Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ | / / arham // zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 1 // ||shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-42-grnthaangkH-31|| zrImacchayyambhavasUrIzvarasUtritaM zrImadbhadrabAhuviracitaniyuktiyutaM yAkinImahattarAsUnu sUripurandara-zrIharibhadrasUrikRtabRhadvRttiyutaM shriidshvaikaaliksuutrm| prakAzaka: zrI zrIpAlanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara TrasTa 12, je. mehatA mArga, muMbaI-400006. // 1 // vIra saMvat 2538 prathama saMskaraNa vikrama saMvat 2068 i.sa. 2012 pratayaH 1000
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 2 // // zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarasmRti-granthamAlA-AgamAGkaH-42-granthAGkaH-31 // ||prthmtiirthpti-shriiaadinaathsvaamine namaH // nama / / caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine nmH|| ||pnycmgnndhr-shriimtsudhrmsvaamine nmH|| // tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo nmH|| zrImacchayyambhavasUrIzvarasUtritaM zrImadbhadrabAhuviracitaniyuktiyutaM yAkinImahattarAsUnu sUripurandara-zrIharibhadrasUrikRtabRhadvRttiyutaM shriidshvkaaliksuutrm| dharmaprabhAvakasAmrAjyam tapAgacchAdhirAja-jainazAsanaziromaNi-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarAH AjJA''zIrvAdadAtAra: jyotirmUrti-sUrirAmacandraparamakRpApAtra-suvizAlagacchAdhipatayaH pUjyAcAryadeva-zrImadvijayamahodayasUrIzvarAH prerakAH zAsanaprabhAvaka-pUjyAcAryadeva-zrImadvivijayamukticandrasUrIzvaravineyaratna-prajJAmUrti-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarAH mArgadarzakAH pU.A.bha.zrImadvijayarAmacandrasUri-paTTAlaGkAra-pU.A.bha.zrImadvijayajitamRgAGkasUrIzvaravineyaratna-suvizAlagacchAdhipataya: pU.A.bha.zrImadvijayahemabhUSaNasUrIzvarAH sampAdakAH pUjyamunivaryazrIdivyakIrtivijayagaNivineyaratna-pUjyamunipravarazrIpuNyakIrtivijayagaNivaryAH
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvAdaH zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 3 // // gacchAdhipatInAM AzIrvAdaH / / anantajJAnavatAmanupamabodhavatAmaparimitaprabhAvazAlinAmarhatAmidaM zAsanaM zAstravacanAnubaddhatayaivAdya yAvajjIvitamastyaprati-8 hataprabhAvam / yatrazAstrAjJA pravartate tatra zAsanaM vilasatyatitamAm / bhagavatAMjinezvarANAM virahakAle teSAM vacAsyupajIvyaivArAdhanA saadhyaa| yadyapizAstrANi sarvopakArakAraNAni, atastadadhyayanaM sarvaireva kartavyam, tathApi paramotkRSTapAvitryavatAM zAstrANAmadhyayanArtha pAtratAnivAryA / dvividhA kila zAstrazreNiH / mUlAgamarUpA, taditararUpA ca / tatra mUlAgamazAstrANi tadvRttayazca kevalaM gurUdattAdhikArANAM yogakriyAvAhinAmeva zramaNAnAmadhyayanagocarI bhavanti / taditararUpANi zAstrANi mUlAgamAnusAraM viracitAnyapi yathAsvaM zramaNazramaNInAM zrAvakazrAvikANAMcAdhyayanabhAjanAni bhavanti / iha tu, AgamazAstraprastAva iti yathA'haM yogavAhinAM zramaNa-zramaNInAmeva prvRttirsmin| yadyapi nAgamazAstrANi mudraNArhANi, teSAmupalabdhisaukhyAdanadhikAriNAmapi tat paThanAdisaMbhavAd / tathApi bahusaMkhyaka-zramaNazramaNIgaNa-svAdhyAya-sahAyakatayA mudraNavyavasthA'dyatanakAlInagItArtha: svIkRtA, kevalaM nigUDharahasyAnAM chedasUtrANAM mudraNaMnAdRtamityayaM vivekaH suspaSTaH / iha savRttikAnAmAgamazAstrANAMsampuTaH sampAditaH munivaraiH zrIdivyakIrtivijayagaNivaraiH, munivaraiH zrIpuNyakIrtivijayagaNivaraizca sAyujyena / itaH pUrvamanekavAramanekasthAnakaizcAgamazAstrANi smpaaditaani|ttprmpraayaamidNsmpaadnNsvyNsiddhaaN viziSTiM dhArayatItyetat prtykssmsti| atra divyakRpAvataraNaM tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAm, suvizAlagacchAdhipati pUjyapAdAcArya shriimdvijymhodysuuriishvraannaanyc| prerakatvazcAtra prmgiitaarthpuujypaadaacaaryvryshriimdvijyvickssnnsuuriishvraannaam| zrIzrIpAlanagarajainazvetAmbaramUrtipUjakasaGghana granthaprakAzane'smin jJAnadravyavyaya Ahata ityetadanumodanIyamasti / agre'pi saGgho
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvAdaH zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 4 // 'yamevameva lAbhAnvito bhavatviti bhRshmaashaasyte| amISAmAgamagranthAnAmadhyayanaMprasaratu shrmnnsNdhe| zramaNaizcAgamAnAmamISAmupaniSadbhUta upadezaH prasaratu sakalazrIsaMghe- ityaashiirvaadH| tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM paTTAlaGkAkArANAM prazAntamUrtipUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayajitamRgAGkasUrIzvarANAM caraNakiGkaro vijyhembhuussnnsuuriH| kAndIvalI, muMbaI. vikrama saM0 2064 vIra saM0 2534 poSa suda 13
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 5 // // prakAzakIyam // prakAzakIyam ||shriipaalngrmnnddn zrIAdinAthasvAmine nmH||||shriipaalngrmnnddn zrImunisuvratasvAmine nmH|| ||nmaami nityaM gururAmacandram // prathamarAjA, prathamamuni, ane prathamatIrthAdhipati, jagaduddhAraka, jagadvatsala, zrIdelavADA (mevADa) tIrthathI prAptathayela vizAlakAya | adbhUta zrIAdinAthabhagavAna ane zrI munisuvratabhagavAnanI amIdRSTithI temaja zrIsaMghasanmArgadarzaka puNyanAmadheya paramArAdhyapAda suvizAlagacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI kRpAdRSTithI amArA zrITrasTanI sthApanA vi.saM. 2024 mAM thaI ane Aja sudhI uttarottara dharmanI Rddhi ane vRddhi thatI rahI che| zrIpAlanagara nAmane sArthaka karatuM amAUM TrasTa navA navA sImAMkanone aMkita karatuM rahyu ch| vi.saM. 2056 nIsAlamAMTrasTanA jJAnadravyanA sadvyayamATe vinaMti karatAMsuvizuddhasaMyamI pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarajI mahArAjAo AgamagraMthonA suMdararIte saMpAdana mATe upadeza karyo / jJAnakhAtAnA dravyano sadvyaya ane sAdhusAdhvIvargane saralatAthI adhyayana e amano hetu hto| ratalAma cAturmAsa birAjamAna suvizAla gacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayamahodayasUrIzvarajImahArAjA pAse jaI AjJA meLavI, saMpAdanakArya mATe mukhyapaNe pUjya munirAja zrIdivyakIrtivijayajI tathA pUjya munirAja zrIpuNyakIrtivijayajI ma.sA., Arthika sahayoga mATe amArA TrasTamaNDaLe ane TrasTanI vinaMtithI mudraNa sudhInA Ayojana mATe zrIyuta ramaNalAla lAlacaMdajIojavAbadArI svIkArI jJAnabhaktino suMdaralAbha maLyAno AnaMda vyakta kryo|suNdr aneTakAu kAgaLa temaja suvAcya TAipa akSaro ane suzobhita chApakArya mATe pU. guruvaryornusatata mArgadarzana ane zrIyuta ramaNabhAInI jahamata atyaMta stutya ch| zrIpAlanagara upAzrayamAMja alaga rIte eka suMdara AgamakakSa nuM nirmANa saMpanna thayu, kompyuTara-prIMTara-sophTavera, ityAdi sAmagrI vasAvI, AgamagraMtho upara AgamapraNetAnI dRSTinuM siMcana thAya te mATe zrIgautamasvAmInI gurumUrti prasthApita krii| pavitratAnA hetuthI bheno|
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIyam zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 6 // pAse A kAryano pratiSedha nirNIta karyo ane AgamakakSamAM paNa praveza niSedha karyo ane kampyuTaromAM kampojIMga-prUpharIDIMga kArya mAtra puruSavarganAM ApareTaro- eDITaro dvArA karAvavAno amala karyo / dararoja A kArya nA prAraMbhathI aMta sudhI dhUpa-dIpanA prajvalanapUrvaka apavitratAno nAza ane arcanIyatAnuMsthApana karavApUrvaka paramamaMgalakArI ane paramapavitra AgamagraMthonI garimA jALavavAno yathAzakya prayAsa kryo| jo ke AkArya to mAtra punaHsampAdananu cha / prAcInahastapratomAMthI saMzodhanakAryano athAga prayatna to AgamoddhAraka pUjya sAgarajI mahArAja (pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja) Adioko cha jeno zreya to teonA phALeja jAya ch| anya saMzodhako ane saMpAdanono A saMpAdanamAM upayoga karyo cheteno ullekha te te sthaLojeko ch| gaNipiTaka aTale AcAryabhagavaMtonI atyaMta kiMmatI ane gupta saMpatti / teno durupayogana thAya mATe sAdhu-sAdhvIbhagavaMtone upayogamA AvatAM jJAnabhaMDAro tathA pU. AcAryAdigurubhagavaMto jemane jarUra haze temane vitaraNa karavAnunakkI kryuche| TrasTIgaNa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrIpAlanagara, 12 jamanAdAsa mehatA mArga, vAlakezvara, muMbaI - 400006. vikrama saM0 2063 vIra saM02533 // 6 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza sampAdakIyam vaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 7 // // smpaadkiiym|| A-samantAt gamyate mokSaM prati yena sa AgamaH / devagurudharmavinayena sa AgamaH phalati, vidyA vinayena zobhate ityuktyanusAreNa saMsmaraNamAtreNa samAdhidAyakaM TINToimaNDanazrImuharIpArzvanAthaM natvA vyAkhyAnavAcaspatisanmArgadarzakadIkSAyugapravartakapUjyapAdAcAryadevezazrImadvijaya rAmacandrasUrIzvaraMsaMyamamArgaprApakasamatAnidhiparamagurudevapUjyadarzanabhUSaNavijayaguruvaraMca praNamya idaMjJAnadharmarUpo granthaH prstuuyte| / caturdazapUrvadharazrIzayyaMbhavasUrivaryaHsvaputraziSyasyArAdhanAyai yatsUtraMracitaM taddazavaikAlikam / AyariyANaM buddhI samuppannA imassa thovagaM AuM, kiM kAyavvaMti? taM caudasapuvvI kamhivi kAraNe samuppanne NijUhati, dasapuvvI puNa apacchimo avassameva NijUhai mamaMpi imaM kAraNaM samuppannaM, to ahamavi NijUhAmi, tAhe ADhattAMNijUhiuM / ityAlambanena vikAle arthAt tRtIyaporUSyAMtatrApi bahvatikrAntAyAM athavA viyAle NijUDhA thovAvasese divase utpannaM tasmAt vaikAlikam tathA adhyayanAnAM dazaprakAratvAt daza iti dshvaikaalikm| asmin granthe mukhyatayA sAdhUnAmAcAra uktaH / catvAri adhyayanAni pAThayitvA upasthApanA kriyate tathA paJcamaM piNDaiSaNA'dhyayanamadhyApayitvaiva gocaracaryAyA adhikaarH| kahaM care kahaM ciTTe sUtradvAreNa zrAmaNyamupadarzitaM bhavati / tasmin sUtre samAsataH zramaNatvasya sAramupadiSTam / SaSThe mahAcArakathA'dhyayane gocarapraviSTena sAdhunA svAcAraM na vistarataH kathayitavya iti nirUpaNamasti / saptame vAkyazuddhyadhyayane AcAraH niravadyavacasA kathayitavyastasmAt niravadyabhASA kIdRzI bhavatIti nirUpaNamasti / aSTame AcArapraNidhyadhyayane niravayaMvaca AcAre praNihitasya bhavatIti darzitam / navame vinayasamAdhyadhyayane AcAre praNihito kIdRzo vinayasaMpannobhavatIti prruupitm| dazamesabhikSvadhyayane navasvadhyayaneSu nirUpitArtheSu yo vyavasthitaHsasamyagbhikSuriti pratipAditam / ante idRzo'pi bhikSuH karmaparatantratvAd
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIyam | zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 8 // sIdedatastatsthirIkaraNAya dve cUlike staH / evamasmin granthe samagreNa sAdhvAcAreNa sAdhvAtmana utkarSo drshitH| adhyayanena sAdhvAcAre dRDhatA syuriti praarthnaa| munipuNyakIrtivijayo gnniH| zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrIpAlanagara, 12 jamanAdAsa mehatA mArga, vAlakezvara, muMbaI - 400006. vikrama saM02063 vIra saM02533 // 8 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika zrIdazavaikAlikasUtrasyA nukramaH kamaH vRttiyutam 1.4 // shriidshvaikaaliksuutrsyaanukrmH|| viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH / krama: viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH // prathamamadhyayana zabdasya nikssepH| - 11 - dumapuSpikAkhyam // 1-5 1-151 1-4 1-131 |1.9 dazavakAlikAbhidhAnahetu: mngglm| zrutaskandhayozca nikSepAH maGgalatrayahetuH zAstrasamuttha-vaktavyatAyAM shbdaarthshc| 'yene tyAdIni cturvidho'nuyogH| - pnycdvaaraanni| 12-13 pRthaktvAnuyogAdhikAra 'yene ti prathamadvAre zaraNakaraNAnuyogasya ca zAstrakartuH zayyaMbhavasUreH nikssepaadidvaaraanni| - 4-5 kthaankm| dazavaikAlikAnuyogA 1.11 'yami'ti dvitIyadvAre rambhaH 'nikSepe'ti zAstrAbhidhAnahetuH 'yata' prathamadvAraM c| - iti tRtiiydvaareekknikssepH| ksmaaniyuuNddhmiti| - 15 dazavaikAlikasya daza 1.12 'yata' iti tRtIyadvAre zabdasya nikSepastathAkAla kasmAniyUMDhamiti - 16-18 dshkvishessaarthH| - 9-10 - 12 1.13 'yAvanti'ti caturthadvAre dazavaikAlikasya kAla dazAdhyayanAni dve cUDe -
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaH viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH zrIdaza zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 2 // iti| vaikAlikasUtrasyAnukramaH 20-23 - 24-25 - 26-27 28-33 'yathAsthApitAnI'ti paJcamadvAre sNkssepnnaadhyynaarthaadhikaaraaH| - saMkSepeNa cuuddaadvyaarthaadhikaarH| - adhyayanazabdasyaughAdi nikssepaaH| - bhaavaadhyynnikssepH| - |1.18 dumpusspnikssepprruupnnaa| - dumaparyAyazabdAH / - puSyakArthikAni susmaadRssttaantaadishc| - saMhitAdiSaDvidhA vyaakhyaa| 1 cAlanApratyavasthAnayoH prvRttiH| - 1.23 dharmapadanikSepAH dravya kramaH viSayaH sUtram niyukti: bhASyam pRSThaH dhrmnikssepaashc| - 39-40 - 1.24 dharmanikSepe'stikAyAdi dharmasvarUpa: dharmanikSepe bhaavdhrmbhedaaH| - 41-42 1.25 dharmanikSepe lokottaro bhaavdhrmH| 1.26 drvybhaavmngglm| 1.27 hiNsaa'hiNsaasvruupH| - 1.28 sNymprtipaadnm| - 1.29 bAhyatapaHprati paadnm| 1.30 abhyantaratapa: prtipaadnm| 1.31 jinavacanasyAjJAyu ktyubhayasiddhatvam / - 1.32 paJcAvayavadazA vayavAH / 1.33 udAharaNahetusvarUpaH udaahrnnaikaarthikaac| - 51-52 - 34 35 36-37 1.21 1.22 38
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 3 // zrIdazavaikAlikasUtrasyAnukramaH krama: viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH / krama: viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH 1.34 caritakalpitodAharaNaM paayshc-abhykumaarsytdRssttaantshc| caurabhAvavijJAnoudAharaNasya caturbhedAH daahrnnnyc| prtibhedaac| | 1.42 / dravyAnuyogamadhikRtyodravyApAye-vaNigbhrAtR pAyadarzanaM aatmaakthaankm| stitvAbhidhAnaM c| - 63-65 kSetrApAye dazAravargasya 1.43 caraNakaraNAnuyogamakAlApAye dvaipAyanasya dhikRtya bhAvApAye ca hinggshivodaahrnnm| - 66-67 maNDukikAkSapakasya 1.44 sthaapnaakrm| kthaankaaH| |1.45 pratyutpannavinAzadvAre caraNakaraNAnuyogamadhi gaandhrvkodaahrnnm| - kRtyaapaayniruupnnm| - 57-58 1.46 pratyutpannavinAzadravyAnuyogamadhikRtyA dvaarm| paayniruupnnm| - 59 - 1.47 'taddeze ti catuSprakAredvitIyopAyadvAre SvanuzAstI'ti prathamadvAre caraNakaraNAnuyogamadhi subhdrodaahrnnm| - 72-73 kRtya drvykssetropaayH| - 60-61 - 64 1.48 anushaastyupsNhaarH| - kAlopAyo-bhAvo |1.49 dravyAnuyogamadhi
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 4 // zrIdazavaikAlikasUtrasyA nukramaH .51 kramaH viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH / krama: viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH kRtyaanushaastidvaarm| - 75 nyAse kArpiTi1.50 upAlambhadvAre mRgAvati kodaahrnnm| - 84 devyudaahrnnm| 'pratinibhopanyAse upaalmbhdvaarm| - parivrAjakazrAvakayoH 1.52 pRcchAnizrAdvAre kthaankm| - koNikagautama hetozcaturbhedeSu prathama- . svaamyudaahrnnm| - 78 yApakahetAvuSTriliNDAni 1.53 pRcchaa-nishraadvaarm| - 79-80 kthaankm| 1.54 'taddoghe ti catuSprakAreSva 1.61 hetUpanyAsasya caturbhedAH dharmayuktamiti prathamadvAre yApakahetau ussttrlinnddaanldaamkodaahrnnm| - nIti udaahrnnm| - 'pratilome'ti abhayapradyota dvitIyasthApakahetau raajnyopikm| - 82 lokamadhyajJAno'AtmopanyAse' ti daahrnnm| - 87 taDAgabhede piGgalastha vyaMsakahetau shkttptirudaahrnnm| - tittiriikthaankm| - 'durupanIte'ti matsyagrahaNe lUSakahetau puSodAharaNaM bhikssurudaahrnnm| - dharma ukRSTaM maMgalamiti 'upanyAse'ti tadvastUpa nigmnc| // 4 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 5 // zrIdazavaikAlikasUtrasyAnukramaH 1.66 1.78 sUtram niyukti: bhASyam pRSThaH / krama: viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH 1.65 sUtrAvayave svruupH| - 119-121 - prtijnyaadiH| - 89-90 - saMjJAsiddhyA-bhAvapaJcAvayava-upanaya vihnggmsvruupH| - 122-123 - nigamane-dazAvayava 1.77 bhaavvihnggmprtipaadnshc| - 91-92 - 100 svruupH| - 124 - 125 dazAvayaveSu-pratijJA upanayazuddhiH / 4-5 - zuddhiH / 101 1.79 upnyshuddhau-dosshetorvishuddhiH| ; - 95 1-2 102 prihaarH| - 125-129 - 9 bhrmrodaahrnnm| - 3-4 1.80 nigmnN-tcchuddhishc| - 130-136 - 1.70 anyA dRSTAntavi dshaavyvaaH| 137 zuddhiH / - 96-97 1.82 dazAvayaveSu prathama1.71 dRSTAntavizuddhA dvitIyau prtijnyaaprtijnyaavaakssepprihaarau| 98-116 vibhktyvyvau| - 121 1.72 aahaargrhnnvidhiH| 3 / 109 tRtIyacaturthI-hetu1.73 dravyabhAvavihaGgama hetuvibhaktyavayavau paJcamo prtipaadnm| - 110 vipkssaavyvshv| - 139-140 - ekaprakAreNa-bhAva 1.84 paJcamo vihnggmsvruupH| - 118 - 111 vipkssaavyvH| - 141 - bhAvavihaGgama |1.85 dazAvayave paJcamaSaSThI 1.68 000.00 WO0.00 1.69 102 5 N0 104 1.83 122
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 6 // zrIdazavaikAlikasUtrasyAnukramaH 2.5 kramaH viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH / krama: viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH vipakSavipakSa pUrvazabdasya ca tryoprtissedhaavyvii| - 142-143 - 124 dshvidhnikssepaaH| - 159-160 - 135 1.86 SaSTho vipakSa saGkalpavazasya prtissedhaavyvH| - 144-145 - asmrthtvm| 1 - - 136 saptamodRSTAnta: aSTama kAmazabdasyaAzaGkA navama nikssepaaH| - 161-165 - 137 sttprtissedhH| - 146-147 - padazabdasya nikssepaaH| - 166 - 138 dazamaM nigmnm| - 148 2.8 padazabdasya nikSepAH jnyaannyH| drvybhaavpdm| - 167-168 - 138 kriyaanyH| - 149 - 130 bhAvapadaM 1.91 sthitpkssH| - 150-151 - 131 grathitapadaM c| - 169-174 - 140 // dvitIyamadhyayanaM zrAmaNya 2.10 aparAdhapadaM pUrvakAkhyam // 1-11152-177 - 132-159 kSullakathAnakaM c| - 175 - 2.1 abhisambandha:-zrAmaNya aparAdhapade'STAdazapUrvakasya ca nikssepH| - 152 - 132 shiilaanggshsrprtishrmnnnikssepaaH| - 153-157 - 132 paadnm| - 176-177 - zramaNasya paryAya 2.12 tyAgisvarUpa: zabdAH / - 158 - 135 subandhukathAnakaM c| 2 - - 2.4 zramaNaparyAyA: 2.13 tyAgisvarUpaH 1.88 89 -00000 1.90 2.9 2.1 144
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 7 // sUtrasyA 2.14 nukramaH 2.15 A kramaH viSaya: sUtram niyukti: bhASyam pRSThaH / krama: viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH kAThahArodAharaNaM c| 3 148 3.5 kathAnikSepe manonigrahavidhi: rAja AkSepaNyAdiputradAsIvaNigdAraka cturvidhdhrmkthaa| - 193-205 - 176 kathAnakau ca / 4 - - 150 3.6 mizrAkathA vikathAsaMyamasthairyopadezaH kthaadishc| - 206-215 - rathanemyudAharaNaM c| 5-7 - - 152 3.7 auddezikAdi-tripazcAsaMyamasthairyopadezaH shdnaaciirnnaaH| 1-10 - - 185 rathanemibodha:-nUpura 3.8 saadhusvruupm| 11-15 - pnndditodaahrnnm| 8-11 - // caturthamadhyayana / tRtIyamadhyayanaM kSullikAcAra SaDjIva- 1-15 kathAkhyam // 1-15178-215 - 160-191 nikAyAkhyam // gA01-28216-233 5-60192-25 abhisambandho ssddjiivnikaayH| 1 - mahatkSullakAcArakathA upkrme'dhikaaraaH| - 216-219 - 192 zabdAnAM nikssepaaH| - 178-180 - jIvapadasya vyaakhyaapnycaacaaraaH| - 181-187 - nikssepdvaaraanni| - 220-222 6-9 kathAnikSepe arthakathA jIvasya lakSaNAni kthaankaac| - 188-191 - 171 (jiivsiddhiH)| - 223-22410-36 197 kathAnikSepe anytvaadidvaartrym| - 225 37-47 kaamkthaa| - 192 - 1754.6 4.6 jiivnitytvsiddhiH| - 226 48-49 210 3.1 192 1.2 160 4.4 // 7 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam | zrIdaza vaikAlikasUtrasyA ien nukramaH 222 229 kramaH viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH / krama: viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH 4.7 jiivkrtRtvdvaarm| - 227 50-57 212 4.21 adhyynpryaayshbdaaH|- 233 - 253 4.8 nikaaypdvyaakhyaa| - 228-229 - 216 // paJcamamadhyayanaM 4.9 sthAvaratrasAnAM bhedaaH| 1 - - 217 piNDaiSaNAkhyam // 1-100234-244 - 255-298 4.10 dravyabhAvabheda 5.1 paJcamAdhyane pRthivyAdInAM shstrm| - 230-231 - prthmoddeshkH| 1-100234-244 - 255-286 4.11 muulaadijiivsvruupN| - 232 58-60 5.1.1 piNDasya eSaNAyAzca 12 SaTkAyavirAdhanAni nikssepaaH| - 234-244 61 255 ruupnnm| 5.1.2 bhikssaagmnvidhiH| 1-2 258 4.13 cAritradharme 5.1.3 aatmsNymviraadhnaa|3-8 pnycmhaavrtsvruupN| 3-7 231 5.1.4 cturthvrtytnaa| 9-11 cAritradharme rAtri 5.1.5 AtmasaMyamavirAdhanA / 12-18 - bhojnvirmnnm| 8-9 238 5.1.6 vrssomuutraadhaarnnm| 19 264 4.15 pRthiviikaayytnaa| 10 241 5.1.7 nIcadvAra4.16 apkaayytnaa| 11 242 privrjnaadiH| 20-22 - 265 4.17 tejskaayytnaa| 12 243 5.1.8 asaMsaktapralokanam / 23-26 - 265 vaayukaayytnaa| 244 5.1.9 akalpikapari4.19 vnsptikaayytnaa| 14 245 vrjnaadiH| 27-29 - 4.20 ssttkaayytnaa| 246 5.1.10sacittaghaTTanaM puraHgA01-28 krmaadidossaashc| 30-34 - -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 9 // zrIdazavaikAlikasUtrasyAnukramaH W0. krama: viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH | krama: viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH 5.1.11pshcaatkrmdossH| 35-36 - 269 5.2.1 niravazeSa azanA''jJA 5.1.12kalpikAkalpika utsRjnnissedhshc| 1-3 - bhktpaanm| 37-44 - 270 5.2.2 asaMstaraNe punarbhikSA5.1.13udbhidyadAyaka caryA kaalaadiytnaa|4-13 - prtissedhH| 45-46 - 5.2.3 prpiiddaa5.1.14aklpym| 47-54 - 273 prtissedhaadhikaarH| 14-24 - 5.1.15audezikAdi 5.2.4 bhikSATanavidhiH / 25-28 dossaaH| 55-64 - 274 5.2.5 smbhaavprruupnnaa| 29-30 5.1.16daaykdossaaH| 65-69 - 276 5.2.6 mAyAvinaH 5.1.17kndaadiprtissedhH| 70-74 277 krmbndhH| 31-35 5.1.18paangrhnnvidhiH| 75-81 - 278 5.2.7 surAdhAsevane doSAH / 36-41 5.1.19vasatyabhAve 5.2.8 tapasvino gunnaaH| 42-45 - bhojnvidhiH| 82-86 - 5.2.9 tapastenAdidoSAH / 46-49 - 5.1.20vasatimadhikRtya 5.2.10 upsNhaarH| 50 bhojnvidhiH| 87-96 281 6 // SaSThamadhyayanaM mahAcAra5.1.21bhojyamadhikRtya kathAkhyam // 1-68245-268 - 323 vidhiH| 97-100 - 283 abhismbndhH| - 245 - 5.2 paJcamAdhyayane dvitIyoddezaka: 6.2 jijJAsubhiH (pinnddaissnnaavishess:)|1-50 - - 286-298 pRSTasya gnnervktvym| 1-5 - 280 298 222
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 10 // nukramaH 6.6 kramaH viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH / | kramaH viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH 6.3 dharmasya bhedaaH| - 246-248 - 300 6.14 vAyukAyasamArambha6.4 arthazabdasya nikssepaaH| - 249-251 - 301 vrjnvidhiH| 36-39 - 315 6.5 dhAnyaratnasthAvarAdyAH / - 252-258 - 302 6.15 vanaspati-trasakAyakAmanikSepAH smaarmbhvrjnvidhiH|40-45 - kAmasya bhedaaH| - 259-266 - 304 aklpypinnddH| 46-49 - aSTAdazAsaMyama 6.17 gRhibhaajn-pryaasthaanaani| 6-10267-268 - 306 divrjnm| 50-55 - ahiMsA'mRSAsthAnasya 6.18 nissdyaavrjnm| 56-59 vidhiH| 11-12 - 308 6.19 snaanvrjnm| 60-63 - adattAnAdAna-maithuna 6.20 shobhaavrjnm| 64-66 - vivrjnvidhiH| 13-16 - 6.21 upsNhaarH| 67-68 6.10 aprigrhvidhiH| 17-21 - // saptamamadhyayanaM vAkya.11 rAtribhojanatyAga zuddhyAkhyam // 1-57269-292 - vidhiH| 22-25 - 312 abhisambandho kAyaSaTke pRthivI vaakynikssepshc| - 269 - kAyApkAyasamArambha drvybhaavbhaassaa| - 270-271 - vrjnvidhiH| 26-31 - satyA bhaassaa| - 272-273 - tejaskAyasamArambha 7.4 mRSAbhASAyAH satyAmRSAbhASAyAH vrjnvidhiH| 32-35 - 314 dshprkaaraaH| - 274-275 - 0000000 00000 0000 3 313 // 10 // S WWWW WW00
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 11 // zrIdazavaikAlikasUtrasyA lh sh lh sh nukramaH 344 332 332 333 000000 lh kramaH viSayaH sUtram niyukti: bhASyam pRSThaH 7.5 astyaamRssaabhaassaa| - 276-278 - 328 shrutbhaavbhaassaa| - 279-280 - 7.7 shuddhinikssepaaH| - 281-288 - 7.8 vaakyprijnyaanhetuH| - 289-291 - 7.9 vcnvidhiH| 87.10 vaacyaavaacybhaassaa| 1-4 - 887.11 vitathAdibhASA vivrjnm| 5-7 7.12 zaGkitabhASA vivrjnm| 8-10 purussaadimaashrityaalpnprtissedhH| 11-20 paJcendriyatiryagviSaye vaagvidhiH| 21-25 - udyAnAdyadhikRtya vaagvidhiH| 26-35 - saMkhaDImadhikRtya vaagvidhiH| 342 7.17 nadImadhikRtya kramaH viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH vaagvidhiH| 38-40 - 343 7.18 sukRtamityAdi saavdhvrjnm| 41-42 - 7.19 srvotkRssttmityaadisaavdyvrjnm| 43-46 - 344 7.20 asaMyatAdyAzritya - saavdyvrjnm| 47-49 - 346 7.21 saMgrAmAdyAzritya saavdyvrjnm| 50-54 - 346 7.22 vAkyazuddhiphalam / 55-57 - 8 // aSTamamadhyayanaM AcAra praNidhyAkhyam // 1-64293-308 - 350-371 abhisambandhaH prnnidhiprtipaadnshc| - 293-294 - 350 dvividho bhaavprnnidhiH| - 295-300 - 351 prnnidherupsNhaarH| - 301-303 - 352 8.4 prshstetrprnnidhegunndossaaH| - 304-306 - 335 348 Www mmm // 11 // 353
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 12 // zrIdazavaikAlikasUtrasyAnukramaH krama: viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH / kramaH viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH nigmnm| - 307-308 - 354 9.1.1 abhisambandho shissysNbodhnm| 1 354 vinynikssepaashc| - 309 - 372 AcArapraNidhau SaTkAya 9.1.2 bhaavvinyH| - 310-313 - 372 hiNsaaprtissedhH| 2-12 - 355 9.1.3 pnycvidhmokssvinyH| - 314-322 - 373 aSTau sUkSmANi teSAM 9.1.4 pratirUpApratirUpo vidhishc| 13-16 - / vinyH| - 323-326 - 375 upAzrayagocarapravezAdi9.1.5 smaadhinikssepaashc| - 327 376 mAzritya vidhiH| 17-28 - 9.1.6 vinayAgrAhiNo krodhAdInAmiha hAniH / 1 - 377 prlokaapaayaaH| 29-40 - | 9.1.7 udAharaNapUrvaka 8.11 kaSAyanigrahArtha dossprruupnnm| 2-10 / 377 kaayvaakprnnidhiH| 41-50 - 9.1.8 gurumahattvaM gurvArAdhanA8.12 nimittAdipratiSedhaH / 51-60 - phalaM c| 11-17 - 381 8.13 upadezo''cAra 9.2 navamAdhyayane dvitIyoddezakaH praNidhiphalaM c| 61-64 - - 370 (adhikaarvaan)| 1-23 - 390 // navamamadhyayanaM 9.2.1 vRkSopamayA vinayasamAdhyAkhyam / / - 309-327 - 372-399 vinayamAhAtmyam / 1-2 - navamAdhyayane prathamoddezakaH 9.2.2 avinayino dossaaH| 3-4 (aviniitsyaashaatnaa)|1-17309-327 - 372-383 9.2.3 naranAryudAharaNena 8.10 // 12 // 384
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 13 // vaikAlikasUtrasyA nukramaH 389 kramaH viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH | krama: viSaya: sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH phlm| 384 10 ||dshmmdhyynN 9.2.4 devodAharaNena phalam / 10-11 - 386 sabhikSvAkhyam // 1-21328-358 - 9.2.5 lokottara 10.1 abhisambandhaH vinyphlm| 12-16 - - 386 skaarnikssepaaH| - 328-329 - 400 9.2.6 vinyopaaym| 17-20 - |10.2 skaarnikssepaaH| - 330-332 - 400 9.2.7 vinayAvinaya 10.3 bhikssunikssepphlaabhidhaanm| 21-23 - niruuktaadidvaaraanni| - 333-335 - 401 navamAdhyayane tRtIyoddezakaH 10.4 liGgidravyabhikSo:(vinItasya puujytvm)|1-15 - 390-394 saavdhprtvm| - 336-338 - 402 9.3.1 vinItasya 10.5 kutiirthikaabrhmpuujytvopdrshnm| 1-15 - cArikathanaM bhAva9.4 navamAdhyayane caturthoddezaka: bhikssunikssepaashc| - 339- 340 - 403 (smaadhisthaanaani)| 1-7 - 395-399 10.6 niruktdvaarm| - 341-343 - 9.4.1 catvAri vinayasamAdhi 10.7 ekaarthikdvaarm| - 344-347 sthaanaani| 1 395 10.8 liGgadvAramavayava9.4.2 vinysmaadhisthaanm| 2 dvAraM c| - 348-350 - 9.4.3 shrutsmaadhisthaanm| 3 397 |10.9 avayavadvAre suvarNaguNA 9.4.4 tapa:samAdhyAcAra upnyshc| smaadhisthaanm| 4-7 397 |10.10 upnyH| - 352-355 407 396 // 1
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 zrIdaza vaikAlikasUtrasyA vRttiyutam 427 // 14 // sUtram niyukti: bhASyam pRSThaH / krama: viSayaH sUtram niyuktiH bhASyam pRSThaH 10.11 nigmnm| - 356-358 - 408 nidrshnm| 9-14 - 10.12 SaTkAyAvirAdhako 11.7 updeshopsNhaarau| 15-18 - bhikssuH| 409 // dvitIyA vivikta10.13 bhikSusvarUpaH caryAcUlikA // 1-16368-371 - 429-438 smsukhduHkhH| 6-15 - 411 |12.1 pratijJAcaryA gunnaashc|1-4 - - 10.14 bhikSusvarUpaH amUryo' 12.2 vihaarcryogRddho'jnyaatochH| 16-21 - 413 pdeshaadhikaarshc| 5-9 368-369 - 431-432 11 // prathamA rativAkya |12.3 vihAracaryAcUlikA // 1-18356-367 - 416-429 vizeSo'sIdanaguNo11.1 drvybhaavrtiH| - 359-363 - 416 pAya:-zAstropasaMhAra11.2 rtybhidhaanopdrshnm| - 364-366 - 417 updeshsrvsvnyc| 10-16 - - 434 11.3 upsNhaarH| - - 367 - 418 vaktavyatAzeSa: 11.4 assttaadshsthaanaani| . 418 (ttiikopsNhaarH)| - 370-371 - 438-442 11.5 sIdataH sthirIkaraNArtha - vaktavyatAzeSaH mutpravrajitasya (ttiikopsNhaarH)| - 370-371 - 438 paritApanAnidarzanam / 1-8 - 11.6 sIdataH sthirIkaraNArthamutpravrajitasyaihi / / // iti shriidshvkaaliksuutrsyaanukrmH|| || kAmuSmikapratyapAya
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 prathamamadhyayana drumapuSpikA, niyuktiH1 mngglm| vRttiyutam // 1 // | / / arham / / // zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarasmRti-granthamAlA-AgamAGka:-42-granthAGkaH-31 // ||prthmtiirthpti-shriiaadinaathsvaamine namaH // aiM namaH / / caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine nmH|| ||pnycmgnndhr-shriimtsudhrmsvaamine nmH|| // tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo nmH|| zrImacchayyambhavasUrIzvarasUtritaM zrImadbhadrabAhuviracitaniyuktiyutaM yAkinImahattarAsUnu sUripurandara-zrIharibhadrasUrikRtabRhadvRttiyutaM shriidshvaikaaliksuutrm| jayati vijitAnyatejAH surAsurAdhIzasevitaH zrImAn / vimlstraasvirhitstrilokcintaamnnirviirH||1|| ihArthato'rhatpraNItasya sUtrato gaNadharopanibaddhapUrvagatoddhRtasya zArIramAnasAdikaTukaduHkhasaMtAnavinAzahetordazakAlikAbhidhAnasya zAstrasyAtisUkSmamahArthagocarasya vyAkhyA prastUyate-tatra prastutArthapracikaTayiSayaiveSTadevatAnamaskAradvAreNAzeSavighnavinAyakApohasamarthAM paramamaGgalAlayAmimAM pratijJAgAthAmAha niyuktikAra: ni0- siddhigaimuvagayANaM kammavisuddhANa savvasiddhANaM / namiUNaM dasakAliyaNijjuttiM kittaissAmi // 1 // // 1 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 2 // siddhigatimupagatebhyo natvA dazakAlikaniyuktiM kIrtayiSyAmIti kriyaa| tatra siddhyanti- niSThitArthA bhavantyasyAmiti prathamamadhyayana siddhiH- lokAgrakSetralakSaNA, tathA coktaM iha boMdi caittA NaM, tattha gaMtUNa sijjhai / gamyata iti gatiH, karmasAdhanaHsiddhirevala drumapuSpikA, niyuktiH1 gamyamAnatvAdragatiHsiddhigatistAmupa- sAmIpyena gatAH- prAptAstebhyaH, sakalalokAntakSetraprAptebhya ityarthaH, prAkRtazailyA mngglm| caturthyarthe SaSThI, yathoktaM chaTThIvibhattIe~ bhaNNai cautthI / tatra ekendriyAH pRthivyAdayaH sakarmakA api tadupagamanamAtramadhikRtya yathoktasvarUpA bhavantyata Aha karmavizuddhebhyaH kriyate iti karma-jJAnAvaraNIyAdilakSaNaM tena vizuddhA-viyuktAH karmavizuddhA:karmakalaGkarahitA ityarthaH, tebhyaH krmvishuddhebhyH| Aha- evaM tarhi vaktavyam, na siddhigatimupagatebhyaH, avyabhicArAt, tathAhi-karmavizuddhAH siddhigatimupagatA eva bhavanti, na, aniyatakSetravibhAgopagatasiddhapratipAdanaparadurnayanirAsArthatvAdasya, tathA cAhureke rAgAdivAsanAmuktaM, cittameva nirAmayam / sadA'niyatadezasthaM,siddha itybhidhiiyte||1||itylN prsnggen| te ca tIrthAdisiddhabhedAdanekaprakArA bhavanti, tathA coktaM titthasiddhA atitthasiddhA titthagarasiddhA atitthagarasiddhA sayaMbuddhasiddhA patteyabuddhasiddhA buddhabohiyasiddhA itthIliMgasiddhA purisaliMgasiddhA napuMsagaliMgasiddhA saliMgasiddhA annaliMgasiddhA gihiliMgasiddhA egasiddhA aNegasiddhA ityata Aha- sarvasiddhebhyaH sarve ca te siddhAzceti samAsastebhyaH, athavA siddhigatimupagatebhyaH ityanena sarvathA sarvagatAtmasiddhapakSapratipAdanaparadurnayasya vyavacchedamAha, tathA coktamadhikRtanayamatAnusAribhiH gunnsttvaantrjnyaanaannivRttprkRtikriyaaH| 0 iha bondiM tyaktvA tatra gatvA sidhyati / 0 SaSThIvibhaktyA bhaNyate caturthI 1 0 tIrthasiddhA atIrthasiddhAH tIrthakarasiddhA atIrthakarasiddhAH svayaMbuddhasiddhAH // 2 // pratyekabuddhasiddhAH buddhabodhitasiddhAH strIliGgasiddhAH puruSaliGgasiddhA napuMsakaliGgasiddhAH svaliGgasiddhA anyaliGgasiddhA gRhiliGgasiddhA ekasiddhA anekasiddhAH / 10 guNAH sattvarajastamorUpAH sattvamAtmA tayorantaraM vizeSa iti vi. pa. /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 3 // muktAH sarvatra tiSThanti, vyomvttaapvrjitaaH||1||vyvcchedshcaitessaaNsaamiipyen sarvAtmanA siddhigatigamanAbhAvAt, karmavizuddhebhyaH prathamamadhyayana ityanena tu sakarmakANimAdivicitraizvaryavatsiddhapratipAdanaparasyeti, uktaM ca prakrAntanayadarzanAbhiniviSTaiH aNimAdyaSTavidhaM drumapuSpikA, niyuktiH1 prApyaizvaryaM kRtinaH sdaa| modante sarvabhAvajJAstIrNAH prmdustrm||1|| ityAdi, vyavacchedazcaiteSAM karmasaMyogena aniSThitArthatvAdvastutaH | mngglm| siddhatvAnupapatteriti, sarvasiddhebhyaH ityanena tu bhaGganyaiva sarvathA advaitapakSasiddhapratipAdanaparasyeti, tathA coktaM prastutanayAbhiprAyamatAvalambibhiH eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyvsthitH| ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat ||1||vyvcchedshcaasy sarvathA advaite bahuvacanagarbhasarvazabdAbhAvAt (siddhigtigmnaabhaavaat)| 'natvA' praNamyeti, anena tusamAnakartRkayoH pUrvakAle / ktvApratyayavidhAnAnnityAnityaikAntavAdAsAdhutvamAha, tatra ktvApratyayArthAnupapatteH, tatra nityaikAntavAde tAvadAtmana ekAntanityatvAdapracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatvAdbhinnakAlakriyAdvayakartRtvAnupapatteH, kSaNikaikAntavAde cAtmana utpattivyatirekeNa vyApArAbhAvAdbhinnakAlakriyAdvayakartRtvAnupapattirevetyalaM vistareNa, gmnikaamaatrmevaitditi| bhavati ca caturthyapyevaM namanakriyAyoge, adhikRtagAthAsUtrAnyathAnupapatteH, Aptazca niyuktikAraH, 'pitre savitre ca sadA namAmI' tyevamAdivicitra-8 prayogadarzanAcca, karmaNi vA SaSThI / sarvasiddhebhyo natvA kimityAha- dazakAlikaniyuktiM kIrttayiSyAmi tatra kAlena nirvRttaM kAlikam, pramANakAleneti bhAvaH, dazAdhyayanabhedAtmakatvAddazaprakAraM kAlikaM prakArazabdalopAddazakAlikam, vizabdArtha / tUttaratra vyAkhyAsyAmaH, tatra niyuktiriti-niryuktAnAmeva sUtrArthAnAM yuktiH-paripATyA yojanaM niryuktayuktiriti vAcye yuktazabdalopAniyuktistAM- viprakIrNArthayojanAM vyAkhyAsyAmi kIrtayiSyAmIti gaathaarthH|| zAstrANi cAdimadhyAvasAnamaGgalabhAJji bhavantItyata Aha // 3 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 4 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, niyukti:2 maGgalatraya hetuH | shbdaarthshc| ni0-AimajjhavasANe kAuMmaMgalapariggahaM vihinnaa| zAstrasyAdau- prArambhe madhye- madhyavibhAge avasAne- paryante, kiM?- kRtvA maGgalaparigraham, kathaM?- vidhinA pravacanoktena prakAreNa, Aha-kimarthaM maGgalatrayaparikalpanam? iti, ucyate, ihAdimaGgalaparigrahaH sakalavighnApohenAbhilaSitazAstrArthapAragamanArtham, tatsthirIkaraNArthaM ca madhyamaGgalaparigrahaH,tasyaiva ziSyapraziSyasantAnAvyavacchedAyAvasAnamaGgalaparigraha iti| atra cAkSepaparihArAvAvazyakavizeSavivaraNAdavaseyau iti / sAmAnyatastu sakalamapIdaMzAstra maGgalam, nirjarArthatvAttapovat, na cAsiddho hetuH, yato vacanavijJAnarUpaM zAstram, jJAnasya ca nirjarArthatA pratipAditaiva, yata uktaM jaM Neraio kamma khavei bahuyAhiM vaaskoddiihiN| taM nANI tihi guttokhavei uusaasmettennN||1||ityaadi| iha cAdimaGgalaM drumapuSpikAdhyayanAdi, dharmaprazaMsApratipAdakatvAttatsvarUpatvAditi, madhyamaGgalaM tu dharmArthakAmAdhyayanAdi, prapaJcAcArakathAdyabhidhAyakatvAt, caramamaGgalaMtu bhikSvadhyayanAdi, bhikSuguNAdyavalambanatvAdityevamadhyayanavibhAgato maGgalatrayavibhAgo nidarzitaH, adhunA sUtravibhAgena nidarzyate- tatra cAdimaGgalaM 'dhammo maMgala' ityAdisUtram, dharmopalakSitatvAt, tasya ca maGgalatvAditi, madhyamamaGgalaM punaH 'NANadaMsaNe' tyAdi sUtram, jJAnopalakSitatvAt, tasya ca maGgalatvAditi, avasAnamaGgalaMtu 'NikkhammamANAiya' ityAdi, bhikSuguNasthirIkaraNArthaM viviktacaryAbhidhAyakatvAt, bhikSuguNAnAM ca maGgalatvAditi / Aha-maGgalamiti kaHzabdArthaH?, ucyate, 'agiragilagivagimagIti' daNDakadhAtuH, asya idito num dhAto (pA0 7-1-58) riti numi vihite auNAdikAlacpratyayAntasya anubandhalope kRte prathamaikavacanAntasya maGgalamitirUpaM bhvti|mnggyte hitamaneneti maGgalam, maGganyate 0 yatnairayikaH karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tajjJAnI tribhiguptaH kSapayatyucchrAsamAtreNa // 1 // (c) maGgalasvarUpatvAt vi. p.| 0 0karaNabhikSu. (pra0) // 4 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, niyuktiH 2-3 cturvidhoanuyogH| // 5 // dhigamyate sAdhyata itiyAvat, athavA maGga iti dharmAbhidhAnam, lA AdAne asya dhAtormaGge upapade Ato'nupasarge kaH (pA0 3-2-3) iti kapratyayAntasyAnubandhalope kRte Ato lopa iTi ca (pA06-4-64) kGiti ityanena sUtreNAkAralope ca kRte prathamaikavacanAntasyaiva maGgalamiti bhavati, maGgalAtIti maGgalam, dharmopAdAnaheturityarthaH, athavA mAMgAlayati bhavAditi maGgalam, sNsaaraadpnytiityrthH| tacca nAmAdi caturvidham, tadyathA nAmamaGgalaM sthApanAmaGgalaM dravyamaGgalaM bhAvamaGgalaMceti, eteSAMca svarUpamAvazyakavizeSavivaraNAdavaseyamiti ||amumev gAthArthamupasaMharannAha niyuktikAraH ni0-nAmAimaMgalaM piya cauvvihaM pannaveUNaM // 2 // nAmAdimaGgalaM caturvidhamapi prajJApya prarUpyeti gaathaarthH| tatra samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvApratyayavidhAnAt prajJApya kimata Aha ni0-suyanANe aNuogeNAhigayaM so caubviho hoi| caraNakaraNANuoge dhamme gaNie (kAle)ya davie y||3|| zrutaM ca tad jJAnaM ca zrutajJAnaM tasmin zrutajJAne anuyogenAdhikRtam, anuyogenAdhikAra ityarthaH, iyamatra bhAvanA- bhAvamaGgalAdhikAre zrutajJAnenAdhikAraH, tathA coktaM etthaM puNa ahigAro suyaNANeNaM jao sueNaM tu / sesANamappaNo'viya aNuogu piivdiddhto||1||tsy coddezAdayaH pravarttante iti, uktaM ca suaNANassa uddeso samuddeso aNunnA aNuogo pavattai tatrAdAvevoddiSTasya samuddiSTasya samanujJAtasya ca sataH anuyogo bhavatItyato niyuktikAreNAbhyadhAyi zrutajJAne'nuyogenAdhikRta miti| saH anuyoga (r) atra punaradhikAraH zrutajJAnena yataH zrutenaiva / zeSANAmAtmano'pi ca anuyogaH pradIpadRSTAntaH (ntAt) | 0 zrutajJAnasya uddezaH samuddezaH anujJA anuyogaH prvrtte| // 5 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 6 // zcaturvidho bhavati, kathaM? caraNakaraNAnuyogaH caryata iti caraNaM- vratAdi, yathoktaM vaya samaNadhammasaMjama veryAvaccaM ca bNbhguttiio|| prathamamadhyayana NANAditiyaM tava kohaniggahAI caraNameyaM ||1||kriyte iti karaNaM-piNDavizayAdi. uktaM ca piMDavisohI samiI bhAvaNa paDima drumapuSpikA, ya iMdiyaniroho / paDilehaNa guttIo abhiggahA ceva karaNaM tu // 1 // caraNakaraNayoranuyogazcaraNakaraNAnuyogaH, anurUpo. niyuktiH yogo'nuyogaH-sUtrasyArthena sArddhamanurUpaH sambandho, vyAkhyAnamityarthaH, ekArAntaH zabdaH prAkRtazailyA prathamA caturvidho(dvitIyA)nto'pi draSTavyaH, yathA kayare Agacchai dittarUve ityAdi, dharma iti dharmakathAnuyogaH, kAle ceti kAlAnuyogazca / nuyogH| gaNitAnuyogazcetyarthaH, dravye ce ti dravyAnuyogazca / tatra kAlikazrutaM caraNakaraNAnuyogaH, RSibhASitAnyuttarAdhyayanAdIni dharmakathAnuyogaH, sUryaprajJaptyAdIni gaNitAnuyogaH, dRSTivAdastu dravyAnuyoga iti, uktaM ca kAliyasuaMca isibhAsiyAi taiyA ysuurpnnttii| savvo ya diTThivAo cautthao hoi annuogo||1||iti gAthArthaH // iha cArthato'nuyogo dvidhA-apRthaktvAnuyogaH pRthaktvAnuyogazcatatrApRthaktvAnuyogo yatraikasminneva sUtresarva eva caraNAdayaH prarUpyante, anantagamaparyAyatvAtsUtrasya, pRthaktvAnuyogazca yatra kvacitsUtre caraNakaraNameva kvacitpunardharmakathaivetyAdi, anayozca vaktavyatA jAvaMta ajjavairA apuhattaM kAliyANu ogss| teNAreNa puhattaM kAliyasuya diTThivAe y||1|| ityAdenthAdAvazyakavizeSavivaraNAcAvaseyeti // iha punaH pRthaktvAnuyogenAdhikAraH, tathA cAha niyuktikAraH 0vratAni zramaNadharmaH saMyamo vaiyAvRttyaM ca brahmaguptayaH / jJAnAditrayaM tapaH krodhanigrahAdi caraNametat / / OpiNDavizuddhiH samitayaH bhAvanAH pratimAzca indriynirodhH| pratilekhanA guptayaH abhigrahAzcaiva karaNaM tu / / 0 katara Agacchati diiptruupH| 0 kAlikazrutaM ca RSibhASitAni tRtIyA (gaNitAnuyogamayI) ca suuryprjnyptiH| sarvazva dRSTivAdazcaturtho bhvtynuyogH||7 yAvadAryavajrA apRthaktvaM kAlikAnuyogasya / tato'rvAk (tata ArAt) pRthaktvaM kAlikazrute dRSTivAde ca // 1 vaktavyA pr.|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 7 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, niyuktiH ni0- apuhuttapuhuttAiM niddisiuM ettha hoi ahigaaro| caraNakaraNANuogeNa tassa dArA ime huMti // 4 // __ apRthaktvapRthaktve lezato nirdiSTasvarUpe nirdizya, atra prakrame bhavatyadhikAraH, kena?- caraNakaraNAnuyogena tasya caraNakaraNAnuyogasya dvArANi pravezamukhAni amUni vakSyamANalakSaNAni bhavantIti gaathaarthH|| ni0- nikkhevagaTThaniruttavihI pavittIya keNa vA kss?