________________
१६४
द्रव्यसंग्रह प्रश्नोत्तरी टीका
છે. બાકીની બધી વિશેષતાઓ ધદ્રવ્ય જેવી છે, અર્થાત્ અધદ્રવ્ય એક છે, લેાકવ્યાપી છે. અનંતગુણાત્મક છે, નિષ્ક્રિય છે, પરિણમનશીલ છે, નિત્ય છે ઈત્યાદિ.
પ્રશ્ન ૬ : અધર્મ દ્રવ્યમાં અને અધર્મીમાં શું ફેર છે? ઉત્તર : અધદ્રવ્ય એક સ્વતંત્રદ્રવ્ય છે જે જીવ અને પુદ્ગલને સ્થિતિ થવામાં ઉદાસીન સહકારી કારણ છે અને અધમતા આત્મસ્વભાવથી ત્રીજા ભાવાને આત્મા સમજવારૂપ અને અનાત્મામાં ઉપયોગ લગાવવારૂપ ભાવ છે.
પ્રશ્ન ૭ : શુ' અધર્માસ્તિકાય વિના જીવ-પુદ્ગલ થાભી શકે છે ? ઉત્તર : ના, જેમ ધર્માસ્તિકાય વિના જીવ–પુદૂગલ ગમન કરી શકતા નથી તેમ અધર્માસ્તિકાય વિના જીવ-પુદ્ગલ સ્થિતિ કરી શકતા નથી.
પ્રશ્ન ૮ : જો એમ હાય તેા ધર્મ-અધદ્રવ્ય પ્રેરક અથવા મુખ્ય કારણ માનવા જોઈ એ ?
ઉત્તર : ધર્મ, અધદ્રવ્ય ગતિ સ્થિતિના પ્રેરક નથી અને મુખ્ય કારણ પણ નથી. કારણ કે જો તેઓ મુખ્ય કારણ અની જાય તે આ બન્નેનું કાર્ય ઈર્ષ્યાપૂર્વક થવુ જોઈ એ અને (તા પછી) જે દ્રવ્ય ગતિ કરે તે ગતિ જ કરે અને સ્થિતિ કરે કરે તે સ્થિતિ જ કરે વગેરે અનેક દોષ આવે છે.
પ્રશ્ન ૯ : ઉદાસીન કારણ માનવાથી એવી અવ્યવસ્થા કેમ નથી થતી ?
ઉત્તર : જીવ-પુદ્ગલ નિશ્ચયથી પેાતાના પિરણામથી ગંતિ-સ્થિતિ કરે છે; હા એ વાત અવશ્ય છે કે તેઓ ધર્મ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
