________________
गाथा ४३
४११ વિકલ્પ ન કરીને, પદાર્થોનું જે સામાન્ય ગ્રહણ તે દર્શન છે એમ સિદ્ધાંતમાં કહ્યું છે.
પ્રશ્ન ૧ : પદાર્થોના સામાન્ય ગ્રહણને શું અર્થ છે
ઉત્તર : પદાર્થોના સામાન્ય ગ્રહણને તર્કદ્રષ્ટિથી તે એ અભિપ્રાય છે કે પદાર્થોની સામાન્ય સત્તાનું અવલેકન દર્શન છે. આમાં કોઈ પણ પ્રકારના વિકલ્પ, વિચાર કે વિશેષનું જ્ઞાન નથી, અને સિદ્ધાંતદ્રષ્ટિથી દર્શનને એ અભિપ્રાય છે કે અંતમુખ ચૈતન્યમાત્રને જે પ્રકાશ અથવા આત્માવલોકન તે દર્શન છે.
પ્રશ્ન ૨ : આ બે લક્ષણોમાં તે પરસ્પર વિરોધ થયે?
ઉત્તર : આ બને લક્ષમાં પરસ્પર વિરોધ નથી કારણ કે બન્નેમાં વિષય તે આત્મા જ છે.
પ્રશ્ન ૩ : પદાર્થોની સામાન્યસત્તાના અવલોકનમાં આત્મા વિષય કેવી રીતે બની શકે છે?
ઉત્તરઃ સર્વ પદાર્થોમાં સામાન્ય અસ્તિત્વગુણ છે તે તે મહાસત્તાપ છે. તે સામાન્ય સત્તાના ગ્રહણમાં પ્રતિભાસમાંકેઈ નિયત પદાર્થ સામાન્યજ્ઞાથી જુદા, હેતે નથી, નહીં તે તે અવાંતરસત્તા કહેવાશે, સામાન્યસત્તા નહીં. આ કારણથી, સામાન્યસત્તાવેલેકનમાં કઈ પદાર્થ વિષયભૂત હેત નથી પરંતુ સામાન્યસત્તાવલોકન કરવાવાળે આત્મા છે અને વાસ્તવમાં આત્મા પિતાને જ દેવ માનવાવાળે છે તેથી સામાન્યસત્તાને પ્રતિભાસ કરવાવાળે સ્વયં વિષયરૂપ બની જાય છે. આ પ્રકારે, પદાર્થોના સામાન્યસત્તાવલોકનમાં આત્મો જ વિષય હોય છે.
પ્રશ્ન ૪ઃ પદાર્થોની સામાન્યસત્તાના ગ્રહણને આ અર્થ આ ગાથામાંથી કેવી રીતે નિકળે?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