| taddArabheyalakkhaNa tayarihaparisA ya suttttho||5|| asyAH prapaJcArtha AvazyakavizeSavivaraNAdavaseyaH, sthAnAzUnyArthaM tusaMkSepArthaH pratipAdyata iti, Nikkheva tti anuyogasya nikSepaH kAryaH, tadyathA- nAmAnuyoga ityAdi, egaTThatti tasyai, tadyathA- anuyogo niyoga ityAdi, nirutta tti tasyaiva niruktaM vaktavyam, anuyojanamanuyoga anurUpo vA yoga ityAdi, vihi tti tasyaiva vidhirvaktavyo, vaktuH zrotuzca, tatra vaktuH suttattho khalu paDhamo bIo NijjuttimIsio bhnnio| taio ya niravaseso esa vihI hoi annuoge||1||shrotushcaayN mUrya huMkAraM vA bADhakkAra paDipuccha vImaMsA / tatto pasaMgapArAyaNaM ca pariniTTha sttme||1|| pavittI yatti anuyogasya pravRttizca vaktavyA, sAcaturbhaGgAnusAreNa vijJeyAM, uktaM ca NiccaM gurU pamAI sIsA ya gurU Na sIsagA taha y| apamAi gurU sIsA pamAiNo dovi apmaaii||1|| paDhame natthi pavittI bIe taie ya Natthi thovaM vaa| atthi cautthi pavittI etthaM goNIeN dittttto||2|| appaNhuyA ugoNI Neva ya doddhA samujjao sUtrArthaH khalu prathamo dvitIyo niyuktimizrito bhaNitaH / tRtIyazca niravazeSa eSa vidhirbhavati anuyoge // 1 // OM mUkaM huGkAra vA bADhaMkAraM pratipRcchA vimrshH| tataH prasaGgapArAyaNaM pariniSThA ca saptamake ||1||nityN guruH pramAdI ziSyA guruH na ziSyAstathA / apramAdI guruH ziSyAH pramAdino dvye'pyprmaadinH||1|| prathame nAsti pravRttiddhitIye tRtIye ca nAsti stokA vA / asti caturthe pravRttiratra godRssttaantH|| 2 / / aprasnutA gaurnaiva ca dogdhA samudyato, pRthaktvAnuyogAdhikArazvaraNakaraNAnuyogasya ca nikssepaadidvaaraanni| // 7 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 8 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, niyuktiH 4-5 pRthaktvAnuyogAdhikArazvaraNakaraNAnuyogasya ca nikssepaadidvaaraanni| doDhuM / khIrassa kao pasavo? jaivi ya bahukhIradA sA u||3|| bitie'vi Natthi khIraM thovaM taha vijae va tievi| atthi cautthe khIra esuvamA aayriysiise||4|| goNisariccho u gurU dohA iva sAhuNo smkkhaayaa| khIraM atthapavittI natthi tahiM pddhmbitiesu||5|| ahavA aNicchamANaM avi kiMci u jogiNo pvttNti| taie sAraMtamI hoja pavittI guNitte vaa||6|| apamAI jattha gurU sIsAviya vinnyghnnsNjuttaa| dhaNiyaM tattha pavittI khIrassava carimabhaMgami // 7 // keNa tti kenAnuyogaH karttavya iti vaktavyam, tatra yA itthaMbhUta AcAryastena karttavyaH, tadyathA desakulajAirUvI sNghynndhiijuoannaasNsii| avikatthaNo amAI thiraparivADI ghiyvkko|| 1 // jiyapariso jiyaniddo majjhattho desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho NANAvihadesabhAsannU // 2 // paMcavihe AyAre jutto sutttthtdubhyvihinnnnuu| AharaNaheukAraNaNayaniuNo gaahnnaakuslo||3|| sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo| guNasayakalio juggo pavayaNasAraM parikaheuM // 4 // AsAmarthaH kalpAdavaseyaH, prAthamikadazakAlikavyAkhyAne tu lezata ucyate AryadezotpannaH sukhAvabodhavAkyo bhavatIti dezagrahaNam, paitRkaM kulaM viziSTakulodbhavo yathotkSiptabhAravahane na zrAmyati, mAtRkI jAtiH, tatsampanno vinayAnvito bhavati, rUpavAnAdeyavacano bhavati, AkRtau ca guNA vasanti, saMhananadhRtiyukto vyAkhyAnatapo'nuSThAnAdiSu na khedaM yAti, anAzaMsI na zrotRbhyo vastrAdyAkAGkSati, avikatthano bahubhASI na bhavati, amAyI na zAThyena ziSyAn vAhayati, sthiraparipATI sthiraparicitagranthasya sUtraM na galati, gRhItavAkyo'pratighAtavacano bhavati, = dogdhum / kSIrasya kutaH prasavo yadyapi bahu kSIradA sA tu ? // 3 // dvitIye'pi nAsti kSIraM stokaM tathA vidyate bhavet vA tRtiiye'pi| asti caturthe kSIrameSopamA cAryaziSyayoH / / 4 / / gosadRzastu gururdogdheva sAdhavaH smaakhyaataaH| kSIramarthapravRttirnAsti tatra prthmdvitiiyyoH|| 5 // athavA anicchantamapi kiJcittu yoginaH pravarttayanti / tRtIye sArayati bhavet pravRttirguNitve vA // 6 // apramAdI yatra guruH ziSyA api ca vinygrhnnsNyuktaaH| bADhaM tatra pravRttiH kSIrasyeva caramabhaGge // 7 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 9 // jitapariSat parapravAdikSobhyo na bhavati, jitanidro'pramattatvA vyAkhyAnaratirbhavati prakAmanikAmazAyinazca ziSyA~zcodayati, prathamamadhyayana madhyasthaH saMvAdako bhavati, dezakAlabhAvajJo dezAdiguNAnavabuddhyApratibaddho viharati dezanAMca karoti, Asannalabdhapratibho / drumapuSpikA, niyuktiH jAtyuttarAdinA nigRhItaH pratyuttaradAnasamartho bhavati, nAnAvidhadezabhASAvidhijJo nAnAdezajavineyapratyAyanasamartho bhavati, 4-5 jJAnAdipaJcavidhAcArayuktaH zraddheyavacano bhavati, sUtrArthobhayajJaH samyagutsargApavAdaprarUpako bhavati, udAharaNahetukAraNa- pRthaktvAnu yogAdhikAranayanipuNastadgamyAna bhAvAn samyakprarUpayati nAgamamAtrameva,grAhaNAkuzalaH ziSyAnanekadhA grAhayati, svasamayaparasamayavit zvaraNakaraNAsukhaM paramatAkSepamukhena svasamayaM prarUpayati, gambhIro mahatyapyakArye na ruSyati, dIptimAn parapravAdikSobhamutpAdayati, zivo nuyogasyaca mArirogAdyupadravavighAtakRdbhavati, saumyaH prazAntadRSTitayA sakalajanaprItyutpAdako bhavati, itthaMbhUta evaM guNazatakalito nikSepAdi | dvaaraanni| yogyaH pravacanaM-Agamastasya sArastaM kathayitumiti, yato'sAvanekabhavyasattvaprabodhaheturbhavati, uktaM ca-guNasuTThiassa vayaNaM ghayamahusittovva pAvao bhaai| guNahINassa na sohai NehavihINo jaha piivo||1|| tathA cAnyenApyuktaM kSIraM bhAjanasaMsthaM na tathA vatsasya puSTimAvahati / AvalgamAnaziraso yathA hi maatRstnaatpibtH||1|| tadvatsubhASitamayaM kSIraM duHzIlabhAjanagataM tu / na tathA puSTiM janayati yathA hi guNavanmukhAtpItam // 2 // zIte'pi yatnalabdho na sevyate'gniryathA shmshaansthH| zIlavipannasya vacaH pathyamapi nahI gRhyate tadvat // 3 // cAritreNa vihInaH zrutavAnapi nopajIvyate sdbhiH| zItalajalaparipUrNaH kulajaizcANDAlakUpa iva // 4 // kassa tti kasyAnuyoga? iti vaktavyam, tatra sakalazrutajJAnasyApyanuyogobhavati, amuMpunaHprArambhamAzritya dazakAlikasyeti / atrAha anyAyasUtre paJcamAghyAyAdyAhnike savistaraM jAtisvarUpam / pi kArye (pr0)| 0tasamanvitaH (pr0)| 0 guNasusthitasya vacanaM ghRtamadhusiktaH pAvaka iva bhAti / guNahInasya na zobhate snehavihIno yathA pradIpaH // 1 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamamadhyayana zrIdazavaikAlika zrIhAri0 drumapuSpikA, niyuktiH vRttiyutam // 10 // dazavaikAlikAnuyogArambhaH 'nikSepe tiprathamadvAraM c| nanu dasakAliyanijuttiM kIttaissAmitti asmAdeva vacanataH prakRtadvArArthasyAvagatatvAt tadupanyAso'narthaka iti, na, adhikRtanikSepAdidvArakalApasyAzeSazrutaskandhaviSayatvAt, tadrUlenaiva ca niyuktikAreNApitathopanyastatvAt, asmAdevasthAnAdanyatrApyAdau zAstrAbhidhAnapUrvaka upanyAsaH kriyata iti bhaavnaa| vyAkhyAtaMlezato niyuktigAthAdalam, pazcAI tvadhyayanAdhikAre yathA'vasaraM vyAkhyAsyAmaH, yatastatraivopakramAdyanuyogadvArAnupUrvyAditadbhedasUtrAdilakSaNatadaIparSadAdayazca vaktuM zakyante, nAnyatra, nirviSayatvAdityalaM prasaGgena // sAmprataM prakRtayojanAmevopadarzayannAha niyuktikAraH ni0- eyAparUveuM kappe vaNNiyaguNeNa guruNA u|annuogo dasaveyAliyassa vihiNA kheyvvo||6|| etAni nikSepAdidvArANi prarUpya vyAkhyAya kalpe varNitaguNena guruNA, SaTtriMzadguNasamanvitenetyarthaH / anuyogo dazavaikAlikasya vidhinA pravacanoktena kathayitavya AkhyAtavya iti gaathaarthH||smprtyjaanaanH ziSyaH pRcchati- yadi dazakAlikasyAnuyogastatastaddazakAlikaM bhadanta! kimaGgamaGgAni? zrutaskandhaH zrutaskandhAH? adhyayanamadhyayanAni? uddezaka uddezakA? ityaSTau praznAH, eteSAMmadhye trayo vikalpAH khalu prayujyante, tadyathA- dazakAlikaM zrutaskandhaH adhyayanAni uddezakAzceti, yatazcaivamato dazAdInAM nikSepaH karttavyaH, tadyathA- dazAnAM kAlasya zrutaskandhasyAdhyayanasya uddezakasya ceti, tathA cAha niyuktikAraH ni0- dasakAliyaMti nAma saMkhAe kAlaoya niddeso| dasakAliyasuakhaMdhaM ajjhayaNuddesa nikkhiviuN||7|| dazakAlikaM prAgnirUpitazabdArthaM iti evaMbhUtaM yat nAma abhidhAnam, idaM kiM?-saMkhyAnaM saMkhyA tayA, tathA kAlatazca kAlena cAyaM-nirdezaH nirdezanaM nirdezaH, vizeSAbhidhAnamityarthaH, asya ca nibandhanaM vizeSeNa vakSyAmaH 'maNagaM paDucca' ityAdinA // 10 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam ekknikssepH| // 1 // granthena, yatazcaivamataH dasakAliyaM ti kAlena nirvRttaM kAlikaM dazazabdasya kAlazabdasya ca nikSepaH, nirvRttArthastu nikSepaH, prathamamadhyayana tathA zrutaskandhaM tathA'dhyayanaM uddezaM tadekadezabhUtam, kiM?- nikSeptumanuyogo'sya karttavya iti gaathaarthH|| tatra 'yathoddezaM nirdeza' drumapuSpikA, niyuktiH8 iti nyAyAdadhikRtazAstrAbhidhAnopayogitvAcca dazazabdasyaivAdau nikSepaH pradarzyate-tatra dazaikAdyAyattA vartante, ekAdyabhAve dazAnAmapyabhAvAd, ata ekasyaiva tAvannikSepapratipipAdayiSayA''ha ni0- NAmaM ThavaNA davie mAuyapayasaMgahekkae ceva / pajjavabhAve ya tahA sattee ekkagAhoMti // 8 // ihaika eva ekakaH, tatra nAmaikakaH eka iti nAma sthApanaikakaH eka iti sthApanA, dravyaikakaM tridhA-sacittAdi, tatra sacittamekaM puruSadravyam, acittamekaM rUpakadravyam, mizraM tadeva kaTakAdibhUSitaM puruSadravyamiti, mAtRkApadaikakaM ekaM mAtRkApadam, tadyathA'uppanne ive' tyAdi, iha pravacane dRSTivAde samastanayavAdabIjabhUtAni mAtRkApadAni bhavanti, tadyathA-uppannei vA vigamei vA 0 dhuvei vA amUni ca (vA) mAtRkApadAni a A i I ityevamAdIni, sakalazabdavyavahAravyApakatvAnmAtRkApadAni, iha cAbhidheyavalliGgavacanAni bhavantIti kRtvetthamupanyAsaH, saGghahaikakaH zAliriti, ayamatra bhAvArtha:- saGgrahaH- samudAyaH tamapyAzrityaikavacanagarbhazabdapravRtteH, tathA caiko'pi zAliH zAlirityucyate bahavo'pi zAlayaH zAliriti, loke tathAdarzanAt ayaMcAdiSTAnAdiSTabhedena dvidhA-tatrAnAdiSTo yathA zAliH, AdiSTo yathA kalamazAliriti, evamAdiSTAnAdiSTabhedAvuttaradvAreSvapi yathArUpamAyojyau, paryAyaikakaH ekaH paryAyaH, paryAyo vizeSo dharma ityanarthAntaram, sa cAnAdiSTovarNAdiH AdiSTaH kRSNAdiriti / anye tu samastazrutaskandhavastvapekSayetthaM vyAcakSate-anAdiSTaH zrutaskandha aadissttodshkaalikaakhy| 70padeSvapi (pr0)| (c) cUNA-aNAiTuM dasagAliyaM AiDaM dumapuSphiaM sAmaNNapubviyaM evamAdi /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 12 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, niyuktiH9 dazavaikAlikasya dazazabdasyanikSepastathAkAladazaka vishessaarthH| iti, anyastvanAdiSTo dazakAlikAkhyaH, AdiSTastu tadadhyayanavizeSo drumapuSpikAdiriti vyAcaSTe, na caitadaticAru, dazakAlikAbhidhAnata evaadeshsiddheH| bhAvaikakaH eko bhAvaH, sa cAnAdiSTo bhAva iti, AdiSTastvaudayikAdiriti / sapta ete anantaroktA ekakA bhavanti, iha ca kila yasmAddaza paryAyA- adhyayanavizeSAH saGgrahaikakena saMgRhItAstasmAttenAdhikAraH, anye tu vyAcakSate- yataH kila zrutajJAnaM kSAyopazamike bhAve varttate tasmAdbhAvaikakenAdhikAra iti gAthArthaH // idAnIM vyAdIn vihAya dazazabdasyaiva nikSepaM pratipAdayannAha __ni0- NAmaM ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve / eso khalu nikkhevo dasagassa u chavviho hoi||9|| __ Aha-kimiti dvyAdIn vihAya dazazabdaH upanyastaH?, ucyate, etatpratipAdanAdeva vyAdInAMgamyamAnatvAt, tatranAmasthApane sugame, dravyadazakaM daza dravyANi sacittAcittamizrANi manuSyarUpakakaTakAdivibhUSitAnIti, kSetradazakaM daza kSetrapradezAH, kAladazakaM daza kAlAH, vartanAdirUpatvAtkAlasya dazAvasthAvizeSA ityarthaH, vakSyati ca-'bAlA kiDDA maMde' tyAdinA, 0 udaiyabhAvekkagaM duvihaM- aNAi8 udaio bhAvo AiI pasatthamapasatthaM ca, tattha pasatthekkagaM titthagaranAmagottassa kammassa udao evamAdI, apasatthekkagaM kohodao evamAdi / iyANi uvasamiyakhaiyakhaovasamiyA, te tiNNivi bhAvekkagA NicchayaNayassa pasatthagA ceva, etesi apasattho paDivakkho Natthi, kamhA?, jamhA micchaddiTThINaM kei kammaMsA khINA kei uvasaMtA, khaovasameNa ya kallANabuddhI pADavAdiNo guNA saMtAvi tesiM viparIyagAhittaNeNaM ummattavayaNamiva appamANaM ceva, tamhA uvasamiakhaiakhaovasamiA bhAvA sammaddihiNo ceva labbhaMti / pariNAmiabhAvakkagaM duvihaM aNAi8 pariNAmio bhAvo, Ai8 duvihaM- sAdipariNAmiekkagaM &ca aNAipariNAmiekkagaM ca, tattha sAipariNAmiekkagaM jahA kasAyapariNao evamAdI, aNAipariNAmiekkagaM jahA jIvo jIvabhAveNa niccameva prinno| ettha kayareNa ekkeNa ahigAro?, bhaddiyAyariovaeseNa- saMgahekkageNa dattilAyariovaeseNa bhAvekkageNaM ahigAro, doNNivi ete AesA aviruddhaa| iti cUrNiH /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 13 // bhAvadazakaM daza bhAvAH, te ca sAnnipAtikabhAve svarUpato bhAvanIyAH, atha caita (vaita) eva vivakSayA dazAdhyayanavizeSA prathamamadhyayana iti, eSa evaMbhUtaH khalu nikSepo nyAso dazazabdasya bahuvacanAntatvAddazAnAM SaDvidho bhavati, tatra khaluzabdo'vadhAraNArthaH, eSa eva drumapuSpikA, niyuktiH 11 prakrAntopayogIti, tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi?- nAyaMdazazabdamAtrasya, kintu tadvAcyasyArthasyApIti gaathaarthH|| dazavaikAlisAmprataM prastutopayogitvAtkAlasya kAladazakadvAre vizeSArthapratipipAdayiSayedamAha kasya kAla zabdasyani0- bAlA kiDDA maMdA balA ya pannA ya hAyaNi pvNcaa| pabbhAra mammuhI sAyaNI ya dasamA u kaaldsaa||10|| nikssepH| bAlA krIDA ca mandA ca balA (ca) prajJA ca hAyinI ISatprapaJcA prAgbhArA mRnmukhI zAyinI tathA / etA hi daza dazA:-jantvavasthAvizeSalakSaNA bhavanti / AsAMca svarUpamidamuktaM pUrvamunibhiH jAyamittassa jaMtussa, jA sA paDhamiyA dasA / Na tattha suhadukkhAI, bahuM jANaMti baalyaa||1|| biiyaM ca dasaM patto, NANAkiDDAhiM kiDDai / na tattha kAmabhogehiM, tivvA uppajjaI maI // 2 // taiyaM ca dasaMha patto, paMca kAmaguNe nro| samattho bhuMjiuM bhoe, jai se atthi ghare dhuvA // 3 // cautthI u balA nAma, jaM naro dsmssio| samattho balaM darisiuM, jai hoi niruvaddavo // 4 // paMcamiM tu dasaM patto, ANupuvvIi jo naro / icchiyatthaM viciMtei, kuDuMba vaa'bhikNkhii||5||chtttthii u hAyaNI nAma, jaM naro dsmssio| virajjai ya kAmesu, iMdiesu ya haayii||6|| sattamiM ca dasaM patto, ANupuvvIi jo naro / nidruhaika OjAtamAtrasya jantoryA sA prathamA dshaa| na tatra sukhaduHkhAni bahUni jAnanti baalkaaH||1|| dvitIyAM ca dazAM prApto nAnAkrIDAbhiH krIDate / na tatra kAmabhogeSutIvrotpadyate mtiH|| 2 // tRtIyAM ca dazAM prAptaH paJca kaamgunnaannrH| samartho bhoktuM bhogAn yadi tasya (santi) gRhe dhruvaaH|| 3 // caturthI tu balA nAma yAM naro dshaamaashritH| samartho balaM darzayituM yadi bhavati nirupadravaH // 4 // paJcamI tu dazAM prApta AnupUrvyA yo naraH / IpsitArthaM vicintayati kuTumba vA'bhikAsati // 5 // SaSThI tu hAyinI nAma yAM naro dshaamaashritH| virajyate ca kAmebhya indriyArtheSu ca hIyate // 6 // saptamI ca dazAM prApta AnupUrvyA yo naraH / niSThIvati - // 13 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika // 14 // cikkaNaM khelaM, khAsai ya abhikkhaNaM // 7 // saMkuciyavalIcammo, saMpatto aTThamiM dsN| NArINamaNabhippeo, jarAe prinnaamio||8|| prathamamadhyayanaM NavamI mammuhI nAma, janaro dsmssio| jarAghare viNassaMto, jIvo vasai akaamo||9||hiinnbhinnsro dINo, vivarIo vicitto| drumapuSpikA, niyuktiH 11 dubbalo dukkhio suvai, saMpatto dasa idsN||10|| ityalaM vistareNeti gAthArthaH / idAnIM kAlanikSepapratipAdanAyAha dazavaikAlini0- davve addha ahAua uvakkame desakAlakAle y| taha ya pamANe vaNNe bhAve pagayaM tu bhAveNaM // 11 // kasya kAla zabdasyadravya iti vartanAdilakSaNo dravyakAlo vAcyaH, addhe ti candrasUryAdikriyAviziSTo'rddhatRtIyadvIpasamudrAntarvartyaddhAkAlaH nikssepH| samayAdilakSaNo vAcyaH, tathA yathAyuSkakAlo devAdyAyuSkalakSaNo vAcyaH, tathA upakramakAlaH abhipretArthasAmIpyAnayanalakSaNaH sAmAcAryAyuSkabhedabhinno vAcyaH, tathA dezakAlo vAcyaH, dezaH prastAvo'vasaro vibhAgaH paryAya ityanarthAntaram, tatazcAbhISTavastvavAptyavasaraH kAla ityarthaH, tathA kAlakAlo vAcyaH, tatraikaH kAlazabdaH prAgnirUpitazabdArtha eva, dvitIyastu sAmayikaH, kAlo maraNamucyate, maraNakriyAyAH kalanaM kAla ityarthaH, caHsamuccaye, tathA pramANakAlaH addhAkAlavizeSo divasAdilakSaNovAcyaH, tathA varNakAlo vAcyaH, varNazcAsau kAlazceti, bhAve tti audayikAdibhAvakAlaH sAdisaparyavasAnA-8 dibhedabhinno vAcya iti / prakRtaM tu bhAvene ti bhAvakAlena, iha punardivasapramANakAlenAdhikAraH, tatrApi tRtIyapauruSyA, tatrApi bahvatikrAntayeti / Aha- yaduktaM- pagayaM tu bhAveNaMti tatkathaM na virudhyate iti?, ucyate, kSAyopazamikabhAvakAle cikkaNaM zleSmANaM kAsati cAbhIkSNam // 7 // saGkacitavalicarmA samprApto'STI dazAm / nArINAmanabhipretaH jarayA pariNAmitaH // 8 // navamI mRnmukhI nAma yAM naro dshaamaashritH| jarAgRhe vinazyan jIvo vstykaamH|| 9 // hInabhinnasvarodIno viparIto vicittkH| durbalo duHkhitaH svapiti saMprApto dazamI dazAm // 10 // // 14 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 15 // zayyambhavena niyUDhaM pramANakAle coktalakSaNa ityavirodhaH, athavA pramANakAlo'pi bhAvakAla eva, tasyAddhAkAlasva- prathamamadhyayana rUpatvAt, tasya ca bhAvatvAditi gAthAsamudAyArthaH / / avayavArthastu saamaayikvishessvivrnnaadvseyH| tathA cAha drumapuSpikA, niyuktiH 12 niyuktikAra: dazavakAlini0- sAmAiyaaNukamao vaNNeuM vigayaporisIe uu| nijUDhaM kira sejaMbhaveNa dasakAliyaM teNaM // 12 // kAbhidhAnasAmAyika-AvazyakaprathamAdhyayanaM tasyAnukramaH- paripATIvizeSaH sAmAyikevA'nukramaH sAmAyikAnukramaH, tataH sAmAyi hetuH zruta skandhayozca kAnukramataH- sAmAyikAnukrameNa varNayitum, anantaropanyastagAthAdvArANIti prakramAd gamyate, vigatapauruSyAmeva, tuzabdasyAva- nikSepAH zAstrasamutthadhAraNArthatvAt, niyUDhaM pUrvagatAduddhRtya viracitam, kilazabdaH parokSAptAgamavAdasaMsUcakaH zayyambhavena caturdazapUrvavidA dazakAlika vaktavyatAyAM prAgnirupitAkSarArthaM tena kAraNenocyata iti gAthArthaH // zrutaskandhayostu nikSepazcaturvidho draSTavyo yathA'nuyogadvAreSu, sthAnAzUnyArthaM ] 'yene'tyAdIni kiJciducyate- iha noAgamataH jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutaM pustakapatranyastam, athavA sUtramaNDajAdi, bhAvazrutaM pnycdvaaraanni| tvAgamato jJAtA upayuktaH, noAgamatastvidameva dazakAlikam, nozabdasya dezavacanatvAt, evaM noAgamatojJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyaskandhaH sacetanAdiH, tatra sacitto dvipadAdiH, acitto dvipradezikAdiH, mizraH senAdi(de)rdezAdiriti, tathA bhAvaskandhastvAgamatastadarthopayogapariNAma eva, noAgamatastu dazakAlikazrutaskandha eveti, nozabdasya dezavacanatvAditi, idAnImadhyayanoddezakanyAsaprastAvaH, taM cAnuyogadvAraprakramAyAtaM pratyadhyayanaM yathAsambhavamoghaniSpanne nikSepe // 15 // lAghavArtha vakSyAma iti // tatazca yaduktaM-dasakAliya suakhaMdhaM ajjhayaNuddesa NikkhiviuM anuyogo'sya karttavya iti, tadaMzataH 0 kriyaaruuptven|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam | niyuktiH 13 sampAditamiti / sAmprataM prastutazAstrasamutthavaktavyatAbhidhitsayAha prathamamadhyayanaM ni0-jeNa va jaMva paDuccA jatto jAvaMti jaha ya te tthviyaa|sotN ca taotANi ya tahA ya kamaso kaheyavvaM // 13 // drumapuSpikA, yena vA AcAryeNa yadvA vastu pratItya aGgIkRtya yato vA AtmapravAdAdipUrvato yAvanti vA adhyayanAni yathA ca yena prakAreNa dazavaikAlitAni adhyayanAni sthApitAni nyastAni, saca- AcAryastacca vastu tataH-tasmAtpUrvAt tAni ca- adhyayanAni tathA ca- tenaiva kAbhidhAna | hetuH zrutaprakAreNa kramazaH krameNAnupUrvyA kathayitavyaM pratipAdayitavyamiti gAthAsamAsArthaH // avayavArthaM tu pratidvAraM niyuktikAra eva skandhayozca yathA'vasaraM vakSyati / tatrAdhikRtazAstrakartuH stavadvAreNAdyadvArAvayavArthapratipAdanAyAha nikSepAH zAstrasamutthani0- sejaMbhavaM gaNadharaM jiNapaDimAdasaNeNa paDibuddhaM / maNagapiaraM dasakAliyassa nijUhagaM vNde||14||daarN|| vaktavyatAyAM sejjaMbhava miti nAma gaNadhara miti anuttarajJAnadarzanAdidharmagaNaM dhArayatIti gaNadharastam, jinapratimAdarzanena pratibuddhaM tatra 'yene tyAdIni | paJcadvArANi rAgadveSakaSAyendriyaparISahopasargAdijetRtvAgjinastasya pratimA-sadbhAvasthApanArUpA tasyA darzanamiti samAsaH, tena- hetubhUtena, niyuktiH 14 kiM?- pratibuddhaM mithyAtvAjJAnanidrApagamena samyaktvavikAzaM prAptaM manakapitara miti manakAkhyApatyajanakaM dazakAlikasya / 'yene ti prathamadvAre prAgnirUpitAkSarArthasya nirvRhakaMpUrvagatoddhRtArthaviracanAkartAraM vande staumi iti gAthAkSarArthaH // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, zAstrakartuH taccedaM- ettha vaddhamANasAmissa caramatitthagarassa sIso titthasAmIsuhammo nAma gaNadharo AsI, tassavi jaMbUNAmo, tassavila zayyabhara yapabhavotti, tassa'nayA kayAi puvvarattAvarattammi ciMtA samuppannA-ko me gaNaharo hojjatti?,appaNo gaNeya saMghe yasavvao (r)atra varddhamAnasvAminazcaramatIrthakarasya ziSyaH tIrthasvAmI sudharmA nAma gaNadhara AsIt, tasyApi jambUnAmA, tasyApi ca prabhava iti, tasyAnyadA kadAcitpUrvarAtrApararAtre cintA samutpannA- ko me gaNadharo bhaviSyatIti?, Atmano gaNe ca saGke ca sarvataH . sUreH kthaankm|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 17 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, niyukti: 14 'yene ti prathamadvAre zAstrakartuH zayyaMbhavasUreH kthaankm| uvaogo kao, Na dIsai koi avvocchittikaro, tAhe gAratthesu uvautto, uvaoge kae rAyagihe sejaMbhavaM mAhaNaM jannaM jayamANaM pAsai, tAhe rAagihaM NagaraM AgaMtUNaM saMghADayaM vAvArei- jannavADagaM gaMtuM bhikkhaTThA dhammalAheha, tattha tubbhe adicchAvijihiha, tAhe tubbhe bhaNijaha-aho kaSTaM tattvaM na jJAyate iti tao gayA sAhU adicchAviyA a, tehiM bhaNiaMaho kaSTaM tattvaM na jJAyate, teNa ya sejaMbhaveNa dAramUle ThieNa taM vayaNaMsuaM, tAhe so viciMtei- ee uvasaMtA tavassiNo asaccaMNa vayaMtittikAuM ajjhAvagasagAsaMgaMtuM bhaNai- kiM tattaM?, so bhaNai- vedAH, tAhe so asiM kaDDiUNa bhaNai sIsaM te chiMdAmi jar3a me tumaM tattaM na kahesi, tao ajjhAvao bhaNai- puNNo mama samao, bhaNiyameyaM veyatthe-paraM sIsacchee kahiyavvaMti, saMpayaM kahayAmi jaM ettha tattaM, etassa jUvassa heTThA savvarayaNAmayI paDimA arahao sA dhuvvatti arahao dhammo tattaM, tAhe so tassa pAesu paDio, soya jannavADaovakkhevo tassa ceva diNNo, tAhe sogaMtUNaM te sAhU gavesamANo gao AyariyasagAsaM, AyariyaM vaMdittA sAhuNo (ya) bhaNai-mama dhammaM kaheha, tAhe AyariyA uvauttA-jahA imosotti, tAhe AyariehiM sAdhammo - upayogaH kRtaH, na dRzyate ko'pi avyucchittikaraH, tadA gRhastheSUpayuktaH, upayoge kRte rAjagRhe zayyambhavaM brAhmaNaM yajJaM yajamAnaM pazyati, tadA rAjagRhaM nagaramAgatya saGghATakaM (sAdhuyugmam) vyApArayati- yajJapATakaM gatvA bhikSArthaM dharmalAbhayatam, tatra yuvAM aditsiSyethe (niSetsyethe) tadA yuvAM bhaNetaM- tato gatau sAdhU aditsitau (niSiddhau) ca, tAbhyAM bhaNitaM- tena ca zayyambhavena dvAramUle sthitena tadvacanaM zrutam, tadA sa vicintayati- enau upazAntau tapasvinau asatyaM na vadetAmitikRtvA adhyApakasakAzaM gatvA bhaNati- kiM tattvaM?, sa bhaNati- vedAH, tadA so'siM kRSTvA bhaNati- zIrSa tava chinadhi yadi mahyaM tattvaM na kathayasi, tato'dhyApako bhaNati-pUrNo me samayaH, bhaNitametad vedArthe- paraM zIrSacchede kathayitavyamiti, sAmprataM kathayAmi, yadatra tattvam, etasya yUpasyAdhastAt sarvaratnamayI pratimA arhataH sA dhruveti Arhato dharmastattvam, tadA sa tasya pAdayoH patitaH, sa ca yajJapATakopaskaraH tasmAyeva dttH| tadA sa gatvA tau sAdhU gaveSayan gata AcAryasakAzam, AcArya vanditvA sAdhUMzca bhaNati- mahyaM dharma kathayata, tadA AcAryA upayuktA- yathA'yaM sa iti / tadA''cAryaiH sAdhudharmaH - na dAnagocarIbhaviSyathaH vi. p.| 0 te niggayA (pr0)| // 17 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 18 // kahio, saMbuddho pavvaio so, cauddasapuvvI jaao| jayA ya sopavvaio tayA ya tassa guThviNI mahilA hotthA, tammi ya prathamamadhyayana pavvaie logo Niyallao taMtamassati- jahA taruNAe bhattA pavvaio aputtAe, avi asthi tava kiMci poTTetti pucchai, sA drumapuSpikA, niyuktiH 14 bhaNai- uvalakkhemi maNagaM, tao samaeNa dArago jaao| tAhe NivvattabArasAhassa niyallagehiM jamhA pucchijjaMtIe mAyAe se 'yene ti bhaNiaM'maNagaM'ti tamhA maNao se NAmaM kayaMti / jayA so aTThavariso jAo tAhe so mAtaraM pucchai-ko mama piA?, sA prathamadvAre zAstrakartuH bhaNai-tava piA pavvaio, tAhe so dArao NAsiUNaM piusagAsaM pddhio| AyariyA ya taM kAlaM caMpAe viharaMti, so'vi. zayyaMbhavasUreH adArao caMpayamevAgao,AyarieNa ya saNNAbhUmiM gaeNa so dArao diTTho, dAraeNa vaMdio Ayario, Ayariyassa yataM kathAnakam / dAragaM picchaMtassa Neho jAo, tassavi dAragassa taheva, tao AyariehiM pucchiyaM- bho dAragA! kuto te AgamaNaMti?, so dArago bhaNai- rAyagihAo, AyarieNa bhaNiyaM-rAyagihe tumaM kassa putto nattuovA?, so bhaNai-sejaMbhavo nAma baMbhaNo tassAhaM putto, soya kira pavvaio, tehiM bhaNiyaM-tumaM keNa kajjeNa Agao'si ?,sobhaNai- ahaMpi pavvaissaM, pacchA so - kathitaH, saMbuddhaH pravrajitaH, caturdazapUrvI jaatH| yadA ca sa pravrajitaH tadA ca tasya garbhiNI mahilA'bhavat, tasmiMzca pravrajite loko nijaka Akrandati- yathA taruNAyA bhartA pravrajito'putrAyAH, api ca asti tava / kiJcit udare iti pRcchati, sA bhaNati-upalakSayAmi manAk, tataH samayena dArako jAtaH / tadA nivRttadvAdazAhasya nijakaiH yasmAt pRcchyamAnayA mAtrA tasya bhaNitaM manAgiti tasmAt manakastasya nAma kRtamiti / yadA so'STavarSoM jAtastadA sa mAtaraM pRcchati- ko me pitA?, sA bhaNati- tava pitA pravrajitaH, tadA sa dArakaH naMSTrA pitasakAzaM prasthitaH, AcAryAzca tasmin kAle campAyAM viharanti, so'pi campAvAgataH, AcAryeNa ca saMjJA (vihAra) bhUmi gatena sa dArako dRSTaH, dArakeNa vandita AcAryaH, AcAryasya ca taM dArakaM prekSamANasya sneho jAtaH, tasyApi dArakasya tathaiva, tata AcAryaiH pRSTaH-bho // 18 // dAraka! kutaste Agamanamiti, sa dArako bhaNati- rAjagRhAt, AcAryeNa bhaNitaM- rAjagRhe tvaM kasya putro naptako vA?, sa bhaNati- zayyambhavo nAma brAhmaNaH tasyAhaM putraH, sa ca kila pravrajitaH, tairbhaNitaH- tvaM kena kAryeNa Agato'si? sa bhaNati- ahamapi pravrajiSyAmi, pazcAt sa
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 19 // zAstrAbhi dhAnahetuH tRtIyadvAre dArao bhaNai-taM tumhe jANaha?, AyariyA bhaNaMti-jANemo, teNa bhaNiyaM!- so kahiMti?, te bhaNaMti- so mama mitto | prathamamadhyayanaM egasarIrabhUto, pavvayAhi tumaM mama sagAse, teNa bhaNiyaM- evaM kromi| tao AyariyA AgaMtuM paDissae AloaMti-saccitto drumapuSpikA, niyuktiH15 paDuppanno,so pavvaio, pacchA AyariyA uvauttA-kevatikAlaM esa jIvaitti?, NAyaM jAvaM chammAsA, tAhe AyariyANaMyamiti buddhI samuppannA- imassa thovagaM AuM, kiM kAyavvaMti?,taM cauddasapuvvI kamhivi kAraNe samuppanne Nihati, dasapuvvI puNa | dvitIyadvAre apacchimo avassameva NijUhar3a, mamaMpi imaM kAraNaM samuppannaM, to ahamavi NihAmi, tAhe ADhatto NijUhiuM, te u NijUhijjaMtA viyAle NijjUDhA thovAvasese divase, teNa taM dasaveyAliyaM bhaNijjati / anena ca kathAnakena na kevalaM 'yena ve 'yata'iti tyasyaiva, dvArasya bhAvArtho'bhihitaH, kintu yadvA pratItyaitasyApIti, tathA cAha niyuktikAraH kasmAnnini0- maNagaM paDucca sekhaMbhaveNa nihiyA dasa'jjhayaNA / veyAliyAi ThaviyA tamhA dasakAliyaMNAmaM ||15||dvaarN // yuuNddhmiti| manakaMpratItyamanakAkhyamapatyamAzritya zayyambhavena AcAryeNa nirmUDhAni pUrvagatAduddhatya viracitAni dazAdhyayanAni drumapuSpikAdIni veyAliyAi Thaviya tti vigataH kAlo vikAlaH vikalanaM vA vikAla iti, vikAlo'sakalaH khaNDazcetyanarthAntaraM dArako bhaNati- taM yUyaM jAnItha, AcAryA bhaNanti- jAnImaH, tena bhaNitaM- sa kutreti?, te bhaNanti- sa mama mitramekazarIrabhUtaH, pravraja tvaM masa sakAze, tena bhaNitaM- evaM karomi / AcAryA Agatya pratizrayaM Alocayanti- sacittaH pratyutpannaH (labdhaH), sa pravrajitaH, pazcAdAcAryA upayuktAH kiyantaM kAlameSa jIviSyati?,8 jJAtaM yAvatSaNmAsAn, tadA''cAryANAM buddhiH samutpannA- asya stokamAyuH, kiM karttavyamiti, tat caturdazapUrvI kasmiMzcidapi kAraNe samutpanne uddharati, dazapUrvI // 19 // punarapazcimaH avazyameva uddharati, mamApIdaM kAraNaM samutpannaM tasmAdahamapi uddharAmi, tadA AdRta uddhartum, tAni tUddhiyamANAni vikAle uddhRtAni stokAvazeSe divase, tena taddazavaikAlikaM bhaNyata iti / 0 yUha uddharaNa ityAgamiko dhAturiti nyaaysNgrhH|
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 20 // tasmin vikAle-aparANhe sthApitAninyastAni drumapuSpikAdInyadhyayanAni yatastasmAddazakAlikaM nAma, vyutpattiH pUrvavat, prathamamadhyayana dazavaikAlikaM vA, vikAlena nirvRttaM!, saMkAzAdipAThAccAturarthikaSThak (pA04-2-80) taddhiteSvacAmAde (pA07-2-117) drumapuSpikA, rityAdivRddhakAlikam, dazAdhyayananirmANaM ca tadvaikAlikaM ca dazavaikAlikamiti gaathaarthH|| evaM yena vA yadvA pratItyeti niyuktiH 16-18 vyAkhyAtam, idAnIM yato niyUDhAnItyetad vyAcikhyAsurAha 'yata'iti ni0- AyappavAyapuvvA nijUDhA hoi dhmmpnnttii| kammappavAyapuvvA piMDassa u esaNA tivihaa||16|| tRtIyadvAre kasmAnnini0- saccappavAyapuvvA nijUDhA hoi vakkasuddhI u| avasesA nijUDhA navamassa u tiyvtthuuo||17|| yuuNddhmiti| ni0- bIo'vi a Aeso gaNipiDagAo duvaalsNgaao| eaMkira NijUDhaM maNagassa annugghtttthaae||18|| ihAtmapravAdapUrva- yatrAtmanaH saMsArimuktAdyanekabhedabhinnasya pravadanamiti, tasmAnniyU~DhA bhavati dharmaprajJaptiH, SaDjIvanikA ityarthaH, tathA karmapravAdapUrvAt, kiM?-piNDasya tu eSaNA trividhA, niyUMDheti vartate, karmapravAdapUrva nAma-yatrajJAnAvaraNIyAdikarmaNo nidAnAdipravadanamiti tasmAt, kiM?- piNDasyaiSaNA trividhA gaveSaNAgrahaNaiSaNAgrAsaiSaNAbhedabhinnA niyUMDhA, sAla punastatrAmunA sambandhena patati- AdhAkarmopabhoktA jJAnAvaraNIyAdikarmaprakRtIrbadhnAti, uktaM ca-AhAkammaMNaM bhuMjamANe samaNe aTThakampapagaDIo baMdhaiityAdi, zuddhapiNDopabhoktA vAzubhA badhnAtItyalaM prasaGgena,prakRtaM prastumaH, satyapravAdapUrvAniyUMDhA bhavati vAkyazuddhistu, tatra satyapravAdaM nAma- yatra janapadasatyAdeH pravadanamiti, vAkyazuddhirnAma saptamamadhyayanam, avazeSANi (r) kumudAderAkRtigaNatvAt vuJchaNityAdinA Thak, saMkAzAdIti tu lekhakabhramamUlaH pAThastatra nnybhaavaat| (c) vikAle paThyate iti vaikAlikamiti cuurnniH| OR AdhAkarma bhuJjAnaH zramaNaH aSTakarmaprakRtIrbadhnAti /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 21 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, niyukti: 19 'yAvanti'ti | caturthadvAre dazAdhyayanAni dve cUDe iti niyuktiH 20-23 'yathAsthA| pitAnI'ti | paJcamadvAre sNkssepnnaadhyynaarthaa|dhikaaraaH| .. prathamadvitIyAdIni niyUMDhAni navamasyaiva pratyAkhyAnapUrvasya tRtIyavastuna iti / dvitIyo'pi cAdezaH Adezo vidhyantaraMgaNipiTakAd AcAryasarvasvAd dvAdazAGgAd AcArAdilakSaNAt idaM dazakAlikam, kileti pUrvavat, niyUMDhamiti ca, kimarthaM ?- manakasya uktasvarUpasya anugrahArthamiti gaathaatryaarthH|| evaM yata iti vyAkhyAtam, adhunA yAvantItyetatpratipAdyate ni0- dumapuphiyAiyA khalu dasa ajjhayaNA sabhikkhuyaM jaav| ahigArevi ya etto vocchaM patteyamekvekke // 19||daarN // tatra dumapuSpiketi prathamAdhyayananAma, tadAdIni dazAdhyayanAni sabhikkhuyaM jAva ttisabhizvadhyayanaM yAvat, khaluzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi?- tadanye dve cUDe, yAvantIti vyAkhyAtam / yathA cetyetat punaradhikArAbhidhAnadvAreNaiva ca vyAcikhyAsuHsambandhakatvenedaM gAthAdalamAha- adhikArAnapi cAto vakSye pratyekamekaikasmin adhyayane, tatrA adhyayanaparisamApteryo'nuvartate so'dhikAra iti gaathaarthH|| ni0- paDhame dhammapasaMsA soya iheva jinnsaasnnmmitti| biie dhiie sakkA kAuMje esa dhammotti // 20 // ni0- taie AyArakahA ukhuDDiyA aaysNjmovaao| taha jIvasaMjamo'vi ya hoi cautthaMmi ajjhynne||21|| ni0- bhikkhavisohI tavasaMjamassa guNakAriyA upNcme| chaThe AyArakahA mahaI joggA mahayaNassa // 22 // ni0- vayaNavibhattI puNa sattamammi paNihANamaTThame bhaNiyaM / Navame viNao dasame samANiyaM esa bhikkhutti // 23 // prathamAdhyayane ko'rthAdhikAra ityata Aha- dharmaprazaMsA durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH, tasya prazaMsA-stavaH sakalapuruSArthAnAmeva dharmaH pradhAnamityevaMrUpA, tathA'nyairapyuktaM-dhanado dhanArthinAM proktaH, kAminAM srvkaamdH| dharma evApavargasya, pAramparyeNa sAdhakaH // 1 // ityAdi / sa cAtraiva- jinazAsane dharmo nAnyatra, ihaiva niravadyavRttisadbhAvAd, etaccottaratra nyakSeNa vkssyaamH| .
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 22 // 20-23 dharmAbhyupagame ca satyapi mA bhUdabhinavapravrajitasyAdhRteHsammoha ityatastannirAkaraNAdhikAravadeva dvitIyAdhyayanam, Aha prathamamadhyayanaM ca- dvitIye'dhyayane'yamarthAdhikAraH dhRtyA hetubhUtayA zakyate kartum, je iti pUraNArtho nipAtaH eSa jaino dharma iti, uktaM ca- jassa drumapuSpikA, | niyukti: 19 dhiI tassa tavo jassa tavo tassa soggaI sulhaa| je adhitimaMta purisA tavovi khalu dullaho tesiM ||1||saa punadhRtirAcAre kAryA na 'yAvanti'ti tvanAcAre ityatastadarthAdhikAravadeva tRtIyAdhyayanam, Aha ca- tRtIye'dhyayane ko'rthAdhikAra ityata Aha- AcAragocarA | caturthadvAre kathA AcArakathA, sA cehaivANuvistarabhedAt, ya(a)ta Aha-kSullikA laghvI,sAca AtmasaMyamopAyaH saMyamanaM saMyamaH AtmanaH dazAdhyayanAni | dve cUDe iti saMyama AtmasaMyamastadupAyaH, uktaM ca- tasyAtmA saMyamo yo hi, sadAcAre rataH sadA / sa eva dhRtimAn dharmastasyaiva ca jinoditaH // | niyuktiH 1 // iti, sacAcAraH SaDjIvanikAyagocaraHprAya ityatazcaturthamadhyayanam, athavA''tmasaMyamaH- tadanyajIvaparijJAnaparipAlanameva 'yathAsthAtattvata ityatastadarthAdhikAravadeva caturthamadhyayanam, Aha ca- tathA jIvasaMyamo'pi ca bhavati caturthe'dhyayane'rthAdhikAra iti, pitAnI'ti apizabdAdAtmasaMyamo'pi tadbhAvabhAvyeva varttate, uktaM ca-chasu jIvanikAesuM, je buhe saMjae syaa| se ceva hoi viNNee, paramattheNa paJcamadvAre sNkssepnnaasNje||1||ityaadi| evameva ca dharmaH, sa ca dehe svasthe sati samyak pAlyate, sa cAhAramantareNa prAyaHsvastho na bhavati, sa. dhyayanArthAca sAvadyetarabheda ityanavadyo grAhya ityatastadarthAdhikAravadeva paJcamamadhyayanamiti, Aha ca- bhikSAvizodhistapaHsaMyamasya / guNakArikaiva paJcame'dhyayane'rthAdhikAra iti, tatra bhikSaNaM bhikSA tasyAH vizodhiH- sAvadhaparihAreNetarasvarUpakathanamityarthaH, tapaHpradhAnaH saMyamastapaHsaMyamastasya guNakArikaiveyaM vartata iti, uktaMca-se saMjae samakkhAe, niravajjAhAra je viuu| dhammakAyaTThie // 22 // 0 yasya dhRtistasya tapo yasya tapastasya sugatiH sulabhA / ye'dhRtimantaH puruSAstapo'pi khalu durlabhaM teSAm // 1 // O SaTsa jIvanikAyeSu yo budhaH saMyataH sadA / sa caiva bhavati vijJeyaH paramArthena saMyataH // 1 // OM sa saMyataH samAkhyAto niravadyAhAraM yo vidvAn / dharmakAyasthitaH 2 dhikaaraaH|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 23 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, niyuktiH 20-23 'yathAsthApitAnI'ti paJcamadvAre saMkSepaNA| dhyynaarthaa|dhikaaraaH| sammaM, suhajogANa saahe||1|| ityAdi / gocarapraviSTena ca satA svAcAraM pRSTena tadvidApi na mahAjanasamakSaM tatraiva vistarataH kathayitavyaH, api tu Alaye, guravo vA kathayantIti vaktavyamatastadarthAdhikAravadeva SaSThamadhyayanamiti, Aha caSaSThe'dhyayane'rthAdhikAraH AcArakathA sA'pi mahatI, na kSullikA, yogyA ucitA mahAjanasya viziSTapariSada ityarthaH, vakSyati caH- goaraggapaviDhe una nisiejja ktthii| kahaM ca na pabaMdhijjA ciTThittANa va sNje||1|| ityAdi / AlayagatenApi tena guruNA (vA) vacanadoSaguNAbhijJena niravadyavacasA kathayitavya ityatastadarthAdhikAravadeva saptamamadhyayanamiti, Aha ca- vayaNavibhattI tyAdi, vacanasya vibhaktirvacanavibhaktiH, vibhajanaM vibhaktiH- evaMbhUtamanavadyamitthaMbhUtaM ca sAvadyamityarthaH, punaHzabdaH zeSAdhyayanArthAdhikArebhyaH asyAdhikRtArthAdhikArasya vizeSaNArtha iti saptame'dhyayane'rthAdhikAra iti, uktaM ca- sAvajjaNavajjANaM vayaNANaM jo Na yANai visesN| vottuM pi tassa na khamaM kimaMga puNa desaNaM kaauN?||1|| ityAdi / tacca niravadyaM vacaH AcAre praNihitasya bhavati ityatastadarthAdhikAravadevASTamamadhyayanamiti, Aha ca- praNidhAnamaSTame'dhyayane'rthAdhikAratvena bhaNitaM uktam, praNidhAnaM nAma-viziSTazcetodharma iti, uktaM ca- paNihANarahiyasseha, niravajapi bhAsiyaM / sAvajjatullaM vinneyaM, ajjhattheNeha sNvuddN| 1 // ityAdi / AcArapraNihitazca yathocitavinayasampanna eva bhavatItyatastadarthAdhikAravadeva navamamadhyayanamiti, Aha canavame'dhyayane vinayo'rthAdhikAraH iti, uktaMca-AyArapaNihANaMmi, se sammaM vaTTaI buhe| NANAdINaM viNIe je, mokkhaTThA Nivvigicchae samyak zubhayogAnAM sAdhakaH // 1 // gocarAgrapraviSTastu na niSIdet kutracit / kathAM ca na prabadhnIyAt sthitvA vA saMyataH // 1 // 0 sAvadhAnavadyAnAM vacanAnAM yo na jAnAti vizeSam / vaktumapi tasya nAha kimaGga punardezanAM krtum?||1||0 praNidhAnarahitasyeha niravadyamapi bhASitam / sAvadyatulyaM vijJeyamadhyAtmastheneha saMvRtam | // 1 // 0 AcArapraNidhAne sa samyak vartate budhH| jJAnAdiSu vinIto yo mokSArtha nirvicikitsaH // 1 // // 23 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 24 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, niyuktiH 24-25 saMkSepeNa cuuddaadvyaarthaadhikaarH| // 1 // ityAdi / eteSu eva navasvadhyayanArtheSu yo vyavasthitaH sa samyag bhikSurityanena sambandhena sabhikSvadhyayanamiti, Aha ca- dazame'dhyayane samAptiM nItamidaM sAdhukriyAbhidhAyakaM zAstraM etatkriyAsamanvita eva bhikSurbhavatyata Aha- eSa bhikSuriti gaathaactussttyaarthH||s evaMguNayukto'pi bhikSuH kadAcit karmaparatantratvAtkarmaNazca balatvA(vattvA)tsIdet tatastasya sthirIkaraNaM karttavyamatastadarthAdhikAravadeva cUDAdvayamityAha ni0-do ajjhayaNA cUliya visIyayaMte thiriikrnnmegN| biie vivittacariyA asiiynngunnaairegphlaa||24|| dveadhyayane, kiM?-cUDA cUDeva cUDA, tatra pramAdavazAdviSIdati satisAdhausaMyame sthirIkaraNam, ekaMprathamaM sthirIkaraNaphalamityarthaH, tathA ca tatrAvadhAvanaprekSiNaH sAdhoH duSprajIvitvanarakapAtAdayo doSA varNyanta iti / tathA ca dvitIye'dhyayane viviktacaryA varNyate, kiMbhUtA? asIdanaguNAtirekaphalA tatra 'viviktacaryA' ekAntacaryA- dravyakSetrakAlabhAveSvasambaddhatA, upalakSaNaM caiSA'niyatacaryAdInAmiti, asIdanaguNAtirekaH phalaM yasyAH sA tathAvidheti gaathaarthH|| ni0- dasakAliassa eso piMDattho vaNNiosamAseNaM / etto ekkevaM puNa ajjhayaNaM kittaissAmi // 25 // dazakAlikasya prAgnirUpitazabdArthasya eSaH anantaroditaH piNDArthaH sAmAnyArtho varNitaH pratipAditaH samAsena saMkSepeNa, ataHUrdhvaM punarekaikamadhyayanaM kIrtayiSyAmi pratipAdayiSyAmIti, punaHzabdasya vyavahita upanyAsa iti gaathaarthH| tatra prathamAdhyayana drumapuSpikA, asya ca catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tadyathA- upakramo nikSepo'nugamo nayaH, eSAMcaturNAmapyanuyogadvArANAmadhyayanAdAvupanyAsastathetthaM ca kramopanyAse prayojanamAvazyakavizeSavivaraNAdavaseyaM svarUpaMca prAyaza iti| prakRtAdhyayanasya &ca zAstrIyopakrame AnupUrvyAdibhedeSu svabuddhyA'vatAraH kAryaH, arthAdhikArazca vaktavyaH, tathA cAha niyuktikAraH // 24 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 25 // ni0- paDhamajjhayaNaM dumapusphiyaMti cattAri tassa daaraaii|vnnnneuvkkmaaii dhammapasaMsAi ahigaaro||26|| prathamamadhyayana prathamAdhyayanaM drumapuSpiketi, asya nAmaniSpannanikSepAvasara eva zabdArthaM vakSyAmaH, catvAri tasya dvArANi anuyogadvArANi, drumapuSpikA, kiM?- varNayitvopakramAdInIti, kiM?- dharmaprazaMsayA'dhikAro vAcya iti gaathaarthH|| tathA nikSepaH, sa ca trividhaH, tadyathA-1 niyuktiH 26 adhyayanaoghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazceti, tatraudhaH- sAmAnyaM zrutAbhidhAnam, tathA cAha niyuktikAraH zabdasyaughAdi nikssepaaH| ni0-oho jaM sAmannaM suAbhihANaM cauvvihaM taM ca / ajjhayaNaM ajjhINaM Aya jjhavaNA ya ptteaN||27|| niyukti: 27 __ ogho yatsAmAnyaM zrutAbhidhAnaM zrutanAma caturvidhaM tacca, kathaM?- adhyayanamakSINamAyaHkSapaNA ca idaM ca pratyekaM pRthak pRthak // adhyayanakiM? zabdasyau ghaadi| ni0- nAmAi caunbheyaM vaNNeUNaM suANusAreNaM / dumapusphia AojjA causuMpi kameNa bhaavesuN|| 28 // nikSepAH nAmAdicaturbhedaM varNayitvA, tadyathA-nAmAdhyayanaMsthApanAdhyayanaM dravyAdhyayanaM bhAvAdhyayanaM ceti, evamakSINAdInAmapinyAsaH niyuktiH 28-33 kartavyaH, zrutAnusAreNa anuyogadvArAkhyasUtrAnusAreNa, kiM?- drumapuSpikA AyojyA prakRtAdhyayanaM sambandhanIyam, caturdhvapya bhAvAdhyayanadhyayanAdiSu krameNa bhAveSviti gAthArthaH // sAmprataM bhAvAdhyayanAdizabdArthaM pratipAdayannAha nikssepH| ni0- ajjhappassANayaNaM kammANaM avacao uvaciANaM / aNuvacao anavANaM tamhA ajjhayaNamicchati // 29 // ni0- ahigammati va atthA imeNa ahigaMca nynnmicchNti| ahigaM ca sAhu gacchai tamhA ajjhayaNamicchaMti // 30 // ni0-jaha dIvA dIvasayaM paippaI so adippaI diivo| dIvasamA AyariyA dippaMti paraM ca dIvaMti // 31 // ni0- nANassa daMsaNassa'vicaraNassa ya jeNa Agamo hoii| so hoi bhAvaAo Ao lAho tti niddiTTho // 32 // // 28
