IcchAne ubhava thatAM citta caMcaLa bane che. jyAre bAhyaparigrahane Azraya choDI devAmAM Ave che tyAre bAhya ane AtyaMtara ema samasta parigrahonA abhAvathI IcchAne abhAva thaI jAya che. AvI nirvAcchakatAnA phaLamAM svasaMvedananI sthiratA upaje che. A prakAre A utkRSTa dayAnanI sAdhaka niparigrahatA che. prazna 24 : vazacittatAthI dhyAnanI siddhi kevI rIte thAya che? uttara : citta vaza thavAthI eTale ke bhega, prazaMsA, kIti vagere AdhIna na rahevAthI cittanI ekAgratA thaI zake che. A ekAgratA siddha thatAM eka upAdeya tatva tarapha (tatvamAM) ciMtavana rekAI jAya che. A prakAre vazacitatAthI dhyAnanI siddhi thAya che. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna 25 : parISaheya dhyAnanI siddhimAM kevI rIte sahAyaka che? uttara : parISaha ane upasargo AvI paDatAM, je parISatuvijayI na heAya tene vicalitapaNu utpanna thAya che ane vicalita purUSanA cittane ekAgratA rahetI nathI ane tethI dhyAna paNa thaI zakatuM nathI je parISavijayI che, te mehIjanAnA mAnelA saMkaTo upasthita thatAM jJAnabhAvathI zruta thatA nathI. A prakAre parISahuvijaya yAnanI siddhimAM sahAyaka thAya che. prazna 26 : tapa-vrata zrutamAM hu MmezA nirata rahevAnu kahyuM tyAM ha MmezanA zu' atha samajaveA ? uttara : jyAM sudhI dhyAnathI vicalita thai phrIthI apa*yAna thavAnI jarA uNu saMbhAvanA na rahe tyAM sudhI A traNamAM huMmezA nirata rahevu' ema savA zabdanuM tAtpa samajavuM, prazna 27 : dhyAnanI prApti thaye, zuM anaMtakALa sudhI dhyAna rahyA kare che? uttara H aMtaramurhuta paramautkRSTa abhedhyAna thAya te paramAtmatva-sarvajJatya-pragaTa thai jAya che. tyArapachI atItadhyAnAvasthA rahe che. tyAM pachI nathI teA dhyAna rahetuM ke nathI te dayAnanI AvazyakatA rahetI. A prakAre dravyAnA yathArtha rijJAnanA phaLabhUta dhyAnanuM varNana karIne pUjya zrImannemicandrajI siddhAMtideva graMthasamApti karatAM thakAM zrutadevatA pratye bhakti karIne potAnI laghutAnI sUcanA karatI Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 57 489 chellI gAthA kahe che:dvvsNghminnN muNiNAhA dosasaMcayacudA sudapuNNA / seodhayaMtu taNusuttadhareNa micandamuNiNAbha NiyaM jaM // 58 // anvaya : taLumutaghare candrakuLanA je maLaye rU dravyasaMgama doSasaMcayacudA sudapuNNA suNiNAhA seodhayaMtu / anuvAda : alpajJAnanA dhAraka evA nemicandra suni dvArA kahevAmAM AvelA A dravyasaMgraha (nAmanA zAstra) ne, samasta doSathI rahita ane zrutamAM paripUrNa evA munipradhAna gurUjane zuddha kare. prazna 1 : dravyasaMgraha zabdane zabdArtha zuM che? uttara : je paryAyarUpe pariNamyA, pariName che ane pariNamatA raheze temane dravya kahe che. evA evA badhA dravyane varNanAtmaka saMgraha jemAM karyo che te zAstrane dravyasaMgraha kahevAmAM Ave che. prazna 2 : badhA dravyone jAtinI apekSAe kaI kaI rIte saMgraha karI zakAya che? uttara : jIva, pagala, dharma, adharma, AkAza ane kALa A cha jAtiomAM te te jAtionA samasta dravyane saMgraha thaI jAya che. prazna 3 : A cha jAtione paNa kaI kaI vizeSatAemAM kene kene aMtarbhAva thaI zake che? Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : jIvatva, mUrtava. eka saMkhyakatva, sarvagatatva, kartava, gatietuva, sthitietuva, avagAhanA hetutva, pariNamanahetutva, anaMtapradezatva, ekapradezatva, pariNAmitva, kiyAvatva, vibhAvazaktitva, asaMkhyAtapradezava, asaMkhyAtasaMkhyaka, anaMtasaMkhyaka, nityatva, kAraNu bahupradezitva, amUrtava, jaDatva, astitva, vastutva, dravyatva, agurulaghuta. pradezatva, prameyatva, vagere vizeSa tAomAM 1-1, 2-2, 3-3, 1, 2, 3, 4, 5 athavA de jAtinA dravyone yathAsaMbhava saMgraha thAya che. prazna 4 : chevatva kayA dravyamAM hoya che? uttara : jIvatva mAtra jIva dravyamAM ja hoya che, bAkInA pAMca dravyomAM jIvatva kadApi heI zakatuM nathI. jJAnadarzanarUpa citanyabhAva mAtra jIvamAM ja hoya che. prazna 5 : mUrtatva kayA dravyomAM hoya che? uttara : mUrtava mAtra pudgaladravyamAM ja hoya che. rUpa, rasa, gaMdha ane sparza A cAra sadubhAvarUpa mUrtatva bAkInA pAMca dravyomAM kadApi heI zakatuM nathI. prazna : ekasaMkhyaka dravya kayA kayA che? uttara : je mAtra eka ja che, jenI saMkhyA ekathI vadhAre hatI ja nathI evA traNa dravya cheH (1) dharmadravya (2) adharmadravya (3) AkAzadravya. prazna 7 : sarvaga7 kayA dravyamAM hoya che? uttara : sarvagutva eTale sarvavyApIpaNuM mAtra eka Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 58 491 AkAza dravyamAM hoya che. AkAza dravya sarvavyApI che. bAkInA pAMca dravyamAMthI kaI dravya kalekavyApI nathI. prazna 8 : ktatva kayA kayA dravyamAM hoya che? uttara : pite pitAnA pariNamanathI pariName te kartava che A vivakSAthI te katRtva badhA dravyomAM raheluM che. paraMtu kartavanI jevI prasiddhi lekasamudAyamAM che evA kartavanI apekSAe te mAtra eka jIva dravya ja kartA che. A jIva, paramazuddha nizcayanayanI draSTithI je ke puNya, pApa, baMdha, mekSa vagere sarva bhAva ane padArthone akartA che te paNa zuddhanizcayanayathI jIva anaMtajJAna vagerene kartA che. azuddhanizcayanayathI rAgAdi bhAne kartA che, vyavahArathI ghaTa, paTa vagerene kartA che. prazna 9H gati hetutvanI vizeSatA kayA kayA dravyamAM che? uttara : gati hetutva mAtra dharmadravyamAM ja hoya che. bAkInA pAMca dravyamAM gati hetutva hAtuM nathI. prazna 10 : sthitihetutva kyA dravyamAM hoya che? uttara : sthiti hetutva eka mAtra adharmadravyamAM hoya che. prazna 11 : avagAhana hetutva kayA drAmAM hoya che? uttara : avagAhananututva mAtra AkAzadravyamAM ja hoya che, bAkInA pAMca dravyamAM avagAhana hetutva hotuM nathI. sarva dravyane avakAza ApavAmAM eka mAtra AkAza dravya ja samartha che. prazna 12 : pariNamanahetutva kyA drAmAM hoya che? uttara : pariNamanahetutva mAtra kALa dravyamAM ja hoya Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 dravyasaMgraha praznottarI TIkA che. sadrabyAnA pariNamananuM sAdhAraNa nimittapaNuM mAtra eka kALadravyamAM ja che. prazna 13 : anaMta pradezatva kayA kayA dravyAmAM hAya che? uttara : anaMtapradezatva mAtra AkAzadravyamAM ja hAya che tethI ana tapradezatva mAtra AkAzadravyamAM ja jovAmAM Ave che. prazna 14 : aneka dhA paNa ana tapradezI che temane ana'tapradezI kema nathI kahetA ? uttara : te skaMdhA anaMta pudgaladravyeAnA piMDarUpa che tatvadraSTithI te ska MdhamAM jeTalAM dravyeA che te badhA eka eka pradezavALAM che. prazna 15 : ekapradezatatva guNa kayA kayA dravyeAmAM hAya che. uttara : ekapradezapaNuM pudgaladravya (paramANu) mAM ane kALa dravyamAM-e pramANe e dravyAmAM jovAmAM Ave che. prazna 16 : pariNAmitva kayA padArthomAM jovAmAM Ave che? uttara : sUkamatAthI teA pariNAmitva che e dravyeAmAM jovAmAM Ave che paraMtu ahIM te pariNAmitvanI vAta che jemAM AkAra paNa badalAya che. AvI vibhAvanyajana paryAyanI apekSAe pariNAmikatva mAtra jIva ane pudgala e padArthomAM ja jovAmAM Ave che. prazna 17 : pudgalavya tA ekapradezI che te temAM pariNAmitva kevI rIte saMbhave ? Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 493 uttara H puddagaladravya rUpa-rasa-gadha spardhAnI apekSAe vyakta pariNAmI che. vaLI anekapudgaladravyone viziSTa piMDa hAvAthI ekarUpatAnA upacAra karIne temAM vibhAvavyaMjanaparyAya paNa ghaTe che tethI pudgaladravyamAM pariNAmitva ghaTita thaI jAya che. prazna 18 : kriyAvatva dharma kayA dravyAmAM che? gAthA 58 uttara : kriyAvatva dharma mAtra jIva ane pudgala A e dravyAmAM ja che. bAkInA pAMca drabyA peAtAnA avaruddha AkAzakSetrane cheDIne eka pradeza paNa kayAMya jaI zakatA nathI. prazna 19 : vibhAvazaktitva dharma kayA dravyeAmAM che? uttara : vibhAvazaktitva dharma jIva ane pudgala A e dravyomAM ja che. jIva ane pudgala A e dravyeA ja peAtAnA guNamAM vibhAvarUpe pariNAma karI zake che; arthAt vividha viSama vikAsArUpe pariNamI zake che bAkInA cAra drabyA mAtra svabhAvapiraNAmI ja hAya che. prazna 20 : asaMkhyAtapradezI krance kayA kayA che ? uttara : jIva, dhadravya ane adhadravya ema A traNa dravya asaMkhyAtapradezI che. prazna 21 : asakhyAtasa`khyaka dravyA kayA kayA che? uttara : kALadravya ja asa`khyAtasa`khyaka dravya che. arthAt kALadravya asakhyAta che. pratyeka kALadravya leAkAkAzanA eka eka pradeza para avasthita che; vaLI leAkAkAzanA eka pradeza para eka ja kALadravya che. leAkAkAzanA asa`khyAta pradeza hAya che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 dravyasaMgraha praznottarI TIkA prazna rara : anaMtasaMkhyAta dravya kayA kyA che? uttaraH jIva ane pugala A be dravya anaMtasaMkhyaka che arthAt jIvadravya anaMtAnaMta che ane pudgala dravya ane tAnaMta che. prazna 23 : niyatva dharma kyA kayA drAmAM che? uttara : jeke sarva dravya svataHsiddha ane nitya che te paNa ahIM te niyatva vivakSita che jemAM vyaMjanaparyAyanuM kadApi parivartana thayuM nathI ke kadApi thavAnuM nathI. A nityatvanI vivakSAthI, AkAza, kALa, dharma ane adharma-A cAra dravyamAM nityatva che. prazna 24 : kAraNabhUta dravya kyA kyA che? uttaraH pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALa A pAMceya dravya caitanyathI rahita hevAne lIdhe temane kartutvanI siddhi nathI tethI teo kAraNabhUta dravya nathI. arthAt A pAMceya dravya zarIra, mana, vacana, zvAcchozvAsa, gati, sthiti, avagAha, pariNamana vagere kAryo karavAvALAM che paraMtu jIva A pAMca dravyanuM kAMI kArya karatuM nathI A upakAranI apekSAe A pAMca dravyo kAraNa che. prazna 25 : bahupradezitva dharma kayA kayA dravyomAM che? uttaraH pudgala ane kALa -A be dravyone bAda karatAM bAkInA cAreya dravyomA bahupradezitva che. prazna 26H je bahupradezitva pudgaladravyamAM nathI te Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 58 pudgaladravya astikAya kevI rIte siddha thaze? je pudgaladravya astikAya nathI te astikAyanI saMkhyA cAra ja kahevI joIe pAMca na kahevI joIe? uttara : pudgaladravya upacArathI astikAya che. sajAtIya aneka dravyonA eka piMDarUpa skaMdhaparyAya mAtra pudgaladravyanI ja saMbhave che tethI upacArathI pudgaladravyane astikAya mAnavAmAM AvyuM che ane bahupradezI paNa mAnavAmAM AvyuM che. prazna 27 : amUrtatva dharma kayA drimAM che? uttaraH amUrtatva dharma pudgala dravyane bAda karatAM bAkInA pAMceya drAmAM che. kAraNa ke A pAMceya dravyamAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza bilakula saMbhavatA nathI. prazna 28 : jaDava dharma kayA kayA dravyamAM che? uttara : jIvane bAda karatAM bAkInA pAceya dravyamAM jaDatvadharma che. prazna 29 : astitva dharma kayA dramAM che? uttaraH astitva dharma badhA dravyamAM che kAraNa ke badhAya dravya sattAvAna che. prazna 30 : vastutva dharma kayA kayA dravyamAM che? uttaraH vastuvadharma badhAya dravyamAM che kAraNa ke pratyeka dravya pitAmAM pitAnI zakti sahita raheluM che ane anya dravyonI zaktione tyAga karIne raheluM che. prazna 31 : dravyatvadharma kayA kyA drAmAM che? Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 dravyasaMgraha praznottarI TIkA uttara : dravyatvadharma paNa badhAya dravyamAM che kAraNa ke badhAya dU pariNamanazIla hovAthI pitapatAnI paryAne pragaTa karatA rahe che. prazna 32 : agurulaghutva dharma kayA kayA dravyamAM che? uttara : agurulaghutva guNa paNa badhA dravyomAM che kAraNa ke badhA dravyo Sa guNahAnivRddhirUpa pariName che. prazna 33 : pradezatva dharma kayA kyA dravyamAM che? uttara : pradezavadharma paNa badhA ya dravyomAM che. pradeza vinA dravyanI sattA kayAM rahe? ekapradezI he ke bahapradezI ho pradeza te dareka dravyane hoya ja che. prazna 34 : prameyatva dharma kyA kayA dravyamAM hoya che? uttara : prameyatva dharma badhA dravyamAM hoya che kAraNa ke badhAya dravya keI ke koInA ya eTale ke prameya che. sarvajJadevanA jJAnamAM te badhAya dravyuM ane temanI samarata paryAye ekasAthe jaNAya che. prazna rUpaH upara pramANe vastuone jANavAthI zuM lAbha? uttara : anaMtadharmAtmaka, svatasiddha, sadbhUta, svataMtra bhAvavALAM dravyanA sAcA jJAnathI sagabuddhi rahetI nathI, tethI AkuLatAne ekamAtra kAraNabhUta je meha te paNa nAza pAme che. mehane sarvathA nAza thatAM anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMta AnaMda vagerethI pUrNa AtmAne guNavikAsa svAbhAvika thAya, je sthiti sarvotkRSTa lAbha ApavAvALI che. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 58 497 prazna 36 : zuM dravyasaMgrahanA kartAne potAnI kRtimAM kAMIka saMzaya hatA ke jethI bIjA munIzvarA dvArA tene zuddha karavAnI apekSA rAkhavI paDI uttara : drabyasa'grahanA racayitA pUjya zrImannamicandra siddhAMtidevane A dravyo ane tattvAmAM gADha zraddhA hatI, sa Mzayane bilakula avakAza naheAtA paraMtu jJAnI ja nAnI ane zrutadevatAnI uttamabhaktithI eptaprAta graMthakartAe peAtAnI laghutA ane bhakti pradarzita karI che. 9 1. 4 ' prazna 37 : " attasaMcamasuddA " A padmathI kayA dASAthI rahita muninAthAnuM grahaNa karavu ? 20 uttara : sahajaMsiddha paramAtmatatva, kAryaparamAtmatatva tathA kArya paramAtmatatvanA upAyabhUta dravyasvarUpa, jIvAdi sAta tattvAnA jJAnamAM jemane saMzaya, viSaya ke anadhyavasAya nathI ane jemanA rAgadveSa ati maMda thaI gayA che tevA muninAtha rAga, dveSa, sa`zaya, viSaya ane anadhyavasAya A doSothI rahita kahevAmAM AvyA che. sa prazna 38 : "sutaMtuLA pUrNa muninAtheAne kahyA che ? 9477 "" A parathI kevA zrutamAM uttara : graMthakartAnA samayamAM upalabdha paramAgamanA jJAnathI pUrNa ane te paramAgamanA avalaMbananA jJAnathI utpanna thayela nirapekSa nijaparamAtmatatvanA sa MvedanathI yukta muninAthAnu "suzpuLA " zabdathI grahaNa karavuM. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasaMgraha praznottarI TIkA AvA muninAtha dvavyasaMgrahanu zodhana karI A prakAre bhakti ane laghutA darzAvIne graMthakartA zrI manaeNmicandra siddhAMtideve mAkSamA rUpa ratnatrayanuM pratipAdyana karanArA trIjA adhyAyanI samApti sahita dravyasaMgraha nAmanuM suzAstra saMpUrNa karyuM.. 498 A praznottarI hiMdI TIkA sana 1957 nA daherAdnanA cAturmAMsamAM adhyAtmayogI pUjya maneAhara vaNI " sahajAnaMda " mahArAja dvArA satapUrNa thaI. A pramANe dravyasaMgraha praznottarI TIkAnA gujarAtI anuvAda samApta thayA. OM zrI sadgurUcaraNA mastu samAsa Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________