Book Title: Gyansar Astak tatha Gyanmanjari Vrutti
Author(s): Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jain Dharm Prasaran Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009133/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI viracita JT] ]]TI, (pU. zrI devacaMdrajI kRtI jJAnabharI vRtti sahita) jJAna bhaMDAra 0 anuNaka ) dhIrajalAla zAlAla mahetA 0 prakAzaka che zrI jainavarSa prasAraNa TrasTa sura vALA bhavana, amadAvAda-5 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaII hakI zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH nyAyAcArya-nyAyavizArada-mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI viracitA ta((((3 tathA zrImad devacandra vAcakavara viracita jJAnamArza vRtti (saraLa gujarAtI anuvAda-bhAvArtha sAthe) : anuvAdaka : dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA : prakAzaka : zrI jainadharma prasAraNa TrasTa-surata Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - h ^ = E F G * = ET G #a jaina dharma prasAraNa TrasTa e-602, pArzvadarzana komplekSa, navayuga koleja sAme, rAMdera roDa, surata, gujarAta, InDiyA-395009. Ph. (0261) 2763070 dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA e-602, pArzvadarzana komplekSa, navayuga koleja sAme, rAMdera roDa, surata-9, (INDIA) Ph. (0261) 2763070, M : 9898330835 sevaMtIlAla vI. jaina DI-51, sarvodayanagara, grAunDa phlora, pAMjarApoLa, 1lI lena, sI.pI. Tenka roDa, muMbaI-4. phonaH (022) 22404717, 22412445 kampojha' prinTIMga muMbAinDIMga zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA sTezana roDa, raMga maholanA nAke, mahesANA. (u. gujarAta) Ph. (02762) 222927 sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda. phona : (079) 25356692 Jor zrI jaina prakAzana maMdira dozIvADAnI poLa, amadAvAda. phona : (079) 25356806 bharata grAphiksa, nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda. Ph. (079) 22134176, Mo. 9925020106 vikrama saMvat 20600 vIra saMvat 2530 prathama AvRtti isvIsana 2011 kiMmata - rU|. 400-00 eka ET F mudraka H bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda. Ph. (079) 22134176, Mo. 9925020106, E-mail : bharatgraphics1@gmail.com mA sthA no pra Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetana ! jJAna ajavALIe AcArya vijaya kalyANabodhisUrijI eka saradArajI zAkamArkeTamAMthI pAchA pharI rahyA hatA, sAme temano jIgarI dosta maLyo, banne saradArajI bhegA thayA, eTale pahelA saradArajIe kahyuM "mArI thelImAM zuM che ? te kahI de to tane temAMthI eka TameTuM ApuM. ane keTalAM che ? te jo kahI de to pAMca ApI dauM.'' bIjA saradArajIe bahu vicAra karyA pachI hAra mAnIne kahyuM ke "tArI thelImAM zuM che? ane keTaluM che ? e joyA vinA mane kema khabara paDe ?'' jyAM bujhavyA bAda paNa abujha ja kahevAya e che ghora ajJAnadazA ane jyAM svayaMbhUpaNe sahajajJAnanI saravANIo phUTatI rahe e che garavI jJAnadazA. AvI garavI jJAnadazAnA dhaNIoe ApaNA jevA pAmara jIvo upara upakAra karIne ApaNane be adbhuta kRtionI bheTa ApI che ekanuM nAma che jJAnasAra ane bIjInuM nAma che jJAnamaMjarI. 1. ahaM mametti manrogya, mohasya na vAsthyat / 2. svamAvattAmAt mitti, prAptavya nAvaziSyate 1 3. tathA khAnanmavonmAva-mAtmatRpto maanmutti:| 4. paraspRhA mahAvu:a, ni:spRhatva mahAmulram | jJAnasAranAM eka eka aSTaka AvA adbhuta vacanothI jAjaramAna che to bIjI bAju 1. lobhapariNAmaH parabhAvagrahaNecchApariNAmaH AtmaguNAnubhavavidhvaMsahetuH / 2. durlabhaM hi samyagdarzanajJAnacAritraM zuddhAtmadharmam / 3. bhAvatapaH AtmasvarUpaikAgratvarUpam / AvA prakAranA adhyAtmarahasyasabhara TaMkazALI vacanothI jJAnamaMjarI nAmanI TIkA kharekhara mahorI uThI che. kharekhara A banne kRtiomAM jJAnanA sAgarane gAgaramAM raju ka2vAmAM Avyo che. ahIM gAgarane ya TuMkamAM raju karIza. (1) pUrNASTaka :- batrIza aSTakomAM patharAyela jJAnasAra prakaraNanuM A prathama aSTaka che. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA potAnI anya kRtionI jema prastuta kRtino prAraMbha paNa A sarasvatInA maMtrasvarUpa 'U~'kArathI kare che. prathama ja zlokamAM jevI dRSTi evI sRSTi - A tAtparyane spaSTa karyuM che. yAdaza: puruSayAtmA tAdazaM sapramASate - mANasa jevo che evuM e bole che - evA mahAbhAratanA vacana para IzAro karyo che. graMthakArazrIe kahyuM che ke - pUrNane samagra vizva pUrNa dekhAya che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAkArazrI aneka sthAno para "thoDA haTa kara' arthaghaTana kare che. prastutamAM temaNe - pUrNane samagra vizva apUrNa dekhAya che - evo pATha laIne arthaghaTana karyuM che. A artha paNa mananIya che. "apUrNa pUrNa bane che ane pUrNa apUrNa bane che' AvI mULakArazrInI adbhuta paMktio para putni: pUrvamA yAtmAno yata parva - jevA coTadAra spaSTIkaraNo karIne TIkAkArazrIe mULagraMthane cAra cAMda lagAvI dIdhA che. (2) magnASTaka - ekAgratA alaga vastu che ane magnatA alaga vastu che. bilADI kabUtara para tarApa mAratA pUrve ekAgra bane che. paNa e magnatA nathI. mULakArazrIe magnanI * vyAkhyA karI che, te traNa tabakkAmAM samAI jAya che. (1) pratyAhAra (2) manaHsamAdhi (3) jJAnamAtravizrAma. saMyamaparyAyanA kramathI tejovezyAvRddhi, saMyamazreNinuM svarUpa Adi Agamika padArthonuM TIkAkArazrIe A aSTakanI TIkAmAM suMdara nirUpaNa karyuM che. (3) sthiratASTaka :- anaMta kriyAo niSphaLa gaI, tenuM kAraNa e nathI ke bhavarogane maTADavAnuM sAmarthya kriyAmAM nathI. enuM kAraNa to e che ke hajI jIvamAMthI asthiratA nAmanuM zalya gayuM nathI. jyAM sudhI zalya na jAya tyAM sudhI auSadha guNa na karI zake. graMthakArazrIe A rUpaka dvArA potAnA cikitsAzAstrIya jJAnano paricaya to Apyo ja che. sAthe sAthe - no no nisAsAmi yuvamagyA pajnaMte ! parva mavitA vardratA vahevatnI nAya . (oghaniryukti 278) jevA AgamavacananuM maMDana paNa karyuM che samasta AtmapariNati niHsaMga rUpa parama sthiratA vALI hoya che - TIkAkArazrInuM A vacana adhyAtmanagaranA aneka dvAronuM udghATana kare che. (4) mohatyAgASTaka :- "huM ne mAruM A mohano maMtra, "na huM, na mAruM A mohajayI maMtra... prathama zlokanA A zabdo zAstrasAgaranA arka jevA che. A eka ja aSTakanuM paNa punaH punaH parizIlana karavAmAM Ave, tenI pariNati prApta karavAmAM Ave to nikaTanA kALamAM vItarAgadazAnI prApti thaI zake. ____ upAdhidoSastu sannapi tAdAtmyAbhAvAt saMsargajatvAd bhinna eva nirdhAryaH - TIkAkArazrInuM A vacana zrI siddhasenadivAkarasUri mahArAjAnA - yo nino soTTameva ca - A zakrastavanA vacananuM prabaLa samarthana kare che. (5) jJAnASTaka - mokSa mATe puSkaLa jJAnanI jarUra nathI, paNa pariNata jJAnanI jarUra che. A vAta A aSTakamAM khUba suMdara rIte jaNAvI che. Aje jJAnanA kSetre pragatinAM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkaraNo badalAyAM che. gurugama vinAnA - AcaraNa vinAnA jJAnanI bolabAlA che. dezavidezamAM jJAnasabhAo yojAya che. tathAvidha vidvAno AkarSaka rajUAtathI vaktavyo kare che. prastuta aSTakamAM TIkAkArazrI spaSTa pharamAve che ke AvAM vaktavyothI kadI mokSa thavAno nathI - kiM bahutareNa jalpajJAnena ? bhAvanAjJAnaM svalpamapyamRtakalpamanAdikarmarogApagamakSamam / (6) zamASTaka - vikalpAtIta svabhAvAlaMbana - A be vizeSaNothI vizeSita evo jJAnano je paripAka te ja zama. graMthakArazrInI A vyAkhyAmAM temanI prauDha pratibhA ane tAtparyArthane AMbavAnI kuzaLatA jhaLakI uThI che. (o) IndriyajayASTaka - atRpti e Indriyono svabhAva che. jo tuM tRpti Icchato hoya to e aMtarAtmAthI ja maLI zake che - mava tRptoDattaratminI I graMthakArazrInuM A eka ja vacana anAdi viSayatRSNAno aMta lAvavA mATe paryApta che. emAM paNa TIkAkArazrIe je tAtparyArtha raju che, te joIne jhUmI uThavAnuM mana thaI Ave che - aratmimAtmanoDAte svarUpe tRpto mavA svarUpAtmavenamantare na tUMIkSaya: vAstavamAM A tAtparyArtha AvA aneka tAtparyArthIne pAmavAnI cAvIrUpa che. prastuta TIkAnA punaH punaH parizIlanathI mati parikarmita thaze, eTale koI paNa paMktinA AvA adbhuta tAtparyArthInI sahaja phuraNA thaze, e nizcita che. (8) tyAgASTaka - aSTakanA prAraMbhe ja pU. TIkAkArazrI jaNAve che - jina hi tyAti uddhatA A paMkti be aSTako vacce setu to che ja. sAthe sAthe jeo viSayapravRtti ane vairAgyanuM sAmAnAdhikaraNya Icche che, teone spaSTa nivedana paNa karyuM che ke tamArI mAnyatA taddana khoTI che. viSaya pravRttinI hAjarImAM vairAgya zI rIte rahI zake ? ne vairAgyanI hAjarImAM viSayapravRtti zI rIte thaI zake ? mULa graMthakArazrIe anyatra kahyuM che - akRtvA viSayatyAgaM, yo vairAgyaM didhIrSati / jvalati jvalane vallI sa ropayitumicchati // (adhyAtmasAra pa-3) graMthakArazrInA A abhiprAyane uparokta paMktimAM bahu saraLa zailithI vyakta karAyo che. prastuta aSTakamAM AdhyAtmika parivAranuM je nirUpaNa karAyuM che. te kharekhara mananIya che. (9) kriyASTaka - AstikyanuM eka cihna che kriyA. viriyAvA LiyA suvigho - (dazAzrutaskaMdhacUrNi) A Agamavacana jJAnavAdI karatAM paNa kriyAvAdIne vadhu uMco darajjo Ape che. kriyAnI upAdeyatA AdinuM suMdara nirUpaNa A aSTakamAM karAyuM (10) tRtyaSTaka :- pudgalathI pugalanI ja tRpti thAya ane AtmAnI tRpti Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAthI ja thAya. mULakArazrInuM A vacana parama tRptinI keDIne kaMDAre che. to putrIsvAna suvimAna va mithyAjJAnam - TIkAkArazrInuM A vacana anAdi kAlIna bhramaNAone bhAMgI nAkhe che. (11) nirlepASTaka - AkAzane aMjanano saMyoga thavA chatAM paNa te lekhAtuM nathI. te ja rIte pudgalothI AtmAnuM lepAvuM zakya nathI. ItyAdi rahasyone A aSTakamAM sArI rIte chatAM karAyAM che. TIkAkArazrIe aneka sthaLoe AgamasAkSIone raju karI potAnA agAdha jJAnano paricaya Apyo che. (12) niHspRhASTaka - meLavavA yogya vastu koI hoya, to te che svabhAva. ane A vastu to meLavelI ja che. kAraNa ke tenI evI vyutpatti che - svo mAva:-svabhAva: | svabhAva e ja svayaM che. pote svabhAvathI bhinna nathI. mATe duniyAmAM koI vastunI spRhA karavA jevI nathI. ATalI ja samaja munivarane niHspRhatAnI khumArI arpe che. AvAM aneka rahasyone prastuta aSTakamAM raju karyA che. (13) monASTaka - sthUlatara dRSTie bolavuM nahIM te mauna che. sthUla daSTie IzArAhuMkArA Adino paNa tyAga e mauna che. paNa prastuta aSTakamAM maunanI sUkSma vyAkhyA kahI che - pujodhyapravRttinuM yonAM maunamuman ! vacananA anuccAra rUpa mauna to ekendriyomAM paNa sulabha che. paraMtu - "mana-vacana-kAyAnI pudgalomAM apravRtti." e sauthI uttama mauna che TIkAkArazrIe A aSTakamAM yogasthAnanI sUkSma prarUpaNA paNa karmaprakRtine anusAra karI che. (14) vidhASTaka - ataviSayA tabuddhi enuM ja nAma avighA. taviSayA tabuddhi enuM ja nAma vidyA. A vyAkhyAne zuci-azucinA dRSTAMta dvArA A aSTakamAM suMdara rIte spaSTa karavAmAM AvI che. (15) vivekASTaka :- samAdhitaMtrano eka zloka che - rehAntarArthInuM pheminAtmabhAvanA vInaM vinidhyarAtmacevAvanA | zarIraviSayaka "huM buddhi' e ja saMsAranuM bIja. AtmaviSayaka "huM buddhi' e ja mokSanuM bIja. bhavabIjane bALIne mokSabIjanuM vAvetara karavA mATenuM eka sAdhana che - viveka. prastuta aSTakamAM vivekanA AvirbhAvanI adbhuta cAvIo raju karavAmAM AvI che. (16) mAdhyacyASTaka - yukti e gAyanA sthAne che. koInuM mana vAcharaDA jevuM saumya hoya che, je e gAyane anusare che. jyAre koInuM mana vAMdarA jevuM tophAnI hoya che. je e gAyanuM pUMchaDuM kheMce che. eka nAnakaDA zlokamAM AvA sacoTa rUpaka dvArA yogagraMthonA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 gUDha rahasyone ahIM guMthI devAmAM AvyAM che. to TIkAkArazrIe - vApradamanamAM pakSavi na tattvadaSTi: - AvA amUlya vacana dvArA samagra vizvanA saMklezonA ane vivAdonA bIjano pragaTa nirdeza karI dIdho che. graMthakArazrIe amRtavelanI sajjhAyamAM kahyuM che dekhIe mArga zivanagarano, je udAsIna pariNAma re / teha aNachoDatA cAlIe, pAmIe jIma paramadhAma re / / 28 / mAdhyasthyanI upAdeyatA A eka padyathI avagata thAya che. TIkAkArazrIe vistRta nayaprarUpaNA ane sAkSIo sAthe prastuta aSTakanuM mananIya vizleSaNa karyuM che. (17) nirbhayASTaka H- jJAnadRSTi e mayUrI jevI che. enuM Agamana thAya enI sAthe ja AnaMda-caMdanavanamAM bhaya-sarponA baMdhana chUTTA paDI jAya che. AvA suMdara rUpaka dvArA graMthakArazrIe nirbhayatAnuM digdarzana to karAvyuM ja che. sAthe sAthe zrI siddhasena divAkarasUrijI mahArAjA jevA pUrvAcAryonI kRtionA parizIlanano paNa suMdara upayoga karyo che. uparokta padArtha sAthe kalyANamaMdira stotrano A zloka sarakhAvIe - dvarttini tvayi vibho ! zithilIbhavanti, jantoH kSaNena nibiDA api karmabandhAH / sadya bhujaGgamamA iva madhyabhAgamabhyAgate vanazikhaNDini candanasya // 8 // (18) anAtmazaMsASTaka H- kaMdarpane jItanArA paNa darpanI sAme hAra khAI gayA che. upadezamAlAmAM zrIdharmadAsagaNi mahArAjAe kahyuM che ke saMyamamAM samyak udyama karatA zramaNa paNa jo AtmaprazaMsA kare to teonuM samagra saMyamadhana lUMTAI jAya che. AtmaprazaMsA nAmanA A durjaya doSane jItavA mATe suMdara yuktio prastuta aSTakamAM raju karAI che. (19) tattvadRSTiaSTaka H- taMt = vastu tva = teno svabhAva svarUpa, vastu svarUpanuM darzana karanArI je dRSTi, tenuM nAma tattvadRSTi. dazavaikAlikasUtranI TIkAmAM pU. haribhadrasUri mahArAjAe kahyuM che - gatattvavarzananivandhano di rA:, sa tattvavargane nivartata va / rAganuM kAraNa koI hoya, to e che atattvadarzana, jo tattvadarzana AvI jAya, to rAgane gaye ja chUTako che. je ramaNImAM bAhyadRSTithI sudhAsAranAM darzana thAya che, te ja ramaNImAM tattvadRSTithI mAtra viSTA-mUtranA bhAjananAM darzana thAya che. AvA aneka nidarzanothI prastuta aSTakamAM tattvadRSTinuM svarUpa varNavyuM che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 (20) sarvasamRddhi aSTaka :- eka vAra bAhyadaSTino nirodha thAya eTale sarva samRddhiono AtmAnI aMdara ja pratibhAsa thAya che. ATalI bhUmikA karIne prastuta aSTakamAM munirAjane lokokti pramANe Indra, cakravartI, nAgarAja, zaMkara, viSNu ane brahmAnI suMdara upamAo ApI che. : (21) karmavipAkaciMtanASTaka upazamazreNi para ArohaNa karIne vItarAgadazAnI prApti karanArA ane cauda pUrvIo paNa jo karmanA kAraNe anaMta saMsAra paribhramaNa karatA hoya, to pachI bIjAonI to zI visAta ? karmavipAkanA AvA hRdayavedhI ciMtana dvArA vairAgya, apramAdabhAva Adi guNonI vRddhi karavA mATe A aSTaka suMdara AlaMbana rUpa che. (22) bhodvegASTaka :- jayavIyarAya sUtramAM prabhu pAse tera prArthanAo karavAmAM AvI che. temAM sau prathama mAMgaNI karI che 'maLinnee / ' jyAM sudhI saMsAra para vairAgya utpanna na thAya tyAM sudhI mokSayAtrAno prAraMbha thaI zakato nathI. prastuta aSTakamAM saMsArane sAgaranI upamA ApIne tenI bhayaMkaratAnuM tAdeza varNana karavAmAM AvyuM che. (23) lokasaMjJAtyAgASTaka :- gatAnugatikatAthI lokoe je karyuM, te karavuM, AvI mati lokasaMjJA che. dazavaikAlikasUtra-cUlikAmAM kahyuM che - aNusoo saMsAro, Disogo tassa uttAro - anusrota e ja saMsAra che, pratisrota e ja mokSa che. graMthakArazrIe A ja padArthane vivRtapaNe raju karyo che. A viSayamAM TIkAkArazrI kahe che nirgranthastu ratnatrayasAdhanovrata:, sa va svarUpAnugAmI / AvI paMktio manISIone mana mahotsava jevI che. - (24) zAsrASTaka H- aMdhakAramAM dIvA vinA gati zakya che, paNa pragati zakya nathI. are, ulTu adhogatinI zakyatA vadhu che. zAstra eka dIpaka samAna che. cakSu samAna che. zAstra vinA Dagale ne pagale skhalanAo ja veThavI paDe che. AvAM vedhaka vacano dvArA A aSTakamAM zAstranuM mAhAtmya darzAvyuM che. bhautahiMsakanI asamaMjasatA darzAvato zloka tathA tenI TIkA mokSapathiko mATe eka mArgadarzakanI garaja sAre che. sarve mumukSuoe tenuM punaH punaH parizIlana karavA jevuM che. : (25)' parigrahASTaka sarovaranI pALa dUra thaI jAya eTale badhuM pANI ApoApa nIkaLI jAya che. tema parigrahano tyAga thAya, tyAre karmo ApoApa dUra thaI jAya che. AvA tAdeza daSTAMta, upanaya dvArA prastuta aSTakamAM parigrahanI heyatA samajAvI che. dazavaikAlikasUtramAM - mucchA pariho vRtto - e parigrahanI vyAkhyAne graMthakArazrIe potAnI AgavI zailImAM prastuta karI che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) anubhavASTaka - sUryodayanI pUrve jema aruNodaya thAya che, tema kevaLajJAnanI pUrve anubhava thAya che. anubhavanI vyAkhyA TIkAkArazrInA zabdomAM joIe - maththAnaiRtvInarUpa: 1 vizada adhyAtmanA AkAzamAM uDDayana karavA mATe prastuta aSTaka vizeSa upayogI che. (20) yogASTaka :- je mokSa sAthe joDANa karI Ape tenuM nAma yoga. pU. haribhadrasUrijI mahArAjA kRta yogaviMzikAnA sArane prastuta aSTakamAM bahu kuzaLatAthI guMthI levAyo che. (28) niyAgASTaka - uttarAdhyayana sUtranA bAramA adhyayanamAM bhAvaniyAga = bhAvayajJanuM suMdara zabdacitra raju thayuM che. AcArAMga sUtranA prathama adhyayanamAM kahyuM che ke sAdhu to bhAvayajJamAM parAyaNa hoya. bhAvayajJanuM svarUpa zuM che ? zI rIte temAM parAyaNa thaI zakAya ? e prastuta aSTakamAM varNavyuM che. (29) bhAvapUjAnTaka :- TIkAkArazrIe bhAvapUjAno abhuta artha karyo che - bhAvapUjA = svarUpasAdhanA. bhAvapUjAmAM dayArUpI pANIthI snAna karavAnuM che, saMtoSarUpI zubha vastro dhAraNa karavAno che... ItyAdi suMdara rUpaka dvArA graMthakArazrIe bhAvapUjAnuM svarUpa jaNAvyuM che. (30) dhyAnASTaka :- dhyAna e kevaLajJAnanuM anaMtara sAdhana che. mATe AgamAdi graMthomAM tenuM khUba mahAbhya varNavyuM che. prastuta aSTakamAM dhyAnanA svarUpa Adino nirdeza karyo che. dhyAnakartAnA vizeSaNono upanyAsa karatAM graMthakArazrIe eka vizeSaNa kahyuM che - prazAntI 1 TIkAkArazrI A sthAne lakhe che - prAnta pavItmAnamAvati AtmaguNonI anubhUti karavAno eka ja upAya che ke tame prazAnta banI jAo. AvI ekAda paMkti ja TIkAkArazrInI lokottara pratibhA ane anubhavajJAnanI paricAyikA banI jAya che. (31) tapa aSTaka - je karmone tapAvIne bhasmIbhUta karI de tenuM nAma tapa. tapanuM svarUpa, bAhya-abhyatara tapanI upAdeyatA, jJAnayoga, tapasaurya, tapanI AnaMdarUpatA, duHkhAtmaka tapovAdanirAkaraNa, zuddhatapalakSaNa, tapano upadeza, AvA gaMbhIra viSayone prastuta aSTakamAM rasALa zailithI vaNI levAyA che. (32) sarvanayAzrayaNa aSTaka - ekAntagraha e ja mithyAtva che. sarvatra sApekSatA samyagdarzana che. mATe samyagdarzananI prApti mATe sarvanayAzrayaNa Avazyaka che. graMthakArazrIe to "cAritrI sarvanayAzrita thAya' - ema kahevA dvArA AcArAMgasUtranA - paM sarpa ni pAsaNI te mori ti pAse - A sUtranA tAtparyane paNa sAthe sAthe ja guMthI lIdhuM che. TIkAkArazrIe Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 bhagavatIsUtra, Avazyakaniryukti, sanmati prakaraNa, SoDazakaprakaraNa, paMcavastuka prakaraNa, bhavabhAvanA prakaraNa, aSTakaprakaraNa, upadezamAlA Adi graMthonA saMdarbhe TAMkIne prastuta aSTakanI TIkAne ati samRddha banAvI che. graMthakArazrInI prazasti "zikhara para kaLaza ne kaLaza para dhajA' - A uktinI yAda apAvyA vinA rahetI nathI. AlaMbana utkRSTa che paNa tenAM rahasyo ane tAtparyone pAmavA mATe buddhi paNa utkRSTa joIe ne? nahIM to pelA saradArajI jevI dazA thAya. prastuta grantha upara saraLa gujarAtI vivecananI eka anivArya AvazyakatA hatI, vidvarya zrI dhIrUbhAIe A AvazyakatAnI pUrti karavAno bhagIratha prayAsa karyo che je Aje pUrNatAne pAmyo che e atyanta AnaMdanIya che. viSayanI gaMbhIratA, mULa granthanI ghaNI azuddhi, nayonI jaTila prarUpaNA, AvAM aneka pAsAo jotAM A granthanuM gujarAtI vivecana lakhavuM emAM paNa saraLa zailine jALavI rAkhavI, emAM paNa gAthArtha ane vizeSArtha dvArA arthane mahattama vyAsa Apavo... A badhuM kharekhara eka paDakAra rUpa hatuM, Ama chatAM sare dipITyo, prasAda zUrAza sare ' e nyAyathI zrI dhIrUbhAIe A paDakArane jhIlI lIdho. eTaluM ja nahIM balba khuba sArI rIte A kAryane pAra pADavA prayatna karyo e badala temane zatazaH dhanyavAda ghaTe che. viSamasthAnonI samajUti tathA saMzodhanano lAbha ApI temaNe mane AnaMdanIya svAdhyAyanI taka ApI che te badala huM temano AbhArI chuM. A vikaTa kAryamAM mArAthI koI kSati rahI hoya - jinAjJA viruddha nirUpaNa thayuM hoya to micchAmi dukkaDam. jJAnasAra ane jJAnamaMjarInuM A najarANuM saune kevalajJAnanuM nimitta bane e ja zubhAbhilASA sAthe viramuM chuM. Buybill Watu walimu kArataka vada-6, vi.saM. 2067, sUri prema 111 mo dIkSAdina, zrI aThavAlAInsa jaina saMgha, surata prAcIna AgamoddhAraka pa.pU.AcAryadeva zrImad vijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya AcArya vijaya kalyANabodhisUri Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanA sArane meLavIe ) A. vijaya municandrasUri mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ma.nI anUThI kRti jJAnasAra, vi.saM. 1711 nA dIpAvalI parve siddhapuramAM racAyelI A kRti zrI saMghamAM ghaNI jANItI che. enA anuvAdo, padyAnuvAdo, vivecano paNa ghaNAM thayAM che. jJAnasAra upara svopajJa Tabbo paNa racAyo che. jJAnasAra upara TIkA racanArA zrImad devacandrajI pahelA che. vi.saM. 1795 nA jJAnapAMcamanA divase navAnagara (jAmanagara)mAM racAyelI A TIkA khajAnA jevI che. eka to graMthakAra adhyAtma yogI ane enA upara TIkA racanAra evA ja samartha adhyAtmayogI. graMthakArazrIe graMthamAM jJAnano sAra tathA anubhavano nicoDa ThAlavI dIdho che. to TIkAkArazrIe khajAnAnA ratnonI parakha karI che. zrImad devacandrajI atyAre mahAvidehamAM kevalI thaI vicarI rahyA hovAnuM manAya che. eTale emanI A racanA kevalajJAnanA kinAre beThelA eka viziSTa mahApuruSanI deNa kahevAya. jJAnamaMjarInuM prathama prakAzana A. buddhisAgarasUrijI ma.zrIe "zrImad devacandra' mAM karAveluM. e pachI aneka hastapratono upayoga karI zuddhIkaraNano puruSArtha sA. divyaguNAzrIe karyo che. sUrata kailAsanagara jaina saMgha dvArA enuM prakAzana vi.saM. 2064 mAM thayuM che. Ama chatAM A jJAnamaMjarI upara gujarAtI vivecananI AvazyakatA hatI ja. paM. dhIrubhAInA prastuta vivecanathI A AvazyakatA pUrNa bane che. 5. dhIrUbhAI aDadhI sadIthI adhyApana kArya karI rahyA che. emanI adhyApana kuzaLatA jANItI che. videzanA tattvapremIone paNa teo suMdara abhyAsa karAve che. vidyArthInI apekSAo, AvazyakatAone teo barobara samajI zake che. eTale teonAM ghaNAM vivecano lokAdara pAmyAM che. A vivecana paNa jJAnamaMjarImAM darzAvelA bhAvone samajavAmAM atizaya upayogI banaze. ratnAkara jevA A graMthamAMthI sahu potapotAnI kakSA mujaba gAgarane bharI AtmakalyANane vare e ja maMgaLa kAmanA... li. A. vijaya municandrasUrijI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA bhAratanI bhUmi e mahAna AryabhUmi che. je AryabhUmi upara aneka satpuruSo ane satI strIo janmyA che ane janme che. zrI tIrthaMkara bhagavaMto, sAmAnya kevalIbhagavato, cauda pUrvadharo, gItArtha AcArya mahArAjAo ane aneka sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto vagere ghaNA mahAtmAo A bhUmi u52 thayA che ane thAya che. AkhA kuTuMba sAthe saMyama svIkAratA hoya evA tyAgI AtmAo A bhUmi upara jovA maLe che. tyAga, tapa, vairAgya ane adhyAtmano vAraso to jANe A ja bhUmi upara prApta thayo che. amerikA, yuropa, AphrikA ane jApAna Adi anya dezo bhale bhautika rIte samRddhizIla hoya paNa AdhyAtmikatAmAM to sarvatra zUnyAgAra ja che. zuddha AtmatattvanI prApti to A ja dezanI bhUminA saMskArathI ja thaI che ane thAya che. A bhUmie ghaNA saMto ApyA che. A bhAratanI bhUmi upara gujarAta-dezamAM mahesANA pAsenA kanoDA gAmamAM lagabhaga traNaso nevu varSo pUrve granthakArazrI yazovijayajI ma.zrIno janma thayo. jasavaMta evuM nAmakaraNa thayuM, vikrama saMvata 1688 mAM pATaNamAM dIkSA thaI, yazovijayajI nAma rAkhavAmAM AvyuM, suMdara zAstrAbhyAsa karyo, amadAvAdamAM zatAvadhAna karI zAsanazobhA vadhArI, dhanajI surAnA AgrahathI nyAyazAstra ane darzanazAstronA sUkSma abhyAsa arthe guru mahArAja zrI nayavijayajInI sAthe kAzI tarapha vihAra karyo, kAzImAM ane AgrAmAM brAhmaNa vidvAno pAse nyAyazAstrAdino suMdara abhyAsa karyo, tyAMnA brAhmaNapaMDito dvArA nyAyAcArya ane nyAyavizAradanI padavI pAmyA. tathA brAhmaNapaMDitomAM ghaNuM mAna ane gaurava meLavyuM. tyArabAda vihArakarI rAjasthAna thaIne gujarAtamAM AvyA. saMskRta-prAkRta bhASAmAM gadya-padya rUpe aneka nAnA-moTA prAkaraNika grantho banAvyA. gujarAtI bhASAmAM paNa kAvyarUpe 125-150-350 gAthAnAM stavano, dravyaguNa paryAyano rAsa, aDhAra pApasthAnakanI sajjhAya, ATha dRSTinI sajjhAya, samyaktvanA 67 bolanI sajjhAya, amRtavelanI sajjhAya vagere nAnAM-moTAM aneka anupama ane ajoDa kAvyo banAvyAM. zuddha Atmatattvano yatkiMcit anubhava karAvato ane mohanA viSane utAravAmAM gAruDika maMtra samAna "jJAnasAra" nAmano eka mahAna AdhyAtmika grantha paNa banAvyo. A granthamAM zAstrajJAna prApta karyA pachI teno sAra zuM prApta karavo te samajAvAyuM che tathA A granthanA abhyAsathI abhyAsaka jIvomAM adhyAtmadazAnI prApti, svabhAvadazAnI sanmukhatA, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 vibhAvadazAnI parAThukhatA, vairAgyanI vRddhi, zuddha Atmatatvano anubhava, AtmaguNonI ja ramaNatA, deha ane dehInI bhedabuddhi, svatattvanuM yathArtha bhAna, jJAna-kriyAnI paraspara sApekSatA, nizcaya-vyavahArano samanvaya ane saMvega-nirveda bhAvavALI zuddha AtmatattvanI pariNatinI janatA AvA prakAranA apUrva aparimita bhAvo pragaTa thAya tevA bhAvavALI A grantharacanA che. A granthane vAraMvAra je bhaNe-gaNe ane sAMbhaLe te ja tenA tattvane samaje ane sAcA tattvane pAme. pUjaya granthakartA zrI yazovijayajI ma.zrInuM jIvanacaritra ane prakAzita karelA dravyaguNa paryAyanA rAsamAM savizeSa prakAzita karyuM che. mATe ahIM pharIthI lakhatA nathI, tyAMthI joI levA vinaMti che. A jJAnasAra grantha upara granthakAre pote ja granthanA bhAvArthane sUcavato eka gujarAtI bhASAmAM Tabo banAvyo che tathA pUjya gaMbhIravijayajI ma. kRta saMskRta TIkA paNa che tathA pUjaya A. bhagavaMta zrI bhadraguptasUrIzvarajInuM kareluM gujarAtI vivecana ane paMDita ramaNabhAI sI. zAhanuM kareluM vivecana hAla prasiddha che tathA A jJAnasAra grantha upara "jJAnamaMjarI" nAmanI saMskRta TIkA pUjya zrI devacandrajIe banAvI che. A TIkA kaMIka kaThIna ane duHkhe samajAya tevI che. chatAM vizeSa upayogI che. jJAnasArASTakanI maghamaghatI atizaya sugaMdhane cotarapha phelAvanAra ane vAtAvaraNanA mAholane AtmatattvanI viziSTa preraNA dvArA svabhAva sanmukha karanArI A TIkA che. tethI te jJAnamaMjarIno gujarAtI anuvAda ame lakhyo che ane tene A graMthamAM prakAzita karyo che. "sAra" zabdathI aMkita racanA karavAnI paddhati pUrvakALathI cAlI AvatI hoya ema lAge che. lokasArAdhyayana, samayasAra, pravacanasAra, niyamasAra, yogasAra, tattvasAra, pravacanasAroddhAra, ItyAdi aneka grantho sAra zabdathI joDAyelA che. tene anusarIne pUjaya upAdhyAyajI mahArAjazrInI racanAmAM paNa jJAnasAra, adhyAtmasAra nAmanA grantho jovA maLe che. pUjaya haribhadrasUrijInA granthomAM samuccaya zabda jovA maLe che. zrI yogadaSTi samuccaya, padarzana samuccaya vagere. tathA TIkAgranthomAM "maMjarI" zabda jovA maLe che. jemake syAdvAdamaMjarI, jJAnamaMjarI ItyAdi. ...........jJAnasArASTakanI garimA * * 32 aSTakono banelo A grantha che. te aneka camatkRtiono khajAno che. pratyeka zlokamAM adbhuta mIThAza ane madhura Takora TaMkArAyelI che. sAcA AtmArthI jIvanI dRSTi Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 badalAyA vinA rahe ja nahIM. anAdi kAlIna mohavAsanAnA jherIlA vAtAvaraNamAMthI A jIva avazya yu-Tarna le ja, pariNatinI dhArA badalAya ja, saMsArI bhAvomAM rasane badale kheda utpanna thAya ane nirasatA vadhatI jAya, zuddha Atmatattva taraphano vaLAMka zarU thAya, zuddha tattva prApta karavAnI laganI lAge, saMsAranAM sukho paNa upAdhibhUta ane heya lAge. nirmaLa buddhino vikAsa thAya. AvA prakAranA camatkArika bhAvo sarje evI A grantharacanA che. vAraMvAra niraMtara zloko gAvAnuM, raTana karavAnuM ane kaMThastha karavAnuM ja mana thAya tevI suMdara zailI che. anupama anuSTupa chaMda, mIThA madhurA zabdo, saraLa artho, AtmasparzI bhAvo, pUrNapaNe khIlelI adhyAtmadazAmAMthI pragaTelI zabdaracanA, paraspara kAryakAraNabhAvathI bharelI aSTakazailI, AvI AvI aneka camatkRtiono bhaMDAra A granthamAM che. vizeSa to A granthane je bhaNaze tene ja te granthanI garimA samajAze. jJAnasAramAM camatkArika suvAkyo jJAnasArASTakanA lagabhaga badhA ja zloko manane vairAgyathI mugdha kare, mohadazAnI gherI mUrchAno nAza kare tevA camatkArika suvAkyothI bharelA che. be-cAra namunA ahIM TAMkIe chIe, kevA kevA AtmasparzI bhAvo temAM bharyA che ? (1) dhana-dhAnyAdi paradravyanI vRddhithI thatI je pUrNatA che, te sagA-snehIonA mAgI lAvIne paherelA dAgInA tulya che kAraNa ke nAzavaMta che. ane jJAnAdi guNonI vRddhithI thatI je pUrNatA che te svAbhAvika che ane potAnA kamAyelA kiMmatI ratnonA dAgInA tulya che. kAraNa ke sadA rahenAra che. (1-2) (2) paramAM svabuddhi karanArA ane tenAthI ahaMkArI banelA rAjAo sadAkALa potAnI nyUnatA ja dekhanArA che. (sadAkALa duHkhI ja che, IrSyAnI AgathI baLyA ja kare che.) paraMtu svamAM svabuddhi karanArAne IndrathI paNa potAnAmAM kamInA dekhAtI nathI. (tethI sadA saMtoSI ane sukhI che.) (1-7) (3) je AtmAne jJAnarUpI amRtanA sAgara samAna zuddha AtmatattvamAM magnatA pragaTI che tene viSayAntaramAM joDAvuM paDe te halAhala-jhera jevuM lAge che. (2-2) (4) huM (ao) ane mAruM (mama) A banne moharAjAnA maMtro che te jagatane aMdha banAve che. jyAre tenI pUrve na joDavAmAM Ave che tyAre te (nA M-na mama) moharAjAne jitanAro pratimaMtra thAya che. (virodhI maMtra bane che.) (4-1) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 (5) zuddha Atmadravya e ja huM chuM ane jJAnaguNa e ja mAruM svarupa che. AnAthI anya huM koI nathI ane mAruM kaMI nathI AvI vicAraNA karavI e ja mohanA nAzanuM uttamazastra che. (4-2) (6) jema bhUMDa prANI viSTAmAM ja (kAdavamAM ja) AnaMda mAne che tema ajJAnI AtmA ajJAnadazAmAM ja AnaMda mAne che ane haMsa nAmanuM prANI jema sarovaranA nirmaLa pANImAM majA kare che tema jJAnI AtmA AtmajJAnamAM ja majA mANe che. (5-1) (7) AtmajJAnadazA e samudra vinA utpanna thayeluM amRta che. auSadho vATyA vinA banAveluM rasAyaNa che ane bAhya bhautika saMpattinI apekSA vinAnuM 52ma aizvarya che Ama jJAnI puruSo kahe che. (5-8) (8) he AtmA ! jo tuM saMsArathI bhaya pAmato hoya ane mokSaprAptine Icchato hoya to Indriyono vijaya karavA puruSArtha kara. (7-1) (9) pataMgIyuM, bhramara, matsya, hAthI ane haraNa A pAMce prANIo eka-eka IndriyanI AsaktithI (doSathI) jo mRtyu pAmyA che to je AtmA pAMce Indriyone paravaza che tenI to dazA ja kevI thAya ? (7-7) (10) pudgaladravya pudgaladravyanI sAthe joDAya ane AtmA AtmatattvanI sAthe joDAya te ucita che. paraMtu paradravyanI prAptithI tRpti mAnavI te mithyA-bhramamAtra che. jJAnI AtmAne 52dravyathI tRpti mAnavI ucita nathI. (10-5) (11) paradravyanI spRhA karavI e ja mahAduHkha che ane paradravyanI spRhArahitatA e ja mahAsukha che. Ama saMkSepamAM mahAtmA puruSoe sukha-duHkhanuM lakSaNa kahyuM che. (11-8) Ama AvA prakAranI cittamAM camatkAra sarjAvatI aneka vAto A granthamAM kaMDArAI che. jANe vAMcyA ja karIe vAMcyA ja karIe, kyAreya tRpti na thAya, pustaka choDavAnuM mana ja na thAya, Ama amRtarasano A mahAsAgara che. cittane sacoTa lAgI Ave, Azcarya utpanna kare, camatkAra sarje, Atmika AnaMda Ape, mohadazA pAtaLI pADe, svabhAvadazAno ughADa karAve evI bhavya ane uttama A kRti che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 .........jJAnasAra uparanI jJAnamaMjarI "jJAnasAra" upara bIjI TIkAo ane vivecano che paraMtu "jJAnamaMjarI" nAmanI TIkA kaMIka kaThIna ane duHkhe samajAya tevI tathA vizALa arthathI bharelI che. dareka aSTaka aSTake sAta nayothI ane cAre nikSepAothI te te viSayanI suvicAraNAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM che. prAsaMgika bIjA bIjA bhAvo paNa ghaNA AlekhyA che. jemake kammapayaDamAM AvatAM saMyamasthAnonI prarUpaNA tathA paDusthAnanI prarUpaNA, cha kArakanI prarUpaNA, yogasthAnakomAM AvatI vargaNA ane spardhakonI prarUpaNA vagere viSayo sUkSmatAthI carcA che. "jJAnamaMjarI" nI judA judA jJAnabhaMDAronI ghaNI bhinna bhinna hastalikhita tathA prakAzita thayelI prato che. paraMtu darekamAM ghaNI azuddhi dekhAya che. eTale sAco artha kADhavo ghaNo muzkela che. paraMtu pUjayapAda AcArya ma. zrI oMkArasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. yazovijayasUrIzvarajI ma.sA. AdinA samudAyanAM pUjaya sAdhvIjI ma. zrI ramya reNunA ziSyA pU. divyaguNAzrIjI mahArAjazrIe ghaNI prato bhegI karIne, paraspara pATho meLavIne, chellA 4-5 varSanA atizaya prayatnapUrvaka ghaNuM saMzodhana karIne hamaNAM ja vikrama saMvata 2064 nA varSamAM je pustaka prakAzita karyuM che teno mukhyatAe AdhAra laIne ame A jJAnamaMjarI TIkA tathA tenuM vivecana taiyAra karyuM che. A avasare A samudAyanAM sarve sAdhubhagavaMta ane sAdhvIjI bhagavaMtono tathA pUjaya zrI divyaguNAzrIjI ma.sAhebano ghaNo ja AbhAra svIkAruM chuM ane te sarveno upakAra mAnuM chuM ke je mAre zuddhikaraNa karavAnI ghaNI mahenata karavI paData, te ghaNI ochI karI nAkhI. teoe zuddhikaraNanuM A kArya karavAmAM ghaNI mahenata karI che. ...............jJAnamaMjarInA kartA, samaya ane sthAna "jJAnasAra" upara racAyelI jJAnamaMjarI e eka adbhuta TIkA grantha che. tenA kartA kharataragacchIya u. zrI dIpacaMdrajInA ziSya, pUjya zrI devacaMdrajI che. jeo dravyAnuyoganA tathA jaina AgamagranthonA sArA abhyAsI hatA. A TIkA vikrama saMvata 1796mA varSamAM kArataka suda pAMcamanA divase jAmanagaramAM racAI che tevo ullekha temanA jIvanacaritramAMthI maLe che. A mahApuruSe paramAtmAnI bhakti rUpe 24 suMdara stavano paNa racyAM che. je devacaMdrajInI covizI e nAme prasiddha che. teonuM saMkSipta jIvanacaritra A pramANe che. jJAnamaMjarInA kartAnuM jIvanacaritra rAjasthAna (mAravADa)nA bIkAnera nagaranI pAse AvelA "caMga" nAmanA gAmamAM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ osavAla vaMzanA suzrAvaka "tulasIdAsa" zAha rahetA hatA, temane "dhanabAI" nAme susaMskArI dharmapatnI hatAM, dhanabAI jyAre sagarbhA hatAM tyAre pUjaya upAdhyAya zrI rAjasAgarajI ma. zrI vicaratA vicaratA te gAmamAM padhAryA. A yugala dharmavRttivALu hatuM tethI gurujInuM vyAkhyAna sAMbhaLavA dararoja niyamita upAzraye jatuM, dharmanI bhAvanAthI vAsita hatuM ane vadhAre vAsita banyuM. mahArAjazrInI pAse evI pratijJA lIdhI ke "jo amane putraratna prApta thaze" to avazya tene ame jinazAsanane samarpita karIzuM. uttamakulamAM janmelA jIvonA kevA saMskAra hoya che? ane kevI suMdara bhAvanA hoya che? dhanabAInA garbhanI vRddhi thatAM zubha svapno AvavA lAgyAM, eka vakhata dhanabAIe svapnanI aMdara potAnA mukhamAM praveza karato caMdra joyo, svapna barAbara dhanabAIe yAda rAkhyuM. thoDAka samayamAM kharataragacchanA AcAryazrI jinacaMdrasUrijI vicaratA vicaratA te gAmamAM padhAryA. A daMpatIe A AcArya mahArAjazrIne te svapnanuM phaLa pUchyuM, AcAryamahArAje svapna zAstranA AdhAre te svapnanuM A pramANe phaLa kahyuM, "tamAre tyAM janma pAmanAra bALaka mahApuruSa thaze, kAM to chatrapati rAjA-mahArAjA thaze athavA dIkSA svIkArIne mahAyogI puruSa thaze." samaya jatAM vikrama saMvata 1746 mAM dhanabAIe caMdra jevA ujjavala putraratnane janma Apyo ane svapnane anusAra kuTuMbIoe te bALakanuM nAma "devacaMdra" rAkhyuM. .....dIkSAkALa ane zAstrAbhyAsa A devacaMdra jyAre ATha varSanA thayA tyAre vihAra karatA karatA zrI rAjasAgarajI vAcaka tyAM padhAryA. A daMpatIe te samaye karelI potAnI pratijJA mujaba bALa devacaMdrane gurujInA caraNomAM samarpita karyo, be varSa gurujIe potAnI pAse rAkhyo, uttama AtmA to hato ja, gurujIe tene vadhAre vadhAre maThArIne taiyAra karyo tathA vairAgyathI vAsita karyo ane samaya pAkatAM vikrama saMvata 17pa6 mAM dasa varSanI vaye devacaMdrane tenI potAnI bhAvanAne anusAre dIkSA ApI, thoDAka samaya pachI AcAryazrI jinacaMdrajIe vaDadIkSA ApI, temanuM "rAjavimala" nAma rAkhyuM, paraMtu teo "devacaMdrajI" AvA prAcIna nAme ja prasiddha thayA. temanA gurunuM nAma zrI dIpacaMdra vAcaka hatuM. A pramANe munipaNAmAM vicAravA lAgyA ane zAstrAbhyAsamAM tathA AtmasAdhanAmAM lIna banyA. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 keTalAka samaya pachI zrI rAjasAgarajI vAcake A bAla muni devacaMdranI yogyatA joIne "sarasvatI maMtra" Apyo, devacaMdrajIe belADA gAmamAM jaIne ramaNIya evA veNAnadInA kAMThe bhUmigRhamAM (bhoMyarAmAM) rahIne A maMtranI sAdhanA karI, potAnA puNyodaye sarasvatI prasanna thayAM ane temanI jIbha upara vasavATa karyo. A sarasvatI devInI prasannatAthI SaDAvazyakasUtra, jainetaradarzananA 18 koSa, kaumudI-mahAbhASyAdi vyAkaraNa, piMgala svarodaya, tattvArthasUtra, AvazyakabRhadvRtti, zrI vizeSAvazyaka mahAbhASya vagere granthono alpasamayamAM suMdara abhyAsa karyo tathA pUjya zrI haribhadrasUrijInA banAvelA, kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajInA banAvelA ane upAdhyAya zrI yazovijayajInA banAvelA granthono savizeSa abhyAsa karyo tathA cha karmagraMtho, kammapayaDi, paMcasaMgraha, bRhatsaMgrahaNI ane kSetrasamAsa tathA AcArAMga Adi Amika granthono paNa suMdara abhyAsa karyo ane sArA vidvAna paMDita thayA tathA sAthe sAthe kavirAja paNa thayA. .zrI devacaMdrajInI guruparaMparA kharatagacchamAM 61mI pATe zrI jinacaMdrasUrijI thayA. jeo zAsanaprabhAvaka hatA ane samrAT akabara bAdazAha upara prabhAvavALA hatA. (eTale pUjya hIrasUrIzvarajI mahArAjazrInA kALamAM eTale Azare 15mA saikAmAM zrI jinezvarasUrijI thayA.) teoe "yugapradhAna"nuM birUda prApta karyuM hatuM. temanA ziSya puNyapradhAnajI thayA, temanA ziSya sumatisAgarajI thayA, jeo vidyAvizAradanA bIrudane pAmyA hatA. temanA ziSya sAdhuraMgajI thayA, temanA ziSya rAjasAgarajI thayA ke jeonI pAse mApitAe jo "amAre putraratna janmaze to jainazAsanane samarpita karIzuM" evI pratijJA lIdhI hatI. te rAjasAgarajInA ziSya jJAnadharmapAThaka thayA ane te jJAnadharmapAThakanA ziSya zrI dIpacaMdrapAThaka hatA ke jeo devacaMdrajInA guru hatA. arthAt zrI dIpacaMdra upAdhyAyanA ziSya zrI devacandrajI hatA ke jeoe A jJAnamaMjarI nAmanI saMskRta bhASAmAM jJAnasAranI TIkA banAvI. AvA prakAranI guruparaMparA teoe pote ja jJAnamaMjarInA aMte prazastirUpe lakhI che. .vihAra-granthasarjana ane zAsana prabhAvanA AcAryadeva zrI jinacaMdrasUrijInA AdezathI zrI devacaMdrajIe vikrama saMvata 1766 nA vaizAkha mAsamAM mulatAnamAM (paMjAbamAM) vihAra karyo, ane tyAM "dhyAna dIpikA catuSpadI" nAmano grantha banAvyo, te granthanI prazasti A pramANe che - Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 19 saMvata lezya rasane vAra zeyapadArtha (1766) vicArojI ! anupama paramAtamapada dhAro, mAdhavamAsa udArojI // kharatara AcAraja gacchAdhArI, jinacaMdrasUri jayakArIjI tasu Adeza lahI sukhakArI, zrI sulatAna majhArIjI || dhyAna dIpikA ehavo nAmo, aratha ache abhirAmo jI. ravizazi lagI dhiratA e pAmI, devacaMdra kahe AmojI . zrI devacaMdrajIe vikrama saMvata 1766 nuM cAturmAsa bIkAnera (rAjasthAnamAM) karyuM, ane vikrama saMvata 1767 nA poSa mAsamAM "dravyaprakAza" nAmano grantha sAta bhASAmAM banAvyo. (te kAle vaya 21 varSanI). te granthanI prazasti A pramANe che - anya mata sau arUMda, baMdhata he devacaMdrA ese jaina AgamameM, dravyaprakAza hai || vikrama saMvata mAna yaha bhaya lezyA ke bheda zuddhasaMyama anumodie karI Azravako cheda // (1767) tyArabAda vikrama saMvata 1774 mAM zrI rAjasAgaravAcaka tathA 1775 mAM zrI jJAnadharma pAThaka A banne vaDIla guruo svargastha thayA. tyAra pachI moTA koTamaroTamAM (rAjasthAnamAM) cAturmAsa karyuM. tyAM vikrama saMvata 1776 nA phAgaNa mAsamAM potAnA atyanta sahAyaka mitra evA durgAdAsanA AtmakalyANa arthe "AgamasAroddhAra" nAmanA granthanI racanA karI. A vAta teoe pote ja svahaste te graMthamAM jaNAvI che. te A pramANe Agama sAroddhAra yaha, prAkRta saMskRta rUpa / grantha kIno devacaMdra muni, jJAnAmRta rasakUpa | karyo IhAM sahAya ati, durgAdAsa zubhacitta ! samajAvana nija mittalu, kiIno grantha pavitta che. saMvata sittara chidattare, mana zuddha phAgaNa mAsa | moTe koTamaroTameM, vasatA sukha comAsa che tyArabAda vikrama saMvata 1777 mAM pATaNa (gujarAta) mAM padhAryA. tyAM pUrNimA gacchanA nagarazeTha zrImALI vaMzIya zrAvaka dozI tejazI jetasIe pUrNimA gacchanA AcArya zrI bhAvaprabhasUrijInA upadezathI sahagnakuTa jinabiMba bharAvIne temanI pAse ja pratiSThA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 karAvI hatI. te vakhate tapAgacchIya zrI jJAnavimalasUrijI ma.sA. paNa tyAM upasthita hatA. tyAre zrI devacaMdrajIe sahagnakuTamAM AvatA 1024 jinanAM nAmo gaNAvatAM banne vacce (devacaMdrajI ane jJAnavimalasUrijI vacce) prIti-maitrI vRddhi pAmI hatI. te bannee sAthe maLIne AnaMdaghana covIzImAM chellA be stavano racyAM che. tyArabAda zrImad devacaMdrajIe aneka bhavya pratiSThAo ane tenA mahotsavo karAvyA, tathA kriyoddhAra paNa karyo, temAM aparigrahatAne savizeSa pradhAnatA ApI. tyArabAda rAjanagaramAM (amadAvAdamAM) AvI nAgorI zALAmAM utarI bhagavatI sUtranI vAcanA karI ane tatrastha DheDhaka mANekalAlane mUrtipUjaka banAvI navuM citya karAvI temAM pratimAjInI sthApanA karAvI. vikrama saMvata 1779 mAM khaMbhAta cAturmAsa karyuM. pachI zatruMjaya padhAryA, tyAM tIrtha upara navAM caitya karAvyAM tathA keTalAka junAM tIrthono jirNoddhAra karAvyo. tenA dvArA zatruMjayatIrthano mahimA vadhAryo tyAra pachI zrI devacaMdrajI amadAvAda AvyA ane tyAMthI surata padhAryA. | vikrama saMvata 1785-1786-1787 mAM pAlItANAmAM pratiSThAnuM kArya karIne punaH rAjanagaramAM (amadAvAdamAM) AvIne cAturmAsa karyuM. tyAM zAntinAthanI poLamAM sahastraphaNAnI pratiSThA karAvI ane samavasaraNanI pratiSThA vakhate paNa teo upasthita hatA. tyArabAda vikrama saMvata 1788 mAM zatruMjaya tIrtha upara zrI kuMthunAthajInI pratiSThA vakhate zrI devacaMdrajI potAnA guru zrI dIpacaMdrapAThakanI sAthe upasthita hatA, te ja varSe temanA guru zrI dIpacaMdra pAThaka svarge sidhAvyA. amadAvAdamAM ratnasiMha bhaMDArI subAnA ISTa priya mitra ANaMdarAyane dharmacarcAmAM jitavAthI ratnasiMha subo devacaMdrajI upara khuza hato te paNa tyAM pAlItANA vaMdana karavA Avyo hato. tathA tyAM phATI nIkaLelA mRgI nAmanA upadravane paNa mahAjanonI vinaMtithI zrI devacaMdrajIe zamAvyo hato, AvA prakAranI prabhAvakatA te mahAtmAmAM pravartatI hatI. dhoLakAvAsI zrAvaka jayacaMda zeThanI preraNAthI eka viSNuyogIne paNa zrI devacaMdrajIe jainadharmano anurAgI banAvyo hato. tyArabAda vikrama saMvata 1795 mAM pAlItANAmAM ane vi.saM. 1796 ane 1797 mAM jAmanagaramAM (jAmanagaranA navAnagara nAmanA parAmAM) sthiratA karI hatI. tyAM DhaMDhakone jitane baMdha thayela jinapUjAne punaH cAlu karAvI hatI. tyAM vikrama saMvata 1796 nA kArataka suda 1 nA divase jAmanagaramAM (navAnagaramAM) vicArasAra Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 nAmano grantha ane kArataka suda pAMcamA divase jJAnamaMjarI nAmano graMtha pUrNa karyo, tenI sAkSI rUpe vicArasAra granthanI prazasti A pramANe che. jA jinavANI vijayai, tAva ciraM ciTThau imaM vayaNaM / nUtanapurammi raiyaM, devacandeNa naannttuN|| 'rasanihIM saMjama 7 (1796) varise, sirigoyamakevalassa varadivase / AyatthaM uddhariyo, samayasamuddAo ruddAo // tyArabAda paradharInA ThAkorane pratibodhIne zrI devacaMdrajI punaH pAlItANA tathA navAnagaramAM padhAryA. pachI 1802-1803 mAM rANAvAvamAM sthiratA karI tyAMnA rANAno bhagaMdaravyAdhi maTADyo. vikrama saMvata 1804 mAM bhAvanagaramAM AvIne DhaMDhakamatanA ThAkarazIne mUrtipUjaka banAvyo tathA tyAMnA rAjA bhAvasiMhajIne (jenA nAmathI bhAvanagara nAma sthapAyuM tene) jaina dharma pratye prItivALo banAvyo. tyArabAda vikrama saMvata 18051806 mAM lIMbaDImAM gujarAtamAM) sthiratA karI ane lIMbaDInA derAsaranA mUlanAyakanI banne bAjue be derIonI pratiSThA karAvI. tathA dhAMgadhrA ane cUDArANapuramAM paNa jinabiMbonI pratiSThA karAvI. dhAMgadhrAmAM temane sukhAnaMdajIno milApa thayo. vikrama saMvata 1808 mAM gujarAtathI saMgha laIne zatruMjaya gayA. tyAM viziSTa pUjAarcanA karAvI. temAM zrAvaka-zrAvikA varga ghaNuM sAruM dravya kharTe. vikrama saMvata 18091810 gujarAtamAM suratamAM cAturmAsa karyA. vikrama saMvata 1810 mAM suratanA zrI kacarAkIkA saMghavIe zatruMjayano saMgha kADhyo, temAM zrI devacaMdrajI padhAryA ane zatruMjaya tIrtha upara jinabiMbonI pratiSThA karAvI temAM kacarAkIkAe te kALanA calaNa pramANe 60,000 sAeTha hajAra dravya kharacyuM. saMghavInA stavanamAM zrImad devacaMdrajI kahe che ke - saMvata aDhArase ne dasa varase, sIta magasIra terasIe ! zrI suratathI bhakti harakhathI, saMgha sahita ulasIe . kacarAkIkA jinavarabhakti, rUpacaMda guNavaMtajI e jJAnAnaMdita tribhuvanavaMdita, paramezvara guNalInA e / devacaMdrapada pAme adbhuta, parama maMgala layalInA e che tyArabAda vikrama saMvata 1811 mAM lIMbaDImAM pratiSThA karAvI ane vaDhavANamAM DhaMDhaka zrAvakone pratibodhyA, mUrtipUjaka banAvyA. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 .....vAcakapadapradAna-ziSyaparaMparA-svargagamanA vikrama saMvata 1812 mAM zrImad devacaMdrajI rAjanagara (amadAvAda)mAM padhAryA, tyAre temanA gacchAdhipatie temane vAcakapada arpaNa karyuM. zrImad devacaMdrajI vAcakavara amadAvAdamAM dozIvADAnI poLamAM DahelAnA upAzraye bIrAjatA hatA. tyAre vAyuprakopathI vamanAdi vyAdhi thatAM potAnA ziSyone bolAvI hitazikSA ApI. zrI devacaMdranA mukhya be ziSyo hatA. (1) zrI manarUpajI ane (2) tarkazAstranA abhyAsI zrI vijayacaMdrajI. te bannene be be ziSyo hatA. devacaMdrajI manarUpajI vijayacaMdrajI vaktajI rAyacaMdajI rUpacaMdajI sabhAcaMdrajI | vikrama saMvata 1812 nA bhAdaravA vadI amAvAsyAnI rAtre eka prahara pUrNa thatAM dazavaikAlika tathA uttaradhyayana sUtra vagere sUtronuM zravaNa karatAM karatAM tathA zrI arihaMta paramAtmAnuM dhyAna dharatAM dharatAM zrI devacaMdrajIe dehano tyAga karyo. ane sarva zrAvakoe mahotsavapUrvaka temanA mRtadehano haripurAmAM ghaNuM dravya kharacIne agnisaMskAra karyo. sarve mahAjanoe maLI temanA dAhasthaLe stUpa karAvI temanI caraNapAdukA tyAM sthApana karI je Aje paNa jovA maLe che. | vikrama saMvata 1743 mAM tapAgacchIya mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ma.zrI DabhoImAM svargavAsa pAmyA. tyArabAda traNa varSe 1746 mAM zrI devacaMdrajIno janma thayo. temanI 1756 mAM dIkSA thaI ane 1812 mAM svargavAsa pAmyA. zrI devacaMdrajI kharataragacchanA hovA chatAM tapAgacchanA zrI AnaMdaghanajI, zrI yazovijayajI Adine pUjaya mahApuruSo gaNIne temanA graMthono vizALa abhyAsa karatA hatA ane potAnI grantharacanAmAM Thera Thera temanAM avataraNo teozrI TAMkatA hatA. jainetara yogasUtrakAra pataMjaline paNa "mahAtmA puruSa" kahIne ullekhyA che. vaLI tapAgacchIya zrI khImAvijayajInA ziSya jinavijayajI Adine pATaNamAM jaIne zrI vizeSAvazyakabhASya bhaNAvyuM che. te aMgeno pATha A pramANe che - Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "zrI jJAnavimalasUrijI kanDe, vAMcI bhagavatI khAsa / mahAbhASya amRta lo, devacaMdra gaNi pAsa che" tathA zrI jinavijayajInA ziSya zrI uttamavijayajIne bhAvanagaranA comAsAmAM Agamono abhyAsa karAvyo hato te aMgeno pATha "uttamavijayajI nirvANa rAsa"mAM che. te A pramANe - bhAvanagara Adeze rahyA, bhavi hita kare mArA lAla / teDAvyA devacaMdrajIne, have Adare mArA lAla ! vAMce zrI devacaMdrajI pAse, bhagavatI mArA lAla / pannavaNA anuyogadvAra, vaLI zubhamati mArA lAla ! sarva AgamanI AjJA dIdhI, devacaMdrajI mArA lAla | jANI yogya tathA guNagaNanA vRMda mArA lAla | tapAgaccha, kharataragaccha ane aMcalagaccha vagere gacchonA vidvAna munivaro pratye temano ghaNo premabhAva hovAthI tathA guNAnurAgitA, samabhAvadaSTi ane AtmajJAnitA ItyAdi guNo teomAM atizaya vikAsa pAmelA hovAthI sarva gacchomAM temanI hayAtimAM ja teonI pratiSThA-mahattA-khyAti ane vidvattA ghaNI prasiddhine pAmI hatI. zrI paghavajayajIe banAvelA "uttamavijayajI nirvANarAsa"mAM jaNAvyuM che ke - kharataragacchamAMhe thayA re, nAme zrI devacaMdra re | jainasiddhAnta ziromaNi re, dharyAdika guNavRMdo re || dezanA jAsa svarUpanI re .....22 guNothI alaMkRta vyaktitva vikrama saMvata 1825 nA Aso suda-8 nA ravivAre banAvelA (te divase pUrNatA pAmelA) "devavilAsa rAsa"mAM prAraMbhamAM pUjyazrImAM suMdara advitIya 22 guNo hatA teno ullekha tathA varNana tyAM ApeluM che. te 22 guNonAM nAmo A pramANe che. (1) satyavaktA (5) niSkapaTI (9) sakalazAstrapAragAmI (2) buddhimAna (6) akrodhI (10) dAnezvarI (3) jJAnavaMtatA (7) nirahaMkArI (11) vidyAdAnazALApremI (4) zAstradhyAnI (8) sUtranipuNa (12) pustakasaMgrAhaka Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 (13) vAcakapada prApta (17) rAjendrapradhAnapUjita (21) mastake maNidhAraka (14) vAdijIpaka (18) mArI-upadravanAzaka (22) zAsanaprabhAvaka (15) nUtanacaityakAraka (19) suvikhyAta (16) vacanAtizayavALA (20) kriyoddhAraka ....aMtarmukhI ane svarUpalakSI jIvana vAcakavara zrI devacaMdrajI vidvAna prabhAvaka, lekhaka, adhyApaka ane vaktA hovAnI sAthe sAthe adhyAtmayogI aMtarmukhI ane AtmajJAnI paNa hatA, jema ArisAmAM vyaktinuM pratibiMba paDe che tema lekhamAM lekhakanuM, gAyanamAM gAyakanuM, cAlamAM cAlakanuM ane kRtimAM kRtikAranuM vyaktitva avazya pratibiMbita thAya che. temanI racanAzailI uparathI ja temanAmAM prakaTita ucca koTinI AtmadazAnI pariNati hatI tenI sahajapaNe ja pratIti thaI jAya che. kAraNa ke potAnA sahaja zuddha svarUpanI siddhi vinA nijAnaMdanI mastIno ATalo badho uchALo kema saMbhave ? paugalika padArthonA kAmarasane choDyA vinA ane Atmika zuddha svarUpanA anubhava rasanA AnaMdane mANyA vinA koI paNa AtmAnI vRtti aMtarmukhI banatI nathI, kAraNa ke dehAdhyAsanA saMskAra anAdikAlIna che te dehAdhyAsanA nAzapUrvaka AtmasvabhAvamAM sthira thavAnI pravRtti jIva jyAre kare che tyAre ja saccidAnaMdamaya Atmika sukhanuM AsvAdana thAya che. devacaMdrajI AvI uttama dazAnA svAmI hatA tathA teo bAlabrahmacArI hatA, vairAgI hatA. tethI temanI Atmika zuddha upayoganI ramaNatAmAM nyUnatA ke zUnyatA AvatI na hatI. zrI devacaMdrajI upAdhyAye AgamomAM rahelA sArAmAM sArA ane gaMbhIramAM paNa gaMbhIra tatvone tathA dravyAnuyoga jevA gahana padArthane paNa covIsa tIrthakara bhagavaMtonAM stavano banAvavA rUpe padyagraMthomAM sAdI ane saraLa bhASAmAM guMthI lIdhAM che. viSayo guMthyA che eTaluM ja nahIM, paraMtu tenA upara bAlAvabodha lakhIne vidrogya sAhityane bAlabhogya paNa banAvI dIdhuM che. teo jyAre prabhubhaktimAM layalIna thaIne mastamojI banI jatA hatA, tyAre dehAtIta thaIne bAhyabhAvathI sarvathA parAkkha banI jatA hatA ane svarUparamaNatAmAM khovAI jatA hatA, mATe ja temanA grantho rUpI sarovaramAM bhaktirasanI sAthe sAthe tattvarasanI, adhyAtmarasanI, vairAgyarasanI ane samatArasanI choLo uchaLe che. mojA uchaLe che. uttamarasathI sarve kRtio chalakAya che. jJAnamaMjarInI racanA karIne jJAnasArASTakane atizaya spaSTa kholI ApyuM che. gUDhArthaka Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 granthane spaSTArthaka karI lIdho che. kyAMka kyAMka nAnA nAnA manohara suvAkyothI suMdara upadeza Apyo che to kyAMka kyAMka svopajJa TabAnA arthathI bhinna artha paNa kahyo che. dareka aSTakanA prAraMbhamAM naya-nikSepA samajAvI viSayanuM suMdara vistRtIkaraNa karyuM che. kyAMka kyAMka kammapaDi Adi granthonA gahanaviSayo paNa siMcyA che. kyAMka kyAMka saMsArane samudranI ane aTavInI upamA ApIne tyAMnI samAna bhayaMkaratA paNa samajAvI che. A rIte A jJAnamaMjarI eka rasaprada mahAgrantha banyo che. Avo addabhuta graMtha banAvanArA te mahAtmAne amArI lAkho lAkho vaMdanA. .............artha lakhavAnI preraNA pUjaya AcArya ma.sA. zrI rAmasUrIzvarajI (DahelAvALA)nA samudAyanAM pUjaya sAdhvIjI ma.sA. zrI padmalattAzrIjI tathA priyadarzanAzrIjI ma.nAM ziSyA zrI rAjaprajJAzrIjI ma.sA. vagere sAdhvIjI ma.sA. A jJAnamaMjarInA artha bhaNavA mATe mArI pAse AvyAM, tyAre sauthI prathamavAra A granthano mane sparza thayo. jJAnasAra upara jJAnamaMjarI nAmano eka TIkAgrantha che evo khyAla paNa mane tyAre ja Avyo. artha kholavAno prAraMbha karyo. navA navA bhAvo jANavA maLyA. tenA abhyAsano rasa lAgyo ane pAThazALAmAM klAsa cAlu karyo, 15-20 sAdhvIjI ma.sAhebo sAthe bhaNe, pratidina grantha AgaLa vaMcAto gayo. samaya jatAM A grantha be traNa vAra vaMcAvyo. temAMthI tenA artho lakhavAnI tamannA thaI. abhyAsaka sAdhvIjI mahArAjazrIoe paNa preraNA karI ane vikrama saMvata 2063 mAM artha lakhavAno prAraMbha karyo, hastalikhita prato tathA chApelI prato bhegI karI, paNa ghaNI ja azuddha hatI, pUrvAparanI saMkalana karI azuddhio kaMIka aMze sudhArI, temAMthI paNa artha kholavAnI vizeSa preraNA thaI. 2063 mAM cAluM kareluM kArya vikrama saMvata 2066 nA divALInA divase A kArya pUrNa thayuM. pUjya rAjaprajJAzrIjI ma.sA. tathA abhyAsaka sarve pUjaya sAdhvIjI mahArAjazrIoe jo preraNA ane artha kholavAmAM sahAyakatA na karI hota to kadAca A kArya na thayuM hota. te mATe te tamAma abhyAsaka sAdhvIjI mahArAjazrIno huM ghaNo ghaNo AbhAra mAnuM chuM ane pU. rAjaprajJAzrIjI ma.sA.no savizeSa upakAra mAnuM chuM ke jeonI preraNAe mane AvA eka sArA kAryamAM joDyo. ..prazaktinI vicAraNA TIkAkArazrIe pote A granthanA aMte prazasti lakhI che. temAM saMvegaraMgazALAnA kartA zrI jinezvarasUrijI, temanA ziSya jinacaMdrasUrijI ane temanA ziSya zrI abhayadevasUrijI thayA, ke jeo kharataragacchanA hatA ane navAMgIvRttikAra hatA (zloka-3-4-5), Ama kahyuM che. paraMtu navAMgIvRttikAra abhayadevasUrijI prAcIna caMdragacchamAM thayAnI vAta prasiddha che 1. pUjya abhayadevasUrijI kharataragacchanA hatA. A vAta vicAraNIya che. **********************************prazA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 pUjya TIkAkA2zrI devacaMdrajI kharataragacchanA hatA ane teo zrI dIpacaMdrajInA ziSya hatA chatAM te kALanA tapAgaccha Adi anya gacchonA munimahAtmAonI sAthe sva-parano upakAra thAya te rIte ekamekapaNe vartavAnA svabhAvavALA hatA. granthakartA ane TIkAkartA A banne mahAtmA puruSo adhyAtmI, tIvravairAgyavAna ane svabhAvAbhimukha pariNativALA hatA. teonA A badhA udgAro mohanA viSano nAza karavAmAM viziSTa amRtanuM kAma karanAra che. AtmArthI jIvoe A grantha vAraMvAra vAMcavA jevo che. tenuM niraMtara cintana-manananididhyAsana karavA jevuM che. saMsAra sAgara taravAmAM avazya vahANanuM kAma karanAra che. A granthanuM vivecana lakhavAmAM, prakAzana karavAmAM ane saMzodhana karavAmAM je je mahAtmAoe sahayoga Apyo che te sarveno A avasare huM ghaNo ja AbhAra mAnuM chuM. lakhANa karavAmAM pUjya sAdhvIjI mahArAja sAheboe, prakAzana karavAmAM amerikAmAM vasatA bhAvuka AtmAoe tathA ahIMnA koI koI suzrAvakoe ane saMzodhana karI ApavAmAM parama pUjya A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna parama pUjya A. zrI kalyANabodhisUrIzvarajI mahArAjazrIe ghaNo sAtha sahakAra Apyo che. te sarveno huM AbhArI chuM, AbhAra mAnuM chuM. A granthanI chapAI kALe "A grantha mAro ja che" ema manathI mAnIne dattacitta banIne prupho sudhAravAnI bAbatamAM paMDitavarya zrI ratilAla cImanalAla dozIe ghaNI ja kALajIpUrvaka kArya karyuM che. teono paNa AbhAra mAnuM chuM. A pustakanuM chApakAma karanAra bharata grAphIksanA mAlika zrI bharatabhAI ane mahendrabhAIe paNa mAtra paisA tarapha dRSTi na rAkhatAM granthanI pratibhA ane zobhA vadhe tevuM suMdara umadA kAma karyuM che te badala teono paNa AbhAra mAnuM chuM. aMte anupayogadazAthI, chadmasthapaNAthI ane maMdakSayopazamanA kAraNe mArAthI kaMI zAstraviruddha lakhAI gayuM hoya athavA kaMIpaNa kSati rahI gaI hoya to caturvidha saMgha samakSa trividhe triviSe micchAmi dukkaDaM mAguM chuM ane mahAtmA puruSo mArI bhUlo avazya sudhArajo ane mane sUcanA karajo ke jethI navI AvRttimAM te kSatio sudharI jAya. ApazrIno huM jarUra upakAra mAnIza. e-602, pArzvadarzana komplekSa, navayuga koleja sAme, rAMdera roDa, surata-395009, gujarAta (India) dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA phona: 0261-2763070 mo: 9898330835 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = " - 5 0 - 8 - jJAnasAra granthanuM sarjana karanAra pU. upA. zrI yazovijayajI ma.sA. e to bahumukhI pratibhAnA svAmI hatA. kUrcAlI sarasvatInI upamAthI oLakhAtA nyAyavizArada, nyAyAcArya pU. upA. ma.sA.nA hulAmaNA nAmathI ane kAmathI jaina jagatamAM bhAgye ja koI ajANa haze. prayatna chatAM temanI janma-sAkSanI prApti thaI zakI nathI. ramavAnI vaye ka arthAt bAlyavayamAM ja pU. zrI devasUrijI ma.sA.nI puNyanizrAmAM vi.saM. 1688 mAM pravrajayAne prApta karI. pU. zrI navijayajI ma.sA.zrInA ziSya ||ii banyA. jazavaMtalAlamAMthI zrI yazovijayajI ma. thayA. saMyamI banI jJAnayoganI sAdhanAmAM lIna banyA. agiyAra varSa - gA jJAnopAsanAmAM pasAra karI prakRSTa prajJAnA baLe kohInUra hIrAnI jema kara jainazAsananA gaganANamAM vidvattAno nirmala prakAza pAtharI rahyA. ' vi.saM. 1743 mA varSe agiyAra divasanA anazana pUrvaka mahAsuda-5 nA divase A nazvara dehano tyAga karyo. paNa chappana varSanA saMyamaparyAyamAM jJAna-darzanacAritranI anupama ArAdhanAno evo to ratnadIpaka pragaTAvyo ke je ratnadIpaka Aje traNaso varSa vItyA pachI paNa ApaNane anupama prakAza pAtharI rahyo che. - jJAnasAdhanA evI to utkaTa hatI ke jeozrI smRtibaLe zatAvadhAnI tarIke prasiddhi pAmyA, to viziSTa dhAraNA baLe aSTAvadhAnI tarIke pUjayazrI vidita banyA. jJAnanAM UMDAM rahasyone pragaTa karavA rUpe saMskRta-prAkRta-gujarAtI bhASAmAM aneka vidvabhogya granthonI racanA karI jaina zAsanane samarpita karyA. prakaTa-aprakaTa jenI saMkhyA zatAdhika granthonI che. eka bAju kalpita naya-upanayonuM varNana karatA vidvAna digaMbarAcArya zrI devasenakRta nayacakra granthanA khaMDanarUpe dravya-guNa-paryAyanA rAsanuM sarjana karyuM to e ja naya, nilepa ane saptabhaMgInA svarUpane mukhyapaNe samajAvatA nayapradIpa, nayopadeza ane narahasya vagere granthone mUrta rUpa ApyuM. to e ja jJAnopAsanAnA bhAga svarUpe pote svayaM paNa aneka granthonI kopIo karI. jema adhyayana mATe alabhya evA pUrvAcAryaracita nayacakra granthanI zramaNa bhagavaMtoe jAte nakala karI. e ja rIte zrI zivazarmasUrijI kRta 'karmaprakRti' granthanI pote TIkA racI. svahastalikhita te TIkA Aje paNa zrI cANasmA-jaina jJAnabhaMDAramAM surakSita jovA maLe che. A ja mahAtmAe adhyAtmabhAvamAM cAritramArganI ArAdhanA dvArA parabhAvaramaNatAthI svabhAvaramaNatAmAM AvavA vaDe jagatanA jIvono upakAra thAya te mATe anekAneka adbhuta adhyAtma granthonuM sarjana karyuM. jemAM adhyAtmopaniSad, adhyAtmasAra, vairAgya kalpalatA, upadeza rahasya vagere aneka graMtho vartamAnakALe paNa adhyAtmarasika jIvone aneka rIte upayogI banI rahyA che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 A jJAnasAra granthanuM nirmANa paNa zrI siddhapuramAM vi.saM. 1711nA dIpAvalinA divase thayuM. A jJAnasAra adhyAtmarasabharyo aNamola grantha che. A granthamAM batrIza aSTako dvArA AtmasvarUpanuM zreSTha sudhApAna karAvyuM che. sAthe sAthe batrIze aSTakonA viSayonuM kArya-kAraNa bhAvanA nirUpaNa dvArA AtmavikAsanI keDIe svabhAvadazA tarapha AgaLa vadhavAno AtmasparzI mArga kaMDAryo che. A ja grantha upara pote mAtRbhASA-gurjaragirAmAM viziSTa jijJAsuo mATe suMdara TabAnuM sarjana karyuM che. Aje to A jJAnasAra grantha upara saMskRta ane gurjara bhASAmAM ghaNuM sAhitya suprApya che. A badhAmAM pU.upA. zrI devacandrajI kRta jJAnamaMjarI TIkA potAnI AgavI viziSTatA dharAve che. A jJAnamaMjarI TIkAnA kartA paNa adhyAtmamArge AgaLa vadhelA che. pU. upA. zrI yazovijayajI ma.sA.nA kALadharma pachI mAtra traNa varSe TIkAkAra pU. devacaMdajI ma.sA.no janma thayela che. mAtra daza varSanI vaye saMyamI banI A mahAtmA paNa jJAna-dhyAnamAM atyaMta lIna thayA. bhaktirasamAM eTalA badhA lIna hatA ke pU.upA. zrI yazovijayajI ma.sA.nI jema pU. devacandrajI ma.sAhebe paNa AtmAne vibhAvadazAmAMthI svabhAvadazAmAM lAvavA khUba ja gaMbhIra bhAvavALI covizInI racanA karela che. jainadarzanamAM nayamArganI prarUpaNA ghaNA ghaNA granthomAM karelI dekhAya che ane A nayamArganA jJAna vinA jainadarzananuM jJAna ghaNuM ja adhuruM gaNAya che. niyonA avabodhane kAraNe ja jainadarzana syAdvAda rUpe ke anekAntavAda rUpe samajI zakAya che. anyathA ItaradarzanonI jema jainadarzana paNa ekAntavAdanuM jJApaka banI jAya. eTale jJAnasAra granthanA zabdArtha-bhAvArthane spaSTarUpe samajavA mATe A batrIze aSTakamAM sAte nayone vyavasthita utAravA mATe pU. devacaMdajI ma.sAhebe jJAnamaMjarI TIkA rUpe A prayatna karyo che ane potAnA prayatnamAM teozrI khAsA saphaLa rahyA che. kAraNa ke dareka padArthamAM naya-nikSepe avataraNa karavuM khUba jaTila che ane sAmAnya buddhivALA AtmAone te samajAvavuM paNa zakya nathI. eka to alpabuddhi hovAnA kAraNe jAte nayo ghaTAvatAM buddhi aTakI jAya che ane vistRta rIte nacAvataraNa samajAvanArA gratho paNa alpa che. thoDA granthomAM be-cAra prasiddha padArthomAM ghaNA sthaLe nayo batAvelA jaNAya che. A viSayamAM pU.paM. zrI rUpavijayajI ma.sA.zrInA ziSya pU.paM. zrI kuMvaravijayajI ma.sAhebe vi.saM. 1882 mAM pAlI rAjasthAnamAM lakhela zrI adhyAtmasAra (navatattva-vivecana)mAM sAro prakAza pAtharela che. eTale atyaMta kaThina evuM batrIze viSayomAM nayaavataraNanuM kArya pU. zrI devacandrajI ma.sAhebe lagabhaga dareka viSayamAM navo utArI kaThIna kAryane kaMIka sugama banAvyuM che. jo ke pU. devacaMdajI ma.sA. kharataragacchanA che. kharataragaccha ane tapAgacchanI keTalIka paraMparAo alaga hovA chatAM je granthomAM zAstrIya padArthonI mAnyatAmAM alagatA na hoya to ApaNe gajasAra muni likhita daMDaka prakaraNanI jema AvakArela che ja. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 AvA vidvad-bhogya granthonuM paThana-pAThana pU. suvihita paMDita muni-mahArAjAomAM ja prAyaH pracalita hatuM, paNa chellA keTalAka samayathI yogya tattva-pipAsu AtmAomAM jJAnanI bhUkha jAgI che. paNa saMskRta bhASAnA bodhanA abhAve naya-nikSepanA svarUpa vALo bodha atyaMta muzkela hato. jethI tattva-pipAsu AtmAone sahAyaka thavA vibudhavarya paMDitajI zrI dhIrUbhAIe A jJAnamaMjarI TIkAno bhAvAnuvAda karavA saphaLa prayatna karyo che. pa.pU.A.deva zrI kalyANabodhisUrIzvarajI ma.sAhebe khUba TUMkANamAM paNa sArI rIte dareka aSTakone sparza karatI prastAvanA Alekhela che. jyAre upA. zrI yazovijayajI ma.sA. to jainazAsananA gaganAMgaNamAM bhAnunI jema sva-prakAzita che ja, eTale vidvadarya paMDitajIe ahIM pU. devacandrajI ma.nA jIvananuM prasaMgocita varNana karela che. eTale te bAbatamAM mAre khAsa kaMI kahevA jevuM nathI. zrI dhIrubhAInA TuMkA nAme jaina jagatamAM paricita paMDita pravara zrI dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA suIgAma (banAsakAMThA)nA vatanI che. khUba jJAnarasika che. anekavidha saMsArI AdhivyAdhimAM aTavAyelA hovA chatAM samaya phALavI vidvadbhogya jainazAsananA aneka granthonuM bALabhogya gurjara-girAmAM avataraNa karatA rahe che. gaNadharavAda-syAdvAda ratnAkarAvatArikA-dravyaguNa-paryAyano rAsa ane sanmatitarka vagere tenuM zreSTha udAharaNa che. temaNe gujarAtImAM anuvAda ke vizeSArtha lakhela pustakonI sUci A ja graMthamAM Apela che. paThana-pAThanamAM ati rasika paMDitajI potAnI 77 varSanI vaye paNa A anuvAdAdi kArya khUba utsAhathI dhIraja dhAraNa karavA pUrvaka karI sva-nAmane sArthaka karI rahyA che. A granthanI mudraNa-parimArjana-zuddhinuM kArya upayoga pUrvaka zakti-anusAra meM karela che. chatAM keTalAka padArthone namArgamAM utAravAnI mArI zaktinI sImitatAe huM kadAca A bAbatamAM yogya nyAya ApI zakyo nathI. tethI anupayogathI athavA anipuNatAe mArAthI kaMI paNa bhUla rahI gaI hoya-athavA azuddhinuM parimArjana thaI zakyuM na hoya to te badala trividha trividha kSamA yAcuM chuM. prAnta zrI jainasaMghane AvuM utkRSTa najarANuM arpaNa karavA badala khUba khUba dhanyavAda sAthe paM. pravara zrI dhIrubhAInI jJAna-jAgRtinuM khUba khUba anumodana karavA pUrvaka potAnI saghaLI AdhivyAdhi-upAdhine bAjumAM mUkI AvA sAnuvAda Atma-jAgRti preraka prasthAnuM zreSTha najarANuM jainasaMghane arpaNa karavAnI vadhAre zakti ApavA zAsanadevane aMtaranI prArthanA. tA. 21-12-2010, budhavAra ratilAla cImanalAla dozI "abhiSeka", gopIpurA, subhASacoka, ludarAvALA vAlmika kAyastha vADI sAme, surata Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (amArA anya prakAzano) zrI jaina dharmanA maulika siddhAnta - navakArathI sAmAiyavayajuro sudhInAM sUtro upara vivecana. navatattva, cauda guNasthAnako, karmanA 158 bhedo, sAta nayo, saptabhaMgI ane kAlAdi pAMca samavAyI kAraNo upara saraLa gujarAtI vivecana. zrI jena tattva prakAza :- devasI-rAia pratikramaNanAM sUtro upara saraLa gujarAtI vivecana. jena dhArmika praznottara mAlA :- prauDha baheno ane bhAIone upayogI cAraso praznauttarono suMdara saMgraha. jena dhArmika pAribhASika zabdakoSa :- jaina zAstromAM vAraMvAra vaparAtA pAribhASika dhArmika zabdonA artho, dhArmika zabdakoza. yogaviMzikA - upAdhyAyajI kRta TIkAnA anuvAda sAthe. gujarAtI saraLa vivecana. yogazataka :- svopajJaTIkA tathA TIkAnA anuvAda sAthe. gujarAtI saraLa vivecana. yogadRSTi samuccaya :- pU. zrI haribhadrasUrIzvarajI kRta svopajJa TIkA sAthe TIkAnuM atizaya saraLa gujarAtI vivecana. prathamakarmagrantha (karmavipAka) - saraLa gujarAtI vivecana. dvitIya karmagrantha (karmastava) - saraLa gujarAtI vivecana. tRtIya karmagrantha (baMdhasvAmitva) - saraLa gujarAtI vivecana. caturtha karmagrantha (SaDazIti) - saraLa gujarAtI vivecana. paMcamakarmagrantha (zataka) :- pUjayapAda AcArya zrI devendrasUrIzvarajI ma.sA. kRta so gAthAnA zataka nAmanA pAMcamA karmagranthanuM gAthA-gAthArtha-zabdArtha-saMskRta chAyA sAthe gujarAtI saraLa vivecana. chaThTho karmagrantha (saptatikA) - chaTTA karmagranthanuM gAthA-gAthArtha-zabdArtha-saMskRta chAyA sAthe gujarAtI saraLa vivecana. tattvAdhigamasUtra :- sUtronuM saraLa, rocaka saMkSipta vivecana. samyaktvanA saDasaTha bolanI sakjhAya - ghaNI ja rocaka kathAo sAthe tathA samyaktva saptatikAnI gAthAo sAthe saDasaTha guNonuM varNana. ATha dRSTinI sajhAya - pU. upAdhyAya zrI yazovijayajI ma. sA. kRta ATha dRSTinI sajajhAyanA saraLa gujarAtI artho. savAso gAthAnuM stavana :- pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI ma.sA. kRta, zrI sImaMdharasvAmI paramAtmAne vinaMti karavArUpe nizcayanaya ane vyavahAranaya garbhita savAso gAthAnuM stavana gujarAtI artha vivecana sAthe. 10. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. navasmaraNa :- mULa gAthAo, gujarAtImAM gAthAonA saraLa artha, iMglIzamAM mULa gAthAo ane iMglIzamAM te gAthAonA artha. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 20. 28. 29. 30. 31 32. 33. pUjA saMgraha sArtha :- paMcakalyANaka, aMtarAyakarma nivAraNa, pistAlIsa AgamanI pUjA Adi pUjAo suMdara bhAvavAhI artha sAthe. snAtrapUjA sArtha :- pU. vIravijayajI kRta snAtrapUjA artha sAthe. zrI samyaktva mUla bAravrata H- vivecana saha. zrI vAstupUjA sArtha :- pU. AcArya zrI buddhisAgarajI kRta vAstupUjAnuM suMdara-sa2La tathA jaina vidhi saha gujarAtI bhASAMtara. ratnAkarAvatArikA(bhAga-1) TIkA tathA te TIkAno saraLa gujarAtI artha. (pariccheda 1-2) ratnAkarAvatArikA (bhAga-2) :- pU. vAdidevasUrijI racita pramANanayatattvAloka uparanI pU. ratnaprabhAcArya racita TIkA tathA te TIkAno saraLa gujarAtImAM artha. (pariccheda 3-4-5) - pramANanayatattvAloka uparanI pU. ratnAprabhAcArya racita gaNadharavAda :- paramArAdhya siddhAntapAkSika pUjyapAda AcArya zrI jinabhadragaNikSamAzramaNajI viracita zrI vizeSAvazyakabhASya AdhArita zrI maladhArI hemacaMdrAcAryajI viracita TIkAnA anuvAda rUpe ''gaNadharavAda''. jJAnasAra aSTaka tathA jJAnamaMjarI :- dravyAnuyoganA prakharAbhyAsI zrI devacaMdrajI ma. kRta jJAnamaMjarI TIkA tathA TIkAnA vivecana sAthe sa2La gujarAtI jJAnasArASTakanuM vivecana. 31. amRtavelanI sajjhAya :- artha sabhara suMda2 gujarAtI vivecana. bhAvimAM lakhavAnI bhAvanA ratnAkarAvatArikA (bhAga-3) pariccheda 6-7-8. pU. ratnaprabhAcArya ma.sA. racita TIkA tathA tenuM saraLa gujarAtI vivecana. dravya-guNa-paryAyano rAsa :- pU. u. zrI yazovijayajI ma. kRta gujarAtI TabA sAthe tathA TabAnI tamAmapaMkitaonA vivecana yukata artha sAthe. aDhAra pApasthAnakanI sajjhAya H- artha vivecana sAthe. sammati prakaraNa :- pUjya A. zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI kRta sammati prakaraNanuM pAThya pustakarUpe gujarAtI vivecana. jainadarzanano saMkSipta paricaya : pUjya zrI devacaMdrajI ma. kRta covIzInA saraLa gujarAtI artho. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA aSTakanuM nAma pAnA naMbara aSTakanuM nAma pAnA naMbara rara che pUrNASTaka.....................1 thI 30 | 22 bhavoDhegASTaka .............620 thI 641 magnASTaka ........... 31 thI 77 | 23 lokasaMjJAtyAgASTaka, 642 thI 655 sthiratASTaka ................78 thI 102 | 24 zAstrASTaka ................6pa6 thI 676 4 mohatyAgASTaka............103 25 parigrahASTaka..............677 thI 694 jJAnATaka ....... 137 thI 174 ! 26 anubhavASTaka ............695 thI 714 6 zamASTaka .................175 { 27 yogASTaka .................715 thI 742 IndriyajayASTaka..........201 thI 28 niyAgASTaka ..............743 thI 760 8 tyAgASTaka...............226 thI 263 29 pUjASTaka ...............761 thI 776 9 kriyASTaka ...............264 thI 291 30 thAnASTaka............... 777 thI 796 10 tRptiaSTaka ..............292 thI 317 31 tapa aSTaka ...............797 thI 817 11 nirlepASTaka............. 318 thI 350| 32 sarvanayASTaka ............818 12 niHspRhASTaka .............. 351 thI 367 2 upasaMhAra ................850 thI 855 13 maunASTaka ............ jJAnasAranI garimA .......856 thI 871 14 vidyASTaka ............ ...403 thI 425 jJAnasAranI racanAmAM 15 vivekASTaka ...426 thI 458 kSetrAdi .........872 thI 874 16 mAdhyazmASTaka ...........4pa9 508 ! . cAritralakSmInI sAthe lagna.875 thI 877 17 nirbhayASTaka ...509 thI 225 svabhAdazAnI prAptimAM 18 anAtmazaMsanASTaka ..........26 maMgala. ........878 thI 882 19 tattvadaSTi aSTaka ..........548 thI pa7ra | * nirvANanagaranI prApti....883 thI 884 20 sarvasamRddhi aSTaka ........573 thI 593 graMthakAra prazasti ..........885 thI 886 21 kavipAkaciMtanASTaka ......pa94 thI 619 | * TIkAkAra prazasti..........887 thI 891 thI 849 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arham nyAyavizArada-nyAyAcArya zrImad yazovijayajI upAdhyAya viracita jJAnasAra aSTaka (zrImad devacandravijayajI kRta jJAnamaMjarI vRtti yukta) zrI pArzvezaM jinaM natvA, zuddhaM syAdvAdasaMyutam / AtmAnaMdavizuddhyarthaM, jJAnasAraM pratanyate // 1 // paropakArapravaNA munIzAH, pUrvaM babhUvurguNarohaNezAH / teSAM suvAkyAmRtapAnapInaH, karomi TIkAM svahitAM subodhAm // 2 // nAstIha loke hyupakArayogyo, matto'pi saMsAravighAtadhIraH / tathAtmabodhAya tanomi TIkAM, bhASyAdizAstrArthakRtAvalambaH // 3 // syAdvAdathI saMyukta ane atyanta zuddha (nirmaLa) evA zrI pArzvanAtha jinezvaraprabhune namaskAra karIne mArA potAnA AtmAnA AnaMdanI vizuddhi mATe athavA AtmAnA AnaMda mATe ane vizuddhi mATe zrI jJAnasAra nAmanuM zAstra vistArAya che. (saMskRta TIkA dvArA vivecana lakhAya che) II1ii paropakAra karavAmAM pravINa evA ane guNo mATe rohaNAcala parvata samAna evA aneka munIzvara puruSo pUrvakAlamAM thayA che. teonAM banAvelAM zAstronAM) suvAkyo rUpI amRtanA pAnathI puSTa banelo evo huM mArA potAnA AtmAnA hitane karanArI ane sukhe sukhe samajAya tevI saraLa TIkA (vivecana) karuM chuM. merA A saMsAranI aMdara mArAthI anya bIjo koIpaNa puruSa upakAra karavA yogya tathA saMsArano vinAza karavAmAM tatpara mane jaNAto nathI (mArA mATe sauthI prathama huM ja upakArayogya dekhAuM chuM.) tethI mArA potAnA AtmAnA bodha mATe zrI vizeSAvazyakabhASya tathA pUjya upAdhyAyajI ma. zrI kRta bAlAvabodha (gujarAtI Tabo) vagere zAstronA arthonuM lIdheluM che AlaMbana jeNe evo huM A jJAnasArASTakanI sukhe bodha thAya tevI saraLa TIkA (vivecana) banAvuM chuM. III Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNASTaka - 1 jJAnasAra iha ziSTAcAraparipAlanAya maGgalAdi vAcyam, tacca zuddhAtmasvarUpanirUpaNapaTiSThatvAt sarva eva grantho maGgalam, tathApi granthAvyucchittisukhAvabodhAya ziSyamativikAzArthaJca paJcamaGlabIjabhataM zrImanmanirAjAdipaJcapadasmaraNarUpaM maGgalamAviSkRtam // guNistavana-dhvani-aJjalIkaraNayogAhlAdAdikAraNotpannAtmIyaguNe arhadAdibahumAnaikatvarUpabhAvamaGgalAtmakaM karturvidyAsiddhibIjaM "e~" itismaraNarUpamaGgalAtmakaM cAdyaM padaM vakti granthakAraH - ahIM ziSTa puruSonA AcAronuM pAlana karavA mATe maMgalAcaraNa Adi (maMgalaviSaya-saMbaMdha-prayojanAdi) kahevAM joIe ane A saghaLoya grantha zuddha AtmatattvanA svarUpanuM ja nirUpaNa karavAnI pradhAnatAvALo hovAthI jo ke saMpUrNa evo te grantha ja maMgala svarUpa che. to paNa ziSya-praziSyAdi vargamAM pAMcamA ArAnA aMta sudhI A granthano vyavaccheda thayA vinA satata bhaNAto ja rahe tathA sukhe sukhe sarvene bodha thAya teTalA mATe ane ziSyonI buddhinA vikAsa mATe paMcamaMgalanA bIjabhUta evuM ane zrI munirAjAdi pAMca parameSThinAM pAMca padonA smaraNAtmaka evuM navakAramaMtranA jApa rUpa maMgala graMthakArazrI vaDe karAyeluM che. tathA guNavAna mahAtmA puruSonA guNonI stuti karavA rUpe dhvanyAtmaka (uccAraNa svarU5) vacanayoga, be hAtha joDI mastaka namAvavA rUpa aMjalIkaraNAtmaka kAyiyoga ane AlhAdAdi rUpa manayoga ema traNa prakAranA zubha yogAtmaka kAraNonA nimittathI utpanna thayelA potAnA guNomAM arihaMta paramAtmA Adi paMcaparameSThinA guNo pratyenuM bahumAna karavA dvArA "ekatA" (tanmayatA) svarUpa je bhAvamaMgalAtmaka "u" pada che. tathA graMthakartA evA pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrIne viziSTa vidyAonI siddhinA bIjabhUta evuM je "u" AvA prakAranuM pada che. te padanuM smaraNa karavA svarUpa bhAvamaMgalAtmaka "" ItyAdi AdyapadapUrvaka banAvAyela (prathama zloka) graMthakArazrI jaNAve che - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNASTaka - 1 // graMtha prathama pUrvASTam // aindra zrIsukhamagnena, lIlAlagnamivAkhilam / saccidAnandapUrNena', pUrNaM jagadavekSyate // 1 // jJAnamaMjarI 3 gAthArtha :- devendra saMbaMdhI lakSmInA sukhamAM magna evA puruSa vaDe (eTale ke saMsAranA sukhe sukhI evA puruSa vaDe) jema saghaLuMya jagata sukhamAM ja lagna (arthAt sukhI ja sukhI) dekhAya che. tema sat evA jJAna ane AnaMdathI pUrNa evA yogI puruSa vaDe samasta evuM A jagata (jJAnAdi anaMtaguNo vaDe) pUrNa bhareluM che ema dekhAya che. (A artha svopajJa TabAnA AdhAre karela che.) // 1 // athavA AtmAnA guNorUpI lakSmInA sukhamAM magna evA mahAtmA puruSa vaDe saghaLuMya A jagata mohanI lIlAmAM lAgeluM (arthAt mugdha-bhrAnta) dekhAya che. nitya evA jJAnaguNanA AnaMdathI pUrNa evA muni vaDe A jagata ''apUrNa'' mohamAM mUDha arthAt bhrAnta dekhAya che (A artha jJAnamaMjarI TIkAnA AdhAre karela che.) // 1 // = : TIkA :- ''pendrazrI'' kRti-tena muninA pAona sUriA yathArthakSayopaNamopayoAvatA tathA zrImadarhatA siddhaparamAtmanA kSAyikopayogavatA, nyAyasarasvatIbirudadhareNa shriimdyzovinayopAdhyAyana (''agnitaM'') ''pUrNa'" sAm, nA-azuddhaparasaMyogotpananavanvpryaaygmnshiiltvaat jagat lIlAlagnamiva-kalpanAkalpitakrIDAmugdhamiva avekSyate - dRzyate iti saMTaGkaH / ityanena zuddhAmUrtAtmAnandAnubhavalagnAH parAnubhavamagnAn mUDhatvenaiva pazyanti, na ca paravastuni kiJcid bhogyatvamasti, vastuvRttyA svIyaguNaparyAyAnubhava eva yukta iti / ataH parasvarUpamagnA mugdhA iti tAtparyam / ahIM granthakArazrI upAdhyAyajI mahArAjazrI tathA TIkAkArazrI devacaMdrajI mahArAjazrI A zlokanA arthamAM bhinna bhinna Azaya dharAve che. graMthakArazrIe potAnA svopajJaTabAmAM (bAlAvabodhamAM) je artha karyo che. te artha A pramANe che. pennI = InnasaMbaMdhI lakSmInA sukhamAM magna thayela puruSa vaDe eTale utkRSTa sAMsArikasukhavALA sukhI puruSa vaDe, rUva = jema, azvinam = samasta jagata, bhIlAtanam =sukhamAM magna, avekSyate = dekhAya che. sArAMza ke sukhI mANasane AkhuMya jagata sukhI lAge che. tema sattA = pragaTa thayelA, jJAnAnattva = jJAna ane AnaMdanA sukhathI pUjjaina pUrNa evA yogI vaDe A samasta jagata 1. pUrvInA Avo pAThAntara suratanI mohanalAlajInI lAyabrerInI pratamAM che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNASTaka - 1 jJAnasAra pUf = jJAna, darzana ane cAritrathI paripUrNa-bhareluM dekhAya che. jema sukhIne AkhuMya A jagata sukhI ja dekhAya che tema jJAnI-yogIne AkhuM ya A jagata jJAnAdi guNothI pUrNa (potAnA sarakhuM anaMtaguNothI ane anaMta guNonA sukhathI bhareluM ja) dekhAya che. kAraNa ke nizcayanayathI tevuM che. - jyAre TIkAkArazrI A zlokano artha uparokta arthathI kaMIka judo kare che ane A zlokanA cothA caraNamAM pUrNa padane badale pUI pada lakhe che tathA " zrI" zabdamAM rUdrano artha devendra na karatAM "AtmA" artha kare che. strInAtanam = padano artha sukhamAM magnane badale mohadazAnI lIlAmAM lagna (parabhAvadazAmAM magna) Avo artha kare che tethI bhAvArtha Avo jaNAya che ke AtmAnI guNAtmaka bhAvalakSmInA sukhamAM magna ane sat (zAzvata-nitya) jJAnanA AnandathI pUrNa evA yogI mahAtmA vaDe brim = pUof = AkhuM ya A jagata mohanI lIlAmAM lagna arthAtu parabhAvadazAvALI kalpanAmAtrathI kalpita evI mohakIDAmAM mugdha baneluM (brAnta thayeluM) dekhAya che. tethI jJAnAdi AtmikaguNo (nA AvirbhAva)thI apUrNa che AvuM dekhAya che. kAraNa ke vyavahAranayathI tevuM che. A bane arthomAM bhinna bhinna vivaphA jaNAya che. pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrI saMsArI devendra (zakrAdi)nuM nAma ApIne lakhe che ke jema devendra jevA sukhomAM magna puruSa pote sukhI hovAthI saMpUrNa evA A jagatane sukhI ja dekhe che tene kyAMya duHkha dekhAtuM nathI, tevI ja rIte saccidAnaMdathI pUrNa evA yogI mahAtmAone A jagata potapotAnA anaMtaguNothI paripUrNa bhareluM ja dekhAya che. koI jIvamAM koI nyUnatA dekhAtI nathI. kAraNa ke sarve jIvo sattAthI siddha samAna anaMtaguNovALA che ja. paraMtu TIkAkArazrI "' no artha devendra na karatAM mAtmA artha kare che ane tethI Avo artha jaNAve che ke "AtmAnI anaMta guNAtmaka lakSmInA sukhamAM magna ane saccidAnaMdathI pUrNa evA mahAtmA yogI puruSa vaDe rivrad = samasta evuM A jagata tnInAtanamiva = mohanI lIlAmAM lagna = temAM ja jANe sukhonI kalpanA karI hoya tema AtmaguNonI lakSmInA sukhathI saMpUU = apUrNa dekhAya che. A ja kAraNe A zlokanA cothA caraNamAM pUcha pada prasiddha che. chatAM TIkAkArazrIe TIkAmAM "pU" pada lakhela che. TIkAkArazrInA Azaya pramANe TIkAno artha ApaNe vicArIe - zrI = AtmAnA guNomAM ja AnaMda mANavA svarUpa sukhorUpI lakSmImAM magna evA yathArtha kSayopazamabhAvanA upayogavALA muni-upAdhyAya ane AcArya vaDe tathA kSAyikabhAvanA upayogavALA evA zrI arihaMta bhagavAna ane siddhaparamAtmA vaDe (sArAMza ke AtmaguNonA sukhanA AnaMdamAM magna Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 evA pAMca parameSThi vaDe) tathA nyAyazAstromAM sarasvatInA birudane dhAraNa karanArA evA pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI vaDe pUf (ahIM tni pATha hovo joIe) = samasta evuM A jagata paradravyanA saMyoga dvArA utpanna thatA azuddha evA navA navA mohAtmaka paryAyomAM gamana karavAnA svabhAvavALuM hovAthI jANe moharAjAnI lIlAmAM ja lAgeluM hoya zuM? eTale ke potAnI mohAdhIna kalpanAo mAtra vaDe kalpAyelI bhogasukhanI kriIDAomAM ja mugdha thayeluM hoya zuM? arthAt brAnta thayeluM = mUDha thayeluM dekhAya che. yogI mahAtmAone A jagata moharAjAnI parAdhInatAvALuM mUrkha baneluM dekhAya che. jema DAhyA mANasane dArUDIyo puruSa gAMDo dekhAya che. tema jJAnIne A jagata mUDha dekhAya che ema samajavuM. A kAraNathI ja zuddha ane amUrta evA AtmAnA guNonA AnaMdamAM ja magna banelA mahAtmA puruSo paradravyanA anubhavamAM ja magna banelA eTale ke padgalika padArthonA sukhamAM ja sukhabuddhivALA puruSone "mUDha (mUrkha-gamAra)" tarIke dekhe che. kAraNa ke paradravyamAM bhogavavApaNuM kaMI che ja nahIM, potAnA AtmAnA guNono ane paryAyono anubhava karavo e ja ucita che. jema paranI mAlikIvALuM dhana kAMkarA barAbara che, bhogya nathI ane potAnuM dhana ja bhogya che, sukhakArI che. tevI ja rIte paradravyano AnaMda e bhogya nathI, moha karAvavA dvArA karmabaMdhane ja karAvanAra che. AtmAnA guNono AnaMda ja karmonA baMdhanamAMthI mukAvanAra che, mATe bhogya che. A kAraNathI corI karIne lAvelA pArakAnA dhanathI lahera karanArA jema mUrkha kahevAya che tema paradravyanA svarUpamAM ja magna evA mohAlva jIvo paNa mUrNa che AvuM kahevAno TIkAkArazrIno Azaya che. tena kathambhUtena ? aindrazrIsukhamagnena = indro jIvaH, tasya iyaM aindrI, aindrI yA zrIza = hendrazrI -nAtmakuLanI:, tasyA: sunna , tatra mAnaka ekatvAvasthApannena, punaH sat-zubhaM zAzvataM vA, cit-jJAnaM, tasya ya AnandaH, tatra pUrNenajJAnAnandabhRtena muninA jagat mithyAtvAsaMyamamagnaM mUDhaM vilokyate, pUrNAH apUrNaM jagat bhrAntaM jAnanti, ityataH pUrNAnandAtmasmaraNena svIyaH pUrNAnandaH sAdhya iti // 1 // saMskRta TIkAnI prathama paMktimAM je "tena kuninA para sUrie" vagere pado lakhIne paMcaparameSThI jaNAvela che, te paMcaparameSThI kevA che? A viSaya jaNAvavA temanA vizeSaNa rUpe kahe che ke "jendrazrI/zvana = ahIM rUdra eTale zuddha AtmA samajavo. tenI je guNAtmaka bhAva-lakSmI che tene "zI" kahevAya che. tyArabAda "triI ane zrI A banne zabdono karmadhAraya samAsa thAya che. zuddha AtmAnI guNAtmaka je bhAvalakSmI che te zrI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNASTaka - 1 jJAnasAra kahevAya che. te lakSmInuM je sukha-te lakSmIno je AnaMda, tevA prakAranA AnaMdamAM je magna, te "zrIsuvumana" kahevAya che. sArAMza ke zuddha AtmAnA guNorUpI bhAva-lakSmInA AnaMdamAM magna evA A paMcaparameSThI che. te paMcaparameSThI vaDe saMpUrNa evuM A jagata mohanI lIlAmAM lagna thayeluM (mohamAM DubeluM-mohamAM gAMDuM thayeluM) dekhAya che. vaLI A paMcaparameSThI kevA che ? tenuM bIjuM paNa eka vizeSaNa lakhe che - divAnapUna' A padamAM je satta zabda che teno artha zubha athavA zAzvata karavo ane te sata padane jJAnanuM vizeSaNa karavuM. tethI zubha (sarvathA nirmaLa-kSAyikabhAvathI pragaTa thayelA) evA jJAnanA athavA sarvakAle sadA rahenArA (kyAreya nAza na pAmanArA) evA jJAnanA AnaMdane dhAraNa karanArA muni vaDe (paMcaparameSThI vaDe) A jagata mithyAtva ane asaMyamamAM (tathA kaSAyAdimAM) DubeluM-mUDha baneluM dekhAya che. jema buddhizALI ane vivekI mANaso dArU pIdhelA ane jema tema vartatA mANasane mUDha-camAra-mUrkha-nazAbAja mAne che tema guNothI pUrNa evA paMcaparameSThI pade rahelA mahAtmA puruSo guNothI apUrNa (je jIvonA AtmaguNo pragaTyA nathI tevA mohAlva jIvovALA) A jagatane bhrAnta-mUDha-mUrkha-mArga bhUleluM mAne che. jema DAhyA mANasane gAMDo mANasa gAMDArUpe dekhAya che, tema jJAnI mahAtmAne A saghaLuMya jagata guNothI apUrNa-brAnta dekhAya che. tethI "A AtmA AtmaguNonA AnaMda vaDe sadA pUrNAnaMdamaya che tenuM vAraMvAra smaraNa karavA-karAvavA dvArA potAnA AtmAmAM rahelo zuddhaguNo saMbaMdhI pUrNAnaMda ja sAdhya che."1 zuddha guNo saMbaMdhI AnaMda ja meLavavA lAyaka che. tenA 1. A zlokamAM devacaMdrajI mahArAja rUdra zabdano artha mAtmA kare che ane upAdhyAyajI mahArAja ndra zabdano artha tevendra kare che. tathA cothA caraNamAM devacaMdrajI mahArAja "apUuf'' pada TIkAmAM lakhe che ane upAdhyAyajI mahArAja potAnA bAlAvabodhamAM "pUuf" pada lakhe che. A banne zabdono taphAvata jotAM upAdhyAyajI mahArAjazrInI dRSTi nizcayanayanI pradhAnatAvALI lAge che. tethI A jagatanA sarve paNa jIvo karmAdhIna hovAthI bhale malIna che to paNa sattAgata rIte tirobhAve rahelA AtmaguNothI siddhasamAna che. guNothI paripUrNa bharelA che arthAt samasta jagata pUrNa che Ama yogIo dekhe che, evo artha kare che. jyAre devacaMdrajI mahArAjazrInI dRSTi vyavahAranayanI pradhAnatAvALI lAge che jethI A jagatanA sarve paNa jIvo mohanIyAdi karmonA udayavALA hovAthI potAnA guNonI pragaTatA karI zakyA nathI. mATe pragaTaguNonI apekSAe A jagata apUrNa che. Ama yogIo dekhe che. AvI rIte vivAbhedathI arthabheda che. eka Antarika zuddha svarUpane pradhAna kare che. bIjA karmAdhIna evA bAhyasvarUpane pradhAna kare che. jethI sattAgata svarUpanI apekSAe jagata pUrNa ane Avirbhata svarUpanI apekSAe jagata apUrNa che ema yogIone dekhAya che. A banne arthomAM vivakSAbheda mAtra kAraNa che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 natha pUrva vastuno nirUpati - have padArthanI vAstavika pUrNatA jaNAve che - pUrNatA yA paropAdheH, sA yAcitakamaNDanam / yA tu svAbhAvikI saiva, jAtyaratnavibhAnibhA // 2 // gAthArtha - upAdhibhUta evA paradravya thakI je pUrNatA che te mAgIne lAvelAM parAyAM dhAraNa karelAM AbhUSaNa tulya che ane AtmAnA svabhAvabhUta evA guNothI je pUrNatA che te jAtimAna rananI kAntitulya (sAcI) pUrNatA che. rA. TIkA :- "pUta yA paropaH ti"--yA paropAze: putrasaMyogatnudhnsvjnyshHkhyaatyaadiruupaayaaH yA pUrNatA cakrizakrAdInAmiva sA yAcitakamaNDanaM mArgitAbharaNazobhA, tena ibhyatvam yad jagajjIvairanantazo bhuktvocchiSTaM Atmano'zuddhatAhetuH tadyoge svarUpAnubhavamagnAnAM zobhA na, pUrve bAMdhelA puNya karmanA pugalonA udayathI utpanna thayelI zarIra, dhana, svajano, yaza ane khyAti Adi rUpa je pUrNatA che. pachI bhalene te cakravartI ane IndranA jevI rAjaRddhi AdinI pUrNatA hoya to paNa te pUrNatA mAgelA AbhUSaNa tulya che. lagnAdi prasaMge sagAMonA ane snehIonA mAgIne lAvelA ane zarIra upara paherelA dAgInAonI zobhA jevI kRtrima pUrNatA che. jema sagAM-vhAlAoe paheravA mATe ApelA dAgInA ApaNA nathI, sAcavavA paDe che mATe upAdhirUpa che, ciMtAjanaka che. jyAre mAge tyAre ApI devA paDe che. tevI ja rIte pasyodayathI maLelI cakravartI ane IndranI rAjyalakSmI paNa he Atmana ! tArI nathI. puNyodayarUpa karmarAjAnI che. te puNyakarmano jyAre kSaya thAya che tyAre ApI devAnI ja hoya che. puNyodaya pUro thatAM cAlI ja jAya che. bhautika saMpatti e ApaNI nathI. paradravya hovAthI upAdhirUpa che, duHkhadAyI che. viyogakAle duHkha ApanArI che ane avazya viyoga pAmanArI ja che. pArakAnA AbhUSaNa tulya che. tevA prakAranAM para evAM te pudgaladravyo vaDe je zreSThiANuM (sukhIpaNuM) che te AtmAnI azuddhatAnuM kAraNa che. kemake sarve paNa pudgaladravyo jagatanA jIvo vaDe anaMtIvAra bhogavI bhogavIne tyajAyelAM che. eTale eMThAM karAyelAM che. jema koI manuSya koI vaDe eThuM karAyeluM anna ane jalano upayoga kare to te mUrkha kahevAya che. tema ja anaMta bhUtakAla gayo che temAM sarve paNa pudgaladravyo sarva jIvo vaDe anaMtIvAra bhogavI bhogavIne mukAyelAM che. sarva jagatanI eMThatulya che. teno upabhoga karavo ane temAM AnaMda mAnavo te sAcesAca mUrkhatA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNASTaka - 1 jJAnasAra ja che. tethI AtmAnA svarUpano anubhava karavAmAM magna evA jIvone rAjyaRddhi cakravartInI Rddhi ke IndranI Rddhi Adi aparimita pugaladravyano yoga thAya to paNa temAM AtmAnI zobhA lAgatI nathI, AnaMda thato nathI. paradravyarUpa upAdhi ja vadhI che. je viyogakAle avazya duHkhadAyI ja che Ama lAge che." tattvarasikAnAM tu-punaH yA svAbhAvikI svabhAvotthA darzanajJAnacAritrAdyAtmakA sakalAtmasvabhAvAvirbhAvarUpA zobhA, sA eva zobhA jAtyaratnavibhAnibhA jAtyaratnasya vibhA kAntiH tattulyA / paraMtu AtmatattvamAM rasika evA AtmAone ema lAge che ke AtmAnI je svAbhAvika (potAnA svabhAvabhUta) evI samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra svarUpa AtmAnA saghaLA ya zuddha svabhAvanI pragaTatA rUpa je zobhA che te ja sAcI zobhA che ane te zobhA jAtimAna evA (viziSTa kiMmatI) ratnanI kAntitulya che. pArakA dAgInAnI zobhA duHkhadAyI, ciMtAjanaka ane bhArabhUta che. paraMtu potAnA dAgInAnI zobhA paranA dAgInAnI zobhAnI apekSAe sukhadAyI, ciMtArahita ane AnaMdadAyaka che. tevI ja rIte paudgalika saMpatti duHkhadAyI, ciMtAjanaka ane kuzobhArUpa che. jyAre Atmika guNonI saMpattinI zobhA sukhadAyI, ciMtArahita ane vAstavika zobhArUpa che, je kiMmatI ratnanI kAntitulya che. Ama tattvarasika jIvone dekhAya che. kAraNa ke te saMpatti AtmAnI potAnI che. prApta thayela guNonI te saMpatti kAyama rahevAvALI che. teno kadApi viyoga thato ja nathI. jethI kyAreya duHkha AvatuM nathI. anaMtakAla sadA sukha ApanArI ja bane che. yA hi pudgalAdiparopAdhijanyA sA tu sphaTikopalapuTikAvarNikAtulyA, yA tu svabhAvotpannA sA tu jAtyamANikyakAntitulyA, ataH svIyazuddhasahajapUrNatArucibhAsanaramaNatayA bhavitavyam iti // 2 // pudgala vagere (pudgala ane parivArAdi anya jIvadravya) svarUpa paradravyAtmaka upAdhithI utpanna thayelI A jIvanI je pUrNatA athavA zobhA che. (eTale ke mArI pAse ghaNuM dhana che, vaibhava che, mAna-pAna che, parivAra che, ghaNo snehIvarga che, mitravarga che ItyAdi bAhya padArtho vaDe A jIvane potAnI je pUrNatA athavA zobhA dekhAya che.) te saghaLI zobhA 1. koI koI pratomAM svarUpanumavazvanAM zamA Avo pATha che. tyAM evo artha karavo ke pagalika padArthonA yogamAM je sukhabuddhi thAya che te AtmasvarUpathI bhraSTa thayelA AtmAone zobhA rUpa che. paNa tattvarasika jIvone zobhArUpa nathI. kAraNa ke te sAcI zobhArUpa nathI, mithyAkalpanA che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 (manamAnI pUrNatA), sphaTikanA patthara upara paDelA raMgaberaMgI vastrAdinA pratibiMba tulya che. je avAstavika che, lobhAmaNI che, aMte nAza pAmanArI che. jyAre A AtmAmAM AtmAnA svAbhAvika evA jJAnAdi guNothI utpanna thayelI je zobhA che (athavA pUrNatA che) te kharekhara jAtimAna (bhAre kiMmatavALA) mANikyAdi viziSTa ratnanI kAntitulya che. arthAt te zobhA sAcI zobhA che, vAstavika che, sadA rahenArI che, nirupAdhika che ane svAdhIna hovAthI sadA anaMta sukhane ApanArI che. A kAraNathI A AtmAnI potAnI zuddha ane svAbhAvika evI je guNonI saMpattirUpa zobhA arthAt pUrNatA che temAM ja vadhAre ne vadhAre prIti (ruci) karavI joIe. teno ja anubhava meLavavo joIe. te guNasaMpattimAM ja ramaNatA (layalInatA) meLavavI joIe. arthAt AtmAnA guNonI ja ruci, guNono ja anubhava ane guNomAM ja ramaNatA karavI joIe ke jenuM sukha svAdhIna che, nirupAdhika che, bAhya padArthothI nirapekSa che, aMtavRttirUpa che. rA. avAstavI vikalpaiH syAt pUrNatAbdherivormibhiH / pUrNAnandastu bhagavAn, stimitodadhisannibhaH // 3 // gAthArtha - taraMgo vaDe samudranI pUrNatA jema avAstavika che tema mohanA vikalpo vaDe kalpAyelI pUrNatA paNa avAstavika che. potAnA AtmaguNonI pUrNatAnA AnaMdavALo A bhagavAna AtmA svarUpe sthira samudratulya zAnta (sthira) che. IIll TIkA :- 3vAstavI kRti-vastu pArtha, tasya phayaM vAstavI, vAstavI "avAstavI" parasaMyogodbhavA rAgadveSamohAdijaiH vikalpaiH pUrNatA, abdheH samudrasya UrmibhiH iva syAt / yathA UrmibhiH samudraH agrAhyo'navagAhyazca bhavati tathAtmApi rAgadveSormibhiH agrAhyo'navagAhyazca bhavati / vastu eTale ghaTa, paTa, AtmA Adi padArtha, te padArtha saMbaMdhI je zobhA (pUrNatA) te "vAtavI" = vAstavika ane je AvI vAstavI na hoya te avAstavI (arthAt avAstavika) eTale ke para padArtha dvArA manamAM mAnelI pUrNatA, te vAstavika nathI, pAramArthika nathI eTale ke avAstavika che. gADI (dhana-alaMkAra-vAhana-vastrAdi), vADI (ghara-dukAnakhetara vagere) ane lADI (strI-bALako vagere parivAra) ItyAdi je vastuo rUpa padArtho che te parapadArtho che. te parapadArthono saMyoga thavAthI rAga-dveSa ane mohAdi janya manamAnyA vikalpo dvArA utpanna thayelI je pUrNatA che (mAre dhana che, mAna che, parivAra che, A che, Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 pUrNASTaka - 1 jJAnasAra te che, badhuM ja che. huM bahu ja sukhI chuM. AvA prakAranA mohajanya vikalpo dvArA paradravyasaMbaMdhI je pUrNatA che) te pUrNatA taraMgo vaDe samudranI pUrNatA tulya che. jyAre jyAre samudramAM 810-15 phuTanA pANInAM mojAM uchaLe che. tyAre tyAre samudra ghaNA-ghaNA pANIthI bharapUra bharelo lAge che. paNa te kSaNika ja hoya che. te pUrNatA kAyama TakatI nathI. vAyunuM tophAna baMdha thatAM A pUrNatA cAlI jAya che. tema puNyodaya thavAnA kAraNe prApta thayelI bAhyapadArthothI je pUrNatA che te paNa rAgAdi karAvanArI, jhaghaDA karAvanArI, kleza karAvanArI, duHkhadAyI ane aMte puNyodaya samApta thatAM ja nAzavaMta che. mATe avAstavika che. mojAM vaDe uchaLato samudra jema agrAhya (na mApI zakAya tevo) hoya che ane anavagAhya (aMdara na utarI zakAya tevo) hoya che tevI ja rIte mohaka padArtho uparano rAga ane temAM vidana karanArA uparano dveSa ItyAdi vikAro, vAsanAo ane klezo rUpI taraMgothI bharapUra bharelo A AtmA paNa zuddhAtmattva prApta karavA mATe agrAhya ane anavagAhya bane che. parapadArtho pratye rAgAdi bhAvavALo mohabdha banela A AtmA sAcuM tattva pAmavA mATe ayogya bane che. tu''-puna:, "pUnaH "--mAtmayAnantasaMghavIsvIrUpa-niSpanaparamAtmavsthaaruupH bhagavAn paramaizvaryarUpaH stimitodadhiH sthirodadhiH, tena sannibhaH sadRza iti / ataH calatvaM vihAya acalatayA bhavitavyam, AtmA AtmasvabhAvasthaH nirvikalpo bhavati, tatsAdhanAya yatitavyamityarthaH // 3 // paraMtu potAnA AtmAnA anaMta guNonI saMpattinA AsvAdana rUpe pragaTa thaI che paramAtmadazA jene evo AtmaguNanA parama aizvaryavALo bhagavAna svarUpa A AtmA mohadazAnA vikalpa vinAno banyo chato, taraMgo vinAnA samudra tulya atyanta zAnta (sthira) bane che. tethI ja asthiratAno tyAga karIne he Atman ! tAre sthira thavuM joIe. sArAMza ke A AtmA jyAre AtmasvabhAvamAM vartanAro bane che tyAre mohanA vikalpa vinAno thavAthI sthira bane che. mATe tevI sthiratA sAdhavA jIve prayatna karavo joIe. A jIvane jyAM sudhI parapadArtho tarapha prItivizeSa hoya che tyAM sudhI mAre A joIe che ane mAre te joIe che. AnA vinA na cAle ane tenA vinA na cAle ema mAnasika vikalpo dvArA citta sadAkAla caMcaLa-asthira rahe che ane tenAthI prApti-aprApti thavA dvArA rAga-dveSa thavAthI kleza-kaDavAza-verajhera Adi doSovALo ja A jIva rahe che. tethI para padArtho taraphanI prIti tyajIne AtmAnA svabhAvabhUta guNasaMpattine ja "sAcuM mAruM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 dhana A ja che" A ja dhana mArI sAthe sadA rahevAnuM che. ema samajIne nirvikalpadazAvALA banavuM joIe. III jAgarti jJAnadRSTizcet, tRSNAkRSNAhijAGgulI / pUrNAnandasya tatkiM syAdainyavRzcikavedanA ? // 4 // gAthArtha :- jo tRSNArUpI kALA nAganuM damana karavAmAM "gArUDika maMtra samAna" evI jJAnadazA jenI jAge che tevA pUrNAnaMdasvabhAvI jIvane dInatArUpI viMchInI vedanA zuM thAya? arthAt na thAya. //4 TIkA - nA-rti jJAneti, - "jJAnavRSTi:" tattvajJAnarUpA draSTiH vakSa: jAgarti-vikAzarUpA pravartate, tasya "pUrNAnandasya" svarUpAvirbhAvAsvAdAnandayuktasya bhagavataH "dainyaM" dInatA, tadrUpA vRzcikavedanA kiM syAt ? api tu na syAt / dainyaMnyUnaM tasya na bhavati svIyasahajAprayAsAnandasya pUrNataiva bhavati / kathambhUtA jJAnadRSTiH ? tRSNAkRSNAhijAGgalI, tRSNA pudgalabhogapipAsA, sA eva kRSNAhiH-kRSNasarpaH, taddamane jAGgulI-gAruDamaMtravizeSa iti / jo tattvajJAna rUpI AtmadaSTi (aMtarthakSu) A AtmAmAM jAge che. mAruM tattva zuM? ane parapadArtha zuM ? mAre kone prema karAya ? kone prema na karAya ? AvI Antarika pariNati zuddha banIne vikasvarapaNe jene pravarte che. tevA AtmasvarUpanI pragaTatAvALA jJAnAnaMdI bhagavAnasvarUpa A jIvane parapadArthonI yAcanA karavA svarUpa je dInatA che te dInatArUpI viMchInI vedanA zuM hoya? arthAt na ja hoya. kAraNa ke dInatA eTale nyUnatA, parapadArtho tarapha ochAza, mAre A nathI ane te nathI Ama parapadArthonI je apekSA te dInatA AvA prakAranI parapadArthonI apekSA ja A jIvane hotI nathI, tethI tene dInatAnI pIDA saMbhavatI nathI. parapadArthonI prIti rUpa tRSNA jene hoya che tene ja yAcanArUpI dInatA hoya che. jene tattvajJAnAtmaka dRSTi vikase che tene potAnA svAbhAvika alpaprayAsathI sAdhya evA svakIya guNonA AnaMdavALA jIvane) potAnA guNonI ja pUrNatA dekhAya che. tethI parapadArtha tarapha dRSTi thatI ja nathI. tenA kAraNe tenA mATe dInatA dAkhavavA rUpI viMchInI pIDA te jIvane kema hoya ? arthAt te pIDA saMbhavatI nathI. A tattvajJAnAtmaka dRSTi kevI che? "tRSNA" eTale ke paudgalika pAMce IndriyonAM viSayasukho bhogavavAnI tamannA, te rUpI je kALo nAga che tenuM damana karavAmAM A tattvadRSTi Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 pUrNASTaka - 1 jJAnasAra gADika maMtrasamAna che. sArAMza ke kALA nAganA jherane utAre evo gArUDika maMtra smRtipaTamAM jene hoya che tene viMchInI vedanA zuM asara kare ? kaMI ja asara na kare. tevI rIte tRSNAne (parapadArthanA bhoganI IcchAne) ja mArI nAkhe evI tattvadRSTi jenA hRdayamAM vikase che. mAruM svarUpa guNo ja che, pudgala sukho e mAruM svarUpa nathI kAraNa ke te parapadArtha che, heya che AvuM jJAna jenA hRdayamAM varte che. tene parapadArthonI jyAM tyAM yAcanA karavA rUpI dInatA zuM hoya? arthAt na ja hoya. hRdayamAM rahelI parapadArthonI apekSA e kALo nAga che ane bIjA pAse parapadArthonI mAgaNI karavI te viMchInA DaMkha che. tethI jo parapadArthonI apekSA ja nathI to pachI parapadArthonI mAgaNI kema hoya? atra bhAvanA - saMsAracakrakroDagatasya jantoH svIyAsaGkhyeyapradezavyAptajJAnAdiguNAsvAdacyutasya paudgalikabhogapipAsAsarpadaSTasya svaparavivekarUpajJAnadRSTijAGgalIsmaraNena paratRSNAnirviSasya zuddhasvarUpaikatvatattvadhyAnamagnasya niSpannakSAyikabhAvAnandasya pUrNasya nAsti dInatA, yato hi aviratasamyagdRSTiH tattvazraddhAyukta AtmAnaM AtmatayA paraJca paratayA nirdhArya (vicArayan) vicaran tRSNAturo na bhavati, tarhi kiM purNAnandamagnAnAmiti // 4 // uparokta kathanano bhAvArtha A pramANe che - saMsAracakranA madhyamAM rahelA ane potAnA asaMkhya AtmapradezomAM pradeza pradeze vyApelA jJAnAdi anaMta guNono je vAstavika-svAbhAvika AnaMda che. te AnaMdanA sukhano anubhava nahIM karanArA tathA bhautika pAMca IndriyonA bhogasukhonI pipAsArUpI sarpathI DaMkhAyelA evA saMsArI jIvane svasvarUpa zuM ? ane parasvarUpa zuM? ItyAdi sva ane paranA vivekavALI tattvajJAnAtmakadaSTi jo ughaDI jAya to te tattvajJAnAtmaka dRSTirUpI gArUDikamaMtranuM jyAre smaraNa thAya che. tyAre AvA prakAranI tattvadRSTirUpa gArUDikamaMtranA smaraNamAtrathI ja paradravyanA bhogasukhonI pipAsA rUpI tRSNA cAlI jAya che. nAza ja pAmI jAya che. tethI te tRSNArUpI kALA nAganA viSa rahita banelA ane A ja kAraNathI AtmAnA ratnatrayImaya zuddha svarUpanI sAthe ekamekatA pAmavA rUpa tattvajJAnanA dhyAnamAM magna banelA ane tethI ja kSAyikasamyakatvAdi guNono AvirbhAva thavAthI prApta thayo che kSAyika bhAvano AnaMda jene evA jIvane potAnA AtmAnA guNothI ja pUrNatA mAnavAnA kAraNe padgalika sukhonI dInatA hotI nathI. kAraNa ke bhale aviratasamyagdaSTi jIva hoya to paNa AvA prakAranI tattvadRSTino vikAsa thavAthI Atmatattva e ja mAruM sAcuM tattva che. AvI zraddhAyukta evo te Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 tattvadRSTivALo jIva potAnA AtmasvarUpane ja mArApaNe ane parapudgalAdi dravyane parapaNe nizcayapUrvaka jANIne bhale saMsAramAM rahelo che tethI avirati hovA chatAM paNa tRSNAne AdhIna thato nathI. jo cothA guNaThANAvALA AtmAne tattvadRSTi khIlatAM-sva-parano viveka pragaTa thatAM tRSNAnuM viSa utarI jAya che. to pachI pAMcamAthI bAramA guNaThANA sudhInA jIvo ke je jIvo AtmAnA guNonA pUrNAnaMdamAM ja magna che tevA jIvone tRSNA hoya ja kema ? ane tRSNA na hovAthI ja dInatAnI pIDA paNa na ja hoya. jo sarpanuM jhera utarI jAya to vichInuM jhera utaravuM te nAnI vAta che. "thvI mAtrA" kahevAya che. A pramANe tattvajJAnAtmakadaSTi khIlavAthI tRSNA ja cAlI jAya che tethI parabhogasukhonI yAcanA rUpa dInatA kyAreya saMbhavatI ja nathI. 4 pUryante yena kRpaNAstadupekSaiva pUrNatA / pUrNAnandasudhAsnigdhA, dRSTireSA manISiNAm // 5 // gAthArtha :- paradravyanA saMyoga vaDe je lobhI jIvo potAne pUrNa mAne che tenI upekSA karavI te ja sAcI pUrNatA che. (paradravyanA saMyogAtmaka pUrNatA tyajavA lAyaka che). kAraNa ke paradravyanA saMyogAtmaka je pUrNatA che. e sAcI pUrNatA nathI. AvA prakAranI AtmAnA guNonA upabhogathI pUrNa AnaMdarUpI amRtathI siMcAyelI dRSTi mahAtmA puruSonI hoya che. pA TIkA :- pUryA rUti-cena para saMyogena dhanadhAnyAvinA "paUT:" mama: AtmadharmasaMpadvikalAH parAsvAdanarasikatvenAtmAnaM dhanyaM manyamAnAH, vastudharme thIratAnyA: "pUrva" pravurA mavatti saT 'pUtA' upAdhinA "pekSA aa" anaGgIkArayogyA eva / athavA tadupekSA eva, na hi eSA pUrNatA, kintu pUrNatAtvena upekSate Aropyate ityarthaH / dhana-dhAnya-parivAra-vastra-alaMkAra-ghara-hATa vagere padgalika padArtho ane anya jIvAdi parapadArthonI prApti thavAthI kRpaNa eTale ke lobhI manuSyo arthAt AtmIya dharmanI saMpatti vinAnA bhogI jIvo parapadArthanA upabhogamAM ja rasika hovAthI parapadArthanI pUrNatAthI potAnI jAtane dhanya dhanya mAne che. vAstavika vastusthiti samajavAmAM jeo dhIratA vinAnA ane buddhihIna che tevA AtmAo paradravyanA saMyoga vaDe potAnI jAtane pUrNa mAnanArA mUDha jIvo ghaNA ghaNA hoya che. paraMtu kharekhara te pUrNatA parapadArthanA saMyogAtmaka hovAthI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 pUrNASTaka - 1 jJAnasAra upAdhijanya che. AtmAnI potAnI A pUrNatA nathI. vinAzI padArthono yoga hovAthI A pUrNatA game tyAre vinAza pAmanArI che, duHkha ApanArI che. tene meLavavAmAM, sAcavavAmAM ane viyogakAlamAM duHkha ja ApanArI che tethI upekSAyogya ja che. anaMgIkAra karavA yogya ja che. svIkAra karavA yogya nathI. temAM rAcavA-mAcavA jevuM kaMI ja nathI. teno AnaMda mANavA jevo nathI. athavA AvA prakAranI upAdhirUpa pUrNatA upekSA karavA yogya ja che. eTale ke na svIkAravA yogya ja che. kAraNa ke kharekhara to A pUrNatA ja nathI, paraMtu pUrNatApaNAno temAM mAtra Aropa ja karAya che. jema pattharanI gAya te vAstavika gAya nathI, tethI dUdha ApatI nathI. mAtra AkAra ja gAyano hovAthI gAya tarIke Aropita karAya che. tema dhanAdi paradravyajanya pUrNatA e AtmAnuM sahajasvarUpa na hovAthI ane aMte te pUrNatA nAzavaMta hovAthI upacarita pUrNatA che, svAbhAvika ane sahaja evI te pUrNatA nathI, sukhadAyI nathI, duHkhadAyI ja che. tathAhi - ghaTaH jalenApUrNaH bahiH snigdhajamalena pUrNaH kenaciducyate malapUrNo'yaM ghaTaH, eSA malajA (yA) pUrNatA, sA kiM pUrNakumbhatvAvasthAM labhate ? naiveti / evamAtmAnantajJAnAnandAdisvarUpApUrNasya karmopAdhijA pUrNatA, sA kiM tattvabhogapUrNaiH pUrNatvenAGgIkriyate ? naiveti, evaM jJAtvA upekSA eva jemake - pANIthI na bharelo eka ghaTa che. tenI aMdara pANI na bhareluM hovAthI aMdarathI te khAlI che. paNa bahArathI cIkaNA-cIkaNA kAdava vaDe cAre bAju lapeTAyelo che. ghaTanI bahAranA bhAgamAM sarvatra kAdava-mela lAgelo che. AvA ghaTane joIne koIka puruSa vaDe kahevAyuM ke "kAdava-kIcaDAdi malathI bharelo A ghaTa che" AvA prakAranI A gaMdA-melA padArthasaMbaMdhI ghaTamAM je pUrNatA che te zuM "pUrNakuMbhava"nI avasthAne pAme kharI? arthAt na ja pAme. navA gharanA ke navI dukAnanA vAstAmAM tathA zAntisnAtrAdi mahotsavamAM zukana svarUpemAMgalikasvarUpe je pUrNakuMbha mukavAmAM Ave che. tyAM zuM jalathI apUrNa ane kAdavathI pUrNa ghaTa mukAya ? arthAt na mukAya, paraMtu jema jalathI bharelo ghaTa "pUrNaghaTa" tarIke mukAya che, zobhA pAme che. mukanArA jIvo paNa jalapUrNa kuMbha mukIne ame maMgalakArya karyuM evo AnaMdaAnaMda mAne che. tenI sAme maMtroccArAdi karI navasmaraNAdi gaNI kuMbhasthApanA karI evo harSa dhAraNa kare che. tema jalathI khAlI ane bahAra kAdava-malathI bharelo ghaTa pUrNakuMbhapaNAnI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 15 avasthA zuM pAmaze ? tevo ghaTa zuM koI mAMgalika tarIke ghara vagerenA vAstAmAM mukaze ? tenI sAme maMtroccArAdi karIne koI kuMbhasthApanA karaze ? na ja kare. eTale ke ghaTamAM jalathI pUrNatA e ja sAcI pUrNatA che. malathI pUrNatA e sAcI pUrNatA nathI. e ja pramANe AtmAnA anaMta jJAnAdi guNonA AnaMda Adi AtmasvarUpathI je jIva apUrNa che khAlI che. evA jIvane puNyakarmanA udayarUpa upAdhijanya sAMsArika bhogothI je pUrNatA che. te pUrNatA bahArano mela mAtra hovAthI, nAzavaMta hovAthI, paradravya hovAthI, AtmasvarUpane bhraSTa karanAra hovAthI, mohadazA vadhAranAra hovAthI, rAgAdi karAvavA dvArA saMsAranI vRddhino hetu hovAthI tattvajJAnanI rasikatAthI pUrNa svarUpavALA mahAtmA puruSo vaDe "pUrNatA" tarIke zuM svIkArAya ? arthAt na ja svIkArAya. mahAtmA puruSo cakravartInI Rddhi jevI Rddhine paNa lAta mArIne sanyAsa svIkAre che bAhya pUrNatAne pUrNatA kahetA nathI. jema kAdava-kIcaDAdi melathI bharelo ghaTa "pUrNaghaTa"nI zobhAne pAmato nathI. mAMgalikAvasare tenAthI vyavahAra thato nathI. tevI ja rIte puNyakarmanA udaya rUpa upAdhibhUta paudgalika vibhUti vaDe pUrNa evo A AtmA pUrNatAnI zobhAne pAmato nathI. paudgalika A vibhUti to mela che mela, kAdava-kIcaDa ja che. tethI AvuM samajIne tenI upekSA karavI e ja yogya che. temAM AnaMda mAnavo e ghora ajJAna che. tenAthI dUra rahevuM temAM ja AtmAnI zobhA che. dUra rahevAmAM ja AtmAnuM kalyANa che. ata eva anAdisvarUpabhraSTAnAM paropAdhijA pUrNatA tanmayatvenAbhedapariNatyA pravartamAnatvAt, nirvikalpAnAM tu samyagdarzanajJAnacAritrabhedaratnatrayIrUpA pUrNatA svAbhAvikI api abhinavAbhyAsataH savikalpA kSIyamANatvAt, abhedaratnatrayIpariNatAnAM svAbhAvikI pUrNatA nirvikalpA bhavati, tatsAdhyatvena tattvasAdhanarasikatA bhavitavyamityupadezaH / A kAraNathI ja eTale ke mithyAtvamohanA udayajanya ghora ajJAnadazA hovAthI anAdikAlathI Atma-svarUpathI bhraSTa thayelA jIvo paradravyasaMbaMdhI vibhUtine ja sukhanuM sAdhana mAnIne tenI ja sAthe tanmaya thaIne abheda buddhipaNe pariNAma pAmIne pravartatA hovAthI "A ja mAruM sukha che, A vibhUti ja mane sukha ApanAra che" AvI tenI sAthe tanmayabuddhi rAkhIne pravarte che. tenI ja vRddhine Icche che. tethI tevA prakAranA AtmasvarUpabhraSTa jIvone ja "popAdhinanyA pUrNatA'" e pUrNatA lAge che. tevA prakAranA sAMsArika sukho maLavAthI ja potAnI jAtane huM pUrNa chuM, huM sukhI chuM, mAre je prApta karavAnuM hatuM te meM prApta karyuM, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pUrNASTaka - 1 jJAnasAra Ama mAnIne kAdava-kIcaDa rUpa paradravyajanya pUrNatAne ja pUrNatA mAnI le che ane harSita thaI mohadazAmAM samaya pasAra kare che. anaMta janma-maraNanI paraMparA vadhAre che. paraMtu AvA prakAranA-mithyAtvamohanA vikalpo vinAnA jIvo be prakAranA hoya che. cothAthI bAramA guNaThANA sudhInA jIvo ane teramA-caudamAM guNaThANAvALA tathA siddhaparamAtmAnA jIvo. cothAthI bAramA guNaThANA sudhInA je jIvo che te bhedaratnatrayI vALA che. sAdhakAvasthAvALA che. savikalpadazA vALA che ane teramA-caudamAM guNaThANAvALA jIvo tathA siddhaparamAtmAnA jIvo abhedaratnatrayIvALA che, siddhAvasthAvALA che ane nirvikalpadazAvALA che. A sarve jIvo mithyAtvamohanA udaya vinAnA che tethI paradravyane paradravya samajI tenI pUrNatAne upAdhijanya-pUrNatA mAnI tyaje che. tenAthI dUra rahe che. svaguNonI pUrNatAne ja sAcI pUrNatA mAne che. tene ja prApta karavA prathama kakSAnA jIvo (cothAthI bAramA guNasthAnaka vALA jIvo) prayatna kare che. te jIvone te ja sAdhya hoya che. te svaguNanI pUrNatAne prApta karavA ja manamAM vikalpo kare che. tethI savikalpAvasthAvALA hoya che ane bIjI kakSAnA jIvo (teramA-caudamA vALA ane siddhanA jIvo) svaguNonI pUrNatAne pAmI cUkyA hoya che. mATe prApta karavAnA vikalpo hotA nathI. tethI nirvikalpAvasthAvALA kahevAya che. prApta thayelA guNomAM abhedabhAva ramaNatA karanArA hoya che. tethI te jIvone abheda ratnatrayIvALA kahevAya che. paMktiono artha A pramANe che - svarUpabhraSTa AtmAone paropAdhijanya pUrNatA hoya che. paraMtu mithyAtvamohanA vikalpo vinAnA jIvomAM cArathI bAra guNaThANAvALA AtmadazAnA sAdhaka evA AtmAone kSAyopathamika bhAvanA samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritrAtmaka A traNa guNo ke je darzanamohanIya, jJAnAvaraNIya ane cAritramohanIya ema bhinna bhinna karmonA kSayopazamathI pragaTa thAya che. te bheda ratnatrayI svarUpa je pUrNatA che. te AtmAnI guNAtmaka svAbhAvika pUrNatA che. temAM paradravyano lezamAtra aMza nathI mATe paropAdhijanya pUrNatA nathI, svAbhAvika AtmadhananI pUrNatA che. to paNa lAyopathamika bhAvanI A pUrNatA hovAthI tene pragaTa karavA navo navo abhyAsa karavAno hovAthI "AvuM dharmakArya karuM to guNa pragaTa thaze ke bIjuM dharmakArya karuM to guNa pragaTa thaze" AvA mAnasika sAdhakadazAnA vikalpovALI dazA hovAthI savikalpaka pUrNatA che ane te paNa yogasaMnyAsa dazAvALo sAmarthyayoga pragaTe tyAre kSAyikabhAva AvavAthI kSAyopathamika bhAvanI A pUrNatA kSaya thatI hovAthI nirvikalpa abhedaratnatrayIrUpa pUrNatA ApIne virAma pAmanArI A pUrNatA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 17 che ane te cArathI bAra guNaThANAvALA AtmatattvanI sAdhanAnA vikalpavALA jIvone savikalpaka pUrNatA hoya che. dhIre dhIre kSayopazamabhAvanA guNo kSaya thatAM ane kSAyikabhAvanA guNo pragaTa thatAM teramA-caudamA guNaThANe tathA siddha paramAtmAone guNonI siddhadazA pragaTa thavAthI sAdhakadazA na hovAthI temano AtmA ja ratnatrayIsvarUpa banavAthI abhedabhAve ratnatrayI svarUpe pariNAma pAmelA nirvikalpaka evA AtmAone potAnA svabhAvabhUta nirvikalpaka avasthAvALI potAnA guNonI ja pUrNatA pragaTa thAya che. 1. mithyAtvI jIvone mohabdha hovAthI paropAdhijanya pUrNatA dekhAya che. 2. samyagdaSTi chadmastha jIvone bhedaratnatrayI rUpa savikalpaka pUrNatA hoya che. 3. kevalI paramAtmAnA jIvone abhedaratnatrayI rUpa nirvikalpaka pUrNatA hoya che. upara pramANe vastusthiti hovAthI nirvikalpaka abhedaratnatrayI rUpa pUrNatA e sAdhya che. tene sAdhavA mATe te nirvikalpaka pUrNatAnA sAdhanarUpe rahelI bhedaratnatrayI rUpa savikalpaka pUrNatAnA rasika banavuM joIe. kSAyopathamika bhAvanA guNomAM rasika banIe to kAlAntare kSAyikabhAvanI abhedaratnatrayIrUpa svAbhAvika AtmaguNonI paripUrNa pUrNatA pragaTa thAya che. je anaMta sukhAtmaka che, kyAreya paNa nAza pAmanArI nathI, parAdhIna nathI. Ama gurujIno upadeza che. manISiNAM-paNDitAnAM zuddhazraddhAnabhAsanapUrvakatattvaramaNAnugavIryapravRttimatAM "pUnarvasuthA" tathA nidhA charmavati / pUU:-anyUna:, e mAnaH pUnaH , pUrNAnanda eva sudhA pUrNAnandasudhA, tayA snigdhA dRSTiH pUrNAnandasudhAsnigdhA eSA bhavatIti sambandhaH / svarUpasvAbhAvikapUrNAtmIyAtyantikaikAntikanirdvandvAnandasudhAsnigdhA dRSTiH tattvajJAnavatAM bhavati / tattvajJAninaH svarUpAnandapUrNatAmeva pUrNatvena manyante iti / na tatra paudgalikapUrNatA-saGkalpaH, upAdhitvena nirdhArAt // 5 // zuddha evI kSAyikabhAvanI (karmonA sarvathA kSayathI thayelI) zraddhA ane zuddha jJAnapUrvaka AtmatattvanI ramaNatAmAM ja vIryanI pravRtti karanArA manISI (paMDita-jJAnI) puruSonI dRSTi, AtmAnA anaMtaguNonI ramaNatA svarUpa svAbhAvika pUrNatAnA AnaMda rUpI je amRta, tenA vaDe siMcAyelI hoya che. eTale ke pUrNAnandarUpI amRtathI siMcAyelI snehALa banelI dRSTi tattvajJAnIonI hoya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 pUrNASTaka - 1 jJAnasAra pUrNa eTale jarA paNa nyUna nahIM evo je Ananda arthAt paramAnanda-pUrNAnanda, te paramAnanda e ja amRta, eTale ke pUrNAnada sudhA, tevA amRta vaDe siMcAyelI je dRSTi te pUrNAnandasudhAsnigdhA. evA prakAranI nirdoSa, atyanta zuddha, svaguNaramaNatAnA AnaMdavALI A dRSTi mahAtmA puruSonI hoya che. jema bhogI jIvonI dRSTi, puNyodayathI prApta thayelAM padgalika sukho ke je paropAdhijanya che, bandhanarUpa che, parAdhIna che, navAM navAM karma baMdhAvanAra che temAM ja layalIna hoya che. tevI ja rIte tattvajJAnavALA manISI puruSonI dRSTi AtmAnA zuddha svarUpAtmaka guNo saMbaMdhI je svAbhAvika pUrNatA che temAM ja vAstavika Atyantika-ekAntika nirbandu Ananda mANavA rUpa je amRta che tevA amRtathI siMcAyelI hoya che, je AnaMda parAdhIna nathI paNa potAnA guNono ja AnaMda che mATe vAstavika che te AtmIya che, paripUrNa AnaMda che. "jarA paNa nyUna nathI te Atyantika", "kyAre ya javAno nathI sadAkAla A AnaMda rahevAno ja che te aikAntika" ane "je AnaMdamAM zoka-arati, udvegAdi kaluSita bhAvo nathI te nirdU AnaMda kahevAya che." AvA prakAranA A adbhuta AnaMdarUpI amRtathI siMcAyelI dRSTi mahAtmA puruSonI hoya che. bhogI jIvo bhoga-sukhanI sAmagrInI prAptine ja pUrNatA mAne che paNa te bhrAmaka che. jyAre tattvajJAnI AtmAo svarUpanA AnaMdanI pUrNatAne ja pUrNatA tarIke svIkAre che. AvI dRSTi jyAre thAya che tyAre tyAM paudgalika-pUrNatAno aMzamAtrathI vicAra paNa Avato nathI. kAraNa ke padgalika pUrNatA e upAdhibhUta che, parAdhIna che, duHkhadAyI che, nAzavaMta che. moha karAvavA dvArA saMsAravardhaka che. Avo pAko nirNaya mahAtmA-puruSonA hRdayamAM thayelo che. mATe te mahAtmAo tyAM daSTipAta paNa karatA nathI. teonI dRSTi tyAM jatI ja nathI. paudgalika sukhane moTuM baMdhana mAne che. ApaNA apUrNaH pUrNatAmeti, pUryamANastu hIyate / pUrNAnandasvabhAvo'yaM jagadadbhutadAyakaH // 6 // gAthArtha - paulika bhAvo vaDe je apUrNa hoya che te ja AtmAnA guNonI pUrNatAne pAme che ane padgalika bhAvo vaDe pUrNa thato AtmA Atmika guNo vaDe hAni pAme che. pUrNAnaMdano A svabhAva jagatane Azcarya pamADanAro che. dI TIkA :- apUof: kRti - H cAra/parijItyA savanaputraparityAtriH puH Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 "mapUof:"sAdhavapu: "pUItA" ti-" prAnoti tu=punaH pUryamALa: pusaiM, hIyate pUrNAnandena, pudgalaiH pUryamANasya AtmAnando hIyate eva / ayaM jJAnagocarIbhUtaH pUrNAnandasvabhAvaH jagadadbhutadAyakaH asti iti / pUrNAnandasvabhAvasyeyamadbhutatAparasaGgatyAge vRddhiH, parabhAvapUraNe hAniH / je AtmA aMtaraMga vairAgya ane tyAganI pariNatipUrvaka pulAtmaka paradravyonA baMdhanono sarvathA parityAga karavAnI atizaya rucivALo che. te AtmA jema jema pudgalo vaDe apUrNa bane che (jugalonA baMdhana ane paudgalika sukhonI vAsanA choDIne tyAgI bane che) tema tema baMdhano ane baMdhanonI sArasaMbhALanI ciMtAthI mukta thatAM sAdhaka dazA vRddhi pAmatAM AtmAnA guNo vaDe pUrNatAne pAme che. bAhya bhAvonI ciMtAthI ane mohathI mukta banelo A sAdhaka AtmA Antarika guNonI sArI rIte sAdhanA karI zake che. mATe ja bAhya bhAvothI hIna AtmA Antarika guNonI vRddhivALo bane che. paraMtu bAhya evA pudgalanA padArtho vaDe ane tevA tevA prakAranA paudgalika sukho vaDe pUrNa banato jato evo te AtmA (paradravyonA baMdhanomAM jhakaDAvAnA kAraNe) AtmaguNonI sAdhanA ane tenA saMbaMdhI parama AnaMda pAmavAnI bAbatamAM hAni pAme che. sArAMza ke pudgalonA baMdhano vaDe pUrAtA (jhakaDAtA, baMdhanomAM phasAtA) evA te AtmAno Atmika guNono paramAnanda hAni pAme che. A pUrNAnandasvabhAva jJAnAdi Atmika guNonI ramaNatA rUpa anubhavanA viSayavALo che ane te jagatane Azcarya utpana karanAro che. kAraNa ke jagatamAM gADI, vADI ane lADInAM paudgalika sukho jema jema vadhe che tema tema saMsAramAM vikAsa karyo, AgaLa vadhyo, vRddhi pAmyo, ghaNI siddhi meLavI Ama kahevAya che ane hAla je vAta cAle che te tenAthI sarvathA ulaTI che. A pUrNAnandasvabhAvanI AvA prakAranI adbhutatA che ke paradravyanA saMgano jema jema tyAga thAya tema tema pUrNAnaMda vRddhi pAme che ane paradravyonA saMgAtmaka parabhAvadazA jema jema vRddhi pAme che tema tema pUrNAnandasvabhAva hAni pAme che. parano saMga ghaTe to pUrNAnanda vRddhi pAme ane parano saMga vadhe to pUrNAnanda hAni pAme. Avo pUrNAnandano svabhAva che. je saMsAra-rasika jIvone na samajAya tevo che. atra bhAvanA-AtmanaH sakalasvarUpAvirbhAvAnubhAvotpannAnandaH, jagati-loke anAdipravRttipravRtte pudgalAnandabhoktari vismayarUpaH / zuddhatattvapUrNAnAM tu svarUpatvAd na vismayaH / ata eva pUrNAnandasAdhanabhUte vizuddhasamyagratnatrayasAdhane yatno vidheya rRti dA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNASTaka - 1 jJAnasAra bhAvArtha A pramANe che - AtmAne potAnA saMpUrNa zuddha svarUpano AvirbhAva thavAthI tenA anubhava dvArA utpanna thayelo je parama AnaMda che te AnaMda A saMsAramAM anAdikALathI mohAtmaka pravRttimAM pravartelA ane pudgalasukhamAM ja AnaMdane bhogavanArA evA saMsArI jIvamAM Azcarya karanAro che. kAraNa ke AvA prakAranA saMsArI jIve mohAtmaka pudgalasukhane ja sukha mAnyuM che. AtmAnA guNonI ramaNatAnuM sukha joyuM nathI, mANyuM nathI. tethI te jIvane A vAta sAMbhaLIne Azcarya thAya che. paraMtu zuddha AtmatattvanA svarUpathI pUrNa banelA mahAtmAone to A ja vAstavika potAnuM svarUpa hovAthI alpa paNa Azcarya thatuM nathI. ulaTuM AtmAmAM potAnA anaMta guNone anubhavavA svarUpa svAdhIna ane nirupAdhika sukha hovA chatAM saMsArI jIvo parAdhIna, duHkhadAyI, sopAyika ane anaMta janma-maraNanI paraMparA vadhAranArA evA padgalika sukhamAM je magna che te joIne teone Azcarya thAya che. ane bhUlA paDelA saMsArI jIvo upara bhAvakaruNA upaje che. A kAraNathI ja AtmAnA guNonA AvirbhAvarUpa pUrNAnaMdanuM mukta avasthAmAM je sukha che tenA sAdhanabhUta evA nirmaLa samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra svarUpa anaMta sukhadAyI evI ratnatrayInI sAdhanAmAM ja sAdhaka jIve prayatna karavo ucita che. A sAdhanAmAM ja mAnavajIvananI sAcI sArthakatA che. (6) parasvatvakRtonmAthA, bhUnAthA nyUnatekSiNaH / svasvatvasukhapUrNasya, nyUnatA na harerapi // 7 // gAthArtha -paradravyamAM potAnApaNuM mAnavAthI unmAdavALA banelA rAjAo paNa sadA potAnAmAM nyUnatA ja jonArA hoya che ane potAnA AtmaguNomAM ja potAnApaNuM mAnavAthI anaMta sukhathI pUrNa bharelA evA munine potAnAmAM IndrathI paNa nyUnatA jaNAtI nathI. (arthAt Indra karatAM paNa adhika sukha dekhAya che.) IchA TIkA - parasvatveti-paje-pa2vastuni himavanavibhAvaparita svastha bhAva: svatvam, parasmin svatvaM parasvatvam, tena kRta unmAtha unmAdaH-vyAkulatvaM yeSAM te parasvatvakRtonmAthAH, evambhUtA bhUnAthA:-pRthvIzA api nyUnatekSiNaH-nyUnatAdarzanazIlAH, yataH parasampadraktAnAM cintAmaNyanantakoTiprAptAvapi na tRptiH, tRSNAyA anantaguNatvAt sadaivApUrNatvAt nyUnatAmeva pazyanti, tRSNAyA vibhAvatvAt parityAge (Ava) murabram | Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 potAnA AtmA sivAyanA sarve AtmAo (kuTuMbanAM sarve pAtro, snehIo ane mitrAdi sarve jIvo) tathA sarve paNa pudgaladravyo e A vivakSita jIvane paradravya arthAt paravastu kahevAya che. te pAtrono ane dhanAdi pudgaladravyono puNyodayathI saMga thAya che. paraMtu A jIva pUrvabaddha mohanIya karmanA udayathI te dravyonI sAthe rAgAdi bhAvo dvArA aMgAMgIbhAvane pAme che (mArApaNAnI mamatAthI joDAya che.) Ama A jIva vibhAvadazAmAM pariNAma pAme che. svastha mAvA-sva mArApaNuM-huMpaNuM-mamatA je thAya che tene "vRtva" kahevAya che. para evAM jIvadravyo ane pudgaladravyono puNyodayathI saMga thaye chate tenI sAthe thayelo je aMgAMgIbhAva (ekamekatA-tallInatA), tenAthI vibhAvapariNati utpanna thaye chate te paradravyamAM mArApaNAnI je buddhi thAya che tene "pare svatvam' = parasvatva, parasvatva kahevAya che. dhana-dhAnya-ghara-hATa-kuTuMbaparivAra-snehIo ane mitro ItyAdi parapadArthonI prApti thaye chate tene mAruM mAruM mAnIne tenA dvArA thayo che unmAda eTale AkuLa-vyAkulatA jene evA je bhogI jIvo che te paradravyonI prApti vaDe abhimAnI banelA potAnI jAtane sukhI sukhI mAnanArA, duniyAne dabAvanArA AvA jIvo rAjA banyA hoya to paNa potAnAmAM nyUnatAne ja jonArA che. haju mAre A nathI, haju mAre peluM nathI ema nathI nathI ane nathIne ja jonArA pratidina adhika adhika meLavavA mATe aDhAre pApasthAnaka sevanArA hoya che je maLyuM che teno saMtoSa hoto nathI, paraMtu je nathI maLyuM teno asaMtoSa ane uga ja ghaNo hoya che. ane Akula-vyAkulatA tathA te meLavavAnI lAlasA ja ghaNI hoya che. tethI ja lakhapati jIva karoDapatithI potAnAmAM nyUnatA dekhe che. karoDapati jIva abajopatithI potAnAmAM nyUnatA dekhe che. rAjAdi cakravartI karatAM potAnAmAM nyUnatA dekhe che. Ama A jIvo paradravyane meLavavAmAM ja AkuLa-vyAkula thayA chatA potAnuM samasta jIvana mAnasika duHkhamaya pasAra kare che ane bIjAnuM adhika dhana-sukha Adi joIne sadA baLyA ja kare che. IrSAnI AgathI baLatA ja rahe che. IrSyA, adekhAI, ciMtA ane asaMtoSa AdithI duHkhI ja duHkhI rahe che. kAraNa ke paradravyane potAnI saMpatti mAnIne temAM ja rakta banelA pulAnaMdI-bhogI jIvone ciMtAmaNiratna tulya apAra karoDo vastuonI prApti thAya, chatAM paNa tRpti thatI nathI (saMtoSa thato nathI). mohAdhIna jIvamAM rahelI tRSNA IndranathI Aga vadhe tema "nAde noda pavaphA" AvI zAstrokta nIti pramANe anaMtaguNI vadhe che. tethI sadAkAla apUrNa ja rahe che. mATe potAne potAnI lakSmInI nyUnatA ja dekhAya che. A saMsAramAM sarve jIvone lakSmI bIjAnI ja vadhAre dekhAya che ane sarasvatI potAnI ja vadhAre dekhAya che" A ja Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 pUrNASTaka - 1 jJAnasAra moTI bhramabuddhi che. tRSNA (eTale paradravyane prApta karavAnI mahecchA) e vibhAvadazA hovAthI tenA tyAgamAM ja paramasukha che. jema jene bhUta vaLageluM hoya che te bhUtanA kAraNe duHkhI hoya che ane bhUta nIkaLyA pachI sukhI thAya che. tema A paradravyano saMga e jIvane vaLageluM eka prakAranuM mahAbhUta che. tethI ja paradravyanI mamatAvALA jIvo potAne nyUna cUna dekhIne sadA AkuLa-vyAkula, duHkhI, ciMtAtura ane aneka prakAranI upAdhiovALA bane che. jyAre A paradravyonI mamatA tyaje che tyAre ja sAcuM sukha prApta thAya che. svazabdena AtmA, tatraiva svatvaM svasvatvam, tadutpannasukham- AtmasvabhAvanirdhArabhAsanaramaNAnubhavarUpaM sukham, tena pUrNasya muneH "harerapi"-indrAdapi "na nyUnatA" / yata indrAdInAM zubhAdhyavasAyanibaddhapuNyavipAkabhoginAM AtmaguNAnubhavazUnyAnAM dInatvameva vilokyate tattvarasikaiH / svarUpasukhalezo'pi jIvanaM paramAmRtam, puNyodayodbhavasukhakoTirapi svaguNAvaraNatvena mahaduHkham / ahaha ! bandhasattAto'pi udayakAlaH dAruNaH, yenAtmano (puNyodayakAlaH) guNAvaraNatA / ataH svarUpasukhe ruci: veryA uttarArdhamAM lakhelA sva zabdathI AtmA artha karavo. te AtmAmAM ja mArApaNuM je karavuM tene svasvatva kahevAya che. AtmAnA guNone "A ja mAruM sAcuM dhana che." Ama mAnavAthI utpanna thayeluM je sukha eTale ke AtmAnA zuddha svabhAvanI ja zraddhA karavI, jJAna prApta karavuM ane temAM ja ramaNatAno anubhava karavo AvA prakAranuM je sukha che tevA prakAranA AtmikaguNonI ramaNatAnA sukhathI bharapUra bharelA evA munine (AtmArthI jIvane) Indra thakI paNa kaMI nyUnatA nathI. kAraNa ke pUrva bhavamAM zubha adhyavasAyathI bAMdhelA pUNyakarmanA vipAkodayane bhogavanArA ane AtmAnA nirmaLa guNonI ramaNatAnA anubhavathI sarvathA zUnya evA bhogI Indra' vagere mahAsukhI jIvomAM paulika bhAvomAM ja sukhabuddhi sthira thayelI hovAthI tevA jIvomAM tattvarasika mahAtmAo vaDe dInatA ja dekhAya che. ekabIjAnuM rAjya paDAvI levA laDAI kare che. eka-bIjAnI strIomAM mohita thaIne apaharaNa kare che. A badhuM zuM che ? paradhana ane parastrInI luMTAluMTa e bhogasukho mATenI dInatA ja che. sAmAnya rAjA hoya, cakravartI rAjA hoya ke Indra hoya paNa A sarve parapadArthomAM sukhabuddhivALA hovAthI kaDavAza-verajhera-luMTAluMTa ane yuddhAdi karI satata kaluSita cittavALA, dInatAvALA tathA vairAyamANasvabhAvavALA varte che. kaSAyothI bharelA ja rahe che. 1. ahIM Indro samyagdaSTi hovAthI paulika sukhanI atizaya AsaktivALA hotA nathI. paraMtu avirati hovAthI TIkAkArazrIe Indrano ullekha karyo hoya ema lAge che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 23 jyAre AtmAnA zuddha svarUpAtmaka guNonA anubhava rUpa sukhano bhale leza ja mAtra hoya to paNa te parama amRtamaya jIvana che. kAraNa ke jyAM AvI vibhAvadazA-kASAyikavRttio nathI, sthira darIyAtulya zuddha manovRtti hoya che. jyAre puNyanA udayathI utpanna thayeluM paulika sukha ghaNuM ghaNuM hoya to paNa te sukha rAgAdi kaSAyo karAvanAra che. tenAthI AtmAnA zuddha guNonuM AvaraNa ja thAya che. mATe mahAduHkhamaya che. jema koI eka sattAdhIza manuSya bIjA manuSyane sAruM sAruM khAvA-pIvAnuM Ape, rahevA sAruM makAna Ape, sukhasagavaDatA Ape paNa tenA parivAra sAthe (patnI ane bALako sAthe) maLavA na de. tenA potAnA parivArathI sadA dUra ja rAkhe, to te bahAranuM sukha paNa duHkha ja che. tema A bhautika sukha paNa moha karAvavA dvArA svaguNonuM AvAraka che. eTale ke svaguNonI prAptithI dUra ja rAkhe che. mATe mahAna duHkharUpa che. aho Azcarya sAthe duHkhanI vAta che ke baMdhAyeluM puNya) karma ane sattAmAM raheluM puNyakarma AtmAnA guNonuM evuM AvAraka nathI, paraMtu vipAkodayamAM AveluM puNyakarma (rAgAdi kaSAyo karAvavA dvArA) AtmAnA nirmaLa guNonuM AcchAdana karIne A AtmAne mUDha (gAMDo) banAvI de che. A kAraNe ja baMdhakAla ane sattAkAla karatAM udayakAla atizaya (dAruNa) bhayaMkara che. jenA vaDe AtmAnA guNonuM vartamAnakAle AvaraNa karAya che. tethI he AtmAnuM! tAre AtmAnA svarUpanA sukhamAM ja prIti-vizvAsa karavA jevAM che. padgalika sukhono anubhava A jIvane aMdha karanAra che. svaguNonI saMsmaraNatA ane ramaNatA e A AtmAne satata jAgRta rAkhanAra che. 7l kRSNe pakSe parikSINe, zukle ca samudaJcati / dyotate' sakalAdhyakSA, pUrNAnandavidhoH kalA // 8 // gAthArtha - kRSNapakSa kSINa thaye chate ane zuklapakSa zarU thaye chate AtmaguNonA pUrNAnandarUpI caMdramAnI kalA sarva janane pratyakSa evI prakAzita thAya che. ITA TIkA - Mo pakSe rUti-kRSNa pakSe parikSI-kSakSya prApta, guvanne pakSe samudaJcati-udayaM prApte sati "sakalAdhyakSA"-sakalajanapratyakSA vidho:-candrasya kalA dyotate iti lokapravRttiH / evaM kRSNa pakSe ardhapudgalAdhikasaMsArarUpe kSINe sati, 1. dyotane satnAdhyakSA , pUnavidho: snA: Ama prasiddhapATha bahuvacanavALo che. paNa TIkAkArazrIe mUlamAM tathA TIkAmAM sarvatra ekavacana karyuM che. eTale ame paNa ekavacana vALo ja pATha rAkhela che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 pUrNASTaka - 1 jJAnasAra zuklapakSe ardhapudgalAbhyantarasaMsArarUpe pravartamAne sati, pUrNAnandaH - AtmA, sa eva vidhuzcandrastasya kalA svarUpAnuyAyicaitanyaparyAyaprAgbhAvarUpA dyotate zobhate ityarthaH / kRSNapakSa (dareka mahInAno aMdhArIyo pakSa-vadI pakSa) kSaya thaye chate ane zuklapakSa (ajavALIyAno pakSa-sudI pakSa) udayamAM Avye chate caMdramAnI kalA vadhArene vadhAre prakAzita thatI jAya che. A vAta sarve manuSyone pratyakSa che, anubhavasiddha che. AvA prakArano lokavyavahAra che. temAM kaMI kahevuM paDe ke samajAvavuM paDe tema nathI. evI ja rIte ardhapudgalaparAvartanathI adhika saMsAranA hovArUpa kRSNapakSa kSINa thaye chate ane ardhapudgala parAvartananI aMdara (tenAthI nyUna) saMsAranA hovA rUpa zukla pakSano udaya thaye chate pUrNAnandamaya je A AtmA che te ja jANe caMdramA hoya tema tenI AtmasvarUpane anusaranArI caitanyaparyAyanI pragaTatA thavArUpa kalA vadhAre ne vadhAre prakAzita thAya che. A jIvano mokSe javAno ardhapudgalaparAvartanathI vadhAre kAla bAkI hoya (arthAt mokSaprApti dUra dUra kAle thavAnI hoya) tyAre kRSNapakSa kahevAya che ane A jIvano mokSe javAno kAla jyAre ardhapudgalaparAvartananI aMdarano hoya che. tenAthI nyUna hoya che tyAre zuklapakSa kahevAya che. jyAre kRSNapakSakAla hoya tyAre mokSa dUrakAle thavAno hovAthI AtmAnuM cetanAvIrya bhoga tarapha-pudgalanA sukho tarapha, temAM ja sukhabuddhi karIne pravartanAruM hoya che ane jyAre zuklapakSakAla Ave che tyAre mokSa nikaTakAlamAM ja thavAno hovAthI AtmAnuM cetanAvIrya bhogasukho tarapha udAsIna thAya che ane AtmAnA svarUpane anubhavavAmAM ja AnaMda mAnanArA evA cetanAvIryano prAdurbhAva thAya che. AtmAnI caitanyazakti ane vIryazakti svaguNonI ramaNatAnA AnaMda tarapha vaLe che. cAlatAM cAlatAM gAmanI bhAgoLa Ave tyAre game tevA thAkelAnA paNa paga jorathI upaDe che tema ahIM samajavuM. dezona ardhapudgala parAvartana kAla bAkI rahevA rUpa zuklapakSa Ave tyAre AtmAnI dRSTi ja badalAI jAya che. bhogasukhone badale AtmaguNonI ramaNatAnA sukha tarapha A AtmA doTa muke che. zuklapakSe prApte Atmani cetanAparyAyaH zobhate, kRSNapakSe hi anAdikSayopazamIbhUta-cetanAvIryAdipariNAmaH mithyAtvAsaMyamaikatvena saMsArahetutvAt na zobhata ityarthaH / asya hi AtmanaH svarUpasAdhanAvasthA eva prazasyA / kRSNapakSazuklapakSalakSaNaM tu Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 25 A AtmAno jyAre zuklapakSa zarU thAya che tyAre samyakatva-dezavirati-sarvaviratianaMtAnubaMdhI kaSAyanI visaMyojanA ane zreNI ItyAdi ArohaNabhAvono yoga saMbhavato hovAthI ane mithyAtva, avirati, kaSAya ItyAdi karmabaMdhanA hetubhUta kaluSita bhAvonI hAni thatI jatI hovAthI "cetanAparyAya" (jJAnaparyAya) ane vIryaparyAya (dharmakAryomAM pravRtti karavA rUpa kriyAparyAya) atizaya zobhA pAme che. jyAre kRSNapakSa hato tyAre anAdikALathI jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamabhUta cetanA paryAya ane vIryAntarAyakarmanA kSayopazamabhata viryaparyAya mithyAtva ane aviratibhAvanI sAthe ekameka hovAthI saMsArano hetu banato hato. pragaTa thayelI samasta buddhi ane mana-vacana-kAyAnI samasta pravRtti mithyAtvavALI, avirati bhAvavALI ane kASAyika bhAvavALI hatI. tethI nirantara karmabaMdhanuM ja ane tenAthI saMsAravRddhinuM ja kAraNa banatI hatI. tethI tevo cetanA paryAya (buddhi) ane vIryaparyAya (pravRtti) zobhA pAmatA na hatA. AtmAne sukhano hetu na hato, paNa duHkhano ja hetu hato. mATe A AtmAnI AtmasvarUpane sAdhI Ape evI sAdhanAtmakAvasthA (sAdhakAvasthA) ja prazaMsanIya gaNAya. paNa karmabaMdha karAve-saMsAramAM rajhaLAve evI bAdhakAvasthA zobhA na pAme. kRSNapakSamAM bAdhakAvasthA ane zuklapakSamAM sAdhakAvasthA hoya che. kRSNapakSa ane zuklapakSanuM svarUpa A pramANe che - jesimavaDDapuggalapariaTTo sesao ya saMsAro / te sukkapakkhiyA khalu, avare puNa kiNhapakkhIyA // 72 // (zrAvakaprajJapti gAthA-72) jo kiriyAvAI so, bhavvo NiyamA (ya) sukkapakkhIo / aMto puggalapariaTTassa, u sijjhai niyamA / iti dazAzrutaskandhacUrNI (SaSThI dazA akriyAvAdisvarUpam ) je AtmAono saMsAra apAIpudgalaparAvartana mAtra ja zeSa hoya che. te jIvo avazya zuklapAkSika kahevAya che ane bAkInA jIvo (ke jeono saMsAra apAIpugala parAvartanathI adhika hoya che te jIvo) niyamAM kRSNapAkSika hoya che. je kriyAvAdI jIvo che te niyamA bhavya ane niyamAM zuklapAkSika hoya che ane ardhapudgalaparAvartanakAlamAM niyamA siddhipadane pAmanArA hoya che. dazAzrutaskaMdhanI cUrNimAM kahyuM che ke - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNASTaka - 1 jJAnasAra jo akiriyAvAdI so bhavito abhaviu vA niyamA kiNhapakkhIo / kiriyAvAdI NiyamA bhavvao NiyamA sukkapakkhIo aMtopuggalapariyaTTassa niyamA sijjhihitti sammadiTThI vA micchadiTThI hojja / 26 akriyAvAdI che te bhavya paNa hoya athavA abhavya paNa hoya, paraMtu niyamA kRSNapAkSika ja hoya (ardhapudgalaparAvartanathI vadhAre saMsAravALA ja hoya) tathA je kriyAvAdI jIvo che te jIvo niyamA bhavya ja hoya, niyamA zuklapAkSika ja hoya ane ardhapudgala parAvartananI aMdara ja niyamA siddhipada prApta karanAra hoya che. bhale te samyagdaSTi paNa hoya athavA mithyArdaSTi paNa hoya. eTale zuklapakSamAM vartatA jIvanI AdhyAtmika kalA vRddhi pAme che. pUrNa iti guNatvAt guNinamantareNa na bhavati pUrNatvam, vastuni svarUpasiddhau bhavati / tatra nAmapUrNaH "pUrNa" iti kasyacit nAma zabdAlAparUpam / pUrNasya AkAra Aropo vA sthApyate sA sthApanA, pUrNaghaTatvAdirUpA sthApanApUrNaH / dravyapUrNa:dravyeNa pUrNaH dhanADhyo jalAdipUrNaghaTAdirvA dravyAt pUrNaH svakAryapUrNaH, "arthakriyAkAri dravyam" iti lakSaNAt, dravyeSu pUrNaH dharmAstikAyaskandhAdiH, "aNuvaogo davvaM" iti vacanAt Agamato dravyaM - pUrNapadasyArthajJAtA anupayuktaH, noAgamataH-jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt tridhA, tatra pUrNapadajJakalevaraM jJazarIram, bhAvipUrNapadajJAtA laghuziSyAdiH bhavyazarIram, tadvyatiriktastu sattA pUrNa: guNAdibhiH tathApi tatpravRttirahitaH karmAvRtaH AtmA avivakSitabhAvasvabhAvaH / uktaM ca zrI zAntivAdivetAlaiH "navaraM tadvyatiriktazca jIvo dravyajIva ucyate iti prakramaH, tu- vizeSadyotakaH, sa cAyaM vizeSo yathA na kadAcittatparyAyaviyuktaM dravyaM, tathApi ca yadA ca tadviyuktatayA vivakSyate tadA taddravyaprAdhAnyato dravyajIvaH (uttarAdhyayana-adhyayana uha ). "pUrNa" pUrNapaNuM e padArthano guNavizeSa che. eTale ke pUrNatA e padArthano dharma che. jemake A ghaTa jalathI bharapUra bharelo che. bharelApaNuM-pUrNapaNuM e ghaTano guNa thayo arthAt dharma thayo. ane je guNa hoya che te guNI vinA saMbhavato ja nathI. tethI pUrNatva e guNa hovAthI svarUpathI siddha evI vastu sat hoya to ja temAM pUrNatva saMbhavI zake. (eTale ke vastu pote vAstavikapaNe A saMsAramAM sat hoya to ja tevI) vastu hote chate pUrNatA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 27 nAmano guNa temAM saMbhavI zake che. mATe jIva nAmano padArtha paNa sat che ane te potAnA guNothI pUrNa paNa che. have A pUrNatA upara nAmAdi cAra nikSepA samajAve che - koIka vyaktinuM "pU" AvuM nAma rAkhavAmAM Ave eTale ke koI vyaktine uddezIne "A pUrNa che" A prakAranA zabdonA AlApathI bolAvAya, tyAre te "nAmathI pUrNa" kahevAya che. pUrNa evI vastuno je AkAra te, athavA pUrNapaNe jenI kalpanA karAya (Aropa-upacAra karAya) te sthApanA pUrNa kahevAya che. jemake pUrNa ghaTAdi rUpe sthApanA karAya te kuMbhasthApanAdi. "dravyapUuf" nA judA judA artho thAya che. tRtIyA tapuruSa samAsa karIe to dravya vaDe je pUrNa te dravyapUrNa - jemake dhana vaDe pUrNa evo dhanADhya caitra-maitrAdi, athavA jala vaDe ane ghI vaDe bharelo ghaTAdi. have paMcamI samAsa karIe to "vyAt pUU:" dravyathI pUrNa eTale ke sAMsArika potAnAM badhAM kAryo jenAM pUrNa thaI gayAM che (sarve javAbadArIo jenI pUrNa thaI gaI che, nivRtta jIvana jenuM che) te dravyapUrNa kahevAya che. kAraNa ke "arthakriyA karavI te dravyanuM lakSaNa che." jeNe potAnI badhI arthakriyA karI lIdhI che tethI te dravyathI pUrNa kahevAya che. "baiju pUIf:" Ama jyAre saptamI samAsa karIe tyAre cha dravyomAM je pUrNa dravya che arthAt akhaMDa dravya che, jenA khaMDa-khaMDa thatA nathI evo dharmAstikAyano je skaMdha che te. Adi zabdathI adharmAstikAyano je skaMdha, AkAzAstikAyano je skaMdha te dravyapUrNa kahevAya che. je dravya jevuM che tevuM ja pUrNapaNe rahe che. paraMtu pugaladravyanI jema khaMDa khaMDa thatuM nathI. pUrNapaNe che te dravyapUrNa ane pUrNapaNe je rahe te paNa dravyapUrNa. athavA "anupayogo dravya" upayogazUnya je hoya tene paNa dravya kahevAya che. jema upayoga vinA karAyelI dharmakriyAne dravyakriyA kahevAya che, tema "pUrNa" kone kahevAya? te pUrNapadanA arthane sArI rIte je AtmA jANato hoya, paraMtu tenI prarUpaNA karatI vakhate upayoga na hoya arthAtu anupayogI je vaktA te AgamathI dravyapUrNa. noAgamathI dravyapUrNanA traNa bheda che - 1. jJazarIra, 2. bhavyazarIra ane 3. tavyatirikta. tyAM jeNe pUrNapadano artha pUrvakAlamAM barAbara jANyo hato paraMtu hAla avasAna (mRtyu) pAmyA che tevA jIvanuM mRtaka zarIra (phlevara). te zarIragata jIve pUrve jANyuM hatuM mATe jJazarIra, tathA hAla je bAlaziSya-nAnA muni che paNa bhAvimAM je pUrNapadanA arthane bhaNaze-jANaze, bhAvimAM jANavAne yogya che te laghuziSyAdi (bAlamuni Adi) bhavyazarIra. tathA sattAthI je AtmA siddhanI samAna anaMtaguNo Adi vaDe pUrNa che. to paNa karmothI AvRtta evo te AtmA hAla anaMtaguNonI pravRtti karI zakato nathI, te guNonI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 pUrNASTaka - 1 jJAnasAra pravRtti vinAno che tethI ja jemAM anaMtaguNo hovA chatAM paNa kArya na karatA hovAthI, nathI vivakSA karAI AvA prakAranI bhAvasvabhAvanI jenI evo je nigodAdimAM rahelo saMsArI AtmA te taduvyatirikta noAgamathI dravya kahevAya che. zrI vAdivetAla evA zAnticaMdrasUrijI mahArAje uttarAdhyayananA 36mAM adhyayananI TIkAmAM kahyuM che ke - te te guNo ane paryAyothI vyatirikta evo je jIva te taduvyatirikta dravyajIva kahevAya che. AvA prakAranI ahIM nIti-rIti che. ahIM je tu zabda (uttarAdhyayananI mUlagAthAmAM) lakhavAmAM Avyo che. te vizeSatAno sUcaka che, te vizeSatA A pramANe che ke - koIpaNa dravya kyAre paNa potapotAnA te te guNa-paryAyothI rahita hotuM ja nathI. to paNa te te guNa-paryAyothI rahitapaNe jyAre dravyamAtranI vicAraNA karAya che tyAre dravyanI ja pradhAnatA hovAthI tene dravyajIva kahevAya che. jemake amadAvAdamAM pacAsa lAkha manuSyo hAla vase che. ahIM manuSyamAtranI ja gaNatarI karI, koI ucca jAtinA ane koI nIca jAtinA che, koI bAla-yuvAna Adi paryAyavALA che, koI ochuM-vadhAre jJAna dharAve che, koI zArIrika kALA-gorA Adi bhinna bhinna guNo dharAve che. paraMtu te te guNo ane paryAyonI vivakSA na karatAM "jIvo ATalA che" AvI je vivakSA karAya che tene taduvyatirikta noAgamathI dravya kahevAya che. dravyapUrNa samajAvIne have bhAvapUrNa samajAve che. bhAvapUrNaH AgamataH pUrNapadArthajJaH samastopayogI / noAgamataH jJAnAdiguNapUrNAH, saGgraheNa sarve jIvAH, naigamenAsannasiddhimanto bhavyAH pUrNAnandAbhilASiNaH, vyavahArataH abhyAsavantaH, RjusUtreNa tadvikalpavantaH, zabdanayena samyagdarzanAdisAdhakaguNAnandapUrNAH, samabhirUDhena arhadAcAryopAdhyAyasAdhavaH svasvabhAvasukhAsvAdanena bhavodvignatvAt, evambhUtataH siddhAH anantaguNAnandAvyAbAdhAnandapUrNatvAt / bhAvapUrNanA be bheda che - AgamathI ane noAgamathI. je AtmA pUrNapadanA arthanA jANakAra che ane samastapaNe temAM upayogavALA che, prarUpaNA karatAM tenA yathArtha upayogavALA che. te AgamathI bhAvapUrNa kahevAya che. have noAgamathI bhAvapUrNa jJAnAdi AtmaguNo vaDe je paripUrNa che te kahevAya che. tene barAbara samajavA mATe sAta nayothI vicAravAmAM Ave che - (1) nagamanayathI - dezonAdhapugalaparAvartana jeTalA nikaTanA kAlamAM ja siddhi pAmavAvALA pUrNAnandasvarUpanI prAptinA abhilASI evA bhavyajIvo, kAraNa ke naigamanaya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 jJAnamaMjarI pUrNASTaka - 1 kAryanA kaMIka dUra evA kAraNamAM paNa kAryano Aropa karIne kArya svIkAranAra che. jema tRNamAM paNa ghInI zakti che. to ja kAle kAle ghI pragaTa thAya che. tema ardhapudgalaparAvartanamAM Avelo jIva ja kAle kAle siddhipadanI prAptirUpa kAryane karanAro che. (2) saMgrahanayathI - sarve jIvo pUrNa che kAraNa ke saMgrahanaya sadaMzagrAhI che ane nigoda-naraka Adi samasta jIvomAM siddhaparamAtmAnI samAna anaMta anaMta guNonI pUrNatA sattAthI rahelI che. mATe sarve paNa jIvo saMgrahanayathI pUrNa che. (3) vyavahAranayathI - siddhapadamAM rahela guNonI pUrNatAne prApta karavAnA abhyAsavALo (Teva pADato) jIva, jemake dezavirata-sarvavirata-tyAga-tapa Adi karavA dvArA abhyAsavALo-pravRttizIla je jIva te pUrNa. sAdhaka avasthAvALo AtmA. (4) RjusutranayathI - pUrNAnanda prApta karavAnI mAnasika tanAvALo jIva, pUrNasvarUpanA AnaMdanI prAptinA vikalpavALo je jIva te pUrNa kahevAya che. RjusUtranaya vartamAnakAlagrAhI che ane hAla vartamAnakALe jene AvI pUrNatA prApta karavAnA manoratha jAgyA che, bhogadRSTi dUra thaI che ane te pUrNAnaMdane meLavavA satata prayatnazIla che. tene pUrNa kahevAya che. (5) zabdanayathI - samyagdarzana-samyajJAna ane samyakyAritra Adi sAdhaka-AtmAnA je guNo che tenA AnaMdathI pUrNa hoya tene pUrNa kahevAya che. kAraNa ke mAtra vikalpa hoya paNa pravRtti na hoya to zuM kAmanuM? tethI A naya vikalpanI sAthe pravRtti hovI joIe to ja te sAcI pUrNatA che Ama samajIne AtmA pote tevA prakAranI pUrNatAnA AnaMdano anubhavI thAya te pUrNa kahevAya che. (6) samabhirUDhanayathI - paMcaparameSThimAMthI siddhaparamAtmA vinA bAkInA arihaMta paramAtmA-AcArya-upAdhyAya ane sAdhu A cAre pade bIrAjamAna mahAtmA-puruSo potAnA AtmasvabhAvanA vAstavika sukhano aMze aMze AsvAdana karanArA hovAthI ane sAMsArika bhAvothI udvega pAmelA hovAthI AMzika te paryAyamAM pravartanArA che mATe pUrNa kahevAya che. (7) evaMbhUtanayathI - koIpaNa jAtanuM pratibaMdhakatattvabhUta karma jene bAkI nathI, sarvathA nirAvaraNa thayelA ane saMpUrNapaNe anaMtaguNonA AnaMdathI tathA avyAbAdha sukhanA AnaMdathI jeo pUrNa che evA siddhaparamAtmAo pUrNa kahevAya che. A pramANe noAgamathI bhAvapUrNatA sAta no vaDe samajAvI che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNASTaka - 1 jJAnasAra atra hi - bhAvanikSepaH sAdhyaH, tataH evambhUtaH pUrNAnandaH sAdhanatvena gRhItaH iti / zuddhasiddhAmalAnantAkRtrimasvarUpasakalasvabhAvAvirbhAvAnubhavasvarUpaH pUrNAnandaH sAdhyaH / sAdhanA tu yA samyagratnatrayAbhyAsavattvenAtmaguNAsvAdAnandatayA pariNamayya pUrNAnandasAdhanA vidheyA / iti vyAkhyAtaM pUrNASTakam / upara kahelA cAra nipAmAMthI cothA nikSepAvALI bhAvapUrNatA ja prApta karavA lAyaka che. kAraNa ke te ja pUrNatA AtmAnuM zuddha, nirmaLa ane vAstavika svarUpa che. svAdhIna ane anaMtakAla rahenAruM svarUpa che mATe bhAvapUrNatA ja sAdhya che. tethI evaMbhUtanayane mAnya siddhAvasthAvALI je AtmikaguNonA parama AnaMdarUpa pUrNatA che. te ja sAdhavAlAyaka tarIke = sAdhya tarIke svIkArAI che. sArAMza ke zuddha-siddha-nirmaLa-anaMta-akRtrima (vAstavika) AtmasvarUpamaya sakalaguNAtmaka AtmasvabhAvano AvirbhAva thavo ane teno anubhava karavo A pramANe anubhavAto je sAco parama AnaMda che te ja sAdhya che te ja meLavavA jevo che. uparokta sAthe prApta karavA mATe tenI pUrvabhUmikArUpe cArathI cauda guNasthAnakomAM ArohaNa karavA svarUpa samyagu evI ratnatrayInA niraMtara abhyAsavALA banavA dvArA AtmAnA guNonuM AsvAdana karavA svarUpa AnaMda rUpe pariNAma pamADIne ArAdhanAnA kAlamAM je pUrNAnanda mANavo te pUrvakAlIna (ArAdhanAmaya ane sAdhanAmaya) je bhUmikA che te pUrvabhUmikA rUpe sAdhanarUpa bhUmikA samajavI ane paripUrNapaNe pragaTa karelA guNono AnaMda mANavo te sAdhyarUpa bhUmikA samajavI. che prathama pUrNASTaka samApta . Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha dvitIyaM manASTam // atha magnASTakaM vitanyate tatra nAmasthApane sugame, dravyeNa dhanamadirApAnAdinA magnaH, dravyAt-dhanakAJcanAd magnaH, dravye zarIrAdau magnaH / athavA dravyarUpo magno dvidhA-Agamato magnapadArthajJAtA anupayuktaH, noAgamato jJazarIrabhavyazarIre pUrvavat, tadvyatiriktastu mUDhaH zUnyaH jaDaH / bhAvamagno dvividhaH, azuddhaH zuddhazceti / tatra azuddhaH krodhAdimagnaH vibhAvabhAvitAtmA, zuddho dvividhaH, sAdhakaH siddhazceti / have magnASTaka kahevAya che. tyAM sau prathama magnatA upara cAra nikSepA samajAvAya che (1) koInuM paNa "magna" evuM nAma karavuM te nAmamagna, (2) koIpaNa viSayamAM magna (otaprota) thayelAnuM citra doravuM athavA tevI mUrti banAvavI te sthApanAmagna. A banne nikSepA sugama che. (3) dravyamagnamAM jema jema samAsa badalIe tema tema artha badalAya che. dravyeLa mana: Ama tRtIyA tatpuruSa samAsa karIe tyAre dhana vaDe athavA madirApAnAdi vaDe je magna te dravyamagna kahevAya che. dravyAt mana: = Ama paMcamI tatpuruSa samAsa karIe tyAre dhanAdithI athavA kaMcanAdithI je magna te dravyamagna kahevAya che. dravye manaH = Ama saptamI tatpuruSa samAsa karIe tyAre zarIrAdi dravyamAM je magna te dravyamagna kahevAya che. sArAMza ke dhana-kaMcana-kAminI ane zarIrAdi bAhya padArthomAM je rasika hoya, tenI ja jene tAlAvelI lAgI hoya te dravyamagna kahevAya che. athavA A dravyamagna be prakArano che. (1) AgamathI ane (2) noAgamathI. tyAM "magna" padanA arthano je jANakAra hoya. paraMtu tenuM vyAkhyAna karatI veLAe upayogazUnya hoya te AgamathI dravyamagna kahevAya che. jJAna che mATe AgamathI ane upayoga nathI mATe dravyathI te magna kahevAya che. noAgamathI dravyamagnanA traNa bheda che. (1) jJazarIra ane (2) bhavyazarIra A be bheda pUrvanI jema (pUrNatASTakamAM kahyA tema) samajavA, jeNe magnatA padano artha barAbara jANyo che tevA AtmAnuM mRtyu pAmyA bAda klevara (zarIramAtra) te jJazarIra ane je bhAvimAM magnatAno artha jANaze evA bAla-ziSyAdi (navadIkSita sAdhu Adi) te bhavyazarIra. have trIjo je bheda che te mohAndha evo je mUDha jIva, pUrvAparanI vicAraNAzakti vinAno je zUnya jIva, alpacetanAvALo jaDa jevo je jIva te dravyathI tattpattirita nAmano trIjo bheda kahevAya che. kAraNa ke je mohakapadArthamAM magna che athavA ajJAnamAM ja masta che te jIva potAnA AtmAno upakAra prApta karanAra nathI mATe dravyathI magna kahevAya che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 manASTaka - 2 jJAnasAra have bhAvamagna be prakArano che (1) azuddha ane (2) zuddha. tyAM krodha-mAna-mAyAlobhAdi azubha bhAvomAM je magna, eTale ke vibhAvadazAthI vyApta evo je AtmA te azuddha bhAvamagna samajavo. zuddha bhAvamagna be prakArano che (1) sAdhaka ane (2) siddha. te bannenuM svarUpa have nayothI samajAve che. magna nAma sthApanA dravya bhAva Agama noAgama azuddha zuddha zarIra bhavyazarIra tavyatirikta sAdhaka siddha tatra sAdhako vastusvarUpAbhimukhaH, AdyanayacatuSTaye tu niranuSThAnadagdhAdidoSavarjita-vidhyupetadravyasAdhanapravRttipariNataH vastusvarUpasAdhanarucimato (rucimAn) bhavati / zabdAdinayamagnastu samyagdarzanajJAnacAritrAdyAtmasamAdhimagnaH, siddhamagnaH sampUrNavastusvarUpe nirAvaraNe magnaH niSpannaH / atra hi guNasthAnAdivizuddhasvarUpAnandamagnatvamIkSyate / tatra magnatvalakSaNaM vadannAha - vastunA zuddha svarUpane prApta karavA mATe tene abhimukha thayela AtmA, (AtmAnA zuddhasvarUpane prApta karavA tenA upAyomAM pravartato AtmA) te sAdhakabhAvamagna kahevAya che. ahIM A viSayamAM sAta nayothI vicAraNA karAya che. naigamAdi prathamanA cAra nayo dravyagrAhI hovAthI sthUlanayo che ane zabdAdi pAchaLanA traNa nayo paryAyagrAhI hovAthI sUkSmanayo kahevAya che. tyAM niranuSThAna ane dagdha anuSThAna Adi doSothI rahitapaNe tathA vidhisahita dravyakriyA karavAnI pravRttithI pariNata thayelo evo je AtmA vastunA zuddha svarUpane sAdhavAnI rucivALo hoya che te prathamanA cAra nayanI apekSAe sAdhakabhAvamagna kahevAya che ane samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritrAtmaka guNamaya AtmasamAdhimAM je magna bane che te zabdAdi pAchalA traNe nayonI apekSAe sAdhaka bhAvamagna kahevAya che. sAdhakabhAvamagnamAM 1. upayoga rahita samUrNimAnI pravRtti tulya je kriyA te niranuSThAna. 2. A lokanA sukhanI IcchAthI je kriyA karAya te viSAnuSThAna ane paralokanA sukhanI IcchAthI je anuSThAna karAya te garAnuSThAna. A banne anuSThAnone dagdhAnuSThAna kahevAya che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 33 sAta naya jaNAvavAmAM AvyA che. jema muMbaI javAnI IcchAvALo puruSa amadAvAdathI TrenamAM bese tyArathI muMbaI pahoMcavA rUpa vastusvarUpane abhimukha hovAthI muMbaIno sAdhaka kahevAya che. paNa naDiyAda karatAM vaDodarA pahoMcelo, vaDodarA karatAM bharUca pahoMcelo ane bharUca karatAM surata pahoMcelo adhika adhika sAdhaka kahevAya che. tema ahIM sAdhyasvarUpanI abhimukhatAne dhyAnamAM rAkhIne sAdhaka magnadazA upara nayo lagADAya che. (1) nigamanaya - olve othe - kaMIka kaMIka dravyathI dharmakriyAmAM pravarte che. (2) saMgrahanaya - AtmAmAM vastusvarUpane sAdhavAnI rucivALo hoya te. (3) vyavahAranaya - rucivALo thaIne niranuSThAna-daSpadoSAdi doSarahitapaNe pravarte che. (4) RjusUtranaya - rucivALo thaIne doSarahitapaNe vidhiyukta je anuSThAna kare te. (5) zabdanaya - kSAyopazamikabhAvanI ratnatrayInI sAdhanAmAM magna. samabhirUDhanaya - kSAyikabhAvanI ratnatrayInI sAdhanAvALI sayogI avasthA. (7) evaMbhUtanaya - kSAyikabhAvanI ratnatrayInI sAdhanAvALI ayogI avasthA. have "siddhamagna" kone kahevAya ? te samajAve che ke - sarvathA AvaraNa rahita thayelA ane AtmAnA zuddha svarUpAtmaka vastusvarUpamAM saMpUrNapaNe magna thayelA AtmA ke je muktigatAtmA che te siddhamagna kahevAya che. jene kaMI sAdhavAnuM bAkI nathI te siddha magna jANavA. ahIM nAmamagna-sthApanAmagna ke dravyamagnanI AvazyakatA nathI. paraMtu apunarbandhakathI aviratasamyagdaSTi Adi guNasthAnakomAM ArohaNa karatAM karatAM vizuddha evA potAnA AtmasvarUpane sAdhanArI je magnatA che te magnatA ja IcchAya che. kAraNa ke te magnatA ja siddhamagnatA apAvanAra che. mATe sAdhyabhUta siddhamagnatAne je sAdhI Ape. siddhamagnatAnuM je kAraNa bane, tene ja sAdhakamagnatA kahevAya che ane tevI sAdhakamagnatA ja samajavAlAyaka che ane prApta karavAlAyaka che. te mATe AvA prakAranI AtmAnA zuddha svarUpanI prApti mATenI je sAdhakamagnatA che tenuM lakSaNa jaNAvatAM kahe che ke - pratyAhRtyendriyavyUha, samAdhAya mano nijam / dadhaccinmAtravizrAntirmagna ityabhidhIyate // 1 // gAthArtha :- IndriyonA samUhane viSayothI aTakAvIne, potAnA manane AtmabhAvamAM sthira karIne, jJAnamAtramAM je vizrAnti dhAraNa karavI tene "magna" ema kahevAya che. [1] Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 manASTaka - 2 TIkA :- ''pratyAkrRtyendriya'' kRti-phandriyALAM sparzanasanaprALacakSu:zrotravALAC, yo vyUhaH samUhastaM pratyAhRtya - pratyAhAraM kRtvA, viSayasaJcarato nivArya, jJAnasAra (prANAyAmaH prANayamaH zvAsaprazvAsarodhanam / ) pratyAhArastvindriyANAM viSayebhyaH samAhRtiH // iti vacanAt // (abhidhAna cintAmaNi zloka 83) nijaM svIyaM manaH - cetanAvIryaikatvavikalparUpaM, samAdhAya - samAdhau saMsthApya viSayanirodhaM AtmadravyaikAgratArUpaM kRtvA, " samAdhistu tadevArthamAtrAbhAsanapUrvakam / ( evaM yogo yamAdyaGgairaSTAbhiH sammato'STadhA // 85 // ) (abhidhAna cintAmaNi zloka 85) AtmasvarUpabhAsanaikatvarUpasamAdhiH, tatra manaH kRtvA cinmAtre jJAnamAtre Atmani, mukhyato darzanajJAnamaya eva AtmA, "uvautto nANadaMsaNaguNehiM" iti vAkyAt / jJAnasvarUpe svadravye vizrAntiM dadhat " magna" iti abhidhIyate - kathyate, vivecana :- ApaNA zarIramAM je evAM aMgo (avayavo) che ke jenAthI jIvane jJAna thAya che tene Indriya kahevAya che. AvA prakAranAM jJAnanA sAdhanabhUta pAMca aMgo che. (1) sparzana (cAmaDI), (2) rasana (jIbha), (3) ghrANa (nAka), (4) cakSu (netra), (5) zrotra (kAna). AvA prakAranI je pAMca Indriyo che. teono je vyUha eTale samUha, tene IndriyavyUha kahevAya che. teno "pratyAhAra" karIne eTale ke viSayomAM jatI rokIne jJAnAtmaka evA AtmasvarUpamAM AtmAnuM je layalIna thavuM, tene "magna" kahevAya che. "pratyAhAra" e yoganA ATha aMgomAMnuM eka aMga che. (1) yama, (2) niyama, (3) Asana, (4) prANAyAma, (5) pratyAhAra, (6) dhAraNA, (7) dhyAna ane (8) samAdhi. yoganAM A ATha aMgo che zrI abhidhAna ciMtAmaNi zloka 83 mAM prANAyAma ane pratyAhArano artha A pramANe kahela che. prANane (mukha-nAsikAthI saMcAra karatA vAyune) rokavo te prANAyAma, e ja pramANe prANanuM (vAyunuM) saMyamana karavuM te prANayama tathA pAMce IndriyonI viSayothI vyAvRtti karavI te pratyAhAra kahevAya che. pAMce Indriyo potapotAnA viSayane jANe-anubhave tene jJAna kahevAya che. paraMtu jANIne ISTAniSTa buddhi karavA dvArA je rAga-dveSa thAya che "A mane game che ane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 35 A mane nathI gamatuM" Avo je pariNAma thAya che. te moha che. karmabaMdhanuM kAraNa che. tethI viSayothI Indriyone rokavI te magnatAnuM pradhAnatama kAraNa che. tathA cetanAguNa ane vIryaguNa A banne guNonI sAthe ekatAnA vicAravizeSasvarUpa evA potAnA manane samAdhimAM sthApana karIne eTale ke viSayono virodha karIne AtmadravyanA svarUpaciMtananI sAthe ekAgratA karavI te samAdhi kahevAya che. samAdhi e paNa yoganA ATha aMgomAMnuM eka aMga che. teno artha abhidhAna ciMtAmaNi zloka 85 mAM A pramANe kahyo che. je zuddha AtmasvarUpa prApta karavAnuM dhyeya che te dheyAtmaka artha mAtrano ja AbhAsa thavo eTale ke mAtra AtmasvarUpanI sAthe layalInatA keLavavI te samAdhi kahevAya che. A pramANe yama-niyama vagere ATha aMgo vaDe yoga ATha prakArano manAyelo che. temAM AtmasvarUpanA jJAnanI sAthe AtmAnI ekatA te samAdhi kahevAya che. tevA prakAranI samAdhimAM mana sthira karIne cetanya svarUpa eTale ke jJAnasvarUpa evA AtmAmAM vizrAnti (sthiratA) dhAraNa karavI tene magnatA kahevAya che. AtmAmAM anaMta guNo hovA chatAM mukhyatve darzana ane jJAnaguNa kahevAya che. kAraNa ke darzana ane jJAnamaya AtmA kahelo che. zAstramAM kahyuM che ke "3vaDo nA vaMsaUT |diM" jJAnaguNa ane darzanaguNanA upayogavALo A AtmA che. sarve guNomAM jJAna ane darzana e guNo pradhAnatama che. ane te bannemAM jJAna pradhAna che. A pramANe A AtmAe jJAnasvarUpa AtmadravyamAM sthiratA dhAraNa karavI, tene magna kahevAya che. jJAnasvarUpamAM sthiratA dhAraNa karanArane magna kahevAya che. TIkA - rUtyunena manAvataH artha nIva: putrInavaripablivipu manojJeSu svajanAdiSu ca bhraman vikalpakoTikoTiM prApta iSTAn viSayAnicchannaniSTAn viSayAnanicchan vAtodbhUtazuSkapalAzavad bhramati / sa ca kadAcit svaparavivekarUpaM bhedajJAnaM prApya anantajJAnadarzanAnandamayaM svIyaM bhAvaM svatayA nirdhArya, idaM viSayasaGgAdikaM na mama, nAhamasya bhoktA, upAdhireva eSaH, na hi mama kartRttvaM bhoktRtvaM grAhakatvaM ca paravastUnAm, mayA hi svarUpabhraSTena idaM vihitam, sAmprataM jinAgamAJjanena jAtasvaparavivekena teSu ramaNAsvAdanaM na yuktam, iti vicArya svarUpAnantasvabhAvaguNaparyAyasyAdvAdAnantAtmani vizrAntiM prAptaH, AtmAnamanantAnandasaMpanmayaM jJAtvA paramAtmasattAsvarUpe magno bhavati, sa-"magnaH" thIyate rUti zA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magnASTaka - 2 jJAnasAra "AtmasvarUpamAM sthira thavuM" te ja sAcI magnatA che. AvuM yathArtha tattva jANavA vaDe have samajAya che ke padgalika padArthomAM utpanna thayelA manojJa evA varNa-gaMdha-rasasparza ane zabdAdi pAMca IndriyonA pAMca viSayomAM ane kuTuMba-mitravargAdi svajana vageremAM anAdikAlathI bhrAnta thayelo (A mArA che ane huM teno chuM Ama mohajanya mArApaNAnA pariNAmarUpa mithyA buddhivALo thayelo) evo A AtmA aneka prakAranA koDAkoDI mAnasika vikalpone karato chato, managamatA ISTa viSayone Icchato ane aNagamatA aniSTa viSayone nahIM Icchato "vAyu dvArA uDADAyelA sukA pAMdaDAnI jema" anaMtAnaMta janma-maraNanI jaMjALa rUpa saMsAramAM ahIMthI tahIM bhaTake che. jema vRkSa uparathI kharelAM sukAM pAMdaDAM vAyu dvArA ahIM tahIM uDADAya che. tema mohAdha evo A AtmA ajJAnadazA ane mohadazAnA kAraNe anaMta janma-maraNavALA saMsAramAM ahIM tahIM bhaTake che. te AtmA kyAreka potAnuM kalyANa thavAno kALa pAke tyAre viziSTa bhAgyayogathI eTale ke tathAbhavyatA pAkavAthI) sva-paranA vivekarUpa bhedajJAnane prApta karIne eTale ke zuddha anaMta jJAnAdi guNamaya je svarUpa che te ja mAruM svarUpa che, camakavALuM pugala padArthonuM je svarUpa che te mAruM svarUpa nathI Avo viveka pragaTa thavA rUpa bhedajJAna prApta karIne ananta jJAna-darzananA AnaMdamaya potAnA svarUpane potAnApaNe deDha karIne (barAbara oLakhIne) "pAMca IndriyonA viSayono saMga karavo. temAM racyApacyA rahevuM" vagere mAruM svarUpa nathI, huM AvA prakAranA paradravyanA svarUpano bhoktA nathI, A paradravyano saMga e to eka moTI upAdhi che. jema pArakAnI saMpattino huM kartA-bhoktA ke grAhaka nathI tema A paNa paradravya ja che. mArA AtmAthI bhinna dravya che tethI paravastuonuM kartApaNuM-bhoktApaNuM ane tene svIkAravA rUpa grAhakapaNuM e mAruM svarUpa nathI. AtmAnA zuddhasvarUpane nahIM jANatA ane tethI ja svarUpathI bhraSTa thayelA evA mArA vaDe "A ghara mAruM, A dhana mAruM, A kuTuMba mAruM, huM eno" AvuM mAnI levAyuM che. paraMtu kharekhara huM mohabdha thayo chato parapadArthamAM mArApaNAnI buddhithI Asakta thayelo chuM. ane A para-padArthanA saMgathI ane AsaktithI ghaNo ghaNo duHkhI thayo chuM. kahyuM che ke - egohaM natthi me koi, nAhamannassa kassai / evamadINamaNaso, appANamaNusAsai // 1 // ego me sAsao appA, nANadaMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA. savve saMjogalakkhaNA // 2 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI manASTaka - 2 37 saMjogamUlA jIveNa, pattA dukkhaparamparA / tamhA saMjogasambandhaM, savvaM, tiviheNa vosiriyaM // 3 // have jinezvara paramAtmAnA AgamanuM jJAna prApta thavA rUpI aMjana AMjavA dvArA mArI aMtarthakSa khulavAthI mane sva-paranI vivekadRSTi prApta thaI che. sAcuM mAruM zuM che? ane parAyuM zuM che? Avo viveka mane jAgyo che. tethI pragaTa thayo che sva-parano viveka jene evA mAre te pAMca IndriyonA viSayomAM ane kuTuMba-mitra-vargAdi svajanomAM ramavAno AnaMda mANavo te ucita nathI. AvuM vicArIne eTale ke parapadArtho uparano moha tyajIne "zuddha svarUpAtmaka, anaMta, svAbhAvika (akRtrima) guNa-paryAyavALuM tathA syAdvAdamaya evuM je anaMta AtmasvarUpa che. temAM vizrAntine (sthiratAne) huM pAmyo chuM. parapadArthano moha tyajIne svasvarUpamAM ja sthira banyo chuM. mAro A AtmA ja anaMta AnaMdanI saMpatti svarUpa che. anaMtAnaMta guNonA AnaMdamaya che. AvuM jANIne A AtmA ja paramAtmA che. tenAmAM ja sattAthI anaMta guNAtmaka svarUpa raheluM che. mAro A AtmA ja bhagavAna svarUpa che. tethI parama evA AtmAnA sattAgata anaMta svarUpamAM ja A jIve magna thavuM joIe. temAM ja tallIna banavuM joIe. tene ja yathArtha "magna" kahevAya che. [1] ya AtmAnubhavamagna: sa kIdRg bhavati, tadAhayasya jJAnasudhAsindhau, parabrahmaNi magnatA / viSayAntarasaJcArastasya hAlAhalopamaH // 2 // gAthArtha :- jJAnarUpI amRtanA mahAsAgara evA parama AtmasvarUpamAM ja je AtmAnI magnatA che. tene viSayAntaramAM joDAvuM paDe te halAhala viSatulya lAge che. //rA. TIkA :- "gati'-I navI manAvivimAvaviratI jJAnasudhAsindhajnyaanaamRtsmudrruupe parabrahmaNi-paramAtmasamAdhau magnatA, (yasya magnatA'sti) tasya jIvasya viSayAntare varNagandhAdau saJcAraH-pravartanaM hAlAhalopamaH-mahAviSabhakSaNatulyaH / yo hi amRtAsvAdamagnaH sa viSamattuM (viSamaviSaM bhoktuM) kathaM pravartate ? mAlatIbhogamagnaH madhukaraH karIrAdiSu na vasati, evaM zuddha-niHsaGga-nirAmaya-nirdvandvasvIyAtma-jyotirmagnaH anantajIvocchiSTeSu svayamanantavArabhuktamukteSu, vastutaH abhogyeSu svaguNAvaraNahetubhUteSu viSayeSu tasya mano na saJcarati, na pravartate iti tattvam // 2 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 manASTaka - 2 jJAnasAra vivecana :- je AtmAnA anubhavamAM magna hoya che te AtmA kevo hoya che. te A zlokamAM jaNAve che. - anAdi kALathI lAgI paDelI je vibhAvadazA che tenAthI viramaNa pAmelA evA je AtmAne jJAnarUpI amRtanA mahAsAgaratulya evA parabrahmamAM eTale ke parama evA AtmasvarUpamAM magnatA pragaTI che. eTale ke vibhAvadazA tyajIne svabhAvadazAnA AnaMdamAM je AtmA magna banyo che te jIvane viSayAntaramAM saMcAra karavo paDe eTale ke zarIra-kuTuMba ane svajanAdinA baMdhanonA kAraNe varNa-gaMdha-rasa-sparzavALA paulika sukhomAM pravartana karavuM paDe, te halAhala viSanA bhakSaNatulya lAge che. svabhAvadazAnA AnaMdanA sukhamAM magna banelAne paudgalika sukhonI aMdara kAraNavazAt karavI paDatI pravRtti paNa halAhalaviSanA bhakSaNatulya bhAse che. kAraNa ke A AtmAnuM mana temAMthI uThI gayuM che. je AtmA ekavAra paNa amRtanA AsvAdanA sukhamAM magna bane che te viSanuM bhakSaNa karavA kema pravarte ? je bhramara mAlatI jevA sugaMdhI puSponA upabhogamAM magna che te keraDAnA jhADa ke bAvaLanA jhADa upara kema bese ? arthAt na ja bese. je gaMgA nadI ke sarovaramAM snAna karatA hoya te khAbociyAnA chIcharA pANImAM kema praveze ? evI ja rIte zuddha, paradravyanA saMga vinAnI, rAga-dveSa-vAsanA-vikArAdi bhAvarogothI rahita ane nirdendra (sarvathA prakAzamaya arthAt alpa paNa nathI ajJAnarUpI aMdhakAra jemAM) evI potAnA ja AtmAnI jJAnAtmaka je jyoti che. te jyotimAM magna thayelo A AtmA have anaMta anaMta jIvo vaDe vAraMvAra bhogavI bhogavIne eThAM karAyelAM tathA svayaM potAnA dvArA paNa anaMtavAra bhogavIne mukAyelA paudgalika padArthomAM kema Asakta thAya ? jema koI para vaDe ke potAnA vaDe eThuM mukAyeluM bhojana khAvuM yogya nathI tema A pudgala dravyo anaMtIvAra potAnA vaDe ane para vaDe bhogavI bhogavIne mukAyelAM hovAthI vAraMvAra eThAM thayelAM che mATe vAstavikapaNe bhogavavAne ayogya ja che tathA jeTalo jeTalo paudgalika sukhomAM A jIva AnaMda mAne che. temAM ja racyo pacyo rahe che. teTalo teTalo bhogAsaktinI vRddhinA kAraNe AtmAnA guNonA AnaMdathI dUra jato jAya che. tethI potAnA AtmAnA guNonA (AnaMdamAM) AvaraNa karavAnA hetubhUta evA pAMce IndriyonA viSayomAM svabhAvAnaMdI evA te jIvanuM mana jAmatuM nathI. ekavAra paNa jeNe svabhAva-sukhano AnaMda vAstavikapaNe mANyo che. tevA jIvane bhogonA viSayomAM joDAvuM paDe te halAhala-jhera jevuM lAge che. tethI bAhya pratibaMdho vinA A jIva viSayomAM joDAto nathI ane pratibaMdhonA kAraNe joDAvuM paDe to paNa nirasapaNe joDAya che ane potAnI nirasikatA hovAthI avasara Ave tyAre pratibaMdhono paNa tyAga karIne kALAntare pravrujita thAya che paNa viSayabhogomAM mana pravartAvato nathI. // 2 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 punastadeva dyotayati - svabhAvasukhamagnasya, jagattattvAvalokinaH / kartRtvaM nAnyabhAvAnAM, sAkSitvamavaziSyate // 3 // gAthArtha :- svAbhAvika sukhamAM magna ane jagatanA tattvonuM syAdvAda dvArA yathArtha nirIkSaNa karanArA AtmAne potAnA bhAvothI anya bhAvonuM kartRtva saMbhavatuM nathI. mAtra sAkSipaNuM ja hoya che. ill TIkA :- "mAvasua" ti-svamAva: - sanna mu saddagAtyanirvantikaanndm, zazvadapratipAdAdAtyantikama, vyatikIrNasukhaduHkhahetubhAvAdyantarAnapekSAd aikAntikam, tatra magnasya-tanmayasya, jagat-lokaH, tasya tattvaM-taddharmaM yathArthatayA vilokinaH-darzanazIlasya puruSasya anyabhAvAnAM-parabhAvAnAM rAgAdivibhAvAnAM jJAnAvaraNAdikarmaNAM bAhyaskandhAdAna-nikSepANAM kartRtvaM na, kintu jJAyakasvabhAvatvAt sAkSitvameva, | vivecana - AtmAnuM je svAbhAvika sukha eTale ke sahaja-sukha che. arthAt potAnA guNonA ja sahaja, Atyantika ane aikAntika evA sukhano je AnaMda che. temAM magna banelA jIvane anya bhAvonuM kartutva hotuM nathI. AtmAne potAnA guNonA sukhano je AnaMda che ke koIpaNa paradravyanI apekSA vinAno che mATe sahaja che tathA zAzvata che. AvyA pachI kyAreya pratipAta pAmato nathI, cAlyo jato nathI, anaMtakAla rahe che mATe Atmattika che ane sukhanAM kAraNo tathA duHkhanAM kAraNo ema banne prakAranA (anya) padArthonI apekSA vinAnuM A sukha hovAthI kAntika sukha che. tevA sukhamAM magna thayelA jIvane anya bhAvonuM kartRtva saMbhavatuM nathI. tathA je A jagata che eTale ke loka che. tenuM je tattva che, svarUpa che. dravyathI sarve paNa bhAvo sadA dhruva (nitya) ane paryAyathI sarve bhAvo sadA utpAda-vyayavALA che. Ama tripadImaya evuM nityAnitya bhAvayukta syAdvAdamaya je jagasvarUpa che tene ja yathArthapaNe jANavuM ane jovuM te ja jIvanuM sAcuM svarUpa che. tethI jANavAnA ane jovAnA svabhAvavALA evA A jIvane anya bhAvonuM kartRtva saMbhavatuM ja nathI. rAga-dveSa-krodha-mAna-mAyA-lobhavAsanA-vikArAdi bhAvakarmonuM, jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha dravya karmonuM ane ghaTa-paTa Adi bAhya- pulaskaMdhone grahaNa karavA ane tyajavA rUpa nokarmanuM kartApaNuM saMbhavatuM ja nathI. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 magnASTaka - 2 jJAnasAra paraMtu jIvano jJAyakasvabhAva hovAthI te te pragaTa thatA bhAvomAM kAryakAle mAtra sAkSIpaNuM ja (hAjarI ja) hoya che kartAbhAva hoto nathI. A jIva paradravyono kartA nathI mAtra jJAtA ja che. mohathI paradravyanuM kartApaNuM mAnI lIdhuM che je ajJAna che. rAga-dveSAdi doSo mohanIyakarmanA udayajanya bhAvapariNAmAtmaka hovAthI bhAvakarma kahevAya che. jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha-karma kArmaNa vargaNArUpa pudgaladravya hovAthI dravyakarma kahevAya che ane ghaTa-paTAdi bAhya-pugalaskaMdho (rAga-dveSAdi bhAvakarmanuM) nimittakAraNa hovAthI nokarma kahevAya che. A jIva paramArthathI potAnA guNono ja kartA che. parabhAvono kartA nathI, Ama kahevAnI pAchaLa graMthakArazrI tathA TIkAkArazrIno abhiprAya evo che ke jema devadatta nAmanA puruSane koI bhUta vaLagyuM hoya tyAre DAhyo evo paNa devadatta avivekabharyuM bolavuM-khAvuM-hAsyAdi karavAM-tALI pADavI vagere ghaNuM ja anucita vartana kare che. paraMtu A anucita vartanano kartA devadattano jIva nathI. paNa te devadattanA zarIramAM pravezelA bhUtano jIva te bhAvono kartA che. bhale devadatta ja badhuM anucita vartana kare che to paNa tenI bhUtAdhanapaNe pravRtti che. asalI devadattanI A pravRtti nathI. jyAre jyAre bhUtano Aveza nathI hoto tyAre tyAre A anucita pravRtti jarA paNa saMbhavatI nathI. te ja devadatta bhUtanA Aveza vinAnA kAle barAbara DahApaNapUrvaka ja pravarte che. tenI jema asalI A jIva rAgAdi bhAvakarma, jJAnAvaraNIyAdi dravyakarma ke ghaTa-paTAdi nokarma ItyAdi kaMI karato nathI. paraMtu jIvamAM pravezela pUrvakRta mohanIyakarmanA udayajanya mithyAtva-avirati-kaSAyAdi vikArAtmaka je bhUta che te ja A bhAvono kartA che. jyAre pUrvakRta mohanIya karmano udaya cAlyo jAya che tyAre mohanIyanA udayathI mukta banelo A jIva uparokta bhAvo karato nathI. tethI jIva bhAvakarma-dravyakarma ke nokarmano kartA nathI. svaguNono ja kartA che. jIvamAM bhaLela vikArAtmaka bhUta ja karmono kartA che. vikArAtmaka bhUta vinAno jIva svayaM zuddha hoya tyAre sarva prakAranA karmono akartA ja che. rAjAnI AjJAthI sainya paradezanA rAjAnA sainya sAthe yuddha kare che. paraMtu tenAthI prApta thayela jaya-parAjaya rAjAno ja gaNAya che. mATe vAstavikapaNe to rAjA ja anya rAjA sAthe yuddha kare che. sainya to rAjAne paravaza che. tene yuddha karavuM ke maravuM gamatuM nathI. tema A jIva karmane paravaza thayo chato karmono kartA che. svataMtrapaNe karmono kartA nathI. AvA prakAranAM udAharaNothI A vAta barAbara samajavI. A jIva zuddha-buddha-nirmaLa hovAthI karmono kartA nathI. paraMtu temAM bhaLelI pUrvakRta karmodayajanya malInatA ja karmo karAve che. jIva to kevaLa ekalA jJAyakasvabhAvavALo che. mATe jagatathI alipta rahyo chato jagatanA bhAvone Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 jJAnamaMjarI manASTaka - 2 jonAro ane jANanAro che. jema dIpaka prakAzAtmaka che te dIpaka to mAtra prakAza ja phelAve che tema jIva jJAnAtmaka che. mATe jJAnaprakAza ja pAthare che. temAM rahelI malInatA ja jIva pAse karmono baMdha karAve che. mohodayajanya malInatA jyAre karmabaMdha karAve che tyAre tyAM sAkSIbhUtarUpe jIvanI hAjarI mAtra ja hoya che. zuddha jIva karmono kartA nathI. tatra karttRtvam - ekAdhipatye kriyAkAritvam, tad jIve jIvaguNAnAmeva, cetanAvIryopakaraNakArakacakropakaraNena, yato hi ekAdhipatyakriyAzUnyatvena dharmAdidravyeSu na kartRtvam, jIvasyApi kartRtvaM svakAryasya / na hi jIvaH ko'pi jagatkartA, kintu svakArya-pAriNAmikaguNapayAryapravRttereva karttA, na parabhAvAnAm, parabhAvAnAM tu karttRtve asadAropasiddhyabhAvAdayo doSAH, jJAtA (tu) lokAlokasya, ata eva nAyaM parabhAvAnAM karttA, kintu svabhAvamUDhAzuddhapariNatipariNataH azuddhanizcayena rAgAdivibhAvasya azuddhavyavahAreNa jJAnAvaraNAdikarmaNAM karttA jAto'pi sa eva sahajasukharuciH anantAvinAzisvarUpasukhamayaM AtmAnaM jJAtvA AtmIyaparamAnandabhogI, na parabhAvAnAM kartA bhavati, kintu jJAyaka eva / vivecana :- ahIM 'kartApaNuM" eTale ke "eka ja dravyanA Azraye pravartatI kriyAnuM karavApaNuM te kartRtva kahevAya che." je kriyA karavAmAM eka ja dravyanuM Adhipatya (svAmitva hoya - anyanI apekSA na) hoya tene kartutva kahevAya che. AvuM kartRtva jIvamAM ja che ane te paNa jIvanA potAnA guNonuM ja (guNa-paryAyonuM ja) kartRtva che. kAraNa cetanApUrvaka pravartatA vIryano upakAra kare evA kArakacakranI sahAya hovA vaDe jIvamAM ja AvuM kartRtva saMbhave che. jIvamAM cetanA ane vIrya che tathA buddhipUrvaka vIrya pravartAve che temaja buddhipUrvaka vIrya pravartAvatA jIvane zeSa chae kArakacakranI sahAyano yoga maLI rahe che. te A pramANe - prApta karavA jevuM jo kaMI hoya to jIvanuM svarUpa ja prApta karavAnuM che e karmakAraka, jIvanI potAnA svarUpamAM ja sthiratA thavA vaDe te svarUpa prApta thavAnuM che A karaNakAraka, svarUpaprApti-janya AnaMda jIvane ja thavAno che A saMpradAnakAraka, AvRta thayelA svarUpano jIvamAMthI ja AvirbhAva karavAno che A apAdAnakAraka ane pragaTa-apragaTa AtmasvarUpano AdhAra AtmA ja che. A adhikaraNakAraka. Ama chae kArakacakranI sahAya cetanApUrvaka vIrya pravartAvatA jIvane ja hoya che. A kAryamAM anya koI dravyanI sahAya levI paDatI nathI. mATe jIva dravyamAM ja kartRtva che ane te paNa paramArthathI svaguNonuM ja kartRtva che. mohanI parAdhInatAthI paranA kartRtvano Aropa mAtra karAya che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 manASTaka - 2 jJAnasAra kAraNa ke dharmAstikAyAdi dravyomAM ekalA potAnA dravyathI ja kriyA thatI hoya tevuM nathI. mATe "ekAdhipatyapaNe" kriyAnI zUnyatA che. jIva ane pudgaladravyo gamanAgamana kare to ja temAM gatisahAyakatAnI kriyA pravarte che. evI ja rIte jIva ane pudgalo sthira rahe to ja adharmAstikAyamAM sthitisahAyakatAnI kriyA pravarte che ane jIva-pudgalo avakAza lahe tyAre ja AkAzamAM avagAhasahAyaktAnI kriyA pravarte che. A badhI kriyA paradravyApekSita che. potAnA eka dravyane AzrayI nathI tathA dharma-adharma-AkAza dravyamAM cetanApUrvaka vIryanI pravRtti nathI. tethI temAM "katRtva" saMbhavatuM ja nathI. jIvamAM cetanApUrvaka vIryanI pravRtti che ane te paNa svaguNomAM pariNamana pAmavuM e ja eka kArya jIvamAtra Azrita hovAthI svaguNonuM kartRtva jIvamAM ghaTe che. koIpaNa jIva A jagatanA bhAvono kartA nathI, paraMtu potAnAmAM ja rahelA ane kArya-kAraNabhAve pariNAma pAmatA evA guNo ane paryAyonI pravRttino ja kartA che. paraMtu parabhAvono kartA nathI. kAraNa ke rAgAdi kaSAyo rUpa parabhAvono jo kartA jIva kahIe to "asadAropa ane muktino abhAva" vagere doSo Ave che. te A pramANe - rAga-dveSa ane kASAyika adhyavasAyo AvavA e paramArthe jIvanuM svarUpa nathI. jo te jIvanuM svarUpa hota to muktigata jIvomAM paNa hota. pUrvabaddha karmonA udayathI jIvamAM A pariNAma Ave che. eTale paradravyakRta pariNAmo che. jIvanA potAnA nathI. svataMtrapaNe AtmAnA A pariNAma nathI. anucita vartana karavApaNAnuM kartRtva devadattane vaLagelA bhUtanuM ja che. paNa asalI devadattanuM te kartRtva nathI. jo kASAyika pariNAma te jIvanuM potAnuM svarUpa che. ema mAnIe to jJAnAdi guNonI jema kASAyika pariNAma kyAreya paNa jIvamAMthI nAza pAme nahIM ane tethI jIvanI kyAreya paNa mukti thAya nahIM. mATe A rAgAdi bhAvo jIvanA potAnA nathI, paradravyakRta che. tethI teno kartA jIva kema kahevAya ? ane rAgAdino kartA na hovA chatAM tene rAgAdi parabhAvono kartA kahIe to tenA upara khoTo Aropa lagADyAno doSa lAge, jene "asadAropa" nAmano doSa kahevAya che. je svabhAva jeno nathI chatAM te svabhAva teno che Ama jo kahIe to tyAM asadAropa nAmano doSa lAge. tathA jo te jIvanuM potAnuM svarUpa che Ama mAnI laIe to jIvamAMthI kyAreya nAza pAme nahIM tethI jIvanI koI kAle paNa mukti na thAya. tethI siddhi abhAva nAmano doSa lAge. A rIte doSo Ave, mATe rAgAdi parabhAvono kartA jIva nathI. paraMtu jIva jJAnaguNAtmaka hovAthI lokAlokano jJAtA avazya che. jagatano jJAtA che paNa kartA nathI. A kAraNathI A jIva rAgAdi bhAvakarmono, jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmono ane ghaTa-paTAdi nokarmarUpa parabhAvono kartA nathI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI manASTaka - 2 43 paraMtu svabhAvamUDha (AtmAnA zuddha-nirmaLa svabhAvane nahIM jANanAro-bhrAnta banelo) ane mohanIyakarmanA udayathI azuddhapariNatirUpe pariNAma pAmelo evo A AtmA "azuddhanizcayanayathI" rAgAdi bhAvono ane azuddha vyavahAranayathI jJAnAvaraNIyAdi karmono kartA banyo che. je svarUpa potAnuM nathI, paranuM che teno kartA vAstavikapaNe A jIva nathI. paraMtu karmonA udayanI AdhInatAthI azuddhanayonI apekSAe temAM tenuM kartRtva AropAyuM che. naigamanayathI ghaTa-paTAdi dUrataravartI padArthonuM kartRtva, azuddhavyavahAranayathI jJAnAvaraNIyAdi karmonuM (paradravyonA pariNamananuM) kartRtva ane azuddhanizcayanayathI rAgAdibhAvo (rUpa azuddha evA bhAvapariNAmo)nuM kartRtva A jIvamAM Aropita karAyuM che. tapelA loDhAnA goLAmAM rahelI Aga dAha karatI hovA chatAM tapeluM loDhuM dAha kare che AvuM jema kahevAya che tema jIvamAM rahelA pUrvabaddha karmodayajanya rAgAdi bhAvo karmonA kartA hovA chatAM te rAgAdi bhAvo jIvamAM vyApelA hovAthI jIva karmono kartA che Ama jIvamAM kartA tarIkeno upacAra karAyo che. Aropa karAyo che. tapelA loDhAmAM loDhuM dAha karatuM nathI paNa temAM rahela agni dAha kare che Avo jyAre khyAla Ave che tyAre tenA upara pANI nAkhIne agni-agnino ja nAza karavAmAM Ave che. tyArabAda zeSa kevaLa ekaluM raheluM loDhu kyAreya paNa dAha karatuM nathI. (kAraNa ke dAha karavo e lohano svabhAva hato ja nahIM) tema jIvamAM bhaLelA rAgAdi bhAvo ja karmonA kartA che. jIva pote karmono kartA nathI. Ama hovAthI naigamanaya-azuddhavyavahAranaya ane azudghanizcayanayathI anukrame ghaTa-paTAdi bAhyapudgalaskaMdhono, jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmono ane rAgAdi bhAvakarmono A jIva kartA hovA chatAM paNa sa va sahanasuvrutti: = te ja jIva jyAre potAnA svAbhAvika AtmaguNonA AnaMdanA sukhanI rucivALo bane che ane satya samaje che. tyAre tene bhAna thAya che ke ananta ane avinAzI evA mArA potAnA zuddhasvarUpanA sukhavALo (sukhamaya) mAro AtmA che. huM A paradravyanI parAdhInatAmAM (babAlamAM) kyAM phasAyo ? AvuM jyAre bhAna thAya che tyAre potAnA AtmAne Avo paradravyathI bhinna jANIne bhedajJAnanI prApti dvArA (paradravyanA sukhathI ubhagIne) potAnA guNonA ja sukhanA paramAnandano bhogI A jIva bane che. tethI parabhAvono kartA nathI. paraMtu AtmA jJAnasvabhAvI hovAthI parabhAvono jJAtA mAtra ja che (kartA nathI). atra prastAvanA-ayaM hi AtmA svaniH sapatnasaGgAGgitayA svIyavizeSasvabhAvAnAM svaguNakaraNena satpravRttimatAmapi svaguNakaraNAvaraNena jJAnacetanAvIryAdikSayopazamAnAM parAnuyAyinAM tatsahakAreNa ca karttRtvAdipariNAmAnAM parakarttRtvAdivibhAvapariNamanena Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 manASTaka - 2 jJAnasAra parakartRtve jAte'pi teSAmeva guNAnAM svabhAvasammukhIbhavanena karttRtvAdInAM parAvRttiH, tena samyagdarzana-jJAna-cAritrapariNateH svarUpasAdhanakartRtvAdi kurvan guNakaraNaiH pUrNaiH sAdhanakarttRtvaM vidhAya guNapravRttirUpaM zuddhaM kartRtvAdikaM karoti, ata eva sAdhakAnAM sanmunInAM svarUpasanmukhAnAM na parabhAvakartRtvamiti, kintu jJAyakatvameva / A AtmA potAnA kevaLa zuddhasvarUpanA ja saMgavALo hovAthI (na:mapatna nathI zokya rUpe virodhI azuddha tattva jemAM evA kevaLa zuddha svarUpano ja saMgI che. tethI) potAnA svAbhAvika je guNo che tenI ja tanmayatA karavA dvArA uttamottama pravRttisvarUpa potAnA ja vizeSa guNono (jJAna-darzana cAritrAdi guNono) kartA che. Ama hovA chatAM paNa (1) potAnA guNonI tanmayatAnuM AvaraNa karanArA evA jJAnAvaraNIya ane mohanIyakarmanA udayajanya vikAronA kAraNe, tathA (2) paradravyane anuyAyI banelI evI jJAnacetanA ane vIrya guNa Adi kSAyopazamika bhAvanA guNonA kartRtva-bhotRtva-grAhakatvAdinA pariNAmo je che-te 52kartRtvAdi vibhAva svarUpe pariNAma pAmyA che. te be kAraNone lIdhe A jIvamAM aupacArika rIte "parakartRtva" Avela che. chatAM paNa te ja jJAnacetanA ane vIryAdi kSAyopazamikabhAvanA guNonI jyAre svabhAvadazA tarapha sanmukhatA thAya che tyAre (svabhAvadazA samajAya che ane te tarapha guNonuM yuMjanakaraNa thAya che tyAre) kartRtva-bhoktatva ane grAhakatva dharmonI parAvRtti thAya che. jema khoTe raste caDI gayelo mANasa khoTA rastAno khyAla na hoya tyAM sudhI te mArge ja gADI doDAve che paNa A rasto khoTo che ema bhAna thatAM ja tyAMnA koI anubhavIne pUchIne gADIne sAcA mArge vALIne vadhAre spIDathI gADI doDAve che. tema kartRtvAdi bhAvo je parAnuyAyI hatA te saMbaMdhI bhedajJAna thatAM ane satya samajAtAM ja te bhAvo svadazAnuyAyI banI jAya che. tethI samyagdarzana-samyajJAna ane samyakcAritranI pariNati pragaTa thavAthI AtmAnA zuddhasvarUpanI sAdhanAnuM ja kartRtva-bhoktRtva ane grAhakatvAdi pragaTa thAya che. Ama A jIva potAnA svAbhAvika je guNo che tenI ja pUrNapaNe tanmayatA karavA dvArA AtmatattvanI sAdhanAnAM kartRtvAdi pragaTa karIne mohajanya doSomAM pravartana karavA rUpa je azuddha kartRtvAdi hatA tene tyajIne AtmaguNomAM ja pravartana karavA svarUpa zuddha kartRtvAdi bhAvone pragaTa kare che. = sArAMza ke "AtmA kevala ekalA guNono ja saMgI che" doSo to paradravyathI AvelA che. paradravyanA mIlanathI AvyA che. mATe te jIvanuM potAnuM asalI svarUpa nathI. tethI guNomAM tanmaya thavuM, guNomAM ja pravartavuM, e ja potAnuM kAma che. A ja AtmAnuM kartRtvabhoktatva ane grAhakatvAdi che. chatAM paNa (1) AtmAnA guNonuM AvaraNa karanArAM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 45 jJAnAvaraNIya ane mohanIya karmanA udayathI tathA (2) jJAnacetanA ane varyAdi guNo parAnuyAyI banI javAnA kAraNe, Ama A be kAraNone lIdhe AtmadravyamAM rahelA kartRtvAdi dharmo parakartRtvAdi vibhAvabhAve pariNAma pAmyA che. tethI jIvamAM paradravyanA kartRtvano Aropa karAyo che. paraMtu vAstavikapaNe jIvamAM parakartRtvAdi dharmo nathI. tethI ja jyAre A jJAnAvaraNIyakarma ane mohanIyakarmanA udayo maMda paDe che ane tenA kSAyopathamikabhAvanI vRddhi thAya che tyAre te ja jJAnacetanA ane vIryAdi guNo svabhAvadazA tarapha thavAnA kAraNe kartutvAdi dharmono badalo thaI jAya che. gADI je mArge doDatI hatI te mArgane choDIne tenAthI viparIta (sAcA) mArge doDe che. tenI jema je parAnuyAyI kastRtvAdi hatuM te ja svabhAvadazAnuyAyI kartRtvAdi thavAthI ratnatrayI rUpa guNo pragaTa thAya che. A rIte zuddha AtmasvarUpanI sAdhanAnuM ja kartutva banI jAya che. A pramANe svakIya guNomAM ja pUrNapaNe tanmayatA dvArA AtmAnA guNonI ja sAdhanAnuM kastRtva pragaTa karIne guNomAM ja ramavuM (paradravyamAM na joDAvuM) evuM zuddha karUMvAdi A jIvamAM Ave che. svaguNo e vAstavika potAnuM ja svarUpa che. mATe tenuM ja kartutvAdi vAstavika che. paradravyano saMyoga to mohanIyAdi karmonI udayAtmaka upAdhithI thayelo che. tethI avAstavika che mATe tenuM kartRtva paNa avAstavika che, Aropita che, kalpita che. gata va = A kAraNathI ja AtmAnA guNonI sAdhanA karanArA ane potAnA zuddhasvarUpa tarapha ja vaLelA evA uttama muni-mahAtmAone parabhAvanuM kartRtva saMbhavatuM nathI. paraMtu "jJAtRtva" e AtmAno guNa hovAthI jagatanA sarva bhAvonA jANavApaNA rUpa "jJAyakatva" svabhAva avazya hoya che. mATe jIva jagatanA bhAvono jJAtA-dRSTA che paNa kartA-bhoktA nathI. atra praznaH - tarhi munInAM parabhAvAkartRtve uktahetudvayajanyakarmakartRtA kutaH ? tatrAha-svasvabhAvamagnAnAM sAdhakamunInAmanabhisandhijavIryatadanugatacetanayA karmabandhakartRtvamasti, tathApi svAyattAbhisandhijaguNapravRttInAM svabhAvAnugatatvAt akartRtvam / athavA - evambhUtasiddhatvAsvAdAnandamagnAnAM tu na parabhAvakartRtA / / __ athavA - samyagdarzanAdiguNaprAptau vastusvarUpavivaraNena svarUpAnugatasvazaktitvena AtmanaH parabhAvakartRtvaM nAstyeva, jJAyakatvameveti / ataH svarUparasikAnAM sarvabhAvajJAyakatvam, kartRtvaM tu svapAriNAmikabhAvasya / ataH Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 magnASTaka - 2 jJAnasAra svAtmAnamekAnte nivezya anAdibhrAntijaM parabhAvakartRtva-bhoktRtva-grAhakatvAdikaM nivAraNIyam, svarUpAkhaNDAnandakartRtvAdikaM karaNIyamiti gAthArthaH // 3 // prazna :- jo A AtmA parabhAvano kartA nathI ane parabhAvano akartA ja che. to pachI upara kahelAM be kAraNone lIdhe (eka kAraNa jJAnAvaraNIya ane mohanIyakarmano udaya ane bIju kAraNa jJAnacetanA ane vIryapravRtti paradravyAnuyAyI banI gaI che te. Ama be kAraNone lIdhe) utpanna thayelI karmonI katA eTale ke pratisamaye te mahAtmAne karmono baMdha thavo te paNa A AtmAmAM kema ghaTaze? arthAt jo A jIva parabhAvano kartA nathI to karmano kartA paNa thaze nahIM ane jo karmono kartA na mAnIe to tene karmo baMdhAtAM ja nathI to pachI karmone toDavA dharmapuruSArtha karavAnI jarUra zuM? saMsArI AtmA paNa muktigata AtmAnI jema svarUpano ja kartA-bhoktA raheze. tene karmo baMdhAtAM ja nathI to pachI karmonA kSayano prayatna karavAno raheze nahIM. uttara - saMsArI jIvomAM mana-vacana ane kAyAnA AlaMbane pravartatuM karaNavIrya be prakAranuM che. (1) abhisandhija (IcchApUrvaka vIryane kAryamAM pravartAvavuM) ane (2) anabhisandhija (IcchAnA abhAve sahajabhAve vIryanuM kAryamAM pravartavuM). ghaNI vakhata ApaNe buddhipUrvaka IcchA sAthe koI koI kAryamAM pravartIe chIe. jemake bhojanakriyA, gamanAgamana kriyA, A kriyAmAM vaparAtuM je vIrya te abhisandhija vIrya kahevAya che ane keTalAMka kAryomAM AtmAnuM vIrya sahaja rIte - svAbhAvikapaNe ja vaparAya che. paraMtu potAnI IcchA pramANe nahIM. jemake bhojana karelA AhAranuM udaramAM gayA pachI pAcanakriyAnuM kArya. te anabhisandhija vIrya kahevAya che. have vicAro ke - potAnA Atma-svabhAvamAM ja magna banelA ane AtmasAdhanA karanArA mahAtmA muniomAM pravartatuM je anabhisabdhija vIrya che ane te vIryane anusaranArI je jJAnacetanA che, tenA vaDe vyavahArAdi nayothI aupacArika rIte karmonA baMdhanuM kartutva che. to paNa potAne AdhIna (potAnI IcchA pramANe pravartAvAtA) evA abhisaMdhija vIrya vaDe potAnA AtmaguNomAM ja pravRtti karanArA evA te mahAtmAone potAnA zuddhasvabhAvamAM ja pravartavApaNuM hovAthI tAttvikapaNe karmonA baMdhanuM akartutva che. jema mahAmunio kAyAne TakAvavA mATe tathA kAyA dvArA saMyamadharmanI sArI ArAdhanA thAya te mATe AhAra vApare che. paraMtu te AhAramAM aliptadazA hovAthI AhAra vAparavA chatAM karmo bAMdhatA nathI, kAraNa ke te AhAramAM buddhipUrvaka rAgAdi dazAthI vIryapravRtti nathI. te ja AhAra gRhasthAdi vApare to Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 gRhasthAdi anya saMsArI jIvonI rAgAdi bhAvapUrvaka vIryapravRtti hovAthI te AtmA karmabaMdhano kartA thAya che. Ama ahIM A mahAtmA purUSonI anabhisandhija vIryapUrvaka pravRtti che. mATe karmono akartA che. abhisandhija vIryapUrvaka pravRtti svaguNomAM ja che. mATe A mahAtmA svaguNonA ja kartA che. jyAM abhisaMdhija vIryapravRtti hoya che tenA ja kartutvano vyavahAra thAya che. 3thavA - AvA prakAranI siddhatvadazAnA AsvAdanA AnaMdamAM magna banelA mahAtmAono upayoga svaguNaramaNatAmAM ja hovAthI kAyAthI parabhAvanuM kArya kare che paraMtu temAM ramaNatA na hovAthI tevA prakAranA parabhAvanuM kartApaNuM nathI. thavI - samyagdarzanAdi AtmAnA zuddha guNonI prApti thaye chate vastunuM vAstavika svarUpa samajAvAthI potAnA zuddha svarUpane ja anusaranArI potAnI zaktino vaparAza karanArA banavAthI AtmAne parabhAvanuM kartRtva saMbhavatuM nathI. mAtra jJAnasvabhAvI AtmA hovAthI "jJAyakatva" dharma ja ghaTe che. A rIte AtmasvarUpamAM ja rasika evA mahAtmA puruSone sarve paNa sva-parabhAvonuM jJAyakatva hoya che. paraMtu kartRtva to phakta potAnA zuddha guNomAM pariNAma pAmavA rUpa svabhAvonuM ja eTale ke potAnA pAriNAmikabhAvanuM ja hoya che. uparokta carcAthI tattva samajyA bAda potAnA AtmAne ekAntamAM sthApana karIne yathArtha ciMtana-manana karavA dvArA sthira karIne anAdikAlathI mohanIya ane jJAnAvaraNIya karmanA udayajanya brAntabhAve rahela parabhAvanA kartRtva-bhoknatva ane grAhakatva vagere malIna bhAvone dUra karavA joIe ane AtmAnA zuddha svarUpanA ja akhaMDa-amUlya AnaMdanuM ja kastRtva-bhoknatva ane grAhakavAdi prApta karavuM joIe. mohajanya parabhAvanA kartutvAdine tyajIne svabhAvanA ja kartutvane svIkAravuM joIe. jJAnaprAptino A ja sAra che. I all parabrahmaNi magnasya, zlathA paudgalikI kathA / kvAmI cAmIkaronmAdAH, sphArA dArAdarAH kva ca // 4 // gAthArtha :- parama brahmAtmaka AtmasvarUpamAM magna evA AtmAne pudgalanA sukhanI vArtA paNa nirasa hoya che. to pachI sonAnI rAzine grahaNa karavA rUpa ane tenAthI thatA unmAdo kema hoya ? tathA dedIpyamAna evA strIsaMbaMdhI hAvabhAva jovAnA paNa kema hoya ? TIkA :- parabrAti-parabrahmA-paramAtmani nI tanmayI, svarUpa Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 manASTaka - 2 jJAnasAra valonAmaLarastasya, paulijhI = putsAhasacinI, thA-nAma vArtA, RthAshithilaa ityarthaH / paratvena agrAhyatvena abhogyatvena nirdhArAt yasya kathAspi zlathA, tasya grahaH kuto bhavati ?, ata eva amI cAmIkaronmAdAH tasya kva ?, zuddhAtmaguNasampadvatAM cAmIkaragrahaH eva na, paratvAt pApasthAnahetutvAt kuta unmAda: ?, na = puna: spArA-nevIpyamAnA, dvArA = vanitA, tasyA: AvarA: vava ? kRti tra ? naiveti / svabhAvasukhabhoginAM paudgalikabhoga eva na, tarhi mAyAkuTI, rAgapaTI, azuddhavimAvanaTI vArATI, tatrAva: vayaM mati ? naiveti // 4 // vivecana :- paramAtmasvarUpamAM tanmaya banelA AtmAne eTale ke zuddha AtmasvarUpanuM ja avalokana karavAmAM ramaNatAvALA mahAtmA puruSane koIpaNa prakAranAM pudgalonI sArAnarasApaNAnI kathA-vArtA karavAmAM rasa ja hoto nathI. pudgalanI carcA ja nirasa banI jAya che. kAraNa ke je pudgaladravya che te A AtmAthI paradravya (bhinnadravya) che. tathA parAyI vastu hovAthI na to grahaNa karavAlAyaka che, ke na to bhogavavA lAyaka che. Avo pAko nirNaya A jIve karelo che. A rIte pudgaladravyanI banelI sarve paNa vastu Atmadravyane parapadArtha hovAthI, agrAhya hovAthI ane abhogya hovAthI tenI kathA-vArtA karavI paNa gamatI nathI. te saMbaMdhI vAtacIta karavAmAM rasa nathI, tevA mahAtmA puruSane pudgaladravyanuM grahaNa kyAMthI saMbhave ? je AtmAne jenI vAtamAM rasa paNa na hoya, tevA AtmAne teno saMgraha karavo kema saMbhave ? mATe AvA AtmAne pudgalabhAvonuM grahaNa saMbhavatuM nathI. A kAraNathI te mahAtmAne vAmI-sonuM-rUpuM-hIrA-mANeka-pannA Adi kiMmatI dhAturUpe rahelA dhanano saMgraha ja saMbhavato nathI. koIpaNa jAtanuM pudgaladravya bheguM karatA ja nathI. rAkhatA ja nathI. to pachI te dhana saMbaMdhI unmAda-ahaMkAra, moTAI-garva vagere kaluSita bhAvo kema hoI zake ? arthAt AvA rAga-dveSAtmaka malIna bhAvo te mahAtmAmAM saMbhavatA nathI. zuddha evI AtmaguNonI bhAvasaMpattivALA A AtmAne suvarNAdi dhananuM grahaNa ja hotuM nathI, "kaMcana-upala beu sama gaNe re lola" A paMkti pramANe sonuM ane patthara banne samAna hovAthI manamAM suvarNa Adi koI paNa parapadArtha pratye prIti jAgatI nathI, mahattA nathI to pachI te suvarNAdi dravya para hovAthI, pApabaMdhano hetu hovAthI tenuM abhimAna karavuM ke potAnI jAtane suvarNAdi paradravyathI moTI mAnavI ane dhanAdithI phulAvuM vagere mithyA abhimAna kema saMbhave ? na ja hoya. tra puna:-tathA vaLI dedIpyamAna (arthAt atizaya rUpavALI) evI je strI hoya, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 tenA paNa mohajanaka je hAvabhAva-aMgapradarzana vagere vastuo jyAM hoya tyAM te strI pratye ane teonA hAvabhAvo pratye A jIvane AdarabhAva kema hoya ? Akhara to e paNa sAtadhAtunAM ja banelAM aMgo che. gaMdAM pugalo ja che, paradravya ja che. mATe teno Adara kema hoya ? arthAt na ja hoya. ahIM puruSane AzrayI strI kahI che. tema strIne AzrayI puruSa samajI levo. AtmAnA guNonA akhaMDa AnaMdarUpa sukhane mANanArA mahAtmA puruSone padgalika sukhano ke sukhanA AnaMdano rasa ja hoto nathI. to pachI mAyA (kapaTa)nuM ghara, rAga karAve tevA rezamI camakavALA vastranI tulya, azuddha evI vibhAvadazA utpanna karavAmAM uttejaka evI catura nadI tulya, AvA prakAranAM vizeSaNo vALI strInAM je koI aMgo che (strInAM sarva aMgo puruSane AzrayI kAmottejaka hoya che evI ja rIte puruSanAM sarve aMgo strIne AzrayI kAmottejaka che). temAM AvA mahAtmAone AdarabhAva-snehabhAva kema thAya? arthAt na ja thAya. A saMsAramAM rAgAdi mohabhAvanAM pradhAnapaNe be sAdhana che kaMcana ane kAminI. (strIne AzrayI kaMcana ane puruSa) mahAtmA puruSonuM mana svaguNonI saMpattinA upabhogamAM ja AnaMda mAnanAruM che. tethI paradravyarUpa tathA pApabaMdhanA hetubhUta evA kaMcana-kAminInA svarUpamAM mahApuruSo kema mohabdha bane ? arthAt tenA tarapha jotA paNa nathI. to tenI IcchA karavI ke prApti karavI ke teno garva karavo ke temAM prIti karavI sarvathA ghaTatI nathI. III tejolezyAvivRddhiryA, sAdhoH paryAyavRddhitaH / bhASitA bhagavatyAdau, setthambhUtasya yujyate // 5 // gAthArtha :- cAritravALA sAdhumahAtmAne mAsa-varSa Adi kAla pramANe cAritraparyAyanI vRddhi thavAthI AtmaguNonA anubhava rUpI tejolezyAnI vRddhi bhagavatI Adi sUtromAM je kahI che. te AvA prakAranA svaguNonI ramaNatAmAM magna munine ghaTe che. pA. TIkA - tenottezyA rUtti"tenonezyA-cittasu9tmAmanakSaUTI jJAnAnanhAsvaadaashlessruupaa, tasyAH vizuddhiH-vizeSato varddhanam yA, sAdho:-nirgranthasya, paryAyavRddhitaH-cAritraparyAyavRddhitaH, bhagavatyAdau bhASitA-uktA, bhagavatyAdau-paJcamAGge sA nirmalasukhAsvAdarUpA, itthambhUtasya-AtmajJAnamagnasya ratnatrayaikatvalIlAmayasya vAcaMyamasya yajyate-ghaTate, nAnyasya mandasaMveginaH / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 magnASTaka - 2 jJAnasAra vivecana :- zrI bhagavatIjI nAmanA pAMcamA aMgamAM sAdhu-saMta mahAtmAone pravrajyA svIkAra karyAne jema jema mAsa-varSa Adi adhika adhika kALa pasAra thAya che tema tema AtmAnA guNonA AnaMdano anubhava thavAthI ane "padravyano AnaMda mohaka che, bhrAmaka che." A vAta barAbara samajAI javAthI bhogI jIvane jema bhogasukhathI mukha upara teja (lAlI) camake che. tema AtmAnaMdI A sAdhubhagavaMtone mukha upara AtmaguNonA sukhanA AsvAdanA AnaMdanI laharIo (tejolezyA) camake che. maMdavairAgyavALAne (paradravya pratyenI prIti haju sarvathA gaI na hovAthI) tevI camaka (tejovezyA) AvatI nathI. AtmaguNonA sukhamAM ja AnaMda mAnanArA ane pAradravyanA sukhane bhrAmaka mAnanArA jIvane A teja vadhe che. zabdArtha A pramANe che - tejovezyA eTale cittamAM sukhanI prApti thavI te, arthAt nirupAdhika evo je sukhalAbha te tejolezyA, eTale ke jJAnanA AnaMdanA AsvAdano je anubhava thavo te tejalezyA. svaguNonA AnaMdanI laharIo camakavI te tejalezyA. tejanI vezyA, tenI vizeSa vRddhi thavI, dina-pratidina temAM vizeSa vadhAro thavo, AvA prakAranI tejolezyAnI vizeSavRddhi sAdhune eTale ke nircandamunine cAritraparyAyanI vRddhi thavAthI thAya che. A pramANe zrI bhagavatIjI sUtramAM eTale ke pAMcamA aMgamAM je tejalezyAnI vizeSa vRddhi kahI che. te nirmaLa AtmaguNonA sukhano AsvAda karavA rUpa tejolezyAnI vivRddhi AvA munine ja eTale ke AtmAnA jJAnasukhamAM je magna che tevA munine ja saMbhave che. jJAna-darzana-cAritra rUpa ratnatrayInI sAthe ekatA pAmelA, te guNonA sukhanI ja lIlAvALA evA mahAtmAne ja saMbhave che. maMda vairAgyavALA munine guNonA sukhanA AnaMdano anubhava (yathArtha rIte) thato nathI. atra prastAvanA-tatra prathamaM saMyamasvarUpamucyate-Atmani cAritranAmA guNaH anantaparyAyopetAnantAvibhAgarUpo'sti / tathA ca vizeSAvazyake-dAnAdilabdhipaJcakaM cAritraM siddhasyApi icchanti, tadAvaraNasya tatrApyabhAvAt, AvaraNAbhAve ca tadasattve kSINamohAdiSvapi tadasattvaprasaGgAt, tatastanmate cAritrAdInAM siddhAvasthAyAM sadbhAvaH / cAritraM ca cAritramohAvRtaM, tacca tattvazraddhAsamyagjJAnapUrNAnandehAvirbhAvapazcAttApAdibhyaH kSayopazamAvasthAgataM ca cAritramohapudgaleSu udayaprApteSu bhukteSu anuditeSu viSkambhiteSu keSucit pradezabhogitAM nIteSu, cAritraguNavibhAgAnAmAvirbhAvo bhavati, ahIM bhAvArtha A pramANe che - sauthI prathama saMyamanuM ja svarUpa samajAvAya che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI manASTaka - 2 51 AtmAmAM "cAritra" nAmano eka suMdara guNa che ane te cAritraguNa anaMta anaMta paryAyothI yukta tathA anaMta anaMta avibhAganA samUhAtmaka che. eTale cAritraguNanA buddhithI anaMta anaMta avibhAga (nirvibhAjya evo antimakhaMDa te avibhAga) khaMDa thaI zake teTalA anaMta avibhAga khaMDonA samUhamaya A guNa che. - zrI vizeSAvazyakabhASyamAM pUjya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe kahyuM che ke "siddha paramAtmAne paNa dAnAdi pAMca labdhio ane cAritra zAstrakAro Icche che.' siddha paramAtmAo dhana-vastra ke khorAkanuM garIbone dAna karatA nathI. kAraNa ke pudgala sAthe saMbaMdha ja nathI, temaja zarIrano paNa tyAga karelo che. eTale koI pudgalano lAbha nathI. khorAkAdi bhoga paNa nathI. vastra paheravAM ke alaMkAro paheravA ke strI vyavahAra karavo evo upabhoga paNa nathI tathA mana-vacana-kAyAthI rahita che. tethI tenA dvArA vaparAtuM karaNavIrya paNa nathI. tethI ahIM zaMkA thavI saMbhavita che ke siddha bhagavaMtone dAnAdi pAMca labdhio kema ghaTe ? tathA cAritra eTale sadAcArI jIvana, pAMca mahAvratanA pAlana svarUpa cAritra. paraMtu siddhabhagavaMtone jIvana nathI, zarIra nathI, mana nathI eTale koIpaNa jAtanuM sadAcArI jIvana ke mahAvratanuM pAlana e rUpa cAritra paNa nathI. tethI A guNo teomAM kema hoI zake ? Avo prazna thavo saMbhavita che. teno A paMktimAM uttara Ape che ke - sarvathA pudgalonA vyavahArono tyAga ane pudgalAdi paradravyathI AtmAne atyanta bhinna karavo e ja anaMtadAna, potAnA anaMtaguNonI prApti e ja anaMtalAbha, potAnA guNono vaparAza te bhoga, vAraMvAra svaguNono vaparAza te ja upabhoga, guNonA sukhanA AnaMdamAM ja vIryanuM vAparavuM te anaMtalabdhivIrya. Ama dAnAdi pAMce labdhio siddha paramAtmAne hoya che tathA mana-vacana-kAyA dvArA sadAcArI jIvana jIvavuM ke mahAvratapAlana rUpa je cAritra che te tyAM zarIra na hovAthI bhale na hoya. paraMtu kyAreya vibhAvadazAmAM na javuM. parabhAvadazArUpe pariNAma na pAmavuM. svabhAvadazAmAM ja layalIna rahevuM te svarUpa anaMtacAritra siddha bhagavaMtone che Ama siddhabhagavaMtone dAnAdi pAMca labdhio tathA cAritra avazya hoya che. dAnAdi pAMca labdhio ane cAritra siddhabhagavaMtone hovAnuM kAraNa e che ke A guNonA AvaraNa karanArAM aMtarAyakarma ane mohanIya karmano kSINamoha-sayogI ane ayogI guNavasthAnakanI jema tyAM (siddhAvasthAmAM) paNa sarvathA abhAva ja che. kSapakazreNInA kAle A jIvoe te karmono nAza karelo che. AvaraNabhUta evAM aMtarAya karma ane mohanIya karmano abhAva siddhadazAmAM hovA chatAM paNa jo dAnAdi labdhio ane cAritra na mAnIe Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para mannASTaka - 2 jJAnasAra to kSaNamoha-sayogI ane ayogI guNasthAnakomAM paNa aMtarAya ane mohanIyakarmano abhAva hovA chatAM te pAMca labdhi ane cAritra nathI. ema ja mAnavAno prasaMga Ave, je zAstra sammata na hovAthI barAbara nathI. (aMtarAyakarmano kSaya bAramAnA carama samaye ane mohanIyakarmano kSaya dasamAnA carama samaye thAya che ema jANavuM.) te kAraNathI zAstrakAronI daSTie cAritrAdi guNono (cAritra ane pAMca labdhi-Atmaka guNono) siddhaparamAtmAne sadbhAva che Ama jANavuM. tathA A cAritra nAmano guNa cAritramohanIyakarmathI AvRta karAyelo che. (DhaMkAyelo che). cAritramohanIyakarmano sarvathA kSaya karavAthI A cAritraguNa sarvathA Avirbhata thAya che ane pAMcamA guNasthAnakathI dasamA guNasthAnaka sudhImAM cAritramohanIyakarmano kSayopazama karyo hovAthI AMzika pragaTa thAya che. tyAM samyagdarzana ane samyajJAnapUrvaka AtmaguNonA pUrNa AnaMdanI IhA (vicAraNA-tanmayatA) karatAM karatAM pragaTa thayelA pAponA) pazcAttApAdi thakI kSAyopathamika avasthAne pAmeluM AMzika cAritra pragaTa thAya che. cAritramohanIya karmanA pudgalo je pUrvakAlamAM bAMdhela che ane udayamAM Avela che. teno (sajAtIya paraprakRtimAM saMkramAvIne) bhogavavA dvArA A jIva kSaya kare che te kSaya, ane je pugalo hAla udayamAM AvyAM nathI paNa sattAmAM che ane udIraNAkaraNa tathA apavartanAkaraNa vaDe udayamAM lAvI zakAya tema che. tene aTakAvyuM chate arthAt udIraNA ane apavartanA dvArA udayamAM na Ave tevI rIte dabAvI devA dvArA upazama karyo chate, A rIte keTalAMka cAritramohanIyakarmanAM pudgalono pradezodayathI (sajAtIya paraprakRtirUpe) bhogavIne nikAla karyo chate cAritranAmanA guNanA keTalAka keTalAka vibhAgono (aMzono) AvirbhAva thAya che. tene kSAyopathamika bhAvanuM cAritra kahevAya che. A cAritraguNa dezaviratirUpe pAMcamA guNasthAnake ane sarvaviratirUpe chaThThA guNasthAnakathI dasamAM guNasthAnaka sudhI hoya che. sarvaviratirUpa A saMyamanAM sthAnonI jaghanyathI utkRSTa vaccenI taratamatA A pramANe hoya che - tatra sarvajaghanyasaMyamasthAne sarvAkAzapradezAnantaguNatulyacAritraparyAyaprAgbhAvaH prathamaM saMyamasthAnam / te kattiyA paesA ?, savvAgAsassa maggaNA hoi / te jattiyA paesA, avibhAgato aNaMtaguNA // 4512 // (bRhatkalpasUtra gAthA 4512) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI manASTaka - 2 prathamaM saMyamasthAnaM sarvotkRSTadezavirativizuddhasthAnataH anantaguNavizuddham, dvitIyaM saMyamasthAnaM prathamasthAnAdanantatame bhAge yAvantaH avibhAgAstAvadavibhAgavRddhau bhavati, evaM tRtIyaM, evaM caturthaM, evamanantabhAgavRddhyA aGgulamAtrAkAzakSetrasya aGgulAsaGkhyabhAgAkAzapradezapramANasamAni sthAnAni bhavanti / idaM prathamaM kaNDakam / tataH paramasaGkhyAtabhAgavRddhirUpaM yatsaMyamasthAnamasti tadasaGkhyeyabhAgavRddharUpa- kaNDaka prathamaM saMyamasthAnam, (arthAt ) = prathamakaNDakasya caramasaMyamasthAne yAvanto'vibhAgAsteSAmasaGkhyAtatame bhAge yAvanto'vibhAgA-stAvanto'dhikAH kSayopazamA (kSayopazamAMzA) manti, tAr (amaghyeyamA dhiAmidhAne) Do prathama saMyamasthAnam, tato'saGkhyeyAni sthAnAnyanantabhAgavRddhirUpANi aGgulAsaMkhyeyabhAgapradezarAzipramANAni ( anantabhAgavRddhAbhidhaM ) dvitIyaM kaNDakam / tataH paramekamasaGkhyAtabhAgavRddhirUpaM ( saMyamasthAnam ) / punaH asaGkhye yAni anantabhAgavRddhirUpANi ( saMyamasthAnAni, tad anantabhAgavRddhAbhidhaM) tRtIyaM kaNDakam, tataH ekamasaGkhyeyabhAgavRddhirUpam (saMyamasthAnam ), 53 ahIM saMyamasthAnonI taratamatArUpe SaTcAna prarUpaNA'" jaNAvelI che. paMktionA zabdo pramANe artha samajAvavAnuM aMdara AvI jAya te rIte bhAvArtharUpe A viSaya samajAvAya che - cAritramohanIyakarmanA kSayopazamane anusAre AtmAmAM "saMyama" prApta thAya che. saMyama e AtmAno guNa che. paNa ghaTa-paTanI jema padArthavizeSa nathI. tethI ghaTa-paTanA jema TukaDA thaI zake che tema A saMyamaguNanA vibhAga (khaMDa-TukaDA) thaI zakatA nathI, paraMtu eka jIvanA saMyamasthAnathI bIjA jIvanuM saMyamasthAna keTaluM adhika che ? te samajavA mATe prathamanA saMyamasthAnanA buddhimAtrathI karAyelA atizaya sUkSma (kevalIparamAtmAnA jJAnathI paNa nirvibhAjya evA) je vibhAgo karAya che, tene "avibhAga" kahevAya che. tyAM sauthI jaghanyamAM paNa jaghanya evuM cAritramohanIyakarmanA kSayopazamathI je "sarvavirativALuM prathama saMyamasthAna" Ave che. temAM je kSayopazama che tenA buddhikRta nirvibhAjya vibhAgo jo karAya to sarva AkAzAstikAyanI jeTalI pradezarAzi che tenA karatAM anaMtaguNA cAritranA paryAyono prAdurbhAva te jaghanya cAritramAM che. eTale ke saMpUrNa AkAzAstikAyanA pradezarAzi karatAM anaMtaguNI saMkhyAnI tulya cAritra paryAyonA avibhAgovALuM prathama saMyamasthAna (jaghanyamAM jaghanya evuM sarvavirativALuM A saMyamasthAna) che. bRhatkalpasUtrano sAkSI pATha ApatAM TIkAkArazrI jaNAve che ke - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 magnASTaka - 2 jJAnasAra "prathama saMyamasthAnamAM keTalA pradezo (avibhAga bhAgo) hoya? teno uttara ApatAM jaNAve che ke saMpUrNa AkAzAstikAyanI vicAraNA karavI. te saMpUrNa AkAzadravyamAM jeTalA AkAzapradezo che tenAthI anaMtaguNA bhAgo avibhAga svarUpe eka saMyamasthAnamAM che." (bRhatkalpa sUtra gAthA-4512) A sarvaviratidharmavALuM prathama saMyamasthAna paNa paDimAdhArI zrAvaka-zrAvikAnA sarvotkRSTa dezavirati dharmavALA vizuddha saMyamasthAna karatAM anaMtaguNa vizuddhivALuM che. kAraNa ke dezaviratidhara AtmA sAvadyayogavALo che ane jaghanya saMyamasthAne vartatA sAdhu mahAtmAno AtmA niravadyayogavALo che. sAdhu mahAtmAnA saMyamasthAnomAM sauthI jaghanya saMyamasthAnamAM vartatA AtmAnuM je saMyamasthAna che te prathama (jaghanya) saMyamasthAna che. te prathamasaMyamasthAnathI bIjuM saMyamasthAna (eTale ke kaMIka adhika vizuddhivALuM-kSayopazama bhAvanuM saMyamasthAna) anaMtabhAgavRddhivALuM hoya che. eTale ke prathama saMyamasthAnamAM je cAritramohanIyano kSayopazama che. tenA buddhithI anaMtA bhAga karIe temAMno eka bhAga prathamanA saMyamasthAnanI vizuddhimAM umerIe teTalI adhika vizuddhivALuM bIjuM saMyamasthAna che tene "anaMta bhAgAdhika" evuM saMyamasthAna kahevAya che. pahelA saMyamasthAnathI bIjuM saMyamasthAna anaMtabhAgAdhika avibhAgovALuM saMyamasthAna che. Ama samajavuM. parva tRtIya, parva caturtha = pahelA sthAnathI bIjuM sthAna jema anaMta bhAga adhika kahyuM te ja pramANe bIjAthI trIjuM saMyamasthAna ane trIjAthI cothuM saMyamasthAna, cothAthI pAMcamuM saMyamasthAna ema kramazaH asaMkhyAtAM saMyamasthAno "anaMtabhAgAdhika vizuddhi" vALAM jANavAM. prazna - anaMtabhAgAdhika-anaMtabhAgAdhika vizuddhivALAM saMyamasthAno "asaMkhyAta" che ema kahyuM. paraMtu asaMkhyAtAnA caDa-utara asaMkhyAtA bheda hoI zake che. to ahIM "asaMkhyAta" eTale keTalAM saMyamasthAna levAM? tenuM koI vAstavika pramANa (mApa) che ? uttara - hA, aMgulamAtra je AkAza, tenA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza hoya te mApa ahIM levuM. tene zAstronI paribhASA pramANe "kaMDaka" kahevAya che. have jyAM jyAM kaMDaka zabda vAparavAmAM Ave tyAM tyAM "aMgalapramANa AkAzanA asaMkhyAtamA bhAgamAM je AkAzapradezanI rAzi hoya teTalI saMkhyA" svayaM samajI levI. vanittamAM vRddhaca = A pramANe anaMtabhAga adhika anaMtabhAga adhika vizuddhinI vRddhi vaDe "aMgula mAtra AkAzavALuM je kSetra, te kSetranA eTale ke aMgulapramANa AkAzakSetranA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo che tenI saMkhyApramANa saMyamasthAno Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI manASTaka - 2 55 anaMtabhAgAdhika vizuddhivALAM che. tene eka kaMDaka kahevAya che. AvA ghaNAM kaMDaka AvavAnAM che. tethI A kaMDakane prathama kaMDaka kahevAya che ane tenuM nAma "anaMtabhAgAdhika vizuddhi" vALuM A prathama kaMDaka thayuM ema jANavuM. A vAtane barAbara samajavA mATe "aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI AkAzapradezanI rAzine eTale ke kaMDakane asatkalpanAe 4 tarIke kalpanA karIne hamaNAM ApaNe vicArIzuM. tataH param = tyAra bAda arthAt anaMtabhAganI vizuddhivALuM eka kaMDaka samApta thayA pachI je saMyamasthAna Ave che. temAM vizuddhi kSayopazama, pUrvanA saMyamasthAna karatAM "asaMkhyAtabhAga" adhika hoya che. jema anantabhAga adhika vizuddhinuM eka kaMDaka thayuM. tema asaMkhyAtabhAga adhika vizuddhinuM paNa kaMDaka thavAnuM che tenuM A prathamasthAna jANavuM. eTale ke anaMtabhAgAdhika vizuddhinA kaMDaka pachInuM asaMkhyAtabhAga adhika vizuddhivALuM je saMyamasthAna Ave che te saMyamasthAna asaMkhyAtabhAga adhika vizuddhinuM je kaMDaka thavAnuM che tenuM prathama sthAna che Ama samajavuM. sArAMza ke anaMtabhAga adhikanA prathamakaMDakanA carama saMyamasthAnamAM cAritramohanIyanA kSayopazamanA jeTalA vibhAgo che tenA karatAM tenA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA vibhAgo thAya teTalA adhika kSayopazamanA aMzavALA vibhAgo tenA pachInA saMyamasthAnamAM hoya che. tethI te saMyamasthAnane "asaMkhyAtabhAga adhika saMyamasthAna" kahevAya che. te saMyamasthAna asaMkhyAtabhAga adhika evA nAmavALuM have je kaMDaka thavAnuM che tenuM prathama saMyamasthAna che. A vAtane barAbara samajavA mATe nIce mujaba kalpanA karavAmAM Ave che. anaMtabhAga adhika eTale asaMkhyAtabhAga adhika eTale saMkhyAtabhAga adhika eTale saMkhyAtaguNa adhika eTale asaMkhyAtaguNa adhika eTale anaMtaguNa adhika eTale = 0 1 3 4 ane 5 1 thI 4 (kaMDaka pramANa) saMyamasthAno anaMtabhAgAdhika che. tyArapachInuM saMyamasthAna eTale ke pAMcamuM saMyamasthAna asaMkhyAta bhAgAdhika che. mATe 00001 AvI AkRti thaI. tataH asaGkhyeyAni sthAnAni anantabhAgavRddhirUpANi = tyArabAda anaMtabhAga adhika-anaMtabhAga adhika vizuddhivALAM saMyamasthAno asaMkhyAtAM kahevAM eTale ke aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA pradezarAzi pramANa kahevAM, arthAt anaMtabhAgAdhikanuM eka kaMDaka kahevuM. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 manASTaka - 2 jJAnasAra tene anaMtabhAga adhikavizuddhivALuM evA nAmanuM A bIjuM kaMDaka kahevAya che. A kAraNe 000010000 AvI AkRti thaI. tataH paramekam tyArabAda asaMkhyAtabhAga adhika vizuddhivALuM eka saMyamasthAna jANavuM. tethI AkRti 0000100001 A pramANe banaze. punaH asaMkhyeyAni = tyArabAda anaMtabhAganI vRddhi rUpe asaMkhyAtAM eka kaMDaka pramANa saMyamasthAno kahevAM, tethI AkRti A pramANe bane che. 00001000010000 chellAM cAra je saMyamasthAno AvyAM tene anaMtabhAga adhikavizuddhivALuM trIjuM kaMDaka kahevAya che. = masaddhyeyamA vRddhirUpam = tyArabAda asaMkhyAtabhAga adhika vizuddhivALuM eka ja saMyamasthAna kahevuM. jethI AkRti AvI banaze - 000010000100001. tata: evamanantabhAgAntaritAGgulAsaGkhyabhAgamAtram asaGkhyabhAgavRddhirUpam, aGgulAsaGkhyeya-bhAgakaNDakamAnasthAnarUpaM dvitIyaM sthAnam / tataH saGkhyAtabhAgavRddhirUpaM prathamaM saMyamasthAnam / A pramANe anaMtabhAganI vRddhivALAM kaMDaka-kaMDakapramANa saMyamasthAno vacamAM vacamAM che jene evAM asaMkhyAtabhAganI vRddhivALAM saMyamasthAno paNa aMkulanA asaMkhyAtamA bhAga mAtra pramANa-arthAt kaMDaka pramANa jANavAM. tethI AkRti AvI bane che 00001000010000100001, ahIM cAra ekaDA thavAthI asaMkhyAtabhAganI vRddhivALuM eka ThaMDaka samApta thayuM jANavuM. tyAra pachI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgavALA kaMDakanA pramANarUpe anaMtabhAga adhika vRddhivALAM saMyamasthAno eka kaMDakapramANa kahevAM tethI AkRti AvI bane che 000010000100001000010000 tataH = tyArabAda saMkhyAtabhAga adhikanI vRddhivALuM paheluM eka saMyamasthAna kahevuM. tethI have AkRti AvI bane che 0000100001000010000100002, - tataH punaH anantabhAgavRddhirUpANi asaGkhyeyAni ( saMyamasthAnAni ), tataH punaH ekamasaGkhyabhAgavRddhirUpam (saMyamasthAnam), tataH asaGkhyeyAni anantabhAgavRddhirUpANi, evamaGgulamAtrakSetrAsaGkhyabhAgapradezamAnakaNDakeSu gateSu ekaM saGkhyAtabhAgavRddhirUpaM sthAnam, evamaGgalAsaGkhyeyabhAgatulyAni saGkhyeyabhAgavRddhisthAnAni gatAni / evaM saGkhyAtaguNavRddhi - asaGkhyAtaguNavRddhi - anantaguNavRddhirUpANi asaGkhyeyAni saMyamasthAnAni bhavanti / tataH paraM sthAnamasaGkhyeya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI manASTaka - 2 guNasaMyamasthAnamAnaM bhavati, ekAntaraM tAni asaGkhyeyAni anantabhAgavRddhirUpANi saMyamasthAnAni bhavanti / sarvasaMyamasthAnasaGkhyA lokasamAnA: aloke asaGkhyeyA lokAkAzAH kalpyante, tAvatpradezarAzitulyAni saMyamasthAnAni bhavanti uttarottaranirmalAni / AditaH anukramasaMyamasthAnArohI niyamAt zivapadaM labhate / prathamamevotkRSTamadhyama ( jaghanya ) saMyamasthAnAtirohI niyamAt patati / evaM prathamasthAnataH anukrameNa saMyamakSayopazamI tasya cAritraparyAyanirmalatvena cAritrasukhasvarUpaM bhagavatIvAkyam, AlApakazca bhagavatyAm 57 tyArabAda pharIthI anaMtabhAganI vRddhivALAM asaMkhyAta (kaMDakatulya-asatkalpanAe saMyamasthAno jANavAM. AkRti A pramANe bane che 00001000010000100001000020000, tyArapachI vaLI eka asaMkhyAtabhAgavRddhivALuM saMyama sthAna jANavuM. AkRti A pramANe 000010000100001000010000200001, tyArabAda anaMtabhAganI vRddhivALAM saMyamasthAno asaMkhyAtAM (kaMDakatulya-asatkalpanAe cAra) jANavAM. AkRti - 000010000100001000010000200010000. upara dorelI AkRtimAM anaMtabhAgavRddhidarzaka zUnya 20 ane asaMkhyAtabhAgavRddhidarzaka ekaDA 4, ema kula 24 aMka gaye chate (saMkhyAtabhAganI vRddhisUcaka) eka bagaDo Ave che. e ja pramANe aMgulamAtra kSetranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA pradezarAzinA mApavALA asaMkhyAtabhAganI vRddhinA sthAnonA kaMDako gaye chate (tenA upara anaMtabhAgavRddhinuM eka kaMDaka gayA pachI) bIjuM saMkhyAtabhAganI vRddhivALuM saMyamasthAna Ave che. 20 zUnyanI vacce 4 ekaDA gaye chate eka bagaDo Ave che. e ja rIte bIjAM 24 sthAno pasAra karatAM, vacce asaMkhyAtabhAganI vRddhisUcaka ekaDAvALAM cAra saMyamasthAno pasAra thaye chate bIjuM eka saMkhyAtabhAgavRddhinuM bagaDAvALuM sthAna Ave che. AkRti A pramANe thAya che 00001000010000100001000020000100001000010000100002, 4) have samajAze ke 24 sthAna pasAra karIe tyAre eka bagaDo, bIjAM 24 sthAna pasAra karIe tyAre bIjo bagaDo, trIjAM 24 sthAna pasAra karIe tyAre trIjo bagaDo ane cothAM 24 sthAna pasAra karIe tyAre cotho bagaDo ema bagaDAvALAM (saMkhyAtabhAganI vRddhivALAM saMyamasthAno paNa 4 eTale ke) kaMDaka pramANa thavAM joIe. pacIsamA naMbare, pacAsamA naMbare, paMcoteramA naMbare ane somA naMbare 4 bagaDA Avaze. tyArabAda pharIthI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 manASTaka - 2 jJAnasAra anaMtabhAgavRddha ane asaMkhyAta bhAgavRddhanAM 24 sthAna kahyA bAda 125 mA sthAne eka saMkhyAta guNavRddhivALuM prathama sthAna Ave. purva saMdhyAtaUvRddhi = A pramANe 125-250-37pa-500 naMbaramAM cAra saMkhyAtaguNavRddhivALAM sthAno kahyA pachI 625 mA naMbare asaMkhyAtaguNavRddhivALuM prathama sthAna kahevuM. e ja krame 1250-1875-2500 naMbaramAM cAra asaMkhyAtaguNavRddhinAM sthAna kahevAM, tyArabAda 3125 mA sthAne anaMtaguNavRddhinuM prathama sthAna Ave, A rIte 31 256250-9375 ane 12500 mA naMbare cAra eTale (kaMDakatulya) anaMtaguNavRddhivALAM sthAno Ave. A pramANe upara samajAvelI rIta mujaba saMkhyAtaguNavRddhi-asaMkhyAtaguNavRddhi ane anaMtaguNavRddhivALAM saMyamasthAno kaMDaka-kaMDaka pramANa asaMkhyAtAM-asaMkhyAtAM thAya che. tataH paraM sthAnam = tyArabAda eTale ke anaMtaguNavRddhivALuM kaMDaka samApta thayA bAda (12500 pachI). asaMkhyAtaguNanI vRddhivALAM saMyamasthAno pUrvokta mAnapramANa (kaMDakatulya) thAya che. 13125-13750-1437pa-15000 naMbara pramANe kaMDakatulya (4) asaMkhyAtaguNavRddhirUpa sthAno Ave che. uttara tAni = A pramANe eka ekanA aMtare te saMyamasthAno asaMkhyAtAM asaMkhyAtAM (kaMDakatulya-kaMDakatulya) kahetAM kahetAM chelle anaMtabhAga vRddhivALAM saMyamasthAno (kaMDakatulyo Ave che. 15000 pachI 15125-1525015375-15500. Ama cAra saMkhyAtaguNavRddhivALAM sthAno Ave che. tyArabAda 15535, 15550, 15575, 15600. Ama cAra saMkhyAtabhAgavRddhinAM sthAna Ave che. tyArabAda 15605-15610-15615-15620. Ama cAra asaMkhyAtabhAgavRddhinAM sthAno Ave che. tyArabAda chellAM 15621-1562-15623-15624 A naMbaravALAM asaMkhyAtAM (kaMDakatulya) anaMtabhAganI vRddhivALAM sthAno Ave che. ahIM eka SasthAna pUrNa thAya che. je sthAno kaMDakatulya che (aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA AkAzapradezapramANa che) tene mAtra cAranI kalpanA karIne uparokta AkRti samajavA mATe phakta banAvI che. vAstavikapaNe to A saMyamasthAno (cAritramohanIyakarmanA kSayopazamanI taratamatA) asaMkhyAta asaMkhyAta thAya che. A sarva saMyamasthAnonuM mApa zAstramAM A pramANe kaheluM che. nosamAnA: = lokAkAza jevaDA asaMkhyAtA lokAkAza jo alokamAM buddhithI kalpIe, te asaMkhyAtA lokAkAzanA jeTalA AkAzapradezo thAya, teTalA AkAzapradezanI rAzinI tulya A saMyamasthAno thAya che ane eka pachI eka adhika adhika vizuddhivALAM atyanta nirmaLa A saMyamasthAno hoya che. kAraNa ke e prakAranI adhika adhika vizuddhi jaNAvAI che. prathamanA saMyamasthAnathI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 59 anukrame vizuddhi vadhatAM vadhatAM upara uparanA saMyamasthAnomAM ArohaNa karanAro (caDhanAro) jIva niyamA muktipadane pAme ja che ane pahelethI utkRSTa saMyamasthAnamAM AvIne vizuddhi ghaTatAM ane azuddhi vadhatAM madhyamasaMyamasthAnomAM Ave ane tyArabAda jaghanyasaMyamasthAnomAM je jAya te AtmA masirohI = patanAbhimukha thayo chato niyamo paDe ja che. A pramANe prathamanA saMyamasthAnathI anukrame ArohaNa karatA (caDhatA) jIvane saMyamano kSayopazama vRddhi pAme che. AvA prakAranI vRddhiyukta kSayopazamavALo je jIva caDhe che tenA cAritraparyAyanI atyanta nirmaLatA thavAthI cAritranA sAcA sukhasvarUpane (cAritranA AdhyAtmika AnaMdane) A AtmA potAnA anubhavasvarUpe mANe che. tenI ja tejolezyAnI (cAritranA AdhyAtmika AnaMdanI) vRddhi cAritraparyAyanI vRddhine anusAra bhagavatIsUtranA vAkyomAM jaNAvI che. bhagavatIsUtramAM jaNAvelI vAtanuM dizAsUcana upAdhyAyajI mahArAjazrIe A gAthAmAM jaNAvyuM che. bhagavatIsUtramAM 14mA zatakamAM 9mA uddezAmAM pa37 mA sUtramAM A AlAvo (pATha) che. te (pATha) AlAvo A pramANe che - ___"je ime bhaMte ? ajjattAe samaNA niggaMthA viharanti, ee NaM kassa teullesaM vitIvayanti ? goyamA ! mAsapariyAe samaNe NiggaMthe vANamantarANaM devANaM teullesaM vitIvayanti / dumAsapariAe samaNe NiggaMthe asuriMdavajjiANaM bhavaNavAsINaM devANaM teullesaM vitIvayanti / eeNaM abhilAveNaM timAsapariAe samaNe NiggaMthe asurakumArANaM devANaM teullesaM vitIvayanti / caumAsapariAe gahagaNaNakkhattatArArUvANaM jotisiANaM teullesaM, paMcamAsapariAe candimasUriyANaM joisiyANa teullesaM, chammAsapariAe sohammIsANANaM teulesaM, sattamAsapariAe saNaMkumAramAhiMdANaM devANaM, aTThamAsapariAe baMbhalogANaM laMtagANaM teulesaM, NavamAsapariAe mahAsukkasahassArANaM devANaM, dasamAsapariAe ANaya-pANaya-AraNaccUyANaM devANaM, ikkArasamAsapariAe gevijjavimANANaM devANaM, bArasamAsapariAe samaNe niggaMthe aNuttarovavAiyANaM devANaM teulesaM vitIvayanti, teNa paraM sukke sukkAbhijAie bhavai / tao pacchA sijhaMti jAva aMtaM karenti / sevaM bhaMte sevaM bhaMte / hAla vartamAnakAle je A zramaNa nigraMtha munimahAtmAo (athavA pApakarmathI rahita thaIne AryapaNe je zramaNa nigraMtha munio) vicare che e munimahAtmAo konI tejolezyAne (mAnasika sukhanA AnaMdanI prAptine) oLaMgI jAya che? Ama gautamasvAmI bhagavAna zrI mahAvIra prabhune pUche che. bhagavAna zrI mahAvIra prabhu kahe che ke, he gautama ! eka mAsanA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 manASTaka - 2 jJAnasAra cAritraparyAyavALA zramaNa nigraMtha munio vANavyaMtara devonI tejolezyAne oLaMgI jAya che. A pramANe - mAsanA paryAyavALA muni asurendrane varjIne zeSa bhavanapati devonI tejolezyAne traNa mAsanA paryAyavALA muni asurakumAra devonI tejolezyAne cAra mAsanA paryAyavALA muni grahagaNa, nakSatra ane tArAnA devonI tejolezyAne pAMca mAsanA paryAyavALA muni caMdra-sUrya nAmanA jyotiSka devonI tejolezyAne cha mAsanA paryAyavALA muni saudharma-IzAna devonI tejolezyAne sAta mAsanA paryAyavALA muni sanatkumAra-mAhendra devalokanA devonI tejolezyAne ATha mAsanA paryAyavALA muni brahmaloka ane lAntaka devonI tejolezyAne nava mAsanA paryAyavALA muni mahAzukra ane sahasrAra devalokanA devonI tejolezyAne dasa mAsanA paryAyavALA muni Anata-prANata-AraNa ane acyuta devonI tejolezyAne agiyAra mAsanA paryAyavALA muni traiveyakavimAna vAsI devonI tejolezyAne ane bAra mAsanA paryAyavALA muni anuttaropapAti devonI tejolezyA (mAnasika cittanI prasannatA)ne oLaMgI jAya che. jema jema cAritraparyAyamAM kALa pasAra thato jAya che tema tema vibhAvadazAnA bhAvono rasa bhUlAto jAya che, smaraNamAM Avato paNa nathI ane kevala svabhAvadazAnA anubhavanA sukhamAM ja AnaMda-AnaMda mANe che. tethI cittanI prasannatAmAnasika AnaMda vRddhi pAmato jAya che. A kAraNe devone vaivika sukhathI je cittanI sukhAsikA (mAnasika AnaMda-AnaMda) hoya che tenA karatAM A mahAtmApuruSone potAnA guNomAM sukhanA AnaMdano anubhava vadhAre anubhavAya che. A vAta upamAthI samajAvI che. A viSaya evo che ke je mANe te ja jANI zake. bhogI jIva yogInA yogasukhanA AnaMdanI kalpanA karI zakato nathI. je bhogasukhamAM bhogI jIva AnaMda mANe che te ja bhogasukhane yogasukhano AnaMda mANanArA yogIo bhrAnta arthAt gAMDapaNa, mUrkhAI, athavA cittabhrama thayo mAne che. bAramAsanA cAritraparyAyanA pAlanathI AgaLa jema jema cAritra paryAyano kAla vadhato jAya che tema tema te potAnA AtmaguNonI ramaNatAnA AnaMdamAM garakAva thaI jAya che. tethI varSo jatAM A mahAtmA zukla ane zuklAbhijAtya thAya che. (A banne zabdonA artha AgaLa samajAvAya che.) tyArabAda te mahAtmA puruSa siddhipadane pAme che. yAvat sarva karmono aMta kare che. zuddha-buddha niraMjana nirAkAra bane che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 gautamasvAmI kahe che ke sevaM aMte sevaM bhaMte = he bhagavAn ! te vastu ema ja che te vastu ema ja che. jema Apa kaho cho, te vastu barAbara tema ja che. jarA paNa anyathA nathI. TIkAyAM lezyAprakramAdidamAha "je ime ityAdi", ya ime pratyakSA ajjattAetti AryatayA pApakarmabahirbhUtatayA, adyatayA adhunAtanatayA vartamAnakAlatayA ityarthaH / "teulesaMti"-tejolezyA-sukhAsikA, tejolezyA hi prazastalezyopalakSaNam, sA ca sukhAsikAheturiti, kAraNe kAryopacArAt, tejolezyAzabdena sukhAsikA vivakSiteti / "viIvayanti"-vyativrajanti-vyatikrAmanti / "asuriNdvjjiyaannNti"vamaravattivardhatAnAM, "tenA para"--tataH param, tata:-saMvatsat parata: "suti" zuklo nAmAbhinnavRtto'matsarI, kRtajJaH sadArambhI, hitAnubandhI, niraticAracaraNa ityanye / "sukkAbhijAtitti" zuklAbhijAtyaM paramazuklamityarthaH, ata evoktam AkiJcanyaM mukhyaM, brahmApi paraM sadAgamavizuddham / sarvazuklamidaM khalu, niyamAt saMvatsarAdUrdhvam // 13 // (pozaprazaRUT-12, zloka 3 ) bhagavatIsUtra uparanI TIkAmAM TIkAkArazrI vezyAnA prakaraNanA varNana prasaMge upara kahelA pAThamAM AvelA keTalAka zabdonA arthonuM spaSTIkaraNa karatAM jaNAve che ke - ne rU" hAla vartamAnakALe AryapaNe je A munio vicare che te munio ahIM samajavA. A pAThamAM "mannAI" Avo je zabda che tenA be artha kare che. (1) kAryatA = AryapaNe saMskArIpaNe-sAdhupaNAnA saMskArothI yuktapaNe arthAt aDhAre pApasthAnaka karmonA sevanathI bahirbhatapaNe-pAparahitapaNe je vicare che te. (2) adyatayA = hAlanA kAle, arthAt vartamAnakAle pAMcamA ArAnA viSamakAlamAM vicaratA munio paNa devonA cittanI je prasannatA che tene oLaMgI jAya che. to pachI cothA ArAnA ane mahAvidehakSetranA munionI vAta to karavI ja zuM ? tevatte aMti" tejolezyA arthAt sukhAsikA = sukhapUrvaka rahevuM, mananI prasannatApUrvaka vasavuM, AtmaguNonA sukhano anubhava thaI rahyo hovAthI cittanI atyanta nirmaLatApUrvaka bAhyabhAvothI dUra banIne svabhAvadazAnA sukhamAM ja AnaMda mANavApUrvaka rahevuM te sukhAsikA. tejolezyAno vAstavika artha prazastalezyA thAya che. paraMtu prazastalezyA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 manASTaka - 2 jJAnasAra hoya to ja sukhapUrvaka (mAnasika AnaMdapUrvaka) rahevAya che. anyathA udvegapUrvaka rahevAya che. A rIte prazastalezyA (tejolezyA) e sukhAsikAno hetu che. prazastalezyA e kAraNa che ane sukhAsikA e kArya che. kAraNamAM ja kAryano upacAra karavAthI tejalezyA zabdathI sukhAsikAnI vivakSA karAI che. viryuvana" (vitIvatti) kriyApada che. teno artha pasAra thAya che. cAlyAM jAya che. atItakAla bane che. Avo artha samajavo. "masuriMmyAti" A padano artha asuranikAya nAmanA bhavanapatidevonA dakSiNa-uttara dizAnA adhipati je camarendra ane balI nAmanA Indro che. te bannene varjIne bAkInA 9 nikAyanA je 18 Indro che. tenA sukhane A munio oLaMgI jAya che. evo artha karavo. teT para'' bhagavatI sUtranA AlAvAmAM chellI be lITImAM je te para zabda Ave che teno artha tatta: param = tenAthI AgaLa evo artha karavo. tyAM paNa tad: zabdano artha eka varSathI AgaLa, arthAt eka varSathI vadhAre kAla cAritra pALanArA muni zukla thAya che. tathA zuklAbhijAtya bane che. yAvat siddhagatine pAme che. sarvakarmono aMta kare che. muti" zukla zabda je Apyo che. teno artha vizuddha-nirmaLa cAritraguNanI sAthe abhedabhAvavALo, AtmAnI ane uttama cAritraguNanI ekAkAratAvALo, IrSyA-adekhAI vagere matsarabhAva vinAno, pUrvapuruSoe karelA upakArone barAbara jANavAvALo, uttamauttama kAryono ja AraMbha karavAvALo, hitano eTale ke kalyANano ja anubaMdha karavAvALo, bhavobhavamAM kalyANanI paraMparA prApta thAya tevA AcAravALo je AtmA te zukla kahevAya che. koI koI AcAryo "niraticAra cAritravALo je AtmA" tene paNa zukla kahe che. "sualfmanatitti" zuksamAM paNa abhijAtya = viziSTa, arthAt viziSTa zukla, vadhu zukla, eTale parama zukla Avo artha karavo. pUjya haribhadrasUrijI mahArAjazrIe SoDazakaprakaraNa nAmanA graMthamAM bAramA SoDazakanA teramA zlokamAM kahyuM che ke - "pradhAnapaNe akiMcanapaNuM, atyanta zreSTha jJAnaramaNatA, uttamottama zAstronI lInatA dvArA atyanta vizuddhatA, A sarva zukla kahevAya che. eka varSanA cAritraparyAyanA pAlana pachI AvA guNo Avirbhata thAya che. (1) akiMcanapaNuM - koI vastuno saMgraha nahIM, parigraha nahIM ane zarIranA kAraNe anivAryatAne lIdhe je vastu rAkhavI ja paDe tenI mamatA-mUcha-Asakti nahIM. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 63 (2) AtmajJAnamAM ja magnatA, adhyAtma ane vairAgyamAM ja lInatA. (3) sarvottama evAM AgamazAstronA adhyayanamAM ja rasikatA AvI javAthI mohadazAnA vikAro vinAno A AtmA arthAt atyanta vizuddha AtmA. te zukla AtmA kahevAya che. etacca zramaNavizeSamevAzrityocyate, na punaH sarva evaMvidho bhavati / atra mAsaparyAyeti (mAsaparyAye iti) / saMyamazreNigatasaMyamasthAnAnAM mAsAdiparyAyagatasamayamAtrollaGghanena tatpramANasaMyamasthAnollaGghI munirgrAhya iti / atra paramparAsampradAyaH, jaghanyataH utkRSTaM yAvat asaGkhyeyalokAkAzapramANeSu saMyamasthAneSu kramAkramavartinirgrantheSu mAsataH dvAdazamAsasamayapramANasaMyamasthAnollaGghanoparitane vartamAnaH sAdhurIdRgdevatAtulyaM sukhamatikramya vartate iti jJeyam / uktaJca dharmabindau - "uktaM mAsAdiparyAyavRddhyA dvAdazabhiH param / tejaH prApnoti cAritrI, sarvadevebhya uttamam // 36 // (dharmabindu adhyAya-6 zloka 36) tejazcittasukhalAbhalakSaNaM vRttau / ityevamAtmasukhavRddhiH AtmajJAnamagnasya mati pAka SoDazakaprakaraNamAM bAramA SoDazakanA teramA zlokamAM je A zramaNanuM varNana karyuM che te koI viziSTazramaNane AzrayI kaheluM che. paraMtu sarve zramaNa tevA viziSTa dazAvALA saMbhavatA nathI. koI viziSTa mahAtmA puruSa AvI uMcI dazAvALA hoya che ema jANavuM. bhagavatIjI sUtranA pAThanA AlAvAmAM "oya ! mIsariyANa" ItyAdi pAThamAM je kaMI kahevAmAM AvyuM che te saMyamaguNanI caDhatI zreNImAM rahelAM je saMyamasthAno che temAM 1 mAsa, 2 mAsa, 3 mAsa Adi pramANavALA cAritraparyAyamAM samaya mAtra pasAra thavAthI teTalA pramANavALAM saMyamasthAnone oLaMgI janArA muni hoya che Ama jANavuM. sArAMza e che ke - saMyamabhAvamAM jema jema samaya pasAra thAya che tema tema teno yathArtha anubhava thavAthI vibhAvadazA nAza pAmatAM ane svabhAvadazA khIlatAM A muni caDatA caDatA saMyamasthAnomAM kudako mAranArA bane che. eka eka mahInAmAM to vacce-vaccenAM ghaNAM ghaNAM saMyamasthAno oLaMgI-oLaMgIne ekadama uparanA saMyamasthAnamAM ArohaNa karanAra bane che. AtmaguNonA sukhano AsvAda ja AvA rasavALo hoya che. je ekavAra cAkhyA pachI kyAreya mukAto nathI. paugalikasukhanA anubhavavALI vibhAvadazA to sarvathA bhUlAI ja jAya che. tenI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magnASTaka - 2 jJAnasAra viSamatA barAbara samajAI gayelI che tethI svabhAvadazAnA anaMta AnaMdanA anubhavamAM A munio garakAva thaI jAya che. A viSayamAM pUrvAcAryonI paraMparAvALo saMpradAya ja pramANa che. te paraMparAvALo saMpradAya A pramANe jaNAve che ke - jaghanyasaMyamasthAnathI prAraMbhIne utkRSTa sudhInAM saMyamasthAno asaMkhyalokAkAza pradezapramANa che. te saMyamasthAnomAM koI muni krame krame adhika adhika vizuddhi dvArA ArohaNa kare che ane koI muni ekadama vadhAre vizuddhinI vRddhi pAmavAthI vacce vaccenAM keTalAMka saMyamasthAno choDIne krama vinA sahasA upara ArohaNa karanArA paNa bane che te krame ane akrame upara caDhanArA muniomAM 1 mAsa, 2 mAsa, 3 mAsa Adi bAra mAsanA samaya pramANa saMyama pALavAthI pragaTa thayelA "saMyamabhAva" vaDe aneka saMyamasthAnone oLaMgI oLaMgIne uparanA TocanA saMyamasthAnamAM vartatA ane saMsArI bhAvothI virakta evA A muni AvA prakAranA devo-saMbaMdhI sukhane paNa oLaMgI jaIne AtmasukhamAM ramatA hoya che Ama jANavuM. dharmabindu nAmanA graMthamAM chaTTA adhyAyanA 36mA zlokamAM paNa A ja pramANe kahyuM che. te graMthanI sAkSI ApatAM TIkAkArazrI jaNAve che ke - zrI bhagavatIjIsUtramAM kahyuM che ke 1 mAsa2 mAsa Adi cAritraparyAyathI prAraMbhIne 12 mAsanA cAritraparyAyathI munivara puruSo sarva devo karatAM paNa uttama evuM zreSTha teja prApta kare che." dharmabindunA A ja zlokanI vRttimAM (A zloka uparanI TIkAmAM) "teja"no artha cittasukhalAbha karelo che mAnasika atyanta AnaMda. guNonA anubhavanuM mAnasika viziSTa sukha Avo artha tyAM TIkAmAM karelo che. AvA prakAranA AtmAnA guNonA anubhava rUpa sukhanI vRddhi AtmajJAnamAM magna mahAtmAne ja hoya che. pI. jJAnamagnasya yaccharma, tad vaktuM naiva zakyate / nopameyaM priyAzleSairnApi taccandanadravaiH // 6 // gAthArtha :- jJAnamAM magna AtmAne je sukha che te jIbha dvArA kahevAnuM zakya nathI. priyAnA AliMgananA sukha sAthe ke caMdananA ghoLanA sparzanA sukha sAthe te sukha sarakhAvI zakAtuM nathI. dA. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 TIkA :- "jJAnamanati"--AnamanI mAtmasvarUpopatnazviyuvatI yanta zarmasukhN, sparzajJAnAnubhavAnandaH, tad vaktuM naiva zakyate, atIndriyatvAd avAggocaratvAt / tada adhyAtmasakhaM priyA-manojJeSTavanitA, tasyAH AzleSaiH-AliGanaiH, tathA candanadravaiHcandanavilepanairnopamIyate / yataH srakcandanAGganAdijaM sukhaM vastutaH na sukham, AtmasukhabhraSTaiH (naSTaiH) sukhabuddhayA Aropitam, loke pudgalasaMyogajamAropasukhaM jAtyA duHkhameva / uktaJca vizeSAvazyake "jatto ccia paccakkhaM, somma ! suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDiyAravibhattaM, to puNNaphalaM pi dukkhaM ti // 2005 // visayasuhaM dukkhaM ciya, dukkhapaDiyArao ttigicchavva / taM suhamuvayArAo, na uvayAro viNA taccaM // 2006 // sAyAsAyaM dukkhaM, tavvirahami ya suhaM jao teNaM / deheMdiesu dukkhaM, sukkhaM deheMdiyAbhAve // 2011 // vivecana :- jJAnamAM magna banelA munine eTale ke AtmAnA ratnatrayImaya zuddha svarUpanA sukhanI upalabdhi (anubhava)vALA munine je sukha che, Atmika guNonI sparzanAvALA jJAnasaMbaMdhI anubhavano je AnaMda che arthAt AdhyAtmika sukha che te rasanendriya dvArA kahI zakAya tema nathI. kAraNa ke te sukha IndriyagrAhya nathI ane vANIthI gocara nathI, guNonA anubhavanuM te sukha to "je mANe te ja jANe" zabdAtIta che, vANIthI agocara che. A saMsAramAM bhogI jIvanAM je je bhogasukho che temAM sarvazreSTha gaNAtuM kAminInA saMganuM sukha ane caMdananuM (pAMca IndriyonA viSayanuM) je sukha che tenI sAthe paNa na sarakhAvI zakAya tevuM A AdhyAtmika sukha che. Ama jaNAvatA granthakArazrI uttarArdhamAM be upamAo ApIne tenI sAthe na sarakhAvI zakAya tevuM A sukha che Ama jaNAvatAM kahe che ke priyA eTale manane haranArI, rUpALI, suMdara hAvabhAva karanArI ane manane atizaya ISTa evI je patnI, tevA prakAranI strInA zarIranI sAthenA AliMganavALA sukhanI sAthe paNa AdhyAtmika sukha sarakhAvI zakAtuM nathI ahIM puruSane AzrayI A vidhAna che evI ja rIte strIne AzrayI priya ane manavAMchita patinA zarIranI sAthenA AliMganavALA sukhanI sAthe paNa na sarakhAvI zakAya te svayaM samajI levuM.) tathA caMdananuM je vilepana che te atizaya zItaLatA ApanAruM che. mATe saMsAramAM sukhadAyI kahevAya che. A sparzanendriyanA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 manASTaka - 2 jJAnasAra sukhanuM udAharaNa che tene anusAre upalakSaNathI pAMce IndriyonAM sukho samajI levAM) tevA prakAranA caMdananA vilepana rUpa sparzanendriyanA sukhanI sAthe paNa na sarakhAvI zakAya tevuM A AdhyAtmika sukha che. pati-patnInAM sukho ke pAMca IndriyonA viSayonAM sukho alpakAlIna che, parAdhIna che, te sukhanI prApti karavAmAM, sukhane sAcavI rAkhavAmAM ane aMte sukhanA viyogamAM pArAvAra duHkha ja duHkha thAya che. kSaNamAtranA e sukhane mANavA jatAM ghaNA lAMbA kALanI ghaNI upAdhio A jIvane veThavI paDe che. alpa sukha ane ghaNuM ja duHkha tathA ghaNI ja upAdhio veThavI paDe che. vaLI puSponI mAlA, caMdananuM vilepana ane strInA zarIranI sAthenuM AliMgana ItyAdi pAMce pAMca IndriyonA viSayathI janya je sukha che te kharekhara paramArthathI sukha ja nathI. kAraNa ke zarIramAM vAsanA-bhUkha-tarasa vagere je vikArI-kaluSita bhAvo utpanna thAya che teno A bhogo kSaNamAtra pratikAra karanArA che. paNa vikArIbhAvono nAza karanAra ke maTADanAra nathI, jema IMdhana nAkhavAthI agni vadhe che, tema viSayasevanathI IndriyasukhanI ghelachA vadhe che, maTatI nathI. vAraMvAra tenA sevananI ja IcchA rahe che ane tenAthI bIjI paNa aneka upAdhio Ave ja che. khasanA rogI jIvane khaNaja upaDe ane te khaNe tenAthI te AnaMdasukha mAne paraMtu te khaNaja khasanA rogane vadhAre che paNa maTADe nahIM. khaNatAM khaNatAM te ja rIte khaNaja zarIramAM cAMdAM pADe, mATe khaNaja khaNavI e vAstavika sukha nathI, upaDelI caLano kSaNika pratikAra karavA rUpa ja mAtra che. AtmatattvanA guNonuM je sukha che te sukhane nahIM samajanArA, tevA prakAranA vAstavika sukhathI bhraSTa thayelA mohAndha bhogI jIvo vaDe "bhogasukha e sukha che" Ama Aropita karAyuM che kalpanA karAI che. pattharanI gAya, gAya tarIke Aropita karAya paNa tethI kaMI te gAya dUdha na ja Ape kAraNa ke te to kalpita gAya che tema ahIM samajavuM. A saMsAramAM alaMkAra, viziSTa vastrAdi dvArA karAtI vezabhUSA, viziSTha mevAmIThAIvALAM bhojana ItyAdi pudgala dravyanA saMyogamAM mAneluM je sukha che te saghaLuM ya Aropita sukha che. jemake sonA-rUpA-hIrA-mANekAdinA karAyelA alaMkAro paherAya ghaDI be ghaDI, paNa tene prApta karavAmAM dhana meLavavA mATe ghaNAM du:kho veThyAM, banAvyA pachI corAI na jAya, luMTAI na jAya, bhAMgI na jAya, khovAI na jAya, tenI khAtara prANasaMkaTa na Ave ItyAdi mAnasika aneka duHkho, tema chatAM khovAI jAya, corAI jAya athavA bhAMgI-tUTI jAya tyAre paNa duHkha ja. Ama sarvatra paradravyanA saMyogamAM du:kha ja duHkha che. tethI paradravyajanya sukha te sukha nathI paNa parAdhInatA ja che. jAtisvabhAve te duHkharUpa ja che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI manASTaka - 2 67 mohathI A jIva tene sukha mAne che. jyAre jyAre vAMkuM paDe, Apatti Ave, tyAre tyAre sukha mAnanAro A ja jIva potAnI jIbhe ja bole che ke "baLyo A saMsAra, AnA karatAM A saMsAra na mAMDyo hota to sAruM hatuM" Ano artha e che ke jAtisvabhAve A duHkharUpa ja che. mohAndha jIvoe temAM sukhabuddhithI sukhanuM AropaNa mAtra kareluM che. zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che ke - he gautama ! je kAraNathI pAMca Indriyajanya pratyakSa jaNAtuM sukha te sukha ja nathI, duHkhamAtra ja che. mAtra duHkhano kSaNika pratikAra karanAra che tethI puNyanuM phaLa paNa (upAdhirUpa hovAthI) du:kha ja che. 2005 jema roga thayo hoya to auSadha rogano pratikAra karanAra hovAthI sukharUpa lAge paNa auSadha levuM ja paDe te sukharUpa nathI. tenI jema pAMca IndriyonA viSayathI thanAruM sukha e sukha nathI paNa duHkha ja che. ghaDIbhara du:khano pratikAra karanAra che. vAstavika to te baMdhana rUpa che mATe duHkha ja che. temAM sukhano upacAra karAyo che. sAcA sukha vinA upacAra saMbhavato nathI. jema jaMgalamAM sAco siMha che to ja bahAdUra puruSamAM siMhano upacAra karAya che. jagatamAM sAco sarpa che to ja krodhI mANasamAM sarpano upacAra karAya che. tema sAcuM AdhyAtmika sukha che to ja viSayasukhamAM sukhano upacAra karAyo che. 2006 tethI sAtA hoya ke asAtA hoya te banne (puNya-pApa evAM karmonAM baMdhano che mATe) duHkha ja che. sonAnI hoya ke lokhaMDanI hoya paNa Akhara te banne beDI ja che. paganuM baMdhana ja che. te bannemAMthI eka paNa sukhadAyI nathI. paraMtu te banne beDIno viraha thavo - paga chuTA thavA te sukha che tema puNya ane pApanAM baMdhanonA virahamAM ja sukha che. tethI zarIra ane Indriyo hote chate AtmA te zarIramAM ane IndriyomAM baMdhAyelo che, mATe duHkha ja che. zarIra ane IndriyonA abhAvamAM ja baMdhanamukti hovAthI, svataMtra hovAthI, parAdhInatA na hovAthI anaMtasukha che. 2011 uktaJca autsukyamAtramavasAdayati pratiSThA / kliznAti labdhaparipAlanadRSTireva // nAtizramApagamanAya yathA zramAya / rAjyaM svahastadhRtadaNDamivAtapatram // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 jJAnasAra magnASTaka - 2 tasmAt saMsAraH sarvaH duHkharUpa eva / svAbhAvikAnanda eva sukham, yAvad indriyasukhe sukhabuddhiH, tAvat samyagdarzanajJAne na iti tattvArthavRttau, ataH adhyAtmasukhaM pudgalA''zleSajasukhena nopamIyate iti // 6 // anyatra paNa kahyuM che ke - koIpaNa rAjA jyAre rAjya prApta kare tyAre meM rAjya meLavyuM, huM sukhI thayo ema mAne che. paraMtu hakIkata kaMIka judI ja che te mohane paravaza thayelA jIvane samajAtI nathI. rAjya prApta thavAthI jagatamAM maLelI pratiSThA "mAre rAjya meLavavuM che, mAre rAjya meLavavuM che" evI je utsukatA hatI, ghelachA hatI teno ja nAza kare che. bAkI to mAthA upara ghaNo bhAra vadhe che. prApta thayelI A saMpattinuM paripAlana (saMrakSaNa) karavAnI je dRSTi che te dararoja pIDA ja karyA kare che. mAruM rAjya cAlyuM na jAya, koI laI na le, tenI ciMtAmAM jIva baLIne khAkha thaI jAya che. tethI A rAjya atizaya lAgelA parizramane dUra karavA mATe nathI paNa vadhAre ne vadhAre) parizrama mATe ja che. jema je chatrano daMDa potAne jAte ja pakaDI rAkhavo paDe, te chatra jema sukhadAyI nathI paNa dAMDo pakaDI rAkhavA dvArA hAtha duHkhADanAra ja che, duHkhadAyI ja che. tema rAjya paNa bhAra-ciMtA ane upAdhio vALuM hovAthI duHkhadAyI ja che. tethI A saghaLo saMsAra duHkhasvarUpa ja che. potAnA zuddha svabhAvamAM vartavuM eno je svAbhAvika AnaMda che. te ja paramArthathI sukha che. jyAM sudhI IndriyonA sukhamAM sukhabuddhi che tyAM sudhI A jIvane samyagdarzana ane samyajJAna paNa AvatAM nathI. AvuM tattvArthasUtranI TIkAmAM kahyuM che. A kAraNathI Atmika guNonuM je AdhyAtmika sukha che te sukhane pudgalonA saMyogajanya sukhanI sAthe sarakhAvI zakAtuM nathI. eka sukha svAbhAvika che. bIjuM sukha vaibhAvika che. eka sukha svataMtra che. bIjuM sukha parataMtra che (parAdhIna che) eka sukha karmonA kSayajanya che. bIjuM sukha puNyakarmonA udayajanya che. eka sukha karmono nAza karanAra che. bIjuM sukha karmo baMdhAvanAruM che. eka sukha nirupAdhika che. bIjuM sukha sopAdhika che. eka sukha anaMtakAla rahenAra che. bIjuM sukha parimitakAlavALuM che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 mATe AtmArthI jIve pIdgalika sukhano, padgalika sukhanA rAgano ane pudgalamAtranA saMyogano tyAga karavAnI ja sadA bhAvanA rAkhavI. dA. zamazaityapuSo yasya, vipruSo'pi mahAkathA / kiM stumo jJAnapIyUSe, tatra sarvAGgamagnatA // 7 // gAthArtha - "upazamabhAva"nI zItaLatAnI puSTivALA evA je mahApuruSa che tenA eka bindunI paNa mahAkathA che. (mahAprabhAva che) to pachI jJAnAmRtamAM sarve paNa aMgo jenAM layalIna banI gayAM che tevA jJAnInI to ame zuM stuti karIe? vAcAthI na kahI zakAya tevI te jJAnamagnatA che. llNA TIkA :- "zanazaityapuSa" rUtti, zama:- paza:-rAjapAmAvaH, tattvIsvAvatvam Atmani nirdhArya iSTAniSTe vastuni rAgAdInAM zAntiH, na hi rAgAdayo vastupariNAmAH, kintu vibhAvajA azuddhA bhrAntipariNatiH, na hi pudgalAdInAM zubhAzubhapariNatiH kasyApi jIvasya nimittA, kintu pUrNagalanapAriNAmikatvena, athavA varNAdikarmavipAkAd vA, tatra rAgadveSatA tu bhrAntireva, uktaJca kaNago loho na bhaNai, rAgo doso kuNantu majjha tumaM / niyatattaviluttANaM, esa aNAIa pariNAmo // 1 // vivecana :- "zama" eTale samatA-rAga ane dveSano abhAva. kaI vastu kevA svarUpavALI che? ItyAdi vicAravuM, jANavuM, paryAyo pAmavA e vastunuM sahaja svarUpa che. varNa-gaMdha-rasa ane sparza A pudgaladravyanA guNo che. pariNAmI dravya hovAthI kSaNe kSaNe palaTAtA paryAyovALuM te pudgaladravya che. pudgaladravyanA ke jIvadravyanA koIpaNa paryAyo sadA rahenArA nathI. to kayA paryAya upara rAga karavo ane kayA paryAya upara dveSa karavo? je koI vastu che te potAnA paryAyomAM pariNAma pAme ja che. paryAyo pAmavA e vastuno svabhAva che. AvA prakAranuM nirlepadazAvALuM jJAnAtmaka je tattva che. te tattvanuM AsvAdana karavuM te AtmAno dharma che. parapadArthanA svarUpane para jANIne tenA tattvano jJAnarUpe AsvAda (anubhava) karavo e AtmAno dharma che. Avo pAko nirNaya karIne ISTa vastu upara thatA rAgane ane aniSTa vastu upara thatA TreSane rokavo, rAga-dveSa na thavA devA tene "zI" kahevAya che. puSpamAlA-caMdana-aMganA joIne je rAga thAya che ane viSa-kaMTaka-sarpAdi joIne Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 magnASTaka - 2 jJAnasAra je dveSa thAya che, te rAga ane dveSa puSpa-mAlAdi ane viSAdi vastuonA pariNAmo (te te vastuonA dharmo) nathI. vastuo to pote potAnA svarUpavALI che. paraMtu mohodayajanya je ISTAnijha buddhi thAya che te A AtmAmAM pragaTelI vibhAvadazA che. tenAthI utpanna thayelI azuddha ane brAnta AtmapariNati che. AtmA pote ISTa-aniSTa buddhi karIne rAgadveSa kare che. "je lIMbaDo che" te potAnA svarUpe jevo che tevo che. paNa manuSyone te kaDavo lAge che. tethI tenA pratye aniSTabuddhi thAya che ane uMTa vagere prANIne te ja padArtha vadhAre bhAve che tethI tenA tarapha ISTabuddhi thAya che. sonA-rUpAnA dAgInA bhogIne bhogasukha ApanArA hovAthI ISTa che ane yogIne A ja dAgInA baMdhanabhUta lAge che tethI aniSTa che. Ama vastumAM potAnAmAM rAga-dveSa nAmanA dharma nathI, paraMtu AtmAmAM ja mohodayajanya A azuddha pariNAmo thAya che. pudgalAstikAyAdi dravyomAM zubha ke azubha je pariNamana thAya che te koIpaNa jIvanA nimitte thatuM nathI, paraMtu pudgaladravyano pUraNa ane galana sva-svabhAva che te tevA prakAranA pariNAmika bhAvathI thAya che. pratisamaye pariNamana thavuM te teno svabhAva che. tAjuM rAMdheluM garamAgarama bhojana hoya to jIvane game che ane te ja bhojana potAnA pAriNAmikabhAve ThaMDuM paDI gayuM hoya, calita rasavALuM thayuM hoya, roga utpanna kare tevA bhAve pariNAma pAmyuM hoya to te ja bhojana te jIvane gamatuM nathI. bhojanamAM je uSNatAmAMthI zItaLatA thaI ke calitarasapaNuM thayuM ke rogajanakatA thaI te potAnA pariNAmikabhAve thaI che. koIpaNa jIva vaDe karAI nathI, eTale pariNamana thavuM e vastuno svabhAva che. koI strInuM bharayuvAvasthAvALuM dedIpyamAna ane mohaka rUpavALuM je zarIra hoya che te ja strInuM te ja zarIra ghaNuM ghaNuM sAcavavA chatAM ane tela, attara, pAvaDara Adi aneka padArthono upayoga karavA chatAM paNa kAlAntare karacalIovALuM TubuM, besI gayeluM, thuMka ane lITa nIkaLatuM, jovuM paNa na game tevuM gharaDI DozI rUpe pariNAma pAmatuM Aje paNa dekhAya che. te ja strIne potAnuM zarIra AvuM bibhatsa thavA devuM nathI, paNa thAya zuM? pugaladravyano pUraNagalana thavA rUpa A pAriNAmika svabhAva ja che ke je badalAyA ja kare. mohanA udayane AdhIna thayelo jIva pote temAM rAga ane dveSa kare che. vastu to koI sArI paNa nathI ane koI naThArI paNa nathI. jevI che tevI che, paNa jIva tene ISTa-aniSTa mAne che. koI eka pitAe potAnI putrIne sArA ghare paraNAvI. te putrInA zarIranI yuvAvasthA, rUpavALApaNuM, kAntivALApaNuM ItyAdi je paristhiti che te to che ja, chatAM pitAne tenA tarapha vAtsalyano Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 bhAva, bhAI-bahenone tenA tarapha kauTuMbika prema, patine tenA tarapha bhogyapaNAno bhAva ane sasarA Adine tenA tarapha putravadhU tarIkeno kauTuMbika prema jaNAya che. Ama jIvo vaDe ja karAyelA A azuddha rAga-dveSanA pariNAma che. padgalika zarIra to potAnA pariNAmikabhAve rUpALuM ane kAntimAna baneluM che ane kAlAntare karamAvAvALuM paNa che. Ama sarvatra samajavuM. vastu pote potAnA pariNAmikabhAve zubha-azubha rUpe pariNAma pAme che. paraMtu jIva pote temAM mohanA udayathI ISTAnijha buddhi karIne rAga-dveSa kare che. A jIvanI ja vibhAvadazA-janya azuddha pariNati che. tene rokavI-aTakAvavI te samabhAva kahevAya che. prazna :- jIvanA zarIramAM je rUpALApaNuM, kaTTapApaNuM, gorApaNuM, kALApaNuM ItyAdi je kaMI bane che te pUrvakAlamAM jIve bAMdhelA tevA tevA varNa-gaMdha-rasa ane sparza nAmakarmanA udayathI bane che. mATe rUpALApaNuM ke kaddarUpApaNuM jIva vaDe karAyeluM che. pudgalanA pAriNAmikabhAvathI thayuM nathI. Ama kema na kahevAya ? Avo koI prazna kare to te prazna athavA zabda lakhIne jaNAve che. athavA vaUvivaMvipakSo vA = athavA have koI Avo prazna kare ke varNAdi nAmakarmanA vipAkodayathI pugalamAM suMdaratA ane asuMdaratA pragaTI che. tene pugalano pAriNAmika svabhAvamAtra kema kahevAya ? A viSayamAM mahApuruSo kahe che ke karmodaya to eka nimitta mAtra che. vAstavika to pugalano pAriNAmikasvabhAva ja kAraNa che. jemAM Avo pariNAma pAmavAno svabhAva na hoya tene paNa karmodaya pariNamAvI zakato hoya to karmodayathI te pariNAma thayo kahevAya, jemake AkAza arUpI che te rUpALApaNe kadarUpApaNe pariNAma pAmatuM nathI. jo karmodaya AkAzane rUpALApaNe kadarUpApaNe pariNAma pamADI Ape to karmodaye karyuM kahevAya. paraMtu tema kyAre ya banatuM nathI. pudgalamAM potAnAmAM varNAdi bhAve pariNAma pAmavAno svabhAva che ane karmodaya temAM nimitta che. mATe upAdAnakAraNapaNe pudgaladravyanA pariNAmika svabhAvathI ja A pariNamana thAya che ema kahevAya. ane nimittakAraNa rUpe varNAdi nAmakarmonA udayathI pariNamana thAya che Ama kahevAya, paraMtu temAM IniSTha buddhi zA mATe karavI ? rAga-dveSanA pariNAma to jIva kare to ja thAya che. evo mahAtmA puruSono upadeza che. vI = athavA dhAro ke "karmodayathI ja" A pudgalamAM rUpAdi bhAvo banyA che. Ama mAnI laIe to paNa te jIva ! tArA potAnA karelA to te rUpAdi bhAvo nathI ja. eTale ke tArI mAlikInA to nathI ja. karmodaye karyA che ane te puNya-pApano udaya jyAM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magnASTaka - 2 jJAnasAra sudhI raheze tyAM sudhI ja rahevAnA che. te rUpAdi bhAvono mAlikIhakka puNya-pApa karmodayano che, tAro nathI. to tAre te bhAvomAM rAga ke dveSa (ISTAniSTa-buddhi) kema karAya ? mATe karmodayathI varNAdibhAva hoya to paNa tyAM rAga-dveSatA karavI te brAntimAtra ja che, bhrama ja che, khoTuM ja che, gAMDapaNa che. jema koI anya puruSanI patnI rUpavatI hoya ke kurUpa hoya to tene dekhIne rAga ke dveSa karAto nathI. kAraNa ke te pAtra anya vyaktinI mAlikInuM che. tevI ja rIte zarIramAM thayelA rUpAdi bhAvo paNa puNya-pApa karmodaye karelA che. jIve pote karyA nathI. jo jIve banAvyA hota to to managamatA ja varNa-gaMdha-rasa-sparza banAvata. paNa Ama nathI to parakRta padArthamAM rAga-dveSatA karavI te mUrkhatAmAtra-bhramamAtra che, mithyAtattva che. zAstramAM A viSayamAM kahyuM che ke - suvarNa ane loDhuM kyAreya koIne paNa ema kahetuM nathI ke tame mArA upara rAga karo ane dveSa karo. (suvarNa ema nathI kahetuM ke huM kiMmatI dhAtu chuM mATe mArA upara rAga karo, loDhuM ema nathI kahetuM ke huM binakiMmatI dhAtu chuM mATe mArA upara dveSa karo). paraMtu potAnA AtmatattvanA ajANa jIvono A anAdikAlIna mahodayajanya vibhAvadazAvALo azuddha pariNAma mAtra che." mATe rAga ane dveSa e saMsArI jIva kare che. tethI A rAga ane dveSa e jIvakRta azuddha pariNAma che paNa vastugata dharma nathI. svarUpasya svAyattatvAt svabhogyatvAt, paravastusaMyogaviyogAbhyAmiSTAniSTatopAdhiH, evaM zamasya zaityaM-zItalatvam-ataptatvam, tasya puSaH-poSakasya yasya puruSasya zamazaityapuSaH, vipuSaH-bindumAtrasyApi mahAkathA-mahAvArtA, zamazaityabindurapi durlabhaH, yasya jJAnapIyUSe-tattvajJAnAmRte sarvAGgamagnatA, tatra-tasmin sthAne kiM stumaHkiM varNayAmaH ? tasya varNanAM vaktumasamarthA vayamiti / yo hi svarUpajJAnAnubhavamagnaH sa atiprazasyaH / uktaJca labbhai surasAmittaM, labbhai pahuattaNaM na saMdeho / rU nari na naDamarU, niziMvariyo tho jhA (saM. sittari-14) dhammo pavittirUvo, labbhai kaiyA vi nirayadukkhabhayA jo niyavatthusahAvo, so dhammo dullaho loe // niyavatthudhammasavaNaM, dullahaM vuttaM jiNiMdiANa suyaM / tapphAsaNamegattaM, huMti kesiM ca dhIrANaM // ataH vastusvarUpadharmasparzanena paramazItIbhUtAnAM paramapUjyatvameva // 7 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI manASTaka - 2 73 "AtmAnuM ratnatrayI-Atmaka je svarUpa che te svarUpa ja svAdhIna hovAthI ane paramArthathI te svarUpa ja bhogya hovAthI tenA ja AnaMdane mANavo, temAM ja sukhabuddhi karavI te vastudharma che. parapadArthonA saMyoga ane viyoga vaDe te parapadArthamAM je ISTatAbuddhi ane aniSTatA buddhi thAya che te upAdhi che. duHkhadAyI tattva che. sphaTika pote svayaM ujvala ja che. lAla-lIlA phUlathI sphaTikamAM je lAlAza ane lIlAza dekhAya che te upAdhikRta che. tema ahIM paradravyamAM rAgAdino pariNAma karavo e vaDavyAdhi = moTA rogatulya mahA-upAdhimAtra che. vAstavika svarUpa nathI. AvuM samajIne sAnukula ke pratikula paridravyonA saMyoga ke viyogakAle je mahAtmApuruSo rAga-dveSa karatA nathI te "zama" = samatAbhAva kahevAya che. AvA prakAranA zamabhAvadazAnI je zItaLatA che. arthAt ataptatA (garama na thavApaNuM) che. tevA prakAranI zamadazAnI zItalatAne puSTa karanArA arthAt samatAnI zItalatAthI puSTa banelA evA je mahAtmA puruSa che te mahAtmA puruSanA (bhUka-lIMTa ane mala-mUtra jevA apavitra padArthanA) eka biMdunI paNa mahAkathA-mahAvArtA che. AvA mahAtmA puruSonA zArIrika aMzonuM eka biMdu paNa jIvonA rogone maTADanAruM hoya che. tathA AvA mahAtmA puruSonA jJAnAmRtanuM eka biMdu paNa jIvonA bhavarogane dUra karanAruM thAya che. tevo teno prabhAva che mATe mahAkathA che. to pachI je mahAtmApuruSanI tattvajJAnarUpI amRtamAM sarva aMgonI magnatA che. aMge aMge tattvajJAna rUpI amRta vyApta baneluM che. te sthAnamAM (eTale ke tevA prasaMgamAM) to ame teonI zuM stuti karIe ? te mahAtmAonuM zuM varNana karIe ? teonuM varNana karavAne mATe ame kharekhara asamartha chIe. AvA mahAtmAonuM jJAnAmRtanA pAnavALuM jIvana zabdothI varNavI zakAtuM nathI. ahobhAvamAtrathI samajI zakAya che. jene bhojananI, pANInI. zarIrazobhAnI. TApaTIpanI, sagAM-snehIonI ke mAna-apamAnanI kaMI ja apekSA nathI. kevala zuddhasvarUpanI jJAnarasikatA ja pyArI che. jyAre dekho tyAre AtmAnA jJAnaguNanI vicAraNAmAM ja layalIna hoya che. tevA zuddhasvarUpanA anubhavamAM ja magna evA te mahAtmA puruSa ja atizaya prazaMsanIya che. anya zAstromAM kahyuM che ke - "kyAreka devendrapaNuM paNa maLI jAya, kyAreka prabhutva (rAjApaNuM athavA cakravartIpaNuM) paNa maLI jAya, temAM kaMI saMdeha nathI. paraMtu jinezvara bhagavaMte kahelo eka zuddha Atmadharma pharI maLato nathI." (- saMbodha sittarI gAthA-14) "narakamAM ghaNAM duHkho che ema samajIne tenA bhayathI anuSThAna AdaravA rUpa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 magnASTaka - 2 jJAnasAra pravRttidharma kyAreka prApta thaI jAya che. paraMtu AtmadravyanA svabhAvabhUta A Atmadharma che Ama Atmadharma samajIne te prApta thavo A lokamAM ghaNo durlabha che." "potAnA AtmadravyanA svabhAvabhUta dharmanuM zravaNa ghaNuM ja durlabha kaheluM che" Ama jinezvara bhagavaMtonuM Agama jaNAve che. tathA te AtmadharmanI sAthe sparzanA thavI-ekamekatA thavI-tenI laganI lAgavI e to koI dhIrapuruSomAM ja Ave che." A kAraNathI vastunA svarUpAtmaka je zuddha dharma che teno sparza thavAthI atizaya zItala banelA (rAga-dveSAdi vikArothI rahita banelA) evA mahAtmAomAM ja paramapUjyapaNuM raheluM che. tevA mahAtmAo ja darzanIya, vaMdanIya ane pUjanIya che. teone amArA lAkho lAkho bhAvathI vaMdana hojo. III yasya dRSTiH kRpAvRSTiH, giraH zamasudhAkiraH / tasmai namaH zubhajJAnadhyAnamagnAya yogine // 8 // gAthArtha - je uttama AtmAnI dRSTi kRpA varasAvanArI che ane vANI samabhAva rUpI amRtane varasAvanArI che tevA zubha jJAna ane dhyAnamAM magna rahenArA yogipuruSane mArA namaskAra hojo. ITA TIkA :- "gati"- THjJAnadhyAnamanAya yozine nama:, zukaM nAma zuddhama, jJAnaM-yathArthaparicchedanam, bhedajJAnavibhaktasvaparatvena svasvarUpaikatvAnubhavaH, tanmayatvaM dhyAnam, tatra magnaH, tasmai yogine manovAkkAyarodhakAya ratnatrayAbhyAsazuddhasAdhyasaMsAdhakAya namaH / kasmai namaH ? yasya dRSTiH kRpAvRSTiH paramakaruNAvarSiNI, yasya giraH vAcAM samUhaH zamasudhAkiraH krodhAdiparityAgaH zamaH, sa eva sudhA-amRtam, tasyAH kiraNaMsecanam, (yasya) tacchIlA dRSTiH kRpAmayI, vAk samatAmRtamayI, tasmai yogine namaH rUti | vivecana - uttama jJAnamAM ane uttama dhyAnamAM magna evA te yogipuruSane mArA namaskAra hojo. ahIM zubha eTale zuddha, nirdoSa, mohanI malInatA vinAnuM. ane jJAna eTale je vastunuM jevuM svarUpa che te vastunA tevA svarUpano bodha karAvanAruM arthAt yathArtha vastunuM paricchedaka te jJAna, eTale ke bhedajJAna karavA dvArA sva-svarUpa ane para-svarUpano Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 75 vibhAga karavApUrvaka mAtra sva-svarUpamAM ja ekatAno anubhava thavo te ahIM AtmakalyANa sAdhanAruM jJAna kahevAya che. AvA prakAranA jJAnamAM je tanmayatA-ekAgratA-sthiratA tene dhyAna kahevAya che. AvA prakAranA zuddha jJAna ane zuddha dhyAnamAM magna, mana-vacana ane kAyAno (azubha yogono) nirodha karanArA tathA jJAna-darzana ane cAritra rUpI ratnatrayInA abhyAsAtmaka zuddha sAdhyane sAdhanArA te yogIpuruSane amArA namaskAra hojo. vaLI A yogIpuruSa kevA che? vo nama: ? = kevA yogIpuruSane ApaNe namaskAra karavA IcchIe chIe ? to javAbamAM kahe che ke - je yogI puruSanI dRSTi kRpAne varasAvanArI che arthAt parama karUNAthI jenI dRSTi bharelI che. vaLI je yogI puruSanI vANI (vAkasamUha) samatArUpI amRtane varasAvanAra che. krodha-mAna-mAyA-lobha-rAga ane dveSAdi vikArono tyAga te "samatAbhAva" te samatAbhAva eTalo badho ucca koTino che ke jANe amRta ja hoya evo atizaya mITho lAge che. mATe samatAbhAva rUpI je sudhA (amRta) tene varasAvanArI vANI che. sArAMza ke jemanI vANI samatAbhAva rUpI amRtanuM nirantara pAna karAvanAruM jharaNuM ja hoya zuM? tevI che tevA yogI puruSane mArA namaskAra hojo. je yogI puruSanI ApaNA upara najara mAtra paDe ane ApaNAM dravya-bhAva dAritrya dUra thaI jAya evI svAbhAvika karUNAmayI jenI dRSTi che tathA je mahAtmAo mukhamAMthI alpamAtrAe paNa je upadeza Ape te vANI ApaNA krodhAdi kaSAyonI Agane ThArI nAkhe evA amRtathI bharelI che. AvA uttamottama zreSTha-jJAnasAdhanAmAM magna yogIne mArA namaskAra hojo. ___ atra bhAvanA-anAdimithyAtvAsaMyamakaSAyayogacApalyavidhvastAtmasvabhAvAnAM iSTAniSTaparabhAvagrahaNAgrahaNarasikatvena tatprAptyaprAptau ratyaratyazuddhAdhyavasAyamagnAnAM jIvAnAM kutaH svarUpamagnatA ? tataH zaGkAdyaticAraviyuktAvAptadarzano hi jIvaH zuddhAzayaH tribhuvanamapyupahatamohamahendhanajvalitakarmadahanakvathyamAnamazaraNamavalokya guNAvaraNAd duHkhodvignaH nirdhAritatattvazraddhAnaH, AzravanivRttisaMvaraikatvapratijJAmArUDhaH dRDhIkaraNArtham paJcaviMzatibhAvanAbhAvitAntarAtmA dvAdazAnuprekSAsthirIkRtAdhyavasAyaH, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magnASTaka - 2 jJAnasAra pUrvakarmanirjarAbhinavAgrahaNAvirbhAvabhUtasvarUpasampadAnubhavamagnaH sukhI' / ata evAgamazravaNavibhAvaviratitattvAvalokanatattvaikAgratAyupAyaiH svarUpAnubhavamagnatvameva kAryam / saMsAre karmaklezasantaptatvamavagamya saMsArodvignena virAgamArgAnugapravartinA AtmasvarUpAvirbhAvahetuSu samyagdarzanajJAnacAritreSu vartitavyamityarthaH // 8 // upara samajAvela vastuno bhAvArtha A pramANe che - anAdikAlathI A jIvane lAgelA karmabaMdhanA hetuo (1) mithyAtva, (2) asaMyama, (3) kaSAya ane (4) mana-vacana ane kAyAnA yogonI caMcaLatA, tenA kAraNe niraMtara karmonA baMdha-udaya-udIraNA ane sattAmAM ja racyA pacyA rahevAnA kAraNe, vinAza pAmyo che AtmAno zuddha svabhAva jeno evA saMsArI jIvone, ISTa evA parabhAvane (pugaladravya ane parajIvadravyane) ja grahaNa karavAmAM ane aniSTa evA parabhAvane (aNagamatA pudgaladravya ane jIvadravyane) grahaNa nahIM karavAmAM ja rasikatA hovAthI te ISTapudgalAdinI prAptikAle rati ane aprAptikAle arati (tathA aniSTa pugalAdinI prAptikAle arati ane aprApti kAle rati) pAmavA dvArA mohodayajanya azuddha adhyavasAyavALA jIvone, AtmAnA zuddha svarUpanI magnatA AvavI kyAMthI saMbhave ? dArUnA madamAM masta banelA dArUDIyAne DAhyA mANasanA jevI vivekabuddhi kyAMthI saMbhave ? tema mohanA madamAM masta banelA mohAlva jIvane AtmasvarUpanI magnatA rUpI vivekacakSu kyAMthI saMbhave ? na ja saMbhave. mataH = A kAraNathI satsaMga, svAdhyAya, satazAstronuM vAraMvAra zravaNa, satazAstronA arthanuM vAraMvAra manana, svAdhyAyapremI jIvono niraMtara saMga, yathAzakti dharmAnuSThAnonI layalInatA, yathAzakti vratAdinuM pAlana ItyAdi uttama upAyonA vAraMvAra sevanathI ja zaMkAAkAMkSA Adi aticAro rahita prApta karyuM che niraticAra samyagdarzana jeNe evo jIva, zuddha AzayavALo thayo chato, 35hata = udayamAM AvelA moharUpI mahAIdhaNa vaDe jAjvalyamAna karAyelA evA karmorUpI agnimAM ukaLatA (mohajanya kAma-krodhAdi vikAromAM baLatA) ane azaraNa evA traNe bhuvanane joIne "AtmAnA guNo AvRta thayelA che. A ja A saMsAramAM moTuM duHkha che" AvuM tattva samajIne guNonA AvaraNanA kAraNe ja duHkhathI udvegI banelo 1. pUjya ramyareNu saMpAdita pustakamAM tathA ghaNI pratomAM manA: avina: ema bahuvacana che. paraMtu zeSa badhA ja vizeSaNavAcI zabdo ekavacanamAM che. tethI tenA vizeSyarUpe A banne zabdo paNa ekavacanamAM hovA saMbhave che. 2. koI koI pratomAM satatatva-saMtatatva zabda paNa che. teno artha karmo ane klezonI niraMtaratA jANIne Avo artha saMbhavI zake che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 jJAnamaMjarI magnASTaka - 2 (ajJAnatAnA duHkhathI ja udvegavALo banelo) A jIva, nizcita karI che tattvonI zraddhA jeNe evo, AzravonI nivRtti ane saMvaranI sAthe ekatA thavI ja joIe evI daDha pratijJA upara ArohaNa karIne te pratijJAne barAbara majabUta karavA mATe pAMca mahAvratonI pAMca pAMca ema saMyamanI pacIsa bhAvanAo bhAvavA vaDe bhAvita (vAsita-komaLa) banyo che aMtarAtmA jeno evo tathA anitya-azaraNa Adi bAra bhAvanAo vaDe sthira karyo che nirmaLa adhyavasAya jeNe evo A jIva, pUrvakAlamAM bAMdhelA karmonI nirjarA ane navA navA karmonuM agrahaNa (navAM karmo na bAMdhavA) vaDe pragaTa thayelI AtmAnI guNAtmaka je saMpatti, te saMpattinA ja anubhavamAM magna thayelo A jIva ja paradravyanI babAlathI mukta banI zake che. ane te jIva ja sAco sukhI che. samyakatva prApta karavA pUrvaka parAnuyAyitAno tyAga karavo e ja sAcuM sukha che. A kAraNe ja (1) AgamazAstronuM niraMtara zravaNa, (2) vibhAvadazAnI satata virati, (3) niraMtarapaNe tattvonuM ja avalokana tathA (4) tattvonuM ja ciMtana-manana karavArUpe tattvonI sAthe ja ekAgratA tathA tenA sAdhanarUpe niraMtara satsaMga, svAdhyAya, dharmacarcA, vairAgyavAhI graMthonuM dohana ItyAdi rUpe AtmAnI nirmaLatA sAdhanArA evA uttama upAyo vaDe "AtmAnA zuddha svarUpanI magnatA" ja prApta karavI joIe. A saMsAramAM karmo ane klezonI bhayaMkara Aga lAgelI ja che ema jANIne athavA karmonI ane klezonI ja niraMtaratA che ema jANIne saMsArathI (saMsAranA sukhothI) ugI banIne, vairAgyavALA uttama mArgane anusaravAnI pravRttivALA thaIne AtmAnuM zuddha svarUpe pragaTa karavAnAM je je sAcAM kAraNo che tevAM samyagdarzana-samyajJAna ane samyakacAritramAM ja satata pravRtti karavI joIe. tene ja sAdhya mAnIne te tarapha doTa mukavI joIe. AtmatattvanI jhAMkhI karAve tevI jJAnadazA ja upakAraka che bAkI badhI bAhya babAla ja che Ama jANavuM. mohadazAne jItIne svAdhyAyapremI thaIne jJAnadazA jAgRta karavI joIe. ja , dvitIya majhASTaka samApta che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che atha tRtIyaM sthiratASTam | atha magnatvaM sthiratayA bhavati, ataH sthiratASTakaM pradarzyate, tatra dharmAstikAyAdInAM trayANAM sthiratA akriyatvAt, pudgalAnAM sthiratA skandhAdinibaddhA, sA tu na sAdhanahetuH, atra nAGgIkRtA, yA tu vastuvRttyA sthirasya paropAdhitaH calIbhUtasya samyagdarzanAdiguNAvAptau parabhAvAdiSvagamanarUpA AtmanaH sthiratA (sA atra) pratanyate, tatra nAmasthApanA sugamA', dravyataH sthiratA yogaceSTArodharUpA, dravye sthiratA mammaNavat, dravyeNa sthiratA rogAdisambhavA, dravyarUpA sthiratA = dravyasthiratA AgamataH noAgamataH, AgamataH sthiratApadArthajJasya anupayuktasya, noAgamataH svarUpopayogazUnyasya sAdhyavikalasya prANAyAmAdiSu kAyotsargAdirvA dravyasthiratA / pUrNatA magnatAthI Ave che ane magnatA sthiratAthI Ave che. mATe pUrNatASTaka pachI magnASTaka ane magnASTaka pachI sthiratASTaka kahevAya che. A saMsAramAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, ane jIvAstikAya Ama kula pAMca dravyo che. kAla chaThuM vAstavika dravya nathI, paNa upacarita dravya che. padmavyAtmaka A jagata che. temAM dharma-adharma ane AkAza A traNe dravyo jyAM che tyAM ja rahe che, jema che tema ja rahe che. lokAkAzavyApI ke lokAlokavyApI je paristhiti che te pramANe ja sadAkAla varte che. mATe te traNe dravyomAM je sthiratA che te sahaja che. tathA te traNe dravyo akriya hovAthI paNa svAbhAvika sthiratA che. evI ja rIte pulAstikAyadravyamAM paNa jyAre jyAre paramANuo sAthe maLIne skaMdharUpe bane che tyAre tyAre skaMdhanI racanArUpe sthiratA temAM paNa pragaTa thAya che. paraMtu A cAre dravyomAM rahelI je sthiratA che te AtmAnA guNonI sAdhanAno hetu banato nathI, tethI te sthiratA ahIM svIkArAI nathI. paraMtu vAstavika svarUpe je dravya (Atmadravya) sthira che ane para evA karmarUpI upAdhibhUta dravyathI je (Atmadravya) calIbhUta (caMcaLa) banyuM che tevA caMcaLa banelA AtmadravyamAM samyagdarzanAdi guNonI prApti thaye chate "parabhAva Adi dazAmAM na javuM" (potAnA svarUpamAM ja sthira thavuM) evA svarUpa vALI je sthiratA che te AtmadravyanI sthiratA ahIM samajAvAya che. kAraNa ke te sthiratA ja prApta karavAnI che. sarve paNa AtmAo potAnA mUlabhUta svarUpe siddhasamAna hovAthI AtmapradezonI caMcalatA vinAnA sthiratA bhAvavALA ja che. AvA prakArano sthira rahevAno teno svabhAva 1. ahIM nAmasthAne mukhe Avo pATha hovo joIe. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 79 ja che. paraMtu mana-vacana-kAyAnA AlaMbane vaparAtuM je vIrya te karaNavIrya, tenA kAraNe Atmapradezo ukaLatA pANInI jema caMcaLa banyA che, asthira banyA che, jene "yoga" kahevAmAM Ave che. athavA karaNavIrya kahevAya che. AtmapradezonI A caMcaLatA e ja karmabaMdhanuM kAraNa bane che. "vAmanaH rma yoga: 6-1, 4 zrava: 6-2, gumaH puNya 63, ane pazuma: pApacce 6-4, A pramANe tattvArthasUtranA chaTTA adhyAyamAM kahyuM che. pUrvakAlamAM bAMdhelA (mana:paryApti nAmakarma, bhASAparyApti nAmakarma, svaranAmakarma, audArika Adi zarIra nAmakarma ItyAdi) nAmakarmanA udaya svarUpa paropAdhithI Atmapradezo mana, vacana ane kAyAnA yoga svarUpe caMcaLa (asthira) banyA che te dravyathI asthira kahevAya che ane mohanIyanA udayathI parabhAvamAM gamana karavArUpa bhAvAsthiratA paNa AvelI che. dravya asthiratA yogAtmaka che ane bhAva asthiratA mithyAtva. avirati, pramAda ane kaSAya rUpa che. te bannethI karmabaMdha thAya che. tethI te asthiratA dUra karavA sthiratA samajAvAya che. samyagdarzanAdi guNonI prApti karAye chate parabhAvAdimAM AtmAnuM je agamana te ja sAcI AtmAnI bhAvasthiratA che te ahIM samajAvAze. sarve paNa vastuonI vicAraNA cAra nikSepathI ane sAta nathI karavAmAM Ave che. tene anusAra ahIM sthiratA upara paNa cAra nikSepA samajAvAya che. tyAM nAma ane sthApanA nikSepa sugama che. koIpaNa padArthanuM sthira ke sthiratA evuM nAma rAkhavuM te nAmasthiratA, sthirapadArthanuM je pratibiMba te sthApanAsthiratA samajavI. have dravyasthiratA samajAve che - dravyasthiratAmAM 34 prakAre samAsa chuTA pADIne artha karI zakAya che. tyAM paMcamItapuruSa samAsa karIe to dravyata: sthiratA = dravyathI kevala bahAra-bahAranI sthiratA te dravyasthiratA, mana-vacana ane kAyAnA yogonI ceSTAne rokavI te dravyasthiratA. agnizarmA athavA kamaThatApasa Adi tApasonI dravyathI karAyelI sthiratA. saptamItapuruSa samAsa karIe to tracce sthiratA rUti vyasthiratA = dhanAdi dravyane viSe sthira thavuM te mammaNazeThanI jema. tRtIyAtapuruSa samAsa karIe to dravya sthiratA = zarIramAM thayelA vAta, pitta athavA kaphAdi rogonA kAraNe zarIranuM sthira thaI javuM. jema lakavAthI zarIra saMcaraNarahita bane che tema. ane karmadhArayasamAsa karIe to dravyarUpa sthiratA te dravyasthiratA, A dravyasthiratA be prakAranI che eka AgamathI ane bIjI noAgamathI. sthiratA padano artha je jANe paraMtu tenI prarUpaNA karavAnA avasare upayoga na hoya te AgamathI dravyasthiratA jANavI. jJAna che mATe Agama, paraMtu upayoga nathI mATe dravyathI. AtmAnA svarUpanI prApti karavA rUpa upayogathI zUnya athavA sAdhyadazA vinAnA jIvanI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 sthiratASTaka - 3 jJAnasAra prANAyAmAdi karatI vakhate karAtI je sthiratA, aMgonuM halanacalana rokavuM, zvAsa rokavo te, athavA upayogazUnya ane sAdhyavikala jIvanI karAtI kAyotsargAdi rUpe sthiratA te saghaLI noAgamathI dravyasthiratA jANavI. have bhAvasthiratA samajAvAya che tathA temAM 7 nayo paNa samajAvAya che. bhAvato dvividhA, azuddhA rAgadveSamanojJaviSayeSu tanmayatvena ekatA, zuddhA ca samyagdarzanajJAnacAritrAdisvarUpe tanmayatvarUpA, dharmadhyAnazukladhyAnAdiSu acalatA bhaavsthirtaa| bhAvathI sthiratA be prakAre che (1) azuddha ane (2) zuddha, tyAM prathama azuddha bhAvasthiratA samajAve che - rAga ane dveSanA hetubhUta evA manojJa (IsTa) viSayomAM rAgaleSayukta bhAvapUrvaka tanmaya thaIne je ekAkAratA (sthiratA) thAya che te azuddha bhAvasthiratA kahevAya che. rAganA hetubhUta ISTaviSaya prApta thatAM temAM tallIna thaI javuM athavA veSanA hetubhUta ISTaviSaya prApta thatAM dveSabhAvapUrvaka te viSayamAM sthira thavuM te. ahIM haiyAnA bhAvamAM rAgAtmaka ke dveSAtmaka je buddhi che te azuddhi che mATe A azuddha sthiratA kahevAya che. jema managamatA atithi AvyA hoya (jamAI-vevAI vagere) tyAre rAgabhAvapUrvaka vAtomAM ane AgatA-svAgatAmAM sthira thaI javuM ane aNagamatA atithi AvyA hoya tyAre (jemake ADoza-pADozavALA vyakti vAraMvAra AvI ja pahoMcatA hoya tethI te gamatA na hoya eTale dveSanA hetubhUta che. paNa AvyA che eTale (jatA raho ema na kahevAya tethI) teonI sAthe vArtAlApamAM ke AgatA-svAgatAmAM sthira thavuM te, A banne azuddha sthiratA che. AtmAnA zuddha svarUpanA sAdhanabhUta evA samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritranA svarUpamAM tanmayatA thavI athavA dharmadhyAna ane zukladhyAnAdimAM sthira thavuM te zuddha bhAvasthiratA kahevAya che. je sthiratAthI AtmAnA guNono AvirbhAva thAya tevI ja sthiratA te zuddha bhAvasthiratA jANavI. have A bhAvasthiratA upara nayo samajAve che - zuddhasAdhyazUnyA yogAdInAM (yA) sthiratA sA durnayarUpA, yA tu sAdhyavArtayA sAdhyaniSpAdanapariNativikalA (sA sthiratA) nayAbhAsarUpA, yA tu sAdhyAbhilASasAdhyodyamapariNatyA kAraNabhUtA yogAdInAM dravyAzravatyAgarUpA sthiratA sA AdyanayacatuSTayarUpA, yA tu samyagdarzanajJAnacAritreNa svarUpasAdhanasAdhyaniSpAdanAbhyAsavatI sthiratA, sA zabdanayasthiratA, yA tu dharmazukladhyAnagatasvarUpA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 81 pracyutipariNatirUpA samabhirUDhanayasthiratA, yA tu kSAyikadarzanajJAnacAritravIryasukhAdibhyo'pracyutirUpA sA evambhUtasthiratA, vibhAve'pi sarvanayarUpA sthiratA tattvavikalAnAmiSyate / tathApi atra paramAnandasandohabhogarUpasiddhatvasAdhanarUpA svabhAvasthiratA, tasyA eva avasaraH, tataH sA vyAkhyAyate / anAdyazuddhatAmagnaH svarUpasukhAprAptau indriyasukhecchayA caJcalo'yaM jIvaH, tasya karuNayA gururvakti AtmAnA zuddha svarUpane prApta karavA rUpa je zuddha sAdhya che. tenA vinA mana-vacana ane kAyAnA yogonI je sthiratA te durnayanI apekSAe sthiratA kahevAya che. jemake agnizarmA, kamaTha vagere tApasa jevA jainetara RSio vagerenI sthiratA. kAraNa ke jApa jape, dhyAna kare tyAre sthiratA avazya Ave che. paNa Atmatattva ja oLakhyuM nathI, jANyuM nathI, tethI A sthiratA AtmakalyANa karanArI banatI nathI, buddhi khoTI che. (eTale ke mAnAdi prApta karavAnI buddhi che) ahIM "khoTI buddhi eTale khoTo naya arthAt durnaya" kahevAya che. AtmAnA zuddhasvarUpAtmaka sAdhyanI vArtA kare, tenuM svarUpa samaje ane samajAve paNa pote jyAre jApa kare. dhyAna kare, prANAyAma Adi kare athavA kAyotsargAdi kare tyAre sAdhya prApta karavAnI pariNati vinA othe othe athavA mAna-lobhAdinA kAraNe mana-vacana-kAyAnA yogAdinI sthiratA kare te nayAbhAsanI dRSTie sthiratA jANavI. jemake aMgAramardaka AcArya Adi pravrajita thayelA abhavya jIvonI je sthiratA te bahArathI dekhAya uttama, paNa sAdhyazUnya hovAthI nayAbhAsathI A sthiratA kahevAya, tApasAdi jainetaranI sthiratA sAdhyazUnya che teno khyAla AvI jAya che mATe durnayathI sthiratA kahI che ane aMgAramardaka AcAryAdinI sthiratA sAdhyazUnya che teno khyAla Avato nathI. phakta AgamavacanathI jaNAya che. mATe durnaya na kahetAM nayAbhAsa (jANe naya ja hoya zuM ? - sAcI buddhi ja hoya zuM ? evI apekSA lagADIne nayAbhAsa) kahyo che. tathA je sthiratAmAM sAdhya sAdhavAnI abhilASA hoya tathA sAdhya sAdhavA mATeno udyama paNa hoya - ema abhilASA ane udyamavALI pariNatipUrvaka sAdhyanI siddhinuM kAlAntare paNa kAraNa bane evI dravyathI Azravono tyAga karavA rUpa je mana-vacana-kAyAnA yogonI sthiratA te prathamanA cAra nayanI apekSAe sthiratA kahevAya che. kAraNa ke A sthiratAmAM buddhi sAdhya sAdhavAnI che eTale zuddha che. mATe naya kahela che durnaya ke nayAbhAsa kahevAto nathI. jemake - apunarbandhaka, samyagdaSTi-dezaviratidhara ane sarvaviratidhara pramatta muninI kAyotsarnAdikAle yogonI sthiratA. A jIvomAM yatkiMcit sAdhyanI apekSA rahelI che. sAdhya sAdhavAno udyama paNa guNasthAnaka pramANe yathAyogya pravarte che. paraMtu mohanIyakarmanA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 sthiratASTaka - 3 jJAnasAra udayano Avega cAlu che tethI upayoganI zUnyatA, vidhinI zUnyatA, kyAreka vaiSayika sukhonI paNa sAthe sAthe tamannA ItyAdi doSo AvI jAya che. mATe prathamanA cAra sthUlanayonI apekSAe A sthiratA kahevAya che. paNa A sthiratA te mohanA doSovALI hovAthI sUkSmanayonI apekSAe sthiratA kahevAtI nathI. A cAra nayomAM paNa jema jema dUra dUra kAraNa hoya te naigama naya, tenAthI nikaTapaNe sAdhyanuM kAraNa bane te saMgrahanaya, tenAthI paNa nikaTapaNe sAdhyanuM kAraNa bane te vyavahAra, tenAthI paNa vadhAre nikaTapaNe sAdhyanuM kAraNa bane te RjusUtra naya. Ama nayo jANavA. A cAre nayomAM upayoganI zUnyatA ke vidhinI zUnyatA hoI zake che tethI dravyAzravono tyAga kahela che. paNa bhAvaAzravono tyAga kahela nathI. bhAvaAzravono tyAga to pAchalA traNa nayomAM Avaze. jemake hAla vartamAnakAle upayoga vinA ane vidhinI apekSA vinA karAtI jainadharmanA anuSThAnonI kriyAmAM kAyotsargAdimAM thatI sthiratA. (ahIM upayoga ane vidhipUrvaka karatA mahAtmAonI kriyAne bAda karavI.) vizeSe karIne oghe oghe jainadharmanA anuSThAnonI kriyA karatA sAmAnya jIvomAM rahelI je sthiratA te ahIM jANavI. (1) apunarbandhaka AtmAmAM mithyAtva kaMIka aMze maMda thayela hovAthI othe sAdhyanI dRSTi AvI che tethI dharmAnuSThAnano upacAra karAya che mATe te naigamanayathI sthiratA jANavI. (2) aviratasamyagdaSTimAM mithyAtvano udaya cAlyo gayo che. paNa cAritramohanIyanuM jora che. mATe apunarbandhaka karatAM A jIvanA anuSThAnomAM muktinuM kaMIka nikaTa kAraNa che ema samajIne saMgrahanayathI sthiratA jANavI. (3) dezaviratidhara AtmAmAM kAyotsargAdinI sthiratAmAM nikaTatarapaNe muktinI kAraNatA che mATe vyavahAranayathI sthiratA jANavI. (4) sarvaviratidhara pramattamuninI kAyotsargAdi kAle je sthiratA che te dezaviratidhara karatAM vadhAre nikaTatamapaNe muktinuM kAraNa bane tevI sthiratA che mATe RjusUtranayathI sthiratA jANavI. A cAremAM sAdhyanI abhilASA paNa che, yathAzakti udyama paNa che. mAtra upayogavidhi-Azayazuddhi vagerenI kacAsa che. tethI pAchalA nizcayadRSTivALA zuddha nayo na letAM AgalA sthUlanayo ahIM lagADelA che ane sthUladaeNSTie AvuM kahevAya paNa che. A jIvo AvI paNa dharmakriyA kare che to karatAM karatAM kyAreka zuddha kriyA paNa karaze eTale zuddhakriyAnA kAraNabhUta A kriyA che ema samajIne prathamanA cAra naya kahela che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 (5) samyagdarzana samyajJAna ane sammacAritra Ama ratnatrayInI sAdhanA karavA dvArA AtmAnA zuddhasvarUpanuM sAdhana bane evI, sAdhya sAdhavA mATenI ja upayogAdi pUrvakanA abhyAsavALI yogonI je sthiratA te zabdanayathI sthiratA jANavI. A viSayamAM upayoganI, vidhinI ane AzayanI zuddhi che. mATe sUkSmanayathI A sthiratA kahevAya che. sAtamA guNaThANe vartatA sAdhaka apramattamuninI je sthiratA te zabdanayathI sthiratA jANavI. (6) dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM vartatA uttama mahAtmAonuM "AtmAnA zuddha svarUpane sAdhavAmAM" je ArohaNa thayuM che, je uMcI Toce pahoMcyA che tyAMthI na paDavuM arthAt te kAlanI je sthiratA te samabhirUDhanayathI sthiratA jANavI. kSapakazreNImAM vartatA 8 thI 12 guNasthAnakavALA caudapUrvadhArI, zrutakevalI athavA cauda pUrvAdinA abhyAsa vinAnA paNa kSapakazreNIgata mahAtmAo. A AtmAo muktidazAnA atizaya nikaTatama kAraNarUpa che mATe A sthiratA te samabhirUDha nayathI sthiratA kahevAya che. (7) ghAtakarmonA kSayathI pragaTa thayelAM kSAyikabhAvanAM darzana jJAna-cAritra-anaMtavIrya tathA aghAtI karmonA kSayathI thayelAM avyAbAdha sukha Adi Atmika zuddha guNomAM AtmAnI je sthiratA ke jyAMthI kyAre paNa patana thavAnuM nathI evI je sthiratA te evaMbhUta nayanI apekSAe sthiratA jANavI. teramA-caudamAM guNasthAnakavartI mahApuruSo tathA muktigata siddhabhagavaMtonI je sthiratA te A nayathI sthiratA jANavI. A sthiratA e ja antima sthiratA thaI. A pramANe AtmAnA anaMtaguNAtmaka zuddhasAdhyane sAdhavAne AzrayI sAtanayothI A sthiratA jaNAvI, te "svabhAvadazAne AzrayI kahI" evI ja rIte kAmAndha mANaso kAmasukhanA upabhogamAM sthira thAya, zikArI zikAranI kriyAmAM, pAMca IndriyonAM sukho bhogavanAro AtmA te te Indriyajanya sukhanA upabhogamAM layalIna banI jAya te saghaLI paNa sthiratA kahevAya che. paNa te vibhAvadazAmAM sthiratA thaI ema jANavuM. jema sAdhaka AtmAo svabhAvadazAne sAdhavAmAM uttarottara adhika adhika sthira samajAvyA. tevI ja rIte pApa AcaranArA bahirAtmAo vibhAvadazAmAM adhika adhika sthira thAya che. mATe vibhAga dazAmAM paNa sarvanayonI apekSAe sthiratA jovA maLI zake che te sthiratA tattvavikala (bahirAtma bhAvavALA) jIvomAM jANavI. mohAlva jIvomAM AvA prakAranI vibhAvadazAnI sthiratA samajavI. jema svabhAvadazAnA sAdhaka evA aMtarAtmA ane paramAtmAmAM sthiratA hoya che, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 sthiratASTaka - 3 jJAnasAra tevI ja rIte svabhAvadazAnA bAdhaka ane vibhAvadazAnA sAdhaka evA bahirAtmAmAM paNa pApakArya karavAmAM sthiratA hoya che. tathApi = to paNa paramAnaMdanA samUhano upabhoga karavArUpa eTale ke kSAyikabhAvanA zuddha AtmaguNono anubhava karavArUpa je sarvottama siddhatva dazA che. tenA sAdhanabhUta evI judA judA nayonI apekSAe apunarbandhakathI prAraMbhIne ayogIkevalI guNasthAnaka sudhInI AtmAnA zuddhasvarUpane sAdhanArI sAcI je sAdhyasAdhaka sthiratA che te sthiratAnuM ja varNana karavAno A avasara che. (bAdhaka evI vibhAvadazAnI sthiratA to anAdinA moha ane ajJAnanA saMskAranA jore samajAvyA vinA paNa AvI ja jAya che. tethI te samajAvavAnI hotI nathI. tathA te sthiratAthI AtmAnuM kalyANa thatuM nathI, paNa akalyANa ja thAya che. tethI tene samajAvavAno A avasara nathI.) mATe AtmaguNonI sAdhaka evI sthiratA havenA aSTakamAM samajAvAya che. anAdikAlathI jJAnAvaraNIya ane mohanIyakarmanA udayajanya ajJAnatA, rAga ane dveSa Adi azuddha bhAvomAM ja A jIva magna banelo che. azuddha bhAvone kAraNe ja AtmAnA zuddhasvarUpanI prApti thatI nathI ane zuddha svarUpanI aprApti hote chate mohanI parAdhInatAthI pAMca IndriyonAM sukhonI IcchA tIvra banatI jAya che. te sukhonI prApti mATe A jIva jyAM tyAM bhaTake che. tethI potAnI sahaja sthiratA gumAvI bese che ane vRzcattoDyuM nIva: A jIva caMcaLa-asthira-jyAM tyAM sukhanI ghelachAthI bhaTakanAro banI jAya che. sAMsArika sukhonI tIvra ghelachAe ja A jIvane caMcaLa (asthira) banAvyo che. tevA jIvane karUNAbharI dRSTithI gurujI (pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI) samajAve che - vatsa ! kiM caJcalasvAnto, bhrAntvA bhrAntvA viSIdasi / nidhiM svasannidhAveva, sthiratA darzayiSyati // 1 // gAthArtha :- he vatsa ! caMcaLa hRdayavALo tuM bhaTakI bhaTakIne kheda kema pAme che ? (sthira thA). sthiratA ja tane tArI potAnI pAse ja "nidhi" che te batAvaze. // 1 // TIkA :- "vattpati'' he vatsa ! tva ghaTTatasvAntaH-2pattAnta:rA: san itastataH 1 bhrAntvA, ekaM tyajan anyaM gRhNan anAditaH kathaM viSIdasi - viSAdavAn 1. chApelI pratomAM taH ta: pATha che. pU. ramyaguNAzrIjI ma.zrInA pustakamAM rUta: pATha che. vicAra karatAM kRtastata: hovo joIe. 2. pratamAM "ativIna:' pATha che paNa te azuddha hoya ema lAge che. pU. ramyaguNAzrIjInA pustakamAM anAvita: karyuM che te ucita lAge che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 85 bhavasi ? aprAptyA dInaH, prAptyA'tRptaH, ata eva parabhAve viSAda eva, sukhabuddhyA gRhItasya svayaMsukharUpAbhAvAt prAptau api na sukham, ataH atra pravRttirviSAdamUlaiva / re vatsa ! svasannidhAveva-svasamIpe eva-Atmani eva, nidhiM-svaguNasampadbhAjanam, tava sthiratA bhedaratnatrayAbhedaratnatrayaikatvarUpA darzayiSyati-upayogagocarA kariSyati, ato'nAdiviSayAsvAdacalatAM tyaktvA zuddhe anAdyanantaguNe zuddhAtmani sthiratvaM kuru III | vivecana :- he vatsa ! (atizaya lAgaNIbharyuM, vAtsalyabhAvathI yukta, upakAra karavAnI bhAvanAvALuM A saMbodhana che). caMcaLa hRdayavALo thayo chato tuM anAdikAlathI ahIM tahIM bhaTakI bhaTakIne eka sthAnane choDato ane bIjA sthAnane grahaNa karato thAkI thAkIne kheda kema pAme che? jyAM tyAM bhaTakavA chatAM jyAre vastunI aprApti ja thAya che athavA vastu prApta thavA chatAM te vastu cAlI ja jAya che tyAre tuM udAsa thayo chato kheda pAme che. paNa have kheda pAmavAnI zuM jarUra? mArga ja khoTo pakaDAyo che tethI sAcI vastu prApta thavAnI ja nathI. mATe kheda-duHkha kema kare che? kaMIka sthira thA, ciMtana kara, sAco mArga vicAra, khoTo mArga che teno tyAga kara. khoTA mArge cAlIe to phalaprApti na thAya A vAta svAbhAvika che. emAM kheda-duHkha dharavAnI kyAM jarUra che? mArga badalavAnI jarUra che. he vatsa ! tuM vicAra kara. khoTo mArga choDIne sAcA mArge Ava. tArA sukhanA heturUpe mAnelI vastunI jo tane aprApti thAya che tenAthI te dInaudAsa-lAcAra banI jAya che. (eTale ke duHkhI thAya che, ane tane tArA sukhanA heturUpe mAnelI vastunI kadAca prApti thAya che. to paNa prApta vastunA sukha karatAM aprApya vastunI ghelachAthI atRpta (asaMtoSI-lobhI) thayo hato tyAM paNa tuM duHkhI ja thAya che. A pramANe padgalika padArthomAM aprAptithI dInatAnuM duHkha ane prAptimAM atRptinuM-asaMtoSanuM eTale ke lobhanuM duHkha tane satAyA ja kare che. A kAraNathI parabhAvadazAmAM (parapadArthonA saMbaMdhamAM ane tenA saMbaMdhonI ghelachAmAM) viSAda ja thAya che, kheda ja thAya che, duHkha ja Ave che, sukha che ja nahIM. sukhanI buddhithI grahaNa karAyelA parapadArthamAM te padArtha pote svayaM sukharUpa na hovAthI sukhaprApti thatI nathI. jema pIttalanA TukaDAmAM suvarNanI buddhi karIne hoMze hoMze te TukaDo grahaNa karyo hoya to paNa te TukaDo svayaM suvarNa rUpa na hovAthI bajAramAM vecavA 1. ahIM maMtra ne badale tatra pATha paNa hoI zake che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiratASTaka - 3 jJAnasAra jatAM dhArelI kiMmata na AvatAM duHkha thAya che. khoTI 500 nI noTamAM sAcI noTanI buddhi thavAthI grahaNa to karI, paNa bajAramAM vaTAvavA jatAM kaMI na maLyuM tyAre kheda thAya che. tema ahIM samajavuM. tethI pIttaLanA TukaDAmAM suvarNanI buddhithI ane khoTI noTamAM sAcI noTanI buddhithI pravRtti karavI te jema duHkhadAyI ja che tema ahIM paNa pAMca IndriyonA sukhamAM sukhabuddhithI pravRtti karavI te viSAdamUlaka ja che (duHkhadAyI ja che). mATe he vatsa ! tuM sthira thA. ane sukhanA sAcA sAdhanane jANa tathA tene grahaNa kara. khoTA mArge bhaTakIne duHkha ja AvavAnuM che. he vatsa ! tArA potAnA AtmAmAM ja, tArI potAnI pAse ja tArA potAnA AtmAnA zuddha-anaMta-akhaMDa guNonI saMpattino bhaMDAra che. paNa tuM bahAra bhaTakavAnuM baMdha karIne sthira thaIne aMdara najara kara. bAhyadRSTine tyajIne aMtadRSTivALo thA, to AvA prakAranI A tArI sthiratA ja tArI pAse rahelo te bhaMDAra ja tane dekhADaze. aMtadRSTi keLavyA vinA A bhaMDAra dekhAya tema nathI. ArAdhanAnA prathama kAlamAM jJAna-darzana-cAritra e AtmAnA guNo che ane AtmA e guNI dravya che. paNa guNo pragaTa thayelA nathI, guNo pragaTa karavAnA che mATe bhedaratnatrayInI upAsanA karavAnI che ane guNo jyAre pragaTa thAya che tyAra pachInA kAlamAM guNa-guNI ekAkAra hovAthI abhedaratnatrayInI upAsanA hoya che. Ama bhedaratnatrayInI ane abhedaratnatrayInI upAsanA hoya che. A rIte bhedaratnatrayInI ane abhedaratnatrayInI upAsanA karatAM karatAM te bannenI ekatA thavA rUpa je sthiratAnuNa che te guNa ja tArI guNasaMpattinA bhaMDArane tane batAvanAra banaze. upayogano viSaya karAvaze. A kAraNathI anAdi kALathI bhUta-pretanI jema tane vaLagI paDelo pAMca IndriyonA viSayonAM sukhono je AsvAda che tenA kAraNe AvelI caMcaLatAne (bhUtAviSTa gAMDapaNanI jema) tyajIne zuddha jJAna-darzana-cAritrAdi anaMtaguNamaya evA zuddha AtmAmAM ja layalIna thA. tyAM ja laganI lagAva. to AvAM duHkha Avaze nahIM. mATe he vatsa ! tuM AvA zuddha AtmabhAvamAM ja sthira thA. ll1/l jJAnadugdhaM vinazyeta, lobhavikSobhakUrcakaiH / AmladravyAdivAsthairyAditi matvA sthiro bhava // 2 // gAthArtha :- khATA padArthanI jema asthiratAthI parabhAvanI AsaktinA vikAro rUpI kUcAo vaDe jJAnarUpI dUdha nAza pAmI jAya che. Ama samajIne he jIva! tuM sthira thA. rA. