________________
४३८
द्रव्यसंग्रह प्रश्नोत्तरी टीका ઉત્તર : જ્યાં માત્ર સૂક્ષ્મ કાયમ રહે અને જેનું કદાપિ પતન (પ્રતિપાત) ન થાય તે પરિણમનને સૂમકિયાપ્રતિપતિ શુકલધ્યાન કહે છે. આ યાન તેરમા ગુણસ્થાનના અંતમાં થાય છે.
પ્રશ્ન રપઃ ભુપતકિયાનિવૃત્તિ શુકલધ્યાન કોને કહે છે?
ઉત્તર : જ્યાં સમસ્ત કિયા (ગ) ઓને અભાવ થઈ ગયો હોય અને ફરીથી વેગ આવી જ ન શકે એવા પરિણમનને ભુપતકિયાનિવૃત્તિ શુકલધ્યાન કહે છે. આ સ્થાન ચૌદમાં ગુણસ્થાનમાં થાય છે.
પ્રશ્ન ૨૬ઃ સગકેવળી અને અગકેવળી ગુણસ્થાનમાં તે મને બળ હોતું જ નથી તે ત્યાં ધ્યાન કેવી રીતે હોય?
ઉત્તર : સગવળી અને અગકેવળી ગુણસ્થાનમાં કેવળજ્ઞાન હોવાને લીધે મને બળ હેતું નથી તેથી નિશ્ચયથી તે ત્યાં ધ્યાન ઘટતું નથી પરંતુ દયાનનું ઉત્કૃષ્ટ ફળ કર્મનિર્જરા છે અને સાગકેવળી તથા અગકેવળીમાં નિર્જરા જોવામાં આવે છે તેથી ઉપચારથી આ બે ગુણસ્થાનમાં પણ ધ્યાન માનવામાં આવ્યું છે.
પ્રશ્ન ર૭ : દયાન કેને કહેવાય?
ઉત્તર : એક તરફ ચિંતનનું રેકાઈ જવું અથવા સ્થિર થઈ જવું તેને ધ્યાન કહે છે. જો કે આ ધ્યાન મનવાળા જેને જ હોવું જોઈએ. પરંતુ શુભધ્યાનનું ફળ કર્મનિર્જરા સગકેવળી અને અગકેવળીને હેવાથી, તેઓને અંતિમ બે પ્રકારના શુકલધ્યાન માનવામાં આવ્યા છે. વળી, એકેન્દ્રિયથી માંડીને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