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM| zrIhAri0 vRttiyutam // 26 // bhAvAdhyayana ni0-aTThavihaM kammarayaM porANaM jaMkhavei jogehiN| eyaM bhAvajjhayaNaM neavvaM aannupuvviie||33|| prathamamadhyayana AsAMgamanikA- iha prAkRtazailyA chAndasattvAcca ajjhappassANayaNaM pakArasa (ssa) kAraAkAraNakAralope ajjhayaNaM tila drumapuSpikA, niyuktiH bhaNNai, tacca saMskRte'dhyayanam, bhAvArthastvayaM- adhi Atmani vartata iti niruktAdadhyAtma cetastasyAnayanaM AnIyate'nene 28-33 tyAnayanam, iha karmamalarahitaH khalvAtmaiva cetaHzabdena gRhyate, yathA'vasthitasya zuddhasya cetasa AnayanamityarthaH, tathA nikssepH| caitadabhyAsAdbhavatyeva, kiM?- karmaNAMjJAnAvaraNIyAdInAM apacayo hrAsaH, kiMviziSTAnAm?- upacitAnAM mithyAtvAdibhirupadigdhAnAM baddhAnAmitibhAvaH, tathA anupacayazca avRddhilakSaNaH navAnAM pratyagrANAM karmaNAm, yatazcaivaM tasmAt prAkRtazailyA'dhyAtmAnayanamevAdhyayanamicchantyAcAryA iti gaathaarthH||adhigmynte paricchidyante vA arthA anenetyadhigamanameva prAkRtazailyA tathAvidhArthapradarzakatvAccAsya vacaso'dhyayanamiti, tathA adhikaM ca nayanamicchantyasyApya(pi tathAvidhA)rthapradarzakatvAdeva vacaso'yamarthaH, aya vaya' ityAdidaNDakadhAtupAThAnnItirnayanam, bhAve lyuTpratyayaH, pariccheda ityarthaH, adhikaM nayanamadhikanayanaMcArthato'dhyayanamicchanti, cazabdasya cavyavahita upanyAsaH, adhikaMcasAdhurgacchati, kimuktaM bhavati?- anena karaNabhUtena sAdhurbodhasaMyamamokSAn pratyadhikaM gacchati, yasmAdevaM tasmAdadhyayanamicchanti, iha ca sarvatra adhikaM nayanamadhyayanamityevaM yojanA kAryeti gAthArthaH / idAnImakSINaM- tacca bhAvAkSINamidameva, ziSyapradAne'pyakSayatvAt, tathA cAha- yathA dIpAddIpazataM pradIpyate, sa ca dIpyate dIpaH, evaM dIpasamA dIpatulyA AcAryA dIpyante svato vimalamatyAdhupayogayuktatvAt paraM ca vineyaM dIpayanti prakAzayantyujjvalaMvA kurvantIti gaathaarthH||idaaniimaayH-sc bhAvata idameva, yata Aha-jJAnasya matyAdeH darzanasya caupazamikAdeH caraNasya ca sAmAyikAdeH yena hetubhUtena Agamo bhavati prAptirbhavati sa bhavati bhAvAyaH, Ayo lAbha iti nirdiSTaH, // 26 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 27 // bhAvAdhyayana dumapuSya prruupnnaa| adhyayanena ca hetubhUtena jJAnAdyAgamo bhavatIti gAthArthaH / adhunA kSapaNA, sA'pi bhAvata idameveti, Aha ca- aSTavidhaM prathamamadhyayana aSTaprakAraM karmarajaH, tatra jIvaguNDanaparatvAtkamaiva rajaH karmarajaH purANaM prAgupAttaM yat yasmAtkSapayati yogaiH antaHkaraNAdibhi- drumapuSpikA, niyuktiH radhyayanaM kurvan tasmAdidameva kAraNe kAryopacArAt ksspnneti| tathA cAha- idaM bhAvAdhyayanaM netavyaM yojanIyaM AnupUrvyA paripATyA 28-33 adhyayanAkSINAdiSviti gAthArthaH / ukta oghaniSpanno nikSepaH, sAmprataM nAmaniSpanna ucyate-tatraughaniSpanne'dhyayanaM nAmaniSpanne / nikssepH| drumapuSpiketi, Aha-druma iti kaH zabdArthaH?, ucyate, dudrugatau ityasya drurasmin deze vidyata iti tadasyAstyasminniti (pA0 niyuktiH 34 5-2-94) matupi prApte dudrubhyAMmaH (pA05-2-108) iti mapratyayAntasya druma iti bhavati / sAmprataM drumapuSpanikSepaprarUpaNAyAha nikSepani0- NAmadumo ThavaNadumo davvadumo ceva hoi bhAvadumo / emeva ya pupphassa vi cauvviho hoi nikkhevo||34|| nAmadrumo yasya druma iti nAma drumAbhidhAnaM vA, sthApanAdrumo druma iti sthApanA, dravyadrumazcaiva bhavati bhAvadrumaH tatra dravyadrumo dvidhA- Agamato noAgamatazca, AgamatojJAtA'nupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIrobhayavyatiriktastrividhaH, tAthAekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, tatraikabhaviko nAma ya ekena bhavenAnantaraM drumeSUtpatsyate, baddhAyuSkastu yena drumanAmagotre karmaNI baddha iti, abhimukhanAmagotrastuyena te nAmagotre karmaNI udIraNAvalikAyAMprakSipte iti, ayaM ca trividho'pi bhAvibhAvadrumakAraNatvAdravyadruma iti, bhAvadrumo'pi dvividhaH- Agamato noAgamatazca, tatrAgamato jJAtopayuktaH, noAgamatastu druma eva drumanAmagotre karmaNI vedayanniti / evameva ca yathA drumasya tathA kiM?- puSpasyApi vastutastadvikArabhUtasya caturvidho OAyurviziSTe iti jJeyam, tathA ca na bddhaayussktaa'sNgtiH| // 27 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 28 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, niyukti: 35 drumaparyAyazabdAH / niyuktiH 36-37 puSpaikArthikAni susmaadRssttaantaadishc| bhavati nikSepa iti gaathaarthH|| sAmprataM nAnAdezajavineyagaNAsammohArthamAgame drumaparyAyazabdAn pratipAdayannAha ni0-dumA ya pAyavA rukkhA, agamA viDimA truu| kuhA mahIruhA vacchA, rovagAruMjagAvi a||35|| drumAzca pAdapA vRkSA agamA viTapinaH taravaH kuhA mahIruhA vacchA ropakA ruJjakAdayazca / tatra dumAnvarthasaMjJA pUrvavat, padbhyAM pibantIti pAdapA ityevamanyeSAmapi yathAsambhavamanvarthasaMjJA vaktavyA, rUDhidezIzabdA vA eta iti gAthArthaH // idAnIM puSpaikArthikapratipAdanAyAha ni0-puSpANi akusumANi aphullANi taheva hoMti pasavANi / sumaNANi asuhumANi apupphANaM hoMti egaTThA // 36 // puSpANi kusumAni caiva phullAni prasavAni ca sumanAMsi caiva sUkSmANi sUkSmakAyikAniceti ||saamprtmekvaakytyaa drumapuSpikAdhyayanazabdArtha ucyate-drumasya puSpaM drumapuSpam, avayavalakSaNa: SaSThIsamAsaH, drumapuSpazabdasya prAgivAtkaH (pA05-3-7) iti vartamAne ajJAte (73) kutsite (74) (ke) saMjJAyAM kani (75) ti kani pratyaye nakAralope ca kRte drumapuSpaka iti, prAtipadikasya strItvavivakSAyAM ajAdyataSTAp (4-1-4) iti TAppratyaye'nubandhalopeca kRte pratyayasthAt kAtpUrvasyAta idApyasupaH (pA07-3-44) itIttve kRte akaH savarNe dIrghaH (pA06-1-101) iti dIrghatve paragamane ca drumapuSpiketi bhavati, drumapuSyodAharaNayuktA drumapuSpiketi, drumapuSpikA cAsau adhyayanaM ceti samAnAdhikaraNastatpuruSaH, drumapuSpikAdhyayanamiti // asya caikArthikAni pratipAdayannAha ni0- dumapupphiAya AhAraesaNA goare tayA uMcho / mesa jalUgA sappe vaNa'kkhaisugolaputtudae // 37 // tatra drumapuSpodAharaNayuktA drumapuSpiketi, vakSyati ca-'jahA dumassa pupphesu' ityAdi, tathA AhArasyaiSaNA AhAraiSaNA, // 28 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIhArika prathamamadhyayana drumapuSpikA, niyukti: 37 puSpaikArthikAni susmaadRssttaantaadishc| zrIdaza eSaNAgrahaNAd gaveSaNAdigrahaH, tatazca tadarthasUcakatvAdAhAraiSaNeti, tathA gocaraHsAmayikatvAd goriva caraNaM gocaro'nyathA vaikAlika gocAraH, tadarthasUcakatvAcAdhikRtAdhyayanavizeSogocara iti, evaM sarvatra bhAvanA kAryeti, bhAvArthastuyathA gauzcaratyevamavizeSeNa vRttiyutam sAdhunA'pyaTitavyam, na vibhavamaGgIkRtyottamAdhamamadhyameSu kuleSviti, vaNigvatsakadRSTAntena veti, tathA tvagiti' tvgi||29|| vAsAraM bhoktavyamityarthasUcakatvAt tvagucyata iti, uktaMca paramamunibhiH- jahA cattAri ghuNA paNNattA, taMjahA- tayakkhAe challikkhAe kaTThakkhAe sArakkhAe, evAmeva cattAri bhikkhugA pannattA, taMjahA- tayakkhAe challikkhAe kaTThakkhAe sArakkhAe, tayakkhAe NAmaM ege no sArakkhAe sArakkhAe NAma ege no tayakkhAe ege tayakkhAe vi sArakkhAe vi ege no tayakkhAe No sArakkhAe / tayakkhAyasamANassaNaM bhikkhussa sArakkhAyasamANe tave bhavai, evaM jahA ThANe taheva daTThavvaM / bhAvArthastu bhAvatastvakalpAsArabhoktuH karmabhedamaGgIkRtya vajrasAraM tapo bhavati, tathA uMchaMiti ajJAtapiNDoJchasUcakatvAditi, tathA meSa iti yathA meSo'lpe'pyambhasi anudvAlayannevAmbhaH pibati, evaM sAdhunA'pi bhikSApraviSTena bIjAkramaNAdiSvanAkulena bhikSA grAhyetyevaMvidhArthasUcakatvAdadhikRtAbhidhAnapravRttiriti, tathA jalaukA iti aneSaNApravRttadAyakasya mRdubhAvanivAraNArthasUcakatvAditi, tathA sarpa iti yathA'sAvekadRSTirbhavatyevaM gocaragatena saMyamaikadRSTinA bhavitavyamityarthasUcakatvAditi, athavA- yathA drAgaspRzan sarpo bilaM pravizatyevaM sAdhunA'pyanAsvAdayatA bhoktavyamiti, tathA vraNa ityaraktadviSTena vraNalepadAnavaddhoktavyam, tathA akSa ityakSopAGgadAnavacceti, 80 yathA sAlaGkAravaNigvadhUhastAdbhakSyamAttvA'tti vatsastadrUpAlaGkArAdyanirIkSamANastathA saadhurpi| 0 yathA catvAro ghuNAH prajJaptAH, tadyathA- tvakkhAdakaH challIkhAdakaH kASThakhAdakaH saarkhaadkH| evameva catvAro bhikSukAH prajJaptAH, tadyathA-tvakkhAdakaH challIkhAdakaH (antastvak challI) kASTakhAdakaH sArakhAdakaH / tvakkhAdako nAmaikaH no sArakhAdakaH sArakhAdako nAmaiko no tvakkhAdakaH ekastvakkhAdako'pi eko no tvakkhAdako no sArakhAdakaH / tvakkhAdakasamAnasya bhikSoH sArakhAdakasamAnaM tapo bhavati, evaM yathA sthAnAGge tathaiva draSTavyam / // 29 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 30 // uktaM ca- vraNalepAkSopAGgavadasaGgayogabharamAtrayAtrArtham / pannaga ivAbhyavaharedAhAraM putrapalavacca // 1 // ityAdi, tathA isu tti tatra prathamamadhyayanaM 'iSuH'zarobhaNyate, tatra sUcanAtsUtramiti kRtvA jaharahio'Nuvautto isuNA lakkhaMNa viMdhai thev| sAhU goarapatto saMjamalakkhammi drumapuSpikA, niyuktiH 37 nAyavvo // 1 // gola iti jaha jaugolo agaNissa NAidUre Na Avi Asanne / sakkai kAUNa tahA saMjamagolo gihatthANaM // 1 // duure| nAma puSpaikArthi| aNesaNA'dasaNAi iyarammi teNasaMkAi / tamhA miyabhUmIe ciTThijjA goyaraggagao // 2 // putra iti putramAMsopamayA bhoktavyam, kAni susamA dRssttaantaadishc| susamAdRSTAnto'tra vktvyH| udaka miti pUtyudakopamAnataHkhalvannapAnamupabhoktavyamiti, atrodAharaNaM-jahA egeNaMvANiyaeNaM dAriddadukkhAbhibhUeNaM kahaMvi hiMDateNaM rayaNadIvaM pAvittA telukkasuMdarA aNaggheyA rayaNA samAsAdiA, so a te corAkuladIhaddhANabhaeNa Na sakkai NitthAriUNamuvaogabhUmimANeuM, tao so buddhikosalleNa tANi egammi paese ThaveUNa aNNe jarapAhANe ghettuM paTTio gahillagaveseNaM 'rayaNavANio gacchaItti bhAviMteNa tiNNi vAre, jAhe koI Na uTThai tAhe ghettUNa palAo, aDavIe tivvatisAe gahio jAva kuhiyapANiaMchillaraM viNaTuM pAsai, tatthavi bahave hariNAdayo maA, teNa taM savvaM udagaM vasA jAyaM, tAhe taM teNa aNussAsiyAe aNAsAyaMteNa pIaM, nitthAriyANi ya'NeNa rynnaanni| evaM O yathA rathiko'nupayukta iSuNA lakSyaM na vighyati tathaiva / sAdhurgocaraprAptaH saMyamalakSye jJAtavyaH // 1 // (r) yathA jatugolo'ne tidUre na cApyAsanne / zakyate kartuM / tathA saMyamagolo gRhasthAnAm (saMyamalakSe jJAtavyaH) // 1 // dUre'neSaNA'darzanAdi itarasmin stenazaGkAdiH / tasmAnmitabhUmau gocarAgragataH tiSThet // 2 // yathaikena vaNijA dAridryaduHkhAbhibhUtena kathamapi hiNDamAnena ratnadvIpaM prApya trailokyasundarANi anANi ratnAni samAsAditAni, sa ca tAni caurAkuladIrghAdhvabhayena na zaknoti / nistArya upabhogabhUmimAnetum, tataH sa buddhikauzalyena tAni ekasmin pradeze sthApayitvA anyAn jaratpASANAn gRhItvA prasthito grahagRhItaveSeNa ratnavaNigU gacchatIti bhAvayan tisro vArAH, yadA ko'pi nottiSThati tadA gRhItvA palAyitaH, aTavyAM tIvratRSA gRhIto yAvatkuthitapAnIyaM palvalaM vinaSTaM pazyati, tatrApi bahavo hariNAdayo mRtAH, tena tatsarvamudakaM vasArUpaM jAtam, tadA tattena anucchasatA'nAsvAdayatA pItam, nistAritAni cAnena ratnAni, evaM - B
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza rayaNatthANagANi NANadaMsaNacarittANi coratthANiA visayA kuhiodagatthANiANi phAsugesaNijjANi aMtapaMtANi prathamamadhyayanaM vaikAlikaM AhArAiyANi AhArateNa / tAhe tabbaleNa jahA vANiyago iha bhavesuhI jAo, evaM sAhU visuhI bhavissaitti / aDavitthANI drumapuSpikA, zrIhAri0 niyukti: 37 vRttiyutam / saMsAraM Nitthareitti / evametAnyathaikArthikAni, arthAdhikArA evAnye iti gaathaarthH| ukto nAmaniSpannaH, sAmprataM sUtrAlApaka- pusspaikaarthi||31|| niSpannasyAvasaraH, saca prAptalakSaNo'pina nikSipyate, kasmAt kAraNAt?, yasmAdasti iha tRtIyamanuyogadvAramanugamAkhyam, kAni susamAtatra nikSipta iha nikSipto bhavati, iha nikSipto vA tatra nikSipto bhavati, tasmAllAghavArthaM tatraiva nikSepasyAmaH / atra cAkSepa dRssttaantaadishc| parihArAvAvazyakavizeSavivaraNAdavaseyau, sAmpratamanugamaH, sa ca dvidhA- sUtrAnugamo niryuktyanugamazca, tatra niryuktyanugamastrividhaH, tadyathA-nikSepaniyuktyanugamaH upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzikaniryuktyanugamazceti, tatra nikSepaniyuktyanugamo gataH, ya eSo'dhyayanAdinikSepaiti, upodghAtaniryuktyanugamastu dvAragAthAdvayAdavaseyaH,taccedaM- uddese niddese ya niggame khittakAlapurise y| kAraNa paccaya lakkhaNa nae samoyAraNA'Numae // 1 // kiM kaivihaM kassa kahiM kesu kahaM keciraM havai kaalN| kaisaMtaramavirahiyaM bhavAgarisa phAsaNa niruttI // 2 // asya ca dvAragAthAdvayasya samudAyArtho'vayavArthazcAvazyakavizeSavivaraNAdevAvaseya iti| prakRtayojanA punastIrthakaropodghAtamabhidhAyAryasudharmasya ca tatpravacanasya pazcAjjambUnAmnastataH prabhavasya tato'pyAryazayyambhavasya / ratnasthAnakAni jJAnadarzanacAritrANi caurasthAnIyA viSayAH kuthitodakasthAnIyAni prAsukaiSaNIyAni antaprAntAni AhArAdIni AhArayatA / tadA tadvalena yathA 8 vaNik iha bhave sukhI jAtaH, evaM sAdhurapi sukhI bhaviSyati iti / aTavIsthAnIya saMsAraM nistarati iti| eSo'dho nAmAdinikSepaH (pra0)10 uddezaH nirdezazca nirgamaH kSetraM kAlaH puruSazca / kAraNaM pratyayaH lakSaNaM nayAH samavatAraNA'numatam / / 1 / / kiM katividhaM kasya kva keSu kathaM kiyacciraM bhavati kAlam / kati sAntaramavirahitaM bhava AkarSAH sparzanA niruktiH / / 2 / / 0 suSTha dharmaH sudharmaH AryaH sudharmo yasyeti Aryasudharmastasyeti vigRhya kAryam, dharmasya kevalasyottarapadatvAbhAvAt paramasvadharma a itivat na samAsAntaprasaGgaH, na caivaM samAsAntA nityatvakalpanAgauravamapi / // 31 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 32 // vyaakhyaa| punaryathA tenedaM niyUMDhamiti tathA kathanena kAryA iti / Aha ca-'jeNavajaMca paDucce' tyAdinA yatpUrvamuktaM tadatraiva kramaprAptAbhi- prathamamadhyayanaM dhAnatvAt tatrAyuktamiti, na, apAntarAlopoddhAtapratipAdakatvena tatrApyupayogitvAditi, Aha-evamapi mahAsambandhapUrvaka- drumapuSpikA, tvAdapAntarAlopodghAtasyAtraivAbhidhAnanyAyyamiti, na, prastutazAstrAntaraGgatvena tatrApyupayogitvAditi kRtaM prasaGgena, akssr-sNhitaadigmnikaamaatrphltvaatpryaassy| gata upodghAtaniryuktyanugamaH, sAmprataM sUtrasparzikaniyuktyanugamAvasaraH, sa ca sUtre sati SaDDidhAbhavati, Aha-yadyevamihopanyAso'narthakaH, na, niyuktisAmAnyAditi, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaraprApta eva, iha cAskhalitAdiprakAraM zuddhaM sUtramuccAraNIyam, tadyathA-askhalitamamilitamavyatyAneDitamityAdi yathA'nuyogadvAreSu, tatastasminnuccarite sati keSAJcidbhagavatAMsAdhUnAM kecanArthAdhikArA adhigatA bhavanti, kecana tvanadhigatAH, tatrAnadhigatAdhigamAyAlpamativineyAnugrahAya ca pratipadaM vyAkhyeyam / vyAkhyAlakSaNaM cedaM- saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanApratyavasthAnaM, vyAkhyA tantrasya SaDvidhA // 1 // ityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH / kiM ca prakRtaM?, sUtrAnugame sUtramuccaraNIyamiti, taccedaM sUtra dhammo maMgalamukkiTuM, ahiMsA saMjamo tvo| devAvi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // sUtram 1 // tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, sA paatthsiddhaiv| adhunA padAni- dharmaH maGgalaM utkRSTa ahiMsA saMyamaH tapaH devAH api taM namasyanti yasya dharme sadA manaH / tatra dhRJ dhAraNe ityasya dhAtormapratyayAntasyedaM rUpaM dharma iti / maGgalarUpaM pUrvavat / tathA kRSNa vilekhane ityasya dhAtorutpUrvasya niSThAntasyedaMrUpamutkRSTamiti / tathA tRhi hisi hiMsAyAM ityasya idito num dhAtoH (pA07-1-2 me kRte syadhikAre TAbantasya napUrvasyedaM rUpaM ydutaahiNseti| tathA yamu uparameityasya dhAtoH saMpUrvasyA pratyayAntasya // 32 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 33 // pratyava prvRttiH| saMyama iti rUpaM bhvti| tathA tapa santApeityasya dhAtorasunpratyayAntasya tapa iti / tathA divu krIDAvijigISAvyavahAradyutistuti- prathamamadhyayana svapnakAntigatiSu ityasya dhAtoracpratyayAntasya jasi devA iti bhavati / apizabdo nipaatH| tadityetasya sarvanAmnaH drumapuSpikA, sUtram 1 puMstvavivakSAyAM dvitIyaikavacanaM tamiti bhvti| tathA namasityasya prAtipadikasya namovarivazcitraGaH kyac (pA03-1-19) niyukti: 38 iti kyajantasya laT kriyAntAdezastatazca namasyantIti bhavati / tathA yaditi sarvanAmnaH SaSThyantasya yasyeti bhavati / dharmaH cAlanApUrvavat / sadeti sarvasmin kAle sarvaikAnyakiMyattadaH kAle dA (pA05-3-15) iti dApratyayaH sarvasya so'nyatarasyAM di (pA05-8 sthAnayoH 3-16) iti sa AdezaH sdaa| tathA mana jJAne ityasya dhAtorasunpratyayAntasya mana iti bhavati / iti padAni / sAmprataM padArtha ucyate- tatra durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH, tathA coktaM durgatiprasRtAn jIvAn, yasmAddhArayate ttH| dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtH||1|| maGgayate hitamaneneti maGgalamityAdi pUrvavat, utkRSTaM pradhAnam, na hiMsA ahiMsA prANAtipAtaviratirityarthaH, saMyamaH AzravadvAroparamaH, tApayatyanekabhavopAttamaSTaprakAraM karmeti tapaH- anazanAdi, dIvyantIti devAH krIDantItyAdi bhAvArthaH, apiH sambhAvane devA api manuSyAstu sutarAm, tamityevaMviziSTaM jIvam, namasyantIti prakaTArtham, yasya jIvasya kiM?- dharme prAgabhihitasvarUpe sadA sarvakAlaM mana ityantaHkaraNam / ayaM padArtha iti| padavigrahastu parasparApekSasamAsabhAkpadapUrvakatveneha nibandhanAbhAvAnna pradarzita iti / cAlanApratyavasthAne tu pramANacintAyAM yathAvasaramupariSTAd vakSyAmaH / pravRttiH punastayoramunopAyeneti pradarzanAyAha ni0- katthai pucchai sIso kahiMca puTThA kahaMti aayriyaa| sIsANaM tu hiyaTThA vipulatarAgaM tu pucchAe // 38 // kvacitkiJcidanavagacchan pRcchati ziSyaH kathametaditi iyameva cAlanA, gurukathanaM pratyavasthAnam, itthamanayoH prvRttiH|| // 33 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam | // 34 // sUtram niyuktiH 39-40 tathA kvacidapRSTA eva santaH pUrvapakSamAzaGkaya kiJcitkathayantyAcAryAH, tatpratyavasthAnamiti gamyate, kimarthaM kathayantyata Aha-prathamamadhyayanaM ziSyANAmeva hitArtham, tuzabda evakArArthaH, tathA vipulataraM tu prabhUtataraM tu kathayanti pucchAe tti ziSyaprazne sati, paTuprajJo' drumapuSpikA, yamityavagamAditi gaathaarthH|| evaM tAvatsamAsena, vyaakhyaalkssnnyojnaa| kRteyaM prastute sUtre, kAryaivamapareSvapi // 1 // granthavistaradoSAnna, vakSyAma upyogitu|vkssyaamH pratisUtraMtu, yat suutrsprshikaa'dhunaa||2||procyte'nugmniyuktivibhaagshc dhrmpdvishesstH| sAmAyikabRhadbhASyAjjJeyastatroditaM ytH||3|| hoi kayattho vottuM spyccheaNsuaNsuaannugmo| suttAlAvaganAso nikssepaa:naamaadinnnnaasvinniogN||1|| suttapphAsianijuttiNiogo sesao pytthaai| pAyaM socciya negamaNayAimayagoaro hoi||2|| evaM dravyadharmasuttANugamo suttAlAvagakao anikkhevo / suttapphAsiaNijjutti NayA asamagaMtu vccnti||3|| ityalaMprasaGgena, gamanikAmAtrametat / nikssepaashc| tatra dharmapadamadhikRtya sUtrasparzikaniyuktipratipAdanAyAha ni0- NAmaMThavaNAdhammo davvadhammo abhAvadhammo a| eesiM nANattaM vucchAmi ahaannupuvviie||39|| NAmaMThavaNAdhammo tti atra dharmazabdaH pratyekamabhisambadhyate, nAmadharmaH sthApanAdharmo dravyadharmo bhAvadharmazca / eteSAM nAnAtvaM bhedaM vakSye abhidhAsye yathAnupUrvyA yathAnuparipATyeti gaathaarthH| sAmprataM nAmasthApane kSuNNatvAdAgamato noAgamatazca jJAtranupayuktajJazarIretarabhedAMzcAnAdRtya jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyadharmAdyabhidhitsayA''ha ni0-davvaM ca atthikAyappayAradhammo abhAvadhammo a|dvvss pajjavAje te dhammA tassa davvassa // 40 // (r)bhavati kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmAdinyAsaviniyogam // 1 // sUtrasparzikaniyuktiniyogaH zeSakaH padArthAdIn / prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhavati // 2 // evaM sUtraM sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtrasparzikaniyuktiH nayAzca yugapattu vrajanti / / 3 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ O 39 zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 35 // iha trividho'dhikRto dharmaH, tadyathA- dravyadharma:astikAyadharmaH pracAradharmazceti / tatra dravyaM cetyanena dharmadharmiNoH kathaJcidabhedAna dravyadharmamAha, tathAstikAya ityanena tu sUcanAt sUtramitikRtvA upalakSaNatvAdavayava eva samudAyazabdopacArAdastikAyadharma iti, pracAradharmazcetyanena granthena dravyadharmadezamAha / bhAvadharmazcetyanena tu bhAvadharmasya svarUpamAha / sAmprataM prathamoddiSTadravyadharmasvarUpAbhidhitsayA''ha- dravyasya paryAyA- ye utpAdavigamAdayaste dharmAstasya dravyasya, tatazca dravyasya dharmA dravyadharmA ityanyAsaMsaktaikadravyadharmAbhAvapradarzanArtho bahuvacananirdeza iti gAthArthaH // idAnImastikAyAdidharmasvarUpapratipipAdayiSayA''ha ni0-dhammatthikAyadhammo payAradhammoya visydhmmoy| loiyakuppAvayaNialoguttara loga'Negaviho // 41 // dharmagrahaNAdU dharmAstikAyaparigrahaH, tatazca dharmAstikAya eva gatyupaSTambhako'saMkhyeyapradezAtmakaH astikAyadharma iti / anye tu vyAcakSate-dharmAstikAyAdisvabhAvo'stikAyadharma iti, etaccAyuktam, tatra dharmAstikAyAdInAM dravyatvena tasya dravyadharmAvyatirekAditi / tathA pracAradharmazca viSayadharma eva, tuzabdasyaivakArArthatvAt, tatra pracaraNaM pracAraH, prakarSagamanamityarthaH, sa evAtmasvabhAvatvAddharmaH pracAradharmaH, saca kiM?- viSIdantyeteSu prANina iti viSayA- rUpAdayastaddharma eva, tathA ca vastuto viSayadharma evAyaM yadrAgAdimAn sattvasteSu pravarttata iti, cakSurAdIndriyavazato rUpAdiSu pravRttiH pracAradharma iti hRdayam, pradhAnasaMsAranibandhanatvena cAsya prAdhAnyakhyApanArthaM dravyadharmAt pRthagupanyAsaH / idAnIM bhAvadharmaH, sa ca laukikAdibhedabhinna iti, Aha ca- laukikaH kuprAvacanikaH lokottarastu, atra logo'Negaviho tti laukiko'nekavidha iti gaathaarthH|| tadevAnekavidhatvamupadarzayannAha 0 tesiM paMcaNhavi dhammo NAma sabbhAvo lakkhaNaMti egaTThA iti cuurnniH| OM jo jassa iMdiassa visao iti cUrNiH / prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 1 niyuktiH |41-42 dharmanikSepe'stikAyAdidharmasvarUpaH dharmanikSepe bhaavdhrmbhedaaH| // 35 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 36 // ni0- gammapasudesarajje purvrgaamgnngotttthiraaiinnN| sAvajjo u kutitthiyadhammo na jiNehi upsttho||42|| prathamamadhyayanaM tatra gamyadharmo- yathA dakSiNApathe mAtuladuhitA gamyA uttarApathe punaragamyaiva, evaM bhakSyAbhakSyapeyApeyavibhASA karttavyeti, drumapuSpikA, sUtram pazudharmo- mAtrAdigamanalakSaNaH, dezadharmo dezAcAraH, sa ca pratiniyata eva nepathyAdiliGgabheda iti, rAjyadharma:- pratirAjyaM bhinnaH, sa ca karAdiH, puravaradharma:- pratipuravaraM bhinnaH kvacitkiJcidviziSTo'pi paurabhASApradAnAdilakSaNaH sadvitIyA yoSi-2 41-42 dharmanikSepedehAntaraMgacchatItyAdilakSaNo vA, grAmadharmaH- pratigrAmaM bhinnaH, gaNadharmo-mallAdigaNavyavasthA, yathA samapAdapAtena viSamagraha 'stikAyAityAdi, goSThIdharmo-goSThIvyavasthA, iha ca samavayasAMsamudAyo goSThI, tadvyavasthA punarvasantAdAvidaM karttavyamityAdilakSaNA, didharmasvarAjadharmo-duSTetaranigrahaparipAlanAdiriti / bhAvadharmatA cAsya gamyAdInAM vivakSayA bhAvarUpatvAt dravyaparyAyatvAdvA, tasyaiva rUpaH dharma nikSepe bhAvaca dravyAnapekSasya vivakSitatvAt, laukikairvA bhAvadharmatveneSTatvAt, dezarAjyAdibhedazcaikadeza evAnekarAjyasambhava ityevaM dhrmbhedaaH| svadhiyA bhAvyam, ityukto laukikaH, kuprAvanika ucyate- asAvapi sAvadhaprAyo laukikakalpa eva, yata Aha- sAvajjo niyuktiH 43 dharmanikSepe uityAdi, avayaM-pApaMsahAvadyena sAvadyam, tuzabdastvevakArArthaH,sacAvadhAraNe, sAvadya eva, kaH?- kutIrthikadharmazcarakapari lokottaro vrAjakAdidharma ityarthaH, kuta etadityAha-na jinaiH arhadbhiH tuzabdAdanyaizca prekSApUrvakAribhiH prazaMsitaH stutaH, sArambhaparigrahatvAt, | bhaavdhrmH| atra bahu vaktavyam, tattunocyate, gamanikAmAtraphalatvAt prastutavyApArasyeti gAthArthaH / uktaH kuprAvacanikaH, sAmprataM lokottaraM pratipAdayannAha ni0- duviho loguttario suadhammokhalu carittadhammo a|suadhmmo sajjhAo carittadhammo smnndhmmo||43|| 0 pibaMti samavAeNaM iti cUrNiH / attaNe'vi avarAhe Na khAmijjai cU0 / OM prayAsasyeti (pr0)| // 36 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram niyuktiH 43 dharmanikSepe lokottaro bhaavdhrmH| // 37 // dvividho- dviprakAro lokottaro lokapradhAno, dharma iti varttate, tathA cAha- zrutadharmaH khalu cAritradharmazca, tatra zrutaM- dvAdazAGgaM tasya dharmaH zrutadharmaH,khaluzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi?- sa hi vAcanAdibhedAccitra iti, Aha ca- zrutadharmaH svAdhyAyaHvAcanAdirUpaH, tattvacintAyAM dharmahetutvAddharma iti / tathA cAritradharmazca, tatra cara gatibhakSaNayoH ityasya artilUdhUsUkhanasahacara inan (pA0 3-2-184) itItranpratyayAntasya caritramiti bhavati, carantyaninditamaneneti caritraM kSayopazamarUpaM tasya bhAvacAritram, azeSakarmakSayAya ceSTetyarthaH, tatazcAritrameva dharmaH cAritradharma iti / caH smuccye| ayaM ca zramaNadharma evetyAhacAritradharmaH zramaNadharma iti, tatra zrAmyatIti zramaNaH kRtyalyuTo bahulam (pA03-3-113) iti vacanAt karttarilyuT, zrAmyatItitapasyatIti, etaduktaM bhavati- pravrajyAdivasAdArabhya sakalasAvadyayogaviratau gurUpadezAdanazanAdi yathAzaktyA'' prANoparamAttapazcaratIti, uktaM ca- yaHsamaH sarvabhUteSu, traseSu sthAvareSu c| tapazcarati zuddhAtmA, zramaNo'sau prkiirtitH|| 1 // iti, tasya dharmaH svabhAvaH zramaNadharmaH,saca kSAntyAdilakSaNoM vakSyamANa iti gAthArthaH / ukto dharmaH, sAmprataM maGgalasyAvasaraH, tacca prAgnirupitazabdArthameva, tatpunarnAmAdibhedatazcaturdhA, tatra nAmasthApane kSuNNatvAtsAkSAdanAdRtya dravyabhAvamaGgalAbhidhitsayA''ha khamA maddavaM ajava soyaM saccaM saMjamo tavo cAo akiMcaNiyattaNaM baMbhaceramiti / tattha khamA AkuTThassa vA tAliyassa vA ahiyAseMtassa kammakkhao bhavai, 0 * aNahiyAseMtassa kammabaMdho bhavai, tamhA kohassa niggaho kAyabvo, udayapattassa vA viphalIkaraNaM, esa khamatti vA titikkhatti vA kodhanigaheti vA egaTThA / maddavaM nAma jAikulAdIhINassa aparibhavaNasIlattaNaM jahA'haM uttamajAtIo esa nIyajAtIotti mado na kAyavvo, evaM ca karemANassa kammanijjarA bhavai, akareMtassa ya kammovacayo bhavai, mANassa uddinnassa niroho udayapattassa viphalIkaraNamiti / ajjavaM nAma ujugattaNaMti vA akuDilattaNaMti vA evaM ca kuvvamANassa kammanijarA bhavai, akuvvamANassa ya kammovacayo bhavai / mAyAe udaMtIe NIroho kAyavvo udiNNAe viphliikrnnNti| soe nAma aluddhayA dhammovagaraNesuvi, evaM ca kubvamANassa kammanijjarA bhavati, tatra saMyamAdinA kSAntipramukhena mUlottaraguNAkhyAnam / // 37 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 38 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram niyuktiH 44 drvybhaavmngglm| ni0-davve bhAve'vi amaMgalAiMdavvammi punnnnklsaaii| dhammo ubhAvamaMgalametto siddhitti kAUNaM // 44 // dravyaM iti dravyamadhikRtya bhAva iti bhAvaM ca maGgale apizabdAnAmasthApane ca / tatra davvammi puNNakalasAI dravyamadhikRtya pUrNakalazAdi, AdizabdAt svastikAdiparigrahaH, dharmastu tuzabdo'vadhAraNe dharma eva bhAvamaGgalam / kuta etadityata AhaataH asmAddharmAtkSAntyAdilakSaNAt siddhiritikRtvA mokSa iti kRtvA, bhavagAlanAditi gAthArthaH / ayameva cotkRSTapradhAnaMmaGgalam, ekAntikatvAdAtyantikatvAcca, na pUrNakalazAdi, tasya naikAntikatvAdanAtyantikatvAcca ||saamprtN yathoddeza 8 akuvvamANassa kammovacao tamhA / lobhassa udeMtassa Niroho kAyavvo udayapattassa vA viphalIkaraNamiti / saccaM nAma saMciMteuNa asAvajaM tato bhAsiyavvaM saccaM / ca, evaM ca karemANassa kammanijarA bhavai, akaremANassa ya kammovacayo bhavai / saMjamo tavo ya ete etthaM na bhannati, kiM kAraNaM?, jaM ee uvari ahiMsA saMjamo tavo 8 etthavi suttAlAvage saMjamo tavo vannaNiyavvagA ceva, teNa lAghavatthaM iha na bhaNiyA / iyANiM cAgo, cAgo NAma veyAvaccakaraNeNa AyariyovajjhAyAdINa mahaMtI kammanijjarA bhavai, tamhA vatthapattaosahAdIhiM sAhUNa saMvibhAgakaraNaM kAyavaMti / akiMcaNiyA nAma sadehe nissaMgatA nimmamattaNaMti vuttaM bhavai, evaM ca karemANassa: kammanijrA bhavai, akaremANassa ya kammovacao bhavai, tamhA akiMcaNIyaM sAhUNA savvapayatteNaM ahiThyavvaM / idANi baMbhaceraM, taM aTThArasapagAraM, taMjahA- orAliyakAmabhoge maNasA Na sevai Na sevAvei sevaMtaM NANujANai, evaM navavidhaM garya, evaM divvAvi kAmabhogA maNasA vina sevai na sevAvei sevaMtaM nANujANai, evaM vAyAevi na sevei na sevAvei sevaMtaM nANujANai evaM kAraNAvina sevei na sevAvei sevaMtaM nANujANai evaM eyaM aTThArasavidhaM baMbhaceraM sammaM AyaraMtassa kammanijjarA bhavai, aNAyaraMtassa 8 kammabaMdho bhavaitti nAUNa AseviyavvaM / dasaviho samaNadhammo bhaNio, idANiM eyami dasavihe samaNadhamme mUlaguNA uttaraguNA samavayArijaMti- saMjamasaccaakiMcaNiyabaMbhaceragahaNeNa mUlaguNA gahiyA bhavaMti, taMjahA- saMjamaggahaNeNaM paDhamA ahiMsA gahiyA. saccAhaNeNaM masAvAdaviratI gahiyA, baMbhaceragahaNeNaM mehaNaviratI gahiyA. akiMcaNiyagahaNeNaM apariggaho gahio adattAdANaviratI ya gahiyA, jeNa sadehevi NissaMgatA kAyavvA tamhA tAva aparigahiyA gahiyA, jo sadehe nissaMgo kahaM so adinnaM gehati?, tamhA akiMcaNiyagahaNeNa adattAdANaviratI gahiyA ceva, ahavA egaggahaNe tajjAtIyANaM gahaNaM kayaM bhavatitti tamhA ahiMsAgahaNeNa adinnAdANaviratI | gahiyA khaMttimaddavajjavatavogahaNeNa uttaraguNANaM gahaNaM kathaM bhavaitti, dhammotti dAraM gayaM / // 38 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 39 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 1 niyuktiH 45 hiNsaa'hiNsaasvruupH| nirdeza' itikRtvA hiMsAvipakSato'hiMsA, tAM pratipAdayannAha ni0- hiMsAe paDivakkho hoi ahiMsA cauvvihA saau| davve bhAve atahA ahiMsa'jIvAivAotti // 45 // tatra pramattayogAtt prANavyaparopaNaM hiMsA, asyAH hiMsAyAH kiM?- pratikUla: pakSaH pratipakSaH- apramattatayA zubhayogapUrvaka prANAvyaparopaNamityarthaH, kiM?- bhavatyahiMseti, tatra caturvidhA catuSprakArA ahiMsA, davve bhAve atti dravyato bhAvatazcetyeko bhaGgaH, tathA dravyato no bhAvataH tathA na dravyato bhAvataH, tathA na dravyato na bhAvata iti tathAzabdasamuccito bhaGgatrayopanyAsaH, anuktasamuccayArthakatvAdasyeti, uktaM ca tathA samuccayanirdezAvadhAraNasAdRzyaprakAravacaneSvityAdi, kiM tatrAyaM bhaGgakabhAvArtha:dravyato bhAvatazceti, jahA kei purise miavahapariNAmapariNae miyaM pAsittA AyannAiDDiyakodaMDajIve saraM NisirijjA, se amie teNa sareNa viddhe mae siA, esA davvao hiMsA bhaavovi|yaa punardravyato na bhAvataHsA khalvIryAdisamitasya sAdhoH kAraNe gacchata iti, uktaM ca- uccAliammi pAe iriyAsamiassa sNkmtttthaae| vAvajeja kuliMgI marijjataM jogmaasjjaa||1||n ya tassa taNNimitto baMdho suhamo vi desio sme| jamhA so apamatto sA ya pamAotti nidditttthaa||2|| ityaadi| yA punarbhAvato na dravyataH, seyaM-jahA kevi purise maMdamaMdappagAsappadese saMThiyaM IsivaliakAyaM rajju pAsittA esa ahitti tavvahapariNAmapariNae NikaDDiyAsipatte 0 yathA kazcit puruSo mRgavadhapariNAmapariNataH mRgaM dRSTrA AkarNAkRSTakodaNDajIvaH zaraM nisRjet, sa ca mRgastena zareNa viddho mRtaH syAt, eSA dravyato hiMsA bhAva to'pi| 0 ucAlite pAde IryAsamitena saMkramaNArtham / vyApadyeta kuliGgI mriyeta taM yogamAsAdya // 1 // na ca tasya tannimitto bandhaH sUkSmo'pi dezitaH samaye / yasmAtso'pramattaH sA ca pramAda iti nirdiSTA // 2 // 0 yathA kazcitpuruSaH mandamandaprakAzadeze saMsthitAmISadalitakAyaM rajju dRSTrA eSo'hiriti tadvadhapariNAmapariNataH niSkRSTAsipatro drutaM drutaM chindyAt, eSA bhAvato hiMsA na drvytH|* dvIndriyAdiH vi. p.| 8 // 39
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 40 // duaM duaM chiMdijjA esA bhAvao hiMsA na dvvo|| caramabhaGgastu zUnya iti, evaMbhUtAyAH hiMsAyAH prtipksso'hiNseti| prathamamadhyayana ekArthikAbhidhitsayA''ha- ahiMsa'jIvAivAotti na hiMsA ahiMsA, na jIvAtipAtaH ajIvAtipAtaH, tathA ca tadvataH / drumapuSpikA, svakarmAtipAto bhavatyeva, ajIvazca karmeti bhAvanIyamiti / upalakSaNatvAcceha prANAtipAtaviratyAdigraha iti gaathaarthH|| sUtram 1 niyukti: 46 sAmprataM saMyamavyAcikhyAsayA''ha saMyamani0- puDhavidagaagaNimAruyavaNassaIbiticaupaNidi ajjiive| pehopehamajjaNapariTThavaNamaNovaI kaae||46|| prtipaadnm| {DhavAiyANa jAva ya paMciMdiyasaMjamo bhave tesiM / saMghaTTaNAdiNa kare tiviheNaM karaNajoeNaM // 1 // ajjIvehiM jehiM gahiehi / asaMjamo ihNbhnnio|jh potthadUsapaNae taNapaNae cammapaNae a||2|| gaMDI kacchavi muTThI saMpuDaphalae tahA chivADI / eyaM potthayapaNayaM paNNattaM viiaraaehiN||3|| bAhallapuhuttehiM gaMDI pottho u tullago diiho| kacchavi aMte taNuo majhe pihalo munneavvo||4|| cauraMguladIho vA vaTTAgiti muTThipotthago ahvaa| cauraMguladIho cia caurasso hoi vinnnneo||5|| saMpuDao dugamAIphalagA vocchaM chivADimettAhe / taNupattosiarUvo hoi chivADI buhA beNti||6||diiho vA hasso vA jo pilo hoi appbaahllo| taM muNia samayasArA chivADipotthaM bhaNaMtIha // 7 // duvihaM ca dUsapaNa samAsao taMpi hoi 0 uvakaraNasaMjamo cU0 kAlaM puNa paDuca caraNakaraNaTThA avvocchittinimittaM ca geNhamANassa potthae saMjamo bhavai, cuu0| 0 pRthvyAdInAM yAvacca paJcendriyANAM saMyamo bhavetteSAm / saMghaTanAdi na karoti trividhena karaNayogena // 1 // ajIveSu yeSu gRhIteSu asaMyamo bhaNita iha / yathA pustakadUSyapazcake tRNapazcake carmapazcake ca // 2 // gaNDI kacchapI muSTiH saMpuTaphalakaM tathA sRpATikA c| etatpustakapaJcakaM prajJaptaM viitraagaiH|| 3 // bAhalyapRthutvAbhyAM gaNDIpustakaM tulyaM dIrgham / kacchapI ante tanukaM madhye pRthu jJAtavyam // 4 // caturaGgaladIrgha vA vRttAkRti muSTipustakamathavA / caturaGgaladIrghameva caturasraM bhavati vijJeyam ||5||sNputtkN dvikAdiphalakaM vakSye spaattikaamtH| 8 tanupatrocchritarUpaM bhavati sRpATikA budhA bruvate // 6 // dIrgha vA hasvaM vA yatpRthu bhavatyalpabAhalyaM / tatmuNitasamayasArAH sRpATikApustakaM bhaNanti iha // 7 // dvividhaM ca dUSyapaJcakaM samAsatastadapi bhavati - 8 // 40 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 41 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 1 niyukti: 46 sNymprtipaadnm| nAyavvaM / appaDilehiyadUsaMduppaDilehaM ca vinnnneyN||8||appddilehiaduuse tUlI uvadhANagaMca NAyavvaM / gaMDuvadhANAliMgiNi masUrae ceva pottme||9|| palhavi koyavi pAvAra Navatae tahaya daaddhigaaliio| duppaDilehiadUse evaM bIaMbhave pnngN|| 10 // palhavi hatthuttharaNaM koyavao rUapUrio pddo| daDhagAli dhoi pottI sesa pasiddhA bhave bhedaa||11|| taNapaNagaM puNa bhaNiyaM jiNehi kammaTThagaMThidahaNehiM / sAlI vIhI koddava rAlaga raNetaNAI ca // 12 // aya ela gAvi mahisI miyANamajiNaM ca paMcamaM hoi| taliyAM khallaga kosaga kittI ya bitie y||13|| taha viaDahiraNNAI tAi~ na geNhai asaMjamaMsAhU / ThANAi jattha cee peha pamajjittu tattha kre||14|| esA peha uvehA puNoviduvihA u hoinAyavvA |vaavaaraavaavaare vAvArejaha ugaamss||15|| esouvikkhagohU avvAvArejahA viNassaMtaM / kiMeyaM nu uvikkhasi? duvihAevittha ahiyaaro|| 16||vaavaaruvikkh tahiM saMbhoiya sIyamANa coei| coeI iyaraM pihu pAvayaNIammi kjmmi||17||avvaavaaruvekkhaa - jJAtavyam / apratilekhitadUSyaM duSpratilekhyadUSyaM ca vijJeyam // 8 // apratilekhitadUSye tUlikA upadhAnakaM ca jJAtavyam / gaNDopadhAnamAliGginI masUrakazcaiva potamayaH // 9 // prahlAdi kutupi prAvArakaH navatvak tathA ca dRDhagAlikA / duSpratilekhitadUSye etad dvitIyaM bhavetpaJcakam // 10 // prahAdi hastAstaraNaM kutupo rutapUritaH paTakaH / dRDhagAlI dhautapotaM zeSAH prasiddhA bhavanti bhedAH // 11 // tRNapaJcakaM punarbhaNitaM jinaiH karmASTakagranthidahanaiH / zAlivrIhiH kodravo rAlako'raNyatRNAni ca // 12 // ajaiDagomahiSImRgANAmajinaM ca (carma) paJcakaM bhvti| talikA khallakaM vadhU kozakaH kRtizca dvitIye ca / / 13 // tathA vikaTahiraNyAdIni tAni na gRhNAti asaMyamatvAtsAdhuH / sthAnAdi yatra cetayati prekSya pramAya' tatra kuryAt // 14 // eSA prekSA upekSA punariha dvividhA bhavati jJAtavyA / vyApArAvyApArayoH vyApAre yathaiva grAmasya // 15 // eSa upekSakazcaivAvyApAre yathA vinazyantam / kimetaM nUpekSase ? dvividhyaapytraadhikaarH|| 16 // vyApAropekSA tatra sAmbhogikAn sIdatazcodayati // codayatItaramapi prAvacanike kArye / / 17 // avyApAropekSA kharaDiyo / *bhuurvigaa| * saloma paTaH / - jIrNam / * sadRzavastraM vi. pa. | 5 upAnat vardhaH pipaplakasthAnaM carma vi0p0|* pArzvasthAdikam vi0pa0 /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza zrIhArika vRttiyutam // 42 // Navi coei gihiMtu sIaMtaM / kammesubahuvihesuMsaMjama eso uvekkhaae||18||pddisaagrie apamajjiesupAesusaMjamo hoi| prathamamadhyayana te ceva pamajaMte asAgarie saMjamo hoi||19|| pANAIsaMsattaM bhattaM pANamahavA vi avisuddhaM / uvagaraNabhattamAI jaMvA airitta drumapuSpikA, sUtram hojaahi||20|| taM pariThThappavihIe avahaTTa saMjamo bhave eso| akusalamaNavairoho kusalANa udIraNaM ceva // 21 // juyalaMDa maNavaisaMjama eso kAe puNa jaM avssknjmmi| gamaNAgamaNaM bhavai taM uvautto kuNai sammaM // 22 // tavvajaM kummassa va bAhyatapa:susamAhiyapANipAyakAyassa / havai ya kAiyasaMjama ciTuMtasseva sAhussa // 23 // uktaH sNymH| Aha- ahiMsaiva tattvataH prtipaadnm| saMyama itikRtvA tadbhedenAsyAbhidhAnamayuktam, na, saMyamasyAhiMsAyA eva upagrahakAritvAt, saMyamina eva bhAvataH khalvahiMsakatvAditi kRtaM prasaGgena / sAmprataM tapaHpratipAdyate- tacca dvidhA- bAhyamAbhyantaraM ca / tatra tAvadvAhyapratipAdanAyAha ni0- aNasaNamUNoariA vittIsaMkhevaNaM rsccaao|kaaykileso saMlINayA ya bajjhotavo hoi / / 47 // | na azanamanazanaM-AhAratyAga ityarthaH,tatpunardvidhA-itvaraM yAvatkathikaMca, tatretvaraM-parimitakAlam, tatpunazcaramatIrthakRttIrthe caturthAdiSaNmAsAntam, yAvatkathikaM tvAjanmabhAvi, tatpunazceSTAbhedopAdhivizeSatastridhA, tadyathA-pAdapopagamanamiGgitamaraNaM bhaktaparijJA ceti, tatrAnazaninaH parityaktacaturvidhAhArasyAdhikRtaceSTAvyatirekeNa cessttaantrmdhikRtyaikaantnissprtikrmshriirsy| naiva codayati gRhiNaM sIdantam / karmasu bahuvidheSu eSa saMyama upekSAyAm // 18 // pratisAgArike apramArjitayoHpAdayoHsaMyamo bhavati / tAveva pramRjyamAnayorasAgArikela saMyamo bhavati // 19 // prANAdisaMsaktaM bhaktaM pAnamathavA'pi avizuddham / upakaraNabhaktAdi yadvAtiriktaM bhavet // 20 // tatpariSThApanavidhinA apahatyasaMyamo bhavedeSa! akuzalamanovacorodhaH kuzalAnAmudIraNaM caiva // 21 // yugalaM manovacaHsaMyama eSa kAye punrvshykaayeN| gamanAgamane bhavataste upayuktaH karoti samyak / / 22 / / tadvaja kUrmasyeva susamAhitapANipAdakAyasya / bhavati ca kAyikaH saMyamastiSThata eva sAdhoH // 23 // 0 ahiMsAyA upakArakaH / * appasAgArie cuu0| // 42 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 43 // pAdapasyevopagamanaM sAmIpyena varttanaM pAdapopagamanamiti,tacca dvidhA- vyAghAtavantriAghAtavacca, tatra vyAghAtavannAma yatsiMhA- prathamamadhyayanaM dhupadravavyAghAte sati kriyata iti, uktaM ca-sIhAdisu abhibhUo pAdavagamaNaM karei thircitto| Aummi pahuppaMte viANiuM navari drumapuSpikA, sUtram 1 giiattho||1||ityaadi, nirvyAghAtavatpunaryatsUtrArthatadubhayaniSThitaH ziSyAnniSpAdyotsargataH dvAdaza samAH kRtaparikarmA sankAla niyukti: 47 eva karoti, uktaM ca cattAri vicittAI vigaInijUhiyAiM cttaari| saMvacchare a dANNi u egaMtariaMca AyAmaM ||1||nnaaivigittttho a bAhyatapa:tavo chammAse parimiaMca AyAmaM / anne vi achammAse hoi vigir3ha tavokammaM // 2 // vAsaM koDIsahiyaM AyAma kAu aannupuvviie| prtipaadnm| girikaMdaraM tu gaMtuM pAyavagamaNaM aha krei||3||ityaadi| tathA iGgite pradeze maraNamiGgitamaraNam, iMda ca saMhananApekSamanantaroditamazaknuvatazcaturvidhAhAravinivRttirUpaM svata evodvarttanAdikriyAyuktasyAvagantavyamiti, uktaMca-iMgiadesaMmi sayaM cuvihaahaarcaaynnipphnnnnN| uvvattaNAdijuttaM NANeNa u iMgiNImaraNaM // 1 // ityaadi| bhaktaparijJA punastrividhacaturvidhAhAravinivRttirUpA, sA niyamAtsapratikarmazarIrasyApidhRtisaMhananavato yathAsamAdhi bhAvato'vagantavyeti, uktaMca-bhattapariNANasaNaM tivihAhArAicAyanipphaNNaM / sapaDikkammaM niyamA jahAsamAhiM vinniddiddh||1|| ityAdi uktamanazanam, adhunA UnodaratA- Unodarasya bhAva UnodaratA, sA punardvividhA- dravyato bhAvatazca, tatra dravyata upakaraNabhaktapAnaviSayA, tatropakaraNe jinakalpikAdInAmanyeSAMka Osrvaatmnaa| "siMhAdibhirabhibhUtaH pAdapopagamanaM karoti sthircittH| AyuSi prabhavati vijJAya kevalaM giitaarthH||1|| catvAri vicitrANi vikRtiniyUMDhAni catvAri / saMvatsarau ca dvau tu ekAntaritaM cAcAmlam // 1 // nAtivikRSTaM ca tapaH SaNmAsAn parimitaM cAcAmlam / anyAnapi ca SaNmAsAn bhavanti vikRSTaM tapaHkarma // 1 // 2 // varSa koTIsahitamAcAmAmlaM kRtvA''nupUrvyA / girikandarAM tu gatvA pAdapopagamanamatha karoti // 3 // iGgitadeze svayaM caturvidhAhAratyAganiSpannaM / udvarttanAdiyuktaM nAnyenaiva iGginImaraNam // 1 // bhaktaparijJA'nazanaM trividhAhArAdityAganiSpannam / sapratikarma niyamAt yathAsamAdhi vinirdiSTam // 1 // * rahitAni vi. pr0|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 44 // vA tadabhyAsaparANAmavagantavyA, na punaranyeSAm, upadhyabhAve samagrasaMyamAbhAvAd atiriktAgrahaNato vonodarateti, uktaMca-jaM prathamamadhyayana vaTTai uvayAre uvagaraNaM taM si hoi uvgrnnN| aregaM ahigaraNaM ajayaM ajao prihrNto||1||ityaadi / bhaktapAnonodaratA punarAtmIyA drumapuSpikA, sUtram 1 hArAdimAnaparityAgavato veditavyA, uktaM ca-battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhnnio| purisassa mahiliAe aTThAvIsa niyuktiH 47 have kvlaa||1|| kavalANa ya parimANaM kukkuDiaMDayapamANamettaM tu / jo vA avigiavayaNo vayaNammi chuheja viisttho||2|| ityAdi, bAAtapa: prtipaadnm| evaM vyavasthite satyUnodaratA alpAhArAdibhedataH paJcavidhA bhavati, uktaM ca-appAhAra avaDDA dubhAga pattA taheva kiMcUNA / aTTha duvAlasa solasa cauvIsa tahekkatIsA ya // 11 // ayamatra bhAvArtha:- alpAhAronodaratA nAmaikakavalAdArabhya yAvadaSTau kavalA iti, atra caikakavalamAnA jaghanyA, aSTakavalamAnA punarutkRSTA, zeSabhedA madhyamA ca, evaM navabhya Arabhya yAvad dvAdaza kavalAstAvadapAGkhanodaratA jaghanyAdibhedA bhAvanIyA iti, evaM trayodazabhya Arabhya yAvatSoDaza tAvad dvibhAgonodaratA, evaMsaptadazabhya Arabhya yAvaccaturviMzatistAvatprAptA, itthaM paJcaviMzaterArabhya yAvadekatriMzattAvatkiJcidUnodaratA, jaghanyAdibhedAH sudhiyA'vaseyAH, evamanenAnusAreNa pAne'pi vAcyAH, evaM yoSito'pi draSTavyA iti, bhAvonodaratA punaH krodhAdiparityAga iti, uktaMca-kohAINamaNudiNaMcAo jinnvynnbhaavnnaaoa| bhAveNoNodariA paNNattA viiaraagehiN||1|| ityaadi| uktonodaratA, idAnIM vRttisaGkepa ucyate-sa ca gocarAbhigraharUpaH,te cAnekaprakArAH, tadyathA- dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca,tatra dravyato yadvarttata upakAre upakaraNaM tadasya bhavatyupakaraNam / atirekamadhikaraNamayatamayataH paribhuJjan // 1 // 6 dvAtriMzatkila kavalA AhAra: kukSipUrako bhnnitH| puruSasya mahilAyAH aSTAviMzatiH syuH kavalAH // 1 // kavalAnAM ca parimANaM kukkuTyaNDakapramANamAtrameva / yo vA'vikRtavadano vadane kSipet vishvstH|| 2008 krodhAdInAmanudinaM tyAgaH jinavacanabhAvanAtazca / bhAvenonodaratA prajJaptA vItarAgaiH / / 1 / / // 44 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 45 // bAhAtapa nirlepAdi grAhyamiti, uktaM ca-levaDamalevaDaM vA amugaM davvaM ca ajja ghicchAmi / amugeNa va davveNaM aha davvAbhiggaho naam||1|| prathamamadhyayanaM aTTha u goarabhUmI elugavikkhaMbhamittagahaNaM c| saggAmaparaggAme evaiya gharA ya khittmmi||2|| ujjua gaMtuM paccAgaI a gomuttiA drumapuSpikA, sUtram 1 pyNgvihii| peDA ya addhapeDA abhitarabAhisaMbukkA ||3||kaale abhiggaho puNa AdI majjhe taheva avsaanne| appatte saikAle AdI bila niyukti: 47 majjha tiaNte||4||ditgpddicchyaannN bhaveja suhumaM pi mA huaciyattaM / iti appattaatIte pavattaNaM mA ya to mjjhe||5||ukkhittmaaicrgaa prtipaadnm| bhAvajuA khalu abhiggahA hoti| gAyanto aruaMto jaM dei nisannamAdI vA // 6 // osakkaNa ahisakkaNaparaMmuhAlaMkio naro vaavi| bhAvaNNayareNa juoaha bhaavaabhigghonnaam||7||ukto vRttisaMkSepaH, sAmprataM rasaparityAga ucyate-tatra rasAH kSIrAdayastatparityAga-8 stapa iti, uktaM ca-vigaI vigaIbhIo vigaigayaM jo u bhuMjae sAhU / vigaI vigaisahAvA vigaI vigaI balA nnei||1|| vigaI pariNaidhammo moho jamudijjae udiNNe a| suTThavi cittajayaparo kahaM akajje Na vttttihiti?||2|| dAvAnalamajjhagao ko taduvasamaThThayAi jlmaaii| santevi Na sevijA? mohaannldiiviesuvmaa||3|| ityAdi, ukto rasaparityAgaH, sAmprataM kAyakleza ucyate- saca | lepakRd alepakRdvA'mukaM dravyaM cAdya grahISyAmi / amukeNa vA dravyeNAsau dravyAbhigraho nAma // 1 // aSTa tu gocarabhUmayaH eluka (dehalI) viSkambhamAtragrahaNaM c| svagrAme paragrAme etAvanti gRhANi ca kSetre / / 2 / RjvI gatvA pratyAgatizca gomUtrikA pataGgavIthI / peTA cArdhapeTA abhyantarabAhyazambUke // 3 // kAle'bhigrahaH punarAdau8 madhye tthaivaavsaane| aprApte smRtikAle AdiH dvitIye madhyaH tRtIye'ntaH // 4 // dAyakapratIcchakayorbhUt sUkSmA'pi maivaapriitiH| ityaprAptAtItayoH pravarttanaM ca mA ca (bhUt) tato madhye // 5 // utkSiptacarakatvAdyA bhAvayutAH khalu abhigrahA bhavanti / gAyana rudaizca yaddadAti niSaNNAdirvA // 6 // avaSvaSkaNamabhiSvaSkaNaparAGmukhAlaGkRto naro vA'pi / bhAvenAnyatareNa yutaH asau bhAvAbhigraho nAma // 7 // 0 vikRti vikRtibhItaH vikRtigataM yastu bhakte saadhuH| vikRtirvikRtisvabhAvA vikatirvigati: // 45 // balAnnayati // 1 // vikRtiH pariNatidharmA moho yadudIryate udIrNe c| suSvapi cittajayaparaH kathamakArye na vaya'ti? // 2 // dAvAnalamadhyagataH kastadupazamArthAya jalAdIni / santyapi na seveta? mohAnaladIpita eSopamA // 3 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 46 // sUtram 1 vIrAsanAdibhedAccitra iti, uktaMca-vIrAsaNa ukkuDugAsaNAiloAio ya vinnnneo| kAyakileso sNsaarvaasnivveaheutti||1|| prathamamadhyayanaM vIrAsaNAisu guNA kAyaniroho dayA a jIvesu / paraloamaI atahA bahumANo ceva annesiM ||2||nnissNgyaa ya pacchApurakammavivajjaNaM ca loaguNA / dukkhasahattaM naragAdibhAvaNAe ya nivveo||3|| tathA'nyairapyuktaM- pazcAtkarma puraHkarme (maI) ryApathaparigrahaH / doSA ote| niyuktiH 47 parityaktAH, zirolocaM prkurvtaa||1||ityaadi| gataH kAyaklezaH sAmprataM saMlInatocyate iyaM cendriyasaMlInatAdibhedAccaturvidheti, bAhyatapa:uktaM ca-iMdiakasAyajoe paDucca saMlINayA munneyvvaa| tahaya vivittA cariA paNNattA viiaraagehiN||1|| tatra zrotrAdibhirindriyaiH prtipaadnm| zabdAdiSu sundaretareSu rAgadveSAkaraNamindriyasaMlInateti, uktaM ca-saddesu a bhaddayapAvaesu soavisayamuvagaesu / tuTTeNa va ruTeNa va samaNeNa sayA Na hoavvN||1||evN zeSendriyeSvapi vaktavyam, yathA-vesu abhadgapAvaesu ityaadi| uktendriyasa~llInatA, adhunA kaSAyasaMlInatA-sA ca tadudayanirodhodIrNaviphalIkaraNalakSaNeti, uktaM ca-udayasseva niroho udayaM pattANa vaa'phliikrnnN| jaM. ittha kasAyANaM kasAyasaMlInatA esaa||1||ityaadi / uktA kaSAyasaMlInatA, sAmprataM yogasaMlInatA-sA punarmanoyogAdInAma-8 kuzalAnAM nirodhaH kuzalAnAmudIraNamityevaMbhUteti, uktaM ca-apasatthANa niroho jogANamudIraNaM ca kuslaannN| kajammi ya vihigamaNaM joe saMlINayA bhnniaa||1||ityaadi| uktA yogasaMlInatA, adhunA viviktacaryA, sA punariyaM-ArAmujANAdisu / 0vIrAsanamutkaTukAsanaM ca locAdikazca vijnyeyH| kAyaklezaH sNsaarvaasnirvedheturiti|| 1 // vIrAsanAdiSu guNAH kAyanirodho dayA ca jIveSu / paralokamatizca tathA bahumAnazcaivAnyeSAm / / 2 / / nissaMgatA ca pazcAtpUrvakarmavivarjanaM ca locgunnaaH| duHkhasahatvaM narakAdibhAvanayA ca nirvedaH // 3 / / 0 indriyakaSAyayogAn pratItya // 46 // saMlInatA muNitavyA / tathA ca viviktA caryA prajJaptA viitraagaiH|| 1 // 0 zabdeSu ca bhadrakapApakeSu zrotraviSayamupagateSu / tuSTena vA ruSTena vA zramaNena sadA na bhavitavyam // 3 100rUpeSu ca bhadrakapApakeSu / 7 udayasyaiva nirodha udayaprAptAnAM vA'phalIkaraNam / yadatra kaSAyANAM kaSAyasaMlInataiSA // 1 // 0 aprazastAnAM nirodho yogAnAmudIraNaM ca kuzalAnAm / kArye ca vidhigamanaM yoge saMlInatA bhaNitA // 1 // 0 ArAmodyAnAdiSu .