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 87 TIkA :- "jJAnakumati" "tomavikSobha " gadhairthAt jJAna, vinazveta ! lobhaH-lolatApariNAmaH', icchA mUrchA gRdhnatA kAGakSA ityAdi lobhaparyAyAH / tadbhAvajanyA vikSobhAH-parabhAvAbhilASarUpAH azuddhapariNAmAH, ta eva kUrcakAH, tairjJAnaM tattvAvabodhatattvaikatvarUpam, dugdhamiva dugdham, vinazyeta-kSayaM labheta, lobhapariNAmaH AtmasvarUpAnubhavavinAzahetuH kasmAdiva ? AmladravyAdiva, yathA Amladravyayoge payo vinazyati tathA lobhapariNatyA AtmasvarUpasukhaM vinazyatIti / lobhapariNAmaH-parabhAvagrahaNecchApariNAmaH-AtmaguNAnubhavavidhvaMsahetuH, iti jJAtvA AtmasvarUpe-akhaNDAnandarUpe citsvarUpe avarNAgandhArasAsparze Atmani zraddhAnajJAnaramaNatayA sthiro bhava // 2 // vivecana - asthiratAthI lobhanA vikArorUpI kUcAo dvArA jJAnarUpI dUdha vinAza pAme che. ahIM lobha zabdano artha lolatAvALo pariNAma, eTale ke lolupatAvALo AtmAno malIna pariNAma. AsaktivALo-tRSNAvALo malIna pariNAma evo artha karavo. IcchAmUcha-gubatA ane kAMkSA ItyAdi (Adi zabdathI tRSNA-jhaMkhanA-vAMchA-abhilASA ItyAdi) zabdo lobhanA ja paryAyavAcI zabdo che. taddhIvananya = hRdayamAM rahelI te mUchanA kAraNe utpanna thayelA je vikAro -parapadArthane meLavavA rUpa azuddha pariNAmo te lobhavikSobha kahevAya che. tevA prakAranA Asaktijanya je azubha pariNAmo che te rUpI je kUcAo, tenA vaDe jJAnarUpI dUdha nAza pAme che. yathArtha tattvano je avabodha, tenI sAthe AtmAnI je ekatA te samyajJAna kahevAya che te samyajJAnano lobhanA vikArorUpI kUcAo vaDe nAza thAya che. paradravyanI AsaktirUpa je lobhapariNAma che te AtmadravyanA svarUpanA anubhavanA nAzanuM ja kAraNa che. A jIva jeTalo jeTalo parabhAvanA pariNAmamAM varte che. teTalo teTalo potAnI svabhAvadazAmAMthI zruta thAya che. A svAbhAvika niyama che. saMsAramAM paNa sAmAnyathI A jaNAya che ke je strI athavA puruSa potAnA gharathI bahAra bhaTake eTale ke vyabhicArI bane, parapAtranI sAthe joDAya, teTaluM teTaluM te pAtronuM citta gharamAMthI vinAza pAme che. ahIM dUdhanuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che tethI prazna thAya che ke dUdha konA thakI nAza pAme che? teno uttara ApatAM jaNAve che ke mAnadravyAt = khATA dravyathI, jema lIMbu1. nannatA zabda pU. ramyaguNAzrIjI ma.zrInA pustakamAM che. snolupatA koI koI chApelI pratamAM che. artha banneno sarakho che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sthiratASTaka - 3 jJAnasAra AmalI vagere khATA padArthono yoga karavAmAM Ave to dUdha kUcA kUcA rUpe thaIne nAza pAme che tevI ja rIte asthiratAthI lobha-pariNatinI vRddhi thatAM jJAnAtmaka AtmAnA svarUpanA sukhano paNa nAza thAya che. ahIM dUdhanI jagyAe jJAna, khATA padArthanI jagyAe asthiratA ane kUcAnI jagyAe lobhapariNati Ama upamA ghaTAvavI. lobhano je pariNAma che te parapadArthone grahaNa karavA, teno saMgraha karavo, tenI mamatA-mUrchA karavI, parapadArthanA ja levaDa-devaDamAM racyA-pacyA rahevuM te lobhapariNAma che. AvA prakArano A lobha-pariNAma AtmAnA nirmaLa guNonA anubhavanA nAzano hetu che. paramAM lIna rahenAro jIva potAnAmAM lIna rahI zakato nathI. Ama samajIne AtmAnA nirmaLa svarUpamAM eTale ke akhaMDa AnaMdamaya, jJAnasvarUpavALA ane varNa-gaMdha-rasa ane sparza vinAnA evA potAnA AtmAmAM ja zraddhA ane jJAnaramaNatA karavA jevI che. tethI te ramaNatA karavA pUrvaka ja he vatsa ! tuM sthira thA. //rI asthire hRdaye citrA, vAGanetrAkAragopanA / puMzcalyA iva kalyANa-kAriNI na prakIrtitA // 3 // gAthArtha :- hRdaya asthira hote chate bhinna bhinna prakAre vANInI, netranI ane AkAranI gopanakriyA vyabhicArI strInI jema kalyANakArI kahI nathI. lill TIkA :- "sthira ti"- sthire sati-paramavAminAja vitte sati citrA-anekaprakArA vAGanetrAdyAkAragopanA dravyakriyArUpA puMzcalyA iva-asatI strI iva, kalyANakAriNI na prakIrtitA-hitakAriNI na matA / jainAnAM dravyakriyA bhAvadharmayutA bhAvAbhilASiNI eva prazasyA, bhAvadharmarahitA tu mArjArasaMyamatulyA / tattvArthe dravyakriyA keSAJcit paramparayA dharmahetutayA jAtA, sA tu devAdisukhehalokayazobhilASarahitAnAmeva, na tu lokasaJjArUDhAnAm, atastattvasvarUpAbhimukhIbhUya mana AtmadharmaikatvaM vidhAya cittasthiratApUrvakaM sthairyaM karaNIyamiti // 3 // vivecana :- dharmakriyA karatI vakhate jo ApaNuM citta asthira hoya arthAt je dharmakriyA cAle che temAM na hoya paNa anya viSayamAM hoya to te dharmakriyA karmanirjarA karanArI banatI nathI. A viSaya upara tattva samajAvatAM zAstrakArazrI kahe che ke - hRdaya asthira hote chate eTale ke A lokanAM paudgalika sukhonI athavA paralokanAM svargAdinAM sukhonI athavA anya koI yaza-mAna-svArtha vagere parabhAvanA sukhonI abhilASAvALuM citta hote chate triI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 89 = aneka prakAre karAyelI dharmakriyA - jemake vANInA AkAranuM gopana (bolavAnuM baMdha karIne mauna dhAraNa karyuM hoya te) athavA netranA AkAranuM gopana (AMkho baMdha karIne kAyotsargAdi karyA hoya te) mari zabdathI hAtha-paganA AkAronuM gopana, kAyotsargAdi rUpe sthira mudrA, AvA AvA prakAranI sAdhyanA upayogathI zUnya evI je koI dharmasaMbaMdhI dravyakriyA karI hoya te vyabhicArI strInI jema eTale ke kulaTA strInI jema kalyANakAriNI-AtmAnuM hita karanArI zAstromAM kahI nathI. jema vyabhicArI strInuM mana para-puruSanI abhilASAvALuM hoya che. tethI potAnA patinI sAthe para-puruSanI sAthenA rAgAtmaka bhAvonuM gopana karIne bahArabahArathI saghaLo sAro vyavahAra kare che. to paNa svAbhAvika vyavahAra ane kRtrima vyavahAramAM taphAvata hovAthI patine khyAla AvatAM A vyavahAra kalyANakArI thato nathI, sukhadAyI thato nathI. ghara bhAMge ja che ane du:khadAyI ja thAya che. tema ahIM paNa samajavuM. ahIM mUlazlokamAM "vAknatrIlaropanA" = zabda che. tethI vANI, netra ane AkAranuM gopana Avo artha thaI zake. vANInuM gopana eTale mauna, netranuM gopana eTale AMkho baMdha karI dharmakriyA karavI arthAt dhyAna dharavuM. ane AkAranuM gopana eTale saMsArI kapaDAM badalI sAdhujIvanano veza paheravo, zrAvakane AzrayI sAmAyika-pratikramaNAdi kriyAkAle dhotI-khesa Adino veza paheravo. te saghaLuM ya mana asthira hoya (saMsArI bhAvomAM ja mana jo ramatuM hoya) to nirarthaka che, karmanirjarA karAvatuM nathI. Ama vANI-netra ane AkAra traNanuM gopana Avo artha karI zakAya. paraMtu teno artha karavA jatAM TIkAmAM lakhelo Adi zabda saMgata thato nathI. TIkAmAM vADanetradyAropanA lakhyuM che. eTale vA ane netra A be zabdono ja dvanda samAsa karavo, traNa zabdono dvanda samAsa na karavo. vADa ane netra A be ja zabdono dvanda samAsa karI Adi zabdanI sAthe bahuvrIhi samAsa karI vAra zabdanI sAthe SaSThItapuruSa samAsa karavo. jethI artha A pramANe thAya che - vANInA AkAronuM gopana ane netranA AkAronuM gopana tathA mAri zabdathI zeSa aMgonA AkAronuM gopanamukhAkRtinuM gopana, zarIranA bIjA aMgonI caMcaLatAnuM gopana karavuM te saghaLuM ya hRdaya anyatra hote chate kalyANakArI banatuM nathI. Avo artha karavo. jainadarzanamAM dravyakriyA be prakAre kahelI che. (1) A lokanAM sukhonI IcchAthI ke paralokanAM (svargAdi) sukhonI IcchAthI je dharmakriyA karAya tene dravyakriyA kahevAya che. jene viSAnuSThAna ane garAnuSThAna kahevAya che. (2) bIjI dravyakriyA tene kahevAya che ke je kriyA karatI veLAe A kriyAthI mArAM karmono kSaya thAo, mane mukti prApta thAo. mAro AtmA zuddha-buddha bano AvA prakAranA bhavadharmayutA = bhAvadharmathI sahita hoya, uparokta bhAvanI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 sthiratASTaka - 3 vijJAnasAra abhilASAvALI hoya, paraMtu vidhi barAbara AvaDatI na hoya, jIva barAbara vidhi karato na hoya mATe dravyakriyA kahevAya, athavA upayoganI (ekAgratAnI) zUnyatA hoya tene paNa dravyakriyA kahevAya che. jene trIjA naMbaranuM ananuSThAna kahevAya che. A banne prakAranI dravyakriyAmAMthI pAchaLa kahelI (anuSThAnavALI) je dravyakriyA che. te bhAvadharmathI yukta bhAvadharmanI abhilASAvALI paraMtu avidhivALI athavA upayogazUnya je drakriyA che te ja kriyA dravyakriyAnI aMdara prazaMsanIya che. kAraNa ke tyAM sAdhyanI zuddhatA che, mAtra sAdhananI ja azuddhatA che je kAlAntare dUra thaI zake che, samajAvanArA guru AdinA yoge bAhya azuddhi dUra thaI zake che. paraMtu jyAM hRdaya padgalika sukhanuM ja abhilASI che tyAM sAdhya zuddhi na hovAthI tAmalI tApasa AdinI jema te dravyakriyA kalyANakArI kahelI nathI. jema tAmalI tApasanI tapakriyA ghaNI ja uMcI hatI paraMtu manamAM bhoga-sukha prApta karavAnI tIvra IcchA hatI. tethI ja devalokanAM sukha pAmyo paNa AtmakalyANa prApta na karyuM. athavA agnizarmAnI tapakriyA athavA vinayaratnanI saMyamakriyA vagere udAharaNo ahIM samajavAM. sAdhyazuddhi na hoya te vyakriyA kalyANakArI nathI. paraMtu jyAM sAdhyazuddhi hoya phakta sAdhanazuddhi na hoya te dravyakriyA kAlAntare kalyANakArI banavAno saMbhava che. TIkAkArazrI "mArnArasaMmitulya" kahIne bIlADInA saMyamanI upamA Ape che. jema bIlADI uMdarane pakaDavA zarIramAM vadhAre vegathI kudako mAravAnI zakti pragaTa karavA zarIrane saMkocIne sthira rahe che paNa te kevala zikAra meLavavA paratuM ja che. tema Ihaloka-paralokanA sukhanI IcchAthI jo dharmakriyA karAya to te dharmakriyA A loka-paralokanAM sukha mATe ja karAya che. AmAM sAdhya zuddha nathI. tethI dhAro ke te kriyA A loka-paralokanAM sukho Ape che to paNa te ApIne tyAM ja virAma pAmI jAya che, kalyANa karanArI banatI nathI. tattvArthe-tattvArthasUtramAM (TakAmAM) koI koI jIvone dravyakriyA paraMparAe dharmano hetu thAya ema kaheluM che. paraMtu te devalokanAM sukho ane A lokanAM sukho yaza, mAna, svArtha ItyAdinI abhilASA rahita jIvone ja samajavuM. arthAt upayoganI (ekAgratAnI) zUnyatA hoya athavA vidhinI zUnyatA hoya paNa sAdhyazuddhinI zUnyatA na hoya tevA ja jIvone AzrayI jANavuM. paraMtu A loka ke paralokanAM sukhone ja prApta karavAnI lAlasAvALA ane lokasaMjJAmAM taNAyelA jIvonI dravyakriyAne AzrayI te vidhAna nathI Ama samajavuM. A kAraNathI tAttvika svarUpanI sanmukha thaIne manane AtmAnA dharmanI sAthe layalIna karIne cittanI sthiratApUrvaka sthiratA guNa avazya keLavavo joIe. he vatsa ! jo tuM AvI sthiratA keLavIza to te sthiratA tane sukhano bhaMDAra tArI pAse ja che ema dekhADaze. llll. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 antargataM mahAzalyamasthairyaM yadi noddhRtam / / kriyauSadhasya ko doSastadA guNamayacchataH // 4 // gAthArtha :- jo aMdara rahela mahAzalya tulya asthiratA dUra karavAmAM na AvI hoya to lAbha na ApatA evA kriyArUpI auSadhano zuM doSa? Ill TIkA - "mA" rUti- satamathyantara, mahAzacaM-mahaMtu zarU - bhAvAnuyAyi-parabhAvAnugatacetanAvIryapariNatirUpam, asthairyam-asthiratvam, atazcApalyam AtmapariNatInAM svasvakAryAkaraNe parabhAvonmukhapravartanarUpam asthairyam yadi na uddhRtam-na vAritam, tadA kriyauSadhasya ko doSaH ? na ko'pItyarthaH, kathambhUtasya kriyauSadhasya ? guNaM svAtmasvabhAvAvirbhAvarUpamayacchataH-adadataH, kriyA hi vRttirUpA, bhAvapariNatistu AtmaguNazuddhirUpA, antaH zalye sati kriyauSadhena no rogApagamaH, ataH AbhyantaraM parAnuyAyitA-parakartRtA-paravyApakatArUpaM zalyaM nivAraNIyamiti // 4 // vivecana - antargata eTale aMdara raheluM, hRdayanI aMdara vartatuM, arthAt abhyattara evuM je mahAzalyarUpa (pIDAkArI moTA kAMTA tulya) "asthirapaNuM" jo dUra karAyuM na hoya to dharmakriyAo ghaNI karIe paNa karmanirjarA rUpI phaLanI prApti na thAya to temAM dharmakriyAno zuM doSa? zarIranI aMdara jo koI pIDAkArI roga vyApyo hoya, tene jo dUra na karIe ane bahAra-bahArathI auSadha laIe to te auSadha jema koIpaNa prakArano guNa karatuM nathI. tema hRdayanI aMdara rahela asthiratA rUpI mahAzalya jo dUra na karAyuM hoya to bahArathI karAtI dharmakriyArUpI auSadha phaLa na Ape to temAM dharmakriyA rUpI auSadhano zuM doSa ? ahIM "asthiratA" e mahAzalya che ane te hRdayanI aMdara che. prazna - "asthiratA" eTale zuM? astharya kone kahevAya ? uttara - parabhAvAnuyAyi = para padArthone anusaravApaNuM, para evA anya jIvadravya ane pudgaladravyane mArAM mArAM mAnIne tenI prAptinA prayatnamAM garakAva thaI javuM. parapadArthone potAnA mAnIne tene grahaNa karavAmAM ane tenuM saMrakSaNa karavAmAM vaparAtI cetanA ane vIryanI pariNati te asvairya che. A jIva parapadArthone mArA mArA mAne che tethI parapadArthamAM ja mArApaNAnI cetanA (buddhi) thAya che. tathA tene potAnAM mAnyAM hovAthI tene ja bheguM karavAmAM savArathI sAMja sudhI potAnI vIryazaktino A jIva vaparAza kare che. AtmAnA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 sthiratASTaka - 3 jJAnasAra guNone oLakhavAno ke meLavavAno bodha paNa hoto nathI, prayatna paNa karato nathI ane samaya paNa hoto nathI. pAMce IndriyonA sukhanA sAdhanabhUta padgalika sAmagrI meLavavAmAM ja potAnI buddhizakti ane vIryazakti vaparAya che. tethI citta paNa satata temAM ja parovAyeluM rahe che. manamAM tenA ja vicAro ghumatA hoya che, je paulika sAdhana na meLavI zakAyuM hoya tenAthI jIva dIna thaIne duHkhI thAya che ane je paudgalika sAdhana meLavI zakAyuM hoya te haju ochuM che ochuM che ema asaMtoSI thaIne atRptithI ane IrSyAdithI duHkhI thAya che. mATe parapadArthonA grahaNa-mocanAdimAM vaparAtI cetanAzaktinI ane vIryazaktinI je pariNati che tene ja asthiratA-astharya kahevAya che. A astharyane ja caMcaLatA paNa kahevAya che. A kAraNathI A cApalya, AtmAnA zuddhaguNonI je nirmaLa pariNati che. tene potapotAnuM kArya karavA detI nathI. eTale potAnA guNonI pravRttino pratibaMdha karIne parabhAvanI sanmukha cetanAne ane vIryane pravartAve che. AvA prakAranuM capalatA svarUpa je asvairya che, tene jo hRdayamAMthI dUra karavAmAM na Ave, hRdayamAM pragaTa thatA evA A astharyane jo vAravAmAM (rokavAmAM) na Ave to dharmakriyA karavA rUpI auSadha laIe chatAM phalaprApti na thAya to temAM dharmakriyAno zuM doSa ? kriyArUpI auSadhano koI doSa nathI. A dharmakriyA rUpI auSadha kevuM che ? jo hRdayamAM koI zalya na hoya to AtmAnA zuddhasvabhAvano AvirbhAva avazya kare ja evA prabhAvavALuM dharmakriyA rUpa A auSadha che. paraMtu aMdarathI jo zalyano uddhAra na karyo hoya to potAnA AtmAnA zuddha svabhAvano AvirbhAva karavA svarUpa guNane (phAyadAne-lAbhane) na Ape to temAM dharmakriyArUpI auSadhano zuM doSa? teno koI ja doSa nahIM. dharmakriyA e to eka kAyika zubha AcaraNasvarUpa che. bhAvapariNati to AtmAnA guNonI zuddhisvarUpa che. tethI hRdayanI aMdara asthiratA rUpI zalya hote chate bahArathI karAyelI dharmakriyA rUpI auSadhathI bhAvarogano apagama (vinAza) thato nathI. A kAraNathI paradravyane anusaravA rUpa parAnuyAyitAnI buddhi, paradravyano huM kartA-bhoktA chuM. AvA prakAranI kastRtvabuddhi, tathA te te parapadArtho mArA che ane huM teno chuM. Ama mamatAthI paradravyamAM vyApakatAnI buddhi A traNe zalya svarUpa che. tenuM AtmArthI jIve nivAraNa karavuM joIe. AvI asthiratAne cittamAMthI dUra karavI joIe. jo sthiratA vAGmanaHkAyai-ryeSAmaGgAGgitAM gatA / yoginaH samazIlAste, grAme'raNye divA nizi // 5 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 93 gAthArtha - vacananI sAthe, mananI sAthe ane kriyAnI sAthe je mahApuruSomAM sthiratA ekamekapaNAne pAmI che te yogI puruSo gAmamAM ane araNyamAM, divasamAM ane rAtrimAM sama-svabhAvavALA ja hoya che. paNa TIkA :- "sthiratA rUtti-veSAM praLinAmuM, vInavA-vacanamana:zAyayo: sthiratA-AtmaguNanirdhArabhAsanaramaNaikatvarUpA, aGgAGgitAm-tanmayatAM gatA-prAptA, te yoginaH-munIzvarAH, samazIlA:-samasvabhAvAH, svadravya-svakSetra-svakAlasvabhAvarUpasvAtmasvabhAvataH anyat-paradravye paratvarUpaM samatvena jJAnAt svAtmanaH sakAzAt yadanyat tatsarvaM bhinnamiti samatvaM yeSAM niSpannaM teSAM grAme-janasamUhalakSaNe, araNye-nirjane, tulyatvam-iSTAniSTatA'bhAvaH, divA-vAsare, nizi-rAtrau, samatvaM -tulyapariNatiH, araktadviSTatArUpA samapariNatirbhavati // 5 // vivecana :- je mahApuruSomAM potAnA vacanayoga, manayoga ane kAyayoganI sAthe sthiratA nAmano guNa ekamekatAne-tanmayatAne pAmyo che. arthAt "mArA AtmAnA guNo e ja mAruM svarUpa che" AvI pAkI zraddhA, AvuM ja nizcayAtmaka jJAna ane A bhAvamAM ja ramaNatA Ama A traNe guNonI ekatA-tanmayatA te sthiratA, AvI sthiratA je mahAtmAonA mana-vacana ane kAyAnA romeromamAM aMgAMgI bhAvane pAmI cUkI che. kyAMya bahAra parapadArthamAM mArApaNuM lAgatuM ja nathI te yogI puruSo eTale ke munipravara mahAtmAo sarvatra samasvabhAvavALA hoya che. kAraNa ke potAnAthI je para padArtha che temAM koI potAnuM che ja nahIM. tethI ekane Agho ane ekane pAcho mAnavAno savAla ja pedA thato nathI. sarva padArthomAM parapaNAnI buddhi samAna hovAthI sarvatra samasvabhAvavALA ja te munio hoya che. potAno AtmA e ja svadravya, potAnA AtmAnA je asaMkhya Atmapradezo e ja svakSetra, potAnA AtmAmAM raheluM je saikAlika dhruvatva e ja svakAla ane potAnA AtmAmAM rahelI je anaMtaguNonI saMpatti e ja svabhAva, A pramANe svadravya, svakSetra, svakAla ane svabhAva, e potAnA AtmAnuM svarUpa che. A ja sva-svabhAva che. A sva-dravyAdimaya AtmasvabhAvathI je koI anya padArtha che te saghaLA paNa padArtho (pachI potAnuM zarIra hoya, kuTuMba hoya, dhanasaMpatti hoya ke mitravarga hoya athavA gRha-alaMkArAdi hoya te sarve paNa padArtho) paradravya che. te saghaLA paNa parapadArtho rUpa paradravyamAM (paratva) "parapaNuM" sarakhuM ja che. sarvatra parapaNuM ja raheluM che. AvuM daDha jJAna thavAthI potAnA AtmAthakI je koI anya vastu che te sarve paNa (zarIrAdi) vastuo mArA AtmAthI bhinna ja che. jema anya Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 sthiratASTaka - 3 jJAnasAra puruSonuM zarIra mArAthI bhinna che, tema mAruM zarIra paNa mArAthI bhinna che. jema anya puruSanA kuTuMbo mArAthI bhinna che, tema mAruM kuTuMba paNa mArAthI bhinna che. tethI "paratva' (arthAt bhinnatva) sarvatra sarakhuM ja che. huM konA upara rAga (gamo) karuM ? ane konA upara dveSa (aNagamo) karuM ? Ama samajI sarvatra samatva (samAnapaNuM) jenA hRdayamAM pragaTa thayuM mahAtmAone jyAM lokasamUha raheto hoya evuM gAma hoya ke nirjana araNya hoya Ama banne sthAne tulyatA ja che. kyAMya ISTatAbuddhi ke aniSTatAbuddhi thatI nathI. arthAt ISTAniSTa buddhino abhAva ja hoya che. tathA divasa hoya ke rAtri hoya, bannemAM samatva ja hoya che. tulya pariNAma ja hoya che. gAma-araNya ane divA-nizA ema A be udAharaNa che. tene anusAre mAna-apamAnamAM, svadeza ke paradezamAM, potAnA parivAramAM ke anyanA parivAramAM rAga ane dveSano abhAva arthAt parapaNAnI samAna pariNita hoya che. koI paNa parapadArthamAM aMjAtA nathI ke aNagamo karatA nathI, AtmaguNomAM ja sthira thaI jAya che. teno ja A pratApa che. pA sthairyaratnapradIpazced-dIpraH saGkalpadIpajaiH / tadvikalpairalaM dhUmairalaM dhUmaistathA''zravaiH // 6 // gAthArtha :- jo puruSanA hRdayamAM sthiratA rUpI ratnano dIpaka dedIpyamAna che to te puruSane saMkalparUpI dIpakamAMthI utpanna thayelA evA vikalporUpI dhUmADA vaDe saryuM, tathA atizaya malIna evA Azravo vaDe paNa saryuM. // 6 // TIkA :- "sthaaiti''-yastha puruSasva cet-va dhairyapravIpa:-sthiratAparatnavIpa:, vIpra:-tevIpyamAna:, tat-tavA, sakuMpavIpanA: viN:dhUma: atyaM-mRtam / paracintA'nugA'zuddhacApalyarUpaH saGkalpaH punaH punaH tatsmaraNarUpo vikalpaH, saGkalpavikalparUpadhUmaiH alaM sRtam / yasya svarUpaikatvarUpA sthiratA bhAsate, tasya saGkalpavikalpA na bhavanti / yadyapi nirvikalpasamAdhiH abhedaratnatrayIkAle, tathApi svarUpalInAnAM sAMsArikasaGkalpavikalpAbhAvaH, tathA "alaMdhUmai" - atyantadhUmaiH malInaiH AzravaiH api alaM-sRtam, ataH saGkalpavikalparUpa - calapariNatimapahAya dravyabhAvaprANAtipAta-mRSAvAdAdattAdAna - maithuna-parigraharUpairAzravaiH sRtam, yo hi AtmasamAdhirataH svasvabhAvasthirastasya AzravA: kuta iti ? vivecana :- mahAtmA puruSanA hRdayamAM "sthiratA" rUpI ratnano dIpaka jo dedIpyamAna Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 95 che. tat = to saMkalpa rUpa dIpakathI utpanna thayelA vikalpo rUpI dhUmADA vaDe saryuM. dIpaka be prakAranA hoya che. eka to koI koI ratna ja evuM viziSTa hoya ke cAre bAju prakAza Ape. vartamAnakAlamAM IlekTrIkanA dIpaka ke je bahu prakAza Ape ane temAM dhUmADA na hoya ane bIjo dIpaka mATInA koDIyAmAM karelo telano dIpaka ke jemAM ghaNA dhUmADA hoya, dIvAla kALI kALI thaI jAya. have jo gharamAM ratnano dIpaka athavA IlekTrIkano dIpaka maLato hoya to dIvAlane kALI kare evA dhUmADAvALo dIpaka koNa rAkhe ? tema ahIM sthiratA e ratnadIpaka che ke jemAMthI vikalpo (rUpI dhUmADA) thatA nathI. ane asthiratA rUpI saMkalpa e koDIyAno dIpaka che ke jemAMthI vikalporUpI dhUmADA thayA vinA rahetA nathI. tethI ratnano dIpaka jo jhaLahaLato hoya to koDIyAno dIpaka koNa rAkhe ? arthAtu koI rAkhe nahIM. tema sthiratA pragaTI hoya to asthiratAnI jarUra nathI. paradravyanA saMbaMdhavALI, rAga-dveSa yukta, azuddha AtmapariNAmAtmaka evI je caMcaLatA asthiratA-rAgadveSapaNe mananuM paradravya pratye bhaTakavuM te "saMkalpa" kahevAya che ane vAraMvAra tenuM smaraNa thavuM te vikalpa kahevAya che. ISTa vastu pratye rAgAtmaka ane aniSTa vastu pratye aNagamA rUpa je azuddha AtmapariNAma, te rUpI je caMcaLatA-asthiratA tene ja saMkalpa kahevAya che ane vAraMvAra tenuM smaraNa thavuM tene vikalpa kahevAya che. jema dhUmADA dIvAlane kALI kare che ane AMkhone bALe che tema A saMkalpa-vikalpa AtmAne kALo (azuddha) kare che ane manane bALe che, duHkhI duHkhI kare che. mATe tene dhUmADAnI upamA ApI che. jemAMthI jarA paNa dhUmADA nIkaLatA nathI tevo ratnano dIpaka jo maLato hoya to dhUmADAvALo koDIyAno dIpaka koI na rAkhe, vartamAnakAlamAM dhUmADA vinAnA IlekTrIka dIpaka maLe che to koDIyAnA dIpaka koI rAkhatuM nathI. tevI ja rIte je mahAtmA puruSanA hRdayamAM AtmAnA zuddhasvarUpanI sAthe ekAgratA-layalInatA thavA rUpa sthiratAno dIpaka pragaTyo che te mahAtmA puruSane saMkalpa ane vikalparUpI dhUmADAvALA dIpaka saMbhavatA nathI. jene potAnA hRdayamAM AtmasvarUpanI ja laganI lAgI hoya che te mahApuruSane paradravya pratye dRSTipAta ja thato nathI. to pachI tenA saMbaMdhI prApti-aprAptinA vicAro, tenA upAyonA vicAro. tenI saphaLatA-niSphaLatAmAM thatA harSa-zokAdi bhAvo. abhimAna ane lAcArI (udAsInatA) vagere azuddha bhAvo (ke jene dhUmADo kahevAya che, te) kema thAya ? aMtarAtmabhAvamAM pariNAma pAmelA mahAtmAne bahirAtmabhAvanA mohanA vikArorUpI dhUmADA hotA nathI. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiratASTaka - 3 jJAnasAra jo ke saMpUrNapaNe nirvikalpa samAdhi to sarvathA mohanIyakarmano kSaya thayA pachI sayogIayogI kevalI guNasthAnake abhedaratnatrayInA kAle ja Ave che. tethI AtmAnA zuddhasvarUpanI sAdhanAmAM lIna banelA apramatta guNasthAnakathI kSaNamoha guNasthAnaka sudhInA sAdhaka AtmAone potAnA zuddha guNonI prApti-aprApti viSayaka saMkalpa-vikalpo jo ke hoya che, to paNa sAMsArika (anya jIva ane pudgalanI prApti-aprApti viSayaka) saMkalpa-vikalpo hotA nathI. AvA prakAranA karmabaMdhanA hetubhUta parabhAvaviSayaka saMkalpa-vikalpono abhAva hoya che. tene AzrayIne uparokta vAta kahelI che. AtmAnA zuddhasvarUpanI prApti-aprAptinA saMkalpa-vikalpo sAdhaka avasthAmAM hoya che paNa te mohajanya na hovAthI ane te paNa kSIyamAna thatA jatA hovAthI tenI virakSA ahIM karavAmAM AvI nathI. AzravanA hetubhUta saMkalpa vikalpo hotA nathI. tathA satsaMdhU: = ahIM mazabdano artha atyanta ane dhUma zabdano artha malIna karavo. atizaya malIna evA Azravo vaDe paNa saryuM. sthiratAnuNavALA mahAtmAne atizaya malIna (cIkaNAM karma baMdhAve tevA) Azravo saMbhavatA nathI. paradravya pratyenA rAga-dveSanA pariNAma thavA dvArA pragaTa thatI asthiratA nathI, mATe atizaya malIna karmabaMdhavALA Azravo hotA nathI. mAtra AtmAnA zuddhasvarUpanI prApti karavAnA viSayavALI laganI-rAga (saMjvalana) kaSAya ane tenA upAyomAM pravartavA rUpa trividha yoga janya alpa Azrava saMbhave che. je kAlAntare avazya kSaya thaI jAya che. taH = A kAraNathI moharAjAnA gharanI saMkalpa ane vikalpa rUpa caMcaLatA (asthiratA)nI pariNatino tyAga karIne dravyathI ane bhAvathI prANAtipAta-mRSAvAdaadattAdAna-maithuna ane parigraha svarUpa pAMce pApiSTha Azravono A jIve tyAga karavo. ahIM mana-vacana ane kAyA dvArA jIvaghAta karavo, asatya bolavuM, pArakI vastu levI, kuceSTA karavI ke dhanAdino saMgraha karavo te dravya Azrava kahevAya che ane AvA prakAranA pApo karavAnI ghelachA karavI, IcchA karavI, kASAyika pariNAmamAM rahevuM te taMdulIyA malyanI jema bhAvaAzrava kahevAya che. sthiratAnuNavALA mahAtmAo dravyaAzrava ke bhAvaAzravane sevatA nathI. je mahAtmApuruSa Atma-samAdhimAM ja layalIna banyA che. potAnA svabhAvamAM ja sthira thayA che. te mahApuruSane AvA Azravo kema hoya ? arthAt na ja hoya. ataH AtmanaH svadharmakartRtva-yathArthabhAsana-svarUpagrAhakatva-svaguNabhoktRtvasvasvabhAvarakSakatvapariNatasya nAzravAH, eteSAM svabhAvAnAM parabhAvapariNatAnAM AzravAH, Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 svarUpabhrAntireva svapariNatIH parakarttRtvena pariNamayati, yadA tu asya svarUpAvabodhaH svakAryakaraNanirdhAraH jAtastadA svapariNatIH svakAryakaraNe eva vyApArayati na parakarttRtve, kArakacakramapi svarUpamUDhenaiva parakarttRtvAdivyApAreNa azuddhIkRtaM, yadA anena svaparavivena '"ahaM haM'', '"para: para:'', "nAduM parAM parovatA' evaM labdhavivekaH svakArakacakraM svakAryakaraNe vyApArayati, AtmA AtmAnam AtmanA Atmane AtmanaH Atmani pravartayati iti svarUpam, evaM svarUpapariNatAnAmAzravA na bhakti ddA 97 je have kahevAtI vAta samajavA mATe ApaNe eka udAharaNa laIe chIe ke saMsArI puruSa potAnA ja gharamAM vase che, potAnA ja kuTuMbamAM haLato-maLato rahe che, potAnI ja patnIthI saMsAra-vyavahAra kare che, potAnuM ja kamAyeluM dhana vApare che, potAnA dhanathI ja kharcA kare che ane potAnA ja dhana-parivArAdine potAnA mAnIne cAle che te puruSa kyAreya saMsAramAM duHkhI-kalaMkita thato nathI. kArAvAsAdinA daMDane pAmato nathI tene gunegAra gaNavAmAM Avato nathI. tenI dharapakaDa ke tene kArAvAsa thato nathI. tenA upara kesa thato nathI. paraMtu je puruSa bIjAnA gharamAM ghusI jAya che, bIjAnuM ghara bhADe rAkhIne mAlika banI jAya che, bIjAnA ja kuTuMbamAM haLato-maLato rahe che, parapuruSanI patnIthI saMsAravyavahAra kare che, pArakAnuM dhana vApare che, pArakAnA dhanathI kharcA kare che, corI karIne lAvelA dhanathI jalasA kare che ane pArakAnA dhana-parivArAdine potAnA mAnIne vartavA jAya che te duHkhI thAya che, mAra khAya che, apayaza pAme che, daMDAya che, dharapakaDa ane kArAvAsa pAme che. tenA upara korTamAM kesa thAya che A vAta jANItI che. A ja udAharaNa svasvarUpamAM ane parasvarUpamAM rahenArA AtmA mATe lagADavuM joIe. A ja vAta gurujI have ApaNane samajAve che - ataH = A kAraNathI potAnA AtmadharmonuM ja kartRtva, potAnA AtmasvarUpanA ja yathArthajJAnanI magnatA, potAnA zuddhasvarUpanI ja grAhakatA, potAnA ja AtmaguNonuM bhoktApaNuM ane potAnA AtmAnA svabhAvanI ja rakSA karavApaNuM ItyAdi rUpe svabhAvadazAmAM pariNAma pAmelA AtmAne karmabaMdharUpa Azravo lAgatA nathI. kartRtva, jJAtRtva, grAhakatva, bhoktRtva ane rakSakatva ItyAdi A ja svabhAvo jyAre parabhAvanA saMbaMdhamAM pariNAma pAme che. eTale ke (paragharamAM gayelA puruSane jema mAra paDe che tema) para-padArthaviSayaka kartRtvAdi bhAvo bane che tyAre ja karmano baMdha thavA rUpa Azravo lAge che. parapadArthane potAnA mAnIne jIva ghelo bane che. tenuM ja kartRtva vagere mAnI le che. tenAthI karmonA Azrava thAya che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiratASTaka - 3 jJAnasAra pIttaLanA TukaDAmAM karAyelo suvarNano bhrama ja atizaya duHkhadAyI thAya che. pIttaLane suvarNa mAnIne suvarNa tarIkenI kiMmata cUkavI Ape ane pachIthI khyAla Ave ke A TukaDo to pIttaLa che tyAre ghaNuM duHkha thAya che. tevI ja rIte AtmAnA zuddha svarUpanI bhrAnti ja svapariNatine paranA kartRtvarUpe pariNAma pamADe che. mohanA udayane paravaza thayelo jIva potAnA zuddha svarUpano huM kartA-bhoktA chuM te bhUlI jAya che. paramAM ja kartutva-bhoknatyAdi mAnI le che. jyAre A jIvano mohodaya maMda paDe che ane A jIvane potAnA svarUpano bodha thAya che ane mArA AtmAnA zuddha guNono AvirbhAva karavAnuM kArya ja mAre karavuM joIe. AvA prakArano pAko nirdhAra (nizcaya) thAya che tyAre potAnA AtmAnI pariNati je paranA kartRtvAdi bhAvamAM joDI hatI tene potAnA guNono prAdurbhAva karavA svarUpa svakArya karavAmAM ja prayujita kare che, ane have te jIva potAnI AtmapariNatine paranA kartRtvamAM joDato nathI. svarUpa dazAthI mUDha (ajANa) evA A jIve chae kArakacakra paranA ja kartRtvabhoknatva-grAhakatva-saMrakSakatva Adi bhAve vyApArita karIne te kArakacakrane azuddha karyuM hatuM. potAnuM zuddha evuM paNa kArakacakra malIna karyuM hatuM, jyAre svadravya zuM? ane paradravya zuM? teno viveka (bhedajJAna) A jIvane jyAre thAya che tyAre "huM te ja huM chuM (mAro AtmA te ja huM chuM), paradravya saghaLAM para che (anya saghaLAM jIvadravyo ane pudgaladravyo mArAM nathI, mArAthI para che, mAtra karmanA udayathI tenuM milana thayuM che), huM parano kartA ke parano bhoktA nathI, AvA prakArano pragaTa thayo che viveka jene evo A jIva potAnA kArakacakrane potAnA AtmaguNone pragaTa karavAmAM ane pragaTa thayelA AtmaguNono upabhoga karavA svarUpa svakArya karavAmAM ja prayuMje che. parathI khasIne svamAM joDAya che. (1) Atma - mArA AtmAmAM rahelA mArA zuddha svarUpane pragaTa karanAra mAro potAno AtmA ja che. bIjAthI A svarUpa pragaTa thatuM nathI. (A kartAkAraka). (2) mAtmAnam - mAre mArA AtmAne (AtmasvarUpane) ja meLavavAnuM che. bIjuM kaMI paNa meLavavA jevuM che ja nahIM ane meLaveluM te bIjuM dhanAdi parasvarUpa kAyama rahetuM ja nathI, vinAzI che. kAraNa ke AtmAnuM potAnuM (mAlikIbhAve) te svarUpa nathI, puNyakarmodayajanya saMyogamAtra ja che, mATe mAre to kSAvikabhAvanA guNo ja prApta karavA jevA che (A karmakAraka). (3) kAtmanA - huM jo mArA sva-svabhAvamAM rahIza to ja eTale ke sva-svabhAvamAM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 vartavA vaDe ja mAruM svarUpa huM pragaTa karI zakIza. para-svabhAvamAM vartavA vaDe nahIM. (A karaNakAraka thayuM.) (4) mAtmane - sva-svabhAvamAM rahevA vaDe prApta thayeluM mAruM zuddha AtmasvarUpa mAre mArA AtmAne ja ApavAnuM che anya koIne ApavAnuM nathI. (A saMpradAnakAraka thayuM.) (5) AtmanaH - guNono A khajAno mArA AtmAmAM ja bharelo che. eTale te AtmAmAMthI ja pragaTa karavAno che, bahArathI kyAMthI lAvavAno nathI. (A apAdAnakAraka thayuM). (6) mAtmane - svabhAvadazAmAM rahevA vaDe AtmAmAMthI pragaTa karelo A guNakhajAno pragaTa karIne paNa AtmAmAM ja sAcavI rAkhavAno che. bIjI koI tIjorImAM rAkhavAno nathI. (A adhikaraNakAraka thayuM.) Ama A AtmA ja potAnA AtmasvarUpane potAnA svabhAvamAM vartavA vaDe potAnA AtmAne ja ApavA mATe potAnA AtmAmAMthI pragaTa karIne potAnA AtmAmAM ja pragaTapaNe surakSita svarUpe pravartAve che. AvA prakAranuM AtmasvarUpa che. tethI potAnA svarUpamAM pariNata thayelA mahAtmAone karmabaMdhanA Azravo lAgatA nathI. saMdI udIrayiSyasi svAntAdasthairyapavanaM yadi / samAdherdharmameghasya, ghaTAM vighaTayiSyasi // 7 // gAthArtha - he vatsa ! jo tuM tArA hRdayamAMthI asthiratA rUpI pavanane pravartAvIza, to prApta karelI samAdhirUpI dharmanI meghaghaTAno tuM vinAza karIza. II TIkA :- "vIraSyiti' kRti, yadra svAntI-santa:RUIC zairyapavanaM udIrayiSyasi, asthiratAmArutaM yadA pravartayiSyasi, tadA samAdheH svarUpArthavizrAntirUpadharmameghasya ghaTAM vighaTayiSyasi-dUrIkariSyasi iti / asthirasya samAdhidhvaMso bhavati / ataH AtmadharmaviSaye sthiratA karaNIyA // 7 // | vivecana :- gurujI ziSyane vAtsalyapUrNa hRdayapUrvaka hitazikSA ApatAM kahe che ke, he vatsa ! jo tuM tArA aMtaHkaraNamAMthI asthitA (caMcaLatA-ahIM tahIM bhaTakavApaNuM te) rUpI pavanane utpanna karIza eTale ke asthiratA rUpI pavanane pravartAvIza to AtmAnA zuddha svarUpAtmaka arthane viSe vizrAnti thavArUpa samAdhi nAmanA dharmameghanI ghaTAne tuM vikherI nAkhIza. kAraNa ke asthiratA e samAdhinI vinAzaka vastu che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiratASTaka - 3 jJAnasAra jema AkAzamAM meghaghaTA (vAdaLonI ghaTATopatA) thaI hoya, hamaNAM ja varasAda tUTI paDaze ema lAgatuM hoya, cAre tarapha kALAza-kALAza vyApI gaI hoya, vijaLInA ghaNA camakArA dekhAtA hoya ane vAdaLonA garjArava saMbhaLAtA hoya, loko varasAda tUTI paDaze evA bhayathI bhAgAbhAga karatA hoya, evAmAM jo "pavana" phUMkAya to sarve mANasonI varasAda tUTI paDavAnI AzA bhAMgIne bhukko thaI jAya che. pavanathI meghaghaTA vikherAI jAya che, AkAza cokhkhuM thaI jAya che ane sarve loko nirAza thaI jAya che. eka pavane badhI bAjI badalI nAkhI. tevI ja rIte he vatsa ! A asthiratA e pavanatulya che. ghaNI ghaNI mahenate prApta thayela samAdhi rAgadveSanA abhAvAtmaka samatAbhAva rUpa "svarUpArthamAM lInatA'nI nAzaka che. je te parapadArthomAM gamo-aNagamo karAvatI ane tenAthI vAraMvAra kleza tathA duHkhane pamADatI mAnasika asthiratA mohajanya saMkalpa-vikalpo karAvavA dvArA samatulAno nAza kare che. cittane DAmADoLa kare che. ghaNA ghaNA AghAta-pratyAghAtane utpanna kare che ane jIva du:khI du:khI thAya che. A kAraNathI AtmAnA zuddha dharmanA viSayamAM atizaya sthiratA ja karavA jevI che. parapadArtho kAlAntare avazya viyoga pAmanArA ja che tathA nAza pAmanArA ja che sadA rahenArA nathI mATe temAM citta nAkhavA jevuM ja nathI. IISII cAritraM sthiratArUpamataH siddheSvapISyate / yatantAM yatayo'vazyamasyA eva prasiddhaye // 8 // 100 = gAthArtha :- A kAraNathI ja siddhaparamAtmAmAM paNa "sthiratA" svarUpa cAritra jaina zAstromAM IcchAya che. mATe mahAmunioe A sthiratAnI ja siddhi mATe avazya prayatna karavo joIe. // 8aa TIkA :- "vAtrimiti ataH kAraNAt siddheSvapi sakalakarmamalamukteSvapi sthiratArUpaM cAritramiSyate, paJcamAGge siddhAnAM cAritrAbhAvaH uktaH, sa ca kriyAvyApArarUpaH, yastu sthiratArUpaH 1 sa ca vastudharmatvAt astyeveti / prajJApanAtattvArtha-vizeSAvazyakAdiSu vyaktaM vyAkhyAtatvAt / AvaraNAbhAve AvAryasya prAgbhAvAt vigatacAritramohasya cAritraprakaTanAt, siddhAnAmapi sthiratArUpaM cAritram, ataH sthiratA sAdhanIyA / "" 1. ahIM Aritra no viSaya cAle che ane ghAtri zabda napuMsaka liMga che. mATe sthiratArUpa ( nrAztri), tattva Avo pATha hovo joIe. sthiratArUpa AtmapariNAma Avo artha karIe to pariNAma zabda pulDiMga hovAthI uparano pATha saMgata paNa thaI zake che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sthiratASTaka - 3 101 vivecana :- potAnA anaMta labdhivIryane potAnA svarUpamAM ja pravartAvavuM, svasvabhAvamAM ja sthira thaI javuM, jAmI javuM, layalIna banI javuM. AvA prakAranuM "sthiratA" rUpI cAritra sarva karmamalathI mukta banelA evA siddhaparamAtmAomAM paNa hoya che. Ama jaina AgamazAstromAM kaheluM jovAya che. bhagavatIjI nAmanA pAMcamA aMgamAM jo ke siddhaparamAtmAone cAritrano abhAva kahelo che. paraMtu te cAritrapAlananI kriyA karavAnA vyApArAtmaka cAritrane AzrayI cAritrano abhAva kahelo che. sAdhujIvanamAM vihAra karavo. locAdi karavA, betAlIza doSa rahita zuddha gocarIcaryA karavI, vastrAdinuM paDilehaNa karavuM ItyAdi AcaraNA AcaravA rUpa kriyAtmaka cAritra siddha-bhagavaMtone saMbhavatuM nathI. kAraNa ke bhagavaMto mana-vacana ane kAyAnA yogarahita che. paraMtu bahirbhAvano sarvathA tyAga karIne aMtarAtmabhAvamAM atizaya sthira thaI javuM tathA AtmapradezonI paNa atyanta sthiratA (ayogIpaNuM) te sthiratAsvarUpa je cAritra che te cAritra to AtmA nAmanI vastuno dharma (svabhAva) hovAthI siddhaparamAtmAne paNa avazya hoya ja che. prajJApanA sUtra-tattvArthasUtra ane vizeSAvazyakabhASya vagere darzanaprabhAvaka mahAgranthomAM spaSTa samajAveluM che. cAritra guNanuM AvaraNa karanAruM je cAritramohanIya karma che te AvaraNano siddhaparamAtmAone abhAva thayelo che tethI AvArya (cAritra) guNano avazya prAdurbhAva thAya ja che. tethI dUra thaI gayuM che cAritramohanIyakarma jenuM evA siddhaparamAtmAnA AtmAone potAnA AtmasvabhAvamAMthI calita na thavuM. paNa atizaya sthira ja rahevuM. AvA prakAranuM sthiratA svarUpa cAritra avazya pragaTa thayeluM ja che. tethI siddhabhagavaMtone paNa "sthiratA" rUpa cAritra hoya che. mATe mumukSu AtmAoe svasvabhAvamAM vartavA rUpa cAritra avazya sAdhavuM joIe. athavA te sAdhavA prayatna karavo joIe. prathamaM samyagdarzanena zraddhAsthiratAM kRtvA sadbhAsanasvarUpavizrAntisvarUpaikAgratArUpAM sthiratAM kRtvA samastaguNaparyAyANAM svakAryapravRttirUpAM sthiratAM niSpAdya, samastAtmapariNatiniHsaGgarUpAM paramAM sthiratAM niSpAdayati / ataH samastacApalyarodhena yogasthiratAM kRtvA upayogasthiratvena svarUpakartRtva-svarUparamaNa-svarUpabhoktRtvarUpaM sthiratvaM sAdhyam, tasmAt sthiratvasAdhane yatnaH karaNIya ityupadezaH // 8 // - sauthI prathama mithyAtvamohanIyAdi traNa darzanamohanIya ane anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya A sAta darzanasaptakanI prakRtiono kSaya karavA dvArA nirmaLa samyagdarzana prApta karIne tenA vaDe zraddhAnI sthiratA karavI joIe. te karIne = (daDha sthiratAvALA banIne) samyajJAnAtmaka Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sthiratASTaka - 3 jJAnasAra zuddha Atma-svarUpamAM ja vizrAnti karavA svarUpe ekAgratA prApta karavA rUpa bIjI sthiratA meLavavI joIe. te meLavIne potAnA AtmAnA ja samasta guNo ane paryAyonuM potapotAnA kAryamAM pravartana karavArUpa sthiratA pragaTa karIne potAnA AtmAnI samasta evI pariNationuM saMpUrNapaNe pAradravyothI nisaMga banavArUpa je paramasthiratA che tene A jIve pragaTa karavI joIe. darzanaguNa (zraddhALuNa) ane jJAnaguNamAM atyanta sthiratA meLavIne vibhAvadazAno tyAga ane svabhAvadazAno svIkAra karavArUpa cAritranI vizrAnti meLavavA dvArA AtmAnI samasta pariNatione paradravyothI sarvathA niHsaMga banAvIne AtmAnA zuddha evA anaMta guNomAM ane anaMta paryAyomAM ja pravartAvavI, temAM ja ramavuM, temAM ja jAmI javuM. AvI sthiratA A jIve meLavavAnI che. sthiratAnI prAptino A ja sAco krama che. A kAraNathI samasta prakAranI caMcaLatA (asthiratA)no tyAga karIne mana-vacana ane kAyAnA samasta yoganA prakAronI sthiratA prathama meLavavA jevI che. jyAM sudhI mana caMcaLa hoya, jyAM tyAM bhaTakatuM hoya, kAyA calita hoya, tyAM sudhI upayoganI sthiratA AvavI zakya nathI. tethI prathama yoganI sthiratA meLavavA jevI che. tyArabAda jJAnagaMgAmAM ramaNatA karavArUpa upayoganI sthiratA prApta karI zakAya che. upayoganI sthiratA meLavavA vaDe AtmAnA zuddhasvarUpanuM ja kartRtva, AtmAnA zuddhasvarUpamAM ja ramaNatA ane AtmAnA zuddha svarUpanuM ja bhoknatva prApta karavA lAyaka che. mATe temAM ja sthiratA prApta karavI e ja pAramArthika sAdhya che. atte A ja sAdhavAnuM che. tethI AvI yoga-upayogAtmaka sthiratA meLavIne potAnA ja svarUpanA karUMvAdi bhAvomAM sthiratA sAdhavAmAM AtmArthI jIvoe prayatna karavo joIe. pudgalanA bhAvomAM to mohanA udayane kAraNe A jIva bhavobhava layalIna thato ja Avyo che. tenA ja kAraNe karmo bAMdhIne janma-maraNanI paraMparAmAM aTavAto ja Avyo che. svabhAvadazAnuM bhAna bhUlelA jIvane duHkha ja Ave che. sAMsArika sukha paNa upAdhiovALuM, parAdhInatAvALuM, vinAza pAmavAnA svabhAvavALuM, viyogakAle atizaya duHkhakAraka ja che. tethI svabhAvadazAnA sukhanI tulanA kyAMya thAya tema nathI. e ja avinAzI, nirupAdhika ane svAdhIna sukha che. tenA mATeno prayatna karavo e ja mAnavajIvananI sArthakatA che. dA che tRtIya sthiratASTaka samApta . Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 103 che atha caturtha mohatyASTim | atha sthiratA mohatyAgAd bhavati, AtmanaH pariNaticApalyaM mohodayAt, mohodayazca nirdhArarUpasamyagdarzanasvarUparamaNacAritrAvArakazca, kSayopazamI cetanAvIryAdInAM viparyAsapararamaNatAdipariNamanarUpaH iti tena cApalyam, ataH mohodayavAraNena sthiratA bhavati, tena mohatyAgASTakaM vitanyate, nAmasthApanAmohaH sugamaH, dravyeNa-madirApAnAdinA mohaH-mUDhatApariNAmaH, dravyAt-dhanasvajanaviyogAt, dravye-zarIraparigrahAdau, dravyarUpo mohaH mohanagItAdiSu gandharvAdInAM vAkyeSu, anupayuktasya Agamato, noAgamato rAgavatsu / uparanA aSTakamAM kahelo sthiratA nAmano guNa mohanA tyAgathI jIvane prApta thAya che. kAraNa ke A AtmAnI mAnasika pariNatinI (pariNAmonI) asthiratA mohanA udayathI thAya che. vastuo pratyenI ISTAnijha buddhi ja jIvane kaluSita-asthira vicAravALo kare che. A mahodaya be prakArano hoya che - eka darzanamohano udaya ane bIjo cAritramohano udaya. tyAM nirdhAra = jinezvarabhagavaMtoe je bhAkhyuM che te saMpUrNapaNe satya che evo pAko je nirNaya, te rUpa samyagdarzana nAmanA guNano AvAraka je mohodaya te darzanamohodaya kahevAya che ane AtmAnI potAnA zuddha svarUpamAM je ramaNatA che te rUpa cAritraguNane rokanAro je mohodaya che te cAritramohodaya kahevAya che. Ama zraddhA rUpa samyagdarzanano ane svarUparamaNatA rUpa cAritrano AvAraka je mohodaya, te be prakArano mohodaya che. jJAnAvaraNIyakarmanA ane vIryAntarAyakarmanA kSayopazamathI pragaTa thayela cetanAguNa ane vIryaguNanA kSayopazamavALo jIva te ja cetanAguNanI ane vIryaguNanI mohodayanA kAraNe viparyAsa rUpe eTale ke paradravyamAM ja ramaNatA karavA svarUpe pariNamana karanAro bane che. sArAMza ke kSayopazama bhAvavALA cetanAguNa ane vIryaguNano viparyAsa karAvavA dvArA A mohodaya AtmAne paradravyomAM ja pariNamana karAvavAvALo thAya che. AtmAnA guNone kaluSita karanAra, azuddhabhAve pariNAma pamADanAra A mahodaya che. A pramANe pUrvabaddha mohanIyakarmanA udayathI A jIvane padgalika padArtho pratye tathA anya jIvadravyo pratye ISTAnijha buddhi karAvavA dvArA A mahodaya ja AtmAnI caMcaLatA (asthiratA) sarjAve che. A kAraNathI AvA prakAranA A mahodayane vAravA vaDe jIvamAM sthiratA pragaTa thAya che. eTale ke jo mohodayane aTakAvavAmAM Ave to ja sthiratA guNa Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 mohatyAgASTaka - 4 jJAnasAra pragaTa thAya che. te kAraNathI have mohatyAgASTaka kahevAya che. temAM prathama cAra nikSepA kahevAya che. nAmanikSepa ane sthApanAnikSepa vALo moha sugama che. koInuM "mohanalAla", "rAgiNI" ItyAdi nAmo pADavAmAM Ave che te nAmamoha kahevAya che. tathA mohavALA jIvanI AkRti doravAmAM Ave te sthApanA moha kahevAya che. have dravyamohamAM bhinna bhinna samAsa karavAthI bhinna bhinna artho thAya che. tyAM ''dravyeLa'" Ama tRtIyA tatpuruSa samAsa karIe to madirApAna vagere dravyo vaDe thayelo mUDhatAno (mUrchAno) je pariNAma te dravya moha kahevAya che. kAraNa ke te mUDhatA, madirA Adi dravyathI janmI che. tathA 'dravyAt'' Ama paMcamItatpuruSa samAsa karIe to dhana ane potAnAM sagAM-vahAlAM je snehIjano, tenAthI thayelo je moha, te dravyamoha kahevAya che. kAraNa ke dhanAdi ane svajanAdi dravyothI A moha pragaTelo che. have "vye" Ama saptamI tatpuruSa samAsa karIe to zarIra upara ane dhanAdinA parigraha upara je moha te dravyamoha kahevAya che. tathA 'dravyarUpo moH'' Ama karmadhAraya samAsa karIe to manane moha pamADe tevAM gaMdharvAdi devo vaDe gavAyelAM gItAdi rUpa vAkyone viSe je moha te dravyamoha kahevAya che. sarvaprakAranI vyutpattimAM dravyAtmaka parapadArtha pratyeno je moha te dravyamoha kahevAya che. te dravyamohanA be bheda che. eka AgamathI ane bIjo noAgamathI, tyAM dravyamohanA arthane je jANe, paNa prarUpaNA karatI vakhate teno upayoga na hoya, dararojano anubhava hovAthI saheje saheje prarUpaNA upayoga vinA paNa thaI zakatI hoya te AgamathI dravyamoha kahevAya che ane rAganimittaka padArthone viSe (rAgavALI vyaktio pratye) je moha te noAgamathI dravyamoha kahevAya che. ahIM rAgavALI sAmenI je vyakti che te AgamarUpa (zAstrarUpa) nathI mATe noAgama ane ahIM paradravyanI pradhAnatA hovAthI dravyamoha kahevAya che. have bhAvamohanA prakAro samajAve che. bhAvataH mohaH aprazastaH samastapApasthAnahetuparadravyeSu kudeva-kuguru-kudharmeSu, prazastastu mokSamArge samyagdarzana - jJAna - cAritra - tapohetuSu sudevagurvAdiSu / tatra mohatyAgaH utkhananam, minIm / atra yAvat (yAvAn) JaprazastastAvat (tAvAn) sarvathA tyAjya eva, azuddhatvanibandhanatvAt / prazastamohaH sAdhane asAdhAraNahetutvena pUrNatattvaniSpatteH arvAk kriyamANo'pi anupAdeyaH / zraddhayA vibhAvatvenaivAvadhAryaH / yadyapi parAvRttistathApi azuddhapariNatirataH sAdhye sarvamohaparityAga eva zraddheyaH / bhAvathI moha be prakArano che. eka aprazasta ane bIjo prazasta. tyAM samasta Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka- 4 105 pApasthAnakanA kAraNabhUta evA paradravyomAM potAne thayelo je moha te aprazastamoha che. koIpaNa parapadArtha strI-putra-pati Adi sacetanapadArtha ke ghaTa-paTa Adi acetanapadArtha upara A jIvane jo ISTAniSTabuddhi thaI, rAga-dveSa Adi thayA, to teno saMyoga-viyoga karavAmAM, tenuM saMrakSaNa ane vinAza karavAmAM A jIva hiMsA-juTha-corI Adi aDhAre pApasthAnako seve che. pApasthAnako sevIne paNa rAgavALA padArthanI prApti ane SavALA padArthanI aprApti Adi karIne ja jaMpe che. eTale paradravyo pratyeno mohodaya A jIvane samasta pApasthAnakonuM sevana karAvavAmAM kAraNa bane che. tethI te mohodaya aprazasta che. tathA khoTA deva, khoTA guru, ane khoTA dharmane viSe je rAga, te paNa khoTe raste caDhAvanAra che. ghaNAM ghaNAM pApa karAvanAra che. bhavabhramaNA vadhAranAra che mATe te paNa aprazasta mohodaya che. jeTalo jeTalo aprazastamoha che te saghaLo paNa tyAjya che. - tathA mokSanA mArgabhUta evA samyagdarzana, samyajJAna, sammacAritra ane samyaktapa ItyAdi AtmaguNamaya dharmanI ArAdhanA AcaravAmAM hetubhUta evA sudeva-suguru ane sudharma Adine viSe je mohodaya thAya arthAt dharma upakAraka tattvo pratye rAga thAya te prazasta mohodaya jANavo. te banne sthAnomAM thatA mohano eTale ke aprazasta ane prazasta sthAnomAM thatA mohano tyAga karavo tene mohatyAga kahevAya che. mohano tyAga karavo eTale ke AtmAmAMthI prazasta ane aprazasta ema banne prakAranA mohanuM utsarjana karavuM arthAt AtmAmAMthI mohane sarvathA bhinna karavo, Ama tyAga zabdano artha utsarjana arthAt bhinIkaraNa evo artha samajavo. ahIM jyAM jyAM aprazasta moha che tyAM tyAM te saghaLo paNa aprazasta moha tyAga karavA lAyaka che. AtmAnI azuddha pariNatinuM ja kAraNa che. aprazasta mohathI A AtmA azuddha pariNAmavALo bane che. mATe te sarvathA tyAjya ja che. ane je sudeva-suguru ane sudharma pratyeno moha che ke jene prazasta moha kahevAya che te prazasta moha AtmAnA zuddha svarUpAtmaka tattvanI sAdhanA karavA mATe prAthamika kakSAmAM asAdhAraNa kAraNa che. mATe zuddha evA A AtmatattvanI saMpUrNapaNe prApti na thAya tyAM sudhI eTale ke pUrNaprAptinA pUrvakAlamAM karavA lAyaka che. to paNa paramArthe te anupAdeya ja che. vyavahArathI atyAjya che ane nizcayathI anupAdeya che. jema kuvAmAM paDelA mANasane bahAra nIkaLe tyAM sudhI ja doraDuM pakaDavA lAyaka che. bahAra nIkaLyA pachI te doraDuM tyajavA lAyaka che. vAstavikapaNe to A paNa eka prakAranuM baMdhana ja che. mATe paramArthe tyajavA lAyaka che. AdaravA lAyaka nathI. eka gAmathI bIje gAma javAmAM ghoDo athavA gADI vagere sAdhana che mATe sAmenA gAmanI prApti Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mohatyAgASTaka- 4 jJAnasAra na thAya tyAM sudhI teno upayoga karAto hovA chatAM paNa gAma pahoMcIne gharamAM jatAM ke uparanA majalAomAM caDhatAM te ghoDAno ane gADIno tyAga ja karavAno hoya che tema ahIM prazastamoha sAdhanAthakAle karavA lAyaka che to paNa sAdhyanI pUrNapaNe jema jema siddhi thatI jAya che tema tema tyajavA lAyaka che. sAdhanAkAle sudeva-suguru ane sudharma upakAraka che. tenAthI ja saMsAra tarAya che. te pratyeno rAga paradravyonA rAgane ane kudevAdinA rAgane mukAvanAra che. mATe prAraMbhakAle karavA lAyaka che to paNa "A paNa vibhAvadazA ja che" jIvane parapratyenuM ja AkarSaNa che te paNa eka prakAranuM baMdhana ja che. zrI gautamasvAmIjIne prabhu mahAvIra svAmI pratye jema apratIma rAga hato te kevalajJAnanI prAptimAM baMdhana ja banyo. mATe "A paNa vibhAvadazA ja che" Ama zraddhApUrvaka manamAM nirNaya karavo joIe. paNa sadA upAdeya che Ama na svIkAravuM. jo ke jema jema sAdhyanI siddhi thatI jAya che tema tema A prazastamoha tIvramAMthI maMda, maMdatara ane maMdatama bhAve parAvartana pAme che ane aMte nAza paNa pAme ja che. paraMtu jyAre te varte che tyAre te "AtmAnI nirmaLa zuddha pariNati che" Ama na mAnavuM, A paNa eka prakArano rAga ja che, moha ja che, vibhAvadazA ja che. mATe azuddhapariNati ja che. ata: = A kAraNathI AtmAnI nirmaLa zuddha pariNati sAdhavAmAM aprazasta ke prazasta ema banne prakAranA mohano sarvathA parityAga karavo. eTale ke aprazasta ane prazasta ema bane prakAranA mohano saMpUrNapaNe nAza karavAno hoya che. AvI ja zraddhA rAkhavI. manamAM mAnavuM ke aMte A prazastamoha paNa choDavAno che. kAraNa ke koIpaNa prakArano moha hote chate mokSa thato nathI. A pramANe moha upara cAra nikSepA samajAvIne have sAtanaya samajAve che - AdyanayacatuSTaye karmavargaNApudgaleSu tadyogeSu tadgrahaNapravRttyA saGkalpe karmapudgaleSu sattAgateSu badhyamAneSu calodIriteSu udayaprApteSu azuddhavibhAvapariNAmarUpamohahetuSu mohatvam / zabdAdinayatraye mohapariNatacetanApariNAmeSu mithyAtvAsaMyamaprazastAprazastarUpeSu mohatvam / ata Atmano'bhinavakarmahetuH mohapariNAmaH / mohenaiva jagad baddham, mohamUDhA eva bhramanti saMsAre / yataH jJAnAdiguNasukharodhakeSu caleSu anantavAramanantajIvairbhuktamukteSu jaDeSu agrAhyeSu pudgaleSu manojJAmanojJeSu grahaNAgrahaNarUpo vikalpaH mohodbhavaH / tenAyaM pudgalAsaktaH mohapariNatyA pudgalAnubhavI svarUpAnavabodhena mugdhaH parizramati ata: mohatyAro hitA . 3 - karmarUpe banavAne yogya evAM kAmaNa vargaNAnAM pudgalone viSe tathA tadyomy = te Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka- 4 107 pudgalono je saMyoga thAya temAM, te pudgalone grahaNa karavAnI pravRtti dvArA karAyelA saMkalpavikalpane viSe, tathA baMdhAtAM ane tethI sattAmAM AvelAM evAM karmapugalone viSe, temaja udIraNAkaraNa dvArA udIraNAthI udayamAM AvelAM athavA udayakAla pAkavAthI udayakAlane prApta thayelAM = udayamAM AvelAM evAM karmapudgalone viSe rAgAdi bhAvo lAvavAnI kAraNatA hovAthI mohapaNuM = mohanIyapaNuM jANavuM. kAraNa ke te kArmaNavargaNAnAM pudgalo ja AtmAne azuddha evI vibhAvadazAnA pariNAma svarUpa mohanAM kAraNo bane che. tethI AvA prakAranI vibhAvadazAnA pariNAmanuM kAraNa bane tevA pudgalomAM mohapaNuM mAnavuM te prathamanA cAra nayanI apekSAe mohatva kahevAya che. prathamanA cAra nayo dravyArthagrAhI hovAthI pudgalomAM mohatva kahe che ane pAchalA traNa nayo paryAyArthagrAhI hovAthI Atma-adhyavasAyomAM mohatva kahe che temAM prathamanA cAra nayomAM paNa RjusUtra karatAM vyavahAra, vyavahAra karatAM saMgraha ane saMgraha karatAM naigama dUra dUranA kAraNamAM kAryatvano vyavahAra kare che. tethI cAre nayomAM pRthaka pRthaka vicAra A pramANe che. (1) tojyeSu varmavaUTydrajopu = hAla je kArmaNavargaNA svarUpe ja che, karma svarUpe jIva vaDe grahaNa karAyAM nathI paNa grahaNa karAvAne yogya che evAM kArmaNavargaNAnAM nahIM baMdhAyelAM paNa bhAvimAM baMdhAvAne yogya pakSI mohatva mAnavuM te naigamanaya, kAraNa ke "moha" karAvavAnuM dUratara-dUratama kAraNa che. mATe kAraNamAM kAryano upacAra karyo AthI nigamanaya. (tathA tadyogopu = pATha laIe to te pugalono saMyoga thAya tyAre temAM mohanI kAraNatA che. tethI temAM mohatva mAnavuM te naigamanaya jANavo.) (2) taLapravRjya sadbhave = te grahaNayogya kArmaNavargaNAnA pudgalone grahaNa karavAnI buddhipUrvaka pravRtti karavA dvArA manamAM karAyelA saMkalpa-vikalpamAM "mohatva" mAnavuM te saMgrahAya. kAraNa ke "vaMzAdI" saMgrahAya che. je karmapudgalo grahaNa karAvA lAgyAM, tenA mATenA manamAM zubhAzubha saMkalpo uThyA, tethI temAM mohanIyakarmatva prApta thavAno aMza (hetu) Avyo mATe saMgrahAya. (3) karmapulleSa sattA tevu vadhyaneSu = hAla baMdhAtAM ane baMdha dvArA sattAmAM AvelAM evAM karmapudgalomAM mohatva mAnavuM te vyavahAranaya che. kAraNa ke je pudgalo mohanIyakarmarUpe baMdhAI cUkyAM che temAM mohatva AvI cUkyuM che ane thoDA ja kAlamAM te karmo udayamAM AvIne jIvamAM rAgAdi lAvavAnAM che mATe nikaTatama kAraNa hovAthI vyavahAranaya. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 mohatyAgASTaka-4 jJAnasAra (4) ratnovIriteSa 3yaprAptapu = udIraNAkaraNa dvArA udIrita karelAM athavA dravyakSetra-kAla-bhAvAdi sAmagrInA yoge udayamAM Avela kArmaNavargaNAnA pudgalomAM "mohatva" mAnavuM te RjusUtranaya jANavo. kAraNa ke te pugalo hAla vartamAnakAle udayamAM AvelAM che ane jIvamAM rAgAdi utpanna kare che. eTale atyanta nikaTatama vartamAnakAla vartI kAraNa che. mATe Rjasutranaya jANavo. ahIM dUratara kAraNa te naigamanaya, dUrakAraNa te saMgrahanaya. nikaTakAraNa te vyavahAranaya ane nikaTatama kAraNa te RjusUtranaya. Ama rAgAdinA kAraNabhUta evA pudgaladravyamAM mohatva mAnanArA A cAra nayo jANavA. have pachInA traNe nayo kAmaNavargaNAnA pugaladravyomAM mohatva mAnavAne badale tenAthI utpanna thayelA (kAryAtmaka) evA AtmAnA zubhAzubha adhyavasAyomAM-AtmapariNAmomAM mohatva mAnanArA che. kharekhara to A AtmAmAM utpanna thayelA mithyAtva bhAvavALA, avirati bhAvavALA ane prazastaaprazasta kaSAyAtmaka bhAvavALA je je pariNAmo che - AtmAnA adhyavasAyo che. mohabhAve pariNAma pAmelI evI cetanAnA vikAro che temAM ja sAcuM mahatva che. tethI te mohamAM mohatva mAnanArA paryAyArthagrAhI pAchalA traNa nayo che. kArmaNavargaNAnA pugalo to AvA vikAronuM kAraNa mAtra che tethI temAM prathamanA cAra nayanI apekSAe mohatva upacArAyuM che. vastutaH koIpaNa jaDavastu jevI che tevI ja che te vastu mohAtmaka nathI, tene joIne jIvamAM je rAga-dveSAdi bhAvo janme che te ja sAco moha che ane te ja navA karmabaMdhanuM kAraNa bane che. mATe zabdAdi pAchalA traNe nayo mohabhAve pariNAma pAmelA evA cetanAnA vikArAtmaka mithyAtva-avirati ane prazasta-aprazasta kASAyika pariNAmomAM ja mahatva mAne che. (5) mithyAtva e prathama guNasthAnaka sudhI ja che. mATe mithyAtvabhAvavALA adhyavasAyo aviratibhAvavALA adhyavasAyo karatAM alpakAlIna hovAthI zabdanayathI tyAM mohatva jANavuM. (6) aviratibhAva 4/5 guNasthAnaka sudhI che. tethI mithyAtvabhAvavALA adhyavasAyo karatAM dIrghakAlIna hovAthI samabhirUDhanayathI tyAM mohatva jANavuM. (7) prazasta-aprazasta rUpa kASAyika rAga-dveSAtmaka je AtmapariNAmo, te dasamA guNasthAnaka sudhI che tethI atizaya dIrghakAlIna A pariNAmo che. mATe tyAM evaMbhUtanayathI mohatva jANavuM. Ama pUrva-pUrvanA no vizAla ane skUla-dRSTivALA jANavA ane pachI pachInA nayo sAMkaDA ane sUkSma-daSTivALA jANavA (vizeSa gItArtha mahAtmA puruSo pAsethI jANavuM.) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka- 4 109 A rIte AtmAno A mohapariNAma ja navA navA karmanA baMdhano hetu bane che. pUrvakAlamAM bAMdheluM mohanIyakarma kAla pAkatAM jIvane udayamAM Ave che ane tenA udayane AdhIna thayelo jIva zubhAzubha adhyavasAyavALo thayo chato navAM navAM karmo bAMdhe che. Ama jIvano A saMsAra cAle che. jo udayamAM AvelA mohanIyakarmane satsaMga, svAdhyAya, vItarAganI vANInuM satata zravaNa-manana ItyAdi upAyo dvArA niSphaLa kare ane rAga-dveSAdi vikAro na pAmatAM kSamA namratA-saraLatA-saMtoSAdi guNomAM jo A jIva varte to navAM karmo na baMdhAtAM ane junAM karmono kSaya thatAM jIvano mokSa thAya che. samasta evuM A jagata mohathI ja jhakaDAyeluM che. mohamAM mUDha thayelA jIvo A saMsAramAM janma-jarA-maraNanI paraMparArUpe bhaTake che. padgalika manojJa ane amanojJa padArtho upara tathA sAnukULa ane pratikULa para-jIvadravyo upara rAga ane dveSa karavA vaDe sarve saMsArI jIvo saMsAramAM paribhramaNa kare che. manojJa ane amanojJa je pugaladravyo che te rAga ane dveSanAM kAraNa hovAthI jIva tenA rAga-dveSamAM ja racyo pacyo rahe che. tethI tenI prApti-aprApti, saMyoga-viyoganA vicAromAM ja samaya pasAra kare che. tethI AvA prakAranA saMkalpa ane vikalponA kAraNe citta asthira caMcaLa thavAthI A jIva jJAnAdi guNo prApta karI zakato nathI. kAraNa ke jJAnAdi guNonI prApti sthira citta hoya to ja thAya che. mATe padgalika padArtho rAga-dveSa Adi karAvavA dvArA jJAnAdi AtmaguNonA AnaMdanA rodhaka bane che; vaLI paulika padArtho game tyAre cAlyA javAvALA che. arthAt nAzavaMta che, calita che, saMsAramAM rahelA anaMta anaMta jIvo vaDe anaMtIvAra bhogavI bhogavIne mukAyelA che. eTale ke AkhA jagatanI eMTha che. tathA sarve paNa pudgaladravyo jaDa che, acetana che, AtmAnuM svarUpa nathI, tethI ja agrAhya che. AvA prakAranA (1) jJAnAdi guNonA sukhanA pratibaMdhaka, (2) calita, (3) anaMta jIvo vaDe anaMtIvAra bhogavIne mukAyelA = jagatanI eThatulya (4) jaDa (5) grahaNa karavAne mATe ayogya evA prakAranA manojJa ke amanojJa pudgaladravyo pratye grahaNa karavAno ane agrahaNa karavAno je AtmapariNAma che te ja mohodaya che. je pudgaladravyo A AtmAthI parapadArtha che, jagatanI eMTha che. jIvanI sAthe AvyA nathI, AvavAnA nathI. jIvanI sAthe kAyama rahevAnA nathI. tene viSe he jIva ! ATalo badho moha kema ? A mohano tyAga karavo e ja sAco paramArtha che. te mohanA udayathI aMdha banIne, pudgalomAM Asakta thayo chato, mohanA pariNAmane anusAre pudgalanA sukha-duHkhane anusaranAro thayo chato, potAnA zuddha svarUpanuM bhAna na Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 mohatyAgASTaka - 4 jJAnasAra hovAnA kAraNe mUDha banela A jIva apAra evA saMsAra-samudramAM bhaTake che. tethI mohano tyAga karavo e ja kalyANa karanAra che. jo Atmahita karavuM hoya to mohano tyAga ja kartavya che. zAstromAM kahyuM che ke - AyA nANasahAvI, daMsaNasIlo visuddhasuharUvo / so saMsAre bhamai, eso doso khu mohassa // 1 // jo u amutti akattA, asaMganimmalasahAvapariNAmI / so kammakavayabaddho, dINo so mohavasagatte // 2 // hI dukkhaM AyabhavaM, mohamappANameva dhaMseI / jassudaye NiyabhAvaM, suddhaM savvaM pi no sarai // 3 // ityevaM mohasya vijRmbhitaM matvA ( mohaH ) tyAjya iti kathayati A AtmA jJAna-svabhAvavALo che. darzana-svabhAva vALo che. nirmaLa, anaMtasukhasvarUpa che chatAM te saMsAramAM bhaTake che. te AtmAne lAgelA mohano doSa che. // 1 // je AtmA amUrta che, akartA che, asaMga che. nirmaLa svabhAvavALo che, pratikSaNe pariNAmI che. paraMtu mohane vaza thayo chato te ja AtmA karmarUpI kavacathI baMdhAIne dIna thayelo che. 2 kharekhara duHkhanI vAta che ke A ja AtmAmAMthI utpanna thayelo moha A ja AtmAno vinAza kare che. mohanA udayakAle A ja jIva potAno AtmasvabhAva zuddha hovA chatAM te sarvane jarA paNa yAda karato nathI. gA mohano vilAsa Avo che. (potAnA AtmAnA mUlabhUta zuddhasvarUpane bhUlAvI de che) Ama samajIne ja te moha tyAjya che ema zAstrakAra mahArAjA kahe che - ahaM mameti mantro'yaM, mohasya jagadAndhyakRt / ayameva hi naJpUrvaH, pratimantro hi mohajit // 1 // gAthArtha :- "huM" ane "mAruM" A moharAjAno mantra che je jagatane aMdha karanAra che ane A ja maMtra "na" pUrvakano "nArUM" "na mama" hoya to moharAjAne jitanAro pratispardhI mantra che. 15 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 111 TIkA :- "madaM makheti masromiti''-miti moracAtmAMDazuddhaparimarca upacArataH nRpetisaJjasya "ahaM mama" ityayaM mantraH jagadAnthyakRt-jJAnacakSUrodhakaH, ahamiti-svasvabhAvenonmAdaH parabhAvakaraNe kartRtArUpo'haGkAraH aham, sarvasvapadArthataH bhinneSu pudgalajIvAdiSu idaM mameti pariNAmo mamakAraH, ityanena ahaM mameti pariNatyA sarvaparatvaM svatayA kRtam, eSaH azuddhAdhyavasAyaH mohajaH, mohodyotakazca, zuddhajJAnAJjanarahitAn jIvAn (zuddhajJAnAJjanarahitAnAm jIvAnAm ) AndhyakRt svarUpAvalokanazaktidhvasaMkaH, "hi" iti nizcitam, ayameva napUrvakaH pratimantroviparItamantraH mohajit-mohajayo mantraH, tathA ca "nAham, ete ye pare bhAvA mamApi ete na," bhrAntireSA, sAmprataM yathArthapadArthajJAne nAhaM parAdhipaH, na parabhAvA mama / 3vatavivecana : AvA prakAranA abhimAnasUcaka ane mamatA-mUcchasUcaka be nAnAM vAkyono banelo je maMtra che te moharAjAno maMtra che ane jagatane aMdha karanAro te maMtra che. moharAjA eTale AtmAno azuddha pariNAma, A azuddha pariNAma tenI IcchA pramANe jIvane nacAve che, duHkhI kare che, tenI ja vadhAre sattA cAle che. tethI ja azuddha pariNAmAtmaka mohamAM "rAjA"paNAno upacAra karAyo che. A rIte "nRpa"paNAnA upacArane pAmelo evo azuddha"(ghuMmAlI/ka chuM AtmapariNAma che. tenA ja "huM ane mAruM (kadaM-mama) A banne maMtro che. azuddha pariNAmane kAraNe "huM kaMIka chuM', meM A karyuM, meM A karyuM, huM hato to ja A thayuM. AvA prakAranA abhimAnasUcaka zabdo A AtmAmAMthI nIkaLe che tethI jagatane aMdha karavAmAM (vivekazUnya karavAmAM) A vAkyo maMtratulya che. jema koI maMtravAdI puruSa maMtrathI jagatanA dekhatAM dekhatAM potAnuM dhAryuM kArya kare che. tema A moharAjA jIvone "huM ane mAruM" AvA prakAranA maMtra dvArA aMdha (vivekazUnya) kare che. temAM "huM" evuM vAkya abhimAna sUcaka-sattAsUcaka-kartutvasUcaka maMtra che. A maMtra jJAnarUpI cakSune rokanAra che. "huM" evA prakArano potAnI jAtano katRtva buddhivALo abhimAnasUcaka je azuddha AtmapariNAma che te potAnA AtmAmAMthI ja malIna svabhAvanA kAraNe utpanna thayelo unmAda (mohanuM tophAna) che. parabhAvanA kAryo karavAmAM kartutvabuddhi svarUpa khoTo ahaMkAramAtra che. tathA potAnA AtmAnA je sarva prakAranA svabhAvo (jJAnAdi guNo) che. tenAthI atyanta bhinna evA pudgaladravyo pratye ane anya jIvapadArtho pratye "A mAruM che" "A mAruM che" AvA prakArano AtmAno mamatAtmaka malIna je pariNAma che tene "mamakAra" nAmano maMtra kahevAya che. paramAM mArApaNAnI je buddhi te ja mama kahevAya che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mohatyAgASTaka-4 jJAnasAra AvA prakAranI mohanA udayathI thayelI mithyA buddhi dvArA "huM ane mAruM" evA prakAranI khoTI pariNati vaDe sarve paNa parapadArthomAM paratva (parapaNuM = bhinnapaNuM) hovA chatAM paNa te paratvane svatvarUpe A jIve karyuM che. para-padArthone potAnA che ema mAnIne A jIva temAM mohabdha banelo che. AtmAno A ja azuddha pariNAma che. vaLI A azuddha pariNAma pUrve bAMdhelA mohanIyakarmanA udayathI thayelo che ane navA mohanIyakarmano udyotaka (baMdhAvanAra) che. nirmaLa samyajJAna rUpI aMjanathI rahita evA jIvone "huM ane mAruM" AvA prakArano A azuddhapariNAma aMdha karanAro che. AtmAnuM siddhaparamAtmAnI samAna nirmaLa zuddha je svarUpa che te svarUpanuM avalokana karavAnI AtmAmAM je zakti che teno nAza karanAro A azuddhapariNAma che. AvA mahAnya jIvo AtmAnA nirmaLa svarUpane joI zakatA nathI. mUla zlokamAM lakhelo di zabda nizcita arthamAM che. mohAlva jIvo AtmAnA zuddha svarUpane joI zakatA ja nathI. jagatane bhrAnta karanAra, satyasvarUpanuM avalokana karavAmAM vidana karanAra evo "huM ane mama" nAmano je maMtra che te ja maMtrane jo nagna pUrvaka karavAmAM Ave eTale ke niSedhavAcaka najara AgaLa lagADavAmAM Ave to A ja maMtra moharAjAne jitanAro pratimaMtra thAya che. virodhImaMtra bane che. viparItamaMtra bane che. "marda ne badale nAduM ane ma ne badale na mama" A saMsAramAM huM koI parabhAvano kartA nathI ane A saMsAramAM mAruM koI nathI." huM parabhavathI ekalo Avyo chuM ane ekalo ja javAno chuM. huM koIno nathI ane mAruM koI nathI Avo je viparIta maMtra che te moharAjAne jitanAra maMtra che. mohano vijaya karAvanAra maMtra che arthAt pratimaMtra che. nAda" paradravya e huM nathI, parabhAvono huM kartA nathI. "te the re mAvI, mamApi te ra" A je koI parabhAvo-parapadArtho dekhAya che. te sarve parapadArtho che, paradravyo che. emAMthI eka paNa dravya mAruM nathI. ekapaNa dravya mArI IcchA pramANe pravartatuM nathI, te sarvamAM mAro svAmitva-saMbaMdha nathI. vartamAnabhavamAM paNa te dravyono saMbaMdha sadA raheto nathI, huM para-jIvadravyothI ane para-pudgaladravyothI sarvathA bhinnadravya chuM. teono rAga-dveSa karavo mArA mATe ucita nathI. mArI A vibhAvadazA che, je karmabaMdhanuM kAraNa che. paradravyone huM je mArAM mAnuM chuM te kharekhara mArI bhrAnti che. paramAtmA zrI vItarAgadevanAM zAstrothI ane sagurujInA yogathI have mane padArthonuM yathArtha jJAna thayuM che. te yathArtha evuM bhedajJAna thaye chate meM jANyuM che ke huM parano svAmI paNa nathI ane parabhAvo e mArA nathI. parane mAruM mAnavuM ane tenI prIti karavI A saghaLo bhramamAtra che. anya sthaLe kahyuM che ke - Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohatyAgASTaka - 4 " egohaM natthi me koI, nAhamannassa kassa vi / evaM adINamaNaso, appANamaNusAsai // 26 // ego me sAsao appA, nANadaMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA, savve saMjogalakkhaNA // 27 // jJAnamaMjarI saMjogamUlA jIveNa, pattA dukkhaparaMparA / tamhA saMjogasaMbaMdhaM, savvaM tiviheNa vosire // 28 // 113 (AurapaccakkhANa (paInnA) gAthA 26, 27, 28) (saMthArA porisI gAthA 11-12-13) ityevaM vibhAvya dravyakarmatanudhanasvajane bhinnatAM nIteSu svabhAvaikatvena mohajayo dRSTaH, ata: ahaGkAramamakAratyAga iSTa iti // 1 // "huM ekalo ja chuM, mAruM potAnuM vAstavika koI nathI, huM paNa anya koIno nathI, A pramANe dInatA vinAnA manavALA thaIne pote ja potAnA AtmAne pratidina samajAvavo joIe. // 26 // "eka mAro AtmA ja zAzvata che. te AtmA jJAna ane darzanaguNathI yukta che. bAkInA sarve paNa bhAvo mArAthI bAhya che ane te sarve bhAvono mAtra mArI sAthe saMyoga ja che. paramArthathI temAM mAruM kaMI ja nathI. / / 27 / "A AtmA vaDe je duHkhonI paraMparA prApta karAI che tenuM mUla kAraNa "paradravyono saMyoga' ja che tethI sarva prakAranA paradravyanA saMyogamAtrane ja trividhe trividhe tyajI dauM chuM. // 28 // A traNe gAthAo AurapaccakkhANa nAmanA payannAnI gAthA 26-27-28 che tathA saMthArAporisimAM paNa A ja traNa gAthA 11-12-13 naMbare Ave che. A pramANe bahu ja ciMtana-manana karIne jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha dravyakarma tathA zarIra-dhana ane snehIjano rUpI nokarmane viSe potAnA AtmAthI bhinnatA vicArIne tenA upara rAgadveSa karavArUpa bhAvakarmane tyajIne AtmAnA zuddha svabhAvanI sAthe ja ekatA karavA dvArA mohano vijaya prApta karavA jevo che. Ama karIe to ja mohano jaya thAya evuM zAstromAM jovAya che. A kAraNathI ahaMkAra ane mamakArano tyAga karavo e ja ISTa che. AtmAne hitakArI che. 1 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 mohatyAgASTaka - 4 punastadeva bhAvayati = pharIthI A ja vAta vadhAre spaSTapaNe samajAve che. zuddhAtmadravyamevAhaM, zuddhajJAnaM guNo mama / nAcoDyuM, na mamAce, zvetyo mohAstramutbaram IIII jJAnasAra gAthArtha :- zuddha Atmadravya e ja ane zuddha jJAna e ja mAro guNa che. e vinA anya huM koI nathI ane mAruM koI nathI. AvA prakAranuM tattvaciMtana-tattvamanana e ja mohane mAranAruM prabaLa zastra che. // 2 // TIkA :- '"zuddheti''-zuddha:-nirmata:-salaghudrattAzrleSarahita: jJAnavarzanacAritraviiryaavyaabaadhaamuurtaadynntgunnpryaay nityAnityAdyanantasvabhAvamayaH, asaGkhya pradezI, svabhAvapariNAmI, svarUpakartRtvabhogakartRtvAdidharmopetaH AtmA zuddhAtmA, tadeva zuddhAtmadravyamevAham, anantasyAdvAda - svasattAprAgbhAvarasikaH, anavacchinnAnandapUrNaparamAtmA, paramajyotIrUpaH aham, zuddhaM nirAvaraNaM sUryacandrAdisahAyavikalaprakAzaM, ekasamaye trikAlatrilokagatasarvadravyaparyAyotpAdavyayadhrauvyAvabodhakaM jJAnaM mama guNaH, ahaM karttA jJAnasya, me kAryaM jJAnam, jJAnakaraNAnvitaH jJAnapAtraH jJAnAd jAnan jJAnAdhAraH aham, jJAnameva mama svarUpam, ityavagacchan anye dharmAdharmAkAzapudgalAstato'nyo jIvapadArtha:, jIvapudgalasaMyogajapariNAmaH anyaH sarvaH, ahaM na, mattaH bhinnA eva ete pUrvoktA bhAvAH, mama dravyAdicatuSTayena bhinnatvAt / vivecana :- huM zuddha Atmadravya ja chuM. zuddha eTale atyanta nirmaLa, sarva prakAranA pudgalonA AliMganathI rahita, alpa paNa nathI pudgalano saMbaMdha jene evo kevala ekalo mAro AtmA e ja huM chuM. jJAna, darzana, cAritra, vIrya, avyAbAdhasukha, amUrtatA vagere vagere anaMta guNa-paryAyavALo huM chuM, AvA prakAranA svAbhAvika anaMta guNo ane svAbhAvika anaMta paryAyo e ja mAruM svarUpa che, pudgalonI sAthe joDAvuM e mAruM svarUpa nathI. dravyathI nitya ane paryAyathI anitya, guNa-guNIbhAve bhinna ane tAdAtmyasaMbaMdhathI abhinna, Ama nityAnitya, bhinnAbhinna, ekAneka, vAcyAvAcya, sAmAnya-vizeSa, asti-nAsti ItyAdi paraspara viruddha dekhAtA paNa vividha nayonI apekSAe samanvaya pAmatA evA anaMta svabhAvamaya huM chuM. tathA lokAkAzapramANa asaMkhya AtmapradezovALo huM AtmA chuM. zuddha nizcayanayanI dRSTie huM mArI svabhAvadazAmAM ja pariNAma pAmanAro padArtha chuM. (vibhAvadazA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 115 mArAmAM azudghanayonI dRSTie AvelI che, kRtrima che. kAlAntare javAvALI che. te dazA mArI potAnI nathI mohanA udayathI te dazA AvelI che.) huM to mArA potAnA zuddha svarUpano ja kartA ane zuddhasvarUpano ja bhoktA chuM. AvA prakAranA svAbhAvika guNonA ane paryAyonA kartA-bhoktA Adi dharmothI yukta (paradravyonA mIlanathI sarvathA rahita) evo huM zuddha, nirmaLa, niraMjana kevala Atmadravyamaya ja chuM. arthAt tevA prakAranuM zuddha Atmadravya e ja huM chuM. huM jarA paNa malIna nathI, paradravyothI mizra nathI, paradravyo te mArAM dravyo nathI. mohanA udayathI malInatA AvelI che. ananta syAdvAda dharmathI yukta evI mArI potAnI guNamayI anaMtI AtmasaMpattinI je sattA rahelI che. te sattAne ja pragaTa karavAmAM huM to rasika chuM, nirantara anaMta AnaMdathI pUrNa bharelo paramAtmA svarUpa huM chuM. jJAnAdi guNonI paramajyotimaya huM chuM. huM alpa paNa ajJAna rUpa aMdhakAramaya nathI, jJAnAvaraNIya Adi karmothI mArI jyoti avarAyelI che paNa naSTa thayelI nathI. tethI huM anaMta prakAzAtmaka, zuddha cetanAmaya, nirmaLa Atmadravya chuM. tathA jJAnaguNa e ja mAro guNa che. bIjuM kaMI paNa mAruM nathI. te jJAnaguNa kevo che ? zuddha che, nirmaLa che te guNane koI kaluSita karI zakatuM nathI. sadAkAla nirmaLa rahe tevo A mAro guNa che. tathA A guNa vAstavikapaNe nirAvaraNa che, jJAnAvaraNIya Adi karmo jIvane lAge che. paraMtu tenAthI A jJAnaguNa vyavahArathI AvRta thAya che, paramArthathI AvRta thato nathI, jevo che tevo ja sadA rahe che. tathA caMdra-sUrya vagere sahAyaka padArtho vinA svayaM pote ja prakAzAtmaka che. tenAthI vastuno bodha karavAmAM caMdra-sUryanI sahAyatA levI paDatI nathI. jJAna svayaM prakAzAtmaka ja che eTaluM ja nahIM paraMtu ekasamayamAtramAM ja traNe kAlanA, traNe lokanI aMdara rahelA sarve paNa dravyo ane tenA sarve paNa paryAyo, tathA utpAda-vyaya ane dhrauvya Adi anaMta anaMta dharmono avabodha karanAro evo A mAro jJAnaguNa che. mAro jJAnaguNa e kaMI sAmAnya guNa nathI, AvA prakAranA zuddha, nirAvaraNa sarva bhAvono jJAtA evA jJAnaguNano huM kartA-bhoktA chuM. (saMsArI anaMtajIvo vaDe anaMtavAra bhogavAyelAM ane sarvanI eMThatulya pudgalabhAvono huM kartA-bhoktA nathI). nirantara AvuM jJAna prApta karavuM, jJAnaguNamAM ja ramavuM, jJAnaguNamAM ja ekAgra banavuM e ja mArA AtmAnuM kartavya che. sArAMza ke - 1. huM jJAnaguNano ja kartA chuM 2. jJAna e ja mAruM kartavya che, prAptavya che. 3. jJAna nAmanA karaNathI (sAdhanathI) huM yukta chuM. kartA karma karaNa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 mohatyAgASTaka- 4 jJAnasAra 4. vaLI huM jJAnanuM ja pAtra chuM - jJAnane ja yogya chuM. saMpradAna 5. huM jJAna dvArA ja jANanAro-jonAro chuM. apAdAna 6. tathA huM jJAnaguNano AdhAra chuM. jJAna mArAmAM varte che. adhikaraNa A pramANe chae kArakathI jJAna e ja mAruM svarUpa che. jJAnAtmaka guNa vinA bIjuM kaMI paNa mAruM nathI, AvuM jANato A mAro AtmA anya dravyothI sarvathA bhinna che. mArAthI anya dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pudgalAstikAya ema je dravyo che. te cArethI sarvathA bhinna evo mAro jIva padArtha che. dharmAstikAyAdi cAre dravyo to bhinna che paraMtu jIva ane karmAdi pudgaladravyonA saMyogathI utpanna thayelA naraka-devAdinA bhavasvarUpa je paryAyo che. te sarve paryAyo paNa karmodayakRta hovAthI eTale ke dayikabhAvanA hovAthI mArA potAnA nathI, te sarve paryAyarUpa huM nathI, kAraNa ke karmodaya dUra thatAM ja te paryAyo cAlyA javAvALA che. mATe pUrve kahelA sukhI-duHkhI, rAjA-raka, rogI-nirogI, devanArakI Adi sarve paNa je bhAvo che te mArAthI bhinna che. dravyAdi (dravya-kSetra kAla ane bhAva e) cAranI apekSAe dharmAstikAyAdi dravyo tathA jIva-pugalanA saMyogajanya paryAyo mArAthI atyanta bhinna che mATe te bhAvo mArA nathI. jema kAdavamAM paDelo sphaTika bhale cAre tarapha kAdavathI avazya lapeTAya che. paNa vacce je sphaTika che teno eka kaNa paNa kAdava banato nathI, te jevo che tevo nirmaLa ane zuddha ja rahe che. mATe ja pANI nAkhatAM kAdava dUra thatAM asalI rUpamAM te sphaTika camake che tema jIva paNa zuddha ane nirmaLa che. sphaTikano guNa jema camaka che tema jIvano guNa jJAna che bAkI badhuM ja para che. mATe mAre koInA ya upara moha karavAno raheto nathI. yo hi vyApyavyApakabhAvAd bhinnaH, mama sa na, yaH asaGkhyapradeze svakSetre abhedatayA svaparyAyapariNAmaH, sa mama iti, svasvarUpe svatvam, pare paratvapariNAmaH, mohAstraM-mohacchedakaM astram, IdRgbhedajJAnavibhaktatvena mohakSayaH, ataH sarvaparabhAvabhinnatvaM vidheyam / ata eva nirgranthAH tyajanti AzravAn, zrayanti gurucaraNAn, vasanti vaneSu, udAsIbhavanti vipAkeSu, abhyasanti' AgamavyUham, anAdiparabhAvacchedAya prayatnaH uttamAnAm // 2 // je be bhAvo vyApya-vyApaka bhAvathI sAthe ja hoya te bane bhAvo abhina kahevAya che. jemake "agni ane dAhakatA" jyAM jyAM agni raheto hoya che tyAM tyAM dAhakatA tenI 1. sI satyAvAnoza (dhAtupATha 132) ahIM kam dhAtu svAdivALo prathama gaNano levo. koI pratomAM mukhyatta pATha che. te kam dhAtu divAdi cothA gaNano samajavo. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 117 sAthe sAthe sarvatra vyApIne rahelI ja hoya che. Ama vyApya-vyApakabhAva hovAthI abhinna che tevI ja rIte "sphaTika ane tenI camaka" tathA "sAkara-madhuratA" "mIThuM-khArAza" ItyAdi bhAvo vyApya-vyApaka bhAvavALA hoya che. mATe abhinna che - ekameka che. paraMtu jyAM vyApya-vyApakabhAva nathI, tyAM abheda nathI paNa bheda che. jemake "agni ane kASTha' jyAM jyAM agni hoya tyAM tyAM kASTha (lAkaDAM) hoya - evo niyama nathI tathA jyAM jyAM kASTha hoya tyAM tyAM agni hoya evo paNa niyama nathI. mATe agnithI kASTha abhinna nathI paNa bhinna che. tathA sphaTika ane tene lAgelo kAdava bhinna che. sAkara ane sAkara rAkhavAno Dabbo, mIThuM ane mIThA mATenuM pAtra A sarve padArtho vyApya-vyApaka bhAvathI joDAyelA nathI tethI bhinna che. upara kahelA dRSTAntane anusAre je jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha karma, zarIra, dhana ane svajanAdi padArtho che. te mArA AtmAnI sAthe vyApya-vyApakabhAvathI joDAyelA nathI mATe bhinna che te saghaLA paNa padArtho mArA nathI, "huM tenAthI bhinna chuM te padArtho mArAthI bhinna che." huM A manuSyabhavamAM Avyo tyAre mArI sAthe AvyA nathI ane huM jaIza tyAre mArI sAthe te padArtho AvavAnA nathI. mATe te padArthone mArA mAnavA te bhrama che. paraMtu jJAna-darzana-cAritra-vIrya-avyAbAdhasukha ItyAdi je bhAvo mArA AtmAnA asaMkhyAtapradezo svarUpa mArA potAnA kSetramAM abhedabhAve (tanmayapaNe-ekAkArapaNe) pariNAma pAmelA che. mArA potAnA guNonA paryAyapariNAmo che. te ja kharekhara mArA che. je kyAreya mArAthI vikhuTA paDyA nathI ane vikhuTA paDavAnA paNa nathI mATe svasvarUpamAM ja svatva (mArApaNuM) mAnavuM ucita che ane parapadArthomAM paratva (parapaNuM) mAnavuM te ja vAstavika satya che. paraMtu parane mAruM mAnavuM te viparIta buddhi hovAthI mithyAtva che, arthAt bhrama che. A pramANe sva-svarUpamAM ja mArApaNAnI buddhi ane para-padArthomAM parapaNAnI je buddhi che te ja mohAstra che. mohano nAza karanAruM zastra che. parapadArtho te para che mArAthI bhinna che mArA nathI AvuM je tAttvikazAna thAya che. tene ja zAstrakAro bhedajJAna kahe che. Ama bhedajJAna thavAthI parapadArthone para jANIne teno vibhAga karavA dvArA tenA uparano moha nAza pAme che. A kAraNathI A AtmA potAnA AtmAnA ratnatrayImaya zuddha svarUpa sivAya sarva parabhAvothI bhinna che. Avo manamAM pAko nirNaya karavo ane te parabhAvothI dUra rahevA prayatna karavo. e ja mAnavajIvananuM sAcuM sAdhya che. mohanA kSayano sAco A ja upAya hovAthI nigrantha munio jenA-jenAthI karmo baMdhAya che tevA 18 pApasthAnakonA Azravone tyaje che. svasvarUpanA abhyAsa mATe guruonA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mohatyAgASTaka-4 jJAnasAra caraNone seve che. parapadArtho upara prIti (mArApaNAnI buddhi) na thaI jAya te mATe parapadArthothI dUra ja rahevA mATe vanomAM vase che. puNyakarma tathA pApakarmonA udayathI anukrame AvelI sukhasAmagrI ane duHkhasAmagrI pratye udAsIna rahe che. AsaktivALA ke dveSabhAvavALA thatA nathI, mohano nAza karAve ane AtmAnA zuddha svarUpano ughADa karAve tevA AgamazAstronA samUhano ja niraMtara abhyAsa kare che. AvAM zAstro kaMThastha kare che, satata vAMce che ane satata vaMcAve che tenA ja vAtAvaraNamAM rahe che. anAdikALathI vaLagelI evI je parabhAvadazA che. tenA ucchada mATe ja uttama mahApuruSono satata prayatna hoya che. A jIve paNa A ja prayatna karavA jevo che. koI paNa pugaladravya ke anya jIvadravya potAnuM che nahIM, thayuM nathI ane thaze paNa nahIM. mATe tenA para padArtho pratye moha karavo e ja saMsAra-paribhramaNanuM bIja che. tenA mohano uccheda karavA niraMtara teno tyAga karavo, te para padArthothI dUra rahevuM = pravrajita thavuM, e ja zreSTha mArga che. rA yo na muhyati lagneSu, bhAveSvaudayikAdiSu / AkAzamiva paGkena, nAsau pApena lipyate // 3 // gAthArtha :- pUrvabaddha karmonA udaya AdithI prApta thayelA bhAvomAM je AtmAo moha pAmatA nathI, te AtmA jema kAdava vaDe AkAza na levAya tema pApakarmathI lepAtA nathI. llall TIkA :- "vo na muti ta"--yo nIvartattvavitrIsI mauthivipu bhAveSa zubhAzubhakarmavipAkeSu AdizabdAt parabhAvAnugakSayopazame azuddhapAriNAmikabhAvagrahaH, teSu lagneSu = Atmani svakSetrIbhUteSu yo na muhyati-mohaikIbhAvaM na prApnoti, bhedajJAnavivekena tyaktaparasaMyogaH avazyoditeSu yaH avyApakaH sa pApena karmaNA na lipyate / kamiva ? paGkena AkAzamiva, yathA AkAzasthapaGkaH AkAzasya na lepakRt, tatra apariNamanAt / evaM zamasaMveganirvedanigRhItaparabhAvasya avazyodayavipAke bhujyamAne'pi avyApakatvAt na lepaH / sa hi pUrvakarmanirjarArUpaM kAryaM karoti, svIyapariNAmasya bhinnarakSaNena akartRtvaM tasya parabhAvAnAm / uktaJcAdhyAtmabindau - vivecana - je AtmA tattvajJAnamAM ja AnaMda pAmanAra che, potAnA zuddha-svarUpanI mastImAM ja sukha anubhave che, jJAnarUpI amRtanA pAnamAM ja layalIna rahe che. vaLI je AtmA puNyakarmanA udayathI prApta thayelA sukhakArI audayika bhAvomAM ane pApakarmanA udayathI prApta thayelA duHkhakArI audayikabhAvomAM tathA AdizabdathI parabhAvane anusaranAro evo Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 je kSayopazama (mithyAtvamoha ane cAritramohanA udayathI yukta evo jJAnAvaraNIyakarma ane darzanAvaraNIya karmano je kSayopazama che) te mohanA udayayukta evo jJAnAvaraNIyAdino kSayopazamabhAva hote chate azuddha banelA evA AtmAno je pAriNAmikabhAva che tenuM paNa grahaNa karavuM. arthAt puNyodayamAM, pApodayamAM ane Adi zabdathI mohodayajanya AtmAnA azuddha pAriNAmika bhAvomAM je AtmA moha pAmato nathI, rita-arita karato nathI, eTale ke sukhakArI bhAvo, duHkhakArI bhAvo ane azuddha pariNAmo, je AtmAne lAgelA hoya, prApta thayelA hoya, AtmAnA potAnA asaMkhyAtapradezo rUpa svakSetramAM vyApta banyA hoya, chatAM te bhAvomAM je AtmA moha karato nathI. eTale ke puNyodayajanya sukhakArI bhAvomAM prIti, pApodayajanya duHkhakArI bhAvomAM aprIti ane mohodayajanya azuddha pAriNAmika bhAvomAM rAga-dveSa je AtmA karato nathI. mohanI sAthe tanmayatAne bhajato nathI, bhedajJAna dvArA vivekabuddhipUrvaka paranA saMyogone para jANIne jeNe te bhAvono tyAga karyo che. tathA potAnAM bAMdhelA karmo potapotAnuM avazya phaLa ApavAnAM ja che ema samajIne te karmaphaLomAM je AtmA lIna banato nathI, te AtmA pApakarmothI lepAto nathI. 119 sukhanA saMjogo, duHkhanA saMjogo ane AtmAnA azuddha pAriNAmika bhAvothI je AtmA bhinna rahe che, temAM mArApaNAnI buddhi karato nathI te AtmA karmothI lepAto nathI. ahIM konI jema lepAto nathI ? evuM udAharaNa jANavAnI zaMkA thAya te mATe eka udAharaNa jaNAve che ke kAdava vaDe jema AkAza lepAtuM nathI tema A AtmA karmothI lepAto nathI, game teTalo kAdava AkAzamAM uchALo to paNa AkAzamAM rahelo te kAdava AkAzane malIna karanAro banato nathI. kAraNa ke AkAza te bhAve pariNAma pAme tevuM dravya nathI, apariNAmI dravya che. e ja pramANe zamabhAva, saMvegabhAva ane nirvedabhAvonA baLe sarvathA kaMTrola karyo che parabhAvadazAno jeNe evA mahAtmApuruSane potAnAM nikAcita, cIkaNAM ane avazya udayamAM Ave ja evAM karmo udayamAM AvyAM hoya ane tenA phaLasvarUpe prApta thayelAM sukha-duHkha te mahAtmA puruSo bhogavatA hoya, to paNa temAM prIti-aprIti pAmavA svarUpe vyApakatA (layalInatA) na pAmatA hovAthI te mahAtmApuruSane karmano lepa lAgato nathI. A mahAtmA puruSa uditakarmonA phaLamAM na lepAtA hovAthI navAM karmo bAMdhatA nathI paNa te mahApuruSa pUrvakAlamAM bAMdhelA karmone khapAvavA svarUpa nirjarA karavAnuM ja eka kArya kare che. eTale ke navAM karmo bAMdhatA nathI ane junAM karmo khapAve che. ahIM puNyakarmanA udayamAM na lepAnArA tIrthaMkarabhagavanto, pRthvIcaMdrarAjA ane guNasenanAM caritro jANavAM. tIrthaMkarabhagavanto saMsArI avasthAmAM bhogasukha bhogavavA chatAM ane kevalI avasthAmAM 34 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 mohatyAgASTaka - 4 jJAnasAra atizayonI puNyAI bhogavavA chatAM temAM alipta (avyApaka) hovAthI navAM karmo bAMdhatA nathI. pRthvIcaMdra rAjA rAjya bhogavavA chatAM ane guNasena vivAhakAle caoNrImAM bhoga avasthAmAM hovA chatAM paNa alipta hovAthI karmonI nirjarA karanArA ane kevalajJAna prApta karanArA banyA che. e ja rIte pApakarmanA udayamAM na lepAnArA baMdhakamuninA ziSyo, gajasukumAlamuni, sukozalamuni vagere mahApuruSonAM dRSTAnto jANavAM. AvA prakAranA mahApuruSo potAnA AtmAnuM pariNamana parabhAvomAM-vibhAvadazAmAM lAgI na jAya, parabhAvamAM Asakta na banI jAya te rIte bhinna rAkhavA pUrvaka potAnA AtmAnuM rakSaNa karavA dvArA surakSita rAkhanArA hoya che. mATe te mahApuruSane parabhAvanuM kartRtva lAgatuM nathI. sukhano kAla hoya ke duHkhano kAla hoya, banne avasthA karmajanya hovAthI temAMnI eka paNa avasthA AtmAnI nathI, banne avasthA parAI che, kAlAntare avazya javAvALI che, sAthe rahevAvALI nathI, pachI zA mATe temAM lepAvuM ? ema samajIne uttama jIvoe sAMsArika sukha-duHkhamAM lepAvuM nahIM. sukha-duHkhanuM te badhuM ja svarUpa aupAdhika che, karmothI AveluM che ane kAla pAkatAM javAvALuM che, AtmAnuM nathI, vibhAvadazA ja che, lobhAmaNI bAjI ja che, mATe tenAthI dUra rahevuM. temAM ja AtmAnuM kalyANa che. A viSayanI sAkSI purato adhyAtmabindu dvAra pahelAno zloka 26 tathA uttarAdhyayana sUtra adhyayana 32no zloka 101 TIkAkArazrI lakhe che - svatvena svaM paramapi paratvena jAnan samastA'nyadravyebhyo viramaNamitazcinmayatvaM prapannaH / svAtmanyevAbhiratimupayan svAtmazIlI svadarzI sevaM tAM thapi mavet rmano naiSa nIva: / - / (adhyA. bindu) tathottarAdhyayane na kAmabhogA samayaM uviMti na yAvi bhogA vigayaM uviMti / je tappaosI ya pariggahI ya, so tesu mohA vigaI uvei // 101 // (adhyayana-32, gAthA-101) artha :- sva-svarUpane ja potAnApaNe jANato, para-svarUpane parapaNe jANato, samasta anya dravyo thakI viramaNa pAmato, A kAraNathI ja cinmaya dazA (jJAnaramaNatA)ne prApta karato, potAnA AtmAnA AtmabhAvamAM ja AnaMdane anubhavato, potAnA AtmabhAvamAM ja Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 121 ramanAro, potAnA AtmabhAvane ja dekhanAro je A AtmA che. te AtmA keme karIne karmono kartA banato nathI. kAmavAsanAo ane bhogasukho svayaM (samartha-samAM) kyAreya zAnta thatAM nathI tathA te vAsanAo ane bhogasukho (visAyaM-vipatti) mRtyune ke narakAdi vigatine pAmatAM nathI. kAraNa ke mohanA udayathI utpanna thayelA te sarve AtmAnA vikArAtmaka paryAyo che, paNa dravya nathI, paraMtu je AtmA te bhogasukho upara ane kAmavAsanAo upara atyanta dveSa kare che athavA tenI mamatA-mUccha-prIti kare che. te jIva ja temAM tevA prakArano moha pAmavAthI vikArane ane narakAdi vigatine pAme che. evaM paradravye'ramamANaH AtmA mucyate, ata eva sarvasaGgaparihArI, saGgo hi muhyatAnimittam, muhyatAtyAgArthI tannimittAn dhanasvajanAGganAbhogabhojanAdIMstyajati / kAraNAbhAve kAryAbhAvaH iti bhAvAzravapariNatirodhaH saMyamaH, tadrakSaNAya tavRddhyarthaM taddhitAya AzravatyAgo munInAm / bhAvanA ca-yaiH parabhAvA abhogyA agrAhyAH vRtA, te vartha tatra mane ? rUA. A pramANe paradravyomAM (padgalika sukha-duHkhomAM ane anya jIvadravyomAM) je AtmA ramato nathI, prIti-aprIti karato nathI te ja AtmA muktisukhane pAme che. A kAraNathI ja A mahAtmA puruSa sarvasaMgano tyAga karanAra bane che. sarva parapadArthono saMga tyajI de che. kAraNa ke A saMga ja mohadazAnuM nimittakAraNa bane che. parano saMga hoya to moha thayA vinA rahe ja nahIM. mATe paradravyano saMga ja tyAjya che. tethI mohadazAne tyajavAno arthI jIva te mohadazAnA kAraNabhUta nimittono eTale ke dhana-svajano-aMganAbhoga ane bhojana Adi paradravyonA saMgavALAM bhogasukhono tyAga kare che. jo sAme kAraNa na hoya to kArya thAya ja nahIM. eTale ke bhoganAM nimitto jo sAme na hoya to tenA nimitte thanArA rAgaASAtmaka pariNAma thavAnAM kArya thAya ja nahIM. tethI bhAva Azrayono virodha karavA svarUpa bhAva saMyamaguNa A jIva prApta kare che. te saMyamaguNanI rakSA mATe, te saMyamaguNanI vRddhi mATe tathA te saMyamaguNanA hita mATe munione dravya Azravono ane bhAva Azravono tyAga ja karavo yogya che. bAhya parigraha tathA abhyattara parigraha na sevavo e ja kalyANakArI mArga che. bhAvArtha evo che ke parabhAvo bhogavavA yogya nathI. grahaNa karavA yogya nathI. tathA A bhogo sarpanI jema Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 2. bhoddtyaa||sstt4 -4 jJAnasAra bhayaMkara che. Avo pAko nirNaya je mahAtmAoe karyo che te mahAtmApuruSo tyAM (bhogasukhomAM) kema rame? arthAt na ja rame, bhogasukhomAM AnaMda kema mAne? arthAt na ja mAne. Ill pazyanneva paradravyanATakaM pratipATakam / bhavacakrapuraHstho'pi, nAmUDhaH parikhidyati // 4 // gAthArtha :- poLe poLe (galIe galIe - zerIe zerIe) paradravyanA nATakane ja joto tattvajJAnI AtmA saMsAranA cokamAM rahevA chatAM paNa kyAMya kheda pAmato nathI, karmodaya AvavA chatAM uga karato nathI. A saghaLo paNa puNyodaya ke pApodaya che ema samajIne samabhAvamA 29 cha. (55 navai so vito nathI) // 4 // st :- "pazyanneveti"-svarUpAcyutasvadharmaikatve amUDhaH-tattvajJAnI, svarUpasAdhanodyataH, pratipATakam = ekendriya-vikalendriya-paJcendriyarUpapATake naratiryagdevanarakalakSaNe sarvasthAne, paradravyanATakaM-janmajarAmaraNAdirUpaM saMsthAnanirmANavarNAdibhedavicitraM pazyanneva na parikhidyati-na khedavAn bhavati / jAnAti ca pudgalakarmavipAkajA citratA na matsvarUpam, bhrAntAnAM bhavatyeva, na tattvapUrNAnAm / kathambhUtaH amUDhaH ? bhavacakrapuraHstho'pi-anAdisvakRtakarmapariNAmanRparAjadhAnIcaturgatirUpacakrakroDagato'pi, AtmAnaM bhinnaM jAnan na khidyate, parasmaipadaM tu kAvye prayuktatvAt "khidyati kAvye jaDo" iti pAThadarzanAt, ityanena karmavipAkacitratAM bhuJjannapi akhinnastiSThati, kartRtvakAle nAratyanAdarau, tarhi bhogakAle ko dveSaH ? udayAgatabhogakAle iSTAniSTatApariNatireva abhinavakarmahetuH, ato'vyApakatayA bhavitavyam, zubhodayo'pi AvaraNam, azubhodayo'pi AvaraNam, guNAvaraNatvena tulyatvAt, kA iSTAniSTatA ? // 4 // vivecana :- AtmAnA zuddha svarUpathI bhraSTa nahIM thaye chate ane te ja zuddhasvarUpAtmaka AtmadharmamAM lInatA-ekAgratA prApta thaye chate AvA prakArano amUDhAtmA eTale ke tattvajJAnI AtmA poLe poLe paradravyanA nATakane joto chato jarA paNa kheda pAmato nathI. ahIM paTala = pA), poga, galI athavA zerI, pratipATakam = poNe poNe, galI galIye 52dravyarnu (arthAt bho 2 / ) na23 4 cha. mema sama4. jema naTavaiyA loko dravyopArjana karavA mATe lokaraMjana karAvavAnA hetuthI koI strI puruSano, koI puruSa strIno, koI viduSakano navo navo veSa paherIne Ave che. asalI rUpa Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka- 4 1 23 saMtADI rAkhe che. A dekhIne loko tALIo pADe che, rAjI rAjI thAya che. paNa vAstavika paristhiti jANanAro mANasa temAM aMjAto nathI. te samaje che ke A to nATakamAtra che, koI rAmacaMdrajIno ane koI sItAjIno veSa dhAraNa karIne rAmalIlA kare tethI rAmacaMdrajInuM nATaka bhajavanAra kaMI sAcA nItimAna rAmacaMdrajI rAjA banI jatA nathI tathA sItAjInuM nATaka karanArI strI vAstavika satI strI hotI nathI. tenI jema A jIva paNa ekendriyanA bhavamAM, vikasendriyanA bhavamAM ane paMcendriyanA bhavamAM ema bhavarUpI pADAomAM (poLomAMgalIomAM) athavA manuSyabhava, tiryaMcano bhava, devano bhava ane narakano bhava ItyAdi rUpa sarvasthAnomAM, karmarAjA nAmanA paradravyanuM nATaka ja che. koI sthAne janma ane tenA kAraNe harSAdi, koI sthAne jarAvasthA ane tenA kAraNe glAni-udAsInatA ane ciMtA, koI sthAne maraNa ane tenA kAraNe rudana tathA kANa-mokANanA AlApo, tathA zArIrika AkRtionI citra-vicitratA, zArIrika avayavo saMbaMdhI vyavasthAnI citravicitratA, zArIrika varNa-gaMdharasa-spardhAdi bhAvonA aneka bhedonA kAraNe citra-vicitratA, AvA prakAranuM paradravyakRta (karmarAjAkRta) nATakane joto A tattvajJAnI AtmA temAM kheda pAmato nathI. temAM aMjAI jato nathI. tene sAcuM svarUpa mAnIne harSa-zokAdi ke glAni-udAsInatA Adi karato nathI. nAnAti = te tattvajJAnI hovAthI jANe che ke A saghaLI paNa pugaladrAvyAtmaka pUrvabaddha karmodaya janya citra-vicitratA mAtra che. A vAstavika AtmAnuM svarUpa nathI, sukha Ave ke duHkha Ave, anukuLatA maLe ke pratikuLatA maLe, mAna maLe ke apamAna thAya, Ama je koI citra-vicitratA A saMsAramAM dekhAya che. te saghaLI citra-vicitratA paradravya (karmarAjA)nuM nATakamAtra che. mAruM (zuddha AtmAnuM) svarUpa nathI, je brAnta jIvo che teone ja A sAcuM svarUpa che ema lAge che. saMsAramAM jIve jIve dekhAtI citra-vicitratA sAcI jIvanI potAnI nathI chatAM te sAcI potAnI che. ema mohamUDha = brAnta jIvo mAne che, paraMtu tattvathI pUrNa evA AtmAone (tattvajJAnI AtmAone) to A nATakamAtra che ema lAge che. te tattvajJAnIne sarve paNa jIvo asalI svarUpe siddhasamAna ja jaNAya che ane anaMta anaMta svaguNothI bharelA dekhAya che. koIpaNa jIvamAM asalI svarUpe koIpaNa jAtanI citra-vicitratA saMbhavatI nathI. citra-vicitratA karmamAtrajanya che. tethI nATakamAtra che, kRtrima che paNa vAstavika nathI. Ama tattvajJAnI AtmAo samaje che. thabhUta: = te tattvajJAnI AtmA kevA che? to tenuM eka vizeSaNa jaNAve che ke - anAdikAlathI potAnAM ja karelAM karmonA vipAkodaya rUpa rAjAnI rAjadhAnI samAna cAra prakAranI gatisvarUpa saMsAracakramAM rahelo hovA chatAM paNa potAnA AtmAne te karmodayanA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 mohatyAgASTaka - 4 jJAnasAra bhAvothI bhinna mAnato chato jarA paNa kheda pAmato nathI, haiyAmAM duHkha, sukha ke Azcarya dhAraNa karato nathI. kAraNa ke je mUDha-ajJAnI hoya che te ja karmakRta vicitratAne potAnuM svarUpa mAnI le che. ane tenA kAraNe harSa-zokAdi paNa kare che. paNa amUDha-jJAnI AtmAnI mAnyatA tevI hotI nathI, te karmakRta vicitratA e paradravyanuM nATakamAtra che, mAruM svarUpa nathI. huM to siddhaparamAtmAnI samAna anaMta guNono svAmI chuM. mAruM asalI rUpa to te che. A to nATakanI jema kRtrima-nAzavaMta ane cAlyuM javAvALuM paradravyakRta svarUpa che te kharekhara mAruM svarUpa nathI. AvA prakAranI alipta dazA jAgRta hovAthI pUrvakAlamAM bAMdhelA puNya-pApakarmanA udayajanya sukha-duHkhano anubhava karavA chatAM alpa paNa kheda pAmyA vinA AvelI paristhitiomAM madhyasthabhAve (harSa-zokAdi-pAmyA vinA) A mahAtmA varte che. te tattvajJAnI mahAtmA manamAM AvA prakArano vicAra kare che ke he jIva ! teM ja pUrvakAlamAM A karma bAMdhyuM che ane tAre ja bhogavavAnuM che. to have saMtApa zeno ? karma karavAnA kAle hoMze hoMze bAMdhyAM che. te kAle karmo bAMdhavAmAM arita ane anAdara hatAM nahIM, are are ! AvuM karma mAre kema karAya ? mArAthI AvuM pApa na thAya, Avo jarA paNa kSobha-aprIti ke pApa karavAno anAdara paNa karyo nathI, hoMze hoMze rAcI-mAcIne pApa karavAmAM tuM kudI paDyo che to pachI have bhogavavAnA kAle ATalo badho dveSa nAkhuzIbhAva kema kare che ? karmonA udayathI AvelI sAnukuLa ke pratikula paristhitine bhogavavAnA kAle "A mane ISTa che ane A mane aniSTa che" AvI ISTAniSTanI pariNati ja (rAga-dveSAtmaka pariNAma ja) navA karmanA baMdhanuM kAraNa bane che. udayakAle jeTalI vadhAre Asakti ane AkuLa-vyAkuLatA karAya che teTalo vadhAre cIkaNo navA karmano baMdha thAya che. - A kAraNathI puNyodayakAle maLelI sukhasAmagrImAM ke pApodayakAle maLelI duHkhasAmagrImAM sadA avyApakapaNe ja rahevuM joIe. eTale ke sukhamAM aMjAvuM nahIM ane du:khamAM muMjhAvuM nahIM. te bannemAMthI eka paNa paristhiti jIvanI potAnI nathI, jIvane upakAra karanArI nathI, rAga ane dveSa karAvavA dvArA guNone bhulAvanArI che. arthAt puNyodaya paNa sukhamAM Asakti karAvavA dvArA AtmaguNonA sukhano AvAraka che ane pApodaya paNa 1. hiT dhAtu dhAtupAThamAM AtmanepadI che. chatAM graMthakAre mUlazlokamAM vidyuti lakhIne paraaipadano prayoga karyo che. tenuM kAraNa e che ke "kAvyanI racanAmAM kyAMka kyAMka paraaipadano prayoga paNa dekhAya che. jemake "vRidghati Avye naDo'' = jaDapuruSa arthAt ajJAnI mANasa manohara kAvyamAM paNa kheda dhare che. A rIte prayoga saMbhavatA hovAthI mUlagAthAmAM karelo prayoga nirdoSa jANavo. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 125 duHkhamAM ati-udvega-anAdaratA ane AkuLa vyAkuLatA karAvavA dvArA AtmaguNonA sukhano AvAraka che. guNonuM AvArakapaNuM bannemAM tulya che. banne bhAvo AtmAne potAnA asalI svarUpanuM bhAna bhUlAvI de che. eka udaya sukhamAM prIti karAvavA vaDe ane bIjo udaya duHkhamAM dveSa karAvavA vaDe samabhAvAtmaka-vItarAgatAtmaka guNonA banne udayo AvAraka che. AtmAne potAnuM mUlasvarUpa prApta karavAmAM banne bhAvo bAdhaka che. to pachI tyAM ISTAniSTatA vALI buddhi kema karAya ? he jIva ! A sukha-duHkha e tAruM potAnuM svarUpa ja nathI, nATaka bhajavavA mATe karelI vezabhUSAnI jema karmodayajanya (paradravyasaMbaMdhI) tAruM paNa A nATakAtmaka svarUpa che. asalI svarUpa nathI mATe tuM tyAM rati-ati na kara. prApta thayelI paristhitimAM vyApaka banyA vinA samabhAvathI pasAra kara, udAsIna bhAva rAkha ane navAM karmo na bAMdha, Avo gurujI ApaNane upadeza Ape che. 4 vikalpacaSakairAtmA, pItamohAsavo hyayam / bhavoccatAlamuttAlaprapaJcamadhitiSThati // 5 // gAthArtha :- mananA vikalpo rUpI madirApAnanA pAtra vaDe pIdho che moharUpI dArU jeNe evo A jIva, jyAM uMcA uMcA hAtha karIne tALIo pADavAnI ceSTA karAya che. tevA saMsArarUpI dArUnA pIThAno Azraya kare che. arthAt dArU pIdhelo A jIva pIThAmAM nAca kare che. pA TIkA :- "vittpati'' virupAzcittonA va SaSA:-madyapAnapAtrALi, taiH, "hi" iti nizcitam ayaM jIvaH, pItaH moha eva Asavo mAdakaraso yena saH pItamohAsavaH puruSaH, bhavoccatAlaM - bhavaH saMsAraH, sa eva uccatAlaM - madyapagoSThI kSetraM prati, uttAlaM - punaH punaH uccasvareNa tAlAdAnarUpaM prapaJcaM - vistAraM adhitiSThati prApnoti, ityanena mohI jIvaH madirAmattavat cApalyaM vaikalyaM karoti / paraM svatvena svaM ca paratvena kalayan AtmAnamakAryaniSpAdanapaTiSTaM pravartayan svasthAnabhraSTaH bhramati, ataH va mohatyAga: zreyAn // vivecana :- A gAthAmAM saMsArI jIvane dArUDIyAnI sAthe zAstrakAra sarakhAve che. jema dArUnA pIThAmAM dArU pIvAnA pAtra vaDe koI eka dArUDIyAe dArU pIdho hoya ane jyAre tene dArUno mada caDhyo hoya tyAre tenA pAMca-pacIsa sAthIdAro uMcA hAtha karIne tALIo pADI pADIne tene nacAve che, kudAve che. evI ja paristhiti A saMsArIjIvanI paNa che. manamAM sAMsArikasukhanA moTA moTA vikalpo ane Ayojano karavA dvArA rAga ane Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 mohatyAgASTaka - 4 jJAnasAra 'SAtmaka moharUpI madirAnuM A jIva pAna kare che. tethI AzAo ane IcchAothI baMdhAyelo A jIva saMsAracakra rUpI dArUnA pIThAmAM, snehIjano rUpI mitro vaDe harSa ane AnaMdanA prasaMgo ujavavA dvArA A jIvane mohabdha banAvAya che. A jIva potAnA mUlasvarUpanuM bhAna bhUlI jAya che. snehIjanonI IcchAo pUrI pADavAmAM ja rAgAdha banelo A jIva AnaMda mAne che. ahIM zabdArtha nIce pramANe jANavo. viznanya = mananI IcchAo-AzAo varSA = dArU pIvAnuM pAtra, pyAlo para = pIdho che. modAva = moharUpI dArU jeNe bhava = saMsArarUpI baitAna = dArUnuM pIThuM 3ttAna = uMcA hAtha karIne praparuM = vistAra, atizaya vadhAre tAlIo pADavApUrvaka dhatikRti = rahevuM, nAcavuM, vartavuM. vikalpo eTale sAMsArika sukhaprAptinA ane duHkha parivAranA manamAM uThatA vicAro, te mATenI AkuLa-vyAkulatA, cittamAM thatA kalezo, Ama karuM ke tema karuM AvA prakAranA mAnasika taraMgo, ene ja caSaka = dArU pIvAnA pyAlA (pAtra) samajavAM, tevA tevA mananA taraMgorUpI pyAlAo vaDe pIdho che rAga-dveSAtmaka moharUpI dArU jeNe evo A jIva, bhava eTale saMsAra, te rUpI dArU pIvAnA pIThAmAM rakhaDe che, bhaTake che. jema dArUDIyo bhAna bhUlIne pIThA upara ja lathaDIyAM khAya che, nAce che, kUde che. astavyasta vyavahAra kare che. tevI ja rIte A jIva paNa AzAo ane IcchAo dvArA rAga-dveSa ane kaSAyo karIne potAnA mULabhUta zuddhasvarUpane bhUlI jaIne temAM ja racyopacyo thayo chato eka divasa hasato, eka divasa raDato, eka divasa gussAvALo ane eka divasa rIsAyelo. Ama asta-vyasta vyavahAravALo thaIne parabhAvadazAnA mohamAM aMdha banIne potAnI jIMdagI pasAra kare che. 3ttAtra = dArUDIyAnI sAthenA mitro A jIvane dArU pIvarAvIne bhAna bhulAvI de che ane pachI dArU pIdhelo A jIva vAraMvAra uMcA uMcA avAje zabdo bolavApUrvaka tAlIonA AdAna-pradAna karavA rUpe atizaya adhikapaNe tenA te ja pIThAmAM nAcatA-kudato rahe che. bhAna bhUlIne ghaNo samaya bIbhatsa vartana kare che. tevI ja rIte modI = mohabdha banelo A jIva paNa madirAnA madamAM masta banelA jIvanI jema ja A saMsAracakramAM vAparca = caMcaLatAnI ceSTA kare che. caMcaLatA eTale vairca =vikalatAnI ceSTA kare che. vikalatA eTale buddhihInatA arthAt mohabdha banelo A jIva dArUDIyAnI jema bhAna bhUlIne zuddhibuddhi vinAno thayo chato parapadArthane potAnA mAne che ane jJAnAdi guNAtmaka potAnA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 1 27 asalI svarUpane parAyuM mAne che tathA mohAzvetAnA kAraNe ja potAnA AtmAne corI, juTha, maithuna, hiMsA Adi na karavA lAyaka pApakAryo karavAmAM ja caturAIpUrvaka pravartAve che. potAnA AtmAne pApakAryomAM ja joDe che. temAM ja tanmayatA kare che. dArUDIyAnI sAthe tenA kahevAtA mitro jema tALIo pADIne uMcA uMcA avAje bIbhatsa zabdo bolatA chatAM dArUDIyAne ramADe che tema sagAM-vahAlAMo-snehIjano potapotAnI IcchAo ane AzAo pUrNa karavA mATe A jIvane AvA prakAranA pApakAryomAM joDe che. jema jema potapotAnI IcchAo A jIvathI saMtoSAtI jAya che tema tema A jIvane mAna ApIne, prazaMsA karIne, prema bAMdhIne AvAM pApakAryo karAvavA dvArA cAra gatirUpI saMsAramAM bhamADAya che ane potAnA asalI mUla-svarUpane bhUlI gayelo-mohAdha banelo A jIva paNa mohAzvetAnA kAraNe AvAM pApakAryo karIne cAra gatirUpa saMsAramAM laDathaDIyAM khAto khAto rakhaDe che. A kAraNathI ja jema madirApAna tyajavA jevuM che tevI ja rIte saMsArI bhAvono moha paNa tyajavA yogya che. e ja zreyaskara mArga che. gurujI ApaNane A zlokamAM Avo upadeza Ape che. ApaNA nirmalasphaTikasyeva, sahaja rUpamAtmanaH / adhyastopAdhisambandho, jaDastatra vimuhyati // 6 // gAthArtha - AtmAnuM svAbhAvika mUlasvarUpa nirmaLa sphaTikanA jevuM zuddha che. paraMtu Aropita karAyelA upAdhionA saMbaMdhavALo mUrkha manuSya temAM (Aropita svarUpamAM) moha pAme che. dA. TIkA :- "nirmata" rUti-nirmannaTistha nirdoSanirAvara narsarITistha iva AtmanaH jJAyakadravyasya sahajaM svAbhAvikaM zuddha rUpamastItyanena vastuvRtyA AtmA sphaTikavat nirmala eva-nissaGga eva, saGgrahanayena AtmA paropAdhisaGgI eva nAsti, paramajJAyaka-cidAnandarUpaH, adhyastopAdhisambandhaH- 'prAptapudgalasaMsargajakarmopAdhisambandhaH, anekaglAna-mlAnAvasthaH jaDaH vastusvarUpAparijJAnI tatra upAdhibhAve muhyatiekatvaM prApnoti / vivacana :- jema sphaTika nAmanuM dravya nirmaLa hoya che tema A AtmA atyanta nirmaLa svarUpavALo che. koIpaNa jAtanA bhAMgavA-tuTavAnA ke cirADa paDavAnA doSa vinAnuM 1. ahIM koI koI pratamAM prApta ne badale tpita zabda che. te zabda vadhAre saMgata che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 mohatyAgASTaka - 4 jJAnasAra sphaTika jema svAbhAvika hoya che ane tenA upara koI AvaraNa hotuM nathI. tathA te sphaTikanI aMdara koI anya dravyano saMga hoto nathI. AvA prakAranA nirdoSa-nirAvaraNa ane niHsaMga evA sphaTikanuM rUpa jema atyanta nirmaLa ane sahaja hoya che. tenI jema ja vastutattvane jANavAmAtranuM svarUpa che jenuM evA jJAyakasvabhAvavALA AtmA nAmanA dravyanuM paNa svAbhAvika svarUpa zuddha che, nirmaLa che, nirdoSa che, nirAvaraNa che ane niHsaMga che. kAdavamAM paDI gayelI sonAnI lagaDI bhale cAre bAju kAdavathI lapeTAyela hoya to paNa te lagaDI pote vAstavikapaNe kAdava banI gaI nathI. eTale ja kAdava dUra karIne asalI-mUlasvarUpamAM lAvI zakAya che tema A AtmA paNa vAstavika rIti pramANe to sphaTikanI jema tathA sonAnI lagaDInI jema nirmaLa ja che, nirAvaraNa ja che ane niHsaMga ja che. saMgrahanaya je sadaMzagrAhI che. vastunI aMdara je sat aMza che tene grahaNa karavA vALI je dRSTi che tene saMgrahanaya kahevAya che. A saMgrahanayanI apekSAe A AtmA paradravyarUpa upAdhinA saMgavALo paNa nathI ja. kAraNa ke lADavo kAdavamAM paDyo chato kAdava banI jAya che. tema sphaTika ke sonAnI lagaDI kAdavamAM paDI chatI kAdava banI jatI nathI. tema AtmA paNa paradravyothI vIMTAvA chatAM paNa paradravyarUpe banI jato nathI, tethI vAstavikapaNe to tene paradravyano saMga thayo ja nathI, te to aliptadravya ja che, siddha paramAtmA samAna che. mAtra sAMyogikabhAve sAthe maLyA che. paramArthathI to A AtmA paramajJAyaka svabhAvavALo che. cidAnaMdamaya = jJAnanA AnaMda svarUpavALo che. sphaTikanI pAchaLa lAla-lIlAM puSpo dharavAthI jema lAla-lIlA raMganI upAdhithI pratIti thAya che tema Aropita karAyelA upAdhinA saMbaMdhavALo A AtmA che. pudgalonA saMsargathI utpanna thayela evAM karmonI upAdhinA saMbaMdhavALo A AtmA che. jema sphaTika vyavahAra dRSTie kAdavathI kharaDAyela kahevAya ane nizcayadRSTie zuddha kahevAya tema A AtmA paNa vyavahAranaye karmorUpI upAdhinA saMbaMdhavALo banelo kahevAya che. paramArtha-dRSTie sphaTika jevo zuddha kahevAya che. paramArthanA svarUpane na jANanAro, uparachallI dRSTivALo, sAMsArika prApta thayelAM duHkho joIne aneka prakAranI glAni ane mlAninI avasthAvALo, kyAreka hasato, kyAreka raDato, kyAreka gussAvALo, kyAreka abhimAnavALo evo jaDa jevo mUrkha A jIva, karmodayajanya duHkha-sukhane potAnA AtmAnuM sAcuM svarUpa mAnI laIne tyAM upAdhijanya bhAvomAM muMjhAya che. karmodayarUpa upAdhithI AtmAnI banelI sukhI avasthAmAM athavA duHkhI avasthAmAM ekatAne pAmI jAya che. tenI sAthe vyApaka banI jAya che. tene ja sAcI mAnI le che ane eTale ja harSa-zoka-krodha-mAnAdi vikArIbhAvone pAme che. tethI ja navAM navAM karmo bAMdhIne du:khI thAya che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohatyAgASTaka - 4 jJAnamaMjarI yathA mUrkhaH zyAmanIlapItAdipuSpasaMyogAt sphaTikAbhedarItyA nIlapItasvabhAvaM jAnAti, tathA vastusvarUpAvabodhavikalo jIvo mithyAtvAviratikaSAyayoganimittAd baddhaikendriyAdinAmakarmodayAd ekendriyAdibhAvamApannaM ekendriyAdirUpameva manyate, " ekendriyo'ham, vikalendriyo'ham, paJcendriyo'ham iti jAnAti paraM zuddhaM svIyaM saccidAnandarUpaM nirmalaM svarUpaM nAvabudhyatIti mUrkhatApariNatiH / 129 jema mUrkha manuSya zyAma, nIla ane pIta (kALA-nIlA ane pILA raMganA) puSponA saMyogathI sphaTikaratnamAM paDelA zyAma, nIla, pIta evA pratibiMbane sAcuM mAnIne sphaTika ja zyAma, nIluM ane pILuM banI gayuM che ema abhedabhAva mAnavAnI rIti mujaba sphaTikane ja zyAma, nIla ane pItabhAve pariNAma pAmeluM jANe che. tevI ja rIte padArthanA sAcA svarUpanA avabodha vinAno jIva, mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoganA nimittathI baMdhAyela ekendriyAdi jAtinAmakarmanA udayathI ekendriyAdi bhAvane pAmela A jIvane ekendriyAdi svarUpa ja che Ama mAnI le che. rAmalIlA ramavA AvelA pAtromAM koI sItAnuM pAtra bhajave ane koI rAmacaMdrajInuM pAtra bhajave, tene vAstavika sItA-rAma ja samajI le che. pati-patnI ja che Ama mAnI le che. te strIne satI mAnavI ane te rAmacaMdrajIne pUjya ane nyAyasaMpanna rAjA mAnI levA - A jema bhrama che, bhUla che. kAraNa ke A to nATakamAtra bhajavAya che. tevI ja rIte "huM ekendriya chuM, huM vikalendriya chuM ane huM paMcendriya chuM'" Ama A jIva paNa potAnI jAtane je jANe che, te paNa bhUla ja che, bhrama ja che. pUrvabaddha karmodayajanya A paNa nATaka svarUpa ja che. jIvanuM vAstavika anAdi-anaMta sahajasvarUpa A nathI. mUrkha manuSya tene ja sAcuM mAnIne harSa-zokAdi kare che. paraMtu zuddha evuM potAnuM jJAnanA AnaMdamaya pAriNAmika bhAvavALuM, svAbhAvika nirmaLa sAcuM svarUpa che tene to A jIva jANato ja nathI. AvA prakAranI mUrkha jIvanI A mUrkhatAnI pariNati che. mUrkha jIva zuM nathI kalpato ? tema karmodayajanya sukha-duHkhathI A jIvane sukhI-duHkhI mAnavo. A paNa bhramamAtra ja che. mATe he jIva ! tuM kaMIka samaja. A sAMsArika avasthAo tArI potAnI nathI, karmodayathI AvelI che ane karmodaya samApta thatAM javAvALI che. sphaTikanI AgaLa zyAmAdi puSpo dharo tyAre zyAmAdi bhAvo dekhAya che ane puSpAdi laI lo to zyAmAdi bhAvo dekhAtA nathI. tethI nizcita thAya che ke te zyAmAdi bhAvo sphaTikanA potAnA nathI, kRtrima che, aupacArika che, Aropita che. tema A jIvamAM paNa ekendriyAdi bhAvo kalpita che, Aropita che, aupacArika che paNa vAstavika nathI. jIvanuM potAnuM pAriNAmikabhAvavALuM sahaja svarUpa nathI. tene sahajasvarUpa mAnI levuM te mUrkhatAnI ja pariNita che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohatyAgASTaka - 4 jJAnasAra punaH tattvajJaH khAnisthavajraM samalaM sAvaraNaM samRdapi ratnaparIkSakavat vajratvena avadhArayati, evaM jJAnAvaraNAdyAvRtamatadAkAraM jJAnajyotiH prakAzavikalamapi AtmAnaM pUrNAnandaM sahajAprayAsAnandasaMdohaM sarvajJaM sarvatattvasvarUpAbhinnamAtmAnaM samyagjJAnabalena nirdhArayatIti, ityanena AtmA zuddha eva zraddheyaH, upAdhidoSastu sannapi tAdAtmyAbhAvAt saMsargajatvAd bhinna eva nirdhArya iti // 6 // 130 khANamAM raheluM vajraratna bhale malIna hoya, AvaraNavALuM hoya ane mATI sahita hoya to paNa ratnanI parIkSA karanAro vicakSaNa puruSa jema tene vajraratna tarIke jANe che tema jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha karmanA udayathI AvRta thayelA paNa vAstavikapaNe tadAkAratAne nahI pAmelA, jJAnAtmaka jyotisvarUpa je prakAza che te (prakAza DhaMkAyelo hovAthI te) prakAza vinAnA jIvane paNa sattAthI pUrNa prakAzavALo, pUrNa AnaMdavALo, svAbhAvika ane aprayAsasAdhya (prayatna vinA ja prApta karavA lAyaka) evA AnaMdanA samUhamaya, sarvajJa, sarvadarzI, sarva prakAranA tAttvika svarUpathI abhinna evo nirmaLa zuddha AtmA che ema tattvane jANanAro jJAnI puruSa samyajJAnanA bala vaDe jANe che, nizcaya kare che. A rIte A AtmA zuddha ja che AvI zraddhA karavI. karmodaya svarUpa upAdhithI prApta thayeluM ekendriyAdipaNuM jo ke A jIvamAM AveluM che, paraMtu te rAmalIlA ramavA AvelA pAtroe paherelA sItA ane rAmanA paheraveza jevuM hovAthI te upAdhijanya doSa hovA chatAM paNa tenI sAthe tAdAtmyabhAva na hovAthI ane te svarUpa mAtra karmodayanA saMsargajanya ja hovAthI AtmA tenAthI sarvathA bhinna ja che. (nATaka bhajavanAra pAtro jema sItA svarUpe ke rAmasvarUpe pariNAma pAmyAM nathI. tema karmajanya A aupAdhika svarUpathI zuddha AtmA paNa bhinna ja che ema svIkAravuM joIe.) ekendriyAdi bhavo, sukhI-duHkhI avasthA, rAjA-raMkapaNuM, rogInirogIpaNuM, strI-puruSapaNuM, ItyAdi sarve paNa sAMsArika avasthAo audiyakabhAvanI ja mAtra che. karmodayathI AvelI che ane kAlAntare javAvALI che. pAriNAmika bhAvanI nathI. tethI he jIva ! AvI avasthAone mArI che ema mAnI levuM ane tenAthI rAga-dveSAdi karavA te kevala tArI mUrkhatA ja che. he jIva ! tuM kaMIka tattva samaja. Avo upadeza gurujI ApaNane Ape che. dA mohI jIva: paravastu Atmatvena jAnan AropajaM sukhaM sukhatvena anubhavati / bhedajJAnI tu AropajaM sukhaM duHkhameveti nirAvaraNAya yatate, tadupadizannAha mohanA udayamAM aMdha banelo mohAndha jIva paravastune potAnI che ema jANato chato Aropita sukhane sukha tarIke mAnIne sukharUpe anubhave che. paraMtu bhedajJAnI AtmA (paradravya Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 131 e paravastu che, mAruM dravya nathI, mAruM svarUpa nathI. zarIra paNa mAruM dravya nathI AvuM samajanAro tattvajJAnI AtmA Aropita sukhane-paudgalika sukhane duHkha ja che ema mAnIne tenA nivAraNa mATe bhogasukhono tyAga karavA prayatna kare che. AvA prakArano upadeza ApatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - anAropasukhaM moha-tyAgAdanubhavannapi / AropapriyalokeSu vaktumAzcaryavAn bhavet // 7 // gAthArtha - mohanA tyAgathI anAropita (pAramArthika) sukhane svayaM anubhavavA chatAM paNa Aropita sukha (bhautika sukha) ja che priya jene evA lokonI samakSa (Aropita) sukhane sukha kahetAM AzcaryavALA thAya che. IINA TIkA :- "nArIti" = 3nAropanuM sanna surgha svapajJAnaniraprAmAvarUpa sukham, mohatyAgAd-mohakSayopazamAd anubhavannapi-bhuJjannapi, AropaH-mithyopacAraH priyaH yeSAM te AropapriyAH, AropapriyAzca te lokAzca AropapriyalokAH, teSu AropasukhaM vaktumAzcaryavAn bhavet ? atra kAkUktiH , api tu na bhavet, yena AropajaM sukhaM prAptaM sa Aropajasukhe AzcaryavAn-camatkAravAn bhavati / vivecana :- je anAropajanya sukha che eTale ke AtmAnA guNone anubhavavAnA AnaMda svarUpa je pAramArthika sukha che tene 6 thI 13 guNasthAnakomAM vartatA yogI puruSa mohanA kSAyopathamika bhAvathI ane kSAyika bhAvathI anubhavatA hovA chatAM paNa Aropitakalpita-mithyA upacAravALA sukhano ja AnaMda che priya jene evA je sAMsArika loko che te Aropazciyaloka kahevAya che jeo Indriyajanya sukhane ja sukha samaje che. bIjA sukhanI jeone koI kalpanA paNa nathI tevA Aropapriya lokonI vacce "Aropita sukhane" "A sukha che" ema kahetAM paNa te yogIone Azcarya upaje che. arthAt A sAMsArika sukha e sukha che ema kahevAne jarA paNa samartha banatA nathI. jenA vaDe Aropita sukha prApta karAyuM che. te jIva Aropita sukha prApta thaye chate huM ghaNo sukhI chuM ema mAnIne AzcaryavAna bane che. ahIM kAkUkti che. jyAM praznano uttara ApavAno hoya tene badale praznano uttara prazna dvArA ja ApavAmAM Ave tene kAkUkti kahevAya che. bhogInA bhogasukhane joIne yogI AzcaryavAna banatA nathI paNa bhogI upara dayAvALA bane che ema samajAvavuM che paNa te pramANe samajAvavA mATe prazna karavA pUrvaka kahe che mATe te kAkUkti kahevAya che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 mohatyAgASTaka- 4 jJAnasAra bhAvArtha Ama samajAya che ke "vastumAryavAn bhavet" A antima vAkyamAM ? AvuM praznArthacihna levuM ke na levuM ema dvidhA jaNAya che. mUla zlokamAM khAsa koI pustakamAM ke pratamAM praznArthacihna dekhAtuM nathI, chatAM TIkAkAra zrI devacaMdrajI mahArAjazrIne koI pratamAM jaNAyuM haze tethI prathama praznArthacihna rAkhIne artha kare che ane pachIthI athavA lakhIne praznArthacihna vinA artha kare che. prathama artha A pramANe che - yogIne yogadazAmAM ja sukha lAge che tene ja sukharUpe anubhave che. AvA prakAranuM yogadazAnuM sukha jyAre prApta thAya che tyAre AnaMda-AnaMda thAya che, Azcarya pAme che ane parAdhInatA vinA svataMtrapaNe guNonA sukhano AnaMda mANe che. paraMtu bhogI jIva bhogasukhonI ja prItivALo che. tethI jema jema sAMsArika bhogasukho prApta thatAM jAya che tema tema gADIbaMgalA vagere joIne Azcarya pAme che, camatkArane anubhave che. tenI raheNI-karaNI, bolavAcAlavAnI chaTA badalAI jAya che. mukhanA hAvabhAva ane rUvAba judI ja jAtanA thaI jAya che. duniyAnA lokone dabAvato cAle che, paraMtu bhogInA te bhogasukho joIne yogIne temAM zuM Azcarya thAya ? arthAt na thAya. kAraNa ke A sukho anaMtIvAra jIva vaDe prApta karAyAM che ane cAlyAM gayAM che. sukho tyAM ne tyAM ja mUkIne AvyA chIe. mATe te kAyamI nathI, nAzavaMta che. svAdhIna nathI, parAdhIna che. lokhaMDanI beDI hoya ke suvarNanI beDI hoya temAM suvarNa dekhIne zuM Azcarya pAmavAnuM? Akhara to banne beDI ja hovAthI baMdhanatA to tulya ja che. bhogI je gADI-vADI joIne malakAya che tene ja joIne yogIne bhogI upara bhAvadayA upaje che. bhogI puruSa yogInI sAme potAnA baMgalAnuM Azcarya sAthe varNana kare che ke meM A baMgalAmAM AvI AvI suvidhAo karAvI che. te sAMbhaLIne yogIpuruSa "A badhuM Aropita sukha e sAcuM sukha che" ema kahevAne mATe bhogInI jema AzcaryavAna kema bane ? arthAt na ja bane. kAraNa ke te yogIpuruSa samaje che ke A bhogI jIva mohAdha banelo che eTale sukha mAne che paNa vAstavika parAdhInatA ja che, duHkha ja che. A jIva vadhAre vadhAre phasAyo che. have jaldI saMsAranA phaMdAmAMthI nahIM nIkaLI zake - ema samajIne bhAvadayA hRdayamAM ciMtave che. bhogIjIva jene sukha kahe che tene AvA yogIpuruSa sukha kema kahe ? tene AvuM adbhuta bhautika sukha maLyuM ema te mahAtmA temanI jIbhe kema kahe ? te sukhane sukha che ema sAMbhaLavAmAM paNa temane bhIMta bhUlyAno anubhava thato hoya che tyAM AvA sukhane joIne Azcarya kema thAya? A sukha to bhavobhavamAM bhogaveluM hovAthI temAM navAI zuM che ? ema samajIne Azcarya thatuM nathI. praznArthacihna laIe to A bhAva nIkaLe che. have TIkAkArazrI athavA zabda kahIne praznArthaka cihna vinAnA vAkyathI bIjo artha pote ja TIkAmAM jaNAve che - Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka-4 133 athavA anAropasukhAnubhavI AropapriyalokeSu agre AropajaM sukhaM "sukhamiti" vaktumapi AzcaryavAn bhavati, vaktuM na samartho bhavati, sukhAbhAvAt sukhakAraNAbhAvAt / tacca vastuvRtyA duHkharUpe sukhamiti lokArthamukte'pi svayamAzcaryavAn bhaveta, kimaktamidaM mayA? nedaM sakhama, ataH paramasambhave sakhe sakhAbhAsaH nivAraNIyaH mohamUlatvAt, paudgalike sukhe sukhabhrAntireva abhyantaraM mithyAtvamiti // 7 // athavA anAropasukhanA (AtmaguNonA AnaMdanA) anubhavI evA yogIpuruSa Aropita sukhonI prItivALA lokonI AgaLa te lokone mAThuM na lAge teTalA mATe arthAt teo jevA prasanna che tevA prasanna ja rahe, udAsa na banI jAya teTalA mATe "A sukha paNa sukha che" AvuM kyAreka te lokonI samakSa kahevuM paDe, to te kahevA mATe paNa manamAM AzcaryavALA bane che. mana mAnatuM nathI, "A sukha che" AvuM kahevAnuM hRdaya samartha banatuM nathI, kAraNa ke pAMca IndriyonAM je viSayasukho che te sukhasvarUpa paNa nathI ane sukhanA kAraNasvarUpa paNa nathI, tenAthI jIvane zAnti maLatI nathI paraMtu upAdhionI paraMparA ja vadhe che. rAta-divasa kleza, kaDavAza ane vera-jhera ja vadhe che. mATe vAstavikapaNe te saMsAranuM bhautika sukha duHkharUpa ja che. chatAM lokone mAThuM na lAge te mATe lokoe mAnI lIdhelA duHkharUpa sukhamAM "have tame sukhI thayA" "tame sukha pAmyA" he bhAgyazALI ! tame to sukhI cho. Ama kahevuM paDe to paNa te bAbatamAM yogIpuruSane hRdayamAM Azcarya thAya che ke "are ! mArA vaDe A zuM kahevAI gayuM ?" A sukha che ja nahIM, duHkhonI paraMparA, upAdhio ane cittAo ja ApanAruM A sukha che. Ama hRdayamAM bhUla thayAnuM kheda sAthe Azcarya thAya che. A bIjo artha athavA lakhIne je karyo che te praznArthakacihna nathI ema jANIne AzcaryavALA bane che" ema vidhAyaka tarIke artha karyo che. A kAraNathI parapadArthothI utpanna thayelA sakhamAM "A sakha che" evI sakhapaNAnI buddhi mohAzvetAmUlaka hovAthI nivAraNa karavA jevI che. tyajavA jevI che. paudagalika sukhomAM sukha mAnavuM e brAnti ja che ane te abhyattara mithyAtva ja che, avaLI buddhi che. jJAnIo jene duHkha kahe che tene sukha mAnavuM ane sukha kahevuM te viparIta buddhi hovAthI hRdayagata mithyAtva che. kudeva-kugurune tyAM jatA-AvatA hoIe, namana-vaMdana karatA hoIe to koIka loko paNa dekhe, koIka roka-Toke, koIka samajAvIne vAre, mATe te bAhya mithyAtva che, paNa A viparIta buddhi hRdayanI aMdara che, bIjA lokone dekhAtI nathI. koI ApaNane A viparIta buddhithI roka-TokI zakatuM nathI, koI samajAvI zakatuM nathI, koI vArI zakatuM nathI. mATe abhyattara mithyAtva che. AzA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 134 mohatyAgASTaka-4 yazciddarpaNavinyasta-samastAcAracArudhIH / kva nAma paradravye'nupayogini muhyati ? // 8 // gAthArtha :- jJAnarUpI darpaNamAM ja sthApana karelA evA samasta paMcAcAranA pAlana dvArA manohara banI che buddhi jenI evA je yogI puruSa che te bInajarUrI evA paradravyamAM kema moha pAme? IITA. TIkA :- "dirghAti-yaH puruSa: mAmAnuAtAzaya-tri-jJAnaM sarvapArthapricchedkm, tadeva darpaNam-AdarzaH, tena (tasmin ) vinyastAH sthApitAH samastA jJAnAdyAcArAH (yena saH), tena cArumanoharA dhIrbuddhiryasya saH puruSaH, nAma iti komalAmantraNe, paradravye-pudgalAdau anupayogini-akiJcitkare, kenApi (kasminnapi) kArye grahItumayogye kva muhyati ? ityarthaH, yo jJAnAdipaJcAcAreNa saMskAritopayogI AtmAnandaM jJAnadarpaNe pazyan paradravye kathaM muhyati ? naiveti / vivecana :- je puruSa AgamazAstrone anusaravAnA AzayavALo che. arthAt AgamazAstrone anusaranAruM traNe kAlanA, traNe lokanA, sarva padArthone jaNAvanAruM je jJAna che te jJAnarUpI darpaNamAM ja sthApita karyA che paMcAcAra jeNe evo je puruSa che. tathA te paMcAcAranA pAlana vaDe manohara (nirmaLa) banI che buddhi jenI evo je yogIpuruSa che. sArAMza ke AgamazAstrone anusAre nirmaLa zuddha syAdvAdapUrvakanA samyajJAna sahita nirdoSapaNe paMcAcAranuM pAlana karatAM karatAM saMskArita ane zuddha buddhivALA je yogI mahAtmA banyA che te mahApuruSa anupayogI-jemAM AtmAnuM kaMI paNa bhaluM thavAnuM nathI evAM - akiMcitkara, - AdhyAtmika koIpaNa kArya karavA mATe grahaNa karavAne ayogya (AdhyAtmika kArya karavAmAM Dakhalagiri karanArAM) evAM pudgalonI sArI ke naThArI racanAmAM kema moha pAme ? je mahAtmA puruSa uttama evA jJAnAcAra-darzanAcAra vagere pAMca AcAronuM suMdara pAlana karavApUrvaka atizaya nirmaLa ane saMskArita upayogavALA banyA chatA potAnA AtmAnA sukhaguNane anubhavavAno AnaMda jJAnanI mastImAM ja mANatA hoya che te mahAtmA puruSo akiMcitkara ane AtmakalyANamAM vijJabhUta (moha utpanna karavA vaDe rAga-dveSa karAvavA dvArA Atma-kalyANamAM vina karanArA) evA sArA-narasA padgalikabhAvonA banelA padravyamAM moha kema pAme? arthAt AvA jJAnIo jJAnasukhane mANatA chatA pudgalasukhamAM rAcatA-mAcatA nathI ja. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mohatyAgASTaka - 4 135 tattvajJAnavikalAnAmanAdimithyAtvAsaMyamavatAM svarUpAnubhavazUnyAnAmeva paradravyAnubhavaH / tatra sukhabhrAntirUpo mohaH / svabhAvadharmanirdhAra-bhAsana-ramaNAnubhavasukhAsvAda-lInAnAM na mohaH / ataH AtmasvarUpaikatvameva mohatyAgopAyaH, ata eva anAdibhrAntimapahAya AtmAnubhavarasikatayA bhavanIyam / AtmasvarUpa-zraddhAna-bhAsanaramaNAnubhavodyamavatA' sthAtavyamiti tattvam / __ AgamazravaNakusaGgatyAgAt tattvarucitattvajJAnabalena saMyogajaM sarvamanityamazaraNaM saMsArahetuH, AtmA ekaH sarvapadArthAntaram, Atmavyatiriktaparasparza evAzuciH / parAnuyAyitA eva AzravAH, svarUpAnugamanaM saMvaraH, udIrNake amagnatA, ityAdi pariNatyA mohatyAgo vidheyaH // 8 // je AtmAo tattvajJAna vinAnA che. AtmatattvanA svarUpathI ajANa che. anAdikAlathI mithyAtvadazA (viparIta buddhi) ane aviratibhAvavALA che tathA AtmAnA nirmaLa ane zuddha guNono anubhava jeNe jANyo-mANyo nathI evA bhogAsakta jIvone ja paradravyamAM (padgalika padArthonA sukhamAM tathA potAnA AtmA sivAya anya AtmAomAM prIti-aprIti karavA dvArA) sukhabuddhi karavA vaDe AnaMdano anubhava thAya che. jema bhUMDane kAdavanI aMdara ramavAmAM, mAkhIne viSTA ane zleSmAdi azucimAM besavAno AnaMda Ave che tema mohAsa evA bhogI jIvone paradravyanA bhogamAM ja AnaMda Ave che. tyAM sukha nathI paNa mohAlpatAthI sukhabuddhi thAya che te sukhanI bhrAnti svarUpa moha mAtra ja che. je mahAtmA puruSo AtmAnA zuddha, nirmaLa ane nirdoSa evA svAbhAvika dharmomAM ja zraddhA rAkhavApUrvaka te ja dharmonuM jJAna prApta karavApUrvaka te ja dharmomAM ramaNatA karavA svarUpa ratnatrayInA anubhavasukhanA AsvAdamAM lIna banelA che te mahApuruSone paradravyanA sukhamAM moha thato nathI. A kAraNathI zatruthI bacavA mATe jema tenA virodhInuM zaraNuM levuM te upakAraka thAya che tema AtmAnA svarUpanI sAthe ekAkAratA e ja mohanA tyAgano eTale ke mohathI bacavAno upAya che. A kAraNathI anAdikAlathI lAgelo (paramAM sukhabuddhino) A bhrama tyajIne AtmAnA guNonA sukhamAM ja rasika thavAno prayatna A jIve karavo joIe. AtmAnA ja ratnatrayImaya zuddha svarUpanI ja zraddhA, jJAna ane ramaNatAnA anubhavamAM ja udyamazIla 1. ahIM ghaNI pratomAM ramaUTInubhavavatA zabda che. pUjya ramyaguNAzrIjI ma.sAhebanA saMpAdana karAyelA pustakamAM pAnA naMbara 30mAM ramaUInubhavo yamavatA zabda che. paraMtu pAThanA arthanI saMgati karatAM maUInumodyamavatA hovuM joIe ema lAge che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 mohatyAgASTaka - 4 jJAnasAra banavuM joIe. e ja A tattvano sAra che. parapadArthone paradravya jANIne tenI prIti tyajIne AtmaguNonA sukhanA AnaMdamAM layalIna thavuM e ja A tattva jANavAno sAra che. niraMtara gurugama dvArA zAstronuM zravaNa, tattvonuM ciMtana-manana, kusaMgano tyAga, satsaMganuM satata sevana ItyAdi upAyo dvArA yathArtha tattvanI ruci ane yathArtha tattvanuM samyajJAna meLavavA vaDe AdhyAtmika baLa prApta karIne (karmonA udayajanya) paradravyonA saMyogathI prApta thayelI sarve paNa duHkhasAmagrI ane sukhasAmagrI anitya che (nAzavaMta che, avazya viyoga pAmanArI che), azaraNa che (duHkhAdi kAle rakSaNa ApanArI nathI) tathA rAga ane dveSa karAvavA dvArA saMsAravardhanano (janmamaraNanI paraMparA vadhAravAno) hetu che. AvA prakAranI sabuddhi karavI. ApaNo AtmA ja eka potAno che ane te anya padArthothI padArthAntara che. ekalo ja Avyo che ane ekalo ja javAno che. potAno AtmA e ja eka potAno padArtha che. tethI AtmAne choDIne anya koIpaNa para padArthano sparzamAtra karavo te paNa apavitratA ja che. (karmabaMdhano hetu che). tethI paradravya pratye Inijha buddhi karavA dvArA tene anusaravApaNuM e ja karmabaMdhanA Azravo che ane AtmAnA nirmaLa svarUpane anusaravApaNuM e ja eka saMvaramArga che. mATe udayamAM AvelA puNyakarma ane pApakarmamAM (puNyodayajanya sukhamAM ane pApodayajanya duHkhamAM) amagnatA rAkhavI-udAsInapaNuM rAkhavuM. rati-arati na karavI. kAraNa ke karmodayathI AveluM A sukha-duHkhanuM svarUpa AtmAnuM nathI, parAyuM che, nAzavaMta che ItyAdi. alipta bhAvanAvALI AtmapariNati dvArA A jIve mohano tyAga ja karavo joIe. AvA prakArano upadeza graMthakArazrI ApaNane A aSTakamAM samajAve che. [8] che caturtha mohatyAgASTaka samApta karavA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 137 // atha paJcamaM jJAnASTakam // mohatyAgazca jJAnAd bhavati, ataH jJAnASTakaM likhyate / tatra jJAnalakSaNaM vyavahArAvyabhicArarUpaM sarvapadArthAvabodharUpaM sAmAnyavizeSAtmani padArthajAte vizeSAvabodhalakSaNaM jJAnam, jJAyate'neneti jJAnam / uktaJcottarAdhyayane - eyaM paMcavihaM nANaM, davvANa ya guNANa ya / pajjavANaM ca savvesiM, nANaM nANIhiM desiyaM // 28/5 // (3ttarAdhyayana adhyayana ra8, kathA-1) iti AtmanaH vizeSalakSaNam / uparanA aSTakamAM samajAvelA mohano (Inijha buddhino) tyAga samyajJAnathI thAya che. samyajJAna hoya to ja mohane jItI zakAya che. A kAraNathI have jJAnASTaka lakhAya che. tyAM jJAnanuM lakSaNa A pramANe samajavuM - (1) vyavahAranI sAthe AvyabhicAra 35 je hoya. (2) sarve paNa padArthonI jANakArI svarUpa hoya ane (3) sAmAnya dharma ane vizeSa dharmothI yukta evA padArthonA samUhanI aMdara vizeSa dharmono bodha karavA svarUpa je jANakArI hoya tene ja jJAna kahevAya che. je padArtha jevo hoya, jevuM tenuM nAma tathA svarUpa vyavahAratuM hoya tevo ja temAM bodha karavo tene vyavahArAvyabhicArI kahevAya che. AvA prakAranA yathArtha bodhane jJAna kahevAya che. vastu jaNAya jenA vaDe tene jJAna kahevAya che. uttarAdhyayana sUtra adhyayana 28 gAthA pAMcamImAM kahyuM che ke - "A pramANe sarve dravyonuM, guNonuM ane paryAyonuM je jJAna che te jJAna pAMca prakAranuM che ema jJAnI puruSo vaDe kahevAyeluM che." 28-pA vastumAM rahelA sAmAnya ane vizeSa ema be prakAranA dharmomAMthI vizeSa dharmono je bodha, tene jJAna kahevAya che ane te jJAna ja AtmAnuM vizeSa lakSaNa che. have A jJAna upara cAra nikSepA ane sAta nayo samajAvAya che. nAmajJAnaM zabdAlAparUpam / sthApanAjJAnaM siddhacakrAdau sthApitam / dravyajJAnamAgamato jJAnapadAvabodhI anupayuktaH / noAgamato dravyajJAnamanupayuktAvasthA rUti tattvArtha (adhyAya-1/5) I tathA dravyajJAna putacatam, athavA vIranAprcchnaa-privrtnaa-dhrmkthaanuprekssaadiinaaN dravyajJAnam / bhAvajJAnamupayogapariNatiH / matyAdiprakAraM svaparavivecakaM paricchedAvalokanA-bhAsanAdiparyAyam / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra "jJAna" AvA prakArano zabdAlApa karavo (uccAraNa karavuM) te nAmajJAna kahevAya che. siddhacakra Adi paTomAM "jJAna" AvuM Alekhana karavuM te sthApanAjJAna jANavuM. dravyajJAna be prakAranuM che - (1) AgamathI ane (2) noAgamathI. tyAM jJAnapadanA arthano avabodha jene barAbara che paraMtu prarUpaNA karatI vakhate upayoga nathI tevA anupayukta jJAnapadanA jJAnI puruSane AgamathI dravyajJAna kahevAya che tevA dravyajJAnavALA jJAnInI anupayogavALI je avasthA che te avasthAne noAgamathI dravyajJAna kahevAya che. ahIM jJAna ane jJAnInI bhedavivakSA karIne jJAnane Agama ane jJAnIne noAgama kahela che. tathA pustakomAM lakheluM je zrutajJAna te paNa noAgamathI dravyajJAna jANavuM. kAraNa ke pustaka hovAthI jaDa che AgamasvarUpa nathI. chatAM temAM lakheluM je jJAna che te Agama che. mATe dezathI Agama ane dezathI anAgama ema noAgamathI dravyajJAna jANavuM. ahIM no zabda dezavAcI jANavo. athavA vAcanA-pracchanA-parAvartanA-dharmakathA ane anuprekSA (bhAvanA) ema pAMca prakArano je svAdhyAya te paNa noAgamathI dravyajJAna kahevAya che. kAraNa ke te svAdhyAya vAcika-kAyika pravRttirUpa che ane pravRtti te yogAtmaka che mATe Agama nathI. chatAM je viSayanA vAcanAdi thAya che te viSaya AgamasvarUpa che. Ama kathaMcit Agama, kathaMci anAgama ema noAgama jANavuM ane upayogAtmaka je jJAnanI pariNati che te bhAvathI jJAna jANavuM. A jJAna mati Adi (mati-zruta-avadhi-mana:paryava ane kevala ItyAdi) pAMca bhedavALuM ane 51 peTAledavALuM jANavuM. tathA svadravya zuM? ane paradravya zuM? tenA vivekane karanAruM jANavuM. te jJAnanA ja 1 pariccheda, 2 avalokana, 3 AbhAsana Adi paryAyavAcI zabdo jANavA. A pramANe A bhAvajJAna samajAvyuM. have sAta nayo samajAvAya che. tatra naigamena jJAnaM bhASAdiskandhaH jJAnam / saGgraheNa sarvajIvAjJAnam abhedopacArAt, vyavahAreNa pustakAdijJAnam, RjusUtreNa tatpariNAmasaGkalparUpaM jJAnam, athavA-jJAnahetuvIryaM naigamena, saGgraheNa AtmA, vyavahAreNa kSayopazamIbhUtajJAnAvibhAgapravRttiH, RjusUtreNa vartamAnabodhaH yathArthAyathArtharUpamubhayajJAnam, zabdanayena samyagdarzanapUrvakayathArthAvabodhalakSaNaM kAraNakAryasApekSaM jJAnaM svaparaprakAzaM syAdvAdopetamarpitAnarpitAdiyuktaM samyagjJAnaM jJAnam, samabhirUDhanayena sakalajJAnavacanaparyAyazaktipravRttirUpam, evambhUtanayena matyAdInAM svasvarUpapUrNe evambhUtatA vastutaH kevalaM jJAnaM evambhUtajJAnam / 1. tattvArthasUtra-1/5 nI TIkAmAM lakhyuM che ke - tathA dravyajJAnamanupayuktatAvasthA, bhAvajJAnamupayogapariNativizeSAvasthA / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 atra mithyAdarzane'pi viparyAsopetaM jJAnaM kujJAnam, tanna mohatyAgahetuH, ataH samyagdarzanapUrvakasvasvarUpopAdeyaparabhAvaheyopayogalakSaNaM samyagjJAnaM gRhItam, tasyaiva saMsAraudAsInyahetutvAt, uktaJca - (1) zrotAne samajAvavA mATe vaktA vaDe uccAraNa karAtA (bolAtA) zabdo rUpe mukAtA zabdorUpe banAvelAM je bhASAvargaNAnAM pudagalo tathA tenA banelA je skaMdho tene nagamanayathI jJAna kahevAya che. naigamanaya upacAragrAhI naya che tethI kAraNamAM kAryano upacAra karIne bhASAnA skaMdhone ja jJAna mAne che. vaktAnI bhASA zrotAnA jJAnanuM kAraNa bane che. tethI jJAnanI bhASAnA pudgala skaMdhomAM upacAra karAyo che. tathA vaktAnI bhASA vaktAnA jJAnanuM kArya paNa che. tyAM kAryamAM kAraNano upacAra samajavo. (2) saMgrahanayanI apekSAe sarve paNa jIvomAM raheluM mithyAtvAdi doSothI yukta, ajJAnAtmaka (viparIta jJAnAtmaka) je jJAna te jJAna kahevAya che. kAraNa ke mithyAtvAdi dUSita bhAvovALuM hovAthI bhale "ajJAna" kaho, paraMtu te che jJAnAtmaka - cetanAtmaka, arthAt viparIta hoya ke aviparIta hoya paNa temAM jJAnAMza che mATe jJAna kahevAya che. mohanA udayathI bhale ajJAna kahevAya paraMtu te ajJAna paNa caitanyAtmaka jJAna che. (3) pustakAdimAM (pustakamAM-pratamAM-tADapatrImAM ke paTAdi upara) lakheluM je jJAna te vyavahAranayathI jJAna kahevAya che. kAraNa ke jIvone jJAnaprAptinuM nikaTa ane asAdhAraNa kAraNa che mATe vyavahAranaya, dUra-dUranA kAraNamAM kAryano upacAra kare te maigamanaya ane nikaTanA kAraNamAM kAryano upacAra kare te vyavahAranaya jANavo. (4) je viSaya jANavAmAM Avyo te viSayanA jANavApaNAnA pariNAmAtmaka je vicAradhArA che tene RjusUtranayathI jJAna kahevAya che. kAraNa ke vastutattvane jANavAnA pariNAma svarUpa jJAna che. ahIM upacAra nathI, kAraNa nathI, paNa kArya che. mATe RjusUtranaya. athavA (1) jJAnanI prApti mATe tenA kAraNa rUpe mana-vacana-kAyAnA AlaMbane vaparAtuM je karaNavIrya te naigamanayathI jJAna kahevAya. viryazaktimAM jJAnano upacAra-Aropa che mATe. (2) "AtmA" e ja jJAna che A saMgrahanayathI jANavuM. kAraNa ke "jJAna-jJAnI"nI ekatA hovAthI abhedanI pradhAnatA te saMgrahanaya. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14) jJAnASTaka - 5 jJAnasAra (3) kSayopazamabhAvathI pragaTa thayelA evA jJAnamAM avibhAgapaNe-aTakyA vinAniraMtara pravRtti karavI te vyavahAranayathI jJAna. RjusUtranaya vartamAnakAlagrAhI che jyAre vyavahAranaya nikaTavartI traNe kAlane grahaNa karanAra che ane naigamana tathA saMgrahanaya dIrghapaNe traNe kAlane grahaNa karanAra che. tethI naigamanaya ane saMgrahanaya sattAmAM rahelA jJAnane paNa jJAna mAne, vyavahAranaya pragaTa thayelA jJAnane ane tadanusAra pravRttine jJAna mAne ane RjusUtranaya vartamAnakAlIna jJAnane jJAna mAne. Ama bheda jANavo. (4) RjusUtranaya vartamAnakAlagrAhI che. tethI vartamAnakAle vartato je bodha, pachI bhale te yathArtha bodha hoya ke ayathArthabodha hoya. ema ubhayabodhane A naya jJAna mAne che. (5) zabdAdi pAchalA traNe nayI tattvagrAhI dRSTivALA che tethI (1) samyagdarzana pUrvaka yathArtha (je vastu nityAnityAdi bhAvavALI che tevo yathArtha) bodha thavA svarUpa je jJAna, (2) kAraNa ane kAryanI apekSAvALuM je jJAna, (yogAcAravAdI bauddho zeya vinA jJAnamAtra mAne che tevuM nahIM, kAraNa ke zeya hoya to ja te viSayanuM jJAna thAya che. mATe zeyanI apekSAvALuM jJAna) (3) sva ane para ema banneno prakAza karanAruM evuM jJAna, arthAt jJAna ane ya ema bannene jaNAvanAruM dIpakanI tulya jJAna (koI koI darzanakAro ema mAne che ke jema suzikSita naTakhaTu parane potAnA khabhA upara caDhAvI zake che paNa potAne potAnA khabhA upara caDhAvI zakato nathI tema jJAna zeyane jaNAvI zake che paraMtu potAne jaNAvI zakatuM nathI. koIka darzanakAro jJAnane samayAntare thayelA bIjA jJAnathI prakAzita thAya paraMtu svayaM svano prakAza na kare ema mAne che. koI koI darzanakAro jJAna arthane jaNAve ane artha jJAnane jaNAve ema mAne che. A sarve matonA niSedha mATe lakhela che ke sva-para prakAzaka evuM jJAna) (4) syAdvAda dharmathI yukta evuM jJAna (sarve paNa padArtho nityAnitya, bhinnabhinna, astinAsti, sAmAnyavizeSa che AvuM ja jJAna te). (5) arpita ane anarpita Adi bhAvothI yukta (kyAreka dravyArthikanayanI pradhAnatA karanAruM ane kyAreka paryAyArthikanayanI pradhAnatA karanAruM, ema je kAle jenI arpaNA (pradhAnatA) karavAthI AtmAnuM hita-kalyANa thAya te rIte arpaNa ane anarpaNA karavAnA bhAvathI yukta, AvuM je samyajJAna che tene ja zabdanaya jJAna kahe che. (6) samabhirUDhanayanI apekSAe sarvaprakAranI vastune jANavAnI jJAnazakti, tene samajAvavA mATenI vacanazakti ane te te vastumAM rahela paryAya pAmavAnI zakti ema Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 141 traNe prakAranI zaktinA samanvayapUrvakanI pravRttivALuM je jJAna che tene ja jJAna kahevAya ema mAne che. (7) evaMbhUtanayanI apekSAe mati-zruta-avadhi Adi pAMca jJAno potapotAnA svarUpanI apekSAe paripUrNapaNe pragaTyAM hoya tyAre ja evaMbhUtatA = A jJAnane jJAna kahevAya ema mAne che. je jJAna jeTalA dravya-kSetra-kAla ane bhAvane jaNAvavAnA viSayavALuM che te jJAna teTalA viSayane jaNAvavAnA svarUpavALuM jyAre pragaTe che tyAre ja temAM evaMbhUtatA = yathArtha jJAnavattA Ave che. mATe tene ja jJAna mAne che. paramArthe to prathamanAM cAra jJAno kSAyopathamika bhAvavALAM hovAthI parimita viSayavALAM che, tethI tene choDIne saMpUrNa viSayavALA kevalajJAnane ja evaMbhUtanaya jJAna kahe che. A rIte jJAna upara niyonI yojanA samajAvI. ahIM mithyAtvamohanIyanA udayakAle paNa jIvane nava pUrva sudhInuM jJAna thAya che. tathApi te jJAna viparyAsabhAvavALuM che. tethI kujJAna kahevAya che. tethI te jJAna mohanA tyAganuM kAraNa banatuM nathI. tethI tene samajAvavAno ahIM adhikAra nathI, paraMtu samyagdarzana pUrvakanuM je jJAna, eTale ke AtmAnA zuddha evA sva-svarUpane upAdeya ane parabhAvane heya tarIke samajavA-samajAvavAnA upayogavALuM je samyajJAna che tene ja samajAvavA mATe grahaNa kareluM che. kAraNa ke tevA prakAranuM te samyajJAna - je saMsAra pratyane udAsInatA (saMsArI bhAvo upara vairAgya) lAvavAmAM hetusvarUpa che. mATe te samyajJAna ja ahIM samajAvavAno avasara che. samyajJAna ja A jIvane tAranAruM che. anyatra kahyuM che ke - tajjJAnameva na bhavati, yasminnudite vibhAti rAgagaNaH / tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // 1 // ataH jJAnaM tattvAvabodharUpam, AtmanA svasvabhAvAviSkaraNahetuH, mokSamArgasya mUlam, jJAnakriyAbhyAM mokSaH, paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTui savvasaMjae (dazavaikAlika a-4, gAthA-10) parvasvarUpam, matrAnuprekSAyuvatasvarNajJAnAvasarasvat vyAkhyAyate te jJAna ja na kahevAya ke je jJAna pragaTa thaye chate rAgAdi kaSAyono samUha jora karato hoya, sUryanA kiraNonI AgaLa TakI rahevAnI zakti aMdhakAranI kevI rIte hoya? arthAt na hoya, tema ahIM samajavuM. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 jJAnASTaka- 5 jJAnasAra A kAraNathI tattvano sAco bodha je karAve tene ja jJAna (samyajJAna) kahevAya che. AvA prakAranuM je samyajJAna che te ja AtmAnA zuddhasvabhAvanI prAptinuM avalthakAraNa che. eTaluM ja nahIM paNa te jJAna ja mokSamArganuM mUla che. zAstromAM ja kahyuM che ke "jJAna ane kriyA vaDe mokSa thAya che, prathama jJAna ane pachI dayA, sarva sAdhusaMtoe A pramANe samyajJAna prApta karIne jJAnapUrvakanI dayA pAlavA prayatna karavo joIe." AvA prakAranuM jJAnasvarUpa che. ahIM anuprekSAyukta (bhAvajJAnathI sahita) AtmAne sparzeluM je jJAna che te ja mohanA kSayanuM prabaLa kAraNa che. tethI te jJAnane ja samajAvavAno avasara che. mATe tenuM vyAkhyAna karAya che - majjatyajJaH kilAjJAne, viSTAyAmiva zUkaraH / jJAnI nimajjati jJAne, marAla iva mAnase // 1 // gAthArtha - jema bhUMDa viSTAmAM ja AnaMda mAne che tema ajJAnI puruSa ajJAnamAM ja AnaMda mAne che. tathA jema haMsa mAnasarovaramAM ja AnaMda mANe che tema jJAnI puruSa jJAnagaMgAmAM ja AnaMda mANe che. ||1|| TIkA :- "mannatya kRti"--majJa: svabhAvavibhAvAvivecaka, vilana rUti satye, ajJAne-ayathArthopayoge, majjati-magno bhavati, yathArthAvabodhavikalaH ayathArthe lIno bhavati / ka iva ? viSTAyAM zUkaraH iva, yathA zUkaro viSTAyAM majjati, tathA'jJo'bhogye AtmaguNAvaraNakAraNe paravastuni sAtAdivipAke indriyaviSaye majjati / jJAnIyathArthAvabodhI, jJAne-tattvAvabodhe, AtmasvarUpe nimajjati-tanmayo bhavati / vivecana :- je AtmAo svabhAvadazA ane vibhAvadazAno bheda karI zakatA nathI. tevA AtmAne ahIM ajJAnI kahevAya che. gAthAmAM lakhela vitra zabda satya arthamAM che. AvA prakAranA svabhAvadazA ane vibhAvadazAno bheda nahIM jANanArA ajJAnI AtmAo ajJAnamAM ja - ayathArtha bodhamAM ja magna thAya che. arthAt je AtmA yathArtha bodhathI rahita che te AtmA mithyAjJAnamAM ja magna bane che. konI jema magna bane che? Avo prazna thAya to udAharaNa kahe che ke - jema zUkara (bhUMDa nAmanuM prANI) viSTAmAM ja AnaMda mAne che. viSTA e atizaya gaMdo padArtha che. to paNa zUkara temAM ja majhA mANe che. tevI ja rIte ajJAnI puruSo paramArthathI bhogavavAne ayogya, AtmAnA guNonA AvAraka, sAtA-yaza vagerenA viSayabhUta evA pAMca IndriyanA viSayasvarUpa parapadArthomAM ja rAcyA-mAcyA rahe che. pAMce IndriyanA viSayo parapadArtha che, jIvanuM svarUpa nathI, to paNa ajJAnI jIva mohAzvetAnA kAraNe temAM ja majhA mANe che. tene svabhAvadazAno alpa paNa viveka nathI. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 143 paraMtu je jJAnI puruSa che, yathArtha tattvajJAna pAmelo AtmA che. te AtmA jJAnamAtramAM eTale ke tAttvika avabodha prApta karavAmAM ja, AtmAnA zuddha-nirmaLa svarUpamAM ja tanmaya thAya che. AvA jJAnI AtmAne jJAnanI rasikatA vinA bIjuM kaMI rucatuM nathI. ___ AtmasvarUpAvabodhAnubhavalInAH zabdAdiviSayAn manojJAn indrAdivismayahetUMstRNayanti, ramante svasvarUpe, bhISmagrISmatApataptazIlAtalasthA api zItalAH, atyantahime'kampA dhyAyanti svatattvam, jagadvikSobha-anAkSobhakSudhAzcintayanti svaguNaparyAyAn, zakrasparddhicakrilIlAM tyajanti, kiM bahunA ? AtmAnandAvabodharasikAnAmanyad duSTam, yathArthasampUrNapratyakSAtmabodharasikAH titikSanti parISahAn, prArambhayanti zreNim, tanvanti svarUpaikatvarUpaM dhyAnam, ataH jJAnAsvAdina eva dhanyAH / uktaJca saMvegaraGgazAlAyAm - te dhannA sukayatthA, jesiM niyatattaboharui jAyA / je tattabohabhoI, te pujjA savvabhavvANaM // 1 // jesiM nimmalanANaM, jAyaM tattaM sahAvabhogittaM / te paramA tattasuhI, tesiM nAmaMpi suTThayaraM // 2 // teSAM janma jIvitaM saphalam, ye svatattvabodharasikA iti ato jJAnI jJAne majjati, yathA marAlaH-haMsaH mAnase majjati tathA iti // 1 // svabhAvadazAnA rasika AtmAone jJAna-goSThI vinA bIjuM kaMI ja rUcatuM nathI, A kAraNathI ja AtmAnA svarUpasaMbaMdhI avabodhanA anubhavamAM lIna banelA mahAtmA puruSo, IndrAdi saMsArI bhogI jIvone Azcarya pamADe evA manohara pAMca IndriyonA viSayo prApta thayA hoya to paNa te viSayone tRNanI jema gaNe che. (jema gharamAM paDelAM ghAsanAM taNakhalAM pheMkI devAmAM Ave che tema baMgalA jevAM moTAM makAno ane rAjyaRddhine paNa tRNanI jema mahAtmApuruSo tyajI de che) ane nirjana vanamAM jaIne zuddha AtmasvarUpamAM ja rame che. bhayaMkara grISmaRtunA tApathI tapI gayelI zIlAnA zikharabhAga upara rahyA chatA paNa atizaya jANe zItaLa hoya tema varte che. atizaya hima paDato hoya to paNa akaMpita thayA chatA AtmAnA svarUpanuM dhyAna kare che. - AkhA vizvane AkulavyAkula kare evI kSudhA (bhUkha) lAgavA chatAM, alpamAtrAe paNa nathI thaI AkuLa-vyAkulatA jene evI kSudhAvALA A munio AtmAnA ja zuddha guNo ane Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra paryAyonuM ciMtana-manana kare che. IndranI sAthe spardhA kare evI cakravartInI lIlA maLI hoya to paNa kSaNamAtramAM ja teno tyAga kare che. are ghaNuM zuM kahIe? AtmAnA guNonA AnaMdanA anubhavamAM ja rasika evA te mahAtmAone bIjuM badhuM ja duHkhadAyI dekhAya che. yathArthapaNe paripUrNa pratyakSa thayo che AtmAno anubhava jene evA te anubhavamAM ja rasika mahAtmA puruSo ghora parISahone paNa sahana kare che. kSapakazreNino prAraMbha kare che. svarUpanI sAthe ja ekatA pAmavA svarUpa dharmadhyAna-zukaladhyAna dhare che. A kAraNathI AvA prakAranA AtmajJAnano AsvAda lenArA jIvo ja dhanyavAdane pAtra che. saMvegaraMgazAlA nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - te puruSo dhanya che atizaya kRtArtha che ke jeone potAnA tattvanI ruci prApta thaI che. tathA je puruSone potAnA AtmatattvanA bodhano anubhava maLyo che te ja puruSo sarve bhavya jIvone pUjya che. [1] "jeone nirmaLa jJAna pragaTa thayuM che, ane svabhAvanA upabhoga rUpa sAcuM tattva prApta thayuM che te ja sAcA tAttvika rIte parama sukhI che. teonuM nAma paNa suMdaratara che. rA te mahAtmAono janma ane jIvana saphaLa che ke jeo potAnA AtmatattvanA bodhamAM ja rasika che, svAnubhava-rakta che. svabhAvadazAmAM ja layalIna che. A kAraNathI AvA jJAnI puruSo jJAnamAM ja DUbelA rahe che. jema marAla eTale ke rAjahaMsa mAnasarovaramAM ja lIna rahe che tema. mATe AtmajJAnanA rasika banavuM. //// nirvANapadamapyekaM, bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM, nirbandho nAsti bhUyasA // 2 // gAthArtha - "nirvANanI prAptinA kAraNabhUta evuM ekapaNa pada (suvAkya) jo vAraMvAra vicArAya to te ja jJAna utkRSTa che. atizaya vadhAre jJAnanA AgrahanI jarUra nathI. /rA TIkA :- "nirvAipamiti"-nirvAparva-niSpharmatAtupama, bramapi syAdvAdasApekSam, muhurmuhuH-vAraMvAraM bhAvyate-AtmatanmayatayA kriyate, vAcanA-pracchanAparAvartanA'nuprekSA-dharmacintana-parizIlana-nididhyAsana-dhyAnatayA karaNaM kartRtvaM, kAryatvaM, kAraNatvaM, AdhAratvaM AsvAdanaM vizrAmaH svarUpaikatvam, tadevotkRSTaM jJAnaM, yenAtmA svarUpalIno bhavati, anAdyanAsvAditAtmasukhamanubhavati / tatpadamapyabhyasyam, zeSeNa vAgvistArarUpeNa bhUyasA'pi vedanajJAnena na nirbandhaH / kiM bahutareNa jalpajJAnena ? bhAvanAjJAnaM svalpamapyamRtakalpamanAdikarmarogApagamakSamamiti // 2 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka- 5 145 vivecana - sarva karmano saMpUrNapaNe je kSaya tene nirvANa kahevAya che athavA tene ja mokSa kahevAya che. tevA prakAranA niSkarmatAvALA nirvANapadanI prAptinuM kAraNa bane evuM vItarAga paramAtmAnI jinavANInuM syAdvAdanI apekSAvALuM eka paNa uttama vAkyarUpI pada jo vAraMvAra bhAvita-vAsita karAya, AtmAnI sAthe tanmayatA rUpe karAya, jo eka vAkyamAM paNa AtmA layalIna thaI jAya, gurujInI pAse vAcanA levA rUpe, temane prazna pUchavA rUpe, vAraMvAra punarAvartana karavA rUpe, bhAvanA bhAvavA rUpe, dharmatattvanuM ciMtana karavA rUpe, tathA dharmatattvanuM ja parizIlana (vAraMvAra ciMtana) karavA rUpe, nididhyAsana (manana) karavA rUpe ane dhyAna (sthira cittapUrvaka ekAgra thaIne anuzIlana) karavA rUpe syAdvAdayukta zAstrIya eka paNa pada vAraMvAra jo karayi = karAya eTale ke vicArAya to te ja jJAna utkRSTa jJAna che. AtmatattvanuM ja svarUpa che te ja prApta karavA yogya che. mATe te svarUpanI prApti karAvanArA eka paNa padamAM (1) kartApaNuM, (2) karmapaNuM, (3) karaNapaNuM, (4) AdhArapaNuM, (5) AsvAdanapaNuM, (6) vizrAntipaNuM ane (7) AtmasvarUpanI sAthe ekatAnapaNuM che. Ama vicAravuM. Ama bhAvavuM-cittane AvI vAsanAthI vAsita karavuM te ja utkRSTa jJAna che. AvuM ekapadanuM paNa bhAvavAhI jJAna muktipada prApta karAvanAra che. je jJAna vaDe A AtmA AtmasvarUpamAM lIna thAya che ane anAdikALathI AsvAdita na karelA evA anupama Atmasukhane anubhave che. tevA prakAranA nirvANapadanI prAptinA kAraNabhUta evA eka padano paNa vAraMvAra abhyAsa karavA jevo che. bAkInA vANImAtranA vistAra svarUpa bahoLA evA paNa zAstrIyajJAnane prApta karavAno Agraha rAkhavo jarUrI nathI. ghaNuM zuM kahIe? vadhAre bolavAmAtranA jJAna vaDe saryuM. tevA jJAnanI bahulatA hoya to paNa AtmAnuM kalyANa thatuM nathI. paraMtu bhAvanAjJAna (ke je jJAnathI AtmA svadazAmAM lIna banyo che ane vibhAvadazA tyajI dIdhI che tevA prakAranuM bhAvanAjJAna) jo alpamAtrAe paNa hoya to paNa te amRtatulya che. kAraNa ke anAdikAlathI AtmAne lAgelA karmarogano nAza karavAmAM te jJAna samartha che. mATe svabhAvadazA prApta karAvanArA jJAnano ja abhyAsa karavo joIe. rA. svabhAvalAbhasaMskAra-smaraNaM' (kAraNaM) jJAnamiSyate / dhyAndhyamAtramatastvanyad, tathA coktaM mahAtmanA // 3 // 1. jo ke prasiddhapATha saMal dalvi che. to paNa TIkAkArazrIe TIkAmAM arajI-saMva nirantaraM tadupayogitA artha karyo che. mATe "ra" pATha lakhyo che. tattvathI banneno artha sarakho ja che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra gAthArtha :- AtmAnA zuddha svabhAvanI prAptinA saMskAranuM niraMtara smaraNa jemAM thAya tene ja jJAna kahevAya che. AnAthI anya je koI jJAna hoya tene dhyAnya mAtra (buddhinI aMdhatA mAtra) ja kahevAya che. (arthAt buddhinuM devALu kADhyuM kahevAya che) anya zAstromAM mahAtmA puruSoe Ama kaheluM che. III TIkA :- 'svamAvatAmeti''-svamAva:-jJAnAdyanantamuLaparyAyarUpa: tasya nAma: prAptiH, saMskAra:- vAsanA, tatprAgbhAvatA vA, tasya smaraNaM, sadaiva nirantaraM tadupayogitA jJAnamiSyate / ataH tattvalAbhataH anyatsarvaM vAgvilAsarUpaM svasvarUpAsparzi bAhyajJAnaM laukikalokottarAgamavikalparUpaM sarvaM dhyAndhyamAtraM vyAkSeparUpam, yadAtmaparavibhajanA''tmaikatvaparaparityAgAya na bhavati tatsarvaM vilAparUpamaraNye / tathA ca haribhadrapUjyai: akutthAsaMyataM nANaM, suapAThauvva vinneyaM / anuyogadvAre - 'sikkhitaM ThitaM jitaM mitaM jAva guruvayaNovagayaM se NaM tatha vAyaLA pucchaLAC pariyaTTaNa dhammanhANa no anuSpahAr tA vasutraM (anuyogadvAra sUtra-14) / vivecana :- "svabhAva" eTale jJAna-darzana-cAritra-avyAbAdha sukha ane anaMtavIrya vagere anaMta guNAtmaka ane anaMta paryAyAtmaka evuM AtmAnuM je svarUpa che tene svabhAva kahevAya che. tenI prAptinA saMskAronuM sadA niraMtara smaraNa je jJAnathI thAya che, te jJAnane ja jJAna kahevAya che. eTale ke je jJAna prApta karavAthI sadAkAla niraMtara AtmAnA guNonI prAptinA saMskAronuM manamAM smaraNa rahyA kare, bhogadazAnuM smaraNa bhUlAtuM jAya ane AtmAnA guNonuM ja smaraNa vadhatuM jAya te jJAnane ja sAcuM jJAna kahevAya che. ahIM saMskAra zabdano artha vAsanA karavI. ke pUrve je viSayano anubhava thayo che ane bhAvimAM smaraNa thavAnA kAraNabhUta saMskAro hRdayamAM paDelA che. evI anubhavelA viSayanI hRdayagata je vAsanA che tene saMskAra kahevAya che. athavA ahIM saMskAra zabdano artha prAbhAvatA-pragaTa thavApaNuM, evo paNa thAya che. eTale je jJAnanI prAptithI AtmAnA guNonI prAptino prAdurbhAva thAya che te jJAnane ja jJAna kahevAya che. je jJAna prApta karavAthI AtmAnA guNono vikAsa na thAya ane bhogabuddhi vadhe te jJAnane dhyA--mAtra-buddhinI andhatA ja kahevAya che. A mATe AtmatattvanA lAbhathI anya sarva jJAna ke je vANInA vilAsamAtra svarUpa che. AtmAnA svarUpane nahIM sparza karanAruM je Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 147 pAMca IndriyonA sukhAdinI vRddhi saMbaMdhI je bAhyajJAna (vyAvahArika jJAna) che. te jJAna laukika hoya (skula-kolejanuM hoya), athavA lokottara AgamonuM jJAna hoya (jaina zAstronuM jJAna hoya) to paNa te sarve prakAranuM jJAna buddhinI aMdhatArUpa che. AtmakalyANamAM vyAkSeparUpa (bAdhA karanAruM) che. arthAt sAra e che ke je jJAna svabhAvadazA ane vibhAvadazAnuM vibhAjana karavA pUrvaka AtmadazAnI sAthe ekatA karAvavA mATe ane paradazAno (vibhAvadazAno) tyAga karAvavA mATe samartha thatuM nathI te jJAna araNyamAM vilApa karavA svarUpa niSphaLa che. araNyamAM game teTalo vilApa karIe, jorazorathI rudana karavApUrvaka ghaNA moTA avAje ghAMTA pADIe to paNa koI sahAyaka banatuM nathI. te kevala zarIramAM parizrama mATe ja jema thAya che, tema AtmadazAne nahIM sparzanAruM jJAna paNa saMsAravRddhinuM ja kAraNa bane che. pUjya zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe temanA racelA zAstramAM kahyuM che ke - pariNAma na pAmeluM jJAna ane aviratAvasthAvALuM jJAna zukapAThanI jema popaTa bolo rAma-rAmanI jema) niSphaLa jANavuM." anuyogadvAra sUtramAM paNa kahyuM che ke - je zrutajJAna 1 zikSita, 2 sthita, 3 jita, 4 mita yAvat gurunI vAcanAthI prApta kareluM hoya, te vAcanA dvArA, pRcchanA dvArA, parAvartanA dvArA ane dharmakathA dvArA bhale prApta kareluM hoya paraMtu anuprekSApUrvakanuM (upayogapUrvakanuM) na hoya to te dravyagruta kahevAya che. anuyogakArasUtramAM 14mA sUtramAM dravyAvazyakanA adhikAramAM AvA prakArano pATha che - (1) = mAhito mArama paDhate nItaM te sivituM ! (2) taM ceva hitae avissaraNabhAvaTThitaM ThitaM bhavati / (3) taM parAvattayato pareNa vA pucchitassa AdimajjhaMte savvaM vA sigghamAgacchati taM nitaM . (4) naM vaUUto du--viMduM-mArdi-pa-pa-sitnoDhi ya vitta te pitta maUti | (5) jaM kameNa ya ukkameNa ya aNegadhA Agacchati taM parijitaM / jadhA saNAmaM sikkhitaM ThitaM ca teNa samaM jaM taM NAmasamaM / (7) athavA gurUvaThuM = sividyuta saM nAma (anAvin) (8) udAttAdiyA ghosA, te jadhA gurUhiM uccaritA, tathA gahitaMti ghosasamaM / da) Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra () egadugAdiakkharahINaM Na bhavati taM ahINakkharaM ti / (10) dha varavara mavati baira vi A pAThamAM zikSita, sthita, jita, mita, parijita, nAmasama ghoSasama, ahInAkSara ane anatyakSara kone kahevAya ? tenA artho samajAvelA che. tathA asmalita, amIlita, avyatyAgraMDita, pratipUrNa, vAcanAgama vagere zabdo paNa samajAvelA che. te pAThane anusAra zikSitathI prAraMbhIne yAvat gurunA upadezathI prApta karelA vAcanAgata sudhInuM koIpaNa zruta hoya paraMtu jo "anuprekSA (eTale bhAvanA arthAt upayoga) vinAnuM hoya eTale ke anuprekSA jo na hoya to te saghaLuMya paNa zruta dravyazruta kahevAya che. ___ iti prAptacetanAkSayopazamaH saMjJAcatuSTaye ihalokAzaMsAparalokAzaMsayA kiM kiM nAsti, yastu sakalapudgalodvignaH svasvabhAvArthI AtmAnaM yathArthAvabodhena jAnAti tad jJAnam, tatrodyamaH kAryaH svasAdhyasiddhaye / uktaJca - AtmAjJAnabhavaM duHkha-mAtmajJAnena hanyate / abhyasyaM tat tathA tena, yena jJAnamayo bhavet // 1 // svalpajJAnena no zAntiM, yAti dRptAtmanAM manaH / stokavRSTyA yathA tapta-bhUmirUSmAyatetarAm // 2 // ataH niraticArAnAzaMsi-yathArthAtmabodhe rasikatayA bhavanIyam, tadarthamevAGgopAGga-yogopadhAnAdyabhyAsaH munInAm / tathA coktavAn mahAtmA pataJjalipramukhaH yazodhanapaTuzca zrIharibhadragururyogabindau gAthA-67. A pramANe vicAratAM je AtmAne jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya karmonA kSayopazamathI cetanAzakti ane aMtarAyakarmanA kSayopazamathI vIryazakti prApta thaI che. evA cetanA ane vIryazaktine pAmelA je AtmAo che, paraMtu temAM mohano udaya bhaLelo che. tenA kAraNe pAMca IndriyonA bhogasukhomAM ja sukhabuddhi jeonI che. evA AtmAo AhAra-bhaya-maithuna ane parigraha A cAre saMjJAne AdhIna thayA chatA cAre saMjJAnI pUrti mATe A lokanA sukhonI IcchAthI ane paralokanAM sukhonI IcchAthI A saMsAramAM evuM zuM zuM pApa che ke je pApa A jIvomAM (nAsti) na hoya ! A loka-paralokanA sukhonI AzAthI mArAmArI kare che. paMcendriyanI hatyA kare che, vyabhicArAdi pApa seve che. evuM koI pApa nathI ke je Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 149 cAra saMjJAne AdhIna thayelA jIvo na karatA hoya. AvA jIvomAM AveluM laukika athavA lokottarazAstrIya jJAna paNa ajJAna ja che, jJAna nathI. paraMtu je AtmA paudgalika sarve sukhothI udAsIna banyo che. paudgalika sukhono moha jeNe tyajI dIdho che ane potAnA zuddha svabhAvanI prAptino ja arthI che. tathA yathArtha tattvanA avabodha vaDe potAnA AtmAne (AtmasvarUpane) jeNe barAbara jANyo che. svarUpanuM ja jene lakSya che tevA jJAnI AtmAnuM je jJAna che te ja sAcuM jJAna che. tevA prakAranA samyajJAnane prApta karavAmAM ja potAnA sAdhyanI siddhi mATe mumukSu AtmAe prayatna karavo joIe. zAstramAM kahyuM che ke - = AtmadazAnI ajJAnatAthI utpanna thayeluM duHkha AtmadazAnA jJAnathI ja haNAya che. te kAraNathI te AtmajJAnano tevI rIte abhyAsa karavo joIe ke jethI A AtmA jJAnamaya bane. jema tapelI bhUmi thoDA varasAdathI vadhAre vadhAre bAphane (garamIne) Ape che tema mohadazAthI abhimAnI banelA AtmAne atizaya alpa jJAna hoya to paNa zAnti thatI nathI (moha jitAto nathI). A kAraNathI ja AtmakalyANanA arthI AtmAe niraticAra cAritra pALavApUrvaka A loka tathA paralokanAM sukhonI AzaMsA rahitapaNe yathArtha evo Atmabodha karavAmAM ja rasika thavuM joIe. te mATe ja jainazAstromAM munione bAra aMga, agiyAra upAMga vagereno abhyAsa karavAno tathA yogavahana karavAno ane (zrAvakone AzrayI) upadhAna Adi anuSThAnono abhyAsa karavAno kahyo che. A sarve jJAnAbhyAsa ane dharmAnuSThAno svadazAnI prApti mATe ane vibhAvadazAnA tyajavA mATe kahela che. viziSTa yogadazA pAmelA ane yoganA viziSTa zAstro racanArA evA mahAtmA pataMjali vagere jainetara RSimunioe ane cAre dizAmAM jeono yaza patharAyelo che evA yazarUpI dhananA bhaMDArarUpa pUjya zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe paNa zrI yogabiMdu gAthA 67mAM je kahyuM che te ja pramANe pUjya upAdhyAyajI ma.zrI paNa kahe che ke - vAdAMzca prativAdAMzca vadanto'nizcitAMstathA / tattvAntaM naiva gacchanti, tilapIlakavad gatau // 4 // gAthArtha :- jemAM padArthanuM svarUpa nizcita nathI evA prakAranA vAda (praznarUpa) ane Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra prativAda (uttararUpa)ne karatA AtmAo gamanakriyAmAM tala pIlanArA ghAMcInA baLadanI jema tattvanA sArane pAmatA nathI. / / 4 / / TIkA :- "vAAMzruti'-vAvAn pUrvapakSapAt prativAvAn uttarapakSapAn, paraparAjayasvajayecchayA vadantaH- vivAdazuSkavAdAdi kurvantaH, tattvAntaM tattvasya vastudharmarUpasya antaM-pAram, naiva gacchanti, naiva labhante / kathambhUtAn vAdAn ? anizcitAn=anirdhAritapadArthasvarUpAn vadantaH tattvaprAntaM - svIyAtyantikAkRtrimAtmajJAnAnubhavarUpaM naiva labhante / kiMvat ? gatau - gamane tilapIlakavat, tilapIlakavRSabhavat bhraman kiJcit sthAnAntaraM na labhate / evaM tattvajJAnAnabhilASI anekazAstrazramaM kurvan na tattvAnubhavaM spRzati, ata: yathArthatattvajJAnarucimattayA bhavanIyam // 4 // vivecana :- AtmaguNonI prApti karAve evuM jJAna ja vAstavika rIte jJAna kahevAya che. zeSa badhuM jJAna vANIno vilAsamAtra che. kaMThazoSa karAvanAruM ja che A viSaya upara samajAvatAM graMthakArazrI jaNAve che ke prazna pUchavA rUpe je bolavuM te vAda ane uttara ApavA rUpe je bolavuM te prativAda. prathama vAta raju kare tene vAdI kahevAya che ane vAdIe raju karelI vAtano uttara Ape athavA potAnI vAtano bacAva kare te prativAdI kahevAya che. ema vAdI ane prativAdI rUpe je vAda ane prativAda thAya che te bIjAno parAbhava karavAnI ane potAno vijaya prApta karavAnI IcchAthI karAya che. sAcI vastu zuM che ? te jANavAnI jijJAsAthI A vAda-vivAda karAto nathI. te mATe AvA prakAranA paraspara viruddha vAda svarUpa zuSkavAdAdi karatA AtmAo tattvAntane pAmatA nathI. tattvane eTale ke vastunA sAcA svarUpAtmaka dharmanA aMtane (pArane) pAmatA nathI. A vAda ane vivAdo kevA hoya che ? teno uttara ApatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - anizcitAn = nathI nizcita padArthanuM svarUpa jemAM evA, paranA parAjayanI ane potAnA vijayanI dRSTi hovAthI padArthanuM vAstavika jevuM svarUpa che tevuM svarUpa jaNAvavAno Azaya to che ja nahIM, mAtra tarka-pratitarka karIne potAnA vijaya mATe ane paranA parAbhava mATe ja prayatna karAya che. tethI padArthanuM svarUpa jemAM nizcita nathI evA anizcita padArthanA svarUpavALA vAdavivAdane karatA evA AtmAo tattvanA sArane pAmatA nathI. potAnA AtmAne Atyantika ane akRtrima (vAstavika) AtmajJAnano anubhava prApta thAya ane AnaMda AnaMda thAya tevo lAbha A AtmAone maLato nathI. - Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 151 konI jema maLato nathI? te samajavA mATe eka udAharaNa kahe che ke "gamanakriyAmAM talane pIlanArA baLadanI jema" ghAMcInI ghANImAM joDAyelo baLada goLa goLa bhamato chato ghaNuM ghaNuM cAle to paNa sthAnAntarane pAmato nathI. enI jema tattvajJAna prApta karavAnI abhilASA vinAno A jIva aneka zAstro bhaNavA-bhaNAvavAno, vAMcavA-vaMcAvavAno parizrama kare, chatAM paNa tattvajJAnanA anubhavane sparzato nathI. tattvajJAnano sAra pAmato nathI. A kAraNathI yathArtha tattvajJAnanI rucivALA thavuM joIe. jaya-parAjayanI bhAvanA tyajIne AtmalakSI thavuM joIe II4ll svadravyaguNaparyAya-caryA varyA parA'nyathA / iti dattAtmasantuSTirmuSTijJAnasthitirmuneH // 5 // gAthArtha - potAnA AtmAnA guNomAM ane paryAyomAM vartanA e ja munine zreyaskara che. paradravya-guNa-paryAyamAM vartanA zreyaskara nathI. A pramANe AtmAne saMtoSa ApanArI tathA saMkSipta ane rahasyabhUta jJAnamAtramAM ja vartanArI sthiti muninI (muninuM vartavApaNuM) hoya che. pA. TIkA :- "svadravyeti" svadravya-TUAzrayatnakSane zuddhItmani, sva-- dravyAzrita-sahabhAvyanantaparyAyopetajJAnadarzanacAritrasvarUpe, svaparyAye-ubhayAzrayalakSaNe arthavyaJjanAdi-bhede, caryA-tanmayatApariNatiH tatra vartanA, varyA-zreSThA, svadravyaguNaparyAye pariNamanamAtmahitam / AyA sahAvanANI, bhoI ramaI vi vatthudhammami / so uttamo mahappA, avare bhavasUyarA jIvA // 1 // parAparadravyaguNaparyAyaramaNAnubhavalakSaNA pariNatiH anyathA kAryA ahitA / parabhAva-pariNAma eva bhramaNahetuH / uktaJca - parasaMgeNa baMdho, mukkho parabhAvacAyaNe hoi / savvadosANa mUlaM, parabhAvANubhavapariNAmo // 1 // vivecana - A AtmAe jo potAnuM kalyANa ja karavuM hoya ane janma-jarA-mRtyuroga-zokAdi duHkhomAMthI sadA kAla mATe mukti ja prApta karavI hoya to zuddha AtmasvarUpanI prApti karavI ja joIe, tenA vinA kalyANanI prApti ane duHkhonI nivRtti zakya nathI. kAraNa ke saMsArIjIvanamAM to Dagale ne pagale A duHkho rahelAM ja che. tethI zuddha Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra AtmasvarUpa prApta karavA mATe "svadravyamAM, svaguNamAM ane svaparyAyamAM ramaNatA karavI e ja zreSThatama mArga che.' prazna :- svadravya-svaguNa ane svaparyAya kone kahevAya ? uttara H- potAnA guNonA AdhArabhUta je zuddha AtmA te svadravya, kAraNa ke guNono AdhAra te ja dravyanuM lakSaNa che. tattvArthasUtramAM ja kahyuM che ke "muLaparyAyavat dravyam' tathA dravyaguNaparyAyanA rAsamAM paNa kahyuM che ke - - "guNa paryAyataNuM je bhAjana, ekarUpa tihuM kAle re / teha dravya nija jAti kahIe, jasa nahIM bheda vicAle re jinavANI raMge mana dharae // 2-1 // tathA ekadravyanA Azraye je rahe evA ane anAdi-anaMtakAla sudhI te dravyanI sAthe rahenArA arthAt sahabhAvI, tathA anaMtaparyAyothI yukta evA jJAna, darzana, cAritra, sukha, vIrya ItyAdi svarUpa je Atmadharmo che te svaguNa kahevAya che. upAdAnabhUta je dravya jemake A AtmA e dravya che, te ekanA Azraye je rahe te jJAnAdi dharmone guNa kahevAya, tathA dravya ane guNa ema ubhayanA Azraye je rahe te paryAya kahevAya. A rIte ubhayanA Azraye pragaTa thanArA paryAyo ke jenA arthaparyAya ane vyaMjanaparyAya evA bheda-pratibheda che. te svaparyAya. Ama zuddhAtmarUpa svadravyamAM, sahabhAvI jJAnAdi svaguNamAM ane kSAyopamika tathA kSAyikabhAvanA svaparyAyomAM je tanmayabhAve pariNAma pAmavA rUpa "caryA" eTale ke te dravya-guNa-paryAyamAM ja vartavuM te ja zreSTha che. AtmakalyANakArI tattva che. sArAMza ke AtmadravyamAM, AtmAnA guNomAM ane AtmAnA ja zuddha paryAyomAM pariNamana pAmavuM e ja AtmAne hita karanAruM tattva che. anya zAstramAM kahyuM che ke - "je AtmA potAnI svabhAvadazAno ja jJAnI che. svabhAva dazAno ja bhoktA che ane svabhAvadazA rUpa vastudharmamAM ja je ramaNatA kare che te ja sAco uttama mahAtmA puruSa che tenA vinA bAkInA sarve paNa jIvo bhavarUpa kAdavamAM ja ramanArA zUkara (bhUMDa tulya) che." para-apara (bIjA-bIjA) dravyamAM ane tenA guNa-paryAyomAM ramaNatAno anubhava karavo te ramaNatA (upara kahelI zreSThatAthI) anyathA samajavI. eTale ke ahitakArIakalyANakArI jANavI. paradravyanI ramaNatA e ja saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. anyatra kahyuM che ke - Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 153 paradravyanA saMga vaDe karmano baMdha thAya che ane para-bhAvanA tyAga vaDe mukti thAya che. para-bhAvano anubhava karavAno je pariNAma te sarva doSonuM mUla che. tethI he jIva ! parabhAvadazAnI ramaNatAno tuM tyAga kara. ata eva dezaviratasarvaviratAH pratyAkhyAnti parigrahAdIn tyajanti svajanaparijanAn, pratipadyante ekAkivihAram, zRNvanti svasattAgoSThim, cintayanti svadharmAnantatAm, dhyAyanti svaguNaparyAyapariNAmam, magnA bhavanti tadanubhavanena, tyajanti sarvaparabhAvAnumodanAmiti, evamprakAreNa muneH- trikAlanirviSayasya jJAtatattvasya muSTijJAnasthitiH avasthAnam, saMkSeparahasyajJAnavizrAmaH maryAdA, kathambhUtA sthiti: ? dattAtmasaMtuSTiH dattA- pradattA AtmanaH saMtuSTiH- saMtoSa ityanena AtmagrahaNaM paraparityAgaH iti maryAdA nirgranthasya // 5 // A kAraNathI ja dezaviratidhara zrAvaka-zrAvikA ane sarvaviratidhara zramaNa-zramaNI mahAtmAo parabhAva dazAnA pariNAmano tyAga karavA mATe ja parigrahanAM (dhana dhAnya Adi navavidha parigrahanAM) paccakkhANa kare che. dezivaratidhara parigrahanuM parimANa kare ane zramaNa-zramaNI teno sarvathA tyAga kare che. potAnA kuTuMbIjanono paNa tyAga kare che ane svajana-(mitravarga) tathA parijana (nokara, sevaka) Adino paNa tyAga kare che. ekAkIpaNe vihAra svIkAre che. AtmAmAM sattAsvarUpe rahelA guNonI vArtA (AtmAnA guNonuM vyAkhyAna) guruo Adi pAsethI sAMbhaLe che. potAnAmAM rahelA dharmonI anaMtatAnuM ciMtana-manana kare che. potAnA zuddha AtmAnA guNonA ane paryAyonA pariNamananuM ja savizeSa dhyAna kare che. potAnA guNa-paryAyonA pariNamanano ja anubhava karavA vaDe temAM ja magna bane che. (ekAkAra bane che). parabhAvadazAnI sarva prakAranI anumodanA karavAnuM jIvanamAMthI tyajI de che. A pramANe traNe kAlanA viSayonA saMga vinAnA ane jANyuM che Atmatattva jeNe evA muni mahAtmAnI potAnA AtmAne ghaNo ghaNo saMtoSa ApanArI maryAdAvALA jJAnamAM ja sthiti (ramaNatA) hoya che. AvA prakAranA muni traNe kALe viSayonI abhilASA vinAnA hoya che arthAt nirviSayaka hoya che. AtmatattvanA paripUrNa jANakAra hoya che. svabhAvadazAnA jJAnamAM ja ramanArA hoya eTale ke temanI jJAnagoSThI svabhAvadazA pUratI maryAdita ja hoya che. tenAthI ja AtmasaMtoSa anubhavanArA A munio hoya che. vibhAvadazAne jANavAnI ke temAM vartavAnI ke tenI anumodanA karavAnI alpa paNa pariNati hotI nathI. svabhAvadazAnI jJAnagoSThImAM ja khuza khuza thaIne varte che. ahIM muSTi maryAdAvALA, jJAna-jJAnamAM, = Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra sthiti-ramaNatA, avasthAna, sAra e che ke saMkSepapUrvaka jarUrI evA AtmajJAnamAM ja vizrAnti karavI - evI maryAdAvALA jJAnamAM ja varte che. vRttAtmasaMtuSTiH eTale AtmAne ghaNo ja saMtoSa thAya evA prakAranI A jJAnasthiti hoya che. Atmatattvane ja grahaNa karavuM ane parapariNatino tyAga karavo e ja nirjhantha evA muninA jJAnanI sImA che. muninuM jJAna AvI sImAvALuM ja hoya che. AvA nircandamuni kyAreya paNa Atmatattvane choDIne parabhAvanI pariNatinA jJAnamAM jatA nathI. lakSmaNarekhA kyAreya oLaMgatA nathI. /pI. "asti ced granthibhid jJAnam, kiM citraistantrayantraNaiH / pradIpAH kvopayujyante ?, tamojI dRSTireva cet // 6 // gAthArtha - jo rAga ane dveSano nAza karanAruM samyajJAna AtmA pAse che to pachI aneka prakAranA zAstronA baMdhana vaDe zuM kAma che ? jo aMdhakArano nAza karanArI dRSTi che to pradIponI (dIpakonI) zuM jarUra che? ll TIkA :- "mastIti"-2-sthifma-sthibhedotpanna, viSapratimAsa -vikalam AtmadharmavedyasaMvedyarUpaM jJAnaM pratibhAsaH asti, tantrayantraNaiH citraiH-anekaprakAraiH parasAdhanAnimittaiH kiM ? na kimapi / samyagdarzanajJAnacAritrabhAvapariNatasya kiM parApekSayA ? tatra dRSTAntaH, cet dRSTiH-cakSuH tamojI = tamaH-andhakAraM, tasya nI = hantrI (tad hantIti) prAptA, tadA pradIpAH kva upayujyante ? na kvApi / dRSTiH sarvAvalokanakSamA tarhi sahAyabhUtadIpasya kiM prayojanam ? vivecana - granthibheda dvArA utpanna thayeluM, viSaya pratibhAsa vinAnuM, AtmAnA dharmasvarUpa vedyasaMvedyAtmaka evuM jJAna jo A AtmA pAse che to pachI aneka prakAranA zAstronAM niyaMtraNo (baMdhano) vaDe saryuM. tenI kaMI ja jarUra nathI. sAra e che ke - mithyAtva guNaThANe thatuM mAtra viSayone jaNAvanAruM AtmatattvanA sparza vinAnuM je jJAna che te viSayapratibhAsa mAtra karAvanAra hovAthI A jIvane upakAraka thatuM nathI. tethI tene choDIne cothA guNaThANethI thayeluM je jJAna che te AtmAnA kalyANane karanAruM che. mATe rAga ane dveSanI durbhedya evI granthino apUrvakaraNa dvArA bheda karavAthI utpanna thayeluM ane mAtra viSayapratibhAsavALuM nahIM, paraMtu Atmatattvane sparza karanAruM arthAt A AtmAne paradravyanA saMgathI mukta karavAmAM asAdhAraNa kAraNabhUta evuM AtmapariNatimad ane tattvasaMvedana rUpa jJAna thayuM hoya tathA je jJAna vedyasaMvedyasvarUpa che evuM jJAna jo thayeluM che to te jJAna Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 155 ja AtmAnuM kalyANa karanAra bane che. mATe tevuM jJAna jo prApta thayuM hoya to citra = aneka prakAranAM tantra = zAstro yantraLa = anya anya sAdhanAnA nimittabhUta evAM bIjAM vadhAre zAstro bhaNavAnI zI jarUra che ? mohano parAbhava kare evuM, zarIrathI AtmA bhinna dravya che evA viSayavALuM granthibhedajanya jo bhedajJAna thayuM che to A jIva tenAthI ja karmono kSaya karIne zreNI mAMDIne kevalajJAna prApta karI zake che. eTale sAdhanAnA nimittabhUta bIjAM adhika zAstro bhaNavAnI kaMI jarUra nathI ane jo bhedajJAna na thayuM hoya to anya aneka zAstro bhaNavA chatAM Atmahita thatuM nathI. samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra ema ratnatrayInA bhAve pariNAma pAmelA AtmAne bIjI koInI apekSA zuM hoya ? arthAt bIjI koI (maMtra-taMtra ke vidyA) sAdhavAnI zuM jarUra hoya ? arthAt AvI jarUra hotI nathI. ahIM A viSayamAM eka dRSTAnta kahe che ke - jo dRSTi ja aMdhakArano nAza karanArI prApta thaI che to dIvAo kyAM upayogamAM AvavAnA hatA ? kyAMya nahIM. jo A jIvanI potAnI dRSTi ja sarva padArthone dekhavAnI zakti dharAvatI hoya (kevalajJAna-kevaladarzana thayAM hoya) to ApaNA jevA sAmAnya mANasone jovAmAM sahAyabhUta thanArA dIpakanI te mahAtmAone zuM jarUra ? kaMI ja jarUra nathI. tenI jema jo bhedajJAna thayuM hoya to tenAthI ja Atmahita thAya che. tethI bIjA bIjA maMtra-taMtra AdinI kaMI jarUra nathI. mohano nAza karanAruM, AtmAne zarIrAdi paradravyathI bhedabuddhi karAvanAruM ane tethI paradravya pratyenA mohano nAza karAvanAruM jJAna ja vadhu upakArI tattva che. atra granthibhedasvarUpam - tatra paJcendriyatva - saJjJitva-paryAptatvarUpAbhistisRbhirlabdhibhiH yuktaH, athavA upazamalabdhyupadezazravaNalabdhikaraNatrayahetuprakRSTayogalabdhitrikayuktaH karaNakAlAt pUrvamapi antarmuhUrtakAlaM yAvat pratisamayamanantaguNavRddhayA vizuddhayA vizudhyamAnA avadAtAyamAnA cittasantatiH granthikasattvAnAmabhavyasiddhikAnAM yA vizodhiH tAmatikramya vartamAnaH, tato'nantaguNavizuddhaH, anyatarasmin matizrutavibhaGgAnyatamasmin sAkAropayoge yoge cAnyatamasmin vartamAnaH, tisRNAM vizuddhAnAM lezyAnAmanyatamasyAM lezyAyAM vartamAno, jaghanyatastejolezyAyAM madhyamapariNAmena padmalezyAyAmRtkRSTapariNAmena zuklalezyAyAm, tathA pUrvajAnAM saptAnAM karmaNAM sthitimantaH sAgaropamakoTIkoTIpramANAM kRtvA, azubhAnAM karmaNAmanubhAgaM Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 jJAnASTaka- 5 jJAnasAra catuHsthAnakaM santaM dvisthAnakaM karoti, zubhAnAJca karmaNAM dvisthAnakaM santaM catuHsthAnakaM karoti / tathA dhruvaprakRtIH saptacatvAriMzatsaGkhyayA badhnan parAvartamAnAH svasvabhavaprAyogyAH prakRtIH zubhA eva badhnAti, tA apyAyurvarjAH / atIvavizuddhapariNAmo hi nAyurbandhamArabhate, yaduta tiryaG manuSyo vA prathamaM samyaktvamutpAdayan devagatiprAyogyAH zubhAH prakRtI: badhnAti, devo nairayiko vA prathamaM samyaktvamutpAdayan manujagatiprAyogyAH zubhAH prakRtI: badhnAti, saptamanarakanArakastiryagdvikaM nIcairgotraM badhnAti, bhavaprAyogyAt / badhyamAnasthitimantaHsAgarakoTAkoTiM badhnAti, nAdhikAm, yogavazAt pradezAgramutkRSTa-jaghanyamadhyamaJca badhnAti, sthitibandhe pUrNe satyanyaM sthitibandhaM prAktanasthitibandhApekSayA palyopamA'saGkhyeyabhAganyUnaM karoti, tato'nyaM palyopamAsaGkhyeyabhAgaM nyUnaM karoti, ataH anyaM sthitibandhaM pUrvapUrvApekSayA palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnaM karoti, azubhAnAJca prakRtInAM badhyamAnAnAmanubhAgaM dvisthAnakaM badhnAti, tamapi pratisamayamanantaguNahInam, zubhAnAJca catuHsthAnakam, pratisamayamanantaguNavRddhiM kurvan karaNaM yathApravRttaM karoti, tato'pUrvakaraNam, tato'nivRttikaraNamiti, karaNaM pariNAmavizeSaH / etAni ca trINyapi karaNAni pratyekamantarmuhUrtakAni, tataH upazAntAddhAM labhate, sApi cAntamuhUtikI / yathApravRttikaraNaM ca - samyakatvanI prApti karatAM pahelAM sarve jIvo mithyAtvanI maMdatA karavAnA kAraNabhUta evo granthibheda kare che. rAga ane dveSanI je gAMTha che (majabUtAI-ghanIbhUtatA che) tene haNIne rAga ane dveSane virala-virala karavA, tene granthibheda kahevAya che. tenuM svarUpa A prabhA cha . tyAM paMcendriyapaNuM, saMjJIpaNuM ane paryAptapaNe A traNa prakAranI labdhiothI yukta evo jIva eTale ke saMjJIpaMcendriya paryApta evo jIva, athavA (1) mohanIyakarmane upazamAvavAnI labdhithI yukta, (2) tIrthaMkara paramAtmAnA upadezane sAMbhaLavAnI labdhithI yukta tathA (3) traNa karaNa karavAmAM hetubhUta utkRSTa yoganI labdhithI yukta ema traNa prakAranI labdhithI yukta evo jIva, traNa karaNa karavAno kAla pAke tenI pUrve eka aMtarmuhUrta sudhI dareka samayomAM anaMtaguNanI vRddhivALI vizuddhi vaDe vizuddha ane vadhAre vadhAre svaccha (atizaya nirmaLa) thatI evI je cittasannati (mananI dhArA) granvideza pAse AvelA abhavya (tarIke) prasiddhi pAmelA jIvonI je vizuddhi hoI zake che tene oLaMgIne adhika vizuddhivALI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 1pa7 cittasattatimAM vartato, arthAt tenA karatAM anaMtaguNa vizuddhivALo A jIva, matiajJAna, zrutajJAna ane virbhAgajJAna ema traNamAMnA koI paNa eka sAkAropayogamAM vartato, vizuddha evI traNa zubha lezyAmAMthI koIpaNa eka legyAmAM vartato eTale ke jaghanyapariNAmI hoya to tejolezyAmAM vartato, madhyamapariNAmI hoya to padmalezyAmAM vartato ane utkRSTa pariNAmI hoya to zuklalezyAmAM vartato A jIva AyuSyakarma vinAnA zeSa sAta karmonI pUrvakAlamAM bAMdhelI 70-40-30-20 koDAkoDI sAgaropamanI je sthiti che te sthitine apavartanA karaNa dvArA apavartAvavA vaDe aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa karIne, tathA azubha prakRtiono anubhAga (rasabaMdha) je cAra ThANIo che. tene be ThANIyo karIne ane zubha karmono anubhAgabaMdha (rasabaMdha) je be ThANIo che tene udvartanAkaraNa dvArA udvartana karavA vaDe cAra ThANIo kare che. tathA dhruvabaMdhI prakRtio ke jenI saMkhyA suDatAlIsanI che. tene bAMdhato bAMdhato A jIva adhuvabaMdhI je toMtera prakRtio che. temAMnI je je parAvartamAna prakRtio che. temAMthI potapotAnA bhavane yogya zubhaprakRtio ja bAMdhe che. te paNa AyuSyakarmane varjIne bAkInI zubha prakRtio bAMdhe che. kAraNa ke gholamAnapariNAme AyuSya baMdhAtuM hovAthI atizaya vizuddha pariNAmavALo jIva AyuSyano baMdha karato nathI ane samyakatva pAmato A jIva atIva vizuddhivALo che. mATe AyuSyakarmano baMdha karato nathI. prathama samyakatvane utpanna karato A jIva jo tiryacapaMcendriya ke manuSya hoya to devagati prAyogya zubha prakRtio ja bAMdhe che ane prathama samyakatvane utpanna karato A jIva jo deva athavA (cha nArakImAMno) naraka jIva hoya to manuSyagati prAyogya ja zubhaprakRti bAMdhe che. jo samyakatvane pAmato A jIva sAtamI nArakIno jIva hoya to tiryaMcagati prAyogya tiryaMcadrika ane nIcagotra bAMdhe che. kAraNa ke sAtamI nArakInA jIvo manuSyabhavamAM janma pAmavAnA na hovAthI mithyAtvAvasthAmAM manuSyaprAyogya baMdha karatA nathI. antarmuhUrta antarmuhUrte baMdhAtI (sAta karmonI) sthiti niyama aMtaHkoDAkoDI sAgaropama ja bAMdhe che. paNa adhika sthiti A jIva bAMdhato nathI. mana-vacana ane kAyAnA yogane anusAra utkRSTa-jaghanya ane madhyama pradezAgrano baMdha kare che. eTale ke utkRSTayogamAM vartato hoya to utkRSTapradezabaMdha, madhyamayoge vartato hoya to madhyamapradezabaMdha ane jaghanyayoge vartato hoya to jaghanyapradezabaMdha kare che. eka sthitibaMdha samApta thaye chate anya-anya sthitibaMdha pUrva pUrva sthitibaMdhanI apekSAe palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna-nyUna ja sthiti bAMdhe che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra tathA te kAle azubhaprakRtiono anubhAga niyamA dristhAnaka ja bAMdhe che ane te paNa pratisamaye anaMtaguNahIna anaMtaguNahIna karato ja bAMdhe che. tathA te kAle baMdhAtI zubhaprakRtiono anubhAga niyamA catuHsthAnaka ja bAMdhe che ane te paNa pratisamaye anaMtaguNavRddha anaMtaguNavRddha ja bAMdhe che. A pramANe AvA prakAranI vizuddhimAM vartato A jIva AtmapariNAmanI vizuddhinA kAraNe prathama yathApravRttakaraNa kare che. tyArabAda apUrvakaraNa kare che. tyArabAda trIjuM anivRttikaraNa kare che. ahIM "karaNa" zabdano artha AtmAno pariNAma (adhyavasAya) evo artha jANavo. A traNe paNa karaNono darekano kAla antarmuhUrtaantarmuhUrta jANavo. traNa antarmuhUrta sAthe karo to paNa aMtarmuhUrta ja kAla jANavo. tyArabAda upazAnta avasthA A jIva prApta kare che. te avasthA paNa antarmuhUrtakAlavALI jANavI. aneka jIvone AzrayI yathApravattakaraNamAM ane apurvakaraNamAM kevA kevA AtmapariNAmo (adhyavasAyasthAno) hoya che? te viSaya have pachInA pAThamAM samajAve che. aNusamayaM vaddhRto, ajjhavasANANaNaMtaguNaNAe / pariNAmaTThANANaM, dosu vi logA asaMkhijjA // (karmaprakRti-upazamanAkaraNa gAthA-9) iti karmaprakRtau, pratisamayamadhyavasAnAnAmanantaguNatayA vizuddhyA vardhamAnAnAM karaNasamAptiM yAvad vardhate, tAni kiyanti adhyavasAnAni bhavanti ? dvayorapi yathApravRttApUrvakaraNayoH pariNAmAH sthAnAnAmanusamayaM lokAsaGkhyayA bhavanti, yathApravRttakaraNe apUrvakaraNe ca pratisamaye'saGkhyeyalokAkAzapradezarAzipramANAni adhyavasAyasthAnAni bhavanti, tathAhi-yathApravRttakaraNe prathamasamaye vizodhisthAnAni nAnAjIvApekSayA asaGkhyeya-lokAkAzapradezapramANAni, dvitIyasamaye vizeSAdhikAni, tato'pi tRtIyasamaye vizeSAdhikAni, evaM yAvaccaramasamaye, evamapUrvakaraNe'pi drssttvym| amUni cAdhyavasAyasthAnAni yathApravRttA-pUrvakaraNayoH sambandhIni sthApyamAnAni viSamacaturasrakSetramAvRNvanti, tayorupari cAnivRttikaraNAdhyavasAnAni muktAvalIsaMsthAni uparyuparyamUni anucintyamAnAni pratisamayamanantaguNavRddhyA pravartamAnAnyavagantavyAni tiryakSasthAnapatitAni / / yathApravRttakaraNamAM ane apUrvakaraNamAM pratisamaye anaMtaguNavizuddhi vaDe jIvo AgaLa vadhe che. banne karaNomAM trikAlavartI sarva jIvone AzrayI adhyavasAyanAM sthAno asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa thAya che. "A pramANe karmaprakRtinA upazamanAdhikAra gAthA 9mAM kahyuM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 159 che. A banne karaNomAM vartatA jIvo pratisamaye anantaguNavizuddhi vaDe vRddhi pAmatAM pAmatAM thAvat karaNanI samApti thAya tyAM sudhI vRddhi pAme che. banne karaNomAM te adhyavasAyasthAno kula keTalAM hoya che? te jANavuM hoya to zAstrakAra maharSi kahe che ke - yathApravRttakaraNa ane apUrvakaraNamAM traNe-kAlavartI sarvajIvone AzrayI A adhyavasAyasthAno pratyeka samayamAM (jIvo anaMtA-anaMta hovA chatAM paNa keTalAka keTalAka jIvonA adhyavasAyasthAno samAna hovAthI) asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa adhyavasAyasthAno hoya che. eka eka samayamAM anaMtajIvonAM adhyavasAyasthAno asaMkhyAtalokAkAzapradeza pramANa hoya che ane te sarve jaghanyavizuddhithI prAraMbhIne utkRSTavizuddhisthAna sudhInAM asaMkhyAta adhyavasAya sthAnomAM vizuddhinI vRddhi ane hAni SaTrasthAnapatita (cha prakAranI) hoya che. yathApravRttakaraNa ane apUrvakaraNamAM traNe kAlavartI anaMta jIvone AzrayI (keTalAka keTalAka jIvonA adhyavasAya samAna paNa hovAthI) pratyekasamayamAM asaMkhyAtA lokAkAzapradeza pramANa adhyavasAya sthAno hoya che. temAM paNa yathApravRttakaraNanA prathama samaye je asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa adhyavasAyasthAno hoya che tenAthI bIjA samaye vizeSAdhika hoya che. kAraNa ke prathamasamaye ghaNA ghaNA jIvomAM samAna adhyavasAyasthAno paNa hatAM, te bIjA samaye badhAnAM samAna ja rahe evo niyama nathI. samAna adhyavasAyamAMthI bIjA samaye sarakhI vizuddhi vadhe tevo niyama nathI. tethI bhinna paNa thaI jAya che. A rIte bIjA samaye vizeSAdhika, bIjA samaya karatAM trIjA samaye vizeSAdhika, ema yathApravRttakaraNanA caramasamaya sudhI jANavuM. A pramANe apUrvakaraNanA prathamasamayathI caramasamaya sudhI adhyavasAya sthAno vizeSAdhika-vizeSAdhika jANavAM. yathApravRttakaraNa ane apUrvakaraNamAM pratyeka samayamAM anaMta jIvonAM je A asaMkhyAta adhyavasAyasthAno che. tenI jo sthApanA karIe to viSamacaturagna kSetra pramANa thAyI 5 samaya \0 0 0 0 0 0 0 0 0 07 che. (cAra khuNAvALuM paNa samAna nahIM 4 samaya 0 0 0 0 0 0 0 0 0 paraMtu viSama evuM kSetra rokanAro A 3 samaya 0 0 0 0 0 0 0 0 / AkAra bane che.) jema ke te AkAra AvA 2 samaya 0 0 0 0 0 0 0 , prakAranI hoya che. tyArabAda te bane 1 samaya 0 0 0 0 0 0 / karaNonI upara trIjA anivRttikaraNamAM ekasamayamAM vartatA traNe kAlanA anaMtA jIvonA adhyavasAyasthAno samAna ja hoya che. eTale eka samaye eka ja hoya che. paNa asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa hotA nathI. bIjA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jJAnASTaka - 5 samaye paNa anaMtajIvonuM samAna eka ja adhyavasAyasthAna hoya che prathamasamaye ane te prathamasamayavartI jIvonA adhyavasAya karatAM anaMtaguNa vizuddha bIjAsamaye hoya che. bIjA samaya karatAM trIjA samayanuM ane trIjA samaya karatAM trIjAsamaye cothA samayanuM ema pratisamaye anaMtaguNa vizuddhi vaDe vadhatuM paNa eka cothAsamaye eka adhyavasAyasthAna hoya che. tethI te "muktAvalI'" motInA pAMcamAsamaye hAranI jema AkAravALAM adhyavasAyasthAno thAya che. - jJAnasAra cha 0 0 traNe karaNomAM prathamasamayathI bIjA samayamAM ane bIjA samayathI trIjA samayamAM ane trIjA samayathI cothA samayamAM adhyavasAyasthAno keTalAM ? ane kevI vizuddhivALAM che ? te uparanA citramAM samajAvavAmAM AvyuM che. paraMtu eka eka samayamAM prathamanA be karaNomAM je asaMkhyAtalokAkAza pradezapramANa adhyavasAyasthAno hoya che te tirthAM kevA prakAranI vizuddhivALAM hoya che ? dAkhalA tarIke uparanA citramAM yathApravRttakaraNanA prathama samayamAM O 0 0 0 sthAno lakhyAM che te paraspara kevI vizuddhivALAM che ? bIjA samayamAM 0 0 0 0 0 0 0 je lakhyAM che te paraspara kevI vizuddhivALAM che ? tene "tidhna'" kevAM che ? e have kahevAya che. koIpaNa ekasamayavartI adhyavasAya sthAno karatAM tenA pachInA samayavartI adhyavasAyasthAno ema upara upara vicArIe to pratisamaye anaMtaguNI vizuddhi vaDe vadhatAM te adhyavasAyasthAno che. paraMtu tidhna vicArIe to eTale koIpaNa ekasamayavartI je adhyavasAyasthAno che te sarvane mAMhomAMhe vicArIe to te pratisamaye jaghanyathI utkRSTa sudhI cha prakAranI vizuddhinI vRddhivALAM ane utkRSTathI jaghanya tarapha gaNIe to vizuddhinI hAnivALAM che. ema SaguNa vRddhi-hAnivALAM eTale ke SasthAna patita che. prathamasamayamAtravartI asaMkhyAta adhyavasAyasthAnomAM sauthI jaghanyavizuddhivALA prathama adhyavasAya karatAM tenI pAsenAM keTalAMka anaMtabhAgaadhika, tyAra pachInAM keTalAMka asaMkhyAtabhAga adhika, tyAra pachInAM keTalAMka saMkhyAtabhAga adhika, tyAra pachInA keTalAMka saMkhyAtaguNa adhika, tyAra pachInA keTalAMka asaMkhyAtaguNa adhika ane tyAra pachInA keTalAMka adhyavasAyasthAno anaMtaguNa adhika vizuddhivALA hoya che. Ama SaTcAnapatita kahevAya che. iha kalpanayA dvau puruSau yugapatkaraNapratipannau vivakSyete, tatraikaH sarvajaghanyayA zreNyA pratipannaH, aparaH sarvotkRSTayA vizodhyA / prathamajIvasya prathamasamaye mandA, dvitIyasamaye'nantaguNA, tRtIye'nantaguNA, evaM yAvat yeSAM yathApravRttakaraNasya saGkhyeyo bhAgo gato bhavati, tataH prathamasamaye dvitIyasya jIvasyotkRSTaM vizodhisthAna Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na ja jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 161 manantaguNaM vaktavyam, tato yataH sthAnAd jaghanyavizuddhimuktvA virAmaH kRtaH, tatpazcAtsamayasya jaghanyavizuddhiranantaguNA, tato'pi dvitIye utkRSTA vizodhiranantaguNA, tataH upari jaghanyavizodhiH anantaguNA, evamuparyadhazca ekaikaM vizodhisthAnamanantaguNaM, dvayorjIvayostAvanneyaM yAvaccaramasamaye jaghanyavizodhistataH AcaramAt-caramamabhivyApya yAni anuktAni zeSANyutkRSTAni sthAnAni, tAni krameNa nirantaramanantaguNAni vaktavyAni, tadevaM samAptaM yathApravRttakaraNam / asya ca yathApravRttakaraNasya pUrvapravRttamiti dvitIyaM nAma / zeSakaraNAbhyAM pUrva-prathamaM pravRttamiti / asmiMzca yathApravRttakaraNe sthitighAtarasaghAtau guNazreNirvA na pravartante, kevalamuktarUpA vizodhirevAnantaguNA / yAni vA'prazastAni karmANyatra sthito badhnAti teSAmanubhAgaM dvisthAnakaM badhnAti, yAni ca zubhAni teSAM catuHsthAnakam, sthitibandhe'pi ca pUrNe pUrNe satyanyaM sthitibandhaM palyopamasaGkhyeya jaghanya utkRSTa mAjUinaM vajJAti samRti mapUrvavarAmami- prathama sthAna thIyate - bIjuM sthAna trIjuM sthAna 3 11 yathApravRttakaraNamAM pratisamaye asaMkhyAta cothuM sthAna 4 13 lokAkAzapradeza pramANa adhyavasAyasthAno hoya che. pAMcamuM sthAna te paNa pachI pachInA samayamAM vizeSAdhika hoya che. chaThThuM sthAna eka eka samayamAM paraspara pasthAnapatita sAtamuM sthAna vizuddhivALAM hoya che ItyAdi samajAvIne have tenuM AThamuM sthAna yathApravRttakaraNamAM jaghanya vizuddhi ane utkRSTavizuddhi, navamuM sthAna kevI ane keTalI vadhAre hoya che ? te samajAvavA dasamuM sthAna mATe be puruSonI kalpanA karIne udAharaNapUrvaka agiyAramuM sthAna bAramuM sthAna graMthakAra maharSi samajAve che ke - teramuM sthAna ekI sAthe be puruSo yathApravRttakaraNamAM caudamuM sthAna pravezyA tyAM eka puruSa yathApravRttakaraNamAM dhAro ke paMdaramuM sthAna jaghanyavizuddhie AgaLa vadhyo ane bIjo puruSa soLamuM sthAna A ja yathApravRttakaraNamAM utkRSTa vizuddhie AgaLa | sattaramuM sthAna 28 30 aDhAramuM sthAna vadhyo. te baMne puruSoe dhAro ke ekI sAthe| ogaNIsamuM sthAna 38 32 39 yathApravarakaraNamAM praveza karyo. AvI kalpanA karIe vIsamuM sthAna 34 40 ? i 0. ? 0 - = 2 m - 0 0 ha ja 8 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra maMda hoya tyAM jaghanyavizuddhie caDhanArA prathamajIvanI prathamasamayamAM vizuddhi sauthI alpa = che. te ja jIvanI yathApravRttakaraNanA bIjA samayamAM anaMtaguNI vizuddhi, te ja jIvanI trIjA samayamAM anantaguNI ema yAvat yathApravRttakaraNano saMkhyAto bhAga jAya tyAM sudhI kahevuM. tenA karatAM prathamasamayavartI bIjA jIvanI utkRSTa vizuddhi anaMtaguNI che. tenA karatAM je sthAnanI jaghanyavizuddhi kahIne virAma karyo hato, te pachInA sthAnanI jaghanyavizuddhi anaMtaguNI che. tenA karatAM bIjA samayanI utkRSTavizuddhi anaMtaguNI che. tenA karatAM nIce jaghanyavizuddhi anaMtaguNI che. A pramANe eka nIcenA sthAnanI jaghanyavizuddhi ane eka uparanA sthAnanI utkRSTavizuddhi ema banne jIvonI vizuddhi paraspara anaMtaguNa anaMtaguNa kahetAM tyAM sudhI javuM ke yAvat prathamajIvanI caramasamayanI jaghanyavizuddhi Ave. tyArabAda caramasamaya sudhInAM nahIM kahelAM je zeSa utkRSTavizuddhi taraphanAM sthAno bAkI rahyAM tenI anukrame niraMtara vizuddhi anaMtaguNI kahevI. A samajavA mATe bAjumAM eka yantranI kalpanA karI che. yathApravRttakaraNamAM aMtarmuhUrtano kAla che temAM asaMkhyAta samayo che tenI 1 thI 20 samayapramANa kalpanA karI che. tyAM yathApravRttakaraNano saMkhyAtamo bhAga eTale 1 thI 6 samaya kalpyA che. temAM 1 thI 6 samaya sudhI jaghanyavizuddhi kramazaH anaMtaguNI che tyArabAda pahelA samayanI utkRSTa, sAtamA samayanI jaghanya, bIjA samayanI utkRSTa, AThamA samayanI jaghanya ane trIjA samayanI utkRSTa ema karatAM karatAM vIsamA samayanI jaghanyavizuddhi Ave tyAM sudhI samajavuM. tyArabAda 15 thI 20 ema 6 samayonI utkRSTavizuddhi kramazaH anaMtaguNI jANavI. A yathApravRttakaraNa samajAvyuM. tenuM bIjuM nAma "pUrvapravRttakaraNa'' paNa che. kAraNa ke bAkInAM je apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa che te be karatAM A karaNa pahelAM = pUrvakAlamAM paheluM pravarte che mATe tenuM bIjuM nAma pUrvapravRttakaraNa che. A yathApravRttakaraNamAM sthitighAta-2saghAta athavA guNazreNI pravartatAM nathI. phakta upara kahyA pramANe vizuddhi ja mAtra hoya che. (sthitighAtAdinuM svarUpa AgaLa apUrvakaraNa vakhate samajAve ja che.) tathA A yathApravRttakaraNamAM rahelo jIva ahIM je je aprazasta (azubha) karmo bAMdhe che. teono anubhAgabaMdha (2sabaMdha) avazya dvisthAnaka ja (be ThANIyo ja) kare che ane je prazasta (zubha) karmo bAMdhe che te karmono anubhAgabaMdha (rasabaMdha) niyamA catuHsthAnaka ja (cauThANIyo ja) bAMdhe che. tathA eka sthitibaMdha samApta thaye chate bIjo ane bIjo sthitibaMdha samApta thaye chate trIjo sthitibaMdha avazya palyopamanA saMkhyAtamA bhAge nyUna nyUna ja kare che. samAna ke adhika baMdha A jIva karato nathI. A pramANe yathApravRttakaraNa samajAvyuM. have apUrvakaraNa samajAvAya che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 maMdavisohI paDhamassa, saMkhabhAgAhi paDhamasamayammi / ukkassaM uppimaho, ekkakaM doNha jIvANaM // 10 // AcaramAo sesukkosaM puvvappavattamiinAma / bIyassa bIyasamaye, jahannamavi aNaMtarukkassA // 11 // (varmapravRti-3pazamanAraVT gAthA 20-22) ityAdi vcnaat| dvitIyasya apUrvakaraNasya yo dvitIyaH samayaH, tasya jaghanyamapi vizodhisthAnaM prathamasamayotkRSTavizodhisthAnAdanantaguNaM vaktavyam / etaduktaM bhavati - neha yathApravRttakaraNavat prathamato nirantaraM jaghanyavizodhisthAnamanantaguNaM vaktavyam / kintu prathamasamaye prathamato jaghanyA vizodhiH sarvastokA, sA'pi ca yathApravRttakaraNacarama-samayabhAvina utkRSTAd vizodhisthAnAd vizodhiranantaguNA, tataH prathamasamaye evotkRSTA vizodhiranantaguNA, tato dvitIyasamaye jaghanyA vizodhiranantaguNA, tato'pi tasminneva dvitIyasamaye tu utkRSTA vizodhiranantaguNA, evaM pratisamaye tAvadvAcyaM yAvaccaramasamaye utkRSTA vizodhiH / pahelAMnA pAThamAM yathApravRttakaraNamAM je vizodhi samajAvI teno tathA apUrvakaraNamAM je vizodhi che teno sAkSIpATha ApatAM granthakAra maharSi kammapayaDinA upazamanA karaNanI gAthA 10-11no sAkSIpATha Ape che. A banne gAthAono artha A pramANe che - "yathApravRttakaraNamAM prathamasamayavartI prathama jIvanI maMdavizodhi (jaghanyavizuddhi) sauthI thoDI che. tenA karatAM saMkhyAmAM bhAga sudhI kramazaH jaghanyavizuddhi anaMtaguNI-anaMtaguNI che. tenA karatAM bIjA jIvanI prathamasamayanI utkRSTavizuddhi anaMtaguNI che. Ama bane jIvomAM ekanI nIcenI jaghanya ane bIjAnI upara utkRSTa vizuddhi anukrame anaMtaguNI jANavI. tyArabAda utkRSTamAM je saMkhyAmAM bhAganAM sthAno bAkI rahyAM, tenI utkRSTavizuddhi anukrame caramasamaya sudhI anaMtaguNI-anaMtaguNI jANavI. A karaNa sauthI prathama pravarte che. tethI tenuM "pUrvapravRtta" evuM bIjuM nAma che. bIjA apUrvakaraNamAM bIjA samayanI jaghanyavizuddhi paNa tenA anaMtarapUrva evA prathama samayanI utkRSTavizuddhithI anaMtaguNI jANavI. 10-11 yathApravRttakaraNanI vizuddhi samajAvIne A banne gAthAnA AdhAre have apUrvakaraNanI vizuddhi samajAve che. bIjA apUrvakaraNano je bIjo samaya che te bIjA samayanI jaghanya Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra vizuddhi paNa A apUrvakaraNanA prathamasamayanI utkRSTavizuddhithI anaMtaguNI jANavI. upara kahelI vAtano sAra A pramANe che - yathApravRttakaraNamAM prathama sthAnathI saMkhyAmAM bhAga sudhInAM jaghanyasthAno anukrame anaMtaguNavizuddhivALAM kahyAM hatAM tevuM ahIM apUrvakaraNamAM nathI. eTale ke apUrvakaraNamAM yathApravRttakaraNanI jema prathamathI saMkhyAtamAbhAga sudhInAM jaghanyavizodhisthAno anaMtaguNAM kahevAnAM hotAM nathI. paraMtu apUrvakaraNanA prathamasamayanI jaghanyavizuddhi (bIjA samayo karatAM) sToka che. to paNa te vizuddhi yathApravRttakaraNanA caramasamayabhAvI utkRSTavizuddhi karatAM anaMtaguNI jANavI. yathApravRttanA caramasamayanI utkRSTavizuddhithI apUrvakaraNanA prathamasamayanI jaghanyavizuddhi paNa anaMtaguNI hoya A vAta svAbhAvika samajAya tema che. tyArabAda tenAthI te ja apUrvakaraNanA prathamasamayanI utkRSTavizuddhi anaMtaguNI che tenAthI bIjA samaye jaghanyavizuddhi anaMtaguNI che. tenAthI paNa te ja bIjA samayamAM utkRSTavizuddhi anaMtaguNI che. A pramANe pratisamaye jaghanya ane utkRSTa vizuddhi anaMtaguNI tyAM sudhI kahevI ke yAvatuM apUrvakaraNanA caramasamayanI utkRSTavizuddhi Ave. apUrvANi karaNAni sthitighAta-rasaghAta-guNazreNi-sthitibandhAdInAM nivartanAni yasmin tadapUrvakaraNam / tathAhi-apUrvakaraNe pravizan prathamasamaya eva sthitighAtaM rasaghAtaM guNazreNiM sthitibandhaM cAnyaM yugapadArabhate / tatra sthitighAtaH-sthitisatkarmaNo 'grimabhAgAdutkarSataH udadhipRthaktvapramANam, jaghanyena punaH palyopamasaGkhyeyabhAgamAtraM sthitikaNDakamutkirati, utkIrya ca yA sthitiH adho na khaNDayiSyati, tatra taddalikaM prakSipati, antarmuhUrtena kAlena tat sthitikaNDakamutkIryate / evaM dvitIyam, evaM tRtIyam, evaM prabhUtAni sthitikhaNDasahasrANi vyatikrAmanti / tathA ca sati yadapUrvakaraNasya prathamasamaye sthitisatkarma AsIt, tattasyaiva caramasamaye saGkhyeyaguNahInaM jAtam / rasaghAte tu azubhAnAM prakRtInAM yadanubhAgasatkarma, tasya anantatamaM bhAgaM muktvA zeSAnantAnubhAgabhAgAn antarmuhUrtena vinAzayati / tataH punarapi tasya prAgmuktasyAnantatamaM bhAgaM muktvA zeSAn vinAzayati / evamanekAni anubhAgakhaNDasahasrANi ekasmin sthitikhaNDe vyatikrAmanti / teSAM ca sthitikhaNDAnAM sahastraiH dvitIyamapUrvakaraNaM parisamApyate / sthitibandhAddhA tu apUrvakaraNasya prathamasamaye anya evApUrvapalyopamasaGkhyeyabhAgahInasthitibandhaH Arabhyate / jIrNasthitighAtasthitibandhau tu yugapadevArabhyete yugapadeva niSThAM yAtaH / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 165 bIjA karaNanuM nAma "apUrvakaraNa" che. AvuM nAma kema pravaryuM? tenA uttaramAM kahe che ke "apUrva evAM sthitighAta-rasaghAta guNazreNI ane apUrvasthitibaMdha A cAra (nivartana) kAryo thAya che je karaNamAM te karaNane apUrvakaraNa kahevAya che" A cAra kAryo A jIva pUrve pravartelA yathApravRttakaraNamAM karato na hato ane have apUrvakaraNa kAle kare che tethI tene apUrvakaraNa kahevAya che. tethI jevo apUrvakaraNamAM A jIva praveza kare che te ja vakhate prathamasamayathI ja sthitighAta, rasaghAta, guNazreNI ane apUrvasthitibaMdha A cAra kAryo (yuga56) ekI sAthe AraMbhe che. (1) sthitighAta :- sattAmAM rahelI sthitimAMthI te sthitinA agrima bhAgathI utkarSathI (vadhAremAM vadhAre) seMkaDo sAgaropamapramANa ane jaghanyathI palyopamanA saMkhyAtamAM bhAga pramANa sthitikaMDaka (sthitino eka TukaDo) umere che. (uparathI toDe che). ukerIne (uparathI toDIne) nIcenI je sthiti toDI nathI, tathA toDavAnI nathI te sthitimAM A khaMDita karelI sthitimAM dalika nAkhe che. eka aMtarmuhUrtakAle te Akho sthitikaMDaka uparathI toDIne nIce lAvI de che. eTale ke teTalI sthiti kapAI jAya che. A prathama sthitighAta kahevAya che. e ja pramANe bIjo sthitighAta, trIjo sthitighAta te jIva kare che. ema hajAro sthitighAta A apUrvakaraNamAM A jIva kare che. Ama karavAthI eTale ke hajAro sthitighAta dvArA sattAmAM rahelI sthiti khaMDita thavAthI A apUrvakaraNanA prathamasamaye je sthitisattA hatI te sthitisattA te apUrvakaraNanA caramasamaye saMkhyAtagaNI hIna thaI jAya che. eka apUrvakaraNamAM AvA hajAro sthitighAta pasAra thAya che. (2) rasaghAta - azubha prakRtionI (pApaprakRtionI) je anubhAgasattA (rasanI sattA) hAla jIvanI pAse pUrvakAlamAM bAMdhelI che teno eka anantamo bhAga mukIne zeSa anaMta bhAgono eka (nAnA) aMtarmuhUrtakAlamAM ja vinAza kare che. A prathama rasaghAta kahevAya che. tyArabAda te pUrvenA rasaghAtamAMthI bAkI mukI rAkhelA eka anubhAga khaMDano eka anaMtamo bhAga mukI rAkhIne zeSa anaMtabhAgono vinAza kare che. A pramANe aneka anubhAgakhaMDonA nAza karavA rUpa hajAro 2saghAto eka eka sthitighAtamAM thaI jAya che. arthAt hajAro hajAro rasaghAta pasAra thavA vaDe eka sthitighAta thAya che ane hajAro hajAro sthitighAta pasAra thavA vaDe bIju apUrvakaraNa samAptine pAme che. (3) apUrvasthitibaMdha :- apUrvakaraNanA prathamasamaye zarU karelo eka sthitibaMdha samApta thaye chate te sthitibaMdhathI anya evo navo sthitibaMdha apUrva ja eTale ke palyopamanA saMkhyAtamA bhAge nyUna ja zarU kare che. bIjo sthitibaMdha samApta thAya tyAre trIjo ane trIjo Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra samApta thAya tyAre cotho sthitibaMdha avazya palyopamanA saMkhyAtamA bhAge hIna hIna ja cAlu kare che. Avo hIna hIna ja sthitibaMdha pUrvakAlamAM kyAreya karyo nathI. tethI tene apUrvasthitibaMdha kahevAya che. eka sthitibaMdha ane eka sthitighAta A banne sAthe ja AraMbhAya che ane ekIsAthe ja samAptine pAme che. banneno kAla je aMtarmuhUrta che te samAna hovAthI yugapad prAraMbha ane yugapad niSThA (samApta) kare che. guNa guDhInikkhevo, samae samae asaMkhaguNaNAe / addhAdugAiritto, sese sese ya nikkhevo // 15 // (karmaprakRti-upazamanAkaraNa gAthA-15) bhAvanA ca-ghAtyasthitikhaNDamadhyAd dalikaM gRhItvA udayasamayAt pratisamayaM asaGkhyeyaguNatayA nikSipati - prathamasamaye stokam, dvitIyasamaye asaGkhyeyaguNam, tRtIyasamaye asaGkhyeyaguNam evaM yAvaccaramasamayaH / eSa prathamasamayagRhItadalikanikSepavidhiH, evaM dvitIyAdisamayagRhItAnAmapi, ityanena prathamasamaye stokaH dvitIyasamaye asaGkhyeyaguNaH, tRtIyasamaye asaGkhyeyaguNaH guNazreNidalikanikSepo bhavati / iti apUrvakaraNasvarUpam / anivRttikaraNe etaduktaM bhavati - (4) have guNazreNInuM svarUpa samajAve che. tyAM kammapayaDImAM upazamanAkaraNanA adhikAramAM gAthA 15mAM A pramANe kahyuM che . nikkheva = = "sthitighAta ane rasaghAta vaDe khaMDita thayelI sthitinA karmadalikonI nIcenI sthitimAM je racanA karavI te muLaseDhI guNazreNI kahevAya che. pratyeka samayomAM asaMkhyAta guNAkAre karmadalikonI A jIva racanA kare che. guNazreNIno kAla jo ke aMtarmuhUrta hoya che to paNa te aMtarmuhUrta apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa ema be karaNanA kAlathI kaMIka adhika hoya che tathA jema jema samaya pasAra thAya che tema tema bAkI rahelA samayomAM ja dalikono nikSepa (dalikonI racanA) thAya che. I // 15 // uparanI vAtano bhAvArtha A pramANe che - sthitighAta ane rasaghAta vaDe khaMDita thayelA sthitikhaMDamAMthI prAyaH niHrasatulya banelAM arthAt atyanta alpa rasavALA banelAM evAM karmadalikone tyAMthI grahaNa karIne nIcenI bhogavAtI sthitimAM udayasamayathI antarmuhUrtanA kAlamAM pratyekasamayonI aMdara anukrame asaMkhyAtaguNAkAre te dalikane goThave Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 167 che. te guNazreNI kahevAya che. guNazreNInA prathamasamaye uparathI lAveluM karmadalika nIce prathamasamayamAM thoDuM, tenAthI bIjA samayamAM asaMkhyAtaguNa, tenAthI trIjA samayamAM asaMkhyAtaguNa ema guNazreNInA aMtarmuhUrtakAlanA yAvat caramasamaya sudhInA sarva samayomAM karmadalikono nikSepa (racanA) kare che. A to guNazreNInA prathama samaye je karmadalika lAvyAM, teno nikSepavidhi kahyo. e ja pramANe bIjA-trIjA-cothA Adi samayomAM uparanI sthitimAMthI lAvelAM karmadalikono nikSepa paNa jANI levo. Ama hovAthI te dvitIyAdi samayomAM lAveluM karmadalika paNa prathamasamaye thoDuM, bIjA samaye asaMkhyAtagaNuM ane trIjA samaye tenA karatAM paNa asaMkhyAtagaNuM A pramANe guNazreNI dvArA lAvelA karmalikonI udayathI bhogavAtI evI nIcenI sthitimAM racanA kare che. A guNazreNIno kAla jo ke aMtarmuhUrta ja hoya che. to paNa te aMtarmuhUrta keTalA pramANanuM levuM? te vAta upazamanAkaraNanI mUlagAthAmAM kahe che ke apUrvakaraNa ane anivRttikaraNanA eka eka ema be aMtarmuhUrta bhegAM karIe tenA karatAM kaMIka adhika evo aMtarmuhUrta kAla jANavo. tathA nIcenI udayathI bhogavAtI sthitinA jema jema samaya pasAra thAya, tema tema bAkI rahelA samayamAM ja guNazreNInA dalikano nikSepavidhi A jIva kare che. paraMtu jema jema samaya pasAra thAya che. tema tema nikSepa mATe AgaLa AgaLa samayo vadhatA nathI. A pramANe apUrvakaraNanuM svarUpa samApta thayuM. have anivRttikaraNanuM svarUpa A pramANe kaheluM che. __ anivRttikaraNasya prathamasamaye ye vartante, ye ca vRttAH, ye ca vartiSyante, teSAM sarveSAmapi samAnA ekarUpA vizodhiH, dvitIyasamaye'pi ye vartante ye ca vRttAH ye ca vartiSyante teSAmapi samA vizodhiH evaM sarveSvapi samayeSu, navaraM pUrvataH uparitane anantaguNAdhikA vizodhiH caramasamayaM yAvat / asmin karaNe praviSTAnAM tulyakAlAnAmasumatAM parasparamadhyavasAnAnAM yA nivRttiAvRttiH sA na vidyate ityanivRttikaraNam / anivRttikaraNe yAvantaH samayAstAvanti adhyavasAyasthAnAni, pUrvasmAt pUrvasmAt anantaguNavRddhAni bhavanti / anivRttikaraNAddhAyAH saGkhyeyeSu bhAgeSu gateSu satsu ekasmin bhAge saGkhyeyatame zeSe tiSThati antarmuhUrtamAtramadho muktvA mithyAtvasyAntarakaraNaM karoti / antarakaraNakAlazcAntarmuhUrtapramANaH / antarakaraNe ca kriyamANe guNazreNeH saGkhyeyatamaM bhAgamutkirati, utkIryamANaM ca dalikaM prathamasthitau dvitIyasthitau ca prakSipati, evamudIraNa''gAlabalena mithyAtvodayaM nivArya aupazamikasamyaktvaM labhate / uktaJca - Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra anivRttikaraNanA prathamasamayamAM je jIvo hAla varte che. jeo bhUtakALamAM AvelA che ane bhaviSyakAlamAM je jIvo Avaze, te sarve paNa jIvonI prathamasamayamAM ekasarakhI samAnarUpe vizuddhi hoya che. bIjA samayamAM paNa je jIvo varcyA che, varte che ane vartaze, te sarve jIvonI paNa vizuddhi sarakhI hoya che. Ama sarva samayomAM jANavuM. paraMtu A anivRttikaraNamAM apUrvakaraNanI jema paraspara taratamatA ane tenA kAraNe tirkI SasthAnapatita vizuddhi hotI nathI. evI ja rIte anivRttikaraNanA bIjA samayamAM-trIjA samayamAM-cothA samayamAM je jIvo varte che, vartyA che ane bhaviSyamAM vartaze te sarve jIvonI te te ekasamayamAM paraspara samAna vizuddhi hoya che. paraspara taratamatA ke koI paNa ekasamayamAM patthAna patita vizuddhi hotI nathI. A pramANe anivRttikaraNanA prathama samayathI aMtimasamaya sudhI jANavuM. arthAt sarvasamayomAM Ama tirkI samAna vizuddhi samajavI. paraMtu pUrva pUrva samayathI uttara uttara samayanI vizuddhi anaMtaguNa adhika anaMtaguNa adhika vizuddhi yAvat caramasamaya sudhI jANavI. UrdhvamukhI vizuddhi anaMtaguNI ane tiryanmukhI vizuddhi samAna jANavI. A anivRttikaraNamAM pravezelA ane tulyakALamAM vartatA jIvonA adhyavasAyasthAnonI paraspara vizuddhimAM je nivRtti eTale vyAvRtti arthAt taratamatA-hAnivRddhi che te nathI saMbhavatI jyAM tene anivRttikaraNa kahevAya che. A kAraNathI ja anivRttikaraNamAM jeTalA samayo che teTalAM ja adhyavasAya sthAno che ane te sarve adhyavasAyasthAno pUrva-pUrva adhyavasAyasthAnathI anaMtaguNavRddha-anaMtaguNavRddha vizuddhivALAM che. A anivRttikaraNanA saMkhyAtA bhAga gaye chate ane eka saMkhyAtamo bhAga bAkI rahyu chate mithyAtvamohanIya karmanI aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa je sthitisattA che temAMthI aMtarmuhUrtamAtranI sthitine nIcenA bhAgamAM (udayakAlavALA bhAgamAM) udayathI bhogavavA mATe rAkhI mukIne tenI uparanI sthitimAM aMtarmuhUrtapramANanuM aMtarakaraNa (saLaMga lAMbI sthitinA be TukaDA karIne vacce aMtara-AMtarUM pADavAnuM kAma) A jIva kare che. A aMtarakaraNano kAla aMtarmuhUrta hoya che. aMtarakaraNa karAye chate guNazreNIno paNa saMkhyAtamo bhAga ukerAya che. (tuTe che) kAraNa ke guNazreNI be karaNanA kAlathI kaMIka adhikakAla pramANa karAI hatI. te adhikakAlamAM goThavAyelA guNazreNInA daliko aMtarakaraNanAM dalikonA utkiraNanI sAthe ukerAya che. ukerAtA A karmadalikane A jIva nIcenI prathamasthitimAM tathA aMtaHkoTAkoTi pramANavALI bIjI sthitimAM prakSepa kare che. Ama karatAM karatAM aMtarakaraNavALI sthitine sarvathA khAlI kare che ane uparanI aMtaHkoDAkoDIvALI sthitine upazamanA karaNa vaDe sarvathA upazamAve che tathA nIcenI aMtarmuhUrtapramANanI bhogya Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 169 evI prathamasthitine udayathI bhogavI bhogavIne tathA udIraNA ane AgAlanA bala vaDe kAlakrame mithyAtvanA udayane aMtarmuhUrte samApta karIne aMtarakAlavALA kAlamAM praveza kare che. te vakhate tenA prathamasamaye ja A jIva upazama samyakatvane prApta kare che. kyAreya na prApta karelA evA apUrvalAbhane A jIva pAme che. kammapayaDImAM ja upazamanAkaraNanI gAthA 18 mAM kahyuM che ke - micchattudaye khINe, lahai sammattamovasamiyaM so / laMbheNa jassa labbhai, AyahiyaM aladdhapuvvaM jaM // 18 // mithyAtvasyodaye kSINe sati sa jIva uktena prakAreNa aupazamikaM samyaktvaM labhate / yasya samyaktvasya lAbhena yadAtmahitamalabdhapUrvamarhadAditattvapratipattyAdi, tad labhyate / tathAhi-samyaktvasya lAbhe sati (yathA) jAtyandhasya puMsaH cakSurlAbhe sati (vastutattvAvaloko bhavati tathA mahAn pramodo bhavati) evaM jantoH yathAvasthitavastutattvAvaloko bhavati tathA mahAvyAdhyabhibhUtasya vyAdhyapagame iva mahAMzca pramodaH bhavati / atra anivRttikaraNe kriyamANe yadi puJjatrayaM karoti, tadA prathamaM kSayopazamaM samyaktvaM labhate / akRtatripuJjaH prathamamupazamasamyaktvaM labhate iti siddhAntAzayaH / karmagranthamate tu prathamaM upazamameva labhate, ayaM ca tripuJjIkaraNamupazame karoti / iti granthibhid jJAnaM tattvopayogalakSaNaM, tasya anya vikalpaiH kim ? mithyAtvano udaya kSINa thaye chate te jIva aupathamika sabhyatvane prApta kare che. je samyakatvanA lAbhathI pUrve kadApi prApta na karelA evA apUrva Atmahitane A jIva prApta kare che. ./18 mithyAtvamohanIyakarmano udaya (nIcenI prathama sthitino udaya) samApta thaye chate te jIva upara kahelA prakAra dvArA sauthI prathama aupazamika samyakatva prApta kare che. traNa karaNa saMpUrNa karavAthI ane mithyAtvanI prathama sthitino udaya pUrNa thavAthI tathA uparanI bIjI sthiti upazamanAkaraNa vaDe upazAnta karI hovAthI A jIva sauthI prathama opazamika sabhyatva prApta kare che. je pazamika samyakatvanA lAbhathI kyAre paNa bhUtakALamAM na meLaveluM hoya tevuM je Atmahita che. te prApta thAya che. eTale ke arihaMta paramAtmAnA vacano uparanI parama tattvazraddhAdi guNonI prApti thAya che je muktiprAptinuM bIja gaNAya che. te A pramANe - jema janmathI aMdha evA puruSane cakSuno lAbha thaye chate dRSTi prApta thavAthI parama AnaMda thAya che. athavA mahAvyAdhithI pIDAyelA jIvane jema mahAvyAdhi dUra thaye chate parama AnaMda Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra thAya che. tevI ja rIte aupamika samyaktva prApta thaye chate A jIvane yathAvasthita tattvano prakAza prApta thAya che eTale ke je vastu jema che te vastu tema che AvI pAkI khAtrI thAya che. anekAntadRSTithI vastunA anaMtadharmonI zraddhA-ruci-prIti pragaTe che. tenAthI te jIvane mahAna pramoda (ghaNo ghaNo AnaMda) prasare che. "traNa karaNo samApta thayA pachI A jIva aupazamika samyaktva prApta kare che" A pramANe upara je kahevAmAM AvyuM che te bAbatamAM siddhAntakAra ane karmagraMthakArano mata kaMIka bhinna bhinna che te vAta samajAvatAM TIkAkArazrI jaNAve che ke - anivRttikaraNa jyAre karAtuM hoya tyAre ja jo te jIva tripuMjIkaraNa kare to sauthI prathama kSayopazama samyaktva prApta kare, ane te kAle nathI karyA traNa puMja jeNe evo hoya to eTale ke te jIva traNa puMja karyA vinAno jo hoya to sauthI prathama aupazamika samyaktva prApta kare che ane aupamika samyaktva prApta karIne tyArabAda prathamasamaye tripuMjIkaraNa kare che. A pramANe siddhAntakArano mata (Azaya) che. paraMtu karmagraMthakAranA mate to prathama kSayopazama samyaktva prApta karato ja nathI tathA anivRttikaraNa karavAnA kAle tripuMja karato ja nathI. paraMtu traNe karaNo vidhipUrvaka samApta karIne aMtarakaraNanA prathamasamaye sauthI prathama aupazamika samyaktva ja te jIva prApta kare che. samyaktva pAmelo A jIva upazama samyaktva Ave chate prathama samaye ja tripuMjIkaraNa kare che. AvA prakAranuM tattvanA upayogavALuM (arthAt je vastu jema che te vastunI tema zraddhA karAvanAruM) granthibhedayukta samyajJAna je AtmAne thayuM che te AtmAne paradravyanI sAdhanAnA nimittabhUta evA aneka prakAranA saMkalpa-vikalpo vaDe zuM ? arthAt jene alabdhapUrva evuM Atmahita prApta thayuM che tene parapadArthonA sAdhanAnA nimittabhUta maMtra taMtronA vikalpo manamAM thatA ja nathI. aMdhakArano nAza kare evI jo potAnI ja dRSTi prApta thaI hoya (eTale ke kevalajJAna-kevaladarzana pragaTa thayAM hoya) to dIvaDAonI zuM jarUra rahe ? tema ahIM samajavuM. // 6 // mithyAtvazailapakSacchid-jJAnadambholizobhitaH / nirbhaya: zavavuM yonI, navatthAnanananane zA mithyAtvamohanIyakarma rUpI parvatanI be pAMkhono cheda karanArA evA samyajJAna rUpI vajra vaDe zobhatA, bhaya vagaranA yogI IndramahArAjAnI jema AnandarUpI naMdanavanamAM majhA kare che. chA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 171 TIkA - "mithyAtveti'--yogI ratnatrayarUpakSopAthI, vIza ? nirmacaHbhyrhitH, Anandanandane-AnandaH AtmAnandaH, sa eva nandanam-Anandanandanam, tasmin Anandanandane, nandati-krIDAM karoti, kiMvat ? zakravat-indravat / kathambhUtaH yogI? mithyAtvazailapakSacchidjJAnadambholizobhitaH-mithyAtvaM-viparyAsarUpam, tadeva zaila:parvataH, tasya pakSacchedanakRt yad jJAnaM, tadeva dambholiH, tena zobhitaH, ityanena mithyAtvabhedakajJAnavajrAnvitaH samyagdarzanajJAnacAritrapariNataH yogI Anandanandane nandati, zuddhAtmAnande nandati // 7 // vivecana - samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritra, Ama ratnatrayI svarUpa je muktino upAya che. te upAyavALA evA muni, eTale ke je munimahArAjanuM jIvana muktinA upAyabhUta ratnatrayInI sAdhanAmAM layalIna che tevA, vaLI te muni kevA che? nirbhaya-bhayathI rahita, kAraNa ke hiMsA, jUTha, corI ane abrahma Adi koIpaNa prakAranA doSonuM sevana na hovAthI tenA saMbaMdhI bhaya vinAnA tathA dhana-dhAnyAdi navavidha bAhyaparigraha na hovAthI mAruM luMTAI jaze, corAI jaze, koI laI jaze ItyAdi bhaya vinAnA, svaguNonI ramaNatAnI majhA mANanArA hovAthI AtmAnA guNono AnaMda mANavA svarUpa naMdanavanamAM tanmayatAthI kriIDA kare che. svaguNono AnaMda mANe che. konI jema AnaMda mANe che? to zakranI jema eTale ke IndranI jema A yogI svaguNa ramaNatAno AnaMda mANe che. A yogI kevA che? mithyAtvadazA rUpI parvatanI be pAMkhone chedI nAkhanArA vaja nAmanA zastrathI zobhatA evA A yogI che. lokokti evI che ke parvatone bhUtakALamAM pakSInI jema be pAMkho hatI, tenAthI te parvato uDAuDa karatA hatA.tethI Ama janatA bhaya pAmatI hatI. te janatAe tapa-japa karIne IndramahArAjAne prasanna karyA. IndramahArAjAe AvIne Ama janatAne pUchyuM ke mane kema yAda karyo ? sArI janatAe pharIyAda karI ke "AvA moTA moTA parvato AkAzamAM uDAuDa kare ane te jo nIce paDe to ame marI jaIe. mATe te uDAuDa na kare tema karo." te sAMbhaLIne Indra mahArAjAe potAnA hAthamAM rahelA vaja nAmanA zastra vaDe parvatonI bane pAMkho chedI nAkhI. tyArathI parvato bhUmi upara evA coMTI gayA che ke uDAuDa to karatA nathI, paNa ukhaDatA paNa nathI. AvI eka lokokti che. tene dhyAnamAM rAkhIne kavie A kalpanA karI che. A jIvamAM "mithyAtvadazA" e moTo parvata che. tenAthI thanArA "rAga ane dveSa" e tenI be pAMkho che. muni mahArAjA pAse adhyAtmazAstronuM saMvega-nirveda ane vairAgyajanaka Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra je jJAna che te vaja nAmanuM zastra che. tethI jema IndramahArAjAe vajazastrathI parvatanI pAMkho chedI nAkhI jethI Ama janatA nirbhaya banI gaI. tema A yogamahArAjA vairAgyavAsita adhyAtmadazAnA jJAna vaDe mithyAtvadazAnI rAga-dveSAtmaka bane pAMkhone chedI nAkhe che. tethI patananA saghaLA bhayo TaLI jAya che. AvA prakAranA A yogI che. A rIte mithyAtvano nAza karanArA evA samyajJAnarUpI vajazastrathI yukta ane samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra Ama ratnatrayInA bhAvamAM pariNAma pAmelA A yogI zuddha evA AtmAnA guNonI ramaNatAnA AnaMdarUpI naMdanavanamAM majhA kare che, lahera kare che, Atmika AnaMda bhAo cha. // 7 // pIyUSamasamudrotthaM, rasAyanamanauSadham / ananyApekSamaizvaryaM, jJAnamAhurmanISiNaH // 8 // gAthArtha - AtmadazAnA jJAnane maharSi puruSo AvuM kahe che - samudra vinA utpana thayeluM amRta che. auSadha vinAnuM rasAyaNa che ane parapadArthonI apekSA vinAnuM aizvarya cha. // 8 // st :- "pIyUSaM iti"-asamudrotthaM pIyUSamamRtam, anauSadham-auSadharahitaM rasAyanaM jarAmaraNanivArakam, ananyApekSam-anyat-paravastu, tasya apekSayA rahitam, aizvaryam-Azcaryamiti pAThe-Azcarya-camatkArakAri jJAnam, svaparAvabhAsanalakSaNamAhuH manISiNaH paNDitAH / ityanena vastutaH maraNavArakaM sarvarogamuktihetu rasAyanaM jJAnaM, vastutaH avalokanacamatkArakAri jJAnam, ityevamAtmajJAnaM paramamupAdeyaM jJAnaM yathArthAvabodhaparabhAvatyAgalakSaNaM smRtam / ityanena anAdiparabhAvapariNatasya mithyAtvAjJAnAsaMyamamohitasya parabhAvotpannAtmarodhakapariNatiM tattvatvenAGgIkurvan parabhAvamohitaH bhramati sUkSmanigodAdicaturdazasu jIvasthAneSu / sa ca tattvajJAnAmRtapariNataH AtmA mithyAtvAdidoSAn vihAya samyagdarzanajJAnacAritrakoTimArUDhaH svarUpAvabhAsanAnandI sarvadoSarahito bhavati, ata evAmRtaM rasAyanaM jJAnam, tadarthamevodyamaH kAryaH // 8 // vivecana :- AtmatattvanuM jJAna keTaluM viziSTa che ? te viSaya A gAthAmAM traNa upamAothI samajAvAyo che. evA prakAranI lokokti che ke devo ane dAnavoe sAthe maLIne Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnASTaka - 5 173 merUparvatano ravaiyo (maMthAna) banAvIne ane zeSanAganuM doraDuM banAvIne samudrane valovyo, temAMthI 14 ratno nIkaLyAM. temAM je viSa nIkaLyuM te mahAdeve pIdhuM. tethI temano kaMTha kALo (nIla) thaI gayo. tethI teo nIlakaMTha mahAdeva kahevAyA ane je amRta nIkaLyuM te devoe pIdhuM. tethI devo amara banI gayA arthAt amara kahevAyA. vArtAno sAra e che ke "amRta samudra valovavAthI maLyuM hatuM" samudramajjana karyA vinA amRtanI prApti thatI nathI. jyAre A jJAnarUpI amRta evuM che ke je samudra-manthana vinA vibhAvadazAnA tyAgapUrvaka jo gurugamathI abhyAsa karavAmAM Ave to maLI zake che. A eka Azcaryajanaka ghaTanA che. laukika vyavahAramAM samudra-manthanathI ja amRta maLe che jyAre lokottara mArgamAM jJAnarUpI amRta samudramathana vinA prApya che. - tathA zarIrane ghaNuM ja laSTapuSTa kare evuM rasAyana banAvavuM hoya to judI judI jAtanI ghaNA prakAranI auSadhionAM banelAM auSadho bhegAM karIne khAMDavAthI, daLavAthI athavA mIkSa karavAthI rasAyana bane che. jyAre A jJAnarUpI rasAyana evuM che ke je meLavavAmAM koIpaNa auSadho lAvavAM paDatAM nathI, meLavavAM paDatAM nathI. chatAM laukika rasAyanathI je rogo na nivArI zakAya tevA sarva rogothI muktino hetu bane tevuM jJAnarasAyaNa che. tathA janma, jarA ane mRtyunuM sarvathA nivAraNa karAve tevuM A rasAyana che. adhyAtmajJAnanI prAptithI jIva nirveda-saMvegapariNAmI thatAM vairAgyavAsita banIne sarvakarmarahita azarIrI bane che. jyAM koI rogo AvatA nathI tathA janma-jarA-mRtyu paNa saMbhavatA nathI. tethI jJAna e auSadhanA mizraNa vinAnuM rasAyana che. tathA rAjAnuM cakravartInuM ke Indra mahArAjAnuM aizvarya hoya to temAM hAthI-ghoDA-ratha (AjanA kAla pramANe moTara) dhana-alaMkAra ItyAdi parapadArthonI (pula padArthonI) apekSA hoya che. arthAt para-padgalika padArthonI apekSAe aizvarya dekhAya che. potAnA AtmAmAM evI koI viziSTa siddhi thayelI nathI. mAtra dravyapuNyanA udayathI prApta thayelI bhautika saMpattithI aizvaryavALA gaNAya che. jyAre jJAnasvarUpa AtmAnuM je aizvarya che te svAbhAvika che, sahaja che, akRtrima che. koIpaNa parapadArthanI temAM apekSA nathI. tethI anyanI apekSA vinAnuM A parama aizvarya che. have TIkAnA padonA artha vicArIe. jJAna te - vinA samudra utpanna thayeluM pIyUSa (amRta) che. vinA auSadhe banAveluM rasAyana che. A rasAyana (janma) jarA ane maraNane aTakAvanAra che. anya paudgalikAdi padArthonI apekSA vinAnuM parama aizvarya rUpa che. koI koI pratomAM zraryam ne badale Azcaryam Avo pATha paNa dekhAya che. jo te pATha laIe Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 jJAnASTaka - 5 jJAnasAra to jJAna te paranI apekSA vinA Azcaryane karanAruM arthAt camatkArane karanAruM che. A jJAna, dIpakanI jema sUrya-caMdranI jema svano ane parano ema banneno bodha karAvavAnA svabhAvavALuM che. Ama manISI-puruSo eTale ke paMDita puruSo kahe che. Ama hovAthI A jJAna mRtyune aTakAvanAruM tathA sarva roga-zokAdimAMthI muktinI prAptinA kAraNabhUta rasAyanatulya che. paramArthathI sva-para padArthonuM avalokana karAvavAmAM A jJAna camatkAra sarjanAruM che. A rIte AtmAsaMbaMdhI jJAna parama upAdeya che. tathA A jJAna "je vastu jema che te vastune tema jaNAvanAruM" = yathArtha bodha karAvanAruM tathA parabhAvadazAno tyAga karAvanAruM kaheluM che. A pramANe hovAthI anAdikAlathI parabhAve pariNAma pAmelA ane mithyAtva, ajJAna ane asaMyama Adi bhAvothI (paradravyamAM) mohabdha banelA jIvanI parabhAvathI utpanna thayelI zuddha AtmatattvanA svarUpanI bAdhaka evI je vibhAvadazA (parane potAnuM mAnIne temAM aMjAvA)rUpa pariNati che. tene ja "sAcuM tattva che A ja mAruM svarUpa che" ema mAnI lenAro parabhAvathI mohita thayelo A jIva sUkSmanigoda Adi cauda jIvasthAnakomAM bhaTake che. saMsAramAM 84 lAkha yonimAM janma-maraNAdi duHkhomAM rakhaDe che. 84 lAkha yonimAM bhaTakanAro A ja jIva tattvajJAna rUpI amRtathI jyAre pariNata thAya che tyAre mithyAtva Adi doSono tyAga karIne samyagdarzanasamyajJAna ane samyakyAritranI sAdhanA tathA ArAdhanAnA rAjamArga upara ArUDha thayo chato potAnA ja zuddha svarUpanA apUrva anubhava dvArA AnaMdamagna banyo chato sarva doSarahita zuddha buddha thAya che. A kAraNathI AtmAsaMbaMdhI adhyAtmajJAna e sAce ja amRta che. e sAce ja rasAyana che. tethI tenI prApti mATe ja saMsArI jIve udyama karavo joIe. ITa. paMcama jJAnASTaka samApta che Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 // atha SayuM zamAm // 175 atha paJcamajJAnASTakakathanAnantaraM SaSThaM zamASTakaM prArabhyate / jJAnI hi jJAnAt krodhAdibhya upazAmyati ataH zamASTakaM vistAryate SaSTham / tatra AtmanaH kSayopazamAdyAH pariNatayaH svabhAvapariNAmena pariNamanti na taptAdipariNatau sa zamaH / nAmasthApanAzamau sugamau dravyazamaH pariNatyasamAdhau pravRttisaGkocaH dravyazamaH AgamataH zamasvarUpaparijJAnI anupayuktaH, noAgamataH mAyayA labdhisiddhyAdidevagatyAdyartham upakArApakAravipAkakSamAdikrodhopazamatvam / bhAvataH upazamasvarUpopayuktaH AgamataH, noAgamato mithyAtvamapahAya yathArthabhAsanapUrvakacAritramohodayAbhAvAt kSamAdiguNapariNatiH zamaH / so'pi laukikalokottarabhedAd dvividhaH / laukikaH vedAntavAdinAm, lokottara: jainapravacanAnusArizuddhasvarUparamaNaikatvam / " have pAMcamuM jJAnASTaka kahyA pachI chaThThuM zamASTaka zarU karAya che. jJAnI puruSa jJAnanA balathI krodha vagere kaSAyothI zAnta thaI jAya che. A kAraNathI chaThThuM zamASTaka have samajAvAya che (lakhAya che). tyAM AtmAmAM jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarma AdinA kSayopazamabhAvathI pragaTa thayelI jJAnazakti-darzanazakti ane vIryazakti ItyAdi rUpa je zakyAtmaka pariNatio prApta thaI che te jyAre svabhAvadazAnA pariNAma rUpe pariNAma pAme che. paNa taptAdibhAve (krodha-mAna-mAyA-lobha Adi rUpe) vibhAvadazApaNe pariNAma pAmatI nathI tyAre te dazAne "zama" kahevAya che. sArAMza ke ghAtI karmonA kSayopazamathI prApta thayelI tamAma zaktio jyAre svaguNaramaNatAmAM pariNAma pAme che paNa krodhAdi kASAyikabhAve pariNAma pAmatI nathI tyAre AtmA zAnta-samatAbhAvavALo kahevAya che. AvA prakAranA "zama" guNanuM have varNana kare che. tyAM nAma, sthApanA, dravya ane bhAvathI zamaguNanuM svarUpa samajAve che. nAma ane sthApanA A be nikSepA bahu ja sugama hovAthI have vAraMvAra lakhAtA nathI. tethI dravya ane bhAvanikSepA ja samajAvAya che. pariNatimAM asamAdhi hoya ane bahArathI mana-vacana tathA kAyAnI pravRttiono saMkoca karyo hoya. jemake agnizarmA traNa mAsanA uparAupara upavAsa thayA pachI guNasena rAjA upara gusse bharAyo chato AhArapANIno tyAga karIne tapamAM lIna thayo. ahiM cittamAM krodhAdi kaSAyo hoya eTale ke asamAdhibhAva hote chate bahAra bahArathI mana-vacana-kAyAno je saMkoca karavo te dravyazama Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zamASTaka - 6 jJAnasAra kahevAya che athavA prasannacaMdra rAjarSinuM putrasnehathI mana dvArA karAyeluM je yuddha te saghaLo dravyazama jANavo. tenA AgamathI ane noAgamathI ema be bheda che. tyAM zamanA svarUpane jANanAro jJAnI AtmA hoya paraMtu tenI prarUpaNA karavAnA avasare upayogadazA na hoya te AgamathI dravyazama kahevAya che. tathA mAyA-kapaTapUrvaka sAMsArika dhanalAbha, vidyAlAbha Adi lAbhonI siddhi Adi mATe tathA Avo zamabhAva rAkhyo haze to devagati maLaze ema samajIne devagati AdinA sukho meLavavA mATe upakArakSamA, apakArakSamA ane vipAkakSamA A traNamAMthI koIpaNa kSamA rAkhavApUrvaka krodhanI zAnti karavI te noAgamathI dravyakSamA kahevAya che. sAme koI vaDIlo, dharmaguruo athavA upakArI puruSo Thapako ApatA hoya tyAre A vaDIlapuruSa che, upakArI puruSa che ItyAdi samajIne je kSamA rAkhavI te upakArakSamAM kahevAya che. sAme halakA mANaso hovAthI krodha karIzuM to vadhAre apakAra (nukazAna) thaze ema samajIne je krodha na karavo te apakArakSamA kahevAya che. tathA krodha karavAthI cIkaNAM karmo baMdhAya che ane te bhavAntaramAM naraka-nigodanA bhavomAM ghaNAM ghaNAM duHkho ja Ape che. Ama karmonA vipAkanA bhayathI zAnti rAkhavI ane krodha na karavo te vipAkakSamA kahevAya che. A traNa prakAranI kSamAmAM bahArathI ja krodhano abhAva che, paraMtu aMdarathI krodhAdi kaSAyo tathA dhanalAbha-labdhilAbha ane devasukhanA lAbhano lobha kaSAya varte che mATe noAgamathI dravyazama kahevAya che. bhAvathI zama paNa be prakArano che. AgamathI ane noAgamathI, tyAM upazamanA svarUpane jANanArA jJAnI puruSa upazamanuM svarUpa samajAvatI veLAe upayogavALA hoya to te kAle te vyAkhyAtApuruSa AgamathI bhAvazama kahevAya che. kAraNa ke aMdara jJAna che mATe AgamathI ane upayoga pravarte che mATe bhAvathI zama kahevAya che. tathA sadguruo AdinA samAgamathI, satsaMgathI ane svAdhyAyAdithI mithyAtvadazAno tyAga karIne je vastu jema che tema yathArtha jJAna prApta karavApUrvaka cAritramohanIyakarmanA udayano abhAva karIne eTale ke te cAritramohanIyakarmano kSayopazama karIne AtmAmAM zuddha kSamAdiguNonI pariNati prApta karavI te noAgamathI bhAvazama kahevAya che. AgamathI ane noAgamathI A bhAvazama ja jIvane upakArI tattva che. A noAgamathI bhAvazama paNa laukika ane lokottaranA bhedathI be prakArano che. tyAM vedAntavAdIo, bauddha darzanakAro, sAMkhyo, mImAMsako ItyAdi anya darzanakAro potapotAnA Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 177 siddhAnta mujaba maharSi tarIkenuM ke yogI tarIkenuM jIvana jIvavAmAM je zamabhAva rAkhe che te laukika (lokagrAhya) zamatva jANavuM ane jinezvara vItarAga sarvajJa paramAtmAnA vacanone anusAra AtmAnA zuddha svarUpanI ramaNatAnI sAthe ekatA thavA rUpe je krodhAdino abhAva thavo te lokottara bhAvazama jANavo. kAraNa ke te kSamAdi guNo lokagrAhya nathI. saMsAranA loko to avasare avasare AvI kSamA rAkhanArAne gAMDA-namAlA-nirbala-buddhihIna ja samaje che. teo to 4 prati ciM vat luccAnI sAme luccAI karavI ja joIe AvI vicArasaraNI dharAve che. mATe A samabhAva to lokottara puruSo vaDe (alaukika puruSo vaDe) ja gamya che. teonI dRSTi to "parathINuM pI navi cittathI, cintavIpa prativRtta, supunara, zrIginamASitavanavivArI" (samyakatvanA 67 bolanI sajhAya, gAthA-41, DhALa AThamI, gAthA-1) AvI hoya che. A lokottara bhAvazama jANavo. jemake je paramAtmA mahAvIra prabhue IndranI zaMkA TALavA eka aMguThAthI merUparvata kaMpAvyo te ja atula-balI mahAvIra prabhu upasargonA kAle karmo khapAvavAno bhAva hovAthI govAlIyA jevA sAmAnya mANasa upara paNa baLano prayoga karatA nathI. AmalakI kriIDAnA kAle devane dabAvanArA mahAvIra prabhue karma khapAvavAnA avasare saMgamanI sAme potAnA balano upayoga na karyo ane samabhAva rAkhyo. te alaukika arthAt lokottara bhAvazama kahevAya che. kAraNa ke lokothI na samajI zakAya tevo A guNa che. mATe lokottara samabhAva nAmano guNa kahevAya che. have A "zamaguNa" upara sAta nayo samajAvAya che. AdyanayacatuSTaye bhAvazamAdisvarUpaguNapariNamanahetuH manovAkkAyasaGkocavipAkacintanatattvajJAnabhAvanAdiH, antyanayatraye kSayopazamazamAdiH zabdanayena, kSapakazreNimadhyavartisUkSmakaSAyavataH samabhirUDhanayena krodhAdizamaH, kSINamohAdiSu evambhUtanayena kssaayshmH| atra bhAvanA-cintAsmRtivipAkabhayAdikAraNataH kSayopazamabhAvAdisAdhanataH kSAyikazamaH sAdhyaH / evaM zamapariNatiH karaNIyA, Atmano mUlasvabhAvatvAt mUladharmapariNamanaM hitam / tenaiva kAraNena zuddhAdhyAtmapadapravRttiH saGgatyAgAtmadhyAnasaMvaracaJcarIkatvaM karaNIyam / bhAvazama Adi svarUpavALA uttamottama samaguNanI prAptimAM je kAraNa bane evI (arthAt bhAvazamanI prApti karAve ja evI) mana-vacana-kAyAnI pravRttino saMkoca karavo. pUrvabaddha karmonA phaLonuM ciMtana tathA krodhAdi kaSAyo karavAthI kevAM kevAM mAThAM phaLa prApta thAya che? tevA prakAranA vipAkonuM cintana tathA tattvajJAna ane bhAvanAjJAna Adi uttamottama Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zamASTaka - 6 jJAnasAra bhAvo ke je kAlAntare bhAvazama lAve ja tevA prakAranA sAdhanabhUta je bhAvo che te prathamanA cAra nayanI apekSAe bhAvazama kahevAya che. A cAra navo pAchalA traNa nayonI apekSAe sthUladRSTivALA che. mATe sAdhanarUpe zamabhAvane mAnya kare che ane pAchalA traNa nayo sUmadaSTivALA che. mATe sAdhyarUpe zamabhAvane mAnya kare che. sAdhanagrAhI prathamanA cAra naya ane sAdhvagrAhI pAchalA traNa naya jANavA. (1) nigamanayanI dRSTie manovAyado = bhaviSyamAM bhAvazamanI prApti karavA tevA prakAranI mana-vacana ane kAyAnI pravRttine bAhyabhAvathI saMkocavI, maunavrata, kAyotsargamudrA, svAdhyAya, satsaMga ItyAdi rUpe yoga pravRttino je saMkoca karavo te bhAvazama jANavo. (2) saMgrahanayanI dRSTie vipavivinta = jo krodhAdi karIzuM to tenAM ghaNAM mAThAM phaLa Ave che. jemake caMDakauzika-mammaNazeTha ItyAdi. AtmatattvanI sAdhanA karavAmAM A krodhAdi bhAvo bAdhaka che. krodhAdinA vipAko bhayaMkara che. tema jANIne-vicArIne samabhAva rAkhavo te saMgrahAyathI bhAvazama che. (3) vyavahAranayathI "tattvajJAna" zAstrone anusAra sUkSma-sUkSma jJAna prApta karIne tattvajJAnanA AdhAre krodhAdine zamAvavA-samatAbhAva rAkhavo te vyavahAranayathI bhAvazama jANavo. (4) RjusUtranaya-mAvanAdi = jainazAstrono atyaMta sUkSma abhyAsa karIne saMveganirveda bhAvapUrvaka vairAgyavAsita banIne bhAvanAjJAnapUrvaka zamabhAva rAkhavo te RjusUtranayathI bhAvazama jANavo. cAre nayothI uttarottara caDhIyAto ane sAdhyabhUta evA bhAvazamanuM vadhAre vadhAre nikaTatama kAraNa bane evo A bhAvazama jANavo. pAchalA traNe nayo sUkSma-sUkSma hovAthI viziSTa kSAyopathamika bhAva ane Adi zabdathI kSAyika bhAvavALA zamabhAvanI je prApti thAya te ja bhAvazama kahevAya che. kAraNa ke atte to te ja meLavavAnuM che. mATe te viziSTa kSAyopathamika bhAva tathA kSAyikabhAvavALo zamabhAva e sauthI caDhIyAto samabhAva che. tethI te pAchalA traNa nayanI apekSAe zamabhAva jANavo. temAM paNa - (5) kSayopazamavaH zabdanana = viziSTa evo cAritra mohanIyakarmano kSayopazama thavAthI sAtamAM guNasthAnakamAM ke AThamA Adi upazamazreNInA guNasthAnakomAM Avato kSAyopathamika bhAvano tathA pazamika bhAvano je samabhAva te zabdanayathI zamabhAva jANavo. kAraNa ke te have bahu ja nikaTanA kAlamAM kSAyikazamanuM avalthakAraNa thaze. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 179 (6) kSapakazreNimadhyavartisUkSmakaSAyavataH samabhirUDhanayena krodhAdizamaH = kSapakazreNInA madhyabhAgamAM vartatA sUkSma evA kaSAyanI mAtrAvALA ja jIvo eTale ke 910 mAM guNasthAnakamAM vartatA kSapakazreNIgata je jIvo che temAM vartato prathama viziSTa kSayopazama bhAvano ane jema jema kaSAyo kSaya thatA jAya che tema tema kSAyikabhAvano je caDhIyAto caDhIyAto krodhAdi kaSAyono zamabhAva te samabhirUDha nayathI zamabhAva jANavo. (7) kSINa modaviSa pravadhUna kaSAyavirAmaH = kSINamoha, sayogI ane ayogI guNaThANe je paripUrNa kSAyikabhAva prApta thavAthI niSpanna evo je krodhAdino samabhAva prApta thayo che te sauthI caDhIyAto, sarvazreSTha, aMtima koTino je zamabhAva che te evaMbhUtanayathI bhAvazama jANavo. Ama sAta nayo jANavA. tenI bhAvanA = bhAvArtha A pramANe che. pUrvabaddha karmonA udayathI vartamAnakAla AvatA krodhAdi jo karIzuM to tenA vipAka = phaLo ghaNAM mAThAM Ave che. Ama zAstrAdi jJAnanA AdhAre cintanAtmaka ane smaraNAtmaka evA mati-zrutajJAnathI jANapaNuM AvavAthI tathA pAponA phaLono bhaya lAgavo ItyAdi kAraNothI mohanIyakarmanA udayagata bhAgano kSayopazamabhAva karIne tene jItIne je samabhAva rakhAya te prathamanA cAranaye samabhAva samajavo ane viziSTa viziSTa kSayopazama bhAvAdinA sAdhanathI (eTale tevo viziSTa kSayopazama bhAva levo ke je kSAyika bhAvanuM nikaTanA kAlamAM kAraNa bane tevA kSayopazamAdi bhAvanA sAdhanathI) kSAyikabhAvavALo je samabhAva te pAchalA traNa nayothI bhAvazama jANavo. A ja kSAyikabhAvavALo zamabhAva meLavavA jevo che, sAdhya che, tenA sAdhanasvarUpe kSAyopathamika bhAvano zamabhAva paNa pUrvakAlamAM meLavavA lAyaka che. A rIte "zamabhAvanI pariNati" ja jIvanamAM prApta karavA jevI che. kAraNa ke "zamabhAvamAM vartavuM" e ja jIvano mUla svabhAva che. krodhAdimAM javuM e to vikRti che, vibhAvadazA che. karmabaMdhanA hetubhUtadazA che. tethI vibhAvadazAne choDIne AtmAnA mULabhUta dharmamAM (svabhAvadazAmAM-zamabhAvamAM) pariNAma pAmavuM e ja hitakArI-kalyANakArI che. te kAraNathI ja zuddha evA adhyAtma-mArgamAM A jIvanI sAcI pravRtti thAya che. mATe bAhya saMgano tyAga karIne AtmAnA svarUpaciMtanAtmaka dhyAnamAM joDAvuM ane saMvarabhAvomAM ja cAlavuMsaMvarabhAvomAM ja vartavuM, A ja sAcuM kartavya che. bAkI badhI pravRtti baMdhahetu ja che. pachI bhale te zubha hoya ke azubha hoya. zubha hoya to puNyabaMdha karAve ane azubha hoya to pApabaMdha karAve, paNa karmabaMdhanuM ja kAraNa che. mATe saMgatyAga-adhyAtmadhyAna, parabhAva dazAno tyAga ane saMvarabhAvamAM cAlavuM A ja AtmAnA hitane karanArAM che mATe kartavya che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zamASTaka - 6 vikalpaviSayottIrNaH, svabhAvAlambanaH sadA / jJAnasya parivALo ya:, sa zama: riItita: prA jJAnasAra gAthArtha :- mohanA vikalponA viSayothI rahita ane haMmezAM svabhAvadazAnA ja AlaMbanavALo evo je jJAnano paripAka arthAt jJAnanuM sAphalyapaNuM tene "zamabhAva" kahevAya 9.11911 TIkA :- '"vittpatti'' viklpa:-cittavibhrama:, tasya viSaya:-vistAra:, tena (tataH ) uttIrNaH - nivRttaH AtmAsvAdanataH varNAdiSu nivRttaviSayaH / svabhAvaHanantaguNaparyAya-samyagjJAnadarzanacAritrasvarUpaH, tasyAlambanaH - svabhAvAlambanaH ityanena AtmasvabhAvadarzI AtmasvabhAvajJAnI, AtmasvabhAvaramaNI( NaH ) AtmasvabhAvavizrAmI, AtmasvabhAvAsvAdI, zuddhatattvapariNataH, jJAnasya - AtmopayogalakSaNasya paripAkaHprauDhAvasaraH, sa zamaH zamabhAvalakSaNaH parikIrtitaH / vivecana :- vikalpa eTale cittano vizeSa bhrama. eTale ke AtmAne je upakArI che tene apakArI mAnavuM ane AtmAne je apakArI che (pAMca IndriyonAM viSayasukho), tene upakArI-AnaMdakArI mAnavAM te citravibhrama kahevAya che. teno je viSaya arthAt teno je vistAra eTale ke je viSaya cittane DamaDolatuM kare, cittane bhramita kare, cittane mohAndha kare evA je pAMca IndriyonA viSayo (sAMsArika sukho), tenAthI uttIrNa thayelo, eTale nivRtti pAmelo arthAt pAMca IndriyonA viSayasukhothI rahita banelo evo je jJAnano paripAka che tene zama kahevAya che. jyAre A jIva AdhyAtmika jJAnamAM rasika bane che. AtmadazAnI zuddhinuM bhAna thAya che tyAre AtmAnA guNonA AsvAdanane kAraNe varNa-gaMdha-2sa-sparza ane zabda evA pAMca IndriyonA pAMca viSayasukhomAMthI A jIvanI rasavRtti virAma pAmI jAya che. viSayothI virAma pAmelo A jIva svabhAvadazAnA AlaMbanavALo bane che. AtmAnA anaMtaguNo tenA ananta paryAyo tathA samyajJAna-samyagdarzana ane samyakcAritra Atmaka je AtmAno zuddha svabhAva che tenA ja AlaMbanavALo banelo eTale ke niraMtara svabhAvadazAno ja abhyAsI banelo evo A jIva jyAre thAya che tyAre jJAnanI je saphaLatA prApta thAya che ke krodhAdi vikAro e mAruM svarUpa nathI, mAre te na ja karAya. ema samajIne je zamabhAvamAM jIva varte che tene ja zamabhAva kahevAya che. upara samajAvyuM te pramANe jyAre A AtmA viSayarasathI nivRtta bane che ane svabhAvadazAno ja rasika bane che tyAre AtmAnA zuddha svabhAvane ja jonAro, AtmAnA zuddha Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 181 svabhAvanuM ja jJAna karanAro, AtmAnA zuddha svabhAvamAM ja ramaNatA karanAro, AtmAnA zuddha guNAtmaka svabhAvamAM ja vizrAnti lenAro, AtmAnA guNono ja AsvAda mANanAro, zuddha evuM Atmatattva jenAmAM aMge aMge pariNAma pAmyuM che evo AtmA jyAre bane che tyAre je zamabhAva Ave che tene ja sAco zamabhAva kahevAya che te ja jJAnano sAco paripAka che. jJAnadazAnI saphaLatA che. AtmAnI je zuddha dazA, teno ja satata-niraMtara je upayoga, tene ja samyajJAna kahevAya che. tenI je paripAkavALI avasthA arthAt jJAnadazAno pAkI cUkelo je avasara, jJAna pacAvIne meLavelo moha upara je vijaya, atizaya zAnta avasthA, tene ja zama arthAt zamabhAva kahevAya che. AtmAmAM adhyAtmanA zAstronuM vAMcana-paThana-pAThana karatAM karatAM AtmA pAMca IndriyonA viSayasukhathI rahita jyAre bane che ane svabhAvadazAnI ja ramaNatAvALo bane che tyAre A prApta karela moha upara je vijaya, tene ja "zama" = zamabhAva kahevAya che. atra yogasya paJcavidhatvaM proktaM zrIharibhadrapUjyaiH adhyAtmayogaH 1, bhAvanAyogaH 2, dhyAnayogaH 3, zamatAyoga: 4, vRttikSayayogaH 5, tatra anAdiparabhAvamaudayikabhAvaramaNIyatAM dharmatvena nirdhArya tatpuSTihetukriyAM kurvan adharmaM dharmavRttyA icchan pravRttaH yaH, sa eva nirAmayaH niHsaGgazuddhAtmabhAvanAbhAvitAntaHkaraNasya svabhAva eva dharma iti yogavRttyA adhyAtmayogaH 1 / sarvaparabhAvAn anityAdibhAvanayA vibudhya anubhavabhAvanayA svarUpAbhimukhayogavRttimadhyastha AtmAnaM mokSopAye yuJjataH bhAvanAyogaH 2 / sa eva piNDastha - padastha - rUpastha-rUpAtItadhyAnapariNatarUpaikatvI dhyAnayogI bhaNya 3 / dhyAnabalena bhasmIbhUtamohakarmA taptatvAdipariNatirahitaH zamatAyogI uktaH 4 / tathA yogAdhInakarmodayAdhInAnAdivRttiH jIvasya tasyAH kSayaH-abhAvaH svarUpavRttiH vRttikSayayogI ucyate 5 / evaM paJcayogeSu zamatAyogI sAdhane paTiSTha (variSTha) kRti jJAnasya pUrvAvasthA zamaH / / vivecana :- "yoga'"nA pAMca bhedo zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrI vaDe yogabindu nAmanA granthamAM kahevAyA che. pahelo adhyAtmayoga, bIjo bhAvanAyoga, trIjo dhyAnayoga, cotho zamatAyoga ane pAMcamo vRttikSayayoga (athavA vRttisaMkSayayoga). Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 (1) adhyAtma yoga -- zamASTaka - 6 tyAM anAdi kAlathI lAgelA parabhAvane eTale ke mohanA auyikabhAvanI ramaNIyatAne ja A jIva dharma che Ama mAne che ane tema samajIne tenI ja puSTi mATe puSTinA hetubhUta kriyAne karato adharmane ja dharma che Ama Icchato sadA pApakAryomAM ja pravartelo che te ja jIva jyAre nirAmaya thAya che, arthAt tIvra mohodaya rUpa roga vinAno thAya che tyAre niHsaMgatAnI bhAvanAthI ane zuddha AtmatattvanI bhAvanAthI bhAvita aMtaHkaraNavALA te jIvane jyAre Ama sAcuM tattva samajAya che ke "svabhAvadazA e ja sAco dharma che" tyAre te jIvanI mana-vacana-kAyAnI je yogapravRtti thAya che tene adhyAtmayoga kahevAya che. yogabiMdu gAthA 358 mAM A pramANe kahyuM che. te sAkSIgAthA A pramANe che - aucityAd vRttayuktasya vacanAttattvacintanam / maitryAdisAramatyantamadhyAtmaM tadvido viduH // 358 // jJAnasAra ucita AcaraNapUrvakanAM aNuvrata athavA mahAvratothI yukta evA jIvanuM zAstravacanone anusAre maitrI pramoda Adi bhAvanAonA atyanta sAravALuM je tattvaciMtana, tene yogIpuruSo adhyAtmayoga kahe che. yogaviMzikAnI trIjI gAthAnI TIkAmAM paNa kahyuM che ke "tatrAdhyAmaM ucitapravRttervratabhRto maitryAdibhAvanAgarbhaM zAstrAjjIvAditattvacintanam" (2) bhAvanAyoga : anityAdi bAra bhAvanAo vaDe sarvaprakAranA parabhAvone kSaNabhaMgura-asAra che Ama samajIne AtmaguNono anubhava karavA rUpa bhAvanA dvArA zuddhaAtmasvarUpane abhimukha evI yogapravRttipUrvaka madhyasthavRttivALo banIne potAnA AtmAne mokSanA upAyomAM joDato je AtmapariNAma te bhAvanAyoga kahevAya che. yogabiMdu zloka 360 A pramANe kahe che te gAthA A pramANe che - abhyAso'syaiva vijJeyaH pratyahaM vRddhisaGgataH / mana:samAdhisaMyukta:, pauna:pucena bhAvanA ArU60nA pratidina vRddhithI yukta evo A adhyAtmayogano ja mananI prasannatA pUrvakano je vAraMvAra abhyAsa, tene ja bhAvanAyoga kahevAya che. yogavizikAmAM paNa Avo pATha che ke adhyAtmasyaiva pratidinaM pravardhamAnazcittavRttinirodhayukto'bhyAsaH bhAvanA / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 183 (3) AdhyAna yoga - adhyAtmayogano abhyAsI thayo chato piMDastha, padastha, rUpa ane rUpAtIta Ama cAra prakAranI bhAvanA bhAvavA svarUpa pariNatimAM ekadhyAnavALo banelo je jIva che te dhyAnayogI arthAt AdhyAnayogI kahevAya che. yogabiMdu gAthA 362 A pramANe che - zubhaikAlambanaM cittaM, dhyAnamAhurmanISiNaH / sthirapradIpasadRzaM, sUkSmAbhogasamanvitam // 362 // zubhatattvonA ja eka AlaMbanavALuM je citta, tene paMDitapuruSo dhyAnayoga kahe che je citta sthirapradIpatulya che ane sUkSmatattvonA upayogathI yukta che. yogaviMzikAmAM paNa Avo pATha che. madhya prazataithaviSayaM sthirapravIpasamuFAtAviviSayasUkSmapayogayukta cittam | (4) samatAyoga : dhyAnanA bala dvArA bhasmIbhUta karyuM che mohanIya karma jeNe evo AtmA taptatvAdi bhAvonI pariNati vinAno (krodha-mAna-mAyAdinI pariNati vinAno) jyAre bane che tyAre samatAyogI kahevAya che. yogabiMdu zloka 364 A pramANe che - avidyAkalpiteSUccairiSTAniSTeSu vastuSu / saMjJAnAttadvyudAsena, samatA samatocyate // 364 // atyanta ajJAnadazAthI kalpAyelI ISTa ane aniSTa vastuomAM samyajJAna thavAthI te ajJAnadazApUrvakanI ISTAniSTabuddhino tyAga karIne rakhAyelI je samatA te samatAyoga kahevAya che. yogaviMzikAmAM paNa Avo pATha che vidyAtvikRtvaniSThasaMsAparihArena zubhAzubhAnAM viSayANAM tulyatAbhAvanam / (5) vRttisaMkSayayoga : anyajIvadravya tathA pudgaladravya vagerenA saMyoge karmanA udayane AdhIna evI anAdikALathI pravartatI jIvanI je vRtti che (mohodayajanya je pravRtti che) teno pharI na Ave te rIte je kSaya karIne AtmasvarUpamAM ja je vartavuM tene vRttisaMkSayayoga kahevAya che. tevA jIvane vRttisaMkSayayogI kahevAya che. yogabiMdu zloka 366 te A pramANe che - anyasaMyogavRttInAM, yo nirodhastathA tathA / apunarbhAvarUpeNa, sa tu tatsaMkSayo mataH // 366 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zamASTaka - 6 jJAnasAra anyadravyanA saMyoge thatI je vRttio, teno tevA tevA prakAre nirodha karavo arthAt pharIthI pragaTa thAya nahIM evo je kSaya karavo tene vRttisaMkSaya mAnelo che. yogaviMzikAmAM paNa Avo pATha che - vRttisaMkSayajI-manodvArA vijvarUpALAM, zarIradvArA parispanvanarUpALAmnysNyogaatmkvRttiinaampunrbhaaven nirodhaH / A pAMca prakAranA yogomAM zamatAyogavALo AtmA sAdhanAvasthAmAM sarvathI zreSTha che ane vRttisaMkSayanA yogavALI jJAnanI pUrNAvasthA e sAdhyarUpa hovAthI sarvazreSTha zamabhAva che. A pramANe sAdhyayogane lakSyamAM rAkhIne sAdhanayogamAM pravRtti karavI te ucita . 11911 anicchan karmavaiSamyaM brahmAMzena samaM jagat / AtmA'bhedena yaH pazyedasau mokSaM gamI zamI // 2 // " gAthArtha :- je AtmA karmanA udayathI thayelI viSamatAne pradhAnapaNe IcchatA nathI ane AkhA jagatane cetanAlakSaNa vaDe samAna gaNe che. tethI sarve saMsArI jIvo potAnA AtmAthI tulya che AvuM je dekhe che te A zamabhAvavALA yogIpuruSa mokSagAmI thAya che. 11211 TIkA :- 'anindvan rmavaiSamiti''-rmavaiSamyam-nAdhitvam, anicchan gatijAtivarNasaMsthAnabAhmaNakSatriyAdivaiSamyaM jJAnavIryakSayopazamakAryavaiSamyamanicchan udayata: AcaraNataH kSayopazamabhede satyapi brahmAMzena cetanAlakSaNena, athavA dravyApti-astitva-vastutva-mattva-guruputva-prameyatna-cetanatva-amUrttatvaasngkhyeyprdeshtvprinntyaa jagat = carAcaram, AtmA'bhedena - AtmatulyavRttyA, samaMsamAnatvena yaH pazyet sarvajIveSu samatvaM kRtvA araktadviSTatvena vartamAno'sau yogI mokSagAmI sakalakarmakSayalakSaNAvasthAM gacchatItyevaMzIlo bhavati / yo hi sarvajIveSu jIvatvatulyavRttyA rAgadveSapariNatimapahAya Atma-svabhAvAnuSaGgI, asau yogI mokSaM zamI mati ArA vivecana :- A saMsAramAM rahelA nigoda-ekendriya-vikalendriya ane paMcendriya Adi samasta jIvo '"cetanA" lakSaNathI samAna che. sarve paNa jIvomAM siddhaparamAtmAnA samAna anaMta anaMta guNo eka sarakhA rahelA che. sattAthI anaMtaguNo rahelA che to ja karmakSaya thavAthI te guNo AvirbhAvane pAme che. tethI sattAgata-guNone AzrayI sarve paNa jIvo Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 185 samAna che. koIpaNa jIva nyUna nathI ke adhika nathI. saMsAramAM rAjA-raMka, sukhI-duHkhI, rogI-nirogI, strI-puruSa ItyAdi je bheda dekhAya che te saghaLo paNa bheda mAtra karmajanya che. pUrve bAMdhelA karmonA udayathI saMsArI jIvomAM citra-vicitratA thayelI che te pAramArthika (sAcI) citra-vicitratA nathI. karmono udaya rahe tyAM sudhI ja rahevAvALI che. paramArthathI sattAsvarUpanI apekSAe sarve jIvo samAna che. konA upara rAga karavo (prIti karavI) ? ane konA upara dveSa karavo ? jema raMgabhUmi upara naTa judI judI vezabhUSA karIne Ave tema saMsArI jIvonuM paNa saMsArabhUmi upara bhinna bhinna svarUpa che. A rIte karmanA udayathI thayelI je viSamatA, jemake koI deva, koI manuSya, koI tiryaMca, koI nArakI ema gatisaMbaMdhI viSamatA, koI ekendriya, koI vikalendriya ane koI paMcendriya ema jAti saMbaMdhI viSamatA, koI kALA, koI dhoLA, koI pILA, koI nIlA ane koI lAla ema varNanI viSamatA, koI jADA, koI pAtaLA, koI ThIMgaNA ane koI ghaNA uMcA ema saMsthAnanI vicitratA, tathA koI kSatriya, koI brAhmaNa ItyAdi prakAranI jAti saMbaMdhI je viSamatA dekhAya che te saghaLI karmonA udayathI thayelI viSamatA che. A viSamatA paramArthathI nathI. jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmonA kSayopazamathI AvirbhUta hInAdhika caitanyanI viSamatA, vIryAntarAya karmanA kSayopazamathI AvirbhUta vIryanI hInAdhikatA. ema jJAna-darzanavIrya vagere kSayopazamajanya guNAtmaka kAryano viSamatAthI bheda che. paNa sattAgata guNo sarvenA samAna che. tethI karmajanya A viSamatAne jo dRSTimAM na gaNIe to sarve jIvo samAna bhAsavAthI koIpaNa jIva upara rAga ke dveSa thaze nahIM. A jIva jo dRSTi badale to "zamabhAva" prApta karavo zakya banI zake che. A vAta TIkAmAM samajAve che ke - gati-jAti-varNa-saMsthAna ane brAhmaNa-kSatriyAdi bhAve karmanA udayathI thayelI je viSamatA-hInAdhikatA tathA jJAna-darzana-vIrya vagere guNonI kSayopazamarUpa kAryaviSamatA jagatamAM je dekhAya che te saghaLI karmajanya hovAthI tene nahIM Icchato eTale ke dhyAnamAM nahIM leto AtmA tathA karmanA udayathI, vyaktigata bhinna bhinna AcaraNathI (athavA karmonA AvaraNathI) viSamatA hovA chatAM paNa eTale ke kSayopazamano bheda hovA chatAM paNa brahmAMza vaDe eTale ke "cetanA" guNa vaDe sarve jIvo samAna che. AvI samAnatA dekhanArA AtmAne rAga-dveSa thatA nathI. athavA dravyAstikatA eTale ke dravyatvadharma, astitvadharma, vastutvadharma, sattAdharma-agurulaghutA-prameyatA-cetanatA-amUrtatA ane asaMkhyAtapradezavALApaNuM ItyAdi sAmAnya dharmo vaDe carAcara evA A jagata AkhAne potAnA AtmAnI sAthe tulyapaNe Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zamASTaka - 6 jJAnasAra eTale ke huM ane jagadvartI sarve paNa jIvo samAna chIe. koIpaNa jIva sAmAnya dharmonI apekSAe hIna paNa nathI ane adhika paNa nathI, AvuM je dekhe che tene koIpaNa jIva upara rAga ane dveSa thatA nathI. (prIti ke aprIti thatI nathI). kAraNa ke adhika hoya to prIti thAya hIna hoya to aprIti thAya paraMtu evuM nathI tethI prIti-aprIti thatI nathI. A pramANe sarva jIvo upara araktaddhiSTabhAve vartato A jIva yogI kahevAya che ane te sarva karmonA kSayavALI mukta avasthAne pAme che. AvA jIvo muktigAmI thavAnA svabhAvavALA hoya che. je AtmA sarva jIvomAM "jIvapaNuM" tulya che AvI manovRtti rAkhIne koI paNa upara rAga ane dveSanA pariNAma karato nathI, rAga ane dveSavALA pariNAma tyajIne AtmAnA mULabhUta samAna svabhAvatAne ja je dekhe che, anusare che te yogI mahAtmA mohano vijaya karIne mokSamAM jAya che. rA/ ArurukSurmuniryogaM, zrayed bAhyakriyAmapi / yogArUDhaH zamAdeva, zudhyatyantargatakriyaH // 3 // gAthArtha :- yogadazAmAM ArohaNa karavAnI IcchAvALA muni bAhya (kAyikAdi) dharmakriyA paNa kare, paraMtu yogadazA upara ArUDha thayelA muni aMtargata kriyAvALA thayA chatA (bAhyakriyA vinAnA hovA chatAM paNa) zamabhAvadazAthI ja zuddha-buddha thAya che. ll TIkA - "mAruti " yoja-samadhiyo prati satanajJAnavAritrarUpa mokSopAyalakSaNaM yogamArurukSuH-ArohaNecchuH muniH-bhAvasAdhakaH, prItibhaktivacanarUpazubhasaGkalpena azubhasaGkalpAn vArayan ArAdhakaH bhavati / siddhayogI tu rAgadveSAbhAvena upazamIkRtArthaH, bAhyAM kriyAM-bAhyAcArapratipattiM zrayedapiaGgIkurvannapi, zamAdeva zuddhyati, zamAt-krodhAbhAvAt zuddhayati-nirmalIbhavati / ___ kathambhUto muniH ? yogArUDhaH-yoge samyagdarzanajJAnacAritre AtmIyasAdhanaratnatrayIlakSaNe ArUDhaH / punaH kathambhUto muniH ? antargatakriyaH-antargatA vIryaguNapravRttirUpA kriyA yasya saH antargatakriyaH evamabhyantarakriyAvAn ratnatrayapariNataH zamAt kSamAmArdavArjavamuktipariNatipariNataH nirmalo bhavati // 3 // | vivecana :- mokSamArganA ArAdhaka jIvo be prakAranA hoya che - eka sAdhanAkAlavartI jIvo ane bIjA sAdhyanI siddhivALA kAlavartI jIvo (teramA, caudamA guNasthAnakavartI jIvo). banne prakAranA AtmAo muktinI prApti avazya kare che, paraMtu sAdhanAvasthA ane siddhAvasthA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 187 ema avasthAbheda hovAthI kriyAno (AcaraNAno) bheda hoya che. jema zatruMjaya pahADa upara caDhanArA jIvonI ane pahADa upara caDI cUkelA jIvonI cAlavAnI gatikriyA bhinna bhinna jAtinI hoya che. caDhanArA jIvonI gatikriyA eka eka pagathIyuM nIcenuM choDIne uparanuM grahaNa karavA rUpa "ArohaNa" kriyA hoya che. tevI kriyA caDhI cUkelAmAM hotI nathI. tathA caDhI cUkelA jIvomAM kSetrAntara thavA rU5 gatikriyA hoya che tevI gatikriyA caDhanArAmAM hotI nathI. tevI ja rIte sAdhanAkAlamAM vartanArA jIvomAM kAyotsarga dhyAna-pratikramaNa-tapa Adi bAhya dharma anuSThAnonI kriyA hoya che. kAraNa ke te kAle jIva bhUlo paNa kare che. mATe kSamAyAcanA karavArUpa pratikramaNAdi anuSThAno hoya che. citta caMcala hovAno saMbhava che mATe dhyAna ane kAyotsargAdi bAghakriyA hoya che tathA mohane jItavA mATe tapa anuSThAna paNa hoya che. Ama prIti anuSThAna, bhakti anuSThAna ane vacana anuSThAna rUpe bAhyakriyA hoya che ane bAhyakriyA AcaravI jarUrI paNa che. to ja sAdhyanI siddhi saMbhave che. paraMtu jenAmAM yogadazA siddha thaI cUkI che teo aMtargata kriyAvALA thayA chatA (temanuM labdhivIrya mana-vacana-kAyAnA bAhya yogarUpe pravartavAne badale ratnatrayI rUpa guNonI tanmayatAma prazamabhAvathI ja nirmaLa bane che. teo bAhyakriyA AcaratA nathI to paNa mohanIyanA krodhAdi bhAvono kSaya thayela hovAthI aMdaranI kriyAnI pradhAnatAthI ja siddha thAya che. jema caDhanArAmAM ArohaNa kriyA ane caDhelAmAM ArUDhakriyA pradhAnatAe hoya che tema sAdhanAkAlamAM bAhyakriyAnI ane yogArUDhadazAmAM antargatakriyAnI pradhAnatA hoya che. TIkAno artha :- samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritra Ama ratnatrayInI sAdhanArUpa samAdhiyoga upara ArohaNa karavAnI IcchAvALA muni eTale bhAvathI sAdhaka mahAtmA prIti-bhakti ane vacanAnuSThAna AcaravA rUpa zubhasaMkalpo karavA dvArA azubha saMkalponuM nivAraNa karatA chatA ArAdhaka bane che. jema "soya" pagamAM nAkhavA jevI nathI, pIDA karanArI che. nAkhIe to paNa aMte kADhI ja nAkhavAnI hoya che teTalA mATe ja teno bIjo cheDo hAthamAM ja rakhAya che. tathA nAkhatI vakhate paNa samajAya che ke A pIDAkArI che to paNa paganI aMdara gayelo kAMTo tenA vinA nIkaLato nathI. tethI na nAkhavA jevI hovA chatAM paNa kAMTo kADhavA pUratI nAkhavI paDe che. kAMTo nIkaLatAM turata ja kADhI levAmAM Ave che. tema "zubha saMkalpo" paNa prazastamohadazA hovAthI aMte heya che to paNa azubha saMkalpone TALavA mATe zubha saMkalpo pUrvakAlamAM AdaravA paDe che. jema jema zubha saMkalpo dvArA azubha saMkalponuM vAraNa thatuM jAya che tema tema aMte zubha saMkalpone paNa tyajIne "nirvikalpadazA" = paramasamAdhi prApta karavAnI hoya che. ahIM muktimArgano hAla sAdhanAkAla hovAthI zubha saMkalpo karavA dvArA azubha saMkalpo dUra karavAnuM kAma prathama karAya che. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zamASTaka - 6 jJAnasAra siddhayogA tu = paraMtu je AtmAmAM yogadazA prApta thaI cUkI che, yogI banyA che. rAga ane dveSano abhAva thavAthI sarve prayojano jenAM zAnta thaI gayAM che evA A yogI kadAca dravya, kSetra, kAla, bhAva AdinA kAraNe vihArAdi koI koI bAhya kriyA Acarekare to paNa te kAle te bAhyakriyAthI nirmala thatA nathI, paraMtu jIvanamAM prApta karelI aMtaraMga je "upazamAvasthA" che tenAthI ja teo nirmaLa thAya che. upazamabhAva prApta karelo hovAthI krodhakaSAya na hovAthI ane tenI sAthe sAthe mAnAdi kaSAyo na hovAthI AvA prakAranA upazamabhAvathI ja A jIva nirmaLa thAya che. A bhAvasAdhaka AtmA kevo che ? yogADha che arthAt samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritra ema AtmatattvanA sAdhanabhUta ratnatrayIsvarUpa yogadazAmAM jeo ArUDha thaI cukyA che. teo "zamabhAvathI" ja zuddha thAya che. vaLI te muni kevA che ? "mannatakriya:' Antarika kriyAvALA che. AtmAmAM pragaTa thayeluM je labdhivIrya che te vIryaguNanI pravRtti aMtargata guNonI upAsanAmAM pravarte che jenI evA te muni che. bahArathI kaMI viziSTa kArya karatA na paNa dekhAya to paNa te mahAtmA aMtargata kriyAvALA hoya che. Ama abhyattara kriyAvALA che. arthAt ratnatrayInI upAsanAnA bhAvamAM pariNAma pAmelA che te kAraNathI temanA jIvanamAM Avelo kaSAyonA abhAvarUpa je upazamabhAva che tenAthI ja eTale ke kSamA-mArdava-Arjava ane muktirUpa guNapariNatithI pariNAma pAmelo A jIva aMtargata AvA prakAranA guNonI pariNatithI ja nirmaLa bane che. tene bAhya kriyAnI apekSA rahetI nathI. 3 dhyAnavRSTeyAnadyAH, zamapUre prasarpati / vikAratIravRkSANAM, mUlAdUnmUlanaM bhavet // 4 // gAthArtha :- dhyAna rUpa vRSTi thavAthI dayArUpI nadImAM samabhAva rUpI pUra vRddhi pAmate chate vikAro rUpI kAMThe rahelA vRkSonuM mUlathI ja umUlana thAya che. jo TIkA :- "sthAnavRti"-navRche. dhyAne ghaNuvattA prApuhUrta yAvat cittasya ekatrAvasthAnaM dhyAnam / uktaJca - antomuhuttamettaM, cittAvatthANamegavatthumi / / cha3masthAI sApa, gopaniroho niVIIT 1 III (dhyAnazataka gAthA-3) atra ca nimittarUpe devagurusvarUpe adbhutatAdiyuktacittaikatve ca dharmadhyAnam AjJA'pAyavipAkasaMsthAnAkhyam, tatra AjJAyAH nirdhAraH samyagdarzanam, AjJAyAH Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 anantatvapUrvAparAvirodhitvAdisvarUpe camatkArapUrvakacittavizrAmaH AjJAvicayadharmadhyAnam, evamapAyAdiSvapi nirjharabhAsanapUrvaM sAnubhavacittavizrAntiH dhyAnam, evaM zukle'pi, IdRgdhyAnavRSTeH-meghAt dayA-svaparabhAvaprANAghAtanarUpA bhAvadayA, tavRddhitadrakSaNahetutvAt svaparadravyaprANarakSaNAnirviSayatvena dravyadayApi dayAtvenAropitA zrIvizeSAvazyake (gAthA 1763-64) gaNadharavAdAdhikAre iti / vivecana - ahIM jyAre dhyAnarUpI vRSTi thavAthI dayArUpI nadInuM pUra vadhe che tyAre vikArorUpI kAMThAnA vRkSonuM sarvathA unmelana thAya che. saMsAramAM jema megha varasavAthI nadImAM pUra Ave che ane te pUrathI kAMThA uparanAM vRkSo mUlathI ukhaDI jAya che ane nadInA pUramAM kheMcAI jAya che. tema dhyAnathI dayA vadhe che ane tenAthI vikAro nAza pAme che. tyAM dhyAna kone kahevAya ? te samajAvatAM kahe che ke - ahIM dharmadhyAna ane zukladhyAna ema be ja dhyAna levAM. kAraNa ke vikAronA nAzanuM te be ja dhyAna kAraNa che. paNa ArtadhyAna-raudradhyAna na levAM. eka aMtarmuhUrta sudhI yAvat cittanuM koIpaNa eka viSayamAM sthira thavuM tene dhyAna kahevAya che. dhyAnazatakamAM kahyuM che ke - "koIpaNa eka viSayamAM aMtarmuhUrta sudhI cittanI sthiratA tene dhyAna kahevAya che. A vyAkhyA chadmastha jIvone AzrayI che. kevalI bhagavaMtone to yogano virodha karavo te ja dhyAna kahevAya che." AtmAnA zubha adhyavasAyo thavAmAM nimittabhUta evA deva-guru (ane dharmanA) svarUpamAM adbhutatA Adi (alaukikatA, pUrvApara-aviruddhatA, atizaya saMgInatA, upakArakAritA, rAga-dveSAdi doSarahitatA ItyAdi) zreSTha zreSTha bhAvothI yukta evA devagurunA svarUpamAM cittanI ekAgratA-sthiratA karavI tene ahIM dharmadhyAna kahevAya che ane te AjJAvicaya, apAyaricaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya ema cAra prakAranuM che tyAM vItarAga sarvajJa paramAtmAnI AjJAnI zraddhA karavI, te ja sAcuM ane suMdara che ke je bhagavaMtoe kahyuM che. AvI anupama nirdhArapUrvakanI je zraddhA che tene ja samyagdarzana kahevAya che. bhagavaMtanI A AjJA anaMtA viSayone samajAvanArI hovAthI anaMtatvathI pUrNa bharelI che. tathA pUrvApara (AgaLa-pAchaLa) kathanamAM kyAMya paNa virodha na Ave tevI aviruddha bhAvone pratipAdana karanArI bhagavAnanI vANI che. AvA prakAranA svarUpavALA tIrthaMkaraprabhunA vacanomAM cittane camatkAra upaje tevI sthiratApUrvaka vicAravuM te AjJAvicaya dharmadhyAna kahevAya che. vItarAga paramAtmA sarvajJa ane vItarAga hovAthI temanA vaDe kahevAyelAM evAM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zamASTaka - 6 jJAnasAra jainazAstro vAMcatAM, bhaNatAM ane bhaNAvatAM temAM kahelA viSayonuM varNana jANavAthI ane pUrvApara aviruddha bhAvo atyanta saMgata lAgavAthI yuktiyukta dekhAvAthI AvI vANI bIje kyAMya saMbhavita na hovAthI tathA AtmAnA atizaya kalyANane karanArI hovAthI AvA svarUpavALI vANImAM cittane Azcarya upaje-evI cittanI je vizrAnti arthAt sthiratA tene AjJA vicayadharmadhyAna kahevAya che. A ja pramANe apAyAdimAM paNa zraddhA ane jJAnapUrvaka tevA prakAranA anubhavanI sAthe cittanI vizrAnti te apAyaricaya vagere dharmadhyAna kahevAya che. saMsAranA tamAma prasaMgo aMte duHkharUpa ja che AvA vicAromAM tathA karmonA phaLo ghaNAM mAThAM che. AvA vicAromAM ane caudarAja lokamaya lokAkAza ane temAM rahelA padArthonA vicAromAM cittanI zraddhA ane samyajJAnapUrvaka atizaya je sthiratA = ekAgratA te anukrame apAyaricaya-vipAkavicaya ane saMsthAnaviya dharmadhyAna kahevAya che. A ja pramANe zukladhyAnamAM paNa dravya-guNa ane paryAyonI pRthakatvapaNe ane ekatvapaNe ciMtavanA karavAmAM cittanI atyanta je sthiratA te zukladhyAna kahevAya che. te zukladhyAnanA prathamanA be pAyA jANavA. A pramANe tattvaciMtanamAM mananI atyanta je sthiratA che te dhyAna kahevAya che. AvA prakAranI dhyAnarUpI vRSTi thavAthI arthAt megha varasavAthI A jIvamAM dayArUpI nadInuM zamabhAva rUpI pUra vRddhi pAme che. tenAthI vikArorUpI vRkSonuM unmelana thAya che. jema vRSTi thavAthI nadImAM pUra Ave che ane te pUrathI kinArAnA vRkSonuM mUlathI umUlana thAya che tema A jIvamAM dhyAnathI dayA (komalatAno pariNAmo AvavA dvArA zamabhAva vadhe che. tenAthI vikArono nAza thAya che. potAnA ane paranA bhAvaprANonI hiMsA na karavI te bhAvadayA kahevAya che. tathA potAnA ane paranA dravyaprANonI rakSA karavAno nizcayapUrvaka je viSaya (je pariNAma) te dravyadayA kahevAya che. tyAM dravyadayA te bhAvadayAnI vRddhino ane bhAvadayAnI rakSAno hetu hovAthI dravyadayAne paNa "dayA" tarIke Aropita karAya che. zrI vizeSAvazyakabhASyamAM gaNadharavAdanA adhikAramAM gAthA 1763-64 mAM kahyuM che ke bhAvahiMsA ke bhAvAhiMsA (bhAvadayA) e pariNAmAtmaka che ane dravyahiMsA ke dravyAhiMsA (dravyadayA) e ghAta-aghAta kriyArUpa che. vyavahAranayathI je sva-para-prANono ghAta kare te hiMsaka ane ghAta na kare te ahiMsaka (dayAvAna) kahevAya che. paraMtu nizcayanayathI pariNAmathI hiMsA karato jIva svaparaprANono ghAta na kare to paNa te hiMsaka kahevAya che. jema zikArI bANa mAre ane kadAca haraNa khasI jAya ane na mare to paNa hiMsaka kahevAya che. tevI ja rIte pariNAmathI hiMsA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 191 na karato (dayA karato) jIva sva-para prANone pIDA kare to paNa te ahiMsaka kahevAya che. jema vaidya rogInA rogano nAza karavA pIDA kare, behoza kare to paNa te ahiMsaka kahevAya che. vizeSAvazyakabhASyanI gAthA A pramANe che - "na ya ghAyautti hiMso, nAghAyaMto nicchiyamahiMso / na viralajIvamahiMso, na ya jIvaghaNaM to hiMso // 1763 // ahaNato vi hu hiMso, duTThattaNao mao ahimarovva / bAhiMto na vi hiMso, suddhattaNao jahA vijjo // 1764 // A banne gAthAmAM A ja bhAva lakhyo che ke A cauda rAjaloka jIvothI bharelo che. temAM hAlatA-cAlato jIva bIjA jIvone haNe ja che ane AvI hiMsA karato jIva "sAdhu" kema kahevAya? arthAt sAdhu paNa hiMsAthI mukta kevI rIte rahI zake? loka jIvothI bharelo che. tethI temAM hiMsA thaI ja jAya che. teno uttara A banne gAthAmAM che ke - ghAtaka" hoya eTalA mAtrathI jIva hiMsaka gaNAto nathI ane "aghAtaka" hoya eTalA mAtrathI te jIva ahiMsaka gaNAto nathI tathA jIvo virala hoya. je bhUmi upara jIvo ochA hoya tethI ahiMsaka kahevAya ane jIvono ghana hoya tethI hiMsaka kahevAya ema paNa nathI. paraMtu ghAtakI-zikArI-macchImAra vagere loko jema duSTa pariNAmavALA che. tenI jema je jIvo duSTa pariNAmavALA che te duSTa pariNAmavALA hovAthI jIvaghAta na karatA hoya to paNa hiMsaka che ane pAMca samiti tathA traNa guptivALA muni jIvone kadAca pIDA kare to paNa zuddha pariNAmavALA hovAthI vaidyanI jema te ahiMsaka gaNAya che." ato dravyadayA tu kAraNarUpA, bhAvadayA tu dayAdharmaH / evaMvidhAyA dayAnadyAH zamapUre sakalakaSAyapariNatizAntiH zamaH, rAgadveSAbhAvaH vacanadharmarUpaH zamaH, tasya pUraH tasmin prasarpati vRddhimeti sati vikArAH kAmakrodhAdayaH azuddhAtmapariNAmAH ta eva tIravRkSAH, teSAM mUlAdunmUlanaM bhavet-ucchedanaM bhavet = abhAvaH / ityanena dhyAnena yogataH dayAnadIpUraH pravardhayati, vardhamAnapUrazca vikAravRkSANAmucchedanaM karotyeva / ayaM hi AtmA viSayakaSAyavikAraviplutaH svaguNAvArakakarmodayataH pribhrmti| sa eva svarUpopAdAnataH tattvaikatvatayA pravardhamAnazamapUraH vikArAn mUlAdunmUlayati // 4 // A pramANe dravyadayA e bhAvadayAnuM kAraNa che. vAstavika to potAnA ane paranA prANone na haNavAno je AtmapariNAma che te bhAvadayA e kAryarUpa che te bhAvadayA arthAt Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zamASTaka - 6 jJAnasAra na haNavAno arthAt rakSAno-paropakArano je AtmapariNAma te ja bhAvadayA che ane te dayAdharma (ahiMsAdharma-hiMsAviramaNa dharma) che. dhyAnarUpI vRSTithI dayArUpI nadImAM "zamabhAva" rUpI pUranI vRddhi thAya che. tyAM zamabhAva eTale zuM? sarve paNa kASAyika je pariNAmo che tenI zAnti thavI. arthAt kASAyika adhyavasAya sthAnono je abhAva te zamabhAva jANavo, athavA rAga-dveSano je abhAva te zamabhAva jANavo, athavA paramAtmAnA vacanonuM pAlana karavA svarUpa je dharma te samabhAva jANavo. te samabhAva rUpI pUra cAre tarapha phelAte chate eTale ke tenI ghaNI ja ghaNI vRddhi thaye chate kAma-krodha-vAsanA-mAyA-ahaMkAra Adi rUpa azuddha evA je AtmapariNAmo rUpI vikAro che. te vikAro e ja jANe nadInA kAMThAnAM vRkSo che. te vikAro rUpI vRkSonuM mUlathI ja unmelana thAya che. sarvathA vikArono abhAva ja thAya che. nadInA pUrathI jema kAMThAnA vRkSono nAza thAya che tema samabhAvathI vikArono nAza thAya che. A rIte dharmadhyAna ane zukladhyAna dvArA zubhayogathI dayA rUpI nadInuM pUra vRddhi pAme che ane vRddhi pAmatuM evuM te pUra vikAro rUpI vRkSonuM umUlana kare che ja. pAMca IndriyonA viSayo, krodhAdi cAra kaSAyo ane kAmavAsanA Adi vikAro vaDe vikArI banelo (azuddha banelo) A AtmA potAnA guNonA AvaraNa karanArA evA karmonA udayathI anaMta evA A saMsAramAM paribhramaNa kare che. paraMtu jyAre te ja AtmA potAnA zuddha AtmasvarUpane samaje che ane tenuM ja lakSya thaI jAya che tyAre potAnA zuddha svarUpanA upAdAnathI zuddhatattvanI sAthe ekatA thavAthI vRddhi pAmatuM zamatArUpI pUra che jemAM evo te ja AtmA vikArone mUlathI ukheDI nAkhe che. vikArono mUlathI ja nAza kare che. jo jJAnadhyAnatapaHzIla-samyaktvasahito'pyaho / taM nApnoti guNaM sAdhuryamApnoti zamAnvitaH // 5 // gAthArtha - jJAna, dhyAna, tapa, zIyaLa ane samyakatva guNothI yukta evA paNa muni te avasthAne pAmI zakatA nathI ke je avasthAne samatAguNathI yukta evA muni pAmI zake che. pA TIkA - "jJAnadhyAti"-jJAnaM tattvavivo:, dhyAne ripasthiratarUpam, tapaH icchAnirodhaH, zIlaM brahmacaryam, samyaktvaM tattvazraddhAnam, padAnAmutkramatA dvandvasamAsAt / ityAdiguNopetaH sAdhuH sAdhayati ratnatrayakaraNena mokSaM sa sAdhustaM Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka-6 193 nirAvaraNaguNaM kevalajJAnAdiguNaM nApnoti na prApnoti, yaM guNaM zamAnvitaHsamatAcAritramayaH Apnoti prApnoti labhate ityarthaH = vivecana yathArtha tattvano je avabodha te jJAna, AtmAnA pariNAmanI koI eka viSayamAM je sthiratA te dhyAna, pAMca IndriyonA viSayonI IcchAno nirodha te tapa, brahmacaryapAlana te zIla ane vItarAga paramAtmA dvArA kathita tattvo uparanI je zraddhA te samyaktva. A pAMce guNonI prAptimAM prathama samyaktvaguNa prApta thAya, tyArabAda jJAnaguNa (samyajJAna) prApta thAya, tyArabAda samyaktapa ane zIyaLa guNa prApta thAya ane aMte dharmadhyAna-zukladhyAna prApta thAya. Ama guNonI prAptino Avo krama che chatAM mUlazlokamAM prathama jJAnAdi cAra lakhIne samyaktvane aMte je lakhyuM che tema karatAM utkrama ulaTo krama mUlazlokamAM karelo je dekhAya che te dvandvasamAsathI thayo che Ama jANavuM. kAraNa ke dvandvasamAsamAM alpasvaravALA zabdo pahelA Ave ane bahusvaravALA zabdo pAchaLa Ave. mATe Avo utkrama je karyo che te dvandvasamAsanA kAraNe samajavo. = uparokta guNo AtmAnA svarUpanA sAdhakaguNo che. zreSTha guNo che chatAM tenAthI "zamabhAva" nAmano guNa ghaNo ja viziSTa caDIyAto guNa che te samajAvavA kahe che ke (kSAyopazamika bhAvanA) jJAnAdi guNothI yukta evA te muni ratnatrayInI sAdhanA dvArA jyAre mokSapadane sAdhatA hoya che tyAre nirAvaraNa (AvaraNa vinAnA-kSAyika bhAvavALA) te kevalajJAnAdi guNone pAmI zakatA nathI ke je kevalajJAnAdi guNane samatAbhAvathI yukta evA muni prApta karI zake che. jJAnAdi guNo paNa jIvanA zuddha tattvanA prApaka che ane zamabhAva paNa jIvanA zuddhatattvano prApaka che. chatAM zamabhAva te kevalajJAnAdi kSAyikabhAvanI prAptinuM asAdhAraNa-anaMtarakAraNa che ane kSAyopamikabhAvanA jJAnAdi cAre guNo-sAdhAraNa kAraNa-paraMparAkAraNa che. mATe zamabhAva nAmano guNa viziSTa guNa che. atra jJAnAdayo guNA nirAvaraNAmalakevalajJAnasya paramparAkAraNaM, zama:kaSAyAbhAvaH yathAkhyAtasaMyamaH kevalajJAnasyAsannakAraNam, azvakaraNa-samIkaraNa kiTTIkaraNavIryeNa sUkSmalobhaM khaNDazaH khaNDazaH kRtvA kSayaM nIte sati nirvikalpasamAdhau abhedaratnatrayIpariNataH kSINamohAvasthAyAM yathAkhyAtacAritrI paramazamAnvitaH jJAnAvaraNadarzanAvaraNAntarAyakSayaM nayati, labhate ca sakalAmalaM kevalajJAnaM kevaladarzanaM paramadAnAdilabdhI: ata eva kSAyopazamikajJAnI yaM na prApnoti, taM paramazamAnvitaH prApnoti / ata eva dhIrAH darzanajJAnanipuNAH abhyasyanti Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zamASTaka - 6 jJAnasAra pUrvAbhyAsam, Azrayante gurukulavAsam, ramante nirjane vane, tena AtmavizudhyarthI zamapUraNe udyatate // 5 // ahIM cAra thI dasa guNasthAnakomAM prApta karelA kSAyopamika bhAvanA jJAna-dhyAnatapa-zIyaLa-samyaktva Adi guNo AvaraNa vinAnA ane atyanta nirmaLa evA kevalajJAnanI prAptinuM paraMparAe kAraNa bane che. kAraNa ke te sarve guNo kSAyopazamika bhAvanA hovAthI cArathI dasa guNasthAnakomAM prApta thAya che. paraMtu "zamabhAva" eTale ke sarvathA kaSAyonA abhAvavALuM je yathAkhyAtacAritra che te kevalajJAnanI prAptinuM AsannakAraNa che. kAraNa ke te zamabhAva mohanIyakarmanA sarvathA kSayathI bAramA kSINamoha guNasthAnake thAya che. tethI kevalajJAnanI prAptinuM te nikaTatamakAraNa-anaMtarakAraNa che. te A pramANe - kSapakazreNImAM navamA guNasthAnakanA cheDe mohanIyakarmanI satyAvIse prakRtiono kSaya thayA pachI bAkI rahelA saMjvalana lobhano sarvathA kSaya karavA mATe azvakaraNakaraNAddhA dvArA pUrvaspardhakomAMthI apUrvaspardhako banAvIne saMjvalanalobhane dasamA guNasthAnakanA kAlanI sAthe samAna karavA mATe sarva apavartanAkaraNa vaDe apavartAvIne kiTTIkaraNAdvAnA vIrya vaDe lobhane sUkSma sUkSma kiTTIrUpe karIne te sUkSmalobhane paNa khaMDa khaMDa vAra karIne kSaya pamADye chate sarvathA mohanA vikalpa vinAnI nirvikalpaka samAdhi bAramA guNaThANe prApta thaye chate abhedaratnatrayI rUpe pariNAma pAmelo A AtmA kSINamoha nAmanuM bAramuM guNasthAnaka prApta kare che. tyArabAda te avasthAmAM rahyo chato yathAkhyAta cAritravALo thaIne "parama zamabhAvathI yukta" evo te AtmA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmano kSaya kare che ane saMpUrNapaNe atyanta nirmaLa evuM kevalajJAna, kevaladarzana ane paramadAna, paramalAbha, paramabhoga Adi labdhio A jIva prApta kare che. A kAraNathI ja kSAyopazamika jJAna AdithI yukta 4 thI 10 guNasthAnakavALA jIvo je turata sIdhesIdhA kevalajJAnAdi guNo nathI pAmI zakatA, te kevalajJAnAdi guNo parama zamabhAvavALA kSINamohI (12mA guNaThANAvALA) jIvo pAmI zake che. 4 thI 10 guNasthAnaka kevalajJAnanAM paraMparAe kAraNa che ane parama-zamabhAvavALuM kSINamoha guNasthAnaka kevalajJAnanuM anaMtarakAraNa che. A kAraNathI ja dhIrapuruSo potAnAmAM parama-zamabhAvadazA Ave eTalA mATe ja paramAtmAnA darzana-jJAnamAM (jainadarzananA jJAnamAM) nipuNa thayA chatA pUrvakAlamAM karelA abhyAsanuM niraMtara smaraNa-manana kare che. gurukulavAsamAM ja vasavATa kare che (svacchaMdI thatA nathI). nirjana araNyamAM ja bahudhA vase che. kaSAyonA prasaMgothI dUra rahe che. avasare avasare kaSAyone jIte che. A pramANe AtmAnI vizuddhinA arthI jIvo zamabhAvanI puSTi mATe satata prayatna kare che. pA Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 195 svayambhUramaNaspardhi-vardhiSNusamatArasaH / muniryenopamIyeta, ko'pi nAsau carAcare // 6 // gAthArtha :- svayaMbhUramaNa samudranI sAthe spardhA karato ane dinapratidina vRddhi pAmato evo samatAno rasa che jemAM evA munimahArAjA jenI sAthe upamAvI zakAya (sarakhAvI zakAya). evI koIpaNa vastu carAcara evA A jagatamAM nathI. /6/ TIkA :- "svayajU" rUti-svayambharamaUT: marDara jhumA : prAntamudrA, tI spardhI spardhAkArI, vardhiSNuH-vardhamAnaH, samatArasaH-samatA rAgadveSAbhAvaH, tasyAH rasaH samatArasaH, evaMvidho muniH trikAlAviSayI atItakAlaramaNIyaviSayasmaraNAbhAvaH vartamAnendriyagocaraprAptaviSayaramaNAbhAvaH anAgatakAlamanojJaviSayecchA'bhAvavAn muniH yena upamAnena upamIyate, carAcare-vizve asau ko'pi na jagati, yat tatsarvamacetanapudgalaskandhajaM mUrtaJca, tatsamatArasena sahajAtyantikanirupamacaritazamabhAvasvarUpeNa kathamupamIyate ? durlabho hi samatArasaH, vizve = zubhAzubhabhAve paratvena araktadviSTatayA vRttiH zuddhAtmAnubhavaH / uktaJca - vivecana : - anaMta upakArI zrI tIrthakara bhagavaMtoe kevalajJAna dvArA joIne jaNAvelI jainadarzananI bhUgoLa pramANe 14 rAjano A lokAkAza che. temAM adholokamAM 7 nArakI che. UrdhvalokamAM 12 devaloka, 9 raiveyaka ane pa anuttaradeva Adi che. madhyalokamAM asaMkhyAta dviIpa-samudro che. A lokAkAza madhyamAM 1 rAja (asaMkhyAtA yojana) lAMbo-pahoLo, thALI jevo goLa che. temAM sauthI madhyamAM 1 lAkha yojana lAMbo-pahoLo, thALI jevo goLa jaMbUdvIpa che. tenAthI dviguNa (Dabala) vistAravALo eTale be lAkha yojana lAMbo-pahoLo lavaNasamudra baMgaDI jevo goLa che ke je jaMbudvIpanI cAre tarapha vIMTaLAyelo che. tyArabAda Dabala-Dabala vistAravALA dvIpo ane samudro asaMkhyAtA che. chello "svayaMbhUramaNa" samudra che je sAdhika ardharAja pramANa (asaMkhyAtA yojana lAMbo-pahoLo) A samudra che ane A svayaMbhUramaNa samudra e antima samudra che. jenI pachI alokAkAza zarU thAya che. - sauthI vadhAremAM vadhAre pANI A samudramAM che. zamabhAvane pAmelA munimAM "zamabhAvadazA rUpa pANI" paNa AvuM ja amApa hoya che. A bannenI spardhA (harIphAI) cAle che. samadra kahe che ke mArAmAM jala ghaNuM che jyAre AvA manimAM zamabhAvarUpI jala lokone ghaNuM dekhAya che. eTaluM ja nahIM paNa samudramAM pANI je che ane jeTaluM che te ja rahe che ane teTaluM ja rahe che. jyAre munimahAtmA to jema jema guNasthAnakomAM caDhe che tema tema zamabhAva rUpI jala kSayopazamabhAvamAMthI kSAyikabhAva thavAthI vRddhi pAme che. tethI svayaMbhUramaNa Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zamASTaka - 6 jJAnasAra samudranI sAthe spardhA karato ane dina-pratidina vRddhi pAmato amApa evo zamabhAvano rasa eTale ke rAga ane dveSano je abhAva, teno je rasa, te samatArasa vRddhi pAme che je munimAM, te AvA prakAranA vadhatA zamabhAvavALA ane traNe kAlanA bhoganA viSaya vinAnA evA A muninI sAthe upamAvI zakAya tevo koIpaNa padArtha A jagatamAM nathI. bhUtakALamAM saMsArI jIvanamAM anubhavelA managamatA ramaNIya je viSayo, tenA smaraNano abhAva hovAthI A muni bhUtakAlIna viSayanA abhAvavALA che. tathA vartamAnakAlamAM je muninI pAMce Indriyo sAjI-tAjI che te Indriyone gocara thatA evA strI-puruSonAM rUpo, prazaMsA-niMdAnA zabdo, Sasabhojana, zArIrika anukULatA-pratikULatA vagere viSayasukhomAM alpamAtrAe paNa ramaNatAno (AnaMda mAnavAno) je abhAva te vartamAnakAlIna viSayanA abhAvavALA che. tathA bhAvikAlamAM mane managamatA pAMca IndriyonA viSayo maLe evI bhogasukhanI IcchAnA abhAvavALA muni hoya che. tethI anAgatakAlIna viSayanA abhAvavALA paNa A muni che. ema traNe kAlanA bhogasukhanA viSaya vinAnA evA A muni konI sAthe upamAthI sarakhAvI zakAya ? cara = cAlatA padArtho eTale ke jIvo ane marara = eTale ke na cAlatA-sthira padArtho eTale ke ajIvo. ema carAcara evA eTale ke jIva-pudgalothI bharelA evA A vizvamAM A mahAtmA muni upamAthI je padArthanI sAthe sarakhAvI zakAya evo koIpaNa padArtha nathI. cat = kAraNa ke A vizvamAM je koI dekhAya che te sarve paNa acetana che, pudgalanA skaMdhathI ja baneluM che ane mUrta (rUpI) che, je acetana che, paulika che ane rUpI vastu che. te vastu svAbhAvika, Atyantika, nirUpama ane anubhavamAM AvelA evA "zamabhAva svarUpavALA" samatArasanI sAthe kevI rIte sarakhAvI zakAya ? kAraNa ke zamabhAvasvarUpa je samatArasa che. te cetanano guNa che, acetana nathI, Atmika svarUpa che padgalika nathI, amUrta nathI tathA svAbhAvika che. paradravyakRta nathI, Atmattika che. kyAreya nAza pAmanAra nathI, nirUpama che koInI paNa sAthe na upamAvI zakAya tevo che. mATe Avo samatArasa prApta thavo atyanta durlabha che. AvA prakArano zamabhAva Ave che tyAre ja ghANImAM palAtA munione, AganI pAghaDIvALA munine, kAnamAM khIlA naMkhAyA tevA mahAvIra prabhune, vAghaNe zarIra cIrI nAkhyuM tevA sukozala munine ItyAdi mahAtmAone karmono nAza karavAmAM ane kevalajJAna prApta karavAmAM vAra lAgI nathI. kAraNa ke zubha ane azubha bhAvothI bharelA A vizvamAM je mahAtmAe sarva vastuone parapaNe mAnI che te mahAtmAne koIpaNa vastu upara "ravaTiyA vRtti:" rAga ane dveSa rahitapaNe manovRtti che. te ja zuddha AtmadazAno anubhava che. zuddha Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 197 AtmadazAnA anubhavamAM layalIna-ekAkAra banelA mahAtmAne potAnI sevA karanAra ke upasarga karanAra ema banne upara sarakho ja bhAva hoya che. Avo bhAva to jene Avyo hoya tene ja A vAta samajAya tevI che. anyatra zAstromAM kahyuM che ke - vaMdijjamANA na samukkasaMti, helijjamANA na samujjalaMti / daMteNa citteNa calaMti dhIrA, muNI samugdhAiyarAgadosA // (Avazyakaniyukti gAthA-866) bAlAbhirAmesu duhAvahesu na taM suhaM kAmaguNesu rAyaM / virattakAmANa tavodhaNANaM, jaM bhikkhuNo sIlaguNe rayANaM // (uttarAdhyayana-13, gAthA-17) iti samatAsvAdinAM narezabhogAH rogAH, cintAmaNisamUhAH karkaravyUhAH, vRndArakA: dArakA iva bhAsante, ataH saMyogajA ratirduHkham, samataiva mahAnandaH // 6 // AvA prakAranI samatA rAkhanArA mahAtmAo saMsArI loko dvArA vaMdana-namana-pUjana karAya to utkarSa pAmatA nathI ane avahelanA (apamAna) karAya to manamAM baLatA nathI (dveSa karatA nathI). cittanuM damana karavA dvArA dhIrapuruSo bhUmi upara vicare che. AvA munio rAga ane dveSano jANe nAza karyo che tevA zAnta mudrAvALA hoya che. bALakone ja (ajJAnI ane mohAnya jIvone ja) manohara lAge tevA ane aMte duHkha ja Ape tevA kAmavAsanAnA guNomAM te sukha nathI ke je sukha kAmavAsanAthI virakta banelA ane tapadharmavALA tathA zIlaguNamAM rakta thayelA evA munione hoya che. jyAre A AtmAnI adhyAtmadRSTi khIle che tyAre paudgalika vAsanAo kSaNabhaMgura hovAthI, tIvrakarmabaMdhanuM kAraNa hovAthI ane parAdhIna hovAthI cittamAMthI naSTa ja thaI jAya che. AtmAnA guNonA anubhavano AnaMda prasare che, tyAre samatA rasano AsvAda mANanArA munione rAjAnA rAjAzAhInA bhogo paNa rogo che ema dekhAvA lAge che, cintAmaNi ratnonA DhagalA (dhana-kaMcana-maNi-ratnonA DhagalA) paNa kAMkarAnA ja DhagalA che. Ama dekhAvA lAge che. A kAraNathI anya jIvadravyanA saMyogathI thanAruM ane pudgalonA saMyogathI thanAruM sukha ane temAM thatI rati-prIti-AnaMda e ja moTuM duHkha dekhAya che. paradravyanA saMyogajanya sukha e ja moTuM duHkha, svAbhAvika guNonuM sukha e ja sAcuM sukha, samatAbhAvanI prApti e ja moTo AnaMda A mahAtmAone lAge che. dA Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zamASTaka - 6 zamasUktasudhAsiktaM, yeSAM naktaM dinaM manaH / kadApi te na dahyante, rAgoragaviSormibhiH // 7 // jJAnasAra gAthArtha :- je mahAtmAonuM mana rAta-divasa zamabhAvanA subhASito rUpI amRtathI siMcAyeluM che. te mahAtmAo rAgarUpI sarpanA viSanI Urmio vaDe kyAreya dajhADAtA nathI. IIII TIkA :- "zamasUkta kRti-veSAM mahAtmanAM mana: citta zama: RSAyAbhAva: cAritrapariNAmaH tasya sUktAni subhASitAni tadeva sudhA - amRtam, tena siktamabhiSiJcitaM manaH naktaMdinaM - ahorAtram, te rAgoragaviSormibhiH rAga:abhiSvaGgalakSaNaH sa eva uraga:- sarpaH tasya viSasya UrmayaH, tAbhiH te zamatAsikatA na dahyante / jagajjIvA rAgAhidaSTAH, viSayaghUrmighUrmitA: (viSormighUrmitAH ) bhramanti, iSTasaMyogAniSTaviyogacintayA vikalpayanti bahuvidhAn agrazocAdikalpanAkallolAn, saMgRhNanti anekAn jagaducchiSTAn pudgalaskandhAn, yAcayanti anekAn dhanopArjanopAyAn, pravizanti kUpeSu, vizanti yAnapAtreSu, dravyAdyahitaM hitavad manyamAnAH jagadupakAritIrthaGkaravAkyazravaNaprAptazamatAdhanAH svarUpAnandabhoginaH svabhAvabhAsana-svabhAvaramaNa-svabhAvAnubhavena sadA asaGgamagnA vicaranti AtmaguNAnandavane, ataH sarvaparabhAvaikatvaM vihAya rAgadveSavibhAvamapahAya zamabhAvitvena bhavanIyam|A vivecana :- zamatAbhAvanA eTale ke kaSAyonA abhAvavALAM arthAt cAritranA pariNAmavALAM je je subhASito che, suvAkyo che. AtmAne asara kare tevAM uttama pradhAna vAkyo che te subhASito rUpI amRta vaDe je mahAtmA puruSonuM mana rAta-divasa siMcAyeluM che. samatAnAM suvAkyothI je mahAtmAonuM mana saMskArita banyuM che, zAnta banyuM che, TharyuM che, gaMbhIra banyuM che, yaza-apayazane pacAvanAruM banyuM che, nindA-prazaMsAne na gaNakAratuM banyuM che te ja mahAtmA puruSo rAga (ane dveSa) rUpI sarpanA viSanI urmio vaDe kyAreya dajhADAtA nathI. (baLAtA nathI). rAga eTale parapadArthamAM Asakti thavI te. dveSa eTale parapadArtha pratye aNagamonAkhuzIbhAva thavo te. A banne A jIvane sAcA mArgathI bhraSTa karanArA che. sAcA mArgathI mRtyu pamADanArA che. mATe sarpatulya che. evA rAga-dveSarUpI sarpanuM je viSa che tenI urmio vaDe zamatAthI siMcAyelA munio dajhADAtA nathI. arthAt baLAtA nathI. zamatAbhAvamAM AvelA munione rAga-dveSanA viSanI urminI kaMI paNa asara thatI nathI. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zamASTaka - 6 199 jagatanA sarve paNa jIvo rAga (ane dveSa) rUpI ahiM = sarpa vaDe DaMkhAyA chatA tathA pAMca IndriyonA viSayo rUpI mada vaDe madAndha thayA chatA saMsAramAM bhaTake che athavA pAMca IndriyonA viSayo rUpI sarpanA viSanI urmithI behoza banelA saMsAramAM bhaTake che. ISTa vastunA saMyoganI ane aniSTa vastunA viyoganI cintA vaDe agrazocAdi bahu prakAranI kalpanAnA kallolone ciMtave che. AkhA jagatanA tamAma jIvo vaDe bhogavI bhogavIne mukAyelA eTale jagatanI eMTha tulya evA aneka prakAranA pudgalaskaMdhono saMgraha kare che dhana upArjana karavA mATenA aneka upAyonI yAcanAo kare che. dhanAdinI tathA viSayonI prApti mATe kUvAmAM UMDA utare che. vahANavaTuM (vahANa dvArA samudra oLaMgIne deza-paradeza javAnuM) paNa kare che. ahita karanArA (arthAt akalyANakArI) evA dravyAdine hita karanArAM (kalyANa karanArAM) mAne che. rAgarUpI sarpathI DaMkhAyelA jIvo AvAM kAryo kare che. paraMtu samasta vizvano upakAra karanArA evA tIrthaMkara bhagavaMtonA vAkyonuM (zAstra vAkyonuM) niraMtara zravaNa-manana-ciMtana karavAthI prApta thayo che samatAbhAvarUpI dhanavaibhava jene evA tathA AtmasvarUpa mAtranA ja AnaMdano anubhava karanArA mahAtmA puruSo kevala AtmasvarUpanA ja jJAna vaDe AtmasvarUpanI ja ramaNatA vaDe ane kevala AtmasvarUpanA anubhava vaDe sarvakAle paradravyanI Asakti vinAnA thayA chatA arthAt anAsaktibhAvamAM ja magna banyA chatA potAnAM karmone khapAvavA mATe AtmAnA guNono anubhava karavA svarUpa AnaMdanA vanamAM vicare che. koIpaNa paradravya pratye prIti-aprIti karatA nathI. nirlepaanAsakta-svarUpabhogI thaIne svAvalaMbI thayA chatA vicare che. A kAraNathI AtmArthI jIve potAnA zuddha svarUpanI prApti mATe "parabhAvanI sAthe je ekatA che" teno tyAga karIne tathA rAga-dveSAtmaka vibhAvadazA choDI daIne "zamatAbhAva vaDe" bhAvita thavA prayatnazIla banavuM joIe. // 7 // garjajjJAnagajottuGga-raGgaddhyAnaturaGgamAH / jayanti munirAjasya, zamasAmrAjyasampadaH // 8 // gAthArtha H- garjanA karatA jJAnarUpI hAthIo vaDe unnata, AtmahitakArI ane nRtya karatA dhyAnarUpI nAcatA ghoDAo vALI munimahArAjazrInI "zamatAbhAvanA sAmrAjyanI' saMpatti jaya pAme che, vijaya pAme che. TA TIkA :" garjajjJAnamiti" - munirAjasya zamasAmrAjyasampadaH jayanti / kathambhUtA: sampadaH ? garjajjJAnagajottuGgaraGgaddhyAnaturaGgamAH-garjat-sphurad jJAnaM svaparAvAsapA: canA: kastul:-kanaitA:, ranta:-nRtyanta: dhyAnapA: turakumAHashvaaH ityanena bhAsanagaja-dhyAnAzvazobhitAH rAjyasampadaH nirgranthasvarUpabhUpasya Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zamASTaka - 6 jJAnasAra jayanti / ataH zamatAspadamunInAM mahArAjatvaM sadaiva jayati / ataH zamAbhyAsavatA bhavitavyamityupadezaH // 8 // - vivecana :- rAjAnI rAjyalakSmI jema jayavaMtI hoya che tema munimahArAjanI zamatAbhAva rUpI rAjyanI lakSmI sadA vijayavaMta hoya che. rAjAnI rAjyalakSmI parimita. anitya, svadezapUratI ane aneka upAdhio vALI, bIjAne IrSyA karAvanArI, bIjAne luMTavAnI IcchA thAya tevI hoya che. paraMtu muni mahArAjanI zamatAbhAvanI sAmrAjyasaMpatti aparimita, nitya, sarvatra prasaratI, nirupAdhika, bIjAne anukaraNa karavAnI bhAvanA thAya tevI tathA koIthI na luMTI zakAya tevI hoya che. tethI rAjAne rAjA kahevAya che jyAre munine mahArAjA kahevAya che banne sAthe maLe tyAre rAjAnuM Asana nIce hoya che. munirAjanuM Asana uMcuM hoya che. kAraNa ke temanI saMpatti akSaya-akhuTa ane aparAbhavanIya hoya che. rAjAnI rAjyalakSmI (vartamAnakAle gADIo vaDe jema zobhe che tathA) bhUtakALamAM (prAcInakALamAM) hAthI-ghoDAthI zobhatI hatI tema munirAjanI zamatA rAjyanI saMpatti jJAna ane dhyAna vaDe zobhatI hoya che. tethI kavi jJAnane hAthInI ane dhyAnane ghoDAnI upamA ApIne munirAjanI zamatAsAmrAjyanI lakSmI samajAve che. rAjA-mahArAjane tyAM jema garjanA karatA hAthIonI saMpatti hoya che tema muni mahArAjAne tyAM koIthI paNa parAbhava na pAme tevuM garjanA karatuM arthAt aparAbhavanIya evuM jJAna hoya che. te jJAnathI temanI zamatAbhAva rUpa rAjyalakSmI zobhe che tathA rAjA-mahArAjAonA rAjyamAM haNahaNATa karatA arthAt nAcatA-kudatA ghoDAonI saMpatti hoya che, tema munimahArAjAone tyAM AjJAvicayavipAkavicaya-apAyaricaya-saMsthAnavicaya tathA prathakRtvavitarka savicAra ane ekatvavitarka avicAra ema aneka viSayomAM raMga jamAvatA evA uttama dhyAnanI saMpatti hoya che. A rIte jJAnarUpI hAthI dvArA ane dhyAnarUpI ghoDA dvArA munirAjazrInI zamatAbhAvanA rAjyanI lakSmI zobhe che. A rIte jJAna rUpI gaja dvArA ane dhyAnarUpI azva dvArA suzobhita evI nirjhanya svarUpavALA (arthAta niSparigrahI) munirAjanI rAjyasaMpatti sadAkAla jaya pAme che. A kAraNathI zamatAnA bhaMDAra evA munionuM mahArAjApaNuM haMmezAM jayavaMtu varte che. te kAraNathI AtmArthI mumukSu jIve zamatAbhAva jIvanamAM lAvavA sadA tenA abhyAsavALA thavuM joIe. l8. ka, rAja chaa zamASTaka samApta eka Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 201 IndriyajayASTaka - 7 _ 35tha saptameM driyajJayASTam | zamAntarAyakRd indriyAbhilASaH, tena indriyajayAdeva zamAvasthAnam, ataH indriyajayASTakaM vistAryate / tatra indro-jIvaH sarvaparamaizvaryayogAt, tasya liGgamindriyam, liGganAt sUcanAt pradarzanAdupalambhAd vyaJjanAcca jIvasya liGgamindriyam / indriyaviSayopalambhAd jJAyakatvasiddhiH / tatsiddhau "uvaogalakkhaNo jIvo" iti jIvasiddhiH / dvividhAni indriyANi, dravyendriyANi bhAvendriyANi ca / tatra dravyendriyaM dvividham, nirvRttIndriyamupakaraNendriyaJca / tatra nirvRttiH aGgopAGgAnAM nirvRttAni indriyadvArANi karmavizeSasaMskRtAH zarIrapradezAH nirmANanAmAGgopAGganAmapratyayA upakaraNaM bAhyamabhyantaraJca nirvRttiH tasyAnupaghAtAnugrahAbhyAmupakArIti labdhiH / upayogastu bhAvendriyaM bhavati, labdhiH tadAvaraNIyamatijJAnAvaraNIyazrutajJAnAvaraNIyacakSuracakSurdarzanAvaraNIya-vIryAntarAyakarmakSayopazamajanitA sparzAdigrAhakazaktiH labdhiH, sparzAdijJAnamupayogaH sparzAdivijJAnaM phalarUpamupayogaH / vivecana :- "zamabhAvanI prAptimAM aMtarAya karanAra" jo koI hoya to Indriyono viSayAbhilASa che. pAMce IndriyonA viSayonI abhilASA jeTalI tIvra, teTalA ja ISTaaniSTa viSayonI prApti-aprAptimAM rAga-dveSa Adi kaSAyonI tIvratA ane kaSAyo thavAthI "zamatAbhAva"nI hAni thAya. mATe Indriyono viSayAbhilASa zamabhAvamAM vidana karanAro che zamabhAvano pratibaMdhaka che. tethI zamabhAvamAM sthira thavuM hoya to Indriyono vijaya karavo ja joIe. IndriyonA viSayAbhilASane jitavAthI ja zamAvasthAna prApta thAya che. te mATe have IndriyajayASTaka kahevAya che. - tyAM Indra eTale jIva, kAraNa ke jema IndramahArAjA aizvaryavALA (rAjyalakSmIvALA) che eTale "Indra" kahevAya che. tema A jIva paNa jJAnAdi anaMtaguNonI amApa bhAvasaMpatti svarUpa sarva prakAranA parama aizvaryavALo hovAthI Indra kahevAya che. te IndranuM (arthAt jIvanuM) je liMga (cihna-nizAnI) tene Indriya kahevAya che. netra, karNa, nAsikA vagere pAMca aMgo barAbara kAma karatAM hoya to aMdara jIva jIve che ema jANI zakAya che. tethI Indriyo te jIvanuM liMga hovAthI "jIva che evI sUcanA karatI hovAthI" A Indriyone liMga Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra kahevAya che. tathA netra Adi A aMgo zarIranI aMdara jIva che ema anubhavathI pradarzita karatAM hovAthI tathA pAMca aMgo bodha karAvatAM hovAthI ane te pAMca aMgo jIvanA astitvane vyaMjita (pragaTa) karatAM hovAthI A pAMca aMgo jIvanA lakSaNarUpa che. liMgo che, cihno che. tethI te aMgone Indriya kahevAya che. pAMce Indriyo dvArA A jIva rUpa, zabda, gaMdha ItyAdi viSayono bodha karato hovAthI jIvamAM jJAyakatvanI" siddhi thAya che. arthAt "jIva jJAtA che paNa jaDa nathI." Ama siddha thAya che. jIvamAM jJAtApaNAnI siddhi thaye chate "upayoga lakSaNavALo" jIva che. A vAta nirvivAda siddha thAya che. A rIte zarIranI aMdara ja rahelo, paNa zarIrathI bhinna ane jIvanaprakriyAvALo jJAtA evo jIva nAmano eka sacetana padArtha che Ama jIva siddha thAya che. A Indriyo be prakAranI hoya che - (1) dravyendriya ane (2) bhAvendriya. tyAM pudgalanI banelI racanAvizeSa tathA temAM sahAyaka thavAnI je zakti che te dravyendriya kahevAya che ane AtmAmAM viSaya jANavAnI je jJAnazakti che te bhAvendriya kahevAya che. dravyendriya paNa be prakAranI che ane bhAvendriya paNa be prakAranI che. Indriya dravyendriyanA be bheda A pramANe eka nivRttIndriya ane bIjI dravya upakaraNendriya, nivRttinA bAhA ane atyaMtara nivRtti upakaraNa labdhi upayoga "| ema be bheda che. bhAvendriyanA paNa be 1 bAhya 2 atyaMtara bheda che labdhi ane upayoga. aMga ane upAMganI IndriyasvarUpe je racanAvizeSa te "nivRtti-racanA-AkAra" kahevAya che. aMgopAMganAmakarma ane nirmANanAmakarmanA udayanA nimitte A IndriyonI racanA thAya che. AvA prakAranA nAmakarmanA udayavizeSathI rUpa-zabda ane gandhAdine jANavAmAM sahAyaka bane te svarUpe saMskAra pAmelA evA zarIranA pradezo (zarIranA bhAgo-avayavo) tene nivRttIndriya kahevAya che. te nivRttIndriya paNa be prakAranI che. bahAra je dekhAya che te bAhya ane aMdara je aMgulanA asaMkhyAtamAbhAganI pudgalanI banelI che te atyaMtaranivRttIndriya kahevAya che. bAhyanivRtti myAna jevI che. jema myAna chedanakriyA karatuM bhAva Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 203 nathI paNa talavAranI surakSA kare che tema bAhyanivRtti viSayopalaMbhamAM sahAyaka nathI paNa atyaMtaranivRttinI surakSA kare che tathA atyaMtara nivRtti taravAra jevI che. jema taravAra chedavAnuM kAma kare che tema atyaMtaranivRtti viSaya jANavAmAM sahAyaka thavAnuM kAma kare che. je upakaraNendriya che te bAhya ane atyaMtara evI nivRttIndriyane anupaghAta dvArA ane anugraha karavA dvArA upakAra kare che. mATe tene upakaraNendriya kahevAya che. atyaMtaranivRtti barAbara kAma karatI rahe, tene kAma karavAmAM koI upaghAta na thAya paNa anugraha thAya evI temAM rahelI zaktivizeSane upakaraNendriya kahevAya che. A upakaraNendriya talavAramAM rahelI dhAratulya che. have bhAvendriya labdhi ane upayoga ema be prakAranI che. A bhAvendriya jIvamAM rahelI viSaya jANavAnI zaktine kahevAya che. pudgalagata sahAyakazaktine dravyendriya ane jIvagata jJAyakazaktine bhAvendriya kahevAya che. te bhAvendriyanA paNa be bheda che. 1. labdhi bhAvendriya ane 2. upayoga bhAvendriya. pAMce IndriyonI sahAya dvArA rUpa-rasa-gaMdha-sparza ane zabda nAmanA viSayone vizeSapaNe ane sAmAnyapaNe jANavAnI AtmAmAM rahelI je cetanAzakti che tene matijJAna, zratajJAna, cakSudarzana ane acakSudarzana kahevAya che. tathA tenA upayogamAM vaparAtA vIryane vIryazakti kahevAya che. A je zakti che te sarve AtmAnA svAbhAvika guNo che. tene AvaraNa karanArAM te te karyo che. AvaraNIya karmo jema jema tIvrarase udayamAM Ave che tema tema A guNo AcchAdita thAya che ane te AvaraNIyakarmonA tIvrarasane toDIne maMda karIne A AtmA udayamAM lAve to tene kSayopazama kahevAya che. tenAthI te te guNo teTalA teTalA pramANamAM pragaTa thAya che (khullA thAya che). A pramANe hovAthI te te jJAyakazaktinAM AvaraNIyakarma mati-zrutajJAnAvaraNIya, cakSu-acakSudarzanAvaraNIya ane vIryAntarAyakarma, A saghaLAM karmono kSayopazamathI utpanna thayelI spardhAdi viSayone grahaNa karanArI je Atmazakti tene labdhibhAvendriya kahevAya che. talavAra calAvavAnI AvaData (kalA) tulya A Indriya che. jema AvaData (kalA) jIvamAM ja hoya che, jaDamAM nahI, tema A labdhiIndriya jIvagatazakti che, pudgalagatazakti nathI. A labdhino sparzAdi viSayo jANavAmAM je vaparAza karavo te upayoga bhAvendriya che. talavAra calAvavAnI kalAno upayoga karavA tulya A Indriya che. labdhibhAvendriya e zaktisvarUpa che ane sparzAdi viSayonuM vizeSa jJAna karavuM, Ama phalasvarUpa je Indriyo che tene ja Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra upayoga bhAvendriya kahevAya che. A pramANe bAhyanivRtti-atyaMtaranivRtti ane upakaraNendriya A saghaLA dravyandriyanA bheda che te pugalamAM hoya che ane labdhi tathA upayoga A banne bhAvendriyanA bheda che te AtmAmAM hoya che. bhAvendriya jJAnAtmaka che ane dravyendriya tenA sAdhanasvarUpa che. A pramANe IndriyonuM svarUpa samajAvyuM. atra indriyANAM varNAdijJAnena viSayatA, kintu jJAnamagnA hi teSu varNAdiSu manojJAmanojJeSu iSTAniSTatayA bhUtvA iSTAbhimukhatA aniSTakampanArUpA mohapariNatiH viSayatA, jJAnasya viSayatvena siddhAnAM saviSayatApteH / ataH raktadviSTatayA pravartamAnaM jJAnaM viSayaH, kAraNakArye ekatA, cAritramohodayena aramye ramaNamasaMyamaH / tatra varNAdayo hi jJeyA eva, na ramyAH / tatra ramaNaM-viSayendriyadvArapravRttajJAnasya iSTAniSTatayA pariNamanaM, tasya jayaH indriyaviSayajayaH / kimityAha - iti yad dvAreNa varNAdInAM jJAnaM, na iSTAniSTatA, (sa) indriyajayaH, anAdyazuddhAsaMyamapariNativAraNArUpaH, tatra jJAnaM hi AtmanaH svalakSaNatvAt svaparaparicchedaH vidhiH, iSTAniSTatA tu vibhAva eva / saGgAGgitayA anAdisantatijaH azuddhapariNAmaH sarvathA tyAjyaH eva, ataH indriyajaye yatitavyam / A zarIramAM paMcendriya jIvane jJAnanA sAdhanabhUta pAMca Indriyo nAmakarmanA udayathI prApta thayelI che. netra-ghANa-rasanA-sparzanA ane zrotra A pAMca avayavo varNa-gaMdha-rasa-sparza ane zabdanuM jJAna karavAmAM jIvane asAdhAraNa kAraNa hovAthI jIva jJAtA, Indriyo sAdhana ane varNAdinuM jJAna karAya che mATe varNAdine viSaya kahevAya che. ghaTanuM jJAna karAya to jema ghaTa viSaya kahevAya, paTanuM jJAna karAya to paTa e viSaya kahevAya. tema Indriyo dvArA varNAdinuM jJAna karAya che, varNAdi pAMca jJayabhAvone jANavAnuM kAma thAya che. mATe varNAdi e jo ke jJAnanA viSaya kahevAya che. paraMtu tAttvikadRSTie je yapadArtha che. te tathA tenA saMbaMdhI jIvamAM je jJAna prApta thAya che te banne joya ke zeyaviSayaka jJAna e (saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane tevo) viSaya nathI. paraMtu te viSaya pratyenI ISTAniSTha buddhi svarUpa je mohanI pariNati che te moha-pariNatine ja viSaya kahevAya che. ke jeno vijaya karavAnuM ahIM samajAvAya che. mATe TIkAkArazrI spaSTa kare che ke - varNAdi (rUpa-gaMdha-rasa-sparza ane zabdonuM je jJAna thAya che te Indriyono viSaya che. paraMtu jJAna e to AtmAno guNa hovAthI AtmAne ahitakArI nathI. saMsAra paribhramaNano hetu banato nathI, mATe jJAnane ke jJAna dvArA jaNAtA padArthane viSaya kahevAto nathI ke jeno Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7. 205 vijaya karavo paDe. paraMtu jJAnamAM magna evA jIvo manojJa ane amanojJa evA te varNAdimAM "A mane game che - A mane nathI gamatuM" ItyAdi rUpe IniSTabuddhivALA thaIne ISTavastune meLavIne tenA tarapha tanmayatA-rAgapariNati ane aniSTavastune meLavIne tenA tarapha nAkhuzIbhAva-dveSabuddhi ane tenA kAraNe ja tharatharavuM-DaravuM-kaMpavuM ItyAdi aniSTapariNati je thAya che. tene viSaya kahevAya che. jene jItavAnuM A aSTakamAM samajAve che. jJAna e jitavA yogya viSaya nathI. moha e jitavA yogya viSaya che. jo jJAnane jItavA yogya viSaya kahIe to siddhaparamAtmAne anaMtaviSayonuM jJAna hovAthI saviSayatAnI prApti thaI jAya temane paNa viSayajaya karavA nIkaLavuM paDe, mATe jJAna e viSaya nathI, paraMtu ISTAnijha buddhi e viSaya hovAthI ISTAniSTabuddhipUrvaka pravartatuM jJAna paNa saMsAraparibhramaNanuM kAraNa banatuM hovAthI tene paNa upacAre viSaya kahevAya che. jeno vijaya samajAvAya che. jJAna e kAraNa che. temAM ISTAniSTabuddhi rUpa moha utpanna thAya che. mATe moha e kArya che, jJAnAtmaka kAraNa ane mahAtmaka kArya A banne ekameka thayAM che. bannenI ekatA thaI che. jemake pANI svaccha dravya che. vastrazuddhi-zarIrazuddhi-tRSAccheda karanAra che mATe kAmanuM dravya che, saMgraha karavA jevuM dravya che. paraMtu jyAre te ja pANImAM kacaro-kAdava ke viSTA mizra thaI jAya to kacaro, kAdava ke viSTA e gaMdA padArtho to heya che ja paNa tenAthI mizra baneluM pANI paNa heya ja kahevAya che. AvA pANIno koI saMgraha karatuM nathI. saMgraha karelo hoya to paNa DhoLI nAkhe che tema ahIM samajavuM. jJAna e guNa hovAthI upakAraka che paraMtu te ja jJAna jyAre mohadazAnI pariNatithI mizra banyuM hoya to AtmAne nukazAnakAraka che. mATe jitavAyogya viSaya kahevAya che. dUdha e peya che. paNa viSamizrita dUdha apeya che ema ahIM samajavuM. jema koI mANasamAM buddhi ghaNI hoya paNa te buddhi corInA kAryamAM, dhADa pADavAnA kAryamAM, koI dezano parAbhava karavAnA kAryamAM, ke vyabhicArAdi vyasanomAM vaparAtI hoya to lokamukhe AvuM kahevAya che ke "tArI buddhi ja bagaDI gaI che tuM tArI buddhi sudhAra" ItyAdi prasaMgomAM buddhi AtmAno guNa hovA chatAM doSothI mizra hoya to te heya che tema hIrA-patthara, raju-sarpamAM je ISTAniSTabhAva che te rAga, dveSa hovAthI saMsAramAM bhaTakAve che mATe tevA mohanA viSayavALA jJAnane Indriyano viSaya kahevAya che. tethI cAritramohanIyakarmanA udayathI na ramavA jevA paulika padArthomAM je ramavuM te ja asaMyamaaviratibhAva che. rUpa-rasa-gaMdhAdi bhAvo ghaTa-paTanI jema zeyamAtra ja che. ramya nathI - temAM ISTAnijha buddhi karavA jevI nathI, chatAM mohanA udayathI bhAna bhUlIne tevA viSayomAM Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra eTale ke viSayo ane Indriyono saMyoga thavA dvArA pravartelA jJAnamAM je ISTAniSTapaNe mohanI pariNati thAya che, tene ja viSaya kahevAya che ane ISTAniSTabuddhipUrvakanI mohapariNati rUpa jJAnAtmaka viSayano je vijaya karavo te IndriyaviSayaka vijaya kahevAya che. AvA prakAranA IndriyaviSayaka vijayane samajAvanAruM A aSTaka che. IndriyanA viSayano jaya e zuM che ? evA praznanA uttaramAM kahe che ke "je pAMca Indriyo dvArA varNAdi pAMce viSayonuM jJAnamAtra thAya, paNa ISTAniSTa pariNAma na thAya tene Indriyajaya kahevAya che." anAdi kALathI A AtmAmAM azuddha evo aviratibhAvano je pariNAma che tenuM vAraNa karavuM, tene rokavuM, te ja Indriyajaya jANavo. tyAM varNAdiviSayonuM je jJAna thayuM te AtmAnuM potAnuM guNAtmaka lakSaNa hovAthI arthAt potAno guNa-potAno dharma hovAthI-svadravya ane paradravyanA bodharUpa hovAthI vidheya che, kartavya che. jJAna e prApta karavA jevuM che, choDavA jevuM nathI. mATe jJAnane viSaya kahevAto nathI. paraMtu temAM bhaLelI je ISTAniSTa buddhi te vibhAvadazA che, azuddha ja che, heya ja che. tethI sAtiyA = jJAnanI sAthe saMga karIne ekameka aMgarUpe banelo, anAdikAlanI paraMparAe janmelo, mohanIyakarmanA udayathI janma evo je azuddhapariNAma che te sarvathA tyAjya che. A kAraNe Indriyo dvArA thatA jJAnamAM bhaLelo ISTAniSTa evo je mohajanyapariNAma che tene jitavA avazya prayatna karavo joIe. tatra dravyajayaH saGkocAdilakSaNaH, bhAvajayaH cetanAvIryayoH svarUpAnupAtaH / naigamanayena nirvRttyupakaraNendriyapariNamanayogyAH pudgalaskandhAH, saGgraheNa jIva- pudgalau, vyavahArataH nirvRttyupakaraNendriyapariNatanirmANAdivipAkajAni indriyasaMsthAnAni, RjusUtreNa svasvaviSayagrahaNotsuke nirvRttyupakaraNe, zabdanayena saMjJAgrahamitA labdhiH upayogapariNativRttiH, samabhirUDhanayena saMjJAgRhItAgRhItaviSayakSetraprAptaviSayaparicchedaH, evambhUtanayena matizrutacakSuracakSurvIryAdyantarAyANAM kSayopazamAvadheH prAntaM yAvadjJAnam, tatrAsaMyatasyeSTAniSTayukta evAvabodho bhavati / tena viSayaH iti sajJAbhoktRtvAzuddhatA AtmanaH azuddhapariNAmaH, tasya jayaH / so'pi AdyanayacatuSTaye kAraNarUpazabdAdiSu saMyamaguNaprAgbhAvAnugatacetanAdipariNAmaH / dravyajayo'pi bhAvajayahetutvAt abhyasyaH / bhAvajayastu svadharmatvAt sAdhya eva / tadarthamupadezaH - Indriyano jaya be prakArano che eka dravya-Indriyajaya ane bIjo bhAva-Indriyajaya. tyAM Indriyono saMkoca Adi karavo, Indriyone gopavavI, viSayamAM na joDavI, netrAdi baMdha rAkhavAM, zarIrane gopavavuM, TuMkAvavuM. viSayothI dUra rahevuM te saghaLoya dravyathI Indriyano Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 207 vijaya karyo kahevAya ane AtmAnI caitanya zaktine tathA vIryazaktine mAtra AtmasvarUpanA ja ciMtana-manana parizIlanamAM layalIna karavI, parabhAvathI atyanta dUra rAkhavI te bhAvathI Indriyano vijaya kahevAya. have A ja Indriyajaya samajAvavA mATe Indriya upara sAta nayo samajAve che. (1) naigamanaya :- nivRttidravyendriya ane upakaraNadravyendriya svarUpe pariNAma pamADavAne mATe yogya evA audArika-vaikriya ane AhAraka vargaNAnA pudgalaskaMdho. je bhAvimAM Indriya svarUpe banaze. temAM yogyatA mAtra hovAthI upacArathI dravyendriya kahevAya. upacArathI IndriyapaNuM sthApyuM mATe naigamanaya. (2) saMgrahanaya :- samasta saMsArI jIvadravya ane pudgaladravya te saMgrahanayathI Indriya. kAraNa ke samasta saMsArI jIvadravyamAM kSAyopazamikabhAve IndriyazaktinI sattA rahelI che tathA samasta pudgaladravyamAM paNa pariNAmIsvabhAva hovAthI Indriya rUpe banavAnI sattA che. mATe sattAgrAhI saMgrahanayathI jIva ane pudgaladravya Indriya kahevAya che. (3) vyavahAranaya :- nivRtti dravyendriyarUpe ane upakaraNadravyendriya rUpe pariNAma pAmelA ane nirmANanAmakarma tathA aMgopAMga nAmakarmanA udayathI utpanna thayelA (banelA) Indriyo rUpe je AkAro-AMkha-kAna-nAka vagere pudgalanA banelA AkAro te Indriya kahevAya. kAraNa ke vyavahArathI loko tene ja Indriya kahe che. (4) Rjutranaya :- A pAMce prakAranI nivRtti dravyaIndriya ane upakaraNa dravyaIndriya jyAre potapotAnA rUpAdi viSayane jANavA-grahaNa karavAmAM pravartatI hoya tyAre tene Indriya kahevAya che. kAraNa ke RjusUtranaya vartamAnakAlagrAhI che mATe Indriyo viSayamAM pravarte to ja Indriya. (5) zabdanaya :- prathamanA naigamAdi cAre nayo dravyArthikanayanA peTAbheda hovAthI pudgalanI banelI nivRtti ane upakaraNa ema dravyaIndriyane Indriya tarIke svIkAre che. paNa pAchalA traNa nayo paryAyArthikanayanA peTAbheda hovAthI AtmAnI caitanyazakti ane vIryazakti rUpa labdhiIndriya ane upayoga Indriyane IndriyapaNe svIkAre che. tethI saMjJA = jJAna vaDe pra = viSayane grahaNa karavA rUpa mitA parimitapaNe pragaTa thayelI AtmAmAM je kSayopazama bhAvanI labdhi ane teno upayoga karavArUpe vRtti te Indriya kahevAya che. = Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra (6) samabhirUDhanaya:- saMjJA (jJAna) dvArA gRhIta tathA saMjJA (jJAna) dvArA agRhIta evA aneka viSayothI bharelA kSetramAM prApta thayelo viSayano je bodha, te bodhane Indriya kahevAya. evaMbhUtanaya = matijJAnAvaraNa-zrutajJAnAvaraNa-cakSudarzanAvaraNa-acakSudarzanAvaraNa tathA viryAntarAya karmonA kSayopazamanI sImA sudhInuM pragaTa thayeluM je jJAna eTale ke jeTalo kSayopazama pragaTa thayo hoya teTaluM te jJAna jyAre asaMyamI AtmAnuM ISTAniSTa bhAvathI arthAt rAgAdi bhAvathI vyApta banyuM hoya tyAre te rAgAdi bhAvavALuM je jJAna che tene ja Indriya kahevAya che. kAraNa ke te kAle te jJAna tevA prakAranuM ISTAniSTa-rAga-dveSanuM kArya kare che, kAryakAla che. mATe evaMbhUta. AvA prakAranA mati-zruta Adi jJAna vaDe rAga-dveSa pUrvaka jovAto je viSaya tene ja viSaya kahevAya che ane teno ja vijaya karavAno che. AhArAdi cAra athavA krodhAdi cAra moharAjAnI saMjJAo che. huM ja bhogono bhoktA chuM. moja-majA karavI e ja mAruM kartavya che AvA prakAranI je azaddhatA che. arthAta AtmAnA AvA prakArano mohAndhatAthI bharelo rAga-dveSavALo je AtmapariNAma che. te ja Indriyano viSaya che. teno ja vijaya karavA mATenuM A aSTaka che. ISTAniSTabuddhi thavAmAM (rAga-dveSanA bhAvo utpanna thavAmAM) rUpa-rasa-gaMdha-sparzazabda A pAMce viSayo kAraNa che. eTale kAraNabhUta evA rUpAdi ane zabdAdi viSayomAM saMyamaguNane pragaTa karavA mATe te saMyamane anukULa evo cetanAno pariNAma ane vIryano pariNAma tene prathamanA cAra niyonI apekSAe Indriyajaya kahevAya che. sArAMza e che ke cakSu dvArA rUpa jovAthI rAgAdi bhAvo thAya che. mATe cakSu baMdha rAkhavI athavA cakSuthI rUpa jovAmAM saMyama rAkhavo te paNa Indriyajaya kahevAya che. evI ja rIte kAnathI zabda sAMbhaLatAM prazaMsA tathA niMdA sAMbhaLIne rAgAdi bhAvo thAya che mATe kAna baMdha rAkhavA, dravyendriya upara saMyama rAkhavo te paNa Indriyajaya kahevAya che. kAraNa ke A dravyajaya paNa bhAvajayanuM kAraNa hovAthI bahAranI pAMce Indriyone viSayothI dUra rAkhavI athavA viSayo sAthe joDavAmAM kaMTrola rAkhavo tene paNa Indriyajaya kahevAya che. tevA prakAranA dravyaIndriyanA vijaya mATe A jIve prayatna karavo joIe ane jJAnane IniSTabhAvavALuM thatuM aTakAvavuM joIe arthAt rAgAdi bhAvavALuM na thavA devuM te bhAvaIndriyano vijaya che. A bhAva jaya to AtmAno dharma che. kAraNa ke jJAnaguNa to AtmAnuM ja svarUpa che. mATe jJAnane nirmaLa rAkhavuM te bhAvaIndriyajaya kahevAya che ane te Atmadharma hovAthI sAdhya che. dravya Indriyajaya sAdhana Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 209 che-kAraNa che, ane bhAvaIndriyajaya e sAdhya che kArya che. te bhAva Indriyano jaya prApta karavA mATe graMthakArazrI samajAve che ke - bibheSi yadi saMsArAnmokSaprAptiM ca kAGkSasi / tadendriyajayaM kartuM, sphoraya sphArapauruSam // 1 // gAthArtha :- jo tuM saMsArathI bhaya pAmato hoya ane mokSanI prAptine Icchato hoya to Indriyono vijaya karavA mATe vizALa puruSArthane phorava. I/1 TIkA :- "viSi vIti" re bhavya ! yadi vaM saMsadi viSi-mayaM prAnoSi, ca-punaH mokSaH-sakalakarmakSayalakSaNaH, tasya prAptistAM kAGkSasi-abhilaSasi, tadA indriyajayaM kartuM sphArapauruSaM-dedIpyamAnaM parAkramaM sphoraya-pravartayasva, ataH mahAkadarthanAkandarUpAt bhavakUpAdudvignaH zuddhacidAnandAbhilASI jIvaH hAlAhalopamAn indriyaviSayAMstyajati / uktaJcottarAdhyayane - sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA / sAme patthamA , mAmA kaMti kurAruM IkarA (uttarAdhyayanasUtra-9-53) vivecana :- he bhavyajIva ! jo tuM A duHkhasAgara evA saMsArathI Darato hoya, bhaya prApta karato hoya ane sakalakarmonA kSayasvarUpa evI je mukti, tenI prAptine Icchato hoya to pAMce Indriyono vijaya karavAne mATe dedIpyamAna evuM arthAt vizALa evuM parAkrama (viziSTaprayatna) tuM phorava. prayatna kara, ALasa na kara. he bhavyajIva ! A saMsAra janma, jarA, maraNa, roga ane zoka ItyAdi duHkhothI mahAsAgaranI jema bharelo che. karelAM karmone anusAre jIva cAre gatimAM bhaTake che. kSaNika viSayAnaMdamAM bhAre cIkaNAM karmo kare che. duHkhakAle koI zaraNa thatuM nathI. aMte jIvane ja bhogavavuM paDe che. A saMsAra UMDA kUvA tulya che. mATe mahA-kadarthanA (pIDA-duHkhonA) kaMdatulya-mUlatulya evA A saMsArathI tuM udvega pAma ane udvega pAmela tathA zuddha thayela ane jJAnanA AnaMdano abhilASI thayela he jIva ! halAhala jhera jevA pAMca IndriyonA viSayono tyAga kara. (jIve tyAga karavo joIe). eka-eka IndriyonA viSayo jo maraNa Ape che to pAMce IndriyonA viSayo je seve che tene to duHkhanI paraMparAnuM pUchavuM ja zuM? A saMsAra e duHkhonI khANa che. mATe he bhavya Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra jIva ! tuM IndriyonA viSayothI virAma pAma, virAma pAma. zrI uttarAdhyayanasUtramAM 9-53 mAM kahyuM che ke - "abho (pAMye IndriyonAM viSayasujo) zasya35 che. viSatulya che. khAzIviSasarpanI upamAvALAM che. kAmonI prArthanA karanArA jIvo kAmo (IcchAo) pUrNa thayA vinA ja durgatimAM bhaya che. // 1 // vRddhAstRSNAjalApUrNairAlavAlaiH kilendriyaiH / mUrcchAmatucchAM yacchanti, vikAraviSapAdapAH // 2 // gAthArtha :- tRSNA rUpI jalathI bharapUra bharelA Indriyo rUpI kyArAo vaDe vRddhi pAmelA evA vikAro rUpI viSavRkSo bhAre (bhayaMkara) mUrchAne Ape che. // 2 // TIDa :- " vRddhAH iti " - kila iti satye, indriyaiH viSayabhogarasikaiH AlavAlaiH vRddhAH-mahattvamApannAH, vikAraviSapAdapAH- vikArA eva viSavRkSAH atucchAmatyantAM mUrcchA yacchanti-muhyatAM dadAti / ityanena anAdisvarUpayutAnAM parabhAvaramaNAbhogyAbhogyacetanAnAM vikAraviSavRkSAH indriyaiH - sparzanAdibhiH viSayagrAhakaiH pravardhamAnAH mahAmohaM kurvanti / kimbhUtaiH AlavAlaiH ? - tRSNAjalApUrNaiHtRSNA-lobhavaikalyaM lAlasA, tadrUpeNa jalena ApUrNai:- bhRtaiH ityarthaH / tRSNApreritAni eva indriyANi dhAvanti / tRSNAyA Anantyam - = "suvaNNaruppassa ya pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA aNatayA // (uttarAdhyayanasUtra-8-48) vAramaNaMtaM bhuccA, vaMtA cattA ya dhIrapurusehiM / te bhogA puNa icchai, bhottuM tiNhAulo jIvo // 2 // tRSNAkulasyaiva viSayAH ramaNIyAH / sA ca anAdyabhyAsataH viSayaprasaGgena vardhate / ataH indriyaviSayaparityAgo yuktaH // 2 // - vivecana :- A zlokamAM AvelA saMskRta zabdonA artho A pramANe che kila jeTale satya, sAyuM, parejara. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7. 211 mAtmavArtaH = vRkSanI AjubAju pANI rokavA mATe karAtI mATInI vADa arthAt pANInA kyArA. tucchAm = atizaya ghaNI vRddhA = vRddhi pAmelA-moTA thayelA tRUTgannApUrvo = tRSNArUpI jalathI bharapUra bharelA. ndriH = viSayabhoganI aMdara atyanta rasika. vivAviSapIpara = pAMca IndriyonA vikAro e ja viSavRkSo che. chatti = Ape che. muMjhavaNa kare che. mohabdha banAve che. gharanA cokamAM koI viSanuM vRkSa ugyuM hoya to tene ukheDIne dUra karI nAkhavuM joIe ke jethI te vRkSa moTuM na thAya ane bhAvimAM vizvanI asara kare evI mUcha-behozatA na Ape paraMtu tene badale je manuSyo cokamAM ugelA viSavRkSane moTuM karavA mATe tenI cAre bAju pANI TakI rahe te mATe kyAro kare ane te kyArAne pANIthI sadA bharapUra-bharelo rAkhe to te kyArAmAM rahelA pANInuM pAna karI karIne vRddhine pAmeluM evuM te viSavRkSa ghaTAdAra chAyAvALuM bane ja, tene koI rokI zakatuM nathI. pachI te vRkSanI chAyAmAM je koI manuSya Ave tene te vRkSa (athavA) vRkSIya chAyA behoza kare-mRtyu paNa pamADe temAM kaMI Azcarya nathI. kAraNa ke viSavRkSano to A svabhAva ja che. tenI jema pAMca prakAranA viSayabhogamAM atyanta Asakta evI je Indriyo che te kyArA tulya che. te Indriyo rUpI kyArA dvArA atizaya vRddhine (moTAIne) pAmelA eTale ke phAlyAphalyA thayelA evA cittamAM uThelA vikAro-vAsanAdi rUpa viSanAM vRkSo tenI aMdara AvanArAne atuccha (atizaya ghaNI) mUcha Ape che. sArAMza ema che ke - anAdikAlathI nizcayadRSTie A AtmA zuddha che. tathA zuddha AtmasvarUpathI yukta che. eTale ke parabhAvanI ramaNatA rUpa abhogyabhAvane bhogavavA mATe ayogya che cetanA jenI evA AtmAone paNa (eTale ke zuddha AtmAne paNa) A vikAro rUpI viSavRkSo viSayomAM Asakta evI sparzanAdi pAMca Indriyo rUpI kyArAo vaDe vRddhi pAmyAM chatAM mahAmohane kare che, mohAdhatA lAve che. mUccha utpanna kare che. A vikAro Indriyo dvArA jIvane mUrSita kare che. A Indriyo rUpI kyArA kevA che? tRSNA rUpI jalathI bharapUra bharelA. arthAt lobhanI adhikatA, lobharUpI taraMgo, lAlasA, vastu prApta karavAnI atizaya bhUkha, te rUpI Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 2 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra jalathI bharapUra bharelA evA kyArA tulya A Indriyo che. arthAt kyArA jema pANIthI bharapUra bharelA hoya che tema Indriyo lobhanI aparimita vRddhithI bharelI che. te kAraNathI tRSNAthI prerAyelI A pAMce Indriyo jIvane viSayomAM ja Asakta karIne viSayone bhogavavA tarapha ja satata doDAve che. tRSNAnuM anaMtapaNuM nIce pramANe zAstramAM kaheluM che - kadAca sonA ane rUpAnA kailAsa parvatatulya asaMkhyAtA parvato thaI jAya to paNa lobhI manuSyane te kaMI nathI ema ja dekhAya che. kAraNa ke IcchA (lobha-tRSNA) AkAzanI samAna anaMtI che. (uttarAdhyayana sUtra-9-48) anaMtIvAra sarve jIvo vaDe bhogavI bhogavIne je vamana karAyelA che, dhIrapuruSo vaDe je dUrathI ja tyajAyA che tevA jagatanI eMThatulya bhogo bhogavavAne tRSNAthI bharelo jIva Icche che. |. tRSNAthI AkuLa-vyAkula ane atizaya bhogAsakta evA jIvane ja bhogo ramaNIya lAge che ane te tRSNAno anAdikAlathI abhyAsa che mATe ja vRddhi pAme che. viSayonI prApti thavAthI InjanathI jema Aga vadhe tema tRSNA vadhe che. A kAraNe IndriyonA viSayono tyAga karavo yogya che. viSayabhogathI tRSNA vadhe che mATe pAMce Indriyone te te viSayothI dUra rAkhavI e ja kalyANakArI mArga che. game teTalA bhogo A jIva bhogave to paNa Indriyo kyAreya tRpta thavAnI nathI. vaLI A bhogo anaMta jIvo vaDe vAraMvAra bhogavI bhogavIne mukAyelA che. eTale jagatanI eMThatulya che. mATe ja saMtapuruSo rAjapATa choDIne sAdhu thAya che. gAma choDIne araNyavAsa svIkAre che. lokasaMparka choDIne nirjana vanamAM vase che. mATe Indriyone viSayothI dUra ja rAkhavI hitAvaha che. rA. saritsahasraduSpUra-samudrodarasodaraH / tRptimAnnendriyagrAmo bhava tRpto'ntarAtmanA // 3 // gAthArtha - hajAro nadIothI paNa duHkhe duHkhe pUrAya tevA arthAt na pUrAya tevA samudranA madhya bhAga sarakho A pAMce Indriyono samUha che. te kyAreya tRptimAna thavAno nathI. mATe he bhavya jIva ! tuM AtmAnI aMdara rahelA potAnA guNAtmaka svarUpa vaDe tRpta thA. ||all TIkA :- "ratnati"- bhavya ! driyagrAma: tRptimAna ra, lApa na tRptiM labhate / yataH "abhukteSu IhA, bhujyamAneSu magnatA, bhuktapUrveSu smaraNam" iti traikAlikI azuddhA pravRttiH indriyArtharaktasya / tena tRptiH kA ? kathambhUtaH Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 213 indriyagrAmaH ? saritsahasraduSpUrasamudrodarasodaraH" saritAM sahasraM, tena duSpUryate samudrasyodaraM, tasya sodaraH sahasrazaH nadIpUraiH duSpUraH-apUryamANaH yaH samudrasya-jalanidheH udaraM, tasya sodaraH-bhrAtA, ataH kAraNAt pUryamANo'pi dUSpUraH indriyAbhilASaH / sa zamasantoSeNaiva pUryate / tadarthaM hitoktiH - | vivecana :- he bhavyajIva ! A Indriyono samUha tRptimAna thAya tema nathI. kyAreya paNa Indriyo tRptine pAmavAnI nathI. kAraNa ke na bhogavelA bhogone (dhanavAnanA-rAjAzAhInA ane cakravartInA bhogone) bhogavavAnI IcchA rAkhe che. hAla vartamAnakAlamAM je je viSayo maLyA che tene bhogavavAmAM atyanta magna che. tathA bhUtakALamAM bhogavelA bhogonuM vAraMvAra harSa ane AnaMdapUrvaka smaraNa karyA ja kare che. tenI prazaMsA karatAM jIva thAkato ja nathI. vinA pUche bhogavelA bhogonI prazaMsA veratI Tepa niraMtara calAve che. Ama pAMce IndriyonA viSayomAM Asakta banelA jIvanI traNe kAlasaMbaMdhI azuddha pravRtti che. tethI tRpti kema thAya? arthAt tRpti kyAreya thaI nathI, thatI nathI ane thavAnI paNa nathI. A pAMce Indriyono samUha kevo che? hajAro nadIo vaDe paNa na pUrI zakAya tevA samudranA madhyabhAga tulya che = hajAro hajAro nadIonuM pUra rAta-divasa jemAM AvyA ja kare che, chatAM samudrano madhyabhAga kyAreya pUrAto nathI. tenI tulya arthAt teno jANe bhAI ja hoya evo A Indriyono samUha che. jema IndranathI Aga kyAreya tRpta na thAya, jema pANInA pUrathI samudra kyAreya tRpta na thAya, tema bhogothI ane viSayothI kyAreya paNa tRpta na thAya tevo Indriyono samUha che. A kAraNathI pAMce IndriyonI abhilASA game teTalI pUro to paNa dupUra ja rahevAnI che arthAt apUrNa ja rahevAnI che. mATe zamabhAva ane saMtoSa nAmanA guNa vaDe ja A IndriyasamUha pUrAya che. rAga ane dveSanA abhAva svarUpa zamabhAva rAkhavAthI ane tRSNAnA tyAgarUpa saMtoSaguNa dhAraNa karavAthI ja IndriyasamUha zAnta thAya che. tenA mATe saMtapuruSonI hitakArI vANI A pramANe che - bho uttama ! antarAtmanA-AtmanaH antargatena svarUpeNa tRpto bhava / svarUpAvalambanamantareNa na tRSNAkSayaH / ayaM hi saMsAracakrakroDIbhUtaparabhAvAn AtmatayA manyamAnaH "zarIramevAtmA" iti bahirbhAve kRtAtmabuddhiH bahirAtmA san anantapudgalAvartakAlaM mohAvaguNThitaH paryaTati / sa eva nisargAdhigamAbhyAM svarUpapararUpavibhajanena "ahaM zuddhaH" iti kRtanizcayaH samyagdarzanajJAnacAritrAtmakamAtmAnamAtmatvena jAnan rAgAdIn paratvena nirdhArayan samyagdRg antarAtmA ucyate / Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra __sa eva samyagdarzanalAbhakAle nirdhAritatattvasvarUpapUrNaprAptau paramAtmA paramAnandamaya-sampUrNasvadharmaprAgbhAvabhogI siddho bhavati / tena mithyAtvamapahAya AtmasvarUpabhuJjanena ucchiSTamalajambAlopamAn viSayAn tyajati / he uttama bhavyajIva ! para evAM pudgala dravyo vaDe ane tenA vAraMvAra upabhoga vaDe Indriyone ane tenA dvArA jIvane kyAre paNa tRpti thavAnI nathI. anaMtakAla emAM ja gayo che. tuM kaMIka samaja ane aMtarAtmA vaDe tRpta thA, eTale ke AtmAmAM rahelA anaMtaguNAtmaka sva-svarUpa vaDe tuM tRpta thA. svarUpanuM AlaMbana lIdhA vinA tRSNAno kSaya kyAreya thaze nahIM. svabhAvadazAnuM AlaMbana ja A jIvanI tRSNAnA kSayano rAmabANa IlAja che. mATe parabhAvadazAne choDa ane svabhAvadazAnuM AlaMbana le. samasta saMsAracakravartI jIvone jeNe potAnA pakSamAM karyA che evA parabhAvo arthAt saMsAracakramAM rahelA sarvajIvone potAnI mohajALamAM phasAvanArA evA je parabhAvo che te parabhAvone potAnuM ja svarUpa che ema mAnato A jIva "paulika zarIrane ja AtmA" mAnato, "zarIra sAruM ane sAjuM to badhuM ja sukha" Ama mAnato. zarIra-dhana-ghara-parivAraalaMkAra-vastrAdi parapadArthomAM eTale ke bahirbhAvamAM ja karI che Atmabuddhi (mArApaNAnI pariNati) jeNe evo A AtmA bahirAtmA thayo chato mohathI vIMTaLAyelo anaMta pula parAvartana kAla sudhI A saMsAramAM janma-jarA-maraNa-roga-zokAdi duHkhone pAmato pAmato duHkhI thaIne rakhaDe che, bhaTake che. te ja jIva nisarga dvArA athavA adhigama dvArA sva-svarUpano ane para-svarUpano vibhAga karavA vaDe "huM zuddha anaMtaguNI AtmA chuM" Avo nizcaya kare che. ahIM nisarga eTale pUrvabhavomAM karelI AtmatattvanI sAdhanAnA baLathI A bhavamAM bAhya koI nimitta ke AlaMbana vinA potAnA AtmAmAM svayaM evo ughADa thaI jAya ke zarIra e pudgaladravya che. huM cetanadravya chuM, te vinAzI che, huM avinAzI chuM ane anaMtaguNI chuM, tenuM svarUpa bhinna che, mAruM svarUpa bhinna che. Ama svayaM daSTi badalAya te nisarga kahevAya che ane koI sadgurunA bodhathI athavA upakArI puruSo koI samajAve tyAre A tattva samajAya. Ama koIne koI nimittathI AvuM bhedajJAna thAya te adhigama kahevAya che. mATe nisarga dvArA athavA adhigama dvArA svasvarUpa ane parasvarUpano bheda karIne AtmA e bhinna dravya che, svataMtra dravya che. bAkI badhI to mAyA ja che Avo nirNaya karanAro A jIva thAya che. AvA prakArano nirNaya karavAthI "samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritravALo Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 215 evo AtmA eTale ke zuddha traNa guNamaya je AtmA te ja AtmA che (paNa zarIrAdi je pudgaladravyo che te AtmA nathI, meM mohathI tene AtmA mAnI lIdho che) AvuM jANato evo te jIva rAga-dveSa-viSayavAsanA ane kaSAyo Adine parabhAva che, vibhAvadazA che, azuddhadazA che, mArI dazA nathI. karmabaMdhanA kAraNabhUta dazA che. Ama samajIne te badhA bhAvono paratarIke arthAt bhinna tarIke nirNaya karato chato sAcI dRSTivALo bane che tene ja aMtarAtmA kahevAya che. AvA prakAranA bhedajJAnavALA AtmAne aMtarAtmA kahevAya che. A ja AtmA samyagdarzananI prAptinA kAle je zuddha, anaMtaguNamaya, niraMjana, nirAkAra evA AtmatattvanA svarUpano nizcaya karelo hato arthAt pudgalathI Atmatattva sarvathA bhinna dravya che ane te zuddha kaMcanamaya che AvuM je zraddhAthI jANeluM hatuM te zraddhAthI jANelA ane nirNIta karelA AtmatattvanA svarUpathI kramazaH sAdhanA-ArAdhanA karatAM karatAM te zuddha svarUpane pUrNapaNe prApta karye chate paramAtmA bane che. je bahirAtmA hato te ja antarAtmA thavA dvArA kAlAntare zuddha tattva prApta karavAthI paramAtmA thAya che. ane teramuMcaudamuM guNasthAnaka pasAra karI sarva karmono kSaya karI "parama AnaMdamaya saMpUrNapaNe svadharmanA (AtmasvarUpanA) AvirbhAvano bhoktA banIne siddha thAya che. A kAraNathI AvI AtmavikAsanI paMktimAM caDhavA mATe ja mahAtmA puruSo prathama mithyAtvadazAno tyAga karIne AtmAnA svarUpano anubhava karavA vaDe jagatanI eMThatulya malIna ane kAdava-kIcaDatulya evA pAMce IndriyonA viSayono tyAga kare che. tethI viSayo tyajavA jevA che. sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisopamA / jAme patthamALA, ajAmA naMti ArUM ?-rUA (uttarAdhyayana sUtra-9-53) visayavisaM hAlAhalaM, visayavisaM ukkaDaM pIyaMtANaM / visayavisayAinnaM piva, visayavisavisUiyA hoI // kAmabhogagraho duSTaH, kAlakUTaviSopamaH / tadvyAmohanivRttyarthamAtmabhAvo'mRtopamaH // ataH AtmAnubhavane tRptiM kuru // 3 // (upadezamAlA gAthA-213) Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 216 IndriyajayASTaka - 7 IndriyonA viSayabhogo zalyarUpa che, viSatulya che. AzIviSa sarpanA viSatulya che. bhogonI prArthanA karanArA jIvo bhAgo prApta thayA vinA ja lAlasAmAtrathI durgatimAM jAya che. viSayorUpI viSa AtmAnA nirmala ane zuddha tAttvika jIvanano nAza karanAra hovAthI hAlAhala viSatulya che. viSayarUpI viSanuM utkaTapaNe pAna karanArA lokone viSayorUpI viSathI jANe kheMcAIne Avela hoya tema viSayaviSanI vizucikA (ajIrNa-apaco-jhADA-ulaTI thavI ItyAdi rUpa durdazA kare che. kAmabhoga e duSTa graha che. kAmabhoga e kAlakuTa viSatulya che. te kAmabhogamAM thayela sukhano je bhrama che te bhrama dUra karavA mATe Atmatattvano anubhava meLavavo e ja amRta samAna che. A kAraNathI AtmadazAnI svarUpa-ramaNatAmAM ja he jIva! tuM tRpti kara ! pudgala sukhamAM karAtI tRpti te brAntatRpti che ane anaMta saMsAramAM rakhaDAvanAra che. III AtmAnAM viSayaiH pAzaiH, bhavavAsaparAGmukham / indriyANi nibadhnanti, moharAjasya kiGkarAH // 4 // gAthArtha:- bhavavAsathI vimukha evA AtmAne moharAjAnA sevakatulya evI Indriyo viSayarUpI pAza vaDe bAMdhe che. jo TIkA :- "mAtmAnati" bhava: saMsAra:, tasya vANI-nivAsa:, tatra parIkSag:nivRttH udvignaH, tamAtmAnamindriyANi nibadhnanti / bhavavAsadRDhaM kurvanti, kaiH ? viSayapAzaiH = viSayA eva pAzAH taiH, ete moharAjasya kiMkarA:-parivArabhUtAH upamitau mohasutaH jagadvyAmohakRt rAgakezarI tatpradhAno viSayAbhilASaH iti bhavamUlaviSayaparityAgo hitAya // 4 // vivecana - bhava eTale saMsAra, temAM vasavATa karavo te bhavavAsa, te bAbatamAM parAThukha arthAt nivRttibhAvavALo eTale ke ugI banelo evo A AtmA che. sArAMza ke saMsAranA duHkhone ane janma-jarA-maraNAdi duHkhone A duHkho ja che Ama jANIne tathA mahAtmA-puruSonI hitakArI dharmavALI sAMbhaLIne saMsAramAM karAtA vasavATathI parAThukha banelA ane saMsArathI udvega pAmelA evA paNa A AtmAne Indriyo saMsAramAM bAMdhI kADhe che, jakaDI rAkhe che. bhavanA vasavATamAMthI chaTakavAne IcchatA A jIvane Indriyo te jIvanA Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 217 bhavavAsane atizaya daDha kare che, majabUta kare che. jIva bhavavAsamAMthI jarA paNa chaTakI na zake tevo majabUta bhavavAsa Indriyo banAve che. prazna :- A Indriyo jIvanA bhavavAsane konA vaDe bAMdhe che ? kayA sAdhana vaDe Indriyo bhavavAsane atizaya daDha kare che ? uttara :- zUlapaNe pAMca IndriyonA pAMca viSayo ane uttarabheda rUpe trevIsa viSayo rUpI je pAza (jALa-raju), tenA vaDe jIvanA bhavavAsane majabUta baMdhanathI bAMdhe che. jema jALamAM phasAyela prANI chaTakI na zake, doraDAthI baMdhAyelo mANasa baMdhanamAMthI chaTakI na zake tema moharAjAnA kiMkarabhUta (jANe moharAjAno ja nAno-moTo parivAra hoya) evA A viSayo che. te viSayo rUpI raju dvArA Indriyo A jIvano bhavavAsa atizaya deDha kare che. majabUta banAve che. ahIM viSayone pAzanI upamA ApI che tathA A viSayo moharAjAnA sevako che. moharAjAnA parivAra svarUpa che ema paNa kahyuM che. paraMtu upamitibhavaprapaMcamAM A pAMce viSayone eTale ke viSayAbhilASane moharAjAnA putra evA rAgakezarInA maMtrI tarIke kahyo che. samasta jagatane bhrAnta karanAra vyAmoha utpanna karanAra rAgakezarI che (rAgadazA rUpI kezarIsiMha che.) jema kezarIsiMha sAmAnyathI sarva pazuono nAza kare che tema rAgadazA saMsArI jIvone mohamAM pADIne tattvabhUta jIvanathI naSTa kare che mATe ja rAgane kezarIsiMhanI upamA ApI che. te rAgakezarI moharAjAno putra che ane teno pradhAnamaMtrI evo viSayAbhilAsa che. mATe te rAga samasta jIvone vyAmoha karanAra che. A rIte moharAjAnA kiMkaratulya Indriyo viSayo rUpI pAza dvArA A jIvano bhavavAsa majabUta kare che. mUlazlokamAM Indriyone moharAjAnA kiMkaratulya kahI che ane TIkAkArazrIe te = A viSayo rUpI pAza moharAjAnA kiMkarabhUta kahela che. paraMtu Indriyo abhyattara sAdhana che ane viSayo bAhya sAdhana che. A banneno kathaMcit abheda karavAthI bane moharAjAnA kiMkara ja che. A bannenI pAchaLa jIvamAM rahelo viSayo sevavAno je abhilASa che te ja pradhAnakAraNa che. tethI tene upamitibhavaprapaMcamAM mohasutanA matrInI upamA ApI che. A rIte viSayo, viSayAbhilASa, viSayasevanano rAga A saghaLuMya bhavanuM mUla che. saMsAraparibhramaNanuM mUla che. tethI uttama AtmAe potAnA hita-kalyANa mATe bhavanA mUlabhUta evo A viSayAbhilASa tyajI devo joIe. jo Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra girimRtsnAM dhanaM pazyan, dhAvatIndriyamohitaH / anAdinidhanaM jJAnaM, dhanaM pArzve na pazyati // 5 // gAthArtha :- IndriyothI mohabdha banelo jIva parvatanI mATIne (sonA-rUpAne) dhana che Ama dekhato doDe che paNa anAdi anaMtakALathI jJAnarUpI dhana potAnI pAse che. tene dekhato nathI. pI. TIkA :- "jirimRtnAmiti" mUDha: girimRtnAM-mULarakRttiva svAAiM thana pazyan indriyamohitaH-viSayAsaktaH dhAvati-itastataH paribhramati / jJAnaM dhanaM pArzvesamIpe na pazyati, tadAtmA svalakSaNabhUtaM tattvAvabodharUpaM jJAnaM dhanaM na pazyatinAvalokayati, kathambhUtaM jJAnaM ? anAdinidhanaM = anAdi-AdirahitaM sattayA, anidhanamantarahitaM sattA-vizrAntirUpam / uktaJca kevalanANamaNaMtaM, jIvarUvaM tayaM nirAvaraNaM / nono paNa virda nivruno (viMzativiziMkA - zloka-18-1) vivecana :- sonuM-rUpuM-hIrA-mANeka-panA ItyAdi kiMmatI dhAtuo parvatanI khANomAM thAya che. koI koI ratno paNa tyAM ja thAya che. A badhA pRthvIkAyajIvonAM zarIro che. kaThIna vastune pRthvIkAya kahevAya che. mATI, patthara, kAMkarA, retI paNa pRthvIkAya jIvonAM ja zarIro che. tethI uparokta sarve vastu parvatanuM ja aMga hovAthI parvatanI mATI ja kahevAya che. mohamAM mUDha banelo A saMsArI jIva rimRtna = parvatanI mATIne eTale ke sonA-rUpAne tathA hIrA-mANeka-ratna Adine dhana che Ama samajato chato IndriyonA viSayonA sukhamAM masta banyo chato tene levA mATe ane meLavelI te mATInuM gopana-saMrakSaNa karavA mATe ahIM tahIM bhaTake che. kAraNa ke tenAthI dhana upArjana karI zakAya che ane tenAthI meLavelA dhana dvArA pAMca IndriyonAM viSayasukhanAM sAdhano meLavI zakAya che ane tenA dvArA A jIva bhoga sukho mANIne potAnA jIvananI saphaLatA mAnI le che. "A paradravya che, mAruM dravya nathI. mArI sAthe AvyuM nathI ane mArI sAthe AvavAnuM nathI. moha ane vikAra karAvavA dvArA karmabaMdhanuM ja sAdhana che." Ama A jIva samajato nathI ane jaDa vastune dhana mAnIne tenI ja atizaya prIti karIne tenI pAchaLa ja doDe che. potAnA guNAtmaka evA jJAnadharmane A jIva dekhato ja nathI. A jJAnadhana AtmAno guNa hovAthI AtmAnI pAse ja che. bhavAntaramAM meLaveluM bIjA bhavamAM sAthe paNa AvI zake che. traNa jJAna sAthe paramAtmA devalokathI manuSyabhavamAM Ave che tathA kevalajJAnarUpI pragaTa thayeluM jJAnadhana koIpaNa kAle nAza pAmatuM nathI. cidAnaMda svabhAva rUpa svabhAvasukhanuM Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 219 te kAraNa che te A jIvane samajAtuM nathI. tAtmA = mohAnya evo A AtmA potAnA svarUpabhUta tattvanA avabodhAtmaka jJAnadhanane A akhUTa dhana che ema jarA paNa dekhato nathI. mohanA udayanI paravazatAthI jIvanI A dazA che. jIvanamAM raheluM jJAnadhana kevuM che ? anAdi-anaMta che. arthAt Adi ane aMta vinAnuM che. kAraNa ke sattAthI anAdikAlathI AtmAmAM che ja ane apragaTabhAve ke pragaTabhAve paNa AtmAmAM sadAkAla vizrAntivALuM arthAt rahevAvALuM ja che. kyAMya cAlyuM javAnuM nathI. A jIva nAza na pAme evA dhanane dhana samajato nathI ane nAza pAme tevA dhanane dhana mAnIne tenI pAchaLa doDe che chatAM te jyAre cAlyuM jAya che tyAre te nAzavaMta dhana A AtmAne raDAve che. zAstromAM kahyuM che ke - kevalajJAna anaMta che. jIvanuM sva-svarUpa che. sadAkAla nirAvaraNa rahe che. loka ane alokane jANanAruM che teno eka ja prakAra che. be-cAra bhedo nathI ane nitya udyotavALuM che. AvA prakAranuM jJAna e ja jIvanuM sAcuM dhana che. siddhatvena avinazvaratvAt nigodAvasthAM yAvat jJAnamatyantAvarodhamahAmohodaye'pi sattAgataM samyagdRSTidezaviratasarvaviratAnAM sAdhyabhUtaM nirvikalpakasamAdhiH zukladhyAnasya phalarUpamarhatsiddhAnAM paramaM svarUpaM kevalajJAnaM dhanaM svIyaM sahajaM vismRtyopAdhikAropita-mRdupalarUpe dhane muhyanti mUDhAH // 5 // A AtmA jyAre siddhAvasthA prApta kare che. tyAre siddhAvasthAmAM anaMtakAla sudhI kevalajJAna avinazvara hovAthI anaMta che. tathA anAdikAlathI A jIva nigodAvasthAmAM hato tyArathI ja jJAna uparano atyanta avarodha kare tevo mahA mohanIyakarmano tIvra udaya hovAthI ane tenI sAthe jJAnAvaraNIyakarmano paNa tevA tevA bhavanA kAraNe tIvra udaya hovA chatAM paNa sattAmAM te kevalajJAna yAvatkAlathI raheluM che mATe anAdi che. samyagdaSTi, dezaviratidhara ane sarvaviratidhara jIvone sattAmAM kevalajJAna hovA chatAM paNa AvirbhAva karavA rUpe sAdhyabhUta che. (ekatvavitarka avicAra) evA zukladhyAnanA phaLasvarUpa A kevalajJAna nirvikalpa samAdhi svarUpa che. tathA arihaMta ane siddha paramAtmAonA parama svarUpAtmaka evuM A kevalajJAna che. AvA prakAranI koTivALuM (rItabhAtavALuM) A kevalajJAnAtmaka dhana potAnuM che. svAbhAvika che, chatAM tene bhUlIne mUDha (mohAndha) jIvo aupAdhika ane Aropita evA mATI svarUpa ane pattharasvarUpa dhanamAM mohAndha bane che. hIrA-mANeka-sonuM ane rUpuM ItyAdi sAMsArika dhanane meLavavAmAM paNa aneka upAdhio, meLavelAne sAcavavAmAM paNa aneka upAdhio ane chatAM cAlyuM jAya tyAre duHkhAtiduHkha ApanAruM che. mATe te dhanane aupAdhika kahyuM che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra vaLI mohanA udayathI temAM sukhabuddhi thaI che. vAstavikapaNe to te parapadArtha hovAthI jIvanuM che ja nahIM. manathI mAnI levAmAM AvyuM che mATe Aropita che. tathA parvatanI khANomAMthI nIkaLe che mATe parvatanI mATIrUpa ja che tathA parvatanA kAMkarAtulya ja che. Ama jJAnI mahApuruSo kahe che. mUDha mANaso tene mahAmohanA udayathI dhana mAne che ane pAse rahelA potAnA svarUpAtmaka ane svAdhIna evA jJAnadhanane dhana nathI samajatA. A mahodayanI prabaLatA che. po pura:pura:rajhUMIT-mRgatRSNAnuRripu ! indriyArtheSu dhAvanti, tyaktvA jJAnAmRtaM jaDAH // 6 // gAthArtha - jaDa puruSo (mohAlva jIvo) jJAnarUpI amRtane tyajIne AgaLa AgaLa vadhatI che tRSNA jemAM evA jhAMjhavAnA jalanI tulya IndriyonA viSayomAM doDe che. Ill TIkA :- "pura:pura rUtti"-naDA: mU: cAtAvaturvarUpopatnadita jJAnAmRta jJAnaM-vo:, tava amRtamavinAzipa hetutva, tat (tyatve tyavasvI kriyA thaiSaruuprsgndhsprshshbdlkssnnessu dhAvanti-bhogAbhilASiNaH AturA bhavanti / tadarthaM yatnaH, tadarthaM dambhavikalpakalpanA, tadarthaM kRSyAdikarma karoti / kathambhUteSu indriyArtheSu ? puraHpuraHsphurattRSNA-mRgatRSNAnukAriSu-agre sphurantI yA tRSNA-bhogapipAsA tayA, mRgatRSNA-jalabhrAntiH, tadanukAriSu-tatsadRzeSu, yathA mRgatRSNAjalaM na pipAsA'pahaM, bhrAntireva, evamindriyabhogAH na sukhaM sukhabhrAntireva tattvavikalAnAm // 6 // vivecana :- pAMce IndriyonA viSayo evA che ke jema jema viSayanI prApti thAya che tema tema te te viSayanI tRSNA vadhe che. kyAreka prApta viSayathI mohabdha jIvane AnaMda thAya to paNa aprApta viSayanI prApti mATenI mahecchAthI jIva sadA atRpta ja rahe che ane aMdarathI duHkhI duHkhI ja rahe che. aprApta viSayanI Aga jalatI ja rahe che. so maLe tyAre hajAranI IcchA ane hajAra maLe tyAre dasa hajAranI IcchA ane dasa hajAra maLe tyAre lAkhanI tamannA. ema A tRSNA AgaLa AgaLa vadhatI ja jAya che. kAraNa ke IcchA (AzA) AkAzanI samAna anaMtI che. mATe ja A tRSNA jhAMjhavAnA jalanI tulya che. jema jema AgaLa jAo tema tema jhAMjhavAnuM jala AgaLa AgaLa ja vadhatuM jAya tevI rIte tRSNA paNa AgaLa AgaLa vadhatI ja jAya che. kyAreya IcchAo pUrAya nahIM tevA viSayo che. jaDa puruSo eTale mUrkha manuSyo arthAt anekAntarUpe dravya-guNa-paryAyAtmaka vastusvarUpa che tevA prakAranA bodha vinAnA jIvo jJAnarUpI amRtane tyajIne upara kahelA miththA sukhabhrama karAvanArA pAMce IndriyonA viSayomAM doDe che. navatattvo ane cha dravyonuM Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 221 nityAnitya, bhinAbhina, sAmAnyavizeSa ItyAdi je samyajJAna che te ja yathArthabhAve dhAraNa karavAmAM Ave to avinAzi evuM je sthAna (muktipada) che tenuM te jJAna kAraNa banatuM hovAthI jJAnane ja "amRta" kahevAya che. tene tyajIne mohAdha jIvo rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda ema pAMca viSayomAM bhoganA atizaya abhilASI thayA chatA te viSayo prApta karavA mATe adhIrA thaIne doDe che. te viSayo meLavavA mATe mahAdha jIvo rAta-divasa sakhata prayatna kare che. te mATe daMbha ane saMkalpa vikalponI kalpanA paNa kare che. te mATe (aneka jIvonI hiMsA hovA chatAM) khetI Adi kAryo paNa kare che. tathA samudragamana, kSudhA-tRSA-vedana, rAtrijAgaraNa Adi aneka akathya muzkelIo sahana kare che. paraMtu IndriyonA A viSayo AgaLa AgaLa vadhatI tRSNAvALA jhAMjhavAnA jaLanI tulya che. jema te jhAMjhavAnuM jala AgaLa AgaLa dekhAya, paNa kyAreya prApta na thAya tathA pipAsAno cheda karanAra na bane, tRSA maTADe nahIM "jala che" AvI bhrAnti ja mAtra rahe e ja pramANe IndriyonA bhogo paNa sukha nathI, duHkha ja che. phakta tattvavikala jIvone tyAM sukhanI bhrAnti mAtra ja karAvanAra bane che. tattvavikala jIvo tyAM sukha mAnIne brAnta thayA chatA tenI pAchaLa doDe che. khasanA rogIne upaDelI khaNaja khaNavAthI AnaMda thAya, paNa khaNaja te AnaMdanuM sAdhana nathI. khasano roga vadhAranAra che tema A viSayo paNa tevA ja che. paraMtu sAcuM tattva je jIvo pAmyA nathI tevA tattvavikala jIvone tyAM sukhabuddhi thAya che tethI ja teo temAM phasAyA che. muddA pataGgabhRGgamInebhasAraGgA yAnti durdazAm / ekaikendriyadoSAcced duSTaistaiH kiM na paJcabhiH // 7 // gAthArtha :- pataMgIyuM, bhramara, matsya, hAthI ane haraNa A pAMca prANIo eka eka IndriyanA doSathI jo durdazAne pAme che to te duSTa pAMce IndriyonA doSo vaDe karyuM duHkha na Ave ? arthAt samasta duHkho tenAthI Ave che. all TIkA - "pata mUkIneti"-rUpAvata: patara, rasAsakto maunaH, sthAvato -amara:, arzAvata: rUma:-:, zabdAsattaH sAra-pR:, te ekaikendriyadoSAt durdazAM-duSTAM dInAM dazAmavasthAM yAnti, tadA taiH paJcabhiH duSTaiH kiM na iti ? kiM duHkhaM na bhavati ? bhavatyeva / ata eva mahAcakradharA vAsudevAH maNDalikAdayaH kaNDarIkAdayazca viSayavyAmohitacetanA narake dInAvasthAM prAptAH / kiM bahunA ? mA kurudhvaM viSayaviSasaGgamam // 7 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra vivecana :- eka eka IndriyanA viSayamAM Asakta banelA jIvo paNa jo duHkha ja pAme che to pAMce IndriyomAM je Asakta bane che. te jIvanuM zuM thAya ? arthAt te jIva ghaNAM ja duHkho pAme. A viSaya samajAvavA graMthakArazrI kahe che ke - 222 pataMgIyuM dIvAnI jyotamAM eTale rUpamAM Asakta thayuM chatuM upara nIce uDatuM uDatuM chevaTa dIvAmAM ja baLI mare che. mAchaluM tene pakaDavA mATe macchImAre nAkhelI jALamAM rAkhelA mAMsanA rasAsvAdamAM Asakta thayuM chatuM te jALamAM ja phasAya che ane macchImAra dvArA haNAya che. bhamaro gaMdhamAM Asakta thayo chato kamalamAM uMDo uMDo praveze che ane sUrya AthamatAM kamala mIMcAtAM muMjhAIne mRtyu pAme che. hAthI sparzanendriyamAM Asakta thayo chato pakaDAya che. hAthIne kabaje karavA lAMbo-pahoLo ane uMDo khADo karavAmAM Ave che ane temAM banAvaTI hAthaNIne rAkhavAmAM Ave che. tenA uparanA sparzasukhanI AsaktithI hAthI khADAmAM paDe che. bahAra nIkaLavAnI jagyA na rahetAM te hAthI pakaDanArAnA hAthamAM phasAya che. sAraMga eTale haraNa, zabdamAM Asakta thayuM chatuM mRtyu pAme che. vAMsaLI Adi vAjIMtronA zabdo sAMbhaLavAmAM ekalIna baneluM haraNa pAchaLa chupAIne ubhelA puruSathI bANa vaDe marAya che. Ama A pAMce prANIo phakta eka eka IndriyanA viSayasukhamAM ja Asakta banelA che. pAMce IndriyanA viSayamAM Asakta banyA nathI, to paNa mAtra eka ja IndriyanA viSayAsaktinA doSathI durdazAne pAmyA che. durdazA eTale duSTa dazA (duSTa avasthA) athavA dIna (lAcAra) dazAne pAmyA che. to pachI duSTa evI te pAMce Indriyo (nI Asakti) vaDe zuM na thAya ? kayuM du:kha na Ave ? arthAt sarva duHkha Ave ja. A kAraNathI mahAna cakravartI rAjAo, vAsudevo, maMDalika rAjAo (devizeSanA khaMDIyA rAjAo) tathA kaMDarIkAdi pAMce IndriyonA viSayomAM vyAmohita cetanAvALA thayA chatA narakagatimAM jaIne dIna-dayApAtra-lAcAra avasthAne pAmyA che. mATe ghaNuM zuM kahIe ? he bhavyajIvo ! A viSayorUpI viSano saMgama tame na karo. IIII vivekadvipaharyakSaiH, samAdhidhanataskaraiH / indriyairna jito yo'sau, dhIrANAM dhuri gaNyate // 8 // gAthArtha :- vivekarUpI hAthIno nAza karavAmAM siMhatulya ane samAdhi rUpI Atmadhana luMTavAmAM coranI tulya evI pAMca Indriyo vaDe je nathI jitAyo te puruSa dhIrupuruSomAM agresara gaNAya che. TA TIkA :- ''viveoti''-vive: svapavivedyanam, sa va dvipa:-':, takriyAne Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 223 haryakSatulyaiH-siMhopamaiH, samAdhiH svarUpAnubhavalIlAvizrAntiH sa eva dhanaM - sarvasvam, taddharaNe taskarAstaiH, evamindriyaiH yaH asau puruSaH nami- gajasukumAlAdisadRzaH na jitaH-indriyAdhIno na jAtaH, sa puruSaH dhIrANAM dhuri - Adau gaNyate zlAghyate / uktaJca - dhanyAste ye viraktA, guruvacanaratAstyaktasaMsArabhogAH / yogAbhyAse vilInA, girivanagahane, yauvanaM ye nayanti // tebhyo dhanyA viziSTAH, prabalavaravadhUsaGgapaJcAgniyuktAH / naivAkSaughe prasattAH, paramanijarasaM tattvabhAvaM zrayanti // 1 // vivecana :- A pAMce Indriyo saMsArI jIvone viSayomAM Asakti karAvavA dvArA AtmAnA guNarUpI dhanano nAza kare che. guNAtmaka dhana luMTI le che. A vAta be upamAo dvArA samajAve che - (1) jema jaMgalamAM pharatA (dvipa=) hAthIone (ryakSa=) siMha mArI nAkhe che. tema A jIvamAM je kaMI vivekadazA khIlI hoya che. teno nAza karavAmAM A Indriyo siMhanI tulya che. vivekadazA eTale sva-paranuM bhedajJAna, zarIra te huM nathI ane huM te zarIra nathI pudgala e mAruM dravya nathI, huM paudgalika padArthothI nyAro chuM. anaMtaguNI AtmA e ja huM chuM, zeSa badhuM ja para che. A bhavamAM AvIne ja prApta karyuM che ane ahIM ja rahevAnuM che. Avo viveka-bhedajJAna jIvane mokSa tarapha laI jAya che. paNa viSayAsakti A vivekano (bhedajJAnano) nAza kare che. jema siMha hAthIno nAza kare che tema Indriyo vivekabuddhino nAza kare che. mATe sva-paravivecana rUpa je vivekabuddhi che. te ja hAthI che. teno vighAta karavAmAM Indriyo haryakSanI tulya che arthAt siMhanI upamAvALI che. (2) cora loko jema dhana luMTI le che tema A Indriyo AtmAmAM AvelI samAdhi (samatAguNa)ne luMTI le che. tethI samAdhi rUpa je dhana che tene haraNa karavAmAM taskaratulya (cora samAna) A Indriyo che. kAraNa ke viSayonI Asakti A jIvane Akula-vyAkula kare che. tethI samatA cAlI jAya che. samAdhi eTale ke AtmatattvanuM je svarUpa che teno ja anubhava karavAmAM ekAkAratA-svabhAvadazAnI ramaNatA, te ja dhana che, arthAt AtmAnuM te ja sAcuM sarvasva che. tene corI levAmAM A Indriyo coratulya che. AvA prakAranI Indriyo vaDe namirAjarSi ane gajasukumAlAdi tulya je puruSo nathI jItAyA, eTale ke je puruSo Indriyone AdhIna thayA nathI te ja puruSo dhIrapuruSomAM (ri) agresara gaNAya che. te ja puruSa jitendriya kahevAya che. zAstramAM kahyuM che ke - Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 2 24 IndriyajayASTaka - 7 je puruSo vairAgI che, gurunA vacanamAM lIna che. saMsAranA bhogono tyAga karanArA che. yogadazAnA abhyAsamAM lIna che ane gahana evA girivanamAM (parvatonI guphAomAM) yauvana pasAra kare che. te puruSo dhanya che. kaMcana-kAminIno tyAga karanArA che mATe dhanya che. paraMtu je puruSo atizaya rUpAdithI prabalatara evI patnInA snehavALA che tathA kAmanA sAdhanabhUta pAMca viSayothI paNa yukta che. chatAM IndriyonA viSaya-samUhamAM je Asakta banyA nathI ane tAttvikanubhAvasvarUpa parama evA AtmatattvanA rasano ja Azraya kare che. teo te dhanyathI paNa vadhAre dhanya che. arthAt kaMcana-kAminInI sAthe rahevA chatAM pIgaLatA nathI. IndriyonA viSayo sAme hAjara hovA chatAM temAM aMjAtA nathI tevA namirAjarSi ane gajasukumAla jevA vairAgI puruSo dhanyathI paNa vadhAre dhanya che. ____ ahaha pUrvabhavAsvAditasAmyasukhasmaraNena praNayanti anuttaravimAnasukhalavasattamAH indrAdayo hi viSayasvAdatyAgAsamarthAH laThanti bhapIThe manInAM caraNakamaleSa / ataH anAdyanekazaH bhuktaviSayAH vAraNIyAH / tatsaGgo'pi na vidheyaH / na smaraNIyaH pUrvaparicayaH / pratisamayaM durgaJchanIyA eva ete saMsArabIjabhUtAH indriyaviSayAH / ata eva nirgranthA nivartayanti kAlaM vAcanAdinA tattvAvalokanehAdiSu / uktaJca - ___ "nimmalanikkalanissaMgasiddhasabbhAvaphAsaNA kaiyA" ityAdi / rucyA ratnatrayIpariNatAH tiSThanti sthavirakalpajinakalpeSu, sarvairapi bhavyairetadeva vidheyam // 8 // saMyamI jIvanamAM meLaveluM samatAnuM sukha kevuM che? te samajAvatAM kahe che ke aho? AzcaryanI vAta che ke pUrvabhavamAM AsvAda mANelA evA samatAbhAvanA (rAga-dveSa rahita tyAgI jIvananA) sukhanuM devabhavamAM smaraNa thavAthI atyanta sukhavALA anuttaravimAnavAsI lavasattama devo paNa khuza khuza thAya che. upazamazreNimAM caDhelA manuSyone mohano upazama thavAthI AvelI je samatA, tenuM sukha ghaNuM ja hoya che. je mANe te ja jANe evuM hoya che, temanuM sAta lava AyuSya jo vadhAre hota to AvA prakAranI AvelI ucca koTinI samatA vaDe te upazama zreNivALA jIvo nIce utarIne kSapakazreNI mAMDIne mokSe jAta eTalI nirmaLa samatA hoya che paNa sAta lava jeTaluM AyuSya dhUna paDavAthI mRtyu pAmI anuttaravimAnavAsI deva thAya che. tene "lavasattama" deva kahevAya che. saMyamI jIvanamAM dhana, kaMcana, kAminInA tyAgapUrvaka prApta karelI samatAnuM sukha ATaluM badhu abhuta ane avarNanIya che. kAraNa ke pAMca IndriyonA viSayono svAda tajavA je asamartha che evA IndrAdi devo paNa munionA caraNakamaLamAM Indriyavijaya ane bhogonI tyAgadazAnA kAraNe ja ALoTe che. bhAvathI vaMdana-namaskAra kare che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 225 A kAraNathI he bhavya jIvo ! anAdi kALathI eka be vAra nahIM paNa anekavAra jeno upabhoga karelo che evA viSayo tAre aTakAvavA jevA che. temAM rAjI rAjI thavA jevuM ke teno upabhoga karavA jevuM kaMI ja nathI, A to jagatanI eMThatulya che. mATe tevA viSayono saMga paNa karavA jevo nathI. saMyama lIdhA pahelAMnA kALamAM athavA zrAvaka avasthAmAM paNa pUrvakAlamAM viSayono karelo je paricaya-upabhoga che te kyAreya paNa saMbhALavA jevo ke smaraNa karavA jevo nathI. jo smaraNa karazo to pAchI viSayabhoganI Aga prajvalita thaze, saMsArane vadhAranArA arthAt saMsAranA bIjabhUta evA IndriyonA A viSayabhogo pratisamaye dUrathI ja durgachA karavA jevA che ane viSayabhogo taraphanI dRSTi tyajIne AtmatattvanA ciMtana-manana rUpa svAdhyAyamAM ja dRSTine layalIna karavA jevI che. A kAraNathI ja nirainyamunio vAcanA AdinA AdAna-pradAna vaDe tattvanuM avalokana karavAnI tamannA AdimAM ja potAno amUlya samaya pasAra kare che. jinezvara paramAtmAnI vANI bhaNavI ane bhaNAvavI. vAcanA levI ane vAcanA ApavI. AvA prakAranA jJAnadhyAnanA viSayamAM ja evA masta rahe che ke gata naM ra jJAtti keTalo kALa gayo teno paNa khyAla na rahe tevI mastI mANe che. zAstromAM kahyuM che ke - "keTalAka bhAvanigraMtha mahAmunio nirmala hoya che. niSkala (kajIyA ane kaSAya vinAnA) hoya che. paradravyanA sarvathA saMga vinAnA hoya che ane siddha thayo che arthAt pragaTyo che yathArtha sAcA AtmabhAvano sparza jene evA hoya che." samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritra ema ratnatrayInA bhAve pariNAma pAmelA AvA bhAvanigraMtha munio hRdayanI atizaya rucipUrvaka sthavirakalpa ane jinakalpavALA jinezvaraprabhunA mArgamAM varte che. jinezvara prabhu jevo utkRSTa AcAra pALavo te jinakalpa ane sthavironI sAthe rahIne Atma-sAdhanA karavI te sthavirakalpa. sarve paNa bhavyajIvoe A ja karavA jevuM che. pAMce IndriyonA viSayabhogo kAlakuTa viSatulya che. anaMta saMsAra vadhAranArA che. viSayo prApta karavAmAM tathA teno upabhoga karavAmAM, tathA tenA viyogakAlamAM paNa duHkha ja ApanArA che. aneka prakAranA duHkhonA upabhogavALI A viSayAbhilASA che tethI AtmArthI jIvo mATe sApa-siMhanI jema dUrathI tyAjya che. dA. sAtamuM IndriyajayASTaka samApta kija Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra | 35tha aSTama yASTibhram | indriyajayo hi tyAgAd varddhate, ataH AtmanaH svarUpAdanyat parabhAvatvaM tyAjyam, tena tyAgASTakaM likhyate'STamam / tyAgaH-tyajanaM tyAgaH, sarveSAM parabhAvatyAgaH sukham, tyAgaH-utsarjanam, tatra svadravya-svakSetra-svakAla-svabhAvatvena syAdastIti prathamabhaGgagRhItAtmapariNAmasvAtmani vartamAnaH svadharmaH, tasya samavAyatvenAbhedAt tyAgo na bhavati, astyeva tadAtmani, upAdeyatvaM tu samyagjJAnAdisAdhanavRttyA vismRtasya smaraNAt tirobhUtasyAvirbhAvAt abhuktasya bhogAt zeSANAM sarvasaMyogikatayA jJAnAd heyataiva / yadyapi devAdinimittAnAM zabhabhAvAdInAM (zabhAcArAdInAM) dhyAnAdInAmAtmasAdhanapariNAmAnAmanAdyazaddhapariNatigrahaNavRttivAraNAya grahaNatA katA, tathApi svasiddhAvasthA gatA (tyAgatA) na, ityutsargamArgeNa na grahaNatA, vivecana :- Indriyo uparano vijaya parapadArthonA tyAgathI thAya che ane te tyAgathI Indriyavijaya vRddhi pAme che. A kAraNathI AtmAnA zuddhasvarUpathI je koI anya padArtha che te saghaLo paNa parapadArtha ja che. AtmAne potAnuM zuddhasvarUpa ja potAnuM che, sadA sAthe rahenAra che. tenI sAthe ja guNa-guNIbhAva che. tAdAbhya saMbaMdha che. nyAyanI bhASAmAM samavAyasaMbaMdha che zeSa saghaLA paNa padArthomAM "parabhAvapaNuM" ja che. mATe zeSa sarva bhAvo tyAjya che. jema sonAno TukaDo ke sphaTikano TukaDo kAdava-kIcaDamAM paDI gayo hoya to kAdavamAMthI tene laIne evo sApha karavAmAM Ave ke sonAnA TukaDAmAM sonA sivAya kaMI rahevuM joIe nahIM ane sphaTikanA TukaDAmAM sphaTika vinA kaMI rahevuM joIe nahIM. tema AtmAmAM AtmAnA zuddha svarUpanI prApti vinA zeSa sarva parabhAva che mATe tyAjya che. tethI have AThamuM tyAgASTaka kahevAya che, lakhAya che. tyAga eTale ke tyajavuM, tene tyAga kahevAya che. sarve paNa jIvone parabhAvano tyAga karavo e ja sukha che. tyAga karavo eTale utsarjana karavuM - dUra karavuM tenAthI aLagA thavuM. tene tyAga kahevAya che. tyAM sarve paNa vastuo svadravya-svakSetra-svakAla ane svabhAvanI apekSAe "svAdasti" che. kaMIka astisvarUpa che. saptabhaMgIno A prathama bhaMga che. te nyAye AtmAmAM vartatuM svadravyapaNuM, svakSetrapaNuM, svakAlapaNuM ane svabhAvapaNuM syAdastisvarUpa che ja. Ama saptabhaMgInA prathama bhAMgApaNe AtmatattvanA svarUpAtmaka je svAtmA che temAM vartato svadravyAdipaNe je prathama bhAMgo che te to potAnuM svarUpa ja Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 2 27 hovAthI "svadharma kahevAya che. te svadharma to svAtmAmAM nyAyanI bhASAthI samavAyasaMbaMdha vaDe (tAdAbhya saMbaMdha vaDe) abhedabhAva rahelo hovAthI te svadharmano tyAga thaI zakato nathI. jema sAkaramAM raheluM gaLapaNa, mIThAmAM rahelI khArAza, kamalamAM rahelI sugaMdha. te sarva svadharma che, tAdAbhyasaMbaMdhathI saMbaMdhita che. mATe temAMthI teno tyAga zakya nathI tema AtmAnA svadravya-svakSetrAdi bhAvo svadharma hovAthI AtmAmAM abhedabhAve rahelA che. tethI svadharmano tyAga thaI zakato nathI. te svadharma to svAtmAmAM che ja, rahela ja che ane sadA rahenAra paNa che ja. AtmAmAM svadharma nathI ane meLavavAno che Ama nathI. ahIM AtmAnuM zuddha svarUpa-svadharma upAdeya che arthAt meLavavA jevuM che teno artha svadharma AtmAmAM nathI ane lAvavAno che. evo na karavo paNa samyajJAna-darzana ane cAritra rUpa ratnatrayInI sAdhanAnI prabaLapaNe vartana karavAthI bhUlAI gayelA te svadharmAtmaka svarUpanuM smaraNa karavAthI, tathA tirobhAve AtmAmAM rahelA te svadharmano AvirbhAva karavAthI ane Aja sudhI na anubhavelA svadharmano upabhoga karavAthI tenuM upAdeyapaNuM jANavuM. AtmAnuM svarUpa upAdeya che teno artha, "nathI ane meLavavA jevuM che" evo na karatAM, aMdara che ja, mAtra bhulAI gayuM che tene yAda karavuM, karmothI tirobhUta che tene Avirbhata karavuM ane abhakta che teno upabhoga karavo, tenuM nAma "upAdeya che - meLavavA lAyaka che" Avo artha karavo. jema dAgInA bharelI tALuM mArelI koI eka peka peTI hoya, tenuM tALuM kholIe athavA kholAvIe tyAre dAgInA maLyA kahevAya tema AtmAmAM svadharma bharelo ja che. kyAMyathI bahArathI lAvavAno che ja nahIM. phakta tirobhUtane Avirbhata ja karavAno che tene ja AtmAnuM zuddhasvarUpa upAdeya che Ama kahevAya che. AtmAnA potAnA zuddhasvarUpathI (svadravya-svakSetra-svakAla ane svabhAvathI) je koI anya padArtha che, anya svarUpa che. te zeSa sarva paNa mAtra saMyogika bhAve ja joDAyeluM che paNa potAnuM nathI. jema gADImAM musApharI karatI vakhate eka ja pATIyA upara beThelA ApaNI sAthe bIjA musApharo sAMyogikabhAve joDAyelA che paNa ApaNA nathI. te utare eTale ApaNe utarI javuM athavA ApaNe besI rahIe eTale te besI rahe tevuM nathI. tema AtmAmAM potAnA svarUpa sivAya maLeluM dhana-kaMcana-ghara-parivAra-zarIra ane puNya-pApAtmaka karma sarve paNa parabhAva che. sAMyogikabhAve ja maLelA che teno teno kAla samApta thaye chate javAvALA che. Ama jANavAthI zeSa sarvabhAvonI heyatA ja che Ama samajavuM. AtmasvarUpanI upAdeyatA ane zeSa-sarvasvarUpanI heyatA jANavI. AtmAnA svarUpa vinA kazuM ja potAnuM nathI mATe zeSa sarva heya che. bIju kaMI ja meLavavA jevuM nathI. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra prazna :- jo AtmAnA potAnA zuddhasvarUpane ja upAdeya kaho ane zeSa sarvane heya kaho cho to sudeva-suguru ane sudharmAdi zubha nimittonI, zubhabhAvonI (zubhaAcArasevanAdinI), dhyAnAdinI ane AtmatattvanI sAdhanAnA kAraNabhUta kSAyopamika bhAvanA pariNAmonI, ema A sarva sAdhanabhAvonI paNa heyatA ja thaI jaze. AvA prakAranA zubhabhAvonI grahaNatA (upAdeyatA) nahIM rahe ane AvA zubhabhAvone upAdeya karyA vinA tirobhAve raheluM zuddhasvarUpa, svadharma hovA chatAM AvirbhUta kema thAya ? uttara H- tamAro prazna sAco ane sAro che. paNa have uttara sAMbhaLo. jema kAMTo pagamAM lAge to pIDAkArI che, tema soya pagamAM nAkhIe to paNa pIDAkArI ja che. AnaMda ke sukha thatuM nathI, che to banne pIDAkArI ja, jeTalI pIDA kAMTA vakhate thAya che teTalI ja pIDA, balke kaMIka adhika pIDA soya nAkhatAM thAya che. to paNa pagamAM ghusI gayelA kAMTAne kADhavA mATe soya nakhAya che ane te soyano bIjo cheDo hAthamAM pakaDI rakhAya che ke jethI jevo kAMTo nIkaLI jAya che tevI turata bIjA cheDAthI soya kADhI ja levAmAM Ave che. aMte to soya paNa kAMTAtulya ja che. mAtra te soya kAMTAne kADhanAra che teTalA puratI tenI grahaNatA che. tema ahIM samajavuM. sudeva-suguru ane sudharma ItyAdi zubha-devAdi nimitto, zubhabhAvo, (zubha-AcArasevanAdi), dhyAna, dayA, tapa Adi sAdhanabhUta dharmo tathA AtmatattvanA sAdhanAnA uttama pariNAmo, A saghaLuMya parabhAva che, heya che, aMte tyajavAnuM che, to paNa anAdikALathI mohanIyakarmanA udayanI parAdhInatAnA kAraNe azuddhapariNatine grahaNa karavAnI kAMTAtulya vRtti A jIvamAM je paDelI che, tenA nivAraNa mATe uparokta zubhabhAvonI grahaNatA kahelI che. (grahaNa karavAnuM zAstramAM kaheluM che). te paNa potAnA AtmAnI siddhAvasthA prApta thayelI na thAya tyAM sudhI ja tenI grahaNatA jANavI. tethI sva-svarUpanI utsargamArge grahaNatA jevI che tevI utsargamArge (rAjamArge-mUlamArge) te zubhanimittonI grahaNatA na samajavI. sAdhya siddha thatAM ja teno tyAga karavAno che. paga sAjA na thAya tyAM sudhI ja lAkaDI rAkhavA jevI che, teno artha evo nathI ke paganI jema lAkaDI paNa utsargamArge potAnuM aMga che, ke paganI jema upAdeya che. tathA AMkha barAbara kAma karatI na thAya tyAM sudhI ja cazmAM paheravA lAyaka che teno artha e nathI ke cazmAM paNa AMkhanI jema sva-aMga che ane atizaya rakSaNIya che. tema ahIM paNa zuddhasvarUpanI prApti na thAya tyAM sudhI ja azubha bhAvonA nivAraNa mATe zubha bhAvonI grahaNatA samajavI. atte to te paNa parabhAva hovAthI tenI paNa heyatA ja jANavI. chelle te zubhabhAvonI grahaNatA paNa tajavAnI ja che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 229 anAdimithyAdRSTiH kudevAdiraktaH, sa ca samyagdarzanabalena nirdhAritasvadharmaruciH zuddhadevAdIn gRhNAti, tathApi paratvajJaptireva, aprazastatyAgaH prazastagrahaNam, prazastatyAgaH svasAdhanapariNatigrahaNaM, svasAdhanapariNatityAgaH svasattAdharmagrahaNamiti ma: paramasiddha anAdikAlathI mithyAtvamohanA udayanI paravazatAnA kAraNe mithyASTi evo jIva kudeva-kuguru ane kudharmAdimAM rakta banelo che paraMtu mithyAtvamohano kSayopazama karavA vaDe samyagdarzananI prAptinA bala dvArA nizcita karI che svadharmanI ruci jeNe evo te jIva jyAre thAya che tyAre kudeva-kuguru ane kudharmamAM zraddhA-raktatA na rahevAthI tenA pratipakSabhUta evA sudeva-suguru ane sudharmanuM AlaMbana grahaNa kare che. te kAle te sudevAdi grahaNa karavA lAyaka bane che. to paNa "A paradravya che. AlaMbana pUratAM ja tene huM lauM chuM. aMte to choDI ja devAnAM che" AvA prakAranI parapaNAnI buddhi to hoya ja che. sudeva-suguru ane sudharma e mAruM svarUpa nathI, phakta tenuM AlaMbana mArA svadharmanI prAptinuM prabala kAraNa che, mATe huM tenuM grahaNa karuM chuM. AvI bhedabuddhi to rahe ja che. AvI paratva-buddhi avazya rAkhavI ja joIe. A rIte (1) azubha AlaMbanano tyAga ane zubha AlaMbananuM grahaNa, A prathama pagathIyuM che. (2) zubha AlaMbanano paNa tyAga ane potAnA AtmAmAM ja sAdhanAnI pariNatinuM grahaNa, A bIjuM pagathIyuM che. (3) potAnA AtmAmAM sAdhanAnI pariNatino paNa tyAga ane potAnA AtmAmAM ja sattAsvarUpe rahelA ratnatrayI Atmaka svadharmanuM grahaNa, A trIjuM pagathIyuM che. Ama krame krame paramapadanI (muktipadanI) siddhi thAya che. ___tatra nAmatyAgaH zabdAlAparUpaH, sthApanAtyAgaH dazayatidharmapUjanAdau sthApyamAnaH, dravyatyAgaH dravyeNa bAhyavRttyA indriyasukhAbhilASeNa upayogabhUtena vA yastyAgaH dravyatyAgaH, dravyasya dravyANAM vA AhAropadhipramukhasya tyAgaH, dravyarUpaH tyAgaH dravyatyAgaH, sa ca AgamataH dravyatyAgasvarUpajJAnI anupayuktaH, noAgamataH jJazarIraM tyAgasvarUpajJAyakasya zarIraM, bhavyazarIraM tyAgasvarUpajJAyakabhAvI laghuziSyAdiH, tadvyatiriktastu dravyatyAgaH pudgalAzaMsA-ihalokAzaMsA-paralokAzaMsArahitaH svarUpasAdhanAbhimukhI bAhyopadhizarIrAnnapAnasvajanAdityAgaH iti / bhAvataH abhyantararAgadveSamithyAtvAdyAzravavibhAvapariNatityAgaH, AtmanaH kSAyopazamikAnAM jJAnAdInAM parabhAvato nivRttiH bhAvatyAgaH, samyagjJAnapUrvakacAritravIryasaMkarajanyaH AtmapariNAmaH / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra tyAga upara nAma, sthApanA, dravya ane bhAva ema cAra nikSepA samajAvAya che. temAM dravya ane bhAva nikSepa AgamathI ane noAgamathI ema be prakAre Avaze ane noAgamanA jJazarIra, bhavyazarIra ane tadyatirikta ema traNa bheda Avaze. vizeSAvazyakabhASyanA AdhAre A badhA bheda-prabheda samajAvAya che. (1) tyAga karavo, choDavuM, tajI devuM, AvA prakArano bolavA rUpa je zabdAbhilApa athavA "tyAga" evuM koI padArthanuM nAma te nAmanikSepathI tyAga kahevAya che. (2) dazayatidharmanA pUjana Adi prasaMgomAM tyAganI athavA tyAgInI karAtI sthApanAcitrAvali te sthApanAnikSepathI tyAga kahevAya che. (3) dravyatyAganA be traNa samAsa bhinna bhinna rIte thAya che. vyeLa tyAga: A tRtIyA samAsa, dravyasya dravyAnAM vA tyAga: A SaSThI samAsa athavA dravyarUpa: tyAga: A karmadhAraya samAsa, A pramANe jema jema samAsa badalIe tema tema artha badalAya che. tyAM dravyatyAya zabdano jyAre tRtIyA samAsa karIe tyAre dravyathI karAyelo je tyAga arthAt bAhyavRttimAtra vaDe (bahAranA vartanamAtramAM ja) karAyelo je tyAga arthAt bhaviSyamAM athavA AvatA bhavamAM vadhAre vadhAre Indriyo saMbaMdhI sukha maLaze ema IndriyonA sukhanI abhilASA rAkhIne athavA teno ja satata upayoga rAkhIne karAyelo je bhautikasukhano tyAga te dravyatyAga kahevAya che. SaSThI samAsa jo karIe to AhAra athavA upadhi vagere je je paulika padArtha hoya che. te koI eka dravyano ke aneka dravyano je tyAga te dravyatyAga kahevAya che. athavA 'dravyarUpa: tyAga:-dravyatvA: '' Ama karmadhAraya samAsa karIe to "karma khapAvavA rUpa je bhAvatyAga che' te nahIM paNa dravyarUpe je tyAga te dravyatyAga kahevAya che. tenA AgamathI jANanArA je jJAnIpuruSa che paNa prarUpaNA karavAnA kAle anupayogI che te jJAna hovAthI Agama, paNa upayoga na hovAthI dravyathI tyAga kahevAya che. have je noAgamathI dravyatyAga che tenA jJazarIra bhavyazarIra ane tatirikta ema traNa bheda che. tyAganA svarUpane jANanArA je jJAnI hatA paNa AtmA nirvANa pAmyA pachI AtmA vinAnuM jJAyaka AtmAnuM je kevala-ekaluM zarIra te jJazarIra noAgamathI dravyatyAga kahevAya che. pahelAM bhUtakALamAM jJAna hatuM mATe jJazarIra, Aje jJAna nathI mATe noAgama. tathA hAla je laghuziSyAdi che, bAlamuni che, navadIkSita che, paNa bhaviSyakAlamAM je tyAganA svarUpane jANaze te bhavyazarIra noAgamathI dravyatyAga kahevAya che. kAraNa ke bhaviSyamAM jANakAra thavAne yogya che mATe bhavya. have tavyatirikta nAmano trIjo bheda samajAvAya che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 231 paudgalika sukhanI AzaMsA rahita, A lokanA bhautika sukhanI AzaMsA rahita tathA paralokanA bhautika sukhanI AzaMsA rahita kevala ekalA AtmatattvanA svarUpanI sAdhanAne abhimukhI thayelA evA jIvano bAhya upadhi, zarIra, anna-pAna ane svajanAdi saMbaMdhI je tyAga te tavyatirikta evo noAgamathI dravyatyAga kahevAya che. A dravyarUpa padArthano tyAga che mATe dravyatyAga kahevAya che. Agama = jJAna AvyuM paNa nathI ane AvavAnuM paNa nathI. mATe tavyatirikta kahela che. A saghaLo aneka bhedavALo dravyatyAga jANavo. have bhAvatyAga samajAvAya che. AtmAnI aMdara rahelA evA arthAt abhyattara evA rAga-dveSa-mithyAtva (ajJAna) ItyAdi Azrava svarUpa je vibhAvadazAnI pariNati che teno je tyAga te bhAvatyAga kahevAya che tathA kSAyopathamika bhAvanAM mati-zruta avadhimana:paryava je jJAno tathA cakSu-acakSu-avadhidarzana ItyAdi jJAna-darzana-vIrya vagere guNonI parabhAvathI (mohanA udayathI) je nivRtti te bhAvatyAga kahevAya che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmonA kSayopazamathI pragaTa thayelA AtmAnA je guNo che temAM bhaLI gayelo je mohano udaya che ke je guNone anarthanA mArge laI jAya che. te guNone mohanI parAdhInatAmAMthI bacAvavA te paNa bhAvatyAga kahevAya che. sArAMza ke samyajJAnapUrvaka sammacAritra ane vIrya ema bannenA mizraNathI utpanna thayelo je zuddha AtmapariNAma ane azuddhino tyAga te bhAvatyAga jANavo. have tyAga upara nayo samajAvAya che - nAmasthApanAM yAvat naigamasaMgrahau, vyavahAro viSagarAnuSThAnena, RjusUtreNa kaTuvipAkabhItyA, zabdasamabhirUDhau taddhetutayA, evambhUtatyAgaH sarvathAvarjanaM varjanIyatvena, athavA azanAdibAhyarUpamAdyanayacatuSTaye, abhyantaratyAgaH zabdAdinayatraye iti bhAvanA / sa tyAgaH karaNIya ityupadizyate - (1/2) naigamanaya ane saMgrahAyathI nAmatyAga ane sthApanAtyAgane "tyAga" kahevAya che. kAraNa ke tyAga zabdanuM uccAraNa karatAM athavA lakhelA tyAgazabdane vAMcatAM paNa tyAganA bhAvanuM smaraNa thavAno saMbhava che. mATe nAmatyAga ane sthApanAtyAga e paNa tyAga che. ahIM upacAranI pradhAnatA che. vyavahAranayathI A bhavanA sukhanI IcchAthI karAto tyAga ane parabhavanA sukhanI IcchAthI karAto tyAga e paNa tyAga kahevAya che. arthAt viSAnuSThAna ane garAnuSThAna rUpa tyAga e tyAga che. kAraNa ke A bhavanA sukhanI IcchA ke parabhavanA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra sukhanI IcchA e hRdayagata hovAthI loko dekhI zakatA nathI. A anuSThAnomAM nizcaya (hRdayano bhAva) azuddha che, paNa bahArano tyAga to vyavahArI jIvo vaDe dezya che tethI, vyavahAranaya to bAhyatyAgane pradhAnatAe tyAga mAne che. aMtargata pariNAma adazya hovAthI A naya tene gauNa kare che. RjusUtranayathI bhoganAM kaDavAM phaLa che evA bhayathI je tyAga karAya tene tyAga kahevAya che. jo saMsAranA viSayo sevIzuM to pApa baMdhAze ane naraka-nigodamAM javuM paDaze tyAM paramAdhAmI devo ghaNAM duHkho Apaze athavA nigodamAM koI Indriyo na maLavAthI tathA ajJAnatA hovAthI ghaNA duHkhI thaIzuM. ItyAdi bhayasaMjJAnA jore tyAga karAya te RjusUtranayathI tyAga kahevAya che, kAraNa ke A naya vartamAnakAlagrAhI che ane dravyArthika nayano bheda che. eTale hRdayagata paryAyane gauNa kare che. bahAranA tyAgane pradhAna kare che. (5/6) pAMca prakAranA anuSThAno paikI cothA naMbaranuM je tahetu anuSThAna karAya che te sAdhanAdazAno kAla hovAthI zabdanaya ane samabhirUDhanayathI tyAga kahevAya che. Azaya zuddha che. tethI A taddhatu anuSThAna A nayamAM Ave che. A nayA bhAvane pakaDanArA che. (7) evaMbhUtanayathI amRtAnuSThAnavALo je parabhAvono tyAga e ja tyAga che. kAraNa ke potAnA AtmAnA kSAvikabhAvajanya paripUrNa zuddhasvarUpa vinA sakalabhAvo varjanIya che ema samajIne sarva parabhAvono sarvathA je tyAga te ja tyAga jANavo. A rIte sAtanaya jANavA athavA saMkSepathI bIjI rIte paNa sAtanaya samajAve che. prathamanA cAra navo dravyArthikanayanA bheda che. tethI sthUladRSTivALA che. mATe jIvanamAM AvelA bAhyatyAgane tyAga kahe che, saMsAra tyajIne sAdhu thayelA sarve AtmAne tyAgI samajI-tyAgI mAnIne vaMdanAdi vyavahAra karavA, te prathamanA cAra nayano viSaya che ane pAchalA traNa nayo paryAyArthikanayanA bheda che. tethI sUkSmadRSTivALA che. mATe abhyantaratyAgane tyAga kahe che. hRdayanI aMdara kaSAyano tyAga, rAgAdino je tyAga, te tyAga che. Ama A pAchalA traNa nayo abhyattara tyAgane pradhAnatAe tyAga kahe che. te dravyatyAga ane bhAvatyAga ema banne prakArano tyAga A jIvanamAM karavA jevo che. dravyatyAga e bhAvatyAganuM kAraNa hovAthI ane bhAvatyAga e karmanirjarAnuM ane saMvarabhAvanuM kAraNa hovAthI jIvanamAM karavA jevo che. mATe have teno upadeza apAya che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 233 saMyatAtmA zrayecchuddhopayogaM pitaraM nijam / dhRtimambAJca pitarau, tanmAM visRjata dhruvam // 1 // gAthArtha - saMyamI AtmAe eTale saMyamane abhimukha banelA AtmAe zuddhopayoga rUpa pitAno ane svabhAvadazAmAM sthiratAtmaka vRti rUpI mAtAno Azraya karavo joIe. tethI he (laukika) mAtA-pitA ! tame mAro tyAga karo. mane mAruM kalyANa karavAmAM anukuLa thAo. /1 TIkA :- "saMyatatmi' ti-saMyatItma-saMyamafmamuvI, zabdopayo nivatara zrayet, rAgadveSarahita AtmajJAnaM zrayet-Azrayet / dhRtim-AtmaratirUpAm, ambAMjananIM zrayet / tena AhAraparyAptinAmakarmodayAd yatra utpannaH, sA mAtA, tadbhogI pitA iti laukikasambandhaH / tAn vakti tau pitarau ! mAM visRjata-tyajata, nAhaM vAM putraH, na yuvAM mama janakau iti, ayaM hi loke eva mArgaH / atra dRSTAntaH -- vivecana - saMyatAtmA ema mULa zlokamAM zabda che teno artha saMyama prApta karela AtmA evo artha thAya che. paraMtu jeNe saMyama prApta karI lIdho che teNe to mAtA-pitAno tyAga karI ja lIdho che. tethI mAtApitAne kahevAnuM rahetuM ja nathI ke he mAtapitA ! tame mAro tyAga karo. arthAt mane rajA Apo. mATe saMyamI AtmA evo artha na karatAM saMyama levAne udyamazIla banela AtmA eTale ke saMyamane abhimukha thayela AtmA Avo artha karavo. je AtmA saMyama levAne (tyAgI jIvana jIvavAne) sanmukha thayo che tene manamAM samajAyuM che ke jJAna darzana-cAritra-tapa-vIrya ane upayoga ItyAdi je AtmaguNo che te ja mAruM sAcuM svarUpa che. te ja mAruM kuTuMba che. saMsArI je mAruM kuTuMba che te to A bhava pUratuM ja che ane te paNa nAmakarmanA udayathI prApta thayeluM che. mATe audayikabhAva che, aupacArika che. tenI sAthe zArIrika saMbaMdha hovAthI lokavyavahAramAM kuTuMba kahevAya che. paraMtu moha-hetu hovAthI tyAjya che ane guNAtmaka kuTuMba sadAkAla rahenAra che. potAnuM vAstavika svarUpa che ane karmakSayanuM kAraNa che. mATe mohahetuvALA kuTuMbano tyAga karavo e ja mAruM kartavya che. Ama samaje che tethI saMyatAtmA arthAt saMyama levAne abhilASI banela AtmA "zuddhopayoga" svarUpa potAnA pitAno ane "vRti" svarUpa potAnI guNAtmaka mAtAno Azraya svIkAre che. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra moharahita jJAnaparyAyamAM AtmAnuM vartavuM te zuddhopayoga kahevAya che ane AtmabhAvamAM ja prIti-tanmayatA e dhRti kahevAya che. upayoga zabda pulliMga hovAthI pitA che ane dhRti zabda strIliMga hovAthI mAtA che. rAga ane dveSa rahita evA AtmAe zuddha evA AtmatattvanA jJAnarUpa pitAno ja Azraya karavo joIe ane temAM ja sthiratA karavA svarUpa potAnI mAtAno Azraya karavo joIe. kAraNa ke udayaratnajI kRta sakjhAyamAM Ave che ke konAM chorU konAM vAchorU, konAM mAya ne bApa ! aMtakAle jIvane jAvuM ekaluM, sAthe puNya ne pApa eka reoll tethI AhAraparyApti nAmakarmanA udayathI jenI kukSimAM A jIva utpanna thayo ane jenA zArIrika bhAgano AhAra karIne potAnuM zarIra banAvyuM tathA jenA AhArathI potAnA zarIranI puSTi-vRddhi karI te lokavyavahArathI mAtA kahevAya che ane teno upabhoga karanAra vyaktine pitA kahevAya che. A saghaLo laukika saMbaMdha che. jyAre A jIvane AtmadazAnuM bhAna thAya che tyAre mohano tyAga karavAnA hetuthI A jIva A laukika mAtA-pitAno tyAga karIne guNAtmaka mAtA-pitAno Azraya kare che. tethI laukika mAtApitAne kahe che ke he mAtApitA ! tame mAro tyAga karo. eTale tame mAro moha tyajo ane mane saMyama svIkAravAnI saMmati Apo. kAraNa ke meM tamArI kukSimAM janma lIdho eTale tame mArAM mAtA-pitA banyAM, kahevAyAM, paraMtu nizcayanayathI "huM Apano putra paNa nathI ane tame mArAM mAtA-pitA paNa nathI." A to eka bhavanI sagAI mAtra che. zArIrika saMbaMdha hovAthI upacAra karavAmAM Avyo che. A jIve atItakAlamAM sarve jIvonI sAthe mAtA-pitAnA saMbaMdho karelA che. kaho kone mAtA-pitA mAnavAM? ane kone mAtA-pitA na mAnavAM? na sA jAi na sA joNI na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA na muA, jattha jIvA vAraNaMtaso // evI koI jAti nathI, evI koI yoni nathI, evuM koI sthAna nathI ane evuM koI kula nathI ke jyAM A jIva anaMtIvAra janmyo na hoya ane mRtyu pAmyo na hoya. tethI he mAtA-pitA ! tame mAro moha choDo, moha e karmabaMdhanuM kAraNa che ane mane saMyamI thavAnI rajA Apo. zuddhopayoga Atmaka pitA ane dhRti rUpa mAtAno Azraya mane karavA do. A viSaya upara "subhAnuM" kumAranuM eka daSTAnta kahe che - jahA egayA bharahe khitte magahajaNavae suvappAe nayarIe aridamaNa-nayamaggahie "vayarajaMgho" rAyA / tassa dhAriNI devI, tassa u "subhANu"nAma kumaro amaruvva Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTa4-8 235 sundaro aNukkameNa vijjApurandaro jAo / lAvaNNajuo sahajeNa jiNadhammasAhuvaMdaNapUyaNatapparo jAo / so kameNa kandapparamaNe juvvaNavaso patto / tA jaNaeNa rUvalAvaNNa-sIlakaliyAo egasayaM rAyakannAo ovamAtItA paNIyAo / so tesiM saddhiM visaya jamANo tiloganAha-tilogabandhu-sevaNarao ciTThai / eka kAle bharatakSetramAM magadhadezamAM suvaprA nAmanI nagarImAM zatruonuM damana karanAro ane rAjanItinA mArgamAM kuzaLa evo vajajaMgha nAmano rAjA hato. tene dhAriNI nAmanI patnI hatI. tenI kukSie "subhAna" nAmanA kumArano janma thayo. je kumAra devanI saMdeza suMdara hato. anukrame moTo thatAM te kumAra vidyAmAM Indratulya banyo. lAvaNyathI yukta evo te kumAra svAbhAvikapaNe ja (koInA paNa dabANa vinA janmathI ja) jainadharmamAM tatpara tathA sAdhusaMtone vaMdana-pUjana karavAmAM tatpara thayo. saMtapuruSonI sevA-pUjAmAM rasika banyo. anukrame te kAmadevanA ramaNane yogya avasthAvALo eTale yovanAvasthAne vaza thayo. yauvana pAmyo. tethI tenA pitAe rUpa-lAvaNya ane ziyaLaguNathI yukta, upamA na ApI zakAya tevI (upanAtIta) ekaso rAjakanyAo tenI sAthe paraNAvI. te kumAra te strIonI sAthe sAMsArika pAMca Indriyajanya viSayasukhane anubhavato anubhavato traNa lokanA nAtha ane traNa lokanA baMdhu evA tIrthaMkaraprabhunI sevAmAM lIna rahyo chato kAlanirgamana kare che. ___ tao egayA aNegehiM, kevalihiM, aNegehiM viulamaIhiM aNegehiM ujumaIhiM, aNegehiM ohinANIhiM, aNegehiM puvvadharehiM, aNegehiM AyariyauvajjhAehiM, aNegehiM tavodhaNehiM, aNegehiM navadikkhiehiM, aNegadevadevIparivuDo sirisambhavo arihA savvaNNU savvadaMsI AgAsagaeNaM chatteNaM AgAsagaeNaM cakkeNaM, uddhvamANehiM seyacAmarehiM purao dhammajjhaeNa virAyamANo nayaraparisare samosaDho / jAo a samosaraNe tivappo, parisA niggayA, vaNapAleNa vaddhAvio kumAro, jassa paidiNaM dasaNaM abhilasasi kaMkhasi so savvajagajIvavacchalo titthayaro samAgao te puNNajogeNaM / teNaM samaeNaM so kumAro itthisaehiM pariveDhio Asi, tao bhaNai, suNasu me, tArago nimmamo nirahaMkAro akiMcaNo savvannU savvadaMsI jiNo vIyarAgo suddhadhammadesI Agao / gacchAmi vaMdaNatthaM iti puliaMgo abbhuTThio, calioa jiNavaMdaNatthaM, magge vi logavUhaM bhaNaMto aho ! amamo me bhayavaM, akiMcaNo me bhayavaM, atiNho me bhayavaM, vaMdaMtu bho ! tubbhe jai suhaTThiNo, AgacchaMtu, bho / tumhANaM savvasaMsayaccheyago paramesaro diTThassaM, ia bhaNaMto itthiAAhiM samaM vaNaM patto / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra evAmAM eka kAle aneka kevalajJAnI puruSo sAthe, aneka vipulamati mana:paryavajJAnavALA puruSo sAthe, aneka Rjumati mana:paryavajJAnavALA puruSo sAthe, aneka avadhijJAnI puruSo sAthe, aneka pUrvadhara puruSo sAthe, aneka AcArya mahArAjazrI tathA aneka upAdhyAyajI mahArAjazrI sAthe, aneka tapodhana evA munio sAthe tathA aneka navA dIkSita sAdhu mahAtmAo sAthe vicaratA ane aneka deva-devIothI parivarelA evA zrI saMbhavanAtha nAmanA arihaMta tIrthakara bhagavAna sarvajJa-sarvadarzI AkAzamAM rahelA chatra vaDe, AkAzamAM rahelA cakra vaDe, banne bAju vIMjAtAM zveta cAmaro vaDe ane AgaLa cAlatA dharmadhvaja vaDe vizeSa vizeSa zobhatA evA prabhu nagaranI bahAra bhAgoLe (bhAgoLanA udyAnamAM) padhAryA. tyAM traNa gaDhavALuM samavasaraNa racAyuM, bAra parSadA bharAI, vanapAlake kumArane vadhAmaNI ApI ke jenA darzananI tame pratidina abhilASA karo cho, tIvra jhaMkhanA rAkho cho te, sarvajagatanA jIvo pratye vAtsalya bhAvavALA tIrthaMkarabhagavAna zrI saMbhavanAtha prabhu tamArA puNyayoge ApaNA gAmanI bhAgoLe (udyAnamAM) padhAryA che. vanapAlake jyAre A vadhAmaNI ApI te samaye te kumAra potAnI so strIo sAthe AnaMda-pramoda karato chato vIMTaLAyelo hato. te vadhAmaNI sAMbhaLIne te kumAra (potAnI so strIone) kahe che ke te strIo ! tame mane sAMbhaLo, (mAruM vacana sAMbhaLo), jagatanA tAraka, mamatA vinAnA, ahaMkAra vinAnA, kaMIpaNa paradravya pAse nahIM rAkhanArA, sarvajJa-sarvadarzI-jinezvara, vItarAga, zuddha dharmanA upadezaka zrI saMbhavanAtha prabhu padhAryA che. tethI huM teone vaMdana karavA mATe jAuM chuM Ama kahIne pulakita (harSita) thayAM che sarva aMgo jenAM evo te kumAra uThyo (javA mATe taiyAra thayo) ane paramAtmAne vaMdana karavA mATe potAnA nivAsasthAnethI cAlyo. jatAM jatAM mArgamAM je je lokasamUha maLe che tene A pramANe kahe che ke he he loko ! mArA bhagavAna mamatA vinAnA che. mArA bhagavAna akiMcana che. mArA bhagavAna tRSNA vinAnA che. jo tame sAcA sukhanA arthI ho to mArI sAthe Avo ane A paramAtmAne vaMdana karo. ane te loko ! A prabhu tamArA sarva saMzayono cheda karanArA che. paramezvara che. "AvA paramAtmAnAM Aje huM darzana karIza" ema kaheto kaheto so strIo sAthe te vanamAM (udyAnamAM) pahoMcyo ke jyAM bhagavAna padhAryA che. diTThAisao bhaNai, atthi bhadde ! kovi eyAriso tihuaNajaNacamakkArakaro savvasuriMdehiM vaMdijjamANacalaNo ? evaM jAva sammuhaM pAsaI arihaMtaM phulluppalakamalanayaNavayaNo aho ! me puNNaMkuro ajjaM phalaM patto, aho me ajja amayaghaNo vuTTho, Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 jeNa vIyarAgadaMsaNaM jAyaM, evaM abhiNaMdaMto paMcAbhigamapuvvaM titthayaracalaNe vaMdiUNa ThioddhaNaMto tAva cArittamohassa khaovasameNa jAyaviraimaI bhaNai, nAha ! asaraNasaraNa ! mahAsatthavAha ! bhavasamuddanijjAmaya ! mamaM sAmAIyaM uvadisaha, jeNa kasAyaccAo bhavai / evaM vutte arihaMteNa sAmAIaM diNNaM / gahiavao samaNo jAo / tAva AukkhayaM jAyaM, mao se kumArasamaNo / dRSTI: = dekhyA che sAkSAt 34 tizaya atizayo jeNe evo te kumAra (potAnI so patnIone uddezIne) kahevA lAgyo ke he bhadra ! sarva devendro vaDe vaMdana karAtAM che caraNo jenAM evA, traNe bhuvananA jIvone camatkAra karanArA, zuM koIpaNa AvA prakAranA bIjA puruSa hoI zake che ? arthAt AvA mahApuruSa bIjA koI ja nathI. Ama bolatA bolatA prasana hRdayavALA, ku = vikaselAM che 3patramatna = utpala ane kamalanI tulya navayaLo = netra ane mukha jenAM evA A subhAnukumAra jeTalAmAM sanmukha pahoMcIne arihaMta paramAtmAne dekhe che ane harSathI nAcI uThe che. aho! Aje mAro punyano aMkuro phaLIbhUta thayo. aho ! Aje mAre amRtano megha vargo, kAraNa ke vItarAgaparamAtmAnAM mane darzana thayAM, A pramANe abhinaMdana karato pAMca abhigama sAcavavApUrvaka tIrthaMkara paramAtmAnA banne caraNone vaMdana karIne beTho, paramAtmAnI stuti karatA karatA-guNagAna gAtA gAtA varte che, teTalAmAM ja cAritramohanIya karmano kSayopazamabhAva thavAthI utpanna thaI che sarvaviratinI (dIkSAnI) mati jene evA te subhAnukumAra prabhune kahe che ke - he nAtha ! he azaraNa jIvone zaraNatulya, he mahAsArthavAha! bhavasamudramAM niryAmaka tulya he prabhu ! mane sarvavirati sAmAyikano upadeza karo (mane sarvavirati sAmAyika uccarAvo). ke jethI mArAmAMthI kaSAyono tyAga thAya. subhAnukumAra vaDe Ama kahevAya chate arihaMta paramAtmA vaDe subhAnukumArane sarvavirati sAmAyika apAyuM (dIkSA apAI). grahaNa karyA che pAMca mahAvrata jeNe evA subhAnukumAra have zramaNa (sAdhu-muni) thayA. teTalAmAM ja temanA AyuSyano kSaya thayo arthAt AyuSya samApta thayuM ane te zramaNa thayelA subhAnukumAra tyAM ja mRtyune pAmyA. saMyamI jIvanamAM AyuSya samApta thayuM. ___tA tassa jaNao rAyA saparijaNo Agao, suaM mayaM pAsiUNa visanno, jaNaNI vi vilavaMtI ruyamANI, so subhANujIvo jhatti devattaM lahiUNa samAgao jiNacaraNe, tA ammApiyaro vilavaMtA pAsiUNa bhaNai, ko eriso dukkho jaM Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra ', jiNacaraNe paramasuhadAyage lahiUNa ruyasi ? te bhAMti - amhANaM suo paramavallo vAvanno / tassa viogo jAo / so dukkho dussaho / tA suro bhAi, rAya ! bhaNasu tassa sarIraM tuha iTTaM jIvo vA ? jaI jIvo iTTho, tA ahaM, kuNasu rAgaM, jaI sarIro iTTho tA kalevaraM rajjaha, kahaya tujjha puttattaM kattha ? taNusu jIve vA ? Uta yaM kRti (taM pratyeva asthi) duM yatti ? tA naLayo mArUM, no so rAno marU, tA suro mArU, manaLA ceva sA, khaM me sutro, rUmA piyA, rUmA nabaLI, rUthvArpha viyappA avatthutA, taharUve sambandhe kaha mucchiyA ? iya vayaNeNaM paDibuddhA savve pavvajjamAgayA, iyalogammi sambandho bhamarUvo iti // subhAnukumAra dIkSita thayA pachI turata ja mRtyu pAmavAthI temanA pitA vajaMgha rAjA parivAra sAthe tyAM AvyA, putrane mRtyu pAmelo joIne ghaNuM kheda pAmyA (duHkha pAmyA). mAtA paNa vilApa karatI raDatI raDatI tyAM AvI pahoMcI. te subhAnukumArano jIva jaldI jaldI deva-avasthA pAmIne (avadhijJAnanA upayoga dvArA nIcenI paristhiti jANIne) turata ja jinezvara prabhunA caraNakamalamAM AvI pahoMcyo. tyAM vilApa karatA mAtA-pitAne joIne te deva kahevA lAgyo ke - evuM te tamane zuM duHkha che ke paramasukhadAyaka (janma, jarA ane maraNAdinA duHkhothI mukAvanAra evA) jinezvara prabhunAM caraNakamala prApta karIne raDo cho ? arthAt sukhadAyaka evA prabhu maLyA che to pachI raDo cho kema ? evuM to tamane zuM duHkha che ? te kaho. te mAtA-pitA kahe che ke - parama vahAlo evo amAro putra (subhAnukumAra) mRtyu pAmyo che tenuM amane ghaNuM du:kha che. te putrano je viyoga thayo che te viyoga duHkharUpa che ane dussaha che. tethI ame raDIe chIe. tyAre deva kahe che ke he rAjana ! kaho ke tamane te tamArA putranuM zarIra vahAluM che ke te putrano jIva vahAlo che ? jo jIva vahAlo hoya to te huM ja chuM. ahIMthI marIne deva thayo chuM. tyAMthI avadhijJAnathI jANIne AvIne tamArI sAme ja ubho chuM, huM tamAro putra ja chuM, mArA upara rAga karo, putra asat thayo nathI sat che. ane jo zarIra ja ISTa hoya to tenuM klevara haju bhUmi upara ja paDeluM che. tenA upara rAga karo, ghera laI jAo, premathI pALo-sAcavo. he rAjan ! kaho ke tamArA putranuM "putrapaNuM" kyAM che ? zuM zarIramAM che ? ke jIvamAM che ? tame jene (putrapaNe) IcchatA ho to te ahIM ja che zA mATe raDo cho ? tyAre pitA kahe che ke "tamane joIne ke klevarane joIne" tevo rAga uchaLato ja Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 239 = nathI, amane A bannemAM kyAMya putrapaNuM dekhAtuM ja nathI. tyAre kahe che ke - A badhI mananI mAnelI mAnyatA" mAtra che ke "A mAro putra che, A mArA pitA che, A mArI mAtA che'' ItyAdi badhI mAnyatA-bhrama mAtra che. mohadazAnA vikalpo ja mAtra che, avAstavika che. te kalpanAmAM kaMI paNa tathya nathI. taddave tevA prakAranA avAstavika arthAt kAlpanika mAtra saMbaMdhamAM mUrchA-Asakti-prema-rAga kema karAya ? ItyAdi upadezAtmaka evAM devanA vacano vaDe sarvane (mAtA, pitA ane patnIne) pratibodha thayo ane sarvee pravrajyA svIkArI. tethI A lokamAM "mAtA-pitA-putra" ItyAdi je saMbaMdha che te kevala bhramamAtra che. vAstavika koI sagapaNa satya nathI. mohanIyakarma ane nAmakarma AdinA kAraNe A sarve eka bhavanA saMbaMdho che. tene jIva sarvathA satya mAnIne mohAndha thayA chatA saMsAramAM bhaTake che. // 1 // yuSmAkaM saGgamo'nAdi-rbandhavo'niyatAtmanAm / dhruvaikarUpAn zIlAdibandhUnityadhunA zraye // 2 // gAthArtha :- he baMdhuo ! aniyata svarUpavALA evA tamAro saMbaMdha anAdino che. have dhruva eka svarUpavALA zIlAdi guNAtmaka baMdhuono huM Azraya karuM chuM. // 2 // TIkA :- ''yugmA miti'' he mAtapitaro ! bandhavaH ! yuSmAkaM sambandhaH anAdisantatyA anAdyaniyatAtmanAmasaMyatAnAM bhavatItyarthaH, vA aniytaatmnaamanizcitasvarUpALAM, mitra zatrurmavati, zatruH punamitra mavati, adhunA dhruvA-nizciMtA, ekarUpA-nAnAbhAvarahitA, tAn zIlAdibandhUn zIla- satya - zama - dama - santoSAdibandhUn hitakArakAn nityaM sadA zraye, he sAdhaka ! zuddhAtmaguNarUpAn bandhUn bhaja // 2 // vivecana :- mAtA ane pitAno saMbaMdha zArIrika hovAthI A bhava pUrato che. tathA nAmakarma ane mohanIyakarmanA udayajanya hovAthI avAstavika che. A AtmAno paradravyanI sAtheno saMbaMdha ja aniyata che. mAtA paNa marIne patnI thAya, patnI marIne mAtA thAya, pitA marIne putra thAya, putra marIne pitA thAya eTale A tamAma sagapaNo aniyata-avAstavika ane karmodayajanya che. tethI aupAdhika che. te sagapaNane ja ghaNuM mahatva ApIne A jIva mohAndha thayo chato bhavobhavamAM rakhaDe che. AtmA anaMta guNAtmaka che. guNo e potAnuM vAstavika svarUpa che. pragaTa thayA pachI sadA rahenAra che. kyAreya javAvALuM nathI. tethI te guNo dhruva paNa che ane pragaTa thayA pachI hAni-vRddhi vinAnA che. cAlI janArA nathI tethI eka svarUpavALA che. mATe he AtmA ! tuM sAMsArika sagapaNano tyAga kara ane guNono saMbaMdha kara. AvA prakArano A zlokamAM upadeza che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24) tyAgASTaka - 8 jJAnasAra he mAtA-pitA ! he baMdhuo ! tamAro saMbaMdha anAdi che, arthAt anAdi kAlanI paraMparAthI che tathA niyatAtmanAM eTale avirati-asaMyamI evA tamAro saMbaMdha anAdi che, sAMsArika saMbaMdha che. bhogane vadhAranAro-mohane vadhAranAro saMbaMdha che. tenAthI pApono Azrava ja thAya che, mATe A saMbaMdha tyAjya che. va = athavA niyatitminAM = A zabdano bIjo artha paNa thAya che. aniyata che anizcita che svarUpa jenuM evo tamAro saMbaMdha che. tamArI sAtheno saMbaMdha sadAkAla eka svarUpavALo nathI. kAraNa ke hAla je mitra hoya che te ja svArtha siddha na thatAM kAlAntare zatru thAya che ane zatru hoya che te svArtha siddha thatAM kAlAntare mitra thAya che. ApaNA saMbaMdhanuM zuM ThekANuM? ghaNA premathI vivAhita thaI pati-patnI bane che paNa mAna na sacavAtAM athavA svArtha siddha na thatAM chuTAM paDe che, eka-bIjAnI hatyA kare che. tethI A saMbaMdha anizcita che. kyAre virUpa thaI jAya te kaMI kahevAya nahIM. mATe have huM AvA kSaNabhaMgura-vinAzI tathA mAtra svArtha pUratA ane aupAdhika saMbaMdhono tyAga karuM chuM. havethI dhruva svarUpavALA-nizcita svarUpavALA-sadAkALa ekarUpe ja rahenArA-nAnArUpe nahIM bananArA (bhinna bhinna rUpe nahIM bananArA) evA ziyaLa-satyatA-zama-dama ane saMtoSa Adi guNo svarUpa je baMdhuo che, je sadAkALa AtmAnuM hita ja karanArA che, kalyANakAraka che. svabhAvadazA hovAthI karmabaMdha karAvanAra nathI, tethI havethI haMmezAM huM teno ja Azraya karuM chuM. AtmakalyANanI sAdhanA karanArA he sAdhaka AtmA ! tuM paNa zuddha AtmatattvanA zIlAdi guNAtmaka baMdhuono ja Azraya kara, je kyAreya paNa dagAbAja banatA nathI. sadA hita ja kare che mATe te guNono saMbaMdha tuM kara. /rA kAntA me samataivaikA, jJAtayo me samakriyAH / bAhyavargamiti tyaktvA, dharmasanyAsavAn bhavet // 3 // gAthArtha :- samatA e ja eka mArI patnI che ane samAna kriyAvALA sAdhupuruSo e ja mArAM jJAtijano-sagAMvahAlAM athavA snehIjano che. A pramANe bAhyavargano tyAga karIne huM gRhastha dharmanA tyAgavALo banuM. DI. TIkA :- "vattA me" kRti-tattvajJAnI uccattara saqje niM ti, tavAdame-mm svarUpasAdhanatatparasya samatA eva ekA kAntA-vallabhA bhogayogyA, ityanena Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 241 tattvAvalambanIbhUtAnAM samatA vanitA, samakriyAH-sAdhavaH me jJAtayaH-svajanA iti kRtvA bAhyavarga-putrakalatrAdikaM tyaktvA dharmasanyAsavAn-gRhasthadharmatyAgavAn bhavet / audayikasampadAM vihAya kSayopazamajAM svIyAM sAdhanasampadAM bhajati / anAdiparasaGgAdivibhAvasampadAM gRhNan-icchan-bhuJjan-bhavATavyAM paribhramati / sa eva samyagjJAnadarzanena cAritrasAdhanadharmapariNato mokSasAdhako bhavati // 3 // vivecana - jyAre A jIvane tattvanuM bhAna thAya che tyAre ja samajAya che ke A sAMsArika sagapaNo eka bhava pUratAM ja che. sarve jIvo mRtyu bAda bhinna bhinna sthAne jAya che. navA navA jIvonI sAthe A sAMsArika saMbaMdho thAya che ane nAza pAme che. eka paNa saMbaMdha kAyamI nathI. eka bhavamAM paNa A saMbaMdha badalAtA rahe che, aniyata che. karmanA udayamAtrathI ja thayelA che, mohajanya che, pAdhika che. viyogakAle duHkha ja ApanArA che. mATe jJAnIoe je kahyuM che ke "konAM chorU konAM vAchorU" ItyAdi paMktio satya che. tethI tattvajJAnI AtmA A bAhyasaMbaMdhono tyAga karIne abhyattarasaMbaMdha (aMdara rahelA potAnA svarUpAtmaka guNono ja saMbaMdha) karavAmAM prIti kare che. AtmAnA eka zuddhasvarUpanI ja sAdhanA karavAmAM tatpara banelA sAdhaka AtmAne "samatA" zamabhAva (rAga-dveSarahitatA) e ja eka kAntA che. vallabha evI patnI che. zArIrika bhoga yogyane badale potAnA svarUpanA bhogane yogya jo koI sAcI-sadA sAthe rahenArI patnI hoya to te samatA nAmanI patnI che. A rIte tattvajJAnanA AlaMbanavALA banelA sAdhaka AtmAne samatA e ja patnI ane potAnI samAna sAdhanAnI kriyA karanArA sAdhusaMta puruSo e ja mArA jJAtijano che arthAt svajano che. Ama abhyattaradRSTi khIle tyAre bAhyavarga je putra-strI-baMdhu-mAtA-pitA Adino tyAga karIne A jIva gRhasthadharmano eTale ke sAMsArika sagAIno saMnyAsavALo (tyAgavALo) bane che. mAtA-pitA-pati-patnI-putra-mitra ItyAdika sAMsArika svajanonI je prApti thAya che te mohanIyakarma ane nAmakarmanA udayathI thAya che mATe "audayika bhAvanI" saMpatti kahevAya che. jo ke A jIvane sAMsArika jIvana jIvavAmAM uparokta svajano sahAyaka che. mATe ja saMpatti kahevAya che. A kuTuMba jene jIvaMta hoya tene te te rUpe madadagAra paNa bane che. mATe ja bhAgyazAlI kahevAya che paraMtu te tamAma bAhyasaMpatti che, mohajanya paNa che ane moha karAvanArI paNa che. rAga-dveSanA nimittarUpa che. mATe AvA prakAranI audayikabhAvanI saMpattino tyAga karIne A jIva jJAnAvaraNIyAdi cAra ghAtakarmonA kSayopazamathI thanArI jJAna-darzana Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra samyakatva-cAritra-samatA-satya-zama-dama-vIrya ItyAdi kSAyopathamika bhAvanI potAnA AtmAnI guNAtmaka saMpattino Azraya kare che. A kSAyopathamikabhAvanI saMpatti AgaLa AgaLa kAlAntare AvanArI kSAyikabhAvanI saMpattinA sAdhanabhUta che. jyAre kSAvikabhAvanI saMpatti AvavAno kALa Ave tyAre kSAyopathamika bhAvanI prApta karelI A guNAtmaka saMpatti paNa tyajavA lAyaka che. hAla jyAre sAdhanAno kALa cAle che tyAre dayikabhAvanI saMpattino tyAga karIne kSAyopathamika bhAvanI saMpattino tattvajJAnI AtmA Azraya kare che. anAdikALathI paradravyano saMga karavA rUpa ane tenA ja mohanA kAraNe 18 pApasthAnako sevavA rUpa vibhAvadazAnI ja saMpattine vAraMvAra grahaNa karato, vAraMvAra Icchato ane mohAdhIna thaIne vAraMvAra upabhoga karato evo A jIva saMsArarUpI aTavImAM bhaTakyo che ane bhaTake che. te ja A AtmA jyAre tattvajJAnI bane che. daSTi badalAya che. bAhyavarga mohajanaka che, akalyANakAraka che ane guNAtmaka abhyattaravarga mohano kSayopazama karAvanAra che, kalyANa karanAra che ItyAdi jyAre samajAya che. tyAre AvA prakAranA mohanA nAzaka samyajJAna vaDe tathA samyagdarzana vaDe samyakacAritradharmanI sAdhanA karavA svarUpa AtmadharmamAM pariNAma pAmato A jIva karmono kSaya karIne mokSadazAno sAdhaka bane che. 3 dharmAstyAjyAH susaGgotthAH, kSAyopazamikA api / prApya candanagandhAbhaM, dharmasanyAsamuttamam // 4 // gAthArtha - caMdananI gaMdhatulya uttama dharmasanyAsayogane prApta karIne sArA samAgamathI prApta thayelA evA kSAyopathamika bhAvanA dharmo paNa tyajavA lAyaka che. jo TIkA - "dharmAsyanyA" tikSAyozimivAda-be ratnatrayIrUpa dharmA: susaGgotthA:-satsaGgadevaguruprasaGgasambhavA api dharmAstyAjyAH / kSamAdivacanarUpA dharmAdinimittAzritA yadyapi arvAkkAle sAdhanarUpA api tyAjyAH / dharmasanyAsamattamaM kSAyikAbhedaratnatrayIrUpaM svadharmapariNAmaM sahajapariNamanarUpaM prApya-labdhvA / kathambhUtaM dharmasanyAsam ? candanagandhAbhaM, - candagandhatulyam, tilAdau hi sugandhatA saGgasambhavA puSpAdinimittasambhavA, candane sugandhatA sahajarUpA tAdAtmyatvena-sahajena utthA-utpannA sahajotthA / anena sahaja eva Atmani dharmapariNAmaH svarUpatvAt sahajaH / sa ca azuddhatayA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 243 AvRtatvena gurunimittAt prAgbhAvaM labhate / tatra prathamaM savikalpayutajijJAsAdinimittasApekSaM samyagdarzanAdikaM prakaTayati / tenaiva vardhamAnena nirvikalpakamabhedaratnatrayIrUpaM nimittAdyapekSAM vinA'pi guNapariNAmarUpaM sahajadharmapariNAmaM pariNamayati, tadA savikalpA sAdhanA tyAjyA eva bhavati / uktaJca yogadRSTisamuccaye - audayikabhAvanI saMpatti karmodayajanya hovAthI bAdhaka che moha karAvanArI che. A saMpattimAM mUDha thayela AtmA bahirAtmA kahevAya che. temAMthI bahAra AvavA mATe ghAtakarmonA kSayopazamathI prApta thayelI kSAyopathamikabhAvanA jJAnAdi guNonI saMpatti AtmAnA zuddha svarUpane prApta karavAmAM sAdhanabhUta che, mATe prAraMbhamAM te prApta karavA jevI che. A kSAyopathamikabhAvanA guNonI saMpattine meLavato AtmA sAdhakadazAvALo hovAthI antarAtmA kahevAya che ane te 4 thI 12 guNasthAnakavartI hoya che. paraMtu ghAtakarmono sarvathA mUlamAMthI kSaya karIne kSAyikabhAvanI guNasaMpatti (kevalajJAna, kevaladarzana, yathAkhyAtacAritra, kSAyika samyakatva ane anaMtavIryAdi guNasaMpatti) prApta karavAno jyAre avasara Ave che tyAre "susaMgothA" sArA satsaMgathI sudeva ane sugurunA paricayathI tathA svAdhyAya, kalyANamitra vagerenA sahavAsathI utpanna thayelA (jIvanamAM ughaDelA) evA paNa kSAyopathamika bhAvanA dharmo = bheda ratnatrayI svarUpa matijJAna Adi cAra jJAno, cakSudarzanAdi traNa darzano, sAmAyikAdi cAritra ane kSAyopathamika bhAvanI dAnAdi pAMca labdhio A AtmAnA guNo hovA chatAM paNa te tyajavA jevA che. kAraNa ke kSAyopathamika bhAva hovAthI temAM jema guNono AvirbhAva che, tema sAthe sAthe karmono udaya paNa cAlu hovAthI ghaNA ghaNA aMze te guNo DhaMkAyelA paNa che. sarvathA AvirbhAva svabhAvavALA A guNo nathI. "na mAmA karatAM kANA (kaheNIyA) mAmA paNa sArA" e nyAye kSAyopathamika bhAvanA guNo sAdhanAkAlamAM AdaravA jevA che. kAraNa ke te kSAyikabhAvanI prAptinA kAraNabhUta che. paraMtu kSAyikabhAvanA guNo karmonA udayathI sarvathA nirapekSa, paripUrNa Avirbhata svabhAvavALA guNo che. tethI te guNo jyAre AvatA hoya tyAre A guNo guNasvarUpa hovA chatAM paNa tyAjya che. anaMtAnubaMdhI-apratyAkhyAnIya ane pratyAkhyAnAvaraNa A traNe kaSAyonA krodha-mAnamAyA ane lobhAtmaka 12 bhedonA kSayopazamathI pragaTa thayelA upakArakSamA-apakArakSamAvipAkakSamA ane vacanakSamA ema cAra prakAranA kSamAdharmo tevI ja rIte mAnAdi kaSAyonA kSayopazamathI pragaTa thayelA mArdava, Arjava ane saMtoSa ItyAdi dharmo, kSAyikabhAvanA dharmonI prApti karAvavAmAM avazya nimittabhUta che. mATe prathamanA kAlamAM A kSamA-mArdava-ArjavA Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 tyAgASTaka - 8 vijJAnasAra ane saMtoSa sAdhanarUpa che. tethI svIkAravA yogya che. to paNa saMjvalana kaSAyanA udayano kSaya thatAM bAramA guNasthAnake sarvathA mohanA kSayathI jyAre kSAyikabhAvanA kSamAdi dharmo Ave tyAre te kSAyopathamika bhAvanA kSamAdi dharmo tyAjya che. durguNonI ja bahulatA jyAre hoya che tyAre te durguNone dUra karavA mATe apUrNa guNo paNa prApya bane che. paraMtu paripUrNa guNonI prAptikAle apUrNaguNo tyAjya bane che. mATe uttama evo dharma sanyAsayoga pAmIne (kSAyopathamika bhAvanA dharmono paNa tyAga karavA vALI kSapakazreNigata avasthAne pAmIne) tyAM kSamA-mArdavatA-ArjavatA-saMtoSAdi AtmAnA guNo hovA chatAM paNa te kSayopazamabhAvanA che. karmanA udayanI sAthe saMbaMdhavALA che mATe tyAjya che. kSapakazreNImAM Avelo A dharmasanyAsayoga uttamottama che. kSAyikabhAvanA guNonI prAptisvarUpa che. abhedaratnatrayI-Atmaka che. AtmAnA potAnA dharmapariNAmAtmaka che. svAbhAvikapaNe guNAtmaka pariNamana svarUpa che. karmonA udayanI ke karmonA saMbaMdhanI jarA chAMTa paNa jemAM nathI evo A dharmasanyAsayoga che. tene meLavIne kSAyika bhAvanA guNone prApta karIne kSAyopathamika bhAvanA dharmo paNa tyAjya bane che. kavAmAM paDI gayelA mANasane bahAra AvavA mATe tyAM laTakAvelI sAMkaLa AlaMbana rUpa che. tene pakaDIne ja bahAra avAya che. atizaya AdhAra svarUpa che. majabUta rIte pakaDavA svarUpa che. to paNa kuvAnI kAMThI upara AvyA pachI kuvA bahAra paga sthira karyA bAda te sAMkaLa jema choDavA jevI ja che. jo choDIe nahIM to yatheSTa sthAne pahoMcI na zakAya, kuvAnA kAMThA upara ja coMTI rahevAno prasaMga Ave. tema ahIM samajavuM. te dharmasanyAsayoga kevo che? caMdananI gandhatulya che. caMdana paNa ghaNuM ja sugaMdhI hoya che tathA talAdinuM tela gulAba AdinAM puSpo nAkhIne ukALIne banAvyuM hoya tyAre te tela paNa ghaNuM ja sugaMdhI hoya che. ghaNI jAtanA attara paNa sugaMdhI hoya che. paraMtu uparokta sarve vastuomAM ghaNuM ja aMtara che. te A pramANe - talanA telamAM ke bIjA koIpaNa prakAranA telamAM ukALavAthI je sugaMdhapaNuM Ave che te "saMgasaMbhavita" che eTale ke gulAba, mogaro, jAI vagerenA puSpAdinA saMga (saMyoga)nA nimitte utpanna thayelI sugaMdha che, tela pote svayaM sugaMdhI nathI, paradravyanA mizraNathI sugaMdha AvelI che. eTaluM ja nahIM paNa paradravyanI ja sugaMdha te telamAM che, jyAre caMdanamAM je sugaMdha che te sahajasvarUpe che. potAnI ja svayaM sugaMdha che. caMdananA kASThamAM tAdAbhyapaNeabhedabhAve rahelI eTale ke svAbhAvikapaNe ja utpanna thayelI A sugaMdha che. paraMtu gulAba, mogaro vagerenAM puSporUpI paradravyanA saMgathI utpanna thayelI A sugaMdha nathI evI ja rIte Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 245 kSAyikabhAvanI pragaTa thayelI abhedarUpe je ratnatrayI che te AtmAmAM rahelo potAno sahaja dharmapariNAma che. kAraNa ke kevalajJAnAdi kSAyikabhAvanA guNo e to AtmAnuM potAnuM sahaja svarUpa ja che. kevalajJAnAdi AtmAnuM potAnuM sattAgata sahaja ane zuddha svarUpa che ja. phakta pUrvabaddha mohanIyakarmanA udayane kAraNe AvelI azuddhatAne lIdhe te zuddhasvarUpa AvRta thayeluM che (DhaMkAyeluM che) nAza pAmeluM nathI. tethI je A AvRtasvarUpa che te ja sadguru-satsaMga ane svAdhyAya AdinA kAraNe prabhAvane (pragaTapaNAne) pAme che. tyAM sauthI prathama anAdikALathI lAgelA mohanIyakarmanA udayajanya mithyAtva, ajJAna Adi viparIta buddhi rUpa audayikabhAvane aTakAvIne savikalpaka bhAvathI yukta evI tattvanI jijJAsA (athavA savikalpaka bhAvathI yukta evI jinavANI sAMbhaLavI) vagere prabaLa zubhanimittonI apekSAvALA kSAyopathamikabhAvanA (samyakatvamohanIyanA udayavALA) evA samyagdarzanAdi bhedaratnatrayI rUpa guNone A jIva prathama pragaTa kare che. kSAyopathamika bhAvanA te samyakatva-matyAdi cAra jJAno, cakSudarzanAdi traNa darzano, dezavirati-sarvavirati rUpa cAritra ane dAnAdi labdhionI vRddhi thatAM thatAM kSAyopathamika bhAva parAkASThAe pahoMcatAM kALAntare nirvikalpakadazAvALo, abhedaratnatrayIsvarUpa, bAhya saguru ke satsaMga Adi nimittothI nirapekSa sahaja guNanA pariNAmAtmaka evo kSAyika bhAvano svAbhAvika evo dharmapariNAma, A AtmAmAM pariNAma pAme che arthAt kSAyikabhAvanA guNo rUpa dharmapariNAma pragaTa thAya che. jyAre A nirvikalpaka abhedabhAvavALo kSAyikabhAvano dharmapariNAma pragaTa thAya che tyAre savikalpaka evI kSAyopathamikabhAvanI je sAdhanA hatI te tyAjya ja bane che. eka gAmathI bIje gAma javA mATe ghoDAnI ke gADInI jarUra hoya che. paraMtu sAme gAma pahoMcyA pachI te ghoDAnI ke gADInI jarUra rahetI nathI. tema ahIM samajavuM. zrI yogadRSTi samuccayamAM pUjya haribhadrasUrijI ma.zrIe kahyuM che ke - dvitIyApUrvakaraNe prathamastAttviko bhavet / mAyo tUrNa dvitIya rUtti taHi . (yoga.daSTi. 10) sAmarthyayoganA be bheda che - (1) dharmasanyAsa ane (2) yogasanyAsa. tyAM prathamabheda je dharmasanyAsa nAmano che, te bIjA apUrvakaraNanA kAle (kSapakazreNimAM) tAttvikapaNe thAya che ane bIjo bheda je yogasanyAsa nAmano che te AyojikAkaraNa karyA pachI kevalIbhagavaMtane tAttvikapaNe hoya che. ema yogadazAnuM svarUpa jANanArA puruSo kahe che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra tatra samyaglAbhakAle prathamApUrvakaraNaM, kSapakazreNinivRttibAdaraguNasthAne dvitIyamapUrvakaraNam / tatra dvitIye apUrvakaraNe prathamaH dharmaH atAttvikaH, sa tAttvikaH tattvarUpa eva bhavati / bhAvanA ca yadyapi kSAyopazamikAH samyagdarzanAdiguNAH arhatpravacanAdi-svajAtyabAdhaka-vijAtiparadravyamavalambya pravartante, parAvalambanena matAttvi: | tattvaM sva-svarUpaM, (tattvasvasvarUpaM ) na tanmayA iti, kintu arhadAdiguNAvalambinaH iti eSa parAnuyAyiviSayAdyAzravapariNatiparityAge'pi nirviSaya-nissaMga-tIrthaGkarAdyavalambane'pi parAnuyAyitA'styeva, ityanena atAttvikaH yasya samyagdarzanAdiguNakSayopazamaH svarUpanirdhAra-bhAsana-ramaNAtmakaH anyanimittAdyAlambanamRte sa tAttvika iti / bhAvArtha A pramANe che ke - anAdikALathI je jIva mithyASTi che te jyAre sauthI prathama aupazamika sabhyatva prApta kare che tyAre prathama samyakatvanA lAbhakALe traNa karaNa karatAM graMthibheda karAvanAruM je apUrvakaraNa thAya che, tene prathama apUrvakaraNa kahevAya che. kAraNa ke AvA prakAranuM apUrvakaraNa bhUtakALamAM A jIve kyAreya karyuM nathI. A prathama apUrvakaraNa samyakatvAbhimukha mithyASTi jIvane prathama guNaThANe thAya che ane kSapakazreNinA kALe 8-910-12 guNaThANe ArohaNa karatAM nivRttibAdara nAmanA AThamA guNaThANe je apUrvakaraNa thAya che te atizaya vizuddha che mATe tene dvitIya (bIjuM) apUrvakaraNa kahevAya che. tyAM kSapakazreNigata bIjA apUrvakaraNamAM jIva jyAre Ave che tyAre je prathama atAttvika dharmapariNAma hato te tAttvika-dharmapariNAmarUpa ja thAya che. prathama apUrvakaraNakAle atAttvika dharmapariNAma che ane kSapakazreNivALA bIjA apUrvakaraNakALe tAttvika dharmapariNAma che. teno bhAvArtha A pramANe che. prathama apUrvakaraNakALe A jIva mithyAtvamohanIyanA udayane aTakAvIne te mithyAtvamohanuM tripuMjIkaraNa karavA dvArA tene kSayopazamabhAva rUpe pamADIne samyagdarzanAdi guNone prApta kare che. tethI te samyakatvAdi guNo jo ke kSAyopathamikabhAvanA ja che. (audayikabhAvanA nathI, kAraNa ke audayikabhAvathI samyakatvAdi guNo AvatA nathI) to paNa jJAtivAda = potAnA AtmAnA zuddhasvarUpAtmaka svajAtinI jarA paNa bAdhA na karanArAM, eTale ke svasvarUpane hAni na pahoMcADanArAM (balka vRddhi karAvanArAM), potAnA AtmAthI vijAtIya evAM paradravyAtmaka je mawvaranAri = arihaMta paramAtmAnAM pravacana Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 247 zAstramUrti AdinAM AlaMbana laIne te guNo pragaTa thAya che. prAthamika sabhyatvanI prAptinA kAle jIvane anAdikALathI, mithyAtvano joradAra abhyAsa che, samyakatvanA AcArono tevo prabaLa svayaM abhyAsa nathI. tethI arihaMta paramAtmAnA pravacano-zAstro-mUrti-sagurusamajAvanArA ItyAdi parapadArthonuM AlaMbana levAnuM hoya che. jo ke A parapadArtho svajAtinA (sva-svarUpanA) abAdhaka che. to paNa pavitravanena = matAttvil: = paradravyanuM AlaMbana hovAthI te kAle Avelo dharmapariNAma eTalo badho baliSTa nathI ke AlaMbana na hoya to paNa Take ja, mATe tene te kAle atAttvika dharmapariNAma kahevAya che. tattva vasvarUpam" "sva-svarUpanuM ja jyAM AlaMbana hoya te tAttvika kahevAya." AvuM prathama samyakatvakAle nathI. arthAt arihaMta paramAtmAnA pravacanAdinuM AlaMbana levuM tat tu = te vaLI svasvarUpam = potAnuM svarUpa nathI AtmAnuM svarUpa nathI. parasvarUpa che. tethI "na tanmaya." = tanmaya eTale ke svamaya nathI arthAt parAvalaMbI che. prathama samyakatvakAle mAtra svanuM ja AlaMbana hoya tevuM nathI. paraMtu arihaMta paramAtmAdi (zubhanimittonA) guNonuM (paranuM) AlaMbana che. mATe te kAle Avelo :-A dharmapariNAma mohajanaka paradravyAnuyAyI nathI eTale ke (AtmAmAM vikAro lAve-malIna kare tevA) paradravyAnuyAyi pAMca IndriyonA viSayonA sevanathI Azravo thAya tevI malIna pariNativALo nathI paraMtu tevI malIna pariNatinA tyAga vALo che. chatAM paNa, nirviSayaka ane nisTaMga evA upakAraka paramAtmA zrI tIrthaMkaradevAdinuM (paradravyanuM) AlaMbana temAM avazya che. tethI "parAnuyAyitA" paradravyanuM AlaMbana levApaNuM temAM che ja. A kAraNe te atAtvika dharmapariNAma kahevAya che. paraMtu AtmAno je dharmapariNAma samyagdarzanAdi guNonI prAptivALo, mohanIyAdi karmonA kSayopazamavALo, zuddha AtmatattvanI zraddhA ane zuddha AtmatattvanA jJAnavALo ane zuddha AtmatattvamAM ja ramaNatA karavAnA svarUpavALo che vaLI te dharmapariNAma paNa arihaMta paramAtmAnA pravacana-sadguru-pratimAdarzana vagere anya nimittonA AlaMbana vinA potAnA AtmabaLe ja Avo kSayopazama varte che. je antarmuhUrtanA kALamAM ja kSAyikabhAva rUpe pariNAma pAmavAno che. te arihaMtAdinA bAhya zubha AlaMbana vinAno hovAthI tAtvika dharmapariNAma kahevAya che je AThamA guNaThANAnA apUrvakaraNamAM Ave che. jyAM zubhanimittonuM AlaMbana che temAM parAnuyAyitA (paradravyane anusaravApaNuM) che. mATe atAttvika kahevAya che ane jyAM zubhanimittonuM paNa AlaMbana nathI tyAM parAnuyAyitA (paradravyane anusaravApaNuM) nathI, tethI te tAttvika-dharmapariNAma kahevAya che. prathama Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra samyaktvakAle prathama apUrvakaraNe atAttvika ane kSapakazreNikAle bIjA apUrvakaraNakAle tAttvika dharmapariNAma jANavo. bIjo yogasanyAsa nAmano sAmarthyayoga kevalIbhagavaMtone AyojikAkaraNa pachI hoya che. = atra ratnatrayIsvarUpe vItarAgasarvajJoktayathArthatattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam / yathArthatattvAvabodho jJAnam / tattvaramaNaM cAritramiti guNatrayIkSayopazamaH / arhadvAkyAdyavalambanena sAdhakatvasvaguNo'pi kramakAraNaM karaNAd atattvaM vikalpapUrvakamantarmuhUrtaM yaccopAdeyatvena svatattvanirddhAra - bhAsana - ramaNarUpaM heyabuddhyA parabhAvatyAganirddhAra-bhAsana-ramaNayuktaM ratnatrayIpariNamanaM bhavati tad bhedaratnatrayIrUpam / yacca sakalavibhAvaheyatayApyavalokanAdirahitaM vicAraNasmRtidhyAnAdimuktamekasamayenaiva sampUrNAtmadharmanirdhAra -bhAsana - ramaNarUpaM nirvikalpasamAdhimayam abhedaratnatrayIsvarUpam / uktaJca dhyAnaprakAze bhedaratnatrayI ane abhedaratnatrayI kone kahevAya ? te samajAve che. ahIM ratnatrayInA svarUpamAM vItarAga sarvajJa paramAtmAe kahela je yathArtha tattvabhUta padArtha che tenI yathArtha ruci thavI, gamI javuM. "A tattva Ama ja che jema bhagavAne kahyuM che" tevI je dRDha zraddhA te samyagdarzana jANavuM, yathArthapaNe tattvano potAne bodha thavo, jJAna thavuM, tattva jANavuM te samyajJAna ane jANyA pachI tenI aMdara heya tattvanI sAthe heyapaNe ane upAdeyatattvanI sAthe upAdeyabhAve je ramaNatA karavI, upakArakatattvamAM lIna thavuM te samyakcAritra kahevAya che. Ama arihaMta paramAtmAnI vANInA vAraMvAra zravaNa-manana-ciMtananA AlaMbana vaDe ratnatrayI uparanA AvaraNIya karmono kSayopazama thAya che. ratnatrayI uparanA AvaraNIya karmono kSayopazama e sAdhakapaNAno (sAdhaka evA AtmAno) potAno guNa hovA chatAM paNa jinavANI-satsaMga-sadguruyoga-pratimAdarzana vagere AlaMbana dvArA kramazaH pragaTa thAya che. prathama jinavANI upara zraddhA thAya, tyArabAda rasa lAgavAthI abhyAsa dvArA bodha thAya ane jema jema bodha vadhato jAya tema tema ramaNatA Ave A rIte A traNe guNo kramazaH kAraNa che. zraddhA jJAnanuM kAraNa ane jJAna e ramaNatAnuM kAraNa che. Ama zubha AlaMbana rUpa kAraNa hovAthI A ratnatrayIrUpa dharmapariNAma "atAttvika" che. arthAt parAvalaMbI kahevAya che. tathA A ratnatrayInuM pariNamana buddhinA vikalpapUrvaka pravarte che. aMtarmuhUrte aMtarmuhUrte upAdeyatattvamAM upAdeyapaNAnA ane heyatattvamAM heyapaNAnA vikalpo uThe che. sArAMza ke je Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 249 svatattva che eTale ke zuddha AtmasvarUpa che tenI upAdeyapaNe (nira) = zraddhA, (mAsana) = jANapaNuM ane (ramaUArUpa) = temAM ramaNatA karavI - ekAgra banavuM tathA parabhAva heya che ema samajIne heyabuddhipUrvaka parabhAvanA tyAganI zraddhA-parabhAvanA tyAgano bodha ane parabhAvanA tyAganI ja satata ramaNatAthI yukta evA prakAranuM kArya-kAraNa rUpe pravartatuM ane arihaMtAdi zubha nimittonA AlaMbanavALuM je ratnatrayInuM pariNamana te bhedaratnatrayI rUpa samajavuM. azubha nimitto hoya ke arihaMta paramAtmAnI vANI Adi zubhanimitta hoya. paraMtu sarve bAhyanimitta e parapadArtha che tethI vibhAva che, AvuM samajIne sarve paNa vibhAva hovAthI heyarUpa che. chatAM paNa heyane heyapaNe ane upAdeyane upAdeya rUpe jANavAnA vikalpa vinAnuM tathA tattvanI vicAraNA karavI, tattvanuM smaraNa karavuM ane tattvanuM dhyAna karavuM A paNa eka zubha vikalpovALI dazA hovAthI tevA vikalpothI paNa mukta eka samayanA kAlamAtra vaDe ja anaMtAnaMta dharmAtmaka evuM saMpUrNa je Atmatattvamaya je Atmadharma che. tenI zraddhA-jJAna ane ramaNatAmaya evuM tathA koI paNa jAtanA vikalpo vinAnuM sarvotkRSTa samAdhimaya (samatAbhAvathI yukta) evuM ratnatrayInuM pariNamana te abhedaratnatrayInuM svarUpa jANavuM. kSapakazreNimAM AThamA guNasthAnake darzanamohanIyakarmano saMpUrNa kSaya thayela hovAthI ane cAritramohanIyakarmano kSaya thato jato hovAthI tAttvika dharmapariNAmanI prApti thAya che. ahIM zubha nimittonA AlaMbananI paNa AvazyakatA rahetI nathI. doSo na hovAthI saMkalpavikalpo paNa hotA nathI tathA tenA nivAraNanI vicAraNA vagere kaMI ja hotuM nathI. kSAyikabhAva hovAthI nirdoSa-niSkalaMka Atmatattva hoya che. bArame guNaThANe bAkInAM ghAtakarmono paNa kSaya thavAthI eka ja samayamAM sarva heya-upAdeya bhAvone heya-upAdeyanA vikalpa vinA yathArthapaNe zraddhA-bhAsana ane ramaNatA AvI jAya che. A abhedaratnatrayI kahevAya che. dhyAnaprakAza nAmanA graMthamAM jo ya viyappo cirakAlio, saparobhayAvalaMbaNe hoi / jaTThivva purassa calaNe, nimittagAhI bhave bheI // 1 // egasamayeNa niyavatthudhammaMmi, jaM guNatigaM ramai / paradavvANuvaogI nimittacAI abheI so // 2 // IdRg abhedaratnatrayIpariNatena bhedaratnatrayIpariNAmaH saprayAsaH sazaGkaraH tyajyata purva 18aa. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra sva-para ane ubhayanuM AlaMbana grahaNa karavA saMbaMdhI lAMbA kALathI cAlyo Avato je vikalpa che te AgaLa AgaLa cAlavAmAM lAkaDInI peThe nimittagrAhI che - nimittarUpe upakAra karanAro che. tethI AvA prakArano nimittAvalaMbI je vikalpa che te bhedaratnatrayI che ane eka ja samayamAtramAM potAnA vastudharmanI aMdara darzana-jJAna ane cAritra Ama traNe guNo ekI sAthe ramaNatA kare, chatAM temAM paradravyano (bhale jinavANI jevAM zubhanimitta hoya to paNa teno) nimittAdi rUpe upayoga karavAmAM Avato nathI ane sarvathA bAhya nimittono tyAga ja hoya che te ratnatrayIno pariNAma abheda ratnatrayI kahevAya che. A rIte abhedaratnatrayIno pariNAma Ave tyAre prayAsavALo ane sazakara evo bhedaratnatrayIno pariNAma tyAjya ja bane che. ApoApa te chUTI jAya che. prayAsavALo eTale bhedaratnatrayIno pariNAma buddhipUrvakanA prayatnavALo-vikalpAtmaka che ane abheda ratnatrayIno pariNAma sahaja che, nirvikalpaka che. tathA sazaMkara eTale bhedaratnatrayIno pariNAma kSayopazamabhAvavALo che eTale karmono kaMIka aMze kSaya ane kaMIka aMze udaya ema mizratAvALo che. mATe sAticAra che, doSavALo che ane abhedaratnatrayIno pariNAma kamoMnA kevaLa kSayajanya che. tethI nidaoNSa ane niSkalaMka che. tethI abhedaratnatrayIno pariNAma uccakoTino che mATe te prApta thAya tyAre bhedaratnatrayIno pariNAma tyAjya thAya che. jo gurutvaM svasya nodeti, zikSAsAtmyena yAvatA / AtmatattvaprakAzena, tAvatsevyo gurUttamaH // 5 // gAthArtha - jyAM sudhI zikSAno sAkSAtkAra thavA vaDe ane Atmatattva prakAzita thavA vaDe potAnuM gurupaNuM pragaTa thatuM nathI tyAM sudhI uttama guruno Azraya rAkhavo joIe. jA, TIkA :- gurghati"-cAvatA ca sAthastha putve svastha gAtmana va na udeti-na jAyate, kena ? zikSAsAtmyena-svayameva svasya zikSAdAyakaH na bhavati, punaH kena ? AtmatattvaprakAzena-AtmadharmaprAgbhAvena saMzayaviparyayarahitazuddhAtmatattvaprakAzakaH yAvanna bhavati, tAvadayaM uttamaH-svaparopakArI ratnatrayIpariNataH dravyabhAvaguNopetaH guruH tattvakathakaH sevyaH / vivecana :- jyAM sudhI sAdhaka evA A AtmAne potAnuM gurupaNuM pragaTa thatuM nathI - AtmIya gurutA prAdurbhata thatI nathI tyAM sudhI uttama gurunI nizrA avazya rAkhavI Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 251 joIe. vena = kayA prakAre potAnI gurutA pragaTa thavI joIe ? teno uttara Ape che ke '"zikSAmAtyena ane AtmatattvaprajAzena' teno artha A pramANe che - svayaM pote ja potAnA AtmAne samajAvI zake tevo na thAya tyAM sudhI gurunizrA tyajavI nahIM, mohano udaya anAdino che. tenA saMskAro balavAna che. viziSTa munine paNa kyAreka kyAreka AvezamAM lAvI de che. tethI potAnuM zraddhAbaLa, jJAnabaLa ane cAritrabaLa paripakva na banyuM hoya, mohanA udayanI sAme pote ja potAnA AtmAne zikSAdAtA na thAya. tethI jyAM sudhI pote ja potAnA AtmAne mArgamAM sthira rAkhe tevo na thayo hoya, tyAM sudhI gurunI nizrA tyajavI nahIM, arthAt jyAre svayaM samartha thAya tyAre gurunI nizrA saMbhavatI nathI. kAraNa ke A gurunI nizrA e paranimitta che, parAnuyAyitA che. prAraMbhakAle upakArI che paNa samarthakAle te atAttvika che. jyAM sudhI potAnAmAM AtmAnA zuddha dharmano prAgbhAva (AvirbhAva) thato nathI tyAM sudhI avazya gurunizrA jarUrI che. mATe rAkhavI. A AtmA svachaMdI ane doSita na banI jAya mATe jyAM sudhI saMzaya-viparyayAdi doSothI rahita evA zuddha dharmano prakAzaka A AtmA banato nathI. pote ja potAne zuddha dharma samajAvI zake ane zuddha dharmamAM AtmAne sthira rAkhe tevo banato nathI tyAM sudhI avazya gurunizrA rAkhavI joIe. kSAyikabhAva na Ave ane kSayopazamabhAva hoya tyAM sudhI gurunI nizrA sevavI joIe. kAraNa ke kSayopazamabhAva karmanA udayathI mizra che. zaMkarasvarUpa che. AtmAnuM patana thavAno bhaya che te nirbhaya avasthA nathI. kevA gurunI nizrA rAkhavI ? uttama gurunI nizrA rAkhavI. uttama eTale svanuM ane paranuM ema ubhayanuM kalyANa karanArA, pote Atmatattva pAmanArA ane bIjAne paNa Atmatattva pamADanArA, ratnatrayInA bhAvathI pariNata thayelA-zarIranA aMge aMgamAM vItarAgadharmanI zraddhAjJAna ane ramaNatAthI raMgAyelA, gurutattvanA dravyathI ane bhAvathI je je guNo hovA joIe te te guNothI yukta evA gurunI nizrA rAkhavI. puNyanA udayathI zarIranI rUpavattA, prabhAva, tejasvitA, spaSTa vANI ItyAdi je guNo te dravyathI guNo jANavA ane mohanIyakarmAdinA kSayopazamathI je guNo viveka-vinaya-paropakArano bhAva-ucca cAritra ItyAdi je guNo te bhAvaguNo jANavA. sArAMza ke puNyodayajanya guNo te dravyaguNo ane kSayopazamajanya je guNo te bhAvaguNo, AvA prakAranA guNothI yukta evA gurunI nizrA avazya rAkhavI tathA Atmatattva ja samajAvanArA, bAhyabhAvothI pote paNa dUra rahenArA ane ziSyavargane paNa dUra rAkhanArA AvA gurunI nizrA avazya rAkhavI. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra ane sAdhaka evo ApaNo A AtmA bAdhaka na banI jAya te mATe AtmatattvanI prApti surakSA mATe kAMTALI vADanI tulya AvA guNopeta gurunI nizrA avazya rAkhavI. jyAre A AtmA AtmatattvathI saMpanna bane che tyAre A nizrA paranimittavALI che parAnuyAyitA che. saMkalpa-vikalpavALI che. mATe nirvikalpakALe jarUrI nathI mATe tyAjya che. paNa pUrvakAle AdaravAnI che. pUrvakAlamAM atizaya bahumAnapUrvaka te nizrA svIkArya che. guro ! atItAnantakAlAprAptaM svAtmadharmanirddhAra - bhAsana- ramaNaM tattavopadezAJjanena prAptamAtmAnubhavasukhaM bhuktam / aho ! gurUNAM kRpA, yayA paramAmRtAsvAdanaM bhavati / ataH yAvad na pUrNAnandaH tAvattava caraNau zaraNam / uktaJca - nANassa hoI bhAgI, thirayaro daMsaNe caritte a / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcanti // 1 // (bRhatkalpabhASya gAthA-5713) ata eva parityajya cakravarttitvaM ibhyazreSThitvaM gRhNanti zramaNatvaM, sevante gurucaraNAravindAn tattvajijJAsApaTavaH // 5 // he gurujI ! bhUtakALamAM pasAra thayelA anaMtA paNa kAlamAM prApta na thayelI evI mArA potAnA zuddha AtmatattvanI je zraddhA-jJAna ane ramaNatA che, te tamArA upadezAtmaka aMjana AMkhamAM AMjavA dvArA mArI AMkha khulavAthI prApta thaI che. tathA kaMIka aMze AtmAnA zuddha tattvanA anubhavanuM sukha meM mANyuM che, anubhavyuM che. aho ghaNA ja AnaMdanI vAta che ke mane AvI gurunI kRpA prApta thaI che. je gurunI kRpA vaDe parama amRtano AsvAda meM karyo che. A kAraNathI jyAM sudhI kSAyika bhAvano abhedaratnatrayInA pariNAmAtmaka pUrNAnaMda mane prApta na thAya tyAM sudhI kSAyopazamikabhAvavALA evA mane tamArA caraNakamaLanuM zaraNa hojo, kyAreya A nizrAthI huM mukta na houM. zrI bRhatkalpabhASya gAthA-5713 mAM kahyuM che ke - "gurukulavAsathI jJAnanI prApti thAya che. darzanaguNamAM ane cAritraguNamAM atyaMta sthira thavAya che. tethI yAvajjIva (jIvananA aMta sudhI) je gurukulavAsa tyajatA nathI te puruSo dhanya che." A kAraNathI ja tattvanI jijJAsAmAM catura evA puruSo cakravartipaNAno, viziSTa zreSThipaNAno paNa tyAga karIne (bAhya bhAvothI ghaNuM ghaNuM sukhI saMsArIjIvana hovA chatAM paNa teno tyAga karIne) zramaNapaNuM svIkAre che ane gurujInA caraNa-kamalane seve che. mATe Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 253 AtmatattvanI prApti thAya tyAM sudhI gurunizrA avazya AdaraNIya che. paNa jJAnAcArAdayo'pISTAH, zuddhasvasvapadAvadhi / nirvikalpe punastyAge, na vikalpo na vA kriyA // 6 // gAthArtha :- zuddha evA potapotAnA kSAyikabhAvanA padanI prApti sudhI ja jJAnAcAradarzanAcAra Adi ISTa mAnelA che. jyAre A jIvane nirvikalpaka evI tyAgadazA Ave che tyAre vikalpo ke AcAronI kriyA saMbhavatI nathI. ll TIkA - "jJAnArIrI" kRti-jJAnAvarIyA vAstavinayati-ni:zahUrvasmitiguptyaadyH AcArAH, Acaryante guNavRddhaye te AcArAH / zuddhasvasvapadAvadhizuddhaH sva iti svakaH, tasya padasya avadhiH maryAdA, tAvad iSTAH, zubhopayogadazAyAM savikalpatAM yAvad AcArAH iSTAH vallabhAH, yadA nirvikalpe cintanArahite tyAge vikalpo na / idaM tyAjyaM idaM grAhyamiti vikalparahite tyAge niSprayAsasvarUpaikatvarUpe vikalpacintanA n| vivecana :- jJAnAcAra-darzanAcAra-cAritrAcAra-tapAcAra ane vIryAcAra Ama pAMca prakAranA AcAro tathA tenA uttarabhedo anukrame 8 + 8 + 8 + 12 + 3 = kula 39 AcAro paNa nirvikalpaka avasthAmAM saMbhavatA nathI. jyAM sudhI doSano saMbhava hoya tyAM sudhI doSanA nivAraNa mATe ane guNonI prApti tathA vRddhi mATe AcArapAlana Avazyaka hoya che. jyAre AtmA pote ja kSAyikabhAvavALo banavAthI niraticAra Atmatattvano ArAdhaka ja banI jAya che tyAre AvA prakAranA vADarUpa AcAro temAM saMbhavatA nathI. ucitakAle ja bhaNavuM, vinayapUrvaka bhaNavuM, bahumAnapUrvaka bhaNavuM, upadhAnAdi tapa karavApUrvaka bhaNavuM, gurunAma vagere gopavyA vinA bhaNavuM, vyaMjano spaSTa bolavA, artho vicAravA ane ubhayamAM citta sthira karavuM. A ATha prakArano jJAnAcAra che. vItarAgaprabhunI vANImAM zaMkA na karavI, anya matanI IcchA na karavI, sAdhu-sAdhvI upara dhRNA na karavI, amUDha dRSTivALA banavuM, guNInA guNonI prazaMsA karavI, anyane sthira karavA, vAtsalyabhAva rAkhavo. jainazAsananI prabhAvanA karavI. A ATha darzanAcAra jANavA. pAMca samiti pALavI ane traNa gupti pALavI te ATha prakArano cAritrAcAra jANavo. cha bAhya ane cha abhyattara tapa karavo te bAra prakArano tapAcAra jANavo. bala-vIryane gopavavuM nahIM, yathocita dharmAnuSThAnomAM prayatnazIla banavuM, yathAsthAne yathocita AdarabhAva Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 tyAgASTaka - 8 vijJAnasAra sAthe vidhi sAcavavI. A traNa viryAcAra jANavA. guNonI vRddhi mATe (ane doSonI hAni mATe) je AcaraNa karAya tene AcAra kahevAya che. zuddha evA potapotAnA te te padanI prApti sudhI ja A AcArapAlana ISTa che. mohanIya ane jJAnAvaraNIyAdi karmonA kSayopazama bhAvavALI zubha evI upayogadazA hoya ane savikalpaka avasthA hoya tyAM sudhI ja A AcAro pALavA ISTa mAnelA che. kSAyikasamyakatvanI prApti sudhI darzanAcAra, kSINamoha guNasthAnaka sudhI jJAnAcAra, sUkSmasaMparAya guNasthAnaka sudhI cAritrAcAra tathA kSaNamoha guNasthAnaka sudhI ja tapAcAra ane vIryAcAranuM pAlana ISTa mAneluM che. tyArabAda te te karmono kSAyikabhAva prApta thayela hovAthI aticArano (doSano) saMbhava ja nathI. mATe AcArapAlana rahetuM ja nathI. jyAM sudhI bhaya hoya che tyAM sudhI ja vADa arthAt maryAdA hoya che. mohanIyakarma Adino kSayopazamabhAva jyAre hoya che tyAre kaMIka aMze udaya paNa sAthe che mATe te zubhopayoga kahevAya che. AtmAne upakAra kare tevA bhAvonuM sevana karavAno ane AtmAne nukazAna kare tevA bhAvone tajavAnA vikalpo paNa uThe che. Ama savikalpaka dazA jyAM sudhI hoya che tyAM sudhI ja AvA AcAro pALavAne ISTa (arthAt pyArA) mAnelA che. jyAre kSAyikabhAva prApta thAya che tyAre AMzika udaya je hato te paNa nathI. tethI koI bAdhakatattva che ja nahIM. arthAt doSono yoga ja nathI. mATe cintanAthI rahita evI tyAgadazA Ave chate vikalpo uThatA ja nathI. "A vastuno tyAga karuM ane A vastune grahaNa karuM" AvA vikalpo vinAnI tyAgadazA (kSAvikabhAva) jyAre AvI jAya che tyAre AvA prakAranA zubhavikalpo paNa saMbhavatA nathI. kAraNa ke A tyAga ja niHprayAsa-eTale ke sahajapaNe svarUpanI sAthe ekatva rUpa che. eTale ke kSAyikabhAva Ave chate evo parabhAvono tyAga prApta thAya che ke jemAM buddhipUrvakanA prayatno karyA vinA ja saheje saheje zuddha AtmatattvAtmaka svarUpanI sAthe ekatA (tanmayatA) rUpa A tyAgadazA banI jAya che. kSAyopathamikabhAva hoya tyAM ja A badhI cintavanA-vicAraNA, heyopAdeya = tyAga-grahaNa karavAnA vikalpo uThe che. paraMtu kSAvikabhAva kAle nirvikalpakadazA hoya che. tethI AvA taraMgo uThatA ja nathI. mATe ja kevalI paramAtmAne lAyopathamika bhAvavALuM bhAvamana to hotuM nathI ja. paraMtu praznonA uttara ApavA sivAya) AvI vicAraNA karavArUpa dravyamana paNa hotuM nathI ja, paramAtmA zrI mahAvIraprabhue chadmasthapaNAmAM ghaNuM ja tapa ane dhyAna karyuM, paraMtu kevalapaNAmAM Avo koI tapa AcaryAnI ke dhyAnastha thayAnI vAta AvatI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 255 nathI. kAraNa ke zarIranAmakarma ane AhAraparyApti nAmakarmano udaya hovAthI AhAra grahaNa kare to paNa rati-arati thavAnI ja nathI mATe tapAcAra-sevananI jarUra nathI tathA vibhAvamAM jatA ja nathI. tethI dhyAnanI AvazyakatA nathI. tethI A paMcAcAranuM pAlana potapotAnA zuddha padanI prApti sudhI ja Avazyaka che. kSAyikabhAvanI prApti pachI koIpaNa jAtanI bAdhakatA nathI. mATe sAdhakatA saMbhavatI nathI. (arthAt siddhatA thaI cUkI che.) kriyA balavIryAdirUpApi na, tatra svarUpAvalambiguNavarttane vIryasya svakSetrAvagADhatvena na calanatA, parabhAvagrahaNe tu paragrAhakatvenonmukhavIryapravRttau kAryAbhyAsataH viSamIkRtavIryatvena calanatArUpA kriyA'sti / ataH svarUpamagnAnAM svasvapradezavyAptaguNAnAM tattatpradezagata-vIryasahakAravRttyA pradezAntarAgamanarUpA vIryacalanakriyA na / kriyA dvividhA bAdhakA sAdhakA caiva / tatra mithyAtvAsaMyamakaSAyapreritacetanApariNAmAH parAbhilASakatvena paragrahaNAya prerayanti vIryaM sA abhyantarA, kudevasevanAdirUpA bAhyakriyA bandhahetutvena bAdhakA bhaNyate, yA tu zuddhadevagurusevanAzravanirodhasaMvarapariNamanarUpA karmabandharodharUpA sAdhakA uktA / nirvikalpe dhyAnasamAdhau bAdhakakriyA'bhAvasAdhakabAhyakriyA'bhAvaH, guNAnuyAyivIryapariNamanarUpA abhyantarA kriyA'sti, tathApi grahaNatyAgarUpakriyA'bhAvena kriyA netyuktam // 6 // nirvikalpadazA Ave tyAre jema vikalpo nathI hotA, tema kriyA paNa hotI nathI. A vAta samajAve che ke - bala-vIryAdine dharma anuSThAnamAM pravartAvavA rUpa (dhama) kriyA have (kSAyikabhAva AvyA pachI) saMbhavatI nathI, potAnA AtmAnuM zuddha AtmatattvAtmaka je svarUpa che, te svarUpanA avalaMbanAtmaka guNamAM pravartamAna evuM je vIrya, te labdhivIrya to potAnA ja AtmapradezovALA kSetramAM avagAhIne raheluM che. tethI te prAptaguNomAM pravartatA vIryane gamanAgamana karavArUpa calanAtmaka kriyA karavAnI rahetI ja nathI. paraMtu parapadArthane grahaNa karavAnA kAle parapadArthanuM grahaNa-mocana karavAne mATe tenI sanmukha karaNavIryanI pravRtti thaye chate AtmapradezomAM mana-vacana-kAyAnA AlaMbane vaparAtuM karaNavIrya, jyAM kArya nikaTa hoya tyAM adhika ane kArya jyAM dUra-dUra hoya tyAM hIna-hInatara ema viSamarUpe vaparAyuM che vIrya jemAM evuM yogAtmaka virya pravartavAthI calanAtmaka (AtmapradezonI caMcaLatA-asthiratA rU5) kriyA hoya che. para-padArthanA grahaNa-mocanarUpa yogAtmaka vIryarUpa kriyA teramA guNaThANe paNa hoya che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra A kAraNathI svarUpamAM magna thayelA AtmAone potapotAnA AtmapradezomAM vyApIne rahelA je AtmaguNo che. te guNomAM layalIna thavA rUpe, te te AtmapradezomAM rahelA vIryano sahakAravizeSa maLavAthI guNonI sAthe ekAgratA karavA rUpa vIryapravRtti avazya hoya che. paraMtu sthAnAntaramAM gamanAgamana karavA rUpa vIryanI calanAtmaka kriyA hotI nathI. sAdhaka AtmAonI guNomAM magnatA rUpa vIrya-pravRttinI kriyA hoya che paraMtu sthAnAntara thavA rUpa gamanAgamanAtmaka calanakriyA hotI nathI. kaMIka uMDA vicAro karIe to kriyA be prakAranI hoya che. eka bAdhaka ane bIjI sAdhaka. A banne kriyA abhyattara ane bAhyanA bhedathI be be prakAranI hoya che. kriyA bAdhaka sAdhaka bAhya abhyattara bAhya abhyatara vastusthiti samajavA mATe kalpanAkRta A citra AlekheluM che. tyAM nAmakarmanA udayajanya mana-vacana-kAyAnI je zubha tathA azubha yogAtmaka pravRtti che. te bAhyakriyA kahevAya che. bahArathI jaNAya tevI che. vAcika-kAyika kriyA bIjA loko vaDe joI paNa zakAya che. mATe dekhAtI te kriyA bAWkriyA che ane mohanIyakarmanA udayathI mithyAtva, avirati ane kaSAyanA udayanI paravazatAthI cetanAmAM thayelA pariNAmo (ulaTI buddhibhoganA bhAvo tathA krodhAdi kaSAyo) te abhyantarakriyA kahevAya che. (1) para-padArtha pratyenI abhilASAnA kAraNe parapadArthane levA mATe zArIrikAdi vIryane je protsAhita kare tevI mohAtmaka IcchA, ghelachA, tIvra rAgAdinI pariNati te bAdhaka abhyattarakriyA che. A badhI kriyA AtmasvarUpanI bAdhaka paNa hovA sAthe Antarika pariNatirUpa che. mATe atyaMtara che. tethI bAdhaka abhyattara kriyA kahevAya che. (citrane anusAra naMbara-2) (2) kudevAdi (kudeva-guru ane kudharma)nI sevA karavI, temanA pravacano sAMbhaLavAM, temane AhArAdi ApavA tathA zArIrika sevA-suzruSA karavI te mana-vacana-kAyAnI yogAtmaka kriyA che. mATe bAhya che. tathA mithyAtvAdi-bhAvane poSanArI che. Atma-svarUpane hAni karanAra che. mATe bAdhaka paNa che. Ama kudevAdinI sevA te bAdhaka-bAhyakriyA che. (naMbara-1) Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 257 (3) zuddha deva-guru ane dharmanI sevA karavI, paramAtmAnA darzana-vaMdana-pUjana karavAM, vitarAga paramAtmAnAM pravacano sAMbhaLavAM, AvA prakAranI Azravano nirodha karanArI ane saMvarano pariNAma pamADanArI, karmabaMdhane aTakAvanArI, mana-vacana-kAyAnI zubhayogAtmaka kriyA te sAdhaka bAhyakriyA kahevAya che. (citrane anusAra naMbara-3) mana-vacana-kAyAnI zubhAzubha yoga pravRttino atyanta tyAga, paNa guNonI aMdara ekAgratA-lInatArUpa labdhivIryanI pariNati te sAdhaka abhyantara kriyA kahevAya che. (citrane anusAra naMbara-4) uparokta cAra prakAranI kriyA che. saMkSepamAM - (1) mohanA udayajanya mithyAtva-asaMyama ane kASAyika evA je mAnasika adhyavasAyo te azuddha upayoga. abhyattarabAdhaka kriyA. (2) kudevAdinI sevA-suzruSA te azubha vacanayoga ane kAyayoga. bAhyabAdhaka kriyA. (3) zuddha deva-guru AdinI sevA te zubhayoga. bAhyasAdhaka kriyA. (4) guNAnuyAyI vIryanuM pariNamana te zuddha upayoga. atyaMtarasAdhaka kriyA. nirvikalpakadazA Ave tyAre zamabhAva ane jJAnopayoga vagere guNomAM jyAre AtmA pravartato hoya tyAre vAdhakriyADamAtra = be naMbara ane eka naMbaravALI bAdhaka evI bAhya ane abhyattara ema banne kriyAno abhAva hoya che. tathA sathavAyADamAva: traNa naMbaravALI sAdhaka evI mAtra bAhyakriyAno ja abhAva hoya che. Ama 1-2-3 naMbaranI kriyAno ja abhAva hoya che. paraMtu guNonI aMdara tanmayatAtmaka vIryapravRttirUpa abhyattara sAdhaka kriyA (naMbara-4) hoya ja che. to paNa te zuddha upayogAtmaka abhyantarapravRtti che. tethI karmabaMdhano hetu thato nathI. AvA prakAranI A vIryapravRtti teramA-caudamA guNaThANe tathA siddhadazAmAM hoya che. paraMtu parapadArthane rAgAdithI grahaNa karavA rUpa ane dveSAdithI tyAga karavA rUpa yogAtmaka zubha ke azubha pravRjyAtmaka kriyA hotI nathI. mATe mUlazlokamAM kriyA ra" kriyA hotI nathI ema lakhyuM che. arthAt je sAdhya sAdhavuM hatuM te sAdhya siddha thaI ja gayuM che tyAre bAdhakakriyAno to sarvathA abhAva ja hoya che. paraMtu sAdhakakriyAno paNa abhAva ja hoya che. phakta thayelA guNAtmakasAvyamAM pravartavA rUpa anaMtalabdhivIrya hoya che. karaNavIryAtmaka kriyA have saMbhavatI nathI. dI yogasanyAsatastyAgI, yogAnapyakhilAMstyajet / ityevaM nirguNaM brahma, paroktamupapadyate // 7 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra gAthArtha :- tyAgI mahAtmA yogasanyAsa nAmanA sAmarthya yogathI (zubha-azubha) sarva yogono paNa tyAga kare che. Ama karavAthI A sAdhaka AtmA (baMdhanA hetubhUta guNothI) nirguNa bane che. Ama sarvajJabhagavaMto kahe che. jJA TIkA :- 'yogasanyAsata'' kRti tyAnI-vAdyAbhyantarasamastaparamAvatyAnI, yogasannyAsataH-yogarodhanataH, AvarjIkaraNAd urdhvamakhilAn- samastAn yogAnvIryaparispandanarUpAn tyajet - ayogI bhavati / iti samastayogarodhena paroktaM parai:utkRSTaiH sarvajJaiH uktaM-niveditam / nirguNaM - yogAdirahitaM sattvarajastamorUpaguNarahitam, brahma-AtmasvarUpamupapadyate-zuddhacinmaya niSpadyate chA - vivecana :- IcchAyoga, zAstrayoga ane sAmarthyayoga ema yoga traNa prakArano che. AtmAne mokSanI sAthe joDe te yoga kahevAya che. temAM trIjo sAmarthyayoga je che tenA be uttarabheda che. eka dharmasanyAsayoga ane bIjo yogasanyAsayoga. kSapakazreNimAM AvelA apUrvakaraNathI bAramA guNaThANA sudhI A jIvamAM evuM sAmarthya pragaTe che ke kSAyopazamika bhAvanA kSamA-mArdava-Arjava-saMtoSa Adi dharmono (sAdhakAvasthAnA guNono) paNa A jIva tyAga kare che. zubha nimittAvalaMbIpaNuM tyajI de che ane kSAyikabhAvanA guNo (siddhAvasthAnA guNo) prApta kare che. svAvalaMbI bane che parAnuyAyitA cAlI jAya che ane nirvikalpakadazA prApta thAya che. A AtmA bhedaratnatrayIne tyajIne abhedaratnatrayIrUpa bane che. tyArabAda teramA guNaThANe AvelA A mahAtmA-puruSa aghAtI karmone khapAvavA, te karmonA udayane anusAre pravartatA chatA, bhavyajIvone dezanA ApavA rUpa ane vihArAdi kArya karavA rUpa vacanayoga ane kAyayoganI pravRttivALA hoya che. A zubha yoga paNa AtmapradezonI asthiratA rUpa hovAthI karaNavIrya che ane te (puNyakarma-sAtAvedanIyanA) baMdhano hetu che. jyAM sudhI baMdhahetu pravarte che tyAM sudhI baMdha pravarte ja, ane baMdha pravarte tyAM sudhI mokSa na thAya, te mATe teramA guNaThANAnA aMte aMtarmuhUrta pahelAM sarvajJa bhagavaMto "AvarjitakaraNa" (AvazyakakaraNa-AyojikAkaraNa) kare che.1 tyArabAda (jarUriyAta hoya to kevalIsamuddAta kare che, anyathA kevalIsamuddAta karyA vinA) mana-vacana-kAyAnI zubha pravRttirUpa je karaNavIrya svarUpa yoga che teno nirodha kare che. 1. mana-vacana-kAyAno zubha vyApAra te AvarjitakaraNa, mokSa prati AtmAne sanmukha karavAnI kriyA te AvarjitakaraNa. kevalIsamuddAta sarve kevalIo kare ja evo niyama nathI. paraMtu AvarjitakaraNa to sarve kevalIo kare ja. mATe AvazyakakaraNa kahevAya che. "mAre have A karavA yogya che" evA prakArano kevalajJAnIno nirNaya te AvarjitakaraNa kahevAya che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 259 manathI anuttaravAsI devo Adine praznonA je uttaro ApatA hatA te manoyoga, vacanayogathI je dharmadezanA ApatA hatA te vacanayoga ane kAyAthI je vihAra-AhAranihArAdi karatA hatA te kAyayoga. Ama A traNe yogane aTakAve-roke-arthAt yoganirodha kare tene "yogasanyAsa" nAmano bIjo sAmarthyayoga kahevAya che. A sAmarthyayoga teramAM guNaThANAnA aMte Ave che. bAhya ane abhyantara ema samasta parabhAvanA tyAgI evA A sarvajJa vItarAga kevalI bhagavAna AvarjitakaraNa karyA pachI AgaLa samasta yogono (vIryanA parispaMdana svarUpa = AtmapradezonI caMcaLatA-asthiratAno) nirodha kare che. tyAga kare che ane merUparvatanI jevA atyanta sthira-ghanIbhUta banI jAya che. tyAre yoga sanyAsa nAmano sAmarthyayoga pragaTe che. ahIM eka vAta samajavA jevI che ke "para-darzanakAro eTale jainetara-darzanakAro AtmA mokSe jAya tyAre sarvathA nirguNa thAya che Ama kahe che. temanuM kahevuM che ke guNono uccheda thavo te ja mukti che. AtmA guNarahita-nirguNa brahma thAya che. Ama parokta = paradarzanakAro kahe che paraMtu te sAcuM nathI. teno vAstavika artha teo samajyA nathI. guNo ane guNI tAdAbhya saMbaMdhavALA-abheda saMbaMdhavALA (samavAya saMbaMdhavALA) hovAthI kyAreya chuTA paDatA nathI. guNImAMthI jo guNono nAza thAya to to AtmA jaDa banI jAya ane caitanya vinAno jIva hoI ja na zake. te mATe "ninuM vRkSa" kutti pottama = AtmA nirguNa bane che. Ama je paradarzanakAro kahe che te paMktino sAco artha A pramANe che - nir eTale jenAthI karmono baMdha thAya che tevA baMdhanA hetubhUta evA yogAdi guNothI rahita arthAt sattva-rajas ane tamo nAmanA je vikRta guNo che. bAdhaka guNo che tevA guNo vinAno draDha = A AtmA-(AtmAnuM svarUpa) 35 = bane che. sArAMza ke caMdra-sUryanA teja uparanuM bAdhaka vAdaLa jema khasI jAya ane caMdra-sUrya mUla zuddhasvarUpe pragaTa che, tema A AtmAmAMthI karmabaMdha karAve tevA yogAdi je vaibhAvika guNo che. arthAt paradarzananA mate prakRtinA kArya bhUta sattva-rajasa ane tamosvarUpa je vikArI guNo che ke je saMsArarUpI vaDavRkSanuM bIja che teno sarvathA nAza thAya che tenAthI zuddha-nirdoSa-niSkalaMka anaMta anaMta jJAnAdi guNamaya, jevo mUlasvarUpe AtmA che tevo AtmA bane che. vaibhAvika guNo vinAno hovAthI nirguNa ane svAbhAvika anaMta guNovALo hovAthI anaMta guNamaya A AtmA muktadazAmAM bane che. Ama paravatam = para eTale utkRSTa puruSoe arthAt sarvajJa tIrthakara bhagavaMtoe uttam = kaheluM che, nivedana kareluM che. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgASTa6-8 jJAnasAra vikRta guNo vinAno bane che mATe nirguNa paNa zuddha ane svAbhAvika anaMtaguNo vANo jane che. bhATe saMpUrNa guNI jane che. // 7 // 260 yogarodhasvarUpaM ca vastuta iti sAMsargikaguNarahita iti kathanena AtmA sadaiva nirguNaH iti nivArayannAha / vAstavika rIte yoganA nirodhanuM svarUpa sAMsargika guNothI rahita che. Ama kahevA dvArA AtmA haMmezAM nirguNa ja che. AvI mAnyatAnuM nivAraNa karatAM kahe che ke - vastutastu guNaiH pUrNamanantairbhAsate svataH / rUpaM tyaktAtmanaH sAdhornirabhrasya vidhoriva // 8 // gAthArtha :- vAdaLa vinAnA caMdranuM rUpa jema zobhe che tema tajyuM che parabhAvamAM mArApaNuM jeNe evA sAdhaka AtmAnuM rUpa svAbhAvikapaNe ja anaMta guNothI bharapUra bhareluM vAstavikapaNe je raheluM che te zobhe che. dA TIDA :- "vastuta" iti - vastutaH - padArthamUlasvarUpeNa, zuddhaH AtmA svata:svasvabhAvena anantaiH guNaiH pUrNaH bhAsate, samyagjJAnadarzanacAritrataporUpeNa sAdhanapariNamanena anAdisaGgIbhAvaparityAgena svarUpabhAsanaramaNAnubhavanena abhinavakarmAgrahaNasvarUpaikatvatanmaya - dhyAnataH pUrvakarmakSaraNena ayamAtmA zuddhaH sakalapudgalopAdhirahito yadA bhavati, tadA jJAnadarzanacAritravIryAgurulaghu-avyAbAdhAsaGgAmUrtaparamadAnalAbhabhogopabhogAkriyasiddhatvAdyanantaiH svAsaGkhyeyapradezavyApyavyApakaiH guNaiH pUrNaH bhAsate - rAjate ityarthaH / kimiva ? tyaktAtmanaH tyaktaM parabhAve AtmatvaM yena sa tyaktAtmA tasya tyaktAtmanaH, sAdhoH mokSapadasAdhakasya rUpaM nirabhrasya - meghapaTalarahitasya, vidho:candrasya iva rUpaM bhAsate / yathA abhrahInacandrasvarUpaM nirmalaM bhavati, tathA jJAnAvaraNAdyabhrarahitasya zuddhAtmanaH svarUpaM nirmalaM bhavati / kAdavamAM paDelA sphaTikanA goLAnI jema A AtmA padArthanA mUlasvarUpathI atyanta zuddha ane nirmaLa che. potAnA svabhAve ja ananta guNothI pUrNapaNe camake che. mAtra anAdikALathI karmapudgalothI vIMTaLAyelo che. tethI tenuM svarUpa AvRta thayeluM che, paNa naSTa thayeluM nathI. anaMta guNovALo AtmA che ane karmothI AvRta che. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 261 samyajJAna, samyagdarzana, sammacAritra ane sabhyatA svarUpa sAdhanAnA baLa vaDe, anAdikALathI saMyogIbhAvane pAmelA karmapudgalo rUpa dravyakarma ane kASAyika pariNAmo rUpa bhAvakarmano tyAga karavA dvArA potAnA zuddha svarUpanuM ja jJAna karavA paDe ane tenI ja ramaNatAno anubhava karavA vaDe navA navA karmonA agrahaNa rUpa saMvarabhAva dvArA potAnA AtmAnA svarUpanI sAthe ja ekatA-tanmayatA prApta karavA rUpa dhyAnathI pUrve bAMdhelA karmonI nirjarA karavA dvArA A AtmA zuddha-buddha thAya che ane sarva prakAranI paulika upAdhithI rahita jyAre bane che tyAre jJAna, darzana, cAritra, vIrya, agurulaghu, avyAbAdha sukha, asaMgatatA, amUrtatA, paramadAna, paramalAbha, paramabhoga, paramaupabhoga, akriyatva ane siddhatva vagere anaMta guNo ke je guNo potAnA asaMkhyAta AtmapradezomAM vyApIne vyApakapaNe rahelA che. tevA anantaguNo vaDe A AtmA atizaya zobhA pAme che. kAdavamAM paDelA sphaTikanA goLAnI cAre bAju lAgelo kAdava dUra karAye chate jema sphaTikano goLo potAnI svayaM ujvalatAthI camake che tema A AtmA pudgaladravyathI para banyo chato potAnA svAbhAvika ujvala guNo vaDe zobhe che - camake che. granthakArazrI A ja vAta samajAvatAM bIjuM suMdara eka udAharaNa Ape che ke - kimiva = konI jema A AtmA zobhe che? vAdaLanA samUhathI rahita evA caMdramAnuM rUpa svataH ja jema camake che. tema parabhAvamAM potAnApaNuM" jeNe mAnyuM hatuM. AvI khoTI mohAdha mAnyatAne jeNe tyajI dIdhI che tevo arthAt tyAgI che AtmA jeno evA mokSamArganI sAdhanA karanArA sAdhaka AtmAnuM rUpa svayaM guNAtmaka hovAthI paradravyano saMyoga dUra thaye chate vAstavikapaNe jevuM mUlasvarUpa che tevuM akRtrima zuddha mUlasvarUpa camake che - zobhe che. jema abhrasamUhathI rahita evA caMdranuM svarUpa nirmala thAya che tema jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha karyorUpI vAdaLathI rahita zuddhAtmAnuM svarUpa svataH ujvaLa ane nirmaLa zobhe che. ___ata eva bAdhakapariNatihetutAM saMtyajya sAdhakatvamavalambya, sAdhakatve'pi vikalparUpAcInApavAdasAdhanAM tyajan, utsargasAdhanAM gRhNan, punaH (tAmeva) tyajan, pUrNaguNAvasthAM zrayan evamanukrameNa tyAgayogyaM tyajan AtmA sakalasaMsargabhAvanirAvaraNena nirmala-niSkalaGka-asaGga-sarvAvaraNarahitaH saccidAnandarUpaH AtmA Atyantika-aikAntika-nirdvandva-niSprayAsa-nirupacaritasukhapUrNo bhavati / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 tyAgASTaka - 8 ataH samyagjJAnabalena heyopAdeyavivecanaM kRtvA samastaheyabhAvatyAgavattayA bhavitavyam / tyAgo hi nirjarAmUlam / parabhAvagrahaNamevAtmAhitam / atastyAgaH karaNIya eva AtmasvarUpAbhilASukaiH // 8 // jJAnasAra A kAraNathI AtmAnA svarUpanI bAdhakapariNatinA je je (mithyAtva-asaMyama-pramAdakaSAyAdi) kAraNo che te kAraNono tyAga karIne sAdhakapariNatinAM je je kAraNo (kSAyopazamika bhAvanA samyaktva-dezavirati-sarvavirati-samyajJAna-kSamA-mArdava-Arjava saMtoSAdi guNo rUpa kAraNo) che tenuM avalaMbana levuM joIe. jema amadAvAdathI muMbaI jato koI puruSa prathama rIkSAnuM sAdhana le che. amadAvAdanuM sTezana AvatAM te rIkSA choDIne TrenanuM AlaMbana le che. muMbaI senTrala AvatAM TrenanuM AlaMbana choDIne TekSInuM AlaMbana le che. ghara AvatAM TekSI paNa choDI de che ane elImITaranuM AlaMbana le che ane potAnA ISTa sthAne pahoMce che. tema sAdhakAvasthAmAM mithyAtvadazAnA tyAgakAle kSAyopazamika bhAvanA guNo svIkAravAnA hoya che. jethI cArathI sAta guNasthAnakanI prApti thAya che. tyArabAda saMkalpa-vikalpavALI kSAyopazamika bhAvanI prathama prApta karelI apavAda sAdhanAno (kAraNa ke kSAyopamika bhAvanA A guNo paNa AtmAnuM zuddha svarUpa nathI. karmanA udaya sApekSa che. mATe kSAyikabhAva pAmavA puratuM ja tenuM AlaMbana lIdhuM che. aMte to te guNo paNa tyajavAnA ja che. mATe tene apavAdasAdhanA kahevAya che. apavAda rUpe A sAdhana levAM paDyAM che, kAyamI nathI, mATe kSAyopazamika bhAvanA guNonI prAptine apavAda sAdhanA kahevAya che. AvA prakAranI A apavAdasAdhanAno) tyAga karato A AtmA AThathI bAra guNasthAnakamAM kSapakazreNimAM ArUDha thayo chato utsargasAdhanAne grahaNa kare che. eTale ekatvavitarkaavicAra nAmanuM zukla dhyAna ane dharmasanyAsa nAmanA sArzvayogane grahaNa kare che. tyArabAda teramA-caudamA guNasthAnake tevA prakAranI utsargasAdhanAno paNa tyAga karato (kAraNa ke kArya siddha na thAya tyAM sudhI ja sAdhana svIkArAya che, kArya siddha thaye chate sAdhana tyajAya ja che. tema ahIM paNa have sAdhanAnI AvazyakatA nathI. mATe utsargasAdhanAno paNa tyAga karato) ane paripUrNa guNamaya avasthAno Azraya karato A AtmA anukrame anukrame AgaLa vadhe che. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 263 A pramANe jema jema upara uparanuM sTeja Ave tema tema nIce nIcenuM sTeja tyajato ane pachI pachInuM sTeja svIkArato arthAt tyAgayogyane tyajato ane grahaNayogyane grahaNa karato evo A AtmA paudgalika padArthono je saMsargabhAva hato tene saMpUrNapaNe dUra karavA dvArA karma tathA zarIrano paNa tyAga karIne nirmaLa-niSkalaMka-sarvathA para-bhAvanA saMgathI rahita ane sarva prakAranA karmonA AvaraNo vinAno banelo saccidAnaMdamaya thayelo (paripUrNapaNe samyajJAnanA AnaMdathI bharapUra) evo A AtmA Atyantika-ekAntikanirdandra-niSkrayAsa ane nirupacarita sukhavALo thAya che. Atmattika = atyanta sukha, paripUrNa sukha. aikAntika = je prApta thayeluM sukha kyAreya jAya nahIM tevuM sukha. nirvandra = jyAM kevaLa ekaluM sukha ja che, duHkha aMzamAtra paNa sAthe nathI te. niSkrayAsa = je sukha meLavavA mATe koI prayAsa karavo paDato nathI. svAbhAvika nirupacita = je upacAra karAyeluM sukha nathI paNa sukhasvarUpa ja che te. A kAraNathI samyajJAna prApta karIne te jJAnanA bala vaDe heya ane upAdeyano bheda karIne jeTalA heya bhAvo hoya te samasta heyabhAvo pratye tyAgavALA thavuM joIe. heyabhAvone tyajavA mATe udyamazIla thavuM, kAraNa ke heyabhAvono je tyAga che e ja karmonI nirjarA karAvanAruM mUlatattva che. parabhAvanuM grahaNa karavuM e ja AtmAnuM ahita (akalyANa) che ane parabhAvano tyAga e ja Atmahita che. mATe AtmAnA zuddha svarUpane prApta karavAnI abhilASAvALA AtmAoe to parabhAvanA tyAgano ja niraMtara abhyAsa ane prayatna karavo joIe. e tyAga ja Atmahita karanAra che. para AThamuM tyAgASTaka samApta Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 kriyASTaka - 9 jJAnasAra // atha navamaM kriyASTakam // parabhAvatyAgakaraNameva sAdhakA kriyA, ataH kriyASTakaM nirUpyate / kriyate AtmakartRtvena sA kriyA, kartuH dravyasya pravRttiH / svarUpAbhimukhadarzanajJAnopayogatA jJAnam, svarUpAbhimukhavIryapravRttiH kriyA, evaM jJAnakriyAbhyAM mokSaH / tatra jJAnaM svaparAvabhAsanarUpaM, kriyA svarUparamaNarUpA, tatra cAritravIryaguNaikatvapariNatiH kriyA, sA sAdhakA, atra anAdisaMsAre azuddhakAyikyAdikriyAvyApAraniSpannaH saMsAraH / sa eva vizuddhasamitiguptyAdivinayavaiyAvRttyAdisatkriyAkaraNena nivartate / ataH saMsArakSapaNAya kriyA saMvaranirjarAtmikA karaNIyA / parabhAvano tyAga karavo e ja Atmatattvane sAdhI Ape evI mokSasAdhaka kriyA che. A kAraNathI have kriyASTaka lakhAya che. "AtmA che kartA jemAM evI karAtI je koI sArInarasI pravRtti, tene kriyA kahevAya che. kula cha dravyo che temAM kartAbhUta je dravya che te Atmadravya che. tenI arthAt kartAbhUta evA AtmadravyanI je pravRtti te kriyA kahevAya che. ahIM AtmatattvanuM svarUpa kema pragaTa thAya? tene anusarIne AtmahattvanA svarUpane abhimukha evo darzana ane jJAnano je upayoga te jJAna kahevAya che. ane Atmatattva pragaTa je rIte thAya, te rIte AtmatattvanA svarUpane pragaTa karavA mATe tene abhimukha evI je vIryapravRtti te kriyA kahevAya che. Ama AvA prakAranA jJAna ane kriyA vaDe mokSa thAya che. "zuddha Atmatattva pragaTa kema thAya ? tene anusarIne thatI bodhanI ane vIryanI pravRttine jJAna ane kriyA kahevAya che. jJAnaSyi mokSa:" AvuM vizeSAvazyakabhASyamAM je kahyuM che tyAM paNa jJAna eTale svadravya ane paradravyano bodha thavo te, ane kriyA eTale AtmasvarUpamAM ramaNatA, tyAM paNa cAritraguNa ane vIryaguNanI ekatArUpe je pariNati te mokSasAdhaka kriyA jANavI. athavA cAritraguNamAM ja vIryaguNanI tanmayasvarUpe je pariNati te mokSasAdhaka-kriyA jANavI. anAdi kALathI cAlyA AvatA A saMsAramAM mohabdha evA A jIvanI mohajanya, mohamaya ane mohotpAdaka evI azuddha je kAyikI Adi kriyAno vyApAra che tenAthI ja A saMsAra (janma-maraNanA pherA) utpanna thAya che. ane vizuddha evI pAMca samiti, traNa gupti Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 265 AdinuM pAlana, tathA vinaya, vaiyAvacca vagere samyaguArAdhanA rUpa kriyA karavA dvArA A ja saMsArano vinAza thAya che. A kAraNathI A saMsArano (janma-jarA-mRtyu Adi rUpa saMsArano) kSaya karavA mATe saMvara ane nirjarA rUpa AtmatattvasAdhaka kriyA karavI joIe. temAM nAmAdi cAra nikSepA ane naigamAdi sAta nayo samajAvAya che. nAmasthApanA (kriyA) sugamA, dravyakriyA zuddhA azuddhA ca / tatra zuddhA svarUpAnuyAyiyogapravRttirUpA / azuddhA kAyikyAdivyApArarUpA, bhAvakriyAvIryapravRttirUpA, pudgalAnuyAyi-audArikAdikAyavyApArasanmukhA azuddhA / zuddhA punaH svaguNasvapariNamanatvanimittavIryavyApArarUpA kriyA bhAvakriyA / nAma ane sthApanA kriyA sugama che. koI jIva athavA ajIva padArthanuM "kriyA" evuM nAma pADavuM te nAmakriyA ane kriyAvALI vyaktinuM citra doravuM te sthApanAkriyA. dravyakriyA be prakAranI che eka zuddha ane bIjI azuddha. AtmatattvanuM svarUpa pragaTa thAya e rIte svarUpane abhimukhapaNe "mana-vacana-kAyAnI yogAtmaka je pravRtti" te zuddha drakriyA kahevAya che. tyAM svarUpa pragaTa karavAnuM lakSya che mATe zuddha ane yogAtmaka pravRtti che mATe dravya. karmano baMdha thAya tevI kAyikI Adi paccIsa kriyA karavA rUpa AzrayAtmaka je kriyA te azuddha dravyakriyA, kAraNa ke te kriyAomAM Azrava che, karmano baMdha thAya che mATe azuddha ane yogAtmaka pravRtti che mATe dravyakriyA kahevAya che. bhAvakriyA eTale vIryanI pravRtti, vIryAntarAyakarmanA kSayopazamabhAvathI athavA kSAyikabhAvathI pragaTa thayelA vIryano vaparAza karavo te bhAvakriyA. A bhAvakriyA paNa be prakAranI che - azuddha ane zuddha. tyAM pugaladravyanAM sukha-duHkhone anusaranArI, pudgalanI sAdhanasaMpatti levA-mukavA mATe karAtI dArika-vaikriya Adi zarIrasaMbaMdhI kAyAnA vyApArAtmaka je kriyA te azuddha bhAvakriyA ane AtmAnA guNonI ramaNatAmAM tathA AtmAnA guNonI aMdara ja pariNamana pAmavApaNAnA nimittarUpe karAtI vIryanA vyApArAtmaka je kriyA te zuddha bhAvakriyA jANavI. have sAta nayo samajAvAya che - ___tatra kriyAsaGkalpaH naigamena / saGgraheNa sarve saMsArajIvAH sakriyA uktAH / vyavahAreNa zarIraparyAptyanantaraM kriyA / RjusUtranayena kAryasAdhanArthaM yogapravRttimukhyavIryapariNAmarUpA (di) kriyA / zabdanayena vIryaparispandAtmikA / samabhirUDhanayena guNasAdhanArUpasakalakarttavyavyApArarUpA / evambhUtanayena tattvaikatvavIryatIkSNa Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyASTaka - 9 jJAnasAra tAsAhAyyaguNapariNamanarUpA / atra sAdhakasya sAdhanakriyAyA avasaraH / "nANacaraNeNa mukkho" / tena caraNaguNapravRttisvarUpagrahaNaparabhAvatyAgarUpA kriyA mokSasAdhakA / ato jJAtatattvena tattvasAdhanArthaM samyak kriyA karaNIyA / tdupdeshH(1) nigamanayaH koIpaNa prakAranI kriyA karavAno manamAM saMkalpa karavo te kriyA kahevAya. jemake taMdulIyA matye moTA mAchalAnI kriyA joIne "huM A sthAne houM to eka paNa matsyane javA na dauM" Avo hiMsAtmaka kriyA karyA vinA paNa hiMsAno je saMkalpa karyo te paNa hiMsAnI kriyA thaI. tethI hiMsAno doSa lAgyo. A naigamanayathI kriyA jANavI. (2) saMgrahanaya : sarve paNa saMsArI jIvo zubha athavA azubha ema koIpaNa jAtanI kriyAvALA che. koIpaNa prakAranI bAdhaka athavA sAdhaka kriyAguNavALA che. A saMgrahanayathI kriyA jANavI. 3) vyavahAranaya : zarIraparyApti samApta karyA bAda je zubhAzubha kriyA thAya che te lokabhogya hovAthI vyavahAranayathI kriyA jANavI. vigrahagatimAM tathA zarIraparyApti pUrI kare te pahelA mana-vacana ane audArikAdi zarIranA kAyayogo nathI tethI te kAle taijasa-kArpaNa kAyayogajanya kriyA hovA chatAM paNa te lokabhogya kriyA na hovAthI zarIraparyApti pachI thatI kriyA te vyavahAranayathI kriyA jANavI. Rju sutranaya : koI paNa kAryane siddha karavA mATe vartamAnakAle mukhyapaNe mana-vacana ane kAyAnA yoganI pravRtti jemAM pravarte che tevI vIryanI pariNatirUpa (vIryanA pariNamana rU5) je kriyA te kriyA kahevAya che. ahIM vartamAnakAle pravartatI kriyA lIdhI che mATe RjusUtranaya (koI koI pratamAM "rUpari" ema mAri paNa zabda che.) paraMtu kriyAnA vizeSaNarUpe kyAMka "pA" zabda paNa che. (jo Adi zabda laIe to Adi zabdathI AvI bIjI pravRtti paNa jANI levI). zabdanaya : vIryAntarAya karmanA kSayopazamabhAva ane kSAyikabhAvathI pragaTa thayelA vIryanuM AtmapradezomAM parispandana thavA rUpa je kriyA te kriyA kahevAya che. (ahIM bhAvakriyAnI pradhAnatA karI che. yoganI gauNatA karI che.) samabhirUDhanayaH AtmAnA zuddha guNonI sAdhanA karavA rUpa sakala kartavya karavApaNe pravartatuM vIrya te kriyA kahevAya che. (pa) Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 (7) evaMbhUtanaya : zuddha AtmatattvanI sAthe ekatA karavA svarUpe mana-vacana-kAyAnA yogothI nirapekSapaNe Atmagata labdhivIryanI atyanta sUkSma rIte sahAyatApUrvaka guNomAM ja pariNamana pAmavA rUpa je kriyA te kriyA kahevAya. A nayathI siddhAvasthAnI ane ayogI avasthAnI guNomAM ja ramaNatA karavA rUpa vaparAtA labdhivIryanI je kriyA te kriyA kahI che. ahIM sAdhaka avasthAmAM vartatA apunarbandhakathI prAraMbhIne kSINamoha guNaThANA sudhInA jIvanI AtmAnA guNone pragaTa karavA mATenI sAdhanAkALe karAtI je kriyA te kriyA samajavAsamajAvavAno A avasara che. (bAdhaka avasthAnI kriyA anAdinA abhyAsathI sahajapaNe AvI ja jAya che ane siddha avasthAnI kevalajJAnAdi guNonA upayogAtmaka je sAdhyakriyA che. te samajAvavAnI hotI nathI mATe sAdhanA avasthAnI kriyA A aSTakamAM samajAvAya che.) kAraNa ke vizeSAvazyaka bhASya Adi mahAgraMthomAM "jJAna ane kriyA vaDe mokSa" thAya che ema kahela che. (vizeSa Ava. gAthA naM. 3) nA vizvariyArdi movo . | te kAraNathI cAritrAtmaka AtmaguNonI pravRttimaya sva-svarUpane grahaNa karavAnI ane parabhAvane tyAga karavAnI je kriyA te ja kriyA mokSane ApanArI bane che. A kAraNathI jANyuM che Atmatattva jeNe evA AtmAe te zuddha Atmatattvane prApta karavA mATe sAdhanabhUta evI guNone grahaNa karavAnI ane parabhAvane tajavAnI kriyA avazya karavI joIe. tethI kSAyika bhAvanA te te guNonI prApti jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI jJAnAcArAdi paMca AcArapAlananI kriyA avazya karavI joIe. te mATe ja zAstrakAra maharSio A pramANe upadeza Ape che - kSAyikasamyaktvaM yAvad nirantaraM niHzaGkAdyaSTadarzanAcArasevanA, kevalajJAnaM yAvat kAlavinayAdijJAnAcAratA, nirantaraM yathAkhyAtacAritrAdarvAk cAritrAcArasevanA, paramazukladhyAnaM yAvat tapaHAcArasevanA, sarvasaMvaraM yAvad vIryAcArasAdhanA'vazyambhAvA (sAdhanA'vazyambhAvinI), na hi paJcAcAramantareNa mokSaniSpattiH / darzanAddhi svaguNAnAM pravRttiH kriyA darzanAdiguNavizuddhyarthaM "sannimittamavalambya pravartanaM AcAraH" guNapUrNatAniSpatteH arvAk AcaraNA karaNIyA / AcaraNAto guNaniSpattirbhavatyeva / pUrNaguNAnAM tu AcaraNA paropakArAyeti siddham / ata eva 3tte - Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyASTaka - 9 jJAnasAra vivecana :- kSAyika samyaktvanI prApti na thAya tyAM sudhI A jIve "nisyaMkianiSkaMkhia" padavALI "nANuMmi" sUtranI gAthAmAM kahelA ATha prakAranA darzanAcAranuM pAlana karavAnI kriyA avazya karavI joIe, kAraNa ke kSAyopazamika bhAvanuM samyaktva hovAthI aticAro lAgavAno saMbhava che. tethI aticAro dUra karavA darzanAcAranuM pAlana Avazyaka che. 268 (1) paramAtmAnA vacanomAM zaMkA na karavI te prathama darzanAcAra. (2) anya matane jANavAnI ke sAMbhaLavAnI IcchA na karavI te bIjo darzanAcAra. (3) sAdhu-sAdhvIjI upara durgaMchA na karavI te trIjo darzanAcAra. (4) amUDha (amohA) dRSTivALA banavuM te cotho darzanAcAra. (5) guNInA guNonI anumodanA karavI te pAMcamo darzanAcAra. (6) jainadharma pAmelA jIvone vadhAre vadhAre sthira karavA te chaThTho darzanAcAra. (7) sAdharmika puruSo pratye vAtsalyabhAva rAkhavo te sAtamo darzanAcAra. (8) jainadarzananI prabhAvanA karavI te AThamo darzanAcAra. A darzanAcAranA ATha AcAro che. tenuM pAlana Avazyaka che. jo upara kahyA pramANe pravartana karavAmAM na Ave ane ajANatAM paNa viruddha vartana thaI jAya athavA koInI parAdhInatAthI jANatAM chatAM koI doSa sevavo paDe to tene darzanAcAranA ATha aticAro kahevAya che. evI ja rIte kSAyikabhAvanuM jJAna (arthAt kevalajJAna-kevaladarzana) na thAya tyAM sudhI eTale ke bAramA guNaThANAnA aMta sudhI jAtte viLaC vahumALe e padavALI nANuMmi sUtranI gAthAmAM kahelA ATha prakAranA jJAnAcAranuM pAlana karavAnI kriyA avazya karavI joIe. kAraNa ke kSAyopamika bhAvanuM jJAna hovAthI aticAro (doSo) lAgavAno saMbhava che. tethI tevA aticAro dUra karavA mATe jJAnAcAranA ATha AcAronuM pAlana Avazyaka che. (1) bhaNavAne mATe zAstrokta je yogya kAla hoya te yogya kAle bhaNavuM. (2) guru ane pustaka Adino vinaya sAcavavA pUrvaka bhaNavuM. (3) guru, pustaka ane jJAnAdi pratye hArdika bahumAna rAkhIne bhaNavuM. (4) upadhAnatapa-yogodvAhanAdi dharmakriyA karavA pUrvaka bhaNavuM. (5) bhaNAvanAra Adine gopavyA vinA bhaNavuM. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 269 (6) sUtronA vyaMjano : akSaro-zabdo atyanta spaSTa bolavA. (7) sUtronA artho yathArtha vicAravA-manamAM dhAravA. (8) sUtronA zabdo tathA artho barAbara joDavA. evI ja rIte bAramA guNaThANe prApta thatA yathAkhyAta cAritranI prApti jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI (dasamA guNaThANA sudhI) nirantara (satata) cAritrAcAranuM pAlana karavuM. pAMca samiti ane traNa gupti ema ATha prakAranA cAritrAcAranA pAlananI yathArtha kriyA karavI. tathA parama evuM zukladhyAna jyAM sudhI prApta na thAya tyAM sudhI tapAcAranuM pAlana karavuM anivArya che. zarIra pratyenI ane AhArAdi paradravya pratyenI rAgAdi svarUpa mohadazAnA tyAganuM cha prakArano bAhya tapa parama sAdhana che ane abhyantaratapa kASAyika pariNatinA tyAganuM parama sAdhana che. zukladhyAnanA prathamanA be pAyA pUrvadharane hoya che ane chellA be pAyA kevalI bhagavaMtane hoya che. tathA sarvasaMvarabhAvanI prAptivALI ayogiguNasthAnakanI prApti na thAya tyAM sudhI viryAcAranuM pAlana Avazyaka che. (1) potAnA labdhivIryane gopavyA vinA dharmadezanAdi anuSThAnomAM vIryanuM phoravavuM. (2) zAstramAM kahyuM hoya te rIte sAvadhAnI pUrvaka vIryanuM phoravavuM. (3) potAnI zaktine anusAre vIryanuM phoravavuM. upara kahelA paMcAcAranA pAlana vinA kSayopazamabhAvamAMthI kSAyikabhAvanI prApti thatI nathI. ane kSAyikabhAvanI prApti karyA vinA mokSa thato nathI. darzanaguNathI (vItarAga paramAtmAnA vacano pratyenI apratima zraddhAthI) AtmAnA bIjA guNomAM pravRtti vadhe che. jo zraddhALuNa hoya to te vItarAga prabhunAM zAstro bhaNavAnuM mana thAya eTale jJAna vadhe, temaNe kahyA pramANe vartavAnA bhAva jAge tethI cAritra, tapa ane vIrya vadhe, ema AtmaguNonI pravRtti vadhe che. AtmaguNonI pravRtti e ja kriyA che. Ama paMcAcAranA pAlana rUpa A kriyA darzanAdi AtmaguNonI nirmaLatA mATe jarUrI che. guNonI vRddhi ane zuddhi kevI rIte thAya? tenAM nimittonuM AlaMbana laIne guNomAM je pravartana karavuM tene ja AcAra kahevAya che. mATe A paMcAcAranA pAlana svarUpa kriyA guNonI pUrNatAnI prApti mATe che. arthAt kSAyikabhAvanI prApti mATe che. tethI kSAyikabhAvanI Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 27) kriyASTaka - 9 prApti (eTale ke guNonI pUrNatAnI prApti) thAya tenI pUrvakAlamAM A paMcAcAranI AcaraNA (paMcAcAranA pAlananI kriyA) avazya karavI joIe. AvA prakAranI AcaraNAthI guNonuM prAgaTya avazya thAya ja che. kSAyikabhAvanA guNo pragaTa thayA pachI eTale ke pUrNaguNonI prApti thayA bAda guNaprApti mATe ke guNavRddhi mATe ke guNonI zuddhi mATe kriyA karavAnI rahetI nathI. mAtra paropakAra karavA mATe ja yathocita AcaraNA hoya che. potAne to pUrNa-guNaniSpatti thaI ja gaI che. mATe svaguNanI prApti mATe have kriyA saMbhavatI nathI. paropakAra mATe ja pravRtti kare che. A kAraNathI ja kahevAya che ke - jJAnI kriyAparaH zAnto, bhAvitAtmA jitendriyaH / svayaM tIrNo bhavAmbhodheH, paraM tArayituM kSamaH // 1 // gAthArtha - jJAnI, kriyAmAM tatpara, zAnta, bhAvita che AtmA jeno, jItI che Indriyo jeNe evo AtmA svayaM pote saMsAra samudrathI tarelo che ane parane tAravAne samartha che. ll1il TIkA :- "jJAnI kriyApara" rUtti, jJAnI yathArthatattvasvarUpavivothI, e kriya= sAdhanakAraNAnuyAyiyogapravRttirUpA, svaguNAnuyAyivIryapravRttirUpA, tasyAM tatparaHudyataH, punaH zAntaH-kaSAyatAparahitaH, bhAvitAtmA-bhAvitaH zuddhasvarUparamaNamayaH AtmA yasya saH bhAvitAtmA, jitendriyaH-parAjitendriyavyApAraH, bhavAmbhodheH= bhavasamudrAt svayaM tIrNaH-pAraMgataH, param-Azritam, upadezadAnAdinA tArayituM kSamaH -samartho bhavati / yo hi samyagdarzanajJAnacAritrapariNataH AtmArAmI AtmavizrAmI AtmAnubhavamagnaH sa svayaM saMsArAt nivRttaH tatsevanAparAn nistArayati / vivecana :- je AtmA "jJAnI" che eTale ke vItarAga sarvajJa bhagavaMtoe zAstromAM je vastunuM svarUpa jema kahyuM che tathA je vastunuM svarUpa vAstavika jevuM che tevo yathArtha tattvano bodha jeNe prApta karyo che te jJAnI AtmA, jyAre "kriyAmAM tatpara" hoya eTale ke muktinA sAdhanabhUta tathA asAdhAraNa kAraNabhUta evA samyagdarzana-samyajJAna ane sammacAritranI zuddhi-vRddhi thAya tevI, tene anusaranArI mana, vacana ane kAyAnI yogapravRtti rUpa zubhakriyAvALo je AtmA che te AtmA kriyApara kahevAya che tathA AtmAnA jJAnAdi guNone anusaranArI (guNonI zuddhi ane vRddhi kare tevI) AtmAnA vIryanI pravRtti svarUpa je Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 271 zubhakriyA che te kriyA karavAmAM je tatpara-udyamazIla che. tenuM nAma kriyApara, arthAt kriyAmAM tatpara. tathA "zAnta" eTale ke krodha-mAna-mAyA ane lobha ema cAre prakAranA kaSAyonA tApa vinAno je AtmA che rAga-dveSAdi vikArI bhAvo jenA zAnta thaI gayA che arthAt jenA vikArI bhAvo cAlyA gayA che tevA prakArano je AtmA te zAnta. tathA "bhAvitAtmA' bhAvita eTale susaMskArothI vAsita arthAt AtmAnA zuddha svarUpamAM-ratnatrayImAM ja ramaNatA karanAro evo je AtmA te bhAvitAtmA-saMskArothI vAsitAtmA, tathA "jitendriya" pAMce IndriyonA viSayonA vyApArano jeNe parAbhava karyo che tevo AtmA, rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda A pAMca IndriyonA viSayo che tenA 23 uttarabheda che. Ama pAMca athavA trevIsa viSayo anukula maLe to rAga nahIM karanAro ane pratikula maLe to dveSa nahIM karanAro evo je AtmA te jitendriya AtmA, viSayone anubhave kharA, viSayone seve kharA, paNa rAgAdi na kare te. AvA prakAranA vizeSaNavALo arthAt jJAnI, kriyAtatpara, zAnta, bhAvitAtmA ane jitendriya je AtmA che te ja AtmA A bhavasAgarathI svayaM pote tare che. arthAt pArane pAme che. ane parane-potAnA Azraye AvanArA ziSyavargAdine upadeza-hitazikSA ane mArga jaNAvavA vagere dvArA A saMsArasamudrathI tAravAne zaktimAna che sArAMza ke je AtmA pote samyagdarzana-samyajJAna ane samyakcAritranA bhAvamAM pariNata thayo che, AtmAmAM ja ramanAro che, AtmatattvamAM vizrAnti karanAro che. AtmAnA zuddhasvarUpanI ja raTaNatAvALo che, temAM ja magna che. Avo uttama je AtmA che te ja AtmA pote svayaM A saMsArathI nivRtta thAya che, sAMsArika vAsanAothI rahita bane che zuddha-buddha thAya che, saMsAra-samudra tarIne muktipada pAme che ane temanI sevAmAM tatpara evA ziSyavargane ane bhaktavargane paNa tevA prakAranA guNo ApavA dvArA A saMsAra-sAgarathI tAre che. AvA mahAtmA puruSa ja saMvega-nirveda Adi uttamottama pariNAmavALA thayA chatA vairAgyabhAvathI atyanta vAsita thaIne saMsAra tare che ane sevakone paNa tevo ja upadeza ApavA dvArA tAranArA bane che. atra dravyajJAnaM-bhAvanArahitaM vacanavyApAramanovikalparUpaM saMvedanajJAnaM yAvat, tacca bhAvajJAnaM tattvAnubhavarUpopayogasya kAraNam, dravyakriyA yogavyApArAtmikA, sA'pi bhAvakriyAyA: svaguNAnuyAyisvaguNapravRttirUpAyAH kAraNam, atra "jJAnasya Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyASTaka - 9 jJAnasAra 272 phalaM viratiH " tena jJAnaM viratikAraNam / uktaJca tattvArthaTIkAyAM "darzanajJAne cAritrasya kAraNaM, cAritraM mokSakAraNam" / uttarAdhyayane nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa vinA na huMti caraNaguNA / aguNissa natthi mukkho, natthi amukkhassa nivvANaM // 30 // (uttarAdhyayana-adhyayana 28 gAthA-30) ato jJAnaM kriyAyuktaM hitAya, naikamevetyAha- // 1 // ahIM jJAna paNa be prakAranuM hoya che ane kriyA paNa be prakAranI hoya che dravyajJAna ane bhAvajJAna evI ja rIte dravyakriyA ane bhAvakriyA. dravyajJAna e bhAvajJAnanuM kAraNa bane che ane dravyakriyA e bhAvakriyAnuM kAraNa bane che. je jJAna vacanonA vyApArAtmaka che eTale samajavA ane samajAvavAnA viSayavALuM che tathA mananA vikalpavALuM che eTale ke mAnasika ciMtana-mananavALuM che. AvA prakAranA vacanavyavahAra ane mananA vyavahAravALuM anubhavAtmaka je jJAna hoya paraMtu bhAvajJAnarahita hoya eTale Atma-sparzI na hoya, zAstra sArAM AvaDe, sArAM bhaNe, sArAM bhaNAve, sAruM ciMtana-manana kare paNa mohane toDIne AtmaguNonI prAptine abhimukha na thAya, te jJAnane dravyajJAna kahevAya che. AvA prakAranuM A dravyajJAna e bhAvajJAnanuM kAraNa bane che. bhAvajJAnanuM lakSya rAkhIne varte to kALAntare te dravyajJAnathI bhAvajJAnanI prApti thAya che. Atmatattvano anubhava thavA rUpa je upayoga Atmaka jJAna te bhAvajJAna kahevAya che. mohano nAza karatAM karatAM A ja dravyajJAna bhAvajJAna svarUpe pariNAma pAme che. mana-vacana-kAyA saMbaMdhI yogonA vyApArAtmaka-dhArmika anuSThAno AcaravA rUpa je kriyA che te dravyakriyA kahevAya che. te paNa bhAvakriyAnuM lakSya hoya to kALAntare bhAvakriyAnuM kAraNa bane che. potAnA AtmAnA guNone anusaranArI (zuddhi-vRddhi karanArI) potAnA guNonI aMdara pravRtti karavA rUpa je kriyA che te bhAvakriyA kahevAya che athavA potAnA guNone anusaravA svarUpa pravRtti karavI te bhAvakriyA kahevAya che. A dravyakriyA bhAvakriyAnuM kAraNa bane che. eTaluM ja nahIM paNa je dravyakriyA bhAvakriyAnuM kAraNa bane tevI dravyakriyAne ja nizcayanayathI dravyakriyA kahevAya che. tattva jema jema samajAtuM jAya che, AtmatattvanuM jema jema bhAna thatuM jAya che, tema tema heya-upAdeyano vivega jAgRta thatAM, heyano tyAga ane upAdeyano Adara e rUpa kriyA jIvanamAM Ave ja che. tethI jJAna e kriyAnuM kAraNa bane che. tethI zAstramAM kahyuM che ke "jJAnanuM phaLa virati che" jJAna dvArA heya-upAdeyano viveka Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 pragaTa thatAM heyano tyAga ApoApa thAya che tethI e viratinuM kAraNa bane che. tattvArthasUtranI TIkAmAM kahyuM che ke - "darzana ane jJAna e cAritranuM kAraNa che ane cAritra e mokSanuM kAraNa che.' uttarAdhyayana sUtramAM paNa aThyAvIsamA adhyayananI trIsamI gAthAmAM kahyuM che ke - "adarzanI AtmAne (samyagdarzana vinAnA AtmAne) samyajJAna thatuM nathI, samyajJAna vinAnA AtmAmAM cAritranA guNo AvatA nathI ane cAritra saMbaMdhI guNa vinAnA jIvano mokSa thato nathI tathA muktinI prApti vinAnA jIvane nirvANa saMbhavatuM nathI.' A kAraNathI samyakRkriyAthI yukta evuM je jJAna che te ja hitakAraka che paNa kriyA vinAnuM ekaluM jJAnamAtra hitakAraka thatuM nathI - te mATe graMthakArazrI have kahe che ke - kriyAvirahitaM hanta, jJAnamAtramanarthakam / gatiM vinA pathajJo'pi nApnoti puramIpsitam // 2 // 2 273 gAthArtha :- kriyA vinAnuM kevala ekaluM jJAna (abhimAnAdi karAvavA dvArA) anarthaka bane che. mArgane jANanAro mANasa paNa gamana kriyA vinA ISTa nagarane pAmI zakato nathI. // 2 // TIkA :- "yiAvihita haiMnta' rUti, yiAvirati-yiA sAdhanapravRttirUpA, tayA virahitaM jJAnamAtraM - saMvedanajJAnam, anarthakaM na mokSarUpakAryasAdhakam / dRSTAntaH-pathajJo'pi-mArgajJAtApi, gatiM vinA - caraNavihArakriyAM vinA IpsitaM - icchitaM puraM nagaraM nApnoti na prApnoti, caraNacaGkrameNaiva IpsitanagaraprAptiH iti ''nALacaroLa muvo' kRti vacanAt / saNNANanANovagae mahesI, aNuttaraM cariuM dhammasaMcayaM / aNuttare NANadhare jasaMsI, obhAsai sUrie vaMtalikkhe // 23 // (zrI uttarAdhyayanasUtra adhyayana-21, gAthA-23) // 2 // vivecana :- kriyAvirahita eTale kriyA vinAnuM je jJAna te anarthaka che arthAt muktidAyaka banatuM nathI. ahIM kriyA te samajavI ke je muktinA sAdhanarUpa ratnatrayI che temAM satata pravRtti karavI. arthAt samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra svarUpa je muktinAM sAdhano che, te guNonI zuddhi ane vRddhi vadhAre vadhAre kema thAya ? e mATenI je pravRtti karavI tene samyakriyA kahevAya che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 kriyASTaka - 9 jJAnasAra AvA prakAranI kriyA vinAnuM kevala ekaluM zAstrIya jJAnamAtra arthAt zAstronA arthonuM saMvedana (anubhava) thavA rUpa jJAnamAtra anarthaka che. anarthaka eTale ke zubhayoga hovAthI puNya baMdha karAvavA dvArA svargasukha ApanAra kadAca bane, paNa mukti rUpa je kArya sAdhavuM che tenuM sAdhaka banatuM nathI. mukti ApanAra banatuM nathI. A bAbatamAM graMthakArazrI suMdara daSTAnta kahe che ke - pathajJa evo puruSa arthAt eka gAmathI bIje gAma javAno rasto barAbara jANanAro puruSa paNa gatikriyA karyA vinA-gamanAgamana karavA rUpa caraNanI kriyA karyA vinA ISTanagaranI prApti karI zakato nathI, bhojananA jJAnavALo puruSa paNa bhojananI kriyA karyA vinA sudhAzAnti karI zakato nathI, dhaMdhAno jANakAra puruSa paNa dhaMdhAnI kriyA karyA vinA dhanaprApti karI zakato nathI. ItyAdi aneka udAharaNa ahIM jANavAM. mATe ja maharSi puruSoe "jJAna ane cAritra ema bane guNo vaDe mokSa thAya" ema kahela che. uttarAdhyayana sUtranA 21mA adhyayananI 23 mI gAthAmAM kahyuM che ke - "samyajJAnAtmaka evuM je jJAna che tenAthI yukta evA maharSi puruSano AtmA anupama evA dharmasaMcayane karIne anupama evA jJAnane (kevalajJAnane) dhAraNa karanArA banyA chatA (arthAta kevalI thaIne) je dharmadezanA karanArA bane che te AkAzanI aMdara prakAzamAna thatA evA sUryanI jema camake che, zobhe che." merA punarUdeva draDhayanAda - vaLI te ja vAta atizaya deDha karatAM kahe che - svAnukUlAM kriyAM kAle, jJAnapUrNo'pyapekSate / pradIpaH svaprakAzo'pi, tailapUrtyAdikaM yathA // 3 // gAthArtha - jJAnathI paripUrNa AtmA paNa avasare avasare potAne anukUla (sAdhyane sAdhI Ape tevI) kriyAnI apekSA rAkhe che. jema pradIpa pote svayaM prakAzamAna hovA chatAM paNa telanI pUrti Adi kriyAnI apekSA avazya rAkhe ja che. I TIkA :- "svAnumati" jJAnapUufpa vAvivecanaviziSToSi, ne avasare kAryasAdhanakSaNe svAnukUlAM-tatkAryakaraNarUpAM kriyAmapekSate, tattvajJAnI samyagjJAnI prathamaM saMvarakAryaruciH dezaviratisarvaviratigrahaNarUpAM kriyAmAzrayati / punaH cAritrayukto'pi tattvajJAnI kevalajJAnakAryaniSpAdanarasikaH zukladhyAnAroharUpAM Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 275 kriyAmAzrayati, kevalajJAnI sarvasaMvarapUrNAnandakAryAvasare yogarodharUpAM kriyAM karoti ! ata evocyate-jJAnI kriyAmapekSate, evaM tadarthameva AvazyakakaraNaM munInAm / vivecana :- koI paNa jJAnI puruSa bhale jJAnathI paripUrNa hoya Atmatattva ane paratattvane samajavAmAM-samajAvavAmAM tathA teno bheda karavAmAM bhale atizaya vicakSaNa hoya to paNa yogya yogya avasare eTale ke je kAle je kArya sAdhavAno avasara hoya te kAle te kArya sAdhavAne anukULa te te kAryanA kiraNa rUpe rahelI (asAdhAraNa kAraNa svarUpe rahelI) kriyAne karavAnI apekSA avazya rAkhe ja che. jo kAryasAdhaka kriyA kare to ja kAryanI siddhi thAya che. jJAnamAtrathI kAryasiddhi thatI nathI. tattvajJAnI evo avirata samyagdaSTi AtmA samyajJAnI banyo chato mArAmAM baMdhAtAM karmo kema aTake? Ama saMvarabhAvanI rUcivALo banyo chato abhakSyatyAga, anaMtakAyatyAga, abrahmatyAga, rAtribhojanatyAga ItyAdi rUpe prathama dezaviratinI kriyA ane tyArabAda sarva saMsAratyAga, paMcamahAvratapAlana, pAMca samiti ane traNa guptinuM pAlana e rUpe sarvaviratinI kriyA karavAno Azraya kare ja che. AvI kriyA karato chato te AtmA anukrame pAMcamA, chaTTA, sAtamAM guNaThANe ArUDha thAya che. chaTTA-sAtamA guNaThANe AvelA ane cAritraguNathI yukta evA muni puruSo kSapakazreNI prApta karavA mATe AjJAvicayAdi dharmadhyAnAdinI kriyAno ane kSapakazreNImAM ArUDha thayelA mahAtmA puruSo kevalajJAnanI prAptimAM rasika thayA chatA zukladhyAnanA ArohaNanI kriyAno avazya Azraya kare che. zukladhyAnanI kriyA karatA karatA te munipuruSa bAramA guNaThANe ghanaghAtI karmo khapAvIne kevalajJAna prApta karavA svarUpa nija kAryane siddha kare che. mATe tyAM paNa jJAnI hovA chatAM kriyAnI apekSA rahe ja che. teramA guNaThANe pahoMcelA-ghanaghAtI karmonA kSayavALA evA kevalI bhagavaMto paNa (1) sarvasaMvarabhAva prApta karavA mATe, (2) sAtavedanIyakarmano baMdha aTakAvavA mATe, (3) sarvathA anAzravabhAva prApta karavA mATe, (4) yogajanya AtmapradezonI caMcaLatA-asthiratA aTakAvavA mATe tathA (5) AtmAnI saMpUrNa zuddhadazAnuM pUrNa AnaMdarUpa kArya siddha karavA mATe yogano nirodha karavAnI kriyA avazya kare che. A kAraNathI ja kahevAya che ke jJAnI AtmA paNa tevA tevA avasare te te kArya karavA mATe tene tene anukUla arthAt kAryasAdhaka kriyA karavAnI avazya apekSA rAkhe che. Ama hovAthI jJAnI evA paNa munione AvazyakakriyA te te kArya mATe avazya hoya che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 kriyASTaka - 9 jJAnasAra tatra dRSTAntaH-yathA pradIpaH svaprakAzo'pi tailapUrtyAdikAM kriyAmapekSate, evaM samyagjJAnI api kriyAraGgI bhavati / kriyA hi vIryazuddhihetuH / azuddhavIryavihitAzravaH saMsarati saMsAre / sa eva guNisevanaguNaprAgbhAvodyataH saMvarIbhavati / karmapradezagrahaNaM yogaiH / yogAH vIryaprabhavAH / tena yogAH paramAtmavandanasvAdhyAyAdhyayanAdiyojitAH na karmagrahaNAya bhavanti / yogAnAM satpravRttiH kriyA iti // 3 // A bAbatamAM zAstrakAra bhagavaMta suMdara eka udAharaNa kahe che - jema dIpaka svayaM pote ja prakAza ApavAnA svabhAvavALo che. prakAzakatA e dIpakanuM svarUpa che. chatAM paNa telanuM pUravuM ane Adi zabdathI vATanuM tathA koDIyAnuM hovApaNuM vagere kriyAnI te dIpaka paNa avazya apekSA rAkhe ja che. A ja pramANe samyajJAnI AtmA paNa te te guNasthAnakane ucita kriyA karavAno utsAhI hoya, ane tevI sAnukuLa kriyA kare, to ja te jIvane uparanA guNasthAnakanI prApti thAya che. dharmakriyA e vIryanI pravRttinI) zuddhatAno hetu che. anAdikALathI A jIve potAne prApta thayelA vIryano upayoga mithyAtva, avirati, rAga-dveSa ane kASAyika pariNatimAM ja karyo che. tenA kAraNe A vIryapravRtti karmonA AzravanuM ja kAraNa banelI che. mATe te vIryapravRtti azubha ja thaI che. A rIte azuddha vIryapravRtti dvArA karyA che ghaNA ghaNA Azravo jeNe evo A jIva saMsAramAM rakhaDyo che, rakhaDe che ane ghaNA ghaNA duHkhanuM bhAjana banyo che ane bane che. te ja A jIva jyAre guNI mahAtmA puruSonI sevAmAM tatpara bane che ane tenA dvArA potAnA guNono prabhAva (AvirbhAva-pragaTatA) karavAmAM udyamazIla bane che tyAre Azravane rokIne saMvarabhAvavALo thAya che. mana-vacana-kAyA dvArA pravartamAna evuM je vIrya (karaNavIya) che tene yoga kahevAya che. kAraNa ke "yoga-joDavuM" A AtmAne karmabaMdhanI sAthe je joDe tene mana, vacana ane kAyAno yoga kahevAya che. tethI AvA yoga dvArA to karyagrahaNa ja thAya che. tattvArthasUtramAM kahyuM che ke zrAvInaHrma yo:, sa zrava:, zuka: puSastha, mAma: pApa0 (61, 2, 3, 4) AvA prakAranA A mAnasika, vAcika ane kAyika yogo labdhivIryathI utpanna thAya che. varyAntarAyakarmanA kSayopazamathI athavA kSayathI pragaTa thayeluM je vIrya che te ja vIrya mana-vacana-kAyAnA AlaMbane caMcaLatA rUpe jyAre vaparAya tyAre tene karmabaMdhanA hetubhUta yoga kahevAya che. athavA karaNavIrya paNa kahevAya che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 277 sAmAnyathI A yogo karyagrahaNa karAve che. karmabaMdhanA hetu che. ekathI tera guNaThANA sudhI yoga zubha hoya to puNyano ane azubha hoya to pApano baMdha karAve che. paraMtu jo te yoga paramAtmAne vaMdanakriyA karavAmAM, svAdhyAya ane adhyayana Adi kriyA karavAmAM vaparAyo hoya to karyagrahaNa mATe samartha banato nathI. arthAt karma grahaNa to karAve ja che, paraMtu AtmAne pIDA Ape tevAM athavA AtmA sAthe jhAjho TAIma rahe tevAM dIrghasthitirasavALAM karma baMdhAtAM nathI. tethI baMdhAya to paNa na baMdhAyA tulya gaNAya che. athavA baMdha karatAM nirjarA vadhAre karAve che. mATe AvA prakAranA yogonI je A satyavRtti che tene ja kriyA kahevAya che. A bAhyabhAvaM puraskRtya, ye kriyAM vyavahArataH / vadane kavalakSepaM, vinA te tRptikAGkSiNaH // 4 // gAthArtha :- je loko "kriyA" e to bAhyabhAva che. Azravahetu che, vyavahAra mAtra ja che, evuM svIkArI kriyAno niSedha kare che, teo mukhamAM kavalakSepa karyA vinA tRpti IcchanArA che. ll TIkA :- "vIdyamAvati' vAmAvaM-vIhatvam, puraskRtya-maphatya, nara: asevitagurucaraNAH vyavahArataH kriyAM niSedhayanti "kiM bAhyakriyAkaraNena ?" ityuktvA kriyodyamaM mandayanti, te narAH vadane-mukhe kavalakSepaM vinA tRptikAGkSiNa:tRptivAJchakA iti // 4 // | vivecana : - "kriyA" e to mana, vacana, kAyAnA yogo che. yogo te te Azravo che. karmabaMdhanAM kAraNo che. pachI bhale te zubha hoya ke azubha hoya, paNa aMte to karmabaMdha ja karAve che. AtmapradezonI asthiratA che, caMcaLatA che. mATe "bAhyabhAva" che, vibhAva che. te to tyajavA yogya ja gaNAya, mATe kriyA karavA jevI nathI. Ama kriyA e bAhyabhAva che. AvA prakArano tarka AgaLa karIne arthAt te tarkane pradhAna karIne, gurujInA caraNakamala jeNe sevyAM nathI evA arthAt guru pAsethI sAcuM tattvajJAna jeoe prApta karyuM nathI ane svachaMdapaNe jeo potAnI buddhinA ghoDA ja doDAve che tevA je manuSyo kriyA karavAno niSedha kare che "bAhya kriyA karavAnI zuM jarUra che?" Ama kahIne kriyAne uDAve che. kriyA karavAnA udyamane-utsAhane maMda kare che te manuSyo mukhamAM kavalakSepa karyA vinA bhojana karyAnI tRpti IcchanArA jevA che. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyASTaka - 9 jJAnasAra thALImAM pIrasAyeluM bhojana hoya, bhojanamAM kaI kaI vastu AvI che ? keTalA pramANamAM AvI che ? kevA masAlAvALI che ? ItyAdinuM jJAna barAbara hoya to paNa te bhojanane koLIyA dvArA mukhamAM nAkhavAnI ane mukhamAM nAkhyA pachI cAvavAnI kriyA jo na karIe to kSudhA zAnta thayAnI tRpti jema thatI nathI. tema ahIM paNa jJAna hovA chatAM paNa jo kriyA na hoya to karmakSaya rUpa sAdhya siddha thatuM nathI. tethI je loko kriyAno niSedha kare che te loko mukhamAM kavalakSepa karyA vinA tRpti IcchanArA mUrkha manuSyo jevA che. te tRpti jema zakya nathI tema A paNa zakya nathI. // 4 // 278 guNavadbahumAnAdernityasmRtyA ca satkriyA / jAtaM na pAtayed bhAvamajAtaM janayedapi // 5 // gAthArtha HguNI AtmAonI bahumAnAdi kriyA karavAthI ane pUrve grahaNa karelAM vrata-niyamAdinuM nitya smaraNa karavAnI kriyA karavAthI AtmAmAM pragaTa thayela saMvega-nirvedAtmaka uttamabhAva patana pAmato nathI ane Avo pariNAma na utpanna thayo hoya to utpanna thAya che. pA TIkA :- "guNavaddbahumAnAderiti ", samyagdarzanajJAnacAritrakSamAmArdavArjavAdiguNavantaH, teSAM bahumAnaM, svato'dhikaguNavatAM bahumAnaM, AdizabdAt doSapazcAttApaH pApadurgaJchA'ticArAlocanaM devagurusAdharmikabhaktiH uttaraguNArohaNAdikaM sarvaM grAhyam / ca - punaH nityasmRtiH pUrvagRhItavratasmaraNam, abhinavapratyAkhyAna-sAmAyikacaturviMzatistava - guruvandana-pratikramaNa-kAyotsarga-pratyAkhyAnAdInAM nityasmRtyA satkriyA bhavati / atra gAthA zrIharibhadrapUjyaiH viMzatikAyAm vivecana :- guNI puruSonAM bahumAnAdi karavAM ane lIdhelAM vratonuM nityasmaraNa karavuM te sankriyA kahevAya che, samyagdarzana-samyajJAna-samyakcAritra-kSamA-mArdavatA (namratA)ArjavatA (saraLatA) ItyAdi guNo je je mahAtmA puruSomAM vikasyA hoya che te te mahAtmApuruSonAM bahumAna karavAM - haiyAmAM ahobhAva rAkhavo - potAnA karatAM adhika guNavALA je je AtmAo hoya teonAM bahumAna karavAM, hRdayamAM temanA tarapha pUjyabhAva rAkhavo, te sankriyA jANavI. mUla zlokamAM vaghumAnAve: = padamAM je Avi zabda che tenAthI potAnA doSano pazcAttApa karavo, pAponI durgaMchA karavI, lAgelA aticAronI AlocanA karavI, deva-guru ane sAdharmikonI bhakti karavI, uttaraguNa upara ArohaNa karavuM - samyaktva Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 279 hoya to aNuvrato levAM ane aNuvrato hoya to mahAvrato levAM te uttaraguNa upara ArohaNa karyuM kahevAya che. Ama guNomAM vRddhi karavI ItyAdi sarve samyak kriyA kahevAya che ema jANavuM. tathA = eTale vaLI pUrvakAlamAM guru Adi upakArI puruSonI samIpe grahaNa karelAM vratonuM vAraMvAra smaraNa karavuM, jenAthI vratapAlanamAM utsAha vadhe - niraticAratA Ave tathA navAM navAM adhika paccakkhANa karavAM, sAmAyika karavuM, caturvizatistava gAvuM (logassa Adi bolavA), gurujIne vaMdana karavuM, lAgelA doSonuM pratikramaNa karavuM, kAyotsarga karavo ane paccakkhANa Adi cha Avazyaka je je karyAM hoya tenuM nitya smaraNa karavuM, je kaMI na karyuM hoya te karavA jevuM che. huM kyAre karuM ? evI bhAvanA bhAvavI ane je kaMI karyuM hoya tenuM nityasmaraNa karIne anumodanA karavI, te sarve samyakriyA kahevAya che. jema jIvanamAM jJAna AdaraNIya che tema AvA prakAranI samyakriyA paNa AdaraNIya che. A bAbatamAM pUjya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe viMzativiMzikAmAM kahyuM che ke - tamhA NiccasattIe, bahumANeNaM ca ahigayaguNiM / paDivakkhadugaMchAe, pariNaiyAloyaNatthaM ca // 36 // titthaMkarabhattIe, susAhujaNapajjuvAsaNAe ya / uttaraguNasaddhAe ya, ettha sayA hoI jaiyavvaM // 37 // evamasaMto vi imo jAyai, jAovi na paDai i / tA ettha buddhimayA, apamAo hoi kAyavvo // 38 // (paMcAzakaprakaraNa-1 gAthA-36-37-38 tathA zrAvakadharmaviMzikA gAthA-8-9-10, zrAvakaprajJapti gAthA-104-105-109, zrAvakadharmavidhi gAthA-106-107-108) suhapariNAmo niccaM causaraNagamAI AyaraM jIvo / kusalapayaDIu baMdhai, baddhAo suhANubaMdhAo // 59 // (causaraNapayannA gAthA-59) tethI sarvakAle dharmAnuSThAnonuM niraMtara smaraNa karavuM, adhikRta (prastuta) je guNo che (samyaktva-aNuvrata tathA mahAvratAtmaka je guNo che) te guNovALA guNIpuruSo pratye sadA atizaya bahumAnavALA thavuM, tenA pratipakSI doSo upara durgaMchA karavI (mithyAtva-asaMyama ane kASAyikabhAvonI niraMtara durgachA-niMdA-garha karavI.) tathA mithyAtva-asaMyama ane Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 kiyASTaka - 9 jJAnasAra kASAyika pariNAmo vipAka ApavAmAM dAruNa phalavALA che ane samyakatva, aNuvrata tathA mahAvrata paramArthasiddhinAM kAraNo che. Ama doSa tathA guNonA pariNAmanuM (vipAkanuM) paryAlocana karavuM. tIrthaMkara paramAtmAnI bhakti karavI. susAdhujananI sevA karavI. uttaraguNonI abhilASA karavI. (samyakatva hoya to dezaviratinI IcchA karavI ane dezavirati hoya to sarvaviratinI IcchA karavI) ItyAdi dharmakriyA karavAmAM haMmezAM udyamazIla rahevuM. Ama karavAthI potAnA AtmAmAM samyaktvapariNAma athavA viratino pariNAma jo utpanna thayelo na hoya to utpanna thAya che ane jo te pariNAma utpanna thayelo hoya to vadhAre vizuddha thAya che paraMtu kyAreya paDato nathI. tethI buddhizALI AtmAe A viSayamAM nitya apramAdI thavuM. AvA prakAranI samyakriyAmAM sadA lIna banavuM. uttama pariNAmavALo ane nitya catu zaraNa Adine (catu zaraNa-duSkRtagartAsukRtAnumodanAne) Acarato jIva puNyaprakRtione bAMdhe che ane bAMdhelI puNyaprakRtione vadhAre tIvra zubharasabaMdhavALI kare che. (causaraNapayanA gAthA-59) ityAdikriyAjAtamutpannaM bhAvaM samyagjJAnAdisaMveganirvedalakSaNaM na pAtayet / api ca na jAtaM dharmadhyAnazukladhyAnAdikaM bhAvamajAtamapi-anutpannamapi janaye= niSpAdayet / zreNika-kRSNAdInAM guNibahumAnena, mRgAvatyAH pazcAttApena, AlocanenAtimuktanirgranthasya, gurubhaktyA caNDarudraziSyasya, ityAdyanekavAcaMyamAnAM paramAnandaniSpattiH zrUyate Agame // 5 // upara kahelI dharmakriyAono samUha-guNIonuM bahumAna, doSono pastAvo, pAponI durgachA, aticAronI AlocanA, devaguru ane sAdharmikanI bhakti, adhika guNo upara ArohaNa, ItyAdi dharmakriyAono samUha ApaNA AtmAmAM utpanna thayelA evA samyajJAnAdi saMveganA pariNAma ane nirvedanA pariNAmane paDavA deto nathI. paNa vadhAre vadhAre sthira kare che. tathA A AtmAmAM dharmadhyAna ane zukladhyAna Adi je viziSTa bhAvo na janmyA hoya tevA bhAvone utpanna paNa kare che. ane utpanna thayelAnI vRddhi paNa kare che. A rIte A kriyAmArga jIvane svasaMpatti prApta karAvavAmAM ghaNo ja upakAraka che. zreNika mahArAjA ane kRSNa mahArAjAnuM jo kalyANa thayuM hoya to guNI evA paramAtmA zrI mahAvIra prabhu Adi upara ane paramAtmA zrI neminAtha prabhu Adi upara hArdika je ghaNuM ja bahumAna hatuM tenAthI thayuM che. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 281 mRgAvatInuM kalyANa potAnA thayelA doSonA pazcAttApathI thayuM che. paramAtmA zrI mahAvIra prabhunI dharmadezanA sAMbhaLavA mRgAvatIjI temanA guruNIjI zrI caMdanabALAjInI sAthe gayelAM. tyAM caMdra-sUrya mUlavimAne vaMdanA karavA AvelA, tenA mUlavimAnano atizaya prakAza hovA chatAM samaya thaI gayo che evo khyAla caMdanabALAjIne AvI gayo paNa mRgAvatIjIne A khyAla na Avyo. jethI caMdanabALAjI samaya thayo jANIne uThI gayAM ane potAnA sthAne AvI gayAM. jyAre mRgAvatIjI dharmadezanA sAMbhaLavAmAM lIna thaI gayAM. jyAre sUrya-caMdra cAlyA gayA pachI moDuM thavAthI gabharAyelAM evA mRgAvatIjI hAMphaLAMhAMphaLAM thayelAM turata potAnA sthAne AvyAM, rAtrie gurujIe Thapako Apyo, "strI jAtie ekalA svasthAnathI bahAra rahevuM te zobhAspada nathI." A ThapakAthI potAnI thayelI bhUlano vAraMvAra pazcAttApa karyo, "mArI bhUla thaI che huM vAraMvAra khamAvuM chuM" Avo hArdika bhAva AvatAM pazcAttApa mAtrathI karmo khapAvyAM ane te ja rAtrimAM kevalajJAna prApta karyuM. kevo saraLa AtmA ? A jagyAe jo jIva vakraprakRtivALo hoya ane potAno bacAva karavo hoya to karI zake che ke huM khoTA bhAvathI tyAM rokAI na hatI, paNa prabhunI dharmadezanA sAMbhaLavA rokAI hatI, vaLI caMdra-sUrya mUlavimAne AvyA hatA eTale samaya vItI gayo che evo khyAla na Avyo eTale AvavAmAM moDuM thayuM che. vaLI tame jJAnI hatAM tamane samaya thaI gayAnI khabara paDI gaI, eTale uThIne AvI gayAM to mane jarAka IzAro karyo hota to huM paNa uThI jAta, mArI bhUla nathI paNa tame mane IzAro na karyo e tamArI bhUla che. mane Thapako zuM kAma Apo cho ? AvA AvA koIpaNa bacAva karavA hoya to thaI zakatA hatA. paNa A AtmAe koI bacAva karyo ja nathI. kevala potAnI bhUla svIkArIne satata pazcAttApa karyo, jenAthI kevalajJAnI banyAM. - "aImuttA" munine pUrve karelI aplAyanI virAdhanAnI AlocanA karavAthI ghanaghAtI karmono nAza thavAthI kevalajJAnanI prApti thaI. nAnA bAlamuni hovAthI bIjA bALako pANImAM aneka prakAranI ramata karatA hatA. teonI sAthe bAlasvabhAvanA kAraNe pANImAM pAtarAne hoDI rUpe banAvIne tarAvavAnuM kAma karavAnI ramata A bAlamuni karatA hatA, bIjo koI dUSita bhAva na hato, kevala bAlasvabhAva mAtra hato. chatAM gurujI zrI gautamasvAmIjI joI gayA ane Thapako Apyo, makAnamAM AvIne aplAyanI virAdhanAnI vAraMvAra karelI AlocanA ane tevA ucca koTinA bhAvathI AlocanAnI kriyA karI ke jethI te aImuttA muni kevalI banyA. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 kriyASTaka - 9 jJAnasAra evI ja rIte caMDarUdrAcAryanA ziSyane gurunI bhaktithI ghanaghAtI karmono nAza thayo ane kevalajJAnanI prApti thaI. A ziSya gurune potAnA khabhA upara uMcakIne vihAra karatA hatA, paNa bhUmi ghaNA ja khADA-TekarAvALI hovAthI paga uMcA-nIcA paDatA hatA. tethI khabhA upara beThelA gurujI gusse thatA hatA. mAthAmAM dAMDAnA ghA mAratA hatA. chatAM guru pratyenI atizaya bhakti hRdayamAM hovAthI badhuM ja sahana karatA A ziSya ghaNA ja samatAbhAvamAM rahyA ane gurunI bhaktine ja hRdayamAM vicArI, jethI guru gussAmAM ane ziSya samabhAvamAM varyA, ziSya karmo khapAvyAM ane kevalajJAna prApta karyuM. pachI pazcAttApathI gurue paNa karma khapAvyAM. A pramANe aneka muni mahAtmAone AvA prakAranI samyaka kriyAthI "paramAnandanI prApti thayelI che ema AgamazAstromAM saMbhaLAya che. pA. kSAyopazamike bhAve, yA kriyA kriyate tayA / patitasyApi tadbhAvapravRddhirjAyate punaH // 6 // gAthArtha :- kSAyopathamikabhAvamAM je dharmakriyA karAya che te kriyA vaDe guNothI patita thayelA AtmAne paNa pharIthI te guNonI vizeSa vRddhi thAya che. llii TIkA :- "sAyopazama ti", varitrAnupAvIrthakSayapAne nAte thI kriya vandananamanAdikA kriyate, tayA kriyayA patitasyApi-guNaparAGmukhasyApi jIvasya punaH tadbhAvapravRddhiH-samyagjJAnAdiguNabhAvapravRddhiH jAyate / uktaJca - khaovasamigabhAve, daDhajattakayaM suhaM aNuDhANaM / parivaDiyaM pi hu jAyai, puNovi tabbhAvavuDDhikaraM // 34 // (jJIzokaraVT-rU-24) vivecana :-cAritramohanIya karmano kSayopazama thaye chate sAMsArika sukho upara rAga ane duHkho uparano dveSa ocho thAya che. ane vairAgyabhAvanI vRddhi thaye chate jIvamAM kSAyopathamikabhAvanuM cAritra Ave che. je dezavirati-sarvaviratirUpa be prakAranuM che. tenA uttarabhedo asaMkhya che. tathA viryAntarAyakarmanA kSayopazamathI AtmAmAM viryanI prApti (prAdurbhAva) thAya che. A rIte kSayopazamabhAvathI prApta thayeluM vIrya jyAre cAritramohanIya karmanA kSayopazamathI prApta thayelA cAritraguNane anusaranAruM bane che. eTale ke tyAga-tapavairAgya-saMvega-nirveda Adi guNone anusaranAruM vIrya bane che tyAre vaMdana-namana-pUjana Adi Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 283 rUpa je koI dharmakriyA karAya che. te dharmakriyA vaDe patita thayelA jIvano paNa eTale ke guNothI parAThukha thayelA jIvano paNa pharIthI uddhAra thAya che. AvA prakAranA mohanA kSayopazama pUrvaka karAyelI dharmakriyAthI guNarahita thayelA jIvamAM paNa pharIthI te te guNonI prakRSTa prakAre vRddhi thAya che. kriyAnA abhyAsathI pariNAmanI dhArA palaTAvAthI samyajJAna-samyagdarzana-samyakSyAritra tathA kSamA-mArdavatA-ArjavatA ItyAdi aneka prakAranA guNonI vRddhi thAya che. paMcAzakaprakaraNanA trIjA paMcAzakanI gAthA 24mAM kahyuM che ke - mohanA kSayopazamabhAvapUrvaka deDha prayatna vizeSathI karAyeluM zubha anuSThAna paDI gayelA jIvane paNa pharIthI te te guNAtmaka bhAvanI vRddhi karanAruM bane che. jIvane urdhvarohaNa karAvanAruM bane che. audayikabhAve'pi kriyA bhavati, sA na tAdRgguNavRddhikarI, audayikIkriyA ca uccairgotrasubhagAdeyayazonAmakarmodayena, antarAyodayena uccairgotrodayena ca tapa:zrutAvitnAma: prajJApanAsUtrataH seya rUti (prajJApanAsUtra, 9-ra3, sUtra-21) | jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-darzanamoha-cAritramohAntarAyakSayopazamataH zuddhadharmaprAgbhAvArthaM yA kriyA kriyate, sA AtmaguNaprakAzakarI bhavati // 6 // mohanIyakarmanA udayamAM paNa A jIva dvArA tevA prakAranI dharmakriyA karAya che paraMtu te dharmakriyA tevA prakAranA guNonI vRddhi karanArI banatI nathI. jemake "vinayarane udayana rAjAnI hatyA karavAnA AzayathI dveSa mohanIyanA udayathI saMyama lIdho, evI uMcA prakAranI dharmakriyA karI ke jethI gurujI tenA vizvAsamAM AvyA ane avasara maLatAM ja hatyAnuM kArya karyuM, A audayikabhAve karAyelI dharmakriyA guNa karanArI to na thaI paNa vadhAre nukazAna karanArI thaI. agnizarmAe guNasena uparanA veSathI AjIvana AhAratyAga karIne utkaTa tapa kriyA karI. abhavya jIvo devanAM sukhonI IcchA AdinA kAraNe saMyama le che. utkaTa dharmakriyA kare che tenAthI puNyabaMdha karIne nava raiveyaka sudhI paNa jAya che. A saghaLI audayikabhAvanI (mohanA udayavALI) dharmakriyA jANavI. je tAranArI nathI paNa DubADanArI che. AvA prakAranI audayikabhAvanI (rAgathI karAyelI ke dveSathI) karAyelI dharmakriyA uccagotra, saubhAgya, Adeya ane yaza nAmakarmanA udayakAle thAya che. uccagotramAM utpanna thayA hoya to tevA prakAranA puNyodayathI dharmakriyAdino lAbha paNa thAya che dharmakriyA karavAnI sAnukULatA maLI jAya che. tathA saubhAgyAdi puNyakarmano udaya hoya to tevA prakAranAM Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 kriyASTaka - 9 jJAnasAra anukULa kSetra-kALAdino yoga maLatAM dharmakriyA thAya che. paraMtu te kAle rAga athavA dveSa ema mohano udaya tIvra hovAthI mohathI A kriyA karAya che athavA mohanI puSTi-vRddhi mATe paNa A kriyA karAya che. tethI tevI kriyA te dravyakriyA che. antarAyakarmanA udayathI ane uccagotranA udayathI tapa ane kRtAdi ATha prakArano jIvane lAbha thAya che. evuM pannavaNA sUtramAM kaheluM che. tyAM RSabhadeva prabhune eka varSa sudhI (tera mAsa sudhI) aMtarAya karmanA udayathI zuddha AhAranI prApti na thaI, tethI varSItapa thayo. DhaMDhaNamunine aMtarAyakarmanA udayathI zuddha AhAranI aprApti thaI tethI tapano lAbha thayo. tapakriyA thaI. Ama AhArAdi viSayaka aMtarAya karmanA udayathI tapakriyA thAya tyAre mohanIyakarmano kSayopazama hoya to te bhAvatapa ane agnizarmAnI jema mohanIyano udaya hoya to te dravyatapa kahevAya che. tathA uccagotranA udayathI jAti-kula-baLa-rUpa-tapa-zruta-lAbha ane aizvaryanI prApti thAya che ema pannavaNA sUtramAM kaheluM che. tethI uccagotra karmanA udayane AzrayI audayikabhAve paNa tapa-zruta AdinA lAbhanI kriyA thAya che. te pannavaNA sUtrano pATha A pramANe che - uccAgottassa NaM bhaMte ! kammassa jIveNaM pucchA, goyamA ! uccAgottassa kammassa jIveNaM baddhassa jAva aTTavihe aNubhAve paNNatte, taM jahA-jAtivisiTThayA 1, kulavisiTThayA 2, balavisiTThayA 3, rUpavisiTThayA 4, tavavisiTThayA 5, suyavisiTThayA 6, lAbhavisiTThayA 7, issariyavisiTThayA 8, jaM vedeti poggalaM vA poggale vA poggalapariNAmaM vA vIsasA vA poggalANaM pariNAma tesiM vA udaeNaM nAva pravide manubhAve nitte . (pannavaNA sUtra pada-23, sUtra-21) tapa-zruta-sAmAyika-pratikramaNa-pUjA-dAnAdi dharmakriyAnI prAptimAM uccagotrakarmano udaya paNa kAraNa che. uccakula-uccakSetra-Aryadeza Adi bhAvo puNyodayathI maLe che ane temAM jIvanI dRSTi badalAya to dharmakriyAnI prApti paNa thAya che. eTale ke uccagotranA udayathI prApta thayela tapa, zruta Adi rUpa dharmakriyAmAM jo mohanIyano udaya bhaLe to te dravyakriyA kahevAya che. ane mohanIyano udaya na bhaLe to te bhAvakriyA kahevAya che. - tathA jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya-mohanIya ane aMtarAya karmanA kSayopazamathI saMsAra uparano rAga moLo paDavAthI paNa dharmakriyA karAya che. athavA sattAmAM rahelA zuddha dharmano prAdurbhAva karavA mATe paNa dharmakriyA karAya che. te dharmakriyA AtmAnA guNono prakAza karanArI che. ghAtakarmonA kSAyopathamikabhAvathI karAtI dharmakriyA AtmAnA guNono ughADa karanArI che. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 285 mohanIyanA udayathI thatA rAga ane dveSathI karAtI dharmakriyA puNyabaMdha karAve paNa saMsAranI rakhaDapaTTI ghaTADanArI banatI nathI. paraMtu paribhramaNa vadhAranArI bane che. mATe te dravyakriyA kahevAya che. // 6 // punastadeva darzayati pharIthI te ja vAta vadhu dRDha kare che. guNavRddhayai tataH kuryAt, kriyAmaskhalanAya vA / ekaM tu saMyamasthAnaM, jinAnAmavatiSThate // 7 // gAthArtha :- A kAraNathI prApta thayelA guNonI vRddhi mATe tathA prApta guNothI skhalita na thaI javAya te mATe kSAyopamika bhAvanI dharmakriyA karavI joIe, kAraNa ke eka ja saMyamasthAna hoya evuM to kevalIbhagavaMtone ja bane che. IIII = TIkA :- "muLavRca kRti', tata:-svadharmaprabhAvahetutvAt yiAM-satpravRtti yaMt| mirtham ? muLavRtrai-muLA: jJAnAvya:, teSAM vRddhiH, tathai, guNaprollAsArthamiti / na hyAhArAdipaJcadazasaGjJAnimittam / punaH askhalanAyaapratipAtAya, kriyArahitaH sAdhakatve'vasthAtumazaktaH, yato vIryasya cApalyaM, tacca kriyAvataH satkriyAniyuktaM pratipAtAya na bhavati / anyathA cAnAdipravRttipravRttaH skhalanAya bhavati / kriyayottarottarasthAnArohaNaJca zrUyate Agame / tathA ca ekamapratipAtisaMyamasthAnaM jinAnAM kSAyikajJAnacAritravatAmekaM pUrNasvarUpaikatvarUpaM sthAnamavatiSThate nAnyasya / vivecana :- kriyA eTale satpravRtti, paMcAcAranuM pAlana, arthAt ratnatrayInI sAdhanA, te dharmakriyA AtmAnA anaMtaguNAtmaka dharmano AvirbhAva (pragaTIkaraNa) karavAno hetu hovAthI avazya karavI joIe. prazna :- AvI satpravRtti zA mATe karavI joIe ? karavAnuM prayojana zuM ? uttara :- sabhyajJAna, samyagdarzana ane samyakcAritra svarUpa AtmAnA je zuddha guNo che, te guNonI vRddhi mATe satpravRtti svarUpa kriyA karavI joIe, AtmAnA mohanAzaka evA samyaguNonA vikAsa mATe satpravRtti rUpa kriyA karavI joIe. je dharmakriyA AhArAdi paMdara mohanI saMjJAnuM nimitta nathI banatI te dharmakriyA avazya AcaravI joIe. jJAnAdi guNonI vRddhi thAya mATe dharmakriyA karavI joIe. A eka kAraNa dharmakriyA karavAnuM samajAvyuM. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 kriyASTaka - 9 jJAnasAra tathA bIjuM kAraNa e che ke prApta thayelA guNothI AtmA patana na pAme te mATe eTale ke apratipAta mATe paNa satyavRttirUpa dharmakriyA karavI joIe. satyavRtti rUpa dharmakriyAnA AlaMbana vinAno jIva AtmAnI sAdhaka avasthAmAM TakI zakavAne asamartha bane che. kAraNa ke prApta thayelI vIryazakti capalatAvALI hoya che eTale ke caMcaLa hoya che. zubhakriyA na hoya to tevI vIryazakti turata ja azubhakriyA karavA lAge che. svAdhyAya, satsaMga ane vyAkhyAnazravaNa Adi jo uttama dharma anuSThAna na hoya to A jIva turata ja artha-kAmanI kathAmAM joDAI jAya che. uttama vicAro manamAM na lAvIe to pAMca IndriyonA sukha-duHkhanA vicAro anAdi-abhyAsanA kAraNe AvI ja jAya che. tethI satyavRttirUpakriyAvALA AtmAnuM te vIrya mana-vacana ane kAyA dvArA samyagrakriyAmAM jo joDAyuM hoya to AtmAnuM nIce patana thavA detuM nathI. paNa AvI samyaga kriyA dvArA uttarottara adhika guNasthAnako upara jIvanuM ArohaNa thAya che evuM AgamamAM saMbhaLAya che. ekathI dasa guNaThANAvALA chadmastha jIvo mohanIyanA udayavALA ane ekathI bAra guNaThANAvALA chadmastha jIvo jJAnAvaraNIyAdinA udayavALA hovAthI AtmAnA adhyavasAyasthAno (pariNAmanI dhArA) caDatI-paDatI hoya che. ArohaNanAM nimittonuM avalaMbana le to pariNAmanI dhArA vRddhi pAme che ane avarohaNanAM nimittonuM A jIva jo AlaMbana le to pariNAmanI dhArA hAni pAme che. asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa adhyavasAya sthAno hoya che. tethI pariNAmanI dhArAne paDatI rokavA ane caDatI karavA sapravRttinuM AlaMbana rAkhavuM joIe. jo eka ja adhyavasAya sthAnaka hota to satyavRttinI jarUra na raheta. paNa kyAreya patana na pAme tevuM eka ja adhyavasAya sthAnaka to kSAyikajJAna ane kSAyika cAritraguNavALA (kevalajJAna-kevaladarzana ane yathAkhyAta cAritravALA) jinone-vItarAga bhagavaMtone ja hoya che. je adhyavasAya sthAna AtmAnA zuddha ane pUrNa svarUpanI ekatAvALuM che. AvA prakAranuM A adhyavasAya sthAna to kevalIne ja saMbhave che anyane saMbhavatuM nathI. tethI zubha pravRttinuM nimitta jo na hoya to kSapakazreNI upara ArUDha jIvo tathA kevalI bhagavaMto vinAnA anya jIvonuM patana thavAno saMbhava che. mATe anya jIvonuM patana na thaI jAya, caDatI ja rahe tathA dinapratidina guNonI vRddhi ja thAya te mATe uttama AtmAoe avazya samravRtti rUpa kriyA karavI joIe. ___ ataH sAdhakenAbhinavaguNavRddhayarthaM kriyA karaNIyA / ata eva vanaM nivasanti nirgranthAH / caityayAtrAdyarthaM gacchanti nandIzvarAdiSu, kAyotsargayanti zarIram, AkuJcanti Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 vigrahaM vIrAsanena, saMlekhayantyanazanotsukAH, gRhNanti parihAravizuddhi - jinakalpAdyabhi pravyUham gAgA A kAraNathI AtmatattvanI sAdhanA karanAra sAdhake potAnA AtmAmAM navA navA guNonI vRddhi mATe dharmakriyA karavI joIe. A kAraNathI samyak kriyAnA paripAlana mATe ja nirpranthamunio vanamAM vase che. caityonI yAtrA Adi karavA mATe labdhidhArI munio naMdIzvarAdi dvIpomAM (kuMDala, rUcaka Adi dvIpomAM) jAya che. bIjA koI munio sammetazikhara vagere tIrtho upara paNa jAya che. potAnA zarIrane zakya banI zake teTaluM kAussagganI kAryavAhImAM ja rAkhe che. vIrAsana vagere Asano vaDe potAnA zarIrane saMkocI rAkhe che. anazana karavAne utsuka banelA munio potAnA AtmAmAM bAhyabhAvonI saMlekhanA kare che ane avasara Ave tyAre parihAravizuddhicAritra athavA jinakalpa athavA bhaktaparIzA, IMginImaraNa ane pAdapopagamana-maraNa ItyAdi karavAnA manoratho seve che tathA tevA prakAranA uMcA bhAvonI prApti mATe aneka prakAranA abhigrahonuM Ayojana kare che. jJA atha viSAdyanuSThAnAdUSitA, na tu sAnuSThAnA / sAnuSThAnA hi kriyA bhavahetureva / tena yA kriyA sAdhanahetu:, sA eva kartavyA iti tAmevAha - 287 viSa-gara ane ananuSThAnanA dUSaNathI adUSita evI je dharmakriyA che te ja karavA yogya che. paNa sAnuSThAnakriyA (eTale ke A traNa dUSaNavALI je dharmakriyA che te kartavya nathI. kAraNa ke sAnuSThAna kriyA bhavano ja hetu bane che. tethI je dharmakriyA AtmatattvanI sAdhanAno hetu bane che te ja kriyA kartavya che. mATe tene ja jaNAve che - vaco'nuSThAnato'saGgA, kriyA saGgatimaGgati / jJeyaM jJAnakriyA'bheda-bhUmirAnandapicchalA // 8 // yata: gAthArtha :- vacanAnuSThAnathI asaMgAnuSThAna rUpa dharmakriyAnI prApti thAya che A vAta saMgatine pAme che ane te asaMgAnuSThAnavALI je kriyA che te ja jJAna ane kriyA abhedabhAva vALI che tathA svAbhAvika evA pUrNa AnaMdathI bharelI A kriyA che. TA TIkA :- vaSonuSThAnata kRti', vacanamardavAsA, tavanuyAyinI kriyA dharmadetu: / prazAntacittena gabhIrabhAvenaivAdRtA sA saphalA kriyA ca / aGgAravRSTeH sahasA na ceSTA, nAsaGgadoSaikaguNaprakarSA // 1 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 kriyASTaka - 9 jJAnasAra viSagarAnyonyAnuSThAnatyAgena zrImadvItarAgavAkyAnusArataH utsargApavAdasApekSarUpA kriyA vacanAnuSThAnakriyAkaraNataH asaGgakriyAsaGgatiM saMyogitAmaGgati= prApnoti / vacanakriyAvAn anukrameNAsaGgakriyAmeti nirvikalpaniSprayAsarUpAM kriyAM prApnoti / sA eva-asaGgakriyA eva jJAnakriyA, evamabhedabhUmiH jJeyA / asaGgakriyA bhAvakriyA zuddhopayogazuddhavIryollAsatAdAtmyatAM dadhAti / jJAnavIryaikatvaM jJAnakriyA'bhedaH ityanena yAvad guNapUrNatA na, tAvat niranuSThAnA kriyA karaNIyA / vivecana :- vacanAnuSThAnavALI dharmakriyA karmanirjarAnuM kAraNa bane che. ahIM vacana eTale arihaMta paramAtmAnI AjJAnuM pAlana samajavuM. te vacanone anusAre karAtI dharmakriyA e AtmAmAM dharmaprAptino hetu bane che. zAstramAM kahyuM che ke - prazAntacittapUrvaka ane gaMbhIra bhAvapUrvaka ja karAyelI kriyA saphaLa thAya che. paraMtu aMgArAnI vRSTithI ke sahasAbhAve = anupayogadazAthI karAyelI kriyA phaLa ApanArI banatI nathI athavA eka ja guNanA prakarSa bhAvavALI AsaMgakriyA paNa upakAraka karanArI thatI nathI.1 A bhavamAM sukho kema maLe? tenuM lakSya rAkhIne karAyelI dharmakriyA te viSAnuSThAna kahevAya che. parabhavamAM Indra-cakravartI ke rAjA thAuM ItyAdi vicAro karIne parabhavanA sukhonI IcchAthI karAtI dharmakriyA te garAnuSThAna kahevAya che. tathA upayogazUnyapaNe bAlabhAve je dharmakriyA karAya te anyonyAnuSThAna athavA ananuSThAna kahevAya che. A traNe prakAranAM anuSThAno mohadazApUrvakanAM hovAthI karmanirjarAnuM kAraNa banatAM nathI paNa bhavahetu ja bane che tethI tevA prakAranI mohadazAvALA bhAvano tyAga karavA jevo che. mATe viSa-gara ane anyonya anuSThAna tajIne zrI vItarAga paramAtmAe kahelAM vacanavAkyone anusarIne karAtI utsarga tathA apavAdanI sApekSatApUrvakanI je dharmakriyA che te vacanAnuSThAna kriyA kahevAya che. AvI kriyA karavAthI kALAntare A jIvane "asaMgakriyAno" saMga ApanAra bane che eTale ke A vacanAnuSThAnanI kriyA A jIvane thoDA ja kALamAM asaMga anuSThAna nAmanA carama anuSThAnano melApa karAve che. 1. koIpaNa eka dharmakriyA karatA hoIe tyAre bIjI dharmakriyAmAM citta rAkhIe tene aMgAravRSTi doSa kahevAya, je kriyA karatA hoIe temAM upayoga na rAkhIe ane zUnyamanaskapaNe karIe te sahasAdoSa kahevAya, athavA ananuSThAna doSa kahevAya, tathA je kriyA karatA hoya tene ja kevala guNaprakarSavALI mAnIne te kriyA upara ja atizaya rAgavALA banIne te kriyAmAM pravartIe te AsaMgadoSa kahevAya. cittanA ATha doSo che. te doSovALI dharmakriyA sAdhya sAdhI ApanAra banatI nathI. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 289 vacanAnuSThAnanI kriyAvALo jIva anukrame alpakALamAM asaMgAnuSThAnane prApta kare che. paramAtmAnA vacanone anusaravAnA vikalpovALI je dharmakriyA te vacanAnuSThAna ane sarvathA vikalpo vinAnI nirvikalpadazA rUpa tathA buddhipUrvaka koIpaNa jAtano prayatna karavAno jemAM nathI ApoApa sahasA thaI ja jAya che evI kriyA te niprayAsa rUpa je dharmakriyA che tene asaMgAnuSThAna kahevAya che. A ja kriyA asaMgAnuSThAna rUpa kriyA che ane te ja kriyA jJAnAtmaka kriyA che. jJAnapUrvakanI kriyA che. A rIte jJAnanuM ane kriyAnuM A abhedasthAna che. A asaMgakriyA e ja bhAvakriyA che. zuddha evo je jJAnopayoga ane zuddha evA vIryanuM je pravartana Ama A bannenI tAdAmyatA (abhedatA) e ja jJAna-kriyAnA abhedanuM sthAna arthAt bhAvakriyA che. arthAt zuddhajJAnapUrvaka AtmaguNonI ramaNatAmAM ja vIryanuM je pravartana tene asaMgakriyA kahevAya che. jJAnaguNanI ane vIryaguNanI je ekatA tene ja jJAna-kriyAno abheda kahevAya che. Ama zAstrakAro kahe che. tethI jyAM sudhI guNonI pUrNatA pragaTa thatI nathI. pUrNa guNo khIlatA nathI tyAM sudhI niranuSThAna evI dharmakriyA karavI joIe. prazna :- sAnuSThAna kriyA kone kahevAya? ane niranuSThAna kriyA kone kahevAya? A ja zlokanA avataraNamAM "ra tu sAnukAnA" lakhyuM che ane ahIM "niranuSThAnA kriyA varIyA" Ama lakhyuM che. to A bannemAM taphAvata zuM? uttaraH A bhavanA ke parabhavanA padgalika sukhonI IcchAthI athavA upayogazUnya citte je anuSThAna karAya te sAnuSThAna kriyA kahevAya-viSa-gara ane anyonya (ananuSThAna) rUpa je prathamanAM traNa prakAranAM anuSThAno che. te sAnuSThAna kriyA kahevAya che ane paulika bhAvono tyAga karavA pUrvaka AtmatattvanI zuddhi ane AtmatattvanA guNonI prAptine lakSyamAM rAkhIne je dharmakriyA karAya te niranuSThAna kriyA kahevAya che. sAnuSThAna kriyA vihetu che ane niranuSThAna kriyA muktihetu che. mATe ja sAnuSThAna kriyA tyAjya che ane niranuSThAna kriyA upAdeya che. na hi tattvajJAH kriyAniSedhakAH, kintu kriyA hi zuddharatnatrayIrUpavastudharmasAdhane kAraNam, na dharmaH / dharmatvaM Atmasthameva / uktaJca zrIharibhadrapUjyaiH dazavaikAlikavRttau"dharmasAdhanatvAd dharma iti" ataH dravyakriyAM dharmatvena gRhNanti tatkAraNe kAryopacAra pva cATya: (nAnya), tachuptAnavijJAna diyA na Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 kriyASTaka - 9 jJAnasAra bahuguNavijjAnilao, ussuttabhAsI tahAvi muttavyo / jaha varamaNijuttovi hu, vigghakaro visaharo loe // 18 // - (rUti paNa tajhara -18) tathA ca AcArAne "bhayavicikitsAyAM na saMyama" iti ato nimittahetutvena kriyA niranubandhA karaNIyA iyamasaGgakriyA / sA AnandapicchalA svAbhAvikAnandAmRtarasArdA / tattvajJa puruSo kyAreya paNa kriyAnA niSedhaka nathI. paraMtu jyAre dharmakriyA hovA chatAM temAM viSayasukhonI lAlasA Adi mohanuM viSa bhaLeluM hoya che tyAre te dharmakriyA muktihetu thavAne badale bhavahetu thAya che. mATe tevI kriyAno niSedha kare che. jema dUdha zarIranuM poSakatattva hovAthI peya che. dUdha pIvAno koI niSedha karatuM nathI. paraMtu jyAre te ja dUdha viSathI mizrita thayuM hoya tyAre vizvanA kAraNe dUdha pIvAno niSedha karAya che tema ahIM dharmakriyA upakAraka hovA chatAM paNa jyAre temAM A bhavanA sukhonI IcchA ke parabhavanA sukhonI IcchArUpa viSa bhaLyuM hoya che tyAre te kriyA vihetu banatI hovAthI tyAjya bane che. mATe sAnubaMdha kriyA karavI ucita nathI. paraMtu niranuSThAna evI kriyAno tattvajJa puruSo kyAreya niSedha karatA nathI kAraNa ke te kriyA to zuddha evI ratnatrayI rUpa Atmadharmane sAdhavAmAM avadhya kAraNa (prabaLa kAraNaasAdhAraNakAraNa) che. ratnatrayInI prApti thavI te vAstavika dharma che ane kriyA e dharmanuM sAdhana che. kriyA e kAyayoga rUpa hovAthI Azrava che. dharma nathI. bhale puNyano Azraya karAve, paNa Azrava che. dharma nathI. chatAM ratnatrayI Atmaka AtmadharmanI prAptinuM kAraNa bane che mATe upAdeya che. kartavya che. ratnatrayInI prApti svarUpa je dharmatattva che te to AtmAmAM ja rahelo che. teno ughADa karavAmAM kriyA e hetu che. mATe jyAM sudhI dharmano ughADa na thAya tyAM sudhI kriyA AdaravA jevI che. jema jema dharmatattva pragaTa thatuM jAya che tema tema tenA sAdhanabhUta kriyA tyAjya bane che. pUjya zrI haribhadrasUrijIe dazavaikAlikasUtranI TIkAmAM kahyuM che ke - "kriyA e AtmadharmanuM sAdhana hovAthI upacAre dharma che" A kAraNathI tattvajJapuruSo dravyakriyAne paNa upacArathI dharmarUpe je svIkAre che. te vAta kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI saMgata thAya che. tethI nyAyayukta che. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra ja che. bIjuM kaMI nathI. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 291 jema varasAda varasavAthI lokonA dhaMdhA sArA cAle, dhaMdhA cAlavAthI loko paisA kamAya, paisA kamAvAthI lokonA gharamAM sonuM Ave eTale varasAda dhananuM kAraNa ane dhana sonAnuM kAraNa bane che. mATe lokamAM samayasara varasAda varase tyAre "sonuM varase che" ema bolAya che. tema ahIM dravyakriyA e bhAvakriyAnuM kAraNa ane bhAvakriyA e AtmadharmanuM kAraNa bane che. mATe kriyA e dharmahetu hovAthI upacAre dharma ja kahevAya che. AvA prakAranI tattvazraddhA vinAnA jIvo vaDe karAtI dravyakriyA bhAvakriyAno hetu banatI nathI. tethI te kriyA dharmano hetu paNa banatI nathI. SaSThizataka prakaraNa nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - jema bahuguNovALo ane vidhAyukta evo koI puruSa hoya (athavA bahuguNovALI evI vidyAothI yukta evo koI puruSa hoya) to paNa jo utsUtrabhASI hoya to teno tyAga karavo (paricaya na karavo) e ja ucita che. jema uttama maNithI yukta evo paNa sarpa lokamAM vighna karanAro (DaMkha dvArA mRtyu nIpajAvanAro) ja che. tethI maNa hovA chatAM teno jema tyAga karAya che tema utsUtrabhAsIno paNa tyAga karavo." tathA AcArAMgasUtramAM paNa kahyuM che ke bhayathI (koInI bIkathI) karAtI dharmakriyAmAM tathA cikitsA rUpe karAtI dharmakriyAmAM AtmAno saMyamaguNa saMbhavato nathI. A rIte niranubaMdha evI dharmakriyA dharmamAM nimitta-hetu hovAthI (tadvetu anuSThAna hovAthI) karavA jevI che. A ja dharmakriyA kALAntare asaMgakriyA rUpe bane che. te asaMgakriyA AnaMda-AnaMdathI bharapUra bharelI manohara che. paradravyakRta nahIM paraMtu svAbhAvika evo je AnaMda che te AnaMda rUpI amRtarasathI siMcAyelI A asaMgakriyA kahelI che. AthI A ja kriyA kartavya che. ata AtmatattvAvabodhAnandotsukairniranuSThAnA satpravRttyasatpravRttiparityAgarUpA kriyA dravyato bhAvataH syAdvAdasvaguNAnuyAyivIryapravRddhi-abhinavaguNavRddhirUpA saMyamasthAnArohaNI tattvaikatvarUpA kriyA pratisamayaM karaNIyA, sAdhyasApekSatvena, ata eva "jJAnakriyAbhyAM mokSaH" iti nirddhAraNIyam / dravyakriyodyato bhAvakriyAvAn bhavati / tatazca svarUpAspadIbhavatIti zreyaH // 8 // upara samajAvyA pramANe AtmAnA zuddha ratnatrayImaya tattvano avabodha karavAnA AnaMdamAM utsuka banelA ArAdhaka jIvoe niranuSThAna (tadvetu anuSThAna ane asaMga anuSThAna rUpa) satkAryanI pravRtti svarUpa ane asatkAryanI pravRttinA niSedhasvarUpa A dharmakriyA dravyathI ane bhAvathI ema banne prakAre karavI joIe. te dharmakriyA syAdvAdapUrvaka potAnA AtmaguNomAM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 kriyASTaka - 9 jJAnasAra ja anusaranArA evA vIryanI vRddhi karanArI che ane navA navA guNanI vRddhi svarUpa che. tathA saMyamasthAnomAM ArohaNa karAvanArI che ane AtmatattvanI sAthe ekatA prApta karavA svarUpa A kriyA che. mATe sAdhake avazya AvI kriyA karavI joIe. A niranuSThAna evI dharmakriyA saMpUrNapaNe sAdhyanI sApekSatAvALI che, mATe kalyANakAriNI che ane muktiprAptino hetu bane che. zAstrakAroe kahyuM che ke "jJAna ane kriyA vaDe mokSa thAya che." zAstrakAra maharSionuM te vacana A rIte zraddhA karavA yogya che. A pramANe dravyakriyAmAM udyamavALo jIva bhAvakriyAvALo bane che ane bhAvakriyAnI siddhithI AtmasvarUpanI siddhi thAya che. A rIte kriyAno mArga A jIvane kalyANakArI mArga che. IITA che . navamuM kriyASTaka samApta Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha dazamaM tRptyaSTakam // kriyAvanto hi kadAcinmadalobhAviSTAH sadabhyAsaM niSphalIkurvanti, tena kaSAyatyAgarUpapUrvakaM svarUpabhogotpannatRptirUpamaSTakaM nirUpyate / tatra tRptirnAmAdibhedAccaturdhA-tatra nAmatRptiH jIvasyAjIvasya vA "tRptiriti" nAma kriyate, zabdoccAraNarUpA vA / sthApanAtRptiH akSaranyAsarUpA / dravyatRptiH AgamataH tatpadArthajJo'nupayuktaH, noAgamato jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt, tatra tadvyatiriktA dravyeNa AhAradhanopakaraNA tRptiH / bhAvatRptiH AgamataH tatpadArthajJopayuktasya, noAgamataH svarUpajJAnAnandapUrNasya sahajAtmAnubhavAvicchinnasya bhavati / kriyA AcaranArA AtmAo kyAreka kyAreka mada (abhimAna) ane lobhane vaza thayA chatA kASAyika adhyavasAyo vALA banavAnA kAraNe ghaNA prayatnapUrvaka karAyelI suMdaratama dharmapravRttine paNa niSphaLa kare che. karmanirjarA karavAmAM phaLadAyaka na thAya tevI kare che. tethI AvA prakAranuM AtmAne nukazAna karanArA evA kaSAyonA tyAgavALA svarUpathI yukta evuM aSTaka ane AtmAnA nirmaLa svarUpanA upabhogathI (anubhavathI) pragaTa thayelI evI je AtmaguNonI tRpti che. te tRptine samajAvatuM evuM aSTaka eTale ke tRSyaSTaka kahevAya che. tyAM jJAna ane kriyAnuM AcaraNa jarUra upakAra karanAruM che. to paNa krodhathI karIe ke abhimAnathI karIe athavA bIjAnA parAbhava mATe karIe athavA mAyA-kapaTapUrvaka karIe athavA lobhathI (padgalika sukhonI AsaktithI) karIe to jJAna-kriyAno karAto A saghaLo vyavahAra bhale zubha che paNa nizcaya (hRdayagata pariNAmo sAro nathI mATe niSphaLa thAya che. tethI tRpti rAkhavI atyanta jarUrI che. te tRpti nAmAdinA bhedathI cAra prakAranI che. nAmatRpti, sthApanAtRpti, dravyatRpti ane bhAvatRpti. tyAM koI paNa jIva athavA ajIvanuM "tRpti" evuM nAma karAya te nAmatRpti kahevAya che. athavA "tRpti" AvuM nAma bolavuM = zabdanuM uccAraNa karavuM tene paNa nAmatRpti kahevAya che. tathA "tRpti" AvA prakAranA akSaro kAgaLamAM athavA kapaDA upara athavA kASTha AdimAM lakhavA-akSaranyAsa karavo te sthApanAtRpti kahevAya che. dravyatRptinA be bheda che (1) AgamathI ane (2) noAgamathI, tyAM tRptinA arthane jANanArA hoya, paNa prarUpaNA karatI veLAe upayoga na hoya, evI vyakti arthAt tRptinA arthanI jANakAra paNa anupayogavALI vyakti te AgamathI dravyatRpti kahevAya che. noAgamathI Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 tRtyaSTaka - 10 jJAnasAra tRptinA (1) jJazarIra (2) bhavyazarIra (3) tavyatirikta Ama traNa bheda che. jeNe tRptipadano artha jANyo hato paNa vartamAnakAle bhUlAI gayo che athavA te AtmA mRtyu pAmavAthI jJAna cAlyuM gayuM che jenuM evuM jIva vinAnuM je zarIra te bhUtakALamAM jJAnavALuM hatuM. mATe jJazarIra noAgamathI dravyatRpti, evI ja rIte Aje je bAlamuni che paNa bhaviSyamAM tRptinuM svarUpa jANaze te bhavyazarIra noAgamathI dravyatRpti, have trIjo bheda je tavyatiriktadravyatRpti che te samajAvAya che. je bhautika pudgaladravyo che jemake AhAra-dhana ane upakaraNAdi, te prApta thaI javAthI tenAthI thayelI je tRpti te tavyatirikta dravyatRpti jANavI. dhanAdi bAhya sAmagrIthI je tRpti thavI te tadgatirikta tRpti. bhAvathI tRpti paNa Agama ane noAgamathI be prakAranI che. tRptinA arthane jANanArI ane tenI prarUpaNA karatI vakhate upayogavALI je vyakti te AgamathI bhAvatRpti jANavI. tathA potAnA AtmAnA zuddhasvarUpanA jJAnanA AnaMdathI bharapUra bharelI evI ane svAbhAvika Atma-guNonA anubhavamAM ja akhaMDita rahenArI evI AtmaguNonA AnaMdanI je tRpti te noAgamathI bhAvatRpti jANavI. have A ja tRpti upara sAta nayo samajAvAya che. naigame jIvAjIvAt tRptiH, saGgraha-vyavahArAbhyAM grahaNayogyadravyaprAptau, RjusUtreNa Ipsitasampattau, zabdAdinayaistu svasvarUpanirAvaraNapUrNAvijabhoktRtvena tRptiH / iyaJca paddhatiH oghaniyuktivRttigatAhiMsAnayavad bhAvanIyA (gaathaa-755)| atra kAraNato nAmAdinikSepatrikanaigamAdinayasatkA, vastutaH bhAvanikSepazabdAdinayarUpA eva grAhyA / sA ca sAdhanakAle apavAdodbhavA, siddhatve tUtsargodbhavA grAhyA / tAmevAha - (1) naigamanaya H A naya upacAragrAhI che. tethI prayojanavALI ke prayojana vinAnI cetanavyakti ke nirjIva vastuo prApta thavAthI vastumAtrathI je tRpti thAya tene A nayathI tRpti kahevAya. "saMgharyo sApa paNa kAma Ave" evI lokoktithI vastuono saMgraha mAtra karI AnaMda mANavo, tRpta thavuM te A nayathI tRpti jANavI. (2) saMgraha (3) vyavahAranaya je je jarUrI vastuo hoya tenI arthAt grahaNayogya vastuonI prApti thAya tenAthI tRpti mAnavI te. (4) RjusUtranaya : grahaNayogya vastuomAM paNa jo ISTavastuo prApta thatI hoya to ja khuzI upaje mATe tene tRpti kahevAya che. A cAre nayo bAhya pudgalAdi vastuonI prAptithI tRpti mAnanArA che. kAraNa ke skUlanayo che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 295 (5) zabdAdi traNa nayo H potAnA svarUpanI nirAvaraNatA thavAthI pUrNapaNe nirvighnarUpe svarUpanA bhoktApaNAnI je prApti thAya che tene ja sAcI tRpti kahevAya che. kAraNa ke A svarUpanI prAptinI tRpti che. paradravyasaMbaMdhI tRpti nathI. tethI sadA kAla rahenArI che. svAdhIna che temAM paNa traNa nayo nIce pramANe jANavA. zabdanayathI tRpti - sAtamA guNasthAnakathI bAramA guNasthAnaka sudhI kSAyopazamika bhAvanA jJAna-darzana-kSamA-mArdava-Arjava saMtoSa ane vIryAdi-guNAtmaka sva-svarUpanI prApti thavAthI je AnaMda-AnaMda pravarte che te zabdanayathI tRpti jANavI A nayo sUkSmanaya ane bhAvanikSepagrAhI hovAthI sva-svarUpane pakaDanArA che. samabhirUDhanayathI teramA-caudamA guNaThANe kSAyikabhAvanA je AtmaguNo pragaTa thayA che. tenAthI tRpti thavI te tRpti kahevAya che. kAraNa ke kSAyikabhAva hovAthI sarvathA AvaraNo cAlyAM gayAM che mATe saMpUrNa nirAvaraNatA hovAthI paripUrNa guNo khIlyA che tenI tRpti che. evaMbhUtanayathI muktimAM je saMpUrNapaNe vighnarahita svaguNonuM bhoktatva che te ja sAcuM che, tenI je tRpti che te yathArthatRpti che. kAraNa ke tyAM aghAtIkarmo paNa na hovAthI tajjanya vighnano paNa asaMbhava che ItyAdi svayaM vicAravuM. A saghaLI paddhati oghaniyuktinI TIkAmAM kahelI ahiMsAnA nayonI jema ahIM jANI levI. te oghaniryuktino pATha A pramANe che - AyA ceva ahiMsA, AyA hiMsatti nicchao eso / jo hoi appamatto, ahiMsao hiMsao iyaro // 755 // "nizcayanayathI A AtmA ja ahiMsaka che ane A AtmA ja hiMsaka che. je apramatta che te ahiMsaka che ane je tenAthI Itara (pramAdI) che te hiMsaka che." jema zikArI bANa mAre paNa bANanA avAjathI kadAca pakSI uDI jAya paNa mare nahIM to paNa pakSI na maravA chatAM zikArI mAravAnA pariNAmavALo hovAthI hiMsaka kahevAya che, ane koI vaidya rogInA rogane maTADavA cIso paDAve, to paNa nirogI karavAnI bhAvanA hovAthI ahiMsaka kahevAya che, tema ahIM samajavuM. naigamanayathI jIva ane ajIvano nAza kare to paNa hiMsaka kahevAya, saMgraha ane vyavahAranayathI cha jIvanikAyanA hiMsakane ja hiMsaka kahevAya, ajIvanA nAzakane hiMsaka kahevAya nahIM, kAraNa ke temAM jIva nathI. RjusUtranayathI jyAre je jIvanI hiMsA thAya tyAre Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 tRDhaSTaka - 10 jJAnasAra ja te jIva pUratI hiMsA gaNAya. Ama jIve jIve hiMsA bhinna bhinna gaNAya, zabdAdi traNa nayothI koI jIva mare yA na mare paNa jIvano pariNAma jo zikArInI jema (mAravAno) hiMsaka hoya to koI jIva na mare to paNa te hiMsAnA pariNAmavALo AtmA ja hiMsaka gaNAya. Ama ahiMsAmAM paNa samajavuM. A oghaniryuktinA pAThane anusAra prathamanA cAra nayo sthUla hovAthI paradravyanI prAptithI tRpti mAnanArA che ane pAchalA traNa nayo AtmadravyanA guNonI prAptithI tRpti mAnanArA che ema jANavuM. prathamanA cAra nayo kAraNane mahattva ApanArA che. pAchalA traNa nayo kAryane mahattva ApanArA che tethI ja nAmatRpti-sthApanAtRpti ane dravyatRpti A traNa tRpti e bhAvatRptinuM kAraNa hovAthI nAmAdi traNa nikSepAjaca tRptine prathamanA cAra niyo tRpti mAne che ane bhAvanikSepAvALI je vAstavika tRpti che. tene ja tRpti kahevAya ema zabdAdi pAchalA traNa nayo kahe che. paramArthathI bhAvatRpti ja grAhya che. jyAre jyAre sAdhanAkAla hoya che. sAdhakAvasthA hoya che tyAre tyAre kAraNakAla hovAthI naigamAdi cAra nayane mAnya evI nAmAdi nikSepAvALI tRpti grAhya kahevAya che tene ja apavAdathI utpanna thayelI tRpti kahevAya che. kAraNa ke jyAM sudhI sAdhanAkAla cAle che tyAM sudhI ja te grAhya che. aMte tyAjya che te tRptine sadAkAla rAkhavAnI nathI. TekA svarUpa mAtra che. mATe apavAdobhavI kahevAya che ane siddhAvasthAmAM potAnA guNonI je tRpti pragaTa thAya che te svAbhAvika hovAthI, sadAkALa rahenArI hovAthI, AtmAnA guNo saMbaMdhI hovAthI utsargathI utpanna thayelI arthAt rAjamArga rUpe AdaraNIya tRpti kahevAya che. A tRpti kAryarUpe che. mATe utsarga udbhavA kahevAya che. paramArthathI to svaguNasaMbaMdhI A tRpti ja AdaraNIya che. have te tRptine ja samajAve che. - pItvA jJAnAmRtaM bhuktvA, kriyAsuralatAphalam / sAmyatAmbUlamAsvAdya, tRptiM yAti parAM muniH // 1 // gAthArtha :- jJAnarUpI amRtanuM pAna karIne ane kriyArUpI kalpavRkSanA phaLonuM bhojana karIne samatAbhAva rUpI tAMbulano AsvAda karIne muni parama tRptine pAme che. /1/ TIkA :- "patnI jJAnAmRtati", muni savAbhAvI svAtmavatnonastrI, parAM-utkRSTAM laukikakuprAvacaniketarAm, tRpti-saMtoSAvasthAm, yAti-prApnoti labhate ityarthaH / kiM kRtvA ? jJAnAmRtaM-jJAnaM yathArthasvaparapadArthasvarUpAvabhAsanarUpaM tadevAmRtaM Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 297 pItvA zuddhAtyantAvicchinnacidvArAparIkSitaheyopAdeyavastvavalokanopayogaM pItvA, kriyA - sadyogapravRttiH / tattvaprAgbhAva-vibhAvAbhAvabhAvitacetanA zraddhAnapUrvakA yA vIryapravRttiH, sA eva suralatA - kalpavallI tasyAH phalaM sthiratvena tattvAnubhavalakSaNaM bhuktvA, sAmyaM - samatA, zubhAzubheSu pudgalAdiSu tulyatvaM tadeva tAmbUlaM svAdimopamAnamAsvAdya, muniH parAmutkRSTAM tRptiM yAtItyanvayaH / " vivecana :- munipuruSa paramatRpti pAme che. je kyAreya sAvadya (pApakArI vacanabIjAne duHkha thAya tevuM ke hiMsA thAya tevuM) vacana bolatA nathI tathA potAnA AtmatattvanuM ja avalokana karavAmAM layalIna hoya che. arthAt sadA svabhAvadazAne abhimukha ja hoya che te munipuruSa kahevAya che. paramatRpti eTale utkRSTatRpti, tevI utkRSTatRptine te munipuruSo pAme che. arthAt khANI-pINIthI thatI laukika je tRpti ane kuprAvacanika lokonA astavyasta ane hasAhasInAM pravacano sAMbhaLavAthI thatI je tRpti, ema AvA prakAranI A banne tRptithI sarvathA bhinna, aMdarano AtmA ja kalyANa pAme evI lokottara je tRpti che te utkRSTatRpti arthAt paramatRpti kahevAya che. ahIM tRptino artha saMtoSavALI-hArdika AnaMdavALI avasthA. prazna :- munipuruSa zuM karavAthI AvI lokottara paramatRpti pAme che ? : uttara H- jJAnAmRtanuM pAna karIne, samyakriyA rUpI kalpavRkSonAM phaLonuM bhojana karIne ane samabhAva rUpI tAMbula (mukhavAsa)nuM AsvAdana karIne munipuruSa sAcI paramatRpti pAme che. jema amRtanuM pAna jIvane amara banAve che, tethI ja tene amRta kahevAya che. tema svapadArtha (Atmatattva) ane parapadArtha (pudgalAdi anya dravya)nA svarUpano yathArtha je bodha sva-paranuM je bhedajJAna che. tene samyAna kahevAya che. niraMtara AvA prakAranA samyajJAnanuM je pAna kare che arthAt zuddha (nirmaLa) evI ane atyanta akhaMDa evI je jJAnadhArA pravartatI hoya che. tevA prakAranI te jJAnadhArA vaDe parIkSA karAyA che heya padArtho ane upAdeya padArtho jemAM evA samyajJAnano niraMtara upayoga karIne muni paramatRpti pAme che. sva ane parano bheda karAvIne parane heya ane svane upAdeyapaNe jaNAvanAruM je pAramArthika jJAna te bhedajJAna, AvA prakAranA bhedajJAnanuM niraMtara pAna karIne vairAgya dvArA muni paramatRptine pAme che. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 tRpyaSTaka - 10 jJAnasAra tathA sakriyA eTale mana-vacana ane kAyAnA yogonI je samyam pravRtti te kriyA, je kriyAmAM Atmatattvano (prAmbhAva=) ughADa (vikAsa) che ane vibhAvadazAno abhAva che. AvA prakAranI kriyA karavAthI tevA prakAranA viziSTa saMskArothI vAsita cetanA ane zraddhApUrvakanI mana-vacana-kAyA dvArA thatI je vIryapravRtti rUpa dharmakriyA te ahIM samajavI. mohano nAza karanArI ane Atmatattvano prAdurbhAva karanArI samyakriyA rUpI kalpavRkSanI velaDInAM je phaLo che. tenuM bhojana karIne muni parama tRpti pAme che. prazna :- samyakriyA rUpI kalpavRkSanAM phaLa zuM che? ke jenA bhojanathI muni tRpti (saMtoSa) pAme? uttara :- atyanta sthira thaIne paudgalika sukho saMbaMdhI caMcalatA tyajIne AtmadazAmAM layalIna thavA vaDe Atmatattvano anubhava karavo te samyakriyAnuM phaLa jANavuM. bhojana ane pAna e tRptinuM kAraNa che tema bhojana-pAna karyA pachI karAtuM tAMbUlanuM (mukhavAsanuM) sevana e paNa tRptinuM vizeSa kAraNa che. mATe te muni samabhAvarUpI tAMbUlano AsvAda kare che. zubha pudgalonI prApti thAya ke azubha pudgalonI prApti thAya, ema banne pratye tulyatA dAkhavavI te samabhAva, zubha vastunI prAptithI harSa nahIM ane azubha vastunI prAptithI duHkha nahIM tene samabhAva kahevAya che. AvA prakAranuM je samabhAvapaNuM te tAMbUla kahevAya che. jene svAdima nAmanA cothA AhAranI upamA ghaTe che. tenuM AsvAdana karIne muni paramatRpti pAme che. sAra e che ke jema mANasa bhojana karIne pANI pIne tAMbUla khAIne ghaNo ja AnaMdita thAya che, saMtoSa dhAraNa kare che, paramatRpti pAme che. tema muni puruSa kriyA rUpI kalpavRkSanA phaLonuM bhojana karIne jJAnarUpI amRtanuM pAna karIne samabhAvarUpI tAMbUlanuM AsvAdana karIne AtmikaguNothI janya evI paramatRptine prApta kare che. sAMsArikopAdhipudgalodbhavavibhAvabhAvitAtmano anAdimithyAjJAnAsatkriyAraktadviSTatAsaktasya jagaducchiSTAbhogyavarNAdyanubhavamagnatvena yA AropajA tRptiH, na sA tRptiH, yataH tatprAptAvapi tRSNA praguNIbhavati, tena na tRptiH svatattvAnandabhogenaiva tRptiH / ata eva satpuruSAstyajanti dAminIcalAn kAminIvilAsAn, hIlayanti udayAgatAn sadvipAkAn, niHsaGgayanti raGgAbhiSvaGgisaGgasaGgAn, viraGgayanti aGgarAgAn, vasanti (vizanti) svAdhyAyAdhyayanena tattvazravaNamanananididhyAsana-parizIlaneSu, dhanyaM manyante paramAtmAvasthAmiti // 1 // 1. ahIM dhanya kriyAvizeSaNa samajavuM. jo ema na kahIe ane pa2mAtmAvasthAm nuM vizeSaNa karIe to dhanya thAya. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRtyaSTaka - 10 299 sAMsArika ane upAdhibhUta evAM pudgalo dvArA prApta thatAM sukha ane duHkho svarUpa je vibhAvadazA (mohAlpatA) che. tenAthI bhAvita che AtmA jeno evA AtmAne eTale ke anAdikALathI lAgelAM mithyAtva, ajJAnatA ane asalkiyAjanya rAga ane dveSamAM ja Asakta banelA jIvane (mohAndhadRSTivALA jIvane) samasta jagatanA jIvoe vAraMvAra bhogavI bhogavIne tyajelAM-jagatanI eMTha tulya ane tethI ja bhogavavAne mATe ayogya evA padArthonA varNa-gaMdha-rasa ane sparzanA ja anubhavamAM magna banIne je tRpti thAya che te tRpti Aropita tRpti che, kalpita che, bhramasvarUpa che. te tRpti sAcI tRpti nathI. kAraNa ke pudgalasaMbaMdhI sukha prApta thavA chatAM paNa te sukha tRSNAne ja vadhAre che. tethI te sAcI tRpti nathI. paraMtu potAnA AtmAnA zuddhasvarUpAtmaka je zuddha tattva che tenA AnaMdanA upabhoga vaDe je tRpti thAya che te ja sAcI tRpti che. sadA rahenArI che. parAdhIna nathI. guNasaMbaMdhI tRpti che. mATe A ja sAcI tRpti che. bhogasukhothI thatI tRpti tRSNA vadhAranArI che. A kAraNathI ja saMtapuruSo vijaLInI jevA kSaNabhaMgura evA strInI sAthenA bhogavilAsono tyAga kare che. udayamAM AvelA puNyanA vipAkone (sukhone) "A to baMdhano ja vadhyAM che" ema samajIne niMde che. bhogasukhonI AsaktinA saMgavALA je je puruSo che teono saMga (teono paricaya) tyajI de che. zarIra uparanA rAgane (mohane tathA sajAvaTane) choDI de che. svAdhyAya karavA dvArA tathA jaina AgamazAstronuM adhyayana karavA dvArA tattvazravaNamAM, tattvanA mananamAM, tattvanA nididhyAsanamAM (sUkSmAtisUkSma ciMtanamAM) ane tattvanA vAraMvAra parizIlanamAM ja rahe che. (AvA jJAnadhyAnamAM ja praveze che) ane AvI tyAga, tapa ane jJAna-dhyAnavALI parama avasthAne ja dhanya dhanya mAne che. A AtmAnI aMtarAtmadazA prApta karavA dvArA meLavavA lAyaka evI paramAtma dazAne ja dhanya dhanya mAne che. saMsAribhAvo smaraNamAM paNa lAvatA nathI. /1/ punarapi nityAM tRptiM vyaakhyaatumaahpharIthI sadA rahenArI nitya tRptine samajAvatAM kahe che - svaguNaireva tRptizcedAkAlamavinazvarI / jJAnino viSayaiH kiM tai ryai bhavettRptiritvarI // 2 // gAthArtha :- potAnA jJAnAdi guNo vaDe ja jJAnI puruSane yAvacaMdradivAkara rahevA vALI avinAzI tRpti thAya che to pachI je viSayo vaDe alpakALa pUratI tRpti thAya che tevA viSayonI zuM jarUra che? arthAt jJAnIne viSayothI janya tRpti hotI nathI. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 jJAnasAra tRSyaSTaka - 10 TIkA :- "svanuiiita zvet", vi svazuLa: cetanasya svadravya-svakSetra-svAnasvbhaavbhuutaiH amUrttAsaGgAnAkulacidAnandarUpaiH eva - anyayogavyavacchedArthaH, tRptiH jJAnina:-samyAvayuddhatattvastha taiH-sparzarasavarNananyazabai: viSaya: vim ? 7 mipi / yaH svarUpAnubhavI sa vibhAvahetubhUtAn indriyaviSayAn nAvagacchati / vivecana :- sabhyaprakAre jANyuM tattva jeNe evA jJAnI AtmAne jo cetananA potAnA ja Atmadravya saMbaMdhI, potAnA ja kSetramAM rahelA, potAnA kAle sAthe ja rahelA ane potAnA svabhAvabhUta (svarUpabhUta) evA amUrtatA, asaMgatA, anAkulatA (sthiratA) ane jJAnanI mastI svarUpa potAnA ja guNo vaDe tRpti thatI hoya, ghaNo ja AnaMda ane ghaNo ja saMtoSa jo thato hoya to tevA samyajJAnI puruSane pAMca IndriyonA viSayabhUta evA sparza, rasa, varNa, gaMdha ane zabda vaDe zuM tRpti thAya kharI ? arthAt kaMI paNa na thAya (alpamAtrAe paNa tRpti na thAya), kAraNa ke AvI paradravyajanya ane kSaNabhaMgura evI tRptine te samyajJAnI AtmA jarA paNa na Icche. kAraNa ke je AtmA potAnA zuddha svarUpano anubhavI banyo che te AtmA vibhAvadazAnA hetubhUta evA IndriyonA viSayone (alpamAtrAe paNa) Icchato nathI. ahIM mUla zlokamAM svamukhaireva zabdamAM je evakAra lakhyo che te anya yoganA vyavaccheda mATe che teno artha evo thAya che ke samyajJAnIne svaguNothI ja tRpti thAya che. paradravyanA guNothI tRpti (AnaMda-saMtoSa) thatI nathI. kathambhUtA svaguNaiH tRptiH ? AkAlaM sarvamapyanAgatakAlamavinazvarIvinAzarahitA, sahajatvena nityA ityarthaH / sparzajJAnavataH yai: - zabdAdibhiH itvarIalpakAlIyA aupacArikI tRptirbhavet, taiH - viSayaiH paravilAsaiH kim ? na kimapi / paravilAsAH bandhahetavaH eva / atra bhAvanA - anekazo bhuktA ete, tathApi nAptamAtmasvarUpam, na ca te sukhahetavaH, kintu sukhatvabuddhireva kRtakA, tena tadviSayAbhimukhataiva na svarUparasikAnAmataH AtmaguNaistRptirvidheyA // 2 // amUrtatA, asaMgatA, anAkUlatA ItyAdi AtmAnA guNo dvArA thanArI tRpti kevA prakAranI hoya che ? te viSayamAM graMthakArazrI samajAve che ke "AkAla rahenArI = eTale ke bhaviSyamAM AvanArA sarvakAla sudhI rahenArI, kyAreya paNa vinAza na pAmanArI, avinAzI evI A guNatRpti che. te tRpti svAbhAvika hovAthI tathA potAnA svAbhAvika guNo saMbaMdhinI hovAthI sadAkAla sAthe rahenAra hovAthI nitya evI A tRpti che. jIva sadA kALa A guNo vaDe tRpta, AnaMdI ane saMtoSI ja rahe che. kyAreya alpamAtrAe paNa uNapa AvatI nathI. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 301 sparzajJAnavALA jIvane eTale ke sparzanendriyAdi pAMca IndriyosaMbaMdhI jJAnavALA (chadmastha) AtmAne zabda-rUpa-rasa-gaMdha ane sparza Adi pAMca prakAranA IndriyonA viSayo vaDe je tRpti thAya che te ItvarI che. eTale ke alpakALa rahenArI che. je kALe viSayano upabhoga karo te kALa pUratI ja tRpti che. zeSa kALe pAchI tRSNA ubhI ja rahe che. game tevAM SaDsabhojana ArogyAM hoya to paNa bhojanakAle ja svAdanA anubhavajanya tRpti thAya che. cAra kalAka pachI peTa khAlI ja thaI jAya che. Ama badhI ja IndriyomAM jANavuM. tethI A tRpti alpakAlIna che, vaLI A tRpti aupacArika che. kAraNa ke paradravyakRta che. vaLI sukharUpa nathI paNa viSayanI lAgelI bhUkhano pratikAramAtra karanArI che. tethI parapadArthonA vilAsAtmaka evA te zabdAdi viSayo vaDe AtmajJAnIne zuM tRpti thAya ? arthAt na thAya, kAraNa ke AtmajJAnIne tevA viSayonI kaMI paNa apekSA hotI nathI. viSayo sAme vidyamAna hoya to paNa zuM ? ane na hoya to paNa zuM ? kharekhara to A parapadArthonA vilAso mohajanya ane mohajanaka hovAthI karmabaMdhanA hetu ja che. karmabaMdha ja karAvanArA che. bhavabhramaNAnuM ja kAraNa che. mATe jJAnIne te viSayonI zI jarUra ? tenI apekSA hotI nathI. ahIM bhAvArtha A pramANe che. pAMce IndriyonA A viSayo A jIva vaDe bhavobhavamAM anekavAra bhogavAyA che. chatAM tenAthI AtmAne potAnuM zuddha-sahaja guNAtmaka svarUpa pragaTa thayuM nathI tathA sukhanuM kAraNa paNa banyA nathI. phakta khasanA rogIne upaDelI khaNajano pratikAra karanArI khaNavAnI kriyA vadhAre roga vadhAranArI hovA chatAM te kAle mIThI lAgatI hovAthI bhramathI tyAM jema sukhapaNAnI buddhi thAya che, cAMdAM paDe che, lohI nIkaLe che, pIDA thAya che to paNa vartamAnakAla pUratI mIThAza Ape che, tethI tyAM sukhabuddhi thAya che. tema A viSayomAM paNa mAtra sukhapaNAnI buddhi ja che, bhrama ja che, tyAM sukha nathI paNa bhramathI sukha che ema lAge che. tyAM mohathI sukha-buddhi karAI che tethI te kRtrima (banAvaTI-bhramita) sukhabuddhi che. paNa sAcI nathI. A kAraNathI ja svarUparasika AtmAone te zabdAdi pAMca viSayo bhogavavA taraphanI ke teno AnaMda mANavA taraphanI abhimukhatA kyAreya saMbhavatI nathI. te jIvone te viSayo tarapha dRSTipAta paNa thato nathI. ghaNA ja alipta hoya che. tethI AtmAnA zuddha evA guNonA anubhavarUpa je sAcI tRpti che te ja prApta karavA jevI che. te ja meLavavA jevI che. temAM ja AnaMda mANavo joIe. // 2 // tAmeva bhAvayati = te ja tRpti samajAve che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 tRpyaSTaka - 10 jJAnasAra yA zAntaikarasAsvAdAd bhavettRptiratIndriyA / / sA na jihvendriyadvArA SaDrasAsvAdanAdapi // 3 // gAthArtha - zAnta ekarasa (samatAsvabhAva)nA AsvAdanathI je atIndriya tRpti thAya che. te jihA Indriya dvArA parasanA bhojanathI paNa thaI zakatI nathI. II TIkA :- "vA zAnaiveti", thA, atIndriya-ndriyaviSayaprada rahetA AtmajJAnabhoktRtvavedyA svarUpAnubhavalakSaNA tRptiH zAntaikarasAsvAdAt-kaSAyodbhavarahitasAmyarasAsvAdanAt bhavet-labheta sA tRptiH SaDrasAsvAdanAt-tiktAmlamadhurakaSAyakaTukSArarasabhojanAd jihvendriyadvArA-rasanendriyadvArA na bhavati / rasanendriyeNa paudgalikarasAnubhavaH, AtmA ca svarUpAnubhavI pudgalaguNAnAM jJAtA, na bhoktA / pudgalaguNA abhojyA eva / mohodayAdAhArasaJjAtaH rasAsvAdanaM, na svarUpataH / svarUpaM ca jJAnAnubhavalakSaNamataH AtmAnubhavA tRptiH, na paudgaliketi // 3 // vivecana :- sAcI tRpti kone kahevAya? te samajAve che - "Atma-svarUpane anubhavavA rUpa je tRpti che" te ja sAcI tRpti che, te tRpti atIndriya che eTale Indriyo dvArA rUparasa-gaMdha Adi viSayo (pudgaladravyo) grahaNa karAya che. tenI jema A tRptimAM koI pudgaladravyo grahaNa karAtAM nathI, AtmaguNonA anubhava svarUpa A tRpti pudgaladravyonA grahaNathI rahita che. bAhyaviSaya vinAnI A tRpti che. tathA A AtmA jyAre "AtmajJAnano bhoktA bane, AtmajJAnanI ramaNatAvALo bane, tyAre ja jANI zakAya, samajI zakAya evI A tRpti che." samatArasanA ja eka AsvAdanathI A tRpti thAya che. jema dUdhapAka-purI ke zikhaMDa-purI rasa-purInA bhojanathI padgalika tRpti thAya che tema koIpaNa prakAranA pugalonA grahaNa vinA "samabhAvano je rasa" tenA ja AsvAdanavALI kevaLa AtmAnubhavathI gamya evI A tRpti che. A guNa-ramaNatAjanya tRpti kevala anubhavagamya ja che. zabdothI avarNanIya che. "samatAbhAvano A rasa" eTale ke kaSAyonI utpattithI rahita, arthAt krodha-mAnamAyA-lobha vagere kaSAyo vinA kSamA-namratA saraLatA ane saMtoSa Adi guNothI pragaTa thayelA "sAmyarasano je AsvAda" che. te rasane jeNe mANyo hoya tene ja A tRpti samajAya tevI che. A tRpti (AnaMda-saMtoSa) svabhAvadazAnI ramaNatAmAMthI pragaTa thAya che. tethI je AtmA AtmaguNonA anubhavamAM layalIna bane che. te AtmAne svabhAvadazAnI Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 ramaNatAthI je AnaMda AnaMda arthAt tRpti thAya che, tevI tRpti tIkhA-khATA-mIThA-turA kaDavA ane khArA ema chae rasavALA bhojanathI jillA Indriya dvArA kyAreya paNa thatI nathI. A rasa ja evo che ke je mANe te ja jANe ane A 2sa mANyA pachI pudgalanA sukhonA rasano AsvAda ja manamAMthI cAlyo jAya che. 303 jihvA Indriya dvArA pudgalanA rasano anubhava avazya thAya che. paNa te paradravya che. AtmAnuM e dravya nathI. jyAre AtmA to mUlasvarUpe jo vicArIe to potAnA svarUpano anubhava karanAro che. paranA svarUpano anubhava karanAra nathI, pudgalanA guNono jJAtA che paNa bhoktA nathI. jema koI paNa puruSa paranI strIne oLakhanAra-jANanAra che paNa bhogavanAra nathI, paranA dhanane gaNanAra-jANanAra che, paNa vAparanAra nathI. jo te puruSa parastrIno ke paradhanano upabhoga kare to te vyabhicArI ane cora kahevAya. A doSarUpa che. tema A AtmA paNa potAnA svarUpano bhoktA che ane paranA svarUpano jJAtA che paNa paranA svarUpano bhoktA nathI, pudgaladravyanA guNo abhogya che. eTale ke na bhogavavA lAyaka che. kAraNa ke AkhA jagatanI eMTha che. sarva jIvo vaDe vAraMvAra bhogavI bhogavIne vamAyelA che. kSaNika AnaMda mAtra che. lAMbA kALanI upAdhi ane duHkha ApanArAM che. tene prApta karavAmAM paNa ghaNo prayatna karavo paDe ane chatAM viyoga thAya ja, ane viyoga kAle duHkha ja Ape, mATe paNa abhogya ja che. na nAmakarmanA udayathI (audArika zarIrAdi nAmakarma ane AhAraparyAptinAmakarmanA udayathI) A jIvane AhAranI saMjJA lAgu paDelI che. te AhAranI saMjJAthI jIva AhAra le che ane mohanA udayathI temAM rasano AsvAda mANe che. AhAra levo te nAmakarmano udaya che ane rasAsvAda mANavo te mohanIyano udaya che. paNa AhAra levo ke rasAsvAda mANavo te AtmAnuM svarUpa nathI. tethI A AtmA je AhAragrahaNa kare che te potAnuM svarUpa nathI. jo AhAra levo e jIvanuM svarUpa hoya to siddha paramAtmAne paNa AhAragrahaNa saMbhave. paNa Ama banatuM nathI. AtmAnuM svarUpa to aNAhArI thavuM ane jJAnano anubhava karavo te ja che. tethI ja AtmAnA guNono anubhava karavo te ja sAcI tRpti che. paNa paudgalika sukhono AnaMda mANavo te sAcI tRpti nathI. paNa moha dazA mAtra ja che, vibhAvadazA ja che, mahA-upAdhi rUpa che, bhramAtmaka tRpti che. anaMta saMsAra vadhAranArI duHkhadAyI A tRpti che. // 3 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 tRSyaSTaka - 10 jJAnasAra saMsAre svapnavanmithyA, tRptiH syAdAbhimAnikI / tathyA tu bhrAntizUnyasya, sAtmavIryavipAkakRt // 4 // gAthArtha - saMsAramAM viSayothI thatI tRpti svapnatulya che ane AbhimAnikI che. (manathI mAnI lIdhelI tRpti che.) sAcI tRpti to bhrama vinAnA AtmAne hoya che ke je tRpti AtmAnA vIryane puSTi karanArI (vIryane protsAhita karanArI) hoya che. jA TIkA :- "saMsAre rUti", saMsAre dravyata: catutirUpe, mAvataH mithyAtvavibhaavlkssnne saMsaraNe, AbhimAnikI-mithyAbhimAnotpannA pudgalAdiprAptamAnyatArUpA tRptiH, sA svapnavanmithyA vitathA kalpanArUpA eva, yato'jJaH tRSNAgrasitaH svIyakalpanAkalpiteSTateSTIkRtapudgalaskandhasampattau "aho ! mayA prApto maNiratnAdivyUhaH" mAyodayamAdhurIvacanacAturIcaturasvajanasamUhazceti" tRptastiSThati / tathApi kalpanArUpatvAd, gatvaratvAd audayikatvAt paratvAt svasattArodhakASTakarmabandhanidAnarAgadveSotpAdakatvAt duHkhameva tayA iti / marumarIcikAkalpA tRptiH, na sukhahetuH / vivecana :- saMsAramAM pugalonI prApti dvArA thatI tRpti mithyA che. naraka-tiryaMcamanuSya ane deva Ama cAragati svarUpa je A saMsAra che te karmodayanA vipAkajanya hovAthI ane vyAvahArika loko vaDe dekhI zakAya tevo hovAthI dravyasaMsAra kahevAya che ane mithyAtva, ajJAna, kaSAya, pramAda vagere svarUpa AtmAnI je vibhAvapariNati che. te A saMsAranuM mUlakAraNa hovAthI ane loko vaDe adezya hovAthI bhAvasaMsAra kahevAya che. pugalanA sukhonI A tRpti abhimAnathI-khoTA abhimAnathI utpanna thayelI che. jema koI mANasa pAse koI kaLA, sattA, dhana vagere kaMI hoya nahIM chatAM manamAM mAnI le ke huM gAmano rAjA chuM, athavA sauthI moTo chuM, te jema manathI mAnI lIdhelI moTAI che, vAstavika nathI. gAmamAM tenuM koI mAna-sanmAna na hoya. kAraNa ke te vAstavika rAjA nathI. tenI jema pagalika padArthonI prApti thavAthI "mane badhuM ja prApta thaI gayuM che" Ama prAptapaNAnI mAnyatA rUpa manathI mAnI lIdhelI A tRpti che. te kharekhara svapnanI jema mithyA che, vitatha che, kalpanA mAtra ja che. jema svapnamAM "mAro rAjyAbhiSeka thayo" evuM joyuM athavA "batrIsa pakavAna ane parasa bhojana karyuM" evuM svapna joyuM to paNa nidrA dUra thatAM rAjApaNuM ke dhAcheda Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 305 dekhAto paNa nathI ane hoto paNa nathI. tethI svapnamAM dekheluM jema mithyA che, kalpanAmAtra che. tema paudgalika sukhonI prAptithI potAne sukha prApta thayAno je AnaMda che te paNa mithyA che, kalpanArUpa ja che. kAraNa ke je ajJAnI AtmA che tathA je AtmA AvI bhrAntatRSNAthI yukta che te ja AtmA potAnI kalpanA pramANe kalpAyelI ISTatAbuddhi vaDe ISTa karAyelAM pudgalaskaMdhonI prApti thaye chate "aho mArA vaDe maNi-ratna vagere dhanasamUha prApta karAyo'' tathA mArA vaDe "mAyA karIne paNa svArtha sAdhI Ape tevo arthAt hoziyAra ane mIThAM vacano bolavAnI caturAImAM catura evo svajanavargano samUha" prApta karAyo Ama mAnIne manamAM phulAIne potAnI jAtane tRpta thayelI mAnato arthAt khuza khuza thato rahe che. AvI bhrAnta-tRpti mAnavI te ajJAnI jIvanuM svarUpa che. paradravyanI prApti thavAthI "meM ATaluM ATaluM prApta karyuM" Ama ajJAnI ane tRSNAgrasta AtmA ja mAne che ane te ja AvAM para dravyonI prAptithI tRpta thayo chato varte che. paNa te tRpti sAcI nathI, tenAM pAMca kAraNa che - (1) A paradravyo mArAM che AvI mAnyatA e kalpanArUpa che potAnAM che ja nahIM. karmodayanA kAraNe saMyogathI maLelAM che. koI paradravya potAnuM che ja nahIM. mAtra temAM mohodayathI mArApaNAno bhrama ja che. (2) puNyodaya pUrNa thatAM badhuM ja javAvALuM che. athavA AyuSya samApta thatAM A AtmA te sarvene mukIne javAvALo che. (3) audiyakabhAvathI maLelAM che. puNyakarmanA udayathI sukhanA sAdhanabhUta pudgaladravyo prApta thayelAM che. puNyakarmanI mAlikIvALAM che. jIvanI mAlikIvALAM nathI. (4) jIvathI paradravya che. jIvathI te bhinna che. tenAthI jIva bhinna che. (5) AtmAnI anaMtaguNonI je sattA che teno pratibaMdha karanAro je ATha karmono baMdha che tenA pradhAna kAraNabhUta evA rAga ane dveSane utpanna karanAro A parapadArthano samUha che. Ama pAMca kAraNosara A paudgalika sukhanI tRpti sAcI nathI. kAlpanika che, mithyA che. '"du:lameva tayA" te tRpti vaDe duHkha ja Ave che. prAptimAM, saMrakSaNamAM ane viyogamAM du:kha ja ApanAra che. mATe jhAMjhavAnA jaLanI jema A bhramAtmaka tRpti che. sukhahetu nathI paNa kevaLa du:khahetu ja che. mATe tenAthI sukha mAnavuM te bhramamAtra ja che. tu - punaH bhrAntizUnyasya mithyAvabodharahitasya samyagjJAnopayuktasya svatattvAbhimukhasya tathyA - satyA svasvabhAvAvirbhAvAnubhavAtmikA tRptiH sukhahetuH / kimbhUtA tRptiH ? sAtmavIryavipAkakRt-AtmanA saha sAtmA, tasya yad vIryam, tasya vipAkaH, puSTivizeSaH, taM karotIti kRt ityanena svasvAbhAvyaguNAnubhavotthA Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 306 tRpyaSTaka - 10 tRptiH AtmanaH sahajaM vIryaM puSTIkaroti, tena sAmarthyena guNaprAgbhAvaH, ato gurucaraNasevanAgamazravaNatattvagrahaNAdinA AdhyAtmikI tRptiH vidheyA ityupadezaH // 4 // paradravyajanya tRpti te sAcI tRpti nathI paraMtu bhrAnti vinAnA jIvana eTale ke mithyAjJAna vinAnA ane samyajJAnanA upayogavALA tathA potAnA Atmatattva tarapha rucipUrvaka AgaLa vadhelA kaMIka zuddha AtmAne potAnA AtmAno zuddhasvabhAva pragaTa thavAthI tenA ja guNonA anubhavAtmaka je tRpti che te ja sAcI tRpti che ane A ja tRpti sukhano hetu che. paradravyathI mananI mAnI lIdhelI tRpti duHkhadAyaka che, paraMtu pAradravyanI tRpti duHkhadAyI hovAmAM uparokta pAMca kAraNo che. te pAMca kAraNo potAnA guNonA anubhavarUpa sAcI tRptimAM nathI. balka tenAthI viparIta kAraNo che. mATe A AtmaguNonA anubhavarUpa tRpti duHkhadAyI nathI paNa sukhadAyI che. ane saMpUrNa sAcI tRpti che. AtmAnA guNonA anubhavAtmaka sukhadAyI tRpti kevI che? Avo prazna thAya to jaNAve che ke te tRpti sAtmavIryanA vipAkane karanArI che. sadA kALa AtmAnI sAthe ja rahenAruM arthAt AtmAnA guNasvarUpa evuM je vIrya te sAtmavIrya kahevAya che, teno vipAka eTale ke tenI puSTivizeSa, dina-pratidina tenI vRddhi thavI, tenI uttejanA thavI te sAtmavIrya vipAka, tene karanArI A tRpti che. bhAvArtha evo che ke - potAnA svAbhAvika zuddha-nirmaLakSAyika-kSAyopathamika bhAvanA je guNo che. te guNonA ja anubhavathI utpanna thayelI je tRpti che te tRpti AtmAnA svAbhAvika vIryaguNane vadhAre vadhAre puSTa kare che. majabUta kare che, uttejita kare che, skUrAyamAna kare che ane te vIryane guNomAM ja pravartAve che. tevA prakAranuM vIrya skurAyamAna thavAthI dina-pratidina vadhAre vadhAre guNono prAdurbhAva thAya che. A kAraNathI gurunA caraNonI sevA karavAthI (gurunI nizrAmAM rahevAthI), AgamazAstronA zravaNathI ane temAMthI zuddhatattvagrahaNa karavA AdithI prApta thanArI je AdhyAtmika tRpti che te ja tRpti A jIvanamAM meLavavA jevI che. A tRpti ja sAcI tRpti che, sukhahetu che ane sAtmavIryavipAkakRt che. tathA AtmAno upakAra-kalyANa karanArI che. pudgalaiH pudgalAstRptiM, yAntyAtmA punarAtmanA / paratRptisamAropo, jJAninastanna yujyate // 5 // gAthArtha :- pudgalo vaDe pugalo tRpti pAme ane AtmA AtmaguNo vaDe tRpti pAme (A ja nyAya ane sAco mArga che) tethI paradravyathI thatI tRptino bhrama jJAnIne saMbhavato nathI. po. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRpyaSTaka - 10 307 TIkA :- "putreriti'', putre-zarIradhanavasana moganaganAlimi:, punA:shriiraadyH, pudgalopacayarUpAM tRptiM yAnti-pudgalopacAravRddhiM yAnti / punaH AtmAamUrtajJAnAnandarUpaH AtmanA-AtmaguNapariNAmena jJAnacaraNAnandAdinA tRptiM yAti, svarUpAnubhavarasikAnAM svarUpAsvAdanena tRptiH / punaH upadizati-jJAninaH anekAntAnantasvaparapadArthaparIkSAdakSasya tadbhrAntijanyAbhimAnaM paratRptisamAropaH, paraiHpudgalaiH tRptiH-paratRptiH, paratRptau samAropaH-AtmatRptimAnyatArUpa: na yujyate-na ghaTate vivecana :- pulo vaDe pudgaladravyo ja puSTi-vRddhi pAme che. zarIra, dhana, vastra, bhojana ane svajanAdi vaDe zarIra, Indriyo vagere puSTi pAme che. bhojana karavAthI zarIra ane zarIranI dhAtuo puSTi pAme che, vastrAdithI zarIra zobhAne pAme che, svajanAdi paNa zarIranI ja ciMtA ane sArasaMbhALa karanArAM hoya che. Ama pudgalo sAthe bIjAM pudgalo maLIne nAnA skaMdhamAMthI moTA skaMdha banatA hoya che. mATe pudgalonI sAthenuM mIlana pudgalonuM ja hoya che ane te mIlana pudgalamAM ja zobhA ApanAruM che. AtmAthI pudgaladravya ane pugaladravyathI Atmadravya bhinna hovAthI jema dharmAstikAyanuM adharmAstikAyanI sAthe mIlana thatuM nathI tema Atmadravya ane pudgaladravyanuM mIlana saMbhavatuM nathI. zobhArUpa nathI, puSTivRddhi karanAruM nathI. tathA Atmatattva ke je amUrta dravya che ane jJAnanA AnaMdasvarUpa che te AtmAne to Atmatattva vaDe eTale AtmAnA jJAna-darzana-cAritra ane tenA AnaMda svarUpa pariNAma vaDe tRpti (puSTi-vRddhi) thAya che. AtmasvarUpanA rasika jIvone AtmasvarUpanA AsvAdana vaDe ja tRpti thAya che. pudgalanA saMyoga vaDe je tRpti thAya che te pudgalAnaMdI jIvone ja thAya che. tattvajJajIvone tenAthI tRpti thatI nathI. uparokta vAtanA sAra svarUpe graMthakArazrI A AtmAne upadeza Ape che ke anekAntavAdapUrvaka (syAdvAda zailithI) anaMta evuM je svapadArthanuM svarUpa ane anaMta evuM je parapadArthanuM svarUpa, te bane svarUponI yathArtha rIte parIkSA karavAnI vidhimAM dakSa evA jJAnI AtmAne parapadArthane (padgalika sukhone ane snehIjanone) potAnA mAnavArUpa tevA prakAranI bhrAntijanya abhimAna (khoTI mAnyatAmaya ajJAnatAnuM abhimAna) karavuM ghaTatuM nathI. arthAt ucita nathI. eTale ke zobhA ApanAruM nathI A brAntijanya abhimAnane ja paratRptisamAropa kahevAya che. para eTale ke pugalAdi je parapadArtha, tenA vaDe thatI tRptimAM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 tRpyaSTaka - 10 jJAnasAra "A badhuM mAruM che, zarIra mAruM, ghara mAruM, dhana mAruM" ItyAdi rUpe samAropa (brama) jJAnI AtmAne saMbhavato nathI, ghaTato nathI, ucita nathI. jema para-strIne potAnI strI nathI manAtI, para-dhanane potAnuM dhana nathI manAtuM, paragharane potAnuM ghara nathI manAtuM, tema parapadArthone potAnA mAnavA e ucita nathI. te parapadArthomAM mohAlpatA karavI ucita nathI. mATe tattvajJAnI AtmAne ghara-dhana-vastra-bhojanasvajana vagere para-padArthomAM mArApaNAnI mAnyatArUpa bhrama ke tenA dvArA tRpti athavA AnaMda hoto nathI. bhAvanA ca samyagjJAnI tu yathArthAvabodhI Atmadharmameva Atmani aGgIkaroti, paraM paratvenaiva vetti, paradharmaM pare sthApayati, svadharmaM svatve sthApayati / ataH samyagdRSTiH paudgalikopacaye na rajyate / pudgalAsvAdanena sukhAvabhAsa eva mithyAjJAnam / uktaJca tavai tavaM carai caraNaM, suaMpi navapuvva jAva abbhasai / jA parasuhe suhattaM, tA no sammattaviNNANaM // 1 // puna: zrIharimapUrve:suavN zIlavaM cAI, jiNamaggAyaraNAraI / paraM vA parasaMgaM vA, dhammaM mannaDa jo jaDo // 2 // yacca AtmanaH svarUpaM sahajaM jJAnAdi, tadeva dharma iti tattvam // 5 // TIkAkArazrIno kahevAno bhAvArtha evo che ke - yathArtha tattvano avabodha karanAro eTale ke je vastu jevA svarUpe che te vastune tevA svarUpe samajanAro samyajJAnI mahAtmA Atmadharmane ja (jJAnAdi guNone ja) potAnA AtmAmAM aMgIkAra kare che ane te Atmadharmane ja potAnuM tattva che ema mAne che. ane paranA dharmane (varNa-gaMdha-rasa-spazadine) parapaNe ja jANe che. te paranA dharmane paramAM ja sthApita kare che ane potAnA Atmadharmane (potAmAM-) AtmAmAM ja sthApita kare che. arthAt samyagdaSTi AtmA svadravya, svadharma, paradravya ane paradharma ema sakala vastune jANe che. sarva viSayanuM jJAna kare che. paraMtu svadharmo svamAM ane paradharmo paramAM ja che ema yathArtha vibhAga karIne yathArthapaNe jANe che. paNa svadharmo (jJAnAdi) svamAM ane paramAM ema bannemAM che evuM mithyAjJAna karato nathI tevI ja rIte paradharmo (varNAdi) svamAM ane paramAM ema bannemAM che evuM mithyAjJAna paNa karato nathI. kAraNa ke Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRDhaSTaka - 10 309 AvA prakAranuM jJAna e mithyAjJAna che. paNa svadharmo svamAM ja che ane paradharmo paramAM ja che AvA prakAranuM bhedajJAna karIne yathArthapaNe jANe che. zarIranI cAmaDI gorI hoya to zarIra rUpALuM che ema mAne che, paNa huM rUpALo chuM evuM mAnato nathI. A kAraNathI dhAro ke caitra ane maitra mitra hoya to cetranuM dhana-dhAnyAdi vadhyuM hoya tyAre te caitra jevo khuza thAya tevo maitramAM dhana-dhAnyAdi vadhe to tenAthI caitra khuza thato nathI. kAraNa ke te samaje che ke A dhana-dhAnyAdi mArAM nathI. tevI ja rIte samyagdaSTi mahAtmA hIrA-mANeka-motI-suvarNAdi padgalika padArthono upacaya (vadhAro) thaye chate rAjI thato nathI, kAraNa ke A sarve parapadArtho che. mAruM svarUpa nathI, huM sAthe lAvyo nathI ane sAthe laI javAno nathI. mAtra be dravyono saMyoga thayo che. Ama samajIne te temAM raMgAto nathI. pugalanA padArthonuM AsvAdana karavA dvArA "A sukha che, sukhadAyI che" "tenAthI huM sukhI chuM" AvI sukhabuddhi karavI te ja mithyAjJAna che. parapadArthamAM svabuddhi e ja mithyAtva jANavuM. zAstramAM kahyuM che ke - je tapane tape, cAritrane Acare, navapUrva sudhInuM zruta paNa bhaNe chatAM nA = jyAM sudhI parapadArthonA sukhamAM sukhabuddhi che tyAM sudhI samya vijJAna kahevAtuM nathI." AtmA zrutajJAnI hoya, zIlavAna hoya, tyAgI hoya, jinezvaranA mArganI AcaraNA karavAmAM rativALo hoya, paraMtu paradharmane ke parapadArthanA saMgane Atmadharma mAnato hoya to te jaDa (mUkha) samajavo. rA. tethI AtmAnuM je jJAna-darzana-cAritra vagere svAbhAvika svarUpa che tene ja potAnAM mAnavAM, te ja mAruM che ema samajavuM, tenI ja prApti karavI, temAM ja AnaMda mAnavo, temAM ja layalIna rahevuM te ja sAco dharma (Atmadharma) che Ama jANavuM. paNa madhurAjyamahAzAkAgrAhye'bAhye ca gorasAt / parabrahmaNi tRptiryA, janAstAM jAnate'pi na // 6 // gAthArtha - manohara ghI ane ghaNAM zAkovALA bhojanathI agrAhya tathA gorasa (dahIdUdhAdi) vALA bhojanathI je tRpti thatI nathI, te tRpti paramabrahmamAM che jene loko jANatA paNa nathI. athavA manohara rAjyanI ghaNI AzAvALA jIvo vaDe agrAhya ane vAcAthI agocara evA paramabrahmamAM je tRpti che tene loko jANatA paNa nathI. All Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 tRpyaSTaka - 10 jJAnasAra TIkA :- "madhurAti" yA parabrahaLa-zuddhAtmAna-samUrtAnantajJAnayane, tRptiH svarUpA, zamatA''liGganAnandacidvilAsarUpA, janAH-tattvAvalokananayanavikalAH, tAM zuddhAtyantaikAntAdhyAtmasvabhAvAnubhavarUpAM tRptiM jAnate'pi na,-naiva jAnate iti (sA) jJAnagrahaNe'pi nAsti / ataH kuto'nubhavaH ? yA tRptiH madhurAjyamahAzAkAgrAhye punaH gorasAt abAhye bhojane na, madhuraM-AjyaM-madhurAjyam, mahAntaH zAkAH-vyaJjanAni, taiAhye punaH gorasaM-dadhyAdi tasmAd abAhye yukte evaMvidhe bhojane sA tRptiH na / koI koI pratomAM Avo pATha paNa che - madhuraM caM-mRtaM madhura,caM, mantaH zAkAH vyaJjanAni tairagrAhye punaH gorasaM dadhyAdi, tasmAd bAhye, yukte evaMvidhe mogane sI tRptiH vivecana :- zuddha AtmadazAmAM svarUpano anubhava karavA svarUpa je tRpti che tene sAmAnya loko jANatA paNa nathI to pachI teno anubhava to hoya ja kyAMthI? svabhAvadazAnA AnaMdane anubhavavA svarUpa je vAstavika tRpti che te alaukika-lokottara tRpti che. te tRptine sAMsArika bhogasukhothI sarakhAvI na zakAya tevI che. kAraNa ke bhogasukho kSaNika che, nAzavaMta che, parAdhIna che. prAptimAM ghaNAM kaSTo ApanArAM che. saMrakSaNamAM ciMtAjanaka che ane chatAM viyogakAle duHkhadAyI che. svarUpadazAno AnaMda anaMtakALa sthAyi che, svAdhIna che. kyAreya paNa tenuM saMrakSaNa karavuM paDatuM nathI tathA kyAreya paNa teno viyoga thato nathI. mATe svabhAva-sukhanI tRpti bhogasukhonI tRpti sAthe sarakhAvI zakAya tevI nathI. A vAta A zlokamAM samajAve che. amUrta ane anaMta jJAnanA samUhAtmaka evA zuddha Atmatattva rUpa paramabrahmAtmAmAM je svarUpa-svarUpAtmaka arthAt zamabhAvadazAnA AliMganAtmaka je zuddha AnaMda tathA jJAnanA vilAsarUpa (anubhavarUpa) je tRpti (vAstavika parama AnaMda) che. tene Atmatattvane jANavA rUpI divya netra vinAnA sAmAnya jIvo jANatA paNa nathI. je tRpti zuddha, atyanta ane ekAntika evA prakAranA AtmasvarUpano anubhava karavA svarUpa che. AvI tRptine tattvajJAna vinAnA sAmAnya jIvo zAstrajJAna prApta karavA chatAM paNa jANI samajI zakatA nathI, to pachI tevA prakAranI tRptino anubhava to Ave ja kyAMthI ? AvA prakAranI A alaukika (lokottara-sAmAnya lokothI abhogya) tRpti che. svabhAvadazAnA AnaMdarUpI A tRptine be vizeSaNothI samajAve che ke - svabhAvadazAnA AnaMdanA anubhava rUpI je A sAcI tRpti che te manohara ghI vALA ane ghaNAM vyaMjano Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 311 (zAkAdi bhAvo)vALA cakravartInA bhojana tulya bhojanamAM tathA gorasa (dahIM-dUdha) Adi zaktivardhaka padArthothI (abAhya eTale) yukta evA cakravartInA bhojanatulya bhojanamAM paNa te tRpti thatI nathI. cakravartItulya viziSTa bhojanamAM paNa te tRpti thatI (AnaMda thato) nathI ke je svabhAva dazAnA anubhavamAM tRpti (AnaMda) thAya che. A artha pU. ramyareNu saMpAdita pustakamAM lakhAyelAM TIkAnAM padonA anusAre karela che te pustakamAM 'tana" ane avAuyukte AvAM pado che. mATe uparokta artha karela che. keTalIka pratomAM taidhro ane vAghe yukte AvAM pado che. tethI AvAM pado jyAre laIe tyAre e padono artha AvA prakArano thaI zake che ke manohara ghI vALA ane ghaNAM vyaMjano (zAko) vALA bhojanathI paNa agrAhya tathA dahIM-dUdhAdi gorasanA bhojanathI paNa bAhya = na jANI zakAya evA paramabrahmamAM je tRpti (AnaMda) che te tRpti AvA prakAranA (cakravartItulya) bhojanamAM paNa thatI nathI. banne pustakomAM chapAyelAM padono bhAvArtha eka ja che ke parama AtmadazAnA anubhavamAM je AnaMda che te AvA bhojanathI na mApI zakAya tevo che. (judA judA pATho hovAthI atyanta zuddha pATha kayo ? te jANavuM amArA mATe atizaya duSkara che. mATe ame banne pAThonA artho saMgata karavA prayatna karyo che.) athavA madhurAncamahAzALAprAde vAghe = goramAt A padano bIjo artha paNa thAya che te TIkAkArazrI pote ja spaSTa kare che ke - athavA kathambhUte brahmaNi ? madhurAjyamahAzAkAgrAhye-madhu-miSTaM rAjyam, tatra mahatI AzA - icchA yeSAM te madhurAjyamahAzAkAH taiH parigrahaizvaryAbhilASukaiH agrAhye grahItumazakye, gorasAt - vAgrasAt bAhye vAcAmagocare " aprApya manasA saha" iti vevoktatvAt ''apavastra payaM nasthi' nRtyAtrAAvanAt (AcArAMgadhruta-1, adhyayana5, uddezo-6, sUtra-170) / evidha parabrahmaLi-paramAtmani yA tRpti: mA lona jJAyate eva, ata: pudgalopacArasahastraiH sA tRptirna bhavati // 6 // athavA zabda lakhIne TIkAkArazrI A banne padone bhojananAM vizeSaNa na banAvatAM parApti zabdanAM vizeSaNa banAve che. manohara rAjya (Adi sAMsArika sukho) mAM ja varte che moTI moTI AzAo jene evA je jIvo eTale ke parigraha ane bhautika aizvaryanI ja ghaNI moTI abhilASAvALA arthAt saMsArarasika evA pudgalAnaMdI jIvo vaDe agrAhya 1. pU. ramyareNu saMpAdita pustakamAM mUlazlokamAM zAjAprAo che ane TIkAmAM teoi puna: che. mATe kaMIka azuddhi hoya ema lAge che. taigrAo hovuM joIe. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 tRSyaSTaka - 10 jJAnasAra jANavAne ane prApta karavAne mATe azakya evA paramabrahmamAM, tathA gorasa eTale vANInA viSayathI bAhya, jenuM svarUpa vANI dvArA samajI-samajAvI zakAya tevuM nathI. vAcAthI agocara evA paramabrahmamAM je tRpti thAya che. te tRpti saMsArabhoganA abhilASI jIvo vaDe jANI paNa zakAtI nathI to prApta kema karI zakAya tathA kema anubhavI zakAya ? A kAraNathI AtmaguNonI ramaNatAnI je tRpti che te tRpti hajAro-lAkho pudgalanA upacAro vaDe (paudgalika sukho vaDe) paNa thaI zakatI nathI. tenI sAthe mApI zakAtI nathI. ahIM paramabrahmanuM (zuddha AtmAnuM svarUpa) je vANIthI agocara kIdhuM che te bAbatamAM vedanA pAThanI sAkSI ApI che ke vedamAM (upaniSadamAM) kahyuM che ke zuddha AtmAnuM svarUpa kevuM che ? to kahe che ke "mananI sAthe vANIthI paNa aprApya che" arthAt zuddha AtmA manathI paNa nathI jANI zakAto ane vANIthI paNa nathI jANI zakAto, tenuM zuddhasvarUpa koI alaukika ja che. sAmAnya lokathI gamya nathI. tathA AcArAMgasUtramAM paNa lakhyuM che ke ''apavastra payaM nasthi ?'' padarahita-bhASArahita eTale ke vANIthI avAcya arthAt sarvakarmanA kSayathI muktimAM gayela zuddha AtmAnA svarUpane samajavA-samajAvavA mATe koI paNa prakAranAM padozabdo-vANI saMbhavatI nathI. arthAt vANIthI agocara evuM zuddha AtmAnuM svarUpa che. je mANe te ja jANe. A rIte paulika sukhonA rasika jIvo vaDe agrAhya ane vANIthI bAhya-agocara evA paramabrahmasvarUpamAM je tRpti che te sAmAnya loko (pudgalarasika jIvo) jANatA paNa nathI to anubhava thavAnI vAta to saMbhave ja kyAMthI ? AvI paramatRpti che. dA = viSayormiviSodgAraH syAdatRptasya pudgalaiH / jJAnatRptasya tu dhyAnasudhodgAraparamparA // 7 // gAthArtha :- pudgalanA sukho vaDe atRpta evA jIvane pAMca IndriyonA viSayonA kallolo rUpI viSanA ja oDakAra hoya che. paraMtu jJAnamAM tRpta AtmAne dhyAna rUpI amRtanA oDakAranI ja paraMparA hoya che. III TIkA :- "viSayormi' kRti-atRptasya-svarUpAsvAvarahitasya purvANai: aGgarAgAGganAliGganAdikaiH viSayormiviSodgAraH syAt - bhavet, viSayaH indriyavilAsaH sa eva viSayodgAraH prakAzaH syAt / uktaJca - jaha jaha puggalabhogo, taha taha vaDDai visayaM pisAI / iMdiyasuhA duhA khalu, agijjhA tao virattANaM // 1 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 313 jJAnatRptasya svAtmatattvAvabopUrNasya dhyAnaM - tattvaikatvam, tadeva sudhA-amRtaM tasya udgAraH tasya paramparA zreNirbhavet nirAmaya-nirmalaparamAtmAnubhavaH tRpteH lakSaNametat tattvabhAvanA-tattvajJAna-tattvadhyAnAmRtodgAraparamparAvRddhiH // 7 // vivecana :- A saMsAramAM jIvo be prakAranA hoya che. eka pudgalAnaMdI ke jene bahirAtmA kahevAya che. pudgalanI sAthenA bhogasukho ja mANanArA ane temAM ja sukha che AvI buddhivALA, ane bIjA AtmAnaMdI ke jene aMtarAtmA kahevAya che. AtmAnA jJAnAdi guNomAM ja AnaMda mAnanArA ane temAM ja sukha-buddhivALA. A banne prakAranA jIvomAM je pudgalAnaMdI jIvo che te AtmAnA svarUpano je pAramArthika AnaMda che tenAthI rahita che. A jIvoe guNonA AnaMdano svAda kyAreya cAkhyo ja nathI. tethI ja aMgarAga (zarIranI TApaTIpa karavI, zobhA karavI) ane aMganAnuM AliMgana karavuM (strI sAthenA bhoganA vyavahAro karavA) ItyAdi pAMca IndriyonI sAthenA paudgalika sukho mANavA rUpa viSayonA taraMgo rUpI viSa ja temanA manamAM ane vacanamAM cAlatuM hoya che. manamAM vicAro paNa viSayonA ja ane lokonI sAthenI vAtacItamAM paNa viSayasukhonI ja vAto karatA A jIvo potAno samaya temAM ja gALe che. jeNe viSa pIdhuM hoya tene viSanA ja oDakAra Ave che tema A jIvone bhogasukhomAM ja prIti hoya che tethI niraMtara pudgalanA ja sukha-duHkhanI vAto karavA svarUpa viSayonA taraMgo rUpI viSanA ja oDakAro cAlu hoya che. tenAthI te kyAreya dharAtA nathI, tRpta thatA nathI. nAnA gharamAMthI moTuM ghara banAve, thoDA dAgInAmAMthI ghaNA dAgInA banAve. sAmAnya jIvanamAMthI rAjApaNuM Icche, rAjApaNAmAMthI cakravartIpaNuM Icche ane cakravartIpaNAmAMthI IndrapaNuM Icche. Ama sadA bhogasukhothI atRpta evA A jIvo paudgalika pAMca IndriyonA viSayasukhonA kallolonI abhilASA karavA rUpI viSa okanArA-mAThA oDakAro vALA hoya che. zAstramAM kahyuM che ke - "jema jema paudgalika sukhano bhoga thAya che tema tema viSayonI vAsanA ane tenA aMgenA kaSAyo avazya vadhe ja che. mATe ja IndriyonAM sukho duHkharUpa ja che tethI vairAgI AtmAone te sukho agrAhya che. arthAt tyAjya che.'' have je AtmAo AtmAnaMdI che, aMtarAtmamaya che, jJAnAdi guNonA ja rasiyA che, potAnA AtmatattvanA avabodhathI paripUrNa rIte je bharapUra che tevA AtmAone jyAre juo tyAre dhyAnarUpI (tattvanI sAthenI ekatArUpI) amRtanA oDakAranI paraMparA hoya che. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 tRtyaSTaka - 10 jJAnasAra teonA manamAM viSayabhoganA vicArone badale tattvanA ja vicAro pravartatA hoya che. vANImAM jyAM jAya tyAM ane jyAre jyAre avasara maLe tyAre tyAre AtmatattvanA guNo prApta karavAnI ane tenA saMbaMdhI ja dharmacarcA karatA hoya che. A rIte AtmatattvanI sAthe ekatAmaya dhyAnarUpI amRtanA ja mIThA oDakAronI paraMparA cAlatI hoya che. kyAM mAThA oDakAronI paraMparA? ane kyAM mIThA oDakAronI paraMparA? kyAM viSayonA taraMgo rUpI viSanA oDakAra? ane kyAM tattvanI ekAgratA rUpa amRtanA oDakAra? nirAmaya (eTale ke bAhya asAtAdi rogo ane atyaMtara rAga-dveSAdi mohanA rogothI rahita) ane mohanIyAdi ghAtI karmono viziSTa kSayopazamabhAva ane kSAyikabhAva AvavAthI atyanta nirmaLa evA parama Atmatattvano anubhava thavAthI je akhaMDaaparimita tRpti thAya che tenuM A lakSaNa che. AtmatattvanI vicAraNA-AtmatattvanuM ja jJAna ane AtmatattvanuM ja dhyAna ema tattvajJAna rUpI amRtanA ja oDakAronI paraMparAnI vRddhi thAya che. viSayabhogonI carcA viSatulya che ane tattvacarcA amRtatulya che. pudgalAnaMdI jIvo viSayabhoganI kathA-vArtA rUpI viSamaya vAtAvaraNamAM jIvana barabAda kare che ane AtmAnaMdI jIvo AtmatattvanI carcA rUpI amRtamaya vAtAvaraNamAM jIvana saphaLa kare che. llll sukhino viSayAtRptA, nendropendrAdayo'pyaho / bhikSurekaH sukhI loke, jJAnatRpto niraJjanaH // 8 // gAthArtha - Indra ane kRSNa Adi rAjAo viSayothI atRpta thayA chatA kyAreya sukhI nathI. paraMtu A lokamAM rAgAdi kaSAyo vinAnA kevaLa eka muni ja jJAnadazAmAM tRpta thayA chatA sukhI che. TA TIkA :- "muzvino ti', ho ! rUti sarve, rUdropendrA:, rU-za upendraH-kRSNaH ityAdayaH aneke na sukhinaH-sukhamayAH na / kathambhUtA indropendrAdayaH ? viSayAtRptAH-viSayaiH manojendriyasaMyogaiH, atRptAH anekavanitAvilAsaSaDsagrAsasurabhikusumavAsaramyAvAsAdibhiH mRduzabdAkarNanavarNyavarNAvalokanaiH saGkhyeyAsaGkhyeyakAlabhogaiH atRptAH na ca ete tRptihetavaH / asadAropa evAyaM loke-caturdazarajjvAtmake anantasakarmajIvAtmake ekaH bhikSuH AhArAgRdhnaH saMyamayAtrArthaM bhikSaNazIlaH niSparika puravI gati | jJAnaM-svarUpAvavothaH, tera tUta, niraH Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 rAgAdyaJjanazyAmatArahitaH, svadharmabhogavattvAt / "yadvastuni yo dharmo na bhavati (sa) na jAyate" / uktaJca vizeSAvazyake 315 vivecana :- saddo AvuM zlokamAM lakheluM pada Azcarya arthamAM che. Indra ane kRSNa vagere aneka rAjA-mahArAjAo managamatAM pAMca IndriyonA viSayonAM sukho maLavA chatAM tenAthI saMtoSa nahIM pAmelA, haju adhika adhika sukho prApta karavAnI lAlasAmAM ja rAcatA, aneka strIonI sAthenA sparzanendriyanA bhogavilAso mANavA chatAM, chae rasavALAM vividha bhojano rasanendriyathI karavA chatAM, sugaMdhI puSponI suvAsathI ramaNIya prAsAdomAM AvAsa karavA chatAM, suMdara saMgIta dvArA komaLa zabdone sAMbhaLavA chatAM ane dekhavA lAyaka bhavya padArthonA rUponuM avalokana karavA chatAM paNa AvAM zreSTha bhogasukho saMkhyAta-asaMkhyAta kALa bhogavavA chatAM paNa tenAthI saMtoSa nahIM pAmatA AvA rAjA-mahArAjAo paNa manathI sukhI nathI, haju vadhu maLe to sAruM, haju vadhu maLe to sAruM, ema sadAkALa bhogonI bhUkhathI pIDAtA ja rahe che. jema Indhana Ape chate agni kyAreya tRpta thato nathI ema viSayasukho maLye chate Indriyo kyAreya tRpta thatI nathI. A Indriyo viSayonI prApti mATe kAyama bhikhArI ja hoya che. kAyama viSayothI atRpta ja rahe che. pAMca IndriyonA A viSayo e tRptinuM kAraNa ja nathI paraMtu atRpti ja vadhAranArA che. jema khaNaja e khasanA rogane maTADavAno upAya nathI paNa vadhAravAno ja hetu che. tema A viSayo paNa tevA ja che. jhAMjhavAnA jaLamAM jema jaLa nathI chatAM jaLanI bhramAtmakabuddhi ja karAve che. tema A viSayabhogomAM sukha nathI paNa ajJAnatAthI ane mohadazAthI te viSaya bhogo jIvane sukhano bhramamAtra ja karAve che. Ama A asadAropa ja che. sukhanI mithyA kalpanAmAtra ja che. sukha nathI paNa sukhano bhramamAtra ja che. anaMtAnaMta saMsArI sakarmaka jIvothI bharapUra bharelA cauda rajju Atmaka A lokAkAzamAM AhArAdi padArthomAM sarvathA Asakti vinAnA tathA kevaLa saMyamayAtrAnA nirvAha mATe ja mikSAvRttithI AhAragrahaNanA svabhAvavALA sarvathA parigraha (mamatA-mUrchA) vinAnA evA eka bhikSu (muni) ja sukhI che. kAraNa ke te mahAtmA Atmatattvano avabodha karavA rUpI jJAnaguNa vaDe ja atizaya tRpta banelA che ane rAga-dveSa Adi doSo rUpI aMjana (kAjaLa)nI kALAza vinAnA che. paradravyanA bhogonI abhilASA vinAnA che. mAtra AtmAnA guNAtmaka je svadharmo che teno ja upabhoga karavAnA arthI A mahAtmA che. mATe sukhI che. je je paradravyanA bhogI hoya che, te sadA atRpta thayA chatA du:khI hoya che ane je je mahAtmA svadravyanA guNonA upabhoktA hoya che, te te ciMtA vinAnA hovAthI rAgAdi kaSAyo Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 tRtyaSTaka - 10 jJAnasAra vinAnA ane doSo vinAnA hoya che. mUcha-Asakti-mamatA vinAnA tathA paradravya pratyenI pariNati ja tyajelI hovAthI potAnA guNonI ramaNatAnA AnaMdamAM ja layalIna thayA chatA atyanta sukhI hoya che. "je vastumAM je dharma hoto nathI te vastuthI te dharma kyAreya paNa utpanna thato nathI" jemake retImAM tela nathI to te retImAMthI kyAreya tela nIkaLatuM nathI. tevI ja rIte padravyanA upabhogamAM tRpti nAmano dharma ja nathI, atRpti ja che. to pachI paradravyanA upabhogavALA jIvane paradravyathI tRpti thAya ja kema ? zrI vizeSAvazyakabhASyamAM kahyuM che jattocciya paccakkhaM, somma ! suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDiyAravibhattaM, to puNNaphalaM ti dukkhaMti // 2005 // visayasuhaM dukkhaM ciya, dukkhappaDiyArao tigicchavva / taM suhamuvayArAo, na uvayAro viNA taccaM // 2006 // sAyAsAyaM dukkhaM, tavvirahammi a jao suhaM teNaM / dehidiesu dukkhaM, sukkhaM deheMdiyAbhAve // 2011 // gAthArtha - he saumya ! pAMca Indriyajanya je pratyakSa sukha dekhAya che te sukha nathI paNa duHkha ja che. mAtra te sukha te kAle duHkhano pratikAramAtra karanAra che. tethI puNyakarmanuM phaLa paNa duHkha ja che. /200pI. jema cikitsA (davA) karavI ke karAvavI te sukharUpa nathI paNa pIDAne rokanAra mAtra che mATe karavI-karAvavI paDe che. paNa karAvavI gamatI nathI, kyAre davA chuTe ema IcchA hoya che, tethI davA levI e sukharUpa nathI paNa pIDAno pratikAra che tethI karavI karAvavI paDe che tenI jema pAMca IndriyonAM viSayasukho sukha nathI, duHkha ja che. duHkhano pratikAra karanAra mAtra che. tethI temAM sukhano upacAra karAyo che. paNa sAcuM sukha bIje kyAMka che ane jo sAcuM sukha bIje kyAMka hoya to ja upacAra thAya che. anyatra sAcuM sukha jo na hoya to A upacAra paNa thaI zakato nathI. /2006ll A kAraNe sAtA ane asAtA bane duHkharUpa ja che. tenA virahamAM ja sAcuM sukha che. deha ane Indriyo hote chate tenA saMbaMdhamAM badhu duHkha ja hoya che. deha ane IndriyonA abhAvamAM ja sAcuM sukha hoya che. 2011|| Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRpyaSTaka - 10 317 iti sAtAsAtayorvipAkabheda eva, na tvAvaraNe / avyAbAdhAvaraNatvaM tu ubhayorapi / yacca svaguNAn ghAtayati tadudayaH kaH sukhatvenorarIkurute ? ityAtmanaH jJAnAnandAnubhavA tRptiH prazasyA, naupAdhikI / ityanena tayA eva (taQcyA eva) samyagdarzaninaH stuvanti arhantam, pUjayanti paramAtmAnam, dezaviratA api sAmAyikapauSadhopavAsinaH AtmAnubhavalavAsvAdanArthameva tiSThanti ekAnte, munayastanniSpAdanAya tyajanti paJcAzravAn, tadvighAtAya gRhNanti bhISmagrISmataptazIlAtApAtApanAm, zizirahimanizAkarakarAbhighAtakSubdhA vasanti nirvasanA vane, svAdhyAyanti AgamavyUhAn, kSamAdidharmadvArA bhAvayanti AtmAnam, tattvajJAnena Arohanti guNazreNizRGge, cintayanti tattvaikatvaM, tattvasamAdhyarthameva prANAyAmAdiprayAsaH jinakalpAdikalpaH iti sA (sva) svabhAvAnubhavatRptiH sarvairabhyasyA // 8 // upara kahelI vizeSAvazyakabhASyanI gAthAonA artha vicAratAM samajAya che ke sAtA ane asAtA e banne puNya ane pApa karmonA phaLano ja bheda che. eka puNyakarmano vipAka che ane bIjo pApakarmano vipAka che. paNa Akhare banne karmonAM ja phaLa che. tethI banne duHkha ja che. vaLI A banne karmo e guNonAM AvaraNIyakarmo nathI. jema jJAnAvaraNIyakarma jJAnaguNanuM AvAraka karma che. tevuM A karma guNonuM AvArakakarma nathI ke jethI teno kSayopazamabhAva thavAthI sukhaguNanI prApti thAya. A banne audayikabhAva pAme tevAM karmo che. te bannenA udayathI anukrame sAMsArika sAnukULatA ane sAMsArika pratikULatA mAtra maLe che te bane paNa AtmAne baMdhanarUpa hovAthI rAga ane dveSAtmaka moha utpAdaka hovAthI duHkha ja che. AtmAno "avyAbAdha sukha" nAmano je guNa che teno nAza to banne karmo kare ja che. tethI banne duHkharUpa ja che. je karmo AtmAnA guNono ghAta kare, te karmonA udayane koNa sukharUpe svIkAre ? sAMsArika sAnukULatA ApanArI sAtAvedanIya ane sAMsArika pratikULatA ApanArI asAtA vedanIya A banne karmo AtmAnA avyAbAdha sukha nAmanA guNano ghAta kare che to pachI tene sukharUpe kema svIkArAya? mATe A AtmAne jJAnanA AnaMdanA anubhavathI janya je tRpti che. te ja sAcI che ane prazaMsanIya che. te ja yathArthatRpti che. pudgalanA saMyogAtmaka upAdhijanya je tRpti che te parAdhIna hovAthI, nAzavaMta hovAthI mohotpAdaka hovAthI ane baMdhanarUpa hovAthI sAcI tRpti nathI. A kAraNathI samyagdaSTi AtmAo AtmaguNonA anubhavAtmaka je sAcI tRpti che te tRpti prApta karavAnA kAraNe ja (te sAcI tRptinI ja ruci hovAthI) AvA prakAranA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 tRSyaSTaka - 10 jJAnasAra anaMtaguNone pAmelA arihaMta paramAtmAnI stuti kare che, pragaTa guNovALA paramAtmAne pUje che, dezaviratidhara zrAvaka-zrAvikA paNa sAmAyika, paudhaSopavAsa Adi vratapAlana karavA dvArA AtmAnA guNonA anubhava rUpa lavanA AsvAda mATe ja ekAntamAM (ghara choDIne upAzrayAdi ekAnta sthAnomAM) vase che. ane je muni puruSo che te AtmaguNonA anubhavAtmaka tRpti meLavavA mATe ja prANAtipAta-mRSAvAda Adi pAMca Azravone tyaje che. te pAMca AzravonA nAza mATe (bhUtakAlamAM sevelA pAMca AzravothI baMdhAyelA karmono nAza karavA mATe) bhayaMkara evI grISmaRtuthI tapelI zilAnA tApanI AtApanA le che. ziziraRtumAM hima jevA atyanta zItaLa caMdramAnAM kiraNonA abhighAtathI (sparzathI) kSobha pAmavA chatAM vastra vinAnA thaIne vanamAM vase che. niraMtara AgamazAstronA samUhano abhyAsa kare che. kSamA, mArdavatA, ArjavatA vagere AtmadharmonA ciMtana dvArA AtmAnI bhAvanA bhAve che. sUkSmAtisUkSma tattvajJAna meLavavA dvArA guNonI zreNInA zikhara upara caDhe che. AtmatattvanI ekatAno vicAra kare che. AtmatattvanI ciMtavanAmAM saMpUrNa samAdhi rahe te mATe prANAyAma vagerenA prayAso Acare che tathA jinakalpAdi AcAronI tulya AcAronuM Asevana kare che. mATe potAnA svabhAvanA anubhavathI thanArI je tRpti che te tRptino sarva jIvoe abhyAsa karavo joIe. A ja tRpti meLavavA AtmArthI jIvoe lakSya rAkhavuM joIe. A ja tRpti sAcI tRpti che ane AtmAnuM kalyANa karanArI che. dasamuM dRSyaSTaka samApta Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 319 nirlepASTaka-11 // atha ekAdazaM nirlepASTakam // atha aliptasya tattvasamAdhirbhavati, pUrNAnandatRptirapi aliptasya, tena nirlepASTakaM prastUyate / cetanasya sakalaparabhAvasaMyogAbhAvena vyApyavyApakagrAhakakartRtvabhoktRtvAdizaktInAM svabhAvAvasthAnaM nirlepaH / nAmato nirlepaH abhilApyAtmakaH jIvAjIvAnAm, sthApanAnirlepaH nirgranthAkArAdiH, dravyanirlepaH kAMsyapAtrAdiH tadvyatiriktaH, zeSastu pUrvavat, bhAvanirlepaH jIvAjIvabhedAzca, ajIvo dharmAdharmAkAzAdiH, jIvastu samastavibhAvAbhiSvaGgarahitaH muktAtmA, je AtmA sAMsArika bhAvothI alipta hoya che tene ja tAttvika (sAcI) samAdhi prApta thAya che. kAraNa ke sAMsArika sarve bhAvo upAdhivALA che ane jIvane AkuLavyAkuLa karanArA che. te bhAvothI dUra dUra rahenAro AtmA ja sAcI samAdhi meLavI zake che. evI ja rIte AtmAnA guNonA pUrNAnaMdanI tRpti paNa pIdgalika bhAvothI dUra rahenArA evA alipta AtmAne ja thAya che. tethI have nirlepASTaka lakhAya che. prazna :- nilepa eTale zuM? nirlepa kone kahevAya? uttara :- A AtmA anAdikALathI parabhAvanI sAthe eTale ke anya jIvadravya ane pugaladravyanI sAthe vyApya-vyApakabhAvathI (ekameka thaIne) varte che. grAhakatA, kartatA ane bhoknatA Adi AtmAnI je zaktio che. te zaktione A AtmA anya dravyamAM ja joDe che. tene badale sakala evA parabhAvonA saMyogano abhAva karIne A AtmAnI vyApyavyApakvAzakti, grAhakatAzakti, kartutAzakti ane bhoknatAzakti Adi je je zaktio che te zaktione vibhAvadazAmAMthI rokIne svabhAvadazAmAM joDavI tene nirlepatA kahevAya che. A jIva potAnA parivArane, gharane ane dhanane mAruM mAruM mAnIne cAle che, temAM ja vyApta thaIne (raMgAIne) cAle che. tene ja vadhAravAnI laganI lAgI che. tenA sukhe potAne sukhI ane tenA duHkhe potAne duHkhI A jIva mAne che. tene ja karavApaNAno ane bhogavavApaNAno pariNAma rAkhe che. A saghaLI lepadazA che. anyadravyanI sAthe mArApaNAno je pariNAma che te samasta liptatA che. teno sarvathA saMyoga tyajIne AtmAnI je svabhAvadazA (guNAtmakadazA) che temAM ja vyApta thaI javuM, tene ja grahaNa karavuM, tene ja vadhAravuM ane tene ja bhogavavuM A saghaLI nirlepadazA che. AtmAnuM parabhAvadazAmAMthI chUTIne svabhAvadazAmAM lIna thavuM te nirlepatA kahevAya che. nirlepa AtmAne ja pUrNa Atma AnaMdanI tRpti thAya che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirlepASTaka - 11 jJAnasAra nAma-sthApanA-dravya ane bhAvanA bhedathI tenA cAra bhedo che. jIva athavA ajIvanuM "nirlepa" AvuM nAma pADavuM, nirlepa AvA prakAranA nAmano abhilApa karavo te nAmanirlepa. sAMsArika bhAvothI alipta evA je nigranthamuni hoya che, te nirpranthamuninI chabI-pratimAAkArAdi te sthApanAnirlepa kahevAya che. dravyanirlepanA AgamathI ane noAgamathI be bheda che, tathA noAgamanA jJazarIra-bhavyazarIra ane tadbatirikta ema traNa bheda che. temAM kAMsAnAM pAtra vagere, je anya dravyathI lepAtAM nathI te tavyatirikta dravyanirlepa nAmano trIjo bheda jANavo. bAkInA jJazarIra ane bhavyazarIra Adi bhedo pUrvanI jema samajI levA. jIva ane ajIvanA je bhedo che te bhAvathI nirlepa jANavA. ajIvanA bhedamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyAdi jANavA. A saghaLAM dravyo eka ja AkAzakSetramAM sAthe rahe che chatAM dharmadravya adharmadravya nathI banatuM ane adharmadravya dharmadravya nathI banatuM, evI ja rIte adharmadravya AkAzadravya nathI banatuM ane AkAzadravya dharma-adharma nathI banatuM. anya dravyasvarUpe nathI banatuM te badhA bhAvanirlepanA bheda jANavA. 320 A jIva anya dravya sAthe eTale ke karma ane zarIra sAthe lepAyelo che mohanA udayathI anya padArthonI sAthe mArApaNAnA pariNAmathI lepAyelo che. tethI samasta evI vibhAvadazAnI AsaktithI rahita jyAre bane che. muktigata zuddha AtmA thAya che tyAre bhAvanirlepa kahevAya che. A pramANe cAra nikSepA samajAvyA. have A nirlepatA upara sAta nayo samajAvAya che. nayaistu dravyaparigrahAdiSvaliptaH naigamena, saGgraheNa jIvo jAtyA aliptaH, vyavahAreNAlipto dravyatastyAgI, zabdanayena samyagdarzanasamyagjJAnaparicchinnaparabhAvaparityAgI tannimittabhUtAni dhanasvajanopakaraNAni teSvanAsaktaH, samabhirUDhena arhadAdinimittairbahutaraiH pariNamanairaliptatvAt kSINamoho jinaH kevalI cAliptaH, evambhUtena siddhaH sarvaparyAyairaliptatvAt / (1) naigamanaya : dravyabhUta dhana-dhAnya Adi bAhya-parigrahanI aMdara je AtmA ekarUpa nathI te naigamanayathI alipta. 1. A pAThamAM zrI ramyareNusaMpAdita pustakamAM ke pratomAM RjusUtranaya lakhelo dekhAto nathI. paraMtu jyAM kramazaH sAta nayo kahevAya che tyAM RjusUtranaya hovo joIe. lahIAothI lakhavo chuTI gayo haze ema mAnIne lakhIe chIe ke RRnusUaLa nitnepariAmavAnuM tyAgI. jema vyavahAranayathI dravyathI tyAgIne nirlepa kahevAya che tema RjusUtranayathI nirlepatAnA pariNAmavALA tyAgIne nirlepa kahevAya. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 321 (2) saMgrahanaya : jIva potAnI anAdikAlIna zuddhajAtithI paradravya sAthe je alipta che. jIva kyAreya ajIva thato nathI. jAti badalAtI nathI. te saMgrahanayathI alipta. (3) vyavahAranaya : mAtra dravyathI (bAhyabhAvathI) sAMsArika navavidha parigraha tyajIne je muni banyA che te vyavahAranayathI alipta. (4) RjusUtranaya : je sAMsArika navavidha parigrahanA tyAgI banyA che ane manathI paNa nirlepa pariNAmavALA che te RjusUtranayathI alipta. (5) zabdanaya : samyagdarzana ane samyajJAna ema bannethI yukta, parabhAvanA tyAgI tathA parabhAvadAnA nimittabhUta evAM dhana-svajana tathA je upakaraNo che temAM Asakti vinAno je AtmA te zabdanayathI alipta. (6) samabhirUDhanaya : AtmAnA nirmaLa pariNAma thavAmAM nimittabhUta arthAt upakArI evA arihaMtaparamAtmA Adi bahuprakAranA bAhya zubha nimittomAM paNa je alipta bhAvavALA che evA kSINamohaguNasthAnakavALA ane kevalI paramAtmA te samabhirUDhanayathI alipta. (7) evaMbhUtanaya : puNyakarmanI 42 prakRtionA udayathI thayelA sukhadAyI zubhaparyAyo ane pApakarmanI 82 prakRtionA udayathI thayelA du:khadAyI azubhaparyAyo ema sarva audiyakaparyAyo tathA udayamizra kSAyopamika bhAvanA paryAyothI je alipta che. karmajanya sarva paryAyothI je alipta evA siddha paramAtmA te evaMbhUtanayathI alipta. vAcanAntare tu naigamAliptaH aMzatyAgI naigamAkArarUpeNa, saGgraheNa samyagdarzanAsattayA AtmAnaM sarvathA vibhaktatvAt, vyavahAreNa tacchUddhayA aprazastarAgAdilepatyAgAt, RjusUtrastu sannimittAdiSvaraktatvenAvalambanAt, zabdataH abhisandhijavIryabuddhipUrvakopayogasya rAgAdiSu apariNamanAt / samabhirUDhataH sarvacetanA sarvajIvasya vibhAvAzleSarahitatvAt evambhUtataH pUrvAbhyAsacakra - bhramAdibhavopagrAhisarvapudgalasaGgarahitasya siddhasya nirlepatvam / punarnikSepatraye nayacatuSTayam, bhAvanikSepe paryAyAliptatvena "antimanayatrayamiti" tattvArthavRtterAzayaH, atra bhAvasamyaksAdhakanirlepAdhikAraH / bIjI vAcanAnA AdhAre (anya keTalAka bIjA graMthonA kathanane anusAre) ahIM bhinna rIte paNa sAta nayo ghaTAvAya che. te A pramANe che Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirlepASTaka - 11 jJAnasAra (1) naigamanaya : koIpaNa eka aMzano tyAga karanAro AtmA, je aMzano tyAga kare che te aMzanI apekSAe alipta kahevAya che. A naigamanayathI alipta jANavo. jema ke koIe dUdhano ja tyAga karyo to te dUdhanA lepa vinAno che, ema koIe rezamI vasrano tyAga karyo to teTalA aMze te nirlepa che. koIe sonAnA dAgInA paheravAno tyAga karyo to te AtmA teTalA aMze nirlepa che. Ama A aMzatyAgI aneka prakAranA AkAra svarUpe alipta banI zake che. ahIM aMzatyAgamAM nirlepatAno upacAra (Aropa) karavAmAM Avyo che mATe naigamanaya. 322 (2) saMgrahanaya : je AtmAmAM samyagdarzananI asattA che. samyagdarzana thayuM nathI, paraMtu pratyeka manuSyane ane pazune mRtyu pAmatAM dekhe che. tethI sAmAnyapaNe AtmAne zarIrathI sarvathA bhinna mAne te zarIrathI AtmAne nirlepa mAnyo, paNa sAmAnyathI mAnyo tethI saMgrahanaya. (3) vyavahAranaya : je dhana-dhAnya-svajana-upakaraNAdi mohotpAdaka aprazasta sAmagrI che tenA uparanA rAgAdi lepano je AtmA tyAga kare che te vyavahAranayathI nirlepa che. A nirlepatA bAhya tyAgathI dRSTigocara thAya che lokabhogya che mATe vyavahAranaya. (4) RjusUtranaya : paramAtmA, paramAtmAnI vANI, satzAstro ItyAdi uttama nimitto (ke jene prazasta vastu kahevAya tenA) upara paNa rAgadazAno lepa tyajIne tenuM AlaMbana grahaNa kare te RjusUtranayathI nirlepa kahevAya. ahIM svakIya pariNAma nirlepa che mATe RjusUtranaya. (5) zabdanaya : AtmasAdhanA karatI vakhate koIpaNa zubhAzubha nimittomAM potAnA abhisaMdhija vIryane ane potAnI buddhipUrvakanA upayogane kyAMya rAgAdi kaSAyomAM pariNamavA na devA te zabdanayathI nirlepatA, atyanta jAgRtadazA che mATe zabdanaya. (6) samabhirUDha : sarve paNa jIvomAM pragaTa thayelI sarvacetanA te samabhirUDhanayathI nirlepatA jANavI. ahIM sarvanIvasya evo je zabda TIkAmAM che teno artha jenAmAM sarvathA cetanA pragaTa thaI che evA sarve jIvo levA. arthAt kevalajJAnI evA sarve jIvo levA. kAraNa ke teonI ja cetanA vibhAvadazAnA AliMganathI saMpUrNa rahita che mATe te kevalI bhagavaMtonI sarvathA vibhAvadazA (mohodaya) kSINa thayela hovAthI "vimAvAOSarahitatvAt' A heturUpa vizeSaNa tyAM ja ghaTe athavA sattAthI sarva jIvanI zuddha evI sarva cetanA laIe to mUlasvarUpe vibhAvadazAthI alipta che. Ama paNa artha thaI zake, jema mATImAM Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 323 bhaLeluM sonuM paNa vAstavika rUpe mATIthI alipta che. paraMtu pahelo je artha karyo te vadhAre ucita lAge che. (7) evaMbhUtanaya : bhavopagrAhI evAM cAra aghAtI karmonA udayAtmaka sarvapudgalaskaMdhonA saMgathI rahita A AtmA jyAre bane eTale ke caudamA guNasthAnakanA caramasamaye sarva aghAtI karmono kSaya thAya tyAre pUrvakAlanA abhyAsanA kAraNe jema (hiMcoLA Adi) cakra bhame tema paramAtmAno je AtmA sAtarAja gamana kare che tevA siddhaparamAtmAmAM je sarvathA pudgalanA lepathI rahitapaNuM AvyuM te nirlepatA evaMbhUtanayathI kahevAya che. nAma-sthApanA ane dravya ema traNa nikSepavALuM je nirlepapaNuM che te dravyane AzrayI che, mATe prathamanA cAra nayane AzrayI nirlepatA kahevAya che ane bhAvanikSepavALuM je nirlepapaNuM che, te paryAyane AzrayI nirlepapaNuM hovAthI pAchalA traNa nayanI apekSAe nirlepatA kahevAya che. Ama tattvArthasUtra uparanI TIkAnA TIkAkArazrIno Azaya che. ahIM to sabhyaprakAre AtmatattvanI sAdhanA karanArA uttama evA sAdhaka AtmAmAM AvanArI nirlepatAnuM varNana karavAnuM che. tethI teno ja adhikAra che. te viSaya upara graMthakArazrI jaNAve che ke - saMsAre nivasan svArthasajjaH kajjalavezmani / lipyate nikhilo loko, jJAnasiddho na lipyate // 1 // gAthArtha :- kAjaLanI koTaDI samAna A saMsAramAM vasatA svArthamAM sajja evA saghaLA loko dravyakarma-bhAvakarma ane nokarma vaDe lepAya che. paraMtu jJAnasiddha evo AtmA karmothI lepAto nathI. / / 1 / / " saMsAre iti" nikhilaH samasto lokaH kajjalavezmani - rAgAdipApasthAnavibhAvatannimittIbhUtadhanasvajanAdigRhe saMsAre nivasan vasamAnaH, svArthasajjaH-svasya AropAtmatAkRtaH arthaH ahaGkAramamakArAdirUpaH svArthaH, tatra sajjaH - sAvadhAnaH, lipyate rAgAdibhAvakarmAbhiSvaGgataH samastAtmIyakSayopazamabhAvaparAnugataH sarvasattAvArakatvena bhAvakarmadravyakarmano karmalepairlipyate / tathA jJAnasiddhaH heyopAdeyaparIkSAparIkSitasarvabhAvaH svAtmani svatvamanyatra sarvatra paratvopayuktaH svAtmArAmI svarUpavilAsI na lipyate 'trividhakarmopaskarairnAvaguNThyate ataH AtmadharmAvabhAsanatadupAdeyatayA ytitvymityupavezaH / / / / 1. trividha rmAMpacaya: Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra vivecana :- A saMsAra kAjaLanI koTaDI jevo che. jema kAjaLathI bharelI koTaDImAM jyAM jyAM hAtha athavA zarIrano koIpaNa bhAga sparze tyAM tyAM te te bhAga kALo thAya thAya ane thAya ja, tema A saMsAra rAga-dveSa-mohAdi aDhAre aDhAra pApasthAnaka sevavA rUpI vibhAvadazAthI bharelo che tathA te pApasthAnaka sevavAmAM nimittabhUta bane evAM dhana, svajana ane Adi zabdathI ghara, sonuM, rUpuM, nokara-cAkara vagere nimittonA bhaMDAratulya A saMsAra che. A saMsAramAM dhana-svajanAdi nimittone jyAM jyAM sparze tyAM tyAM rAga-dveSa-mohAdi thAya thAya ane thAya che. tethI kAjaLanI koTaDInI upamA barAbara ghaTe che. AvA prakAranA rAgAdi kaSAyo karAve ane karmothI AtmAne lepAve tevA A saMsAramAM vasatA sarve paNa loko svArthasajja che. "ahaMkAra ane mamakAra = huM ane mAruM" A zuddha AtmAnuM svarUpa nathI to paNa moharUpI madirAnA pAnathI bhAna bhUlelo A AtmA tene potAnuM mAne che - A moTo buddhibhrama che. te kAraNe bhramamAtrathI mArApaNuM karAyuM che jyAM evo ahaMkAra ane mamakArarUpI je artha (je potAnuM prayojana) che te svArtha, te svArthamAM ja sAvadhAna eTale ke niraMtara huM ane A mAruM, A mAruM AvA mohanA vicAro-vANI ane vartanamAM ja vartanArA sarve paNa loko karmothI lepAya che. rAga-dveSa ane kaSAyo rUpI bhAvakarmonI AtmAmAM utpatti thavAthI potAnA AtmAmAM pragaTa thayelA kSayopazamabhAvanA jJAna-darzana ane vIrya Adi samasta guNo paradravyane (padgalika bhAvone) anusaranArA thAya che. buddhi ane zakti saMsAranA sukha-duHkhanA bhAvomAM ja A AtmA joDe che. niraMtara potAnI buddhi ane zaktino temAM ja upayoga kare che. AvA prakAranI A mohadazA (ajJAnatA-viparIta buddhi) AtmAnA sattAgata anaMta guNonI AvAraka hovAthI A samasta jIvo AvA prakAranI mohadazAnA kAraNe bhAvakarma-dravyakarma ane nokarma vaDe niraMtara lepAya che, baMdhAya che. rAgAdi kaSAyo karavA te bhAvakarma, tenAthI baMdhAtA jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha karma te dravyakarma ane rAgAdi thavAmAM nimittabhUta bAhya padArtho dhana-svajanAdi te nokarma. svArthasajja evA samasta loko A saMsAramAM A traNe prakAranA karmo vaDe niraMtara lepAya che. kAraNa ke saMsAramAM jyAM jyAM paga muko tyAM tyAM huM ane mAruM ja dekhAya che. tenAthI rAgAdi thAya che. tenAthI bolAcAlI, jhaghaDA, kleza, mArAmArI ane hiMsA ema aDhAre pApasthAnako thAya che. AthI ja A saMsAra kAjaLanI koTaDI samAna kahevAya che. temAM paDelo AtmA karmothI lepAya lepAya ane lepAya ja che. phakta jJAnasiddha AtmA (tattvajJAnI AtmA) karmothI lapAto nathI. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nilepASTaka - 11 325 rAgAdi je bhAvo AtmAnA upakAraka nathI paNa apakArakabhAvo che, te heya che (tyAjya che) ane je vairAgya-jJAna vagere bhAvo AtmAnA upakArakabhAvo che te upAdeya che (grAhya che). Ama heya ane upAdeyanI parIkSA karavA dvArA parIkSita karyA che sarve paNa bhAvo jeNe evA je jJAnI AtmA che ke je mahAtmAe jJAnabaLe sAcuM tattva jANIne potAno upakAra karanArA jJAnAdi guNomAM ja mArApaNuM ane bAkInA bIjA sarvabhAvomAM parapaNuM samajIne tevA prakAranI samajaNa sAthe upayogapUrvaka pravRtti karanArA banyA che, potAnA AtmabhAvamAM ja ramaNatA karanArA ane AtmasvarUpanA ja vilAsI evA je jJAnI AtmA che te AtmA karmothI lapAtA nathI. bhAvakarma-dravyakarma ane nokarma ema traNa prakAranA karmarUpI kacarAthI malIna thatA nathI. A kAraNathI niraMtara AtmadharmanuM bhAna thAya tevA satsaMga, sanzAstronuM vAMcana ane svAdhyAyAdi jJAnavardhaka pravRtti ja AtmArthIne vadhAre vadhAre upAdeya che ema samajIne temAM satata pravRtti karavI evo upadeza che. AvA nAhaM pudgalabhAvAnAM, kartA kArayitA ca na / nAnumantApi cetyAtmajJAnavAn lipyate katham ? // 2 // gAthArtha :- huM paudgalika bhAvono kartA paNa nathI, kArayitA paNa nathI ane anumantA paNa nathI. (karanAra-karAvanAra ane anumodana karanAra huM nathI. kAraNa ke huM paudgalika bhAvothI bhinna chuM. e mAruM svarUpa nathI) AvA prakAranA zuddha AtmatattvanA jJAnavALo ane tenA ja lakSyavALo puruSa karmothI kema lepAya ? arthAt na ja lepAya. rA TIkA :- "nAmati"--ti-munA pravAseLa yathArthIvamAsanena ejJAnavibhinnaatmsvruupH AtmajJAnavAn kathaM lipyate ? naiveti, itIti kim ? ahaM vimalakevalAlokamayaH, svakIyapAriNAmikaparyAyotpAdakatvavyayatvadhruvatva-jJAyakatvabhoktRtva-ramaNatvAdibhAvAnAM kartA, pudgalabhAvAnAM dravyakarma-nokarmahiMsAdipApavyApArANAM yogapravRttezca kartA na / naiva pudgalagrahaNamocanarUpaM mama kAryam, varNAdInAM grahaNAskandanAnAM nAhaM kartA / ca-punaH pudgalabhAvAnAM pUrvoktAnAmahaM kArayitA-parasmAt kArayatIti kArayitA na, ca-punaH na anumantA-paudgalikavarNAdInAM zubhAnAM nAnumodanazIlaH, ahamiti sakalapudgalatraikAlikAgrAhakAbhoktRtvAkArakatvAtmajJAnavAn sa na lipyate / lepo hi pudgalAnuyAyicetanayA bhavati sarvathA vidhivicchinnasaGgasya na lepa iti // 2 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirlepASTaka - 11 jJAnasAra vivecana :- mUla zlokamAM ''zvetyAtmajJAnavAn" A zabdamAM je rUti zabda che. teno artha A pramANe che ke - AvA prakAranuM yathArtha (sAcuM) jJAna thavAthI AtmA ane zarIrAdi pudgalo bhinna bhinna padArtha che. huM e zarIrAdi nathI ane zarIrAdi te huM nathI. AvA prakAranuM bhedajJAna A jIvane thAya te bhedajJAna vaDe zarIrAdi pudgaladravyathI vizeSa bhinnapaNe jANyuM che AtmAnuM svarUpa jeNe evo AtmajJAnavALo AtmA karmothI kema lepAya ? nama rAjarSi, gajasukumAlamuni, khaMdhakamuninA ziSyo ane sukozalamuni jevA mahAtmA puruSo zarIrAdithI potAnA AtmAne bhinna jANatA chatA zarIrAdino nAza dekhavA chatAM jarA paNa kSobha na pAmatAM AtmadazAmAM ja magna rahyA, to karmothI kyAM lepAyA ? arthAt na ja lepAyA, balke junAM karmo khapAvIne kevalI banyA. bhedajJAnavALA AtmA karmothI lepAtA nathI. 326 mUla zlokamAM je '"kRti" zabda che ke jeno artha "AvA prakAranA jJAnavALA" evo je thAya che tyAM prazna thAya che ke AvA prakAranA jJAnavALA eTale kevA prakAranA jJAnavALA ? A vAta kaMIka vadhAre spaSTa karavI jarUrI che. tethI graMthakArazrI kahe che ke - je mahAtmA puruSo manamAM Avo vicAra kare che ke "huM (mAro AtmA) to nirmaLa kevalajJAnanA prakAzAtmaka chuM ane zarIrAdi pudgaladravyo to sarvathA jJAnarahita jaDa vastu che. vaLI huM to cetana hovAthI mArA potAnA AtmAsaMbaMdhI je je pAriNAmika paryAyo caitanya-darzana-cAritra-vIryAdi bhAvo che, tenA ja utpAdatva-vyayatva-vatvabhAvano kartA ane bhoktA chuM, huM to sarva bhAvonA jJAyakatva svabhAvavALo chuM, svaguNonuM bhoktRtva ane ramaNatva vagere bhAvo mArA che ane huM teno kartA chuM. paraMtu jJAnAvaraNIyAdi dravya karmono ane aDhAra pApasthAnakanA vyApArAtmaka nokarmono tathA mana-vacana-kAyAnI yogapravRttiono huM kartA nathI. dravyakarma ane bhAvakarmAdinuM kartRtva e mAruM svarUpa nathI. nizcayanayathI AtmA pote karmono kartA nathI, paraMtu AtmAmAM pUrve bAMdhelA evA mohanIyakarmanA udayathI pragaTa thayelI mithyAtva-avirati-pramAda ane kaSAyAtmaka vikRtio tathA nAmakarmanA udayathI pragaTa thayelI mana-vacana-kAyAnI zubhAzubha yogAtmaka pravRttio A AtmA pAse karmo baMdhAve che. jema svAmIne paravaza thayelo nokara svAmI karAve tevAM kAmo kare che. te nokara potAnI IcchAthI tevAM kAmo karato nathI. tema A AtmA paNa mohajanya vikRtionI paravazatAthI ane nAmakarmanA udayajanya yogapravRttinI paravazatAthI karma bAMdhe che. te tenI lAcAra paristhiti che. mUlarUpe to te karmono akartA ane abhoktA che. AvuM jJAna bhedajJAnIomAM varte che. tethI teo karmothI lepAtA nathI. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirlepASTaka - 11 327 pudgalanuM grahaNa-mocana karavuM te mAruM kArya ja nathI. jema siddhaparamAtmAno AtmA paNa AtmA ja che te kaMI karma pudgalo grahaNa karato paNa nathI ane karmapudgalo (che ja nahIM mATe) choDato paNa nathI ja. eTale jJAnAvaraNIyAdi karmapudgalo grahaNa karavAM ane mukavAM te mArA AtmAnuM kArya ja nathI. varNa-gaMdha-rasa ane sparza guNavALAM pudgaladravyonuM grahaNa karavuM ane tenI sAthe baMdhAvuM (tanmaya thavuM) teno kartA-bhoktA huM nathI. mAruM A svarUpa ja nathI. jJAnamaMjarI pUrve kahelAM eTale varNAdi guNavALAM kAryaNavargaNA rUpa dravyakarma tathA mana vacana ane kAyArUpa nokadi pudgaladravyono bIjI vyakti pAse karAvanAra paNa huM nathI. kAraNa ke mAre ane pudgaladravyane koI evo saMbaMdha ja nathI ke huM para vyakti pAse tenuM grahaNamocana karAvuM ? huM karmothI bhinna padArtha chuM mATe kArayitA paNa mAruM svarUpa nathI. koI vyakti potAnA bhAve pudgaladravyone sArA varNarUpe, sArA gaMdharUpe, sArA rasarUpe ane sArA sparzarUpe pariNamAve athavA pudgaladravya pote ja potAnA pAriNAmika svabhAvathI sonArUpe-hIrA-mANeka-motI rUpe pariNAma pAme to huM "A bahu suMdara che, A bahu sAruM che" ema te zubha pudgalonI anumodanA karavAnA svabhAvavALo paNa nathI. jema koI parapuruSanI patnI rUpavatI hoya, alaMkArAdithI suzobhita hoya, to paNa te parapadArtha hovAthI tenI manamAM paNa karAtI anumodanA AtmAnA vikAra-vAsanAno hetu hovAthI zobhAspada nathI. tema A pudgaladravyo mArA AtmAthI parapadArtho che. tethI tenA zubha varNAdinI anumodanA paNa mArA AtmA mATe khataranAka che. te mAruM svarUpa ja nathI tethI huM tenI anumodanA karanAra paNa nathI. huM to nizcayanayanI dRSTie siddhaparamAtmAnA AtmAnI jema AThe vargaNAnA sarve paNa pudgaladravyono traNe kALe agrAhaka-abhoktA ane akAraka chuM, te dravyothI atyanta bhinna dravya chuM. mAre ane pudgaladravyane koIpaNa jAtano saMbaMdha nathI AvA prakAranA zuddha AtmatattvanA jJAnavALo je AtmA che te karmothI kema lepAya ? arthAt te AtmA karmothI lepAto nathI. je AtmAnI cetanA pudgaladravyonA sukha-duHkhane anusaranArI hoya che. pudgalanA zubhabhAvone joIne cetanA rAgAdivALI thatI hoya ane pudgalanA azubha bhAvone joIne cetanA dveSAdi bhAvavALI thatI hoya te ja AtmAo tevA prakAranI pudgalAnuyAyI banelI ane rAgAdithI kaluSita bhAvavALI thayelI cetanA vaDe karmano lepa kare che. paraMtu je Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra AtmAoe vidhipUrvaka paradravyanA saMgano sarvathA viccheda ja karyo che te AtmAone karmano lepa saMbhavato nathI. // 2 // lipyate pudgalaskandho, na lipye pudgalairaham / citrairvyomAJjanairiva, dhyAyanniti na lipyate // 3 // gAthArtha :- pudgaladravyo vaDe pudgalano skaMdha lepAya che. paNa huM (cetana chuM mATe) pudgalaskaMdho vaDe lepAto nathI. raMga-beraMgI aMjana vaDe jema AkAza lepAtuM nathI tema huM paNa pudgaladravyothI lepAto nathI AvuM vicArato AtmA kharekhara karmabaMdhathI lepAto nathI. // 3 // TIkA :- ''niyate kRti'', likhate-anyonyAzleSA samAvinA puAlandha: anyaiH-pudgalaiH lipyate - upacayI bhavati, svajAtidravyaparivartanapAriNAmikadvyadhikarasotpattibandhanadharmatvAt / pudgalAnAM sambandhaH snigdharUkSAbhyAM dviguNasamadhikAnAm, tatra jaghanyaguNAnAmekAdhikAvibhAgAnAM na bandhaH, na sadRzAnAM bandhaH, dvyadhika bandhaH / triguNaH paJcaguNena bandhaH, paJcaguNaH saptaguNena, evaM sarvatra dviguNaH caturguNena, caturguNaH SaDguNena, SaDguNo'STaguNena, evaM bandhasaMyogo bhavati / atra snigdharukSau sparzasthau api ekAntena na skandhahetuH, sparzasya skandhakaraNe upAdAnAbhAvAt / na rasasthau, rasasya AsvAdanarUpatvAt / ataH pUraNagalanaguNAvibhAgAnAmeva yadhikatvaM snigdharUkSa-sparzasaGgapariNataM skandhatvahetuH / ataH pudgalaiH pudgalA eva lipyante / vivecana :- koIpaNa eka pudgalaskaMdha bIjA pudgalaskaMdhanI sAthe paraspara maLavAthI saMkramAdi thavA dvArA lepAya che eTale ke baMdhAya che arthAt upacaya mATe (paraspara vRddhi mATe) thAya che. pudgalonA skaMdho banavAmAM phakta paraspara maLavuM ke paraspara joDAvuM e ja eka kAraNa apekSita nathI. eTale ke paraspara mIlanamAtrathI baMdha thato nathI. paraMtu potAnI jAtinA ja dravyamAM (eTale ke pudgaladravyamAM ja) parivartana kare tevA (eTale ke mahAskaMdharUpe rUpAntara kare tevA) pAriNAmika bhAve rahelA be avibhAga adhika evA snigdha ane rUkSa nAmanA guNonI utpatti e ja pudgalaskaMdhono baMdha thavAmAM hetubhUta dharma che. arthAt pudgaladravyamAM pAriNAmikabhAve rahelA snigdha-rUkSa nAmanA guNo, e ja paraspara moTo skaMdha banavAmAM hetu che. temAM keTalAka apavAda che. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 329 (1) snigdha pudgalonI sAthe snigdha pudgalo joDAya ane rUkSa pudgalonI sAthe rUkSa guNavALA pudgalo joDAya tene sadeza athavA sajAtIyabaMdha kahevAya che ane snigdha guNavALAnI sAthe rUkSa guNavALAM ane rUkSa guNavALAnI sAthe snigdha guNavALAM pudgalo je joDAya tene videza athavA vijAtIyabaMdha kahevAya che. (2) ochAmAM ochI snigdhatA hoya tene jaghanyasnigdhatA athavA ekaguNasnigdhatA kahevAya che. evI ja rIte ochAmAM ochI rukSatAne jaghanyarukSatA athavA ekaguNarukSatA kahevAya che. AvA prakAranI jaghanyasnigdhatA ane jaghanyarUkSatA guNavALAM pudgalono koIpaNa pugalo sAthe baMdha thato nathI. paraMtu adhika snigdhatA ane adhika rUkSatA guNavALAM pudgalono ja baMdha thAya che. "na nathI TnAm' tattvArtha-pa-33. (3) snigdhatAguNa ke rUkSatAguNanI sAmyatA (samAnatA) hote chate sadeza pudgalono paraspara baMdha thato nathI. je pugalomAM jeTalI snigdhatA hoya teTalI ja snigdhatAvALAM pugalo jo sAme Ave to te banne sajAtIya pudgalono snigdhatA samAna hovAthI paraspara baMdha thato nathI. evI ja rIte samAna rukSatA guNavALAM pugalono paNa samAna rukSatAguNavALAM pudgalo sAthe baMdha thato nathI. jemake 10 guNa snigdhatAvALAM pudgalono 10 guNa snigdhatAvALAM pugalo sAthe baMdha thato nathI. evI ja rIte 10 guNa rukSatAvALAM pudgalono 10 guNa rukSatAvALAM pugalo sAthe baMdha thato nathI. paraMtu 10 guNa snigdhatAvALAM pugalono 10 guNa rukSatAvALAM pudgalo sAthe baMdha thAya che. kAraNa ke guNanI sAmyatA che paraMtu sajAtIya (sadeza) pudgalo nathI. supAsI zAnAm tattvArtha, pa-34. (4) sajAtIya (sadeza) pudgalomAM be adhika Adi guNovALAM pudgalo hoya to avazya baMdha thAya che. je pudgalomAM guNanI sajAtIyatA (sadezatA) che. eTale ke rukSanI sAme rukSa ane snigdhanI sAme snigdha pudgalo AvyAM hoya to tyAM be guNathI adhika, traNa guNathI adhika, cAra guNathI adhika ItyAdi hoya to ja baMdha thAya che. eka guNa adhikatA ke sAmyatA hoya to baMdha thato nathI. jemake traNa guNa snigdhatAvALAM pudgalono pAMca guNa snigdhatAvALAM pudgalonI sAthe baMdha thAya che. pAMca guNa snigdhatAvALAMno sAta guNa snigdhatAvALAM sAthe baMdha thAya che. ema sarvatra be guNa snigdhatAvALAMno cAra guNa snigdhatAvALAM sAthe, cAra guNa snigdhatAvALAMno cha guNa snigdhatAvALAMnI sAthe ane cha guNavALAno ATha guNavALAnI sAthe baMdha thAya che. paNa pAMca guNa snigdhatAvALAMno cha guNa snigdhatAvALAM sAthe baMdha thato nathI. A pramANe rukSa guNavALAmAM paNa samajI levuM. dvadhAviguITnAM tuM tattvArtha, pa-35. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 nilepASTaka - 11 jJAnasAra (5) ahIM ATha prakAranA sparzomAM snigdha ane rukSa nAmanA je sparzI Ave che tene skandha thavAmAM kAraNa na samajavA. kAraNa ke sparza e skaMdha karavAmAM upAdAnakAraNa nathI, tathA snigdha-rukSa nAmanA banne raso paNa skaMdhahetu na samajavA. kAraNa ke rasa e to AsvAdananuM kAraNa che. A kAraNathI pUraNa-galana pAmavApaNAnA je snigdha-rUkSa guNo che tene skandhanA kAraNa samajavA ane tenA avibhAgomAM vayadhikatA Adi je rahelI che te rAdhikatA Adi snigdha-rUkSa sparzanI sAthe bhaLI chatI skaMdhanuM kAraNa jANavuM. A kAraNathI pudgalo ja pudgalonI sAthe levAya che. paNa huM to jIva dravya chuM mATe levAto nathI. ahaM nirmalAnandacidrUpaH, na pudgalAzleSI, ataH zuddhAtmA pudgalairna lipyate, vastuvRttyA pudgalAtmanostAdAtmyasambandha eva nAsti / saMyogasambandhastvaupAdhikaH 'citrAJjanairna vyoma iva iti dhyAyan na lipyate / yathA vyoma-AkAzaM citrairaJjanaiH saMlipyamAnamapi na lipyate tathA ahamapi amUrtAtmasvabhAvaH pudgalaiH ekakSetrAvagADaiH na lipye / yo hi AtmasvabhAvavedI svavIryaM jJAnAdizaktimAtmani vyApArayan abhinavakarmagrahaNairna lipyate / yAvatI AtmazaktiH parAnuyAyinI tAvAnAzravaH, svarUpAnuyAyinI svazaktiH saMvaraH iti rahasyam / atra ca AtmajJAnamAtrasantuSTA rAgadveSapraviSTAH samyagdarzanAdiguNabhraSTAH AtmAnamabandhatayA jAnanti te nirastAH, uktaJcottarAdhyayane huM (mAro AtmA) nirmala AnaMdarUpa chuM tathA cipa (jJAnamaya-cetanyamaya) chuM, mAruM svarUpa pulonI sAthe saMbaMdhavALuM (joDANavALuM) nathI, huM cetana, e jaDa, huM jJAnAnaMda svabhAvI, e varNAdimaya, huM avinAzI dravya, e vinAzI dravya, ATalI badhI mAre ane pugaladravyane viSamatA che. tethI huM tenI sAthe kema lepAu ? A kAraNathI zuddhAtmA pudgaladravyonI sAthe lapAto nathI. vAstavikapaNe sUkSmadeSTie jo vicAra karIe to AtmAno ane pugalano tAdAbhyasaMbaMdha (abhedasaMbaMdha) ja thato nathI. pariNAmikabhAve banne dravyo bhinna bhinna hovAthI jema dharmAstikAya-adharmAstikAyano tAdAbhya saMbaMdha nathI tema A bane dravyono paNa tAdAbhya saMbaMdha nathI, mAtra saMyogasaMbaMdha ja che ane te paNa pAdhika 1. virbhomIgnavi A pAThane badale ghaNI pratomAM tathA pU. ramya reNuzrIjI dvArA saMpAdita thayelA pustakamAM citravyomAnenaiva Avo pATha che. paraMtu citra zabdano saMbaMdha sUna zabda sAthe hovAthI vacce vyoma zabda mukavAthI samAsa thavo zakya nathI. mATe te pATha azuddha hoya ema lAge che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka- 11 331 che. jema sphaTika ane kAdava sAthe maLe to paNa te banneno saMyoga ja thAya che, tAdAsyabhAva thato nathI. tema ahIM paNa samajavuM. AvI ciMtavanA karato A yogI AtmA raMgaberaMgI aMjana vaDe jema AkAza levAtuM nathI tema lapAto nathI. jema bhinna bhinna raMgavALAM aMjanadravyo AkAzamAM uchALavAM chatAM AkAza alpamAtrAmAM paNa te raMgIna aMjanadravyo vaDe lepAtuM nathI tema huM paNa amUrta evA AtmasvabhAvavALo chuM, tethI huM mArI sAthe eka ja kSetramAM avagAhIne rahelAM evAM paNa pudgala dravyonI sAthe na ja lepAu. AkAza jema amUrta che te mUrtadravyothI nathI levAtuM, tema huM paNa amUrta chuM. tethI mUrta evAM pudgaladravyo vaDe kema lepAuM? A rIte je AtmA AtmAnA zuddha svabhAvane jANe che ane potAnI vIryazaktine tathA jJAnAdi guNonI zaktine potAnA AtmAmAM ja vyApArita kare che paNa bhogadravyomAM ane mohanI vRddhimAM joDato nathI te AtmA navA navA karmabaMdhonI sAthe levAto nathI. A AtmAmAM jJAnAdi guNonI zakti tathA vIryAdi guNonI (kriyAtmaka) zakti je kSayopazamabhAvathI prApta thaI che. temAMthI jeTalI A zakti parAnuyAyI bane che. eTale ke para evAM pudgaladravya ke para-jIvadravyanI sAthe mohanI-rAgAdika kaSAyonI vRddhi thAya te rIte A AtmA jeTalI potAnI zakti vApare che teTalo teTalo karmono Azrava thAya che. kAraNa ke "vibhAvadazA" e ja karmabaMdhanuM moTuM kAraNa che. mATe jIvanI cetanAzakti ane vIryazaktino paramAM prayoga karavo te ja Azravahetu che. paraMtu A AtmA jeTalI jeTalI potAnI jJAnAdi guNonI zakti ane vIryAdi guNonI zaktine svarUpAnuyAyI kare che potAnA AtmAnA guNonA AvirbhAvamAM ja prayuMje che teTalo teTalo saMvara thAya che. Ama mahAtmA puruSono kahevAno sAra che. uparokta carcAthI graMthakArazrI eka vAta siddha karavA mAge che ke "keTalAka darzanakAro athavA jainadarzana pAmelA hovA chatAM ekAnta nizcayanayanuM ja AlaMbana laIne je Ama mAne che ke "AtmAnuM ja mAtra jJAna karo, tene ja oLakho, tene ja jANo, bIjuM kaMI karavAnI jarUra nathI. AtmA to mAtra jJAtA-deNa ja che, AtmA zuddha-buddha ja che, AtmA kaMI karma bAMdhato nathI. AtmA to siddhanI samAna anaMtaguNI che. zarIra ja badhAM karmo kare che." Ama kahIne pAMce IndriyonA viSayo seve che, bhogo bhogave che, rAga-dveSAdi kaSAyomAM khuMcelA rahe che. samyagdarzanAdi guNothI je bhraSTa che, ekAnta ekanayane ja pakaDe che. saMgrahanayathI je sattAgata svarUpa che tene evaMbhUtanayathI pragaTa thayeluM mAnIne cAle che te Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra badhA vAdIonI mAnyatA ghaNI khoTI che. Ama teonuM khaMDana A carcAthI karyuM che. uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke - bhaNaMtA akaratA ya, bandhamukkhapainniNo / vAyAviriyamitteNa, samAsAsaMti appayaM // na cittA tAyae bhAsA, kao vijjANusAsaNaM / visaUST pAvAgyeei, vArtA paMDimALio . (adhyayana-6, gAthA-10-11) ata eva tattvazraddhAnasamyagjJAnopayuktA yadAtmanaH kSAyopazamikacetanA vIryAdizaktIn parabhAvavibhAvAd AkRSya AtmaguNe pravartayati, tAvatI abandhakatA / zeSA yAvatI parAnugA viSayakaSAyacApalyazaktiH tAvatI bandhakatA / evaM sarvAtmazaktiH svarUpavizrAmaramaNarUpA tadA sarvAtmanA abandhakaH iti siddhAntaH //rU jJAna ja mokSanuM sAdhana che, Ama bolatA paNa mokSanA upAyanuM anuSThAna nahIM karatA tathA baMdha ane mokSanI pratijJA karatA eTale ke mukhathI baMdha-mokSanI lAMbI lAMbI vAto ja mAtra karatA evA jIvo vANInA vIrya vaDe-eTale ke vANInA ADaMbaramAtra vaDe potAnA AtmAne khuzI kare che. meM ghaNo dharma karI lIdho, ema potAnA AtmAne AzvAsita kare che. paraMtu vAstavika kaMI paNa phaLa pAmatA nathI. ll6-17ll. saMskRta-prAkRta Adi bhASA ke bhASAmAM gavAyelAM kAvyo madhura lAge, paNa te gAvA mAtrathI A jIvanuM te kAvyo rakSaNa karanArAM banatAM nathI. e to vAgvilAsa mAtra che. vidyA ke maMtra-taMtranuM anuzAsana (mAtra zikSaNa) AtmAne bacAvanAra kyAMthI bane? AcaraNa vinA kevaLa ekaluM maMtronuM zikSaNa paNa rakSaka banatuM nathI. tethI potAnI jAtane paMDita mAnanArA bAlajIvo gItArthagurunI vANI sAMbhaLatA nathI ane kevaLa pApakarmo karavAmAM ja magna rahe che. jJAnamAtranAM ja kAvyo gAvAmAM ja layalIna rahe che. AcaraNa sudhAratA nathI ane potAnI jAtane paMDita mAne che. ll6-11|| A kAraNathI ja AtmAnI kSAyopathamika bhAvanI je cetanA che, te cetanA jyAre yathArtha tattvo uparanI yathArtha zraddhA karavApUrvaka samyajJAnanA upayogavALI banelI hoya ane te cetanA, tathA vIryAdi zaktio hAla je parabhAvadazA rUpa vibhAvamAM pravarte che te parabhAvadazAtmaka vibhAvamAMthI kheMcIne AtmAnA guNonA vikAsamAM pravartAve teTalI teTalI Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 333 A AtmAnI abandhakatA jANavI. bAkInI jeTalI cetanA parAnugA bane che eTale ke viSaya ane kaSAyonI caMcaLatAne ja anusaranArI bane che, viSaya-kaSAyonI vAsanAmAM ja layalIna banI rahe che. teTalI teTalI A AtmA sAthe karmonI baMdhakatA samajavI. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya ema traNa ghAtI karmonA kSayopazamathI A AtmAmAM pragaTa thayelI jJAnacetanA, darzanacetanA ane vIryazakti jo viSaya-kaSAyanI vAsanAthI yukta thAya to A jIva tenA dvArA karmo bAMdhe che. tathA vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya A cAra aghAtI karmomAMnI puNyaprakRtionA udayathI dhana, svajana, gRhAdi anukULa saMsAra sAmagrI maLe che paraMtu jo te puNyodayathI prApta thayelI anukULa sAmagrI viSayakaSAyonI vAsanAthI yukta bane ane te mohanA bhAvone vadhAranArI bane to te puNyodaya paNa karma baMdhAvanAra ja bane che. evI ja rIte aghAtI karmonI pApaprakRtionA udayathI AvelI pratikUla paristhiti paNa jo ati-zoka-bhaya-krodhAdi bhAvothI yukta bane to te pApodaya paNa navA karmabaMdhanuM kAraNa bane che. sArAMza ke jJAnacetanA, darzanacetanA, vIryAdi zaktio puNyodayajanya sAnukULa sAmagrImAM ane pApodayajanya pratikULa sAmagrImAM jo rAga-dveSAdi bhAvothI vAsita thAya to te navA karmabaMdhanuM kAraNa ja bane che. paraMtu jJAnacetanA, darzanacetanA, vIryAdi zaktio puNyodayathI prApta thayela manuSya bhava, prathama saMghayaNa, paripUrNa pAMca Indriyo ItyAdi sAnukULa saMsArasAmagrI tathA pApodayajanya pratikULa sAmagrI paNa jo viSaya-kaSAyone ane vAsanAne jItIne temAMthI nIkaLIne AtmAnA kSAyopamika bhAvanA guNomAM jo vaparAya ane dina-pratidina guNonI vRddhinA ja kAraNarUpe bane to teTalI teTalI abaMdhakatA jANavI. (saMvarabhAva jANavo). ema karatAM karatAM jyAre AtmAnI sarvazaktio kevaLa AtmasvarUpamAM ja vizrAma pAme. svarUpamAM ja ramaNatA kare, alpamAtrAe paNa vibhAvadazAmAM na jAya tyAre A AtmA sarvaprakAre karmono abaMdhaka thAya che Ama jANavuM. A pramANe jJAnI puruSono siddhAnta che. arthAt jJAnI mahApuruSo Ama kahe che. Iaa liptatAjJAnasaMpAta - pratighAtAya kevalam / nirlepajJAnamagnasya, kriyA sarvopayujyate // 4 // gAthArtha :- nirlepatAnA jJAnamAM magna eTale ke "tAttvikapaNe huM nirlepa chuM" evA prakAranA AtmajJAnamAM magna banelA AtmAnI sarve paNa Avazyaka kriyAo "huM karmabaMdhathI Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra lepAyelo chuM" evA prakAranA liptatAnA jJAnanA Agamanane rokavA mATe ja kevala upayogI che. jA. TIkA :- "tritatA rUtti" nirlepattAnamanI-zuddhacAtmajJAnamanazya pusa: kriyA-AvazyakakaraNarUpA liptatAjJAnasaMpAtapratighAtAya liptatAjJAna-vibhAvacetanopayogaH, tatra sampAta:-patanaM, tasya pratighAtAya-nivAraNAya kevalamupayujyate= upakArIbhavati, ityanena dhyAnArUDhasya na kriyAkaraNam, kintu bhAvanAcintAjJAnavato vighnavAraNAya kriyA upakAriNI / dhyAnAdhirUDhasyApracyutAtmasvabhAvAnubhavasthasya vighAtanI / Agame'pi pUrvaM yadamRtakumbhopamaM tadevopari viSakumbhopamam / uktaJca jA kiriyA suTTayarI, sA visuddhIe na appadhammotti / pulviM hiyA pacchA ahiyA, jaha nissihIAitigaM // ata evAtmasvarUpAvabodhaikatvaM hitam // 4 // vivecana :- "huM mULasvarUpe karmonA baMdhanathI sarvathA nirlepa chuM, zuddha sphaTika jevo mAro AtmA che" eTale ke zuddha syAdvAdAtmaka jJAnadazAmAM magna rahevuM e ja sAcuM mAruM svarUpa che. AvA svarUpalakSI puruSanI pratikramaNAdi karavA rUpa je Avazyaka kriyA che te kriyA "liptatApaNAnA jJAnarUpa vibhAvadazAvALI cetanAnA upayogamAM "huM karmathI malIna thayelo chuM, karmothI baMdhAyelo chuM, huM karmothI lipta chuM" AvA prakAranI vibhAvacetanAnA upayogamAM paDavAnuM je bane che tenA nivAraNa mATe avazya jarUrI che. tethI ja AvI vibhAva dazAvALuM jJAna jyAM sudhI che tyAM sudhI tenA nivAraNa mATe AvA prakAranI Avazyaka kriyA atizaya jarUrI che. jema khetaramAM karelI kAMTAnI vADa dhAnyanI surakSA kare che tema AvA prakAranI Avazyaka kriyA vibhAvadazAmAM jatA jIvanI surakSA kare che. mATe tevA jIvane kriyA upakAra karanArI bane che. jyAre khetaramAM dhAnya na hoya tyAre vADanI jarUra nathI. tema vibhAvacetanA na hoya tyAre AvazyakakriyAnI jarUra nathI. uparanA kathanathI e paNa siddha thAya che ke bAhubalI Adi muni-mahAtmAonI jema je je jIvo dhyAnadazAmAM ArUDha thayA hoya che jyAM vibhAvadazAmAM javAno saMbhava nathI athavA kevalajJAnAdi guNo prApta karyA hoya che ke jyAM vibhAvadazA AvavAnI ja nathI tyAM AvA prakAranI Avazyaka kriyA karavAnI rahetI nathI. paraMtu bhAvanA jJAnavALI ane ciMtAjJAnavALI evI sAdhakadazAmAM vartatA AtmAne zAyopathamika bhAvanA kAraNe haju Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 335 mohanIyakarmanA udayano kSaya thayelo na hovAthI tenA udayathI vighno AvavAno saMbhava che. te vighnonA nivAraNa mATe AvA prakAranI AtmasAdhanA karanArA sAdhaka AtmAne khetaranI vADanI jema surakSA karanArI Avazyaka kriyA upakAra karanArI che. Atma-svabhAvano anubhava jeNe prApta karyo che ane AvA prakAranI svabhAvadazAmAMthI je '"apravruta" = paDavAnA ja nathI evA prakAranA AtmAne ke je viziSTha dhyAnamAM ArUDha thayelA che tevA AtmAne have A Avazyaka kriyA jarUrI nathI. jo te AvI kriyAmAM joDAya to te kriyA pote svIkArelI dhyAnadazAmAM vighna karanArI eTale ke vighAta karanArI bane che. eka kAle (prAthamika kAle) je Avazyaka kriyA upakAra karanArI hatI te ja Avazyaka kriyA upalI dazA Ave tyAre vighna karanArI-nukazAna karanArI-vighAta karanArI bane che. AgamamAM paNa kahyuM che ke pahelAM je amRtanA kuMbhanI upamAvALuM hoya che te ja uparanA kAle viSanA kuMbhanI upamAvALuM bane che. jema eka gAmathI bIje gAma jatAM vAhana e sAdhana hovAthI svIkAravAnuM hoya che te ja vAhana te gAma AvI gayA pachI upara-uparanA mALa para caDhatAM choDI ja devAnuM hoya che, tema ahIM samajavuM. zAstramAM paNa kahyuM che ke - je Avazyaka kriyA Adi sArAmAM sArI dharmakriyA che. te AtmAnI vizuddhi mATe jarUrI che. paraMtu te dharmakriyA e Atmadharma nathI, AtmAnuM svarUpa nathI, zubha evI yogakriyA che. tethI puNyabaMdhano hetu che. doSo lAge che. tyAM sudhI kSamAyAcanA dvArA nirjarA ane saMvarano hetu che. mATe kartavya che. paNa vizuddhi AvI jAya pachI te choDI devA jevI che. lAkaDIno Teko paga sAjA na thAya tyAM sudhI upakArI che, paNa paga sAjA thayA pachI te ja lAkaDIno Teko bojArUpa che. tenI jema A dharmakriyA pUrvakAlamAM (sAdhaka avasthAmAM) hitakArI che. te ja dharmakriyA pachInA kAlamAM (dhyAnasthAvasthA Ave tyAre) ahitakArI che. jema nisIhi Adi triko A jIvamAM pApAnuSThAnono saMbhava che tyAM sudhI tenA nivAraNa mATe jarUrI che. paraMtu jyAre A AtmA bahirbhAvamAM na ja jAya ane aMtarAtmabhAva ke paramAtmabhAvamAM pravezI cUkyo hoya che tyAre pApAnuSThAna sevavAno saMbhava ja nathI. tethI te kAle nisIhi Adi trikonuM sevana jarUrI nathI. A kAraNathI AtmAnA svarUpanI sAthe ekatA karavI, svabhAvadazAmAM ja layalIna thavuM, vibhAvadazAno tyAga karavo, pragaTa thayelI cetanAzaktine ane vIryAdi zaktine svabhAvadazAmAM ja joDavI e ja eka hitakArI-kalyANakArI mArga che. 4 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra tapaHzrutAdinA mattaH, kriyAvAnapi lipyate / bhAvanAjJAnasaMpanno, niSkriyo'pi na lipyate // 5 // gAthArtha :- tapazcaryA, zrutajJAna Adi vaDe ahaMkAravALo banelo AtmA AvazyakakriyA karato hoya to paNa te karmo vaDe lepAya che ane bhAvanAjJAnavALo jIva AvazyakakriyA rahita hoya to paNa te lapAto nathI. paNa TIkA :- "tapa:zrutAvanA rUtti', vipi ninakSatpaviturthIkhyiAtI api tapa:zratAdinA mattaH-mAnI abhinavakarmagrahaNairlipyate / na ca ruSAdinotkRSTA kriyA hitakAriNI / uktaJcAcArAGge - ___"se vaMtA kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca eyaM pAsagassa daMsaNaM 3varastha niyaMtara mAyAdi forsiddha sanmi " (AcArAMgasUtra zruta1, adhyayana-3, uddeza-4, sUtra-121) punaH "je mamAiyamaiM jahAi se cayai mamAiyaM, se hu diTThapahe muNI jassa Natthi mamAiyaM, taM pariNNAya mehAvI viittA loga, vaMtA logasannaM, se maimaM parikkamijjAsi tti ve"i (AcArAMgasUtra zruta-1, adhyayana-2, uddezo-6, sUtra-98) punaH "se jaM ca Arabhe jaM ca NArabhe, aNAraddhaM ca na Arabhe chaNaM chaNaM pariNNAya... logasannaM ca savvaso / uddeso pAsagassa natthi bAle puNa Nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhANameva AvaTeM aNupariyaTTai tti bemi / " (AcArAMgasUtra zrutaskaMdha-1, adhyayana-2, uddezo-6, sUtra-103-104) vivecana :- tapa, zruta, cAritrapAlana, AvazyakakriyA ItyAdi dharma-anuSThAnonuM sArI rIte utkRSTapaNe AcaraNa karatA jIvo kyAreka jinakalpanI tulya kriyAmArganuM Asevana kare chatAM paNa te tapa-zrutAdi vaDe ahaMkAravALA banyA chatA navAM navAM karmo vaDe lepAya che. karmabaMdha karanArA bane che. agnizarmAe ghaNo utkRSTa tapa karyo paNa krodhAdinA kAraNe karmo khapAvyAM to nahIM paNa ghaNA bhava rakhaDyA. sthUlibhadramunie dazapUrva prApta karyA pachI siMhanuM rUpa karyuM ane zrutano mada karyo to zeSa-zruta pAmI na zakyA. vinayarane sAruM cAritrapAlana karyuM paraMtu udayana rAjAnI hiMsAnA ja pariNAma hovAthI ghAtakI thayA ane navAM karmo bAMdhanArA banyA. aMgAramardaka AcAryAdi abhavya jIvoe cAritra grahaNa karI AvazyakakriyA karI, paNa saMsAra Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 337 parimita na karyo ane vadhAre bhava rakhaDyA. ItyAdi aneka udAharaNa jainazAsanamAM prasiddha che. mATe roSa Adi pUrvaka (krodha-mAna-mAyA ane lobhapUrvaka) karAyelI utkRSTa kriyA paNa hitakArI banatI nathI. A viSaya upara AcArAMgasUtranA pAThanI sAkSI ApI che - = (me) te uttama cAritravALA mahAtmA puruSo krodha, mAna, mAyA ane lobhano ( vaMtA ) = tyAga karanArA hoya che. (i) = AvA prakAranuM ( varavasatthastra) = dravya ane bhAva ema banne prakAranA zastrothI virAma pAmelA evA ane (niyaMtA 1 ) saMsArano paryanta sarvathA aMta karanArA, (pAsAstra) = kevalajJAnI evA mahAvIraprabhunuM darzana che. mahAvIraprabhuno abhiprAya = kathana evuM che ke kaSAyone je vame che te ja mahAcAritravALA puruSo che. AvA jIvo AyALa = navA karmonuM AdAna (grahaNa) iisaddhA rokIne svakRtabhid) potAnAM junA karmono cheda karanArA bane che. vaLI AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke - (sagaDabbhi = = = je munirAja mArApaNAnI matino (je mamAiyamaI = yaH mAmakamatiM mamatvabuddhino ( nahApha nannAti) = tyAga kare che. (se saH) te munirAja ( cayaD mamADyuM-tya'ti mAmam) bAhya-abhyantara parigrahano tyAga karI zake che. ( se haiM vidrupade muNI jassa natthi mamAiyaM = sa jItu dRSTapatha; muni:, yasya nAsti mAmam) = te ja munirAje sAco mokSano mArga dekhyo-svIkAryo che ke jene mArApaNAnI mamatvabuddhi vartatI nathI. = = = = (taM pariNAya mehAvI viittA logaM vaMtA logasannaM se maimaM parikkamijjAsi ttibemi = taM parijJAya medhAvI viditvA lokaM vAntvA lokasaJjJAM sa matimAn parAkramethAH iti bavImi ) te parigraha saMsAraparibhramaNanuM ja kAraNa che Ama jANIne buddhizALI te munirAja samastaloka parigrahamAM Dubelo che Ama samajIne daza prakAranI lokasaMjJAno tyAga karIne te matimAna puruSa saMyamAnuSThAna AcaravAmAM parAkrama (puruSArtha) kare che. A pramANe huM (mahAvIrasvAmI prabhu) kahuM chuM. = vaLI AcArAMgasUtramAM ja kahyuM che ke - (se f = Abhe) te munirAja je je saMyamAnuSThAna Acare che ane ( i = nAme ) = je je mithyAtva, avirati Adi pApabaMdhanAM ( kAraNo athavA aDhAra pApasthAnako AcaratA nathI, (aLAratuM na AE) = A pramANe mahAmunio vaDe na AraMbhAyelAM kAryo mumukSu jIvoe na AcaravAM joIe arthAt pUrvakAlIna munirAjo vaDe AraMbhAyelAM saMyamAnuSThAnonAM ja kAryo mumukSu jIvoe AcaravAM Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 338 nirlepASTaka- 11 joIe. sArAMza ke pUrvamunirAjoe je aDhAra pApasthAnaka Adi AcaryA nathI te mumukSu jIvoe na AcaravAM joIe ane je saMyamAnuSThAna AcaryA che te mumukSu jIvoe AcaravAM joIe. (chaNaM chaNaM pariNNAya logasannaM ca savvaso = kSaNaM kSaNaM parijJAya lokasaJjJAM ra sarvaza:) = kSag hiMsAthI", kSa dhAtu hiMsA arthamAM che. tethI jyAM jyAM hiMsA thatI hoya te barAbara jJaparijJA vaDe jANIne pratyAkhyAna parijJA vaDe te hiMsAno ane lokasaMjJAno sarvathA tyAga karavo joIe. athavA kSaUT = avasara ucitakAla, kayA avasare karyuM dharmAnuSThAna karavuM joIe te barAbara jJaparijJA vaDe jANIne AsevanaparijJA vaDe AcaravuM joIe ane lokasaMjJAno sarvathA tyAga karavo joIe. (3o pasArU rasthi) = pavI = paramArtha = AtmatattvanA paramArthane jANanArA jJAnI mahAtmAne naraka-nigoda-ekendriyAdinA uddezA hotA nathI. eTale ke naraka, nigoda-ekendriyAdinA bhavonuM varNana karanArA AcArAMgasUtranA je je uddezA che ane te te uddezAmAM je je duHkhonuM varNana kareluM che tevAM duHkho ane rakhaDavApaNuM paramArtha daSTivALA AtmAne have AvatuM nathI. __ (bAle puNe nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhANameva Avarse aNupariyaTTai tti bemi = bAlaH punaH snehaH kAmasamanujJaH azamitaduHkhaH duHkhI duHkhAnAmeva vartamanuparivartite rUti vIma) = paraMtu je bAla che eTale ke ajJAnI ane mohAlpa jIva che. te rAgAdi bhAvavALo, kAmavAsanAthI yukta, nathI zAnta thayAM mohanA vikArAtmaka duHkho jenAM evo jIva hAla vartamAnakAle te duHkhI che ja, paraMtu bhAvimAM paNa duHkhonuM ja punarAvartana thAya tema AcaraNa karI rahyo che ema huM kahuM chuM. ataH kriyAdimattaH AhArAdicatastraH (krodhAdicatastraH) ogha-loka-sukhaduHkha-zoka-vitigicchA-mohAbhidhAna paJcadazasaJjayA dharmAbhyAsaH "pravRttirna dharmaH" ityAcArAGgavRttau / bhAvanA-anuprekSA, tajjJAnamagno niSkriyo'pi tAdRktIvrataravIryApravRtto na lipyate-na badhyate / uktaJca sUtrakRtAGgasUtre na kammuNA kamma khaveMti bAlA, akammuNA u kamma khaveMti vIrA / mehAviNo 'lobhamayAvatItA, saMtosiNo no pakareMti pAvaM // 15 // (sUtrakRtAMga-1, adhyayana-12, gAthA-15) 1. varit "nAmAvatItA' Avo pATha paNa che. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 339 jahA kumme saaMgAI, sae dehe samAhare / evaM pAvAI mehAvI, ajjhappeNaM samAhare // 16 // (sUtrakRtAMga-1, adhyayana-8, gAthA-16) ityanena bhAvanAjJAnaM tattvaikatvAnubhavAnvitaM samyagjJAnam, tena yukto na lipyate, sarvaH satkriyAbhyAsaH zuddhasiddhAtmasvarUpAvirbhAvasAdhyatattvajJAnAnubhavayuktasya hitAya mavati | uparanI carcAthI samajAze ke dhArmika kriyAnuSThAnomAM je otaprota hoya, layalIna hoya, kriyAone ja dharma mAnI lIdho hoya paraMtu AhAra-bhaya-maithuna ane parigraha ema AhArAdi cAra saMjJA, tathA krodha, mAna, mAyA ane lobha ema krodhAdi cAra saMjJA tathA oghasaMjJA, lokasaMjJA, viSayasukhasaMjJA, duHkhasaMjJA, zoka-vitigicchA ane moha saMjJA A nAmavALI bIjI sAta saMjJA ema kula pannara saMjJAopUrvaka jo A dharmanI pravRtti karavAmAM Ave to te pravRttine dharma kahevAto nathI. mohane poSanArI, mohane vadhAranArI, ke mohadazApUrvakanI karAyelI dharmapravRtti te dharmapravRtti nathI. ema AcArAMgasUtranI TIkAmAM spaSTapaNe kaheluM che. tathA samajAya paNa che ke rAgAdi kaSAyo pUrvakanA kaluSita bhAva rAkhIne karAyelo dharma e dharma nathI. mATe AvI kriyA karanAro AtmA dharmakriyA karavA chatAM paNa karmothI lepAya che. paraMtu bhAvanAjJAnavALo AtmA eTale ke AtmatattvanI ja anuprekSA karavAvALo AtmA samyajJAnamAM magna banyo chato saMvega-nirveda pariNAmavALo, uttama AtmA zarIra ane saMjoganI pratikULatA Adi bIjA bAdhaka kAraNo hovAthI kadAca dharmakriyAnAM anuSThAno na karato hoya arthAt tevA prakAranI tIvratara vIryanI pravRtti dharmakAryamAM na vAparato hoya to paNa navAM navAM karmothI te lapAto nathI. navAM karmo bAMdhato nathI. sUtrakRtAMga (sUyagaDAMga) nAmanA sUtramAM kahyuM che ke - bAlajIvo (ajJAnI jIvo) dharmAnuSThAnonI kriyA karavA chatAM paNa mithyAtvAdi doSo hovAthI te dharmakriyA vaDe karmono kSaya karatA nathI. paNa mithyAtvAdi doSo AkarA hovAthI karmo bAMdhe che. paraMtu vaidyo jema cikitsA vaDe rogono nAza kare che tema vIrapuruSo mammaM/ bahu-dharmAnuSThAna na karavA chatAM paNa Azravono nirodha mAtra karavA vaDe karmono kSaya kare che. tethI hitAhitanI prApti ane parihArane jANavAvALA (mehavi) = jJAnI paMDita puruSo lobhamaya evo je parigraha che, tenAthI rahita thayA chatA athavA lobha ane bhaya ema Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra bannethI rahita thayA chatA athavA lobhadazAthI (ane parigrahasaMjJAthI) utpanna thatA je bhayo, tenAthI rahita thayA chatA atyanta saMtoSI evA te jIvo pApakarmane (aDhAra prakAranA pApasthAnakone) AcaratA nathI. tethI ja navAM navAM karmo bAMdhatA nathI. Azravane rokanArA ane saMvarane svIkAranArA hoya che. jema kAcabo potAnA zarIranA aMgone potAnA zarIramAM ja saMharI le che tema medhAvI (buddhizALI sAdhaka) AtmA paNa sabhyaprakAranA dharmadhyAnAdi rUpa potAnA ja adhyavasAyo vaDe pApakarmone saMharI le che (nAza kare che). uparokta lakhANathI samajAze ke AtmatattvanI sAthe ekatA karavA rUpa je bhAvanAjJAna svarUpa samyajJAna che tenAthI yukta evo AtmA karmothI lapAto nathI. zuddha evuM siddha dazAvALuM je AtmasvarUpa che tene ja pragaTa karavAnuM sAdhya (lakSya) che jemAM evuM je AtmatattvanuM jJAna che tevA prakAranA jJAnanA anubhavathI yukta AtmAnI sarva prakAranI dhArmika kriyAno je abhyAsa che te avazya Atmahita karavA mATe ja thAya che. tenAthI niyamA AtmakalyANa ja siddha thAya che. //pal alipto nizcayenAtmA, liptazca vyavahArataH / zuddhyatyaliptayA jJAnI, kriyAvAn liptayA dRzA // 6 // gAthArtha :- nizcayanayathI AtmA alipta che ane vyavahAranayathI AtmA lipta che. jJAnI puruSa AtmA alipta che evI dRSTi rAkhIne zuddha thAya che ane kriyAvALo puruSa AtmA karmothI lepAyelo che evI dRSTi rAkhIne zuddha thAya che. dA TIkA :- "nita ti" nizcayena-nizcayarUpeT nA svarUpe nA rUtyartha AtmA-cetanaH, aliptaH-pudgalAzleSarahitaH, ca-punaH vyavahArato-bAhyapravRttisopAdhikatvataH ayamAtmA liptaH / ataH parasaMsargajanyavyavahAratyAge yatitavyam / ata evAliptayA dRzA zuddhacidAnandAvalokanAtmakayA''tmAnamAtmatayA paraJca paratayA araktAdviSTadRSTyA jJAnI-vedyasaMvedakaH svasaMvedanajJAnI zuddhayati-zuddho bhavati sarvavibhAvamalApagamanena nirmalo bhavati / - vivecana :- nizcayanayathI-vastunA vAstavika svarUpane grahaNa karanArA evA pAramArthika naya vaDe eTale ke potAnA mULabhUta svarUpa vaDe arthAt mUlabhUta jAti vaDe A AtmA alipta ja che. zarIra ane karmapulonA AzleSathI rahita che. vaLI vyavahAranayathI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 341 eTale ke bahAranI pravRtti rUpa mana-vacana-kAyAnI zubhAzubha ceSTA svarUpa sopAdhikatAthI A AtmA zarIra ane karmanA pudgalothI lepAyelo paNa che. A banne nayane barAbara samajavA mATe sonAnI dasa tolAnI lagaDI athavA sphaTikanA goLAnuM eka udAharaNa vicArIe. sonAnI lagaDI athavA sphaTikano goLo hAthamAMthI paDI gayo ane kAdavamAM ke viSTAmAM lapeTAI gayo. cAre bAjunA kAdavathI ane viSTAthI kharaDAyelI te lagaDI athavA kharaDAyelo te sphaTikano goLo bahArathI (vyavahArathI) jozo to kAdavanA pugalothI kharaDAyelo ane malIna thayelo lAgaze. paraMtu tattvadRSTie (nizcayanayanI dRSTie) jozo to sonAnI lagaDIno ke sphaTikanA golAno eka paNa kaNa kAdava ke viSTArUpa banyo nathI. te banne vastu pote jevA svarUpamAM pahelAM hatI tevA ja svarUpamAM ja che. sonuM te sonuM ja rahyuM che ane sphaTika te sphaTika ja rahyuM che. bahAra bahAra lAgelo kAdava ke viSTA pANIthI dhoI zakAya che. te kAdava ke viSTA sonAnA ane sphaTikanA asalI svarUpane badalI zakatAM nathI ke malIna karI zakatAM nathI. tevI ja rIte AtmAmAM paNa samajavuM. kAdava ane viSTAmAM DubI gayelI lagaDIne ane sphaTikane levA mATe manuSya kAdavamAM ane viSTAmAM paNa hAtha nAkhe che. kAraNa ke te samaje che ke sonAnuM ane sphaTikanuM asalI mUla svarUpa bagaDyuM nathI. te to jevo padArtha che tevo ja rahelo che. Ama AtmA paNa zarIra tathA karmothI lapeTAvA chatAM te pote potAnA mUlasvarUpe to tevone tevo ja rahelo che. tethI ja yogIo tene prApta karavA puruSArtha kare che. tathA te sonAnI lagaDI ane sphaTikano goLo kAdavamAMthI laIne sIdhe sIdho koI khIssAmAM nAkhatA nathI, tene pANIthI sApha to kare ja che. kAraNa ke bahArathI te avazya malIna thayelo che. tevI ja rIte A AtmA zarIra ane karmathI vyavahAranayanI apekSAe kharaDAyelo-malIna thayelo paNa che ja. mATe tene sApha karavA, nirmaLa karavA pANInI jema tapa, saMyama, vairAga, sAdhanA ane ArAdhanAnI AvazyakatA rahe ja che. Ama banne nayathI vastunuM sAcuM svarUpa jaNAya che. - A rIte nizcayanayathI AtmA pulanA AzleSathI rahita-alipta che ane vyavahAranayathI A AtmA karma ane zarIrAdi pudgalothI AzliSTa che. lipta che. A kAraNathI ja para padArthonA saMsargathI utpanna thayelA vyavahArano eTale vyavahAranayavALA azuddha svarUpano tyAga karavA mATe A jIve prayatna karavo joIe. A kAraNathI ja A AtmA siddha paramAtmAnI jema zuddha che, cidAnaMdamaya che, nirmaLa che. potAnuM mUla svarUpa kaMIpaNa gumAvyuM nathI. ane alpa mAtrAe paNa bagaDyuM nathI. AvuM avalokana karanArI aliptatAnI dRSTi vaDe jema sonuM te sonuM ja che. sphaTika te sphaTika ja che. kAdava to tenAthI Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra bhinna padArtha ja che. tema A AtmAne zuddha AtmA tarIke ane paradravyane (pudgala dravyane) paradravya tarIke dekhato jJAnI AtmA jarA paNa koInA upara rAga-dveSa karyA vinA potAnA AtmabhAvamAM vartato chato potAne parathI bhinna mAnato chato vedyasaMvedya padano anubhava karato chato AtmAnI nirmaLa dazAnuM saMvedana karanAro jJAnI AtmA zuddha thAya che. sarva prakAranI vibhAvadazA svarUpa upara upara lAgelo kAdavatulya mela dUra karavA vaDe atyanta nirmaLa thAya che. A AtmA mUla-svarUpe alipta che ema samajIe to ja tene prApta karavAno puruSArtha sujhe. jo ekalo malIna ja thaI gayo che, ema ekAnte liptatAnI ja dRSTi rAkhIe to kAdavamAM paDelA lADavAne jema levAnuM mana na thAya tema A AtmAne paNa meLavavAnuM mana na thAya. mATe kAdavamAM paDelA lADavAnI jema A AtmA karmothI ekAnte lipta nathI. paNa nizcayathI jarUra alipta che. AvA prakAranI dRSTi jJAnInI eTale ke nizcayanayavALAnI hoya che ane vyavahAranayavALAnI dRSTi kaMIka judI hoya che te have samajAve che anyaH kriyAvAn liptayA dRzA lipto'haM baddho'haM azuddhAcaraNaiH, tena zuddhAcaraNena pUrvaprakRtIH kSapayitvA abhinavAkaraNena AtmAnaM mocayAmIti dRSTyA kriyAM vandana-namanAdikAM kurvan zuddhayati-nirmalo bhavatIti nizcayavyavahAragauNamukhyavatAM sAdhanakramaH // 6 // vyavahAranayanI dRSTivALo AtmA nizcayanayanI dRSTivALA AtmA karatAM kaMIka anya dRSTivALo che. te dRSTivALo puruSa AtmAne karmo ane zarIrAdinAM pudgalothI lipta thayelo dekhe che. jema sonAnI lagaDI ane sphaTikano goLo kAdavathI lipta che tema AtmA paNa karmAdi pudgalothI lipta che. tethI lagaDIne ane sphaTikanA goLAne jema pANIthI dhovAnI jarUra rahe che tema AtmAne paNa karmarahita karavA mATe sAdhanA ane ArAdhanAnI jarUra rahe che. A rIte anyaH = vyavahAra nayavALo yiAvAn = kriyAnI pradhAnatAvALo hoya che te AtmA potAnA AtmAne karmothI lepAyelo dekhe che. Ama liptatAvALI dRSTithI jonAro che. tethI huM azuddha chuM, azuddha AcaraNAo vaDe (aDhAra pApasthAnako sevavA vaDe) lepAyelo chuM, baMdhAyelo chuM, malIna banelo chuM, huM kAdava-kIccaDamAM khUMcelo chuM. te kAraNathI azuddha AcaraNane choDIne mAre zuddha AcaraNa AcaravuM joIe ane tenA dvArA pUrvakAlamAM bAMdhelI karmaprakRtiono kSaya karIne navAM navAM karmo na bAMdhavA vaDe huM mArA AtmAne A baMdhanamAMthI Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka- 11 343 choDAvuM evI dRSTi rAkhIne A AtmAne karmanA baMdhanamAMthI choDAvavA mATe vaMdana-namanAdi dharmakriyA karato chato zuddha thAya che, nirmaLa thAya che. A rIte nizcayanaya AtmAne mUlasvarUpe alipta samajIne cAle che. te nizcayanayavALAne paNa AtmAnI liptatA dekhAya che, paNa tene te gauNa kare che ane vyavahAranayanI dRSTivALo AtmA AtmAne lipta samajIne liptatA dUra karavA mATe dharmakriyA kare che. tene paNa AtmAnI mULabhUta aliptatA dekhAya che. to ja te prayatna kare che. paNa tene te vyavahAra nayavALo gauNa kare che. A pramANe nizcayanaya ane vyavahAranayavALAne gauNa ane mukhyatAe AtmAnI sAdhanA karavAno A krama mAtra che. vastusthiti to bane nayathI eka ja che. mAtra dekhavA dekhavAmAM vipakSA judI judI che. dA jJAnakriyAsamAvezaH, sahaivonmIlane dvayoH / bhUmikAbhedatastvatra, bhavedekaikamukhyatA // 7 // gAthArtha :- bane nayono (daSTiono) ekI sAthe ughADa thaye chate jJAna ane kriyAno ekIbhAva thAya che. paraMtu sAdhanAnI bhUmikAnA bhedathI tyAM eka-ekanI mukhyatA ane zeSanI gauNatA hoya che. zA TIkA :- "jJAnakriyeti" yoH phUTyo: 3nsIne-36dhATane sadaiva-samAvi, na hyekAntajJAnaruciH samyagdarzanI, na hyekAntakriyAruciH samyagdarzanI, kintu sApekSadRSTi-reva samyagdarzanI, ataH jJAnakriyAsamAvezaH ubhayoH saMyoga eva sAdhanatvena nirdhArya tatra kacavarasamanvitamahAgRhazodhanapradIpapuruSAdivyApAravadiha jIvaH svarUpakarmakacavarabhRtasvarUpazodhanAlambano jJAnAdInAM svabhAvabhedavyApAro'vaseyaH / tatroktaM zrI Avazyakaniryuktau vivecana :- nizcayanayanI dRSTi ane vyavahAranayanI dRSTi Ama banne dRSTiono ekI sAthe ughADa karavAmAM Ave to eTale ke banne dRSTione gauNa-mukhyapaNe paNa ekI sAthe rAkhIne jo vivakSA karavAmAM Ave to jJAna ane kriyA A banneno sAdhya-sAdhavAmAM ekIbhAva thaI jAya che. jemAM amadAvAdathI muMbaI jatAM rastAnuM dhyAna paNa rAkhavuM ja paDe che ane gADI paNa calAvavI ja paDe che. eTaluM ja nahIM paNa mArgane dhyAnamAM rAkhIne te gAma taraphano mArga kapAya evI rIte tene anusAre ja gADIne calAvavAnuM kAma karavuM paDe che. mArganuM dhyAna ane gADIne calAvavAnI kriyA A banneno ekIbhAva hoya to ja ISTagAmanI Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra prApti thAya che. tema ahIM bane nayonI sAthe ja samanvayapaNe vivakSA karavAthI jJAna ane kriyAno ekIbhAva thAya e rIte jo karAya to ja ISTa sAdhyanI siddhi thAya che. ekAnta jJAnanI ja ruci hoya ane kriyAnI ruci na hoya to te ekAntavAdI hovAthI samyagdarzanI kahevAtA nathI. jema nadI taravAnI kalA jANe, paNa taravAnI kriyA na kare to tArU hoya to paNa tarI zakato nathI. A vAkyathI ekAntajJAnadRSTivALA "bhaNo, AtmAne oLakho, mAtra AtmAnuM jJAna ja meLavo, bIjuM kazuM karavAnI jarUra nathI, AvI jaDakriyA to pUrvabhavomAM ghaNI karI mATe kriyAne choDo, kevala mAtra jJAna ja meLavo" AvuM kahenArA ekAnta nizcayanayavAdI upadezako sAcA nathI, samyagdarzanI nathI. tathA ekAnta kriyA rucivALA jIvo hoya ane jJAnamArganI ruci na hoya to te vyavahAranayanA ekAntavAdI hovAthI samyagdarzanI kahevAtA nathI. jema nadI taravAnI kalA jANatA ja na hoya paNa nadImAM paDIne jema tema (anubhava vinA) hAtha-paga halAve to te nadI tarI zakatA nathI. tema mAtra kriyA karavAthI jJAna vinA paNa Atma-kalyANa thatuM nathI. A vAkyathI ekAnta kriyArucivALA "kriyA ja karo, jJAna meLavavAnI kaMI jarUra nathI. zuSkajJAna zuM kAma Ave? bhojananA jJAnamAtrathI kaMI peTa bharAtuM nathI" ItyAdi kahIne vyavahAranayano ekAntapakSa thApe che tevA upadezako paNa samyagdarzanI nathI. paraMtu bane nayonI sApekSadeSTi rAkhanArA upadezako ja samyagdarzanI che. A kAraNathI jJAna ane kriyA A banneno je samAveza-saMyoga-paraspara mIlana e ja sAdhyanuM sAdhana bane che. Ama samajIne bannene yathAsthAne gauNa-mukhyapaNe paNa sAthe ja rAkhavA joIe. to ja sAdhyasiddhi thAya che. jemake vevara = kacarAthI samanvita = bharelA mahIda = moTA gharane zoghana = sAphasupha karavuM hoya to pradIpa = dIpakano prakAza ane puruSAvivyApAravat = puruSa tathA sAvaraNI Adi zodhaka padArthonA kartA-karaNAdi svarUpe vyApAranI jema ahIM jIvanuM zuddha svarUpa karmarUpI kacarAthI bhareluM che (DhaMkAyeluM che). tethI te svarUpane zodhavAnA AlaMbanavALo (te svarUpane zodhavAnI apekSAvALo) A jIva jJAna ane kriyA Adi guNone bhinna bhinna svabhAva pramANe vyApArita kare che. jJAnaguNane prakAza ApavAmAM vyApArita kare che ane tapAdi kriyAne pUrvabaddha-karmonI nirjarA karavAmAM joDe che ane saMyamAdi kriyAne navAM baMdhAtAM karmone rokavAmAM saMvarapaNe vyApArita kare che. jema DokTara dardInA mukhamAM kAkaDA che ke nahIM te dekhavA bIjA puruSanA hAthamAM lAITa ApIne prakAzane joDe che. pote eka hAthathI cipIyA vaDe dardInI jIbhane dabAve che ane bIjA sAdhana vaDe dardInA mukhamAM kAkaDAnuM jJAna meLave che tema ahIM jANavuM. A bAbatamAM AvazyakaniyuktimAM kahyuM che ke - Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirlepASTaka - 11 nANaM pagAsagaM sohago, tavo saMjamo u guttikaro / tiNNaMpi samAjoge, mukkho jiNasAsaNe bhaNio // 103 // jJAnamaMjarI 345 tathApi 7pavezapavapravarane (gAthA-191) yiAta rmakSaya: mahU pUrNatulyaH, jJAnakRtakarmakSayastadbhasmakalpa eva jJAtavyaH / tu-punaH, yA ca ekaikamukhyatA, atrasAdhanAvasare sA bhUmikAbhedataH, bhUmikA-guNasthAnAvasthA, tasyAH bhedataH, dhyAnAdyavasare jJAnaM mukhyataH, arvAk kriyaiva mukhyata:, tathA sarvatra sAdhanasAmagrI yathAyogaM kAryA / uktaJca bhagavatITIkAyAm jar3a jiNamayaM pavajjaha, tA mA vavahAranicchae muyaha / ikkeNa viNA tithaM, chijjaI anneNa u taccaM // 1 // ataH sAdhanodyatAH sarvamapi svasthAne sthApayanti // 7 // jJAna e prakAza ApanAra guNa che. tapa e junAM karmonI nirjarA karanAro eTale ke zuddhi karanAro guNa che ane saMyama e navAM baMdhAtAM karmone rokanAro eTale gupti karanAro guNa che. A traNe guNono saMyoga (mIlana) thAya to ja mokSa thAya ema zrI jainazAsanamAM kaheluM che. jema koI eka moTA gharane svaccha karavuM hoya to kacarAne dekhADanAra prakAza paNa joIe, gharamAM paDelA kacarAne sApha karavA mATe sAvaraNIno upayoga paNa karavo paDe ane te kAle navo kacaro na Ave te mATe bArI bAraNAM baMdha paNa karavAM paDe. Ama prakAza-zuddhi ane gupti ApanAra jJAna, tapa ane saMyamanA mIlanamAM ja mokSa thAya, Ama jJAnI puruSoe zAstromAM kaheluM che. A rIte nizcayanayathI jJAna ane vyavahAranayathI kriyA eTale tapa ane saMyama A badhuM sAthe hoya to ja mokSa thAya che. tethI jJAnavAda ke kriyAvAda bannenuM ekIkaraNa karavuM arthAt mIlana karavuM e mokSahetu che Ama jANavuM. tathApi = Ama banne sAthe hovAM joIe, to paNa temAM eka mukhya ane eka gauNa ema upadezaprakaraNamAM kahyuM che. ekamAM karmono kSaya karavAnI tIvratA che ane bIjAmAM karmono kSaya karavAnI tevA prakAranI viziSTa tIvratA nathI. tethI gauNa-mukhya paNa kahyA che. te A pramANe - "dharmakriyA karavAthI jo aMdara jJAna na hoya to akAmanirjarAthI karmono kSaya thAya che, paNa te deDakAMnA zarIranA cUrNa tulya che. eTale ke marelA deDakAnA zarIra tulya che. je pANI Adino yoga thatAM samUrNima jIva hovAthI pharIthI paNa utpanna thAya che. ema kriyA karavAthI karmono kSaya thAya che. paNa jJAna na hovAthI kriyA pUrI thAya eTale pAcho jIva Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra bhoga ane kaSAyomAM joDAI jAya che. eTale pharIthI karmo bAMdhe che. mATe maMDUkacUrNatulya che. jyAre jJAnadazA jo jAgRta hoya to manamAM vairAgyabhAva ane adhyAtmadazA jAgRta hovAthI je karmono kSaya thAya che te sakAmanirjarA hovAthI marelA deDakAMnA zarIrone bALIne karelI rAkha tulya che ke je rAkhamAM pharIthI deDakAM utpanna thatAM nathI. tema jJAnapUrvaka jo karmono kSaya karAyo hoya to pharIthI karmo baMdhAtAM nathI. tethI jJAna e pradhAna che ane kriyA e gauNa che. Ama nizcaya e mukhya che ane vyavahAra e gauNa che. evuM upadezaprakaraNamAM kahyuM che. A ja vAta pUjya haribhadrasUrIjI mahArAjAe yogadRSTisamuccayamAM paNa kahelI che. te A pramANe - tAtvikaH pakSapAtazca, bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayottara jJeya, mAnudyotayovi rararUA khadyotakasya yattejastadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAnoriti bhAvyamidaM budhaiH // 224 // tAttvika evo pakSapAta (tattvanA pakSapAtavALuM jJAna) ane bhAvazUnya je kevaLa ekalI kriyA, A bannenI vacce sUrya ane AgIyA jeTaluM moTu aMtara jANavuM. 5223 // AgIyAnuM je teja che te pramANamAM alpa che ane vinAzI che. sUryanuM je teja che tenAthI viparIta che. ema paMDitapuruSoe jANavuM. 224 / dravyaguNaparyAyanA rAsamAM pUjya zrI yazovijayajI mahArAjazrIe paNa kahyuM che ke - nANarahita je zubhakriyA, kriyArahita zubha nANa | yogadRSTisamuccaye, aMtara khajuA-bhANa. // 15-3 // khajuA-samI kriyA kahI, nANa-bhANa sama joI / kaliyuga eha paTaMtaro, viralA bujhaI koI 15-4 kriyAmAtra kRta karmakhaya, dadura cunna samAna / jJAna kiu upadezapadi, tAsa chAra sama jANa // 15-5|| uttarAdhyayanasUtramAM paNa kahyuM che ke - sUI jahA sasuttA, Na Nassai kayavarammi paDiA va / iya jIvo visasutto, Na Nassai gao vi saMsAre // 15-6 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka- 11 u47 sUci (eTale kapaDuM sAMdhavAnI soya) jo sUtra (dorA) sAthe hoya to kacarAmAM paDI gaI hoya to paNa khovAI jatI nathI. maLI Ave che. tema A jIva paNa sUtra sAthe (jJAnaguNa sAthe) hoya to saMsAramAM gayo hoya to paNa nAza pAmato nathI, khovAI jato nathI. thoDA ja kAlamAM turata upara AvI jAya che. gauNa-mukhyatAnI A ja vAta graMthakArazrI gAthAnA uttarArdhamAM jaNAve che ke - bane nayo sAthe ja rAkhavAnA che. chatAM eka-ekanI je gaNa-mukhyatA karavAnI kahI che te bhUmikAnA bhedathI jANavI. sAdhya siddha karavA mATenI sAdhanA karanArA jIvanI pAtratAnA kAraNe gauNa-mukhyatA che. sAdhanA karavAnA avasare jIvanI jeTalI jeTalI ane jema jema pAtratA pAkatI jAya che teTalI teTalI ane tema tema sAdhanA badalAtI jAya che. jema nAnA bALakane cAlatAM zIkhavADavuM hoya tyAre traNa paiDAM vALI ThelaNagADI jarUrI che. paraMtu jyAre te bALaka svayaM cAlatuM thaI jAya che tyAre ThelaNagADIno tyAga ja jarUrI bane che. skulamAM saravALA-bAdabAkI bhaNavAM hoya tyAre maNakAvALI sleTa kAmanI hoya che. paraMtu saravALAbAdabAkI AvaDI jAya pachI teno tyAga ja jarUrI bane che. Ama dhyAnAdinA avasare eTale ke uMcI bhUmikAmAM jJAna mukhya che ane tenA pUrvakAlamAM sAdhanAnI pUrvabhUmikAmAM kriyA mukhya che. A rIte bAlajIvone sAmAyika-pratikramaNa-tapa-devapUjA-devadarzana-vaiyAvacca Adi kriyAmArga vadhAre upakArI che. ane te bAlajIva jema jema A kAryamAM lIna thato jAya che tema tema vaya vadhatAM tattvajJAna-zAsrAdhyayana-ekAntamAM ciMtana-manana ItyAdi kAryo tene mukhya bane che. A rIte jyAM jyAM je je sAdhanasAmagrI kArya karanArI bane che. tyAM tyAM te te sAdhanasAmagrI pradhAna karavI. jemAM amadAvAdathI muMbaI javuM hoya to amadAvAdamAM potAnA gharathI rIkSA levI paDe che. paNa sTezana Ave eTale rIkSAne choDIne Trena pakaDavI paDe che. muMbaI Ave tyAre Trena choDIne TekSI levI paDe che. jyAre potAnuM epArTamenTa Ave tyAre TekSI choDIne dAdara athavA elImITara levuM paDe che. tema sarvatra yathAyogyapaNe sAdhanasAmagrI joDavI joIe. bhagavatIsUtranI TIkAmAM tathA paMcavastuka prakaraNanI 172mI gAthAno sAkSIpATha ApatAM kahyuM che ke - jo tame jainazAsanano svIkAra karatA ho to vyavahAranaya ane nizcayanaya ema ekeyane tajazo nahIM." arthAt bannene sAthe ja rAkhajo. kAraNa ke eka vinA (vyavahAra vinA) tIrthano uccheda thAya che ane anya vinA (nizcaya vinA) satyatattvano uccheda thAya che. mATe bane nayone sAthe ja rAkhajo. ekene paNa choDazo nahIM. AvuM tattva samajyA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra pachI sAdhanAmAM udyamazIla banelA AtmAo sarve paNa vastune yathAyogya sthAne ja prayoje che. koIne kahevuM paDatuM nathI ke ahIM A mukhya karavA jevuM che ane A gauNa karavA jevuM che. yathAsthAne sAdhanonuM yathocita yujanakaraNa thaI ja jAya che. keTalAka loko kahe che ke vyavahAra tyajavA jevo che. paNa AvuM kahevAnI kaMI jarUra ja rahetI nathI. avasara Ave tyAre ApoApa chUTI ja jAya che. jema jema sAdhya siddha thatuM jAya che. tema tema pUrvanuM sAdhana chuTatuM ja jAya che. mATe AvuM kahevAnI kaMI jarUra nathI. AvuM kahevA pAchaLa vyavahAra pratye aMtarleSa ja kAraNa che. je ucita nathI. IIchA sajJAnaM yadanuSThAnaM na liptaM doSapaGkataH / zuddhabuddhasvabhAvAya, tasmai bhagavate namaH // 8 // gAthArtha - je mahAtmA puruSanuM dharmAnuSThAna samyajJAnathI sahita che ane mohanA doSo rUpI kAdava-kIcaDathI malIna thayuM nathI, lepAyuM nathI evA zuddha (nirmaLa) ane buddha (jJAnamaya) svabhAvavALA te pUjya mahApuruSane mArA namaskAra ho. ITA TIkA :- "sajJAnamita', enuBInaM-yalIvarAma, sajJAnaM-sakhya jJAnayuktam, doSAH-ihalokAzaMsAparalokAzaMsAkrodhamAnAdayaH, taiH na liptaM-nAzleSitaM, tasmai bhagavate-pUjyAya namaH / kimbhUtAya bhagavate ? zuddhabuddhasvabhAvAya, - zuddhaH -sarvapudgalAzleSarahitaH, buddhaH-jJAnamayaH svabhAvo yasya sa tasmai ityanena yathA sattA tathA, niSpannaH nirAvaraNaH siddhasvabhAvaH, tasya sAdhakA jJAnakriyA sAvadhAnA / vivecana :- je mahAtmA puruSo samyajJAnapUrvaka dhArmika anuSThAna = jJAnapUrvakanuM aneka prakAranuM dhArmika AcaraNa kare che, buddhipUrvaka samajI vicArIne kare che, zAstrane anusare che. zAstrajJAna sAthe hovAthI avidhidoSa AvavA detA nathI tathA A lokanAM sAMsArika sukhonI IcchA, paralokanAM sAMsArika sukhonI IcchA - eTale ke parabhavamAM rAjA thAuM, Indra thAuM, dhanavAna thAuM, rUpavAna thAuM ItyAdi vAMchAo tathA sAMsArika sukhonI tamannA ItyAdi bhogabuddhinA doSothI rahita je anuSThAna kare che tathA krodha-mAna-mAyA-lobha-rAga ane dveSa ItyAdi mohanA doSothI rahita thaIne anuSThAno je mahAtmAo Acare che. te pUjyapuruSone amArA namaskAra hojo. agnizarmAe guNasena uparanA krodha ane dveSathI tapanuM AcaraNa karyuM. dazArNabhadrarAjAe mAnathI paramAtmAne vaMdana karyuM. lakSmaNA sAdhvIjIe mAyAthI prAyazcitta mAgyuM ane karyuM. mallinAtha bhagavAnanA jIve paNa pAchalA bhavamAM mAyAthI tapa karyuM. A Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 349 rIte krodhAdi kaSAyo pUrvaka paNa dharmanuM AcaraNa jIvomAM saMbhavI zake che. AvA prakAranA kASAyika doSothI sarvathA alipta eTale ke doSothI rahita evuM zreSTha dharmAcaraNa jenuM jenuM che te mahAtmA puruSone huM namaskAra karuM chuM. AvA prakAranA nirdoSa dharma AcaraNavALA mahAtmA puruSo kevA che? to jaNAve che ke - zuddha che, nirmaLa che. arthAt sarva prakAranA padgalika sukhonI AzaMsA vinAnA che tathA buddha che eTale ke jJAnamaya che prakRti jenI evA che. niraMtara samyajJAnanA ja rasiyA che. vItarAga prabhu-praNIta zAstronuM niraMtara je dohana karanArA che. AvA prakAranA sAdhakAvasthAmAM rahelA jJAnIne mArA namaskAra ho. tathA jevI anaMtaguNonI sattA siddha paramAtmAmAM che. tevI ja sattA pragaTa karavA mATe je prayatnazIla che. sarva guNo jene nirAvaraNapaNe pragaTa thayA che. tevA je siddhadazAvALA paramAtmA che. tevI zuddhadazAnA je sAdhaka banyA che. AvA prakAranI uMcI dazAmAM vartatA mahAtmA puruSanI jJAnArAdhanA ane kriyAnI ArAdhanA sadAkALa sajAgAvasthAvALI hoya che. tethI te mahAtmAne amArA namaskAra thAo. ___tatra bhAvanA - anAdighoSaNAghoSitaparabhAvAtmabuddhirUpAsadjJAnaparabhAvAsvAdanasammilitavibhAvAbhrapaTalatirobhUtatattvajJAnabhAnubahulIbhUtamithyAtvAsaMyamamahAmohatimirAndhIbhUtabhUtAnAM madhye kecana sadAgamAJjanatattvaprItapAnIyapAnotpannasadvivekAH pazyanti, jJAnAvaraNAdikarmAcchAditavibhAvamalatanmayIbhUtazarIrAdipudgalaskandhakatAprApto'pi mUrtabhAvo'pi chinno'pi amUrtAkhaNDajJAnAnandAnantAvyAbAdhasvarUpaM AtmAnam / bhujyamAnaviSayA api rocayanti svatattvAnubhavanam, nAnopAyArjitamapi tyajanti dhanauSadhaM vicitracitratodbhUtam varjayanti svajanavargam, koTidAnadAyakA api caranti gocarIm, mRdunavanItakusumazayyAzAyino'pi zerate ghAtopalazilAbhUmau, ekAtmatattvasahajasvabhAvAmUrtAnandalIlAlubdhA jJAnakriyAbhyAsataH sAdhayanti nirAvaraNAtyantikaikAntika-nirdvandva-nirAmaya-avinAzisiddhasvarUpam, etatsAdhanodyatAya bhagavate namaH dA. bhAvArtha - anAdikALanA abhyAsathI abhyasita thayelI arthAt atizaya gADha thayelI evI parapadArthamAM mArApaNAnI buddhirUpa je mithyAjJAna pravarte che te mithyAjJAna vaDe Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra parapadArthono moha karavApUrvaka eTale ke mArApaNAnA bhAva sAthe vAraMvAra AsvAdana karavAthI vRddhi pAmelI evI je vibhAvadazA che - te vibhAvadazA rUpa vAdaLanA samUha dvArA tattvajJAna rUpI sUrya tirobhUta thaI javAthI mithyAtva, asaMyama ane mahAmoha rUpI gADha aMdhakAra phelAyelo che te aMdhakAra vaDe jIvo aMdha banelA che arthAt vivekahIna banelA che. sArAMza ke vibhAvadazAnuM jora hovAthI tattvajJAna lupta thaI cUkyuM che tethI jIvo mohanA aMdhakAramAM aMdha banelA che. mATe sAcI vivekadazA gumAvI beThA che. vibhAvadazAnI tIvratAnA kAraNe mohAndha banelA jIvo svatattva ane paratattvano viveka bhUlI gayA che. tevA mohAndha banelA jIvomAMthI sadAgama rUpI aMjana sadguru ane satzAstro dvArA maLavAthI tathA tattvajJAnanI prIti thavA rUpa pANI pIvAthI utpanna thayo che yathArtha viveka jene evA keTalAka jIvo AtmAne jJAnathI dekhe che. vivekadRSTi vikasavAthI teo Ama samaje che ke jJAnAvaraNIyAdi karmothI A AtmA AcchAdita thayelo che, vibhAvadazA rUpI melanI sAthe ekameka banelo che, zarIrAdinA pudgalaskandhonI sAthe ekatAne pAmelo che, mUrtabhAvavALo banelo che, khaMDita svarUpavALo (kSAyopamika bhAvavALo) banelo che. to paNa have amArI vivekabuddhi jAgI hovAthI tevA azuddha bhAvamAM rahelo amAro AtmA paNa mUlasvarUpe amUrta svarUpavALo, akhaMDa jJAnAnandavALo, ananta ane avyAbAdha sukha svarUpavALo che ema amane samajAya che. cAre bAjuthI kAdava-kIcaDa vaDe lapeTAyelA sphaTikanA goLAne vicakSaNa puruSo jema mULa asalI padArtha rUpe dekhe che tema sadAgama ane tattvaprItithI vivekI banelA keTalAka jIvo azuddha svarUpavALAmAM paNa zuddha svarUpavALA jIvane dekhe che. tethI tene prApta karavA mATe ane vibhAvadazAne dUra karavA mATe nIce mujabanA kaThIna kaThIna upAyo te mahAtmAo jIvanamAM apanAve che. (1) puNyanA udayathI pAMce IndriyonA viSayo maLyA hoya, bhogavAtA hoya, cakravartI jevAM rAjapATa kadAca hoya to paNa temAM ruci na karatAM Atmatattvano abhyAsa karavAmAM tathA tenuM ja ciMtana, manana ane anubhava karavAmAM ruci kare che. AtmatattvanA anubhavamAM ja samaya pasAra kare che. (2) citra-vicitra eTale dhanopArjananA judA judA aneka upAyo ajamAvIne meLavelA dhana-dhAnyano tyAga kare che ane munijIvana svIkAre che. ahIM pAThamAM ghana + auSadha zabda che. auSadha zabdathI dhananI sAthe saMgata thato dhAnya artha karavo ucita lAge che. koI koI pratamAM dhanauSadhaM ne badale dhanauyaM zabda paNa che. jo A zabda laIe to dhanano samUha artha paNa ghaTI zake che. ogha eTale samUha. dhana-dhAnyano athavA dhananA samUhano tyAga kare che. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 jJAnamaMjarI nirlepASTaka- 11 (3) citra-vicitra evA aneka prakAranA sagapaNavALA potAnA parivArajanano tyAga kare che. sArI rIte AtmatattvanI sAdhanA karI zake eTalA mATe kuTuMbanA mohano tyAga karavA pUrvaka kuTuMbano paNa tyAga kare che. (4) pUrvakALamAM saMsArI avasthAmAM karoDonuM dAna ApanArA hovA chatAM paNa tenuM mAna ane mamatva tyajIne koInI pAsethI kaMI paNa apekSA rAkhatA nathI ane bhramaravRttithI ghara-gharathI alpamAtrAe gocarI prApta kare che ke jethI koIne paNa rAga-dveSanuM ke mamatvAdi bhAvanuM kAraNa na bane. ATaluM moTu dAna karanArA paNa sAdhu jIvanamAM gocarIe cAlavAmAM lajjA anubhavatA nathI. (5) mAkhaNa ane puSpa jevI komaLa zayyAmAM uMghanArA hovA chatAM paNa rAganA hetubhUta evI komaLatAno tyAga karIne vAta = ghasAyelA-khADA TekarAvALA pattharonI zilAvALI bhUmi upara zayana kare che. komalatAno ane sukhazelIyApaNAno rAga tyaje che. (6) mAtra eka Atmatattvano je sahaja zuddha svabhAva tathA amUrta guNono je AnaMda, tenI ja lIlAmAM (tenA ja anubhavamAM) lIna banelA AvA mahAtmA puruSo samyajJAna ane samyakriyAno niraMtara abhyAsa karavA dvArA nirAvaraNa, Atmattika (paripUrNa), ekAntika (anaMtakALa rahenAruM), nirda, nirAmaya ane avinAzI evuM AtmAnuM siddha dazAvALuM svarUpa sAdhe che. je AtmasvarUpamAM have karmonuM koI AvaraNa nathI te nirAvaraNa, paripUrNa svarUpa te Atyantika, je pragaTa thayeluM svarUpa kyAreya cAlyuM javAnuM nathI te aikAntika, je AtmasvarUpa pragaTa thayuM che temAM alpamAtrAe paNa vibhAvadazA ke duHkha Adi dvandra nathI te nirda. je zuddha AtmasvarUpamAM koI bAhya ke abhyantara (zArIrika ke mohanA vikArAtmaka) rogo nathI te nirAmaya. je kyAreya vinAza thavAnuM nathI te avinAzI AvA zuddha-buddha-nirmaLa AtmasvarUpane AvA mahAtmA puruSo jJAna ane kriyA dvArA pragaTa kare che. AvA prakAranA AtmAnA zuddha svarUpane pragaTa karavAnI sAdhanAmAM je je vIrapuruSo udyamazIla banyA che te bhAgyazALI pUjya puruSone amArA namaskAra hojo. ITA - agiyAramuM nirlepASTaka samApta Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 jJAnasAra niHspRhASTaka-12 | matha hAvaze ni:spRalSTabhram | atha nirlepatvadRDhIkaraNArthaM niHspRhatvaM vistAryate / tatra niHspRhatvaM= sarvaparabhAvAnabhilASarUpam, icchAmU nivAraNam / spRhA nAma icchA, tadabhAvo niHspRhatvam / tatra nAmaniHspRha ullAparUpaH, sthApanAniHspRhaH munipratimAdiH, dravyani:spRha ihaparatrAdhikAbhilASeNa alpAnicchakaH, athavA bhAvadharmAsvAdanamantareNa tatsvarUpAparijJAnena dhanAdiSu anicchuzca / bhAvaniHspRhaH aprazastaH vedAntAdikutIrthopadezena ekAntamuktiraktaH dhanAdiSu niHspRhaH saH / prazastaH syAdvAdAnekAntaparIkSAparicchinnAtmatattvAnubhavarucipipAsitAH sarvamapi heyIkurvanti parabhAvam, bhavanti svarUpalAlitacetasaH / agiyAramuM nirlepASTaka kahyuM. A jIvamAM te nirlepatA to ja deDha thAya jo A jIva niHspRha bane to, te mATe nirlepatAne daDha karavA sAru have niHspRhASTaka kahevAya che. jeTalI jeTalI parapadArthothI niHspRhatA vadhe teTalI teTalI nirlepatA vadhe mATe jIvanamAM niHspRhatA lAvavI atyanta jarUrI che. te have samajAvAya che. tyAM niHspRhatA eTale sarva prakAranA parabhAvonI anabhilASA karavI. koIpaNa prakAranA para padArthonI abhilASA rAkhavI nahIM, "mAre A joIe ane te joIe" evA prakAranI IcchAonuM ane parapadArthonI mUchanuM nivAraNa karavuM te niHspRhatA kahevAya che. spRhA eTale IcchA, teno je abhAva te niHspRhatA, koIpaNa jAtanA parapadArthonI abhilASA karavI nahIM. kAraNa ke AtmAthI te saghaLA ya padArtho para che. AtmAnuM svarUpa ja nathI. te padArtho AtmAnA che ja nahIM. parapadArthone ane AtmAne potAnI jAtino koI saMbaMdha ja nathI, to kema IcchAya ? ema samajIne anicchuka thavuM te niHspRhatA. nAma-sthApanA-dravya ane bhAvanikSepe niHspRhatA cAra prakAranI che. niHspRhatA eTale ke anabhilASakatA, anicchukatA, AvA prakAranA zabdono je ullApa (uccAra) karavo te nAmanispRhatA. niHspRha evA muni mahArAjanI je pratimAdi te sthApanA niHspRhatA, A lokanAM athavA paralokanAM adhika sukho meLavavAnI lAlasAthI alpa-sukhonI je anicchA karavI te dravyaniHspRhatA, ghaNA dhananI IcchA beThI hoya eTale thoDuM dhana maLatuM hoya to te na laIe Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 353 te saghaLI dravyaniHspRhatA jANavI. athavA bhAvadharmanA svarUpano anubhava karyA vinA ane bhAva dharmanA svarUpane jANyA vinA krodhAdi kaSAyothI athavA rAga-dveSAdithI dhanAdimAM je anicchA pravarte te paNa dravyaniHspRhatA. jema ApaNe jenI sAthe jhaghaDelA hoIe, bolatA na hoIe te vyakti prabhAvanA karato hoya, badhAMne Apato hoya tyAre ApaNe rIsanA kAraNe athavA TreSanA kAraNe na laIe te saghaLI dravyaniHspRhatA. bhAvaniHspRhatA be jAtanI hoya che. prazasta ane aprazasta. tyAM prathama aprazastabhAvaniHspRhatA samajAve che. vedAnta Adi ekAntavAdI darzanonA abhyAsa ane upadezathI ekAnta rUpe mAnelI muktimAM anurAgI thayA chatA ghara, dhana, svajana Adino tyAga karI araNyavAsAdi svIkArAya ane dhanAdimAM je niHspRha thavAya te aprazastabhAvaniHspRha kahevAya che. tathA syAdvAdAtmaka je anekAntavAda che tevA anekAntavAdapUrvaka sArI rIte parIkSA karIne jANelA evA zuddha AtmatattvanA anubhava vALA thavA mATe zuddha AtmatattvanI rucivALA je che. ane zuddha Atmatattvane prApta karavAnI lAlasAvALA je che. teo sarve paNa parabhAvano je tyAga kare che. parapadArthothI atyanta spRhA vinAnA je bane che te prazasta-bhAvaniHspRha kahevAya che. Ama niHspRhatAnA cAra nikSepA jANavA. cAra nikSepa samajAvIne have sAta nayo samajAve che - tatra sAdhanArthamAdinayacatuSTayena / siddhaM ca nayatrayeNa / tathA jIvAjIve niHspRhaH naigamena, ajIve niHspRhaH saGgrahavyavahArAbhyAm, RjusUtreNa svabhogyabhogyeSu, zabdasamabhirUDhAbhyAM sannimittaparAyattasAdhanapariNAmeSu, evambhUtena AtmIyasAdhanapariNAmApannabhedajJAnasavikalpacaraNazukladhyAnazailezIkaraNAdiSu niHspRhaH / atra AdyanayacatuSTayaniHspRhasyAvasaraH / bhAvanA ca-anAdau saMsAre spRhAkulitairbahuzaH prAptaM duHkhalakSam, tena parabhAvaspRhAnirIheNa bhavitavyam / have niHspRhatA upara sAta nayo samajAve che - AtmatattvanI sAdhanA karavA mATe sAdhanAkAle parapadArtho uparanI je niHspRhatA che te niHspRhatA prathamanA cAra nayane AzrayI che. A cAra navo pAchalA traNa nayanI apekSAe sthUladaSTivALA che. eTale AtmatattvanI sAdhanA karavAmAM bAdhaka bane tevA bAhya dhana-kaMcana-kAminI Adi padArtho uparanI niHspRhatAne mahattva Ape che. jyAre pAchalA traNa nayo sUkSma dRSTivALA che. tethI AtmAmAM siddha thatuM je tattva tenI paNa spRhA na karavI ane te tattva siddha thaye chate siddha karavA dhArelA guNo Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra upara paNa je niHspRhatA keLavavI te ja niHspRhatA kahevAya - ema mAne che. kAraNa ke Ama hoya to ja upara uparanA guNasthAnako upara ArohaNa thAya, mATe bAhya sAdhananI niHspRhatAne gauNa karIne siddha thayelA guNo rUpI je abhyantara sAdhana che tenA uparanI niHspRhatAne pradhAna kare che. prathamanA cAra nayo bahAranA padArtho uparanI niHspRhatAne ane pAchalA traNa nayo AtmAnI aMdaranA siddha thayelA guNo uparanI niHspRhatAne mahattva Ape che. have ApaNe eka eka nayanI mAnyatAne paNa jANIe. naigamanaya ghaNo vizAla che. tethI putra-putrI-mitrAdi koIpaNa jIva upara ane dhana, kaMcana, gRhAdi koIpaNa ajIva uparanI spRhAno tyAga karavo. Ama jIva-ajIva ubhayaviSayaka niHspRhatAne niHspRhatA mAne che. saMgrahanaya ane vyavahAranaya ajIva padArtho uparanI niHspRhatAne niHspRhatA kahe che. kAraNa ke ajIva padArtho saMsArI jIvana jIvavAmAM sAdhana hovAthI tenA upara vadhAre spRhA hoya che. dhana, kaMcana ane gRhAdi padArtho upara mukhyatve spRhA hoya che. teno tyAga karAya to ja jIva niHspRha kahevAya che. mitrAdi jIva uparanI spRhA paNa ajIva padArthonI prApti rUpa svArthane laIne ja hoya che. mATe jIva uparanI spRhAne gauNa karIne ajIvanI spRhAne pradhAnatA ApIne tenA taraphanI niHspRhatAne niHspRhatA A naya mAne che. RjusUtranaya vartamAnakAlagrAhI ane svakIya vastuno grAhaka che. eTale je je ajIva vastuo potAnA bhogane yogya che. jemake potAnuM ghara, potAnuM dhana, potAnA alaMkAra ane potAnA vastrAdi, tenA upara ja jIvane vadhAre spRhA hoya che. pArakAnAM ghara, dhana, vastrAdi upara teTalI spRhA hotI nathI. mATe sva = potAnA bhogya = bhogane yogya evA monyeSu = ghara, dhana, alaMkAra ane vastrAdi upara je spRhA che te dUra thAya tene ja vAstavika niHspRhatA kahevAya che. Ama A cAra nayo moha utpAdaka evA parapadArthonI spRhAne spRhA ane tenAthI niHspRha thanAranI niHspRhatAne niHspRhatA mAne che. deva-guru-dharma ane zAstrAdi je je zubha nimitto che tene AdhIna thaIne je je AtmatattvanI sAdhanAnA zubha pariNAmo A jIvamAM pragaTa thAya che. te jo ke UrdhvarohaNamAM upakArI che. to paNa tenA uparanI spRhA e moha hovAthI bAdhaka che. mATe tevA zubha pariNAmomAM paNa jhaMkhanA vinAnA banavuM te niHspRhatA kahevAya ema zabdanaya ane samabhirUDhanayanuM kahevuM che. A naya sUkSmadaeNSTivALA hovAthI AtmAnI aMdara je sAdhanAnA pariNAmo che. tenI paNa spRhA tyAjya che Ama samajAve che. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 3papa AtmAmAM pragaTa thayelA sAdhanAnA uttama uttama pariNAmo vaDe kramazaH utpanna thatAM bhedajJAna (cothA guNaThANe), savikalpaka cAritra (pAMcamA-chaThThA guNaThANe), zukladhyAna (bAramA guNasthAnaka sudhI prathamanA be bheda ane terame-caudame guNaThANe trIjo-cotho bheda) tathA zelezIkaraNavALI caudamAM guNasthAnakanI zuddha avasthA ItyAdi caDatA-caDatA bhAvo upara paNa je niHspRhatA che. te ja sAcI yathArtha niHspRhatA che. Ama evaMbhUtanaya mAne che. A sAte nayonI vAta karI. paraMtu ahIM haju ApaNe niHspRhatA sAdhavAnI che. eTale sAdhanAkAlano avasara che mATe prathamanA cAra nayane AzrayI mukhyatve paradravya pratyenI niHspRhatA samajAvavAnI che. mATe te niHspRhatA samajAvAze. bhAvArtha A pramANe che ke - anAdikALathI A saMsAramAM mAre A joIe ane mAre te joIe evI spRhAthI bharapUra bharelA jIvo vaDe lAkho lAkho duHkho prApta karAyAM che. jyAM sudhI spRhA saMtoSAya nahIM tyAM sudhI bhinna bhinna saMkalpa ane vikalpo vaDe jIva duHkhI duHkhI thAya che. kadAca koI koI spRhA pUrNa thAya to tenA saMrakSaNanI ciMtAo vaDe ane aprApya vastunA khedathI jIva duHkhI duHkhI thAya che ane chatAM jyAre te te vastuno viyoga thAya che. tyAre ISTa vastunA viyoga vaDe jIva duHkhI thAya che. Ama spRhAvALA jIvo sadA duHkhI ja hoya che. tena = te kAraNathI parapadArtho uparanI spRhAthI mukta thaIne nirIha (niHspRha) thavuM joIe. te mATe graMthakArazrI jaNAve che ke - svabhAvalAbhAtkimapi, prAptavyaM nAvaziSyate / rUtyAnaizvaryasampano, niHspRho nAte munaH II gAthArtha :- AtmAnA guNo rUpI svabhAvadazAnA lAbha sivAya A saMsAramAM bIjuM kaMI paNa meLavavA jevuM bAkI rahetuM ja nathI. Ama samajIne AtmAnA guNo rUpI aizvaryathI yukta evA muni (bAhya bhAvomAM) niHspRha bane che. [1] TIkA :- "svamAvatnImAn rUtti', svabhAva-mAtmadharmajJAna naramaUvyabaadhaamuurtaanndruupaavicchinnsiddhtvshuddhpaarinnaamiklkssnnH tasya lAbhAt / anyatkimapi prAptavyaM-labdhuM yogyaM na avaziSyate-avaziSTamasti, AtmasvarUpalAbha eva lAbha iti / AtmaizvaryaM-svarUpasAmrAjyaM, tena sampannaH-saMyuktaH muniH jJaparijJayA jJAtvA, pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAtadravyabhAvAzravaH sAdhuH niHspRhaH-sarvazarIropakaraNaparivArayazobahumAnAdiSu spRhArahitaH-icchArahitaH, jAyate-bhavati / na hyanAditRSNA svabhAvopabhogamantareNopazAmyati // 1 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra vivecana :- daza daSTAnta durlabha evA manuSyajIvanane prApta karIne jo koI prApta karavA jevI vastu hoya to te svabhAvadazAno lAbha ja meLavavA lAyaka che. je Avelo kyAre paNa nAza pAmato nathI. te lAbha prApta thayA pachI janma, jarA, maraNa, roga, zoka ane bhayanAM koIpaNa prakAranAM duHkho kyAreya AvatAM nathI. tathA A jIvane sAcI svataMtratA prApta thAya che. koI paNa paradravyanI parAdhInatA paNa kyAreya AvatI nathI. svabhAvadazA eTale AtmAnA dharmabhUta evAM jJAna, darzana, AtmaramaNatA rUpa cAritra, avyAbAdha sukha, amUrtapaNuM ane apUrva AnaMda ItyAdi guNomaya je akhaMDa siddhapaNAnuM zuddha-nirmaLa AtmasvarUpa che, te ja svabhAvadazA kahevAya che. teno lAbha jo thAya to tenAthI bIjuM kaMI paNa meLavavA yogya A saMsAramAM bAkI rahetuM nathI. sarvopari A lAbha che. jema dilhImAM kendra sarakAramAM vaDApradhAnapada maLatuM hoya to gujarAta Adi koI eka rAjyanuM vaDApradhAnapada ke pAlanapura, surata, vaDodarA ke junAgaDha Adi koI eka jillAnuM viziSTha sattAsthAna meLavavA jevuM rahetuM nathI. kAraNa ke kendrasarakAra ja sarvopari che. tema ahIM AtmAnA zuddha, nirmaLa kSAyika dazAvALA AtmasvarUpano je lAbha che te ja sAco lAbha che. sarvopari lAbha che. - uparokta carcAne anusAra AtmAnA jJAna-darzanAdi guNorUpI dhananA aizvaryathI (guNonA sAmrAjyathI) bharelA muni jJaparijJA vaDe (jJAnadazAnA baLe) heya-upAdeya ane zeya tattvane jANIne pratyAkhyAnaparijJA vaDe (paccakhANa karavA dvArA eTale ke tyAga karavAnA pariNAma vaDe) heya evA dravyAzravo (hiMsA-mRSAvAdAdi) ane bhAvAva (mithyAtva-aviratikaSAyAdi)no sarvathA tyAga karIne A muni jagatamAM zarIra, sarva upakaraNo, parivAra, yaza ane mAna-bahumAna Adi sarva prakAranA bhogya bhAvomAM spRhA vinAnA eTale ke IcchA vinAnA thAya che. kAraNa ke anAdi kALathI gADha jAmelI mohanA gharanI parapadArtho pratyenI A tRSNA svabhAvadazAnA anubhava vinA (svabhAvadazAnuM majabUta AlaMbana lIdhA vinA) zAnta thAya tema nathI. spRhAne (tRSNAne) jItavI hoya to AtmatattvanA guNonI ramaNatA e ja tene jitavAno zreSTha upAya che. rAmabANa tulya che. 1|| saMyojitakaraiH ke ke, prArthyante na spRhAvahaiH / amAtrajJAnapAtrasya, niHspRhasya tRNaM jagat // 2 // gAthArtha - spRhAvALA (padgalika sukhanI IcchAvALA) manuSyo vaDe banne hAtha joDIne konI konI pAse prArthanA nathI karAtI? arthAt mArI IcchA saMtoSAze ema mAnIne Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 357 sarvanI pAse prArthanA karAya che. paraMtu aparimita jJAnanA bhaMDAra ane spRhA vinAnA munine AkhuM ya A jagata tRNasamAna che. // 2 // = TIkA :- "saMyonitara: kRti'', mRdAvarte:-kRcchAmane: puruSa: je je nanA: parigrahabhArabhugnA na prArthyante na yAcyante ? kimbhUtaiH spRhAvahaiH ? - saMyojitau karau yeSAM te saMyojitakarAH taiH ityanena viSayAzAlolupaiH anekAnyanRpasevanodyataiH bhavitavyaM bhavati / mAtrA - mAnaM, tena rahitamamAtraM ca tat jJAnaM ca amAtrajJAnaM, tasya pAtraM = sthAnam, tasya sAdho:-ni:spRhasya-vRdArahitasya nAt tRLa-tRLaprAyam, parabhAvecchA muktasya nirpranthaya nAt tRLa-ni:sAra, sAraM-svAtmasvarUpam / gAthA vivecana :- parapadArthonI spRhAvALA (paudgalika sukha-sAmagrInI IcchAvALA) bhogabhukhyA jIvo vaDe parigrahanA bhArathI (dhana-dhAnyAdi paudgalika sAmagrInA bhArathI) dabAI gayelA evA arthAt dhana-dhAnyAdi sAmagrIvALA kayA kayA puruSo pAse prArthanA karAtI nathI ? game tevI halakI komanA hoya, game tevI halakI prakRtinA hoya, game tevA tochaDA vartanavALA hoya to paNa AvA prakAranA tuccha mANaso pAse paNa AzAvALA jIvo hAtha joDI joDIne karagaratA dekhAya che. bhAIsAheba ! bhAIsAheba ! kahIne AvA anucita mANasonI pAchaLa pharatA spRhALu jIvo A saMsAramAM dekhAya che. spRhAvALA jIvo potAnI AzA pUrAze ema samajIne halakA mANaso pAse hAtha joDIne page paDIne bhIkhArInI jema vastunI yAcanA karatA karagaratA dekhAya che. A yAcanA karanArA spRhAlu jIvo kevA hoya che ? joDelA che banne hAtho jeNe tevA arthAt banne hAtho joDIne, mAthuM namAvIne te spRhAvALA puruSo konI konI pAse vastuonI yAcanA nathI karatA ? mATe A spRhA e ja jIvane jagatano dAsa banAvanArI cIja che. Ama kahevA dvArA graMthakArazrI jaNAve che ke pAMce IndriyonA viSayonI AzAmAM lolupI banelA AtmAone anya = navA navA aneka rAjAonI athavA zeThIonI sevAmAM udyamazIla thavuM ja paDe che. dhanAdinI apekSAvALA puruSo hAtha joDIne dhanAdinA bhAravALA puruSonI sevA karatA dekhAya che. dhikkAra che A spRhAne ke je moTA (gauravazAlI) mANasane paNa halakA mANasano dAsa banAve che. AvuM che A spRhAnuM svarUpa. paraMtu amAtra = amApa-aparimita arthAt atizaya ghaNuM ja che jJAna jene evA amApa jJAnanA pAtra evA ane je spRhA vinAnA muni che. je AtmAne koI paudgalika vastunI apekSA nathI tevA mahAtmAone AkhuM ya A jagata tRNatulya che tenI sAme koI Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra hIrA-mANeka-motI ane sonA-rUpAnA DhagalA kare to paNa tene te saghaLI vastuo kAMkarA barAbara lAge che. ulaTuM AvI kiMmatI vastuothI te dUra ja rahe che. kAraNa ke A kiMmatI vastuono saMgraha e eka prakAranuM moTuM baMdhana che, phasAvanAra che, rAga karAvanAra che. cora, luTArA Adino bhaya upajAvanAra che. mATe te joIe ja nahIM. Avo pAko nirNaya karIne niHspRha rahe che. parapadArthonI IcchAthI mukta banelA nigraMtha munine AkhuM ya A jagata tRNatulya arthAt sAra vinAnuM dekhAya che. potAnA AtmAnuM svarUpa ane tenI niraMtara ramaNatA e ja sAra dekhAya che. AtmatattvanI laganI jene lAgelI che tevA jIvane koIpaNa jAtanAM padgalika sukho gamatAM nathI, rucatAM nathI. temAM khuzI upajatI nathI. A mATe saMtApravIuf ro graMthanI gAthA 48 A pramANe che - tiNasaMthAranisaNNo, muNivaro bhaTTharAgamayamoho / taM pAvai muttisuhaM, katto taM cakkavaTTI vi // 48 // AyasahAvavilAsI, Ayavisuddho vi jo nie dhamme / narasuravisayavilAsaM, tucchaM nissAraM mannaMti // 1 // tRNanA saMthArA upara beThelA (eTale ke jeNe sAMsArika tamAma polika sukhazayyAno tyAga karyo che) evA ane jeNe potAnA jIvanamAMthI rAga, mada ane mohano nAza karyo che (mohanA tamAma prakArone jeNe jIvanamAMthI dUra karyA che) evA munivara puruSa nirlobhadazAnA (tyAganA) anupama sukhane je prApta kare che te sukha cakravartI paNa bojAvALo hovAthI) kyAMthI pAmI zake? je manuSya AtmatattvanI svabhAvadazAmAM ja AnaMda mAnanAro che. tethI ja jeno AtmA atyanta vizuddha che. tathA potAnA AtmadharmamAM ja tallIna che. te manuSya mAnavabhava saMbaMdhI ane devabhavasaMbaMdhI viSayonA vilAsane asAra ane tuccha mAne che. jIrA chindanti jJAnadAtreNa, spRhAviSalatAM budhAH / mukhazoSaM ca mUrchA ca, dainyaM yacchati yatphalam // 3 // gAthArtha - paMDitapuruSo jJAnarUpI dAtaraDA vaDe spRhA rUpI viSanI velaDIne chede che. je spRhArUpI viSa velaDI mukhanuM zoSAvuM, mUcha ane dInatA rUpI phaLo Ape che. Irall Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 3pa9 TIkA :- "chitti rUtti, vRthA:-tattvajJA:, jJAnalApa pRviNatAM-spRhI eva viSavallistAM chindanti, yasyAH phalaM yatphalam, mukhazoSaM ca punaH mUrchA ca punaH dainyaM yacchati-dadAti ityanena spRhAviSalatA mukhazoSAdikaM vitarati, icchakaH dIno bhavati / tena viSamaviSopamaviSayaspRhA nivAraNIyeti // 3 // vivecana :- Atmatattvane je jANanArA che. A AtmAnA zuddha svarUpane ja meLavavAnI jene laganI lAgI che. AtmAnI nirmaLatA prApta karavAnuM ja jenuM lakSya che te ja sAcA jJAnI puruSo kahevAya che. AvA jJAnI puruSo samyajJAna rUpI dAtaraDA vaDe spRhA (lAlasAviSayonI bhUkha) rUpI jheranI velaDIne potAnI hRdaya-bhUmimAMthI ukheDIne chedI nAkhe che. jema dAtaraDA vaDe bhUmi upara ugelI velaDI chedAya tema jJAnanA baLe paMDita puruSo potAnA hRdayamAMthI uThatI viSayonI lAlasAno uccheda kare che. viSayonI bhUkhane ja chedI nAkhe che. A viSayonI lAlasA kevI che? jheranI velaDI jevI che. jema jheranI velaDI kaDavAM phaLa Ape che. mukhane sukavI nAkhe che, dhIre dhIre mUcha-behozatA ane mRtyu Ape che. tema A viSayonI lAlasA (spRhA) paNa mukhazoSa-mUcha ane dInatA rUpI aNagamatAM duHkhadAyI evAM mAThAM phaLone Ape che. spRhAvALA jIvane je je viSayonI bhUkha tenA hRdayamAM jAgI hoya che te te viSayo jyAMthI jyAMthI maLavAno saMbhava lAge che tyAMthI tyAMthI garIbaDo thaIne, viveka cUkIne, hAtha joDIne, mAthuM namAvIne, page paDIne bhIkhArInI jema viSayasukho mAgyA ja kare che. te te viSaya ApanArAnI pAchaLa pharyA ja kare che. A sauthI prathama dInatA (lAcArI) nAmanuM spRhAnuM phaLa che. vAraMvAra mAgaNI karavA paDe ane te mAgaNIo na prApta thatAM mukha zoSAI jAya che. mukha upara glAni-hatAzA Ave che. raDavuM paNa AvI jAya che. spRhAnuM A bIjA naMbaranuM phaLa che. tyArabAda atizaya ciMtAo-vicAro ane duHkhano atireka thatAM mUcha-behozatA Ave che. spRhAnuM A trIjuM phaLa che. Ama viSayonI lAlasA e kharekhara viSanI velaDI ja che. viSanI velaDI je je phaLa Ape che te te phaLa A lAlasAspRhA Ape che. tethI viSama-bhayaMkara viSa arthAt kALakUTanI upamAvALI A viSayonI spRhAne jIvanamAMthI dUra karavI joIe, kADhI nAkhavI joIe. spRhA e viSanI velaDI tulya che mATe dUrathI ja tyAjya che. 3ll niSkAsanIyA viduSA, spRhA cittagRhAd bahiH / anAtmaraticANDAlI-saGgamaGgIkaroti yA // 4 // gAthArtha - vidvAna puruSe spRhAne cittarUpI gharamAMthI bahAra kADhI nAkhavI joIe ke je spRhA parabhAvadazAnI prIti rUpI caMDAlaNInI sobata (saMga) kare che. all Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra TIkA :- "niSkAsanIya rUti, vipuSA-fetena, mAtmasamAdhisAdhanona spRhA-parAzA, cittagRhAd-manoniketanAt, bahirniSkAsanIyA-dUrIkaraNIyA, spRhA hi lobhaparyAyaH, lobhazca kaSAyapariNAmaH tadvigama eva zreyAn / yA spRhA anAtmaraticANDAlIsaGgam, anAtmAnaH-parabhAvAH teSu ratiH-ramaNIyatApariNatiH eva cANDAlI, tA: samoti, ataH pRddA tyA, vataruM vivecana :- paramArthatattvanA abhilASaka ane AtmatattvanI samAdhinI sAdhanA sAdhavAmAM udyamazIla banelA evA paMDita puruSe spRhAne eTale para pAsethI vastu prApta karavAnI IcchAne arthAt AzAne potAnA cittarUpa (niketana =) gharamAMthI bahAra kADhavI joIe - dUra karavI joIe. kAraNa ke A spRhA e lobhano ja paryAya che. (lobhanuM ja rUpAntara che) ane lobha e kaSAyono pariNAma che. tethI lobhano (AzAno-spRhAno) tyAga karavo e ja zreyaskara mArga che. kAraNa ke A spRhA anAtmadazA rUpI caMDAlaNInI sobata karanArI che. anAtmadazA eTale parabhAvadazA arthAt vibhAvadazA, temAM prIti karavI, vibhAvamAM ja rati karavI e rUpa je caMDAlaNI che, teno saMga karanArI A spRhA che jema koI eka paruSanI patnI parapuruSane prema karatI hoya to te vyabhicAriNI patnIne gharamAMthI bahAra kADhavI e ja kalyANakArI tattva che. kAraNa ke jo te puruSa tema na kare to kAmAnya evI te strI taraphathI hatyAnAM duHkho AvavAno paNa saMbhava che. tenI jema je spRhA parabhAvadazAnI prIti kare che te spRhA AtmAne anaMta saMsAramAM bhaTakAve che. mATe te spRhA cittamAMthI dUra karavA jevI che. A kAraNe spRhA tyAjya che. anya zAstramAM kahyuM che ke - je parabhAve rattA, mattA visayesu pAvabahulesu / AsApAsanibaddhA, bhamaMti caugaimahAraNNe // 1 // je AtmAo parabhAvamAM rakta che. pApabahula evA (pAMca) viSayomAM masta che ane AzA rUpI pAzathI (jALathI) baMdhAyelA che te AtmAo cAragati rUpI mahA araNyamAM bhaTakyA ja kare che. [1] parabhAvavRttireva vibhAvaH, AtmazaktidhvaMsanamudgaraH, ato nirastaparAzApAzA nirgranthAH svarUpacintanasvarUparamaNAnubhavalInAH pInAH tattvAnande ramante svarUpe, viramanti viSayavirUpabhavakUpapAtataH // 4 // parabhAvadazAmAM vartavuM e ja vibhAvadazA che. A vibhAvadazA ja AtmAnI zuddhazaktino dhvaMsa karavAmAM mugara (paNa) samAna che. gujarAtI eka sakjhAyamAM kahyuM che ke - Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHspRhASTaka - 12 parakI AzA sadA nirAzA, ehe jagajana pAzA, te kATanakuM karo abhyAsA, laho sadA sukha vAsA. (ApasvabhAvamAM.) jJAnamaMjarI A kAraNathI dUra karI che pArakAnI AzA rUpI pAza (jALa) jeNe evA nigranthamunio cittamAMthI spRhAne tyajIne svarUpanA ja cintanamAM ane svarUpanI ja ramaNatAnA anubhavamAM layalIna banyA chatA svabhAvadazAthI ja atizaya puSTa banelA AtmatattvanA AnaMdamaya svarUpa-ramaNatAmAM ja rame che. svabhAvadazAmAM ja layalIna banIne rahe che ane viSayorUpI jIrNa ane UMDA bhava rUpa kuvAmAM paDavAnA kAryathI aTake che. bhavarUpI jIrNa kuvAmAM paDatA nathI. svabhAvadazAnI prIti ane ramaNatA ja vibhAvadazAno ane paraspRhAno nAza kare che. // 4 // spRhAvanto vilokyante, laghavastRNatUlavat / mahAzcaryaM tathApyete, majjaMti bhavavAridhau // 5 // 361 gAthArtha :- spRhAvALA (bIjA pAsethI vastu meLavavAnI IcchAvALA) lAlacu jIvo tRNanI jema (taNakhalAnI jema) ane tUlanI jema (AkaDAnA rUnI jema) atizaya halakA (jyAM tyAM hAtha joDIne page paDIne karagaranArA) dekhAya che. ATalA halakA (phorA) hovA chatAM paNa mahAna AzcaryanI vAta e che ke A jIvo bhavarUpI samudramAM Dube che. pA TIkA :- '"vRdghAvanta kRti', zrRhAvanta:-pareAniyatA: tRtU varjAdhava:-tucchA: nirmUlyA: vilokyante / uktaJca = tUlaM tRNAdapi laghu, tUlAdapi hi yAcakaH / vAyunA kiM na nIto'sau, mAmapi prArthayiSyati // 1 // tadAzcaryaM laghavo'pi ete spRhAdinA api bhavavAridhau bhavasamudre majjanti / anyatra laghutvaM taraNahetuH, etad laghutvaM bhavamajjanahetureva / yadyapi prArthanAdidAnavyavahArAH tathApi tribhuvanadhanasvajanapipAsAgariSThAH brUDantItyarthaH // 5 // vivecana :- je je AtmAo spRhAvALA hoya che, eTale ke paudgalika padArthonI ane tenA dvArA prApta thatAM bhautika sukhonI IcchAmAM ja otaprota hoya che, te te AtmAo te te paulika padArtho ane paudgalika sukho jenI pAsethI prApta thavAnI saMbhAvanA paNa dekhAya tenA pratye lAcArI-dInatA dekhADavA dvArA ghAsanA taNakhalAnI jema athavA AkaDAnA Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 2 jJAnasAra niHspRhASTaka-12 rUnI jema atizaya laghu, halakA, tuccha vRttivALA, garIbaDA ane mUlya vinAnA thayA chatA AzAo vyakta karatA dekhAya che. zAstramAM anyatra kahyuM che ke - ghAsanA taNakhalAthI paNa AkaDAnuM rU ghaNuM halakuM che (vajanamAM phoruM che), paraMtu te AkaDAnA rU karatAM paNa yAcaka (mAganAra) ghaNo laghu (halako) che. vAyu vaDe halakuM hovAthI tRNa laI javAya che. AkaDAnuM rU paNa halakuM hovAthI laI javAya che. paNa atizaya halako hovA chatAM yAcakane vAyu vaDe laI javAto (uDADAto) nathI. kAraNa ke vAyune paNa manamAM ema zaMkA thAya che ke jo huM A yAcakane laI jaIza to tenI yAcakavRtti hovAthI mArI pAse paNa kaMIka mAgaze. mATe tRNa ane tUlane AkAzamAM laI jAuM paNa yAcakane na laI jAuM. Ama vicArIne vAyu vaDe yAcaka laI javAto nathI. tethI ghaNuM ja Azcarya thAya che ke vajanamAM halakI vastu-ladhuvastu taravI joIe upara uDavI joIe paraMtu A spRhAvALA jIvo halakA-laghu hovA chatAM spRhAdinA kAraNe ja saMsArarUpI samudramAM DUbe che. sAmAnyathI vicArIe to "laghutA" (haLavApaNuM-phorApaNuM) e taravAno hetu che. chatAM spRhA, AzA ane lobhavALA jIvomAM rahelI laghutA (haLavApaNuM) bhavamAM DUbADavAnuM kAraNa bane che. je laghutA taraNa-hetu che te ja laghutA spRhAvALAmAM majjanahetu bane che. jo ke teonI pAse koI (temanAthI paNa vadhAre garIbAIvALA) prArthanA Adi kare to teone (prArthanAdi karanArAne) dAnAdi karavAnA vyavahAravALA paNa kadAca A puruSo thAya che. to paNa adhikane adhika levAnI IcchAvALA ane traNe bhuvananuM tamAma dhana laI levAnI pipAsAvALA ane sarve mArAM svajano thaIne mArAM kAmo kare AvI moTI pipAsAnA bhArathI bhAre bhAre thayelA teo AvI AzAnA bhArathI vajanadAra thayA chatA saMsAramAM DUbe che. mATe A spRhA tyAjya che. //pA gauravaM pauravandyatvAt, prakRSTatvaM pratiSThayA / khyAtiM jAtiguNAt svasya, prAduSkuryAnna niHspRhaH // 6 // gAthArtha :- nagarajano vaDe vaMdanIya hovAthI mahAmuniomAM gauravapaNuM che. pratiSThA sArI hovAthI moTAI sArI che. jAtisvabhAvanA suMdara guNo hovAthI prasiddhi sArI che. chatAM niHspRha muni potAnA goravane, prakRSTatAne ane khyAtine kyAreya kyAMya pragaTa karatA nathI. dI TIkA :- "ramiti" ni:spR-tauzikSaskRdita:, paravacaitvanaagriklokvndytvaat, gauravaM-gurutvam, pratiSThayA-zobhayA, prakRSTatvaM, jAtiguNAt Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 363 svasya kulasampannatAdikhyAtiM na prAduSkuryAt-na prakaTIkaroti ityAdi / niHspRhAH mahattvaM na khyApayanti na vizadIkurvanti, niHspRhasya na yazomahattvAbhilASaH // 6 // vivecana :- je muni niHspRha hoya che. eTale ke lokomAM mArI moTAI, yaza kema vadhe ? prazaMsA kema thAya ? AvA prakAranI laukika spRhAthI je muni rahita che te muni kyAreya paNa kyAMya paNa potAnI gaurava-prakRSTatA ane khyAti gAtA nathI, AvA prakAranA sArA sArA guNo teomAM hoya che. to paNa niHspRha hovAthI pote potAnA guNo gAtA nathI ke gavarAvavAne IcchatA nathI. suMdara niraticAra cAritra pALavAthI AkhuM gAma vaMdana-namana karavA Ave, Ama pIrajano vaDe vaMdanIyatA te mahAtmAmAM hovA chatAM paNa potAnI gauravatA (gurutA-gupaNuM) kyAreya gAtA nathI ane gavarAvatA nathI. gAmomAM potAnI pratiSThA-mAna-mobho-zobhA sArI hoya to paNa te prakRSTatA-moTAI pote gAtA nathI. tathA jAtigata (janmathI ja) je je guNo hoya che jemake zreSThakulamAM janma, uccagotramAM janma, saMskArIpaNuM ane baLavALApaNuM, lakSmIvAnanA gharomAM janma kulasaMpannatA (kulInatA) ItyAdi guNo hovAthI potAnI khyAti (prasiddhi) ghaNI hoya to paNa te khyAti ajANyA dezamAM (je dezanA loko temanI khyAti na jANatA hoya tyAM) pote potAnA mukhe gAtA nathI. pragaTa karatA nathI A saghaLI niHspRhatA jANavI. tathA gaMbhIratA, TharelatA, guNo pacAvavApaNuM vagere niHspRhatAnAM phaLo jANavAM. niHspRha evA mahAtmAo potAnI moTAI kahetA nathI, pragaTa karatA nathI, pragaTa karAvatA nathI ane koI pragaTa kare to tenAthI teo khuza thatA nathI. kAraNa ke niHspRha munine yazanI ane moTAInI abhilASA kyAreya hotI nathI. dI bhUzayyA bhaikSamazanaM, jIrNaM vAso gRhaM vanam / tathApi niHspRhasyAho cakriNo'pyadhikaM sukham // 7 // gAthArtha :- muni mahAtmAne bhUmi e ja zayyA, bhikSAthI prApta e ja bhojana, jIrNa evuM vastra ane vana e ja ghara hoya che. to paNa AzcaryanI vAta che ke nispRha evA te munine cakravartI karatAM paNa adhika sukha hoya che. zA TIkA :- "mUrthiI ti" :-vasundharA va zartha-patya, zaikSa-fpakSI jAtaM bhaikSamazanaM bhojanam / uktaJca Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra aho jiNehiM asAvajjA, vittI sAhUNa desiA / mokkhasAhaNaheussa, sAhudehassa dhAraNA // 12 // (dazavaikAlika adhyayana-5, 6-1, gAthA-92) tathA ca, vAso-vastraM jIrNam, gRhaM-sthAnaM vanam, tathApi aho iti adbhutaM niHspRhasya-bAhyasampadvikalasyApi svaM sukhaM cakriNaH sakAzAt-cakravartitaH sukhamadhikamatyantamiti cakravartyAdigatvaraiH aupAdhikaiH sukhaiH sakAzAd muniH svarUpajaiH sahajAnazvaraiH paramAnandasukhaiH pUrNaH / ataH jAtibheda evAyaM indriyAtmasukhayoH / | vivecana :- munimahArAjAone (1) uMghavAnuM sthAna, (2) bhojana, (3) zarIra uparanuM vastra ane (4) raheThANa, A cAre padArtho saMsArI jIvo jevA vyavasthita sagavaDatAvALA zobhAspada ane prazaMsanIya hotA nathI. to paNa mAthA upara koIpaNa jAtanI upAdhi na hovAthI cakravartI karatAM paNa manathI ghaNuM sukha hoya che te vAta A zlokamAM samajAve che. bhU eTale pRthvI e ja uMghavAnuM sthAna-zayyA hoya. kAraNa ke munio bhUmi upara ja saMthAro kare che, gAdI-gAdalAM ke lAkaDAnA palaMga ke lokhaMDanA palaMga rAkhatA nathI. ghara gharathI bhramaravRttie bhikSA mAgIne lAveluM bhojana (gocarI) hoya che. gRhasthanI jema athavA cakravartInI jema viziSTapaNe banAveluM svAdiSTa khaDUsa bhojana hotuM nathI. dazavaikAlikasUtranA pAMcamA adhyayanamAM kahyuM che ke - jinezvara bhagavaMto vaDe sAdhunI AjIvikA (gocarI) aho-AzcaryanI vAta che ke kevI asAvadya (doSa vinAnI) kahI che? ke je asAvadya paNa che. ane tenAthI mokSanI sAdhanAnA hetubhUta evA sAdhunA dehanI dhAraNA paNa thaI zake tevI gocarI jaNAvI che. tathA vastra paNa jIrNa-vAparelAM, paNa bhapakAvALAM nahIM, kaMIka malIna paNa camakavALAM ke zobhAvALAM nahIM. tathA rahevAnuM sthAna araNya. arthAta bAMdheluM ghara nahIM, jhapavuM nahIM. havelI nahIM ane baMgalo paNa nahIM. araNyamAM ja harato pharato vasavATa. A badhuM jotAM zadhyAnuM, bhojananuM, vastronuM ane vasavATanuM saMsArI jIvonI dRSTie sAnukULa ane sagavaDatAbharyuM jIvana nathI. tathApi ma = to paNa AzcaryanI vAta che ke bahAranI saMpatti vinAnA hovA chatAM paNa (mulAyama zayyA-SaDresa bhojana, bhapakAdAra vastro ane havelI jevuM makAna nathI to paNa tevA) niHspRha munine cakravartInA sukha karatAM paNa vaM suvuM = potAnuM sukha atyanta adhika che. ema lAge che. kAraNa ke cakravartIpaNAnuM je sukha che te ane Adi Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 365 zabdathI rAjA ke IndrapaNAnuM je sukha che te ga_razIla che (javA vALuM che), pAdhika che (padravya dvArA che, sahaja nathI), tathA ghaNI ghaNI upAdhiovALuM che, ciMtAovALuM ane bojAvALuM che. mATe te sukha karatAM muninuM sukha ghaNuM adhika che. kAraNa ke muninuM sukha potAnA svarUpathI janya che, svAbhAvika che, anazvarazIla che ane paramAnandanA sukhothI bharapUra bhareluM che. A kAraNathI Indriyajanya je sukha che ane AtmAnA guNonuM je sukha che te banne sukhanI vacce ghaNo jAtibheda ja che. dRSTinuM parAvartana karIe to jarUra A vAta samajAya tevI che. vyabhicArI puruSane parapatnInA bhogamAM AnaMda-sukha lAge che. te bhAvimAM AvanArI Apattine joto nathI. tenI dRSTi tevA kAryamAM baMdhAyelI che. jyAre svadArA saMtoSIne parapatnInA bhoganI vAta to dUra raho, paNa kadAca mAtra dRSTipAta thaI jAya to paNa ghaNuM ja duHkha thAya che. kAraNa ke te jIva A kAryane mahApApa, anarthamUlaka ane atizaya duHkhadAyI samaje che. tema ahIM paNa parabhAvadazAmAM AnaMdI banelA jIvane ja Indriyajanya sukha e sukha lAge che, tene bhAvinI Apattio dekhAtI nathI ane svabhAvadazAmAM magna banelA AtmAne IndriyonuM sukha e pApabaMdhanuM sthAna, mahApApa ane anarthamUlaka lAge che. mATe ja rAjapATa choDI, parivArano tyAga karI vairAgI AtmAo sAdhujIvana svIkAre che. bannenI dRSTimAM moTo taphAvata che. eTale ke A bane sukhomAM jAtibheda che. ___ indriyaje sukhe sukhatvamAropitameva, na ca pudgalaskandhe tu sukhaM sukhahetutvaJca / AtmanyevAchinnasukhaparamparA, sukhasya kartRtvAdikArakaSaTkamAtmanyeva ato vAstavaM sukhaM jinAjJAnigRhItaparabhAvasya niHspRhamunereva, ato niHspRhasya mahadindriyAgocaraM svAbhAvikaM sukhamiti // 7 // Indriyajanya sukhamAM sukhapaNuM Aropita che. kalpanAmAtrathI kalpAyeluM che, parAdhIna che, vAstavika sukha nathI. kAraNa ke pudgalanA skaMdhomAM sukha ke sukhanI kAraNatA nathI. mohathI temAM sukhabuddhi thAya che. rAganA kAraNe Indriyajanya sukha e sukha lAge che. bAkI pugala e paradravya hovAthI te sukhamAM parAdhInatA-upAdhibhUtatA ane pariNAme duHkhadAyitA rahelI che. jyAre AtmatattvanA guNonI ramaNatAmAM ja akhaMDa sukhanI paraMparA samAyelI che tathA te sukha svAdhIna che. bAhya koI upAdhi nahIM. kyAreya nAza pAme nahIM ane pariNAme paNa vAstavika sukhadAyitA temAM ja rahelI che. vaLI kartutva-karmatva-karaNatva-saMpradAnatvaapAdAnatva ane adhikaraNatva A chae AtmAnAM kArakacakra AtmAnA sukhamAM ja che. koI paradravyano saMbaMdha nahIM. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 366 niHspRhASTaka - 12 AtmAnA sukhane meLavanAra kartA AtmA, A AtmAne meLavavA yogya paNa Atmatattva ja che A karmakAraka, AtmatattvamAM ramaNatA vaDe ja AtmAnA guNo meLavI zakAya che. A karaNakAraka paNa AtmAmAM ja, guNo pragaTa karIne ApavAnA paNa AtmAne ja che. bIjA koIne nahIM. A saMpradAnakAraka paNa AtmAmAM ja che. je guNo pragaTa karavAnA che te paNa AtmAmAMthI ja pragaTa karavAnA che, paradravyamAMthI nahIM. mATe apAdAnakArakatA paNa AtmAmAM ja che ane pragaTa thayelA guNono AdhAra paNa AtmA ja che. kAraNa ke te guNo AtmAmAM ja rahe che. anya koI sthAnamAM guNo rahetA nathI ke rakhAtA nathI. mATe adhikaraNakAraka paNa AtmA ja che. A pramANe chae kArakacakranuM astitva AtmAmAM ja che. mATe A sukha svAdhIna che. parAdhIna nathI. A kAraNathI jinezvara paramAtmAnI AjJAne anusAra nigRhIta karyo che (kaMTrolamAM karyo che - tyajI dIdho che) parabhAva jeNe evA niHspRha munine ja sAcuM vAstavika sukha che. mATe niHspRha munine je sukha che te sukha mahAna che, IndriyothI agocara che ane svAbhAvika sukha che. arthAt guNonA anubhavanuM je sukha che te sadAkALa rahenAra che. jema parapatnInA bhoganuM sukha ane svapatnInA bhoganuM sukha A bannenI vacce jeTalo taphAvata che teTalo ja taphAvata padgalika sukhamAM ane AtmAnA guNonA sukhamAM che. chA paraspRhA mahAduHkham, niHspRhatvaM mahAsukham / etaduktaM samAsena, lakSaNaM sukhaduHkhayoH // 8 // gAthArtha :- paradravyanI spRhA e moTuM duHkha che ane niHspRhatA e moTuM sukha che. ATaluM ja sukha ane duHkhanuM lakSaNa mahAtmA puruSoe zAstromAM saMkSepathI kahyuM che. IITA TIkA :- "parapRtti" paraca-paravastuna: parar vA gRha-mANA mahAduHa= mahat kaSTam, niHspRhatvaM-nirvAJchakatvam, mahAsukhaM-mahAnanda iti sukhaduHkhayoH samAsena-saMkSepeNa etad lakSaNamuktaM-kathitam / ityanena parAzA eva duHkham / yacca nirvikArAkhaNDasaccidAnandasya svAbhAvikAtmadharmabhoktuH parabhAvAbhilASa eva duHkhaM tarhi kiM parAzA ? iti / vivecana :- paradravyanI je spRhA, parapadArthanI je IcchA, paravastunI je AzA tene paraspRhA kahevAya che. samasta pudgalAstikAya dravya e paradravya kahevAya che. kAraNa ke AtmA cetana che ane pudgaladravya jaDapadArtha che mATe te pudgaladravya AtmAthI paradravya che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 367 tenI IcchA karavI te ja moTuM duHkha che. jema pArakAnA dhanane levAnI IcchA karavI, pArakAnI patnInI sAthe bhoganI IcchA karavI, pArakAnA gharamAM rahevAnI IcchA karavI, pArakAnA dAgInA dhAraNa karavAnI tamannA karavI te jema duHkhadAyI che tema parapadArthanI spRhA e ja moTuM duHkha che ane niHspRhatA rAkhavI, vAgchA na karavI, koIpaNa prakAranA paradravyano moha na karavo te ja moTuM sukha che, mahAna AnaMda che. jema gAmanA ke sagAMvahAlAMnA mAgIne lAvelA dAgInA paherIe ane potAnA vasAvelA dAgInA paherIe to pArakAnA dAgInAmAM khovAI javAnI, bhAMgI-tuTI javAnI, luMTAI javAnI ane lokonAM meNAM sAMbhaLavAnA bhayathI duHkha ja che ane potAnA dAgInA paheravAmAM uparokta koI ciMtA na hovAthI potAnA manano AnaMda samAto nathI. tema niHspRhatAmAM ja moTuM sukha che. mahAtmA puruSoe pUrvaracita zAstromAM atizaya saMkSepathI du:kha ane sukhanuM lakSaNa A pramANe kaheluM che ke "paraspRhA" e duHkha ane "niHspRhatA" e sukha. A kAraNathI "parAzA" paradravyanI je AzA te ja moTuM duHkha che. te kAraNathI nirvikArI akhaMDa samyajJAnanA AnaMdavALA tathA svAbhAvika Atmadharmono (guNono) anubhava karanArA paramArtha tattvanA abhilASuka evA mahAtmAne parabhAvanI abhilASA karavI e ja moTuM du:kha dekhAya che, to pachI tevA prakAranA paradravyanI AzA to kema ja rakhAya ? te to duHkha nahIM paNa mahAdu:kha kahevAya. uttama AtmAonA AvA vicAro, AvI vANI ane AvuM vartana hoya che. asyAtmanaH svaparavivekanigRhItaparabhAvAvirbhAvitAtmAnantAnandasya niHspRhatvaM dharmaH, tadAsvAdanena sukhamiti / ata eva spRhA tyAjyA, spRhA hi svasAmarthyazUnyasya bhavati / ayaM tu pUrNAnandAkhilajJeyajJAnavAn paramaH padArthaH sarvapadArthAvagamasvabhAvaH zuddhAtmIyAnandabhogI / tasya anAdisvatattvAnubhavabhraSTatvena paraspRhAM gatasyApi sAmpratamavyAbAdhAtmabhAvabhAvanayA TaGkotkIrNanyAyena avagatAtmasvarUpasya spRhA - parAzA na bhavatItyupadezaH // 8 // svadravya zuM ? ane paradravya zuM ? svabhAvadazA kone kahevAya ? ane vibhAvadazA kone kahevAya ? sva-svarUpa zuM ? ane para-svarUpa zuM ? ItyAdi bhogono samyajJAna dvArA yathArtha bheda karIne parabhAva dazAno nigraha (tyAga) karavA pUrvaka pragaTa karyo che AtmAnA svarUpano anaMta AnaMda jeNe evA A AtmAno niHspRhatA e dharma che ane te niHspRhatAno svAda mANavo te ja sAcuM sukha che. sva-parano viveka karavA pUrvaka parabhAvane dabAvIne svabhAva svarUpa pragaTa karIne teno AnaMda mANanArA AtmAne ja A niHspRhatA Ave che. tene ja niHspRhatAnuM sukha samajAya che mATe niHspRha thavuM e ja sAcuM sukha che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra spRhA eTale paranI AzA, je kArya karavAmAM pote samartha na hoya, eTale ke potAnuM kArya karavAmAM je pote jAte sAmarthyathI zUnya hoya, te ja parapadArthonI apekSA rAkhe, je mANasa pote svayaM pagathI cAlI zakato na hoya te ja mANasa lAkaDInA TekA Adi parapadArthanI apekSA rAkhe. paraMtu A AtmA to paripUrNa AnaMdavALo ane sarvajJeyatattvane jANavAnA svabhAvavALo che. A AtmA e ja paramapadArtha che. sarve paNa padArthono bodha karavAnA svabhAvavALo che. zuddha potAnA svarUpanA AnaMdano anubhava karavAvALo che. AtmAnuM zuddha svarUpa AvA prakAranuM nirmaLa che. A AtmA svarUpabhogI che. svarUpanA AnaMdavALo che. svarUpanI ja mastIvALo che, alakha niraMjana che. 368 paraMtu moharAjAnuM jora hovAthI anAdikALathI AtmatattvanA anubhavathI rahita banelo A AtmA bhraSTa thayelo che tene potAnA asalI zuddha svarUpanuM bhAna ja nathI. tethI ja paraspRhAne kare che. paradravyonI spRhA Icche che, have teno kAla pAkyo che. jaina zAstro (sadAgama)nuM adhyayana karavAthI, satsaMga ane svAdhyAyanuM vAraMvAra AlaMbana levAthI, sadguruno saMyoga maLavAthI sadguruo pAse niraMtara vAcanA ane vyAkhyAna zravaNa karavAthI, avyAbAdha evA AtmatattvanA mUlabhUta zuddha svarUpanI satata bhAvanA bhAvavAthI TaMkotkIrNanA nyAye jANyuM che potAnA AtmAnuM svarUpa jeNe evA A AtmAne have parapadArthanI spRhA thatI nathI, sva-parano viveka samajAI gayo che. AtmAnuM zuM che ane paranuM zuM che ? te gurugamAdithI barAbara samajAI cUkyuM che. mATe ja parapadArthono tyAga karI A jIva munijIvana svIkAre che, sAdhanAmAM ja joDAya che. dhana, svajana, gRhAdithI niHspRha bane che. utkRSTa tyAgI bane che. gurujI paNa niraMtara te jIvane sva-parano viveka karAvanArI dharmadezanA ja Ape che. svatattva ane paratattvano bheda samajAya tevI satata dharmadezanA ApavI e ja gurujInuM kartavya che. AvI sAcI dezanA ApanArA gurujIne ja sadguru kahevAya che. sva-paranA vivekane karanArI dharmadezanA ApavI ane sAMbhaLavI e ja guru-ziSyano dharma che. bIjA kAmomAM cittane joDavuM te upAdhirUpa che. mATe niHspRha thavA prayatnazIla banavuM ja upadeza 9.11211 bAramuM niHspRhASTaka samApta Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 369 maunASTaka - 13 tha trayodazaM maunASTakram | | ete ca guNAH pUrvoktAH munernirgranthasya bhavanti, ataH munisvarUpaM nirdizati / santi ca loke anirgranthAH nirgranthAropamattAH AtmA'zuddhAbhimAnataH tattvavivekavikalAH / teSAmevopadezAya vizuddhagurutattvAvabodhArthaM cAha-tatra manyate trikAlaviSayatvena AtmAnamiti muniH / tatra nAmamuniH sthApanAmuniH sugamaH, dravyamuniH jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt anupayukto liGgamAtradravyakriyAvRttiH sAdhyopayogazUnyasya pravartanavikalpAdiSu kaSAyanivRttasya pariNaticakre asaMyamapariNatasya dravyanirgranthatvam, bhAvamuniH cAritramohanIyakSayopazamopazamakSAyikotpanna-svarUparamaNaparabhAvanivRttaH pariNativikalpapravRttiSu dvAdazakaSAyodrekamuktaH / pUrNatA, magnatA, sthiratA, mohatyAga, samyajJAna, samabhAva, Indriyajanya, parabhAvatyAga, dharmakriyA, AtmaguNomAM ja tRpti, nirlepatA ane niHspRhatA A sarve guNo ke je pUrve samajAvyA che te nirgastha munine ja hoya che. je muni dhana-svajana-gRhAdi bAhya parigrahanA tyAgI banyA che ane rAga, dveSa, mamatA ane krodhAdi kaSAyo rUpI abhyattara parigrahanA paNa tyAgI banyA che evA bAhya ane abhyattara ema banne prakAranI granthi (gAMTha) vinAnA munine ja AvA guNo hoI zake che. A kAraNathI have muninuM svarUpa samajAvAya che. A saMsAramAM evA paNa ghaNA jIvo che ke jeo bAhya parigrahano tyAga kare che, sAdhu thAya che, paNa atyaMtara parigrahano tyAga karatA nathI. arthAt atyaMtara parigrahavALA hoya che. tethI teo bAhyathI nirgastha che. paNa sAcA nirgastha nathI. sAdhuno veSa rAkhIne potAnI jAtane nirgastha mAnatA ane loko pAse manAvatA nircanthatAnA AropanA madavALA jIvo paNa hoya che. abhimAna be jAtanuM hoya che. prazasta ane aprazasta, jo ke eka abhimAna sAruM to nathI ja, chatAM paNa sudeva, suguru, sudharma ane sanzAstra maLyAM che tenuM mAna karavuM ke huM kaMI sAmAnya mANasa nathI, vItarAga tIrthaMkaraprabhuno sevaka chuM. uttama guru mane maLyA che. meM jinavANI sAMbhaLI che. vItarAga paramAtmA mane maLyA che. ItyAdi te prazasta-mAna ane saccAritra ke sadAcArAdi guNo hoya nahIM, nirgunzatA paNa sAcI na hoya, daMbhapUrvaka nirgasthatA mAne ane manAve, potAnI jAtane tyAgI mahAmunimAM khapAve te saghaLuM ya aprazasta-abhimAna kahevAya che. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37) maunASTaka - 13 jJAnasAra AvA prakAranA AtmAnA aprazasta abhimAnathI potAnI jAtane nirjhantha mAnatA ane manAvatA evA tathA tattvajJAna ane vivekabuddhi vinAnA keTalAka jIvo hoya che. teonA ja upadeza mATe vizuddha evuM gurutattva kevuM hoya che te samajAvavA mATe graMthakArazrI kahe che. tyAM "muni zabda man dhAtu uparathI banyo che "AtmA" nAmano caitanya guNavALo, arUpI, atIndriya ane vANIthI agocara svarUpavALo eka padArtha (AtmA) bhUtakALamAM paNa hato, vartamAnamAM paNa che ane bhAvimAM paNa raheze ja, kSaNavinAzI ke cirakAlavinAzI nathI, Ama traNe kALanA viSaya tarIke Atmadravyane je mAne te muni kahevAya che. AtmAne traNe kAlanA astitvavALo mAne to ja karma-baMdha, karma-udaya, sukha-duHkha, saMsAra-mukti vagere paryAyo ghaTI zake che. mULabhUta dravyane to dravyasvarUpe trikAlaviSayaka svIkAravuM ja joIe, to ja temAM sArA-narasA paryAyo ane tenuM parivartana saMbhavI zake. bauddha darzanakAro kevala kSaNika AtmA mAne che tathA sAMkhyAdi darzanakAro kuTastha nitya AtmA mAne che, te ucita nathI. dravya ane paryAya Ama ubhayarUpa hovAthI nityAnitya che. Ama mAne te muni kahevAya che. AvA prakAranA muni nAmAdi cAra nikSepe cAra prakAranA hoya che. tyAM nAmamuni ane sthApanAmuni pUrve samajAvelI rIti mujaba sugama che. dravyamuni 1 jJazarIra, 2 bhavyazarIra ane 3 tenAthI bhinna tathyatirikta ema traNa prakAranA bhedathI traNa jAtanA hoya che. tyAM muninA svarUpane je jANatA hoya, paraMtu prarUpaNAnA kAle upayoga na hoya-anupayoga hoya, sAdhupaNAnA liMga mAtrane dhAraNa karanArA hoya ane dravyakriyAmAM upayogazUnyapaNe dharmakriyAmAM) vartanArA hoya te munine dravyamuni kahevAya che. - je sAdhya (karmakSaya) sAdhavuM che tenA upayogathI zUnya evA munine tathA vihAraAhAragrahaNa-pratikramaNa Adi pravRttimAM ane tenA saMbaMdhI vicAra vinimaya AdimAM loko potAne mahAmuni mAne eTalA mATe te te kriyAmAM vartanArA ane te mATe ja kaSAyo nahIM karanArA munine, tathA pariNAmanI dhArAmAM asaMyamanA bhAvathI pariNAma pAmelA pAMca IndriyonA viSaya-bhogonI sAnukULatA ja IcchanArA evA munine dravyanirgasthapaNuM samajavuM. cAritramohanIya karmano kSayopazama, upazama ane kSaya thavAthI pragaTa thayelA cAritraguNavALA tathA AtmasvarUpamAM ja niraMtara ramaNatA karanArA, ane tethI parabhAvanI ramaNatA jeNe dUra karI che evA arthAt svabhAvadazAmAM ja ramanArA ane parabhAvathI nivRtta banelA, tathA pariNAmanI dhArAmAM, mAnasika vicAromAM ane kAyika bAhya dharmakriyAnI Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 371 pravRttimAM ema sarvatra anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnIya ane pratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lobha ema bAra prakAranA kaSAyanA udaya vinAnA banelA evA je muni che te bhAvamuni jANavA. A pramANe cAra nikSepA samajAvyA. have sAta nayathI munipaNAno vicAra karAya che. naigamasaGgrahavyavahAranayaiH dravyakriyApravRttadravyAzravaviraktasya munitvam / RjusUtranayena bhAvAbhilASasaGkalpopagatasya zabdasamabhirUdvaivambhUtanayaiH pramattAt kSINamohaM yAvat pariNatau sAmAnyavizeSacakre svatattvaikatvaparamasamatAmRtaratasya munitvam atra samyagjJAnadarzanacAritraprAgbhAvavato dravyabhAvAzravaviratasvarUparatasyAvasaraH naigamanaya, saMgrahanaya ane vyavahAranaya A traNe nayanI apekSAe upayogazUnyapaNe dravyakriyAmAM pravartanArA ane prANAtipAtAdi (hiMsA-jUTha-corI-maithuna ane parigraha ema) dravyAzravathI virAma pAmelA munimAM munipaNuM mAne che. sthUladeSTi hovAthI bahArathI je tyAgI che-tene ja tyAgI muni che ema mAnI le che. RjusUtranaya bhAvasAdhutA prApta karavAnI tIvra tamannAnA saMkalpavALA munine muni mAne che. ane zabda-samabhirUDha ane evaMbhUtanaya pramatta nAmanA chaThThA guNasthAnakathI kSINamoha nAmanA bAramA guNasthAnakamAM vartanArA tathA sAmAnyapaNe pravartatI munipaNAnI pariNAmanI dhArA ke vizeSapaNe pravartatI pariNAmanI dhArA ema banne prakAranI AtmapariNatimAM kevala ekalI AtmatattvanI sAthe ja ekatAmAM ramanArA tathA parama samatArasa rUpI amRtanA ja rasika evA munimAM ja munipaNuM mAne che. chellA traNa nayo nizcayanaya hovAthI sUkSma dRSTivALA che. mATe pravRtti karatAM pariNatine vadhAre mahattva Ape che. jyAre prathamanA traNa navo pravRttine vadhAre mahattva Ape che. A aSTakamAM samyajJAna, samyagdarzana ane sammacAritranI pragaTatAvALA munine tathA dravyAzrava ane bhAvAzrava ema banne prakAranA AzravathI virAma pAmelA evA sAcA munipaNAnA svarUpamAM layalIna evA munine samajAvavAno A avasara che. je have pachInA ATha zlokomAM samajAvAya che. - manyate yo jagattattvaM, sa muniH parikIrtitaH / samyaktvameva tanmaunaM, maunaM samyaktvameva vA // 1 // gAthArtha :- je AtmA jagatanA tattvane jANe che te muni kahevAya che. samyakatva e ja munipaNuM che athavA munipaNuM e ja samyakatva che. III TIkA - "caMte ti" : zamanirvelanuvAstivayatnakSapatnazita:, nA Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 maunASTaka - 13 jJAnasAra lokaM jIvAjIvalakSaNam, manyate - jAnAti tattvaM yathArthopayogena dravyAstikaparyAyAstika-svabhAva-guNa- paryAyaiH nimittopAdAnakAraNakAryabhAvotsargApavAdapaddhatyA jAnAti sa muni: avagRhItatattvaH parikIrtitaH kathitaH zrItIrthaGkaragaNadharaiH / muneHnirgranthasya idaM maunam, eveti nirddhAraNe tatsamyaktvaM, yat yathA jJAtaM tathA kRtamiti tat samyaktvameva, munitvaM samyaktvaM, vA punaH samyaktvameva maunaM nirgranthatvam / vivecana :- zama (upazamabhAva), saMvega (mokSAbhilASa), nirveda (bhavoaga), anukaMpA (dravya-bhAvathI karUNA) ane AstikatA (vItarAga prabhunAM vacano uparanI zraddhA) AvAM uttama prakAranAM pAMca lakSaNothI yukta evo je AtmA jagatanA tattvane eTale ke jIva, ajIva lakSaNavALA samasta lokane yathArtha upayogapUrvaka jANe che tathA dravyAstika, paryAyAstika, nayasApekSapaNe svabhAva-guNa ane paryAyathI nimitta-upAdAnapaNe kAraNa-kAryabhAva pUrvaka utsarga ane apavAdapUrvaka jANavAnI sAcI nIti-rIti mujaba je jANe che te ja sAcA muni kahevAya che. syAdvAdazailIpUrvaka A jagatanuM jevuM svarUpa svayaM che tene te prakAre je jANe che. manyate mAne che, samaje che te muni kahevAya che. dravyathI nitya ane paryAyathI anitya Ama tripadIvALuM vastusvarUpa che. dareka dravyo potapotAnA svabhAvathI, guNathI ane paryAyothI bharelAM che, Izvara jagatkartA nathI paNa jagatanA jJAtA che ItyAdi rIte jagatane yathArtha upayogapUrvaka je jANe che te ja yathArtha jJAnI hovAthI tattvane yathArtha rIte avagRhIta karatA hovAthI (nirNayapUrvaka zraddhA karatA hovAthI) sAcA muni che. Ama zrI tIrthaMkara ane gaNadhara bhagavantoe tevA prakAranA AtmAne muni kahelA che. muni eTale nigrantha AtmA, rAga ane dveSanI gAMTha jeNe chedI nAkhI che evA tathA parigraha (mamatA) vinAnA hoya tene muni kahevAya che. AvA prakAranA muninuM je svarUpa tene mauna kahevAya che. zlokamAM lakhelo ttva zabda nizcaya arthamAM che. tethI AvA prakAranA munipaNAnA dharmane samyaktva ja kahevAya che je vastu jevI (heya-upAdaya-tripadImaya nityAnityAdi dharmavALI) che te vastune barAbara tevI ja jANavI, mAnavI ane jANyA-mAnyA pachI tevuM ja AcaraNa karavuM, Atmatattvane alpa paNa nukazAna kare evA aDhAra pApasthAnakothI dUra rahevuM ane Atmatattvano upakAra kare evA paMcAcArAdinuM pAlana karavuM tat te munipaNuM e samyaktvameva samyaktva ja che. A rIte yathArtha evuM munitva samyaktva = munipaNuM te samyaktva ja che, sAcI dRSTi che. vA-punaH = athavA samyaktvameva manaM = samyaktva e ja munidharma che eTale ke samyaktva e ja yathArtha nigranthatA che. = = Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 A rIte heya-upAdeyane barAbara jANavA, jANIne yathArtha rIte mAnavA ane mAnIne heyano tyAga karavo, upAdeyano svIkAra karavo eTale ke svabhAvadazAmAM ja vartavuM ane vibhAvadazAthI dUra rahevuM te ja sAcuM munipaNuM che ane te ja sAcuM samyakatva che. A rIte vibhAvadazAthI dUra rahevuM e ja samyakatva ane e ja munipaNuM jANavuM. jema bolavA rUpa vacanoccArathI dUra rahIe tene vyavahAramAM mauna kahevAya che tema vibhAva-bhAvathI dUra rahevuM tene nizcayanayathI mauna kahevAya che. atra yat zuddhazraddhAnanirdhAritAtmasvabhAvaH, tatra avasthAnaM caraNaM, yacca samyagdarzanena nirdhAritaM, samyagjJAnena vibhaktaM, svarUpopAdeyatvaM tacca tathaiva bhavati ramaNaM caraNaM munitvam / ataH samyakzraddhAgRhItakaraNaM tat evambhUtanayena samyaktvamevam, ata eva samyagmunitvaM samyaksvarUpam / iti jJaparijJA-pratyAkhyAnaparijJAprAptameva kAryasAdhakam, tena samyaktvamunitve abhedaH samyadRSTibhiH yaccaturthaguNasthAnasthaiH sAdhyatvena dhAritaM, tathAkaraNe yatra munibhAve niSpAdita siddhAvasthAyAm / ityanena zuddhasiddhatvasya dharmanirdhAraH samyaktvam / - ahIM zuddha ane nirmaLa evI zraddhApUrvaka nirNata karyuM che (eTale ke nizcayapUrvaka jANIne zraddhApUrvaka svIkAryuM che) AtmasvabhAvanuM svarUpa jeNe evo uttama AtmA tevA prakAranA AtmasvabhAvamAM je sthira thAya, jAmI jAya tene ja "caraNa (cAritra)" kahevAya che. sArAMza ke samyagdarzana dvArA zuddha evA AtmasvabhAvano nirNaya karyo ane samyajJAna dvArA vibhAvadazA ane svabhAvadazAno yathArtha rIte vibhAga karIne "AtmasvarUpa ja upAdeya che" Avo pAko nirNaya karIne te ja gamI javuM, temAM ja ramavuM, AtmAnA ja svarUpanI laganI lAgavI, temAM ja ramaNatA karavI, tene ja jIvanamAM apanAvI levuM tene ja cAritra kahevAya che. AvA prakAranuM je cAritra te ja munipaNuM samajavuM. A kAraNathI saMgrahanaya vaDe AtmAmAM siddhaparamAtmA jevuM ja svarUpa sattAgata rIte raheluM che tene ja samyazraddhApUrvaka cittamAM grahaNa karIne AcaraNamAM lAvavuM. pragaTa karavuM, tene pragaTa karavA te tarapha prayatnazIla banavuM tene ja evaMbhUtanayathI samyakatva kahevAya che. AtmAnI svabhAvadazAno yathArtha rIte vibhAga karIne tene ja lakSya banAvIne te tarapha satata prayatnazIla banavuM ane AtmatattvanI bAdhaka ane heya evI vibhAvadazA pratyenA vaLAMkano tyAga karIne svabhAvadazAnI prApti tarapha prayatnazIla banavuM te ja sAcuM samyakatva che. AvA prakAranuM sAcuM je samyakatva che. te ja yathArtha munipaNuM che ane AvA prakAranuM je Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 maunASTaka - 13 jJAnasAra samyak munipaNuM che te ja sAcuM samyak sva-svarUpa che. arthAt AtmasvarUpa che. Ama tattva samajavuM. A pramANe jJaparikSA dvArA yathArtha rIte jANeluM ane pratyAkhyAna parijJA vaDe vibhAvadazA ane svabhAvadazAno bheda karavApUrvaka vibhAvadazAno tyAga karI svabhAvadazAmAM ekAgra banavuM. A rIte samyagbhAvapUrvakanuM je munipaNuM che te ja kAryasAdhaka (mukti ApanAruM) bane che. tethI uparanI dazAmAM samyaktvano ane munipaNAno abheda jANavo. kAdavamAM paDelI sonAnI lagaDI athavA sphaTikano goLo bhale cAre bAjuthI kAdava vaDe lepAyelo hoya to paNa te dravyano eka paNa paramANu athavA eka paNa TukaDo kAdava banyo nathI ke banato nathI. te dravya jevuM che tevuM ja zuddha ane nirmaLa ja rahe che. tevI ja rIte karmothI lepAyelo AtmA paNa karmonA kAraNe bhale malIna thayo hoya to paNa AtmAnuM mUlabhUta ratnatrayI-Atmaka zuddhasvarUpa jarA paNa gumAvyuM nathI. te to jevuM asalI svarUpa che tevuM ja che, tethI upara uparano kAdava jo dUra karIe to mUlabhUta sonAnI lagaDI ane sphaTikano goLo jema prApta karI zakAya che, tema AtmAmAM lAgelAM karmo jo dUra karAya to asalI zuddha svarUpavALo nirmaLa AtmA prApta karI zakAya che. AvA prakAranuM cothA guNasthAnakamAM vartatA samyagdaSTi jIvo vaDe AtmAnuM zuddha, nirmaLa, kSAyikabhAvanA guNovALuM je svarUpa nirdhArita karAyuM che (zAstronA abhyAsa dvArA yathArtha rIte je jaNAyuM che) te ja nirmaLa svarUpane prApta karavA mATe tathArane tevA prakArano sAco puruSArtha karAye chate je je guNaThANe jeTalo jeTalo prayatna karAya che te te guNaThANe teTalA teTalA aMze siddhAvasthAmAM raheluM svarUpa prApta karAya che. sArAMza ke = samyaktva dvArA AtmAno munibhAva jANIne tene pragaTa karavAno puruSArtha karAye chate siddhadazA jevuM AtmasvarUpa pragaTa thAya che. nRtyanena - Ama nirdhArita Atma-svarUpa taraphano prayatna nirdhArita svarUpane avazya pragaTa karanAra bane che te mATe zuddha-nirmaLa-sarvathA karmarahita avasthA ane jJAnAdi guNamaya evuM siddhatva e ja sAco Atmadharma che. te ja yathArtha lakSya che. AvA prakArano manamAM pAko nirNaya karavo te ja samyaktva ane tenI ja prApti mATeno je prayatna ja munipaNuM che. A rIte samyaktva e ja munipaNuM jANavuM. cothApAMcamA guNaThANAvALA jIvo saMgrahanayathI aMdara rahelA sattAgata svarUpano nirNaya kare che. chathI bAra guNaThANA vALA jIvo tenA upAyamAM pravartatA chatA vyavahAra ane RjusUtranayathI tene prApta karavA prayatna kare che ane zabda-samabhirUDha nayathI teramA-caudamA guNaThANAvALA Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 375 jIvo te zuddha svarUpAtmaka sAdhyanI atizaya nikaTa pahoMce che ane evaMbhUtanayathI te ja zuddhasvarUpano siddhAvasthAmAM pUrNapaNe AvirbhAva thAya che. A rIte cothA guNaThANAthI sAdhya tarIke jeno pAko nirNaya karAyo che te ja sAdhya upara uparanA guNasthAnakomAM bhinna bhinna nayonI apekSAe prApta karAya che mATe samyakatva ane munipaNAno abheda che. samyatvakAle je sAdhya che te ja sAdhya munikAle paNa varte che ane muktidazAmAM paNa te ja sAdhya siddhapaNe varte che. A bAbatamAM AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke - AcArAr3e-jaM sammaM ti pAsahA taM moNaM ti pAsahA, jaM moNaM ti pAsahA taM sammaM ti pAsahA / Na imaM sakkaM siDhilehiM adijjamANohiM guNAsAehiM vaMkasamAyArehi pamattehiM gAramAvasaMtehiM / muNI moNaM samAyAe dhuNe kammasarIragaM paMtaM lUhaM sevaMti vIra sapUttasit I (AcArAMga vyuta-1, adhya-pa, uddezo-3, sUtra-155) tathA paJcAstikAyeSu jIvaH cetanAlakSaNaH, tatra svIyAtmabaddho'pi vibhAvagrasto'pi sattayA nirmalAnandI nirdhArya tadAvaraNavigamAya mohahetUn dravyAzravAn heyatayopalakSitAn heyatayA karotIti samyaktvaM munisvarUpam // 1 // je pApakarmanA varjanane yathArtha rIte nirdhArita kare che eTale ke pApakarmane heya tarIke sAcA manathI jANe che te ja tenAthI dUra rahevA rUpa munibhAvane jANI zake che ane je sAcA munibhAvane jANe che te ja te pApakarmavarjanane yathArtha rIte nirdhArita karI zake che. dAkhalA tarIke je manuSyo sarpane, viSane, kaMTakAdine yathArthapaNe nirdhArita kare che, yathArthapaNe jANe che te ja manuSyo sarpathI, viSathI ane kaMTakAdithI bacI zake che tema ahIM paNa jANavuM. mohadazA upara kaMTrola Ave, rAgAdi bhAvo jitAya to ja Atmatattva samajAya tevuM che. sAmAnya mohAdhIna jIvo vaDe A tattva samajI zakAya tevuM nathI, to pachI te tattva AcaravAnI vAta to ghaNI dUra ja rahe che. mATe ja kahe che ke - (siDhillesTiM) (zithila) saMyama ane tapAdi anuSThAna AcaravAmAM mandavIryavALA jIvo vaDe, (vimAdiM) putra, strI, dhana Adi pratyenA rAgAdithI ArdIbhUta karAyelA (alpaviyogakAle paNa AMsu sAranArA) jIvo vaDe (guNa/sArdi) zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza A pAMca pudgaladravyanA je guNo che te guNonA AsvAdanamAM DubelA jIvo vaDe, (vaMsamAyArdi) vakratAvALuM (mAyAvI) AcaraNa karanArA jIvo vaDe (5matteTiM) viSaya ane kaSAya rUpa pramAdamAM Asakta jIvo vaDe tathA (garamAvatehi) gharamAM vasatA (gRhastha) jIvo vaDe pApakarmonA varjana rUpa maunapaNuM prApta karavuM ane pAlana karavuM te azakya che. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 maunASTaka - 13 jJAnasAra paraMtu traNe jagatanA yathArtha svarUpanuM manana karanArA ane saMsArIbhAvothI alipta rahenArA niHspRha evA muni puruSo ja sAvadya pApakarmavarjana rUpa maunapaNAne samaya-samAvAya = dhAraNa kare che te maunane dhAraNa karIne sAta dhAtunA banelA audArika zarIrane ane ATha karmonA banelA kArmaNazarIrane zu = dunIyAt = dhuNAve-kaMpAve-jarjarita kare arthAt khapAve. A aSTavidha karma khapAvavA rUpa kArmaNazarIrano nAza karavA mATe ja samyajJAnavALA ane samyakdarzanavALA vIrapuruSo prAntabhikSA (vAla-caNAdi rUpa tuccha dravya) levArUpe tathA vigaIo vinAnI rukSa bhikSA grahaNa karavA rUpe AhAra grahaNa kare che. pAMca astikAya dravyo che. temAM eka jIvadravya ja cetanAlakSaNavALuM che. te Atmadravya ja jJAnaguNavALuM hovAthI karmothI baMdhAyeluM che ane vibhAvadazAmAM phasAyeluM che. chatAM paNa sanzAstrothI, satsaMgathI tathA sadguruthI jyAre AvuM bhAna thAya che ke huM sattAthI siddhaparamAtmAnI jevo anaMta guNovALo chuM, huM ja bhagavAna paramAtmA chuM, huM ja nirmaLa AnaMdavALuM dravya chuM. AvA prakAranA potAnA mULabhUta zuddha svarUpano nirNaya karIne te zuddha svarUpa uparanA tamAma AvaraNone dUra karavA mATe mohanA hetubhUta hiMsA-mRSAvAda-steya -maithuna-parigrahAdi dravya Azravo A ja moTA cora che. AtmAnuM bagADanArA che. mATe dUra karavA jevA che." ema heya tarIke teone yathArtha rIte jANIne heya tarIke ja Acare che. arthAt dravya Azravono paNa tyAga kare che. tyAre ja samyakatva arthAt munipaNuM prApta thAya che. A rIte samyatva e ja muninuM svarUpa che ane muninuM svarUpa e ja samyakatva che. I15 AtmAtmanyeva yacchuddham, jAnAtyAtmAnamAtmanA / seyaM ratnatraye jJaptirucyAcAraikatA muneH // 2 // gAthArtha - kartA evo A AtmA karaNabhUta evA potAnA AtmA (nA jJAnaguNa ane vIryaguNa) vaDe, astitva-vastutva vagere anaMta dharmothI yukta evA potAnA zuddha AtmAne, AdhArabhUta evA potAnA AtmAmAM ja satsaMga, svAdhyAya ane gurugamathI jyAre jANe che tyAre te muninI ratnatrayIne viSe te pravRtti jJAna-ruci-AcaraNAnI ekatArUpa thAya che. rA/ TIkA :- "mAtmA rUtti', kAtra jJAnAviguOInA meraUSmUtAnAM sAtvikaarykrtaa AtmA eva, atropAdAnasvarUpe SaTkArakacakramaya eva AtmA svayameva kartRkAryarUpo'pi kAraNarUpasampradAnApAdAnAdhikaraNaH svayameveti vyAkhyAtaM bhASye Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 zrIninamadrakSamAzramaLe: / ta va AtmA-nIva: rUipaH / AtmanA-AtmIyajnyaanviiryenn karaNabhUtena, AtmAnamanantAstitva-vastutva - dravyatva sattva - prameyatva-siddhatva dharmakadambakopetaM kAryatvApannama, Atmani AdhArabhUte astitvAdyanantadharmaparyAyapAtrabhUte jAnAti / sA iyaM jAnAtirUpA pravRttiH, sA eva ratnatraye - samyagdarzanajJAnacAritralakSaNe jJapti: tri: AvAra: bhAsananirddhArAcArarUpaH, eteSAmekatA - abhedapariNatiH munerasti, ityanena AtmanA AtmAnaM jJAtvA tadruciH tadAcaraNaM muneH svarUpam / = 377 vivecana :- AtmA koIpaNa prakAranuM kArya kare che tyAre karaNa be prakAranAM hoya che. AtmAthI abhinna ane AtmAthI bhinna. jema kuMbhAra ghaTa banAve, suthAra bArI-bAraNAM banAve, sonI dAgInA banAve. A traNe udAharaNomAM kuMbhAramAM, suthAramAM ane sonImAM te te kArya karavAnI kalAnI je jANakArI che, jJAna che, te abhinnakaraNa kahevAya che. kAraNa ke jJAna AtmAthI abhinna che ane daMDa-cakrAdi je je bAhya-sAdhanasAmagrI che te AtmAthI kathaMcid bhinna kAraNa che mATe bhinnakaraNa kahevAya che. vastunA svarUpane jANavAmAM jJAnavIryAdi je je guNo che te AtmAthI kathaMcid abhinna che, tAdAtmya saMbaMdhavALA che. kAraNa ke teonI vacce guNa-guNIbhAva che. A rIte AtmAnI sAthe abhedabhAve karaNarUpe rahelA jJAnAdi guNone jANavAnuM kArya karanAra athavA abheda bhAve karaNarUpe rahelA jJAnAdiguNo dvArA ghaTa-paTAdi vastutattvane jANavApaNAnuM kArya karanAra AtmA ja che. kAraNa ke AtmA ja cetana che. je cetana hoya te ja jJAyakatA dharmavALo hoya che. mATe jJAyakatA dharma AtmAno ja che. jJAnAdi guNono kartA AtmA ja che. mATe AtmA kartA che. AtmAmAM jJAna-darzana-cAritra ane vIryAdi guNonAM je je kAryo thAya che te te kAryomAM te te kAle AtmA upAdAnakAraNasvarUpe samajavo. kAraNa ke jANakArI thavApaNuM AtmAmAM ja che. kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane AdhAra A chae kArakacakra AtmAmAM che mATe AtmA SaTkArakamaya che. (1) jJAnAdi guNone karanAro AtmA ja che. AtmA ja vastu-svarUpane ane Atmatattvane jANe che. mATe AtmA e jJAnAdi guNono kartA kAraka che. (2) AtmAne Atmatattva ja jANavAnuM kArya karavAnuM che. kAraNa ke e ja prApta karavA yogya che. Atmatattva e ja sAcuM lakSya che, prAptavya che. bAkInAM sarve paNa bhoganAM kAryo mohanI parAdhInatAthI thAya che. te AtmAnuM potAnuM kArya nathI. mATe Atmatattva jANavuM Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u78 maunASTaka - 13 jJAnasAra ane tene prApta karavA prayatna karavo e AtmAnuM kArya che ane te AtmA ja che. mATe AtmAne meLavavA lAyaka karmakAraka paNa AtmA ja che. A karmakAraka che. (3) A AtmA jeTalA pramANamAM AtmadazAmAM sthira rahe teTalA pramANamAM tenAthI ja karmonI nirjarA thatAM pUrNaguNI AtmA prApta karI zakAya che. mATe AtmatattvanI prAptinuM karaNakAraka paNa AtmA ja che. (4) prApta kareluM - eTale ke pragaTa kareluM AtmasvarUpa A AtmAne ja ApavAnuM che. anya koI paradravyane kaMI ApavAnuM nathI. mATe saMpradAnakAraka paNa AtmA ja thAya che. (5) AtmAnuM zuddha, nirmaLa kSAyikabhAvanuM kevalajJAnAdika je zuddha svarUpa meLavavAnuM che. te potAnA AtmAmAM ja sattAgata raheluM che eTale tyAMthI ja meLavavAnuM che. jyAMthI prApta karavAnuM hoya che tene apAdAnakAraka kahevAya. eTale AtmA ja apAdAnakAraka che. (6) prApta kareluM AtmasvarUpa A AtmAmAM ja rAkhavAnuM che. anyatra kyAMya mukavAnuM nathI. pragaTa karelA te svarUpane sAcavavA mATenI tijorI paNa A AtmA ja che. mATe AdhArakAraka paNa AtmA ja che. A rIte AtmatattvanI prAptimAM A AtmA ja chae kArakamaya che. A pramANe A AtmA ja potAnA svarUpano kartA che, kAryarUpa paNa che. kartAsvarUpa, karmasvarUpa hovA chatAM karaNa svarUpa paNa pote ja che. tathA saMpradAna, apAdAna ane adhikaraNAtmaka paNa A AtmA pote ja che. A pramANe zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe vizeSAvazyakabhASyamAM kahyuM che. gAthA 2112 thI 2018 mAM A sAta gAthAo tathA tenA artho panaramA vivekASTakanA sAtamA zlokamAM A ja graMthamAM lakhyA che. tyAMthI joI levA vinaMti che. A pramANe hovAthI A AtmA pote ja potAnA svarUpano kartA che. AtmAnA potAnA ja pragaTa thayelA jJAna ane vIryaguNo Atmatattva pragaTa karavAmAM karaNa rUpe kAma kare che. tethI karaNabhUta jJAna-varyAtmaka AtmA dvArA ja pUrNa Atmatattva prApta karI zakAya che. mATe AtmA ja karaNa kAraka che. tathA A AtmAmAM ja astitva, vastutva, dravyatva, sattva, prameyatva ane siddhatva ItyAdi aneka dharmo rahelA che. tethI AvA prakAranA sattAgata anaMta dharmonA samUhathI yukta evo A AtmA ja sattAgata guNone pragaTa karavApaNA rUpe karmakArakane (kAryatAne) pAmelo che. tathA astitva Adi anaMta dharmo ane paryAyonA pAtrabhUta (AdhArabhUta) paNa A AtmA ja che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 379 AvA prakAranA dharmo ane paryAyonA AdhArabhUta evA AtmAmAM ja kAraNabhUta evA jJAna-varyAdi guNAtmaka AtmA vaDe astitvAdi anaMta guNonA bhaMDAra evA A AtmAne cetanAlakSaNavALo A jIva che. ema je jANe che. te ja AtmAne jANI zake che. "Atmatattvane jANavArUpa je A pravRtti che" te paNa vibhAvadazAno tyAga karIne AtmA svabhAvadazAmAM ekAgra bane to ja thaI zake che. tethI Atmatattvane jANavArUpa A pravRtti samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritra svarUpa ratnatrayIne viSe bhAsanAtmaka (jANavA rU5) jJapti, niddhara rUpa (zraddhAmaya) ruci ane AcaraNa AcaravA rU5 AcAra ema A traNe guNonI ekamekatA arthAt abhedapariNati jo karavAmAM Ave to ja thAya che. tethI AvA prakAranI traNe guNonI A ekatA prApta karavI atyanta Avazyaka che. AvI traNe guNonI ekatAtanmayatA viziSTa munine ja hoya che. saMsArIne ke zithila munine AvA prakAranI abhedapariNati saMbhavatI nathI. AvA prakAranA zAstrakAranA A kathanathI samajAya che ke - AtmA vaDe AtmAne jANIne tevA prakAranA Atmatattva upara atizaya daDha rucivALA banIne te ja AtmatattvanuM AcaraNa karavuM. Ama traNe guNomAM haLIbhaLI javuM, layalIna thaI javuM, ekAgra banI javuM e ja muninuM munipaNuM che. A ja sAcuM munipaNAnuM svarUpa che. bhAvanA ca mithyAtvAjJAnAsaMyamaikatvena paudgalikasukhaM sukhatvena nirdhArya jJAtvA ca tadAcaraNapravRttasyAnantakAlaM tattvAnavabodhena nidAghajvaraparigata iva mRttikAlepa ivAvaguNThitaH karmapudgalaiH na copalabdhaH tattvazraddhAna-jJAna-ramaNAnubhavalavo'pi / tenaiva nisargAdhigamAdikAraNena anAdinidhano'yaM jIvo'nantajJAnAdiparyAyAliptAmUrtasvabhAvo'vagataH nirdhAritazca sAdhyo'haM sAdhako'haM siddho'haM jJAnadarzanAnandAdyanantaguNamayo'hamiti jJaptiruci-AcaraNarUpaM munisvarUpam / uktaJca - upara kahelI vAtano bhAvArtha A pramANe che - mithyAtva, ajJAna, asaMyama ane kASAyika manovRttio ItyAdi azubha bhAvonI sAthe A jIvanI anAdikAlathI ekatAtanmayatA-layalInatA hovAthI moha ane ajJAnadazAnA kAraNe padgalika sukhane ja sukha che evo manamAM pAko nirNaya karIne tene ja sukhabuddhie jANIne te padgalika sukhasAmagrI prApta karavA mATenI ja savArathI rAta sudhI vividha prakAranI AcaraNAo AcaravAmAM niraMtara pravRttizIla banelA A jIvane anaMta anaMta kAlathI sAcA Atmatattvano bodha na thayelo hovAthI zuddha AtmatattvanuM bhAna ja nathI. AtmAnA svarUpano ane guNono kyAreya vicAra paNa karyo nathI, kyAreka dharma karyo haze to paNa bhogabuddhi ja AgaLa rAkhI haze. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38) maunASTaka - 13 jJAnasAra paNa Atmasukhane jANyuM nathI ane paudgalika sukhomAM ja A jIva garakAva hovAthI jema unALAnA tApathI vyApta manuSya ThaMDaka mATe zarIre cAre bAju mATIno lepa kare tenI jema mana-vacana-kAyAnI azubha pravRttinA kAraNe karmapudgalo vaDe A jIva avaguMThita thayelo che. eTale ke karmothI lepAyelo che. mohanA udayanA kAraNe padgalika sukhomAM ja rAgAdha banyo hovAthI AtmatatvanI sAcI zraddhA, AtmatattvanuM sAcuM jJAna ane AtmatatvanI AcaraNAnA anubhavano eka lavamAtra paNa prApta karAyo nathI. AtmA taraphanI dRSTi kyAreya jAgI ja nathI. kadAca kyAreka kyAreka dharmanuM AcaraNa AcaryuM haze to paNa "A bhavamAM kaMIka dAnapuNya karyuM haze to bhavAntaramAM daza gaNuM maLaze" ItyAdi rIte mohamayI dRSTithI bhautika sukhamAM sukhabuddhi rAkhIne ja te AcaraNa kareluM che. dharma karavAmAM paNa bhogabuddhi ja A jIvanI rahelI che. tathA dharma na kare tyAre paNa kevaLa dhana kamAvuM, parivAranuM poSaNa karavuM, samAjamAM mAna-mobho meLavavo, sArI gADI, baMgalo vasAvavo ItyAdinuM ja dhyAna satata rahyuM che. AtmA ke AtmAnA guNonI to kyAreya smRti jAgRta thaI ja nathI. tethI ja anaMta saMsAramAM A jIva bhaTake che. paraMtu tathAbhavyatAno kAla pAkavA rUpa atyaMtara kAraNa maLavAthI ane nisarga athavA adhigama Adi bAhya kAraNo maLavAthI "mAro A jIva anAdi anaMta che, anaMta anaMta jJAnAdi guNAtmaka paryAyavALo che, mUlasvarUpe alipta che. mUlasvarUpe amUrta svabhAvavALo che" A vAta A jIvane samajAya che ane niraMtara gurugamathI, satsaMgathI, sanzAstrathI ane satata vAcanA-zravaNathI tathA niraMtara sAcA abhyAsathI manamAM Avo pAko nirNaya A jIva kare che ke "huM ja sAdhya chuM, huM ja sAdhaka chuM, huM ja siddha chuM, jJAna-darzanAdi anaMtaguNovALo paNa huM ja chuM, mAruM svarUpa hAla huM vartu chuM tenAthI ghaNuM bhinna che. huM mArga bhUlyo chuM, paudgalika sukha e sukha che ema meM mAnyuM che paNa te mAruM sAcuM svarUpa nathI, paNa anaMta AtmaguNo e mAruM svarUpa che, bhautika sukha e to eka baMdhana che." AvA prakAranI AtmatattvanI kaMIka jhAMkhI thAya che ane ruci pragaTe che. tattvajJAna thAya che ane tenI ja AcaraNA karavAno tIvrabhAva jAge che. Ama A jIvano Avo ja vaLAMka (yu Tana) thAya che. te ja yathArtha munisvarUpa che. yogazAstramAM pUjya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI mahArAjazrI kahe che ke - AtmAnamAtmanA vetti, mohatyAgAd yadAtmani / tadeva tasya cAritraM, tad jJAnaM tacca darzanam // 2 // (yogazAstraprakAza-4, zloka-2) Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 puna: haribhadrapUjyaiH SoDaza vAta: pati tirUM, madhyamavRtti (vRddhi) vicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH, parIkSate sarvayatnena // 1-2 // 11211 - 381 (SoDazaka prakaraNa prathama SoDazaka zloka-2) ataH, tattvaikatvaM cAritram, // 2 // potAnA AtmAmAM ja rahelA potAnA Atmatattvane potAnA AtmajJAna vaDe je jANavuM te ja jIvanuM cAritra kahevAya che ane te ja samyajJAna che ane te ja samyagdarzana che. pUjya zrI haribhadrasUrijIe SoDazakamAM paNa kahyuM che ke - bAlajIvo sAdhunA liMgane (vezane) dekhe che. madhyama jIvo (madhyama buddhivALA jIvo) sAdhunA AcaraNane dekhe che, paraMtu paMDita puruSo sarvaprakAranA prayatno vaDe sAdhumAM rahelA AgamasaMbaMdhI tattvajJAnane dekhe che. tene ja vadhAre bhAra Ape che. A kAraNathI AtmAe AtmatattvanI sAthe atizaya vadhAre ekAgra banavuM joIe. punastadeva draDhayati pharIthI te ja vAta vadhu draDha kare che cAritramAtmacaraNAd jJAnaM vA darzanaM muneH / zuddhajJAnanaye sAdhyaM, kriyAlAbhAt kriyAnaye // 3 // gAthArtha :- munimahAtmAnuM AtmabhAvamAM AcaraNa karavuM e ja cAritra che. e ja jJAna che ane e ja darzana che. zuddha jJAnanayanI apekSAe A jJAna ane darzana ja sAdhya che ane kriyAnayanI apekSAe kriyAnA lAbha dvArA te sAdhya che. gA TIkA :- "vAritramiti'' trAtmavaraLA-AtmasvarUparamaLAt paramAvapravRttityaagaat cAritraM, AtmasvarUpAvabodhaH jJAnaM, svIyAsaGkhyeyapradezavyApyavyApakatvena sahajalakSaNajJAnAdyanantaparyAyaH ahaM nAnya iti nirddhAraH darzanam, ityanena AtmA jJAnadarzanopayogaguNadvayalakSaNaH / evamuktaJca bhASye- AtmanaH guNadvayameva vyAkhyAnayanti iti tanmate jJAne sthiratvaM cAritraM, tena jJAnacAritrayorabheda eva / jJAnamevAtmapariNAmavyApRtaM (AtmapariNAmamayI vRttiH ) samyaktvam AzravarodhaH tattvajJAnaikatA cAritram, evaM vyApArabhedAt jJAnasyaivAvasthAtrayam / uktaJca - sanmatiprakaraNe - Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 maunASTaka - 13 jJAnasAra vivecana :- AtmAnuM Atma-svabhAvamAM ramavuM, parabhAvanI pravRttino tyAga karavo ane svabhAvadazAmAM lIna banavuM tene ja cAritra kahevAya che. AtmatattvanA svarUpano avabodha thavo te jJAna kahevAya che. mAro AtmA potAnA ja asaMkhya pradezomAM vyApya-vyApakabhAve rahelo che tathA svAbhAvika lakSaNa svarUpa evA jJAnAdi anaMtaparyAyavALo che. mAruM bIjuM koI lakSaNa nathI. goro-kALo, jADo-pAtaLo, strI-puruSa, pazu ItyAdi je svarUpa che. te mAruM svarUpa nathI, karmonA udayathI baneluM che mATe vaibhAvika svarUpa che. te svarUpa mAruM nathI huM to jJAnAdi paryAyavALo chuM. Avo pAko nirNaya karavo te darzana kahevAya che. Ama samajavA vaDe jJAnopayoga ane darzanopayoga ema be ja guNonA lakSaNavALo A AtmA che. Ama zrI vizeSAvazyakabhASyamAM zrI jinabhadra gaNikSamAzramaNajIe kahyuM che. teo bhASyamAM jJAna ane darzana ema be guNovALo ja AtmA che Ama vyAkhyAna kare che. kAraNa ke zubhamAM pravRtti karavI ane azubhathI nivRtti karavI AvA prakAranuM je cAritra che, te to zubhakAyAdi yogAtmaka arthAt kriyAtmaka che ane mULabhUta svarUpe AtmA to akriya ane ayogI che. tethI kriyAtmaka cAritra e AtmAno guNa nathI. tethI ja siddha bhagavaMtone "norcarittA no pittA" kahevAya che. zubhayogakriyA e jJAnasAdhanA karavA mATenuM sAnukuLa sAdhana che. mATe teno upacAra karAyo che, paNa vAstavikapaNe to te puNyabaMdhano Azrava ja che te cAritra nathI. mATe zubha yoga-kriyAne cAritra na kahetAM AtmAnuM zuddha jJAna dazAmAM sthira thavuM te ja cAritra kahevAya che. tethI jJAna ane cAritra guNano abheda che. je AtmadazAnuM jJAna ane temAM jAmI javuM te ja cAritra jANavuM. tethI jJAna, darzana, cAritra ema traNa guNo nathI, paNa jJAna ane darzana ema be ja guNo che. savAso gAthAnA hUMDInA stavanamAM pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI kahe che ke - jJAnadazA je AkarI, teha caraNa vicAro ! nirvikalpa upayogamAM, nahI karmano cAro 3-3 Atma tattva vicArIe.. A rIte Atmatattva jANavuM. mATe te jJAnaguNamAM ja layalIna thavuM te cAritra kahevAya che. "AcaraNA e yogAtmaka che ane AtmAnuM svarUpa yogAtmaka nathI. mATe yogane cAritra kema kahevAya? tethI cAritra e jJAnathI bhinna nathI mATe te banneno abheda che. tethI ja vizeSAvazyakabhASyamAM be guNavALo ja AtmA jaNAvyo che. athavA be guNavALo paNa AtmA nathI, mAtra eka jJAnaguNavALo ja AtmA che. jJAnaguNanI ja vivakSA bhede be athavA traNa avasthA che. Atmatattvane jANavA svarUpa je jJAna che te jJAna ja AtmadazAnA pariNAmomAM vyApRta hoya, AtmatattvanuM je zuddhasvarUpa che tenA ja nirNayamAM jo pravartatuM hoya Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 to te jJAnane ja samyakatva kahevAya che tathA te jJAnapUrvaka Azravono je rodha karyo ane AtmatattvanA jJAnanI sAthe je ekatA prApta karI te ja cAritra kahevAya che. Ama jANapaNAno vyApAra te jJAna, nirNayapaNAno vyApAra te samyakatva ane AcaraNapaNAno je vyApAra te cAritra. ema vyApAranA bhedathI eka jJAnaguNanI ja bhinna bhinna traNa avasthA che. svataMtrapaNe traNa guNo nathI. A viSayamAM bhinna bhinna nayothI carcA-vicAraNA zAstromAM karelI che Ama jANavuM. pUjyapAda zrI siddhasenadivAkarasUrijIe sanmati prakaraNamAM kahyuM che ke - evaM jiNapannatte, saddahamANassa bhAvao bhAve / purisamaNivode, vaMsado devapha nutto (kAMDa-2, gAthA-32) tathA ca kriyAnaye kriyAlAbhAt sAdhyaniSpAdanAya iti / prathamaM ca kriyAnayasAdhyaM, tattvaprAgbhAve ca sarvaM jJAnanayasAdhyamasti / vastutaH jJAnapravRttireva caraNaM jJAnamayasevA AtmadharmattvAt ata jJAnasvarUpa evAtmA // 3 // "A pramANe jinezvarabhagavaMtoe prarUpelA bhAvonI bhAvapUrvaka zraddhA karatA puruSanuM je matijJAna che te matijJAnamAM ja darzanazabdano prayoga karavo ucita che. kAMDa-2, gAthA3rA kriyAnayanA abhiprAye prathama dharmakriyA karavI ane dharmakriyA karavAthI teno lAbha thavAthI sAdhyanI niSpatti thAya che, tethI sAdhyanI prApti mATe kriyAnayanA abhiprAya pramANe kriyAno lAbha karavo. arthAt dharmakriyA karavI. tethI prAthamika avasthAmAM kriyAnayathI sAdhya sAdhavAnuM hoya che. jema jema kriyA dvArA tattvajJAnano prAdurbhAva thAya che tema tema pachIthI sarva sAdhya jJAnanayathI siddha thAya che. bhedanayathI vicArIe to prathama kriyAmArga ane pachI jJAnamArga hoya che. paraMtu paramArthathI vicArIe to jJAna ane kriyA bina nathI, paNa jJAnamaya je pravRtti che te ja cAritra che. arthAt jJAnamaya je pravRtti che te ja kriyA che. kAraNa ke jJAnapUrvakanI AtmatattvanI sevA karavI e ja AtmAno dharma che. pravRtti-kriyAsevA ke cAritra e saghaLA bhAvo jJAnaguNathI bhinna nathI. A kAraNathI jJAnasvarUpa ja AtmA che. zubha AcaraNane je cAritra kahevAya che te karmonA saMcayano kSaya karanAra hovAthI carivartI rat upacAre cAritra kahela che. paramArthe to A zubha AcaraNA e manavacana-kAyAnI zubha pravRtti hovAthI puNyabaMdhano hetu che. zubha Azrava che. tethI jJAnaguNamAM ramaNatA karavI e ja paramArthe cAritraguNa che. je cAritra siddhadazAmAM paNa hoya che, Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 384 maunASTaka - 13 zubhayogane upacAre cAritra kahevAya che. te vAstavika cAritraguNa nathI, kAraNa ke Azrava svarUpa hovAthI AtmAnA guNAtmaka nathI paNa azubhapravRttithI aTakAvanAra che tathA jJAnaguNa sAdhavAmAM sAnukuLa sAmagrI rUpa che mATe upacAre cAritra kahela che. AtmA to kevaLa jJAnamaya che, AcaraNA AcaravA rUpa cAritravALo nathI, paNa jJAnaguNanI ramaNatArUpa cAritraguNavALo che. 3 yataH pravRttirna maNau, labhyate vA na tatphalam / atAttvikI maNijJapti-rmaNizraddhA ca sA yathA // 4 // gAthArtha :- maNi saMbaMdhI mithyAjJAnathI maNi tarIke jyAM pravRtti na thAya athavA tenA phaLanI prApti na thAya, te maNinuM jJAna ane "A maNi che" evI zraddhA jema atAttvika che. tema mithyAjJAna AtmAne phaLa ApanAra banatuM nathI. II4 TIkA :- "yataH pravRttipiti" zuddhatAne niSpakSatnatyaM draDhati yathA matAttvi maNijJaptiH-amaNau maNyAropA atAttvikI jJaptiH-jJAnaM tattvarahitam, amaNau maNizraddhA, tasmin tatphalaM na labhyate-na prApyate yataH-yat maNeH sakAzAt maNipravRttiH viSApahArAdikA na bhavatItyarthaH / uktaJcottarAdhyayane - pulleva muTThI jaha se asAre, ayaMtie kUDakahAvaNe vA / rADhAmaNI veruliyappagAse, amahagghao hoi hu jANaesu // 42 // (uttarAdhyayana adhyayana 20 gAthA-42) IkA vivecana :- je kharekhara ratnamaNi hoya nahIM paraMtu tenI camakamAtra ja hoya, tevI camakamAtra dekhIne koI puruSe tene ratnamaNi mAnI lIdho. to tevA prakAranA ratnamaNinA azuddha jJAnathI kaMI ratnanuM phaLa prApta thatuM nathI. A vAta cokkasa karatAM samajAve che ke je atAttvika maNinuM jJAna che, arthAt je ratnamaNi nathI, paraMtu camakavALo patthara athavA kAcano TukaDo ja che, paraMtu tevA prakAranA camakavALA amaNimAM eTale ke kAcanA TukaDAmAM A maNi che evuM je bhramAtmaka jJAna karavAmAM Ave che. arthAt amaNimAM maNino Aropa karavAmAM Ave che te atAttvika jJAna ke je tattvarahita che te jJAna, tathA amaNimAM (eTale ke kAcAdinA TukaDAmAM) maNipaNAnI zraddhA (joradAra mAnyatA) A banne mithyAjJAna ane mithyAzraddhA hote chate tenuM kaMI phala prApta karI zakAtuM nathI. kAraNa ke tevA prakAranA Aropita (kalpita-avAstavika) maNithakI viSApahArAdika phaLavALI maNipaNAnI pravRtti thatI nathI. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 385 viSApahAra eTale jhera utAravuM, keTalAka maNiomAM evI zakti hoya che ke sarpAdino DaMza thayo hoya, jhera vyApyuM hoya to maNi cUsavAthI athavA maNinA sparzathI viSa utarI jAya. AvA prakAranuM viSApahArAdi kArya karavAnuM sAmarthya sAcA maNimAM hoya che, paraMtu sAcA maNithI te kArya jevuM thAya che. tevuM Aropita maNithI thatuM nathI. sAcI gAya jevuM dUdha Ape tevuM dUdha pUtaLA rUpe rahelI Aropita gAya ApatI nathI. zrI uttarAdhyayanasUtramAM 20mA adhyayanamAM beMtAlIsamI gAthAmAM kahyuM che ke - polANavALI muThI asAra che tema amaNimAM maNibuddhi asAra che. tathA veDuryamaNinI jema prakAzita evo kAcamaNi aprasiddha khoTA nANAnI jema lokone chetaranAra hovAthI jANakAra mANasomAM kiMmata vinAno che. mATe sAcA jJAnavALA ane sAcI zraddhAvALA banavuM. kAraNa ke sAcuM jJAna ane sAcI zraddhA e ja jIvane phaLa ApanAra che. tethI AtmAne yathArthapaNe oLakhavo ke A AtmA svayaM pote jJAnamaya prakAzAtmaka che. jA, tathA yato na zuddhAtma-svabhAvAcaraNaM bhavet / phalaM doSanivRttirvA, na tad jJAnaM na darzanam // 5 // gAthArtha - je jJAnathI ane je darzanathI zuddha evA AtmasvabhAvanuM (parabhAvarahita evI svabhAvadazAnuM AcaraNa na bane, zuddha AtmasvabhAvanA lAbharUpa arthAt paramAtmapadanI prAptirUpa phaLanI prApti na thAya tathA rAga-dveSa ane mohAdi doSonI nivRtti jo na thAya to te jJAna sAcuM jJAna nathI ane te darzana sAcuM darzana nathI. paNa TIkA - "tathI ti" tathA-tena pravAre yati-pattidravyavaU/vAritrAt zuddhAtmasvabhAvAcaraNaM-zuddhaH parabhAvarahitaH yo'sau AtmasvabhAvaH-svarUpalakSaNaH tasyAcaraNaM-'tadaikatvaM-tanmayatvaM na bhavet, tena pravartanena phalaM-zuddhAtmasvabhAvalAbharUpaM na paramAtmapadaniSpattiH na doSANAM-rAgAdInAM nivRttiH-abhAvaH na vA, athavA tatsarvamapi pravartanaM bAlalIlAkalpaM zuddhAtmasvarUpAlambanamantareNa avedyasaMvedyarUpaM jJAnaM tad jJAnaM tathA sakalaparabhAvasaGgaupAdhikAzuddhAtmAdhyavavasAyamuktatAttvikAmUrtacinmayAnandAtmIyasahajabhAva evAhamiti nirdhAravikalaM taddarzanaM na = naivetyarthaH // 1. ahIM tatva ne badale taRtve pATha hovo joIe ema lAge che. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 maunASTaka - 13 jJAnasAra ata eva zrutena kevalAtmajJAnaM tadabhedajJAnamutsargajJAnaM ca zrutAkSarAvalambi sarvadravyopayogaM bhedajJAnaM sarvAkSarasampannazca yAvad dravyazubhAvalambI tAvad bhedajJAnI / uktaJca samayaprAbhRte / vivecana :- je hAla dravyacAritra hoya paNa te dravya cAritra bhaviSyamAM bhAvacAritranuM kAraNa bane tevuM hoya arthAt bhAvacAritranI pUrva bhUmikArUpa hoya te bhale dravyacAritra hoya to paNa AtmakalyANakArI hovAthI pUjanIya, vaMdanIya che. paraMtu je dravyacAritra bhaviSyamAM paNa bhAvacAritranuM kAraNa na bane tevuM hoya tene ekAntadravyacAritra kahevAya che. arthAt AtmA nitya ja che, athavA AtmA anitya ja che. AtmA dehathI bhinna ja che athavA AtmA dehathI abhinna ja che. athavA AtmA sarvavyApI ja che ItyAdi mithyA mAnyatAo pUrvakanuM je jJAna ane mithyA mAnyatAo pUrvakanI zraddhArUpa darzana jemAM varte che tevA mithyAjJAna ane mithyAdarzanathI yukta evA ekAntadravya AcaraNavALA cAritrathI AtmakalyANa thatuM nathI. te dravyacAritravALAmAM raheluM je jJAna te jJAna nathI ane temAM raheluM je darzana te darzana nathI. sArAMza ke ekAnta dravyaAcaraNavALA cAritramAM rahelA je jJAnathI ane je darzanathI (1) zuddha AtmasvabhAvanuM AcaraNa prApta thatuM nathI. ahIM zuddha eTale parabhAvadazAthI rahita evo je AtmasvabhAva (AtmasvarUpa), tenI AcaraNA-tenI sAthe ekAgratA-tenI sAthe tanmayatA rUpa guNa Avato nathI. (2) je mithyAjJAna ane mithyAdarzana yukta dravyacAritra vaDe zuddha evA AtmasvabhAvano lAbha eTale ke "paramAtmapadanI prApti thatI nathI. (3) je mithyAjJAna ane mithyAdarzanavALA dravyacAritra vaDe rAga-dveSa Adi doSonI nivRtti thatI nathI. te jJAna e jJAna nathI ane te darzana te sAcuM darzana nathI. kahevAno sAra e che ke je mithyAjJAnathI ane mithyAdarzanathI yukta evA ekAnta dravyacAritrathI (1) zuddha svabhAvanI sAthe ekatA (2) paramAtmapadanI prApti ane (3) rAgAdi doSonI nivRtti thatI nathI. tethI te sarva paNa AcaraNa bAlaceSTA tulya che. karmonI nirjarA karAvanAruM nathI. zuddha Atma svarUpanA AlaMbana vinA avedha saMvedyAtmaka je jJAna che te kharekhara jJAna ja nathI. tathA "sakala parabhAvanA saMga rUpa je upAdhi che te upAdhithI janya AtmAnA azuddha adhyavasAyothI mukta evo huM zuddha AtmA chuM, tAttvika rIte huM amUrta chuM, huM jJAnamaya chuM, Anandamaya chuM, AtmAnA sahaja svabhAvavALo chuM" AvA prakAranI zuddha nirNayAtmaka zraddhA vinAnuM je darzana che te darzana ja nathI. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 387 | mithyASTiguNasthAnake je jJAna hoya che te vidvattAvALuM jJAna hoI zake che. mAnamobhAnI lAlacavALuM jJAna hoI zake che. potAne pUjAvAnI ane bIjAne harAvavAnI bhAvanAvALuM vAdavivAdAtmaka jJAna hoI zake che. paNa mAro AtmA kema nirmaLa thAya? mAruM sattAgata zuddha svarUpa huM kema prApta karuM? AvA prakAranA zuddha AtmasvabhAvanA AlaMbanavALuM jJAna hotuM nathI. tethI te jJAna vAstavika jJAna ja kahevAtuM nathI. tathA mithyAdeSTi guNasthAnake je jJAna hoya che te avedyasaMvedyapadAtmaka jJAna hoya che. je vastu vecavA yogya nathI arthAt avedya che, sAcI nathI. bhramAtmaka che tene sAcI mAnIne saMvedana karanAruM A jJAna che. taLAva, nadI ke sarovaranA pANI upara uDatA pakSInI je chAyA pANImAM paDe, tene ja pakSI mAnIne tene pakaDavA doDanArA matsyanA jJAna jevuM A jJAna che. tene avedyasaMvedyapadAtmaka jJAna kahevAya che. pAMce IndriyonA viSayo je avedya che tene saMvedya mAnanAruM A mithyAjJAna che. AvuM je mithyAjJAna che te bramAtmaka hovAthI AtmAne duHkha ApanAra hovAthI kharekhara to te jJAna ja nathI. sarva vItarAga bhagavaMtoe AtmAnuM jevuM sAcuM svarUpa kahyuM che tevI zraddhA vinAnuM, mananI mAnelI mithyA kalpanAo yukta zraddhAvALuM je darzana te kharekhara sAcuM darzana ja nathI. AtmAnuM sAcuM svarUpa AvA prakAranuM che. sarvathA parabhAvanA saMga vinAno AtmA che. parabhAvano saMga e mahA-upAdhirUpa che. kAraNa ke tenAthI ja rAga-dveSa vagere thAya che. rAgaleSAdi doSo upAdhithI thAya che. mATe A AtmA tevA prakAranA azuddha adhyavasAyothI sarvathA mukta che. zarIradhArI hovAthI upacAre bhale mUrta che to paNa tAttvikapaNe amUrta che. jJAnasvarUpa, AnaMdasvarUpa tathA jJAnanA AnaMdasvarUpa A AtmA che. potAnA sahaja svabhAvavALo tathA dravyathI niya. paryAyathI anitya. zarIramAtra vyApI A AtmA che. AvI pAkI zraddhA te ja sAcuM darzana-samyagdarzana che. AvA prakAranI zraddhA vinAnuM AtmAnI ekAnta nityatA athavA ekAnta anityatA ItyAdi mithyA mAnyatAthI yukta zraddhAvALuM je darzana te sAcuM darzana nathI. abhedajJAnI kone kahevAya ? tathA bhedajJAnI kone kahevAya? te samajAve che - anubhavAtmaka je zrutajJAna che ke jenAthI kevala AtmAnuM jJAna thAya che. AtmAne ja pradhAnatAe yathArtha rIte jANe che, tenI ja laganI lAge che, tenA ja svarUpane prApta karavAnI jijJAsA jenI tIvra banI che. sarva vastuone gauNa karIne AtmadazAmAM ja je layalIna thaI jAya che tene abhedajJAna athavA utsagejJAna kahevAya che ane dravya zrutajJAna rUpa je zAstro che tenA akSaronA AlaMbanavALuM eTale ke zAstravAkyone anusaranAruM sarva dravyonA viSayanA Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 388 maunASTaka - 13 upayogavALuM vidvattA bhareluM je jJAna che te bhedajJAna kahevAya che athavA tene apavAdajJAna paNa kahevAya che. A kAraNathI A AtmA jyAM sudhI sarva prakAranAM dravyazrutajJAnAtmaka zAstrAkSaronA jJAnathI saMpana che. zAstronA AlaMbanavALuM jJAna che ane tenA kAraNe dravya evA zubhabhAvonA AlaMbanavALo jIva che tyAM sudhI te bhedajJAnI kahevAya che ane jyAre potAnA zrutajJAnAtmaka anubhavavALo bane che ane tenA dvArA kevala AtmAne yathArtha rIte jANe che, tenI ja zuddhatA lakSyamAM AvI jAya che. bAhya zubhabhAvonA AlaMbanathI paNa jyAre para banI jAya che tyAre te abhedajJAnI kahevAya che. samayaprAkRta (zrI kuMdakuMdAcArya viracita samayasAra) nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - jo hi sudeNabhigacchadi, appANamiNaM tu kevalaM suddhaM / taM sudakevalimisiNo, bhaNaMti logappadIvayarA // 9 // jo sudanANaM savvaM, jANadi sudakevaliM tamAhu jiNA / NANaM appA savvaM, jamhA sudakevalI tamhA // 10 // AtmasvarUpaM ca prAbhRte - ahamikko khalu suddho, Nimmamao nANadasaNasamaggo / taSThi tivratto, saLe re svayaM mi 7rUAA (samayasAra gAthA-73) nirmalaniSkalaGkajJAnadarzanopayogalakSaNaH AtmA, tajjJAnaM jJAnam / uktaJca je jJAnI puruSa anubhavAtmaka bhAvazruta vaDe kevala zuddha evA A AtmAne jANe che tene lokamAM zreSTha pradIpa tulya evA RSimunio (jinezvara bhagavaMto) nizcayathI zrutakevalI kahe che ane je jJAnI puruSa sarva dravyazrutane (dvAdazAMgIne-arthAt sarvazAstrone) jANe che tenA dvArA sarva dravyone je AtmA jANe che, tene paNa jinezvarabhagavaMto vyavahArathI zrutakevalI kahe che. 9-10ll. anubhavAtmaka bhAvakRta vaDe AtmAnA zuddha nirmaLa svarUpane je jANe che tenI ja laganI jene lAgI che. tevA prakAranA zuddha Atmadravyane prApta karavA je prayatnazIla che. bIjA dravyone tathA tenA svarUpane paNa jANe che chatAM temAM zeyabhAva mAtra che. ane Atmatattvane jANavAmAM ghaNo ja upAdeyabhAva jene che te nizcayathI zrutakevalI kahevAya che. tathA dvAdazAMgInA AdhAre athavA gItArtha gurubhagavaMtoe banAvelAM zAstrorUpI dravyazrutanA AdhAre je jJAnIne Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 sarve dravyo yathArtha rIte samajAyAM che. sarva dravyonuM jJAna jene varte che te jJAnIne vyavahAranayathI zrutakevalI kahevAya che. prAbhUtamAM (zrI kuMdakuMdAcAryaviracita samayasAra nAmanA graMthamAM) paNa kahyuM che ke "huM" nAmavALo A mAro AtmA vijJAnanA ghanavALo, paradravyathI rahita ekalo ja che. paradravyothI bhinna hovAthI zuddha che. paradravya pratye mamatA vinAno che. vizeSopayoga ane sAmAnyopayogavALo che. taScitto te AtmAnA svarUpanA ja ciMtanavALo tathA AvA prakAranA zuddha svabhAvavALo huM tevA prakAranA zuddha nirmaLa evA tandri te AtmAmAM ja Thido sthira thayo chato have maLye = AtmAnA ajJAnathI utpanna thayelA evA A sarva vaibhAvika bhAvone svayaM nemi = kSaya pamADuM chuM. = = = 389 uparokta carcAthI samajAze ke karmAdi mela vinAno, nirmaLa, krodhAdi kaSAyo vinAno niSkalaMka ane jJAna-darzananA upayoga lakSaNavALo A AtmA che ane AvA svarUpavALA AtmAnuM tevA prakAranuM AtmatattvanA lakSyavALuM je jJAna te ja sAcuM jJAna che ane zAstromAM AtmAnuM jevuM svarUpa kahyuM che tevA ja svarUpano je saMpUrNa nirdhAra arthAt zraddhA te ja sAcuM darzana che. dehadevala jo vasai, deva aNAi aNaMta / so para jANahu joiyA, anna na taM taM namaMta // 1 // je jJAnathI ane darzanathI AtmatattvanI prApti thatI nathI ane doSonI nivRtti thatI nathI te jJAna e jJAna nathI ane te darzana e darzana nathI. anyatra kahyuM che ke - - AtmAjJAnabhavaM duHkhaM, AtmajJAnena hanyate / abhyasya tattathA tena, yena jJAnamayo bhavet // // AtmajJAnenaiva siddhiH / sAdhyamapi pUrNAtmajJAnam, tadarthameva vivadanti (nte ) darzanAntarIyAH / prANAmayanti recakAdipavanam, avalambayanti maunam, bhramanti girivananikuJjeSu, tathApyarhatpraNItAgamazravaNAptasyAdvAdasvaparaparIkSAparIkSitaM svasvabhAvAvabodhamantareNa na kAryasiddhiH / ataH prAptAvasare tadevAnantaguNaparyAyAtmakamAtmajJAnamAtmanA''tmani karaNIyam / uktaJca = zarIra rUpI devalamAM je deva (AtmA) vase che te deva (AtmA) anAdi-anaMta che te ja sAco deva che. tene ja barAbara sevo. noyA-yotiA: he jJAnI evA yogI Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 maunASTaka - 13 jJAnasAra puruSo ! te deva ja paramadeva che ema jANo, je te anya devane (jevA tevA anya devane) tame na namo. /// AtmajJAna vaDe ja AtmasvarUpanI siddhi thAya che mATe karaNakAraka paNa AtmA ja che. prApta karavA lAyaka sAdhya paNa pUrNa AtmajJAna ja che. tethI karmakAraka paNa AtmA ja che. kartA kAraka to AtmA che ja. ema sarvakArakacakra AtmAmAM ja che. je pUrNa AtmajJAna prApta karavA lAyaka che. te bAbatamAM ja judA judA darzanakAro vivAda kare che. yogIo te Atmatattva meLavavA recaka-pUraka ane kuMbhaka ItyAdi prANAyAmanI sAdhanA kare che. maunavrata dhAraNa kare che. parvatonI ane vanonI guphAomAM phare che. bAvA, jati, jogI, jaTAdhArI, bhagavAM vastrovALA, ItyAdi aneka jAtanA sanyAsIo saMsAravAsano tyAga karIne uparokta sAdhanA karatA dekhAya che. to paNa zrI vItarAga sarvajJa arihaMta paramAtmA dvArA prarUpaNA karAyelA AgamazAstronA niraMtara zravaNa karavA vaDe prApta thayelI syAdvAdavALI zuddha dRSTithI svatattva ane paratattvanI parIkSA karavA pUrvaka parIkSA karAyelA evA AtmatattvanA mUlasvarUpAtmaka svabhAvano bodha karyA vinA teone kAryasiddhi thatI nathI (mukti prApta thatI nathI). A kAraNathI jyAre jyAre avasara prApta thAya tyAre tyAre anaMta guNAtmaka ane anaMta paryAyAtmaka evuM te AtmajJAna ja A AtmAmAM pUrva-prApta AtmajJAna dvArA prApta karavA yogya che. zAstramAM kahyuM che ke - anAdikALanA AtmatattvanA ajJAnathI prApta thayeluM janma-jarA-maraNAdi duHkha AtmatattvanA jJAna vaDe ja haNAya che (dUra thAya che). tat = tethI karIne tena-te Atmatattvano tathA = tevA prakArano viziSTa uSyarca abhyAsa karavo joIe ke cena = jenA vaDe A AtmA jJAnamayo bhavet = jJAnamaya bane che. 1II //pI. yathA zophasya puSTatvaM, yathA vA vadhyamaNDanam / tathA jAnan bhavonmAdamAtmatRpto munirbhavet // 6 // gAthArtha :- jema sojAthI zarIranuM puSTapaNuM athavA jyAre phAMsI ApavAnI hoya tyAre tenA zarIrane zaNagAravuM-AbhUSaNa paherAvavAM te sukha ApanAra nathI paNa duHkha ja ApanAra che. tevuM ja saMsAranuM svarUpa che Ama jANatA muni AtmasvarUpamAM ja tRpta thAya che. dI. TIkA - "yathA zoti yathA-cena prajareT, zopastha puSTavaMzarIrasthItyuM na puSTatve iSTam, vA-athavA, yathA vadhyasya mAraNArthaM sthApitasya maNDanaM Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 391 kaNavIramAlAdhAropaNAtmakamevaMrUpaM bhavonmAdaM jAnan bhavasvarUpamevaMvidhaM jAnan muniHsamastaparabhAvatyAgI AtmatRptaH-AtmasvarUpe anantaguNAtmake tRptaH-tuSTaH bhavet / saMsArasvarUpamasAraM niSphalamabhogyaM tu tad jJAtvA muniH svarUpe magno bhavati // 6 // vivecana - saMsAramAM rahelA sarve manuSyo potAnuM zarIra vadhAre laSTapuSTa-majabUta bAMdhAvALuM, bharAvadAra hoya to sAruM ema Icche, paraMtu je prakAre zarIranA hAtha-paga Adi avayavomAM sojA AvavAthI tenuM puSTapaNuM - eTale zUlapaNuM thayuM hoya to tevA prakAranuM rogajanya zarIranuM puSTapaNe koIne paNa gamatuM nathI, kAraNa ke te puSTapaNe rogathI thayeluM che, vAstavika nathI. tathA koI aparAdhIne phAMsInI sajA thaI hoya to te phAMsI ApavA yogya manuSyane mArI nAkhavA mATe phAMsI pAse laI jatAM pahelAM tenA zarIrane zobhA-zaNagAra kare, kaNavIra nAmanA puSponI mAlA vagere paherAve tevA prakAranI karAtI zobhA te zarIranI zobhA che, mAnapAna Ape che. paraMtu vadhyajIvane te ISTa nathI. tevI ja rIte bhavano unmAda paNa tevo ja che arthAt bhavanuM svarUpa paNa tevuM ja che. "dekhAya sukhakArI paNa che duHkhakArI" Ama jANatA jJAnI muni ke jemaNe samasta prakAranI parabhAvanI pariNati tyajI dIdhI che tevA muni AtmAmAM ja tRpta thAya che. anaMta anaMta guNAtmaka evA AtmasvarUpamAM ja lIna bane che. guNomAM ja tRpta rahe che. guNonI prAptithI ja khuza khuza thAya che. paNa bhoganI prAptithI khuza thatA nathI. A saMsAranuM svarUpa asAra che eTale ke sAra vinAnuM che, niSphaLa che tathA vaLI abhogya ja che, bhogavavA yogya nathI. Ama jANIne tyAgI muni bhavasukhamAM magna na banatAM AtmasvarUpamAM ja magna bane che. AtmatattvanA ciMtana-mananamAM ja ekAgra bane che. dI sulabhaM vAganuccAraM, maunamekendriyeSvapi / pudgaleSvapravRttistu yogAnAM maunamuttamam // 7 // gAthArtha :- "vANI na uccAravI" AvuM mauna to ekendriyAdinA bhavamAM paNa sulabha che. paraMtu paudgalika bhAvomAM pravRtti na karavI te mauna uttama che ane tevuM mauna yogIpuruSone hoya che. III TIkA :- "sumati" vAnubrAraM-vanAprannAparUpama, mauna sumaM-suwAtha, tad ekendriyeSvapi asti / tanmaunaM mokSasAdhakaM nAsti / pudgaleSu-pudgalaskandhajavarNagandharasasparzasaMsthAnAdiSu yogAnAM-dravyabhAvamanovacanakAyayogAnAM yA apravRttiH Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 maunASTaka - 13 jJAnasAra ramyA, ramyatayA avyApakatvam, tadabhimukhaM vIryApasaraNaparisarpaNarahitaM maunamuttamaM prazasyam / bhAvanA ca parabhAvAnugacetanAvIryapravartanaM cApalyaM, tadrodhaH maunamuttamamutkRSTamAyatyAtmanInaM / yad yogacApalyaM ca (tad ) nAtmakAryam, tena tadrodhaH zreyAn / yogasvarUpa rmapravRtI (vadhanALa gAthA-rU thI 1) | vivecana :- "bolavuM nahIM", "vANInuM uccAraNa na karavuM", "zabda prayoga na karavo'" te mauna kahevAya. A vAta jainasamAjamAM ane lokamAM paNa sarvatra prasiddha che. paraMtu kaMIka sUkSmatAthI jo vicAra karIe to samajAze ke mAtra bolavuM nahIM. AvuM mauna to pRthvIkAya-akAya Adi ekendriyanA bhavomAM paNa ghaNuM ja sulabha hoya che. AvA prakAranuM mauna to sukhe sukhe prApta karI zakAya che. tevA prakAranuM te mauna kaMI muktinuM sAdhaka bane nahIM, kAraNa ke jo Ama bane to badhA ja ekendriya jIvo maunavratadhArI thavAthI mokSe ja jAya. paNa Ama banatuM nathI. tethI samajAya che ke "mauna zabdano artha ahIM - mokSanI sAdhanAmAM kaMIka bIjo ja che" tethI e artha have samajAve che pudgalaskaMdho tarapha mana-vacana ane kAyAnA yogonI je apravRtti che te ja sAcuM mauna che. pudgalAstikAyanA skaMdho mUrta che, rUpI che. varNa-gaMdha-rasa-sparza ane saMsthAnavALA che. te varNAdi guNomAM kyAMka ISTatAbuddhi ane kyAMka aniSTatA buddhi A jIva mohanA udayathI kare che. tethI pudgaladravyonA ISTa varNAdimAM rAgabuddhi ane aniSTa varNAdimAM dveSabuddhi thAya che, tenA kAraNe aneka prakAranA kaSAyo, kalezo, jhaghaDAo ane mArAmArI thAya che. AtmA saMkalpa-vikalpomAM joDAya che. kliSTapariNAmI bane che, tIvra karmo bAMdhe che. te kAraNe pudgaladravyomAM eTale ke pudgalanA skaMdhomAM utpanna thayelA varNa-gaMdha-rasa-sparza ane saMsthAna vagere bhAvomAM dravyathI ane bhAvathI manayoga, vacanayoga ane kAyayoganI je apravRtti karavI arthAt pravRtti na karavI te ja ramaNIya che. te ja zreSTha mauna che. tethI paudgalika bhAvomAM je apravRtti rAkhavI e ja ramaNIya che, AvA prakAranuM A mauna zreSTha hovAthI arthAt ramaNIya hovAthI sarva jIvomAM vyApakapaNe saMbhavatuM nathI. koIkamAM ja saMbhave che. jema ratnamaNi zreSTha hovAthI sarvanA ghare sulabha nathI tema A mauna zreSTha ane duSkara hovAthI avyApaka che. sarva jIvomAM saMbhavI zakatuM nathI. sAcA AtmArthI jIvomAM ja saMbhave che. pudgalaskaMdhomAM prazaMsanIya vargAdi hoya to paNa tene abhimukhapaNe (tenA tarapha) ISTatAbuddhie ane aprazasta varNAdi hoya to tenA tarapha aniSTatAbuddhie vIryanuM pravartAvavuM ane na pravartAvavuM ItyAdi je bhAvo che te dUSita bhAvo che, saMsAra vadhAranArA bhAvo che. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 393 te ISTAniSTa budghi rAga-dveSa svarUpa che. mATe tevA duSita bhAvothI rahita AtmAnI je nirmaLa avasthA te ja uttama mauna che. - bhAvArtha evo che ke - parabhAvadazAne anusaranArI je cetanA (jJAna-buddhi) che ane parabhAvadazAne anusaranArI je vIryanI pravRtti che te ja A jIvanI caMcaLatA (asthiratA) che. teno nirodha karavo, tene aTakAvavI A ja uttama mauna che. utkRSTa mauna che ane A mauna ja pariNAme bhaviSyamAM AtmAne kalyANakArI che mATe tevA prakAranI yoganI capalatAasthiratA e AtmAnuM svarUpa nathI paNa ayogIdazA e AtmAnuM svarUpa che. AtmapradezonuM atyanta sthirIkaraNa e ja AtmAnuM kArya che. yoga aTake to ja Azrava aTake tethI te caMcalatAno rodha karavo e ja zreyaskara mArga che. yoganuM svarUpa pUjyapAda zrI zivazarmasUrIzvarajI mahArAjazrIe karelA kammapaDi nAmanA graMthamAM baMdhanakaraNa gAthA 3 thI 9mAM A pramANe che Atmano vIryaguNasya kSayopazamaprAptasyAsaGkhyeyAni sthAnAni / sarvajaghanyaM prathamaM yogasthAnaM sUkSmanigodinaH / evaM sUkSmanigodeSu utpadyamAnasya jantoH bhavati / iha jIvasya vIryaM kevaliprajJAcchedanakena chidyamAnaM chidyamAnaM yadA vibhAgaM na prayacchati tadA sa evAMzo'vibhAgaH, te ca vIryasyAvibhAgAH ekaikasmin jIvapradeze cintyamAnA jaghanyenApi asaGkhyeyalokAkAzapradezapramANAH, utkarSato'pyetatsaGkhyAH / kintu jaghanyapadabhAvivIryAvibhAgApekSayA asaGkhyeyaguNA draSTavyAH / yeSAM jIvapradezAnAM samAH tulyasaGkhyayA vIryAvibhAgA bhavanti, sarvebhyo'pi cAnyebhyo'pi jIvapradezagatavIryAvibhAgebhyaH stokatamAH, te jIvapradezAH ghanIkRtalokAsaGkhyeyabhAgAsaGkhyeyaprataragatapradezarAzipramANAH samuditA ekA vargaNA / ekathI bAra guNasthAnakomAM vartatA saMsArI jIvone vIryAntarAya karmanA kSayopazamathI prApta thayela vIryanA hInAdhikapaNAnI taratamatAne anusAre asaMkhyAta sthAno thAya che. temAM sauthI jaghanya prathama yogasthAnaka sUkSmanigodIyA (labdhiaparyAptA ane utpattinA prathama samaye) utpanna thatA jIvane A rIte hoya che. vIryAntarAya karmanA kSayopazamabhAvathI je labdhivIrya pragaTa thAya che te eka AtmAnA sarve paNa pradezomAM ekasarakhuM samAna hoya che. kAraNa ke vIryaguNa eka Atmapradezano nathI. paraMtu asaMkhyAtapradezonA banelA akhaMDa Atmadravyano guNa che. tethI jJAnaguNa jema sarva AtmapradezomAM vyApta hoya che tema vIryaguNa paNa sarvapradezomAM samAna hoya che. paraMtu mana Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 maunASTaka - 13 jJAnasAra vacana ane kAyAnA AlaMbane vaparAtuM karaNavIrya sarvapradezomAM samAna hotuM nathI. kAraNa ke jyAM jyAM kAryanI nikaTatA hoya che tyAM tyAM vaparAtuM vIrya vadhAre hoya che. zeSa zeSa pradezomAM kaMIka hIna hIna vIrya hoya che. kAraNa ke sarva Atmapradezone sAMkaLanA aMkoDAnI jema paraspara saMbaMdha che. A kAraNe vaparAtuM vIrya eTale ke karaNavIrya taratamatAvALuM che tethI labdhivIrya sarvapradezomAM samAna hovA chatAM paNa karaNavIryane AzrayI yoganI vargaNAo ane spardhako bane che. te A pramANe - sUkSmanigodamAM utpanna thatA utpattinA prathama samayamAM vartatA labdhiaparyAptA sUkSmanigodIyA jIvanA asaMkhyAta Atmapradezo paikI eka eka AtmapradezamAM je karaNavIrya che tenA kevalaparamAtmAnI buddhi rUpI chedanaka vaDe cheda karatAM karatAM jyAre be vibhAga (cheda) thAya tema na hoya tyAre je antima vibhAga hoya tene vIryano avibhAga aMza eTale ke varyAvibhAga kahevAya che. labdhiaparyAptA A sUkSmanigodIyA jIvanA eka eka AtmapradezamAM AvA viryAvibhAgo keTalA hoya? tenI jo vicAraNA karavAmAM Ave to jaghanyathI paNa asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa vIryAvibhAga hoya che ane utkarSathI paNa ATalI ja saMkhyAvALA eTale ke asaMkhyAtalokAkAzapradezapramANa vayavibhAgo hoya che. paraMtu jaghanyapada bhAvi vIryAvibhAgo karatAM utkRSTa padabhAvi vIryAvibhAgo asaMkhyAtaguNA hoya che. - sUkSmanigodIyA labdhiaparyAptA utpattinA prathamasamaya varte te jIvanA eka lokAkAzanA pradezapramANa je Atmapradezo che te AtmapradezomAM je je AtmapradezomAM paraspara samAna eTale tulyasaMkhyAvALA vayavibhAgo varte che ane anya AtmapradezomAM rahelA varyAvibhAgo karatAM atyanta alpamAtrAvALA vIryAvibhAgo jemAM hoya che te Atmapradezono je samudAya tene prathama vargaNA kahevAya che. AvA prakAranA paraspara tulya saMkhyAvALA ane anyAtmapradezo karatAM hIna vIryAvibhAgavALA Atmapradezo keTalA prApta thatA haze ? to jaNAve che ke sAtarAjanI laMbAI-pahoLAI ane uMcAIvALA ghanIkRta lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA asaMkhyAtA je pratiro che, te asaMkhyAtA prataromAM rahelI asaMkhyAtI je sUci zreNIo che. temAM je asaMkhyAtA AkAzapradezo che tenI tulya, A samAna vIryavALA Atmapradezo hoya che. teno je samudAya te prathamavargaNA kahevAya che. sA ca jaghanyA stokAvibhAgayuktatvAt / jaghanyavargaNAtaH pare ye jIvapradezAH ekena vIryAvibhAgenAbhyadhikA ghanIkRtalokAsaGkhyeyabhAgavartyasaGkhyeyaprataragatapradezarAzipramANA vartante teSAM samudAyo dvitIyA vargaNA / tataH paraM dvAbhyAM Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 395 vIryAvibhAgAbhyAmadhikAnAmuktasaGkhyAkAnAmeva jIvapradezAnAM eva samudAyastRtIyA vargaNA / evamekaikavIryAvibhAgavRddhayA vardhamAnAnAM tAvatAM jIvapradezAnAM samudAyarUpA vargaNA asaGkhyeyA vaktavyAH / tAzca kiyatya iti ? iyaM ghanIkRtalokasya yA ekaikapradezapaGktirUpA zreNiH, tasyA zreNerasaGkhyeyatame bhAge yAvantaH AkAzapradezAstAvanmAtrA vargaNA samuditA ekaM sparddhakam / " sparddhante ivottarottaravRddhayA vargaNA atreti sparddhakam / " sarvathI alpa vIryAvibhAgavALI ane paraspara tulya vIryAvibhAgavALI je prathama vargaNA thaI te sarvathI jaghanya vargaNA jANavI. kAraNa ke A vargaNAnA Atmapradezo anya Atmapradezo karatAM alpa vIryAvibhAgothI yukta che mATe, A prathamavargaNAthI AgaLa A ja AtmAmAM utpattinA prathamasamayamAM ja, je je Atmapradezo mAtra eka vIryAvibhAga vaDe adhika che te paNa ghanIkRtalokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA je asaMkhyAta prataro, temAM rahelA AkAzapradezanA pramANavALA che. teono samudAya te bIjI vargaNA kahevAya che. tyArabAda be vIryAvibhAga vaDe adhika evA uparokta saMkhyAvALA ja (eTale ke ghanIkRta lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA asaMkhyAtaprataragata AkAzapradezonI rAzipramANa) je Atmapradezo che teono samudAya te trIjI vargaNA samajavI. A pramANe eka eka vIryAvibhAganI vRddhivALA teTalA ja AtmapradezonA samudAya svarUpa vargaNAo paNa asaMkhyAtI jANavI. paraMtu te vargaNAo asaMkhyAtI eTale keTalI ? tenuM mApa zuM ? te mApa jaNAve che ke ghanIkRta lokAkAzanI eka eka AkAzapradezanI paMktisvarUpa je zreNi (sUcizreNi) che. te zreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo che. teTalI mAtrAvALI A vargaNAo ekottaravRddhisvarUpe kramazaH (AMtaruM karyA vinAniraMtarapaNe) thAya che. teTalI vargaNAono je samudAya te spardhaka kahevAya che. A prathama spardhaka che. "spardhaka" AvuM nAma eTalA mATe pADavAmAM AvyuM che ke uttarottara (eka pachI eka) vargaNAo eka eka vIryAvibhAganI vRddhi vaDe jANe mAMhomAMhe paraspara spardhA karatI hoya zuM ? evI che. mATe tenuM nAma spardhaka rAkhavAmAM AvyuM che. pUrvoktaspardhakagatacaramavargaNAyAH parato jIvapradezA naikena vIryAvibhAgenAdhikAH prApyante, nApi dvAbhyAm, nApi tribhiH, nApi saGkhyeyaiH, kintvasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANairabhyadhikAH prApyante, tatasteSAM samudAyo dvitIyasya spardhakasya prathama vargaNA / tato jIvapradezAnAmekena vIryAvibhAgenAdhikAnAM samudAyo dvitIyA vargaNA / dvAbhyAM Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maunASTaka - 13 jJAnasAra vIryAvibhAgAbhyAmadhikAnAM samudAyaH tRtIyA vargaNA / evaM tAvadvAcyaM yAvat zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANA vargaNA bhavanti, tAsAM ca samudAyaH dvitIyaM 396 sparddhakam / pUrve kahelA prathamaspardhakanI aMdara rahelI je antima vargaNA che tenAthI AgaLa utpattinA prathamasamayamAM vartatA labdhiaparyAptA sUkSmanigodIyA te ja jIvamAM eka vIryAvibhAga vaDe adhika hoya evA Atmapradezo prApta thatA nathI. temaja be vIryAvibhAga vaDe adhika, traNa vIryAvibhAga vaDe adhika, cAra-pAMca-cha vIryAvibhAga vaDe adhika yAvat saMkhyAtA vIryAvibhAga vaDe adhika evA Atmapradezo te kAle te jIvamAM saMbhavatA nathI. arthAt prApta thatA nathI. tethI niraMtara kramazaH vargaNAo thatI nathI. paraMtu asaMkhyAta lokAkAza pradezapramANanI saMkhyAvALA vIryAvibhAgo vaDe adhika evA Atmapradezo te jIvamAM te kAle prApta thAya che. tethI tevA Atmapradezono je samudAya te bIjA spardhakanI prathama vargaNA kahevAya che. tyAra pachI eka vIryAvibhAga vaDe adhika Atmapradezo maLe che tevA Atmapradezono je samudAya te bIjA spardhakanI bIjI vargaNA kahevAya che. be vIryAvibhAga vaDe adhika evA Atmapradezono samudAya te bIjA spardhakanI trIjI vargaNA jANavI. A pramANe tyAM sudhI kahevuM ke eka sUcizreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA AkAzapradezonI tulya asaMkhyAtI vargaNAo thAya. te kramazaH thayelI AMtarA vinAnI asaMkhyAtI vargaNAono je samudAya te bIjuM spardhaka jANavuM. tataH punarapyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANaiH vIryAvibhAgairabhyadhikAH prApyante, tatasteSAM samudAyaH tRtIyasya sparddhakasya prathamA vargaNA / tataH ekaikavIryAvibhAgavRddhyA dvitIyAdayaH vargaNAstAvad vAcyAH yAvat zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANA bhavanti / tAsAJca samudAyastRtIyaM sparddhakam / evamasaGkhyeyAni sparddhakAni vAcyAni / evaM pUrvoktAni sparddhakAni zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANAni jaghanyaM yogasthAnam / etacca sUkSmanigodasya sarvAlpavIryasya bhavaprathamasamaye vartamAnasya prApyate / bIjuM spardhaka samApta thayA pachI eka-be-traNa-cAra ema saMkhyAta adhika vIryAvibhAgavALA Atmapradezo te sUkSmanigodIyA jIvamAM te samaye prApta thatA nathI. paraMtu asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa adhika evA vIryAvibhAgavALA Atmapradezo prApta thAya che. tethI asaMkhyAta lokAkAzapradeza pramANa adhika vIryAvibhAgavALA tevA prakAranA Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 397 Atmapradezono je samudAya te trIjA spardhakanI prathama vargaNA kahevAya che. tyAra pachI eka eka adhika vayavibhAganI kramazaH vRddhi vaDe bIjI-trIjI vagere vargaNAo prathama spardhakanI jema tyAM sudhI karavI ke te vargaNAo zreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA pradezonA rAzipramANa thAya che. te vargaNAono je samudAya te trIjuM spardhaka jANavuM. A pramANe utpattinA prathamasamaye vartatA sarvathI alpavaryavALA evA te sUkSmanigodIyA jIvamAM asaMkhyAtAM spardhako thAya che. A rIte zreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA AkAzapradeza pramANa spardhakovALo A yoga hoya che. te sauthI prathama jaghanya yogasthAna kahevAya che. ATalA yogavALuM (asaMkhyAtA spardhako pramANa jaghanyayogasthAnaka) sarvathI alpavIryavALA sUkSmanigodIyA bhavanA prathamasamaye vartatA jIvane hoya che. tato'nyasya jIvasyAdhikataravIryasya ye'lpataravIryA jIvapradezAsteSAM samudAyaH prathamA vargaNA / tataH ekena vIryAvibhAgena vRddhAnAM samudAyo dvitIyA vargaNA, dvAbhyAmadhikAnAM samudAyastRtIyA vargaNA / evamekaikavIryAvibhAgavarddhamAnAnAM yAvat zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANA (vargaNA) bhavanti / tAsAM samudAyaH prathamasparddhakam / tataH prAktanayogasthAnapradarzitaprakAreNa dvitIyAdIni spardhakAni vAcyAni / tAni ca yAvat zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANAni bhavanti / tatasteSAM samudAyo dvitIyaM yogasthAnam / tato'nyasyAdhikataravIryasyopadarzitaprakAreNa tRtIyaM yogasthAnaM vAcyam / evamanyAnyajIvApekSayA tAvada yogasthAnAni vAcyAni yAvatsarvotkRSTaM yogasthAnaM bhavati / tAni ca yogasthAnAni sarvANyapi zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANAni bhavanti / kSayopazavaicitryAtsarvamavaseyam / utpattinA prathamasamaye vartatA labdhiaparyAptA sUkSmanigodIyA paNa kaMIka adhika karaNavIryavALA bIjA jIvanA AtmapradezomAM je atizaya alpatara vIryavALA ane mAMhomAMhe samAna varSAvibhAgavALA Atmapradezo hoya che. teno samudAya te navA yogasthAnanA prathama spardhakanI prathama vargaNA jANavI. tenAthI eka varyAvibhAge adhika vRddhivALA Atmapradezono je samudAya te bIjI vargaNA, be vIryAvibhAga vaDe adhika evA Atmapradezono samudAya te trIjI vargaNA. Ama eka eka varyAvibhAga vaDe vRddhi pAmatA AtmapradezonA samudAyarUpe vargaNAo tyAM sudhI kahevI ke eka sUcizreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA AkAzapradezapramANa vargaNAo thAya. te vargaNAono samudAya tene prathama spardhaka kahevAya che. tyArabAda prathamanA yogasthAnamAM jaNAvelI rIti mujaba bIjuM-trIjuM-cothuM vagere spardhako kahevAM. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 maunASTaka - 13 jJAnasAra te spardhako paNa eka sUcizreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA AkAzapradezapramANa thAya che. te spardhakono je samudAya te bIjuM yogasthAnaka kahevAya che. A pramANe bhinna bhinna jIvone AzrayI yogasthAno tyAM sudhI kahevAM ke yAvat sarvathI utkRSTa yogasthAnaka Ave ke je saMzI paMcendriya paryAptAne hoya che. jaghanya yogasthAnakathI mAMDIne yAvata utkRSTa yogasthAnaka sudhInAM sarve paNa yogasthAno kula eka sUcizreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo hoya che teTalAM thAya che. arthAt asaMkhyAtAM yogasthAno hoya che. vIryAntarAya karmanA kSayopazamanI citra-vicitratAthI A sarva samajI levuM. nanu jIvAnAmanantatvAt pratijIvaM ca yogasthAnasya prApyamANatvAdanantAni yogasthAnAni prApnuvanti, kathamucyate asaGkhyeyAni ? ucyate yata ekaikasmin yogasthAne sadRze sadRze vartamAnAH sthAvarajIvAH anantAH prApyante / tataH sarvajIvApekSayApi sarvANi yogasthAnAni kevalajJAnena paribhAvyamAnAni asaGkhyeyAnyeva prApyante, nAdhikAni / ekasmin yogasthAne eko jIvaH jaghanyataH ekaM samayamutkRSTataH aSTau yAvattiSThati / evaM yogasthAnatAratamyena sarvajIveSu yogabAhulyaM gAthAkrameNa vaktavyam - A saMsAramAM jIvo anaMta che ane pratyeka jIvane koIne koI (hInAdhikatAvALuM) yogasthAnaka avazya saMbhave ja che. tethI eka eka jIvavAra eka eka yogasthAnaka vicArIe to jIvo anaMtA hovAthI yogasthAnaka anaMtA hovAM joIe, to ApazrI dvArA ema kema kahevAya che ke yogasthAnaka asaMkhyAtAM ja che ? A praznano uttara A pramANe che ke - sarakhe sarakhA eka eka yogasthAnakamAM vartatA sthAvara jIvo anaMtA anaMtA prApta thAya che. arthAt anaMtA anaMtA sthAvara jIvonuM yogasthAnaka sarakhe sarakhA karaNavIryavALuM hoya che. tethI te jIvone pratyekane bhinna bhinna yogasthAnaka hovA chatAM paraspara sadeza hovAthI eka ja yogasthAnaka gaNAya che. mATe saMsArI sarva jIvonI apekSAe paNa sarve yogasthAnako kevalajJAnI paramAtmA vaDe kevalajJAna dvArA asaMkhyAtAM ja jovAyelAM che paNa tenAthI adhika jovAyelAM nathI. eka eka yogasthAnakamAM sthAvara jIvo anaMtA anaMtA hovAthI kula yogasthAno asaMkhyAtAM ja thAya che. paNa anaMtA thatAM nathI. prazna :- koIpaNa eka yogasthAnaka upara jIva jaghanyathI keTalo kALa rahe ane utkRSTathI keTalo kALa rahe ! Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 399 uttara H- aparyAptA sarve jIvo potAnAmAM saMbhavatA koI paNa eka yogasthAnaka upara jaghanyathI ane utkRSTathI paNa eka ja samaya rahe che. bIjA ja samaye asaMkhyAtagaNo yoga vadhe che. mATe aparyAptA jIvomAM koI paNa yogasthAnaka eka samayathI vadhAre kAla saMbhavatuM nathI. paraMtu paryAptA jIvo potAnAmAM saMbhavatA yogasthAnakomAM prAraMbhanA keTalAka yogasthAnakomAM utkRSTathI cAra samaya, tyAra pachInA keTalAMka yogasthAnakomAM pAMca samaya, tyAra pachInA keTalAMka yogasthAnakomAM cha samaya, tyAra pachInA keTalAMka yogasthAnakomAM sAta samaya, tyAra pachInA keTalAMka yogasthAnakomAM ATha samaya ema pachI pachInAM yogasthAnakomAM sAta-cha-pAMca-cAra-traNa ane be samaya sudhI rahI zake che. Ama A utkRSTakALa jANavo. ane A paryAptA jIvo potAne saMbhavatA sarve paNa yogasthAnakomAM jaghanyathI eka samaya varte che. A rIte paryAptA jIvone yogya yogasthAnakomAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cAra samayathI ATha samaya ane ATha samayathI be samaya sudhIno kALa jANavo. prazna :- sUkSma ekendriyAdi sAta paryAptA ane sAta aparyAptA ema 14 jIvasthAnakomAM zuM samAna yoga hoya ? ke hInAdhika yoga hoya ? ane jo hInAdhika yoga hoya to konAthI kono yoga vadhAre hoya ane konAthI kono yoga ocho hoya ? uttara H- sarve paNa jIvasthAnakomAM yoganI hInAdhikapaNe taratamatA hovAthI te yoganuM alpabahutva pAMcamA zataka nAmanA karmagraMthamAM 53-54 ema be gAthAmAM kaheluM che tenA AdhAre anukrame A pramANe samajavuM. suhumanigoAikhaNappajogabAyaravigalaamaNamaNA / apajjalahu paDhamaduguru, pajjahassiyaro asaMkhaguNo // 53 // asamattatasukkoso, pajjajahanniyaru eva ThiiThANA / apajjeyarasaMkhaguNA, paramapajjabie asaMkhaguNA // 54 // ityaSTAviMzatibhedAlpabahutvamavagantavyam / yogabAhulye bahukarmagrAhI, mandatve alpapudgalagrAhI ityevaM yA yogAnAM pudgalagrahaNarUpA pravRttiH, tasyAH rodhaH maunamuttamam / kiM satRSNasya bAhyayogarodhena ? tasmAt sakalavimalajJAnAdyanantaguNagaNamAhAtmyaparamAtmabhAvarasikaiH Atmano yogapravRttiH pudgalAnugatayA rodhanIyA nRtyupaveza: chA sUkSmanigodIyA aparyAptA jIvano utpattinA prathamasamaye jaghanyayoga sarvathI alpayoga hoya che. tenAthI bAdara aparyAptA ekendriya, traNa vikalendriya, asaMjJI paMcendriya Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 maunASTaka - 13 jJAnasAra ane saMjJI paMcendriya ema sAte aparyAptAno jaghanyayoga anukrame asaMkhyAtaguNa jANavo. tyArabAda prathamanA be aparyAptAno utkRSTa (sUkSma aparyAptA ane bAdara aparyAptAno utkRSTa) yoga, tyArabAda prathamanA be (sUkSma ane bAdara) paryAptAno jaghanyayoga ane tyArabAda te ja be (sUkSma ane bAdara paryAptA)no utkRSTayoga anukrame asaMkhyAtaguNa kahevo. tyArabAda trasakAya eTale traNa vikasendriya asaMjJI paMcendriya ane saMjJIpaMcendriya Ama pAMca jIvabhedonA aparyAptAno utkRSTadyoga, A ja pAMca jIvabhedonA paryAptAno jaghanyayoga ane A ja pAMca jIvabhedonA paryAptAno udyoga anukrame asaMkhyAtaguNo jANavo. Ama aThThAvIsa bolanuM A yogasaMbaMdhI alpabadutva che. A ja pramANe jaghanya sthitibaMdhathI utkRSTa sthitibaMdha vaccenAM sthitisthAnonuM alpabadutva paNa Ama ja samajavuM. sthitisthAnonA alpabadutvamAM aparyAptA karatAM paryAptAnAM ane paryAptA karatAM upara uparanA aparyAptAnAM sthitisthAno saMkhyAtaguNAM che. paraMtu aparyAptA beIndriyanAM sthitisthAno (tenI pUrvenA bola karatAM) asaMkhyAtaguNAM che. A pramANe yoganA viSayanuM aThThAvIsa bhedonuM alpabadutva jANavuM, je je jIvomAM jyAre jyAre yoganI adhikatA hoya che tyAre tyAre te te jIvomAM karmano baMdha (kArmaNavargaNAnA pradezonuM grahaNa-pradezabaMdha) vadhAre vadhAre thAya che ane yoga alpa hoya che tyAre karmano baMdha (kArmaNavargaNAnA pradezonuM grahaNa-pradezabaMdha) alpa-alpa thAya che. A rIte hInAdhikapaNe kArmaNavargaNAnA pradezone grahaNa karavA rUpe mana-vacana ane kAyAnA yogonI je pravRtti che te karmapradezonA baMdhanuM kAraNa hovAthI teno virodha karavo, tene rokavuM te pravRttine aTakAvavI e ja zreSTha ane uttama mauna kahevAya che. jema bagalo marcIne pakaDavA sthira thAya che, zikArI haraNAdino saMhAra karavA sthira thAya che, paraMtu A sthiratA parane pIDA karanArI ane mAMsAdinI lolupatAthI thAya che. tethI parane pIDA karavA mATe ane mAMsAdi prApta karavA mATe tevA prakAranI tRSNAvALA jIvano bAhyathI je A yogano rodha che te zuM kAmano ? aMdaranI tRSNA hovAthI vadhAre karma baMdhAvanAra che. tema vacana uccAra na karIe eTale bolavAnuM baMdha rAkhIe paNa hRdayamAM badhA ja padgalika bhAvonI tRSNA cAlu hoya to evA mananI zuM kiMmata? arthAt jJAnIonI dRSTie tenI kaMI ja kiMmata nathI. mATe pudgaladazAmAM apravRtti karavI e ja mIna zreSTha che. tethI paripUrNa ane nirmaLa evA jJAnAdi anaMta anaMta guNonA samUhanA mAhAbhyasvarUpa Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 401 evA "paramAtmabhAva" nA rasika jIvoe paulika bhAvone anusaranArI potAnI yogapravRttine rokavI joIe. yogapravRttine rokavI te ja sAcuM mauna che. zreSTha mauna che. tethI yogapravRttine rokavA niraMtara prayatnazIla banavuM evo graMthakArazrIno upadeza che. jJA jyotirmayIva dIpasya, kriyA sarvApi cinmayI / yasyAnanyasvabhAvasya, tasya maunamanuttaram // 8 // gAthArtha :- jema dIpakanI utsepaNAdi sarva paNa kriyA jyotirmaya hoya che tema AtmadazA vinA anya padArthomAM jene rasa nathI evA eTale ke vibhAvadazAthI mukta evA AtmAnI sarve paNa kriyA jJAnamaya hoya che, tenuM ja mauna anupama che. // 8 // TIkA :- "jyotirmayIveti' tasya tattva tvaritamya, mauna-yoganigraharUpa svadharmaprAgbhAvakartRtvabhoktRtve vyApAritAzeSavIryasya karmavikaraNApUrvakaraNakiTTIkaraNAdiSu sthApitavIryakaraNasya parabhAvApravRttatvena maunaM- yogacApalyatAvAraNarUpaM anuttaraM - sarvotkRSTaM yasya kriyA guNaprakarSapravartanA vIryapravRttiH sApi cinmayIsvarUpajJAnamayI AtmAnubhavaikatvarUpA / yathA dIpasya yA kriyA utkSepaNanikSepaNAdikA sA sarvApi jyotirmayI-jJAnaprakAzayuktA, tathA yasya vandananamanAdiguNasthAnAroharUpA kriyA tattvajJAnaprakAzikA, tasya ananyasvabhAvasya na vidyate anya:- paraH svabhAvo yasya saH, tasya parabhAvavyApakacetanA'bhisandhivIryarahitasya sAdhoH maunamanuttaram / vivecana :- AtmatattvanI aMdara ekatAbhAve pariNAma pAmelA evA jIvanuM manavacana ane kAyAnA yogano nigraha karavA rUpa je mauna che. te ja mauna anuttara che, anupama che. arthAt sarvathA utkRSTa mauna che. potAnA AtmAnA (ratnatrayI rUpa-svabhAvadazAnI prApti rUpa) dharmane pragaTa karavAmAM ja kartRtva ane bhoktRtva rUpe vyApArita karyuM che sarva vIrya jeNe evA, tathA karmono vinAza karanArA evA apUrvakaraNa, kiTTIkaraNAddhA ane Adi zabdathI kiTTIvedanAddhA vageremAM ja sthApita karyuM che potAnuM karaNavIrya jeNe evA AtmArthI uttama AtmAnuM parabhAvadazAmAM na pravartavA rUpe (pudgala ane anya jIva dravyo pratye rAgAdi bhAve na joDAvA svarUpe) je maunapaNuM che eTale ke mana-vacana-kAyAnA yogonI capalatAne aTakAvavA rUpa je mauna che te ja mauna sarvotkRSTa mauna che. na bolavA rUpa mauna ekendriya Adi bhavomAM paNa sulabha che. paraMtu vibhAvadazAmAM na joDAvA rUpa mauna karmanirjarA ane AzravanA nirodhanuM prabaLa kAraNa hovAthI sarvotkRSTa mauna che. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maunASTaka - 13 jJAnasAra parabhAvamAM na pravartavuM e bhAvavALA maunapaNAnI sarve paNa prakriyA AtmAnA guNonA prakarSane prApta karavAmAM pravartavA rUpa vIryapravRtti hoya che. te saghaLI paNa kriyA cinmaya che. arthAt AtmatattvanA anubhavanI sAthe ekatA svarUpa hoya che. AvA AtmAnI bAhyabhAvane rokavA svarUpa ane AtmAnA guNono AvirbhAva karavA svarUpa je koI pravartanakriyA che te saghaLI kriyA samyajJAnathI yukta hoya che. karmonA Azravo na thAya tevI ane pUrvabaddha karmonI nirjarA thAya tevA prakAranI samajaNapUrvakanI AtmArthI bhAve A prakriyA hoya che. jema dIpakanI utkRpaNa (UrdhvadizAgAmI jyotanuM javuM) ane nikSepaNa (adhodizA tarapha jyotanuM javuM), Adi zabdathI jyotanuM ADu-avaLuM ane tIchuM javuM ema dIpakanI jyotanI je koI kriyA thAya che te sarve paNa dIpakanI jyotanI kriyA avazya prakAzAtmaka ja hoya che. eTale ke jyota upara jAya ke nIce jAya, tirkI jAya ke vAMkI jAya to paNa jyAM jAya tyAM prakAza ja Ape kyAreya paNa aMdhakAra na Ape, tevI ja rIte yogI mahAtmA dvArA namana, vaMdana, pUjana, guNastuti ItyAdi AtmaguNonA vikAsAtmaka je koI kriyA karAya che te sarve paNa dharmakriyA AtmatattvanA jJAnano prakAza ApanArI hoya che. Atmatattvano AvirbhAva karanArI hoya che. te vinA anya koIpaNa kAryamAM A mahAtmAnI pravRtti hotI nathI. AvA prakAranA AtmatattvanA lakSyavALA ane ananya svabhAvavALA yogI mahAtmA puruSanuM parabhAvamAM na pravartavA rUpa je mauna che te ja sarvottama mauna che. 402 parabhAvadazAmAM vyApakapaNe pravartavA vALI je jJAna-cetanA che ane tenAthI yukta evo parabhAvamAM vaparAto je vIryaguNa che. Ama A banne AtmaguNo hovA chatAM paNa parabhAvadazAthI yukta hoya to Azravahetu bane che. te mATe parabhAvamAM vyApakapaNe vartatI evI cetanA ane evA vIryaguNathI rahita je mahApuruSa che teonI cetanAnuM ane vIryaguNanuM parabhAvamAM na pravartavuM e ja anupama zreSTha mauna che. te mATe AtmArthI mumukSu jIve AvuM mauna karavuM joIe. viSaya-kaSAyonI pariNatithI AtmAne aTakAvavo joIe, parajIvadravya pratye ane parapudgaladravya pratye rAga-dveSa-spRhA-mamatA na karavI, vibhAvadazAmAM na joDAvuM, svabhAvadazAmAM ja ramavuM. AtmatattvanI sAthe ja ekatA karavI A ja sauthI zreSTha mauna che. "mAtra bolavAnI kriyA na karavI" te mauna eTaluM kiMmatI nathI. kAraNa ke te ekendriyAdinA bhavamAM paNa sulabha che tathA paradravyanI spRhA jo na jAya to tevA maunathI AtmakalyANa kema thAya ? mATe vibhAvadazAmAM na pravartavuM te ja mauna uttama ane sarvazreSTha che. teno ja vadhAre abhyAsa karavo. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 40 vastusvabhAvAnurodhAdeva, tatkArakAt viyat / sampUrNatA tadutpattau, kumbhasyeva dazA'tmanaH // 1 // iti nyAyAt jJAninaH kriyA kAryopakArakA jJAtavyA / jJAnamayasyAtmanaH tattvaikatvAdhyAsinaH svarUpArohakANAM yA kriyA sA jJAnasvarUpaprakAzanahetuH, AvaraNanimittamasatkriyA, AvaraNApagamAya satkriyAnimittaM bhavati / tattvamagnasya na kAraNIbhavati / ataH tattvajJAnasvarUpaikatvadhyAnalInAnAM munInAM teSAmeva namaH // 8 // A gAthA kayA granthanI che? te zodhavA chatAM prApta thaI zakyuM nathI. anumAnathI Avo artha hoya ema lAge che. "dareka vastuo potAnA vastusvabhAvane anusare e ja ucita che. jema AkAza potAnA avagAhanA ApavAnA svabhAvanuM ja kAraka che. tenAthI ja tenI pUrNatA che. te AkAzamAM jema ghaTanI utpatti karAya che. te saMyoga mAtra che. tenAthI AkAzane kaMI lAbha-nukazAna nathI. AkAza to jevuM che tevuM ja rahe che. tema AtmAnI dazA paNa AvI ja che. svabhAvamAM vate to ja pUrNatA che. zeSabhAvo saMyoga mAtra che. vadhAre artha jJAnI mahAtmAo pAsethI samajavo. A pramANe uparokta nyAyane anusAre jJAnI mahAtmAnI sarve kriyA potAnA kAryano upakAra karanArI jANavI. AtmatattvanI sAthe ekatA bhAve (tanmayapaNe) rahenArA ane dina-pratidina AtmatattvanA svarUpamAM ArohaNa karanArA evA jJAnasvarUpa banelA AtmAnI je koI kriyA che te saghaLI paNa kriyA jJAnAtmaka evA AtmasvarUpane prakAzita karavAmAM ja kAraNabhUta bane che. je asalkiyA hoya che te AvaraNIyakarmone baMdhAvavAnA nimittarUpa bane che ane je je sankriyA hoya che te te AvaraNIya karmone dUra karavA mATenuM nimitta bane che. paraMtu tattvamAM magna banelA AtmalakSI jIvane AvI koIpaNa kriyA baMdhAdinuM nimittakAraNa banatI nathI. jJAnI mahAtmAnI jJAna magnatA ja AtmatattvanA prakAzanano hetu che. tevA AtmAnI koIpaNa kriyA bhAva AzravarUpa thatI nathI. tethI AtmatattvanA jJAnamAM ane AtmasvarUpanI sAthe ekatAnA dhyAnamAM layalIna banelA te munionA ja caraNakamalamAM amArA namaskAra hojo. (ahIM namas avyayanA yogamAM tegya: munimya: thavuM joIe paNa teSAvi munInAM pATha sarva pustakomAM che. tethI rara : zabda adhyAhArathI laIne pATha saMgata karavo.) paulika sukha-duHkhanI vAsanAo ane anya jIva dravya upara rAga-dveSAdi bhAvo e rUpa parabhAva dazAthI AtmAne rokavo. AvI vibhAvadazAmAM na javuM ane AtmatattvanA Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 maunASTaka - 13 jJAnasAra zuddha svabhAvamAM ja vartavuM. kyAMya paNa mArApaNAno pariNAma na rAkhavo. saMsArI sarva bhAvothI alipta banavuM tene ja yathArtha mauna kahevAya che. "vANIno upayoga na karavo arthAt na bolavuM" tene je mauna kahevAya che tenI pAchaLa paNa A ja bhAva chupAyelo che. kAraNa ke saMsArI sarve jIvo viSayavAsanA, kaSAyo ane rAgadveSAdi kaluSita bhAvothI bharelA che. tethI jyAre jyAre kaMI paNa bolaze tyAre tyAre kAM to rAgapUrvaka, kAM to zveSapUrvaka vANInuM uccAraNa karaze. athavA sAmenA jIvamAM prema vadhe ke kaDavAza vadhe tevAM mIThAM ane kaDavAM vacano bolaze. tenAthI rAga-dveSa vadhaze tenA karatAM na bole to sAruM. ema samajIne potAnAmAM ke paramAM rAga-dveSa ane kASAyika vRttio rokavA mATe ja bolavAnuM baMdha rAkhavAmAM Ave che. tethI AvA bhAvapUrvaka vANInuM je anuccAraNa karavuM te paNa mauna zreyaskara che. tattvajJAnanA arthI jIve uparokta bhAvane samajavA avazya prayatna karavo. ITA teramuM aSTaka samApta Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 // atha caturdazakaM vidyASTakam // 405 atha IdRgmunitvaM yathArthavidyAtattvopayogibuddhimato bhavati, ato vidyASTakamupadizati, tatra nAmavidyA iti nAma jIvasyAbhidhAnaM kriyate sA nAmavidyA, akSavarATakakASThAdiSu "vidyA" iti sthApyate sA sthApanAvidyA, dravyavidyA laukikA zilpAdirUpA, lokottarA dvividhA kuprAvacanikA bhAratarAmAyaNopaniSadrUpA, lokottarA suprAvacanikA vidyA AvazyakAcArAGgAdilakSaNA, sApi jJazarIrabhavyazarIrasya tadabhyAsavato'nupayuktasya dravyavidyA, athavA'nupayuktasya heyopAdeyaparIkSAvikalasya vAcanApRcchanAparivartanAdharmakathArUpA anuprekSAvikalA sarvApi cetanA vijJaptirdravyarUpA jJeyA / bhAvavidyA tu lokottarArhatpraNItAgamarahasyAbhyAsavazataH nityAnityAdyanantasvabhAvabhAvitAnantapayAryopetacidrUpopAdeyabuddhiH vibhAvAdyanantaparabhAvaparityAga jJaptilakSaNA, bhAvavidyAbhyAsasyAvasaraH / teramA aSTakamAM samajAveluM AvA prakAranuM uttama (mauna) munipaNuM yathArtha evA vidyAtattvamAM upayogapUrvakanI buddhivALA mahAtmAne Ave che. te mATe maunASTaka pachI have vidyASTaka samajAvAya che. vidyA upara cAra nikSepA prathama kahevAya che. (1) nAmavidyA = jIvanuM "vidyA" AvuM je nAma rAkhavAmAM Ave jemake vidyAbena, te nAmavidyA kahevAya che. (2) sthApanavidyA = akSamAM (pAzA upara) varATakamAM (koDA upara) ane kASThAdimAM (lAkaDuM, patthara ane vastrAdi upara) "vidyA" AvuM lakhANa karavuM. sthApanA karavI te sthApanAvidyA jANavI. vidyAvaMtanI je sthApanA te paNa sthApanAvidyA samajavI. (3) dravyavidyA laukika ane lokottara ema be prakAranI che. je kaLAthI (vidyAthI) saMsArano Arthika vyavahAra cAle te laukikavidyA. jemake zilpakaLA, sonInI kaLA, hajAmanI kaLA, darajInI kaLA ane kuMbhAra-vaNakaranI kaLA vagere tathA lokottaravidyA be prakAranI che. eka kuprAvacanikA ane bIjI suprAvacanikA. je vidyAthI AtmatattvanI sAdhanA karAya te lokottaravidyA jANavI. tyAM vItarAgaparamAtmAnA jJAnanuM anusaraNa karyA vinA chadmastha evA RSimunioe banAvelAM je zAstro jemake mahAbhArata, rAmAyaNa ane upaniSad vagere te = Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 vidyASTaka - 14 jJAnasAra kujhAvacanika dravyavidyA ane chabastha evA RSimunioe ja banAvelAM hoya, paraMtu vItarAgaparamAtmAnI (tIrthakara prabhunI) vANIne anusarIne je zAstro banAvyAM hoya jemake AvazyakasUtra ane AcArAMga Adi dvAdazAMgI vagere te supAvacanika dravyavidyA. te paNa jJazarIra, bhavyazarIra tathA te te zAstronA abhyAsavALA hoya paNa temAM upayoga zUnya hoya te tadgatirikta ema traNa bhedathI dravyavidyA pUrvanI jema jANavI. athavA AcArAMgAdi zAstro bhaNyA hoya paraMtu temAM upayoga na hoya tevA jIvanI tathA heyatattva ane upAdeyatattvanA vivekathI vikala jIvanI tathA zAstronuM vAcanA-pRcchanAparivartana ane dharmakathA rUpa zAstrajJAna hoya paNa anuprekSArUpa ciMtana-manana vinAnuM je jJAna hoya tevA jIvanI je cetanA-vidyA te saghaLI tavyatirikta dravyavidyA jANavI. supAvacanika vidyA hovA chatAM upayoganI zUnyatA che tathA anuprekSA nathI mATe bhAvavidyA kahevAtI nathI. have bhAvavidyA kone kahevAya ? te samajAvAya che - lokottara evA arihaMta paramAtmA dvArA praNIta AgamazAstronA rahasyonA abhyAsavALA jIvamAM nitya-anitya Adi anaMta jAtanA svabhAvothI vAsita evA anaMtaanaMta paryAyothI yukta cetanAdi padArtho che. AvA prakAranI jJAnAtmaka upAdeyabuddhi tathA vibhAvadazA, mohadazA, mithyAtvadazA, kASAyikapariNati ItyAdi anaMta parabhAvadazAno tyAga ja karavo joIe evA jJAnavALI je vidyA te bhAvavidyA kahevAya che. A bhAvavidyA ja AtmakalyANane sAdhavAnuM nikaTatama prabaLa kAraNa che. mATe te bhAvavidyA ja samajAvavAno ahIM avasara che. te have sAta nayothI samajAvAya che. tatra matyAdijJAnakSayopazamanimittAH indriyAdayo naigamena vidyA, sarvajIvadravyANi saGgraheNa, dravyazrutaM vyavahAreNa, RjusUtreNa vAcanAdi, zabdanayena yathArthopayogaH, kAraNakAryAdizaGkararUpasavikalpacetanA samabhirUDhena, nirvikalpacetanA kSAyopazamikI sAdhakAvasthA evambhUtena, sAdhakA nirvikalpatAttvikI / tathA kecit kevalajJAnarUpasiddhavidyA iti / AdyanayacatuSTayasya dravyanikSepAntargatatvena kAraNarUpA gRhItA, antyanayatrayANAM bhAvarUpatvena kAryarUpA uttarottarasUkSmA gRhItA, tatra kAraNodyamena kAryAdaravatA bhavitavyam / vidyAtattvanI prAptimAM je je kAraNo hoya che tene prathamanA cAra navo svIkAre che. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 407 temAM paNa naigamanaya dUratara kAraNane, saMgrahanaya dUrakaraNane, vyavahAranaya nikaTakAraNane ane RjusUtranaya nikaTatamakAraNane vidyArUpe svIkAre che. jyAre pAchalA traNe nayo kAryAtmaka vidyAne vidyA mAne che ane te paNa uttarottara sUkSma sUkSma kAryane svIkAre che. A vAtanuM dhyAna rAkhIne nayo A pramANe che. (1) naigamanaya - mati-zruta Adi jJAnanA kSayopazamamAM nimittabhUta bananArI evI cakSu Adi Indriyo vagerene vidyA mAne che. tethI ja koInI Indriyono ghAta karavAthI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya karma baMdhAya che. kAraNa ke Indriyo e vidyAprAptinuM kAraNa che. (2) saMgrahanaya - jJAna e jIvano guNa hovAthI vidyAprAptinuM Indriya karatAM jIva pote nikaTakAraNa che. kAraNa ke Indriyo pudagalanI banelI che. paradravya che. vidyA e jIvano guNa che tethI jIvamAM sadaMza rUpe che A kAraNe Indriya karatAM jIva pradhAnapaNe kAraNa che. mATe saMgrahAyathI sarva jIvadravyo e vidyAprAptinuM nikaTakAraNa hovAthI te jIvo ja vidyA che. (3) vyavahAranaya - abhyAsa karAtuM dravyazrata e vidyA che. jJAna e jIvano guNa avazya che, paNa abhyAsAdi dvArA jo tene pragaTa karavAmAM na Avyo hoya to sattAgata te guNa eTalo badho jIvane upakAra karato nathI mATe abhyAsa karAtuM je dravyazruta te vidyA che. (4) Rjutranaya - gurujI pAse vAcanA levAtI hoya, pRcchA karAtI hoya, zeSanAlamAM parivartanA karAtI hoya, A pramANe deDha thayelI vidyA jIvane vadhAre vadhAre upakAra karanArI bane che. te mATe vAcanAdine vidyA kahevAya ema RjusUtranaya kahe che. (5) zabdanaya - vAcanA, pRcchanA, parAvartanA vagere rUpe svAdhyAya karAto hoya, vidyA prApta karAtI hoya, paraMtu jo temAM jIvano upayoga na hoya to te AtmAmAM guNarUpe pragaTa thatI nathI te mATe zabdanaya yathArtha upayogavALI vidyAne vidyA kahe che. (6) samabhirUDhanaya - kAraNa rUpa vidyA ane tenAthI pragaTa thatI kArya rU5 vidyA, A bannenA zaMkararUpe (mizrasvarUpe athavA abhedarUpe) pariNAma pAmelI je savikalpa cetanA te vidyA kahevAya ema samabhirUDha naya kahe che. (7) evaMbhanaya - nirvikalpa cetanAvALI lAyopathamika bhAvayukta evI sAdhaka AtmAnI je avasthA te evaMbhUtanayathI vidyA kahevAya che. savikalpAvasthA karatAM nirvikalpa avasthA vadhAre zuddha ane nirmaLa che. tethI tene evaMbhUtanayamAM gaNI che. vAstavika vicArIe to nirvikalpavALI je vidyA che te ja tAttvika che ane sAdhyane siddha karI ApanArI paramapadane Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 vidyASTaka - 14 jJAnasAra prApta karAvanArI vidyA che, sarvottama vidyA che. keTalAka AcAryo kevalajJAnasvarUpa siddhavidyAne evaMbhUtanayathI vidyA kahe che. kAraNa ke antima vidyA to te ja che. prathamanA cAra nayo dravyArthikanayanA bheda che eTale dravya nikSepane mAne che. tethI dravyanikSepAmAM aMtargata gaNAtI kAraNasvarUpa je vidyA che tene grahaNa karanArA cAra naya che ane pAchalA traNe nayo bhAvanikSepA svarUpa hovAthI kAryasvarUpa vidyAne vidyA kahe che. tethI tyAM kAryAtmaka vidyA grahaNa karelI che. te traNa nayomAM paNa uttarottara sUkSma sUkSma vidyAne svIkArelI che tyAM prathamanA cAra nayane mAnya evI kAraNAtmaka vidyAne prApta karavA mATe prayatnazIla banelA AtmAe pAchalA traNa nayane mAnya evI kAryAtmaka (arthAt sAdhyabhUtalakSyabhUta) evI vidyA pratye vadhAre ne vadhAre AdaramAnavALA = bahumAnavALA banavuM joIe. kAraNa ke atte to te ja vidyA prApta karavAnI che ane te ja AtmAnuM zreyaH karanArI che. nityazucyAtmatAkhyAtiranityAzucyanAtmasu / avidyA tattvadhIrvidyA, yogAcAryaiH prakIrtitA // 1 // gAthArtha :- anitya, azuci ane anAtmabhUta (AtmAthI bhina) evA zarIrAdine viSe nityapaNAnI, zucipaNAnI ane mArApaNAnI je buddhi (mAnyatA) te avidyA che ane yathArthatattvamAM tattvabuddhi che te vidyA che ema yogAcArya puruSo vaDe kahevAyuM che. ll1l TIkA :- "nityazuti" nityAzuvyanAtmaku nitya-jIvyAtmitA dhyAtiH "avidyA" ityanvayaH, anitye-cetanAt jAtibhinnamUrtapudgalagrahaNotpanne parasaMyoge yA nityatAkhyAtiH sA avidyA, azuciSu-zarIrAdiSu zravannavadvArarandheSu zuddhasvarUpAvaraNanimitteSu zucikhyAtiH (zucitAkhyAtiH), anAtmasu-pudgalAdiSu AtmatAkhyAti:-"ahaM mameti buddhiH-idaM zarIraM mama, ahamevaitat, tasya puSTau puSTaH" iti khyAtiH-kathanaM-jJAnaM tatra ramaNam, iyamavidyA-bhrAntabuddhiH / yA ca tattvadhI:tattvabuddhiH, zuddhAtmani nityatA zucitA AtmatA iti jJaptiH vidyA tattvavivekaH / vivecana :- je vastu anitya che, apavitra che ane parAyI che (potAnI nathI) te vastune nitya mAnavI, pavitra mAnavI ane potAnI mAnavI tene avidyA, brAntabuddhi athavA mithyAjJAna kahevAya che. cetana evA AtmAthI je bhinna jAtinA che, mUrta che ane pudgala dravyonA grahaNathI utpanna thayelA che tevA pasaMyogomAM je nityatA buddhi thAya che te avidyA kahevAya che. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 409 sArAMza ke zarIra, dhana, ghara, sonA-rUpAnA alaMkArAdi tamAma bhogya vastuo paulika hovAthI, jaDa hovAthI, varNAdi dharmovALI hovAthI, cetana evA AtmAthI atizaya bhinna jAtinI che. AtmAne ane bhogya vastuone kaMI levA-devA nathI. jIva jyAre bhavAntarathI Avyo tyAre sAthe lAvyo nathI ane mRtyu pAmIne bhavAntaramAM jAya tyAre sAthe laI javAno nathI. tethI sarvathA bhinna jAti che. vaLI AtmA amUrta che, bhogya vastuo mUrta che. A bhogya vastuo pugaladravyane grahaNa karavA dvArA banAvAI che, anAdinI AtmAnI sAthe nathI. AvA prakAranI zarIrAdi bhogya vastuo che teno saMyoga karyo tyAre ja thayelo che. ane kAlAntare nAza pAmavAvALo (viyoga thavAvALo) ja A saMyoga che. chatAM te parasaMyoga sadA rahevAno che. Ama mAnIne nityatAnI je buddhi thAya che te avidyA kahevAya che. A ghara, A dhana, A parivAra, A saMpatti sadA rahevAnI ja che Ama mAnIne cAlavuM, mAnAdi karavA, moha karavo te saghaLI avidyA-mithyA buddhi che. tathA zarIrAdi bhogya padArtho azucimaya che. be kAna, be AMkha, nAkanA be bhAgo, mukha, puruSacihna ane gudA ema nave dhAro rUpI randromAMthI (kANAmAMthI) azuci vahyA ja kare che. A nave chidromAMthI je je vastu nIkaLe che te jarAya gamatI nathI, eTale azuci rUpa che. tathA zarIrAdi A padArtho AtmAnA zuddha svarUpane AvRta karavAmAM nimitto che. kAraNa ke tenI jeTalI jeTalI mamatA vadhe teTalI teTalI TApaTIpa-zobhA-zaNagAra karavAmAM ane teno moha poSavAmAM ja A jIva racyopacyo rahe, tenAthI ghAtakarmo bAMdhe mATe zuddha svarUpanuM AvaraNa karavAmAM nimittabhUta thAya tevA prakAranAM zarIrAdine pavitra mAnavAM, rUpALAM mAnavAM, zobhA-zaNagAra karavAnI buddhi rAkhavI te avidyA kahevAya che. vAstavika vicAra karIe to zarIra e hADakAM, mAMsa, carabI, lohI vagere apavitra padArthono ukaraDo ja che. mAtra upara uparathI makhamala maDheluM che. koI vepArIe DabbAmAM kAdava-kIcaDa ja bharyo hoya paraMtu uparathI pekIMga suMdara ane dekhAvaDuM bhapakAdAra karyuM hoya to jANyA pachI te Dabbo zuM ApaNe kharIdIzuM? tevuM A zarIrAdi che. he jIva ! AmAM pavitra che zuM? eTaluM ja nahIM paraMtu pavitra ane suMdara dekhAtI modakAdi khAdyacIjo mukhamAM nAkhIne eka-be sekaMDamAM jo bahAra kADhavAmAM Ave to te vastuo dekhavI paNa na game tevI apavitra thaI jAya che. zarIrAdino saMyoga pavitrane paNa apavitra banAve che tevA zarIrAdi upara pavitratAnI je buddhi karavI, teno zobhA-zaNagAra karavo, vAraMvAra bAtharUmamAM jaI darpaNamAM joI TApaTIpa karavI, malakAvuM A badhI avidyA che. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 vidyASTaka - 14 jJAnasAra tathA manAtmakuM-je zarIra, dhana, ghara, alaMkArAdi bhogya pudgala sAmagrI A jIvanI nathI temAM "kAtmatArAti' karavI - mArApaNAnI buddhi karavI te paNa avidyA che. huM ane mAruM' evI je buddhi, A zarIra e ja mAruM che ane zarIra e ja huM chuM, te zarIranI puSTivRddhimAM huM puSTa thayo, AgaLa vadhyo, meM vikAsa sAdhyo, AvI je khyAti, AvuM ja kahevuMmAnavuM athavA AvuM je jJAna, temAM ja ramaNatA karavI te saghaLI avidyA kahevAya che. zarIrAdi sarve paNa bhogasAmagrI pugaladravyanI banelI che. jIvadravyanI banelI nathI. bhavAntarathI sAthe AvatI nathI ke bhavAntaramAM laI javAtI nathI. lAkho-karoDonuM dhana, sAta sAta mALanI moTI havelIo, seMkaDo rUpavatI strIo, rAjapATa ane cakravartIpaNuM mUkIne ja jIva bhavAntaramAM jAya che. A zarIra paNa mAtAnI kukSimAM AvyA pachI jIve banAvyuM che ane mRtyu pAmatAM ahIM ja rahe che. tethI A jIvanuM kaMI ja nathI. chatAM temAM "A mAruM A mAruM - AvI je buddhi" te avidyA kahevAya che. tene ja bhrAntabuddhi-bhrAntivALI buddhi kahevAya che. paraMtu zuddhAtmatattvamAM je tattvabuddhi thAya che te ja vidyA kahevAya che. zuddha AtmAnuM ratnatrayImaya je svarUpa che temAM ja nityatAnI buddhi, pavitratAnI buddhi ane AtmIyatAnI je buddhi karavI te vidyA kahevAya che. sadabuddhi paNa kahevAya che. kAraNa ke sAcuM te ja che. ratnatrayImaya zuddha svarUpa bhale karmothI avarAyeluM hoya to paNa AtmAnI sAthe anAdinuM che ane anaMtakALa rahevAnuM che mATe nitya che. AtmAnuM potAnuM guNAtmaka nirmaLa svarUpa che mATe pavitra che ane AtmAmAM ja raheluM che, AtmAmAM ja rahevAnuM che mATe AtmIya che. tethI AvA zuddha svarUpane nitya-pavitra ane mAruM mAnavuM te ja sAcI vidyA che, sarvidyA che. ___ atra nityatvaM tu utpAdavyayadhruvarUpe'pi arpitAnarpitaprakAreNa dravyAstikakuTasthanityatA jJeyA, iyaM vidyA paramArthasAdhanapaTvI yogAcAryaiH-yogaH-jJAnazraddhAnacaraNAtmakamokSopAyaH, tasya AcAryA:-tadAcaraNakazalAH, taiH prakIrtitA / atra bhedajJAnaM sAdhanam / uktaJcAdhyAtmabindau ye yAvanto dhvastabandhA abhUvan, bhedajJAnAbhyAsa evAtra mUlam / nUnaM ye'pyadhvastabandhA bhramanti, tatrAbhedajJAnameveti vidmaH // (jJAnAmAva pavItra vInam III) saMsAravartI tamAma vastuo dravyArthikanayathI (dravya svarUpe) anAdikALathI che ane anaMtakAla rahevAnI che mATe nitya che. chatAM paryAyArthikanayathI (paryAyasvarUpe) pratisamaye Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 411 vastuo palaTAya paNa che mATe anitya paNa che. arthAt sarve paNa vastuo nityAnitya che. A rIte sarve paNa vastuo utpAda, vyaya ane dhruvasvabhAvavALI hovA chatAM ahIM je nityatva kahevAmAM AvyuM che. te ekanayanI arpaNA (pradhAnavivakSA) ane bIjA nayanI anarpaNA (gauNavivakSA) karavAthI kaheluM che te mATe dravyArthikanayanI arpaNa karavAthI kuTasthanityatvanuM pratipAdana kareluM che. vijaLInA camakArAnI jema cAlI janArI bhautika saMpatti A jIvane mohanA udayathI sadAkALa rahenArI arthAt kuTasthanitya lAge che. ekAnta nitya dekhAya che. - tattvabuddhisvarUpa je vidyA che te ja A vidyA paramArtha pada (muktipada)ne sAdhavAmAM samartha che. mohanA udayajanya avidyA saMsAramAM paribhramaNa karAvanArI che ane mohanA upazama-kSayopazama ane kSayathI thayelI tattvabuddhi muktipada ApanArI che ema yogAcArya mahAtmA puruSo vaDe yoganA zAstromAM kahevAyuM che. prazna :- "yogAcArya" kone kahevAya? uttara :- jJAna, zraddhAna (darzana) ane caraNa (cAritra) Ama ratnatrayIsvarUpa je mokSano upAya che tene yoga kahevAya che. kAraNa ke te ratnatrayI ja A jIvane mokSanI sAthe joDe che mATe ratnatrayI ja yoga che. tevA zuddha, nirmaLa yogane AcaravAmAM je kuzalapuruSo che te yogAcArya kahevAya che teo dvArA AvuM kahevAyuM che ke tattvadhI rUpa vidyA ja paramArthapada ApavAmAM samartha che. zarIra, dhana, parivAra Adi tamAma padArthothI Atmatattva bhinna padArtha che. AtmAnuM temAM kaMI che ja nahIM. mAtra eka bhava pUrato saMyogasaMbaMdha che. te paNa AkhA bhava sudhI rahe ja evo niyama nathI. mATe tenAthI Atmatattvane bhinna samajIne Atmatattva prApta karavA prayatnazIla thavuM joIe AnuM nAma bhedajJAna che. AvA prakAranuM bhedajJAna ja muktinuM parama sAdhana che. mahodayathI thayeluM abhedajJAna (huM ane mArApaNAnI buddhi) saMsAramAM rakhaDAvanAra che. adhyAtmabiMdu nAmanA graMthamAM kahyuM che ke "je je jIvo jeTalAM jeTalAM baMdhanono dhvaMsa karanArA banyA che temAM bhedajJAna ja mUlakAraNa che ane je je jIvo jeTalA jeTalA baMdhanono dhvaMsa nathI karI zakyA temAM AvA prakAranA bhedajJAnano abhAva ja kAraNa che arthAt temAM abhedajJAna ja kAraNa che. parane potAnuM mAnavuM te abhedajJAna. /1 yaH pazyennityamAtmAnamanityaM parasaGgamam / chalaM labdhaM na zaknoti, tasya mohamalimlucaH // 2 // Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 ra vidyASTaka - 14 jJAnasAra gAthArtha :- je AtmA potAnA AtmAne nitya ane parapadArthanA samAgamane anitya samaje che. te AtmAmAM moharUpI cora pravezavA mATe chidra meLavI zakato nathI. rA TIkA :- "va: paviti' yaH-mAtmArthI mAtmA nityaM-sI mahnitasvarUpa "pazyet"-avalokayet, parasaGgama-zarIrAdikaM anityaM-adhruvaM pazyet, tasya sAdhanodyatasya moho-mauDhyaM muhyatA-mithyAtvAdibhrAntirUpA, sa eva malimlucaH-taskaraH chalaM-chidraM labdhuM na zaknoti-na samartho bhavati, iti anena yathArthajJAnavato rAgAdayo na pravarddhante, tasyAtmA mohAdhInaH na bhavati // 2 // vivecana :- je AtmArthI jIva potAnA AtmAne nitya samaje che. saikAlika dhuvatattva che. sadAkALa acalitasvarUpavALo A AtmA che. bhavobhava palaTAya che paNa dareka bhavamAM A AtmA teno te ja rahe che. mokSamAM paNa A AtmA anaMtakALa rahe che. tenuM mUlasvarUpa Atma kyAreya calita thatuM nathI. eTale ke dravyAntara thatuM nathI. AvuM je mahAtmA puruSa jANe che tathA parasaMgama eTale zarIrAdi parapadArthono saMyoga anitya che. zarIra, dhana, parivAra, alaMkArAdi vastuo eka bhavamAM paNa kAyama rahetI nathI. dazakA caDatI-paDatInA darekanA Ave ja che. eka bhavamAM zarIrAdi kadAca rahe to paNa roga, zoka ane bhayothI pIDita hoya che. pattAnA mahelanI jema kharI paDe che. IndradhanuSyanI jema bAjI badhI vikherAI jAya che. AvuM je mahApuruSa jANe che te mahAtmA dhruva evA AtmatattvanI prAptinI sAdhanAmAM ja udyamazIla rahe che. tenI ja teone laganI lAgI hoya che. paradravyano moha ja maMda thaI cUkyo hoya che. A kAraNathI mithyAtva, avirati ane rAgAdi kaSAyovALI pariNatirUpa moha dazA arthAt mUDhatA AvA jIvamAM pravezI zakatI nathI. AvA prakAranI mohAlpatA-mUDhatArUpI je cora che te corane AvA sAdhaka AtmAmAM praveza karavo che, Atma-dhana coravuM che, samyajJAnAdi guNonI luMTa calAvavI che paNa sAdhaka AtmA sajAga hovAthI tenA gharamAM (tenA AtmAmAM) pravezavA mATe A corane koI chidra maLatuM nathI. tethI pravezavA samartha thato nathI. A kathanathI samajavuM ke yathArtha jJAnavALA mahAtmAne rAgAdi kaSAyo vRddhi pAmatA nathI; teno AtmA moharAjAne AdhIna thato nathI. te jJAnI mahAtmA moharAjAne jite che. AtmAnaMdI bane che. paNa moha temAM pravezI zakato nathI. rA. taraGgataralAM lakSmImAyurvAyuvadasthiram / adabhradhIranudhyAyedabhravad bhaGguraM vapuH // 3 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 413 gAthArtha - nipuNa buddhivALA puruSe lakSmIne samudranA taraMgonI jema caMcaLa, AyuSyane vAyunI jema asthira ane zarIrane vAdaLanI jema kSaNabhaMgura vicAravuM. (jethI te traNe uparano moha dUra thAya ane AtmA zuddha-buddha-nirmaLa bane). li3ii TIkA - "tati" prathIH-puSTavRddha, nakSmI: tadrava-nadhiznottavat taralA-capalA tAM taraGgataralAmasthirAmanudhyAyet, AyuH-jIvitaM vAyuvad asthiraMgatvaraM pratisamayavinazvaramadhyavasAnAdivighnopayuktam, anudhyAyet-cintayet / vapuHzarIraM pudgalaskandhanicitaM abhravadbhaGguraM-bhaGgazIlamanudhyAyet, idaJca yathArthacintanam / | vivecana :- nipuNa buddhivALA puruSe pratidina manamAM AvuM cintana-manana karavuM ke "lakSmI taraMgonI jema (samudranA kallolonI jema) tarala arthAt capala che. dhanavAna mANasa nidhana thato ane nirdhana mANasa dhanavAna thato dekhAya che. jemAM samudranAM mojAM nAzavaMta, kSaNabhaMgura ane caMcala che tema lakSmI paNa kyAre cAlI jaze. te kaMI nizcita nathI. tethI teno moha karavo vyartha che. nAtarU karanArI nArI jevI che. eka gharathI bIjA ghare janArI che. samudranA taraMgonI jema caMcala asthira che. AyuSya eTale jIvana, vAyunI jema asthira che. cAlyA javAnA svabhAvavALuM che. pratyeka samaye kSaNa-kSaNanuM AyuSya vinAza pAme che. acAnaka jyAre samApta thaI jAya te kaMI kahI zakAtuM nathI. adhyavasAya vagere sAta kAraNo rUpI vinothI tuTavAnA svabhAvavALuM AyuSya che. bRhatsaMgrahaNImAM kahyuM che ke - ajjhavasANanimitte, AhAre veyaNA parAghAe / phAse ANApANU, sattavihaM jhijjae AuM // 311 // AghAtAdijanaka vicArothI, viSAdi nimittothI, AhAranI hInAdhikatAthI, atizaya pIDA thavAthI, para dvArA AghAtAdi thavAthI, sarpAdi jherI prANIono sparza thavAthI ane zvAsozvAsane rokavAthI ema sAta prakAre AyuSya kSaya thAya che. ephIDaMTathI, hArTaphelathI acAnaka mRtyu pAmatA loko Aje paNa dekhAya che. mATe AyuSya vAyunI jema asthira che. tathA pudgalanA skaMdhothI baneluM A zarIra vAdaLanI jema kSaNabhaMgura che. jema vAdaLa vikherAya tema zarIra kyAre nAza pAme te kaMI kahI zakAtuM nathI. mATe zarIrano paNa moha karavo nirarthaka che. A rIte lakSmI AyuSya ane zarIra anitya che. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 vidyASTaka - 14 jJAnasAra bhAvanA ca-svasampadvimuktena pRthvIkAyaskandhAH sampapeNa upacaritA, na ca te sampat / tathA jIvaH jJAnadarzanavIryasukharUpaiH bhAvaprANaireva jIvati, AyurjIvanaM tu bAhyaprANasambandhasthitihetuH / tannAtmasvarUpam / tathA varNagandharasasparzAcetanazarIropacayazca na svarUpam / tadapi asthiram, ityevamasthire parabhAve svAtmadharmapradhvaMsake kaH pratibandhaH ? tadarthaM ca svaguNAn cetanAvIryAdIn kaH parabhAvagrahaNonmukhAn karoti ? ataH Atmani AtmaguNapravRttireva karaNIyA // 3 // bhAvArtha A pramANe che ke - Atmika saMpattinuM jene bhAna nathI evA AtmasaMpattithI rahita jIvo vaDe sonuM, rUpuM, hIrA, mANeka, motI ItyAdi je pRthvIkAya jIvonA zarIrarUpe pariNAma pAmelA pudgalaskaMdho che te potAnI saMpattirUpe mAnI levAyA che. A badhI saMpatti mArI che ema mohAlva jIve mAnI lIdhuM che. paNa vAstavikapaNe te saMpatti he jIva! tArI nathI, kAraNa ke jIvanI sAthe AvI nathI ane jIvanI sAthe AvavAnI nathI. caDatI-paDatI Ave tyAre samudranA mojAnI jema lakSmI Ave che ane cAlI jAya che. mATe tene potAnI saMpatti mAnavI te mUrkhatA ja che. tathA A jIva jJAna, darzana, vIrya ane sukha svarUpa je bhAvaprANo che tenA vaDe ja jIvana jIve che. kAraNa ke A bhAvaprANo sarvabhavomAM jIvanI sAthe ja hoya che ane muktadazAmAM paNa jIvanA guNa hovAthI sAthe ja hoya che. Ama jIvanI sAthe sahacArIdharmo che. AyuSya rUpa je jIvana che te to te te eka-vivakSita bhavamAM prApta thayelA IndriyAdi bAhyaprANonA saMbaMdhane TakAvI rAkhavA mAtramAM ja kAraNa che. AyuSya hoya tyAM sudhI te bhavanA IndriyAdi prANo Take che. paraMtu te AyuSya e AtmAnuM svarUpa nathI. kAraNa ke te karma che. baMdhana che. mATe ja AyuSya vinA paNa muktAvasthAmAM jIva astitva dharAve che paNa jJAnAdi bhAvaprANo vinA koI jIva astitva dharAvato nathI. tathA varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALA acetana evA zarIranI prApti te paNa AtmAnuM svarUpa nathI. kAraNa ke te zarIra paNa asthira che. zarIra nAza pAmI jAya che paNa AtmA nAza pAmato nathI. zarIra vinA AtmA hoya che paNa AtmA vinA zarIra zarIrarUpe TakatuM nathI. zaDana-paDana-vidhvaMsana pAme che. A rIte lakSmI-AyuSya ane zarIra ItyAdi parapadArthonA bhAvo asthira che tathA te parabhAva potAnA AtmAnA dharmanA vinAzaka che. tethI AvA prakAranA asthira-caMcaLa AtmatattvanA nAzaka evA parabhAvamAM ATalo badho pratibaMdha (saMbaMdhaprema-mArApaNAno pariNAma) kema karAya ? arthAt na karAya. te mATe kayo DAhyo mANasa Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 415 parabhAvane grahaNa karavAmAM potAnA guNasvarUpa cetanA ane vIrya Adine prayatnazIla kare ? arthAt koI ja DAhyo mANasa potAnA guNone parabhAvamAM na ja joDe. A kAraNathI uttama AtmAe potAnA guNonI pravRtti potAnA AtmAmAM (Atmatattva prApta karavAmAM) ja karavI joIe. lakSmI, zarIra ane AyuSyanI mamatA tyajI devI joIe. potAnA guNone potAnA AtmatattvanA vikAsamAM ja joDavA joIe, padgalika bhAvomAM nahI evo upadeza che. 3 zucInyapyazucIkartuM samarthe'zucisambhave / dehe jalAdinA zaucabhramo mUDhasya dAruNaH // 4 // gAthArtha - pavitra vastuone paNa apavitra karavAmAM samartha ane apavitra padArthothI banelA evA zarIra upara jalAdithI pavitra karavAno je moha che te mohAdha manuSyano dArUNa bhrama che (gADha ajJAnadazA che). //4 TIkA - "jIvI pati" mUDha-zrI yathArthopayogarahitI sTendriyAtane jalAdinA-pAnIyamRttikAdisaGgena zaucabhramaH zrotriyAdInAM dAruNaH-bhayakRt / yazca jAtyA'zuciH, sa kiM jalavyUhaiH zUcIbhavati ? kathambhUte dehe ? zucInyapikarpUrAdInyapi azucIkartuM-malIkartuM samarthe dehasaGgAd malayajavilepanAdayo'pyazucIbhavanti / punaH kathambhUte dehe ? azucisambhave azuci-ArtavaM mAtuH raktam, pituH zukram, tena sambhavaH-utpattiH yasya sa tasmin / uktaJca bhavabhAvanAyAm - vivecana :- sAta dhAtunuM baneluM je A zarIra che te pavitra vastuone paNa apavitra karavAne samartha che tathA apavitra vastuothI ja baneluM che. tethI pANI, mATI, sAbu ane tailAdi vaDe AvA zarIramAM pavitratA lAvavAnI mohAlva jIvonI je buddhi che te dArUNa bhramamAtra che. mohathI kalpanA mAtra che. asthi, meda, rudhira, vIrya ItyAdi apavitra vastuothI to A zarIra baneluM che. apavitra padArthono bhaMDAra ja che. arthAt ukaraDo mAtra che. phakta upara upara ja rUpALI cAmaDI rUpI makhamala maDheluM che. zarIranA eka eka chidramAMthI nIkaLatI vastuo jovI, cAkhavI ke suMghavI gamatI nathI AvuM gaMdakInuM ghara che. vaLI te zarIranI sAthe je je padArthono yoga karIe te te padArtho pavitra hoya to paNa zarIranA saMyogamAtrathI ja apavitra banI jAya che. jema ke "modakAdi koIpaNa miSTAna Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 vidyASTaka - 14 jJAnasAra suMdara banAvyuM hoya, thALa AdimAM paDyuM hoya tyAre sugaMdhita ane darzanIya lAgatuM hoya, paNa temAMthI eka TukaDo mukhamAM mukyA pachI kadAca koI kAraNasara bahAra kADhavAmAM Ave to te TukaDo evo thaI jAya che ke pharIthI khAvo na game ane dekhavo paNa na game, zarIrano sparza pavitra TukaDAne kSaNavAramAM apavitra kare che. Aje dhAraNa kareluM vastra zarIranA sparzathI bIjA divase meluM thaI jAya che. karparAdi pavitra vastuo paNa apavitra thaI jAya che. AvuM zarIra che. zarIrano svabhAva pavitrane paNa apavitra karavAno che. tathA mAtAnA zarIranuM rudhira ane pitAnA zarIranuM vIrya Ama bane dhAtuo durgadhavALI ane apavitra che. tenAthI ja A zarIra baneluM che. AvA zarIrane pANIthI vAraMvAra dhoIne, mATI-vilepana, sAbu, zempa ItyAdi padArtho vaDe pavitra karavAno je moha che te bhrama mAtra che. je kolaso athavA kAgaDo jAte kALo che, tene dUdhAdi sapheda vastuo vaDe seMkaDovAra navarAvavAmAM Ave to paNa te kolaso athavA kAgaDo sapheda thato nathI. tema zarIra mATe paNa samajavuM. je zarIra svayaM pote apavitra che. pavitrane paNa apavitra karavA samartha che ane apavitra padArthomAMthI utpanna thayeluM che tene pANI-sAbu AdithI pavitra karavAno je moha che te bhayaMkara bhramamAtra ja che. TIkAnA padono artha A pramANe che - yathArtha upayoga vinAnA ajJAnI mUDha jIvano IndriyonA AdhArabhUta evA dehane viSe pANI, mATI Adi padArtho vaDe pavitra karavAno brAhmaNa vagere sAmAnya lokono je bhrama che te dArUNa che arthAt bhayaMkara che. keme karI samajAvavA chatAM samajatA ja nathI ke je zarIra potAnI jAte apavitra che, te jalasamUha vaDe zuM pavitra thaI zake che? arthAta pavitra thaI zakatuM nathI. vaLI te deha kevo che? pavitra evA karparAdine paNa apavitra karavAne samartha che malIna karavAne samartha che. A zarIranA saMgathI caMdananA vilepana vagere paNa apavitra banI jAya che. vaLI A zarIra kevuM che? apavitra vastuothI utpanna thayeluM che. mAtAnuM Artava (rudhira) ane pitAnuM zukra (vIya), tenAthI che utpatti jenI evuM A zarIra che, temAM jalAdi dvArA pavitra karavAno pariNAma e dAruNa mohamAtra che, mUDhatA ja che. bhavabhAvanA nAmanA granthamAM kahyuM che ke - sukkaM piUNo mAUe, soNiyaM tadubhayapi saMsaTuM / tappaDhamayAe jIvo, AhArai tattha uppanno // 254 // Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 jo ( yuADuM ) vAvasuAyamavaa, iimanavAse ya vAhiddhitte ya / dehammi maccuvihure, susANaThANe ya paDibandho // 421 // ato'sthire'pavitre aupAdhike abhinavakarmabandhakAraNe dravyabhAvAdhikaraNe kaH saMmhAra ? ||4mAM 417 pitAnuM zukra (vIrya) ane mAtAnuM zoNita (rudhira) A banne dhAtuo paraspara saMsargita thAya, tyAre tyAM utpanna thayelo jIva prathama to te ja apavitra vastuono AhAra kare che. A rIte apavitra vastuothI zarIra baneluM che. ema siddha thAya che. tathA (ju vagere kSudraprANIonuM ane) kAgaDA tathA kutarAnuM ja bhakSya, carama ane kIDAothI ja vyApta, rogonA ghararUpa, mRtyunA kAraNe AkulavyAkula ane smazAnatulya evA A zarIrane viSe ATalI badhI Asakti kema ? / / 254-421 // A kAraNathI asthira, apavitra, upAdhiothI gherAyeluM ane navA navA karmabaMdhonuM je kAraNa che tevA tathA dravya ane bhAvanuM adhikaraNa evA zarIrane viSe jalAdi dvArA pavitratA karavAno je saMskAra che te zuM kAmano che ? arthAt nirarthaka che. // 4 // atha dehe AtmatvAropo'pi bahirAtmadoSaughaH, atastannivArya svarUpe AtmanaH pAvitryaM karaNIyam / tadupadizati - zarIrane viSe potAnApaNAno je Aropa che te paNa bahirAtma dazAnA doSonA ja pariNAmarUpa che. A kAraNathI tenuM nivAraNa karIne AtmasvarUpamAM ja potAnI pavitratA karavI joIe te mATe kahe che ke - yaH snAtvA samatAkuNDe, hitvA kazmalajaM malam / punarna yAti mAlinyaM so'ntarAtmA paraH zuciH // 5 // gAthArtha :- samatA rUpI kuMDamAM snAna karIne, pApathI utpanna thayelA melano tyAga karIne je pharIthI kyAreya malinatAne pAmato nathI te aMtarAtmA parama pavitra che. pA TIkA :- "ya: snAOti' sa: attarAtmA tehAr minAtmajJAnI-svapaviveLI paraH-prakRSTaH zuciH-pavitraH jJeyaH yaH puruSaH, samatA - araktadviSTatA, tadrUpe kuNDe snAtvA kazmalajaM-pApotpannaM malaM hitvA punaH mAlinyaM na yAti na prApnoti samyaktva Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 vidyASTaka - 14 jJAnasAra bhAvitAtmA paramaH zuciH, "bandheNa na volai kayAvi" iti vacanAt samyagdRSTiranenAMzena snAtakaH na punaH utkRSTAM sthitiM badhnAti, etadeva sahajaM pavitratvam // 5 // vivecana :- dehathI AtmA bhinna che evA bhedajJAnavALo, sva-paranA vivekavALo te aMtarAtmA ja parama pavitra che ke je samatAbhAva (rAga-dveSa vinAnI avasthA eTale samabhAva) rUpI kuMDamAM snAna karIne pApathI utpanna thayelA melano tyAga karIne evI nirmaLa avasthAne pAme che ke je kyAreya pharIthI malinatAne prApta karato nathI evo samyaktvaguNathI vAsita thayelo AtmA ja paramapavitra AtmA che. Avo samyagdaSTi AtmA sthitibaMdhanuM kyAre paNa ullaMghana karato nathI arthAt jJAnAvaraNIyAdi karmonI aMtaHkoDAkoDI sAgaropamathI adhika 20-30-40-70 koDAkoDI sAgaropama jevI utkRSTasthiti A jIva kyAre paNa bAMdhato nathI. eTalA aMze A samyagdaSTi AtmA snAtaka (parama pavitra) banyo che. pharIthI kyAreya utkRSTa sthitivALuM karma bAMdhato nathI e ja tenuM svAbhAvika ane sAcuM pavitrapaNuM che. A zarIra malIna dhAtuonuM baneluM che. malIna padArthothI utpanna thayeluM che. tamAma chidromAMthI azuci vahyA ja kare che. tene sparzelo pavitra padArtha paNa apavitra thaI jAya che. mATe dehane jalAdithI pavitra karavAnI je buddhi che te mithyAbhrama mAtra ja che. zarIrane game teTaluM pavitra karo to paNa gaMdakIno ukaraDo ja hovAthI te pavitra banavAnuM ja nathI vAstavika to AtmAne ja pavitra karavAno che ane te thaI zake tema che. rAga-dveSa vinAnI samabhAvavALI avasthA rUpa samatAnA kuMDamAM snAna karavAnuM che ane bAMdhelA pApo rUpI melano nAza karavAno che. tenAthI A AtmA evo zuddha-buddha-pavitra bane che ke pharIthI kyAreya paNa malInatAne pAmato nathI. Ama AtmA mohodayathI apavitra banyo che ane mohAdi vikArono nAza karatAM AtmA pavitra banI zake che ane te ja sAcI pavitratA che. pA Atmavodho nava: (nava:) pAzo, vedhanAviyuM / yaH kSipto'pyAtmanA teSu, svasya bandhAya jAyate // 6 // gAthArtha :- he bhavyajIvo ? AtmajJAna e tamArA baMdhano hetu nathI, arthAt deha, geha ane dhanAdine viSe potApaNAnA pariNAma rUpa jALa padArthonA baMdhano hetu banato nathI paNa teone viSe (dehAdine viSe) AtmA vaDe naMkhAyelo (kalpAyelo) A pAza potAnA ja baMdhanane mATe thAya che. dA Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 419 athavA deha, geha ane dhanAdine viSe mArApaNAnA pariNAma rUpa rAgAdi bhAvavALo A pAza (jALa) koI navo (apUrva) che ke je pAza AtmA vaDe dehAdine viSe nakhAyo hoya to paNa tenA baMdhana mATe na thatAM potAnA baMdhanane mATe ja thAya che. dA. TIkA :- "mAtmavoi ti" mAM bhavya ! va:-cumbavi mAtmavoH-AtmajJAna na pAza:-na bandhahetuH / teSu dehagRha(geha)dhanAdiSu yaH AtmanA kSiptaH sa pAza:rAgapariNAmaH svasya AtmanaH eva bandhAya jAyate ityanena dehagRhAdiSu yaH raktaH saH sarvaH bhavapAzaiH badhyate / svasya bandhahetuH ityanena parabhAvAH rAgAdayaH AtmanaH vasthavRddhihetava: HddA. vivecana - he bhavyajIvo! tamane thayeluM AtmajJAna e pAzarUpa banatuM nathI, je je AtmAne AtmatattvanuM bhAna thayuM che te bhAna karmabaMdhano hetu banatuM nathI. paraMtu deha (zarIra) geha (ghara) ane dhanAdi bhautika sAmagrI upara A AtmA vaDe karAyelo rAgAtmaka pariNAma rUpa je pAza che te nakhAya che eTale karAya che dehAdi upara, paNa potAnA AtmAnA baMdhanuM ja kAraNa bane che. saMsAramAM je jALa jenA upara nakhAya tenA baMdhano hetu bane, macchImAra matsya upara jALa nAkhe to matsya temAM baMdhAya. ahIM tethI ulaTuM che. jALa nakhAya che dehAdi upara, paNa dehAdi baMdhAtAM nathI paNa mohanA kAraNe jALa nAkhanAra AtmA ja karmothI baMdhAya che. tethI deha, geha ane dhanAdimAM je atizaya rAgI thaIne varte che. te sarve pote ja bhavarUpI pAzathI baMdhAya che. mATe A rAgAdinA pariNAmo potAnA ja baMdhanA hetu bane che. tethI zAstrakAra-bhagavaMto jaNAve che ke rAga-dveSa-moha ItyAdi vibhAvadazAnA pariNAmo AtmAnA ja baMdhanI vRddhinA hetuo che te mATe savizeSapaNe tyajavA lAyaka che. huM ane mAruM" AvA pariNAmo A jIva dehAdi upara kare che. paraMtu tenAthI dehAdi baMdhAtAM nathI paNa A jIva pote ja karmanA baMdhathI baMdhAya che. mATe AvA rAgAdinA pariNAmo karavA jevA nathI paNa choDavA jevA che. A zlokamAM mUlamAM mAtmavotho na va: pAze Avo je pATha che teno TIkAkArazrIe : chUTuM pADIne va:-yuSmAm evo artha karyo che. paraMtu koI koI pratomAM nava: zabda sAthe che tethI evo artha paNa nIkaLe che ke dehAdine viSe mArApaNAno je pariNAma che te koI apUrvapAza che ke je nakhAya che dehAdine viSe ane baMdhAya che jIva pote, Ama nava: = apUrvapAza evo artha paNa jovA maLe che. jyAre TIkAkArazrIe karelA artha pramANe na a:-yuvam Ama banne pado chuTAM lahIe tyAre mAtmavotho zabdano artha AtmatattvanuM Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 vidyASTaka - 14 jJAnasAra jJAna evo karavo ane jyAre navA sAthe laIne apUrva artha karIe tyAre mAtmavALo zabdano artha "mArApaNAno pariNAma" Avo karavo. jethI bane artho yuktithI saMgata thAya. all mitho yuktapadArthAnAmasaGkramacamatkriyA / / cinmAtrapariNAmena viduSaivAnubhUyate // 7 // gAthArtha :- paraspara ekameka thaI cUkelA AtmA ane pudgalAdi (zarIrAdi) dravyono asaMkrama (bheda) thavA rUpa je camatkAra che te jJAnamAtranA pariNAmavALA vidvAna puruSa vaDe ja anubhavAya che. llNI TIkA :- "mitho yuvata ti" mitha:-parasparaM yuvaktAnAM mitratAnAM pAthanAMdhrmaadiinaamekkssetraavgaahinaaN pudgalAnAJca svakSetrapariNatAnAmasaGkramacamatkriyA na saGkramaH parasparamamIlanarUpaH camakriyA-camatkAraH, ekakSetrAvagADhA api na parasparaM vyApakA bhavanti ityanena svarUpato bhinnA eva, eSA camakriyA viduSA eva anubhUyatepaNDitenaiva vibhajyate / kathambhUtena viduSA ? vivecana :- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pulAstikAya A sarve dravyo eka ja kSetramAM avagAhIne sAthe ja rahelAM che. mithoyuvA = paraspara joDAIne rahelAM che. lokAkAzanA eke eka pradeze pAMce dravyo sAthe rahelAM che. to paNa je "asaMkrama" che. eka dravya bIjA dravya svarUpe banatuM nathI. bIjuM dravya trIjA dravya svarUpe banatuM nathI. paraspara saMkrama pAmatAM nathI. A eka gajaba camatkAra che. paNa A camatkAra jJAnaguNamAM pariNAma pAmelA vidvAna puruSa vaDe ja anubhavAya che. sAmAnya mANasa A bheda jANI zakato nathI. cauda rAjalokanA eka eka pradeze jyAM jyAM dharmAstikAya che. tyAM tyAM sarvatra adharmAstikAyadravya paNa che ja. anAdi kALathI sAthe che ane anaMtakALa sAthe rahenAra che. chatAM dharmAstikAyano eka paNa pradeza adharmAstikAya banato nathI ane adharmAstikAyano eka paNa pradeza dharmAstikAya banato nathI. bhinna ja rahe che. te ja rIte jIvadravya ane zarIra saMbaMdhI pudgaladravya eka ja kSetramAM avagAhIne sAthe ja rahelAM che. chatAM jIva te pudgaladravya banato nathI ane pudgaladravya te jIvadravyarUpa banatuM nathI. paraspara amIlanarUpa camakArAtmaka kriyA che. eka ja kSetramAM vyApIne sAthe ja rahelAM che. to paNa ekabIjAmAM Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 421 bhaLI jaIne ekameka rUpe thaI jatAM nathI. A kAraNathI samajAya che ke A dravyo svabhAvathI ja bhinna che. zarIra vinAzI che. AtmA avinAzI che. zarIra jaDa che. AtmA cetana che. zarIra ahIM ja rahevAnuM che. jIva bhavAntarayAyI che. zarIra mUrta che. AtmA amUrta che. AvA prakAranA bhedane samajavA rUpa A camalkiyA vidvAna puruSathI ja anubhavAya che. jJAnI puruSa ja A bhedane samajI zake che. sAmAnya mANaso to zarIra e ja huM chuM ane huM e ja zarIra che. Ama abheda samajIne zarIranA zaNagAramAM, sukhamAM ane TApaTIpamAM ja layalIna thAya che. jJAnI puruSa ja bhedajJAnavALA thayA chatA zarIra ane AtmAne bhinna samajIne zarIranI sevA gauNa karIne AtmatattvamAM joDAya che. paraMtu kevA jJAnI puruSo vaDe A bheda jANI zakAya che? te have samajAve che. cinmAtrapariNAmena-jJAnamAtrapariNAmena jJAnamAtrabalena ityanena paJcAstikAyAnAme kakSetrasthitAnAM kaizcitsAdhAraNaguNaiH agurulaghvAdibhiH tulyAnAmapi asAdhAraNaguNaiH gatisthityavagAhahetutAcetanApUraNagalanAdilakSaNaizca bheda eva / svAzuddhagrAhakatAgRhItapudgaleSvapi na svaguNasaGkramaH / nApi pudgalaguNasaGkramaH jIve / eSA bhedacamatkriyA bhinnadravye svadravyaguNaparyAyANAmekadravyavyApyAvasthitAnAmAdhArAdheyatvenAbhedarUpANAmapi svasvadharmapariNatirUpA bhedacamakriyA / evaM dravyAd dravyasya, guNAd guNasya paryAyAtparyAyasya svabhAvasya bhedalakSaNA camatkriyA viduSA paNDitenaiva anubhUyate / nAnyena dravyAnuyogajJAnavikalena / uktaJca ramata jJAnamAtranA pariNAmavALA eTale ke dravyAnuyoganA jJAnanA viSayamAM je rasika paMDitapuruSo che teo vaDe ja A bhedanA camatkAranI kriyA anubhavAya che. caudarAja pramANa lokAkAzamaya eka ja kSetramAM avagAhIne sAthe sAthe rahelAM evAM dharmAstikAyAdi pAMce astikAya dravyono agurulaghutva, dravyatva, prameyatva, astitva, vastutva ItyAdi (pAMce dravyomAM ghaTI zake tevA) sAdhAraNa guNo vaDe tulyatA hovA chatAM paNa 1 gatisahAyakatA, 2 sthitisahAyakatA, 3 avagAhasahAyakatA, 4 cetanatA ane 5 pUraNagalanatA vagere svarUpa asAdhAraNa guNo vaDe bheda paNa che ja. tethI jIva ane zarIra ekameka thaIne rahyAM che. eka ja kSetramAM avagAhIne sAthe ja rahelAM che to paNa caitanyAdi guNavALuM je dravya che te jIva che ane pUraNa-galana guNavALuM je dravya che te pulAtmaka zarIradravya che. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyASTaka - 14 jJAnasAra A kAraNathI ja zarIra e jaDa che, AtmA e cetana che, zarIra ahIM ja rahenAruM che, cetana parabhavayAyI che. zarIra nAzavaMta che, AtmA avinAzI che. Ama zarIra ane AtmAno bheda che paNa te bheda dravyAnuyoganA jJAnI vaDe ja anubhavAya che. mohanA udayathI potAnA AtmAmAM Avelo je azuddha evo grAhakatA pariNAma, tenA vaDe grahaNa karAyelAM zArIrikAdi pudgala dravyo AtmAnI sAthe ekakSetrAvagAhI hovA chatAM paNa paraspara guNono saMkrama thato nathI. jIvanA guNo zArIrika pudgalomAM AvatA nathI ane pudgaladravyanA guNo jIvadravyamAM AvatA nathI. Avo je pAramArthika bheda che, te camatkAra sarje tevI kriyA che. eka ja kSetramAM sAthe rahevuM, ekameka thaIne rahevuM, chatAM anya dravyathI bhinna ja rahevuM te eka Azcarya upaje evo camatkAra che. 422 koIpaNa vivakSita eka dravyamAM vyApIne rahelA ane AdhAra-AdheyabhAve abheda svarUpe rahelA evA paNa svadravyanuM, svaguNonuM ane svaparyAyonuM potapotAnA dharmarUpe ja pariNAma pAmavuM (paNa ekakSetrAvagAhI hovA chatAM paradravya rUpe pariNAma na pAmavuM) e svarUpa je bheda che te camatkAra upajAve tevI kriyA che. A pramANe dharma-adharma-AkAzazArIrikAdi pudgalo ane jIvadravyano eka guNathI bIjA guNano ane eka paryAyathI bIjA paryAyano je svabhAva che, te svabhAvomAM je bheda che, te bheda lakSaNavALI camatkAranI kriyA dravyAnuyoganA abhyAsavALA paMDitapuruSa vaDe ja anubhavAya che. paraMtu dravyAnuyoganA abhyAsa vinAnA anya vyakti vaDe A bheda camakriyA anubhavI zakAtI nathI. sanmati prakaraNa nAmanA granthamAM kahyuM che ke - aNNoNNANugayANaM, imaM ca taM ca tti vibhayaNamajuttaM / jaha duddhapANiyANaM, jAvanta visesapajjAyA // 47 // (sanmatiprApnAdu-1, gAthA-47) jaM davvakhittakAle, egattANaM pi bhAvadhammANaM / suanANakAraNeNaM, bhee nANaM tu sA vijjA // 1 // iti haribhadrapUjyaiH / dravyAnuyogalInAnAmAdhAkarmAdidoSamukhyatvaM na, tathA ca bhagavatyaGge"samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhemANe kiM kajjaI ? goyamA ! bahutarA se niSnA virU, appatare se pAve me ErUM'' (zataka-8, uddeza-6, sUtra-332) Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 423 tavRttiH-iha ca kecit manyante-asaMstaraNAdikAraNe evAprAsukAdidAne bahutarA nirjarA bhavati, nAkAraNam / yata uktam saMtharaNammi asuddhaM, doNhavi geNhaMtaditayANa'hiaM / AuradiTuMteNaM, taM ceva hiyaM asaMtharaNe // 1 // (bRhatkalpabhASya gAthA-1608) arasaparasa ekameka thayelA be dravyonI aMdara "A ane te" evo vibhAga karavo te anucita che. dUdha ane pANInI jema. jIva ane karmapradezomAM jeTalA vizeSa vizeSa paryAyo (dha) che te bhinna-bhinna dravyanA che. chatAM ekamekatAnA kAraNe koI ekanA kahevAtA nathI. 47thI dravya-kSetra ane kAlathI ekameka thayelA dravyomAM rahelA bhAvadharmonA bhedane viSe zrutajJAnanA kAraNe je jJAna (bhedajJAna) prApta thAya che tene vidyA kahevAya che. dravyAnuyoganA abhyAsamAM lIna thayelA mahAtmAone AdhAkarmAdi doSayukta AhAranA doSo lAgatA nathI. dravyAnuyoganA abhyAsano evo prabhAva che ke jenA abhyAsathI A jIva saMvega-nirveda pariNAmI thAya che, vairAgyavAsita bane che. saMsArI koIpaNa bhAvomAM bInarasikatA upaje che. pAMca Indriyajanya sukhomAMthI mana uThI jAya che. tethI hRdayamAM AsaktibhAva na hovAthI AdhAkarmAdi doSo lAgatA nathI. (aticAra mAtra lAge che paNa vratabhaMga thato nathI.) bhagavatIjI sUtramAM kahyuM che ke - he bhagavAn ! tevA prakAranA dravyAnuyoganA abhyAsI evA zramaNa-zramaNIne athavA mAhaNane aprAsuka (doSita) athavA aneSaNIya (na kalpe tevo) AhAra vahorAvatA zramaNopAsakane zuM thAya ? (karmabaMdha thAya ke karmanirjarA thAya ?). he gautama ! tevA zramaNopAsakane karmonI ghaNI nirjarA thAya che ane alpatara baMdha thAya che." tenI TIkAmAM Ama kahyuM che ke "asaMtaraNAdi kALa hoya to eTale ke doSita AhAranI levaDa-devaDa vinA bIjo koI upAya na hoya to ja doSita AhArAdinA dAnamAM bahutara-nirjarA samajavI paraMtu kAraNa vinA jo AdhAkarmAdi doSavALo AhAra Ape to bahutara-nirjarA thatI nathI. je kAraNathI bRhatkalpabhASyamAM kahyuM che ke - prAsuka (nirdoSa) ane eSaNIya (kalpe tevo zuddha) AhAra maLe tema hoya chatAM koI zrAvaka azuddha AhAra Ape ane sAdhu azuddha AhAra grahaNa kare to ApanAra ane Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 vidyASTaka - 14 jJAnasAra lenAra ema bannenuM ahita-akalyANa thAya. paNa jo asaMstaraNAvasthA hoya to rogIne apAtA auSadhanI jema te ja azuddha AhAra hitakArI jANavo. A pramANe bRhatkalpabhASyamAM kahyuM che. gAthA 1608 / anye tvAhukAraNe'pi guNavatpAtrAyAprAsukAdidAne pariNAmavazAt bahutarA nirjarA bhavati, alpataraM ca pApaM karma iti / nirvizeSaNatvAt sUtrasya, pariNAmasya ca prAmANyAt / Aha - paramarahassamisINaM, samattagaNipiDagajhariyasArANaM / pariNAmiaM pamANaM, nicchayamavalambamANANaM // 761 // (oghaniyukti gAthA-761) rUtyUham / punaH caraNakaraNappahANA, sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa sAraM, NicchayasuddhaM na jANanti // 67 // (sanmatiprakaraNa kANDa-3, gAthA-67) / ahAgaDAI bhuMjaMti, aNNamaNe sakam uvalitte ti jANijjA, aNuvalitte ti vA puNo // 8 // etehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijjai / etehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 9 // (sUyagaDAMgasUtra zrutaskaMdha-2, adhyayana-5, gAthA-8-9) iti dvitIyAGge 21 adhyayane ( dvitIyazrutaskandhe paJcamAdhyayane ) ityAdi gItArthasyAkalpyaM kalpyam, eSA labdhiH tattvajJAnavatAmeva // 7 // vaLI bIjA AcAryoe A pramANe kahyuM che ke - kadAca AvuM gADha kAraNa na hoya to paNa eTale ke mAMdagI-zarIranI pratikULatA ke rogAdinAM kAraNo na hoya ane sukhe sukhe saMyamayAtrA sAcavI zake tema hoya to paNa jo guNavAna pAtra hoya to tenA guNothI AkarSAIne temanAmAM guNonI vadhAre vRddhi thAya evA zubha pariNAmanA vazathI doSata AhAra kadAca koI gRhastha Ape to te gRhasthane karmonI ghaNA pramANamAM nirjarA thAya che ane alpapramANamAM pApakarmono baMdha thAya che. sUtramAM kaheluM kathana haMmezAM nirvizeSapaNe (sAmAnyapaNe) ja hoya Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 425 che. vaktAe ja teno vizeSa artha karavo joIe. ApanAranA ane AhAra lenAranA pariNAmavizeSa ja baMdhanA ane nirjarAnA kAraNa bane che. mATe pariNAmavizeSa ja vadhAre pramANa che. oghaniryuktimAM kahyuM che ke - prApta karyo che gaNipiTakamAM (dvAdazAMgImAM) Avelo sAra jeoe evA tathA nizcayanayanuM avalaMbana lenArA RSi-munionuM A ja parama rahasya che ke "AtmAnA zubhAzubha pariNAma e ja pramANa che." maharSi puruSonAM AvAM vacano ciMtana karavA jevAM che. cAritra sAruM pALatA hoya, kriyA sArI karatA hoya, paNa svazAstromAM (jenAgomAM) ane parazAstromAM (anya-AgamomAM) zuM kahyuM che? te jANavAno tyajI dIdho che vyApAra jeoe evA sAdhu-saMto cAritra ane kriyAnA nizcayathI zuddha evA sArane jANatA paNa nathI. A pramANe sanmatiprakaraNanA trIjA kAMDanI 67 mI gAthAmAM kahyuM che. vaLI sUtrakRtAMga nAmanA bIjA AgamanA bIjA zrutaskaMdhanA pAMcamA adhyayanamAM sUtra 8-9 mAM kahyuM che ke - je sAdhumahAtmAo AdhAkarmAdi doSa pUrvakano AhAra grahaNa kare che. te sAdhumahAtmAo karmanI sAthe paraspara baMdhAya che ema paNa na kahevuM. tathA karmanI sAthe paraspara baMdhAtA nathI ema paNa na kahevuM. kAraNa ke A banne sthAnothI vyavahAra thaI zakato nathI. jo A banne sthAnomAMnA koI eka sthAnathI vyavahAra karIe to (eTale ke karmo baMdhAya ja che Ama mAnIe to athavA karmo nathI ja baMdhAtAM Ama jo mAnIe to) te anAcAra ja jANavo, kAraNa ke zAstranA upadezane ullaMghIne AhArAdinI AsaktithI jo AhArAdi kare to avazya karma baMdhAya ja che. mATe "nathI ja baMdhAtA" AvuM na kahevuM, tathA zrutanA upadezane anusAra AhArAdinI Asakti vinA jo teno upayoga kare to te jIva karmothI baMdhAto nathI mATe "baMdhAya ja che" Ama paNa na kahevuM. sArAMza ke "pariNAmanI dhArA" ja vAstavika pramANabhUta che. A rIte zAstronA pATho jotAM gItArtha mahAtmAne akathya vastu paNa kahya bane che ane kathya vastu paNa akathya bane che. AvI labdhi tattvajJAnavALA mahAtmA puruSone ja hoya che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvane Azraya AtmAne guNono lAbha thAya tema hoya to akathya vastu paNa kathya bane che ane AtmAne guNonuM nukazAna thAya tema hoya to dhya vastu paNa akathya bane che. A pramANe jIva ane karmano tathA jIva ane zarIrano mAtra saMyoga saMbaMdha ja che. aupacArika saMbaMdha che tAttvika saMbaMdha nathI vAstavika bane dravyo bhinna che. IfzA. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 vidyASTaka - 14 avidyAtimiradhvaMse, dRzA vidyAJjanaspRzA / pazyanti paramAtmAnamAtmanyeva hi yoginaH // 8 // jJAnasAra gAthArtha :- yogI puruSo vidyA rUpI aMjanathI sparza karAyelI nirmaLa dRSTi vaDe avidyA rUpI aMdhakArano nAza karAye chate potAnA AtmAmAM ja paramAtmapaNuM dekhe che. 8 // "avidyA iti" eva hi nizcaye, yoginaH-samAdhidazAvasthApravRttacakrayoginaH Atmani eva-svAtmani eva, paramAtmAnam - utkRSTaniSpannasiddhAtmAnaM pazyanti - Atmani paramAtmatvaM nirdhArayanti / kayA ? "vidyAJjanaspRzA dRzA" vidyA- tattvabuddhirUpA annanaspRzA dRzA-cakSuSA, vasva sati ? vidyA-ajJAnaM avodha: ayathArthopayono vA, tadeva timiraM, tasya dhvaMsaH, tasmin ityanena mithyAtvatimiradhvaMse jAte samyagdRSTayaH AtmAnamAtmani pazyanti / ata eva anekopayogena zrutAbhyAsena AtmasvarUpopalambhAya tattvaparIkSaNAya yatitavyam / yathArthamAtmasvarUpaparijJAnaM vidyA paramopakAriNI iti jJeyam // 8 // zlokanA cothA caraNamAM lakhelA Tva ane hi~ zabdo nizcaya arthamAM che. samAdhivALI avasthAne pAmelA eTale ke samatAbhAvathI yukta evA pravRttacakra yogIo potAnA AtmAmAM ja paramAtmApaNuM eTale ke utkRSTa avasthAne pAmelI siddha avasthAvALApaNuM dekhe che. AtmAmAM ja paramAtmApaNuM che Avo pAko nirNaya A munione thAya che. mAtra dRSTi badalAvAthI A dekhAya che. je avidyAvALI dRSTi che tene badale vidyAvALI dRSTi karavAthI AtmAmAM ja paramAtmApaNuM che AtmA ja bhagavAna che. te dRSTigocara thAya che. vidyA eTale tattvabuddhi svarUpa je jJAna te vidyA, zarIra ane AtmA A banne bhinna bhinna dravyo che. zarIranA nAzamAM AtmAno nAza thato nathI. AvA prakAranA bheda jJAnavALI je tattvadRSTi che e ja aMjanatulya che. jema aMjana (kAjaLa) AMjavAthI dRSTi spaSTa-nirmaLa bane che tema tattvadhruSTimaya vidyA rUpa aMjana AMjavAthI nirmaLa banelI dRSTi vaDe A yogIone potAnA AtmAmAM ja paramAtmApaNuM che. te ja meLavavAnuM che. Ama spaSTa dekhAya che. vidyArUpI aMjanathI sparzAyelI te dRSTi kevI che ? tenuM eka vizeSaNa samajAve che ke - avidyA eTale ke ajJAnadazA athavA viparIta bodhavALI dazA, ajJAnatA (jaDatA) athavA viparItabodhatA A banne AtmAne sAco bodha prApta karavAmAM aMdhakAratulya che. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 427 mATe avidyA rUpI je aMdhakAra che teno dhvaMsa thaye chate eTale ke mithyAtvarUpI aMdhakAra dUra thaye chate vidyAdeSTi vikase che. tethI avidyA rUpI aMdhakArano nAza thaye chate vidyArUpI aMjanathI spardhAyelI pavitra ane nirmaLa dRSTi vaDe samyagdaSTi AtmAo potAnA AtmAmAM ja paramAtmatA dekhe che. A AtmA ja kAlAntare paramAtmA bane che. paramAtmapaNuM potAnAmAM ja che ane te pragaTa karavAnuM che. bahArathI kyAMyathI paramAtmatA AvatI nathI. koIpaNa eka dravyanA guNo bIjA dravyamAM saMkrama pAmatA nathI. potAnA AtmAnA ja guNo pote meLavavAnA hoya che. ane te guNo potAnAmAM ja che. bahArathI kyAMthI AvatA nathI. A kAraNathI ja aneka prakAranA bhinna bhinna upayoga vaDe (athavA syAdvAdayukta upayoga vaDe) zAstrono suMdara abhyAsa karavA dvArA AtmAnuM zuddha pAramArthika svarUpa prApta karavA mATe ane sAcA tattvanI parIkSA mATe A jIve prayatnavizeSa karavo joIe. kAraNa ke yathArtha evuM AtmatattvanuM je parijJAna che te parijJAnasvarUpa vidyA ja parama upakAra karanArI che. mATe A jIve avidyA dUra karavA ane sarvidyA meLavavA veLAsara udyamazIla thaI javuM joIe. liTA caudamuM vidyASTaka samApta Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 jJAnasAra vivekASTaka - 15 che atha jhizaOM vivealSTabhram sA ca tattvavidyA vivekena-svaparavibhajanena sphuTIbhavati, ataH vivekasyAbhyAsaH kartavyaH / tatra vivecanaM heyopAdeyaparIkSaNaM vivekaH / nAmasthApanAvivekau sugamau / dravyavivekaH laukikaH dhanopArjanarAjanItikulanItidakSasya bhavati / lokottarastu dharmanItidakSasya bhavati / bhAvato vivekaH bAhyasvajanadhanatanurAgavibhajanarUpaH bAhyaH / abhyantarazca jJAnAvaraNAdidravyakarmAzuddhacetanotpannavibhAvitAdibhAvakamaikatvavibhajanarUpaH / tatsvarUpaM cedamAgame puvviM rAgAiyA, vibhAvA savvao vibhajjijjA / pacchA davvA kammA savvavibhinno niyo appA // 1 // "AtmA ane pugaladravya bhinna bhinna padArtho che" mAtra saMyogasaMbaMdhathI ja joDAyelA che. tethI zarIra, dhana, parivAra Adi anya dravyo upara moha-mamatA karavI nirarthaka che. karma baMdhano hetu che. A mAyA-mamatA tajavA jevI che. AvA prakAranI je tattvavidyA che te tattvavidyA vivekabuddhi vaDe eTale ke mAruM zuM? ane parAyuM zuM? tenA viveka vaDe arthAt sva-paranA vibhAjana vaDe ja khIle che, vikase che. A kAraNathI vivekano abhyAsa karavo joIe. viveka kone kahevAya? viveka AvavAthI zuM lAbha thAya? vagere tattvono abhyAsa karavo joIe. tyAM vivecana karavuM - bheda karavo - pRthabhAva karavo - arthAt heya ane upAdeyanI parIkSA karavI tene viveka kahevAya che. heya-upAdeyanI parIkSA karIne te bannene pRthaka karIne heyano tyAga karavo ane upAdeyano svIkAra karavo te viveka kahevAya che. nAmaviveka, sthApanAviveka sugama che. koIpaNa padArthanuM "viveka" evuM nAma karavuM te nAmaviveka kahevAya che ane vivekI mANasanuM citra doravuM. AkRti citaravI te sthApanAviveka kahevAya che. dravyavivekanA be bheda che. laukika ane lokottara. bhAvavivekanA paNa be bheda che. bAhya ane abhyattara. - dhana upArjana karavAmAM, rAjanIti sAcavavAmAM, kulanIti sAcavavAmAM je dakSa hoya catura hoya, tevA AtmAno je viveka te laukikadravyaviveka kahevAya che ane dharma anuSThAno AcaravAmAM je vivekabuddhi che te lokottara dravyaviveka kahevAya che. ApaNA AtmAthI bAhya Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 429 evAM svajano, dhana ane zarIrAdinA rAgano vibhAga karavo. arthAt tevA rAgano tyAga karavo. paravya pratyeno rAga dUra karavo te bAhyabhAvaviveka ane AtmAnI sAthe ekameka thayelA jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAranA dravyakarmo tathA mohanA udayavALI azuddha cetanAthI utpanna thayelI vibhAvadazA Adi rUpa bhAvakanI sAthe anAdikALathI je ekatA thayelI che teno vibhAga karavo eTale ke dravyakarmothI ane bhAvakarmothI AtmAne alaga karavo te abhyattara bhAvaviveka jANavo. sau prathama A AtmAne rAgAdi vibhAva-bhAvothI sarvathA bhinna karavo joIe. tyAra bAda potAno AtmA dravyakarmothI ApoApa sarvathA bhinna thAya che. A rIte AtmAne jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmothI ane rAgAdi bhAvakarmothI dUra karavo te abhyattara bhAvaviveka jANavo. tathA ca prAbhRte-"samastakAcazakalavyUhapatitaM ratnaM ratnaparIkSakaH gRhNAti, evaM samyagdRSTiH sarvavibhAvaparabhAvapariNatimadhyasthamAtmAnamacalamakhaNDamavyayaM jJAnAnandamayaM svatvena vibhajya upAdatte / zrIharibhadrapUjyaizca prathamaM kSudrAdidoSopazame mArgAnusAriguNe tattvajijJAsA / tattvajJagurusevanataH atimadhuratvena zrutarasikaH, yathArthajIvAjIvavivecanataH sarvaparabhAvabhinnamAtmAnamupalabhya bhedajJAnI bhavati / sa ca krameNAtmataH paraM tyajan sarvaparabhAvatyAgI siddhyati / prAbhRta (samayasAra) nAmanA graMthamAM kahyuM che ke "kAcanA saghaLA TukaDAonA samUhanI aMdara paDelA ratnane ratnano parIkSaka jema grahaNa kare che, tema samyagdaSTi AtmA sarva prakAranI vibhAvadazA rUpa parabhAvadazAnI pariNatinI vacce rahelA evA paNa acalita svarUpavALA, akhaMDa dravyAtmaka, kyAreya nAza na pAme tevA, jJAnanA AnaMda svarUpa evA zuddha AtmAne Atmadravya tarIke bhinna karIne grahaNa kare che." sArAMza ke ratnanA parIkSakane lAkho lAkho kAcanA TukaDAomAM paNa gupta rIte raheluM ratna jema dekhAI Ave che tema AtmajJAnI mahAtmAone vibhAvadazAnA tophAnanI vacce paNa zuddha AtmA dekhAI Ave che. te mahAtmAone tenuM ja raTana hoya che. tenI ja sAdhanA priya hoya che. pUjya zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe paNa kahyuM che ke kSudratA, dInatA, matsaritA ItyAdi bhavAbhinaMdI jIvanA doSo zAnta thaye chate ane mArgAnusAritAnA guNo Ave chate A jIvane tattva jANavAnI jijJAsA utpanna thAya che. tattvajijJAsA thavAthI tattvajJagurunI Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 vivekASTaka - 15 jJAnasAra zodha kare che. tattvajJa guru maLavAthI tevA tattvagurunI sevAmAM A jIva joDAya che ane gurujI prasannabhAva rAkhIne bhAvakaruNA karavA pUrvaka atizaya madhurapaNe AvA prakAranA yogya jIvane zrutajJAna Ape che. gurujI pAsethI atyanta madhuratApUrvaka prApta thatA zAstrapAThothI A AtmA zrutajJAnano atizaya rasika bane che. zrutajJAna prApta thavAthI jIva ane ajIvano bheda samajAvAthI sarva prakAranI vibhAvadazAthI bhinna evo potAno AtmA che - Ama samajIne zarIra, dhana, parivArAdithI potAnA AtmAne bhinna jANIne bhedajJAnI thAya che. zarIrAdi tamAma sAMsArika sAmagrI uparanA mohano tyAgI bane che. anukrame te mahAtmA potAnA AtmAthI anya saghaLI paNa paravastuno tyAga karato chato "sarvathA parabhAvano tyAgI' bane che. - A rIte A AtmAnI Atmatattva prApta karavA tarapha vikAsayAtrA zarU thAya che ane dina-pratidina vRddhi pAme che. A viveka (bhedaSTi) ja jIvane UrdhvarohaNa karAvanAra bane che. padgalika padArthonI sAthe abhedabuddhi saMsAramAM rakhaDAvanAra bane che ane bhedajJAna tAranAra bane che. have viveka upara sAta nayo samajAvAya che. tatrAdyanayatrayeNa laukikalokottaravivekaH, RjusUtranayena dharmasAdhanavivekaH, zabdAdinayatrayeNa vibhAvavibhajanakSayopazamasAdhanopayogAdikSAyikasAdhakapariNativivekaH yathAkramamavagantavyaH / tatrAtmanaH karmasaMyogaikatvaM vivecayannAha - tyAM (sAta naya paikI) prathamanA traNa nayanI dRSTie laukika ane lokottara je viveka che tene viveka kahevAya che. RjusUtranayanI dRSTie dharmanAM sAdhanono je viveka che, te viveka kahevAya che ane antima traNa nayanI apekSAe vibhAvadazAthI AtmAno vibhAga karavo, kSayopazamabhAvanI vRddhi thAya evo dharmasAdhanAmAM upayogAdi rAkhavo, ane kSAyikabhAvanI prApti karAve evI nirmaLa pariNati rAkhavI, tene anukrame viveka kahevAya che. kaMIka vizeSapaNe nayo A pramANe che - naigamanaya :- nAnA-moTAno viveka karavo, mAnanIya mANasane mAna ApavuM, lokone premapUrvaka mIThAzathI bolAvavA, lokonI sAthe ucita vyavahAra karavo te naigamanayathI viveka jANavo. saMgrahanaya - brAhmaNa-kSatriyAdi manuSyonI sAthe temanA jAtigata guNadoSo joIne vyavahAra karavo, ekendriyAdi jIvono paNa hInAdhika cetanA pramANe hiMsA-ahiMsAmAM viveka karavo te saMgrahanayathI viveka jANavo. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekASTaka - 15 431 vyavahAranaya :- deva-guru-dharmamAM sudevAdi ane kudevAdino viveka karavo, bAdhaka sAdhaka tattvano viveka karavo te vyavahAranaya jANavo. jJAnamaMjarI RjusUtranaya :- ApaNI bhUmikAne anusAre kyAM kyAM dharmanAM sAdhano ApaNane upakAra karanAra bane ? ane kayAM kayAM dharmanA sAdhano anupakAraka bane ? teno viveka karavo, te RjusUtranayathI viveka jANavo. vibhAvadazAthI AtmAne dUra rAkhavo te zabdanayathI viveka, kSayopazamabhAvanI vRddhi thAya tevA upayogAdi rAkhavA te samabhirUDhanayathI viveka tathA kSAyikabhAvanI prApti thAya tevI nirmaLa pariNati rAkhavI te evaMbhUtanayathI viveka Ama viveka upara sAta naya jANavA. karma jIvaJca saMzliSTaM, sarvadA kSIranIravat / vibhinnIkurute yo'sau munihaMso vivekavAn // 1 // gAthArtha :- sarvakALe kSIra ane nIranI jema ekameka thayelA evA karma ane jIvane je bhinna bhinna samaje che ane bhinna kare che A muni rUpI haMsa vivekavALA che. // 1 // TIkAH- '"rma nIva ca' kRti, rma-jJAnAvara vim, nIvaO-maSvivAnandrarUpa, sarvavA-sarvAtam, kSIra-paya:, nIra-khAM, tavat maMoim-pIbhUta yo vibhinnIkurute-lakSaNAdibhedaiH pRthak pRthak kurute asau munihaMsaH vivekvaanmejJAnavAn / ( 2 ) nIva: nitya:, purvAsA: anityA:, (2) nIva: amUrta:, puAtA: mUrtA:, (2) nIvo'nnata:, purvInAzrutA:, (4) nIva: jJAnAdyanantacetanAlkssnn:, pudgalAH acetanA:, (5) jIvaH svarUpakartA svarUpabhoktA svarUparamaNo bhavavizrAntaH, pudgalAH karttRtvAdibhAvarahitAH, ityAdilakSaNaiH vibhajya yo viraktaH sa muni:-zramaNaH vivekavAn - vivekayukta iti jJeyam // 1 // vivecana :- karma ane jIva anAdikAlathI ekameka thayela che. jema kaMcana ane upala (mATI) sAthe ja che. tema jIva ane karma anAdikAlathI sAthe ja rahela che. tanmaya thaIne rahelAM che. jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmo ane samyajJAnanA AnaMdamaya evo A jIva A banne vastu sarvakAle kSIra-nIranI jema (dUdha ane pANInI jema) saMzliSTa banelI che. ekameka thayelI che. AtmAnA pradeze pradeze ananta ananta karmapudgalo ekIbhAvane pAmelAM che. jema dUdha ane pANI ekameka thayA pachI tene bhinna karavuM duSkara che. tema AtmA ane karma evAM ekameka thayela che ke tene bhinna karavAM atyanta duSkara che. chatAM haMsa-prANI evuM Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 vivekASTaka - 15 jJAnasAra hoya che ke je dUdha ane pANIne bhinna kare che. tenI cAMcamAM evI zakti hoya che ke te dUdha-dUdha pI jAya che ane pANI-pANIne tyajI de che. tenI jema je mahAtmA muni nIce jaNAvAtAM lakSaNAdi bhedo dvArA A banne dravyane prathama judAM judAM samaje che ane tyArabAda ArAdhanA tathA sAdhanA vaDe bannene alaga alaga kare che te ja muni haMsanI tulya vivekavALA che arthAt sAcA bhedajJAnI che. banne dravyane vAstavika bhinna samajIne prayatnavizeSathI bhinna karanArA che. (1) jIvadravya anAdikAlathI che ane anaMtakAla rahenAra che tethI nitya che. jyAre zarIra, karma ane alaMkAra-vastrAdi pudgalonA samAgamo Aje hoya kAle na hoya, eka dazako sukhano, bIjo dazako duHkhano ane sadA rahe to eka bhava sudhI ja, pachI nahIM. bIjA bhavamAM A jIvane pharIthI navI pudgalasAmagrI levI paDe. mATe pudgalanA samAgamo meghaghaTAnI jema, vijaLInA camakArAnI jema, pattAnA mahelanI jema anitya che, nAzavaMta che. (2) jIva varNa-gaMdha-rasa ane sparzathI rahita che eTale amUrta che, arUpI che. jyAre pudgaladravyo varNAdivALAM che, mUrta che, rUpI che. (3) jIva acalita dravya che ane pudgalo calita dravya che. navA navA bhavo pAmavA chatAM jIvadravya tenuM te ja rahe che. tenuM jIvapaNAnuM svarUpa calita thatuM nathI, jyAre pudgalo varNAdinA parivartanavALAM che. Aje surUpa hoya, kAle kurUpa hoya, Aje sugaMdhI, sumadhura ane ISTa hoya, kAle te ja pudgalo durgadhI, kaDavAM ane aniSTa thaI jAya. savAre banAvelI rasoI manohara lAge. cAra-cha kalAka pachI e ja rasoI na game tevI lAge ane kALAntare durgandhAdi bhAvavALI bane, calita rasavALI thaI jAya. (4) jIva jJAna-darzana-cAritra vagere anaMta anaMta guNomaya cetanAlakSaNavALo che. jyAre pudgalo cetanAlakSaNathI sarvathA rahita-acetana che, jaDa che. jIvanA koI paNa guNo temAM nathI ane pudgalanA koIpaNa guNo jIvamAM nathI. (5) A jIva vAstavikapaNe (nizcayanayathI) potAnA svarUpano ja kartA che, potAnA svarUpano ja bhoktA che. potAnA svarUpamAM ja ramaNatA karanAro che ane bhavathI eTale A saMsArathI udvega pAmelo-udAsIna svabhAvavALo che. jyAre pudgaladravyo kartutva-bhoknatvaramaNatva ItyAdi dharmothI sarvathA rahita che. A pramANe pAMca prakAre bheda samajAvyo. paraMtu AvA AvA aneka prakAro dvArA AtmAno ane karmAdi pudgaladravyano vAstavika bheda che. te bhedane barAbara hRdayapUrvaka Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 433 samajIne svIkArIne pudgaladravyomAM je mohAndha banatA nathI. rAgAdi bhAvavALA thatA nathI. alpamAtrAe paNa aMjAtA nathI ane je atizaya vairAgI tathA saMvega-nirveda pariNAmavALA bane che te ja sAcA muni che. te ja muni haMsanI tulya che ane te ja muni sAcA vivekavALA che, sAcA bhedajJAnI che. AvA muni ja gRhasthavAsano hRdayathI tyAga kare che. zarIrazobhA tyaje che. dhana-dhAnyAdino saMgraha tathA mUrchA tyaje che. araNyavAsa svIkAre che, ekAntamAM vase che. nitya svAdhyAyamAM ja rakta bane che. AtmatattvanA ciMtana-mananamAM lIna thAya che. // 1 // dehAtmAdyaviveko'yaM, sarvadA sulabha bhave / bhavakoTyApi tadbheda-vivekastvatidurlabhaH // 2 // gAthArtha H- zarIra ane AtmA Adine viSe A aviveka-abhedabuddhi sarvakAle saMsAramAM sulabha che. paraMtu te bannenA bhedano viveka thavo te koTibhavoe paNa atidurlabha che. 2aa TIkA :- ''vehAtmA kRti''-AtmA trividha: vAdyAtmA (?), antarAtmA (2), paramAtmA (3) ceti / yasya dehamanovacanAdiSu AtmatvabhAsaH - deha evAtmA evaM sarvapaudgalikapravartaneSu AtmaniSTheSu AtmatvabuddhiH sa bAhyAtmA 1 / mithyAdRSTiH eSaH / punaH sakarmAvasthAyAmapi Atmani jJAnAdyupayogalakSaNe zuddhacaitanyalakSaNe mahAnandasvarUpe nirvikArAmRtAvyAbAdharUpe samastaparabhAvamukte AtmatvabuddhiH antarAtmA / samyagdRSTiguNasthAnakataH kSINamohaM yAvat antarAtmA ucyate 2 / yaH kevalajJAnadarzanopayuktaH zuddhasiddhaH sa paramAtmA, sayogI ayogI kevalI siddhazca sa paramAtmA ucyate 3 / saMsAramAM rahelA jIvo traNa prakAranA che - (1) bahirAtmA, (2) aMtarAtmA, (3) paramAtmA. zarIra, mana ane vacana vagere paudgalika padArtho ke je padArtho AtmAnA nathI, AtmAthI bhinna che ane AtmA te padArthothI bhinna che chatAM mohanA udayathI tevA prakAranA te paudgalika padArthone viSe 'AtmatvavRddhi = mArApaNAnI buddhi" je je jIvone che te sarve bahirAtmA kahevAya che. deha e ja AtmA che. zarIra sAruM to badhuM sAruM, zarIranI zobhA e ja mArI zobhA che. Ama AtmAnI sAthe rahelA pudgaladravyonI levaDa-devaDanI pravRttine viSe mArApaNAnI buddhi, mamatA bhAva, abheda buddhi, ekatAno pariNAma je je jIvone che. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 vivekASTaka - 15 jJAnasAra te sarve jIvo bahirAtmA kahevAya che. A jIvo mithyAdeSTi kahevAya che. kAraNa ke je potAnuM nathI tene potAnuM mAne che. Ama viparIta buddhi che. (1) A jIvanI bhale sakarma (karmavALI) avasthA hoya to paNa zarIranI aMdara ja rahelA paNa zarIrathI bhinna evA AtmAmAM ja Atmatvabuddhi-mArApaNAnI buddhi jene jene che te sarve jIvo antarAtmA kahevAya che. A AtmA jJAna-darzana guNonA upayoga lakSaNavALo che (zarIrAdi padArtho AvA upayoga lakSaNavALA nathI). A AtmA zuddha caitanya lakSaNavALo che. potAnA guNonA anubhava rUpa mahA-AnaMdanA svarUpavALo che. A AtmA nirvikArI che, a-maraNa-dharmA che, avyAbAdha che, anaMta sukhavALo che, sarvathA parabhAvathI mukta che. zarIrAdi pudgala dravyo AvA prakAranAM nathI. tethI A AtmA zarIrAdithI bhinna padArtha che. te AtmA e ja huM chuM. Ama uparokta vizeSaNovALA AtmAne viSe mArApaNAnI buddhi jene jene che te aviratasamyagdaSTi guNasthAnakathI prAraMbhIne yAvat kSINamoha guNasthAnaka sudhInA je jIvo che te saghaLA paNa jIvo antarAtmA kahevAya che. (2) je AtmAo kevalajJAna ane kevaladarzananA upayogavALA che, atyanta zuddha tarIke je siddha thayA che. arthAt saMpUrNa zuddha banyA che te sayogIkevalI, ayoga kevalI ane siddha bhagavaMto "paramAtmA" kahevAya che. ghAtI karmono kSaya thavAthI je atizaya nirmaLa thayA che te paramAtmA jANavA. 3. sArAMza ke bAdhaka-avasthAvALA te bahirAtmA, sAdhaka-avasthAvALA te attarAtmA ane siddhAvasthAvALA te paramAtmA kahevAya che. sarvatra paramAtmatvasattA samAnA, ato bhedajJAnena sarvaM sAdhyamiti / dehAtmAdehaH-zarIram, AtmA-jIvaH, AdizabdAt manovAkkAyAdiSu AtmA'yamityavivekaH sarvadA-sarvakAlaM sulabhaH suprApyaH bhave-saMsAre / tadbhedavivekaH-tayoH zarIrAtmanoH bhedavivekaH-bhinnatAvivecanarUpaH bhavakoTyApi atidurlabhaH-duSprApaH, anAdikAlaikatvagRhItaparabhAvAtmanoH svasvalakSaNabhedena bhedajJAnamatidurlabham / samyagdRSTireva bhedajJAnaM karoti, AtmanyAtmatvanizcayaH durlabhaH / uktaJca samayaprAbhRte sudaparicidANubhUdA, savvassavi kAmabhogabaMdhakahA / egattassuvalaMbho, Navari Na sulaho vihattassa // 4 // AtmA jJAnAnandamayaH, parabhAvA rAgAdayaH / teSAM vibhajanarUpaH AtmasvarUparasikatvopayogo durlabhaH // 2 // Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekASTaka - 15 435 bahirAtmAmAM, aMtarAtmAmAM ane paramAtmAmAM ema sarve paNa AtmAmAM "paramAtmapaNAnI sattA" ekasarakhI samAna che. koInAmAM paNa hInAdhika nathI. phakta prathamanA be prakAranA AtmAmAM rahelI paramAtmatA tirobhUta che, AvirbhUta nathI ane trIjA prakAranA AtmAmAM rahelI paramAtmatA AvirbhUta che. mAtra ATalo ja taphAvata che. hakIkatathI to sarve paNa AtmAmAM paramAtmatA sattAgata che ane te paNa samAna che. mAtra pudgalAdi anya dravyothI A AtmAne bhinna samajavAthI ane tenA kAraNe mamatA-mUrchA-AsaktibhAva tyajavAthI Ama bhedajJAna dvArA te paramAtmatA prApta karavA lAyaka che. jo jIva bhedajJAna meLavavAno prayatna kare to paramAtmadazA meLavI zake tema che. jJAnamaMjarI vedAtmA = ahIM deha eTale zarIra, AtmA eTale jIva, Adi zabdathI mana, vacana, kAyA, dhana, ghara, alaMkArAdi sarva pudgaladravyo levAM. te paudgalika padArthomAM "A ja AtmA che", "zarIrAdi e ja huM chuM" Avo aviveka - abhedapaNAnI buddhi - ekamekatAnI buddhi A bhavamAM (saMsAramAM) sarvakAle mohanA udayane lIdhe atizaya sulabha che. jyAM tyAM jyAre tyAre dekho to A jIvane zarIrAdi pudgaladravyomAM mArApaNAnI buddhi ja jora karatI hoya che. eTalI badhI abhedabuddhi thaI gaI hoya che ke zarIrAdimAM jo kaMI paNa alpamAtrAe paNa muzkelI Ave to UMgha ane AhAragrahaNa uDI jAya, zokAtura thaI jAya, glAni vyApI jAya. Arta-raudradhyAnamAM garakAva thaI jAya. abhedabuddhinA kAraNe zarIrAdinI pratikUlatAe A jIva du:khI du:khI thaI jAya. paraMtu te zarIrAdi pudgaladravya ane AtmadravyanI vaccenA bhedajJAnavALo evo viveka arthAt bhedabuddhi koTi bhavoe paNa atizaya durlabha che. duHkhe prApta karAya tema che, zarIrAdithI AtmAne bhinna samajI mohatyAga thavo atizaya duSkara che. = anAdikAlathI AtmA ane zarIrAdi ekameka svarUpe-abheda buddhirUpe grahaNa karAyelAM che. A rIte anAdikAlathI ekamekarUpe grahaNa karAyelA parabhAvavALA AtmA vaDe potapotAnAM lakSaNono bheda che ema samajIne bhedajJAna thavArUpa viveka thavo atizaya duSkara che. ahIM khaMdhakamuni, namirAjarSi, kIrtidhararAjA ane sukozala muninAM dRSTAnta vicAravAM. khaMdhakamuninI rAjapuruSoe jIvaMta zarIranI cAmaDI utArI to paNa munizrI jarA paNa ararita ke udvega na pAmyA, namirAjarSi "je baLe che te mAruM nathI ane je mAruM che te baLatuM nathI" AvI samajathI Indre karelI parIkSAmAM parAbhava na pAmyA. kIrtidhararAjA ane sukozalamunimAM bAlamuninuM ane potAnuM zarIra vipharelI vAghaNe cirI nAkhyuM to paNa bhedabuddhi hovAthI alpa paNa ati, udvega ke ArTa-raudra dhyAna na thayuM. A che bhedajJAnano prabhAva. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 vivekASTaka - 15 jJAnasAra AvA prakAranuM bhedajJAna samyagdaSTi jIva ja karI zake che. kAraNa ke tenI ja dRSTi vikAsa pAmelI che. moha upara te jIve ja vijaya prApta karelo che. A rIte potAnA AtmAmAM ja Atmatvabuddhi thavI te atizaya duSkara che. samayaprAbhRta nAmanA graMthamAM (samayasAramAM) kahyuM che ke - "kAmabhogonA saMbaMdhanI kathA-vArtA (pAMca Indriyajanya viSayasukhonI sArI-narasI bhogakathAo) A jIvoe bhavobhavamAM anekavAra sAMbhaLI che, paricaya karyo che ane ghaNo ghaNo anubhava paNa karyo che. tethI te kAmabhogonI sAthe sAthe ekatAno (abhedapaNAno) je upayoga te atizaya sulabha che paraMtu vibhaktapaNAno (bhadapaNAno) upayoga Avavo te sulabha nathI." AtmA jJAnanA AnaMdarUpa che. rAga, dveSa, moha Adi bhAvo parabhAvarUpa che. rAgAdi bhAvo AtmAnuM svarUpa nathI, te rAgAdi bhAvothI vibhAga karavA rUpa-AtmatattvanA svarUpanI rasikatAno upayoga karoDo bhavoe paNa meLavavo atizaya durlabha che. bhavobhavanA mohanA saMskArathI abhedabuddhi thavI sahelI che. paraMtu bhedabuddhi prApta thavI karoDo bhavo vaDe paNa durlabha che. rA/ zuddhe'pi vyomni timirAd, rekhAbhirmizratA yathA / vikArairmizratA bhAti, tathAtmanyavivekataH // 3 // gAthArtha :- zuddha evA paNa AkAzamAM AMkhanI aMdara thayelA timiranA rogathI jema lAla-lIlI-pILI rekhAo vaDe mizratA-citravicitratA bhAse che tema zuddha ane nirvikArI evA paNa AtmAmAM avivekanA kAraNe kAma-krodhAdi vikAro vaDe mizratA-citravicitratA jaNAya che. 3. TIkA :-"zuddha ti" yatha-ve prAre, zuddha vyoni-mANe timirAt cakSuSi bhramatimirarogAt rekhAbhirnIlapItAdibhiH mizratA-zabalatA-karburatA dRzyate, tathA-tenaiva prakAreNa avivekataH-asadupayogataH vikAraiH-rAgAdyazuddhAdhyavasAyaiH mizratA-ekatA bhAti-zobhate iti / anAdivikAravikriyApariNataH dRzyate ityanena nizcayanayena nirvikArAkhaNDacinmUrtiH, tathApi parairaikatvena vikArAGkito bhAsate iti // 3 // vivecana :- uparanuM AkAza dhAro ke atyanta cokhuM che, nirmaLa che, vAdaLa vinAnuM che. koI puruSa AMkhamAM timiranA (motIyo-jhAmara AdinA) rogavALo che. tevo puruSa Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 437 uparanA nirmaLa AkAza tarapha najara nAkhIne dekhe che. tyAM AkAza nirmaLa hovA chatAM paNa jonAranI cakSumAM bhrama upajAve tevo timirano roga hovAthI nIlA-pIlA-lAla ItyAdi paTTAo vaDe mizratA eTale judA-judA raMgavALApaNuM arthAt kAbaracItarApaNuM je rIte dekhAya che te ja rIte avivekanA kAraNe arthAt abhedabuddhi rUpa mithyA upayoganA kAraNe, rAgAdi azuddha adhyavasAyonA kAraNe mizratA-ekatA "A zarIra e ja huM chuM" AvI ekatAbuddhi jIvane thAya che. A AtmA mohanA udayathI paradravyanI sAthe evI ekamekapaNAnI pariNativALo banyo che ke jene lIdhe anAdikALathI mohanA vikAro vaDe vikriyApUrvakanI pariNativALo ja dekhAya che. vAstavikapaNe Avo azuddha nathI, paNa mohanA udayanA kAraNe thayelA bhramathI tevo dekhAya che. zuddha evuM paNa AkAza timiranA rogavALAne timiranA kAraNe azuddha dekhAya che. tema nizcayanayathI A AtmA nirvikArI, akhaMDa jJAnamUrtimaya che. chatAM paNa paradravyanI sAthe ekatA rUpe vikArathI aMkita thayelo dekhAya che. vAstavika svarUpe AtmA zuddha, buddha, niraMjana, anaMta jJAnamaya che. paradravyanI sAthe lepAvuM-ekameka thavuM te AtmAnuM svarUpa nathI. paraMtu mohanI parAdhInatAthI A jIva azuddha, ajJAnI, rAgAdi bhAvavALo banyo che. tethI viveka buddhi lAvIne mohano nAza karavA prayatna karavo joIe. ane paradravya sAthe ekameka banelA jIvane vibhinna karavA prayatna karavo joIe. nanu AtmanaH parabha ve paropAdhijanyavikAreNa vikAratA kathamiti nivArayannAha koI ziSya kadAca Avo prazna kare ke jo A AtmAmAM parabhAvanuM kartutva nathI, AtmA zuddha buddha ja che, paradravyathI bhinna ja che to pachI paropAdhithI thayelA vikAro vaDe vikArIpaNuM kema Ave che? AvI zaMkAnuM nivAraNa karatAM jaNAve che ke - yathA yodhaiH kRtaM yuddhaM, svAminyevopacaryate / zuddhAtmanyavivekena karmaskandhorjitaM tathA // 4 // gAthArtha :- jema sainiko vaDe karAyeluM yuddha (yuddhanI hAra-jIta) svAmImAM ja upacAra karAya che tema karmanA skalpothI (puNya ane pApanA udayathI) prApta thayeluM zubhAzubha phaLa zuddha evA AtmAmAM upacAra karAya che. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 vivekASTaka - 15 jJAnasAra TIkA :- "yathA yodairiti" yathA yodhe-sumaTe: vRtiM yuddha-sama, svAminanRpe, upacaryate, jayaparAjayaharSaviSAdazlokAzlokAdikaM svAminyeva "ayaM nRpaH jitaH, ayaM parAjitaH loke ityuktirbhavati, tacca svAmitvAMzaM mamatvaikatvena, tathA saMgraheNa zuddhe Atmani avivekena-ajJAnena asaMyamena karma-jJAnAvaraNAdi tasya skandhaH-samUhaH tasya UrjitaM sAmrAjyamasti ityanena svasvarUpakartRtvabhoktRtvaparAvRttI grAhakatAdizaktiparigrahaNena tat kartRtvApattiH jIvasyopacaryate-upacAraH kriyate, asadAropaH upacAraH, prbhaavkrtRtvaadiprinntybhaave'pyaupaadhikkrtRtvaadyupcaaro'naarItaH rUti (anAlita: ti) ijhA vivecana :- A saMsAramAM koI eka dezanA rAjAne bIjA dezanA rAjA sAthe jyAre jyAre yuddha thAya che tyAre tyAre jo ke sainyanA subhaTo ja yuddha kare che rAjA to (AjanA kAla pramANe vaDApradhAno-minisTaro-rASTrapatio to) potapotAnI ophisamAM ja beThelA hoya che athavA ghare ja hoya che. teo kaMI yuddha karavA jatA nathI. chatAM subhaTo vaDe karAyeluM te yuddha jema svAmimAM (rAjAmAM) upacAra karAya che. A dezano rAjA jItyo, A dezano rAjA hAryo ItyAdi kahevAya che. kAraNa ke subhaTonI jItathI "jaya, harSa ane prazaMsAdi" ane subhaTonA parAbhavathI "parAjaya-viSAda (kheda-duHkha) ane apakIrti Adi" sArAM-narasAM phaLo svAmimAM ja upacAra karAya che. je deza jIte te dezanA rAjAne ja sAmenA-dezanA dhanabhaMDArAdi maLe che. subhaTone kaMI maLatuM nathI. jagatamAM paNa "A rAjA jItyo, A rAjA hAya" evI ukti pravarte che. AvA prakAranI lokokti pravartavAnuM kAraNa e che ke svAmImAM rahela je svAmitva rUpa aMza (dharma) che te pArakA dezanI sAthe mamatA rUpe ekatAne pAmeluM che. bIjA rAjAno je deza che, je dhana-bhaMDArAdi che, tenI sAthe mAyA-mamatAthI ekatAbuddhi rAjAnI thayelI che. paranI sAthenI ekatAbuddhithI Avo upacAra karAya che. tevI ja rIte saMgrahAyathI sarve paNa AtmA siddha paramAtmAnI jema zuddha-buddha che, anaMta jJAnAdinA svAmI che, deva-nArakAdi paryAya rahita che, rAgAdi bhAvonA akartA che, sukhI-duHkhI, rAjA-raMka, rogI-nirogI avasthAothI rahita che. to paNa avivekanA kAraNe eTale ke ajJAnadazA ane asaMyamadazAnA kAraNe jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAranA je je karmonA skaMdho (samUha) A jIve pUrvakAlamAM bAMdhelA che, te karmaskaMdhonA udayanuM ghaNuM prabaLa sAmrAjya che. te karmonA udayanI prabaLatAnA 1. ahIM snAlADAyA pATha hovo joIe, ema lAge che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 439 kAraNe ja potAnA AtmasvarUpanuM je kartRtva ane bhoknatvAdi hatuM tenI parAvRtti thaIne (te badalAIne) karma-paramANuonA skaMdhone grahaNa karavuM, karmo bAMdhavAM, udayamAM Ave tyAre bhogavavAM, tene AdhIna thaIne te te paryAyarUpe thavuM. Ama paradravyane AzrayI grAhakatAdi zaktio parivartana pAmavAnA kAraNe te te karma-skaMdhonAM kartRtva ane bhojjuvAdinI prApti A jIvamAM upacarita karAya che. AtmAmAM paradravyanuM kartRtva-bhoknatva che nahIM, to paNa Aropa-upacAra karAya che. je mithyA Aropa karAya tene upacAra kahevAya che. jema varasAda haMmezAM pANI ja varasAve to paNa anAja sArAM pAkavAthI dhaMdhA sArA cAlavAthI loko sonuM (suvaNa) vasAve che tethI Avo upacAra karAya che ke "suvaI varSati :" = vAdaLamAMthI sonuM varase che. Aje to sonuM varase che. tenI jema A AtmA zuddha-buddha hovAthI A AtmAmAM parabhAvanA kartutva-bhoknatva Adi pariNatino abhAva hovA chatAM paNa pAdhika evA (karmonA udayathI Aropita karAyelA evA) paranA kartutva-bhoknatva Adi bhAvono upacAra karAya che. subhaToe meLavelI dezanI hAra-jIta jema rAjAnI kahevAya che tema karmothI thayelA sukhI-duHkhI, rAjA-raMka, deva-nArakAdi bhAvo jIvanA kahevAya che. paramArthe A bhAvo jIvanA nathI, Avo viveka karavo. 4ll punastava thati paraprAcaitanyavyAmoTuM rati = pharIthI bIjuM eka daSTAnta ApavA dvArA parabhAvadazAnI prabaLatAthI caitanyano vyAmoha thayo che (bhrama thayo che) te samajAve che. iSTakAdyapi hi svarNaM, pItonmatto yathekSate / AtmA'bhedabhramastadvad dehAdAvavivekinaH // 5 // gAthArtha - jema dhaturAnA pAnathI unmatta thayelo puruSa IMTa Adine paNa suvarNa svarUpe ja dekhe che tema avivekI jIvo zarIrAdi pudgaladravyane viSe potAnA abhedapaNAnI buddhino bhrama kare che. paNa TIkAH- "kRSTapa" ti, zat pItonmattaH pItteja-nona starathanyaayenaarthH dhatturakeNonmattaH-ghUrmitaH iSTakAdyapi mRnmayaskandhAnapi hIti-nizcitaM svarNamIkSate-vilokate, tadvat avivekinaH-tattvajJAnavikalasya dehAdau-zarIrAdau AtmA'bhedabhramaH-AtmanA-cetanena saha na bhedaH-abhedaH, tasya bhramaH bhavati Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 vivekASTaka - 15 jJAnasAra zuddhAgamAzravaNAdajJAtasvaparavivekaH paraM svAtmatvena jAnan AtmAnaM pareNaikatvaM manyamAnaH bhramatyanantakAlamataH ayamavivekastyAjyaH // 5 // vivecana :- je AtmAe dhaturAnuM pAna karyuM hoya tene sarvatra pILuM pILuM ja dekhAya che. tethI mATInI lAla lAla IMTo paNa pILI pILI dekhAya che. badhI IMTo jANe suvarNa ja hoya ema dekhAya che paNa A bhramamAtra che. tenI jema avivekI AtmAne zarIrAdimAM mArApaNAnI buddhi thAya che. "ahIM "dhritarathAna" paMktirathanA nyAyathI pItonmatta" zabdano "padhattaronmatta" zabda levo. ane tevo artha karavo. eTale ke "durviddhara" te paMktiratha kahevAya che. ahIM vaccenA vaiddha zabdano lopa thavAthI madhyamapadalopI samAsa jANavo. "lAInasara goThavAyelA ratha" Avo artha thAya che. tevI ja rIte "pItonmatta" zabdano "patayajuronmatta" zabda samajI vaccenA hajura zabdano lopa samajI madhyamapadalopI samAsa karavo. jethI "pIdhelA dhaturAthI unmAdI thayelo jIva" Avo artha thAya che. Avo artha zrI devacaMdrajI kRta A TIkAmAM che. svopajJa TabAmAM "kyatta" zabdano artha ja dhaturo karela che. "pIta: unmatta: cena sa' pItonmatta karela che. tathA A devacaMdrajI ma. zrInI TIkAmAM patena zabdanA paryAyavAcI tarIke nona lakheluM che tethI "pILuM pILuM dekhAya che te kanaka ja che ema mAnIne unmAdI banelo jIva Avo artha paNa thAya che. tethI sArAMza A pramANe che ke - pIdho che dhaturo jeNe evo unmAdI thayelo jIva athavA pata = pILApaNA vaDe kanaka che ema samajIne unmAdI banelo jIva, dhanurAdinA nazAnA kAraNe AmathI tema lathaDIyAM khAto bhramavaza thayelo A jIva, mATInI IMTo lAla Adi anya raMga vALI che, to paNa mATImaya evA te pulaskaMdhone paNa nakkI "A suvarNa ja che" ema dekhe che. pILApaNAnA bhramathI mATInI IMTo pILI pILI dekhAvAthI "A suvarNa ja che-A suvarNa ja che" ema mAnI le che. paNa te sAcuM nathI. tenI jema avivekI jIvone (mohanA udayathI parAbhUta thayelA jIvone) tattvajJAnathI sarvathA rahita arthAt mithyAjJAnavALA jIvone zarIrAdine viSe (zarIra, ghara, dhana, parivAra vagere para padArthone viSe) cetana evA potAnA AtmAnI sAthe abhedabuddhi thavA rUpa bhrama thayelo che. bhAvArtha evo che ke dhaturAnA pAnathI unmAdI banelo puruSa jema sarvatra pILuM pILuM ja dekhe che tethI lAla IMTa vagerene paNa suvarNa ja che Ama bramabuddhi kare che. tema avivekI jIvo mohanA udayanA kAraNe paradravyamAM paNa mArApaNAnI abhedabuddhino bhrama kare che. tethI ja paradravyane potAnuM dravya mAnI le che. tenA sukhe potAnI jAtane sukhI ane zarIrAdi Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 441 padravyanA duHkhe potAnI jAtane duHkhI samaje che. AtmA eka svataMtra bhinna dravya che evuM A jIva samajato ja nathI. bhedajJAnane badale mohanA udayathI abhedajJAna kare che. vItarAga paramAtmAthI praNIta zuddha evAM je Agama zAstro che te zAstronuM zravaNa na hovAthI nathI jANyo svadravya ane paradravyano viveka jeNe evo A ajJAnI AtmA parane potAnA AtmApaNe jANato chato ane potAnA AtmAne paradravyanI sAthe ekameka-abheda buddhi rUpe mAnato chato anaMtakAla sudhI A saMsAramAM rakhaDe che. moha dazA AvI che, bhrama karAvanAra che. Atmatattvane bhulAvanAra che. paranI (zarIrAdinI) ja ALapaMpALamAM ja samaya pasAra karAve che. A kAraNathI A aviveka tyAjya che. avivekavALI buddhi tyajIne vivekavALA banavuM joIe. //pA. punaH zuddhatA zuddhatahetutvopave vathati = vaLI zuddhatA ane azuddhatAnA hetuno upadeza samajAve che - icchanna paramAn bhAvAn, vivekAdreH patatyadhaH / paramaM bhAvamanvicchannAviveke nimajjati // 6 // gAthArtha :- parama bhAvone (sarvottama bhAvone) na Icchato puruSa vivekarUpI giri uparathI nIce paDe che ane parama bhAvane Icchato puruSa avivekamAM kyAreya paNa DUbato nathI. dA. TIkA :- "rUcchana paramAniti", paramAn mAvAn paramAvAdanA sammatazuddhacaitanyAnugasarvadharmapariNamanena paramAn-utsargazuddhanayopadiSTAn nityAnityAdyanantAn na icchan-na vAJchan vivekAdreH-tattvajJAnatattvaramaNagireH zRGgAd adhaH patati-vivekarahito bhavati, paramaM zuddhaM tAdAtmyatAgataM sarvavizuddhAtmasvabhAvaM syAdvAdopayogena anvicchan-gaveSayan zuddhacaitanyamupAdeyatayA kurvan aviveke-ajJAne asaMyame na nimajjati-na magno bhavati / AtmasvarUpaikatvAnubhavakaraNapravRttaH parabhAvacUraNacakravartI eva iti samastaparabhAvonmAdamanthanapaTuzuddhAtmajJAnaramaNAnubhavane yatitavyam, nArvAcInapariNatau, ata evApUrvakaraNapraviSTamuniranekarddhilAbhe na saGgatimaGgati / apUrvakaraNaM ca sarvAbhinavaguNaprAptau bhavatyeva / vivecana :- paramabhAvagrAhaka nayane mAnya evuM AtmAmAM vartatuM je zuddha caitanya che. te siddhaparamAtmAmAM rahelA caitanya jevuM nirmaLa-nirdoSa caitanya saMsArI sarva jIvomAM svarUpathI Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 vivekASTaka - 15 jJAnasAra avazya che. tene anusaranArA sarve zuddha dharmonuM pariNamana A AtmAmAM thAya che. tene ja pradhAnapaNe svIkAranAro je naya te paramabhAvagrAhakanaya kahevAya che. je naya azuddha bhAvone karmodayajanya hovAthI jIvanA potAnA nathI mATe gauNa kare che ane zuddha bhAvo kSAyikabhAvanA ane pAriNAmika bhAvanA hovAthI mukhya kare che. te nayane paramabhAvagrAhakanaya kahevAya che. te nayanI apekSAe AtmAmAM saMbhavatA eTale ke utsarga rIte zuddha naye jaNAvelA evA "nityAnitya, bhedabheda, asti-nAsti, sAmAnya-vizeSa ItyAdi anaMtanI saMkhyAvALA parama bhAvone je AtmA samajato nathI, svIkArato nathI, mithyAtva mohanA udayathI AtmAnA zuddhakartRtva, bhojjatvAdi bhAvone tathA syAdvAda zailIvALA dharmone je AtmA jANato nathI, te AtmA vivekarUpI parvata uparathI paDe che, eTale ke zuddha AtmatattvanuM jJAna ane zuddha AtmatattvanI aMdaranI ramaNatA rUpI je parvata che te upara A AtmA ArUDha thayo hato tyAMthI patana pAme che. vivekazUnya bane che. je AtmA Atmatattvane samajato nathI, AtmAne paradravyathI bhinna jANato nathI. AtmAnA zuddha dharmone jANato nathI. te AtmA bhUtakALamAM vivekadazA pAmyo hoya to paNa te parvata uparathI paDI jAya che. mATe vivekI banavuM joIe ane vivekamAM ja vartavuM joIe. potAnA AtmAmAM ja tAdAsyabhAve (abhedabhAva) rahelo evo ane sarvathA zuddha evo (sarvathA karma-kalaMkathI mukta evo) je AtmasvabhAva che tene je AtmA syAdvAdanA upayogapUrvaka Icche che. anekAnta zailithI sApekSa rIte samaje che, svIkAre che ane "AvA prakAranuM nirmaLa, zuddha caitanya ja mArA mATe upAdeya-tattva che. tenI ja prAptinA upAyamAM je joDAya che te AtmA AvA prakAranA ajJAnamAM ane aviratibhAvamAM eTale ke aviveka dazAmAM DubatA nathI. puNyanA udayathI prApta thayelI bAhya saMpattimAM rAjI rAjI thatA nathI temAM lapAtA nathI ane pApanA udayathI prApta thayelI duHkhasaMpattimAM hatAzA ke kheda pAmatA nathI. paradravyane paradravya samajI udAsIna (madhyastha) svabhAvavALA thaIne ja rahe che. uttama AtmAo sukhamAM garviSTa ane duHkhamAM hatAza thatA nathI. kAraNa ke parane potAnuM mAnavuM te AtmAnuM svarUpa ja nathI. paNa aviveka ja che. AtmAnA zuddha nirAvaraNa svarUpamAM ja ekatAno anubhava karavAmAM je pravRttizIla AtmA che te "parabhAvadazAne" cUrI nAkhavAmAM cakravartI tulya che. A rIte samasta evA parabhAvadazAnA tophAnano nAza karavAmAM ja paTu thavA dvArA zuddha evA Atmatattvane jANavAmAM, tenI ja zraddhA karavAmAM ane tenI ja ramaNatA karavAmAM A jIve vadhAremAM vadhAre prayatnazIla Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 443 thavuM joIe, paraMtu arvAcIna pariNatimAM (vartamAnakAlamAM pUrvabaddha puNya-pApa karmonA udayathI prApta thayelI sukha-du:khanI sAmagrIvALI pariNatimAM) magna thavuM joIe nahIM. A kAraNathI ja apUrvakaraNamAM pravezelA munio AkAzagAminI, vaikriya, AhAraka, zarIra racanAnI, jaMghAcAraNa-vidyAcAraNapaNAnI tathA AmaTMSadhi Adi aneka prakAranI labdhio prApta thavA chatAM paNa te labdhiomAM alpamAtrAe paNa Asakti pAmatA nathI. AvI labdhio phoravavAmAM udAsInavRttivALA hoya che. labdhionI prAptino harSa dhAraNa karatA nathI. AvA prakAranA vairAgyavAhI bhAvavALA ane nirveda-saMveganA pariNAmanI parAkASTAvALA AtmAo navA navA guNo Ave chate tathA tevA viziSTa pariNAmo (adhyavasAya sthAno) Ave chate apUrvakaraNa kare che. zAstramAM kahyuM che ke - sammadarasavvavirai, aNavisaMjoyadaMsakhavage ya / mohamamamaMtavravo, strILasanonIyara muLaseDhI 582aa (zatakanAmA paMcamakarmagraMtha) evamekAdazaguNazreNiSu prathamaguNazreNau karaNatrayaM zeSAsu dazasaGkhyAsu apUrvakaraNAnivRttirUpaM karaNadvayaM karotyeva / evamapUrvApUrvakaraNArohaNena karmapaTalavigamo bhavati / uktaJca - sAtarddhiraseSvaguruH, samprApya vibhUtimasulabhAmanyaiH / saktaH prazamaratisukhe, na bhajati tasyAM muniH saGgam // 256 // yA sarvasuravararddhirvismayanIyA'pi sAnagArarddheH / nArghati sahastrabhAgaM, koTizatasahastraguNitApi // 257 // (prazamarati gAthA 256-257) IIIaa 1 samyaktva', 2 dezavirati, 3 sarvavirati, 4 anaMtAnubaMdhI kaSAyonI visaMyojanA, 5 darzanamohanIyanI kSapaNA, 6 cAritramohanIyanI upazamanA, 7 cAritramohanIyano upazama, 1. guNazreNI eTale udayasamayathI AraMbhIne aMtarmuhUrtanA kAlamAM pratisamaye asaMkhyaguNA-asaMkhyaguNA karmapudgalonI je racanA karavI ane AvI racanA karIne karmonI nirjarA karavI te guNazreNI kahevAya che. tAtparya artha e che ke uparokta guNomAMnA koIpaNa eka guNanI prAptinA prathamasamaye uparanI sthitimAMthI karmapudgalo utArIne udayasamayathI AraMbhIne aMtarmuhUrtanA kAlamAM pratisamayamAM uttarottara asaMkhyAtaguNA-asaMkhyAtaguNA adhikanA krame karmapudgalo goThave che. te ja pramANe bIjA samaye paNa prathamasamaya karatAM asaMkhyAtaguNAM karmapudgalo uparanI sthitimAMthI lAvIne nIce aMtarmuhUrtanA kAlamAM asaMkhyAtaguNanA krame pUrvanI jema goThave che. A ja pramANe trIjA samaye, Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 vivekASTaka - 15 jJAnasAra 8 cAritramohanIyanI kSapaNA, 9 kSINamoha, 10 sayogIkevalI ane 11 ayogIkevalI ema kula agiyAra guNazreNIo che. A pramANe agiyAra guNazreNIomAM sauthI prathama samyaktva prAptinI guNazreNImAM traNa karaNa, ane bAkInI dazasaMkhyAvALI zeSa guNazreNIomAM be karaNa kare che. A pramANe apUrva apUrva adhyavasAya sthAno upara ArohaNa karavAthI AvA jIvonAM ghaNAM ghaNAM karmonAM paTalono nAza thAya che. prazamaratiprakaraNamAM kahyuM che ke - sAtA, Rddhi ane rasa ema traNe gAravamAM anAsakta evA muni anya munio vaDe durlabha evI labdhionI vibhUtine pAmIne paNa prazamabhAvanA sukhamAM ja masta rahe che paNa te labdhinI vibhUtimAM AsaktibhAva dharatA nathI. Azcarya pamADe evI sarvazreSTha IndranI paNa je Rddhi che te Rddhine jo lAkha ane karoDa vaDe guNavAmAM Ave to paNa te Rddhi aNagArapaNAnI RddhinI pAse hajAramA bhAge paNa thatI nathI. anAsaktapaNAnI A Rddhi ghaNI mahAna ane gauravazAlI che. tethI ja paudgalika sukhomAM Asakta banavuM nahIM. kAraNa ke te AtmAnuM svarUpa nathI, parAdhIna che, nAzavaMta che ane viyogakAle ghaNuM ghaNuM du:kha ApanAra che. 6 // AtmanyevAtmanaH kuryAt, yaH SaTkArakasaGgatim / kvAvivekajvarasyAsya, vaiSamyaM jaDimajavAt // 7 // (nakamantanAt) pAThAntara gAthArtha :- je AtmA potAnA AtmAnA cha kArakano saMbaMdha potAnA AtmAmAM ja kare che te AtmAne pudgaladravyono atizaya saMbaMdha hovA chatAM paNa avivekarUpI tAvanI viSamatA kema thAya ? arthAt na thAya. III TIkA :- 'AtmacevAtmana: kRti', ya: AtmanaH nRtvavyApAravimananavRkSa: Atmani - eke svAtmadravye, eva AtmanaH svIyAM SaTkArakasaGgatiM SaTkArakANAM kartR cothA samaye yAvat aMtarmuhUrta sudhI te pramANe kare che tene guNazreNI kahevAya che. uttarottara guNazreNImAM pUrva pUrva guNazreNI karatAM nAnA nAnA aMtarmuhUrtakAlamAM asaMkhyAtaguNa-asaMkhyAtaguNa dalikonI goThavaNa dvArA ghaNAM karmonI nirjarA kare che. samyaktvanI guNazreNI karatAM dezivaratinI ane dezivarita karatAM sarvaviratinI ema agiyAre guNazreNIo kramazaH asaMkhyaguNa asaMkhyaguNa nirjarAvALI hoya che. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekASTaka - 15 445 karma-karaNa-sampradAnApAdAnAdhikaraNarUpANAM saGgatimekatvaM kuryAt / asya puruSasya aviveko'jJAnaM sa eva jvarastasya vaiSamyaM viSamatvaM kva kathaM bhavati ? jvarasya hetutvamAnlR-naDimanavAt nahimA-maucaM, tasya navo-veza:, tasmAt, athavA jaDamajjanAt-jaDamajjanena mahAjvarotpAtaH tasmAt / jJAnamaMjarI vivecana :- potAnA Atma-tattvanA kartRtvanA vyApArano vibhAga karavAmAM dakSa (catura) evo je puruSa potAnA eka AtmadravyamAM ja potAnAM chae kArakanI saMgati kare che te puruSane mUDhatAnI tIvratAthI AvanArA evA avivekarUpI jvaranI viSamatA kema hoya ? anAdikAlathI mohanA udayanI tIvratAnA kAraNe A jIve zarIra, dhana, ghara Adi paudgalika padArthone tathA kauTuMbika sabhyo, snehIo vagere jIvAtmaka padArthone potAnA mAnI lIdhA che. tenI sAthe thayelI abheda buddhithI A jIva potAnI jAtane zarIrano kartA, gharano kartA, dhanaprAptino kartA mAnI rahyo che. jIvanabhara zarIrAdine ja sAcavavAnuM kArya (karma) A jIva kare che. Ama kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane AdhAra ema chae kAraka mohane vaza thayelA A jIve paradravyamAM joDyAM che ane mAna vahana kare che ke A ghara meM bAMdhyuM che, A zarIra mAruM che. meM garbhAvAsamAM banAvyuM che. A dhana mAruM che. meM ghaNo prayatna karIne te dhanane prApta karyuM che. Ama A jIvane paradravyanuM ja kartRtvabhotva tathA bIjA kArakacakra paNa paradravya saMbaMdhI ja potAnAmAM dekhAya che. potAnuM asalI svarUpa to A jIva bhUlI ja gayo che. kevI mohAndhatA ? jene samyaktva prApta thAya che tene ja AtmAnA asalI svarUpano khyAla Ave che. tene ja bhedajJAna thAya che. te AtmA ja "huM paradravyano kartA nathI paNa mArA zuddha svarUpano ja kartA chuM" Ama kartRtvanA vyApArano vibhajana (vibhAga) karavAmAM dakSa (catura) bane che. A rIte je AtmA potAnA AtmAnA kartRtvanA vyApArano vibhAga karavAmAM catura banIne potAnA eka AtmadravyamAM potAnA kartA-karma-karaNa Adi chae kArakacakranI saMgati kare che. te ja AtmA vivekI gaNAya che. eTale ke "huM mArA zuddhasvarUpano ja kartA chuM A mAruM pAriNAmika bhAvanuM-sahaja svarUpa che. gRhAdino kartA to mohanA udayathI thayo chuM - te mAruM vAstavika svarUpa nathI. Ama svarUpano kartAkAraka mAro AtmA ja che. vaLI mAre meLavavA lAyaka kArya paNa mAruM zuddha svarUpa ja che je prApta kareluM kyAreya cAlyuM jatuM nathI. paradravyane meLavavuM e mAruM kArya nathI. Ama karmakAraka paNa mAro AtmA ja che. tathA mArA zuddhasvarUpanI prApti paNa Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 vivekASTaka - 15 jJAnasAra zuddhasvarUpanA AlaMbane ja pragaTa thAya che, anyathA thatI nathI. tethI karaNakAraka paNa mAro AtmA ja che. prApta thatuM zuddhasvarUpa paNa A AtmAne ja ApavAnuM che, anya koI AtmAne mAruM svarUpa ApI zakAtuM nathI. mATe saMpradAnakAraka paNa mAro AtmA ja che. tathA AvA prakAranuM A zuddhasvarUpa meLavavAnuM paNa A AtmAmAMthI ja che anya dravyamAMthI A Atmatattva prApta thatuM nathI. tethI apAdAnakAraka paNa A AtmA ja che. vaLI pragaTa thayeluM A AtmasvarUpa mArA potAnA AtmAmAM ja sacavAya che. te svarUpa sAcavavA mATe anya bIjI koI peTI-tijorI nathI tethI adhikaraNakAraka paNa mAro potAno AtmA ja che" Ama je puruSa potAnA AtmAnA zuddhasvarUpanAM chae kAraka potAnA eka AtmadravyamAM ja saMgata kare che te puruSane "A zarIra mAruM che, dhanAdi mAruM che, huM eno chuM, athavA zarIrAdi e ja huM chuM, tenA sukhe huM sukhI chuM" AvI abheda buddhirUpI aviveka-ajJAnadazA AvA prakAranA vivekI jIvane AvatI nathI. - jo AvI abheda buddhi thatI nathI to pachI AvA prakAranA avivekavALI dazA svarUpa jvaranI (tAvanI) viSamatA-AkuLavyAkulatA tathA abhimAnAdi ane mamatAbharI buddhi kema thAya? arthAt na ja thAya. AvA prakArano abheda buddhirUpa aviveka A jIvane atyAra sudhI kema thato hato? to zAstrakAra maharSi jaNAve che ke nahama = jaDatA-mUrkhatA arthAta mohAndhatAno navat vega hovAthI-tIvratA hovAthI A aviveka thato hato, mUDhatAnuM bahu jora hatuM, ajJAnatAnuM ghaNuM ja tophAna hatuM. tenA kAraNe AvA prakAranI abheda buddhirUpI aviveka thato hato te have kema hoya ? arthAt na hoya. athavA nahimaMvat pAThane badale namanAr evo athavA narmaLanAr evo paNa pATha jovA maLe che. tyAM paMktino Avo artha karavo ke zarIramAM jvarAdi hoya ane jaLamAM snAnAdi kare to atizaya zItaLa jaLanA snAnathI jvarAdi vRddhi pAme ane AkulavyAkulatA lAve tevI avivekarUpa jvaranI viSamatA AvA jIvane kema hoya ? athavA jaDa evA padgalika padArthomAM mastI mANavAthI mohabdhatAthI je avivekadazA rUpI jvaranI vRddhi thAya che te paNa AvA jIvane kema hoya ? arthAt na ja hoya. je potAnA zuddha svarUpane dRSTimAM le che tene ja A svarUpa prApta thAya che. AvA mahAtmA puruSo puladravyanI AsaktithI bAra gAu dUra dUra bhAge che tene jaDapadArthono saMyoga avivekabuddhi rUpI jvara (tAva) lAvI zakato nathI. atra SaTkArakavyAkhyA zrIvizeSAvazyakAnusAreNa ucyate / "AtmA kartA" Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 447 tathA ca yaH kartAtmAparaH saH kArakacakropetaH eva / AtmA kartA svaguNapariNamanAtmakajJaptikriyAkArakatvAt / jJAnAdyanantaguNapravRttiH kAryam / guNAH karaNabhUtAH / guNaparyAyANAmutpAdaparyAyANAM pAtratvAtsampradAnam / vyayIbhUtaparyAyANAM vizleSAspadatvAd apAdAnam / tathAnantaguNaparyAyANAmAdhAratvAd AdhAraH / Atmani AtmA AtmAnam AtmanA Atmane AtmanaH pariNamanavRttyA karoti / uktaJca zrIjinabhadrapUjyaiH - ahIM cha kArakanI vyAkhyA zrI vizeSAvazyakabhASyane anusAra karAya che. "AtmA e kartA che" ane je kartApaNAnA svarUpamAM tatpara che eTale ke kartApaNAnA svarUpathI yukta che te chae kArakanA samUhathI sahita che. te A pramANe che. (1) potAnA jJAnaguNamAM pratisamaye pariNamana pAmavA rUpa jJaptikriyAne karanAra che mATe A AtmA kartA che. (2) jJAnAdi anaMtaguNomAM niraMtara pravRtti karavI e ja A AtmAnuM kArya (karma) che. A karmakAraka thayuM. (3) AtmAmAM rahelA guNo e ja adhika guNono AvirbhAva karavAmAM karaNabhUta che. A karaNakAraka thayuM. (4) navA navA utpanna thatA guNo ane paryAyonuM AtmA e ja pAtra hovAthI arthAt navA navA pragaTa thatA guNa-paryAyo AtmAne ja apAya che tethI AtmA saMpradAnakAraka thayo. (5) pratisamaye nAza pAmatA paryAyono AtmAmAMthI viyoga thato hovAthI AtmA e ja apAdAnakAraka thayo. (6) tathA ananta guNa-paryAyono A ja AtmA AdhAra hovAthI AtmA e ja adhikaraNakAraka thayo. A pramANe "A AtmAmAM pariNamana svabhAva hovAthI AtmA pote ja Atmatattvane AtmAnA guNo dvArA AtmAmAMthI pragaTa karIne AtmAne ApavAnuM kAma kare che" Ama A chae kArakacakra jANavuM. zrI jinabhadragaNijI pUjyavare vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che ke - kAraNamahavA chaddhA, tattha sataMtotti kAraNaM kattA / kajjappasAhagatamaM, karaNaM mi u piMDadaMDAiM // 2112 // vyAkhyA-athavA kAraNaM SoDhA / tatra (sataMto) svatantraH kartA, yaH svatantraM svAdhInaM kAraNaM sa kartA yathA ghaTasya kartA kumbhakAraH, tathA Atmani vyApyAvasthitAnAmabhedarUpANAM guNAnAM svasvapariNamanakAryavyApArapravRttirUpAM kriyAM karoti tenAtmA kartA / kAryaprasAdhakatamaM kAraNaM karaNamapAdAnanimittabhedAta vibhedama / tatra ghaTe mRtpiNDamupAdAnam, daNDAdi nimittam, tathA cAtmA kartA jJAnAdi kAryam, tatra svasattApariNatiH upAdAnam, svarUpasiddhau zuddhapAriNAmikakArye nimittAbhAvaH iti / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekASTaka - 15 jJAnasAra karmakSapaNazuddhAtmaprAgbhAvalakSaNe sAdhanakArye'pyAtmA kartA, tattvasiddhizca kAryam, AtmaguNA jJAnadarzanacAritravIryarUpAH svadharmasAdhanAvalambinaH kAraNamupAdAnam, nirvikAravItarAgavAkyAdayaH nimittamiti / athavA kAraNa cha prakAre che. tyAM svataMtra e kartA kAraNa che. kAryanuM prasAdhakatama je kAraNa te karaNa nAmanuM kAraNa che. jemake ghaTakAryamAM nRSiMDa ane daMDAdi. 2112 // 448 athavA kAraNa cha prakAre che. tyAM je svataMtra hoya tene kartA kahevAya che. eTale ke svataMtra che-svAdhIna che kAraNatA jenI te kartA kahevAya che. jemake ghaTakArya karavAmAM kuMbhakAra e svataMtra che mATe kartA che. mRtyiMDa ane daMDAdi kAraNo kuMbhakArane AdhIna che. tathA AtmAmAM abhedabhAve vyApIne rahelA evA jJAnAdi guNonuM potapotAnA bhAve pariNamana rUpa kArya karavAnA vyApArAtmaka-pravRttirUpa kriyAne A AtmA ja kare che sarva kArakomAM AtmA svataMtra che. tethI AtmA e kartA che. koI paNa kAryanA prasAdhakatama je kAraNa che tene karaNa kahevAya che. te upAdAna ane nimittanA bhedathI be prakAre che. jemake ghaTakArya karavuM hoya tyAM mATIno piMDa e upAdAnakAraNa che ane daMDAdi e nimittakAraNa che. je kAraNa pote ja kAryarUpe pariNAma pAme te te upAdAnakAraNa kahevAmAM Ave che ane upAdAnane kAryarUpe pariNamAvavAmAM sahAyaka banIne je dUra khasI jAya te nimittakAraNa kahevAya che. tyAM AtmA e kartA che ane jJAnAdi guNono AvirbhAva karavo te kArya che. tyAM pratisamaye AtmasattAnuM pariNamana thavuM e upAdAnakAraNa che ane svarUpa siddha thaI gayA pachI AtmAnA zuddha svarUpanuM pAriNAmika bhAve pariNamana pAmavA rUpa kArya karavAmAM bAhya nimittano abhAva che. tathA karmone khapAvavA rUpa zuddha Atmatattvano AvirbhAva karavA svarUpa sAdhanAvasthA rUpa kArya karavAmAM paNa AtmA e kartA che, tattvasiddhi e kArya (karma) che ane AtmadharmanI sAdhanAnA avalaMbanabhUta evA jJAna, darzana, cAritra tathA vIryarUpa guNo e upAdAnakAraNa che ane nirvikArI evA vItarAgaparamAtmAnI je vANI-zAsra-pravacana vagere nimittakAraNa che. kammaM kiriyA kAraNamiha nicciTTho jao na sAhei / ahavA kammaM kumbho, sa kAraNaM buddhiheutti // 2113 // bhavvotti va joggo tti va sakkotti va so sarUvalAbhassa / kAraNasaMnijjhami vi, jaM nAgAsatthamAraMbho // 2114 // Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 448 bajjhanimittAvekkhaM, kajjaM vi ya kajjamANakAlammi / hoi sakAraNamiharA, vivajjayA'bhAvayA hojjA // 2115 // (zrI vizeSAvazyamASya ||thaa 2113-14-15) ghaTa banAvavAnI je kriyA te karma che ane te ja kriyA kAraNa kahevAya che. kAraNa ke ceSTA vinAno kuMbhakAra paNa ghaTa banAvI zakato nathI. athavA kAryarUpe je kuMbha che te kAraNa paNa che kAraNa ke te ghaTa ghaTotpAdananI buddhino hetu che. 2113 athavA potAnA svarUpanA lAbhane mATe je bhavya che, yogya che arthAt kAryarUpe thavAne zakya che te tenuM kAraNa kahevAya che. ghaTanA kAraNonI sAmagrInuM sannidhAna hovA chatAM paNa kuMbhAra AkAza mATe AraMbha karato nathI paNa ghaTa mATe ja AraMbha kare che. ra114 bAhyanimitta-sAmagrInI apekSAvALuM ghaTakArya paNa jyAre jyAre karAya che tyAre tyAre kriyamANakAle (buddhimAM kalpAyelA rUpe) karma paNa potAnuM kAraNa bane che anyathA (jo karma e kAraNa na banatuM hoya to) viparIta kArya thaI jAya athavA kArya thavAno abhAva thaI jAya. ll2115|| kriyate kA nivartyate iti vyutpatteH karma bhaNyate / kAsau kriyA ?, kumbhaM prati kartRvyApArarUpA, sA ca kumbhalakSaNakAryasya kAraNamiti pratItameva / Ahananu kulAla eva kumbhaM kurvannupalabhyate, kriyA tu na kAcit kumbhakaraNe vyApriyamANA dRzyate / ityAha-iha nizceSTaH kulAlo'pi yasmAnna (ghaTaM) sAdhayati-niSpAdayati, yA ca tasya ceSTA sA kriyA iti kathaM na tasyAH kambhakAraNatvamiti / athavA-karttaH IpsitatamatvAt kriyamANaH kumbha eva karma, tarhi kAryamevedamataH kathamasya kAraNatvaM ? na hi sutIkSNamapi sUcyagramAtmAnameva vidhyati / tataH kAryaM nivartyasyAtmana eva kAraNamityanupapannamevetyAha-sa kAraNaM "buddhiheutti" sa kumbhaH kAraNaM-hetuH kumbhasya / kutaH ? prastAvAt-kumbhabuddhihetutvAt / idamuktaM bhavati sarvo'pi buddhau saGkalpya kumbhAdi kAryaM karoti, iti vyavahAraH / tato buddhyadhyavasitasya kumbhasya cikIrSato mRnmayakumbhaH, (mRnmayakumbhasya) tad buddhyAlambanatayA kAraNaM bhavatyeva / "kriyate" iti karma bhAvI vyutpatti DovAthI l 43 se 72||y te upAya cha te koNa che? kriyA te karma che. ghaTa banAvavAnI kriyA kartA evA kuMbhAra vaDe karAya che mATe Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 450 vivekASTaka - 15 kriyA te miUT hovAthI karma kahevAya che. ghaTa banAvavA mATenI kuMbhakAranA vyApArasvarUpa je kriyA che te karma paNa che ane te kriyA kuMbhalakSaNavALA kAryanuM kAraNa paNa che. A vAta prasiddha che. prazna :- kuMbhakAra ja ghaTa karato hoya ema dekhAya che. paraMtu kuMbha banAvavAmAM koI kriyA vyApArAtmaka hoya evuM dekhAtuM nathI. ghaTa karavAmAM kuMbhakAra jevo vyApRta thayelo dekhAya che tevI koI kriyA ghaTa karavAmAM vyApRta hoya tevuM dekhAtuM nathI. uttara :- kuMbhakAra paNa jo ceSTA vinAno hoya eTale ke kriyA na karato hoya to ghaTAtmaka kAryane sAdhI zakato nathI. tethI jema kuMbhakAra ghaTa banAvavAmAM vyApAramaya che tema kuMbhakAranI ceSTA paNa ghaTa banAvavAmAM vyApAramaya che. te kuMbhakAranI je ceSTA che te ja kriyA che. mATe ghaTotpattinA karaNakAle jema kuMbhakAra vyApArAtmaka dekhAya che tema te kuMbhakAranI kriyA paNa pratyakSa vyApAra rUpe dekhAya ja che. mATe te kriyAne kuMbhanuM kAraNa paNuM kema na kahevAya ? ghaTakArya pratye kuMbhakAra kartArUpe jema kAraNa che tema A kriyA paNa ghaTakArya pratye kriyAtmakabhAve avazya kAraNa che ja. prazna :- ahIM koI evo prazna kare ke "trIkSita varSa" kartAne kriyA karavA dvArA meLavavAne je ISTa hoya te karma kahevAya che. A nyAyathI kartAne ghaTakArya ISTa hovAthI utpanna karAto te ghaTa karma ja ho (karaNa na ho), tethI A ghaTa e kArya ja che (karmakAraka ja che) A ghaTane karaNakAraka kema kahevAya? ghaTa pote karAya che mATe karma che paNa karaNa hoya te samajAtuM nathI. kAraNa ke game tevo atizaya tIkSNa evo paNa soyano agra bhAga potAne viMdhI zakato nathI. suzikSita naTa potAnI jAtane potAnA khabhA upara caDAvI zakato nathI. tema je karma hoya che te pote ja potAnuM karaNa saMbhavI zakatuM nathI. A pramANe kArya pote ja nirvatthamAna - utpana karAtA evA potAnuM karaNa pote thAya, A vAta aghaTita che. uttara :- te buddhigata ghaTa utpanna karAtA ghaTanuM kAraNa che. kAraNa ke kuMbhAkArapaNe pariNAma pAmelI buddhi utpadyamAna ghaTanuM kAraNa bane che. kahevAno sAra e che ke sarve paNa kArya karanArAo je je ghaTa-paTAdi kArya karavuM hoya che, te te kAryane prathama buddhimAM saMkalpita kare che. buddhimAM saMkalpita karIne ja ghaTa-paTAdi kArya kare che. AvA prakArano jagatano vyavahAra che. tethI buddhimAM Aropita karAyelA (eTale ke kalpanA karAyelA) kuMbhanuM, karavAne dhArelA mRnmayakuMbha pratye te ghaTagatabuddhinA AlaMbana svarUpe kAraNapaNuM che ja. buddhimAM kalpAyelA ghaTa pramANe ja mRtmaya ghaTa banAvAya che, mATe buddhigata ghaTa kriyamANa ghaTanuM kAraNa bane ja che. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 451 na ca vaktavyamaniSpannatvAdasannasau tabuddherapi kathamAlambanaM syAt ? dravyarUpatayA tasya sarvadA sattvAt iti / nanu ya eveha mRnmayakAryarUpo ghaTaH tasyaiva kAraNaM cintyate iti prastutaM, buddhyadhyavasitastu tasmAdanya eveti tatkAraNAbhidhAnamaprastutameva / satyam, bhAvini bhUtavadupacAranyAyena tayorekatvAdhyavasAnAdadoSaH / sthAsakozAdikAraNakAle'pi hi kiM karoSIti puSTaH kumbhakAraH "kumbhaM karomItyevaM" vadati buddhayadhyavasitena niSpatsyamAnasyaikatvAdhyavasAyAditi // 2113 // prazna :- mRnmayaghaTa je have karavAne dhArelo che paNa haju te to banyo ja nathI. arthAt aniSpanna ja che. tethI A mRnmayaghaTa to asat che (avidyamAna che). to pachI asat evo A mRnmaya ghaTa te buddhigata ghaTanuM AlaMbana kevI rIte laI zake ? haju pote to banyo ja nathI tethI te asat hovAthI buddhimAM vicArelA ghaTanuM AlaMbana kema laI zake? uttara :- je mRnmayaghaTa che te paryAyarUpe (ghaTAkArapaNe) bhale banyo nathI to paNa dravyarUpapaNA vaDe te ghaTa sarvakAle sat che. mATImAM ghaTa dravyArthikanayathI sat che, mAtra teno tirobhAva che. paNa sat nathI ema nathI. tethI mRnmayaghaTa dravyarUpe sat hovAthI buddhigata ghaTanuM AlaMbana laI zakaze. prazna :- ahIM je mRnmayaghaTa che te ja kArya che ane tene ja kAraNa mAnavAno vicAra karAya che. je karmakAraka che te ja karaNakAraka che ema tamAruM kahevuM che. tethI kAryAtmaka rUpe rahelo je mRnmayaghaTa che tene ja kAraNarUpe jaNAvavo joIe A ja vAta prastuta che. buddhimAM vicArelo ghaTa to mRnmaya ghaTathI sarvathA anya ja vastu che. tene tame kAraNa tarIke je kathana karo cho te sarvathA aprastuta ja che, ucita nathI. je ghaTa karAya che, te mATIno banelo che. tene ja karaNakAraka tarIke samajAvavo joIe. anya evA buddhi-gata ghaTane kAraNa samajAvavAthI te aprAsaMgika thaI zake che. eTale ke karmakAraka ane karaNakAraka eka nahI rahe paNa bhinna thaI jaze. uttara :- tamAro prazna sAco che. paraMtu "bhAvinA kAryamAM bhUtakAlano jema upacAra karAya cheAvo jAya che. jema AvatI kAle dipAvalI (divALI) AvavAnI hoya to te bhAvi che. mahAvIra prabhunuM nirvANa 2500 varSa pUrve hovAthI bhUtakAla che. chatAM ema kahevAya che ke "AvatI kAle mahAvIra prabhunuM nirvANa kalyANaka che" A viSayamAM AvatIkAlano divAlIno divasa ane 2500 varSa pUrveno divAlano divasa jema eka karavAmAM Avyo, tevI rIte mRnmayaghaTa ane buddhigataghaTa A banneno abhedopacAra karavAthI eTale ke ekarUpe Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 452 vivekASTaka - 15 vicAravAthI kaMI doSa lAgato nathI. buddhigata ghaTamAM samajAvelI karaNakArakatA mRnmayaghaTamAM paNa lAgu paDe che. tathA kuMbhakAra ghaTakAryanA pUrvakAlavartI sthAsa-koza-kuzula Adi paryAyone jyAre banAvato hoya che tyAre sthAsAdi karavAnA kAle paNa jo koI te kuMbhakArane pUche ke "tuM zuM kare che ?" to teno uttara kuMbhakAra ema ja Ape che ke "huM ghaTa karuM chuM", "huM svAsakoza karuM chuM" ema kaheto nathI. teno artha e thAya che ke buddhimAM adhyavasita ghaTanI sAthe bhAvimAM banavA vALA ghaTanI ekatA che, ekarUpa adhyavasAya che. banne ghaTano abhedopacAra hovAthI buddhigataghaTanI je kAraNatA che te ja kAraNatA niSpadyamAnaghaTanI paNa manAya che. tethI ghaTa karmakAraka paNa che ane te ja ghaTa potAnI utpattinuM karaNakAraka paNa che. ra11all athavA-bhavyo yogyaH svarUpalAbhasyeti zakya utpAdayitumataH sukaratvAtkAryamapyAtmanaH kAraNamiSyate / avazyaM ca karmaNaH kAraNatvameSTavyam, yat-yasmAt samastakAraNasAmagrIsannidhAne'pi naivameva kozArthaM prArambhaH, kintu vivakSitakAryArthamatastadavinAbhAvitvAt tatkriyAyAH kAryamapyAtmanaH kAraNamiti / etadeva bhaavytira624 je upAdAna kAraNamAMthI ghaTa-paTAdi kAryanA svarUpano lAbha (kAryano AvirbhAva) thaI zake tema che. AvirbhAva karavAne yogya che. je kAraNamAMthI kArya utpana karavuM zakya che. tyAMthI ja kArya karavuM sukara (sulabha) che. A rIte kArya paNa potAnI pragaTatAnuM kAraNa svIkArI zakAya che. kAryakAraka (karmakAraka) paNa karaNakAraka hoI zake che. tethI karmane paNa kAraNatA (karaNakArakatA) avazya svIkArI zakAya che. tathA buddhigata-ghaTanI kAraNatA A rIte paNa saMgatine pAme che ke - ghaTa banAvavAnI samagra kAraNasAmagrI sAme hovA chatAM paNa je kuMbhakAre ghaTa banAvavAno prAraMbha karyo che te prathama to svAsa-koza-kuzulAdi ja banAve che ghaTa to aMte ja bane che to paNa tene koI puche ke he kuMbhakAra ! tuM zuM banAve che? tyAre tenA taraphathI Avo ja uttara maLe che ke "huM kuMbha banAvuM chuM" te kyAreya ema kaheto nathI ke "huM svAsa-koza-kuzUla banAvuM chuM tethI nakkI thAya che ke A prayatna vivakSita kArya evA ghaTa mATe ja che paNa sthAsAdi mATe nathI. tethI jyArathI ghaTa banAve che tyArathI ja buddhigata ghaTa te ghaTotpAdanakriyAmAM avazya joDAyelo ja che. A rIte ghaTotpAdananI kriyA te buddhigataghaTanI sAthe avinAbhAvavALI hovAthI ghaTAtmaka kArya paNa (karma paNa) potAnuM kAraNa (karaNakAraka) bane ja che. ahIM mUlagAthAmAM "s Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 453 nAsthamAno' padamAM "AkAza mATe prayatna nathI" paNa ghaTa mATe prayatna che evo artha nIkaLe che zrI vizeSAvazyaka bhASyanI TIkAmAM A ja artha karela che, ane te artha paNa khoTo nathI. kAraNa ke kuMbhakArano prayatna kaMI AkAza banAvavA mATe nathI paNa ghaTa banAvavA mATeno prayatna che. Avo artha saMgatine pAme che. paraMtu sthAsa-koza-kuzUlAdi ghaTanA aMgo hovAthI sthAsAdi mATe ke kozAdi mATe prayatna nathI paNa ghaTa mATe prayatna che. A artha vadhAre saMgata lAge che. ane ahIM TIkAkArazrIe TIkAmAM A pAchalo artha svIkAryo che. A ja vAta vadhAre spaSTapaNe samajAve che. ra114 bAhyAni kulAlacakracIvarAdIni yAni nimittAni tadapekSya kriyamANakAle antaraGgabuddhayAlocitaM kAryaM bhavati / svasyAtmanaH kAraNaM svakAraNam, anyathA yadi buddhyA pUrvamaparyAlocitameva kuryAt tadA'prekSApUrvaM zUnyamanaskArambhaviparyayo bhavet / ghaTakAraNasannidhAvapyanyat kimapi zarAvAdikAryaM bhavedabhAvo vA bhavet / na kiJcitkAryaM bhavedityarthaH / tasmAd buddhyadhyavasitaM kAryamapyAtmanaH kAraNameveSTavyam / kiM bahunA ? yathA yathA yuktito ghaTate tathA tathA sudhiyA karmaNaH kAraNatvaM vAcyam / anyathA karmaNaH akArakatve karotIti kArakamiti SaNNAM kArakatvAnupapattireva syAditi / kulAla, cakra, cIvara, daMDa vagere ghaTotpAdananAM je je bAhya nimitto che tenI apekSA rAkhIne ghaTotpattinI kriyA je kAle karAtI hoya te kAle paNa kuMbhAre pote potAnI aMtaraMga buddhimAM jevA prakArano ghaTa banAvavAno vicAra karelo hoya che (plAna dorelo hoya che) tevo ja ghaTa kare che ane tevo ja ghaTa thAya che. A rIte ghaTa pote ja ghaTanI potAnI utpattinuM kAraNa avazya bane ja che. anyathA = jo buddhigataghaTane kAraNa na mAnIe ane pUrvakAlamAM buddhithI vicAra karyA vinA ja (plAna doryA vinA ja) kArya karavA bese to apekSApUrvaka karAyeluM kArya (buddhimAM vicAra karyA vinA karAyeluM kAya) zUnyamanaskapaNe karAyelA kAryano AraMbha viparIta kArya (karavA)vALo thAya. eTale ke ghaTa banAvavAnI tamAma sAmagrInI nikaTatA hovA chatAM paNa zarAva-koDIyuM mATaluM mATalI ItyAdi na dhAreluM anya koI kArya thaI jAya. kAraNa ke 1. zUnyamanasvatvat kAramI (Aryaca) viparyayaH (viparIta:) bhavet eka artha Avo thAya, athavA zUnyamanasvat ramI (vArthaca) viparyayaH (amAva:) bhavet Avo bIjo artha thAya. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 vivekASTaka - 15 jJAnasAra ghaTa buddhimAM vicAryo nathI, tethI game te kArya thaI javAno prasaMga Ave. athavA zUnyamanaska hovAthI koI paNa kArya na bane ema kAryano abhAva paNa thaI jAya. tethI buddhithI vicArelAmanamAM goThavI rAkhelA kAryane paNa potAnA te kAryanuM kAraNa mAnavuM joIe. upara carcA ghaNI karI, ghaNuM zuM kahIe ? jema jema yuktithI karmanI karaNakArakatA ghaTI zake te te rIte paMDitapuruSe karmakArakanI karaNakArakatA samajavI ane samajAvavI. jo Ama na samajIe ane karmane karmakAraka ane karaNakAraka ema be jAtanI kArakatA na mAnIe to rotIti Aram'' je kArya kare te kAraka, A vyAkhyA pramANe cha kAraka che. AvI zAstrakAronI vAta saMgata thAya nahIM. mATe A tattva sUkSmabuddhithI vicArIne cha kAraka samajavAM. // 2115 // deosa jassa taM saMpayANamiha taM pi kAraNaM tassa / hoI tadatthitAo, na kIrae taM viNA jaM so // 2116 // te ghaTAtmaka paryAya jene ApavAno hoya te saMpradAnakAraka kahevAya che. te saMpradAna paNa kAryanuM kAraNa che. jo te ghaTanA arthI (grAhaka) koI hoya to ja karAya che. arthI vinA te ghaTaparyAya karAto nathI. / / 2116 // TIkA :- sa abhinavaparyAya: yasya ya: sa taM prati sampravAnam, tatti tasya kAraNam / yadvastu tadarthitve-tattve tadrUpatve bhavati, na abhinavaparyAyagrahaNaM tarhi na kAryotpattiH / idamuktaM bhavati-abhinavaparyAyagrahaNenaiva kAryasiddhiH // 2116 // vivecana :- have saMpradAnakAraka samajAve che jyAre ghaTa banAvavAno hoya tyAre ghaTa ane paTa banAvavAno hoya tyAre paTa ema utpanna karAtuM kArya e abhinavaparyAya (navoapUrvaparyAya) kahevAya che. A banAvAto abhinavaparyAya jene ApavAno hoya, jenA mATe banAvAto hoya te abhinavaparyAya lenAra vyakti (grAhaka-garAga), te abhinavaparyAya pratye saMpradAnakAraka kahevAya che. ghaTa je grAhako mATe karAto hoya te grAhaka ghaTanuM saMpradAnakAraka che. paTanA grAhaka te paTanuM saMpradAnakAraka che. A rIte grAhaka paNa te kAryanuM kAraka bane che. je vastu (je kArya) tenA arthI hote chate eTale ke arthArUpa (grAhakarUpa) tattva hote chate ja abhinavaparyAya karAya che ane jo abhinavaparyAyane grahaNa karanAra grAhaka koI na hoya to te kAryanI utpatti thatI nathI. mATe te tenuM saMpradAnakAraka kahevAya che. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 455 ghaTa vecAtA hoya, grAhako maLatA hoya to ja navA navA ghaTa karAya che. evI ja rIte paTAdi kArya paNa grAhako hoya to ja karAya che. grAhaka vinA navA navA kAryanI utpatti karAtI nathI. mATe utpanna karAtA kAryanA je grAhaka che, lenAra che. jene te navInaparyAya ApavAno che te tenA saMpradAnakAraka che. kahevAno sAra e che ke "navA navA paryAyanA grAhaka koI hoya to ja te te kAryanI siddhi (utpatti) karAya che. mATe je grAhaka che te saMpradAnakAraka che. 2116 // bhUpiMDAvAyAo, piMDo vA sakkarAdavAyAo / cakkamahAvAo, vA'pAdANaM kAraNaM taM pi // 2117 // gAthArtha H- pRthvI piMDanA apAdAnathI ghaTa bane che, mATe piMDa athavA zarkarA AdinA apAdAnathI piMDa, athavA cakra ane ApAka (bhaThThI) vagere je kAraNa che te sarve vivakSAe apAdAna kAraka kahevAya che. II2117aa TIkA :- mUpiNDasya apAya:, zarAvInAmapAya:, cAvInAmupapattau vamapAvAnuM kArakaM kAraNaM bhavati / bhUrapAdAnaM piNDApAye'pi dhruvatvAt / athavA vivakSayA piNDaH apAdAnam, tadgatazarkarAdInAmapAye'pi viveke'pi dhruvatvAt athavA ghaTApAyAccakramApAko vA'pAdAnamiti // 2117 // vivecana :- A zlokamAM have apAdAnakAraka samajAve che. vibhAga pAmatI vastu jyAMthI vibhAga pAmatI hoya te mUlabhUta kAyama rahenArI vastune apAdAna kahevAya che. jemake devadatte kuvAmAMthI pANI kADhyuM ahiM vibhAga pAmatI vastu pANI che te kuvAmAMthI kaDhAya che paNa kuvo sadA rahe che. tethI kuvAne apAdAna kahevAya che. caitra koThImAMthI anAja kADhe che. ahIM vibhAga pAmatuM dravya anAja koThImAMthI kaDhAya che paNa koThI kAyama rahe che. mATe koThIne apAdAna kahevAya che. tevI rIte apAdAnakAraka have samajAve che. bhUH apAdAnam piNDApAye'pi dhruvatvAt pRthvI e apAdAna che. kAraNa ke pRthvImAMthI mATIno piMDa kADhavAmAM Ave to paNa pRthvI to dhruva ja rahe che. mATe piMDanA apAyanuM mUlasthAna je pRthvI che. te apAdAna che. = piGoDapAvAnam, zarAvInAmapAye'pa dhruvatvAt = mATIno piMDa e apAdAna che. kAraNa ke te piMDamAMthI kAMkarA vagere dUra karavA chatAM paNa mATIno piMDa sadA dhruva rahe che. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 vivekASTaka - 15 jJAnasAra kSamApaDyio vADapAvAna, ghaTApAyathAt = athavA cakra ane bhaTTI paNa apAdAna kahevAya che. kAraNa ke cakra uparathI athavA bhaTTImAMthI ghaTa bahAra kaDhAya che chatAM cakra ane bhaTTI dhruva che. A rIte vicAratAM je vastu vikhuTI paDatI hoya te vastu jyAMthI vikhuTI paDe che te mULabhUta dhuvavastune apAdAnakAraka kahevAya che. pRthvImAMthI piMDano apAya, piMDamAMthI zarkarAdino apAya ane cakrAdimAMthI ghaTano apAya thAya che, A pramANe pRthvInuM, piMDanuM ane cakrAdinuM apAdAnakAraNa nAmanuM kAraka bane che. A apAdAnakAraka samajAvyuM. 2117ll vasuhAgAsaM cakkaM, sarUvamiccAisaMnihANaM jaM / kuMbhassa taMpi kAraNamabhAvao tassa jadasiddhI // 2118 // gAthArtha - pRthvI, AkAza, cakra ane svarUpa ItyAdi je koI kuMbhanAM sanidhAna rUpe eTale ke AdhAra rUpe kAraNa bane che te te kuMbhanAM AdhArAtmaka kAraNa che. te AdhArano jo abhAva hoya to ghaTakAryanI siddhi thAya nahIM. ra118 ghaTasya cakraM sannidhAnamAdhAraH, tasyApi vasudhA, tasyA apyAkAzam, asya punaH svapratiSThatvAt svarUpamAdhAraH / ityevamAdi yatkimapi AnantaryeNa paramparayA vA sannidhAnamAdhAro ghaTasya vivakSyate tatsarvamapi tasya kAraNam / tadabhAve tasya ghaTasya yad-yasmAdasiddhiH / evamAtmano'pi yathA AtmA kartA, svaguNAnAM kartA, svasvajJaptidRSTiramaNAnubhavalakSaNAnAM pravRttiH kAryam, te eva guNAH sattAsthA nirAvaraNAH karaNarUpAH teSAmevotpAdapariNatiparyAyAbhinavAvirbhAvalakSaNaM sampradAnam, teSAmeva paryAyANAM jJAnAdInAM pUrvaparyAyavyayalakSaNamapAdAnam, AtmanaH asaGkhyeyapradezarUpasvakSetratvaM samastaguNaparyAyANAmAdhAraH / iti svasvarUpaSaTkArakANAM sarvakAryaniSpattiH / pariNatAnAM jJAnaM sadvivekaH, tadvivekatAM sarvavaiSamyAbhAvaH iti znArthaH | sanidhAna eTale AdhAra, ghaTano AdhAra cakra che. te cakrano paNa AdhAra pRthvI che. te pRthvIno paNa AdhAra AkAza che. A AkAza pote svayaM pratiSThita hovAthI potAnuM svarUpa e ja A AkAzano AdhAra che. A rIte je koI paNa anaMtarapaNe athavA paraMparAe paNa ghaTanuM sannidhAna (AdhAra) banatuM hoya athavA ghaTanA AdhAra tarIke vivakSA karAya te sarve paNa vastuo ghaTanuM AdhArarUpe kAraNa bane che. kAraNa ke AdhArarUpe jo te cakra-pRthvI Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 457 AkAza Adi na hota, teono abhAva hota to te vivakSita ghaTakAryanI siddhi thatI nathI. mATe te AdhArane paNa kAraNa mAnavAM joIe. ahIM sudhI ghaTa-paTa vagerenA udAharaNo ApIne cha kAraka samajAvyAM. have A ja cha kAraka AtmadravyamAM samajAve che = A ja pramANe AtmAmAM paNa cha kAraka jANavAM. tyAM prathama AtmA kartA che te samajAve che. A AtmA svaguNono kartA che. kAraNa ke jJAna-darzanAdi guNo AtmAnA ja che ane A AtmA ja tene pragaTa karanAra che. mATe kartA che. AtmAnA potAnA zuddha svarUpanA jJAna-darzanAdi guNomAM ja ramaNatAno anubhava karavArUpa je pravRtti karavI te kArya che. arthAt karmakAraka che. te ja jJAna-darzanAdi guNo ke je sattAmAM rahelA che te jema jema nirAvaraNa thAya che (kSayopazamabhAvathI pragaTa thAya che) tema tema te guNo navA navA guNonI prAptimAM kAraNarUpa bane che. guNothI guNo ughaDe che, khUle che. mATe guNo karaNarUpa che. te ja jJAnAdi guNomAM pratisamaye utpAda-pariNatirUpa paryAyathI navA navA guNono je AvirbhAva thAya che te pragaTa thatA guNonuM deyapAtra AtmA ja che. kAraNa ke A guNo AtmAne ja ApavAnA che. mATe AtmA saMpradAna che. te ja jJAnAdi guNonA paryAyomAM pUrva pUrva paryAyono je vyaya thAya che te apAdAnakArakatA AtmAnI che. kAraNa ke pUrvakAlIna paryAyo AtmAmAMthI nAza pAmatAM AtmAthI dUra thayA ane AtmA dhruva rahyo mATe AtmA apAdAna che. tathA A AtmAnA asaMkhyapradezAtmaka je svakSetra che te ja jJAnAdi samasta guNo ane paryAyono AdhAra che. A pramANe AtmAmAM potAnA ja svarUpanI cha kArakatA samajAvI. AtmA pote ja kartA, potAnuM svarUpa ja karma, potAnA guNo ja karaNa, AtmA pote ja saMpradAna, apAdAna ane AdhAra ema chae kAraka AtmAnA svarUpanAM AtmAmAM ja jANavAM. Ama samajavAthI AtmAnA svarUpanA sarvakAryanI siddhi thAya che. AtmAmAMthI ja guNo pragaTa thAya che. AtmAnA guNo pragaTa karavA e ja AtmAnuM kartavya che. A rIte chae kAraka samajavAM. pariNata AtmAone thayeluM je jJAna che te ja uttama viveka rUpa bane che. jJAnanA prabhAve heya-upAdeyano savizeSa viveka pragaTe che. te viveka AvavAthI sarva prakAranI viSamatAno abhAva thAya che. rAga-dveSanI pariNati, Akula-vyAkulatA, harSa-zokAdi, duHkha-sukhanI lAgaNIo, caDatI-paDatInA prasaMge rati-aratinA bhAvo, kaSAyonI tIvratA ItyAdi sarva viSamatA dUra thaI jAya che ane A AtmA saraLa, sajjana, nirvikArI, nirvedasaMvegapariNAmavALo ane vizeSa vizeSa mokSAbhilASI thAya che. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 vivekASTaka - 15 jJAnasAra atrAvasarAyAtamucyate, kArakatA tu aatmprinntikrtRtvruupaatmshktiprinnaamH| sa ca sadaiva nirAvaraNo'pi bandhakAryakartatvena karmarUpasya kartA eva samyagjJAnopayogagRhItasvarUpalAbhAbhilASI svaguNaprAgbhAvarUpasvasAdhanakAryakartA sa eva niSpannapUrNAnandasiddhatve svarUpaguNapariNamanajJAyakatAdimUlakAryakartA iti jJeyam // 7 // cha kArakanuM svarUpa bahu ja vistArathI samajAvIne have avasarane ucita je samajAvavA jevuM che te samajAve che. AtmatattvamAM ja pariNAma pAmavA svarUpa kartutvarUpa je Atmazaktino pariNAma che te svasvarUpanI kArakatA che. te ja kArakatA vAstavikapaNe A AtmAmAM che. te A kartutvarUpa Atmazaktino pariNAma sadAkAla nirAvaraNa ja rahe che. to paNa mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAdAdinA kAraNe te ja Atmazaktino pariNAma baMdhAtmakakAryanA kartApaNe pariNAma pAmyo chato A jIva karmarUpakAryano kartA banI jAya che. temAMthI satsaMga, svAdhyAya ane sadgurunA yogarUpa bAhya kAraNo maLavAthI ane tathAbhavyatAnA paripAka rUpa atyaMtara kAraNa prApta thavAthI samyajJAnanA upayogapUrvaka buddhimAM gRhIta thayelA evA AtmasvarUpanI prAptine meLavavAno atyanta abhilASI thayelo evo A jIva potAnA guNone pragaTa karavA rUpa AtmatattvanI sAdhanAnA kAryano kartA bane che. sAdhanA karatAM karatAM kALAntare A ja AtmA pUrNAnandavALuM siddhapaNuM prApta kare che eTale ke kevalajJAna, kevaladarzana prApta karIne sarvakarma khapAvIne siddha avasthA prApta karyA pachI svarUpAtmaka guNonA pariNamanano tathA saikAlika sarvabhAvonI jJAyakatA, svaguNonI bhoknatA, svaparyAyonI ramaNatA, avyAbAdha anaMta sukhonI bhojjatA vagere mUlabhUta zuddhasvarUpAtmaka kAryano kartA bane che. I. saMyamAstraM vivekena, zANenottejitaM muneH / dhRtidhArolbaNaM karma-zatrucchedakSamaM bhavet // 8 // gAthArtha :- vivekarUpI zANa (zarANa) vaDe uttejita karAyeluM ane dhIrajarUpI dhArA dvArA prabaLa baneluM evuM munimahArAjanuM saMyamarUpI zastra karmazatruono cheda karavAmAM samartha bane che. IITA TIkA :- "saMyamannati"-saMyama:-paramAvanivRttirUpa: tava anna vivena -svaparavivecanena zANena uttejitaM-utkRSTatejastAM nItam, dhRtiH-santoSaH, tadpA Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 459 dhArA, tayA ulbaNaM-tIkSNaM saMyamAstram, karma-jJAnAvaraNAdi, tadeva zatruH tasya cchedaH, tasmin kSama-samarthaM bhavati, ityanena anAdimithyAtvAsaMyamAjJAnAdhiSThaH viziSTotkRSTarUpasvarUpadharmabhrAntyA parabhAvaikatvotpannaviparyAsakartRtva-bhoktRtva-grAhakatvAdyazuddhapariNatyA sahItakarmopAdhiH tadvipAkaprAptazubhAzubhasaMyogabhogena rAgadveSapariNataH saMsAre saMsarati jIvaH / sa eva trilokavatsalArhaduktaparamAgamasaMyogapItatattvarahasyaH svaparavivekena parabhAvavibhAvAbhyAM nivRttaH zuddhAtmIyasvabhAvaruciH sarvAzravanivRttaH paramAtmasAdhako bhavati / ata eva svaparabhedajJAnarUpavivekAbhyAsaH karaNIyaH // 8 // vivecana :- muni mahAtmAnI pAse raheluM saMyama rUpI zastra karmo rUpI zatruono uccheda (nAza) karavAmAM samartha thAya che tyAM saMyama eTale parabhAvanI nivRtti karavI te, vyavahAranayathI parapadArthono tyAga karavo. eTale ke pravajyA levI te saMyama ane nizcayanayathI parapadArtho pratyenI mamatA-mArApaNAno je pariNAma te parabhAva, teno tyAga karavo te saMyama kahevAya che. vyavahAranaya bAhyatyAgane saMyama kahe che ane nizcayanaya atyaMtara evA mohatyAgane saMyama kahe che. A saMyama e zastranuM kAma kare che tethI tene zastranI upamA ApavAmAM AvI che. koIpaNa zastra zANa upara (eTale ke zarANa upara) ghasavAmAM Ave to utkRSTa tejavALuM bane che. tejasvI bane che. ahIM vivekabuddhi (svatattva zuM ane paratattva zuM? evA prakAranI je bhedabuddhi che te viveka tene zarANanI upamA ApavAmAM AvI che jema zarANa upara ghasAyeluM zastra dhAradAra thAya che tema vivekapUrvakanuM saMyama karmo chedavAmAM zastranuM kAma kare che. uttejita eTale utkRSTa tejasvIpaNAne pAmeluM A zastra karmono turata uccheda kare che. zastra paNa dhAra vaDe tIkSNa baneluM hoya to ja chedavAnuM kAma karI zake che tema ahIM dhIraja, saMtoSa, samatAbhAva e dhAra samajavI. jema dhAra vaDe tIkSNa zastra cheda karI zake che tema dhIrajarUpI dhArA vaDe tIkSNa baneluM, dhAradAra baneluM A saMyamarUpI zastra, jJAnAvaraNIyAdi je karyo che. te karmo rUpI zatruno uccheda karavAmAM samartha bane che. dhAravALuM ane cakacakita zastra jema zatruno uccheda karavAmAM samartha bane che tema dhIraja guNapUrvakanuM ane viveka guNavALuM saMyama, karmono jaldI jaldI nAza karavAmAM samartha bane che. A pramANe bhAva che. rUtyanena = upara samajAvelA tattva vaDe samajAya tema che ke anAdikALathI mithyAtvadazA, asaMyamadazA ane ajJAnadazAmAM khucelo A AtmA tathA viziSTa ane utkRSTa Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 vivekASTaka - 15 jJAnasAra sukhasAmagrI, zArIrika rUpAdi-dhanasaMpatti, mAna, mobho, pratiSThA ItyAdi rUpane ja potAnuM svarUpa che, potAno dharma che ema bhramathI mAnI laIne parabhAvanI sAthe ekatA thavAthI utpanna thayela je viparIta kartRtva, viparIta bhoktRtva ane viparIta grAhakatva (eTale ke paudgalika bhAvonuM kartApaNuM-bhoktApaNuM ane grAhakapaNuM) vagere azuddha pariNati pAmavAthI ghaNAM ghaNAM bAMdhyAM che karmorUpI upAdhi jeNe evo A AtmA, te bAMdhelAM karmonA vipAkodayanA kAraNe prApta thayelA zubhAzubha saMjogone anubhavavAthI rAga ane dveSAdi pariNAmane pAmyo chato A AtmA saMsAramAM rakhaDe che, bhaTake che. mithyAtvAdi mohodayanA kAraNe bhramathI parabhAvane potAnuM svarUpa samajIne parabhAvanI sAthe ekatAvALo thayelo A jIva viparIta buddhivALo banyo che. tenA kAraNe ja parabhAvanuM kartRtva-parabhAvanuM bhoktRtva ane parabhAvanuM grAhakatva ItyAdi azuddha pariNativALo A jIva banyo che. tenA kAraNe niraMtara cIkaNAM ane dIrghasthitivALAM karmo bAMdhe che. te karmo udayamAM Ave tyAre prApta thatA zubha ane azubha saMjogono anubhava karavo ja paDe che. tenAthI A jIvamAM rAga-dveSAdi kaluSita bhAvo janme che. tenA kAraNe A jIva A saMsAramAM anaMta janma-maraNAdinAM duHkho pAmavA dvArA bhaTake che, rakhaDe che, khoTe raste jAya che ane du:khI du:khI thAya che. sa eva trilokavatsala traNe lokanA sarva jIvo upara parama vAtsalya bhAvavALA evA arihaMta paramAtmAe kahelAM evAM parama AgamazAstrono saMyoga thavAthI sadguru pAsethI pIdhuM che yathArthatattvanuM rahasya jeNe evo te ja jIva svatattva zuM che ? ane paratattva zuM che ? eno viveka jAgavAthI parabhAvadazAthI ane vibhAvadazAthI vyAvRtta thayo chato potAnA AtmAnA zuddha svabhAvanI rUcivALo banyo chato sarva AzravabhAvothI nivRtta thaIne (eTale ke sarvasaMgano tyAgI thaIne) AtmAmAM ja raheluM evuM je parama Atmatattva che teno sAdhaka bane che. = A AtmA karmone paravaza hato, mohanI tIvratAvALo hato, cIkaNAM karmo bAMdhato hato, zubhAzubha saMjogo maLatAM rAga-dveSavALo thato hato. paraMtu jyArathI paramavAtsalya bhAvavALA arihaMta paramAtmAnAM AgamazAstronuM rahasya jANyuM che, sadguruno yoga thayo che, temanI pAsethI tattvajJAnanuM amRta pIdhuM che, tenAthI sva ane parano viveka jene jAgyo che. potAnI mohadazA jene samajAI che, heya-upAdeyabhAva barAbara jenAmAM pragaTa thayo che, Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 461 bhagavante kahelA mArga upara je ArUDha thayo che, dravyathI ane bhAvathI parabhAvadazA jeNe tyajI dIdhI che, vibhAva-bhAvathI je AtmA nivRtta thayo che, potAnuM zuddha Atmatattva jene barAbara samajAyuM che, potAnA AtmatattvanI jene sAcI ruci lAgI che te ja prApta karavAnI jene jhaMkhanA vadhI che, evo DAhyo thayelo A AtmA sarva AzravabhAvone tyaje che saMvara bhAvavALo ane nirjarAbhAvavALo bane che. tenAthI alpakALamAM ja sarvakarmano kSaya karIne AtmAmAM je "parama Atmatattva" raheluM che. teno sAdhaka bane che. A kAraNathI sva ane paranA bhedajJAna svarUpa vivekadazA prApta karavAno A jIve niraMtara abhyAsa karavo joIe. jeTalo viveka vahelo jAge, teTaluM vaheluM A jIvanuM kalyANa thAya. // 8 // paMdaramuM vivekASTaka samApta Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 mAdhyasthASTaka-16 // atha SoDazakaM mAdhyasthASTakam // atha vivekI rAgadveSavAn na bhavati zubhAzubhasaMyoge madhyastho bhavati / ato mAdhyasthyaM nirUpayati / atra bhAvanA - dharmadhyAnAlambanarUpA catuSprakArA - maitrI 1, pramonA 2, mAdhyasthA rU, // 4, vajra mA kArSItko'pi pApAni mA ca bhUtko'pi duHkhitaH / mucyatAM jagadapyeSA, matimaitrI nigadyate // 118 // apAstAzeSadoSANAM vastutattvAvalokinAm / guNeSu pakSapAto yaH, saH pramodaH parikIrtitaH // 119 // dIneSvArtteSu bhIteSu yAcamAneSu jIvitam / upakAraparA buddhiH, kAruNyamabhidhIyate // 120 // krUrakarmasu niHzaGkam, devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA, tanmAdhyasthyamudIritam // 121 // jJAnasAra - (yogazAstra, prakAza-4, zloka-118 thI 121) vivecana : je AtmA vivekI hoya che, bhedajJAnavALo hoya che, heya-upAdeyano viveka karanAro hoya che te AtmA paudgalikAdi padArtho pratye rAga-dveSavALo thato nathI. arthAt pudgaladravyanA zubha varNAdi guNo joIne rAgI ane azubha varNAdi guNo joIne dveSI thato nathI tathA anukula jIva upara rAgI ane pratikula jIva upara dveSI thato nathI. paraMtu zubha athavA azubha padArthono saMyoga thaye chate madhyastha ja rahe che tethI have madhyastha aSTakanuM nirUpaNa karAya che. bhAvArtha A pramANe che dharmadhyAnanA AlaMbana rUpa cAra prakAranI bhAvanA A pramANe che. maitrI, pramoda, mAdhyastha ane karUNA. A cAre bhAvanAnA artho yogazAstranA cothA prakAzamAM zloka 118 thI 121 mAM A pramANe kahyA che. koI paNa jIva pApa na karo, koI jIva duHkhI na thAo, samasta evuM A jagata pApothI ane duHkhothI mukta bano, AvI je buddhi te maitrI kahevAya che. 1185 dUra karyA che (nAza karyA che) samasta doSo jeoe evA tathA vastutattvanuM sUkSmapaNe Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyasthASTaka-16 avalokana karanArA evA mahAtmA puruSonA guNone viSe je pakSapAta (ahobhAva) harSavizeSa te pramodabhAvanA kahelI che. 1195 463 dIna (lAcAra paristhitivALA), duHkhI, bhayabhIta thayelA ane jIvananI yAcanA karanArA evA vikaTa paristhitivALA jIvo upara upakAra karavAnI bhAvanAvALI je buddhi te karuNA kahevAya che. 120aa niHzaMkapaNe krUrakarma karanArA, deva-guru AdinI nindA karanArA ane potAnI ja prazaMsA karanArA evA jIvone viSe je upekSAbuddhi karavI te mAdhyasthya kahevAya che. 121 A cAre bhAvanAo dharmadhyAnasvarUpa che. rAga-dveSAtmaka kliSTa pariNAmothI dUra rAkhanArI, guNone viSe pakSapAta karAvanArI, paropakAranI buddhivALI ane taTastha rAkhanArI A uttama bhAvanAo che. tattvArtha sUtramAM paNa 7/6 mAM kahyuM che ke maitrIpramoAyache mAdhyasthAni sattvazuLadhivittazyamAnAvineyeSu / prANIo upara maitrI, guNAdhika puruSo upara pramodabhAva, du:khI ane pIDAtA jIvo upara karuNAbhAva ane avinIta jIvo upara mAdhyasthatA, vratonI sthiratA mATe AvI bhAvanAo jIvano upakAra karavAvALI che. mATe jIvanamAM AvI bhAvanAo lAvavA prayatna karavo joIe. tyAM chellI cothI bhAvanA mAdhyastha bhAvanA che. koI jIva pApI hoya, avinIta hoya, krura karmavALo hoya to paNa tevA jIva upara aMtarathI dveSa na karavo. kAraNa ke "satre nIvA mbhavasa'' sarve jIvo karmone AdhIna che. pApI jIvo paNa pApakarmonA udayathI AvA banelA che ema vicArI madhyastha rahevuM, paNa dveSa na karavo. iti bhAvanAlakSaNaM yogazAstroktaM vyavahAranayena / nizcayanayena sarvajIvapudgaleSu zubhAzubhapariNateSu araktadviSTatArUpA pariNatiH madhyasthA, sA nAmAdibhedataH caturddhA / tatra dravyamadhyasthA anupayuktasya sAdhyasAdhanazUnyasya, bhAvamadhyasthA muneH madhyasthapariNatiH AdyanayacatuSTaye dravyamadhyasthA, antyanayatraye bhAvamadhyasthA, sA sAdhakasya sAdhanakAle sAdhanArUpA, vItarAgasya ca sarvAnyajIvapudgalasamUheSu na rAgaH na dveSaH eSA siddharUpA utsargaivambhUtarUpA madhyasthA / sA'tra pra - A pramANe bhAvanAonuM A lakSaNa yoganA graMthomAM je kahyuM che te vyavahAranayathI jANavuM. kAraNa ke te para pratyayika lakSaNa che. yoganA zAstromAM vyavahAranayane AzrayI bhAvanAonAM lakSaNo batAvyAM che, paraMtu nizcayanayathI bhAvanAonA lakSaNomAM Atmapratyayika pariNAmanI pradhAnatA che. temAM paNa jo "mAdhyastha"nuM lakSaNa vicArIe Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 mAdhyacyASTaka- 16 jJAnasAra to sarve paNa jIvo potAnA audayikabhAvane lIdhe ane sarve paNa pudgalo potAnA pAriNAmikabhAvane lIdhe zubha ke azubharUpe pariNAma pAme to paNa zubhabhAvane joIne rAgabhAve ane azubhabhAvane joIne dveSabhAve pariNAma na pAmavuM paNa taTastha rahevuM tene nizcayanayathI mAdhyastha kahevAya che. te mAdhyastha nAmAdi bhede cAra prakAranuM che. tyAM nAmamAdhyastha ane sthApanA mAdhyastha sukhe samajAya tevAM che, je AtmA upayoga vinA madhyastha rahe athavA sAtha-sAdhanabhAvathI zUnya evI madhyasthatA te dravya-madhyasthAvasthA jANavI. rAga-dveSa na karavAthI ane taTastha rahevAthI navAM karmo baMdhAtAM nathI ane junAM karmo tuTI jAya che. A pramANenuM sAdhya samajIne tene sAdhavA mATe buddhinA upayogapUrvaka taTasthatA rAkhavI joIe. paNa AvA prakAranA upayoga vinA tathA sAdhya-sAdhananA bhAvane samajyA vinA othe othe je madhyasthatA rakhAya te dravya-madhyasthatA jANavI. tathA munimahArAjanI tattvajJAnanI pariNatipUrvakanI Atmahitane samajIne Azravane rokavA mATe ane saMvara-nirjarAnI prApti arthe upayogapUrvakanI sAdhyasAdhananA dAva sAthenI je madhyasthatA te bhAva-madhyasthatA jANavI. have nayothI madhyasthatA samajAvAya che. je dravyamadhyasthatA che te bhAvamadhyasthatAno hetu hovAthI prathamanA cAra niyonI apekSAe dravyamadhyasthatA e madhyasthatA jANavI ane pAchalA traNa nayA bhAvamadhyasthatA e ja madhyasthatA che ema mAne che. kAraNa ke te zuddha nayo hovAthI akSepakAle (kAlanA vilaMba vinA) phaLa ApanAra madhyasthatAne ja pradhAna kare che temAM paNa 6 thI 12 guNasthAnako e sAdhanAvasthAnAM guNasthAnako che ane 13, 14 guNasthAnako e siddhAvasthAnAM guNasthAnako che. tethI 6 thI 12 guNasthAnakomAM vartatA jIvo sAdhanAnA kAlamAM vartanArA kahevAya che tethI tyAM sAdhanAtmaka madhyasthatA hoya che ane 1314 guNasthAnakomAM vItarAga paramAtmAne sukhI-duHkhI, dharma-adharmI, pApa-puNyavAna ema sarva jIvadravya upara ane sarva pudgaladravya upara kyAMya paNa rAga na karavo ane kyAMya dveSa na karavo evA svarUpavALI je madhyasthatA hoya che te siddha svarUpavALI madhyasthatA jANavI. vItarAga paramAtmAmAM AvelI a-raktaddhiSTatAnA bhAvavALI je madhyasthatA che te ja utsargasvarUpa che (aMtima sAdhyasvarUpa che, sarva zreSTha che) ane A utsarga-madhyasthatA evaMbhUtanayanI apekSAvALI che. te madhyasthatA ja have samajAvAya che. sthIyatAmanupAlambhaM, madhyasthenAntarAtmanA / kutarkakarkarakSepaistyajyatAM bAlacApalam // 1 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyasthyASTaka - 16 465 gAthArtha : aMtarAtmadazAne pAmelA jIvo jJAnIono Thapako na maLe te rIte arthAt AtmasvarUpano ghAta na thAya te rIte madhyasthapaNe vartanArA thAo ane kutarka rUpI kAMkarAonA prakSepa karavA vaDe thatI bAlaceSTAno tyAga karanArA bano. // 1 // 1 TIkA :- "strIyatAmiti'' mo ttamAH ! vALavApAM-vAtayAjJasthAnAjnyaanrktsy cApalaM-vastusvarUpAnapekSivacanarUpaM cApalyam tyajyatAM - mucyatAm / kaiH ? ( takSepa:) tAM:-yuktayaH, te va rA:-3patAsteSAM kSepAstre: tavA kiM kartavyamityAha madhyasthena-rAgadveSAbhAvena, antarAtmanA - sAdhakAtmanA, sAdhakatvenAnupAlambhaM sthIyatAm, madhyasthasya svabhAvopaghAtarUpopAlambhaH na yasya saH anupAlambha:, taM yathA syAttathA, ityanena yo hi zubhaiH pudgalaiH na rajyate azubhaizca na dveSTi, tasya nopAlakSma: / / / vivecana :- A zlokamAM graMthakArazrI uttama AtmAone madhyastha rahevAno upadeza Ape che. je AtmAne jenA taraphano pakSa hRdayamAM jAmyo hoya che, je pakSano atizaya rAga hoya te taraphanA pakSanI siddhi karatI yuktio sAcI athavA kalpita paNa zodhI lAve che ane akAca yuktiothI kadAgrahapUrvaka sva-ISTapakSanuM samarthana kare che ane je pakSano dveSa jAmyo hoya che. te pakSanuM yukti-prayuktipUrvaka savizeSa khaMDana ja mAtra kare che. jenAthI rAga ane dveSa vadhe che. kadAgraha ane kleza ghaNA ja jAme che. jenAthI bhava-paraMparA vadhe che. tethI graMthakArazrI samajAve che ke - he uttama bhAgyazALI AtmAo ! AvA bAla-cApalyane choDI do. ahIM bAla eTale ajJAnI athavA ekAnta-mAnyatAmAM ja Asakta, syAdvAdamArganA ajANa evA AtmAomAM je pakSa-pratipakSanA rAga-dveSane kAraNe vastutattvanuM bhedAbheda, nityAnitya, astinAsti, dravya-paryAya, sAmAnya-vizeSa, AvA prakAranuM vAstavika je svarUpa che tenI apekSA rAkhyA vinA ekAntavAdanI mAnyatAthI janya je vacana bolavA rUpa yukti-yuktio jaNAvIne paNa khoTI rIte potAnA pakSanI siddhi ane parapakSano niSedha karAya che te bAla-cApalya che, bAlaceSTA che. AvI bAlaceSTA uttama AtmAoe tyajI devI joIe. jema nAnA nAnA bAlako koInA paNa upara nAnA pattharo nAkhIne bIjAne cIDavavAnI bAlaceSTA kare che te sArI nathI, tema kutarko (khoTI yuktio) rUpI kAMkarAo nAkhavA vaDe kAMkarIcALo karavAthI zuM lAbha ? nukazAna ja thAya che. vAda-vivAdathI kleza, kaDavAza, vaimanasya ane vera-jhera vadhe Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 mAdhyasthASTaka-16 jJAnasAra che. jIvanI bhavitavyatA na pAke tyAM sudhI te jIva samajavAno nathI ane gADha anubaMdhavALo dveSa baMdhAI jAya che. mATe kutarko tyajIne madhyastha thAo. madhyasthadazAmAM Avo to chevaTe tamAruM to akalyANa nahIM thAya. A kAraNe rAga ane dveSano abhAva karIne eTale ke potAnA pakSano rAga ane sAmAnA pakSano dveSa tyajIne aMtara-AtmabhAvamAM AvIne AtmatattvanI sAdhanA karanArA jIve sAdhakadazA prApta karavA dvArA anupAlaMbhatAne" prApta karIne ja rahevuM joIe. potAnA AtmAnA kalyANano vighAta thAya, vinAza thAya, hAni thAya te upAlaMbha. AvA prakAranA upAlaMbhano je abhAva te anupAlaMbha-avasthA, AvI avasthA meLavavI joIe. potAnA AtmAnuM akalyANa na thAya te mATe kutarkorUpI patthara nAkhIne rAga-dveSa karavA rUpI je bAlaceSTA che te tyajI devI joIe. vAdavivAdathI dUra rahetAM tattva samajavA ane samajAvavA prayatnazIla rahevuM. tathA suMdara che varNa-gaMdha-rasa ane sparza jeno evAM camakavALAM sugaMdhI pudgaladravyo ke jene vyavahArathI zubha kahevAya che tevAM pudgaladravyo maLe to temAM rAgAndha na banavuM ane azubha varNAdivALAM pudgala-dravyo maLe to teno dveSa na karavo. paraMtu banne avasthAmAM madhyastha rahevuM. kAraNa ke zubha hoya ke azubha hoya, Akhara eke pudgala-dravya jIvanuM svarUpa nathI, jIvanI sAthe sadA rahevAnuM nathI tathA parivartana svabhAvavALuM hovAthI zubha paNa azubhapaNe ane azubha paNa zubhapaNe pariNAma pAmavAnuM ja che. mATe he jIva ! AvA prakAranAM pudgala-dravyo upara ke rUpavAna tathA kurUpavAna zarIravALA jIvo upara rAga-dveSanA bhAvavALA banavuM nahIM. temAM karmabaMdha thavA dvArA AtmAnuM ja akalyANa thAya che. mATe madhyastha bano. // 1 // manovatso yuktigavIM, madhyasthasyAnudhAvati / tAmAkarSati pucchena, tucchAgrahamanaH kapiH // 2 // gAthArtha :- madhyastha mANasanuM manarUpI vAcharaDuM yuktirUpI gAyanI pAchaLa doDe che. paraMtu kadAgrahavALuM manarUpI vAMdaruM yuktirUpI te gAyane puMchaDA vaDe potAnA tarapha kheMce 9. 11311 TIkA :- "manovatsa" madhyasthaya manovatsa: cittamityartha:| yuvitAvI yathArthavastusvarUpavibhajanopapattiH yuktiH, sA eva gauH, tAM yuktigavImanudhAvati - anugacchati pakSapAtAbhAvAd yathArthopayogatA eva bhavati / tAM samyagjJAnatAM gAvaM Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka - 16 467 tucchAgrahamanaHkapiH-tuccha:-syAdvAdotsargApavAdAdyanantopayogazUnyamanasaH grahaH-kadAgrahaH, tanmayaM mano yasya saH kapiH-vAnaraH pucchenAkarSati gatiskhalanAya bhavati, na tAdRgyathArthayuktiH prasarati / kadAgrahamanasAM pakSadRSTireva, na tattvadRSTiriti // 2 // vivecana :- A zlokamAM kavie manane be upamA ApI che - eka vAcharaDAnI ane bIjI vAMdarAnI. temAM vAcharaDAno svabhAva potAnI mAtAne (gAyane) anusaravAno hoya che jyAre vAMdarAno svabhAva jatI evI gAyane puMchaDethI pakaDIne pAchI kheMcavAno hoya che. tenI jema madhyastha-mANasanuM mana yuktine anusare che. je bAju yukti-saMgata thatI hoya tevuM svarUpa svIkArI le che. potAnI khoTI vAta tyajI de che. paraMtu kadAgrahI mANasanuM mana vAMdarA jevuM hoya che. yenakena prakAreNa pote mAnelI mAnyatAne ja ADI-avaLI yuktiothI siddha karavA prayatna kare che. potAnA mAnelA pakSa tarapha yuktine kheMcI jAya che ahIM yuktine (tarkane) gAyanI upamA ApI che. madhyastha mANasanuM mana yathArthapaNe eTale ke je vastu je rIte anekAntAtmaka che te vastune tevA svarUpe samajavA mATenI vibhAgavAra yuktine anusare che. jema vAcharaDuM gAyane anusare, tema manarUpI vAcharaDuM yuktirUpI gAyane anusare che. yuktirUpI gAyanI pAchaLa pAchaLa doDe che. kAraNa ke AvA jIvane pakSapAta na hovAthI sAcA upayogavALApaNuM ja hoya che. sAcA jJAnane ja prApta kare che. paraMtu jenuM mana potAnA pakSanuM atyanta rAgI che, pakSapAtI che, kadAgrahI che, te puruSanuM kadAgrahavALuM manarUpI vAMdaruM eTale anekAntavAda, utsarga-apavAda, nizcaya-vyavahAra Adi vastunA anaMta svarUpanuM jJAna na hovAthI tevA jJAnathI zUnya manavALA puruSanuM kadAgrahavALuM manarUpI vAMdaruM A ja yuktirUpI gAyane puMchaDethI pakaDIne pAchI kheMcavA mahenata kare che. gati karatI gAyanI gatine aTakAvavA prayatna kare che. te jIvane tevA prakAranI yukti yathArthapaNe tenA manamAM prasaratI nathI. kAraNa ke kadAgrahI mANasonI dRSTi pakSapAtI ja hoya che. tattva pAmanArI dRSTi hotI nathI. uttama AtmAo tattvamAtrane ja dekhanArA hoya che. pakSapAtane tyajanArA hoya che. rA nayeSu svArthasatyeSu, mogheSu paracAlane / samazIlaM mano yasya, sa madhyastho mahAmuniH // 3 // gAthArtha - sarve paNa nayo potapotAno pakSa samajAve tyAre sAcA che ane parapakSanI sthApanA (ke khaMDana) kare to mithyA che. tevA nayomAM je muninuM mana sama-zIla che te muni madhyastha kahevAya che. I Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 mAdhyacyASTaka - 16 jJAnasAra TIkA :- "nayeSu rUti" mAM mahAkunaH madhyastha vyate | vI manaH napu samazIlaM nayAntaroktavastudharmeSu tatpravartaneSu manaH samabhAvalakSaNaM svapakSapAtarahitaM kathambhUteSu nayeSu ? svArthasatyeSu-svasyArthaH svArthaH tasmin satyeSu svAbhimatasthApanakuzaleSu paracAlane-parasthApane mogheSu-niSphaleSu parapakSasthApane'satyeSu svamatasthApane dhIreSu yaH samaH-iSTatAniSTatArahitopayogaH yathArthavibhajanazIlaH sa muniH madhyasthaH / nayasvarUpaM gIyate ca vivecana :- naya eTale dRSTi-Azaya-abhiprAya-kahevAnI pAchaLa hRdayagata vicAra. bhinna bhinna nayo bhinna bhinna abhiprAya kahe, te bhinna bhinna abhiprAyo sAMbhaLavA chatAM, jANavA chatAM je mahAtmA puruSanuM mana temAM sarvatra sama-zIla che, pakSapAta vinAnuM che. koIpaNa eka tarapha kheMcANavALuM nathI, kheMcANa vinAnuM che te muni madhyastha kahevAya che. | sarve paNa nayo (kahevA kahevAnI apekSAo) potapotAnA abhiprAya kahe tyAre sAcA hoya che. pote mAnelI mAnyatAnuM sthApana karavAmAM kuzaLa hoya che. paraMtu bIjA nayanI vAta sthApavA jAya tyAre te asatya banI jAya che. tevA bhinna bhinna nayonA bhinna bhinna abhiprAyomAM je muni sama-svabhAvavALA rahe che, eTale ke "A nayanI vAta ISTa che ane A nayanI vAta aniSTa che Ama ISTa-aniSTa bhAvathI rahita samyajJAnanA upayogavALA je muni rahe che. jyAM jyAM je je naya upakAraka lAge tyAM tyAM te te nayanuM kuMjana karavA dvArA je muni nayono yathArthapaNe vibhAga karanArA bane che te muni madhyastha kahevAya che. sanmati tarka prakaraNamAM pUjya siddhasenadivAkarasUrIzvarajI ma.zrI kahe che ke - niyaniyavayaNijjasaccA, savvanayA paraviyAlaNe mohA / te puNa na diTThasamayo, vibhayai sacce va alie vA // (prathama kAMDa, gAthA-28) sarve paNa nayo pota-potAno abhiprAya kahe tyAre sAcA che. paraMtu paranI vicAraNAmAM khaMDana-maMDana kare tyAre te niSphaLa thAya che. tethI "A nayo sAcA ja che ane A navo khoTA ja che" Avo je vibhAga kare che te jaina Agamane na jonArA che. arthAt teomAM jaina Agama zAstrono abhyAsa nathI ema jANavuM. prazna :- nayo keTalA che? pratyeka nayonA artha zuM? zA mATe bhinna bhinna abhiprAya dharAvatA haze? ane A nayo e vAstavika zuM che? paraspara jhaghaDavAnA svabhAvavALA che ke samanvayanA svabhAvavALA che ? Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyasthASTaka-16 469 uttara H- A viSaya jANavA mATe have nayonuM svarUpa kahIe chIe. te A pramANe che - anekadharmakadambakopetasya vastunaH ekena dharmeNonnayanamavadhAraNAtmakaM vastunaH ekAMzaparicchedakaM jJAnaM nayavyapadezamAskandati / nayasya svArthagrAhakatA nityamevedamanityamevedamityekAntajJAnamekapakSasthApanarUpaM mithyAjJAnam / sarvanayasthApana paraM sarvasvabhAvAtmakavastusvarUpasApekSaM gauNamukhyatvena arpitAnarpitopayogamekAMzajJAnaM nayajJAnam / tadevAnyanayocchedarUpaM durnayavyapadezaM labhate / sarvasApekSatayA svarUpavRttijJAnaM sunayaH / uktaJca sammatau - tamhA savvevi nayA, micchAdiTThI sapakkhapaDibaddhA / aNNoNNanissiyA puNa, havanti sammattasabbhAvA // 21 // (prathama kAMDa, gAthA-21) saMsAramAM rahelI sarve paNa vastuo "anaMta anaMta dharmavALI che" apekSAvizeSe nitya paNa che, anitya paNa che, bhinna paNa che, abhinna paNa che. evI ja rIte sAmAnyavizeSa, asti-nAsti, eka-aneka, vAcya-avAcya ItyAdi aneka dharmonA samUhathI yukta sarve paNa vastu che. prayojanavazathI tevI vastunA koIpaNa eka dharmanuM avadhAraNAtmakapaNe grahaNa karavuM, upakAra kare evA eka dharmane pradhAna karavo, A rIte vastunA eka aMzane jaNAvanAruM je jJAna che te "naya" evA vyapadezane pAme che. AvA prakAranA sApekSajJAnane naya kahevAya che. A nayajJAnamAM jyAre potAno mAnelo artha ja svIkAravAmAM Ave ane bIjA naye mAnelo artha uDADI devAmAM Ave, jemake ghaTa-paTAda vastuo "nitya ja che paNa anitya nathI, athavA anitya ja che paNa nitya nathI'' AvA prakAranuM ekAntatApUrvakanuM eka taraphanA ja pakSanuM sthApana karanAruM je jJAna te mithyAjJAna kahevAya che. paraMtu apekSA pramANe jyAM jyAM je je dRSTi upakAraka bane tyAM tyAM te te rIte sarve paNa nayonI sthApanA karavAvALuM, sarva prakAranA svabhAvAtmaka vastusvarUpanI apekSApUrvakanuM, koIpaNa eka aMzane gauNa ane bIjA aMzane mukhya karavA pUrvaka arpaNA (pradhAnatA) ane anarpaNA (gauNatA)nA upayogapUrvakanuM upakAraka evA eka aMzavALuM arthAt ekadharmanI mukhyatAvALuM je jJAna te "nayajJAna" kahevAya che. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 47) mAdhyacyASTaka - 16 zrImad rAjacaMdrajIe AtmasiddhimAM kahyuM che ke - "jyAM jyAM je je yogya che, tihAM samajavuM teha, tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha III jyAM sudhI A nayajJAna bIjA nayanI apekSA rAkhe eTale ke anya nayanI apekSAe anya rIte paNa vastunuM svarUpa che Ama sApekSatApUrvaka vastuno je svIkAra kare te nayajJAna kahevAya che. ane te ja nayajJAna jyAre anya nayanA ucchedapUrvaka pravartavAvALuM bane tyAre "durnaya"nA nAmane dhAraNa karanAra bane che. mukhya-gauNa bhAve sarve paNa nayonI apekSApUrvakanuM vastumAM rahelA vAstavika svarUpanuM je jJAna te sunaya kahevAya che. sammatitarka prakaraNamAM kahyuM che ke - "tamhA savvevi NayA, micchAdiTThI sapakkhapaDibaddhA / Avonourfrfma 3r, vaMti samasadamAvA " (prathamakADa gAthA-21) tethI sarve paNa nayo potAnA ja pakSanA AgrahI banyA chatA mithyAdeSTi bane che ane paraspara nizrAvALA (apekSAvALA) banyA chatA samyakatvanA sadbhAvavALA bane che. sApekSatA vALuM je jJAna te sunaya ane nirapekSatAvALuM je jJAna te durnaya kahevAya che. te 4 nayA: sapta, nAma: 2, saH 2, vyavahAra: rU, 28nusUtra: 4, rendra: 5, samabhirUDhaH 6, evambhUtaH 7 / evameSu catvAro dravyanayAH, trayaH bhAvanayAH iti pUjyAzayaH / divAkarAstu AdyAH trayaH nayAH dravyanayAH, tathA zeSAH catvAraH bhAvanayAH / tatra nigamyante-paricchidyante iti nigamAH gamA laukikAH arthAH, teSu nigameSu bhavo yo'dhyavasAyo jJAnAMzaH (jJAnAkhyaH) sa naigamaH / sa ca sAmAnyenApi vyavaharati / sAmAnyabuddhihetunA sAmAnyavacanahetunA ca, atyantabhedebhyo'nyatvarUpeNa sattAmAtreNa sAmAnyabuddhicetanA ( hetunA) azokavanAdiSu satsu api anekajAtivRkSeSu vanaspatisAmAnyAt "vanam" ityavabodhaH / sAmAnyavacanahetunA ca dravyamityAdi jIvAjIvavibhAgavikalaH / te nayo sAta prakAranA che. naya eTale dRSTi athavA Azaya, hArdika vicAra, apekSA. AvA prakAranA nayo sAta che. (1) nigama, (2) saMgraha, (3) vyavahAra, (4) RjusUtra, (5) zabda, (6) samabhirUDha, (7) evaMbhUta. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyasthASTaka-16 471 A sAta nayomAM prathamanA cAra nayo dravyArthika nayanA uttarabhedo che ane pAchalA traNa nayo paryAyArthikanayanA uttarabhedo (bhAva-nayo) che. A pramANe vizeSAvazyakabhASya banAvanArA zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNasUrijIno abhiprAya che. arthAt te pUjya puruSano Azaya che. paraMtu sanmatiprakaraNa banAvanArA zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI mahArAjazrI prathamanA traNa nayo dravyArthikanA uttarabheda ane pAchalA cAra nayo paryAyArthikanA uttarabhedo che ema kahe che. bannenI dRSTimAM RjusUtranayanI bAbatamAM vivakSAbheda che. tyAM "jaNAya-pariccheda karAya je padArtho te padArtho nigama athavA gama kahevAya che. arthAt jJAna dvArA pratibhAsita thatA je artho te nigama kahevAya che. jJAna dvArA laukika saghaLA padArtho jaNAya che mATe laukika saghaLA padArtho te nigama kahevAya che. temAM thayelo adhyavasAya vizeSa (nirNaya vizeSa) evo je jJAnAMza, tene naigamanaya kahevAya che. te naigamanaya sAmAnyathI paNa vyavahAra kare che (ane AgaLa samajAvAze tema vizeSathI paNa vyavahAra kare che). jyAre sAmAnyathI vyavahAra kare che tyAre manathI sAmAnyapaNAnI buddhi vaDe ane sAmAnyavAcI vacanaprayoga vaDe vastune sAmAnyarUpe jANe che ane kahe che. jemake pRthvI, jala, teja, vAyu vagere bhinna bhinna aneka padArtho che, te sarvathI atyanta bhinna rUpe sattA (astitva) mAtrane svIkAre, sarve paNa padArtho astisvarUpe samAna che, ekarUpa ja che. ghaTa, paTa, maTha Adi padArthone paNa "A paNa sat che A paNa sat che" ema sapaNe eka samajIne sAmAnyapaNe buddhimAM svIkAre che. jemake koI eka jaMgalamAM azoka-caMpaka-bakula-Amra vagere aneka jAtivALAM bhinna bhinna vRkSo hoya, chatAM paNa te badhAMnA nAmono ullekha na karatAM "A eka vana che" Ama sAmAnyapaNe vanaspatipaNAnA sAmAnyasvarUpe bodha kare ane ema ja prarUpaNA kare. tevI ja rIte "A varaghoDo jAya che" "A senA jAya che" ItyAdi bhAvo sAmAnyagrAhI naigamanayanA viSaya che. tevI ja rIte jIva-ajIva, dharma-adharma ane AkAza vagere padArtho bhinna bhinna hovA chatAM "A sarve dravyamAtra che" Ama dravyarUpe sAmAnyapaNe jANe che ane sAmAnyapaNe prarUpaNA kare che. A saghaLo sAmAnyagrAhI naigamanaya kahevAya che. tathA vizeSeNA'pi vizeSabuddhihetunA vizeSavacanahetunA atyantasAmAnyAdanyatvarUpeNa vyavaharati paramANuniSThatvena / tathA sAmAnyavizeSeNApi gavAdinA sarvagopiNDeSvanuvRttyAtmakena azvAdivyAvRtyAtmakena ca vyavaharati / yathA loko vyavati, tathAnena vyavaktavyamiti, bhojjopaviSe: prAre: samaste: vyavahati / Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 mAdhyacyASTaka - 16 jJAnasAra pravacane ca vasati-prasthaka-nidarzanadvayena vibhAvitaH-kANabhujarAddhAntaheturavagantavyaH / sa ca aMzasaGkalpabhedAd dvividhaH, sa ca sadasadyogyatAbhUtapUrvAropabhedAd atItAnAgatavartamAnatadAropAdibhedAd anekavidhaH, nAmanikSepato dravyanikSepavRttiH, aMzopalambhe sarvAropaH, anyasamastasApekSaH naigamaH sunayaH / jema sAmAnyagrAhI naigamanaya sAmAnyapaNe sarva vastune dekhe che ane sAmAnyapaNe sarvano vyavahAra kare che. tema vizeSagrAhI nigamanaya sarva vastuonA vizeSa dharmane grahaNa karavAvALI buddhi vaDe ane vizeSa dharmane jaNAvanArAM vacano vaDe vyavahAra kare che. sattA Adi sAmAnyadharmathI atyanta vyAvRtta evA ekAnta sAmAnyathI rahita evA vizeSa dharma vaDe vyavahAra kare che. anne paramANu-paramANumAM rahelA vizeSa sudhInA vizeSa vaDe vyavahAra kare che. jemake eka vanamAM azoka, caMpaka, bakula Adi vRkSo che ema ja dekhe che ane ema ja vyavahAra kare che. tathA "sApekSa evA sAmAnya-vizeSa vaDe" paNa vyavahAra kare che. jemake "A gAya che" A vyavahAra sAmAnya-vizeSobhayAtmaka che. kAraNa ke "gAyapaNuM" sarva gAyomAM anuvRtti rUpa che - mATe sAmAnya che. ane azvAdi Itara pazuothI vyAvRtti svarUpa che - mATe vizeSa che. je rIte loka vyavahAra kare che te rIte A naigamanaya sAmAnyathI, vizeSathI ane sAmAnyavizeSobhayathI vyavahAra kare che. jainazAstromAM vasati ane prasthaka-ema be udAharaNothI A naya samajAvela che. A naigamanayanI dRSTi prAyaH kaNAdaRSinA vaizeSikadarzananA siddhAntane anusaranArI hoya che. A naigamanaya aMza ane saMkalpanA bhedathI be prakArano che. tathA te naigamanaya sadharmonI apekSAe, asadharmonI apekSAe, yogyatA mAtranI apekSAe, bhUtapUrva paryAyanA AropamAtranI apekSAe tathA atItakAla, anAgatakAla ane vartamAnakAlanI apekSAe, tathA te te kAlanA AropamAtranI apekSAe aneka bhedavALo che. nAmanikSepAthI dravyanikSepA sudhInA (nAma-sthApanA ane dravya ema) traNa nikSepAne pradhAnapaNe mAnanAro A naya che. aMzavastu jaNAya to temAM samasta vastuno Aropa karanAro A naya che. jemake paramAtmAnA pagalAmAM paramAtmAno Aropa karIne pUjyatva mAnanAro A naya che. saMgrahavyavahAra Adi bIjA samasta nayonI apekSAvALo A naigamanaya hoya tyAre te sunaya kahevAya che ane anya nayothI nirapekSa jo A naya hoya to A ja naya durnaya kahevAya che. marcanayAnAM sApekSavaM sunatvam, nirapekSatve durnayatvam sunaya durnayanuM A ja lakSaNa che. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyasthASTaka - 16 473 vasati ane prasthakanA dRSTAnta prasiddha hovAthI ahIM lakhela nathI. A pramANe saMkSepathI naigamanaya samajAvyo. abhedena - vastusAmAnyena saGgrahaNAt sarvasya sarvaM saGgRhNAtIti saGgrahaH, vastusattAsaGgrAhakaH saGgrahaH / yadi bhavanAbhisambandhasyaiva bhAvatvamabhyupagamyate tataH parisamApitAtmasvarUpitvAd bhAvasya bhrAntisamupanibandhanaghaTAdivikalpa ( prakalpana)mAnarthakyam / yadi ghaTAdivikalpo'pi bhavanapravRttitantramevetyevaM sati bhAva eva tadanarthAntaratvAt tatsvAtmavat / bhavanArthAntaratve vyomotpalAdivadasattvam, vikalpAnAM rAsabhaviSANAdisattvaM vA ghaTAdivad bhavanAnarthAntaratvAt / etaddarzanapuraHsarA eva ca sarvanityaikatvakAraNamAtravAdAH kAlapuruSasvabhAvAdayazceti / atra dravyAstikabhedA jIvAjIvayogyatva-saddravya-upacAradravya-ekatvAbhedAdigocarabhedAdanekabhedaH / have saMgrahanaya samajAvAya che. abhedanI pradhAnatAvALo je naya, vastumAM rahelA sAmAnya dharmathI sarve paNa vastuonuM ekIkaraNa karavA vALI je dRSTi, vizeSa dharmone gauNa karI sAmAnya dharmane pradhAna karavA dvArA saMgraha karanArI je dRSTi che te saMgrahanaya kahevAya che. sarve paNa vastuomAM sattA-astitva dharma rahelo che tene grahaNa karanAro je naya te saMgrahanaya jANavo. sarve paNa padArthomAM astitva arthAt sattA eTale ke (mavanatva) hovApaNuM, AvA prakAranA sAmAnya dharmanI sAthe ja vastuno saMbaMdha che. kAraNa ke sarve paNa padArtho bhavanadharmavALA (hovApaNAnA dharmavALA) che. A rIte bhavanatvano je saMbaMdha te ja bhAvatva che. sattAno je saMbaMdha, tenAthI ja vastu sat che Ama jaNAI jAya che. A rIte sattAmAtrathI sarve vastuo jaNAya che. temAM ja padArthanuM potAnuM vAstavika svarUpa samApta thaI jAya che (samAI jAya che). kaMI bAkI rahetuM nathI. tethI A ghaTa che, A paTa che, A maTha che ItyAdi (vizeSa dharmonA) vikalponI je kalpanA che te bhrAntimAtranA kAraNe ja che tethI nirarthaka che. A naya sAmAnyagrAhI hovAthI sattAne ja pradhAnapaNe grahaNa kare che. tethI ghaTa-paTa-maTha ItyAdi vikalpone (vizeSone) A naya svIkArato nathI. tethI upara mujaba potAno abhiprAya kahe che. = A saMgrahanaya vizeSone svIkArato nathI. te kahe che ke "ghaTa-paTa-maTha' ItyAdi vikalpo paNa (vizeSo paNa) "bhavana"nI pravRttine (astitva dharmane) AdhIna ja che. astitvanI sAthe aMdara ja rahenArA che. tethI te vizeSo paNa "bhAvarUpa-bhavanarUpa" ja che. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 mAdhyasthASTaka-16 jJAnasAra jema ghaTanuM svarUpa bhavana svarUpathI abhinna che, mATe bhinna nathI. tema A vizeSo paNa bhavanathI (sattAthI) anarthAntara che. jo ghaTa-paTa-maTha ItyAdi vizeSone bhavanathI (sattAthI) arthAntara mAno to te vikalpo (vizeSo) AkAza-puSpAdinI jema sarvathA asat ja thaI jAya, kAraNa ke sattAthI bhinna mAnyA mATe sat nathI. ane jo sattAthI bhinna hovA chatAM paNa te vikalpone sat mAnIe to pachI astitva vinAnA evA rAsabha-zRMga Adi vastuone paNa san mAnavAnI Apatti Ave. sArAMza ke vikalpone (vizeSone) bhavanathI (astitvathI) arthAntara mAno to AkAzapuSpanI jema asat thAya ane A ja vizeSone bhavanathI anarthAntara (abhinna) mAnIne sat mAnavA jAo to jema ghaTa-paTAdi vizeSo anarthAntara hovAthI sat manAya che tema rAsabha-zRMgAdi paNa bhavanathI anarthAntara mAnavAthI sat mAnavAnI Apatti Avaze. AvA prakAranI mAnyatAnI pradhAnatAvALA ja nIcenA darzanavAdo che. (1) sarva vastu nitya ja che. (2) sarva vastuo ekarUpa ja che. (3) sarve vastuo kAraNamAtra ja che. (4) sarve vastuo kALathI ja thAya che. (5) sarve vastuo Izvarajanya ja che. (6) sarve vastuo svabhAvajanya ja che. ItyAdi mAnyatAvALAM je je darzano che. te te A nayanA AgrahavALAM che. A saMgrahanaya dravyAstikanayanA ja bheda-prabhedarUpa che. sarva jIvonI ekatA (samAnatA), sarva ajIvonI ekatA (samAnatA), yogyatA mAtravALAM saddavya ane upacarita dravyonI ekatA tathA bhinna-bhinna prakAre abhedAdinA viSayathI A naya aneka bhedavALo che. saMgrahanayanI dRSTi abheda tarapha, ekatA tarapha che. tethI ja ghaTa-paTa-maTha Adi vizeSone A naya dhyAnamAM leto nathI. bheda tarapha upekSA bhAva ja seve che. A pramANe saMgrahanaya samajAvyo. have vyavahAranaya samajAve che. bhAvanizcayasAmAnyAbhedasaGgRhItAnAM vidhipUrvakAvasthAdibhedena vibhajanaM -bhedakaraNalakSaNaM tattaddharmapravRttibhinnajJAnarUpaH vyavahAraH / yadi ghaTAdibhedazrutyA svasAmAnyAnubaddhasya nirastasAmAnyAntarasambandhasya zrUyamANatvAnuguNameva grahaNaM na syAt / kintu sarvavyapadezavizeSAbhivyaGgyo bhAva eva tena tena rUpeNAbhivyajyate / tato ghaTAdyanyatarabhedazrutau sarvarUpabhedabhAvapratItiprasaGgaH / tatazca ghaTapaTodakAdirUpavyatikarabhAvaprasaGgaH / upadezakriyopabhogApavargavyavasthAdInAM cAbhAvAtsarvasaMvyavahArocchedaH / sarvavizeSavyAkaraNe ca nirnibandhanabhavanAbhAvAd bhAvAbhAva eva / Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyasthASTaka-16 475 bhAvAtmaka (astitvasvarUpa-sattAsvarUpa) nizcaya vaDe sAmAnya dvArA abhedabhAve grahaNa karAyelA padArthonuM (saMgrahanaye astitvadharmanI apekSAe je padArthonuM ekIkaraNa karyuM che te padArthonuM) vidhipUrvaka bhinna bhinna avasthAo vagere paryAyone AzrayI bheda karavA dvArA vastuono vibhAga karavo - pRthakkaraNa karavuM, te te dharmanI pravRttinA viSayavALuM bhinna bhinna jJAna karavuM vyavahAranaya kahevAya che. vivakSita evA viziSTa dharmane AzrayI vastuono bheda karavo, vibhAga karavo te vyavahAranaya jANavo. manuSyatvadharmathI samAna jaNAtA sarve paNa manuSyomAM brAhmaNa-kSatriya-vaizya ane zUdratva dharmanI apekSAe mAnavamAnavamAM je bheda karavo te vyavahAranaya kahevAya che. sarve paNa padArtho je je rIte vyavahAranA viSaya bane che, te te rIte sarve paNa padArtho saMsAramAM pRthakSaNe rahelA che. A ghaTa che, A paTa che, A udaka (pANI) che. Ama ghaTa-paTa-udakAdi svarUpe bheda sAMbhaLavAthI bhale sarve ghaTa ghaTapaNAnA sAmAnyathI yukta hoya, sarve paTa paTapaNAnA sAmAnyathI yukta hoya ane sarve udaka udakapaNAnA sAmAnyathI yukta hoya to paNa sattA nAmanA mahAsAmAnya ane dravyatva nAmanA avAntara sAmAnya vagere AvA prakAranA sAmAnyAntarano saMbaMdha tyajIne bolAtA ane saMbhaLAtA evA ghaTa-paTa-udakAdi rUpa pota potAnA sAmAnyane anukula ja vastunuM grahaNa svIkAravuM joIe. ghaTa-paTa-udaka bhale sattAsAmAnya ke dravyatva sAmAnyavALA che. paraMtu ghaTAdi joIne A sattA che, A dravya che Avo vyavahAra koI karatuM nathI. paraMtu A ghaTa che, A paTa che, ItyAdi ja vyavahAra kare che. mATe mahAsAmAnyane choDIne potAne anukUla evA sAmAnyano vyavahAra karavA dvArA vastu-grahaNa svIkAravuM joIe. jo AvuM vastu-grahaNa thatuM hovA chatAM Ama na svIkArIe, ane sarvathA vastuno vyapadeza vizeSa dharma vaDe ja abhivyaMgya che. tathA tevA tevA vizeSa dharma vaDe abhivyaMgya padArtha ja te te rUpe jaNAya che. Ama jo mAnIe to A ghaTa che, A paTa che ane A udaka che Ama ghaTa-paTaudakAdi koIpaNa eka prakArano bheda saMbhaLAye chate sarva prakAranA bhedavALA padArthanI eka rUpe pratIti thavAno prasaMga Ave. eTale ke ghaTanA antima vizeSa vaDe ghaTano, paTanA antima vizeSa vaDe paTano ane udakanA antima vizeSa vaDe udakano anubhava thavAno prasaMga Ave ane jo Ama thAya to hAla sarve jIvone ghaTano ghaTa tarIke, paTano paTa tarIke ane udakano udaka tarIke je bodha thAya che tathA tevI tevI levaDa-devaDa ane zravaNAdi vyavahAra jovA-jANavA maLe che te sarvenA abhAvano prasaMga Ave. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyasthASTaka - 16 jJAnasAra tathA Ama antima-vizeSathI ja jo vastu-grahaNa svIkArIe to te antima-vizeSa bhASAno aviSaya hovAthI upadeza ApavAnI kriyA, bhoga-upabhoganI kriyA tathA svargaapavarganI vyavasthA vagere zabdo dvArA samajavI-samajAvavI azakya banI jAya, tethI teno abhAva thavAthI sarve prakAranA samyag-vyavahArano uccheda ja thaI jaze. tathA "sarvathA vizeSa ja che" Ama kahyu chate sAmAnya bIlakula na svIkAravAthI sAmAnya nAmanA kAraNa vinA padArthanuM bhavana (astitva) na thavAthI padArthano abhAva ja thaI javAno prasaMga Ave. jo mATI nAmanuM sAmAnyAtmaka kAraNa ja na svIkArIe to ghaTa nAmanA vizeSanuM bhavana ja na thAya tethI padArthano abhAva thavAno ja prasaMga Ave. te mATe AvA prakAranA potapotAnA avAntara sAmAnyathI yukta padArtho che. 476 avizeSatvAbhedatvAnirUpyatvAditazca naivAsau bhAvaH kharaviSANAdivat / tasmAd vyavahAropanipatitasAmAnyopanibandhanaM tu yadeva yad yadA dravyaM pRthivI-ghaTAdi vyapadizyate tadeva tad tadA trailokyAvibhinnarUpaM satatamavasthitAparityaktAtmasAmAnyaM mahAsAmAnyapratikSepeNa saMvyavahAramArgamAskandatIti / evaMvidhavastUpanibandhanaiva ca varNAzramapratiniyatayamaniyamagamyAgamyabhaktAdivyavasthA / kumbhakArAdezca mRdAnayanA'vamardanazivakasthAsakAdikaraNapravRttau vetanakAdidAnasya sAphalyam / avyavahAryatvAcca zeSamavastu vyomendIvarAdivaditi / tathA A ghaTa-paTa-udAdi padArtha sarvathA avizeSatva, abhedatva ane anirUpyatva Adi svarUpe paNa khararavaSANanI jema nathI ja, arthAt ghaTa-paTa-udakAdi padArtho sarvathA vizeSa vinAnA, sarvathA bheda vinAnA ane sarvathA nirUpaNa na karAya tevA tevA svarUpavALA paNa nathI. jo tema hoya to khara-viSANanI jema sarvathA asat ja thAya. sArAMza ke antima vizeSavALA che ema paNa nahIM ane sarvathA vizeSa vinAnA che ema paNa nahIM. tethI lokavyavahArathI jaNAtuM evuM sAmAnya jemAM kAraNarUpe raheluM che AvA prakAranuM je je dravya jyAre jyAre A pRthvI che ema bolAya, athavA A ghaTa che Ama bolAya tyAre tyAre te te dravya, traNe lokanA padArthonI sAthe kathaMcid abhinna svarUpavALA evA te mahAsAmAnya (sattA-dravyatva ItyAdi)no pratikSepa karavApUrvaka (niSedha karavA pUrvaka) niraMtarapaNe avasthita evA potapotAnA avAntara sAmAnyane (pRthivI-ghaTa ItyAdi)ne tyajyA vinA samyavyavahArane pAme che. A nRSiMDa che, A ghaTa che. AvA prakAranA pota-potAnA avAntara-sAmAnyarUpe ja vastuno vyavahAra karAya che. antima-sAmAnya paNa nahIM ane antima-vizeSa paNa nahIM evA prakAranI ja vastunA kAraNavALI brAhmaNa-kSatriya-vaizya ane Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka - 16 477 zUdra ema cAra prakAranA varNanI vyavasthA, bAlAzrama, yuvAzrama, vAnaprasthAzrama ane saMnyAsAzrama ema cAra prakAranA AzramanI vyavasthA tathA sarva mATe vyavasthitapaNe yamaniyamanI vyavasthA, bhogya ane abhogyanI vyavasthA ane bhakSyAbhaThyapUrvakanI bhojanAdinI vyavasthA anAdikALathI racAyelI che. ghaTa saMbaMdhI sarva kArya "mATI lAve, mATIne ogALe, mATIne masaLe, zivaka, sthAsaka Adi kare" ema kuMbhAranI A sarva pravRttimAM te ghaTa kare che Avo ja vyavahAra thAya che ane pagAra Adi paNa tyArathI thatA ghaTasaMbaMdhI sarva kArya gaNIne apAya che. e rIte apAtA pagAra Adi saphaLa manAya che. mATe ghaTasaMbaMdhI sarve paNa prakriyAne ghaTarUpe sAmAnya paNa gaNavI joIe ane paTAdithI vyatirekapaNe vizeSa paNa gaNavI joIe. antimasAmAnya ke antimavizeSa vALI vastu ja nathI. kAraNa ke je vyavahArano viSaya na hoya arthAt avyavahArya hoya te vastu avyavahArya hovAthI ja AkAza-puSpAdinI jema avastu che. Ama vyavahAranaya kahe che. A pramANe vyavahAranaya samajAvyo. Rju-samamakuTilaM sUtrayati, Rju vA zrutamAgamo'syeti sUtrapAtanabaddhaH RjusUtraH / yasmAdatItAnAgatavastuparityAgena vartamAnapadavImanudhAvatyataH sAmpratakAlAvaruddhapadArthatvAd RjusUtraH / eSa ca bhAvaviSayaprakArAtItAnAgatavastuparityAge viSayavacanaparicchede pravRttaH sarvavikalpAtItAtisampramugdhasaGgrahAgrahAviziSTatvAd vyavahArasyAyathArthatAM manyamAnaH acaraNapuruSagaruDavegavyapadezavad vartamAnakSaNasamavasthitiparamArthaM vyavasthApayati / atItAnAgatAbhyupagamastu kharaviSANAstitvAbhyupagamAnna bhidyate / dagdhamRtApadhvastaviSayazca anAzvAsaH na kasyacidapi syAt / aghaTAdilakSaNamRdAdyanarthAntaratvAcca ghaTAdikAle'pi ghaTAdi naiva syAt / Rju eTale saraLapaNe vastune je samajAve, akuTilapaNe (saraLarUpe) vastutattvane je grahaNa kare te RjusUtranaya athavA je vastu vartamAnakAle jevI hoya te vastune te svarUpe samaje ane te rUpe samajAve te RjusUtranaya kahevAya che. athavA Rju = saraLa evuM zrata eTale abhyAsa che jeno, jeno abhyAsa-adhyayana saraLa che. je je sUtramAM je je vastu jema kahelI hoya tene tema ja svIkAravAmAM baMdhAyelo evo abhiprAya te RjusUtramaya jANavo. je kAraNathI A naya atItakAla ane anAgatakAlanuM vastusvarUpa tyajIne vartamAnakAlIna vastusvarUpane anusare che. A kAraNathI A naya vartamAnakAlIna svarUpavALA padArthane svIkAranAra hovAthI RjusUtranaya kahevAya che. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 mAdhyasthyASTaka - 16 jJAnasAra A naya padArthanA viSayamAM bhinna bhinna prakAre atItakAlasaMbaMdhI ane anAgatakAla saMbaMdhI vastunA svarUpano parityAga karavAvALA evA padArthanA svarUpane kahenArA zAbdika bodhamAM pravarte che. bhUtakAla ane bhAvikAlanA svarUpane gauNa karanAro che. saMgrahanaya ekIkaraNanA svabhAvavALo hovAthI sarva vikalpo (vizeSo)thI atIta (rahita) hovAthI eTale ke kSaNa-kSaNanA thatA vizeSa vizeSa paryAyo-vikalpo-vizeSo na svIkArato hovAthI A RjusUtranayanI dRSTie atizaya saMpramugdha che (ajJAnI che, bhadrika che) = ayathArtha che. tenI jema vyavahAranaya paNa traNe kAlane svIkArato hovAthI kSaNa-kSaNanA sarva vikalpa-vizeSothI rahita vastune svIkAranAra hovAthI saMgrahanayanI mAnyatAno je Agraha che. tenI tulya ja mAnyatAvALo hovAthI saMgrahanayanI jema vyavahAranaya paNa ayathArtha ja che, bhadrika che, ajJAnI che ema A naya mAne che. tethI "caraNa vinAno puruSa garuDanA jevI vegavALI gati kare che' AvA prakArano vyapadeza jema ayathArtha che, tema saMgrahanaya ane vyavahAranayanI vAta ayathArtha ja che. Ama mAnato A RjusUtranaya mAtra vartamAna eka kSaNanI sthitivALuM ja padArthanuM svarUpa paramArthathI che Ama siddha kare che, sthApita kare che. ane samajAve che. atItakAla ane anAgatakAlavALuM vastu-svarUpa svIkAravuM te khara-viSANAdi asatpadArthonA svarUpane svIkAravAnI tulya hovAthI tenAthI kaMI bhinna nathI. arthAt jema khara-viSANa Adi asat che tema vastunuM atIta-anAgatavALuM svarUpa paNa asat ja che. baLI gayelo, mRtyu pAmelo ane nAza pAmelo padArtha kharekhara jagatamAM nathI ja, asat ja che. tethI vizvasanIya nathI. arthAt dagdha-mRta ane dhvasta vastu che Ama mAnavuM te vizvAsayogya nathI. tethI ja dagdhAdi bhAvavALI vastu "che" Avo bodha koIne paNa thato nathI. ghaTa banyA pUrve je mRdAdi dravya che te ghaTa banyo na hovAthI "aghaTAdi lakSaNAtmaka che" arthAt mRNiDakAle ghaTa nathI. je kAle ghaTa bane che te kAle paNa jo aghaTAdilakSaNavALI mRdAdi varte che ema mAnIe to te banatA ghaTAdi padArtho aghaTAdi lakSaNAtmaka mRdAdithI abhinna hovAnA kAraNe banatA ghaTAdi paNa ghaTAdi rUpe nathI. kAraNa ke mRdAdi aghaTAtmaka che ane temAMthI banatA ghaTAdi tenAthI anarthAntara che tethI te ghaTAdi paNa te kAle aghaTAdi rUpa ja thaze. mATe ghaTAdi thaze ja nahIM. na ca tadeva tadekaM mRddravyamanyathA vartate / kiM tarhi ? anyadevAnyapratyayavazAt anyathotpadyate iti / na ca piNDAdikriyAkAle kumbhakAravyapadezaH / yadi cAnyadapi Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka - 16 479 kurvannanyasya kartA ityucyate, paTAdikaraNapravRtto'pi pratyAkhyAtavijJAnAntarasambandhaH syAdeva kumbhakAraH, tatazcAzeSalokavyavahAroparodha ityataH pUrvAparabhAgaviyutaH sarvavastugato vartamAnakSaNa eva satyaH, nAtItAnAgataM vAstIti vartamAnavAdino nAstikAdayaH / etadarzanaM "cara khAda" ityAdi, "etAvAneva loko'yaM yAvAnindriyagocaraH" ityAdi sUkSmasthUlabhedAt / kadAca vyavahAranaya Ama kahe ke je pUrvakAlIna mRdravya hatuM te ja eka dravya kramazaH piMDAkAre, ghaTAkAre ane kapAlAkAre bane che. Ama mRdravya dhruva che ane kSaNe kSaNe anyathAanyathA (bhinna bhinna paryAya svarUpe) parivartana pAme che. to A vAta ucita nathI. Ama A naya kahe che. koI paNa dhruvadravya che ja nahIM. pratisamaye anya-anya vastu ja anyathAanyathA rUpe utpanna thAya che. kAraNa ke pratisamaye anya-anya rUpe pratyaya (bodha) thAya che mATe, mATIno piMDa hoya te kAle piMDa che evo ja bodha thAya che, paNa ghaTa che ke kapAla che evo bodha thato nathI tathA ghaTakAle ghaTa che evo ja pratyaya (bodha) thAya che paNa piMDa che ke kapAla che evo bodha thato nathI. A ja rIte kapAla kAle kapAlano ja pratyaya thAya che paNa piMDano ane ghaTano bodha thato nathI. tethI pratisamaye anya-anya ja vastu svarUpa che. anvayabhUta koI dhruva dravya che ja nahIM. koI puruSa jyAre mATIno piMDa banAvato hoya tyAre piMDakAra kahevAya che paNa kuMbhakAra kahevAto nathI. tevI ja rIte ghaTa banAve tyAre kuMbhakAra kahevAya che paNa kapAlakAra kahevAto nathI. jo dhruvadravya hota to te paNa kahevarAvavuM joIe. mATe pratyeka vastu bhinnabhinna che. anya padArthane karato hoya tyAre te puruSane tenAthI anya padArthano kartA na kahevAya ane jo kahevAya to paTAdi kArya karavAmAM pravartelo puruSa ghaTAdino kartA paNa kahevarAvavo joIe. kAraNa ke te kAle te puruSe vijJAnAntasaMbaMdha (bIjuM koIpaNa kArya karavAno upayoga) tyajI dIdho che. tethI paTAdi kArya karavAmAM ja upayogavALA banelA puruSane ghaTAdino kartA paNa kahevAno prasaMga Avaze. ane jo Ama thAya to samasta traNe bhuvananA padArthono kartA paNa kahevAze. tethI to saghaLA ya paNa lokavyavahArano virodha thAya. mATe A vAta barAbara nathI. tethI koI dhruvadravya che ja nahIM. pratisamaye navo navo ja padArtha bane che, tene junA padArtha sAthe kaMI saMbaMdha nathI. juno padArtha kSaNikapaNe ja banyo hovAthI kSaNamAtra sthitivALo thaIne ApoApa svayaM naSTa thAya che, paNa mugara Adi anya nimittathI nAza pAmato nathI. pratisamaye juno juno padArtha svayaM nAza pAme che ane apUrva apUrva padArtha svayaM utpanna thAya che. nirdetuka nAza ane nirdetuka utpattivALA padArtho che. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 mAdhyacyASTaka- 16 jJAnasAra A rIte pUrva-apara evA vibhAga vinA ja sarva vastuomAM mAtra ekakSaNa sthAyI evA svarUpavALo ja padArtha che ane A ja vAta satya che. mATe atIta ke anAgata kAlavartI koI vastu sat nathI ja, A pramANe mAtra vartamAnakAlane mAnanArA nAstikadarzanakAra (cArvAkadarzanakAra) Adi Ama kahe che. te darzanonI AvI mAnyatA che ke "bahu pharo, bahu khAo-pIo, mojamajhA mANo, AgaLa-pAchaLa bhava che ja nahIM" ItyAdi. vaLI teo kahe che ke ATaluM ja A jagata che jeTaluM IndriyothI dekhAya che" atIndriya koI vastu che ja nahIM. jeTalI jeTalI vastuo IndriyothI dekhAya che te ja parvatAdi sthUla ane ghaTa-paTAdi tenAthI sUkSma, ghaTa-paTAdi skUla ane bora-soya-rAI vagere sUkSma. Ama skUla ane sUkSmanA bhedathI dekhAtuM je A jagata che te ja che. bIjuM atIndriya koI vastu che ja nahIM. A pramANe RjusUtranaya potAnI kalpanA kahe che. pariNatisAmAnyavizeSapariNatikSAyopazamikaudayikAdivartamAnagraharUpaH shbdnyH| zabda evAsau arthakRtavastuviSayavizeSapratyAkhyAnena zabdakRtArthavizeSaM manyate / yadi arthAdhInaH yaH yaH arthaH dhAtoH vizeSa: syAt na zabdakRtaH, tena ghaTavartamAnakAle ghaTa eva nirvizeSaH syAt / karmakaraNasampradAnApAdAnasvAmyAdivizeSAnnApnuyAt / tatazca ghaTaM pazyatyevamAdikArakakRto vyavahAro vidyate (chidyet)| ataH samAnaliGgAdizabdasamudbhAvitamevAbhyupaiti vastu / netarat / na hi puruSaH sthANuH yadISyeta vacanArthahAniH syAt / bhedArthaM hi vacanam, ataH svAtiH tArA nakSatramiti liGgataH, nimbAmrakadambA vanamiti vacanataH, sa pacati, tvaM pacasi ahaM pacAmi pacAvaH pacAmaH iti puruSataH, evamAdi sarvaM parasparavizeSavyAghAtAdavastu, parasparavyAghAtatve evamAdyavastu pratipattavyam / yathA ziziro jvalanaH, tathA viruddhavizeSatvAt taTaH taTI taTamityavastu, raktanIlamiti yathA / yadvastu tadaviruddhavizeSamabhyupayanti santaH, yathA ghaTaH kumbhaH / tathA cocyate-yatrArtho vAcaM na vyabhicarati abhidhAnaM tad, evamayaM samAnaliGgasaGkhyApuruSavacanaM zabdaH / etaddarzanAnugRhItaM cocyate arthapravRttitattvAnAM zabda eva nibandhanamiti / saMgrahanayane mAnya sAmAnya-pariNati, vyavahAranayane mAnya vizeSa-pariNatimAMthI kSAyopathamika bhAvavALA ane audayika Adi bhAvavALA vartamAna paryAyane ja svIkAra karavAvALo A zabdanaya, zabdamAM ja zabda vaDe karAyelA artha-vizeSane svIkAre che ane artha (padArtha) vaDe karAyelA vastuviSayaka vizeSane tyajI de che. A zabdanaya zabdane vadhAre Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka- 16 481 mahattva Ape che. anya anya nayone mAnya sAmAnya ke vizeSane A naya gauNa kare che. eTaluM ja nahIM, paraMtu zabdo dvArA jaNAvAtI padArtha saMbaMdhI vizeSatA hoya to tene gauNa kare che. upekSA kare che. paNa zabda saMbaMdhI vizeSatAne ghaNuM mahatva Ape che. liMgabheda, vacanabheda, jAtibhedane kAraNe arthabheda kare che. A kAraNe ghaTano vartamAnakAla jyAre hoya tyAre paNa ghaTa e nirvizeSa ghaTa ja che. artha-gata vizeSatAne A naya dhyAnamAM leto nathI. A kAraNe ja karmakArakatA, karaNakArakatA, saMpradAnakArakatA, apAdAnakArakatA ane svAmI Adi saMbaMdhI vizeSatAne A naya svIkArato nathI. tethI ja "dharTa para" athavA "dhaTena nanna vimarti" ItyAdi prayogomAM ghaTamAM karma-kArakatA, karaNakArakatA vagere bhinna bhinna kAraka vaDe karAyelA bhinna bhinna vyavahAro A nayanI dRSTie viccheda pAme che. arthAt ghaTatA nathI. A kAraNathI je je zabdonuM liMga samAna, vacana samAna, puruSa samAna, kAraka samAna, Ama samAna liMgAdi vALA zabdo dvArA jaNAvAyelI vastune ja vastu tarIke svIkAre che, paNa Itarane (bhinna liMgAdi vALAne) vastu tarIke A naya svIkArato nathI. kAraNa ke je puruSa hoya che te sthANu hotuM nathI ane je sthANu hoya che te puruSa hoto nathI, bhinna zabda hovAthI bhinna bhinna padArtha che. A banne zabdo bhinna bhinna hovA chatAM paNa jo te zabdothI vAcya vastu eka IcchAya to vacana pramANenA arthanI (zabda pramANe padArtha nathI mATe te arthanI) hAni thAya. vastu-vastuno bheda samajAvavA mATe ja zabdo bolAya che. pachI bhinna evA be sthANu-puruSa zabdothI vAcya vastu eka kema hoya? A kAraNathI ja "svAtiH tArA nakSatram' A traNe zabdomAM liMga bhinna bhinna hovAthI, "nisvIpRthvI: vamiti" ahIM pUrvapadamAM bahuvacana ane vanane ekavacana hovAnA kAraNe vacanabheda hovAthI, tathA " pati, vaM pasi, marda pAki" A zabdomAM puruSabheda hovAthI ane pAmi, pAvaDa, pAma: ItyAdi zabdomAM vacanabheda hovAthI AvA AvA prakAranA sarva zabdomAM arasaparasa ja eka-bIjAnI vizeSatAno vyAghAta karanArA A zabdo thayA, tethI te avastu (miththA vastu) ja che. je je zabdo paraspara eka-bIjAnA vizeSa dharmano vyAghAta karanArA hoya che te sarve avastu ja jANavI. jemake "zizira vai7:" zizira Rtu che paNa ghaNo ja tApa che, Ama bolavuM ke samajavuM mithyA che. kAraNa ke paraspara viruddha dharma che mATe mithyA che. tevI ja rIte "tada: tarI tamityavatu'' A traNe zabdomAM liMga bhinna bhinna hovAthI avastu che. jema rakta Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 mAdhyacyASTaka - 16 jJAnasAra hoya te nIla na hoya ane nIla hoya te rakta na hoya tema A zabdo paNa bhinna bhinA liMgavALA hovAthI bhinna vAgyanA vAcaka che. je vastu paraspara aviruddha dharma-vizeSavALI hoya te ja vAstavika vastu che ema sajjana puruSo svIkAre che. jema "paTa: gugdha: nazaH" A traNe zabdothI vAcya vastu eka che. kAraNa ke samAna liMga ane samAna vacana vagere hovAthI. tethI ja zAstrakAro dvArA zAstromAM Ama kahevAya che ke "jyAM padArtha vAcAnI sAthe vyabhicAra na pAme te ja sAco zabda che." A pramANe A naya samAna liMga, samAna saMkhyA, samAna puruSa ane samAna vacanavALA zabdane ja sAco zabda mAne che. tethI ja tene zabdanaya kahevAya che. A ja nayanA ekAntavAdathI anugRhIta thayeluM darzana ekAnta-zabdanayavAdI kahevAya che. pratyeka padArthomAM pravRttirUpa tattvanuM kAraNa zabda ja che. Ama zabdanI pradhAnatAvALI A zabdanayanI mAnyatA che. tattvArthe zabdanayastribhedaH, sAmpratasamabhirUdvaivambhUtabhedAt / sAmprataM-vartamAnaM bhAvAkhyameva vastvAzrayata iti vartamAnakSaNavartivastuviSayo'dhyavasAyaH, tadbhavaH zabdaH sAmprataH, svArthe ko vA sAmpratikaH / anuyogadvArAdiSu bhinnAkhyAnena bhinnaiva vyAkhyAyate / yAM yAM saMjJAmabhidhatte tAM tAM samabhirohatIti samabhirUDhaH / so'bhidadhati tattvArthasUtramAM zabdanayanA traNa bhedo kahyA che - (1) sAmrata, (2) samabhirUDha, (3) evaMbhUta. AvA prakAranA traNa nAmathI traNa bheda kahyA che. sAskRta eTale vartamAnakAlIna, bhAvAtmaka je vastu tene ja A naya svIkAre che. vartamAnakAlIna ekakSaNa-mAtravartI vastunA viSayavALo je adhyavasAya te sAmpata. te sAmprata zabdathI bhava arthamAM pratyaya thatAM sAskRta zabda bane che athavA svArthamAM taddhitano vA pratyaya lAgatAM sApUtinA zabda paNa bane che. anuyogadvAra vagere Agama zAstromAM sAmpratasamabhirUDha ane evaMbhUta Ama bhinna bhinna nAmo hovAthI bhinna bhinna saMjJAnuM ja vyAkhyAna karAya che. nAma pramANe bhinna bhinna ja artha karAya che. temAM prathama sAmmatanaya samajAvyo. have samabhirUDhanaya kahe che - koIpaNa vastu mATe je je saMjJA kahevAya che te saMjJAne ja vadhAre bhAra ApIne svIkAre, te te zabdonI vyutpatti pramANe ja arthane mAne te samabhirUDha naya kahevAya che. te samabhirUDhanayanuM kahevuM che ke - Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka - 16 483 yadi liGgamAtrabhinnamavastu, visaMvAditvAt, raktanIlatAdivat, evaM sati mUlata eva bhinnazabdaM kathaM vastu syAt ? zabdena hi arthAd niruktiH kriyate, etasmAd niruktAdeSaH iti yatra tadbhedastadbhinnameva, yathA tu pUrvanayenaikaM kRtvocyate indrazakrAdiH tadavastu yathA ghaTajvalanAdi bhinnanimittatvAd anayorekatvena avastutA / evaM ghaTakuTayorapi ceSTAkauTilyanimittabhedAtpRthaktA / tathA prakRtipratyayopAttanimittabhedAd bhinnau zakrendrazabdau, ekArtho na bhavataH, viviktanimittAvabaddhatvAt gavAzvazabdavat / (athApi) pratItizca loke caivaM nirUDhatvAt, indrazabdasya purandarAdayaH paryAyAH ityetadanupapannam / evaM hi sAmAnyavizeSayorapi paryAyazabdatvaM syAdeva / yataH plakSa ityukte prAg vRkSe'sti sampratyayaH, astitve sampramohe ca sajJAntarakalpanAyAmihApi tarhi uktAdanuktapratipattau satyAM paryAyatvaprasaGgaH / praviza, piNDI bhakSaya ityasya gamAt / tathA'stirbhavatiparaH prathamapuruSe'prayujyamAne'pyastIti gamyate, vRkSaH plakSa ityukte'stIti gamyate nyAyAdastiparyAyaH prAptaH / (bhedaH sAdhIyAn ) tasmAd bhedasyArthanayAt dantihastinozcaikatvAprasaGgaH iti, evaM sajJAntarAbhidhAnamavastu iti / samabhirUDha naya paryAyavAcI nRpa-bhUpa ane rAjA ItyAdi zabdonA paNa bhinna bhinna artha svIkAre che. tethI te naya zabdanayane AvA prakArano Thapako Ape che ke - je je zabdonuM liMgamAtra bhinna hoya che te te vastu bhinna bhinna hoya che. taTa taTI ta8 nuM ekatva mAnavuM te jo avastu che, mithyA che. kAraNa ke badhA ja zabdo paraspara visaMvAdI che. jema nIla ane pIta zabdo bhinna bhinna hovAthI tenA bhinna bhinna artha che, tema taTa-taTI-ta8 zabdonA artho paNa bhinna bhinna che - Ama zabdanaya ! tuM mAne che. to je zabdo mUlathI ja bhinna che. jemake gRpa-bhUpa ane rAjA, te zabdono artha eka kema hoya? liMgabhede jo arthabheda hoya che to pachI zabdabhede vastubheda kema na hoya ? zabda dvArA (eTale ke zabdanI vyutpatti karavA dvArA) arthathI nizcita arthanuM kathana thAya che. sema nRn pAtIti nRpaH, bhuvaM pAtIti bhUpaH = Ama " // zahIthI AvA prakAranI nirukti thatI hovAthI manuSyonuM rakSaNa kare te nRpa ane pRthvInuM rakSaNa kare te bhUpa. Avo artha thAya che" Ama je je zabdo bhinna bhinna hoya che teno teno artha paNa tevo tevo bhinna-bhinna ja hoya che. naigama-saMgrahAdi pUrvanayo vaDe Indra, zaka, puraMdara vagere Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 mAdhyacyASTaka - 16 jJAnasAra zabdono je Indra evI ekatA karIne eka artha karAya che, te kharekhara avastu che, khoTuM che, mithyA che. kAraNa ke jo Ama bhinna bhinna zabdono paNa artha eka ja karIe to "ghaTa ane jvalana" ItyAdi zabdono artha paNa eka thaI jaze ane A pramANe bhinna bhinna nimitta (vyutpatti) hovA chatAM paNa jema ghaTa-jvalana zabdanI ekatA karavI te avastu che. tema nRpa-bhUpa ItyAdi zabdonI paNa ekatA karavI te avastu ja che. A pramANe vicAratAM ghaTa ane kuTa A banne zabdonI paNa bhinArthatA ja mAnavI ucita che. kAraNa ke ghaTa zabdanI nimittatA ceSTA che ane kuTazabdanI nimittatA kauTilyatA che. A rIte ceSTA ane kauTilyatA rUpa nimittabheda hovAthI jema ghaTa-kuTa zabdonA artho bhinna bhinna che te ja rIte zakra ane Indra A bane paryAyavAcI zabdomAM paNa prakRti ane pratyayathI prApta thayela evuM nimitta bhinna bhinna hovAthI banne zabdo paNa bhinna bhinna ja che ane artha paNa bhinna bhinna ja che. te bannene ekArthakatA kema hoya ? arthAta paryAyavAcI bane zabdo ekArthaka nathI. jema gAya ane azva zabdomAM prakRti ane pratyaya bhinna bhinna hovAthI artha bhinna bhinna che tema zakra ane Indra zabdomAM paNa vivikta) bhinna bhinna nimitta rahela hovAthI artha bhinna bhinna che. prazna :- kadAca ahIM koIka Avo prazna kare ke zakra-puraMdara-vajapANi vagere zabdo IndranA paryAyavAcI tarIke rUDha che. AvI pratIti lokamAM che. arthAt lokamAM Avo anubhava che ke IndrAdi zabdo paraspara paryAyavAcI che. eka ja arthane kahenArA che. tene bhinna bhinna arthavALA kema kahevAya ? uttara :- praznakAranI uparanI vAta yuktiyukta nathI. kAraNa ke jo bhinna bhinna zabdono artha eka ja thato hoya to sAmAnyavAcI ane vizeSavAcI zabdo paNa paryAyavAcI banI jAya ane teno paNa eka artha thavAnI Apatti Ave. kAraNa ke "A plakSa che" Ama kahyuM chate prathama to vRkSanuM astitva jaNAya che tethI je kahevAthI je jaNAya tene jo paryAyavAcI kahIe to jema nRpa kahevAthI bhUpa jaNAya che tema plekSa kahevAthI vRkSanuM astitva paNa jaNAya ja che. tethI ahIM paNa eTale ke plekSa kahevAthI astitva no bodha thAya che. temAM paNa paryAyAntaranI ja kalpanA karavI paDaze ane jo kharekhara Ama karAya to plekSa e vizeSavAcI vacana bolavAthI vRkSanuM astitva rUpa sAmAnya jaNAya che tethI vizeSa ane sAmAnya paNa paryAyavAcI ja thaze ane A rIte jyAM jyAM koIpaNa eka svarUpanA kathanathI anuktanI pratipatti thAya, tyAM sarvatra paryAyavAcI mAnavAno ja prasaMga Ave. je yathArtha nathI. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka- 16 485 jo uktathI anuktanI pratipattine paryAyavAcI kahIe to koI strI potAnA putrane kahe ke "viza'' tuM gharamAM to jA, Ama kahevAthI gharamAM paDelA "upADa akSaya' bhojanane kara. A artha paNa namatu = samajAI ja jAya che to tyAM paNa paryAyavAcI mAnavAno prasaMga Avaze. tathA "tirmavatipara:" jyAM jyAM koI kriyApada na hoya tyAM tyAM gati ane mati zabda adhyAharathI samajI levA. A rIte prathama puruSamAM na prayoga karAyelo paNa "pti athavA mati" jaNAya ja che. tethI te paNa jyAM jaNAze tyAM paryAyavAcI ja thaze. tathA "vRkSa: HkSa:" A vRkSa che, te plakSa che. Ama bolavAthI ti anukta hovA chatAM paNa jaNAya ja che. mATe vRkSa nnakSa ane mati A sarve nyAyanI rItie paryAyavAcI thavAno prasaMga Avaze. Ama ghaNI ja avyavasthA thaze. tethI sarve paNa zabdomAM vyutpatti pramANe bheda ja che. AvA prakArano artha pramANe naya hovAthI jema hasti ane azva zabdanI ekatAno aprasaMga che tema dakti ane hasti zabdamAM paNa (eTale ke paryAyavAcI zabdomAM paNa) ekatAno aprasaMga ja che. arthAt paryAyavAcI zabdomAM paNa vyutpatti pramANe arthano bheda ja che. mATe paryAyavAcI zabdomAM ekatAnI kalpanA karavI te avastu ja che. ekatA kalpavI te aprAsaMgika ja che. Ama samabhirUDha naya kahe che. ___ evambhUtanaya Aha-nimittaM kriyAM kRtvA zabdaH pravartate, na hi yadRcchAzabdo'sti ato ghaTamAna eva ghaTaH, kuTaMzca kuTo bhavati, pUraNapravRtta eva purandaraH, yathA daNDasambandhAnubhavanapravRttasyaiva daNDitvam-anyathA vyavahAralopaprasaGgaH, na cAsau tadarthaH, animittatvAt / evaMbhUtanayanuM kahevuM A pramANe che ke - koI paNa zabdanI pravRttimAM pota-potAnI kriyA e nimitta che. potAnAthI vAcya kriyAnuM nimitta karIne zabdano prayoga thAya che, paNa yadecchAe (game tema, game tyAM zabdano prayoga thato nathI. mATe kriyAkAle ja te te zabdano prayoga thAya che. jemake ghaTamAna kriyAvALo je padArtha te ja ghaTa kahevAya che. jalAdhAra banato hoya, strInA mAthA upara upADAto hoya, pANI lavAtuM hoya athavA laI javAtuM hoya. Ama ghaTanI ceSTA karatA ghaTane ja ghaTa kahevAya che. evI ja rIte kuTanakriyA karatA kuTane ja kuTa kahevAya che. IndramahArAjA nagarane vidAratA hoya tyAre ja puraMdara kahevAya che. jema daMDanA saMbaMdhanA anubhavamAM pravartelAne ja daMDI puruSa kahevAya che. arthAt lAkaDI rAkhato hoya tene ja lAkaDIvALo puruSa kahevAya che. paramAtmA jyAre tIrthanI sthApanA kare tyAre ja tIrthakara prabhu kahevAya che. jo Ama na vicArIe ane kriyAkAla vinA paNa te te zabdonA prayogo karIe to game tyAM, game te zabdono prayoga thavA lAge ane ema thAya to sarve lokomAM Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 mAdhyasthASTaka- 16 jJAnasAra cAlato vyavasthita je vyavahAra che teno lopa thaI javAno prasaMga Ave, tethI jyAM te te zabdavAcya kriyA nathI tyAM tyAM te A vivakSita padArtha nathI. eTale ceSTA na karato ghaTa e ghaTa nathI. kAraNa ke ghaTa zabdanA prayogamAM nimittabhUta je ceSTA che te tyAM nathI. Ama sarvatra kriyAzUnya zabdaprayoga karavA te avastu che. puna: nayasyAvayavavibhAgena vyAkhyAnamAha-nizcayena gamyante - uccAryante - prayujyante yeSu zabdAH te nigamAH-janapadAH, teSu-nigameSu janapadeSu ye akSarAtmakAnAM dhvanInAM sAmAnyanirdezAH abhihitAH uccAritAH zabdAH ghaTAdayaH, teSAmartho jaladhAraNAharaNAdisamarthaH zabdArthaparijJAnaM ceti zabdasya ghaTAdirartho'bhidheyaH, tasya parijJAnamavabodhaH "ghaTa" ityanenAyamartha ucyate, asya cArthasya ayaM vAcakaH / yadevaMvidhamadhyavasAyAntaraM sa naigamaH, sa sAmAnyavizeSAlambItyetad darzayatidezasamagragrAhI / yadA hi svarUpato ghaTo'yamiti nirUpayati, tadA sAmAnyaghaTa sarvasAmAnyavyaktyAzritaM ghaTAbhidhAnapratyayahetumAzrayatyataH samagragrAhIti / tathA vizeSata: sauvarNo mRnmayo rAjataH zveta ityAdikaM vizeSaM nirUpayati, tato dezagrAhIti bhaNyate naigamanayaH / have A ja sAta nayonA peTAbhedanA vibhAgapUrvaka eTale ke bheda-uttarabheda samajAvavApUrvaka tathA naigama, saMgraha A zabdo kevI rIte banyA che ? kaI kaI prakRti ane pratyayathI banyA che tenuM vyAkhyAna karatAM kahe che ke - naigamanayamAM vaparAto naigamazabda nigamazabda uparathI banyo che. nigama eTale janapada arthAt deza, te te zabdo nizcayapUrvaka jaNAya che, uccAraNa karAya che, prayoga karAya che - je je dezomAM, te dezo nima kahevAya che. te nigamomAM eTale ke dezomAM bolAtA akSarAtmaka te te dhvaninA sAmAnya nirdezapUrvaka kahelA eTale ke uccAraNa karAyelA ghaTa-paTa ItyAdi je zabdo che tathA teono je niyata artha che, jemake jalAdine dhAraNa karavuM, lAvavuM, laI javuM AvI kriyA karavAmAM samartha te ghaTa zabdano artha. zarIrAdinuM AcchAdana karavuM te paTa zabdano artha. A rIte ghaTazabda tathA tenA arthanuM jJAna karIne ghaTa zabdathI ghaTa nAmano padArtha kahevA lAyaka che, jANavA yogya che. tevA prakArano je avabodha karavo, "jemake "ghaTa" AvA prakAranA zabda vaDe AvA prakArano padArtha samajavAno che ane AvA prakAranA padArtha mATe Avo ghaTa zabda vAparavAno che." AvA prakAranI samajaNavALo mAnasika je je bhinna Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka- 16 487 bhinna adhyavasAya, vicAradhArA te naigamanaya kahevAya che. te nigamanaya sAmAnya ane vizeSa ema bannenA AlaMbanavALo che e ja jaNAve che - - jyAre ghaTanuM svarUpa samajAvavA "A ghaTa che" Ama kahevAya che tyAre sAmAnyathI sarva ghaTavyaktimAM raheluM, ghaTa zabdanA uccAraNanuM ane ghaTasaMbaMdhI jJAnanuM nimitta je ceSTAvALApaNuM athavA nIcethI pahoLA-pahoLApaNuM ane udarabhAgathI upara sAMkaDAsAMkaDApaNuM tathA upara kAMThalAnuM hovuM ItyAdi nimittano Azraya karIne ja sAmAnyathI ghaTazabda vaparAya che. A kAraNathI A kAle A naya sAmAnyagrAhI naigamanaya kahevAya che. paraMtu jyAre A suvarNano ghaTa che athavA mATIno ghaTa che, rUpAno ghaTa che, te zveta che, rakta che, zyAma che ItyAdi rUpe ghaTanA vizeSa-vizeSa svarUpano nirdeza kare che tyAre te naigamanaya dezagrAhI-naigamanaya kahevAya che. A pramANe naigamanaya be bhedathI samajAvyo. have saMgrahanaya samajAve che. __sAmprataM saGgrahasya avayavArthamAha - (arthAnAM sarvaikadezagrahaNaM saGgrahaH, tattvArtha, bhASya 1135) arthAnAM sAmAnyavizeSAtmakayorekIbhAvena grahaNamAzrayaNamevaMvidho'dhyavasAyaH saGgraho bhaNyate / ekIbhAvena grahaNameva draSTavyam yau hi sAmAnyavizeSau naigamAbhimatau, tau saMpiNDya saGgrahanayaH sAmAnyameva kevalaM sthApayati sattAsvabhAvam, yataH sattAto na vyatiricyate vizeSaH / have saMgrahanayano avayavabhUta artha vyutpattisiddha artha) samajAve che. (sarve paNa padArthomAM sarvane eka aMzarUpe (abhedarUpe) je grahaNa karavuM te saMgrahanaya kahevAya che.) sarve paNa padArtho sAmAnyAtmaka paNa che ane vizeSAtmaka paNa che. te banne svarUpone ekIbhAvarUpe karIne grahaNa karavuM, Azraya karavuM, AvA prakArano je adhyavasAya (vicAradhArA) te A saMgrahanaya kahevAya che. arthAt padArthone sAmAnya rUpe je grahaNa karavAM te saMgrahanaya jANavo. A nayanI dRSTi padArthonA ekIkaraNa tarapha pradhAnapaNe hoya che. naigamanaye je sAmAnya ane vizeSa mAnelA, te bannene saMpiSThita karIne arthAt ekameka bhAve karIne A saMgrahanaya kevala sattA sAmAnyarUpa sAmAnyane ja svIkAre che. vizeSane svIkArato nathI. kAraNa ke sattA sAmAnyathI vizeSa koI atirikta padArtha nathI. je koI vizeSo dekhAya che te sarve paNa sattA sAmAnyathI yukta ja che. tethI sattA sAmAnya e ja tattva che. tenAthI bhinna vizeSo jevuM koI tattva ja nathI. uti evA sAmAnyathI plakSa Amra vagere vizeSo bhinna nathI. vyavahAralakSaNAbhidhitsayAha-laukikAH vizeSAH taireva ghaTAdibhiH vyavaharanti, Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 mAdhyacyASTaka- 16 jJAnasAra teSAmupacAraprAyaH iti / "upacAro nAmAnyatra siddhasyArthasyAnyatra Aropo yaH" yathA kuNDikA sravati, panthA gacchati, udake kuNDikAsthe sravati sati kuNDikA stravatItyacyate, paruSe ca gacchati panthA gacchatIti evamapacArabahala ityarthaH / vistato vistIrNo'nekArtho jJeyo yasya sa vistRtArthaH adhyavasAyavizeSo vyavahAra iti nigadyate / - vyavahAranayanuM lakSaNa kahevAnI IcchAthI jaNAve che ke - vizeSadharmo e laukika che arthAt lokagamya che. tethI A vyavahAranaya vizeSa evA te ghaTAdi dharmo vaDe ja vyavahAra kare che. vaLI A vyavahAranaya A vizeSa dharmono prAyaH upacAra karavAnI pradhAnatAvALo che. arthAt upacArapaNe vastuno vyavahAra kare che. upacAra eTale ke "anyatra siddha thayelI vastuno anyatra Aropa karavo te" jemake "kuMDI jhame che, A mArga amadAvAda jAya che" A bane vAkyomAM jevuM bolIe chIe tevuM vAstavika svarUpa nathI. paraMtu kuMDI jhame che eTale ke "kuMDImAM raheluM pANI jhame che arthAt pANI Tapake che. Ama hovA chatAM AvuM bolAya che ke "kuMDI jhame che". tevI ja rIte "A mArge cAlanAro puruSa amadAvAda pahoMce che. Ama hovA chatAM paNa "A mArga amadAvAda jAya che" Ama bolAya che. AvA prakAranA ghaNI jAtanA upacAra karavAnI bahulatAvALo A vyavahAra naya hoya che. upacAra dvArA ghaNo vistRta eTale ke ghaNA ja vistAravALo aneka prakArano artha che zeya jene te vyavahAranaya kahevAya che. A pramANe vistRta arthavALo mAnasika je vicAravizeSa te vyavahAranaya jANavo. RjusUtralakSaNaM vyAcikhyAsayA Aha - (satAM saamprtaanaamrthaanaambhidhaanparijJAnamRgusUtra: (tattvArthabhASya-1/35) satAM vidyamAnAnA, na puSpAvInAmasatI, teSAmapi sattAnAM (samratAna) vartamAnAnAmarthInAM (vaTavIna) mithAnaM-zA, parijJAnaM avabodho vijJAnaM yat sa bhavati RjusUtraH / etaduktaM bhavati tAneva vyavahAranayAbhimatAn vizeSAn Azrayan vidyamAnAn vartamAnakSaNavartino'bhyupagacchannabhidhAnamapi vartamAnamevAbhyupaiti, nAtItAnAgate, tenAnadhIyamAnatvAt kasyacidarthasya, tathA parijJAnamapi vartamAnamevAzrayati, nAtItamAgAmi vA, tatsvabhAvAnavadhAraNAt / ato vastvabhidhAnaM vijJAnaM cAtmIyaM vartamAnamevetItthamadhyavasAyaH, sa 2DhanusUtra: rUti | have RjusUtranayane samajAvavAnI IcchAthI graMthakArazrI samajAve che ke "je je padArtho Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyasthASTaka - 16 489 vartamAnakAle sat che, hAjara che, vidyamAna che tenuM ja AdAna-pradAna (levaDa-devaDa) thAya che te mATe tevA vidyamAna padArthonA vAcaka zabdo paNa che ane te te zabdothI te te padArthono bodha paNa thAya che. Ama vartamAnakAlIna bhAvone ja grahaNa karanAro je naya te RjusUtranaya kahevAya che. tattvArthabhASyamAM 1/35 mAM A pramANe vyAkhyA lakhI che ke "je sat hoya, vidyamAna hoya paNa AkAzapuSpAdinI jema asat na hoya, evA te satpadArthomAM paNa arthAt sattAdharmavALA padArthomAM paNa sAMpratakAle eTale ke vartamAnakAle je ghaTa-paTa-naTa Adi padArtho vidyamAna che, hayAta che. tevA ja padArthonA vAcaka zabdo ane tevA ja padArthonuM jJAna thAya che. paraMtu atIta-anAgatabhAvonA vAcaka zabdo ke tevA bhAvonuM jJAna thatuM nathI. kAraNa ke te hAla sat nathI. Ama je naya kahe che te RjusUtranaya che. uparokta vAtano sAra ema che ke vyavahAramAM je je vizeSa bhAvo svIkArelA che te te vizeSa bhAvono ja A naya Azraya kare che. temAM paNa vizeSa bhAvonI aMdara paNa je je vizeSa bhAvo hAla vidyamAna che, vartamAnakAle jenI vRtti che tene ja A naya svIkAra kare che. tevA ja bhAvonA vAcakazabdo jagatamAM vidyamAna che. paNa atItakAlIna ke anAgatakAlIna padArthonA vAcakazabdo koI nathI. kAraNa ke tevA zabdo vaDe bolAvI zakAya, jANI zakAya tevA koIpaNa padArtho hAjara nathI. tethI AvA vAcakazabdo pravartatA nathI. tathA AvA prakAranA zabdothI padArthaviSayaka jJAna paNa vartamAnakAlIna ja thAya che. paraMtu atIta vastuviSayaka ke AgAmI vastuviSayaka jJAna thatuM nathI. kAraNa ke atIta tathA anAgatakAlIna vastuo asat hovAthI satsvarUpe te vastuone jANI zakAtI ja nathI, jo vastu ja asat che to tadvAcaka zabda ke te vastunuM jJAna kema thAya ? arthAt na ja thAya. A kAraNathI koIpaNa vastuno vAcaka zabda ke te te vastunuM jJAna vartamAnakAlIna hoya to ja thAya che tathA potAnI mAlikInI vastu hoya to ja te vastu kahevAya che. parAyI vastu hoya to te potAnI kAryasAdhaka na hovAthI avastu ja che. pArakAnI pAse lAkho rUpiyAnuM dhana hoya to paNa te dhana ApaNA kAryanuM sAdhaka na hovAthI kAMkarA barAbara che, arthAt avastu ja che. AvA prakArano adhyavasAya A naya kare che. A mATe A nayane RjusUtranaya kahevAya che. yathArthAbhidhAnaM zabdanayaH ( ta. bhA. 1 / 35 ) yatheti yena kAraNena bhAvarUpeNa nAmasthApanAdravyaviyutenArtho ghaTAdi: yathArthaH, tasyAbhidhAnaM zabdaH - yathArthAbhidhAnam, tadAzrayI yo adhyavasAyaH sa zabdanayatayA'bhidhIyate, vartamAnamAtmIyaM vidyamAnaM bhAvaghaTamevAzrayati netarAniti / Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyasthASTaka-16 jJAnasAra nAmAdiSu prasiddhapUrvAcchabdAdarthe pratyayaH sAmprataH ( ta. bhA. 1 / 35) arthe'bhidheye yaH pratyayo vijJAnaM, sa sAmprato nayaH / etaduktaM bhavati - nAmAdiSu prativiziSTa - vartamAnaparyAyApanneSvapi prasiddho vAcakatayA yaH zabdaH, tasmAt zabdAd bhAvAbhidhAyinaH taddvAcye'rthe bhAvarUpe pravRtto'dhyavasAyaH sAmpratAkhyAmAsAdayati / yato bhAva eva zabdAbhidheyo bhavati, tenAzeSAbhilaSitakAryakaraNAditi / 490 yathArtha evo zabdaprayoga te sAmpratazabdanaya che. eTale ke nAma, sthApanA ane dravyanikSepAthI rahita evo je bhAvanikSepA rUpa ghaTAdi padArtha che te ja yathArthapadArtha che. tenuM "ghaTa" evuM je nAma te ja sAcuM ghaTa evuM yathArthAbhidhAna kahevAya che. tenA ja AdhAravALo adhyavasAya (vicAravizeSa) che zabdanaya tarIke kahevAya che. zabdanaya AvA prakAranA yathArthAbhidhAnavALA bhAvanikSepAtmaka vastune ja vastu tarIke svIkAre che. tethI vartamAnakAlIna ane AtmIya evA vidyamAna bhAvaghaTane ja ghaTa kahevAya ema Icche che, paNa nAmAdi zeSa traNa nikSepAvALA padArtho arthakriyAkArI na hovAthI A naya tene zabdavAcya padArtha tarIke svIkArato nathI. nAmAdi cAre nikSepAmAMthI je nikSepAmAM pUrvakAlamAM prasiddhapaNe zabda pravarto hoya tevA zabdathI tevA vivakSita arthamAM je bodha thAya te sAmpratazabdanaya kahevAya che. A rIte prasiddha zabdathI prasiddha abhidheya arthamAM je bodha karavo te sAmpratazabdanaya kahevAya che. uparokta vAtano bhAvArtha A pramANe che prativiziSTa evA vartamAna paryAyane pAmelA nAma, sthApanA, dravya ane bhAva ema cAre nikSepAmAM paNa je zabda vAcaka tarIke jemAM prasiddha hoya, te zabda bhAvanikSepAno ja vAcaka bane che. kAraNa ke bhAvanikSepa ja vartamAna paryAyane pAmela che. zeSa nikSepA aupacArika che. A rIte je zabdathI je vastu vAcya hoya che tevA bhAvAtmaka padArthamAM ja pravartelo je adhyavasAya che te sAmpratazabdanayanI saMjJAne pAme che. kAraNa ke bhAvanikSepa ja zabdathI vAstavika vAcya bane che. je bhAva-ghaTa che te ja ghaTazabdathI vAcya bane che. kAraNa ke te bhAvanikSepAthI ja ghaTasaMbaMdhI saghaLAM ISTakArya karI zakAya che. jalAdhArAdi sarve arthakriyA bhAvaghaTathI thAya che. nAmAdi zeSa-nikSepAvAcI ghaTathI thatA nathI. mATe A sAmprata zabdanaya vartamAnakAlIna bhAvanikSepAne ja zabdavAcya padArtha tarIke Icche che. athAdhunA samabhirUDhalakSaNaM darzayannAha - vidyamAneSu vartamAnaparyAyApanneSu artheSu -ghaTAdiSu asaGkramaH- ityanyatrAgamanam zabdasya yat so'saGkramaH, yathA ghaTa ityasya Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka - 16 491 zabdasya vidyamAnaM ghaTaM ceSTAtmakaM virahayya nAnyatra kuTAdyarthe'bhidhAnasAmarthyamasti abhidheyatvAt / yadi cAsya zabdasya kuTAdirartho'bhidheyo bhavedevaM sati yathoktasarvasaratvAdayo doSA upajAyerana / nityato na zabdAntarAbhidheyo'rtho'nyasya zabdasyAbhidheyo bhavati / evamasaGkramaNagaveSaNaparo'dhyavasAyaH samabhirUDhaH / - have samabhirUDhanayanuM lakSaNa jaNAvatAM kahe che ke - vartamAnakAlIna paryAyane pAmelo hoya, vidyamAna padArtha hoya, sat vastu hoya, chatAM paNa ghaTa, kuMbha, kalaza Adi paryAyavAcI zabdomAM paNa asaMkramabhUta hoya (eka zabdano artha bIjA zabdamAM lAgu na paDe) evA arthane je mAne te samabhirUDhanaya kahevAya che. asaMkramabhUta artha eTale ke 3 cetrI manam = je zabdano je artha thato hoya te artha anya zabdamAM na ghaTavo joIe. nRpa ane bhUpa zabdano artha rAjA thato hovA chatAM evo artha karavo ke nRpa no artha mUpa mAM na jAya ane bhUpa no artha grupa mAM na jAya te asaMkrama kahevAya che. manuSyonuM rakSaNa kare te nRpa ane pRthvInuM rakSaNa kare te bhUpa. Ama asaMkramabhUta arthane je na mAne te samabhirUDha naya. evI ja rIte "ghaTa" AvA prakAranA zabdano artha ceSTAtmaka vidyamAna ghaTane tyajIne tenA vinA anyatra kuTAdinA arthamAM A ghaTa zabdanuM vAcaka tarIke sAmarthya saMbhavatuM nathI. te kAraNathI ghaTa zabdathI kuTAdi abhidheya banatA nathI. - jo ghaTa zabdano abhidheya artha jema ceSTAtmaka ghaTa che tema ja anya evA kuTAdi padArtho paNa jo ghaTa zabdathI vAgye mAnIe to uparokta nItirItithI game te zabda game te arthanA vAcaka tarIke vaparAya ane jo Ama thAya to sarva zabdomAM sarva artha kahevAthI saMkaratva vagere doSo Ave. mATe pratyeka zabdo potapotAnA pratiniyata arthamAM ja pravarte che. dareka zabdonA pota-potAnA artha niyata (nizcita) hovAthI koIpaNa zabdAntarathI (bIjA zabdathI) vAcya evo artha bIjA zabdathI vAcya banato nathI. A rIte koIpaNa zabdano vAcya artha bIjA koIpaNa zabdamAM praveza pAmato nathI. Ama asaMkramaNanI ja gaveSaNAmAM tatpara adhyavasAyavALo A samabhirUDha naya che. evambhUtasvarUpamAha-vyaJjanaM zabdastasyArtho'bhidheyo vAcyaM, tayorvyaJjanArthayoreva saGghaTanaM karoti "ghaTa" iti yadidamabhidhAnam, tacceSTApravRttasyaiva, jaladhAraNAharaNasamarthasya vAcakaM ceSTAM ca jalAdyAnayanarUpAM kurvANo ghaTo mataH, na punaH kriyAto nivRttaH / itthaM yathArthatAM pratipadyamAno'dhyavasAyaH evambhUto'bhidhIyate / Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 mAdhyasthyASTaka - 16 nanu nayA iti kaH padArthaH ? " nIyante pradarzyante iti nayA: " sAmAnyAdirUpeNa arthaM prakAzayanti svArthaprApaNena prApakAH kurvanti tattad vijJAnamAtmanaH iti kArakAH, apUrvaM sAdhayanti zobhanAmanyonyavyAvRttyAtmikAM vijJaptiM janayanti ataH sAdhakAH, evaM nirvartakopalambhakAdiparyAyAH tattvArthataH jJeyA: / atra kartR-kriyayorabhedo'sti, yataH sa eva padArthaH kartA ityevaM vyapadizyate svatantratvAt / tathA sa eva ca sAdhyAtmanA vartamAnakriyA ityAkhyAyate / ato'nayornAtyantiko bhedaH / jJAnasAra have evaMbhUtanayanuM svarUpa kahe che. A naya vyaMjana (eTale zabda) ane arthano (padArthano) paraspara saMbaMdha kare che. je zabdathI vAcya (abhidheya) je artha thato hoya teno ja paraspara saMbaMdha joDe che. jemake "A ghaTa che" AvA prakArano je zabda pravarte che te ghaTazabda ghaTamAM tyAre ja vaparAya ke jyAre ghaTapadArtha ghaTasaMbaMdhI ceSTAmAM pravRtta hoya, arthAt jalane dhAraNa karavuM, jalane lAvavuM-laI javuM ItyAdi ceSTA karavAmAM samartha evo ja padArtha jyAre jalAdine dhAraNa karavAnI ke lAvavA-laI javAnI kriyAne karato hoya tyAre ja ghaTa zabdano vAcaka tarIke ane ghaTapadArthano vAcya tarIke upayoga kare che. paraMtu jalAdhArAdi kriyA karIne nivRttimAna ghaTane A naya ghaTa kaheto nathI, khAlI paDelA ghaTa, uMdhA vALelA ghaTa, kANA ghaTa, tirADavALA ghaTane A naya ghaTa kaheto nathI. A pramANe je padArthanuM jevuM nAma che tevuM ja kAma hoya ane tevuM ja kAma te padArtha karato hoya tyAre ja yathArthatAne joIne vastu tarIke svIkAranAro je abhiprAya te evaMbhUta naya kahevAya che. pratyeka zabdo pota-potAnI vAcya kriyAmAM pravartatA hoya tyAre ja te te zabdathI vAcya tarIke te te vastune je naya svIkAre che te evaMbhUtanaya kahevAya che. prazna :- A nayo e zuM padArtha che ? koI tevA mANaso che ? ke mANasonA mananA abhiprAyo che ? ke bhinna bhinna dRSTio che ? A nayo che zuM ? uttara :- jenA vaDe padArtho jaNAvAya, padArthonuM sAcuM svarUpa dekhADAya, padArthonA svarUpane jaNAvanArA A vicAravizeSo che, mAnasika abhiprAyo che. A nayo e mANaso nathI paNa mANasonA vicAro, abhiprAyo, Azayo che. (1) A nayo sAmAnya ane vizeSa, bheda ane abheda, vaikAlika ane vartamAnakAlIna ItyAdi rUpe padArthane prakAzita kare che. pota-potAnA niyata arthane jaNAve che mATe prApaka kahevAya che. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka - 16 493 (2) AtmAmAM tevA tevA prakAranuM jJAna utpanna kare che, jJAnano prAdurbhAva kare che te mATe kAraka kahevAya che. (3) je jJAnadeSTi apUrva artha sAdhI Ape che, paraspara vyAvRtti svarUpa suMdara jJAnadazAne janma Ape che - te kAraNathI A nayone sAdhaka paNa kahevAya che. (4) A ja rIte navA navA arthanI buddhimAM racanA kare che. mATe nirvartaka kahevAya che. tathA viziSTa viziSTa jJAna Ape che. mATe upalaMbhaka paNa kahevAya che. A rIte A nayonA ja kAraka-prApakasAdhaka-nirvartaka ane upalaMbhaka vagere paryAyavAcI zabdo paNa tattvabhUta arthathI bharelA jANavA. uparokta sarve vyutpattisiddha arthamAM kartA ane kriyAno paraspara abheda jANavo. kAraNa ke te ja padArtha jJAna karAvanAra tarIke svataMtra hovAthI kartA kahevAya che. tathA te ja padArtha sAdhyamAna svarUpe - karAtI kriyAnI apekSAe vartamAnakriyA svarUpa che Ama paNa kahevAya che. A kAraNathI A bannemAM (kartA ane kriyAmAM) Atmattika bheda nathI. athaite nayAH tantrAntarIyAH matAntarIyA, atha ca svatantrAH sapta vA jinavacanavibhajanazIlAH pakSagrAhiNaH matibhedA vA / evaM sarvatra mithyAtvAdapi pratipattiM prApnoti tena punaH sUrirAha-iti atrocyate, naite tantrAtarIyAH, nApi svatantrAH / kiM tarhi ? tadAha-vijJAnagamyasya jIvAdeH svasaMvedyasya vAcyasyArthasya ghaTapaTAderadhyavasAyAntarANi vijJAnabhedAH, vastvevAnekadharmAtmakamanekAkRtinA jJAnena nirUpyate / ekavastuviSayA jJAnavizeSAH te codAharanti / prazna :- A sarve nayo zuM anya anya zAstrakAro che? ke navA navA mato che? ke svataMtra sAta prakAranA vicAravizeSo che ke jinezvara paramAtmAnA vacanano vibhAga karavAnA svabhAvavALA potapotAnA pakSane ja pakaDI rAkhanArA svataMtra evA buddhibhedo che ? A nayo e che zuM? AvA ekAntavAdavALA athavA bhinna bhinna abhiprAyavALA mithyAtvathI bharelA evA nayothI paNa zuM samyagbodha prApti thAya? Avo prazna thavAthI sUrimahArAja uttara Ape che. uttara :- A sAta nayo e anya anya navA navA zAstrakAro paNa nathI ane navA navA matabhedo paNa nathI. tathA svataMtra abhiprAyo paNa nathI. tyAre che zuM? e to kaho. viziSTa evA jJAnathI jANI zakAya tevA jIva-ajIva vagere tAttvika padArtho ke je Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 mAdhyacyANaka- 16 jJAnasAra potAnA pAramArthika anubhavathI samajI zakAya che, tevA prakAranA vAcya padArthone bhinna bhinna rIte jANavAnA ane samajavAnA upAyAtmaka vicAravizeSa svarUpa vijJAnanA bhedo che. koIpaNa ekavastune bhinna bhinna vivakSAthI jANIe to eka vastu paNa aneka svarUpAtmaka samajAya che. jemake "amadAvAda zahera che" te kaI dizAmAM AvyuM che? Avo koI prazna kare to suratanI apekSAe uttaramAM, pAlanapuranI apekSAe dakSiNamAM, rAjakoTanI apekSAe pUrvamAM ane kalakattAnI apekSAe pazcimamAM che. Ama aneka uttara maLaze ane te sarve uttara sAcA hoI zake che. A rIte koIpaNa eka vastu, je aneka dharmAtmaka che tene aneka prakAranA jJAna vaDe - bhinna bhinna vivakSAe vicAratAM je aneka prakAre nirUpaNa karAya che. te naya che. koIpaNa eka ja vastunA viSayavALA jJAnavizeSa che. bhinna bhinna abhiprAyo che. judI judI vivekSAthI vicArAyela zeyanA dharmone jaNAvanArA jJAnanA prakAro che. te udAharaNa sAthe A pramANe che. "ghaTaH" ityukte naigamaH lokaprasiddhakumbhakAraceSTAnivRttaH pRthubudhnodarAkAraH jalaghRtakSIrAdInAmAharaNe dezAntarasaJcaraNe samarthaH pAkajAdikriyAniSpannaH dravyavizeSaH, kanakopalajAdisamagrasAmAnyavizeSavyaktibhedagrAhakaH sngklpyogyttsttaadideshgraahkvijJAnavizeSepa Ta: (tti citte) I evaM jIvo'pi lokaprasiddhacetanAyogavyApAraH ceSTAnivRttaH zarIrAkArAsaGkhyeyapradezAnekasaMsthAnarUpaH AhAravihArakriyAsamarthaH naranArakAmarAdirUpaH aMzataH jJazarIrAdyaparyAptAdisamagrataH paryAyAdidravyavizeSo jIvaH / ghaTa" Avo zabda bolAye chate naigamanaya AvA prakAranA padArthane ghaTa kahevAya ema samaje che ke (1) je padArtha sAmAnyathI lokamAM prasiddha evA kuMbhakAranI ghaTa banAvavAnI ceSTAthI (kriyAvizeSathI) banelo hoya, (2) udarabhAgathI nIcenA bhAgamAM pahoLo pahoLo ane udaranA bhAgathI upara sAMkaDo sAMkaDo che AkAra jeno evo padArtha, (3) pANI, ghI ane dUdha jevI aneka vastuo bharavA mATenA AdhArakAryamAM samartha, (4) pANI, ghI, dUdha vagere vastuo bharIne eka dezathI bIjA dezamAM laI javAmAM samartha, (5) agninA bhaTTAmAM pakavavAthI pAkajAdi kriyAthI (pAko) banelo, AvA prakArano je padArthavizeSa te ghaTa kahevAya che. tathA suvarNano banelo, pattharano banelo, Adi zabdathI mATIno ane rUpAno banelo, Ama samagra evA sAmAnya dharmathI ane vizeSa dharmathI vyaktigata aneka bhedavALo arthAta Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka - 16 495 aneka-ghaTavyaktisvarUpa A ghaTa hoya che. AvA arthane grahaNa karanAro A naya che. vaLI A naya upacAragrAhI paNa che. tethI citramAM citarelA ghaTane, kANA ghaTane tathA khAlI ghaTane paNa ghaTa tarIke svIkAre che. Ama vizALa dRSTivALo A naya che. tathA A nagamanaya AvA svarUpavALA jIvane jIva samaje che te A pramANe - lokamAM prasiddha evI cetanAnA (jJAnazaktinA) vyApAravALo, mana-vacana-kAyAnA yogavyApAravALo, gamanAgamananI kriyAthI yukta, zarIra pramANenA AkAravALo, asaMkhyapradezavALo, bhinna bhinna aneka saMsthAnavALo, vividha prakAranA rUpavALo, AhAra, nihAra ane vihArAdi kriyA karavAmAM samartha, tathA nara, nAraka ane amarAdi rUpa bhinna bhinna paryAya pAmanAro, aMzathI jJazarIra, bhavyazarIra vagere paryAyavALo tathA aparyApta ane paryAptAdi paryAyavALo Ama samagrapaNe anaMta-anaMta paryAyAdi (paryAya ane guNo) vALo je padArthavizeSa te jIva kahevAya che. A naigamanaya AvA svarUpavALA jIvane jIva mAne che. have saMgrahAyanI mAnyatA kevI hoya che ? te samajAve che. saGgraha ekasmin ghaTe bahuSu vA ghaTeSu nAmasthApanAdravyalakSaNeSu atItAnAgatavartamAneSu paryAyeSu sAmAnyaghaTasampratyayaH ghaTajJAnam / tathA jIve jIveSu vA nAmAdinikSeparUpeSu trikAlaparyAyeSu sAmAnyajIvasattAgrAhakajJAnavizeSaH, sUkSmanigodAt siddhatvaparyanteSu taccharIreSu ca jJazarIrabhavyazarIrarUpeSu ca tulyajIvajJAnavizeSasaGgrahAdhyavasAyaH, AdhikyenAvasIyante paricchidyante (padArthAH) tato yena so'dhyavasAyaH / - ghaTa padArthane viSe ane jIva nAmanA padArthane viSe saMgrahanaya A pramANe mAne che. eka ghaTa hoya ke bahu ghaTa hoya paNa sarva ghaTane A naya "ghaTa" sAmAnyapaNe svIkAre che. tathA nAmaghaTa, sthApanAghaTa ane dravyaghaTane viSe paNa A naya "ghaTa" sAmAnyane svIkAre che. tathA atItaghaTa, anAgataghaTa ane vartamAnaghaTa ema aneka paryAyane pAmelA sakala ghaTane "ghaTa" sAmAnyapaNe A naya svIkAre che tathA sonAnA, rUpAnA, tAMbAnA, mATInA ke anya koI jAtinA ghaTane paNa sAmAnya ghaTapaNe A naya svIkAre che. TuMkANamAM A nayanI dRSTi saMgraha karavA tarapha ekIkaraNa karavA tarapha vadhAre doDe che. pRthakkaraNa tarapha A naya upekSA seve che. evI ja rIte jIvane viSe paNa jANavuM. eka jIva hoya ke aneka jIva hoya, tevI ja rIte nAmAdi koIpaNa nikSepAvALo jIva hoya, traNe kAlanA bhinna bhinna aneka paryAya Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 mAdhyasthyASTaka - 16 jJAnasAra pAmavA chatAM te sarvaparyAyomAM jIvadravya tenuM te ja hoya che. Ama jIvanA abhedane grahaNa karanAro, sAmAnyapaNe jIvanA astitvamAtra rUpe sattAne grahaNa karavAnA svarUpavALuM je jJAnavizeSa te jIva nAmanuM dravya che. sUkSmanigodathI prAraMbhIne siddhatva-avasthA prApta thAya tyAM sudhInA caDa-utArarUpe aneka aneka paryAyo Ave ane jAya temAM jIva ekano eka tulya ja rahe che. Ama jIvarUpe tulyapaNe grahaNa karanArA jJAnavizeSanA saMgrahAtmaka je adhyavasAya vizeSa te jIvadravya che tathA saMsArI aneka prakAranA audArika, vaikriya, AhArakAdi zarIromAM vartanAra hoya ke jJazarIrarUpa jIva hoya ke bhavyazarIrarUpa jIva hoya ItyAdi sarva prakAranA paryAyomAM vartanArA jIvane "A sarve jIva mAtra che, tulya jIva che.'" Ama tulyapaNeabhedapaNe jIvane grahaNa karanAra jJAnavizeSanA saMgrahasvarUpa je adhyavasAya che AvI je vicAradhArA tene saMgrahanaya kahevAya che. te kAraNathI phalitArtha evo nIkaLe che ke "je adhyavasAya dvArA padArthomAM abhedapaNuM adhikatAe jaNAya, abhedarUpe vadhAre bodha karAve te adhyavasAyane saMgrahanaya kahevAya che. vyavahArastu jalAdyAharaNAdivyavahArayukto ghaTo ghaTaH, sukhaduHkhavettRtvAdivyavahAraparo jIvo jIvaH / vyavahAranayanI apekSAe jalAdi padArthone lAvavA-laI javAnA vyavahArathI yukta evo je ghaTa te ghaTa kahevAya che. arthAt ghaTAkAratA jemAM vidyamAna che ane potAnuM jalAdi lAvavA-laI javAnuM kAma karI zake tema che tevA ghaTane ghaTa kahevAya che. tathA sukha-duHkhAdi bhAvone jANavA-anubhavavA AdinA vyavahArayukta je jIva te jIva kahevAya che. A nayanI dRSTi saMjJI paMcendriya tathA vikalendriyAdi jIvo ke je sukha-duHkhano anubhava karavA samartha che tevA jIvane jIva mAne che. RjusUtrastu vartamAnanAmasthApanAdravyabhAvaghaTAnAM ceSTAdiparyAyANAM vAcako ghaTaH, evaM caturnikSepamayo jIvaH dravyabhAvaprANAdhAratvajIvatvavastutayA vartamAno grAhyaH / RjusUtranaya vartamAnakAle vidyamAna evA nAmaghaTa, sthApanA ghaTa, dravyaghaTa ane bhAvaghaTa Ama cAre nikSepavartI ghaTane ghaTa kahe che ke je ghaTa ghaTasaMbaMdhI ceSTAdi paryAyono vAcaka banI zake che evI ja rIte cAre nikSepAmAM vartatA jIvane jIva mAne che ke je jIva IndriyAdi dravyaprANone tathA jJAnAdi bhAvaprANone dhAraNa kare che. Ama prANadhAraNa karavApaNuM ane jIvana jIvavApaNuM jenAmAM varte che. te dharme karIne jIvane jIva kahe che. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka - 16 497 sAmpratastu ghaTatvazabdavartamAnasarvaparyAyagrAhI jIvatvAdinAmaparyAyavyaktavRttiH jhIva rUti ! sAmrata nAmano zabdanaya "ghaTapaNe" jene kahI zakAya tevA ghaTa zabdathI vAcyapaNe hAla vartatA ghaTa ghaTa kahe che athavA ghaTasaMbaMdhI sarva paryAyone grahaNa karavAvALo A naya che. ghaTanAM kAryo jemAM thAya che ghaTa-kalaza-kuMbhAdi samAna liMgavAcI zabdo dvArA jene bolAvAya che te padArthane A naya ghaTa mAne che. evI ja rIte jIvana jIvavuM ItyAdi jIva nAmanA paryAyamAM vyaktapaNe jenI vRtti che tene jIva kahe che. jenI jIvanaprakriyA varte che, jIvana jIve che, jIvana jIvavA samartha che tene jIva kahevAya che. Ama A naya kahe che. samabhirUDhastu ghaTe kuTatvAdiparyAyAsaGkramarUpaH yatparyAyavRttitatsamuditaparyAyAbhidhAyijIvAnyataraparyAyo'saGkramasvaparyAyavAcako jIvaH samabhirUDha naya ghaTa-kuTa-kalaza-kuMbha ItyAdi paryAyavAcI zabdonA evA artha kare che ke paraspara saMkrama na thAya. arthAt paryAyavAcI zabdonA bhinna bhinna artho kare che. evI ja rIte jIva, AtmA, cetana, dehI ItyAdi paryAyavAcI zabdonA paNa asaMkrama svarUpa artha svIkAre che. eka zabdano artha paryAyavAcI bIjA zabdamAM javo na joIe. A rIte je zabda je paryAyabhUta arthano vAcaka hoya te paryAyamAM vartanArA jIvane jIva kahe che. jIvadravyanA sarve paNa je paryAyavAcI zabdo che temAM jIvana jIvavArUpa paryAya jemAM hoya te jIva, jJAnAdi guNo che te AtmA, caitanyadharmayukta che te cetana ane zarIradhArI che te dehI Ama jIvanA koIpaNa paryAyavAcI zabdomAM paraspara saMkrama na thaI jAya tevo artha karIne potAnI pratiniyata kriyAvALA paryAyano vAcaka jIva che Ama A naya mAne che. sArAMza ke paryAyavAcI zabdomAM vyutpatti pramANe alaga alaga artha kare che. koIpaNa eka padArtha mATe vaparAtA ekArthaka zabdono A naya eka artha svIkArato nathI, bhinna bhinna artha kare che. evambhUtastu jJAnadarzanasampUrNaparyAyapravRttivartI jIvaH ityabhidhAyakaH-uktaM ca tattvArthavRttau - evaMbhUta nAmano naya jalAdhArAdi arthakriyA karatA ghaTane ja ghaTa kahe che. je ghaTa ghaTanI arthakriyA karato nathI tene eTale ke ceSTAzUnyane ghaTa kema kahevAya? ane jo ceSTAzUnyane paNa ghaTa kahIe to pachI game te padArthane paNa ghaTa kema na kahevAya ? sarvane paNa ghaTA Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 mAdhyacyASTaka - 16 jJAnasAra kahevAno prasaMga Ave. Ama ativyApti thAya evI ja rIte jJAna, darzana, cAritra Adi zuddha evA potAnA saghaLAe paNa paryAyonI pravRttimAM vartatA jIvane ja jIva kahevAya. Ama A naya kriyApariNata arthane mAne che. tattvArthasUtranI TIkAmAM kahyuM che ke - naigamena dezagrAhiNA, saGgraheNa sAmAnyagrAhiNA, vyavahAreNa vizeSagrAhiNA, RjusUtreNa vartamAnavastugrAhiNA, zabdena vartamAnabhAvagrAhiNA, samabhirUDhena pratizabda bhinnArthagrAhiNA, evambhUtena svasvaparyAyagrAhiNA, ityAdyanekajIvAjIveSu nayacAlanA tattvArthavRttitaH jJAtavyA / tatra jJAne kiJcid bhAvyate - dezagrAhI arthAt aMzagrAhI evA naigamanaya vaDe, sAmAnya mAtragrAhI evA saMgrahanaya vaDe, vizeSa vizeSane grahaNa karanArA evA vyavahAranaya vaDe, vartamAnakAlIna vastune grahaNa karanArA evA RjusUtranaya vaDe, vartamAnakAlIna evA bhAvanikSepAne ja grahaNa karanArA zabdanaya vaDe, pratyeka zabdano bhinna bhinna artha karanArA evA samabhirUDhanaya vaDe ane potapotAnA paryAyane anusAra kriyAmaya arthane grahaNa karanArA evA evaMbhUtanaya vaDe, ItyAdi aneka prakAre nayonI cAlanA (vicAraNA) jIva-ajIvAdi sarve padArthomAM tattvArthasUtranI TIkAnA AdhAre jANavI joIe. jethI buddhi vizAla thAya, paramArthatattva grahaNa thAya, dRSTi khule. tyAM jJAna upara A nayonI cAlanA kaMIka aMze vicArAya che. tatra naigamaH akSarAnantabhAgarUpazcetanAMza ekendriyAvasthaH jJAnam / saGgrahaH sAmAnyasattAstho jJAnapariNAmo jJAnam / vyavahAraH aSTaprakAramapi jJAnaM vastuparicchedakatvAt / RjusUtraH samyagdRSTerarhadabhihitatattvazraddhAyinaH yadindriyajamanindriyajaM ca tatsarvaM jJAnam / mithyAdRSTeH sarvameva viparyAsaH / zabdastu zrutajJAnakevalajJAne jJAnam / tatra sAmprataH zrutAdijJAnacatuSTayaM jJAnam / samabhirUDhaH zrutajJAnakevalajJAne jJAnam / evambhUtaH kevalajJAnaM jJAnam / ityevaM svapakSasthApanaparaiH nayaiH svAbhimataprakAzakaiH aneke vaktAraH prativadante-vivAdAspadIbhavanti / tatra yeSAM manaH samazIlaM te madhyasthA ucyante, ityevaM mAdhyasthyaM samAzrayaNIyam // 3 // tyAM naigamanaya aMzagrAhI che tethI akSarano anaMtamo bhAga evo cetanAno aMza jene jene anAvRta che. arthAt akSaranA anaMtamA bhAga jeTalI cetanA jenI jenI khulI che tevA tevA jIvomAM rahelo, ekendriyanI avasthAnI tulya je bodha te jJAna kahevAya che. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyasthASTaka - 16 499 saMgrahanayanI apekSAe sAmAnyapaNe sattAmAM rahelo AtmAnA guNarUpa je jJAnapariNAma te jJAna kahevAya che. vyavahAranayathI mati Adi bhedavALuM AThe prakAranuM je jJAna te jJAna kahevAya che. kAraNa ke te AThe prakAranuM jJAna vastuno bodha karAve ja che. RjusUtranayathI arihaMtaparamAtmAe kahelAM tattvo upara zraddhA karanArA samyagdaSTi AtmAnuM Indriyajanya ane anindriya janya-manojanya je jJAna che te sarve jJAna kahevAya che ane mithyArdaSTinuM saghaLuMya jJAna viparIta jJAna eTale ke ajJAna kahevAya che. zabdanayathI (uttarabheda traNe sAthe laIe to sAmAnyathI) zrutajJAna ane kevalajJAna ema be jJAna ja jJAna kahevAya che. kAraNa ke vAstavikapaNe te be jJAna ja sva-parano upakAra karanArAM che. paNa vizeSa vicAra karIe to sAmpratazabdanayathI zrutAdithI kevalajJAna sudhInAM cArajJAna e jJAna che. kAraNa ke zrutajJAna sva-para-upakAraka che mATe. ane avadhi Adi jJAno Indriya Adi parane AdhIna na hovAthI te ja paramArthathI jJAna che. matijJAna bhASAtmaka na hovAthI paranuM upakAraka nathI tathA Indriyone AdhIna hovAthI parokSa che mATe te jJAna A nayathI jJAna kahevAtuM nathI. samabhirUDhanayathI zrutajJAna ane kevalajJAna e ja pAramArthikapaNe jJAna che. A bethI ja sva-parano upakAra thAya che. evaMbhUtanayathI eka kevalajJAna e ja sAcuM pAramArthika jJAna che. kAraNa ke te paripUrNa che. paranI apekSA vinAnuM ane anaMtakAla sAthe rahenAruM che. A pramANe pota-potAnA pakSanI sthApanA karanArA ane pota-potAnI mAnyatA pramANe tattvano prakAza karanArA evA nayo vaDe bolanArA aneka vaktAo paraspara vAda-vivAda kare che. sarve nayo bhinna bhinna dRSTithI bhinna bhinna abhiprAya jaNAve che. AvA avasare je mahAtmA puruSonuM mana samazIla che (samabhAvavALuM che, taTastha che). koIpaNa eka bAjunI kheMcatANavALuM nathI te mahAtmAo madhyastha kahevAya che. AvA prakAranA mAdhyasthyano Azraya karavo joIe. nayo bhinna bhinna dRSTi kahe ane te nayathI te sAcuM paNa hoya che. mATe uMcAnIcA na thatAM kASAyikapariNAma na lAvatAM sarvane te te dRSTithI samajavA prayatna karavo. A ja sAcI madhyasthatA che. gA svasvakarmakRtAvezAH, svasvakarmabhujo narAH / na rAgaM nApi ca dveSaM, madhyasthasteSu gacchati // 4 // Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyasthASTaka- 16 jJAnasAra gAthArtha H- saMsAramAM rahenArA sarve paNa jIvo pota-potAnA kAryamAM ja karyo che Aveza (gADha pariNAma) jeNe evA che tathA potapotAnA pUrve bAMdhelA karmonA udayavALA che. tethI tevA jIvo upara je AtmA rAga paNa nathI karato ane dveSa paNa nathI karato te AtmA madhyastha kahevAya che. 4 500 TIkA :- "svasvarma kRti'-teSu rmAMyeSu madhyastha:-sacitta:, na rAma ca punaH na dveSaM gacchati / kathambhUtAH narAH ? svasvakarmakRtAvezA:- sve sve karmaNiAtmIyAtmIye karmaNi kRtaH Avezo yaiste svakIyakarmavazA ityarthaH / sarve svasya karmaNaH bhoktAraH ityanena svakRtakarmavipAkodaye zubhe ca azubhe ca vipAkaprApte sati samAnacetovRttiH surendravRndavanditacaraNo'pi tathA dInajanaiH lubdhakadhIvaraiH viDambyamAno'pi na rAgaM ca na dveSaM ca gacchati saH madhyasthaH samacittaH ucyate / uktaJcAvazyakaniryuktau vivecana :- naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta ItyAdi nayo potapotAnA abhiprAya pramANe koIpaNa vivakSita eka vastu upara bhinnabhinna vicArasaraNI dhAraNa kare che te sarve abhiprAyomAM tathA pUrvakAlamAM bAMdhelA zubhaazubha karmonA udayakAle AvelI sukha-duHkhAtmaka paristhitimAM jenuM citta sama-svabhAvavALuM che. koIpaNa nayanA abhiprAya tarapha ke koIpaNa karmanA udayajanya phaLa tarapha jene rAga paNa nathI ane dveSa paNa nathI, sukhAdi bhAvavALI puNyodaya-yukta sthitimAM jene rAga nathI tathA duHkhAdi bhAvavALI pApodaya-yukta sthitimAM jene dveSa nathI te madhyastha kahevAya che. A madhyastha mahAtmAo kevA hoya che ? pUrvakAlamAM pota pote bAMdhelAM ane hAla udayamAM AvelAM karmonA kAraNe prApta karAI che caDatI-paDatIvALI sukhI-duHkhI avasthA jeo vaDe evA te mahAtmAo potapotAnA karmone bhogavanArA hoya che. zubha karmono vipAkodaya hoya ke azubha karmono vipAkodaya hoya ema banne prakAranA karmodayakAle samAna cittavRttivALA A mahAtmAo che. kyAreka ghaNo puNyodaya vipAkamAM Ave ane deva-devendronA vRnda vaDe caraNo vaMdana karAtAM hoya to paNa rAgadazAne pAmatA nathI ane kyAreka ghaNo pApodaya vipAkamAM Ave ane tenAthI halakA, tuccha mANaso vaDe viDaMbanA karAtA hoya, athavA zikArI ane macchImAra Adi jevA ghAtakI mANaso vaDe du:kha pamADAtA hoya to paNa dveSabhAvane pAmatA nathI. sukhaduHkhanI paristhitimAM je samabhAvavALA rahe che te mahAtmAo madhyastha kahevAya che. Avazyakaniyukti nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 501 jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka- 16 vaMdijjamANA na samukkasaMti, helijjamANA na samujjalaMti / daMteNa citteNa calaMti dhIrA, muNI sayA samugghAiyarAgadosA // 866 // A mahAtmA munio vaMdana karAtA chatA utkarSa pAmatA nathI tathA hIlanA karAtA chatA leSa pAmatA nathI, paraMtu nAza karyo che rAga ane dveSa jeoe evA A muni mahAtmAo dhIra thayA chatA haMmezAM damana karAyelA citta dvArA pravarte che. I866ll Ill manaH syAd vyApRtaM yAvat, paradoSaguNagrahe / kAryaM vyagraM varaM tAvanmadhyasthenAtmabhAvane // 5 // gAthArtha - jyAM sudhI mana pArakAnA doSa ane guNo grahaNa karavAmAM vaparAyeluM rahe che te kAmamAM ja vyApta rahe che tyAM sudhI AtmatattvanA ciMtanamAM manane vyagra karavuM e ja parama kArya che. pI. TI :- "manaH syAd vyApRtamiti"-paradoSaguNagrahaNe yAvad manaH vyApRtaM -vyApAravat syAt, tAvat AtmabhAvane-AtmasvarUpacintane vyagraM-tadAyattaM varaM-pradhAnaM kAryam / kena madhyasthena puruSeNa samabhAvAsvAdanarasikena / ityanenAtmasvarUpasyAmUrtasyAgurulaghuSaDguNahAnivRddhipariNamanotpAdavyayadhrauvyatAlakSaNasvarUpacintanaguNapravRttiH guNAntarasahakArapravRttisvarUpacintanAdikaM, tatra cintane vyagrasya sAMsArikaguNadoSacintanAvakAza eva na bhavati / / ata eva nirgranthAzcintayanti bhAvanAcakram, ghoSayanti dravyAnuyogagrantham, prazrayanti parasparasvabhAvavibhAvapariNAmam, vilokayanti AtmasvarUpaM sAvaraNaM nirAvaraNam, vibhajayanti hetugaNapariNAmam, tyajanti azuddhanimittAni, vicArayanti nikSepAkSepam, sammIlayanti nayAnuyogam, tanmayIbhavanti dhyAnAdiSu, yato'nAdivibhAvAnugatacetanAvIryapravartanagRhItaparasvarUpopAdeyatayA paradoSaguNAvalokanAzuddhacintananivAraNArthaM manaH syAdvAdAnantapaJcAstikAyasvarUpAvalokanAjIvaheyajIvopAdeyajJAnaM kAryamiti // 5 // vivecana :- A AtmAnuM mana jyAM sudhI pArakAnA doSo ane guNo jovAmAM ja layalIna che. arthAt bahirAtma-bhAvamAM che. paranA ja bhAvo jANavAmAM-jovAmAM vyApAravALuM che. tyAM sudhI potAnA AtmAnA svarUpanuM ciMtana karavAmAM vyagra rahevuM e ja zreSTha kartavya che. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa02 mAdhyacyASTaka - 16 jJAnasAra jyAM sudhI parabhAvadazAmAM mana jatuM hoya tyAM sudhI tenA nivAraNa arthe svabhAvadazAnuM ciMtana-manana atyanta jarUrI che. prazna - kayA puruSe AtmaciMtana-manana karavuM joIe? uttara :- je je AtmA mumukSu hoya, svarUpa-prAptinA abhilASI hoya, AtmahitaciMtaka hoya te te sarve AtmAe AtmaciMtana-manana karavuM Avazyaka che. to paNa je AtmA madhyastha hRdayavALA che. samatAbhAvanA AsvAdamAM rasika che. sarva prakAranA nayonI vAtomAM madhyastha rahe che. koI paNa bAbatamAM AkarSAtA nathI ke khIjAtA nathI tathA sukhIduHkhI paristhitimAM samabhAva dazAvALA ane gaMbhIra che tevA mahAtmA puruSoe to avazya AtmatattvanuM ciMtana-manana karavuM joIe. Ama granthakArazrI samajAve che tenAthI ema kahevA mAge che ke - (1) AtmAnuM jJAna-darzana-cAritrAdi guNamaya je svarUpa, (2) AtmAnuM je amUrta (varNa-gaMdha-rasa-sparza rahita) svarUpa, (3) AtmAnuM je agurulaghu svarUpa, (4) pratisamaye AtmAnuM AtmaguNomAM padgaNa hAni-vRddhisvarUpe je pariNamana thAya che te svarUpa tathA (5) utpAda-vyaya-dhrauvya dharmavALuM tripadInA lakSaNavALuM je svarUpa ItyAdi ciMtana-manana karavA yogya svarUpamAM ja pravRttivALA banavuM joIe. upara kahelA guNo sivAyanA bIjA paNa je je guNo AtmAnA hoya tenA sahakAravALI pravRttiyukta svarUpanuM paNa ciMtana-manana vagere kArya paNa madhyastha AtmAe karavuM joIe. A AtmAnuM mana uparokta viSayonA ciMtana-mananamAM jema jema vadhAre lIna bane che. tema tema manane sAMsArika guNa-doSonA ciMtana-mananano avakAza ja raheto nathI. svabhAvadazAmAM jeTalI tanmayatA teTalI vibhAvadazAthI viraktatA ApoApa pragaTe che. A kAraNathI ja nircandamunio (1) anitya, azaraNa ItyAdi bAra bhAvanAo ciMtave che. bAra bhAvanAonI vicAraNA kare che. tathA maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha bhAvanA bhAve che. (2) dravyAnuyoganA granthono abhyAsa kare che. (3) paraspara svabhAvapariNAma ane vibhAva-pariNAmano upAdeya ane heyabhAve Azraya kare che. svabhAvapariNAmone svIkAre che ane vibhAva-pariNAmone tyaje che. (4) AvaraNavALuM ane AvaraNa vinAnuM AtmAnuM svarUpa kevuM che ane keTaluM che tenuM avalokana kare che. kSAyopathamika bhAvamAM keTaluMka svarUpa sAvaraNa hoya che ane keTaluMka svarUpa nirAvaraNa hoya che. mATe udaya vadhAre che ke kSayopazama vadhAre che? te ciMtave che. (5) zuddhabhAvanA kAraNono gaNa ane azuddha Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka - 16 503 bhAvanAM kAraNono gaNa je che tenA pariNAmano vibhAga kare che. bannene chuTA pADIne grahaNamocana kare che. (6) azuddhanimittono tyAga kare che. ane zuddha nimittono svIkAra kare che. (7) AtmatattvanA svarUpane viSe thatA prazno tathA tenA uttaro vicAre che. (8) koIpaNa viSaya upara nayonA anuyoganuM muMjana kare che. (9) avasare avasare dhyAnAdi upAdeyatattvomAM tanmaya thAya che. AvA AvA prakAranA upAdeya bhAvomAM madhyastha nigraMtha munio joDAya che. Ama svarUpa-ciMtanamAM layalIna banavAnuM kAraNa e che ke anAdikAlathI vibhAvadazAne ja anusaranArI cetanA ane vibhAvadazAne ja anusaranArI vIryanI pravRtti, A banne vaDe paradravyanA svarUpane upAdeyapaNe ja A jIve grahaNa kareluM che. paranA svarUpane ja potAnuM mAnI lIdhuM che. niraMtara A jIva temAM ja lIna banelo che. tenA kAraNe pArakAnA doSo ane guNo jovAnI ja Teva paDelI che. tenA dvArA rAga-dveSa thavAthI azuddha ciMtana-manananA vicAro thayA ja kare che te rokavA mATe AtmArthI jIvoe potAnuM mana syAdvAdanI vicAraNAmAM, paMcAstikAya-dravyonA anaMta svarUpanI vicAraNA karavAmAM tathA ajIvanuM tamAma svarUpa heya che ane jIvanuM zuddha guNAtmaka svarUpa upAdeya che. AvuM jJAna AtmAthI jIve avazya meLavavuM joIe. te mATe madhyastha hRdayI banIne AtmahattvanA svarUpasaMbaMdhI ciMtana-mananamAM ekameka banavuM joIe. vibhinnA api panthAnaH, samudraM saritAmiva / madhyasthAnAM paraM brahma, prApnuvantyekamakSayam // 6 // gAthArtha - jema judA judA sthAnethI vahetI nadIonA mArgo eka ja samudramAM maLe che tevI ja rIte madhyastha dRSTivALA mahAtmA puruSonA bhinna bhinna evA paNa mArgo akSaya evA eka parama brahmane (zuddha-AtmasvarUpane) prApta kare che. all vivecana :- "vimanI mapi ta" viminI: mane emanI mapa prasthAnaH paJcadhyAnamArgasAdhanapaddhatayaH sAdhanopAyAH aneke dravyAcaraNataH zukladhyAnaM yAvat samyagdRSTi-apunarbandhakAdayaH, jinakalpAH sthavirakalpAdayaH madhyasthAnAM -madhyasthabhAvavartinAmekamakSayaM paraM brahma prApnuvanti / ityanena sarve sAdhanopAyAH ekaM zuddhaM AtmasvarUpaM samavataranti / sarveSAM mokSasAdhakAnAM sAdhyaikatvAt / kamiva ? samudraM saritAmiva, yathA nadyaH samudraM gacchanti, evaM tattvaikatvapariNAmAnAM sarvaM sAdhanaM zuddhAtmabhAve avataranti / ataH rAgadveSAbhAvo hitam // 6 // Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 mAdhyacyASTaka- 16 jJAnasAra vivecana :- AtmatattvanI sAdhanAnA bhale bhinna bhinna mArgo hoya, koI AtmA savizeSa tapa ArAdhe, koI AtmA savizeSa jJAna ArAdhe, koI AtmA savizeSa cAritraguNa ArAdhe, koI AtmA tattvaciMtana ArAdhe. Ama bhinna bhinna prakAre aneka bhedothI bheTavALA sAdhanAnA mArgo paNa aneka che. paMca parameSThinA guNonuM dhyAna karavAnA mArga rUpa sAdhanAnI paddhativALA sAdhanAnA upAyo aneka che. jyArathI A jIva dravyathI paNa dharmanI AcaraNamAM joDAya che tyArathI dharmamArgamAM praveza pAme che. AvA prakAranA dravyAcaraNathI AraMbhIne yAvatu zukladhyAnanI dazA Ave tyAM sudhI, apunarbandhaka, samyagdaSTi, dezaviratidhara, sarvaviratidhara pramatta-apramatta muni, jinakalpika muni, sthavirakalpikAdi munio vagere je koI ArAdhanAnA mArgamAM praveze che, eTale ke mohanA kSayopazamanI vRddhi karatAM karatAM AgaLa vikAsa sAdhe che te sarve paNa AtmatattvanA ArAdhaka AtmAo madhyastha svabhAvavALA hoya che, eTale ke rAga-dveSa rahita ucita mArga upara cAlavA svarUpa madhyastha-bhAvavartI hoya to tevA mahAtmA puruSo madhyasthamArge cAlavA dvArA akhaMDita evA parama brahmamaya zuddha Atma-svarUpane prApta karanArA bane che. - uparokta kathanathI A vAta spaSTa samajAya che ke sAdhananA sarve paNa upAyo zuddha evA eka AtmasvarUpanI prAptimAM ja samApta thaI jAya che. kAraNa ke mokSa mATenI sAdhanAnA upAyo bhale bhinna bhinna hoya paraMtu sarvenuM sAdhya muktinI prApti rUpa eka che. konI jema ? aneka nadIo jema eka samudramAM ja maLe che tema ahIM samajI levuM. jema bhinna bhinna nadIo bhinna bhinna mArgothI AvatI hovA chatAM paNa aMte eka samudramAM ja samApta thaI jAya che athavA amadAvAda-surata-muMbaI jevA koIpaNa eka nagaramAM praveza pAmavAnA mArgo aneka hoya che chatAM paNa bhinna bhinna mArgo dvArA praveza eka gAmamAM ja thAya che. tema AtmatattvanI sAdhanAmAM ja ekameka pariNAma pAmelA mahAtmA puruSonA sarve sAdhano (upAyo) zuddha Atma-svabhAvamAM ja samavatAra pAme che. te mATe zakya bane teTalo rAga-dveSano abhAva thAya tevo prayatna karavo. llll svAgamaM rAgamAtreNa, dveSamAtrAtparAgamam / na zrayAmastyajAmo vA, kintu madhyasthayA dRzA // 7 // gAthArtha - rAgamAtrathI ame (jenoe) potAnA Agamane svIkAryuM nathI ane dveSamAtrathI paranA zAstrane ame tyaryuM nathI, paraMtu madhyastha dRSTi mAtra vaDe ame svAgamane svIkAryuM che ane parAgamane tyajyuM che. ll Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka- 16 505 TIkA :- "vI/miti" svIIH-UTdharavaktamAma, vayaM rA+mAtra zrayAmaH, yacca asmatparamparAnugataiH idamevAbhimatam, asmAkaM kalpamidaM iti rAgAturatvena na jinAgame rAgaH / vA-athavA parAgama-kApilAdizAstram na kevaladveSamAtreNa parakIyatvAd dveSaH, tena na tyajAmaH, kintu parIkSayA yathArthavastusvarUpanirUpaNena samyagjJAnahetutvAd nityAnityAdyanantasvabhAvakathane'pyavirodhitvAd madhyasthayA dRzA jinAgamaM zrayAmaH viparyAsopetavastusvarUpaparIkSaNA'kSamatvena tyajAmaH / na dveSamAtreNa, tyAgayogyatvAd tyajAmaH / uktaJca vivecana - graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAjazrI kahe che ke ame gaNadharabhagavaMtoe racelA jaina Agamano je Azraya karyo che. arthAt "pramANabhUta" tarIke ame amArA jIvanamAM te Agamone je svIkAryA che te kaMI Agama pratyenA rAgathI nathI svIkAryA, eTale ke "amArI paraMparAmAM pUrvakAlamAM thayelA amArA dharmaguruoe "A jaina Agama ja svIkAryuM hatuM te mATe, athavA amAro Avo kulAcAra che ke A jainAgamane ja mAnavuM" ItyAdi rIte rAgane paravaza thaIne ame jaina Agama pratye svIkAra karyo hoya ema nathI, guruparaMparAthI kulAcArathI ke tenA pratyenA premamAtrathI ame jaina Agama svIkAryuM hoya ema nathI. paraMtu jinezvara paramAtmAnA kahelA ane gaNadharabhagavaMtoe racelA A AgamazAstromAM "yuktiyuktatA" che mATe ame jaina Agamane svIkAryuM che. tathA paradarzananAM AgamazAstro eTale ke sAMkhyadarzananAM kapilaRSikRta Agamo, bauddhadarzananAM buddhakRta Agamo, nyAya-vaizeSikadarzananAM akSapAda-kaNAda RSikRta zAstro, cArvAkadarzananAM bRhaspatiRSikRta zAstro ane mImAMsakadarzananAM kumArillabhaTTa tathA prabhAkarakRta zAstrono ame je tyAga karyo che. nathI svIkAryA, te kevala SamAtrathI athavA pArakAnAM che mATe ApaNe na svIkArAya AvA DheSabhAvathI tyAga karyo nathI. paraMtu te zAstromAM kahelA bhAvomAM yuktiyuktatA dekhAtI nathI mATe tyAga karyo che. jaina AgamamAM ane Itara AgamamAM kyAM yuktisiddhatA che? ane kyAM yuktisiddhatA nathI ? AvI parIkSA karavA pUrvaka madhyastha daSTi rAkhIne yogyatA joIne ja jaina Agamano ame svIkAra karyo che ane para-Agamano ame tyAga karyo che. "je vastu A saMsAramAM jema che te vastunuM nirUpaNa barAbara temaja che" Ama yathArthapaNe vastunA svarUpanuM nirUpaNa jaina AgamamAM ja che. mATe te Agamano abhyAsa samyajJAnanuM kAraNa bane che. tethI yathArthavAda hovAthI ame te Agamano Azraya karyo che. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 mAdhyasthASTaka-16 jJAnasAra ame jaina chIe eTale amArA AgamanI prazaMsA karIe chIe Ama nathI. paraMtu pratyeka vastu "nitya-anitya che" "bhinna-abhinna che" "sAmAnya-vizeSAtmaka che" Ama paraspara virodhI dekhAtA paNa nayabhedathI vivakSA karIe to paripUrNa avirodhIbhAve rahelA anaMta anaMta dharmonI joDIthI yukta A padArtho che ane tevA ja padArtho jainAgamomAM varNavyA che. Ama jainAgama ja Azraya karavA jevuM uttama, nirdoSa ane yuktiyukta che mATe ame tene svIkAryuM che. koIpaNa RSi-muni upara ke temanAM zAstro upara rAga ane dveSa karyA vinA mAtra madhyastha dRSTi rAkhIne yathArtha nirUpaNa hovAthI ame jaina Agamano svIkAra karyo che ane viparIta nirUpaNathI bhareluM vastunuM svarUpa dekhavAnA kAraNe parIkSAnI vidhimAM satya tarIke siddha thavAmAM asamartha hovAnA kAraNe ayathArtha hovAthI ame paranA Agamono tyAga karyo che. paranA Agama pratyenA dveSathI tyAga karyo nathI. paraMtu ayathArtha-nirUpaNa hovAthI tyAgayogya che. mATe ame teno tyAga karela che. lokatattvanirNaya nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - - "pakSapAto na me vIre, na dveSa: pitAvig / yuktimanunuM yasya, tasya vhArya: paripra: rUTA amane (jainone) mahAvIra paramAtmA upara rAga nathI ane kapila RSi Adi anya darzanakAro pratye dveSa nathI, paraMtu jeonuM vacana yuktiyukta hoya che. teonA ja vacanano svIkAra karavo joIe. mATe ame jaina Agama svIkAryuM che tathA A ja zloka pUjya upAdhyAyajI kRta dvAtriMzad dvAtriMzikAmAM paNa 4/3 mAM che. tathA vaLI kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI kRta ayogavyavacchedikAmAM 29mA zlokamAM paNa Ama ja kahyuM che. te A pramANe - na zraddhayaiva tvayi pakSapAto, na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu, tvAmeva vIraprabhumAzrayAmaH // 29 // ame jainoe he prabhu ! aMdhazraddhAmAtrathI tamArA upara pakSapAta (rAga) karyo nathI ane dveSamAtrathI para-darzanakAro upara dveSa karyo nathI, paraMtu yathArtha AptapaNAnI parIkSA karIne ja ApazrIne-vIraprabhune ame svIkAryA che. 29aa rAgathI svIkAryuM hoya ane dveSabhAvathI tyajyuM hoya te sAruM nathI, prazaMsanIya nathI. kAraNa ke dRSTi ja doSa bharelI che, paraMtu madhyastha dRSTithI parIkSA karatAM je yathArtha lAgyuM te svIkAryuM ane je ayathArtha lAgyuM te tyajI dIdhuM che tethI ucita ja karyuM kahevAya. jJA Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka- 16 507 madhyasthayA dRzA sarveSvapunarbandhakAdiSu / cArisaJjIvanIcAranyAyAdAzAsmahe hitam // 8 // gAthArtha :- apunarbandhaka Adi sarve jIvomAM madhyastha dRSTi vaDe ame cArisaMjIvanI carAvavAnA nyAyathI kalyANa thavAnI AzA rAkhIe chIe. ITA TIkA - "madhyasthI ti" varSa madhyastha ku sarvenu triIno vipu hitaM-kalyANam, AzAsmahe-icchAmaH / sarvatra rAgadveSaparityAgAnukUlabhAvanayA hitaM sidhyati / kasmAt ? cArisaJjIvanIcAranyAyAt tatrodAharaNaM-yathA kazcitpuruSaH ajAnannapi pazuM saJcArayan pazutvaparityAgacakSu?takahetuH jAtaH / sa ca saJjIvanIcAraNarUpo dRSTAntastanyAyAt tathA caraNAdiSu mandaprayatno'pi adhyAtmAnugasamabhAvapariNataH AtmAnamanAdipazutvabhAvagatamapahAya svarUpopalabdhirUpaM dakSatvabhedajJAnarUpaM cAkSuSatvaM karoti / ata eva sarvaM sAdhyasApekSasya sAdhanaM hitam / sAdhyazUnyasya bAlakrIDArUpam / uktaJca vItarAgastotre vivecana - saMsArI sarve jIvo upara madhyastha dRSTi dvArA ame hitanI (kalyANanI) AzA rAkhIe chIe, koI-koI jIvo maitrI bhAvanAne yogya hoya che. koI koI jIvo pramodabhAvanAne yogya hoya che. koI koI jIvo karuNAbhAvanAne yogya hoya che ane koI koI jIvo madhyasthabhAvanAne yogya hoya che. Ama je jIvo jevI kakSAnA hoya che te jIvo upara tevI tevI bhAvanA rAkhavA vaDe madhyastha dRSTi dvArA teonuM hita-kalyANa kema thAya ? e rIte ame sarvatra hita thavAnI-kalyANa thavAnI AzA rAkhIe chIe-kalyANa thAya ema IcchIe chIe. sarvasthAnomAM rAga ane dveSanA tyAgane anukUla arthAt rAga-dveSa rahitapaNe madhyastha bhAvanA dvArA pravRtti karavAthI hitanI-kalyANanI siddhi thAya che. zAstromAM AvA prakAranI madhyastha dRSTi dvArA je kalyANanI siddhi kahI che te cArisaMjIvanI cAranA nyAyathI kahI che. tenuM suMdara udAharaNa A pramANe che. pUjya zrI haribhadrasUrijI kRta yoganA granthomAM AvuM eka udAharaNa Ave che ke - koI eka gAmamAM, be bAlikAo hatI. paraspara atizaya ghaNA snehavALI hatI. uMmaralAyaka thatAM bannenAM lagna thayAM. lagna thavAthI ane pota-potAnA sasarAnA ghare gaI. zvasuragRhe javAthI bannenA gAma dUra dUra thayAM. maLavAnuM duSkara banyuM. temAM eka strIne Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa08 mAdhyacyASTaka - 16 jJAnasAra kAmaNa TramaNanI vidyA AvaDatI hatI. bIjI strIne AvI kalA AvaDatI na hatI. eka vakhata kalAnI jANakAra strI kalAnI ajANa strInA ghare maLavA mATe AvI tyAre kalAnI ajANa strIe kahyuM ke "tuM kAmaNa TumaNanI kalA jANe che to kaMIka evuM kara ke jethI mAro pati huM calAvuM tema cAle, bIjIe kahyuM ke sAruM, huM tane eka auSadha ApuM chuM, te auSadha tuM tArA patine khavarAvaje, jethI tAro pati tuM kahIza tema karaze ane calAvIza tema cAlaze." ATaluM kahIne auSadha ApIne kalAnI jANakAra te strI potAnA ghare gaI, thoDAka divaso bAda auSadhavALI strIe potAnA patine auSadha khavaDAvyuM. A auSadha peTamAM jatAM ja A puruSa puruSa maTIne baLada thayo. auSadha khavaDAvanAra strInA duHkhano pAra na rahyo. paraMtu have zuM thAya? baLadamAMthI pAcho puruSa kema karavo te kalA tenI pAse nathI ane pelI strI to tenA ghare cAlI gaI che. eTale A strI potAnA pati baLadane dararoja ghAsacAro carAvavA jaMgalamAM laI jAya che ane carAvIne sAMje ghare pAchI Ave che. te jema calAve tema baLada cAle che. Ama tenA IcchA pramANe kArya to thayuM paNa tene A rUTyuM nahIM. have baLadamAMthI pharI pAcho puruSa kema thAya tenI rAha jotI dararoja carAve che. eka vakhata te strI potAnA pati-baLadane ghAsacAro carAvIne eka moTA vRkSanI nIce sUtI che. baLada ghAsacAro vAgoLe che. strI sUI gaI nathI, paraMtu parizramanA kAraNe ADI paDIne ArAma kare che. tyAM koI eka vidyAdhara yugala (pati-patnI) jAtrA arthe nIkaLeluM te yugala virAma mATe AvIne A ja vRkSa upara beThuM. temAMnA puruSe vidyAdhara hovAthI vidyAnA baLe jANyuM ke nIce beThelo baLada vAstavika baLada nathI, paNa kRtrima baLada che. jo tene A ja khetaramAM rahelI saMjIvanI auSadhi khavaDAvavAmAM Ave to te baLada pharIthI puruSa thaI zake che. Ama A samasta vArtA te vidyAdhara puruSe potAnI patnIne kahI. A banne vArtAlApa karIne uDI gayAM. paraMtu te vArtAlApa nIce sutelI te strIe sAMbhaLyo. te strI manamAM vicAre che ke A baLadane punaH puruSa karavAno upAya che ane te e che ke A baLadane saMjIvanI auSadhino cAro carAvavo ane te auSadhi A ja khetaramAM che, paraMtu mane khabara paDatI nathI ke saMjIvanI auSadhi kaI ? ane Itara ghAsacAro kayo? to have huM zuM karuM? AvA prakAranA vicAramAMthI teNe eka nirNaya karyo ke A khetaramAM je koI ghAsacAro che te tamAma ghAsacAro krame krame huM A baLadane carAvuM ke jethI saMjIvanI auSadhi jyAre tenA udaramAM jaze tyAre te manuSya banI jaze. Avo nirNaya karIne khetaranA eka cheDethI dararoja A baLadane dhyAna rAkhIne ghAsacArAno cAro carAve che. Ama karatAM keTalAka divase te saMjIvanI auSadhi tenA caravAmAM AvI. te ja divase te baLada baLada maTIne Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka- 16 509 puruSa thayo. vArtA ATalI ja che. paraMtu saMjIvanI auSadhi dvArA pazumAMthI A jIva puruSa thayo ATalI vAta mahattvanI che. pUjya devacaMdrajI mahArAjazrInI racelI A jJAnamaMjarI TIkAmAM yathA zapuruSa: Ama lakhyuM che. koIka puruSa (govALa) saMjIvanIne nahIM jANato hovA chatAM paNa pazune ghAsacAro carAvato carAvato saMjIvanI auSadhi AvI javAthI pazupaNAno tyAga karIne cakSuthI udyota karanAro puruSa thayo. te "saMjIvanIcAra" (saMjIvanI auSadha carAvavA) svarUpa udAharaNa jANavuM. tevI ja rIte A nyAyane anusAra je AtmA cAritrapAlanAdimAM ghaNo maMda che. tethI ja temAM atizaya maMdaprayatnavALo che. jethI pazutulya che. paraMtu adhyAtmazAstro niraMtara sAMbhaLavAthI ane adhyAtmI puruSonA saMsargathI adhyAtmazAstronuM jJAna ane tajjanya saMvega-vairAgyayukta bhedajJAnarUpI saMjIvanI auSadhi udaramAM javAthI adhyAtmabhAvanAthI yukta evA samabhAve pariNata thayo chato potAnA AtmAmAM anAdikAlathI tattvanA ajANarUpa je pazupaNuM hatuM. tene choDIne potAnA AtmAnA zuddha svarUpanI upalabdhi thavI te rUpa "caturapaNuM ane bhedajJAna pragaTa thavA svarUpa" jJAnarUpI cakSuthI jovApaNuM = arthAt vAstavika manuSyapaNuM pAmyo. A AtmA tattvajJAna vinAno hovAthI anAdikAlathI pazupaNAne pAmelo hato. adhyAtmI puruSonA samAgamathI ane adhyAtma zAstronA abhyAsathI bhedajJAna-samyajJAna rUpI saMjIvanInuM pAna karavAthI pazupaNuM (ajJAnIpaNuM) tyajIne samyajJAnI manuSya banyo. Ama upamA ghaTADavI. A rIte vicAratAM je koI dharma-anuSThAnanuM AcaraNa karavA rUpe sAdhananuM sevana karAya paNa jo te sAdhyanI apekSAvALuM hoya to te sAdhana hitakArI che ane sAdhyathI zUnya hoya to bAlaceSTA tulya che, arthAt niSphaLa che. mATe kASAyika pariNAma tyajIne madhyasthavRtti dhAraNa karIne sAdhanAno vyavahAra karavo ucita che. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajIe zrI vItarAgastotramAM kahyuM che ke - tathApi zraddhAmugdho'haM, nopAlabhyaH skhalannapi / vizRGkhalApi vAgvRttiH, zraddadhAnasya zobhate // 8 // (vItarAgastotra prakAza-1/8) he prabhu ! to paNa zraddhAthI aMjAyelo evo huM ApanI stuti karatAM karatAM kadAca khalanA pAmuM to paNa upAlaMbhane yogya nathI. kAraNa ke vAtsalyamUrti evA bALakanI truTakatruTaka paNa vANI tenA pratyenI prItivALAne zobhA Ape che. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyasthASTaka - 16 jJAnasAra punaHkeSu ? apunarbandhakAdiSu, apunarbandhakasvarUpaM zrIharibhadrasUrivacanAd jJeyam, AdizabdAt mArgAbhimukha mArgapatita-mArgAnusAryaviratasamyagdRSTi-dezaviratasarvaviratAdiSu sarvatra parabhAvarAgadveSavinirmuktAtmasvabhAvAnukUlatA eva sAdhanam / uktaJca yogazAstre 510 Atmaiva darzanajJAna - cAritrANyathavA yateH / yattAtmaja vaiSa zarIratiti 4AzA (yogazAstra) AtmAnamAtmanA vetti, mohatyAgAdyadAtmanaH / tadeva tasya cAritra, tajJAnuM tattva varzanam ||4ArA (yogazAstra) AtmAjJAnabhavaM duHkhamAtmajJAnena hanyate / tapasAvyAtmavijJAna-ddInaizchatuM na zavate jarU|| (yogazAstra) so'yaM samarasIbhAvastadekIkaraNaM matam / AtmA yapRthavattvana, bhIyate paramAtmani // 4 // (yogazAstra) kayA AtmAoe mAdhyasthyavRtti prApta karavI joIe. to kahe che ke apunarbandhakAdi jIvoe zakya bane teTalI mAdhyasthyavRtti rAkhavA jevI che. apunarbandhaka jIvathI prAraMbhIne yogadazAnI zarUAta thAya che. kaMIka aMze yogadazA A bhUmikAthI Ave che. mATe apunarbandhakano ullekha karyo che. apunarbandhaka jIvo tathA Adi zabdathI mArgAbhimukha jIvo, mArgapatita (mArga pAmelA) jIvo, mArgAnusAri (mArge cAlanArA) jIvo, avirata samyagdaSTi jIvo, dezivaratidhara jIvo ane sarvaviratidhara jIvo ItyAdi sthAnomAM sarva ThekANe parabhAvano tyAga, rAga-dveSavALI manovRttino tyAga ane AtmasvabhAvane anukUla ciMtana-manana-bhASaNavartana A ja AtmakalyANanuM sAdhana che. apunarbandhakanuM svarUpa zrI haribhadrasUrijI kRta paMcAzaka trIjAnI cothI gAthAthI jANavuM tathA yogazataka gAthA-13 thI jANavuM. je pApa karatAM tIvra bhAva na rAkhe, bhavane ghaNuM mAna na Ape ane ucita sthitine je Acare te apunarbandhaka AtmA jANavo. (yogazataka gAthA-13) sarve paNa ArAdhaka AtmAe parabhAvano tyAga, rAga-dveSano tyAga, mAdhyasthyavRttino svIkAra ane AtmasvabhAvane anukULa pravartanAdi prApta karavAM joIe. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI mAdhyacyASTaka- 16 511 A ja mokSanAM sAdhano che. kalikAlasarvajJa kRta zrI yogazAstramAM prakAza cAramAM 1-2-3 zlokamAM kahyuM che ke - A AtmA ja darzana-jJAna-cAritramaya che. athavA munino A AtmA ja tadAtmaka (darzanAdi guNamaya thayo chato) zarIramAM rahe che. arthAt guNo e ja jIvanuM sAcuM svarUpa che. I4/1/l. je mahAtmA mohanA tyAgathI potAnA AtmA vaDe potAnA AtmAne jANe che te ja te AtmAnuM cAritra che te ja jJAna che ane te ja darzana che. //4/rA/ AtmatattvanA ajJAnathI utpanna thayeluM duHkha AtmatattvanA jJAna vaDe ja haNAya che. AtmatattvanA vijJAna vinAnA jIvo vaDe te duHkha, tapa dvArA paNa chedI zakAtuM nathI. 4/all A AtmA paramAtmatattvamAM abhedabhAve je layalIna bane che te ja A zamarasabhAva (samatAsvarU5) kahevAya che. samaguNanI sAthe AtmAnuM ekIkaraNa thavuM te ja samabhAva eTale ke mAdhyacyatA jANavI. 10/4 A aSTakano sAra e che ke padgalika sarve vastuo tathA anya jIvadravyo A AtmAthI bhinna dravyo che te kyAreka sArAbhAve paNa pariNAma pAme ane kyAreka azubha bhAve paNa pariNAma pAme, paraMtu je dravya A AtmAnAM nathI. tenA zubha-azubha pariNamanane joIne ApaNe zA mATe rAga-dveSa karavo? A saMsAramAM game te vastu game teTalI suMdara hoya to paNa ApaNA AtmAnI che ja nahIM to pachI prIti kema karAya ? e ja pramANe koI dravya azubhabhAve pariNAma pAme to ApaNe aprIti zA mATe karavI ? te dravya ApaNuM che ja nahIM. jagatanA padArtho pAriNAmika svabhAvavALA che, tethI bhinna bhinna zubhAzubha bhAve pariNAma pAmyA che ane pariNAma pAmaze temAM A AtmAne cakSapAta kema karAya ? pariNamana pAmavuM te dravyono svabhAva che. mATe he jIva! tuM rAga-dveSa karavAnuM choDI de. prIti-aprIti baMdha kara ane sarvatra madhyastha bhAvavALo bana. paradravyane potAnuM mAnavuM ane tene joIne prIti-aprIti karavI A ja bahirAtmabhAva che, vibhAvadazA che. he jIva! tuM teno tyAga karIne madhyastha svabhAvavALo banI jA. ITA soLamuM mAdhyasthASTaka samApta . Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 509 nirbhayASTaka-17 | | patha saptaza nirmASTabhram | | mAdhyasthye sthiratvaM nirbhayasya bhavati, bhayamohodayAt pariNAmacApalyaM bhavati, ato bhayaparihAraH kAryaH / AtmA hi zuddhacidrUpo'vinazvaraH, tena nirbhaya eva / atra nAmasthApanAnirbhayau sugamau, dravyanirbhayaH saptabhayarahitaH, bhAvanirbhayaH karmabandhahetuvibhAvapariNatirahitaH, karmabandhahetupariNAmaH AtmasattArodhakAbhinavakarmabandhakatvAda mahAbhayama, tacca saMvarapariNAmapariNatAnAM bandhahetapariNAmAvyApakAnAM na mavati | naigamena sarvadravyANAm, saGgraheNa vastusattAyAm, vastuvRttyA'vinazvaratvAt, vyavahAreNa karmodayAvyApakasya dhIrasya, RjusUtreNa nirgranthasya, zabdanayena dhyAnasthasya, samabhirUDhanayena kevalinaH, evambhUtanayena siddhasya nirbhayatvam, avinazvarasarvaguNaprAgbhAvAt / atra ca yathArthAtmasvarUpavijJAturaudayikabhAvanirmamasya sAdhane nirbhayatA bhavati, ato nirbhayASTakaM vyAkhyAyate / have sattaramuM nirbhayASTaka kahevAya che. soLamA madhyasthatA aSTakamAM kahelI sthiratA nirbhaya jIvane ja Ave che. arthAta je jIva bhayothI bhIta (Darapoka) hoto nathI, eTale ke bhaya Ave tyAre hiMmatapUrvaka sahanazIla thaIne bhayanI sAme hoDa kare che. tevo nirbhaya AtmA ja madhyasthabhAvamAM TakI zake che. rAga ke dveSamAM aMjAto nathI. A kAraNathI bhayono tyAga karavA jevo che. bhayanI sAme paNa nirbhaya thavA jevuM che. tethI have nirbhayASTakanuM varNana karAya che. kAraNa ke A AtmA zuddha che. cirUpa (jJAnarUpI che ane avinAzI dravya che. tene koI bhaya malina karI zakato nathI ke koI bhaya jaDAtmaka karI zakato nathI ke koI bhaya teno nAza karI zakato nathI. pachI zA mATe Darapoka thavuM joIe? nirbhaya ja rahevuM joIe. Ama nirbhaya thavA mATe samajAvAya che. nirbhayatA upara cAra nikSepa kahe che. tyAM nAma ane sthApanA sugama che. koI puruSanuM nirbhaya-abhaya evuM nAmAbhidhAna karavuM te nAmanirbhaya tathA nirbhayatAne varelA mahAmuninuM citra doravuM-pratimA banAvavI te sthApanAnirbhaya kahevAya che. sva- rAjyano bhaya, para-rAjyano bhaya, ativRSTi-anAvRSTino bhaya, AjIvikAno bhaya, rogano bhaya ane maraNano bhaya ema sAta bhayone jItanAra-sAta bhayarahita je thAya te dravyanirbhaya jANavo. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 nirbhayASTaka - 17 jJAnasAra A nirbhayatA zarIra-dhana-vaibhava ane parivArAdinI surakSAno hetu che. mATe dravyanirbhayatA ane karmono baMdha thavAmAM kAraNabhUta evI vibhAvapariNati vinAno je jIva te bhAvanirbhaya jANavo. kAraNa ke tenAthI AtmAnI ane AtmAnA guNonI (bhAvadhananI) surakSA thAya che. navAM navAM ane cIkaNAM karmo baMdhAya evo je saMkliSTa AtmapariNAma Ave che te pariNAma AtmAnA anaMta guNonI sattAne rokI nAkhe evAM navAM navAM karmone baMdhAvanAra hovAthI ane te te karmono udayakAla thAya tyAre AtmAnA guNo vadhAre vadhAre AcchAdita thatA hovAthI A saMkliSTapariNAma ja mahA-bhayasvarUpa che. je mahAtmA puruSo saMvarabhAvanA pariNAmamAM pariNata thayelA che ane navAM navAM karmo vadhAre baMdhAya tenA hetubhUta kASAyika pariNAmomAM je vyApta banyA nathI, temAM je raMgAyA nathI AvA mahAtmA puruSone uparokta te saMkliSTa pariNAmo saMbhavatA nathI. tethI te bhAvathI nirbhaya kahevAya che. have sAta nayothI nirbhayatA samajAvAya che. (1) naigamanaya :- A nayanI apekSAe sarve dravyo nirbhaya che. kAraNa ke sarve paNa dravyo sadAkAla potAnA rUpe ja rahe che. kyAreya koI dravya potAnA svarUpane choDIne paradravya svarUpe thatuM nathI tethI te te dravyone koI bhaya nathI. jIva kyAreya ajIva thato nathI ane ajIva kyAreya jIva thato nathI, pachI bhaya zA mATe ? mATe odhe othe (sAmAnyathI) sarve dravyo nirbhaya che. (2) saMgrahanaya :- sarve paNa vastuonI je sattA che (sadaMza che) te sattA sadA hovAthI sarve dravyo nirbhaya che. kAraNa ke vAstavika rItie sarve paNa padArthonI sattA traikAlika dhruva che. sarvakAle avinAzI che. te sattAno kyAreya vinAza thavAno nathI. pachI bhaya zA mATe ? (3) vyavahAranaya :- pUrvakAlamAM bAMdhelAM karmo jyAre jyAre udayamAM Ave che tyAre tyAre tenA svabhAva pramANe sukha-duHkha Adi bhAvo te te karmo Ape che. temAM na lepAnArA ane dhIra rahenArA jIvane nirbhaya kahevAya che. A nirbhayatA lokabhogya che mATe vyavahAranaya, jemake zreNika mahArAjA puNyodayajanya rAjyavaibhava bhogavavAnA kAle ane kozika dvArA karAyelA pApodayajanya kArAvAsanA du:khakAle paNa kSAyikasamyaktvI hovAthI nirbhaya hatA. (4) RjusUtranaya :- je jIvoe navavidha bAhya-parigraha tyajyo che ane tenA saMbaMdhI rAga-dveSanI gAMTha tyajIne nirprantha banyA che tevA nirprantha munio bAhya upAdhiomAM raMgAyelA na hovAthI nirbhaya che. ahIM vartamAnakAlIna jIvananI pradhAnatA che mATe A RjusUtra naya jANavo. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirbhayASTaka - 17 511 (5) zabdanaya :- sAdhanAkAlamAM vartatA dhyAnastha munimahAtmAo bhaya upajAve tevA mohano kSaya karatA hovAthI AMtarika pariNAmathI nirbhaya che. ahIM bhAvanI pradhAnatA che mATe zabdanaya jANavo. (6) samabhirUDhanaya :- kevalI paramAtmA vItarAga hovAthI sarvathA mohano kSaya karyo che mATe mohajanya bhayarahita che. tathA jJAnAvaraNIyAdi karmono paNa nAza karyo che mATe ajJAnatAjanya evA bhayathI paNa rahita che. mATe A AtmAomAM yathArtha nirbhayatA ghaTe che. (7) evaMbhUtanaya siddha-paramAtmAmAM je nirbhayatA che te ja vadhAre sAcI che. kAraNa ke tyAM aghAtI karmonA udayajanya zarIra, roga, mRtyu AdinA paNa bhayo nathI. eTale ke AThe karmathI rahita che tethI AThe karmonA udayajanya bhayathI rahita che mATe evaMbhUtanaya. te siddha-paramAtmAmAM AThe karmonA kSayathI je ATha guNono prAgbhAva (AvirbhAva) thayo che te sadAkAla rahenAra che, kyAreya nAza pAmanAra nathI, mATe A ja yathArtha nirbhayatA che. : ahIM je AtmAo yathArtha AtmasvarUpane jANavAnI ane prApta karavAnI tamannAvALA che ane tenA ja kAraNe puNyakarma ane pApakarmanA udayathI maLelI sAnukULatA ane pratikULatAmAM jeo mamatA vinAnA che eTale ke temAM jeo alipta che evA mahAtmAone ja Atmatattva sAdhavAmAM nirbhayatA pragaTe che. AvA jIvo ja nirbhaya rahIne AtmatattvanI sAdhanA karIne kevalI thaIne zuddha-buddha thayA chatA siddhipadane pAme che. mATe ame te nirbhayatAnuM vyAkhyAna karIe chIe. yasya nAsti parApekSA, svabhAvAdvaitagAminaH / tasya kiM nu bhayabhrAnti - klAntisantAnatAnavam // 1 // gAthArtha :- kevaLa svabhAvadazAmAM ja rahenArA evA je mahAtmAne parapadArthanI apekSA ja nathI te mahAtmAne bhaya (trAsa), bhrAnti (bhrama) ane phlAnti (kheda)nI paraMparAno vistAra zuM hoya ? arthAt na hoya. // 1 // TIkA :- 'yasya nAstIti'-yasya pApekSA-parAzrayatA-parAdhInatA-parAzA vA nAsti, tasya svabhAvAdvaitagAminaH - svabhAvasya yad advaitamekatvaM svabhAvAdvaitaM, tatra gamanazIlasyamaya:-trAsa:, bhrAnti:-bhrama:, tAnti:-ava:, tasya tAnavaM vistAra: kiM nu bhavati ? kAkvarthaH / ityanena paravastusaMrakSaNe parAzAdinA bhayaM bhavati / yaH parabhAvani:spRhastasya paramAvAmAve mayaNevo ( mayabhramaNevAH) ta: ? naiveti // Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 nirbhayASTaka-17 jJAnasAra vivecana :- je je mahAtmA-puruSone para-padArthanI apekSA nathI, paradravyanI AzrayatA nathI, parAdhInatA nathI, para-padArthonI AzA-IcchA nathI. manathI paNa je koI para padArthanI apekSA-AzA rAkhatA nathI, khANI-pINI, raheNI-karaNInI koI vastu maLI to paNa zuM? ane na maLI to paNa zuM? koI vyaktio maLavA AvyA to paNa zuM? ane te maLavA na AvyA to paNa zuM? koIe AvakAra, mAna-sanmAna karyuM to paNa zuM? ane AvakAra mAna-sanmAna na karyuM to paNa zuM? Ama je mahAtmAne paratarapha AzA ke apekSA ja nathI, sarvathA parathI nirlepa ane nispRha che. tevA mahAtmA puruSa ke jeo AtmAnI kevala eka svabhAvadazAmAM ja ramaNatA karanArA che. kevala ekalI svabhAvadazAnI je advaitatA (ekatA) te svabhAvAdvaitatA, temAM ja vartanArA che. AtmAnA zuddhasvarUpamAM ja layalIna rahenArA che. A mahAtmA puruSone bhaya, bhrama ane khedano vistAra eTale ke A traNenuM sAmrAjya, A traNe doSo taraphathI thato parAbhava kema hoya ? arthAt na ja hoya. ahIM bhaya eTale bhayabhItatA-trAsaDarapokatA-bhayajanya kaMpanatA kema hoya ? jo paranI apekSA ja nathI to pachI bhaya-trAsa kema hoya? arthAt na ja hoya, evI rIte bhrAnti eTale bhrama paNa kema hoya? na ja hoya, jemake koI puruSane koI strIno ane koI strIne koI puruSano atizaya prema hoya, tenA ja sukhe sukhI ane tenA ja duHkhe duHkhI, Avo daDha rAga hoya tevA parAdhIna AtmAone ja te te pAtronA viyogakAle jyAM tyAM te ja pAtra che Ama bhrama thAya che ane gAMDA mANasanI jema mohabdha evA te jIva bhaTake che. paNa A mahAtmAone AvA prakAranI koI paNa paradravyanI apekSA ja nathI tethI kyAMya Avo bhrama paNa thato nathI. tathA jene jene paradravyanI apekSA hoya che tene tene te te padArthonI rAha jotAM jotAM ghaNo samaya vItI jAya tyAre phalAnti-kheda thAya che, thAkI jAya che, udAsIna banI jAya che. manamAM kleza kare che, paNa parathI niHspRha AtmAne AvuM kaMI thatuM nathI. A rIte niHspRha AtmAo bhaya-bhrama ane klAnti vinAnA hoya che. niHspRha AtmAne bhaya-bhrama ane klAtti saMbhavatAM nathI. tethI tajanya pIDA paNa saMbhavatI nathI. A prasaMge kAkunyAyathI artha samajAvyo che. ApaNe je artha samajAvavo hoya te artha (sIdhe sIdho na samajAvatAM) prazna dvArA jaNAvIe tene kAkunyAya kahevAya che. AvA munione zuM bhaya-bhrama ane kheda hoya? arthAt na ja hoya. Ama prazna pUchavA dvArA uttara Apyo che tethI tene kAkunyAya kahevAya. - uparokta carcAthI samajAze ke jeNe jeNe paravastunuM grahaNa ane saMrakSaNa karyuM che, kare che ane karavAnI IcchA rAkhe che tene tene paranI AzA AdinA kAraNe bhaya-bhrama ane kheda Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirbhayASTaka-17 513 avazya thAya che. paraMtu je mahAtmA puruSo parabhAvathI sarvathA niHspRha che te mahAtmAone parapadArtha pratyeno prahaNa-saMrakSaNano pariNAma ja na hovAthI bhaya, bhrama ke kheda kema hoya? arthAt na ja hoya. tethI A AtmAe jeTaluM vadhAre niHspRha rahevAya, paranI AzA tajAya, teTaluM teTaluM vadhAre nispRha thavuM ane paranI AzA tyajI devI evo upadeza che. kavioe kahyuM che ke - parakI Aza sadA nirAzA, e he jagajana pAzA . te kATaluM karo abhyAsA, laho sadA sukhavAsA I/1aaaaN Apa0 punarnirbhayamUlabhAvanAM darzayannAha - nirbhayadazAnI prAptimAM hetubhUta mUla bhAvanAne jaNAvatAM kahe che - bhavasaukhyena kiM bhUri-bhayajvalanabhasmanA / sadA bhayojjhitaM jJAna-sukhameva viziSyate // 2 // gAthArtha - ghaNA bhayorUpI agnithI dagdha banelA rAkhatulya) evA sAMsArika sukha vaDe zuM phAyado? sadAkAla bhayothI rahita evuM jJAna sukha ja adhika che. rA. TIkA :- "mavALeneti" mUri-va6, bhayaca-rUhatnopatnobhiyastha vRttana tasya (bhayaM-ihaloka-paralokAdi, tadeva jvalanastasya) bhasmanA-kSArabhUtena cauradAyAdarAjabhayajvalanadagdhena bhavasaukhyena indriyajena manyamAnasaukhyena jAtyA duHkharUpeNa kiM ? na kimapi-naivetyarthaH / jJAnaM tattvaparicchedAnubhavarUpaM, tasya sukhaM nirbhayameva viziSyate-sarvAdhikatvenAGgIkriyate, sukhasvarUpaM ca jJAne eva, paudgalike sukhe sukhAropa bhrama eva / uktaJca -- jaM puggalajaM suhaM (sukkhaM), dukkhaM cevatti jaha ya tattassa / gimhe maTTialevo, viDaMbaNAkhiMsaNAmUlaM // 1 // ata: pudgalagrahaNaM na sukhamakAryameva // 2 // vivecana :- saMsAranuM eke eka sukha ghaNA ghaNA bhayo ane upadravothI bhareluM che. koIpaNa sukhanI pAchaLa aneka jAtanI upAdhio rahelI hoya che. dAkhalA tarIke dhananI vRddhi thAya tene lokamAM sukha mAnavAmAM Ave che. paraMtu jene jene dhananI vRddhi thAya tene tene rAjAno bhaya, TekSano bhaya, cora-lUMTArAno bhaya, bhAgIdArono bhaya, kuTuMbIo mAgaze evo Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 nirbhayASTaka- 17 jJAnasAra bhaya, aMte potAnA ja kuTuMbamAM dhananI khAtara kleza-kaDavAza ane mArAmArI thAya tenA bhaya, Ama eka sukhanI pAchaLa aneka duHkhonI paraMparA lAgelI hoya che. evI ja rIte lagnanuM ghaDIbharanuM sukha paNa aneka bALakono janma, teno ucchera, tenuM bharaNapoSaNa, teno abhyAsa ane tene paraNAvavA AdinI ciMtA, Ama A jIva ghaNAM ja duHkhonI paraMparAthI duHkhI duHkhI thAya che. tethI saMsAranuM koIpaNa eka sukha aneka aneka duHkho rUpI agnithI dAjheluM che. tethI rAkhatulya che. he jIva ! AvA prakAranA ghaNA ghaNA bhayo ane upadravo rUpI agnithI dAjhelA rakhyAtulya evA sAMsArika sukha vaDe saryuM. AvA bhayothI bharelA sukhathI he jIva ! tane zuM lAbha? cora, bhAgIdAra ane rAjabhaya Adi bhayo rUpI agnithI dAjhelA evA bhavasukha vaDe eTale ke pAMca Indriyajanya sukha vaDe arthAt mAtra manathI mAnI lIdhelA sAMsArika sukha vaDe saryuM. kAraNa ke asalI jAti vaDe te sukha duHkharUpa ja che. tethI "so rUpiyA kamAvAnA ane eka hajAra rUpiyA khovAnA" evA nyAye ghaNA duHkhovALA kSaNika bhavasukha vaDe zuM kAma che? arthAt tenAthI kaMI ja phAyado nathI, duHkhonI ja paraMparA vadhavAnI che. prazna :- jo saMsAranuM sukha ghaNA duHkho ane bhayo rUpI agnithI dAjheluM che. te sukhathI jo kaMI phAyado nathI to evuM kayuM sukha che ke je sukhamAM bhaya na hoya, duHkha na hoya ane kevala sukhano ja anubhava thato hoya. uttara :- Atmadravyano guNa jJAnamAtra ja che ane tenA dvArA Atmatattvane yathArtha rIte jANavuM, jANIne mANavuM, teno yathArtha rIte anubhava karavo, e rUpa je sukha che te ja sukha nirbhaya che. eTale ke jJAnanuM je sukha che te atyanta nirbhaya che. mATe anya bIjAM sukho karatAM A jJAnasaMbaMdhI sukha sarvathI adhika che. sAMsArika sukha parAdhIna che, sopAdhika che, anta pAmanAra che ane aneka viDaMbanAo ApanAra che. jyAre jJAnaguNanuM sukha svAdhIna che, nirupAdhika che, anantakAla sudhI rahenAra che ane viDaMbanAothI rahita che. tethI sAcA sukhanuM svarUpa jJAnaguNamAM ja varte che. paudgalika je sukha che temAM to sukhAbhAsamAtra ja che, sukha nathI, paNa sukhano bhramamAtra ja che. anya zAstramAM kahyuM che ke - "pugalajanya je sukha che te duHkha ja che, paNa sukha nathI. jema unALAmAM tApathI tapelA mANasane mATIno lepa zarIrane malIna karanAra hovA chatAM, mATIno bhAra uMcakavAno hovA chatAM te jIvane kSaNa mAtra te sukha lAge che tema Indriyajanya sukha paNa viDaMbanAonuM, jugupsAnuM mUla che. "arthAt sukha nathI paNa duHkhamAtra ja che." Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirbhayASTaka- 17. 515 A kAraNathI sukha Ape evAM pugalono saMgraha karavo, ke temAM sukhabuddhi karavI te mithyA che. kAraNa ke te duHkhonA samUhathI bharelAM che. tethI vAstavika sukha ja nathI. mATe tevA pudgalomAM sukhabuddhi na karavI joIe. rA na gopyaM kvApi nAropyaM, heyaM deyaM ca na kvacit / kva bhayena muneH stheyaM, jJeyaM jJAnena pazyataH // 3 // gAthArtha - jJAnaguNa dvArA zeyane jANatA evA munine bhayapUrvaka kyAM rahevAnuM hoya? arthAt kyAMya bhayapUrvaka rahevAnuM hotuM nathI, nirbhayapaNe rahe che. kAraNa ke te mahAtmAnuM je jJAnadhana che te chUpAvavA yogya paNa nathI, Aropita paNa nathI, heya paNa nathI ane kyAMya deya paNa nathI. II TIkA :- "R Mti" muH-paramAtmabhAvasAdhyopAyaratastha svatattvajnyaanaanubhvsvsNvednpttoH gopyaM-gopanamAcchAdanaM, tadyogyaM gopyaM na kimapi, svadharmasya parairgrahItumazakyatvAt gopyaM kathaM bhavati ? ca-punaH nAropyam-Aropo'sadguNasya sthApanaM tadapi na, yataH svarUpeNaivAnantaguNamayatvAt paraguNena na guNitvaprasaGgaH, ataH Aropyamapi kvApi nAsti / vivecana - saMsArI jIvonuM dhana-vaibhavasaMbaMdhI Indriyajanya je sukha che te saMtADavA jevuM che. cora, luMTArA, rAjA ane kuTuMbIo dekhe to mAge tevuM che vaLI asasukha che, kAlpanika sukha che arthAt Aropita sukha che. dhana-vaibhavAdi tyajI paNa zakAya che ane anyane ApI paNa zakAya che. eTale Indriyajanya dhanasaMbaMdhI sukha gopya Aropya-heya ane deya che. jyAre muni mahAtmAne jJAnasaMbaMdhI atIndriya je sukha che te nathI gopya, nathI Arogya, nathI heya ane nathI deya. tethI te vAstavika sukha che. pAramArthika sukha che. parama evo je AtmabhAva (svabhAvadazA), tene ja sAdhavAnA upAyamAM lIna banelA evA muni mahAtmAne arthAt AtmatattvanuM je jJAna che teno ja anubhava karavAmAM svasaMvedanamAM ja atizaya lIna banelA evA munimahAtmAne je jJAnanA anubhavarUpa sukha che te gopya nathI, gopana karavuM eTale ke AcchAdita karavuM, DhAMkavuM, tene yogya nathI. kAraNa ke AtmAmAM rahelo je Atmadharma che te AtmAthI kyAreya vikhuTo paDato na hovAthI paravaDe (anya vyaktio vaDe) grahaNa karAvAne, corAvAne ke luTAvAne mATe azakya hovAthI te dhanane koI laI zakatuM nathI, mATe saMtADavA jevuM nathI, AtmAmAM pragaTa thayelA jJAnAdi guNo svadharma hovAthI cora, luMTArA, rAjA ke kaTuMbIo laI zakatA nathI. mATe gokha paNa nathI. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirbhayASTaka - 17 zAnasAra tathA A jJAnaguNa rUpI dhana paramArthathI AtmAno guNa che, AtmAnuM svarUpa che, mATe Aropita nathI, kalpita nathI, guNa na hoya ane kalpanAmAtra karAtI hoya evA asadguNonI je kalpanA (sthApanA), te paNa nathI. kAraNa ke A AtmA potAnA svarUpe ja anaMta guNamaya che. jema puSpa svayaM pote potAnA guNathI ja sugaMdhI che. suvarNa pote ja svayaM pItavarNavALuM che tema AtmA pote svayaM ja jJAnaguNavALo che. paraMtu sphaTikamAM lAlalIlA-pILA phulanA pratibiMbathI lAla-lIlA-pILApaNuM jema Aropita thAya che tevuM paradravyonA guNo vaDe Aropita guNavALApaNuM ahIM AtmAmAM nathI. AtmA pote ja svayaM anaMta jJAnAdi guNamaya che. mATe Aropya paNa nathI. 516 kvacid heyaM na, sarvaheyasya heyatvena kRtatvAt / tathA deyamapi na, svadharmavyUhasya paratrAgamanAt / ato muneH bhayena santrANAbhilASavattaH kva stheyaM ? na kvApi / svayameva svasya trAtuM samarthatvAt / kathambhUtasya muneH ? jJeyaM svaparapadArthasamUhaM jnyaanenavavordhana, pazyata:-jJAnata: rUiA tathA munimahAtmAnuM je jJAnadhana che te kyAMya tyAjya nathI. eTale ke heya nathI. kAraNa ke anya sarva padArtho heya hatA te sarva padArthone heya tarIke karI lIdhA che. tajavA lAyaka sarva pa2padArthone tyajI dIdhA che. jJAnadhana parapadArtha na hovAthI ane Atmadharma hovAthI alpamAtrAe paNa tyAjya heya nathI. tathA A jJAnadhana koIne ApI zakAtuM paNa nathI. kAraNa jJAnadhana e Atmadharma hovAthI paradravyamAM tenuM gamana thavuM zakya nathI. potAnA dharmono sarva paNa samUha anya dravyamAM jaI zakato nathI. jJAnI pAsethI koI jJAna pAme to jJAnInuM nimitta pAmIne te jJAtA potAnA ja jJAnane pragaTa kare che. prazna :- koI muni-mahAtmA ziSyone bhaNAve tyAre A jJAna gurujIe ApyuM Ama to kahevAya ja che. to pachI jJAnadhana deya nathI - ApI zakAtuM nathI Ama kema kaho cho ? uttara H- te upacAramAtra che. je gurujI bhaNAve che te gurujInuM jJAna ziSyomAM jatuM nathI, jo bhaNAvanAra gurujInuM jJAna ziSyomAM jatuM hoya to gurujI jema jema vadhAre bhaNAve tema tema jJAna ziSyomAM cAlI javAnA kAraNe gurujI to mUrkha ane ajJAnI banI jAya, paraMtu AvuM kyAreya banatuM nathI. tethI gurujInuM jJAna ziSyomAM jatuM nathI. paNa gurujInA bolavAnA nimitte ziSyonuM potAnuM jJAnAvaraNIyakarmathI AcchAdita thayeluM jJAna jJAnAvaraNIyakarmano uccheda thavAthI AvirbhUta thAya che. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 jJAnamaMjarI nirbhayASTaka-17 A rIte muninuM jJAna-dhana luMTAvAnuM nathI tethI potAnA jJAna-dhananuM saMrakSaNa karavAnI abhilASAvALA munie bhayapUrvaka kyAM rahevAnuM rahe che? bhayapUrvaka kyAMya rahevAnuM rahetuM nathI. kAraNa ke Atmadhana luMTAvAnuM ja nathI. pote ja potAnA jJAnadhananuM saMrakSaNa karavAne samartha che. kevA prakAranA munie nirbhayapaNe rahevAnuM hoya che? to kahe che ke zeya evA sva ane parapadArthanA samUhane jJAna dvArA jANatA evA munine kyAMya bhayapUrvaka vartavAnuM hotuM nathI. kAraNa ke tenuM dhana luMTAvAnuM nathI mATe A jagatamAM nirbhayapaNe te mahAtmA puruSo vicarI zake che. be-pAMca-daza lAkhanI noTo laIne nagaranA rAjamArgo upara cAlavuM hoya to bhaya lAge. paraMtu caudapUrva jeTaluM vizALa jJAna hRdayamAM dhAraNa karIne rAjamArgo upara nIkaLavuM hoya to koI bhaya na hoya; ulaTuM prabhAvakatA hovAnA kAraNe utsAhapUrvaka prasanna mukhe nIkaLI zake - cAlI zake AvuM jJAnasukha che. lall ekaM brahmAstramAdAya nighnanmohacamUM muniH / bibheti naiva saGgrAma-zIrSastha iva nAgarAT // 4 // gAthArtha - AtmatattvanA svarUpanA jJAnarUpI eka brahmAstra mAtrane dhAraNa karIne muni mahArAjA moharAjAnI senAne haNatA chatA yuddhanA mokhare rahelA gajarAjanI jema koIthI DaratA nathI. jA. TIkA - " brahIskRmiti" munA-svarUparata: paramavirataH na vimeti -na bhayavAn bhavati / kiM kurvan ? mohacamUM ninan-mohasainyadhvaMsaM kurvan, kiM kRtvA ? brahmAstraM-bahmajJAnamAtmasvarUpAvabodhaH, tadevAstra-zastramAdAya-gRhItvA / ka iva ? saGgrAmasya zIrSaM, tatra tiSThatIti saGgrAmazIrSasthaH nAgarATa-nAgarAjo gajazreSTha iva / yathA gajazreSThaH saGgrAme na bibheti, tathA muniH karmaparAjaye pravRtto na bhayavAn bhavati / yo hi svarUpAsaktaH, tasya parabhAvadhvaMsanodyatasya bhayaM na. bhayaM hi parasaMyogavinAze (viyoge) bhavati, tadvinAzazcAsya kriyamANa eva, ato na bhayaM vAcaMyamasya, zarIrAdisarvaparabhAvaviratatvAt // 4 // vivecana :- je munimahArAjA AtmAnA zuddha svarUpamAM rakta che ane anya evA pudgaladravyothI ane anya evA jIvadravyothI rAga-dveSa vinAnA banyA che. arthAt parabhAvathI rahita thayA che te muni mahArAjA kyAMya bhaya pAmatA nathI. sarvatra nirbhayapaNe pravarte che. A muni mahArAjA evuM te zuM kArya karatA chatA vicare che ke jethI nirbhaya che? moharAjAnI Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 nirbhayASTaka- 17 jJAnasAra senAne haNatA chatA vicare che arthAt game tevA anukULa-pratikULa prasaMgo Ave paNa kyAMya prIti-aprIti na karanArA, alpamAtrAe paNa kaSAyane na karanArA evA A muni vicAre che mATe nirbhaya che. jyAM mohanI mAtrA hoya che tyAM ja bhayabhItatA hoya che. jyAM nirmohatA hoya che tyAM avazya nirbhayatA ja hoya che. prazna :- temanI pAse evuM zuM baLa che? teonI pAse evA prakAranI zuM sahAya che? ke jenI sahAyathI teo mohanI senAne haNe che ane nirbhaya rahe che. uttara : - teonI pAse "brahmAstra" che. mATe koIthI DaratA nathI. brahmAe ApeluM je zastra te brahmAstra AvI lokokti che. tathA brahma eTale AtmajJAna-AtmAnA svarUpano bodha. anaMtaguNI evA AtmAnI zuddha dazAnA bodhamAM ja layalInatA, tene paNa brahma kahevAya. AvA zastrane dhAraNa karIne muni koIthI DaratA nathI. A muni konI jema bhaya pAmatA nathI? to udAharaNa kahe che ke yuddhanA mokhare garjanA karato jema gajarAja-zreSTha hAthI Darato nathI tema muni mohanI sAthe yuddhamAM DaratA nathI. je hAthI upara besanArA rAjA pAse brahmAe ApeluM brahmAsa hoya te rAjAne laIne sAmenA zatru rAjAnI sAthe yuddha khelavAmAM jema gajarAja bhaya pAmato nathI tema ja muni mahArAjA pAse AtmatattvanA svarUpanuM bhAna - eTale ke AtmatattvanI ramaNatA rUpa brahmAstranuM astitva che te munimahArAjAnA AtmAne dhAraNa karanAruM temanuM zarIra mohanI sAthe yuddhamAM alpamAtrAe paNa bhaya pAmatuM nathI. (1) muni mahArAjAno deha te nAgarAja, (2) muni mahArAjAno AtmA te hAthI upara beThelo rAjA, (3) moharAjA te sAmeno zatrurAjA, (4) AtmasvarUpanuM bhAna te brahmAstra, Ama upamA jANavI. je mahAtmA, AtmAnA svarUpamAM ja layalIna che, paradravya pratye najara paNa nAkhatA nathI, paradravyanI apekSA ke AzA paNa kyAreya karatA nathI, paraMtu parabhAvadazA je anAdikALathI bhUtanI jema vaLagelI che teno dhvaMsa karavAmAM ja je udyamazIla che tevA muni mahArAjAne bhaya saMbhavato nathI teo nIDara hoya che. para-jIvadravya (pati-patnI, bALako, mitro vagere) ane para-pugaladravya (ghara-zarIradhana-sonuM rUpu vagere) A padArthono jyAre jayAre saMyoga thAya che tyAre tyAre A jIva rAjI rAjI thAya che ane jyAre jyAre A paradravyonA saMyogano vinAza (viyoga) thAya che Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirbhayASTaka-17 519 tyAre tyAre have ekalo huM zuM karIza? ema samajIne raDe che ane bhayavALo bane che. mAruM jIvana patnI Adi vinA ane dhana-ghara Adi vinA kema cAlaze? AvA AvA mohamaya vicAronA kAraNe paradravyonA saMyoganA viyogakAle A jIva duHkhI duHkhI ane bhayabhIta thAya che. paraMtu mahAtmA puruSa paradravyanA saMyogane ja asAra-tuccha ane duHkhadAyI samajIne te paradravyanA saMyogano ja buddhipUrvaka samajI-zocIne ja tyAga karI rahyA che. teno ane tenA mohano tyAga karI rahyA che. tethI A vAcaMyama (muni)ne bhaya hoto nathI. kAraNa ke dhanaparivAra-suvarNAdi to choDyuM ja che, paraMtu zarIra ane zarIranA mohano paNa tyAga karyo che. Ama zarIrAdi (zarIra-parivAra-dhana-suvarNAdi) sarva parabhAvathI virakta banyA che, mATe saMpUrNapaNe nirbhaya che. IIkA mayUrI jJAnadRSTizcet, prasarpati manovane / veSTanaM bhayasarpANAM, na tadAnandacandane // 5 // gAthArtha - jo manarUpI udyAnamAM jJAnadRSTi rUpI mora vicare che to AtmAnA AnaMdarUpI caMdananA vRkSa upara bhayo rUpI sarponuM vIMTaLAvApaNuM saMbhavatuM nathI. //pA TIkA :- "adhUrati" manovane-ttiodane, ve-ddhi jJAnag -svabhAvaparabhaavvivecndRssttiH, mayUrI prasarpati svecchayA vicarati, tadA AnandacandanesvarUpAnubhavAnandacandane, bhayasarpANAM veSTanaM na bhavatItyarthaH idamuktaM bhavati-yadA jJAnena svaparayorvibhede kRte svasyAmUrtacidghanatvanirdhAre parasaMyogasya paratvanirdhAre jAte bhayasyodayo na bhavati // 5 // vivecana - A citta (mana) rUpI udyAnamAM svabhAvadazA ane parabhAvadazAno bheda karanArI evI jJAnadaSTi rUpI mora svecchAe cAre bAju jo vicare che. AmathI tema sarvatra phare che to AtmasvarUpanA AnaMdano anubhava karavA svarUpa caMdananA vRkSa upara bhayo rUpI sarponuM vIMTaLAvApaNuM saMbhavatuM nathI. upara kahelI vAtano sAra e che ke jo samyajJAna dvArA sva ane parano viveka karAyo che eTale ke mArA AtmAnuM svarUpa amUrta che, jJAnaghanamaya che. caitanyasvarUpa che, zuddha-buddha-niraMjana-nirAkAra che, Avo pAko nirdhAra (nizcaya) thaye chata ane paradravyanA sarva saMyogo para che, vinAzI che, jaDa che, mUrta che. AvA prakAranuM bhedajJAna pragaTa thaye chate mumukSu evA AtmArthI jIvane bhayano udaya thato nathI. sva-paranA vivekavALAne bhaya saMbhavato nathI. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirbhayASTaka - 17 zAnasAra sarponuM zarIra atizaya komaLa hovAthI ane aMdara viSanI uSNatA hovAthI zItaLatAnI prItivALuM che. eTale ja bahudhA daramAM rahe che. jyAM mATInI zItaLatA ja anubhavAya che. tenA ja kAraNe je araNyamAM caMdananAM vRkSo hoya che tyAM caMdana atizaya zItaLa hovAthI sarpo saheje saheje te vRkSone vIMTaLAIne rahe che. sarpo zItaLatApriya hoya che te mATe jyAM caMdananAM vRkSo ghaNAM hoya che tyAM sarpo vadhAre hoya che. paraMtu jo tyAM mora pharato hoya to morane dekhIne badhA ja sarpo bhAgI jAya che. kAraNa ke noLIyA ane sarpane jema jAtibaddha baira hoya che tema mora ane sarpane paNa jAti-baddha vaira hoya che. tethI sarpa haMmezAM morathI Darato ja hoya che. tevI ja rIte mahAtmA puruSonA manamAM AtmadazAno je AnaMda che temAM jJAnadazAnI je jAgRti che tenAthI bhayo rUpI sarpo bhAgI jAya che, TakatA nathI. ahIM mana te udyAna, AtmasvarUpano AnaMda te caMdananuM vRkSa, jJAnadRSTi te mo2 ane bhayo te sarpa Ama upamA jANavI. // 5 // 520 kRtamohAstravaiphalyaM, jJAnavarma bibharti yaH / kva bhIstasya kva vA bhaGgaH karmasaGgarakeliSu // 6 // gAthArtha :- karI che mohanA zasronI niSphaLatA jeNe evuM jJAnarUpI bakhtara je muni dhAraNa kare che, te munine karmarAjAnI sAthe yuddha khelavAmAM bhaya kyAMthI hoya ? ane tenI hAra paNa kyAMthI hoya ? arthAt na ja hoya. IIII TIkA :- '"vRtamohAsrati'' tamya-svarUpAnamostu: varmasaMkaliyu-kSayavALasAme mI:-mayaM vava ? maGga: vava ? naiveti / tasya-kSya ? ya: vRMtamohAstravaiphlyN kRtaM mohAstrasya vaiphalyaM niSphalatvaM yena evaMvidhaM jJAnavarma jJAnasannAhaM bibhartti - dhatte, tasya sarvamohavidAraNadAruNajJAnasannAhadharasya karmakRtasvaguNaghAtabhIH kva ? idamuktaM bhavati yena nayavibhajanaparIkSitaH svaparapadArthasArthaH, tasya mohAdInAM bhayaM na ddA vivecana :- je koI eka dezano rAjA bIjA dezanA rAjAnI sAthe jyAre jyAre yuddha khele che tyAre tyAre jo potAnA zarIra upara bakhtara dhAraNa karIne yuddha kare to te sAmenA rAjA dvArA choDAyelAM zastrone niSphaLa karanAra bane che. tethI te rAjAne sAmenA rAjA sAthe yuddha karatAM bhaya hoto nathI tathA hAra paNa thatI nathI. te rAjAne nirbhaya karavAmAM ane jita meLavavAmAM bakhtaranI moTI sahAya che. tema moharAjAnAM zastrone niSphaLa kare, Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E: / DHIRUBHAI / GYANSAR ASTAK / GYANSAR ASTAK-17.PM7 (BUTTER) (3RD PROOF - DT. 20-12-2010) jJAnamaMjarI nirbhayASTaka-17 521 tenAM zastrone bhAMgIne bhukko karI nAkhe evuM jJAnopayoga rUpI bakhtara je AtmAe dhAraNa karyuM che te AtmAne mohanI sAthe laDAI karatAM bhaya kema hoya ? tathA te AtmAnI hAra paNa kema thAya ? arthAt na ja thAya. kAraNa ke te AtmAne jJAnopayoga rUpI bakhtaranI moTI sahAya che. AtmasvarUpanA AnaMdano anubhava karanArA mahAtmA puruSane karmonI sAthe yuddha khelavAnI krIDA karavAmAM eTale ke karmono kSaya karavA rUpa yuddhakrIDAmAM bhaya kyAMthI hoya? ane parAjaya (hAra) paNa kyAMthI hoya? arthAt bhaya ane parAjaya kyAreya paNa saMbhavatA nathI. evA kayA te muni che ke karma sAthe yuddha khelavAmAM jene hAra ane bhaya thatAM nathI to kahe che ke - je jJAnopayoga rUpa bakhtarathI moharAjAe choDelAM (prIti-aprItikAmavAsanA-krodha-lobha-bhaya-mAna-mAyA ItyAdi rU5) zastronI niSphaLatA karAI che, evuM jJAnadazAnA upayogAtmaka bakhtara je mahAtmAe dhAraNa karyuM che tene hAra (parAjaya) ane bhaya kyAMthI hoya? mohano sarvathA nAza karavAmAM atizaya majabUta (kame karI zastra aMdara praveze ja. nahIM) evuM AtmadazAnA upayogAtmaka jJAnarUpI bakhtara dhAraNa karanArA AtmAne karmo dvArA karAtA AtmaguNonA nAzano bhaya kyAMthI hoya ? jeNe jJAnarUpI bakhtara dhAraNa karyuM che tene moharAjAnAM zastro svaguNono ghAta karI zakatAM nathI mATe bhaya nathI ane hAra paNa nathI. je mahAtmAoe vyavahAranaya, nizcayanaya ItyAdi nayono vibhAga karavApUrvaka parIkSA karIne svapadArthano samUha ane parapadArthano samUha jANI lIdho che. parIkSA karavApUrvaka AdaravA jevAne AdarI lIdho che ane tyajavA jevAne tyajI dIdho che. AvA vivekI mahAtmAne moharAjA dvArA karAyelA upadravothI bhaya kema hoya ? ane parAjaya paNa kema hoya? arthAta na ja hoya. ll ll tUlavallaghavo mUDhA, bhramantyabhre bhayAnilaiH / naikaM romApi tainigariSThAnAM tu kampate // 7 // gAthArtha - bhayo rUpI pavana dvArA skUla (rU)nI jema laghu thayA chatA mUDha manuSyo AkAzamAM bhaTake che. paraMtu jJAna vaDe gauravazAlI manuSyonuM eka roma paNa (rUMvATuM paNa) te bhayorUpI pavana vaDe kaMpatuM nathI. kA. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 nirbhayASTaka-17 jJAnasAra TIkA - "tUtravartAva rUti' mUDha:-tattvajJAnavilanA tUnavat trayavaM:arktuulvd laghavaH, abhre-AkAze bhayAnilaiH-bhayapavanaiH preritA bhramanti / jJAnagariSThAnAmekaM romApi taiH pavanairna kampate / ityanena saptabhayasannidhAne mUDhAHparabhAvAtmatvajJAnamugdhAH tadviyogabhayena kampamAnA itastato bhramanti / ye cAsaGkhyAtapradezAnantajJAnamayasyAtmanaH svarUpAvalokino jJAnagariSThAH avinAzicaitanyabhAvaraktAH teSAmadhyavasAyarUpaM romApi na kampate / kiJca gatvaraiH gatairiti adhyAtmAbhyAsaikatvAnandAnanditAH sadA nirbhayAH svarUpe sthirAH tiSThanti // 7 // vivecana :- saMsAramAM sAmAnyathI evo niyama che ke vajanamAM haLavI-phorI tuccha vastu vAyu vaDe AkAzamAM bhamAvAya che. jemake nAnA nAnA kAgaLanA kakaDA, dhULa-retInA kaNa ItyAdi vastuo vajanamAM haLavI-phorI arthAt laghu hoya che. tenA kAraNe pavana dvArA A vastuo AkAzamAM uDADAya che, bhamAvAya che. paraMtu pattharanI zilA, lokhaMDano goLo ke jADAM thaDa jevAM majabUta lAkaDAM pavana vaDe uDADAtAM nathI. vajanamAM bhAre hovAthI - guru hovAthI uDADAtAM nathI. tethI laghuvastu pavana vaDe AkAzamAM bhamAvAya ane gauravavALI vastuno eka TukaDo paNa pavana vaDe AkAzamAM na bhamAvAya Avo sAmAnya niyama saMsAramAM dekhAya che. tevI ja rIte tattvajJAna vinAnA jIvo eTale ke parapadArthane potAno che ema mAnIne parapadArthamAM mohabdha thayelA mUDha AtmAo AkaDAnA rUnI jema bhAra vinAnA halakA-laghu thayA chatA bhayorUpI pavana vaDe AkAzamAM ahIM-tahIM bhagADAya che. paravastumAM mohAlva jIvo paravastune meLavavA mATe jyAM tyAM bhaTake che. nAnA mANasane paNa page paDe che. bhAI-bApA kare che, lAcArI seve che. koIne na namanAro mANasa paNa tyAM name che. pAvaravALo mANasa paNa paravastanI prApti mATe narama thaIne rahe che. eka sthAne bhaya dekhAya to bIje sthAne ane tyAM bhaya dekhAya to trIjA sthAne A jIva bhaTake che. jema TIkITa vinA musApharI karanAro musAphara TI.TI.ne joIne jyAM tyAM saMtAya che. saMDAsa jevA durgandhamaya sthAnamAM paNa bhayathI chUpAya che. gunho karanAra manuSya polIsanA bhayathI ahIM tahIM chupAto bhaTake che. tema parapadArthanA mohamAM mUDha banelo manuSya paNa tenI prApti mATe valakhAM mAre che. prApta karyA pachI tene saMtADavA-sAcavavA mATe jyAM tyAM bhaTake che ane chatAM jyAre te vastu nAza pAme che tyAre udAsIna thayo chato raDe che, AghAta pAme che ane pharI meLavavA game tevA mANasanI paNa sevA kare che. A rIte AtmatattvanA jJAna vinAnA jIvo parapadArthonI prApti Adi mATe bhayarUpI pavana vaDe AkaDAnA rUnI jema halakA-phorA(lAghavatAne prApta) thayA chatA jyAM tyAM AkAzamAM bhamADAya che. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirbhayASTaka- 17 523 paraMtu jJAna vaDe gauravazAlI adhyAtmI-vairAgI AtmAo parapadArthathI niHspRha che, mATe AvA prakAranA bhayo rUpI pavana vaDe teonuM eka roma paNa (rUMvATuM paNa) kaMpatuM nathI. koInAthI DaratA nathI. kAraNa ke teone koI prakAranA parapadArthanI apekSA ja nathI. uparanI carcAthI samajAze ke sAta prakAranA bhayanA prasaMgo jyAre jyAre nikaTa Ave tyAre tyAre mUDha jIvo eTale ke parabhAvadazA zuM? ane (Atmatva) svabhAvadazA zuM? evA bhedajJAna vinAnA jIvo, te te parapadArthano viyoga thaze to huM zuM karIza? ema parapadArthanA viyogathI bhayabhIta thayA chatA, zarIrathI kaMpatA, temAMthI bacavA mATe ahIM tahIM bhaTake che. paraMtu asaMkhyAta pradezonA banelA ane anaMta jJAnAdi guNamayapaNe rahelA evA AtmAnA zuddha-buddha mUlasvarUpane jonArA je mahAtmAo che. tathA AvA prakAranA AtmajJAnathI je gauravazAlI che. vaLI A AtmA avinAzI dravya che, caitanyamaya dravya che." AvA prakAranA AtmajJAnathI jeo raMgAyelA che te mahAtmA puruSonuM adhyavasAyAtmaka eka roma - nirmaLa citta pariNati svarUpa eka rUMvATuM paNa kaMpatuM nathI. zarIra, dhana, vaibhava, parivArAdi Ave to paNa zuM? ane jAya to paNa zuM? tenI kadAca vRddhi thAya to tethI AtmatattvanA guNonI kaMI vRddhi thatI nathI ane kadAca te padArthonI hAni thAya to AtmaguNonI hAni thatI nathI. mATe temAM harSa ke kheda pAmavA jevuM zuM che? kaMI ja nathI. evI ja rIte paudgalika koI paNa sAmagrI ke parivArAdi jIvo ke mitravarga kALAntare (tvi:) ga_rasvabhAvavALo (javAnA svabhAvavALo) che ane teno samaya thatAM (tai:) gayo, temAM AtmAne zuM lAbha? ke zuM nukazAna ? AmAM raDavAnuM ke udAsa thavAnuM zuM kAma che? AvA prakAranA galvara svabhAvavALA te padArtho vaDe AtmAne zuM lAbha ? nokarI karavA Avelo sevaka samaya thatAM Ave che ane samaya thatAM jAya che tevI saMsAranI A lIlA che. AvA prakAranA adhyAtmanA abhyAsamAM ja ekarasa banelA eTale ke tenI ja layalInatAtanmayatAnA AnaMdathI AnaMdita thayelA jIvo sadAkAla nirbhaya thayA chatA parapadArthathI nirapekSapaNe AtmasvarUpamAM ja sthira thaIne rahe che. liNI. citte pariNataM yasya, cAritramakutobhayam / akhaNDajJAnarAjyasya, tasya sAdhoH kuto bhayam // 8 // gAthArtha - koI taraphathI nathI bhaya jemAM evuM cAritra je mahAtmAnA cittamAM pariNAma pAmyuM che, tevA akhaMDa jJAnarUpI rAjyavALA munimahAtmAne bhaya konA taraphathI hoya? ITA Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa24 nirbhayASTaka- 17 jJAnasAra st :- "citte iti" yasya-nirgranthasya akutobhayaM-na vidyate kutaH-kasmAd bhayaM yasya tat cAritraM-svarUpasthiratva-ramyaramaNatvalakSaNaM pariNataM-cetanAvIryAdisarvaguNeSu tanmayIbhUtam, tasya sAdhoH kutaH bhayaM ? na kasmAdapi / kathambhUtasya muneH ? akhaNDajJAnarAjyasya-acUrNitajJAnarAjyasya ityanena vacanadharmakSamAmArdavArjavapariNatasya zuddhajJAnaramyaramaNasya sAdhoH dravyabhAvamuktiyuktasya paramAkiJcanasya na bhayam / yathA zrIkezigautamAdhyayane egappA ajie sattU, kasAyA iMdiyANi ya / te jiNittu jahAnAyaM, viharAmi ahaM muNI // 38 // rAgaddosAdao tivvA, NehapAsA bhayaGkarA / te chiMdittu jahAnAyaM, viharAmi jahakkamaM // 43 // (utta25. 23, PuthA-38-43) tathA ca namirAjarSivacanambahu khu muNiNo bhaI, aNagArassa bhikkhuNo / savvao vippamukkassa, egaMtamaNupassao // 16 // (utta2N. &, PuthA-16) ityAdi / parapudgalasaMyoge yathArthajJAnavato na bhayam // 8 // // iti vyAkhyAtaM nirbhayASTakam // vivecana :- je muni nirgastha che, rAga-dveSanI gAMThane chedIne jeNe kaSAyo haLavA karyA che. kaSAyonI tIvratA chedIne atizaya alparasIbhUta karyA che tevA nirjhanya munine bhaya kyAMthI hoya? arthAt tevA munine koIthI bhaya saMbhavato nathI. jyAM paradravyanI AzA nathI. koIpaNa jAtanA parapadArthanI jyAM apekSA nathI. AvA niHspRha ane nirIha muninuM cAritra ja akatobhayavALuM che. nathI koI taraphathI bhaya jemAM AvuM cAritra jenA cittamAM pariNAma pAmyuM che eTale ke AtmAnA svarUpamAM ja sthiratA-svabhAvadazAnI ja laganI lAgavI, ramyabhAvomAM ja (jJAnAdi AtmaguNomAM ja) ramaNatA karavI, cetanAguNa, vIryaguNa, sukhaguNa, darzanaguNa ItyAdi sarva AtmaguNomAM ja ekAkAratA-lInatA svarUpa cAritra jenA cittamAM pariNAma pAmyuM che tevA mahAtmA-puruSarUpa sAdhune bhaya kyAMthI hoya? AvA munine koIpaNa taraphathI bhaya hoto nathI. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirbhayASTaka - 17 525 tathA A mahAtmA-muni kevA che ? je mahAtmA pAse jJAnaguNanuM rAjya akhaMDa che, satata dhArAvAhI jJAnaguNanA rAjyamAM ja ekAgra rahenArA, vacanakSamA, dharmakSamA, mArdavatA, ArjavatA ItyAdi dazavidha yatinA guNonI ja pariNativALA tathA zuddha evo je 2maNIya jJAnaguNa che temAM ja ramanArA, mohanA bhAvomAM na joDAnArA, dravya (navavidha parigrahAdi)thI muktiyukta ane bhAva (kaSAya-mithyAtvAdi)thI paNa muktiyukta eTale ke dravya ane bhAva ema banne prakAranA AzravonA hetubhUta evA parabhAvothI sarvathA mukta, parama-akiMcanasvarUpI arthAt atyanta akiMcana dharmavALA evA A muni-mahAtmAne koIpaNa taraphathI koIpaNa prakArano bhaya saMbhavato nathI. je AtmAe koI corI karI nathI, gunho karyo nathI, sarakArI ke laukika koI doSa sevyo nathI te AtmA jema nirbhayapaNe bajAramAM pharIharI zake che. tema A muni parapadArthothI dUra hovAnA kAraNe nirbhayapaNe sarvatra vicare che. jema zrI kezigaNadhara ane gautamasvAmInA adhyayana prasaMge uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke - "AtmA ekalo che" zarIrAdi sarva vastuo 525dArtha che. temAMno koI padArtha AtmAno nathI, te parapadArthonA kAraNe thatA kaSAyo ane kaSAyonA kAraNe anarthanA hetubhUta evI Indriyone jo A AtmA na jIte to te zatrutulya bane che. jo teno vijaya karavAmAM na Ave to A kaSAyo ane Indriyo AtmAnuM ghaNuM ja ahita karanAra thAya che. tethI zAstrokta nIti-rIti mujaba te kaSAyone ane Indriyone jItIne huM munipaNe vicaruM chuM. II38 // tIvra evA rAga ane dveSa vagere doSo tathA kuTuMbanA pAtro uparano sneha A sarve bhayaMkara pAza (jALatulya) che. zAstramAM kahelI AjJA pramANe te sarvane chedIne huM sAdhuo mATe vihita AcAronuM ullaMghana karyA vinA yathAvidhi sAdhupaNAmAM vicaruM chuM. ''zorUM nasthi me jo'" huM ekalo Avyo chuM ane ekalo ja javAno chuM AvI ekatvabhAvanAne bhAvatA, tathA bAhya-abhyantara sarva parapadArthathI vizeSe mukAyelA ghara-hATa vinAnA bhikSune eTale ke munine vipula kalyANa (sukha) hoya che. uparanI carcAthI samajAze ke paradravyano saMyoga kadAca hoya to paNa yathArtha jJAnavALA munine koI jAtano bhaya saMbhavato nathI. nirbhayapaNe pRthvI upara vicare che. A pramANe nirbhayASTakanuM varNana samApta thayuM. IIII sattaramuM nirbhayASTaka samApta Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106(Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 anAtmazaMsASTaka- 18 jJAnasAra | // atha aSTAdazaM anAtmazaMsASTakam // nirbhayatvaM sarvaparabhAvatyAge bhavati, parabhAvatyAgazca teSu parabhAveSu anAtmajJAnena bhavati / tadarthaM yadAtma-vyatiriktaM tadanAtma, tasya zaMsanaM-kathanaM tatsvarUpamanAtmazaMsASTakaM vyAkhyAyate / tatra nAmasthApane sugame / dravyataH anAtmazaMsanaM dvividham, bAhyamantaraGgaJca / tatra bAhyaM-laukikaM yatsvabhogAdiprayojanAbhAve paradhanagRhakalatrAdau na mamedamityArekArUpaM jJAnam / tathA antaraGga-lokottaraM yad dhanasvajanatanupramukhaM vinAzitvena parabhave asahAyatvena duHkhotpattisvarUpeSu svArthapratibaddhasvajaneSu yat paratvArekAcintanarUpaM, tasya jJAnam / bhAvataH punaH kuprAvacanikamazuddhaM mokSAbhilASapUrvakaM yat tAmilasya (tAmalitApasasya) parityAgatulyam / zuddhaM tu samyagdarzanapUrvakatattvAtattvavivekenopayuktam, samyagjJAnena AtmanaH svadravya-svakSetra-svakAla-svabhAvAd bhinnamaupAdhikatvam, tatsarvamapi pararUpaM na madIyamiti vAstavaM bhedajJAnaM tadanAtmazaMsanam, tatkaraNe tattvajJAnaM bhavati / vivecana :- sattaramA aSTakamAM nirbhayatA samajAvavAmAM AvI che. AvA prakAranI nirbhayatA sarva parabhAvono tyAga karAye chate ja Ave che. jyAM sudhI parabhAvonI IcchAAzA-saMgraha-saMrakSaNa ane saMgopanAdi che tyAM sudhI te parapadArtha koI laI na jAya, bhAMgIkuTItuTI na jAya te mATe tenA saMbaMdhI bhayabhItatA rahevAnI ja che. eTale sarva parabhAvothI mukti meLavavAmAM Ave to ja nirbhayatA pragaTa thAya ane dIrgha kALa Take. have jo parabhAvano tyAga keLavavo ja hoya to jeTalA jeTalA parabhAvo che te sarvamAM anAtmajJAna (A padArtho mArA nathI - huM teno nathI AvA prakAranuM anAtmajJAna) meLavavA dvArA ja A dazA jIvane Ave che. parabhAva pratyenI mamatA tyajyA vinA parabhAvano tyAga Avato nathI, te mATe AtmAthI je koIpaNa vastu vyatirikta che (bhinna che) te sarve paNa vastuo "anAtma" kahevAya che. tenuM kathana karavuM, tenuM nirUpaNa karavuM, tenA svarUpane samajAvavuM, tenuM nAma anAtmazaMsASTaka kahevAya che. AtmazaMsA eTale potAnI prazaMsA karavI, potAnAM vakhANa karavAM te. AvI AtmazaMsA karavAnuM kAraNa e che ke "parapadArthamAM mArApaNAnI buddhi" che, meM A karyuM, meM A karyuM, Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka - 18 527 AvAM gANAM gAvAnuM mana je je kAryo karyAM hoya temAM mamatvabuddhi hoya to ja thAya che. A mamatvavALI buddhi karmabaMdhanuM kAraNa che. mATe tevA prakAranI AtmazaMsAthI bhinna je kathana te anAtmazaMsA, tenuM nirUpaNa karavA svarUpe A aSTaka kahevAya che. tyAM prathama cAra nikSepa samajAvAya che. nAmanikSepa ane sthApanAnikSepa sugama che. anAtmazaMsana dravyathI ane bhAvathI ema be prakAranuM che je anAtmazaMsana dravyathI che tenA bAhya-laukika ane aMtaraMga lokottara ema be bheda che ane bhAvathI je anAtmazaMsana che tenA zuddha ane azuddha ema be bheda che. tethI citra A pramANe thAya che. nAma sthApanA nikSepa bAhya dravya aMtaraMga azuddha lokottara bhAva zuddha laukika tyAM laukika bAhya anAtmazaMsana kone kahevAya ? te samajAve che. pArakAnAM dhana, pArakAnAM ghara ane paranI srI Adi je koI parapadArtho che te potAnA bhogane yogya nathI. te padArthone A jIva manathI, vacanathI ane kAyAthI para mAne che. tethI potAnA bhogAdinA prayojanano jemAM jemAM abhAva che evAM parastrI-dhana-gRhAdine "A mArAM nathI" AvA prakAranI ciMtavaNA-vicAraNA karavI, AvuM bolavuM ane vartavuM te laukikabAhya anAtmazaMsana kahevAya che. je dhana, ghara, zarIra ane svajano vagere potAnAM che, potAnA bhogane yogya che ane A jIva bhoga-upabhogamAM jeno vyavahAra paNa kare che ane karI zake che. chatAM te saghaLA padArtho vinAzI hovAthI, (1) A bhavamAM paNa ApaNe javAno samaya Ave te pahelAM paNa kyAreka kyAreka cAlyA jAya che, (2) parabhavamAM jatAM koIpaNa jAtanI sahAya karanArA nathI, (3) kevaLa duHkhanI ja utpattimaya che, tathA (4) svajano paNa khAsa karIne potapotAnA svArthamAM ja pratibaddha che mATe "A badhA padArtho para che mArA nathI." AvA Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 anAtmazaMsASTaka- 18 jJAnasAra prakAranI svadravyAdimAM paratvapaNAnI AzaMkApUrvaka ciMtana-vicAraNA karavI te lokottara eTale aMtaraMga anAtmazaMsana kahevAya che. saMsArI bhAvone AtmadravyathI para jANIne mokSanI abhilASApUrvaka teno tyAga karavo joIe. paraMtu kumAracanikatAnA anusAre eTale ke jainetara zAstronA AdhAre je bhogone para jANIne tyAga karAya, jemake tAmali tApase bhogone asAra-tuccha jANIne tyajyA, ekavIsa vAranA dhovaNathI nisAra banelA AhArano ja upayoga karyo, paraMtu kapravacanonA Azraye cAlyA mATe te azuddha bhAva anAtmazaMsana jANavuM. vItarAgaparamAtmAthI prarUpita jaina Agamane anusAra samyagdarzanapUrvaka yathArtha tattva zuM? ane atattva zuM ? teno barAbara viveka karavA dvArA upayoga karAyela, tathA samyajJAna dvArA svadravya, svakSetra, svakAla ane svabhAva e ja mAruM svarUpa che. tenAthI je koI bhinna svarUpa che te saghaLuM paNa svarUpa upAdhijanya che, karmakRta che, parabhAva rUpa che, vibhAvadazA mAtra ja che. Ama samajIne "te saghaLuM paNa pararUpa che mAruM svarUpa nathI." AvA prakAranuM vAstavika je bhedajJAna thAya che. AtmatattvathI anya tamAma tattvane paratattva mAnIne tenAthI dUra rahevAnI je buddhi te zuddha bhAva anAtmazaMsana kahevAya che. AvA prakAranuM bhedajJAna karAye chate paradravyane paradravya samajI tenA mohano tyAga karavo ane zakya bane teTalo paranA saMyogano paNa tyAga karavo te zuddha bhAva anAtmazaMsana che. ane tene tattvajJAna kahevAya che. A pramANe cAra nikSepa samajAvIne have sAta naya samajAve che - __ tadapi aniSTeSu ajIveSu, jIvAzritakarmapudgaleSu tadvipAkeSu, tannimittotpannAzuddhavibhAvapariNAmeSu anAtmatvaM yAvad vyavahAraH / tathA'sannimittaparAyattacetanAvIryapariNatyA bhAvayogacetanAvikalpeSu paratvamRjusUtraH / dravyaudayikasadAcArasatyabhASAsatyamanoyogAdiSu sAdhanasaMvarAdhyavasAyeSu sannimittAvalambisvAtmapariNAmeSu paratvaM zabdaH / rUpAtItazukladhyAnazailezIkaraNAdiSu paratvaM samabhirUDhaH / svAtmapAriNAmikabhAvAnantajJAnadarzanAd anyatsarvamapi paramiti vikmataH | evamanAtmatvaM sarvatra zraddhayA samyagdarzaninAm, bhinnIkaraNena munInAm, bhinnIbhAvena jinAnAm, sarvathA abhAvena siddhAnAm, viratizraddhayA sthApyaM tatkaraNIyam, na hi parabhAvakartRtvabhoktRtvAzrayatvasaMyogitvaM cetanasya kAryamiti Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka - 18 529 sAdhakAvakAzaH / "Atmaiva sAmAyikaM sAmAyikArtham " ( bhagavatIsUtra, zataka 1, uddeza 9, sUtra 76 ) ityAdi arhadvAkyAnusAri bhavitavyam / uktaJca yogazAstre A anAtmazaMsana naigamAdi sAtanayathI TIkAkAra zrI samajAve che. tyAM naigamAdi pUrva pUrva nayo vizAladRSTivALA che ane pachI pachInA nayo saMkSipta dRSTivALA che. (1) naigamanaya :- AtmAne na IcchavA lAyaka arthAt pudgala Adi parapadArtho para dravya hovAthI na IcchavA lAyaka evA sarva ajIva dravyone "mArAM nathI, huM eno nathI" AvI pAkI para tarIkenI mananI mAnyatA tapi = te naigamanayathI anAtmazaMsana jANavuM. (2) saMgrahanaya :- jIvanI sAthe ekameka thayelAM karmapudgalomAM ane tenA udayathI prApta thayelAM ISTAniSTapudgala dravyomAM "A karmo ane tajanya sukha-duHkho mArAM nathI ane huM teno nathI" AvI pAkI mananI mAnyatA te saMgrahanayathI anAtmazaMsana jANavuM. (3) vyavahAranaya :- ' pUrve bAMdhelAM ane hAla udayamAM AvelAM evAM te udita karmonA kAraNe prApta thayelAM ISTAniSTa sukha-duHkhonAM nimittothI utpanna thayelA azuddha evA vibhAvadazAnA pariNAmomAM "A azuddha pariNAmo mArA nathI, karmamAtrajanya che" azuddha pariNAmomAM AvA prakAranI je anAtmatA te vyavahAranayathI anAtmazaMsana samajavuM. Ama prathamanA traNa nayane AzrayI anAtmazaMsana kahyuM arthAt vyavahAra sudhI A samajAvyuM. (4) RjusUtranaya :- vartamAnakALe avidyamAna evAM nimittone AdhIna thayelI cetanAnI pariNati ane vIryanI pariNati dvArA (avidyamAna AlaMbanone AdhIna thayelI buddhi ane pravRtti dvArA) utpanna thayelA bhAvayogasvarUpa cetananA mAnasika vikalpomAM "parapaNuM" mAnavuM arthAt AvA azubha mAnasika vikalpo "mArA nathI, mohanIya karmanI parAdhInatAthI thAya che, huM tenAthI bhinna chuM, mAruM svarUpa bhinna che. AvuM mAnavuM ane vicAravuM te RjusUtranayathI anAtmazaMsanatva samajavuM. (5) zabdanaya H- karmonA udayamAM je AtmA tanmaya thayo nathI te dravyaudayika bhAvamAM anAtmazaMsanatA, tathA sadAcAravALI jIvanapravRttimAM, satyabhASA ane satyamanoyogAdi sevavAmAM, AtmatattvanI sAdhanAnA hetubhUta saMvarasaMbaMdhI adhyavasAya sthAno sevavAmAM ane zubhanimittonA AlaMbane pragaTelA zreSTha evA AtmapariNAmomAM paNa "para5NuM mAnavuManAtmatA mAnavI, eTale ke A zubha vyavasAyo paNa mArA nathI, upara caDhavA mATe jema nisaraNInuM AlaMbana levAya tema A saghaLA zubha vyavasAyo AlaMbanabhUta mAtra che, mArA nathI ane huM teno nathI" AvI je paratvapaNAnI buddhi te zabdanayathI anAtmazaMsana. Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa30 anAtmazaMsASTaka- 18 jJAnasAra (6) samabhirUDhanaya :- rUpAtIta evI AtmAvasthA, zukladhyAna ane zailezIkaraNa Adi sAdhanAnAM sarvottama zikharomAM paNa "parapaNAnI je buddhi" te samabhirUDhanayathI anAtmazaMsana, karmonI sAthe AtmA lapeTAyelo che, malina thayelo che. tethI tene sAdhanAnAM zikharonI AvazyakatA rahe che, paraMtu te sAdhanAmaya svarUpa AtmAnuM potAnuM vAstavika nathI. malinatA TALavA pUratuM ja che. mUlasvarUpe to AtmA malIna ja nathI tethI tene sAdhanAnAM zikharonI jarUra ja rahetI nathI tethI te sAdhanAnAM aMgo paNa para che te sAdhanAnA aMgomAM paratvanI buddhi te samabhirUDhanaya. (7) evaMbhUtanaya :- pAriNAmikabhAve arthAt sahaja svarUpe potAnA AtmAnA zuddha svarUpAtmaka je anaMtajJAna ane anaMtadarzanAdi kSAyikabhAvanA guNo che. tenAthI anya sarve paNa bhAvo para che tamArA nathI) AvI vicAraNA te evaMbhUtanayathI anAtmazaMsana samajavuM. teramA guNasthAnake dezanA ApavApaNuM ke vihArAdi karavApaNuM ke yoganirodhano prayatna vagere je che te paNa aghAtI karmono audayikabhAva che. mAruM svarUpa nathI. caudamA guNaThANe aghAtInA udayajanya sAtA-asAtA Adi paNa mAruM svarUpa nathI A evabhUtanaya. AvA prakAranuM A anAtmazaMsana (anya dravyo mArAM nathI ane huM teno nathI Avo daDha saMkalpa) samyagdarzanI evA cothA, pAMcamA guNaThANAvALA AtmAone vItarAga paramAtmAnI vANI satata sAMbhaLavAthI, zraddhA pragaTa thavA dvArA manamAM sarvatra "parapaNAno" pariNAma janme che. 6 thI 12 guNaThANAvALA munimahAtmAone paradravyano tyAga karavAthI (navavidhaparigrahAdinA paccakakhANa karavAthI) manamAM ane vartanamAM parapaNAno pariNAma thAya che. teramA caudamA guNaThANAvALA kevalajJAnI evA AtmAone potAno AtmA paradravyo thakI bhinna bhAve pariNAma pAmela hovAthI paratva Ave che ane siddha paramAtmAne aghAtI karmono paNa kSaya thayela hovAthI tajanya padravyanA saMyogano ke tenI sAthenA tAdAbhyano abhAva thavAthI paratva pragaTa thAya che. A pramANe parapadArthonuM viramaNa karavAnI, tenAthI AtmAne dUra rAkhavAnI paramazraddhApUrvaka A paratvabuddhi manamAM sthApana karavA jevI che. tene ja jIvanamAM lAvavA jevI che. paradravyothI bhinna thavuM te ja mukti che. kAraNa ke jema paranI strI, paranuM ghara ane pArakAnuM dhana vagereno upayoga karavo te ucita nathI, doSa che. saMsAramAM paNa daMDAvAnuM ja Ave che tema A cetanadravyane parabhAvanuM kartutva, parabhAvanuM bhophtatva, paradravyanuM Azrayatna (AdhAratva) ke paradravyonI sAthe saMyogitva e jIvanuM kartavya nathI. vyabhicAranI jema doSarUpa Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka- 18 531 che. AvI jJAnadazA meLavavI te sAdhaka avasthA che. sAdhake AvA bhAvamAM ArUDha thavuM joIe. bhagavatI sUtra zataka 1, udeza trIjAnA 76 mA sUtramAM kahyuM che ke "A AtmA e ja sAmAyika che. A AtmA e ja sAmAyikano artha che." AtmA e ja samabhAvAtmaka che. paradravyanA yogathI ja je vibhAvadazA pragaTI che te AtmAnuM svarUpa nathI, tene dUrathI ja tyajI devI joIe." AvA prakAranAM arihaMta paramAtmAnAM vAkyone anusaravAvALA thavuM. svacchaMdamativALA na thavuM. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajIe yogazAstra nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - amUrtasya cidAnanda-rUpasya paramAtmanaH / niraJjanasya siddhasya, dhyAnaM syAd rUpavarjitam // 1 // ityajatraM smaran yogI, tatsvarUpAvalambanaH / tanmayatvamavApnoti, grAhyagrAhakavarjitam // 2 // ananyazaraNIbhUya, sa tasmin lIyate tathA / dhyAtRdhyAnobhayAbhAve, dhyeyenaikaM yathA vrajet // 3 // so'yaM samarasIbhAvastadekIkaraNaM matam / AtmA yadapRthaktvena, lIyate paramAtmani // 4 // alakSyaM lakSyasambandhAt, sthUlAtsUkSmaM vicintayet / sAlambAcca nirAlambaM, vizuddhaM tattvamaJjasA // 5 // (yogazAstra, prAza 20, snovA -1) ityAtmasvarUpadhyAnI sarvaM paramanAtmatvena jAnAti, sa Atmavid prazaMsAM na karoti, tavAda - amUrta, jJAnanA AnaMdasvarUpa ane niraMjana evA siddha paramAtmA saMbaMdhI dhyAna rUpavarjita eTale ke rUpAtIta evuM dhyAna hoya che. A svarUpa IndriyothI gamya nathI. IInA siddhaparamAtmAnA svarUpanuM avalaMbana lenArA A yogI puruSa niraMtara rUpAtIta evuM AtmasvarUpanuM smaraNa karatA hatA tanmayatAne pAme che. grAhya-grAhakabhAvathI rahita eTale ke koNa dhyAtA? ane zuM dhyeya? ema dhyeya ane dhyAtAbhAvathI rahita evI tanmayatAekAkAratA te muni pAme che. rA. Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 anAtmazaMsASTaka- 18 jJAnasAra siddhaparamAtmAnuM dhyAna karavA sivAya bIjA koInuM paNa zaraNa nahIM svIkArIne siddhaparamAtmAnA rUpAtIta dhyAnamAM evA prakAre te yogIpuruSa layalIna thaI jAya che ke ekAkAratA vadhatAM dhyAtA ane dhyAna ema banneno abhAva thaye chate dhyeyanI sAthe ekAkAratA je rIte thAya tevA dhyAnamAM lIna thAya che. ll A pramANe dhyAtApuruSano AtmA paramAtmAmAM abhedabhAve ekarasa bane, tene paramAtmAnI sAthe ekatA thavA rUpe "samarasabhAva" kahelo che. paramAtmAnI sAthe AtmAnI lInatA tene ja samarasabhAva kahevAya che. jo tattvajJAnI mahAtmA puruSa lakSyanA saMbaMdhathI alakSyanuM, skUlanA saMbaMdhathI sUkSmanuM ane sAlaMbanatAthI nirAlaMbanatAnuM jaldI jaldI tattvaciMtana kare che. //pA. A pramANe AtmatattvanA zuddha, nirmaLa ane pAradravyathI amizrita evA svarUpanuM dhyAna karanAra AtmA para evA sarvapadArthane "anAtmA" tarIke (mArA nathI, huM teno nathI, te padArtho mArAthI bhinna dravyo che AvuM) jANe che. AvuM bhedajJAna dharAvanAro te AtmajJA puruSa potAnI prazaMsA karato nathI. parapadArtha tarapha dRSTipAta ja karato nathI tethI paradravyanA saMyogajanya potAnI paristhitinI tene prazaMsA karavAnI rahetI ja nathI. A ja vAta have pachInA zlokamAM kahe che - guNairyadi na pUrNo'si, kRtamAtmaprazaMsayA / guNairevAsi pUrNazcet, kRtamAtmaprazaMsayA // 1 // gAthArtha - he AtmA ! jo tuM guNothI paripUrNa=bharelo nathI to AtmAnI prazaMsA karavA vaDe saryuM. ane jo tuM guNothI paripUrNa bharelo ja che to paNa kaMI meLavavAnuM bAkI na hovAthI) potAnA AtmAnI prazaMsA karavA vaDe saryuM. banne rIte AtmaprazaMsA nirarthaka che, niSphaLa che. TIkA - "puriti" yaH :-vatnajJAnAmi:, pU. ra si, rdi AtmaprazaMsayA-vyarthAtmastutyA, kRtaM-nAma sRtam / nirguNAtmanaH kA prazaMsA ? paudgalikopAdhijA guNA iti mUDhA vadanti, tairna prazaMsA / ced-yadi samyagdarzanajJAnacAritrataporUpaiH sAdhanaguNaiH, kSAyikajJAnadarzanacAritrarUpaiH siddhaguNaiH pUrNaH, tarhi vAcikAtmaprazaMsayA kRtaM-sRtamityarthaH / prAgbhAvitAH guNAH svata eva prakaTIbhavanti, nekSuyaSTiH palAlAvRtA cirakAlaM tiSThatIti kA svamukhAtsvaguNazaMsanA ? // 1 // Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka- 18 533 vivecana : - he AtmA! jo tuM kevalajJAna, kevaladarzana, avyAbAdhasukha, anaMtacAritra ItyAdi AtmaguNo vaDe paripUrNa nathI, jo tArAmAM AvA guNo pragaTa thayA nathI to pachI AtmAnI prazaMsA karavA vaDe saryuM. nirarthaka evI potAnI prazaMsA karavAthI zuM lAbha thAya ? arthAt kaMI ja lAbha na thAya. kAraNa ke jo AtmA nirguNa che to pachI tenI prazaMsA kema hoya? nirguNa evA AtmAnI prazaMsA kema karAya ? prazna :- AtmAnA pariNAmikabhAve (sahaja svabhAve) je kevalajJAna-kevaladarzanAdi guNo che te to hAla mArAmAM pragaTa nathI, paraMtu puNyakarmanA udayajanya zarIranuM rUpALApaNuM, dhanavAnapaNuM, saubhAgyapaNuM, lokomAM prabhAvakapaNuM, dAnAdi ApavApaNuM AvA AvA ghaNA guNo mArAmAM che. to te guNo mArAmAM hovAthI mAre mArI prazaMsA karavI te saphaLa ja che, ucita ja che. guNo che ane gAvA che temAM khoTuM zuM? mATe AvI AtmaprazaMsA niSphaLa nathI. uttara :- upara rUpALApaNuM vagere je guNo kahyA te AtmAnA guNo ja nathI. puNyodaya rUpa je pudgala dravya che. tenI upAdhithI janmelA che "tene guNo kahevAya" ema mUDha manuSyo samaje che. kAraNa ke pugaladravya e Atmadravya che ja nahIM, pugalanA guNo te AtmAnA guNo kema kahevAya? dUdhamAM nAkhelI sAkarathI dUdha gaLyuM lAge paNa gaLapaNa e dUdhano guNa kema kahevAya? kAraNa ke gaLapaNa e to sAkarano guNa che, dUdhano nathI. tattva na samajanArA mUDha puruSo ja paradravyanA guNone potAnA guNo kahe che. paraMtu pADozI dhanavAna thAya temAM ApaNane zuM lAbha? tenuM dhana tene ja kAma Ave, ApaNane nahIM, tema pudgaladravyanA guNo pudgalanI zobhA vadhAre, temAM AtmAne zuM lAbha? mATe te paradravyanA guNo vaDe prazaMsA karavI te vyAjabI nathI. ucita nathI. te AtmA ! tuM kaMIka samaja. puNyodaya e tAruM svarUpa nathI upAdhi mAtra ja che. have samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra ane samyaktapa rUpa Atmatattva sAdhavAnI sAdhanAbhUta evA AtmaguNo vaDe jo tuM paripUrNa bharelo che. guNo uparanAM AvaraNono sarvathA kSaya thavAthI kSAyikabhAvanA siddhaparamAtmAnA kevalajJAnAdi zuddha nirmaLa nirAvaraNa evA guNo vaDe jo tuM paripUrNa bharelo che to pachI vacana dvArA (bhASAmAtra vaDe) bolI bolIne jAhera karavA rUpa AtmaprazaMsA vaDe zuM kAma che ? AvI AtmaprazaMsA vaDe saryuM. utpanna thayelA A guNo teno kAla Avaze tyAre avazya svayaM ja jagatane pragaTa dekhAze, bhASA vaDe bolIne prasiddha karavAnI zuM jarUra che? Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAtmazaMsASTaka - 18 jJAnasAra jema je zeraDIno sAMTho che, te svayaM madhuratA guNavALo che. tene game teTalA ghAsathI DhAMko to paNa te potAnI madhuratAnA guNa vaDe vistAra pAmaze ja. te sAMTho kaMI DhAMkelo raheto nathI, tema utpanna thaI cukelA guNone potAnA mukhathI vAraMvAra gAvA vaDe zuM lAbha? arthAt kaMI ja lAbha nathI. A ja vAtanI sAkSI pU. upA. zrI yazovijayajI ma.sAhebe zrI sumatinAtha prabhunA eka stavananI gAthAmAM kahI che - 534 sumatinAtha guNazuM milIjI, vAdhe muja mana prIti, telabiMdu jema vistarejI, jalamAMhe bhalI rIti. // 1 // DhAMkI IkSu parALazuM jI, na rahe lahI vistAra, vAcakayaza kahe prabhutaNojI, tima muja premaprakAra. // 5 // punarvyavahAre varzati - pharI vyavahArathI paNa anAtmazaMsana samajAve che - zreyodrumasya mUlAni svotkarSAmbhapravAhataH / puNyAni prakaTIkurvan, phalaM kiM samavApsyasi // 2 // 1 gAthArtha :- kalyANa rUpI vRkSanAM pavitra mULIyAMne potAnA utkarSarUpI pANInA pUrathI pragaTa karato evo tuM zuM phala prApta karIza ? arthAt kaMI phaLa prApta thaze nahIM. // 2 // TIkA :- "zreyonnuma kRti'' mo matra ! puchyAni-pavitrANi zreyonnumasya mUlAniklyaannvRksssy mUlAni svotkarSAmbhapravAhataH, svasyotkarSa: autsukyaM, tadeva ambhaHpravAhaH tasmAt prakaTIkurvan vyaktaM kurvan kiM phalaM samavApsyasi ? api tu naiva yasya drumasya mUlamutkhAtaM tena phalApattirna bhavati // 2 // vivecana - koIpaNa eka vRkSa vAvyuM hoya tenA upara mATI Adi nAkhIne bIjane DhAMkyuM hoya to kAlAntare aMkurA phuTe, choDa uge, moTuM vRkSa thAya ane phaLa meLavavAno lAbha thAya, paraMtu vRkSa vAvyA pachI pANInuM joradAra pUra AvavAthI tenA upara nAkhelI mATI vagereno jo nAza thaI jAya, mATI kheMcAI jAya ane vAveluM bIja khulluM thaI jAya to pachI temAMthI aMkurA pragaTa thatA nathI, choDa ugato nathI. moTuM vRkSa thatuM nathI ane phaLanI prApti thatI nathI tema ahIM samajavuM. he bhadrajIva (bhoLA jIva) ! kalyANanI prApti rUpI phaLa Ape evAM vAvelAM uttama vRkSanAM pavitra mULIyAMne potAnI ja AtmaprazaMsA karavA rUpI pANInuM pUra choDavAthI te mULIyAMne khullAM karato eTale ke vAvelAM mULIyAMne ughADAM karato evo tuM zuM phaLa prApta Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka-18 535 karIza? arthAta jo mULIyAM ughADAM thaI gayAM to vRkSa ugaze ja nahIM, phaLa Avaze ja nahIM, tethI tuM zuM phaLa meLavIza? kaMI ja phaLa nahIM meLave, mATe kaMIka samaja. mULIyAM ughADAM na thAya mATe AtmaprazaMsA na kara. jo vRkSanAM mULIyAM ughADAM thaI jAya to tenAthI phaLanI prApti thatI nathI. mATe tuM "pANInuM pUra choDa nahIM" potAnI AtmaprazaMsA karavI, meM A karyuM, meM te karyuM evI ghaNI prazaMsA karavI te pANInuM pUra che. tenAthI kalyANarUpI vRkSanAM mULIyAM khullAM thaI jAya che, vRkSa ugatuM nathI. mATe AtmaprazaMsA karavI choDI de. A kAma sAruM nathI. rA. AlambitA hitAya syuH, paraiH svaguNarazmayaH / aho ! svayaMgRhItAstu, pAtayanti bhavodadhau // 3 // gAthArtha - AtmAnA guNo rUpI doraDAM jo para vaDe (bIjA mANasa dvArA) AlaMbana rUpe levAya to kalyANa mATe thAya che, paraMtu AzcaryanI vAta che ke jo potAnA vaDe ja (prazaMsA mATe) AlaMbana rUpe levAya to saMsAra rUpI samudramAM pADe che. II TIkA - "mAtnazvita ti" svaramaH -AtmIyaTTUTRm:, paM:-ma:, AlambitAH-smaraNacintanena gRhItA hitAya-kalyANAya syuH-svasukhAya bhavanti / "aho' ityAzcarye / svaguNAH svayaMgRhItA bhavodadhau pAtayanti svamukhena svaguNotkarSaH na RArya: rUA. | vivecana - raju eTale doraDuM, doraDAno svabhAva evo hoya che ke je je manuSyo doraDAnuM AlaMbana le che, doraDAne majabUta rIte pakaDe che te badhA ja manuSyone doraDuM avazya tAre che, bahAra lAve che. jemake kUvAmAM laTakAvAyeluM doraDuM je koI manuSya pakaDe to tene te doraDuM kuvAnI bahAra lAve che. nisaraNI rUpe bAMdheluM doraDuM je koI pakaDe che tene te doraDuM upara laI jAya che. paraMtu AzcaryanI vAta che ke ahIM kaMIka juduM che. "pote ja potAnA guNo gAvA" te tAranAra banatuM nathI, paNa saMsAra samudramAM DubADanAra bane che. potAnA guNo e doraDuM che. jo ApaNA guNo bIjA loko gAya, bIjA loko jo tenuM AlaMbana le arthAt ApaNA guNonuM bIjA loko smaraNa-ciMtana-manana karavA dvArA AlaMbana rUpe le to tenA hita mATe - kalyANa mATe thAya che. tenA potAnA guNonI vRddhi mATe thAya che. ApaNA guNonuM AlaMbana lenAro te anya vyakti saMsAra tarI jAya che, paraMtu jo ApaNA guNonuM AlaMbana prazaMsA mATe ApaNe pote ja svayaM grahaNa karIe eTale ke pote ja jo potAnA guNo gAya to ahaMkArAdi mohanA bhAvo AvavAthI te guNo rUpI Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 anAtmazaMsASTaka- 18 jJAnasAra doraDAnuM AlaMbana saMsArasamudramAM ApaNane DubADe che. mATe pote jAte kyAreya potAnI AtmaprazaMsA karavI nahIM. potAnuM nAmamAtra paNa svamukhe levuM sarjanane zobhatuM nathI. to pachI guNa gAvAnI vAta to thAya ja kema? uttama puruSo potAnA mukhe potAnuM nAma-ThAma paNa kahetA nathI. ahIM dhavalazeThe halakA caMDALo dvArA zrIpALa mahArAjAne DuMbanuM kalaMka ApyuM. te kALe rAjAe anekavAra puchavA chatAM zrIpALe potAnuM nAma-ThAma na ApyuM te prasaMgane dhyAnamAM laIne zrIpAla mahArAjAnuM daSTAMta samajI levuM. to pachI AtmaprazaMsA to karAya ja kema? mATe pote potAnA guNa gAvA-AtmaprazaMsA karavI te hitakArI nathI. lal uccatvadRSTidoSottha-svotkarSajvarazAntikam / pUrvapuruSasiMhebhyo, bhRzaM nIcatvabhAvanam // 4 // gAthArtha - "huM kaMIka uMco chuM" AvA prakAranI manamAM mAnI lIdhela (moTAInA) doSathI utpanna thayelI AtmaprazaMsA karavA rUpI jvarane tAvane) zAnta karI nAkhe evI pUrvapuruSo rUpI siMhothI huM ghaNo nIco chuM - nAno chuM AvI bhAvanA bhAvavI. TIkA - "Syoti" 3khyAmAprAptajJAnavanayaporUpapuraoNrvatritamhaamohodyen Atmani uccatvam, "ahaM guNI, mayA prAptamidaM jJAnam, vinayaguNavAnahamiti" uccatvadRSTidoSeNa uttho yaH svotkarSaH, sa eva jvaraH, tasya zAntikamupazamakAraNaM pUrvapuruSA:-arhadAdayaH, te eva siMhAH, tebhyaH AtmanyUnatvabhAvanaM mAnodayatApanirvApaNaM jJeyam vivecana - jyAre jyAre ApaNane ApaNI moTAI dekhAya tyAre tyAre tarata ja ApaNAthI je je moTA puruSo bhUtakAlamAM thayA che tene najaramAM levA, tenAthI huM ghaNo nAno chuM AvuM vicAravuM. koIpaNa be lITImAM eka nAnI hoya ane bIjI moTI hoya tyAre te moTI lITIne kApakUpa karyA vinA nAnI karavI hoya to tenI pAse tenAthI moTI trIjI lITI doravI. tenI jema A vAta che. kyAreka kyAreka suMdara zAstrAbhyAsa karavAthI ane vAraMvAra manana-ciMtana-adhyayana ane adhyApana karavAthI dhAro ke ApaNane sAruM evuM jJAna prApta thayuM hoya athavA sAro evo vinayaguNa-tapaguNa-kriyAguNa-dAnaguNa ItyAdi koI koI viziSTa guNo ApaNA jIvanamAM AvyA hoya, tyAre te te guNo dvArA hRdayanI aMdara pragaTelo mAnakaSAya rUpa mahAna Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka - 18 537 mohodaya thAya che ane tenAthI huM kaMIka uMco chuM, moTo chuM, mahAna chuM evI mAnanI bhAvanA pragaTe che. "huM ghaNA guNovALo chuM, meM ATalAM ATalAM zAstro to bhaNI lIdhAM, mane badhuM ja kaMThastha che. huM badhuM ja bhaNAvI zakuM chuM, vaLI huM vinayaguNavALo chuM, huM kriyAguNavALo chuM, meM ATalI ATalI jagyAe ATalA ATalA rUpiyAnuM dAna ApyuM che. meM te te dharmanAM kAryo karyAM che" ItyAdi prApta guNone vAraMvAra yAda karI karIne "huM kaMIka uMco chuM - moTo chuM - mArA jevuM moTuM koI nathI" ItyAdi rUpe uccapaNAnI buddhi rUpI je doSa thAya che tenAthI ja utpanna thayelo svotkarSa rUpI je jvara (tAva) caDhyo che. pote ja potAnA guNo gAvA, baDAI mAravI, moTApaNuM dekhADavuM ane gAvuM, vAraMvAra jyAM tyAM potAnI ja prazaMsA karavI A eka prakArano jvara (tAva) che. tene zAnta karavAno, te tAvane upazamAvavA mATeno nIceno upAya che. jyAre jyAre A jIvane potAnI moTAI dekhAya tyAre tyAre "pUrvapuruSo rUpI siMhothI nAnApaNuM vicAravuM" pUrve thaI gayelA arihaMtabhagavaMto, gaNadharabhagavaMto, jaMbUvAmI, prabhavasvAmI, bhadrabAhusvAmI, sthUlibhadrajI, haribhadrasUrijI, kalikAlasarvajJa ane yazovijayajI upAdhyAya Adi mahAna puruSothI huM ghaNo ghaNo (lAkhomA bhAge) nAno chuM, atizaya laghu chuM AvuM vicAravuM. AvI nAnApaNAnI vicAraNA ja A mAnane mAranAra che. potAnI nyUnatA vicAravI e ja mAnanA udayanA tApane bujhavanAra che. AvI laghutA dekhavAthI moTAI dUra thAya che tenuM abhimAna cAlyuM jAya che anya zAstramAM kahyuM che ke dhanno dhanno vayaro, sAlibhaddo ya thUlabhaddo ya / jehiM visayakasAyA, cattA rattA guNe niyae // 1 // dhanyAH pUrvapuruSAH ye vAntAzravA anAdibhuktaparabhAvAsvAdanarAmaNIyakaM tyajanti, sadupadezajJAtasattAsukhepsayA AtmadharmazravaNasukhamanubhUyamAnAH cakrisampadaH vipada iva manyante ramante svaguNeSu / dhanyaH sthUlabhadraH yo hi atyAturaraktakozyAprArthanA'kampitapariNAma: ahaM tu nirarthakakuvikalpaiH cintayAmi viSayaviSopAyAn / uktaJca " - saMtevi kavi ujjhai, kovi asaMtevi ahilasai bhoe / cayai parapaccayeNa vi, pabhavo daddhuM jahA jambUm // 37 // // 35dezamAnA gAthA rUthA ityAdibhAvanayA svadoSacintanena AtmotkarSapariNAmo nivAryaH // 4 // Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa38 anAtmazaMsASTaka- 18 jJAnasAra zrI vajasvAmI, zAlibhadrajI, sthUlibhadrajI vagere mahAmunione dhanya che dhanya che ke jeo vaDe pAMca IndriyonA viSayo ane kaSAyo jitAyA che ane potAnA guNomAM layalIna banAyuM che. pUrvakAlamAM thaI gayelA mahApuruSo ke jeo puruSomAM siMhanI tulya parAkramI banyA che. Azrayone vamI denArA banyA che teo ja kharekhara dhanyavAdane pAtra che. anAdikAlathI bhogavelI parabhAvadazAnA AsvAdananI ramaNIyatAno jeo tyAga kare che tathA mahAtmApuruSonA uttama upadezathI jANelA ane AtmAmAM rahelI anaMta anaMta guNonI je sattA che. te sattAnA sukhane meLavavAnI lisA dvArA AtmAnA zuddhadharmatattvane sAMbhaLavAnA sukhano sAkSAt anubhava karatA chatA cakravartInI saMpattine paNa vipattinI tulya mAne che. arthAt svabhAvasukhamAM evA magna banI jAya che ke jeone vibhAvadazAnuM cakravartInuM sukha paNa duHkha lAge che. mAtra AtmAnA guNonI ramaNatAmAM ja AnaMda mANe che. je sthUlibhadra muni atizaya rAgiNI ane kAmavAsanAmAM atyanta rakta evI kozyAvezyAnI prArthanAthI akaMpita pariNAmavALA rahyA te sthUlibhadramuni dhanya che. jemanI sAme aneka prakAranA raMgarAgathI bharelI kozyA vezyA ubhI che. kAma mATe prArthanA kare che chatAM paNa jemanA AtmapariNAma acalita che te puruSane dhanya che. huM to nirarthaka khoTA khoTA mohanA kuvikalpo karI karIne viSanI upamAvALA pAMca IndriyonA viSayonA ja vicAro karato houM chuM. viSayo prApta thayA na hoya to paNa zekhacallInA vicAronI jema manathI aneka prakAranI viSayonI ciMtavanA karuM chuM. kyAM te mahAtmA puruSo ane kyAM huM? A saMsAramAM koI koI mahAtmA puruSo pAMca IndriyonA viSayo hoya chatAM teno tyAga kare che ane koI koI puruSo viSayo na hoya chatAM tenI tIvra abhilASA rAkhatA hoya che. niraMtara tenI jhaMkhanAmAM ja pIDAtA pIDAtA samaya pasAra kare che. AvA jIvomAMthI koI koI jIva bIjA jIvano vizeSa tyAga dekhIne tevA prakAranA paranA nimitte paNa (paranuM nimitta pAmIne paNa) bhogono tyAga kare che jemake jebUsvAmIne joIne prabhAva nAmano cora paNa tyAgI banyo. AvI AvI uMcI uMcI bhAvanA vaDe potAnA doSo vicAravAthI "potAnI baDAI mAravAno (moTAI dekhADavAno) pariNAma aTakI jAya che te mATe AvA upAyo apanAvavA jevA che. utkarSapaNAno pariNAma tyajI devo joIe. jo Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka- 18 539 zarIrarUpalAvaNya-grAmArAmadhanAdibhiH / utkarSaH paraparyAyaizcidAnandaghanasya kaH ? // 5 // gAthArtha - zarIra, rUpa, lAvaNya, gAma, ArAma ane dhanadolata ItyAdi paraparyAya rUpa che (para evA pudgaladravyanA paryAya svarUpa che). tethI A vastuo vaDe jJAnanA AnaMdanA samUhasvarUpa evA A AtmAne zuM lAbha? arthAt kaMI ja nahIM. //pA TIkA - "zarIti" rilAyanaca-cit jJAna", mAnaH suvam, tAmyAM ghanasya AtmanaH paraparyAyaiH-saMyogasambhavaiH pudgalasannikarSodbhavaiH, ka utkrssH3nmadi ? iita ? zarIra-marAvIne vinAzivamavana, rUpasNsthaannirmaannvrnnnaamkrmodbhvm, lAvaNyaM-cAturyaM saubhAgyanAmodayaniSpannam vedAdimohasannikarSasambhavam, grAmaH jananivAsalakSaNaH, ArAmA:-vanodyAnabhUmayaH, dhanaMgaNimadharimAdi, teSAM dvandvaH, taiH ka utkarSaH ? paratvAt karmabandhanibandhanAt svasvarUparodhakAcca / tatsaMyogo nindya eva / tarhi ka utkarSaH ? uktaJcottarAdhyayane - vivecana :- zarIra, rUpa, lAvaNya, gAma, ArAma ane dhanAdi A saghaLI vastuo AtmAnuM svarUpa nathI, AtmAthI paradravya che arthAtu pudgaladravya che. jema vAdaLa sUryane DhAMke tema A sarve paNa pudgaladravyo AtmatattvathI parapadArtha hovAthI AtmAnA guNane DhAMkanAranirodha karanAra-aTakAvanAra che. to je AtmaguNono avarodha kare, zatrutulya hoya, tene pAmIne zuM ahaMkAra karAya? unmAda karAya? arthAt na karAya. kAraNa ke te to vAdaLanI jema AtmaguNanA zatru thayA. mATe he jIva AvA prakAranA paradravyothI utkarSa karavo tane kema zobhe? he jIva! tuM to cidAnaMdaghana svarUpa cho. cit eTale jJAna ane AnaMda eTale sukha, te banne guNo vaDe ghanIbhUta banelA evA A AtmAne paraparyAyothI arthAt paradravyanA saMyogathI utpanna thayelA eTale ke pudgaladravyanA sanikarSathI pragaTa thayelA evA zarIrAdi paraparyAyo dvArA zo utkarSa ? unmAda kema karAya? arthAt jema pArakA paise abhimAna karAtuM nathI (jo ke potAnA paisAthI paNa abhimAna karavuM sAruM nathI, paNa pArakAnuM jamA dhana hoya tenAthI to abhimAna karavuM bIlakala chAje nahIM.) tema paradravyanI vRddhithI to upAdhinI ja vRddhi thAya che. AtmasvarUpa to DhaMkAtuM ja jAya che. mATe tenAthI AnaMda-harSaunmAda-abhimAna kema karAya? zuM gharamAM zatruo Ave tenuM mAna-sanmAna karAya? na ja karAya. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 anAtmazaMsASTraka-18 jJAnasAra AtmAnA guNonuM AcchAdana karanAra zatratulya tattvo kayAM kayAM che ? zarIff - audArikAdi zarIra ke je zarIra kAlAntare avazya vinAza pAmavAnA svabhAvavALAM che. temAM paNa audArika zarIra to lohI-mAMsa-carabI Adi gaMdI gaMdI sAta dhAtuothI baneluM che. jenA chidromAMthI nIkaLatI koIpaNa vastu jovI ke suMghavI gamatI nathI evA pudgala mAtranAM banelAM zarIra che ane ahIM ja rahevAnAM che. tethI vinAzI svabhAvavALAM che tenAthI mohaprIti-harSa kema karAya? rUpa-zArIrika varNa, saMsthAnanAmakarma, nirmANanAmakarma ane varNanAmakarmathI baneluM zarIranuM rUpa tathA AkRti vagere che. A paNa paradravyano ja paryAya che, vinAzI che, bhavAntarAnuyAyI nathI. tathA lAvaNya eTale kAnti, teja, ojasa, buddhisaMbaMdhI saundaryacaturAI. A paNa saubhAgya nAmakarmanA udayathI thayelo paryAya che. athavA puruSaveda, strIvedAdi rUpe zarIranI AkRti mohanIyakarmanA udayathI utpanna thayelI zarIranI vyavasthita dekhAvaDI suMdara aMga-upAMganI racanA rUpa paradravyano ja paryAya che. grAma eTale ke loko jemAM nivAsa kare evuM gAma, deza, nagara vagere paNa anya dravyanA ja paryAya che. ArAma eTale udyAna, jaMgala, bagIcA vagerenI bhUmi. A paNa pudgalAstikAya ane vanaspatikAyanA jIvo rUpa paradravya ja che. dhana eTale gaNI zakAya tevuM rUpiyA vagere, toLI zakAya tevuM ghI-tela-goLa-khAMDa vagere, Adi zabdathI mApI zakAya tevuM kApaDa, lAkaDuM, patarAM vagere A sarve paNa paravastu ja che. mUlagAthAmAM zarIra, rUpa, lAvaNya, grAma, ArAma ane dhana zabdano dvanda samAsa thayo che. AvI AvI paugalika paravastuo vadhavAthI AtmAnA svarUpano kayo vadhAro thayo ? AtmAne utkarSa-harSa-unmAda kema thAya ? Atmatattvano kaMI vadhAro thato nathI. upara kahelI sarve paNa vastuo paudgalika che. cetana svarUpa nathI mATe paradravya che. tenA upara moha thavAthI prApti-aprAptimAM rAga-dveSa karAvavA dvArA te vastuo karmabaMdhanuM kAraNa thAya che ane AtmAnA zuddha kSAyopathamika ane kSAyika bhAvanA guNonuM avarodhaka bane che. tethI tenI sAtheno saMga paNa niMdanIya che. tenA sAthe joDAvuM A paNa AtmAnA patananuM ja kAraNa che. mATe kevala niMdya ja che to pachI tenI prApti vaDe utkarSa gAvo ane abhimAna karavuM te sajajanone zobhA kema Ape ? uttarAdhyayana nAmanA sUtramAM ja kahyuM che ke - dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre, sayaNeNa vA kAmaguNehiM ceva / samaNA bhavissAmo guNohadhArI, bahiM vihArA abhigamma bhikkhaM // (3ttara0 24, mAthA-27) Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka - 18 541 na tassa dukkhaM vibhayaMti NAIo, Na mittavaggA Na suA Na baMdhavA / ikko sayaM paccaNuhor3a dukkhaM, kattArameva aNujAI kammaM // (uttarA0 13, gAthA-23) ataH AtmaguNAnandapariNatAnAM karmopAdhisambhave utkarSo na bhavati // 5 // dharmanI dhurAne vahana karavAmAM arthAt dharmanuM AcaraNa karavAmAM dhana-svajano ane kAmabhogo e pratibaMdhaka tattva che. tethI tenA vaDe AtmAne zuM phAyado ? ame to guNonA samUhane dhAraNa karanArA zramaNa thaIzuM ane bhikSuka (muni)paNuM svIkArIne apratibaddhabhAve vicaranArA banIzuM. pApakarma karanArA jIvane jyAre jyAre duHkha Ave che tyAre tyAre jJAtijano tenA duHkhano bhAga letA nathI. mitravarga paNa duHkhano bhAga letA nathI, putro ane baMdhuo paNa duHkhano bhAga letA nathI. ekalo jIva pote ja duHkha anubhave che. A pramANe karma kevaLa ekalA kartAne ja anusare che. III zuddhA: pratyAtmasAmyana, paryAyA: paribhAvitA: / azuddhAzcApakRSTatvAnnotkarSAya mahAmuneH // 6 // gAthArtha :- AtmAnA potAnA kSAyikabhAvanA je paryAyo che te ja zuddha paryAyo che. paraMtu te paryAyo pratyeka AtmAmAM samAnapaNe hovAthI utkarSa mATe nathI ane paudgalika paryAyo paradravyakRta hovAthI apakarSa rUpa che, mATe azuddha paryAyo che. te mahAmunine utkarSa mATe kAmanA nathI. 5chA TIkA :- "zuddhA: pratyAtmati' mahAmune: nirpranthasya pAjottILanAtyAntasvaravar gRhItAtmasvarUpasya zuddhAH paryAyAH - samyagjJAnacaraNadhyAnaprAgbhAvarUpA AtmaparyAyAH na utkarSAya bhavanti / kathaM na bhavantItyAha-pratyAtmasAmyena paribhAvitAH AtmAnamAtmAnaM prati pratyAtma, tatra sAmyena tulyatvena bhAvitAH / bhAvanA cakimAdhikyaM mama jAtaM ? yataH ete jJAnAdayo guNAH sarvAtmani santyeva, sarvasAdhAraNe utkarSa ? iti bhAvitAzayo notkarSati, sarvajIvAnAM jJAnAdyanantaparyAyatvaM tulyaM siddhasaMsArasthayoH na sattAbhedaH / uktaJca saMvegaraGgazAlAm - vivecana :- AtmAmAM paryAyo be jAtanA hoya che eka zuddha ane bIjA azuddha. je eka dravyanA potAnA paryAyo hoya che te zuddha ane je koI ekadravyamAM bIjA dravyanI mizratAnA Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 anAtmazaMsASTaka- 18 jJAnasAra kAraNe paryAyo bane che te azuddha. jemake pANImAM potAno je svAda che, je varNa che te zuddhaparyAya, sarva jalamAM eka sarakhA ja hoya che te zuddha paryAya kahevAya che. ane A ja pANImAM kAdava-mATI-vA athavA sAkara drAkSa Adi mizra karavAthI malinatA ane svAdiSTatA Adi je paryAyo bane che te azuddhaparyAya kahevAya che. evI ja rIte suvarNamAM pItatva, suvarNatva ItyAdi je dharma che te zuddhaparyAya ane rUpuM-trAMbuM vagere anya dravya mizra karavAthI je malInatA thAya che te azuddha paryAya, je je azuddha paryAya che te te paradravyanI mizratAthI thayA che mATe azuddha che, malIna che ane te potAnA svarUpanA avarodhaka che. te azuddha paryAyo dravyanA asalI bhUla svarUpanA ghAtaka che. tethI tenA vaDe utkarSa karAya nahIM ane je je zuddha paryAyo che te to svajAtIya sarvadravyamAM samAna ja hoya che. hInAdhika hotA ja nathI. tethI tenAthI paNa utkarSa gAvo yogya nathI. A vAtane dhyAnamAM rAkhIne AtmAnA viSe samajAve che ke - agnimAM atizaya garama karelA ane tenA ja kAraNe mela sarvathA baLI gayo che jeno evA sarvathA zuddha banelA suvarNanI jema je mahAtmA nircandamunie paradravya pratyeno saMga karavo, prIti-aprIti karavI ItyAdi malIna bhAvo-azuddha paryAyo sarvathA tyajI dIdhA che ane AtmAnuM zuddha svarUpa grahaNa karyuM che. svabhAvadazAmAtramAM ja lIna banyA che. tevA mahAtmA puruSamAM samyajJAna-samyagdarzana-samyakyAritra-sammadhyAna vagere je je zuddha AtmaparyAyo prAbhAvane pAmyA che arthAt pragaTa thayA che te kyAreya paNa utkarSa mATe (moTAI mATe) thatA nathI. prazna - A samyajJAnAdi je zuddhaparyAyo pragaTa thayA che te moTAI mATe potAno utkarSa gAvA kema kAma lAgatA nathI ? uttara - pratyeka AtmAmAM eka sarakhA samAnapaNe ja te guNo rahelA che. AtmAe AtmAe kevalajJAnAdi anaMtaguNo sattAthI ekasarakhA samAnapaNe ja varte che. alpamAtrAe paNa hInAdhika nathI. tethI tenI apekSAe utkarSa kema gavAya ? A AtmA manamAM AvI bhAvanA bhAve che ke mArAmAM guNonI evI kaI adhikatA pragaTa thaI che ke jenAthI huM mArI moTAI karuM? kevalajJAnAdi je koI guNo mArAmAM sattAgata rIte che te sarve paNa guNo anyUnAvikapaNe sarvasaMsArI jIvomAM ane sarvasiddha paramAtmAmAM che ja. koImAM AvirbhAva rUpe ane koImAM tirobhAvarUpe paNa A sarve guNo sarve paNa jIvomAM che ja. jyAre badhAmAM sarakhA samAna sAdhAraNapaNe guNo hoya tyAM utkarSa kema karAya? AvA prakAranI pavitra bhAvanAthI bhAvita AzayavALA A muni utkarSa ahaMkAra karatA nathI. kAraNa ke sarve paNa Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka- 18 543 jIvomAM jJAnAdi guNonuM anaMtapaNuM tulya ja che. siddhaparamAtmA hoya ke saMsArI AtmA hoya paNa sattAthI kaMI bheda che ja nahIM. saMvegaraMgazAlA nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - nANAiNaMtaguNovaveyaM arUvamaNahaM ca logaparimANaM / kattA bhottA jIvaM mannahu siddhANa tullamiNaM // 1 // zrIpUjyaizcoktaM vizeSAvazyakabhASyejIvo guNapaDivanno nayassa davvaTThiyassa sAmaiyaM / so ceva pajjavaTThiyanayassa jIvassa esa guNo // 2643 // tathA ThANAMge "ege AyA" ityAdi pAThAt sarvatra tulyatve AtmanaH sadguNaprAkaTye ka utkarSaH ? azuddhAH paryAyA-audayikAH zakracakritvAdayaH apakRSTatvAt-tucchatvAt doSatvAt guNaghAtakatattvajJAnaramaNatopaghAtakatvAt zopharogapuSTatvavad na utkarSAya bhavanti / kimebhiH ? pudgalopacayarUpaiH paropAdhijaiH saMsargezca ? me kadA nivRttiH ebhya iti saMveganirvedapariNatAnAM nonmAda iti // 6 // jJAnAdi anaMtaguNothI yukta, rUpa-rasAdi guNothI rahita, caudarAjalokanA parimANavALo sva-guNono kartA ane sva-guNono bhoktA sarva-siddha bhagavaMtonI tulya evo A jIva che ema tame jANo. A pramANe saMvegaraMgazALAmAM kahyuM che. tathA pUjanIya evA zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe vizeSAvazyakabhASya gAthA2643 mAM kahyuM che ke - dravyArthikanayanI apekSAe guNothI bharelo evo A jIva e ja sAmAyika che ane paryAyArthikanayanI apekSAe sAmAyika e jIvano guNa che. eka naya abhedagrAhI che, bIjo naya bhedagrAhI che tathA ThANAMga sUtramAM paNa "jIne sayA' ItyAdi pATha hovAthI sarve AtmAo paraspara tulya hote chate A AtmAmAM sattAgata guNo kadAca pragaTa thAya to tenAthI utkarSa zuM gAvAno hoya? te guNo pragaTapaNe ke apragaTapaNe paNa sarvatra tulyapaNe ja rahelA che. jyAM samAnatA hoya tyAM utkarSa-moTAI kema karAya? mATe AtmaprazaMsA vaDe saryuM. tathA je puNya-pApakarmanA udayathI pragaTa thayelA sukhI-duHkhI ke rAjA-raMkapaNAnA paryAyo che. vaLI IndracakravartipaNAnA je paryAyo che te saghaLA paNa paryAyo nIcenA cAra kAraNone lIdhe zarIramAM sojAnA rogathI thayelA puSTapaNAnI jema doSAtmaka che, mATe utkarSa karavA yogya nathI. audayika bhAvanA A tamAma paryAyo paradravyakata hovAnA kAraNe AtmatattvanA Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 anAtmazaMsASTaka- 18 jJAnasAra apakarSarUpa hovAthI eTale ke tuccha hovAthI, doSAtmaka hovAthI ane AtmAnA zuddha guNonA ghAtaka ane tattvajJAnanI ramaNatAmAM upaghAtaka hovAthI atizaya azuddha che. tethI utkarSa karavA mATe yogya nathI. jema zarIramAM sojA AvavAthI jADApaNuM thaI jAya, paNa te jADApaNAthI mAruM zarIra sAruM banyuM ema gavAtuM nathI tema ahIM samajavuM. rAjApaNuM, IndrapaNuM, cakravartIpaNuM A sarve paryAyo dhanAdi paradravya-pudgaladravyanI vRddhisvarUpa che. paradravyanI parAdhInatAnA kAraNe upAdhirUpa che, anya dravyanA saMsargAtmaka che. mATe AvA azuddha paryAyo vaDe zuM lAbha ? gharamAM kacarAnA ghaNA DhagalA thAya tethI zuM gharanI zobhA vadhe? tema A AtmAmAM paradravyanA (rAjatraRddhi Adi pudgala dravyanA) DhagalA thAya tethI zuM AtmAnI zobhA vadhe? ulaTo evo manamAM bhAva thavo joIe ke gharamAMthI kacarAnA A DhagalA kyAre dUra karAvuM? mArA AtmAnI A azuddha paryAyothI kyAre nivRtti karAvuM? mArA AtmAmAMthI A bhUta-balA kyAre dUra thAya? AvA prakAranA saMvega ane nirvedapariNAmathI pariNata thayelA AtmAone paradravyajanya (puNyodayajanya) cakravartI Adi paryAyothI kyAreya paNa unmAda thato nathI. utkarSa thato nathI. baDAI mAratA nathI. hRdayamAM pastAya che ke huM AvAM AvAM baMdhanothI baMdhAI gayo chuM, phasAI gayo chuM, kyAre chUTIza? Ill punaH mAtmAnapaviti = pharIthI A AtmAne zAstrakAra-bhagavaMta upadeza Ape che ke - kSobhaM gacchan samudro'pi, svotkarSapavaneritaH / guNaughAn budbudIkRtya, vinAzayasi kiM mudhA ? // 7 // gAthArtha - he jIva! sAdhupaNAnI mudrAthI sahita evo paNa tuM potAno utkarSa gAvArUpI pavanathI prerAyo chato malIna malIna adhyavasAyo dvArA AkuLa-vyAkulatAne pAmato chato tArA guNonA samUhane pANInA parapoTArUpe karIne nirarthaka nAza zA mATe kare che? TIkA - kSemaM chaniti- haM ! svatattvanatvapUUsvarUpamAnanivasarvi samudro'pi=mudrA-sAdhuliGgarUpA, tayA yukto'pi svotkarSapavaneritaH-sAhaGkArapavanapreritaH kSobhaM gacchan-adhyavasAyaiH evamevaM bhavan, guNaughAn-abhyAsotpannAn zrutadharavratadharalakSaNAn AmadaiSadhirUpAn budbudIkRtya mudhA-vyartham, kiM vinAzayasi ? prAptagaNagambhIro bhava / svagaNAH svasyaiva hitahetavaH, tatra kiM paradarzanena ? mAnopahatAH guNAH tucchIbhavanti, ato na mAno vidheyaH // 7 // Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka - 18 545 vivecana :- he haMsa ! jIvane haMsa kahIne komala AmaMtraNa ApIne TIkAkArazrI samajAve che ke he jIva ! tuM to haMsanI tulya che. jema haMsa mAna sarovaramAM rahevAno rasika hoya che. tema he jIva ! tuM paNa "Atmatattva" rUpI jalathI bharelA mAna sarovaramAM nivAsa karavAmAM ja rasika che. tethI haMsanI tulya che. svabhAvadazAmAM ja ramavAne TevAyelo evo tuM ''sa-muddoSi'' sAdhupaNAnA vezarUpI mudrAne dhAraNa karavAvALo thaIne arthAt svabhAvadazAmAM ja rahenAro ane sAdhuvezamAM vartanAro thaIne paNa mohadazAne AdhIna thayo chato "huM kaMIka chuM" AvA prakAranA ahaMkAra-moTAI rUpI pavanathI prerAyo chato kSobhane pAmato-AkULavyAkULatAne pAmato chato mohanA vikArAtmaka aneka prakAranA AvA AvA vikalpone karato chato niraMtara dharmanA abhyAsathI prApta karelA zrutadharapaNAne, vratAripaNAne ane AmadhaiSadhi Adi labdhirUpa viziSTa viziSTa guNonA samUhane pANInA phuggAnI jema athavA pANInA parapoTAnI jema vyartha nAza kema kare che ? mahAmuzkelIe meLavelA guNo prApta karIne gaMbhIra prakRtivALo bana. guNone pacAvatAM zIkha. durlabha guNono nirarthaka vinAza na kara, teM meLavelA guNo tArA ja hita mATe-kalyANa mATe che. potAnA guNo potAnA kalyANanA ja hetubhUta hoya che. te guNo bIjAne dekhADavAthI zuM lAbha ? abhimAnAdi karavA vaDe kalaMkita thayelA guNo tuccharUpa-mUlyahIna thaI jAya che. tethI meLavelA guNono mAna-utkarSa karavo nahIM, AtmazlAghA na karavI. anaMta anaMta punyAIe meLaveluM zrutadharapaNuM-vratadharapaNuM, AkAzagAminI Adi labdhiovALApaNuM vagere karmonA kSayopazamathI ane AtmaguNonA vikAsathI maLe che. saMghAdinA viziSTa kArya vinA teno upayoga varjya che. tethI ja labdhio maLe tyAre jIva apramatta hoya che paNa labdhio phorave tyAre pramatta kahevAya che. mATe he haMsatulya jIva ! tuM guNa-gaMbhIra thA. guNone pacAvatAM zIkha. mohanA vikArone jItatAM zIkha, uchAMchaLApaNuM ane uDAupaNuM tane ja nukazAna karanAruM che. dhIra, vIra ane gaMbhIra thA. INA nirapekSAnavacchinnAnantacinmAtramUrtayaH / yogino galitotkarSApakarSAnalpakalpanAH // 8 // = gAthArtha H- parapadArthanI apekSA vinAnA, niraMtara (satata), ananta evA jJAnamAtranI ja mUrti (zarIra)vALA yogi puruSo utkarSa ane apakarSanI aparimita evI aneka kalpanAo vinAnA nirvikalpaka dazAvALA hoya che. IIII Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 546 anAtmazaMsASTaka- 18 TIkA :- "nirapekSa rUti" yoni yamaniyamadyaSTopaITkhyAlotpannartntryiilkssnnsvyogsiddhaaH IdRzA bhavanti / nirapekSAH-nirgatA apekSA-apekSaNaM yebhyaste nirapekSAH-apekSArahitA ityarthaH / anavacchinnAH-vicchedarahitAH / anantacinmAtramUrtayaH-anantaM-prAntarahitam, cit-jJAnaM, tanmAtrA-jJAnamAtrA mUrtiH yeSAM te anantacinmAtramUrtayaH / ityanena parabhAvAnugatacetanAvikalAH / svacchasvarUpAnugatacetanapariNatAH galitotkarSApakarSAH-galitaH utkarSaH-unmAdaH, apakarSaH-dInatA, tayoH analpAH kalpanA:-vikalpajAlapaTalAH yeSAm, evaMvidhA yogino jJAnapariNatAHjJAnaikarasAH tiSThanti / te eva tattvasAdhanacinmayA ityato mAnonmAdajanakaH svotkarSo nivAryaH // 8 // // iti vyAkhyAtamanAtmazaMsASTakam // vivecana :- pAMce IndriyonA viSayasukhanA sAdhanabhUta evA paudgalika bhAvonI alpamAtrAe paNa apekSA na rAkhanArA munio AvA prakAranA hoya che. kAraNa ke pAMca yama, pAMca niyama vagere yogaprAptinAM je ATha aMga che (yama-niyama-Asana-prANAyAmapratyAhAra-dhAraNA-dhyAna ane samAdhi) tenA abhyAsa dvArA utpanna thaI che samyajJAnadarzana ane cAritrAtmaka ratnatrayI maya potAnI yogadazAnI siddhi jene evA yogipuruSo kevA hoya che? te have jaNAvAya che. uttama puruSo AvA guNanidhi hoya che. (1) nirapekSa :- je mahAtmAonA hRdayamAMthI paradravyanI prIti-paradravyaprAptinuM lakSya, paradravyanI apekSA saMpUrNapaNe cAlI gaI che. rajamAtra paNa paranI apekSA rahI nathI. AvA nirapekSa munio hoya che. koIpaNa vastunI apekSA na hovAthI dIna-udAsa ke lAcArIvALA hotA nathI, potAnI sAdhanAmAM mazagUla ane pAvaravALA tejasvI hoya che. (2) manacchanA :- ratnatrayInI sAdhanAmAM satata-niraMtara vartanArA hoya che. kyAMya paNa virAma pAmatA nathI. aTakatA nathI. kyAreya cheda pAmatA nathI, vizrAnti letA nathI. (3) manantarAtrimUrtayaH :- kyAreya paNa aMta na Ave evuM cheDA vinAnuM je jJAna te kevalajJAna - kevaladarzana ItyAdi jJAna mAtra rUpe che mUrti (AkAra) jenI arthAt sthUladeha ane varNAdi paudgalika guNothI rahita kevala jJAnamaya dehavALA munio hoya che athavA yogI dazAmAM chAvasthika jJAnamAM ramaNatA karanArA, paNa kyAreya jJAnadazAthI mukta thaIne vibhAvadazAmAM nahIM janArA evA A yogIo hoya che. Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anAtmazaMsASTaka- 18 547 uparanAM traNa vizeSaNothI samajAya che ke parabhAvadazAne anusaranArI cetanA vinAnA ane nirmaLa evA AtmAnA zuddha svarUpane ja anusaranArI evI cetanAnA pariNAmathI pariNata thayelA, tathA cAlI gaI che utkarSa (unmAda-moTAInuM tophAna) ane apakarSanI (dInatA-lAcArInI vividha prakAranI aneka kalpanAo jemAMthI evA mohamaya saMkalpavikalponI jALanA poTalA vinAnA AvA prakAranA jJAnabhAvamAM ja pariNAma pAmelAjJAnaguNamAM ja ekarasika AvA prakAranA AtmaprazaMsA vinAnA munimahAtmAo hoya che. te ja munio AtmatattvanI sAdhanA karavAmAM ekAgratanmaya layalIna banI zake che. A kAraNathI abhimAnanA unmAdane utpanna karanArI evI AtmaprazaMsA kyAreya paNa karavI nahIM. svotkarSa kyAreya paNa gAvo nahIM. pote ja potAnA guNo gAvAnuM jIvanamAMthI saMpUrNapaNe dUra karavuM. A pramANe aDhAramuM anAtmazaMsASTaka samApta thayuM. ll . aDhAramuM anAtmazaMsASTakasamApta te pahe Printed at BHARAT GRAPHICS 7. New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380 001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob, 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 jJAnasAra tattvadRSTiaSTaka - 19 | // atha ekonaviMzatitamaM tattvadRSTyaSTakam // | viziSTodayena puNyaprAgbhAvabhArabhAritasya kSAyopazamikamatyAdiprAgbhArotpanaikAntikatAttvikavikalpakalpanAgauravagariSThasya tattvajJAnavikalasakalajagajjantukRtastavanApUrapUritazravaNasya tattvadRSTimRte svotkarSaparihAro na bhavati, atastattvadRSTiH kAryA / tasya bhAvaH tattvaM-vastusvarUpam, jIve jIvatvaM tattvamanantacaitanyarUpam, ajIve acaitanyasvarUpam / tattvaM nAma aviparItasyAdvAdagocaram jIvAdipadArthasvarUpam / tatrApi svasvasthAne dharmAdharmAkAzapudgalajIvAnAM tattvatvam, tathApi asya mamAtmanaH svarUpaM zuddhacidrUpam, anantAnandasvarUpamasaGkhyeyapradezAnantajJAnAdiparyAyapAriNAmikotpAdavyayadhrauvyatvaSaDguNapariNatAgurulaghupAramArthikaikAntikAtyantikaniratizayAbAdhaniHzreyasarUpaM svatattvam / tatra dRSTiH-darzanaM zraddhAnaM pratiprekSaNaM tattvAvalokanaM vA yathArthAvabodhayuktA zraddhAdRSTiH tattvadRSTiH / tattvadRSTi prApta karyA vinA potAnI prazaMsA karavAnuM ke sAMbhaLavAnuM tyAjya banatuM nathI, ulaTuM A jIva AtmaprazaMsAnA vikalpomAM ja vadhAre DUbI jAya che. tethI anAtmazaMsana prApta karavA mATe tattvadRSTi meLavavI atizaya Avazyaka che. A vAta samajAve che - viziSTa evo puNyakarmano udaya thavAthI tevA prakAranA puNyanA udayathI prApta thayelI (bAhya Rddhi-siddhi-dhanadolata-mAnapAna-pratiSThA Adi rUpa) bAhya saMpattinA bhArathI bhAre thayelA A jIvane tathA kSAyopathamika bhAvanAM mati-zruta Adi jJAnonA (matiajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgannAnAdi ajJAnAtmaka jJAnonA) sAmarthyathI manamAM utpanna thayelA evA ekAntavAdapUrvakanA tAttvika vikalponI (AtmA nitya ja che athavA anitya ja che athavA zarIrathI bhinna ja che ke abhinna ja che, astirUpa ja che athavA nAstirUpa ja che ItyAdi tattvasaMbaMdhI ekAntavAdapUrvakanI aneka prakAranI mAnasika manamAnI) navI navI kalpanAonA bhArathI bhAre thayelA A jIvane tathA tattvajJAna vinAnA sAmAnya evA saMsArI jIvo dvArA karAyelI prazaMsAnA pUrathI bharapUra bharAyA che kAna jenA evA mohAlva ane AtmaprazaMsA karavAnuM ane sAMbhaLavAnuM ghelu lAgyuM che jene evA jIvane tattvadRSTi prApta karyA vinA svotkarSano nazo utarato nathI. AtmaprazaMsAnA parihAranI (tyAganI) buddhi AvatI nathI. A kAraNathI tattvadRSTi prApta karavI atizaya jarUrI che te samajAvAya che. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadRSTiaSTaka - 19 549 tattva zabdano artha vicArIe to "ta-stra teno bhAva, te te padArthanuM yathArtha je svarUpa" tene tattva kahevAya che. jemake jIvadravyamAM raheluM jIvatva arthAt anantacaitanyAtmaka svasvarUpa te jIvanuM tattva, ajIvadravyamAM raheluM ajIvatva arthAt caitanyarahitatva, jaDatva e ajIvanuM tattva, Ama sarve paNa dravyonuM aviparItapaNe yathArthapaNe je svarUpa che te tattva kahevAya che. eTale ke je vastu jevA svarUpe che tevA svarUpathI yukta syAdvAdanA viSayavALuM jIva-ajIva padArthonuM je je vAstavika svarUpa che tene tattva kahevAya che. temAM paNa dharmAstikAya. adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya Ama pAMce paNa dravyonuM potapotAnuM je vAstavika svarUpa che tene jo ke tattva ja kahevAya che to paNa ApaNA AtmAne Azraya ApaNA AtmAnuM je yathArthasvarUpa che te svatattva samajavuM te ja upAdeya che. bAkInuM badhuM to zeya mAtra ja che. tethI mArA AtmAnuM zuM tattva che te khAsa jANavA jevuM che ane meLavavA jevuM che. ekAntamAM besIne zAstronA abhyAsane anusAra AtmArthI jIve AvA AvA vicAro karavA ke "A mArA AtmAnuM je sAcuM yathArtha svarUpa che te ja masvarUpa che" (1) huM zuddhacisvarUpa chuM arthAt anaMta-aparimita jJAnamaya mAro AtmA che. (2) anaMta (svAbhAvika) Anandamaya mAruM svarUpa che. (3) lokAkAzanA pradezo pramANa asaMkhyAta pradezIpaNuM e mAruM svarUpa che (4) anaMta anaMta jJAnAdiparyAya (jJAna-darzanacAritra-vIryasukhAdi paryAya) rUpe pariNamana pAmavApaNuM e mAruM svarUpa che. (5) tathA pAriNAmika bhAve (eTale ke sahaja svabhAve) utpAda-vyaya ane prauvyabhAve pariNAma pAmavApaNuM e mAruM svarUpa che. (6) anaMtabhAgAdhika-asaMkhyAtabhAgAdhika ItyAdi SaDraguNapaNe pariNAma pAmavApaNuM e mAruM svarUpa che. (7) agurulaghu guNamAM vartavuM e mAruM svarUpa che. (8) tathA pAramArthika, ekAnta sukhavALuM, atyanta sukhAtmaka, niratizaya, ane koI paNa jAtanI bAdhA-pIDA jyAM na hoya evuM mokSAtmaka je svarUpa che te mAruM svarUpa che ane te ja yathArtha evuM mAruM potAnuM svatattva che. bAkInA sarve paNa bAhya bhAvo mAtra ja che. sarve paNa bhAvo paudgalika che, para che. saMyoga saMbaMdhavALA che. koI tAdAbhya saMbaMdhavALA nathI. tethI zeSa sarve paNa bhAvo mArA mATe heya che. mAre mATe to svatattva ja upAdeya che. te svatattva taraphanI je daSTi, svatattva taraphano je prema, svatattva taraphanI zraddhA, Atmatattva taraphano je pakSapAta, vAraMvAra teno ja pakSa karavo, potAnA AtmatattvanuM avalokana karavuM. A rIte yathArtha avabodhathI yukta je svatattva taraphanA pakSapAtavALI zraddhApUrvakanI Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 tattvadRSTiaSTaka- 19 jJAnasAra dRSTi te tattvadRSTi kahevAya che. je A dRSTi prApta karavAmAM Ave to AtmaprazaMsA karavAnuM ke sAMbhaLavAnuM mana ja na thAya. kAna ADA hAtha ApavAnuM ja mana thAya. mohadazA ghaNI nabaLI paDe ane AtmAno vijaya thAya. sA ca nAmataH ullApaH anekAnAm / sthApanAtaH tadvicAraNAsthiracittAnAM mudrAnyAsAdyavalambinAm / dravyataH saMvedanajJAnaM viviktatattvAnAm / bhAvataH anubhavAtmasparzajJAnanimagnacittAnAm / saMvedanajJAnaM yAvad nayacatuSTayam / antyanayatraye sparzajJAnAtmakasamyagdarzanasamyakcAritraikatvadhyAnaikatAniSpannakevalajJAninAm utsargataH tattvadRSTirboddhavyA, sarvopAyasamUhataH svatattve dRSTiH kAryA, tadarthamupadezaH - have A tattvadaSTi upara nAmAdi cAra nilepA samajAve che. judI judI aneka vastuonuM jyAre jyAre tevA tevA kSetrane AzrayI ane tevA tevA kALane AzrayI "tattvadRSTi" AvA prakAranA nAmarUpe ullApa-ullekha karAya te nAmamAtrathI tattvadaSTi kahevAya che. tattvadRSTinI ja vicAraNA karavAmAM sthira banyuM che citta jenuM tevA tathA sthira Asane beThelA arthAt padmAsana-paryakAsanAdi koI viziSTa Asana vizeSavALI mudrAno nyAsa karIne tevI mudrAnA AlaMbanavALA AtmAo sthApanAtattvadaSTi kahevAya che. bhinna bhinna tattvonuM abhyAsAtmaka je saMvedanazAna thAya che te dravyathI tattvadRSTi kahevAya che ane potAnA AtmAnI sAthe anubhavAtmakapaNe AtmAne sparzatA jJAnamAM tanmaya thayeluM che citta jenuM evA mahAtmAonI je tattvadaSTi che te bhAvathI tattvadaSTi jANavI. A pramANe A cAra nikSepA kahyA. have sAta naya samajAvAya che. saMvedanazAna jyAM sudhI pravarte tyAM sudhI prathamanA cAra naya jANavA ane anubhavAtmaka arthAt sparzAtmakajJAna pravarte tyAre pAchalA traNa nayo jANavA. Ama TIkAmAM atizaya saMkSepa rUpe A nayo samajAvyA che. AgamazAstronuM jJAna prApta karyuM hoya, adhyAtmazAstro tathA vividha prakAranA viSayonuM zAstro dvArA jJAna prApta karyuM hoya tenAthI zeyatattva barAbara samajAI cukyuM hoya tene saMvedanazAna kahevAya che. prathamanA cAra nayo sthUladaSTivALA hovAthI tattvonuM jJAna prApta karyuM tene ja tattvadRSTi kahe che. pAchalA traNe nayo sUkSmadaSTivALA che tethI bhinna bhinna aneka viSayonuM jJAna prApta karyuM hoya, paraMtu temAM zeyane joyabhAve jANIne upekSAbhAva prApta karyo hoya, heyatattvane heyabhAve jANIne teno tyAga karyo hoya ane upAdeyatattvane upAdeyabhAve jANIne svIkAra karyo hoya. Ama AtmAnI sAthe sparzavALuM Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadRSTiaSTaka - 19 551 anubhavAtmakapaNe pariNAma pAmeluM je tattvajJAna che tene pAchalA nayothI tattvadRSTi kahevAya che. AvA prakAranuM AtmAnI sAthe tanmayapaNe sparzanAtmaka baneluM samyajJAna, samyagdarzana ane samyakcAritra ema ratnatrayInI ekatAnI sAthe dhyAnanI ekAgratAthI pragaTa thayelA kevalajJAna, kevaladarzanavALA mahAtmA puruSone sAmAnyathI pAchalA traNa nayanI apekSAe tattvadRSTi hoya che ema samajavuM. chaThThA-sAtamA Adi guNasthAnaka-vartI mahAtmAone vyavahAra ane RjusUtranayathI tattvadRSTi hoya che ane aviratasamyagdaSTi tathA dezaviratidharane naigama ane saMgrahanayathI tattvadRSTi hoya che Ama samajI levuM. tattva taraphanI dRSTi AvyA vinA AtmaprazaMsA Adi mohanA doSo dUra thatA nathI, mohano nazo utarato nathI. tethI zakya banI zake teTalA sarva prakAranA upAyo apanAvIne paNa Atmatattva tarapha dRSTi meLavavA avazya prayatna karavo. tenA mATe ja A upadeza apAya che. rUpe rUpavatI dRSTirdRSTvA rUpaM vimuhyati / majjatyAtmani nIrUpe, tattvadRSTistvarUpiNI // 1 // gAthArtha :- rUpamAtrane jonArI bAhyadaSTi pudgaladravyamAM rahelA rUpane joIne rUpavALA pudgaladravya upara mohAndha bane che. jyAre arUpI evI tattvadaSTi arUpI evA AtmadravyamAM ja masta thAya che. temAM ja lIna bane che. III TIkA :- "rUpe kRti' rUpavatI vRSTiH-paunitA-putpAtAbhijA putpatisvarUpadmAddiLI, vRSTi:-cakSu:, rUpa-zvetAvimenuM pRA, rUpe-vaLavI varNagandharasasparza lakSaNe, vimuhyati - mohasAdbhavati / tuH - punaH arUpiNI-rUparahitA dRg jJAnarUpA AtmacaitanyazaktilakSaNA tattvadRSTiH nIrUpe - nirgatamUrtadharmiNi varNAdirahite, Atmani-zuddhacaitanyalakSaNe majjati-magnatAM prApnoti svarUpalInA bhavati / ato bAhyadRSTitvamanAdInaM vihAya svarUpopayoge dRSTiH kAryA // 1 // vivecana :- rUpavALI evI je dRSTi che eTale ke pudgalAtmaka je dRSTi che, pudgala dravya saMbaMdhI rUpane grahaNa karanArI je cakSusaMbaMdhI dRSTi che, te dRSTi pudgaladravyamAM rahelA zvetAdi bhedavALA (zveta-kRSNa-nIla-pIta ane rakta) pAMca prakAranA rUpane joIne te rUpavALA pudgala dravyamAM ja mohAndha bane che, A dravya mane game che, A dravya mane gamatuM nathI. Ama ISTA-niSTa buddhivALI banI chatI rAga-dveSa karavA dvArA cIkaNAM karmo baMdhAvanArI bane che. Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 tattvadaSTiaSTaka- 19 jJAnasAra tenAthI A jIva saMsAramAM bhaTake che. naraka-nigodanA bhavomAM duHkhI duHkhI thAya che. paradravya pratyenI dRSTi e ja mahAdoSa che. paraMtu arUpI evI eTale rUpa-rasa-gaMdha sparza vinAnI AtmAmAM rahelI caitanyazakti svarUpa jJAnAtmaka je tattvadaSTi che te dRSTi, cAlyA gayA che mUrtapadArthanA dharmo jemAMthI evA arthAta varNa-gaMdha-rasa-sparzAdithI rahita evA zuddhacaitanya lakSaNavALA AtmatattvanA svarUpamAM ja DUbelI hoya che. AtmasvarUpamAM ja layalIna thAya che. paugalika bhAvonI upekSA karIne AtmAnA guNamaya tattvaciMtanamAM vadhAre lIna bane che. A kAraNathI anAdikAlathI cAlI AvatI bAhyadRSTino tyAga karIne AtmAnA svarUpanA ja upayogamAM dRSTi karavI joIe. paradravya pratyenI dRSTi mohotpAdaka che, vibhAvadazA che. karmabaMdhanuM kAraNa che. saMsAraparibhramaNano hetu che. mATe tene tyajIne svarUpamagna thavuM joIe. tenA bhramavATI bahirdRSTibhraMmacchAyA tadIkSaNam / abhrAntastattvadRSTistu, nAsyAM zete sukhAzayA // 2 // gAthArtha :- bAhyadRSTi e bhramanuM rakSaNa karanArI vADa che. te bAhyadaSTithI karAtuM nirIkSaNa-jJAnaprakAza te bhamAtmaka chAyA che ane tattvadRSTivALo puruSa abhrAnta che. te jIva AvI bhamAtmaka evI chAyAmAM sukhabuddhie AnaMda mANato nathI. sukhabuddhipUrvaka nizcittapaNe zayana karato nathI. rA TIkA - "bramavAra ti" vadiSTi-bhramonA amaheriti nivAravA, bhavahetutvAt / tattvadRSTiH zreyo'bhramavATI / iti bho bhavya ! bahirdRSTiH -bAhyabhAvAvalokanam - "idaM zobhanam, idamazobhanam, idaM kRtam, idaM karomi, idaM kAryamityAdyavalokanarUpA dRSTiH, bhramavATI-bhramasya vATI-rakSikA vRttiH bhramavikalpavarddhanI / bAhyAvalokanena tadiSTAniSTatAdicintanena vikalpakalpanA jAyate / cetanA ca parAvalokanavyAkUlatA svatattvavimukhA tatraiva ramate / uktaJca - vivecana :- bAhyadRSTi e bhramathI utpanna thayelI che ane bhAvimAM vadhArene vadhAre bhramane utpanna karanAra paNa che. A rIte A bAhyadRSTi e bhramasvarUpa che mATe tyAjya che, dUra karavA yogya che. A bAhyadRSTithI janma-maraNanI paraMparArUpa bhavonI vRddhi thAya che. je 1. rUpaguNanA ane cakSurindriyanA upalakSaNathI pugalanA zeSa guNo ane temAM mohabdha thatI pAMce Indriyo samajI levI. Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadRSTiaSTaka- 19 553 paradravya che, potAnuM dravya nathI chatAM mAruM mAruM mAnavuM tene ja bAhyadaSTi kahevAya che. vAstavikapaNe je dravya potAnuM nathI tene potAnuM mAnavuM te eka prakArano bhramamAtra ja che, mithyAkalpanA mAtra che, ajJAna dazA che. jyAre tattvadaSTi e kalyANakArI che. bhrama vinAnI sAcI yathArthadaSTi che. je potAnuM dravya che. potAnuM svarUpa che tene ja potAnuM mAnavuM, paradravyane para mAnavuM te sAcI tattvadRSTi che. A pramANe hovAthI te bhavya jIva ! je bAhyadRSTi che, bAhya evA paudgalika padArthone dekhavA rUpa je dRSTi che. jemake A pudgaladravya sAruM che ane A pudagaladravya sAruM nathI. A mane game che. A mane nathI gamatuM. A ghaTa-paTAdi kArya mArA vaDe karAyAM, A kArya mArA vaDe nathI karAyAM ItyAdi paradravyane mArApaNe dekhavA rUpa je dRSTi che. te saghaLI bAhyadaSTi che ane te bhramavATI che. "parane potAnuM mAnavuM" A ja eka moTo bhrama che. vaLI A dRSTi AvA prakAranA bhramanuM rakSaNa karanArI vADa che. A bhrama cAlyo na jAya tenI kALajI rAkhanArI A bAhya dRSTi bhramane mATe vADatulya che. dina-pratidina A bhramane-mohane vadhAranArI A bAhyadRSTi che. bAhya evA paudgalika padArthone mArApaNe dekhavAthI temAM ISTatA ane aniSTatAnI buddhi utpanna karavAnA vicAro dvArA aneka vikalpo (mAnasika mohanA taraMgo) utpanna thAya che. AtmAnI A cetanA jema jema paradravyane mArApaNe jovA-jANavAmAM AkuLa-vyAkuLa thAya che, lIna bane che tema tema svatattva zuM che? mAruM AtmAnuM svarUpa zuM che? e bhUlI jAya che tenAthI vimukha banI jAya che ane paramAM ja AnaMda mAne che (A dRSTi ja bhava-paraMparAnuM kAraNa bane che). pudgala ane anya jIvadravyane mArA mAnavA ane tenA rUpa-rasAdi guNomAM mohAnya banavuM te bAhyadaSTi che, bhramAtmaka che. bhrama mAtrathI utpanna thayelI che ane bhAvimAM paNa bhramanI ja paraMparAnuM kAraNa bane che. mATe bhramamAtranuM rakSaNa karanArI ane tene ja vadhAranArI vADa tulya A bAhyadaSTi che. je atyantapaNe tyAjya che. zAstramAM kahyuM che ke - rAge dose ratto, iTThANiTehiM bhamasuhaM patto / kappei kappaNAo, majjheyaM ahaMpi eyassa // 1 // tadIkSaNaM-bhramaprakAzaH tAdRg ekAntAropajaM jJAnaM, zubhapudgalasaMyoge sukhAropaH, tadaprAptau azubhaprAptau vA duHkhAroparUpaM jJAnaM, bhramacchAyA-bhramasya zItalatA, tatra bhramAlavaH eva ramante / tu-punaH abhrAntaH-tattvadRSTiH, yathArthatattve syAdvAde svaparasvabhAvadarzane dRSTiH yasya saH tattvajJaH svarUpAnubhavaraktaH, asyAM bhramacchAyAyAM sukhAzayA-sukhaprAptIcchayA na zete / kintu pUrvakarmodayena tatra vartamAno'pi Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa4 tattvadRSTiaSTaka - 19 jJAnasAra taptalohazilApAdamocanavat sazaGkaH-sasaGkocaH ca duHkhamevedamiti jAnan nirvedavAneva bhavati | yuvataruM - rAga ane dveSamAM rakta thayelo mohabdha evo jIva A mane ISTa che ane A mane aniSTa che-ItyAdi manamAnI aneka prakAranI kalpanAo kahyuM che. A vastu mArI che ane huM paNa eno chuM AvI mamatvapUrvakanI kalpanAo paNa kare che. I/15 A rIte paudgalikAdi anya padArthone mArApaNAnI buddhithI nirakhavA te bramAtmaka jJAna che. tevA prakAranA ekAnta bhramAtmaka jJAnanI kalpanAthI zubha pudgalanA saMyogakAle je sukhano bhrama thAya che ane zubhapudgalonI aprApti thAya tyAre ane azubha pudgalonI prApti thAya tyAre "mAre ghaNuM duHkha che" AvA prakAranI duHkhanI kalpanArUpa je jJAna thAya che te bhramAtmaka chAyA che. AvA prakAranI je sukha-duHkhanI manamAnI kalpanA che. te sAcI zItaLatA nathI paNa bhramapUrvakanI zItaLatA che. jema jhAMjhavAnA jalamAM je jalabuddhi thAya che te bhramAtmaka buddhi che, tevI ja rIte paradravyanA saMyogamAM je A sukha-duHkhanI buddhi thAya che te paNa bhrama mAtra che. (pramAnava:=) bhramanA svabhAvavALA jIvo ja temAM AnaMda mAne che. jema bhuMDa jevAM keTalAMka prANI viSTAdi kAdavamAM ja AnaMda mAne, mAkhI gaMdA padArthamAM AnaMda mAne, tema mohAlva jIvo AvA prakAranA paradravyanA IniSTa bhAvamAM ja AnaMda mAne che, rame che. AvA prakArano bhrama karAvavo e ja bAhyadaSTinuM kArya che. paraMtu je tattvadaSTi che te adhyAtta che. bhrama vinAnI dRSTi che. tattvadRSTivALo AtmA ja tattvajJa kahevAya che. svadravyano svabhAva zuM? ane paradravyano svabhAva zuM? Ama bane prakAranA sva-paranA yathArtha svarUpane yathArtha tattvane jANavAmAM, syAdvAdapUrvaka vastusthiti samajavAmAM dRSTi che jenI evA tattvadRSTivALA jIvane tattvajJapuruSa kahevAya che. AvA ja mahAtmA puruSa AtmAnA zuddha svarUpanA anubhavamAM rakta hoya che. AvA prakAranA AtmasvarUpanA anubhavamAM rakta mahAtmA puruSa AvA prakAranI bhramAtmaka chAyAmAM-banAvaTI zItala chAyAmAM "ahIM mane sukha prApta thaze" evA prakAranI sukha prApta karavAnI abhilASAthI ramatA nathI, AnaMda mANatA nathI. AvI bhramajALamAM sukha kalpatA nathI. kadAca pUrve bAMdhelA mohanIyAdi karmonA udayanI paravazatAnA kAraNe cha khaMDanA rAjyamAM ane aneka strI Adi bhogyabhAvonI vacce vartatA hoya, chatAM paNa tapelA loDhA. upara paga mukavAnI tulya sazaMkabhAve ane saMkoca sahita te te bhAvamAM teo varte che. duHkhAtA manapUrvaka pravarte che. "A saMsAranuM tamAma sukha duHkhamAtra ja che" ema jANatA Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadRSTiaSTaka - 19 555 chatA saMsAra uparanA nirvedabhAvapUrvaka ane mokSanI abhilASA rUpa saMvegabhAvapUrvaka pravarte che. zAstromAM kahyuM che ke - ee visayA iTThA, tattA'vinnUNa micchadiTThINaM / vinnAiyatattANaM, dUhamUlA dUhaphalA ceva // 1 // jaha cammakaro cammassa, gaMdhaM no NAyai ya phale luddho / taha visayAsI jIvA, visaye dukkhaM na jANaMti // 2 // sammaTThiI jIvo, tattaruI AyabhAvaramaNaparo / visaye bhujaMto vi hu, no rajjai no vi majjei // 3 // ato bAhyAvalambicetanA vAryA, kAryA ca svarUpAvalambinI / // 2 // te kAraNathI tattvanA ajANa evA mithyASTi jIvone pAMce IndriyonA A viSayo ISTa (pyArA) lAge che. paraMtu jANyuM che tattva jeNe evA samyagdaSTi AtmAone A ja viSayo duHkhamUlaka ane duHkhaphaLa ApanArA lAge che. III jema cAmaDAnI kamANIrUpa phaLamAM lubdha banelo camAra cAmaDAnI gaMdhane jANato nathI tevI ja rIte pAMca viSayonI abhilASAvALA jIvo paNa viSayabhogamAM rahelA duHkhane jANatA nathI. rA tattvanI rucivALo ane AtmasvabhAvamAM ja ramaNatA karanAro samyagdaSTi jIva viSayo bhogavato hovA chatAM paNa te viSayomAM ramato nathI ane magna paNa banato nathI. II A kAraNathI bAhyabhAvanA AlaMbanavALI cetanA aTakAvavA jevI che. ane te cetanAne svarUpanA avalaMbanavALI karavA jevI che. rA. grAmArAmAdi mohAya, yad dRSTaM bAhyayA dazA / tattvadRSTyA tadevAntarnItaM vairAgyasampade // 3 // gAthArtha - grAma, ArAma vagere je je bhAvo bAhyadRSTithI jovAmAM Ave to mohane mATe thAya che te ja bhAvo jyAre tattva-daSTithI jovAmAM Ave to arthAt AtmAnI aMdaranA kalyANamAM joDavAmAM Ave to vairAgyanI saMpatti mATe thAya che. AvA Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvadaSTiaSTaka - 19 jJAnasAra TIkA :- pramANamAvi kRti'' vAhyayA vRzA-vAjIdraSTacA thavuM grAmarAmati pUrNa mohAya bhavati-asaMyamavRddhaye bhavati, tadeva grAmAdikaM tattvadRSTyA svaparabhedakRtA'kRtrimayA dRzA antar - Atmopayogamadhye nItaM prApitam, vairAgyasampade - vairAgyamaudAsInyaM tatsampadAvRddhaye bhavati / udAharaNam - - 556 vivecana :- jyAre jyAre A jIva bAhyadRSTivALo arthAt paudgalika dRSTivALo bane che tyAre tyAre bAhyadRSTinA pratApe je je grAma ane ArAma vagere sAMsArika padArtho jovAyA hoya che. te saghaLA moha mATe thAya che. asaMyamabhAvanI vRddhi mATe thAya che, bAhyadRSTi vALA jIvo nagaronI zobhA jovA mATe nIkaLe che tyAre uMcI uMcI havelIo, rAjamArgo, zobhAyamAna vRkSo, phuvArAo, lAITonI zobhA, viziSTha evA pulo ItyAdi nagaranI zobhA joIne acaMbo pAme che. tathA raMgaberaMgI puSpo, uMcAM uMcAM aneka jAtanAM vRkSo, tenAM phaLo ItyAdi udyAnonI zobhA joIne A jIva acaMbo Azcarya pAme che. ahAhA ! kevI nagaranI ane ArAmAdi (udyAnAdi)nI zobhA che ? keTaluM suMdara ane raLIyAmaNuM nagara ane udyAnAdi che ? Ama A jIva te te zobhA joIne temAM mohAnya bane che jyAre svatattva zuM ane paratattva zuM ? teno yathArtha bheda karanArI ane akRtrima arthAt vAstavika evI tattvadRSTi vaDe AtmAnuM hita thAya tevI rIte upayogapUrvaka (jJAnadazAmAM rahIne) jovAyelI A ja nagaranI ane udyAnAdinI zobhA vairAgyanI je AtmasaMpatti che tenI vRddhi mATe thAya che. AvI nagaranI zobhA joIne tattvadRSTivALA jIvane temAM aMjAyelA mohAnya jIvo upara karuNA upaje che ke AvA prakAranI paudgalika zobhAmAM aMdha banelA A nagarajanono kyAre uddhAra thaze ? jeTalI zobhA vadhAre teTalI mohAnyatA-rAgadazA vadhAre AvA vicAro tattvadRSTivALAne Ave che. tenuM suMdara eka udAharaNa A pramANe che - ege AyariA nANacaraNappahANA suarahassapAragA, bhavvajIvANaM tAragA, aNegasamaNagaNaparivuDA, gAmANugAmaM duijjaMtA, vAyaNAihiM samaNasaMghaM gAyantA magge, paMcasamiitiguttiguttA aNiccAi bhAvaNAbhAviyasavvasaMjogA, pattA egaM vaNaM agalayAINaM nIlaM, nIlAbhAsaM sauNagaNanivAsaM, tao vaNassa pupphapattaphalalacchIM pAsiuNa niggaMthANaM vayanti / ia vaNaM bho bho niggaMthA ! pAsaha, ee pattA pupphA gulA gummA phalA je ceyaNAlakkhaNANaMtasattiM AvariUNa nANAvaraNa- daMsaNAvaraNacarittamoha-micchattamohaMtarAyodayeNa dINA hINA duhiyA egiMdiyabhAvamAvannA kaMpaMtA mahAbalahayA duhiyA attANA asaraNA jammaNamaraNAvagADhA aho aNukaMpAjuggae Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadaSTiaSTaka - 19 557 (ko esiM) ekko esa aNukaMpaM kuNai maNasavaNanayaNavigalANaM ? / ia bhaNiuNa jaNiasaMvegA calaMti purao / te niggaMthA vi nANAvaraNAibaMdhakAraNe dugacchaMtA paMthao cliaa| ahaha AyA AyaM haNai, AyaguNe saMtae vidhaMsei / ramaI visae ramme, cayaI nANAiguNabhAve // 1 // iya ciMtatA gacchaMti, tAva pattaM mahAnayaraM, aNegagIyavAiyaraveNaM vivAhAIUsaveNa devalogarUvaM ramaNijjaM mUDhANaM / tA Ayario samaNasaMghaM bhaNai - koI eka AcArya mahArAjazrI vihAra karatA karatA koI eka udyAnamAM padhAryA. te AcArya mahArAjazrI kevA hatA ? to jaNAve che ke jenA jIvanamAM jJAnArAdhanA ane darzanArAdhanA ja pradhAnatAe pravarte che tevA che. tathA dvAdazAMgI Adi je je zratajJAnamaya zAstro che tenA rahasyanA pArane pAmelA che. gAmAnugAma vicaratA vicaratA uttamadezanA dvArA bhavya jIvone saMsArathI tAravAnuM kAma karanArA che. aneka munigaNonA samudAyathI je parivarelA che. eka gAmathI bIje gAma zAstrAnusArI navakalpI vihAra karanArA che. vAcanAo vaDe zramaNasaMghane mArga samajavanArA che. pAMca samiti ane traNa gupti Adi AcAradharmathI yukta, anityAdi bhAvanAo vaDe kSaNabhaMgura tarIke jANyA che sarva saMyogo jeNe evA, A AcArya bhagavaMta eka udyAnamAM padhAryA. te udyAna kevuM che? aneka jAtanI latA (velaDI)onA AzrayavALuM, cAre tarapha nIlI nIlI vanarAjIvALuM, aneka pakSIonA samUha mATe nivAsanuM sthAna, AvA prakAranI suMdara zobhAvALuM manohara A udyAna che. AvA suMdara manohara udyAnamAM AcArya mahArAjazrI padhAryA. tyAra bAda te AcArya mahArAjazrI A vananI puSpa, patra ane phaLonI lakSmI (zobhA) joIne nircantha munione A pramANe upadeza Ape che ke he he nirjhanthamunio ! A udyAnane tame juo. je udyAnamAM bAhyadRSTi jIvone lIlAMchama lAgatAM, vikasvara banelAM ane tethI ja manohara ane zobhAyamAna lAgatAM evAM A patro (pAMdaDAM), puSpo (phulo), gulA (jhumakhAo), gulmo (gucchAo) ane phaLo je kaMI dekhAya che te sarve ekendriya jIvo che. temAM rahelA jIvo potAnI aMdara rahelI anaMta anaMta cetanA lakSaNavALI svazaktinuM jJAnAvaraNIyakarma-darzanAvaraNIyakarmacAritramohanIyakarma-mithyAtvamohanIyakarma ane aMtarAyakarmanA udayathI AcchAdana thavAnA kAraNe (eTale ke A AtmAnI anaMta anaMta zakti hovA chatAM paNa ghAtI karmonA udayathI A tamAma zakti lagabhaga dabAyelI hovAthI) Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 tattvadRSTiaSTaka- 19 jJAnasAra dIna thayelA (lAcAra-garIbaDA banelA) hIna thayelA (zakti vagerethI zUnya thayelA) duHkhI thayelA jIvo eka ja mAtra IndriyavALA (alpacaitanyamAtranA AvirbhAvavALA) bhAvane pAmelA, hamaNAM koIka amAro ghAta karaze ema samajIne thara thara kaMpatA, moharAjAnA mahAna sainya vaDe haNAyelA, atizaya duHkhI duHkhI thayelA, koIpaNa jAtanuM saMrakSaNa nathI jeone tevA, koIpaNa jAtanuM zaraNa nathI jeone tevA, janma-maraNAdinAM duHkhonI ja paraMparAne pAmelA, are kharekhara vAstavikapaNe anukaMpA karavA yogya A jIvo che. tathA mana, zravaNendriya (kAna), nayanendriya (cakSu) Adi IndriyonI zakti vinAnA duHkhI evA A jIvo upara koNa karuNA kare ? lagabhaga badhA ja jIvo teno upabhoga kare che. mAtra eka A tattvadRSTivALo jIva ja anukaMpA kare che. arthAt lagabhaga bhogadRSTivALA sarve paNa saMsArI jIvo tenI hatyA kare che. mAtra eka ja vyakti ke je tattvadRSTivALo che te ja AvA duHkhI jIvo upara dayA kare che, jayaNA pALe che. tenI hiMsAno tyAga kare che. A khIlelI vanaspatino upabhoga karanArA ghaNA jIvo che, tenI surakSA karanAro koI eka jIva mAtra ja che. A pramANe kahIne vadhAre vadhAre utpanna thayo che saMvega-nirveda ane vairAgyano pariNAma jemane evA A AcAryamahArAjA AgaLa AgaLa cAlyA. tyAMthI vihAra karyo, temanI sAthenA te nirjhanthamunio paNa jJAna, jJAnI, jJAnanAM sAdhanonI AzAtanA Adi jJAnAvaraNIyAdi karmanA baMdhanamAM je je kAraNo che tene ciMtavatA ane te kAraNonI durgachA karatA chatA "A ekendriya jIvoe pUrvabhavomAM kevI kevI AzAtanAo karI karIne karmo bAMdhyAM che? je hAla udayathI bhogavI rahyA che" tenA ja kAraNe dIna, duHkhI, atrANa ane azaraNa banyA che. AvI AvI vicAraNA karatA ane jJAnAdinI AzAtanA rUpa baMdhanAM kAraNonI durgachA-niMdA karatA chatA te munio paNa AgaLa AgaLa vihAra kare che. tathA te nircandamunio manamAM AvA paNa vicAro kare che ke ahAhA ! A saMsAramAM koI viziSTa tattvajJa jevo dekhAtA nathI, lagabhaga badhA ja jIvo mohAndha thayA chatA dIna duHkhI ja dekhAya che. eka AtmA bIjA AtmAne haNe che. moha-madirAmAM masta thaIne niraMtara potAnA AtmAnA guNono nAza kare che. ramaNIya dekhAtA evA pAMca IndriyonA viSayomAM rame che ane mukti apAvanArA, saMsArasAgarathI tAranArA evA jJAna-darzana-cAritrAdi AtmaguNono tyAga kare che. A ghaNA ja duHkhanI vAta che tathA dayApAtra A jIvo che. AvA AvA vicAro karatA karatA AgaLa jAya che. tyAM eka mahAnagara (moTuM zahera) AvyuM. A zaheramAM Aje koI lagnAdinA utsavano prasaMga che. tenA kAraNe sarvatra suMdara, manohara zobhA-zaNagArathI nagarane zobhAvavAmAM AvyuM che. aneka prakAranAM saMgIta gavAI Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadRSTiaSTaka - 19 559 rahyAM che. vAjiMtro vagADAI rahyAM che. tenA avAjathI Aje A nagara mohAlva evA mUDha jIvone ramaNIya-manohara lAge tevuM banyuM che. lagna Adi viziSTa prasaMganA kAraNe cAre tarapha eTalI badhI zobhA karI che ke jANe Aje A nagara eka devaloka samAna banI gayuM hoya evI devalokanI zobhAne dhAraNa karanAruM A zahera manohara-ramaNIya hoya evuM rAgI jIvone dekhAya che. te nagara tarapha AcArya mahArAja tathA anya nirgastha munio AvyA. A nagaranI zobhA saMdaratA Adi joIne te AcAryazrI zramaNa-nirgastha munione AvA prakArano upadeza Ape che - bho bho niggaMthA ! ajjaM eyammi nayare mohadhADI nivaDiyA / teNa ee kahaMti logA ucchalaMti bhaoviggA / tA appANa na jujjaI ittha paveso / mA kovi ghAyavihalo havijjAhi / pAsabaddhA logA aNukaMpaNijjA, mohasurAmattA no uvaesajuggA / agge niggacchaha / tA sAhavo bhaNaMti-cAru kahiyaM, mohAsayapuDhe visayapatte khitte gamaNaM na jujjaI / iya verAgaparA viharanti / teNaM AyasuhaTThiyANaM gAmanagarAI veraggakAraNaM hevaDuM rUti rUA are are he nirgaLyamunio ! Aje A nagaramAM (lokonI luMTaphATa karavA mATe) moharAjAnI dhADa paDI che. moharAjAnuM sainya Aje A gAmamAM tuTI paDyuM che. te kAraNathI ja Aje A gAmanA loko bhayathI tharathara kaMpatA uga dazAne pAmyA chatA ghaNA ja uchaLe che. bhAgAbhAga-kudAkuda kare che. (lagnamAM varaghoDA AdinI aMdara je nAce che tene tattvajJa AcAryamahArAjazrI A rIte mohanI dhADa paDI che ane loko bhayathI kUdAkUda kare che ema ghaTAve che). cAre tarapha moharAjA lokone gherI vaLyo che. mATe ApaNA lokone A gAmamAM praveza karavo ucita nathI. ApaNAmAMnA koI muni moharAjAnA ghAtathI vihala na thaI jAya te mATe arthAt moharAjAnA paMjAmAM phasAI na jAya teTalA mATe ahIM nagarapraveza karavo ucita nathI. jema sarakArI karmacArIo (polIso) cora-luMTArA-khunI lokone hAthakaDIthI bAMdhIne laI jatA hoya ane mAratA hoya tyAre te gunhegAra hovAthI ApaNe tene choDAvI zakatA paNa nathI ane mAra khAtA joI zakatA paNa nathI. phakta anukaMpA mAtra ja karI zakIe chIe te ja rIte moharAjAnI jALathI baMdhAyelA ane AtmatattvanuM bhAna bhUlI gayelA A gAmanA loko mAtra anukaMpA ja karavA yogya che. hAla A loko moharAjAe pIvarAvelI madirAnA kephathI masta che. bhAna bhUlelA che mATe upadeza paNa sAMbhaLe tema nathI te kAraNe upadeza Apavo paNa yogya nathI. ApaNe AgaLa cAlIe. Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa60 tattvadRSTiaSTaka- 19 jJAnasAra gurujIe jyAre upara pramANe samajAvyuM tyAre harSita thayelA sAdhumahAtmAo kahe che ke - he gurujI ! bahu ja sAruM karyuM, tame bahu ja sAruM karyuM, amane cetavyA. jyAM moharAjAnA AzayanI puSTi-vRddhi thAya tema hoya tevA kSetramAM tathA pAMca IndriyonA viSayothI atizaya bhareluM je je kSetra hoya tevA kSetramAM sAdhu-saMtoe gamana karavuM ucita nathI. AvuM kahIne te AcAryamahArAjazrI tathA nirgaLyamuni parivAra vadhAre vadhAre vairAgyanA raMgathI raMgAyA chatA pRthvItala upara vihAra kare che. te kAraNathI samajAze ke AtmAnA guNonA sukhamAM je AtmAo sthira thayA che te mahAtmAone gAma, nagara, udyAna AdinI zobhA paNa vairAgyanuM ja kAraNa bane che. ekanI eka vastu upalaka-daSTivALAne sukhanuM sAdhana lAge che te ja vastu tattvadRSTivALAne upAdhimaya ane duHkhanuM sAdhana lAge che. jema sonAno hAra, hIrAnI vIMTI ke ratnajaDita mugaTa ItyAdi mohakadravyo bhogI jIvane AnaMda ane sukhanuM kAraNa bhAse che eTale ja teno saMgraha kare che ane vadhAre vadhAre meLavavA prayatnazIla bane che jayAre yogI mahAtmAne A saghaLuM ya baMdhana lAge che. kAraNa ke te vastuo hote chate sukhe suvAya nahIM, nagaranA rAjamArgo upara bephIkarAIthI nirbhayapaNe nIkaLAya nahIM, jyAM tyAM nivAsa karAya nahIM. mArI pAse ATalI vastuo che ema koIne kahevAya nahIM, ATalI bhayabhItatA chatAM cora, luMTArA, rAjA, snehIjano laI jAya, paDAvI jAya ItyAdinA kAraNe A vastuo tattvadRSTivALA te jIvane upAdhirUpe ja lAge che. duHkhamAtranuM ja sAdhana lAge che. bAhyadRSTimAM ane tattvadRSTimAM ATalo moTo AkAza-pAtAla jeTalo taphAvata che. A pramANe AtmaguNonA sukhamAM lIna thayelA AtmAne sAMsArika saMpatti rAganuM kAraNa na banatAM vairAgyanuM ja kAraNa bane che. AvA bAhyadRSTeH sudhAsAra-ghaTitA bhAti sundarI / tattvadRSTestu sA sAkSAda-viNmUtrapiTharodarA // 4 // gAthArtha :- bAhyadaSTivALA jIvane je suMdarI amRtanA sArathI ghaDAyelI hoya tevI mIThI sukhadAyI lAge che, paraMtu tattvadaSTivALA jIvane te ja suMdarI sAkSAt viSTA-mUtra ane hADakAM (Adi gaMdA-gaMdA padArtho)no bhaMDAramAtra lAge che. //4 TIkA - "vIdyariti" vahaE:- saMsAraravartI sundarI-strI sudhAratA bhAti-amRtamayI iva bhAti / tadarthamarjayanti dhanam, tyajanti prANAn, mohamattA munyjaadyo'neke| tu-punaH tattvadRSTeH nirmalAnandAtmasvarUpAvalokanadakSasya sA-sundarI Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadRSTiaSTaka- 19 561 vimUtrapitarorA mati | vi-viSTa, mUDhaM-pravaVi, fparasthi, teSAmuvara - bhAjanarUpA bhAti / uktaJca - vivecana :- pahelAMnI gAthAmAM gAma-udyAnanuM mAdhyama banAvIne bAhyadRSTivALA jIvamAM ane tattvadRSTivALA jIvamAM zuM taphAvata hoya te taphAvata samajAvyo. have koIpaNa eka rUpALI strInuM strIne AzrayI rUpALA koI eka puruSanuM) mAdhyama karIne banne dRSTivALAmAM zuM taphAvata hoya che, te samajAve che - koI eka suMdara rUpALI rAjakuMvarItulya athavA devAMganA tulya strI che (strIne AzrayI koI rUpavAna suMdara puruSa che). tene bAhyadRSTivALA jIvo jANe amRtanI putaLI hoya ema bhogasukhanA sAdhanarUpe dekhe che. tene rAjI rAkhavA, tenuM mana manAvavA aneka jAtanI sevA kare che. tenA mATe dhana-upArjana vagere paNa kare che. te strIsukha mATe aneka upAyo ajamAve che. prANono paNa tyAga kare che. ahIM bhogasukhamAM Asakta banIne mohamAM ghelA banelA muMjarAjA vagerenAM aneka udAharaNo prasiddha che. bAhyadRSTivALA jIvo zarIranI cAmaDInuM upara-uparanuM rUpa mAtra dekhIne gAMDA-ghelA thaI rAgI bane che paraMtu tattvadaSTivALA jIvane A ja strI (strIne AzrayI puruSa) viNa, prastravaNa ane asthino bharelo kothaLo ja che Ama lAge che. vi eTale viSTA, mUtra eTale pramravaNa (pezAba) ane piTara eTale asthi-hADakAM AvI AvI aneka aneka gaMdI gaMdI vastuothI bharelo A bhaMDAra che, durgandhamaya vastuono ukaraDo ja che, mAtra upara upara makhamala maDheluM che. tattvadaSTivALA jIva Ama dekhe che. A tattvadRSTivALA jIva kevA che? tenuM eka vizeSaNa lakhIne kahe che ke - nirmaLa ane AnaMdadAyaka athavA nirmaLa evA AnaMdane ApanAra evuM je AtmasvarUpa che tenuM ja mAtra avalokana karavAmAM catura arthAt niraMtara nirmaLa-AtmasvarUpanA AnaMdamAM ja ramaNatA karanArA A tattvadaSTi jIvo hoya che. A mahAtmAo satata jJAnAdi guNamaya Atma-svarUpamAM ja lInatAvALA hoya che. te AtmAone bhogo e rogo ja lAge che. bhoganAM sAdhano te baMdhanamAtra lAge che. tenAthI dUra ja rahe che. bhogonI tucchatA, asAratA ane durgandhatA ja teonA manamAM sadA ramatI hoya che. anya zAstromAM paNa kahyuM che ke - rasAsRgmAMsamedo'sthimajjAzukrAntravarcasAm / azucInAM padaM kAyaH, zucitvaM tasya tatkutaH // 72 // (yogazAstra prANa 4, zno 72) Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 tattvadRSTiaSTaka - 19 vaJcakatvaM nRzaMsatvaM, caJcalatvaM kuzIlatA / iti naisargikA doSA, yAsAM tAsu rameta kaH ? // 84 // bhavasya bIjaM naraka - dvAramArgasya dIpikA / zucAM kandaH kalermUlaM, duHkhAnAM khAniraGganA // 87 // jJAnasAra (yogazAstra prAza 2, zlo 84-87) anyazAstre'pi kAntAkanakasUtreNa veSTitaM sakalaM jagat / tAsu tevu vito yo, khrimuna: paramezvara: " ityAdi tattvajJasya nArI mohahetutvAd bhavabIjarUpA bhAti / // 4 // rasa (prasravaNa-pezAba), asUk (rudhira-lohI), mAMsa, meda (carabI), asthi (hADakAM), majjA, zukra (vIrya) anna (AMtaraDAM) varcas (viSTA) ItyAdi kevaLa azubha padArthonuM ja sthAna kAyA che. arthAt A kAyA uparokta azubha padArthothI bharelI che. tethI te kAyAmAM pavitratA kyAMthI hoya ? arthAt na ja hoya. (yogazAstra prakAza 4, zloka 72) anya zAstromAM paNa kahyuM che ke - paMcakapaNuM (chetaravApaNuM) krUra-ghAtakIpaNuM, caMcalapaNuM, vyabhicAripaNuM, A doSo je strIomAM naisargika che. (svAbhAvika che) te strIomAM koNa prema kare ? arthAt koI na kare. aMganA (eTale strI) e saMsAranuM bIja che. narakanA daravAjAno mArga dekhADanArI che, zoka arati-udveganuM mUla che, kajIyAnuM paNa mUla che ane duHkhonI khANa che." (yogazAstra prakAza 2, zloka 84-87) kAntA (sI) ane kanaka (suvarNa) A banne padArtha rUpI dorA vaDe sakala jagat vIMTAyeluM che. tethI te srIomAM ane te kanakamAM je puruSa raMgAto nathI te ja dvibhuja (manuSya) sAco paramezvara che. ItyAdi aneka zAstronA pAThonA vidhAnathI samajAya che ke tattvajJa puruSane nArI mohahetu hovAthI saMsAranI vRddhinuM bIja lAge che (e ja pramANe tattvajJAnI srIne puruSa mohahetu hovAthI saMsAranI vRddhinuM bIja lAge che. uparanI saghaLI hakikata strIne AzrayI puruSamAM paNa samajavI.) // 4 // Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI punaH upadizati lAvaNyalaharIpuNyaM vapuH pazyati bAhyadRg / tattvadRSTiH zvakAkAnAM bhakSyaM kRmikulAkulam // 5 // - tattvadRSTiaSTaka - 19 " " 563 gAthArtha :- bAhyadRSTivALo puruSa A zarIrane lAvaNyanI (kAntinI) rekhAo vaDe atizaya pavitra samaje che. paraMtu tattvadRSTivALo puruSa kIDAonA samUhathI bharapUra bhareluM ane kutarA tathA kAgaDA (Adi mAMsAhArI prANIo)nuM bhakSyamAtra che Ama samaje che. pA TIkA :- "bhAvavyeti" vAdyavRd-bhoLAnu tavRtti: vapu:-zarIra bhAvayalhriipunnyN - saundaryalaharIpavitraM pazyati / tattvadRSTiH- samyagjJAnI tattu zvakAkAnAM - zvAnakAkAnAM bhakSyaM pazyati, kRmikulAkulaM pazyati - kRmimayaM pazyati / uktaJca - navastrotaH stravadvistra - rasaniH syandapicchile / dehe'pi zaucasaGkalpo, mahanmohavijRmbhitam // 73 // (yogazAstra prakAza 4, zloka 73) ataH karmopAdhijaM zarIramahitaM bandhahetutvAt, tatra rAgAbhAva eva varam // 5 // vivecana :- trIjI gAthAmAM grAma-udyAnAdi bAhya saMpatti ane cothI gAthAmAM srI, asAra che, tuccha che, karmabaMdhahetu che ane rAgAdi mohano hetu che ema samajAvIne banne dRSTivALAmAM te te vastu nirakhavAmAM kevo bheda che ? te samajAvyuM. have e ja pramANe banne dRSTivALA puruSo zarI2ne kevA svabhAvavALuM dekhe che te samajAve che. bAhyadRSTivALA puruSa A zarIranA lAvaNya-teja kAntine ja vadhAre dekhe che. kAraNa ke te cakSurindriyathI grAhya che. eTale tene A lAvaNyanI laharIo ja dekhAya che ane tethI zarIra atizaya pavitra che Ama lAge che. suMdaratAnI je laharIo, tenAthI pavitra A zarIra che ema dekhAya che, paraMtu tattvadRSTivALA puruSane eTale ke samyagnAnI AtmAne te ja zarIra kutarA ane kAgaDAne khAvA lAyaka che Ama dekhAya che. kAraNa ke mANasano AtmA mRtyu pAmyA pachI jo A zarIrano agnisaMskAra karavAmAM na Ave to kutarA, kAgaDA vagere pazu-pakSIonuM bhakSya ja bane che. tathA karamIyA ane kIDAo vagere jIvAtanA samUhathI bharapUra bhareluM che. zarIranA rudhirAdi eke eka padArthamAM jIvAta che ane mRtyu bAda jo Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 tattvadRSTiaSTaka - 19 zAnasAra zarIrane vadhAre vakhata rAkhavAmAM Ave to avazya temAM kIDA Adi jIvAta thAya ja che. bAhyadRSTivALAne te zarIranI bAhya suMdaratA ja mAtra dekhAya che. jyAre tattvadRSTivALAne zarIranuM vAstavika, vartamAna ane bhAvi svarUpa dekhAya che. dekhavA-dekhavAmAM ja moTo taphAvata che. anya zAstramAM kahyuM che ke - nava chidrothI vahetA durgandhI rasa (pravAhI padArtha) nA pravAhathI vyApta evA A zarIramAM pavitratAnI buddhi rAkhavI e mahA-mohano vilAsa che. A rIte vicAraNA karatAM karmanI upAdhithI prApta thayeluM A zarIra AtmAne niyamA ahitakArI che, karmabaMdhano hetu hovAthI tyAM rAga karavo hitAvaha nathI mATe rAgano abhAva ja karavo, rAgano tyAga karavo. // 5 // gajAzcairbhUpabhu(bha) vanaM, vismayAya bahirdRzaH / tatrAzvebhavanAtko'pi bhedastattvadRzastu na // 6 // gAthArtha :- bAhyadRSTi AtmAne hAthI, ghoDA vagere saMpatti vaDe rAjabhavana Azcarya upajAve tevuM lAge che jyAre tattvadRSTi AtmAne A ja rAjabhavanamAM ane hAthI, ghoDAvALA jaMgalamAM kaMI pharaka dekhAto nathI. arthAt rAjabhavana paNa jaMgala tulya bhAse che. IIII TIkA :- "nArzvabhUpa' kRti vahiddeza:-vahiche: narasya bhUSamavana-nRgRham, gajAzvaiH-vAraNAzvagaNairvyAptaM vismayAya AzcaryAya bhavati / tattvadRzaH- tattvajJAninaH tatra rAjamandire-azvebhavanAt - karituragavanAt ko'pi bhedo na / anantajJAnAnandAdvaitAtmAnubhavaraktA (jIvA) vanaM nagaratulyaM jAnanti // 6 // vivecana :- grAma, ArAmAdi, suMdarI ane zarIra bhogI jIvane kevAM lAge ? ane yogI jIvane kevAM lAge ? te samajAvIne have "rAjabhavana" bhogIne ane yogIne kevuM lAge ? te samajAve che. A kAle rAjabhavanamAM raMga-beraMgI kiMmatI kAro pharatI hoya che. tenAthI rAjabhavana darzanIya hoya che. prAcInakAlamAM rAjAone tyAM hAthI-ghoDA vadhAre pramANamAM rahetA eTale bahidRSTivALA jIvane rAjAnuM bhavana-hAthI ane ghoDA vagere bAhya sAmagrI vaDe AzcaryakArI lAgatuM, A rAjAne keTalA badhA hAthI che ? kevA kevA hAthI che ? keTalA badhA 1. ahIM pustakamAM ane pratamAM vanaM naratulya jJAnanti pATha dekhAya che. tethI tenI saMgati thAya tevo artha karela che. paraMtu uparanI carcA jotAM nara vanatutyuM nAnanti hovuM joIe ema mane lAge che. kAraNa ke hAthI ghoDA ghaNA hovAthI A nagara ane jaMgala tulya ja che Ama tattvajJajIvane jaNAya che. A artha vadhAre saMgata lAge che chatAM tattva kevaligamya che. Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadRSTiaSTaka - 19 565 ghoDA che ? kevA kevA deza-vizeSanA ghoDA che ? ghaDIvAra A jIva jovA mATe putaLAnI jema sthira thaI jato. eTaluM badhuM darzanIya rAjabhavana bahiSTi jIvane lAgatuM, manamAM ghaNuM Azcarya thAya ke A keTalo moTo rAjA che ke jenA bhavanamAM ghaNA hAthI-ghoDA che ane dezavidezanA prakhyAta hAthI-ghoDA che. paraMtu jyAre tattvadRSTivALo AtmA A ja rAjabhavanane dekhe che, tyAre te tattvajJAnI mahAtmAne A ja rAjabhavanamAM hAthI-ghoDAvALA jaMgalathI koI vizeSatA-bhinnatA dekhAtI nathI. arthAt A rAjabhavana paNa hAthI-ghoDAvALuM jaMgala mAtra ja che, araNya ja che, Ama dekhAya che. kAraNa ke ghaNA ghaNA ane judI judI jAtanA hAthI-ghoDA jaMgalomAM ja hoya che. eka vyakti jyAre rAjabhavanamAM jAya che tyAre joto ja rahe che, joto ja rahe che. tyAMnI saMpatti tene Azcarya upajAve che. joI joIne manamAM malakAya che, jyAre bIjI vyakti A rAjabhavanane eka gADha araNyatulya dekhe che. Ama tulanA kare che. tene A saMpatti joIne kaMI Azcarya thatuM nathI. AvA prakAranA hAthI-ghoDA to jaMgalamAM paNa ghaNA hoya che. hAthIghoDA ke paudgalika sajAvaTa hoya tethI zuM vizeSatA ? kaMI ja nahIM. te yogIne AvI rAjabhavananI vizeSatA joIne koI paNa jAtanuM Azcarya thatuM nathI. bahirdaSTivALA paudgalika ane bAhya saMpatti joIne Azcaryamugdha bane che jyAre tattvadRSTivALA AtmAo A bAhyasaMpattine joIne vairAgyavALA bane che ane udAsIna bhAvamAM varte che. sAmAnyathI loko nagaramAM AnaMda mANe, uMcAM uMcAM makAno, vizALa rastAo, janamedanI, zobhAyamAna dukAno ItyAdi joIne bahirdraSTi jIva Azcarya anubhave che. tevI ja rIte anaMta jJAnanA AnaMdamAM ja eka mastIvALA, AtmAnA guNonA anubhavamAM ja rakta evA mahAtmAone vana e ja nagaratulya lAge che. nagaramAM rahevAno jeTalo AnaMda pravarte tenA karatA anekagaNo AnaMda AvA mahAtmAone araNyamAM vasavAmAM thAya che. kAraNa ke tyAM AtmatattvanA ciMtana-mananamAM koI ja vyAghAta nahIM, svAnubhavanA AnaMdanI kSaNo mANavavA mATe vana e nagaratulya lAge che. IIII bhasmanA kezalocena, vapurdhRtamalena vA / mahAntaM bAhyadRg vetti, citsAmrAjyena tattvavit // 7 // gAthArtha :- bAhyadRSTivALo AtmA rAkha copaDavA vaDe, mAthAnA kezano loca karavA vaDe athavA zarIra upara mela dhAraNa karavA vaDe "(potAne) mahAna" samaje che ane tattvadRSTivALo AtmA jJAnasaMpatti vaDe "mahAnapaNuM" samaje che. IInA Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvadRSTiaSTaka - 19 zAnasAra TIkA bhasmaneti-bAhyadRg-bAhyadRSTiH bhasmanA kezalocena-kezAkarSaNena vapuSAzarIreNa dhRto malo yena, tena mahattvaM sAdhutvaM AcAryatvaM vetti / mahattvasvarUpAparijJAnI jAnAti / tattvavit-tattvajJAnI arUpAtmasvarUpAvabodhI citsAmrAjyena - jJAnasAmrAjyena jJAnapUrNatvena ratnatrayIpariNamanena zuddhAkhaNDAnandasAdhana- pravRttyA svaguNaprAgbhAvena mahAntaM vetti - jAnAti / uktaJca SoDazake 566 - vivecana :- bAhyadRSTivALo puruSa ane tattvadRSTivALo puruSa A jagatane kaI rIte dekhe che ? kevA bhAve tenuM mUlyAMkana kare che A vAta graMthakAra samajAvI rahyA che. grAmaArAmAdinI vAta samajAvIne have "AtmAnI mahattA-mahAtmApaNuM" banne dRSTivALA kyAM samaje che ? bannene samajavAmAM keTaluM aMtara che te samajAve che. bAhyadRSTivALA AtmAo potAnAmAM athavA anya je je vyaktimAM bhasma-kezalocamaladhAraNatA dekhAya tene ja "mahAna" che Ama mAnI le che. bhasma eTale zarIre rAkha lagAvavI, bhabhUti copaDavI, kezaloca karavA eTale mAthA uparanA tathA dADhI-mUchanA vALa hAthathI kheMcavA (athavA dADhI-mUcha ane mAthAnA vALa vadhAravA), zarIramAM snAnAdi na karavAnA kAraNe ghaNo mela dhAraNa karavo athavA vadhAre melAM kapaDAM rAkhavAM, pagapALA ugra vihArAdi karavA, AvA AvA bAhya AcAro vaDe potAnI jAtane athavA anyamAM paNa jyAM jyAM AvA bAhyabhAvo dekhAya tene ja "A sAdhu che", "A AcArya che", "A mahAtmA puruSa che" Ama mAnI le che. "mahA" kone kahevAya ? tenA svarUpane na jANato ajJAnI A jIva teno ja bhakta banI jAya che. paraMtu A badhuM bAhya che. bhasmAdi lagAvyA hoya paNa AtmA jJAnI, vivekI, saMyamI, guNIyala jo na hoya to zuM kAmanuM ? mATe tattvadRSTi AtmA AvA bAhyabhAvothI aMjAto nathI. tattvadRSTivALo AtmA to arUpI evuM je AtmAnuM svarUpa che. tene ja jANavAmAM AnaMda-mastIvALo che, tethI temAM AnaMda mANe che. paraMtu AvA prakAranI bAhyasAdhutA mAtra vaDe "mahAtmatA" mAnato nathI, potAnAmAM athavA anya je koI AtmAmAM jJAnanuM sAmrAjya vartatuM hoya, vizALa evuM AtmajJAna jeNe prApta karyuM che, je je AtmAo zAsrIya jJAnAdithI atyanta pUrNa che. jJAna-darzana ane cAritra rUpa ratnatrayInA pariNamanavALA che. zuddha ane akhaMDa evA AtmaguNonA AnaMdane sAdhavAmAM pravRttivALA che. potAnA guNono prAdurbhAva jeNe karyo che tene ja "mahAtmA" mAne che. je kAgaLanA gulAbamAM sugaMdha na hoya, mAtra kAgaLanI pAMkhaDIo ja hoya, tene sugaMdhI puSpa koNa mAne ? tema jenA jIvanamAM viziSTa jJAnadazA, jJAnanI pUrNatA, ratnatrayInI Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadaSTiaSTaka - 19 567 pariNati, zuddha-akhaMDa AtmaguNono AnaMda, AtmaguNonI sAdhanA ane AtmaguNono AvirbhAva na hoya te zarIre rAkha lagAve. kezaloca kare ke zarIre mela dhAraNa kare, tenAthI te mahAtmA kema kahevAya? AvuM tattvadRSTi AtmA samaje che. bAhya-daSTivALo bAhyasAdhutA mAtra dekhIne A sAdhu che, A mahAtmA che Ama mAnI le che. paNa tattvadRSTivALo AtmA Ama mAnato nathI. te to guNonA prAkaTya vaDe ja guNIne mahAna mAne che. A bAbatamAM zrI haribhadrasUrijIe SoDazaka nAmanA prakaraNamAM kahyuM che ke - bAlaH pazyati liGga, madhyamavRttiH vicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH, parIkSate sarvayatnena // 1-2 // zrI uttarAdhyayane'pi - Na vi muMDieNa samaNo, Na auMkAreNa baMbhaNo / Na muNI raNNavAseNaM, kusacIreNa Na tAvaso // 29 // samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa baMbhaNo / nANeNa ya muNI hoi, taveNa hoI tAvaso // 30 // (3ttarAdhyayana adhya-rapa, snovA 32, 3ra ) mAtmA sAmAyi mavati' rUtyAdri vyAdhyAyAm (mAvatI, zata-2, uddeza-9, sUtra-76) ataH AtmajJAnaramaNavizrAmAnubhavalInA adInA munayo bhavanti // 7 // bAlajIvo sAdhunA bAhyaliMgane (sAdhunA veSamAtrane) dekhe che. sAdhuno veSa dhAraNa karelo joIne A sAdhu che ema mAnI le che. madhyama daSTivALo puruSa sAdhunA AcArane dekhe che. sAdhunA AcAro pALanArAne sAdhu mAne che. paraMtu paMDitapuruSa to sarva prakAranA prayatno karavA dvArA je AtmAmAM AgamatattvanuM vizAla jJAna jaNAya che tene ja sAdhu mAne che. arthAtu tattvadRSTivALA jIvo guNo vaDe guNInI mahattA AMke che. bAhya bhapakA mAtra vaDe mahattA AMkatA nathI. A pramANe pUjya zrI haribhadrasUrijI kRta SoDazaka prakaraNanI 1-2 gAthAmAM kahyuM che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM paNa kahyuM che ke (1) mAthAnA muMDanamAtra vaDe zramaNa kahevAtA nathI. (2) AkAra-AkAranA jApa mAtra vaDe brAhmaNa kahevAtA nathI. (3) araNyamAM vasavATa kare teTalA mAtrathI muni kahevAtA nathI ane (4) ghAsanAM vastro dhAraNa kare teTalA mAtrathI kaMI tApasa kahevAtA nathI. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvadaSTiaSTaka - 19 zAnasAra paraMtu (1) samatAguNa prApta karavAthI zramaNa kahevAya che. (2) brahmacarya guNa vaDe brAhmaNa kahevAya che. (3) jJAnaguNanI prApti vaDe muni kahevAya che ane (4) tapaguNa vaDe tApasa kahevAya che. Ama bAhmaSTi jIva bAhya AcAra mAtra vaDe mahattA mAnI le che, paNa tattvadRSTivALo AtmA aMdaranA guNo pragaTa thavAthI mahattA mAne che. ATalo banne dRSTivALAmAM taphAvata che. 568 vyAkhyA prajJapti (bhagavatI) sUtramAM paNa AtmA pote ja samabhAvavALo hoya tene sAmAyika kahevAya che. Ama kahyuM che. uparanA zlokonA marma samajavAthI samajAze ke AtmAnA jJAnaguNanI ramaNatAmAM ja vizrAntino anubhava karatA tathA temAM ja layalIna banelA ane dInatA vinAnA munipuruSo hoya che. jene paudgalika bhAvonI apekSA hoya che te ja dInatAvALA hoya che. potAnA guNomAM ramaNatAnA AnaMdI jIvo kyAreya koInI pAse dInatA rAkhatA nathI. sadA tejasvI ane gauravazALI hoya che. III na vikArAya vizvasyopakArAyaiva nirmitAH / sphuratkAruNyapIyUSa-vRSTayastattvadRSTayaH // 8 // gAthArtha :- sphurAyamAna evI karuNA rUpI amRtanI vRSTi jemAMthI varasI rahI che tevA tattvadRSTivALA jIvo vizvano upakAra karavA mATe ja nirmANa karAyA che paNa vikAra mATe karAyA nathI. // 8 // TIkA :- "na vijrArAya'' kRti AcArye:-gurubhiH praddaLasevanazikSAvAnena sUkSmAgamarahasyazikSaNena yaiH pAThakaiH tattvadRSTayaH puruSAH nirmitAH - niSpAditAH, vikArAya na- rAgadveSopAdhivivRddhaye na, kintu vizvasya- tribhuvanasya upakArAya= sadupadezadAnazuddhatattvopalambhAdyupakArAya nirmitA iti bhAvanA / yathA'nAdimithyAtvAsaMyamagrastAnAM vayaM niryAmakAH tathA'nye'pi yathArthabhAvanadakSA upakArAya bhaviSyanti tena ebhyaH zrutarahasyaM dAtavyam / vivecana :- bAhyadRSTi mohaghelI che. anAdikAlathI bhUtapretanI jema A jIvane vaLagelI che, jema zarIramAM bhUtano praveza hoya to te jIva gAMDuM gheluM vivekazUnya vartana kare, tema A AtmAmAM paNa parapudgaladravya ane parajIvadravya upara rAga-Asakti karavA rUpa mohanuM bhUta pravezeluM che. tethI A AtmA zuddha AtmadazAno viveka bhUlI gayo che ane Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadRSTiaSTaka - 19 569 vivekazUnya banIne AtmAthI para evAM pudgalAdi dravyamAtrane joIne camatkAra pAme che. AvA bAhyadRSTi jIvonI bAhyadRSTi dUra karIne tene ja tattvadRSTivALA banAvavAnuM kAma gurubhagavaMto kare che, niraMtara saMvega-nirvedavardhaka vairAgyavAhI dezanA ApavA dvArA nizcayadRSTi kholavAno guru bhagavaMto satata prayAsa kare che. tenAthI jIvo tattvadRSTivALA bane che. gurubhagavaMto ziSyone dIkSA ApyA pachI grahaNazikSA ane AsevanazikSA Ape che. artha sAthe sUtro kaMThastha karAve te grahaNazikSA ane te sUtrone anusAre AcaraNa karAve te AsevanazikSA. grahaNazikSA ane AsevanazikSA ApavA dvArA suzikSita banelA te ziSyone sUkSma sUkSma evAM AgamazAsronAM rahasyo bhaNAve. AvA prakAranuM vidhipUrvakanuM zAstrIya jJAna ApavA dvArA pAThakapuruSo-gurubhagavaMto tattvadRSTivALA puruSonuM nirmANa kare che. bhogadRSTivALA puruSone yogadRSTivALA banAve che. bAhyadRSTivALAne tattvadRSTivALA banAve che. gurubhagavaMto bAhyadRSTivALA jIvonI bAhyadRSTitAno nAza karIne tattvadRSTivALA je banAve che tenI pAchaLa teonA hRdayamAM mukhya eka ja kAraNa che ke teo kyAreya vikAra na pAme (mohAnya thaIne saMsAramAM na rakhaDe ane samasta vizvano upakAra kare). viziSTa gurubhagavaMto pAse je ziSyo tattvadRSTivALA bane che te rAga ane dveSa rUpa upAdhinI vizeSa vRddhi mATe nahIM, paraMtu samasta evAM je traNe bhuvana che temAM rahenArA sarva jIvono upakAra kema thAya ? evA prakArano sadupadeza ApI zake ane zuddha evA Atmatattvano bodha karAvI zake AvA prakArano upakAra karavA mATe ja AvA tattvaSTivALA jIvone gurubhagavaMto taiyAra kare che. gurubhagavaMto manamAM Avo vicAra kare che ke anAdikAlathI mithyAtva, asaMyama ane kaSAyAdi rUpa bhUta-pretathI grasta thayelA ane tenAthI pIDAtA jIvone sAcuM zAstrajJAna ApIne grahaNa-Asevana zikSArUpa auSadha ApavA dvArA ame teonA niryAmaka banyA chIe, tethI amArI pAchaLa anya ziSyo paNa yathArtha evI tattvabhAvanAmAM dakSa banIne bhaviSyamAM parano ane potAno upakAra karanArA thAya te mATe amAre te ziSyone AvA prakAranuM sUkSma sUkSma AgamanuM rahasya ApavuM joIe. ema samajIne gurubhagavaMto ziSyone zAstra vAcanA dvArA, grahaNa-Asevana zikSA dvArA ane AgamanAM sUkSma rahasyo samajAvavA dvArA nirvikArI banAvavA mATe ane vizvano upakAra karanArA bane te mATe AvA tattvadRSTivALA jIvonuM nirmANa kare che. ziSyAne niraMtara dharmadezanAnI vAcanA ApavI e ja guru bhagavaMtonuM kArya che. upakAra karavo e ja jIvananuM zreSTha sAdhya che. Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa70 tatvahaSTa -19 jJAnasAra uktaJca vidhiprapAyAm - nijjAmau bhavaNNavatAraNasaddhammajANavattaMmi / mokkhapahasatthavAho, annANaMdhANa cakkhU ya // 1 // attANANaM tANaM, nAho aNAhANa bhavvasattANaM / teNa tumaM sappurisa, guruagacchabhAre niyutto'si // 2 // (AyariyapayaTThAvaNavihI 29, gAthA-1-2) bhadaM bahussuyANaM, bahujaNasaMdehapucchaNijjANaM / ujjoiyabhuvaNANaM, khINami vi kevalamayaMke // 506 // (bhavabhAvanAprakaraNa gAthA 506) zrIbahuzrutAdhyayane - samuddagambhIrasamA durAsayA, acakkiyA keNai duppahaMsayA / suyassa puNNA viulassa tAiNo, khavittu kammaM gaimuttamaM gayA / (uttarAdhyayana, a0-11, gAthA-31) iti tattvadRSTitvaM hitam, na tu anekazAstravyAyAme bahuzrutatvam, nizcitasamayajJo bahuzrutaH / uktaJca sanmatau - jo heuvAyapakkhammi, heuo Agame ya Agamio / sasamayapaNNavao so, siddhaMtavirAhao anno // 45 // (sanmatitarka, kANDa 3, gAthA 45) vidhiprapA nAmanA granthamAM kahyuM che ke - he sanduruSa ! tame saMsArarUpI sAgaramAMthI tAranArA evA sadharma rUpI yAnapAtranA nirdhAmaka (nAvika) tulya cho, mokSamArganA sArthavAhatulya, ajJAna vaDe aMdha banelA puruSone cakSutulya, rakSaNa vinAnA jIvone rakSaNatulya, anAtha evA bhavya jIvonA nAtha cho, tethI ja guruvarga vaDe moTA evA gacchanA bhAra upara tabhArI nibhA (sthApanA) 42 cha. bhavabhAvanA prakaraNa gAthA 506 mAM kahyuM che ke - kevala jJAnarUpI mRgAMka (caMdramA) AthamI gaye chate prakAzita karyA che traNe bhuvanane jeoe evA, tathA ghaNA ghaNA manuSyone Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tattvadRSTiaSTaka - 19 571 prazno pUchavA yogya (jyAMthI atyanta saMtoSapUrvaka uttara maLe che) evA bahuzruta puruSonuM kalyANa thajo. (jeo jagatanuM kalyANa karanArA che). uttarAdhyayana sUtra adhyayana 11nI gAthA 31 mAM kahyuM che ke - "samudranI gaMbhIratA samAna gaMbhIra, durjaya, koIthI na dabAya tevA (koInA snehamAM na aMjAI jAya tevA) vipula zrutajJAnathI pUrNa bharelA ane cha jIva-nikAyanI rakSA karanArA, evA A mahAtmA manio karmo khapAvIne uttama gatine (mokSa gatine) pAmanArA bane che. A rIte vicAratAM tattvadRSTipaNuM prApta karavuM e ja kalyANakArI che, hitakArI che. aneka aneka zAstro bhaNavAno vyAyAma karavo (prayatna karavo), tenAthI bahuzrutapaNuM AvI jatuM nathI, paraMtu nizcitapaNe jainazAstrone jANanAra je puruSa thAya che te ja bahuzruta kahevAya che. sanmatitarka nAmanA graMthamAM pUjya siddhasenadivAkarasUrijIe kahyuM che ke - tarkavAdathI gamya vastuone tarkathI ane Agamagamya bhAvone AgamathI jANanAra je mahAtmA che te svazAstronA jJAnI che. bAkInA anya to siddhAntanA virAdhaka jANavA. iti nayapramANapramANIkRtasvaparasamayasArAH svarUpasArAbhiruddhamohapracArAH tattvadRSTayaH / kimbhUtA ? ityAha-sphurantI kAruNyaM bhavasamudratAraNopakAritvalakSaNaM yat pIyUSaM tasya vRSTiH-varSA yatra te jagajjanatAraNakaruNAmRtavRSTimayAH kathamete lokAH tattvavimukhAH viSayaraktAH AtmAnaM dhvaMsayanti ? ahaha ! sati jainAgame, sati ca anantaguNaparyAyasattAtmake Atmani svabhrAntyA ramante bhavATavyAm, ataH kathayAmaH dharmarahasyamityupakAraparAH tattvajJAH jagati mahAtmAnaH stavyA (stotavyAH) iti bAhyadRSTitvaM parityajya AntaratattvAvabhAsanarasikA bhavantu bhavyAH // 8 // rUti vyArA tattvacadam | A pramANe tattvabhUtadaSTivALA mahAtmA puruSo kevA hoya che ? te samajAve che ke nayasaMbaMdhI jJAna dvArA ane pramANanA jJAna dvArA svazAsA ane parazAstronA sArAMzane jeoe pramANIbhUta karyo che tevA, eTale ke svazAstrono sArAMza zuM che? ane parazAstrono sArAMza zuM che? A vAta naya-pramANanA jJAna dvArA jeNe yathArtha rIte jANI che tevA jJAnIpuruSo ja tattvadRSTi vALA hoya che. tathA AvI tattvadRSTivALA puruSo kevA hoya che ? to bIjuM vizeSaNa kahe che ke - Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 tattvadRSTiaSTaka - 19 jJAnasAra zuddha AtmatattvanA svarUpano je sAra che tene prApta karavA vaDe mohanA vistArane jeNe sarvathA haNI nAkhyo che evA A mahAtmA puruSo hoya che. vaLI AvA prakAranI tattvadaSTivALA mahApuruSo kevA hoya che? tenuM trIjuM eka vizeSaNa kahe che ke - bhavarUpI je A samudra che tenAthI jIvone jaldI jaldI tAravA rUpe upakAra karavAmaya stUrAyamAna evI karuNA rUpI amRtanI vRSTi thAya che jeomAMthI evA te mahAtmA puruSo hoya che arthAt bhavasamudrathI jIvone tAravAnI parama karuNAno varasAda varasAvanArA A tattvadRSTiyukta mahAtmAo hoya che. A tattvadaSTivALA mahAtmAone niraMtara manamAM AvA vicAro Ave che ke A saMsArI loko tattvavimukha thaIne pAMca IndriyonA viSayomAM Asakta banIne zA mATe potAnA AtmAno vinAza karatA haze ? ahAhA ! ghaNA ja duHkhanI vAta che ke "jaina Agamo hovA chatAM, sarve paNa AtmA anaMta anaMta guNa-paryAyonI sattAvALA hovA chatAM, potAnuM sAcuM Atmatattva zuM? eno bhrama thayela hovAthI eTale ke mithyAtvAdi mohanIyakarmanA udayathI sva-para tattvanI vivekabuddhi pragaTI na hovAthI, bhedajJAnanA abhAve bhava aTavImAM bhaTake che. AtmatattvanI sAcI oLakhANa vinAnA bicArA A jIvo saMsAra-aTavImAM ja rakhaDe che. A kAraNathI bhAvakaruNAnA pAtra evA A jIvone ame kaMIka dharmanuM rahasya samajAvIe-AvI nirmaLa buddhivALA tathA upakAra karavAmAM ja parAyaNa ane tattvanA sAcA jANakAra evA mahAtmA puruSo ja A jagatamAM stuti karavA yogya che. A pramANe che bhavya jIvo ! tame bAhyadaSTipaNuM tajIne AntaratattvanuM (Antarika AtmatattvanA zuddhabuddha-nirmaLa svarUpanuM) ja avalokana karavAmAM rasika thAo. AtmAnuM zuddha, buddha, nirmaLa ane svAbhAvika evuM je guNonA AnaMdanuM sukha che te ja paramArthe sAcuM che. te sukha mATe ja he bhavya jIvo! tame prayatna karo, tame prayatna karo. A pramANe ogaNIsamuM tattvadRSTiaSTakanuM varNana samApta thayuM. ll De ogaNIsamuM tattvadaSTiaSTaka samApta le Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380 001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 573 jJAnamaMjarI sarvasamRddhayaSTaka- 20 | // atha viMzatitamaM sarvasamRddhayaSTakam // sarvA-samagrA, samRddhiH-sampadA = sarvasamRddhiH, tatra nAmasamRddhiH ullApanarUpA jIvasyAjIvasya, sthApanA samRddhiH zaktirUpA, dravyasamRddhiH dhanadhAnyAdirUpA, zakracakryAdInAM laukikA, lokottarA punaH munInAM labdhisamRddhirUpA / Amosahi vipposahi, khelosahi jallamosahI ceva / saMbhinnasoya, ujjumaI, savvosahi ceva boddhavvA // 69 // cAraNaAsIvisa-kevalI ya maNanANiNo ya puvvadharA / arihaMtacakkadharA, baladevA vAsudevA ya // 70 // (Avaniryukti mAthA 60-70) ityAdilabdhayaH-RddhayaH / tatra kevalajJAnAdizaktiH lokottarA bhAvaRddhiH / sam-samyakprakAreNa RddhiH-samRddhiH sarvA cAsau samRddhizca sarvasamRddhiH / atra sAdhanAnavacchinnAtmatattvasampadmagnAnAM yA tAdAtmyAnubhavayogyA samRddhiH, tasyAH avasara: .. sarva eTale samagra saMpUrNa, samRddhi eTale saMpatti, arthAt sarvasaMpattine sarvasamRddhi kahevAya che. A AtmAne puNyodayathI maLelI dhana-dhAnya-rAjayAdinI saMpatti te paNa sarvasamRddhi kahevAya. Indra-cakravartI AdinI Rddhi e paNa sarvasamRddhi kahevAya. munijIvanamAM 16 labdhio prApta thAya, e paNa sarvasamRddhi kahevAya ane karmakSayathI thanArI kevalajJAnAdi AtmaguNonI paripUrNa saMpatti, tene paNa sarvasamRddhi kahevAya. koIka samRddhi audayikabhAvanI, koIka samRddhi kSayopazama bhAvanI ane koIka samRddhi kSAyikabhAvanI che. Ama bhinna bhinna nayathI bhinna bhinna samRddhi kahevAya che. tenA upara nAmAdi cAra nikSepA samajAve che. tyAM jIva athavA ajIva padArthane viSe "sarvasamRddhi" AvA prakAranA nAmano ullekha karavo, AvA prakAranuM nAma bolavuM te nAmanipAthI sarvasamRddhi kahevAya che, jIva athavA ajIvanA pratibiMbamAM sarvasamRddhinI zaktirUpe kalpanA karavI, zakti rUpe sarvasamRddhinuM AropaNa karavuM te sthApanA sarvasamRddhi jANavI. dhana-dhAnya, rAjayaddhi, cakravartIpaNAnI Rddhi vagere je samRddhi che te dravyasarvasamRddhi Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 sarvasamRdhyaSTaka- 20 jJAnasAra kahevAya che. tenA be bheda che laukika ane lokottara. tyAM dhana-dhAnya, Indrata ane cakravartitva ItyAdi puNyanA udayajanya audayikabhAvanI je samRddhi te laukika samRddhi ane mohanIyAdi karmonA kSayopazamavizeSathI pragaTa thanArI 16 labdhio te lokottarasamRddhi kahevAya che. zrI AvazyakaniyuktimAM pUjya zrI bhadrabAhusvAmIjIe kahyuM che ke - nIce mujaba 16 labdhio A jIvane prApta thAya che. (1) AmaSaSadhi :- hastAdi avayavono sparza auSadhirUpa bane te AmaSaSadhi labdhi. AtmAmAM evI labdhi prApta thAya ke potAnA hAthathI, pagathI ke koIpaNa avayavathI potAne athavA bIjAne sparza mAtra kare tenAthI svanI athavA paranI vyAdhio dUra thAya. A labdhi koIne zarIranA eka bhAgamAM ane koIne zarIranA sarva avayavamAM utpanna thAya che jyAre roga dUra karavAnI IcchAthI hAtha Adi aMga vaDe sparza kare tyAre zArIrika rogo dUra thAya tevI labdhi te AmarSoSadhi labdhi. (2) vipuDISadhi :- vimuDa eTale thuka-mukhamAMthI nIkaLatuM thUka, je mahAtmAnuM cUka auSadhinuM kAma kare, tenA binduonA sparzamAtrathI rogo dUra thAya te vimuDISadhi. (3) khelauSadhi - khela-zleSma-baLakho-kapha, je muninA kaphanA bindunA sparzathI vyAdhio dUra thAya tevI labdhi te khelauSadhi. (4) jallauSadhi - jalla-mala, je muni mahAtmAnA maLanA sparza mAtrathI rogo nAza pAme te jallauSadhi. (5) saMbhinnazrotalabdhiH - je mahAtmAnI eka eka Indriya pAMce IndriyonA viSayone jANe athavA zarIranA sarva avayavo vaDe sAMbhaLI zake te saMbhinnazrotopalabdhi. (E) - bIjA jIvoe manamAM ciMtavelA ghaTa-paTa Adi padArthonA vicArone jANavA te Rjumati. (7) sarvoSadhi :- zarIramAM rahelAM viSTA, mUtra, nakha, keza vagere badhA ja aMzo vyAdhine dUra kare evA auSadharUpe banI jAya te sarvoSadhi. (8) cAraNalabdhi :- AkAzamAM atizaya vegathI cAlavAnI je labdhi te cAraNalabdhi, tenA be bheda-jaMghAcAraNalabdhi ane vidyAcAraNalabdhi. cAritra ane tapanA prabhAve jaMghAthI atizaya gamanAgamana karI zake te jaMghAcAraNalabdhi ane vidyAnA baLe atizaya gamanAgamana karI zake te vidyAcAraNalabdhi. A labdhivALA mahAtmAo sUryanA kiraNo AdinA AlaMbane "Rjumati Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvasamRdhyaSTaka- 20 575 vegapUrvaka gati karI zake che. A labdhivALA koI kAyotsargamudrAe, koI paryakAsana mudrAe, ema aneka mudrAe AkAzamAM gamanAgamana kare che. A labdhivALA munio bhUminI upara jema cAle tema vAvaDI, nadI ke samudrAdi upara paNa cAlI zake che ItyAdi. (9) AzIviSalabdhi - AzI eTale dADha, temAM viSa te AzIviSa. jema sarpa viMchI AdinI dADhamAM viSa hoya che tema jenI dADhamAM viSanA jevI zakti hoya arthAt zApa ApavA Adi vaDe bIjAno nAza karI zake te AzIviSalabdhi. (10) kevalajJAnalabdhi - jJAnAvaraNIya karmano sarvathA kSaya thavAthI saMpUrNa jJAnazaktino je AvirbhAva te kevalajJAnalabdhi. (11). :- saMjJIpaMcendriya jIvoe manamAM ciMtavelA ghaTapaTAdi padArtha saMbaMdhI vicArone atizaya vizeSapaNe jANavuM te. (12) :- caudapUrvano abhyAsa athavA ochAmAM ocho daza pUrvano abhyAsa jenAthI munimahAtmAne hoya te pUrvadharalabdhi. (13) arihaMtalabdhi - tIrthaMkarapaNAnI prApti thavI te arihaMtalabdhi. (14) cakravartIlabdhi :- cakravartipaNAnI prApti thavI te cakravartIlabdhi. zilAlegApiksapUryavajJAna (15) baladevalabdhi :- baLadevapaNAnI prApti thavI te baladevalabdhi. (16) - vAsudevapaNAnI prApti thavI te vAsudevalabdhi. A 16mAM tIrthaMkarapaNuM, cakravartIpaNuM ane vAsudevapaNuM e Rddhi kahevAya che ane AmaSaSadhi vagere labdhio kahevAya che. te sarvamAM AmaSaSadhi Adi labdhio che te lokottara dravyalabdhi kahevAya che ane kevalajJAnAdi (kavaladarzana, kSAyikacAritra, anaMtavIrya ItyAdi) kSAyikabhAvanI je labdhio che te lokottara bhAvalabdhi kahevAya che. Avo viveka karavo. ahIM sam zabdano artha samyaprakAre ane Rddhino artha samRddhi karavo. sarva evI je samRddhi te sarvasamRddhi A pramANe karmadhAraya samAsa karavo. (sAdhana) je bhautika bAhya AlaMbano che. tenAthI (manavajIna) nirapekSapaNe arthAt kevaLa potAnA AtmAnA ja AlaMbane aMdara rahelI AtmatattvanI guNamaya evI je sAcI anaMta saMpatti che temAM ja magna banelA mahApuruSoe potAnAmAM ja rahelI te saMpattinI sAthe tAdAbhyapaNe anubhava karavo, te saMpattimAM ja ramavuM. Atmika saMpattimAM ja layalIna banavuM. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 sarvasamRddhacaSTaka - 20 jJAnasAra AvI sarvasamRddhinuM varNana karavAno A avasara che te have samajAvAya che. temAM prathama sAta nayathI sarvasamRddhi kahevAya che. nayAzca prasthakadRSTAntabhAvanayA tatkAraNeSu, tadyogyeSu, tadudyateSu, tapoyogiSu AdyAH, tadguNeSu sApekSeSu-naisargikotsargarUpeSu antyAH iti / atra prathamamAtmani samRddhepUrNatvaM bhAsate, tathA kathayati - sarvasamRddhi upara nayo samajAve che. prasthakanA dRSTAntanI bhAvanAne anusAre ahIM nayo jANavA. jema prasthaka (eka jAtanuM mApIyuM) banAvavA mATe lAkaDuM levA jatA mANasane paNa upacAre huM prasthaka levA jAuM chuM. Ama kAraNamAM kAryano upacAra karIne paNa kAraNakAle kAryano vyavahAra thAya che tema ahIM paNa jANavuM. (1) naigamanaya :- tAranevu - AtmAnI sarvasamRddhi prApta thAya tene anurUpa kAraNone seve, sAdhu-saMtonI sAthe rahe, vratAdi kare, jJAnAbhyAsa kare, vihArAdimAM sAthe joDAya. ItyAdi dUra-dUravartI je kAraNo che te kAraNamAM kAryano upacAra karIne sarvasamRddhi kahevAya. A naya upacAragrAhI che mATe kAraNamAM sarvasamRddhi kalpe che. (2) saMgrahanaya :- tadyojyeSu - je mahAtmAomAM sarvasamRddhi prApta karavA-karAvavAnI yogyatA rahelI che evA yogya sAdhusaMtanIsAthe vihArAdi kare, teonI pAse vratAdi kare, teonI pAse jJAnAbhyAsAdi kare, te AtmAomAM saMgrahanayathI sarvasamRddhi. A naya sadaMzagrAhI hovAthI yogyatA hoya to vyavahAra kare. (3) vyavahAranaya :- tanudyateSu - je mahAtmA puruSo potAnA AtmAnI sarvasamRddhi pragaTa karavA-karAvavA udyamazIla che, viziSTa pravRttivALA che tevA munimahAtmAonI sAthe vihArAdi kare, teonI pAse vratAdi kare, teonI pAse jJAnAbhyAsAdi kare, te AtmAomAM vyavahAranayathI sarvasamRddhi, A naya lokabhogya pravRttizIlamAM vyavahAra karanAra hovAthI Ama mAne che. - (4) :- tapoyoziSu - anazana Adi bAhyatapa ane svAdhyAyAdi abhyantaratapamAM je satata jAgRta che, pravRttizIla che tevA jAgRtAvasthAvALA tapodhanavALA yogionI sAthe vicaravuM, vratAdi karavAM, jJAnAbhyAsa karavo te RjusUtranayathI sarvasamRddhi kahevAya che. kAraNa ke A naya vartamAna-avasthAne savizeSa mAne che. (5) zabdanaya :- taghuLeNu - pote ja svayaM jAgRta thaIne mohane jitIne pratimA Adi Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvasamRddhaSTaka - 20 577 bAhya AlaMbanonI apekSA rAkhIne AtmAnA guNonI sAdhanAmAM ekAgra bananAra AtmAomAM je samRddhi te zabdanayathI sarvasamRddhi - potAno ja bhAvanikSepa savizeSa che mATe. (6) (6) :- naiiivata - pote ja svayaM jAgRta thaIne mohane jitIne vItarAgaprabhunI pratimA Adi bAhya para-AlaMbanonI apekSA rAkhyA vinA naisargika rIte - sahaja svabhAve ja nirAlaMbana sAdhanAmAM joDAvApaNuM. sAtathI bAra guNasthAnakamAM vartatA mahAtmA puruSonI viziSTa evI je sAdhanAvasthA te nikaTakAle ane niyamA sarvasamRddhi pragaTa karanAra hovAthI samabhirUDhanayathI sarvasamRddhi :- utsarvarUpeNu - jyAre A AtmA ghAtIkarmo khapAvIne potAnA AtmAmAM utsargarUpe-mUlasvarUpe je sarvasamRddhi che tene pragaTa karI kSAyikabhAvamAM Ave tyAre 13-14 guNaThANe ane siddhAvasthAmAM je pragaTa samRddhi che. te sarvasamRddhi. kAraNa ke yathArthapaNe ane paripUrNapaNe sarvasamRddhi pragaTa thaI che te mATe, A samRddhi evaMbhUtanayathI jANavI. A pramANe saMkSepamAM sAta naya jANavA. ahIM sauthI prathama potAnA AtmAmAM ja samRddhinuM pUrNapaNuM che Ama jANavuM joIe. kAraNa ke potAnA guNonI samRddhi potAnAmAM ja avabhanaya pUrNapaNe bharelI che. paudgalikasaMpatti paradravya hovAthI eka gharathI bIjA ghare jAya che, paraMtu Atmika guNonI samRddhi eka AtmAmAMthI bIjA AtmAmAM kyAreya jatI nathI, te to potAnI samRddhi potAnA AtmAmAM ja varte che AvuM graMthakArazrI ApaNane samajAve che - bAhyadRSTipracAreSu, mudriteSu mahAtmanaH / antaravAvamAso, TA: sarvAM: samRddhayaH // 5 // gAthArtha :- bAhyadRSTinA vilAsono nirodha karAye chate mahAtmA puruSane potAnI sarva samRddhio potAnI aMdara ja sphuTapaNe prakAzita thAya che. II1II TIkA :- "vAdyavRSTipravArejI kRti'' mahAtmana:-svarUpapararUpabhedajJAnapUrvakazuddhAtmAnubhavalInasya sarvasamRddhayaH sphuTAH - prakaTAH, antareva - AtmAntaH eva svarUpamadhye eva avabhAsante / yataH svarUpAnandamayo'ham, nirmalAkhaNDasarvaprakAzakajJAnavAnaham, indracakrAvRddhayaH aupacArikAH, akSayAnantaparyAyasampatpAtramahamiti, svasattAjJAnopayuktasya svAtmani bhAsante / kIdRzeSu satsu ? bAhyadRSTipracAreSu - Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 sarvasamRtyaSTaka - 20 jJAnasAra mudriteSu satsu / bAhyadRSTi:-viSayasaJcArAtmikA tasyAH pracArAH-vistArAH teSu mudriteSurodhiteSu, na hi indriyapracAracalopayogaiH AtmanaH abhyantarAmUrtA karmAvRttA svasattAsampad jJAyate / rodhitendriyacApalye sthirapraguNacetanopayogaiH karmamalapaTalAvaguNThitApyAtmasampad jJAyate iti / ityanena bahirgamanamupayogasya na kartavyamiti // 1 // vivecana - potAnA AtmAnuM zuddha svarUpa zuM? ane para evA pudgalAdi padArthonuM svarUpa zuM? Ama svasvarUpa ane para-svarUpanA bhedane yathArthapaNe jANavApUrvaka para-svarUpano tyAga karIne zuddha evA AtmasvarUpanA anubhavamAM ja layalIna-ekAgra banelA mahAtmA puruSane kevalajJAna, kevaladarzana, avyAbAdha sukha ane anaMtacAritra ItyAdi sarve paNa AtmasamRddhio AtmAnI aMdara ja potAnA zuddhasvarUpanI madhyamAM ja dekhAya che. AtmAnA guNonI samRddhio kyAMya bahAra paulikAdi padArthomAM saMbhavatI nathI. mAruM svarUpa mArA AtmAmAM ja che ema jaNAya che. kharekhara huM to mArA potAnA svarUpanA ja AnaMdamaya chuM. huM mArA jJAnAdimaya zuddha svarUpano ja bhoktA chuM. nirmaLa, akhaMDa ane sarva padArthonA prakAzaka evA jJAnaguNavALo huM chuM. mAro AtmA kaMI sAmAnya dravya nathI. paraMtu sUrya jema prakAzayukta che, tema huM paNa akhaMDa, anaMta, nirmaLa, jJAnaguNa yukta chuM. saMsAramAM prApta thatI IndrapaNAnI ane cakravartIpaNA AdinI je traddhio che te aupacArika che (kAlpanika che, avAstavika che) kAraNa ke te Rddhio bhautika che, paradravya saMbaMdhinI che, saMyoga saMbaMdha mAtravALI che ane eka bhava pUratI ja che, mATe tuccha che, jyAre huM to kyAreya nAza na pAme tevI eTale ke akSaya evI, anaMta anaMta AtmIya guNonA paryAyonI vAstavika-sAcI saMpattinuM pAtra chuM. mArA AtmAnA anaMta anaMta guNonI je saMpatti che te nAzavaMta nathI paNa akSaya che, bhautika nathI paNa vAstavika che, paradravyakata nathI paNa mArI potAnI Atmika akRtrima saMpatti che. saMyoga saMbaMdhavALI nathI paNa tAdAbhyasaMbaMdhavALI che ane eka bhava jeTalA kALavALI nathI, paraMtu anaMtAnaMtakAlasthAyi che. AvI avarNanIya ane anupama sAcI saMpattinuM pAtra huM chuM. kyAM mArI potAnI Rddhi? ane kyAM A IndrAdi saMbaMdhI paradravyapratyayikI Rddhi? banne vacce AsamAna-jamIna jeTaluM attara che. potAnA AtmAnI vAstavika je anaMta guNonI sattA che. te AtmIya sattAnA ja upayogamAM lIna banelA mahAtmA puruSane sarve paNa samRddhio potAnA AtmAmAM ja dekhAya che. AvI pAramArthika Rddhio anyatra kyAMya dekhAtI nathI. A mahAtmA puruSo kevA thayA Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvasamRddhayaSTaka - 20 579 hoya tyAre potAnA anaMtaguNonI pAramArthika saMpatti potAnA AtmAmAM ja bhAse che? te jaNAve che ke - anAdikAlIna mohanI vAsanAnA jore pAMce IndriyonA viSayabhUta rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabdanA viSayamAM ja jIvonI je dRSTi doDe che tenA ja viSayabhogamAM IniSTapaNe je dRSTi pravarte che. tevA prakAranA bAhyadRSTinA A pracArone svAdhyAyAdinA AlaMbane mudrita karavAmAM Ave eTale ke aTakAvavAmAM Ave tyAre ja A mahAtmA puruSone potAnI guNasaMpatti dekhAya che ane te paNa potAnAmAM ja dekhAya che. A saMpatti bahAra saMbhavatI dekhAtI nathI. viSayomAM saMcaranArI daSTine tyAMthI vALIne guNonI saMpattimAM joDavAmAM Ave tyAre ja A pAramArthika Atma-guNasaMpatti dRSTigocara thAya che. kAraNa ke jyAM sudhI pAMca IndriyonA bhogasaMbaMdhI viSayonA pracAramAM ja dRSTi doDatI hoya che. tyAM sudhI AvA prakAranA caMcaLa upayogavALA jIvo vaDe AtmAnI aMdara rahelI ane amUrta evI tathA karmothI DhaMkAyelI evI AtmAnA guNonI saMpatti joI zakAtI nathI. A bAbatamAM tIvra mahodaya e ja moTuM vighna che. mohanI tIvratA, upayoganI caMcaLatA, viSayonI bhUkha, parapratyayika dRSTi A saghaLuM jyAM sudhI hoya che tyAM sudhI chatI evI paNa svasattA dekhAtI nathI. paraMtu jyAre A ja AtmA svAdhyAya, satsaMga, niraMtara adhyAtmazAstronuM vAMcana, mahAtmA puruSono sahayoga, ItyAdi AlaMbano dvArA pAMce IndriyonI viSayo taraphanI caMcalatAne roke che ane caMcaLatAne aTakAvIne, sthira thaIne, praguNa evI je cetanA che tenA upayogamAM ja layalIna banI jAya che tyAre AtmAnA guNonI saMpatti bhale karmonA malIna paDala vaDe DhaMkAyelI hoya to paNa daSTi sUkSma banavAthI te malIna paDalane viMdhIne paNa tenI aMdara rahelI AtmasaMpattine jANe che, dekhe che, atizaya AnaMda AnaMda pAme che. jema vaDIloe bhUmimAM dATeluM dhana jyotiSI athavA anya jANakAra vaDIlonA kahevAthI kyAM dATeluM che? te barAbara jANavAmAM Ave, to te dhana haju bahAra na kADhyuM hovA chatAM tenI sattA mAtra jANIne paNa ghaNo ghaNo AnaMda thAya che, tema daSTi badalAye chate AtmAnI saMpatti AtmAmAM ja che, paramAM nathI. A tattva jANavAthI A jIvane paramAnaMda prApta thAya che mATe uttama AtmAoe jJAnano upayoga bahAra mukavo ucita nathI. A vAta have pachInA zlokamAM jaNAve che. ll1TI samAdhirnandanaM dhairya, dambholiH samatA zacI / jJAnaM mahAvimAnaM ca, vAsavazrIriyaM muneH // 2 // Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvasamRddhaSTaka - 20 zAnasAra gAthArtha :- samAdhi e naMdanavana, dhairya e vajrazastra, samatA e IndrANI ane jJAna e mahAvimAna, munine AvA prakAranI IndranI abhyantara lakSmI hoya che. 2 580 TIkA :- "samiiti'-mune:-svarUpajJAnAnumavatInasya, vaM-3vyamAnA vAsavasya- indrasya, zrIH - lakSmIH- zobhA vartate / tatra muneH pavitraratnatrayIpAtrarUpendrasya samAdhiH dhyAnadhyAtRdhyeyaikatvena nirvikalpAnandarUpA samAdhiH, sa eva nandanaM vanam / hareH nandanavanakrIDA sukhAya uktA, sAdhoH samAdhikrIDA sukhAya / tatrApyaupAdhikAtmIyakRto mahAn bhedaH, sa cAdhyAtmabhAvanayA jJeyaH / asya dhairyaM - vIryAkampatA audayikabhAvAkSubdhatAlakSaNaM vajraM-dambholiH, punaH samatA iSTAniSTeSu saMyogeSu araktadviSTatA, sarve'pi pudgalAH karkaracintAmaNyAdipariNatAH jIvAzca bhaktAbhaktatayA pariNatAH, te sarve na mama, bhinnAH ete, teSu kA rAgadveSapariNatirityavalokanena samapariNatiH samatA, sA zacI svadharmapatnI / jJAnaM svaparabhAvayathArthAvabodharUpaM mahAvimAnam / ityAdiparivRtaH muniH vajrIva bhAsate / uktazca yogazAstre - vivecana :- A gAthAmAM tathA have pachInI gAthAomAM munimahArAjAne Antarika Atmika saMpattine AzrayI Indra, cakravartI, nAgarAja, mahAdeva, viSNu (kRSNa) ane brahmA AdinI sAthe sarakhAvIne temanA karatAM muni adhika sukhI che Ama samajAve che tyAM sauthI prathama A bIjI gAthAmAM IndranI sAthe sarakhAve che. Indra mahArAjA bhogasukhathI jagatamAM sukhI tarIke prasiddha che tene bhoganAM aneka aneka sAdhano che. temAM naMdanavana, vajra nAmanuM zastra, paTarANI (IndrANI) ane mahAvimAna A cAra padArtho Indrane sukhanA mukhya sAdhanarUpe che. muni-mahAtmA bhogasukhanA tyAgI hovAthI AtmAnA sukhe sukhI che ane teone AtmAnI AMtarika saMpattirUpe A cAre sAdhano che. Indrane sukhanAM je sAdhano che te paradravya che. saMyogasaMbaMdhamAtrathI joDAyelAM che. viyoga pAmavAvALAM che ane khoTavALAM thAya tevA zaDaNa-paDaNa dharmavALAM che. munine samAdhi vagere sukhanAM je sAdhano che te svadravyanA svarUpAtmaka che, tAdAtmyasaMbaMdhavALAM che, kyAreya viyoga na pAme tevAM che. te kAraNe AtmAnA svarUpAtmaka anubhavamAM ja lIna banelA muni mahArAjAne IndranI tulya have kahevAtI AvI lakSmI varte che. tethI IndranI sadeza muninI zobhA che. te A pramANe - 1. samadhi zabda saMskRtamAM pulDiMga hovAthI nirvintyAnanvarUpa: samAdhi: hovuM joIe. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvasamRddhaSTaka - 20 parama pavitra evI jJAnAdi guNamaya ratnatrayInA bhAjanabhUta evA munimahArAjane je samAdhi che, te samAdhi IndramahArAjAne jema AnaMda-sukha mATe naMdanavana hoya che. tenI tulya che. IndramahArAjA mojamajA mANavA naMdanavanamAM pharavA nIkaLI jAya che tema munimahArAjA dhyAna-dhyAtA ane dhyeya A traNenI ekatArUpa nirvikalpa AnaMdamaya-sukhamaya evA samAdhi nAmanA guNamAM pharavA nIkaLI jAya che. temAM ja layalIna thAya che. temAM ja AnaMda mANe che. tethI te samAdhi ja munine mATe mahAna evuM naMdanavana che, naMdanavanamAM jema Indra majA kare che tema samAdhiguNamAM muni AnaMda mANe che. jema naMdanavana e Indra mATe laukika sukhanuM sAdhana che tema samAdhi e munine mATe alaukika sukhanuM sAdhana che. 581 banne puruSone banne vastu sukhanuM sAdhana hovA chatAM samAna nathI, bannenI vacce ghaNo ja taphAvata che. naMdanavana e aupAdhika sAdhana che jyAre samAdhi e AtmIya sAdhana che. naMdanavana, patra-puSpAdi, vanaspati, jalAzayo ItyAdi paradravyo dvArA sukhanuM sAdhana che jyAre samAdhi e AtmAno sAkSAt guNa hovAthI svadravya dvArA sukhanuM sAdhana che. Ama A bannenI vacce adhyAtmadazAnI bhAvanA bhAvatAM bheda avazya samajAya tevo che. eka sarvottama sAdhana che svAdhIna sAdhana che ane bIjuM sAmAnya sAdhana ane parAdhIna sAdhana che. tathA Indrane jema vajra zastra che tema A munimahAtmAne dhairyaguNa vaja zaatulya che. dhairya eTale vIryanI akaMpadazA, mana-vacana-kAyAe karIne koIthI kaMpavuM nahIM, DaravuM nahIM, tharatharavuM nahIM te dhairya. jema IndramahArAjA pAse vajazastra che tenA kAraNe teo koIthI DaratA nathI, kaMpatA nathI, tevI ja rIte munimahAtmA pUrve bAMdhelAM zubha-azubha karmo game tevAM udayamAM Ave to paNa te audayikabhAvajanya-sukha-duHkhamAM alpamAtrAe paNa kSubdha thatA nathI, calita thatA nathI. A rIte akSubdhapaNe rahevAnA lakSaNavALuM vajra nAmanuM zasra teo pAse che. mATe IndranI jema nirbhaya che. jema IndramahArAjAne viSayasukhanA bhoga mATe zacI-IndrANI che. tevI ja rIte A munimahAtmA pAse AtmaguNono anubhava karavA rUpI sukha mATe samatA nAmanI guNAtmaka patnI che. pAMca Indriyone game tevA ISTa viSayasaMyogo prApta thAya ke game tevA aniSTa viSayasaMyogo prApta thAya to paNa te ISTAniSTa viSayasaMyogomAM rAga-dveSa rahitapaNe sthira rahe che. te mahAtmAone sadAkAla a-rakta-dviSTatA ja hoya che. teo manamAM AvA vicAro kare che ke sarve paNa pudgaladravyo pariNAmI che. kyAreka kAMkarA ke paththararUpe pariNAma pAme ane kyAreka cintAmaNi ratna ke hIrA-mANeka-sonArUpe pariNAma pAme, temAM mAre zuM ? Akhare te pudgaladravya che, te pote potAnA uMcA-nIcA paryAyamAM pariNAma pAme. temAM mAre Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 sarvasamRddhaSTaka - 20 jJAnasAra zuM levA devA ? pariNAma pAmavuM te pudgaladravyano svabhAva che. temAM mAre kaMI levA-devA nathI. evI ja rIte saMsArI sarve paNa jIvo kyAreka bhaktibhAvayukta bane ane kyAreka bhaktibhAva vinAnA bane. kAraNa ke bhakta ane abhakta rUpe pariNAma pAmavuM te, te dravyano svabhAva che mAre bhakta upara rAga ane abhakta upara dveSa zA mATe karavo joIe ? kAMkarA ane paththara upara dveSa ane ciMtAmaNI ratna upara rAga mAre zA mATe karavo joIe ? patthara svarUpe ke ciMtAmaNi ratnasvarUpe pariNAma pAmavuM. te to pudgaladravyano potAno ja pariNAma che temAM eke dravya mAruM potAnuM nathI. te sarve pudgaladravyo ane bhaktAbhaktapaNe pariNAma pAmelAM jIvadravyo koI mArAM nathI, mArAthI te sarve jIva-ajIva dravyo bhinna che. temAMnuM koI pudgaladravya ke koI jIvadravya mArI sAthe parabhavathI AvyuM nathI ane mArI sAthe bhavAntaramAM AvavAnuM paNa nathI. mAro ane teno mAtra eka bhava pUrato saMyogasaMbaMdha che. tethI gADImAM musApharI karatAM eka ja DabbAmAM saMyogasaMbaMdhathI sAthe maLelA musApharo sAthe jema vArtAlApa karAya paNa rAga-dveSa na karAya, tema eka bhavamAM bhegA thayelA ane paramArthe mArAthI bhinna evA A bhinna padArtho upara aa rAdveSapariNati: = rAga-dveSanI pariNati zuM karAya ? arthAt na ja karAya. AvI AvI bhedanayanI vicAraNA karavA dvArA ISTAniSTa padArtho upara je samAna pariNati rAkhavI te munine A samatA e munipaNAnI sAthe ja jANe vivAhita thaI hoya tema muninI dharmapatnI che. te patnInI sAthe ja te munio ghaNo ghaNo Atmika AnaMda mANe che. tathA Indra mahArAjAne nivAsa mATe vaimAnika devalokanuM mahAvimAna che tathA gamanAgamananA prayojane mahAvimAna race che. tema A munimahAtmAne jJAna e mahAvimAna che. svadravya, svaguNa ane svaparyAyanuM tathA paradravya paraguNa ane paraparyAyanuM yathArthapaNe bhedajJAna karavApUrvaka vastusthitino je bodha karavo te mahAvimAna, vimAna uDIne jema sarvatra pahoMce che tema A mahAtmAnuM jJAna koIpaNa viSayanA graMthomAM doDe che. eTale ke sarva ThekANe prakAza karanAruM che. A muni jJAnamAM ja rAcyA-mAcyA rahe che. te jJAnagaMgAmAM tathA temAM jaNAvelA judA judA viSayomAM ramyA kare che. Indra jema potAnA vimAnamAM rahIne AnaMdamAM jhUme che tema A muni mahArAjA jJAnAnaMdamAM sadA jhUme che. upara samajAvyA pramANe samAdhi, dhairya, samatA ane jJAna AvA prakAranI AtmaguNonI saMpatti vaDe parivarelA A mahAmuni IndramahArAjAnI jema zobhe che. IndranI jema A mahAtmA paNa sukhI che. mAtra taphAvata eTalo ja che ke eka vaibhAvika sukhe sukhI che je Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmabaMdhanuM ane saMsAraparibhramaNanuM kAraNa je karmakSayanuM ane paraMparAe muktinuM mahArAjazrIe yogazAstramAM kahyuM che ke - 583 ane bIjA Atmika guNonA sukhe sukhI che ke kAraNa che. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya sarvasamRddhaSTaka - 20 puMsAmayatnalabhyaM jJAnavatAmavyayaM padaM nUnam / yadyAtmanyAtmajJAnamAtramete samIhante // 11 // zrayate suvarNabhAvaM, siddharasasparzato yathA loham / AtmadhyAnAdAtmA, paramAtmatvaM tathA''pnoti // 12 // (yogazAstra prakAza 12, zloka 11-12) jo jJAnI puruSo potAnA AtmAmAM AtmajJAna mAtrane ja cAhe to tevA jJAnI puruSone avyayapada (muktipada) vinA prayatne ja labhya bane che. jema sidgharasanA sparzamAtrathI loDhuM suvarNapaNAne pAme che. tema AtmA AtmadhyAnathI paramAtmapadane pAme che. A rIte AtmAmAM ja AtmAnI guNAtmaka sarva-samRddhi bharelI che. II2 // have munimahArAjA AtmaguNanI saMpatti vaDe cakravartI tulya paNa che. te samajAve visphAritakriyAjJAna- carmacchatro nivArayan / mohamlecchamahAvRSTiM, cakravartI na kiM muniH // 3 // * gAthArtha H- samyakriyA ane samyajJAna rUpI carmaratna ane chatraratnano karyo che vistAra jeNe evA muni, moharAjA rUpI mleccha lokoe karelA varasAdanuM nivAraNa karatA zuM cakravartI nathI ? arthAt cakravartI ja che. IIIaa TIkA :- "vistAriteti'' muktti:-samastAzravita: dravyamAvasaMvata:, niM cakravartI na ? api tu astyeva / kimbhUtaH ? vistAritakriyAjJAnacarmacchatra:- kriyA ca jJAnaM ca kriyAjJAne, carma ca chatraM ca carmacchatre / kriyAjJAne eva carmacchatre kriyAjJAnacarmacchatre, vistArite kriyAjJAnacarmacchatre yena saH vistAritakriyAjJAnacarmacchatraH, ityanena satkriyodyataH samyagjJAnopayuktaH / moha eva mlecchaH, tasya mahatI vRtti: mahAvRSTi, tAM nivArayan / mohamtA:-ttarava'nAthA: tatvayutamithyaatvdaitykRtaa kuvAsanAvRSTiH, tAm, zuddhasamyagdarzananivAritakuvAsanAcayaH muniH bhAvacakravartIva bhAsate // 3 // = Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvasamRddhaSTaka - 20 zAnasAra vivecana :- A gAthAmAM cakravartInI sAthe muninI tulyatA samajAve che. jema cakravartI bAhyasukhathI sukhI che tema muni AMtarika sukhathI sukhI che tethI muni zuM cakravartI nathI ? arthAt muni cakravartI paNa che. 584 cakravartI pAse puNyodayathI 14 ratnavizeSa hoya che. temAM eka carmaratna ane eka chatraratna paNa hoya che. jyAre jyAre cakravartI rAjA cha khaMDa jitavA nIkaLe che tyAre tyAre A caude ratno yathAsthAne sahAyaka thAya che. bharatakSetranA barAbara ardhA bhAge pUrva-pazcima lAMbo vaitADhyaparvata che tenAthI bharatakSetranA be bhAga karAyA che. nIceno bhAga dakSiNabharata ane uparano bhAga uttarabharata kahevAya che. temAM paNa uttara-dakSiNa vahetI gaMgA-siMdhu be nadI che. jethI bharatakSetranA cha bhAga thAya che. OM tyAM dakSiNArdha madhya khaMDanA sADA paccIza Arya dezane choDIne zeSa bhAgamAM je rAjAo hoya che. te mleccha rAjAo kahevAya che. mleccha eTale halakI prakRtivALA arthAt anArya, saMskAra vinAnA manuSyo. cakravartI rAjA jyAre anArya dezone jitavA jAya che tyAre mleccharAjAo potAnA ArAdhyadevo dvArA te cakravartI rAjA upara tathA tenA sainya upara sakhata varasAda varasAve che. tyAre cakravartI rAjA potAnA sainyanI rakSA mATe carmaratna ane chatraratnano upayoga kare che. carmaratnathI 12 yojana lAMbI potAnI senAne sukhe sukhe rahevAya-besAya-uThAya evI moTI cAdaratulya nIcenuM nivAsasthAna banAve che ane chatraratnathI te nivAsanI upara chatra-DhAMkaNa bAra yojana lAMbu-pahoLuM banAve che. temAM raheluM sainya surakSita banI jAya che. nIcethI rahevAnI bhUmi ane uparathI DhAMkaNa AvatAM sainyanI surakSA thaI jAya che. A cakravartI rAjAnI jema munimahArAjA pAse samyak evI dharmakriyA ane samyak evuM jJAna A banne carma ane chatraratna tulya ratno hoya che. cakravartI rAjA upara mleccha rAjAo varasAda varasAve che tema muni mahArAjA upara teone bhraSTa karavA mATe moharAjA rati-ati-kAmavAsanA-krodha-mAna-mAyA-lobha-hAsya-zoka ItyAdino varasAda kare che. tyAre munimahArAjA paNa samyakriyA ane samyagnAna A banne ratnono ja vistAra karIne temAM ja surakSita thayA chatA moharAjAe karelI vikArorUpI vRSTinuM nivAraNa kare che. A rIte munimahArAjA cakravartI nathI ema nahIM, paraMtu cakravartI paNa che. munimahArAjA potAnA AtmAne samyakriyAmAM ane samyagnAnamAM evo ekAgratanmaya karI le che ke moharAjAnA saghaLA prayatno niSphaLa jAya che. vikAro thatA nathI. Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvasamRddhayaSTaka- 20 585 TIkAnA zabdonA artho A pramANe che - samasta AzravothI virAma pAmelA ane dravya tathA bhAva ema banne prakAranA saMvaramAM ja lIna banelA muni zuM cakravartI nathI ? arthAtu cakravartI che ja. kevA prakAranA muni cakravartI che ? to te mahAtmAnuM eka vizeSaNa kahe che - potAnA jIvanamAM vistArathI prApta karyA che samakriyA ane samyajJAna rUpI carmaratna ane chatraratna jeoe evA A munimahAtmA che. mUlazlokamAM aai ane jJAna A be padono dvanda samAsa che ane varSa tathA chatra A be padono paNa dvanda samAsa che. tyAra bAda kriyAzAne ane varga A banne padono karmadhAraya samAsa jANavo. Ama samAsa karavAthI jyiAjJAnavardhaccha zabda thaze. tyAra pachI vistArita zabdanI sAthe A zabdano bahuvIhi samAsa karavo, jethI vitaritakriyAjJAnavarmachatra: zabda thaze, bhAvArtha evo che ke cakravartI rAjA jema carmaratna ane chatraratnano avasare upayoga karavAmAM sAvadha che tema A muni mahArAjA paNa moharAjane jitavAnA avasare samyaka evI dharmakriyA karavAmAM ane samyaka evA jJAnano upayoga karavAmAM layalIna-ekAgra hoya che. satata temAM udyamazIla hoya che. tethI moharAjAe karelo vikArono varasAda niSphaLa jAya che. pleccharAjAo anArya hovAthI jema vivekazUnya che tema moharAjA paNa muninuM patana karAvavAmAM vivekazUnya rIte pravartanAro hoya che. tethI moharAjAne mleccha rAjAnI upamA ApI che te banne padono avadhAraNapUrvapada karmadhAraya samAsa karyo che. te moharAjA rUpI pleccha rAjAe karelI evI mahAvRSTine munimahArAjA cakravartInI jema nivAraNa karanArA bane che. mleccharAjA eTale uttarAkhaMDa vALA bharatakSetranA rAjAo, te jema sAdhya kuladevo dvArA varasAda varasAve che tema mithyAtvamoha rUpI daitya dvArA karAyelI kuvAsanA rUpI vRSTi samajavI. tenuM munimahArAjA kriyA ane jJAna rUpI carma ane chatra dvArA saMrakSaNa kare che zuddha evA samyagdarzana pUrvaka karAyelI dharmakriyA vaDe ane samyajJAna vaDe nivAraNa karAI che kuvAsanAonA samUharUpI vRSTi jenA vaDe evA A muni zuM cakravartI nathI? arthAt jANe cakravartI ja hoya tevA lAge che. lill navabrahmasudhAkuNDa-niSThAdhiSThAyako muniH / nAgalokezavad bhAti, kSamAM rakSan prayatnataH // 4 // gAthArtha - apUrva evA AtmajJAnarUpI athavA nava prakAranI brahmacaryanI vADa rUpI amRtanA kuMDanI sthitinA saMrakSaka evA ane prayatnapUrvaka kSamAguNanuM rakSaNa karatA evA muni mahArAjA nAgarAjanI jema zobhe che jo Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 sarvasamRddhayaSTaka- 20 jJAnasAra TIkA :- "navavRti' muni - ejJAnagRhItAtmadhyAna, nAnovezavaurgptivd bhAti, kiM kurvan ? kSamAM-pRthivIM munipakSe krodhApaharaNapariNati:vacana-dharmAtmikA kSamA, tAM rakSan-dhArayan iti / uragapateH kSamAdhArakatvaM lokopacArataH, na hi ratnaprabhAdyAH bhUmayaH kena dhRtAH, upamA tu mahattvajJApikA sAmarthyajJApikA ca / punaH kathambhUto muniH ? navaM yad brahmajJAnaM, tadeva sudhA, tasyAH kuNDam, tasya niSThA-sthitiH, tasyAH adhiSThAyakaH, ityanena tattvajJAnAmRtakuNDasthairyarakSakaH iti // 4 // vivecana :- "nAgarAje A pRthvI ucakelI che" AvI lokokti che. jo ke ratnaprabhAnArakI Adi A saghaLI pRthvIo koI vaDe dhAraNa karAyelI nathI. lokasvabhAve ja A sthiti che ane ghanodadhi, ghanavAta, tanavAta ane AkAza upara lokasvabhAve A pRthvIo rahelI che. to paNa lokopacAra evo che ke A pRthvI zeSanAga-nAgarAja upADelI che. A upamA eTalA mATe apAya che ke nAgarAjamAM eTalI badhI zakti che ke jeoe saghaLI pRthvI ucakelI che. AvA prakAranI te lokokita zeSanAganI mahattA sUcave che ane temAM keTaluM badhuM sAmarthya che ke jeNe samasta bhUmi uMcakI che. tema A muni kSamAne (kSamAguNane) dhAraNa karanArA che. upakAra, apakAra, vipAka, vacana ane dharmanA bhedathI kSamAguNanA pAMca bhedo che. koI vyaktie ApaNA upara upakAra karyo hoya, te Thapako Ape tyAre kSamA rAkhIe te upakArakSamA, sAme koI vyakti vadhAre nukazAna kare tema hoya tyAre kSamA rAkhIe te apakArakSamA, krodhano vipAka-phaLo ghaNAM mAThAM che ema vipAkanA bhayathI kSamA rAkhIe te vipAkakSamA, jinezvaraprabhunuM vacana che-AjJA che ke jIve kSamA rAkhavI joIe te vacanakSamA ane kSamA rAkhavI e Atmadharma che ema samajIne kSamA rAkhavI te dharmakSamA. A pAMcamAMthI prathamanI traNa kSamA koIne koI kAraNane vaza thaIne rakhAya che tethI te kSamA che paNa sarvottama nathI. paraMtu chellI be kSamA jinezvaraprabhunI AjJA pratyenuM mahattva ane AtmAnI dharmabhaya bhAvanA vizeSa hovAthI zreSTha che. chellI be kSamAne dhAraNa karanArA muni nAgarAjanI jema zobhe che. nAgarAjanA pakSamAM kSamAno artha pRthvI karavo ane muninA pakSamAM kSamAno artha kSamAguNa karavo. TIkAnA padonA artho A pramANe che - Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvasamRddhayaSTaka- 20 587 je munie mAtra muniveza ja lIdho che ane bIjA guNo jemAM nathI evA muni ahIM na samajavA, paNa Atmatattva ane pAradravya ema banne dravyono bheda jeNe samyaphaprakAre jANyo che, mANyo che ane grahaNa karyo che evA AtmajJAnavALA muni nAgalokezanI jema zobhe che. sarponA rAjAne nAgarAja kahevAya che. zuM karatA evA muni nAgarAjanI jema zobhe che ? kSamA eTale nAgarAjanA pakSamAM pRthvIne dhAraNa karatA ane muninA pakSamAM krodhakaSAyane dUra karavAnI pariNati svarUpa vacanakSamA ane dharmakSamA. Ama be prakAranI je kSamA che te kSamAne dhAraNa karatA muni nAgarAjanI jema zobhAyamAna che. ahIM nAgarAjane pRthvInA dhArakapaNuM je kahyuM che te lokavyavahAramAtrathI jANavuM. kAraNa ke ratnaprabhA Adi pRthvIo koI vaDe dhAraNa karAI nathI. lokasvabhAvamAtrathI ghanodadhi AdinA AdhAre rahelI che. A upamA ApavAnuM kAraNa nAgarAjamAM mahattvatA ane sAmarthyatA mAtra jaNAvavI e ja che. vaLI te muni kevA prakAranA che? ke je muni nAgarAjanI jema zobhAyamAna che. A artha samajAvavA kahe che ke - nava prakAranI brahmacaryanI vADa rUpI nava amRtakuMDonI sthiratAnuM rakSaNa kare che. ahIM munimahArAjA evA apUrva AtmajJAnanuM athavA nava prakAranI brahmacaryanI vADanuM rakSaNa karatA zobhe che. jema nAgarAja nava amRtakuMDonI sthiratAnuM rakSaNa karatA zobhe che tema. A upamA purANagranthonA anusAre che. Ama nAgarAjanI upamA paNa muni mahArAjane ghaTe che. ll muniradhyAtmakailAze, vivekavRSabhasthitaH / zobhate viratijJapti-gaGgAgaurIyutaH zivaH // 5 // gAthArtha - adhyAtma rUpI kailAza parvata upara viveka rUpI vRSabha (poThIyA) upara beThelA ane sarvavirati tathA jJaptidazA (jJAnadazA) rUpI gaMgA ane pArvatIthI yukta evA A muni jANe mahAdeva hoya tema zobhe che. TIkA - "niradhyAtmati''-tra stotra madadeva#MIbrahIzupamanim aupacArikam / na hi te kailAzagaMgAsRSTikaraNodyatAH, kintu lokoktireSA, tena zleSAlaGkArArthaM hi vAkyapaddhatiH, na satyA / muniH-tattvajJAnI, adhyAtma-AtmasvarUpaikatvatArUpe, kailAze-AsthAne, vivekaH-svaparavivecanaM, sa eva vRSabha:-balIvardaH, tatra sthitaH / viratiH-cAritrakalAAzravanivRttiH, jJaptiH-jJAnakalA-zuddhopayogatA, te eva gaGgAgauryo, tAbhyAM yutaH Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvasamRddhacaSTaka - 20 jJAnasAra zivaH-nirupadravaH, upacArAt zivaH - rudraH bhAsate / rudrasya gaGgAyutatvaM vidyAdharatve pArvatImanoraJjanAya vikriyAkAle vAcyam // 5 // 588 vivecana :- have pachInA traNe zlokomAM eTale ke 5-6-7 mA zlokamAM muni mahAtmAne anukrame mahAdevanI, kRSNanI ane brahmAnI upamA ApavAmAM Ave che te aupacArika jANavI. eTale ke prasiddha evI lokoktimAtrane anusaranArI jANavI. te vArtA sAcI vArtA che ema na samajavuM, kAraNa ke te mahAdeva kailAza parvatamAM rahelA hoya, gaMgA ane pArvatIthI yukta hoya ane brahmAe jagatanuM sarjana karyuM hoya, Ama prasiddha evAM te te kArya karavAmAM mahAdevAdi udyamazIla hoya tevuM vAstavikapaNe nathI. paraMtu A lokakathA mAtra che. lokamAM AvI ukti prasiddha che. kAvyamAM zleSAlaMkAra lAvavA mATe kavinI racelI A vAkyaracanA mAtra che. paNa A sAcI bInA banelI che ema na jANavuM. ahIM munimahArAjA eTale je tattvajJAnI AtmA che, AtmatattvanA jJAnamAM layalIna che tevA muni jANavA. adhyAtma eTale AtmasvarUpanI sAthe ekatvatA jANavI. AvA prakAranuM je adhyAtma te ja kailAzaparvata samajavo. kailAzaparvata eTale ke mahAdevane rahevAnuM ekasthAna. adhyAtmarUpI kailAzaparvata upara rahelA A muni mahAdeva tulya che. jema mahAdeva kailAza parvata upara vase che tema A muni niraMtara adhyAtmajJAnamAM pravRttizIla che. viveka eTale svadravya ane paradravyano bheda karavo te, A viveka e ja vRSabha eTale baLada (poThIyo) samajavo, tenA upara beThelA eTale ke jema mahAdeva vRSabha upara beThelA che tema A muni vivekarUpI vRSabha upara birAjamAna che tathA virati eTale sarvatyAgavALI cAritranI kalA arthAt sarvathA Azravono tyAga, jJapti eTale jJAnakalA arthAt niraMtara AtmatattvanA jJAnamaya zudgha upayogamAM pravartavuM, A virati ane jJapti e ja be jANe gaMgA ane pArvatI (gaurI) hoya tema jANavuM, AvA prakAranI virati-jJapti rUpI gaMgAgaurIthI yukta evA A muni zivasvarUpa che. muninA pakSamAM zivano artha nirupadravatAvALA che, mohanA upadrava vinAnA che, zuddha-buddha che ane mahAdevanA pakSamAM ziva eTale rudra arthAt mahAdeva che. Ama upamA ghaTAvavI. sArAMza ke mahAdeva jema gaMgA ane gaurI nAmanI be strIthI sahita che tema muni paNa viratikalA ane jJAnakalA rUpI be srIothI yukta che ane tenA kAraNe mahAdevanI jema zobhe che. Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvasamRtyaSTaka- 20 589 ahIM gaMgA ane gaurI A banne strI jAti che tethI muni pakSamAM virati ane zapti A banne strIliMga zabdo lIdhA che. mahAdeva jyAre vidyAdhArIpaNAmAM pravarte che tyAre gaMgA sAthe hoya che ane jayAre vikriyAkAlamAM (bhoga-upabhogakAlamAM) pravarte che tyAre pArvatInA manane raMjita karavA mATe pArvatInI sAthe hoya che Ama lokokti che. mahAdeva jema kailAza parvata upara rahe che vRSabha upara beThelA che ane gaMgA-gaurI sAthe che tema AtmajJAnI A muni AtmAmAM rahe che viveka upara beThelA che ane viratijJapti ema be kalAnI sAthe rahenArA che. AtmatattvanA bhoga-upabhogano AnaMda mANanArA che. Ama artha karavo. IfpA jJAnadarzanacandrArkanetrasya narakacchidaH / sukhasAgaramagnasya, kiM nyUnaM yogino hareH // 6 // gAthArtha - jJAna darzana rUpI caMdra ane sUrya che netra jenAM evA, tathA narakane chedanArA ane sukhasAgaramAM DUbelA evA yogIne kRSNa karatAM zuM nyUna che? arthAt kRSNathI kaMI nyUna nathI. lll TIkA - "jJAnavarzaneti thAna-ratnatrayaratiya, hR-WIC viM cUnam ? na kimapi, kimbhUtasya yoginaH ? jJAnadarzanacandrArkanetrasya-jJAna-sAmAnyavizeSAtmake vastuni vizeSAvabodhaH / sAmAnyavizeSAtmake vastuni sAmAnyAvabodhaH darzanam, te eva candrArkI netre yasya saH, tasya, hareH candrArkanetratvaM tu lokoktireva / punaH kimbhUtasya yoginaH ? narakacchidaH-narakagatinivArakasya harestu narakAbhidhAnazatruvidArakasya sukhasAgaramagnasya-kRSNArthe indriyajasukhalIlAsamudramagnatvam yoginastu sukhaM samyagjJAnadarzanacAritrasamAdhiniSpannaM, tasya sAgaraH, tatra magnasya AdhyAtmikasukhapariNAmabhAjanasya sAdhoH kena saha nyUnatA ? na kenApi iti // 6 // vivecana - A zlokamAM adhyAtmarasikamunine kRSNathI zuM ochuM che? ema kahIne kRSNanI sAthe sarakhAve che. jagatamAM evI prasiddhi che ke caMdra ane sUrya e banne kRSNanAM netro che. kRSNa naraka nAmanA zatruno nAza karyo hato ane sAMsArika bhogasaMbaMdhI sukhasAgaramAM DUbelA hatA tevI rIte A munine jJAna ane darzana A be netro che. narakagatino uccheda karyo che ane AdhyAtmika sukhasAgaramAM lIna che. tethI A munine Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 590 sarvasamRddhayaSTaka - 20 kRSNarAjA karatAM zuM kamInA che? arthAt A munine kRSNa mahArAjA karatAM kaMI paNa nyUnatA nathI. Avo bhAvArtha A zlokano che. ratnatrayInI ArAdhanAmAM magna thayelA munine hari eTale ke kRSNa karatAM zuM nyUna che? arthAt kaMI ja nyUna nathI. kevA prakAranA yogI che? to kahe che ke jJAna-darzana rUpI caMdrasUrya che netra jenAM evA A muni che. saMsAramAM rahelI saghaLI paNa vastuo sAmAnya ane vizeSa dharmathI yukta che. temAM vizeSa dharmano je bodha thAya che te jJAna kahevAya che ane sAmAnya dharmano je bodha thAya che te darzana kahevAya che. munine jJAna-darzana rUpI be netra che ane kRSNane caMdrasUrya rUpI be netra che tethI banne tulya che arthAt muni kaMI kRSNathI jUna nathI, caMdra-sUrya e kRSNanAM be netro che AvI lokokti che mATe A alaMkAra kAvyamAM banAvela che ema jANavuM. tathA A yogI kevA che? narakamAM have kyAreya javuM na paDe tevI rIte narakano uccheda karanArA che. kRSNanA pakSamAM kRSNa mahArAjA naraka nAmanA zatruno uccheda karanArA hatA evI lokokti che. jema kRSNe naraka nAmanA zatruno uccheda karyo tema munie narakagatimAM gamanano uccheda karyo. A rIte kRSNanI sAthe tulanA che. tathA kRSNa jema sukhasAgaramAM lIna che tema A muni paNa sukhasAgaramAM lIna che. A rIte paNa tulyatA che. kRSNanA pakSamAM pAMca IndriyothI utpanna thayelA sAMsArika sukhanI lIlAnA mahAsAgaramAM DubelA che Ama samajavuM ane yogIonA pakSamAM samyajJAna, samyagdarzana ane samyaphacAritra A traNe guNonI ArAdhanA karavA dvArA prApta thayelI che samAdhi che tenAthI utpanna thayeluM je sukha che te sukhanA sAgaranuM je bhAjana che evA munine konI sAthe nyUnatA che? arthAt A AdhyAtmika munine koIthI nyUnatA nathI. llel, yA sRSTibrahmaNo bAhyA, bAhyApekSAvalambinI / muneH parAnapekSAntarguNasRSTistato'dhikA // 7 // gAthArtha - bAhya padArthonI apekSAnA avalaMbanavALI evI brahmAnI jagatsarjananI je racanA che te bAhya che ane mithyA che jyAre muninI AtmAnA aMdaranA guNonI je racanA che te para padArthonI apekSA vinAnI che ane satya che tethI brahmAthI adhika che. ILA Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvasamRddhaSTaka - 20 591 TIkA :- 'yA sRSTivaMALa kRti' yA sRSTi-racanA, brahmaLo-vidhAtu: sA vAcAlokoktiruupaa asatyA / punaH bAhyA apekSA, tasyA avalambanA- avalambikA / muneH-svarUpasAdhanasiddhimagnasya antaH - madhye Atmani vyApakarUpA guNAnAM sRSTi:racanA guNaprAgbhAvapravRttipariNatirUpA, bAhyabhAvataH adhikA / kathambhUtA guNasRSTiH ? parAnapekSA pareSAmanapekSA - apekSArahitA, parAzrayAlambanavimuktA svarUpAvalambanaparA guNaracanA, sA sarvato'dhikA iti // 7 // vivecana :- A zlokamAM muni brahmAthI kaMI nyUna nathI, paraMtu adhika che te vAta samajAve che - brahmAnI eTale ke vidhAtAnI je bAhyaracanA che arthAt A jagata brahmAe banAvyuM che. AvI vAta jagatamAM prasiddha che te mAtra lokoktirUpa ja che vAstavika nathI, arthAt satya nathI. kAraNa ke brahmA jagatkartA saMbhavI zakatA nathI. jo brahmAe banAvyuM hoya to paramAtmA to dayALu hovAthI sukhI ja jagata banAve, duHkhI zA mATe banAve ? tathA koI jagatkartA nathI evuM mAnanArA ame jaino to brahmAne jagatkartA mAnanArAnA pakkA zatru kahevAIe. to paramAtmAe potAnA ja zatru evA amane-jainone kema banAvyA ? ItyAdi yuktithI brahmA jagatkartA che A vAta mAtra lokokita ja che. Ama samajavuM. paNa satya nathI. vaLI A jagatanI racanA jo brahmAe karI hoya to paNa te racanA bAhya-padArthonI apekSAvALI che, avalaMbanavALI che. jemake eka ghaTa banAvavo hoya to paNa kuMbhAra-daMDacakra-cIvarAdi sAmagrI joIe evI ja rIte eka paTa banAvavo hoya to vaNakara-turI vemAdi sAmagrI joIe. Ama parAvalaMbinI racanA hovAthI bAhya che. paraMtu munimahArAjA potAnA AtmAnI aMdara guNonI je prApti kare che te bAhya bhAvanI racanA karatAM ghaNI ja adhika che. kAraNa ke A muni kevA che ? AtmAnA zuddha svarUpanI sAdhanAnI siddhi karavAmAM ja magna banelA muni mahArAjA che. te potAnA AtmAnI aMdara ja vyApakapaNe guNonI sRSTi karavI - racanA karavI eTale ke guNono ja AvirbhAva karavo. Ama AvirbhAva karavAnI pravRttimAM ja pariNata thavAvALA che. A Atmika guNonI sRSTi bAhya bhAvanI sRSTi karatAM ghaNI adhika che. kAraNa ke A guNasRSTi kevI che ? te kahe che - 525dArthonI apekSA rahita evI A guNasRSTi che. AtmAnI aMdaranA guNone pragaTa - karavAmAM bAhya evA koIpaNa padArthano Azraya levo paDato nathI. tethI te bAhya padArtha rUpa AlaMbana vinAnI kevala potAnA svarUpanA ja AlaMbanavALI evI A guNonA prAbhAvanI (AvirbhAvanI) racanA che. tethI te guNasRSTi bAhyasRSTi karatAM ghaNI ja adhika che. Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 sarvasamRddhayaSTaka- 20 jJAnasAra eka bAhyapadArthanI apekSAvALI ane parapadArthonI racanArUpa hovAthI bAhyasRSTi che, jyAre bIjI sRSTi anya bAhyapadArthonI apekSArahita che. ane potAnA ja AtmAnA guNonA vikAsarUpa che. mATe AMtarika sRSTi che je sadAkALa rahenArI che parathI nirapekSa che. tethI te adhika che. llNA ratnastribhiH pavitrA yA, srotobhiriva jAhnavI / siddhayogasya sA'pyarhatpadavI na davIyasI // 8 // gAthArtha :- jema traNa pravAhanA mIlanathI gaMgA nadI pavitra che. tema samyagdarzanAdi traNa guNo vaDe pavitra banelI evI arihaMtapaNAnI padavI paNa siddhayogI AtmAne ghaNI dUra nathI. ll8. TIkA :- "naistripariti"-siddhayoyAmaSThAvIsadhanasiddhaca sAtho, sA'pi arhatpadavI-tIrthaGkarapadavI jJAnAdyanantacatuSTayAtmakASTaprAtihAryAnvitA jagaddharmopakAriNI na davIyasI na dUrA ityarthaH / kimbhUtA padavI ? tribhiH ratnaiH samyagdarzanajJAnacAritraiH pavitrA padavI / kA iva ? srotobhiH pravAhaiH jAhnavI-gaGgA iva / iti trailokyAdbhutaparamArthadAyakatvAdyatizayopetA arhatpadavI sAdhakapuruSasya yathArthamArgopetasya na davIyasI, AsannA eva iti / evaM sarvamapi aupAdhikamapahAya svIyaratnatraye sAdhanA vidheyA, yena sarvA RddhayaH niSpadyante // 8 // // iti vyAkhyAtaM sarvasamRddhayaSTakaM viMzatitamam // vivecana :- jyAM traNa dizAmAMthI Avato gaMgA nadInA pANIno pravAha sAthe maLato hoya - jyAM ekameka thato hoya tyAM rahelI ane purajozamAM vahetI gaMgA nadI jema pavitratAnI zobhAne pAme che, arthAt triveNI samAgama sthAnamAM vahetI gaMgA nadI jema pavitrapaNe zobhe che tema samyagdarzanAdi ratnatrayIthI yukta evA A muni paNa pavitrapaNe zobhe che arthAt pavitratAnI zobhAne pAme che. sva-paranuM kalyANa karanArA bane che. samyagdarzana, samyajJAna ane samyakjhAritra ema A ratnatrayIne traNa ratna kahevAya che. A traNa ratnothI yukta tathA aSTAMga yoganI sAdhanA karavAthI siddha thaI che yogadazA jene evA sAdhumahAtmAne, jJAnAdi cAra anaMtacatuSTayathI yukta evI ane ATha pratihAryothI sahita, tathA jagatanA jIvono dharma dvArA upakAra karanArI evI sADapi = te tIrthaMkarapaNAnI Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvasamRtyaSTaka - 20 593 arihaMtapaNAnI padavI paNa ghaNI dUra hotI nathI. AvA jIvo thoDA ja kAlamAM arihaMtapada prApta kare che. te arihaMtapaNAnI padavI kevI che? samyagdarzanAdi traNa ratnothI pavitra banelI evI padavI che. konI jema? to udAharaNa kahe che ke traNa dizAmAMthI AvatA gaMgA nadInA traNa pravAho dvArA ekameka thatI evI triveNI saMgamanA sthAne) A gaMgAnadI jema zobhe che tema A padavI zobhe che. A arihaMtapaNAnI padavI traNe lokanA jIvone abhuta evA paramArtha svarUpane (zuddha AtmatattvanA svarUpane) ApanArI che = dekhADanArI che. AvA prakAranA ghaNA ghaNA atizayothI yukta camatkAra sarjanArI evI A arihaMtapaNAnI padavI sAcA mArga upara caDelA evA sAdhaka puruSane bahu dUra hotI nathI. atizaya najadIka ja hoya che. A rIte vicAratAM traNe lokanA jIvone Azcarya ane camatkAra upajAve evA adbhuta paramArthatattvane (zuddha Atmatattvane) ApanArI AvA AvA aneka atizayothI bharelI evI A tIrthaMkarapaNAnI padavI, bhagavaMte jaNAvelA sAcA mArga upara ubhelA evA sAdhaka puruSane prApta thavI duSkara nathI, durlabha nathI, arthAt dUra nathI. alpakAlamAM ja AvA prakArano sAdhaka AtmA A padavI prApta kare che tene AvI padavInI prApti atyanta Asanna hoya che. A rIte sarva prakAranI aupAdhika Rddhi-siddhino (puNyanA udayathI prApta thanArI dhana-dhAnyAdi Rddhi-siddhino tathA kSAyopathamika bhAvathI prApta thanArI AmaSadhadhi Adi labdhio rUpI Rddhi-siddhino) tyAga karIne yathArtha evI ratnatrayImaya AtmAnA guNonI sAdhanA karavI joIe. jenAthI kevalajJAna, kevaladarzana ane muktAvasthA prApta thatAM sarva Rddhi-siddhio prApta thaI ja jAya che. audayikabhAvanI Rddhio parAvalaMbinI che ane kSAyopathamika bhAvanI labdhio apUrNa che. te mATe temAM mohabdha na thatAM kSAyikabhAvanI guNalabdhio ja IcchavI joIe ane tenA mATe ja vadhAre prayatnazIla thavuM joIe. Avo upadeza graMthakArazrIno che. A pramANe vIsamuM sarvasamRddhi aSTaka samajAvyuM. ATA che vIsamuM sarvasamRddhayaSTaka samApta Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380 001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob, 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 karmavipAkaciMtanASTaka - 21 jJAnasAra // atha ekaviMzatitamaM karmavipAkacintanASTakam // athAvasarAyAtaM nirgranthatvasAdhanabhAvanArthaM samatAniSpattihetubhUtaM karmavipAkacintanASTakaM kathyate / tatra yat kriyate mithyAtvAdihetusamanvitena jIveneti karmajJAnAvaraNAdikam / atra kazcit karmAbhAvaM manyamAnaH prAha - nAsti karma, pratyakSAnumAnAdipramANAgocaratvAt / tatra na ca tAvat pratyakSaM karma, atIndriyatvAt / nApyanumAnasAdhyam, anumAnasya pratyakSapUrvakatvAt / dhUmAdiliGgopetamahAnasAdau dRSTe cAhArye ca tAvadanumAnasambhavaH / na ca tAdRzaM liGgaM karmAnumAnajanakam / tasmAd nApyanumAnagamyam / upamAyAH pratyakSatvasvabhAvAt / Agamasya hi nAnAvAkyAt, iti na karma / ityAdyanekayuktinivahaM vadantamAha have avasarathI AveluM, nirprantha evI sAdhutAnI sAdhanAnI sAcI bhAvanA prApta karavA mATe, atizaya uccakoTinI samatAnI prAptimAM kAraNabhUta, pUrve bAMdhelA karmonA vipAkanA ciMtana rUpa karmavipAkaciMtanASTaka nAmanuM ekavIzamuM aSTaka kahevAya che. tyAM prazna thAya che ke "karma" e zuM vastu che ?to kahe che ke mithyAtva, avirati vagere hetuthI sahita evA A jIva vaDe je karAya che, baMdhAya chete karma kahevAya che. jIva jyAre zuddha-buddha-jJAnI hoya che tyAre A jIva karmabaMdhanA hetu vinAno hovAthI karmano akartA ane abhoktA che. jemake mokSanA jIvo. paraMtu mithyAtvAdi dUSaNo e karmabaMdhanAM kAraNo-hetuo jyAre che tyAre eTale ke A jIva mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ane yoga A pAMca kAraNothI jyAre sahita hoya che tyAre A jIvamAM karmabaMdhanAM kAraNo hovAthI te kAle A jIva karmano kartA che karmane bAMdhanAra che. te karma kAryaNa vargaNAnA pudgaladravyanuM baneluM che, sUkSma che, atIndriya che. jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa ItyAdi aneka bhedavALuM A karma che. karmanA viSayamAM koIka vAdI karmo nathI ja, Ama karmanA abhAvane" mAnato chato A pramANe prazna kare che ke - "karma nathI arthAt karmano abhAva che" kAraNa ke pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama ItyAdi pramANothI karma agocara che. pramANothI karma jaNAtuM nathI. pratyakSAdi pramANothI karma siddha thatuM nathI, mATe karma nathI. tyAM prathama pratyakSapramANathI karma kyAMya dRSTigocara thatuM nathI, karmane mAnanArA jaino vigere karmane atIndriya mAne che tethI cakSu Adi koI paNa Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 595 IndriyathI karma gocara thatuM nathI. karma jevuM koI tattva nathI. jo karma jevuM koI tattva hota to koI paNa IndriyathI jaNAta. paNa jaNAtuM nathI, mATe nathI. A pratyakSathI karma nathI ema samajAvyuM karma e anumAnathI paNa sAdhya nathI. kAraNa ke bhUtakALamAM ekavAra paNa je vastu pratyakSa joI hoya, IndriyothI anubhavI hoya te ja vastu kALAntare anumAnathI sAdhI zakAya che. eTale ke anumAna tenuM ja thAya che ke jenuM pUrve eka vAra paNa pratyakSa karyuM hoya, karmane kyAreya pratyakSa karyuM nathI. mATe karmanuM anumAna paNa saMbhavatuM nathI. mahAnasa (rasoDA) Adi sthAnomAM pUrvakAlamAM dhUma-dAdAdi liMgothI yukta evo vahni joyelo hoya che tathA anubhavelo paNa che. tethI ja kAlAntare parvata upara tenuM anumAna karAya che. A rIte pUrvakAlamAM pratyakSa joyelA ane anubhavelAnuM ja kAlAntare anumAna thAya che. karmane kyAreya koIe paNa pratyakSa nihALyuM nathI mATe pratyakSa vinA anumAna thatuM nathI. tathA "karma che" AvuM anumAna siddha karI Ape tevuM nirdoSa koI liMga paNa daSTigocara thatuM nathI ke je liMgane joIne karmanuM anumAna karIe. mATe karma anumAnagamya paNa nathI. upamAna pramANa to pratyakSapramANanA svabhAvarUpa che. kAraNa ke jyAre saMjJAsaMjJInA saMbaMdhavALuM jJAna karo cho tyAre upameyavastu pratyakSa-Indriyagocara hoya to ja thAya che mATe karma jo pratyakSapramANathI siddha thatuM nathI. to pachI upamAna pramANathI paNa siddha thatuM nathI. vaLI Agama pramANa to darzane darzane bhinna bhinna vAkya hoya che. koI kaMI mAne, koI kaMI mAne, konuM sAcuM mAnavuM? mATe AgamapramANa to vivAdono ja pUMja che tethI Agama to pramANa ja nathI. A rIte koI paNa pramANathI karmanI siddhi thatI nathI mATe karma nathI. AvA prakAranI potAnI buddhimAtrathI ja kalpelI evI aneka aneka yuktionA samUhane raju karatA karmane na mAnatA vAdIne have graMthakArazrI samajAve che ke - pratyakSaM karma asti, keSAM ? sarvajJAnAm / anyeSAmapi kAryAnumAnena pratyakSamasti, sukhaduHkhAnubhavasya kazcidasti hetuH, kAryatvAdaGkurasyeveti / atha yadi bhavataH pratyakSaM, tarhi karma mamApi pratyakSaM kasmAnna bhavati ? na hi yadekasya pratyakSaM tenAparasyApi pratyakSeNa bhavitavyam / na hi siMhasarabhAdayaH sarvasya lokasya pratyakSAH, tathApi dakSaiH pratyakSAH manyante loke / evaM sarvajJapratyakSIkRtakarma jJAnAvaraNIyAdikaM punaH pratiprANiprasiddhayoH sukhaduHkhayoH heturasti, kAryatvAdaGkurasyeva bIjamiti / thazeda su yo : hetu:, tarneva rUlyati | Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa96 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra "karma" e pudgaladravyanuM baneluM che, kArmaNavargaNA rUpa che. mithyAtvAdi baMdhahetunA kAraNe jIva kArmaNavargaNAnAM pugalo grahaNa kare che ane tenuM karmarUpe rUpAntara kare che. jema loTamAMthI jIva modaka banAve che tema kAmaNavargaNAnAM pudgalomAMthI jIva jJAnAvaraNIyAdi karma banAve che. lADu e loTanuM rUpAMtara che ane tene karanAra jIva che. tema karma e kAmaNavargaNAnA pulonuM rUpAMtara che ane tene karanAra jIva che. A karma pratyakSa paNa che arthAt karma sAkSAt dekhAya che, mATe pratyakSapramANathI siddha che. karma kone dekhAya che? Avo prazna thAya ? to teno uttara e che ke sarvajJa-mahAtmAone karma pratyakSa dekhAya che. te mahApuruSo kevalajJAnI hovAthI sarvane jota chatA karmane paNa sAkSAt kevalajJAnathI dekhe che. viziSTa avadhijJAnI paNa karmane pratyakSathI dekhe che paNa cakSuthI dekhAya evuM A tattva nathI. paraMtu jJAnathI dekhAya tevuM A tattva che. sarvazatA vinAnA tathA viziSTa avadhijJAna vinAnA anya evA chadmastha jIvone kArya pratyakSa hovAthI anumAna dvArA kAraNa paNa kathaMcit pratyakSa che ja. jema aMkurA AMkhe dekhAya che paNa te aMkurAnuM bIja dekhAtuM nathI. to paNa A aMkurA bIja vinA na hoI zake mATe bhUmimAM koIe paNa bIja vAveluM hovuM joIe, AvuM anumAna karavA dvArA bIja paNa mAnasapratyakSa thayuM gaNAya che. tema ahIM sukha ane duHkhano anubhava e pratyakSa che tethI tenA hetubhUta bIjarUpe karma hovuM joIe. Ama anumAna karavA dvArA kAryanI pratyakSatAne lIdhe kAraNanI paNa kathaMcit pratyakSatA gaNAya che. mATe kevalIne tathA viziSTa avadhijJAnIne sAkSAt ane anyane karma e kathaMcit pratyakSa che. prazna - jo A karma Apane (ApazrInA mAnelA sarvazane) pratyakSa dekhAya che to pachI te karma mane paNa pratyakSa dekhAvuM joIe, mane pratyakSa kema dekhAtuM nathI ? uttara :- je vastu ekane pratyakSa thAya te vastu bIjAne paNa pratyakSa thavI ja joIe evo niyama A saMsAramAM nathI. tamArI sAme je gAya ubhI hoya te tamane pratyakSa dekhAya che paraMtu tamane dekhAya che eTale jagatanA sarva jIvone te gAya dekhAya evo niyama nathI. jema siMha-zarama (aSTApada nAmanuM prANI) vagere prANIo jaMgalamAM rahenArA mANasone ja pratyakSa hoI zake che. sarva manuSyone pratyakSa hotA nathI. chatAM sarve loko siMha-zarabhAdine mAne che. AvAM ghaNAM prANIo sarva manuSyone pratyakSa nathI. koIka koIkane ja pratyakSa che to paNa dakSapuruSo eTale jJAnI puruSo te te prANIone A lokamAM pratyakSa ja mAne che. A vAta jANItI che. sarvajJapuruSo AvaraNa vinAnA che mATe karmane jJAnathI joI zake che. ApaNe AvaraNavALA chIe mATe ApaNane karma dekhAtuM nathI. A pramANe sarvaza evA jJAnI puruSone Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 597 pratyakSarUpe karAyeluM jJAnAvaraNIya vagere karma, pratyeka prANIomAM prasiddha (anubhavasiddha) evA sukha-duHkhanuM kAraNa che. sukha-duHkha e kArya hovAthI tenuM koIka kAraNa hovuM joIe. jema aMkurA e kArya hovAthI tenuM kAraNa bIja hoya che tema ahIM sukha-duHkhanuM ja kAraNa che te karma ja che. Ama jANavuM. A rIte karma e sarvajJane sAkSAt pratyakSa ane anyane kathaMcit pratyakSa che. nanviti syAd matiH-srakcandanAGganAviSakaNTakAdaya iti dRSTa eva sukhaduHkhayorheturasti, kimadRSTasya karmaNaH taddhetutvakalpanena ? tadayuktam, vyabhicArAt / iha yastulyasAdhanayoriSTazabdAdiviSayasukhasAdhanasametayoraniSTArthasAdhanasamprayuktayozca bahUnAM vA phale sukhaduHkhAnubhavalakSaNavizeSastAratamyarUpo dRzyate, nAsau adRSTahetumantareNopapadyate / anumAnAntaraM zrIvizeSAvazyake - kiriyAphalabhAvAo, dANAINaM phalaM kisIevva / taM ca dANAiphalaM, maNappasAyAi jai buddhI // 1615 // kiriyAsAmannAo, jaM phalamassAvi taM mayaM kammaM / tassa pariNAmarUvaM, suhadukkhaphalaM jao bhujjo // 1616 // ityAdi agnibhUtivAdasthale jJeyam // "pratyeka prANImAM prasiddha evA sukha ane duHkhamAM je hetu che te ja karma che" A viSayamAM tati = "te karma che" e bAbatamAM tane kadAca AvI mati thAya (tane kadAca Avo prazna thAya) ke pratyeka prANIone pratyakSapaNe je sukha-duHkha anubhavAya che temAM pratyakSa dekhAtI evI sapha (puSpamAlA), caMdana ane aMganA (strI) A sukhamAM kAraNa, ane viSa, kaMTaka Adi duHkhanAM kAraNa che. Ama hRSTa parva = pratyakSapaNe najare dekhAtI sthUla evI dezya vastuone ja sukha-duHkhanuM kAraNa mAnI laIe to zuM khoTuM che? te ja kAraNa che Ama mAno, adaSTa = na dekhAtA ane sUkSma evA karmane te sukhaduHkhanuM kAraNa mAnavAnI zI jarUra? jyAM sudhI dazyakAraNa saMbhavatuM hoya tyAM sudhI adazyakAraNa mAnavAnI zuM jarUra? mATe sUka-caMdanAdi sukhanAM kAraNa ane viSa-kaMTakAdi duHkhanAM kAraNa che. Ama ja mAno, adazya evuM karma kAraNa che AvuM mAnavAnI jarUra nathI. Avo prazna che jijJAsu jIva ! kadAca tane thAya, to te prazna ayukta che. yogya nathI, kAraNa ke temAM vyabhicAradoSa Ave che. sukhanAM sAdhano samAna hoya evA be jIvomAM Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra athavA bahu jIvomAM sukhanA anubhavanI taratamatA hInAdhikatA) je dekhAya che ane duHkhanAM sAdhano samAna hoya evA be jIvomAM athavA bahu jIvomAM duHkhanA anubhavanI taratamatA (hInAdhikatA) je dekhAya che te adRSTa evA karmane kAraNa mAnyA vinA ghaTI zakatI nathI. jemake puruSane AzrayI strI bhogasukhanuM sAdhana hovAthI strI hoya tyAre sukhano anubhava thavo joIe chatAM eka puruSane strIthI sukha prApta thAya che ane bIjA puruSane strInI sAthe pratidina manameLa na hovAthI jhaghaDA, kleza, mArAmArI Ama duHkhano anubhava paNa thAya che. tyAM AMtarikakAraNa karma mAnyA vinA A sukha-duHkha ghaTaze nahIM, evI ja rIte ekane kAMTo vAgyo hoya to pIDAno vadhAre anubhava thAya che ane bIjAne kAMTo vAgyo hoya to tene hIna pIDAno anubhava thAya che. A AMtarika kAraNa karma vinA ghaTaze nahIM, Ama sarvatra sukhaduHkhanI hInAdhikatAmAM AMtarika kAraNa karma che. koI be puruSo sAthe jatA hoya ane sAmethI patthara athavA goLI AvI, ekane vAgyuM ane mRtyu thayuM ane bIjAne na vAgyuM ane tethI kaMI IjA na thaI, tathA be puruSo gADImAM jatA hoya eksIDaMTa thayo. eka marI gayo, bIjo bacI gayo, ekasarakhuM auSadha bannene ApyuM, eka nirogI thayo, ane bIjAne rIekzana thayuM. samAna sAdhana sAmagrIvALAmAM AvI je taratamatA saMsAramAM anubhavAya che te karmane mAnyA vinA saMbhavaze nahIM. te kAraNathI ahIM je tulya sAdhanavALA be jIvomAM managamatA zabda-rUpa-rasAdi viSayasukhanI sAdhanasAmagrI hoya evA ane evI ja rIte aNagamatA zabdAdi viSayo rUpI duHkhanI sAmagrI tulya hoya evA be jIvomAM athavA sukhanI samAna sAmagrIvALA bahujIvomAM ane duHkhanI samAna sAmagrIvALA bahujIvomAM phaLanI bAbatamAM sukha-duHkhanA anubhava rUpa je vizeSatA arthAta taratamatA jaNAya che. A vizeSatA adRSTa evA karmane hetu mAnyA vinA ghaTI zakatI nathI. mATe adaSTakAraNa karma svIkAravuM joIe. zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM AvA prakAranuM bIjuM anumAna paNa jaNAvyuM che te A pramANe che - kRSi eTale khetI, khetI jema eka kriyA che, te karavAthI dhAnyanI prAptirUpa phaLa maLe che, tema dAna ane hiMsA Adi paNa eka prakAranI sArI-narasI kriyA ja che. A pramANe dAnAdimAM ane hiMsAdimAM kriyAbhAva hovAthI tenuM paNa kaMIka phaLa hovuM joIe, tethI dAnAdi ane hiMsAdi kriyAnuM je phaLa che te puNya ane pApa nAmanuM karma che. kadAca manamAM Avo prazna thAya ke khetIkriyA e kriyA hovAthI tenuM phaLa jema dhAnyanI prApti che tema dAnAdi ane hiMsAdi paNa kriyA hovAthI tenuM phaLa avazya che, paNa adaSTa evuM karma e phaLa nathI, paraMtu mananI prasannatA ane mananI aprasannatA ema dRSTa Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 599 phaLa ja che. Ama mAnIe to zuM doSa ? to A zaMkA vyAjabI nathI. kAraNa ke mAno ke dAnAdi ane hiMsAdi kriyA e kriyA che ane tenuM phaLa mananI prasannatA ane mananI aprasannatA che to te mananI prasannatA ane mananI aprasannatA e paNa kriyAvizeSa ja hovAthI tenA phaLa rUpe paNa puNya-pApa nAmanAM karma mAnavAM joIe. te baMdhAyelA karmanA pariNAmarUpe eTale karmanA udayarUpe vAraMvAra sukha-duHkha rUpa phaLano anubhava thAya che. A rIte dAnAdi kriyA ane hiMsAdi kriyA mananI prasannatA ane aprasannatAnuM kAraNa che ane te prasannatA tathA aprasannatA e karmabaMdhanuM kAraNa che. ane te karma sukhadu:khanI prAptinuM tathA anubhavanuM kAraNa che. A pramANe jagatanI vyavasthA che. chatAM karmanA astitva viSe vadhAre jANavuM hoya to zrI vizeSAvazyakabhASyamAM bIjA agnibhUti nAmanA gaNadharanI sAthenA vAdasthalamAM joI levuM. tatra nAmasthApane sugame / dravyakarma karmavargaNAgatapudgalA badhyamAnA baddhA: sattAsthAH, athavA taddhetavo'pi / bhAvataH karma jJAnAvaraNAdivipAkaprAptA guNarodhAdisvakAryarUpAH / "karma" upara cAra nikSepA samajAve che. nAma ane sthApanA bahu sugama che. karma evuM koInuM nAma karAya te nAmanikSepa ane karma evuM lakhAya-citra dorAya athavA puNyapApanA udayavALA sukha-duHkha anubhavatA jIvanuM je citra dorAya te sthApanAnikSepa. karmarUpe pariNAma pAmavAne yogya evI je vargaNA arthAt kAryaNa vargaNAmAM rahelAM je pudgaladravyo ke je pudgalo baMdhAtAM hoya athavA baMdhAIne sattAmAM rahelAM hoya paNa hAla udayamAM na AvyAM hoya tevAM badhyamAna ane pUrvabaddha karmane dravyakarma kahevAya che. athavA jenAthI karmo baMdhAya evA karmabaMdhanA hetuo paNa kAraNamAM kAryano upacAra karIne dravyakarma kahevAya che. bAMdhelA jJAnAvaraNIyAdi karmo jyAre vipAkodayamAM prApta thayAM hoya ane jJAnAdi guNono rodha karavo vagere potapotAnAM kAryane karatAM hoya, phaLaprApti thatI hoya tevA prakAranAM vipAkodayamAM AvelAM je karmo che te bhAvakarma kahevAya che. have karma upara sAta naya samajAvAya che. naigamataH mithyAtvAdibandhahetujanakapAkhaNDiparicayaprazaMsAdayaH / saGgrahataH tadyogyatAviziSTau jIvapudgalau / vyavahArataH gRhyamANavargaNAsamUhaH prANAtipAtAdayazca / RjusUtrataH bandhahetupariNatA hetupariNAmAH sattAsthAH karmadalikA vA / zabdataH calodIraNAdipUrvakAH vipAkagatadalikAH / samabhirUDhataH jJAnAdyanantaguNAnAM madhye Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra yad guNarodhaH, tattasyAvaraNam / evambhUtataH svakartRtA-grAhakatA-vettRtA-vyApakatAkarmakAryakaraNapravRttA iti / siddhasenAstu "karmakartRtA grAhakatA zabdanaye, vedakatA vyApakatA samabhirUDhanaye, guNAvaraNatvamevambhUtanaye" ityAdi bhAvanA kAryA / tatra vipAkaprApte karmaNi zubhAzubhodaye mAdhyasthyaM karaNIyaM, tadarthamupadezaH / (1) nagamanaya :- mithyAtva ane kaSAyAdi je je karmabaMdhanA hetuo che te hetuone utpanna karanArA evA anya darzanIonA paricaya ane anya darzanIonI prazaMsA Adine naigamanaya karma kahe che. karmabaMdhanA kAraNomAM paNa je kAraNa arthAt paraMparAkAraNane A naya karma mAne che. kAraNa ke A naya upacAragrAhI che. tethI kAraNanA kAraNamAM kAryano upacAra kare che. jemake tADUnAgU vati parvacaH | (2) saMgrahanaya :- karmano baMdha kare evA prakAranI yogyatAthI viziSTa evo jIva ane karmarUpe pariNAma pAmavAnI yogyatAvALAM kAmaNavargaNAnAM je pudagalo te saMgrahanayathI karma kahevAya che. kAraNa ke jIvamAM karmabaMdha karavAnI je yogyatA AvI che ane pudagalamAM karmarUpe pariNAma pAmavAnI je yogyatA pAkI te karmano aMza Avyo tethI saMgrahanaya, kAraNa ke te naya sadaMzagrAhI che. vyavahAranaya :- AtmAmAM karma baMdhAtuM hoya tyAre grahaNa karAtAM kAmaNavargaNAnAM pudgalono samUha ke je hAla karmasvarUpe banI rahela che te pudgalo athavA tenA kAraNabhUta prANAtipAtAdi 18 pApasthAnako vyavahAranayathI karma kahevAya che. kAraNa ke A naya lokabhogya liMgothI vastusthiti mAnanAra che. 18 pApasthAnakonuM sevana lokabhogya liMga che. tenAthI karma baMdhAya che ema zAstrothI jaNAya che tethI baMdhAtA karmane ane liMgabhUta pApasthAnakane A naya karma mAne che. :- AtmAmAM pratisamaye je karma baMdhAya che temAM kAraNarUpe pariNAma pAmelA mithyAtva, avirati ane kaSAyAdi svarUpa AtmAnA adhyavasAya sthAno, athavA sattAmAM rahelAM karmapudgalo, RjusUtranayathI karma kahevAya che. kAraNa ke A naya vartamAnakAlagrAhI ane svakIya bhAvane mAnanAra che. tethI AtmAnA mithyAtvAdi je pariNAmo che te svakIya hovAthI vAstavikapaNe to te ja karma che ane vartamAna kAlagrAhI hovAthI baMdhAtAM, baMdhAyelAM, udayamAM AvelAM ane sattAmAM rahelAM karmonI ja vidyamAnatA hovAthI karma kahevAya, paraMtu udayamAM AvI cUkelAM, bhogavAI cUkyAM ke nirjarA pAmelAM karmonI vartamAnakALe sthiti na hovAthI A naya tene karma tarIke svIkArato nathI. jasatranI Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 601 (5) zabdanaya - udaya ane udIraNA Adi pUrvaka vipAkodayamAM hAla AvelAM je karmo che, te phaLadAyaka hovAthI A naya karma mAne che. (6) - AtmAnA jJAna-darzanAdi anaMtaguNo che. te guNono rodha karanAra je je karma che te ja tenuM AvaraNarUpa karma che. kAraNa ke ghAtakarma ja guNonuM rodhaka hovAthI AtmAnuM ahita karanAra che. tethI A naya tene ja karma mAne che paNa aghAtI karmo zarIrAdi bhavasthiti mAtra ApanAra che paNa AtmAnuM hitAhita karanAra nathI. mATe A naya mukhyatve ghAtakarmone ja karma mAne che. :- A naya atyanta zuddhanaya hovAthI AtmAmAM potAnAmAM ja rahelo karma bAMdhavApaNAnI kartutAno pariNAma, kArmaNavargaNAne grahaNa karavApaNArUpa AtmAmAM ja rahelo grAhakatAno pariNAma, karmone vedavA rUpe vedakatAno pariNAma, karmonI sAthe vyApakapaNe thavAno pariNAma, ane karmabaMdha rUpa kArya karavArUpe pravRtti karavAno je AtmapariNAma e ja vAstavika karma che Ama mAne che. bhAvanaya hovAthI AtmAmAM rahelI karmabaMdhanA kAraNabhUta paristhitine ja karma mAne che. AvA prakArano pariNAma che to ja karma baMdha thAya che. A bAbatamAM siddhasenadivAkarasUrijI vagere keTalAka AcArya mahArAjazrIo bhinna vivakSA karIne pAchalA traNa navamAM AvI mAnyatA dharAve che ke - karmo bAMdhavAnI kartutA ane karmone grahaNa karavAnI grAhakatA e zabdanayathI karma, bAMdhelAM karmone vipAkathI vedavA rUpa vedakatA ane karmonA udaya sAthe jIvanI vyApakatA e samabhirUDhanayathI karma ane guNonI AvaraNatA-AvArakatA e evaMbhUtanayathI karma kahevAya-Ama mAne che. saMkSepamAM vAtano sAra e che ke A AtmAe pUrvakAlamAM pote jAte ja zubhAzubha pariNAmothI ane zubhAzubha pravRttithI karmo bAMdhyAM che. te ja karmo teno udayakAla pAkatAM vipAkodayamAM AvyAM che. to temAM harSa, zoka, viSAda, rati ke arati na karatAM madhyasthabhAva rAkhavo. tenA mATe ja A upadeza apAya che. jema ke koI eka vyaktinI pAse bIjI vyakti kAraNavazAtu lAkha-be lAkha rUpiyA jamA ApI gayo, prathama vyaktie lIdhA, kAla pAkatAM jamA mukanAra bIjI vyakti levA AvI, prathama vyaktie te kAle te rUpiyA ApI dIdhA. A ghaTanAmAM rUpiyA jamA Ave tyAre prathama vyaktine harSa-AnaMda thatA nathI ane te rUpiyA jamA mukanAra bIjI vyakti laI jAya tyAre prathama vyaktine zoka ke kheda thato nathI, paNa mana mAdhyacyamAM ja rahe che. kAraNa ke te rUpiyA vAstavikapaNe prathama vyaktinA hatA ja nahIM, ane te paNa nahIM. to pachI tenI prApti-aprAptimAM harSa-zoka kema karAya ? tevI Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra ja rIte puNya-pApanA udayathI AveluM sukha ane duHkha e A jIvanuM potAnuM che ja nahIM, puNyapApa nAmanA karmarAjAnI mAlikInuM che. to pachI tenI prApti-aprAptimAM harSa-zoka kema karAya? madhyastha ja rahevuM joIe. jyAre bIjI vyakti prathama vyakti pAsethI tenA potAnA rUpiyA laI jAya tyAre balA gaI, upAdhi gaI, bhAra nIkaLI gayo, huM Tenzanamukta thayo ema potAnI vAstavika paristhitithI svAbhAvika AnaMda pravarte che tema puNya-pApakarma khapI jatAM, te sukha-duHkhanI sAmagrI dUra thatAM hAza, balA gaI, karmanI upAdhi gaI, karmano bhAra nIkaLI gayo, have huM janma-jarA-maraNa-roga-zokAdinA TenzanamAMthI mukta banyo. Ama potAnA AtmAnI zuddha, nirmaLa, vAstavika paristhiti prApta thavAthI te viSayano svAbhAvika AnaMda pravarte, je AnaMda kyAreya jAya nahIM, anaMtakAla rahe. kAraNa ke te AnaMda paramatyayika nathI, svaguNapratyayika che. Avo upadeza A aSTakamAM Ave che. duHkhaM prApya na dInaH syAt, sukhaM prApya ca (na) vismitaH / muniH karmavipAkasya, jAnanparavazaM jagat // 1 // gAthArtha-jagata karmanA vipAkodayane paravaza che AvuM jANatA muni duHkhane pAmIne dIna thAya nahI ane sukhane pAmIne AzcaryavALA bane nahIM. ll TIkA - "du: prApya na rIH riti" niH-tattvarasi: sumasItA prApya dInaH na syAt, kRtabhoge kA dInatA ? karaNakAle avicAritakaraNena tadvipAka IdRzaH / evaJca punaH sukhaM sAtAdi (sutAdi) rAjyaizvaryAdi prApya vismito na syAt / ko vismayaH ? svaguNAvaraNabhUte vipAkamite karmaNi / jagat-lokaM karmavipAkasya-zubhAzubhodayasya, paravazaM-parAdhInaM jAnan, sarvaM jagat karmAdhInaM, iti jAnan tattvajJAnI karmavipAkamavagaNayya tattvasAdhane yatnavAn bhavati // 1 // vivecana - A saMsAramAM pUrve bAMdhelA karmono vipAkakAla prApta thatAM sarve jIvo puNyanA udayakAle sukha ane pApanA udayakAle duHkha pAme ja che ane teno vipAkodayakAla pUrNa thatAM te sukha ane duHkha cAlyAM jAya che. AyuSyakarma pUrNa thatAM te te bhava paNa samApta thaI jAya che. sAMsArika koI paNa paristhiti karmanA udayajanya hovAthI aupAdhika che. sAdi-sAtta che, anitya che, tethI ja AvA prakAranA pAramArthika tattvajJAnamAM ja rasika evA muni duHkhane pAmIne dIna thatA nathI, asAtAdi duHkha (zarIramAM roga thavA te asAtA, putrAdi parivArano viyoga, rAjyalakSmIno viyoga, mAna-pratiSThAno viyoga AvA prakAranA Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 603 duHkhane) pAmIne tattvarasika muni kyAreya udAsa-dIna ke lAcAra banatA nathI, kAraNa ke ApaNe pote ja kareluM karma che te karelAne bhogavavAmAM vaLI dInatA zuM ? ApaNe je uchInA rUpiyA ke paheravA mATe dAgInA lAvyA hoIe te avasara Ave tyAre rUpiyA ke dAgInA pAchA ApavAmAM udAsInatA, lAcArI ke dInatA kema karAya ? A vastu paranI mAlikInI ja hatI mATe para laI le to ApaNo eTalo bhAra ocho thayo, ema asAtAdi pIDA paradravyajanya hatI (pApanA udayajanya hatI) pApakarma udayamAM AvavAthI te pIDA AvelI che. jema jema asAtAdi bhogavAtAM jAya tema tema te karmo pUrNa thatAM mAthA uparano eTalo karmano bhAra ocho ja thAya tethI kRtakarmabhogamAM dInatA zuM karavAnI hoya ? A pApakarmo jyAre bhUtakAlamAM bAMdhyAM che tyAre koIpaNa jAtano vicAra karyo ja nathI ane emane ema vinA vicArye kArya kareluM hovAthI teno vipAka Avo Avyo che. koIpaNa peDhImAM vicAra karyA vinA vyAje paisA lIdhe ja rAkhIe ane devuM vadhatuM ja jAya to te devuM cUkavavA mATe sthAvara milakata vecavI paDe to te vecavAmAM vaLI dInatA zuM hoya ! vicAryA vinA devuM karyuM che to te cUkavavuM paDe, tema vicAryA vinA game tema karmo bAMdhyAM che to pachI te karmono vipAka to Avo mATho ja hoya. A ja pramANe sukhane pAmIne (sAtAdi sukha, rAjyanuM sukha, aizvaryAdinuM sukha) pAmIne Azcaryacakita na thavuM joIe. kadAca viziSTa evo puNyano udaya thAya ane sukha maLe to temAM Azcarya zuM pAmavAnuM ? Azcarya pAmavA jevuM kaMI ja nathI. kAraNa ke A je puNyano udaya Avyo che tenAthI saMsArasukha prApta thayuM, paraMtu te puNyakarma potAnA AtmAnA jJAnAdi guNonuM to ja AvaraNa karanAra che. jema jema puNyakarmano udaya vadhato jAya tema tema te sukhamAM Asakta thayelo jIva moha-mUrchA ane lobhAdinA kAraNe AtmAnA jJAnAdi guNone bhulI jAya che. tenuM alpamAtrAe paNa lakSya A jIva rAkhato nathI. bhogapriya evo A jIva yogadazAthI vimukha bane che. tethI svaguNonA AvaraNabhUta evuM puNyakarma vipAkamAM Avye chate Azcarya zuM pAmavAnuM ? vAgha-siMha ke sarpa jevA prANaghAtaka prANIo gharamAM ghusI jAya to AnaMda ke Azcarya zuM thAya ? arthAt na thAya, paNa bhaya, ati ane zoka thAya. tema potAnA guNono ghAtaka eTale vAstavikapaNe AtmAno zatru evo puNyakarmano vipAkodaya thAya temAM AnaMda ane Azcarya zuM pAmavAnuM ? kaMI ja nahIM paraMtu raDavAnuM ke huM mohanA jhapATAmAM phasAyo. munimahAtmA A badhuM jANe che. samasta A loka zubhAzubha karmanA vipAkodayane paravaza che eTale ke parAdhIna che. samasta evuM jagata karmane AdhIna che. AvuM tattvajJAnI Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra evA muni mahArAja jANe che. jyAre samasta jagata jo zubhAzubha karmane AdhIna ja hoya to ApaNe paNa karmodayane paravaza ja chIe Ama samajIne puNyodaya hoya tyAre sukhamAM aMjavuM joIe nahIM ane pApodaya hoya tyAre duHkhamAM gabharAvuM joIe nahIM. tethI karmavipAkodayane gauNa karIne A mahAtmA AtmatattvanI sAdhanAmAM ja udyamazIla bane che. saMsAramAM chIe tyAM sudhI puNya-pApanA udayane kAraNe sukha-duHkha AvavAnAM ja che. A bannemAMthI he jIvaeka paNa avasthA tArI nathI. mATe temAM aMjAyA vinA tArA potAnA AtmatattvanA guNone pragaTa karavAmAM tuM sAvadha thA, Ama mahAtmA puruSo potAnA AtmAne sadAkALa samajAve che, paNa puNyodayathI prApta thayelI saMpattimAM ke pApodayathI prApta thayelI vipattimAM harSa-zokathI joDAtA nathI. ll1|| yeSAM bhrUbhaGgamAtreNa, bhajyante parvatA api / tairaho karmavaiSamye, bhUpairbhikSApi nApyate // 2 // gAthArtha - je rAjAnA AMkhanA IzArAmAtrathI parvato paNa bhedAya che te ja rAjAone karmodaya viparIta hoya tyAre bhikSA paNa maLatI nathI. rA/ TIkA :- "Sa jUmati" veSa-puruSA, jUmamAtre-zUvikSepena, parvatAgirivraa api bhajyante, tairbhUpaiH karmavaiSamye-karmaNAM vaiSamyaM-karmajanitA viSamatA, tasmin karmodaye duHkhAvasthAyAM bhikSApi na Apyate-na prApyate, iti shubhaashubhvipAzavaivicam pArA vivecana :- karmonA vipAko kevA bhayaMkara hoya che? te viSaya samajAvatAM graMthakArazrI kahe che ke-je rAjAo ghaNA ja baLavAna hoya, parAkramI hoya, pratApI hoya, dharAne (pRthvIne) dhrujAvatA hoya, je rAjapuruSonA AMkhanA IzArAmAtrathI teonuM sainya moTA moTA mahAgirionA cUrecUrA karI nAkhatuM hoya athavA jenuM sainya AMkhanA IzArAmAtrathI girivara jevA baliSTha rAjAono nAza karatA hoya te rAjAono puNyodaya jyAre samApta thAya che ane karmanI viSamatA zarU thAya che tyAre eTale ke pApodaya zarU thAya che tyAre te pApakarmanA udayakAle duHkhI avasthAmAM ghera ghera bhikSA mAgavA chatAM roTalAno TukaDo paNa koI ApatuM nathI. badhA ja loko tiraskArapUrvaka jAkAro ja Ape che. zubhAzubha karmonA udayanI AvI vicitratA che. jemake harizcaMdra rAjA ekavAra rAjagAdI upara pratApI rAjA tarIke rAjya karatA hatA. te ja rAjAnuM karma jayAre viSama banyuM tyAre caMDALane tyAM lAkaDAM toLI ApavAnI nokarI Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 605 karavAno vAro Avyo, patnI anya sthAne nokarI kare che. putranuM sarpadaMzathI mRtyu thayuM che. putranA agnisaMskAra mATe rANI lAkaDAM mAge che. rAjA mAlikano droha na karavAnA pariNAmathI vinA mUlya lAkaDAM ApatA nathI, AvI du:khI dazA karmodayanI viparItatAthI A jIvanI thaI che. chelle pote potAnA satyamAM vaLagI rahyA, tyAre devanI prasannatA varase che. AvAM aneka udAharaNo che. rA jAticAturyahIno'pi, karmaNyabhyudayAvahe / kSaNAd raGko'pi rAjA syAt, chatracchannadigantaraH // 3 // gAthArtha:- jAti ane caturAIthI hIna hoya to paNa jyAre puNyakarmano udaya pragaTe che tyAre kSaNamAtramAM ja raMka hoya to paNa upara chatrathI DhAMkI che dizAo ane vidizAo jeNe evo rAjA thaI jAya che. AvA TIkA :- "nAtivAtuti"-zat roDapi kSaUTIkSamAtrA, yuvAvaSe -zubhodarke karmaNi rAjA syAt-bhavet / kathambhUtaH raGkaH ? jAti:-mAtRkA, cAturyadakSatvaM, tAbhyAM hIna:-rahitaH, api bhUpo bhavati / kimbhUto rAjA ? chatreNa (mAtapatra ), inaM-chavitam, sAkSAnAM vistare cena na ta mUvI-magijnyaavaan bhavati vipAkapAkena, tatra nAzcarya, durlabhaM hi samyagdarzanajJAnacAritraM zuddhAtmadharmam rUA vivecana :- pAchalI gAthAmAM puNyanA udayavALo pratApI rAja paNa pApanA udayakAle duHkhI duHkhI thAya che. bhojana mATenI bhikSA paNa maLatI nathI. Avo karmodaya che Ama samajAvyuM che. A gAthAmAM tenAthI ulaTuM samajAve che ke pApanA udayavALo raMka (nirdhana) mANasa paNa jyAre puNyano udaya thAya che tyAre chatrapati cakravartI cha khaMDanI pRthvIno rAjA paNa thAya che. Avo karmodayano pratApa che. jAti ane caturAIthI rahita, garIba, nirdhana mANasa paNa puNyodayathI cakravartI rAjA paNa thaI zake che. mAtAsaMbaMdhI je vaMza tene jati kahevAya che, mosALa pakSano je vaMza te jAti ane pitAsaMbaMdhI je vaMza te kula kahevAya che. cAturya eTale caturAI-dakSatA samajavI. koI raMka (garIba-nirdhana) manuSya paNa zubha evA puNyakarmano udaya vartate chate kSaNa mAtramAM ja rAjA thaI jAya che. A reka puruSa game tevo hoya to paNa te rAjA thAya che. A vAta samajAvatAM kahe che ke jAtithI ane caturAIthI hIna hoya to paNa puNyodayathI rAjA thAya che. koI viziSTha jAtimAM janmelo na hoya enA upalakSaNathI kSatriyAdi uttama kulamAM Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra janmelo na hoya, tenAmAM eTalI badhI kadAca AvaData na hoya, hoMziyArI na hoya to paNa puNyodayanA pratApe rAjA-mahArAjA thAya che. rAjA thAya to kevo rAjA thaI zake che? te samajAve che ke mAthA uparanA chatra vaDe (chatranA prakAzita kiraNonA teja vaDe DhAMkI devAI che dizAo ane dizAonAM AMtarAM (vidizAo) jenA vaDe evo cakravartI akhaMDa AjJAvALo, cha khaMDano adhipati rAjA puNyodayanA vipAkathI thAya che. tethI temAM Azcarya pAmavA jevuM kazuM ja nathI, dhavala zeThe zrIpALa mahArAjAne mArI nAkhavA mATe samudramAM pheMkI dIdhA, paraMtu zrIpALa mahArAjAno puNyodaya hato tethI samudra to taryA, rAjakuMvarI paNa paraNyA ane rAjAnA mAnavaMtA mahemAna banyA, je joIne dhavalazeTha vilakho thayo. A rIte vicAratAM puNyodayavALA pratApI rAjA paNa pApanA udayathI ghera ghera bhikSA mATe bhaTake che ane pApanA udayavALo jAti caturAI vinAno raMka paNa puNyanA udayathI chatrapati-cakravartI rAjA thAya che. AvA prakArano karmano vipAkodaya che. mATe temAM kaMI Azcarya pAmavA jevuM nathI. paraMtu A saMsAramAM mohanIyAdi ghAtI karmonA kSayopazamathI ane kSayathI prApta thatAM samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra svarUpa zuddha evo Atmadharma maLavo atizaya durlabha che. puNyodaya ane pApodayathI paudgalika lakSmI Ave che ane jAya che, paraMtu he jIva! te lakSmI tArI nathI, tethI te Ave to paNa zuM? ane jAya to paNa zuM? tenA AvavAthI tAruM kaMI AvatuM nathI ane tenA javAthI tAruM kaMI jatuM nathI. tArI hatI ja nahIM to temAM harSa-zoka zA mATe? A to audayikabhAva che, bAdhakabhAva che, tArA svarUpano rodhakabhAva che. mATe tenAthI tuM virAma pAma. layopazamabhAva ane kSAyibhAva e tAruM svarUpa che. te bhAvothI maLanArI guNaprApti atyanta durlabha che. Ama he jIva! tuM sadA vicAra kara. llll. viSamA karmaNaH sRSTidRSTA karabhapRSThavat / / jAtyAdibhUtivaiSamyAt, kA ratistatra yoginaH // 4 // gAthArtha :- jAti AdinI utpattinI viSamatAthI karmodayajanya sRSTi, UMTanI pIThanI jema viSama che. tevI viSama sthitimAM yogI mahAtmAne prIti kema hoya ? Io. TIkA :- "viSaHT T ti" karmaUT: sRSTi-vanA, varamapRSThavat viSama dRSTA / kasmAt ? jAtyAdibhUtivaiSamyAt - jAti:-kulamuccanIcAdi, saMsthAna-varNasvara-sampadAdibhedAd mahad vaiSamyaM, tasmAt / uktaJca prazamaratau Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 jAtikuladehavijJAnAyurbalabhogabhUtivaiSamyam / dRSTvA kathamiha viduSAM bhavasaMsAre ratirbhavati ? // 102 // iti / tatra zubhodaye-aizvaryAdikAle anekAzubhAdhyavasAye parasaMyogotpattirUpe, yozina:-ratnatrayIpariLatasya aa ratiH ? na Api / ktajI - subhajogo raiheU, asuhajogo araiutti / rAjo vakUpha teLa, avo vorsa viva++ // 607 sivamaggavigghabhUyA, kammavivAgA carittabAhakarA / dhIrALa samayA tehiM, cAyAmo varpha ArA kRti // 4 // vivecana :- bIjI ane trIjI gAthAmAM samajAvyuM ke puNya ane pApakarmonA vipAkanI racanA citra-vicitra che. eka divasa je rAjA hoya che te ja rAjA bIjA divase bhikhArI paNa thAya che ane eka divasa TUMka hoya te ja raMka bIjA divase chatrapati rAjA paNa thAya che. A karmanuM kaMI ThekANuM nahIM. A karmo jIvane UMcI-nIcI paristhitimAM laI jAya che. mATe kavivara graMthakArazrI karmonI A racanAne UMTanI pITha sAthe sarakhAve che. ghoDAnI uparanI pITha (beThakavALI sITa) samAna hoya che. jethI sukhe sukhe besI zakAya che. paraMtu UMTa uparanI pITha (beThakavALI sITa) UMcInIcI hoya che. eTaluM ja nahIM, paraMtu cAle tyAre paNa AkhuM zarIra uchALe eTale besanAranA paNa zarIranA sAMdhA duHkhavA Ave, AvI viSama pITha UMTanI hoya che, karmanI sRSTi paNa tevI ja viSama che. mATe jJAnI yogI mahAtmAne tevA prakAranA vipAkodayamAM prIti kema thAya ? puNya-pApano udaya kSaNika che, parAvartanazIla che. A jIvane kSaNamAtramAM UMce-nIce laI jAya che tethI temAM prIti kema karAya ? puNya-pApAtmaka karmanI sRSTi (racanA) UMTanI pIThanI jema viSama che, khADA-TekarAvALI che. arthAt caDatI-paDatIvALI racanA che. kayA kAraNe viSama che ? jAti (mosALapakSa), kula (pitRpakSa) ekabhavamAM UMco paNa maLe ane bIjA bhavamAM nIco paNa maLe, kyAreka ebhavamAM paNa jAti ane kuLamAMthI eka pakSa UMco maLelo hoya ane bIjo pakSa nIco maLe, tathA saMsthAna eTale zarIrano AkAra, kyAreka vyavasthita aMga-upAMganI racanAvALuM zarIra maLe, kyAreka khoDa-khAMpaNavALuM, lulA-laMgaDA-baherA-AdipaNuM paNa maLe, varNa eTale rUpa, kyAreka zarIra suMdara rUpavALuM-rUpALuM paNa maLe ane kyAreka kadarUpuM zarIra paNa maLe, svara eTale kaMTha, kyAreka koyala jevo madhura svara maLe ane kyAreka gadheDAnA svara jevo duHsvara paNa Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 karmavipAkaciMtanASTaka - 21 jJAnasAra maLe, saMpatti eTale dhana-dhAnya, kyAreka vipula paNa maLe ane kyAreka nirdhanatA paNa maLe. A pramANe puNya-pApa nAmanA karmathI prApta thanArI paristhiti sadAkALa viSama hoya che, taratamatAvALI hoya che. kyAreya paNa sarakhI hotI nathI mATe ja UMTanI pITha samAna UMcInIcI che. tyAM mahAtmA puruSone prIti kema thAya ? prazamarati prakaraNamAM kahyuM che ke - jAti, kula, deha, vijJAna, AyuSya, bala, bhoga ItyAdi bhAvonI utpattinI viSamatA dekhIne jJAnI puruSone bhavasAgaramAM rati-prIti kema thAya ? tethI ja jJAnIpuruSo nirveda saMvegapariNAmavALA ane vairAgyabhAvavALA bane che. jyAre puNyodayakAla cAlato hoya tyAre aizvaryAdinI vRddhinA avasare para dravyonA saMyogakALe eTale ke aneka jAtanAM viziSTa pudgaladravyonA ane nokara-cAkara, dAsa-dAsI Adi jIvadravyonA saMyoganI utpattinA kALe "huM eka mahAna rAjA chuM" mArA samAna koI nathI, huM koIne paravaza na thAuM, mAre have koInI zuM jarUra che ? pAMce IndriyonAM sukho mana phAve tema huM bhogavIza" AvA prakAranA mAna-mAyA-lobhanA tathA bhoganI AsaktinA bhAvo ane temAM ADe AvanArA upara krodhanA eTalA badhA azubha adhyavasAyo A jIvane utpanna thAya che tevA prakAranA azubha adhyavasAyonA bhaMDAra tulya evA A bhavasAgaramAM yogI eTale ke ratnatrayInA traNe guNo jenAmAM pariNAma pAmyA che evA mahAtmAne prIti kyAMthI thAya ? jarA paNa prIti thatI nathI. paraMtu AvA mahAtmAne to saMsArI jIvonI AvA prakAranI bIhAmaNI paristhiti joIne te jIvo upara bhAvathI karUNA upaje che. saMsAramAM puNya-pApanA udayathI caDatI-paDatI paristhiti Ave che eka sarakhI samAna sthiti koInI paNa rahetI nathI. mATe UMTanI pIThatulya saMsAranI A paristhitimAM prIti kema karAya ? AtmAnuM A svarUpa nathI. anya zAstramAM paNa kahyuM che ke - puNyano udaya ratinuM kAraNa che, pApano udaya atinuM kAraNa che. puNyanA udaya vaDe rAga vadhe che. ane pApodaya dveSane vadhAre che. A puNya-pApanA udaya rati-arita karatA hovAthI muktimArganI sAdhanAmAM mahA-vighnabhUta che. vaLI sarvavirati rUpa cAritramAM bAdhA karanArA che. A kAraNathI puNya-pApanA udaya vaDe sukha-duHkha hoya to paNa tyAgano pariNAma hRdayanI aMdara jhaLahaLato hovAthI dhIrapuruSo banne kAle samabhAvamAM ja hoya che. puNyodayamAM rAgI thatA nathI ane pApodayamAM dveSI thatA nathI. pote karmodayanA vipAkane barAbara jANe che. III Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 karmasvarUpasya mokSamArgadhvaMsitvaM darzayati ArUDhAH prazamazreNiM, zrutakevalino'pi ca / bhrAmyante'nantasaMsAramaho duSTena karmaNA // 5 // 609 gAthArtha :- upazamazreNi upara caDhelA jIvo tathA caudapUrvI zrutakevalI mahAtmAo paNa duSTa evA karmanA vipAkodayathI aho ! duHkhanI vAta che ke anaMta evA saMsAramAM bhamAvAya che. pA TIkA :- "ArUDhA kRti'-zcit muni:-nizcayaratnatrayIparikhAmataH tIvrakssyopshmbhaavaavaaptsaadhnH apUrvakaraNabalena upazamazreNiM - upazamacAritrapariNatiM ArUDhaH sarvathA mohodayarahitaH, ca-punaH zrutakevalI api duSTena karmaNA - sattAgatena mohena udayAvasthAyogyabhUtena, athavA AyuH karmaprAntakaraNena pratipAtamApannaH caturgatiSu bhramati / ataH aho ! duSTena mohena anantasaMsAraM bhrAmyante / ataH karmAyattA cetanA na karaNIyA / vivecana :- mohanIyakarmano sarvathA upazama karIne upazAnta moha guNasthAnake caDhelA, vItarAgAvasthAne pAmelA munine, tathA caudapUrvanA vizAla zrutane pAmIne zrutakevalI banelA munimahArAjane paNa duSTa evuM karma anaMta anaMta saMsAramAM bhamADe che. AvuM karmanuM svarUpa che. mATe teno vizvAsa karavo nahIM. Avo upadeza A gAthAmAM graMthakArazrI ApaNane Ape che. nizcayanayathI samyagnAnAdi ratnatrayInA pariNAmane pAmelA ane viziSTa evA kSayopazamabhAvathI prApta karI che AtmatattvanI sAdhanA jeNe evA mahAmuni apUrvakaraNa (apUrva evA AtmAnA adhyavasAya rUpa AThamA guNasthAnakanA pariNAma) vaDe upazamazreNi upara caDhelA hoya. upazamabhAvanA cAritranA pariNAmane pAmelA hoya. anukrame AThamAnavamA ane dazamA guNasthAnakane pasAra karIne sarvathA mohanI upazAnta avasthA karIne mohanA udayarahita-vItarAga banyA hoya, agiyAramA guNasthAnake ArUDha thayA hoya tevA muni mahAtmA tathA je muni zrutakevalI banyA hoya tevA mahAtmA puruSa paNa sattAmAM rahelA ane udayayogya avasthAne pAmelA evA duSTa mohanIyakarma vaDe athavA AyuSyakarmano aMta thavAthI (mRtyu thavAthI) paDatIne pAmyA chatA cAra gatimAM bhaTake che, rakhaDe che. A kAraNathI AvI UMcI avasthA pAmelA jIvone paNa duSTa prakRtivALA evA moharAjA vaDe anaMta anaMta saMsAramAM bhamADAya che. tethI mohanIyakarmano vizvAsa na karavo ane potAnI cetanA (buddhiAtmapariNati) mohanIyakarmanA udayane AdhIna na karavI. Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra jIvo AThamA guNasthAnakathI be rIte upara caDhe che. eka mohane upazamAvIne caDhe che tene upazamazreNI kahevAya che ane bIjA jIvo mohano nAza karIne upara caDhe che tene kSapakazreNI kahevAya che. upazamazreNImAM caDhelA jIvo apUrvakaraNa, anivRttikaraNa ane sUkSmasaMparAya guNasthAnaka pAmIne sarvathA mohano upazama karIne mohanA udaya vinAnA banyA chatA upazAntamoha-vItarAgachadmastha nAmanA agiyAramA guNasthAnaka upara ArUDha thAya che. tyAMthI A jIvanuM be rIte patana thAya che. sattAmAM rahela mohanIyakarmanAM daliko udayayogya avasthAne pAmyAM chatAM A mahAtmAnuM patana karAve che te kAlakSaye patana kahevAya che. te mahAtmA dasamA, navamA, AThamA guNasthAnake kramazaH nIce utarIne sAtame, chaTTe jAya che ane koI mahAtmAnuM agiyAramA guNasthAnake ja AyuSya samApta thavAthI mRtyu thaI jAya che. mRtyu pAmIne niyamA vaimAnika devalokamAM matAntare anuttara vimAnamAM) ja jAya che. te mahAtmA agiyAramA guNasthAnakethI paDIne anaMtarapaNe cothe guNaThANe ja Ave che. A patanane bhavakSaye patana kahevAya che. AvA mahAtmAne ane zrutakevalI jevA mahAtmAne moharAja. pachADe che to pachI sAmAnya mANasanuM to pUchavuM ja zuM? mATe mohane AdhIna cetanA karavI nahIM paNa mohane jitanArI cetanA banAvavI. vipAkakAle svakIyakSayopazamaH svarUpAnuyAyI rakSaNIyaH / na hi vipAkaH pratipAtAbhinavakarmabandhahetuH, kintu svakIyacetanA vIryaM ca mohodayAnugatatvena hetutvapariNatyA bandhaH / ataH hetutaiva vAraNIyA / udayastu guNAvArakaH / na ca tadeva hetuH / tasya hetutvAGgIkAre sarvakarmodayapudgalA bandhahetavo bhaviSyanti / tadA ca parakRtaiva karmakartRtA, AtmazakteH apravRttamAnatvAd, na hi apravRttA zaktiH karmakI / tena nodayAnAM hetutA, / kintu mithyAtvAdihetubhiH udayabhUtaiH samyaktvAdayo guNA AcchAditAH / punaH cetanAvIryadAnAdayaH kSAyopazamikA durviparItazraddhAnabhAsanapararamaNikapariNatAH abhinavakarmahetutAmAskandanti / ato'zuddhatayA pariNamitAtmapariNatirabhinavakarmahetuH / nidarzanaM ca sUkSmaikendriyANAM azuddhAnugakSayopazamAlpatvenAlpakarmabandhakatA, saMjJipaJcendriyANAM tu azuddhAnugakSayopazamabAhulyena tIvrabandhakatA ityAdi bhAvyam / uktaJca - potAnA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmanA kSayopazamathI jJAnadarzanAtmaka cetanAguNa ane vIryaguNa je prApta thayo che te AtmasvarUpane ja anusaranAro rahe, paNa mohanA udayamAM vyApta na thaI jAya te rIte te kSayopazama jayAre jyAre mohanIya karmano vipAkodaya kAla Ave che tyAre tyAre rakSaNa karavA yogya che. eTale ke traNa Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 611 ghAtakarmonA kSayopazamathI pragaTa thayelI cetanAzaktinuM ane vIryazaktinuM mohodayajanyavikArothI rakSaNa karavA yogya che. kAraNa ke mohanIya karmano je vipAkodaya che te AtmAnuM patana karavAnuM ke navA navA karmabaMdhanuM kAraNa banato nathI, paraMtu AtmAmAM pragaTa thayelI cetanA (jJAnazakti-buddhi) ane vIrya (kriyA-zakti) jyAre mohanA udayane anusaranArI thAya che tyAre tyAre krodha-mAna-mAyA-lobha-rAga-dveSAdi mohanA vikAropaNe pariNAma pAmelI evI A cetanAzakti ane vIryazakti ja AtmAnA patananuM ane navA karmabaMdhanuM kAraNa bane che. eTale rAgAdi bhAvavALo AtmA ja karmano kartA ane karmano bhoktA kahevAya che. A rIte AtmAnI cetanAzakti ane vIryazakti ja mohane AdhIna thaI chatI baMdhanA heturUpe pariNAma pAme che. mATe cetanAzakti ane vIryazaktimAM AvatI baMdhanI hetutA ja aTakAvavI joIe. cetanA ane vIrya mohanA udayane AdhIna na thaI jAya te rIte te banne zaktinuM mohanA vikArothI alipta rahe te rIte rakSaNa karavuM joIe. kAraNa ke A banne zakti ja mohAdhIna thaI chatI baMdhano hetu bane che. paNa mohanIyano vipAkodaya baMdhahetu nathI. karmono udaya e to guNono AcchAdaka mAtra ja che, paNa te udaya kaMI navA baMdhano hetu nathI, jo karmanA udayane baMdhano hetu svIkArIe to sarvakarmonAM udayamAM AvelAM kArpaNa vargaNAnAM pudgalo baMdhahetu thaI jAya ane dasamA guNasthAnakathI caudamA guNasthAnakamAM paNa karmanI ghaNI ghaNI prakationo udaya varte che. tyAM paNa ghaNAM ghaNAM karma baMdhAvAM joIe. caudamA guNaThANe paNa 11-12 prakRtiono udaya che tethI tyAM paNa karmabaMdha thavo joIe. paraMtu Ama thatuM nathI. mATe vipAkodayamAM AvelAM karmapudgalo e navA baMdhano hetu nathI. mAtra mohanIya karma puratuM AvuM bane che ke "ne veya, te vaMtharu'' je mohanIyakarmane vipAkodayathI jIva vede che teno baMdha jIva kare che. jo udayamAM AvelAM karmapudgalone navA baMdhano hetu kahIe to bIjI paNa eka Apatti Ave ke karmapudgalo ja karmabaMdhanAM kartA bane. tethI paradravya vaDe karAyelI karmakardratA thAya, kAraNa ke AtmAnI zakti te karmabaMdhamAM pravartamAna nathI. mAtra udayAnugata pagalo ja baMdha kare che, evo artha thAya. AtmAnI zakti temAM vaparAI nathI, ane na vaparAyelI Atmazaktine karmanI kartA kahevAya nahIM. tethI AtmA to karmano artA ane abhoktA Tharaze. A vAta ucita nathI, AtmA ja karmano kartA che. mATe AtmAnA cetanA-vIrya vagere guNo je che te ja rAgAdi bhAve pariNAma pAmyA chatA karmabaMdhanA hetu bane che. paNa udayamAM AvelAM karmapudgalo baMdhahetu thatAM nathI, paraMtu udayamAM AvelAM mithyAtvamohanIya, kaSAyamohanIya vagere hetuo dvArA to AtmAnA samyakatvAdi guNonuM AcchAdana mAtra karAya che. navAM karmano baMdha to malIna cetanA ane malIna vIryapravRtti dvArA thAya che. Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra sArAMza ke udayamAM AvelAM karmo potapotAnAthI AvArya guNonuM AcchAdana mAtra kare che. paNa udayamAM AvelAM te karmo navA baMdhano hetu nathI. jo karmonA udayane baMdhahetu kahIe to karmo karma bAMdhe che Avo artha thAya. eTale paradravyakata karmakartatA thAya, caudamA guNaThANe paNa karmano udaya hovAthI baMdha prApta thAya. AvA doSo Ave. tethI udayagata karmo e navA baMdhano hetu nathI. paraMtu mohAdhIna cetanA ane mohAdhIna virya e navA baMdhano hetu che. A rIte jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ane aMtarAya A traNa karmonA kSayopazamathI pragaTa thayelI cetanA ane pragaTa thayeluM vIrya ane pragaTa thayelA dAnAdi guNo ke je A guNo kSayopazamabhAvavALA che. te AtmaguNo ja atyanta viparIta zraddhArUpe, atyanta viparIta jJAnarUpe ane paradravyamAM ja ramaNIkatAnA bhAve pariNAma pAmyA chatA arthAtu malIna thayA chatA navIna karmabaMdhanuM kAraNa bane che. AtmAnA kSayopazama bhAvanA guNo ja mithyAtvAdi bhAvarUpe pariNAma pAmyA chatA apUrva karmabaMdhanuM kAraNa bane che. A guNo AtmAnA hovAthI AtmA ja karmabaMdhano kartA kahevAya che. A pramANe azuddhabhAvapaNe pariNAma pAmelI AtmAnI (azuddha) pariNati ja navA navA karmabaMdhanuM kAraNa che. A vAta dRSTAnta sAthe samajAvAya che. sUkSma-ekendriya jIvomAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmano kSayopazama ekendriya jAtino udaya hovAthI bhavasvabhAve ja alpamAtrAe hoya che. tenA kAraNe te jIvonI cetanA ane vIryazakti alpamAtrAe ja khullAM hoya che. A kAraNe azuddhatAne anukUla arthAt azuddhatAthI vyApta evo A traNa karmono kSayopazama (cetanAzakti ane vIryazakti) alpamAtrAvALI hovAthI alpasthitibaMdha ane alparasabaMdhavALo alpamAtrAe karmabaMdha thAya che. eka sAgaropamanA sAtIyA traNa bhAga vagere pramANavALuM karma baMdhAya che. eka sAgaropama paNa pUrNapaNe baMdhAtuM nathI. jyAre saMjJI paMcendriya jIvomAM paMcendriya jAtino udaya hovAthI A traNe karmono kSayopazama bhavasvabhAve ja adhika mAtrA hoya che. tenA kAraNe te jIvonI cetanAzakti ane vIryazakti adhikamAtrAe khullAM hoya che. A kAraNe azuddhatAne anukuLa arthAt azuddhatAthI vyApta evo A traNa karmono kSayopazama (cetanAzakti ane vIryazakti) adhika mAtrAe hovAthI adhika sthitibaMdha ane adhikarasabaMdhavALo adhikamAtrAe karmabaMdha thAya che. ochAmAM ocho (jaghanyathI) paNa aMtaHkoDAkoDI sAgaropama jeTalo karmabaMdha thAya che ane utkRSTathI 70-30-20 koDAkoDI sAgaropama jeTalo baMdha thAya che. sUkSma-ekendriyamAM alpabaMdha ane vikalendriya temaja asaMzimAM adhika adhika baMdha (25 gaNo, 50 gaNo, 100 gaNo ane 1000 gaNo baMdha) hoya che ane saMjJI paMcendriyamAM Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 613 to koDAkoDI sAgaropamano baMdha thAya che. tethI jIvamAM pragaTa thayelI cetanAzakti ane vIryazakti ja azuddhatAvALI thaI chatI karmabaMdhanI kartA che. A guNo jIvanA hovAthI jIvanI sAthe te guNono kathaMcit abheda che tethI azuddhatAvALo jIva ja karmano kartA-bhoktA che, paNa pUrvabaddhakarmano vipAkodaya ke vipAkodayamAM AvelAM karmapudgalo e baMdhanAM kartA nathI. temaja zuddha jIva paNa karmano kartA nathI. Aawi jcha - "appA karei kammAiM, appA veeI paravaso eso" ityAdi / tathA ca bhagavatIprajJApanAdau-attakaDA kammA baMdhanti, no parakaDA, te'pyappavagADhA, nA'pyanavagADhA // uttarAdhyayane appA kattA vikattA ya, suhANa ya duhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTThiya supaTThio // 37 // ___(adhyayana 20, gAthA 37) ityAdi punaH AcArAne-AyANaM sagaDabbhi (zruta 1, adhya. 3, uddeza-4, sUtra-72), ityAdi svato yojyam / zreNipratipAtAdhikAre Avazyakaniryuktau - uvasAmaM uvaNIyA, guNamahayA jiNacarittasarisaMpi / paDivAyaMti kasAyA, kiM puNa sese sarAgatthe // 118 // jai uvasaMtakasAo, lahai aNaMtaM puNo vi paDivAyaM / na hu bhe vIsasiyavvaM, thovevi kasAyasesaMmi // 119 // aNathovaM vaNathovaM, aggIthovaM kasAyathovaM ca / na hu bhe vIsasiavvaM, thovaM pi hu taM bahu hoi // 120 // dAsattaM dei riNaM, airA maraNaM vaNo visappaMto / savvassa dAhamaggI, diti kasAyA bhavamaNaMtaM // 1311 // (vizeSAvazyAkabhASya 1311) iti karmodayena AtmA dIno bhavatIti // 5 // AtmA ja karma kare che, AtmA ja karmono kartA che, AtmAnI cetanAzakti ane vIryazakti mithyAtvAdi bhAvothI vAsita hoya tyAre te zakti ja karmanI kartA che. paraMtu pUrve Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 karmavipAkaciMtanASTaka-21 jJAnasAra bAMdhelA karmonA vipAkodayamAM AvelAM pudgalo karmanA kartA nathI. A bAbatamAM judA judA aneka zAstrapAThonI sAkSI ApatAM TIkAkArazrI jaNAve che ke - (1) paravaza evo A AtmA ja karmo kare che ane AtmA ja karma vede che. (2) bhagavatIjI sutra ane prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke AtmA vaDe ja karAyelAM karmo baMdhAya che, paNa para vaDe karAyelAM karmo vivakSita jIvane baMdhAtAM nathI. tathA je AkAzapradezomAM AtmA avagAhIne rahyo che te ja AkAzapradezomAM avagAhIne rahelAM kArmaNavargaNAnAM pudgalo A jIva bAMdhe che, paNa potAnI sAthenA AkAzapradezomAM avagAhIne na rahetAM hoya paraMtu anaMtara ke paraMparAe dUra dUra avagAhIne rahelAM hoya tene A jIva bAMdhato nathI. (3) uttarAdhyayana sUtra adhyayana 20 gAthA 37 mAM kahyuM che ke - "sukhono ane duHkhono kartA potAno AtmA ja che ane potAno AtmA ja sukha-duHkhone dUra karavAvALo vikartA paNa che. suprasthita eTale sadAcArI AtmA AtmAno mitra che ane du:prasthita eTale ahIM gAthAmAM kahelAM mittapitta ema banne pado krama choDIne duprakriya ane supaDhio sAthe joDavAM) (4) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA trIjA adhyayanamAM cothA uddezAmAM sUtra 72 mAM kahyuM che ke - jenAthI karmabaMdha thAya te 18 pApasthAnaka, athavA hiMsAdi Azravo tathA kaSAyo A sarvene AdAna kahevAya che. teno je tyAga kare te pote bAMdhelA karmono kSaya kare che Avo artha jANavo tathA Adi zabdathI jJa tti krejha vaMtha parikhAyA (sUtrakRtAMga1-1-1) ItyAdi pATho paNa svayaM jANavA. (5) AvazyakaniryuktimAM upazamazreNIthI patananA adhikAramAM pUjya bhadrabAhusvAmIjIe kahyuM che ke - guNo prApta karIne tenA dvArA mahAna banelA puruSoe kaSAyone upazamabhAva rUpe karyA hoya to paNa te upazAnta kaSAyo jinezvaranI tulya cAritravALA (upazAntamoha guNasthAnake pahoMcelA ane vItarAga banelA) evA AtmAne paNa pachADe che to pachI bAkInA sarAgI avasthAmAM rahelA (1 thI 10 guNasthAnakavALA) jIvonI vAta to karavI ja zuM? (118) upazAnta karyA che kaSAyo jeNe evo vItarAgAvasthAne pAmelo AtmA paNa pharIthI anaMtakAla saMsAramAM bhaTakavA rUpa pratipAtane pAme che te kAraNathI A jIvanamAM thoDA paNa kaSAyo bAkI hoya to teno tamAre vizvAsa karavo joIe nahIM. (119) Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 615 traNa (devuM) thoDuM hoya to paNa, pagamAM lAgelo ghA thoDo hoya to paNa, Aga thoDI lAgelI hoya to paNa, kaSAyo thoDA hoya to paNa tamAre teno vizvAsa karavo nahIM, kAraNa ke te thoDuM hoya to paNa dina-pratidina vadhIne ghaNuM ja thAya che. (12) RNa (devuM) dAsapaNAne Ape che. traNa eTale ghA phelAto phelAto jaldI maraNane Ape che. agni vadhato vadhato AkhA gharane bALI nAkhe che ane kaSAyo vadhatA vadhatA anaMta bhavamAM bhramaNa Ape che arthAt anaMta saMsAramAM bhaTakAve che. (vizeSAvazyakabhASya gAthA 1311) A pramANe vicAra karatAM karmonA udayathI A jIva dIna bane che, lAcAra bane che, parAdhIna bane che. mATe karmonA udayano vipAka AvuM kaSTa ApanAra che. ApaNA arvAk sarvA'pi sAmagrI, zrAntaiva paritiSThati / vipAka varSaUT: #Arya-paryantamanuthAvata paddA gAthArtha - puNya-pApano udayakAla Ave tyAre dhana-dhAnya, gADI-vADI Adi sarve paNa sAmagrI jaNe thAkI gaI hoya tema AgaLa ubhI ja rahe che (kaMI karI zakatI nathI). phakta potAno udayamAM Avela karmono vipAka ja phaLa Ape tyAM sudhI jIvanI pAchaLa pAchaLa jAya che. dA. TIkA - "3 sarveti' sarvAdhi sAmagrI sarvA zAntA va paritikRti, na hi kAryakaraNasamarthA / karmaNaH vipAka:-udayaH kAryaparyantaM-caramakAraNamanudhAvatianupravartate / ato bAhyasAmagrI upakaraNarUpA hi karmodayAzritA, tena karmodayo vatravattara:, mata: varSIya titamiti ddA vivecana :- mANasanI pAse dhana-dhAnya baMgalo gADI sattA vagere bAhya bhoga sAmagrI jyAre hoya che tyAre te manuSya abhimAna karato hoya che. mArI pAse badhuM ja che. have mAre koInI jarUra nathI. mAre koIthI dabAvAnI jarUra nathI. Ama manamAM abhimAna rAkhIne pAvarapUrvaka gaja gaja chAtI kADhIne pharato hoya che. AkhI duniyAne dhrujAvato hoya che. paraMtu A sarve paNa bhoga sAmagrI (saMsArIsukhanA upakaraNa rUpa sAmagrI) jANe A jIvane bacAvavAmAM thAkI gaI hoya zuM? e rIte ubhI ja rahe che. Tagamaga-ragamaga joyA ja kare che. jIvanuM saMrakSaNa karavA rUpa kArya karavAne te sAmagrI samartha banatI nathI. sAta mALanI havelI karAvI hoya, lAkhonI kiMmatanA hIrAnA hAra karAvyA hoya, Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra karoDo rUpiyAnuM dhana bheguM karyuM hoya. vinayavALo bahoLo parivAra hoya ane AjJAMkita sevakavarga hoya to paNa A jIvane jyAre jyAre janma-jarA-maraNa-roga ane zoka Ave che tyAre tyAre thatI te prasaMgonI pIDA koI laI zakatuM nathI. mRtyu pAme tyAre uparanI tamAma sAmagrI Tagamaga Tagamaga dekhe che, pote kaMI bacAva kArya karI zakatI nathI ema samajIne jANe raDatI hoya ema udAsa thaIne rahe che, paNa saMrakSaNa koI karI zakatuM nathI. badhI ja sAmagrI jatI rahe che ane mRtaka zarIrane gharamAMthI bahAra laI javAya che. smazAnamAM agni saMskAra karAya che. jIva paNa badhI ja sAmagrI hovA chatAM AyuSya pUrNa thavAthI upaDI jAya che, koI tene rokI zakatuM nathI. mAtra eka pote bAMdhelA karmono vipAka (udaya) ja potAnuM kArya thAya tyAM sudhI pAchaLa pAchaLa jAya che. paramAtmA zrI mahAvIraprabhunA jIve marIcInA bhavamAM bAMdheluM nIcagotrakarma potAnuM kArya samApta na thayuM tyAM sudhI eTale ke tIrthaMkarapaNAnA bhava sudhI pAchaLa gayuM, evI ja rIte vAsudevanA bhavamAM bAMdheluM karma chellA bhavamAM kAnamAM khIlA naMkhAvavAnuM kArya thayuM tyAM sudhI sAthe gayuM. Ama karma ja bhavAntaramAM phaLaprApti sudhI sAthe jAya che, bhogasAmagrI ahIM ja rahe che. A kAraNathI puNyodayajanya upakaraNasAmagrI karmanA udayane AdhIna che. ApaNI potAnI jIvanI mAlikInI) nathI, jIvanuM temAM kaMI cAlatuM nathI. karmodayanI mAlikI che. A kAraNathI karmodaya ja baLavAna che. A kAraNe he jIva! karmono kSaya ja karavo joIe. karmonA kSaya mATe ja prayatna karavo joIe. bhogasAmagrI tArI mAlikInI nathI tethI tenuM gumAna karavuM ucita nathI. lllii asAvacaramAvarte, dharmaM harati pazyataH / caramAvartisAdhostu, cchalamanviSya hRSyati // 7 // gAthArtha :- A karmodaya (karmavipAka) jIvano acaramAvartakAla cAlato hoya tyAre tenA dekhatAM dekhatAM tenAmAMthI dharma corI jAya che ane jyAre caramAvartano kAla Ave che tyAre A karmavipAka sAdhumAM baLa vAparI zakato nathI. jo kadAca sAdhumAM praveza karavA mATe A vipAkodayane nAnuM paNa chidra maLe to AnaMdamAM AvI jAya che. liNA. TIkA :- "saviti" 3-jarmavipatti: pati-pati sati ane acaramAvarte-caramapudgalaparAvartAd arvAk dharmaM harati-corayati / tu-punaH caramAvarticaramapudgalaparAvartAntarvartamAnamArgAnusArijanasya sAdho:-nirgranthasya cchalamanviSyagaveSayitvA hRSyati-harSaM prApnoti / ityanena mArgAnusArinirgranthasya kSAyopazamika Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 617 guNavattvAt pramAdAdidoSAt, zaGkAdyaticArAvasare hRSyati nAma vardhate ityupacAraH, ataH karmavipAke raktadviSTatA na karaNIyA // 7 // vivecana :- A jIvane muktinI prAptino eka pudgalaparAvartanathI adhika kAla jyAre bAkI hoya tyAre "acaramAvarta" kahevAya che ane eka pudgalaparAvarta mAtra kAla bAkI hoya tyAre "caramAvarta" kahevAya che. pahelAnuM nAma dUramukti ane bIjAnuM nAma Asannamukti paNa kahevAya che. jyAre A jIvanI muktinI prApti dUrakAle thavAnI hoya eTale ke aca2mAvartakAla hoya tyAre karmano A vipAkodaya AMkhe dekhatAM dekhatAM ja A jIvamAM rahelI dharmasaMjJAne harI jAya che, arthAt corI jAya che. kahevAno Azaya e che ke acaramAvartI jIvomAM pAMce IndriyonAM viSayasukhono moha eTalo badho hoya che ke tene dharma karavAnuM mana ja thatuM nathI, moharAjAno vipAkodaya tIvrabhAve kAma kare che, jIvamAM rahelI dharmasaMjJA-saMskRti-saMskAra cAlyA jAya che. mohAndha thayelo A jIva dArUDIyAnI jema viSaya-sukhamAM aMdha bane che ane vipAkodayanuM jora hoya che mATe Atmadharma bhUlI jAya che. paraMtu A ja jIva jyAre caramAvartamAM Ave che tyAre te vItarAgaprabhunA mArgane jANe che. tene anusaravAnI buddhi thAya che. bhagavaMte kahelA mArge cAle che. te kAle AtmA jAgRta thaI jAya che. mArgAbhimukha-mArgapatita ane mArgAnusArI bane che. rAga-dveSAdi kaSAyono kaMTrola karato A jIva dvirbandhaka samRbaMdhaka-apunarbandhaka thaIne traNa karaNa karavA dvArA samyaktva guNa pAme che. samyaktva prApta thavAthI karmanI sAme vijaya tarapha A jIvanuM baLa vadhe che. vipAkodaya DhIlo paDI jAya che. te vipAkodayane A jIvamAM pravezavAnI koI jagyA maLatI nathI. kyAreka kyAreka samyaktvamohanIyakarmanA udayathI mArgAnusArI evA ane nigrantha banelA evA paNa A jIva vaDe mohanIyano kSayopazama bhAva hovAthI pramAdAdinA doSathI vItarAgaparamAtmAnAM vacano upara zaMkA-AkAMkSA-vitigicchA, anya-dRSTiprazaMsA ane anya -dRSTi-paricaya Adi aticAro (doSo) sevAI jAya che. tyAre tevA avasare karmano A vipAkodaya ghaNo ja rAjIrAjI thaI jAya che. prasanna prasanna thaI jAya che ke have mane A jIvamAM ghusavAnuM eka A chidra to maLyuM, Aja sudhI huM A jIvamAM pravezI ja zakato na hato, have A jIve A doSa sevyA che eTale huM aMdara jaIza ane mAruM jora ajamAvIza jIvane nIce pachADIza. ema vipAkodaya rAjI rAjI thaI jAya che. kahevAno sAra e che ke acaramAvartamAM vipAkodayanuM bala balavattara hoya che. paraMtu Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra caramAvartamAM jIvanuM baLa vadhe che. vipAkodaya nirbaLa thAya che. A kAraNathI jyAre jyAre puNya-pApa karmano vipAkodaya Ave tyAre tyAre rAgI ane dveSI na thavuM, rAga-dveSa na thAya tenI pUrepUrI kALajI rAkhavI. llNA sAmyaM bibharti yaH karma-vipAkaM hRdi cintayan / sa eva syAccidAnanda-makarandamadhuvrataH // 8 // gAthArtha :- karmonA vipAkane hRdayamAM vicArato je mahAtmA "samabhAvane" dhAraNa kare che te ja mahAtmA jJAnanA AnaMdanI suvAsa prApta karavAmAM bhramaratulya bane che. ATalA TIkA :- "samiti" -ca: sAbhArthI RvipA-zumAzumavipAddha vinAyavicaaryn, hRdi-citte, sAmyaM-tulyatvaM-iSTAniSTatArahitaM bibharti, sa eva yogI cidAnandamakarandamadhuvrataH-jJAnAnandasya makarandaH (athavA jJAnAnanda eva makarandaH)rahasyaM, tasya madhuvrataH-rasAsvAdI, syAt-bhavati / AtmAnandabhogI bhavati / ityanena AtmAnandarasarasikaH zubhAzubhavipAkodayena rAgadveSavAn na bhavati, sarvAn prati samavRttirmuniH // ityevaM karmavipAkacintanASTakaM samAptam // // 8 // vivecana - pUrve bAMdhelA karmono udaya A jIvane ghaNo nIce paNa pachADe che ane ghaNo UMco paNa caDAve che. UMce caDAvIne paNa pachADe che ane pachADIne UMce paNa caDAve che. karmonA vipAkanI AvI UMTanI pITha jevI viSama-sthiti che kyAreya koIne ya paNa karmano vipAka ekasarakho samAna raheto nathI. tethI he jIva ! karmanA vipAkathI maLelI saMpattimAM phulAvuM nahIM, harSita thavuM nahIM, garviSTha thavuM nahIM ane vipattimAM gabharAvuM nahIM, hatAza thavuM nahIM ke muMjhAvuM nahIM. karmanA vipAkathI AveluM bhogasaMbaMdhI sukha ke duHkha e tAruM nathI, tAruM svarUpa nathI, tArI mAlikIvALuM nathI, te sukha ane duHkha jema vipAkodayathI AvyuM che tema vipAkodaya samApta thatAM avazya javAvALuM che. mAgIne uchItA lAvelA pArakAnA dAgInAtulya A sukha-duHkha che. mATe khuza-nAkhuza thavuM nahIM. uparanI vAta barAbara samajIne je AtmArthI mahAtmA zubha evo karmano vipAka (puNyodaya) ke azubha evo karmavipAka (pApodaya) te mAruM svarUpa nathI, huM to mUlyasvarUpe anaMta jJAnAdi guNonA AnaMdamaya chuM. jaDanI sAthe to mAre saMyogasaMbaMdha mAtra che. tAdAbhya saMbaMdha nathI. sAMsArika sukha-duHkha e to zubhAzubha karmonA vipAka mAtra che kALAntare Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 619 cAlyA javAvALA che AvA vicAro hRdayamAM karato sukhanA saMjogo Ave tyAre rAga na kare ane duHkhanA saMjogo Ave tyAre dveSa na kare. Ama ISTatAbuddhi ane aniSTatAbuddhi rahita thaIne hRdayamAM je samabhAvane dhAraNa kare che te jJAnanA AnaMdanI sAcI sugaMdhane (makaraMdane) prApta karavAmAM bhramaraMtulya bane che. bhramara jema gulAba Adi puSpo upara bese che. paNa puSponI sugaMdhane ja mAtra grahaNa kare che ane AnaMda AnaMda mANe che. gulAbAdinI pAMkhaDIono to sparza mAtra kare che. temAM te raMgAto nathI. tema AtmArthI A mahAtmA potAnA AtmAnA jJAnAdi guNono anahada AnaMda ja mANe che. temAM ja lIna thAya che. bhogasukho Adino to sparza mAtra kare che temAM te aMjAto nathI; jJAnAdi guNonA AnaMdanI sugaMdhano bhoktA bane che. bhramara jema rasano AsvAdI bane che tema A mahAtmA AtmaguNonA AnaMdano bhogI bane che. pAMca IndriyonA viSayasukhomAM te AtmA aMjAto nathI. bhojana-pANInA avasare bhojana-pANIno vyavahAra kare che, paNa koIpaNa bhogya ane peya vastumAM Inijha buddhi karato nathI. vaLI cakSuthI padArtha dekhe che, kAnathI zabdo sAMbhaLe che, paNa kyAMya rAgAdimaya buddhi karato nathI, zarIrano saMbaMdha hovAthI pAMce Indriyo dvArA anivArya viSayono vyavahAra kare che. nivArya viSayono tyAga kare che ane anivArya viSayono vyavahAra karavA chatAM paNa temAM ISTAnijha buddhi A jIva karato nathI. A pramANe AtmAnA guNonA AnaMdanA rasamAM ja rasika banelo A AtmA, zubhAzubha karmonA vipAko e ja sAMsArika sukha-duHkha che. te bannemAMthI eka paNa svarUpa mAruM nathI. Ama samajIne te bannemAM rAga-dveSavALA banatA nathI; Inijha buddhi karatA nathI. paraMtu sarva saMjogomAM samabhAvanI manovRttivALA A mahAtmA bane che. sarvatra udAsInabhAvavALA rahe che. karmonA vipAkodayathI alipta rahe che. A pramANe puNyano udayakAla hoya ke pApano udayakAla hoya Ama banne kAle "samAnatA" vicAravI. A pramANe samajAvanAruM A ekavIsamuM karmavipAkaciMtana aSTaka samApta thayuM. ekavIsamuM karmavipAkaciMtanAkasamApta kare che Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380 001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob, 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 jJAnasAra bhavoDhegaaSTaka-22 tha dAviMzatita moIiISTabhram | | karmavipAkodvignabhAvAt saMsArAd udvijati / ato bhavodvegASTakaM likhyate / tatra nAmabhavaH rudrAdiH / athavA tannAma zabdAlAparUpaH, sthApanAbhavaH lokAkAzaH tadAkAro vA / dravyabhavaH bhravabhramaNe heturUpaH dhanasvajanAdiH / bhAvabhavaH caturgatirUpaH janmamaraNAdilakSaNaH / nayasvarUpaM ca-dravyanikSepe yAvat nayacatuSTayam, bhAvanikSepe zabdAdinayatrayaM jJeyam / ekavIsamuM karmavipAkaciMtanASTaka samajAvyuM, pUrve bAMdhela puNya-pApanA udayathI jIvane sukha-duHkha Ave che. sAMsArika sukha-duHkha e jIvanuM potAnuM asalI svarUpa nathI, tethI karmonA vipAkodayamAM A jIva udvegavALo bane che ane A rIte karmonA vipAkomAM udvega bhAvavALo banavAthI tajajanya evA saMsArathI paNa udvegavALo A jIva bane che. A kAraNathI have "bhavoga" nAmanuM aSTaka lakhAya che. bhavoDhega eTale sAMsArika bhAvothI ugI banavuM. tyAM sarve jIvo sadA sukhapriya hovAthI duHkhothI to uddhagI hoya ja che. paraMtu puNyakarmanA udayathI prApta thayelAM sAnukULa sukhanAM sAdhano e paNa A AtmA mATe baMdhana hovAthI tenAthI ugI banavuM te bhavoga. sAMsArika sukha uparathI mana uThAvI levuM te bhavoDhega samajavo. tyAM prathama cAra nikSepa samajAvAya che. rudra eTale mahAdeva-zaMkara, zaMkaranuM paryAyavAcI nAma bhava che. mATe zaMkara te nAmabhava kahevAya che. "bhAva" evuM koInuM paNa sAMsArika janmakAlathI nAma karAya te nAmabhava che. athavA te te nAmanuM zabdAtmakapaNe je uccAraNa karavuM te nAmabhava samajavo. cauda rAjaloka pramANavALA lokAkAzamAM sarve jIvo janmamaraNa kare che. sarve jIvonA bhavo lokAkAzamAM ja thAya che. alokamAM koIpaNa jIvanuM janma-maraNa thatuM nathI. mATe lokAkAza athavA lokAkAzano AkAra te sthApanAbhava. athavA koIpaNa bhavane pAmelA jIvanI AkRti doravI te athavA lokAkAzanI AkRti doravI te sthApanA bhava samajavo. saMsAranA paribhramaNamAM hetubhUta evo dhana-svajana Adi padArthasamUha te dravyabhava. ahIM kAraNane dravya kahevAya e nyAyane anusarIne dhana, svajano, sonuM, rUpuM, hIrA, mANeka, ghara, milakata vagere sAMsArika saghaLA paNa padArtho A jIvane mamatA-mUcha karAvavA dvArA janma-maraNarUpa saMsAranA paribhramaNamAM heta bane che. tethI kAraNabhUta evA te padArthone ja Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka- 22 621 bhava kahevo te dravyabhava jANavo ane cAre gatimAM janma-maraNa pAmavA rUpa je vAstavika bhava che, te bhAvabhava samajavo. janma-jarA-maraNa-roga ane zoka e ja paramArthathI saMsAra che. tene ja bhava kahevAya che. te bhAvabhava samajavo. have sAta nayothI bhava samajAvAya che. je dhana-dhAnyAdi ane svajanAdi rUpa dravyabhava che te prathamanA cAra nayathI bhava jaNavo. tathA janma-maraNAdi rUpa je bhAvabhava che te zabdAdi pAchalA traNa nayathI bhava jANavo. chatAM kaMIka vistArathI niyavicAraNA A pramANe che. (2) naigamanaya :- vikalendriya-ekendriya ane sUkSmanigodanA jIvomAM avyakta cetanA hote chate janma-jarA-maraNa-roga-zoka Adi rUpa je saMsAra te naigamanayathI bhava jANavo. saMgrahanaya - paMcendriyajIvonA deva-naraka-tiryaMca ane manuSya rUpe cAragatirUpa je saMsAra te vyaktacetanA hovAthI saMgrahanayanI apekSAe bhava, je sukha-duHkhanI vadhAre anubhUtirUpa che mATe saMgrahanaya vyavahAranaya - manuSyanA bhavamAM prApta thayelA putra-putrI-patnI Adi parivAra tathA tathA dhana-dhAnyAdi bhogasAmagrI, vasA jAla je bhogasAmagrI che te ane bhAvimAM AvavAnI saMbhAvanA hoya te, A saghaLA padArtho ke je sukha-duHkhanA anubhavanAM kAraNo che te vyavahAranayathI bhava, lokamAM paNa Avo vyavahAra thAya che ke A parivAra, A ghara, A dhana, e ja mAro saMsAra che. (4) RjusUtranaya :- mAtra vartamAnakAle vidyamAna parivAra-svajanAdi ane dhana-dhAnyAdi e ja RjusUtranayathI bhava jANavo. zabdanaya - cAre gatimAM rakhaDavA rUpa janma-jarA-maraNamaya je saMsAra ke jene bhAvanikSepe bhava kahevAya che te zabdanayathI bhava. - cAre gatimAM rakhaDavA rUpa janma-jarA-maraNAdimaya saMsAranI prApti karAve evA mithyAtva-asaMyama ane kaSAyavALA AtmapariNAma te samabhirUDhanayathI bhava. :- cAre gatimAM rakhaDavA rUpa janma-jarA-maraNAdi maya saMsAranI prApti Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 bhavoDhegaaSTaka- 22 jJAnasAra thAya evA mithyAtva-asaMyama ane kASAyika pariNAmavALo je jIva, te ja bhava kahevAya che. upara kahelI nayonI yojanA vivakSAvizeSathI samajAvavAmAM AvI che. bhava atizaya duHkhadAyI che. A jIvane parAdhIna banAvIne aneka prakAre duHkha Ape che. tethI tenA tarapha uga utpanna thavo joIe, te uga pragaTa thAya to ja A jIva saMsAra choDIne sAdhu-saMta thAya ane AtmakalyANa sAdhe te mATe bhavoDhegASTaka kahevAya che. atra ca bhavamagnAnAM jIvAnAM na dharmecchA, indriyasukhAsvAdalInA mattA iva nirvivekAH bhramanti / duHkhodvignAH itastataH duHkhApanodArthamanekopAyacintanavyAkulA bhramanti zUkarA iva iti / mahAmohabhavAmbhodhau magnAH kimanyat ? sarvasiddhikaraM zrImadvItarAgavandanAdikaM kurvanti indriyasukhArthaM, tapa-upavAsAdikaSTAnuSThAnamAjanmakRtaM hArayanti nidAnadoSeNa, gaNayanti mokSaheturUpaM jainazAsanadevAdi sukhaheturUpam / vyAmuhyanti aizvaryAdiSu bhavAbdhimatsyA iva mithyAvAsitA jIvAH / tena bhavodvega eva karaNIyaH / yatrAtmasUkhahAniH, tasya ko'bhilASaH satAmiti ? ityevopadizati - janma-jarA-maraNa-roga-zoka Adi duHkhothI bharelA arthAt koIthI na aTakAvI zakAya tevAM janmAdi duHkhothI bharapUra bharelA A saMsAramAM Indriyajanya asthira ane parAdhIna evA alpa sukhamAtramAM magna banelA jIvone viSayasukhanI lolupatAthI dharma karavAnI IcchA thatI nathI. pAMca IndriyonA nAzavaMta alpasaMkhanA AsvAdamAM lIna banelA jIvo, dArUDIyAnI jema madonmatta banyA chatA vivekazanya thaIne saMsAramAM bhaTake che. alpamAtrAe maLatA te sukhanA AsvAdamAM lIna banyA chatA jyAre jyAre duHkho Ave che tyAre tyAre duHkhonA bhArathI kaMTALelA te jIvo duHkhone dUra karavA mATe maMtra-taMtra-jaDIbuTTI Adi aneka upAyonI vicAraNAmAM ja AkuLa-vyAkula thayA chatA bhUMDanI jema ahIM tahIM bhaTake che. mahAmohAdhatAmaya ane ajJAnatAmaya evA A saMsArarUpI samudramAM dharma vinA sAcA sukhanI prAptino ane duHkhanAzano bIjo zuM upAya che? arthAt bIjo koI upAya nathI. dharma karavo e ja teno sAco upAya che. macchImAroe nAkhelI jALamAM mAMsAdi padArtho dekhIne lobhAyelAM samudramAM pharatAM mAchalAM jema jALamAM phasAI jAya che ane duHkhI-duHkhI thAya che, mRtyu pAme che. tema bhavasamudramAM sAMsArika alpasukhanI mithyA evI mohanI vAsanAthI vAsita thayelA A saMsArI jIvo kyAreka kyAreka zrI vItarAgaprabhune vaMdanAdi dharmakArya kare che, paraMtu Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka- 22 6 23 mithyAvAsanAnuM jora hovAthI te paNa Indriyajanya sukha meLavavA mATe ja kare che. AtmakalyANanI buddhi thatI nathI. tathA upavAsa chaThTha-aTTama Adi tapa karavA rUpe kaSTakArI dharmanAM anuSThAno janmathI mAMDIne ghaNAM ghaNAM karyA hoya che ane kare paNa che. to paNa mohanI tIvratAnA kAraNe niyANuM karavAnA doSe arthAt IndriyajanyasukhanI lAlasAnA jore te karelAM dharmAnuSThAno hArI jAya che. jainazAsananA nAyaka, tIrthanI sthApanA karanArA, vItarAga-sarvajJa-bhagavaMto javA deva ane temanA mArge cAlanArA vairAgI, mahAvratadhArI-susAdhu Adi AlaMbano ke je AlaMbano mokSanA sukhanA hetubhUta che tevA uttama AlaMbanone paNa mithyA vAsanAnA baLe Indriyajanya sukhanA heturUpe upAse che. lAkaDAne kApavAnA AlaMbana rUpa kuhADAne jema koI paga kApavAmAM upayoga kare tema mohAdhIna evo A jIva mokSanA hetubhUta vItarAga devane ane vairAgI gurune saMsArasukhanI prAptinA heturUpe joDe che. tathA puNyodayathI prApta thayelA sAMsArika bhogasukhomAM A jIva mohAnya bane che. kharekhara je bhava duHkho ja ApanAra che tene A jIva mithyAvAsanAnA baLe sukhahetu mAnIne bhaTake che. vAstavikapaNe A bhava aneka duHkho ane upAdhionI khANamAtra ja che. tethI tenA tarapha udvega ja karavA jevo che. kAraNa ke Indriyajanya alpa sukha ane atizaya duHkhathI bharelA je saMsAramAM AtmAnA guNonA anaMta sukhanI hAni ja thatI hoya tyAM sajjanone abhilASA zuM hoya? sajjanone tevA saMsAranI IcchA zuM thAya? arthAt na ja thAya. evo ja upadeza have graMthakArazrI ApaNane Ape che - yasya gambhIramadhyasyAjJAnaM vajramayaM talam / ruddhA vyasanazailaughaiH, panthAno yatra durgamAH // 1 // pAtAlakalazA yatra, bhRtAH tRSNAmahAnilaiH / kaSAyAzcittasaGkalpavelAvRddhiM vitanvate // 2 // smaraurvAgnirvvalatyantaryatra snehendhanaH sadA / yo ghora-rogazokAdi-macchakacchapasaGkulaH // 3 // durbuddhimatsaradroha-vidyuhurvAtagarjitaiH / yatra sAMyAtrikA lokAH, patantyutpAtasaGkaTe // 4 // Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 bhavoDhegaaSTaka- 22 jJAnasAra jJAnI tasmAd bhavAmbhodhernityodvigno'tidAruNAt / tasya saMtaraNopAyaM, sarvayatnena kAGkSati // 5 // gAthArtha - gaMbhIra (ghaNo UMDo) che madhyabhAga jeno evA A saMsAra rUpI samudranuM taLIyuM ajJAnatA rUpI vajanuM baneluM che. je samudramAM duHkho rUpI parvatonA samUha vaDe vahANa calAvavAnA mArgo rokAyelA che ane tethI ja ghaNA durgama che. [1] je saMsArasamudramAM tRSNA rUpI mahAna vAyu vaDe bharelA cAra kaSAyo rUpI pAtAla kaLazA cittanA saMkalpa-vikalpo rUpI velanI vRddhi kare che. jIrA - tathA je saMsArasamudramAM premarUpI InjanavALo kAmavAsanA rUpI vaDavAnala sadA saLagI rahyo che tathA je saMsArasamadra bhayaMkara roga ane zokAdi rUpa aneka mAchalAM ane kAcabAothI bharapUra bharelo che. all. tathA je saMsArasamudramAM duSTabuddhi, IrSAbhAva ane kapaTabhAva rUpI vIjaLI, tophAnI pavana ane garjArava vaDe vahANa calAvanArA nAviko paNa akasmAta saMkaTamAM mukAyA che. I4. AvA prakAranA atizaya bhayaMkara evA saMsArarUpI samudrathI nitya udvega pAmelA jJAnI mahAtmA puruSa sarva prakAranA prayatnathI te saMsAra samudrane taravAno upAya mAtra ja Icche che. pA. TIkA :- yati , patineti 2, parveti rU, tuvRddhati 4, jJAnIti zlokapaJcakaM vyAkhyAyate-jJAnI tasya bhavasamudrasya santaraNopAyaM-pAragamanopAyaM sarvayatnena kAGkSati-icchati ityarthaH / tasya kasya ? yasya-gambhIraM madhyaM yasya sa gambhIramadhyastasya aprAptamadhyasya bhavArNavasya ajJAnaM-jIvAjIvavivekarahitaM tattvabodhazUnyaM mithyAjJAnam, tadeva vajramayaM talaM durbhedaM, yatra- bhavAmbhodhau vyasanazailaughaiH-kaSTaparvatasamUhaiH ruddhAH panthAnaH-mArgAH sadgatigamanapracArAH, durgamA:-gantumazakyA bhavanti / ityanena ajJAnatalAtigambhIramadhye saMsArapArAvAre rogazokaviyogAdikaSTaparvataiH ruddhamArge jantoH sukhagamanamazakyaM mati zA vivecana :- pAMce zlokono paraspara saMbaMdha hovAthI sAthe ja artha samajAvAya che. A pAMce zlokomAM saMsArane samudranI upamA ApavAmAM AvI che. jema samudra taravo duSkara che Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavodvegaaSTaka - 22 625 tema A saMsAra taravo paNa ghaNo duSkara che. samudramAM je je bhAvo hoya che te te bhAvo saMsAramAM paNa che. Ama samajIne A saMsArane samudranI upamA apAya che. jJAnI mahAtmA puruSa bhavarUpI te samudrane taravAnA upAyone eTale ke saMsArarUpI samudranA pArane pAmavAnA upAyane potAnAthI zakya banI zake teTalA sarva prayatnothI Icche che. te saMsArarUpI samudra kevo che te nIcenI upamAothI samajAve che. (1) gaMbhIra che madhya bhAga jeno evo, arthAt jema samudrano madhyabhAga ghaNo ja UMDo hoya che tema saMsArano paNa madhyabhAga ghaNo ja UMDo hoya che. arthAt saMsAramAM paDyA eTale DubyA ja samajo. temAMthI nIkaLI zakAtuM nathI, dina-pratidina bojo vadhato ja jAya che. ciMtAo vadhatI ja jAya che. (2) ajJAnarUpI vajanuM baneluM che taLIyuM jenuM evo A saMsArarUpI samudra che. jIvadravya zuM ? tenuM svarUpa zuM ? ajIvadravya zuM ? tenuM svarUpa zuM ? A dravyone barAbara oLakhIne bheda karavo, heyane tajavuM, upAdeyane AdaravuM, AvA prakArano viveka nathI jyAM te ajJAna, yathArtha tattvabodhathI zUnya evuM je jJAna te ajJAna, saMsAramAM rahelA jIvone mohane vaza bhayaMkara ajJAna hoya che te ajJAna prAyaH (thoDA jIvone choDIne) tuTatuM nathI, dUra thatuM nathI. eTale vajraratnanuM hoya tenI upamA ApIne samajAve che ke samudranuM nIcenuM taLIyuM jANe vajanuM hoya tevuM majabUta hoya che. tethI te tuTatuM nathI, tirADa paDatI nathI, tema saMsArI jIvonuM ajJAna kyAreya tuTatuM nathI, mohAndhatA dUra thatI nathI ke temAM tirADa paDatI nathI. tethI duHkhe du:khe bhedAya evuM jANe vajanuM banAveluM hoya zuM ? AvuM ajJAnamaya che taLIyuM jenuM evo A saMsArarUpI samudra che. (3) vyasanazaivai: = duHkho rUpI parvatonI hAramALA vaDe rokAI gayA che sadgati rUpI AgaLa javAnA mArgo jemAM evo A saMsArasamudra che. samudramAM koIpaNa vahANa athavA sTImbara cAlatI hoya, vege vege AgaLa dhapatI hoya, paNa jo temAM parvatonI hAramALA ja Ave to tenA vaDe AgaLa javAnA rastA rokAI gayA hoya che, tyAre te vahANa ke sTIMbara AgaLa jaI zakatI nathI. tema zArIrika, mAnasika, sAMyogika aneka prakAranAM duHkho, jemake zarIranI khoDa khAMpaNa, vikalAMgatA, mAthAno duHkhAvo, peTano duHkhAvo A zArIrika duHkho, rAga-dveSa-zoka-rati-aratijanya manamAM je duHkho te mAnasika duHkho ane dhananI hAni, putrAdino viyoga, vikalAMgavALA putrAdinI prApti AvA prakAranAM sAMyogika duHkhothI A saMsAra bharelo che. te du:khothI A jIva sadA ArtadhyAna ane raudradhyAnathI bharelo che. tethI svargagamana ke muktigamana prApta karavA rUpa sadgati taraphanuM gamana aTakI Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra jAya che. tethI sadgatigamananA mArga jyAM rokAI gayA che evo A saMsAra samudra che. Ama ajJAnarUpI taLIyAvALo, gaMbhIra (ghaNI UMDAIyukta) madhyabhAgavALo evo tathA roga, zoka, viyoga vagere duHkho rUpI parvato vaDe rokAI gayo chemArga jeno evo A saMsAra samudra che. temAM jIvanuM sukhe sukhe AgaLa AgaLa gamana duHzakya che. AvA prakAranA samudranI aMdara jIvanuM sanmArga tarapha gamana azakya jevuM che. tenA ___ punaH yatra bhavasamudre kaSAyAH-krodhamAnamAyAlobharUpAH pAtAlakalazAH, tRSNA -vipapipAsa, tapai: mahanirta -mahIvArtaH mRta:, vinaM-ma:, tasya sanyA: anekajalasamUhAH, tadpA velA-jalapravAharUpA, tasyAH vRddhiM-velAgamanaM vitanvatevistArayanti / ityanena kaSAyodayAt tRSNAvAtapreraNayA vikalpavelAM varddhayanti mananathI AvuthA: kRti pArA lavaNasamudramAM 95000 paMcANuM hajAra yojana jaIe tyAre 1000 yojananI UMDAIe cAre dizAmAM cAra moTA kaLazA bhUmimAM daTAyelA che. je kalazAo eka lAkha yojana UMDA che. eka lAkha yojana udarabhAge pahoLA che. dasa hajAra yojananA mukhabhAga ane taLIyAvALA che. A cAra mahAkaLazAonA AMtarAmAM nAnA mApavALA bIjA paNa ghaNA kalazA che. A badhA ja kalazAmAM nIcenA eka tRtIyAMza bhAgamAM tophAnI vAyu che. vaccenA eka tRtIyAMza bhAgamAM jala ane vAyu che. uparanA eka tRtIyAMza bhAgamAM kevala jala mAtra che. tenA upara samudranuM pANI che. te pANI samudranA kinArAthI dhIme dhIme UMDuM paNa thAya che ane UMcuM paNa vadhe che. paMcANuM hajAra yojana samudramAM AgaLa jaIe tyAre 1000 yojana pANI UMDuM thAya che ane 700 yojana UMcuM vadhe che tathA barAbara vacce 10000 dasa hajAra yojana pahoLI ane 17000 sattara hajAra yojana UMcI bhIMtanI tulya-koTanI tulya pANInI zikhA che jene velA kahevAya che. pAtAlamAM rahelA A cAre kalazAmAM bharelA vAyu jyAre tophAne caDhe che tyAre samudranA pANIne hacamacAvI mUke che. 17000 sattara hajAra yojana UMcI jalazikhAne (velAne) paNa be gAu UMce uchALI nAkhe che. tenA dhakkAthI samudranuM tamAma pANI moTA moTA taraMgovALuM ane tophAnI banI jAya che. te taraMgo dvArA dhasamasatuM AvatuM pANI jaMbadvIpane DubADI na nAkhe te mATe lavaNasamudramAM rahelA velaMdhara parvato upara ubhelA velaMdhara jAtinA devo kaDachA Adi sAdhano vaDe A pANIne roke che. A hakIkata satya ane yathArtha che. kavirAja A kalazAo AdinI upamA A saMsAramAM ghaTAve che. Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka- 22 627. krodha-mAna-mAyA ane lobha A cAra kaSAyo e ja mahAkalazA jANavA. tRSNA (game teTaluM maLe to paNa bhUkha na maTavI) = AvA prakAranI viSayonI pipAsA e tophAnI vAyu jANavo. manamAM uThatA saMkalpa ane vikalpo e samudranuM velAmaya pANI samajavuM, aneka prakAranAM Indriyajanya sukhonI prAptinA vicAro e saMkalpo samajavA, tenA upAyo vicAravA e vikalpo jANavA, "kaSAyo te kaLazA, tRSNA e vAyu, cittanA saMkalpo e pANInI vela (zikhA)" Ama upamA samajavI. tathA je saMsArasamudramAM krodhAdi cAra kaSAyo rUpI cAra mahApAtAlakaLazA che te kaLazA, tRSNA vaDe eTale ke pAMca IndriyonA viSayonI pipAsA (bhUkha) rUpI mahAvAyu vaDe bharelA che. A kaSAyo rUpI kaLazA tRSNArUpI mahAvAyu vaDe cittanA saMkalpa-vikalpo rUpI pANInI velanI vRddhine vistAre che. manamAM uThatA saMkalpo e vizAla jalanA samUharUpa velazikhA che. tene uchALe che eTale vRddhine pamADe che. sArAMza e che ke A saMsArasamudramAM ajJAnI jIvo krodhAdi kaSAyonA udayathI tRSNArUpI vAyunA tophAnathI saMkalpa ane vikalpo rUpI jalazikhAne dina-pratidina ghaNI ja vadhAre che Avo A saMsArasamudra che. rA. yatra janmamaraNasamudre smaraH-kandarpaH, tadpaH antarmadhye aurvAgni:-vaDavAnalaH jvalati / yatrAgnau snehendhanaH-sneho rAgaH sa eva indhanaH-jvalanayogyakASThasamUhaH anyatra vaDavAgnau jalendhanamiti / kimbhUtaH rAgaH (bhavasAgaraH) ? yo rAgaH ghorarogazokAdayo macchakacchapAH, taiH saGkula:-vyAptaH / ityanena rAgAgniprajvalanarogazokatApatApitaprANigaNaH evaMrUpo bhavAbdhiH // 3 // jema pANInA viziSTa evA gharSaNathI IlekTrika agni utpanna thAya che tema samudranA madhyabhAgamAM taraMgonA paraspara aphaLAvAthI mahAagni utpanna thAya che tene vaDavAnala kahevAya che. tema A saMsAramAM strI ane puruSa vacce je kAmavAsanA utpanna thAya che te vaDavAnala che ane temAM parasparano sneha e IndhananuM kAma kare che. Indhana (baLataNa)thI jema agni vadhe che tema snehathI kAmavAsanA vadhe che. tathA samudra jema mAchalAM ane kAcabA Adi (jalacara) jIvothI bharapUra bharelo che tethI taravo duSkara che tema A rAga (A bhavasAgara) e bhayaMkara roga ane zoka vagere bhAvo rUpI mAchalAM ane kAcabAthI bharelo che. rAga strI-puruSone bhogamAM joDe che tethI zArIrika dhAtu kSINa thavAthI zarIramAM rogo vadhe che ane parasparanA viyoga vaDe tathA mAna-apamAna vaDe zoka vadhe che. Ama saMsAra sukhano Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628 bhavodvegaaSTaka - 22 jJAnasAra A rAga, roga-zokavALo che. tethI saMsAra taravo muzkela che. ahIM "kAmavAsanA e vaDavAnala, rAga e Indhana, roga-zoka e mAchalAM ane kAcabA" Ama upamA jANavI.1 A rIte rAga (sneha) rUpI Indhana dvArA pragaTa thayelo kAmavAsanA rUpI agni saLagI rahyo che jemAM evA, tathA roga, zoka ane saMtApa Adi bhayaMkara duHkho rUpI mAchalAM ane kAcabA Adi jalacara jIvonA trAsa vaDe du:khI du:khI thayelo che jIvono samUha jemAM evo A saMsArasamudra che. IIII punaH yatra sAMyAtrikA:- pravahaNasthAH lokA:, atrApi vrataniyamAdipotasthAH nIvA:utpAta dUra chelR patti / : ? puThThA buddhi: suvuddhi:, matsara:asahanasaMyuktAhAra:, droha:-vApacam, nRtyAya va vidya-turthAMta-naMtA: taiH / ityanena durbuddhividyutA matsaradurvAtena drohagarjitena vratAdipotAH pravartamAnA api kumArgagamane paGkaskhalanAdyutpAtAn labhante / ityanena mahAbhavavAridhau ete mahAvyAghAtAH sanmArgaprAptI // 4 // tathA jema samudranI aMdara vijaLInA joradAra camakArA hoya, tophAnI pavana phuMkAto hoya ane AkAzamAM meghano garava thato hoya to vahANamAM beThelA mANaso bhayabhIta thayA chatA akasmAta saMkaTamAM (muzkelImAM) AvI paDe che, ane vahANo khoTA raste jaI caDhe che. tyAM kAdava athavA pattharanI zilA sAthe athaDAya che. tethI loko ApattimAM mukAya che. tema A saMsAramAM saMsAra taravA mATe vrata, niyama, saMyama Adi AtmasAdhanAnA vahANamAM beThelA loko duSTabuddhi, matsarabhAva (IrSyAbhAva - paranA sukhane na sahana karavA pUrvakano ahaMkAra) ane drohabhAva (kapaTavRtti) vaDe duHkhI duHkhI thAya che. temanuM Atma-sAdhanAnuM vahANa DolAyamAna thaI jAya che ane mohanA vikAro pAmavA rUpa khoTA raste jaI caDhe che. muktinagara taraphanA sAcA mArga pratye gamana karavAmAM vyAghAta pAme che. ahIM duSTabuddhi (kubuddhi) ne vijaLInI upamA ApI che. matsarabhAva (IrSyAbhAva)ne tophAnI vAyunI upamA ApI che ane drohabhAva (kapaTabhAva) ne garjaravanI upamA ApI che. vrata-niyamanA pAlana rUpa saMyamane vahANanI upamA ApI che. II4 // 1. ahIM TIkAkArazrIe ghora roga zokAdi rUpa matsya ane kAcabA AdithI vyApta A pada ''rAga'nuM vizeSaNa karyuM che. paraMtu vicAra karatAM A vizeSaNa ''bhavasAgara''nuM hoya ema lAge che tethI kauMsamAM bhavasAgara: zabda lakhyo che. chatAM TIkAkArazrInA lakhANane dhyAnamAM rAkhIne rAganA vizeSaNa tarIke paNa samajAvavA vivecanamAM prayatna karyo che. Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka- 22 629 tasmAd atidAruNAt-mahAbhayAnakAd nityodvignaH, - sadodAsInaH, tasya santaraNopAyaM samyagjJAnadarzanacAritrarUpaM kAGkSati-abhilaSati / iti bhavabhItaH iva tiSThati // 5 // cintayati ca mama-zuddhajJAnamayasya paramatattvaramaNacAritrapavitrasya rAgadveSakSayasamutthaparamazamazItalasya, anantAnandasukhamagnasya, sarvajJasya paramadakSasya zarIrAhArasaGgamuktasyAmUrtasya kathaM zarIrAdivyasanasamUhabhArabhugnatAbhugnasvazaktivattvaM yujyate / nAhaM zarIrI pudgalI sakarmA janmamaraNI ca, tena mama kathaM mahAmohAvartaH ayam ? ityudvignaH / A pramANe A saMsArarUpI samudra (1) ghaNI ja UMDAIvALo madhyabhAga che jeno evo che. (2) ajJAnarUpI vajanA banelA taLIyAvALo che. (3) duHkho rUpI parvatonA samUha vaDe rokAyelA durgama che mArgo jemAM evo che. (4) tRSNArUpI mahAvAyuthI bharelA kaSAyo rUpI pAtAlakalazA jyAM cittanA vikalpo rUpI velanI vRddhi kare tevA che. (5) sneharUpI InjanavALo kAmavAsanA rUpI agni jyAM saLagI rahyo che (6) ghora evA roga-zokAdi duHkho rUpI mAchalAM ane kAcabAothI bharapUra bharelo che. (7) dubuddhi rUpI vijaLI, matsarabhAva rUpI tophAnI pavana ane drohabhAva rUpI garjaravanA kAraNe jyAM yAtrA karanArA loko akasmAta saMkaTamAM AvI paDe che Avo atizaya dAruNa tathA zabdothI na samajAvI zakAya tevo A saMsArasamudra che. te kAraNathI atizaya bhayaMkara evA A saMsArarUpI samudrathI nitya udvega pAmyA chatA arthAt sadAkAla udAsIna rahyA chatA sAMsArika bhAvomAM harSa-AnaMda-prIti vinAnA jIvo AvA bhayaMkara te saMsArasamudrane taravAnA upAyabhUta samyajJAna, samyagdarzana ane samyaphacAritrane ja satatapaNe Icche che. tenI ja niraMtara jhaMkhanA rAkhe che ane manamAM zuddha nizcayanayane anusAre AvA AvA vicAro kare che ke - huM zuddhajJAnamaya sphaTikanA goLA jevuM zuddha-nirmaLa dravya chuM, zreSTha evAM tattvomAM ramaNatA karavA rUpa jJAnamaya cAritradharmathI yukta chuM, rAga ane dveSano sarvathA kSaya karavAthI utpanna thayelA evA parama upazamabhAvanI zItaLatAvALo chuM. anaMta anaMta potAnA guNonA anubhava rUpa AnaMda ane sukhamAM magna chuM, traNe lokanA, traNe kAlanA, sarva dravyonA, sarva paryAyone jANanArA siddhaparamAtmA samAna huM paNa sarvajJa chuM, huM paramadakSa (atizaya catura) chuM, zarIra AhArAdi paradravyanA saMgathI sarvathA mukta chuM, arUpI che. AvA prakAranA nirmaLa, Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 bhavoDhegaaSTaka- 22 jJAnasAra zuddha ane svataMtra evA mane zarIra-AhArAdi paradravyanA saMgathI utpanna thanArAM duHkhonA samUhanA bhArano anubhava karavAthI mArA potAnA AtmAnuM anaMta anaMta guNamaya zaktivALApaNuM dabAI jAya, bhAMgI jAya, tuTI jAya te mane kema poSAya? mArA mATe A kema yogya kahevAya? huM pote zuddha AtmA chuM, kaMI sazarIrI nathI, pudgalaskaMdhavALo nathI, karmavALo nathI, janma-maraNanI upAdhivALo nathI. A badhI to bhUtanI jema mane upAdhio vaLagelI che. A kaMI mAruM svarUpa nathI. A to upAdhio mAtra che. to pachI mahAmohadazAnA kAma, krodha, lobhAdi vikAro rUpI AvartI (mohanA taraMgo, mohanA uchALA) mane kema ghaTe? mArAmAM AvI malinatA kema saMbhavI zake? pavitra svarUpavALo huM kyAM ? ane kAdava-kIccaDavALo A paradravyano samAgama kyAM ? arere ! A huM kyAM phasAyo chuM? kyAM dabAyo chuM? AvA vicAro karavApUrvaka saMsArasamudrathI nitya udvega pAmelA-kaMTALelA A jJAnI mahAtmA satata A saMsAramAMthI nIkaLavAnI ja IcchA rAkhanArA hoya che. AvA vicAronA kAraNe saMsAra tyajIne sAdhutA-sarvatyAgamaya cAritra prApta karavA rUpI vahANamAM besIne A samudrane taravAnA saghaLA paNa upAyo ajamAve che. have cAritrane (sarvatyAgamaya sAdhutAne) vahANanI upamA ApIne samajAve che ke A cAritra rUpI vahANa kevuM che ? (1) svarUpabhAsanaramaNaikatvamanoharam, (2) sagavanapratiSThAnam, (3) kSAntyAdidharmASTAdazazIlAGgasahasravicitraphalakanibiDaghaTanAvirAjitam, (4) savajJAnaniryAnvitam, (5) susAdhusaMsavAthasUtranaviDavInavem, (6) saMvarItrAmanana:zeSAzravAram, (7) sUtritasAmAyikacchedopasthApanIyabhedavibhinnaramyabhUmikAdvayam (8) taduparyupakalpitasAdhusamAcArakaraNamaNDapam, (9) samAto guptatrayaprastara guptam, (10) 3 sadyagumadhyavasAyasanaiddhaduryodhanayotripuravanovam (11) sarvato nivezitasadgurUpadezavallInikurambamadhyavyavasthApitasthiratarAtisarala sadbodhakUpastambham, (12) tavistapravRSTabhumadhyavasAyasitapada, (13) tavaBsamArUDhaprauDhasadupayopArIvAmi , Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavodvegaaSTaka - 22 (14) tavavavandrApramattanA nijasamAyuktasarvAsapUrvI pravahaLa cAritrayAnapAtram, tena cAritramahAyAnapAtreNa santaraNopAyaM kurvanti // 5 // 631 saMsAra samudra taravA mATe tenA upAyabhUta cAritra (saMyama-dIkSA) rUpI moTuM vahANa A AtmA svIkAre che. te cAritra rUpI moTuM vahANa kevuM che ? te bhinna bhinna vizeSaNothI TIkAkArazrI samajAve che. (1) jema vahANa tenI cAre taraphanI zobhA vaDe manohara lAge che tema A cAritra e AtmasvarUpanuM jJAna (bhAna) ane AtmasvarUpanI ramaNatA, A bannenI ekamekatA vaDe manohara lAge che. (2) jema vahANamAM sukAnI majabUta hoya to vahANa kyAMya TakarAtuM nathI tema A cAritrarUpI vahANamAM samyagdarzana (arthAt vItarAga paramAtmA pratye apratima zraddhA) acaLa vizvAsa, te rUpI majabUta che sukAnI jemAM evuM A vahANa che. (3) jema vahANa pATIyAMnI paraspara majabUta ghaTanA (racanA) vaDe zobhe che ane jemAM samudranuM pANI pravezI zakatuM nathI tevI ja rIte A cAritra rUpI vahANa kSamA Adi daza prakAranA yatidharma ane aDhAra hajAra zIlAMgaratha rUpI vicitra evAM pATIyAnI majabUta evI racanAnI goThavaNI vaDe suzobhita vahANa che. jemAM pApakarma rUpI jala pravezI zakatuM nathI. (4) jema vahANa calAvanAra niryAmaka bAhoza hoya to vahANa kyAMya athaDAtuM nathI tema A cAritrarUpI vahANa tene calAvanArA samyAna rUpI niryAmakathI yukta che. vItarAgaprabhu praNIta zAstronuM suMdara adhyayana karIne tene anusAre cAritra pALe che. tethI kyAMya moharAjAnA sainiko sAthe athaDAvApaNuM banatuM nathI. (5) jema vahANa kAthInI dorInA gADha baMdhanathI bAMdheluM hoya to vahANa kyAMya khovAI jatuM nathI. tema A cAritrarUpI vahANa uttama cAritravALA ane adhyAtmayogI evA sAdhu-mahAtmAonA saMsargarUpI kAthInI dorInA gADha baMdhanathI bAMdheluM che tethI cAritra kyAreya khovAI jatuM nathI. uttama sAdhuonI sAthe ja vicaravAthI nitya svAdhyAya, vaiyAvacca ane vinaya AdinA sevana vaDe dina-pratidina cAritra nirmaLa bane che paNa mohamaya vikAro ke vilAso dvArA khovAI jatuM nathI. (6) jema vahANamAM nAnAM nAnAM ke moTAM moTAM chidro paDyAM hoya to te chidro dvArA pANI Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra vahANamAM praveze, tenAthI vahANa DUbI jAya. te rokavA mATe tevA tevA chidromAM tene anusAre khIlAo mArIne chidro aTakAvavAmAM Ave che jenAthI pANI aMdara praveza, pAmatuM nathI ane vahANa DUbatuM nathI. tema A cAritramAM beMtAlIsa prakAranA Azravo. rUpI jo chidro paDe to karmarUpI jala praveza pAme, te mATe te Azravone aTakAvavA sattAvana prakAranA saMvara dharmanuM pAlana karavArUpI khIlAo mArI mArIne aTakAvI nAkhyAM che-baMdha karyA che Azravo rUpI chidro jemAM evuM A cAritra rUpI vahANa che. jema vahANamAM lokonI beThaka mATe be mALA (upara-nIce) hoya che tema ahIM zAstromAM kahelAM sAmAyikacAritra ane chedopasthApanIya cAritra rUpI be prakAranA upara-nIce ema bhinna bhinna manohara che be majalA (be mALa) jemAM evuM A vahANa che. (8) jema vahANamAM uparathI varasAdanuM pANI praveze nahIM te mATe upara DhAMkaNa-chajuM majabUta karavAmAM Ave che. tema A cAritramAM mohanA sainiko pravezI na jAya te mATe sAdhupaNAnI sAmAcArInuM pAlana karavuM (nitya pratikramaNa-paDilehaNa-devavaMdana-svAdhyAyavyAkhyAna-gocarIcaryA ItyAdi rUpe sAmAcArInuM pAlana karavuM) te rUpI uparano maMDapauparanuM majabUta chajuM-uparanuM majabUta DhAMkaNa kalpavAmAM AvyuM che evuM A cAritrarUpI vahANa che. jema vahANamAM cAre tarapha majabUta pATIyAMnI majabUta divAla hoya che jenAthI vahANa surakSita bane che. tema manogupti Adi traNa guptionA vistAra rUpI majabUta divAla vaDe cAritra rUpI vahANa atyanta gupta bane che, surakSita bane che. (10) jema vahANamAM bakhtaradhArI zastra sAthe darjaya evA hajAro yoddhAo ubhA hoya to tene luMTanArA loko te vahANa sAme najara paNa nAkhI zakatA nathI. (to luMTavAnI vAta to kevI ?) tenI jema A cAritra rUpI vahANamAM je asaMkhyAta zubha adhyavasAyo muni mahAtmAomAM varte che te bakhataradhArI sazastra ane durjaya evA seMkaDo yoddhAo ubhA che. tethI te vahANane luMTavA moharAjAnA luMTAru sainiko mATe duravaloka = tenA sAme najara paNa nAkhavI duSkara banI gaI che to cAritrarUpI vahANane luMTavAnI vAta to hoya ja kema ? tevuM A vahANa che. (11) jema vahANamAM barAbara vacce kUpa-staMbha hoya che ke jenI sAthe zveta paTa tathA laMgara joDavAmAM Ave che. tema A cAritra rUpI vahANamAM niyamitapaNe goThavAyelo uttama gurujIno vividha upadeza (hitazikSA) rUpI velaDIonA samUhavALo, madhyamAM ubho Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavoDhegaaSTaka- 22 633 karAyelo, atyanta sthira ane atyanta saraLa evo sarbodha rUpI kUpastaMbha che jemAM evuM A vahANa che. jema kUpastaMbha vaDe vahANa barAbara belensamAM rahe che. ekabAju namI jatuM nathI tema saddhodhanA kAraNe cAritra barAbara belensamAM rahe che paNa rAga deSa tarapha DhaLI jatuM nathI. (12). vahANamAM barAbara vacce ubhA karAyelA kUpa-staMbhanI upara jema zveta jADuM vastra hoya -jene saDha kahevAya che te saDha pavananA vegane jhIlavA mATe rakhAya che. tema A cAritra rUpI vahANamAM vyavasthitapaNe goThavAyelA che prakRSTa (atizaya zreSTha) zubha adhyavasAya rUpI saDhanA kAraNe moharAjA rUpI pavana vahANane DubADI ke ekatarapha namAvI zakato nathI. zubha adhyavasAya rUpI saDha moharAjA rUpI pavananA vegane jhIlI le che. (13) vahANanI aMdara mukhya pravezadvAramAM jema majabUta ane baliSTha evo dvArapAla hoya che ke je dvArapAla game tevA mANasane vahANamAM praveza Apato nathI. tema A cAritrarUpI vahANanA agrabhAge-mukhya daravAje pAMjarAmAM (gupta rIte) ubho rakhAyo che majabUta zaktivALo baLavAna sadupayoga-samyapha upayogarUpI dvArapAla jemAM evuM A vahANa che. A sadupayogarUpI dvArapAla pAMjarAnI aMdara evo guptapaNe rahe che ke je guptacaranuM kAma kare che ane vahANane surakSita rAkhe che. mohanA koI paNa luMTArA sainikone kyAMyathI vahANamAM pravezavA deto nathI. (14) te vahANamAM vyavasthitapaNe goThavAyelA (potapotAnI beThakamAM besADAyelA) ane sAvadhAna evA nagarajanonA samUha vaDe bharapUra bhareluM ane vahANanA sarva aMgo vaDe paripUrNa evuM vahANa jema zobhe che tema A cAritra rUpI vahANa paNa temAM AvelA ane vyavasthitapaNe (sAdhupaNAnI maryAdAmAM) vartatA ane pramAda vinAnA arthAt sAvadha evA sAdhujanonA samUhathI bhareluM tathA sarva prakAre saMpUrNa (koIpaNa jAtanA nathI doSo jemAM) evuM A vahANa eTale ke cAritra rUpI sTImbara zobhe che. (ahIM kadAca na ra zabdane badale pAra laIe to te vahANamAM vyavasthitapaNe goThavAyelAM ane tuTe nahIM tevAM laMgaronA samUha vaDe yukta ane sarva avayavothI bhareluM A vahANa che. Avo artha paNa thaI zake che. paNa hAla to nAra zabda che Ama samajIne artha karela che.). AvA prakAranA cAritra rUpI mahAvahANa-moTI sTIMbara dvArA A saMsArasamudrane taravAnA upAyo A muni mahAtmA zarU kare che. ApaNA Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra tailapAtradharo yadvad, rAdhAvedhodyato yathA / kriyAsvananyacittaH syAd bhavabhItastathA muniH // 6 // gAthArtha - jema telanuM pAtra che hAthamAM jene evo koI puruSa athavA rAdhAvedha sAdhavAmAM udyamazIla evo koI puruSa sAvadhAnIthI kArya kare che te rIte bhavathI bhaya pAmelA muni kriyAmAM ananya cittavALA rahe che. llll TIkA :- "taitnapAtradhara ti" yathA taitnapatratha: nara-mayamItaH apramatta: tiSThati / tathA muniH svaguNaghAtabhayabhItaH saMsAre apramattastiSThati / yathA kenacid rAjJA kazcana puruSo lakSaNopeto vadhAya anujJApitaH / tadA sabhAjanaiH vijJaptaH svAmin ? 'rakSamadhvamaparAdham, mA mAraya enam / tena sabhyoktena rAjJA niveditam / yadA mahAsthAlaM tailapUrNaM sarvanagaracatuSpathe anekanATakavAdyatUryAkule tailabindumapatantaM sarvato bhrAmayitvA Anayati, tadA na mArayAmi / yadi ca tailabindupAtaH tadAsya tasminnavasare prANApahAraH karaNIyaH / ityukto'pi sa puruSastatkAryaM svIcakAra / ___ tathaivAnekajanasaGkule mArge tailasthAlaM zirasi dhRtvA sApekSayogaH apatitatailabinduH samAgataH / tadvanmuniH anekasukhaduHkhavyAkule bhave'pi svasiddhayarthI pramAdarahitaH pravartate / punaH dRSTAntayati yathA - vivecana - bhavathI bhaya pAmelA muni saMsAra taravAnA upAyomAM kevA ane keTalA sAvadha thaIne varte che? te samajAvavA mATe sUtrakAra A gALAmAM be daSTAnta ApIne samajAve che. koI eka suMdara lakSaNothI yukta puruSa che. sulakSaNopeta hovAthI sajana manuSya che. paraMtu tenA upara koI vyaktio dvArA khoTo AkSepa thavAthI athavA khoTI rIte gunho lAgu paDavAthI rAjA vaDe phAMsInI sajA pharamAvAI che. tyAre sabhAnA loko vaDe "A puruSane phAMsInI sajA na thAya" te mATe rAjAne vinaMti karAI. tyAre rAjA vaDe AvA prakAranuM nivedana karAyuM ke A puruSa jo telathI bharapUra bharelo moTo thALa mAthA upara dhAraNa karIne, AkhA nagaranA cAra rastAmAM thaIne, nAcanArA manuSyo aneka prakAranAM nATaka karatA 1. ahIM mUlapAThamAM kSattvi hovuM joIe. 2. sottena ne badale koI koI pratamAM satyottera pATha paNa che. tethI "te puruSa vaDe sAcI vAta kahevAya chate rAjA vaDe AvuM nivedana karAyuM. Avo artha paNa thaI zake che." Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavodvegaaSTaka - 22 635 hoya ane aneka prakAranAM vAjIMtro vAgatAM hoya tyAre te nRtya ane saMgIta tarapha lalacAyA vinA te tarapha joyA vinA eka paNa telanuM biMdu na paDe te rIte sarva rastAomAM pheravIne pAcho ahIM lavAya to ja huM tene nahIM mAruM, phAMsI nahIM ApuM. jo telanuM eka paNa biMdu nIce paDaze to A puruSanuM te ja samaye tyAM ja mRtyu karAze. cAre tarapha ghaNuM nRtya cAlatuM hoya, viziSTa saMgIta vAgatuM hoya, aneka prakAranAM vAjIMtro vAgatAM hoya tenI sAthe mAthA upara telano pUrNa bharelo thALa laIne zaheranA mukhya mukhya traNa-cAra rastA bhegA thatA hoya tyAM thaIne bahAra nIkaLIne samasta nagarane pradakSiNA ApIne telanuM eka paNa biMdu pADyA vinA jo A puruSa pAcho Avaze to ja huM tenI phAMsI mApha karIza. AvuM rAjAe kaDaka nivedana karyuM to paNa jIvavAnI IcchA ane AzAvALA te puruSe ghaNI ja sAvadhAnIpUrvaka te kArya svIkAryuM ane rAjAe jema kahyuM hatuM tevI ja rIte aneka mANasothI bharapUra bharelA, cAre tarapha jovA mATe mANasonI ghaNI ja bhIDa jAmI che tevA mArgo upara thaIne telano thALa mAthA upara barAbara dhAraNa karIne mana-vacana ane kAyAnA ema traNe yoganI paraspara atyaMta ekatA karavA pUrvaka telanuM eka paNa biMdu na paDe te rIte nagaranI pradakSiNA karIne pAcho Avyo ane phAMsI na thaI. mRtyumAMthI bacI gayo. A puruSa jIvavAnI IcchAthI ane maraNanA bhayathI AvI kaDaka paristhitimAMthI keTalI keTalI sAvadhAnIthI cAlyo haze ke jenA kAraNe telanuM ekabiMdu paNa nIce na paDyuM. te ja rIte sAMsArika aneka prakAranAM sukha ane duHkhathI bharapUra bharelA A saMsAramAM paNa potAnA AtmAnuM kalyANa sAdhavAnA arthI arthAt muktinI prAptinA arthI evA A muni paNa AtmasAdhanAnA kAryamAM pramAda rahita thaIne mana-vacana-kAyAnA yoganI ekatA karIne pravRtti kare che. bhavathI udvega pAmelA muni AtmakalyANa sAdhavAmAM kevA apramatta hoya che? te vAta A eka udAharaNathI samajAvI che. have A ja vAta bIjA eka udAharaNathI paNa samajAve che. svayaMvare kanyApariNayanArthI rAdhAvedhodyataH sthiropayogayogatayA laghulAghavikaH sthiracitto bhavati / tathA muniH bhavabhItaH saMsArasaMsaraNaguNAvaraNAdimahAduHkhAd bhItaH kriyAsu samitiguptikaraNasaptaticaraNasaptatirUpAsu ananyacittaH bhavati / anyatra - aparabhAve cittaM - mano yasya sa ananyacittaH syAt ekAgramAnaso bhavati / uktaJca - gAIjjatA surasuMdarIhiM, vAijjaMtA vi vINamAIhiM / taha vi hu samasabbhAvA, ciTTheti muNI mahAbhAgA // 1 // Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra pavvayasilAyalagayA, bhAvasiehiM kaDuaphAsehiM / ujjalaveyaNapattA, samacittA huMti niggaMthA // 2 // AmisaluddheNa vaNe, sIheNa ya dADhavakkasaMgahiA / tahavi hu samAhipattA, saMvarajuttA muNivariMdA // 3 // // 6 // rAdhAvedha sAdhavAmAM jema puruSa udyamazIla hoya che tema muni AtmasAdhanAmAM sthiracittavALA thaIne udyamazIla hoya che. bhUtakALamAM rAjAonI kanyAono svayaMvara racAto hato, rAjA potAnI rAjakuMvarI mATe yogya baliSTha vararAjAnI prApti mATe svayaMvara racatA hatA, tamAma rAjakuMvarone AmaMtraNa ApatA, badhA ja AvelA rAjakuMvaro yathAsthAne besatA, jAherAta karavAmAM AvatI ke je rAdhAvedha sAdhaze tene A kanyA paraNAvavAmAM Avaze. AvA prakAranA svayaMvaramAM kanyAne paraNavA mATe Atura eka eka rAjakuMvara rAdhAvedhane sAdhavAmAM udyamazIla banatA, atizaya sthira upayogavALA ane atizaya sthira yogavALA thaIne laghulAghavikI kaLAyukta thaIne (eTale ke badhAM ja Tenzano choDI daIne atyanta haLavAmAM haLavA thaIne) sthiracittavALA te rAjakuMvara rAdhavedha sAdhavAvALA banatA. nIce tela bhareluM moTuM karAyuM hoya, tenI barAbara vacce ubho eka staMbha karavAmAM Ave, te staMbha upara kaMIka UMce cAra jamaNI bAju pharatI ane tenAthI kaMIka upara cAra DAbI bAju pharatI ATha putaLIo goThavavAmAM AvatI, te AThe pataLIonI upara ubhI eka moTI putaLI (ke jenuM nAma rAdhA pADavAmAM AvatuM evI putaLI) goThavavAmAM AvatI. rAdhAvedha karanArA puruSe upara jovAnuM nahIM, nIce telanA kaDAyAmAM ja jovAnuM ane te kaDAyAmAM cAra jamaNI bAju ane cAra DAbI bAju vegathI pharatI ATha putaLIonuM ane uparanI rAdhAnuM pratibiMba mAtra dekhAya te rIte ubhA rahIne nIce joIne uparanI bAju bANa evI rIte choDavAnuM ke jamaNI-DAbI vegathI pharatI putaLIo vacce thaI te bANa nIkaLe ane navamI rAdhA nAmanI putaLInI jamaNI athavA DAbI (ema nakkI karelI eka) AMkhane vadhe tenuM nAma rAdhAvedha kahevAya che. jamaNI-DAbI bAju vegathI pharatI cAra cAra putaLIonI vacce thaIne nIce jotAM bANa mAravuM ane te ATha pharatI putaLIonI vaccethI bANa kADhavuM tathA navamI putaLInI barAbara AMkha viMdhavI A kAma keTaluM kaparuM che? ekAgrapaNe upayoga hoya, mana-vacanakAyAnI paNa ekAgratA-tanmayatA hoya to ja koIka bahAdura puruSa ja sthira cittavALo thaIne A kAma karI zake, sAmAnya mANasanuM A kAma nathI, tenI jema bhavathI bhaya pAmelA Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka-22 637 muni paNa saMsAramAM ahIMtahIM bhaTakavAthI-janmamaraNanI jaMjALathI kaMTALelA ane AtmAnA zuddha-nirmaLa guNonuM AcchAdana karanArA karmonA udayarUpa audayikabhAvamaya mahAduHkhathI bhayabhIta thayelA muni dharmakriyAomAM eTale ke pAMca samiti pALavAmAM, traNa gupti sAcavavAmAM, caraNasittarI ane karaNasittarInA 70-70 bhedonuM pAlana karavA svarUpa AtmakalyANakAraka dharmakriyAomAM ananya cittavALA (ekAgracittavALA) bane che. je mahAtmA puruSanuM citta AtmatattvanI sAdhanA vinAnA bIjA koI anya bhAvamAM nathI te mahAtmAne ananya cittavALA kahevAya che. sArAMza ke AtmatattvanI siddhi karI Ape evI dharmakriyAomAM ane ratnatrayInI ArAdhanAmAM ja bhavathI bhIta muni ekAgra-cittavALA thAya che. anya zAstromAM kahyuM che ke - devAMganAo gAyana gAtI hoya athavA nRtya karatI hoya) ane vINA vagere vAjIMtro vAgatAM hoya to paNa (mohano vijaya karanArA) mahAbhAgyazALI munio samabhAvayukta cittavALA hoya che. gAnatAna ane nRtyamAM aMjAtA nathI. //1 parvatanI zilAnA taTa upara beThelA nircastha mahAmunio du:khadAyI sparzavALI ThaMDI ke duHkhadAyI sparzavALA ThaMDA pavana vaDe tIvra vedanA pAmatA hovA chatAM paramArthathI ujajvala hovAnA kAraNe samacittavALA rahe che. rA. araNyamAM kAussagga dhyAnamAM rahelA nirjhantha munio mAMsamAM lolupI evA siMha vaDe dADhanI vacce pakaDAyA hoya, dADhathI zarIranA TukaDe TukaDA karIne siMha khAto hoya to paNa samAdhi bhAvane pAmelA te munio saMvarabhAvayukta thaIne rahe che paNa kaSAyane AdhIna thaIne AzravabhAvamAM jatA nathI. tevA do. kathamIdRgvipAke nirbhayA nirgranthAH ? ityupadizannAha - viSaM viSasya vahnazca vahnireva yadauSadham / tatsatyaM bhavabhItAnAmupasarge'pi yanna bhIH // 7 // gAthArtha - viSanuM auSadha viSa ane agninuM auSadha agni AvI je lokaprasiddhi che te kharekhara satya che. kAraNa ke bhavathI bhaya pAmelA mahAtmAone upasarga Ave to paNa bhaya hoto nathI. liNA TIkA :- "viSe viSa0 rUti'' yathA zat viSArja viSI mauSadhuM viSameva karoti, yathA sarpadaSTaH nimbAdicarvaNe na bibheti / athavA kazcit agnidagdhaH Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra punarapi agnidAhapIDAvAraNAya punaH agnitApamaGgIkaroti iti / tatsatyaM yatyasmAtkAraNAt bhavabhItAnAM munInAmupasarge'pi bhayaM na / karmakSapaNodyatasya upasarge bahukarmakSapaNatvaM manvAnaH sAdhuH tadudayaM vedayan na bhayavAn bhavati / sAdhyakAryasya niSpadyamAnatvAd iti // 7 // vivecana :- A saMsAramAM viSanuM auSadha viSa hoya che. jemake lIMbaDo kaDavo ja hoya che. tenuM bhojana koI manuSyane ISTa nathI. to paNa jene sarpadaMza thayo hoya tenuM viSa utAravA lIMbaDo ja khavarAvavAmAM Ave che tethI sarpanA viSanuM mAraka lIMbaDAnuM viSa che. tethI lIMbaDo kaDavo hovA chatAM, na bhAvato hovA chatAM paNa jyAre sarpadaMza thayela hoya tyAre lIMbaDAnA viSanuM pAna karavAmAM kaMI bhaya hoto nathI. te to sarpadaMzanA viSanuM auSadha che. athavA koIka puruSa agnithI baLyo hoya to tene te agninA dAhanI pIDA dUra karavA mATe pharIthI agnino zeka ApavAmAM Ave che. arthAta agninA tApamAM jo ke bhaya che. koIne cato nathI to paNa agnidagdha hoya tene mATe hitakArI che te mATe agnidagdhane agnino zeka levAmAM auSadha hovAthI bhaya nathI. A badhA lokavyavahAra satya che. te kAraNathI upasargo Ave tyAre maraNa thavAno saMbhava hovAthI jo ke bhaya hoya che to paNa bhavathI bhaya pAmelA munio mATe upasargo e auSadharUpa hovAthI upasargonI sAme sthira rahevAmAM bhaya hoto nathI. tethI mahAtmAo atizaya sthira thAya che. sAmAnyathI viSa khAvAmAM mRtyuno bhaya, paNa sarpadagdhane lIMbaDAnuM bhakSaNa karavAmAM sarpadaMzanuM viSa cAlyuM javAnuM hovAthI bhaya nathI, sAmAnyathI agnino zeka levAmAM tApa sahana na thavAthI bhaya che to paNa agnithI dagdha jIvane agninA dAhano tApa maTADanAra hovAthI te zeka levAmAM bhaya nathI. A ja pramANe upasargo Ave tyAre mRtyu thavAno saMbhava hovAthI bhaya che to paNa saMsArathI bhayabhIta thayelA jIvone upasargo e saMsAra maTADanAra hovAthI upasargakAle bhaya nathI. kAraNa ke karmono nAza karavA mATe udyamazIla thayelA puruSane upasargo Ave to paNa tenAthI karmono kSaya thAya che tema mAnatA munimahAtmA te upasarganA udayane (upasargakAle pIDAne) anubhavatA hovA chatAM paNa sAdhya siddha thatuM hovAthI bhayabhIta thatA nathI. vartamAnakAlanuM eka udAharaNa laIe ke oparezana karAvavAmAM ke DresIMga karAvavAmAM pIDA thatI hovAthI bhaya hoya che. to paNa roganI pIDAthI bhayabhIta thayelA jIvone oparezana karAvavAmAM ke DresIMga karAvavAmAM roga maTavArUpa sAdhya siddha thatuM hovAthI jarA paNa bhaya Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavodvegaaSTaka - 22 639 nathI. hoMze hoMze samayasara oparezana mATe ane DresIMga karAvavA mATe jIva taiyAra thaI jAya che. te oparezana ke DresIMga kadAca sahana na thAya to cIsa paDI jAya che, paNa bhaya hoto nathI. tema upasargakAle jIvane karmakSaya rUpa sAdhyanI siddhi dekhAya che. mATe bhavabhIta mahAtmAone upasargakAle bhaya nathI. IInA sthairyaM bhavabhayAdeva, vyavahAre munirvrajet / svAtmArAmasamAdhau tu tadapyantarnimajjati // 8 // gAthArtha :- muni mahArAja bhavathI bhayabhIta hovAnA kAraNe ja gocarIcarcA-vihArasvAdhyAyAdi AtmatattvasAdhaka vyavahAromAM sthiratAne pAme che. vaLI AtmAnA guNorUpI bagIcAmAM pharavAnA AnaMdamAM te bhava-bhaya kyAMya DUbI jAya che, cAlyo jAya che. IIII TIkA :- dhairya mava kRti'' muni:-tattvajJAnI mavamayAt nAniovavuM:hodezAv eva vyavahAre - eSaNAdikriyApravRttau sthairyaM vrajet gacchet-labheta / svAtmArAmasamAdhau svakIyAtmArAmaH svacetanaH, tasya samAdhau - jJAnAnandAdiSu tad bhavabhayam, antarmadhye nimajjati - layIbhavati / svata eva vinazyati / AtmadhyAnalIlAlInAnAM sukhaduHkhe samAnAvasthAnAM bhayAbhAva eva bhavati / ityanena saMsArodvignaH prathamajJAnadarzanacAritrAcArAbhyAsato dRDhIkRtayogopayogasthaH svarUpAnantasyAdvAdatattvaikatvasamAdhisthaH sarvatra samAvastho bhavati / "mokSe bhave ca sarvatra niHspRho munisattamaH" iti / evaM svarUpalInasamAdhimagnAnAM nirbhayatvamiti vastusvarUpAvadhAraNena vibhAvotpannakarmodayalakSaNe saMsAre parasaMyogasambhave AtmasattAbhinne nirvedaH kAryaH / // 8 // // iti vyAkhyAtaM bhavodvegASTakam // vivecana :- jema cora, luMTArA ane halakA mANasonA trAsathI eka gAmamAM rahetA mANasane ghaNo ja bhaya hoya tyAre te gAma choDIne bIjA gAmamAM rahevA jAya tyAM keTalIka anukULatAo na hoya to paNa prathamanA gAmathI bhayabhIta thayelAne anya gAmanI muzkelIono bhaya satAvato nathI. tema tattvajJAnI evA munimahAtmA naraka-nigodamAM zArIrika ane mAnasika aneka duHkho hovAthI tathA tiryaMcanA bhavamAM parAdhInatA, aspaSTavAcA, aspaSTazravaNa ItyAdi duHkho hovAthI ane manuSyanA bhavamAM paNa mAnahAni, dhanahAni, paraspara Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavodvegaaSTaka - 22 zAnasAra kauTumbika-kleza, mArAmArI, zarIranA rogo ItyAdi aneka duHkho hovAthI udvega pAmelA hoya che. A rIte cAre gatirUpa bhavathI bhaya pAmelA hovAthI eSaNAdi kArya karavAmAM (gocarIcaryA karavAmAM, vihArAdi karavAmAM, kezalocAdi karavAmAM, brahmacaryAdinA pAlanamAM) jarA paNa bhaya pAmatA nathI, thAkatA nathI, paNa atyanta sthira thAya che. sthiratAne prApta kare che. hoMze hoMze te te kAryamAM joDAya che. 640 tathA potAnA AtmAnA jJAna, darzana, cAritra Adi je je guNo che te guNo rUpI bagIcAmAM haravA-pharavAmAM eTale ke layalInatA prApta karavAmAM ghaNo AnaMda AnaMda thAya che. te kALe eTalI badhI aparimita sukhanI ane AnaMdanI prApti thAya che ke jemAM te bhavano bhaya tenI aMdara DUbI jAya che. A AnaMdanI aMdara pelo bhaya visarAI jAya che. cAlyo jAya che. sarvathA bhava-bhaya nAza pAmI jAya che. AtmaguNonA AnaMdanI sAthe bhavabhaya svataH ja naSTa thaI jAya che. AtmAnA guNonuM ja mAtra dhyAna karanArA ane te dhyAnanI lIlAmAM lIna banelA tathA sukhAvasthA hoya ke duHkha avasthA hoya ema banne avasthAmAM samabhAva rAkhanArA, banne kAle samAna avasthAvALA, sukhamAM rAga na karanArA ane duHkhamAM dveSa na karanArA mahAtmA puruSone svataH ja bhayano abhAva thaI jAya che. mahAAnaMdanI sAthe bhaya naSTa thaI jAya che. uparokta carcAthI samajAze ke saMsArathI udvega pAmelA eTale ke janma-jarA-maraNa roga-zoka ItyAdi apAra duHkhonI khANa tulya A saMsArathI je mahAtmA puruSa udvega pAmyA che, kaMTALyA che. jema bane tema jaldI nIkaLavAnI ja manovRtti dharAve che te mahAtmA puruSa tenA upAya rUpe sauthI prathama vItarAga paramAtmAthI praNIta zAstrono sama-dRSTi evA nigraMtha guruo pAse abhyAsa karIne samyajJAna prApta kare che. A rIte samyajJAnaguNanA ArAdhaka ane jJAnaguNanI prApti karanArA bane che. tyAra bAda vastusthiti jema jema samajAtI jAya che. tema tema kahenArA paramAtmA pratye pUjyabhAva-ahobhAva vadhato ja jAya che. tenA pratApe na samajAya tevA viSayo upara paNa paramazraddhA thatAM samyagdarzanaguNanA A mahAtmA puruSo ArAdhaka bane che ane nirmaLa samyagdarzananI prApti karanArA thAya che. tenAthI potAnuM AcaraNa sudharatAM dezivarita ane sarvaviratidharma svIkArI cAritradharmanuM paNa ArAdhana karanArA thAya che. A ratnatrayIno abhyAsa thavAthI AcarelA dharmakAryamAM mana-vacana-kAyAnA yogonI ane jJAnadazAmaya Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka- 22 641 upayoganI atizaya daDhatA vadhatAM svIkAra karAyelA yoga ane upayogamAM atyanta sthira rahenArA bane che. A rIte AtmatattvanuM pAramArthika je anaMta guNamaya svarUpa che tenI sAthe syAdvAdazailIthI tAttvika ekatA thavA svarUpa samabhAvadazAmAM A mahAtmA sthira thAya che. Ama karatAM te mahApuruSa sarvaThekANe samabhAvavALA bane che. bhavathI bhaya pAmIne ugI banelA, AtmaguNonI ramaNatAmAM lIna banelA, ratnatrayInA abhyAsathI sthira yoga-upayogavALA, AtmAnA svarUpAtmaka anaMta guNonI sAthe tAtvika ekatAne pAmelA A mahAtmA sarva bhAvo upara rAga-dveSa vinAnA thaIne samabhAvavALA bane che. zAstromAM kahyuM che ke sarvottama evA A munine mokSa hoya ke bhava hoya ane pratye nispRhatA hoya che. muktino rAga ke bhavano dveSa hoto nathI. keTalI UMcI dazA? muktino paNa rAga nahIM. A vAta kaMI sAmAnya nathI. AvI utkRSTa samAvasthAvALA A munio hoya che. A pramANe svarUpamAM lIna thayelA, samAdhimAM ja masta banelA mahAtmAone ja sAcI nirbhayatA hoya che. AvA prakAranuM AtmatattvanuM pAramArthika svarUpa che ema jANIne teno yathArtha nirNaya karavA pUrvaka AtmArthI jIve saMsAra upara nirvedI banavuM joIe. vibhAvadazAthI utpanna thayelAM eTale ke vibhAvadazAnA kAraNe baMdhAyelAM je karmo, tenA udayasvarUpa A saMsAra che tathA paradravyanA saMyogathI prApta thayelo A saMsAra che tathA cAragati rUpa A saMsAra AtmatattvanI sattAthI sarvathA bhinna che. kAraNa ke AtmAnA jJAnAdi je guNo che te AtmatattvanI sattA che ane sukha-duHkhanA sAdhanabhUta cAragatinI prApti te saMsAra che mATe AvA saMsAra upara tattvajJa AtmAe nirvedI banavuM joIe. | || A pramANe bAvIsamA bhavoDhegASTakanuM varNana samApta thayuM Il8 = bAvIsamuM bhavogaaSTaka samApta Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380 001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 jJAnasAra | // atha trayoviMzatitamaM lokasaJjAtyAgASTakam // atha nirvedI jIvaH mokSasAdhanodyamavartI lokasaJjayA na muhyati / lokasajJA hi dharmasAdhanavyAghAtakarI AptaistyAjyA, iti tadupadezarUpaM lokasaJjAtyAgASTakaM vistAryate / lokaH aSTavidhaH-nAmalokaH zabdAlAparUpaH, sthApanAlokaH akSaralokanAliyantranyAsarUpaH, rUpyarUpijIvAjIvAtmakaH dravyalokaH, urdhvAdhastiryaglakSaNaH kSetralokaH / samayAvalyAdikAlaparimANalakSaNaH kAlalokaH / naranArakAdicaturgatirUpaH bhavalokaH, audayikAdibhAvapariNAmaH bhAvalokaH, dravyaguNaparyAyapariNamanarUpaH paryavalokaH, idaM ca sarvamapi Avazyakaniyuktito (gAthA 1057) jJeyam / athavA-dravyalokaH saMsArarUpaH, aprazastabhAvalokaH parabhAvakatvajIvasamUhaH, atra bhavalokAprazastabhAvalokasya sajJA tyAjyA / lokasaJjJA ca nayasaptakena dharmArthibhiH pariharaNIyA / vivecana - je AtmA saMsArathI nirveda pAmelo hoya arthAt kaMTALelo hoya, sAMsArika sukhone paNa baMdhana samajIne tenA tyAganI ja bhAvanAvALo hoya, potAnA AtmAne karmonA baMdhanamAMthI choDAvIne mokSanI ja sAdhanA karavAmAM atizaya udyamazIla hoya te AtmA lokasaMjJA dvArA mohAlva thato nathI. kAraNa ke anAdi kALanI A lokasaMjJA dharmatattva sAdhavAmAM vyAghAta (vipna) karanArI che, ema teo jANe che. te kAraNathI Apta puruSo vaDe A lokasaMjJA tajavAlAyaka kahevAyelI che. A kAraNathI teno upadeza ApavA rUpe lokasaMjJAtyAgASTaka nAmarnu bhA tyA ve upAya che. loka ATha prakArano che. te Avazyakaniyukti gAthA 1057 nA anusAra A pramANe nAma ThavaNA davie, khitte kAle bhave a bhAve a / pajjavaloge a tahA aTThaviho loganikkhevo // 1057 // nAma :- Mels" mevA zahano bhAda5 42po, bheTale. 3 za04thI monag ta. (2) sthApanAdo :- "als" mApA makSarIna 4531 652, 10 652 3 4 652 racanA karavI, athavA lokanAlikAnuM lokAkAzanuM) yaMtra dorIne AkRti racavI. Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 643 (3) dravyaloka - rUpI ane arUpI evA ajIva ane jIvAtmaka je loka che arthAt cha dravyAtmaka je loka che te dravyaloka. (4) kSetraloka - Urdhvaloka, adholoka ane tiskRloka rUpa je loka che te kSetraloka. (5) kAlaloka - samaya, AvalikA, kSullakabhava, zvAsocchavAsa, muhUrta, divasa-rAtri mAsa-varSa rUpa kAlanA parimANAtmaka je loka che te kALaloka. (6) bhavaloka :- manuSya-nArakI-tiryaMca ane deva Ama cAra gati rUpa je loka che te bhavaloka. bhAvaloka - audayika, lAyopathamika, kSAyika, aupathamika ane pariNAmika AvA pAMca prakArano bhAvAtmaka je loka che te bhAvaloka. paryAvaloka - dravyonuM guNAdimAM pariNamana thavuM te paryAvaloka eTale ke paryAyAtmaka loka kahevAya che. A sarva varNana Avazyakaniyukti gAthA 1057 mAMthI samajavuM. tathA zrI vizeSAvazyakabhASyanI aMdara gAthA 195 mAM dravyalokanuM, 197 mAM kSetralokanuM, 198 mAM kAlalokanuM, 199 mAM bhavalokanuM, 200 mAM bhAvalokanuM ane 202 mAM paryAyalokanuM varNana che. tyAMthI paNa joI levA vinaMti che athavA janma-jarA-maraNa-roga-zokAdimaya je saMsAra che ane nara-nArakAdinA bhavasvarUpa je saMsAra che te dravyaloka samajavo. tathA audayikAdi pAMca bhAvomAMthI parabhAvanI sAthe ekatArUpa je mohAlva evo audayika bhAvavALo jIvasamUha che te aprazasta bhAvaloka jANavo. ahIM nara-nArakAdi rUpe cAra gatimaya je bhavaloka che te ane vibhAvadazAnI sAthe aikyatAvALo jIvasamUharUpa je aprazasta bhAvaloka che A banne A jIve tyajavAlAyaka che. arthAt tyAjya che. kAraNa ke je bhavaloka che te karmono audayikabhAva che eTale ke vibhAvadazA che ane aprazasta evo je bhAvaloka che te vibhAvadazAnI sAthe ekatArUpa hovAthI navA karmabaMdhano hetu che. mATe A banne lokanI saMjJA tyAjya che. A lokasaMjJA dharmArthI AtmAoe sAta nayothI vicArIne dUrathI ja tyajavA lAyaka che. te sAta nayothI lokasaMjJA A pramANe che - (1) naigamanaya :- lokasaMjJAnA nimittabhUta sukhazayA vagere je sAdhano che. tenA kAraNabhUta mazarU vagerene sukhasAdhana mAnavuM te naigamanayathI lokasaMjJA jANavI. Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 jJAnasAra lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 (2) saMgrahanaya - lokasaMjJAnA kAraNabhUta sukhazayA vagere je sAdhano che te saMgrahAyathI lokasaMjJA che. vyavahAranaya :- sAdhanomAM karAtI pravRtti te vyavahAranayathI lokasaMjJA che. (4) jusUtranaya :- ukta pravRtti karatA AtmAno je adhyavasAya te RjusUtranayathI lokasaMjJA che. (5) zabdanaya :- lokasaMjJApariNata cetanA pariNAma e zabdanayathI lokasaMjJA che. (6) samabhirUDhanaya - ukta pariNAmamAM AtmAnI sthiratA te samabhirUDhanayathI lokasaMjJA che. (7) evaMbhUtanaya :- ukta pariNAmamAM tAdAsyathI pariNata AtmA te evabhUtanayathI lokasaMjJA jANavI. prAptaH SaSThaM guNasthAnaM, bhavadurgAdrilaGghanam / lokasajJArato na syAd munirlokottarasthitiH // 1 // gAthArtha :- saMsAra rUpI viSama parvatanuM ullaMghana karavA rUpa evuM chaThuM guNasthAnaka pAmelA ane lokottara maryAdAmAM rahelA muni "lokoe karyuM te karavuM, paNa zAstrArtha na vicAravo" AvA prakAranI lokasaMjJAmAM prItivALA banatA nathI. tenA TIkA :- "prApta ti" muni -saMyamI Azrarvavarata:, pachaM-sarvaviratinnakSa pramattAkhyaM (guNasthAnaM) prAptaH muniH lokasaMjJA-lokaiH kRtaM tat kartavyaM gatAnugatikatAnItistatra rata:-rAgI gRhItagrahaH na syAt / lokaiH kRtaM tadeva karaNIyamiti matiM nivArya AtmasAdhanopAyarataH syAt / kimbhUtaM SaSThaM guNasthAnam ? bhavaH-saMsAraH sa eva durgAdriH-viSamaparvataH, tasya laGghanam / kiMviziSTo muniH ? lokottarasthiti:lokAtItamaryAdayA sthitaH / loko hi viSayAbhilASI, munirniSkAmaH / lokaH pudgalasampajjyeSThatvamAnI munirjJAnAdisampadA zreSThaH / ataH kila kiM lokasaJjayA teSAm ? e vivecana - saMsAranA sarvathA tyAgI banelA muni-mahAtmA lokasaMjJAmAM Asakta banatA nathI. je muni-mahArAjA saMyamI banelA che sarva prakAranA AzravothI je viramelA che, Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 645 pramatta saMyata nAmanA chaThThA guNasthAnakane je pAmelA che AvI uccasthitimAM AvelA munimahArAjA "loko vaDe je karAyuM hoya te saghaLuM karavA jevuM che AvA prakAranI "pIche se calI AtI hai" AvI lokoktine anusaranArI gatAnugatikatAvALI paraMparAnI je nIti che temAM rAgI banatA nathI. tevI paraMparAnA AgrahI banatA nathI. "lokoe je karyuM te ja karavuM joIe" AvI mithyAbuddhine nivArIne AtmatattvanA paramArthane sAdhavAmAM ja udyamazIla ane tenA ja upAyomAM lIna bane che. muni-mahArAjA je chaThThA guNasthAkane pAmelA che te chaThThu guNasthAnaka kevuM che ? A je bhava che te saMsAra, te saMsAra kevo che ? mahAviSama parvatatulya, jema ghaNo UMco-nIco eTale ke ghaNA caDAva-utAravALo parvata oLaMgavo duSkara che. tema A saMsAra paNa oLaMgavo ghaNo ja duSkara che. chatAM pramattasaMyata nAmanuM chaThThu guNasthAnaka A saMsArathI jIvane pAra utAre che tethI chaThThuM guNasthAnaka saMsAra rUpI viSama-parvatane ullaMghana karAvanAruM che. saMsArathI pAra utArI jIvane mukti apAvanAra che. chaThThuM guNasthAnaka prApta karIne bhava rUpI parvatane oLaMganArA muni kevA che ? te vAta jaNAve che ke - A muni lokottara sthitivALA che. eTale ke lokAtIta maryAdAthI vartanArA hoya che. loko je kare tene karanArA hotA nathI. kAraNa ke saMsArI loko pAMca IndriyonA viSayonA abhilASI hoya che. Indriya-janya sukha kema maLe ? tenI ja abhilASA teone hoya che ane muni-mahArAjA to niSkAmI hoya che. kAmanA (IcchA) vinAnA hoya che. tethI jo lokonI IcchAne anusare to pAMca IndriyonA viSayo kema vadhAre prApta thAya ? tevuM ja vartana karavuM paDe, dorA-dhAgA-maMtra-taMtra jaDIbuTTI ItyAdi upAyomAM joDAvuM paDe, je munipaNAmAM ucita nathI tathA saMsArI loko paudgalika saMpattithI ja (dhanya-dhAnya, sonuM-rUpuM ane sthAvara milkata vaDe ja) jIvano vikAsa thayo ema mAne che. bAhya saMpatti vaDe ja moTAI mAne che. jyAre muni-mahArAjAo jJAnasaMpatti vaDe AtmAno vikAsa thAya che ane te ja zreSTha vikAsa che. Ama mAne che. A rIte banneno rAha pUrva-pazcimanI jema atyanta bhinna che tethI te muni-mahAtmAone AvI bhautika sukhanA prayojanavALI lokasaMjJA vaDe zuM kAma che ? arthAt kaMI ja jarUra nathI. AvI bhautika saMpatti to teonA bhUtakAlIna gharamAM hatI ja, tene asAra ane tuccha samajIne to tyAgI banyA che mATe teone AvI paudgalika saMpattinI mahattA kema hoya ? arthAt tenI mahattA hotI nathI. paNa jJAnAdi guNonI saMpattithI mahAnapaNuM mAne che. IIII Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 jJAnasAra yathA cintAmaNiM datte, baTharo badarIphalaiH / hahA jahAti saddharmaM, tathaiva janaraJjanaiH // 2 // gAthArtha :- jema mUrNa manuSya boraphaLa levA mATe bora vecanArane ciMtAmaNi ratna ApI de che tema lokaprazaMsA AdinI IcchAthI mUrkha manuSya uttama dharmane tyajI de che. rA TIkA - "yathA cintAmiimati" yathA-cena prajare zat va8:-pUrva: badarIphalaiH cintAmaNiM datte, tathaiva mUDhaH janaraJjanaiH-lokazlAghAbhilASaiH saddharma -dravyAcaraNatattvAnubhavalakSaNaM, hahA iti khede jahAti-tyajati, ityanena jinabhaktizrutazravaNAhAratyAgAdikaM yazaH-pUjAdinA hArayati / uktaJca - tvattaH suduSprApamidaM mayAptaM, ratnatrayaM bhUribhavabhrameNa / pramAdanidrAvazato gataM tat, kasyAgrato nAyaka ! pUtkaromi // vairAgyaraGgaH paravaJcanAya, dharmopadezo janaraJjanAya / vAdAya vidyAdhyayanaM ca me'bhUt, kiyad bruve hAsyakaraM svamIza ! // (ratnAvaraparzeviMzati mAthA 8-1) rA. vivecana : - jema koI buddhihIna manuSya bora vecAtAM le ane tenI kiMmatamAM ciMtAmaNi ratna ApI de to tenAthI te mUrkha ja kahevAya, kAraNa ke boranI kiMmata kyAM ? ane ciMtAmaNi ratnanI kiMmata kyAM? ciMtAmaNi ratna ghaNuM ja kiMmatI che. te pharIthI maLavuM paNa muzkela che. jyAre bora to tuccha vastu che. tenI kiMmata to be-pAMca rUpiyA mAtra che. AvuM kAma karanAra jema mUrkha kahevAya che tema mUDha manuSya (mohAlva manuSya) janaraMjana mATe uttama dharmano tyAga kare che, khedanI vAta che ke dharmanuM kareluM bAhya AcaraNa (pUjA-sAmAyikapratikramaNa-tIrthayAtrA-upavAsAdi tapa vagere suMdara dharmAcaraNa) tathA tattvAnubhava (suMdara zAstrAbhyAsa, dharmopadeza, zravaNa-manana) jevAM uttama kAryo kare che ane manamAM loko mane sAro kahe, loko mArI prazaMsA kare, evI tIvra IcchAo rAkhe che. eTale sadharmanuM phaLa je karmanirjarA che te phaLa AtmazlAghA Adi IcchavAnA kAraNe khoI bese che. eTale ke hArI jAya che. A rIte jinezvara prabhunI bhakti, zAstrazravaNa ane AhAratyAga vagere uttama dharmanAM kAryo karIne yaza ane pUjA Adi IcchavA dvArA karmanirjarA rUpa phaLane hArI jAya che. ratnAkara paccIsImAM gAthA 8-9 mAM kahyuM che ke - ghaNA ghaNA bhavabhramaNa vaDe paNa atizaya duSmApya evI A ratnatrayInI sAdhanA Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 647 ApanI pAsethI mArA vaDe prApta karAI che. paNa nidrA ane pramAdanA vazathI te ratnatrayI huM hArI gayo chuM. he prabhu ! huM A mArI hAranA pokAra konI pAse karuM ? huM konI pAse jaIne rahuM ? meM lokone chetaravA mATe vairAgyanA raMgo dharyA, lokone khuzI khuzI karavA mATe dharmopadeza Apyo, vAdavivAda karavA mATe vidyA bhaNyo, he prabhu ! hAMsI upaje evuM mAruM AvuM AcaraNa keTaluM kahuM ? hAMsIpAtra evA mArA AcaraNanI koI sImA nathI. bhamatAM mahAsAgare, pAmyo pasAye ApanA / je jJAnadarzanacaraNarUpI, ratnatraya duSkara ghaNA // te paNa gayA paramAdanA vazathI, prabhu kahuM chuM kharuM / konI kane kiratAra, A pokAra huM jaIne karuM // 8 // ThagavA vibhu A vizvane, vairAgyanA raMgo dharyA / ne dharmanA upadeza, raMjana lokane karavA karyA // vidyA bhaNyo huM vAda mATe, keTalI kathanI kahuM / sAdhu thaIne bahArathI, dAMbhika aMdarathI rahyuM "lA lokasaJjJAmahAnadyAmanuzroto'nugA na ke ? / pratizroto'nugastveko, rAjahaMso mahAmuniH // 3 // (2) gAthArtha lokasaMjJA rUpI nadImAM tRNa ane kASThanI jema pravAhane anusaranArA A saMsAramAM koNa nathI hotA ? arthAt sarve jIvo lokasaMjJAnA pravAhane anusare che. paraMtu sAme pravAhe cAle evA to rAjahaMsanI tulya eka mahAmuni ja hoya che. IIII TIkA :- "tosabseti'' to'jJA-no rItirUpA mahAnavI, tasyA: anuzrota:-pravAha:, tasya anuzA:-anuyAyina: je 1 matti ? ane ( matti) ityarthaH / tatra pratizroto'nugaH- sanmukhapravAhacArI tu eka eva mahAmuni:-zuddhazramaNo rAjahaMso nAnya iti / tena lokarUDhirUDhA bahavo jIvAH / nirgranthastu ratnatrayasAdhanodyataH sa eva svarUpAnugAmI / uktaJca dazavaikAlike aNusoapaTTibahujaNaMmi, paDisoaladdhalakkheNaM / paDisoameva appA, dAyavvo hou kAmeNaM // Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 jJAnasAra aNusoasuho logo, paDisoo Asavo (Asamo) suvihiANaM / aNusoo saMsAro, paDisoo tassa uttAro // (dazavaikAlika cUlikA 2, gAthA ra-3) tena munirlokasaJjAnuyAyI na syAt // 3 // vivecana - lokasaMjJA eTale ke lokonI nIti-rIti mujaba vartavuM, loko kahe tema cAlavuM, lokonI IcchAne anusaravuM, loko khuzI varasAve tevo vyavahAra karavo. A lokasaMjJA e eka moTI nadI che. lokapravAha rUpa mahAnadInA pravAhane anusaranArA koNa nathI thayA? jema ghAsa-lAkaDAM kAgaLa ItyAdi padArtho jo mahAnadImAM nAkhavAmAM Ave to te sarve paNa padArtho nadInA pravAhane anusAre ja cAle che, tema sAmAnyathI sarve paNa jIvo lokanI nItirItine anusare che, koI teno sAmano karatuM nathI. aneka jIvo lokasaMjJArUpI nadInA pravAhane anusaranArA hoya che. paraMtu pratizrote - sAme pravAhe cAlanAra eTale ke pANInuM pUra dhasamasatuM je bAjuthI AvatuM hoya te pravAhanI sanmukha cAlanAra to jema eka rAjahaMsa ja hoya che tema eka mahAmuni ja - uttamazramaNa ja lokasaMjJAnA pravAhanI sAme cAlanArA hoya che. pANInA pravAhanI sAme jema rAjahaMsa cAle che tema lokasaMjJAnA pravAhanI sAme eka mahAmuni ja cAle che. sArAMza ke lokasaMjJAnI rUDhimAM ghaNA jIvo kheMcAyelA che. lokasaMjJA viSayAbhilASavALI che ane viSayAbhilASI jIvo ghaNA che. mohane choDIne viSayAbhilASa tyajIne ratnatrayInI sAdhanAmAM ja je nirgastha mahAmuni udyamazIla rahe che. te ja sAcA svarUpAnuyAyI che. dazavaikAlikasUtramAM kahyuM che ke - cAlatA lokapravAhane anusarIne kArya karanArA ghaNA loko hoya che. paraMtu saMyamanI rakSA arthe sAme pravAhe cAlavAnuM bAMdhyuM che lakSya jeNe evA munie muktiprAptinI kAmanA pUrvaka potAnA AtmAne sAmA pravAhe ja pravartAvavo joIe. pravAhane anusaravAmAM sukha mAnanAro lokasamUha hoya che. suvihita sAdhuone to IndriyonA vijayarUpa saMyamano Azrava (arthAt saMyamanuM Agamana) hoya che. athavA suvihita sAdhuone saMyamanA AzrayarUpa (AdhArarUpa) pratizrotagamana hoya che. lokapravAhane anusaravuM te saMsAra che ane sAme pravAhe cAlavuM te saMsArane pAra utAranAruM tattva che. A pramANe munimahArAjA lokasaMjJAne anusaranArA hotA nathI. III Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 649 lokamAlambya kartavyaM kRtaM bahubhireva cet / tadA mithyAdRzAM dharmo, na tyAjya: syAtkadAcana // 4 // gAthArtha :- lokasaMjJAnuM AlaMbana laIne bahu mANaso vaDe je karAyuM hoya te ja jo kartavya hota to mithyASTiono dharma kyAreya paNa tyajavA lAyaka na thAta. ll TIkA - "nokremati ve-6, yar vaMi: vRtti tat vartavya, nomartavya evaM kriyate, tadA mithyAdRzAM dharmaH kadAcana-kadApi na tyAjya: syAt / tacca bahubhiH kriyamANatvAt / svecchAcaraNo lokaH bahutaraH / yataH-anAryebhyaH AryAH stokAH, AryebhyaH jainAcArAH stokAH, jainAcAravartiSu jainapariNatipariNatAH stokAH / ato bahulokAnuyAyinA na bhavanIyamiti // 4 // vivecana - jo lokasaMjJAne ja anusaravAnuM hota ane bahu loko vaDe je karAyuM hoya te ja kartavya hota, A rIte lokAnuyAyI thaIne ja jo kArya karavAnuM hota to mithyAdRSTi AtmAono dharma kyAreya paNa tyajavA lAyaka na kahevAya. kAraNa ke traNe kAle mithyASTi jIvoe Acarelo je mithyAdharma che, te bahu jIvo vaDe AcaraNa karAyelo che. anAdi kAlathI anaMtakAla sudhI mithyAdRSTi jIvonI ja saMkhyA bahu rahI che ane bahu rahevAnI che. have jo bahamatino ja pakSa svIkAravA yogya hota to traNe kAle te ja dharma kartavya bane, kyAreya paNa teno tyAga karAya nahIM, potAnI IcchA pramANe game tema dharma karanArAonI saMkhyA sadAkAla bahu hoya che. A saMsAramAM anArya jIvo karatAM Arya jIvo alpa hoya che, AryadezamAM utpanna thayelAmAM paNa jaina AcAra pAlana karanArA jIvo thoDA hoya che ane jaina AcAra pAlana karanArAmAM paNa jainatva pariNAma pAmyuM hoya evA pariNata jainatvavALA jIvo thoDA hoya che. A kAraNathI bahujanAnuyAyitva AcaravA jevuM nathI, A bhAvArthane samajAvanAro pATha 5. upAdhyAyajI mahArAjazrIe gujarAtI kAvyarUpe banAvelA sADA traNaso gAthAnA stavanamAM paNa kahyo che. te A pramANe - koI kahe "jima bahujana cAle, tema calIe zI carcA? | mAraga mahAjana cAle bhAkhyo, tehamAM lahIe arcA re IINA te paNa bola mRSA mana dharIe, bahujanamata AdaratAM A cheha na Ave, bahula anAraya, mithyAmatamAM pharatA re ITA Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 thoDA Arya anAryajanathI, jaina AryamAM thoDA re / tehamAM paNa pariNatajana thoDA, zramaNa alpa bahu muMDA ? Ile // // 4 // zreyo'rthino hi bhUyAMso, loke lokottare na ca / stokA hi ratnavaNijaH, stokAzca svAtmasAdhakAH // 5 // jJAnasAra gAthArtha H- lokasaMbaMdhI kalyANanA (bhautika sukhanA) arthI jIvo bahu hoya che. paraMtu lokottara saMbaMdhI sukhanA arthI jIvo (AtmIya sukhanA arthI jIvo) haMmezAM thoDA ja hoya che. ratnanA vepArI jema thoDA ja hoya che tema potAnA AtmatattvanI sAdhanA karanArA jIvo haMmezAM thoDA ja hoya che. / / 5 / TIkA :- "zreyo'rthano di mUyAMsa: kRti" sro-nopravAhe ( bAhyapravAde) zreyo'rthinaH-dhanasvajanabhuvanavanatanukalyANArthinaH bhUyAMsaH pracurAH santi / ca punaH lokottare-amUrtAtmasvabhAvAvirbhAvalakSaNe pravartamAnAH na - naiveti / hIti - nizcitam, ratnAna: stoLA:| tathA -puna: svAtmasAdhajA:-sva jJAtmA, tasya sAdhaLA:nirAvarAva-niSpAAH stoA vRtti vivecana :- sukha be jAtanAM che - eka laukika ane bIjuM lokottara. jo ke laukika sukha e sukha nathI, sukhAbhAsa mAtra ja che. chatAM mohAnya jIvo tene sukha mAne che. AvA prakAranuM lokapravAhamAM manAtuM sukhAbhAsa rUpa je sukha che te dhanasaMbaMdhI, svajanasaMbaMdhI, bhuvana (bAMdhelA makAna-vAstu) saMbaMdhI, vana (khullI bhUmi-kSetra) saMbaMdhI ane zarIrasaMbaMdhI je sukha che te sukhane IcchanArA, te sukha mATe niraMtara prayatna karanArA, te sukha prApta karavA mATe aneka prakAranAM du:kho sahana karanArA jIvo A saMsAramAM pracura pramANamAM arthAt bahu ja pramANamAM hoya che. mohAnya jIvonI saMkhyA sadAkAla adhika ja hoya che. paraMtu lokottara sukha prApta karavAmAM pravartanArA jIvo pracura hotA nathI, sadAkAla thoDA ja hoya che. amUrta evA AtmAnuM ratnatrayImaya zuddha je svarUpa che teno AvirbhAva karavo arthAt te ratnatrayImaya zuddha AtmasvarUpane pragaTa karavAmAM prayatna karanArA jIvo sadA alpa ja hoya che. adhika pramANamAM saMbhavatA nathI. mohano kSaya karavAnuM IcchanArA ane te kSaya karavAmAM pravartamAna jIvo sadA alpa ja hoya che. A saMsAramAM jema karIyANAnA ane kApaDanA vepArI ghaNA ja hoya che. paraMtu ratnanA vepArIo (jhaverIo) alpa ja hoya che. tevI ja rIte sAMsArika sukha-paudgalika sukha Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 651 sAdhanArA arthAt te sukhanI pAchaLa ghelA banelA jIvo ghaNA hoya che, paraMtu potAnA AtmAnA guNonuM sukha sAdhanArA eTale ke guNo uparanAM AvaraNo dUra karIne nirAvaraNatva prApta karanArA jIvo sadA alpa ja hoya che. lokasaJjJAhatA hanta ! nIcairgamanadarzanaiH / zaMsayanti svasattyAga-marmaghAtamahAvyathAm // 6 // gAthArtha :- aphasosanI vAta che ke lokasaMjJAthI haNAyelA loko lokaprazaMsA prApta karavA mATe "dhImuM cAlavuM, nIce joIne cAlavuM, dhIre dhIre cAlavuM" ItyAdi kAryane karatA chatA pote potAnA guNo prApta karavAno sAco mArga jANe tyajI dIdho che tenI marmaghAtaka pIDA ja thaI hoya zuM? tema sUcave che. Alzll TIkA :- "navasati'' danta ta ra aa nokasa jJAhitA-snovalasaMjJAvyAnA: nIcairgamanadarzanaiH-vakrIbhUtazarIra-bhUnyastadRSTayaH gamanasya darzanaiH / svasattyAgamarmaghAtamahAvyathAM-svIyo yaH sattyAga:-jainavRttityAgaH, sa ca lokaraJjanAdhyavasAyabahulena marmaNi ghAtaM labhate / tasya ghAtasya mahAvyathAM-mahApIDAM zaMsayanti-jJApayanti / "vayaM pIDitAH" tena vakrazarIrA bhramAmaH iti zaMsayanti-kathayanti veti utprekSA / lokoktibhItityAgavanto jIvA AtmasvarUpaghAtakA iti // 6 // vivecana :- mUlagAthAmAM lakhelo "hanta'' zabda kheda arthamAM che. lokasaMjJAthI dabAyelA eTale ke loko rAjI kema rahe? ema lokone sAruM dekhADavAnI bhAvanAvALA ane AvI bhAvanAthI ja manamAM Akula-vyAkula thayelA, tathA lokonI prIti, yaza ane mAnAdi meLavavA mATe ja "nIce jotAM jotAM TyubA thaIne cAlavuM, dhIme dhIme cAlavuM, zarIra vakrIbhUta thayuM che jemAM evI rIte cAlavuM, bhUmi upara ja sthApita daSTivALA thaIne cAlavuM" ItyAdi je prakriyA lokasaMjJArUDha jIvomAM dekhAya che. te aMtara-citta malIna hovAthI kavirAja tenI unmelA kare che ke AvA jIvoe potAno-jainAcAranuM pAlana karavA rUpa je sAco AtmadharmasadAcAra hato, teno janaraMjananA adhyavasAyonI bahulatA vaDe tyAga karyo che, tenA kAraNe marmasthAnomAM ghA paDyo hoya, marmasthAno viMdhAyAM hoya tema marmasthAnanA ghAnI pIDA vyakta kare che. jANe marmasthAnamAM koIe ghA mAryo hoya ane tenAthI TyubA thaI gayA hoya tema A jIvoe potAnA sadAcArano (zuddha adhyavasAyapUrvakanI sankriyAno) je tyAga karyo che. tenA ja ghA paDyA hoya ane te ghAnI pIDA ja jANe anubhavatA hoya ema lAge che. Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 jJAnasAra "ame sadAcArono tyAga karyo" eTale "zarIre vakra banyA chIe" ane rakhaDIe chIe. kammarabhAganI pIDAne sahana karI rahyA chIe. Ama jANe sUcavatA hoya-kahetA hoya ema lAge che. AvI graMthakAranI utprekSA-kalpanA che. 652 jo huM dharmAcaraNa nahIM karuM to loko mane zuM kaheze ? evA prakAranA lokoktinA bhayathI bhogasukhono tyAga karavAvALA (paNa manathI bhogasukhone asAra samajIne tyAga nahIM karanArA), paraMtu kALAntare adhika bhogasukhonI abhilASAthI ane loko raMjita rahe te mATe vartamAnakAlIna bhogasukhono tyAga karanArA lokomAM "dhImuM cAlavuM, nIce joIne cAlavuM" ItyAdi bAhya je sadAcAra dekhAya che te mohapoSaka hovAthI mAnAdinA abhiprAyathI karAya che mATe te bAhya sadAcAra AtmasvarUpanI prApti karAvanAra to nathI, paraMtu mAna Adi maLavAnA kAraNe vibhAvadazAnI vRddhi thatAM zuddha evA AtmasvarUpano ghAtaka te sadAcAra che. mATe lokasaMjJA e dUrathI ja tyAjya che. zA AtmasAkSikasaddharmasiddhau kiM lokayAtrayA ? | tatra prasannacandrazca, bharatazca nidarzanam // 7 // gAthArtha :- potAnA AtmAnI sAkSIe ja jo uttama dharma Acaryo che to pachI lokayAtrAthI zuM ? (lokone raMjita karavAthI zuM lAbha ?) A viSayamAM prasannacaMdraRSi ane bharatamahArAjA dRSTAntasvarUpa che. IIIaa TIkA :- 'Atmati' hai uttama ! AtmasAkSi:-AtmA vasAkSi AtmasAkSikaH, sa cAsau san - zobhanaH dharmaH, tasya siddhau niSpattau lokayAtrayA kiM ? na kimapi / lokAnAM jJApanena kimityarthaH / tatra prasannacandraH / ca punaH, bharata iti nidarzanaM - dRSTAntaH / sati dravyataH kAyotsarge prasannacandrasya narakagatibandhaH / asati liGge mohakalAkelibhUtavanitAvyUhaparivRto'pi bharataH samprAptAtmasAkSikatvaikatvarUpadharmapariNataH kevalaM prApa / iti AtmasAkSiko dharmaH, dharme'dharme tau dRSTAntau / ataH AtmasAkSika eva dharmaH karaNIya iti // 7 // vivecana :- uttama AtmA ! jo potAnA AtmAnI sAkSIe ja uttamadharma siddha thayo hoya, dharma karavAmAM jo potAnA AtmAnI svAbhAvika prasannatA hoya, ane uttama dharmatattvanI siddhi thavAmAM jo potAno AtmA ja sAkSIbhUta hoya, to pachI lokayAtrAnuM zuM prayojana che ? lokone jaNAvavAnI zI jarUra che ? loko sAruM sAruM kahe, loko prazaMsA kare Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 653 evI IcchA e ja eka moTo moha che. A jIva bahArathI ja sAruM sAruM vartana karavAmAM ane aMtarazuddhi na meLavavAmAM ja vadhAre sAvadhAna che. he jIva ! jo teM zuddhi siddha karI che to tane avazya kevalajJAna ane mukti prApta thavAnI ja che. prApta karelI nirmaLa zuddha dharmanI siddhi bIjAne dekhADavAnI zuM jarUra che ? ulaTuM bIjA jIvo jo jANaze ane prazaMsA karaze to ApaNo jIva punaH mAnAdimAM Avaze ane tenAthI tAruM patana thaze, mATe he uttama jIva ! lokayAtrA vaDe saryuM, lokasaMjJAno tuM tyAga kara. jo ApaNA AtmAmAM uttama dharmanI siddhi thaI che ane temAM potAno AtmA ja sAkSI che. to pachI loyAtrA eTale ke lokone jaNAvavAnI zuM jarUra che ? kaMI jarUra nathI. A viSayamAM prasannacaMdrarAjarSi ane bharatamahArAjA ema banne udAharaNo jANavA jevAM che. (1) prasannacaMdra rAjarSie saMyama svIkAryo hato, sAdhupaNAnA liMgamAM hatA, kAyotsarganI mudrAmAM hatA, eka paga upara sthira hatA, ItyAdi rIte dravyathI eTale ke bAhyathI jANe mahAtmA hoya, mahApuruSa hoya ema loko mAne tevuM bAhyatyAgI jIvana hatuM. paraMtu mana putrarAgathI bhAInI sAthe yuddhamAM pravartatuM hatuM, tenAthI narakagatiprAyogya baMdha thayo. bAhyadRSTie A AtmA mahAdharmI che. Ama lokasaMjJAmAM jaNAya che. paNa aMtarathI te AtmA te kAle dharmo na hato. A eka udAharaNa thayuM. (2) bharata mahArAjA cha khaMDanA rAjA hatA, cakravartI hatA eTale sAdhutAnAM koI liMga na hatAM. bahArathI joIe to lokasaMjJAmAM jaNAya tevI koI dharmasAdhanA na hatI. ulaTuM moharAjAne keli karavAmAM sAdhanabhUta evI aneka strIsamUhathI parivarelA hatA. arthAt bahArathI bhogI hatA, yogI na hatA to paNa avasara prApta thatAM potAnA AtmAnA pariNAmathI ja, pote ja jANe te rIte, koI loko na samajI zake te rIte evo mohano nAza karyo ke saMsArI vezamAM ja sAdhunuM liMga na hovA chatAM kevalajJAna prApta karyuM. ahIM loko dekhI zake, loko samajI zake tevo yogIpaNAno bAhyAcAra nathI, paNa aMtarano AtmA ja tyAgI, vairAgI ane yogI banyo che. AtmA ja sAkSI che. mATe AvA prakAranA dharmathI teo kevalajJAna pAmyA. bAhyaliMgAdi nathI chatAM mohano kSaya karyo tethI AtmAnI ja sAkSIvALo dharma teomAM che. Ama parane (lokane) jaNAvavAnI kaMI jarUra nathI. AtmAnI sAkSI e ja dharma ane adharmamAM kAraNa che A vAta samajAvavA mATe bharatamahArAjA ane prasannacaMdra muninuM dRSTAnta kahyuM che. bharata mahArAjAnuM A bIjuM udAharaNa samajavuM. A kAraNathI AtmAnI sAkSIe ja dharma karavA jevo che. lokayAtrAthI A jIvane kaMI phaLa nathI. ulaTuM mAnAdi thatAM patana thavAno bhaya che. IIII Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 jJAnasAra lokasaJojjhitaH sAdhuH, parabrahmasamAdhimAn / sukhamAste gatadroha-mamatAmatsarajvaraH // 8 // gAthArtha :- lokasaMjJAnA tyAgI, parama evI jJAnadazAmAM ane AtmasamAdhimAM lInatAvALA, tathA droha, mamatA ane matsarabhAva rUpI jvara jemano cAlyo gayo che evA muni mahArAjA sukhapUrvaka rahe che. TIkA :- "tnoti' sAdhu:-paramAtmathanodyataH suvArta-titi . vAthabUta: sAdhu: ? noraMjJAti:- nojJAhitaH | punaH mUtaH ? parabrI:shuddhaatmsvruupsy samAdhiH-svAsthyaM tadvAn-tanmayaH AtmajJAnAnandamagnaH / punaH vitha mUtaH ? pati-narNa, dro-moSAza7:, mamatA-paramAveSa mAratA, matsara:ahngkaarH, eva jvaraH-tApo yasya saH / ityanena kaSAyakAluSyarahitaH svAtmArAmaH svAtmajJAnI tattvAnubhavayuktaH muniH sukhaM tiSThati / lokasaJjAtyAgena svarUpayogabhogasukhamagnA nirgranthA audayikamindriyasukhaM dahyamAnasvagRhaprakAzavanmanyante na sukhamasti // 8 // // iti vyAkhyAtaM lokasaJjJAtyAgASTakam // vivecana :- je mahAtmA parama evA AtmatattvanI sAdhanAmAM udyamazIla hoya che, te mahAtmA sadA sukhapUrvaka ja varte che, sadA sukhI ja hoya che, kyAreya duSmI hotA nathI, kevA mahAtmA hoya te sadA sukhI che? te viSaya samajAvatAM kahe che ke - (1) lokasaMjJAthI rahita-je mahAtmAe mArA upara loko vadhAre prasanna kema rahe? mArI prazaMsA kema kare? evI lokaraMjananI manovRtti jeNe tyajI dIdhI che evA mahAtmA, (2) zuddha evuM je AtmAnuM paramasvarUpa che temAM ja tanmaya rahenArA eTale ke tenuM svAthya barAbara jALavanArA, zuddhAtmasvarUpane alpa paNa bAdhA na Ave te rIte temAM ja tanmaya rahenArA, AtmAnA jJAna guNanA AnaMdamAM ja atizaya magna, (3) droha, mamatA ane matsara rUpI jvara (tAva) jeno cAlyo gayo che evA mahAtmA. ahIM droha eTale parano apakAra karavAnI manovRtti, bIjAne vadhAre nukazAna kema thAya temAM ja rAjIpaNuM te droha. mamatA eTale parabhAvamAM prIti, para evAM paudgalika dravyo upara ane para evAM jIvadravyo upara rAgabhAva te mamatA, ane matsara eTale Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 655 ahaMkAra, huM ja viziSTa chuM. Ama mAnavAthI bIjAnI moTAI sahI na zakAya te matsarabhAva, A traNa doSo che. te traNe doSo rUpI jvara (tAva) jeno cAlyo gayo che. jenA jIvanamAM AvA doSo nathI te ja mahAtmA parama sukhI che, sadA sukhI che. A pramANe droha, mamatA, matsara ItyAdi mohanA bhAvo rUpI kaSAyonI kaluSitatA jenA jIvanamAMthI cAlI gaI che tevA munimahAtmA potAnA AtmabhAvamAM ja ramanArA eTale ke potAnA AtmAnuM je Atmatattva, tenA ja jJAnamAM magna rahenArA, ane AtmatattvanA anubhavathI raMgAyelA evA muni bAhya upAdhio koI na hovAthI sadA sukhI che. mohanA vikAro rahita che, tethI sukhI che. lokasaMjJAno tyAga karela hovAthI lokaraMjana karavAnuM ke sArA dekhAvAnuM ke prazaMsA, yaza, mAna vagerenI lAlaca hovAnuM alpamAtrAe paNa jenA jIvanamAM nathI. AtmAnA zuddha svarUpano prApta thayela je yoga che, teno ja niraMtara upabhoga karavAnA sukhamAM magna rahenArA nirrantha evA munimahAtmAo puNyanA udayathI prApta thanArA IndriyasaMbaMdhI sukhane paNa "baLatA evA potAnA gharane prakAza mAnavA tulya che" Ama samajIne sukha mAnatA nathI. jema potAnuM ghara saLagatuM hoya tyAre te AgathI cotarapha prakAza prakAza lAge paNa tethI rAjI thavA jevuM kaMI nathI. kAraNa ke potAnuM ghara ja sarvathA nAza pAmI rahyuM che. tema Indriyajanya sukhathI A AtmA vadhAre vadhAre mohAndha thatAM zuddha svarUpa ane tenuM lakSya sarvathA bhulAI ja jAya che. tethI vibhAvadazAnI vRddhi thatAM svabhAvadazAno sarvathA nAza ja thaI jAya che to je sukha svabhAvadazAnuM ghAtaka hoya tene sukha ja kema kahevAya ? ane tevA sukhanI IcchA paNa kema karAya ? AvuM samajIne A mahAtmAo Indriyajanya sukhano tyAga karavApUrvaka lokasaMjJAno tyAga kare che. svabhAvasukhamAM ja magna thaIne niraMtara sukhI rahe che. A pramANe trevIsamuM lokasaMjJAtyAgASTakanuM vyAkhyAna samApta thayuM. IIII trevIsamuM lokasaMjJAtyAgASTaka samApta Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106(Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 zAstrASTaka- 24 jJAnasAra | // atha caturviMzatitamaM zAstrASTakam // atha kramAyAtaM yathArthopayogakAraNabhUtaM zAstrASTakaM prarUpyate, tatra zAstrasvarUpaM aikAntikAtyantika-nirdvandva-nirAmaya-paramAtmapadasAdhanasyAdvAdapaddhatyA yatra zAsyate tat (zAstraM ) zAsanam / na hi bhAratarAmAyaNAdayaH ihalokazikSArUpAH zAstratvavyapadezaM labhante, tathA jainAgamamapi samyagdRSTipariNatasya zuddhavaktureva mokSakAraNam, mithyAtvopahatAnAM tu bhavahetureva / uktaJca nandIsUtre, taccaivam - duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, sammattapariggahiaM sammasuaM, micchattapariggahiaM micchasuaM (nIsUtra 72-72) tathA ca pUjyaiH - sadasadavisesaNAo, bhavaheU jadicchiovalambhAo / nANaphalAbhAvAo, micchaddiTThissa aNNANaM // 115 // (zrIvizeSAvazyakabhASya gAthA 115) rUtyAra ! vivecana :- have anukramathI AveluM evuM zAstrASTaka kahevAya che. "yathArtha upayoga" (sAcuM jJAna-sAcI jJAnadazA) prApta karavAmAM zAstrASTakano abhyAsa kAraNabhUta che. zAstra kone kahevAya ? zAstra eTale zuM ? konuM raceluM zAstra kahevAya ? ItyAdi viSayo A aSTakamAM samajAvAze. je zAstra kAntika sukhavALuM, Atmattika sukhavALuM, duHkharahita kevala ekla jayAM sukha ja hoya tevuM niddhaH sukhavALuM ane dravya-bhAva ema banne prakAranA rogarahita parama evuM AtmAnuM je sthAna (muktipada) che te muktipadanuM sAdhana bane evI syAdvAdazailipUrvaka (anekAntavAdane anusAre) jyAM vAstavika tattva samajAvAya che, - yathArthapaNe vastu pratipAdana karAya che, tene ja zAstra kahevAya che. athavA tene ja zAsana kahevAya che. AvA prakAranuM zAstra athavA zAsana vItarAga sarvajJa paramAtmA zrI tIrthaMkara prabhunuM ja hoya che, paraMtu anyanuM vacana AvA prakAranA guNovALuM na hovAthI zAstra ke zAsana hoI zakatuM nathI. mahAbhArata ane rAmAyaNa vagere pUrvaRSikRta grantho e zAstra ke zAsana kahevAtA Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka- 24 657 nathI. kAraNa ke te graMthomAM "A lokamAM cAlu bhavamAM kevuM jIvana jIvavuM tenI ja mAtra zikhAmaNa rUpa arthAt lokanIti-rAjanIti-yuddhanIti vagere viSayovALI mAtra A bhavanI zikSAsvarUpa viSayonuM varNana che." paramArthata kema siddha karavuM ? AtmAne karmabaMdhanamAMthI kema mukAvavo? AtmatattvanI nirmaLatA-zuddhatA kema prApta karavI ? AvA prakAranI AtmatattvaviSayaka bAbato tevA granthomAM hotI nathI. mATe tevA granthone grantha kahevAya, paNa zAstra ke zAsana kahevAya nahI. jinezvara paramAtmA praNIta jaina Agama e AtmatattvanA viSayane samajAvanAra hovAthI zAstra kahevAya che. paraMtu te zAstra jo samyagdaSTi jIva vaDe prApta karAyuM hoya ane tenI prarUpaNA karanAra zuddhavaktA hoya to ja tene zAstra kahevAya che, paraMtu mithyAdRSTi AtmAo vaDe jo jaina Agama prApta karAyuM hoya to te pAtra ayathArtha hovAthI te kAle jaina Agamane paNa zAstra ke zAsana kahevAtuM nathI. jema dUdha e zuddha dravya hovA chatAM paNa jo sarpane pAvAmAM Ave to te zuddha dravya paNa viSa banI jAya che. tema jainAgama paNa jo mithyAdRSTi pAtramAM jAya to te mithyAzruta banI jAya che. kAraNa ke te jIvanI yathArthadaSTi na hovAthI te zruta saMsAranI vRddhinuM ja kAraNa bane che, paNa muktinuM kAraNa banatuM nathI. A bAbata naMdIsUtramAM A pramANe kahI che. "dvAdazAMga gaNipiTaka zAstra samyagdaSTi jIva vaDe jo svIkArAyuM hoya to ja samyaphyuta che paNa jo mithyAdaSTi jIva vaDe svIkArAyuM hoya to te mithyAzruta che. naMdIsUtra 71-72 / pUjyazrI jinabhadramaNikSamAzramaNajIe vizeSAvazyakabhASya gAthA 115 mAM kahyuM che ke satu ane asatanI vizeSatA na hovAthI, bhavahetu hovAthI, yadacchopalaMbha hovAthI (potAnI IcchA pramANe zAstronA artho te jIva karato hovAthI) ane jJAnaphaLano abhAva hovAthI mithyAdRSTi jIvanuM je jJAna te ajJAna che." (1) sarve paNa padArtho svadravya, svakSetra, svakAla ane svabhAvathI sat che ane paradravya, parakSetra, parakAla ane parabhAvathI asat che. tene badale mithyAdRSTi jIvo sarvathA sat athavA sarvathA asat mAne che. mATe tenuM jJAna ajJAna che. (2) jema jema bhaNe che tema tema mAna-mAyAdi kaSAyo ja vadhe che. ahaMkArAdi kaSAyo karavA vaDe tenuM jJAna saMsAravRddhinuM ja kAraNa bane che. mATe paNa tenuM jJAna ajJAna che. Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 zAsrASTaka-24 jJAnasAra (3) zAstranI paMktionA artha marajI mujaba kare che. pote mAnelA artha tarapha ja paMktine kheMcI jAya che. apekSApUrvaka lakhAyelAM vAkyone ekAnta arthamAM laI jAya che. mATe paNa tenuM jJAna ajJAna che. (4) jJAna bhaNyA pachI tenA phala rUpe bAhyajIvanamAM viSayono tyAga ane atyaMtara jIvanamAM kaSAyono tyAga karavApUrvakano vairAgya prApta thavo joIe paNa mithyArdaSTi jIvamAM AvA phaLano abhAva che mATe tenuM jJAna te ajJAna che. Ama mithyArdaSTimAM AveluM jainAgama paNa uparokta cAra kAraNosara mithyAzruta che. sabhyazruta nathI mATe zAstra kahevAtuM nathI. (1) jenA kartA samyagdaSTi hoya te vyavahAranayathI sabhyazruta. jemake dvAdazAMgI tathA zrI jinabhadragaNijI, zrI umAsvAtijI, zrI haribhadrasUrijI, kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI, pUjya u. zrI yazovijayajI ma. jevA samyagdaSTi AtmAonuM raceluM zruta te vyavahAranayathI sabhyazruta jANavuM. (2) jenA kartA mithyAdRSTi, te vyavahAranayathI mithyAzruta jemake rAmAyaNa mahAbhArata, purANo vagere. (3) jene grahaNa karanAra-bhaNanAra varga samyagdaSTi hoya, te nizcayanayathI sabhyazruta, jemake jainAcAryo chae darzanazAstrono abhyAsa kare te, kAraNa ke jJAna prApta karanArA AcArye samyagdaSTi che. temanI mati yathArtha syAdvAdazaili vALI che. (4) je zAstrone bhaNanAra-grahaNa karanAra mithyAdRSTi hoya, te nizcayanayathI mithyAzruta, jemake abhavyAtmAo sAdhika navapUrva sudhInuM zruta bhaNe to paNa te mithyAzruta, kAraNa ke grahaNa karanAra AtmA ekAntAgrahI che. A pramANe vItarAgaparamAtmAnI vANI ane vItarAgaparamAtmAnI vANIne anusaranArA AcAryAdinI vANI e ja anekAntavAdathI paripUrNa bharela hovAthI zAstra ke zAsana kahevAya che. athavA muktinuM sAdhana hovAthI zAstra kahevAya che. bIjI racanAne grantha kahevAya paNa zAstra na kahevAya. jIvAjIvAdiguNaparyAyavibhajanasarvAzravatyAgakartturapi tannaizcayikazraddhAkRtena samyagdarzanam / tena yathArthasvaparavibhAgavibhaktasvarUpopAdeyatva - ( pararUpa ) Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI pariheyatvavijJAna- pUrvakanimittopAdAnakAraNanirddhArazuddhAvinazvarasvasiddhapariNatau dharmatvapratItiH samyagdarzanam / ityevaM samyagdarzanayuktasya rucikRtaparamAtmabhAvasya tatsAdhano - pAyAnavacchinnakathanaM zAstram / zAsrASTaka-24 659 jIva, ajIva vagere chae dravyonuM yathArtha jJAna jene hoya, guNo ane paryAyono vibhAga jenAmAM je rIte che tenAmAM te rIte jeo jANatA hoya, sarvathA Azravono tyAga karanArA hoya arthAt munimahAtmA hoya to paNa jo te mahAtmAo vaDe vItarAga paramAtmA pratye nizcayathI zraddhA karAI hoya, paramavizvAsa prApta karyo hoya, atizaya ruci pedA thaI hoya to ja samyagdarzana kahevAya che. anyathA nahIM, sAdhika nava pUrve bhale bhaNe paNa mithyArdaSTi hoya to kadAca vAkpaTutA sArI AvI jAya, jIvAjIvAdinI prarUpaNA kadAca sArI kare, paNa aMtara koruM hovAthI, aMtara bhedAyuM na hovAthI ATaluM vizAla jJAna hovA chatAM paNa te sabhyazruta kahevAtuM nathI. te kAraNathI yathArthapaNe je mahAtmAoe svadravya ane paradravyano vibhAga karyo che, svadravyanuM svarUpa zuM ? ane paradravyanuM svarUpa zuM ? AvA prakArano bheda jeoe karyo che, jANyo che ane anubhavyo che. banne dravyonA svarUpano vibhAga karIne je svasvarUpa che temAM ja upAdeyabuddhi ane je parasvarUpa che temAM heyatva buddhi je mahAtmAoe karI che. A upAdeya-heyabuddhi viSayaka viziSTa jJAnapUrvaka nimittakAraNa ane upAdAnakAraNa Ama banne prakAranAM kAraNonA yogathI jyAM kAryasiddhi thAya che AvuM paNa jeoe yathArtha jANyuM che, mANyuM che ane anubhavyuM che. ekAnte ekalA nimittamAtrathI ke ekAnte ekalA upAdAnamAtrathI kArya thatuM nathI-AvI je mahAtmAonI buddhi saMskArita thaI che, AvA prakAranA nirNayapUrvaka zuddha, avinAzI ane potAne siddha thayelI dRDha - nirmaLa pariNatimAM ja dharmapaNAnI pratIti je karavI tene ja samyagdarzana kahevAya che. syAdvAdazaili pUrvaka, heya-upAdeyanA jJAnapUrvaka, nimitta-upAdAnanI sApekSatApUrvaka, svasvarUpa-parasvarUpanA bhedajJAnapUrvaka je nirmaLa pariNati te ja satyadharma che, AvI daMDha pariNati (pariNAma) te ja samyagdarzana che. je je mahAtmA puruSo AvA samyagdarzanathI yukta che ane vItarAgasarvajJaparamAtmA pratye rucivALo karAyo che parama evo AtmabhAva jeo vaDe tevA mahAtmA puruSonuM potAnA AtmAne vItarAga sarvajJaparamAtmA banAvavA mATe tene sAdhavAnA upAyo rUpe satata je kathana-niraMtara je sadupadeza te ja zAstra kahevAya che. bAkI rAjA-rANInI vArtA mAtra ja hoya athavA A lokanI nIti ke rAjyanIti ke yuddhanItinuM Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 zAstrASTaka- 24 jJAnasAra varNana mAtra hoya tene zAstra kahevAtuM nathI. sArAMza ke mokSanI sAdhanatA jemAM hoya tene ja zAstra kahevAya paNa bhavanI sAdhanatA jemAM hoya tene zAstra na kahevAya. tacca nAmAdibhedataH, nAmataH AcArAGgAdi / sthApanAtaH siddhacakrAdau sthApitaM zrutajJAnam / dravyataH pustakanyastam, athavA anupayuktapuruSasya kSayopazamagataM jainAgamam / (upayuktasamyagdRSTipuruSasya kSayopazamagataM jainAgamaM bhAvazrutam) / te zAstra nAmAdi nipAnA bhedathI cAra prakAre che. tyAM AcArAMga, sUyagaDAMga, ThANAMga AvA prakAranAM zAstronAM je nAma te nAmazAstra, siddhacakra Adi yaMtromAM sthApanA karAyeluM lakhAyeluM AlekhAyeluM je zruta te sthApanAzAsa. pustakAdimAM, vastrAdimAM, tADapatrAdimAM lakhAyeluM je zruta te dravyazruta athavA je mahAtmA puruSoe AcArAMgAdi jainAgamono suMdara abhyAsa karyo hoya paNa vyavahArakAle teno upayoga na hoya to tevA prakAranuM, jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamAtmaka upayogazUnya evuM je jainAgamanuM zruta te dravyazruta (ahIM mUla TIkAmAM bhAvazrutanI vyAkhyA ApI nathI, paraMtu amane ema lAge che ke lahIyA AdinA hAthathI lakhavI rahI gaI haze ema samajIne prakaraNanA anusAra ahIM lakhela che). jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamAtmaka jainAgamano upayogapUrvakano samyagdaSTi AtmAno je abhyAsa te bhAvakRta jANavuM. nayavicAre tu-naigamena vacanollApavyaJjanAkSarAdikam / saGgrahataH jIvapudgalau-dravyendriyabhAvendriye zAstraM, taddhetutvAt / vyavahArataH paThanapAThanazravaNAtmakam / RjusUtrataH manananididhyAsanarUpam / zabdataH tat zrutAdhArAtmasparzajJAnapariNAmalakSaNaM bhAvakSayopazamopayuktasya / samabhirUDhataH tanmayasya sarvAkSaralabdhivataH zuddhopayogaH / evambhUtataH sarvAkSarasampannasya nirvikalpopayogakAle utsargabhAvazAstrapariNamanopayuktatvAt iti / ataH paramakAruNikopadiSTaM zAstraM hitam / uktaJca tattvArthabhASye have zAstra upara nayothI vicAraNA karAya che. naigamAdi sAte nayothI kone kone zAstra kahevAya? te kahe che. (1) naigamanaya - vacanono ullApa karavA rUpa vyaMjano ane akSarothI lakhAyeluM-racAyeluM banAveluM je zAstra te, mudrita pustaka prata vagere. AvI paMkti koI pustakomAM dekhAtI nathI, paraMtu cAra nipAnuM prakaraNa cAlatuM hovAthI bhAvanikSepane jaNAvanArI paMkti hovI joIe paNa te dekhAtI na hovAthI ame sthAnapUrti mATe kalpanA karIne A paMkti lakhI che. Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zAstrASTaka- 24 661 (2) saMgrahanaya :- jIvAtmaka bhAvendriya ane pudagalanI banelI dravyendriya e zAstra kahevAya che. banne prakAranI Indriyo dvArA zAstra samajI zakAya che. zAstra samajavAmAM Indriyo pradhAnahetu che. mATe kAraNamAM kAryano upacAra hovAthI Indriyo e ja zAstra che. vyavahAranaya :- zAstronuM paThana-pAThana karavuM, bhaNavuM-bhaNAvavuM-sAMbhaLavuM ane saMbhaLAvavuM te jJAnaprAptino hetu che. mATe zAstronA paThana-pAThanane zAstra kahevAya che. (4) RjusUtranaya - zAstronuM ciMtana-manana karavuM, vadhAre UMDuM vicAravuM, nididhyAsana karavuM te zAstra. (5) zabdanaya - bhAvakSayopazamathI yukta evA jIvano (mohano parAbhava kare tevA jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI yukta evA jIvano) zrutanA AdhAre AtmAne sparza kare tevo bhAvanApUrvakano jJAnapariNAma (kSayopazamavizeSa) te zAstra. - jJAnAvaraNIyakarmanA viziSTa kSayopazamabhAvathI yukta ane sarva akSaronA labdhizrutavALA evA cauda pUrvadhara, daza pUrvadhara Adi zrutakevalI vagere AtmAno je zuddha upayoga te zAstra. - sarvAkSaranI labdhithI saMpanna evA caudapUrvadhArI athavA dazapUrvadhArI Adi RtakevalI mahAtmAno nirvikalpa evA upayogakAle pravartato zAstraracanA karavAno zuddhopayoga rUpa pariNAma te zAstra, kAle bholempiyoga utsargathI bhAvazAstra rUpe pariNAma pAme che mATe. sArAMza ke prathama naigamanayathI jaDa evAM pustako ane prato vagere zAsa. ahIM jaDapadArthamAM zAstrano upacAra che mATe, saMgrahanayathI pudagalAtmaka dravyandriyo ane jIvasvarUpa bhAvendriyo e zAstra. kAraNa ke Indriyo zrutajJAnanuM mukhya kAraNa hovAthI Indriyo e ja zrutajJAna che. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra hovAthI jJAnanI kiMcit mAtrA che mATe, vyavahAranayathI bhaNavuM-bhaNAvavuM-sAMbhaLavuM ane saMbhaLAvavuM e zAstra che. kAraNa ke te jJAnAtmaka hovAthI zAstra. RjusutranayathI manana-ciMtana-nididhyAsana e ja viziSTapaNe jJAnAtmaka hovAthI zAstra che. zabdAdi pAchalA traNe namo bhAvanaya hovAthI AtmAmAM mohanIkarmano nAza kare tevo pragaTa thayelo jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama e zabdanayathI zAstra, upayogAtmaka kSayopazama e samabhirUDhanayathI zAstra ane zAsaracanA karavAnA pariNAmamaya upayogAtmaka kSayopazama e evaMbhUtanayathI zAstra kahevAya che. A kAraNathI mohanIya ane jJAnAvaraNIyakarmanA atizaya viziSTa kSayopazamabhAvavALA ane parama karuNAvALA mahAtmA puruSo vaDe upadezAyeluM je zAstra che te ja yathArtha zAstra che ane te ja zAstra hita karanAruM che. zrI tattvArthabhASyamAM kahyuM che ke - Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 zAsrASTaka-24 ekamapi jinavacanAd yasmAnnirvAhakaM padaM bhavati / zrUyante cAnantAH, sAmAyikamAtrapadasiddhAH // 27 // tasmAttatprAmANyAtsamAsato vyAsatazca jinavacanam / zreyaH iti nirvicAraM, grAhyaM dhAryaM ca vAcyaM ca // 28 // na bhavati dharmaH zrotuH, sarvasyaikAntato hitazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhyA, vaktustvekAntato bhavati // 29 // zramamavicintyAtmagataM, tasmAt zreyaH sadopadeSTavyam / AtmAnaJca paraJca hitopadeSTA 'nugRhNAti // 30 // iti / ata eva zAstrAdarotpAdanArthamupadizati je kAraNathI jinezvara paramAtmAnI vANImAMthI koI eka pada paNa (jo bhAvapUrvaka avadhAravAmAM Ave to) muktidAyaka bane che. saMbhaLAya paNa che ke eka sAmAyika mAtra padathI anaMta anaMta jIvo muktipada pAmyA che. II27nA = jJAnasAra te kAraNathI te jinavacana ja (jinavANI ja) pramANabhUta che. mATe A jinavacana yathAzakti saMkSepathI athavA vistArathI grahaNa karavA lAyaka che, dhAraNa karavA lAyaka che, loko samakSa kahevA lAyaka che, nizce vicAravA yogya che ane avazya te ja kalyANakAraka che. 28 hitakArI vacano sAMbhaLavAthI sarve paNa zrotAone dharma thAya evo niyama nathI. paraMtu anugrahabuddhi rAkhIne bolatA vaktAne to avazya hita thAya ja che. aa2aa bIjAne upadeza ApavAmAM potAne paDatA parizramane nahIM gaNakArIne paNa haMmezAM kalyANakArI mArgano upadeza avazya Apavo joIe. kAraNa ke hitakArI upadeza ApanAra vaktA potAno ane parano avazya anugraha kare che. II3gA A kAraNathI ja zrotA evA AtmAone vItarAga paramAtmAnAM zAstro upara vadhAre ne vadhAre AdarabhAva utpanna thAya te mATe have zAsrASTaka lakhAya che. carmacakSurbhRtaH sarve, devAzcAvadhicakSuSaH / sarvatazcakSuSaH siddhAH sAdhavaH zAstracakSuSaH // 1 // Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zAstrASTaka - 24 gAthArtha :- sarve jIvo cAmaDInI banelI cakSuvALA che. devo avadhijJAnarUpI cakSuvALA che. siddha paramAtmA sarvatra joI zakAya evA kevalajJAna rUpI cakSuvALA che ane sarve sAdhu mahAtmAo "zAstra" rUpI cakSuvALA che. tenA TIkA :- "varSacakSamRtati, sarve tirthamanuNA: gharmaghakSamRtaH, gatizratajnyaanaavrnniiyckssurckssurdrshnaavrnniiy-viiryaantraaykssyopshmmuulN jAtinAmakarmaparyAptinAmakarma-zarIranAmakarma-nirmANanAmakarmodayajanyacakSurbhUtaH taddharAH / ca-punaH, devAH-surAH avadhicakSuSaH-avadhijJAnAvaraNIyAvadhidarzanAvaraNIyakSayopazamasamutthajJAnadRSTayaH / siddhAH sarvacakSurdharA:-sarvapradezakevalopayogamayAH, sAdhavaH-nirgranthAH zAstracakSuSaH-zAstrAvalambijJAnadharAH / uktaJca AgamacakkhU sAhU, cammacakkhUNi savvabhUANi / devA ya ohicakkhU, siddhA puNa savvao cakkhU // 1 // ataH nirgranthAnAM vAcanAdisvAdhyAyamukhyatvam // 1 // vivecana :- sarve tiryaMco ane manuSyo carmacakSune dhAraNa karanArA che. ahIM sarve tiryaMco ane manuSyono ullekha je karyo che te sAmAnyathI jANavo eTale ke ekendriya, beIndriya, teIndriya ane saMmurNima manuSyone choDIne zeSa caurindriya, paMcendriya tiryaMca ane garbhaja manuSyo levA. te jIvo matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya ane vIryAntarAyakarmano kSayopazama che mUla jemAM evI bhAvacakSune (cAkSuSajJAnane) dhAraNa karanArA che. tathA jAtinAmakarma, paryAptinAmakarma, zarIranAmakarma ane nirmANanAmakarmanA udayathI prApta thanArI dravyacakSune paNa dhAraNa karanArA hoya che. matijJAnAvaraNIyAdi cAre ghAtI karmonI prakRtionA kSayopazamathI AtmAmAM cakSudarzana AdinI zakti pragaTa thAya che tene bhAva-cakSurindriya kahevAya che ane zarIranAmakarma tathA IndriyaparyAptinAmakarmathI pudgalanI racanArUpa dravyacakSanI prApti thAya che. nirmANanAmakarmanA udayathI te dravyacakSanI yathAsthAne racanA thAya che ane jatinAmakarmanI aMdara caurindriya jAtinAmakarma ane paMcendriyajAtinAmakarmano udaya tevA prakAranI cAkSuSazakti prApta karavAmAM sahakArI kAraNa bane che. mATe aghAtI karmanI A cAre prakRtiono udaya dravyacakSunI prAptimAM kAraNa che. ane ghAtI karmono kSayopazama bhAvacakSunI (cAkSuSajJAnanI) prAptinuM kAraNa che. A rIte tiryaMca-manuSyo carmanI (cAmaDInI) cakSuvALA che. tenA dvArA dekhavAnuM kAma kare che. pugalanI banelI cakSuthI dekhe che. Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 zAsrASTaka- 24 jJAnasAra devo (tathA nArakI) sarve avadhijJAnAvaraNIya ane avadhidarzanAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI utpanna thayela avadhijJAna-avadhidarzana (mithyAtvI hoya to virbhAgajJAna)nI zaktithI rUpI vastune dekhavAnI zaktivALA hoya che. sarve deva-nArakIone bhavapratyayika avadhijJAna-avadhidarzana hoya che. tenAthI dekhavAnuM kAma kare che, mATe avadhijJAna rUpI cakSuvALA kahevAya che. sarve siddha bhagavaMto (upalakSaNathI sayogI-ayogI kevalIbhagavanto) kevalajJAnAvaraNIya ane kevaladarzanAvaraNIya karmanA kSayathI potAnA AtmAnA sarvapradezomAM utpanna thayelA kSAyikabhAvanA kevalajJAna ane kevaladarzana rUpI cakSuthI niraMtara jonArA hoya che. eTale ke satata kevalajJAna ane kevaladarzananA upayogamaya hoya che. sarve sAdhusaMto (mahAtmA puruSo) arthAt rAga-dveSane jItIne nirgastha thanArA saMsAranA tyAgI muni puruSo zArUpI cakSuvALA hoya che. zAstranuM ja AlaMbana laIne satata svAdhyAya ane abhyAsa karIne tenA jJAnane dhAraNa karanArA ane tenA dvArA dekhanArA hoya che. koIpaNa sUkSma-bAdara vastunA svarUpano vicAra ane tenA saMbaMdhI jJAna prApta karIne karAto nirNaya zAstranI paMktio dvArA kare che. mATe sAdhusaMtone zAstra e ja cahyu che. A kAraNe ja sAdhu jIvanamAM svAdhyAya karavo ane karAvavo, vAcanA ApavI ane vAcanA levI, vAcanA sAMbhaLavI ane zakti hoya to vAcanA saMbhaLAvavI A ja sAdhujIvananuM mukhya kartavya che. mahApuruSoe kahyuM che ke - sAdhu AgamarUpI cakSuvALA che, sarve prANIo carmanI cakSuvALA che. devo avadhijJAnarUpI cakSuvALA che ane siddhabhagavaMto sarva cakSuvALA (kevalajJAna rUpI cakSuvALA) hoya che." A kAraNe nircandamunione vAcanA Adi svAdhyAya ja mukhya che. "pukharavara" sUtramAM paNa thamUttara va padamAM A ja vAta kahI che ke cAritradharma AvyA pachI sAMsArika raLavA ane rAMdhavA vagerenAM sAvadya baMdhano na hovAthI niraMtara zratadharmanI vRddhi thAo, mATe svAdhyAyAdi ja ArAdhavA joIe. bIjAM pralobhano cAritradharmathI patananAM kAraNo che. Ama jANavuM. ll1|| puraHsthitAnivordhvAdhastiryaglokavivartinaH / sarvAn bhAvAnavekSante, jJAninaH zAstracakSuSA // 2 // Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka-24 665 gAthArtha :- Urdhvaloka, adholoka ane tinlokamAM rahelA sarve paNa padArthone jJAnI puruSo zAsrarUpI cakSu vaDe jANe padArtha sAme ja hoya e rIte dekhe che. 2 TIkA :- "pura:sthitAniti' jJAnina: zAstracakSuSA-Amopayoona jhAMdhastiryglokvivrtinH-trailokyvrtinH, bhAvAn- padArthasvarUpAn sarvAn sUkSmabAdarAn sahajAn vibhAvajAn parokSAnapi kSetrAntarasthAnapi Agamabalena puraH sthitAniva -sanmukhasthAniva avekSante - pazyanti / atra darzanaM mAnasaM zrutakSayopazamajaM jJeyam // 2 // vivecana :- jJAnI puruSo AgamazAsranA upayogAtmaka baLa vaDe Urdhvaloka, adholoka ane tirkAloka ema traNe lokamAM rahelA sarve paNa padArthone yathArtha rIte dekhe che mATe zAsrarUpI cakSuvALA kahevAya che. traNe lokamAM rahelA sarve paNa padArthonuM svarUpa teo AgamabaLe jANe che te padArtho sUkSma hoya ke bAdara hoya, svAbhAvika hoya ke vaibhAvika hoya, eTale sahaja hoya ke kRtrima hoya tathA (pratyakSa-Indriyagocara je hoya te to carmacakSuthI ja dekhAya che. mATe teno ullekha na karatAM) parokSa hoya to paNa (IndriyathI agocara hoya to paNa) ane dUra dUra anya kSetromAM hoya to paNa AgamazAsranA abhyAsanA baLathI jANe che. kSetrAntaramAM rahelA, kALAntare thayelA ane thavAvALA ane parokSa evA padArthone paNa te padArtho jANe potAnI sAme vidyamAna ja hoya zuM ? ema pratyakSanI jevA jANe che. arthAt kalpanAthI jANe che ema nahIM, paNa sAkSAtnI jema jANe potAnI sAme vidyamAna ja hoya zuM ? ema pratyakSanI jevA jANe che. zAsrarUpI cakSuno kevo prabhAva che ? ke dUra dUranI parokSa vastu paNa jANe AMkhanI sAme sAkSAt vidyamAna hoya tevI jANe che. A kAraNe ja sAdhujIvanamAM svAdhyAya-zAstrAbhyAsa ja pradhAnatAe hovo jarUrI che. zeSa pralobhano baMdhanakartA che. pUjya zrI haribhadrasUrijI, pUjya kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI, pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI AdinA jIvanuM AyuSya joIe ane teoe karelI zAsraracanA joIe to kyAMya meLa na bese tevI A ghaTanA che. teo kyAre bhaNyA haze ? kyAre anya darzananAM zAstro vAMcyAM haze ? kyAre AhAra-pANI karyAM haze ? kyAre nidrA lIdhI haze ? kyAre lokasaMparka cAlu rAkhyo haze ane kyAre ATalI vizALa saMkhyAmAM zAsraracanA karI haze ! jo A badhAMno hisAba gaNIe to kaMI meLa ja besato nathI. arthAt sAdhujIvanamAM atizaya niraMtara svAdhyAya ja mahAtmAonuM kartavya hoya ema lAge che. Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsrASTaka- 24 jJAnasAra ahIM zAstra rUpI je cakSu samajAvavAmAM Ave che te zrutajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI utpanna thayeluM mAnasadarzana levuM. mana e paNa eka Indriya che. tenI zakti dvArA zAstranA AlaMbane bhAvo jaNAya che. mATe mAnasadarzana rUpI zAstra cakSuvALA munio hoya che. rA. zAsanAt trANazaktezca, budhaiH zAstraM nirucyate / vacanaM vItarAgasya, tattu nAnyasya kasyacit // 3 // gAthArtha :- je zAsanakriyAvALuM ane trANa zaktivALuM hoya tene paMDitapuruSo zAstra kahe che. te zAstra vitarAga paramAtmAnuM vacana ja hoI zake che. paNa anya koInuM nahIM. lal TIkA :- "zAsanAviti" vadhe -viddhi, -punaH, trIpazivaH-mavamItakrmaavgunntthitvibhaavbhugnjiivaanaaN trANaM-rakSaNaM, tasya zaktiH-sAmarthya yasya saH, tasya zAsanAt-zikSaNAt zAstraM nirucyate-vyutpAdyate / "mokSamArgasya zAsanAt zAstram" iti tattvArthakRt / (prazamarati gAthA 188) tu-punaH, tad vItarAgasya sarvamohakSayaniSpannaparamazamasvabhAvasya vacanaM mokSamArgopadezakam / uktaJca umAsvAtipUjyaiH kevalamadhigamya vibhuH, svayameva jJAnadarzanamanantam / lokahitAya kRtArtho'pi, dezayAmAsa tIrthamidam // 18 // (tasvArthariva sno 28) atastasyaiva vacanaM mokSAGgam / anyasya kasyacit asarvajJasya sarvajJamAninaH vacanaM ra mohetu: rUA vivecana :- "zAstra" zabdamAM zIr ane sai be dhAtu rahelA che. tenA uparathI "zAstra" dhAtu maLIne uNAdithI zAstra zabda banela che. zAs eTale kahevuM ane nai eTale rakSaNa karavuM. je zAstramAM zAsanakriyA ane trANazakti hoya che tene ja vidvAna puruSo zAstra kahe che. hitazikSAnuM kathana te zAsanakriyA ane saMsArathI bhayabhIta thayelA, karmothI gherAyelA ane vibhAvadazAnA pratApe pIDAyelA (bhAMgI paDelA) evA jIvonuM rakSaNa karavAnI je zakti te trANazakti. Ama A banne kriyA (zAsanakriyA ane trANazakti) che jemAM tene ja zAstra kahevAya che. vItarAga paramAtmAthI praNIta ane gaNadharabhagavaMta AdithI racita je koI zAstro Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zAstrASTaka- 24. che te sarve zAstromAM hitazikSAnuM zAsana (kathana) ane durgatimAM jatA jIvonuM rakSaNa Ama bane kriyA avazya hoya che. tethI tene zAstra kahevAya che. pUjya umAsvAtijI mahArAjazrIe paNa tattvArthabhASyamAM kahyuM che ke "mokSamArgane kahenAruM je zAstra hoya tene ja zAstra kahevAya che" mokSamArga jaNAvavo e ja jIvonA hitanuM kathana che. mATe jemAM mokSanI vAta kahevAtI hoya tene ja zAstra kahevAya che. AvuM vacana zrI vItarAgaprabhunuM ja hoI zake che. bIjA koI anyanuM (chabastha jIvanuM) hoI zakatuM nathI. tethI sarvajJanA vacanane ja zAstra kahevAya che. je koI sarvajJa vItarAga paramAtmA hoya ane teo je vANI prakAze te zAstra kahevAya che. athavA vitarAga prabhunA vacanane anusarIne, teno ja AdhAra laIne je chadmastha AcAryo athavA mahAtmAo vANI prakAze te paNa zAstra kahevAya che. sarve mahApuruSo vItarAga hovAthI, vairAgI hovAthI ane mokSanI prAptirUpa mAtra hitakArI ja vANI prakAzatA hovAthI temaNe kaheluM vacana ja zAsazabdanI zobhAne pAme che. anya vaktAonuM vacana artha-kAmane poSanAruM hovAthI athavA mAtra A lokanA ja hitane karanAruM hovAthI athavA rAgAdi bhAvone vadhAranAruM hovAthI zAstra zabdane pAmatuM nathI. pU. upAdhyAya zrI umAsvAtijI ma.zrIe prazamarati prakaraNa nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - zAsanasAmarthyena tu, santrANabalena cAnavadyena / yuktaM yattacchAstram, taccaitatsarvavidvacanam // 188 // prazamaratimAM kahyuM che ke - hitazikSAnA kathananuM sAmarthya hoya ane jIvanuM narakAdi gatimAM gamana karavArUpa pApothI rakSaNa karanAra hoya tathA nirdoSatAthI yukta hoya tene ja zAstra kahevAya che ane te sarvajJa-paramAtmAnuM ja vacana hoya che. AvA prakAranI kevala hitazikSAthI yukta, pApothI rakSaNa karavAnI kriyAthI yukta ane nirdoSatAthI yukta evuM vacana mohanIyakarmanA kSayathI pragaTa thayelI evI parama samatAnA svabhAvavALA vItarAga sarvajJa paramAtmAnuM ja hoI zake che. A ja vacana yathArtha rIte mokSamArganuM upadezaka che. pUjya zrI umAsvAtijI ma.e tattvArthasUtranI kArikAmAM paNa kahyuM che ke - je vItarAga paramAtmAoe svayaM anaMta evA kevalajJAna ane kevaladarzanane prApta karIne pote kRtakRtya hovA chatAM lokonA kalyANa mATe A tIrthano (A zAsanano) upadeza karyo che. temanuM ja vacana zAsazabdanI zobhAne pAme che. lill zAstre puraskRte tasmAd, vItarAgaH puraskRtaH / puraskRte punastasmin, niyamAtsarvasiddhayaH // 4 // Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsrASTaka-24 jJAnasAra gAthArtha :- tethI zAstra pradhAna karAye chate vItarAga prabhu pradhAna karAyelA thAya che ane te vItarAgaprabhu pradhAna karAye chate sarva siddhio niyamA prApta thAya che. II4 TIkA :- "zAstra puraskRta kRti tasmAt ArAt zAstra-siddhAnta, puraskRtemudhdhatAM te, vItarAga:-arda, puraskRta:-agresarIta:| puna: tasmin-vItarAge puraskRte niyamAt-nizcayAt sarvasiddhayaH bhavanti / uktaJca - 668 asmin hRdayasthe sati, hRdayasthastattvato munIndra iti / hRdayasthe ca tasmin, niyamAtsarvArthasaMsiddhiH // (SoDazaprajvaLa 2, zlo ) ( sambodhasaptati gAthA 35 ) punaH Agame AgamaM AyaraMteNa, attaNo hiyakaMkhiNA / titthanAho sayaMbuddho, savve te bahumanniyA // 35 // ataH AgamAdarI arhanmunisaGghAdaravAn iti // 4 // - vivecana :- hitazikSAnuM kathana jemAM hoya ane bhavathI rakSaNa je kare tene ja zAstra kahevAya che ane vItarAgaprabhunuM ja vacana AvuM hoI zake che. bIjA koInuM paNa nahIM te kAraNathI je je AtmAo koI paNa viSayamAM "zAstra"ne pradhAna kare che. "zAstramAM zuM kahyuM che ? te pramANe ja vicAre che ane tene anusAre ja vacanoccAra ane vartanavyavahAra kare che. te te AtmAe zAstrane pradhAna karyuM eTale tenA praNetA evA vItarAga paramAtmAne ja pradhAna karyA kahevAya che ane je je AtmAe vItarAga paramAtmAne pradhAna karyA che ane kare che teo yathArtha mArge hovAthI sarvasiddhio avazya prApta kare che. pUjya zrI haribhadrasUrijI ma. zrI SoDazakaprakaraNamAM kahe che ke "vItarAgaprabhunuM A vacana (zAstra) hRdayamAM avadhAraNa karye chate tAttvika rIte vItarAga prabhu ja hRdayamAM dhAraNa karAyA che Ama jANavuM ane vItarAga prabhune hRdayamAM dhAraNa karyA eTale niyamA sarvasiddhio prApta thaI ja samajo. vaLI AgamazAstromAM saMbodhasittari prakaraNamAM paNa kahyuM che ke "AgamanuM AdaramAna karAye chate potAnA AtmAnuM ja hita IcchAyuM che ane svayaMsaMbuddha evA zrI tIrthaMkaraprabhu vagere sarva paNa pUrvapuruSo pratye bahumAna karAyuM che." kAraNa ke tIrthaMkara prabhue ja arthathI Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka- 24 669 zAstra kahyuM ane gaNadhara bhagavaMtoe sUtrarUpe zAstra racyuM ane tyAra pachInA tamAma AcAryAdie te sUtronuM paThana-pAThana karatAM karatAM ApaNA sudhI te sUtra lAvyuM. tethI tIrthaMkara prabhuthI mAMDIne tamAma AcAryAdi-sAdhusaMta mahApuruSo ApaNA sudhI zAstra lAvavAmAM upakArI che. tethI jeoe zAstrane pradhAna karyuM teoe potAnA hitane IcchavuM kahevAya ane pUrvanA sarva puruSo pratye hRdayathI ghaNuM ja bahumAna karyuM kahevAya. A kAraNathI je je puruSa Agama upara AdarabhAvavALA bane che te te puruSa avazya arihaMta paramAtmA, munimahArAjA ane caturvidha saMgha upara paNa AdarabhAvavALA bane che. jo adRSTArthe'nudhAvantaH, zAstradIpaM vinA jaDAH / prApnuvanti paraM khedaM, praskhalantaH pade pade // 5 // gAthArtha - adRSTa (parokSa-atIndriya) evA padArthone viSe zAstrarUpI dIpaka grahaNa karyA vinA je je mUrkha mAnavo cAle che te te puruSo Dagale ne pagale (vAraMvAra) parama khedane pAme che. (alanA pAme che) I/ TIkA :- "garNata" nI:-pUrvo:, zAstrI vinA marAmapraveza vinA che -anupalabdhe arthe-kArye saMvaranirjarAmokSAbhidhAne anudhAvantaH pade pade praskhalantaH skhalanAM prApnuvantaH paraM-prakRSTaM khedaM-klezaM prApnuvanti-labhante / ajJAtazuddhamArgAHanekopAyapravRttA api skhalanAM labhante iti // 5 // vivecana :- je vastu IndriyothI gocara nathI parokSa che atIndriya che tene samajavA mATe zAstrano sarvajJapuruSano ane temanA vacanano) AdhAra levo te atyanta Avazyaka che. tenA AdhAre ja atIndriya vastu samajAya che. tene badale je je puruSo zAsarUpI dIpakane dhAraNa karyA vinA teno abhyAsa karyA vinA, teno AdhAra lIdhA vinA adaSTa padArthone viSe potAnI buddhithI manamAnyA vikalpo karavArUpI ghoDA doDAve che te puruSo jaDa che, mUrkha che, ajJAnI che ane manamAnI kalpanAo karavAmAM Dagale-pagale alanA pAme che, khoTA Thare che, baMdhAI jAya che. yathArtha uttara ApI zakatA nathI ane tethI yathArtha phaLa prApta karI zakatA nathI. atIndriya padArtho ghaNA che. AtmA, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, mokSa, nigodanA jIvo, saMvara, nirjara, karma, parabhava. pUrvabhava ItyAdi hovA chatAM temAMthI AtmAnuM Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 zAstrASTaka- 24 jJAnasAra kalyANa karanArAM ane atyanta hita karanArAM saMvara, nirjarA ane mokSa Ama traNanA nAmano ullekha ahIM zAstrakAra kare che. AvatAM karmonuM aTakAvavuM te saMvara, junAM baMdhAyelAM karmonuM toDavuM te nirjarA ane sarvathA karmono nAza karavo te mokSa. A traNe tattvonuM yathArtha jJAna karavAthI ane yathArtha AcaraNa karavAthI AtmAnuM hita-kalyANa thAya che, paraMtu sarvajJa-paramAtmAnAM vacanono AdhAra lIdhA vinA A viSayo yathArtha samajAtA nathI. yathArthapaNe AcaraNamAM AvatA nathI. zAstranA AlaMbananA abhAve jainIya dIkSAne badale keTalAka jIvo tApasI dIkSA le che. e dIkSA paNa mukti apAve che Ama samajI le che. tapa-japane badale pAMca IndriyonA viSayono vyavahAra kare che ane mAnI le che ke "AtmA to karma karato ja nathI paNa prakRti ja (zarIra ja) bhogo bhogave che. AtmA to zuddha-buddha ja che. ItyAdi manamAnI aneka kalpanAo karIne avaLA mArge jAya che. A rIte jIva aneka khoTA upAyo kare che, paNa sAco mArga jANyo na hovAthI khoTA raste cAlavAthI Dagale pagale alanA pAme che. phaLa prApti karatA nathI ane niruttara bane che. kAraNa ke sAmAnyathI je je jIvo zuddhamArgane jANatA nathI ane khoTA khoTA potAnA kalpelA aneka upAyomAM pravarte che te jIvo sAdhyane sAthe nahIM, paNa skUlanA ja pAme. mATe zAstrArUpI dIpakano avazya AdhAra levo ja joIe. ApaNe zuddhoJchAdyapi zAstrAjJAnirapekSasya no hitam / bhautahanturyathA tasya padasparzanivAraNam // 6 // gAthArtha :- jema bhUtavAdI muninI hatyA karanArA zabarane (bhIlane) muninA paganA sparzanuM nivAraNa karavuM te hitakArI nathI tema jinezvaraprabhunI AjJAnI apekSA vinAnA jIvano zuddha AhAra-pANI Adino vyavahAra paNa AtmAne hitakArI nathI. leii. TIkA - "zuddhochalIti" zAstrInirapekSatrya-manovattAsAditasya zuddhoJchAdyapi-dvAcatvAriMzaddoSarahitAhAragrAhakasyApi no hitam-na sukhakaram, yathA bhautahantuH-tasya svaguroH padasparzanivAraNaM na hitam / atra yathaikasya zabarasya jIvadbhautapadasparzanivAraNam, sa mayUrapicchArthI bhautaM hatvA pazcAt sparzaM cakAra / tathA AtmAnaM hatvA SaDjIvanikAyAn rakSan tadvatkaroti / ato mauDhyaM nivArya tattvajJAnavatA bhavanIyam / Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka- 24 671 zuddhAhArAdikaM tanuyogaH, svarUpAvalambanaM mahAnuyogaH / iti tena svarUpAcaraNamantareNAhArazuddhAtmasAdhanabuddhayaH bhautahiMsakavad jJeyAH // 6 // | vivecana :- je AtmA zAstranI AjJAthI nirapekSa hoya che. arthAt svecchAcArI bane che. dravya-kSetra-kAla-bhAvAdinA bahAnA nIce zAstramaryAdA tyajIne potAnI IcchA pramANe pravRtti karanAro bane che. te AtmAnuM AcArapAlana jemake - zuddha gocarI arthAt betAlIsa doSa rahita AhAra grahaNa karavo, ane Adi zabdathI kezaloca karavo, bhUmizayana karavuM, brahmacaryanuM pAlana karavuM, pratilekhanAdi dharmakriyA karavI, ItyAdi AcArapAlana paNa hitakArI-kalyANakArI banatuM nathI. arthAt AtmAnA samyagdarzanAdi guNonI zuddhi-vRddhi karanAruM A AcArapAlana banatuM nathI. paraMtu svacchaMdI banavAthI ane zAstra AjJA nirapekSa thavAthI mithyAtvAbhimukha bane che. AtmAnI bhavabhramaNA maTADavAne badale bhavabhramaNA vadhAranAra bane che. jema bhautavAdI evA munine haNanAra bhillane te muni pUjya hovAthI te gurunA caraNonA sparzana nivAraNa karavuM te hitakArI nathI. tema zAstrAjJAnirapekSa zaktAhArAdina grahaNa karavuM te paNa hitakArI nathI. bhUtavAdInI vArtA saMkSepamAM A pramANe che pAMca bhUto ja A saMsAramAM che. anya kaMI nathI" AvuM mAnanAra bhUtavAdI kahevAya che. AvI mAnyatAvALA eka bhUtavAdI muni hatA. temanI pAse suMdara moranAM pIMchAMnuM banAveluM chatra hatuM. eka bhillarAjA ane tenI rANI A muninAM bhakta hatAM. dararoja te muninuM vyAkhyAna sAMbhaLavA jAya, munie vyAkhyAnamAM kaheluM ke "guruonA caraNano sparza karavo ke gurunA Asanane aDakavuM ke te Asana upara besavuM" te ucita nathI. temAM gurunI AzAtanA thAya ane pApa lAge. rAjA-rANInA manamAM A vAta jacI gayelI. pratidina muni pAse javAthI rANIne mayUrapiccha bahu ja gamI gayuM. muni pAsethI chatra levA mATe mAgaNI karavAnuM rANIe rAjAne kahyuM. rAjAe bhUtavAdI muni pAse te chatranI mAgaNI karI. paraMtu gurue ApavAnI nA pADI, tethI te rAjAe potAnA subhaTane hukama karyo ke "guruno vadha karIne paNa A chatra lAvo, paNa A guru pUjya hovAthI jyAM sudhI jIvaMta hoya tyAM sudhI temanA caraNano sparza na karazo, kAraNa ke jo temanA caraNano sparza thAya to pApa lAge" tyArabAda subhaTe munino bANa dvArA vadha karyo ane muni mRtyu pAmyA bAda temano sparza karyo ane chatra lIdhuM. lAvIne rAjAne ApyuM. ahIM jevI bhIlarAjAnI guru upara bhakti che tevI ja svacchaMdI jinAjJAnirapekSa AtmAnI zaddha AhArAdi grahaNa karavAnI AcaraNA che. jema bhIlarAjA mayurapicchano arthI Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 zAsrASTaka- 24 jJAnasAra thayo chato bhUtavAdI muninI hatyA kare che ane caraNasparzamAM pApa mAnI teno niSedha kare che A aviveka che. manamAnyo artha che. nAnA pApano niSedha che ane moTuM pApa Acare che. tema zAstranI AjJAthI nirapekSa svecchAcArI muni paNa svacchaMdI hovAthI "potAnA Atmatatvano nAza karIne SaDajIvanikAyanI rakSA kare che" A muni paNa bhUtavAdI muninI hatyA karAvanAra bhIlarAjAnI tulya AcaraNa kare che. A moTI mUDhatA mAtra che. A kAraNathI AvI mUDhatA-ajJAnatA-mUrkhatA tyajI daIne tattvajJAnI banavuM joIe. zuddha AhArAdi grahaNa karavA te tanuyoga arthAt alpayoga che nAno yoga che. athavA kAyikyoga che. AjJA pALavI, Atma-svarUpanuM AlaMbana levuM te moTo anuyoga che. arthAt mAnasika yoga che, Atmayoga che. tathA AhArazuddhi e bAhyazuddhi che ane AjJApAlana e atyaMtara zuddhi che. Avo viveka karavo joIe. tethI AtmasvarUpanuM AlaMbana laIne paramAtmAnI AjJA pramANe zuddha AtmatattvanA AcaraNavALA banavuM joIe. AvA prakAranI AjJAnuM pAlana karyA vinA zuddha AhAra ane kezalocAdi bAhya sAdhana mAtrathI AtmatattvanI siddhi thaI jaze evI buddhivALA jIvo bhUtavAdI muninI hiMsA karanArA bhIlarAjAnI jema mUrkha-ajJAnI ane avivekI jANavA. bAhyakriyAzuddhi karatAM paramAtmAnI AjJApAlana rUpa aMtaraMgazuddhi ghaNI mahAna che. pUjaya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI ma.zrIe dravyaguNa paryAyanA rAsamAM kahyuM che ke - bAhya kriyA chaI bAhirayoga, aMtarakriyA dravya anuyoga | bAhyahIna paNa jJAnavizAla, bhalo kahio muni upadezamAla | DhAla-1, gAthA-pI II ajJAnAhimahAmantraM, svAcchandyajvaralaGghanam / dharmArAmasudhAkulyAM, zAstramAhumaharSayaH // 7 // gAthArtha - ajJAnarUpI sarpanuM viSa utAravAmAM mahAmatra samAna, svacchaMdatA rUpI javarane utAravAmAM lAMghaNa samAna ane dharmarUpI bagIcAne (udyAnane) lIluMchama rAkhavAmAM amRtanI nIka samAna "zAstra" che ema maharSi puruSo kahe che. liNI TIkA :- "sAnAhIti" maharSaya:-mahAmunIzvara :, jJAnameva di-sa, tamane mahAmantram, ca-punaH, svAcchandyaM-svecchAcAritvaM, tadeva jvaraH, tadapagamAya laGghanaM - Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka-24 673 -pAnanaM, dharmArAmasudhAtyAM-dharma dhruva JAma:, tasmin sudhA-amRta, tasya jIlyAniikiH, tAM amRtakulyAM zAstramAhuH - amRtaM zAstramuktavantaH, ataH zAstrAbhyAso mahAsukhAyeti // 7 // vivecana :- A gAthAmAM traNa upamAo dvArA zAstranI mahattA samajAvatA graMthakArazrI kahe che ke - (1) munIzvara puruSo A zAstrane ajJAnarUpI sarpanA viSane utAravAmAM mahAmantra samAna kahe che. jema koI puruSane sarpa-daMza thayo hoya, tenuM viSa aMgeaMgamAM vyApyuM hoya, chatAM jo gArUDika maMtranI vidyAnA jANakAra pAse gArUDika maMtrajApa karAvavAmAM Ave to sarpanuM viSa utarI jAya che ane te puruSa nirogI bane che tema ApaNA jevA sarve paNa saMsArI jIvo ajJAnadazAthI pIDAya che. vastutattvanuM ajJAna, paramArthatattvanI aNasamaja, athavA viparItapaNe thayelo tattvabodha A ajJAnadazA che. jJAnAvaraNIyakarmanA udayathI ane mithyAtvamohanIyanA udayathI anukrame zAnAbhAvarUpa ajJAnatAno ane viparItajJAna rUpa ajJAnatAno DaMkha anAdikALathI lAgelo che. tenuM viSa AtmAmAM vyApeluM che. te viSa utAravAmAM vItarAga sarvajJaprabhue kahelAM zAso arthAt "jinavANI" gArUDika maMtratulya che. vAraMvAra zAstranuM-jinavANInuM manana, ciMtana ane dohana karavAthI ajJAnatA dUra thAya che ane samyajJAnavattA pragaTa thAya che. (2) svacchaMdatA-svecchAcArIpaNuM-manaphAve tema vartavuM-zAstronA artho mArI-macaDIne potAnA svArthapoSaka karIne A jIva mohAvezamAM anAdikALathI varte che. "ame karIe chIe te barAbara che" AvA ahaMkArapUrvaka AvelI svacchaMdatA e eka prakArano (tAva) jvara che. te jvara dUra karavA mATe zAstra e laMghana tulya eTale ke AhAratyAga tulya che. jemake apathya bhojana karyuM hoya athavA adhika bhojana karyuM hoya tenAthI jhADA-ulaTIo thavA dvArA jvara Avyo hoya to laMghana karavuM-bhojana na karavuM te teno upAya che. tenAthI navuM bhojana na AvatAM ane junuM bhojana kAlAntare pacI jatAM-pAcanakriyA thaI jatAM tenAthI Avelo tAva zamI jAya che. tema jainazAstrono bhAvapUrvaka abhyAsa karavAthI gurugamatAsadguru pratye samarpaNabhAva ane vinaya-viveka Adi guNo AvavAthI svacchaMdatAno jvara ogaLI jAya che. tethI zAstra e ahaMkArano jvara utAranAra che. (3) anAdikALathI mohadazAmAM rAcatA A jIvane mahAna puNyodaye "dharmatattva"nI prApti thaI che. deva-guru ane dharmanI oLakhANa thaI che. mohanI vAsanA kaMIka aMze moLI Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 zAstrASTaka- 24 jJAnasAra paDI che. dharmano bagIco khIlyo che. tene vadhAre ne vadhAre navapallavita rAkhavAmAM zAstra e amRtanI nIka tulya che. jema pANInI nIka hoya to AkhA bagIcAnA choDe choDe pANI pahoMce che. tenAthI bagIcAnI saMpUrNa vanarAjI lIlIchama rahe che. pANIne badale dhAro ke amRtarasanI nIka hoya to to vanarAjI atizaya lIlIchama rahe, temAM puchavAnuM kaMI hotuM ja nathI. te rIte prApta thayela dharma rUpI bagIcAne atizaya lIlochama rAkhavAmAM zAstra e amRtanI nIkanuM kAma kare che. satata zAstrAbhyAsathI ane satata zAsazravaNathI AtmAmAM pragaTelo jainadharma navapallavita rahe che. mohadazA ane ajJAtadazA sarvathA nAza pAme che. A rIte pUrvakAlanA mahAmunIzvara puruSo zAsA e AtmasAdhanAnuM anupama sAdhana che Ama varNave che. zA zAstroktAcArakartA ca, zAstrajJaH zAstradezakaH / zAstrakadRg mahAyogI, prApnoti paramaM padam // 8 // gAthArtha - zAstramAM kahelA AcArone AcaranAra, zAstranA marmane jANanAra, zAstrano upadeza ApanAra, zAstra e ja che eka dRSTi jenI evA mahAyogI puruSa parama padane prApta kare che. dA. TIkA :- "zAstroktati" vaMvidha mahAyogI paramaSTha, paraM-sthAnuM pratikA kathambhUtaH ? zAstroktAcArakartA-zAstre jainAgame uktaH yaH AcAraH, tasya kartAkaraNazIlaH / zAstrajJaH-zAstraM syAdvAdAgamaM jAnAtIti zAstrajJaH / punaH zAstradezakaH zAstrasya dezakaH-kathakaH / punaH kIdRzaH ? zAstraikadRga-zAstre ekA-advitIyA rahasyagrAhiNI dRg-dRSTiryasya sa iti / evaM zAstroktamArgakArI, tajjJaH, tadupadezakaH, paramam-utkRSTaM padaM prApnoti / vivecana - A gALAmAM samajAvelAM cAra vizeSaNovALA mahAmunio (mahAyogI mahAtmAo) paramapadane-utkRSTa sthAnane (muktipadane) prApta kare che. kevA mahAmunio paramapadane prApta kare che? to kahe che ke nIce mujabanA cAra vizeSaNavALA, te A pramANe - (1) zAstroktAvAra vertA = zrI jinezvara paramAtmAnA zAstromAM kahelA eTale ke jaina AgamomAM kahelA AcArane pAlanArA, jJAnAcAra-darzanAcArAdi sadAcArane pAlanArA, Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka- 24 675 zAstranI AjJA pramANe sAdhu sAmAcArI pAlanArA, svacchaMdatAno tyAga karanArA, nirahaMkArI evA mahAyogI puruSo paramapadane pAme che. (2) zAstrajJa = syAdvAdamaya je jainAgama-zAstro che tene sArI rIte jANanArA, dravyArthikanayathI sarve dravyo nitya che ane paryAyArthikanayathI sarve dravyo anitya che. vyavahAranayathI AtmA malIna che mATe malInatA dUra karavA dharmanI jarUra che. nizcayanayathI AtmA siddhaparamAtmAnI tulya zuddha che te zuddhatA meLavavA mATe dharmanI jarUra che. Ama sApekSatApUrvaka sarva bAbatono samanvaya karanArAM evAM jainAgamono je yathArtha abhyAsa kare che te munIzvara puruSo paramapadane prApta kare che. (3) punaH zAstrI = jaina AgamonA yathArtha artha jANIne yathArtha upadeza karanArA eTale ke saMsArI jIvo paramAtmAnA AgamazAstrone jANe, samaje ane mArge Ave evI bhAva karuNA karavApUrvaka zAstrono upadeza ApanArA mahAyogI puruSo paramapadane pAme che. vaLI te yogI kevA che? (4) zAraivajJa = AgamonA rahasyane (UMDA-sUkSma arthone) jANanArI eka eTale advitIya, anupama evI dRSTi che jenI te mahAtmA, arthAt niraMtara AgamonA ja UMDA UMDA sUkSma sUkSma arthone jANavAmAM-prakAzavAmAM-lakhavAmAM ane lakhAvavAmAM ja jenI dRSTi lAgelI che, coTelI che. anya mohabhAvamAM jenI dRSTi kyAMya jatI nathI. kyAreya mohanI mAtrAmAM je lapeTAtA nathI te mahAyogI paramapadane pAme che. A pramANe 1 zAstramAM kahelA AcArane pAlanArA, 2 zAstranA jANakAra, 3 zAstranA upadezaka ane 4 zAstramAM ja sthira eka dRSTivALA mahAtmA puruSo turata paramapadane pAme che. ataH sarvAdareNa jainAgamAbhyAsaH karaNIyaH / yena tattvAptiH / jJAnI siddhisAdhakaH, ata eva nirgranthAH vAcayanti pravacanam, prayacchayanti rahasyam, parivartayanti sUtrAlApakAn, anuprekSayanti bhAvanayA tadartham, tanmayIbhavanti AgamatattveSu, magnAzcAnandayanti svAtmAnam, tallAbhalIlAlAlitacetasaH kurvanti dharmakathAm, anumodayanti ca mahAsUrinivaham, ata eva yogopadhAnakriyAmAracayanti, vasanti yAvajjIvaM gurukule zAstrAvabodhapravINatAmicchantaH // 8 // ne rUtti vyAdhyAta zAstraSTim | zAstrano uparokta mahimA jANIne bahu ja AdarapUrvaka haiyAnA bhAvapUrvaka hRdayathI pUjyabhAva rAkhIne sarva prayatnapUrvaka zAstrono abhyAsa karavo joIe. jenAthI sAcA tattvanI Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 zAsrASTaka- 24 jJAnasAra prApti thAya, daza daSTAnta durlabha manuSyabhava prApta thayo, jaina kula maLyuM, saMskArI ghara maLyuM, nirogI zarIra prApta thayuM, temAM pAMce Indriyo akhaMDita prApta thaI, viziSTa buddhi prApta thaI, tyAgI-vairAgI guruono yoga maLyo, A badhI sAmagrI prApta thavI ghaNI durlabha che. Ama tenI durlabhatA samajAI che to pachI ATalA UMcA pade AvyA pachI eka kSaNano paNa pramAda karyA vinA atizaya bhAvapUrvaka niraMtara jaina AgamazAstrono abhyAsa karavo joIe, tenAthI heya-upAdeyano viveka, jIva-ajIvanA yathArtha svarUpanuM bhAna, AzravasaMvarAdi tattvonI samajaNa, AtmA kevI rIte karmo bAMdhe che ? ane kevI rIte karmo toDe che? mukti e zuM tattva che? ItyAdi pAramArthika tattvanI sAcI prApti thAya je AtmAne saMsArathI tAranAra che. A tattvaprApti mATe ja, zAstronA UMDA abhyAsane kAje ja nirgastha munio pravacanazAstronI vAcanA Ape che. caturvidha saMgha vacce AgamazAstronA pAThonA artho kahe che temAM rahelAM UMDAM UMDAM rahasyo khole che. eka eka vAkyanA nabheda thatA artho lokone samajAve che. pote paNa jAte niraMtara vAraMvAra sUtrapAThonA AlAvAnuM punarAvartana kare che. sUkSmabhAvanA ane sUkSmaciMtana pUrvaka te AgamapAThonA arthanuM ciMtana-manana kare che. Agama zAstromAM AvatAM UMDAM ane camatkArika tattvomAM pote tanmaya banI jAya che ane te rahasyo samajavAmAM ane rahasyo kholavAmAM DUbI gayelA te mahAtmAo potAnA AtmAne dhanya dhanya mAnI ghaNA ja AnaMdita thAya che. apUrva ane adbhuta tattvanI prAptinA lAbhathI AnaMdita manavALA thayA chatA zrotAo samakSa dharmakathAne kare che. (hRdayamAM harSathI nAcI uThe che). bhUtakALamAM thaI gayelA aneka zAstronA racayitA evA mahAna mahAna AcArya mahArAjazrInA samUhanI bhUri bhUri anumodanA kare che. A kAraNathI ja yoga ane upadhAnAdinI dharmakriyAo kare che ane karAve che. zAstronI aMdara UMDI pravINatAne IcchatA A mahAyogI puruSo pote jIve tyAM sudhI gurukulavAsamAM ja (gurujInI nizrAmAM ja) vase che. zAstra keTaluM upakAraka che? te jyAre samajAya che tyAre ghaDI, ardha ghaDI paNa jIva zAstrathI vegaLo raheto nathI, zAstra e to paramanetra che, mATe teno hRdayanA bhAvapUrvaka Adara karo. A pramANe covIsamA aSTakanA arthanuM vivecana samApta thayuM. ll covIsamuM zAstrASTakasamApta Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380 001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob, 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha paJcaviMzatitamaM parigrahatyAgASTakam // parigrahagrahagRhItasya anekopArjanasaMrakSaNagopanAvikalacetanAvataH na zAstrajJAnaM samyag bhavati, ata: parigrahatyAgopadezamupadizati / tatra pari - samantAt grahaH grahaNarUpaH parigrahaH / tatra dravyato dhanadhAnyAdiH / bhAvataH paravastvicchApariNAmaH AzaMsArUpaH / tatrAtmanaH svaparyAyasvAmitvapariNateH svaparyAyAvaraNena tadabhAvAt, azuddhabalavIryagRhItakarmavipAkeSu zubheSu hetubhUteSu ( aprazastA - ) prazastapariNAmeSu mamakAra: parigrahaH / svazuddhasattAgataguNebhyaH anyamamakArasvIkArasaMrakSaNA pariNatirUpA cetanAdivRttiH parigrahaH / AtmanaH svasvarUpabhAsanaramaNAnubhavavyAghAtaH / ata eva tyAjyaH / dravyaparigrahasya bhAvaparigrahahetutvAt, bhAvaparigrahasyAzuddhopAdAnatvAt tyAga va (rtavya:) / mamatA eTale mArApaNAno je pariNAma te bhAvaparigraha ane dhana-dhAnyAdi sAMsArika sAdhano te dravyaparigraha, A banne prakAranA parigraho jIvane Akula-vyAkula banAve che, avivekI banAve che. tethI tene grahanI (bhUta-pretanI) upamA ApavAmAM Ave che. jema jene bhUta-preta vaLagyuM hoya che te avivekI bane che tema parigrahane vaza thayelo jIva paNa avivekI bane che. tethI parigraha rUpI je graha (bhUta-vaLagADa) che, tenA vaDe gRhIta thayelA jIvane samyaprakAre zAstrajJAna thatuM nathI. kAraNa ke aneka vastuone meLavavAmAM, meLavelI vastuonuM saMrakSaNa ane saMgopana karavAmAM ja tenI niraMtara cetanA (buddhi) vartatI hoya che. saMsArasukhanAM sAdhanone prApta karavAmAM ja ane prApta thayelAM sAdhanonuM saMrakSaNa-saMgopana ane tenI mAvajatamarAmata vagere karavAmAM ja A jIva racyo pacyo rahe che tethI tenI cetanA (buddhi) te te kAryamAM ja niraMtara vyApelI rahe che. te mATe te jIva sabhyaprakAre zAstrajJAna karI zakato nathI, A vAta pratyakSapaNe anubhavasiddha che ke je AtmA jeTalo jeTalo bAhyabhAvamAM otaprota thAya che te AtmAnI mati bAhyabhAvamAM ja raMgAyelI hovAthI zAstronA bhAvone jANavAmAM te mati kAma karatI nathI, zAstronAM sUkSma-UMDAM rahasyonA jJAnathI te AtmA vegaLo rahe che. A kAraNathI parigrahanA tyAga mATeno upadeza graMthakArazrI kahe che - tyAM patti eTale sarvabAjuthI prazna eTale grahaNa karavuM, arthAt jyAM AtmA sarvabAjuthI pakaDAya-baMdhAya, je vastu AtmAne cAre bAjuthI bAMdhI le, jhakaDI le, pakaDI le, tenuM nAma parigraha, dhana-dhAnyAdi navavidha bAhyaparigraha ane mamatA-mUrchAdi abhyantara parigraha Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra AtmAne karmonA baMdhanathI atyanta jhakaDI le che, pakaDI le che. A parigraha jIvane ghaNo ja AkuLa-vyAkula kare che tathA karmothI vIMTI le che te mATe tene bAhya ane atyaMtara parigraha kahevAya che tenA upara nAmAdi cAra nikSepA samajAve che tyAM nAma-sthApanA sugama hovAthI TIkAmAM TAMkyA nathI. dhana-dhAnyAdi bAhya je navavidha parigraha che te dravyaparigraha jANavo ane paradravyane meLavavAnI IcchArUpa malIna evo je AtmapariNAma arthAtu parapadArthonI AzaMsArUpa AtmapariNAma, sArAMza ke mamatAno pariNAma te bhAvaparigraha samajavo. paramArthathI to A AtmA potAnA zuddha ratnatrayImaya guNomAM ja parivartana pAmavA svarUpa svaparyAyonA svAmipaNAnI pariNativALo che. tAtvika svarUpa AvuM che. paraMtu te svaparyAyonuM AvaraNa karanArA evA mohanIyAdi karmonA udayane kAraNe te svaparyAyanA svAmitvanI pariNatino hAla abhAva varte che. te kAraNathI (mohanIyakarmanA udayathI yukta evA eTale ke) azuddha evA bala-vIrya dvArA grahaNa karAyelAM (arthAt pUrvakAlamAM bAMdhelAM) evAM puNyakarmanAM pugalono vipAkodaya thaye chate prApta thayelA zubhabhAvo upara athavA prazasta evA AtmapariNAmone viSe tathA kASAyika evA aprazasta AtmapariNAmone viSe (paNa) je mamatA (mArApaNAno pariNAma) te parigraha kahevAya che. A parigraha e mohodaya hovAthI azubhavikAravizeSa che. tethI te parigraha AtmAnA potAnA zuddhasvarUpanA jJAnano ane zuddhasvarUpanI ramaNatAno vyAghAta karanAra che. A kAraNathI A parigraha tyAga karavA yogya che. puNyanA udayathI prApta thayelo navavidha dravyaparigraha paNa bhAvaparigrahanuM (mamatAdi vikAronuM) kAraNa hovAthI, ane bhAvaparigraha te upAdAnabhUta evA Atmatattvane azuddhopAdAna rUpe pariNAma pamADanAra hovAthI dravya ane bhAva ema banne parigraha tyajavA lAyaka che. nayavyAkhyAyAM-jIvAjIveSu parigrahatvaM saGgraheNa / bhASye ca "dvitIyapaJcamAzravau sarvadravyeSu iti vAkyAt" vyavahAraparigrahaH dhanAdikayuktaH / RjusUtreNa tadabhilASI, zabdanayena puNyAzaMsA, ityAdinA bhAvanIyam / ataH tadupadezaH - parigraha upara jyAre nayothI vicAraNA karavAmAM Ave che tyAre nIce pramANe A nayasaMbaMdhI vicAraNA thaI zake che - (1) naigamanaya - mUlaTIkAmAM teno ullekha nathI, paraMtu A naya upacAragrAhI hovAthI jIva-ajIvanAM citro-Alekhano, kRtrima putaLAM, ramakaDAM Adi upara te te padArthanI mAnasika kalpanA karIne mamatA karavI te parigraha. jemake koIpaNa puruSane potAnI patnI Adi rAgI pAtranA phoTAne joI, citrane joI, tenA koI Alekhanane joI Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 679 tene ja potAnI patnI mAnI sneha karavo, mamatA karavI evI ja rIte strIne AzrayI puruSanA pratibiMba upara potAnA patipaNAno bhAva rAkhIne mamatA karavI te parigraha. athavA parigrahano viSaya bane tevA ghaTa-paTa-alaMkArAdinA kAcA mAlane (mATI-tanta ane suvarNAdine) parigraha kahevo te paNa naigamanayathI parigraha, Ama sarvatra aupacArika padArtho uparanI mamatA te naigamanayathI parigraha. (2) saMgrahanaya :- sattAgrAhI hovAthI je koI jIva-ajIva padArtha jagatamAM che te saghaLA paNa padArtha upara mArApaNAno prema-mamatA-mUccha te saMgrahAyathI parigraha. tattvArthasUtra uparanA bhASyamAM pUjya umAsvAtijI ma.e kahyuM che ke bIjo mRSAvAda nAmano ane, pAMcamo parigraha nAmano Azrava sarvadravya viSayaka hoya che. prANAtipAta nAmano Azrava jIvaviSayaka, adattAdAna nAmano Azrava jIva-pudgalaviSayaka ane maithuna nAmano Azrava paNa jIva-pudgalaviSayaka hoya che, paraMtu mRSAvAda tathA parigraha nAmano Azrava chae dravyaviSayaka hoI zake che. kAraNa ke mamatAno pariNAma sarvatra prasare che. (3) vyavahAranaya :- dhana-dhAnyAdi bhogasAmagrIthI yukta jIvane te te padArtha viSenI je mamatA-mUrchA te vyavahAranayathI parigraha. (4) RjusUtranaya :- dhana-dhAnyAdi bAhya parigraha hoya ke kadAca bAhyaparigraha na hoya to paNa tenI IcchAvALo jIva mamatAyukta che mATe te padArthono abhilASI jIva parigrahavALo jANavo. (5) zabdanayathI puNyanI AzaMsA, (6) samabhirUDhanayathI puNyanA phaLanI IcchA ane (7) evaMbhUtanayathI puNyanA phaLanA upabhoganI tIvra IcchA A sarva parigraha samajavo. A pramANe pachI pachInA no nizcayanayAbhimukha jANavA. A kAraNathI te sarva prakAranA parigrahane tyajavAno upadeza Ape che. na parAvartate rAzervakratAM jAtu nojjhati / parigrahagrahaH ko'yaM ?, viDambitajagattrayaH // 1 // gAthArtha :- traNe jagatane duHkhI duHkhI karyA che jeNe evo A parigraha rUpI graha koI apUrva che ke je graha kyAreya rAzi badalato nathI ane vakratAno tyAga karato nathI. ll13 TIkA :- "ra paravartatai" ri-rAze -anAdirAzitaH parigraho = parAvartana nivartate, punaH vakratAM jAtu-kadAcit na ujjhati-na tyajati, ata eva he AtmArthin ! Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 680 parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra ayaM duHkhamUlaH parigrahagrahaH kaH ? viDambitajagattrayaH-trailokyaviDambanAhetuH, IdRk parigrahasya ko dRDhAnurAga iti // 1 // vivecana :- saMsAranI aMdara ravi, maMgaLa, zani, budha vagere je je graho che te tenI tenI mudata pUrI thAya tyAre kanyA, tulA, dhana vagere rAziomAMthI nIkaLIne bIjI rAzimAM jAya che arthAt rAzi badale che, paraMtu parigraha rUpI A graha koNa jANe kevo che ke je kyAreya potAnI rAzi (khAsa karIne dhanarAzi)ne badalato nathI, pAMca-pacIsa varSathI nahIM, paraMtu anAdikALathI A graha dhanarAzimAM ja varte che. A jIvane dhanathI ja vadhAre mamatA pravarte che mATe parigraharUpI graha dhanarAzimAM ja coTelo rahe che. tathA dareka graho koI koI rAzimAM amuka amuka varSo sudhI vakra hoya che jene panotI beThI kahevAya che. zanigrahanI sADA sAta varSanI panotI eTale ke A graha amuka amuka rAzimAM ATalo ATalo samaya vakra cAle, duHkhadAyI thAya, jyAre A parigraharUpI graha sadAkAla (amaryAdita-anaMtakAla) sudhI vakratAne ja dhAraNa kare che. kyAreya vakratA tyajato nathI. AvA prakArano saMsAranA nave graho karatAM atyanta bhinna jAtivALo A parigraha rUpI graha che. te kAraNathI he AtmArthI AtmA ! duHkhamUlaka evo A parigraharUpI graha e zuM vastu che ? te tuM jANa. kharekhara A parigraharUpI graha duHkhamUlaka che, duHkha ja ApanAro che. A parigrahe ja (mamatA-mUchae ja) traNe lokanA jIvone duHkhI duHkhI karyA che. A parigraha rUpI graha ja traNe lokanA jIvone viDaMbanAnuM kAraNa che. tethI AvA prakAranA duHkhadAyI, AtmAnA zatrutulya, nukazAnakArI ane ahita ja karanArA parigrahane viSe ATalo badho daDha anurAga kema karAya ? mATe he AtmArthI jIva! tuM parigrahano rAga choDI de/1 parigrahagrahAvezAt, durbhASitarajaHkirAH / zrUyante vikRtAH kiM na ? pralApAH liGginAmapi // 2 // gAthArtha :- sAdhutAnA veSane dhAraNa karanArA jIvomAM paNa jyAre parigraha rUpI bhUta-pretano praveza thAya che tyAre tenA pravezathI duSTa bhASaNarUpa (usUtraprarUpaNA athavA svArthamAtrathI pUrNa evAM) vikArapUrvaka halakAM vacano (yAcakavRttivALAM vacano) zuM saMbhaLAtAM nathI? arthAt saMbhaLAya che. rAta TIkA :- "riti" niphinAIpa-naiveviDambAnA pratnApA:asmbddhvcnvyuuhaaH kiM na zrUyante, api tu zrUyante eva / kathambhUtAH pralApAH ? Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 681 parigrahagrahAvezAt-parigrahasya grahaH mamatvaM, tasyAvezaH, tasmAt durbhASitamutsUtravacanameva rajasaH kirAH-samUhAH, ata eva vikRtAH-vikAramayA iti / evaM hi parigrahAbhilASamagnA jJAnapUjanAdyupadezena parigrahamelanAsaktAH utsUtraM vadanti / poSayanti viSayAn, parigrahIkurvanti jJAnopakaraNAni, 'mahAntayanti jJAnopakaraNaiH / uktaJca upamitibhavaprapaJcAyAm - vivecana :- parigraha eTale mamatA-mUcha-Asakti - A mAruM che, A mAruM che Avo mohodayavALo AtmapariNAma, AvA prakArano parigraha je muninA manamAM pravezelo che. arthAt te parigraha rUpI bhUta-pretano praveza je munimAM thayela che. te muni sAdhupaNAnuM dravyaliMga dhAraNa karanArA banyA hoya to paNa parigraharUpI bhUta-pretanA AvezamAtrathI AvA prakAranA pralApo-eTale ke sAdhupaNAne na chAje tevA saMbaMdha vinAnA mohapoSaka vacanono samUha bolatA hoya evuM zuM nathI saMbhaLAtuM ? arthAt vastuonI yAcanAvALAM vacanono samUha saMbhaLAya ja che. A mohapoSaka (mamatA-mUchane vadhAranArA) vacanapralApo kevA prakAranA hoya che? ane kayA kAraNathI hoya che ? te samajAve che. parigrahanuM je bhUta che teno praveza thavAthI eTale ke parapadArthonI mamatA thavAthI durbhASita vacanono samUha arthAt jinezvara paramAtmAnA sUtraviruddha = utsutra evAM vacanonA samUharUpI raja uDatI zuM nathI saMbhaLAtI? arthAtu saMbhaLAya ja che. muniveSadhArI jIvomAM paNa jyAre jyAre parapadArthanI mUcha praveza pAme che tyAre tyAre te te vastu meLavavAnI temane IcchA thAya che. vastuo dhana vinA prApya na hovAthI dhanano saMgraha karavAnI IcchA thAya che te kAraNathI "tame jJAnanuM pUjana karo" ItyAdi upadeza ApavA dvArA jJAnapUjana Adi kAryo karAvavA vaDe parigrahane (dhanAdine) meLavavAnI AsaktivALA munio AvA prakAranAM vikRta vacano bole che. loko pAsethI yenakena prakAreNa dhanaprApti thAya tevAM, sAdhutAne na chAje tevAM, yAcanAvALAM vacano munio bolatA hoya ane parigrahano saMgraha karatA hoya evuM parigrahane paravaza thayelA muniomAM dekhAya che. mamatA-mUchamAM Asakta banelA muni-veSadhArI loko paNa jJAnapUjana Adi kAryo karAvavA vaDe saMsArI jIvo pAsethI dhana meLavavA dvArA pAMce IndriyonA viSayone poSe che. manamAnI vastu meLavIne viSayarasa poSe che. jJAnanA keTalAMka (bInajarUrI) upakaraNono parigraha kare che. viziSTa peno, pensIlo, pustako, caMdaravA-puMThIyA ItyAdi meLavIne tenA ja 1. ahIM "mahAnta rUvAgharatIti-mahatyane" hovuM joIe AcAra arthamAM veca Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 parigrahatyAgASTaka - 25 vijJAnasAra raMga taraMgamAM, tenI camakamAM mohabdha bane che ane viziSTa koTinA caMdaravA-puMThIyA baMdhAvavA vaDe potAnI moTAI dekhADatA jaNAya che. teonA vyAkhyAnAdi kAle ucca koTinA caMdaravA, puMThIyA, dhajAo vagere pote ja mamatAthI karAve che, baMdhAve che ane anya sAdhusaMtothI ame ghaNA moTA chIe" Avo dekhAva kare che. ane manamAM AvuM mAne che. loko pAsethI paisA meLave che. jJAnAdinAM upakaraNo vasAve che. tenI mamatA-mUcha rAkhe che ane mamatApUrvaka potAnI moTAI vadhe tevA vyavahAro kare che. parigraharUpI bhUta-pretano A pratApa che. zrI upamiti bhavaprapaMcamAM siddharSigaNijIe kahyuM che ke - "sa jAtaH kadAcid labdhAryakulazrAvakasAmagrIsaMyogaH zrutatattvopadezaAptavairAgya-gRhItavrataH, munisaGghasaMyutaH, zrutalAbhena saMpUjyamAnaH, zrAvakavargaH jJAnabhaktyoparacitollocAdisadupakaraNaH, taireva ramaNIyakatA-mamatvAhaGkAradUSitaH tIvrajJAnAvaraNIyakarmavazAt patito nigode'nantabhavabhramaNarUpe ityAvartasvarUpaM bhAvanIyamAtmahitAya sadbhiH" / ato nivAraNIyameva dharmaliGgato viSayaparigrahapoSaNAdikam // 2 // A jIva puNyodayathI koIka kAle prApta karyuM che Aryakula jeNe evo ane temAM paNa meLavI che zrAvakadharmanI sAmagrI jeNe evo puNyazALI thAya che. saMskArI mAtA-pitA ane saMskArI vAtAvaraNa, vyAkhyAnazravaNa, najIkamAM ja derAsara, upAzraya, AvI zrAvakadharmanI prAptine yogya ane pAlanane yogya dharmasAmagrI A jIve prApta karI hoya, ane tenA niraMtara AsevanathI tattvopadeza sAMbhaLyo hoya, vyAkhyAna zravaNa dvArA vairAgyadazA prApta karI hoya ane sAdhupaNAnAM pAMca mahAvrata Adi uccarIne sAdhu banyo hoya. - tyArabAda viziSTa zAstrAbhyAsanA kAraNe, upadezanI sArI zakti vikasI hoya, tenA kAraNe tathA sAdhupaNuM hovAnA kAraNe aneka ziSyo thayA hoya, tevA prakAranA ziSya-praziSya rUpe banelA aneka munionA samUha sAthe vicarato tathA zrutanI sArI prApti hovAthI viziSTapaNe pUjAto ane zrAvakonA vargo dvArA jJAnabhakti rUpe baMdhAyelA caMdaravA-puMThIyAM dhajAo Adi viziSTa zobhAyamAna upakaraNovALo A jIva te ja jJAnopakaraNo vaDe potAnI jAtane ramaNIyatAvALI, mamatAvALI ane ahaMkAravALI mAnIne "huM kevo moTo chuM? kevo zobhAyamAna chuM? mArA pravezakAle ane nivAsakAle zrAvako keTalI doDAdoDI kare che? ane huM jyAM jAuM tyAM zrAvako AvIne mArI kevI suMdara zobhA ane mAro kevo suMdara satkAra kare che? bIjA muninA avasare loko AvI ane ATalI zobhA nathI karatA, huM kevo pUjAuM Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 683 chuM?" ItyAdi vicAro karavA rUpa dUSaNothI dUSita thayelo A jIva tIvra rasavALuM jJAnAvaraNIyAdi karma bAMdhIne te karmanA vazathI anantakAla bhadrabhramaNa karavA rUpa nigoda avasthAne pAme che. jJAnanAM upakaraNonI mamatA thavAthI tenA dvArA mAyA ane mAna poSAvAthI A jIva A parigrahane lIdhe anaMtakAla sudhI bhavabhramaNAne pAme che. AvuM saMsAramAM (AvartanuM) rakhaDapaTTInuM svarUpa che. Ama sajjana puruSoe potAnA AtmAnA hita mATe niraMtara AvuM vicAravuM. dharmanAM upakaraNonI mamatA paNa anaMta bhavamAM rakhaDAve che. A kAraNathI dharmanAM upakaraNo dvArA paNa thatI viSayonI puSTi ane parigrahanI puSTi tathA kaSAyonI vRddhi vagere tyajI devAM joIe, dharmanAM upakaraNo jarUra upakArI che, paraMtu tenI mamatA-mUrchA upakArI nathI. jo upakaraNo upara mamatA mUrchA thAya to te upakaraNa na rahetAM adhikaraNa bane che. 2 // yastyaktvA tRNavad bAhyamAntaraJca parigraham / udAste tatpadAmbhojaM, paryupAste jagattrayI // 3 // gAthArtha :- je AtmA dhana-dhAnyAdi bAhya parigrahano ane mithyAtvAdi abhyantara parigrahano tRNanI jema tyAga karIne udAsIna thaIne rahe che. tenA caraNa-kamaLane traNe jagata seve che. gA TIkA :- "yastyavaktvati'' ya: sAdhuH vAdyuM-dhanAvi, Antara-gAvipattipratama, tRNavat tyaktvA saMtyajya udAste - udAsIno bhavati, kiM parigraheNa ? mohakAraNena vyAsaGgamUlena Atmaparipanthikalpena vastutaH nissAreNa / na eSa mama, nAhamanena sukhI madirAmattapaGkAvalepatulyena, ahaM tu jJAnAdyanantaguNapUrNaH kathaM pudgaleSu rame ? ityAdibhAvanayA tyaktaparigrahaH / tatpadAmbhojaM jagattrayI asuranarAmarazreNiH paryupAste- sevate ityarthaH / sa trijagadvandyo bhavati, tena svarUpAnandarasikAnAM na parigrahAsaktiH // 3 // vivecana :- je mahAtmA puruSa parigrahano tRNanI jema tyAga kare che. te mahAtmAnA caraNakamaLanI traNe lokanA jIvo upAsanA kare che. A vAta samajAve che je sAdhu mahAtmA dhana-dhAnya vagere nava prakArano bAhyaparigraha (dhana-dhAnya, kSetravAstu, rUpya-suvarNa, kuSya, dvipada ane catuSpada) tathA mithyAtva, rAga-dveSAdi kaSAyo rUpa abhyantara parigraha ema banne prakAranA parigrahano ghAsanA taNakhalAnI jema tyAga kare che. Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra mamatA vinAnA, mUcha vinAnA, Asakti vinAnA ane paradravyanI apekSA vinAnA niHspRha ane nirIha thaIne AtmatattvanI sAdhanAmAM pravarte che. udAsIna eTale ke madhyastha thaIne pravarte che. teo manamAM AvA vicAro kare che ke A parigraha e mohanI utpatti ane mohanI vRddhinuM kAraNa che. AtmAnI vyAsaMgadazA (AkuLa-vyAkulatA vALI dazA) karavAnuM kAraNa che. A parigraha te AtmAnA zatrutulya che. tene meLavavAmAM paNa ghaNAM duHkho veThavA paDe che. meLavelAne sAcavavAmAM paNa ghaNI upAdhio hoya che. ane tema chatAM viyoga thAya tyAre ghaNuM ja duHkha Ape che mATe zatrutulya che. AtmAnuM ghaNuM ja ahita karanAra che. tathA pAramArthika rIte niHsAra che. tenAthI rAga-dveSa, kaDavAza ane vera-jhera vinA bIjuM kaMI ja prApta thavAnuM nathI. mATe mAre AvA parigraha vaDe zuM kAma che ? AvA parigraha vaDe saryuM. A mahAtmA AvA vicAro kare che. A dhanadhAnyAdi bAhya parigraha pugaladravya hovAthI mAruM dravya nathI, huM tenuM dravya nathI, mithyAtvAdi atyaMtara parigraha e mAruM svarUpa nathI. huM tenuM svarUpa nathI. karmodayajanya vikRta svarUpa che. bAhya ane abhyattara A parigraha vaDe huM sukhI nathI. paNa duHkhIduHkhI chuM. kAraNa ke te parigraha mArA AtmasvarUpanI pragaTatA karavAmAM bAdhaka tattva che. tethI madirAnuM pAna karavAthI madonmatta (gAMDo) banelo puruSa sensa gumAvela hovAthI potAnA zarIra upara jema kAdavano lepa kare paraMtu te lepa jema pAramArthikapaNe sukhanuM kAraNa nathI, tevI ja rIte A parigraha paNa upAdhibhUta hovAthI sukhanuM sAdhana nathI. paraMtu guNanA AvirbhAvamAM bAdhaka tattva che. huM to cetanadravya hovAthI jJAna-darzanAdi anaMta guNothI pUrNa chuM. mATe bAdhaka, duHkhadAyI, guNonA AvAraka evA dhana-dhAnyAdi parigraha rUpa pugaladravyamAM kema ramuM ? te dravyomAM AnaMda kema pAmuM? AvI UMcI bhAvanA bhAvavA vaDe A mahAtmA parigrahanA tyAgI bane che. je je mahAtmA parigrahanA tyAgI bane che. temanA caraNakamalanI traNe lokanA jIvo upAsanA-sevA kare che. tyAM adholokavAsI bhavanapati, vyaMtara eTale ke asuradevo, madhya lokavartI manuSya, tiryaMco ane jyotiSka devo tathA UrdhvalokavAsI vaimAnika devo arthAt suravara devo tyAgInA caraNa-kamaLamAM name che. A rIte niSparigrahI jIva traNe jagatane vaMdanIya bane che. mATe AtmAnA svarUpamAM ja je rasika hoya che te mahAtmAone parigrahanI Asakti hotI nathI. tevA mahAtmAo darzanIya, vaMdanIya ane pUjanIya che. [3 punaH jIvITTara nibhyatvamani zikSati - tathA bAhyatyAga mAtra vaDe potAne nirgastha mAnatA keTalAka puruSo hoya che. teone mAtra vyavahAravAdIne) zikSA ApatAM jaNAve che ke - Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 citte'ntargranthagahane, bahirnigranthatA vRthA / tyAgAtkaJcukamAtrasya, bhujago na hi nirviSaH // 4 // gAthArtha :- aMdaranuM citta parigrahanI gAMThathI grasta hoya tyAre bAhyanigranthatA nirarthaka che. jema kAMcaLImAtranA tyAgathI sarpa viSa vinAno thato nathI. // 4 // 685 TIkA :- "cittentaInya kRti'' antaH-citte cetanApariAtI, grantha:, tena gahane parigrahalAlasAmagne bahinirgranthatA vRthA - niSphalA, yathA kaJcukamAtratyAgAd bhujagaHsarpaH nirviSo na hi bhavati / evaM bAhyatyAgena tyAgI na bhavati / antarmamatvaparihAreNa tyAgI mati // 4 // vivecana :- jo citta (mana-aMtaHkaraNa) mamatAnA parigrahathI bhareluM che. mamatAspRhA-lAlasA Adi vikRta bhAvothI bhareluM che. eTale ke AtmAnI cetanA pariNati jo mamatA-mUrchAthI eTale ke parigrahanI lAlasAthI vyApta thayelI che to dhana-dhAnya, strI, gRha Adi bAhyatyAga AtmAnA zuddha svarUpanI prAptino hetu banato nathI. jo mana mohadazAthI gherAyeluM che to tevA bAhyatyAga mAtrathI svarUpanI prApti thatI nathI. te kAraNe prApta karelI A bAhyanigranthatA vRthA thAya che, niSphaLa thAya che. jema kAMcaLI mAtra tajavAthI sarpa nirviSa thato nathI, tema bAhya-tyAgamAtrathI aMdaranuM citta nirigrahI banatuM nathI tethI tyAgI evA paNa muni tyAgI kahevAtA nathI, tyAganA phaLanI prApti karI zakatA nathI. aMdaranI mamatA-mUrchA choDe to ja muni tyAgI kahevAya che. kAraNa ke cittamAMthI parigrahanI gAMTha (granthi) dUra kare to ja A jIva niSparigrahatAnA phaLarUpe AtmAnI zuddha dazA pAmI zake che ane tyAre ja sAco tyAgI kahevAya che. AtmAnA zuddha svarUpanI pragaTatA bAhyatyAgamAtrathI thatI nathI, paraMtu aMdarano mamatArUpa je parigraha che tenA tyAgathI ja svarUpanI prApti thAya che. mATe he jIva ! mAtra bAhyatyAgathI tuM khuza na thA, paraMtu AntaratyAga tarapha tuM jA. Avo upadeza che. / / 4 / / 12 tyakte parigrahe sAdhoH, prayAti sakalaM rajaH / pAlityAge kSaNAdeva, sarasaH salilaM yathA // 5 // gAthArtha :- jema sarovaranI pALano nAza karAye chate sarovaramAMthI pANI kSaNamAtramAM jaldI jaldI bahAra nIkaLI jAya che tema parigrahano tyAga karAye chate sAdhumAMthI sarva karmarUpI raja kSaNavAramAM ja nIkaLI jAya che. pA Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigrahatyAgASTaka - 25 TIkA :- "catte kRti'' sAdho: parigrahe tyavate sati saLAM ratna:-rmasamUha:, prayAti - gacchati / dRSTAntayati - sarasaH salilaM saraH pAnIyaM pAlityAge arthAt pAlikSaye kSaNAdeva kSayaM yAti evam / ataH sAmAnyapariNatau lobhaparityAgena anukrameNa karmAbhAvatA bhavati // 5 // " 686 jJAnasAra vivecana :- jyAre A jIva dIkSA grahaNa kare che tyAre ja dravyaparigrahano to tyAga kare che. paraMtu bhAvaparigrahano (mAnasika mamatA-mUrchA-Asaktino) tyAga jyAre kare che tyAre te ja kSaNe karma svarUpa saghaLI paNa raja tenAmAMthI cAlI jAya che. A vAta eka udAharaNa ApIne samajAve che ke jema pANIthI bhareluM eka sarovara hoya, cAre dizAmAM sarovarane pharatI suMdara UMcI UMcI pALa banAvI hoya tyAre temAM pANI Take che. paraMtu jyAre te pALano tyAga karavAmAM Ave che eTale ke pALa toDI nAkhavAmAM Ave che tyAre kSaNamAtramAM ja pANI sarovaramAMthI bahAra nIkaLI jAya che. A ja pramANe parigraharUpI (mamatA-mUrchArUpI) pALa nAza karAye chate munimahArAjA rUpI sarovaramAMthI karmonI raja rUpI pANI jaldI jaldI nIkaLI jAya che ane AtmA zuddha, buddha ane nirmaLa bane che. A kAraNathI aMdaranI AtmAnI sAmAnya jJAnapariNatimAM rahelI lobhadazAno tyAga karavAthI anukrame guNasthAnako upara ArohaNa karatAM karatAM kSapakazreNi karavA dvArA karmono sarvathA abhAva thAya che. pA tyaktaputrakalatrasya, mUrcchAmuktasya yoginaH / cinmAtrapratibandhasya', kA pudgalaniyantraNA // 6 // gAthArtha :- strI-putrAdino tyAga karanArA, mUrchA vinAnA, ane jJAnanI sAdhanA mAtramAM ja aMjAyelA evA mahAtmA yogIpuruSane pudgalanI paravazatA kema hoya ? arthAt na hoya // 6 // TIkA :- '"tyavaktaputrUti' tyakte-jUduM nIte putranatre santAnavanitAsaMyogo yena tasya, (mUrcchAmuktasya), mUrcchA sataH parigrahasya saMrakSaNA, tayA muktasya-rahitasya yoginaH - samyagdarzanajJAnacAritrAtmanaH, cid-jJAnaM tanmAtre eva-jJAne eva pratibandha:AsaktatA yasya saH, evaMvidhasya tattvamuneH pudgalaniyantraNA - pudgalaikatA kA ? na kApItyarthaH / bhAvanA ca putravanitAsaGgarahitasya pudgalasaMgopanAvikalpavikalasya 1. prativasvastha ne badale prativandrasya pATha paNa koI koI pustakomAM che. Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 687 svarUpaikatvakaraNabaddhacetanopayogasya svabhAvAnandavilAsavarNikArUpazuddhajJAnAnubhavabhoginaH acetananazvarocchiSTAnandavimukteSu pudgaleSu rAgapariNatiH na bhavati / atra vRddhasampradAyena dRSTAntaH - vivecana :- saMsAramAM vartatA je je puruSoe potAnAM putra-putrI-patnI Adi parivAra hovA chatAM teno moha choDIne vairAgyanI bhAvanApUrvaka saMyama grahaNa karyo che ane sagAMvahAlAMno tathA snehI mitramaMDaLano paNa moha tajavApUrvaka tyAga karIne prabhunA paMthe jeoe prayANa karyuM che tevA mahAtmA puruSone tathA potAnA ghare sat arthAt vidyamAna evA dhana-dhAnyAdi parigrahanuM saMrakSaNa karavA svarUpa mUchano paNa jeoe tyAga karyo che evA eTale ke dhanadhAnyAdi bAhya parigrahanI mUchathI mukta banelA evA mahAtmA puruSone tathA jJAna mAtramAM ja ekalInatA rAkhanArA mahAtmA puruSone arthAt Atmatattva pAmelA muni mahAtmAone pudgaladravyanI sAthe ekatA thavA rU5 rAgadazA kema ghaTe? pugaladravyanI parAdhInatA ke paugalika sukhonI apekSA kema saMbhavI zake ? arthAt paugalika sukhonI apekSA hotI nathI. AvA munio nirALA ane niHspRha hoya che. je mahAtmAo potAnA AtmAnA guNonA pAramArthika sukhanI jhaMkhanAvALA banyA che te mahAtmAo AvA bhautika, gaMdA ane ninya padArthonA mohamAM kema phasAya ? tevAM sukhothI A mahAtmA puruSo sadA nirALA varte che. bhAvanA ra = upara kahelI vAtano bhAvArtha evo che ke (1) putra-putrI-strI Adi sAMsArika kauTumbika parivAranA saMgathI rahita banelA, (2) dhana-dhAnyAdi paugalika padArthonA parigrahanI saMgopanA (surakSA) karavAnA saMkalpa-vikalpo jeNe tyajI dIdhA che evA, (3) AtmAnA zuddha svarUpanI ja sAthe ekatA karavAmAM joDyo che cetanAno upayoga jeoe evA, (4) zuddha AtmasvabhAvanA AnaMdanA vilAsano mokSamAM je sAkSAtkAra hoya che tenI varNikA svarUpe (vAnagI rUpe) zuddhajJAnadazAno yatkiMcit anubhava karavAvALA evA A yogI mahAtmA puruSone (1) acetana arthAt jaDa (2) nAza pAmavAvALA (3) traNe jagatanI eMThatulya ane (4) AnaMdathI rahita arthAt aneka prakAranI upAdhiothI bharapUra bharelA evA paulika padArthone viSe tathA tajjanya bhautika sukhone viSe rAga-pariNati thatI nathI, jJAnI puruSo AvA tuccha sukhomAM raMgAtA nathI. A viSaya upara vRddha puruSonI paraMparAthI sAMbhaLeluM eka daSTAnta A pramANe che - aUjjhAnayare sirivaro rAyA, accaMtamicchadiTThI, tassa sirikanto kumaro / Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 parigrahatyAgASTaka- 25 jJAnasAra rUvalAvaNNasohaggakusalo purandaro iva sobhantamANasaMThANo, jIvAjIvAItattavio, suttatthasavaNarasio bAlabhAveNa bhogalAlasAvimutto, (iTTho daTTho ya) so aNegAhiM rAyakannAsahassehiM rUvavimhiehiM niyasaMpayAjuttAhiM pariNayaNAgayAhiM / egayA pucchiyAo kannAo kumareNaM, bho bhadde ! kaha tubbhe piugharaM vimuttUNa iha samAgayAo / tAo tayA bhaNaMti tuha rAgabhilAsaNIo, tuhaM i8 kaMtaM rAgapayamicchAmo / tAhe kumAro bhaNai-jiNiMdavAriyaM kammabaMdhaNamUlaM bhavavivaDDaNaM ko kuNaI rAgaM? lolIbhUe kAraNeNaM dhammakare egattamAgae dehe viNivArio svvdNsiihiN| tA paradehe rAgo ko karei sadakkhinno ? nimmalacaraNAvaraNaM kevalaNANassa rohagaM rAgaM arihaMtAIsu varaM / taM pi nicchayapae tajjaM (tyAjyam), tAva aNatthapahANaM visayarAgaM kahaM karijjatti ? suhiNo ya vIyarAyA niyasahAve samAsattA mamaM Na jujjae rAgo annesu, tubbhaMpi Na jujjae / evaM iti uvaeseNa paDibohiyakannAsahassaparivario samaNo jAo / kameNa aNuttaraNANadaMsaNacaraNavIrieNaM pattasukkajjhANo siddho / tAo vi siddhAo / evaM rAgatyAgaH kAryaH / tarhi parigraharAgo hi nAtmahitAya kadApi // 6 // ayodhyA nAmanA nagaramAM zrIvara nAmano eka rAjA hato. te rAjA atyanta mithyASTi hato. jainadharmathI sarvathA vimukha hato. te rAjAne zrIkAnta nAmano eka kumAra (putra) hato. A zrIkAntakumAra rUpamAM, lAvaNyamAM ane saubhAgyamAM atizaya kuzaLa hato. arthAt bahu ja rUpa, lAvaNya ane saubhAgyavALo hato. Indra mahArAjAnI jema suzobhita zarIranI AkRtivALo hato, A zrIkAntakumAra jIva-ajIva Adi tattvone jANanAro hato. gaNadharAdi mahAtmA puruSo vaDe racAyelAM sUtro ane tenA artho sAMbhaLavAno rasika hato. potAnI nAnI laghu bAla avasthAthI ja bhogo bhogavavAnI lAlasAthI rahita hato. bIjI bAju rUpamAM Azcarya upajAve tevI arthAtu atizaya rUpavALI potapotAnI saMpattithI yukta (arthAtu potAnA pitAnA rAjyanI zobhA vadhe tevA kariyAvara)thI yukta ane kumArane paraNavA mATe ja AvelI aneka hajAro rAjakanyAo vaDe te kumArane manathI IcchAyo ane cakSuthI premapUrvaka jovAyo. eka vakhata te kumAra vaDe rAjakanyAone puchAyuM - ke he bhadre ! tame tamArA pitAnA - gharane tyajIne ahIM kema AvI cho? ahIM AvavAnuM zuM prayojana che? tyAre te kanyAo kumArane A pramANe kahe che, "ame tamArA rAganI abhilASiNI chIe, amArA manane gamatA ane rAga karavAne mATe pAtrabhUta arthAtu yogya sthAnabhUta evA tamane ame amArA kaMtha tarIke Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 689 karavAne IcchIe chIe.' tyAre kumAra kahe che ke - "karmonA baMdhanA mUla kAraNabhUta, bhavane vadhAranArA ane jinezvara bhagavaMte niSedha karelA evA rAgane karavAnI kayo buddhimAna mANasa IcchA rAkhe ? arthAt AvA du:khadAyI rAgane karavAnI koI IcchA na rAkhe." AtmAnI sAthe ekamekatAne pAmelA ane dharma AcaravAmAM sahAyaka evA potAnA zarIrane viSe paNa rAga e caMcaLatAmAM kAraNabhUta hovAthI eTale ke asthiratA ane AkuLavyAkuLatAmAM kAraNa hovAthI sarvadarzI bhagavaMtoe (rAga) karavAno niSedha karyo che to pachI caturAIthI yukta evo kayo puruSa paranA zarIrane viSe rAga kare ? jo potAnA zarIra upara rAga na karAya to paranA zarIra upara to rAga karAya ja kema ? arthAt na ja karAya. potAnuM zarIra dharma-AcaraNanuM kAraNa che. AtmA sAthe tanmaya thayeluM che to paNa rAga e Akula-vyAkulatA lAvanAra che. mATe niSedhelo che to pachI pArakAnA zarIra upara rAga kema karAya ? nirmaLa evA cAritranuM (kSAyika-yathAkhyAta cAritranuM) AvaraNa karanArA ane kevalajJAnano pratibaMdha karanArA evA rAgane tyajavo ja joIe, karavo joIe nahIM, chatAM rAga karyA vinA jo na ja rahevAya to te rAga arihaMta paramAtmA Adi mahAtmAo upara karavo sAro, paNa anyatra rAga karavo nahI sAro. arihaMta paramAtmA Adi mahApuruSo upara je rAga karAya che te paNa nizcayanayathI (eka prakAranuM baMdhana hovAthI) tyAjya ja che. aMte to tajavAno ja che. to pachI anarthapradhAna evA viSayarAgane to kema karAya ? arthAt viSayarAga to bIlakula karAya ja nahIM. rAgane sarvathA tyajIne potAnA Atma-svabhAvamAM ja lIna banelA evA vItarAgabhagavaMto ja sAcA sukhI che. mATe anya jIvo upara ke anya jIvonA deha upara rAga karavo mane yogya lAgato nathI, huM A rAga karI zakuM tema nathI. eTaluM ja nahIM, paraMtu tamAre paNa AvA prakAranA duHkhadAyI rAgane karavo ucita nathI, tame paNa mArA uparanA rAgano tyAga karanArAM thAo. AvA prakArano upadeza ApavA pUrvaka pratibodhita karAyelI hajAro kanyAothI parivarelo A zrIkAntakumAra dIkSita thayo. kumAre dIkSA lIdhI ane tenI sAthe hajAro rAjakanyAoe paNa dIkSA lIdhI. anukrame anupama jJAna-darzana ane cAritranI ArAdhanA karavA vaDe ane te ArAdhanAmAM potAnuM vIrya phoravavA vaDe zukladhyAna prApta karIne A kumAra siddhipadane pAmyA tathA te rAjakanyAo paNa siddhipadane pAmI. A pramANe rAgano tyAga karavo joIe. jo rAga tyAjya che to tenA kAraNabhUta dhana-dhAnyAdi parigrahano rAga to tyAjya ja hoya che. te parigraha ke parigrahano rAga kyAreya paNa Atmahita mATe thato nathI. // 6 // Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69) parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra cinmAtradIpako gacchennirvAtasthAnasannibhaiH / niSparigrahatA sthairya, dharmopakaraNairapi // 7 // gAthArtha :- jJAna mAtra rUpa dIpaka samAna apramatta muni nirvAta sthAnanI tulya dharmanAM upakaraNo rAkhe to paNa niSparigrahatA rUpI dharmanI sthiratAne pAme che. te TIkA :- "nmiti" apramattasAdhuH rimaitrIpa:-jJAnamatrI pravI: gacched-labheta, kaiH ? nirvAtasthAnasannibhaiH-pavanapreraNArahitasthAnasaMyogaiH / yathA jJAnadIpakasya "sthairyaM"-sthiratvaM, niSparigrahatA-parigrahAbhAva eva sAdhayati / ityupadiSTe kazcid dharmopakaraNasyApi parigrahatvaM jAnan tatparihArAya yatate / ato dharmopakaraNairapi sthairyaM vardhate / iti dharmasaGgrahaNyAM sarvamapyuktam (gAthA-1028-1029) ___zItAtapadaMzAdipariSahodaye svAdhyAyavyAghAte niHspRhatvena dharmopakaraNagrahaNaM samAdhisthiratAhetuH amUcchitasya na tatparigrahatA / na hi pudgalajIvayoH ekakSetrAvagAhitA parigrahaH / kintu cetanA tadrAgadveSapariNataparigrahagrahatvaM prApnoti / ataH upakaraNAnAM nimittatA eva tattvasAdhane / yathArhadgurusaMsargaH nimittam, evamAtmani svarUpasthe na pudgalaskandhA bAdhakAH / Atmaiva tadanugataH bAdhakatvaM karoti // 7 // vivecana :- jema dIpaka prakAzAtmaka che, paNa cAre bAjuthI jo pavananuM jora hoya to tenI jyota pavanane anusAre jamaNI DAbI-upara ane nIce ema sarvatra pharatI hoya che tethI asthira-caMcaLa hoya che. paraMtu jo te dIpakane nirvA = vAyu vinAnA sthAnamAM rAkhavAmAM Ave to te ja dIpakanI jyota atyanta sthiratAne pAme che. A vAta sarva lokone anubhavasiddha che. sArAMza ke pavanavALA sthAnomAM dIpaka asthira ane caMcaLa hoya che, paNa pavana vinAnA sthAnomAM te ja dIpaka atyaMta sthira hoya che. e ja rIte pramAda vinAnA jAgRta muni dharmanAM upakaraNovALA hoya to paNa (vastra-pAtrAdi upadhivALA hoya to paNa) niSparigrahatA rUpa sthiratAne pAmanArA bane che. kAraNa ke vastra-pAtrAdi dharmanAM upakaraNo pavana vinAnAM sthAno tulya che. jainadarzanamAM digaMbara saMpradAya munijIvanamAM vastra-pAtrAdi upadhinA tyAgathI niSparigrahatA mAne che. teonuM kahevuM evuM che ke muni jo vastra-pAtrAdi upadhi rAkhe to paradravyanI vidyamAnatA hovAthI te muni parigrahavALA kahevAya, niSparigrahI na kahevAya ane niSparigrahatA vinA sAdhutA ja na saMbhave. tevA prakAranI digaMbara saMpradAyanI yuktinI sAme pUjya upAdhyAyajI ma. zrI jaNAve che ke dharmanAM upakaraNo rAkhavAM te parigraha nathI, paNa mUcha Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 691 rAkhavI, Asakti rAkhavI te parigraha che. jo vastu rAkhavI tene parigraha kahezo to jayaNA mATe morapiMchI ane zarIrazuddhi karavA pANI laI javA mATe kamaMDaLa rAkhavuM tene paNa parigraha ja mAnavo paDaze, tathA bhaNavA mATe pustaka rAkhavAM ane zarIra TakAvavA AhAra levo tene paNa parigraha ja mAnavo paDaze, mATe digaMbara saMpradAyanI A dalIla barAbara nathI. morapiMcha, kamaMDaLa, pustaka ane AhAragrahaNa A saghaLI vastu digaMbara munio paNa rAkhe che. chatAM potAnI jAtane niSparigrahI muni mAne che. to pachI vastra-pAtrAdi dhArmika upakaraNo hote chate paNa muni jo mUrchA-mamatA vinAnA hoya to te muni niSparigrahI kema na kahevAya ? avazya niSparigrahI ja kahevAya. A viSaya adhyAtma mataparIkSA-granthamAMthI jANI levo. morapiMcha rAkhavAmAM jayaNApAlananuM prayojana che. kamaMDaLa rAkhavAmAM zarIrazuddhi mATe jaLa laI javAnuM prayojana che. pustakAdi rAkhavAmAM adhyayana-adhyApananuM prayojana che. AhAragrahaNamAM zarIra TakAvavAnuM jo prayojana che to vastra rAkhavAmAM nirvikAratAnuM prayojana che ane pAtrAdi rAkhavAmAM jayaNA AdinuM prayojana che. vastra vinAnuM zarIra potAnI jAtamAM paNa vikAro kare ane potAnA nagna zarIrane joIne anya lokone paNa vikAra-vAsanA ane abrahmano hetu bane, vaLI saMsArI lokomAM nagna zarIra bibhatsa paNa lAge, tethI vastrAdi anivArya prayojanavALAM che. A rIte dIpakanI jyotane sthira karavAmAM jema nirvAtasthAno prabaLa kAraNa che tema muninI niSparigrahatA rUpI sthiratAmAM dharmanAM upakaraNo paNa prabaLa kAraNa che. arthAt dhArmika upakaraNo nirvAtasthAna tulya che. A rIte dhArmika upakaraNo saMyamamAM upakAraka hovA chatAM te dharmanAM upakaraNone paNa parigraha che - Ama mAnato koIka vAdI (digaMbara matAnuyAyI) vastra-pAtrAdi upakaraNonA tyAga mATe je prayatna kare che ane nagna thaIne rahevAmAM sAdhutA mAne che tene graMthakArazrI upara pramANe upadeza Ape che. arthAt dharmanAM upakaraNo hote chate paNa je muni mUrchA rahita che te muni niSparigrahI che. Ama samajAve che. tathA zIta-uSNAdi pariSahanA vijayakAle tathA daMza-mazakAdinA upadravakALe Akula -vyAkulatA thavAthI svAdhyAyAdi karavAmAM je vyAghAta thAya, cittanI sthiratA na rahe te kAle vastrAdinuM mamatArahitapaNe hovuM atizaya upakArI che. A rIte dharmanAM upakaraNo niSparigrahatAnI ane sthiratAnI vRddhi karavA mATe che. A saghaLo paNa viSaya pUjyapAda zrI haribhadrasUrijIe dharmasaMgrahaNI nAmanA graMthamAM 1028-1029 mAM kahelo che. jati viNa viNassati, cciya deho jhANaM tu niyamato calati / sItAdiparigayassiha, tamhA layaNaM va taM gajjhaM // 1028 // Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692 parigrahatyAgASTaka- 25 jJAnasAra suhajhANassa u nAse, maraNaMpi na sohaNaM jiNA biMti / annANi (cI) vIracariyaM bAlANaM vimhayaM kuNati // 1029 // vastrAdi na rAkhavAmAM Ave (eTale ke nagna zarIra jo rAkhavAmAM Ave, to kaMI zarIrano vinAza (mRtyu) thaI jato nathI. to paNa zIta-uSNAdi pariSahakAle tathA daMzamazakAdinA upasargakAle dhyAna avazya calita thaI jAya che. tethI layananI (morapiMchanI) jema munie te vastra avazya rAkhavuM joIe. (1028) kadAca koI prazna kare ke vastra na rAkhIe to zIta-tApAdi kAle ghaNI ThaMDI Adi lAgavAthI mRtyu thaI jAya to paNa kaMI nukazAna to thatuM nathI ja ne? kAraNa ke niSparigrahatA nAmanA Atma-dharmano tyAga karavA karatAM prANatyAga karavA e mahAtmAo mATe to kalyANano mArga che. AvA praznano uttara ApatAM kahe che ke - jo zubhadhyAnano nAza thato hoya (durthAna AvatuM hoya) to maraNa paNa sAruM nathI ema jinezvarabhagavaMto kahe che. ajJAnI puruSa ajJAnatApUrvaka koI prakAranuM varatAvALuM (athavA vastranA tyAgavALuM) AcaraNa kare to bAlajIvone (ajJAnI jIvone) ja Azcarya thAya che, paNa zAstranA jANakAra jJAnI puruSone tevA sAhasamAM kaMI Azcarya thatuM nathI. (1029) upara samajAvyuM tema zIta, Atapa ane daMza-mazaka Adi pariSadono udaya Ave tyAre AtmatattvanA cAlatA svAdhyAyamAM (vastrAdi na hoya to) vyAghAta thAya che. te mATe niHspRhatApUrvaka dharmanAM upakaraNonuM (vastrAdinuM) grahaNa karavuM te samAdhipUrvakanI sthiratAno hetu che. mATe mUcha vinA munine te vastrAdi saMbaMdhI parigrahatA kahevAtI nathI. vastrAdi hote chate paNa spRhA na hovAthI niSparigrahI ja che. mUcha e parigraha che. vastrAdinuM hovuM te parigraha nathI. vastrAdi pugalanuM ane jIvanuM eka kSetramAM hovuM te parigraha nathI (jIva zarIra upara vastrAdi dhAraNa kare, ekakSetrAvagAhI bane teTalA mAtrathI parigrahatA banI jatI nathI), paraMtu AtmAnI je cetanAzakti che te cetanAzakti jyAre vastrAdinA rAga-dveSAdi vikArIbhAve pariNata thAya che ane tevA prakAranA rAgAdi bhAvanA pariNAmapUrvaka vastrAdinuM parigrahaNa kare che tyAre te cetanAne parigrahatA kahevAya che. bAkI upakaraNo to tattvanI sAdhanAmAM nimittamAtra che, parigraha nathI. jema arihaMta paramAtmAno saMsarga, gurubhagavaMtano saMsarga Atma-sAdhanAmAM nimitta mAtra che tema AtmA jo potAnA svarUpamAM ja lIna hoya che ane vastrAdi paradravya pratye rAgAdimoha karato nathI to te vastrAdinA pudgalaskaMdho paNa jIvane bAdhA karatA nathI. paraMtu svasAdhanAnuM nimitta bane che. jo Ama na samajIe ane pugalanA saMsargane ja bAdhaka mAnI Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 693 laIe to digaMbaramunine AhAragrahaNa, morapiMcha, kamaMDaLa ane pustakanuM grahaNa paNa bAdhA karanAruM ja bane. A kAraNathI jyAre A AtmA pudgalAnuyAyI (pudgaladravyano rAgI Adi) thAya che tyAre te AtmA pote ja potAnI AtmatattvanI prAptino bAdhaka bane che. nA mUrcchAchannadhiyAM sarvaM jagadeva parigrahaH / mUrcchayA rahitAnAM tu, jagadevAparigrahaH // 8 // * gAthArtha :- mUrchAthI vyApta buddhivALAne (potAnI pAse vastu rAkhe ke potAnI pAse vastu na rAkhe to paNa) sarva jagata parigraha svarUpa che ane mUrchAthI rahita AtmAone AkhuM ya jagata aparigraha svarUpa che. II8 // TIkA :- "mUrchAcchaneti' mUrchA-mamatva, tena channA-chAvitA dhI:-buddhi: yeSAM te, teSAM mUrcchAmagnAnAM svakIyatayA aprAptamapi sarvaM jagat parigraha eva / tasya svAmitvabhogitvasukhabuddheH samanvitatvAt / tu-punaH mUrcchayA rahitAnAM pudgaleSu bhinnatva - agrAhyatvena tyAgavatAM jagadeva na parigrahaH / tatra ramaNAbhAvAt / uktaJca zrIvizeSAvazyake - tamhA kimatthi vatthaM, gaMtho'gaMtho va savvahA loe / gaMtho'gaMtho va mao, mucchamamucchAhiM Nicchayao // 2573 // vatthAiM teNa jaM jaM, saMjamasAhaNamarAgadosassa / taM tamapariggo cciya, pariggaho jaM taduvaghAI // 2574 // ataH eva AtmanaH parabhAvarasikatvaM parigrahaH, tataH taddharmatvAbhAvAt AtmasvarUparamaNaM yuktam // 8 // // iti vyAkhyAtaM parigrahatyAgASTakaM paJcaviMzatitamam // vivecana :- "mamatvanA (mamatAnA) pariNAma vaDe jenI buddhi pariNAma pAmelI che eTale ke mamatAnA bhAvathI AcchAdita thaI che buddhi jenI evA mUrchAmAM magna banelA puruSane potAne prApta na thayuM hoya tevuM paNa (arthAt potAne AdhIna na hoya tevuM paNa) saghaLuM jagata parigraha svarUpa ja che. kAraNa ke tevA prakAranI mUrchAvALA puruSo svAmIpaNAmAM ane bhoktApaNAmAM sukhanI buddhivALA che. jema - koI puruSa kAraNasara paradeza gayo hoya, tenI patnI svadezamAM potAnA ghare hoya tyAre pati-patnIno zArIrika saMyoga (prApti) nathI. to paNa mArI A patnI che, mAro A pati che evI mamatApaNAnI buddhi che tathA bhogasukhanI buddhi Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra che mATe aprApta hovA chatAM paNa parigraha ja kahevAya che. te jIvo bhAgI ja kahevAya che. tathA kamAyelA lAkho rUpiyA beMkamAM epha.DI. mAM mukyA hoya, tyAre rUpiyAno ane puruSano saMsarga nathI, paraMtu mamatA che. mArApaNAno pariNAma che, svAmitvabuddhi che. te rUpiyA avasare vAparavAno mostRtva pariNAma che, mATe pAse na hovA chatAM paNa parigraha ja che. tema ahIM mUrchAvALA AtmAne vastu aprApta hoya to paNa AkhuM jagata parigraha rU5 che. paraMtu mUrchAthI rahita puruSone pudgaladravyone viSe mamatvane badale bhinnatvanI buddhi che ane bhostRtvane badale agrAhyatvanI buddhi che. te kAraNe mamatAnA tyAgavALA puruSone AkhuM ya jagata bhinnatva ane agrAhyatvano pariNAma hovAthI aparigraharUpa che. kAraNa ke kadAca te pudgaladravyano anivArya saMjogonA kAraNe upayoga kare to paNa temAM ramaNatAno abhAva che. Asaktino abhAva che. mATe parigraha gaNAto nathI. jema beMkano keziyara lAkho ane karoDonI noTono sparza kare che paNa mamatva ane bhoknatvano pariNAma nathI, mATe parigraha gaNAto nathI. DokTaro puruSa hoya to aneka strIone ane strI hoya to aneka puruSone roga dUra karavA sparza kare che, paNa mamatva ane bhoknatvanI buddhi na hovAthI parigraha gaNAto nathI. tema ahIM paNa samajavuM. zrI vizeSAvazyakabhASyamAM pUjyapAda zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe kahyuM che ke - tethI A lokamAM evI kaI vastu che ke je sarvathA parigraha ja kahevAya athavA sarvathA aparigraha ja kahevAya? AvI ekAtte koI vastu nathI. paraMtu nizcayadRSTithI mUcha ane amUcha vaDe ja parigraha ane aparigraha manAyA che. rapa73 te kAraNathI rAga ane dveSathI rahita evA munine vastra-pAtrAdi je je vastu saMyamanuM sAdhana che te te aparigraha ja samajavo ane je vastu saMyamanI ghAtaka che te parigraha jANavo. //rapa74 A kAraNathI A AtmAnuM je parabhAvamAM rasikapaNuM che eTale ke mamatAbhAva che te ja parigraha che. mATe mamatA-mUcha e Atmadharma na hovAthI tene tyajIne AtmasvarUpamAM ja ramaNatA karavI ucita che. A pramANe pacIsamA parigrahatyAgASTakanuM vivecana samApta thayuM. 8. pacIsamuM parigrahatyAgASTaka samApta . . Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha SaDviMzatitamaM anubhavASTakam // atha zrutAbhyAsaparigrahatyAgAdayo'pyanubhavayuktasya mokSasAdhakAH anubhavazUnyasya neti tatpratipAdanAyAnubhavASTakaM nirUpyate / anubhavazUnyaM jJAnamudakapayaHkalpaM anubhavayuktaM tu pIyUSopamam / jJAnaM tu sAnubhavasya / tathA cAnuyogadvAre - - ''vAyA-pucchA-pariaTTA-dhammA-sara-avazrvavaMnaLasundrA anuplehArhiyss davvasuyam, aNuppehA bhAvasuyaM " ityanena bhAvazrutaM tu saMvedanarUpaM na tattvaniSpAdakaM, sparzarUpaM tattvaniSpAdakamiti hamidravUkhyA:-tasparzajJAnamanubhavayuktathaiva, (SoDazaka 12, zloka 15) tamAM ca yogadRSTisamuccayAnusAreNa likhyate yathArthavastusvarUpopalabdhiparabhAvAramaNasvarUparamaNatadAsvAdanaikatvamanubhava: heyopAdeyajJAnasukhAsvAdarUpAnubhavaH / vivecana :- zrutajJAnano UMDo abhyAsa ane parigrahano tyAga ItyAdi prApta karelA viziSTa guNo paNa anubhavayukta je AtmA hoya tene ja muktinA sAdhaka bane che. paNa anubhavarahita AtmAne muktinA sAdhaka banatA nathI. kAraNa ke anubhava na hovAthI zrutanA abhyAsano ane parigrahanA tyAgAdi guNono A jIva yathArthapaNe mokSanI sAdhanArUpe upayoga karI zakato nathI. te mATe anubhava samajAvavo jarUrI che. mATe have anubhavASTaka lakhavAmAM Ave che. anubhava vinAnuM jJAna pANItulya ane dUdhatulya che tathA anubhavayukta jJAna amRtatulya che. tethI anubhavavALA jIvanuM je jJAna te ja jJAna muktidAyaka hovAthI tene ja yathArtharUpe jJAna kahevAya che. anuyogadvAra nAmanA sUtramAM kahyuM che ke - "vAcanA levI-devI, prazna pUchavA rUpa pRcchanA, sUtronI tathA arthanI punarAvRtti karavI te parAvartanA, dharmakathA karavI, te dharmakathA ane paropadeza Apavo vaLI svara, akSara tathA vyaMjanonuM zuddha uccAraNa karavuM ItyAdi svarUpe prApta karelo zruta abhyAsa hoya, paraMtu jo anubhavarUpa anuprekSAthI rahita hoya to tevA jIvanuM A zrutajJAna dravyazruta kahevAya che. AsannakAle muktidAyaka thatuM nathI, tathA niyamA muktidAyaka thatuM nathI paraMtu anubhava rUpI anuprekSAthI jo yukta hoya ane saMvedanAtmaka ja nahIM paNa AtmasparzI thayuM hoya to alpakAlamAM ja muktidAyaka thAya che mATe bhAvazruta kahevAya che ane te ja yathArtha zruta che, upakAraka-zruta che. Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra sArAMza ke bhAvazrutajJAna paNa be prakAranuM che - eka saMvedanazAna rUpa ane bIjuM sparzajJAna rUpa. tyAM viSayamAtrano yathArtha bodha je thAya, je vastu jema che tema anekAntapaNe yathArtha rUpe jaNAya te saMvedanajJAna ane je vastu jema che tema jANyA pachI heya vastu heyarUpe ane upAdeyavastu upAdeyarUpe AtmAne sparzI jAya, AtmAnI dRSTi heyabhAvomAMthI nIkaLI jAya ane upAdeyabhAvomAM coMTI jAya Ama AtmasparzI je jJAna thAya te jJAna sparzajJAna rUpa bhAvazruta kahevAya che. A rIte vicAratAM je jJAna bodha mAtra rUpa saMvedanAtmaka bhAvazruta che te vidvattAnI ane mAnAdinI prAptinuM kAraNa bane che, paNa tattvaprAptinuM kAraNa banatuM nathI. paraMtu AtmAne sparza karatuM, heya padArtho joIne ukaLI uThatuM ane upAdeya bhAvone joIne prasanna prasanna thatuM mana che jemAM evuM sparzarUpa bhAvazrutajJAna A jIvane alpakALamAM ja muktirUpI phaLanI prApti karAve che. tenAthI tattva prApta thAya che. AvuM zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe SoDazakaprakaraNa 12 nA 15 mA zlokamAM kahyuM che. te zlokamAM atyanta spaSTa kahyuM che ke anubhavayukta jIvane ja AtmasparzI sparzajJAna thAya che. anubhavarahita AtmAne AtmasparzI jJAna thatuM nathI. te zloka A pramANe che - "sparzastattattvAptiH saMvedanamAtramaviditaM tvanyat / vandhyamapi syAdetatsparzastvakSepatatphaladaH // 12-15 // je jJAnathI tattvanI (AropaNa-upacAra vinAnA pAramArthika svarUpanI) prApti thAya te sparzabodha kahevAya che. tenAthI je anya bodha che arthAtu Aropita (saMsArasukhAdi) phaLa ApanAra che, AtmAthI vidita thayeluM (spaSTa thayeluM) nathI te saMvedanazAnamAtra kahevAya che. A saMvedanazAna vadhyuM paNa hoya che arthAt muktiprAptirUpa phaLa na paNa Ape Ama bane che. paraMtu je sparzajJAna che te to turata ja mukti prAptirUpa ISTaphaLane ApanAra bane che. 12-1pa uparanI carcA jANatAM "sparzajJAna' kone kahevAya? te jANavAnI jijJAsA avazya jAge ja che. tethI te sparzajJAnanuM lakSaNa zrI yogadaSTisamuccaya graMthane anusAra ahIM jaNAvAya che. "je jJAna prApta thavAthI yathArtha evuM anekAntAtmaka vastunuM yathArtha svarUpa jaNAya, parabhAvadazAnI aramaNatA prApta thAya, svabhAvadazAnI ramaNatA prApta thAya, svabhAvadazAnA AsvAdananI sAthe ekatA (tallInatA-ekamekatA) prApta thAya AvA prakAranuM je jJAna thAya te anubhavajJAna kahevAya che. Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 697 sArAMza ke heyapadArtho heyasvarUpe jANIne tene tyajI devAnI bhAvanA thAya, tenA pratye tyAjyabhAva pragaTa thAya, jema sarpane sarpa che Ama jANatAMnI sAthe ja tenAthI dUra thavAnI bhAvanA pragaTe che tema heya bhAvo pratye tyAjya bhAva pragaTe. tathA upAdeyabhAvone upAdeya svarUpe jANIne tene prApta karavAnI laganI lAge. AvA prakAranuM sukhanA AsvAdanavALuM je jJAna te anubhava kahevAya che. have te anubhavane nAmAdi cAra nikSepAthI samajAvIe chIe. nAmata: abhidhAnam, sthApanAta H sthApyamAnam, dravyAnubhavaH bhujyamAnazubhAzubhavipAkeSu anupayogaH "aNuvaogo davvaM" iti vacanAt bhAvAnubhavaH aprazastaH sAMsArikaviSayakaSAyANAmanubhavaikatvam, prazastaH arhadguNAnurAgaikatvam / zuddhAnubhavaH svarUpAnantaparyAyapariNativaicitryajJAnAsvAdanaikatvavizrAntilakSaNaH / atra bhAvAnubhavAvasaraH / sa ca naigamataH tadicchkasya saGgrahataH upayuktAnupayuktasya tatkAraNAzritayogyatve, vyavahArataH zrutAbhyAsavAcanApracchanAbhoktuH, RjusUtreNa manaso vikalparodhapUrvakatanmayatve vartamAnasya, zabdanayena jJAnopayogagRhItAnantadharmAtmakAtmadravyAnantatAjJAnAnubhave sati, samabhirUDhanaye tu mukhyajJAnadarzanaguNAtmakatvAtmani tadmaNatadbhogatadaikatvarUpAnubhavaH, evambhUtanayena ekamukhyaparyAyatanmayatvAnubhavaH / atra yasyAnubhavaH tasya bhAvanA kAryA / ityevaM svarUpAnubhavamantareNa jJAnAcaraNAdikaM dravyarUpameva / ataH sAnubhavena bhavitavyam / "anubhava" upara nAmAdi cAra nikSepA samajAvavAmAM Ave che "anubhava" evuM koI sacitta-acitta vastunuM nAma pADavAmAM Ave che te nAmanikSepAthI anubhava kahevAya che. sthApanAnikSepathI "anubhava" AvA prakAranA akSaronI je sthApanA karavI te sthApanA athavA je AtmAmAM anubhava jJAna vyApta thayuM che evA anubhavInI je sthApanA te paNa sthApanAnikSepathI anubhava kahevAya che. puNyodaya athavA pApodaya jyAre vartato hoya tyAre te te karmonA udayathI sAnukULa athavA pratikULa saMjogo prApta thayA hoya te bhogavAtA hoya chatAM temAM cittavRtti sthApita na karavI te dravyAnubhava arthAt udayamAM AvIne bhogavAtAM zubha athavA azubha karmanAM phaLomAM upayoga na rAkhavo, harSa zoka na karavo, prIti-aprIti na karavI te dravyAnubhava jANavo. ''anupayogo dravyam'' jyAM jyAM upayoga na hoya tyAM tyAM te kriyA dravyakriyA kahevAya che AvuM zAstrakAra maharSionuM vacana che. Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra bhAvAnubhava aprazasta ane prazasta ema be prakArano che. tyAM sAMsArika evA pAMca IndriyonA viSayonA anubhavanI sAthe tathA krodhAdi cAra kaSAyonA anubhavanI sAthe je ekatA te aprazastabhAvAnubhava. sArAMza ke vibhAvadazAnI sAthe A AtmAnI je ekatA te aprazastabhAvAnubhava ane arihaMta paramAtmAnA tathA upakArIonA guNonA anurAganI sAthe je ekatA thAya te prazastabhAvAnubhava kahevAya che. jenAthI saMsAranI vRddhi thAya evA parapadArthonA anubhavanI sAthe je tanmayatA te aprazasta bhAvAnubhava ane guNI-upakArI tathA mahAtmA puruSo Adi AtmahitakAraka tattvonA anubhavanI sAthe je ekatA thAya te prazastabhAvAnubhava kahevAya che. aprazastabhAvAnubhava saMsAravRdvino hetu hovAthI heya che. tenA karatAM prazastabhAvAnubhava saMvara-nirjarAno hetu hovAthI sAro che, arthAt upAdeya che. chatAM arihaMta paramAtmA Adi guNI puruSo paNa ApaNA AtmAnI apekSAe paradravya che. tethI te AlaMbanano Azraya letAM letAM jyAre A AtmA potAnA AtmAnA zuddhasvarUpanA je anaMta anaMta paryAyo che. temAM ja pariNamana pAmavA rUpa citra-vicitra (bhinna-bhinna viSayonA) jJAnanA AsvAdananI sAthe svatattvanA anubhava rUpe A AtmAnI je ekatA thavA rUpa sthiratA che te arthAt svAbhAvika sva svarUpanI paryAyapariNatinA jJAnanI sAthe sarvathA nirAlaMbana evI je ekatA che te sarvopari zuddhAnubhavadazA che. ApaNe sarvopari evI svAnubhavadazA ja prApta karavAnI che paNa jyAM sudhI zuddha anubhavadazA prApta na thAya tyAM sudhI tenA upAya rUpe "prazastAnubhavadazA" AdaraNIya che. mATe te prazastabhAvAnubhavadazAnuM varNana karavAno A avasara che. have prazasta anubhavadazA upara sAta nayo samajAvAya che. (1) naigamanaya :- AtmAnA zuddhAnubhavanI IcchA karanArane prazasta bhAvAnubhava kahevAya che. kAraNa ke jo IcchA karI che to lAMbA kALe paNa te pAmaze, ema samajIne upacAre bhAvAnubhava kahyo. (2) saMgrahanaya :- AtmAnA bhAvAnubhavanI prApti karAve tevA kAraNonA Azraye rahIne yogyatA prApta karavAmAM je varte che pachI te upayogapUrvaka hoya ke upayogazUnya hoya paNa kAraNamAM pravartIne yogyatA tarapha jenuM gamana che te sarve prazasta bhAvAnubhava kahevAya che. (3) vyavahAranaya :- bhAvAnubhavanI prAptinAM je asAdhAraNa kAraNo che evAM jaina zAstrono abhyAsa, niraMtara vAcanA, pRcchanA, parAvartanAdi saMbaMdhI svAdhyAya-rasika thavuM te jIvomAM Avelo prazasta bhAvAnubhava jANavo. Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 (4) RjusUtranaya :- bhAvAnubhavanI prApti karAve evAM vAcanA, svAdhyAya, zAstrAbhyAsAdi je asAdhAraNa kAraNo che. temAM bAhya bhAvothI manano nirodha karIne ekameka thavuM. mohanA saMkalpa-vikalpone rokavA pUrvaka asAdhAraNa kAraNonI upAsanAmAM tanmaya thaIne vartato sAdhaka AtmA te RjusUtranayathI bhAvAnubhava jANavo. 699 (5) zabdanaya :- zAstronA niraMtara abhyAsa dvArA ane gurugamathI prApta karelA jJAnanA upayoga vaDe jANela anaMtaguNa-paryAya rUpa anaMtadharmavALuM mAruM Atmadravya che. AvuM jANIne AtmAnI anaMta-anaMtatAnA jJAnano je anubhava karavo. arthAt anaMta dharmAtmaka AtmadravyanI anaMtatAne anubhavavI te zabdanayathI bhAvAnubhava jANavo. (6) samabhirUDhanaya :- AtmAnA anaMta guNomAMthI mukhya guNarUpa je jJAna-darzana nAmanA guNo che te guNamaya je potAnuM Atmadravya che te potAnA AtmadravyamAM ja ramaNatA karavI, te guNamaya Atmadravyano ja upabhoga karavo, te guNamaya AtmAnI sAthe ja je ekatA (bIjuM badhuM bhUlI javuM) te samabhirUDha nayathI bhAvAnubhAva jANavo. (7) evaMbhUtanaya :- AtmAnA anaMtaguNomAMthI koIpaNa eka guNa-paryAyamAM ja je tanmayatA-lInatA te bhAvAnubhava jANavo. uttarottara nayonI apekSAe zuddha AtmadravyanA anubhava tarapha gamana karavAnuM jANavuM. ahIM jeno anubhava lakSya (sAdhya) che tenI ja vicAraNA karavAnI che. arthAt potAnA AtmAnA zuddhAnubhavanI prApti karavAnI che te ja dazA lakSya che. mATe A aSTakamAM tenI ja vicAraNA karavAmAM Avaze. kAraNa ke AtmAnA svarUpano anubhava jemAM na thAya tevA prakAranAM, svarUpa anubhava vinAnAM jJAna ane AcaraNAdi dharmakAryo A jIve anaMtIvAra karyAM che, paNa muktiphaLa ApanAra banyAM nathI ane banatAM nathI. tethI te phaLane AzrayI AvAM dharmakAryo niSphaLa che. tethI ja te dharmakaraNI dravyarUpa ja kahevAya che. mATe phaLaprApti karAve tevA bhAvAnubhavavALA thavuM joIe. sarvatra guNapariNatau anubhavenaivAnandatA, no cet zabdajJAnazUnyazabdazravaNavat apArthakameveti / zrUyate ca kaSThAnuSThAnakoTikaraNe'pi na tattvaprAptiH, kulabAlakAdInAmivAnubhavamantareNa / parigrahaprasaGgopacitaviSayasaGgasadbhAve'pi antarmuhUrtAtmAnubhavalInAnAM sarvajJatvasiddhiH kUrmAputrAdInAm / tenAnubhavAbhyAsaH sAdhyaH zuddhasAdhyarasikaiH / tadAdaropadezaH upadizyate - Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7OO anubhavASTaka - 26 jJAnasAra | sarve paNa pravRttiomAM jo guNonuM pariNamana hoya to ja tevA prakAranA anubhavathI AtmAne AnaMda utpanna thAya che. jema kerInI kharIdI karIe paNa jo temAM madhurarasano anubhava thAya to ja AnaMda prApta thAya. koI mahAtmA puruSa sAthe paricaya karIe, paraMtu jo teonA jJAna-cAritra-tapa Adi viziSTa guNono ApaNane anubhava thAya to ja AnaMda prApta thAya, koI mahAkavie suMdara kAvya banAvyuM hoya te kAvyamAM kavie upamA-unmelA ItyAdi ghaNA alaMkAro bharyA hoya, tathA akSaronuM padalAlitya goThavyuM hoya, paraMtu sAMbhaLanArA je zrotA hoya, teone jo zabdasaMbaMdhI kaMI jJAna ja na hoya, to tevA prakAranA zabdanA jJAnathI zUnya evA zrotA jo te kAvya sAMbhaLe to kAvyasaMbaMdhI jJAnaguNa na hovAthI tevA kAvyanuM zravaNa "baherA AgaLa gAna"nI jema nirarthaka ja che. tema anubhavajJAna vinA dharmakaraNIno paNa pAramArthika AnaMda A jIvane prApta thato nathI. zAstromAM paNa AvAM aneka daSTAnto saMbhaLAya che ke karoDonI saMkhyAmAM kaSTakArI anuSThAno karIe to paNa anubhava vinA zuddha AtmatattvanI prApti thatI nathI. jema sArA kulamAM janmelA bALakone mAta-pitA dharma anuSThAno karAve ane kulavAna bALako hovAthI mAtA-pitA kahe tema dharmAnuSThAno kare, paraMtu te saMbaMdhI anubhavajJAna na hovAthI jema kulavAna bALakoe karelA anuSThAnanI yathArtha phaLanI prApti te kulavAna bALakone thatI nathI tema ahIM samajavuM. kulavAna bALakonuM dRSTAnta evuM che ke jyAM dharmAnuSThAna che, paraMtu anubhava nathI eTale nirjarAsvarUpa yathArtha phaLanI prApti thatI nathI. have evuM dRSTAnta Ape che ke jyAM dharmAnuSThAna nathI, ane pAMca IndriyonA viSayono saMga che chatAM paNa zuddha Atmatattvano anubhava jIva kare che to antarmuhUrta mAtramAM ja kSapakazreNI mAMDIne kevalajJAna prApta karI zake che. jemake kurmAputrAdi. kurmAputra ane Adi zabdathI bharata mahArAjA, pRthvIcaMdra rAjA, guNasAgara, IlAcI, cilAtIkumAra ItyAdi udAharaNo evAM che ke jyAM dharmAnuSThAna khAsa nathI, dhanadhAnyAdiparigrahano yoga che. kAraNa ke lagabhaga badhA ja gRhastha avasthAmAM che. parigrahano saMga hovAthI tenAthI prApta thayelA pAMce IndriyonA viSayono paNa saMga cAlu che. tathA teno upabhoga paNa cAlu ja che. Ama hovA chatAM paNa mAtra eka aMtarmuhUrta kAla zuddha AtmadazAnA anubhavamAM A mahAtmAo lIna thayA che. vairAgya vAsita banyA che. nirmaLa AtmadazAnuM lakSya jAgyuM che. tenAthI te mahAtmAone kSapakazreNI karavA dvArA kevalajJAna kevaladarzananI prApti thavAthI sarvajJatAnI siddhi thaI che. Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka- 26 701 A kAraNathI zuddhasAdhyanI rasikatAvALA AtmArthI mumukSu jIvoe AtmatattvanA anubhavano abhyAsavizeSa karavo joIe. te zuddha AtmatattvanI prApti tarapha vizeSa vizeSa AdarabhAva thAya te mATe teno upadeza zarU karAya che - sandhyeva dinarAtribhyAM, kevalazrutayoH pRthak / budhairanubhavo dRSTaH, kevalArkAruNodayaH // 1 // gAthArtha :- jema divasa ane rAtrithI saMdhyAkAla bhinna che tevI ja rIte kevalajJAna ane zrutajJAnathI anubhavadazA bhinna che ema jJAnIoe kahyuM che. A anubhavadazA e kevalajJAna rUpI sUryano udaya thatAM pUrve aruNodayatulya che. TIkA :- "cceva vinarAtrikhyAbiti vadheH-gavatitattvasvarU:, yathA dinarAtribhyAM madhyaM sandhyA eva dRSTA, tathA kevalazrutayoH-kevalajJAnazrutajJAnayoH madhyamanubhavo dRSTaH / zrutajJAnasya cirakAlAbhyAsitasya kAryarUpaH kevalajJAnasya samyagdRSTiguNasthAnakataH sAdhyatvena lakSIkRtasyAsAdhAraNakAraNarUpo'nubhavaH adhyAtmaikatvAnandarUpo dRSTaH / kathambhUto'nubhavaH ? kevalaM-sakalAsahAyijJAnamevArkastasya aruNodayaH-aruNaH-sUryasArathiH, tasya udayaH / pUrvamaruNodayena tatsUryodayo bhavati, evamanubhavodaye kevalArkodayaH, ato'nubhavapUrvakaM kevalajJAnam / anubhavazca bhAvanAjJAnaikatvarUpaH karaNIya iti / uktaJca samuccaye-matizrutottarabhAvI kevalAd avyavahitapUrvabhAvI prakAzo'nubhavaH // 1 // vivecana :- "anubhava" e zuM vastu che ? te samajAvAya che. A anubhava te jJAnanI ja viziSTa evI paripakva avasthA vizeSa ja che. agiyAra aMga, caudapUrva vagere zAstronuM jJAna gurujI pAsethI prApta karyA bAda athavA pUjya zrI haribhadrasUrijIkRta, pUjya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI kRta, pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI kRta ItyAdi mahAna Agamadhara puruSonI racanAo bhaNyA bAda tene vAgoLI vAgoLIne tenAM UMDA rahasyone jANavA-mANavAM AvA prakArano vizALa anubhava je prApta karavA lAyaka che tenuM A gAthAomAM varNana che. jema "saMdhyAsamaya" nathI to divasa, kAraNa ke sUrya AthamI gayo che. tathA nathI rAtri, kAraNa ke aMdhakAra chavAyo nathI. tethI saMdhyA e divasa ane rAtrithI bhinna avasthA che tevI ja rIte "anubhava" e zrutajJAnathI ane kevalajJAnathI bhinna avasthA che. zrutajJAnathI adhika ane kevalajJAnathI nyUna evI je avasthA te anubhavAvasthA kahevAya che. anubhavAvasthA 13 Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra e svayaM anubhavathI ja jaNAya che zabdothI samajAvI zakAtI nathI. jema koI strIne thatI prasutinI pIDA, athavA kensara AdinA rogIne thatI roganI pIDA, te jIva ja svayaM samajI zake che. vAcAthI yathArthapaNe vyakta karI zakAtI nathI. tevI ja rIte zAstrajJAna prApta karyA pachI teno vizALa anubhava jene prApta thayo che te anubhava to anubhavI ja samajI zake che, vAcAthI kahI zakAto nathI - varNavI zakAto nathI. jema saMdhyA, dina ane rAtrithI pRthak che tema anubhava e kevalajJAna ane zrutajJAnathI pRthak che ema tattvonuM svarUpa jeoe jANyuM che evA budhapuruSoe (jJAnI puruSoe) dekhyuM che, anubhavyuM che. jJAnI mahAtmAono Avo anubhava che. A anubhavadazA e ghaNA lAMbA kALa sudhI adhyayana karelA ane adhyApana karAvelA zrutajJAnanA phaLasvarUpa che ane avirata samyagdaSTi guNasthAnakathI sAdhya tarIke lakSyabhUta karelA evA kevalajJAnanI prAptinA asAdhAraNa kAraNarUpa A anubhavadazA che Ama jANavuM. A anubhavadazA e adhyAtmanI sAthenI ekatAnA parama AnaMdasvarUpa che. AtmAnI atyanta nirmaLa parAkASThAvALI dazA che. jema gAmanI bhAgoLa Ave eTale turata ja gAma Ave ema A anubhavadazA Ave eTale aMtarmuhUrtamAtramAM ja kevalajJAnavALI avasthA jIvane Ave che. mATe sarvajJatAnI prAptinI atyanta nikaTatama pUrvAvasthA che. A ja vAta samajAve che. kevalajJAna arthAt saMpUrNajJAna, bIjA koI jJAnanI sahAya nathI jemAM evuM jJAna eTale ke kevala ekaluM ja jJAna te kevalajJAna, te kevalajJAna rUpI sUryano udaya je thavAno che tenA pUrvakAlavartI je aruNodaya (eTale ke sUryanA sArathirUpa aruNano je udaya) che tenI tulya A anubhavadazA che. jema sUryodayanA pUrvakAlamAM aruNodaya thayA pachI turata ja sUryodaya thAya che. tema anubhavajJAnano udaya thaye chate turata ja A jIvane kevalajJAna prApta thAya che. tethI ja jema aruNodayapUrvaka sUryodaya che tema anubhavodaya pUrvaka kevalajJAnodaya che Ama jANavuM. zrI yogadRSTisamuccayamAM kahyuM che ke "A anubhavajJAna te mati ane zrutajJAnanA uttarakAle thanAro ane kevalajJAnanA avyavahita evA pUrvakAle thanAro prakAzavizeSa ja che." "jyAM na pahoMce ravi tyAM pahoMce kavi ane jyAM na pahoMce kavi tyAM pahoMce anubhavI'" A kahevata ahIM joDavI. yogadRSTino pATha A pramANe - zAstrasandarzitopAyastadatikrAntagocaraH / zaktyudrekAdvizeSeNa, sAmarthyAkhyo'yamuttamaH // 5 // sarvathA tatparicchedAt, sAkSAtkAritvayogataH / tatsarvajJatvasaMsiddhestadA siddhipadAptitaH // 7 // Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka- 26 703 sAmAnyapaNe zAstromAM jaNAvelA upAyovALo, ane viziSTa prakAranI zaktinI atizaya prabaLatAne lIdhe zAstranA viSayathI para banelo evo A trIjo sAmarthyayoga e | uttama yoga che. pA. siddhipadanI prAptinA hetubhUta evI kSapakazreNI ane kevaLajJAnAdino jo sarvathA zAstrayogathI ja pariccheda thato hoya to te ja kALe sAkSAtkAra thavAnA kAraNe te jIvane tyAM ja sarvajJatA thavAthI tyAre ja siddhipadanI prApti thavI joIe. liaa /1 vyApAraH sarvazAstrANAM, dikpradarzana eva hi / pAraM tu prApayatyeko'nubhavo bhavavAridheH // 2 // gAthArtha :- sarve paNa zAstrono vyavahAra dizA mAtra jaNAvavA pUrato ja hoya che. paraMtu eka anubhavaprakAza ja A jIvane bhavodadhi pAra pamADe che. //rA TIkA :- "vyApAra ti" sarvazAstrApAM punaranuyo thavAnAM vyApAra:udymH abhyAsaH dikpradarzana eva (mArgadarzaka eva), yathAhi-pathikasya mArgadarzako mArga darzayati, paraM puraprAptistu svacaGkramaNenaiva / evaM zAstrAbhyAsaH paramaprayAsaH svatattvasAdhanavidhidarzakaH, bhavavAridhe:-bhavasamudrasya pAraM tu ekaH anubhavaH prApayati, nAnyaH / zrIsUtrakRtAGgAdiSu adhyAtmabhAvena siddhirityuktatvAt / tena sadgurucaraNacaJcarIkaiH AtmasvarUpabhAsanatanmayatvaM niSpAdyam // 2 // vivecana :- AtmatattvanA svarUpane kahenArA je grantho che tene zAstra kahevAya che. AtmAnuM zuddha svarUpa kevuM che? kevI rIte te prApta thAya che ? karmo AtmAne kevI rIte baMdhanakartA che. rAgAdinA kAraNe A jIva karmo bAMdhIne saMsAramAM kevo rakhaDe che ? ItyAdi Atmatattvane samajAvanArAM je je zAstro che. te zAstrono vyavahAra to mAtra mArgadarzaka ja bane che. zAstronA adhyayanamAM karelo udyama, arthAt zAstrAbhyAsa to bhomIyAnI jema mAtra mArga batAvanAra ja hoya che. te zAstrAbhyAsa kaMI bhavasAgaranA pArane pamADato nathI. jema bhomIyo (mArgadarzaka) puruSa musApharane mAtra mArga ja batAve che. je gAma musApharane javuM hoya, te gAma bhomIyo laI jato nathI, mArga batAvIne te dUra khasI jAya che. nagaranI prApti to musAphara pote svayaM cAle to sva-caMkramaNathI ja thAya che. anyathA thatI nathI. tevI ja rIte zAstroe batAvelA mArge cAlavAthI ISTanI siddhi thAya che. paraMtu zAstrAbhyAsa to paramatattvane prApta karavA mATeno prayAsamAtra ja che. AtmAnI zuddhasthiti sAdhavAnI vidhine Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 704 anubhavASTaka - 26 mAtra jaNAvanAra che. bhavasamudrano pAra to potAne eka anubhava ja prApta karAvI Ape che. bIjuM koI bhavasamudrano pAra pamADI ApatuM nathI. zAstrAbhyAsa bhavasamudrano pAra pAmavAnI dizA jaNAvanAra che. paNa te pote jIvane bhavasamudrano pAra pamADI ApatuM nathI. mATe jIve pote zAstrAbhyAsa karyA pachI viziSTa anubhavavALA thavuM joIe. zrI suyagaDAMga (sUtrakRtAMga) sUtramAM kahyuM che ke "A jIva adhyAtmabhAvanAthI ja siddhipada prApta kare che" te kAraNathI uttama gurujInA caraNakamalamAM ramanArA AtmArthI mumukSu jIvoe AtmAnA zuddhasvarUpanuM jJAna meLavIne temAM ja vadhAre vadhAre lIna thavuM joIe evo upadeza che. terA atIndriyaM paraM brahma, vizuddhAnubhavaM vinA / zAstrayuktizatenApi, na gamyaM yadbudhAH jaguH // 3 // gAthArtha - atIndriya evuM AtmAnuM parama zuddha svarUpa vizuddha anubhava vinA zAstronI seMkaDo yuktio vaDe paNa jANI zakAtuM nathI. kAraNa ke jJAnIoe A pramANe kahyuM che. all TIkA :- "atInimiti" vRthA:-urvetA rUti 1:, rUtIti vuiM ? zAstrayuktizatenApi-zAstrasya yuktayaH, teSAM zatenApi anekAgamarahasyAvabodhenApi vizuddhAnubhavaM vinA-nirmalAnubhavamantareNa atIndriyam-indriyajJAnAgamyam, paramutkRSTam, brahma-caitanyam, na gamyam-na jJAtuM zakyam / na ghaTapaTAdipadArthasArthasamarthanazabdasAdhanasvasvamatasthanyAsamudhAcintanavikalpatalpasthAH samyagjJAninaH / syAdvAdAnekAntadharmAspadIbhUtAnantaparyAyotpAdavyayapariNamanasarvajJeyAvabodhAmUrtAkhaNDAnandAtmasvarUpajJAnaM tu tattvAnubhavalInA evAsvAdante, na vcoyuktivyktikRtvAvitAsA: rUti rUA. vivecana :- paMDita puruSo arthAt jJAnI puruSo A pramANe kahe che. "A pramANe kahe che" eTale zuM kahe che? to jaNAve che ke - judAM judAM aneka zAstro bhaNIne temAM kahelI ane anya paNa zAstronA abhyAsanA AdhAre navI navI seMkaDo yuktio lagADIne eTale ke tarka-vitarka karavApUrvaka svataMtrapaNe manathI vicAraNA ane vikalpo mAtra karavA vaDe aneka AgamonA rahasyane kadAca jANo, to paNa vizuddha evA AtmAnubhava vinA-nirmaLa potAnA jAta anubhava vinA IndriyonA jJAnamAtrathI agamya evuM parama (utkRSTa) Atmatattva (AtmAnuM nirmaLa zuddha svarUpa) jANI zakAtuM nathI. Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 705 jema sAkaranI je madhuratA che te madhuratA sAkarane cAkhavAthI je jaNAya che, anubhavAya che, te "mIThI che, mIThI che' ema bolavAthI tevuM yathArtha samajAtuM nathI. Indriyagamya bhAvo Indriya dvArA anubhava karyA vinA jema na samajAya, tema atIndriyabhAvo AtmatattvanA anubhava vinA IndriyamAtrathI samajAtA nathI, jo te jANI zakAtA hota to te bhAvone atIndriya ja na kahevAta. mATe atIndriya bhAvo IndriyothI gamya nathI, kevaLa anubhavathI ja mAtra gamya che. mATe anubhavI thavuM joIe. ghaNA naiyAyika-vaizeSika-sAMkhya Adi darzanakAro ghaTa-paTa, dhUma-agni, ItyAdi padArthonA samUhanuM samarthana karavAmAM pAribhASika zabda prayogo (jemake samavAyasaMbaMdha, sannikarSa, ayutasiddhavRtti ItyAdi) tathA aneka sAdhano (yuktio, hetuo jemake kevalAyi, kevalavyatirekI, anvayavyatirekI) ItyAdi jaNAvavA vaDe potapotAnA darzanazAstramAM kahelI vyavasthA pramANe niSphaLapaNe karAtA aneka vicAro ane vikalpo karavA rUpI moha-nidrAmaya zayyAmAM poDhelA jJAnIo zuddha evA AtmatattvanA anubhava vinAnA che. kevaLa popaTIyuM zuSka tarkazAna ke vyAkaraNajJAna che. paNa tenAthI te jJAnIo sabhyajJAnI kahevAtA nathI. mithyAtvamohanI nidrAmAM sutelA hovAthI mahA ajJAnI ane mithyArdaSTi che. zabdazAstranuM, nyAyazAstranuM ke darzanazAstranuM jJAna bhale maLyuM hoya paNa adhyAtma vinA te saMsAra vadhAranAruM che, ghaTADanAruM nathI. aMte to adhyAtmajJAna ja saMsArano pAra pamADanAra che. syAdvAda daSTi rAkhavA pUrvaka svataH anekAntapaNe rahelA aneka dharmonA AdhArabhUta evAM jIva-pudgalAdi dravyonA pratisamaye anaMta anaMta paryAyonI utpatti tathA anaMta anaMta paryAyanA vyaya rUpe thatA pariNamana pUrvaka sarva evAM jJeyatattvono heya-upAdeya ane jJeyapaNe yathArtha bodha karavA pUrvaka amUrta ane akhaMDa AnaMdavALA AtmasvarUpanA jJAnano AsvAda te ja mahAtmAo pAme che ke je mahAtmAo AtmatattvanA nirmaLa anubhavamAM layalIna che paraMtu bolavAnI chaTA mAtravALA jIvo vacanothI bAMdhavAnI prathAvALI seMkaDo yuktio pragaTa karavA dvArA vANInA ADaMbarane vyakta karanArA bAhyadRSTi AtmAo zuddha AtmasvarUpanA jJAnane pAmI zakatA nathI. teo vANInA vilAsavALA che. bolavAmAM ADaMbaravALA che. darzanazAstronA niSNAta che. jaya-parAjaya karavAmAM pravINa che. mAtra AtmAne sparze evuM AdhyAtmika jJAna teomAM nathI. arthAt ATaluM badhuM ghaNuM bhaNIne paNa jeone mAna-mAyA poSavAM che, svArtha sAdhavo che, yaza meLavavo che, paNa saMsAra taravo nathI, AtmAne mohamAMthI choDAvavo nathI mATe teo tattvadRSTie karIne aMdha che. III Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 jJAnasAra anubhavASTaka - 26 jJAyeran hetuvAdena, padArthA yadyatIndriyAH / zAnebaitAvatA prA., vRtaH cAttepu nizcaya: IjhA gAthArtha :- atIndriya padArtho jo tarkavAdathI ja mAtra jaNAtA hota to ATalo badho kAla gayo tyAre paMDitapuruSo vaDe te padArthomAM nirNaya karAyo hota. 4 TIkA - "jJAn ti" ya ithavitA #AtrenAtikriyA:-ndriyavara: pahAthadhrmaastikaayaadyo hetuvAdena-yuktipramANasamUhena jJAyeran / etAvatA kAlena paramAtmabhAvazravaNacintananididhyAsanAdinA svAtmasvarUpe upayogAnubhavaH kRtaH syAt / tadA teSu dharmAstikAyAdiSu zuddhAtmani ca nizcayaH kRtaH syAt prAjJaiH / ityanena paradravyacintanakAlamAtreNAtmasvarUpacintane svaparAvabodho bhavati parAvabodhaparityAgapariNatirbhavati / tena sadbhiH svasvabhAvabhAvane matiH kAryA, yena niSprayAsata eva parAvabodhaparityAgapariNatirbhavati / "je egaM jANai se savvaM jANai iti varasAt (sArIzrata-, pRthya-2, 3ddeza-4, mUtra-222) vivecana :- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla ane zuddha jIva tathA paramANu Adi sUma pudgaladravya, A padArtho atIndriya che. pAMca IndriyomAMnI koI paNa Indriya vaDe jaNAya tema nathI. kAraNa ke pAMce IndriyonA viSayo rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda che. rUpAdi guNo ja Indriyagocara hovAthI A guNovALA ghaTa-paTa Adi pUla pugala padArtho ja mAtra IndriyathI gocara che. bAkInA uparokta padArtho rUpAdi guNavALA na hovAthI ane sUkSma hovAthI atIndriya che. IndriyothI jaNAI zake tevA nathI. tethI te padArtho vItarAgaparamAtmA pratyenI zraddhAthI ja samajavAnA hoya che. ApaNI pAse mAtra Indriyajanya ja jJAna che ane te paNa alpamAtrAmAM che. mATe atIndriya padArthonI bAbatamAM zraddhA ja pradhAna kAraNa che, temAM tarka cAlato nathI. jo A atIndriya padArtho dharmAstikAyAdi tarkavAdathI eTale ke seMkaDo yuktionA samUhamAtrathI jANI zakAtA hota to kALa eTalo badho gayo che ke te gayelA anaMta kAla vaDe "paramAtmabhAvanuM vAraMvAra zravaNa-ciMtana ane mananAdi karavA vaDe zuddha AtmatattvanA svarUpano upayogapUrvaka yathArtha anubhava paNa karyo hota" ane jo Atmatattvano anubhava thayo hoya to dharmAstikAya vagere zeSa sarvadravyo mArA AtmAthI para che. tenuM AvA prakAranuM svarUpa che. Ama dharmAstikAyAdi anya dravyonA svarUpamAM ane potAnA AtmAnA zuddha svarUpamAM evuM te svarUpa che tevo nirNaya paNa thaI cukyo hota. vivAda jevuM kaMI rahe ja nahIM. kAraNa ke ghaNo kALa gayo che. temAM tarka dvArA jJAnI puruSoe atIndriya padArthono Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 yathArthatattvanirNaya karyo ja hovo joIe. mata-matAMtara ke pakSa-pratipakSa jevuM kaMI raheluM hovuM joIe ja nahIM, paNa AvuM nathI. mATe atIndriya padArtho tarkagamya nathI, zraddhAgamya che. sammatitarka prakaraNa nAmanA graMthamAM parama pUjya zrI siddhasena divAkarasUrIzvarajIe trIjA kAMDanI 43-44-45 gAthAmAM kahyuM che ke - duviho dhammAvAo, aheuvAo ya heuvAo ya / tattha ya aheuvAo, bhaviyA'bhaviyAdao bhAvA // 43 // viJo sammadaMtaLa-bALa-vRtti-palivattisaMpano / NiyamA dukkhaMtakaDotti, lakkhaNaM heuvAyassa // 44 // jo vAyapakkhammi, heuo, Agame ya Agamio / so sasamayapaNNavao, siddhaMtavirAhao anno // 45 // 606 dharmatattvanuM jJAna be prakAre hoya che. eka ahetuvAda (zraddhAmAtrathI gamya) ane bIjo hetuvAda (tarkathI gamya). tyAM A jIva bhavya che ane A jIva abhavya che. A viSaya ahetuvAdano che arthAt paramAtmAnA vacanonI zraddhAmAtrathI ja gamya che. 43nA je bhavya hoya te ja jIva samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra prApta karIne niyamA bhavaduHkhanA kSayane karanAro thAya che. A viSaya tarkavAdano che. 44 je AtmA tarkagamya padArthone tarkathI jANe che ane zraddhAgamya padArthone zraddhAthI jANe che te ja sAco jainazAsanano prajJApaka che. paNa je tarkagamyamAM zraddhA lagAve che ane zraddhAgamyamAM tarka lagAve che te jaina siddhAntano virAdhaka AtmA che. 45 / / uparanI carcAthI samajAze ke atIndriya padArthonA jJAnamAM seMkaDo yukti-samUha lagAvIe to paNa vastutattvano nirNaya karavo zakya nathI. te mATe atIndriyaviSayanA je jJAnI puruSo che te mahAtmAonA vacanonuM eTale ke sarvajJa mahAtmAonA vacanonuM zaraNuM levuM joIe. sarvajJa paramAtmA uparanI zraddhAthI sAcuM tattva svIkAravuM joIe. A rIte sarvajJa paramAtmAnA vacanono Azraya laIne dharmAstikAyAdi tamAma arUpI dravyo ane pudgalAstikAya nAmanuM rUpI dravya mArA AtmadravyathI bhinnadravya che Ama samajIne paradravyonuM paradravya rUpe ciMtana-manana karavAnA kAle ane Atmadravya cetana che, arUpI che, zeSadravyothI bhinnadravya che ItyAdi ciMtana manana karavAnA kAle sAcuM svadravya zuM ? ane sAcuM paradravya zuM ? teno yathArtha bodha pragaTa thAya che. A rIte yathArtha sva-paranA bhedano viveka jAgavAthI je je paradravya che te te paradravyo Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra mohAdi vikAra karAvavA vaDe mArA AtmAne karmabaMdhanA hetuo che. mATe mAre tenAthI dUra rahevuM joIe. Ama samajIne paradravyono paradravya tarIkeno bodha ane paradravyane tajavAno eTale ke tenAthI dUra rahevAno pariNAma A jIvamAM utpanna thAya che te kAraNathI uttama AtmAoe potAnA zuddha-nirmaLa Atmatattvano ja bodha karavAmAM racyApacyA rahevuM joIe. AtmAnA zuddhasvarUpanI ja vicAraNAmAM lAgI javuM joIe. jenA kAraNe paradravyo e paradravyo che, mArAthI bhinna che, mAro ane te paradravyono saMyogamAtra che tAdAmya nathI mATe mAre te dravyomAM raMgAvuM joIe nahIM. te anya dravyono ane mArA AtmAno mAtra saMyogasaMbaMdha ja che. tAdAmya saMbaMdha nathI. AvI buddhi utpanna thaze, tema thavAthI saheje saheje paradravyanA bodhamAM mohadazApUrvaka rAcavA-bhAcavAnI je pariNati che tenA tyAgano bhAva pragaTa thaze. zrI AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke - je egaM jANai, se savvaM jANai / je savvaM jANai, se egaM jANai // 122 // je ekadravyane barAbara jANe che te sarvadravyane jANe che ane je sarvadravyane jANe che te ja ekadravyane barAbara jANe che (AcArAMga zrutaskaMdha 1, adhyayana 3, uddezo-4, sUtra122) A pramANe hovAthI jo eka zuddha Atmadravya yathArtha rIte samajAI jAya to mAruM potAnuM svarUpa zuM? paradravyanuM svarUpa zuM? te samajAtAM paradravyo e paradravya che. ane zuddha Atmadravya e ja svadravya che. Ama samajAvAthI paradravyanI aMdara je mArApaNAnI mati che teno tyAga thAya che. tenAthI AtmAnuM jaldI jaldI kalyANa thAya che. I4 keSAM na kalpanAdarvI, zAstrakSIrAnnagAhinI / viralAstadrasAsvAdavido'nubhavajihvayA // 5 // gAthArtha - kayA puruSonI kalpanAzakti rUpI kaDachI zAstra rUpI kSIrAnanuM avagAhana karanArI hotI nathI ? paraMtu te kSIrAnanA rasanA AsvAdane anubhava rUpI jIbha vaDe mANanArA puruSo koI viralA ja hoya che. pA. TIkA :- "veSa neti" varSa-puruSA/m, vaphAnA-matipravRttirUpA, UMpaakkrnncaattukaa, zAstrameva kSIrAnnaM-paramAnnaM, tasya gAhinI-avagAhinI na ? / api tu astyeveti / buddhikalpanayA zAstragrAhiNI matirbahUnAm, param anubhavajihvayA tadrasAsvAdavidaH-teSAM zAstrANAM rasaH tadrasaH, tasyAsvAdaH, tasya vidaH-jJAninaH viratnA:-3nyA, zAstrAvI grAphi : rUta paI Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 709 vivecana :- kalpanAzakti eTale sUkSmamAM paNa sUkSma padArthanI vicAraNAmAM buddhinI pravRtti thavI te, darvI eTale kaDachI-moTo camaco, pAka thayelI arthAt taiyAra thayelI rasoIne sauthI prathama cATavAvALI kaDachI ja hoya che. prathama kaDachI ja taiyAra rasoIne cATe che. kAraNa ke taiyAra thayelAM zAka-dALa-dUdha Adi padArthothI bharelA tapelAmAM sauthI prathama kaDachI ja nAkhavAmAM Ave che eTale kaDachI ja taiyAra rasoIne prathama cATe che. zAstranAM UMDAM UMDAM rahasyo je che te kSIrAna che te UMDAM UMDAM rahasyono AsvAda anubhava dvArA ja Ave che. mATe anubhava te jIbhanI jagyAe che. jema kaDachI (moTo-UMDo camaco) tapelAmAM bharela kSIrAnano sparza kare che. paraMtu tene jIbha (jIbhasaMbaMdhI cetanA) na hovAthI kSIrAnanI madhuratAnA rasano anubhava kaDachIne thato nathI. tenI jema kayA kayA paMDita puruSonI tIvra kalpanAzakti arthAtu buddhinI tIvra zakti zAstronA UMDA UMDA arthone jANavA rUpa kSIrAnano sparza nathI karatI ? arthAt saghaLA paNa paMDita puruSonI tIvra kalpanAzakti zAstrAbhyAsa rUpI kSIrAnano sparza kare che. buddhinI tIvra kalpanAzakti dvArA ghaNA ghaNA paMDitapuruSonI mati zAstronA pAThone, rahasyone ane marmane jANanArI bane che. tethI zAstrapATha bhaNelA vidvAno ghaNA hoya che, paraMtu anubhavajJAna meLavavA vaDe zAstronA audaMparyavALA arthane mANavA rUpa rasanuM AsvAdana karanArA jIvo viralA ja hoya che. arthAt aidaMparya arthane jANanArA koIka ja hoya che. atizaya alpa AtmAo hoya che. zAstronA AtmasparzI marmane jANanArA mahAtmAo bahu thoDA hoya che. paNa pazyanti brahma nirdvandvaM, nirdvandvAnubhavaM vinA / kathaM lipimayI dRSTi rvAGmayI vA manomayI // 6 // gAthArtha :- nirTa-sarva prakAranA klezathI rahita evA brahma eTale zuddha AtmasvarUpane nirlendra (eTale sAkSAtu-pratyakSa) anubhava vinA lipimayI (saMjJAkSara rU5) dRSTithI, vADamayI (vyaMjanAkSara rU5) dRSTithI ane manomayI (ladhyakSara rU5) dRSTithI jagatanA loko kema jANI zake ? kema joI zake ? kema mANI zake? Ill TIkA - "patti ti" nimiya-saMjJAkSaramathI, vAmathI-nAkSarathI, manomayI-labdhyakSaramayI dRSTiH-yogapravRttirUpA, nirdvandvAnubhavaM-paropayogamuktazuddhAnubhavaM -zuddhajJAnaM vinA nirdvandvaM-parasannikarSarahitaM nirmalaM brahma-jJAnaM, AtmAnaM kathaM pazyanti ? na pazyanti, na hi karmopAdhirUpA bAhyapravRttiH parabrahmagrAhikA bhavati / anubhavajJAnI eva zuddhAtmasvarUpaM pazyanti // 6 // Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra vivecana :- akSarAtmaka zrutajJAna traNa jAtanuM hoya che - saMjJAkSara, vyaMjanAkSara ane ladhyakSara. kAgaLa-vastra athavA divAla vagere upara lakhelA je akSaro ke jene lipi kahevAmAM Ave che te saMjJAkSara kahevAya che. tathA mukhe bolAtA-uccAraNa karAtA je akSaro te vyaMjanAkSara kahevAya che ane hRdayamAM samajAyelI je bhASA te ladhyakSara kahevAya che. je saMjJAkSara che te lipimayI vANI kahevAya che. je bolavA rUpa vyaMjanAkSara che te vADamayI vANI kahevAya che. ane manamAM samajaNa rUpa je jJAna che te manomayI vANI kahevAya che. nirlendra eTale jemAM bIjuM tattva nathI arthAt zuddha evuM cetanyatattva ke jemAM parabhAvadazA-vibhAvadazA-phleza-kaSAya-vikAra-vAsanA Adi anya tattva nathI evuM je nirmaLa Atmatattva che te nirlendra brahma kahevAya che. nirbandAnubhava eTale ke jemAM Indriya Adi bAhya liMgo nathI, arthAt parokSa nahIM, paNa pratyakSa sAkSAt AtmAno potAno je anubhava che te nirkandAnubhava jANavo. zuddha, nirmaLa nirlendra evuM Atmatattva pratyakSa evA nindAnubhava vinA bAhya sAdhana svarUpa lipimayI (saMjJAkSara rU5) vANI vaDe, vADamayI (vyaMjanAkSara rU5) vANI vaDe ke manomayI (ladhyakSara rU5) vANI vaDe kema dekhI zakAya? kema samajI zakAya? bAhya dRSTinI je pravRtti che te karmanI upAdhirUpa che. tenAthI parama brahma evA AtmasvarUpanuM grahaNa karI zakAtuM nathI. AtmadazAnA anubhavI jIvo ja zuddha AtmasvarUpane pichANI zake che. bAhya deSTivALA jIvo rUpI vastune ja joI zake che ane adRSTi jenI khIlI hoya che tevA jJAnI mahAtmAo ja Atmatatvano anubhava karI zake che. All na suSuptiramohatvAnnApi ca svApajAgarau / kalpanAzilpavizrAntesturyaivAnubhave dazA // 7 // gAthArtha :- anubhavadazA e moha vinAnI hovAthI suSuptidazA nathI. tathA anubhavadazAmAM kalpanA rUpI zilpIono abhAva hovAthI svapnadazA paNa nathI ane jAgRtadazA paNa nathI. tethI anubhavadazA e cothI ja (ujajhAgara dazA) che. ll TIkA :- "ra suSuptiiita" tathA navakre-rA: vatastra, tatra vahunarUpI mithyAtvasthAnAM, zayanAvasthA samyagdRzAM, jAgarA pramattApramattamunInAm / turyA ca uttarA dhyAnasthAnAm, uttarottarA sayogikevalinAm / punaH zrIviMzatikAyAm-suSuptiH tIvranidrAghUrNitacetasAM sA anubhavajJAnino na, kasmAt ? amohatvAt / anubhavI-moharahitaH, suSuptisthaH mohamayaH, tenAnubhavajJAnavataH suSuptirna / tattvAnubhavinaH svApadazA tathA jAgarApi na, etaddazAdvayaM kalpanopetam, anubhavaH Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 711 panA-vipacetanA, tasyA: zinjaM-vijJAnaM, tasya vizrAnti:-jhamAva: kRtyartha: tasmAnna / ata: anubhave turyA eva dazA vAcyA / yadyapi turyA dazA sarvajJasya tathApi yathArtha zrutabhAvitacetanAnAM kevalakaraNatvenopacArAt svarUpAcca turyaiva dazA vaktuM zakyA / na hi tatra dazAtrayasambhavaH / tenAnubhavaH samAdhihetuH // 7 // vivecana :- saMsArI AtmAnI cAra dazA hoya che ema pUjya zrI mallavAdIsUrijIe nayacakra (dvAdazAra nayacakra) nAmanA graMthamAM kahyuM che. (1) suSuptidazA, (2) svApadazA, (3) jAgaradazA ane (4) ujjAgaradazA. tyAM gADha nidrAvALI je dazA te suSuptidazA. A dazA mithyArdaSTiguNasthAnake rahelA jIvone hoya che. jema ghora nidrAmAM sUtelA mANasane tenI sAme zuM thAya che ? tenI kaMI ja khabara paDatI nathI tema mithyAtva mohanA udayane AdhIna thayelA jIvone tattva zuM ? ane atattva zuM ? AtmAne hitakArI zuM ? ane ahitakArI zuM ? tenI kaMI ja khabara hotI nathI, mithyAtvamohano udaya joradAra che tethI A suSuptidazA kahevAya che ane pahelA guNasthAnakavartI jIvone hoya che. sAmAnya zayanavALI je avasthA te svApadazA che. arthAt alpanidrAvALI je avasthA te svApadazA kahevAya che. A dazA aviratasamyagdaSTi jIvone (tathA dezaviratidhara jIvone) hoya che. ahIM mithyAtvamohano udaya nathI, paNa cAritramohanIyano udaya che. tethI tattvAtattvanI jANakArI che, viveka che, paNa viziSTa AcaraNa nathI tathA trIjI jAgaradA (jAgRtadazA) pramatta ane apramatta munione hoya che. kAraNa ke tyAM cAritramohanIya karmano kSayopazavizeSa hoya che. AtmAnuM hita thAya tevA ane mohano nAza thAya tevA saMkalpa ane vikalpo hovAthI AtmA jAgRta che, paNa nidrAdhIna nathI. cothI dazA ujjAgara dazA kahevAya che. jyAM UMghavAnuM ja nathI eTale UMghamAMthI uThavAnuM paNa nathI. arthAt kAyama jAgRta ja che. jAgRta thavAnuM nathI. te ujjAgaradazA che. A dazA AThamA guNasthAnakathI teramA guNasthAnaka sudhI hoya che. A cothI ujjAgaradA kSapakazreNI saMbaMdhI 8 thI 12 guNasthAnakomAM chadmastha jIvone ane teramA guNaThANe kevalI paramAtmAne hoya che. 8 thI 12 guNasthAnakamAM je ujjAgaradazA che te uttarA kahevAya che ane teramA guNaThANe je ujjAgaradazA che tene uttarottarA kahevAya che. A rIte dhyAnamAM vartatA munimahAtmAone uttarA nAmanI ujjAgaradazA hoya che ane kevalajJAnI bhagavaMtone uttarottarA nAmanI ujjAgaradazA hoya che. pU. zrI haribhadrasUrijI kRta viMzativiMzikAmAM kahyuM che ke tIvra nidrAthI vyApta che citta Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra jenuM evA jIvone eTale ke gADha nidrAvALA jIvone suSupti nAmanI pahelI dazA hoya che. anubhava jJAnavALA je jJAnI mahAtmA puruSo che teone AvI suSupti dazA hotI nathI. kayA kAraNe AvA mahAtmAone suSupti dazA hotI nathI ? to graMthakArazrI jaNAve che ke - anubhavajJAnavALA mahAtmA puruSo moharahita che. jyAre A suSupti dazA gADha mohanidrAthI bharelI che. mATe anubhavajJAnIone A suSupti dazA saMbhavatI nathI. tattvanA anubhavI mahAtmAone bIjI svApadazA ane trIjI jAgRtadazA paNa saMbhavatI nathI, kAraNa ke A banne dazAo saMkalpa-vikalpo vALI che. A pramANe karuM to mArA AtmAnuM hita thaze ke tema karuM to mArA AtmAnuM hita thaze, zuM karavuM ane zuM na karavuM ? tenA vicAronA vamaLathI yukta hoya che. jyAre tattvanA anubhavanuM jJAna je mahAtmAne pravarte che te mahAtmA atizaya zAnta, Tharela ane gaMbhIra samudratulya hoya che. teone kalpanAonA vikalpo vALI je cetanA che tevI cetanA rUpI je ghaDavaiyo che. teno ja abhAva pravarte che. arthAt Ama karuM ke tema karuM evA saMkalpa-vikalponI ghaTamALA hotI ja nathI. anubhavajJAnavALA che tethI saheje saheje AtmahitamAM ja pravRtti thayA kare che. mATe anubhavajJAnIone bIjI-trIjI dazA (svApadazA ane jAgRtadazA) saMbhavatI nathI. te kAraNathI AvA anubhavajJAnI mahAtmAone cothI ujjAgaradazA ja hoya che. jo ke A ujjAgaradazA nAmanI cothI dazA sarvajJabhagavaMtone ja hoya che. teone ja AvI zreSTha ujjAgaradazA zAstromAM kahI che. to paNa tattvAtattvasaMbaMdhI yathArtha zrutanI bhAvanAthI bhAvita cetanAvALA eTale ke atyanta sUkSma tattvajJAnavALA kSapakazreNigata 8 thI 12 guNasthAnakavartI chadmastha mahAtmA puruSonI je dazA che te dazA kevalajJAnanI prAptinuM asAdhAraNa kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karIne tevA dhyAnastha munio ke jeo chadmastha che teone paNa upacArathI cothI ujjAgaradazA ja kahevAya che. tathA A mahAtmAonuM svarUpa evuM hoya che ke (teonA AtmAnI AtmatattvamAM evI atyanta sthiratA hoya che ke) teone cothI ujjAgara ja dazA kahevI yogya che. mohadazA ane saMkalpa-vikalpadazA na hovAthI prathamanI traNa dazAno tyAM saMbhava ja nathI. A kAraNe dhyAnastha munione upacArathI ane kevalI bhagavaMtone svarUpathI ujjAgara nAmanI cothI dazA samajavI. tyAM prathamanuM uttarA ane bIjInuM uttarottarA Ama nAma jANavuM. eTale ke tenA be bheda samajI levA. A pramANe anubhavajJAnavALI A cothI dazA AtmAne atyanta samAdhinuM kAraNa bane che. tyAM koIpaNa jAtanA saMkalpa-vikalpo uThatA ja nathI, zAnta Tharela samudra samAna dazA hoya che ane tevA prakAranI nirmohadazAthI ja kevalajJAnanI prApti thAya che. Ill Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 713 3tha siddhAntIvarAti = have sArabhUta siddhAnta siddha kare che - adhigatyAkhilaM zabda-brahma zAstradRzA muniH / / svasaMvedyaM paraM brahmAnubhavenAdhigacchati // 8 // gAthArtha - muni mahArAjA zAstrarUpI dRSTi vaDe zabdasaMbaMdhI saghaLuM paNa jJAna prApta karIne anubhava vaDe parathI nirapekSa evuM svayaM saMvedyasvarUpa paramabrahmane jANe che. eTalA TIkA :- "dhAyeti' pUrvapUrvasevanA sthAne zAstra-zastrapraC/UvRddhA akhilaM-samastaM zabdabrahma-SaDbhASAvAGmayam, adhigatya-jJAtvA, tadanantaraM muniH anubhavena-svarUpagrAhakadRSTyA svasaMvedyaM-svena AtmanA saMvedyaM-jJAnAsvAdanayogyaM paraM brahma-zuddhAtmasvarUpam adhigacchati-prApnoti / ataH uktaJcAgame "sasamayaM jANeI, parasamayaM jANeI, sasamayaM parasamayaM jANittA appANaM bhAvittA bhavaI" __ ata eva AgamAbhyAsapaTumatiH tattvajJAnAnubhavenAtmasvarUpaM prApnoti, tenAnubhavAbhyAso vidheyaH // 8 // | vivecana :- jyAre abhyAsano pUrvakAla hoya che tyAre pUrva kAlamAM zAstrone jANI levAnA-zAstrone sevavAnA-zAstrone prApta karI levAnA avasarakAle vadhAre vadhAre zAstronuM avagAhana (UMDANapUrvakanuM adhyayana) kema thAya ? tevI grahaNa karavAnI buddhi rAkhavApUrvaka saMskRta-prAkRta-zUrasenI-pezAcikI-mAgadhI-apabhraMza ItyAdi bhASAono RSimunio potapotAnA zAstromAM je upayoga kare che te chae bhASAo saMbaMdhI vyAkaraNa viSayanuM UMDuM sUma jJAna mahAtmA puruSo prathama meLave che. koIpaNa darzanazAstranuM sUkSma jJAna meLavavuM hoya to te te RSimunioe banAvelAM zAstro niraMtara bhaNavAM paDe ane vAraMvAra vAMcavAM paDe, te mATe te te bhASAnuM jJAna paNa atizaya jarUrI bane che. mATe prathama chae bhASAnA vyAkaraNa zAstrone AtmArthI mumukSu jIvo bhaNe che. je kAraNe te mahAtmAone koIpaNa darzananuM zAstra anavarAhya rahetuM nathI. te te bhASAkIya jJAna prApta karyA pachI te te darzanazAstrono abhyAsa kare che ane kayuM darzana jagatanAM tattvonuM kaI rIte mUlyAMkana kare che? kaI rIte jJAna dharAve che? kaI rIte lokone samajAve che te jANe che. jANIne sarvadarzanazAstronA jANakAra paMDitapuruSa bane che. SaDradarzanazAstronA jJAnI bane che. tyArabAda A muni mahAtmA vairAgI hovAthI, AtmakalyANanA ja arthI hovAthI, saMsArI bhAvonA tyAgI hovAthI ane saMvega-nirveda Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra guNavALA hovAthI svatattvane ja jANavA vadhu preraNA pAme che. potAnA AtmAmAMthI ja evo avAja uThe che ke he jIva! saMsAranA tamAma padArtho bhinna bhinna darzanakAronA mata pramANe jANyA, paraMtu temAM tAruM dAridraya zuM dUra thayuM? tAruM svarUpa tuM jANa, tene meLavavA prayatna kara, bAhyasvarUpa jANavAthI tane zuM lAbha? te to rAga-dveSa-moha ane vikAra Adi karAvaze, tenAthI to malInatA ja vadhaze. mATe tArA svarUpane jANavA tuM prayatna kara. A pramANe AtmahattvanA svarUpane jANavAnI tamannA jAge che. tenAthI AtmAnA zuddha svarUpane grahaNa karavAnI dRSTi svarUpa anubhavajJAna te jIvane dhIre dhIre prApta thAya che. temAM vadhAro thAya che. jIvano vaLAMka badalAya che je parapadArthone ja jANavA prerAto hato te have potAnA zuddha-nirmaLa-nirupAdhika AtmasvarUpane ja grahaNa karavAnI dRSTirUpa anubhavajJAna dvArA svayaM potAnA AtmAthI ja jANI zakAya-samajI zakAya tevA prakAranA AtmajJAnanA AsvAdanane yogya AtmAnA parama zuddhasvarUpane prApta karavA vALo A jIva bane che. AgamazAstramAM kahyuM che ke - Atmatatvane meLavavAnI IcchAvALo A jIva prathama to svazAstrone jANe che. jaina Agama zAstrone niraMtara bhaNe che. tenAthI daDha zraddhAvALo bane che. tyArabAda anya darzanakAro jagatanA tattvone kaI rIte samajAve che ? tenuM zeyabhAve avagAhana kare che. tethI A jJAnI AtmA heya-upAdeya bhAvone jANavA vALo bane che. tenAthI vadhAre vivekI bane che. A pramANe svazAstra ane parazAstra jANIne jJAnI banIne heya-upAdeya tattvane barAbara samajIne mAtra meLavavA jevA atizaya upAdeya evA Atmatattvane ja meLavavAnI bhAvanA bhAvIne teno ja atyanta Icchuka bane che. zuddha AtmatattvanI prAptino ja rasika bane che. ane dhIre dhIre A mahAtmA puruSa AtmakalyANa sAdhe che. A kAraNathI ja AgamazAstronA abhyAsamAM ja cakora buddhivALA mahAtmA puruSa ja zuddha tattvano vAraMvAra anubhava karavA vaDe parabhAvadazA tyajIne zuddha svabhAvadazAmAM ja niraMtara vartavA vaDe nirmaLa zuddha yathArtha evA AtmasvarUpane prApta kare che ane tenA dvArA AvA mahAtmAo muktigAmI thAya che. tethI karIne AtmahattvanA zuddhasvarUpanA anubhavano ja satata abhyAsa karavo joIe. A pramANe chavvIsamA anubhavASTakanuM vivecana samApta thayuM. ll chavvIsamuM anubhavASTaka samApta che Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha saptaviMzatitamaM yogASTakam // atha yogASTakaM vitanyate / tatra mithyAtvAdihetugatamanovAkkAyayogatrayam / tacca karmavRddhihetutvAd na grAhyam / kintu mokSasAdhanahetubhUtaM zuddhAdhyAtmabhAvanAbhAvitacetanAvIryapariNAmasAdhakakArakapravartanarUpaM grAhyam / dravyabhAvabhedaM bAhyAcAravizodhipUrvakAbhyantarAcArazuddhirUpam / have yogASTakanuM varNana karavAmAM Ave che. yoTM zabdano artha joDavuM-mIlana thavuMmaLavuM evo artha thAya che. A AtmAnuM karmanI sAthe joDAvuM tene paNa yoga kahevAya che ane A AtmAnuM muktinI sAthe joDAvuM tene paNa yoga kahevAya che. pahelA arthavALo yogazabda manayoga, vacanayoga ane kAyayogamAM lAgu paDe che. te yoga karmonA baMdhanuM kAraNa hovAthI AzravasvarUpa che, heya che, tyAjya che. mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyAdi kaluSita bhAvovALo che. AtmapradezonI caMcaLatA-asthiratA rUpa che. A pramANe mana-vacana ane kAyAnI zubhAzubha je pravRtti te yoga kahevAya che. paNa te karma baMdhAvanAra hovAthI saMsArahetu che. tenI carcA A aSTakamAM karavAnI nathI. tenI vizeSa carcA karmagraMthomAM che. A manavacana-kAyAno yoga karmanI vRddhinuM kAraNa hovAthI tathA AtmapradezonI asthiratA-caMcaLatA rUpa hovAthI Ada2vA jevo nathI, tyAjya che. paraMtu muktinI sAdhanAnA kAraNabhUta je yoga che te ja yoga ahIM levAno che. tyAM jJAna, darzana ane cAritra ema ratnatrayInI sAdhanA-ArAdhanA che tene yoga kahevAya che. kAraNa ke ratnatrayInI sAdhanA-ArAdhanA A AtmAne muktinI sAthe joDI Ape che. muktinI prApti karAve che. mATe A yoga saMvara-nirjarA rUpa che ane te upAdeya che. AvA prakAranA muktinA hetubhUta yoganI ahIM carcA karavAmAM AvI che. A yoga je mahAtmAomAM Ave che te mahAtmA puruSone yogI kahevAya che. bAkInA saMsArI jIvone bhogI kahevAya che. yogI eTale muktinI sAdhanAvALA ane bhogI eTale saMsAranI sAdhanAvALA. ahIM je yoga samajAvavAno che te muktinI sAdhanAnA hetubhUta evuM vIryapravartana levuM tathA zuddha-nirmaLa adhyAtmadazAnI vRddhi thAya evI anityAdi bAra bhAvanAo ane maitrI Adi cAra bhAvanAo bhAvavAnI kalAthI atizaya vAsita (saMskArita) banelI cetanAnuM ane saMskArita banelA vIryanuM je pariNamana thayuM, zuddha AtmatattvanI siddhi karAve evI sAdhakadazA svarUpe tathA zuddha-AtmatattvanI prApti karAve evI kArakadazA svarUpe AtmAnA vIryanuM pravartana Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 yogASTaka - 27 jJAnasAra karavuM te ahIM yoga tarIke jANavuM. kAraNa ke AvI yogadazA ja saMvara-nirjarAsvarUpa hovAthI muktinuM kAraNa bane che. AtmAno ane muktino saMyoga karAve che. mATe AvA AtmatattvanA sAdhaka ane zuddha evA AtmapariNamanane yoga kahevAya che te upAdeya che. "A yoga upara" nAmAdi cAra nikSepA ane naigamAdi sAta nayo koI agamya kAraNasara TIkAkArazrIe lakhyA nathI, chatAM dravya-bhAvanA be bheda rUpe yoga lakhyo che tenAthI nikSepA to haju garbhita rIte samajAI jAya che, paraMtu teozrIe nayono sparza karyo nathI ema lAge che. pachI kadAca lahIAothI lakhANakAle chuTI gayuM hoya ema paNa kadAca bane chatAM A viSayaka tattva kevaligamya jANavuM. cAra nikSepA A pramANe che. koInuM "yoga" evuM nAma pADavuM te nAmayoga, hAla vartamAnakAlamAM yogeza-bhAveza yoginI ItyAdi nAmo hoya che te nAmamAtrathI yoga jANavo. jenAmAM yogadazA khIlelI che vikaselI che tevA yogInuM citra doravuM te sthApanAyoga kahevAya che. sAdhunAM pAMca mahAvrata dhAraNa karavAM, sAvadhayogano tyAga karavo, paMcAcArAdi AcAronuM ane traNa guptinuM pAlana karavuM athavA zrAvakanAM bAra vrato uccaravAM ema bAhyathI AcAronI je vizuddhi-nirmaLatA, sadAcArI jIvana te dravyayoga jANavo ane krodhAdi kaSAyono, mithyAtvadazAno ane hAsyAdi nokaSAyono tyAga karavApUrvaka abhyantara AcAronI je zuddhi meLavavI te bhAvayoga jANavo. sArAMza ke vibhAvadazAno bAhyathI tyAga te dravyayoga ane vibhAvadazAno aMdaranA pariNAmathI tyAga te bhAvayoga, arthAt viSayono tyAga te dravyayoga ane kaSAyono tyAga te bhAvayoga Ama cAra nikSepo jANavA. have sAtanayo A pramANe che. (1) naigamanaya - mokSa sAdhanAnA kAraNabhUta mana-vacana ane kAyA jemAMthI banyAM che e manovargaNA-bhASAvargaNA ane audArikAdi vargaNAnAM pudgalo e yoga che. (2) saMgrahanaya - mokSanI sAdhanAnA kAraNabhUta mana-vacana ane kAyA e yoga che. (3) vyavahAranaya - mokSanI sAdhanAmAM mana-vacana ane kAyAnI je pravRtti che te yoga che. (4) RjusUtranaya - mokSanI sAdhanAmAM pravRtta thayela mana-vacana ane kAyA sAthe tAdAtmya banela AtmapariNAma e yoga che. (5) zabdanaya - kSapakazreNimAM pariNata AtmA e yoga che. (6) samabhirUDha - yoganirodhamAM pariNata AtmA e yoga che. (7) evaMbhUtanaya - siddhigamananI barAbara pUrvakAlavartI zailezIkaraNa svarUpe je AtmapariNamana te yoga che. Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 717 yogASTaka - 27 mokSeNa yojanAd yogaH, sarvo'pyAcAra iSyate / viziSya sthAnavarNArthAlambanaikAgryagocaraH // 1 // gAthArtha :- A AtmAne mokSanI sAthe joDe evo sarve paNa AcAra "yoga" kahevAya che. tenA vizeSa karIne bheda karIe to sthAna-varNa-artha-AlaMbana ane ekAgratAnA viSayavALo pAMca prakArano yoga che. 1 TIkA :- "nakSeti" sanAkSa mokSa:, tene yoganAlyo: 3te sa ca sarvo'pyAcAraH-jinazAsanoktacaraNasaptatikaraNasaptatirUpaH mokSopAyatvAd yoga rUSyate tatra viziSTa-vizeSe sthAnaM 2, va: 2, martha: rU, nisvanaM 4, ekAgratA 5 iti paJcaprakAro yogaH mokSopAyahetuH mataH / ityanenAnAdiparabhAvAsaktabhavabhramaNagrahAt pudgalabhogamagnAnAM na bhavati / ayamabhiprAya:-yato'smAkaM mokSaH sAdhyo'sti, sa ca guruvacanasmaraNa-tattvajijJAsAdiyogena svarUpaM nirmalaM nissaGgaM paramAnandamayaM saMsmRtya tatkathAzravaNaprItyAdikaM karoti / sa paramparayA siddhayogI bhavati / na hi marudevIvat sarveSAmalpaprayAsAt siddhiH / tasyA hi alpAzAtanAdoSakArakatvena niSprayAsA siddhiH / anyajIvAnAM cirAzAtanAbaddhagADhakarmaNAM tu sthAnAdikrameNaiva bhavati // 1 // vivecana :- AtmA ane karmano saMyoga anAdikAlathI che. pUrve koI kAla evo na hato ke jyAre AtmA ekalo hato ane tene karma na hatuM, kAraNa ke jo zuddha evo karma vinAno AtmA pUrve hoya to tene karma lAge ja nahIM. malIna AtmAne ja karma lAge. muktAtmAne karma lAgatAM nathI. mATe AtmAno ane karmano saMyoga anAdikAlIna che. te saMyogano nAza thavo tenuM ja nAma mokSa che. arthAt sarva karmano kSaya thavo tene ja mokSa kahevAya che. AvA prakAranA mokSanI sAthe je AcAra A AtmAne joDI Ape che te AcArane "yoga" kahevAya che. AtmAnuM mokSanI sAthe muMjana karanAro je AcAra che te sarve paNa AcArane yoga kahevAya che. jinezvara paramAtmAnA zAsanamAM kahelo mohano nAza kare evo caraNasittarI ane karaNasittarI rUpa je koI AcAra che te sarve paNa AcAra mokSano upAya hovAthI yoga kahevAya che. tyAM mokSa prAptinA upAyarUpe vizeSa bhedapUrvaka pAMca prakArano yoga jainazAstramAM kahevAyo che. Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogASTaka - 27 jJAnasAra sthAnayoga, varNayoga, arthayoga, AlaMbanayoga ane ekAgratAyoga ema pAMca prakArano yoga mokSanA upAyarUpe jaina Agama zAstromAM manAyo che. 718 A pAMca prakArano yoga mokSaprAptinA upAyabhUta che mATe paulika sukhamAM magna banelA bhogI jIvone anAdikAlathI parabhAvanI Asakti hovAthI ane niraMtara bhavabhramaNane yogya viSaya-kaSAyAdi vAsanAonuM ja grahaNa-Asevana hovAthI Avo yoga prApta thato nathI. arthAt jyAM jyAM mohanI tIvratA hoya che tyAM tyAM yogadazAnI aprApti hoya che ane jyAM jyAM mohanI maMdatA hoya che tyAM tyAM yogadazAnI prApti hoya che. bhAvArtha A pramANe che ke - ApaNane sarvene mokSa e sAdhya che. je je AtmAone mokSanuM sAdhya bese che arthAt mokSaprAptinI laganI lAge che. muktiprAptinA upAyonI jhaMkhanA seve che te ja AtmA sadgurunAM vacano sAMbhaLe che, vyAkhyAna-zravaNa kare che, tenuM niraMtara saMsmaraNa kare che. tenA dvArA tattva jANavAnI jijJAsA thAya che. tyArabAda guru pAsethI Atmatattva jANe che. AtmAnuM anaMta-caitanyamaya svarUpa che te atyanta nirmaLa che. paradravyanA saMga vinAnuM AtmAnuM asalI svarUpa che. vaLI te parama AnaMdamaya svarUpa che. Ama jANe che. gurujI pAsethI athavA temanAM vyAkhyAno dvArA AtmAnuM AvuM nirmaLa, nitsaMga, paramAndamaya svarUpa jANIne tenuM vAraMvAra saMsmaraNa karIne tene ja meLavavAnI laganIthI AtmAnA zuddha svarUpanI jyAM jyAM kathA cAlatI hoya che tyAM tyAM te kathA sAMbhaLavI, te kathA sAMbhaLavAmAM prIti karavI ItyAdi prakriyA dvArA A AtmA AtmasvarUpanI prAptinI Asanna thAya che. kAlakrame tene sAnukula upAyonA AsevanathI A ja AtmA siddhayogI thAya che (muktine pAmanAra bane che). sarve jIvone marUdevImAtAnI jema alpaprayAsamAtrathI siddhi thatI nathI; lAkho-karoDo jIvomAM koI ekAda-be ja jIvo evA hoya che ke je alpa prayAsamAtrathI mukti prApta kare che. marUdevI mAtAnI jevA koIka jIvo ja laghukarmI hoya che te marUdevImAtA (ane temanA jevA bIjA paNa je je laghukarmI jIvo hoya che teo) atyanta alpa AzAtanAnA doSane sevanArA che. tethI te jIvo alpaprayAsa mAtramAM arthAt nahIvat prayAsathI siddhi prApta karanArA thAya che. paraMtu sarve jIvone AvI alpa prayAsamAtrathI siddhi prApta thatI nathI. anya jIvo lagabhaga bhArekarmI (gurukarmI) hoya che. ghaNA lAMbA kALathI ghaNI ghaNI AzAtanAo karIne gADha bhAre karmo bAMdhelAM hoya che. tevA jIvone sthAnayoga, varNayoga, arthayoga ItyAdi yogadazAnA sevana vaDe kALAntare ja siddhipadanI prApti thAya che. alpa Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 719 prayAse muktiprApti thAya evuM koIka jIvamAM ja bane che ane yogadazAnA sevanathI kALAntare- lAMbA kALe mokSa prApta thAya evuM bahu jIvomAM bane che. mATe yogasevanathI mokSanI prApti thAya che. A rAjamArga che, dhorImArga che ane alpaprayAsathI mukti thAya che e apavAdamArga che. ahIM hAla vartamAnakAlamAM dAdA bhagavAnanA anuyAyI loko zrI sImaMdharasvAmI prabhune AgaLa karIne akramavijJAna ane zorTakaTa (TuMko rasto) jaNAve che te vAta satya nathI. tethI temAM phasAvuM nahIM, evo jo TuMko rasto sAco hota to taddbhavamokSagAmI jIvo, ane khuda tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra prabhu vagere jIvo sADA bAra varSa sudhI ghora upasargapariSaho sahana karata nahIM, ghora tapa, ugra dhyAna vagere karata nahIM. mATe rAjamArga to karma khapAvavA mATeno A yogamArga ja che. koI laghukarmI jIva alpaprayAse paNa muktipada prApta karI zake che, paNa te sarva mATe rAjamArga nathI. yogasevana dvArA mukti prApta kare te rAjamArga che. // 1 // atha yogapaJcake bAhyAntaraGgasAdhakatvamupadizati have pAMca prakAranA A yogamAM bAhyasAdhakatA ane aMtaraMga sAdhakatA konI konI che ? te samajAve che - - karmayogadvayaM tatra, jJAnayogatrayaM viduH / virateSveva niyamAd, bIjamAtraM pareSvapi // 2 // gAthArtha :- tyAM muktinI sAdhanAmAM be yoga kriyAtmaka che ane traNa yoga jJAnAtmaka che ema jJAnI puruSo kahe che. dezaviratidhara ane sarvaviratidhara puruSomAM A yoga niyamA hoya che ane bAkInA mArgAnusArI ane avirata samyagdaSTi vageremAM bIjamAtra svarUpe A yoga hoya che. // 2 // TIkA :- "rmayogeti'' taMtra mokSasAdhane yo yam-rmayo yaM-yiAcrnnaayogruupm, trayamarthapramukhaM jJAnayogaM viduH - prAhuH budhAH / tatra viMzatikAnusAreNa lakSaNAdikaM nirUpyate / tatra sthAnasvarUpaM kAyotsargAdijainAgamoktakriyAkaraNe karacaraNAsanamudrArUpam / uktaJca yogaviMzatikAyAm ThANNatthAlaMbaNarahio, taMtammi paMcahA eso / dugamittha kammajogo, tahA tiyaM nANajogo u // 2 // Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogASTaka - 27 jJAnasAra vivecana :- A AtmAne muktipadanI sAthe mIlana karAve, joDI Ape te yoga kahevAya che. tenA sthAnAdi pAMca bheda che. temAM prathamanA be bheda kriyAtmaka yoga che ane pAchaLanA traNa jJAnAtmaka yoga che. sthAnayoga eTale kAyotsarga ane caityavaMdanAdi dharmakriyAomAM yogamudrA, jinamudrA ane muktAzakti mudrA barAbara sAcavavI tene sthAnayoga kahevAya che. mudrAo sAcavavAnI hovAthI A yoga kAyika AcaraNA rUpa che. tethI A yoga karmayoga kahevAya che. tevI ja rIte bIjo varNayoga eTale sUtro cokhkhAM bolavAM, joDAkSaro, hrasvasvara, dIrghasvara vagerenuM uccAraNa jALavavuM A yoga bolavA rUpe vacanayoga che mATe vAcika kriyAnI AcaraNA rUpa yoga hovAthI karmayoga che. A pramANe prathamanA be yogo kriyAtmaka yogo hovAthI karmayoga che. 720 arthayoga pramukha traNa yogo jJAnayogAtmaka che. Ama jJAnI puruSo kahe che. tyAM arthayoga eTale sUtronA uccAraNakAle arthonuM ciMtana-manana karavuM, A prakriyAmAM kAyika ke vAcika koI kriyA nathI, ciMtana-mananAtmaka jJAnadazA che mATe jJAnayoga kahevAya che. cotho AlaMbanayoga paNa pratimAdi koI zubha AlaMbana upara dRSTi sthira karI tenA guNonuM ane upakAronuM ciMtana-manana karavAnuM hovAthI kAyika ke vAcika kriyA nathI, paNa jJAnadazAnI ja prabaLatA che mATe jJAnayoga che ane trIjo nirAlaMbanayoga (ekAgratAyoga) to jJAnasvarUpa che ja. Ama pAchaLanA traNe yogo jJAnasvarUpa che. mATe jJAnayoga kahevAya che. A pAMce yogonAM lakSaNo-svarUpa-svAmI vagere hakIkata paramapUjya zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. kRta yogakviMzikAnA AdhAre ahIM lakhela che. 1 (1) sthAnayoganuM svarUpa-kAyotsarga Adi jainazAstromAM kahelI dharmakriyA karavAnA kAle hAtha-paganAM Asano tathA mudrA (AkAravizeSa) sAcavavA rUpa hoya che. sthA~ dhAtu ubhA rahevuM evA arthamAM che. tethI hAtha-paga-mukha Adi aMga-upAMgo kyAM kevI rIte rAkhavAM ? ItyAdi viSaya jainazAstromAM jema kahyo che tema Acaravo. zAstrAnusArI evI AcaraNA te sthAnayoga kahevAya che. zrI yogaviMzikAnI bIjI gAthAmAM kahyuM che ke - "sthAna-urNa-artha-AlaMbana ane AlaMbanarahita ema yoga pAMca prakArano zAstramAM kahyo che. ahIM prathamano be prakArano yoga karmayoga che ane pAchaLanA traNa yogo jJAnayoga che. // 2 // gAthAnA artha uparathI ja samajAya tevo A viSaya che. 1. A pAMce yogonuM savizeSa svarUpa amArA lakhAyelA ane prakAzita thayelA gujarAtI vivecanathI yukta evA yogaviMzikAnA pustakamAMthI joI levA adhyayananA arthI jIvone vinaMti che. Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 72 1 eSa paJcaprakAro yogaH / virateSu-dezaviratasarvavirateSu niyamAd bhavati / yogapaJcakaM hi cApalyavAraNam, tena yogavatA bhavitavyam / apareSu-mArgAnusAripramukheSu bIjamAtraM bhavati-kiJcidmAnaM bhavati / uktaJca viMzatikAyAm - dese savve ya tahA, niyameNeso carittiNo hoi / iyarassa bIyamittaM, ittucciya kei icchaMti // 3 // sthAnayoga, varNayoga, arthayoga, AlaMbanayoga ane ekAgratAyoga Ama A pAMca prakArano yoga viratidhara AtmAomAM niyamA hoya che. dezaviratidhara zrAvaka-zrAvikA ane sarvaviratidhara sAdhu-sAdhvIjI mahArAjazrI A sarve jIvo yathAyogya pAMcamA-chaTTA-sAtamA guNaThANe vartatA hovAthI samyagdaSTi che ane samyakatva hovAthI vItarAga paramAtmAnAM vacano upara atyanta prema ane zraddhA che. tethI jaina zAstromAM kahyA pramANe kAyotsargakAle ane caityavaMdanAdinA avasare mudrAo barAbara sAcave che. karma khapAvavAno utsAha hovAthI vidhipUrvaka kriyA kare che. mATe A jIvomAM niyamA pAMca yoga hoya che. pAMce yoga sAcavavAnuM mukhya kAraNa - zarIranI je caMcaLatA che. nAnA nAnA kAraNosara zarIrane halAvavAnI ane AduM-pAchuM karavAnI je kuTeva che - tenA vAraNa mATe che. kAraNa ke jeTalI kAyAnI caMcaLatA vadhe teTaluM dhyAna temAM jAya, sUtro bolavAmAM ke artha vicAravAmAM ke pratimAjI tarapha dRSTipAtamAM ekAgratA-sthiratA rahe nahIM mATe caMcaLatA nivAravA mATe A yogapaMcaka che. tethI ApaNe paNa caMcaLatA nivAravA ane kriyAmAM sthira thavA AvA prakAranA yogasevanavALA thavuM joIe. viratidhara vinAnA bIjA je jIvo che jemake-apunarbandhaka, mArgAnusArI, yathApravRttAdi, karaNatrayavartI tathA aviratasamyagdaSTi - A badhA jIvo haju kriyAnA abhyAsaka hovAthI prAthamika kakSAnA jIvo che. mATe tevA jIvomAM A yoga kiMcit mAtrAmAM hoya che. arthAt alpamAtrAe-bIjamAtra rUpe hoya che. zrI yogaviMzikAnI trIjI gAthAmAM kahyuM che ke - dezaviratidhara ane sarvaviratidhara Ama cAritravALA AtmAomAM A pAMca prakArano yoga niyamA hoya che. Itara jIvomAM (bIjA jIvomAM) bIjamAtra rUpe A yoga hoya che Ama keTalAka Icche che. 3 yogaviMzikAnI gAthAnI A sAkSI ApI che ema jANavuM. ArA atra yogotpattihetavaH procyante - ahIM pAMca prakAranA yoganI utpattinAM kAraNo kahevAya che - Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 yogASTaka - 27 kRpAnirvedasaMvega prazamotpattikAriNaH / jJAnasAra bhedAH pratyekamatrecchApravRttisthirasiddhayaH // 3 // gAthArtha :- kRpA, nirveda, saMvega ane prazamabhAva A cAre yoganI utpattinAM kAraNo che. ekeka yoganA IcchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi ema cAra cAra bhedo che. IIII TIkA :- "pAnirveva kRti" vRSA-anuppA, suzrviteSu du:procananakSaLa: ArdratApariNAmaH / nirvedaH - bhavodvegazcaturgatiSu cArakavad bhAsanam / saMvegaHmokSAbhilASaH / prazamaH kaSAyAbhAvaH / ete pariNAmAH, yogo mokSopAyaH / tasyotpattikAriNaH-karaNazIlAH, etAdRkpariNAmapariNatasya saMsArodvignasya zuddhAtmasvAdecchkasya yogasAdhanA bhavati / atra yogapaJcake pratyekamekaikasya catvAro bhedA bhavanti te haiM rUme - rUA ?, pravRtti: 2, sthiratA rU, siddhi: 4 tyevaM bhedA jJeyAH / uktaJca viMzatikAyAm - ikkikko ya cauddhA, itthaM puNa tattao muNeyavvo / phA-vitti-thi-siddhimevo samayanIz // // 4 // tyAdi "" vivecana :- A gAthAmAM sthAnayoga, varNayoga, arthayoga ItyAdi pAMca prakAranA yoganI utpattinAM kAraNo jaNAvelAM che. have kahevAtA kRpA, nirveda, saMvega ane prazamabhAva e cAra prakAranA Atma pariNAmo pAMca prakAranA yoganI utpattinAM kAraNo che. tyAM kRpA eTale karuNA, anukaMpA-dayA, A saMsAramAM je je duHkhI jIvo che te te duHkhI jIvone duHkhamAMthI choDAvavAno je AtmapariNAma, eTale ke du:khI jIvo upara ArdratAno (bhInAzanolAgaNIno) je pariNAma Ave che tene kRpA kahevAya che. bIjuM kAraNa nirveda che. nirveda eTale bhavano udvega, saMsArathI kaMTALI javuM, saMsAramAMthI bahAra nIkaLavAnI tamannA, cAra gatimAM jelanI jema bhAsavuM, jANe huM kArAvAsamAM (jelamAM) phasAyo chuM, baMdhAyo chuM. kyAre chuTuM ? evo bhAsa thavo, saMsAramAM game teTaluM sukha hoya to paNa kArAvAsanI jema khuMcavuM te nirveda. trIjuM kAraNa saMvega che saMvega eTale mokSe javAno abhilASa. AtmAnA anaMta guNonuM sukha te ja sAcuM sukha che. Ama samajAvAthI ane saMsAranuM sukha upAdhivALuM, paranimittaka, sAdi-sAnta sthitivALuM che ema samajIne mokSagamananI tIvra je abhilASA te saMvega. Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 723 jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 cothuM kAraNa prazama che. prazama eTale kaSAyono abhAva, krodha-mAna-mAyA-lobha A badhA vikAro che. azuddha pariNAmo che. karmabaMdhanAM kAraNo che, te kaSAyono je abhAva, te prazama. A kRpA, nirveda, saMvega ane prazamabhAva cAre AtmAnA zubha pariNAmo che, adhyavasAya sthAno che. sthAnAdi pAMca yoga e mukti-prAptinA upAyo che. te sthAnAdi yogonI AtmAmAM utpatti karAvanAra A kRpAdi AtmapariNAmo kAraNarUpa che. A kRpAdi bhAvomAM pariNAma pAmelA ane saMsArathI udvegI banelA tathA zuddha AtmasvarUpanI prAptinI saMpUrNa IcchAvALA evA nirmaLa AtmAne sthAna-varNAdi yogadazAnI sAdhanA thAya che. prApti thAya che. hRdayamAM bIjA jIvo upara karuNA pravartatI hoya, saMsAra eka prakAranuM baMdIkhAnuM che, parAdhInatA che, eka sukha aneka duHkhone lAvanAra che AvuM samajIne hRdaya saMsArathI nirvedI banyuM hoya, mokSanI tIvra jhaMkhanA jAgI hoya, krodhAdi kaSAyo upara ghaNo ghaNo vijaya prApta karyo hoya tevA jIvane dharma karavAnI, dharmanAM kAryomAM vidhi sAcavavAnI, sthAnAdi mudrA yathArtha karavAnI, zuddha sUtro bolavAnI, te kAle artha ciMtana karavAnI ane paramAtmAnA biMba tarapha ja sthira-nizcala daSTivALA thavAnI tIvra IcchA thAya che. mana mukIne A AtmA ekalIna thAya che. A rIte kRpAdi AtmapariNAmo sthAnAdi yogadazAnI utpattinAM kAraNo che. sthAnayoga, varNayoga, arthayoga, AlaMbanayoga ane ekAgratAyoga ema pAMce yogamAMthI eka-eka yoganA cAra-cAra bhedo che. 1. IcchA, 2. pravRtti, 3. sthiratA ane 4. siddhi. jemake sthAnayoga eTale kAyotsargakAle ubhA rahevuM. jinamudrA sAcavavI te sthAnayoga. A kAyotsarga karavAnuM, ubhA rahevAnuM ane jinamudrA sAcavavAnuM ke mana thavuM, mAre vidhipUrvaka kAyotsarga karavo che jethI mArA karmo tuTe AvI manovRtti thavI te IcchA, tyArabAda tevI kAyotsargAdi dharmakriyA zarU karavI te pravRtti, temAM maccharAdi karaDe, khaNaja utpanna thAya, ThaMDI-garamI lAge AvAM aneka vidano Ave to paNa te vidanone jitane paNa kAyotsargAdimAM sthira thavuM te sthiratA. Ama karatAM suMdara dharmakArya thAya e siddhi che. A rIte pratyeka yoganA cAra cAra bheda karatAM 20 bheda thAya che. zrI yogaviMzikAnI cothI gAthAmAM kahyuM che ke - "sthAnAdi pAMce yogomAMnA eke eka yoga ahIM tattvathI cAra cAra bheTavALA jANavA. tyAM IcchA-pravRtti-sthiratA ane siddhi Ama cAra cAra bhedo siddhAntane anusAra jANavA. (yogaviMzikA gAthA-4) A pramANe yoganA 5 x 4 = 20 bheda thAya che. e Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 yogASTaka- 27 jJAnasAra icchA tadvatkathAprItiH, pravRttiH pAlanaM param / sthairya bAdhakabhIhAniH, siddhiranyArthasAdhanam // 4 // gAthArtha :- pAMca prakAranA yogavALA mahAtmA puruSonA guNagAna gAvAmAM prIti te IcchA, yogonuM yathArthapaNe utkRSTa rItie pAlana thavuM te pravRtti, bAdhaka evA azuddha adhyavasAyo AvavAno je bhaya, teno abhAva karavo te sthiratA, ane zuddha dazAnI prApti thavI ane paropakAra karavo te siddhi jANavI. II4o. TIkA :- "chI tiita" rUccha-sAdhavAvAminApa: tat yAgni pu vidyante te tadvantaH zramaNAH, teSAM kathAsu-guNakathanAdiSu prItiH-iSTatA / uktaJca mipUrve: - tanuttannaparUMpha, saMthI vipariNAma rUchI 1 rUri vivecana :- sthAnayogAdi eka-eka yoganA IcchAdi cAra-cAra bhedo che. tyAM prathama IcchA kone kahevAya ? te samajAve che. IcchA eTale AtmatattvanI sAdhanA karanArA sAdhakanI Atmatattva sAdhavAnA bhAvanI tIvra abhilASA tene IcchA kahevAya che. sArAMza ke A pAMce yogo je mahAtmA puruSomAM vikasyA che, phAlyA-phulyA che. evA prakAranI yogadazAne pAmI cukelA je zramaNamunio A saMsAramAM che te mahAtmAonAM caritro sAMbhaLavAmAM, caritro kahevAmAM, teonA guNagAna ane kathA Adi karavAmAM hArdika je prIti, caritra kahevAno umaMga, guNa gAvAmAM harSollAsa te IcchAyoga jANavo. je mANasane jenI jenI IcchA thAya che te mANasa tenuM ja varNana karato hoya che. tenAM ja gANAM gAto hoya che. ema jene yogaprAptinI IcchA thaI te niraMtara yogIonI kathAmAM ja rasa dharAve. A IcchAyoga jANavo. zrI yogaviMzikA gAthA pAMcamInA pUrvArdhamAM pUjya haribhadrasUrijI ma. A pramANe kahe che ke - "te yogadazAthI yukta evA mahAtmA puruSonI kathA karavAnI prItithI yukta ane AtmAmAM yogadazA mATenI vizeSa pariNAma pAmanArI je tIvra mahecchA tene IcchAyoga kahevAya che." tasya samyagdarzanAdiguNavRddhihetubhUtaM kriyAzrutAbhyAsapAlanaM paraM, parA utkRSTA sA pravRttiH / uktaJca "savvatthuvasamasAraM, tappAlaNamo pavattI u // 5 // iti Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 725 samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritra vagere je je zuddha AtmaguNo che tenI dina-pratidina vRddhi-pravRddhi karavAmAM kAraNabhUta evI dharmakriyA karavArUpa kriyAyoganuM ane zAstrAbhyAsa karavA rUpa jJAnayoganuM utkRSTapaNe je pAlana karavuM te pravRttiyoga kahevAya che. sAdhana-sAmagrInA abhAvakAlamAM yoga sevI na zakAya paNa sevavAnI tamannA te IcchAyoga ane sAdhana-sAmagrIvALA sAnukULakAlamAM te te yoga-sevavAmAM joDAvuM te pravRttiyoga kahevAya che. yogaviMzikAmAM gAthA pAMcamInA uttarArdhamAM kahyuM che ke "sarva dharmakriyAnA AcaraNamAM upazamabhAva rAkhavApUrvaka joDAvuM, pAlana karavuM te pravRttiyoga kahevAya che." ___ ityevaM yogadvayaM bAhyarUpatvAt kriyAmukhyatvAt sAdhyAvalambinA kAraNarUpam / zeSANAM tu zubhabandhanibandhanaM sthairya bAdhakAzuddhAdhyavasAyA aticArAH, teSAM bhIrbhayaM, tasyA hAni:-abhAvaH / niraticAraguNapAlanArUpaM yatra kSayopazamo'pi atiguNasAdhanApariNamanena sahajabhAvatvAd nirdoSaguNasAdhanA bhavati yatra tat sthairyam / uktaJca "taha ceva eyabAhagaciMtArahiyaM thirattaNaM neyaM / / A pramANe sthAnayoga ane varNayoga A banne yogo bAhyakriyArUpa hovAthI (kAyA ane vacana upara AdhArita hovAthI) ane kriyAnI ja pradhAnatA hovAthI (prathama yogamAM kAyikakriyA ane bIjA yogamAM vAcikakriyA mukhya hovAthI) karmayoga (arthAtu) kriyAtmaka yoga kahevAya che ane te banne yogo jJAnayoga rUpa sAdhyanuM athavA Atmahita rUpa sAdhyanuM avalaMbana lenAra sAdhaka AtmAone te sAdhanAnA kAraNarUpe bane che. arthAt A karmayoga kAraNa che ane jJAnayoga tenuM phaLa che. tathA AtmatattvanI prApti e tenuM phaLa che. bAkInA jIvone eTale ke je jIvone sAdhyanuM barAbara lakSya AvyuM nathI, gADarIyA pravAhe A yogamAM je joDAyA che tevA sAdhyazUnya ArAdhanA karanArAne A dharmakriyA zubhayoga hovAthI puNyabaMdhanuM kAraNa bane che. karmanirjarA rUpI phaLaprApti thatI nathI, paraMtu zubhakriyA hovAthI puNyabaMdhanA kAraNa rUpa ane svargAdinI prAptinA kAraNa rUpa bane che. trIjo sthiratAyoga kone kahevAya te samajAve che ke sAdhya sAdhavAmAM bAdhaka evA je azuddha adhyavasAyo che te sAdhanAmAM doSa lagADanAra hovAthI aticAra kahevAya che. te aticAro lAgaze evo je bhaya che teno abhAva thavo eTale ke aticAro na lAge tevI jAgRta avasthA tene sthiratAyoga kahevAya che. sAdhanAmAM niraticArapaNe pAlana karavuM, lIdhelA Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 726 yogASTaka - 27 niyamo ane vratomAM calita na thavuM, aticAro na lagADavA te sthiratAyoga jANavo. jyAM mohanIyakarmano ane aMtarAyakarmano prApta thayelo je kSayopazama che. te viziSTa guNonI sAdhanAmAM ja pariNAma pamADavA dvArA svAbhAvikasvarUpa banI javAthI niraticArapaNe viziSTa guNonI sAdhanA jyAM thAya che, jyAM koI takalIpha paDatI nathI. doSo sevAtA nathI, acalita avasthA thavAthI saheje saheje UMcA UMcA guNo meLavI zakAya che te sthiratAyoga kahevAya che. yogaviMzikAnI chaThThI gAthAnA pUrvArdhamAM kahyuM che ke - "tathA A sAdhanAmAM bAdhakarUpe lAgatA doSo (aticAro)nI ciMtA vinAnA banavuM te sthiratA jANavI." zuddhAnAmarthAnAM paramAtmarUpANAM sAdhanaM svarUpAlambanaM zuddhatattvasAdhanaM siddhiH | 3varta - "savvaM paratthasAhagarUvaM puNa hoi siddhitti" // 6 // evaM saprabhedaM jJeyam / yAvad dhyAnaikatvaM na bhavati tAvad nyAsamudrAvarNazuddhipUrvakaM AvazyakacaityavandanapratyupekSaNAdikaM upayogayogacApalyavAraNArthamavazyaM karaNIyam / mahaddhitakaraM sarvajIvAnAm / tena sthAnavarNakrameNa tattvaprAptiriti // 4 // potAnA zuddha svarUpanuM ja mAtra AlaMbana laIne zuddha AtmatatvanI sAdhanA karavI te, tathA anya AtmAomAM paNa zuddha evA paramAtma-svarUpAtmaka arthanI siddhi karavAmAM sAdhana banavuM tenuM nAma siddhiyoga kahevAya che. sArAMza ke jIve pote potAnA AtmatattvanI prApti karavI ane paramAM AtmatattvanI prAptinuM kAraNa banavuM, svatattva sAdhavuM ane paramAM tattvasAdhanAnuM nimitta ApavuM tenuM nAma siddhi kahevAya che. (ahIM siddhi ane viniyogane eka yogarUpe levAmAM AvyA che. zrI yogaviMzikAmAM chaTTI gAthAnA uttarArdhamAM kahyuM che ke - sarva prakAre paramAM paNa upakAranI sAdhanA karavA svarUpa siddhi che ema jANavuM." A pramANe bheda-prabheda sAthe yogadazAnuM varNana karyuM. jyAM sudhI A jIvamAM dhyAnanI ekAgratA pragaTa thatI nathI arthAt jyAM sudhI caMcaLatAasthiratA che tyAM sudhI upayoganI caMcaLatA vAravA mATe tathA mana-vacana ane kAyAnA yoganI caMcaLatA (asthiratA) rokavA mATe zarIranAM aMgone ane upAMgone yathAsthAne sthira rAkhavA pUrvaka mudrA ane varNAdinI zuddhi jALavavA pUrvaka sAmAyika-pratikramaNAdi Avazyaka Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 727 kriyAo, caityavaMdanAdi devavaMdananI kriyAo ane paDilehaNa Adi jIvarakSAnI kriyAo avazya karavI joIe. sthAnAdi yoga sAcavavA pUrvaka AvazyakakriyA ane caityavaMdanAdinI kriyA karavI e sarva jIvone mATe atizaya kalyANa karanAra che. tethI sthAnayoga, varNayoga, arthayoga Adi sAcavavA sAthe zAstrokta vidhipUrvaka dharmakriyA karavAthI ja zuddha AtmatatvanI prApti thAya che. je loko kriyAne jaDakriyA kahIne kriyAno niSedha kare che te A pAThanI sAkSIthI ucita nathI. l4o. arthAlambanayozcaityavandanAdau vibhAvanam / zreyase yoginaH sthAnavarNayoryatna eva ca // 5 // gAthArtha - caityavaMdanAdi dharmakriyAnA kALe arthayoga ane AlaMbanayogamAM upayoganI ekAgratA yogi-mahAtmAne kalyANanuM kAraNa bane che ane sthAnayoga tathA varNayogamAM kAyika ane vAcika prayatna (yoganI sthiratA) e kalyANanuM kAraNa bane che. pA TIkA - "arthAtnambanayoti" artho-vIvIzya mAvA, manasvanaM-vALe padArthe arhatsvarUpe upayogasyaikatvam / arthazca AlambanaJca arthAlambane, tayoH caityavandanAdau-arhadvandanAdhikAre vibhAvanaM-smaraNaM karaNIyaM zreyase-kalyANArtham / ca-punaH sthAnaM-vandanakakAyotsargazarIrAvasthAnamAsanamudrAdi, varNAH-akSarANi, teSAM zuddhistayoH yatna eva zreyase-kalyANAya bhavati-uktaJcAvazyake - jaM vAiddhaM, vaccAmeliyaM, hINakkharaM, accakkharaM, payahINaM viNayahINaM, jogahINaM, ghosahINaM, suThudiNNam, duThThapaDicchiyaM, akAle kao sajjhAo, kAle Na kao sajjhAo, (asajjhAie sajjhAiyaM, sajjhAie Na sajjhAiaM) tassa micchAmi kuTuM" I (mAvaniryukti-paIImaliTTAsUtra ) ityanena dravya-kSetra-kAlavizuddhau bhAvasAdhanasiddhiH tena dravyakriyA hitA // 5 // vivecana :- je je sUtrapATho bolAtA hoya te te pATho saMbaMdhI vAkyonA bhAvArtharahasyArtha vicAravA te arthayoga, vAcya vastu eTale ke dhyAna karavA yogya, ciMtana karavA yogya evI arihaMta paramAtmAnI pratimAnA AlaMbane arihaMta paramAtmAnA svarUpa-ciMtanamAM upayoganI ekAgratA te AlaMbanayoga. Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogASTaka - 27 jJAnasAra jyAre jyAre caityavaMdana-devavaMdana, arihaMtaparamAtmAnAM darzana, vaMdana ane pUjana arcana Adi kArya A jIva karato hoya tyAre tyAre arthayoganuM ane AlaMbanayoganuM niraMtara smaraNa karavuM te mumukSu AtmAonA kalyANa mATe che. jo A banne yoganuM te kAle smaraNa cAlatuM rahe to mana artha-ciMtanamAM ane arihaMta-paramAtmAnA svarUpanA ciMtanamAM hovAthI anyatra vibhAvadazAmAM kyAMya jAya nahIM ane mohAtmaka pariNAmo Ave nahIM tathA arthabodhapUrvaka caityavaMdanAdi karavAthI bhAvano ullAsa paNa vadhe, pariNAmanI dhArA nirmaLa bane. 728 caityavaMdana ane kAyotsargAdi kriyAkAle yogamudrA, jinamudrA ane muktANuktimudrA sAcavavApUrvaka zarIranuM je avasthAna (zarIrane uparokta muddApUrvakanuM rAkhavuM) tathA padmAsana, paryaMkAsana Adi Asano ane mudrA Adi sAcavavAM te sthAnayoga jANavo. be hAtha joDavA, AMgaLIo paraspara AMtarAmAM bharAvavI, jamaNA hAthanI pahelI AMgaLI upara rAkhI paraspara AMgaLIo goThavavI, peTa upara koNIno bhAga rAkhavo te yogamudrA kahevAya che. caityavaMdana, namunthuNaM vagere sUtro bolatAM yogamudrA sAcavavI joIe. ubhA thaIne kAyotsargAdi je je kriyA karavAnI che temAM be paganI vacce aMguThA pAse cAra AMgaLanuM aMtara rAkhavuM ane banne paganA pAchalA bhAgamAM cAra AMgaLathI kaMIka nyUna aMtara rAkhavuM tene jinamudrA kahevAya che. je mudrA pagamAM sAcavavAnI hoya che ane kAyotsargAdi kAle karAya che arihaMta ceIyANuM, annatya vagere sUtro bolatAM A mudrA sAcavavAnI hoya che. tathA banne hAtho aMdarathI polA rAkhIne paraspara joDavA, AMgaLIo banne hAthanI sAmasAmI rAkhavI ane te banne hAthane kapALe lagAvavA te muktAzukti mudrA kahevAya che. A mudrA jAvaMti ceIyAI, javata kevi sAhU ane jayavIyarAyasUtra bolatAM rAkhavAnI hoya che" A saghaLo sthAnayoga jANavo. tathA varSo eTale akSaro (svaro ane vyaMjano) bolavA, te svaro ane vyaMjanonA uccAraNakAle barAbara zuddhi jALavavI te varNayoga kahevAya che. Ama te be yoga (sthAnayoga ane varNayoga) sAcavavAmAM prayatna vizeSa karavo. sAvadhAnI rAkhavI, yogo sAcavavA pUrvaka dharmakriyA karavI te AtmArthI jIvanA kalyANa mATe ja che. zrI Avazyaka niryuktimAM kahyuM che ke - "je je vyAviddha (vAstuM) eTale sUtranA pAThone ADA-avaLA bolyo houM, vyatyASraDita ( vaLvAmeniaM) eTale ke eka pAThane be-traNavAra bolyo houM, hoLavavAM nyUna akSaro bolyo houM, avyava adhika akSaro bolyo houM, payahILuM = pAThamAMnA koI koI pado kADhI nAkhIne pATha bolyo houM, viLayahInuM vinaya rahitapaNe sUtrapATha = - = Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 729 bolyo houM, nodiut = upayoga vinA, sAvadhAna mana vinA bolyo houM, posI = udAtta, svarita vagere svara-vyaMjanonA yathArtha uccAraNa vinA bolyo houM, "suuu hupachiya" = gurujIe sArI rIte prasanna citte ApyuM hoya, paNa meM kaluSita citte grahaNa karyuM hoya, mAne mo sAva = anucitakAle-akAlaveLAe svAdhyAya karyo hoya, vAtre mo samo = kALavelAe (ucitakAle) svAdhyAya na karyo hoya, masANa saMIyaM, sannArU sAcuM = asvAdhyAyanA nimitto hovA chatAM svAdhyAya karyo hoya ane svAdhyAyanAM nimitto hovA chatAM paNa svAdhyAya na karyo hoya, tarasa miccha mi dukSa6 = te saMbaMdhI mAruM saghaLuM ya pApa mithyA thAo. (AvazyakaniyuktipagAma sajajhAya) A pramANe hovAthI dravya-kSetra-kAla Adi bAhya nimittonI zuddhi hote chate bhAvanI sAdhanatAnI zuddhi thAya che. arthAt bhAvazuddhi lAvavAmAM dravyAdinI zuddhi kAraNa bane che. mATe sthAnayoga, varNayoga Adi rUpa mudrA, varSoccAra, zArIrika Asana ItyAdi bhAvo kriyAkAle sAcavavA atyanta jarUrI che. mATe dravyakriyA e bhAvakriyAnuM kAraNa hovAthI dravyakriyA paNa mumukSu jIvone hitakArI-kalyANakArI che. mATe dravyakriyAno kyAreya niSedha na karavo, A jIve jaDakriyA ghaNIvAra karI Ama kahIne ekAnta-jJAnavAdIo ghaNI vAra kriyAne uDAvatA hoya che, paNa te jJAnano ekAntavAda che. jaDakriyA ghaNI karI hoya to have cetanavaMtI kriyA karo, paNa jaDa vizeSaNa umerIne kriyA zA mATe choDI devI ? arthAt na choDavI joIe. //pI. Alambanamiha jJeyaM, dvividhaM rUpyarUpi ca / arUpi guNasAyujyaM, yogo'nAlambanaM param // 6 // gAthArtha :- ahIM rUpa ane arUpI ema AlaMbana be jAtanuM hoya che. siddhaparamAtmAnA guNonI sAthe je ekAgratA che te arUpi AlaMbana che. ahIM alpa AlaMbana hovAthI utkRSTa anAlaMbana yoga kahevAya che. dA. TIkA :- "mAnamiti" phuda-nainanA mAnamba dvivigha se-diwAre jJeyam, ekaM rUpi, aparaM arUpi / tatra rUpyAlambanaM-jinamudrAdika-piNDastha-padastharUpasthaparyantam, yAvadarhadavasthAlambanaM tAvatkAraNAlambanaM zarIrAtizayopetaM rUpyavalambanam / tatra anAdiparabhAvazarIradhanasvajanAvalambI, paratra pariNatacetanaH viSayaizvaryAdyarthaM tIrthaGkarAyavalambanamapi bhavahetuH / Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogASTaka - 27 jJAnasAra tathaiva yaH svarUpAnandapipAsitaH svarUpasAdhanArthaM prathamakAraNarUpaM jinezvaraM vItarAgAdiguNasamUhaiH avalambate, yAvad mudrAdyAlambanI tAvad rUpyavalambana / sa eva arhatsiddhasvarUpaM jJAnadarzanacAritrAdyanantaparyAyavizuddhazuddhAdhyAtmadharmamavalambate iti arUpyAlambanI / 730 vivecana :- ahIM jinezvara paramAtmAe kahela mokSamArganI sAdhanAmAM be prakAranAM AlaMbano che. eka rUpI AlaMbana ane bIjuM arUpI AlaMbana. bAhya AlaMbana e paNa AtmAnA pariNAmanI zuddhinuM kAraNa bane che mATe tene AlaMbana kahevAya che. tyAM jinezvara paramAtmAnI mudrA AdinuM AlaMbana levuM, arihaMta paramAtmAnI piMDastha, padastha ane zarIra saMbaMdhI rUpastha avasthA sudhInuM AlaMbana levuM, A saghaLuM ya rUpi-AlaMbana che. jyAM sudhI cotrIsa atizaya, chatra-cAmarAdi vibhUtiyukta, sonAnA, rUpAnA ane ratnonA gaDhavALuM, koDAkoDI devothI piravareluM ItyAdi bAhya puNyAIvALuM arihaMtapaNAnI avasthAnuM sUcaka je svarUpa che tenuM AlaMbana levuM te rUpa AlaMbana kahevAya che. tene kA2NAlaMbana paNa kahevAya che. arihaMta paramAtmA pratye ahobhAvanuM-bahumAnanA bhAvanuM kAraNa che mATe tene kAraNAlaMbana paNa kahevAya che. paramAtmAnuM tIrthaMkaranAmakarmanA udayajanya puNyAIvALuM bAhyavibhUtimaya je svarUpa che te rUpI che bhAvavRddhinuM kAraNa che tethI tenuM AlaMbana te rUpI AlaMbana athavA kAraNa AlaMbana kahevAya che. A jIva mohAndhatAnA kAraNe anAdi kALathI parabhAva svarUpe rahelA zarIra, dhana ane svajanonuM ja avalaMbana lenAro banelo che eTale paradravyamAM ja sukhabuddhi jAmelI che. tenA abhyAsathI parapadArthamAM ja sukhabuddhie pariNAma pAmelI cetanAvALo A jIva jyAM tyAM pAMca IndriyonA viSayo ane bhautika aizvaryAdi meLavavAnI buddhie ja bAhya AlaMbano svIkAre che. AvI bhoga-buddhipUrvaka bhogonI prApti arthe tIrthaMkara paramAtmA Adi mahAtmA puruSonuM AlaMbana le to paNa te zubha avalaMbana hovA chatAM potAnI pAtratA azuddha hovAthI bhava-bhramaNano ja hetu bane che. dUdha game teTaluM sAruM hoya to paNa sarpanA udaramAM jAya to viSa ja thAya che tema AlaMbana game teTaluM tAraka hoya paNa grAhakanI buddhi khoTI hoya to te AlaMbana tAraka banatuM nathI, paNa mAraka bane che. mATe tIrthaMkara paramAtmAnI zArIrika mudrAdinuM AlaMbana letAM ane piMDastha, padastha tathA rUpastha avasthAnI bhAvanA bhAvatAM saMsArasukhanI buddhi kyAreya paNa rAkhavI joIe nahIM. jo viSaya ane aizvaryAdinI buddhi Ave to te bhava-bhramaNanuM kAraNa bane che. Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 731 paraMtu je sAdhaka AtmA potAnA AtmAnA zuddha svarUpanA ja AnaMdanI prAptino pipAsu banyo che ane potAnA zuddha svarUpanI ja sAdhanA karavA mATe vItarAgatA-sarvajJatAsarvadarzitA ItyAdi aneka guNasamUho vaDe pUrNa bharelA jinezvara paramAtmAne prathama AdhAra rUpe AlaMbanapaNe svIkAre che ane AvA prakAranA zreSTha bhAvathI (viSaya ane aizvaryAdi rUpa saMsAra-sukhanI bhAvanA vinA) tIrthaMkara paramAtmAnI mudrAdinuM AlaMbana svIkAre che. piMDastha -padastha bhAvanA bhAve che te rUpI AlaMbana kahevAya che. tIrthaMkara paramAtmAnI puNyAIjanya bAhya-vibhUtinuM paNa AtmasvarUpanI sAdhanAnuM nimitta bane te rIte jo zuddhabuddhithI AlaMbana le che tyAre te jIvarUpI AlaMbanavALo kahevAya che. te ja jIva jyAre arihaMta ane siddhaparamAtmAnA svarUpAtmaka evA jJAna-darzana ane cAritra Adi anaMta anaMta guNa-paryAyothI vizuddha evA zuddha adhyAtma dharmanuM AlaMbana le che. tyAre te jIva arUpInA AlaMbanavALo kahevAya che. sArAMza ke potAnA zuddha AtmasvarUpanI sAdhanA mATe tIrthaMkara paramAtmAnA bAhyasvarUpanuM AlaMbana A AtmA jyAre le che tyAre te rUpInA AlaMbanavALo kahevAya che ane tIrthaMkara paramAtmAmAM rahelA anaMta guNa-paryAya svarUpa adhyAtma-dharmanuM jyAre AlaMbana le che tyAre te arUpI AlaMbanavALo kahevAya che. sArAMza ke tIrthaMkara paramAtmAnA auyikabhAvanuM je AlaMbana te rUpI AlaMbana ane paramAtmAnA kSAyika bhAvanA guNonuM je AlaMbana te arUpI AlaMbana jANavuM. tatra bhAvyate-anAditaH jIvaH mUrtapudgalaskandhAvalambanapariNataH kathaM prathamata evAmUrtAnandarUpaM svarUpamavalambate ? ata: atizayopetavItarAgamudrAdikaM paraM mUrtaM cAlambya viSayakaSAyavRddhikaraM strIdhanAdyavalambanaM tyajati ityekA parAvRttiH / punaH sa eva atizayAdirUpamUrtaM nAlambanIyamahaM tu amUrta:, mUrtabhAvarasikatvaM nopayujyate / yadyapi arhataH sambandhaM, tathApi audayikaM nAlambanIyam / mama tu guNAlambanamuttamamiti, guNAvalambanI mUrtAn bhAvAn na rasikatvena gRhNAti, sApekSaH paratvena pazyati, dvitIyA parAvRttiH / evamamUrtAtmaguNarasiko bhavati / tena parameSThisvarUpaM kAraNenAvadhArya svakIyAsaGkhyapradezavyApyavyApakabhAvAvacchinnadravyAstikaparyAyAstikAnantasvabhAvamamalAmUrtAnandamayaM dhyeyatvenAvalambate iti tRtIyA parAvRttiH / iti sAdhanapaddhatiH / Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 yogASTaka - 27 jJAnasAra rUpa ane arUpInA AlaMbanathI sAdhaka AtmAmAM AtmatattvanI siddhi thAya che te viSayano bhAvArtha A pramANe che - A AtmA anAdikAlathI varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALA rUpI pulaskaMdhanuM AlaMbana levAnA bhAve pariNAma pAmelo che. koIpaNa pudgaladravyanuM rUpa joIne aMjAI jAya che. mIThAzAdi madhurarasa joIne bhogavavAnI vRttivALo thaI jAya che. mulAyama Adi sparzanI vRtti paNa thaI jAya che. Ama paugalika padArthomAM ja racyA-pacyo rahe che. paudgalika padArtho Indriyajanya sukhanA hetu hovAthI A jIva rUpI padArthonuM ja AlaMbana levAnA pariNAmane pAmelo che. te jIva ekadama atIndriya amUrta AnaMdanA samUha rUpa evA AtmatattvanA zuddha svarUpanuM AlaMbana lenAro prathamathI ja kevI rIte bane? mUrtapadArthonA rAgamAM Dubelo A AtmA amUrta evA AtmasvarUpano rAgI ekadama kema banI zake ? arthAtu na banI zake. te mATe rUpIdravyanuM AlaMbana levAne TevAyelA A jIvane prAraMbhamAM rUpI dravyanA ja AlaMbanavALo rakhAya che. mAtra viSaya badalAvIne tene mArga tarapha lavAya che. azubha rUpI dravyanA AlaMbanavALo hato tene badale have zubha rUpI dravyanA AlaMbanavALo karAya che. paNa rUpI dravyanuM AlaMbana cAlu rakhAya che. teno tyAga hamaNAM karAvAto nathI mAtra viSaya ja badalAvAya che. eTale ke azubha rUpI dravyane choDIne zubha rUpI dravyanA AlaMbanavALo karAya che. cotrIsa atizayathI yukta evI vItarAga paramAtmAnI mudrAdi parama mUrta dravyanA AlaMbanavALo banAvIne viSaya ane kaSAyonI vRddhi kare evAM strI, dhana, ghara, alaMkArAdinA AlaMbanano tyAga karAvAya che. jIvanI A prathama parAvRtti thAya che. (prathama badalo kahevAya che). jema sleTamAM rahelA maNakAthI saravALA Adi karanArA bALakane maNakAnuM AlaMbana choDAvIne AMgaLInA veDhAthI saravALA Adi karato thAya ema bhaNAvAya che. maNakA uparathI veDhA upara caDhAvAya che tema mohajanaka mUrta padArtho uparathI mohanAzaka evA mUrta padArthanA AlaMbana upara A jIvane caDhAvAya che. A prathama parAvRtti che. tyArabAda veDhAthI saravALA Adi gaNavAne TevAyelA jIvane moDhe moDhe ja saravALA Adi gaNatAM zIkhavADAya che ane veDhAnuM AlaMbana paNa tanAvI devAya che. tema te ja jIvane kAlAntare manamAM AvA vicArovALo karAya che ke cotrIsa atizayAdi svarUpa paramAtmAnuM je mUrtarUpa che te vAstavikapaNe AlaMbanIya nathI. kAraNa ke paramAtmAnuM A svarUpa to mUrta che. audAyikabhAvanuM che. vAstavikapaNe paramAtmAnuM te svarUpa nathI. mATe mAre AlaMbanIya nathI, kAraNa ke huM amUrta chuM, mAro AtmA amUrta che. mAre amUrtabhAvanA rasika thavuM Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 733 joIe paNa A mUrtabhAvonuM rasikapaNuM mane upayogI nathI te mUrti padArtha rAgAdi vibhAva karAvanAro che. mUrta evAM koI paNa dravyo te paradravyo che. ahIM jo ke vItarAga-paramAtmAnI mudrAdinuM AlaMbana zubha che. to paNa te AlaMbana audayikabhAvanuM che. mATe tattvathI AlaMbana levA yogya nathI. vItarAga paramAtmAnuM cotrIsa atizayovALuM, chatra-cAmarAdithI vibhUSita svarUpa e to puNyAI mAtra che. kaMI AtmAnuM svarUpa nathI, mAre to AtmAnA guNonuM AlaMbana levuM joIe. e ja uttama AlaMbana che. huM to guNono arthI chuM paNa vibhUtino artha nathI, mATe mAre guNAvalaMbI banavuM joIe. AvA vicAro karIne puNyAIjanya chatra-cAmarAdi mUrta bhAvone A AtmA rasikapaNe grahaNa karato nathI. paraMtu paramAtmA AvI utkRSTa puNyAvALA hatA, chatAM rAgAdibhAva vinAnA vitarAga hatA ema sApekSapaNe ja vibhUtine dekhe che. paramAtmAnI A vibhUti temanA AtmadravyathI para che aMte heya che Ama samajIne dekhe che. A jIvanI bIjI parAvRtti thAya che. zubhamUrtanA AlaMbanane choDIne amUrta evA guNonA AlaMbanavALo bane che. A bIjI parAvRtti. azubha mUrta uparathI zubha mUrta upara gayo te prathama parAvRtti ane zubha mUrta uparathI paramAtmAnA amUrta guNonA AlaMbanavALo banyo - A bIjI parAvRtti che. have bIjI parAvRttimAMthI trIjI paravRtti thAya che te samajAvAya che. paramAtmAnA amUrta evA guNonuM je AlaMbana che tenA upara AvyA pachI A jIva Avo vicAra vizeSa kare che ke te guNo avazya AlaMbanIya che. vItarAga paramAtmAnA che. zuddha dravyanA che chatAM mArA AtmAthI paradravyanA arthAt anya dravyanA che. koIpaNa anya dravyanA guNo anya dravyamAM jatA nathI. mATe mAre mArA ja AtmAnA guNonA AlaMbananA rasika banavuM joIe, mArA mAthAno kacaro sApha karavA mATe huM bAtharUmanA kAcano bhale AdhAra lauM ane kAcamAM dekhAtA mAthAnA pratibiMbane joIne paNa chevaTe kacaro to mAre mArA ja mAthAno kADhavAno che. kAcamAM dekhAtA pratibiMbavALA mAthAno nahIM, te to paradravya che. tene sApha karavAthI mAruM mAthuM sApha thatuM nathI. A udAharaNanI jema paramAtmAne joI joIne paramAtmAnA guNonA AlaMbana uparathI potAnA AtmAnA amUrta guNonA AlaMbanavALo A jIva je bane che te trIjI parAvRtti jANavI. A rIte parameSThinuM zuddha kSAyikabhAvanuM nirmaLa je svarUpa che tenuM bAtharUmanA kAcamAM dekhAtA mAthAnA pratibiMbanI jema kAraNa tarIke AlaMbana laIne AvA ja prakAranuM kSAyikabhAvanuM zuddha nirmaLa mAruM svarUpa mAre sAdhya tarIke sAdhavAnuM che. Ama svakIya Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 734 yogASTaka - 27 jJAnasAra svarUpanuM AlaMbana le che ke je potAnuM svarUpa potAnA ja asaMkhya pradezomAM vyApya-vyApakabhAve raheluM che. dravyAstikanayathI dhruva ane paryAyAstikanayathI utpAda-vyayavALuM che ema tripadIvALuM, bhinnabhinna, nityAnitya, sAmAnya vizeSa, vAcyAvAcya, astinAstirUpa Ama anaMta anaMta svabhAvavALuM che. nirmaLa, amUrta evA AnaMdamaya che. A ja svarUpa mAre prApta karavA lAyaka che. dhyAna karavA lAyaka che. Ama samajIne potAnA ja svarUpanuM AlaMbana je le che te trIjI parAvRtti jANavI. A rIte AtmAnA guNonI sAdhanAnI paddhati che azubhamUrtamAMthI zubhamUrtamAM A prathama, zubhamUrtamAMthI zubha amUrta paraguNamAM A bIjI ane zubha amUrta paraguNamAMthI zubha amUrta svaguNamAM A trIjI parAvRtti Ama traNa prakAranA vaLAMka levAthI jIvanuM kalyANa thAya che. mArga upara caDhe che. A jIva AsanamuktigAmI thAya che. sarveSAM tatsvarUpasAdhanaM arUpiguNAH siddhaguNAH / teSAM bhAvanaM sAyujyaM tAdAtmyatA, tayA yogaH, Atmopayogayojanam / yadyapi ISadavalambanaM zrutAdInAm, tathApi anAlambanameva paraH utkRSTo yogaH / uktaJca pAThakaiH - tatrApratiSThito'yaM yataH pravRttazca tattvatastatra / sarvottamanuna: vRnu, tenA nAnavane zItaH II (SoDazaka 15, zloka 9) - nirAlambanayogena dhArAvAhI prazAntavAhitA nAma cittaM tasya svarasata eva manaH sahajadhArAyAM vartate, na prayAso bhavati / uktaJca viMzatikAyAm - sarve paNa jIvone aMte to arUpI evA je AtmaguNo che eTale ke je potAnI zuddha siddhAvasthAnA guNo che. te ja svarUpa sAdhavAnuM che. kAraNa ke arUpI evA AtmaguNonI prApti e ja antima lakSya che. te guNo sAthenI je tAdAbhyatA-ekAkAratA, tevI tAdAbhyatA sAtheno yoga te anAlaMbanayoga kahevAya che. AtmAne AtmAnA potAnA guNonA upayogamAM je joDavuM tene anAlaMbanayoga kahevAya che. AtmAne potAnA arUpI guNonI sAthe tAdAbhyatA karavAmAM jo ke zrutAdinuM (zAstronuM athavA zAstra samajAvanArA guru AdinuM) AlaMbana che. to paNa te AlaMbana ISad hovAthI (alpa hovAthI) gaNAtuM nathI. tethI anAlaMbana ja kahevAya che. jema ke strava thavA: = A rAbaDI mIThA vinAnI che. ahIM rAbaDImAM mIThuM nAkheluM che, paNa alpa hovAthI nathI ema ja kahevAya che. tema ahIM AlaMbana hovA chatAM paNa "alpa hovAthI nathI ja" ema samajIne utkRSTa evo A anAlaMbana yoga che. pAThaka evA pUjya zrI haribhadrasUrijIe paDazakamAM kahyuM che ke - Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 735 "parama evA AtmatattvamAM haju nahIM pahoMcelo paNa te parama Atmatattva jovAnI tamannAvALo arthAt didakSAvALo ane te taraphanI pravRttivALo evo je yoga, sarvottama yoganI (zailezI avasthAnI) pUrvakAlamAM pravartanAro yoganirodhAtmaka je yoga tene anAlaMbana yoga kahelo che. 15-95 AvA prakAranA anAlaMbanayogathI dhArAvAhI evI prazAntavAhitA (satata niraMtara atyanta zAnta prakRti) vALuM je citta thAya che. tenI svAbhAvikapaNe ja (viziSTa prayatna karyA vinA ja) mananI sahajadhArAmAM pravRtti thAya che. arthAt AvA prakAranA anAlaMbana yoganA pratApe ja citta viziSTa prayatna vinA svAbhAvikapaNe ja dhArAvAhI evI prazAntavAhitAmAM pravarte che. tenA mATe viziSTa prayatna karavo paDato nathI. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijIe zrI yogaviMzikAmAM kahyuM che ke - AlaMbaNaM pi eyaM, rUvamarUvI ya ittha paramutti / tagguNapariNairUvo, suhumo aNAlaMbaNo nAma ( 19 ) ekAgrayogasyaivAparanAma anAlambanayoga iti / evaM sthAnAdyAH paJca icchAderguNitA viMzatiH bhavanti / te ca pratyekamanuSThAnacatuSkayojitA azItiH prakArAH bhavanti / tatsvarUpanirUpaNAyopadizati "AlaMbanayoga paNa be prakArano che eka rUpInA AlaMbanavALo ane bIjo arUpInA AlaMbanavALo. tyAM samavasaraNamAM bIrAjamAna evA jinezvara paramAtmAnA chatra-cAmarAdithI vibhUSita pratimAdinA AlaMbanarUpa je yoga te rUpI AlaMbana yoga kahevAya che ane arihaMta paramAtmA AdinA kevalajJAnAdi guNanI sAthe tanmayatA (ekAgratA) rUpa pariNativALo je sUkSma yoga (IndriyothI agocara yoga) te anAlaMbana yoga jANavo te ja yoga ahIM paramayoga che.' 195 paramAtmAnA guNonI sAthe je ekAgratA tene anAlaMbana yoga kahevAya che. tethI anAlaMbana yoga ekAgratAyoganuM ja AvA prakAranuM bIjuM nAma che. ahIM jo ke guNonuM AlaMbana che paNa te AlaMbana alpa AlaMbana hovAthI ane sUkSma AlaMbana hovAthI anAlaMbana kahevAya che. A pramANe sthAna 1, varNa 2, artha 3, AlaMbana 4 ane ekAgratA pa. ema pAMca prakAranA yogo che. tenA IcchA 1, pravRtti 2, sthiratA 3 ane siddhi 4 ema cAra-cAra prakAra hovAthI IcchAdi cAranI sAthe guNatAM 5 x 4 = 20 bhedo yoganA thAya che. te sarve bhedo cAra prakAranA anuSThAnonI sAthe joDAyA chatA (prIti-bhakti-vacana ane Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 736 yogASTaka - 27 jJAnasAra asaMga ema cAra prakAranAM anuSThAnonI sAthe joDAyA chatA) 20 x 4 = 80 eMzI bhedo yoganA thAya che. prIti-bhakti-vacana ane asaMga anuSThAna kone kahevAya ? tenuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe have samajAve che - // 6 // prItibhaktivaco'saGgaiH, sthAnAdyapi caturvidham / tasmAdayogiyogAptermokSayogaH kramAd bhavet // 7 // gAthArtha :- sthAnAdi 20 prakArano paNa yoga, prIti, bhakti, vacana ane asaMga vaDe cAra-cAra prakArano thatAM 80 bhedavALo thAya che. te yogadazA AvavAthI "ayogiguNaThANAnAcaudamA guNaThANAnA yoganI prApti thAya che ane tenAthI anukrame muktino yoga siddha thAya 9. 11911 TIkA :- 'prItimatIti' te sthAnAya:, prIti: bhakti: vacanamasaklR kRti bhedacatuSTayairazItiH bhedA bhavanti, tasmAd yogAt krameNa ayoginAmA yoga:, tasyAptiH-prAptiH bhavati / ayogiyogaH - zailezIkaraNam / sakalayogacApalyarahito yogaH prApnotIti / tena punaH kramAd mokSaH-sakalakarmAbhAvalakSaNaH / AtmanaH tAdAtmyAvasthAnaM mokSaH / evaM yogasaMyogaH kramAd - anukrameNa bhavati / atha prItyAdyanuSThAnasvarUpaM SoDazakato likhyate / asya cAnuSThAnatA sAMsArikapariNatau, sA ca parAvRtya tattvasAdhane karaNIyA / vivecana :- sthAnayoga, varNayoga, arthayoga, AlaMbanayoga ane ekAgratAyoga (nirAlaMbanayoga) A pramANe A pAMca yoganA IcchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi ema cAra cAra bheda karatAM 5 x 4 = 20 bheda thAya che. te vIze bhedonA prIti, bhakti, vacana ane asaMga ema cAra cAra uttarabhedo thatA hovAthI vIzane cAra vaDe guNatAM 20 x 4 = 80, ema yoganA kula 80 bheda thAya che. te yogadazAnI prAptithI A AtmAne ayogI nAmanA caudamA guNasthAnakano (mana-vacana-kAyAnA yogothI rahita avasthAvALA caudamA ayogI guNasthAnakano) yoga prApta thAya che. ratnatrayInI sAdhanAmaya A 80 bhedavALA yoganI prAptithI karmabaMdhanA hetubhUta kAyAdi yoga rahita evI ayogI avasthA A jIva prApta kare che. ayogiyoga eTale ayogi avasthAnI prApti, zailezIkaraNa avasthA-merUparvata jevI atyanta sthira avasthA, mana-vacana-kAyAnA sakala yogonI capalatAthI rahita evI je avasthA, tenI prApti thAya che vaLI te zailezIkaraNa (ayogI guNasthAnaka) AvavAthI anukrame Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 737 jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 mokSanI prApti thAya che. mokSa eTale sarvakarmano abhAva, karmarahita AtmAnI avasthA athavA AtmAnuM zuddha evA AtmasvarUpamAM rahevuM te mokSa kahevAya che. A pramANe ratnatrayInI sAdhanAmaya yogano je saMyoga thAya che. guNonI sAdhanArUpa yoganI je prApti thAya che te anukrame ayogI avasthA prApta karAvavA dvArA mokSa-prApti karAvanAra bane che. A jIvane mukti-avasthA prApta karAve che. have prIti-bhakti-vacana ane asaMga A cAre prakAranAM anuSThAnonA artha zrI SoDazaka prakaraNanA 10mA SoDazakanA zloka naMbara 3 thI 9 pramANe lakhAya che. yatrAdaro'sti paramaH, prItizca hitodayA bhavati kartuH / zeSatyAgena karoti, yacca tatprItyanuSThAnam // 10-3 // iti prItilakSaNam - je anuSThAnamAM kartAno parama Adara hoya ane hitakArI udayavALI prItivizeSa hoya tathA bIjAM anya kAryone choDIne paNa je anuSThAna karAya te prIti anuSThAna kahevAya che. A prIti anuSThAnanuM lakSaNa jANavuM. ll10-3ii gauravavizeSayogAd buddhimato yadvizuddhatarayogam / kriyayetaratulyamapi, jJeyaM tad bhaktyanuSThAnam // 10-4 // atyantavallabhA khalu, patnI tadvaddhitA ca jananIti / tulyamapi kRtyamanayotiM syAtprItibhaktigatam // 10-5 // iti bhaktilakSaNam - bhakti anuSThAna jo kriyAthI joIe to prIti anuSThAnanI tulya hoya che, paraMtu hRdayamAM gauravavizeSa (mAna-bahumAna vizeSa-pUjyabhAva vizeSa) hovAthI buddhizALI jIvanuM je vizeSa vizuddhivALuM anuSThAna karAya te bhaktianuSThAna kahevAya che. 10-4 patnI atyanta vahAlI che ane mAtA paNa hita karanArI hovAthI tenI jema ja atyanta vahAlI che. te banne pratye khavarAvavA-pIvarAvavAnI ke vastrAdi laI ApavAnI kriyA tulya hovA chatAM paNa hRdayamAM bheda rahelo che. patnI tarapha rAgavizeSa che ane mAtA tarapha pUjyabhAva vizeSa che. prItyanuSThAna ane bhaktianuSThAnanA bhedane samajavA mATe A ja udAharaNa che. ll10-pA Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738 jJAnasAra yogASTaka- 27 vacanAtmikA pravRttiH, sarvatraucityayogato yA tu / vacanAnuSThAnamidam, cAritravato niyogena // 10-6 // iti vacanAnuSThAnalakSaNam - sarvatra aucityayogathI (sarva anuSThAnomAM yathocitapaNe) zAstranAM vacanonA anusAra je pravRtti thAya te vacana anuSThAna kahevAya che. A anuSThAna sAdhu-mahAtmAne niyamo hoya che. A vacanAnuSThAnanuM lakSaNa thayuM. 10-6o yattvabhyAsAtizayAtsAtmIbhUtamiva ceSTyate sadbhiH / tadasaGgAnuSThAnaM bhavati, tvetattadAvedhAt // 10-7 // cakrabhramaNaM daNDAttadabhAve caiva yatparaM bhavati / vacanAsaGgAnuSThAnayostu tad jJApakaM jJeyam // 10-8 // vaLI je anuSThAna abhyAsa-vizeSathI AtmasAtu thayela hoya, tenI jema uttama puruSo vaDe je karAya te asaMga anuSThAna jANavuM. A anuSThAna AgamanA saMskAravizeSathI thAya che. ||10-7 daMDa hoya tyAre daMDathI cakra bhame che ane daMDa laI lIdhA pachI daMDanA abhAvamAM paNa pUrvanA saMskArathI cakra bhame che. A udAharaNa vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnane samajavA mATe pUratuM che. daMDanA AlaMbanathI jema cakra bhame tema zAstravacanonA AlaMbane je anuSThAna karAya te vacanAnuSThAna ane daMDa laI lIdhA pachI daMDa vinA paNa pUrvanA saMskArathI jema cakra bhramaNa thAya che tema vacanonA AlaMbana vinA paNa vacano AtmasAt hovAthI vacanonA saMskArothI sahajapaNe je anuSThAna thAya che te asaMgAnuSThAna che. 10-8 abhyudayaphale cAdye, niHzreyasasAdhane tathA carame / etadanuSThAnAnAM vijJeye iha gatApAye // 10-9 // prathamanAM be anuSThAno abhyadaya phaLavALAM che (svargAdi saMsArasukhanAM kAraNa che) ane pAchalAM be anuSThAno kalyANanAM sAdhana che arthAt muktiprAptinAM kAraNa che. vaLI chellAM be anuSThAno karatAM karatAM lagabhaga mohanIyakarma kSINaprAya thavAthI vidana vinAnAM che. iti evaM krameNa yogasAdhanArataH sarvayogarodhaM kRtvA ayogI bhavati // 7 // Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 A pramANe anukrame yogadazAnI sAdhanAmAM lIna banelo AtmA mana-vacana-kAyAnA sarva yogono nirodha karIne ayogI nAmanA caudamA guNasthAnakavartI thAya che tyAMthI alpakAlamAM ja mokSe jAya che. nANA sthAnAdyayoginastIrthocchedAdyAlambanAdapi / sUtradAne mahAdoSa:, ityAcAryAH pracakSate // 8 // 739 gAthArtha :- sthAnayoga-varNayoga vagere yogadazA vinAnA jIvane "tIrtha uccheda thaI jaze" ItyAdi bhayanA AlaMbanathI paNa je sUtradAna kare che tene mahAdoSa lAge che. ema pUrvAcArya puruSo kahe che. III TIkA :- "sthAnAati' sthAnAvipravRttiyogarahitasya sUtravAna mahAoSa kRti AcAryAH haribhadrAdayaH pracakSate - kathayanti / kasmAt ? tIrthocchedAdyAlambanAt / nirAstikasya sUtradAne kadAcit kuprarUpaNAkaraNena tIrthocchedo bhavati / uktaJca viMzatikAyAm vivecana :- sthAnayoga, varNayoga ItyAdimAM pravRtti karavA rUpe yogadazA je AtmAmAM pragaTI nathI tevA prakAranA sthAnAdi yoga vinAnA AtmAne caityavaMdana AdinAM sUtro ApavAmAM (sUtrapATha bhaNAvavAmAM) paNa ApanArAne mahAdoSa lAge ema pUrve thaI gayelA pU. zrI haribhadrasUrijI vagere AcArya mahApuruSo kahe che. sArAMza ke jema apAtrane athavA kupAtrane gharano ke peDhIno vahIvaTa na soMpAya, tema upara kahelA sthAnAdi yogo jemAM AvyA nathI tevA puruSane caityavaMdanAdinA sUtrapATho apAya nahIM. jo koI sUtrapATha Ape to te ApanArAne mahAdoSa lAge ema pUrvAcArya zrI haribhadrasUrijI Adi mahApuruSo kahe che. prazna :- jo tame sthAnAdi yoga vinAnAne sUtrapATha nahIM Apo to pAMcamA ArAnA cheDA sudhI rahenAruM mahAvIra paramAtmAnuM tIrtha (zAsana) vaheluM vaheluM viccheda pAmaze. kAraNa ke zAstromAM kahelA sthAnAdi yogavALI dazA to koIka mahAtmA puruSamAM ja Ave, ghaNA puruSomAM to AvI utkRSTadazA na Ave ane utkRSTadazAvALA puruSo to be-pAMca ema alpa ja hovAnA, teonuM AyuSya pUrNa thAya tyAre AvI UMcI yogadazAvALA puruSo koI hoya nahIM ane yogadA vinAnAne sUtrapATha apAya nahIM teno artha e thaze ke sArA jIvo na hovAthI ane ayogya jIvone sUtrapATha na bhaNAvavAthI paramAtmAnuM zAsana tyAM ja viccheda pAmaze, A barAbara thatuM nathI, mATe sthAnAdi yoga na Avyo hoya tevA yogadazA vinAnA Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 yogASTaka - 27 jJAnasAra jIvane paNa sUtrapATha apAvavo joIe jethI gAMDA-ghelA mANasothI paNa zAsana to chevaTe cAlu rahe. te mATe tIrtha uccheda thaI jaze evA bhayathI sthAnAdi yogadazA vinAnA jIvane paNa sUtrapATha apAvavo joIe. dIkSA apAvavI joIe. evA jIvothI paNa mahAvIraprabhunuM zAsana cAlu rahe te mATe ayogyane paNa sUtradAna apAvavuM joIe A ja mArga vadhAre ucita che. niSedha zuM kAma karo cho? uttara :- "ayogya jIvane jo sUtradAna nahIM karIe to tIrthano uccheda thaI jaze" ItyAdi AlaMbano paNa khoTA AlaMbano che. jo AvAM bahAnAM nIce paNa yogadazA vinAnA jIvane sUtradAna ApavAmAM Ave to ApanArAne mahAdoSa lAge ema zrI haribhadrasUrijI Adi mahAtmA puruSo kahe che. A kathananI pAchaLa Azaya e che ke kayA kAraNe apAtrane sUtradAna nathI apAtuM? te jANavuM khAsa jarUrI che. tethI te jaNAve che ke yogadazA vinAno jIva apAtra che arthAtu kupAtra che. jema mAMdA mANasane viziSTa khorAka nathI apAto, bALakane lAkhonA dAgInA nathI paherAvAtA, buddhihIna jIvane ane durAcArI jIvane koI viziSTa sthAnano hoddo nathI apAto, jo ApavAmAM Ave to lAbha karatAM nukazAna ghaNuM vadhAre thAya, tenI jema ahIM apAtrane AvA prakAranI vidyA apAtI nathI. * AstikatA Adi viziSTa guNo jemAM na hoya evA nAstika jIvane sUtranuM dAna karavAmAM Ave to te jIva usUtra prarUpaNA karanAra bane, potAnAmAM evA viziSTa guNo nathI ane adhikAra jo maLI jAya to mana phAve tema varte, svacchaMdatA vadhe, mana phAve tevA artho karIne sUtra viruddha prarUpaNA kare. tenAthI jIvo avaLA mArge vaLe. A ja sAco tIrthano uccheda thayo kahevAya. sAcA mArge cAlanArA thoDA hoya to paNa te mArga kahevAya, paNa zAstraviruddha cAlanArA ane tevI utsutra prarUpaNA karanArA ghaNA hoya to paNa te unmArga ja kahevAya. vadhAre vadhAre unmArga pravarte e ja paramAtmAnA zAsanano sAco uccheda karyo kahevAya. thoDA jIvo hoya paNa paramAtmAnI AjJA pramANe cAlatA hoya tene saMgha-tIrtha kahevAya ane svacchaMde cAlatA hoya to hADakAMno mALo ja mAtra kahevAya. tethI thoDA hoya paNa zAstrAnusArI cAlanArA hoya te ja sAcuM tIrtha che Ama jANavuM. tethI AvA bahAnA nIce paNa apAtrane sUtradAna karavuM nahIM. A ja vAta pUjya zrI haribhadrasUrijIe yogaviMzikAmAM kahI che. te vAta A pramANe che - Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 741 jJAnamaMjarI yogASTaka- 27 titthassuccheyAi vi, nAlaMbaNamittha jaM sa emeva / suttakiriyAiNAso, eso asamaMjasavihANA // 14 // so eso vaMkao ciya, na ya sayamayamAriANamaviseso / evaMpi bhAviyavvaM, iha titthuccheyabhIruhi // 15 // muttUNa logasaNNaM, uDDUNa ya sAhusamayasabbhAvaM / sammaM payaTTiyavvaM, buheNa mainiuNabuddhIe // 16 // evaM prathamaM sthAnAdivizuddhiM kRtvA icchAdipariNataH krameNa svarUpAvalambanAdi gRhItvA prItyAdyanuSThAnena asaGgAnuSThAne gataH sarvajJo bhUtvA ayogIbhUya siddho bhavati / ataH kramasAdhanA zreyaskarI // 8 // iti vyAkhyAtaM yogASTakam (27) "tIrthano uccheda thaI jaze" ItyAdi AlaMbano paNa ahIM sUtradAnamAM sAcAM na samajavAM, kAraNa ke te ayogya jIva usUtraprarUpaNA Adi asamaMjasa vidhAna kare ane tenAthI mUlasUtra ane mUlakriyA mArgano nAza kare te ja sAco tIrthano uccheda thayo samajavo. 14 : pa = sUtrayavinAza: = te A mUlasUtrano ane kriyAno karAto vinAza vaMma viya = tIrthocchavaparyavasAyitayA phurattaravahana patra = jainazAsanano uccheda karavAnA paryavasAnavALo che. tathA dUranta evA duHkhaphaLane ja ApanAro che. mATe tevA jIvane sUtradAna karavuM ucita nathI. koI vyakti svayaM mRtyu pAme ane ApaNe tene jANIne mArI nAkhIe te bane jema samAna nathI, tema svayaM tIrthano uccheda thAya ane ApaNA vaDe apAtrane vidyA ApavAthI tIrthano uccheda karAya. A banne samAna nathI. A bAbata tIrthanA ucchedathI bhIru jIvoe jANI levI joIe. 15 khoTA evA lokonA ToLA sAthe taNAvuM AvA prakAranI lokasaMjJAno tyAga karIne, sArI rIte zAstronA sUkSma paramArthane vahana karIne atizaya nipuNa buddhipUrvaka paMDita puruSe samyaka pravRtti karavI joIe, paNa manaphAve tema game tene sUtrapAThanuM dAna na karavuM joIe. |16 A pramANe jema apAtrane vidyA na apAya, apAtrane koI viziSTa moTo adhikAra na apAya, jo ApavAmAM Ave to sattA hAthamAM AvatAM ja teno durupayoga kare, anekane Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 yogASTaka - 27 jJAnasAra ghaNuM nukazAna kare, ane chevaTe pote paNa apajaza Adi prApta karIne akAle mRtyu pAme. tema apAtrane sUtradAna karavAthI bhaviSyamAM te vyAkhyAnAdi Ape, temAM usUtra prarUpaNA kare, tathA te bhaNela paMDita hovAthI bhaviSyamAM koI adhikAra prApta kare to mana phAve tema svacchaMdapaNe zAstronI prarUpaNA kare, zAsanane chinna-bhinna kare, aneka saMpradAyo ane mato calAve. mUlamArgano nAza kare, navA cilA pADe. bhinna bhinna saMpradAyo ane bhinna bhinna mato thApavAthI kAlAntare mULasUtra ane mUlabhUta kriyAmArgano nAza thaI jAya. A ja sAco tIrthano uccheda karyo kahevAya tathA AvI usUtra prarUpaNA karanAro jIva paNa utsutra prarUpaNA karavA vaDe anaMta saMsArI thAya, narakagAmI thAya, tenuM paNa ahita thAya. mATe apAtrane vidyA na ApavI. koI svayaM mRtyu pAmI jAya te judI vastu che, paNa ApaNe tene mAravo te ucita nathI. arthAt svayaM mare ane mArI nAkhavAmAM Ave A banne sarakhA nathI tema svayaM tIrthano uccheda thAya ane ApaNe apAtrane vidyA ApIe ane tenA dvArA A rIte tIrthano uccheda karAvIe te banne samAna nathI. tathA apAtrane sUtradAna karanArA AcAryanI paNa avahelanA (niMdA-TIkA) thAya, jyAre apAtra dvArA tIrthane nukazAna pahoMcADAya tyAre saMghanA loko ja AvI vAta prasArita kare ke A ziSya ayogya hato ema gurujIne khabara hatI chatAM jANIbujhIne AvAne zuM kAma adhikAra Apyo haze? A AcArya mahArAjamAM paNa kaMI dIrghadarzIpaNuM nathI. dUdha pAIne sApa uzkeryo che. AvI lokavAyakA paNa cAle, AvI AvI ghaNI ghaNI nukazAnI thAya. mATe apAtrane vidyA ApavAmAM mahAdoSa che. chatAM A viSaya zrI yogaviMzikAnA vivecanamAM ame ghaNA vistArathI lakhyo che. tyAMthI joI levA vinaMti che. A pramANe sauthI prathama to sthAnayoga, vayoga, arthayoga ItyAdi bhAvo dvArA AtmAnI vizuddhi karIne IcchA-pravRtti-sthiratA ane siddhi svarUpe pariNAma pAmIne anukrame pratimAjI Adi bAhya AlaMbana dvArA kAlAntare nirAlaMbana avasthAmAM AvIne potAnA AtmAnA zuddhasvarUpanuM ja avalaMbana grahaNa karIne prItianuSThAna-bhaktianuSThAna AdimAM praveza karatAM karatAM aMte chellA asaMga anuSThAnamAM gayelo A jIva sarvajJa banIne ayogI guNaThANAvALI avasthA pAmIne siddha thAya che. A rIte kramasara AtmatattvanI sAdhanA karavI e ja kalyANakArI mArga che. A pramANe yogASTaka samajAvyuM. 8 ne ja satyAvIsamuM yogASTaka samApta Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | // atha aSTAviMzatitamaM niyAgASTakam // niyAgaH-karmadahanaM, tatra nitarAM nizcayena yAgaH-yajanaM niyAgaH / uktaJca - susaMvuDA paMcahiM saMvarehiM, iha jIviyaM aNavakaMkhamANo / vosaTTakAyA suicattadehA, mahAjayaM jayai jannasiTuM // 42 // ke te joi, ke va te joiThANA, kA te sUyA, kiM va te kArisaMgaM ? / ehA ya te kayarA santi bhikkhU, kayareNa homeNa huNAsi joiM ? // 43 // tavo joI jIvo joiThANaM, jogA sUyA sarIraM kArisaMgaM / kammaM ehA saMjamajoga saMtI, homaM huNAsi isiNaM pasatthaM // 44 // (uttarAdhyayana sUtra 12, gAthA 42-43-44) se bemi jahA aNagAre ujjukaDe niyAgapaDivaNNe, amAyaM kuvvamANe viyAhie (zrI AcArAGgasUtre) (AcArAGga-zrutaskandha 1, uddeza-3, sUtra-18) niyuktitaH, nikSepAdikaM jJeyam ( uttarA0adhya 25, niyukti gAthA-460-461-462 ) tatsvarUpaM nivedayati niyAga karavo eTale karmone bALavAM, ahIM ni upasarga che. ni eTale nizcayathI vAsI eTale yajana karavuM, karmanuM bALavuM, karmone nakkI avazya bALI nAkhavAM tenuM nAma niyAga. anya loko pazuono homa karIne jema yajJa kare che te yajJa hiMsAvALo che mATe te yajJa karavAnuM zAstrakAronuM kathana nathI, paNa "karmone homavAnAM che, karmone bALavAnAM che" Avo homa karavo te niyAga. have tenuM varNana karAya che. uttarAdhyayana sUtramAM bAramA adhyayanamAM gAthA 42-43-44 mAM A pramANe kahyuM che - pAMca prakAranA saMvarathI saMvRta thayelA potAnA aviratimaya jIvanane nahIM IcchatA (virati tarapha javAnI vRttivALA), zarIrane vosirAvavAnI IcchAvALA, pavitra ane tyAgamaya dehavALA muni have kahevAtA karmone homavAvALA mahAna vijaya apAvanArA zreSTha yajJane kare cha. // 42 // bhikSu muni ! Apano agni vo cha ? magni ko cha ? 39 vI cha ? chANAM-lAkaDAM vagere aMgo kevAM che? tathA zAntipATha kevo che? ane Apa kevA homathI agnivane prasanna 42 // cho chau ? // 4 // Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra tapa rUpa agni jANavo, jIva rUpa agnikuMDa jANavo, mana-vacana-kAyAnA yogo (nI ekAgratA) rUpa kaDachI jANavI. zarIra e chANAM che. karmo e lAkaDAM che. saMyamanuM AcaraNa e zAntipATha che. mahAmunio dvArA prazaMsanIya evo zreSTha yajJa huM karuM chuM. 44ll tathA AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA trIjA uddezAnA 18mAM sUtramAM kahyuM che ke - jeNe gRhano tyAga karyo che ane paMcamahAvratadhArI aNagAramuni banyA che te muni anukrame kevA hoya ? kevA thAya? che te viSaya veri = samajAvuM chuM nahIM = jema dhIre dhIre anukrame mAre = te anagAra thayelA muni 3qDe = Rjugatine karanArA eTale ke akuTilapaNe saMyamazreNIne pAlanArA-mokSagamanane anukula zreNIne karanArA niyA DivAIne = samyajJAna-darzana ane cAritrAtmaka nizcita mokSamArgane pAmelA samartha = mAyA Adi kaSAyo vinAnuM jIvana suSyamAI = karatA bhUmi upara vicare che." A pramANe niyAga eTale ratnatrayInI sAdhanA karavI ane karmone bALavAM Avo artha karavo paNa pazuhoma karavAvALo artha na karavo. hiMsA e dharma saMbhavato nathI. niyAga" upara nAmAdi cAra nipA jaNAvavA joIe paNa te Avazyakaniryukti gAthA 460-46 1-462 mAM kahelA che. tethI te pAThanI sAkSI ApIne kahe che ke tyAMthI jANI levA. te gAthA ane artha A pramANe che. "nikkhevo jaNNaMmi a, caukkao duviho ya hoi davvaMmi / AgamanoAgamao, noAgamao a so tiviho // 460 // jANagasarIra-bhavie, tavvairitte a mAhaNAIsuM / tava saMjamesu jayaNA, bhAve jaNNo muNeyavvo // 461 // jayaghosA aNagArA, vijayaghosassa jaNNakiccaMmi / tatto samuTThiyamiNaM, ajjhayaNaM jaNNa ijjaMti // 462 // niyAga eTale yajJa, te yajJamAM nAmAdi cAra bhedavALo nikSepa hoya che. yajJa evuM koInuM nAma pADavuM te nAmayajJa, yajJa evA akSaronI sthApanA te sthApanAyajJa. have dravyayajJa be prakArano che - 1. AgamathI ane 2. noAgamathI. je yajJanuM svarUpa jANe paNa prarUpaNAkAle upayoga na hoya te AgamathI dravyayajJa ane bIjo je noAgamathI dravyayajJa che tenA traNa prakAra che. I460 jJAyakazarIra (jJazarIra), bhavya zarIra ane tavyatirikta Ama traNa bheda jANavA. Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 745 yajJanuM svarUpa jeNe jANyuM che ane AtmA jeno kAlagata thayo che te jJAyakazarIra (arthAt jJazarIra) tathA je bhaviSyamAM yajJanuM svarUpa jANaze te bhavyazarIra, paNa trIjo je tadbatirikta nAmano bheda che te brAhmaNAdi loko je yajJa kare che te jANavo. kAraNa ke te yajJa hiMsAtmaka hovAthI sAvadha che. sAvadha hovAthI dravyayajJa che ane tapa-saMyamamAM je jayaNA eTale tapa-saMyamavALuM anuSThAna karavuM, AcaravuM, tenA pratye AdarabhAva rAkhavo te bhAvayajJa jANavo. 461 // bhAvayajJane yathArtha rIte jaNAvavA mATe uttarAdhyayanasUtranuM 25muM adhyayana dekho. jyAM jayaghoSamuni pAsethI vijayaghoSa nAmanA brAhmaNa sAcA arthavALA bhAvayajJanA kAryamAM joDAyA te varNana che. tethI ja te adhyayananuM nAma "yajJIya adhyayana" kahevAya che. II462 // hiMsAtmaka yajJa te dravyayajJa ane tapa-saMyamamAM savizeSa AcaraNa ane savizeSa AdarabhAva te bhAvayajJa jANavo. have A niyAga upara sAta nayo TIkAkArazrIe koI kAraNasara lakhyA nathI. gItArtho pAsethI jANIne paNa ame amArA kSayopazama pramANe lakhIe chIe te sAta nayo A pramANe che - 1. 2. 5. 3. vyavahAranaya :- upavAsAdi dharmAnuSThAna AcaravuM te niyAga. 4. RjusUtranaya :- aNAhArI svarUpa vagerenuM ciMtana te niyAga. 6. naigamanaya :- nirjarAprayojaka koIpaNa yoga-dharmAnuSThAna-upavAsAdi viSayaka mAnasika saMkalpa e niyAga che. A sivAya paraMparAe niyAganI (karmanirjarAnI) hetu banatI hoya tevI vastuo paNa niyAga kahevAya che. 7. saMgrahanaya :- upavAsAdinA kAraNabhUta zArIrika baLa, dhRti vagere niyAga kahevAya che. zabdanaya :- aNAhArI svarUpano ocho-vadhato anubhava e niyAga. samabhirUDhanaya :- utkRSTa tapa Adi guNonI yogyatA yukta aNAhArI svarUpa Adino anubhava te niyAga. -- evaMbhUtanaya :- uparokta guNo jemAM pUrNapaNe pragaTa thayA che ane sakriya banyA che te AtmA svayaM niyAga. bhAvayajJa ja kartavya che te bhAvayajJanuM svarUpa A pramANe che. Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 jJAnasAra niyAgASTaka - 28 yaH karma hUtavAn dIpte, brahmAgnau dhyAnadhyAyayA / sa nizcitena yAgena, niyAgapratipattimAn // 1 // gAthArtha :- je muni mahArAjA dhyAnarUpI Indhana dvArA jJAnarUpI agni dIpta thaye chate karmano homa kare che (karmone bALe che) te muni nakkI AvA bhAvayajJa vaDe muktimArgane pAmanAra bane che. tenA TIkA :- "va: varSa dUtavaniti" : nau-mAtmasvarUpaivatvarUpAno dhyAnadhyAyayA-dhyAnendhanena dIpte sati karma-jJAnAvaraNIyAdikaM hUtavAn-homaM kRtavAn, sa muniH nizcitena-AbhyantareNa, yAgena-samyagdarzanajJAnacAritraikatvavIryatIkSNatvarUpeNa yuktaH niyAgapratipattimAn ucyate // 1 // vivecana :- bhAvayajJa karavA mATe sau prathama jJAnarUpI agni pragaTAvavAno che. brahmAgni eTale samyajJAna rUpI agni pragaTAvavo. anAdikAlathI A jIva mohAzvetAnA kAraNe paugalikAdi paradravyonI sAthe ekamekatAne pAmelo che. tethI te dRSTi tyAMthI ukheDIne AtmAnA zuddha svarUpAtmaka jJAna-darzana-cAritrAdi guNonI sAthe ekatA karavAmAM (te dRSTi) karavI, Atmatattvano abhyAsa karavo, AtmAnA mULabhUta jJAnAdi guNamaya zuddha, buddha, niraMjana svarUpa meLavavAnI laganI lAgavI te brahmAgni kahevAya che. te brahmAgni prathama pragaTAvavAno che. tyArabAda dhyAnarUpI Injana joDIne te agnine vadhAre vadhAre pradIpta karavAno hoya che. jemAM pragaTa thayela agnimAM Indhana nAkhavAthI agni vadhAre jora pakaDe che tema prApta thayela AtmatattvanA lakSyavALA jJAnanuM niraMtara dhyAna karavAthI tenuM ja vadhAre raTana karavAthI A jJAna jora pakaDe che. tyArabAda jema atyanta jvALA rUpe banela agnimAM brAhmaNa Adi anya loko ajJAnatA ane mohabdhatAnA kAraNe pazu-mAMsAdi balino homa kare che. te na karatAM tene badale jJAnAvaraNIya Adi je ghAtakarmo che ke je karmo AtmAnA guNono avarodha karanAra che. te karmone A jJAnAgnimAM nAkhIne homa karIne bALavAnAM che. A pramANe karanArA te munimahAtmA AtmAnA guNone pragaTa karavA svarUpa yoga karavA dvArA karmone bALavAnA abhyantara evA bhAvayajJa karavA vaDe niyAgane karanArA thAya che. samyagdarzana-samyajJAna ane samyaphacAritra A ratnatrayInI sAthe ekameka thaIne te Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 747 guNonI prApti, guNonuM saMrakSaNa ane guNonI vRddhi karavA rUpe vIryane niraMtara pravartAvavuM enuM nAma yAga ane tevA prakArano tyAga karavA dvArA AtmArthI mumukSu muni mahArAjA niyAgane (muktimArgane) pAmanArA bane che. sAco A ja muktimArga che. pazuvadhavALo yajJa e muktimArga nathI. tattvajJa AtmAoe A viSaya vicAravo. 1|| pApadhvaMsini niSkAme, jJAnayajJe rato muniH / sAva karmaya: vuiM ?, mUtimanavinaiH sArA gAthArtha - pApono dhvaMsa karanArA ane sAMsArika sukhanI kAmanA vinAnA jJAnayajJamAM munie lIna thavuM joIe. sAMsArika sukhanI kAmanA vaDe atyanta malIna ane sAvadya (pApakarmavALA) evA ane karma baMdhAvanArA yajJo vaDe te munine zuM ? arthAt muni tevA sAvadha yajJo karatA nathI. kerA TIkA :- "papadhdhasinIti''no vakSa ! niNAme-sarvaparAvAminArahita, pApadhvaMsini-pApakarmavinAzake AtmasvarUpe jJAnaM-svaparAvabhAsakaM tadpe yajJe rato bhava-tanmayo bhava, kiM bhUtikAmanayA-ihalokasukhecchayA ? sAvadhaiH-pApasahitaiH AvilaiH-mlAnaiH yajJaiH kiM ? na kimapi, na hitAya, tena tatkaraNaM na yuktam / AtmasvarUpopayogaH-tanmayaikatvapariNatiH karmAbhAvakarI, tena tatra yatitavyam // 2 // vivecana :- pApono nAza karanAro jo bhAvayajJa prApta thato hoya to pApone baMdhAvanArA, saMsArane ja vadhAranArA ane janma-jarA-maraNa AdinA duHkhone ja ApanArA evA sAvadya yajJonuM zuM kAma che ? arthAt te yajJo AdaravA jevA nathI. Avo upadeza A zlokamAM Ape che. he dakSa muni ! he tattvajJa samaju muni ! tuM AvA prakAranA nirdoSa ane zuddha evA bhAvayajJamAM lIna bana ! ke je bhAvayajJa kevo che ? te jaNAve che. bhAvayajJa niSkAma che arthAt sarva prakAranI parabhAvadazAnI abhilASAothI rahita che. padgalika sukhanI IcchAo e eka moTuM baMdhana che. AtmAne phasAvanAruM che. janma-jarA-maraNanI paraMparA vadhAranAruM baMdhana che. tethI AvI kAmanA vinAno je bhAvayajJa che te ja sAro ane sAco yajJa che. vaLI pApono nAza karanAro A bhAvayajJa che, je je azubha pApa karmo che khAsa karIne ghAtI karmo e mukhya pApakarmo che. teno vinAza karanAro che. mATe he muni ! tame tevA prakAranA jJAnAtmaka bhAvayajJamAM joDAo. tathA A jJAnayajJa e AtmatattvanA yathArtha svarUpane Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 748 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra jaNAvanAro yajJa che. svadravya zuM? ane paradravya zuM? sAdhaka zuM? ane bAdhaka zuM? mukti rokanAra koNa? ane mukti apAvanAra koNa? ItyAdi sva-para svarUpanA bodharUpa ane AtmatattvanI jAgRtimaya evA jJAnAtmaka bhAvayajJamAM tuM lIna thA. temAM ja tatpara thA. temAM ja tAruM hita che. temAM ja tAruM kalyANa che. paraMtu bhUtinI ja kAmanAvALA sAvadya yajJa vaDe he muni ! tAre zuM kAma che? A lokanAM paudgalika sAMsArika sukhonI IcchAvALA ane sAvadya eTale pazuhiMsAdi pApothI sahita evA malIna yajJo vaDe tane zuM lAbha che? kaMI ja lAbha nathI. AvA sAvadya yajJothI kaMI hita (kalyANa) thavAnuM nathI. te kAraNe te yajJo na karavA joIe. tevA prakAranA pApavALA yajJo karavA ucita nathI. AtmatattvanA svarUpano ja upayoga che. samyagdarzanAdi AtmaguNonI sAthe je tanmayatA ane ekatA che. AvI guNonI sAthenI ekAgratAvALI AtmapariNati ja karmonA abhAvane karanArI che mATe tevA prakAranA bhAvayajJamAM ja pravRtti karavI ucita che. sAvadyayajJa hiMsAtmaka hovAthI hitakArI to nathI paraMtu avazya ahitakArI che. mATe tyAjya che. saro vedoktatvAnmanaHzuddhayA, karmayajJo'pi yoginaH / brahmayajJa itIcchantaH, zyenayAgaM tyajanti kim ? // 3 // gAthArtha :- "karmayajJa karavAnuM vedamAM kaheluM hovAthI mananI zuddhi pUrvaka jo karmayajJa karAya to te yajJa yogimahAtmAne to brahmayajJa ja bane che" AvI (khoTI) dalIla karIne je loko karmayajJa karavAnI IcchA rAkhe che teo zyanayAga kema karatA nathI? teno tyAga zuM kAma kare che ? Hall TIkA :- "verovatatvati " vero vastatvIt mana:zuddhacA karmayajJa: pa drAyajJa iti icchantaH yoginaH zyenayAgaM kiM tyajanti ? iti svamatikalpanAM kurvanti muuddhaaH| te niSedhanIyAH / na hi saMsArakAmanayA hiMsA sukhakarI bhavati, sAdhyazuddhimantareNa na prayAso hitAya / ato naiva karttavyamiti // 3 // vivecana :- bIjA zlokamAM je kahevAmAM AvyuM ke karma yajJa (pazuvadhavALo yajJa) sAvadha hovAthI eTale ke pazuno vadha karavA rUpa hiMsA hovAthI ane A lokamAM bhautika sukhonI kAmanA hovAthI uttama AtmAne A yajJa karavo ucita nathI. tene badale pApano dhvaMsa karanAra ane niSkAmanAvALo jJAnayajJa karavo e ja ucita mArga che. Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 749 A bAbatamAM koIka vedAntavAdI prazna kare che ke "karmayajJa" karavAnuM vedamAM kaheluM che ane zAstramAM je karavAnuM kahyuM hoya te zAstrakAroe jANIne jJAnapUrvaka ja kahyuM hoya eTale ke samajIne ja kahyuM hoya, mATe hiMsA hovA chatAM zAstrokta hovAthI mananI zuddhipUrvaka jo karAya to temAM kaMI doSa nathI. vedamAM Avo yajJa karavAnuM kaheluM che. mATe mananI zuddhipUrvaka jo karAya to te karmayajJa ja brahmayajJa kahevAya, mATe A brahmayajJa ja che ema mAnIne karmayajJa karavo joIe te vedavacana A pramANe che. "vavAnuvarane brAhaUT vivivipatti para dAnena tapasA" A matanuM khaMDana karatAM graMthakArazrI kahe che ke "veda vacana hovAthI mananI zuddhi dvArA A karmayajJa e brahmayajJa ja che" A vAta khoTI che. sAcI nathI. jo vedokta hovAthI kartavya banato hoya to zyanayAga kema karatA nathI ? zyanayAgano tyAga zA mATe karo cho? zatrughAta mATe bAja dvArA karAto yajJa te zyanayajJa kahevAya che. A yajJa temanA zAstramAM vihita che to paNa te yajJa karAto nathI. kAraNa ke temanA ja zAstramAM kahela che ke A yajJamAM bIjAnA vadhanuM prayojana che mATe A yajJa pratyapAyajanaka che tethI svargAdinI prApti mATe anya yajJa karAya che, paraMtu zyanayAga zAstravihita hovA chatAM teo karatA nathI. teo pote ja te yajJanuM azubha phaLa-kupariNAma mAne che. te mATe temane ardhajaratIyanA nyAyano ghATa lAge che. sArAMza ke vedokta hovAthI garIbaDAM ane lAcAra pazuono homa karavo A mithyA buddhi che. potAnI mati pramANenI kalpanA mAtra che. mUDha manuSyo mAMsAhAramAM aMjAyA chatA zAstronA arthone maraDIne matikalpita artho kare che. te aTakAvavA yogya che. saMsAranAM sukhonI IcchA karavI ane te IcchAthI garIba ane niHsahAya pazuonI hiMsA karavI e sukha karanArI nathI. pApanA baMdha dvArA naraka-nigodanAM duHkho ja ApanArI che. - sAdhyanI jo zuddhi na hoya to karAyelo puruSArtha hita karanAra thato nathI. jo hiMsA e dharma hota to narakamAM koNa jAta ? mATe uparanI vedavAdInI kalpanA anarthamUlaka che. paMcendriya jIvonI hiMsA ane saMsArasukhanI kAmanA A bane hetuo khoTA che. mATe uttama puruSoe teno tyAga ja karavo. AvA prakAranuM khoTuM AcaraNa AcaravA jevuM nathI. AvA brahmayajJaH paraM karma, gRhasthasyAdhikAriNaH / pUjAdi vItarAgasya, jJAnameva tu yoginaH // 4 // Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 750 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra gAthArtha :- sAvadyamAM pravRttizIla evA dravyapUjAnA adhikArI gRhasthane vItarAga prabhunuM pUjA Adi kArya e utkRSTa brahmayajJa jANavo, paraMtu yogI mahAtmAne to jJAnayajJa e ja brahmayajJa jANavo. ll4 TIkA :- "brahmayajJa" rUti gRhasthaca-sAvadyapravRttasya dhAriUT:-yotharca nyAyopArjitavittAdiguNavataH, vItarAgasya pUjAdikarmakaraNaM paraM-utkRSTaM brahmayajJa iti jJeyam / saMvarAbhAve AzravANAM parAvRttiH prazastIkaraNaM yuktam / uktaJca - akasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNe, davvathae kUvadito // 1224 // (paJcavastu prakaraNa gAthA 1224) iti rAgapApasthAnasya prazastatAkaraNopadezaH / Agame sarvAzravANAM prazastatA sAdhane gRhItA / tathA ca munivinaye zAsanavinaye harSAdi (varSAdi) jIvaghAto'pi na bandhAya / tathA prajJApanAyAM (pada-11, sUtra-174) bhASA catuSTayamapi munInAm, ityAdikam / tataH zrAvakANAM tu hiMsAdisarvaparAvRttirguNibhaktirUpA hitA / tu-punaH yogino jJAnaM yajJam-jJAnaramaNameva hitam, na hi munirbAhyapravRttirato jJAne ramamANastattvaM sAdhayati // 4 // vivecana :- je AtmAoe haju sAvaghayoga sarvathA tyajyo nathI. ghara calAvavA vepAradhaMdho karavA sAvadhayoga jeone cAlu ja che tevA gharabArI saMsArI gRhastha zrAvakazrAvikAo A dravyapUjAnA adhikArI che. kAraNa ke sAvadyayogano tyAga karyo ja nathI, ghara calAvavA mATe sAvadyayoga seve ja che to prazasta zubha kArya karavA mATe sAvaghayoga (ekendriya jIvonI ja mAtra hiMsA che jemAM evo sAvadyayoga, seve to temAM AzravanI mAtra parAvRtti thAya che. azubha Azravane badale zubhano Azrava thAya che. tenA mATe te hitakArI che. temAM je Azrava che te hitakArI nathI, paraMtu aprazastane badale prazastanI je parAvRtti che te hitakArI che Avo artha karavo. uparokta yuktine anusAra je dravyapUjAnA adhikArI che tevA yogya jIvo ke je nyAyapUrvaka prApta karelA dhanavALA che. Ama nyAyopArjitavitta ItyAdi zrAvaka-zrAvikAnA 21 guNothI je yukta che. saMsAravAsamAM je rahelA che. ghara mATe AraMbha-samAraMbha kare ja Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 751 che tevA zrAvaka-zrAvikAne mATe vItarAga paramAtmAnI dravyapUjA Adi kArya karavuM te parama utkRSTa brahmayajJa che Ama jANavuM. kAraNa ke aMte prApta karavA lAyaka to saMvara ja che. paraMtu jyAM sudhI saMvaradharmanI prApti na thAya tyAM sudhI AzravonI parAvRtti karavI eTale ke azubha AzravamAM je varte che tene badale zubha AzravamAM joDAvuM, aprazastatAmAMthI prazastatA karavI e paNa yogya ja che. jyAM sudhI sarvaviratidharma na Ave ane sarvathA Azravo na aTake tyAM sudhI azubhaAzrayone aTakAvavA mATe paNa upAyarUpe zubha AzravonuM sevana karavuM te hita karanAruM che. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijI ma.zrIe paMcavastu prakaraNamAM gAthA 1224 mAM kahyuM che ke - "sarvathA Azravono tyAga nahIM karIne pravRtti karanArA evA saMyamasaMyama vALA zrAvaka-zrAvikA jIvone temano potAno saMsAra atyanta pAtaLo karavA mATe A dravya stava kUpanA dekhAjo barAbara yogya ja che." pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrIe paNa 150 gAthAnA stavanamAM DhALa cothI, gAthA 8-9-10 mAM kahyuM che ke - prathama baMdha ne pachI nirjarA, kupataNo re didaMta | kahI koI joDe budha bhAkhe, bhAva te zucijala taMta //4-8 upAdAnavaza baMdhana kahIyuM, tasa hiMsA zira upacAra | puSpAdika AraMbhataNo Ima, hoya bhAve parihAra I4-9 jala taratAM jala upara munine, jima karuNAno re raMga ! puSpAdika upara zrAvakane, tima pUjAmAMhe caMga 4-1oll tathA savAso gAthAnA stavanamAM paNa kahyuM che ke - AraMbhAdika zaMkA dharI, jo jinarAja bhakti pariharI . dAna mAna vaMdana Adeza, to tuja saghaLo paDyo kleza 8-6l jala taratAM jala upara yathA, munine dayA na hoe vRthA | puSpAdika upara tima jANa, puSpAdika pUjAne ThANa. 8-9o. vItarAga paramAtmAnI pUjA karavAmAM ekendriya jIvonI hiMsA tathA paramAtmA pratyeno rAga jo ke che ja, to paNa jyAM sudhI sarva Azravo chuTyA nathI tyAM sudhI azubha Azrayone badale zubha AzravonuM sevana karavuM te hitakArI che. tathA saMsArI bhAvono rAga jyAM sudhI Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra varte che tyAM sudhI te rAgane kADhavA tenA pratispardhIpaNe prazasta rAgane karavAno upadeza che. jema pagamAM lAgelA kAMTAne kADhavAno ja che to paNa tene kADhavA mATe paNa te kAMTo jyAM sudhI na nIkaLe tyAM sudhI bIjo kAMTo (soya) pagamAM nAkhavI ja paDe che. soya nAkhavA jevI nathI, aMte to tene paNa kADhavAnI ja che. to paNa prathama kAMTo na nIkaLe tyAM sudhI soya nAkhavA jevI gaNAya che tema saMsArano rAga dUra na thAya tyAM sudhI tene kADhavA mATe paNa paramAtmAno rAga kartavya bane che Avo A viSayamAM upadeza che. AgamazAstromAM sarve paNa Azrava jo aprazasta hoya to saMsArahetu che paraMtu jo prazastatA te AzravomAM hoya to sAdhyanI siddhimAM sahAyaka hovAthI tene sAdhanamAM gaNAvelI che. jemake vaMdanAdi karavA rUpe muni-mahArAjano vinaya karavAmAM ane zAsananI prabhAvanA karavA rUpe vinaya karavAmAM harSAdi thAya (rAga thAya), ubhA thaIne vaMdana letAM jIvaghAta thAya, upAzraye bIrAjamAna mahArAjazrIne vaMdana karavA jatAM mArgamAM varasAda Adi hovAthI jIvaghAta thAya, varaghoDA Adi kADhavAmAM jIvaghAta thAya. A sarva ThekANe jIvaghAta che paNa guNavRddhi ane doSa-nivAraNa arthe che mATe prazasta che. aprazasta cAlu hoya tyAM sudhI prazasta evuM kArya sAvadya hoya to paNa kartavya bane che. zrI prajJApanA sUtramAM paNa A pramANe ja kahyuM che te pATha "kSati ja aMte mAsannAyA paUUIT ! goyamAM ! vAri mAsaMAyA" ItyAdi pATha pada 11 sUtra 1174 thI jANI levo. munine cAra prakAranI bhASA hoya che tyAM pravacananI malInatA koI karatuM hoya athavA pravacananI koI niMdA karatuM hoya to pravacananI rakSA karavAnA AzayathI jo mRSA bhASA bole to paNa te muni ArAdhaka thAya che. virAdhaka thatA nathI tema aprazastane TALavA prazastarAgano Azraya le to te paNa te kAle kartavya bane che. te kAraNathI zrAvaka-zrAvikAnA jIvanamAM hiMsA Adi pApa sthAnako to che ja, paraMtu te pApasthAnako je azubha mATe seve che tene badalIne prAthamika abhyAsakAle zubha mATe jo sevAya to kaMI khoTuM thatuM nathI. tethI te pApasthAnakonI parAvRtti karAya che. badalo karAya che ane te parAvRtti guNI mahAtmAonI bhakti svarUpe karAya che. mATe hitakArI che, kalyANakArI che. kartavya svarUpa che. paraMtu jo te zrAvaka-zrAvikA sarva Azravo tyajIne saMsArano tyAga karIne saMvaradharma svIkAre, arthAt sAdhu-sAdhvIjI bane to tyAgI thayelA, yogI banelA jIvone aprazasta ke prazasta koI Azrava upakArI nathI, teone to jJAnayajJa ja karavo hitakArI che. jJAnamArgamAM ramaNatA karavI e ja kalyANakArI mArga che. muni mahArAjA bAhyapravRttimAM otaprota hotA Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 753 nathI. tethI teone aprazastanuM sevana nathI mATe tenA nivAraNa arthe teoe prazastanuM AlaMbana sevavuM ucita nathI. te mATe teo to jJAnamArgamAM ja ramaNatA karatA chatA Atmatattvane sAdhe che. sArAMza ke je muni bAhya bhAvanI pravRttimAM otaprota hoya che te jJAnamAM ramaNatA kare to paNa citta bAhyabhAvavartI hovAthI tattvasAdhanA prApta karI zakatA nathI. mATe bAhyabhAva choDIne jJAnaramaNatA karavI. A rIte yathAsthitapaNe samajavuM. bhinnoddezena vihitaM, karma karmakSayAkSamam / klRptabhinnAdhikAraJca, puDheSTyAdivadiSyatAm // 5 // gAthArtha - bhinna uddezathI karAyeluM dharma anuSThAna karmakSaya mATe thatuM nathI. kalpAyo che bina adhikAra jemAM evo putraprApti mATeno yajJa jema karmakSaya mATe akSama (asamartha) che. tema A samajavuM. paNa TIkA :- "fmanoneti" fmanodezana-paramAtmasAdhanoEmantare mane-punnyaadivaanychoddeshen vihitaM-kRtam, karma-pUjAdikAryam, karmakSayAya-akSama-asamartha bhavati / na hi bhinnasAdhyena kRtaM dayAdAnAdikaM dharmasAdhyazUnyAnAM satpravRttiH, bAlakrIDAtulyA / kalpitabhinnAdhikAraM karma-kAryaM putreSTyAdivat iSyatAmiti / yathA ca jalArthA vanitA kupopakaNThe jalArthaM ghaTe ca rajjubandhaM kurvatI parapuruSarUpavyAkulitacittA svaputrameva pAzabandhaM kRtavatI duHkhabhAjanaM bhavati / evaM sAdhyacyutAnAM kriyA duHkhaheturUpA uktA // 5 // vivecana :- je kArya je phaLaprApti karAvanArAM hoya te kArya jo te phaLaprAptinI IcchAthI karAya to to te kArya te phaLaprApti avazya karAve ja, paraMtu je kArya je phaLaprApti karAvanAra hoya te phaLaprAptino uddeza choDIne bIjI phaLaprApti mATe jo te kArya karAya to to te kArya potAnA prathamanA vivakSita phaLanI prApti karAvavAmAM asamartha thAya che. jemake tapa, jApa, svAdhyAya Adi dharmanAM kAryo karmonI nirjarA rU5 phaLaprApti ApanArAM che. paraMtu mAnaprApti, dhanaprApti, svargaprApti vagerenA AzayathI jo A dharmanAM kAryo karAya to te karAyelAM dharmanAM kAryo karmanirjarA rUpa potAnuM prathamanuM vAstavika vivakSita phaLa ApavAmAM asamartha bane che, kAraNa ke dharma karanArA te jIve vAstavika te phaLaprApti potAnA cittamAMthI tyajI dIdhI che. vItarAga paramAtmAnI pUjA Adi karavA rU5 dharmakArya, karmono kSaya karIne potAnA Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 754 niyAgASTaka - 28 AtmAnA paramAtmapadanI prApti karavA mATe karavAnuM zAstramAM vidhAna karela che. arthAt vItarAgaprabhunI pUjAnuM phaLa paramAtmapadanI prApti che. paNa paramAtmapadanI sAdhanA siddha thavAnA uddezane choDIne puNyaprApti (dhanaprApti-svargaprApti) AdinI vAcchAnA uddezathI karAyeluM vitarAgaprabhunI pUjA Adi dharmakArya karmano kSaya karIne paramAtmapadanI prApti karAvavA rUpa vAstavika je phaLa che te phaLaprApti karAvavAmAM asamartha bane che. jema amane dharmaprApti thAya evA sAdhyathI zUnya loko saMsAramAM mAna-pAna, pratiSThA, moTAI ane yaza vagere meLavavAnA AzayathI dayA-dAna Adi dharmanAM kAryo kare to tevA prakAranA dharmanI prApti thavArUpa sAdhyathI zunya jIvonI A dayA-dAnAdinI dharma pravRtti e satyavRtti kahevAtI nathI. karmakSayAtmaka phaLane ApanArI banatI nathI. dharmapravRtti rUpa banatI nathI. paNa bALajIvonI tulya ajJAnakriyA bane che. kAraNa ke te kriyA yathArtha sAdhyathI zUnya che tema sarvatra samajavuM. je kAryano je adhikAra hoya te adhikArane choDIne te kAryamAM bIjo adhikAra jo kalpAya to te kArya potAnA niyata phaLanI prApti karAvavAmAM asamartha jANavuM. vedomAM putraprApti mATe je yajJa kahyo che te yajJa karatI vakhate jo putraprApti sivAya bIjuM kaMI phaLa manamAM IcchAya to te yajJa karyo hovA chatAM paNa tenuM je phaLa hatuM tenI IcchA na rAkhI hovAthI te phaLanI prApti jema thatI nathI, tema ahIM samajavuM. A viSaya upara eka kathAvArtA kahe che. . koI eka strI pANI bharavAnA kAryanI arthI thaI chatI bALakane keDamAM teDIne kUvA upara pANI bharavA jAya che. te strI kUvAnI cAre bAjunI banAvelI pALa rUpa oTalA upara ubhI chatI kUvAmAMthI pANI kADhavA mATe kUvAmAM ghaTa utAravA sAru te ghaTanA kAMThale doraDuM bAMdhavAnuM kAma kare che. thoDeka dUra koI rUpavAna rAjakumAra tulya puruSa Ave che tene dekhIne tenA rUpamAM ja AkuLa-vyAkula cittavALI thaI chatI te strI mohAzvetAnA kAraNe te doraDuM ghaTane bAMdhavAne badale potAnA putranA ja gaLAmAM bAMdhatI chatI ghaTane badale potAnA putrane ja pANI bharavA mATe kUvAmAM utAre che. bedhyAna hovAthI AvI moTI bhUla kare che pachI te pastAya che. duHkhanuM bhAna bane che. pANI to AvatuM nathI paNa potAno putra paNa gumAve che. A ja pramANe je kriyA je sAdhya mATe hoya te kriyA te sAdhya mATe karavI joIe. jo te sAdhya cUkI javAya ane bIjuM sAdhya manamAM levAya to te te sAdhya cUkelA jIvonI te te kriyA duHkhanuM ja kAraNa bane che tema ahIM paNa samajavuM /pA brahmArpaNamapi brahmayajJAntarbhAvasAdhanam / . brahmAgnau karmaNo yuktaM, svakRtatvasmaye hute // 6 // Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 755 gAthArtha :- "paramAtmAmAM arpaNa thavApaNuM" evuM brahmArpaNa paNa jJAnayajJanA ja eka aMtarbhAvanuM sAdhana che. mATe karelA kriyAnuSThAnano "meM A karyuM, meM A karyuM evA svakatRtvanA abhimAnanA jJAnano agnimAM homa karavo e ja ucita ane yogya mArga che. 6ll TIkA :- "vrAIma brAM ti" mAM vin ! yadi vaM draDhAImAM sarva svakRtaM brahmaNi-paramezvare yadarpaNaM-prayacchanaM (pradAnaM ) tatraivAropaNam / etatsarvaM paramezvarakRtaM jAtaM matkRtaM na kiJcaneti dhIriti yAvat / tad brahmayajJAntarbhAvasAdhanaM brahmayajJo-jJAnayajJastasya yo'ntarbhAvaH-AtmIyabhAvaphalaprAptisvIkArastasya sAdhanaM-tanniSpAdakatvakAraNaM manyase / yadvA tatphalamicchasi, tarhi tvaM tatkRte svakRtatvasamaye svasya jIvasya yatkRtaM nirmitaM karma tadbhAvastattvaM tadrUpo yaH smayo'haGkArastasmin nimittabhUte hUte hUtamagnau prakSepaNaM mayA nirmitamiti ahaGkArahomanimitta iti yAvat / karmaNo-jJAnAvaraNAdikasya, brahmAgnau-brahma-zuddhatIvropayogijJAnaM nirAzaMsatapazca tadpo yo'gnirUz2a gacchatIti vyutpattimattejastasmin AhutikaraNaM yuktaM-ghaTamAnaM, na tu pazvAderityarthaH // 6 // vivecana :- he vidvAna ! meM je kaMI karyuM che te mAruM nathI, brahmAnuM che - paramAtmAnuM che" Ama samajIne potAnuM kareluM kArya-sarva dharma anuSThAna jo tuM brahmAne eTale ke paramAtmAne arpaNa karavA mAgato hoya arthAt tArA vaDe karAyelAM saghaLAM paNa sukRtyo jo tuM paramAtmAnA caraNe samarpita karavA Icchato hoya to, tAruM karAyeluM sarva dharmAcaraNa e paramAtmAnA caraNe samarpita karavA-bheTa dharavA karAyuM che, paNa mArA potAnA mATe karAyuM nathI AvI jo tArI buddhi hoya to he vidvAna puruSa! A brahmArpaNa paNa jJAnayajJanA aMtarbhAvanuM sAdhana bane tema tuM kara. sArAMza ke zuddha AtmatattvanI prApti thavA rUpa bhAvaphaLanI prAptinuM kAraNa bane evo yajJa kara, paramAtmA to zuddha-buddha-niraMjana-nirAkAra ja che. tene koI vastunI jarUra nathI. pazunI hiMsA ane pazunA homanI ane tenA dvArA karAtA hiMsAtmaka yajJanI paramAtmAne kaMI jarUra nathI. paramAtmA koI paNa vastunA bhukhyA nathI. tArA vaDe karAyeluM dharma anuSThAna jo tuM paramAtmAne samarpita karavA Icchato ja hoya to AvA prakAranAM pazu-mAMsAdino homa na kara. paNa "A meM karyuM che A meM karyuM che" AvA prakAranuM je abhimAna che, ahaMkAra che, kaSAyo che teno tuM jJAna-agnimAM homa kara. te sAcuM brahmArpaNa che. Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra "svakRtatvasmaya" A jIva anAdikAlathI "meM A karyuMmeM A karyuM" ema dharmAnuSThAna karyAnAM gANAM ja gAyA karato hoya che. tenAthI potAnI prazaMsA ane mAna ja prApta karavAnI tamannA rAkhato hoya che. mATe jIva dvArA karAyeluM che je dharmakArya che tene karavApaNAnuM je abhimAna-ahaMkAra che te ja saMsAra-paribhramaNanuM ane jJAnAvaraNIya Adi karmonA baMdhanuM prabaLa nimitta che te nimittane samyajJAna rUpI agnimAM homavA jevuM che. nirmaLa-zuddha upayogadazAvALuM je vizuddha jJAna ane bhautika sukhonI AzaMsA vinAno ane svaguNomAM ramaNatA mATe karAyelo je tapa, A jJAna ane tapa bane agnitulya che temAM ahaMkArano homa karavo te yogya che. paNa pazu Adino homa karavo te ucita nathI. "mana" zabdanI vyutpatti "a chata" AvI thAya che. je upara uMce uMce jAya te agni, agninI jyota-zikhA sadA upara-uMce jAya che mATe AvA tejane agni kahevAya che. te jJAna ane tapa rUpI agnimAM ahaMkArAdi bhAva rUpa je kaSAyo che teno he vidvAnuM ! tuM homa kara, te kaSAyone tuM bALI nAkha. AvA prakArano je jJAnayajJa karavo te ja sAcuM brahmArpaNa che. AvuM brahmArpaNa karavuM ucita che. pazuhiMsA Adi karIne je brahmArpaNa karAya che te AtmAnuM ahita karanAra che. akalyANa karanAra che. mATe teno tuM tyAga kara ane kaSAyono homa karavAvALA jJAnayajJa dvArA brahmArpaNa kara. All atha zlokadvayena svarUpaphaladarzanapUrvakamupasaMharati - have be zloko dvArA niyAganA phaLane-karmone bALavAnA svarUpAtmaka phaLane jaNAvavA pUrvaka upasaMhAra karatAM jaNAve che ke - brahmaNyarpitasarvasvo, brahmadRgbrahmasAdhanaH / brahmaNA juhvadabrahma, brahmaNi brahmaguptimAn // 7 // brahmAdhyayananiSThAvAn, parabrahmasamAhitaH / brAhmaNo lipyate nAdhairniyAgapratipattimAn // 8 // gAthArtha :- (1) brahmamAM ja (paramAtmAmAM ja) arpaNa karyuM che sarvasva jeNe evo, (2) jJAnanI pradhAnatAvALI ja che dRSTi jenI evo, (3) jJAnanI ja vizeSe sAdhanA karavAvALo, (4) jJAnadazAnA baLe ajJAnatAno jJAnAgnimAM homa karavA vALo, (5) brahmacarya pALavA rUpa guptine (saghaLI vADane) dhAraNa karavAvALo (6) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA navamAM brahma adhyayanamAM niSThAvALo, (7) parama evI jJAnadazAnI sAthe ekatAvALo ane Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 757 (8) upara samajAvyA pramANenA niyAmayajJane (jJAnayajJane) karavA vALo A brAhmaNa kyAreya pApo vaDe lapAto nathI. II7-8 TIkA - "brahmaLa rUtti" hALi-mAtmAna atisarvasva:, garti sthApita sarvasvaM-sarvAtmapariNamanarUpamityanena jJAnavIryalAbhabhogAdayaH svakSayopazamIbhUtA bhAvA Atmani eva arpitA:-sthApitA yena saH / tathA brahma-AtmA AtmajJAnaM vA, tatraiva dRga-dRSTidarzanaM zraddhAnam / (tathA) brahmasAdhana:-brahma-brahmajJAnameva sAdhanaM yasya saH brahmasAdhanaH / athavA brahma-AtmA eva sAdhane yasya sa evaMvidhaH sAdhakajIvaH brahmaNi-sAdhakAvasthApariNatasvAtmani AdhArabhUte, brahmaNA-AtmajJAnavIryAbhyAm abrahma-ajJAnaM pudgalakarma vAtmanaH bhinnaM juhvat-( homaM kurvan ) bhasmIcakAra / kathambhUtaH sAdhakapuruSaH ? brahma-brahmacaryaM svarUparamaNarUpaM, tasya guptimAntadguptiyuktaH / ityanena AtmA kartA AtmasvarUpeNa karaNabhUtena AtmasvarUparodhakaM jJAnAvaraNAdikarma Atmani sthitaM nivArayati // 7 // vivecana :- AvA prakArano brAhmaNa arthAt muni AvA prakArano niyAga (homa havana) kare to te brAhmaNa pApothI lapAto nathI. ahIM AvA prakArano brAhmaNa eTale kevA prakArano brAhmaNa (zramaNa)? A viSaya jaNAvavA mATe graMthakArazrIe mUlagAthAmAM sAtamI gAthAmAM pAMca ane AThamI gAthAmAM traNa ema pa+3 = 8 vizeSaNo kahyAM che. tathA ahIM brAhmaNa vizeSya je lakhyuM che te paNa brAhmaNakuLamAM janmelo ane brAhmaNanI jAtivALo puruSa evo artha na levo. paNa brahmavidyA (AtmavidyA) bhaNanAro arthAt AtmatattvanA lakSyavALo puruSa tene ja brAhmaNa kahevAya che. AvA prakAranA AtmatattvanA lakSyavALA je muni-mahArAjA che te ahIM brAhmaNa zabdathI jANavA. have te brAhmaNanAM (AtmajJAnInAM) vizeSaNo A pramANe - (1) potAnA AtmAmAM ja arpaNa karyuM che sarvasva jeNe evo puruSa, je puruSe potAne pragaTa thayeluM mati-zruta Adi jJAna, cakSa-acakuM darzana, dAna-lAbha-bhoga-upabhoga ane vIryAtmaka zakti, A badhA guNo potAnA ja jJAnAvaraNIyAdi karmonA kSayopazamabhAvathI pragaTa thayelA che. te kSAyopathamika bhAvanA sarve guNo AtmAnA svarUpane pragaTa karavAmAM jakSAyika bhAvanA guNo meLavavAmAM ja jeNe samarpita karyA che. evo je puruSa te brAhmaNa jANavo. lAyopathamika bhAvanA pragaTa thayelA potAnA sarve paNa guNone potAnA AtmatattvanI Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra zuddhimAM-nirmaLatAmAM ja jeNe joDI dIdhA che. paNa bhogakAryamAM joDyA nathI evo jIva ahIM samajavo. (2) AtmA tarapha ja che dRSTi jenI evo jIva, athavA AtmatattvanuM ja jJAna prApta karavAmAM pradhAnapaNe dRSTivALo, niraMtara AtmAnI zuddhinuM ja jeNe lakSya bAMdhyuM che evo jIva. (3) brahmajJAna e ja sAdhana che jene evo jIva, arthAtu AtmatattvanA jJAnanI ja niraMtara ramaNatA karavA vaDe vadhAre vadhAre AtmatattvanA guNo pragaTa karanAro. sArAMza ke AtmAmAM athavA AtmajJAnamAM ja jenI pAkI zraddhA jAmI che evo je puruSa te brAhmaNa. athavA drahAsana zabdano bIjo evo artha paNa thAya che ke "AtmA e ja che sAdhanAmAM lakSya rUpe jene" evo ja puruSa, satata AtmAnI ja sAdhanA karanAro, AtmAnI ja upAsanA karanAro jIva te ahIM brAhmaNa jANavo. (4) pradAna drA| vra guhUd = anAdikAlathI A AtmA je padgalika sukho bhogavavAne TevAyelo che te AtmAnI bhogabuddhi haTAvIne AtmahattvanA guNone ja prApta karavAmAM jeNe dRSTi sthApI che evo arthAt sAdhaka avasthA rUpe pariNAma pAmelo potAno AtmA banme chate, AtmajJAna dvArA ane potAnA vIryane guNavikAsamAM ja phoravavA dvArA AtmAnA ajJAnane (mohadazAne) athavA anAdikAlathI bAMdhelAM kArmaNavargaNAnAM banelAM karmo ke je jaDAtmaka-ajJAnAtmaka-pudgalAtmaka che. ane AtmAthI bhinna dravya che evAM te karmone homavAnuM, te ajJAnane ane karmone bALavAnuM kAma karanAra je puruSa te ahIM brAhmaNa jANavo. sArAMza ke AtmatattvanA jJAnanI lInatA prApta thavA rUpa AdhAra maLe chate te jJAnadazAnA AlaMbane ja ajJAnAtmaka mohadazA ane karmo bALI nAkhanAro je puruSa che te ahIM brAhmaNa kahevAya che. (5) vaLI A sAdhakapuruSa kevo che ? te kahe che ke brahma eTale brahmacarya arthAt AtmabhAvamAM ja (svabhAvadazAmAM ja) ramaNatA karavI, tenI rakSA karanAro. zakya bane teTalo vadhAre svabhAvadazAmAM ja lAgI rahenAro, jarA paNa vibhAvadazAnA pariNAma na Ave enI barAbara kALajI rAkhanAro, svabhAva dazAmAM ja vartavAnI rakSA karanAro evo je jIva te ahIM brAhmaNa samajavo. Ama A gAthAmAM brAhmaNanAM pAMca vizeSaNo AvyAM. teno sArabhUta artha e nIkaLyo ke kartA evo A AtmA ja, AtmasvarUpamAM ramaNatAmaya svabhAvadazAnI ramaNatA nAmanA karaNa vaDe AtmAnA svarUpano avarodha karanArI evI Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 759 jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 ajJAnadazA tathA jJAnAvaraNIyAdi karmo ke je karmo anAdikAlathI A AtmAmAM coTelAM che te bannene ukheDIne tenuM nivAraNa kare che. tene dUra kare che. te karmone bALI nAkhe che. karmone bALavAnuM prabaLa sAdhana AtmaramaNatA ja che. tethI AtmaramaNatAnuM AlaMbana laIne AtmAthI bhinna dravya, karma nAmano je padArtha AtmAmAM bhaLI gayo che tene bALI nAkhe che. Avo brAhmaNa ahIM samajavo. te pApothI lapAto nathI. kA TIkA :- " vRdhyayaneti" drArApo-muni:-zrama dravya-bhAvabrarvei rataH briAhma:, pai:-pAQ: ra tiSyanta-nepavAn bhavati | thamUta: brA : ? brahmAdhyayanam-AcArAGgaprathamazrutaskandhanavamAdhyayanoktaniSThA-maryAdA, tadvAn - tatpariNatipariNataH / punaH parabrahma-zuddhAtmasvarUpaM, tena samAhitaH-samAdhimayaH / punaH niyAga:-karmakSapaNam, tasya pratipattiH, tadrUpatApariNataH bhikSuH pApairna lipyate, nAvaguNThanAvAn bhavati / ata eva svasvarUpabhAsanaramaNapariNataH anAdikarmapaTalakSayaM kRtvA siddhabuddhaH paramAnandamayo bhavati / ato bhAvaniyAgaH karmadahanarUpaH karaNIya iti tattvam // 8 // ne rUti vyAdhyiAta niyASTam | vivecana : - ahIM brAhmaNa zabdathI brahmamAM vasanArA arthAt AtmadazAmAM ja ramanArA evo artha karavo paNa brAhmaNakuLamAM janma pAmanAra ke janmathI brAhmaNa e artha na levo. tethI brAhmaNa eTale muni-mahArAjA athavA zramaNamuni ke je dravyathI paNa brahmacarya pALavAmAM tatpara che tathA bhAvathI paNa AtmadazAmAM varte che evA dravyathI ane bhAvathI brahmacarya pAlanamAM lIna je muni che. te ahIM brAhmaNazabdathI jANavA. AvA muni pApothI lapAtA nathI. pApakarmonI sAthe baMdhAtA nathI. te munirUpa brAhmaNa kevA che? A vAta bAkInAM traNa vizeSaNothI samajAve che. (6) brahma nAmanuM AcArAMga sUtramAM prathama zrutaskaMdhamAM kaheluM je navamuM adhyayana, temAM kahelI je niSThA eTale AtmatattvanI-munipaNAnI maryAdA, te maryAdAmAM vartanArA, te maryAdA pramANenI pariNatithI pariNAma pAmelA evA je muni che te pApothI lekhAtA nathI. AcArAMga sUtramAM varNavelA AcAra pramANe cAlanArA, AtmAne AtmasvabhAvamAM ja rAkhanArA evA muni rUpa brAhmaNa. (7) tathA parama evuM zuddha Atmatattva-AtmAnuM nirmaLa zuddha sahajAnaMdasvarUpa che. Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyAgASTaka - 28 jJAnasAra tenAthI vyApta banelA, te sahajAnaMda svarUpamAM ja ekAgra thayelA evA je mahAtmA che te pApothI lepAtA nathI. 036 (8) niyApratipattimAn = niyAga eTale karmone bALI nAkhavA rUpa homahavana karavuM te niyAga. tene svIkAranArA AvA prakAranA karmone bALavA rUpa niyAgane karanArA muni kyAreya pApothI lepAtA nathI. uparanI banne gAthAmAM kahelAM ATha vizeSaNovALA munirUpa zramaNAvasthAmaya brAhmaNa kyAreya pApothI lepAtA nathI. A kAraNathI ja uttama AtmArthI jIvoe eTale ke mumukSu mahAtmAoe potapotAnA AtmasvarUpanuM ja jJAna karavAmAM, tenI ja avicala zraddhA karavAmAM ane te svarUpamAM ja ramaNatA ka2vAmAM udyamazIla thavuM joIe. AvA udyamavALA jIvo anAdikAlathI AtmAne lAgelAM je zubhAzubha karmapaTala che. teno kSaya karIne siddha-buddhaniraMjana-nirAkAra thayA chatA svAbhAvika potAnA ja anaMta guNonA bhoktA banyA chatA parama AnaMdamaya bane che. A rIte AtmatattvanI sAdhanA karanArA jIve karmone jJAna-agnimAM bALavA rUpa bhAvaniyAga ja karavo joIe paNa niHsahAya, lAcAra, parAdhIna ane vAcA vinAnA pazuone homIne hiMsAtmaka niyAga karavo te yogya nathI. jo pazu-hiMsAdithI svarge javAtuM hota to narakamAM konA vaDe javAya ? mATe Avo yajJa tyAjya che ane bhAvaniyAga kartavya che. Ama graMthakArazrInA kathanano sAra che. A pramANe aThThAvIsamA niyAgASTakanuM vivecana samApta thayuM. // 8 // aThThAvIsamuM niyAgASTaka samApta Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha ekonatriMzattamaM bhAvapUjASTakam // atha dravyapUjopaskArarUpaM bhAvapUjAsvarUpabhAvanopacArarUpaM bhAvapUjASTakaM vitanyate / tatra gRhasthaH anekasaMsArabhAratrastaH kadAcid nirvikArAnandarUpAM jinamudrAM vilokya prAptavairAgyaH bhavodvignaH sarvAsaMyamatyAgAbhilASI paramasaMvararUpaM paramezvaraM sadbhaktyA pUjayati / svayogasvaparigrahAdikaM sarvathA tyaktumasamarthaH sarvamapi tIrthaGkarabhaktiyuktaM karoti / tatazca AtmA svaguNapariNataH svarUpasAdhanArUpAM bhAvapUjAM #rati | tatsvarUpaM nAmataH pUjA iti kathanam / sthApanAtastalliGgAcaraNam / dravyataH candanAdibhiH zUnyopayogena ca / bhAvato guNaikatvarUpA sA vyAkhyAyate - | vivecana :- have bhAvapUjA aSTaka kahevAya che. paudgalika padArtho dvArA paramAtmAnI je pUjA karAya che te dravyapUjA jANavI. jemake jala, caMdana, puSpa, dhUpa, dIpa, akSata, naivedya ane phaLa dvArA karAtI aSTaprakArI pUjA Adi te dravyapUjA jANavI ane jJAnAvaraNIyAdi cAra ghAtI karmono kSayopazamavizeSa karIne prApta karelA potAnA AtmAnA guNomAM pariNAma prApta karIne AtmAnA zuddhasvarUpanI sAdhanA karavA rUpa je jinabhakti Adi kArya karavAM te bhAvapUjA jANavI. svaguNonI pariNativALo A AtmA viziSTa guNone prApta karavA mATe paramAtmAnuM je AlaMbana le che te bhAvapUjA jANavI. dravyapUjA jagatamAM prasiddha che. dravyapUjAnI bAhya sAmagrI paNa jANItI che. tethI dravyapUjAmAM snAna, zveta vastra, kesara Adi je je sAmagrI che teno bhAvapUjAnA svarUpAtmaka je je AtmaguNo che temAM bhAvanA bhAvavA rUpe tulanApaNe upacAra karavo te bhAvapUjA kahevAya che. tenuM aSTaka have kahevAya che. jemake pANI vaDe snAna karAya che tema dayAguNa prApta karavA vaDe karyuM che snAna jeNe arthAt te dayA e ja pANI che ema upacAra karIne dayA guNa dvArA karyuM che snAna jeNe evo A jIva potAnA zuddha AtmatattvanI prApti mATe te Atmatatva tarapha abhimukha thAya te bhAvapUjA jANavI. sAdhu mahAtmA to saMsAranA bhArathI sadAkAla mukta ja thayA che tethI tathA sAvadyanA tyAgI hovAthI satata bhAvapUjAmAM ja (AtmaguNonI ramaNatAmAM ja) ramanArA che. tethI Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 762 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra teone sAvadya evI dravyapUjA hotI nathI. paraMtu gRhastha jIva sAMsArika vyavahAromAM sAvadyayukta hovAthI pariNAmanI nirmaLatA mATe ane bhAva pUjAnI prApti mATe tenA sAdhanabhUta evI sAvadya dravyapUjA kare che. te dravyapUjAnI upaskAra rUpa (sAmagrI svarUpa) snAnAdi je je vastuo che teno bhAvapUjAnA svarUpanI bhAvanAmAM upacAra karavA rUpa A aSTaka che. tyAM gRhastha jIva saMsAra saMbaMdhI aneka prakAranA bhArathI (bojAthI) pIDA pAmelo niraMtara ciMtAmagna ja hoya che. temAMthI kyAreka nirvikAra AnaMdanI laharIo svarUpa evI (arthAt mohanA vikArajanya nahIM paNa potAnA AtmAnA guNonA anubhavarUpa AnaMdanI laharIo vALI evI) paramAtmAnI mudrAne (prabhu-mUrtine) joIne prApta thayo che vairAgya jene evo ane bhAvathI ugI banelo evo gRhastha sarva prakAranuM aviratimaya saMsArI jIvana tyajavAnI abhilASAvALo thayo hoya paNa jyAM sudhI sarvatyAga na karI zake tyAM sudhI parama saMvararUpa (sarvathA karmano Azrava nathI jemane evA) zrI vItarAga paramAtmAnI uttamabhakti karavA pUrvaka jala-caMdana-puSpa Adi dravyo dvArA prathama dravyapUjA kare che. je potAnA manayoga, vacanayoga ane kAyayoga saMsArI bhAvamAM-mohamAyAmAM pravarte che eTale ke hAla azubhamAM pravarte che. tathA gharabArI hovAthI parivAra sAthe ane dhanadhAnyAdi sAmagrI sAthe mamatA-mUcha-Asakti AdimAM paNa che. A azubha yoganI pravRtti ane dhana-dhAnyAdinI mamatA Adi pApono sarvathA tyAga karavAne mATe jyAM sudhI asamartha che tyAM sudhI hAla prathama parAvRtti kare che. eTale ke je yogo ane parigrahAdi, azubha kAryamAM joDyA che tene badalIne te sarve paNa yogo ane parigrahAdine tIrthaMkara paramAtmAnI bhaktimAM prayuMje che. azubhamAMthI zubhamAM joDe che. jo ke A yogono ane parigrahAdikano sarvathA tyAga ja karavAno che. paNa jyAM sudhI sarvathA tyAga karavo zakya nathI tyAM sudhI teno azubhamAMthI zubhamAM badalo kare che. jemake snAnakriyA sAvadya hovAthI sarvathA tyajI devI che, paNa jyAM sudhI sarvathA na tyajAya tyAM sudhI zarIranI zobhA ane TApaTIpa mATe A jIva je snAna karato hato te tyajIne mAtra tIrthaMkara-paramAtmAnI pUjA-sevA karavA rUpa bhakti mATe ja snAna kare che. Ama snAnakriyAno badalo kare che tema sarvatra jANavuM. sarvatyAga na thAya tyAM sudhI azubhamAMthI zubhamAM AvavuM te prathama-parAvRtti che. tyArabAda A AtmA jema jema potAnA guNomAM pariNAma pAme che. eTale ke tIrthaMkara paramAtmAnI bhakti karatAM karatAM svaguNonI ramaNatA Ave che. tema tema vadhAre vadhAre potAnA guNono AvirbhAva karavAmAM sAdhanabhUta evI kSayopazamabhAvanA guNonI viziSTa ramaNatA rUpa bhAvapUjA kare che. te bhAvapUjA have samajAvAya che. A pUjA potAnA Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 763 guNono AvirbhAva karavA svarUpa che. prAptaguNonI ramaNatA ane teno AnaMda e aprAptane prApta karavAmAM kAraNa che. te bhAvapUjA upara nAmAdi cAra nikSepA samajAve che. koInuM paNa pUjA athavA bhAvapUjA AvuM nAma rAkhavuM te nAma bhAvapUjA, pUjA karavAnAM liMgo dhAraNa karavAM tathA te liMgopUrvakanuM AcaraNa karavuM te sthApanApUjA, caMdana Adi dravyo vaDe ane upayoganI zUnyatAe je pUjA karavI te dravyapUjA tathA potAnA AtmAnA guNonI sAthe je ekAgratA-ekamekatAtallInatA te bhAvapUjA. Ama cAra nikSepA jANavA. have bhAvapUjA upara sAta nayo samajAve che. (1) AtmaguNomAM pariNati karavA viSeno saMkalpa te naigamanayathI bhAvapUjA. (2) tathAvidha guNa-prAdurbhAva mATe yogya aMtaHkaraNa, jIvadaLa tathA dayA AdinI pravRttinA kAraNa rUpe zarIra Ama sAdhana sAmagrI e saMgrahanayathI bhAvapUjA che. (3) jIvadayA AdinuM pAlana e vyavahAranayathI bhAvapUjA che. (4) jJAnAdiguNayukta AtmatattvanuM ciMtana e RjusUtranayathI bhAvapUjA che. (5) dayA Adi guNonI AMzika paNa je anubhUti thavI te zabdanayathI bhAvapUjA che. (6) utkRSTa dayA Adi guNonI yogyatAvALA AtmAne te te guNono je anubhava thavo te samabhirUDhanayathI bhAvapUjA jANavI. (7) dayA Adi utkRSTa guNo jemAM pUrNapaNe pragaTa thayA che ane sakriya banyA che te evaMbhUtanayathI bhAvapUjA che. have bhAvapUjA samajAvAya che. dayAmbhasA kRtasnAnaH, santoSazubhavastrabhRt / vivekatilakabhrAjI, bhAvanApAvanAzayaH // 1 // bhaktizraddhAnaghusRNonmizrapATIrajadravaiH / navabrahmAGgato devaM, zuddhamAtmAnamarcaya // 2 // gAthArtha :- he jIva ! dayA rUpI pANI vaDe karyuM che snAna jeNe evo, saMtoSa rUpI ujjvaLa vastrane dhAraNa karanAro, viveka rUpI tilakane karanAro, bhAvanA bhAvavA vaDe pavitra Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra AzayavALo evo tuM bhakti ane zraddhA guNa rUpI kesarathI mizrita caMdananA rasa vaDe zuddha evA potAnA ja AtmA rUpI paramAtmAnI brahmacaryanI nava vADa dhAraNa karavA rUpe nava aMge pUjA kara. /1-rA. TIkA :- "rAmasA ti" "pavitazraddhAti" snothI humata vyApadyAnuM darzayati, he uttama ! evaMvidhaM zuddhAtmAnaM anantajJAnAdiparyAyaM AtmarUpaM devaM, "nava" iti navaprakArabrahmarUpAGgataH arcaya-pUjaya / vivecana :- masA padavALA ane bhavitazraddhAna padavALA ema bane zlokonI ekIsAthe vyAkhyA samajAvAya che. kAraNa ke banne zlokono paraspara saMbaMdha che. tethI sAthe vyAkhyA lakhAya che. te uttama jIva! tuM tArA potAnA AtmArUpI paramAtmAnI (devanI) pUjA kara, tAro potAno AtmA zuddha che, nirmaLa che, vItarAgasvarUpI che. anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra ane anaMtavaryAdi guNaparyAyavALo che. tenI tuM pUjA kara, nava prakAranI brahmacaryanI vADa pALavA rUpe vibhAvadazAmAMthI nIkaLIne svabhAvadazAmAM AvavA rUpe tArA AtmAnI pUjA kara. he uttama jIva ! tAro potAno AtmA ja paramAtmA che, anaMta guNono svAmI che. tene barAbara oLakha. tAruM anaMta svarUpa tArAmAM ja che. bahAra kyAMya nathI. mATe paradravyamAM prIti karavAne badale svadravyamAM ja prIti kara, vibhAvadazAne tyajIne svabhAvadazAmAM Ava. brahmacaryanI nava vADo e svabhAvadazAnI prAptinA upAyo che. mATe te brahmacaryanI nava vADo pALavA rUpa upAyo dvArA tuM tArA potAnA AtmA rUpI paramAtmAne pUja. kIdRzo bhUtvA ? ityAha dayA-dravyabhAvasvaparaprANarakSaNArUpA, sA eva ambha:jalaM pAnIyaM, tena kRtaM snAnaM-pAvitryaM yena saH / saMtoSaH-pudgalabhAvapipAsAzokAbhAvarUpaH, te eva zubhAni vastrANi, teSAM bhRt-dhArakaH / vivekaH-svaparavibhajanarUpaM jJAnaM, tadeva tilakaM, tena bhrAjI-zobhamAnaH / punaH kathambhUtaH ? bhAvanA-arhadguNaikatvarUpA, tayA pAvana:-pavitraH AzayaH abhiprAyaH yasya saH / punaH bhaktiH-ArAdhyatA, zraddhApratItiH, "esa aTThe paramaDhe" evaMrUpA, (tadpe Na) ghusaNena unmizraM pATIraja, tasya dravAH, taiH, zuddhAtmA-paramezvaraH, svakIyAtmApi dIvyati svarUpe iti devastaM arcayapUjaya tadbhaktirato bhava iti // 1-2 // vivecana :- he uttama jIva ! tAre kevA prakAranA thaIne A AtmAnI pUjA karavI joIe ? AvI tane kadAca zaMkA thAya to teno uttara huM AvuM chuM ke tAre AvA prakAranA guNIyala banIne tArA potAnA AtmA rUpa paramAtmAnI pUjA karavI joIe - Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 765 (1) dayArUpI pANI vaDe karyuM che snAna jeNe evA tAre AtmAnI pUjA karavI joIe. bIjAnA prANonI rakSA karavI te dravyadayA ane potAnA prANone vibhAvadazAmAM jatA rokIne tenI rakSA karavI te bhAvadayA. Ama svaprANa ane paraprANanI rakSA karavA svarUpa je bhAvadayA ane dravyadayA che te ja pANI che. tenA vaDe karyuM che snAna arthAt pavitratA jeNe evo tuM thA, jema jala vaDe zarIrano mela dhoIne nirmaLa thavAya che tema dravyadayA ane bhAvadayA jIvanamAM lAvavA vaDe manamAM pavitratA lAvIne tuM nirmaLa thA. pachI AtmAnI pUjA kara. (2) saMtoSa guNa lAvavA rUpI ujjvaLa vastrane dhAraNa karavAvALo thA. paudgalika padArthone meLavavAnI je pipAsA (tRSNA) ane te na maLe tyAre thato zoka, A banneno je abhAva te saMtoSa, paudgalika vastu meLavavAnI pipAsAno tathA prApti thAya to prItino ane na prApta thAya to aprItino jemAM tyAga thAya tenuM nAma saMtoSa. A saMtoSa guNarUpI je ujjvaLa zuddha vastro che tene dhAraNa karavAvALo banIne pachI AtmAnI pUjA kara, jema dravyapUjAmAM ujjavaLa vastro paheravAmAM Ave che tema bhAvapUjAmAM saMtoSaguNane dhAraNa karIne paudgalika sukhonI IcchAono abhAva karavA dvArA tuM AtmAnI pUjA ka2.1 (3) viveka rUpI tilakathI zobhAyamAna thayelo tuM pUjA kara, ahIM svadravya zuM ? ane paradravya zuM ? svaguNo zuM ? ane paraguNo zuM ? sva-upakArI zuM ane sva-anupakArI zuM ? Ama sva-parano vibhAga karIne svano svIkAra karavo ane parano tyAga karavo te viveka. A vivekane tilakanI upamA ApIne kahe che ke jema dravyapUjAmAM kapAlamAM tilaka karAya che tema bhAvapUjAmAM vivekaguNa hovo jarUrI che. mATe vivekaguNa meLavavA rUpa tilaka karIne tuM potAnA AtmAnI pUjA kara. (4) bhAvanA dvArA pavitra AzayavALo thA. arihaMta paramAtmAnA guNonI sAthe ekameka thavuM, layalIna thavuM, guNomAM garakAva thaI javuM te bhAvanA. arihaMta paramAtmAnA guNone ja dekhavAmAM, guNone ja gAvAmAM ane guNonA ja ciMtanamAM rahevAthI pavitra banyo che Azaya jeno, pavitra banyA che vicAro jenA, pavitra banyo che abhiprAya jeno evo tuM thA ane tenA dvArA pUjA kara. uparokta cAra vizeSaNo vALo tuM thA, Avo uttama gRhastha banIne tuM tArA AtmA 1. ahIM upameya saMtoSa ekavacanamAM che ane upamAna ujvala vastra bahuvacanamAM che to paNa anekavidha paudgalika padArthonA viSaya rUpe saMtoSa aneka kalpIne karmadhAraya samAsa samajI levo. Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra rUpI paramAtmAnI pUjA kara. have jema paramAtmAnI dravyapUjA karavAmAM kesarathI mizrita caMdanane ghasIne karelo caMdanano rasa (arthAt kesaramizrita caMdanano ghoLa-pravAhI rasa) vaparAya che. tenA vaDe bhagavAnanI pUjA karAya che tema ahIM bhaktithI mizrita zraddhALuNa vaDe tuM AtmAnI pUjA kara. bhakti eTale paramAtmA e ja pUjya che. anaMtaguNI AtmA ja ArAdhya che. AvA prakAranI pUjyatAnI-ArAdhyatAnI je buddhi che te bhakti samajavI ane pratItivizvAsa-prema tene zraddhA kahevAya che. paramAtmAnAM vacano upara atyanta vizvAsa, atyaMta prema "bhagavAne kahelo je artha che e ja sAco artha che e ja paramArtha che" Avo pAko dRDha nirNaya te zraddhA, Ama bhakti ane zraddhA ane sAthe rAkhIne tuM pUjA kara, jema kesara ane caMdana sAthe rAkhIne dravya pUjA thAya che. eTale ke (ghusUNa) kesara ane tenAthI mizra karelo (pATIraja) caMdanano ghoLa (caMdanano rasa), tenA vaDe jema dravyapUjA thAya che tema bhakti ane zraddhAnA milanapUrvaka tAro potAno je zuddha AtmA che, je paramezvara che, potAno je AtmA che te deva che, kAraNa ke te AtmA potAnA zuddha-buddha-nirmaLa svarUpamAM dIpe che mATe deva che. AtmA e ja sAco deva che. tevA paramAtmAsvarUpa-devasvarUpa evA tArA potAnA ja AtmAnI tuM pUjA kara. paramAtmAnI bhakti karavAnA bahAne tArA potAnA anaMtaguNI AtmAne oLakhavAno ane prApta karavAno puruSArtha kara. 1-rA atha anukrameNa pUjAprakArAnAhakSamApuSpasrajaM dharma-yugmakSaumadvayaM tathA / dhyAnAbharaNasAraM ca, tadaGge vinivezaya // 3 // gAthArtha :- AtmA rUpI paramAtmAnA aMga upara potAnAmAM kSamA guNa lAvavA rUpI puSpanI mAlAne, dezavirati-sarvavirati ema be prakArano dharma lAvavA rUpI be vastrone ane dhyAna dharavA rUpI zreSTha AbharaNane tuM sthApana kara. 3 TIkA - "kSamApupragamiti" bhavya ! tava-AtmasvarUparUpe maphe mAM-krodhopshmvcndhrmkssmaaruupaam, srajaM-puSpamAlAm, vinivezaya-sthApaya / tathAtathaiva dharmayugmaM-zrAvakasAdhurUpaM zrutacAritrarUpaM vA kSaumavastradvayaM nivezaya / ca-punaH, dhyAne-dharmazukle, te eva AbharaNasya sAraM-pradhAnam, paramabrahmaNi nivezaya / ityevaM guNapariNamanarUpAM pUjAM kuru // 3 // Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 vivecana :- he bhavya jIva ! tuM AvI bhAvapUjA kara. paramAtmAnA pratibiMba upara jema puSpanI mAlA sthApana karAya che. aMgaracanAnA kAle upara-nIcenAM vastro mukAya che. tathA mugaTa ane hAra vagere AbharaNo paherAvAya che. (rAjyAvasthAnuM svarUpa jaNAvavA mATe aMga racanA che). tenI jema bhAvapUjAnA prasaMge kSamA, zrAvakadharma-sAdhudharma ane dhyAna ItyAdi guNone jIvanamAM lAvavA dvArA he uttama jIva ! tuM tArA AtmA rUpa paramAtmAnI bhAvapUjA kara. 6x6 tadaGge = paramAtmAnA aMga upara jema puSpanI mALA mukAya che tema potAnA AtmAnA svarUpAtmaka aMga upara kSamAguNane dhAraNa kara. kSamAguNa rUpI puSpamAlAne potAnA jIvana rUpI aMgamAM lAva. ahIM krodhanI upazAnti rUpa vacanakSamA ane dharmakSamA ema be prakAranI kSamA jANavI. paramAtmAnuM vacana, che Adeza che ke kSamA rAkhavI te vacanakSamA ane kSamA rAkhavI te AtmAno dharma che. Ama samajIne kSamA rAkhavI te dharmakSamA. tathA zrAvakadharma ane sAdhudharma (dezaviratidharma ane sarvaviratidharma) athavA zrutadharma ane cAritradharma ema be prakArano dharma jIvanamAM lAvavA rUpI ujjvaLa be vastro paramAtmAnI mUrti upara sthApana kara. jema aMgaracanAmAM be vasro mUrti upara sthApita karAya che tema potAnA AtmajIvanamAM uparokta banne prakAranA dharmo tuM prApta kara. vaLI dharmadhyAna ane zukladhyAna ema be prakAranAM dhyAnarUpI AbharaNonI zobhA tArA AtmajIvanamAM tuM lAva. jema aMgaracanAmAM paramAtmAnA pratibiMba upara mugaTa, hAra, bAjubaMdha ane kuMDala Adi AbharaNonI zobhA karAya che. tema tuM tArA potAnA AtmajIvanamAM ArtadhyAna-raudradhyAnane tyajIne dharmadhyAna ane zukladhyAna karato thaI jA. dharmadhyAnanA, AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya ema cAra bheda che tathA zukladhyAnanA paNa pRthavitarka savicAra, ekatvavitarka avicAra, sUkSmakriyA apratipAtI, ane vyacchinna kriyA anivRtti ema cAra bheda che (juo tattvArthasUtra adhyAya-9, sUtra-36 thI 46) A pramANe potAnA AtmAmAM guNonuM pariNamana lAvavA svarUpa paramAtmAnI (paramasvarUpavALA potAnA AtmAnI) tuM pUjA kara. // 3 // madasthAnabhidAtyAgairlikhAgre cASTamaGgalIm / jJAnAgnau zubhasaGkalpa- kAkatuNDaM ca dhUpaya // 4 // Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 768 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra gAthArtha :- ATha madanAM sthAnonA bhedono tyAga karavA vaDe paramAtmAnI AgaLa ATha maMgalanuM Alekhana kara ane zubhasaMkalpo rUpI kRSNAgaru nAmanA dhUpane jJAnarUpI agnimAM nAkhIne nAza kara. Ama dhUpapUjA kara. 4ll TIkA :- "sthAneti' mA-mAnavonmAdA, tasya sthAnani, tAni aa fmavA:- bhedAH, tAsAM tyAgaiH-varjanaiH aSTamaGgalImagre likha / tathA jJAnAgnau zubhasaGkalpa:zubharAgapariNAmaH tadrUpaM kAkatuNDaM-kRSNAgaruM dhUpaya / ityanena rAgAdhyavasAyAH zubhAH puNyahetavaH siddhisAdhane tyAjyA eva / ato jJAnabalena tattyAgo bhavati // 4 // vivecana :- mada eTale ahaMkAra, moTAI, mAnanuM tophAna. te mada kahevAya che te ATha jAtanA che. yogazAstramAM kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajIe kahyuM che ke - jAtilAbhakulaizvaryabalarUpatapaHzrutaiH / kurvan madaM punastAni hInAni labhate janaH // jAtimada 1, lAbhamada 2, kulamada 3, aizvaryamada 4, balamada 5, rUpamada 6, tapamada 7 ane zratamada 8 Ama ATha prakAranAM ahaMkAranAM-abhimAnanAM sthAno che. te ATha sthAno rUpI je madanA ATha bhedo che teno tyAga karavA vaDe paramAtmAnI sAme ATha maMgalanuM Alekhana kara, sArAMza ke dravyapUjAmAM paramAtmAnA pratibiMbanI sAme jema aSTamaMgala AlekhavAnA hoya che tema bhAvapUjAmAM tArA potAnA AtmAnA AtmajIvanamAM ATha prakAranA madono (abhimAnono-ahaMkArono) tyAga vasAva. ATha madono tyAga karavo e ja aSTamaMgalanuM Alekhana che. tathA jJAnAtmaka agnimAM zubhasaMkalpo rUpI eTale ke prazasta evA rAganA pariNAmo rUpI kAkatuMDa nAmanA (kRSNAgaru nAmanA) dhUpane dharavA dvArA dhUpapUjA kara. jema paramAtmAnA pratibiMbanI sAme dravyapUjAmAM dhUpa karavAno Ave che ane temAM paNa kRSNAgaru jevo viziSTa dhUpa nAkhavAmAM Ave che. agnimAM nAkhIne bALavAmAM Ave che jenI sugaMdhathI havAmAnamAM rahelI durgadha dUra thAya che. tema ahIM bhAvapUjAmAM zAstrIya vizALa jJAnadazA tuM prApta kara ane azubha saMkalpo jema tyajavA jevA che ema upara AvelA AtmAne zubha saMkalpo paNa mokSamArgamAM bAdhaka hovAthI tyajavA jevA che. te zubha saMkalpo rUpI kRSNAgaru dhUpa jJAnaagnimAM nAkhIne bALI nAkha. Ama bhAvapUjA-dhUpapUjA kara. 1. umA zabda AkArAnta strIliMga che. tethI upara rUpa barAbara che. tathA taNAM je lakhyuM che te barAbara che. teSAM lakhavAnI jarUra nathI. mera zabda jo hota to teSAM thAta. Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 769 pati-patnI-bALako-dhana-ghara-alaMkAra ane mitrAdi saMbaMdhI rAganA je pariNAma te azubhasaMkalpo kahevAya che. kAraNa ke mohavardhaka che. evI ja rIte deva-guru-dharma-zAstra ane tenAM sAdhano uparano je rAga che tenA saMbaMdhI zubha saMkalpo te prazasta athavA zubha saMkalpo kahevAya che. pagamAM lAgelA kAMTAne kADhavA soya nAkhavI paDe che, paraMtu soya paNa eka prakArano pIDAkArI kAMTo ja che. tethI kAMTo nIkaLI gayA pachI soya paNa kADhI ja nAkhavAnI hoya che. tema azubha saMkalpone dUra karavA pUratuM ja zubha saMkalponuM AlaMbana levAnuM hoya che. aMte to zubha saMkalpo paNa vItarAgAvasthAnA bAdhaka hovAthI tajavAnA ja hoya che. mATe he uttama jIva ! tuM have zubha saMkalpone paNa bALI nAkhavA rUpa bhAvapUjA rUpI dhUpapUjA kara. azubha saMkalpo pApabaMdha karAve ane zubha saMkalpo punyabaMdha karAve. paraMtu aMte to bane saMkalpo baMdha ja karAve che ane baMdha e heya che. tethI sarvathA karmarahita avasthA ane zuddha, buddha, vItarAga avasthAvALI siddhidazA prApta karavI hoya tyAre puNyabaMdhanA hetubhUta A zubhasaMkalpo paNa tyAjya ja che. mATe te uttama mahAtmA ! tuM jAga, jJAnadazA prApta kara ane jJAnanA bala vaDe zubhasaMkalpono paNa tyAga kara. /4 prAgdharmalavaNottAraM, dharmasanyAsavahninA / kurvan pUraya sAmarthya rAjannIrAjanAvidhim // 5 // gAthArtha :- dharmasanyAsa nAmanA sAmarthyayogane pragaTAvavA vaDe pUrvakAlIna (audayikabhAvanA ane maMdaSayopazamabhAvanA) dharmono tyAga karavA rUpa lavaNa utAravAnuM (luNa utAravAnuM kAma karato chato sAmarthyayoga pragaTAvavA rUpa zobhAyamAna evI Arati utAravAnI vidhine tuM pUrI kara. /pA. TIkA :- "prAtharneti kSatrItmasvarUpArvane tharmasaMnyAsavRdvinA :-svarUpa sattA sahajapAriNAmikalakSaNaH candanagandhatulyaH, (tasya) samyag nyAsaH-sthApanaM, sa eva vaDhi, tena pravi-pUrvanAthanarUpa, tharSa:-vindamAvanArUpa:, tava navaUT, tasyottAra:-nivAraNaM, nirvikalpasamAdhau sAdhakasyApi savikalpadharmasya tyAga eva bhavati | evaM bhAvarUpaM apavAdasAdhanarUpalavaNottAraM karvana sAmarthya rAjannIrAjanAvidhiM -pUrvasAmarthyayogasvarUpA rAjantI-zobhamAnA nIrAjanA-ArAtrikA, tasyAH vidhistaM pUraya / sAmarthyayogasvarUpaM ca yatra karmabandhahetuSu pravartamAnavIryasya na tAdRk pravRttiH, svAtmadharmasAdhanAnubhavaikatve pravartamAnaH niSprayAsatvena pravartate sa yogaH sAmarthya 3vyakti paI Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77) jJAnasAra bhAvapUjASTaka - 29 vivecana :- dravyapUjAvidhimAM dhUpapUjA ane aSTamaMgalanA Alekhana pachI lUNa utAravAnI ane Arati utAravAnI vidhi hoya che. paramAtmAnA pratibiMba upara karelI bhavya aMgaracanAmAM koIno dRSTidoSa na lAgI jAya eTale lUNa utAravAnI vidhi karavAmAM Ave che. lavaNane agni upara pheravIne bALI nAkhavAmAM Ave che ane tyArabAda dharmanuM A kArya nirvidane pUrNa thayuM tenA AnaMdarUpe "mA = santA, tiH-pratiH" sarvatra prIti pAmavA rUpa Arati utAravAnuM kAma karAya che. tema ahIM bhAvapUjAmAM paNa A be vastu samajAvavAmAM Ave che. he bhavyajIva! tuM tArA potAnA AtmAnuM zuddha-nirmaLa je svAbhAvika svarUpa che tenI prApti karavA rUpI bhAvapUjAvidhimAM dharmasanyAsa nAmanA sAmarthyayogarUpa agni pragaTAvIne pUrvakAlanI sAdhanAvidhino tyAga karavA rUpI lavaNottAranI (eTale ke lUNa utAravAnI) vidhine tuM kara. yoga eTale AtmAne mokSanI sAthe joDe che, " moLa no goLo" AvuM pUjya zrI haribhadrasUrijInuM vacana che. te yoga traNa prakArano che. IcchAyoga, zAstrayoga ane sAmarthyayoga, dharma karavAnI prabaLa IcchA te IcchAyoga, zAstrono abhyAsa karI tenAM vacanone anusAre dharma karavo te zAstrayoga ane svayaM AtmAnuM evuM sAmarthya pragaTe ke jyAM zAstronuM AlaMbana na levuM paDe te sAmarthyayoga A chello sAmarthyayoga AThamAM guNasthAnakathI Ave che. tenA be bheda che - (1) dharmasanyAsasAmarthyayoga ane (2) yogasanyAsa sAmarthyayoga. kSayopazamabhAvanA jJAna-darzana-cAritra-vIrya ItyAdi je je Atmadharmo sAdhanabhAve pragaTa karyA che. te dharmono sanyAsa karavo eTale tyAga karavo ane viziSTa bhAvomAM AtmAnuM sthApana karavuM tenuM nAma dharmasanyAsa nAmano sAmarthyayoga kahevAya che. A yoga dizA AvatAM ja kSAyikabhAvanA (guNo) dharmo pragaTa thavA lAge che. tethI jema lUNa utAravAmAM lUNane AgamAM bALI nAkhavAmAM Ave che tema kSAyika bhAvanA viziSTa guNonI prApti thavA rUpa dharmasanyAsa-yogamaya agni dvArA pUrvakAlIna sAdhanAnI avasthAnA kSayopazama bhAvanA dharmo rUpI lUNa tuM bALI nAkha. ahIM dharma eTale AtmAnA zuddha nirmaLa svarUpanI sattA, jJAna-darzana-cAritra ane varyAtmaka svAbhAvika guNamaya je pAriNAmikabhAva, jema caMdana svayaM sugaMdhamaya hoya che tenI tulya AtmAno nirmaLa sahaja zuddha guNAtmaka AtmapariNAma te dharma jANavo. tenuM 1. A traNe yoganI vadhAre spaSTa vyAkhyA pUjya zrI haribhadrasUrijI kRta yogadaSTi samuccaya gAthA 3 4-5 mAM che. Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 771 sthApana karavuM, arthAt te yoga AtmAmAM pragaTAvavo te dharmasanyAsayoga kahevAya che. AvA prakArano ucca koTino dharmasanyAsayoga je pragaTe tene vadvi kahevAya che. kAraNa ke temAM pUrvakAlIna sAdhanAnA je je maMdabalavALA kSayopazama bhAvanA dharmo (guNo) hatA te have TakatA nathI. arthAt baLI jAya che. mATe A dharmasanyAsayoga e vahni che ane pUrvakAlIna maMdaguNonI pragaTatA e lUNa samAna che. jema agni vaDe lUNa baLAya che ane lUNa utAravAnI kriyA thAya che tema viziSTa ucca koTinA dharmonI prApti rUpa ane kSAyopathamika bhAvanA dharmone bALavA rUpa dharmasanyAsayoga AvavAthI pUrvakAlIna sAdhanAnA maMdaguNorUpI lUNane bALavA dvArA lUNano tuM tyAga kara, te lUNane agnimAM nAkhI de. kAraNa ke nirvikalpaka dazAvALI samAdhinI jyAre prApti thatI hoya che tyAre (bhale zubha vikalpo hoya to paNa te) vikalpavALI dazAno to tyAga ja karavo paDe che. azubha vikalpo dUra karavA mATe zubha vikalpavALI dazA upakAraka hatI, paraMtu ucca koTinI nirvikalpaka avasthA jyAre AvatI hoya che tyAre zubha vikalpovALI savikalpaka avasthA paNa tyAjya ja bane che. mATe nirvikalpa samAdhi prApta karavA rUpa dharmasanyAsa yogAtmaka agni pragaTAvavA dvArA pUrvakAlIna sAdhanAnI savikalpaka avasthA rUpI lUNane bALavAnuM kAma karavA svarUpa lavaNottaraNa kara. zubha vikalpovALI je savikalpaka sAdhanA che te aMte heya hovA chatAM azubha vikalpone TALavA pUratI upakAraka che. mATe tene apavAdasAdhanA kahevAya che. mUlamArge te AdaravA jevI nathI. kAraNa ke te paNa vikalpAtmaka hovAthI zubharAgAdi svarUpa hovAnA kAraNe mohamaya che. aMte to tyAjya ja che. tethI nirvikalpaka sAdhanA ja utsargasAdhanA che. A rIte vicAratAM zubhasaMkalpavALI savikalpaka sAdhanAno tyAga karavA rUpa lavaNottAraNanuM kArya karato evo tuM nirvikalpaka sAdhanA prApta karavA rUpa sAmarthyayoganA pUrvabhedamaya (prathama bhedasvarU5) zobhAyamAna Aratine utAravAnI vidhi pUrNa kara. sAmarthyayoganA be bhedamAMthI pUrvabheda eTale prathamabheda je AThamA guNasthAnakathI Ave che te dharmasanyAsa nAmanA prathama bhedAtmaka sAmarthyayoga pragaTAvavA rU5 zobhAyamAna Arati utAravAnI vidhine he jIva! tuM pUrNa kara. sAmarthyayoganuM TuMkuM lakSaNa AvuM samajavuM ke je Atma-vIrya karmabaMdhanA hetuomAM (mithyAtvAdi) pravarte che. tevI pravRtti na karavI. arthAt je vIryapravRttithI karma baMdhAya tevI viryapravRtti tyajI devI. paNa potAnA AtmAnA dharmonI (guNonI) sAdhanAnA anubhavanI Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 772 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra sAthe ekamekatA sAdhavAmAM ja vIryanI pravRtti karavI. AvI pravRtti karanAro bhavya AtmA ghaNI mahenata vinA saheje saheje potAnA AtmAnA guNono vikAsa sAdhe che. AvA sahajayogane sAmarthyayoga kahevAya che. pA sphuranmaGgaladIpaM ca, sthApayAnubhavaM puraH / yoganRtyaparastauryatrikasaMyamavAn bhava // 6 // gAthArtha :- AtmadazAnA anubhava rUpI sphurAyamAna maMgala dIpaka paramAtmAnI sAme sthApana kara, tathA mana-vacana-kAyAnA yogone AtmasAdhanAmAM ja pravartAvavA rUpa nRtya karavAmAM tuM tatpara thA ane dhAraNA, dhyAna ane samAdhi rUpa gIta, nRtya ane vAjIMtra e traNenI ekatA rUpa saMyamavALo tuM thA. // 6 // TIkA :- sphuranmaGgale ca punaH sphurat - dedIpyamAnaM maGgaladIpaM - sarvadravyabhAvopadravamuktaM dIpaM bhAvaprakAzam anubhavaM - sparzajJAnamAtmasvabhAvAsvAdanayuktaM jJAnam pura:-agre sthApaya, yoga: manovAkkAyarUpAsteSAM sAdhanapravarttanarUpaM nRtyaM ( tANDavaM ) tatra tatparaH sodyamaH san paramAdhyAtmadhAraNA - dhyAna-samAdhirUpasAdhanayogAGgapariNamanarUpatUryAdipUjAtrayamayo bhava / - ityanena AbhyantarapUjayA tattvAnandamayaM svacaitanyalakSaNaM svAtmAnaM tadrUpaM kuru / vivecana :- dravyapUjAmAM Arita utAryA pachI maMgaladIpa karavAno vyavahAra che. te pramANe bhAvapUjAmAM paNa AtmAnA guNonI ramaNatAnA AnaMdano je anubhava thAya che te anubhava e jJAnAtmaka hovAthI prakAzAtmaka che. mATe jANe maMgaladIpaka ja hoya zuM ? ema samajIne anubhavane dIpakanI upamA ApIne samajAve che - sarva prakAranA bAhya dravya upadravo ane abhyantara (moha ane ajJAnajanya) bhAva upadravothI sarvathA mukta evuM tathA AtmatattvanA AsvAdanathI yukta evuM arthAt Atmatattvano spaSTa sparza jemAM thayo che tevuM bhedajJAnanA sparzajJAnavALuM bhAvaprakAzAtmaka je anubhavajJAna che tene AtmArUpI paramAtmAnI sAme sthApana kara. A AtmAmAM anubhavajJAna evuM joDa ke jenAthI tAro potAno AtmA ja paramAtmA bane. paramAtmAnI sAme dravyapUjAmAM jema skurAyamAna maMgaladIpa karAya che. tema bhAvapUjAmAM tArA potAnA AtmArUpI paramAtmAnI sAme AtmatattvanA sparzavALo bhedajJAnayukta vairAgyamaya anubhava prApta kara arthAt te anubhava prApta karavA rUpI maMgaladIpa sthApana kara. Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 773 jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 tathA dravyapUjAmAM paramAtmAnI sAme jema nRtya karavAmAM Ave che gIto gAvAmAM Ave che ane vAjIMtro vagADavAmAM Ave che AvI rIte gIta, nRtya ane vAjIMtra A traNenA tAlanI ekatA sAdhavApUrvaka bhakti karavAmAM Ave che. tema bhAvapUjAmAM mana, vacana ane kAyA ema traNe yogonuM AtmasAdhanAmAM pravartAvavuM te nRtya, AvA prakAranuM nRtya karavAmAM tuM tatpara thA - udyamavALo thA. tArA mana-vacana ane kAyAnA yogone AtmatattvanI sAdhanAmAM joDa. tathA yogone sAdhanAmAM joDavA rUpa nRtyanI sAthe sAthe utkRSTa adhyAtmadazAmaya dhAraNA-dhyAna ane samAdhi rUpa muktimArganI sAdhanA svarUpa yogadazAmAM (ATha aMgo paikInAM) chellAM traNa aMgonuM AtmAmAM pariNamana thavA rUpa tUryAdivALI (tUrya eTale vAjIMtra ane Adi zabdathI gIta-nRtya vagere saMgItanI sarvasAmagrI sAthe) traNa prakAranI pUjAvALo tuM thA. jema dravyapUjAmAM gIta-nRtya ane vAjIMtra ema traNa prakAranI bhaktirUpa dravyapUjA hoya che. tema bhAvapUjAmAM mana-vacana ane kAyAnA yogonuM AtmasAdhanAmAM pravartana karavA rUpe dhAraNA, dhyAna ane samAdhivALA thavuM ema traNa prakAranI pUjA karavAvALo tuM thA. A pramANe dravyapUjAthI jema bAhya AnaMda upaje che tema abhyattarapUjA vaDe (eTale ke bhAvapUjA vaDe) AtmatattvanI prApti rUpa AnaMdamaya ane potAnA ja caitanyaguNavALA potAnA AtmAne te uttama jIva! tuM paramAtmArUpa banAva. tuM ja aMtarAtmA maTIne paramAtmA bana. /6 ullasanmanasaH satya-ghaNTAM vAdayatastava / bhAvapUjAratasyetthaM, karakroDe mahodayaH // 7 // gAthArtha :- A rIte satyatattvarUpI ghaTAne vagADatA ane ullasita manavALA tathA bhAvapUjAmAM otaprota evA tane he uttama jIva ! mahodaya (mokSaprApti) hatheLImAM ja che. Roll. TIkA :- "37" ti" rUlya bhAvapUnArUtie tava mahoyaH-mokSa karakroDe-hastatale'sti / kiM kurvataH ? ullasanmanasaH-bhAvollAsayuktacittasya satparyAyarUpAM ghaNTAM nAdayataH-zabdaM kurvataH / ityanena saharSasatyamanaullAsarUpAM ghaNTAM vAdayataH sataH pUrvoktapUjAkaraNena sarvasvazaktiprAdurbhAvarUpo mokSo bhavati // 7 // vivecana :- dravya-pUjAvidhimAM luNa utAraNa, Arati ane maMgaladIpa pachI Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 774 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra jinAlayamAMthI nIkaLatAM ghaMTa vagADavAno vyavahAra che. pote ghaNA ja bhAvollAsathI zarU karelI A dravyapUjA nirvighne pUrNa thaI che. tajjanya harSa amApa che. te harSanA nimitte (jema lagnAdi prasaMge harSa vizeSa hovAthI vAjAM vagADavAmAM Ave che tema) ahIM ghaMTa vagADavAmAM Ave che. e ja nyAye bhAvapUjAvidhimAM je je dravya, je je guNa-paryAyavALuM che te te dravyane te te guNa-paryAyavALuM jagatanA jIvone samajAvatA evA tane arthAt yathArtha dharmadezanA ApatA evA tane mahodaya eTale mokSanI prApti kara-kroDamAM ja che arthAt hatheLImAM ja che. have vAra lAgatI nathI. zuM karatA evA tane mokSaprApti hatheLImAM che ? teno uttara traNa vizeSaNothI Ape che (1) utttasanmanasa: = ullAsavALuM che mana jenuM evA tane mokSaprApti hatheLImAM che. A bhAvapUjAmAM joDAyelo evo tuM sAcuM tattva jANanAra banavAthI yathArtha-jJAnaprAptithI ane tenI durlabhatA samajAvAthI tAruM mana-hRdaya harSathI nAcI uThe che. eTalo badho amApa harSa che ke AvuM bhAvatattva mane kyAreya maLyuM nathI. (2) bIjuM vizeSaNa e che ke satparyAyarUpAM = je dravya jevA guNa-paryAyavALuM che te dravyane barAbara tevuM ja jANavuM ane tevuM ja kahevuM-yathArtha ja prarUpaNA karavI e rUpI satyanI ghaMTA vagADatA evA tane mahodaya hAthamAM ja che. jema ghaMTa vagADIne zabdano vistAra karAya che. tema yathArtha dharmadezanA ApavA rUpI zabdane karatA evA tane mahodaya hatheLImAM ja che. (3) upara samajAvelI bhAvapUjAmAM rakta banelA evA tane mahodaya hatheLImAM ja che. A pramANe AtmatattvanI prAptinA harSa sAthe manathI atyanta ullAsayukta satya dezanAnI (athavA satya jIvana jIvavAnI) ghaMTAne vagADatA chatA tArA AtmAmAM pUrve jaNAvelI bhAvapUjAvidhi karavA dvArA potAnA AtmAmAM anaMta anaMta guNonI je anaMta anaMta zaktio tirobhUta rUpe paDelI che. teno AvirbhAva thavA rUpa - pragaTa thavA rUpa mokSa turata thAya che. tethI tAro mokSa tArI hatheLImAM ja che. Ama kahevAya che. AnA dravyapUjocitAbhedopAsanA gRhamedhinAm / bhAvapUjA tu sAdhUnAmabhedopAsanAtmikA // 8 // gAthArtha :- A pramANe bheda upAsanA rUpa dravyapUjA gRhasthone ucita che ane abheda upAsanA rUpa bhAvapUjA sAdhu-mahAtmAone ucita che. 8 // Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 TIkA :"dravyapUneti" gRhamedhinAM-gRhasthAnAM mevopAsanArUpA-Atmana: sakAzAd arhan paramezvaraH bhinnaH niSpannAnandacidvilAsI / tasyopAsanA - sevanA nimittAlambanarUpadravyapUjA ucitA - yogyA / tu-punaH sAdhUnAmabhedopAsanAtmikA paramAtmanA svAtmAbhedarUpA bhAvapUjA ucitA / 775 yadyapi savikalpakabhAvapUjA guNasmaraNabahumAnopayogarUpA bhAvapUjA gRhiNAM bhavati / tathApi nirvikalpopayogasvarUpaikatvarUpA bhAvapUjA nirgranthAnAmeva / evamAzravakaSAyayogacApalyaparAvRttirUpadravyapUjAbhyAsena arhadguNasvAtmadharmaikatvarUpabhAvapUjAvAn bhavati, tena ca tanmayatAM prApya siddho bhavati / ityevaM sAdhanena sAdhyopayogayuktena siddhiH niSkarmatA bhavati // 8 // // iti vyAkhyAtaM bhAvapUjASTakam // vivecana :- dravyapUjAnA adhikArI koNa ? ane bhAvapUjAnA adhikArI koNa ? ane te zA mATe ? A viSaya A gAthAmAM samajAve che. dravyapUjA bhedopAsanA svarUpa che ane bhAvapUjA abhedopAsanA svarUpa che. pUjakano AtmA ane pUjyano AtmA bhinna samajIne pUjaka AtmA pUjya AtmAnI je pUjA kare tene bhedopAsanA rUpa pUjA kahevAya che. gRhastho potAnuM ghara calAvavA sAvaghayogavALA che tethI teo sAvadhapUjAnA adhikArI che. sAdhuo niravadha jIvanavALA che. tethI teo niravagha pUjAnA adhikArI che. gRhastho jyAre jyAre arihaMta paramAtmAnI pUjAmAM joDAya che tyAre tyAre AlaMbana rUpe arihaMta paramAtmAne cittamAM sthApita kare che. tethI potAno AtmA arihaMta paramAtmAthI bhinna tarIke bhAse che. arthAt potAno AtmA upAsaka tarIke dekhAya che ane pragaTa thayelA anaMta AnaMda ane anaMta jJAnanA vilAsI evA je arihaMta paramAtmA che te upAsya tarIke dekhAya che. upAsaka evo gRhastha "upAsya evA arihaMta paramAtmA pragaTa guNavALA che." mArAthI bhinna che. mAre tevA thavAnuM che. huM tevo nathI. Ama samajIne bhedabuddhipUrvaka paramAtmAnI pUjA-sevA kare che te bhedopAsanA kahevAya che. A paramAtmA mArA guNono AvirbhAva karavAmAM nimitta rUpe AlaMbanabhUta che. huM jo teonI pUjA-sevA karIza to tevA zubhabhAvathI mArAM karmo tuTaze ane mArA guNo mane pragaTa thaze. mATe mArA guNonI pragaTatAmAM nimitta bhUta ane mArAthI bhinna dravya rUpe rahelA vItarAga arihaMta paramAtmAnI huM pUjA-sevA karuM. Ama bhedabuddhipUrvaka pUjA kare che Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 776 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra ane jala-caMdana Adi bAhya dravyo dvArA pUjA kare che. mATe AvI dravyapUjA gRhasthone ja yogya che. teo ja A bhedopAsanA rUpa dravyapUjAnA adhikArI che. paraMtu sAdhumahAtmAone abheda upAsanA rUpa bhAvapUjA ucita che. paramAtmAnA AtmAnI sAthe potAnA AtmAno abheda karavA rUpa ciMtana-manana svarUpa bhAvapUjA munione yogya che. jevo paramAtmAno AtmA anaMtaguNI che. kevalajJAnAdi guNamaya che, vItarAga che niraMjana che, tema mAro AtmA paNa sattAthI temanA jevo ja anaMtaguNI kevalajJAnAdimaya, vItarAga, niraMjana che. teo pragaTaguNI che huM apragaTa-guNI chuM, paraMtu paramArthe banne tulya chIe. huM jo teonI upAsanA karuM to teonI upAsanA karatAM karatAM huM paNa karmone toDIne temanA jevo ja banI zakuM chuM. Ama abhedabuddhipUrvaka bhAvapUjA kare che. sAvadhanA tyAgI hovAthI niravadya evI ciMtana-mananAtmaka bhAva pUjA kare che. A abhedopAsanA che. bhAvapUjA be prakAranI hoya che. eka savikalpaka ane bIjI nirvikalpaka. arihaMta paramAtmAnA guNonuM smaraNa karavuM, guNo upara bahumAna karavuM, temAM ja lIna thavA rUpa savikalpaka evI bhAvapUjA gRhasthone paNa hoya che. paraMtu nirvikalpaka (prazasta rAgAdi mohanA vikalpo vinAnA) upayogAtmaka paramAtmAnI sAthe ekameka thavA rU5 bhAvapUjA to nigrantha munione ja hoya che. gRhasthone eka sAvadya evI dravyapUjA ane bIjI prazasta rAgAdi bhAvavALI savikalpaka bhAvapUjA hoya che. jyAre munione niravadya ane prazasta rAgAdibhAva vinAnI evI nirvikalpaka bhAvapUjA ja ekalI hoya che. A pramANe gRhastha AtmAone Azrava, kaSAya ane yoganI caMcaLatA che ke je ghara ane parivArAdi mATe azubha baMdhaheturUpe che tenI prathama parAvRtti karIne zubhamAM joDIne arihaMta paramAtmAnI dravyapUjA AdimAM prazasta-rAgAdi karAya che. tyArabAda AvI dravyapUjAnA abhyAsathI arihaMta paramAtmAnA guNo ane potAnA dharmonI ekatA rUpa bhAvapUjAvALA te jIvo bane che. tethI arihaMta paramAtmAnI sAthe tanmayatA prApta karIne siddha-buddha thAya che. ane muni mahAtmAo sAdhyanA upayogathI yukta evI kevaLa ekalI bhAvapUjA karavA rUpa sAdhanane sevavA vaDe sarvathA karmarahita evI siddhidazA prApta kare che. A pramANe ogaNatrIsamA bhAvapUjASTakanuM vivecana paNa samApta thayuM. peTA ogaNatrIsamuM bhAvapUjASTaka samApta che Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | matha trizattame dhyAnAkRznam | atha dhyAnASTakaM vistAryate / dhyAnalakSaNaM niryuktau - aMtomuhattamittaM, cittAvatthANa egavatthumi / chaumatthANaM jhANaM, joganiroho jiNANaM tu // 3 // (dhyAnazataka gAthA-3) nAmAdikaM svato vAcyam / tatra dhyAnasvarUpaM nirUpayannAha - have dhyAnASTaka nAmanuM trIsamuM aSTaka zarU karAya che. dhyAnanuM lakSaNa AvazyakaniyuktimAM tathA dhyAnazatakanI trIjI gAthAmAM A pramANe kahyuM che. koIpaNa ekavastunA vicAramAM mAtra aMtarmuhUrta kAla sudhI cittanuM sthira thavuM tene dhyAna kahevAya che. A vyAkhyA chadmastha jIvonA dhyAnane anulakSIne che. kevalI bhagavaMtomAM yogano virodha karavo tenuM nAma dhyAna che." dhyAnano artha chaghastha jIvone AzrayI ane kevalajJAnI paramAtmAne AzrayI bhinna bhinna che. chadmastha jIvo dravyamAna ane bhAvamanavALA che. manovargaNAnAM pugalo grahaNa karI manapaNe pariNAvI ane choDavAM te dravyamAna ane koI paNa vastunuM vadhAre vadhAre UMDuM jJAna meLavavA je ciMtana-manana ane nididhyAsana karavuM te bhAvamana. dravyamana nAmakarmanA udayathI hoya che ane te mana:paryApti nAmakarmano udaya che. mATe audayika bhAva che. aghAtI karmano udaya che tethI chavastha ane kevalIbhagavaMta ema bannene A dravyamAna hoya che. chadmastha jIvomAM mAtra saMjJI paMcendriya jIvone ja dravyamAna hoya che. ekendriya, vikasendriya ane asaMjJI paMcendriyane dravyamana hotuM nathI. saMjJI paMcendriya jIvone paNa sarva paryAptio pUrNa karyA pachIthI dravyamAna hoya che. kevalI bhagavaMtone raiveyaka ane anuttaravAsI devoe pUchelA praznono uttara ApavAnA kAle tathA dUra dUra dezamAM rahelA mana:paryava jJAnIoe pUchelA praznono uttara ApavAnA kAle ja A dravyamAna hoya che. (nAmakarmanA udayajanya dravyamAna che.) mati-zruta jJAnAvaraNIyakarma ane acakSu darzanAvaraNIya karma tathA vIryAntarAya karma, A cAra karmonA kSayopazama vizeSathI vastunA svarUpane UMDuM UMDuM jANavA mATenI je vicAraNA -zakti, ciMtana karavAnI ane manana karavAnI je zakti te bhAvamana kahevAya che. A zakti uparokta karmonA kSayopazamabhAvanI che. te bhAvamana kevalI bhagavAna vinA sarve paNa saMsArI Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 778 dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra jIvone hoya che. ekendriya, vikasendriya, asaMjJI paMcendriya ane 1 thI 12 guNasthAnakavartI saMjJI paMcendriyajIvone jJAnAvaraNIyAdino kSayopazamabhAva hovAthI kevalI sivAyanA sarva saMsArI jIvone A bhAvamana hoya che. ekendriya, vikasendriya ane asaMjJI paMcendriyamAM dravyamana (nI sahAyakatA) na hovAthI bhAvamana alpapramANamAM kAma karI zake che. mATe te badhAMne asaMzI kahevAya che ane kevalI bhagavaMtone kSayopazamabhAva nathI mATe bhAvamana nathI. sarvajJa-sarvadarzI hovAthI ciMtana-manana karavAnI jarUra ja nathI paNa nAmakarmano audayikabhAva hovAthI dravyamAna hoya che. tethI ja kevalIbhagavaMtone "nosaMzI ane noasaMzI" kahevAya che. 1 thI 12 guNasthAnavarsI je jIvo che te jJAnAvaraNIya Adi karmanA udayavALA hovAthI chavAstha kahevAya che. (chA eTale DhAMkaNabhUta karma, temAM rahenArA arthAtuM AvaraNIya karmavALA). chaghastha jIvo alpajJa hovAthI vastunuM paripUrNa jJAna nathI, mATe ciMtana-manana kare che. tethI teo mATe dhyAnanI A vyAkhyA karavAmAM Ave che. koI paNa ekavastunA ciMtana-mananamAM aMtarmuhUrta kAla sudhI cittanuM atyanta sthira thaI javuM "atizaya ekAgratA tenuM nAma dhyAna" zubhaciMtanamAM ekAgratA hoya to zubhadhyAna ane azubha ciMtanamAM ekAgratA hoya to azubha dhyAna, jenuM mana caMcaLa che-asthira che-DAmADoLa che, tenA mananuM eka viSayamAM sthira thavuM te dhyAna. 1 kevalI bhagavaMto sarvajJa-sarvadarzI hovAthI teomAM ciMtana-manana karavAnuM saMbhavatuM nathI, ciMtana mananAtmaka mana ja nathI mATe mananI sthiratA rUpa dhyAna teomAM hotuM nathI. jyAM kSayopazamabhAva ja nathI tyAM caMcaLatA nathI, tethI ekAgratA arthavALuM dhyAna teone hotuM nathI. tethI kevalIbhagavaMtone AzrayI dhyAnanI vyAkhyA judI karavAmAM Ave che. "yogano nirodha" te dhyAna. mana-vacana-kAyAnA yogano nirodha teramA guNaThANAnA cheDe karAya che ane caudame guNaThANe nirodha thaI cUkyo che. A rIte kevalI bhagavaMto mATe nirudhdhamAna avasthA ane niruddha avasthA te dhyAna che." kevalI bhagavaMtomAM ciMtana-manananI prakriyA rUpa matijJAna na hovAthI mananI caMcaLatA nathI, paraMtu mana-vacana ane kAyAnA yoga vaDe "AtmapradezonI caMcaLatA-asthirIkaraNa" che. tevA prakAranI AtmapradezonI caMcaLatAne rokavI tene dhyAna kahevAya che. A dhyAna teramAnA cheDe ane caudame guNaThANe ja mAtra hoya che. temAM guNaThANAmAM prathamasamayathI yoganirodhavALo kALa na Ave tyAM sudhI cittanI sthiratA-ekAgratA e prathama arthavALuM ke yoganirodha e Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 779 bIjA arthavALuM ema eke arthavALuM dhyAna hotuM nathI. tethI tyAM dhyAnAnsarikA dazA kahevAya che. arthAt dhyAnano virahakAla che. (1) 1 thI 12 guNasthAnavALA chavastha jIvo mATe cittanI sthiratA-cittanI ekAgratA te dhyAna kahevAya che. (2) teramA guNasthAnakanA prathamasamayathI yoganirodhanA pUrvakAla sudhI dhyAnAnsarikAdazA -dhyAnano virahakAla hoya che. teramAnA cheDe yogano nirodha-mana, vacana, kAyAnA yoganuM aTakAvavuM te dhyAna tathA caudamA guNaThANe sarvathA yogano viccheda thavo te dhyAna hoya che. arthAt AtmapradezonI sthiratA rUpa dhyAna hoya che zukladhyAnanA trIjA-cothA pAyArUpa dhyAna hoya che. tattvArthAdhigamasUtramAM paNa "uttamasaMhanacaiomvijJAnirotho dhyAnam" 9-27 A pramANe ja kahyuM che. A sthAna upara nAma-sthApanAdi cAra nikSepA tathA sAta no pUrvanI jema svayaM samajI levA. dhyAna evuM koInuM nAma rakhAya te nAma-nikSepe dhyAna, dhyAnastha muninuM citra AlekhAya athavA "dhyAna" AvuM ja lakhAya te sthApanA-nikSepe dhyAna, upayoganI zUnyatAe dhyAna te dravyathAna ane upayogapUrvakanuM dhyAna te bhAvadhAna. dhyAna upara sAta no A pramANe che . (1) cittanI ekAgratA mATeno manamAM saMkalpa mAtra karavo te naigamanayathI dhyAna. (2) vikSepa AdithI rahita mana, ekAnta, nibaMdha kAyA Adi sAmagrI te saMgrahAyathI dhyAna. (3) cittanI ekAgratA te vyavahAranayathI dhyAna. (4) cittanI ekAgratAmAM AtmAno upayoga te RjusUtranayathI dhyAna. (5) cittanI ekAgratA dvArA AtmAnA guNonI anubhUti thavI te zabdanayathI dhyAna. (6) zukladhyAnanI yogyatA dharAvato AtmA je pratisamaye vizuddhatara citaikAzya rAkhe te samabhirUDhanayathI dhyAna. (7) zukladhyAnamAM pariNata sarvotkRSTa citta-ekAgratA e evaMbhUtanayathI dhyAna kahevAya Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 vijJAnasAra dhyAnASTaka - 30 tyAM dhyAnanuM svarUpa samajAvatAM kahe che - dhyAtA dhyeyaM tathA dhyAnaM, trayaM yasyaikatAM gatam / munerananyacittasya, tasya duHkhaM na vidyate // 1 // gAthArtha :- dhyAtA, dhyeya ane dhyAna A traNe bhAvo je mahAtmAne ekatAne pAmyA, che ananya cittavALA te munine kyAreya duHkha hotuM nathI. tenA TIkA :- "dhyAta dhyeyaNiti' yastha puruSI dhyAtA tathA dhyeyaM tathA dhyAnamatat trayaM yasya jIvasya ekatAmekIbhAvaM gatam, tasya muneH ananyacittasya-tadrUpacetanAmayasya arhatsvarUpAtmasvarUpatulyopayogagRhItasya duHkhaM-svaguNAvaraNarUpaM pudgalasannikarSajanyaM, na vidyate-nAstItyarthaH / uktaJca pravacanasAre - jo jANadi arihaMte, davvatta-guNatta-pajjavattehiM / so. jANadi appANaM, moho khalu jAdi tassa layaM // 80 // dhyAtA-3mAtmA, dhyeyaM-tasvarUpa, dhyAnaM-tasaikAgratA | tatra abhedatA, etattrayamekatvaM prAptaM mohakSayAya bhavati // 1 // vivecana :- dhAtA eTale dhyAna karanAra AtmA, dhyeya eTale dhyAna karavA yogya vitarAga paramAtmA, ane dhyAna eTale dhyeyamAM dhyAtAnA cittanI sthiratA, je mahAtmA puruSane dhyAtA tathA dhyeya tathA dhyAna A traNe tattvo ekamekatAne-abhedabhAvane pAmyAM che. je muni mahArAjA dhyAtA che, dhyeya evA paramAtmAmAM ekalIna banyA che. anya koI sthAnamAM jenuM citta gayuM nathI ane jatuM nathI, je munino AtmA AtmatatvanA mUlabhUta zuddha svarUpAtmaka cetanAmaya banyo che. arihaMta paramAtmAnuM svarUpa ane potAnA AtmAnuM svarUpa tulya che (bhale eka nirAvaraNa hoya ane bIjuM sAvaraNa hoya to paNa sattAthI samAna che) Ama samajIne tulya svarUpe upayogamAM jeNe grahaNa karyuM che te munimahAtmAne potAnA AtmAnA guNonuM AcchAdana karanArA jJAnAvaraNIyAdi ghAtakarmonA udayarUpa kArmaNa vargaNAnA pudgalonA saknikarSajanya duHkha kyAreya lAgatuM nathI. jema eka mANasa pAse lAkhonI keza che ane lAkhonA dAgInA che ane te saghaLuMya potAnI pAse ghera che ane bIjA eka mANasa pAse eTalA ja pramANanI lAkhonI keza beMkamAM tenA khAtAmAM jamA che ane lAkhonA dAgInA beMkanA potAnA khAnAmAM mukelA che. hAla ghare nathI. chatAM huM paNa te mANasa jeTalo ja dhanavAna chuM. Ama bIjA mANasane paNa Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka- 30 781 prathama mANasanI jema AnaMda ja hoya che, paNa beMkanuM AvaraNa che evuM duHkha kyAreya thatuM nathI. tema yogI mahAtmAne potAno AtmA vItarAga tulya sattAthI jaNAya che. kaMI kamInA jaNAtI nathI pachI duHkha zAnuM? vItarAga paramAtmAe potAnuM svarUpa kholyuM cheApaNe have kholavAnuM che. ema samajIne yogI sadAkAla potAnA AtmAne vItarAga paramAtmAnI sAthe tulyatA rUpe jotA ane jANatA chatA tathA kholavAno prayatna karatA chatA kyAreya duHkha pAmatA nathI. svarUpa na hota to duHkha thAta paNa svarUpa to che ja. pachI duHkha zAnuM? Aje nahIM to kAle paNa te svarUpa khulaze, che to avazya, kAlAntare khulaze. mATe aphasosa karavAnI kaMI jarUra nathI. pravacanasAra nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - je manuSya arihaMta paramAtmAne zuddha dravya tarIke, anaMta guNamaya tarIke ane anaMtAnaMta zuddha paryAya tarIke jANe che, oLakhe che te manuSya potAnA AtmAne paNa tevo ja che ema jANIne tevuM svarUpa pragaTa karavA prayatna kare che, tethI teno moha nAza pAme che." (gAthA 80) ahIM dhyAtA arthAtu dhyAna karanAra yogamunino AtmA samajavo. dhyeya AtmAmAM ja raheluM paramAtmapaNuM samajavuM ane dhyAna eTale svarUpa meLavavAmAM je ekAgratA che te jANavI. A traNenI je abhedatA che A traNenI je ekamekatA che te mohanA kSayane mATe thAya che. A dhyAtA AtmA potAnA AtmAne paramAtmAnI tulya jema jema jANe che ane te svarUpanI jema jema laganI lAge che tema tema te taraphano prayatna AdaratAM mohano kSaya thAya che ane alpakAlamAM ja A AtmA paramAtmA bane che. |1| dhyAtAntarAtmA dhyeyastu, paramAtmA prakIrtitaH / dhyAnaM caikAgryasaMvittiH, samApattistadekatA // 2 // gAthArtha :- attarAtmabhAvane pAmelo AtmA e dhyAtA che. paramAtmA e dhyeya che ane te bannenI ekatAnI je dhArA te dhyAna jANavuM. A traNenI ekatA e samApatti kahevAya che. rA. TIkA - "dhyAti" thAtRsvarUpe jovAM zrIdevasUripUHamunycn prANanAze'pi, saMyamaikadhUrINatAm / paramapyAtmavatpazyan, svasvarUpAparicyutaH // 2 // Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782 dhyAnASTaka- 30 jJAnasAra upatApamasamprAptaH, zItavAtAtapAdibhiH / pipAsuramarIkAri, yogAmRtarasAyanam // 3 // rAgAdibhiranAkrAntaM, krodhAdibhiraduSitam / AtmArAmaM manaH kurvan, nirlepaH sarvakarmasu // 4 // virataH kAmabhogebhyaH, svazarIre'pi niHspRhaH / saMvegahUdanirmagnaH, sarvatra samatAM zrayan // 5 // narendre vA daridre vA, tulyakalyANakAmanaH / amAtrakaruNApAtraM, bhavasaukhyaparAGmukhaH // 6 // sumeruriva niSkampaH, zazIvAnandadAyakaH / samIra iva niHsaGgaH, sudhIrdhyAtA prazasyate // 7 // (yogazAstra prAza 7 sno 2 thI 7) iti dhyAtRsvarUpam / evaMvidho dhyAtA antarAtmA-sAdhakAtmA / vivecana :- AtmAnA traNa bheda che - 1. bahirAtmA, 2. attarAtmA ane 3. paramAtmA. mohane AdhIna je AtmA hoya te bahirAtmA, Avo AtmA rAgAdi tIvra kapAyovALo ane mithyAmohanA udayavALo hovAthI dhyAna karavAne mATe ayogya che. bIjo attarAtmA, mohano jeNe kSayopazama karyo che. mithyAtva moha tathA anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyono upazama, kSaya athavA kSayopazama je jIvoe karyo che te antarAtmA. cothA guNasthAnakathI bAramA guNasthAnaka sudhInA je jIvo te attarAtmA. A jIvo samyagdaSTi hovAthI ane mohane kaMIka aMze aMkuzamAM karela hovAthI dhyAna karavAne mATe yogya che. kevalI thayelA je AtmAo che te paramAtmA, A kRtakRtya hovAthI dhAtA nathI. A rIte aMtarAtmA e ja dhyAtA che. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajIe yogazAstranI aMdara prakAza sAtamAmAM zloka 2 thI 7 mAM dhyAtAnuM varNana A pramANe kareluM che. prANono nAza thAya evo saMkaTa samaya Ave to paNa saMyamanI akhaMDa dhurAne je kyAreya mukato nathI, bIjA AtmAne paNa potAnI tulya je dekhe che ane je potAnA svarUpathI kyAreya paNa patana pAmato nathI. II7-rA Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 783 je mahAtmA, zIta (ThaMDI) vAyu (pavana) ane Atapa (garamI) vagerenAM tophAno AvavA chatAM saMtApane (Akula-vyAkulatAne) pAmato nathI, tathA amara banAvanArI evI je yogadazA che te rUpI amRtanuM rasAyana pIvAne je Icche che. 7-3aa rAga-dveSa-viSayavikAro AdithI avyApta ane krodhAdi kaSAyothI aduSita evA svaccha ane pavitra manane AtmA mAtramAM ja ramanAruM je rAkhe che ane sarva prakAranAM kAryomAM je nirlepa rahenArA che. 7-4 kAmasukho ane bhogasukhothI virakta banIne potAnA zarIrane viSe paNa je niHspRha che tathA saMvega pariNAma rUpI sarovaramAM magna thaIne sarvatra samatAno je Azraya kare che 119-411 rAjA upara ke daridra puruSa upara tulyapaNe (bhedabhAva vinA) kalyANa karavAnI kAmanAvALo ane aparimita karuNAno bhaMDAra tathA sAMsArika sukhothI je parAsmukha che. ||7-6 // uttama evA merUparvatanI jema je niSpakampa che. caMdramAnI peThe je AnaMda ApanAra che. vAyunI jema je niHsaMga che Avo sudhI (buddhizALI) puruSa dhyAna karanAra tarIke prazaMsAne pAtra che. II7-jJA A pramANe dhyAtA kevo hovo joIe ? A praznanuM samAdhAna karavA svarUpe dhyAtAnuM varNana karyuM. AvA prakArano je aMtarAtmA che arthAt sAdhaka AtmA che te ja dhyAtA hoI zake che. jene Atmatattva meLavavAnI ghelachA lAgI che, jeNe mohadazAne nabaLI pADI che te ja AtmA dhyAna karI zake che. tu - punaH dhyeyaH- dhyAtuM yogyaH, paramAtmA - kSINaghAtikarmA arhan, naSTASTakarmA siddho vA / vastuvRttyA sattAgataH siddhAtmA dhyeyaH prakIrtitaH / ca-punaH ekAgryasaMvittiH-ekAgryaM tanmayatvena paramAtmasvarUpe anantaparyAyAtmake ekAgratvena saMvittiH- jJAnaM dhyAnamucyate / ityanena arhadAdizuddhaguNajJAnasaMvedanatanmayatA dhyAnam / cetanAvIryAdInAM sarvakSayopazamAnAM svarUpopayogalInatvaM dhyAnam / tatra dhAtuH dhyeye tadekAgratArUpe dhyAne samApattiH nirvikalpatA tAratamyarahitA citpariNatiH ekatA zeyA rA dhyAtAnuM varNana karIne have dhyeya kone kahevAya ? te samajAve che. dhyeya eTale dhyAna Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 784 dhyAnASTaka - 30 karavA yogya, AvA prakAranI dhyAna karavA yogya vyakti vyavahAranayathI be prakAranI che. eka arihaMta ane bIjA siddha. kSINa thayAM che cAra ghAtI karmo jenAM evA paramAtmA zrI tIrthakara devo ke jeo bhUmi tala upara vicare che, dharmadezanA dvArA anekane tAre che. sadehe vidyamAna che. te arihaMtaprabhu dhyeya che. tathA nAza pAmyAM che ATha karmo jenAM evA siddha bhagavaMto paNa dhyeya che. kAraNa ke ApaNA AtmAe temanuM dhyAna karIne potAnuM tevuM svarUpa pragaTa karavAnuM che. vyavahAranayathI A be vyakti dhyeya gaNAya che, paraMtu vAstavika sthiti pramANe to eTale ke nizcayanayathI to potAnA AtmAnI pAse ja sattAgata rahelo potAno ja siddhAtmA (zuddha-nirmaLa Atmadravya) dhyAna karavA yogya che. kAraNa ke aMte to potAnuM ja svarUpa potAne kAma Ave che. have dhyAna kone kahevAya? te samajAve che. anaMta zuddha guNAtmaka ane anaMta zuddha paryAyAtmaka vyavahAranayathI vItarAga paramAtmAmAM ane nizcayanayathI zuddha evA potAnA ja AtmAnA paramAtmAmaya svarUpamAM ekAgra thavA dvArA (tanmaya thavA dvArA) je saMvitti thavI arthAtu bodha thavo-jJAna thavuM tene dhyAna kahevAya che. A rIte vicAratAM vyavahAranayathI arihaMtaparamAtmA Adi zuddha evA paradravyanA zuddha evA guNo ane paryAyonA jJAnanA saMvedanamAM tanmaya thavuM te dhyAna ane nizcayanayathI potAnA ja AtmAmAM sattAgatapaNe rahelA anaMtaguNo ane anaMta paryAyonA jJAnaguNano AnaMda mANavo te dhyAna samajavuM. potAnA ja AtmAmAM jJAnAvaraNIya Adi cAre ghAtakarmonA kSayopazamathI pragaTa thayelI cetanA, virya ane Adi zabdathI cAritra vagere kSayopazamabhAvanA sarve paNa guNone potAnA zuddha svarUpanA ciMtanAtmaka upayogamAM lIna karavA te dhyAna kahevAya che. kAraNa ke aMte pote potAnuM ja svarUpe pragaTa karavAnuM hoya che mATe tenuM ciMtana-manana karavuM te dhyAna che. tethI dhyAtA evA aMtarAtmAnuM dhyeya evA paramAtma-svarUpamAM tenI sAthe ekAgratA karavA svarUpa dhyAnamAM lIna thavuM, hAni-vRddhi rUpa taratamatA vinA nirvikalpa evI (mohanA koI paNa jAtanA vikalpo vinAnI evI) je jJAnapariNati te ekatA samajavI. A rIte dhyAtA-dhyeya ane dhyAnanI ekatA te samApatti jANavI. terA tatra dRSTAntana thati = A vAta dRSTAnta sAthe samajAve che. maNau bimbapraticchAyAsamApattiH parAtmanaH / kSINavRttau bhaved dhyAnAdantarAtmani nirmale // 3 // 1. 5 vivuM evo pATha zrI devacaMdrajI ma.zrInI A TIkAmAM che. paraMtu bIjI TIkAomAM tathA svopajJa TabAmAM pavitra pATha che. Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 785 gAthArtha :- jema maNimAM biMbano paDachAyo paDe che tema kSINa thaI che vRttio jenI evA nirmaLa aMtarAtmAmAM dhyAna dvArA paramAtmAnuM pratibiMba paDe che tene ja samApatti kahevAya che. [3 TIkA :- " visva' ti, yathA mau-ratna, visvastha pratiSThA , tathA antarAtmani-svAtmasvarUpe parAtmanaH-nirmalAtmanaH dhyAnAt samApattiH-siddhAtmatvasvAtmatvaikatArUpA bhavet / kathambhUte antarAtmani ? nirmale-kaSAyavikalpamalarahite / punaH kathambhUte ? kSINavRttau-kSINA vRttiH parAjIvikA yasya sa kSINavRttiH / tasmin eva samApattau dhyAnasiddhiH bhavati itthaM pUrvoktaprakAreNa / anyatroktam maNerivAbhijAtasya, kSINavRtterasaMzayam / tAtsthyAttadaJjanatvAcca samApattiH prakIrtitA // (trizAnniziva-20-20) vivecana :- nirmaLa maNimAM athavA nirmaLa ratnamAM athavA nirmaLa sphaTikamAM jema biMbanI praticchAyA (pratimAnuM pratibiMba) paDe che. tema dhyAnadazAthI aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM je pratibiMba paDe che tene samApatti kahevAya che. aMtarAtmAmAM eTale zuddha evA potAnA AtmAnA svarUpamAM, paramAtmAnuM pratibiMba eTale nirmala-zuddha AtmAnuM pratibiMba paDe che tene ja samApatti kahevAya che. siddha paramAtmAno zuddha evo AtmA ane potAno sattAgata rIte zuddha evo AtmA A bannenI je ekatA-tanmayatA-layalInatA tenuM nAma samApatti. jema nirmaLa sphaTikamAM pratimAnuM pratibiMba paDe che tema potAnA AtmAmAM paramAtmAnA zuddha AtmAnuM pratibiMba, tene samApatti kahevAya che. pratimAnuM pratibiMba sphaTikamAM paDe che paNa kyAre paDe che ? sphaTika atyanta nirmaLacokhkho hoya to, tema ahIM paNa aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM pratibiMba kyAre paDe che? jyAre aMtarAtmA nirmaLa hoya cokhkho hoya tyAre ja paramAtmAnuM pratibiMba paDe che. nirmaLa eTale krodha-mAna mAyA ane lobha ema cAra prakAranA kaSAyo tathA mohadazAnA aneka prakAranA saMkalpa-vikalpo, te kaSAyo ane vikalpo rUpI melathI rahita je AtmA te nirmaLa AtmA tevA prakArano aMtarAtmA jyAre bane che tyAre ja A pratibiMba paDe che. vaLI A aMtarAtmA kevo thAya tyAre pratibiMba paDe che? to jaNAve che ke kSIvRtti Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 786 dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra = - kSINa thaI gaI che vRttio jenI evo aMtarAtmA, vRtti eTale parAzrayatA-paradravya upara nabhavuM, paradravyanI parAdhInatA, paradravyanA Azraye ja AjIvikAnuM cAlavuM-pAMce IndriyonA viSayabhUta padArthonI parAdhInatA. AvI parAdhInatA eTale ke vRttio jenI kSINa thaI cUkI che te aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM pratibiMba paDe che. AvA prakAranA zreSTha aMtarAtmAmAM paramAtmAnI vItarAgatAnuM pratibiMba paDatAM tenI sAthe ekatArUpa samApatti thaye chate pUrve kahelA prakAre dhyAnanI siddhi thAya che. pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI ma.zrInI banAvelI dvAtriMzadvAtriMzikAmAM paNa kahyuM che ke - "navuM ujjvala uttama kiMmatI ratna hoya ane temAM jema pratibiMba paDe tema kSINavRttivALA aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM tAtmya thavAthI ane tadaMjanatva thavAthI pratibiMba paDe te A mIlanane samApatti kahevAya che.'' tAtmya eTale paramAtmAmAM je anaMtaguNo che te guNo potAnA AtmAmAM paNa sattAgata rIte. che ja, Ama guNonA saMsargano Aropa karavo te tAsthya. ane potAnA AtmAno paramAtmAnA AtmAnI sAthe abhedAropa karavo te tadaMjanatva. paramAtmAnA guNo jevA guNo mArAmAM paNa sattAgata che te A tAsthya. mAro AtmA ane paramAtmAno AtmA sattAgata svarUpane AzrayI tulya che Ama vicAravuM te tadaMjanatva. A rIte bannenI je ekatA te samApatti jANavI. - " antarAtmani paramAtmanaH - abhedAropo dhyAnaphalaM tacca saMsargAropato bhavati / saMsargazcAtra niSpannAnantatAttvikasiddhAtmanAmupayogaH, sa ca calacittAnAmindriyarodhamantareNa na bhavati / indriyarodhazca jinapratimAdikAraNamantareNa na jAyate / ataH sthApanA tattvopakArakArikA // 3 // aMtarAtmAmAM (sAdhaka AtmAmAM) paramAtmAno abheda Aropa karavo te dhyAnanuM phaLa che. jema "Aje sonuM varase che" Ama je kahevAya che tyAM varasAdanA pANImAM sonAno Aropa karAya che. tathA ghI AyuSyanI sthiratAnuM kAraNa che ema mAnIne ''AyuSkRtam" ghI e ja AyuSya che Avo Aropa karAya che. tema AtmAmAM paramAtmAno abhedAropa karavo te dhyAnanuM phaLa che. te abhedAropa saMsargAropathI thAya che. mATe saMsargAropa karavo paNa atyanta Avazyaka che. saMsargAropa eTale "je mahApuruSone tAttvika potAnA anaMta guNo pragaTa thayA che evA siddhaparamAtmAnA anaMta guNone viSe aMtarAtmAno upayoga sthira thavo te saMsargAropa kahevAya Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 787 che. siddha paramAtmAnA guNo arUpI hovAthI atIndriya che tethI temAM upayoga sthira karavA Indriyone bAhya viSayothI rokavI te Indriyanirodha. AvA prakArano Indriyanirodha karyA vinA caMcala cittavALA eTale ke asthira bhAvavALA jIvone A saMsargAropa thavo zakya nathI. saMsAramAM paNa tamAre je kAma karavuM hoya te kAmamAM lIna thavuM joIe ane te mATe te kALe te kAma sivAya bIjA kAmomAMthI Indriyone rokI hoya to ja vivakSita kArya thaI zake che tema ahIM paNa Indriyanirodha karyo hoya, caMcalacitta aTakAvyuM hoya to ja siddhaparamAtmAnA guNonI sAthe ekatA thavA rUpa Aropa saMbhave che. anyathA A ekAgratA thavI zakya nathI. mATe Indriyanirodha karavo jarUrI che. ane A Indriyanirodha jinezvaraprabhunI pratimA Adi bAhyAlaMbana rUpa kAraNa vinA thaI zakato nathI. upakAraka evA koI eka viSayamAM Indriyone sthira karavAmAM AvI hoya to ja bAdhakabhAvothI A Indriyono nirodha thaI zake che. mATe jinezvara paramAtmAnI pratimA AdinI sthApanA karavI, mUrtinI pratiSThA Adi karavI, te tAttvika rIte upakAra karanArI che. mUrtino ke mUrtinI pratiSThAno virodha karavo athavA na mAnavuM te ajJAnadazA che. tathA mUrtimAM ane mUrtinI pratiSThAmAM ja racyA pacyA rahevuM, tene ja kRtakRtyatA mAnI levI A paNa ajJAna dazA ja che. mUrti athavA mUrtinI pratiSThA, jinamaMdira vagere zubha AlaMbana che. AlaMbanane pAmIne potAnA guNono ughADa karavA rUpa sAdhya sAdhavAnuM bAkI rahe che. AnaMdanI laharIo to sAdhyanI siddhithI thAya, sAdhanamAtrathI nahIM, mATe A viveka rAkhavo paNa jarUrI che. "kAraNa vinA kArya na thAya A vAta paNa sAcI che ane kAraNa thayuM eTale kArya thaI gayuM che. Ama mAnI levuM joIe nahIM. paNa kArya karavAnuM che, haju te kArya bAkI che - Ama mAnavuM jarUrI che. mATe jinapratimAdinI sthApanA AtmatattvanI prApti mATe sAdhanabhAve upakAra karanArI che. aa 'Apattizca tataH puNyatIrthakRtkarmabandhataH / tadbhAvAbhimukhatvena, sampattizca kramAd bhavet // 4 // gAthArtha :- te samApattithI pavitra evA tIrthaMkara nAmakarmano baMdha thavAthI Apatti (jinabhakti ane jinabhakti sAthe tanmayatA) prApta thAya che ane te tIrthaMkarapaNAnA bhAvane abhimukha thavAthI anukrame saMpatti prApta thAya che. I // 4 // 1. ahIM Apatti: zabdano artha jinabhakti ane jinabhaktinI tanmayatAnI prApti artha karavo. paraMtu duHkha ke upAdhi evo artha na karavo. Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra ', TIkA :- ''ApattikSeti'' ca-puna: Apatti:-binamatitanmayatva, tataH pazcAt "puNyatIrthakRtkarmabandhataH " - puNyaprakRtirUpaM tIrthakRd-vizvopakArisaGghasthApakAtizayarUpaM nAmakarma, tasya bandhataH, tadbhAvAbhimukhatvena tadudayayogena kramAt sampattiH bhavedparamaizvaryaM bhavet / idaM ca niranubandharUpaM phalaM darzitam // 4 // 788 vivecana :- dhyAtA, dhyeya ane dhyAna, A traNenI je ekatA tene samApatti kahevAya che. AvA prakAranI samApatti AvavAthI jinezvara paramAtmAnI bhakti ane te bhaktimAM tanmayatA rUpa phaLanI prApti thAya che. tyArabAda jinabhakti ane jinabhaktinI tanmayatAthI sarvapuNyaprakRtiomAM atyanta zreSTha, vizvano upakAra karanAruM ane caturvidha zrIsaMghanI sthApanA karavA svarUpa atizayatAvALuM evuM je tIrthaMkara nAmakarma che teno baMdha thAya che. tIrthaMkara nAmakarmano baMdha chellethI trIjA bhave thAya che. A baMdha thavAthI te jIva tIrthaMkarapaNAnA bhAvane abhimukha thAya che. vacce devano bhava hoya tyAre anya devo karatAM prabhAva Adi adhika hovo, manuSyano bhava Ave tyAre garbhakAle mAtAne cauda svapna AvavAM, janmakAle saudharmendrAdinuM AvavuM ane meru parvata upara janmAbhiSekAdi karavo AvA prakAranA tIrthaMkarapaNAnA je je prasaMgo che tene abhimukha thatAM thatAM kevalajJAna pAme tyAre te tIrthaMkara nAmakarmano vipAka udaya thavAnA kAraNe anukrame bAhya ane abhyantara saMpattinI prApti thAya che. cotrIsa atizayo, chatra-cAmarAdi vibhUti, traNa gaDha, samavasaraNa, devaduMdubhi A saghaLI bAhya saMpattinI prApti thAya che ane anaMta kevalajJAna, anaMta kevaladarzana, anaMta cAritra ane anaMta vIrya Ama anaMta catuSTaya e saghaLI abhyantara saMpattinI prApti thAya che. ATalI badhI saMpatti hovA chatAM paNa kyAMya Asakti nahIM, mamatA nahIM, mAna-abhimAna nahIM-eTale niranubaMdha (navo karmabaMdha na karAve tevI saMpattinI prApti rUpa) phaLa jaNAvyuM. A rIte A jIva samApattithI jinabhaktirUpa phaLanI prApti, ane te jinabhaktithI tIrthaMkara nAmakarmano baMdha, ane tenAthI bAhya-abhyantara niranubaMdha evI saMpatti A jIva prApta kare che. 45 atha dhyAnazUnyatvena mAM neti vayaMti - upara jaNAvyuM tema dhyAnayukta hoya to ja ArAdhanA saphaLa che. anyathA eTale ke dhyAnazUnyapaNe jIva koI paNa ArAdhanA kare to te saphaLa nathI - A vAta jaNAve che - itthaM dhyAnaphalAdyuktaM, viMzatisthAnakAdyapi / kaSTamAtraM tvabhavyAnAmapi no durlabhaM bhave // 5 // Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 3) 789 gAthArtha :- A pramANe dhyAnanA upayogapUrvaka vizasthAnakanI ArAdhanA vagere paNa karavI yogya che (ucita che. phaLa ApanAra che), paraMtu kaSTamAtra rUpe karAtI ArAdhanA to A saMsAramAM abhavya jIvomAM paNa durlabha nathI. paNa TIkA :- "sthati phartha-pUrvovanapraznAreba, thAnanA-trividhyAnopayokAr viMzatisthAnakAdyapi-viMzatisthAnatapaHpramukhaM guNibahumAnena, yuktaM-kartumucitam / abhavyAnAM tu-anyat samyagdarzanAdiguNibahumAnadhyAnopayogazUnyaM viMzatisthAnAditapovyUha kaSTamAtraM-kAyaklezarUpaM bhave-saMsAre, no durlabhaM bAhyAcaraNaM jainoktamapi bahuzaH abhavyaiH kRtapUrvamiti // 5 // | vivecana :- dhyAtA, dhyeya ane dhyAnanI ekatA e samApati, tenA phaLa rUpe jinabhaktinI tanmayatA e Apatti. (prApti) kahevAya che ane tenA phaLa rUpe tIrthaMkara nAmakarmano baMdha thavAthI bAhya-abhyattara saMpatti ema dhyAnanAM traNa prakAranAM kramazaH phaLo che. dhyAnathI jIvanI kevI ane keTalI Urdhvagati thAya che te A gALAmAM samajAvyuM che. A samajAvyA pramANe samApatti, Apatti (prApti) ane saMpatti ema traNa prakAranuM dhyAnaphaLa che. tevA prakAranA upayoga pUrvaka karAyela vizasthAnakano tapa vagere yogya che. kAraNa ke te tapa karatAM vizasthAnakamAM je je sthAnanI ArAdhanA karAya che. te te sthAnamAM vartatA guNI puruSo pratyenuM hRdayamAM atyanta bahumAna varte che. kAraNa ke dhyeyanI sAthe ekAgratA che mATe AvA prakAranA guNI puruSo uparanA bahumAnapUrvaka karAto tapa tIrthakara nAmakarmanA baMdha dvArA Apatti (prApti) ane saMpatti ApanAra bane che mATe karavo ucita che. AvA prakAranA upayogathI zUnya tapa AtmAnA kalyANa karanAro thato nathI, samyagdarzana, samyajJAna ane samyakakyAritrAdi guNo jemAM che evA guNavAna puruSonA bahumAna rUpa dhyAnano upayoga jyAM nathI evuM vIzasthAnakAdinuM karAtuM tapa vagere (tathA bhinna bhinna jAtanA tapano samUha), te kaSTamAtra jANavuM, kAyAne klezamAtra ApanAruM jANavuM, guNInA bahumAnanA upayoga rUpa dhyAnathI zUnya tapa AtmAnA kalyANane karanAruM nathI. AvuM tapa A saMsAramAM durlabha nathI. abhavya jIvo paNa AvuM upayogazUnya tapa ghaNIvAra kare che. jainazAstromAM kaheluM evuM tapa upayoga zUnyapaNe abhavya jIvo vaDe paNa bhUtakALamAM ghaNIvAra karAyuM che. tenAthI AtmAnuM kalyANa bIlakula thatuM nathI. sArAMza e che ke guNinuM bahumAna hRdayamAM AvavuM joIe ane te bahumAna uparokta dhyAna dvArA Ave che. paNa Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAre 780 dhyAnASTa - 30 atha dhyAnakArakasya svasvarUpaM nidarzayan zlokatrayamAha have dhyAna karanArA dhyAtAnuM potAnuM vizeSa svarUpa jaNAvatAM traNa zloko dvArA A viSaya dekhADe che. jitendriyasya dhIrasya, prazAntasya sthirAtmanaH / sukhAsanasya nAsAgranyastanetrasya yoginaH // 6 // ruddhabAhyamanovRtterdhAraNAdhArayA rayAt / prasannasyApramattasya cidAnandasudhAlihaH // 7 // sAmrAjyamapratidvandvamantaraiva vitanvataH / dhyAnino nopamA loke sadevamanuje'pi hi // 8 // gAthArtha - jitI che Indriyo jeNe evo, dhIra svabhAvavALo, prazAnta hRdayavALo, sthira che AtmA jeno evo, sukhapUrvaka Asana upara beThelo, nAsikAnA agrabhAga upara sthApita karyuM che netra jeNe evo ane yogadazA saMpanna evo, Ill dhyeya upara cittane sthira bAMdhavA rUpa dhAraNAnI dhArA vaDe vegapUrvaka rokI che bAlvendriyone anusaranArI mananI vRtti jeNe evo, prasanna mudrAvALo, pramAda vinAno, jJAnanA AnaMdarUpa amRtano AsvAda mANanAro evo jIva, IINI potAnA AtmAnI aMdara ja anupama AtmadazAnA anubhava rUpI sAmrAjyane vistAravA rUpa dhyAnavALo je AtmA che tene samajAvavA mATe deva-mAnavathI bharelA evA samasta A lokamAM koI upamA maLatI nathI. II8. TIst :- "jitendriyeti" "ruddhabAhyeti" "sAmrAjyamiti" evaMvidhasya dhyAninaH hIti nizcitam, sadevamanuje'pi loke-sasuranare loke / tiryagnArakAgrahaNaM tu tayordurgatitvAt / ityanena tribhuvane upamAnAsAdRzyam / tattvajJAnAnubhavalInasya sahajAnandavilAsakasya tulanA kena kriyate ? iti / kiM kurvatastasya ? antareva -AtmAntaramadhye eva apratidvandvaM-bAhyAbhyantaravipakSarahitaM sarvaparabhAvAgamyaM sAmrAjyaM -svaguNasampatsvabhAvaparivAropetaM rAjyaM svAdhInaM vitanvataH-vistArayataH svaguNAnandAsaGkhyeyapradezanirvyAghAtaM svarAjyamanubhavataH / ataH sarvANyapi SaSThyantAni dhyAnino vizeSaNAni saMyojyAni / Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka- 30 791 vivecana :- A traNa gAthAmAM kahevAtAM vizeSaNovALA dhyAna karanArA mahAtmAne sarakhAvI zakAya, upamAthI samajAvI zakAya evI koI vastu, deva ane manuSyothI bharelA A vizvamAM nathI, sArAMza ke Akho A loka asaMkhya devo ane apAra manuSyothI bharapUra bharelo che. paNa temAM koI evo jIva nathI ke je jIvane dhyAnastha evA A muninI sAthe sarakhAvI zakAya. ahIM mUlazlokamAM hi zabda che teno artha nizcita karavo, evI koI upamA ja nathI ke jenI sAthe A mahAtmAne sarakhAvI zakAya, tathA A loka deva-manuSyatiryaMca ane nArakInA jIvo, ema cAra prakAranI gatinA jIvothI bharelo che. chatAM ahIM mUlagAthAmAM devamanune lakhIne temAM je tiryaMca ane narakanuM grahaNa karyuM nathI tenuM kAraNa e che ke te banne gati to ghaNI halakI ja che jo UMcI gatimAM upamA maLatI nathI to nIcI gatimAM to upamA maLavAnI ja kyAM che? ema samajIne durgati hovAthI te banne gatinuM agrahaNa karela che. A rIte vicAratAM traNe bhuvanamAM paNa A mahAtmAne samajAvI zakAya evI upamAnuM sAdezya prApta thatuM nathI arthAt anupama che. saMsAramAM rahela sarve jIvo (pachI bhale te deva hoya athavA manuSyAdi hoya to paNa) IndriyonA sukhamAM ane bhogavilAsamAM DubelA che ane A dhyAnastha mahAtmA to AtmatattvanA jJAnanA anubhavamAM lIna thayelA che. AtmAnA guNonA anubhavano je sahaja AnaMda che temAM vilAsa karanArA che arthAt svabhAvasukhamAM magna che. te mahAtmAnI tulanA konI sAthe karAya? arthAt koInI sAthe tulanA na karI zakAya tevA A mahAtmA che. A mahAtmA evuM te zuM kArya kare che? ke jethI temanI tulanA lokamAM prApta thatI nathI. to jaNAve che ke - A mahAtmA potAnA AtmAnI aMdaranA madhyabhAgamAM ja jyAM koI bAhyazatru paNa nathI ane jyAM koI abhyattara zatru paNa nathI evuM sarvathA apratispardhI = zatru vinAnuM rAjya bhogave che. sarvathA parabhAvathI agamya evuM sAmrAjya bhogave che. potAnA ja guNonI saMpatti rUpa svabhAvadazAnA parivArathI yukta evuM ane svAdhIna evuM AtmaguNonuM rAjya bhogave che tathA potAnA ja guNonA AnaMdathI vyApta evA asaMkhya AtmapradezomAM koIpaNa prakArano vyAghAta na thAya tevI rItanuM rAjya anubhave che. saMsAranA rAjAonAM rAjyo parAdhIna hoya che aMdaranA ane bahAranA aneka zatruovALAM hoya che. parimita AnaMdavALAM hoya che. jyAre A munimahAtmAnuM AtmaguNonuM sAmrAjya alaukika che tethI carAcara evA A lokamAM tenI upamA ghaTatI nathI. (A AThamA zlokano bhAvArtha thayo). A kAraNathI chaThThA ane sAtamAM zlokamAM SaSThI vibhakti jene aMte che evAM sarve paNa vizeSaNo A dhyAnamAM joDavAM. Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra dhyAnavAna A mahAtmA potAnA AtmAnI aMdara ja svAdhIna, ajAtazatruvALuM guNonA AnaMda rUpa sAmrAjya bhogave che mATe teone upamAthI sarakhAvI zakAya evI koI upamA A saMsAramAM maLatI nathI. 792 thabhUtasya dhyAnina: ? A dhyAnI mahAtmA kevA che ? A vAta 11 vizeSaNo vaDe have samajAve che. jitendriyasya- jitAni svarUpopayogIkRtAni paudgalikavarNAdiSvapariNamanAd jitAni indriyANi yena saH, tasya / dhIrasya svavIryasAmarthyena parISahopasarge'kampasya svarUpaniSThasya / punaH prazAntasya kaSAyanokaSAyodrekarahitasya / dhIraH prazAnta eva AtmAnamAsvAdayati, punaH sthirAtmanaH sthiraH AtmasvarUparamaNe AtmA yasya saH, tasya / sukhAsanasya - sAdhanapariNatau sukhamaya AtmA yasya saH, tasya / punaH nAsAgranyastanetrasya nAsAgre cApalyarodhanAya nyaste sthApite netre yena saH, tasya / yoginaH- samyagdarzanajJAnacAritraratnatrayIpariNatasya // 6 // paramAtmAnuM (eTale ke parama evA potAnA AtmAnuM) dhyAna karanArA jJAnI mahAtmA puruSa kevA hoya che ? te anukrame 11 vizeSaNo vaDe samajAve che. (1) khitendriyasya - je mahAtmAe Indriyo jitI che te, eTale ke Indriyo upara kaMTrola meLavyo che te, arthAt potAnI pAMce Indriyone ane manane AtmasvarUpamAM ramaNatAnA ja mAtra upayogavALI karI che ane pudgala saMbaMdhI varNa, gaMdha, rasa ane sparzamAM je AsaktibhAva pUrvakALe hato te tyajIne temAM pariNAma na pAme evI rIte jitI che Indriyo jeNe evA A mahAtmA puruSa che. (2) dhIrasya dhIrajaguNavALA eTale ke potAnA AtmAnuM vIrya pragaTa karavAnA sAmarthya thakI game tevA prabaLa parISaha-upasargo Ave to paNa akaMpa rahenArA ane AtmasvarUpamAM ja sthira rahenArA evA je mahAtmA te dhIra. (3) prazAntasya vaLI atizaya zAntasvabhAvavALA eTale ke krodha, mAna, mAyA, lobha ema cAra kaSAya ane hAsyAdi nava nokaSAyonI pariNati vinAno je AtmA dhIrasvabhAvavALo hoya te prazAnta ja hoya che ane Avo dhIra tathA prazAnta jIva ja Atmatattvano (AtmatattvanA guNono) AsvAda mANI zake che. www Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 793 (4) sthirAtmanaH - vaLI AtmAnA svarUpanI ramaNatA karavAmAM eTale ke AtmAnA guNomAM ja 2maNatA karavAno AnaMda mANavAmAM sthira-acalita svabhAvavALo che AtmA jeno evA mahAtmA. (5) suhvAsanasya - AtmatattvanI sAdhanAmAM sukhapUrvaka beThelA-sukhamaya che Asana jenuM arthAt AtmatattvanI guNopAsanA karavAnI pariNitamAM ja sukhamaya (AnaMda AnaMda mAnanAro) che AtmA jeno evA mahAtmA. (6) nAsAgranyastanetrasya caMcalatA-asthiratA rokavA mATe nAsikAnA agrabhAga upara sthApana karyAM che banne netro jeNe evA mahAtmA, netrano evo svabhAva che.ke dRSTimAM AvanArA sajIva-nirjIva padArtho upara pharyA karavuM ane tenA vadi bAhya guNo joIne aMjAyA karavuM. rAga-dveSanA pariNAmamAM javuM. ane tenAthI vikArI thavuM AvA prakAranI AvatI vibhAvapariNatine rokavA mATe ja banne netrone nAsikAnA agrabhAga upara sthira karavAmAM Ave che. jethI AvA vikArI bhAvo na thAya. (7) yozina: - AtmAne mokSanI sAthe joDe tene yoga kahevAya che. nizcayanayathI samyagdarzana-samyajJAna ane samyakcAritra A ratnatrayIno je pariNAma e ja mokSano mArga che ane vyavahAranayathI tenA upAyabhUta guruvinayAdine yoga kahevAya che. AvI ratnatrayImaya pariNAma rUpa yogadazAmAM ane guruvinaya Adi upAyomAM je mahAtmA pariNAma pAmyA che te yogI. uparokta sAta vizeSaNovALA mahAtmA dhyAna dharavAvALA che ane A lokamAM upamA na ApI zakAya tevA che. Ama sAta vizeSaNonuM varNana chaThThI gAthAmAM thayuM. bAkInAM cAra vizeSaNo have sAtamI gAthAmAM samajAve che. ruddhabAhya (mano) vRtteH- ruddhA bAhyendriyAnusAriNI manaso vRttiryena saH, tasya / indriyAnuyAyimanovRttinivRttasya, kasmAd ? dhAraNAdhArayA rayAt - dhyeye cittasya sthirabandhanaM dhAraNA, tasyA dhArA tayA, rayAd - vegAd / ruddhamanasaH tattvadhyAnaM sunizcitaM bhavati / punaH prasannasya - kAluSyarahitasya, apramattasya- ajJAnAdyaSTapramAdanivRttasya / puna: vivAnanasudhAnihaH - cit jJAnaM, tasyAnanta:, sa va sudhA amRta, tAM teDhIti, tasya liha: - jJAnAnandAsvAdakasya etAdRzasya dhyAninaH AtmikasAmrAjyAnubhavaM vistArayataH tulyatvaM kena bhavati ? na kenApi // 7 // Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 794 dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra ___ataH sarvaparabhAvaparityAgasvarUpAvalokanatattvaikatvadhyAnAmRtasvabhogyabhoktuH paramasAmrAjyam / ataH sarvaprakAreNa tadeva karaNIyam / yadarthaM racayanti yamaniyamapracArAn, saMkocayanti zarIramAsanamudrAdibhiH, sAdhayanti recakapUrakakumbhakaiH prANam, vasanti nirjane vane, tyajanti sarvendriyaviSayAn, tatsAmyasukhamUlamAtmaikatvopayogaM sAdhyaM svahitArthibhiH // 8 // | rUti vyAdhyiAta dhyAnASTam | (8) ruddhava (mano) vR: - zarIramAM bahAra dekhAtI je Indriyo che tene bAghendriya kahevAya che te pAMca bAlvendriya che. dareka Indriyo eka eka viSayane jANavAmAM sahakArI kAraNa che arthAt nimitta kAraNa che. sparzanendriya sparzane jANavAmAM, rasanendriya rasane jANavAmAM, dhrANendriya gaMdhane jANavAmAM, cakSurindriya rUpane jANavAmAM ane zrotrendriya zabdane jANavAmAM nimittakAraNa che. temAM mana bhaLavAthI rAga ane dveSa thAya che. te te IndriyathI te te viSaya jANIne temAM Inijha buddhi utpanna thAya che. A IchAnijha buddhi arthAt rAga-dveSavALI Atma pariNati ja navo karmabaMdha karAvavAmAM kAraNa bane che. tethI yogIpuruSo potAnA manane bAhya IndriyonA AdhInapaNe pravartAvatA nathI. bAhya Indriyone anuyAyI mananI je pravRtti hatI tene aTakAvanArA A yogI puruSa hoya che. te te Indriyo dvArA te te viSayo jANavA chatAM, anubhavavA chatAM, temAM rAga-dveSa ane Inijha buddhine na karanArA hoya che. prazna :- Indriyone AdhInapaNe pravartatA manane aTakAvavAmAM yogI puruSo kema saphaLa thAya che? kema samartha bane che? uttara :- thAra thArA vet = dhyeya evA paramAtmAmAM cittane sthira karavuM te dhAraNA. yogadazAnAM ATha aMgomAMnuM A eka aMga che. tenI tIvra dhArA te kAle pravarte che. tenA kAraNe yogI puruSo vege vege manane aTakAvI zake che manane dhyeya evA paramAtmAnA guNonA dhyAnamAM ja joDI dIdhuM che. tethI te mana IndriyonA viSayomAM joDAtuM nathI ane rAgAdi vikAro thatA nathI. tenAthI karmanA Azravo thatA nathI. tathA manane vikArI bhAvothI aTakAvyuM hoya to ja tattvajJAna nizcitapaNe thAya che. tattvajJAna prApta karavAmAM koI prakAranuM vina upasthita thatuM nathI. (9) prasannI - A yogI sadAkAla prasanna mudrAvALA ane prasanna hRdayavALA Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 795 hoya che kAraNa ke hRdayamAM koIpaNa prakAranA krodha-mAna-mAyA-lobha-rAga-dveSa-vAsanA ke vikAra Adi kaluSita bhAvo nathI, je AtmAmAM kaluSitabhAvo hoya che te ja ciMtAonA kAraNe aprasanna hRdaya ane aprasanna mukhamudrAvALA hoya che. jemAM kaluSitatA nathI te nirupAdhika hovAthI sadA prasanna prasanna ja hoya che. (10) apramattasya ajJAna Adi ATha prakAranA pramAda vinAnA A yogI jANavA. ajJAna Adi ATha pramAdo pravacanasArodvAra dvAra 207 ane gAthA 1222-1223 ne anusAre A pramANe che - - mAo ya muNiMdehiM, bhaNio abheo / aNNANaM saMsao ceva, micchAnANaM taheva ya // 1222 // rAgo doso saibbhaMso, dhammammi ya aNAyaro | jogANaM duppaNihANaM, aTThahA vajjiyavvao // 1223 // munIzvara puruSo vaDe pramAda ATha prakArano kahevAyo che. (1) ajJAna (2) saMdeha (3) viparItajJAna (4) rAga (5) dveSa (6) vismaraNazIlatA (7) dharmamAM anAdara ane (8) mana-vacana-kAyAnuM duSTatAkaraNa. (11) vivAnanvasudhAni jJAnanA AnaMdarUpI amRtano AsvAda mANanArA A yogI hoya che. arthAt jJAnanA AnaMdanI niraMtara mastI hoya che. teno ja AsvAda teone amRtathI paNa adhika madhura lAge che. temAM ja racyA-pacyA rahe che. uparokta agiyAra vizeSaNothI yukta evA yogI puruSa jyAre dhyAnadazAmAM vartatA hoya che tyAre anupama evA AdhyAtmikadazAnA zreSTha sAmrAjyano anubhava karatA hoya che AvA AdhyAtmika dazAnA zreSTha sAmrAjyanA anubhavane dina-pratidina potAnA AtmAmAM vRddhi pamADatA mahAyogInI tulanA-sarakhAmaNI A lokamAM konI sAthe karI zakAya ? arthAt koInI sAthe na karI zakAya. A rIte vicAra karIzuM to nakkI samajAze ke sarvathA parabhAvadazAno tyAga karIne, zuddha-nirmaLa AtmasvarUpanuM ja mAtra avalokana karIne AtmatattvanI sAthe aikyatA karavAmaya dhyAna dharavA rUpa amRta ja svabhogya che. bAkI badhuM viSapAna-tulya che. AvA prakAranuM zreSTha dhyAna rUpI amRta je svabhogane yogya che tene bhogavanArA yogIne parama sAmrAjya hoya che. Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra koI paradravyanI AdhInatA nahIM, koI paradravyanI apekSA nahIM, koI paradravyanI mamatA nahIM, potAnA AtmaguNonI sAthe ja AnaMda, temAM ja saMpUrNatA, AvuM sAmrAjya yogIne hoya che. A sAmrAjya to je mANe te ja jANe, vAcAthI samajAvI paNa na zakAya. adbhuta, anupama ane sarvathA parathI nirapekSa hoya che. mATe AtmArthI jIve sarva prakAre tevA sAmrAjyanI prApti mATe prayatnazIla banavuM joIe. 796 AvA prakAranuM sarvathA parathI nirapekSa AtmatattvanuM sAmrAjya prApta karavA mATe yogI puruSo yama-niyama Adi bhedone jIvanamAM Acare che, Asana ane bhinna bhinna mudrAo dvArA potAnA zarIrano saMkoca kare che. recaka-pUraka ane kuMbhaka evA prANAyAma dvArA zuddha prANane sAdhe che. mohasaMjJAne toDavA mATe nirjana jaMgalamAM rahe che. pAMce IndriyonA viSayone tyaje che. tethI je AtmAoe potAnA AtmAnuM hita karavuM che tevA svahitArthI AtmAoe "samabhAvadazAnuM anaMta anaMta sukha che mUlamAM jene" evA prakAranA AtmAnA guNonI sAthe ekatA-tanmayatAnA upayogane ja sAdhya banAvavo joIe. bhogasukhonI buddhi rAgAdi karAvavA dvArA saMsAra paribhramaNa karAvanArI che. puNya-pApakarmane AdhIna tenI prApti che; parAdhIna che. parapadArtha che. AtmAnuM svarUpa nathI. mATe uttama AtmAoe te parapadArthanI mamatA-mUrchA tyajIne svaguNaramaNatAno ja Azraya karavo joIe. A pramANe trIzamA dhyAnASTakanA arthanuM vivecana samApta thayuM. // 8 // trIzamuM dhyAnASTaka samApta Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha ekatriMzattamaM tapo'STakam // atha tapo'STakaM vitanyate / tatra paudgalikasukhAbhilASarANAM yatkaSTakSamaNam, athavA lokasajJAbhItAnAM parAdhInAnAM dInatayA AhAratyAgarUpaM na tapaH, AzravamUlatvena kaSAyodayAzritatvAt karmabandhakatvAcca / pUrvAntarAyodayAsAtAvedanIyavipAka eva zrIprajJApanAvRttau nirUpita eva / AcArAGgacUrNau cApi "aGgatthasuttaM savvamavi vivAgaM" iti vacanAt / ato'bhinavendriyasukhAbhilASarahitasya nirmalAtmadravyasAdhakasya kaSTAcaraNaM tapa iti / atra paJcavastuke upavAsAdiSu asAtAnirjareti, bhojane sAtAnirjarA sAmye upavAsAdikaraNaM kimarthamiti ? tatrocyate-bhojanAdiSu SaTakAyaparimanthaH, upavAse ca tadabhAvAd azubhanavakarmabandhAbhAve saMvarapUrvakasakAmanirjarAmUlatvAd hitam / have tapa aSTaka samajAvAya che. dhyAna e tapano ja eka bheda hovAthI ane bAhyatapa tathA svAdhyAyAdi abhyattara tapa dhyAnamAM viziSTapaNe upakAraka-sahAyaka hovAthI dhyAnASTakanI pachI tapa aSTakanuM varNana karAya che. pudgala saMbaMdhI pAMca IndriyonAM sukhonI ja abhilASAmAM rAMka banelA (arthAt bhoganA abhilASI banelA) jIvonuM je duHkha sahana karavA rUpa kaSTakArI tapa che te tapa nathI, tathA lokasaMjJAthI bhayabhIta thayelA ane parAdhIna jIvoe dInatApUrvaka AhAranA tyAga rUpa karelo je tapa che te paNa tapa kahevAto nathI. sArAMza ke A bhavamAM kaMIka tapa karyo haze to bhavAntaramAM svarganAM sukha, devendrapaNuM, cakravartIpaNuM, rAjarAjavIpaNuM ItyAdi sukho maLaze, A bhavamAM paNa mAna-pAna-pratiSThA ane viziSTa vastunI prabhAvanA maLaze. Ama paulika sukhonI ja abhilASA rAkhIne je tattva na samajelA ajJAnI jIvo tapa kare che te tapa, tapa kahevAto nathI kAraNa ke A bhava ane parabhavamAM sAMsArika sukho meLavavAnI abhilASAmaya rAgadazA rUpa kaSAyanA udayano Azraya che mATe tathA tevA rAganA kAraNe navAM navAM karma baMdhAtAM hovAthI Azrava mUlaka A tapa che. mATe je tapa Azrava karAve tene tapa kema kahevAya ? tathA Aje pajusaNa parva cAle che jo huM kaMI tapa nahIM karuM to loko mane khAudharo kaheze AvI je lokasaMjJA, tenAthI bhayabhIta thaIne, koI mane khAudharo na kahe ane mAruM 19 Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapoSTaka - 31 jJAnasAra 79 8 kharAba na lAge mATe huM Aje tapa karuM Ama samajIne lokasaMjJAnA bhayathI je tapa kare tathA khAvA-pIvAnA viSayamAM parAdhIna hoya ane para pAsethI AhAra-pANI upalabdha thAya tema na hoya eTale tapa karavAnI IcchA na hoya to paNa dInatAthI (lAcArIthI) je tapa karavo paDe te tapa paNa tapa kahevAto nathI. kAraNa ke A tapamAM paNa lokasaMjJAno bhaya, mAnasaMjJA, mAruM kharAba na dekhAvuM tathA parAdhInatA vagere kAraNothI karAtA tapamAM udvega ane AhAra na ApanArA upara dveSa-krodha ItyAdi kaSAyonA udayano Azraya hovAthI ane tenA kAraNe navA navA karmanA baMdhanuM kAraNa hovAthI A tapa paNa tapa kahevAto nathI. je tapanI pAchaLa kaSAyonI mAtrA kAma karatI hoya ane kaSAyonA kAraNe tathA Arta-raudradhyAnanA kAraNe navo navo karmabaMdha thato hoya te tapa, tapa kahevAto nathI. A bhavamAM ke parabhavamAM paudgalika sukhonI lAlasAthI je tapa karAya, lokasaMjJAnA bhayathI je tapa karAya tathA parAdhInatAnA kAraNe AhAra-pANI na maLavAthI je tapa karAya te pUrvabhavamAM bAMdhelA aMtarAyakarma ane asAtAvedanIya karmano vipAkodaya ja samajavo. A pramANe zrI prajJApanAjI sUtranI TIkAmAM kahyuM che. mohadazA pUrvaka karAyelA tapane nirjarA karAve evo tapa kahevAto nathI Avo je tapa karAya che te pUrvakRta aMtarAyakarma ane kSudhAtRSAdi vedanIyakarmano udaya mAtra ja samajavo. AcArAMganI pUrNimAM paNa Ama ja kahela che. uparanI carcAthI samajAze ke A bhavasaMbaMdhI ke parabhavasaMbaMdhI pAMca IndriyonAM navAM navAM sukhonI abhilASAthI rahita evA, ane nirmaLa-zuddha AtmadravyanA (kSayopazamabhAvanA ane kSAyikabhAvanA guNonA) sAdhaka evA AtmAno, mohane jitavAnA bhAvapUrvakano je AhAranA tyAgAdi rUpa kaSTakArI AcAravizeSa tene tapa kahevAya che. AvA tapane ja karmonI nirjarAnuM sAdhana hovAthI tapa kahevo ucita che. pUjya zrI haribhadrasUrijI kRta paMcavastukaprakaraNa nAmanA graMthamAM kahyuM che ke "upavAsAdi tapa karo to duHkha sahana karavAthI asAtAvedanIyakarmanI nirjarA thAya ane bhojana karo to zarIre sAtA upaje eTale sAtAvedanIyakarmanI nirjarA thAya, Ama upavAsAdi tapa karavAmAM ane bhojana karavAmAM ema banne prasaMgomAM anukrame asAtA ane sAtA vedanIya karmonI nirjarA to samAna ja che. banne prasaMgomAM nirjarA to thAya ja che tethI sAmyapaNuM dekhAya che, to pachI upavAsAdi tapa zA mATe karavo ? sukhapUrvaka karmonI nirjarA Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI, tapoSTaka - 31 799 jo karI zakAtI hoya to duHkha sahana karIne nirjarA kema karavI? Avo koI prazna kare to teno uttara A pramANe che - bhojana vagere karavAmAM cha kAyanI (ripattha = hiMsA) hiMsA thAya che ane upavAsAdi karavAmAM te cha kAyanI hiMsAno abhAva che tethI upavAsAdimAM cha kAyanI hiMsA vagere Azravono tyAga hovAthI tevA AzravothI baMdhAnArA navA navA azubha karmabaMdhono paNa abhAva thavAthI teTalA aMze saMvara thAya che. ane IcchApUrvaka karma khapAvavA mATe ja A tapa karelo che. tethI sakAmanirjarA rUpa tapa che. A pramANe saMvarapUrvakanI sakAmanirjarAvALo A upavAsAdi tapa hovAthI tapa karIne karmonI nirjarA karavI temAM hita che. paNa bhojana karIne sAtAnI nirjarA karavI temAM AtmAnuM hita nathI. temAM cha kAyanI hiMsA hovAthI ane rAgamUlaka te tapa hovAthI AzravamUlaka che. Avo viveka svabuddhithI karavo. tathA cAsyAtmanaH sAtAvipAke sarAgahetutvena iSTasaMyogaikatvatA anAdisahajapariNamanAd AtApanAdiSu karmavipAkopayogatvena tathApariNamanAd asaGgatAkAraNatvAt tyAga eva sAdhanamUlaJca / bharatAdayaH nidarzanam, taccAlpakAlasAdhanAsiddhivatAm, na hi cirakAlasAdhanAvatAM sAtAdi, zubhasannikarSe avyApakatvapariNAmaH / uktaJca vizeSAvazyake-"ratikSamatvaM tvalpAnAM tenAtApanAdi karaNamucitaM munInAm" nikSepanayAnAM vyAkhyA tu-nAmatapaH sthApanAtapaH sugamam / dravyatapaH AhAratyAgAdi, bhAvatapaH AtmasvarUpaikAgratvarUpam / atra dravyapUrvakabhAvatapograhaNamiti / upavAsAdi tapa karIne asAtAnI nirjarA karavAmAM cha kAyanI hiMsA vagere Azrava na hovAthI saMvarapUrvakanI sakAma nirjarA che ane bhojana karIne sAtAdinI nirjarA karavAmAM chakAyanI hiMsA vagere Azrava hovAthI navA navA karmabaMdhanA Azravo che tathA sAtAnA vipAkakAle bhojanAdi karanArA A AtmAne bhojananA padArtho upara prItivizeSa thavAthI parasanA AsvAdana dvArA sarAgatAnuM kAraNa paNa banavAthI ISTa padArthanI sAthenA saMyoganI ekatA rUpe A jIva rAgabhAve pariNAma pAme che. kAraNa ke anAdikALathI ISTanA saMyogamAM rAgabhAve pariNamana pAmavuM Avo mohodayanA kAraNe jIvano sahaja pariNamana svabhAva che. Ama rAgabhAva thavAthI ghaNAM navAM karmono baMdha paNa thAya che tene badale upavAsAdi tapa karavAmAM ane AtApanA Adi levAmAM pUrve bAMdhelAM karmonA vipAkonI ja ciMtavanA-vicAraNA vagere hovAthI tevA prakAranA zubhabhAvamAM pariNAma pAmavAthI ane jeTalo jeTalo AhArAdi bAhya bhAvono tyAga kare che teTalI teTalI asaMgatA AvavAnuM kAraNa paNa bane che mATe Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAnasAra 800 tapoSTaka - 31 AhArAdi bAhya bhAvono tyAga karavo e ja AtmatatvanI sAdhanAnuM mUla che ane te ja tapa hitakArI-kalyANakArI che. prazna :- bharata mahArAjA, marUdevA mAtA vagere mahAtmAoe to koIpaNa prakAranA khAsa tapavizeSa karyA nathI. zAstromAM teoe koI tapavizeSa karyo hoya tevuM saMbhaLAtuM nathI. bakke marUdevA mAtA rAjamAtA hovAthI ane bharata mahArAjA cakravartI rAjA hovAthI parasa bhojana vagere dvArA sAtAno ja anubhava karanArA hatA, teo upavAsAdi tapa ane AtApanA Adi kaSTa sahana karyA vinA saMsAra taryA ja che ne ? to ame paNa bharatAdinI jema tapa Adi karyA vinA pAMca IndriyonA bhogo bhogavatAM AtmakalyANa kema na sAdhI zakIe ? uttara :- A prazna barAbara nathI. kAraNa ke bharatAdinAM je udAharaNo che te laghukarmI jIvonAM che. tethI apavAdarUpa banAvo che. te mahAtmAo alpakALanI sAdhanA mAtrathI siddhi prApta karavAne yogya hatA. AvA jIvonuM udAharaNa sarvane na levAya. loTarI lAgavAthI koI dhanavAna thaI jAya paNa te rAjamArga nathI. tethI dareke potapotAnA dhaMdhA tyajIne loTarInI TIkITo levI te hitAvaha nathI. koIne makAnano pAyo khodAvatAM dhanano carU nIkaLe eTale dareke makAno pADIne khodAvavAM ane dhananA carU meLavavA e rAjamArga nathI. tethI bharatAdinAM udAharaNo e apavAda rUpa che te jIvo laghukarmI hatA. alpakALanI sAdhanAthI siddhi meLavavAne zaktimAna hatA. paraMtu bIjA jIvone mATe A apavAdamArga zreyaskara nathI. sAmAnyathI sarve jIvomAM bhArekarmI jIvo ja vadhAre hoya che. teo cirakALanI sAdhanAne yogya hoya che. mATe AvA prakAranA cirakALanI sAdhanAthI siddhi meLavavAne yogya evA cirakAlanI sAdhanAvALA jIvone parasa bhojanAdi dvArA sAtAdino anubhava karavo ane te dvArA nirjarA karavI, e zakya nathI. AtApanAdi ane upavAsAdi karavAM e ja ucita che. AvA bhogAsakta jIvone sAtAdi zubhapadArthono saknikarSa thaye chate (sAnukULa saMjogo maLe cha0) avyApakatAno (asaMga dazAno-anAsakata dazAno) pariNAma Avavo zakya nathI, rAjapATa ane bhogavilAsamAM rahIne vairAgya prApta karavo te rAjamArga nathI. kadAca koIne vairAgya AvI jAya to paNa te sarva mATe mArgarUpa gaNAya nahIM. pRthvIcaMdra-guNasAgara ane vijayazeTha-zeThANI jevA mahAtmAo koIka ja nIkaLe ke jeo rAjagAdI upara, lagnanI corImAM ane eka ja zayyAmAM sahazayana karavA chatAM mohane jItanArA banyA hoya. A udAharaNo apavAdarUpa che rAjamArga nathI. mATe AtApanAdi Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 801 ane upavAsAdi karavAM e ja kalyANaprAptino sAco rAjamArga che zrI vizeSAvazyakabhASyamAM kahyuM che ke - "sukhapUrvaka karmo khapAvavApaNuM alpa jIvomAM ja hoya che, sarvamAM nahIM, tethI AtApanA Adi karavAM e ja munio mATe ucita mArga che." have nikSepa ane nayonI vyAkhyA kahevAya che. pUrve nipA samajAvyA che tene anusAra nAmatapa ane sthAnatapa sugama che mATe svayaM samajI levuM. AhArAdi padgalika padArthono je tyAga karavo te dravyatA. viSaya ane kaSAyonI vAsanA choDIne zuddha evA AtmatattvanA svarUpamAM ja ekAgra thavuM, vibhAvadazA tyajI svabhAvadazAmAM joDAvuM te bhAvatapa kahevAya che. ahIM bhAvatapa atyanta upakAraka che. e vAta sAcI che. paraMtu te bhAvatapa dravyatapa pUrvakano hovo jarUrI che. dravyatA vinA kevaLa ekalA bhAvatapanI vAta sarva jIvo mATe rAjamArgarUpa nathI. tethI ahIM AtmatattvanI sAdhanA ane ArAdhanAmAM dravyatapa pUrvaka bhAvatapanuM grahaNa karavuM. kevaLa ekalA bhAvatapane pradhAna karIne dravyatAno apalApa karavo te ucita nathI. (1) karmanirjarA mATeno AtmasaMkalpa e naigamanayathI tapa. (2) paugalika sukha-nirapekSa mana ane upavAsAdi mATe samartha zarIra e saMgrahAyathI tapa. (3) upavAsa vagere karavA te vyavahAranayathI tapa. (4) karmanirjarAnuM ciMtana e RjusUtranayathI tapa. (5) karmanirjarA karavA dvArA jJAnAdi guNonA prAkaTya vaDe te guNonI kaMIka anubhUti thavI te zabdanayathI tapa. (9) cha mAsI tapa AdinI yogyatAvALA jIvano karmanirjarA dvArA jJAnAdi guNono vizuddhatarapaNe anubhava thavo e samabhirUDhanayathI tapa. (7) utkRSTa tapasvIne utkRSTa nirjarA-janita jJAnAdi guNonI pUrNapaNe je anubhUti thavI e evaMbhUtanayathI tapa. jJAnameva budhAH prAhuH, karmaNAM tApanAttapaH / tadAbhyantarameveSTaM, bAhyaM tadupabRMhakam // 1 // gAthArtha :- jJAna ja karmone tapAvanAra hovAthI yathArtha tapa che ema paMDita puruSo kahe Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 802 tapoSTaka - 31 jJAnasAra che ane te abhyattaratA ja ISTa che. tathA upavAsAdi je bAhya tapa che te abhyattaratapanI vRddhi-puSTi karanAro che (tethI te tapa paNa) ISTa che. !!! TIkA - "jJAnameva vadhA: prati"-vadhA: patA:, zarmA-mAtmapravezasNshlissttaanaam, tApanAt tIkSNaM jJAnameva tapaH prAhuH / tattapaH AbhyantaramantaraGgaM prAyazcittAdikamiSTam, bAhyamanazanAdikam-tadupabRMhakamAbhyantaratapovRddhihetuH / dravyanikSepasya kAraNarUpatvAt, dravyatapaso'pi bhAvatapasaH kAraNatvameva, tena iSTam III. vivecana :- paMDita puruSo jJAnane ja tapa kahe che. kAraNa ke jJAnadazA ja A jIvanA pUrvakRta karmone tapAve che, bALe che. pUrvakAlamAM karelAM karmone je tapAve te tapa kahevAya che ane jJAna ja karmone tapAve che. mATe jJAnane paMDitapuruSo tapa kahe che. jJAnAvaraNIya Adi karmo AtmAnA pradezonI sAthe ekameka thayelAM che. pradeza pradeza anaMtA anaMtA karmapradezo tanmayapaNAne pAmelA che. tene tapAvavAnuM kAma-bALavAnuM kAma tINa evuM jJAna ja karI zake che. zAstronuM UMDuM evuM adhyayana ja karmone bALI zake che. mATe jJAna e ja tapa che. A jJAnadazAne je tapa kahevAya che te abhyantaratapa jANavo. prAyazcitta Adi cha prakArano je tapa che temAM (svAdhyAya eTale) jJAna e paNa tapa kahela che. A vAta tenI aMdara samajavI. prAyazcitta-vinaya-vaiyAvacca-svAdhyAya-dhyAna ane vyutsarga ema cha prakAranA abhyattara tapanI aMdara jJAnarUpa tapa jANavo. upavAsa-ekAzanAdi anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakleza ane saMlInatA rUpa je cha prakArano bAhya tapa che te jo abhyattara tapanI vRddhino hetu hoya to te paNa kAraNamAM kAryano upacAra karIne tapa kahevAya che. kAraNa ke upavAsAdimaya anazana vagere cha prakArano je dravyatA (bAhyatapa) che te bhAvatapanuM kAraNa che. sarva ThekANe dravyanikSepo bhAvanikSepAnuM kAraNa hoya che ane bhAvanikSepAnuM jo kAraNa banatuM hoya to ja dravyanikSepAne dravyanikSepo kahevAya che. tethI upavAsAdi dravyatapa (bAhyatapa) tevo karavo joIe ke je tapa karavAthI svAdhyAya, vaiyAvacca, dhyAna vagere bhAvatapanI (abhyatara tapanI) vRddhi thAya. teTalI ane tevI mAtrAe ja bAhyatAne karavo joIe ke jenAthI bhAvatapanI vRddhi thAya, uttama AtmAoe A gAthAnA bhAvArthane hRdayathI barAbara samajIne yathAzakti bAhyatAmAM paNa avazya joDAvuM. chatAM adhika bAhya tapa karavAthI bhAvatapa sIdAya - pIDAya hAni pAme Avo bAhya tapa mArga ucita nathI. ema paNa dhyAnamAM rAkhavuM. /1/ Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapoSTaka - 31 AnusrotasikI vRttirbAlAnAM sukhazIlatA / prAtistrotasikI vRttirjJAninAM paramaM tapaH // 2 // jJAnamaMjarI 803 gAthArtha :- ajJAnI jIvonI sukhazIlatAvALI je pravRtti che te saMsArapravAhane anusaranArI AnusrotasikI vRtti che. paraMtu jJAnI mahAtmAonI utkRSTa tapa karavA rUpa je pravRtti che te saMsAramAM sAme pravAhe cAlavA rUpa prAtisrotasikI vRtti che. 2aa TIkA :- ''AnusrotasiLIti''-saMsArapravAhapaddhati: anAvipravRtti: Anusrotasikii vRtti: bAlAnAM mUDhAnAm, sukhazIlatA - indriyasukhamagnatA - sukhAbhilASatA / prAtistrotasikI- pravAhasammukhatAM - saMsArasammukhatvamapahAya saMsAraparAGmukhI pravRttiH, tadeva paramaM tapaH jJAninAmuktamiti / AtmadharmAnugasaMsArapratikUlapravRttistapa ucyate / ityanena prAyazcittAdibhAvatapaH pariNAmaH svarUpatanmayatvaM tatkaraNIyam / tattapasA eva sakalakarmakSayaH // 2 // vivecana : - anAdi kALathI cAlyA AvatA saMsAranA pravAhane anusaravAvALI sAMsArika sukhanI je pravRtti che eTale ke sukhazIlatA che, pAMca IndriyonA 23 viSayomAM sukhanI buddhipUrvakanI je magnatA che tathA te te bhogasukhomAM ja je sukhanuM abhilASIpaNuM che, te bAlajIvonI arthAt ajJAnI jIvonI mohodayajanya svAbhAvika cAla che tene AnusrotasikI vRtti kahevAya che. nadInA pANIno pravAha je bAju vaheto hoya te bAju temAM nAkhelI vastu taNAya tene AnusrotasikI vRtti kahevAya che. mohamAM mUDha banelA saMsArI jIvo sukhazIlapaNAmAM ane IndriyonA sukhomAM magna banelA che tene anusaravuM e nadInA pravAhane anusaravAnI jema hovAthI AnusrotasikI vRtti kahevAya che. AvI vRtti mohAndha jIvonI hoya che. "khAo, pIo ane majhA karo", "A bhava mIThA, parabhava koNe dIThA' AvAM vAkyo bolIne ajJAnI jIvo mohAnya dazAmAM pote paNa varte che ane parane paNa joDe che. te vRtti ajJAnI jIvonI che ane saMsAra-pravAhane anusaranArI hovAthI tene anusrotasikIvRtti kahevAya che. paraMtu jJAnI puruSonI vRtti tenAthI ulaTI hoya che tene prAtisrotasikI vRtti kahevAya che. nadInA pANIno pravAha je bAju jato hoya te bAju je na kheMcAya paNa pANInA pravAhanI sAme ja cAle te prAtisrotasikI vRtti kahevAya che. jemake haMsa Adi uttama pakSI nadImAM sAme pravAhe cAle che. tema je mahAtmA sukhI hoya, dhanavAna hoya, rUpavAna hoya, Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 804 tapoSTaka - 31 jJAnasAra yuvAna hoya chatAM, pAMca IndriyonA viSayo AtmAne rAgAdi mohadazA karAvavA dvArA narakanigodamAM laI janArA che. Ama samajIne je teno tyAga kare che saMsAranI sanmukhatAne tyajIne saMsAranI vimukhatAne je seve che. bhoga yogya kALa hovA chatAM ane bhoganAM anekavidha sAdhano-viSayo sAme hovA chatAM tene tyajIne je tyAgI bane che tenA tyAgane tapa kahevAya che. jJAnI mahAtmAono Avo utkRSTa tapa hoya che tene prAtisrotasika vRtti kahevAya che. Atmatattvane anukUla ane saMsArIbhAvane pratikUla evI je pravRtti tene tapa kahevAya che. prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca Adi karavAnuM mana thAya, AvA prakAranA bhAvatapanI AcaraNAno je pariNAma thAya che te ja AtmAnA zuddha svarUpanI tanmayatA che. vibhAvano tyAgapariNAma e ja svabhAvane anusaravAnI manovRtti che. jIvanamAM A ja karavA jevuM che. A ja bhavamAM niyamo mokSa thavAno che, Ama jANatA hovA chatAM, rAjAsAI kuTuMbamAM uchera hovA chatAM, bhogasAmagrImAM moTA thayA hovA chatAM nadInA sAmA pravAhe cAlavAnI jema utkaTa jJAna-dhyAna mArga ArAdhavo ane temAM sahAyaka evo bAhyatapa karavo e ja prAtisrotasikI vRtti che ane tene ja bhAvatapa kahevAya che. AvA prakAranA tapa dvArA ja sakala karmono kSaya thAya che. mATe dravyatapa karavApUrvaka bhAvatapa ArAdhavo joIe. rA. dhanArthinAM yathA nAsti, zItatApAdi dussaham / tathA bhavaviraktAnAM, tattvajJAnArthinAmapi // 3 // gAthArtha :- jema dhananA arthI jIvone ThaMDI-garamI vagere prasaMgo duHsaha hotA nathI tema saMsArathI virakta ane tattvajJAnanA arthI jIvone paNa zIta-tApAdi dussaha hotA nathI. 3ll 'TIkA :- "thanArthanAma" yathA thanArthanAM zIta-tApati durda nAti, dhanopArjanakuzalAH zItAdikaM sarvamapi kSamante / tathA tattvajJAnArthinAM bhavaviraktAnAmanazanAdikaM tapo na dussaham / kAryArthI kAraNe na pramAdyati / ataH paramAnandakAryakartA anazanAditapaHkaSTAnuSThAne na dussahatvaM manyate // 3 // vivecana :- jema dhananA arthI jIvone ThaMDI-garamI ane Adi zabdathI bhUkha-tarasa vagere dussaha hotAM nathI. eTale ke dhana upArjana karavAmAM ja racyA-pacyA rahenArA jIvo ThaMDI-garamI, bhUkha ane tarasa vagere sarva prakAranI pratikUlatA sahana kare che. dhana upArjananI Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 805 prIti sarva duHkha bhUlAvI de che tevI ja rIte tattvajJAnanA arthI ane sAMsArika bhAvothI virakta banelA AtmArthI mumukSu jIvone anazana-uNodarI-vRttisaMkSepa-rasatyAga ItyAdi bAhyatapa ane prAyazcitta-vinaya-vaiyAvacca ItyAdi abhyattara tapa Acaravo dussaha lAgato nathI. karma khapAvavAnI ane Atmatattva sAdhavAnI eTalI badhI tAlAvelI lAgI hoya che ke dussaha vastu paNa susaha thaI jAya che. kAryano arthI jIva tenA kAraNasevanamAM kyAreya pramAda karato nathI. parIkSAmAM pAsa thavA rUpa kAryano arthI jIva tenA upAyabhUta vAMcana-paThana-pAThanamAM kyAreya pramAda karato nathI. naphAno arthI jIva tenA kAraNabhUta evo vepAra karavAmAM kyAreya pramAda karato nathI. nirogI thavAno arthI jIva tenA upAyabhUta auSadha levAmAM kyAreya pramAdI banato nathI. tema ahIM paNa samajavuM. A kAraNathI AtmAnA anaMta guNonA sukhasvarUpa paramAnaMdanuM kArya karavAno artha evo ArAdhaka-sAdhaka jIva anazana vagere tapazcaryA karavA rUpa kaSTakArI anuSThAna AcaravAmAM paNa kyAreya dussahapaNuM mAnato nathI. paNa hoMze hoMze te te anuSThAna karavAmAM joDAya che. te mumukSu jIva manamAM samaje che ke jo yathArtha kAraNa sevIzuM to ja yathArtha kAryanI siddhi thavAnI che. III sadupAyapravRttAnAmupeyamadhuratvataH / jJAninAM nityamAnanda-vRddhireva tapasvinAm // 4 // gAthArtha :- uttama ane sAcA upAyamAM pravartelA jJAnI ane tapasvI mahAtmAone upeyanI madhuratA jaNAvAthI haMmezAM AnaMda AnaMdanI vRddhi ja hoya che. TIkA :- "hupAti" tapasvinAM tIvratonAnAM mAsaviSaUHsAnta sarvAhAraparihArAtApanAkAyotsargAdijinakalpaparihAravizuddhimunInAM jJAninAM sUkSmAnantasvaparaparyAyavivekamagnIkRtacaitanyAnAm tapasvinAM parISahAdau vananadIgahvaravAse'pi AnandavRddhireva / yathA hi kazcidadhamarNaH prAptadravyopacayaH uttamarNAya draviNaM ddn| AtmAnaM dhanyameva manyate, athavA labdhisiddhyarthI pUrvasevAyAmudbAhuH adhomukhAdi mahAkaSTAnuSThAnamapi tatsiddhisAdhyAbhilASI yathAtyantakaSTaM ceSTate tathA harSameti, evaM 1. ahIM rA dhAtu trIjo gaNa laIe to - rU5 thAya. athavA rat dhAtu pahelo gaNa laIe to AtmapadI che eTale rat na thAya paNa mAtmA nityam vicArIe to ja A rUpa saMgata thAya. Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 806 tapoSTaka - 31 jJAnasAra paramAnandAvyayazuddhAtmasiddhisAdhanArthI tadvighAtakakarmakSayAya tapaHkaSTAdiSu AtmAnamAnandayati / vivecana :- jJAnI ane tapasvI mahAtmAone AtmatattvanI sAdhanA ja atizaya priya hovAthI temAM AvatI muzkelIo dussaha lAgatI nathI. je mahAtmAone upeya vastunI (meLavavA lAyaka padArthanI) madhuratA hRdayamAM samajAI hoya che. te mahAtmAone te upeyanI madhuratAnA kAraNe tenA upAyomAM jarA paNa dussahatA anubhavAtI nathI. A kAraNe ja tIvra tapamAM magna banelA evA tapasvI ane mAsa-be mAsa-traNa mAsathI prAraMbhIne cha mAsa sudhInA tapane AcaranArA mahAtmAone sarva prakAranA AhArano tyAga karavAmAM, AtApanA levAmAM, kAyotsargAdi karavAmAM, jinakalpa AcaravAmAM ane parihAravizuddhi tapa karavAmAM layalIna banelA jJAnI munione, sUma (atIndriya arthAt anubhava jJAnathI gamya) evA anaMta anaMta svadravya ane paradravyanA paryAyono viveka (bheda) karavAmAM ja magna banelI che cetanA jenI evA tapasvI mahAtmAone upasarga-pariSaha Adi rUpa pratikULatAo Ave to paNa AnaMda AnaMdanI vRddhi ja hoya che. tathA vanamAM, nadIkAMThe ke guphA jevA nirjana sthAnomAM vasavATa karavo paDe to paNa AtmatattvanI sAdhanAnI sAnukULatA hovAthI AnaMda-AnaMdanI choLo ja uchaLatI hoya che. ArAdhaka AtmAone ArAdhanAnI ja mIThAza anubhavAtI hovAthI tenA upAyabhUta jJAna-dhyAna ane tapamAM ja rasikatA varte che, tethI bAhya AhArAdinA tyAgamAM, nirjana sthAnanA vasavATamAM ane upasarga-parISahAdi rUpa pratikULatAo sahana karavAmAM ja vadhAre vadhAre AnaMdanI vRddhi anubhavAya che. A vAta eka udAharaNathI samajAve che. jema koI eka puruSane dhaMdhAmAM nukazAna thavAthI dhAro ke te puruSa devAdAra thayo che. tyArabAda pAMca-daza varSe koI paNa prakAranA vepArAdinA upAyo vaDe tene ghaNuM dhana prApta thayuM che. Avo prApta thayo che dhanano samUha jene evo te devAdAra puruSa potAnI pAse dhana mAgatA evA leNadArane leNAnuM dhana ApatAM potAnA AtmAne dhanya dhanya mAne che. hAza, mArA mAthethI ATalo bojo ocho thayo athavA gayo. Ama samajIne nizciMta thAya che. tenI jema A tapasvI AtmA ArAdhanA karIne AnaMda pAme che. athavA bIjuM paNa eka udAharaNa Ape che ke jema vaikriyalabdhi, AkAzagAminI labdhi vagere labdhionI siddhino artha jIva labdhinI prAptinA pUrva sevAkALamAM, UMcA karyA che bAhu jeNe ane nIce karyuM che mukha Adi aMga jeNe ema mahAkaSTadAyI dharma anuSThAna Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 807 AcaravA chatAM paNa labdhionI siddhi rUpa sAdhyano tIvra abhilASI che mATe jema atyanta kaSTakArI AcaraNA paNa Acare che. jarA paNa muMjhAto nathI, kheda pAmato nathI, thAkato nathI ke kaMTALato nathI paraMtu mane avazya alpakALamAM ja labdhionI siddhi thaze ema harSa pAme che, kaSTa hovA chatAM sAdhyanI madhuratAthI AnaMda pAme che. evI ja rIte paramAnandamaya,ane kyAreya vyaya na pAme tevA zuddha-nirmaLa AtmatattvanI siddhinI sAdhanAno arthI, AtmArthI, mumukSu jIva, AtmatattvanAM vighAtaka evAM karmono kSaya karavA mATe tapa-jJAna-dhyAna Adi kaSTakArI anuSThAno AcaravAmAM paNa potAnA AtmAne AnaMdita ja kare che. AtmA AnaMdamaya ja bane che. jarA paNa kheda-thAka, bhaya ke udvega A AtmA karato nathI. sAdhyanI siddhinuM lakSya ja A AtmAne ATalo badho utsAhita kare che. kutaH ? ityAha-upeyamadhuratvataH upeyasya-mokSasya nirmalAvyayapadasya yanmadhuratvaMmAdhuryaM tasmAt, siddhimAdhuryaratastatsAdhanopAyabhUtaM niSparigrahatvAdi sarvaM hitaM jAnAti / kathambhUtAnAM tapasvinAM ? sadupAyapravRttAnAm san-zobhanaH, upAyaH-sAdhanaM saMvaranirjarArUpaM, tatra pravRttAnAm-udyatAnAm / ityanena svadharmasAdhane sAdhUnAmAnandaH, na duHkham / yasya sAdhane kaSTatvabuddhiH, sa na sAdhakaH / uktaJca SoDazake - khedodvegakSepotthAnabhrAntyanyamudrugAsaGgaiH / yuktAni hi cittAni, prabandhato varjayenmatimAn // 14/3 // // 4 // devAdAra dhana kamAya to leNadArane ApavAmAM AnaMda mAne athavA labdhio meLavavAno arthI jIva pUrvasevAmAM kaSTa hoya to paNa AnaMda ja mAne evI rIte mokSanI sAdhanA karanAro AtmA kaSTakArI tapa Adi anuSThAna AcaravAmAM ghaNo ja AnaMda mAne che tathA te kArya karavAmAM ghaNo utsAha dharAve che. tenuM kAraNa zuM? kayA kAraNe ATalo badho AnaMdita hoya che ? teno uttara ApatAM jaNAve che ke - 3peyamathurasvati: upeya eTale meLavavA lAyaka evuM mokSa pada arthAt nirmaLa, kyAreya nAza na pAme tevuM avyaya, guNAtmaka ane anaMta sukhanA sthAnabhUta evuM je mokSasthAna che, tenI je madhuratA che. arthAt te mokSanA sukhanI je mIThAza che te mIThAzano ghaNo ja rasa lAgyo che. tenAthI kaSTakArI tapa-japa-sAdhanA ane dhyAnAdi anuSThAnomAM paNa jIvane duHkhano anubhava thato nathI paraMtu AnaMda AnaMda ja thAya che. siddhidazAnI mIThAzamAM rakta banelA te mahAtmA puruSa, tenA sAdhana rUpe upAyasvarUpa rahelA evA niSparigrahatAdi kaSTakArI Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapoSTaka - 31 jJAnasAra 808 sarve paNa anuSThAnone hitakArI ja che-kalyANakArI ja che ema jANe che. jyAM kalyANa ane hita ja dRSTigocara thatuM hoya tyAM kaSTakArI AcaraNa paNa sukhadAyI ja dekhAya che ane te te AcaraNa karavAmAM A jIva utsAhita ane AnaMdita hoya che. duHkhamAM sukha mAnanArA A tapasvI mahAtmAo kevA hoya che ? te jaNAve che ke "muktipada meLavavAnI je laganI lAgI che. hRdayamAM sAdhya sAdhavAnI tIvra je bhAvanA pragaTI che" tethI tenA suMdara upAyabhUta-prabaLa kAraNa svarUpa je saMvara ane nirAmaya dharmAnuSThAna che te dharmAnuSThAnomAM pravartelA arthAt te dharmAnuSThAno AcaravAmAM ghaNA ja udyamazIla banelA mahAtmAone koIpaNa kaSTakArI anuSThAnomAM duHkha lAgatuM nathI. Ama A uparokta kathanathI samajAze ke potAnA AtmAnA dharmanI sAdhanA karavAmAM sAdhu-saMtone AnaMda AnaMda ja hoya che kyAreya kyAMya duHkha hotuM nathI. jo AtmAne upAyamAM duHkhabuddhi hoya che to te AtmA sAco sAdhaka nathI. ArAdhaka nathI. tene sAdhyanI mIThAza lAgI nathI Ama jANavuM. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijIe SoDazaka prakaraNamAM Ama kahyuM che ke - "kheda, udvega, kSepa, utthAna, bhrAnti, anyamud, roga ane AsaMga A cittanA ATha doSo che te doSothI bharelA cittamAMthI buddhizALI mahAtmAe atyanta prayatnapUrvaka (atizaya baLa vAparavApUrvaka) te doSono tyAga karavo joIe. 14-3 // uparanI carcAthI samajAze ke jyAre sAdhyanI mIThAza hRdayamAM vartatI hoya che tyAre sAdhananI pravRtti duHkhadAyI hoya to paNa te jIvane te pravRtti sukhadAyI ja lAge che. 4 itthaM ca duHkharUpatvAt, tapo vyarthamitIcchatAm / bauddhAnAM nihatA buddhibaddhAnandaparikSayAt // 5 // gAthArtha :- A rIte tapa karavo te duHkharUpa hovAthI vyartha che Ama mAnanArA bauddhadarzananA anuyAyIonI buddhi jJAnasaMbaMdhI AnaMdano nAza thayela hovAthI haNAyelI che Ama samajavuM. // 5 // TIkA :- "sthaM ca duvruti'' nRtyaM yattapa: miti mAsanapUrvam, tattapa: vyartha-niSThatam| smAt ? du:lapatttAt / tapa:rane va du:odvenau, yatra 1. pUjya upAdhyAyajI ma. vauddhAnA'parikSayAt Avo pATha lakhe che ane TIkAkArazrI devacaMdrajI mahArAjazrI vaujJAnaparikSayAt pATha lakhe che tattvakevaligamya jANavuM. Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 809 anAdaraH sa kathaM hitAya bhavati ? tathA icchatAmiti parabhAvasukhamicchatAM-vAJchatAM bauddhAnAM buddhiH nihatA-nizcayena hatA / kasmAt ? bauddhAnandaparikSayAt bauddhAnandaH bauddhaM-jJAnaM, tasya AnandaH, tasya parikSayAt jJAnAnandadhArAkSayAt kaSTarUpaM tapaH niSphalam // 5 // vivecana :- bauddhadarzananA anuyAyIonuM mAnavuM AvuM che ke "je tapa che te kaSTarUpa che" tapa e duHkhadAyI che tethI tapa karavo nakAmo che tapa e kevaLa duHkha ja ApanAra che. AvA prakAranA tapa pratyenA anAdarabhAva-aprItibhAvanA jJAnapUrvakanuM karAtuM tapa vyartha che. niSphaLa che. AtmakalyANa karanAruM nathI. kAraNa ke tevA prakArano te tapa duHkharUpa che. tapa pUrvakanuM anuSThAna AcaravAmAM duHkha ane uga ja thAya che. tethI je anuSThAnamAM AdarabhAvapratibhAva na hoya te dharma anuSThAna AtmAnA hita mATe kema thAya? AvA prakAranI yukti-dalIla karatA ane phakta pAMca IndriyonAM viSayasukho ja IcchatA tathA parabhAvanA sukhanI ja mano-vAMchAvALA evA bauddhadarzananA anuyAyI jIvonI buddhi ja bhraSTa thaI gaI hoya ema lAge che. arthAt teonI buddhi nakkI cAlI gaI hoya ema lAge che. kAraNa ke buddhisaMbaMdhI arthAt jJAnasaMbaMdhI Atmika guNono je svAbhAvika AnaMda che te AnaMdano AvA bhogI AtmAomAM kSaya thayelo che. bhogapriya ane viSayasukhanA laMpaTa jIvomAM jJAnasukhanA AnaMdanI dhArAno parikSaya thayela hovAthI bhAvadayAnA pAtra AvA jIvone A tapa kaSTarUpa lAge, tethI karmakSayanI ane AtmazuddhinI nirmaLa bhAvanA na hovAthI teoe karelo tapa niSphaLa thAya arthAt kaSTarUpa paNa bane ane niSphaLa paNa jAya. pUjya TIkAkArazrI devacandrajIma.zrIe parikSat zabda laIne artha karela che. jyAre pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrInA mUlazlokamAM parikSayAt zabda jovA maLe che. jo aparikSaya zabda laIe to Avo artha karavo ke jJAnasaMbaMdhI AtmAnuM je nirmaLa sukha che te sukhanA AnaMdano tapa-anuSThAnakALe parikSaya thato nathI paNa te sukhanA AnaMdanI vRddhi thAya che mATe tapa-anuSThAna kaSTarUpa nathI. jene temAM AnaMda nathI tene kaSTarUpa ane niSphaLa bane che. uttama AtmAone tapa-AcaraNakALe jJAnanA sukhano AnaMda aparikSayarUpa hovAthI "tapane kaSTadAyI" mAnanArI bauddhonI buddhi haNAyelI samajavI. pA yatra bahma jinArcA ca, kaSAyANAM tathA hatiH / sAnubandhA jinAjJA ca, tattapaH zuddhamiSyate // 6 // Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 810 tapoSTaka - 31 jJAnasAra gAthArtha :- jyAM brahmacarya che (athavA jJAnadazA jAgRta che) jinezvaraprabhunI pUjA che. kaSAyono nAza che ane daDha Agraha sAthe jinezvaraprabhunI AjJAnuM pAlana che. te ja sAco zuddha tapa kahevAya che. ll TIkA :- "yatra vrati' yatra-min tAsi drA-maithunatyA: viSayAnaakaH asti / yatra jinAnAmarcA-pUjA-tattvabhaktivarddhate / punaH yatra kaSAyANAM krodhAdInAM rutiH-nAza:, -puna: satra kinAjJA-zrIvItarANoktapravanapaddhatiH sAnuvasthA-sApekSA, tattapaH zuddhamiSyate / bhAvanA ca-prathamamindriyAbhilASanirAse zAntapariNatyA siddhAntoktavidhinA nirabhilASasya tapaH vizuddhaM bhavati / anAdiparabhAvasukhaspRhayA kiM kena na kRtaM kaSTAnuSThAnam ? yacca svarUpanirAvaraNArthaM niHsaGganirmohatattvaikatvarUpaM vyAghAtakaparabhAvAhArAdigrahaNanivAraNalakSaNaM tapaH zreSThamiti / uktaJca - niraNaTANaM mayamoharahiyaM suddhatattasaMjuttaM / ajjhatthabhAvaNAe, taM tavaM kammakhayaheuM // 1 // // 6 // vivecana :- sAmAnyathI AhArAdi para-pudgaladravyanA grahaNano je tyAga karAya che tene tapa kahevAya che. paraMtu te tapamAM paNa zuddha tapa kone kahevAya? te viSaya A zlokamAM samajAve che - je tapanA AcaraNakALe brahmacaryanuM pAlana karAya, maithunasevanano tyAga karavAmAM Ave, sAthe sAthe viSayasevananI abhilASAno paNa tyAga karAya tathA jinezvara paramAtmAnI pUjA karAya eTale ke jinezvara paramAtmAnI tAtvika-sAcI bhaktinI vRddhi karavAmAM Ave, tathA je tapa karavAnA AcaraNakALe krodha-mAna-mAyA ane lobha Adi kaSAyono nAza karavAmAM Ave tathA je tapa-AcaraNakALe jinezvara paramAtmAnI AjJAnuM savizeSa pAlana-ArAdhana karavAmAM Ave, eTale ke zrI vItarAga paramAtmAnA kahevA pravacananI je paddhati (rItabhAta) che. vItarAgaprabhunA zAsanamAM tapa karavAnI je rIta batAvavAmAM AvI che te rItabhAtanI apekSA rAkhIne tene anusarIne ja je tapa karavAmAM Ave, alpa mAtrAmAM paNa tenuM ullaMghana karavAmAM na Ave. AvA prakAranI vidhipUrvaka karAyelo je tapa che te ja sAco ane zuddha tapa che. zuddha tapanuM A lakSaNa jANavuM. upara kahelI vAtano bhAvArtha evo che ke sauthI prathama pAMca IndriyonA viSayasukhanI abhilASAno tyAga karIne-viSayasukhanI abhilASAthI rahita thaIne zAntapariNatipUrvaka siddhAntamAM kahelI vidhi mujaba bhogonI ke parabhavamAM viSayasukhanI abhilASA vinA AtmazuddhinI buddhi rAkhIne je tapa karAya te ja tapa vizuddha tapa kahevAya che. Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 811 anAdi kALathI lAgelI parabhAvanA (paudgalika padArthonI sAthenA tathA anya jIvonI sAthenA) bhogasukhonI je spRhA, te spRhA vaDe kayA jIva dvArA zuM zuM kaSTakArI anuSThAno nathI karAyAM? arthAt mohasaMjJApUrvaka to A jIva vaDe bhavobhavamAM ghaNAM ghaNAM kaSTakArI anuSThAno karAyAM che. paraMtu te sarvemAM mohabuddhi hovAthI te anuSThAnane zuddha tapa kahevAtuM nathI. paraMtu A AtmAnuM je zuddha-nirmaLa kSAvikabhAvanuM akhaMDa anaMta svarUpa che te svarUpane AvaraNa vinAnuM karavA mATe eTale ke je sattAgata svarUpa che tene Avirbhata karavA mATe parapadArthonA saMga vinAnuM, rAga-dveSa ane kaSAyonI pariNati vinAnuM, AtmAnA zuddha svarUpAtmaka nirmaLa tattvanI sAthe ekatA karavArUpa je tapa karAya te tapa zreSTha tapa samajavo. ahIM tapa eTale ke AtmatattvanA bAdhaka evA parabhAvarUpa AhArAdinA grahaNanuM je nivAraNa karavuM te tapa samajavo. AtmAnuM svarUpa aNAhArI che. temAM bAdhaka AhAragrahaNa che. vaLI te AhAragrahaNa e pugala grahaNa che tethI parabhAvarUpa che mATe teno Atmavizuddhi mATe je tyAga karAya tene tapa kahevAya che. Avo zreSTha tapa karavA lAyaka che. zAstramAM kahyuM che ke - "gADarIyA pravAhathI karAyelA tapathI, sUtramAM kahelI vidhithI nirapekSapaNe karAyelA tapathI, lokasaMjJAthI karAyelA tapathI ane oghasaMjJA-bhayasaMjJAdi dvArA karAyelA tapathI je bhinna tapa che te ja niranuSThAna tapa jANavo. AvA prakArano je tapa ke je tapa gADarIyA pravAharUpa nathI, vidhinirapekSa nathI lokasaMjJA-oghasaMjJA ane bhayasaMjJAthI karAyela nathI. Avo je tapa abhimAna ane ajJAnadazA rahitapaNe karAya, zuddhatattvanI prAptinuM lakSya karIne tenAthI yuktapaNe je tapa karAya ane te paNa adhyAtmanI bhAvanApUrvaka je tapa karAya, te ja tapa karmonA kSayanuM kAraNa bane che. mATe AtmArthI jIve Avo zreSTha uttama tapa karavo joIe. all tadeva hi tapaH kArya, durthyAnaM yatra no bhavet / yena yogA na hIyante, kSIyante nendriyANi vA // 7 // gAthArtha :- je tapa AcaravAmAM durthAna na thAya, je tapa karavAthI mana-vacana ane kAyAnA yogo DhIlA na paDe ane je tapathI IndriyonI zakti kSaya na pAme tevo ane teTalo ja tapa karavo joIe. III TIkA :- "tava dIti' rIti nizcitam, tava tA: vAI-verIyama, yatra Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 812 tapoSTaka - 31 jJAnasAra durdhyAnaM-pudgalAzaMsArUpamaniSTatArUpaM no bhavet / yena tapasA yogA:-manovAkkAyarUpAH, na hIyante-svarUparamaNaM tattvAnubhavataH na hIyante / yatra indriyANi na kSIyante dharmasAdhanasvAdhyAyAhiMsAditatkAryapravRttirna kSIyate-kSayaM na labhate / ityanena sAdhanIbhUtacetanAvIryANAM hAniH na syAt, tattapaH zuddhaM kArya-karttavyamiti // 7 // vivecana :- vAstavikapaNe jo vicArIe to te ja tapa karavo joIe ke je tapa karavAthI (1) durthAna na thAya, (2) mana-vacana ane kAyAnA yogo nAza na pAme ane (3) IndriyonI zakti kSINa na thAya. A traNa jAtanI nukazAnI na Ave tevo tapa kartavya che. (1) durthAna be prakAranuM che ArtadhyAna ane raudradhyAna. te bannenA cAra-cAra bheda hovAthI kula ATha bhedavALuM durthAna che. temAM prathamanA be bhedano ahIM ullekha kare che bAkInA bhedo svayaM upalakSaNathI samajI levA. managamatA ISTa pulanA saMyoganI AzaMsA karavI te ISTa saMyoga ArtadhyAna ane aNagamatA pudgalono saMyoga thayo hoya tyAre te pugaladravyono viyoga kema thAya ? Ama pudgaladravyo pratye aniSTatAbuddhi rAkhavI te aniSTaviyoga ArtadhyAna. ISTano saMyoga Icchavo, ISTano viyoga hoya to saMyoga kema thAya? tevI AzaMsA karavI. ISTano saMyoga hoya to te saMyoga dIrghakALa kema rahe? AvI IcchAo karavI. tathA aniSTa vastuno saMyoga thayo hoya to teno viyoga kema thAya? aniSTano saMyoga hoya tyAre paNa tenA pratye nAkhuzIbhAva-aniSTatAbuddhi-anAdarabhAva rAkhavo A saghaLuMya durgAna kahevAya che. tapa evo karavo ane eTalo karavo ke jenAthI AvuM durthAna na thAya. kAraNa ke tapa karIne karmo khapAvavAM che. jyAre durgAnathI junAM karmo khapatAM to nathI paNa navAM karmo ghaNAM baMdhAya che. mATe durthAna na thAya tevo ane teTalo tapa karavo. (2) mana vacana ane kAyAnA yogo DhIlA na paDe, sAdhanA karavAmAM-ArAdhanA karavAmAM mana vacana kAyAno sAtha-sahakAra barAbara maLato ja rahe, jarA paNa DhIlAza na Ave tevo ane teTalo tapa karavo. kAraNa ke tapa karIne paNa Atma-sAdhanA cAlu ja rAkhavAnI che. Atma-svarUpanI ramaNatA karavAmAM, zuddha tattvano anubhava karavAmAM, mana-vacana-kAyAnA yogo hAni na pAme tevo tapa karavo. (3) AMkha-kAna-nAka-jIbha ItyAdi Indriyo kSaya na pAme, IndriyonI zakti kSINa na thaI jAya tevo ane teTalo tapa karavo. dharmanAM kAryonI sAdhanA, svAdhyAya tathA ahiMsA Adi je je uttama-dharma anuSThAno che te te kAryo karavAnI pravRtti kSaya na pAme, kAnathI Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 813 dezanA sAMbhaLavAnI zakti, cakSuthI vAMcavAnI ane pratimAdarzananI zakti, jIbhathI dezanA ApavAnI zakti kSaya na pAme, dareka sAdhanAmAM IndriyonI zakti cAlu rahe tevo tapa karavo. AtmAnI cetanAzakti ane pragaTa thayelI vIryazakti dharmanAM anuSThAnonuM AcaraNa karavAmAM sAdhanabhUta che. AvI sAdhanabhUta A cetanAzakti ane vIryazakti hAni na pAme kSINa na thaI jAya tevo ane teTalo tapa karavo joIe. A pramANe tapa karavo te zuddha tapa jANavo. III mUlottaraguNazreNiprAjyasAmrAjyasiddhaye / bAhyamAbhyantaraM cetthaM, tapaH kuryAd mahAmuniH // 8 // gAthArtha :- mUlaguNonI ane uttaraguNonI zreNInuM vizALa sAmrAjya siddha karavA mATe mahAmunie bAhyatapa ane abhyantara tapa A rIte karavo joIe. TIkA :- '"mUottara muLeti'' mahAmuni:-paramanirprangaH rUTyuM tapa: yaMt| mUita tapaH ? mUlottaraguNazreNiprAjyasAmrAjyasiddhaye mUlA:- mUlabhUtA jJAnacAritrAdayaH guNAH, uttarAH-samitiguptyAdayaH guNAH, teSAM zreNiH - vizeSataH guNaprAgbhAvarUpA, tA prAe-pravruduM yatsAmrAjyaM-prabhutva, tasya siddhi:-niSpatti:, tasya nRtyanena svIyagunnprbhutvnisspttyrthN bAhyaM lokollAsakAraNatvAt prabhAvakatAmUlamAbhyantaramanyalokaiH jJAtumazakyaM svaguNaikatArUpaJca tapaH kAryam / vivecana :- je kharekhara vAstavika mahAmuni che paramanirprantha mahAtmA che. rAga-dveSa -parigrahAdika gAMThathI je atyanta mukta che tevA munimahArAje Avo tapa karavo joIe. prazna :- Avo eTale kevo tapa karavo joIe ? te to samajAvo. uttara :- samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra A ratnatrayI e mUlaguNa kahevAya che ane tenI prAptinA upAyabhUta pAMca samiti, traNa gupti ane paMcAcAranuM pAlana ItyAdi je guNo che. te uttaraguNo kahevAya che. te ratnatrayI svarUpa mUlaguNonI ane samiti-gupti rUpa uttaraguNonI je zreNI eTale ke mUlaguNo ane uttaraguNonuM kramazaH uttarottara vizeSa-vizeSa pragaTIkaraNapaNuM-pragaTa karavApaNuM. tenA vizALa sAmrAjyanI siddhi mATe bAhya ane abhyantara tapa mahAmunie karavo joIe. tapanA prabhAve uttarottara guNonI zreNi pragaTa thAya che. AvaraNabhUta karmono kSayopazama ane kSaya vadhatAM guNono AvirbhAva 20 Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 814 tapoSTaka - 31 thAya che. mATe banne prakArano tapa Acaravo joIe potAnA AtmAnA ja guNo che. karmothI AvRta che te guNonuM prabhutva pragaTa karavA mATe tapa avazya karavo joIe. upavAsa, chaThTha, aTTama, aTTAI ItyAdi je tapa che te bAhya tapa kahevAya che. lokone A tapa karavAmAM savizeSa ullAsa hoya che. tathA caMpA zrAvikA AdinI jema A bAhya tapa karanArA jIvo zAsananI prabhAvanAnuM kAraNa paNa bane che. tapa karanArA tapasvIono jyAre varaghoDo nIkaLe che, bahumAnano prasaMga racAya che, tyAre ghaNA jIvo tenI anumodanA paNa kare che te joIne ghaNA jIvo dharma pAme che. akabara bAdazAhane dharmaprAptimAM caMpAzrAvikAno tapa kAraNa banyo hato A rIte lokonA ullAsanuM kAraNa hovAthI ane prabhAvakatAnuM mUla kAraNa hovAthI A tapane bAhyatapa kahevAya che. prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca ItyAdi je tapa che te abhyattara tapa che. anya loko vaDe je tapa jANI zakAto nathI te abhyantara tapa jANavo. AtmAnI potAnA guNonI sAthe je ekatA, potAnA guNonI sAthe lInatA, te anya loko vaDe jANavI azakya che mATe tene abhyattara tapa kahevAya che. Ama A banne prakArano tapa uttama munijIvoe (tathA ArAdhaka evA gRhastha jIvoe paNa) karavo joIe. tapo dvividham / saMvarAtmakaM nirjarAtmakam / tatra saMvarAtmakaM jJAnacAritrayoH tIkSNatvam, sacetanAvIryAdInAM svarUpaikatvam / dvitIyaM tu jJAnacAritravIryabhogaguNasaGkarasambhavaM guNAsvAdaikatvAnubhavavat sarvaparabhAvAspRhatArUpam / jaghanyataH aMzatyAgapUrvakadezato'nIhAguNaikatvam, utkRSTataH zukladhyAnacaramAdhyavasAyalakSaNam / parabhAvAsvAdanalolAzuddhapariNAmamapahAya svarUpAnandamagnatArUpaM karaNIyam / abhinavakarmAgrahaNarUpasaMvaraH pUrvasattAgatAdikarmanirjaraNAtmakaM tapaH / tapasA hi devAdiphalAbhilASa eva na yuktaH / nirjarAtmakena kathaM zubhabandhaH ? yacca tapovadbhiH devAyuHprabhRti nibaddhaM, tattaporAgAdiprazastAdhyavasAyahetukamiti ___ataH sarvakarmApagamaprAdurbhUtAnantajJAnadarzanasiddhisukhaM tasyotsargakAraNaM tapaH / AdhyAtmikaM parabhAvazUnyasvabhAvaikatvAnubhavatIkSNatvalakSaNaM paramaM sAdhanam / iti vyAkhyAtaM tapo'STakam / tadvyAkhyAne ca sAdhanasvarUpamapi vyAkhyAtam / rUti vyApadyAta tapoSTabhram | Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 815 tapa be prakArano hoya che eka saMvarAtmaka tapa ane bIjo nirjarAtmaka tapa. je bAhyatapa che te AhAranA tyAganI pradhAnatAvALo che. temAM AhAra meLavavAmAM, AhAra banAvavAmAM ane AhArano upabhoga Adi karavAmAM AraMbha-samAraMbha hovAthI te AhAranA tyAgamAM AvA AraMbha-samAraMbhano tyAga vizeSa thavAthI teTalA pramANamAM AzravonuM viramaNa thavAthI A tapa saMvarAtmaka che. anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa vagere tapa AraMbha-samAraMbhanA tyAgasvarUpa hovAthI AzravonI hInatAnA kAraNe saMvarAtmaka tapa kahevAya che. jeTalA aMze zarIrathI banI zake teTalo AhAra tyAga karavAthI svAdhyAya, dhyAna -tattvaciMtana, manana vadhAre vadhAre thavAthI ane ALaza, pramAda, abrahmanA bhAvo ghaTI javAthI jJAna ane cAritraguNanI tIvradazA khIle che. jJAna-cAritraguNanI vRddhi thAya che. tathA pragaTa thayelI cetanA ane pragaTa thayeluM vIrya AhArAdi meLavavA rUpa, banAvavA rUpa ane AhArAdino upabhoga karavA rUpa vibhAvadazAmAM je vaparAta, tene badale te cetanA ane vIryaguNa AtmasvarUpAtmaka jJAna-cAritrAdi guNonI vRddhimAM vaparAya che. guNonI sAthe ekatA rUpa bane che, jeTaluM te vibhAvathI virAma pAmyuM teTalA Azrava aTakyA che mATe saMvarAtmaka A bAhyatapa che. bIjo prAyazcittAdi je abhyantara tapa che te nirjarAtmaka che. prApta karela jJAnaguNa, prApta karela cAritraguNa, prApta karela vIryaguNa, ane prApta karela upabhogaguNa Ama AvirbhUta guNonI mizratAthI utpanna thayelo ane AtmaguNonA AsvAdananI sAthe ekatAnA anubhava vALo sarvaprakAranA parabhAvadazAnI spRhA-IcchA nahIM karavA rUpa je tapa che te nirjarAtmaka bIjo tapa che. prAyazcittAdi je cha prakArano abhyantara tapa che te jJAnAdi guNonI mizratAthI thayelo che. te tapa jeTalA aMze joramAM thAya teTalA aMze guNonA AsvAdavALo che ane parabhAvanI aspRhatAvALo tapa che tenAthI pUrvabaddha karmonI nirjarAvizeSa thAya che. mATe te tapa nirjarAtmaka tapa che. A tapa AcaravAmAM jaghanyathI jeTalA aMze bAhyabhAvono tyAga karAya che teTalA aMze teTalA bAhya aMzano tyAga karavApUrvaka dezathI paNa "anIhA" (aspRhatA-nirIhatAnirmamatvabhAva) nI sAthe ekatA thavA rUpa nijaguNanI ekatA thAya che. A AtmA teTalI mAtrAe paNa parabhAva tyajIne svabhAvadazAnI sAthe aikyatA prApta kare che mATe te nirjarAtmaka tapa che. tathA utkRSTathI zukladhyAnavALI dazAnA aMtima adhyavasAyasthAnane prApta karavArUpa saMpUrNapaNe parabhAvadazAnA tyAgavALI ane utkRSTapaNe svabhAvadazAnI sAthe ekatAvALI je avasthA te utkRSTathI nirjarAtmaka tapa jANavo. sArAMza ke jeTalA jeTalA Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 816 tapoSTaka - 31 jJAnasAra aMze vibhAvadazAno tyAga karIne A jIva svabhAvadazAnA kSAyopathamikabhAvanA ane sAyikabhAvanA guNo prApta karIne te guNonI sAthe ekatA pAmavA rUpa tapa kare che te nirjarAtmaka bIjo tapa kahevAya che. A kAraNe AtmArthI mumukSu jIvoe parabhAvanA AsvAdananI lIlA rUpa (paulika bhautika sukhonA AnaMdanI lIlA rU5) azuddha adhyavasAyono tyAga karIne potAnA AtmAnA kSAyopathamika ane kSAyika bhAvanA zuddha guNAtmaka svarUpanA AnaMdamAM magnatA prApta karavA rUpa bhAva ta5 (abhyantaratapa-nirjarAtmaka tapa) karavo joIe. A tapa saMvarAtmaka paNa che ane nirjarAtmaka paNa che. kAraNa ke jeTalA aMze parabhAvadazAnI ramaNatAno tyAga che teTalA aMze navA navA karmabaMdhanA kAraNarUpa kArmaNavargaNAnA pulonuM agrahaNa thavA rUpa saMvara paNa che ane pUrvakALamAM bAMdhelAM ane hAla sattAmAM rahelAM evAM sattAgata karmonI tathA Adi zabdathI hAla baMdhAtAM evAM paNa keTalAMka karmonI nirjarA karavA rUpa A tapa che tethI te nirjarAtmaka paNa che. Ama parabhAvadazAnA tyAgapUrvaka svabhAvadazAnI ekatA rUpa je tapa che te tapa saMvarAtmaka ane nirjarAtmaka ema ubhayAtmaka che. AvA prakAranA tapa vaDe devabhava Adi puNyanI IcchA karavI te yogya nathI. nirjarA karAve evA tapathI zubhakarmano baMdha thAya A vAta kema ghaTe? arthAt tapa nirjarA karAve paNa pApano baMdha to na karAve paNa puNyano baMdha paNa na karAve. prazna :- AvA prakArano tapa karanArA tapasvI jIvo zubha bhAvavALA hovAthI deva AyuSya (Adi puNyaprakRtio)no baMdha to kare che (narakAyuSya Adi azubha pravRtio bAMdhatA nathI) to zubhakarma bAMdhatA hovAthI AzravavALA che, tene saMvarAtmaka tapa kema kahevAya? jyAM Azrava hoya, baMdha hoya, tyAM saMvara che Ama kema kahevAya? arthAtuM na kahevAya. to tame AvA tapane saMvarAtmaka tapa kema samajAvo cho? uttara :- uttama tapa AcaraNa karavAvALA mahAtmA puruSo vaDe je deva AyuSya, devagati, paMcendriyajAti, vaikriyazarIra Adi puNya prakRtio baMdhAya che te puNyakarmano baMdha tapa vaDe thato nathI paNa tapaguNa uparano rAga ane Adi zabdathI tapaguNavALA tapasvI vagere puruSo uparano je guNAnurAga che ane te guNAnurAganA kAraNe tathA AvA tapaguNamAM ane tapasvIone je avarodha karanArAM tattvo che te tattvo upara je nAkhuzI bhAva rUpa Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 817 jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 prazasta Sa che tevA prakAranA rAga ane dveSa Adi rU5 prazasta kASAyika adhyavasAyanA kAraNe A puNyaprakRtio baMdhAya che. tapa ane tapasvI uparano guNAnurAga ane tenA avarodhaka tattvo uparanA dveSathI puNyaprakRtio baMdhAya che. paNa tapathI puNyaprakRtio baMdhAtI nathI. nizcayanayathI koI paNa kaSAya prazasta kahevAtA nathI kAraNa ke kaSAyamAtra baMdhahetu che tethI temAM prazastatA kema hoI zake? paNa vyavahAranaya upacAragrAhI che mATe jyAM guNonI rakSAmAM, guNonI vRddhimAM ane guNonI puSTimAM rAgAdi kaSAyo karAyA hoya to te kaSAyo guNonA avarodha dUra karavAmAM madadagAra hovAthI nizcayathI aprazasta hovA chatAM upacArathI tene prazasta kahevAya che ane te kaSAya hovAthI baMdha-heturUpa che paNa ta5 guNa baMdhaheturUpa nathI. guNo kyAreya baMdhahetu banatA nathI. jo guNo karmabaMdhanA hetu banatA hoya to siddhabhagavaMtonA AtmAne anaMtaguNo pragaTa hovAthI sauthI vadhAre karma baMdhAya. paNa Ama thatuM nathI. mATe tapaguNa deva AyuSyAdinA baMdhanuM kAraNa nathI. paNa prazasta rAgAdi kASAyika adhyavasAya ja puNyabaMdhanuM kAraNa che. A kAraNathI have samajAze ke sarve paNa karmono apagama vizeSa thavAthI pragaTa thayelA anaMtajJAna-anaMtadarzana Adi guNovALI siddhidazA e ja sukharUpa che. tenuM rAjamArge kAraNa tapa che (saMvarAtmakatapa ane nirjarAtmaka tapa ema banne tapa siddhisukhanuM kAraNa che). parabhAvadazAno tyAga ane svabhAvadazAnI sAthe ekatAno je anubhava karavo, tevI tIvradazA rU5 adhyAtma e ja muktinuM parama sAdhana che. A pramANe tapanA aSTakanuM varNana karyuM te karavAthI muktisukhanA parama sAdhana (bhUta tapa)nuM varNana pUrNa thayuM. ahIM tapanA aSTakanuM vivecana samApta thAya che. dA. ke ekatrIsamuM tapoSTaka samApta MI[- w "ka '" ' 5S Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | // atha dvAtriMzattamaM sarvanayAzrayaNASTakam // athAnekanayAtmake jainamArge ekAntatApakSapAtaparityAgena sarvanayeSu samabhAvarUpapariNAmaH rAgadveSAbhAvalakSaNasvasvasthAnasAdhanavijJAnaramaNAdhyavasAyaH kAryaH / ekAntagraha eva mithyAtvam / sarvatra sApekSatA samyagdarzanam / tacca yathArthopayoginAM yathArthapravRttimatAM ca bhavati / ataH ekatAgrahatyAgasarvanayasamAzrayaNopadezakaM dvAtriMzattamamaSTakamuvAca zrImadyazovijayopAdhyAyaH paramarahasyajJAtA / ___are nAsti dharmaH bAhyapaddhatyA / nimittakAraNarUpA sA / zrIpaJcamAne prANAtipAtasaMvarAdayaH sarve amUrtA jIvasvarUpA uktAH / yena hi jIvasvabhAvarUpaH zuddhanirvikalparatnatrayIlakSaNadharmaH pratItaH / sa eva samyagdRSTiH / na hi kuzakAzAvalambanena samudrataraNaM bhavati / uktaJca zrIharibhadrapUjyaiH -- AyappabhavaM dhamma, AyaMtiyaM appaNo sarUvaM ca / daMsaNanANacarittegattaM jIvassa pariNAmaM // 1 // vivecana :- anya darzano vastunA svarUpane ekAntapaNe jaNAve che jyAre jainadarzanakArI vastunA svarUpane anekAntapaNe jaNAve che. banne darzano vacce A ja pAyAno moTo taphAvata che. hakIkatathI vastunuM potAnuM svarUpa svayaM anekAntamaya ja che. ekAntarUpa nathI. paraMtu mithyAtvamohanA udayathI ane tevA prakAranA mithyASTi guruonI nizrAthI tathA mithyAzAstronA satata abhyAsathI te te jIvonI daSTi ekAntatA tarapha atyanta vaLI jAya che. te jIvone te ja dekhAya che. bIjI bAjunuM svarUpa dekhAtuM nathI. eTale te jIvo vastunuM pAramArthika sAcuM svarUpa "je che ane jevuM che te svarUpa ane tenuM svarUpa samajI" zakatA nathI. vastunuM potAnuM svarUpa ja anekAntAtmaka hovAthI jainadarzana jema che tema anekAnta rIte samajAve che tethI jainadarzana aneka jAtanI dRSTio vALuM (aneka vayovALuM) che. naya eTale daSTi, naya eTale apekSA, naya eTale vivakSA. aneka nayAtmaka (aneka dRSTiovALA) evA jaina darzanamAM "ekAnta AgrahavALA" pakSapAtano tyAga karIne sarva nayomAM "samadaSTi" karavI joIe = samabhAva rUpa AtmapariNAma karavA jevo che, koIpaNa bAjuno rAga ke koIpaNa bAjuno dveSa karyA vinA, Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 819 koIpaNa bAju khoTI rIte kheMcAyA vinA jyAM jyAM je je bhAva upakAraka hoya tyAM tyAM tene tene pradhAna karIne zeSane gauNa karIne pota potAnA abhiprAyane yathAsthAne sAdhanadazA siddha thAya e rIte jJAnadazAmAM ramaNatAno pariNAma karavA jevo che. jema 25-30 varSanI uMmaravALI eka vivAhita strI che tene piyarapakSavALA putrI tarIke ane zvasurapakSavALA putravadhU tarIke dekhe che ane tene anukULa vyavahAra kare che te ja barAbara ucita che. pitRpakSavALAnI apekSAe putrI che eTale zvasurapakSavALA paNa tene putrI tarIke mAnI le te barAbara nathI tevI ja rIte zvasurapakSavALAnI apekSAe putravadhU che te dekhIne pitRpakSavALA paNa tene putravadhU mAnI le ane tevo vyavahAra kare te ucita nathI. te jIvamAM putrIpaNuM ane putravadhUpaNuM ema ubhayasvarUpa che ane ubhayasvarUpa mAnavuM te ja ucita che. koIpaNa bAju rAga ane dveSa na karatAM taTasthapaNe je vastu jema che te vastune tema mAnavI, samajavI ane tene anurUpa AcaraNa karavuM A ja jainadarzana che. koIpaNa bAjuno ekAnta Agraha e ja mithyAtva che. kAraNa ke vastunuM potAnuM svarUpa ekAnta che ja nahIM, ane ekAnta mAnIe eTale ulaTuM mAnyuM mATe te mAnyatA mithyAbuddhi che. sarva ThekANe vastunuM svarUpa sApekSa che ane te sApekSatA ja svIkAravI joIe. jemake A strIno jIva, tenAM mAtA-pitAdi pitRpakSanI apekSAe putrIrUpe che. paNa sAsu-sasarA Adi zvasurapakSanI apekSAe avazya putravadhUrUpe ja che. Ama sApekSatA svIkAravI te ja samyagdarzana che paraMtu AvuM samyagdarzana-sAcI buddhi yathArtha upayogavALA ane yathArtha pravRttivALA jIvone ja Ave che. vastunA svarUpane UMDANathI jANe ane jANIne yathArtha rIte prayoga kare tevA tattvanI ughADavALA jIvonI ja dRSTi A pramANe sApekSatAvALI bane che. A kAraNe ekAnta Agraha tyajIne sarve paNa nayono yathAsthAne Azraya karavApUrvaka upadeza ApanAruM (yathArtha tattva samajAvanAruM) A batrIsamuM carama aSTaka paramarahasyanA jANakAra paramapUjya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAjazrI jaNAve che - are he jIva ! dharmakriyA karavAnI je je bAhyapaddhati che te te bAhya paddhatirUpa kriyAmAtra vaDe dharma thato nathI. te dharmakriyA to Atmadharma pragaTAvavAmAM mAtra nimittabhUta che. kAraNa ke dharma to AtmAnA pariNAmarUpa che. pAMcamuM aMga je zrI bhagavatIjI che temAM kahyuM che ke "prANAtipAta jIvonI hiMsAne aTakAvavA rUpa je AtmapariNAma che. arthAt prANAtipAtano saMvara karavo, mRSAvAdano saMvara karavo ItyAdi amUrta evA jIvanA svarUpAtmaka je zuddha pariNAmo che, adhyavasAyo che, tene dharma kahyA che. dharma e AtmAno saMvarAtmaka AtmapariNAma che, te pariNAma prApta karavAmAM kAraNabhUta dharmakriyA che tethI te = Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 20 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra kriyA upacAre dharma che. vAstavikapaNe jo vicAra karIe to dharmakriyA e mana-vacana ane kAyAnA zubhayoga-sevana rUpa che ane zubha yogasevana e zubha Azrava che baMdhahetu che. tethI te kriyA e dharma nathI paraMtu sAmAyika, pratikramaNa, pUjA-sevA, vaiyAvacca Adi dharmakriyA dvArA prANAtipAtAdi 18 pApasthAnakonA viramaNa rUpa AtmapariNAma te saMvaradharma siddha thAya che. tethI te kriyAmAM dharmano upacAra karavAmAM Ave che. paramArthathI to zuddha nirvikalpaka evo ratnatrayInA lakSaNavALo AtmAno je zuddha svabhAva te dharma kahyo che jainadarzanamAM mohanA vikalpo vinAno zuddha guNAtmaka je AtmapariNAma che te dharma tarIke prasiddha che. AvA prakArano dharma jenAmAM pragaTa thayo hoya te samyagdaSTi kahevAya che. ghAsanA taNakhalA mAtranA avalaMbanathI kaMI saMsAra tarAto nathI, saMsAra taravA mATe majabUta AlaMbana joIe. A jIvano anAdi kALathI mohamaya pariNAma che je azuddha che ane karmabaMdhanA hetubhUta che. tethI mohanA vikalpone jitanAro, jJAnAdi ratnatrayInA guNamaya, sudRDha AtmapariNAma e dharma che. tevA pariNAmathI saMsAra tarAya che. tevo pariNAma lAvavAmAM nimittabhUta bananArI dharmakriyAne yogAtmaka zubha Azrava hovA chatAM paNa vizeSapaNe saMvara-nirjarAnuM kAraNa hovAthI upacAre dharma kahevAya che. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe kahyuM che ke - "dharma e AtmAmAMthI ja utpanna thayelo che. AtmAnI sAthe ja saMbaMdhavALo che, AtmAnuM ja svarUpa che, darzana-jJAna ane cAritranI ekatArUpa che tathA AtmAnA zuddha pariNAmAtmaka che." re bhavya ! hitAya vadAmaH / sarvAgameSu dharma AtmanaH zuddhA pariNatireva / nimittasyopAdAnaprAkaTyahetutvAd bAhyAcaraNAdikaM sAdhakairabhyasyam, tathApi dharmahetutvenopAdeyaM zraddhAvadbhiH tat / svAtmakSetravyApakarUpAnantaparyAyalakSaNaM dharmaH uttarAdhyayanAvazyakAdisarvasiddhAntAzaya iti / tacca (sa ca) rAgadveSarahitAnAM bhavati / rAgadveSAbhAvaH sarvajIveSu sarvapudgaleSu samatvaM kRtvA AtmaguNeSu jJAnAdiSu kAraNakAryarUpeSu bahupariNatipariNateSu rAgadveSAbhAvapariNateSu gauNamukhyatvatArUpapariNAmaparihAraH samaH sAdhyaH, pUrvaM mithyAtvodayena mukhye mukhyatvabodhapUrvakaikAntavAdaH / sa ca samyagdarzanena kAraNakAryatayA ayaM mukhyazcAyaM gauNaH / / na hi anantaparyAyAtmake vastuni kasyApi svaparyAyasya gauNamukhyatve, kSayopazamajJAnena sarvadharmANAmekasamayAvabodho durlabhaH, asaGkhyeyasamayenApi dezajJAyakatvAt / tasya jJAnaM gauNamukhyatArUpeNa pravartate / uktaJca tattvArthe Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka- 32 821 "arpitAnarpitasiddheH (adhyAya 5 sUtra 31) sUtrasya vyAkhyAne, sarvajJAnAM tu sarvamapi ekasamayenaiva jJAtatvAd na gauNamukhyatAjJAnam / vacasi kramavartitvAd (gauNamukhyatA) bhavati / evaM nyUnazaktyA gauNamukhyatvam, na rAgadveSapariNatyA / rAgadveSapariNAmo bandhahetuH / ataH nayasvarUpeNa yathArthabodhAya vastuvivecanaM hitam, na raktadviSTatA / tena jJAnasAmyaM karaNIyam / jJAnasAmyameva cAritram / tadarthameva nirUpayati - vivecana :- he bhavya jIva ! huM tArA hita mATe tane kaMIka kahuM chuM. te tuM sAvadhAnIthI sAMbhaLa. sarve paNa AgamazAstromAM A AtmAnI zuddha-nirmaLa pariNatine (AtmapariNAmane) ja dharma kahelo che. "vatthalahAvo thappo' vastuno sahaja-svabhAva te dharma che. bAhya je koI nimitta che, te nimitta upAdAnamAM rahelI upAdAnatAnI pragaTatAnuM kAraNavizeSa hovAthI sAdhaka AtmAo vaDe bAhya AcaraNA Adino (dharmakriyAono) nimittarUpe abhyAsa karAya che. sArAMza ke dharmanI kriyAo e dharma nathI. zubha yoga che ane dharma to AtmAno nirmaLa je AtmapariNAma che te che. paraMtu dharmakriyAo te pariNAmanuM nimittakAraNa hovAthI sAdhaka AtmAo te kriyAono vyavahAra kare che. dharmakriyAo e mana-vacana-kAyAnA zubha yoga svarUpa che tethI zubha AzrayasvarUpa che, to paNa AtmAnA zuddhapariNAmAtmaka dharmano hetu hovAthI zraddhAvALA mumukSu AtmArthI sAdhaka jIvo vaDe te dharmakriyAonuM AcaraNa upAdeya che. svIkAravA yogya che. kartavya che. jema jema AtmapariNAmamAM dharmatattvanI siddhi thatI jAya che tema tema prAthamika kakSAnI kriyAo chuTatI jAya che ane upara uparanI sAdhaka kriyAo pakaDAtI jAya che. saMpUrNa zuddha Atmadharma pragaTa thatAM sarva kriyAothI rahita thaIne A AtmA mana-vacana ane kAyAnA zubha ke azubha ema tamAma yogakriyA vinAno ayogI bane che. potAnA AtmakSetramAM ja vyApakapaNe rahelA anaMta (guNAtmaka) je paryAyo che te ja dharma che A pramANe zrI uttarAdhyayanasUtramAM ane zrI Avazyaka sUtra Adi sarva siddhAntazAstromAM kaheluM che. sarve paNa siddhAntakArono A ja Azaya che ke AtmAno zuddha-nirmaLa-guNAtmaka je paryAya-te ja dharma che. bAhya dharmakriyA te dharmanuM nimittakAraNa che. " = te zuddha AtmapariNAmAtmaka je dharma che te rAga-dveSarahita mahAtmAone ja hoya che. rAga-dveSavALA AtmAonuM citta cokakhuM hotuM nathI tethI teonuM jJAna paNa zuddha hotuM nathI. rAgadveSanA kAraNe teonuM jJAna pakSapAtavALuM hoya che eTale ja yathArtha hotuM nathI. ekAntAgrahavALuM thaI jAya che. | sarve paNa jIvadravyo pratye ane sarve paNa pudgaladravyo pratye samAnapaNuM manamAM karIne A rAga-dveSano abhAva prApta karavA jevo che. koIpaNa jIvadravya potAnA pUrve bAMdhelA karmonA udayanA AdhAre ane ghAtI karmonA kSayopazamanA AdhAre te te bhAve pariNAma pAme Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 822 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra che. temAM jIvano potAno zuM doSa? jema caMDakauzikanA jIvane pUrve bAMdhelA krodhamohanIya karmanA udayathI krodhIpaNuM AvyuM, temAM te jIvano zuM doSa? zA mATe dveSa karavo joIe? zAlibhadranA jIve munine umadAbhAvathI khIra vahorAvI puNya bAMdhyuM, te puNyanA udayathI 99 peTIo dhananI AvatI hatI temAM rAga karavA jevo zuM che? ema sarve jIvo karmAdhIna che karmonA udayathI sArA-kharAba bane che jIvono bIcArAono zuM doSa? rAga ane dveSa kyAM karavA jevo che ? kyAMya karavA jevo nathI. tevI ja rIte pudgaladravya paNa pariNAmI che, bhinna bhinna varNa-gaMdha-rasa ane sparzamAM pariNAma pAme che. kyAreka zubha ane kyAreka azubha varNAdi bhAve pariNAma pAme, AvA prakAranuM parivartana pAmavuM e pudgaladravyano pAriNAmika svabhAva che AmAM zuM rAga karavA jevo ? ane zuM Sa karavA jevo? jema koI eka naTa judA judA veSa paherIne judAM judAM pAtro bhajave temAM zuM gamADavA jevuM? ane zuM na gamADavA jevuM? mATe he jIva! sarve paNa jIvo karmodayane AdhIna che ane sarve pulo pAriNAmikabhAvane AdhIna che. tethI rAga-dveSa karavA jevo nathI, samatva (samAnapaNuM) ja hRdayamAM rAkhavA jevuM che. sarve paNa AtmAonA jJAna-darzana-cAritrAdi guNo kSayopazamabhAvanA hovAthI hAnivRddhivALA che. vadha-ghaTa thavAvALA che pUrvakAlIna guNo uttarakAlIna guNonA kAraNa che ane uttarakAlIna guNo pUrvakAlIna guNonA kAryarUpa che. Ama A guNo kAraNarUpe ane kAryarUpe bhinna bhinna prakAre bahujAtanA pariNAmo rUpe pariNAma pAme che. A sarve guNonA pariNAmo rAgathI ke dveSathI thatA nathI, dravyano sahaja pariNAmika svabhAva che mATe thAya che, eTale rAga ane dveSanA abhAvapUrvaka dravyamAM pAriNAmika svabhAve ja aneka pariNAmo thAya che. temAM A pariNAma mukhya che ane A pariNAma gauNa che AvA vicAro karavA te ucita nathI, koI jIva manuSya hoya ke marIne gadheDo thayo hoya to A banne paryAyo jIvanA te te AyuSyakarmanA udayane AdhIna thaIne banyA che temAM manuSyaparyAya sAro ane gadheDAno paryAya kharAba AvI vicAraNA karavI te ucita nathI. kAraNa ke tevA vicAro karavA te gamA-aNagamA rUpa rAga-dveSanA pariNAma che. jIva dravya to svayaM pAriNAmika bhAvavALuM hovAthI karmonA udaya ane kSayopazamane anusAre pariNAma pAmyA ja che. pugaladravya paNa pAriNAmika bhAvavALuM hovAthI varNAdimAM zubhAzubha rUpe pariNAma pAme ja che. tethI temAM A mukhya ane A gauNa che evI kalpanA karavI te ucita nathI. A rIte gauNa-mukhyatA rUpa je pariNAma che teno parihAra (tyAga) karIne sarvatra "samatva" ja rAkhavuM e ja zreyaskara che. sArAMza ke jIva potAnA guNa-paryAyomAM ane pudgaladravya tenA potAnA varNAdi Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 823 guNa-paryAyomAM pAriNAmika bhAve pariNAma pAme che temAM jIvane karmono udaya ane kSayopazama nimittakAraNa che ane pudgaladravyane te te dravya-kSetrAdi sAmagrI nimittakAraNa che. kyAMya padArthanuM pariNamana rAga-dveSathI thatuM nathI to pachI gauNa-mukhya pariNAma zA mATe karavo ? mATe samatva ja sAdhya che. AtmAnI traNa avasthA che (1) mithyAtvAvasthA-bAdhakadazA-bahirAtmadazA-pahelA guNaThANAvALI dazA (2) samyaktvAvasthA-sAdhakAvasthA-antarAtmadazA-guNasthAnaka cArathI bAra sudhInI dazA, (3) kevalIavasthA, siddhadazA-paramAtma dazA-teramA-caudamA guNaThANAvALI dazA ane muktadazA. A traNa avasthAmAMthI prathamanI avasthA mithyAtvanA udayavALI tethI tyAM mukhyadharmamAM mukhyapaNAno ane gauNadharmamAM gauNapaNAno bodha karavApUrvaka ekAnta AgrahavAda jIvane thAya che. gauNa-mukhyano bodha to che paNa sAthe sAthe tevA prakArano AgrahavizeSa paNa che. A prathama avasthAnI vAta kahI. have bIjI avasthA samyaktvavALI che. cArathI bAra guNaThANAvALI sAdhakadazA che. antarAtmadazA che tyAM samyagdarzana dvArA jyAM jyAM je je upakArI hoya, jarUrI hoya, tyAM tyAM te te mukhya ane jyAM jyAM je je upakArI na hoya tyAM tyAM te te gauNa, Ama gauNa-mukhyapaNAno bodha che paNa sApekSatApUrvakano A bodha hoya che. kAraNa ke anaMta anaMta paryAyAtmaka vastumAM badhA ja paryAyo potAnA ja hovAthI koIpaNa ekAda svaparyAyanI mukhyatA ke ekAda svaparyAyanI gauNatA hoI zakatI nathI, badhA ja paryAyo te vikSita ekadravyanA ja che. kone gauNa kahevA ? ane kone mukhya kahevA ? mATe kArya-sAdhakatAnI dRSTie sApekSatApUrvaka gauNa-mukhyano bodha hoya che. tethI ja te samyagdaSTi kahevAya che. chadmasthajIvone kSAyopazamikazAna hoya che ane kSayopazamabhAvanA jJAna vaDe sarvadharmono (sarvaparyAyono) ekasamayamAM ekI sAthe bodha thavo durlabha che. asaMkhyAta samayo sudhI eka upayoga cAle che, te paNa vastunA anaMtadharmomAMthI dezabhAgane ja jaNAve che. sarvabhAgane nahIM, have jyAM sarvadharmo ekI sAthe jaNAtA ja nathI to tyAM gauNa-mukhyano ekAnte vyavahAra kema thAya ? mATe sApekSatAe ja gauNa-mukhyano bodha A jIva kare che. tattvArthAdhigama sUtramAM ''arpitAnavRitasiddhe:'' adhyAya 5 sUtra 31 nA vyAkhyAnamAM A viSaya jaNAvelo che. AtmAnI trIjI avasthA kevalI avasthA, tyAM sarvajJa hovAthI ekasamayamAM ja sarvadharmo dekhAtA hovAthI teone koI gauNa ane koI mukhya hotuM nathI, sarvadharmo eka sAthe dekhAya che ane samAnapaNe jaNAya che. mAtra vAcA kramavartI hovAthI bolavAmAM, zrotAone Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 824 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 samajAvavAmAM kramazaH vANI nIkaLe che Ama ekI sAthe anaMta paryAyone jANe che paNa ekI sAthe bolI zakAtA nathI. ekI sAthe bolavAnI zakti (zArIrika zakti) zarIra svabhAvanA kAraNe nyUna hovAthI gauNa-mukhyatA che paNa rAgadveSanA pariNAmathI gauNa-mukhyatA nathI. bhagavAna sarvadharma sAthe jANe che sAthe dekhe che. paNa sAthe bolI zakatA nathI. tethI bolavAnI prakriyAmAM upakAra thAya te rIte prarUpavAnA bhAvomAM gauNa-mukhya kare che paNa temAM teone rAga-dveSanA pariNAma hotA nathI. prabhu to vItarAga che, rAgadveSano pariNAma e to karmabaMdhano hetu che. je kevalI prabhune nathI. A rIte mithyAtvI jIvane ekAnta-Agraha pUrvaka gauNa-mukhyatAnI dRSTi hoya che. samyagdaSTi jIvane sApekSavAda pUrvaka gauNa-mukhyatAnI dRSTi hoya che ane kevalI bhagavaMtone ekIsAthe na bolI zakavAnA kAraNe gauNa-mukhyatA hoya che. mATe gauNa-mukhyatA avazya jANavA jevI che jo jANI hoya to bhUla na thAya. yathAsthAne teno upayoga thAya. jyAM jyAM je je gauNa-mukhya karavA jevuM hoya ane te jo jANyuM hoya to A jIva tyAM tyAM te te gauNamukhya karI zake ane yathArtha kArya karIne phaLa prApta karI zake te mATe gauNa-mukhyatAnA svarUpane samajAvanArA nayo jANavA jarUrI che. tethI nayonuM svarUpa kahevAya che. nayonuM svarUpa jo jANyuM hoya to ja vastuno sAco yathArthabodha thAya che. tethI yathArthabodha mATe nayonA svarUpa dvArA vastunuM vivecana karavuM temAM ja ziSyavarganuM hita samAyeluM che paNa rAga-dveSano pariNAma karavo temAM hita samAyeluM nathI. tethI yathArtha jJAna prApta karavA dvArA "samatA" samAnapaNuM ja meLavavA lAyaka che. yathArtha jJAna prApta karIne sarvatra samabhAva rAkhavo. rAga-dveSa na karavo te ja utkRSTa cAritra che savAso gAthAnA huMDInA stavanamAM upAdhyAyajI mahArAjazrIe kahyuM che ke - jJAnadazA je AkarI, teha caraNa vicAro . nirvikalpa upayogamAM, nahI karmano cAro te (DhALa-3, gAthA-3) A rIte rAga-dveSa na thAya ane sarvatra samabhAva rahe te mATe vastunA anaMtaparyAyAtmaka yathArtha svarUpane jANavA sAru nayo jANavA jarUrI che. tethI te mATe ja nayonuM svarUpa jaNAve che. dhAvanto'pi nayAH sarve, syurbhAve kRtavizramAH / cAritraguNalInaH syAditi sarvanayAzritaH // 1 // gAthArtha - sarve paNa nayo potapotAne mAnya svarUpa sthApana karavA mATe doDatA hovA Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 sarvanA , 825 chatAM zuddhAtmadharmamAM vizrAnti karanArA bane che tethI cAritraguNamAM lIna banelA muni mahArAjA sarve nayono Azraya kare che. tenA TIkA :- "chAvatto navA" kuti, sarve navA thAvAH-svarvapakSasthaapnpurHsraa api bhAve-zuddhAtmadharmaNi kRtavizramAH syuH-sthirA bhavanti / ataH muni:-cAritraphulliIna:, vayarivartIzvara vAritra, tava duH, tatra strInA -vardhamAnaparyAyaH sarvanayAzritaH syAt / dravyanaye-kAraNatvagrAhake, bhAvanaye -tatkAryatvagrAhake, kriyAnaye-sAdhanodyamarUpe, jJAnanaye-tadvizrAmarUpe, Azrita:AsaktaH syAd-bhavedityarthaH / uktaJcAnuyogadvAre - savvesipi NayANaM, bahuvihavattavvayaM NisAmittA / taM savvaNayavisuddha, jaM caraNaguNaTThio sAhU // 1 // (anuyorArasUtra-606, 29-242) ata uktaM zrIbhagavatITIkAyAm - jar3a jiNamayaM pavvajjai, tA mA vavahAraNicchae muyaha / ikkeNa viNA titthaM, chijjai aNNeNa u taccaM // ataH sAmyaM hitam / punastadeva draDhayati - vivecana :- sarve paNa nayo potapotAno pakSa sthApana jarUra kare che. potapotAnA pakSanuM sthApana karavAmAM kuzaLa hovA chatAM paNa aMte to zuddha Atma-dharmAtmaka bhAvanI prAptimAM ja sthira thanArA che. pratyeka nayo potAne mAnya vAta raju karIne te vAta sAdhyanI sAthe joDanArA hoya che. to pachI sAdhya sAdhavAnI abhilASAvALA sAdhakamunie zA mATe koI paNa nayano anAdara karavo joIe? koIpaNa nayano anAdara karavo ucita nathI. pratyeka nayo zuddha Atmadharma rUpa sAdhyane ja sAdhavAmAM ja joDAyelA che AvuM samajanAra muni cAritraguNamAM lIna thayA chatA sarva nayono Azraya kare che. koIpaNa nayane svIkAratA nathI ema nahIM paNa badhA nayono Adara kare che. kAraNa ke badhA ja nayo potapotAnI vAta raju karavA dvArA aMte to ISTa sAdhyanA ja sAdhaka hoya che. jema koIpaNa eka gAmamAM AvavAnA aneka mArgo hoya to bhinna bhinna evA te mArgothI jo vivakSita gAmamAM barAbara praveza thato ja hoya to kayA mArgano anAdara karAya? koIpaNa mArgano anAdara na karAya-tema ahIM samajavuM. amadAvAda zaheramAM praveza Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 826 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra karavA mATe judA judA cheDAothI judA judA aneka mArgo Aje paNa jovA maLe che. te tamAma mArgo te mArge cAlanArAne amadAvAda zaheramAM pahoMcADe che. to pachI kayA mArgano anAdara karAya? amadAvAda pahoMcavA mATe A mArga sAco ane A mArga khoTo, Ama kema kahevAya ? badhA ja mArge amadAvAda pahoMcADe che. tema muni paNa sarvanayone yathAsthAne svIkAre che. karmonA samUhane caya kahevAya che. te karmasamUhane (vaya ne) khAlI kare-nAza kare tene cAritra kahevAya che. AvA prakArano cAritra nAmano je guNa che te guNamAM lIna thanArA muni sarvanayone yathAsthAne svIkAranArA-joDanArA hoya che, paraMtu koIpaNa nayane toDanArA hotA nathI. dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya ema be nayo che. dravyadRSTi e dravyArthikanaya, A naya trikALavartI padArthane grahaNa karanAra che. tethI bhUtakALamAM vartatA kAraNane paNa svIkAre che mahattva Ape che jyAre paryAyArthika naya pragaTa thayelA paryAyane pradhAnatAe dekhe che tethI te vartamAna kAlagrAhI naya che. A naya vartamAnakALe pragaTa thayelA kAryane dekhe che. kAryane vadhAre mahatva Ape che. A rIte kAraNane mukhyatve pradhAna karanArA dravyArthikanayanuM ane kAryane mukhya karanArA paryAyArthikanayanuM ema banne nayonuM munimahArAjazrI yathAsthAne yogya rIte kuMjana kare che, svIkAra kare che. koIno paNa anAdara karatA nathI. yathAsthAne te te nayane joDe che. jenAthI AtmAnuM hita thAya. jema koI manuSya saMsAra choDIne navavidha bAhya parigraha tyajIne dIkSA le tyAre cAritraguNa Avyo ema dravyArthikanaya samaje che. cAritraprAptinI pUrvakAlIna kAraNAvasthA AvI eTale cAritra AvyuM ja samajI lo. paraMtu paryAyArthikanaya kahe che ke A to haju kAraNAvasthA AvI. jyAre vaDIdIkSA le, pAMca mahAvrata uccare tyAre kAryarUpe cAritraguNa jIvamAM pragaTa thAya. A dRSTie paryAyArthikanayanI vAta paNa barAbara sAcI che. A ja pramANe kriyAnaya sAdhanano udyama karavAnI pradhAnatA jaNAve che. ane jJAnanaya AtmasvarUpamAM sthira thavA rUpa sthiratAtmaka kAryane pradhAnapaNe jaNAve che. kriyAnaya ema jaNAve che ke cArathI bAra guNasthAnakamAM vartatA jIvo upara uparanA guNone meLavavA mATe tenA sAdhana rUpe rahelI pUrvakAlIna dharmakriyA kare to ja tenA phaLarUpe te te guNanI A jIvamAM prApti thAya, tArU hoya paNa jo taravAno udyama na kare to te kema tarI zake? mATe sAdhanarUpe udyama karo to ja phaLaprApti thAya ema kriyAnaya kriyAnI ja vadhAre pradhAnatA jaNAve che ane jJAnanaya kahe che ke cArathI bAra guNasthAnakomAM ArohaNa karatAM jeTalA jeTalA guNono A jIvane AvirbhAva thayo che te ja A jIvanuM cAritra che. pragaTa thayelA A guNo ja jIvane Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 827 tAranAra che. Ama banne nayonI vAta sApekSapaNe sAcI hovAthI munimahArAja yathAsthAne badhA ja nayono Azraya svIkAre che. koIno paNa anAdara karatA nathI. bIje gAma javuM hoya to ghoDAno Azraya paNa levo paDe che ane ISTa sthAna Ave tyAre ghoDAno tyAga paNa karavo paDe che tema sAdhya sAdhavuM hoya tyAre sAdhana svIkAravuM paNa paDe che ane sAdhya siddha thaI jAya pachI tyajI paNa devuM paDe che sAdhyanI siddhi sudhI sAdhananuM grahaNa ane anurUpa udyama svIkAravAno hoya che ane sAdhyanI siddhi thAya tyAre vizrAnti svIkAravAnI hoya che Ama muni yathAsthAne nayonuM yuMjana kare che. anuyoga dvAra nAmanA sUtramAM kahyuM che ke - "sarve paNa nayonuM bahu prakAranuM vaktavya sAMbhaLIne cAritra rUpa guNamAM sthira evo sAdhu sarvanayothI vizuddha (arthAt sarva nayone sammata) evuM je vacana che teno Azraya kare che" bhagavatIjI sUtranI TIkAmAM paNa kahyuM che ke - "jo jinezvaraprabhuno siddhAnta (pravacana) tame svIkAra karatA ho to vyavahAranaya athavA nizcayanaya A bannemAMthI eka paNa nayane choDo nahIM (tajo nahIM) kAraNa ke eka vyavahAranaya vinA tIrthano uccheda thaze ane anya evA nizcayanaya vinA satyano uccheda thaze'' A pramANenAM zAstravacano hovAthI tathA banne nayo svIkArIe to ja hita thAya che Ama anubhavasiddha vAta hovAthI sAmyatA rAkhavI e ja kalyANakArI che. A ja vAtane vadhAre majabUta kare che. pRthag nayA mitha: pakSa - pratipakSakadarthitAH / samavRttisukhAsvAdI, jJAnI sarvanayAzritaH // 2 // gAthArtha :- bhinna bhinna rIte joDAyelA A nayo paraspara pakSa-pratipakSabhAvavALA thayA chatA viDaMbanA pAme che. paraMtu samatAbhAvanI vRttithI sukhanuM AsvAdana karanArA jJAnI puruSa sarve paNa nayono yathAsthAne Azraya kare che. // 2 // TIkA :- "pRthanayA kRti'' te mitha:-paraspara, pRtha-minaM minam, pakSaprtipksskdrthitaaH-vaadprtivaadkdrthnaaviddmbitaa nayA durnayA ityarthaH / ata eva jJAnI yathArthabhAsanayA sarvanayAzritaH - sarvanayamArgasApekSAvabodhamagno bhavati / kathambhUto jJAnI ? samavRtti:-iSTAniSTatvatAbhAvaH, tasya sukhAsvAdanazIlaH / uktaJca - Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 828 jJAnasAra sarvanayAzrayaNASTaka - 32 anyonyapakSapratipakSabhAvAt, yathA pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchan, na pakSapAtI samayastathA te // 30 // (cAmara sno-30) udadhAviva sarvasindhavaH, samudIrNAstvayi nAtha ! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhinnAsu saritsvivodadhiH // 1 // (siddhasenIyAvaMzatrizivama 24-1) | vivecana :- A dravyArthika-paryAyArthika nayo, vyavahAra-nizcayanaya, jJAna-kriyA naya tathA naigamAdi nayo paraspara sAma sAmA joDAyA chatA potapotAnA pakSanuM ja sthApana karavAmAM ane sAmA pakSanuM khaMDana karavAmAM ja athaDAyA chatA vairAyamANa vRttivALA thaIne-vAdIprativAdI bhAvavALA banIne viDaMbanA pAme che. tyAre A navo nayapaNe rahetA nathI paNa durnayapaNAne pAme che. jyAre banne nayo sAmasAme potapotAnA pakSano bacAva kare che ane sAmA pakSanuM khaMDana kare che tyAre jANe paraspara duzmana hoya tevA vairavRttivALA banIne potapotAnA pakSano paNa nAza karavA rUpa viDaMbanAne pAme che. A kAraNathI ja samyajJAnavALA muni yathArthajJAna prApta karavA vaDe yathAsthAne sarvanayonA mArgane (sarva niyonI vAtane) sApekSapaNe joDatA chatA sAcA jJAnamAM magna bane che. arthAt sAcuM jJAna pAme che. A muni kevA che? samabhAvanI vRttinA sukhanuM AsvAdana karavAnA svabhAvavALA che eTale ke mane A ISTa che ane mane A aniSTa che evI ISTAniSTanI kalpanA vinA bane nayonI vAta sAMbhaLIne taTasthabhAva rAkhavA pUrvaka bannenuM yathAsthAne yujana karavA pUrvaka sukhano AsvAda mANanArA A muni sarva nayono Azraya kare che. (sarva no svIkAre che). dravyathI AtmAne nitya paNa mAne che ane paryAyathI AtmAne anitya paNa mAne che. vyavahAranayathI sAdhananI AvazyakatA paNa svIkAre che ane nizcayanayathI sAdhyanI AvazyakatA paNa svIkAre che kriyAnayathI sAdhyanI utpAdaka kriyA paNa hovI jarUrI mAne che ane jJAnanayathI sAdhyanI prAptinuM jJAna hovuM paNa jarUrI mAne che Ama sarve paNa nayonI yathAsthAne AvazyakatA svIkAre che jethI laDhavADa baMdha thaI jAya che ane paraspara . samatva prApta thAya che. uparanI carcA yuktiyukta che te mATe tenA anusaMdhAnamAM keTalAka sAkSIpATho TIkAkArazrI devacaMdrajI ma.zrI Ape che. Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 829 he jinezvara prabhu! je pramANe anya darzanIonA vAdo vAdI-prativAdI bhAvavALA hovAthI paraspara matsarI che, tevuM tamAruM zAsana sarve paNa nayone samAna IcchatuM hovAthI IrSALu nathI (arthAt kaSAya vinAnuM samyajJAna rUpa che). (anyayogavyavacchedikA zloka 30 TIkA syAdvAdamaMjarI) he nAtha ! jema samudramAM sarve nadIo samAya che tema tamArAmAM sarve darzano (sarve darzanonA bhinna bhinna nayo-abhiprAyo) samAyA che. paraMtu bhinna bhinna nadIomAM jema samudra dRSTigocara thato nathI tema te te anya darzanomAM ApazrI (Apano anekAntavAda rUpa sApekSasiddhAnta) kyAMya dRSTigocara thato nathI. (pUjya siddhasenajIkRta trizArnAiziva zloka 14-5). uktaJca sammatau - Na ya taio asthi Nao, Na ya sammattaM Na tesu paDipuNNaM / jeNa duve egaMtA, vibhajjamANA aNegaMto // 14 // jaha ee taha aNNe, patteyaM duNNayA NayA savve / haMdi hu mUlaNayANaM, paNNavaNe vAvaDA tevi // 15 // savvaNayasamUhammi vi, Natthi Nao ubhayavAyapaNNavao / mUlaNayANa u ANaM, patteyaM visesiyaM biMti // 16 // tamhA savvevi NayA, micchAdiTThI sapakkhapaDibaddhA / aNNoNNaNissiyA uNa, havaMti sammattasabbhAvA // 21 // (sanmatipraraNAtuM 2, mathA-24-25-6-22) rUDhi iArA dravyArthika ane paryAyArthika A be vinA trIjo koI naya nathI ane te banne nayo ekalA judA judA hoya to temAM vastunuM paripUrNa svarUpa AvatuM nathI. tethI ekalA ekalA A bane naya samyakatvasvarUpa nathI. kAraNa ke te banne ekAntarUpa che. ane vastunA apUrNa svarUpane samajAvanArA che. paraMtu jo te bane naya sApekSa bane to anekAntasvarUpa ane pUrNa svarUpane jaNAvanArA banI zake che. 14 jevI rIte A banne nayo chuTA chuTA hoya to durnaya che (mithyASTi che, tevI ja rIte anya nayo (naigamAdi uttarabheda rUpa sAte nayo) paNa pratyeka (eTale paraspara nirapekSa) Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 830 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra hoya tyAre te sarve nayo durnaya ja che (mithyASTi ja che, kAraNa ke te uttaranayo paNa potapotAnA mUlanayonI vAtane ja saMsAramAM vadhAre jorazorathI doharAvanArA (gAnArA-prarUpaNA karanArA) hoya che. 1po. sarve nayonA samUhamAM paNa ubhayavAdane (sAmAnya-vizeSa ema bannene ekI sAthe) jaNAvanAro koI naya nathI. kAraNa ke te sarve paNa dareka nayo potapotAnA mUlabhUta nayanI AjJAne ja vadhAre ne vadhAre jorazorathI kahe che. paNa sApekSapaNe ubhaya vAtane kahetA nathI. 16ll tethI sarve paNa nayo pota potAnA pakSamAM pratibaddha (AgrahI) hoya to te mithyASTi che ane paraspara nizrAvALA (sApekSa dRSTivALA) hoya to te ja sarve paNa naya samyakatvanA sadbhAvavALA bane che. ra1 pUjyapAda zrI siddhasenadivAkarasUrijI racita sanmati prakaraNa kASTha prathama gAthA 14-15-16-21. ItyAdi, vizeSa artho te graMthanI gAthAothI jANI levA. rA sAta vAthayanAda - sAmyatAne jaNAvatAM kahe che - "nApramANaM pramANaM vA, sarvamapyavizeSitam / vizeSitaM pramANaM syAditi sarvanayajJatA // 3 // gAthArtha :- sarve paNa vAkya jo avizeSita hoya to te apramANa paNa nathI ane pramANa paNa nathI paraMtu jo vizeSita hoya to ja te pramANa che. Ama samajIne sarvanayonuM jJAna prApta karavuM joIe. TIkA :- "nApramANiti" sarva vAvAjona gAma, na, vA-3thavA pramANamapi na, vidhiniSedhopadezaH / prathamaM tadeva pramANam, guNavRddhau dhyAnalInAnAM tadevApramANam / yaccAneSaNIyAdikaM pUrvamapramANaM tadeva gItArthAdiSu pramANam / bhagavatITIkAto jJeyam / tatrApi gAthA - paramarahassamisINaM, sammattagaNipiDagahatthasArANaM / pariNAmiyaM pamANaM, NicchayamavalaMbamANANaM // 602 // (1ovastuvarA mAthA 602) paJcavastuTIkAyAm-esaNamAI taNuyogA ityAdi sarvamapyavizeSitam / anyasamayasthaM sadvacanaM vizeSarahitam, vizeSitaM-vizeSaNasaMyojitaM pramANaM syAt / Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvanayAzrayaNASTaka - 32 viSayaparizodhakanayayojitaM pramANaM syAt / upalakSaNAt svasamayavacanamapi ananuyogoktamapramANaM bhavati, paJcamAGge maNDukazrAvakAdhikArato jJeyam / uktaJca jJAnamaMjarI 831 vivecana :- sarve paNa vAkyo jo vizeSaNa vinAnAM hoya (koIpaNa jAtanI vivakSA karyA vinAnAM hoya) to te vAkyo ekAnte apramANa paNa nathI athavA pramANa paNa nathI. vivakSA vinAnAM te saghaLAM paNa vAkyo vidhi ke niSedhano upadeza ApavA samartha thatAM nathI, vizeSaNa sahita karo (vivakSA yukta karo) to ja te apramANa athavA pramANa bane che. jemake "vItarAgaprabhunI dravyapUjA karavI joIe" ATaluM mAtra vAkya lakhAya ke bolAya to te pramANa (satya-svIkAravA yogya) paNa nathI tathA apramANa (asatya-na svIkAravA yogya) paNa nathI. kAraNa ke koNe pUjA karavI joIe ? ane koNe na karavI joIe ? te spaSTa karyuM nathI arthAt evuM vizeSaNa AgaLa lakhyuM nathI mATe karavI ja joIe, ema vidhi paNa jaNAvatuM nathI ane na karavI joIe ema niSedha paNa jaNAvatuM nathI. paraMtu jo AgaLa "zrAvaka-zrAvikAe" athavA "sAdhu-sAdhvIjIe" Ama vizeSaNa lagADAya (vivakSA karAya) to ja te vAkya pramANa athavA apramANa bane che. jo zrAvakazrAvikA zabda joDAya to zrAvaka-zrAvikAe vItarAgaprabhunI dravyapUjA karavI joIe A vAkya pramANabhUta bane-svIkAravA yogya bane kAraNa ke dravyapUjA sAvadya che ane zrAvakazrAvikA sAvaghanA adhikArI che. paNa "sAdhu-sAdhvIjIe vItarAgaprabhunI dravyapUjA karavI joIe AvI jo vivakSA karAya to te vAkya apramANa bane che kAraNa ke sAdhu-sAdhvIjI sAvadhanA tyAgI che. Ama vAkyanI AgaLa jo vizeSaNa lagADo ke kaI apekSAe tame A vAkya bolo cho? te jo spaSTa karo to ja te vAkya pramANa che ke apramANa che ? A vAta spaSTa thAya. vizeSaNa vinA vidhi-niSedhano upadeza thaI zakato nathI. "pArzvanAtha prabhu pUrve thayA ATaluM ja mAtra vAkya bolo to te pramANa ke apramANa na kahevAya, kAraNa ke konAthI pUrve thayA ? te vivakSA spaSTa karI nathI "mahAvIrasvAmI prabhuthI pUrve thayA" Ama vizeSaNa joDo to ja te vAkya pramANa gaNAya, anyathA zrI neminAtha prabhunI pUrve athavA zrI naminAtha prabhunI pUrve thayA. Avo khoTo artha paNa thaI zake, mATe pramANa ke apramANa gaNAtuM nathI. tethI vizeSaNa joDo (vivakSA karo) to ja te te vAkya pramANa hoya to pramANa ane apramANa hoya to apramANa Thare che. "prathama taveva pramALam = pahelAM je vAkya pramANa hoya che te ja vAkya jIvamAM guNonI vRddhi thaye chate dhyAnadazAmAM lIna thayelA mahAtmAo mATe apramANa gaNAya che. Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 832 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra jemake paDilehaNa-pratikramaNa-devavaMdana ItyAdi dharmakriyAonuM AcaraNa prathamAvasthAmAM munione kartavya hoya che tethI te te kArya karavuM joIe. A vAkya prathamAvasthAmAM pramANa gaNAya che. paraMtu aneka prakAranA guNonI vRddhi thaI hoya ane uccatara dhyAnadazAmAM ArUDha thayA hoya tyAre te te dharmakriyAonuM AcaraNa dhyAnAdi-uccataradazAnuM bAdhaka hovAthI "karavuM joIe" A vAkya tyAM apramANa bane che jemake bAhubalijI muni tathA tIrthaMkarabhagavaMto dIkSitAvasthAmAM dhyAnastha hoya che tyAre uccatara dazA hovAthI ApaNA jevA sAmAnya mANasonI jema AcaraNa teonuM hotuM nathI. gRhasthapaNAmAM dAna kartavya hoya che te ja gRhastha jyAre sAdhu thAya tyAre sAdhupaNAmAM paulikadAna akartavya thAya che. kAraNa ke jo sAdhupaNAmAM paulika-dAna cAlu rAkhe to saMgraha cAlu ja rahe, je sAdhupaNAnI sAthe bAdhaka che. Ama aneka udAharaNathI A vAta samajAya tema che ke vivakSA vinAnuM vAkya pramANa ke apramANa gaNAtuM nathI. vaSyaneSavyAvi = evI ja rIte aSaNIya AhArAdi (AdhAkarmI Adi doSo vALo eTale ke sAdhune na kalpe tevo AhAra vagere) pUrvakAlamAM eTale sAmAnya sAdhune levo kalpa nahIM, eTale Avo doSita AhAra grahaNa karavo te apramANa kahevAya paraMtu gItArtha muni hoya ane Adi zabdathI mAMdA muni hoya roga muni hoya ItyAdi kAraNavizeSa hoya to rAgAdi doSo lAge tema nathI, Asakti thAya tema nathI mATe tevA gItAryAdi munione AvA kAraNe aneSaNIya AhArAdinuM grahaNa apramANa na gaNAya paNa pramANa gaNAya. bhagavatIjI sUtranI TIkAmAM paNa Ama ja lakhyuM che. tyAMnI gAthA A pramANe che. "samasta gaNipiTaka (dvAdazAMgI)no sAra jeoe hastagata karyo che evA RSimunionuM A ja parama rahasya (parama mAhAbhya) che ke nizcayanayanuM avalaMbana lenArA mahAtmAone "cittano zuddha-azuddha pariNAma" e ja pramANa kahevAya che bAhya zuddhi-azuddhi teone sparzatI nathI "azuddha AhAra paNa gItArthone zuddhinuM kAraNa bane che ane zuddha AhAra paNa sAmAnya munione AsaktinuM kAraNa bane tevo saMbhava hovAthI azuddhinuM kAraNa bane che. A gAthA paMcavastuprakaraNamAM paNa che . 602, tathA oghaniryuktimAM paNa che 761. - paMcavastukaprakaraNa nAmanA graMthanI TIkAmAM paNa pakSaUTHI taUTyo ItyAdi pAThathI A ja hakIkata kahI che. vizeSa pATha tathA tenA artha tyAMthI joI levA vinaMti che. Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 833 A pramANe sarve paNa vacano avizeSita hoya eTale ke vizeSaNa (vivakSA) rahita hoya to te apramANa ke pramANa gaNAtAM nathI. anyadarzananAM zAstromAM kaheluM jo sarvacana hoya (satyavacana hoya) to paNa jo vizeSaNarahita hoya to teno svIkAra ke asvIkAra karAto nathI paNa vizoSitam = vizeSaNathI saMyukta jo hoya eTale ke te te dravya-kSetra-kALabhAve upakAraka thAya tevI vivakSA jo karAya to ja te sarvacana paNa pramANa bane che anyathA nahIM. jyAM jyAM je je viSayano upakAra thAya tema hoya tyAM tyAM te te rIte viSayanA parizodhaka rIte nayanI yojanA no karAya to sarvacana pramANa bane che jemake anya nyAya darzana ane vaizeSika darzanamAM kahyuM che ke "mokSe jatAM jIvanuM jJAna ane sukha nAza pAme che" have jo mokSamAM jatAM A jIvamAMthI jJAnano sarvathA nAza thato hoya ane AtmA jaDa ja banI jato hoya to mokSe javAno koI artha ja na rahe, koI mukti mATe prayatna karaze ja nahIM evI ja rIte jo sukhano nAza ja thato hoya to saMsAra ja zuM khoTo ? saMsAramAM kyAreka to sukha maLe che. mATe vivakSA vinAno A artha barAbara nathI - pramANa nathI. paNa jo AvI vivakSA karAya ke "mokSe jatAM chAghasthika jJAnano arthAt kSAyopathamika bhAvanAM jJAnono nAza thAya che, to te vAkya pramANa bane. kAraNa ke kSAyopathamika bhAvanAM jJAno nAza pAme ane kSAyikabhAvanAM nirmaLa zuddha kevaLajJAnAdi pragaTa thAya A artha pramANa gaNAya tathA je karmabaMdhano hetu che te sAMsArika bhogasukha nAza pAme paNa AtmikaguNonuM sukha pragaTa thAya che A artha pramANa gaNAya. evI ja rIte anyadarzanamAM kahyuM che ke "AtmA sarvavyApI che" A vAkya jo Atmadravyane sarvavyApI kahe to apramANa che paNa jJAnathI AtmA sarvavyApI che AvI vivekSA jo karAya to pramANa paNa banI zake che. Ama anyadarzananAM sarve paNa vAkyo sarvacana hoya to paNa jo vizeSaNa (vivakSA) rahita hoya to apramANa bane che ane jo vizeSaNa lagADyuM hoya eTale ke viSayanA upakAraka tarIke vivakSA karAI hoya to pramANa bane che. 3patnakSaVI= adhyAhArathI e paNa samajI levuM ke jainadarzanamAM kahelAM vacano paNa jyAM jyAM jevA jevA anuyogathI (jevA jevA bhAvathI - jevA jevA prasaMgathI) kahevAyAM hoya tevI tevI vivakSA jo na karAya ane tevA anuyoga vinA manaphAve tema svacchaMdapaNe vivakSA karAya to svazAstra gata vacana hoya to paNa tyAM te svacchaMdatAnuM prerakatva hovAthI apramANa bane che. jema ke jainadarzanamAM kahyuM che ke "jaine karmo khapAvavA tapa karavo joIe" A vAkya jainadarzana sammata hovA chatAM "svAdhyAya vaiyAvacca Adi anya yogo sIdAya nahIM tema" AvI vivakSA jo na karIe to pramANa gaNAtuM nathI. ItyAdi samajI levuM. A viSaya Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 834 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra pAMcamA aMgarUpa bhagavatIjI sUtramAM maMDukazrAvakanA adhikArathI jANI levo. anyazAstromAM paNa A viSayamAM A ja pramANe kahyuM che te sAkSIpATho A pramANe che - suttattho khalu paDhamo, bIo nijjuttimIsio bhaNio / taio ya niravaseso, esa vihI hoi aNuoge // 4 // (Avazyakaniyukti gAthA-24) anuyogazUnyaM vacanaM na pramANaM bhavati / uktaJca - aparicchiyasuaNihasassa, kevalamabhiNNasuttacArissa / savvujjameNa vi kayaM, aNNANatave bahuM paDai // 415 // (upadezamAlA gAthA 415) punaH mAtrArthe: (mikAvArthe:) - tatrApi na ca dveSaH, kAryo viSayastu yatnato mRgyaH / tasyApi na sadvacanam, sarvaM ca yatpravacanAdanyat // 16-3 // (SoDazaBRUT 26-3) iti vicArya syAdvAdopayogena sarvanayajJatA kAryA / punaH sAmyamavalambanIyaM pakSaparihAreNa AtmadharmaniSThatA hitA / // 3 // jyAre jyAre sUtra saMbaMdhI anuyoga-vyAkhyAna karavAnuM hoya, sUtronA artho samajAvavAnA hoya tyAre tyAre (1) sUtrano mAtra artha ja samajAvAya A prathamavidhi, (2) tyArabAda sUtranI sAthe sparzavALI niyuktithI mizrita artha kahevAya, A bIjI vidhi, ane (3) tyArabAda prAsaMgika-aprAsaMgika evA ghaNA vivecanavALo saghaLo artha kahevAya A trIjI vidhi. Ama sUtrano artha samajAvavAnI anuyoganI bAbatamAM traNa prakAranI vidhi zrI tIrthakaragaNadhara bhagavaMtoe kahelI che. (Avazyakaniyukti gAthA-24) abhyAsa karanArA ziSyavarganI matino vyAmoha na thAya, eTale ke bhaNanArA ziSyonI mati muMjhAya nahIM eTalA mATe sUtronA arthonI vAcanA ApatAM prathama sUtra saMbaMdhI ja mAtra artha samajAvavo joIe, sUtra saMbaMdhI prAthamika artha samajAvyA pachI sUtromAM AvatA zabdo ane padono vyutpattisiddha artha tathA niyuktithI thato je artha hoya teno anuyoga-vyAkhyAna kare. A artha ApavAnI bIjI vidhi jANavI. tyArabAda ziSyonI buddhi vizALa banatAM te Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 835 te sUtramAM AvatI prAsaMgika vAto ane bIjI keTalIka tenA anusaMdhAnavALI aprAsaMgika vAto ema vistRta saghaLo artha trIjIvAramAM ziSyone samajAvavo. A pramANe sUtrono anuyoga ApavAnI traNa prakAranI vidhi zrI tIrthaMkara bhagavaMtoe tathA gaNadhara bhagavaMtoe zAstromAM jaNAvelI che. Ama AvazyakaniyuktimAM parama pUjya zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIjIe kahela che. AvA prakAranA traNa jAtanA anuyoga vinAnuM (viziSTa artha karyA vinAnuM) vacana pramANa gaNAtuM nathI, kAraNa ke kayA saMdarbhamAM lakhAyeluM A vAkya che. te samajyA vinA jo vAkyo bolAya to ziSyo Azaya samajyA vinA anya saMdarbhamAM lagADI de to ghaNuM nukazAna thaI jAya mATe anuyoga karAyeluM vacana ja pramANa gaNAya che upadezamAlAmAM zrI dharmadAsagaNijIe paNa kahyuM che ke - "AgamonA arthano sAra jeoe jANyo nathI tathA sUtronA vistRta artho jeNe bhedyA nathI (kholyA nathI) tevA jIvo dvArA sarvaprakAranA udyama vaDe karAyeluM je je dharma anuSThAna hoya che te ajJAnatapamAM arthAt ajJAnAnuSThAnamAM ja gaNAya che (upadezamAlA gAthA-415). tathA pUjyapAda zrI haribhadrasUrijI ma.zrIe SoDazakaprakaraNa nAmanA graMthamAM kahyuM che ke "tyAM paNa (anyadarzananAM zAstro saMbaMdhI arthamAM) kyAreya paNa dveSa na karavo, paraMtu prayatna karavApUrvaka yathArtha artha saMgata kema thAya ? teno mArga vicAravo. kaI kaI apekSAe A artha saMgata thAya ? te saMbaMdhI viSaya vicAravo. kAraNa ke jinezvaraprabhunA pravacanathI je je anyadarzananAM vacano hoya che te sarve sacana (yuktiyukta vacana) hotAM nathI. (temAMthI je je vacano jainadarzanane anusArI vacano hoya che sApekSavacano hoya che te ja koIka sacana hoya che saghaLAM sacana hotAM nathI. mATe dveSa karavo ucita nathI. paNa buddhithI viveka karavo ucita che. A pramANe vicArIne sarva ThekANe syAdvAdano upayoga rAkhIne sarvanayonuM jANakArIpaNuM meLavavA jevuM che. jemake "pattharanA putaLA rUpe banAvelI gAyane "koIe A gAya che" Ama kahyuM tethI te sAMbhaLIne naigamanayathI Aropita A gAya che ema jANavuM, paNa vAstavika A gAya che ema na jANavuM. tethI te pattharanI gAyane joIne gAyanuM jJAna thAya 1. ahIM TIkAmAM hemAcArye: pATha che. paNa A gAthA SoDazakaprakaraNanI che ane SoDazakaprakaraNa pUjya zrI haribhadrasUrijIe banAvela che tethI A pATha azuddha lakhAyo hoya ema lAge che athavA hemasuvarNa tulya nirmaLa evA AcArya zrI haribhadrasUrijI AvI upamA ApavA mATe lakhyo hoya to jJAnI jANe. paNa ahIM kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryajI na levA. Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 836 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 che mATe upacarita gAya jarUra kahevAya, paNa dohavA besAya nahIM. Ama paNa jANavuM joIe. A rIte bIjA nayonuM paNa jJAna hovuM jarUrI che. A rIte sarve paNa nayono abhyAsa karI koI eka pakSanA Agrahano tyAga karI jyAM je upakArI hoya tyAM te joDIne sarva dharmo pratye samabhAvanuM AlaMbana laIne potAnA AtmAnA dharmamAM sthiratA meLavavI e ja hitakArI che. ekAnta Agraha hitakArI nathI. sApekSavAdI thavuM, samanvayavAdI thavuM paNa BhADI na thaj. // 3 // loke sarvanayajJAnAM, tATasthyaM vApyanugrahaH / syAtpRthaGnayamUDhAnAM, smayArtirvAtivigrahaH // 4 // gAthArtha :- A saMsAramAM sarvanayone jANanArA mANasonI aMdara taTasthapaNuM (eTale samavRttipaNuM) tathA anugraha buddhi (upakAraka buddhi) hoya che. paraMtu bhinna-bhinna eka-eka nayanA AgrahavALA jIvomAM mAnonmAnanI (abhimAnanI) pIDA tathA atizaya kalezavRtti mAtra 4 Doya:cha. // 4 // st :- "loke sarveti" loke-dakSajanasamUhe sarvanayajJAnAM-sarvanayarahasyavijJAnAM tATasthyaM-taTasthatvaM-pArzvavartitvam, vA iti vyavasthAyAm / api-samuccaye, anugrahaH -upakArAya bhavati / sarvatra parIkSakatvaM hitam / pRthaGnayamUDhAnAM-ekaikanayapakSagrahavartinAma, smayAtiH-mAnonmAnapIDA, vA-athavA, ativigrahaH-kadAgrahaH syAt -bhavati / uktaJca - kAlo sahAva NiyaI, puvakayaM purisakAraNegaMtA / micchattaM te ceva u, samAsao hoMti sammattaM // 3-53 // (sanmatiprakaraNakANDa-3-53) atra puruSAkArasya upAdAnakAraNatvAd mukhyatvam, kAlasvabhAvapUrvakRtAnAM tu nimittAsAdhAraNApekSAkAraNatvam, niyatezca kAraNatvamaupacArikam, asyA anityatvaM vicArAmRtasaGgrahe uktamasti iti niyatapakSaH (niyatipakSaH) AjIvikAnAM mithyAgraharUpaH, na jainAnAm, evamaMzasyApi jainamArge vivakSitatvAt samuccayavacanam // 4 // vivecana :- A saMsAramAM je nipuNa eTale ke catura, samaju manuSyavarga che tevA janasamUhamAM sarva nayone yathArthapaNe jANanArA tathA jyAM jyAM je je nayanI pradhAnatA karavAthI Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 837 sAdhyanI siddhi saMgata thatI hoya tyAM tyAM te te nayanI pradhAnatA karanArA ane bIjA nayanI gauNatA karanArA vicakSaNa puruSomAM ja taTasthapaNuM ane anugrahabuddhi saMbhave che. taTasthapaNuM eTale madhyasthapaNuM athavA jyAM je yogya hoya, tenA paDakhe ubhA rahevApaNuM, AvA jIvomAM hoya che. kadAgraha vinAnA hovAthI jyAM jyAM je je upakArakabhAva hoya tyAM tyAM te te bhAvanI paDakhe A mahAtmAo ubhA rahe che potAne koI bAjuno haThAgraha na hovAthI jene pradhAna karavAthI sAdhyanI siddhi thAya tema hoya tyAM tenI pradhAnatA karI le che. vA zabda ahIM vyavasthA arthamAM che eTale AvA madhyastha puruSo sarvanayone jANatA hovAthI taTastha rahe che tethI ja hRdaya sAcuM che mATe sAco upakAra karI zake che. haMmezAM hRdayamAM anugrahabuddhi ja hoya che, karUNALu svabhAva hoya che. dIrghadRSTi hoya che, sApekSahRdaya hoya che, A kAraNe ja AvA jIvo klezamukta, jaDatAmukta ane kadAgrahamukta hoya che. sarva sthAnomAM potAnI buddhi doDAvIne parIkSA karIne upakAraka rIte pravarte che tethI teomAM sarvatra parIkSakapaNuM hoya che ane teo sarvatra hitakAraka bane che. je AtmAo eka eka nayane ja jANIne tenA AgrahavALA bane che bIjI bAjuno naya, bIjI bAjunI vAta, jeo sAMbhaLatA nathI avadhAratA nathI teo potAnI mAnelI mAnyatAnA haThAgrahI thayA chatA abhimAnI-garviSTha bane che ane bIjI bAjunA ajANa hovAthI bIjI bAjunA jANakAra puruSonI sAthe atyanta laDhavADavALA bane che. tethI atyanta klezavALA, jaDatAvALA ane kadAgrahavALA bane che. jyAre juo tyAre dharmacarcAne badale vAdavivAda ane laDhavADa, niMdA-TIkA ja hoya che. mATe ekAntavAdano Agraha du:khadAyI, klezadAyI ane kaSAya vadhAranAra ja che. pUjyapAda AcArya ma. zrI siddhasenadivAkarasUrijIe sanmatiprakaraNamAM kAMDa-3 gAthA 53 mAM kahyuM che ke - "kAla, svabhAva, niyati, pUrvakRta (karma), ane puruSa rUpa kAraNa, A pAMcenA ekAntavAdo mithyAtva che ane te pAMce vAdo yathArthapaNe samanvaya pAme to sApekSa thavAthI samyaktva bane che. 53-53nA A gAthAmAM puruSakAraNa zabdano artha puruSamAM (kartAmAM) rahelI kAraNatA evo artha karavo. jethI je kartA evo puruSa kArya AraMbhe che te kartA te kAryanuM upAdAna kAraNa hovAthI mukhya kAraNa che. jemake je AtmA mokSaprApti mATeno puruSArtha AraMbhe che te puruSa muktiprAptinuM upAdAna kAraNa hovAthI mukhya che. bAkInAM cAre kAraNomAM kAla e nimittakAraNa che, svabhAva e asAdhAraNa kAraNa che, pUrvakRta karma e apekSAkAraNa che ane niyati e Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 838 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra aupacArikakAraNa che. vAstavikatA e che ke pAMca kAraNo maLe to kArya thAya che tethI pAMceno samanvaya te ja samyakatva che. eka ekano pakSa kheMcavo te ekAntavAda thavAthI mithyAtva che. kAla pAkyo hoya tyAre ja kArya thAya che strImAM garbhadhAraNanI zakti hovA chatAM yuvAvasthAno kALa Ave tyAre ja A kArya thAya che. bAlyAvasthA ke vRddhAvasthAnA kALamAM A kArya thatuM nathI. mATe kAla paNa avazya kAraNa che. jenAmAM je kArya karavAno svabhAva hoya tenAthI te ja kArya thAya che bIjuM kArya thatuM nathI. jemake ghauMnA dANA vAvo to te dANA ghauM ja ugADI zake che, juvAra nahIM, ane juvAra vAvo to te dANA juvAra ja ugADI zake che, ghauM nahIM, mATe svabhAva paNa kAraNa che. je dravyamAM je paryAya banavo niyata hoya te dravyamAM ja te paryAya bane che anya dravyamAM te paryAya banato nathI, marIcInA jIvamAM mahAvIrasvAmI banavAno paryAya niyata hato, tethI teno kAla pAkatAM te ja jIva mahAvIra svAmI bane che. mATe niyati paNa kAraNa che. jIvamAM je sukha-duHkha, rAjA-raka, rogI-nirogI Adi avasthAo Ave che temAM pUrve bAMdhelAM karmo paNa avazya kAraNa che tethI pUrvakRta karma paNa kAraNa che tathA jIvano tevo tevo sAnukuLa-pratikuLa puruSArtha paNa sAruM-kharAba banavAmAM kAraNa che. Ama A pAMca kAraNono samudAya (samanvaya) e ja vivakSita kAryanuM janaka hovAthI kAraNa che. A pAMcamAMthI saMsArI lokonI dRSTi je kAraNa tarapha DhaLI jAya che tenI ekAnta pakkaDa vadhI jAya che ane te jIva te ja ekane kAraNa mAnI tenAM ja gANAM gAya che. A ekAntavAda che, mithyAtva che. A pAMcamAM koI nimittakAraNa che jemake kAla, koI asAdhAraNa kAraNa che jemake svabhAva, koI mAtra apekSAkAraNa che jemake karma, koI upAdAna kAraNa che jemake puruSa ane koI aupacArika kAraNa che jemake niyati. A pAMcamAM kAla nimittabhAve kAraNa bane che svabhAva asAdhAraNapaNe kAraNa bane che. karma apekSArUpe kAraNa bane che puruSa pote kArya rUpe pariNAma pAme che mATe upAdAnapaNe kAraNa bane che ane niyati sattAgata che, pragaTapaNe nathI. mATe aupacArika kAraNa bane che. niyati paNa sarvathA ekAnta niyata nathI. jo sarvathA niyata hoya to ekAntavAda thaI jAya, nizcayanayathI niyati niyata che vyavahAranayathI niyati paNa aniyata che. je manuSya yuvAna hoya, nirogI hoya, lAMbo samaya Ave tema hoya chatAM Aga lAge, pANInuM pUra Ave, makAna paDe to te ja kAle mRtyu pAme che. tene vyavahAranayathI akAle maryo kahevAya che. bhagavAna vicare tyAM chae Rtuo samakAle phaLe, bIjI Rtuono kALa pAkyo nathI to paNa phaLa-mATe niyati paNa bIjA kAraNone AdhIna hovAthI sarvathA niyata nathI kathaMcit niyata che. ane kathaMci aniyata paNa che. tyAM paNa syAtuM paNuM che. Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 839 A kAraNe ja vicArAmRtasaMgraha nAmanA graMthamAM niyatinI anityatA kahelI che. AjIvikamatavALAno ekAnta je niyatino pakSa che, je jema thavAnuM hoya che te tema ja thAya che A paNa mithyAtva che. AvA prakArano ekAnta niyatino pakSa e jainonI mAnyatA nathI. A pramANe jainamArgamAM aMze aMze niyati paNa mAnelI che, aMze aMze kAla, svabhAva, pUrvakRta paNa mAnelA che. mATe pAMceno sApekSapaNe samuccaya e ja kAryanuM kAraNa che Ama anekAntavAda-syAdvAda e ja yathArthadarzana che. tethI yathAsthAne upakArI thAya te rIte sarve nayono Azraya svIkAravo joIe. jo zreyaH sarvanayajJAnAM, vipulaM dharmavAdataH / zuSkavAdavivAdAcca, pareSAM tu viparyayaH // 5 // gAthArtha :- sarva nayone jANanArA puruSonI daSTi dharmavAda-svarUpa hovAthI vizALa yaza pAme che paraMtu tenAthI para evA ekAntavAdIonI dRSTi zuSkavAda rUpa hovAthI ane vivAdarUpa hovAthI viparIta phaLa ApanAra arthAt apayaza ane akalyANa karanArI bane che ||po. TIkA :- "zreyaH sarveti" satra 2 zrIdamitrovatAcha (aSTavA 22 zno 2) vAdatrayasvarUpaM tad yathA zuSkavAdaH vivAdaH dharmavAdaH / kaNThatAluzoSaNamAtraH zuSkavAdaH, yathArthatAzUnyaH kaSAyopaSTambhatvAt tyAjyaH / parapakSaparAjayabuddhayA svapakSasthApanapuraHsaraH (vAdaH) vivAdaH, so'pi heyaH / tattvajJAnI parasparatattvAvabodhAya tattvArthinaM prati yad vadati sa dharmavAdaH / / sarvanayajJAnAM-sarvanayajJAnavatAM dharmavAdato vaktA tattvakathanarasikaH, zrotA ca tattvajJAnarasikaH iti ubhayoryathArthayoge dharmakathanato vipulaM zreyaH-kalyANam / yadi ca na zrotA tAdRk tathApi tattvabodhanecchayA dharmakathanaM hitAya / ca-punaH zuSkavAdAt, ca-punaH vivAdAt pareSAmekAntadRSTInAM viparyayaH-azreyaH-akalyANam / sUkSmArthakathanaM pAtrayogyatayA dharmahitakaraNaM tu bhAvAnukampA / // 5 // | vivecana :- paramapUjya 1444 graMthonA praNetA zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe SoDazaka prakaraNanA 12mA SoDazakamAM kahyuM che ke - zuSkavAdo vivAdazca, dharmavAdastathAparaH / ityeSa trividho vAdaH, kIrtitaH paramarSibhiH // 1 // Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 840 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra zuSkavAda, vivAda tathA dharmavAda ema traNa prakArano vAda (dharmacarcA) paramarSi puruSo vaDe kahevAyo che. A traNa vAdanuM varNana aSTakajImAM che. teno saMkSepamAM sArAMza A pramANe che. vAda eTale dharmasaMbaMdhI carcA, te traNa prakAranI che. eka zuSkavAda, bIjI vivAda ane trIjI dharmavAda. jema sukAM pAMdaDAmAM rasa na hoya tema je vAdamAM kaMI rasa prApta na thAya, phaLa prApta na thAya, zuSka pAMdaDAnA jevo je vAda te zuSkavAda arthAt je vAda-carcA karavAmAM kaMTha ane tAla Adi aMgomAM zoSAvAnuM ja mAtra bane, koIne dharmanI yathArthatAnI prApti na thAya te zuSkavAda. A vAda yathArthabodhathI zUnya che. mAtra paraspara kaSAyono ja uttejaka che tethI tyAjya che. bIjo je vAda te vivAda, jyAM sAmenA pakSano parAbhava karavAnI buddhithI ane potAnA pakSanI sthApanA karavAnI buddhithI je vAda karAya te vivAda kahevAya che te paNa kaSAyajanaka hovAthI tyAjya che. paraMtu trIjo je vAda che te dharmavAda svIkAravA jevo che, jyAM tattvajJAnI mahAtmA sva-paranA tattvabodha mATe tattvanA sAcA arthI jIvo pratye tattva samajAvavA je je vAkyo bole te dharmavAda kahevAya che. A vAda sva-parano upakAra karanAra che mATe upAdeya che. sarve paNa nayonA jANakAra ane vizALa anubhava dharAvanAra evA vaktA-gurujI tattvanuM svarUpa kahevAmAM samajAvavAmAM ghaNA rasika hoya ane zrotA jIvo tattvajJAna meLavavAmAM ghaNA ja rasika ane utsuka hoya, Ama bane jIvono yathArtha milApa thaye chate A bannenI vacce guru-ziSyabhAve je dharmasaMbaMdhI kathana thAya, gurujI karuNAbhAve samajAve ane ziSya vinayabhAve pUche ane samaje. A rIte dharmacarcA dvArA jyAM nirmaLa jJAnanI prApti thAya te dharmavAda kahevAya. tenAthI vaktA-zrotA ema bannenuM vizALa kalyANa thAya. ziSya tattvajJAna pAmavAthI kalyANanA mArge AgaLa vadhe ane gurujI paropakAra karavA dvArA potAnuM kalyANa karanArA bane. kadAca zrotAjIvo haju eTalI UMcI bhUmikA na pAmyA hoya to paNa tattvano yathArtha bodha karAvavAnI IcchAthI gurujI paropakAra bhAve bole che eTale gurujInuM AvA prakAranuM dharmakathana avazya hita mATe ja thAya che. paraMtu zuSkavAdathI ke vivAdathI vaktAnuM ke zrotAnuM hita-kalyANa thatuM nathI. kAraNa ke jainadarzana jenA hRdayamAM pariNAma nathI pAmyuM te jIvo vaktA hoya ke zrotA hoya paNa mithyAtvamohanA udayavALA hovAthI koIpaNa ekabAju DhaLelI daSTivALA hoya che arthAt ekAntadaSTi che. jemake bauddhadarzanavALA sarve paNa vastuone kSaNika mAne che, teo paryAyArthika nayanI ekAntadaSTivALA che. sAMkhyo, naiyAyiko ane vaizeSiko AtmA AkAza Adine nitya Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 841 mAne che eTale dravyArthikanayanI ekAntadaSTivALA che. Ama badhA ja paradarzanakAro mithyAtvamohanA udayanA kAraNe ekAntadaSTivALA che ane vastunuM svarUpa ekAnta nathI tethI ayathArtha svarUpa samajatA ane ayathArtha svarUpa parane samajAvatA A ekAntadaSTivALAonuM to akalyANa ja thAya che. kyAMka sUkSma sUma arthanuM kathana karAya che, kyAMka kyAMka sUkSma arthanuM kathana nathI paNa karAtuM, tenuM kAraNa e che ke sAMbhaLanArA zrotAvarganI keTalI ane kevI pAtratA che ? te joIne kathana karAya che. pAtranI yogyatAne anusAra karAyeluM dharmakathana zrotAmAM dharma prApta karAvavA dvArA hita karanAra bane che ane potAnAmAM paranuM kalyANa karavAnI bhAvanA rUpa bhAva anukaMpA hovAthI potAnuM paNa te jIva kalyANa kare che. Ama dharmavAda ubhayanuM kalyANa karanAra che zuSkavAda ane vivAda tevA prakAranuM kalyANa karanAra nathI. paNa akalyANa karanAra che. pA. matha sanmAprazaMsanAmI - have satyamArganI (ane satya mArga prakAzita karanAranI) prazaMsA karatAM jaNAve che ke - prakAzitaM janAnAM yairmataM sarvanayAzritam / . citte pariNataM cedaM, yeSAM tebhyo namonamaH // 6 // gAthArtha :- je mahAtmAo vaDe sarve paNa nayonA AzrayavALo mata (syAdvAda siddhAnta) manuSyone prakAzita karAyo che ane jeonA cittamAM A mArga pariNAma pAmyo che te bannene mArA vAraMvAra namaskAra ho. llll TIkA :- "praznAzitaniti" -sarvasAvALA : satharzanazAnavAritraprinntaiH zrIharibhadrAdibhiH saMvignapAkSikaiH yathArthopadezakaiH sarvanayAzritaM syAdvAdagarbhitaM matamiSTaM zAsanaM mokSAGgarUpaM prakAzitam, tebhyo namaH / zuddhopadezakA eva vizve pUjyAH / uktaJca bhavabhAvanAyAm bhadaM bahussuANaM, bahujaNasaMdehapucchaNijjANaM / ujjoiabhuvaNANaM, jhINami vi kevalamayaMke // 506 // te pujjA tiyaloe, savvattha vi jANa nimmalaM nANaM / pujjANa vi pujjayarA, nANI ya carittajuttA ya // 505 // Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 842 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra atha upadezamAlAyAm - sAvajjajogaparivajjaNAo, savvuttamo jaidhammo / bIo sAvagadhammo, taio saMviggapakkhapaho // 519 // sujjhai jaI sucaraNo, sujjhai sussAvago vi guNakalio / osannacaraNakaraNo, sujjai saMviggapakkharuI // 513 // saMviggapakkhiyANaM, lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / osannacaraNakaraNA vi, jeNaM kammaM visohaMti // 514 // suddhaM susAhudhammaM, kahei niMdai ya niyayamAyAraM / sutavassiyANa purao, hoi ya savvomarAyaNio // 515 // vaMdai, na ya vaMdAvai, kiikammaM kuNai kAravai neva / attaTThA na vi dikkhai, dei susAhUNa boheuM // 516 // ityAdiguNopetairyadupadiSTaM tatsatyam / ca-punaH idaM-syAdvAdagarbhitaM tattvadharmasvarUpaM yeSAM citte pariNataM zraddhAnabhAsanaramaNAdaratayA vyAptaM tebhyo'pi namaH-praNAmo'stu / sarvajJoktamArgAnusAriNo'pi dhanyAH, kiM tatpariNAmapariNatAnAm / namaH sarvajJazAsanAya / namaH sarvajJamArgavartipuruSasaGghAya // 6 // | vivecana :- mokSaprAptinuM kAraNa bane evo syAdvAdathI suzobhita dharma je mahAtmA puruSo vaDe jaNAvAyo che te mahAtmA puruSone mArA bhAvapUrvaka namaskAra hojo. prazna :- mokSaprAptinuM kAraNa bane evo dharma kayA kayA mahAtmAoe ane kevA mahAtmAoe jaNAvyo che ? uttara :- traNe kALanuM sarvajJAna jene che evA tIrthakara bhagavantoe kevalajJAnathI jevuM jagata che tevuM joIne pachI sau prathama teoe prakAzita karyuM che. tyArabAda teonI vANIne anusaranArA gaNadhara bhagavaMtoe, sAmAnya-kevalIbhagavaMtoe, samyagdarzana-samyajJAna ane samyakacAritra Ama ratnatrayI jeomAM pariNAma pAmI che evA saMvignapAkSika yathArtha-upadezaka 2500-2600 varSanA gALAmAM thayelA aneka AcArya bhagavaMtoe ane aneka upAdhyAyajI bhagavaMtoe jevA ke pU. zrI haribhadrasUrijI Adi arthAt pU. zrI jinabhadragaNijI, pU. zrI siddhasena divAkarasUrijI, pU. zrI bhadrabAhusvAmIjI. pU. zrI umAsvAtijI, kalikAlasarvajJa Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 843 zrI hemacaMdrAcAryajI ane upAdhyAya zrI yazovijayajI Adi mahAtmA puruSoe bhagavAna zrI mahAvIraprabhunI vANIne anusAre sarvanayAzrita A dharma prakAzita karyo che, aneka zAstraracanA dvArA syAdvAdagarbhita dharma vistAryo che. dravyArthikanayathI nitya, paryAyArthikanayathI anitya, nizcayanayathI sAdhyanI pradhAnatAvALo, vyavahAranayathI sAdhananI pradhAnatAvALo, kriyAnayathI kriyAnI apekSAvALo ane jJAnanayathI jJAnanI apekSAvALo Ama syAdvAdathI garbhita rAga-dveSa rahita thaIne muktinuM kAraNa bane tevo dharma prakAzita karyo che. teone vAraMvAra hRdayanA atyanta bahumAnapUrvaka amArA namaskAra hojo. teo zuddha mArganA upadezaka che. tethI ja samasta vizva vaDe pUjya che. anaMta upakAra karanArA che ane amArA to savizeSa upakArI che. ame je kaMI pAmyA chIe temAM A saghaLA AcArya mahArAjAo ane upAdhyAyajI bhagavaMtono parama upakAra che. bhavabhAvanA nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - "kevalajJAna-kevaladarzana rUpI caMdramA AthamI gaye chate prakAzita karyuM che traNe bhuvana jeNe evA ane bahu jIvoe karelA saMdeho jeone pUchI zakAya evA arthAt aneka manuSyonA pUchAtA praznonA yathArtha upadeza ApavA dvArA ApyA che uttaro jeoe evA bahuzrutapuruSonuM kalyANa thAo.'' ||506 // "jeo traNe lokamAM pUjya che. jeonuM jJAna traNe lokamAM atyanta nirmaLa che. jeo pUjyone paNa pUjanIya che tathA jeo jJAnI che ane cAritrasaMpanna che." 505 tathA zrI upadezamAlAmAM pUjya dharmadAsagaNijIe paNa kahyuM che ke - "traNa jAtanA jIvo ArAdhaka che sAvadyayogano sarvathA tyAga karIne sarvottama sAdhudharma pALanArA prathama ArAdhaka che, zrAvakadharma pALanArA bIjA ArAdhaka che ane saMveganA (vairAgyanA) pakSa vALo mArga che jeone te trIjA ArAdhaka jANavA.'' pa19 "uttama cAritravALA muni zuddha thAya che. samyagdarzanAdi guNothI vibhUSita evo zrAvaka paNa zuddha thAya che tathA cAritra ane kriyAmAM DhIlo paNa saMveganA pakSanI (vairAgyanI) rucivALo jIva paNa zuddha thAya che. Ama traNa prakAranA jIvo ArAdhaka jANavA.'' II513 // "saMvegapAkSika jIvonuM lakSaNa zAstromAM saMkSepathI A pramANe kahyuM che. teo cAritra ane kriyAmAM DhIlA hovA chatAM paNa (pariNAmanI dhArA nirmaLa hovAthI) karmono nAza kare che. 514 Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra "sadA zuddha sAdhudharmano ja upadeza Ape che. potAnA (zithila) AcAranI niMdA kare che. zrutajJAnIonI samakSa ane tapasvIonI samakSa sauthI laghu thaIne varte che. 515 844 "pote munione vaMdana kare che paNa bIjA munio pAse potAnI jAtane vaMdAvatA nathI, anya munionI pote sevA-vaiyAvacca kare che paNa pote sevA-vaiyAvacca karAvatA nathI, potAnA nAme koIne dIkSA ApatA nathI paNa potAnI pAse koI pratibodha pAme to bodha pamADIne uttama munione soMpI de che. 516 // pUjya upAdhyAyajI ma.zrIe 125 gAthAnA stavanamAM sAtamI DhALamAM A ja vAta kahI che. te gAthAo A pramANe che - je muniveSa zake navi chaMDI, caraNa karaNa guNa hINAjI / te paNa mAragamAMhe dAkhyA, muniguNapakSe lInAjI // mRSAvAda bhavakAraNa jANI, mArga zuddha prarUpejI / vaMde; nava vaMdAve munine, Apa thaI nija rUpejI // 1 // muniguNa rAge pUrA zUrA, je je jayaNA pAlejI / te tehathI zubha bhAva lahIne, karma ApaNAM TAlejI // Apa hInatA je muni bhAkhe, mAna sAMkaDe lokejI / e durkhara vrata ehanuM dAkhyuM, je navI phule phokejI // 2 // prathama sAdhu bIjo vara zrAvaka, trIjo saMvega pAkhIjI / e traNe zivamAraga kahIe, jihAM che pravacana sAkhIjI // zeSa traNa bhava mAraga kahIe, kumata kadAgraha bharIyAjI / gRhI yatiliMga kuliMge lakhIe, sakala doSanA darIyAjI III vagere - AvA prakAranA guNothI bharapura bharelA mahApuruSo vaDe dharmano je upadeza apAyo che je granthasarjana karAyuM che. te ja mArga satya che. AvA prakAranA anekAntavAdathI yukta dharmane samajAvanArA tIrthaMkara bhagavaMta Adi mahAtmA puruSone amArA niraMtara namaskAra hojo. tathA AvA prakAranA sarvanayonA AzrayavALuM syAdvAda garbhita evuM tAttvika dharmanuM svarUpa je mahAtmAonA manamAM pariNAma pAmyuM che, je mahAtmAone AvA prakAranA dharmasvarUpa upara saMpUrNa zraddhA thaI che AvA dharmanA svarUpanuM yathArtha jJAna thayuM che AvA Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 845 jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 prakAranA dharmanA svarUpamAM jeonI ramaNatA pragaTI che ane te dharmanA svarUpa upara ghaNo ja AdarabhAva vikasyo che. Ama zraddhA-jJAna-ramaNatA ane AdarabhAva vaDe AvA prakArano dharma je mahAtmAonA cittamAM pariNAma pAmyo che, teone paNa amArA namaskAra ho, amArA vaMdana ho, teo paNa amArA upara upakAra karanArA che. sarvajJa bhagavaMtoe kahelA mArgane anusaranArA mahAtmAo paNa dhanyavAdane pAtra che. to pachI tevA prakAranA dharmanA pariNAmathI raMgAyelA mahAtmAonI to vAta karavI ja zuM? sarvajJa bhagavaMtanuM zAsana ja sarvottama zAsana che te zAsanane je pAmyA che, je anusare che, je upadeze che, jenA cittamAM A zAsana rame che, te saghaLA mahAtmAo dhanyavAdane -abhinaMdanane pAtra che. tethI sarvajJabhagavaMtanA mArgamAM vartanArA samasta zrI saMghane amArA namaskAra ho. llll nizcaye vyavahAre ca, tyaktvA jJAne ca karmaNi / ekapAkSikavizleSamArUDhAH zuddhabhUmikAm // 7 // amUDhalakSyAH sarvatra, pakSapAtavivarjitAH / jayanti paramAnandamayAH sarvanayAzrayAH // 8 // gAthArtha:- nizcayanayamAM ja athavA vyavahAranayamAM ja tathA jJAnanayamAM ja ke kriyAnamAM ja ekAnta pakSapAtavALo je bhrama che te bhramane tyajIne zuddha bhUmikA upara ArUDha thayelA, tathA lakSyane jarA paNa nahIM cukelA, tathA sarva prasaMgomAM pakSapAta vinAnA, sarvanayono svIkAra karanArA tethI ja parama AnaMdamAM vartanArA mahAmunio jaya pAme che vijaya pAme che. 7-8 TIkA - "nizcaya rUti samUDhanasya ti" avaMvidhA: puruSA: naryAnti-sarvorveja vartante iti / kathambhUtAH puruSAH ? nizcaye-zuddhAtmapariNatirUpe, ca-punaH vyvhaarevIrthapravartanarUpe, ca-puna: sane-3yo nakSa, Rni-kriyApakSe, pAkSikavishlessm-ekaantaagrhruupN bhramasthAnaM tyaktvA-apahAya, zuddhabhUmikAM-jJAnaparipAkarUpAM bhUmikAmArUDhAH prAptAH jJAnAnubhavasthAnasthAH / punaH-amUDhalakSyAH-lakSya-vedhyaM, athavA lakSya-zuddhAtmasvarUpaM, tatra amUDhAH-mUDhatArahitAH amUDhAH / lakSye-tatsvarUpe ye te sarvatra jIvAjIvAdau iSTAniSTavastuni pakSapAtaH-ekAntatAgraharUpaH, tena vivrjitaa:hitA:, parama:-mamUrti mAno veSa te tanmayA: | sarve ra te nAza sarvanayA:, 22 Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 846 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra teSAmAzrayAH-AdhArAH sarvanayAzrayAH / evaMsvarUpAH puruSAH jynti-smygdrshnaadimuLapUM: ! vivecana :- sarve nayone samAnapaNe svIkAratA ane jyAM jyAM je nayanI pradhAnatAthI upakAra thAya tema hoya tyAM tyAM te te nayane pradhAna karatA evA je puruSo che te puruSo sarva ThekANe vijaya pAme che. sarva puruSomAM utkarSapaNe-prabhAvakapaNe varte che. sarva puruSomAM teo zreSTha che. te puruSo kevA prakAranA che ? to jaNAve che ke - koIpaNa eka nayano atyanta Agraha rAkhatA nathI. jyAM jyAM je je nayane pradhAna karavAthI AtmAnuM hita thAya tema che tyAM tyAM te te nayane pradhAna kare che eTale yathAsthAne sarve paNa nayone svIkAre che. zuddha AtmAnI nirmaLa pariNatine pradhAna karavI arthAt sAdhyane mukhya karavuM te nizcayanaya, sAdhyane sAdhavA mATe bhinna bhinna prakriyAo dvArA vIryane pravartAvavuM, arthAt sAdhyane sAdhI Ape evI sAdhanabhUta kriyAne pradhAna karavI te vyavahAranaya, upayogane mukhya karavo-bhAvane pradhAna karavo te jJAnanaya. kriyAne pradhAna karavI te kriyAnaya, Ama bhinna bhinna nayomAM koIpaNa eka nayano ja Agraha rAkhavo. bIjA nayane na svIkAravo te ekapAkSika- vizleSa kahevAya che. arthAt ekAnta Agraha-kadAgraha-haThAgraha-ekAntavAda kahevAya che. vastunuM yathArthasvarUpa anekAntAtmaka che tethI AvA prakArano ekAnta Agraha rAkhavo te bhrama sthAna che bhramAtmakabuddhi che mithyAkalpanA che. te miththAbuddhino tyAga karIne-tyajI daIne uttama puruSo zuddha bhUmikA upara ArUDha thayelA hoya che jJAnanI paripakvatA rUpa nirmaLa anubhavane pAmelA hoya che. tethI ja ekAnta eka nayano Agraha rAkhatA nathI. vaLI amUDha lakSyavALA hoya che lakSyano artha vedhya paNa thAya che ane sAthe evuM zuddha AtmasvarUpa paNa thAya che. jema pAradhI vidhavA lAyaka mRgAdi vadhyane haNavAmAM amUDha -bhrama vinAno, sAvadhAna hoya che athavA pakSI upara bANa calAvanAra jema viMdhya pakSIne viMdhavAmAM sAvadhAna hoya che tema A mahAtmA puruSo zuddha AtmasvarUpa prApta karavAmAM mUDhatA vinAnA hoya che barAbara jAgrata hoya che sAvadhAna hoya che. eTale ke amUDha lakSyavALA hoya che. tathA je AtmAne zuddha AtmasvarUpa prApta karavuM che te mahAtmA puruSo sAme ISTamanagamatI jIvavastu Ave ke ajIva vastu Ave tathA aniSTa-aNagamatI jIvavastu Ave ke ajIva vastu Ave paNa kyAMya rAga athavA haiSa karatA nathI. gamo-aNagamo sevatA nathI, Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 847 koI bAjuno kyAreya pakSapAta karatA nathI. sarvatra madhyastha bhAvavALA ja rahe che. sarvatra pakSapAtathI vajitapaNe ja varte che. pakSapAtavALuM hRdaya na hovAthI teone rAga ane dveSa thatA nathI. rAga-dveSa na hovAthI mana atyanta nirmaLa ane zuddha hoya che, tethI sadAkALa parama AnaMdavALA eTale ke advitIya, anupama, amUrta evo AnaMda varte che jene evA A mahAtmA puruSo hoya che. zabdothI avarNanIya evA pAramArthika AnaMdavALA hoya che. tathA yathAsthAne upakAra thAya te rIte sarve paNa nayono svIkAra karanArA hoya che. koIpaNa nayano apalApa na karanArA sarvanayonA AzrayavALA hoya che. AvA prakAranA dilAvara-dilavALA vizALa-hRdayavALA sarve bhAvone yathAsthAne joDanArA, rAga-dveSa-kaSAyAdithI kaluSita bhAva vinAnA, samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritra Adi Atmika guNovALA A puruSo jagatamAM jaya pAme che vijaya pAme che. prabhAvaka tarIke vicare che. zAsananA sAcA prabhAvaka puruSo che. ityanena svasattAdharmasAdhanodyatasvakAyacetanAdipariNatirUpacakrasya sAdhanavyApArapravRttasya prerakAH samastaparabhAvaprasaGgavarjitAH syAdvAdanayamArgopalakSitayathArthavastusvarUpA AcAryopAdhyAyAH jayanti / vizvavizvavyAmohanivAraNapravaNavAkyAmRtadAnanirastAnAdimohakAlakUTAH svatattvAnantasampadvilAsalIlAkalitAH nirgranthA api mahArAjAH, asaGgA api anantaguNasaMdhAraNAvyAptAH, nirAkulA api svatattvasAdhanavyAkulAH, vanavAsino'pi svaparyAyamakarandapAnamagnAH zrImatsarvajJoktAjJAnirvAhadhauryAH mArgAnusArito yathAzaktiguNapravarddhananibaddhalakSAH dravyabhAvasAdhanena zuddhaparamAtmasAdhyadattadRSTayaH te eva jJAnasAragrahaNakuzalA iti // 7-8 // ityanena sarvanayAzrayaNASTakaM vyAkhyAtam / dvAtriMzadaSTakavivaraNaM nirUpitam / vivenaca :- upara samajAvelA viSaya pramANe yathAsthAne sarva no joDIne potAnA AtmAmAM sattArUpe (apragaTabhAve) rahelA anaMtaguNamaya Atmadharmane sAdhavAmAM ja udyamavALI banAvI che potAnI kAyA jeoe evA tathA cetanya Adi (cetanya ane viryAdi) guNonI pariNati svarUpa guNonA cakrane (samUhane) paNa sAdhanAmAM joyuM che jeNe evA, sAdhaka AtmAone tathA AtmasAdhanAnA vyApAramAM pravartelA AtmAone saMpUrNa rIte preraNA karanArA-upadeza, hitazikSA ane heya-upAdeyano viveka karAvavA dvArA mArgamAM Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 848 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra majabUta karanArA evA zAsananA mobhabhUta AcArya mahArAjAo tathA upAdhyAyajI mahArAjAo jaya pAme che. vaLI te AcArya mahArAjAo ane upAdhyAyajI mahArAjAo samasta parabhAvadazAnA paricayanA tyAgI che. svabhAvadazAmAM ja eTalA badhA layalIna che ke kyAreya vibhAvadazAmAM svapnamAM paNa joDAtA nathI eTalA badhA mohadazAnA tyAgI che. nitya saMvegI ane vairAgI che tathA anekAntavAdanA niraMtara abhyAsanA kAraNe sAte nayo dvArA dravyArthika -paryAyArthikanaya dvArA ane nizcaya-vyavahAra naya dvArA jANyuM che sAcuM-yathArtha vastunuM svarUpa jeoe evA parama upakArI A guru bhagavato jaya pAme che vijaya pAme che. (1) samasta vizvane vyAmohita karanArI vibhAvadazAnA viSanuM nivAraNa karavAmAM pravINa-catura evAM suvAkyo rUpI amRtanuM dAna karavAthI nAza karyuM che anAdi kAlIna mohadazArUpI kAlakUTa viSa jeoe evA A mahAtmAo che. (2) potAnA AtmatattvanI zuddha-nirmaLa anaMta guNasaMpattino ja vilAsa (anubhava) karavAnI lIlAthI yukta evA A mahAtmAo che. (3) nigrantha hovA chatAM paNa "mahArAjA" nI padavIvALA arthAt bAhya bhautika saMpattinA tyAgI hovAthI nigrantha, paNa Atmika akhaMDa, avinAzI anaMtaguNonI saMpattivALA hovAthI cakravartI rAjA karatAM paNa moTA rAjA arthAt mahArAjA. (4) asaMga hovA chatAM paNa anaMtaguNonI samyak prakAre dhAraNA karavAmAM racyApacyA rahelA, bAhyasaMpattithI saMga vinAnA paNa AntarikaguNonI dhAraNAmAM lAgI cukelA. (5) Akula-vyAkulatA vinAnA zAnta hovA chatAM paNa potAnA AtmatattvanI sAdhanA karavAmAM vyAkula banelA A mahArAjAo bhautikabhAvonA yogamAM anAkula che paNa AtmatattvanI sAdhanAmAM vyAkula che evA A mahAtmAo che. (6) vanavAsI che paNa potAnI AtmatattvanI sugaMdhanuM pAna karavAmAM magna, vanavAsI hovAthI gharanI jema tela, attara, pAvaDara AdinI paudgalika sugaMdha nathI chatAM AtmatattvanA guNonI sugaMdhano anubhava karanArA A mahAtmAo che. (7) zrImAn (bhAvalakSmIvALA) evA zrI sarvajJa tIrthaMkara bhagavaMtonI AjJAnuM nirvahana (pAlana) karavAmAM agresara che. Page #885 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvanayAzrayaNASTaka - jJAnamaMjarI 849 (8) tIrthaMkara prabhunA mArgane ja barAbara anusaranArA hovAthI jarA paNa vAMkA na cAlanArA ane yathArtha evI AtmaguNonI ja vRddhi karavAmAM bAMdhyuM che lakSya jeoe evA A mahAtmAo che. - 32 (9) dravyasAdhanA ane bhAvasAdhanA dvArA (eTale ke bAhya AcaraNa vaDe ane Antarika AcaraNa vaDe) zuddha evI parama AtmadazA rUpa svasAdhya sAdhavAmAM ja sthira karI che dRSTi jeoe evA je mahAtmAo che. te ja mahAtmAo A jJAnasArano abhyAsa karavA dvArA tattvane grahaNa karavAmAM kuzaLa banI zake che. A graMtha vairAgyano che. jeonI dRSTi bhogamAM ja che teone A viSaya joIe tevo rucavAno nathI. bhogavirakta jIvo ja A graMtha bhaNavAnA adhikArI che. jeo kaMIka vairAgI che saMvega-nirveda pariNAmI che Atmatattva prApta karavAnA arthI che, bAhya ADaMbarathI jeonuM citta virAma pAmyuM che, kaSAyo zAnta thayA che. AtmA Tharela banyo che. mAnapAnanI manovRtti jeonI dUra thaI che AvA AtmArthI jIvo ja AvA graMthane bhaNavAnA adhikArI che. A pramANe sarvanayAzrayaNa nAmanuM batrIsamuM aSTaka samApta thayuM. A pramANe ahIM batrIse aSTaka samApta thAya che. batrIsamuM sarvanayAzrayaNASTaka samApta batrIse aSTaka samApta Zhu Page #886 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 850 32 aSTakono upasaMhAra sAmpratamupasaMhArAyAha sarvASTakAnAM bhAvanAbhidhAnakathanaM nirdizati pUrNo magnaH sthiro'moho, jJAnI zAnto jitendriyaH / tyAgI kriyAparastRpto, nirlepo niHspRho muniH // 1 // jJAnasAra gAthArtha :- A AtmA svaguNothI pUrNa che. temAM ja magna ane sthira thavA jevuM che. tenAthI ja moharahita bane che tathA jJAnI ane zAnta thavAya che A rIte Indriyone jitIne tyAgI thaI kriyAmAM tatpara thaI svaguNothI tRpta thayo chato saMsArI bhAvothI nirlepa bane che tyAra bAda A muni parapadArthonI spRhA vinAno thAya che. // 1 // TIkA :- "pUrvAM" kRti, anAviramAvAnantagrAmagrasane'vvayaM nIvatRLAvyaapttvaadpuurnn eva / sa svarasAsvAdanena svatattvAnantakapUrNaH tadAsvAdAbAdhAdisarvaguNaniSpattau pUrNa iti pUrNatvasvarUpAbhidhAyakaM prathamASTakam / ya pUrNaH sa eva magnaH, tadanubhave lInaH, sA eva lInatA yA svarUpe bhavati, parabhAvalInatA hi anantasaMsArabhramaNamUlam, ata eva sA magnatA anAdinA tyAjyA / yA svarUpamagnatA sA eva magnatA iti tatpratipAdanArUpaM dvitIyASTakam / yo magnaH sa sthiro bhavati, nyUnasya grahaNecchayA cApalyam, pUrNasya grAhyAbhAvAt svairyam ( ata: sthirASTram) | vivecana :- A AtmA anAdi kALathI parabhAvano (paudgalika viSayono) anaMtIvAra AsvAda mANavA chatAM paNa 'tRSNA''thI gherAyelo che. mATe sadAkALa apUrNa ja rahe che. sarve bhAvomAM viSayo meLavyA ane bhogavyA to paNa kyAreya dharAyo nathI. viSaya-bhogonI tRSNA adhurI ja rahI che. A ja jIva potAnA AtmAnA guNonA rasano jo anubhava kare to te anubhava vaDe potAnA anaMta svarUpano bhoktA banyo chato potAnI pUrNatAno anubhava kare che. AtmAnA nirmaLa zuddha svarUpane koIpaNa jAtanI jarA paNa bAdhA na Ave te rIte potAnA pUrepUrA jeTalA che teTalA saghaLA ya anaMta guNo pragaTa thaye chate koIpaNa guNanI pragaTatA bAkI na hovAthI tRSNAno ja abhAva thavAthI sAco pUrNa bane che. A mATe sauthI prathama AtmAnuM pUrNa svarUpa potAnA guNothI che, parabhAvathI nathI. A vAta samajAvavA prathama pUrNASTaka kahyuM che. Page #887 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 851 jJAnamaMjarI 32 aSTakono upasaMhAra je jIva pUrNa bane che te ja potAnI prApta thayelI pUrNatAmAM magna bane che. pragaTa thayelI pUrNatAno anubhava karavAmAM magna bane che - lIna bane che. sAcI lInatA e che ke je svarUpasaMbaMdhI lInatA hoya, parabhAvanI lInatA to A jIve anaMtIvAra bhogavI che, paNa te lInatAe AtmAno kaMI upakAra na karyo, te lInatA to anaMtasaMsAranA paribhramaNanuM mUlakAraNa banI che tenAthI ja A jIva anaMta janma-maraNanI paraMparAmAM rakhaDyo che A lInatA to anAdikALathI che ja, te kaMI prApta karavA jevI nathI paNa tajavA jevI che. AtmasvarUpamAM je magnatA che te ja sAcI magnatA che ane te AdaravA jevI che. A magnatA prApta thayA pachI kyAreya jatI nathI mATe bIjuM magnASTaka samajAvyuM che. je magna bane che te ja sthira banI zake che. je AtmA pUrNa nathI hoto, tene meLavavAnuM kaMIka bAkI rahe che. te bAkI rahelI vastu meLavavAnI IcchAthI lAlasAnA kAraNe prAptamAM paNa magna banI zakato nathI ane aprAptane meLavavAnI tAlAvelImAM te jIva sadA asthira-caMcaLa ane duHkhI-duHkhI ja rahe che. je pUrNa hoya che tene have grAhya koI padArtha bAkI na hovAthI caMcaLatAno abhAva hoya che tethI anupama sthiratA pragaTa thAya che. A mATe trIjuM sthiratASTaka kahyuM che. ya: sthira:, : modI-modAdita (mata: modaSTabhram) | modAditIrthava tattvajJatA bhavati / tena tattvajJAnASTakaM paJcamam / yo jJAnI, sa eva zAntaH, upazamavAn bhavati, ataH zamASTakam, yaH zAntaH sa eva indriyANi jayati, ataH indriyajayASTakam / yaH indriyavijayI, sa eva tyAgI-parabhAvaparihArI bhavati / uktaJca - bAndhavadhanendriyatyAgAt, tyaktabhayavigrahaH sAdhuH / tyaktAtmA nirgranthaH, tyAktAhaGkAramamakAraH // 173 // (prazamarati sno-73) (ata: tyASTim) | sa va vavanAnumato sarito mati, ataH kriyASTakam / ata eva tRptaH-AtmA santuSTaH, tena tRptyaSTakam / yastRptaH, sa nirlepaHrAgAdileparahitaH, tena nirlepASTakam / nirlepo niHspRho bhavati, tena niHspRhaassttkm| (: ni:spR: sa muni: maunavAnuM mati, te maunASTakam) II vivecana :- je AtmA potAnA svasvarUpamAM sthira thAya che tene ja parapadArthanA mohano tyAga thAya che tethI te ja jIva amohI arthAtuM moharahita bane che mATe cothuM mohatyAgASTaka kahyuM che. je jIva parapadArthanA mohano tyAgI thAya che te ja AtmA potAnA Page #888 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 852 32 aSTakono upasaMhAra jJAnasAra zuddha svarUpanA tattvano sAco jJAtA banI zake che tethI pAMcamuM tattvajJAnASTaka kahyuM che. je AtmA AtmAnA svarUpano tattvajJAnI bane che te ja AtmA rAga-dveSa upara vijayavALo banavAthI zAnta thaI zake che. tevA jIvamAM ja upazama bhAva prApta thAya che. te mATe che zamASTaka kahyuM che. je jIva zAnta hoya che te ja potAnI pAMca Indriyono vijaya karI zake che. samatAbhAva vinA Indriyavijaya zakya nathI te mATe sAtamuM IndriyajayASTaka kahela che. je AtmA IndriyonA viSayono vijetA bane che te ja AtmA IndriyonA viSayono tyAga karI zake che. viSayothI dUra rahI zake che te mATe AThamuM tyAgASTaka samajAvela che. A bAbatamAM prazamaratiprakaraNamAM pUjyapAda zrI umAsvAtijI mahArAjazrI jaNAve che ke - "baMdhuono, dhanano ane IndriyonA viSayono tyAga karavAthI bhaya ane klezathI mukta banelA sAdhu ahaMkArano (mAnAdi kaSAyono) ane mamakArano (mamatAdino) tyAga karIne sAcA tyAgI nigraMtha mahAtmA bane che." A kAraNathI AThamuM tyAgASTaka kahyuM che. tyAgI banelA muni vacanAnuSThAnanA krama pramANe (eTale ke bAhyabhAvono tyAga karyo che) eTale vadhAre vadhAre zAstra abhyAsa karIne zAstronAM vacanone anusAra anusAra asaMga dazA lAvavAnI bhAvanAthI dharmakriyAmAM lIna thAya che. A kAraNathI navamuM kriyASTaka kahyuM che. A pramANe samyajJAna, samyakatyAga ane samyakriyA prApta thavAthI khuza khuza thayelo A AtmA ghaNo ja tRpta bane che saMtuSTa bane che te mATe dazamuM tRpti aSTaka samajAvyuM che. je AtmA svabhAvamAM tRpta bane che te vibhAvadazAthI nirlepa bane che e jIvane vibhAvadazAno lepa have Takato nathI te mATe agiyAramuM nirlepASTaka kahyuM che ane nirlepa AtmA ja niHspRha bane che. mATe bAramuM niHspRhASTaka kahela che ane je AtmA bAhyabhAvothI niHspRha thAya che te ja AtmA bAhyabhAvothI mauna svIkAre che eTale yathArtha muni bane che mATe teramuM maunASTaka kahela che. ll1|| punaH - tathA vidyAvivekasaMpanno, madhyastho bhayavarjitaH / anAtmazaMsakastattvadRSTiH sarvasamRddhimAn // 2 // gAthArtha - vidyA ane vivekathI saMpanna evo AtmA madhyastha, nirbhaya, asvaprazaMsaka thayo chato tattvadRSTivALo banIne sarva samRddhivALo bane che. rA. Page #889 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 32 aSTakono upasaMhAra 853 TIkA :- "vidyAvizvati" avaMvidha: zarada vidyAvizvasampanA-vidA -zrutAbhyAsaH, vivekaH-svaparavibhajanAtmakaH, tAbhyAM sampannaH, tatkathite vidyASTakavivekASTake / yo hi vidyAvivekasampannaH, saH madhyasthaH-iSTAniSTe vastuni rAgadveSarahito bhavati, tena mAdhyasthyASTakam / madhyastho hi bhayarahitaH, tena bhayavivarjanASTakam / bhayarahitasya nAtmazlAghA iSTA, ityanena anAtmazaMsA bhavati tannirUpaNASTakam / yaH laukikazlAghAkIAdyabhilASarahitaH sa tattvadRSTiH, tena tattvadRSTyaSTakam / yasya tattvadRSTiH, sa eva sarvasamRddhiH paramasampadAvAn bhavati, tena sarvasamRddhayaSTakam // 2 // vivecana :- tyAgI, nirlepa, niHspRha ane maunI AvA AvA guNovALo pavitra AtmA vidyA ane viveka guNothI saMpanna bane che. vidyA eTale zrutazAstrono abhyAsa ane viveka eTale svadravya ane paradravyano bheda karavo, te bane guNothI yukta AtmA thAya che te kAraNe caudamuM vidyASTaka ane paMdaramuM vivekASTaka samajAvela che. je AtmA zAstrAbhyAsa rUpa vidyArthI ane sva-parano bheda karavA rUpa vivekathI saMpanna thAya che. te AtmA madhyastha bane che. game tevI ISTa athavA aniSTa vastuono yoga thAya to paNa te AtmA temAM rAga-dveSa vALo thato nathI. arthAtu rAga-dveSarahita madhyastha bane che. te kAraNe vidyASTaka ane vivekASTaka pachI soLamuM madhyasthASTaka kaheluM che. je AtmA madhyastha hoya che koIpaNa bAjuno pakSapAta hoto nathI tene koIthI DaravAnuM rahetuM nathI arthAt bhayarahita hoya che kAraNa ke koIpaNa bAjuno khoTI rIte pakSa karyo nathI mATe koI jAtano bhaya nathI tethI sattaramuM nirbhayASTaka kahela che. bhayarahita je AtmA hoya che tene kyAreya AtmaprazaMsA karavAnuM mana thatuM nathI, potAnI prazaMsA pote karavI te AvA prakAranA nirbhaya jIvane ISTa nathI tethI "anAtmazaMsA" thAya che mATe aDhAramuM anAtmazaMsASTaka kahela che. je AtmA laukika prazaMsA ane kIrti Adi rUpa potAnI prazaMsAne Icchato nathI ane anAtmazaMsaka bane che te ja paramArtha tattvane dekhanAra bane che eTale tenI dRSTi sAcI daSTi thAya che arthAt tattvadRSTi thAya che mATe ogaNIzamuM "tattvadRSTiaSTaka" kahela che. je jIva tattvadRSTivALo bane che te ja potAnA AtmAmAM bharelI anaMta anaMta guNonI samRddhi che tene dekhe che ane tene ja prApta karavA prayatna karato chato potAnA AtmaguNonI sarvasamRddhi meLave che te mATe vazam sarvasamRddhi aSTaka kaheluM che. rA. Page #890 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 854 32 aSTakono upasaMhAra dhyAtA karmavipAkAnAmudvigno bhavavAridheH / lokasaMjJAvinirmuktaH, zAstradRg niSparigrahaH // 3 // gAthArtha :- tattvadRSTi ane sarvasamRddhine dekhanAra AtmA karmavipAkonuM ciMtana karanAra bane che bhavasAgarathI udvegI bane che. laukikasaMjJAno tyAga karanAra ane zAstrAnusAriNI dRSTivALo banIne niSparigrahI thAya che. gA jJAnasAra TIkA :- '"ghvAoti'' ya: samRddha: sa Ane vicitravipAjoye rmavipALAnAM jJAtA dhyAtA ca bhavati / ( ataH karmavipAkASTakam) / yaH karmavipAkadhyAnI sa eva bhavAt-saMsArAt udvignaH bhavati, ata eva bhavodvegASTakam / yaH bhavodvignaH, sa lokasaMjJAmukto bhavati, tena lokasaMjJAtyAgASTakam / sa eva zAstradRk ca punaH niSparigrahaH bhavati / ata eva tatprarUpakASTakadvayam / (zAstrASTakaM parigrahASTakaM ca ) // 2 // vivecana :- je AtmA AtmikaguNonI samRddhivALo banyo che te AtmA puNya-pApa karmonA citra-vicitra udayakALe caDatI-paDatInA avasare potAnAM ja karmono vipAka che AvI vicAraNAvALo thAya che. karmonA ja vipAkone jANanAro ane tenuM ja ciMtana-manana karanAro bane che. tethI ekavIzamuM karmavipAkaciMtanASTaka kahela che. je AtmA karmonA vipAkonuM ciMtanamanana kare che te ja AtmA A saMsArathI udvega pAme che. karmonAM mAThAM phaLo jANavAthI saMsArathI nirasa bane che te mATe bAvIzamuM bhavodvegASTaka kahyuM che. je AtmA bhavathI udvegI bane che te lokasaMjJAne anusaranAro banato nathI. paNa lokasaMjJAno tyAgI bane che te kAraNe trevIzamuM lokasaMjJAtyAgASTaka kahela che. je lokasaMjJAno tyAgI bane che te ja AtmA paramArthathI zAstrAnusAriNI dRSTivALo ane parigrahano tyAgI bane che. niraMtara zAstrAbhyAsanA kAraNe zAstra taraphanI ja pradhAna dRSTivALo thAya che ane tethI ja navavidha bAhyaparigrahane choDIne aMdarathI mamatA-mUrchA Adi bhAvaparigrahano paNa tyAgI bane che te mATe covIzamuM zAstradRSTiaSTaka ane pacIzamuM parigrahatyAgASTaka kahela che. IIII zuddhAnubhavavAn yogI, niyAgapratipattimAn / bhAvArcAdhyAnatapasAM bhUmiH sarvanayAzrayI // 4 // " Page #891 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 32 aSTakono upasaMhAra gAthArtha :- je AtmA niSparigrahI bane che te ja AtmA nirmaLa-zuddha AtmatattvanA anubhavavALo bane che yogI bane che. karmone bALavA rUpa niyAga karanAro bane che bhAvapUjA vALo, dhyAnavALo ane sarvanayonA Azraya svarUpa bane che. II4 // 855 TIkA :- '"zuddheti'' yo nizriH, sa va zuddhAtma-tattvAnumavavAnuM mati / tenAnubhavASTakam / yaH svarUpAnubhavI sa eva yogI - yogadhyAnamayaH / yaH yogI sa eva nizcayena karmayAgakartA tatprarUpakASTakadvayam / (yogASTakaM niyAgASTakaJca ) / sa eva bhAvArcA - bhAvapUjA tathA dhyAnaM dhyeyaikatvaM tadeva tapa:, teSAM bhUmiH - sthAnaM bhavati / etatsvarUpanirUpakamaSTakatrayam / ( bhAvapUjASTakaM dhyAnASTakaM tapo'STakaJca ) / tataH sarvanayAzrayaNaM-samyagjJAnaM tatprarUpakaM dvAtriMzattamamaSTakam / -- vivecana :- je niSparigrahI bane che, saMsArIbhAvonI mamatAne choDanAro bane che, te ja AtmA zuddha evA AtmatattvanA anubhavavALo bane che. tethI chavIzamuM anubhavASTaka kahela che, je AtmA AtmasvarUpano anubhavI bane che te ja AtmA yogI thAya che, yogadazA upara ArUDha thaI zake che mATe sattAvIzamuM yogASTaka kahela che. je yogI bane che te ja AtmA nizcayathI karmone bALIne khAkha karavA rUpa karmayAga karanAra thAya che tethI aThThAvIzamuM karmayAgASTaka samajAvela che. je AtmA karmone bALI nAkhavA svarUpa niyAga karanAra thAya che te ja AtmA bhAvapUjAne ane dhyAnane karanAra thAya che. dhyAna eTale dhyeyanI sAthe ekAkAratA, AvuM dhyAna karanAro AtmA ja bAhya ane abhyantara evo je tapa che te tapane AcaranAra bane che. arthAt tapanI bhUmi-tapanuM sthAna-tapasvI bane che te mATe te bhAvapUjA, dhyAna ane tapanA svarUpanuM nirUpaNa karanArAM traNa aSTaka kahyAM che. ogaNatrIzamuM bhAvapUjASTaka, trIzamuM dhyAnASTaka ane ekatrIzamuM tapoSTaka kahela che. tyArabAda sarve paNa nayono svIkAra karavA rUpa samyajJAnAtmaka batrIzamuM aSTaka sarvanayAzrayaNa kahela che sarvopari evuM A batrIsamuM aSTaka yathAsthAne sarve paNa nayono svIkAra karavAnuM jaNAve che. koIpaNa bAjuno pakSapAta karyA vinA ane koIpaNa nayano tyAga karyA vinA yathAsthAne upakAra thAya te rIte te te nayono samanvaya karIne samyajJAna prApta karavuM A ja saMsAra taravAno sAco upAya che AvuM samyajJAna ja bhavodhino pAra pamADanAra thAya che. tethI A batrIzamuM aSTaka kahIne A graMtha samApta karela che. Page #892 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAranI garimA "jJAnasAra e bhavodidha taravAmAM vahANa che" evaM kAraNakAryapUrvakAdhikAradvAtriMzatphalakopetaM jJAnasAraM nAma yAnapAtram / yadArUDhAH mithyAjJAnabhramaNabhISaNamatattvaikatvatArUpajalagambhIram, asaMyamapAthodhimullaGdhya samyagdarzanapratolImaNDitam, samyagjJAnanidhAnopetam, samyakcAritrAnandAsvAdamadhuram, asaGkhyeyapradezasvasaMvedyatattvavedakatAsampatpravaNam, jinapravacanaprAkArotsargApavAdaparikhAsaMyutam, nayagamanikSepAnekaguNaughaM labhante syAdvAdapattanaM bhavyAH / iti jJAnasAraphalopadezakaM granthasya maulirUpamantyAdhikAramAha zrImatpAThakendraH 118 11 856 vivecana :- uparanI paMktiomAM nIce mujabanI kalpanA karI che (1) jJAnasAra e batrIsa pATIyAonuM baneluM vahANa che. (2) asaMyama - (avirati) e samudra che. (3) syAdvAda e sAmA kinArAnuM bhavyanagara che. (4) mithyAjJAna-mithyAtattvano Agraha e pANI che. (5) samyagdarzana e sAmA nagarano daravAjo che. (6) sabhyajJAna e dhanano bhaMDAra che. (7) samyakcAritra e AnaMdanA AsvAdanI madhuratA che. (8) AtmatattvanuM saMvedana e saMpatti che. (9) jinezvara prabhunuM pravacana e killo che. jJAnasAra (10) utsarga ane apavAdanuM nirUpaNa e killAne pharatI khAI che. (11) sAta nayo ane cAra nikSepA e aneka jAtanI suMdaratAno samUha che. upara pramANe 11 judI judI rIte upamAo ApIne TIkAkArazrI devacaMdravijayajI mahArAjazrI jJAnasArano mahimA samajAve che ke A jJAnasAra nAmano je graMtha upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrIe banAvyo che te A saMsArasAgara taravAmAM zreSTha vahANa samAna che. vahANa jema lAkaDAnAM pATIyAM paraspara joDavAthI bane che. ema pUrva pUrva adhikAro kAraNa svarUpe ane pachI pachInA adhikAro kArya svarUpe ema kAraNa-kAryatAnA saMbaMdha vALA batrIsa adhikAro rUpI batrIsa pATIyAM paraspara jaDIne banAvela A jJAnasAra e kharekhara saMsArasamudra taravAmAM yAnapAtra-vahANa che. moTI sTImara che. Page #893 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 857 yArUDhI: = je vahANa upara caDhelA bhavya loko syAddhavAda nAmanA bhavyanagarane prApta kare che. asaMyama eTale aviratibhAva, pAMce IndriyonA viSayo sevavA, aneka prakAranAM pApo karavAM, aDhAre pApasthAnako sevavAM te rUpI pAthodhi = samudra che. te samudramAM agAdha pANI che. viparIta jJAnarUpI bhramaNAthI bhayaMkara banela ane mithyAtattvanI sAthe ja ekatAviparItabuddhi e rUpI agAdha pANIthI bharelo ane ghaNo UMDo A samudra che. paNa jo jJAnasArano abhyAsa karavA dvArA te vahANa upara je je bhavya jIvo caDhe che te te bhavya jIvo AvA samudrane paNa oLaMgIne sAmA kinAre rahelA "syAdvAdanagaramAM" sukhe sukhe pahoMcI jAya. A syAdvAda nagara kevuM che? jema bhavyanagarane cAre tarapha killo hoya ke jethI cora -luMTArA praveza na karI zake-tema A syAdvAdanagarane jinezvara paramAtmAnAM pravacana rUpI suMdara ane majabUta killo che. jethI mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyo rUpI baMdhahetuo A nagaramAM pravezI zakatA nathI ane AtmAnA samyakatvAdi guNasamUhane luMTI zakatA nathI. kadAca koI luMTArA kIllo kudIne aMdara praveza karavAnI hiMmata kare to tevI hiMmata ja na karI zake ane aMdara AvIne lokasamUhane luMTI na zake te mATe utsarga ane apavAda mArgane jaNAvavA rUpI kIllAnI cAre bAju UMDI khAI karI che. ke jethI koI luMTArA sAhasa karIne killA upara caDhe ja nahIM AvA prakAranA killAvALuM A nagara che. A nagaramAM rahenArA bhavya jIvo sukhe sukhe praveza-nirgamana karI zake te mATe samyagdarzana rUpI suMdara eka daravAjo (pravezadvAra) che tenA vaDe suzobhita A nagara che. A nagaramAM samyajJAna rUpI ghaNA dhanabhaMDAro che. jema dhanabhaMDAro vaDe gAma zobhe tema samyajJAna vaDe syAdvAdanagara zobhA pAme che. tathA samyaka AcaraNA rUpI ghaNA ja AnaMdanA AsvAdanI madhuratAthI bharapUra bhareluM A nagara che. je gAmanA loko AnaMdanI madhuratA mANatA hoya te ja nagara prazaMsAne pAme che tema A syAdvAdanagaramAM vasatA lokomAM samyapha AcaraNA rUpI AnaMdanI lahero uchaLe che. darekanA mukha upara AnaMdanuM teja jhaLake che. mukha upara ghaNI sArI kAnti ane ojasa camake che. je nagaramAM vasatA lokonA gharomAM sukhasaMpatti hoya dhanADhyatA hoya to ja te nagara zobhA pAme che. tevI ja rIte syAdvAdanagaramAM vasatA sarve lokonA eka eka AtmAmAM je asaMkhya Atmapradezo che temAMnA eka eka AtmapradezamAM potAnA AtmAnuM ja anubhavavA yogya je tattvasaMvedanajJAna che te rUpI saMpattithI bharapUra bhareluM A nagara che. tathA je nagaramAM rastAo, taLAvo, vAvaDIo, bAga-bagIcAo ItyAdi hoya to te gAmanI zobhA, Page #894 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 858 jJAnasAranI garimA jJAnasAra vadhAre tevA prakAranA sukhakArI ane AnaMdadAyaka viSayono samUha hoya to ja te nagara zobhAne pAme che tema A syAdvAdanagaramAM paNa nizcaya-vyavahAra naya, naigamAdi sAta naya ane nAma-sthApana Adi cAra nikSepA ItyAdi bhavya racanAo rUpI sukhakArI kAryono samUha varte che tethI A nagara zobhAvALuM che. bhavyajIvo A jJAnasAra nAmanA vahANa upara jo caDhaze (jo A zAstrano hRdayanA bhAvapUrvaka abhyAsa karaze) to ajJAna dazA rUpI amApa pANIthI bharelA asaMyama ane kaSAyo rUpI bhavasAgarane oLaMgIne bhUMgaLayukta daravAjAvALA, khAIyukta killAvALA, aneka prakAranA bhaMDAravALA, AnaMdanI laharIovALA, Atmika saMpattivALA ane aneka prakAranI zaheranI suvidhAvALA syAdvAdanagaramAM avazya sukhe sukhe praveza pAmaze. have pAThakomAM (upAdhyAyomAM) IndrasamAna evA zrImAn yazovijayajI mahArAjazrI jJAnasArASTakanA phaLano upadeza samajAvavA rUpa A graMthanuM ghaNuM ja kiMmatI mUlya kahe che. lAkho-karoDo ane abajo rUpiyAthI paNa je mApI na zakAya tevuM amUlya mUlya A graMthanuM che. AvuM varNana karavA rUpe granthanI samApti sUcaka kaLazasvarUpa antima adhikAra have pachInI 5 thI 12 gAthAmAM jaNAve che. 4 spaSTaM niSTaGkitaM tattvamaSTakaiH pratipannavAn / munirmahodayaM jJAnasAraM samadhigacchati // 5 // gAthArtha :- batrIza aSTako dvArA spaSTa jaNAvAyelA, tattvane pAmanArA muni jJAnanA sAra rUpa mahodayane (mokSane) prApta kare che. pA TIkA :- "spaE nirNaduttamiti'' muni:-triAtAviSayI, gaTTa: svai-praTa tattvaM vastudharmaM AtmapariNamanarUpam niSTaGkitam- nirddhAritam pratipannavAn anggiikRtvAn / sa muni: mahovayaM-mokSarUpaM jJAnasAra-jJAnasya sArUM cAritra, tathA pAM-mukti, samadhipati-prAkhoti| tajja ( zrIvizeSAvazyamAgye ) sAmAiamAIaM, suanANaM jAva biMdusArAo / tassa vi sAro caraNaM, sAraM caraNassa nivvANaM // 1126 // taM prApnoti // 5 // Page #895 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 859 vivecana :- upara kahelAM batrIza aSTako dvArA atyanta spaSTapaNe nizcaya pUrvaka samajAvAyeluM-nirdhArita kareluM je zuddha tattva che te zuddha AtmatattvanA pariNamana svarUpa vastudharmane je muni mahArAjA hRdayanA ghaNA ja ahobhAvapUrvaka-sAcA dilathI svIkAre che. te muni mahArAjAnA hRdayano palaTo thAya che. traNe kALe pAMce IndriyonA viSayo vinAnA thaI jAya che. mohane jitanArA banI jAya che. bhoga, parigraha, mamatA, kaSAya ItyAdi malInabhAvothI alipta banI jAya che bhavasukhathI ugI banI vairAgI thaI tyAgI banI AtmatattvanI sAdhanAmAM joDAI jAya che. A rIte uttama avasthAne pAmelA A muni jJAnanA sArabhUta cAritrane prApta karIne mahodayasvarUpa parama evI muktidazAne jaldI jaldI prApta kare che. ahIM TIkAkArazrI devacaMdrajI mahArAjazrIe TIkAmAM "tathA pAM-muktim" Ama lakhyuM che. eTale mUlazlokamAM para zabda hovo joIe paNa hAla te zabda mUlamAM daSTigocara thato nathI. tethI "jJAnasAra" zabdanA ja arthamAMthI be bhAva kADhavA ucita lAge che. jeo A batrIsa aSTako bhaNIne paramArthatattvano svIkAra kare che te munimahArAjA jJAnanA sArane (eTale ke cAritrane tathA parA-zreSTha evI muktine) prApta kare che. cAritra ane parama evI mukti A banne bhAvo jJAnanA sAra svarUpa che. tethI jJAnasAra zabdamAMthI ja Avo artha karavo. zrI upAdhyAyajI mahArAjazrIe ja savAso gAthAnA stavananI DhALa trIjImAM kahyuM che ke - Atama ajJAne karI, je bhavaduHkha lahIe Atama jJAne te Tale, ema mana saddakIe rA. jJAnadazA je AkarI, teha caraNa vicAro ! nirvikalpa upayogamAM, nahi karmano cAro phA eTale jJAnanuM phaLa cAritra che ane cAritranuM phaLa mukti che. tethI cAritra ane mukti A bane jJAnanAM (anaMtara ane paraMparA rUpe) phaLa kahevAya che. zrI vizeSAvazyakabhASyamAM zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe gAthA 1126 mAM kahyuM che ke - "sAmAyikathI AraMbhIne vAvatuM lokabiMdusAra nAmanA caudamAM pUrva sudhInuM samasta jJAna te zrutajJAna che. teno sAra (phaLa) cAritra che ane te cAritrano paNa sAra nirvANa (mukti) che." jJAnasAra aSTakano hRdayanA bhAvapUrvaka suMdara abhyAsa karanAra tathA tenuM ciMtana, manana-nididhyAsana karanAra AtmA avazya te phaLane eTale cAritrane ane nirvANane prApta kare ja che. paNa Page #896 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 860 risAnasAra jJAnasAranI garimA nirvikAraM nirAbAdhaM, jJAnasAramupeyuSAm / vinivRttaparAzAnAM, mokSo'traiva mahAtmanAm // 6 // gAthArtha :- vikAro vinAno ane bAdhA-pIDA vinAno evo jJAnano je sAra che tene pAmelA ane aTakI gaI che paranI AzA jene evA mahAtmA puruSone A bhavamAM ahIM ja mokSa che. 6 TIkA :- "nirvivAiita" mahAtmanAM- satsamAvaparitAnAm naivaasminnev bhave mokSaH / yadyapi sakarmakatve mokSAbhAva eva, tathApi atrAnandasamatAzIlAnAM svabhAvasukhalInAnAM varNikArUpeNa mokSasyAropaH kathitaH / kathambhUtAnAM mahAtmanAm ? nirvikAraM-vikArarahitaM, nirAbAdhaM-sarvabAdhA pudgalasaMyogarUpA, tayA rahitam, jJAnaM tattvabodhaH, tasya sAraM-tattvaikatvarUpaM cAritramupeyuSAM-prApnuvatAm, punaH kathambhUtAnAM mahAtmanAm ? vinivRttA parasya AzA yeSAM te, teSAM vinivRttaparAzAnAMsarvathA pudgalAzArahitAnAM nirvAJchakAnAmihaiva mokSa iti // 6 // vivecana :- je mahAtmA puruSonA hRdayamAM sabhyaprakAre Atmatattva pariNAma pAmyuM che. AtmAnI nirmaLa-zuddha avasthA meLavavAnI ja laganI lAgI che ane karmodayajanya sukhAdi bhAvomAMthI jenuM citta uThI gayuM che. paudgalika sukhonI AzAo jeoe tyajI dIdhI che AvA mahAtmA puruSone to A ja bhavamAM mokSa thAya che. athavA ahIM ja mokSa che. jo ke A kALa avasarpiNIno che pAMcamo Aro che. bharatakSetra che eTale AvA vairAgI mahAtmAo hoya to paNa teo ATha karmonA udayavALA che, guNasthAnaka 6-7 che, kSapakazreNI-prathamasaMghayaNa ane kevalajJAnAdi bhAvo A kALe ane A kSetre hAla nathI. tethI mokSaprAptino paNa jo ke abhAva che, to paNa AvI UMcI bhUmikAnI dazA upara pahoMcelA mahAtmAo AtmaguNonA AnaMdamAM ane samatAmAM jhulanArA thAya che tathA svabhAvasukhamAM ja layalIna bane che. tethI bhale sAkSAt mokSa nathI to paNa mokSanA sukhanI vAnagI rUpe ahIM mokSano Aropa karelo che. jANe kaMIka aMze mokSanA sukhano AsvAda mANatA hoya tevuM sukha hAla ahIM paNa teone hoya che. tethI samudranA ke nadInA kinArA pAse jatAM dUrathI ja ThaMDaka ane pavana AvavAthI samudra Avyo, nadI AvI, Ama jema Aropa karIne bolAya che, tema ahIM - mokSanA sukhano AMzika vAnagI rUpe anubhava thato hovAthI AvA prakAranA mahAtmAone ahIM ja mokSa che ema kahela che. Page #897 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 861 A mahAtmAo kevA che ? te vAta be vizeSaNothI samajAve che. nirvikAra ane nirAbAdha evA jJAnasArane pAmelA mahAtmAo che A eka vizeSaNa thayuM tathA vinivRttaparAzA vALA mahAtmAo che A bIjuM vizeSaNa che. teno bhAvArtha A pramANe che - vikAra rahita evo jJAnano sAra pAmelA, je jJAnasAra bhaNavAthI mohanA tamAma vikAro jenA jIvanamAMthI cAlyA jAya che. tathA saMsAramAM sarve paNa bAdhAo (pIDAo) pudgaladravyanA saMyogathI ja Ave che, saMyoga thAya teno viyoga thAya ja, tenI viyogakAle pIDA Ave ja, AvA prakAranI pIDA vinAno je jJAnano sAra che tene pAmelA A mahAtmAo che. vikArono ane mohajanya pIDAono nAza kare ane AtmAne vAstavika zAnti Ape evo suMdara je jJAnano sAra che tene pAmelA A mahAtmAo che. tethI A bhavamAM ja ane ahIM ja mokSa che. tathA paradravyanI AzA jemanA jIvanamAMthI cAlI gaI che tevA mahAtmAo che, sarvathA pudgaladravyanI AzA vinAnA, niHspRha, vAkchA vinAnA mahAtmAo che, mATe A ja bhavamAM mokSa che, jJAnasAranA abhyAsathI, ciMtana-mananathI eTalI badhI UMcI dazAmAM varte che ke jANe mokSanA sukhano ja AsvAda ahIM ja mANatA hoya tevA che. dA cittamArdrIkRtaM jJAnasAra - sArasvatormibhiH / nApnoti tIvramohAgni- zleSazokakadarthanAm // 7 // gAthArtha H- jJAnasAranI vANInI Urmio vaDe jenuM citta bhInuM bhInuM karAyuM che te mahAtmAonuM citta tIvra moha rUpI agninA dAhajanya zokanI pIDAne kyAreya pAmatuM nathI. 11911 TIkA :- '"khrimiti'' jJAnasAra,midho pragnya: tasya sarasvatI-vALI, tasyA me UrmayaH - kallolAstaiH yeSAM cittamArdrIkRtam, teSAM jIvAnAM tIvro mohAgneH AzleSaH tena yaH zoH, tasya DthanA-pIDA, tAM nAkhoti / kRtyanena jJAnasArAsAravrssnnaardriikRtcittaanaaN mohAgnitApo na bhavati // 7 // vivecana :- jJAnasAra che nAma jenuM evo je A 32 aSTakono banAvelo mahAgraMtha che temAM AlekhAyelI vANInI urmio (kallolo) dvArA je mahAtmAonuM citta bhInuM bhInuM thayuM che. jeonA hRdayamAM jJAnasArASTakanA vairAgyavardhaka zloko hAlatAM-cAlatAM-uThatAM-besatAM ema koIpaNa kAmakAja karatAM jIbha upara rame che. vAraMvAra A zlokonuM ja jeone raTana cAle che. tenA kAraNe jeonuM citta saMvega-nirveda ane vairAgyAdi guNothI bhInuM-bhInuM banyuM Page #898 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 862 jJAnasAranI garimA jJAnasAra che te mahAtmAonA cittane tIvra moha rUpI, agninuM ( AzrleSa = ) AliMgana kyAreya thatuM nathI. ane tenA kAraNe tevA agnino dAha teone saMbhavato nathI. tethI tevA moharUpI agninA saMyogathI thanArA evA dAhathI utpanna thanArI pIDA paNa kyAreya thatI nathI. teo to mohAgnine bujhavanArA bane che. mohasAgarane taranArA bane che. moharAjA teono vALa paNa vAMko vALI zakato nathI.1 I acintyA kApi sAdhUnAM jJAnasAragariSThatA / " tirthayordhvameva, svAdha:pAta: pinA gAthArtha :- sAdhu mahAtmAomAM AvelI jJAnasArASTakanI A garimA koI acittva che ke jenA dvArA te jIvonI niyamA Urdhva gati ja thAya che, kyAreya adhaHpAta thato nathI. // 8 // TIkA H:- 'ciyA ApItyAvi' mo maLya ! sAdhUnAM-paramapa-niSpAvAnAM jApi macintyA-cintitumazayA, jJAnamArgariSThatA asti| jJAnaM-yathArthasvpraavbodhH, tasya sAraM cAritraM vairAgyatA, tasya gariSThatA - garimA- gurutvaM tatsvarUpamacintyaM-durvicAram / anyA gurutA adhogamanahetuH, jJAnagurutvamUrdhvatAhetuH, ata evAcintyeti / yayA-gariSThatayA Urdhvagatireva syAt, adhaHpAtaH kadApi na bhavati / UrdhvatA dravyato jIvebhyaH uccatvagotrodayAdirUpA, kSetrataH UrdhvalokagamanarUpA, bhAvataH samyaktvAdyuttarottaraguNArohaNarUpA, tena yo jJAnagariSThaH, sa UrdhvatvaM -svargApavargalakSaNaM samyakcAritrAdiguNalakSaNamUrdhvatvaM prApnoti // 8 // vivecana :- je je sAdhusaMta-mahAtmA puruSo jJAnasArASTakano abhyAsa kare che, jJAnasAra kaMThastha kare che, pratidina svAdhyAya kare che teonI jJAnagauravatA koI acittva che. he bhavya jIva ! paramapadanA sAdhaka evA mahAtmA puruSo jJAnasAra bhaNIne tenA jJAnathI gauravazAlI bane che, te jJAnanI gariSThatA (gauravatA) koI acittva che. ciMtavI paNa na zakAya tevI che. jarA sAvadhAnIthI sAMbhaLa. bhAvArtha A pramANe che ke yathArtha rIte svadravya ane paradravyano viveka thavo arthAt 1. tIvramoTTAkttizleSorthanAm A pAThane badale bIjI keTalIka pratomAM tIvramohAnioSazoSavarthanAm Avo paNa pATha che. teno artha uparanA arthane anusAre karavo. "te mahAtmAone tIvra moharUpI, agnijanya dAha (baLatarA)thI thanArI aMgonA zoSAvAnI pIDA thatI nathI. TIkAkArazrIe prathama pATha pramANe artha samajAvela che. Page #899 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 863 svadravya ane paradravyano bheda buddhimAM Avavo te sAcuM samyajJAna kahevAya che. te jJAnano sAra cAritra che. cAritra eTale vairAgyadazA, te vairAgyadazAnI je garimA che. arthAt gurutA che te gurutAnuM svarUpa acijya che buddhimAM na utare tevuM che. duHkhe duHkhe arthAtu mahAmuzkelIe samajAya tevuM che. kAraNa ke je je padArtho gurutAvALA hoya che (jemake patthara-lokhaMDa-retI. vagere padArtho) te te padArtho gurutAnA kAraNe nIce jAya che eTale anya padArtha saMbaMdhI gurutA adhogamananuM kAraNa bane che jyAre jJAnasAra dvArA AvelI gauravatA urdhvatAnuM (Urdhvagati karAvavAnuM) ja kAraNa bane che mATe acijya che. saMsAramAM koIpaNa pudgaladravya gurutvadharmavALo hoya tyAre te nIce jAya che ane jJAnasAra jeNe kaMThastha karyuM hoya che eTale tenuM jJAna prApta karIne jeNe gurutA (gauravatA) prApta karI hoya che te gurutA UrdhvagatinuM ja kAraNa bane che. kyAreya paNa adhaHpAta thato nathI. mATe ja jJAnasAra dvArA maLelI gauravatA koI adbhuta che, acinha che, jagatane Azcarya pamADe tevI che. UrdhvatA dravyathI, kSetrathI ane bhAvathI ema bhinna bhinna jAtanI hoya che. tyAM dravyathI UrdhvatA eTale uccagotranA udaya Adi janya dhanavaMtapaNuM, uMcA kulamAM utpanna thavApaNuM, viziSTa vivekIpaNuM, ItyAdi UrdhvatA jANavI, kSetrathI UrdhvatA eTale Urdhvaloka tarapha gamana thavA rU5 UrdhvatA jANavI ane bhAvathI UrdhvatA eTale samyakatva-dezaviratisarvavirati-kSapakazreNi ane kevalajJAnAdi uttarottara guNonI vRddhi thavI, adhika adhika guNo upara ArohaNa karavuM te bhAvaUrdhvatA jANavI. je je mahAtmA puruSo jJAnasArASTaka bhaNIne tenA jJAnanI garimAne prApta kare che te te mahAtmAo svarga ane apavarga pAmavA rUpa kSetra saMbaMdhI UrdhvatA paNa pAme che ane samyaphacAritra vagere guNo pAmavA rUpa bhAvaUrdhvatAne paNa pAme che (tathA jJAnasAranA abhyAsathI dedIpyamAna mahAtmAo yaza-kIrti-prazaMsA-mAnamobho-pratiSThA vagere rUpa dravya-UrdhvatA paNa pAme che) Ama A jJAnadazAnI gauravatA jIvane niyama UrdhvatA ja ApanAra che. mATe acittva che. ATalA punaH jJAnakriyAbhyAM mokSaH, na hyekasyApi virodhakaH sAdhako bhavati, kriyA hi vIryavizodhirUpA, jJAnaJca cetanAvizodhirUpam, cetanAvIryayoH zodhiprAptayoH satoH eva sarvasaMvaraH / tathApi kriyAtaH jJAnasyAdhikyaM darzayati jo ke jJAna ane kriyA Ama bannenA yoge ja jIvane mokSa thAya che vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che ke "nAlirihiM mollo" mATe banne sAthe maLe to ja mokSa thAya che Page #900 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 864 jJAnasAranI garimA jJAnasAra A bannemAMthI koI ekano paNa virodha jo karavAmAM Ave to virodha karanAra AtmA AtmadazAno sAdhaka bane nahIM, kAraNa ke je kriyA che te vIryaguNanI nirmaLatA rUpa che ane je jJAnaguNa che te cetanAnI nirmaLatA rUpa che. cetanA ane vIrya A banne AtmAnA ja guNo che ane guNo vizuddhine pAmyA chatA sarva-saMvarabhAva lAve che. sarvathA karmabaMdha aTakAve che. mATe bannenI AvazyakatA che. to paNa bannemAM taratamatA che, kriyA karatAM jJAnanI adhika AvazyakatA che eka guNa prakAza-Atmaka che bIjo guNa eTalo prakAzAtmaka nathI. vaLI jJAna e AtmAno guNa che mokSamAM paNa rahenAra che kriyA e zubhayoga che, zubha karaNavIrya che ane te ane heya che. chelle ayogI thavAnuM che. mAtra labdhivIryavALA ja banavAnuM che. A rIte jJAnaguNanI kriyAthI je adhikatA che te have jaNAve che. klezakSayo hi maNDUkacUrNatulyaH kriyAkRtaH / thataNUkazo, jJAnavRtaH punaH II gAthArtha :- kriyAthI karAyelo karmono kSaya deDakAnAM (mRtazarIronA) cUrNatulya jANavo paraMtu jJAnasAra vaDe karAyelo karmono kSaya baLelA tenA cUrNatulya jANavo. .. TIkA - "phlezakSo dvIti' rIti-nizcitam, kSiti:-yiodyavihitA klezakSayaH-karmakSayo maNDUkacUrNatulyo jJeyaH / yathA maNDUkacUrNaM punaH ghanayogatastatrAnekAbhinavamaNDUkotpattirbhavati / tathA kriyayA azubhakarma kSayati, tathApi zubhAnAM pracurA vRddhiH, punaH zubhopayogakAle azubhAnAM vRddhiH iti jJeyam / 'purA-pUrvam, (punastathA) jJAnasArakRtaH karmakSayaH dagdhataccUrNasadRza iti, ityanena jJAnAnandena kRtaH karmakSayaH punaH na prabhavati / yathA-maNDUkacUrNaH dagdho na maNDUkotpattiheturbhavati / etadupadezapadAtsarvaM jJeyam / (upadezapadaprakaraNa gAthA 191) Agame'pi "sIlaM seyaM suaM seyaM (bhagavatIsUtra zataka 8 uddeza 10 sUtra 355) ityAlApakena, tathA paJcanirgranthIzatake munInAmalpazrutavatAmAhArAdi saMjJA'sti, bahuzrutAnAmAhArAdisaMjJAniSedha iti sarvatra vocam II 1. ahIM TIkAmAM purA-pUrvam lakhyuM che paNa pUrvAparasaMkalanAmAM saMgata thatuM nathI. tathA mUlazlokamAM purA zabda ja nathI. mATe punaH-tathA hovuM joIe. mUlazlokamAM punaH zabda che ane teno artha barAbara saMgata thAya che. tattva kevalI bhagavAna jANe. Page #901 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 865 vivecana :- dharmakriyA saMbaMdhI udyama vaDe karAyelo karmono kSaya deDakAnA zarIranA cUrNatulya jANavo. eTale ke je deDakAMo pANInA mojAo sAthe kinAre AvI gayAM ane pachI pANI utarI gayuM tyAre deDakAM kinArAnI retImAM ja bharAI gayAM, pANI na AvavAthI te deDakAM du:khI thayAM athavA mRtyu pAmyAM, have te deDakAMnAM mAtra zarIro (mRtazarIro) ja rahyAM, A jIvo saMmucchima hovAthI pharIthI pANIno yoga thatAM tyAM aneka navAM navAM deDakAMnI utpatti thAya che. te ja rIte dharmakriyA karavA dvArA azubhakarmono kSaya jarUra thAya che. to paNa mana-vacana-kAyAnA zubhayoga hovAthI zubhakarmono baMdha pracUrapramANamAM (ghaNo) thAya che. vaLI jyAre te zubha karma udayamAM Ave che ane tene bhogavavAno kAla thAya che tyAre A jIva mohane vaza thayo chato bIjAM ghaNAM azubhakarmo pAchAM bAMdhe che te mATe kriyAkRta karmano kSaya maMDUkanA cUrNatulya jANavo. bahukiMmatavALo nathI, alpakiMmatavALo che. paraMtu jJAnasAra bhaNavAthI karAyelo karmono kSaya bALI nAkhelAM te zarIronA cUrNa tulya samajavo. eTale ke je je deDakAM mRtyu pAmyAM che teonAM mRtazarIrono agnisaMskAra karIne jo bALI nAkhavAmAM Ave to te rAkhamAM pharIthI navAM deDakAMnI utpatti thatI nathI. tema jJAna dvArA nirmaLa adhyavasAyo AvavAthI saMvega-nirveda ane vairAgyanA zuddha adhyavasAyothI je karmono kSaya thAya che. temAM yogapravRtti na hovAthI navAM zubhakarmono baMdha thato nathI, mAtra zuddha upayoga hovAthI nirjarAvizeSa ja thAya che. A pramANe jema deDakAMnA zarIra bALI nakhAyAM hoya to navA navA deDakAnI utpattino hetu banato nathI. tema ahIM paNa jJAnapUrvaka karAyelo karmakSaya pharI baMdha na thato hovAthI dagdhatacUrNatulya che. A viSaya pUjya zrI haribhadrasUrijIkRta upadezapadathI samajI levo, te graMthamAM 191 mI gAthAmAM A viSaya che. te gAthA A pramANe che - ettocciya avaNIyA, kiriyAmetteNa je kilesA u / maMDukacuNNakappA, aNNehi vi vaNNiyA NavaraM // 191 // gAthArtha :- A kAraNathI ja kriyAmAtra vaDe karAyelo je karmono kSaya che te deDakAMnA cUrNatulya che anya darzanakAro vaDe paNa A rIte varNana karAyuM che. 1915 tathA bhagavatIjI sUtra nAmanA AgamamAM paNa kahyuM che ke "vaM hatu sItaM seva chu, surya evaM 2, surya sevaM rU, sItta evaM 4, ke meyaM bhaMte' ItyAdi pATha (zataka 8 uddeza 10 sUtra 354-355) thI jANI levo. A AlAvAmAM paNa A ja hakIkata kahelI che. tathA paMcanirpranthI zataka nAmanA graMthamAM alpazrutavALA munione AhArAdi saMjJA hoya che ane bahuzrutavALA munione AhArAdi saMjJA hotI nathI Ama kahyuM che, tyAM alpazruta Page #902 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 866 jJAnasAranI garimA hovAthI AhArAdimAM moha jora kare che eTale karmabaMdha vadhAre thAya che ane bahu-zratavALAne zrutanA baLathI mohano nAza karyo hovAthI AhArAdimAM mohasaMjJA uchaLatI nathI. eTale vadhAre baMdha thato nathI. ItyAdi pAThono AdhAra ahIM svayaM jANavo. hA jJAnapUtAM pare'pyAhuH, kriyAM hemaghaTopamAm / yuktaM tadapi tadbhAvaM, na yadbhagnApi sojjhati // 10 // gAthArtha - paradarzanakAro paNa jJAnapUrvakanI karAyelI pavitra kriyAne suvarNanA ghaTanI upamA Ape che te paNa yogya ja che. kAraNa ke suvarNanA ghaTamAM je ghaTapaNuM che te bhAgye chate paNa suvarNapaNuM nAza pAmatuM nathI. 10 TIkA - "jJAnapUtAmiti" jJAnapUtAM-jJAnena pavitra kriyAM-amatho vyApArAtma, hemaghaTopamAM-suvarNakalazasadRzIM pare'pi-anyayUthikA api AhuH / etad yuktam / tadapi-hemaghaTe bhagne api tadbhAvaM-hemamaulyaM nojjhati / tathA sadjJAnayuktA kriyA, tataH patitasya bhagnasyApi nAdhikasthitibandhaH / "bandheNa na volai kayAvi" iti vacanAt / jJAnI kriyAyuktaH sthitikSayaM karoti / tataH patito'pi tat sthitisthAnaM nAtikrAmati / ato jJAnapUrvikA eva tathyA / tathA ca aupapAtikAGge-mithyAdRSTiH ekAntena dravyayatiliGgakriyAyuktaH navamagraiveyakAntaM gacchati / tathApi sthitau pUrNabandhaka eva / samyagdRSTipratipattau tatpatito'pi-mithyAtvabhAvaM gato'pi ekakoTAkoTyantarasthitiM badhnAti, nAdhikA bajAti / ataH jJAnasyAdhikatvam // 10 // - vivecana :- ekalI kriyAmAtrathI karAyelo karmono kSaya maMDUkanA cUrNatulya (mRtazarIratulya) hoya che ane ekalA jJAnamAtrathI karAyelo karmono kSaya dagdhatacUrNa tulya hoya che ane banne sAthe hoya to karAyelo karmono kSaya apUrva hoya che Ama jainadarzanakAra to kahe ja che paraMtu anya darzanakAro paNa dhArmika kriyA ane jJAnanI bAbatamAM Ama ja kahe che tenI vAta karatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - jJAnapUrvakanI (jJAna dvArA pavitra thayelI) dharmakriyAne eTale ke mana-vacana-kAyAnA zubha yogavyApAra svarUpa kriyAne suvarNanA kaLazanI tulya che ema anyayUthiko (paradarzanakAro) paNa kahe che ane para-darzanakAro Ama je kahe che te barAbara yogya ja che. kAraNa ke jyAre jyAre suvarNano ghaTa bhAMge-tuTe-phuTe to paNa suvarNabhAvane tyajato nathI. arthAt sonAno ghaTa bhAMgI jAya to ghaTapaNe ja cAlyuM jAya che paNa suvarNapaNe kAyama rahe che. suvarNapaNuM cAlyuM Page #903 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 867 jatuM nathI. tevI ja rIte samyajJAnapUrvaka karAyelI dharmakriyA paNa tevI ja jANavI. AvI dharmakriyA karIne jIva jo patana pAmelo hoya to paNa adhika sthitibaMdha karato nathI. paDe to paNa baMdhanuM ullaMghana na kare" AvuM zAstravacana hovAthI, bhAvArtha evo che ke dharmakriyAthI yukta evo samyajJAnI AtmA karmonI pUrvakALamAM bAMdhelI 70-80-30 ane 20 koDAkoDI sAgaropamanI sthitino kSaya karIne mAtra eka koDAkoDI sAgaropamanI aMdara kaMIka nyUna (aMtaHkoDAkoDI sAgaropamanI) sthiti kare che. tyAra bAda samyakatvathI paDIne te jIva dhAro ke mithyAtvaguNasthAnake jAya, to paNa aMtaHkoDAkoDI pramANa je sthitisthAna prApta karyuM che tenuM ullaMghana karato nathI. arthAt adhikasthiti bAMdhato nathI. A kAraNathI jJAnapUrvaka karAyelI dharmakriyA ja sAcI kriyA che. upakAra karanArI kriyA che. ahIM karmagraMthakArano mata evo che ke sthiti adhika bAMdhe, paNa rasa adhika na bAMdhe ane siddhAntakArano mata evo che ke patita thayelo jIva sthiti paNa adhika na bAMdhe ane rasa paNa adhika na bAMdhe. A rIte samyajJAnI AtmA kadAca patana pAme to paNa pariNAmanI dhArAmAM tIvra kaSAyo na AvavAthI karmonI sthiti-rasanA baMdhanuM ullaMghana karatA nathI. zrI aupapAtika upAMgamAM (uvavAI sUtramAM) kahyuM che ke mithyASTi jIva kadAca sAdhupaNuM lahe, utkRSTapaNe dharmakriyA kare, dravyathI muninuM liMga ane munipaNAnI kriyAthI yukta thAya, to paNa mithyAdRSTi hovAthI samyajJAnI nathI. mATe ekAnta vadhAremAM vadhAre navamA greveyaka sudhI ja jAya che. (paNa anuttaravAsI devamAM ke mokSamAM te jIva jato nathI) ane pariNAmanI dhArA mithyAtvamohavALI hovAthI pUrepUro 70-40-30-20 koDAkoDI sAgaropamano sthitibaMdha karI zake che. mATe te zreSTha nathI. paraMtu jo samyagdaSTipaNuM svIkAryuM hoya, samyakatva prApta thaI cUkyuM hoya to pachIthI kadAca te jIva paDe to paNa eTale ke mithyatvadazA pAme to paNa eka koDAkoDI sAgaropamanI aMdara ja (kaMIka nyUna ja) sthiti bAMdhe che paNa adhikasthiti bAMdhato nathI. A kAraNe ja jJAnanI adhikatA che jJAna e dIpakatulya prakAzaka che tethI jJAna pAmelA AtmA kadAca paDe to paNa te AtmAnA pariNAma atizaya patanane pAmatA nathI. 10 puna: draDhati - pharIthI A ja vAtane majabUta kare che. kriyAzUnyaM ca yad jJAnaM, jJAnazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM, bhAnukhadyotayoriva // 11 // Page #904 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAranI garimA jJAnasAra gAthArtha :- kriyA vinAnuM ekaluM je jJAna hoya che ane jJAna vinAnI ekalI je dharmakriyA hoya che A bannenI vacce sUrya ane AgIyA jeTaluM aMtara jANavuM. ||11|| 868 TIkA :- "yiAzUmiti' thavuM jJAnaM-tattvAvavodha: satvasaMvedyavenarUpa, kriyAzUnyaM - dravyakriyA AzravarodhanAtmikA, tayA zUnyaM, ca-punaH kriyA jJAnazUnyA, tayoH antaraM bhAnukhadyotayoriva jJeyam / bhAnutulyaM jJAnam, khadyotaprakAzatulyA kriyA jJAnazUnyA jJeyA iti // 11 // vivecana :- jJAna ane kriyA A bannenI vacce aMtara keTaluM ? te have samajAve che. tattvano samyag bodha te jJAna kahevAya che. je jJAna yathArthapaNe sva-saMvedanasvarUpa che, AtmadazAnA anubhavAtmaka che paNa tevA jJAnavALo AtmA dhAro ke kriyA na karato hoya, kevaLa ekaluM jJAnamAtra hoya ane dharmakriyA eTale ke dravyakriyA ke je dharma kriyA sAvaghayoganA paccakkhANapUrvaka karAI hoya eTale Azravono nirodha karavApUrvaka karAI hoya, paNa jJAnanA upayogavALI na karAI hoya, eTale mAtra dravyakriyA ja hoya. to A bemAM aMtara keTaluM ? : (1) dravyakriyAthI zUnya ekaluM tattvanA bodha rUpa jJAnamAtra hoya ane (2) jJAnathI zUnya ekalI dravyakriyA mAtra jIvanamAM jo AvI hoya to A bannenI vaccenuM aMtara sUrya ane AgIyA tulya jANavuM. jJAna sUryasamAna che ane jJAnazUnya evI dharmakriyA AgIyAnA prakAzatulya jANavI. kriyA kadAca jIvanamAM na hoya paNa tAttvika jo jJAna hoya to pariNAma ghaNA komaLa hoya che. tIvra rAga-dveSa thatA nathI, kaSAyonI mAtrA ghaNI ochI hoya che, bhava uparano nirveda pariNAma hoya che, tethI junAM karmono kSaya vadhAre pramANamAM thAya che ane navAM karmono baMdha alpamAtrAmAM thAya che. jyAre kriyAmAtra hoya ane jJAna na hoya to te kriyA mAnAdinuM, svaprazaMsAnuM ane paudgalika pralobhanonuM paNa kAraNa bane che. mATe karmonI nirjarA ochI karAve ane baMdha ghaNIvAra vadhAre paNa karAve. mATe sUrya ane AgIyA vacce jeTaluM aMtara che teTaluM ja aMtara kevaLa ekalA ekalA jJAna ane kriyA vacce che. zrI yogadRSTisamuccayamAM, zrI dravyaguNaparyAyanA rAsamAM ane zrI AThadRSTinI sajjhAyamAM paNa A ja bhAvArtha mahAtmA puruSoe kahelo che - tAttvikaH pakSapAtazca, bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayorantara jJeyaM, bhAnudyotayoriva rararUA Page #905 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 869 jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA khadyotakasya yattejastadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAnoriti bhAvyamidaM budhaiH // 224 // caya gAthA-223-224) nANa rahita je zubhakriyA, kriyA rahita zubha nANa, yogadaSTisamuccaye kahio aMtara khajuA bhANa II15-3 khajuA samI kriyA kahI, nANa bhANa sama joya, kaliyuga eha paTaMtaro, viralA bujhe koI II15-4nI kriyAmAtra kRta karmakSaya, dardUra cUrNa samAna, jJAnakiu upadezapade, tAsa chAra sama jANa, 1pa-po (dravyaparyAyano rAsa DhANa 15 // 1 // 3-4-5) zuddhabhAva ne sunI kriyA, bahumAM aMtara keto jI.. jhaLahaLato suraja ne khajuo, tAsa tejamAM jetojI (heSTinI saAya 5 8-6) // 11 // cAritraM viratiH pUrNA, jJAnasyotkarSa eva hi / jJAnAdvaitanaye dRSTi daiyA tadyogasiddhaye // 12 // gAthArtha - parabhAvadazAthI pUrepUrI virati levI arthAt parabhAvanuM viramaNa te ja cAritra che ane sarvathA parabhAvanuM viramaNa e jJAnano utkarSa ja che. tethI jJAnayoganI siddhi mATe jJAnAdvaitavAdamAM ja dRSTi sthira karavI. {/1ro st :- "cAritramiti" pUrNA viratiH cAritraM svarUparamaNaM, tad jJAnasyaivotkarSaH, hIti nizcitaM jJeyam / jJAnasya utkRSTAvasthA cAritram / jJAne evaikatvaM cAritram / AtmanaH mUlavyAkhyAyAM jJAnadarzanaguNadvayamayatvameva / uktaM ca zrIvizeSAvazyake, uvavAI upAMge'pi-asarIrA jIvaghaNA uvauttA dasaNe ya nANehiM (sUtra 43) ityAdivacanAt / ato jJAne sthiratvaM cAritram / jJAnasyAnandaH sukhaM jJAnaprakarSAvabodhaH sukham iti bhASyokteH / tathA jJAnasyAsvAdanaM bhogaH, evaM bhAvanA / pRthagguNAnAM bhAvanApi vizeSAvazyake yataH cAritrajJAnAdayaH pRthagguNA icchanti / ityAdikaM tena anopayogamayasyAtmanaH jJAnaM mukhyatvena ucyate / Page #906 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 870 jJAnasAra jJAnasAranI garimA ___jJAnAdvaitanaye jJAnamevAtmA, jJAnameva sAdhyam, jJAnanirAvaraNatA siddhiH / evaM dRSTiH deyA, kimartham ? tadyogasiddhaye-jJAnayogasya siddhyarthaM-niSpattyartham / ato jJAnapUrvikA kriyA hitA / tena jJAne sparzAkhye mahAnabhyAso vidheyaH, iti rahasyam / jJAnatyAge na siddhiH, sarvatra sAdhane jJAnameva pradhAnamiti jJAnasArasyArthitayA bhavitavyam vivecana :- saMpUrNa virati te cAritra kahevAya che. parabhAva dazAthI saMpUrNapaNe virAma pAmavo, eTale ke svabhAvadazAmAM ja ramaNatA karavI tenuM nAma cAritra che. svabhAvanuM AcaravuM te ja cAritra che. have svabhAva zuM che ? jJAnadazA, tethI jJAnano ja atyanta utkarSajJAnasvabhAvamAM ramavuM tenuM ja nAma cAritra che Avo artha nizcita thAya che. jJAnanI je utkRSTa avasthA te ja cAritra jANavuM, jJAnanI aMdara ekAkAra thavuM, jJAnadazAmAM layalIna thavuM te ja cAritra jANavuM. "AtmA" kone kahevAya ? Avo jyAre prazna Ave ane tenA uttaramAM jyAre AtmAnI mUlathI vyAkhyA karavAmAM Ave tyAre "jJAna ane darzana ema be guNavALApaNuM" e AtmAnuM lakSaNa che. tattvArthasUtra adhyAya bIjAmAM "payoo nakSapAm 2-8, vighoSTaturkhaH 2-1" A bane sUtromAM upayoga e jIvanuM lakSaNa kahyuM che ane te upayoga jJAna tathA darzana ema be prakAre che. ethI ja jJAna-darzana ema be guNavALApaNuM e jIvanuM lakSaNa che. ema zrI vizeSAvazyakabhASyamAM paNa zrI jinabhadragaNijIe kahyuM che. uvavAI nAmanA prathama upAMgamAM paNa "azarIrI evA muktigata jIvo darzana ane jJAna ema upayogathI upayukta hoya che" Ama ja kahyuM che. tattvArthasUtra, zrI vizeSAvazyaka bhASya ane zrI uvavAI sUtra ItyAdi pATho jotAM jJAna-darzana ema be ja guNo jIvanA kahevAyA che. cAritra guNa kahevAyo nathI. tethI A bane guNomAM sthira thaI javuM e ja cAritra jANavuM, paNa zubhayogAtmaka je kriyA che te cAritra nathI. jJAnano je AnaMda te ja pAramArthika sukha guNa paNa jANavo. jJAnano prakRSTa rUpe je avabodha te ja sukhaguNa che Ama bhASyamAM paNa kahyuM che. kAraNa ke paDilehaNa karavuM, devavaMdana karavuM, vihAra karavo, vAcanA levI-devI, loca karavo ItyAdi kAyikAdi saMbaMdhI je zubha kriyA che, te to zubhayoga che e cAritra nathI. cAritra e to AtmAno guNa che A kAyikAdi kriyA to zubhayoga hovAthI zubhaAzrava che mATe te cAritra nathI, paraMtu te kriyAo dvArA jeTalI jeTalI bAhyabhAvanI virati thAya che ane svabhAva-dazAmAM ramaNatA thAya che te Page #907 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 871 cAritra che ane te jJAna-ramaNatA ja che. jo AcaraNAne cAritra kahIzuM to caudamA guNaThANe ane muktimAM azubha ke zubha koIpaNa jAtanI AcaraNA na hovAthI cAritra nathI, ema kahevuM paDaze. mATe kAyika AcaraNA e cAritra nathI paNa svabhAvamAM ramaNatA e cAritra che. paraMtu kezaloca, paDilehaNa, devavaMdana ItyAdi je zubhakriyAo che. te zArIrika mamatA Adi rUpa mohakSayanuM kAraNa che. tethI zubhakriyAne paNa upacA2e cAritraguNa kahevAya che vAstavikapaNe to te zubhayoga che. tethI ja siddhabhagavaMtone "no carittA, no arittA'' kahevAya che. evI ja rIte sAtAvedanIyano je udaya te sukha che Avo artha karIe te barAbara nathI. kAraNa ke jo Avo artha karIe to te sukha to auyikabhAvanuM thayuM, vibhAvadazA ja thaI, muktinA jIvone audiyakabhAva nathI, sAtAvedanIyanA udayajanya sukha tyAM nathI. mATe sAtAnA udayajanya sukha, te sukha ja nathI duHkha mAtra ja che. ''sAyAsAyaM yuvazvameva' AvuM zAstrakAranuM vacana che. mATe jJAnano AnaMda-svabhAvadazAno AnaMda te ja sAcuM sukha che AvuM sukha muktimAM che. tathA jJAnano AsvAda mANavo te ja bhoga-upabhoga che Ama bhAvanA bhAvavI, AtmAnA jJAnaguNano bhoga-upabhoga te ja sAcuM sukha che. upara pramANe je bhAvanA samajAvI te jJAnaramaNatA-e ja cAritra, jJAnano AnaMda te ja sukha, jJAnano upayoga karavo te ja vIrya, bhoga, upabhoga. Ama jJAnaguNamaya jIva che bIjA badhA ja guNo jJAnanA ja svarUpAtmaka che tethI sarve guNo jJAnamAM ja samAI jAya che Ama abhedanaya laIne A vAta samajAvI, jJAnAdvaita-eka jJAna guNa ja AtmAno che. sarve guNo temAM ja samAyelA che. zrI viSeSAvazyakabhASyamAM pRthakSaNe paNa guNonI bhAvanA jaNAvelI che. bhedanayanI pradhAnatA karo to guNono paraspara bheda paNa che. jJAna-darzana-cAritra-sukha tapa-vIrya-bhogaupabhoga ema aneka guNo A jIvanA che. A sarve guNo kaMIka aMze pRthak pRthak che ema paNa tyAM samajAvela che. bhedanayanI apekSA karIe to anaMtaguNo che temAM paNa upayogamaya AtmA che Ama jyAre AtmAnA lakSaNanuM varNana ka2vAmAM Ave tyAre to mukhyatve jJAna ja levAya che tethI jJAna e pradhAnatAe jIvano guNa che. bhedanayathI bhale aneka guNo hoya ane pRthak pRthak hoya to paNa "jJAnAdvaitanayathI" - abhedanayathI jJAna e ja AtmA che. jJAna e ja sAdhya che. jJAna-ramaNatAe ja svabhAvadazA che. jJAna uparanI AvaraNatA dUra karavI arthAt nirAvaraNatA meLavavI e ja siddhi che. A pramANe dRSTi karavI. prazna :- zA mATe jJAnane ja sAdhya banAvavuM ? Page #908 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 872 jJAnasAranI racanAnAM kSetrAdi uttara :- jJAnayoganI siddhi mATe jJAnane ja lakSya banAvavuM, jJAna ja meLavavA jevo guNa che. jJAnapUrvaka karAyelI dharmakriyA ja AtmAnA hita mATe thAya che. tethI jJAnaguNa ja prApta karavA jevo che. tathA tenI prApti mAtra thAya eTaluM ja nahIM, paNa teno AtmAne sparza thAya, AtmA temAM tanmaya banI jAya tevI spardhAtmaka jJAnaguNa meLavavA mATe ghaNo ghaNo abhyAsa karavo joIe. uparokta kathanano A sAra jANavo. jo jJAnano tyAga karavAmAM Ave to A AtmAnI siddhi kyAreya na thAya, saMsAramAM paNa che je kArya karavuM hoya tenuM jJAna ja, teno anubhava ja hovo joIe to ja te kArya karI zakAya che to Atma-kalyANanI sAdhanA karavAmAM to jJAna vizeSe karIne Avazyaka che. te mATe AvA prakAranA jJAnasAra bhaNavAnA abhyAsI jIve vizeSa karIne jJAnaguNa pAchaLa atizaya prayatnazIla thavuM jarUrI che. ll1rA atha zrImadyazovijayopAdhyAyaiH etad jJAnasArAbhidhaM zAstraM racitam / tatkSetrAdipratipAdakaM vRttamucyate - siddhiM siddhapure purandarapuraspardhAvahe labdhavAn / ciddIpo'yamudArasAramahasA dIpotsave parvaNi // etadbhAvanabhAvapAvanamanazcaJcaccamatkAriNAm / taistairdIpazataiH sunizcayamatairnityo'stu dIpotsavaH // 13 // - gAthArtha :- zrI yazovijayajI upAdhyAya vaDe A jJAnasAra nAmanuM zAstra racAyuM, tenAM kSetra vagerene pratipAdana karanAro zloka kahe che. kyAre banAvyuM? kyAM banAvyuM? te kSetra ane kALa kahenAro A zloka che - "IndranA nagaranI sAthe spardhA kare evI zobhAvALA siddhapura nAmanA nagaramAM A jJAnarUpI dIpaka udAra ane zreSTha teja vaDe dIpatA evA dIpAvalinA mahAna utsavavALA parvanA divase ja siddhine (samAptine) pAmyo. A granthanI UMDI UMDI bhAvanAo bhAvavA dvArA pavitra banelA manamAM uThatA aneka manohara camatkAravALA vidvAna jIvone tenAthI sArI rIte nizcita karelA siddhAnto rUpI te te seMkaDo dIvaDAo vaDe nitya dIpAvalI hojo. ll13 vivecana :- "siddha siddhapura ti" pracaH siddhapura nA sUtraracanayA siddhiM labdhavAn / punaH udArasAramahasA-pradhAnasAratejasA dIpotsave parvaNi dIpAlikAdine sampUrNatAM gataH / Page #909 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAranI racanAnAM kSetrAdi kathambhUto'yaM granthaH ? ciddIpa:- jJAnapradIpaH / etadbhAvanabhAvapAvanamanazcaJcaccamatkAriNAM jIvAnAmetasya granthasya bhAvanaM- bhAvanA - AtmatanmayatA tasyA bhAvA jJAnamaMjarI 873 arthollAsAH samAdhyavasAyAH, taiH pAvana-pavitra mana:-citta, tatra cazca-manohArI camAro yemAM te, teSAm / taiO:-nirmopayonakSI: vIpazata: suSThu nizcayovstudhrmH tasya yad jJAnaM, tadeva matamiSTaM teSAM jJAnacamatkAriNAM dIpotsavaH nityaHnirantara:, astu bhavatu / ityanena yathArthajJAnagRhItAtmarasamagnAnAM nityaM dIpotsava vAsti // 3 // vivecana :- paramapUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrIno banAvelo A jJAnasAra nAmano graMtha sUtraracanA svarUpe siddhapura nagaramAM siddhine (samAptine) pAmyo. kyAre samApti pAmyo ? pradhAna ane zreSTha evA teja vaDe dIpato evo jJAnarUpI dIpaka samAna A grantha dIpotsava nAmanA parvanA divase arthAt dIvALInA divase samAptine pamyo. A jJAnasAra nAmano graMtha kevo che ? jJAnarUpI dIpakanI tulya che. jema dIpaka gharamAM aMdhakArano nAza kare ane prakAza phelAve che. tema A jJAnasAra nAmano graMtha AtmAmAM ajJAnano nAza kare che ane jJAnaprakAza phelAve che. A mATe graMtha e jJAnarUpI dIpaka che. tethI A graMthamAM kahelA bhAvono niraMtara abhyAsa karatAM-niraMtara cintana-manana karatAM AtmAnI tanmayatA thavAthI hRdayamAM uThelA bhAvArtho saMbaMdhI harSollAso dvArA samatA bhAvanA nirmaLa adhyavasAyo vaDe pavitra banelA manamAM utpanna thayA che manohara aneka camatkAro jeone evA te mahAtmAone tevA tevA prakAranA zuddha upayoga-(nirmaLa dazA) rUpa seMkaDo dIvAo dvArA nitya dIvALI hojo. A graMthanuM paThana-pAThana karatAM karatAM manamAM sunizcita bhAvo dvArA aneka camatkAro jeone sarjAyA che. sArI rIte nizcayapUrvaka vastudharmanuM jJAna thavAthI jeonuM hRdaya harSathI nAcI uThyuM che. jeonuM citta aneka camatkAro pAmyuM che. jeono AtmA ja badalAI gayo che, tathA jJAnasAra dvArA adbhuta bodha pAmavAthI camatkArika banelA evA mahAtmAone nirantara dIpAvalI hojo - sArAMza ke jJAnasAra aSTakanuM satata adhyayana karavAthI yathArtha jJAna prApta karavA dvArA grahaNa karAyelA AtmarasamAM ja magna banelA mahAtmAone nitya dIvAlI ja hoya che. 13 Page #910 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 874 jJAnasAranI racanAnAM kSetrAdi keSAJcidviSayajvarAturamaho cittaM pareSAM viSA - vegodarkakutarkamUrchitamathAnyeSAM kuvairAgyataH / lagnAlarkamabodhakUpapatitaM cAste'pareSAmapi; stokAnAM tu vikArabhArarahitaM tad jJAnasArAzritam // 14 // jJAnasAra gAthArtha :- AzcaryanI vAta che ke keTalAka jIvonuM citta pAMca IndriyonA viSaya saMbaMdhI jvara vaDe (tAva vaDe) pIDAyeluM che. bIjA keTalAka jIvonuM citta mithyAtva rUpI viSanA AveganA pariNAme utpanna thayelA kutarkothI mUrchita thayeluM che. anya keTalAka jIvonuM citta kutsita vairAgyane lIdhe lAgelA haDakavA-vALuM che vaLI apara eTale bIjA keTalAka jIvonuM citta kugurunA yoge ajJAna rUpI kuvAmAM paDeluM che, paraMtu koI bhAgyazALI alpajIvonuM ja citta darzanamoha ane cAritramohanA vikArothI rahita nirmaLa ane zuddha je dekhAya che. te jJAnasAranA Azrayane kAraNe ja (arthAt je jJAnasArano abhyAsa kare che te ja mohadazAnA vikArothI rahita hoya che.) // 14 // TIkA :- ''veSAiiti' addo vRtti Azcarye, vheSAzcit nIvAnAM citta-manaH viSayAH- indriyAbhilASAH eva jvaraH tena AturaM - kliSTaM manaH asti / punaH pareSAM keSAJcid manaH viSAvegodarkakutarkamUrchitam iti viSasya - mithyAtvasya Avega :-tvarA, tasya udarka:-udaya:, tena kutarkastena mUrcchitaM - vyAkulIbhUtaM manaH asti / anyeSAM jIvAnAM kuvairAgyataH - duHkhagarbhamohagarbhavairAgyataH " lagnAlarka- lagnaH Alarka:- haDakavAya iti lokabhASA yasya tad manaH asti / ca punaH apareSAM - kuguruvAhitAnAM kubodhakUpapatitaM-kujJAnakUpapatitaM manaH asti / tu punaH vikArA:indriyakAmAH teSAM bhAra:, tena rahitaM jJAnasArAzritaM jJAnasAre-paramAtmasvarUpe AzritaM vyAptaM manaH stokAnAmasti / iha khalu jagati kAmodvignAH- svarUpopayogalInacittAH zuddhasAdhyadRSTayaH puruSAH stokA eva // 14 // vivecana :- A saMsAramAM jIvonAM mana bhinna bhinna jAtinAM hoya che. temAM paNa mohanA udayanI AdhInatA vALA jIvo ghaNA hoya che. mohanA kSayopazama ane kSayavALA jIvo bahu alpa ja hoya che. bhogI jIvo ghaNA hoya che paNa yogI jIvo bahu ja thoDA hoya che. mithyArdaSTi jIvo ghaNA che samyagdaSTi jIvo ghaNA alpa che. A vAtane dhyAnamAM rAkhIne A gAthAno artha vicArIe. Page #911 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI cAritralakSmInI sAthe lagna 875 (1) keTalAka jIvonAM citta pAMca IndriyonA viSayonI abhilASA rUpI jvarathI pIDAyelAM hoya che. viSayonI abhilASA rUpI tAvathI taraphaDe che. (2) reSAM bIjA keTalAka jIvonAM citta mithyAtva rUpI viSanA Avega (baLa-) pUrvakanA udayane kAraNe utpanna thayelA kutarko dvArA mUrchita thayelAM che arthAt AkulavyAkula thayelAM hoya che. mithyAtvanA udayane kAraNe samajavAne badale samajAvanArane phasAvavA ghaNA khoTA kutarko karanAruM ja citta hoya che. samajAvanArane samajavAne badale harAvavA prayatna kare che. - (3) anya-keTalAka jIvonuM citta kuvairAgyanA kAraNe eTale ke duHkhagarbhita ane mohagarbhita vairAgyanA kAraNe lAgelA haDakavAvALuM hoya che. arthAt khoTA vairAgyanA kAraNe mAtra viSayAbhilASAthI ja je te dharma AcaraNa kare evuM citta hoya che. (4) a52-keTalAka jIvonuM citta kuguruonI jALamAM phasAyelA arthAt khoTA ane mohAndha kuguruonI vAcanAthI khoTA saMskArane pAmelA che te jIvonuM citta ajJAnadazAmAM ja vadhAro thavAthI kuzAna (ajJAna) rUpI kUvAmAM DubeluM hoya che. (5) paraMtu pAMca IndriyonA viSayavikAronA bhArathI rahita, jJAnanA sArabhUta evA AtmAnA parama svarUpamAM Azraya pAmeluM mana atizaya alpajIvonuM ja hoya che. kahevAno sAra e che ke A jagatamAM pAMca IndriyonA viSayothI udvegI banelA ane potAnA AtmAnA zuddha svarUpanA upayogamAM ja lIna cittavALA tathA AtmakalyANa rUpa zuddha sAdhya ja prApta karavAnA lakSyavALA jIvo atizaya alpa ja hoya che. 14 punaH granthAbhyAsarUpaM phalaM darzayati vaLI A jJAnasAra nAmanA granthano abhyAsa karavAthI je phaLa prApta thAya che te dekhADe che - - jAtodrekavivekatoraNatatau dhAvalyamAtanvate, (ti) hRdgehe samayocitaH prasarati sphItazca gItadhvaniH / pUrNAnandaghanasya kiM sahajayA tadbhAgyabhaGgyA'bhava-; nnaitadgranthamiSAtkaragrahamahazcitraM caritrazriyaH // 15 // gAthArtha :- pragaTa thayelA atizaya vivekarUpI toraNonI mAlAo baMdhAI che jemAM evA, ane ujvaLatAne vistAratA evA hRdayarUpI gharamAM jyAre avasarane ucita vizALa Page #912 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 876 cAritralakSmInI sAthe lagna jJAnasAra maMgaLagItono dhvani prasare che tyAre, pUrNa AnaMdanA ghana svarUpa evA AtmAne svAbhAvika evI te AtmAnI bhAgyalakSmI udayamAM AvI hoya evI nItirIti pramANe cAritra rUpI lakSmInI sAthe A graMthanA (abhyAsanA) bahAnAthI AzcaryakArI pANigrahaNa-mahotsava (lagnamahotsava) jANe pravartato hoya zuM ? arthAt AtmAnuM ane cAritra-lakSmInuM lagna levAyuM hoya ema jANavuM. // 15 // TIkA :- "nAtoketi' tAncamiSAt-jJAnasAgranthamyAsavyAnAt cAritrazriyaH karagrahamahaH - pANigrahaNamahotsavaH prasarati iti saNTaGka, zeSaM svata Um ||z vivecana :- anAdikALathI A AtmA bhogI, avirati, mohAndha ane viSayasukhano arthI hato. jJAnasAra nAmano grantha tenA hAthamAM AvavAthI, teno abhyAsa thavAthI te jIvanI pariNati badalAI gaI. bhogImAMthI A jIva yogI thayo, aviratimAMthI viratidhara thayo. mohAndhamAMthI nirmohI banyo ane viSayasukhano arthI hato temAMthI AtmArthI thayo. Ama saghaLI paristhiti palaTAI gaI, A ja vAtane A zlokamAM kavirAja alaukika rIte raju kare che. A jJAnasArASTaka nAmano je grantha che teno abhyAsa karavAthI A jIvanuM cAritralakSmInI sAthe lagna thayuM. koIpaNa kanyA athavA kanyAnAM mAta-pitA jamAI keTaluM bhaNelo che ? te khAsa dekhe che. kAraNa ke bhaNelo hoya to ja kamANI karI zake ane potAnI putrI tathA teno parivAra saMsAranA sukhe sukhI thAya, eTale bhaNelAne ja kanyA Ape, ane kanyA paNa bhaNelAne vara tarIke Icche. A kAraNathI jyAM sudhI A jIva jJAnasAra bhaNyo na hato tyAM sudhI rakhaDato hato, koI Atmika-dhanavALI kanyA ApatuM na hatuM, paNa jJAnasArASTaka bhaNyo, vairAgI banyo, mohane jitanAra banyo, eTale cAritra rUpI lakSmInI sAthe teno saMbaMdha thayo, AtmAno ane cAritralakSmIno karagrahamaha-pANigrahaNa mahotsava thayo. arthAt A bannenuM lagna levAyuM. jyAre lagna levAya che tyAre gharamAM toraNo baMdhAya che mATInAM makAna hoya to khaDIthI dhoLavAmAM ane bIjAM makAnone kalarathI raMgavAmAM Ave che. raMgarogAna karavAmAM Ave che arthAt ghara zobhAvavAmAM Ave che badhI ja baheno dhavala-maMgala gAya che A tamAma vAto dvArA kavizrI A lagnaprasaMgane ahIM raju kare che (1) jJAnasAra bhaNavAthI pragaTa thayelI atizaya ghaNA vivekavALI je buddhi che te Page #913 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI cAritralakSmInI sAthe lagna 877 toraNonI mALA che. gharamAM ThekaThekANe jema toraNo bAMdhe che tema A AtmAnA gharamAM ghaNo viveka pragaTyo che. heya-upAdeyano jabarajasta viveka jAgyo che. heyamAM heya buddhi ane upAdeyamAM upAdeya buddhi pragaTI che. Ama vivekarUpI toraNo camake che. (2) jJAnathI thayeluM ajavALuM e dhoLAza vistArAI che, jema khaDI AdithI gharane dhoLatAM ujAsa Ave tema jJAnanA baLathI hRdayagharamAM ujvaLatAno vistAra thayo che. (3) ahIM hRdaya-citta-mana e ghara samajavuM. (4) jema lagnaprasaMge baheno hoMze-hoMze dhavalamaMgaLa gAya che tema ahIM jJAnasArASTakanA zlokono phIta-vizALa gItadhvani-dhavaLamaMgaLa-guMjArava gavAya che. hRdayamAM A zlokonuM ghaNuM ja raTana cAle che. AdhyAtmika rasapUrvaka zlokonuM niraMtara guMjana cAle che. (5) vararAjA lagnanA kAraNe harSaghelA hoya che tema A AtmA cAritralakSmInI sAthe potAnAM lagna levAyAM hovAthI pUrNa AnaMdanA dhanavALo thayela che. (6) je puruSane khAsa koI kanyA ApatuM na hatuM, je gharanI koI viziSTa Ijjata na hatI, te puruSa deza-videzamAM ghaNuM bhaNIne Avyo eTale sArA gharanI viziSTa kanyA sAthe lagna levAya che tyAre bannenAM bhAgya ughaDyAM ema kahevAya che. je puruSane koI kanyA ApatuM na hatuM tene uMcA gharanI viziSTa kanyA maLI eTale puruSanuM bhAgya khIlyuM-ughaDyuM kahevAya ane kanyAne Avo bhaNelo-gaNelo vara maLyo eTale kanyAnuM paNa bhAgya khIlyuM, A banneno saMbaMdha bhaNatarathI thayo, puruSa deza-videzamAM ghaNuM bhaNyo to A saMbaMdha thayo. tema A jIva jJAnasArASTaka bhaNyo, jJAnI banyo, vairAgI banyo, to cAritra rUpI lakSmInAM mAtApitAe potAnI cAritra-lakSmI kanyAne paraNAvI. tethI patAsthamiSAt A jJAnasArASTaka nAmanA granthanA abhyAsanA bahAnAthI sahanayA tadvAmI te bannenuM bhAgya khIlavAnIughaDavAnI svAbhAvika nItirItithI citra - Azcarya upajAve tevo ramI . = pANigrahaNa mahotsava-lagnaprasaMga jiM na gamavat = jANe zuM na thayo hoya ? arthAt thayo che. kyAM vararAjAnuM ghara ! ane kyAM kanyAnuM ghara ! kanyA uMcA gharanI che sukhI gharanI che. vararAjA eTalA uMcA gharanA nathI paNa bhaNatara che, eTale uMcA gharanI kanyA maLI. ema ahIM jJAnasArASTakano abhyAsa karyo eTale cAritralakSmI kanyA maLI. tethI A lagna lokomAM Azcarya upajAvanAra che mATe citra zabda lakhyo che. vararAjAnuM bhAgya khIlyuM ke uMcA gharanI kanyA maLI tema ahIM potAnuM svAbhAvika bhAgya khIlyuM. tathAbhavyatA pAkI Atmahita thavAno samaya Avyo eTale te rIte cAritralakSmI kanyA maLI. Page #914 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 878 svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala jJAnasAra TIkAkArazrIe A zlokano bhAvArtha lakhavAnuM TALyuM che eka kAraNa e che ke A lagnanI vAta che je sAMsArika vAta kahevAya. bIjuM kAraNa e che ke zlokanA zabdo jotAM ja artha samajAI jAya tema che, sahelo artha che, mATe svayaM jANI levA bhalAmaNa karI che. jJAnasArASTaka nAmanA granthanA abhyAsanA bahAnAthI AtmAnI sAthe cAritra rUpI lakSmIno lagnamahotsava pravarte che Ama saTA-saMbaMdha karavo. bAkIno viSaya svayaM jANI levo. /15 bhAvastomapavitragomayarasaiH liptaiva sarvatra bhUH, saMsiktA samatodakairatha pathi nyastA vivekasrajaH / / adhyAtmAmRtapUrNakAmakalazazcakre'tra zAstre puraH; pUrNAnandaghane puraM pravizati svIyaM kRtaM maGgalam // 16 // gAthArtha :- A zAstramAM uMcA uMcA bhAvonA samUha rUpI kAmadhenu gAyanA pavitra chANa vaDe bhUmi sarva bAju lepAyelI che tathA samatArasanA pANI vaDe A zAstranI bhUmi upara chaMTakAva karAyelo che. tathA mArgamAM vivekarUpI puSpanI mALAo pAtharelI che. AgaLa upara adhyAtmarasa rUpI amRtathI bharapUra bharela pUrNa kAmakuMbha sthApana karelo che. A rIte pUrNa AnaMdanA samUha svarUpa A AtmA potAnA zuddhasvarUpAtmaka nagaramAM (gharamAM) praveza karate chate svayaM suMdara maMgaLa karAyuM che. 16/ * TIkA :- "mAvato rUtyAdri vRtta" pUnAne-zuddhAtmAne pura pravati svIyaM kRtaM maGgalamiti vAkyamiti' - zuddha AtmajJAna thayuM che jene evo pUrNa AnaMdanA samUha svarUpa A AtmA jyAre potAnA nagaramAM (svabhAvadazAmAM) praveza kare che tyAre A zlokamAM kahyA pramANenuM svayaM maMgala karAyuM che. ema jANavuM arthAt A AtmA anAdi kALathI bhava-aTavImAM rakhaDato hato, tene sadguruno yoga thayo, sadgurue upadeza ApI mokSamArga tarapha A jIvane vALyo, rastAmAM koI takalIpha na paDe eTale jJAnasAranuM bhAtuM sAthe bAMdhI ApyuM pachI A jIva koIpaNa jAtanA mAnasika vikalpo vinA mokSa taraphano mArga kApavA lAgyo, Ama A AtmA svabhAva-dazA tarapha vaLIne sva-nagaramAM praveza kare che tyAre maMgaLabhUta kuMbha-kaLazanI kalpanA karelI che. A pramANe A zlokano sAra che. 1. ahIM TIkAnAM padonA artho barAbara samajAya eTalA mATe svataMtrapaNe TIkA na lakhatAM anvaya svarUpe TIkAnAM vAkyo lakhIne artha samajAvela che. Page #915 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala 879 je bhavaaTavImAM anAdikALathI A jIva rakhaDato hato, te aTavI kevI che ? te bhavaaTavInuM svarUpa nIce mujaba sAta vizeSaNothI jaNAve che. (1) viSamarogazokAdikaNTakAkulAyAm = jema aTavI kAMTA-kAMkarA vagerethI bharapUra bharelI hoya che, tema A bhava aTavI bhayaMkara roga ane zoka vagere duHkho rUpI kAMTAothI bharelI che. - (2) antarAyovavAnavyAhAra yiotitApataptAyAm - pUrve bAMdhelA aMtarAya karmanA udayathI nathI prApta thayo AhArAdino yoga jene evA A jIvanAM ati-udvega ane dveSanAM duHkho rUpI tApathI tapelI A bhava aTavI che. eTale ke aprApta AhArAdinA yogane kAraNe atinA tApathI tapelI bhUmivALI A bhavaaTavI che. (3) mahAvyasanasahastrasiMhavyAghravyAptAyAm moTAM moTAM duHkho rUpI hajAronI saMkhyAmAM siMha ane vAgha vagere hiMsaka prANIothI vyApta A aTavI che. aTavImAM jema hajAro siMha ane vAgha, varU, sarpa Adi hiMsaka prANIo hoya che tenAthI aTavI duHkhadAyI thAya che tema A bhavaaTavI paNa jalodara, kensara, TIbI, DAyAbITIza Adi mahAduHkho, patino viyoga, patnIno viyoga, putrano viyoga, dhanano viyoga ItyAdi hajAro duHkhothI bharapUra bharelI che. = (4) prAvayanivRttupaTAdhATIdudvAra niMtIpaLAyAm - khoTuM tattva samajAvanArA mithyAtvI kuguruo rUpI luMTArAonI dhADanA huMkArAvALA bhAre zabdonI garjanAthI bhayaMkara banelI A aTavI che. jema aTavImAM luMTArAonI dhADa paDe ane "lUMTo-luMTo, mAromAro" nA avAjothI AkhI aTavI bharI de che tema A bhava aTavI paNa kuguruonI mithyAvANI dvArA jyAM tyAM Atma-dhana luMTAI rahyuM che. koI bacAvavAne samartha nathI evI A bhavATavI che. (5) vaivavetAnatrAsitAyAm - mithyArdaSTi devo rUpI rAkSaso vaDe trAsa pAmelI A bhavaaTavI che. jema koI aTavImAM rAkSasono ghaNo trAsa hoya tema A bhavaaTavImAM mithyArdaSTi devo sAmAnya prajAne aneka jAtanI pIDA kare che evI A bhavATavI che. indriyaviSayasukhabuddhilakSaNabhrAntimarumarucikAbhUmibhUtAyAm (6) pAMca IndriyonAM viSaya-sukho bhogavavAnI buddhi svarUpa bhrAnti utpanna karanArI, jhAMjhavAnA jaLanI bhUmi jevI bhUmi che je aTavImAM, tevI A bhavATavI che, arthAt aTavImAM jema jhAMjhavAnA jaLano bhrama mAtra thAya, paNa tyAM jaIe to pANI maLe nahIM, tema bhavATavImAM viSayasukhonI = Page #916 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 880 svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala jJAnasAra bhrAnti mAtra thAya paNa sukho prApta thAya nahIM. kAraNa ke jhAMjhavAnA jaLamAM jema jaLa che ja nahIM tema Indriyajanya sukhomAM sukha che ja nahIM, bhrama mAtra che. duHkha mAtra ja che. (7) strIvilAsAdiviSavRkSacchAyAyutAyAm strIonI sAthe bhogavilAsa (strIne AzrayI puruSanI sAthenA bhogavilAsa) Adi svarUpa viSanAM (jheranAM) vRkSonI chAyAthI bharelI A bhavATavI che. jema aTavImAM viSamaya vRkSo hoya ane tenI chAyAmAM je Ave te bhAna bhUlI jAya tevI ja rIte A bhavATavI paNa bhogavilAsothI bharapUra bharelI che. temAM phasAyelo jIva AtmAnA svarUpanuM bhAna bhUlI jAya che. AvA prakAranAM sAta vizeSaNo vALI A bhava-aTavI bhayaMkara che. temAM phasAyelo jIva du:khI du:khI che. have te jIva kevo che ? Ama jIvanAM 5 viSeSaNo kahe che. = (1) anAdisaMsArasaMsaraNamithyAtvAsaMyamakaSAyayogahetucatuSTayopacitajJAnAvaraNAdikarmavRtAnantaparyAyasya anAdi kALathI saMsAramAM cAre gatinI aMdara rakhaDapaTTI karatAM karatAM mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga Ama cAra prakAranA karmabaMdhanA hetuo dvArA tIvra bAMdhelAM jJAnAvaraNIya vagere karmothI DhaMkAyA che anaMta anaMta guNa-paryAyo jenA evo A jIva bhava aTavImAM rakhaDe che. bAMdhelAM ghanaghAtI Adi karmothI A jIvanA guNo ane guNasaMbaMdhI paryAyo AvRta thayelA che. eTale ja kevalajJAnAdi guNo hovA chatAM kaMI kAma ApatA nathI. = (2) atavyAtmasAdhanasya saMsAramAM aneka-aneka bhavo karavA chatAM paNa nathI prApta thayuM AtmatattvanuM sAdhana jene evo A jIva che. AtmatattvanI sAdhanA thAya evI sAdhanasAmagrI A jIva pAmyo nathI. = (3) dhanAvipipAsAvyAnonanetrasya = dhana vagere bhoga sAmagrInAM sAdhano meLavavAnI pipAsAmAM ja Akula-vyAkula che netro jenAM evo jIva, saMsAramAM rahelA jIvo sadA dhanAdi bhoga sAmagrI meLavavAmAM ja vyagra hoya che. tethI A jIva paNa dhanAdimAM ghaNo lubdha che. (4) tallAbhAdiyojanAdigmUDhasya te dhana vagere bhoga sAmagrI vadhAre vadhAre pramANamAM kema maLe ? Ama tenA lAbha vagerenI yojanA karavAmAM ja digmUDha banelo, arthAt yojanA karavAmAM ja A jIva evo lAgI gayo che ke zuM karavuM ane zuM na karavuM ? tenuM bhAna bhUlI gayelo A jIva che. = (5) paribhramataH jIvasya kadAcit jagadupakAraparavidyAdharavara: guruH, tasya saMyogo khAta: = saMsAranI cAre gatimAM paribhramaNa karatA arthAt janma, jarA, mRtyu Adi aneka Page #917 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 881 jJAnamaMjarI svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala duHkhothI duHkhI thayelA ane ahIM tahI rakhaDatA evA A jIvane (tenI bhavitavyatA pAkI hoya tyAre bhAgyayogathI) kyAreka jagatanA jIvono upakAra karavAmAM ja parAyaNa evA ane zreSTha vidyAne (zAstrIya jJAnane) dhAraNa karavAvALA uttama evA je gurumahArAjazrI, temano bheTo thAya che. mahA bhayaMkara bhava-aTavImAM Ama tema paribhramaNa karatA jIvane upakAraparAyaNa uttama gurujIno bhAgya pAkavAthI malApa thAya che. guruNApi mArgabhraSTamita ita: paribhramantaM dInamazaraNamavalokyoktaM, he bhadra ! zruNu, tavAnandakandopamaM mahodayanagarasya mArgam / ___ yatra sadAgamasarAMsi tattvapIyUSapUrNAni, AcAryopAdhyAyanirgranthAdayo nAgarikAH, samyagdarzanajJAnopayoganirdhAritamArgapracArAH, yatra kSAntyAdidharmasamyaktvAdiguNasthAnAnyeva vizrAmabhUmayaH, svAdhyAyavidhigItavRndamanoharA paddhatiH, tattvAnubhavatattvaikatvAdayaH zramamantareNa mArgalaGghanopAyAH, yamaniyamAdyaSTAGgAni vAhanAni, zrImadarhanmahArAjanItinigRhItataskarAkuTilAH cAritrAcArapravINasAmAyikAdisaMyamasthAnasannivezAH, yatra zraddhAdhAraNAnirdhAritasiddhipuragamananirvyAghAtapracAra ratnatrayIlakSaNam / pravartaya tadmArge, yena karmASTazatruvyUhakSayaM kRtvA nirmalAnandaM zuddhamavyAbAdhamapunarAvRtti mahitamanantajJAnadarzanapUrNaM paramAvyayamamUrtAsaGganirAmayaM nirvANanagaraM drakSyasi nirAbAdham / mArgathI bhraSTa thayelA, saMsAramAM ahIM tahIM rakhaDatA-bhaTakatA lAcAra, azaraNa evA atyanta duHkhI A jIvane joIne karuNArasanA mahAsAgara evA gurujI vaDe paNa kahevAyuM ke he bhadra ! tane AnaMda-AnaMdanA atyanta mUlabhUta-pAyAnI upamAvALo evo mahodayanagara pahoMcavAno mArga huM tane kahuM chuM te tuM sAMbhaLa. huM tane je mArga kahuM chuM te mArga tane mahAna udayavALA (jyAM koIpaNa prakAranuM duHkha nathI tevA) nagaramAM pahoMcADaze ane tuM ghaNo sukhI sukhI thaIza. sAvadhAnIthI mArI vAta sAMbhaLa. A mArgamAM nIce mujabanI badhI ja sAnukuLatAo goThavAyelI che. kyAMya jarA paNa muzkelI na paDe tevo A mArga che. (1) je mArgamAM tattvajJAna rUpI pIyUSathI bharapUra bharelAM evAM uttama AgamazAstrorUpI nirmaLa, zuddha ane svaccha sarovaro rahelAM che. tAre jeTaluM amRta pIvuM Page #918 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 882 svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala jJAnasAra hoya teTaluM pIje, kyAreya khUTe nahIM evAM A sarovaro che. je sarovaromAM UMDuM UMDuM sUkSma tattvajJAna-jaLa bhareluM che. (2) AcAryo, upAdhyAyo ane nigrantha munio vagere, mahAtmAo A mArganA nAgariko che. AvA sajjana, sadAcArI ane niHspRha-nirlepa AtmAo jyAM nAgarika hoya tyAM luMTAvAnuM to hoya ja nahIM, ulaTuM bhUlA paDelAne mArge caDAvanArA nAgariko che. (3) samyagdarzana ane sabhyajJAnanA upayoga svarUpa nizcita karelA che javAAvavAnA moTA moTA rastAo jemAM evo A mArga che. jema upayogapUrvaka cAle ane cAlavAnA rastAo vyavasthita hoya to athaDAya nahIM, pIDAya nahIM. tema ahIM samyagdarzana ane samyajJAnanA upayoga pUrvaka cAlavAnuM che eTale kyAMya athaDAvAnuM banavAnuM nathI. (4) jyAM cAlatAM cAlatAM loko thAke to vizrAmA khAvAnI bhUmio che. kaI bhUmio che ? kSamA Adi daza munidharmo ane samyaktvAdi cAra thI bAra guNasthAnako, A saghaLI rAtavAso rahevA mATenI-thAka utAravA mATenI vizrAmabhUmio che. (reSTa erIyA che) A dharmasthAnomAM ane guNasthAnakomAM he bhadra ! tuM vadhAre samaya ArAma laI zakIza. tyAM tane koI bhaya nathI. pIDA nathI. (5) je mArgamAM svAdhyAya karavA rUpI vidhipUrvaka saMgItanA samUhanI manohara racanA goThavAyelI che. arthAt A mArgamAM niraMtara Atmatattvano svAdhyAya karavAno che, jethI rasto kyAM pUro thaI gayo te khabara paNa na paDe, jema koI rastA upara AdithI aMta sudhI saMgItanI surAvalI goThavI hoya to te sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM keTaloya mArga kapAI jAya, thAka lAge nahIM, tema ahIM manohara svAdhyAyanI paddhatinI racanA karelI che. da22oja amuka sUtrono ane amuka vAcanAno svAdhyAya karavAno hoya che. (6) jyAM Atmatattvano anubhava karavo ane AtmatattvanI vicAraNAmAM ekatA karavI vagere vagere mArga pasAra karavAnA evA evA suMdara suMdara upAyo goThavelA che ke jenAthI tuM jarA paNa parizrama karyA vinA turata turata A mArga kApI zakIza. (7) yama-niyama-Asana-prANAyAma-pratyAhAra-dhAraNA-dhyAna ane samAdhi ema yoganAM ATha aMgo e A mArga kApavA mATenAM vAhano che (hAthI-ghoDA ane kAranuM kAma kare che. tane jaldI jaldI muktinagara laI jaze.) (8) zrI arihaMta paramAtmA rUpI mahArAjAnI kaDaka nItithI dabAI gayA che arthAt pakaDAI gayA che moharAjAnA sainiko rUpI coro jemAM evAM akuTila arthAt saraLa tathA Page #919 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirvANanagaranI prApti 883 cAritrAcAranuM pAlana karavAmAM barAbara pravINa evAM sAmAyikAdi saMyamasthAno rUpI saMnivezo (nAnI nAnI nagarIo-poLo-galIo) che je mArgamAM tevo A mArga che. (9) zraddhA ane samyajJAna A banne guNo vaDe atyanta nizcita karelo siddhipura (muktinagare) pahoMcADavAmAM koIpaNa jAtano vyAghAta (bhaya-pIDA-duHkha) na Ave tevo atizaya vizALa ratnatrayInI sAdhanA svarUpa pAko roDa rasto che jyAM, tevo A mArga che. he bhadra ! tuM mArA kahevAthI A mArge pravRtti kara. tane koI takalIpha nahIM paDe, bhava aTavI tuM pAra utarI jaIza, A mArga upara cAlavAthI ATha karmarUpI zatruonI vyuharacanAno nAza karIne tuM have kahevAtA 11 vizeSaNo vALA nirvANanagarane joIza (pAmIza, meLavIza). te nirvANanagara kevuM che? te sAMbhaLa, tenA 11 vizeSaNo tuM jANa (1) nirmaLa AnaMda vALuM (2) AThe karmono kSaya hovAthI atyanta zuddha (3) tyAM janma-jarA-mRtyunI pIDA na hovAthI avyAbAdha. (4) jyAM gayA pachI pharIthI bhavATavImAM pAchuM AvavAnuM nathI tevuM apunarAvRtti. (5) sarve jJAnI ane uttama AtmAo vaDe pUjAyeluM. (6) anaMta anaMta jJAna-darzana guNothI pUrNa. (7) atyanta avinAzI arthAt paramAvyaya. (8) rUpa-rasAdi paudgalika guNo vinAnuM - amUrta. (9) paradravyono sarvathA saMga jyAM nathI tevuM asaMga. (10) zarIra nathI mATe zArIrika rogo vinAnuM nirAmaya. (11) Adhi-vyAdhi-upAdhi vinAnuM arthAt nirAbAdha. he bhadra! AvA prakAranAM agiyAra vizeSaNovALA bhavya evA A nirvANanagaranuM A mArge cAlavAthI tane darzana thaze. tena bhavyena zramaNAdisahAyena gRhItastanmArgaH / tato guruNApi pAtheyopamaM dattaM jJAnasArAkhyaM yathArthopadezamUlaM zuddhAnubhavAsvAdamadhuratAsvAdaM samatArasazItalajalam / tena nirvikalpaM pravRtto mArgollaGghanena / gurujInI upara mujabanI vANI sAMbhaLIne bhavATavIthI ugI banelA (nirvedaguNavALA) ane AvA prakAranA nirvANanagaranA rAgI (saMvegaguNavALA) A jIve te Page #920 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 884 nirvANanagaranI prApti jJAnasAra mArga svIkAryo, rastAmAM kaMI zaMkA Adi thAya to tenuM mana cilata na thaI jAya te mATe thoDAka munio sAthe mokalyA. eTale zramaNAdinI sahAya sAthe A jIve A mArga pakaDyo. A mArge cAlavA mAMDyuM. prazna :- ziSya :- gurujI ApazrInA kahevAthI ane ApanA ziSyonI mane sahAya che eTale A mArge huM prayANa to AdaruM chuM. paraMtu rastAmAM mane bhUkha-tarasa lAge to zuM karavuM ? mAre kaMIka khANI-pINI to sAthe joIe ne ? uttara H- gurujI :- bhadra ! tuM ciMtA na kara. madhurarasavALuM bhojana ane zItaLa jala, A banne vastuo bhAtA rUpe huM tane sAthe bAMdhI ApuM chuM. le, A jJAnasArASTaka nAmanuM bhAtAnuM poTaluM tArI pAse rAkha, jemAM yathArtha upadezanuM mUla raheluM che. temAM zuddha AtmadazAnA anubhava rUpI madhuratara mIThAza rahelI che. tathA samatArasa rUpI zItaLa pANInI boTala bharelI che. tethI khANI-pINInuM A poTaluM mAthA upara (magajamAM-buddhimAM) upADI le. have tuM nirbhaya-nirvikalpa thayo chato prayANa kara, prayANa kara, samaya na gumAva. AvA prakAranA zubha kAryamAM vighno ghaNAM saMbhave che. te bhadra jIva vaDe have mAnasika tamAma bhayo ane vikalpo tyajIne mArga kApavAmAM ja jorazorathI pravRtti AraMbhAI. (doDavAnuM cAlu karAyuM). AnaMda AnaMdanI choLo uchaLatI ja rahI ane harSaghelo jIva AgaLa cAlyo. muktinagara tarapha ja badghardaSTi vALo banyo. ataH paramapAtheyopamaM jJAnasAraM mokSamArgaM gacchatA sukhanirvAhArthamabhyasyam / tasya ca cirakAlInAkSayatattvahetubhUtA tadAsvAdavRddhikaraNArthaM vihitA iyaM TIkA tattvArtha-vizeSAvazyaka-dharmasaMgrahaNI - karmaprakRtyAdigranthAlambanapUrvakaM mayA devacandreNa svaparopakArAya tattvabodhanI nAmnI, sA ca ciraM nandatAdAcandrArkam / atra ca yanmayA svamatidoSeNa bhrAmikaM bhASitaM tacchodhayantu dakSAH paropakArapravaNAH / santo hi guNagrAhakA eva, na khalu punaH matsariNo bhavanti / tena satAM prauDhAnandakArI evaiSA TIkA samAptA iti // 16 // A kAraNathI mokSamArga tarapha prayANa karatA (sarve paNa) jIvone sukhe sukhe nirvAha thAya (mArga kapAya) te mATe zreSTha bhAtAtulya A jJAnasArASTakano avazya abhyAsa karavo joIe. mokSamArge prayANa karanArA uttama jIvane A graMtha khANI-pINI tulya-bhAtA samAna ghaNo ja upakArI che. tethI ja devacaMdrajI che nAma jenuM evA mArA vaDe sva ane paranA Page #921 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 885 jJAnamaMjarI jJAnasAranA kartAnI pATaparaMparA upakAra mATe ghaNA lAMbA kALa sudhI akhaMDita tattvaprAptinA hetubhUta evI A saMskRta TIkA jJAnasAranA AsvAdamAM vizeSavRddhi karavA sAru banAvAI che. te TIkA zrI tattvArthasUtra-vizeSAvazyakabhASya-dharmasaMgrahaNI ane karmaprakRti vagere mahAgranthonuM AlaMbana levA pUrvaka banAvAI che. A TIkAnuM "tattvabodhanI" evuM sArthaka nAma che. A TIkA AkAzamAM vAvacaMdra-sUrya tape tyAM sudhI vRddhi pAmo. arthAt anaMtakALa sarva jIvone sukhadAyI thAo. kSatinI kSamAyAcanA A TIkA lakhavAmAM mArAthI potAnI matinA doSathI bhramaNAtmaka (ayathArtha) je kaMI kahevAI gayuM hoya, te paropakAra karavAmAM parAyaNa evA he catura puruSo ! tame sudhArajo. kAraNa ke saMtapuruSo sadA guNonA ja grAhaka hoya che. teo kyAreya matsarI-IrSALu hotA nathI. teone atizaya ghaNA AnaMdane karanArI A TIkA ahIM samApta thAya che. [1 atra sUtrakRcchrIyazovijayopAdhyAyAH nyAyAcAryA vAgvAdinIlabdhavarAH durvAdimadAbhrapaTalakhaNDanapavanopamAH, teSAM prazastiH - gacche zrIvijayAdidevasuguroH svacche guNAnAM gaNaiH / prauDhiM prauDhimadhAmni jItavijayaprAjJAH parAmaiyaruH // tatsAtIrthyabhRtAM nayAdivijayaprAjJottamAnAM zizoH / zrImanyAyavizAradasya kRtinAmeSA kRtiH prItaye // 17 // gAthArtha :- zrI vijayadevasUrIzvarajI Adi uttama suguruonA svaccha evA ane guNonA samUha vaDe viziSTa tejasvI evA arthAt viziSTa tejanA sthAnabhUta evA (tapAgacchamAM zrI jItavijayajI paMDita zreSTha tejane dhAraNa karanArA thayA. temanA samAnatIrthika (gurubhAI) evA zrI nayavijayajI nAmanA uttama paMDita mahArAjazrI thayA, temanA ziSya ane nyAyavizArada evA yazovijayajInI A racanA paMDita puruSonI prIti mATe thajo. ll17ll TIkA :- "cchati"-tapa che zrI vinayavasUrivaraTUTI Tche zrIjItavijayaprAjJAH, teSAM sAtIrthyadharAH zrInayavijayaprAjJAH, teSAM ziSyeNa zrImad yazovijayopAdhyAyena vihito'yaM jJAnasArAkhyaH dvAtriMzadaSTakapramANo granthaH sUtrataH / Page #922 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 886 jJAnasAranA kartAnI pATaparaMparA jJAnasAra tad - TIkA ca zuddhamArgadarzakena zrIkharataragacchIyena sadupAdhyAya zrIdIpacandrANAM ziSyeNa devacandragaNinA kRtA jJAnamaJjarI iti zreyaH / iti zrI jJAnasArasUtraM sampUrNam / ( granthAgraM 32 x 8 = 256 + 17 = 273 iyatparimitAH zlokAH ) // iti zrI jJAnasArasUtraM sampUrNam // pUjyapAda prAtaHsmaraNIya zrI hIrasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pUjya zrI vijayasenasUrIzvarajI thayA, temanA ziSya pUjya vijaya devasUrIzvarajI thayA, A AcArya mahArAjazrInA hAthe pATaNamAM vikrama saMvata 1688 mAM pU. upAdhyAyajI ma.zrInI dIkSA thaI. tethI vijayadevasUrijI ma.zrIthI pATaparaMparA lakhI che. temanA kALe paMDita zrI jitavijayajI ma.zrI ane paMDita zrI nayavijayajI ma.zrI A banne gurubhAIo thayA ke jeo pUjya upAdhyAya zrI kalyANavijayajInA ziSya-upAdhyAya zrI lAbhavijayajInA ziSyo hatA. zrI jitavijayajIH moTA ane zrI nayavijayajI nAnA banne eka ja gurujI zrI lAbhavijayajInA ziSyo hatA. temAMnA nAnA gurubhAI zrI nayavijayajInA ziSya zrI yazovijayajI upAdhyAyajI mahArAjazrI thayA. teoe A jJAnasArASTaka nAmanI kRti-racanA banAvI che je graMtha sUtrathI batrIsa aSTaka pramANa che. tethI 32 aSTakanA 32 x 8 = 256 zloko che tathA 17 gAthAo upasaMhAra svarUpa che. te maLIne kula 273 gAthAno A graMtha che. te jJAnasAra graMtha upara "jJAnamaMjarI'' nAmanI TIkA zuddhadharmamArganA upadezaka ane zrI kharataragacchamAM thayelA uttama evA upAdhyAya zrI dIpacaMdravijayajInA ziSyaratna zrI devacandragaNijI vaDe karAI che. A pramANe jJAnAsArASTaka tathA jJAnamaMjarI TIkA samApta thaI. Page #923 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 887 jJAnamaMjarI TIkAkArazrInI prazasti TIkAkAraH svaprazastiM nivedayati namaH syAdvAdarUpAya, sarvajJAya mahAtmane / devendravRndavandyAya, vIrAya vigatAraye // 1 // syAdvAda svarUpAtmaka, sarvajJa, mahAtmA, devendronA samUha vaDe vaMdAyelA, cAlyA gayA che duzmano jenA evA vIraprabhune namaskAra hojo. I15 zrIgautamAdyAH pravarA munIzA, devarddhiparyantamameyabodhAH / teSAM suvaMze varabhAskarAbhaH, zrIvardhamAno munirAD babhUva // 2 // aparimita bodhavALA jJAnI mahApuruSo zrI gautamasvAmIthI prAraMbhIne zrI devardhigaNi mahArAjA sudhI aneka thayA, teonA nirmaLa vaMzamAM tejasvI sUryasamAna zrI vardhamAna munirAja thayA. rA saMvegaraGgazAlAgranthArthakathanasUtradharatulyaH / surirjinezvarAkhyaH, siddhividhisAdhane dhIraH // 3 // saMvegaraMgazALA nAmano je graMtha che teno artha kahevAmAM sUtradhAra tulya evA ane muktinI vidhinI sAdhanA karavAmAM dhIra evA zrI jinezvarasUrIzvarajI thayA..3 tacchiSyA jinacandrAkhyAH, sUrayo guNabhUrayaH / tacchiSyAbhayadevAryA, gacche kharatarezvarAH // 4 // 'yena navAGgIvRttirupapAtikopAGgavRttivistAraH / vidadhe paJcAzakAdivRttiryA bodhavRddhikarA // 5 // 1. zrI jinezvarasUrijIe vikrama saMvata 1080 mAM durlabharAjanI sabhAmAM caityavAsI munione jItIne "kharatara" birUda prApta karyuM hatuM tyArathI kharataragaccha kahevAyo. juo kharataragacchanI paTTAvalI. 2. nava aMga sUtro upara TIkA racanArA (navAMgavRttikAra) evA zrI abhayadevasUrijI kharataragacchanA hatA evuM A prazastimAM TIkAkArazrIe kahyuM che. ane te zrI abhayadevasUrijI caMdragacchanA hatA evo ullekha bIjA aneka granthomAM maLe che. Page #924 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 jJAnasAra TIkAkArazrInI prazasti ghaNA guNo vALA temanA ziSya zrI jinacaMdrasUrijI thayA. temanA ziSya kharataragacchanA nAyaka zrI abhayadevasUrijI thayA. jo je zrI abhayadevasUrijI vaDe nava aMgasUtronI TIkA, uvavAI nAmanA upaganI TIkAno vistAra ane bodhanI vRddhi kare tevI paMcAzaka AdinI TIkA racAI che. pA. tatpaTTe jinavallabhasUrijinadattasUrayo'bhUvan / paTTAnukramabhAnurjAto, jinakuzalasUriguruH // 6 // temanI pATe zrI jinavallabhasUrijI-zrI jinadattasUrijI vagere AcAryo thayA, ema pATanA anukramamAM sUryasamAna zrI jinakuzalasUrijI nAmanA gurujI thayA. ll teSAM vaMze jAto guNamaNiratnAkaro mahAbhAgyaH / kalikAlapaGkamagnaoNllokAn nistAraNe dhIraH // 7 // zrImajinacandrAhvaH, sUrinavyArkadIdhitipratApaH / yasyAvadAtasaGkhyA, gaNyate no surAdhIzaiH // 8 // temanA vaMzamAM guNo rUpI maNionA mahAsAgara, mahAbhAgyazALI, kalikAla rUpI kAdavamAM phasAyelA lokono uddhAra karavAmAM dhIra-vIra, navA ugatA sUryanA kiraNo tulya pratApavALA evA zrI jinacaMdrasUrijI thayA, jemanA guNonI saMkhyA Indro vaDe paNa gaNI na zakAya teTalA guNo hatA. 7-8 tacchiSyAH pAThakAH zrImatpuNyapradhAnasaJjitAH / sumateH sAgarAH ziSyAsteSAM vidyAvizAradAH // 9 // 1. ahIM zrI abhayadevasUrijIne zrI jinacaMdrasUrijInA ziSya kahyA che paraMtu sthAnAMgasUtrAdinI vRttinI prazastimAM teo zrI jinezvarasUrijInA ane buddhisAgarasUrijInA ziSya hatA ema lakhe che. teono janma vikrama saMvata 1072 mAM thayo ane 1139 mAM svargavAsa thayo. teoe 12 aMga paikI nava aMgo upara ane uvavAI upAMga upara vRtti lakhI che. 2. A zrI jinakuzalasUrijI caityavaMdanakulakanI vRttine karanArA hatA. teo 50mI pATe kharataragacchamAM thayA. temano janma vikrama saMvata 1337 mAM, dIkSA 1347mAM, AcAryapada 1377 mAM ane svargavAsa 1389 mAM phAgaNa vada amAvAsyAe thayo. Page #925 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI TIkAkArazrInI prazasti 889 temanA ziSya zrI puNyapradhAna nAmavALA upAdhyAya thayA, temanA ziSya vidyAmAM vizArada evA zrI sumatisAgarajI thayA. III tacchiSyA sAdhuraGgAkhyA, rAjasArAH supAThakAH / sarvadarzanazAstrArthatattvadezanatatparAH // 10 // temanA ziSya sAraMga nAmanA muni thayA ane temanA ziSya rAjasAra nAmanA uttama upAdhyAya thayA. jeo sarvadarzana zAstronA arthonAM tattvo samajAvavAmAM sadA tatpara rahetA. I // 10 // tacchiSyA jJAnadharmAkhyAH, pAThakAH paramottamAH / jainAgamarahasyArtha-dAyakA guNanAyakAH // 11 // temanA ziSya parama-uttama evA jJAnadharma nAmanA upAdhyAyajI thayA jeo jaina AgamonAM rahasyonA arthone samajAvanArA ane guNonA nAyaka hatA. ||11|| teSAM ziSyA mahApuNyakAryasaMsAdhanodyatAH / pAThakA dIpacandrAkhyAH ziSyavargasamanvitAH // 12 // teonA ziSya upAdhyAya zrI dIpacaMdrajI mahArAjazrI thayA ke jeo potAnA ziSyavarga sAthe mahA puNyakAryo siddha karavAmAM udyamazIla hatA. / / 12 / / yena zatruJjaye tIrthe, kunthunAthArhataH punaH / caitye samavasaraNe ca pratiSThA vihitA varA // 13 // caturmukhe somajitA kRte yaH pUrNatAM vyadhAt / pratiSThAM naikabimbAnAM cakre siddhAcale girau // 14 // " ahammadAvAdamadhye, sahasraphaNAdyanekabimbAnAm / caityAnAJca pratiSThAM, cakAra yo dharmavRddhaye // 15 // je zrI dIpacaMdrajI upAdhyAya vaDe zatruMjayagirirAja upara caityamAM tathA samavasaraNamAM paramAtmA zrI kuMthunAthanI zreSTha pratiSThA karAvAI. tathA te ja zatruMjayagirirAja upara somajIe (somAzAhe) karAvelA caumukhajInA maMdiramAM tathA bIjAM paNa aneka pratimAjInI Page #926 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 890 TIkAkArazrInI prazasti jJAnasAra pratiSThA zrI dIpacaMdrajI upAdhyAyazrIe karAvI, tathA ahamadAvAda zaheranI aMdara sahasraphaNA pArzvanAtha vagere aneka pratimAjInI tathA aneka caityonI pratiSThA paNa dharmanI vRddhi thAya te mATe karAvI. 13-14-15 tacchiSyeNa svabodhArthaM, devacandreNa dhImatA / vyAkhyAtA sugamA zuddhA, TIkeyaM tattvabodhanI // 16 // temanA ziSya dhImAna zrI devacaMdrajI vaDe potAnA bodhane mATe sugama ane zuddha evI tattvabodhanI nAmanI A TIkA karAI. // 16 // syAdvAdasya rahasyAnAM jJAnAllabdhodayena ca / devacandreNa bodhArthaM, suTIkeyaM vinirmitA // 17 // " syAdvAda dharmanAM rahasyonuM jJAna thavAthI prApta thayelA puNyodayavALA evA zrI devacaMdrajI vaDe potAnA bodhane mATe A suMdara TIkA banAvAI. // 17 // saMvadrasarnidhijaladhircandramite ( 1795) kArtike site pakSe paJcamyAM navyapure kRteyaM jJAnamaJjarI // 18 // vikrama saMvata 1795 mA varSe kArataka mAsanA zuklapakSanI paMcamInA divase jAmanagaramAM (navApurAmAM) A jJAnamaMjarI nAmanI TIkA racAI / 18 / vAcanAtpaThanAdasyA, yo lAbho me samAgataH / tenAhaM bhavyasaGghaJzca, bhavatAM dharmasAdhakaH // 19 // A jJAnamaMjarI TIkAnuM vAMcana karavAthI ane bhaNavAthI mArA AtmAne je lAbha thayo tenAthI huM ane bhavya evo caturvidhazrIsaMgha dharmasAdhanAra banajo. 195 jayatu jinarAjasya, zAsanaM duHkhanAzanam / jJAnAnandavilAsADhyaM sarvasaMpadvivardhanam // 20 // duHkhono nAza karanAra, sarvasaMpattine vadhAranAra ane jJAnanA AnaMdanA vilAsathI bharapUra bhareluM evuM jainazAsana jaya pAmo, jaya pAmo. I20 Page #927 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI antima maMgala 891 maGgalaM bhagavAn vIro, maGgalaM gautamaH prabhuH / maGgalaM sthUlabhadrAdyA, jainadharmo'stu maGgalam // 21 // bhagavAna zrI mahAvIraprabhu maMgalarUpa ho, zrI gautamasvAmI maMgalarUpa ho, dhUlibhadra Adi munio maMgalarUpa ho ane jainadharma maMgalarUpa ho. ra1. prazastimAMthI jaNAtI pATaparaMparA zrI vardhamAnasUrijI 8 zrI jinacaMdrasUrijI zrI jinezvarasUrijI 9. zrI sumatisAgarajI zrI jinacaMdrasUrijI 10. zrI mAdhuraMgajI zrI abhayadevasUrijI 11. zrI rAjasAgarajI zrI jinavallabhasUrijI 12. zrI jJAnadharmajI zrI jinadattasUrijI 13. zrI dIpacaMdrajI 7. zrI jinakuzalasUrijI 14. zrI devacaMdrajI - je che $ $ + | | ti zrI jJAnasArIvA jJAnamArI sapUuf , jJAnasAra samApta ja jJAnamaMjarI TIkA paNa samApta che Page #928 -------------------------------------------------------------------------- Page #929 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BHARAT GRAPHICS - Ahme Ph: 079.22134176, M : 992