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- thIpasupaMDagavivajjiesu jaM tthaannN| phalagAdINa ya gahaNaM taha bhaNiyaM esnnijjaannN||1||gtaa viviktacaryA, uktA sNliintaa| bajjho prathamamadhyayanaM vaikAlikaM| tavo hohI iti etadanazanAdi bAhyaM tapo bhavati, laukikairapyAsevyamAnaM jJAyata itikRtvA bAhyamityucyate viparItagrAheNa vA drumapuSpikA, zrIhAri0 sUtram 1 vRttiyutam kutIrthikairapi kriyata itikRtvA iti gAthArthaH / uktaM bAhyaM tapaH, idAnImAbhyantaramucyate / tacca prAyazcittAdibhedamiti, Aha niyukti: 48 // 47 // abhyantara tapaHni0-pAyacchittaM viNaoveAvaccaM taheva sjjhaao|jhaannN ussaggo'vi aabhiMtarao tavo hoi||48|| . prtipaadnm| tatra pApaM chinattIti pApacchit, athavA yathAvasthitaM prAyazcittaM zuddhamasminniti prAyazcittamiti, uktaM ca-pAvaM chiMdai jamhA WE strIpazupaNDakavivarjiteSu yatsthAnam / phalakAdInAM ca grahaNaM tathA bhnnitmessnniiyaanaam||1|| OM tattha AloyaNA nAma avassakaraNijjesu bhikkhAyariyAiesu jaivi avarAho natthi tahAvi aNAloie aviNao bhavaitti kAUNa avassaM AloetavvaM, to jai kiMci aNesaNAiavarAhaM sarejjA, so vA Ayario kiMci sArejjA, tamhA AloeyavvaM, AloyaNaMti vA pagAsakaraNaMti vA akkhaNaMti vA visohitti vA egtttthaa| idANi paDikkamaNaM, taM ca micchAmidukkaDasahuttaM bhavai, taMjahAkoi sAhU bhikkhAyariyAe gacchanto kahApamatto iriyaM na sohei, na ya taMmi samaeM kiMci pANavirAhaNaM kayaM, tAhe so micchAdukkaDeNeva sujjhai, evaM sesasamitIsuvi guttIsu,8 jattha asamitittaNaM kayaMNaya mahanto avarAho bhave micchAdukkaDeNeva suddhI bhavatittitadubhayaM nAma jattha AloyaNaM paDikkamaNaM egidiyANaM jIvANaM saMghaTTaparitAvaNAdiSula kaesu Auttassa bhvnti| vivego nAma pariThThAvaNaM, taM ca AhArovahisejjAsaNANasaMsattANa uggamAdIsu ya kAraNesu asuddhANaM bhavai / idANiM kAussagge, so yaha kAussaggotti vA viussagotti vA egaTThA, so ya kAussaggo imehiM kijjai taMjahA- NAvAnaIsaMtAre gamaNAgamaNasumiNasaNaAvassagAdisu kAraNesu bahuviho bhvi| idANiM tavo, so paMcarAiMdiyANi AdikAUNa bahuviyappo bhavaitti / tathA chedo nAma jassa kassavi hu sAhuNo tahArUvaM avarAhaM NAUNa pariyAo chijjai, taMjahAahorattaM vA pakkhaM vA mAsaM vA saMvaccharaM vA, evamAdicchedo bhavati / mUle nAma so ceva se pariyAo malato chijji| aNavaThThappo nAma sabacchedapatto kiMci kAlaM kareUNa 8 // 47 // tavaM tatto puNovi dikkhA kajjai / pAraMco nAma khettAto desato vA nicchubhai / chedaaNavaThThamUlapAraMciyANi desaM kAlaM saMjamavirAhaNaM purisaM paDucca dijjaMtitti pacchittaM gataM pApaM chinatti yasmAt -
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhyanta zrIdaza- pAyacchittaMti bhaNNae tmhaa| pAeNa vAvi cittaM visohaI teNa pcchittN||1||ttpunraalocnaadidshdheti, uktaMca-AloyaNapaDikkamaNe prathamamadhyayanaM vaikAlika mIsavivege tahA viussagge / tavacheamUlaaNavaTThayA ya pAraMcie cev||1||bhaavaartho'syaa AvazyakavizeSavivaraNAdavaseya iti| drumapuSpikA, zrIhAri0 sUtram 1 vRttiyutam / uktaM prAyazcittam, sAmprataM vinaya ucyate- tatra vinIyate'nenASTaprakAraM karmeti vinaya iti, uktaM ca-vinayaphalaM zuzrUSA guruzuzrUSAphalaM niyukti: 48 // 48 // zrutajJAnam / jJAnasya phalaM viratirviratiphalaM caashrvnirodhH||1|| saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso nirjarA phalaMdRSTam / tasmAkriyAnivRttiHla kriyaanivRtteryogitvm||2|| yoganirodhAdbhavasantatikSayaH snttikssyaanmokssH| tasmAtkalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinyH||3||s ca prtipaadnm| jJAnAdibhedAt saptadhA,uktaM ca-NANe daMsaNacaraNe maNavaikAovayArio vinno| NANe paMcapagAro maiNANAINa sddhnnN||1|| bhattI taha bahumANo taddidvatthANa smmbhaavnnyaa| vihigahaNabbhAsovi a eso viNao jinnaabhihio||2|| sussUsaNA ANAsAyaNA ya viNao a daMsaNe duviho / dasaNaguNAhieK kajjai sussuusnnaavinno||3|| sakkArabbhuTThANe sammANAsaNa abhiggaho taha y| AsaNaaNuppayANaM kiikammaM aMjaligaho a||4|| etassaNugacchaNayA Thiassa taha pajjuvAsaNA bhnniyaa| gacchaMtANuvvayaNaM eso sussuusnnaavinno||5|| ittha ya sakkAro-thuNaNavaMdaNAdi abbhuTThANaM-jao dIsai tao ceva kAyavvaM, saMmANo vatthapattAdIhiM prAyazcittamiti bhaNyate tsmaat| prAyeNa vApi cittaM vizodhayati tena prAyazcittam // 1 // AlocanA pratikramaNaM mizraM vivekastathA vyutsrgH| tapazchedo mUlamanavasthApyaM ca pArAzcikaM caiv||1||AUM ata eva nAtra cUrNAviva sthaandrshnm| 0 jJAne darzane caraNe manovAkkAyeSu aupacAriko vinayaH / jJAne paJcaprakAra: mati-jJAnAdInAM zraddhAnam 8 // 1 // bhaktistathA bahumAnaH tadRSTArthAnAM smygbhaavntaa| vidhigrahaNamabhyAso'pi ca eSa vinayo jinAbhihitaH // 2 // zuzrUSA anAzAtanA ca vinayaH darzane dvividhaH / darzanaguNAdhikeSu kriyate zuzrUSAvinayaH // 3 // satkAro'bhyutthAnaM sanmAnamAsanAbhigrahastathA c| AsanAnapradAnaM kRtikarmAJjaligrahazca // 4 // Agacchato'nugamanaM 8 // 48 // sthitasya tathA paryupAsanA bhaNitA / gacchato'nuvrajanameSa shushruussaavinyH||5|| 0 atra ca satkAra:- stavanavandanAdi abhyutthAnaM- yatra dRzyate tatraiva karttavyaM sanmAnaM vastrapAtrAdibhiH
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 49 // tpHprtipaadnm| pUaNaM, AsaNAbhiggaho puNa- acchaMtassevAyareNAsaNANayaNapuvvagaM uvavisaha etthatti bhaNaNaMti, AsaNaaNuppadANaM tu prathamamadhyayana ThANAo ThANaM saMcAraNaM, kiikammAdao pagaDatthA / aNAsAyaNAviNaopuNa paNNarasaviho, taMjahA-titthagara dhamma Ayari drumapuSpikA, sUtram 1 vAyage thera kulagaNe sNghe| saMbhoiya kiriyAe maiNANAINa ya thev||1|| ettha bhAvaNA-titthagarANamaNAsAyaNAe titthagarapannattassa niyukti: 48 dhammassa annaasaaynnaae| evaM sarvatra draSTavyam / kAyavvA puNa bhattI bahumANo taha ya vaNNavAo a| arihaMtamAiyANaM kevalaNANAva- | abhyantarasANANaM // 1 // ukto darzanavinayaH, sAmprataM cAritravinayaH sAmAiyAicaraNassa saddahANaM taheva kAraNaM / saMphAsaNaM parUvaNamaha purao bhvvsttaannN||1||mnnvikaaiyvinno AyariyAINa svvkaalNpi| akusalamaNoniroho kusalANa udIraNaM tahaya // 2 // idAnImaupacArikavinayaH, sa ca saptadhA, abbhAsa'cchaNachaMdANuvattaNaM kayapaDikkiI tahaya / kAriyaNimittakaraNaM dukkhattagavesaNA thy||1|| taha desakAlajANaNa savvatthesu tahayaNumaI bhaNiyA / uvaArio u viNao eso bhaNio samAseNaM // 2 // tattha abbhAsa'cchaNaM pUjanaM AsanAbhigrahaH punaH tiSThata evAdareNAsanAnayanapUrvakamupavizatAtreti bhaNanaM AsanAnupradAnaM tusthAnAt sthAnaM saJcAraNam, kRtikarmAdayaH prsiddhaaH| anAzAtanAvinayaH punaH paJcadazavidhastadyathA-tIrthakaradharmAcAryavAcake sthavirakulagaNe sngke| sAmbhogike kriyAyAM ca matijJAnAdInAM ca tathaiva // 1 // 0 kiriA NAma atthavAo bhaNNati-taM jahA atthi mAyA asthi jIvA evamAdI, jo evaM Na saddahai vivarIyaM vA paNNavei teNa kiriA AsAditA bhvti| atra bhAvanA- tIrthakarANAmanAzAtanayA 2 tIrthakaraprajJaptasya dhrmsyaanaashaatnyaa| 0 karttavyA punarbhaktirbahumAnastathaiva varNavAdazca |arhdaadiinaaN kevalajJAnAvasAnAnAm // 1 // 0 sAmAyikAdicaraNAnAM zraddhAnaM tathaiva kAyena / saMsparzanaM prarUpaNamatha purato bhavyasattvAnAm // 1 // manovAkkAyikavinayaH AcAryAdInAM sarvakAlamapi / akuzalamanonirodhaH kuzalAnAmudIraNaM tathaiva / / 2 // 7 abhyAsasthAnaM chando'nuvarttanaM kRtapratikRtistathaiva / kAritanimittakaraNaM duHkhArtagaveSaNaM tathA ca // 1 // tathA dezakAlajJAnaM sarvArtheSu tathA caanumtirbhnnitaa| aupacArikastu vinaya eSa bhaNitaH samAsena // 2 // tatra abhyAsasthAnaM -* AyariAINa addhANaparissaMtANaM sIsA u Arabbha jAva pAyatalA tAva parameNa AdareNa vissAmaNaM cU0 / // 49 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 50 // AesatthiNA Niccameva Ayariyassa abbhAseadUrasAmatthe accheavvaM, chaMdo'Nuvattiyavvo, kayapaDikkiI NAma pasaNNA prathamamadhyayanaM AyariyA suttatthatadubhayANi dAhiti Na NAma nijaratti AhArAdiNA jaiyavvaM, kAriyaNimittakaraNaMsammamatthapadamahenjAvieNa drumapuSpikA, viNaeNa viseseNa vaTTiavvaM, tayaTThANuTThANaMca kAyavvaM, sesa bhedA psiddhaa| ukto vinayaH, idAnIM vaiyAvRttyaM-tatra vyApRtabhAvo sUtram 1 niyukti: 48 yAvRttyamiti, uktaMca- veAvaccaM vAvaDabhAvo iha dhammasAhaNaNimittaM / aNNAdiyANa vihiNA saMpAyaNamesa bhaavttho||1||aayri abhyantarauvajjhAe thera tavassI gilANasehANaM / sAhammiyakulagaNasaMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM // 2 // tattha Ayario paMcaviho, taMjahA tapa: prtipaadnm| pavvAvaNAyario disAyario suttassa uddesaNAyario suttassa samuddessaNAyario vAyaNAyariotti, uvajjhAo pasiddho ceva, thero nAma jo gacchassa saMThitiM karei, jAisuapariyAyAisuvA thero, tavassI nAma jo uggatavacaraNarao, gilANo nAma rogAbhibhUo, sikkhago NAma jo ahuNA pavvaio, sAhammio NAma ego pavayaNao Na liMgao, ego liMgao Na We AdezArthinA nityamevAcAryasya abhyAse- adUrAsanne sthAtavyam, chando'nuvartitavyaH, kRtapratikRtirnAma-prasannA AcAryAH sUtramarthaM tadubhayaM vA dAsyanti na nAma nirjarati AhArAdinA yatitavyaM kAritanimittakaraNaM samyagarthapadamaghyApitamasmAkaM vinayena vizeSeNa vartitavyam, tadanuSThAnaM ca karttavyam, zeSAH bhedAH prsiddhaaH| OR jinasya dharmo jinadharmaH, vinydhrmH| uktaM ca- mUlAu khaMghappabhavco dumassa ityAdI, yataH viNao sAsaNe mUlaM viNao nivvaannsaahgo| viNayAu vippamukkassa kao8 dhammo kao tavo // 1 // viNayAu nANaM nANAu daMsaNaM daMsaNAu caraNaM tu / caraNehiMto mukkho mukkhe sukkhaM aNAbAhaM // 2 // iti pra0 vinyaatprN| 0 vaiyAvRttyaM vyApRtabhAvaH iha dharmasAdhananimittam, annAdikAnAM vidhinA sampAdanameSa bhAvArthaH // 1 // AcArya upAdhyAye sthavire tapasvini glAne zaikSake / sAdharmike kule gaNe saGke cha saGgataM tadiha karttavyam // 2 // OM tatrAcAryaH paJcavidhaH / tadyathA- pravrAjanAcAryaH dizAcAryaH sUtrasyoddezanAcAryaH sUtrasya samuddezanAcAryaH vAcanAcArya iti, upAdhyAyaH prasiddha eva, sthaviro nAma yo gacchasya saMsthitiM karoti, jAti (janma) zrutaparyAyairvA sthaviraH, tapasvI nAma ya ugratapazcaraNarataH, glAno nAma rogAbhibhUtaH, zaikSako nAma yo'dhunA pravrajitaH, sAdharmiko nAma ekaH pravacanato na liGgataH, eko liGgato na. // 50 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 51 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 1 niyukti: 48 abhyntrtp:prtipaadnm| pavayaNao, egoliMgao vipavayaNao vi, egoNa liMgaoNa pavayaNao, kulagaNasaMghA pasiddhA ceva / idAnI sajjhAo, so apaMcaviho-vAyaNA pucchaNA pariaTTaNA aNuppehA dhammakahA, vAyaNA nAma sissassa ajjhAvaNaM, pucchaNA suttassa atthassa vA havai, pariaTTaNA nAma pariaTTaNaMti vA abbhassaNaMti vA guNaNaMti egaTThA, aNuppehA nAma jo maNasA pariaTTei NovAyAe, dhammakahANAma jo ahiMsAilakkhaNaMsavvaNNupaNIaMdhamma aNuogaMvA kahei, esaadhmmkhaa|gtHsvaadhyaayH, idAnIM dhyAnamucyate-tatpunarAtadibhedAccaturvidham, tadyathA-ArtadhyAnaMraudradhyAnaM dharmadhyAnaMzukladhyAnaM ceti, tatra rAjyopabhogazayanAsanavAhaneSu, strIgandhamAlyamaNiratnavibhUSaNeSu / icchAbhilASamatimAtramupaiti mohAd, dhyAnaM tadAtamiti tatpravadanti tjjnyaaH||1|| saMchedanairdahanabhaJjanamAraNaizca, bandhaprahAradamanairvinikRntanaizca / yo yAti rAgamupayAti ca nAnukampAM, dhyAnaM turaudramiti tatpravadanti tjjnyaaH|| 2 // sUtrArthasAdhanamahAvratadhAraNeSu, bandhapramokSagamanAgamahetucintA / paJcendriyavyuparamazca dayA ca bhUte, dhyAnaM tu dharmamiti tatpravadanti tjjnyaaH||3|| yasyendriyANi viSayeSu parAGgakhAni, sngklpklpnviklpvikaardossaiH| yogaiH sadA tribhiraho nibhRtAntarAtmA, dhyAnottama pravarazuklamidaM vdnti||4|| Arte tiryagitistathA gatiradho dhyAne tu raudre sadA, dharme devagatiH zubhaM bata phalaM zukle tu janmakSayaH / tasmAd vyAdhirugantake hitakare saMsAranirvAhake, dhyAne zuklavare rajaHpramathane kuryAt prayatnaM budhH||5||iti / uktaM samAsato dhyAnam, vistaratastu dhyaanshtkaadvseymiti|saamprtN vyutsargaH,saca dvidhA- dravyatobhAvataH, dravyatazcaturdhA- gaNazarIropadhyAhArabhedAt, pravacanataH, eko liGgato'pi pravacanato'pi, eko na liGgato na pravacanataH, kulagaNasaGghAH prasiddhAzcaiva / idAnIM svAdhyAyaH, sa ca paJcavidhaH- vAcanA pracchanA parivartanA'nuprekSA dhrmkthaa| vAcanA nAma ziSyasyAdhyApanam / pracchanA sUtrasya ardhasya vA bhavati / parivarttanA nAma parivartanamiti vA abhyasanamiti vA guNanamiti vA ekArthAH / anuprekSA nAma yo manasA parivarttayati na vaacaa| dharmakathA nAma yo'hiMsAdilakSaNaM sarvajJapraNItaM dharmamanuyogaM vA kathayati, eSA dharmakathA / // 51 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 52 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 1 niyukti: 49 jinavacana yuktyubhysiddhtvm| bhAvatazcitraH, krodhAdiparityAgarUpatvAttasyeti, uktaM ca-davve bhAve a tahA duhA visaggo cauviho davve / gaNadehovahibhatte bhAve kohAdicAo tti // 1 // kAle gaNadehANaM atirittAsuddhabhattapANANaM / kohAiyANa sayayaM kAyavvo hoi cAo tti // 2 // ukto vyutsargaH, abhiMtarao tavo hoi tti, idaM prAyazcittAdi vyutsargAntamanuSThAnaM laukikairanabhilakSyatvAttantrAntarIyaizca bhAvato'nAsevyamAnatvAnmokSaprAptyantaraGgatvAccAbhyantaraM tapo bhavatIti gaathaarthH||shesspdaanaaNprkttaarthtvaat sUtrapadasparzikA niyuktikRtA noktA, svadhiyA tu vibhAge (na) sthaapniiyeti||atraah-'dhrmomngglmutkRsstt' mityAdau dharmagrahaNesati ahiMsAsaMyamatapograhaNamayuktam, tasyAhiMsAsaMyamataporUpatvAvyabhicArAditi, ucyate, na, ahiMsAdInAM dharmakAraNatvAddharmasya ca kAryatvAtkAryakAraNayozca kathaJcidbhedAt, kathaJcidbhedazca tasya dravyaparyAyobhayarUpatvAt, uktaM ca- Natthi puDhavIvisiTTho ghaDotti jaM teNa jujjai annnnnno| jaMpuNa ghaDutti puvvaM nAsI puDhavIi to anno||1||ityaadi, gamyAdidharmavyavacchedena tatsvarUpajJApanArthaM vA'hiMsAdigrahaNamaduSTamityalaM vistareNa ||aah- ahiMsAsaMyamataporUpodharmo maGgalamutkRSTamityetadvacaH kimAjJAsiddhamAhosvidyuktisiddhamapi?, atrocyate, ubhayasiddham, kuto?, jinavacanatvAt, tasya ca vineyasattvApekSayA''jJAdisiddhatvAt, Aha ca niyuktikAraH ni0-jiNavayaNaM siddhaM ceva bhaNNae katthaI udAharaNaM / Asajja u soyAraM heU'vi kahiMci bhaNNejjA // 49 // jinAHprAgnirUpitasvarUpAsteSAM vacanaM tadAjJayA siddhameva- satyameva pratiSThitameva avicAryamevetyarthaH, kutaH?, jinAnAM rAgAdirahitatvAt, rAgAdimatazca satyavacanAsambhavAt, uktaM ca-rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate hyanRtam / yasya tu naite doSAsta 0 dravye bhAve ca tathA dvidhA vyutsargaH caturvidho dravye / gaNadehopadhibhakteSu bhAve krodhAdityAga iti // 1 // kAle gaNadehayoHatiriktAzuddhabhaktapAnAnAm / krodhAdikAnAM satataM kartavyo bhavati tyAga iti // 2||6naasti pRthvIvizliSTo ghaTa iti yattena yujyate ananyaH / yatpunarghaTa iti pUrvaM naasiitpRthivyaastto'nyH||1|| // 52 // 8
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 53 // pnycaavyvdshaavyvaaH| syAnRtakAraNaM kiM syaat?||1||ityaadi, tathApi tathAvidhazrotrapekSayA tatrApi bhaNyate kvacidudAharaNam, tathA Azritya tu zrotAraM prathamamadhyayana heturapi kvacidbhaNyate, na tu niyogataH, tuzabdaH zrotRvizeSaNArthaH, kiMviziSTaM zrotAraM?-paTudhiyaM madhyamadhiyaM ca, na tu drumapuSpikA, sUtram 1 mandadhiyamiti, tathAhi-paTudhiyo hetumAtropanyAsAdeva prabhUtArthAya gatirbhavati, madhyamadhIstu tenaiva bodhyate, na tvitara ityrthH|| niyukti: 50 tatra sAdhyasAdhanAnvayavyatirekapradarzanamudAharaNamucyate, dRSTAnta ityarthaH, sAdhyadharmAnvayavyatirekalakSaNazca hetuH, iha ca hetumullaGya prathamamudAharaNAbhidhAnanyAyAnugatatvAttadbalenaiva hetoHsAdhyArthasAdhakatvopapatteH kvaciddhetumanabhidhAya dRSTAnta evocyata iti nyAyapradarzanArthaM vA, yathA gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhako dharmAstikAyaH, cakSuSmato jJAnasya dIpavat, uktaM ca- jIvAnAM pudgalAnAM ca, gatyupaSTambhakAraNam / dharmAstikAyo jJAnasya, dIpazcakSuSmato yathA // 1 // tathA kvaciddheturevala kevalo'bhidhIyate na dRSTAntaH, yathA madIyo'yamazvo, viziSTacihnopalabdhyanyathAnupapatterityalaM prasaGgeneti gAthArthaH / tathA ni0- katthai paMcAvayavaMdasahA vA savvahA na paDisiddhaM / na ya puNa savvaM bhaNNaihaMdI saviAramakkhAyaM // 50 // zrotAramevAGgIkRtya kvacitpazcAvayavaM dazadhA ve ti kvaciddazAvayavam, sarvathA guruzrotrapekSayA na pratiSiddhamudAharaNAdyabhidhAnamiti vAkyazeSaH, yadyapi ca na pratiSiddhaM tathApyavizeSeNaiva, na ca punaH sarvaM bhaNyate udAharaNAdi, kimityata Aha- haMdI saviAramakkhAyaM handItyupapradarzane, kimupapradarzayati?, yasmAdihAnyatra ca zAstrAntare 'savicAraM' sapratipakSamAkhyAtaM sAkalyata udAharaNAdyabhidhAnamiti gamyate, paJcAvayavAzca pratijJAdayaH, yathoktaM- pratijJAhetUdAharaNopanayanigamanAnyavayavAH (nyAyada01-8 1-32) / daza punaH pratijJAvibhaktyAdayaH, vakSyati ca- te u paiNNavihattI ityaadi| prayogAzcaiteSAM lAghavArthamihaiva svasthAne darzayiSyAma iti gaathaarthH|| sAmprataM yaduktaM- jiNavayaNaM siddhaM ceva bhaNNaI katthaI udAharaNaM ityAdi, tatrodAharaNahetvoH // 53 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 // 54 // svarUpAbhidhitsayA''ha prathamamadhyayanaM ni0- tatthAharaNaM duvihaM caubvihaM hoi ekkamekkaM tu / heU cauvviho khalu teNa u sAhijjae attho // 51 // drumapuSpikA, sUtram 1 tatrazabdo vAkyopanyAsArtho nirdhAraNArtho vA, udAharaNaM pUrvavat, tacca mUlabhedato dvividhaM dviprakAram, caritakalpitabhedAt / niyuktiH uttarabhedatastu caturvidhaM bhavati, tayordvayorekaikamudAharaNamAharaNa 1 taddeza 2 taddoSo 3 panyAsa 4 bhedAt, tacca vakSyAmaH, tathA 51-52 hinoti- gamayati jijJAsitadharmaviziSTAnAniti hetuH, sa caturvidhaH catuSprakAraH, khaluzabdo vyaktibhedAdanekavidhazceti udAharaNahetu svarUpa: vizeSaNArthaH, tuzabdasya punaHzabdArthatvAt tena punarhetunA sAdhyArthAvinAbhAvabalena sAdhyate niSpAdyate jJApyate vA arthaH pratijJArtha udAharaNaiiti gaathaarthH|| sAmprataM nAnAdezajavineyagaNahitAyodAharaNaikArthikapratipipAdayiSayA''ha kaarthikaashc| niyuktiH 53 ni0- nAyamudAharaNaMtiadiTuMtovama nidarisaNaM thy| egaTuMtaMduvihaM cauvvihaMceva nAyavvaM // 52 // caritajJAyate'smin sati dArTAntiko'rtha iti jJAtam, adhikaraNe niSThApratyayaH, tathodAhriyate prAbalyena gRhyate'nena dArTAntiko'rtha kalpito iti udAharaNam, dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAntaH, atIndriyapramANAdRSTaM saMvedananiSThAM nayatItyarthaH, upamIyate'nena dArTAnti tdRssttaantshc| ko'rtha ityupamAnam, tathA ca nidarzanaM nizcayena darzyate'nena dArTAntika evArtha iti nidarzanam, egaDhe ti idamekArthaM ekArthikajAtam, idaMca tatprAgupanyastaM dvividhamudAharaNaM caturvidhaM caivAGgIkRtya jJAtavyaM pratyekamapi, sAmAnyavizeSayoH kathaJcidekatvAd, ata eva sAmAnyasyApi prAdhAnyakhyApanArthamekavacanAbhidhAnaM ekArthamiti, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAd, gamanikAmAtramevaitaditi gAthArthaH / sAmprataM yaduktaM tatrodAharaNaM dvividha' mityAdi, tad dvaividhyAdipradarzanAyAha ni0- cariaMca kappiaMvA duvihaM tatto caubvihekvekvaM / AharaNe taddese taddose cevuvannAse // 53 // dAharaNaM // 54 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 55 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 1 | niyuktiH 53 caritakalpito dAharaNaM tdRssttaantshc| caritaM ca kalpitaM ce(ve)ti dvividhamudAharaNam, tatra caritamabhidhIyate yadvRttam, tena kasyacid dArzantikArthapratipattirjanyate, tadyathA-duHkhAya nidAnam, yathA brahmadattasya / tathA kalpitaMsvabuddhikalpanAzilpanirmitamucyate, tena ca kasyaciddAntikArthaprattipattirjanyate, yathA- piSpalapatrairanityatAyAmiti, uktaMca-jaha tubbhe taha amhe tubbhevi ahohihA jahA amhe| appAhei paData paMDuapattaM kislyaannN||1||nnvi atthi Navi a hohI ullAvo kislpNddupttaannN| uvamA khalu esa kayA bhaviajaNavibohaNaTThAe // 2 // ityAdi / Aha- idamudAharaNaM dRSTAnta ucyate, tasya ca sAdhyAnugamAdi lakSaNamiti, uktaM ca- sAdhyenAnugamo hetoH, sAdhyAbhAve ca naastitaa| khyApyate yatra dRSTAntaH, sa sAdharmyataro dvidhaa||1|| asya punastallakSaNAbhAvAt kathamudAharaNatvamiti?, atrocyate, tadapi kathaJcitsAdhyAnugamAdinAdAntikArthapratipattijanakatvAtphalata udAharaNam, ihApica sA'styevetikRtvA kiM nodAharaNateti? sAdhyAnugamAdi lakSaNamapi sAmAnyavizeSobhayarUpAnantadharmAtmake vastuni sati kathaJcidbhedavAdina eva yujyate, nAnyasya, ekAntabhedAbhedayostadabhAvAditi, tathAhi- sarvathA pratijJAdRSTAntArthabhedavAdino'nugamataH khalu ghaTAdau kRtakatvAderanityatvAdipratibandhadarzanamapi prakRtAnuyogyeva, bhinnavastudharmatvAt, sAmAnyasya ca parikalpitatvAdasattvAd, itthamapi ca tadbalena sAdhyArthapratibandhakalpanAyAM satyAmatiprasaGgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi, evaM sarvathA abhedavAdino'pyekatvAdeva tadabhAvo bhAvanIya iti, anekAntavAdinastvanantadharmAtmake vastuni tattaddharmasAmarthyAttatadvastunaH pratibandhabalenaiva tasya tasya vastunogamakaM bhavati, anyathA tatastasmiMstatpratipattyasambhava iti kRtaM prasaGgena, prakRtaM (r)yathA yUyaM tathA vayaM yUyamapi bhaviSyatha yathA vayam / upAlabhate patat pANDurapatraM kishlyaan|| 1 // naivAsti naiva bhaviSyati ullApaH kishlypaannddurptryoH| upamA | khalveSA kRtA bhavikajanavibodhanArthAya // 2 // // 55 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 56 // prastumaH- caritaM ca kalpitaMce(ve) tyanena vidhinA dvividham, punazcaturvidha-catuSprakAramekaikam, kathamata Aha- udAharaNaM taddezaH prathamamadhyayanaM taddoSazcaiva upanyAsa iti| tatrodAharaNazabdArtha ukta eva, tasyadezastaddezaH, evaM taddoSaH, upanyasanamupanyAsaH, saca tadvastvAdilakSaNo drumapuSpikA, sUtram vakSyamANa iti gaathaarthH|| sAmpratamudAharaNamabhidhAtukAma Aha niyukti: 54 ni0- cauhA khalu AharaNaM hoi avAo uvAya ThavaNA ya / tahaya paDuppannaviNAsameva paDhamaM cauvigappaM // 54 // udAharaNasya caturdhA khalu udAharaNaM bhavati, athavA caturdhA khalu udAharaNe vicAryamANe bhedA bhavanti, tadyathA- apAyaH upAyaH sthApanA cala caturbhedAH prtibhedaashc| tathA ca pratyutpannavinAzameveti, svarUpameSAMprapaJcena bhedato niyuktikAra eva vakSyati, tathA cAha- prathamaM apAyodAharaNaM caturvikalpa niyukti: 55 caturbhedam / tatrApAyazcatuHprakAraH, tadyathA-dravyApAyaH kSetrApAyaH kAlApAyo bhAvApAyazca iti gAthArthaH / tatra dravyAdapAyo dravyApAye vaNigbhrAtRdravyApAyaH, apAya:- aniSTaprAptiH dravyameva vA apAyo dravyApAyaH, apAyahetutvAdityarthaH, evaM kSetrAdiSvapi bhaavniiym| kthaankm| sAmprataM dravyApAyapratipAdanAyAha ni0- davvAvAe donni uvANiagA bhAyaro dhaNanimittaM / vahapariNaekkamekvaM dahami maccheNa nivveo||55|| dravyApAye udAharaNaM dvau tu, tuzabdAdanyAni ca, vaNijau bhrAtarau dhananimittaM dhanArthaM vadhapariNatau ekaikaM anyo'nyaM hRde matsyena nirveda iti gAthAkSarArthaH / / bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedaM egami saMnivese do bhAyaro dariddappAyA, tehiM soraTThe gaMtUNa sAhassioNaulao rUvagANaM viDhavio, te asayaMgAma saMpatthiyA, iMtA taMNaulayaM vAraeNa vahaMti, jayA egassa hatthe tadA (r) ekasmin sanniveze dvau bhrAtarau daridraprAyau, tAbhyAM saurASTraM gatvA sAhasiko nakulako rUpakANAmarjitaH, tau ca svakaM grAma saMprasthitau, AyAntau taM nakulakaM vArakeNa vahataH, yadA ekasya haste tadA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 57 // iyaro ciMtei-'mAremiNavaramee rUvagA mamaM hoMtu' evaM bIo ciMtei jahA'haM eaMmAremite paropparaM vahapariNayA ajjhvssNti| prathamamadhyayana tao jAhe saggAmasamIvaM pattA tattha naItaDe jiTTearassa puNarAvitti jAyA-'dhiratthumamaM, jeNa mae davvassa kae bhAuviNAso drumapuSpikA, | niyukti: 55 ciMtio' paruNNo, iareNa pucchio, kahio, bhaNaI- mamaMpi eyArisaM cittaM hotaM, tAhe eassa doseNaM amhehiM eka dravyApAyeciMtiaMti kAuMtehiM soNaulao dahe chUDho, te agharaM gayA, so aNaulao tattha paDato macchaeNa gilio, so amaccho vaNigbhrAtR kthaankm| meeNa mArio, vIhIe oyaario| tesiMca bhAugANAM bhagiNI mAyAe vIhiM paTThaviA jahA macche ANeha jaM bhAugANaM te sijhaMti, tAe asamAvattIe soceva macchao ANIo, ceDIe phAliMtIeNaulao diTTho, ceDIe ciMtiaM- esa Naulao mama ceva bhavissaitti ucchaMge kao, ThavikhaMto ya therIe diTThoNAo a, tIe bhaNiyaM- kimeaM tume ucchaMge kayaM?, sAvi lohaM gayA Na sAhai, tAo dovi paropparaM pahayAto, sA therI tAe ceDIe tArise mammappaese AhayA jeNa takkhaNameva jIviyAo vavaroviyA, tehiM tu dAraehiMso kalahavaiaroNAo, saNaulao diTTho, therI gADhappahArA pANavimuktA nissaTuM itarazcintayati- mArayAmi kevalamete rUpyakA mama bhavantu, evaM dvitIyazcintayati- yathA'hametaM mArayAmi, tau parasparaM vadhapariNatAvaghyavasyataH, tato yadA svagrAmasamIpaM prAptau tatra nadItaTe jyeSThetarasya punarAvRttirjAtA 'dhigastu mAM yena mayA dravyasya kRte bhrAtRvinAzazcintitaH, praruditaH, itareNa pRSTaH, kathitaH, bhaNati- mamApyetAdRzaM cittamabhUta, tadaitasya doSeNAvAbhyAmetacintitamitikRtvA tAbhyAM sa nakulako hRde kSiptaH, tau ca gRhaM gtau| sa ca nakulakastatra patan matsyena gilitaH, sa ca matsyaH zvapacena mAritaH, viithyaamvtaaritH| tayordhAtrorbhaginI ca mAtrA vIthIM prasthApitA yathA matsyAnAnaya yadbhAtRbhyAM te siddhyanti, tayA ca samApattyA sa eva / matsya AnItaH, ceTyA vidArayantyA nakulako dRSTaH, ceTyA cintitaM- eSa nakulako mamaiva bhaviSyati iti utsaGge kRtaH, sthApyamAnazca sthavirayA dRSTo jJAtazca, tayA bhaNitaM- // 57 // kimetattvayotsane kRtam?, sApi lobhaM gatA na sAdhayati, te dve api parasparaM prahate, sA sthavirA tayA ceTyA tAdRze marmapradeze AhatA yena tatkSaNameva jIvitAd vyaparopitA, tAbhyAM tu dArakAbhyAM sa kalahavyatikaro jJAtaH, sa nakulako dRSTaH, sthavirA gADhaprahArA prANavimuktA nisRSTaM00 bhavitavyatayA vi0 pr0|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 58 // dharaNitale paDiyA diTThA, ciMtiaMca NehiM- imo so avAyabahulo a(Na)tthotti / evaM davaM avAyaheutti // laukikA prathamamadhyayanaM apyAhuH- arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye duHkhaM, dhig dravyaM duHkhavardhanam // 1 // apAyabahulaM pApaM, ye drumapuSpikA, parityajya sNshritaaH| tapovanaM mahAsattvAste dhanyAste tpsvinH|| 2 // ityaadi| etaavtprkRtopyogi| tao tesiM tamavAyaM sUtram 1 niyukti: 56 picchiUNa Nivveo jAo,tao taM dAriyaM kassai dAUNa niviNNakAmabhoA pavvaiyatti gaathaarthH||idaanii kSetrAdya- | kSetrApAyepAyapratipAdanAyAha dazAravargasya kAlApAye ni0-khettaMmi avakkamaNaMdasAravaggassa hoi avareNaM / dIvAyaNo akAle bhAve mNddukkiaakhvo||56|| dvaipAyanasya tatra kSetra iti dvAraparAmarzaH, tatazca kSetrAdapAyaH kSetrameva vA tatkAraNatvAditi / tatrodAharaNamapakramaNaM-apasarpaNaM dazAravargasya / bhAvApAyeca maNDukikAdazArasamudAyasya bhavati apareNa' aparata ityarthaH, bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tacca vkssyaamH| dvaipAyanazca kAle dvaipAyanaRSiH, kSapakasya kAla ityatrApi kAlAdapAyaH kAlApAyaH kAla eva vA tatkAraNatvAditi, atrApi bhAvArthaH kathAnakagamya eva, tacca kthaankaaH| vkssyaamH| bhAve maMDukkikAkSapaka ityatrApi bhAvAdapAyo bhAvApAyaH sa eva vA tatkAraNatvAditi, atrApi ca bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tacca vakSyAmaH iti gAthAkSarArthaH // bhAvArtha ucyate- khittApAodAharaNaM dasArA harivaMsarAyANo etthala mahaI kahA jahA hrivNse| uvaogiyaMceva bhaNNae, kaMsaMmi viNivAie sAvAyaMkhettameyaMti kAUNa jarAsaMdharAyabhaeNa dasAravaggo - dharaNItale patitA dRSTA, cintitaM cAbhyAM- ayaM so'pAyabahulortha iti / evaM drvympaayheturiti| (r) tatastayostamapAyaM dRSTvA nirvedo jAtaH, tatastAM dArikA kasmaiciddattvA nirviSNakAmabhogau prvrjitaaviti| 0 kSetrApAyodAharaNaM- dazArdA harivaMzarAjAnaH, atra mahatI kathA, yathA harivaMze, aupayogikameva bhaNyate, kaMse vinipAtite sApAyaM kSetrametaditikRtvA jarAsandharAjabhayena dazAhavargo mathurAto'pakramya dvAravatI gata iti / // 58 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 59 // mahurAo avakkamiUNa bAravaI gotti| prakRtayojanAM punarniyuktikAra eva kariSyati, kimakANDa eva naH prayAsena? prathamamadhyayana kAlAvAe udAharaNaM puNa- kaNhapucchieNa bhagavayA'riTThaNemiNA vAgariyaM- bArasahiM saMvaccharehiM dIvAyaNAo bAravaI-8 drumapuSpikA, sUtram 1 NayarIviNAso, ujjotatarAe NagarIe paraMparaeNa suNiUNa dIvAyaNaparivvAyaomANagariM viNAsehAmitti kAlAvadhimaNNao | niyukti: 56 gamemitti uttarAvahaMgao, sammaM kAlamANamayANiUNa ya bArasame ceva saMvacchare Agao, kumArehiM khalIkao, kayaNiANo | kSetrApAyedevo uvavaNNo, taoyaNagarIe avAo jAotti, NaNNahA jiNabhAsiyaMti / bhAvAvAe udAharaNaM khamao- egokhamao dazAravargasya kAlApAye cellaeNa samaM bhikkhAyariyaM gao, teNa tattha maMDukkaliyA mAriA, cillaeNa bhaNiaM- maMDukkaliA tae mAriA, khavago dvaipAyanasya bhaNai- re duTTha seha! ciramaiA ceva esA, te gaA, pacchA rattiM Avassae AloiMtANa khamageNa sA maMDukkaliyA nAloiyA / bhAvApAyeca maNDukikAtAhe cillaeNa bhaNiaM- khamagA! taM maMDukkaliyaM Aloehi, khamao ruTTho tassa cellayassa khelamallayaM ghettUNa uddhAio, kSapakasya aMsiyAlae khaMbhe AvaDio vegeNa iMto, mao ya joisiesu uvavanno, tao caittA diTThIvisANaM kule diTThIviso sappo kthaankaaH| OkAlApAye udAharaNaM punaH kRSNapRSTena bhagavatA'riSTaneminA vyAkRtaM- dvAdazabhiH saMvatsaradvaipAyanAd dvAravatInagarIvinAzaH, udyotatarAyAM nagaryAM paramparakeNa zrutvA dvaipaaynprivraajko| mA nagarI vininazamiti (vinAzayiSyAmIti) kAlAvadhimanyatra gamayAmIti uttarApathaM gtH| samyakkAlamAnamajJAtvA ca dvAdaze caiva saMvatsare AgataH, kumArairupasargitaH, kRtanidAno deva utpannaH, tatazca nagaryA apAyo jAta iti, nAnyathA jinabhASitamiti / bhAvApAye udAharaNaM kSapaka:- ekaH kSapakaH ziSyeNa samaM bhikSAcayA~ gataH, tena tatra maNDakikA mAritA, ziSyeNa bhaNita- maNDakikA tvayA mAritA, kSapako bhaNati- re duSTazaikSa! ciramutaivaiSA, tI gatI, pazcAdrAtrAvAvazyake AlocayatAM kSapakeNa sA maNDUkikA nAlocitA tadA ziSyeNa bhaNitam, kSapaka! tAM maNDUkikAmAlocaya, kSapako ruSTastasmai ziSyAya, zleSmamallakaM gRhItvoddhAvitaH, // 59 // astryAlaye stambhe ApatitaH vegenA''yAn, mRtazca jyotiSkeSUtpannaH, tatazcyutvA dRSTiviSANAM- kule dRSTiviSaH sarpo - W
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 6 // jAo, tattha ya egeNa parihiMDateNa nagare rAyaputto sappeNa khaio, ahituMDaeNa vijAo savve sappA AvAhiA, maMDale prathamamadhyayana pavesiA bhaNiyA- aNNe savve gacchaMtu, jeNa puNa rAyaputto khaio so acchau, save gayA, ego Thio, so bhaNio-8 drumapuSpikA, sUtram 1 ahavA visaM Aviyaha ahavA ettha aggiMmi NivaDAhi, so a agaMdhaNo, sappANaM kila do jAIo-gaMdhaNA agaMdhaNA ya, niyukti: 56 te agaMdhaNA mANiNo, tAhe so aggiMmi paviTTho, Na ya teNa taM vaMtaM paccAiyaM, rAyaputtovimao, pacchA raNNA ruTeNa ghosAviyaM kSetrApAyerajje- jo mama sappasIsaM ANei tassAhaM dINAraM demi, pacchA logo dINAralobheNa sappe mAreuM ADhatto, taM ca kulaM jattha so dazAravargasya kAlApAye khamao uppanno taMjAisaraM rattiM hiMDai divasao na hiMDai, mA jIve dahehAmitti kAuM, aNNayA AhituMDigehiM sappe maggaMtehi dvaipAyanasya rattiMcareNa parimaleNa tassa khamagasappassa bilaM diTThati dAre se Thio, osahio AvAhei, ciMtei- diTTho me kovassa bhAvApAyeca maNDukikAvivAo, to jar3a ahaM abhimuho NigacchAmi to dahihAmi, tAhe puccheNa ADhatto nimphiDiuM, jattiyaM nippheDei tAvaiyameva kSapakasya AhiMDao chiMdei, jAva sIsaM chiNNaM, mao ya, so sappo devayApariggahio, devayAe raNNo sumiNae darisaNaM diNNaM-jahA kthaankaaH| jAtaH, tatra caikena parihiNDamAnena nagare rAjaputraH sarpaNa daSTaH, AhituNDikena vidyayA sarve sarpA AhUtAH, maNDale pravezitA bhaNitAH- anye sarve gacchantu, yena punA rAjaputro daSTaH sa tiSThatu, sarve gatAH ekaH sthitaH, sa bhaNitaH athavA viSamApiba, athavA'trAgnau nipata, sa cAgandhanaH, sarpANAM kila dve jAtI- gandhanA agandhanA ca, tela agandhanA mAninaH, tadA so'nau praviSTaH, na ca tena tadvAntaM pratyApItam, rAjaputro'pi mRtaH, pazcAdrAjJA ruSTena ghoSitaM rAjye- yo mama sarpazIrSamAnayet tasmAyahaM dInAraM dadAmi, pazcAlloko dInAralobhena sarpAn mArayitumAdRtaH, tacca kulaM yatra sa kSapaka utpannastajAtismaraM rAtrau hiNDate divase na hiNDate, mA jIvAn dhAkSamitikRtvA, anyadA'hituNDakaiH sarpAn mArgayadbhiH rAtriMcareNa parimalena tasya kSapakasarpasya bilaM dRSTamiti dvAre tasya sthitaH, auSadhita Ahvayati, cintayati- dRSTo mayA kopasya // 60 // vipAkaH, tato yadyahamabhimukho nirgacchAmi tadA dhakSyAmi, tataH pucchenAdRto niHsphiTitum, yAvannisphiTati- tAvadevAhituNDikazchinatti, yAvacchIrSaM chinnam, mRtazca, Bsa sarpo devatAparigRhItaH, devatayA rAjJaH svapne darzanaM dattaM- yathA -
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 61 // mA sappe mAreha putto te nAgakulAo uvvaTTiUNa bhavissai, tassa dArayassa nAgadattanAmaM karejAhi so akhamagasappo marittA prathamamadhyayana teNa pANapariccAeNa tasseva raNNo putto jAo, jAe dArae NAmaM kayaM NAgadatto, khuDDalao ceva so pavaio, so akiradrumapuSpikA, sUtram 1 teNa tiriyANubhAveNa atIva chuhAluo, dosINavelAe ceva ADhavei bhuMjiuMjAva sUratthamaNavelaM, uvasaMto dhammasaddhioya, niyukti: 56 tammi a gacche cattAri khamagA, taMjahA- cAummAsio timAsio domAsio egamAsiotti, rattiM ca devayA vaMdiuM kSetrApAyeAgayA, cAummAsio paDhamaTThio, tassa purao temAsio tassa purao domAsio, tassa purao egamAsio, tANa ya dazAravargasya kAlApAye purao khuddddo| savve khamage atikkamittA tAe devayAe khuDDao vaMdio, pacchA te khamagA ruTThA, niggacchaMtI a gahiyA dvaipAyanasya cAummAsiakhamaeNa potte, bhaNiA ya aNeNa- kaDapUyaNi! amhe tavassiNo Na vaMdasi, eyaM kUrabhAyaNaM vaMdasitti, sA bhAvApAyeca maNDukikAdevayA bhaNai- ahaM bhAvakhamayaM vadAmi, Na pUAsakkArapare mANio avaMdAmi, pacchA te celleyaM teNa amarisaMvahaMti, devayA ciMtei-mA eecellayaM kharaMTehiMti, to saNNihiAceva acchAmi, tAhaM paDibohehAmi, bitiadivase acellao saMdisAveUNa - mA sarpAn mAraya putraste nAgakulAdudvartya bhaviSyati, tasya dArakasya nAgadattanAma kuryAH / sa ca kSapakasarpo mRtvA tena prANaparityAgena tasyaiva rAjJaH putro jAtaH, jAte haiM dArake nAma kRtaM nAgadattaH, kSullaka eva sa pravrajitaH, sa ca kila tena tiryaganubhAvenAtIva kSudhAluH, prabhAtavelAyAmevAdriyate bhoktuM yAvatsUryAstamayanavelA, upazAnto dharmazraddhikazca / tasmin gacche catvAraH kSapakAstadyathA- cAturmAsikastraimAsiko dvaimAsika ekamAsika iti, rAtrau ca devatA vanditumAgatA / rattivaeNa rAtrisatkena vi0 p0| cAturmAsikaH prathamaH sthitaH tasya purataH traimAsikaH tasya purato dvaimAsikaH tasya purata ekamAsikaH, teSAM ca purataH kSullakaH / sarvAn kSapakAnatikramya tayA devatayA kSullako vanditaH, pazcAtte kSapakA ruSTAH, nirgacchantI ca gRhItA cAturmAsikena pote, bhaNitA cAnena- kaTapUtane! asmA~stapasvino na vandase, enaM kUrabhAjanaM- vandasa iti, // 61 // 8sA devatA bhaNati- ahaM bhAvakSapakaM vande, na pUjAsatkAraparAn mAninazca vande, pazcAtte kSullakAya tenAmarSaM vahanti, devatA cintayati- maite kSullaka nirbhartsayiSyanti, tataH sannihitaiva tiSThAmi, tadA'haM pratibodhayiSyAmi, dvitIyadivase ca kSullakaH saMdizya kSapakasya kthaankaa:|
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 62 // gao dosINassa, paDiAgao AloittA cAummAsiyakhamagaM NimaMtei, teNa paDiggahe se NicchUDhaM, cellao bhaNai- | prathamamadhyayana micchAmidukkaDaM jaMtunbhe mae khelamallaoNa paNAmio, taM teNa upparAu ceva pheDittA khelamallae chUDhaM, evaM jAva timAsieNaM drumapuSpikA, sUtram 1 jAva egamAsieNaM NicchUTaM taM teNa tahA ceva pheDiaM, aDuyAlittA laMbaNe giNhAmitti kAuMkhamaeNa cellao bAhaM gahio, niyukti: 57 taM teNa tassa cellagassa adINamaNasassa visuddhapariNAmassa lessAhiM visujjhamANIhiM tadAvaraNijjANaM kammANaM khaeNa caraNakaraNAkevalanANaM samuppaNNaM, tAhe sA devayA bhaNai- kiha tubbhe vaMdiavvA? jeNevaM kohAbhibhUA acchaha, tAhe te khamagA nuyogamadhi |kRtyApAyasaMvegamAvaNNA micchAmidukkaDaMti, aho bAlo uvasaMtacitto amhehiM pAvakammehiM AsAio, evaM tesiMpi suhajjhavasANeNaM / niruupnnm| kevalanANaM samuppaNNaM, evaM pasaMgao kahiyaM kahANayaM, uvaNao puNa kohAdigAo apasatthabhAvAo duggaie avAo tti / paralokacintAyAM prakRtopayogitAM darzayannAha ni0-sikkhagaasikkhagANaM saMvegathiraTThayAi donnhNpi| davvAIyA evaM daMsikhaMte avAyA u||57|| zikSakAzikSakayoH abhinavapravrajitacirapravrajitayoH abhinavapravrajitagRhasthayorvA saMvegasthaiyArthaM dvayorapi dravyAdyA evaM uktena prakAreNa vakSyamANena vA darzyante apAyA iti, tatra saMvego-mokSasukhAbhilASaH sthairya punaH abhyupagatAparityAgaH, tatazca kathaM gataH paryuSitAya, pratyAgata Alocya cAturmAsikakSapakaM nimantrayati, tena patadgahe tasya zleSma niSThyUtam, kSullako bhaNati- mithyA me duSkRtaM yattubhyaM mayA zleSmamallako na dattaH. tattenoparita eva spheTayitvA zleSmamallake kSiptam, evaM yAvat trimAsikena yAvadekamAsikena nikSiptam, tattena tathaiva spheTitam, Azritya (balAtkAraM kRtvA) lambanAn gRhNAmItikRtvA kSapakena kSullako bAhau gRhItaH, tadA tena tasya kSullakasyAdInamanaso vizuddhamAnapariNAmasya lezyAbhirvizuddhyamAnAbhistadAvaraNIyAnAM karmaNAM kSayeNa kevalajJAnaM samutpannam, tadA sA devatA bhaNati- kathaM yUyaM vanditavyAH? yenaivaM krodhAbhibhUtAstiSThatha, tadA te kSapakAH saMvegamApannA mithyA me duSkRtamiti, aho bAla upazAntacitto'smAbhiH pApakarmabhirAzAtitaH, evaM teSAmapi zubhAdhyavasAnena kevalajJAnaM samutpannam / evaM (tat) prasaGgataH kathitaM kathAnakam, upanayaH punaHkrodhAdikAt aprazastabhAvAt durgaterapAya iti| // 62 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam | // 63 // vya kAraNagRhItakAdina grAhyama, viga bhaavmmi| nu nAma duHkhanibandhanadravyAdyavagamAttayoH saMvegasthairye syAtAM? dravyAdiSu cApratibandha iti gaathaarthH| tathA cAha prathamamadhyayanaM ni0-daviaMkAraNagahiaMvigiMciavvamasivAikhettaM ca / bArasahiM essakAlo kohAivivega bhaavmmi||58|| drumapuSpikA, sUtram ihotsargato mumukSuNA dravyamevAdhikaM vastrapAtrAdyanyadvA kanakAdina grAhyam, zikSakAhisaMdiSTAdikAraNagRhItamapi tatpari niyukti: 58 samAptau parityAjyam, ata evAha- dravyaM kAraNagRhItam, kiM! vikiMcitavyaM parityAjyam, anekaihikAmuSmikApAyahetutvAt, caraNakaraNA nuyogamadhidurantAgrahAdyapAyahetutA ca madhyasthaiH svadhiyA bhAvanIyeti / evamazivAdikSetraM ca, parityAjyamiti vartate, azivAdipradhAna kRtyApAyakSetramazivAdikSetram, AdizabdAdUnodaratArAjadviSTAdiparigrahaH, parityAjyaM cedamanekaihikAmuSmikApAyasambhavAditi / tathA cha niruupnnm| dvAdazabhirvareSyatkAlaH, parityAjya iti varttate, tata evApAyasambhavAditi bhAvanA, etaduktaM bhavati- azivAdiduSTa eSyatkAlaH niyukti: 59 dravyAnuyogadvAdazabhirvaSairanAgatamevojjhitavya iti, uktaMca- saMvaccharabArasaeNa hohiti asivaMti te tao Niti / suttatthaM kuvvaMtA atisayamAdIhiM mdhikRtyaapaaynaauunnN||1||ityaadi| tathA 'krodhAdiviveko bhAva' iti krodhAdayo'prazastabhAvAsteSAM vivekaH- narakapAtanAdyapAyahetutvA niruupnnm| tparityAgaH, bhAva iti-bhAvApAye, kArya ityayaM gAthArthaH / evaM tAvadvastutazcaraNakaraNAnuyogamadhikRtyApAyaH pradarzitaH, sAmprataM dravyAnuyogamadhikRtya pradarzyate ni0-davvAdiehiM nicco egaMteNeva jesiM appA u / hoi abhAvo tesiM suhaduhasaMsAramokkhANaM // 59 // dravyAdibhiH dravyakSetrakAlabhAvai: nArakatvaviziSTakSetravayo'vasthitatvAprasannatvAdibhiH nityaH avicalitasvabhAvaH ekAntenaiva sarvathaiva yeSAM vAdinAM AtmA jIvaH tuzabdAdanyacca vastu bhavati- saMjAyate abhAvaH asaMbhavaH teSAM vAdinAM keSAM?- sukhaduHkha0saMvatsaradvAdazakena bhaviSyati azivamiti te tato niryAnti / sUtrArthaM kurvanto'tizayAdibhirjJAtvA // 1 // // 63 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika vRttiyutam // 64 // zrIhArika saMsAramokSANAM tatrAhAdAnubhavarUpaMkSaNaM sukham, tApAnubhavarUpaMduHkham, tiryagnaranArakAmarabhavasaMsaraNarUpaH saMsAraH, aSTaprakAra- prathamamadhyayana karmabandhaviyogo mokSaH, tatra kathaM punasteSAM vAdinAMsukhAdyabhAvaH?, Atmano'pracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatvAd, anyathA drumapuSpikA, sUtram 1 tvApariNateH sadaiva nArakatvAdibhAvAd, aparityaktAprasannatve pUrvarUpasya ca prasannatvenAbhavanAd, evaM zeSeSvapi bhAvanIyamiti | niyuktiH gaathaarthH| tatazcaivaM 60-61 dvitIyopAyani0- suhadukkhasaMpaogona vijaI niccvaaypkkhNmi| egaMtuccheaMmi asuhadukkhavigappaNamajuttaM // 60 // dvArecaraNasukhaduHkhasaMprayogaH, samyak saMgato vA prayogaH saMprayogaH akalpita ityarthaH na vidyate nAsti na ghaTata ityarthaH, kva?- karaNAnuyoganityavAdapakSenityavAdAbhyupagame saMprayogona vidyate,kalpitastu bhavatyeva, yathA''hurnityavAdinaH- prakRtyupadhAnataH puruSasya sukhaduHkhe / madhikRtya dravyastaH, sphaTike raktatAdivad buddhipratibimbAdvA'nyeiti, kalpitatvaM cAsya Atmanastattvata eva tathApariNatimantareNa sukhAdyabhAvAd kssetropaayH| upadhAnasannidhAvapyandhopale raktatAdivat, tadabhyupagame cAbhyupagamakSatiH, buddhipratibimbapakSe'pyavicalitasyAtmanaH sadaivaikasvabhAvatvAt sadaivaikarUpapratibimbApatteH, svabhAvabhedAbhyupagame cAnityatvaprasaGga iti |maa bhUdanityaikAntagraha ityata AhaekAntena' sarvathA ut-prAbalyena chedo- vinAzaH ekAntocchedaH-niranvayo nAza ityarthaH, asmi~zca kiM?-sukhaduHkhayorvikalpanaM sukhaduHkhavikalpanaM ayuktaM aghaTamAnakam, ayamatra bhAvArtha:- ekAntocchede'pi sukhAdyanubhavitustatkSaNa eva sarvathocchedAdahetukatvAttaduttarakSaNasyotpattirapi na yujyate, kutaH punastadvikalpanamiti gAthArthaH |ukto'paayH, sAmpratamupAya ucyate- tatropasAmIpyena(AyaH) vivakSitavastuno'vikalalAbhahetutvAdvastuno lAbha evopAyaH- abhilaSitavastvavAptaye vyApAravizeSa ityarthaH, asAvapi caturvidha eva, tathA cAha // 64 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika // 65 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 1 niyuktiH 62 kaalopaayobhaavopaayshcabhykumaarsycaurbhaavvijnyaanodaahrnnshc| ni0- emeva cauvigappo hoi uvAo'vi tattha dvvNmi| dhAtuvvAo paDhamo naMgalakuliehi~ khettaM tu // 61 // evameva yathA apAyaH, kiM?- caturvikalpaH caturbhedaH bhavatyupAyo'pi, tadyathA-dravyopAyaH kSetropAyaH kAlopAyaHbhAvopAyazca, tatra dravya iti dvAraparAmarzaH dravyopAye vicArye dhAturvAdaH suvarNapAtanotkarSalakSaNo dravyopAyaH prathama iti laukikaH, lokottare tvadhvAdau paTalAdiprayogataH prAsukodakakaraNam, kSetropAyastu lAGgalAdinA kSetropakramaNe bhavati, ata evAha- lAGgalakulikAbhyAM kSetraM upakramyata iti gamyate, tatazca lAGgalakulike tadupAyo laukikaH, lokottarastu vidhinA prAtarazanAdyarthamaTanAdinA kSetrabhAvanam,anye tuyoniprAbhRtaprayogataH kAJcanapAtanotkarSalakSaNameva saGghAtaprayojanAdau dravyopAyaM vyAcakSate, vidyAdibhizca dustarAdhvataraNalakSaNaM kssetropaaymiti| atra ca prathamagrahaNapadArtho'tiricyamAna ivAbhAti, pAThAntaraM vA dhAuvvAo bhaNio'tti atra ca kathaJcidavirodha eveti gaathaarthH|| ni0- kAlo anAliyAihiM hoi bhAvaMmi paMDio abho| corassa kae nttttivddddkumaariNprikhei||62|| kAlazca nAlikAdibhiHjJAyata iti zeSaH, nAlikA- ghaTikA AdizabdAcchaGkvAdiparigrahaH, tatazca nAlikAdayaH kAlopAyo laukikaH, lokottarastu sUtraparAvartanAdibhistathA bhavati, bhAve ceti dvAraparAmarzatvAdbhAvopAye vicArye nidarzanam, ka ityAha- paNDito vidvAn abhayaH abhayakumArastathA cAha-cauranimittaM nartakyAM(nATye) vaDDa(vRddha) kumArIm, kiM?, trikAlagocarasUtrapradarzanArthamAha- parikathayati, tatazca yathA tenopAyatazcaurabhAvo vijJAtaH evaM zikSakAdInAM tena tena vidhinopAyata eva bhAvo jJAtavya iti gaathaarthH|| navaraM bhAvovAe udAharaNaM- rAyagihaM NAma NayaraM, tattha seNio rAyA, so bhajAe bhaNio (r)takrakharaNTitacIvarAdi vi. pra. / (c) bhAvopAye udAharaNaM rAjagRhaM nAma nagaram, tatra zreNiko rAjA, sa bhAryayA bhaNitaH-- // 65 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 66 // jahA mama egakhaMbhaM pAsAyaM karehi, teNa vaDvaiNo ANattA, gayA kaTThacchiMdagA, tehiM aDavIe salakkhaNo saralo mahaimahAlao prathamamadhyayanaM dumo diTTho, dhUvo diNNo, jeNesa pariggahiorukkho so darisAveu appANaM, toNaMNa chiMdAmotti, aha Na dei darisAvaM to drumapuSpikA, chiMdAmotti, tAhe teNa rukkhavAsiNA vANamaMtareNa abhayassa darisAvo diNNo, ahaM raNo egakhaMbhaM pAsAyaM karemi, savvouyaM sUtram 1 niyukti:62 ca ArAmaM karemi savvavaNajAiuveyaM, mA chiMdahatti, evaM teNa kao paasaao| annayA egAe mAyaMgIe akAle aMbayANa kAlopAyo bhAvopAyazcadohalo, sA bhattAraM bhaNai-mama aMbayANi ANehi, tadA akAlo aMbayANaM, teNa oNAmiNIe vijjAe DAlaM oNAmiyaM, abhayakumAraaMbayANi gahiANi, puNo a uNNamaNIe uNNAmiyaM, pabhAe raNNA diTuM, payaM Na dIsai, ko esa maNuso atigao?, syacaurabhAvajassa esA erisI sattitti so mama aMteuraMpi dharisehitti kAuM abhayaM sadAveUNa bhaNai- sattarattassa abbhaMtare jai coraM vijJAnodA hrnndh| BNANesi toNatthi te jIvitAhe abhaogavesiuM ADhatto, NavaraM egamipaese gojo ramiukAmo, milio logo, tattha gaMtuM abhao bhaNati- jAva gojo maMDei appANaM tAva mamegaM akkhANagaMsuNeha jahA kahiMpiNayare ego dariddasiTThI parivasati, - yathA mamaikastambhaM prAsAdaM kAraya, tena vardhakina AjJaptAH, gatAH kASThacchedakAH (kASThAni chettuM ), tairaTavyAM salakSaNaH saralo mahA'timahAlayo drumo dRSTaH, dhUpo dattaH, yenaiSa parigRhIto vRkSaH sa darzayatvAtmAnam, tadA enaM na chinyaH iti, atha na dAsyatha darzanaM tadA chetsyAma iti, tadA tena vRkSavAsinA vyantareNAbhayAya darzanaM dattaM-8 ahaM rAjJa ekastambhaM prAsAdaM karomi sarvartukaM cArAmaM karomi sarvavanajAtyupetam, mA chinddhi (chetsIH) iti, evaM tena kRtaH praasaadH| anyadaikasyA mAtaGgyA akAle dohada AmrANAm, sA bhartAraM bhaNati- mahyamAmrAnAnaya, tadA'kAla AmrANAm, tenAvanAminyA vidyayA zAkhA'vanAmitA AmrA gRhItAH punazconnAminyonnAmitA, prabhAte rAjJA dRSTam, padAni na dRzyante, ka eSa manuSyo'tigataH?,yasyaiSezI zaktiriti sa mamAntaHpuramapi dharSayati iti kRtvA'bhayaM zabdayitvA bhnnti| saptarAtrasyAbhyantare yadi cauraM // 66 // nAnayasi tadA te nAsti jIvitam / tadA'bhayo gaveSayitumAdRtaH, navaramekasmin pradeze nartako rantukAmaH, milito lokaH, tatra gatvA'bhayo bhaNati- yAvannartako (r) maNDayati AtmAnaM tAvanmamaikamAkhyAnaM zRNuta yathA- kasminnapi nagare eko daridrazreSThI parivasati, -
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 67 // tassa dhUyA vuDakumArI aIva rUviNI ya, varaNimittaM kAmadevaM accei,sAya egaMmi ArAme corie pupphANi ucceMtI ArAmieNa prathamamadhyayana diTThA, kayatthiumADhattA, tIe so bhaNio-mA maI kumAriM viNAsehi, tavAvi bhayaNIbhANijjIo atthi, teNa bhaNiA- drumapuSpikA, sUtram 1 ekkAe vavatthAe muyAmi, jaiNavaraM jammi divase pariNejjasi taddivasaMceva bhattAreNa aNugghADiyA samANI mama sayAsaM ehisi niyukti: 62 to muyAmi, tIe bhaNio- evaM havautti, teNa visajiA annayA pariNIA, jAhe apavarake pavesiA tAhe bhattArassa kAlopAyo bhAvopAyazcasabbhAvaM kahei, visajjiyA vaccai, paTThiyA ArAmaM, aMtarA a corehiM gahiyA, tesiMpi sabbhAvo kahio, mukkA, gacchaMtIe abhayakumAraaMtarA rakkhaso diTTho, jo chaha mAsANaM AhArei, teNa gahiyA, kahie mukkA, gayA ArAmiyasagAsaM, teNa diTThA, so saMbhaMto syacaurabhAvabhaNai-kahamAgayAsi?, tAe bhaNiaMmayA kao so puvviM samao, so bhaNai- kahaM bhattAreNa mukkA?, tAhe tassa taM savvaM vijJAnodA hrnnnyc| kahiaM, aho saccapainnA esA mahilatti, ettiehiM mukkA kihAhaM duhAmitti teNa vimukkA, paDiyaMtI a gayA savvesiM tesiM majjheNaM, AgatA tehiM savvehi mukkA, bhattArasagAsaM aNahasamaggA gyaa| tAhe abhao taM jaNaM pucchai-akkhaha ettha keNa - tasya putrI vRddhakumArI atIva rUpiNI ca, varanimittaM kAmadevamarcayati, sA caikasminnArAme cauryA puSpANyucinvatI ArAmikeNa dRSTA, kadarthitumArabdhA, tayA sa bhaNitaH- mA mA kumArI vinAzaya, tavApi bhaginIbhAgineyyaH santi, tena bhaNitA- ekayA vyavasthayA muJcAmi yadi paraM yasmin divase pariNayasi tasminneva divase 8 bhA'nudghATitA satI mama sakAzamAyAsyasi tadA muJcAmi, tayA bhaNitaH- evaM bhavatviti, tena visRSTA anyadA prinniitaa| yadA'pavarakaM praviSTA tadA bhartuH sadbhAva kathayati, visRSTA vrajati, prasthitA''rAmamantarA ca caurairgRhItA, tebhyo'pi sadbhAvaH kathitaH, muktA, gacchantyA'ntarA rAkSaso dRSTaH, yaH SabhirmAsairAhArayati, tena gRhItA, kathite muktA, gatA''rAmikasakAzam, tena dRSTA, sa sambhrAnto bhaNati- kathamAgatA'si?, tayA bhaNitaM- mayA kRtaH sa pUrvaM samayaH (saGketaH). sa bhaNati- kathaM bharcA muktA? tadA tasmai tatsarvaM kathitam, aho satyapratijJaiSA mahileti, iyadbhirmuktA kathamahaM dUSayAmi? iti tenApi muktA, pratiyAntI ca gatA sarveSAM teSAM madhyena, AgatA sarvaistairmuktA, bhartuH sakAzamanaghasvamArgA gatA / tadA'bhayastAn janAn pRcchati- AkhyAtAtra kena
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 68 // dukkaraM kayaM?, tAhe issAluyA bhaNaMti- bhattAreNaM, chuhAluyA bhaNaMti-rakkhaseNaM, pAradAriyA bhaNaMti- mAlAgAreNaM, harieseNa prathamamadhyayana bhaNiaM- corehiM, pacchA so gahio,jahA esa corotti / etaavtprkRtopyogi| jahA abhaeNa tassa corassa uvAeNa bhAvo drumapuSpikA, NAo evamihavi sehANamuvaTThAyaMtayANaM uvAeNa gIattheNa vipariNAmAdiNA bhAvo jANiavvotti, kiM ee pavvAvaNijjA sUtram 1 niyuktiH 62 navatti, pavvAviesuvi tesu muMDAvaNAisu emeva vibhAsA, yaduktaM- pavvAvio siyatti amuMDAveuMna kppiityaadi| kahANayasaMhAro kAlopAyopuNa- coro seNiyassa uvaNIo, pucchieNa sabbhAvo kahio, tAhe raNNA bhaNiyaM-jai navaraM eyAo vijAo dehi to na bhAvopAyazca abhayakumAramAremi, demitti abbhuvagae AsaNe TThio paDhaI, na ThAI,rAyA bhaNaI-kiMna ThAI?, tAhe taM mAyaMgo bhaNai-jahA aviNaeNaM syacaurabhAvapaDhasi, ahaM bhUmIe tumaM AsaNe, NIyatare uvaviTTho, ThiyAto siddhAoya vijAotti / kRtaM prasaGgena / evaM tAvallaukikamAkSipta vijJAnodA hrnnc| caraNakaraNAnuyogaMcAdhikRtyoktA dravyopAyAdayaH, sAmprataM dravyAnuyogamadhikRtya pradarzyanta iti| tatrApyupAyadarzanato nityAnityaikAntavAdayoH sukhAdivyavahArAbhAvaprasaGgena tathA pratyakSagocarAtikrAntezca vastuta AtmAbhAva eveti mA bhUcchiSyakANAM mativibhramo'ta upAyata evAtmAstitvamabhidhAtukAma Aha- duSkaraM kRtaM? tadA IrSyAlukA bhaNanti- bhA, kSudhAlukA bhaNanti- rAkSasena, pAradArikA bhaNanti- mAlAkAreNa, harikezena bhaNitaM- cauraiH, pazcAtsa gRhItaH yathaiSa8 caura iti| yathA'bhayena tasya caurasyopAyena bhAvo jJAtaH evamihApi zaikSakANAmupasthApayamAnAnAmupAyena gItArthena vipariNAmAdinA bhAvo jJAtavya iti- kimete pravrAjanIyA : naveti, pravrAjiteSvapi teSu muNDanAdiSu evameva vikalpaH (vibhASA)"pravAjitaH syAditi ca muNDayituM na kalpate" kathAnakasaMhAraH punazcauraH zreNikAyopanItaH, pRSTena sadbhAvaH kathitaH, tadA rAjJA bhaNitaM- yadi navaramete vidye dadAsi tadA na mArayAmi, dadAmItyabhyupagate Asane sthito bhaNati, na tiSThataH, rAjA bhaNati- kiM na tiSThataH? // 68 // tadA taM mAtaGgo bhaNati- yathA avinayena paThasi, ahaM bhUmau tvamAsane, nIcatare upaviSTaH, sthite siddhe ca vidye iti /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 69 // ni0- evaM tu ihaM AyA paccakkhaM annuvlbbhmaanno'vi|suhdukkhmaaiehiN gijjhai heUhi~ atthitti // 63 // evameva yathA dhAtuvAdAdibhirdravyAdi iha asmilloke AtmA jIvaH pratyakSa miti tRtIyArthe dvitIyA pratyakSeNa anupalabhyamAno'pi adRzyamAno'pi sukhaduHkhAdibhiH AdizabdAt saMsAraparigraho gRhyate hetubhiH yuktibhiH asti vidyata iti-evaM gRhyate, tathAhisukhaduHkhAnAM dharmatvAddharmasya cAvazyamanurUpeNa dharmiNA bhavitavyam, na ca bhUtasamudAyamAtra eva deho'syAnurUpo dharmI, tasyAcetanatvAt sukhAdInAM ca cetanatvAditi, atra bahu vaktavyamiti gaathaarthH| ni0- jaha va'ssAo hatthiMgAmA nagaraMtu pAusA sarayaM / odaiyAu uvasamaM saMkaMtI devadattassa // 64 // yathA ve ti prakArAntaradarzane azvAt ghoTakAt hastinaM gajaM grAmAt nagaraM tu prAvRSaH zaradaM prAvRTkAlAccharatkAlamityarthaH, audayikAd bhAvAd upazama mityaupazamikaM saMkrAntiH saMkramaNaM saMkrAntiH kasya?- devadattasya, pratyakSeNeti shessH|| ni0- evaM sau jIvassavidavvAIsaMkamaM paDuccA u| atthittaM sAhijjai paccakkheNaM prokkhNpi||65|| evaM yathA devadattasya tathA, kiM?- sato vidyamAnasya jIvasyApi dravyAdiSu saMkramaH, AdizabdAt kSetrakAlabhAvaparigrahaH, taM pratItya Azritya astitvaM vidyamAnatvaM sAdhyate avasthApyate / Aha sato'stitvasAdhanamayuktam, na, avyutpannavipratipannaviSayatvAt sAdhanasya, pratyakSeNa azvAdisaMkrameNa, sarvathA sAkSAtparicchittimaGgIkRtya parokSamapi apratyakSamapi, avagrahAdisvasaMvedanato lezatastu pratyakSamevaitat, etaduktaM bhavati-yathA azvAdisaMkrAntina devadattAkhyaM dharmiNamatiricya varttate, evamiyamapyaudArikAdvaikriye tiryaglokAdUrdhvaloke parimitavarSAyuSkaparyAyAdaparimitavarSAyuSkaparyAye cAritrabhAvAdaviratabhAve casaMkrAntirna jIvAkhyaM dharmiNamantareNopapadyata iti vRddhA vyAcakSate / anye tu dvitIyagAthApazcArddha pAThAntarato'nyathA vyAcakSate prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 1 niyuktiH 63-65 dravyAnuyogamadhikRtyopAyadarzanaMAtmAstitvAbhidhAnaM c|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 70 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram niyuktiH 66-67 caraNakaraNAnuyogamadhikRtya hiNgushivodaahrnnm| tatrAyamabhisambandhaH- 'evaM tu ihaM Aye' tyAdigAthayopAyata evAtmAstitvamabhidhAyAdhunopAyata eva sukhaduHkhAdibhAvasaGgatinimittaM nityAnityaikAntapakSavyavacchedenAtmAnaM pariNAminamabhidhitsurAha-'jahava'ssAo' gAthAvyAkhyA puurvvt|| ni0- evaM sau jIvassavi davvAIsaMkamaM pdduccaau| pariNAmo sAhijjai paccakkheNaM prokkhevi||66|| pUrvArddha pUrvavat, pazcArddhabhAvanA punariyaM-nokAntanityAnityapakSayodRSTA'pi dravyAdisaMkrAntirdevadattasya yujyate ityatastaddhAvAnyathAnupapattyaiva pariNAmasiddheriti, uktaMca-nArthAntaragamo yasmAt, sarvathaiva na cAgamaH / pariNAmaH pramAsiddha, iSTazca khalu paNDitaiH // 1 // ghaTamaulisuvarNArthI, nAzotpAdasthitiSvayam / zokapramodamAdhyasthya, jano yAti sahetukam // 2 // payovrato na dadhyatti, na payo'tti ddhivrtH| agorasavrato nobhe, tasmAdvastu trayAtmakam // 3 // iti gAthAdvayArthaH ||uktmupaaydvaarmdhunaa sthApanAdvAramabhidhitsurAha ni0- ThavaNAkammaM evaM diTuMto tattha poNddriiaNtu| ahavA'vi sannaDhakkaNahiMgusivakayaM udAharaNaM // 7 // sthApyate iti sthApanA tayA tasyAstasyAMvA karma-samyagabhISTArthaprarUpaNalakSaNA kriyA sthApanAkarma, eka miti tajjAtyapekSayA 8 dRSTAnto nidarzanaM tatra sthApanAkarmaNi pauNDarIkaM tu tuzabdAttathAbhUtamanyacca, tathA ca pauNDarIkAdhyayane pauNDarIkaM prarUpya prakriyayaivAnyamatanirAsena svamataM sthApitamiti, athavetyAdi pazcArTsa sugamam, laukikaM cedamiti gaathaakssraarthH||bhaavaarthstu kathAnakAdavaseyaH, taccedaM-jahA egammi Nagare ego mAlAyAro saNNAio karaMDe pupphe ghettUNa vIhIe ei, so aIva accaio, tAhe teNa sigdhaM vosiriUNaM sA pupphapiDigA tasseva uvari palhatthiyA, tAhe loo pucchai- kimayaMti?, jeNittha pupphANi 0 yathaikasmin nagare eko mAlAkAraH saMjJAyitaH karaNDe puSpANi gRhItvA vIthyAmeti, so'tIva vyathitaH, tadA tena zIghraM vyutsRjya sA puSpapiTikA tasyaivopari paryastA, tadA lokaH pRcchati- kimetaditi?, yenAtra puSpANi -* sNjnyaapiidditH| bAdhitaH vi. pa. / * prakSiptA. vi. pa. / // 70 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza zrIhAri0 vRttiyutam // 71 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 1 niyukti: 68 sthApanA chaDDesitti, tAhe so bhaNai- ahaM Alovio, ettha hiMgusivo nAma, etaM taM vANamaMtaraM hiMgusivaM nAma uppannaM, loeNa pariggahiyaM, pUyA se jAyA, khAigayaM ajjavi taM pADaliputte hiMgusivaM nAma vaannmNtrN| evaM jai kiMci uDDAhaM pAvayaNIyaM kayaM hojjA keNavi pamAeNa tAhe tahA pacchAeyavvaM jahApaMcuNNaM pavayaNubbhAvaNA hvi| saMjAe uDDAhe jaha girisiddhehiM kuslbuddhiihiN| loyassa dhammasaddhA pavayaNavaNNeNa suTTha kyaa||1|| evaM tAvaccaraNakaraNAnuyogaM lokaM cAdhikRtya sthApanAkarma pratipAditam, adhunA dravyAnuyogamadhikRtyopadarzayannAha ni0- savvabhicAraM hetuM sahasA vottuM tameva annehiM / uvavUhai sappasaraM sAmatthaM ca'ppaNo naauN||68|| saha vyabhicAreNa vartata iti savyabhicArastaM hetuMsAdhyadharmAnvayAdilakSaNaM sahasA tatkSaNameva vottuM abhidhAya tameva hetuM anyaiH hetubhireva upabRMhate samarthayati saprasaraM anekadhA sphArayan sAmarthya prajJAbalam, cazabdo bhinnakramaH Atmanazca svasya ca jJAtvA vijJAya, cazabdAtparasya cetigaathaarthH||bhaavaarthstvyN-drvyaastikaadyneknysngklprvcnjnyen sAdhunA tatsthApanAya nayAntaramatApekSayA savyabhicAraM hetumabhidhAya pratipakSanayamatAnusAratastathA samarthanIyaH yathA samyaganekAntavAdapratipattirbhavatIti / Aha-udAharaNabhedasthApanAdhikAracintAyAMsavyabhicArahetvabhidhAnaM kimarthamiti?, ucyate, tadAzrayeNa bhUyasAmudAharaNAnAM tyajasi iti, tadA sa bhaNati- ahamalopikaH, atra hiGgazivo nAma, etat tat vyantarikaM hiGgazivaM nAmotpannam, lokena parigRhItam, pUjA tasya jAtA, khyAtigatamadyApi tatpATaliputre hiGguzivaM nAma vyantarikam / evaM yadi kizcid apabhrAjanAkArya prAvacanikaM kRtaM bhavet kenApi pramAdena tadA tathA pracchAdayitavyaM yathA pratyuta pravacanodbhAvanA bhavati saMjAtAyAmapabhrAjanAyAM yathA girisiddhaH kushlbuddhibhiH| lokasya dharmazraddhA pravacanavaNena suSTu kRtA // 1 // . loThio devatayA svayamavaloki vi. pa. / * paJcuNNaM pratyuta vi. pa. / // 71 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 72 // pravRtteH, tadanvitaM codAharaNamapi prAya iti jJApanArtham, alaM prasaGgena / abhihitaM sthApanAkarmadvAram, adhunA pratyutpannavinAza prathamamadhyayanaM dvAramabhidhAtukAma Aha drumapuSpikA, ni0- hoMti paDuppannaviNAsaNaMmi gaMdhavviyA udAharaNaM / sIso'vi katthavi jai ajjhovajijja to guruNA // 69 // sUtram 1 niyuktiH 69 bhavanti pratyutpannavinAzane vicArye gAndharvikA udAharaNaM laukikamiti / tatra pratyutpannasya vastuno vinAzanaM pratyutpannavinAzanaM pratyutpannatasminniti samAsaH / gAndharvikA udAharaNamiti yaduktaM tadidaM-jahA egammiNagare egovANiyao, tassa bahuyAo bhayaNIo vinAzadvAre gAndharvakobhAiNijjA bhAujjAyAo ya, tassa gharasamIverAuliyA gaMdhavviyA saMgIyaM kareMti divasassa tinni vAre, tAo vaNiyamahilAo daahrnnm| teNa saMgIyasaddeNa tesu gaMdhavviesu ajjhovavannAo kiMci kammAdANaM na kareMti, pacchA teNa vANiyaeNa ciMtiyaM- jahA viNaTThA eyAotti, ko uvAo hojjA? jahA na viNassaMti ttikAuMmittassa kahiyaM, teNa bhaNNai- appaNo gharasamIve vANamaMtaraM karAvehi, teNa kayaM, tAhe pADahiyANaM rUvae dAuMvAyAvei, jAhe gaMdhavviyA saMgIyayaM ADhaveMti tAhe te pADahiyA paDahe diti vaMsAdiNo ya phusaMti gAyaMti ya, tAhe tesiM gaMdhavviyANaM vigyo jAo, paDahasaddeNa yaNa suvvai gIyasaddo, tao te rAule uvaTThiyA, vANio saddAvio, kiM vigdhaM karesitti? bhaNai-mama ghare devo, ahaM tassa tini velA paDahe davAvemi, | yathaikasmin nagare eko vaNik tasya bahukA bhaginyaH bhAgineyyaH bhrAtRjAyAzca, tasya gRhasamIpe rAjakulIyA gAndharvikAH saGgItaM kurvanti divase trIn vArAn, tAla vaNigmahilAstena saGgItazabdena teSu gAndharvikeSu adhyupapannAH kizcitkarmAdAnaM na kurvanti, pazcAttena vaNijA cintitaM- yathA vinaSTA etA iti, ka upAyo bhavet? yathA 8 // 72 // na vinazyantIti kRtvA mitrAya kathitam, tena bhaNyate-Atmano gRhasamIpe vyantarikaM kAraya, tena kRtam, tadA pATahikebhyo rUpyakAn dattvA vAdayati, yadA gAndharvikAH saGgItamAdriyante tadA te pATahikAH paTahAn dadati vaMzAdIMzca spRzanti gAyanti ca, tadA teSAM gAndharvikANAM vighno jAtaH, paTahazabdena ca na zrUyate gItazabdaH, tataste rAjakule upasthitAH, vaNik zabdAyitaH, kiM vighnaM karoSIti?, bhaNati- mama gRhe devaH, ahaM tasya timro velAH paTahaM dApayAmi, 2
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 73 // 70-72 tAhe te bhaNiyA-jahA annattha gAyaha, kiM devassa dive dive aMtarAiyaM kjji?| evaM AyarieNa vi sIsesu agArIsu prathamamadhyayanaM ajjhovavajamANesu tAriso uvAo kAyabo jahA tesiM dosassa tassa NivAraNA havai, mA te ciMtAdiehiM NarayapaDaNAdie drumapuSpikA, sUtram 1 avAe pAvehiMti, uktaM ca- ciMtei daDumicchai dIhaMNIsasai taha jaro dAho / bhattAroyaga mucchA ummatto Na yANaI maraNaM // 1 // paDhame niyuktiH soyaI vege daTuM taM gacchaI biiyvege| NIsasai taiyavege Aruhai jaro cutthNmi||2||ddjjhi paMcamavege chaThe bhattaM na royae vege / sattamiyaMmi ya mucchA aTThamae hoi ummatto // 3 ||nnvme Na yANai kiMci dasame pANehiM muccai mnnuuso| eesimavAyANaM sIse rakkhaMti pratyutpanna vinaashdvaarm| aayriyaa|| 4 // paraloiyA avAyA bhaggapaiNNA paDaMti nresu| Na lahaMti puNo bohiM hiMDaMti ya bhvsmuddmi||5|| amumevArthaM na cetasyAropyAha- ziSyo'pi vineyo'pi kvacit vilayAdau yadItyabhyupagamadarzane abhyupapadyeta abhiSvaGgaM kuryAdityarthaH, tato guruNA AcAryeNa, kiM?-gAthA ni0-vAreyavvu uvAeNa jaivA vAUlio vadejAhi / savve'vi natthi bhAvA kiM puNa jIvosa vottvyo||7|| vArayitavyo niSeddhavyaH, kiM yathAkathaJcit? netyAha- upAyena pravacanapratipAditena, yathA'sau samyagvarttata iti bhaavaarthH|| - tadA te bhaNitAH- yathA'nyatra gAyata, kiM devasya divase divase antarAyaH kriyate? / evamAcAryeNApi ziSyeSvagAriNISu adhyupapadyamAneSu tAdRza upAyaH kartavyo / yathA teSAM doSasya tasya nivAraNaM bhavati, mA te cintAdikairnarakapatanAdikAn apAyAn prApsyantIti-cintayati draSTamicchati dIrgha niHzvasiti tathA jvaro daahH| bhaktArocako mUrchA unmatto na jAnAti maraNam // 1 // prathame zocati vege draSTuM tAM gacchati dvitiiyvege| niHzvasiti tRtIyavege Arohati jvarazcaturthe / / 2 / / dahyate pazcame 8 vege SaSThe bhaktaM na rocate vege / saptame ca mUrchA aSTame bhavatyunmattaH / / 3 / / navame na jAnAti kizciddazame prANairmucyate manuSyaH / etebhyo'pAyebhyaH ziSyaM rakSayantyAcAryAH / / 4 // pAralaukikA apAyA bhagnapratijJAH patanti narakeSu / na labhante punarbodhiM hiNDante ca bhavasamudre // 5 // stryAdau vi. pa / // 73 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 74 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 1 niyuktiH 70-72 prtyutpnnvinaashdvaarm| evaM tAvallaukikaM caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtya vyAkhyAtaM pratyutpannavinAzadvAram, adhunA dravyAnuyogamadhikRtyAha-yadivA vAtUliko nAstiko vadet, kiM? - sarve'pi ghaTapaTAdayaH Natthi tti prAkRtazailyA na santi bhAvAH padArthAH kiM punarjIvaH?, sutarAM nAstItyabhiprAyaH, sa vaktavyaH so'bhidhAtavyaH, kimityAha ni0-jaMbhaNasi natthi bhAvA vayaNamiNaM atthi natthi? jai atthi| eva painnAhANI asaoNu nisehae koNu! // 71 // yadbhaNasi yadvavISina santi bhAvA na vidyante padArthA iti, vacanamidaM bhAvapratiSedhakamasti nAstIti vikalpau?, kiM cAto?, yadyasti evaM pratijJAhAniH, pratiSedhavacanasyApi bhAvatvAt, tasya ca sattvAditi bhAvArthaH, dvitIyaM vikalpamadhikRtyAha- asao PNu tti athAsanniSedhate ko nu?, niSedhavacanasyaivAsattvAdityayamabhiprAya itigaathaatryaarthH|| yaduktaM-'kiM punarjIvaH' ityatrApi pratyutpannavinAzamadhikRtyAha ni0- No ya vivakkhApuvvosaddo'jIvubbhavotti na yasAvi / jamajIvassa usiddho paDisehadhaNIo to jIvo // 72 // 8 cazabdasyaivakArArthatvenAvadhAraNArthatvAt na ca naiva vivakSApUrvo vivakSAkAraNa icchAheturityarthaH, zabdo dhvaniH ajIvodbhavaH, ajIvaprabhava ityarthaH, vivakSApUrvakazca jIvaniSedhakaH zabda iti, mA bhUdvivakSAyA eva jIvadharmatvAsiddhirityata Aha-naca naiva sApi vivakSA yad yasmAt kAraNAd ajIvasya tu ajIvasyaiva, ghaTAdiSvadarzanAt, kintu manastvapariNatA(tya)nvitatattavyasAcivyato jIvasyaiva, yatazcaivamataH siddhaH pratiSThitaH pratiSedhadhvaneH nAsti jIva iti pratiSedhazabdAdevetyarthaH, tataH tasmAt jIva Atmeti, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi gaathaarthH|| vyAkhyAtaM pratyutpannavinAzadvAram, tadanvAkhyAnAcodAharaNamiti mUladvAram, adhunA taddezadvArAvayavArthamabhidhitsurAha // 74 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 75 // ni0- AharaNaM tahese cauhA aNusaTThi taha uvaalNbho| pucchA nissAvayaNaM hoi subhddaa'nnustttthiie||73|| prathamamadhyayanaM udAharaNamiti pUrvavad, upalakSaNaM cedamatra, tathA cAha-tasya dezastaddeza udAharaNadeza ityarthaH, ayaM caturddhA catuSprakAraH, drumapuSpikA, sUtram tadeva catuSprakAratvamupadarzayati-anuzAsanamanuzAstiH-sadguNotkIrtanenopabRMhaNamityarthaH, tathopAlambhanamupAlambha:- bhaGgAyaiva niyuktiH 73 vicitraM bhaNanamityarthaH, pRcchA- praznaH kiM kathaM kenetyAdi, nizrAvacanaM- ekaM kaJcana nizrAbhUtaM kRtvA yA vicitroktirasau / 'taddeze'ti nizrAvacanamiti / tatra bhavati subhadrA nAma zrAvikodAharaNam, kva?- anuzAstAviti gaathaakssraarthH|| tattha aNusaTThIe subhaddA catuSprakA reSvanuzAudAharaNaM- caMpAe NayarIe jiNadattassa susAvagassa subhaddA nAma dhUyA, sA aIva rUvavaI sA ya taccaNiyauvAsaeNa diTThA, so stI'ti tAe ajjhovavaNNo, taM maggaI, sAvago bhaNai- nAhaM micchAdiTThissa dhUyaM demi, pacchA so sAhUNA samIvaM gao dhammo yA prathamadvAre subhadrodAaNeNa pucchio, kahio sAhahiM, tAhe kavaDasAvayadhamma pagahio, tattha ya se sabbhAveNaM ceva uvagao dhammo, tAhe teNa: hrnnm| sAhUNaM sabbhAvo kahio, jahA mae kavaDeNaM dAriyAe kae, NaM NAyaM jahA kavaDeNaM kajahitti, aNNamiyANiM deha me aNuvvayAI, loge sa payAso sAvao jAo, tao kAle gae varayAmAlayA paTThavei, tAhe teNa jiNadatteNa sAvaotti kAUNa subhaddA diNNA, pANiggahaNaMvattaM, annayA sobhaNai-dAriyaM gharaMNemi, tAhe taM sAvaobhaNai-taMsavvaM uvAsayakulaM, 0 tatrAnuzAstau subhadrodAharaNaM-campAyAM nagaryAM jinadattasya suzrAvakasya subhadrA nAma putrI, sA'tIva rUpiNI, sA ca taccanika (bauddha) upAsakena dRSTA, sa tasyAmadhyupapannaH, tAM mArgayati, zrAvako bhaNati- nAhaM midhyAdRSTaye putrIM dadAmi, sa pazcAt sAdhUnAM samIpe gataH dharmazcAnena pRSTaH, kathitaH sAdhubhiH, kapaTazrAvakeNa tadA dharmaHpragRhItaH, tatra ca tasya sadbhAvenaivopagato dharmaH, tadA tena sAdhubhyaH sadbhAvaH kathitaH, yathA mayA kapaTena dArikAyAH kRte, etajjJAtaM yathA kapaTena kriyate iti, anyat idAnIM dehi mahyamaNuvratAni, loke sa prakAzaH zrAvako jAtaH, tataH kAle gate varakAH mAlAH prasthApayanti, tadA tena jinadattena zrAvaka iti kRtvA subhadrA dattA, pANigrahaNaM vRttam, anyadA sa bhaNati- dArikAM gRhaM nayAmi, tadA taM zrAvako bhaNati- tat sarvamupAsakakulaM -* tvaNNiya0 (pr0)| * nedam (pr0)| // 75 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 76 // prathamadvAre esA taMNANuvattihiti, pacchA chobhayaM vA labhejjatti, NibbaMdhe visajjiyA, NeUNa jugayaM gharaM kayaM, sAsUNaNaMdAo pauTThAo prathamamadhyayanaM bhikkhUNa bhattiMNa kareitti, annayA tAhiM subhaddAe bhattArassa akkhAyaM-esA ya seavaDehiM samaM saMsattA, sAvaoNa saddahei, drumapuSpikA, sUtram 1 annayA khamagassa bhikkhAgayassa acchimi kaNuo paviTTho, subhaddAe jibbhAe so kiNuo pheDio, subhaddAe cINapiTeNa niyuktiH 73 tilao kao, so akhamagassa nilADe laggo, uvAsiyAhiM sAvayassa darisio, sAvaeNa pattIyaM, Na tahA aNuyattai, 'taddeze'ti subhaddA ciMtei-kiM accherayaM? jaM ahaM gihatthI chobhagaMlabhAmi, jaMpavayaNassa uDDAho eyaM me dukkhaitti, sAratiM kAussaggeNa / catuSprakA reSvanuzAThiyA, devo Agao, saMdisAhi kiM karemi?, sA bhaNai- eaMme ayasaM pamajjAhitti, devo bhaNai- evaM havau, ahameyassa stIti garassa cattAri dArAiMThavehAmi, ghosaNayaM ca ghosehAmitti, jahA-jA paivvayA hoi sA eyANi dArANi ugghADehiti, tattha subhadrodAtumaM ceva egA ugghADesi tANi ya kavADANi, sayaNassa paccayanimitta cAlaNIe udagaM choDhUNa darisijjAsi, tao cAlaNI hrnnm| phusiyamaviNa gilihiti, evaM AsAseUNa Niggao devo, NayaradArANi aNeNa ThaviyANi, NAyarajaNo ya addaNNo, io - eSA tannAnuvaya'ti, pazcAt apamAnaM vA labheteti, nirbandhe visRSTA, nItvA pRthag gRhaM kRtam, zvazrUnanandaraH pradviSTAH bhikSUNAM bhaktiM na karotIti / anyadA tAbhiH subhadrAyA bhartAraM pratiAkhyAtaM- eSA ca zvetapaTaiH saMsaktA, zrAvako na zraddadhAti, anyadA kSapakasya bhikSAgatasya akSiNa rajaH praviSTam, subhadrayA jihvayA tadrajaH spheTitam, subhadrayA sindUreNa tilakaH kRtaH, sa ca kSapakasya lalATe lagnaH, upAsikAbhiH zrAvakasya darzitaH, zrAvakeNa pratyAyitam, na tathA'nuvarttayati, subhadrA cintayati- kimAzcaryaM ? yadahaM gRhasthA'pamAnaM labhe, yatpravacanasyApabhrAjanA etanmAM duHkhayati iti, sA rAtrau kAyotsargeNa sthitA, deva AgataH, saMdiza kiM karomi?, sA8 bhaNati- etanme'yazaH pramArjayeti, devo bhaNati- evaM bhavatu, ahametasya nagarasya catvAri dvArANi sthagayiSyAmi, ghoSaNAM ca ghoSayiSyAmi iti, yathA- yA pativratA // 76 // bhavati sA etAni dvArANi udghATayiSyatIti, tatra tvamevaikoddhATayiSyasi tAni kapATAni, svajanasya pratyayanimittaM cAlanyAmudakaM kSiptvA darzayeH, tatazcAlanyA bindurapi 8 Bna patiSyati, evamAzvAsya nirgato devaH, nagaradvArANyanena sthagitAni, nAgarajanazcAdhRtimApannaH, -
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ drumapuSpikA, zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 77 // ya AgAse vAyA hoi 'NAgarajaNA mA NiratthayaM kilissaha, jA sIlavaI cAlaNIe chuDhaM udagaMNa gilati sA teNa udageNa prathamamadhyayanaM dAraM acchoDei, tao dAraM ugghADijissati', tattha bahuyAo seTThisatthavAhAdINaM dhUyasuNhAo Na sakkaMti palayaMpilahilaM, sUtram 1 tAhe subhaddA sayaNaM Apucchai, avisajjaMtANa ya cAlaNIe udayaM choDhUNa tesiMpADiharaMdarisei, tao visajjiyA, uvAsiAo | niyuktiH 73 evaM ciMtiumADhattAo-jahA esA samaNapaDilehiyA ugghADehiti, tAe cAlaNIe udayaM chUDhaM, Na gilaitti picchittA visannAo, 'taddeze'ti catuSprakAtao mahAjaNeNa sakkArijaMtI taMdArasamIvaMgayA, arahaMtANaM namokAUNa udaeNa acchoDiyA kavADA, mahayA saddeNaM koMkAravaM reSvanuzAkaremANA tinni vi gopuradArA ugghADiyA, uttaradAraM cAlaNipANieNaM acchoDeUNa bhaNai jA mayA sarisI sIlavaI hohiti stI'ti sA eyaMdAraM ugghADehiti, taM ajjavi DhakkiyaM ceva acchai, pacchANAyarajaNeNa sAhukAro kao- aho mahAsaitti, aho jayai prathamadvAre subhadrodAdhammotti / evaM loiyaM, caraNakaraNANuogaM puNa paDucca veyAvaccAdisu aNusAsiyavvA, ujuttA aNujuttA ya saMThaveyavvA jahA sIlavaMtANaM iha loe erisaMphalamiti / amumevArthamupadarzayannAha itazcAkAze vAgabhUt- nAgarajanAH! mA nirarthaka kleziSuH, yA zIlavatI (yayA) cAlanyAmudakaM kSiptaM (sat) na gilati sA tenodakena dvAramAcchoTayati, tato dvAramudghATiSyate iti, tatra baDhyaH zreSThisArthavAhAdInAM putrIsnuSAH na zaknuvanti pracAramapi labdhum, tadA subhadrA svajanamApRcchate, avisRjatAM ca cAlanyAmudakaM kSiptvA teSAM prAtIhArya darzayati, tato visRSTA, upAsikA evaM cintitumAhatA yathaiSA zramaNapratilekhitodghATayiSyati, tayA cAlanyAmudakaM kSiptam, na gilati iti prekSya : viSaNNAH, tato mahAjanena satkriyamANA taM dvArasamIpaM gatA, arhato namaskRtyodakena AcchoTitAni kapATAni, mahatA zabdena koDAravaM kurvanti trINyapi gopuradvArANi 8 udghATitAni, uttaradvAraM cAlanIpAnIyenAcchoTya bhaNati / yA mama sadRzI zIlavatI bhaviSyati saitat dvAramudghATayiSyati, tadadyApi sthagitamevAsti, pazcAnnAgarajanena80 sAdhukAraH kRtaH, aho mahAsatIti, aho jayati dharma iti / etallaukikaM, caraNakaraNAnuyogaM punaH pratItya vaiyAvRttyAdiSu anuzAsitavyAH, udyuktA anuyuktAzca saMsthApayitavyAH yathA zIlavatAmiha loke IdRzaM phlmiti| * palikAmAtramapi vi.p.| hrnnm| // 77 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 78 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram niyuktiH 74 anuzAstyupasaMhAraH niyuktiH 75 dravyAnuyogamadhikRtyAnuzAstidvAram / ni0- sAhukkArapurogaMjaha sA aNusAsiyA purajaNeNaM / veyAvaccAIsuvi eva jayaMte NuvohejA // 74 // sAdhukArapuraHsaraM yathA subhadrA anuzAsitA sadguNotkIrtanenopabRMhitA, kena?- purajanena nAgarikalokena, vaiyAvRttyAdiSvapiAdizabdAt svAdhyAyAdiparigrahaH, evaM yathA sA subhadrA yatamAnAn udyamavataH, kiM?- upabRMhayet, sadguNotkIrtanena tatpariNAmavRddhiM kuryAt, yathA-bharaheNavi puvvabhave veyAvaccaM kayaM suvihiyANaM / so tassa phalavivAgeNa AsI bharahAhivo rAyA // 1 // bhuMjittu bharahavAsaM sAmaNNamaNuttaraM annucrittaa| aTThavihakammamukko bharahanariMdo gao siddhiN||iti gaathaarthH|| udAharaNadezatA punarasyodAhRtaikadezasyaivopayogitvAttenaiva copasaMhArAt tathA ca apramAdavadbhiH sAdhUnAM kaNukApanayanAdi karttavyamiti vihAyAnuzAstyopasaMhAramAha, vaiyAvRttyAdiSvapi dezenaivopasaMhAraH, guNAntararahitasya bharatAdernizcayena tadakaraNAditi bhAvanIyamiti, evaM tAvallaukikaM caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtyoktaM taddezadvAre anuzAstidvAram, adhunA dravyAnuyogamadhikRtya darzayati ni0-jesiMpi atthi AyA vattavvA te'vi amhavisa atthi| kiMtu akattA na bhavai veyayai jeNa suhadukkhaM // 5 // yeSAmapi dravyAstikAdinayamatAvalambinAtantrAntarIyANAM kiM?- asti vidyate AtmA jIvaH vaktavyAste'pi tantrAntarIyAH, sAdhvetat asmAkamapyasti saH, tadabhAve sarvakriyAvaiphalyAt, kintu akartA na bhavati sukRtaduSkRtAnAM karmaNAmakartA na bhavatianiSpAdako na bhavati, kintu? kataiva, atraivopapattimAha-vedayate anubhavati yena kAraNena, kiM ?- sukhaduHkhaM sukRtaduSkRtakarmaphalamiti bhAvaH // na cAkarturAtmanastadanubhAvo yujyate,atiprasaGgAt, muktAnAmapi sAMsArikasukhaduHkhavedanA''patteH, (r)bharatenApi pUrvabhave vaiyAvRttyaM kRtaM suvihitaanaam| sa tasya phalavipAkena AsId bharatAdhipo raajaa||1|| bhuktvA bharatavarSa zrAmaNyamanuttaramanucarya / aSTavidhakarmamukto bharatanarendro gataH siddhim // 1 // 0 vaiyAvRttyAkaraNAt vi. pr.| // 78 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 79 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 1 niyuktiH 76 upAlambhadvAre mRgAvatidevyudAharaNamA akartRtvAvizeSAt, prakRtyAdiviyogasyApyanAdheyAtizayamekAntenAkAramAtmAnaM pratyakiJcitkaratvAd, alaM vistareNeti gAthArthaH / udAharaNadezatA tvatrApyudAhRtasyaikadezenaivopasaMhArAt tatraiva cAsaMpratipattau samarthanAya nidarzanAbhidhAnAditi / gatamanuzAstitaddezadvAram, adhunopAlambhadvAravivakSayA''ha ni0- uvalambhammi migAvai nAhiyavAIvi eva vttvvo| natthitti kuvinnANaM AyA'bhAve sai ajuttaM / / 76 // upAlambhe pratipAdye mRgaavtidevyudaahrnnm| eyaM ca jahA Avassae davvaparaMparAe bhaNiyaM taheva daTThavvaM jAva pavvaiyA ajjacaMdaNAe sissiNI diNNA / annayA bhagavaM viharamANo kosaMbIe samosario, caMdAdiccA savimANehiM vaMdiuM AgayA, cauporasIyaM samosaraNaM kAuM asthamaNakAle paDigayA, tao migAvaI saMbhaMtA, ayi! viyAlIkayaMti bhaNiUNaM sAhuNIsahiyA jAva ajjacaMdaNAsagAsaM gayA, tAva ya aMdhayArayaM jAyaM, ajjacaMdaNApamuhAhiM sAhuNINaM tAva paDikvaMtaM, tAhe sA migAvaI ajjA ajjacaMdaNAe uvAlabbhai, jahA evaMNAma tumaM uttamakulappasUyA hoiUNa evaM karesi?, aho na laTThayaM, tAhe paNamiUNa pAesu paDiyA, parameNa viNaeNa khAmei, khamaha me egamavarAha, NAhaM puNo evaM karehAmitti / ajjacaMdaNA ya kila taMmi samae etacca yathA''vazyake dravyaparamparAyAM bhaNitaM tathaiva draSTavyaM yAvatpravrajitA AryacandanAyai ziSyA dattA / anyadA bhagavAn viharan kozAmbyAM samavasRtaH, candrAdityau svavimAnAbhyAM vanditumAgatau, catuSpauruSIkaM samavasaraNaM kRtvA'stamayanakAle pratigatau, tato mRgAvatI sambhrAntA- ayi! vikAlIkRtamiti bhaNitvA sAdhvIsahitA yAvadAryacandanAsakAzaM gatA tAvaccAndhakAraM jAtam, AryacandanApramukhAbhiH sAdhvIbhistAvatpratikrAntam, tadA sA mRgAvatyAryA AryacandanayopAlabhyate- yathaivaM nAma tvamuttamakulaprasUtA bhUtvA evaM karoSi?, aho na laSTam, tadA praNamya pAdayoH patitA parameNa vinayena kSamayati, kSamasva mamaikamaparAdham, nAhaM punarevaM kariSyAmi iti / AryacandanA ca kila tasmin samaye - // 79 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram niyukti: 77 // 80 // dvaarm| saMthArovagayA pasuttA, iyarIe viparamasaMvegagayAe kevalanANaM samuppannaM, paramaMca aMdhayAraMvaTTai,sappo ya teNaMtareNa Agacchada, pavvattiNIe ya hattho laMbamANo tIe uppADio, paDibuddhA ya ajjacaMdaNA, pucchiyA-kimeyaM?,sA bhaNai-dIhajAio, kahaM tuma jANasi? kiM koi atisao? AmaMti, paDivAi appaDivAitti pucchiyA sA bhaNai- appaDivAitti, tao khaamiyaa| logaloguttarasAharaNameyaM / evaMpamAyatosIsouvAlaMbheyavvotti / udAharaNadezatA pUrvavadyojanIyeti / evaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtamupAlambhadvAram, adhunA dravyAnuyogamadhikRtya vyAkhyAyate- nAstikavAdyapi cArvAko'pi jIvanAstitvapratipAdaka ityarthaH, evaM vaktavyaH abhidhAtavyaH- nAsti na vidyate, kaH? prakaraNAjIva iti, evaMbhUtaM kuvijJAnaM jIvasattApratiSedhAvabhAsItyarthaH, AtmA'bhAve sati na yuktam, AtmadharmatvAd jJAnasyeti bhAvanA, bhUtadharmatA punarasya dharmyananurUpatvAdeva na yuktA, tatsamudAyakAryatA'pi pratyekaM bhAvAbhAvavikalpadvAreNa tiraskartavyeti gaathaarthH|| amumevArthaM samarthayannAha ni0- atthitti jA viyakkA ahavA natthitti jNkuvinnaannN| accaMtAbhAve poggalassa eyaM ciana juttaM // 77 // asti jIva iti evaMbhUtA yA vitarkA'thavA nAsti na vidyata iti evaMbhUtaM yatkuvijJAnaM lokottarApakAri atyantAbhAve pudgalasya jIvasya idameva na yuktaM idamevAnyAyyam, bhAvanA pUrvavaditi gaathaarthH||udaahrnndeshtaa nAstikasya, paralokAdipratiSedhavAdino - saMstAropagatA prasuptA, itarasyA api paramasaMvegagatAyAH kevalajJAnaM samutpannam, paramaM cAndhakAraM vrtte| sarpazca tenAntareNa (mArgeNa madhyena vA) Agacchati, pravarttinyAzca hasto lambamAnastayotpATitaH, pratibuddhA cAryacandanA, pRSTA kimetat?, sA bhaNati- dIrghajAtIyaH, kathaM tvaM jAnAsi? kiM kazcidatizayaH? omiti, pratipAtyapratipAtI veti pRSTA sA bhaNati-apratipAtIti, tataH kssaamitaa| lokalokottarasAdhAraNametat, evaM pramAdyan ziSya upAlambhanIya iti / 0 0rthamupasaMharannAha. (pr0)| // 80 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 81 // jIvasAdhanAdbhAvanIyeti / gatamupAlambhadvAram, adhunA zeSadvAradvayaM vyAcikhyAsurAha prathamamadhyayana ni0-pucchAekoNiokhalu nissAvayaNami goymssaamii| nAhiyavAI pucche jIvatthittaM annicchNtN||78|| drumapuSpikA, sUtram pRcchAyAM prazna ityarthaH, koNikaH zreNikaputraH khalUdAharaNam / jahA teNa sAmI pucchio- cakkavaTTiNo aparicattakAma niyuktiH 78 bhogA kAlamAse kAlaM kiccA kahiM uvavajjaMti?, sAmiNA bhaNiyaM-ahe sattamIe cakkavaTTINo uvavajaMti, tAhe bhaNai-ahaM pRcchA nizrAdvAre kattha uvavajissAmi?, sAmiNA bhaNiyaM-tumaM chaTThIpuDhavIe, so bhaNai- ahaM sattamIe kiM na uvavajissAmi?, sAmiNA koNikabhaNiyaM-sattamIe cakkavaTTiNo uvavajaMti, tAhe sobhaNai-ahaM kiMna homicakkavaTTI? mamavicaurAsI dantisayasahassANi, sAmiNA bhaNiyaM- tava rayaNANi nihIo ya Natthi, tAhe so kittimAiM rayaNAI karittA ovatiumAraddho, timisaguhAe / daahrnnm| pavisiuM pavatto, bhaNio ya kirimAlaeNaM-volINA cakkavaTTiNo bArasavi, viNassihisi tumaM, vArijaMto vi Na ThAI, pacchA kayamAlaeNa Ahao, mao ya chaDhei puDhaviMgao, eyaM loiyaM / evaM loguttarevi bahussuA AyariyA aTThANi heU ya pucchiyavvA, pucchittA ya sakkaNijjANi samAyariyavvANi, asakkaNijjANi parihariyavvANi, bhaNiyaM ca- pucchaha pucchAveha (r)yathA tena svAmI pRSTaH- cakravartino'parityaktakAmabhogAH kAlamAse kAlaM kRtvA kvotpadyante?, svAminA bhaNitaM- adhaHsaptamyAM cakravarttina utpadyante, tadA / bhaNati- ahaM kvotpatsye?, svAminA bhaNitaM- tvaM SaSThyAM pRthivyAm, sa bhaNati- ahaM saptamyAM kiM notpatsye? svAminA bhaNitaM- saptamyAM cakravarttina utpadyante, tadA sa bhaNati- ahaM kiM cakravartI na bhavAmi mamApi caturazItirdantizatasahasrANi, svAminA bhaNitaM- tava ratnAni nidhayazca na santi, tadAsa kRtrimANi ratnAni kRtvA'vapatituM (jetuM) ArabdhaH, tamisrAguhAyAM praveSTuM pravRttaH, bhaNitazca kirimAlakena- vyatikrAntA dvAdazApi cakravartinaH, vinazyasi tvam, vAryamANo'pi na tiSThati, pazcAtkRtamAlakenAhataH, mRtazca SaSThI pRthvIM gataH / etallaukikamevaM lokottare'pi bahuzrutA AcAryAH praSTavyA arthAn hetUMzca, pRSTvA ca zakanIyAnyAcaritavyAni azakanIyAni pariharttavyAni, bhaNitaM ca pRcchatha pRcchayatha, // 81 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 82 // ya paMDiyae sAhave caraNajutte / mA mayalevavilittA pArattahiyaM Na yaannihih||1||udaahrnndeshtaa punarasyAbhihitaikadeza eva praSTurgrahAt prathamamadhyayana tenaiva copasaMhArAditi / evaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtaM pRcchAdvAram, adhunaitatpratibaddhAM dravyAnuyogavaktavyatA drumapuSpikA, sUtram mapAsya gAthopanyAsAnulomato nizrAvacanamabhidhAtukAma Aha- nizrAvacane nirUpye gautamasvAmyudAharaNamiti / ettha niyuktiH 79 gAgalimAdI jahA pavvaiyA tAvasA ya evaM jahA vairasAmiuppattIe Avassae tahA tAva neyaM jAva goyamasAmissa kila pRcchA nishraadvaarm| adhiI jaayaa| tattha bhagavayA bhaNNai-cirasaMsaTTho'si me goyamA! ciraparicito'si me goyamA! cirabhAvio'si me goyamA! taM mA adhiI karehi, aMte donivi tullA bhavissAmo, anne ya tannissAe aNusAsiyA dumapattae ajjhayaNitti / evaM je asahaNA viNeyA te anne maddavasaMpanne NissaM kAUNa tahA'NusAsiyavvA uvAeNa jahA samma pddivjNti| udAharaNadezatA tvasya dezena-pradarzitalezata eva tathAnuzAsanAd / evaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtaM pRcchAnizrAvacanadvAradvayam, adhunA dravyAnuyogamadhikRtya vyAkhyAyate- tatredaM gAthAdalaM-'NAhiyavAImityAdi, nAstikavAdinaM cArvAkaM pRcchejjIvA-2 stitvamanicchantaM santamiti gAthArthaH / kiM pRcchet? ni0- keNaMti natthi AyA jeNa parokkhotti tava kuvinnANaM / hoi parokkhaM tamhA natthitti nisehae ko nnu?||79|| P keneti kena hetunA?, nAstyAtmA na vidyate jIva iti pRcchet, saced brUyAt yena parokSa iti yena pratyakSeNa nopalabhyata ityarthaH, paNDitAn sAdhUna caraNayuktAn / mA madalepaviliptAH pAratrikahitaM na jJAsiSTa // 1 // 0 atra gAGgalyAdayo yathA pravrajitAstApasAzca, evaM yathA vajrasvAmyutpattAvAvazyake // 82 // tathA tAvajjJeyaM yAvad gautamasvAminaH kilAdhRtirjAtA / tatra bhagavatA bhaNyate-cirasaMsRSTo'si mama gautama! ciraparicito'si mama gautama! cirabhAvito'si me gautama! tanmA'dhRti kArSIH, ante dvAvapi tulyau bhaviSyAvaH, anye ca tannizrayA'nuzAsitA drumapatrake'dhyayana iti / evaM ye'sahanAvineyAste'nyAn mAIvasaMpannAn nizrIkRtya tathA'nuzAsitavyA upAyena yathA samyak prtipdynte|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ drumapuSpikA, zrIdaza vaikAlika | zrIhAri0 vRttiyutam ||83 // sa ca vaktavyaH- bhadra! tava kuvijJAnaM jIvAstitvaniSedhakadhvaninimittatvena taniSedhakaM bhavati parokSam, anyapramAtRNAmiti prathamamadhyayana gamyate, tasmAd bhavadupanyastayuktyA nAstIti kRtvA niSedhate ko nu?, vivakSA'bhAve viziSTazabdAnutpatteriti gaathaarthH|| sUtram 1 udAharaNadezatA cAsya pUrvavaditi gataM pRcchAdvAram // niyuktiH 80 ni0- annAvaesaonAhiyavAI jesi~ natthi jiivou|daannaaiphlN tesiMna vijaicauha taddosaM // 80 // pRcchA nishraadvaarm| anyApadezataH anyApadezena nAstikavAdI lokAyato vaktavya iti zeSaH, aho dhikkaSTaM yeSAM vAdinAM nAsti jIva eva na niyuktiH 81 vidyate Atmaiva dAnAdiphalaM teSAM na vidyate dAnahomayAgatapa:samAdhyAdiphalaM-svargApavargAdi teSAM -vAdinAM na vidyate- 'taddoSe'ti naastiityrthH| kadAcitta evaM zrutvaivaM brUyuH- mA bhavatu, kAno hAniH?,'na hyabhyupagamA eva bAdhAyai bhavantI'ti, tatazca sattva catuSprakAre dhvadharmayuktavaicitryAnyathAnupapattitaste sampratipattimAnetavyAH, ityalaM vistareNa, gamanikAmAtrametad, udAharaNadezatA caraNakaraNAnuyogA- | miti nusAreNa bhAvanIyeti / gataM nizrAdvAram, tadanvAkhyAnAcca taddezadvAram, adhunA taddoSadvArAvayavArthapracikaTayiSayopanyAsArthaM ] prathamadvAre naladAmakogAthAvayavamAha-'cauha taddosaM' caturdhA taddoSa-iti udAharaNadoSaH, anusvArastvalAkSaNikaH, athavodAharaNenaiva sAmAnAdhikaraNyam, tatazca taddoSamiti tasyodAharaNasyaiva doSA yasmiMstattaddoSamiti gaathaarthH| upanyastaM cAturvidhyaM pratipAdayannAha ni0- paDhamaM ahammajuttaM paDilomaM attaNo uvnnaasN| duruvaNiyaM tu cautthaM ahammajuttami nldaamo||81|| prathamaM AdyaM adharmayuktaM pApasambaddhamityarthaH, tathA pratilomaM pratikUlam, Atmana upanyAsa iti Atmana evopanyAsaH-tathAnivedanaM yasminniti, durupanItaM ceti duSTamupanItaM-nigamitamasminniti caturthamidaM vartate, amISAmeva yathopanyAsamudAharaNai(r)0NAnusAreNa (pr0)| daahrnnm| // 3
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika vRttiyutam // 84 // rbhAvArthamupadarzayati-adharmayukte naladAmaHkuvindaH, laukikamudAharaNamiti gaathaakssraarthH||pryntaavyvaarthH kathAnakAdavaseyaH, prathamamadhyayana taccedaM-cANakkeNa NaMde utthAie caMdagutte rAyANae Thavie evaM savaM vaNNittA jahA sikkhAe, tattha NaMdasaMtiehiM maNussehiM saha drumapuSpikA, coraggAho milio, NagaraM musai, cANakko'vi annaM coraggAhaM ThaviukAmo tidaMDaM gaheUNa parivAyagaveseNa NayaraM paviTTho, | sUtram 1 niyuktiH 81 gao NaladAmakoliyasagAsaM, uvaviTTho vaNaNasAlAe acchai, tassa dArao makkoDaehiM khaio, teNa kolieNa bilaM khaNittA dahA, tAhe cANakkeNa bhaNNai- kiM ee Dahasi?, kolio bhaNai- jai ee samUlajAlA Na ucchAijjaMti, to catuSprakAre vadharmayuktapuNo'vikhAissaMti, tAhe cANakkeNa ciMtiyaM- esa mae laddho coraggAho, esaNaMdateNayA samUlayA uddharissihiitti coraggAho miti kao, teNa tikhaMDiyA visaMbhiyA amhe saMmiliyA musAmotti, tehiM annevi akkhAyA je tattha musagA, bahuyA suhatarAgaM prathamadvAre u naladAmakomusAmotti, tehiM annevi akkhAyA, tAhete teNa coraggAheNa miliUNa savve'vi maariyaa| evaM ahammajuttaMNa bhANiyavvaM,Na ya kaayvvNti| idaM tAvallaukikam, anena lokottaramapi caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtya sUcitamavagantavyam, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa' miti nyAyAt / tatra caraNakaraNAnuyogena NevaM ahammajuttaM kAyavvaM kiMci bhANiyavvaM vaa| thovaguNaM bahudosaM viseso| cANakyena nande utthApite candragupte rAjani sthApite evaM sarvaM varNayitvA yathA zikSAyAm, tatra nandasatkairmanuSyaiH saha cauragrAho militaH, nagaraM muSNAti, cANakyo'pi anyaM caugrAhaM sthApayitukAmaH tridaNDaM gRhItvA parivrAjakaveSaNa nagaraM praviSTaH, gato naladAmakolikasakAzamupaviSTo vayanazAlAyAM tiSThati, tasya dArako matkoTakaiH-8 khAditaH, tena kolikena bilaM khanitvA dagdhAH, tadA cANakyena bhaNyate- kimatAn dahasi?, koliko bhaNati- yadyete samUlajAlA nocchAdyante tadA punarapi khAdiSyanti, 8 tadA cANakyena cintitaM- eSa mayA labdhazcauragrAhaH, eSa nandastenakAn samUlAn uddhariSyatIti cauragrAhaH kRtaH, tena trikhaNDikAH (stenAH) vizrambhitAH- vayaM sammilitA // 84 // muSNAma iti, tairanye'pyAkhyAtA ye tatra moSakAH, bahavaH sukhataraM muSNIma iti, tairanye'pyAkhyAtAstadA tena te cauragrAheNa militvA sarve'pi maaritaaH| evamadharmayuktaM na 8 bhaNitavyaM na ca karttavyamiti / 0 naivamadharmayuktaM karttavyaM kiJcid bhaNitavyaM vA / stokaguNaM bahudoSaM vizeSataH daahrnnm|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 85 // ThANapatteNaM ||1||jmhaa so annesipi AlaMbaNaM hoi / dravyAnuyoge tu- vAdammi tahArUve vijAya baleNa pvynntttthaae| kujjA prathamamadhyayanaM sAvajaM pihu jaha moriinnulimaadiisu||1||soprivaaygovilkkhiikotti| udAharaNadoSatA cAsyAdharmayuktatvAdeva bhaavniiyeti| drumapuSpikA, gatamadharmayuktadvAram, adhunA pratilomadvArAvayavArthavyAcikhyAsayA''ha sUtram 1 niyuktiH 82 ni0- paDilome jaha abhao paJjoyaM harai avahio sNto|goviNdvaaygo'viy jaha parapakkhaM niyattei // 82 // 'pratilometi pratilome udAharaNadoSe yathA abhayaH abhayakumAraH pradyotaM rAjAnaM hRtavAn apahRtaH sanniti, etad jJApakam, iha cala abhayakumAra pradyotarAjJotrikAlagocarasUtrapradarzanArtho vartamAnanirdeza itykssraarthH| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tacca yathA''vazyake zikSAyAM tathaiva aapkm| draSTavyamiti / evaM tAvallaukikaM pratilomam, lokottaraMtu dravyAnuyogamadhikRtya sUcayannAha- goviMde tyAdi gAthAdalam, anena caraNakaraNAnuyogamapyadhikRtya sUcitamavagantavyam, AdyantagrahaNe tanmadhyapatitasya tadhaNenaiva grahaNAt, tatra caraNakaraNe No kiMci ya paDilomaM kAyavvaM bhavabhaeNU mnnnnesiN| aviNIyasikkhagANa u jayaNAi jhociaNkujaa||1||drvyaanuyogetu gopendravAcako'pi ca yathA parapakSaM nivarttayatItyarthaH / so ya kira taccaNNio Asi, viNA (NNA) saNaNimittaM pavvaio, pacchA bhAvo jAo, mahAvAdI jAta ityarthaH / sUcakamidam, atra ca-davvaTThiyassa pajjavaNayaTThiyameyaM tu hoi paDilomaM / suhadukkhAi-abhAvaM iyareNiyarassa MC sthAnaprAptena // 1 // yasmAt so'nyeSAmapyAlambanaM bhavati / 7 vAde tathArUpe vidyAyA balena prvcnaarthaay| kuryAt sAvadyamapi yathA myuuriinkulyaadibhiH||1|| sa 8 parivrAT vilakSIkRtaH iti|(r) no kizcidapi pratilomaM karttavyaM bhavabhayenA (jananama) nyeSAm / avinItazikSakANAM tu yatanayA yathocitaM kuryAt / / 1 / / sa ca kila bauddha AsIt, vinAzana(vijJAna) nimittaM pravrajitaH, pazcAdbhAvo jaatH| 0 dravyArthikasya paryAyanayArthika (vacanaM) etattu bhavati pratikUlam / sukhaduHkhAdyabhAvamitarasye tareNa(raH) // 85 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 86 // coijaa||1||annnne u duTTavAdimmi, kiMci bUyA ukila pddikuulN| dorAsipaiNNAe tiNNi jahA puccha pddiseho||2|| udAharaNadoSatA prathamamadhyayana tvasya prathamapakSe sAdhyArthAsiddheH, dvitIyapakSe tu zAstraviruddhabhASaNAdeva bhAvanIyeti gaathaarthH|| gataM pratilomadvAram, drumapuSpikA, idAnImAtmopanyAsadvAraM vivRNvannAha sUtram 1 niyuktiH 83 ni0- attauvannAsaMmi ya talAgabheyaMmi piMgalo thvii| 'AtmoAtmana evopanyAso- nivedanaM yasmiMstadAtmopanyAsaM tatra ca taDAgabhede pingglsthptirudaahrnnmitykssraarthH|| bhAvArthaH panyAse' ti taDAgabhede kathAnakagamyaH, taccedaM- iha egassa raNNo talAgaM savvarajassa sArabhU, taM ca talAgaM varise varise bhariyaM bhijjai, tAhe rAyA piGgalasthabhaNai-ko so uvAo hojA? jeNa taM na bhijjejA, tattha ego kavilao maNUso bhaNai- jai navaraM mahArAya! ittha piMgalo patirudAkaviliyAo se dADhiyAo siraM se kaviliyaM so jIvaMto ceva jaMmi ThANe bhijjai taMmi ThANe Nikkhamai, to NavaraMNa hrnnm| bhijjai, pacchA kumArAmacceNa bhaNiyaM- mahArAya! eso ceva eriso jArisayaM bhaNai, eriso Natthi anno, pacchA so tatthevala mArettA nikkhitto|evN erisaMna bhANiyavvaM jaM appavahAe bhavai / idaM laukikam, anena ca lokottaramapi sUcitam, ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAt, tatra caraNakaraNAnuyoge naivaM brUyAt yaduta-loiyadhammAovihu je pabbhaTThA NarAhamA te u| kaha davvasoyarahiyA codayet // 1 // anye tu duSTavAdini kiJcidyAttu kila prtikuulm| dvirAzipratijJAyAM trayo yathA pRcchA pratiSedhaH // 2 // O ekasya rAjJastaTAkaH sarvarAjyasya sArabhUtaH, sa ca taTAko varSe varSe bhRto bhidyate, tadA rAjA bhaNati- kaH sa upAyo bhavet yenAsau na bhidyate, tatraikaH kapilako manuSyo bhaNati- yadi paraM mahArAja! atra piGgalaH kapilAstasya zmazrukezAH zirastasya kapilaM sa jIvanneva yasmin sthAne bhidyate tasmin sthAne nikSipyate tataH paraM na bhidyate, pazcAt kumArAmAtyena bhaNitaM-28 // 86 // mahArAja! eSa eva IdRzo yAdRzaM bhaNati tAdRzo nAstyanyaH, pazcAtsa tatraiva mArayitvA nikSiptaH / evamIdRzaM na bhaNitavyaM yadAtmavadhAya bhvti| laukikadharmAdapi ye prabhraSTA narAdhamAste tu / kathaM dravyazaucarahitA,
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 87 // dhammassArAhayA hoNti?||1||ityaadi| dravyAnuyoge punarekendriyA jIvAH, vyaktIcchAsanizvAsAdijIvaliGgasadbhAvAt, ghaTavat, prathamamadhyayana iha ye jIvA na bhavanti na teSu vyaktocchrAsanizvAsAdijIvaliGgasadbhAvo, yathA ghaTe, na ca tathaiteSvasadbhAva iti, tasmAjjIvA drumapuSpikA, sUtram 1 evaita iti, atrAtmano'pi tadrUpA''pattyAtmopanyAsatvaM bhAvanIyamiti / udAharaNadoSatA cAsyAtmopaghAtajanakatvena prakaTAthai | niyuktiH 83 veti na bhAvyate / gatamAtmopanyAsadvAram, adhunA durupanItadvAraM vyAcikhyAsurAha | 'durupanI te'timatsyani0- aNimisagiNhaNa bhikkhuga duruvaNIe udAharaNaM / / 83 // grahaNe bhikSuanAnimiSA-matsyAstadhaNe bhikSurudAharaNam,. idaM ca laukikam, anena coktanyAyAllokottaramapyAkSiptaM veditavyamiti rudaahrnnm| niyuktiH gAthAdalAkSarArthaH / / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedaM-kila koi taccaNio jAlavAvaDakaro macchagavahAe calio, 84(1) dhutteNa bhaNNai-Ayariya! aghaNA te kaMthA, so bhaNai jAlametamityAdi zlokAdavaseyaM- kanthA''cAryAdhanA te nanu zapharavadhe 'upanyAse'ti jAlamaznAsi matsyAn?, te me madyopadaMzAn pibasi nanu? yuto vezyayA yAsi veshyaam?| kRtvA'rINAM gale'hI kva nu tava ripavo? yeSu / tadvastUpanyAse kArpiTikosandhiM chinadhi, caurastvaM? dyUtahetoH kitava iti kathaM? yena daasiisuto'smi||1|| idaM laukikam , caraNakaraNAnuyoge tu- iya daahrnnm| sAsaNassa'vaNNo jAyai jeNaM na tArisaM buuyaa| vAdevi uvahasijjai nigamaNao jeNa taM ceva // 1 // udAharaNadoSatA punarasya spaSTaiveti / gataM durupanItadvAram, mUladvArANAM codAharaNadoSadvAramiti, sAmpratamupanyAsadvAraM vyAkhyAyate, tatrAha ni0-cattAri uvannAse tavvatthuga annavatthuge ceva / paDiNibhae heummi ya hoMti iNamo udAharaNA / / 84(1) // dharmasyArAdhakA bhavanti // 1 // 0 ekendriyatvApattyA / 0 kila kazcit bauddhaH jAlavyApRtakaro matsyavadhAya calitaH, dhUrtena bhaNyate- AcAryA aghanA te kanthA, sa bhaNati- jaalmett| 0 iti zAsanasyAvarNo jAyate yena na tAdRzaM brUyAt / vAde'pyupahasyate nigamanato yena tacaiva // 1 // // 7 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 88 // catvAraH upanyAse vicArye adhikRte vA, bhedA bhavanti iti zeSaH, te cAmI- sUcanAt sUtramitikRtvA tathAdhikArAnuvRttezca prathamamadhyayanaM tadvastUpanyAsastathA tadanyavastUpanyAsaH tathA pratinibhopanyAsaH tathA hetuupnyaasshc| tatraiteSu bhedeSu bhavanti amUni vakSyamANAnyudAha- drumapuSpikA, sUtram1 raNAnIti gaathaarthH||bhaavaarthstu pratibhedaM svayameva vakSyati niyuktikaarH| tatrAdyabhedavyAcikhyAsayA''ha niyuktiH 84 ni0- tavvatthuyaMmi purisosavvaM bhamiUNa sAhai apuvvaM / 'upanyAse'ti tadvastuke tadvastUpanyAsa ityarthaH, puri zayanAtpuruSaH sarvaM bhrAntvA sarvamAhiNDya kim?,- kathayati apUrvam, vartamAnanirdezaH tadvastUpanyAse kArpiTikopUrvavaditi gAthAdalArthaH // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedaM- egammi devakule kappaDiyA miliyA bhaNaMti-keNa bhe dAharaNa bhamantehiM kiMci accheriyaM diTuM?, tattha ego kappaDigo bhaNai mae diTuMti, jai puNa ettha samaNovAsao natthi to sAhemi, taosesehiM bhaNiyaM-Natthittha samaNovAsao, pacchA so bhaNai-mae hiMDateNaM puvvavetAlIe samuddassa taDe rukkho mahaimahato diTTho, tassegA sAhA samudde paiTThiyA, egA yathale, tattha jANi pattANi jale paDaMti tANi jalacarANi sattANi havaMti, jANi thale tANi thalacarANi havaMti, te kappaDiyA bhaNaMti-aho accherayaM deveNa bhaTTAraeNa NimmiyaMti, tatthegosAvago kappaDio, so bhaNai- jANi addhamajjhe paDaMti tANi kiM havaMti?, tAhe so khuddho bhaNai- mayA puvvaM ceva bhaNiyaM- jai sAvao natthi 0 ekasmin devakule kArpaTikA militA bhaNanti- kenacit bhavatAM bhramatA kiJcidAzcaryaM dRSTaM?, tatraikaH kArpaTiko bhaNati- mayA dRSTamiti, yadi punaratra zramaNopAsako nAsti tadA kathayAmi, tataH zeSairbhaNitaM- nAstyatra zramaNopAsakaH, pazcAtsa bhaNati- mayA hiNDamAnena pUrvavaitAlikAyAM samudrasya taTe vRkSo'tiguruko dRSTaH, tasyaikA zAkhA samudre pratiSThitA ekA ca sthale, tatra yAni patrANi jale patanti tAni jalacarAH sattvA bhavanti, yAni sthale tAni sthalacarA bhavanti, te kArpaTikA 8 // 88 // bhaNanti- aho Azcarya devena bhaTTArakena nirmitamiti, tatraikaH zrAvakaH kArpaTikaH sa bhaNati- yAni ardhamadhye patanti tAni ke bhavanti?, tadA sa kSubdho bhaNati- mayA : pUrvameva bhaNitaM yadi zrAvako nAsti tataH - pUrvakUlaM vi.pa. | * khattho vilakSaH vi. pr.| 8
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 89 // to kahemi / eteNaM taM ceva paDaNavatthumahikiccodAhariyaM / evaM tAvallaukikam, idaM coktanyAyAllokottarasyApi sUcakam, tatra prathamamadhyayanaM caraNakaraNAnuyoge yaH kazcidvineyaH kaJcanAsadvAhaM gRhItvA na samyagvarttate sakhalu tadvastUpanyAsenaiva prajJApanIyaH, yathA kazcidAha- drumapuSpikA, sUtram 1 na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune| pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mhaaphlaa||1||idN ca kilaivameva yujyate, pravRttimantareNa niyuktiH nivRtteH phalAbhAvAt nirviSayatvenAsambhavAcca, tasmAtphalanibandhananivRttinimittatvena pravRttirapyaduSTaiveti, atrocyate, iha 84(2) tadanyavastUnivRttermahAphalatvaM kiM duSTapravRttiparihArAtmakatvenAhosvidaduSTapravRttiparihArAtmakatveneti?, yadyAdyaH pakSaH kathaM pravRtteraduSTatvam, pnyaasH| athAparastato nivRtterapyaduSTatvAt tannivRtterapi pravRttirUpAyA mahAphalatvaprasaGgaH, tathA ca sati pUrvAparavirodha iti bhaavnaa| dravyAnuyogetuya evamAha-ekAntanityo jIvaH amUrttatvAdAkAzavaditi, sakhalu tadevAmUrtatvamAzritya tasyotkSepaNAdAvanitye karmaNyapi tAvadvaktavyaH, karmAmUrtamanityaM cetyayaM vRddhadarzanenodAharaNadoSa eva, yathA'nyeSAM sAdharmyasamA jAtiriti / gataM tadvastUpanyAsadvAram, adhunA tadanyavastUpanyAsadvAramabhidhAtukAma Aha ni0- tayaannavatthugaMmivi annatte hoi egattaM // 84(2)? // | tadanyavastuke'pi udAharaNe, kiM?-anyatve bhvtyektvmitykssraarthH| bhAvArthastvayaM-kazcidAha iha yasya vAdino'nyo jIvaH anyacca zarIramiti, tasyAnyazabdasyAviziSTatvAttayorapi tadvAcyA viziSTatvenaikatvaprasaGga iti, tasya jIvazarIrApekSayA tadanyavastUpanyAsena parihAraH karttavyaH, kathaM?, nanvevaM sati sarvabhAvAnAM paramANuvyaNukaghaTapaTAdInAmekatvaprasaGgaH, anyaH - kathayAmi, etena tadeva patanavastvadhikRtyodAhRtam / OM duSTatvAGgIkArAttasyAH, duSTaparihArAtmakatvAt nivRtteH / OM vivakSitAyAH. nivRtternivRttiH pravRttiH / OR | matena (pr0)| 0 naiyAyikAnAm / 7 vaadinH| jiivshriiryoH| O anyazabdavAcyAbhedena / // 89 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 9 // paramANuranyo dvipradezika ityAdinA prakAreNAnyazabdasyAviziSTatvAt, teSAM ca tadvAcyatvenAviziSTatvAditi, tasmAdanyo prathamamadhyayanaM jIvo'nyaccharIramityetadeva zobhanamiti / etaddavyAnuyoge, anena cetarasyApyAkSepaH, tatra caraNakaraNAnuyoge na mAMsabhakSaNa drumapuSpikA, | sUtram ityAdAveva kugrAhe tadanyavastUpanyAsena parihAraH, kathaM?, na hiMsyAt sarvANi bhUtAnI tyetadevaM virudhyate iti / laukikaM tu | niyukti: 85 tasminnevodAharaNe tadanyavastUpanyAsena parihAraH- jahA jANi puNa pADiUNa pADiUNa koi khAi vINei vA tANi kiM | 'pratini bhopanyAse' havaMti tti? / gataM tadanyavastUpanyAsadvAram, sAmprataM pratinibhamabhidhitsurAha parivrAjakani0- tujjha piyA maha piuNo dhArei aNUNayaM pddinibhNmi|| zrAvakayoH gAthAdalam / tava pitA mama piturdhArayatyanUnaMzatasahasramityAdigamyate / pratinibha iti dvAropalakSaNam, ayamakSarArthaH, bhAvArthaH kthaankm| kathAnakAdavaseyaH, taccedaM- egammi nagare ego parivvAyago sovaNNaeNa khoraeNa tahiM hiMDai, so bhaNai- jo mama asuyaM suNAvei tassa eyaM demikhorayaM, tattha ego sAvao, teNa bhaNiaM tujjha piyA mama piuNo dhArei aNUNayaM syshssN| jai suyapuvvaM dijau aha na suyaM khorayaM dehi||1||idN laukikam, anena ca lokottaramapi sUcitamavagantavyam, tatra caraNakaraNAnuyoge yeSAMka sarvathA hiMsAyAmadharmaH teSAM vidhyanazanaviSayodrekacittabhaGgAdAtmahiMsAyAmapi adharma eveti tadakaraNam / dravyAnuyoge punaraduSTaM madvacanamiti manyamAno yaH kazcidAha-'asti jIva' iti, atra vada kiJcit, sa vaktavyo yadyasti jIvaH evaM tarhi ghaTAdI yathA yAni punaH pAtayitvA pAtayitvA kazcitkhAdati (ava) cinute vA tAni ke bhavanti? 0 ekasmin nagare ekaH parivrAjakaH sauvarNena khorakeNa (tApasabhAjanena) tatra hiNDate, sa bhaNati- yo mahyamazrutaM zrAvayati tasmai etaddadAmi khorakam, tatraikaH zrAvakaH, tena bhaNitaM- tava pitA mama pituH dhArayati anUnaM zatasahasram / yadi zrutapUrva 8 dadAtu atha na zrutaM khorakaM dehi // 1 // // 90 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 11 // nAmapyastitvAjIvatvaprasaGga iti / gataM pratinibham, adhunA hetumAha prathamamadhyayana ni0- kiM nu javA kijaMte? jeNa muhAe na labbhaMti / / 85 // drumapuSpikA, | sUtram 1 kiM nu yavAH krIyante?, yena mudhA na labhyanta itykssraarthH| bhAvArthastvayaM-kovi godho jave kiNAi,so anneNa pucchijjai | niyuktiH 85 kiMjave kiNAsi?,sobhaNai-jeNa muhiyaaennlbbhaami| laukikamidaM hetUpanyAsodAharaNam, anena ca lokottaramapyAkSipta- | heturi'ti mavagantavyam, tat caraNakaraNAnuyoge tAvat yadyAha vineyaH-kimitIyaM bhikSATanAdyA'tikaSTA kriyA kriyate?,savaktavyo cturthdvaarm| | niyuktiH 86 yena narakAdiSu na kaSTatarA vedanA vedyata iti / dravyAnuyoge tu yadyAha kazcit- kimityAtmA na cakSurAdibhirupalabhyate?, sa | hetozcaturbhedeSu vaktavyo- yenAtIndriya iti / gataM hetudvAram, tadabhidhAnAccopanyAsadvAram, tadabhidhAnAccodAharaNadvAramiti // 85 // sAmprataM prathamayApaka 8 hetAvuSTriheturucyate- tathA cAha | liNDAni ni0- ahavAvi imo heU vinneotathimo cuviapyo| jAvaga thAvaga vaMsagalUsaga heUcauttho u||86|| athavA tiSThatu eSa upanyAsaH, udAharaNacaramabhedalakSaNo hetuH, apiH sambhAvane, kiM sambhAvayati?, imo ayaM anyadvAra evopanyastatvAttadupanyAsanAntarIyakatvena guNabhUtatvAdahetu rapi, kiMtu heU viNNeo tatthimo tti vyavahitopanyAsAt tatrAyaMvakSyamANo heturvijJeyaH caturvikalpa iti caturbhedaH, vikalpAnupadarzayati- yApakaH sthApakaH vyaMsaka lUSakaH hetuH caturthastu / anye / tvevaM paThanti-heutti dAramahuNA, cauvviho so u hoi nAyavvo'tti, atrApyuktamudAharaNam, heturityetad dvAramadhunA tuzabdasya // 91 // 0 ko'pi vyavahArI yavAn krINAti / so'nyena pRcchyate- kiM yavAn krINAsi?, sa bhaNati- yena mudhikayA na lbhe| 0 puurvokte| 0 pUrvokta 0 / 0 anntrbhaavitvaat| 7 prastuta udAharaNazcaramabhedarUpaH / kthaankm|
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 92 // punaHzabdArthatvAt sa punarhetuzcaturvidho bhavati jJAtavya ityevaM gamanikA kriyate, pazcArddha tu pUrvavadeveti gaathaakssraarthH|| bhAvArthaM prathamamadhyayana tu yathAvasaraM svayameva vkssyti||86|| tatrAdyabhedavyAcikhyAsayA''ha drumapuSpikA, sUtram ni0-umbhAmigA ya mahilA jAvagaheDemi uNttliNddaaii| niyukti: 87 gAthAdalam / asatI mahilA, kiM?- yApayatIti yApakaH yApakazcAsau hetuzca yApakahetuH tasmin udAharaNamiti zeSaH, | hetUpanyAsasya uSTriliNDAnIti kathAnakasaMsUcakametaditi akssraarthH|| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH taccedaM kathAnakaM- ego vANiyao | caturbhedAH yApakahetau bhanaM giNheUNa paJcataMgao, pAeNa khINadavvA dhaNiyaparaddhA kayAbarAhA ya / paccaMta sevaMtI purisA durahIyavijjA y||1||saa uSTraliNDAya mahilA umbhAmiyA, egaMmi purise laggA, taMvANiyayaM sAgAriyaMti ciMtiUNa bhaNai- vacca vANijjeNa, teNa bhaNiyA- kiM nIti udaahrnnm| ghettUNa vaccAmi?,sA bhaNai- uTTaliMDiyAo ghettUNaM vacca ujjeNiM, pacchA so sagaDaM bharettA ujjeNiM gato, tAe bhaNio ya-jahA ekkakkayaM dINAreNa dijahatti, sA ciMtei- varaM khuciraM khippaMto acchau, teNa tAo vIhIe uDDiyAo, koi Na pucchai, mUladeveNa diTTho, pucchio ya, siTuM teNa, mUladeveNa ciMtiyaM-jahA esa varAo mahilAchobhio, tAhe mUladeveNa bhaNNati-2 ahameyAu tava vikkiNAmi jai mamavi mullassa addhaM dehi, teNa bhaNiyaM- demitti, abbhuvagae pacchA mUladeveNaM so haMso 0eko vaNik bhAyA~ gRhItvA pratyantaM gataH,- prAyeNa kSINadravyA (dhanikAparAddhAH) dhanikaprArabdhAH kRtAparAdhAzca / pratyantaM sevante puruSA duradhItavidyAzca // 1 // 8 sA ca mahilA uddhAmikA, ekasmin puruSe lagnA, taM vaNija sAgArikamiti cintayitvA bhaNati-vraja vANijyena, tena bhaNitA- kiM gRhItvA vrajAmi?, sA bhaNati uSTraliNDikA gRhItvA vrajojjayinIm, pazcAt sa zakaTaM bhRtvojayinIM gataH, tayA bhaNitazca yathaikaikikAM dInAreNa dadyA iti, sA cintayati- varameva ciraM (kSipyan) // 9 // pratIkSamANastiSThatu tena tA vIthyAmavatAritA, ko'pi na pRcchati, mUladevena dRSTaH, pRSTazca, ziSTaM tena, mUladevena cintitaM- yathaiSa varAko mahilAkSobhitaH, tadA mUladevena bhaNyate- ahametAstava vikrApayAmi, yadi mamApi mUlyasyArddha dAsyasi, tena bhaNitaM- dadAmIti, abhyupagate pazcAnmUladevena sa haMso
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 93 // jAeUNa AgAse uppaio, Nagarassa majjhe ThAiUNa bhaNai- jassa galae ceDarUvassa uTTaliMDiyA na baddhA taM mAremi, ahaM prathamamadhyayana devo, pacchA savveNa loeNa bhIeNa dINArikAo uTTaliMDiyAo gahiyAo, vikkiyAo ya, tAhe teNa mUladevassa addhaM drumapuSpikA, sUtram 1 dinaM / mUladeveNa yaso bhaNai-maMdabhagga! tava mahilA dhutte laggA, tAe tava eyaM kayaM,Na pattiyati, mUladeveNa bhaNNai- ehi niyuktiH 87 vaccAmo jA te darisemi jadiNa pattiyasi, tAhe gayA annAe lesAe, viyAle ovAso maggio, tAe diNNo, tattha egaMmi | hetUpanyAsasya caturbhedAH paese ThiyA, so dhutto Agao, iyarI vi dhutteNa saha pibeumADhattA, imaM ca gAyai- irimaMdirapaNNahArao, maha kaMtu gato yApakahetau vnnijaaro| varisANa sayaM ca jIvau mA jIvaMtu gharaM kayAi eu||1|| mUladevo bhaNai- kayalIvaNapattaveDhiyA, pai bhaNAmi deva jI uSTraliNDA nIti maddalaeNa gajjatI, muNau taM muhuttameva ||1||pcchaa mUladeveNa bhaNNati- kiM dhutte?, tao pabhAe niggaMtUNaM puNaravi Agao, udaahrnnm| tIya purao Thio, sA sahasA saMbhaMtA abbhuTThiyA, taokhANapibaNe vaTuMte teNa vANieNaM savvaM tIe gIyapajjantayaM saMbhAriyaM / esoloio heU, louttarevi caraNakaraNANuyoge evaM sIso'vi kei payatthe asaddahaMto kAleNa vijAdIhiM devataM AyaMpaittA yAcayitvA AkAze utpatitam, nagarasya madhye sthitvA bhaNati-yasya galake (grIvAyAM) ceTarUpasya uSTraliNDikA na baddhA taM mArayAmi, ahaM devaH, pazcAt sarveNa lokena bhItena dainArikA uSTraliNDikA gRhItAH, vikrItAzca, tadA tena mUladevAyArddha dattam, mUladevena ca bhaNyate saH- mandabhAgya! tava mahilA dhUrte lagnA, tayA tavaitatkRtam, na pratyeti, mUladevena bhaNyate- ehi vrajAvo yAvattava darzayAmi yadi na pratyeSi, tadA gatau anyayA lezyayA, vikAle'vakAzo mArgitaH, tayA dattaH, tatraikasmin pradeze sthitI, sa dhUrta AgataH, itarApi dhUrtena saha pAtumArabdhA, etacca gAyati- lakSmImandirapaNyadhArakaH, mama kAnto gato vaNijyArataH / varSANAM zataM jIvatu mA jIvan gRhaM kadAcid gamat // 1 // mUladevo bhaNati- kadalIvanapatraveSTite! pratibhaNAmi, deva (daivataM) yat mAdalakena garjati muNatu tanmuhUrtameva // 1 // pazcAn mUladevena bhaNyate kiM dhUrte?, tataH prabhAte nirgatya punarapi AgataH, tasyAH purataH sthitaH, sA sahasA sambhrAntA abhyutthitA, tataH khAdanapAne vartamAne tena vaNijA sarvaM tasyA gItaparyantaM saMsmAritam / eSa laukiko hetuH, lokottare'pi caraNakaraNAnuyoge evaM ziSyo'pi kAMzcit padArthAn azraddadhAnaH kAlena vidyAdibhirdevatAmAkampya 2 // 93 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 94 // sddhaaveyvvo| tahA davvANuogevi paDivAiMnAUNa tahA visesaNabahulo heU kAyavvo jahA kAlajAvaNA havai, tao so prathamamadhyayanaM NAvagacchai pagayaM, kuttiyAvaNacaccarI vA kajai, jahA sirigutteNa chalue kayA / ukto yApakahetuH, sAmprataM sthApaka- drumapuSpikA, sUtram 1 hetumadhikRtyAha niyuktiH 87 ni0- logassa majjhajANaNa thAvagaheU udAharaNaM // 87 // dvitIya sthApakahetau lokasya caturdazarajjvAtmakasya madhyajJAnam, kiM?, sthaapkhetaavudaahrnnmitykssraarthH|| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedaM lokamadhyaego parivvAyago hiMDai, so ya parUvei-khette dANAI saphalaMti kaTTa -samakhette kAyavvaM, ahaM loassa majjhaM jANAmiNa jJAnodA hrnnm| puNa anno, to logo tamADhAti, pucchioya saMto causuvi disAsu khIlae NihaNiUNa rajjUe pamANaM kAUNa mAiTThANio bhaNai- eyaM loyamajhaMti, tao loo vimhayaM gacchai- aho bhaTTAraeNa jANiyaMti, ego ya sAvao, teNa nAyaM, kahaM dhutto| loyaM payAreitti?, to ahaMpi vaMcAmitti kaliUNa bhaNiyaM-Na esa loyamajjho, bhullo tumaMti, tao sAvaeNa puNo maveUNa aNNo deso kahio, jahesa loyamajjhotti, logo tuTTho, aNNe bhaNaMti- aNegaTThANesu annaM annaM majjhaM parUvaMtayaM daTThaNa - zraddhAvAn krttvyH| tathA dravyAnuyoge'pi prativAdinaM jJAtvA tathA vizeSaNabahulo hetuH kartavyo yathA kAlayApanA bhavati, tataH sa nAvagacchati prakRtam, kutrikApaNacarcarI vA kriyate, yathA zrIguptena SaDulUke kRtaa| 0 ekaH parivrAjako hiNDate, sa ca prarUpayati- kSetre dAnAdi saphalamitikRtvA, samakSetre karttavyam, ahaM lokasya madhyaM jAnAmi na punaranyaH, tato lokastamAdriyate, pRSTazca san catasRSvapi dikSu kIlakAn nihatya rajjyA pramANaM kRtvA mAtRsthAnikaH (mAyikaH) bhaNati-2 etallokamadhyamiti, tato loko vismayaM gacchati- aho bhaTTArakeNa jJAtamiti, ekazca zrAvakaH, tena jJAtaM- kathaM dhUrto loka pratArayati iti, tato'hamapi vaJcaye iti kalayitvA bhaNitaM- naitallokamadhyam, bhrAntastvamiti, tataH zrAvakeNa punaH mitvA'nyo dezaH kathitaH- yathaitallokamadhyamiti, lokstussttH| anye bhaNanti- anekasthAneSu & anyadanyanmadhyaM prarUpayantaM dRSTvA - // 94 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 15 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 1 niyuktiH 88 vyaMsakahetau zakaTatittirI kthaankm| virodho coiotti / evaM so teNa parivAyago NippiTThapasiNavAgaraNo ko| eso loio thAvagaheU, louttare'vi caraNakaraNANuyoge kussutIsuasaMbhAvaNijjAsaggAharaosIso evaM cevpnnnnveyvvo| davvANujoge vi sAhuNA tArisaMbhANiyavvaM tArisoya pakkho geNhiyavvo jassa paro uttaraM ceca dAuMna tIrai, puvvAvaraviruddho doso yaNa havai / / 87 // uktaH sthApakaH, sAmprataM vyaMsakamAha ni0-sAsagaDatittirI vaMsagaMmi heummi hoi naayvvaa| sA zakaTatittirI vyaMsakahetau bhavati jnyaatvyetykssraarthH|| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedaM-jahA ego gAmellago sagaDaM kaTThANa bhareUNa NagaraM gacchai, teNa gacchaMteNa aMtarA egA tittirI maiyA diTThA, sotaM giNheUNa sagaDassa uvariM pakkhiviUNa NagaraM paiTTho, so egeNa nagaradhutteNa pucchio- kahaM sagaDatittirI lagabhai?, teNa gAmellaeNa bhaNNai- tappaNAduyAliyAe labbhati, tao teNa sakkhiNa uAhaNittA sagaDaM tittirIe saha gahiyaM, ettilago ceva kila esa vaMsago tti, guravo bhaNaMtitao so gAmellago dINamaNaso acchai, tattha ya ego mUladevasariso maNusso Agacchai, teNa so diTTho, teNa pucchio-kiM jhiyAyasi are devANuppiyA?, teNa bhaNiyaM- ahamegeNa goheNa imeNa pagAreNa chalio, teNa bhaNiyaM- mA bIhiha, virodhazcodita iti| evaM sa tena parivrAjako niSpRSTapraznavyAkaraNaH kRtH| eSa laukikaH sthApakahetuH, lokottare'pi caraNa karaNAnuyoge kuzrutibhirasambhAvanIyAsadAharataH ziSya evameva prajJApayitavyaH, dravyAnuyoge'pi sAdhunA tAgU vaktavyaM tATazazca pakSo grahItavyo yasya paraH uttarameva dAtuM na zaknoti, pUrvAparaviruddho doSazca na bhavati / O8 * yathaiko grAmeyakaH zakaTaM kASThairbhUtvA nagaraM gacchati, tena gacchatA antarakA tittirikA mRtA dRSTA, sa tAM gRhItvA zakaTasyopari prakSipya nagaraM praviSTaH, sa ekena nagaradhUrtena * pRSTaH- kathaM zakaTatittirI labhyate?, tena grAmeyakeNa bhaNyate, mathyamAnasAktukena (prAkRtatvAvyatyayaH) labhyate, tatastena sAkSiNa upAhatya zakaTaM tittiryA saha gRhItam, etAvAneva kilaiSa vyaMsaka iti / guravo bhaNanti- tataH sa grAmeyako dInamanAH tiSThati. tatra caiko mUladevasadRzo manuSya Agamat, tena sa dRSTaH, tena pRSTaH-kiM dhyAyasi are devAnupriya?, tena bhaNitaM- ahamekena vyavahAriNA'nena prakAreNa chalitaH, tena bhaNitaM- mA bhaiSIH,
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza zrIhArika vRttiyutam | // 96 // tappaNAduyAliyaM tumaM sovayAraM magga, mAiTThANaM sikkhAvio, evaM bhavautti bhaNiUNa tassa sagAsaMgao, bhaNiyaM caNeNa- prathamamadhyayana mama jai sagaDaM hiyaM to me iyANiM tappaNAduyAliyaM sovayAraMdavAvehi, evaM houtti, gharaMNIo, mahilA saMdiTThA, alaMkiya- drumapuSpikA, sUtram 1 vibhUsiyA parameNa viNaeNa eassa tappaNAduyAliyaM dehi, sA vayaNasamaM uvaTThiyA, taoso sAgaDio bhaNati-mama aNgulii| niyuktiH 88 chinnA, imA cIreNAveDhiyA, Na saknemi uDDayAleuM, tumaM aduyAliuM dehi, aduAliyA teNa hattheNa gahiyA, gAmaM teNa vyaMsakahetau zakaTatittirI saMpaTTio, logassa ya kahei- jahA mae satittirIgeNa sagaDeNa gahiyA tappaNAduyAliyA, tAhe teNa dhutteNa sagaDaM visajjiyaM, taM kthaankm| ca pasAeUNa bhajjA nniyttiyaa|es puNa lUsaoceva kahANayavaseNa bhnnio| esa loio, loguttare'vicaraNakaraNANuyoge kussutibhAviyassa tassa tahA vaMsago paujjati jahA saMmaM pddivjji| davvANuoge puNa kuppAvayaNio coijjA- jahA jai. jiNapaNIe magge atthi jIvo atthi ghaDo, atthittaM jIve'vi ghaDevi, dosu aviseseNa vaTTaitti, teNa atthittasaddatullattaNeNa jIvaghaDANaM egattaM bhavati, aha asthibhAvAo vatiritto jIvo, teNa jIvassa abhAvo bhavaitti / esa kila eddahametto ceva - mathyamAnasaktukaM tvaM sopacAraM mArgaya, mAtRsthAnaM zikSitaH, evaM bhavatviti bhaNitvA tasya sakAzaM gato, bhaNitaM cAnena- mama yadi zakaTaM hRtaM tadA mahyamidAnIM mathyamAnasaktukaM sopacAraM dApaya, evaM bhavatviti, gRhaM nItaH, mahilA saMdiSTA, alaMkRtavibhUSitA parameNa vinayenaitasmai madhyamAnasaktukaM dehi, sA vacanasamamupasthitA, tataH sa zAkaTiko bhaNati- mamAGgulI chinnA, iyaM cIvareNAveSTitA, na zaknomi mathitum, tvaM mathayitvA dehi, mathikA tena hastena gRhItA, grAmaM tayA samaM (grAmamArgeNa) prasthitaH, lokAya ca kathayati- yathA mayA satittirikeNa zakaTena gRhItA saktumathikA, tadA tena dhUrtena zakaTaM visRSTam, taM ca prasAdya bhAryA nirvarttitA, eSa punartRSaka: eva kathAnakavazena bhnnitH| eSa laukikaH, lokottare'pi caraNakaraNAnuyoge kuzrutibhAvitasya tasya tathA vyaMsakaH prayujyate yathA samyak pratipadyate / dravyAnuyoge punaH // 96 // kuprAvacanikaH codayet yathA yadi jinapraNIte mArge'sti jIvaH asti ghaTaH, astitvaM jIve'pi ghaTe'pi, dvayorapyavizeSeNa, vartata iti, tenAstitvazabdatulyatvena jIvaghaTayorekatvaM bhavati, athAstibhAvAvyatirikto jIvastena jIvasyAbhAvo bhavatIti / eSa kila etAvanmAtra zcaiva -
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 97 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram | niyuktiH 88 lUSakahetau trapuSodAharaNaM dharma ukRSTaM maMgalamiti nigmnnyc| vaMsago, lUsageNa puNa ettha imaM uttaraM bhANitavvaM-jai jIvaghaDA atthitte vaTuMti, tamhA tesimegattaM saMbhAvehi, evaM te savvabhAvANaM egattaM bhavati, kaha?, atthi ghaDo asthi paDo atthi paramANU asthi dupaesie khaMdhe, evaM savvabhAvesu asthibhAvo vaTTaitti kAuM kiM savvabhAvA egIbhavaMtu?, ettha sIso bhaNati-kahaM puNa evaM jANiyavvaM? savvabhAvesu atthibhAvo vaTTai, na ya te egIbhavaMti, Ayario Aha- aNegaMtAo evaM sijjhai, ettha diTuMto-khairo vaNassaI vaNassaI puNa khadiro palAso vA, evaM jIvo'vi NiyamA atthi, asthibhAvo puNa jIvo va hoja anno vA dhammAdhammAgAsAdINaM ti| ukto vyaMsakaH, sAmprataM lUSakamadhikRtyAha ni0- tausagavaMsaga lUsagaheummi ya moyaoya punno||8|| trapuSavyaMsakaprayoge punarleSake hetau ca modako nidarzanamiti gaathaakssraarthH|| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedaM-jahA ego maNusso tausANaM bharieNa sagaDeNa nayaraMpavisai, so pavisaMto dhutteNa bhaNNai jo eyaM tausANa sagaDaM khAijA tassa tumaM kiM desi?, tAhe sagaDatteNa so dhutto bhaNio- tassAhaM taM moyagaM demi jo nagaraddAreNa Na NipphaDai, dhutteNa bhaNNati- to'haM evaM vyaMsakaH, lUSakeNa punaratraitaduttaraM bhaNitavyaM- yadi (yato) jIvaghaTau astitve vartete tasmAttayorekatvaM sambhAvayasi,evaM tava sarvabhAvAnAmekatvaM bhavati, kathaM?, asti ghaTaHasti paTaH asti paramANuH asti dvipradezikaHskandhaH, evaM sarvabhAveSvastibhAvo vartata itikRtvA kiM sarvabhAvA ekIbhavantu? atra ziSyo bhaNati-kathaM punaretat jJAtavyaM sarvabhAveSvastitvaM vartate, na ca te ekIbhavanti, AcArya Aha- anekAntAdetat sidhyati, atra dRSTAntaH- khadiro vanaspatiH vanaspatiH punaHkhadiraH palAzo vA, evaM jIvo'pi niyamAdasti, astibhAvaH punarjIvo vA bhavedanyatamo vA dhrmaadhrmaakaashaadiinaamiti| (r) yathaiko manuSyaH trapuSAM bhRtena zakaTena nagaraM pravizati, sa pravizan dhUrtena bhaNyate- ya etat trapuSAM zakaTaM khAdet tasmai tvaM kiM dadAsi? tadA zAkaTikena sa dhUrto bhaNitaH- tasmAyahaM taM modakaM dadAmi yo nagaradvAreNa na nissarati, dhUrtena bhaNyate- tadAhametattra-- // 97 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 98 // tausasagaDaM khayAmi, tumaM puNa taM moyagaM dejjAsi jo nagaraddAreNa Na nIsarati, pacchA sAgaDieNa abbhuvagae dhutteNa sakkhiNo prathamamadhyayana kayA, sagaDaM ahiTThittA tesiM tausANaM ekvekvayaM khaMDaM avaNittA pacchA taM sAgaDiyaM modakaM maggati, tAhe sAgaDio bhaNati- drumapuSpikA, sUtram 1 ime tausA Na khAiyA tume, dhutteNa bhaNNati- jai na khAiyA tausA agyaveha tumaM, tao agdhaviesu kaiyA AgayA, paasNti| | niyukti: 88 khaMDiyA tausA, tAhe kaiyA bhaNaMti-ko eekhaie tause kiNai?, tao karaNe vavahArojAokhaiyatti, jiosaagddio| lUSakahetau esa vaMsago ceva lUsaganimittamuvaNNattho, tAhe dhutteNa modagaM maggijati, accAio sAgaDio, jUtikarA olaggiyA, te trapuSodAharaNaM dharma ukRSTaM tuTThA pucchaMti, tesiM jahAvattaM savvaM kaheti, evaM kahite tehiM uttaraM sikkhAvio-jahA tumaMkhuDDayaM modagaMNagaradAre ThavittA bhaNamaMgalamiti esasa modagoNaNIsaraiNagaradAreNa, giNhAhi, jio dhutto| esa loio, loguttarevicaraNakaraNANuyoge kussutibhAvitassa nigmnsh| tahA lUsagopauMjai-jahA samma paDivajjai / davvANujoge puNa pujA bhaNaMti-puvvaMdarisioceva / aNNe puNa bhaNaMti-puvvaM sayameva savvabhicAraM heuM uccAreUNa paravisaMbhaNAnimittaM sahasA vA bhaNito hojA, pacchA tameva heuM aNNeNaM niruttavayaNeNaM 4puSAMzakaTaM khAdAmi, tvaM punastaM modakaM dadyAH yo nagaradvAreNa na nissarati, pazcAt- zAkaTikenAbhyupagate dhUrtena sAkSiNaHkRtAH, zakaTamadhiSThAya teSAM vapuSAmekaikaM 8 khaNDamapanIya pazcAttaM zAkaTika modakaM mArgayati, tadA zAkaTiko bhaNati- imAni pUMSi na khAditAni tvayA, dhUrtena bhaNyate- yadA na khAditAni tadA traSi tvaM arghaya,8 tato'rghiteSu krayikA AgatAHapazyan khaNDitAni traSi, tadA krayikA bhaNanti-ka etAni khAditAni pUMSi krINAti, tataH karaNe vyavahAro jAtaH khAditAnIti,8 jitaH zAkaTikaH, eSa vyaMsakazcaiva lUSakanimittamupanyastaH / tadA dhUrtena modako maargyte| vyathitaH zAkaTiko, dyUtakarA avalagitAH, te tuSTAH pRcchanti, tebhyo| yathAvRttaM sarvaM kathayati, evaM kathite tairuttaraM zikSitaM yathA tvaM kSullakaM modakaM nagaradvAre sthApayitvA bhaNa- eSa sa modako na nissarati nagaradvAreNa, gRhANa, jito dhUrtaH / eSa // 98 // laukikaH, lokottare'pi caraNakaraNAnuyoge kuzrutibhAvitAya tathA lUSakaH prayoktavyo yathA samyak pratipadyate / dravyAnuyoge punaH pUjyA bhaNanti- pUrva darzita eva / anye / punarbhaNanti- pUrva svayameva savyabhicAraM hetumuccArya paravizrambhahetave sahasA vA bhaNito bhavet pazcAt tameva hetumanyena niruktavacanena 2
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 99 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram | niyuktiH 89-90 sUtrAvayave prtijnyaadiH| NThAvei / ukto lUSakastadabhidhAnAcca heturapi / sAmprataM yaduktaM 'kvacitpaJcAvayava miti, tadadhikRtameva sUtraM 'dhammo maMgala mityAdilakSaNamadhikRtya nidarzyate-ahiMsAsaMyamataporUpo dharmaH maGgalamutkRSTamiti pratijJA, iha ca dharma iti dharminirdezaH, ahiMsAsaMyamataporUpa iti dharmivizeSaNam, utkRSTaM maGgalamiti sAdhyo dharmaH, dharmidharmasamudAyaH pratijJA, iyaM zlokArddhanoktA iti, devAdipUjitatvAditi hetuH, AdizabdAt siddhavidyAdharanaraparigrahaH,ayaM ca zlokatRtIyapAdena khalUkto'vaseyaH, arhadAdivaditi dRSTAntaH, atrApi cAdizabdAd gaNadharAdiparigrahaH, ayaM ca zlokacaramapAdenokto veditavya iti| na ca bhAvamano'dhikRtyAhadRSTAnte'sti kazcidvirodha iti, iha yo yo devAdipUjitaH sa sa utkRSTaM maGgalaM yathA'rhadAdayastathA ca devAdipUjito dharma ityupanayaH, tasmAddevAdipUjitatvAdutkRSTaM maGgalamiti nigmnm| idaMcAvayavadvayaM sUtroktAvayavatrayAvinAbhUtamitikRtvA tena sUcitamavagantavyamityalaM vistareNa // 88 // sAmpratametAnevAvayavAn sUtrasparzikaniyuktyA pratipAdayannAha ni0-dhammo guNA ahiMsAiyA ute paramamaMgala pinnaa| devAvi logapujjA paNamaMti sudhammamii heuu||89|| dharmaH prAgnirUpitazabdArthaH, saca ka ityAha- guNA ahiMsAdayaH, AdizabdAt saMyamatapaHparigrahaH, turevakArArthaH, ahiMsAdaya eva, te paramamaGgalamiti pratijJA, tathA devA api, apizabdAt siddhavidyAdharanarapatiparigrahaH, lokapUjyA lokapUjanIyAH praNamaMti namaskurvanti, kaM?- sudharmANaM zobhanadharmavyavasthitamiti, ayaM hetvarthasUcakatvAddheturiti gaathaarthH|| 89 // ni0-diTThato arahaMtA aNagArA ya bahavo u jinnsiisaa| vattaNuvatte najai janaravaiNo'vipaNamaMti // 90 // dRSTAntaH prAgnirUpitazabdArthaH,sacAzokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAMpUjAmarhantItyarhantaH, tathA anagArAzca bahava eva jinaziSyA ra sthaapyti| OM dravyamanaHsattvAt pUrvAvasthAmAzritya vaa|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 10 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram niyuktiH 91-92 padyAvayavaupanayanigamane dazAvayava iti, na gacchantItyagA- vRkSAstaiH kRtamagAraM- gRhaM tadyeSAM vidyata iti arzaAderAkRtigaNatvAdacpratyayaH agArA- gRhasthAH, na agArA- anagArAH, cazabdaH samuccayArthaH, turevakArArthaH, tatazca bahava eva nAlpAH,rAgAdijetRtvAjinAstacchiSyAH-tadvineyA gautamAdayaH, Aha- arhadAdInAMparokSatvAt dRSTAntatvamevAyuktam, kathaM caitadvinizcIyate? yathA te devAdipUjitA iti, ucyate, yattAvaduktaM parokSatvA'diti, tadduSTam, sUtrasya trikAlagocaratvAt kadAcitpratyakSatvAt, devAdipUjitA iti ca etadvinizcayAyAhavRttaM-atikrAntaM anuvarttamAnena-sAmpratakAlabhAvinA jJAyate, kathamityata Aha- yadyasmAd narapatayo'pi-rAjAno'pi praNamanti, idAnImapi bhAvasAdhum, jJAnAdiguNayuktamiti gmyte| anena guNAnAM pUjyatvamAveditaM bhavatIti gaathaarthH||9|| ni0-uvasaMhAro devA jaha taha rAyAvipaNamai sudhammaM / tamhA dhammo maMgalamukkiTThamii anigmnnN||91|| upasaMhAraH upanayaH,sacAyaM- devA yathA tIrthakarAdIn tathA rAjA'pyanyo'pi janaH praNamatIdAnImapi sudharmANamiti / yasmAdevaM tasmAddevAdipUjitatvAd dharmo maGgalamutkRSTamiti ca nigmnm| 'pratijJAhetvoH punarvacanaM nigamana miti gAthArthaH // 91 // uktaM paJcAvayavam, etadabhidhAnAcArthAdhikAro'pi dharmaprazaMsA / sAmprataM dazAvayavaM tathA sa cehaiva jinazAsana ityadhikAraM copadarzayati- iha ca dazAvayavAH-pratijJAdaya eva pratijJAdizuddhisahitA bhavanti / avayavatvaM ca tacchuddhInAmadhikRtavAkyArthopakArakatvena pratijJAdInAmiva bhAvanIyamiti, atra bahu vaktavyam, tattunocyate, gamanikAmAtratvAt prArambhasyeti ||saamprtmdhikRtdshaavyvprtipaadnaayaah ni0- biiyapainnA jiNasAsaNaMmi sAheti sAhavo dhammaM / heU jamhA sanbhAviesu'hiMsAisujayaMti // 12 // prtipaadnsh| 8 // 100 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 101 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 1 niyuktiH 93-94 dazAvayaveSupratijJAzuddhiH / dvitIyA paJcAvayavopanyastaprathamapratijJApekSayA, pratijJA pUrvavat, dvitIyA cAsau pratijJA ca dvitIyapratijJA, sAceyaM-jinazAsane jinapravacane, kiM?- sAdhayanti niSpAdayanti sAdhavaH pravrajitAH dharmaM prAgnirUpitazabdArtham / iha ca sAdhava iti dharminirdezaH, zeSastu sAdhyadharma iti, ayaM prtijnyaanirdeshH| hetu-nirdezamAha-heturyasmAt sAdbhAvikeSu pAramArthikeSu nirupacariteSvartheSvityarthaH ahiMsAdiSu, AdizabdAnmRSAvAdAdiviratiparigrahaH, anye tu vyAcakSate-'sabbhAviehi ti sadbhAvena nirupacaritasakaladuHkhakSayAyaivetyarthaH yatante prayatnaM kurvanti iti gaathaarthH||92||saamprtN pratijJAzuddhimabhidhAtukAma Aha ni0-jaha jiNasAsaNanirayA dhammapAleMti sAhavo suddhaM / na kutitthiesu evaM dIsai privaalnnovaao||13|| yathA yena prakAreNa jinazAsananiratA- nizcayena ratA dharmaM prAgnirUpitazabdArthaM pAlayanti rakSanti sAdhavaH pravrajitAH SaDjIvanikAyaparijJAnena kRtakAritAdiparivarjanena ca zuddhaM akalaGkam, naivaM tantrAntarIyAH, yasmAnna kutIrthikeSu, evaM yathA sAdhuSu dRzyate paripAlanopAyaH, SaDjIvanikAyaparijJAnAdyabhAvAt / upAyagrahaNaMca sAbhiprAyakam, zAstroktaH khalUpAyo'tra cintyate, na puruSAnuSThAnam, kApuruSA hi vitathakAriNo'pi bhavantyeveti gAthArthaH // 93 // atrAha ni0- tesuviya dhammasaddo dhammaM niyayaM ca te psNsNti| naNu bhaNio sAvajjo kutitthidhammo jinnvrehiN||94|| teSvapi ca tantrAntarIyadharmeSu, kiM?- dharmazabdo loke rUDhaH, tathA dharmaM nijaM ca AtmIyameva yathAtathaM te prazaMsanti stuvanti, tatazca kathametaditi, atrocyate, nanvi tyakSamAyAM bhaNita uktaH pUrvaM sAvadyaH sapApaH kutIrthikadharmaH crkaadidhrmH| kaiH?jinavaraiH tIrthakaraiH Na jiNehiM upasattho iti vacanAt, SaDjIvanikAyaparijJAnAdyabhAvAdeveti, atrApi bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi gAthArthaH // 94 // tathA // 101 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 102 // ni0-jo tesudhammasaddo so uvayAreNa nicchaeNa ihaM / jaha sIhasaDhusIhe pAhaNNuvayArao'NNattha // 15 // prathamamadhyayana yaH teSu tantrAntarIyadharmeSu dharmazabdaH sa upacAreNa aparamArthena, nizcayena atra jinazAsane, kathaM?- yathA siMhazabdaH siMhe vyavasthitaH dumapuSpikA, sUtram 1 prAdhAnyena, upacArataH upacAreNa anyatramANavakAdau, yathA siMho mANavakaH, upacAranimittaMca zauryakrauryAdayaH dharme tvahiMsAdhabhi | niyuktiH 95 dhAnAdaya iti gAthArthaH // 95 // bhASyam 1-2 hetorvishuddhiH| bhA0- esa painnAsuddhI heU ahiNsaaiesupNcsuvi|sbbhaavenn jayaMtI heuvisuddhI imA ttth||1|| eSA uktasvarUpA pratijJAyAH zuddhiH pratijJAzuddhiH, heturahiMsAdiSu paJcasvapi sadbhAvena yatanta iti, ayaM ca prAga vyAkhyAta eva, zuddhimabhidhAtukAmena ca bhASyakRtA punarupanyasta iti, ata evAha- hetorvizuddhihetuvizuddhiH, viSayavibhASAvyavasthApana vizuddhiH, imA iyaM tatra prayoga iti gaathaarthH|| bhA0-jaM bhattapANauvagaraNavasahisayaNAsaNAisujayaMti / phAsuyaakayaakAriyaaNaNumayANuddiTThabhoI y||2|| yad yasmAt bhaktaM ca pAnaM copakaraNaM ca vasatizca zayanAsanAdayazceti samAsasteSu, kiM?- yatante prayatnaM kurvanti, kathametadevamityatrAha- yasmAt prAsukaM cAkRtaM cAkAritaM cAnanumataM cAnuddiSTaM ca tadbhoktuM zIlaM yeSAM te tathAvidhAH, tatrAsavaH- prANAH pragatA asavaH- prANA yasmAditi prAsukaM-nirjIvam, taccasvakRtamapi bhavatyata Aha-akRtam, tadapikAritamapi bhavatyata Aha- akAritam, tadapyanumatamapi bhavatyata Aha- ananumatam, tadapyuddiSTamapi bhavati yAvadarthikAdi na ca tadiSyata ityata / aah-anuddissttmiti| etatparijJAnopAyazcopanyastasakalapradAnAdilakSaNasUtrAdavagantavya itigAthArtha : / tadanye punaH kimityata Aha
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRSTAnta zrIdazabhA0- aphAsuyakayakAriyaaNumayauddiTThabhoiNo haMdi / tasathAvarahiMsAe jaNA akusalA ulippaMti // 3 // prathamamadhyayanaM vaikAlika aprAsukakRtakAritAnumoditoddiSTabhojinazcarakAdayaH, handItyupapradarzane, kimupapradarzayati?- vasantIti trasAH-dvIndriyAdayaH drumapuSpikA, zrIhAri0 sUtram 1 vRttiyutam | tiSThantIti sthAvarA:- pRthivyAdayasteSAM hiMsA-prANavyaparopaNalakSaNA tayA janAH prANinaH akuzalAH anipuNAH sthUlamata-2 niyukti: 15 // 103 // yazcarakAdayo lipyante sambadhyanta ityarthaH, iha ca hiMsAkriyAjanitena karmaNA lipyanta iti bhAvanIyam, kAraNe kAryopacArAt, bhASyam 3-4 sUtram 2 tatazca te zuddhadharmasAdhakA na bhavanti, sAdhava eva bhavantIti gaathaarthH|| hetorvizuddhibhA0- esA heuvisuddhI diluto tassa ceva ya visuddhI / sutte bhaNiyAu phuDA suttaphAse u iyamannA // 4 // eSA anantaroktA hetuvizuddhiH prAgnirUpitazabdArthA, adhunA dRSTAntaHprAgnirUpitazabdArthaH, tathA tasyaiva ca dRSTAntasya vizuddhiH, vizuddhica bhramarodAkiM?- sUtre bhaNitA, uktaiva sphuTA spaSTA / taccedaM sUtra hrnnm| jahA dumassa pupphesu, bhamaro aaviyirsN| Na ya puSpaM kilAmei, so apINei appayaM / / sUtram // __ atrAha-atha kasmAddazAvayavanirUpaNAyAM pratijJAdIn vihAya sUtrakRtA dRSTAnta evokta iti?, ucyate, dRSTAntAdeva hetupratijJe abhyUhye iti nyAyapradarzanArtham, kRtaM prasaGgena, prakRtaM prstumH| tatra yathA yena prakAreNa drumasya prAgnirUpitazabdArthasya puSpeSu / prAgnirUpitazabdArtheSveva, asamastapadAbhidhAnamanumeye (upameye) gRhidrumANAmAhArAdipuSpANyadhikRtya viziSTasaMbandhapratipAdanArthamiti, tathA ca anyAyopArjitavittadAne'pi grahaNaM pratiSiddhameva, bhramaraH caturindriyavizeSaH, kiM?- Apibati maryAdayA pibatyApibati, kaM?- rasyata iti rasastaM-niryAsaMmakarandamityarthaH, eSa dRSTAntaH, ayaM ca taddezodAharaNamadhikRtya 0 udAharaNabhedacatuSke prathamabhedagatam, khyApitaM ca prAk etat /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 104 // veditavya iti, etacca sUtrasparzikaniyuktau darzayiSyati, uktaM ca sUtrasparze tviyamanyeti / adhunA dRSTAntavizuddhimAha-na ca naiva puSpaM prAgnirUpitasvarUpaM klAmayati pIDayati, sa ca bhramaraH prINAti tarpayatyAtmAnamiti suutrsmudaayaarthH|| avayavArtha niyuktikAro mahatA prapaJcena vyAkhyAsyati / tathA cAha ni0-jaha bhamarotti ya etthaM diTThato hoi aahrnndese| caMdamuhi dArigeyaM somattavahAraNa Na sesaM // 16 // yathA bhramara iti ca atra pramANe dRSTAnto bhavatyudAharaNadezamadhikRtya, yathA candramukhI dArikeyamityatra saumyatvAvadhAraNaM gRhyate, na zeSa-kalaGkAGkitatvAnavasthitatvAdIti gAthArthaH // 96 // . ni0- evaM bhamarAharaNe aNiyayavittittaNaM na sesANaM / gahaNaM diTuMtavisuddhi sutta bhaNiyA imA ca'nnA / / 97 / / evaM bhramarodAharaNe aniyatavRttittvam, gRhyata iti zeSaH, na zeSANAM aviratyAdInAM bhramaradharmANAM grahaNam, dRSTAnta iti / eSA dRSTAntavizuddhiH sUtre bhaNitA, iyaM cAnyA sUtrasparzaniyuktAviti gAthArthaH / 97 // ni0- ettha ya bhaNijja koI samaNANaM kIrae suvihiyANaM / pAgovajIviNo tti ya lippaMtAraMbhadoseNaM // 18 // __ atra caivaM vyavasthite sati brUyAtkazcidyathA- zramaNAnAM kriyate suvihitAnAmiti, etaduktaM bhavati- yadidaM pAkanirvartanaM gRhibhiH kriyate, idaM puNyopAdAnasaMkalpena zramaNAnAM kriyate suvihitAnAmiti tapasvinAm, gRhNanti ca te tato bhikSAmityataH pAkopajIvina itikRtvA lipyante ArambhadoSeNa- AhArakaraNakriyAphalenetyarthaH, tathA ca laukikA apyAhuH- krayeNa krAyako hanti, upabhogena khAdakaH / ghAtako vadhacittena, ityeSa trividho vdhH||1||iti gaathaarthH||98||saamprtmettprihrnnaay gururAha * bhaassygtcturthgaathaayaam| prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 2 | bhrmrodaahrnnN| niyuktiH 96-97 anyA dRssttaantvishuddhiH| niyukti: 98 dRssttaantvishuddhaavaakssepprihaarau| // 104 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 105 // prathamamadhyayana dumapuSpikA, sUtram 2 bhrmrodaahrnnN| niyuktiH 99-102 dRSTAnta| vizuddhA vAkSepa| prihaarau| ni0- vAsaina taNassa kaena taNaM vahai kae mayakulANaM / na ya rukkhA sayasAlA phullanti kae mahuyarANaM // 99 // varSati na tRNasya kRte, na tRNArthamityarthaH, tathA na tRNaM vardhate kRte mRgakulAnA- arthAya tathA na ca vRkSAH zatazAkhAH puSpyanti kRte arthAya madhukarANAm, evaM gRhiNo'pi na sAdhvarthaM pAkaM nivartayantItyabhiprAya iti gaathaarthH|| 99 // atra punarapyAha ni0- aggimmi havI hUyai Aicco teNa piinniosNto| varisai payAhiyAe teNosahio parohaMti // 10 // iha yaduktaM varSati na tRNArtha' mityAdi, tadasAdhu, yasmAdagnau havihUyate, AdityaH tena haviSA ghRtena prINitaH san varSati, kimarthaM?- prajAhitArthaM lokahitAya, tena varSitena, kiM?, auSadhyaH prarohanti udgacchanti, tathA coktaM- anAvAjyAhutiH smygaaditymuptisstthte| AdityAjjAyate vRSTivRSTerannaM tataH prjaaH||1|| iti gaathaarthH||100|| adhunaitatparihArAyedamAha ni0- kiM dubbhikkhaM jAyai? jai evaM aha bhave duriDhaM tu / kiM jAyai savvatthA dubbhikkhaM aha bhave iMdo? // 101 // ni0- vAsai to kiM vigdhaM nigghAyAIhiM jAyae tassa / aha vAsai uusamae na vAsaI to tnntttthaae||102|| kiM durbhikSaMjAyate yadyevaM?, ko'bhiprAyaH?- taddhaviH sadA hayata eva, tatazca kAraNAvicchede na kAryavicchedo yukta iti, atha bhaved duriSTaM tu durnakSatraM duryajanaM vA, atrApyuttaraM- kiM jAyate sarvatra durbhikSaM?, nakSatrasya duriSTasya vA niyatadezaviSayatvAt, sadaiva sadyajvanAM bhAvAt, uktaM ca- sadaiva devAH sadgAvo, brAhmaNAzca kriyaapraaH| yatayaH sAdhavazcaiva, vidyante sthitihetvH||1|| ityAdi, atha bhavedindra iti, kiM?, varSati, tataH kiM vighnaH antarAyo nirghAtAdibhirjAyate?, AdizabdAddigdAhAdiparigrahaH, tasya indrasya, paramaizvaryayuktatvena vighnAnupapatteriti bhAvanA, atha varSati Rtusamaye garbhasaGghAta iti vAkyazeSaH, na varSati tatastRNArtham, 0 varSAtRNAni tasya pratiSedhe ityetacca bhASyakRtA prAk prapaJcitameveti vacanAt pratIyate yadutaitA ekonviNshtirbhaassygaathaaH|
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 106 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 2 bhrmrodaahrnnN| | niyuktiH 103-107 dRSTAntavizuddhA vaakssepprihaarau| tasyetthambhUtasyAbhisandherabhAvAditi gAthAdvayArthaH // 101-102 // kiMca ni0- kiM ca dumA pupphaMti bhamarANaM kAraNA ahAsamayaM / mA bhamaramahuyariMgaNA kilAmaejjA aNAhArA // 103 // kiM ca drumAH puSpyanti bhramarANAM kAraNAt kAraNena yathAsamayaM yathAkAlaM mA bhramaramadhukarIgaNAH klAman (klAmiSuH) glAniM pratipadyeran, anAhArA avidyamAnAhArAH santaH, kAkvA naivaitaditthamiti gAthArthaH // 103 // sAmprataM parAbhiprAyamAha ni0-kassai buddhI esA vittI uvakappiyA payAvaiNA / sattANaM teNa dumA puSpa'ti mahuyarigaNaTThA // 104 // atha kasyacidvaddhiH kasyacidabhiprAyaH syAdyaduta- eSA vRttirupakalpitA, kena?- prajApatinA, keSAM?- sattvAnAM prANinAM tena kAraNena drumAH puSpyanti madhukarIgaNArthameveti gAthArthaH // 104 // atrottaramAha ni0-taM na bhavai jeNa dumA nAmAgoyassa puvvavihiyassa / udaeNaM pupphaphalaM nivattayaMtI imaMca'nnaM // 105 // yaduktaM pareNa tanna bhavati, kuta ityAha-yena drumA nAmagotrasya karmaNaH pUrvavihitasya janmAntaropAttasya udayena vipAkAnubhavalakSaNena puSpaphalaM nirvarttayanti kurvanti, anyathA sadaiva tadbhAvaprasaGga iti bhAvanIyam / idaM cAnyatkAraNam, vakSyamANamiti gaathaarthH|| 105 // ni0- atthi bahU vaNasaMDA bhamarA jattha na uveMti na vasaMti / tattha'vi pupphaMti dumA pagaI esA dumagaNANaM // 106 // santi bahUni vanakhaNDAni teSu teSu sthAneSu, bhramarA yatra nopayAnti anyataH, na vasanti teSveva, tathApi puSpyanti drumAH, ataH prakRtireSA svabhAva eSa drumagaNAnAmiti gaathaarthH||106|| atrAha ni0- jai pagaI kIsa puNo savaM kAlaM na deMti puSphaphalaM / jaMkAle puSphaphalaM dayaMti gururAha ata eva // 107 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamamadhyayana zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 107 // drumapuSpikA, sUtram 2 bhrmrodaahrnnN| niyuktiH 108-112 dRssttaantvishuddhaavaakssepprihaarau| ni0- pagaI esa dumANaM jaM uusamayammi Agae sNte| pupphaMti pAyavagaNA phalaMca kAleNa baMdhaMti // 108 // yadi prakRtiH kimiti punaH sarvakAlaM na dadati na prayacchanti, kiM?- puSpaphalam ?, evamAzaGkayAha- yad- yasmAtkAle niyata eva puSpaphalaM dadati, gururAha- ata eva- asmAdeva hetoH|| prakRtireSA drumANAM yad Rtusamaye vasantAdAvAgate sati puSpyanti pAdapagaNA vRkSasaGghAtAH, tathA phalaM ca kAlena badhnanti, tadarthAnabhyupagame tu nityaprasaGga iti gaathaadvyaarthH|| 107-108 // sAmprataM prakRte'pyuktArthayojanAM kurvannAha ni0- kiM nu gihI raMdhaMtI samaNANaM kAraNA ahAsamayaM / mA samaNA bhagavaMto kilAmaejA annaahaaraa||109|| kiM nugRhiNo rAdhyanti pArka nirvartayanti zramaNAnAM kAraNena yathAkAlaM?, mA zramaNA bhagavantaH klAmannanAhArA iti pUrvavaditi gaathaarthH||109|| na caitditthmitybhipraayH|| atrAha ni0- samaNa'NukaMpanimittaM puNNanimittaM ca gihanivAsI u| koi bhaNijjA pAgaM kareMti so bhaNNaina jmhaa||110|| ni0-kaMtAre dunbhikkhe AyaMke vA mahai samuppanne / rattiM samaNasuvihiyA savvAhAraM na bhuNjNti||111|| ni0- aha kIsa puNa gihatthA rattiM AyaratareNa raMdhati / samaNehiM suvihiehiM cuvvihaahaarvirehiN?||112|| zramaNebhyo'nukampA zramaNAnukampA tannimittam, na hyete hiraNyagrahaNAdinA asmAkamanukampAM kurvantIti matvA bhikSAdAnArthaM | pAkaM nivartayantyataH zramaNAnukampAnimittam, tathA sAmAnyena puNyanimittaM ca gRhanivAsina eva kazcid brUyAtpAkaM kurvanti, sa bhaNyate- naitadevam, kutaH?- yasmAt kAntAre araNyAdau durbhikSe annAkAle AtaGke vA jvarAdau mahati samutpanne sati rAtrI zramaNAH suvihitAH zobhanAnuSThAnAH, kiM?- sarvAhAraM odanAdina bhunyjte||ath kimiti punargRhasthAH tatrApi rAtrau AdaratareNa // 107 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 108 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 2 bhrmrodaahrnnN| niyuktiH 113-115 dRssttaantvishuddhaavaakssepprihaarau| atyAdareNa rAdhyanti, zramaNaiH suvihitaizcaturvidhAhAravirataiH sadbhiriti gaathaatryaarthH||110-111-112|| kiMca ni0- asthi bahugAmanagarA samaNA jattha na uveMtina vsNti| tatthaviraMdhati gihI pagaI esA gihatthANaM // 113 // santi bahUni grAmanagarANi teSu teSu dezeSu zramaNAH sAdhavo yatra nopayAnti anyato, navasanti tatraiva, atha ca tatrApi rAdhyanti gRhiNaH, ataH prakRtireSA gRhasthAnAmiti gAthArthaH // 113 // amumevArthaM spaSTayannAha ni0- pagaI esa gihINaMjaMgihiNo gaamngrnigmesuN| raMdhaMti appaNo pariyaNassa kAleNa atttthaae||114|| prakRtireSA gRhiNAM varttate yaddahiNo grAmanagaranigameSu, nigamaH- sthAnavizeSaH, rAdhyanti AtmanaH parijanasya arthAya nimittaM kAleneti yoga iti gAthArthaH / / 114 // ni0- tattha samaNA tavassI parakaDaparaniTThiyaM vigayadhUmaM / AhAraM esaMti jogANaM saahnntttthaae||115|| tatra zramaNAH tapasvina iti udyatavihAriNo netare, parakRtaparaniSThitamiti, ko'rthaH?- parArthaM kRtaM- ArabdhaM parArthaM ca niSThitaM- antaM gatam, vigatadhUma-dhUmarahitam, ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa miti nyAyAdvigatAGgAraM ca rAgadveSamantareNetyarthaH, uktaM ca-rAgeNa saiMgAlaMdoseNa sadhUmagaM viyANAhiAhAraM odanAdilakSaNaM 'eSante' gaveSante, kimartha? atrAha-yogAnAM manoyogAdInAM saMyamayogAnAM vA sAdhanArtham, na tu varNAdyarthamiti gaathaarthH||115|| navakoDIparisuddhaM uggamaupyAyaNesaNAsuddhaM / chaTThANarakkhaNaTThA ahiNsannupaalnntttthaae||1||(pr0), iyaM ca kila bhinnakartRkI, asyA vyAkhyA- navakoTiparizuddham, tatraitA nava koTyaH, yaduta-Na haNai 1Na haNAvei 2 0 prAkRtavAkyapratirUpakamiti, tatra ca saptamyarthe tRtIyA, hetutvApekSayA vaa| 0 rAgeNa sAGgAraM dveSeNa sadhUmakaM vijaaniihi| 0 na hanti na ghAtayati - // 108 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 109 // dRSTAnta haNaMtaM nANujANai 3, evaM na kiNai 3, evaM na payaI 3, etAbhiH parizuddham, tathA udgamotpAdanaiSaNAzuddhamiti, etadvastutaH prathamamadhyayanaM sakalopAdhivizuddhakoTikhyApanameva, evambhUtamapi kimarthaM bhuJjate?- SaTsthAnarakSaNArtham, tAni cAmUni- veyaNaveyAvacce drumapuSpikA, sUtram 2 iriyaTThAe ya sNjmtttthaae| taha pANavattiyAe cha8 puNa dhammaciMtAe // 1 // amUnyapi ca bhavAntare prazastabhAvanAbhyAsAda bhrmrodaahrnnN| hiMsAnupAlanArtham, tathA cAha- nAhAratyAgato'bhAvitamaterdehatyAgo bhavAntare'pyahiMsAyai bhavatI tigaathaarthH||1|| niyukti: 116 ni0- diTuMtasuddhi esA uvasaMhAroya suttnihittttho| saMti vijaMtittiya saMtiM siddhiM ca saaheti||116|| vizuddhAdRSTAntazuddhireSA, pratipAditA, upasaMhArastu upanayastu sUtranirdiSTaH' sUtroktaH, taccedaM sUtraM vAkSepa___emee samaNA muttA, je loe saMti saahunno| vihaMgamA va pupphesu, daannbhttesnnaa(nne)ryaa|| sUtram 3 // prihaarau| sUtram 3 evaM anena prakAreNa ete ye'dhikRtAH pratyakSeNa vA paribhramanto dRzyante, zrAmyantIti zramaNAH, tapasyantItyarthaH, ete cala AhAragrahaNatantrAntarIyA api bhavanti, yathoktaM- niggaMthasakkatAvasageruyaAjIva paMcahA samaNA ata Aha- muktA bAhyAbhyantareNa granthena, ye vidhiH| loke ardhatRtIyadvIpasamudraparimANe santi vidyante, anena samayakSetre sadaiva vidyanta ityetadAha, sAdhayantIti sAdhavaH, kiM sAdhayanti?- jJAnAdIni gamyate / atrAha- ye muktAste sAdhava evetyata idamayuktam, atrocyate, iha vyavahAreNa nilavA api muktA bhavantyeva na ca te sAdhava iti tadvyavacchedArthatvAnna dossH| Aha-na ca te 'sadaivasantI'tyanenaiva vyavacchinnA iti, ucyate, vartamAnatIrthApekSayaivedaM sUtramiti na doSaH, athavA-anyathA vyAkhyAyate-ye loke santi sAdhava ityatra ya ityuddezaH, // 109 // ghnantaM nAnujAnAti, evaM na krINAti 3, evaM na pacati 3 / 0 vedanAyai vaiyAvRttyAyeryArthaM ca saMyamArthaM c| tathA prANavRttyai SaSThaM punaH dharmacintAyai // 1 // 0 nirgranthazAkyatApasagairikAjIvAH paJcadhA shrmnnaaH|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 110 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 3 AhAragrahaNavidhiH niyuktiH 117 drvybhaavvihnggmprtipaadnm| loka ityanena samayakSetra eva nAnyatra, kiM?- zAntiH- siddhirucyate tAM sAdhayantIti zAntisAdhavaH, tathA coktaM niyuktikAreNa-saMti vijaMtitti ya saMtiM siddhiM va sAheti idaM vyAkhyAtameva / vihaMgamA iva bhramarA iva puSpeSu, kiM?- dAnabhaktaiSaNAsu ratAH dAnagrahaNAddattaM gRhNanti nAdattam, bhaktagrahaNena tadapi bhaktaM prAsukaMna punarAdhAkarmAdi, eSaNAgrahaNena gaveSaNAditrayaparigrahaH, teSu sthAneSu ratAH saktA iti suutrsmaasaarthH| avayavArthaM sUtrasparzikaniyuktyA pratipAdayati-tatrApi ca vihaGgamaM vyAcaSTesa dvividhaH-dravyavihaGgamo bhAvavihaGgamazca / tatra tAvadravyavihaGgamaM pratipAdayannAha ni0-dhArei taM tu davvaM taM davvavihaGgamaM viyaannaahi|bhaave vihaMgamo puNa guNasannAsiddhio duviho // 117 // dhArayati Atmani lInaM dhatte tattu dravya mityanena pUrvopAttaM karma nirdizati, yena hetubhUtena vihaGgameSUtpatsyata iti, tuzabda evakArArthaH, asthAnaprayuktazca, evaM tu draSTavyaH- dhArayatyeva, anena ca dhArayatyeva yadA tadA dravyavihaGgamo bhavati nopabhuGkta ityetadAveditaM bhavati,dravyamiti cAtra karmapudgaladravyaM gRhyate, na punarAkAzAdi, tasyAmUrttatvena dhAraNAyogAt, saMsArijIvasya ca kathaJcinmUrttatve'pi prakRtAnupayogitvAt, tathAhi- yadasau bhavAntaraM netumalaM yacca vihaGgamahetutAM pratipadyate tadatra prakRtam, na caivamanyaH saMsArijIva iti, taM dravyavihaGgamamityatra yattadornityAbhisaMbandhAdanyataropAdAnenAnyataraparigrahAdayaM vAkyArtha upajAyate-dhArayatyeva tadravyaM yastaM dravyavihaGgamamiti, dravyaMca tadvihaGgamazcasa iti dravyavihaGgamaH, dravyaMjIvadravyameva, vihaGgamaparyAyeNA''vartanAd, vihaGgamastu kAraNe kAryopacArAditi, taM vijAnIhi anekaiH prakArairAgamato jJAtA'nupayukta ityevamAdibhirjAnIhi bhAve vihaGgama ityatrAyaM bhAvazabdo bahvarthaH, kvacidravyavAcakastadyathA nAsao bhuvi bhAvassa, saddo havai kevalo (r)nAsato bhuvi bhAvasya zabdo bhavati kevalaH / // 110 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 111 // bhAvasya- dravyasya vastuna iti gamyate, kvacicchuklAdiSvapi varttate-jaM jaM je je bhAve pariNamai ityAdi yAn 2 zuklAdIn / prathamamadhyayana bhAvAniti gamyate, kvacidaudayikAdiSvapi vartate yathA-odaie ovasamie ityAdyuktvA chavviho bhAvalogo u audayikAdaya drumapuSpikA, sUtram 3 eva bhAvA lokyamAnatvAd bhAvaloka iti, tadevamanekArthavRttiH sannaudayikAdiSveva vartamAna iha gRhIta iti, bhavanaM bhAvaH AhAragrahaNabhavantyasminniti vA bhAvaH tasmin bhAve- karmavipAkalakSaNe, kiM?-'vihaGgamo vakSyamANazabdArthaH, punaHzabdo vizeSaNe, vidhiH niyuktiH 118 na pUrvasmAdatyantamayamanya eva jIvaH, kiMtu sa eva jIvasta eva pudgalAstathAbhUtA iti vizeSayati, guNazca saMjJA ca guNasaMjJe ekaprakAreNaguNa:- anvarthaH saMjJA pAribhASikI tAbhyAM siddhiH guNasaMjJAsiddhiH, siddhizabdaH sambandhavAcakaH, tathA ca loke'pi siddhirbhavatu bhAvavihaGgama svruupH| ityukte iSTArthasambandha eva pratIyata iti, tayA guNasaMjJAsiddhyA hetubhUtayA, kiM?- dvividho dviprakAraH, guNasiddhyAanvarthasambandhena tathA saMjJAsiddhyA ca-yadRcchAbhidhAnayogena ca / Aha- yadyevaM dvividha iti na vaktavyam, guNasaMjJAsiddhayetyanenaiva dvaividhyasya gatatvAt, na, anenaiva prakAreNeha dvaividhyam,AgamanoAgamAdibhedena neti jJApanArthamiti gAthArthaH // 117 // tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyamAzritya guNasiddhyA yo bhAvavihaGgamastamabhidhitsurAha ni0-vihamAgAsaM bhaNNi guNasiddhI tappaiTThio logo| teNa u vihaGgamo so bhAvattho vA gaI duvihaa||118|| vijahAti-vimuJcati jIvapudgalAniti viham, te hi sthitikSayAtsvayameva tebhya AkAzapradezebhyazcyavante, tA~zcyavamAnAvimuJcatIti, zarIramapi ca malagaNDolakAdi vimuJcatyeva (iti) mA bhUt saMdeha ityata Aha- AkAzaM bhaNyate, na zarIrAdi, 8 // 111 // saMjJAzabdatvAt, AkAzante-dIpyante svadharmopetA AtmAdayo yatra tadAkAzam, kiM?-saMtiSThata ityAdikriyAvyapohArthamAha (r) yadyadyAnyAn bhAvAn pariNamati / 0 audayika aupazamikaH / 0 SaDvidho bhaavlokH| 0 bhedeneti (pr0)|
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 112 // sUtram bhaNyate AkhyAyate, guNasiddhirityetatpadaMgAthAbhaGgabhayAdasthAne prayuktam, saMbandhazcAsya tena tu vihaGgamaH sa ityatra tena tvityanena prathamamadhyayanaM saha veditavya iti, tatazcAyaM vAkyArtha:- tena tuzabdasyaivakArArthatvenAvadhAraNArthatvAdyena vihamAkAzaM bhaNyate tenaiva kAraNena drumapuSpikA, guNasiddhyA-anvarthasambandhena vihaGgamaH, ko'bhidhIyata? ityAha- tatpratiSThito lokaH tadityanenAkAzaparAmarzaH, tasminnAkAze AhAragrahaNapratiSThitaH tatpratiSThitaH, pratiSThati sma pratiSThitaH- prakarSeNa sthitavAnityarthaH, anena sthitaH sthAsyati ceti gamyate, | vidhiH ko'sAvitthamityata Aha-'lokaH' lokyata iti lokaH, kevalajJAnabhAsvatA dRzyata ityarthaH, iha dharmAdipaJcAstikAyA niyukti: 119 bhAvavihaGgama tmakatve'pi lokasyAkAzAstikAyasyAdhAratvena nirdiSTatvAccatvAra evAstikAyA gRhyante, yato niyuktikAreNAbhyadhAyi-1 |svruupH| 'tatpratiSThitolokaH', vihaGgamaH sa ityatra vihe-nabhasigatogacchati gamiSyati ceti vihaGgamaH,gamirayamanekArthatvAddhAtUnAmavasthAne varttate, tatazca vihe sthitavAMstiSThati sthAsyati ceti bhAvArthaH, sa iti-caturastikAyAtmakaH, bhAvArtha iti bhAvazcAsAvarthazca bhAvArthaH, ayaM bhAvavihaGgama ityarthaH / ukta ekena prakAreNa bhAvavihaGgamaH, punarapi guNasiddhimanyena prakAreNAbhidhAtukAma Aha- vA gatirdvividhe ti, vAzabdasya vyavahita upanyAsaH, evaM tu draSTavyaH- gatirvA dvividheti, tatra gamanaM gacchati vA'nayeti gatiH, dve vidhe yasyAH seyaM dvividhA, dvaividhyaM vakSyamANalakSaNamiti gaathaarthH||118|| tathA cedameva dvaividhyamupadarzayannAha ni0-bhAvagaI kammagaI bhAvagaI pappa asthikAyA u|svve vihaMgamA khalu kammagaIe ime bheyaa||119|| bhavanti bhaviSyanti bhUtavantazceti bhAvAH, athavA bhavantyeteSu svagatA utpAdavigamadhrauvyAkhyAH pariNAmavizeSA iti B // 112 // bhAvA- astikAyAsteSAM gati:- tathApariNAmavRttirbhAvagatiH, tathA karmagatirityatra kriyata iti karma-jJAnAvaraNAdi pAri 0 vihaGgamA0 (pr0)|
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 113 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, sUtram 3 AhAragrahaNavidhiH niyukti: 120 bhAvavihaGgama svruupH| bhASikam, kriyA vA, karma ca tadgatizcAsau karmagatiH, gamanaM gacchatyanayA veti gatiH, tatra bhAvagatiM prApya astikAyAstu iti atra bhAvagatiH pUrvavattAM prApya- abhyupagamyAzritya, kiM? 'astikAyAstu' dharmAdayaH, tuzabda evakArArthaH,sa cAvadhAraNe, tasya ca vyavahitaH prayogaH, bhAvagatimeva prApya na punaH karmagatim, sarve vihaGgamAH khalu sarve- catvAraH nAkAzamAdhAratvAt, 'vihaGgamA iti' vihaM gacchantyavatiSThante svasattAM bibhratIti vihaGgamAH, khaluzabdo'vadhAraNe, vihaGgamA eva, na kadAcinna vihaGgamA iti|krmgteHpraagniruupitshbdaarthaayaaH, kiM?-imau bhedauvakSyamANalakSaNAviti gaathaarthH|| 119 // tAvevopadarzayannAha ni0-vihagagaI calaNagaI kammagaI usamAsao duvihaa| tadudayaveyayajIvA vihaMgamA pappa vihggii||120|| iha gamyate'nayA nAmakarmAntargatayA prakRtyA prANibhiriti gatiH, vihAyasi- AkAze gatirvihAyogatiH, karmaprakRtirityarthaH, tathA calanagatiriti, calirayaM parispandane varttate, calanaM spandanamityeko'rthaH, calanaM ca tadgatizca sA calanagatiHgamanakriyeti bhAvaH / karmagatistu samAsato dvividhetyatra tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, karmagatireva dvividhA na bhAvagatiH, tasyA ekarUpatvena vyAkhyAtatvAt, tatra tadudayavedakajIvA iti, atra tadityanenAnantaranirdiSTAM vihAyogatiM nirdizati, tasyAvihAyogateH udayastadudayo vipAka ityarthaH, tathA vedayanti-nirjarayanti upabhuJjantIti vedakAstadudayasya vedakAzca te jIvAzceti samAsaH, Aha-tadudayavedakA jIvA eva bhavantIti vizeSaNAnarthakyam, na, jIvAnAM vedakatvAvedakatvayogena saphalatvAt, avedakAca siddhA iti / vihaGgamAH prApya vihAyogati miti aba vihe vihAyogaterudayAdudgacchantIti vihaGgamAH, 'prApya' Azritya,kiM prApya?-'vihAyogati' vihAyogatiruktA tAm, viparyastAnyakSarANyevaM tu draSTavyAni-vihAyogatiM prApya tadudayavedakajIvA vihaGgamA iti gaathaarthH||120|| adhunA dvitIyakarmagatibhedamadhikRtyAha
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 114 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 3 AhAragrahaNa vidhiH niyukti: 121 bhAvavihaGgama svruupH| ni0- calanaM kammagaiMkhalu paDucca saMsAriNo bhave jiivaa| poggaladavvAiMvA vihaMgamA esa guNasiddhI // 121 // calanaM-spandanam, tena karmagatirvizeSyate, kathaM?- calanAkhyA yA karmagatiHsA calanakarmagatiH, etaduktaM bhavati-karmazabdena kriyA'bhidhIyate, saivagatizabdena saivacalanazabdena c| tatra gatervizeSaNaM kriyA kriyaavishessnnNclnm| kutaH?- vyabhicArAd, iha gatistAvannarakAdikA bhavati ataH kriyayA vizeSyate, kriyA'pyanekarUpA bhojanAdikA tatazcalanena vizeSyate, atazcalanAkhyA karmagatizcalanakarmagatistAm, anusvAro'lAkSaNikaH, khaluzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, calanakarmagatimeva, na vihAyogatim, pratItya Azritya, kiM?-saMsaraNaM saMsAraH, saMsaraNaMjJAnAvaraNAdikarmayuktAnAMgamanam, sa eSAmastIti saMsAriNaH, anena siddhAnAM vyudAsaH, bhave iti, ayaM zabdo bhaveyurityasyArthe prayuktaH, jIvA upyogaadilkssnnaaH| tatazcAyaM vAkyArthaHcalanakarmagatimeva pratItya saMsAriNo bhaveyurjIvA vihaGgamA iti, vihaM gacchanti-calanti sarvairAtmapradezairiti vihnggmaaH| tathA pudgaladravyANi vetyAdi, pUraNagalanadharmANaH pudgalAH, pudgalAzca te dravyANi ca tAni pudgaladravyANi, dravyagrahaNaM vipratipattinirAsArtham, tathA caite pudgalAH kaizcidadravyAH santo'bhyupagamyante, 'sarve bhAvA nirAtmAnaH' ityAdivacanAd, ataH pudgalAnAM paramArthasadrUpatAkhyApanArthaM dravyagrahaNam , vAzabdo vikalpavAcI, pudgaladravyANi vA saMsAriNo vA jIvA vihaGgamA iti / tatra jIvAnadhikRtyAnvartho nidarzitaH, pudgalAstu vihaM gacchantIti vihaGgamAH, tacca gamanameSAM svataH paratazca saMbhavati, atra svataH parigRhyate, vihaGgamA iti ca prAkRtazailyA jIvApekSayA voktam, anyathA dravyapakSe vihaGgamAnIti vaktavyam, eSabhAvavihaGgamaH, 8 kathaM?- guNasiddhyA anvarthasambandhena, prAkRtazailyA vA'nyathopanyAsa itigAthArthaH ||121||evN guNasiddhyA bhAvavihaGgama 0 pudgaladravyANAM napuMsakatvAdatra puMstvanirdezaH prAkRtatvAt / OM tRtIyAyAM prthmeti| // 114 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam | // 115 // uktaH, sAmprataM saMjJAsiddhyA abhidhAtukAma Aha prathamamadhyayana ni0- sannAsiddhiM pappA vihaMgamA hoMti pakkhiNo svve| ihaiM puNa ahigAro vihAsagamaNehi bhamarehiM // 122 // drumapuSpikA, sUtram 3 saMjJAnaM saMjJA nAma rUDhiriti paryAyAH tayA siddhiH saMjJAsiddhiH, saMjJAsambandha itiyAvat , tAM saMjJAsiddhiM prApya Azritya, AhAragrahaNakiM?-vihe gacchantIti vihaGgamA bhavanti, ke?- pakSA yeSAM santi te pakSiNaH, sarve samastA haMsAdayaH, pudgalAdInAM vihaGgamatve vidhiH niyuktiH satyapyamISAmeva loke pratItatvAt, itthamanekaprakAravihaGgamamabhidhAya prakRtopayogamupadarzayati- iha sUtre, punaHzabdo'vadhAraNe, 122-124 ihaiva nAnyatra adhikAraH prastAvaH prayojanam, kairityAha- vihAyogamanaiH AkAzagamanaiH bhramaraiH SaTpadairiti gaathaarthH||122|| saMjJAsiddhyA___ni0- dANeti dattagiNhaNa bhatte bhaja seva phaasugennhnnyaa| esaNatigaMmi nirayA uvasaMhArassa suddhi imaa||123|| bhAvavihaGga msvruupH| dAneti sUtre dAnagrahaNaM dattagrahaNapratipAdanArtham, dattameva gRhNanti, nAdattam, bhakta' iti bhaktagrahaNaM bhaja sevAyAM ityasya niSThAntasya bhavati, arthazcAsya prAsukagrahaNam, prAsukaM- AdhAkarmAdirahitaM gRhNanti, netaraditi, esaNa tti eSaNAgrahaNam, eSaNAtritaye gaveSaNAdilakSaNe niratAH saktAH, upasaMhArasya- upanayasya zuddhiH iyaM vakSyamANalakSaNeti gAthArthaH // 123 // ni0- avibhamaramahuyariMgaNA avidinnaM AviyaMti kusumrsN| samaNA puNa bhagavanto nAdinnaM bhottumicchaMti // 124 // api bhramaramadhukarIgaNA, madhukarIgrahaNamihApi strIsaMgrahArtham, jAtisaMgrahArthamiti cAnye, avidattaM santam, kiM?-Apibanti cha kusumarasaMkusumAsavam, zramaNAH punarbhagavanto nAdattaM bhoktumicchantIti vizeSa iti gaathaarthH||124|| sAmprataM sUtreNaivopasaMhAravizuddhirucyate-kazcidAha- 'dANabhattesaNe rayA' ityuktam, yata evamata eva loko bhaktyAkRSTamAnasastebhyaH prayacchatyAdhAkarmAdi, asya grahaNe sattvoparodhaH, agrahaNe svavRttyalAbha iti, atrocyate // 115 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 116 // vayaMca vittiM labhAmo, na ya koi uvahammai / ahAgaDesurIyaMte, pupphesu bhamarA jhaa| sUtram 4 // prathamamadhyayana vayaM ca vRttiM lapsyAmaH prApsyAmaH tathA yathA na kazcidupahanyate, vartamAnaiSyatkAlopanyAsastraikAlikanyAyapradarzanArthaH, drumapuSpikA, tathA caite sAdhavaH sarvakAlameva yathAkRteSu AtmArthamabhinivartiteSvAhArAdiSu rIyante gacchanti, varttante ityarthaH, puSpeSu bhramarA sUtram 4-5 upanayazuddhiH yathA iti, etacca pUrvaM bhAvitameveti suutraarthH||4|| yatazcaivamato | niyuktiH mahugArasamA buddhA, je bhavaMti annissiyaa| nANApiMDarayA daMtA, teNa vuccaMti saahunno|| sUtram 5 // 125-126 upnyshuddhauttibemi| paDhamaMdumapuSphiyajjhayaNaM samattaM // 1 // | doSaparihAraH madhukarasamA bhramaratulyAH budhyante sma buddhA- adhigatatattvA ityarthaH, ka evaMbhUtA ityata Aha- ye bhavanti bhramanti vA anizritAH kulAdiSvapratibaddhA ityarthaH, atrAha ni0- assaMjaehiM bhamarehiMjar3a samA saMjayA khalu bhavaMti / evaM(yaM) uvamaM kiccA nUNaM assaMjayA samaNA // 125 // asaMyataiH kutazcidapyanivRttaiH bhramaraiH SaTpadaiH yadi samAH tulyAH saMyatAHsAdhavaH, khalviti samAeva bhavanti, tatazcAsaMjJino'pi te, ata evainAmitthaMprakArAmupamAM kRtvA idamApadyate-nUnamasaMyatAHzramaNA iti gAthArthaH // 125 // evamukte satyAhAcArya:etaccAyuktam, sUtroktavizeSaNatiraskRtatvAt, tathA ca buddhagrahaNAdasaMjJino vyavacchedaH, anishritgrhnnaaccaasNyttvsyeti|| niyuktikArastvAha ni0- uvamA khalu esa kayA puvvuttA deslkkhnnovnnyaa| aNiyayavittinimittaM ahiNsannupaalnnvaae||126 // upamA khalu eSA madhukarasametyAdirUpA kRtA pUrvoktAt pUrvoktena dezalakSaNopanayAd dezalakSaNopanayena, yathA candramukhI // 116 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam / / 117 // kanyeti, tRtIyArthA ceha paJcamI, iyaM cAniyatavRttinimittaM kRtA, ahiMsAnupAlanArtham, idaM ca bhAvaya(yiSya)tyeveti gAthArthaH prathamamadhyayanaM // 126 // drumapuSpikA, sUtram 4-5 ni0-jaha dumagaNA u taha nagarajaNavayA payaNapAyaNasahAvA |jh bhamarA taha muNiNo navari adattaM na bhuMjaMti // 127 // upanayazuddhiH yathA drumagaNAH vRkSasaGghAtAH svabhAvata eva puSpaphalanasvabhAvAstathaiva nagarajanapadA nagarAdilokAH svayameva pacanapAcanasvabhAvA / niyuktiH 127-129 vartante, yathA bhramarA iti, bhAvArthaM vakSyati, tathA munayo navaraM- etAvAnvizeSa:- adattaM svAmibhirna bhuJjanta iti gaathaarthH|| upnyshuddhau127||amumevaarthN spaSTayati dossprihaarH| ni0-kusume sahAvaphulle AhAraMti bhamarA jaha tahA u| bhattaM sahAvasiddhaM samaNasuvihiyA gavasaMti // 128 // kusume puSpe svabhAvaphulle prakRtivikasite AhArayanti kusumarasaM pibanti bhramarA madhukarA 'yathA' yena prakAreNa kusumapIDAmanutpAdayantaH tathA' tenaiva prakAreNa bhaktaM odanAdi svabhAvasiddhaM AtmArthaM kRtaM udgamAdidoSarahitamityarthaH, zramaNAzca te suvihitAzca zramaNasuvihitAH- zobhanAnuSThAnavanta ityarthaH gaveSayanti anveSayantIti gAthArthaH // 128 // sAmprataM pUrvokto yo doSaH madhukarasamA ityatra tatparijihIrSayaiva yAvatopasaMhAraH kriyate tadupadarzayannAha ni0- uvasaMhAro bhamarA jaha taha samaNAvi avhjiivitti| daMtatti puNa payaMmI nAyavvaM vakkasesamiNaM // 129 // upasaMhAra upanayaH, bhramarA yathA avadhajIvinaH tathA zramaNA api sAdhavo'pyetAvataivAMzeneti gAthAdalArthaH // itazca bhramarasAdhUnAM nAnAtvamavaseyam, yata Aha sUtrakAraH-'nAnApiNDarayA dantA' iti nAnA- anekaprakAro'bhigrahavizeSAtpratigRhamalpAlpagrahaNAcca piNDa- AhArapiNDaH, nAnA cAsau piNDazca nAnApiNDaH, antaprAntAdirvA, tasmin ratA- anudvegavantaH, dAntA' // 117 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam | // 118 // prathamamadhyayana drumapuSpikA, | sUtram 4-5 upanayazuddhiH niyuktiH 130-133 nigmnNtcchuddhishc| indriyadamanena, anayozca svarUpamadhastapasi pratipAditameva, atra copanyastagAthAcaramadalasyAvasaraH dAntA iti punaHpade sautre, kiM?- jJAtavyo vAkyazeSo'yamiti gaathaarthH||129|| kiMviziSTo vAkyazeSaH?, dAntA IryAdisamitAzca / tathA cAha ni0-jaha ittha ceva iriyAiesusavvaMmi dikkhiypyaare| tasathAvarabhUyahiyaM jayaMti sabbhAviyaMsAhU // 130 / / * yathA atraiva adhikRtAdhyayane bhramaropamayaiSaNAsamitau yatante, tathA IryAdiSvapi tathA sarvasmin dIkSitapracAre sAdhvAcaritavya ityarthaH, kiM?- trasasthAvarabhUtahitaM yatante sAdbhAvikaM pAramArthikaM sAdhava iti gaathaarthH|| 130 // anye punaridaM gAthAdalaM nigamane vyAkhyAnayanti, na ca tadaticAru, yata Aha ni0- uvasaMhAravisuddhI esa samattA u nigamaNaM teNaM / vucaMti sAhuNotti (ya) jeNaM te mhuyrsmaannaa||131|| upasaMhAravizuddhireSA samAptA tu, adhunA nigamanAvasaraH, tacca sautramupadarzayati-nigamanamiti dvAraparAmarzaH, tenocyante sAdhava iti, yena prakAreNa te madhukarasamAnA- uktanyAyena bhramaratulyA iti gAthArthaH // 131 // nigamanArthameva spaSTayati ni0- tamhA dayAiguNasuTThiehiM bhamarovva avhvittiihiN| sAhUhiM sAhiu tti ukTuiM maMgalaM dhmmo||132|| tasmAddayAdiguNasusthitaiH, AdizabdAt satyAdiparigrahaH, bhramara ivAvadhavRttibhiH, kaiH?- sAdhubhiH sAdhito niSpAditaH, utkRSTaM maGgalaM pradhAnaM maGgalaM dharmaH prAgnirUpitazabdArtha iti gaathaarthH||132|| idAnIM nigamanavizuddhimabhidhAtukAma Aha ni0-nigamaNasuddhI titthaMtarAvi dhammatthamujjayA vihre| bhaNNai kAyANaM te jayaNaM na muNaMti na kareMti // 133 // nigamanazuddhiH pratipAdyate, atrAha- tIrthAntarIyA api carakaparivrAjakAdayaH, kiM?- dharmArthaM dharmAya udyatA udyuktA viharanti, ataste'pi sAdhavaH evetyabhiprAyaH / bhaNyate'tra prativacanam, kAyAnAM pRthivyAdInAM 'te' carakAdayaH, kiM- yatanAM // 118 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 119 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 4-5 upanayazuddhiH niyuktiH 134-135 nigmnNtcchuddhishc| prayatnakaraNalakSaNAMna manyante(muNanti) na jAnanti na manvate vA tathAvidhAgamAzravaNAt, na kurvanti, parijJAnAbhAvAt, bhAvitamevedamadhastAditi gAthArthaH // 133 // kiMca ni0- na ya uggamAisuddhaM bhuMjaMtI mahuyarA v'nnuvrohii| neva ya tiguttiguttA jaha sAhU nicckaalNpi||134|| na codgamAdizuddhaM bhuJjate, AdizabdAdutpAdanAdiparigrahaH, madhukarA iva bhramarA iva sattvAnAmanuparodhinaH santo, naiva ca triguptiguptAH, yathA sAdhavo nityakAlamapi, etaduktaM bhavati- yathA sAdhavo nityakAlaM triguptiguptA evaM te na kadAcidapi, tatparijJAnazUnyatvAt, tasmAnnaite sAdhava iti gAthArthaH // 134 // sAdhava eva tu sAdhavaH, kathaM?, yataH ni0- kAyaM vAyaMca maNaMca iMdiyAiMca paMca dmyNti| dhAreMti baMbhaceraM saMjamayaMti kasAe y||135|| kAyaM vAcaM manazcendriyANi ca paJca damayanti, tatra kAyena susamAhitapANipAdAstiSThanti gacchanti vA, vAcA niSprayojanaM na bruvate prayojane'pyAlocya sattvAnuparodhena, manasA akuzalamanonirodhaM kuzalamanaudIraNaMca kurvanti, indriyANi pazcadamayanti iSTAniSTaviSayeSu rAgadveSAkaraNena, paJceti sAGkhyaparikalpitaikAdazendriyavyavacchedArtham, tathA ca vAkpANipAdapAyUpasthamanAMsIndriyANi teSAmiti, dhArayanti brahmacaryam, sakalaguptiparipAlanAt, tathA saMyamayanti kaSAyA~zca, anudayenodayaviphalIkaraNena ceti gAthArthaH // 135 // ni0-jaMca tave ujuttA teNesiM sAhulakkhaNaM puNNaM / to sAhuNo tti bhaNNati sAhavo nigamaNaM ceyaM // 136 // yacca tapasi prAgvarNitasvarUpe, kiM?- udyuktA udyatAH tena kAraNenaiSAM sAdhulakSaNaM pUrNaM avikalam, kathaM?- anena prakAreNa (r) yathA sAdhavo'nuparodhinaH santo bhramarA iva udgamAdizuddhaM bhuJjate na tathA te carakAdayaH na ca triguptiguptA yathA sAdhavaH / // 119 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 120 // | niyuktiH 136 kAra: sAdhayantyapavargamiti sAdhavaH, yatazcaivaMtataHsAdhava eva bhaNyante sAdhavo, na carakAdaya iti, nigamanaM caitaditi gaathaarthH||136|| prathamamadhyayana itthamuktaM dazAvayavam, prayogaM tvevaM vRddhA darzayantiahiMsAdilakSaNadharmasAdhakAH sAdhava eva, sthAvarajaGgamabhUtoparodhapari- drumapuSpikA, sUtram 4-5 hAritvAt, tadanyaivaMvidhapuruSavat, vipakSo digambarabhikSubhautAdivat, iha yesthAvarajaGgamabhUtoparodhaparihAriNaste ubhayaprasiddhaivaM | upanayazuddhiH vidhapuruSavadahiMsAdilakSaNadharmasAdhakA dRSTAH, tathA ca sAdhavaH sthAvarajaGgamabhUtoparodhaparihAriNa ityupanayaH, tasmAtsthAvara | nigamanaMjaGgamabhUtoparodhaparihAritvAtte'hiMsAdilakSaNadharmasAdhakAH sAdhava eveti nigamanam, pakSAdizuddhayastu nidarzitA eveti na tcchuddhishc| prtnynte||136|| evamarthAdhikAradvayavazAt paJcAvayavadazAvayavAbhyAM vAkyAbhyAM vyAkhyAtamadhyayanamidam, idAnIM bhUyo'pi niyuktiH 137 bhaGgayantarabhAjA dazAvayavenaiva vAkyena sarvamadhyayanaM vyAcaSTe niyuktikAraH dshaavyvaaH| ni0-te u painna vibhattI heu vibhattI vivkkhpddiseho| diluto AsaMkA tappaDiseho nigamaNaM ca // 137 / / te iti avayavAH, tuH punaHzabdArthaH, te punaramI pratijJAdayaH-tatra pratijJAnaM pratijJA- vakSyamANasvarUpetyeko'vayavaH, tathA / vibhajanaM vibhaktiH- tasyA eva viSayavibhAgakathanamiti dvitIyaH, tathA hinoti-gamayati jijJAsitadharmaviziSTAnAniti hetustRtIyaH, tathA vibhajanaM vibhaktiriti pUrvavaccaturthaH, tathA visadRzaH pakSo vipakSaH sAdhyAdiviparyaya iti paJcamaH, tathA pratiSedhanaM pratiSedhaH vipakSasyeti gamyate ityayaM SaSThaH, tathA dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAnta iti saptamaH, tathA AzaGkanamAzaGkA prakramAd dRSTAntasyaivetyaSTamaH, tathA tatpratiSedhaH adhikRtAzaGkApratiSedha iti navamaH, tathA nizcitaM gamanaM nigamanaM nizcito'vasAyala iti dazamaH, cazabda uktasamuccayArtha iti gAthAsamAsArthaH // 137 ||vyaasaarthN tu pratyavayavaM vakSyati granthakAra eva, tathA cAha // 120 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 121 // pratijJA ni0- dhammo maMgalamukkiTThati painnA attvynnniddeso|soy iheva jiNamae nannattha pinnpvibhttii||138 / prathamamadhyayana dharmo maGgalamutkRSTa miti pUrvavat iyaM pratijJA, Aha- keyaM pratijJeti ?, ucyate, Aptavacananirdeza iti tatrAptaH- apratArakaH, drumapuSpikA, | sUtram 4-5 apratArakazcAzeSarAgAdikSayAdbhavati, uktaM ca- Agamo hyAptavacanamAptaM doSakSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na bruuyaaddhetvsNbhvaat| upanayazuddhiH 1||tsy vacanaM AptavacanaMtasya nirdeza AptavacananirdezaH,Aha-ayamAgama iti, ucyate, vipratipannasaMpratipattinibandhanatvenaiSa niyuktiH 138 dazAvayaveSueva pratijJeti na doSaH, pAThAntaraM vA sAdhyavacananirdeza iti, sAdhyata iti sAdhyam, ucyata iti vacanaM- arthaH yasmAtsa prathamadvitIyau evocyate, sAdhyaM ca tadvacanaM ca sAdhyavacanaM sAdhyArtha ityarthaH, tasya nirdezaH pratijJeti, uktaH prathamo'vayavaH, adhunA dvitIya pratijJAucyate- sa ca- adhikRto dharmaH kiM?- ihaiva jinamate asminneva maunIndre pravacane nAnyatra kapilAdimateSu, tathAhi-pratyakSata, vibhaktya vyvau| evopalabhyante vastrAdyapUtaprabhUtodakAdhupabhogeSu parivrATprabhRtayaH prANyupamadaM kurvANAH, tatazca kutasteSu dharmaH?, ityAdyatra | niyuktiH 139 bahu vaktavyaM tattu nocyate, granthavistarabhayAdbhAvitatvAcceti / pratijJApravibhaktiriyaM-pratijJAviSayavibhAgakathanamiti gaathaarthH|| tRtIyacaturthI hetuhetu138|| ukto dvitIyo'vayavaH, adhunA tRtIya ucyate- tatra vibhaktyani0-surapUiotti heU dhammaTThANe ThiyA ujaM prme| heuvibhatti niruvahi jiyANa avaheNa ya jiyaMti // 139 // vayavau pazcamo vipakSAsurA- devAstaiH pUjitaH surapUjitaH suragrahaNamindrAdyupalakSaNam, itizabda upapradarzane, ko'yaM?- hetuH pUrvavat, hetvarthasUcakaM vyvshv| cedaM vAkyam, hetustu surendrAdipUjitatvAditi draSTavyaH, asyaiva siddhatAM darzayati-dharmaH' pUrvavat tiSThatyasminniti sthAnam, dharmazcAsau sthAnaM ca dharmasthAnam, sthAnaM- AlayaH, tasmin sthitAH, turayamevakArArthaH, sa cAvadhAraNe, ayaM copariSTAt 0 sajjha0 (pr0)| (r) ayamAgamo vacanarUpatvAt na pratijJA / 0 naiSa0 (pr0)| 0 arthaH / // 121
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 122 // kriyayA saha yokSyate, yad yasmAt, kiMbhUte dharmasthAne?- parame pradhAne, kiM?-surendrAdibhiH pUjyanta eveti vAkyazeSaH, iti prathamamadhyayanaM tRtIyo'vayavaH, adhunA caturtha ucyate- hetuvibhaktiriyaM- hetuviSayavibhAgakathanam, atha ka ete dharmasthAne sthitA ityatrAha dumapuSpikA, sUtram 4-5 nirupadhayaH upadhiH chadma mAyetyanarthAntaram, ayaM ca krodhAdyupalakSaNam, tatazca nirgatA upadhyAdayaH sarva eva kaSAyA yebhyaste / | upanayazuddhiH nirupadhayo- niSkaSAyAH, jIvAnAM pRthvIkAyAdInAM avadhena apIDayA, cazabdAttapazcaraNAdinA ca hetubhUtena jIvanti prANAn / niyukti: 140 dhArayanti ye ta eva dharmasthAne sthitAH, nAnya iti gAthArthaH / / 139 // uktazcaturtho'vayavaH, adhunA paJcamamabhidhitsurAha tRtIyacaturthoM | hetuhetuni0-jiNavayaNapaduddhevihusasurAIe adhmmruinno'vi| maMgalabuddhIijaNo paNamai aaiiduyvivkkho||140|| vibhaktyaiha vipakSaHpaJcama ityuktam, sa cAyaM- pratijJAvibhaktyoriti, jinAH- tIrthakarAH, teSAM vacanaM-AgamalakSaNaM tasmin vayavIpaJcamo vipakSApradviSTA- aprItA iti samAsastAn, apizabdAdapradviSTAnapi, hu ityayaM nipAto'vadhAraNArthaH asthAnaprayuktazca, sthAnaM tu vyvshv| darzayiSyAmaH, zvazurAdIn zvazuro- lokaprasiddhaH, AdizabdAtpitrAdiparigrahaH, na vidyate dharme ruciryeSAM te'dharmarucayastAn, niyuktiH 141 paJcamoviapizabdAddharmarucInapi, kiM?- maGgalabuddhyA maGgalapradhAnayA dhiyA, maGgalabuddhyaiva nAmaGgalabuddhyetyevamavadhAraNasthAnaM kiM?-8 jano lokaH prakarSeNa namati praNamati, AdyadvayavipakSa iti atrAdyadvayaM pratijJA tacchuddhizca tasya vipakSaH sAdhyAdiviparyaya iti AdyadvayavipakSaH, tatrAdharmarucInapimaGgalabuddhyA janaH praNamatItyanena pratijJAvipakSamAha, teSAmadharmAvyatirekAt, jinavacana-3 pradviSTAnapItyanena tu tacchuddheH, tatrApi hetuprayogapravRttyA dharmasiddheriti gAthArthaH // 140 // // 122 // ni0- biiyaduyassa vivakkho surehiM pUjaMti jnnnnjaaiivi|buddhaaiivisurnnyaa vuccntennaaypddivkkho||141|| 0 vipakSaH pratijJAvibhaktyoH satkaH / pkssaavyvH|
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 123 // dvayoH pUraNaM dvitIyaM dvitIyaM ca taddyaM ca dvitIyadvayaM- hetustacchuddhizca, idaM ca prAguktadvayApekSayA dvitIyamucyate, tasyAyaM vipakSaH- prathamamadhyayana iha suraiH pUjyante yajJayAjino'pIti, iyamatra bhAvanA- yajJayAjino hi maGgalarUpAna bhavantyatha ca suraiH pUjyante tatazca surapUjita-8 drumapuSpikA, sUtram 4-5 tvamakAraNamiti, eSa hetuvipakSaH, tathA ajitendriyAH sopadhayazca yataste vartante ato'nenaiva granthena 'dharmasthAne sthitAH parama upanayazuddhiH ityAdikAyA hetuvibhakterapi vipakSa ukto veditavya iti / udAharaNavipakSamadhikRtyAha- buddhAdayo'pyAdizabdAtkapilAdi- niyukti: 141 parigrahaH,te kiM?-suranatA devapUjitA ucyante bhaNyante tacchAsanapratipannairiti jJAtapratipakSa iti gaathaarthH||141||aah- nanu paJcamovi pkssaavyvH| dRSTAntamupariSTAdvakSyati, etatazca tatsvarUpa ukte tatraiva vipakSastatpratiSedhazcavaktuMyukta: tatkimarthamiha vipakSaH tatpratiSedhazcAbhidhIyate?,ucyate, vipakSasAmyAdadhikRta eva vipakSadvAre lAghavArthamabhidhIyate, anyathedamapi pRthagdvArasyAt, tathaiva tatpratiSedho'pi dvArAntaraM prApnoti, tathA ca sati granthagauravaM jAyate, tasmAllAghavArthamatraivocyata ityadoSaH / Aha-diTThato AsaMkA tappaDiseho tti vacanAt uttaratra dRSTAntamabhidhAya punarAzaGkAM tatpratiSedhaM ca vakSyatyeva, tadAzaGkA ca tadvipakSa eva, tat kimarthamihala punarvipakSapratiSedhAvabhidhIyete?, ucyate, anantaraparamparAbhedena dRSTAntadvaividhyakhyApanArtham, yaH khalvanantaramukto'pi parokSatvAdAgamagamyatvAddArTAntikArthasAdhanAyAlaM na bhavati tatprasiddhaye cAdhyakSasiddho yo'nya ucyate sa paramparAdRSTAntaH, tathA ca tIrthakarAMstathA sAdhUMzca dvAvapi bhinnAvevottaratra dRSTAntAvabhidhAsyete, tatra tIrthakRllakSaNaM dRSTAntamaGgIkRtyeha vipakSapratiSedhAvuktI, sAdhUMstvadhikRtya tatraivAzaGkAtatpratiSedhau darzayiSyate ityadoSaH / syAnmataM- prAguktena vidhinA lAghavArthamanukte eva dRSTAnte ucyatAM kAmam, ihaiva dRSTAntavipakSastatpratiSedhazca, sa eva dRSTAntaH kimityuttaratropadizyate? yena hetuvibhakteranantaramihaiva (c) dRSTAnta AzaGkA ttprtissedhH| // 123 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 124 // na bhaNyate, tathAhi- atra dRSTAnte bhaNyamAne pratijJAdInAmiva dvirUpasyApi dRSTAntasyArhatsAdhulakSaNasya etAveva vipakSatatpratiSedhAvupapadyete, tatazca sAdhulakSaNasya dRSTAntasyAzaGkAtatpratiSedhAvuttaratra na pRthag vaktavyau bhavataH, tathA ca sati granthalAghavaMjAyate, tathA pratijJAhetUdAharaNarUpAH savizuddhikAstrayo'pyavayavAH krameNoktA bhavantIti, atrocyate, ihAbhidhIyamAne dRSTAntasyeva pratijJAdInAmapi pratyekamAzaGkAtatpratiSedhau vaktavyau staH, tathA ca satyavayavabahutvam, dRSTAntasya vA pratijJAdInAmiva vipakSatatpratiSedhAbhyAM pRthagAzaGkAtatpratiSedhau na vaktavyau syAtAm, evaM sati dazAvayavA na prApnuvanti, dazAvayavaM cedaM vAkyaM bhaGganyantareNa pratipipAdayiSitam, asyApi nyAyasya pradarzanArtham, ata eva yaduktaM sAdhulakSaNadRSTAntasyAzaGkAtatpratiSedhAvuttaratra na pRthagvaktavyau syAtAmityAdi tadapAkRtaM veditavyam, ityalaM prasaGgena / evaM pratijJAdInAM pratyekaM vipakSo'bhihitaH, adhunA'yameva pratijJAdivipakSaH paJcamo'vayavo vartata ityetaddarzayannidamAha___ ni0- evaM tu avayavANaM cauNha pddivkkhupNcmo'vyvo| etto chaTTho'vayavo vivakkhapaDisehataM vocchaM // 142 // evaM ityayam, eva(vaM)kAra upapradarzane, turavadhAraNe, ayameva avayavAnAM pramANAGgalakSaNAnAM caturNAM pratijJAdInAM pratipakSo vipakSaH, paJcamo'vayava iti, Aha- dRSTAntasyApyatra vipakSa ukta eva, tatkimarthaM caturNAmityuktaM?, ucyate, hetoH sapakSavipakSA-8 bhyAmanuvRttivyAvRttirUpatvena dRSTAntadharmatvAt, tadvipakSa eva cAsyAntarbhAvAdadoSa iti| uktaH paJcamo'vayavaH, SaSTha ucyate, tathA cAha- ita uttaratra SaSTho'vayavo vipakSapratiSedhastaM vakSye abhidhAsya itigaathaarthH||142|| itthaM sAmAnyenAbhidhAyedAnImAdyadvayavipakSapratiSedhamabhidhAtukAma Aha ni0- sAyaM saMmattaM pumaM hAsaMrai aaunaamgoysuhN| dhammaphalaM Aiduge vivakkhapaDiseha mo eso||143|| prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 4-5 upanayazuddhiH niyuktiH 142-143 dshaavyvepnycmsssstthiivipkssvipkssprtissedhaavyvau| // 124 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 125 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 4-5 upanayazuddhiH niyukti: 144 SaSTho vipkssprtissedhaavyvH| sAyaM ti sAtavedanIyaM karma saMmattaM ti samyaktvaM samyagbhAvaH samyaktvaM-samyaktvamohanIyaM karmaiva, pumaM ti puMvedamohanIyaM hAsa ti hasyate'neneti hAsaH tadbhAvo hAsya- hAsyamohanIyam, ramyate'nayeti ratiH-krIDAhetuHratimohanIyaM karmaiva, AunAmagoyasuha ti atra zubhazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate ante vacanAt, tatazca AyuH zubhaM nAma zubhaMgotraM zubham, tatrAyuHzubhaM tIrthakarAdisambandhi nAmagotre api karmaNI zubhe teSAmeva bhavataH, tathAhi- yazonAmAdi zubhaM tIrthakarAdInAmeva bhavati, tathoccairgotraM tadapi zubhaM teSAmeveti, dharmaphala miti dharmasya phalaM dharmaphalam, dharmeNa vA phalaM dharmaphalam, etad ahiMsAderjinoktasyaiva dharmasya phalam, ahiMsAdinA jinoktenaiva vA dharmeNa phalamavApyate, sarvameva caitatsukhahetutvAddhitam, ataHsa eva dharmo maGgalaM na zvazurAdayaH, tathAhi- maGgayate hitamaneneti maGgalam, tacca yathoktadharmeNaiva maGgayate nAnyena, tasmAdasAveva maGgalaM na jinavacanabAhyAH zvazurAdaya iti sthitam / Aha-'maGgalabuddhyaiva janaH praNamatI' tyuktaM tatkathaM ? iti, ucyate, maGgalabuddhyApi gopAlAGganAdirmohatimiropaplutabuddhilocano janaH praNamannapi na maGgalatvanizcayAyAlam, tathAhi na taimirikadvicandropadarzanaM sacetasAM cakSuSmatAM dvicandrAkArAyAH pratIteH pratyayatAM pratipadyate, atadrUpa eva tadrUpAdhyAropadvAreNa tatpravRtteriti / 'AidugaM'ti AdyadvayaM prAguktaM tasmin AdyadvayaviSaye, vipakSapratiSedhaH, mo iti nipAto vAkyAlaGkArArthaH 'eSa' iti yathA varNita iti gaathaarthH|| 143 // itthamAdyadvayavipakSapratiSedhaH pratipAditaH, samprati hetutacchuddhyorvipakSapratiSedhapratipipAdayiSayedamAha ni0-ajiiMdiya sovahiyA vahagA jai te'vi nAma pujaMti / aggIvi hojja sIo heuvibhattINa paDiseho // 144 // na jitAni zrotrAdInIndriyANi yaiste tathocyante, upadhizchadma mAyetyanarthAntaram, upadhinA saha vartanta iti sopadhayo0 paryAyAH (pr0)| // 125 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 126 // vyvH| mAyAvinaH paravyaMsakA itiyAvat athavA upadadhAtItyupadhiH- vastrAdyanekarUpaH parigrahaH, tena saha varttante ye te tthaavidhaa| prathamamadhyayana mahAparigrahA ityarthaH, vadhantIti vadhakAH- prANyupamardakartAraH, jai te'vi nAma pujaMti tti yadIti parAbhyupagamasaMsUcakaH, ta iti drumapuSpikA, yAjJikAH, apiH saMbhAvane, nAma iti nipAto vAkyAlaGkArArthaH, ye'jitendriyAdidoSaduSTA yajJayAjino varttante, yadi te sUtram 4-5 upanayazuddhiH nAma pUjyante tadyagnirapi bhavecchItaH, naca kadAcidapyasauzItobhavati, tathA viyadindIvarasrajo'pivAndhyeyoraHsthalazobhAmAda- niyuktiH 145 dhIran, na caitad bhavati, yathaivamAdiratyantAbhAvastathedamapIti manyate, athApi kAladaurguNyena kathaJcidavivekinA janena SaSTho vipakSa pratiSedhApUjyante tathApi teSAM na maGgalatvasaMprasiddhiH, aprekSAvatAmatadrUpe'pi vastUni tadrUpAdhyAropeNa pravRtteH, tathAhi- akalaGkadhiyAmeva pravRttirvastunastadvattAM gamayati, atathAbhUte vastuni tadbuddhyA teSAmapravRtteH, suvizuddhabuddhayazca daityAmarendrAdayaH, te cAhiMsAdilakSaNaM dharmameva pUjayanti na yajJayAjinaH, tasmAdaityAmarendrAdipUjitatvAddharma evotkRSTaM maGgalaM na yAjJikA iti sthitam, heuvibhattINa tti eSa hetutadvibhaktyoH paDiseho tti vipakSapratiSedhaH, vipakSazabda ihAnukto'pi prakaraNAjjJAtavya iti gaathaarthH||144||evN hetutacchuddhyorvipakSapratiSedho darzitaH, sAmprataM dRSTAntavipakSapratiSedhaM darzayannAha ni0- buddhAI uvayAre pUyAThANaM jiNA usbbhaavN| diTuMte paDiseho chaTTho eso avayavo u||145|| buddhAdayaH AdizabdAtkapilAdiparigrahaH, upacAra iti supAM supo bhavantIti nyAyAdupacAAreNa kiJcidatIndriyaM kathayantIti kRtvA na vastusthityA pUjAyAH sthAnaM pUjAsthAnam, jinAstu sadbhAvaM paramArthamadhikRtyeti vAkyazeSaH sarvajJatvAdyasAdhAraNa vadha hiMsAyAmityanyapaThitadhAtugaNApekSayA'yaM prayogaH, agaNapaThitaM vadhiM hiMsArthamAzritya syAtparaM tatrAtmanepadasambhavaH, yadi ca teSAmarthAntare'pi aniyamastyAdIn pratItyapekSya syAtparasmaipaditA tadA tatrApi na doSaH / // 126 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 127 // guNayuktatvAditi bhAvanA, dRSTAntapratiSedha iti vipakSazabdalopAddRSTAntavipakSapratiSedhaH, kiM?- SaSTha eSo'vayavaH, turvizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi?- sarvo'pyayamanantaroditaH pratijJAdivipakSapratiSedhaH paJcaprakAro'pyeka eveti gaathaarthH|| 145 // SaSThamavayavamabhidhAyedAnIM saptamaM dRSTAntanAmAnamabhidhAtukAma Aha ni0- arihaMta maggagAmI diTuMto saahunno'vismcittaa| pAgaraesu gihIsuesaMte avahamANA u||146|| pUjAmarhantItyarhantaH, na ruhantIti vA aruhantaH, kiM?- dRSTAnta iti sambandhastathA mArgagAmina iti prakramAttadupadiSTena mArgeNa gantuM zIlaM yeSAM ta eva gRhyante, ke ca ta ityata- Aha- sAdhavaH sAdhayanti samyagdarzanAdiyogairapavargamiti sAdhavaH, te'pi dRSTAnta iti yogaH, kiMbhUtAH?- samacittA rAgadveSarahitacittA ityarthaH, kimiti te'pi dRSTAnta iti?, ahiMsAdiguNayuktatvAt, Aha ca- pAkarateSu AtmArthameva pAkasakteSu gRhiSu agAriSu eSantegaveSayanti piNDapAtamityadhyAhAraH, kiM kurvANA ityata Aha-avahamANA unaghnanto'ghnantaH, turavadhAraNArthaH, tatazcAghnanta eva, ArambhAkaraNena pIDAmakurvANA ityarthaH / evaM dvividho'pidRSTAnta uktaH, dRSTAntavAkyaM cedam, satusaMskRtya karttavyo'rhadAdivaditi gAthArthaH ||146||uktH saptamo'vayavaH, sAmpratamaSTamamabhidhitsurAha ni0- tattha bhave AsaMkA uddissa jaivi kIrae paago| teNa ra visamaM nAyaM vAsataNA tassa paDisehe // 147 // tatra tasmin dRSTAnte bhavedAzaGkA bhavatyAkSepaH, yathA uddizya aGgIkRtya yatInapi saMyatAnapi, apizabdAdapatyAdInyapi, kriyate nirvaya'te pAkaH, kaiH?- gRhibhiriti gamyate, tataH kimityata Aha- tena kAraNena, ra iti nipAtaH kilazabdArthaH, viSamaM atulyaM jJAtaM udAharaNam, vastutaH pAkopajIvitvena sAdhUnAmanavadyavRttyabhAvAditi, bhAvitamevaitat pUrvam, ityaSTamo prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 4-5 upanayazuddhiH niyuktiH 146-147 saptamodRSTAntaH aSTama AzaGkA nvmsttprtissedhH| // 127 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 128 // jnyaannyH| 'vayavaH, idAnIM navamamadhikRtyAha- varSAtRNAni tasya pratiSedhe iti, etacca bhASyakRtA prAk prapaJcitameveti pratanyata iti / prathamamadhyayanaM gAthArthaH // 147 / / ukto navamo'vayavaH, sAmprataM caramamabhidhitsurAha drumapuSpikA, sUtram 4-5 ni0- tamhA usuranarANaM pujjattA maMgalaM sayA dhmmo| dasamo esa avayavo painnaheU puNovayaNaM // 148 // upanayazuddhiH yasmAdevaM tasmAt suranarANAM devamanuSyANAM pUjyata iti pUjyastadbhAvastasmAt pUjyatvAt maGgalaM prAgnirUpitazabdArthaM sadA niyuktiH 148 sarvakAlaM dharmaH prAguktaH, dazama eSo'vayava iti saGkhyAkathanam, kiMviziSTo'yamityata Aha- pratijJAhetvoH punarvacanaM punarhetu dazamaM nigmnm| pratijJAvacanamiti gaathaarthH||148|| uktaM dvitIyaM dazAvayavam, sAdhanAGgatA cAvayavAnAM vineyApekSayA viziSTapratipatti- niyuktiH janakatvena bhAvanIyeti / ukto'nugamaH, sAmprataM nayA ucyante-te ca naigamasaMgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdvaivaMbhUtabhedabhinnAH 149(1) khalvoghataH sapta bhavanti, svarUpaM caiteSAmadha AvazyakasAmAyikAdhyayane nyakSeNa pradarzitamevAto neha pratanyate, iha punaH sthAnAzUnyArthamete jJAnakriyAnayadvayAntarbhAvadvAreNa samAsataHprocyante-jJAnanayaH kriyAnayazca, tatra jJAnanayadarzanamidaM-jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNam, yuktiyuktatvAt tathA cAha ni0-NAyaMmi giNhiyavve agiNhiyavvaMmiceva atthaMmi / jaiyavvameva ii jo uvaesosonao nAmaM // 149(1) // NAyaMmi tti jJAte samyakparicchinne giNhiyavve tti grahItavya upAdeye agivhiyavvaMmi tti agrahItavye'nupAdeye heya ityarthaH, cazabdaH khalubhayorgrahItavyAgrahItavyayotitvAnukarSaNArthaH upekSaNIyasamuccayArtho vA, evakArastvavadhAraNArthaH, tasya caivaM va // 128 // vyavahitaH prayogo draSTavyaH- jJAta eva grahItavye tathA'grahItavye tathopekSaNIye cArthe tu jJAta eva nAjJAte, atthaMmi tti arthe / aihikAmuSmike, tatraihiko grahItavyaHsrakcandanAGganAdiH agrahItavyo viSazastrakaNTakAdiH upekSaNIyaH tRNAdiH, AmuSmiko
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- | vaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 129 // grahItavyaH samyagdarzanAdiH agrahItavyo mithyAtvAdiH upekSaNIyo vivakSayA'bhyudayAdiriti, tasminnarthe yatitavyameve ti prathamamadhyayana anusvAralopAdyatitavyam, evaM-anena prakrameNaihikAmuSmikaphalaprAptyarthinA sattvena pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityarthaH / drumapuSpikA, sUtram 4-5 itthaM caitadaGgIkartavyam, samyagajJAte pravarttamAnasya phalavisaMvAdadarzanAt, tathA cAnyairapyuktaM- vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA upanayazuddhiH phaladA mtaa| mithyAjJAnAtpravRttasya, phalaprApterasaMbhavAt // 1 // tathA''muSmikaphalaprAptyarthinApi jJAta eva yatitavyam, tathA niyuktiH cAgamo'pyevameva vyavasthitaH, yata uktaM-paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai svvsNje| annANI kiM kAhI?, kiMvA NAhiti / 149(1) jnyaannyH| cheyapAvagaM?, itazcaitadevAGgIkarttavyaM yasmAttIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihArakriyA'pi niSiddhA, tathA cAgamaHgIyattho ya vihAro bIo gIyatthamIsio cev| itto taiyavihAro NANunnAo jinnvreNhi||1||ysmaadndhenaandhH samAkRSyamANaH samyakpanthAnaMna pratipadyata ityabhiprAyaH / evaM tAvatkSAyopazamikaMjJAnamadhikRtyoktam, kSAyikama(pya)GgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaMtasyaiva vijJeyam, yasmAdahato'pi bhavAmbhodhitaTasthasya dIkSAMpratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pina tAvadapavargaprAptiH saMjAyate yAvajjIvAjIvAdyakhilavastuparicchedarUpaM kevalajJAnaM notpannamiti, tasmAjjJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam, 'iti jo uvaeso soNaoNAma'ti iti evamuktena nyAyena ya upadezo- jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma- jJAnanaya ityarthaH, ayaMca jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane jJAnarUpamevedamicchati, jJAnAtmakatvAdasya, vacanakriye tu tatkAryatvAttadAyattatvAnnecchati, guNabhUte cecchati iti gaathaarthH||149(1)|| ukto jJAnanayaH, adhunA kriyAnayAvasaraH, prathamaM jJAnaM tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyataH / ajJAnI kiM kariSyati? kiM vA jJAsyati chekapApakam // 1 // 0 gItArthazca vihAro dvitIyo gItArthamizritazcaiva / itastRtIyo vihAro nAnujJAto jinavaraiH // 1 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 130 // taddarzanaM cedaM-kriyaiva pradhAnam, aihikAmuSmikaphalaprAptikAraNam, yuktiyuktatvAt, tathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapakSasiddhaye prathamamadhyayana gAthAmAha drumapuSpikA, sUtram 4-5 ni0-NAyaMmi giNhiyavve agivhiyavvaMmiceva atthNmi|jiyvvmev iijo uvaesosonao nAmaM // 149(2)? // upanayazuddhiH asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA- jJAte grahItavye agrahItavye caiva arthe aihikAmuSmikaphalaprAptyarthinA yatitavyameva, niyuktiH na yasmAtpravRttyAdilakSaNaprayatnavyatirekeNa jJAnavatopyabhilaSitArthAvAptidRzyate, tathA cAnyairapyuktaM- kriyaiva phaladA puMsAM, na 149(2) jnyaannyH| jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhavet // 1 // tathA''muSmikaphalaprAptyarthinA'pi kriyaiva kartavyA, tathA ca maunIndrapravacanamapyevameva vyavasthitam, yata uktaM-ceiyakulagaNasaMghe AyariyANaM ca pavayaNasue ya / savvesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNaM // 1 // itazcaitadevamaGgIkartavyam, yasmAttIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi viphalamevoktam, tathA cAgamaH-subahupi suyamahIyaM kiM kAhI crnnvippmukkss?| aMdhassa jaha palittA diivsyshsskoddiivi||1|| dRzikriyAvikalatvAttasyetyabhiprAyaH / evaM tAvatkSAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyoktam, cAritrakriyetyanarthAntaram, kSAyikamapyaGgIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam, yasmAdahato'pi bhagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAptiH saMjAyate, yasmA (yAva) dakhilakarmendhanAnalabhUtA hUsvapaJcAkSaroccAraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvararUpA cAritrakriyA nAvApteti, tasmAtkriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam / 'iti jo uvaeso so Nao NAmaM ti iti evamuktena nyAyena ya upadezaH kiM?-kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma- kriyAnaya ityarthaH / ayaM ca jJAnavacanakriyArUpe'sminna 7 caityakulagaNasaGke AcAryeSu ca pravacane zrute ca / sarveSvapi tena kRtaM tapaHsaMyamayorudyacchatA // 1 // subahukamapi zrutamadhItaM kiM kariSyati crnnviprmuktsy?| andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasrakoTyapi // 1 // // 130 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 131 // prathamamadhyayanaM drumapuSpikA, sUtram 4-5 upanayazuddhiH niyuktiH 150-151 sthitpkssH| dhyayane kriyArUpamevedamicchati, tadAtmakatvAdasya,jJAnavacane tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnecchati guNabhUtececchatIti gAthArthaH // 149 // uktaH kriyAnayaH, itthaM jJAnanayakriyAnayasvarUpaM zrutvA'viditatadabhiprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAhakimatra tattvaM?, pakSadvaye'pi yuktisaMbhavAd, AcAryaH punarAha-athavA jJAnakriyAnayamataM pratyekamabhidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayan punarAha ni0-savvesiMpinayANaMbahuvihavattavvayaM nisaamettaa| taM savvanayavisuddhaM jaMcaraNaguNaTThiosAhU // 150 // sarveSA miti mUlanayAnAmapizabdAttadbhedAnAM ca dravyAstikAdInAM bahuvidhavaktavyatAM sAmAnyameva vizeSA eva ubhayameva vA'napekSamityAdirUpAm, athavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhumicchatItyAdirUpAM nizamya zrutvA tat sarvanayavizuddhaM sarvanayasaMmataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH yasmAtsarvanayA eva(sarve'pi nayA)bhAvaviSayaM nikSepamicchantIti gaathaarthH|| 150 // ni0-dumapupphiyanijuttI samAsaovaNiyA vibhaasaae| jiNacauddasapuvvI vitthareNa kahayaMti se attuN||151|| dumapuSphiyanijuttI smttaa| sugmaa| ityAcAryazrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM drumapuSpikAdhyayanaM samAptam / vyAkhyAyAdhyayanamidaM prAptaM yatkuzalamiha myaa| kiJcit saddharmalAbhamakhilaM labhatAM bhavyo janastena // 1 // ||suuripurndrshriimddhribhdrsuurivircitaayaaN dazavaikAlikabRhadvRttau prathamamadhyayanaM drumapuSpikAkhyaM smaaptmiti|| // 131 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 132 // ||ath dvitIyamadhyayanaM shraamnnypuurvkaakhym|| dvitIyamadhyayanaM vyAkhyAtaMdrumapuSpikAdhyayanam, adhunA zrAmaNyapUrvakAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmaprazaMso |zrAmaNya pUrvakam, ktA, sA cehaiva jinazAsana iti, iha tu tadabhyupagame sati mA bhUdabhinavapravrajitasyAdhRteH saMmoha ityato dhRtimatA bhavitavya niyukti: 152 mityetaducyate, uktaM ca-jassa dhiI tassa tavo jassa tavo tassa suggaI sulbhaa| je adhiimaMta purisA tavo'vi khalu dullaho tesiM shraamnny||1|| anenAbhisaMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavat, navaraM nAmavadadhyayanaviSayatvAdupakramAdi - pUrvakasya ca dvArakalApasya vyAptiprAdhAnyato nAmaniSpannaM nikSepamabhidhitsurAha niyuktikAraH nikssepH| ni0-sAmaNNapuvvagassa u nikkhevo hoinaamnipphnno| sAmaNNassa caukko terasago puvvayassa bhave // 152 // | niyukti: 153 |zramaNazrAmyatIti zramaNaH, (zrAmyati tapasyati) tadbhAvaH zrAmaNyam, tasya pUrva-kAraNaM zrAmaNyapUrvaM tadeva zrAmaNyapUrvakamiti nikssepaaH| saMjJAyAM kan, zrAmaNyakAraNaMca dhRtiH, tanmUlattvAttasya, tatpratipAdakaM cedamadhyayanamiti bhAvArthaH / ataH zrAmaNyapUrvakasya tu / nikSepo bhavati nAmaniSpannaH, ko'sau?- anyasyAzrutattvAt zrAmaNyapUrvakamityayameva, tuzabdaH sAmAnyavizeSavannAmavizeSaNArthaH, zrAmaNyapUrvakamiti sAmAnyam, zrAmaNyaM pUrvaM ceti vizeSaH, tathA cAha- zrAmaNyasya catuSkakastrayodazakaH pUrvakasya bhavennikSepa iti gaathaarthH||152|| nikSepameva vivRNotini0-samaNassa u nikkhevo caukkao hoi aannupuvviie| davve sarIrabhavio bhAveNa u sNjosmnno||153|| 8 // 132 // zramaNasya tu tuzabdo'nyeSAM ca maGgalAdInAmiha tu zramaNenAdhikAra iti vizeSaNArthaH, nikSepazcaturvidho bhavati, AnupUrvyA (r)yasya dhRtistasya tapo yasya tapastasya sugatiH sulabhA / ye'dhRtimantaH puruSAstapo'pi khalu durlabhaM teSAm // 1 // 0 ruuddhnaameti| 0 naamnisspnnnikssepsy|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 133 // dvitIyamadhyayanaM zrAmaNyapUrvakam, niyuktiH 153-157 shrmnnnikssepaaH| nAmAdikrameNa, nAmasthApane pUrvavat, dravyazramaNo dvidhA- Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIratadvyatirikto'bhilApabhedena drumavadavaseyaH,taMcAnenopalakSayati- davve sarIrabhaviutti / bhAvazramaNo'pi dvividha eva- Agamato jJAtopayuktaH noAgamatastu cAritrapariNAmavAn yatiH, tathA cAha- bhAvatastu saMyataH zramaNa iti gaathaarthH|| 153 // asyaiva svarUpamAha ni0- jaha mama na piyaM dukkhaM jANiya emeva savvajIvANaM / na haNai na haNAvei yasamamaNaI teNa sosmnno||154|| yathA mama na priyaM duHkham, pratikUlatvAt, jJAtvaivameva sarvajIvAnAM duHkhapratikUlatvaM na hanti svayaM na ghAtayatyanyaiH, cazabdAd ghnantaM ca nAnumanyate'nyam, ityanena prakAreNa samaM aNati- tulyaM gacchati yatastenAsau zramaNa iti gAthArthaH // 154 // ni0- natthiya si koiveso pio va svvesucevjiivesu| eeNa hoi samaNo eso anno'vipjaao||155|| | nAsti ca si tasya kazcid dveSyaH priyo vA sarveSveva jIveSu, tulyamanastvAt, etena bhavati samamanAH, samaM mano'syeti samamanAH, eSo'nyo'pi paryAya iti gaathaarthH||155| ni0- to samaNo jai sumaNobhAveNa ya jai na hoi paavmnno|synne yajaNe yasamo samoya mANAvamANesu // 156 // tataH zramaNo yadi sumanAH, dravyamanaH pratItya, bhAvena ca yadi na bhavati pApamanAH, etatphalameva darzayati-svajane ca jane ca samaH, samazca mAnApamAnayoriti gaathaarthH||156|| ni0- uragagirijalaNasAgaranahayalatarugaNasamoya jo hoii| bhamaramigadharaNijalaruharavipavaNasamojao smnno||157|| uragasamaH parakRtabilanivAsitvAdAhArAnAsvAdanAtsaMyamaikadRSTitvAcca, girisamaH parISahapavanAkampyatvAt, jvalanasamaH // 133 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAmaNya zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 134 // zramaNa tapastejaHpradhAnatvAt tRNAdiSviva sUtrArtheSvatRptaH eSaNIyAzanAdau cAvizeSapravRtteriti, sAgarasamo gambhIratvAjjJAnAdi- dvitIyamadhyayana ratnAkaratvAt svamaryAdAnatikramAcca, nabhastalasamaH sarvatra nirAlambanatvAt, tarugaNasamaH apavargaphalArthisattvazakunAlayatvAt pUrvakam, vAsIcandanakalpatvAcca, bhramarasamaH aniyatavRttitvAt, mRgasamaH saMsArabhayodvignatvAt, dharaNisamaH sarvakhedasahiSNutvAt, niyukti: 157 jalaruhasamaH kAmabhogodbhavatve'pi paGkajalAbhyAmiva tadUrdhvavRtteH, ravisamaH dharmAstikAyAdilokamadhikRtya vizeSeNa nikssepaaH| prakAzakatvAt pavanasamaH apratibaddhavihAritvAt, itthamuragAdisamazca yato bhavati tataH zramaNa iti gaathaarthH||157|| visatiNisavAyavaMjulakaNiyAruppalasameNa smnnennN| bhamaruMdurunaDakukkuDaaddAgasameNa hoyvvN||1||(pr0) zramaNena viSasamena bhavitavyaM bhAvataH sarvarasAnupAtitvamadhikRtya, tathA tinizasamena mAnaparityAgato namreNa, vAtasameneti / pUrvavat, vaJjulo- vetasastatsamena krodhAdiviSAbhibhUtajIvAnAM tadapanayanena, evaM hi zrUyate-kila vetasamavApya nirviSA bhavanti sarpA iti, karNikArasameneti tatpuSpavatprakaTena azucigandhApekSayA ca nirgandheneti, utpalasadRzena prakRtidhavalatayA sugandhitvena ca, bhramarasameneti pUrvavat, undurusamena upayuktadezakAlacAritayA, naTasamena teSu teSu prayojaneSu tattadveSakaraNena, kurkuTasamena saMvibhAgazIlatayA, sa hi kila prAptamAhAraM pAdena vikSipyAnyaiH saha bhuGkta iti, Adarzasamena nirmalatayA 8 taruNAdyanuvRttipratibimbabhAvena ca, uktaM ca-taruNami hoi taruNo thero therehiM Daharae ddhro| adAoviva rUvaM aNuyattai jassa jaM sIlaM // 1 // evaMbhUtena zramaNena bhavitavyamiti gaathaarthH|| iyaM kila gAthA bhinnakartRkI, ataH pavanAdiSu na punaruktadoSa iti ||1||saamprtN tattvabhedaparyAyairvyAkhye ti nyAyAcchramaNasyaiva paryAyazabdAnabhidhitsurAha viSe sarvarasAnAmantarbhAvAt, na teSAmanubhavastasmin / (r) taruNe bhavati taruNaH sthaviraH sthavireSu bAle baalH| Adarza iva rUpamanuvartate yasya yacchIlam / / 1 / / // 134 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 135 // ni0- pavvaie aNagAre pAsaMDe caraga tAvase bhikkhU / parivAie ya samaNe niggaMthe saMjae mutte||158|| dvitIyamadhyayanaM prakarSaNa vrajito- gataHpravrajitaH, ArambhaparigrahAditi gamyate, agAraM- gRhaM tadasyAstItyagAro gRhI na agAro'nagAraH, zrAmaNya pUrvakam, dravyabhAvagRharahita ityarthaH, pAkhaNDaM- vrataM tadasyAstIti pAkhaNDI, uktaM ca- pAkhaNDaM vratamityAhustadyasyAstyamalaM bhuvi| saDa niyuktiH 158 pAkhaNDI vadantyanye, karmapAzAdvinirgataH(tam) // 2 // caratIti carakastapa iti gamyate, tapo'syAstIti tApasaH, bhikSaNazIlo zramaNasya pryaayshbdaaH| bhikSuH bhinatti vA'STaprakAraM karmeti bhikSuH, parisamantAtpApavarjanena vrajati- gacchatIti parivrAjakaH, caH samuccaye, zramaNaH niyuktiH pUrvavat, nirgato granthAnirgranthaH bAhyAbhyantaragrantharahita ityarthaH, saM- ekIbhAvenAhiMsAdiSu yataH- prayatnavAn saMyataH, mukto |159-160 zramaNabAhyAbhyantareNa granthenaiveti gAthArthaH // 158 // paryAyAHni0-tinne tAI davie muNI yakhaMte ya danta virae ya / lUhe tIrahe'viya havaMti samaNassa naamaaiN||159|| pUrvazabdasya ca tIrNavAMstIrNaH, saMsAramiti gamyate, trAyata iti trAtA, dharmakathAdinA saMsAraduHkhebhya iti bhAvaH, rAgAdibhAvarahitatvAivyam, trayodaza vidhnikssepaaH| dravati- gacchati tA~stAn jJAnAdiprakArAniti dravyam, muniH pUrvavat, caH samuccaye, kSAmyatIti kSAntaH- krodhavijayI, evamindriyAdidamanAddAntaH, virataH- prANAtipAtAdinivRttaH, snehaparityAgAdrUkSaH, tIreNArtho'syeti tIrArthI, saMsArasyeti gamyate, tIrastho vA samyaktvAdiprApteH saMsAraparimANAt, etAni bhavanti zramaNasya nAmAni abhidhAnAnIti gAthArthaH // 159 // nirUpitaH zramaNazabdaH, adhunA pUrvazabdazcintyate- asya ca trayodazavidho nikSepaH, tathA cAha ni0- NAmaM ThavaNA davie khette kAle disi tAvakhette ya / pannavagapuvvavatthU pAhuDaaipAhuDe bhaave||10|| nAmasthApane kSuNNe, dravyapUrvam aGkarAdvIjaMdadhnaH kSIraM phANitAdrasa ityAdi, kSetrapUrva yavakSetrAcchAlikSetram, tatpUrvakatvAttasya, / / // 135 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyamadhyayana zrAmaNya zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 136 // pUrvakam, sUtram 1 saGkalpavazasya asmrthtvm| apekSayA cAnyathA'pyadoSaH, kAlapUrvaM pUrvaH kAlaH zaradaH prAvRT rajanyA divasa ityAdi AvalikAyA vA samaya ityAdi, dikpUrvaM pUrvA dig, iyaM ca rucakApekSayA, tApakSetrapUrva- AdityodayamadhikRtya yatra yA pUrvA dik, uktaM ca- jassa jao Adico udei sA tassa hoi puvadisA ityAdi, prajJApakApUrva- prajJApana(ka) pratItya pUrvA dik yadabhimukha evAsau saiva pUrvA, pUrvapUrvaM caturdazAnAMpUrvANAmAdyam, tacca utpAdapUrvam, evaM vastuprAbhRtAtiprAbhRteSvapi yojanIyam, apratyakSasvarUpANi caitAni, bhAvapUrva- Adyo bhAvaH sa caudayika iti gaathaarthH|| 160 // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannanikSepasyAvasaraH, ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM kahaM nu kujA sAmaNNaM, jo kAme na nivaare| pae pae visIdaMto, saMkappassa vasaMgao? // sUtram 1 // iha ca saMhitAdikrameNa pratisUtraM vyAkhyAne granthagauravamiti tatparijJAnanibandhanaM bhAvArthamAtramucyate-tatrApikatyahaM kadAhaM kathamahamityAdyadRzyapAThAntaraparityAgena dRzyaM vyAkhyAyate- kathaM nu kuryAcchrAmaNyaM yaH kAmAnna nivArayati? 'kathaM kena prakAreNa, nu kSepe, yathA kathaM nu sa rAjA yo na rakSati?, kathaM nu sa vaiyAkaraNo yo'pazabdAn prayuGkte evaM kathaM nu sa kuryAt 'zrAmaNyaM' zramaNabhAvaM yaH kAmAn 'na nivArayati' na pratiSedhate?, kimiti na karoti?, tatra nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzanam iti vacanAt kAraNamAha- pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gataH kAmAnivAraNenendriyAdyaparAdhapadApekSayA pade pade viSIdanAtsaMkalpasya vshNgttvaat| (aprazastAdhyavasAya:saMkalpaH) iti suutrsmaasaarthH||1|| avayavArthaM tu sUtrasparzaniryuktyA pratipAdayati-tatrApi zeSapadArthAn parityajya kAmapadArthasya heyatayopayogitvAtsvarUpamAha 0 yasya yata Aditya udeti sA tasya bhavati puurvdig| 0 pUrvavRttau darzane'pyAdarzeSu dRshymaanessvdRshymaantaa|
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 137 // saGkalpa vazasya ni0- nAmaMThavaNAkAmA davvakAmA ya bhAvakAmA y| esokhalu kAmANaM nikkhevo cauviho hoi||161|| dvitIyamadhyayana nAmasthApanAkAmA ityatra kAmazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, dravyakAmAzca bhAvakAmAzca, cazabdau svagatAnekabhedasamuccayArthI, |zrAmaNya pUrvakam, eSa khalu kAmAnAM nikSepazcaturvidho bhavatIti gAthArthaH // 161 // tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyakAmAn pratipAdayannAha | sUtram ni0-saharasarUvagaMdhAphAsA udayaMkarAya je dvvaa| duvihA ya bhAvakAmA icchAkAmA mynnkaamaa||162|| zabdarasarUpagandhasparzA mohodayAbhibhUtaiH sattvaiH kAmyanta iti kAmAH, mohodayakArINi ca yAni dravyANi saMghATakavikaTa asmrthtvm| mAMsAdIni tAnyapi madanakAmAkhyabhAvakAmahetutvAvyakAmA iti, bhAvakAmAnAha- dvividhAzca dviprakArAzca bhAvakAmAH, niyuktiH icchAkAmA madanakAmAzca, tatraiSaNamicchA saiva cittAbhilASarUpatvAtkAmA itIcchAkAmAH, madayatIti tathA madana:- citro 161-164 kAmazabdasyamohodayaH sa eva kAmapravRttihetutvAtkAmA madanakAmA iti gAthArthaH // 162 // icchAkAmAn pratipAdayati | nikssepaaH| ni0- icchA pasatthamapasatthigA yamayaNami veyuvogo| teNahigAro tassa u vayaMti dhIrA niruttminnN||163|| icchA prazastA aprazastA ca, anusvAro'lAkSaNikaH sukhamukhoccAraNArthaH, tatra prazastA dharmecchA mokSecchA, aprazastA yuddhecchA rAjyecchA, uktA icchAkAmAH, madanakAmAnAha- madane iti upalakSaNArthatvAnmadanakAme nirUpye ko'sAvityata Aha- vedopayogaH vedyata iti vedaH- strIvedAdistadupayogaH- tadvipAkAnubhavanam, tadvyApAra ityanye, yathA strIvedodayena ca puruSaM prArthayata ityAdi, tenAdhikAra iti madanakAmena, zeSA uccAritasadRzA iti prarUpitAH, tasya tu madanakAmasya vadanti // 137 // dhIrAH tIrthakaragaNadharA niruktam, idaM vakSyamANalakSaNamiti gaathaarthH|| 163 // ni0-visayasuhesu pasattaM abuhajaNaM kaamraagpddibddh| ukkAmayaMti jIvaM dhammAo teNa te kaamaa||164||
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAmaNya zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 138 // viSIdanti- avabadhyante eteSu prANina iti viSayAH- zabdAdayastebhyaH sukhAni teSu prasaktaH- Asaktastam, jIvamiti dvitIyamadhyayanaM yogaH, sa eva vizeSyate- abudhaH- avipazcijjana:- parijano yasya saH abudhajanastam, akalyANamitraparijanamityarthaH, pUrvakam, anena bAhya viSayasukhaprasaktihetumAha, kAmarAgapratibaddha miti kAmA madanakAmAstebhyo rAgA-viSayAbhiSvaGgAstaiH pratibaddho sUtram 1 vyAptastam, anena tvAntaraM viSayasukhaprasaktihetumAha, tatazcAbudhajanatvAtkAmarAgapratibaddhatvAcca viSayasukheSu prasaktamiti bhAvaH, saGkalpa vazasya kiM?-niruktavaicitryAdAha- tatpratyanIkatvAdutkrAmayanti-apanayanti jIvamanantaravizeSitam, kuto?, dharmAt, yattadornityAbhi asmrthtvm| saMbandhAt yena kAraNena tena (te) sAmAnyenaiva kAmarAgaH kAmA iti gaathaarthH|| anye paThanti- utkrAmayanti yasmAditi, atra niyukti: 165 cAbudhajana eva vizeSyaH, zeSaM pUrvavat // 164 // kAmazabdasya nikssepaaH| ni0- annaMpiya se nAmaMkAmA rogatti paMDiyA biMti / kAme patthemANo roge patthei khalu jNtuu||165|| niyukti: 166 anyadapi ca eSAM kAmAnAM nAma, kiMbhUtamityAha-kAmA rogA iti evaM paNDitA bruvate, kimityetadevamata Aha- kAmAn / padazabdasya nikssepaaH| prArthayamAnaH-abhilaSan rogAn prArthayate khalu jantuH, tadrUpatvAdeva, kAraNe kAryopacArAditi gAthArthaH // 165 // itthaM pUrvArdhe niyuktiH 167 sUtrasparzikaniyuktimabhidhAyAdhunottarArdhe padAvayavamadhikRtyAha nikSepAH ni0-NAmapayaM ThavaNapayaM davvapayaM ceva hoibhaavpyN| ekkekaMpi ya ettogavihaM hoi nAyavvaM // 166 // drvybhaavpdm| nAmapadaM sthApanApadaM dravyapadaM caiva bhavati bhAvapadam, ekaikamapi ca ata etebhyo'nekavidhaM bhavati jJAtavyamiti gAthA 8 // 138 // smaasaarthH||166 // avayavArthaM tu nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyapadamabhidhitsurAha ni0-AuTTimaukvinnaM uNNelaM pIlimaMca raMgaMca / gaMthimaveDhimapUrima vAimasaMghAimacchenaM / / 167 // padazabdasya
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 139 // AkoTTimaM jahA rUvao heTThA vi uvariM pi muhaM kAUNa AuDijjati, utkIrNaM zilAdiSu nAmakAdi, tahA baulAdi- dvitIyamadhyayana pupphasaMThANANi cikkhillamayapaDibiMbagANi kAuM paccaMti, tao tesu vagghArittA mayaNaM chubbhati, tao mayaNamayA pupphA zrAmaNya pUrvakam, havanti, etadupaneyam, pIDAvacca-saMveSTitavastrabhaGgAvalIrUpam, rattAvayavacchavivicittarUvaMraGgam, caH samuccaye, grathitaM mAlAdi, sUtram veSTimaM puSpamayamukuTarUpam, cikkhillamayaMkuNDikArUpaM aNegacchidaM pupphathAmaM pUrimam, vAtavyaM kuvindairvastravinirmitamazvAdi, saGkalpa vazasya saMghAtyaM-kaJcakAdi, chedya- ptrcchedyaadi| padatA cAsya padyate'nenetyarthayogAt, dravyatA ca tadrUpatvAditi gaathaarthH||167|| asmrthtvm| uktaM dravyapadam, adhunA bhAvapadamAha niyukti: 168 ni0- bhAvapayaMpiya duvihaM avarAhapayaMca noya avarAhaM / noavarAhaMduvihaM maaugnomaaugNcev||168|| padazabdasya nikSepAH bhAvapadamapi ca dvividham, dvaividhyameva darzayati- aparAdhahetubhUtaM padamaparAdhapadaM- indriyAdi vastu, cazabdaH svagatAnekabheda-30 drvybhaavpdm| samuccayArthaH, NoavarAhaM ti cazabdasya vyavahitopanyAsAnnoaparAdhapadaMca, caH pUrvavat, noaparAdhamiti-noaparAdhapadaM dvividhaM- niyuktiH 169 bhAvapadaM mAua nomAuaMceva'tti mAtRkApadaM nomAtRkApadaM ca, tatra mAtRkApadaM- mAtRkAkSarANi, mAtRkAbhUtaM vA padaM mAtRkApadam, grthitpdNc| yathA dRSTivAde uppanne i vA ityAdi, nomAtRkApadaM tvanantaragAthayA vakSyatIti gaathaarthH||168|| ni0-nomAugaMpiduvihaM gahiyaM ca painnayaMca boddhavvaM / gahiyaM cauppayAraM painnagaM hoi(a)NegavihaM / / 169 // nomAuyaMpitti nomAtRkApadamapi dvividham, kathamityAha-'grathitaMca prakIrNakaMca boddhavyaM' grathitaM racitaM baddhamityanarthAntaram, 0 AkuTTikaM yathA rUpyako'dhastAdapi uparyapi mukhaM kRtvaa''kuttyte| tathA bakulAdipuSpasaMsthAnAni kardamamayapratibimbAni kRtvA pacyante tatasteSu uSNIkRtya madanaM kSipyate, tato madanamayAni puSpANi bhavanti / raktAvayavacchavivicitrarUpam / 0 kardamamayaM kuNDikArUpam anekacchidraM pusspsthaanm| // 139 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 140 // ato'nyatprakIrNakaM-prakIrNakakathopayogijJAnapadamityarthaH, grathitaM catuSprakAraM gadyAdibhedAt, prakIrNakaM bhavatyanekavidham, uktalakSaNatvAdeveti gAthArthaH / / 169 // grathitamabhidhAtukAma Aha ni0- gajaM palaM geyaM cuNNaM ca cauvvihaM tu ghiypyN| tisamuTThANaM savvaM ii beMti salakkhaNA kinno||170|| ni0- mahuraM heunijuttaM gahiyamapAyaM viraamsNjuttN| aparimiyaM ca'vasANe kavvaMgajaM ti nAyavvaM // 171 // ni0- pajaMtu hoi tivihaM samamaddhasamaMca nAma vismNc| pAehi~ akkharehi~ ya eva vihiNNU kaI beMti // 172 / / ni0- taMtisamaMtAlasamaM vnnnnsmNghsmNlysmNc| kavvaM tu hoi geyaM pNcvihNgiiysnnaae||173|| ni0-atthabahulaM mahatthaM heunivAovasaggagaMbhIraM / bahupAyamavocchinnaMgamaNayasuddhaM ca cuNNapayaM / / 174 ||noavraahpyN gyN| gadyaM padyaM geyaM caurNaM ca caturvidhameva grathitapadam, ebhireva prakArairgrathanAt, etacca tribhyo dharmArthakAmebhyaH samutthAnaM- tadviSayatvenotpattirasyeti trisamutthAnaM sarvaM niravazeSam, Aha- evaM mokSasamutthAnasya gadyAderabhAvaprasaGgaH, na, tasya dharmasamutthAna evAnta rbhAvAt, dharmakAryatvAdeva mokSasyeti, laukikapadalakSaNamevaitadityanye, atastrisamutthAnaM sarvam, 'iI' evaM bruvate salakSaNA lakSaNajJAHkavaya iti gaathaarthH||170||gdylkssnnmaah- madhuraM sUtrArthobhayaiH zravyaM hetuniyuktaM sopapattikaM grathitaM baddhamAnupUrvyA apAdaM viziSTacchandoracanAyogAtpAdavarjitaM virAmaH- avasAnaMtatsaMyuktamarthato na tu pAThataH ityeke, jahA jiNavarapAdAraviMdasaMdANiuruNimmallasahassa evamAdi asamANiuMna ciTThaitti, yativizeSasaMyuktaM anye, aparimitaM cAvasAne bRhadbhavatItyeke, anye tvaparimitameva bhavati bRhadityarthaH, avasAne mRdu paThyata iti zeSaH, kAvyaM gadyam, iti evaM prakAram, jJAtavyamiti (r) yathA jinavarapAdAravindasaMdAnitorunirmalasahasra evamAdyasamApya na tiSThati / dvitIyamadhyayanaM zrAmaNyapUrvakam, sUtram saGkalpavazasya asmrthtvm| niyuktiH 169-174 bhAvapadaM grathitapadaM c| // 140 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 141 // vazasya gAthArthaH // 171 / / adhunA padyamAha- padyaM tu, tuzabdo vizeSaNArthaH, bhavati trividhaM triprakAram, samamardhasamaMca nAma viSamaMca, dvitIyamadhyayana kaiH samamityAdi?, atrAha- pAdairakSaraizca, pAdaizcatuHpAdAdibhirakSaraiH gurulaghubhiH, anye tu vyAcakSate- samaM yatra caturdhvapi / pUrvakam, pAdeSu samAnyakSarANi, ardhasamaM yatra prathamatRtIyayordvitIyacaturthayozca samAnyakSarANi, viSamaMtu sarvapAdeSveva viSamAkSaramityevaM sUtram 1 vidhijJAH chandaHprakArajJAH kavayo bruvata iti gaathaarthH|| 172 // adhunA geyamAha- tantrIsamaM tAlasamaM varNasamaM grahasamaM layasamaM ca saGkalpakAvyaM tu bhavati, tuzabdo'vadhAraNArtha eva, gIyata iti geyam, paJcavidhaM uktairvidhibhiH gItasaMjJAyAM geyAkhyAyAm, tatra tantrIsamaM asmrthtvm| vINAditantrIzabdena tulyaM militaM ca, evaM tAlAdiSvapi yojanIyam, navaraM tAlA- hastagamAH, varNA- niSAdapaJcamAdayaH, niyuktiH grahA- utkSepAH, prArambharasavizeSA ityanye, layAH- tntriisvnvishessaaH| tattha kila koNaeNa taMtI chippar3a tao Nahehi 169-174 bhAvapadaM aNumajijjai, tattha aNNAriso saro uDhei, so layo tti gAthArthaH // 173 // sAmprataM caurNa padamAha- artho bahulo grathitapadaM c| yasmi~stadarthabahulaM kvacitpravRttiH kvacidapravRttiH, kvacidvibhASA kvcidnydev| vidhervidhAnaM bahudhA samIkSya, caturvidhaM bAhulakaM vdnti|| 1 // tatazcaibhiH prakArairbahvartham, mahAn- pradhAno heyopAdeyapratipAdakatvenArtho yasmi~stanmahArtham, hetunipAtopasargargabhIraM tatrAnyathA'nupapattilakSaNo hetuH, yathA-madIyo'yamazvo viziSTacihnopalakSitatvAt, cavAkhalvAdayo nipAtAH, paryutasamavAdaya upasargAH, ebhiragAdham, bahupAdaM aparimitapAdaM avyavacchinnaM zlokavadvirAmarahitam, gamanayaiH zuddham, gamAH- tadakSaroccAraNapravaNA bhinnArthAH, yathA iha khalu chajjIvaNiyA0 kayarA khalu sA chajjIvaNiyA0 ityAdi, nayA:- naigamAdayaH pratItAH, turavadhAraNe, // 141 // gamanayazuddhameva caurNaM padaM brahmacaryAdhyayanapadavaditi gaathaarthH|| 174 // uktaM grathitam, prakIrNakaM lokAdavaseyam, uktaM Otatra kila koNakena tantrI spRzyate, tato nakhairanumRdyate, tatrAnyAdRzaH svara uttiSThate, sa laya iti / 0 iha khalu SaDjIvanikA0 katarA khalu sA ssddjiivnikaa0|
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 142 // noaparAdhapadam, adhunA aparAdhapadamAha dvitIyamadhyayana ni0- iMdiyavisayakasAyA parIsahA veyaNA ya uvsggaa| ee avarAhapayA jattha visIyaMti dummehA // 175 // zrAmaNya pUrvakam, ___ indriyANi- sparzanAdIni viSayAH- sparzAdayaH kaSAyAH- krodhAdayaH indriyANi cetyAdidvandvaH, parISahAH kSutpipAsAdayaH sUtram vedanA asAtAnubhavalakSaNA upasargA- divyAdayaH, etAni aparAdhapadAni mokSamArga pratyaparAdhasthAnAni, yatra yeSvindriyAdiSu saGkalpasatsu viSIdanti A(ava)badhyante, kiMsarva eva?, netyAha-durmedhasaH kSullakavat, kRtinastu ebhireva kAraNabhUtaiH saMsArakAntAra vazasya asmrthtvm| muttarantIti gAthArthaH // 175 // kSullakastu pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gataH, ko'sau khullaotti?, kahANayaM-kuMkuNao niyukti: 175 jahA ego khaMto saputto pavvaio, so ya cellao tassa aIva iTTho, sIyamANo ya bhaNai-khaMtA! Na sakkemi aNuvAhaNo. aparAdhapadaM kSullakathAnakaM hiMDiuM, aNukaMpAe khaMteNa diNNAo uvAhaNAo, tAhe bhaNai- uvaritalA sIeNaM phuTuMti, khallitA se kayAo, puNo bhaNai sIsaM me aIva Dajjhai, tAhe sIsaduvAriyA se aNuNNAyA, tAhe bhaNai- Na sakkemi bhikkhaM hiMDiuM, to se paDisae Thiyassa ANei, evaM Na tarAmi khaMta! bhUmie suviuM, tAhe saMthAro se aNuNNAo, puNo bhaNai-Na tarAmi khaMta! loyaM kAuM, tokhureNa pakijjiyaM, tAhe bhaNai-aNhANayaMna sakkemi, tao se phAsuyapANaeNa kappo dijai, AyariyapAuggaM vatthajuyalayaM OkSullaka iti?, kathAnakaM- koNakaH yathA eko vRddhaH saputraH pravrajitaH, sa ca kSullakaH tasyAtIveSTaH,sIdaMzca bhaNati-vRddha! na zaknomi anupAnatko hiNDitumanukampayA / vRddhena dattau upAnahau, tadA bhaNati- uparitalau zItena sphATayataH, khallayau tasya kRte, punarbhaNati- zIrSa me atIva dahyate, tadA zIrSadvArikA tasmAyanujJAtA, tadA bhaNatina zaknomi bhikSAM hiNDitum, tatastasya pratizraye sthitasya Anayati, evaM na zaknomi vRddha! bhUmau svaptum, tadA saMstArakaH tasya anujJAtaH, punarbhaNati na zaknomi vRddha! locaM kartum, tataH kSureNa prakRtam, tadA bhaNati- asnAnatAM na zaknomi, tatastasya prAsukapAnakena kalpaM dadAti, AcAryaprAyogyaM vastrayugalakaM - c| N // 142 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAmaNya zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 143 // ghippar3a, evaM jaMjabhaNai taM taM sokhaMto NehapaDibaddho tassaNujANai, evaM kAle gacchamANe paNio-na tarAmi aviraiyAe dvitIyamadhyayana viNA acchiuM khaMtatti, tAhe khaMto bhaNai- saDho, ajoggotti kAUNa paDisayAo NippheDio,kammaM kAuMNa yANei, pUrvakam, ayANaMto khaNasaMkhaDIe dhANiM kAuM ajiNNeNa mao, visayavisaTTo mariuM mahiso AyAo, vAhijai ya, so ya khaMto sUtram 1 sAmaNNapariyAgaM pAleUNa Aukkhae kAlagao devesu uvavaNNo, ohiM pauMjai, ohiNA AbhoeUNa taM cellayaM teNa saGkalpapuvvaNeheNaM tesiMgohANaM hatthao kiNai, veubviyabhaMDIe joei, vAhei ya garugaM, taM ataraMto voDhuM tottaeNa viMdhe bhaNai-Na vazasya asmrthtvm| tarAmi khaMtA! bhikkhaM hiNDiuM, evaM bhUmIe sayaNaM loyaM kAuMevaM tANi vayaNAni savANi uccArei jAva avirayayAe viNAna niyukti: 175 tarAmi khaMtatti, tAhe evaM bhaNaMtassa tassa mahisassa imaM cittaM jAyaM-kahiM erisaM vaktraM suaMti?, tAhe IhAvuhamaggaNagavesaNaM aparAdhapadaM | kSullakathAnakaM karei, evaM ciMtayaMtassa tassa jAIsaraNaM samuppannaM, deveNa ohI pauttA, saMbuddho, pacchA bhattaM paccakkhAittA devlogNgo| evaM pae pae visIdanto saMkappassa vasaM gacchai, jamhA esa doso tamhA aTThArasasIlaMgasahassANaM sAraNANimittaM ee avarAhapae - gRhyate, evaM yad yadbhaNati tattat sa vRddhaH snehapratibaddhaH tasyAnujAnAti, evaM kAle gacchati prabhaNati- na zaknomi aviratikayA vinA sthAtuM vRddha! iti, tadA vRddho bhaNati zaThaH, ayogya itikRtvA pratizrayAt niSkAsitaH, karma kartuM na jAnAti, ajAnan kSaNasaMkhaNDyAM dhrANiM kRtvA'jIrNena mRtaH, viSayaviSArto mRtvA mahiSo jAtaH, vAhyate ca, sa ca vRddhaH zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA AyuHkSaye kAlagato deveSUtpannaH avadhiM prayuNakti, avadhinA AbhogayitvA taM kSullakaM tena pUrvasnehena teSAM 8 godhAnAM hastAt krINAti, vaikriyagantryAM yojayati, vAhayati ca gurukam , taM azaknuvantaM voDhuM totrakeNa vedhayitvA bhaNati- na zaknomi vRddha! bhikSAM hiNDitum, evaM bhUmau zayanam, locaM kartum, evaM tAni vacanAni sarvANi uccArayati, yAvadaviratikayA vinA na zaknomi vRddheti, tadA evaM bhaNatastasya mahiSasya idaM cittaM jAtaM-kutra? etAdRzaM vAkyaM zrutamiti, tadA IhApohamArgaNagaveSaNAH karoti, evaM cintayatastasya jAtismaraNaM samutpannam, devenAvadhiH prayuktaH saMbuddhaH pazcAt bhaktaM pratyAkhyAya, devalokaM gataH, evaM pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gacchati, yasmAt eSa doSaH tasmAdaSTAdazazIlAGgasahasrANAM smaraNanimittaM etAni aparAdhapadAni -
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 144 // |vazasya vajeja / tathA cAha dvitIyamadhyayana ni0- aTThArasa u sahassA sIlaMgANaM jiNehiM pnnttaa| tesi~ paDi(ri)rakkhaNaTThA avarAhapae u vajejjA // 176 // zrAmaNya pUrvakam, aSTAdaza sahasrANi, turavadhAraNe, aSTAdazaiva, zIlaM- bhAvasamAdhilakSaNaM tasyAGgAni- bhedAHkAraNAni vA zIlAGgAni sUtram 1 teSAM jinaiHprAgnirUpitazabdAthaiH prajJaptAni prarUpitAni, 'teSAM' zIlAGgAnAM parirakSaNArthaM parirakSaNanimittaM aparAdhapadAni prAgni saGkalparUpitasvarUpANi varjayet jahyAditi gAthArthaH // 176 // sAmprataM zIlAGgasahasrapratipAdanopAyabhUtamidaM gAthAsUtramAha asmrthtvm| ni0-joe karaNe sannA iMdiya bhomAisamaNadhamme y|siilNgshssaannN aTThArasagassa niSphattI ||177||saamnnnnpuvvynijuttii niyuktiH samattA // 2 // 176-177 aparAdhatattha tAva jogo tiviho, kAyeNa vAyAe maNeNaM ti, karaNaM tivihaM-kayaM kAriyaM aNumoiyaM, sannA cauvvihA, taMjahA pade'STAdazaAhArasaNNA bhayasaNNA mehuNasaNNA pariggahasaNNA iMdiepaMca, taMjahA-soiMdie cakviMdie ghANidie jibhiMdie phAsiMdie, zIlAGgapuDhavikAiyAiyA paJca, beiMdiyA jAva paMceMdiyA ajIvanikAyapaMcamA, samaNadhammo dasaviho, taMjahA- khaMtI muttI ajjave / / prtipaadnm| maddave lAghave sacce tave saMjame ya AkiMcaNayA baMbhaceravAse / esA ThANaparUvaNA, iyANiM aTThArasaNhaM sIlaMgasahassANaM samuklittaNA-kAeNaM na karemi AhArasannApaDivirae soiMdiyaparisaMvuDe puDhavikAyasamAraMbhapaDivirae khaMtisaMpajutte, esa vrjyet| 0 tatra tAvadyogastrividhaH- kAyena vAcA manaseti, karaNaM trividhaM- kRtaM kAritamanumoditam, saMjJA caturvidhA, tadyathA- AhArasaMjJA bhayasaMjJA maithunasaMjJA parigrahasaMjJA, indriyANi paJca, tadyathA- zrotrendriyaM cakSurindriyaM ghrANendriyaM jihvendriyaM sparzanendriyam, pRthvIkAyikAdayaH paJca, dvIndriyA yAvat paJcendriyAH ajIvanikAyapaJcamAH, zramaNadharmo dazavidhaH, tadyathA- kSAntirmuktirArjavaM mArdavaM lAghavaM satyaM tapaH saMyamazca akiJcanatA brahmacaryavAsaH / eSA sthAnaprarUpaNA, idAnIM aSTAdazAnAM zIlAGgasahasrANAM samutkIrtanA- kAyena na karomi AhArasaMjJAprativirataH zrotrendriyasaMvRtaH pRthvIkAyasamArambhaprativirataHkSAntisaMprayuktaH, eSa, // 144 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAmaNya zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 145 // paDhamo gamao 1, iyANiM biio bhaNNai-kAeNaMNa karemi AhArasaNNApaDivirae soiMdiyaparisaMvuDe puDhavikAyasamAraMbha- dvitIyamadhyayana paDivirae muttisaMpajutte, esa bIio gamao, iyANiM taiyao evaM eeNa kameNa jAva dasamo gamao baMbhacerasaMpautto, esa pUrvakam, dsmogmo| ee dasa gamA puDhavikAyasaMjamaM amuMcamANeNa laddhA, evaM AukAeNavi dasa ceva, evaM jAva ajIvakAeNavika sUtram 1 dasa ceva, evameyaM aNUNaM sayaM gamayANaM soiMdiyasaMvuDaM amuMcamANeNa laddhaM, evaM cakkhiMdieNavi sayaM, ghANidieNavi sayaM, saGkalpa vazasya jibhiMdieNavi sayaM, phAsidieNavi sayaM, evameyANi paMca gamasayANi AhArasaNNApaDivirayamamuMcamANeNaM laddhANi, evaM asmrthtvm| bhayasaNNAevi paMca sayANi, mehuNasaNNAevi paMcasayANi pariggahasaNNAevi paMcasayANi, evameyANi vIsaMgamasayANiNa niyuktiH karemi amuJcamANeNa laddhANi, evaMNa kAravemitti vIsaMsayANi, karataMpi annaM na samaNujANAmitti vIsaMsayANi, evameyANi 176-177 aparAdhacha sahassANi kAyaM amuMcamANeNa laddhANi, evaM vAyAevi cha sahassANi, evaM maNeNavi cha sahassANi / evametena prakAreNa pade'STAdazazIlAGgasahasrANAmaSTAdazakasya niSpattirbhavatIti gaathaarthH|| 177||n kevalamayamadhikRtasUtrokta uktavacchrAmaNyAkaraNAdazramaNaH zIlAGga sahasrakintvAjIvikAdibhayapravrajitaHsaMkliSTacitto dravyakriyAM kurvannapyazramaNa eva- atyAgyeva, kathaM?, yata Aha sUtrakAraH prtipaadnm| - prathamo gamaH, idAnIM dvitIyo bhaNyate- kAyena na karomi AhArasaMjJAprativirataH zrotrendriyasaMvRtaH pRthvIkAyasamArambhaprativirataH muktisaMprayuktaH eSa dvitIyo gamaH, 8 idAnIM tRtIyaH, evametena krameNa yAvaddazamo gamaH brahmacaryasaMprayuktaH eSa dazamo gamaH, ete daza gamAH pRthvIkAyasaMyamamamuJcatA labdhAH, evamapkAyenA'pi dazaiva, evaM yAvadajIvakAyenApi dazaiva, evametat anUnaM zataM gamakAnAM zrotrendriyasaMvRtamamuJcatA labdham, evaM cakSurindriyeNApi zatam, ghrANendriyeNApi zatam, jihvendriyeNApi zatam, // 145 // sparzanendriyeNApi zatam, evametAni paJca gamazatAni AhArasaMjJAprativiratamamuJcatA labdhAni, evaM bhayasaMjJayA'pi paJca zatAni, maithunasaMjJayA'pi paJca zatAni, parigrahasaMjJayApi paJca zatAni, evametAni viMzatirgamazatAni na karomIti amuJcatA labdhAni, evaM na kArayAmIti viMzatiH zatAni, kurvantamapyanyaM na samanujAnAmIti viMzatiH zatAni, evametAni SaT sahasrANi kAyamamuJcatA labdhAni, evaM vAcA'pi SaT sahasrANi, evaM manasA'pi SaT shsraanni|
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza| vaikAlika zrIhArika vRttiyutam | // 146 // vatthagaMdhamalaMkAraM, itthiiosynnaanniy| acchaMdAje na bhuMjaMti, nase cAitti vucii| sUtram 2 // dvitIyamadhyayana vastragandhAlaGkArAni ti, atra vastrANi-cInAMzukAdIni gandhA:- koSThapuTAdayaH alaGkArAH- kaTakAdayaH, anusvAro' zrAmaNyalAkSaNikaH, striyo'nekaprakArAH, zayanAni paryAdIni, cazabda AsanAdyanuktasamuccayArthaH, etAni vastrAdIni kim?, pUrvakam, sUtram 2 'acchandAH' asvavazA ye kecana na bhuJjate nAsevante, kiM bahuvacanoddeze'pyekavacananirdezaH?, vicitratvAtsUtragaterviparyayazca tyAgibhavatyeveti kRtvA, Aha- nAsau tyAgItyucyate subandhuvannAsau zramaNa iti sUtrArthaH // 2 // kaH punaH subandhuriti?, atra svruupH| subandhukathAnakaM-jayA NaMdo caMdagutteNa NicchuTTo, tayA tassa dAreNa nigacchaMtassa duhiyA caMdagutte diDhiM baMdhei, eyaM akkhANayaM jahA kathAnakaM c| Avassae jAva biMdusAro rAyA jAo, NaMdasaMtioya subaMdhUNAma amacco, so cANakkassa padosamAvaNNo chiddANi maggai, aNNayA rAyANaM viNNavei- jaivi tumhe amhaM vittaM Na deha tahAvi amhehiM tumha hiyaM vattavvaM, bhaNiyaM ca- tumha mAyA cANakkeNa mAriyA, raNNA dhAI pucchiyA, AmaMti, kAraNaM Na pucchiyaM, keNavi kAraNeNa raNo ya sagAsaMcANakko Agao, jAva diDhei na deI tAva cANakko ciMtei-ruTTho esa rAyA, ahaM gayAuotti kAuMdavvaM puttapauttANaM dAUNaM saMgovittA ya gaMdhA saMjoiA, pattayaM ca lihiUNa so'vi jogo samugge chUDho, samuggo ya causu maMjUsAsu chUDho, tAsu chubhittA puNo gandhovarae - yadA nandazcandraguptena nikSiptaH (niSkAzitaH), tadA tasya dvAreNa nirgacchato putrI candragupte dRSTiM badhnAti, etadAkhyAnakaM yathA''vazyake yAvadvindusAro rAjA jAtaH, nandasatkazca subandhunAmA'mAtyaH, sa cANakye pradveSamApannaH, chidrANi mArgayati, anyadA rAjAnaM vijJapayati yadyapi yUyamasmabhyaM vittaM na dattha tathApyasmAbhiryuSmAkaM hitaM vaktavyam, bhaNitaM ca- yuSmAkaM mAtA cANakyena mAritA, rAjJA dhAtrI pRSTA, omiti, kAraNaM na pRSTam, kenApi kAraNena rAjJazca sakAzaM cANakya AgataH, yAvadRSTiM na dadAti tAvaccANakyazcintayati- ruSTa eSa rAjA, ahaM gatAyuritikRtvA dravyaM putrapautrebhyo dattvA saMgopya ca gandhAH saMyojitAH, patrakaM ca likhitvA so'pi yogaH samundre / 8 kSiptaH, samudgazca catasRSu maJjUSAsu kSiptaH, tAsu kSiptvA punargandhApavarake, // 146 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- vaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 147 // dvitIyamadhyayanaM zrAmaNya-- pUrvakam, sUtram 2 tyaagisvruupH| subndhukthaankNc| chUDho, taM bahUhiM kIliyAhiM sughaDiyaM karetA davvajAyaM NAtivaggaM ca dhamme NioittA aDavIe gokulaTThANe iMgiNimaraNaM abbhuvagao, raNNA ya pucchiyaM- cANakko kiM karei?, dhAI ya se savvaM jahAvattaM parikahei, gahiyaparamattheNa ya bhaNiyaM- aho mayA asamikkhiyaM kayaM, savvaMteurajohabalasamaggokhAme niggao, diTTho aNeNa karIsamajjhaTThio, khAmiyaM sabahumANaM, bhaNio aNeNa- NagaraM vaccAmo, bhaNai- mae savvapariccAo kaotti / tao subaMdhuNA rAyA viNNavio- ahaM se pUrva karemi aNujANaha, aNuNNAe dhUvaM DahiUNa taMmi ceva egappaese karIsassovari te aMgAre pariTThavei, so ya karIso palitto, dabocANakko, tAhe subaMdhuNA rAyA viNNavio-cANakkassa saMtiyaM gharaM mamaM aNujANaha, aNuNNAegao, pacuvikkhamANeNa| ya gharaM diTTho apavaraoghaTTio, subaMdhUciMtei- kimavi itthatti kavADe bhaMjittA ugghADio, maMjUsaMpAsai, sAvi ugghADiyA, jAva samuggaMpAsai, maghamaghaMtaM gaMdhaM sapattayaM pecchai, taMpattayaM vAei, tassa ya pattagassa eso attho-jo eyaM cuNNaya agyAi so jaiNhAivA samAlabhai vA alaMkArei sIudagaM pivai mahaIe sejjAe suvai jANeNa gacchai gaMdhavvaM vA suNei evamAI aNNe vA - kSiptaH, taM bahUbhiH kIlikAbhiH sughaTitaM kRtvA dravyajAtaM jJAtivargaM ca dharme niyojyATavyAM gokulasthAne iGginImaraNamabhyupagatavAn, rAjJA ca pRSTa- cANakyaH kiM karoti?, dhAtrI ca tasmai sarvaM yathAvRttaM parikathayati, gRhItaparamArthena ca bhaNitaM- aho mayA asamIkSitaM kRtam, sarvAntaHpurayodhabalasamagraH kSamayituM nirgataH, dRSTo'nena karISamadhyasthitaH, kSamitaM sabahumAnam, bhaNitamanena- nagaraM vrajAmaH, bhaNati- mayA sarvaparityAgaH kRta iti / tataHsubandhunA rAjA vijJaptaH- ahaM tasya pUjAM karomi anujAnIta, anujJAte dhUpaM dagdhvA tasminnevaikapradeze karISasyopari tAnaGgArAn paristhApayati, sa ca karISaH pradIptaH, dagdhazcANakyaH, tadA subandhunA rAjA vijJaptaH-18 cANakyasya satkaM gRhaM mahyamanujAnIta, anujJAte gataH, pratyupekSamANena ca gRhaM dRSTo'pavarako ghaTTitaH, subandhuzcintayati- kimapyatreti kapATau bhaktvodghATitaH, maJjUSAM pazyati, sA'pyuddhATitA, yAvatsamudraM pazyati, maghamaghAyamAnaM gandhaM sapatrakaM pazyati, taM patraM vAcayati, tasya ca patrasyaiSo'rthaH- ya etaccUrNaM jighrati sa yadi snAti vA samAlabhate vA'laGkArayati zItodakaM pibati mahatyAM zayyAyAM svapiti yAnena gacchati gAndharvaM vA zRNoti evamAdInanyAnapi iSTAn / // 147 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 148 // svarUpa: iTevisae sevei jahA sAhuNo acchaMti taha so jaiNa acchei to marai, tAhe subaMdhuNA viNNAsaNatthaM aNNo puriso agyA- dvitIyamadhyayana vittA saddAiNo visae bhuMjAviomaoya, taosubaMdhUjIviyaTThI akAmosAhU jahA acchaMtoviNa saahuu| evmdhikRtsaadhurpi| | zrAmaNya | pUrvakam, na sAdhuH, ato na tyAgItyucyate, abhidheyArthAbhAvAt // yathA cocyate tathA'bhidhAtukAma Aha sUtram 3 jeya kaMte pie bhoe, laddhe vipitttthikuvvi|saahiinne cayaI bhoe, se hucAitti vuccii|suutrm 3 // tyAgicazabdasyAvadhAra(NArtha)tvAt ya eva kAntAn kamanIyAn zobhanAnityarthaH priyAn' iSTAn, iha kAntamapi kiJcit kasyacit kASThahArokutazcinnimittAntarAdapriyaM bhavati, yathoktaM-cauhiM ThANehiM saMte guNe NAsejjA, taMjahA-roseNaM paDiniveseNaM akayaNNuyAe micchattAbhiniveseNaMato vizeSaNaM priyAniti, bhogAn zabdAdI viSayAn labdhAn prAptAn upanatAnitiyAvat, vipiTThikuvvai ttivividhaManekaiH prakAraiHzubhabhAvanAdibhiH pRSThataH karoti,parityajatItyarthaH,saca na bandhanabaddhaHproSito vA kintu? svAdhInaHaparAyattaH svAdhInAneva tyajati bhogAn, punastyAgagrahaNaM pratisamayaM tyAgapariNAmavRddhisaMsUcanArtham, bhogagrahaNaM tu saMpUrNabhogagrahaNArthatyaktopanatabhogasUcanArthaM vA, tatazca ya IdRzaH huzabdasyAvadhAraNArthatvAt sa eva tyAgItyucyate, bharatAdivaditi / atrAha jaila bharahajaMbunAmAiNo je saMte bhoe pariccayaMti te pariccAiNo, evaM te bhaNaMtassa ayaM doso havai-je ke'vi atthasArahINA damagAiNo pavvaiUNa bhAvao ahiMsAiguNajutte sAmaNNe abbhujuyA te kiM apariccAiNo havaMti?, Ayariya Aha- te'vi - viSayAn sevate yathA sAdhavastiSThanti tathA sa yadi na tiSThati tadA mriyate / tadA subandhunA vinyAsanArtha (jijJAsAtha) puruSo'nya AghrApya zabdAdIn viSayAn bhojitaH mRtazca / tataH subandhurjIvitArthI akAmaH sAdhuryathA tiSThannapi na saadhuH| OM caturbhiH sthAnaiH sato guNAnnAzayet, tadyathA- roSeNa pratinivezena akRtajJatayA mithyAtvAbhinivezena / 0 yadi bharatajambUnAmAdayaH ye sato bhogAn parityajanti te parityAginaH evaM tava bhaNato'yaM doSo bhavati-ye ke'pi arthasArahInA dramakAdayaH pravrajya bhAvato'hiMsAdiyukte zrAmaNye abhyudyatAH te kimaparityAgino bhavanti? AcArya Aha- te'pi / // 148 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrAmaNya zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 149 tiNNi rayaNakoDIo pariccaiUNa pavvaiyA- aggI udayaM mahilA tiNNi rayaNANi logasArANi pariccaiUNa pavvaiyA, dvitIyamadhyayana diTuMto- ego puriso sudhammasAmiNo sayAse kaTThahArao pavvaio, so bhikkhaM hiMDato loeNa bhaNNai- eso kaTThahArao pUrvakam, pavvaio, so sehatteNa AyariyaM bhaNai-mamaM aNNattha Neha, ahaM na sakemi ahiyAsettae, AyariehiM abhaoApucchio sUtram 3 vaccAmotti abhao bhaNai-mAsakappapAuggaM khittaM kiM eyaM na bhavai? jeNa atthakke aNNattha vaccaha?, AyariehiM bhaNiyaM- tyAgi |svarUpaH jahA sehanimittaM, abhao bhaNai- acchaha vIsatthA, ahameyaM logaM uvAeNa nivAremi, Thio aayrio| biie divase kASThahArotiNNi rayaNakoDIo ThaviyAo, ugghosAviyaM nagare- jahA abhao dANaM dei, logo Agao, bhaNiyaM ca'NeNa- tassAha daahrnnNc| eyAo tiNNi koDio demi jo eyAiM tiNNi pariharai- aggI pANiyaM mahiliyaM ca, logo bhaNai- eehiM viNA kiM suvannakoDihiM? abhao bhaNai- tA kiM bhaNaha- damaotti pavvaio, jo'vi Niratthao pavvaio teNavi eyAo tiNNi suvannakoDIo pariccattAo, saccaM sAmi! Thio logo pttiio| tamhA atthaparihINo'vi saMjame Thio tiNNi logasArANi timro ratnakoTIH parityajya pravrajitAH- agnirudakaM mahilA trINi ratnAni lokasArANi parityajya pravrajitAH, dRSTAntaH- ekaH puruSaH sudharmasvAminaH sakAze kASThahArakaH pravrajitaH, sa bhikSAM hiNDamAno lokena bhaNyate-eSa kASThahArakaH pravrajitaH, sa zaikSatvenAcArya bhaNati- mAmanyatra nayata, ahaM na zaknomyadhyAsitama.. AcAryairabhaya ApRSTo vrajAma iti, abhayo bhaNati- mAsakalpaprAyogyaM kSetraM kimetanna bhavati yenAkANDe'nyatra vrajatha- AcAryairbhaNitaM- yathA zaikSanimittam, abhayo bhaNati- tiSThatha vizvastAH, ahamenaM lokamupAyena nivArayAmi, sthitH| aacaaryH| dvitIye divase timro ratnakoTyaH sthApitAH, udghoSitaM nagare- yathA abhayo dAnaM dadAti, loka AgataH, bhaNitaM cAnena- tasmAyahametAstisro'pi koTIrdadAmi ya etAni trINi pariharati- agniM pAnIyaM mahilAM ca, loko bhaNati- etairvinA kiM // 149 // suvarNakoTIbhiH?, abhayo bhaNati- tadA kiM bhaNatha- dramaka iti pravrajitaH, yo'pi nirarthakaH pravrajitaH tenApyetAstisraH suvarNakoTyaH parityaktAH, satyaM svAmin! sthito lokaH pratItaH / tasmAdarthaparihIno'pi saMyame sthitastrINi lokasArANi--
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAmaNya zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 150 // sUtram 4 aggI udayaM mahilAo ya pariccayaMto cAitti labbhai / kRtaM prasaGgeneti suutraarthH||3|| dvitIyamadhyayanaM samAi pehAi parivvayaMto, siyA maNo nissaraI bahiddhA / nasA mahaMnovi ahaMpi tIse, icceva tAo viNaijja raagN| sUtram 4 // pUrvakam, tasyaivaM tyAginaH samayA AtmaparatulyayA prekSyate'nayeti prekSA-dRSTistayA prekSayA- dRSTyA pari-samantAdvrajato- gacchataH parivrajataH, gurUpadezAdinA saMyamayogeSu vartamAnasyetyarthaH, syAt kadAcidacintyatvAt karmagate: mano niHsarati bahirdhAbahiH manonigraha vidhi: bhuktabhoginaH pUrvakrIDitAnusmaraNAdinA abhuktabhoginastu kutUhalAdinA manaH- antaHkaraNaM niHsarati-nirgacchati bahirdhA rAjaputradAsI saMyamagehAbahirityarthaH / ettha udAharaNaM-jahA ego rAyaputto bAhiriyAe uvaTThANasAlAe abhiramaMto acchai, dAsI ya teNa vaNigdArakaaMteNa jalabhariyaghaDeNa volei, tao teNa tIe dAsIe so ghaDo goliyAe bhinno, taM ca adhiI kariMtiM daTTaNa puNarA-vattI kathAnakau c| jAyA, ciMtiyaMca-je ceva rakkhagA te ceva lolagA kattha kuviuNskkaa?| udagAu samujjalio aggI kiha vijjhveyvvo|| 1 // puNo cikkhalagolaeNa takkhaNA eva lahuhatthayAe taM ghaDachiD DhakkiyaM / evaM jai saMjayassa saMjamaM kareMtassa bahiyA maNo Niggacchai tattha pasattheNa pariNAmeNa taM asuhasaMkappachiDDe carittajalarakkhaNaTThAe DhakkeyavvaM / kenAlambaneneti?, yasyAM rAga utpannastAM prati cintanIyaM-nasA mama nApyahaM tasyAH, pRthakkarmaphalabhujo hi prANina iti, evaM tatastasyAH sakAzAdvyapanayeta rAgam, tattvadarzino hi sannivartanta (sa nivarttate) eva, atttvdrshnnimitttvaattsyeti| tattha na sA mahaMNo'vi ahaMvi tIsetti, agnimudakaM mahilAzca parityajan tyAgIti lbhyte| 0 atrodAharaNaM- yathaiko rAjaputraH bAhirikAyAmAsthAnasabhAyAmabhiramamANastiSThati, dAsI ca tena mArgeNa 8 // 150 // jalabhRtaghaTena vrajati, tatastena tasyA dAsyAH sa ghaTo golikayA bhinnaH, tAM cAdhRtiM kurvatIM dRSTvA punarAvRttirjAtA, cintitaM ca, ya eva rakSakAsta eva loThakAH kutra kUjituM zakyam? udakAt samujvalito'gniH kathaM vidhyApayitavyaH? // 1 // punaH kardamagolakena tatkSaNAdeva laghuhastatayA tad ghaTacchidraM sthagitam / evaM yadi saMyatasya saMyamaM kurvato bahirmano nirgacchati tatra prazastena pariNAmena tadazubhasaMkalpacchidraM cAritrajalarakSaNArthAya sthagayitavyam / OM tatra na sA mama no api ahamapi tasyA iti /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyama zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 151 // ettha udAharaNaM- ego vANiyadArao, so jAyaM ujjhittA pavvaio, so ya ohANuppehI bhUo, imaM ca ghosei-na sA mahaM dhyayanaM Novi ahaMpi tIse, so ciMtei- sAvi mamaM ahaMpi tIse, sA mamANurattA kahamahaM taM chaDDehAmitti kAuM gahiyAyArabhaMDagaNevattho / zrAmaNya pUrvakam, ceva sNptttthio| gao ataMgAmaM jattha sA soi (ya) NivANataDaM saMpatto, tattha ya sA puvvajAyA pANiyassa AgayA, sA ya sUtram 4 sAviyA jAyA pavvaiukAmA ya, tAe soNAo, iyarotaM na yANai, teNa sA pucchiyA-amugassa dhUyA kiMmayA jIvaivA?, manonigraha vidhiH so ciMtei-jai sAsaharA to uppavvayAmi, iyarahA Na, tAe NAyaM-jahA esa pavvajaM payahiukAmo, to dovi saMsAre bhamissAmi rAjaputradAsI (mo) tti, bhaNiyaM ca'NAe-sA aNNassa diNNA, tao so ciMtiumAraddho- saccaM bhagavaMtehiM sAhahiM ahaM pADhio-jahANa vaNigdArakasA mahaMNovi ahaMpitIse, paramasaMvegamAvaNNo, bhaNiyaMca'NeNa-paDiNiyattAmi, tIe veraggapaDiottiNAUNa aNusAsio kathAnakau c| aNiccaM jIviyaM kAmabhogA ittariyA evaM tassa kevalipannataM dhamma paDikahei, aNusiTTho jANAvio ya paDigao Ayariya-3 sagAsaM pavajAe thiriibhuuo| evaM appA sAhAretavvo jahA teNaMti suutraarthH|| 4 // evaM tAvadAntaro manonigrahavidhiruktaH, na - atrodAharaNaM- eko vaNigdArakaH, sa jAyAmujjhitvA pravrajitaH, sa cAvadhAvanAnuprekSI bhUtaH, idaM ca ghoSayati- na sA mama no api ahamapi tasyAH, sa cintayatisApi mama ahamapi tasyAH, sA mayyanuraktA kathamahaM tAM tyajAmItikRtvA gRhItAcArabhANDanepathya eva saMprasthitaH, gatazca taM grAmaM yatra sA, zroto (sa ca) nipAnataTa saMprAptaH tatra sA pUrvajAyA pAnIyAyAgatA, sA ca zrAvikA jAtA pravrajitukAmA ca, tayA sa jJAta itarastAM na jAnAti, tena sA pRSTA- amukasya duhitA kiM mRtA jIvati vA?, sa cintayati- yadi zvAsadharA tadotpravrajAmi, itarathA na, tayA jJAtaM- yathaiSa pravrajyAM prahAtukAmaH, tato dvAvapi saMsAre bhramiSyAva iti, bhaNitaM cAnayA- sA'nyasmai dattA, tataH sa cintayitumArabdhaH- satyaM bhagavadbhiH sAdhubhirahaM pAThito yathA na sA mama no api ahamapi tasyAH, paramasaMvegamApannaH, bhaNitaM cAnena- pratinivarte, tayA vairAgyapatita iti jJAtvA'nuzAsitaH, anityaM jIvitaM kAmabhogA itvarAH evaM tasmai kevaliprajJaptaM dharma parikathayati, anuziSTo jJApitazca pratigata AcAryasakAzaM pravrajyAyAM sthirIbhUtaH, evamAtmA dhArayitavyaH yathA teneti / // 151 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAharaNaM c| zrIdazacAyaM bAhyavidhimantareNa kartuM zakyate atastadvidhAnArthamAha dvitIyamadhyayanaM| vaikAlika zrIhAri0 zrAmaNya____ AyAvayAhi caya sogamallaM, kAme kamAhI kmiyNkhudukkhN| chiMdAhi dosaM viNaeja rAgaM, evaM suhI hohisi sNpraae|suutrm 5 // pUrvakam, vRttiyutam | saMyamagehAnmanaso'nirgamanArthaM AtApaya AtApanAMkuru, ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNamiti nyAyAdyathAnurUpamUnodaratAderapi vidhiH, |sUtram 5-6 // 152 // anenAtmasamutthadoSaparihAramAha, tathA tyaja saukumArya parityaja sukumAratvam, anena tUbhayasamutthadoSaparihAram, tathAhi saMyamasthairyo padezaH saukumAryAtkAmecchA pravartate yoSitAM ca prArthanIyo bhavati, evamubhayAsevanena kAmAn prAgnirUpitasvarUpAn krAma ullaGghaya, rathanemyuyatastaiH krAntaiHkrAntameva duHkham, bhavati iti zeSaH, kAmanibandhanatvAdduHkhasya, khuzabdo'vadhAraNe, adhunA''ntarakAmakramaNavidhimAha-chinddhi dveSa vyapanaya rAgaM samyagjJAnabalena vipAkAlocanAdinA, kva?, kAmeSviti gamyate, zabdAdayo hi viSayA eva kAmA itikRtvA / evaM kRte phalamAha- evaM anena prakAreNa pravartamAnaH, kiM?- sukhamasyAstIti sukhI bhaviSyasi, kva?-8 saMparAye saMsAre, yAvadapavargaM na prApsyasi tAvatsukhI bhaviSyasi, 'saMparAye' parISahopasargasaMgrAma itynye| kRtaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 5 // kiM ca saMyamagehAnmanasa evAnirgamanArthamidaM cintayet, yaduta pakkhaMde jaliyaM joI, dhUmakeuMdurAsayaM / necchanti vaMtayaM bhottuM, kule jAyA agNdhnne||suutrm 6 // 9 praskandanti adhyavasyanti jvalitaM jvAlAmAlAkulaM na murmurAdirUpam, kaM?, jyotiSaM agniM dhUmaketuM dhUmacihna dhUmadhvaja nolkAdirUpaM durAsadaM duHkhenAsAdyate'bhibhUyata iti durAsadastam, durabhibhavamityarthaH, cazabdalopAt na cecchanti- na cala vAJchanti vAntaM bhoktuM parityaktamAdAtum, viSamiti gamyate, ke?- nAgA iti gamyate, kiMviziSTA ityAha- kule jAtAH // 152 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 153 // samutpannA agndhne| nAgAnAM hi bhedadvayaM-gandhanAzcAgandhanAca, tattha gaMdhaNANAma jeDasie maMtehiM AkahiyA taM visaMvaNamuhAo dvitIyamadhyayanaM AviyaMti, agaMdhaNAo avi maraNamajjhavassaMti Na ya vaMtamAviyaMti / udAharaNaM drumapuSpikAyAmuktameva / upasaMhArastvevaM zrAmaNya pUrvakam, bhAvanIyaH- yadi tAvattiryaJco'pyabhimAnamAtrAdapi jIvitaM parityajanti na ca vAntaM bhuJjate tatkathamahaM jinavacanAbhijJo sUtram vipAkadAruNAn viSayAn vAntAn bhokSye? iti suutraarthH||asminnevaarthe dvitIyamudAharaNaM- yadA kila ariTThaNemI pavvaio saMyamasthairyotayA rahaNemI tassa jeTTho bhAuorAimaI uvayarai,jar3a NAma esA mamaM icchijjA, sAvi bhagavaI niviNNakAmabhogA, NAyaMcala padezaH rathanemyutIe- jahA eso mama ajjhovavaNNo, aNNayA ya tIe mahughayasaMjuttA pejjA pIyA, rahanemI Agao, mayaNaphalaM muhe kAUNa daahrnnNc| ya tIe vaMtaM, bhaNiyaM ca- eyaM pejaM piyAhi, teNa bhaNiyaM- kahaM vantaM pijjai?, tIe bhaNio- jai na pijjar3a vaMtaM tao ahNpi| ariTThanemisAmiNA vaMtA kahaM piviumicchsi?| tathA hyadhikRtArthasaMvAdyevAha dhiratthu te jasokAmI, jotaM jiiviykaarnnaa|vNtN icchasi AveDaM, seyaM te maraNaM bhave // sUtram 7 // tatra rAjImatiH kilaivamuktavatI- dhigastu dhikzabdaH kutsAyAM'astu' bhavatu te tava, pauruSamiti gamyate, he yazaskAminniti sAsUrya kSatriyAmantraNam, athavA akAraprazleSAdayazaskAmin!, dhigastu tava yastvaM jIvitakAraNAt asaMyamajIvitahetoH & 0tatra gandhanA nAma ye daSTA mantrairAkRSTAstadviSaM vraNamukhAdApibanti, agandhanA api maraNamadhyavasyanti na ca vAntamApibanti iti| yadA kilAriSTanemiH pravrajitaH8 tadA rathanemistasya jyeSTho bhrAtA rAjImatImupacarati, yadi nAmaiSA mAmicchet, sApi bhagavatI nirviNNakAmabhogA, jJAtaM ca tayA- yathaiSa mayi adhyuppnnH| anyadA ca tayA 8 madhughRtasaMyuktA peyA pItA, rathanemirAgataH, madanaphalaM mukhe kRtvA ca tayA vAntam, bhaNitaM ca- enAM peyAM piba, tena bhaNitaM- kathaM vAntaM pIyate?, tayA bhaNita:- yadi na pIyate vAntaM tadA'hamapi ariSThanemisvAminA vAntA kathaM pAtumicchasi? // 153 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 154 // vAntamicchasyApAtuM-parityaktAM bhagavatA abhilaSasi bhoktum, ata utkrAntamaryAdasya zreyaste maraNaM bhavet zobhanataraM tava maraNam, 8 dvitIyamadhyayana na punaridamakAryAsevanamiti suutraarthH|| tao dhammo se kahio, saMbuddho pavvaio ya, rAImaIvi taM boheUNaM pvviyaa| zrAmaNya pUrvakam, pacchA annayA kayAi so rahanemI bAravaIe bhikkhaM hiMDiUNaM sAmisagAsamAgacchanto vAsavaddalaeNa abbhAhao ekkaM guhaM . sUtram 8-11 annuppvittttho| rAImaIvi sAmiNo vaMdaNAe gayA, vaMdittA paDissayamAgacchai, aMtare ya varisiumADhatto, titA ya (bhinnA) saMyamasthairyo padezaH tameva guhamaNuppaviTThA-jattha sorahanemI, vatthANi ya pavisAriyANi, tAhetIe aMgapaJcaMgaM diTuM, sorahaNemI tIe ajjhovavanno, rathanemibodhaHdiTTho aNAe iMgiyAgArakusalAe ya NAo asohaNo bhAvo eyassa / tato'sAvidamavocata nUpurapaNDitoahaM ca bhogarAyassa, taM ca'si aNdhgvnnhinno| mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nihuo cara / / sUtram 8 // daahrnnm| jaitaM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi naariio| vAyAviddhavva haDo, aTThiappA bhavissasi ||suutrm 9 // tIse so vayaNaM soccA, saMjayAi subhaasiyN| aMkuseNa jahA nAgo, dhamme sNpddivaaio|suutrm 10 // evaM karaMti saMbuddhA, paMDiyA pviykkhnnaa| viNiyaTuMti bhogesu, jahA se purisuttmo|suutrm 11 // ttibemi||saamnnpubviyjjhynnN samattaM // 2 // tato dharmastasmai kathitaH saMbuddhaH pravrajitazca, rAjImatyapi taM bodhayittvA pravrajitA / pazcAdanyadA kadAcit sa rathanemirikAyAM bhikSAM hiNDayitvA svAmisakAzamAgacchan varSAvArdalenAbhyAhata ekA guphAM anupraviSTaH, rAjImatyapi svAmino vandanAya gatA, vanditvA pratizrayamAgacchati, antarA ca varSitumArabdhaH, bhinnA (klinnA) tAmeva guphAmanupraviSTA, yatra sa rathanemiH, vastrAANi ca pravisAritAni / tadA tasyA aGgapratyaGgAni dRSTAni, sa rathanemistasyAmadhyupapanno, dRSTo'nayA, iGgitAkArakuzalayA hai ca jJAto'zobhano bhAva etsy| 5030050
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 155 // ahaM ca bhogarAjJaH- ugrasenasya, duhiteti gamyate, tvaM ca bhavasi andhakavRSNe:- samudravijayasya, suta iti gamyate, ato mA dvitIyamadhyayana ekaikapradhAnakule AvAM gandhanau bhUva, uktaM ca-jaha na sappatullA homutti bhaNiyaM hoi ataH saMyamaM nibhRtazcara-sarvaduHkhanivAraNaM zrAmaNyakriyAkalApamavyAkSiptaH kurviti suutraarthH|| 8 // kiJca- yadi tvaM kariSyasi bhAvaM- abhiprAyaM prArthanAmityarthaH, kva?- yA yA | pUrvakam, sUtram 8-11 drakSyasi nArI:- striyaH, tAsutAsu etAHzobhanA etAzcAzobhanA ata:seve kAmamityevaMbhUtaM bhAvaM yadi kariSyasi tato vaataaviddh| saMyamasthairyoiva haDaH- vAtaprerita ivAbaddhamUlo vanaspativizeSaH asthitAtmA bhaviSyasi, sakaladuHkhakSayanibandhaneSu saMyamaguNeSva (prati) padezaH rathanemibodha:baddhamUlatvAt saMsArasAgare pramAdapavanaprerita itazcetazca paryaTiSyasIti suutraarthH|| 9 // tasyAH rAjImatyA asau rathanemiH vacanaM nUpurapaNDitoanantaroditaM zrutvA AkarNya, kiMviziSTAyAstasyAH?- saMyatAyAH pravrajitAyA ityarthaH, kiMviziSTaM vacanaM?- subhASitaM daahrnnm| saMveganibandhanam,aGkazena yathA nAgo hastI evaM dharme saMpratipAdita dharme sthApita ityarthaH, kena?- aGkazatulyena vacanena / 'aGkazena jahA nAgo'tti ettha udAharaNaM- vasaMtapuraM nayaraM, tattha egA inbhaNhuyA nadIeNhAi, annoya taruNotaMdaTThaNa bhaNai-suNhAyaM te pucchai esA nai pavarasohiyataraGgA / ee ya nadIrukkhA ahaMca pAesu te pddio||1||taahe sA paDibhaNai-'suhayA hou niite| ciraMca jIvaMtu je naIrukkhA / suNhAyapucchayANaM ghattIhAmo piyaM kaauN||1||' so ya tIse gharaM vA dAraM vA Na yANai, tIse ya bitijiyANi ceDarUvANi rukkhe paloyaMtANi acchaMti, teNa tANaM pupphaphalANi subahaNi diNNANi pucchiyANi ya-kA (r)yathA na (gandhana) sarpatulyau bhavAva iti bhaNitaM bhvti| yathA nAga iti, atrodAharaNaM- vasantapuraM nagaram, tatraikebhyavadhU nadyAM snAti, anyazca taruNastAM dRSTvA bhaNati- susnAtaM te pRcchati eSA nadI pravarazobhitataraGgA / ete ca nadIvRkSA ahaM ca pAdayoste patitaH // 1 // tadA sA pratibhaNati- zubhatA bhavatu nadyAH ciraM ca jIvantu 8 te ndiivRkssaaH| susnAtapracchakAnAM yatiSyAmahe priyaM kartum // 1 / / sa ca tasyA gRhaM vA dvAraM vA na jAnAti, tasyAzca dvaitIyikAzceTarUpA vRkSAn pralokayantastiSThanti, tena tebhyaH puSpaphalAni subahUni dattAni pRSTAzca-2 // 155 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ |zrAmaNya zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 156 // esA?, tANi bhaNanti- amugassa suNhA, so ya tIe virahaM na lahati, tao parivvAiyaM olaggiumADhatto, bhikkhA dinnA, dvitIyamadhyayana sA tuTThA bhaNai-kiM karemi olaggAe phalaM?, teNa bhaNiyA- amugassa suNhaM mama kae bhaNAhi, tIe gantUNa bhaNiyA-amugola] te evaMguNajAtIo pucchaI, tAe ruvAe paullagANi dhovantIe masilittaeNa hattheNa piTThIe AhayA, paMcaMguliyaM uTThiyaM, pUrvakam, sUtram 8-11 avadAreNa nicchuDDA, gayA tassa sAhai- NAmaM pi sA tava Na suNei, teNa NAyaM- kAlapaMcamIe avadAreNa aigaMtavvaM, saMyamasthairyoaigao ya, asogavaNiyAe miliyANi suttANi ya, jAva passavaNAgaeNa sasureNa diTThANi, teNa NAyaM-Na esa mama putto, padeza: rathanemibodha:pAradArio koi, pacchA pAyAo teNa NeuraMgahiyaM, ceiyaM ca tIe, so bhaNio-NAsa lahuM, AvaikAle sAhez2a karejjAsi, nUpurapaNDitoiyarI gaMtUNa bhattAraM bhaNai- ettha ghammo asoyavaNiyaM vaccAmo, gaMtUNa suttANi, khaNamettaM suviUNaM bhattAraM uTThavei bhaNai ya daahrnnm| eyaM tujjha kulANurUvaM? jaMNaM mama pAyAo sasuroNeuraM kaDDai, so bhaNai- suvasu pabhAe labbhihiti, pabhAe thereNaM siTuM, so laya ruTTho bhaNai-vivarIo therotti, thero bhaNai-mayA diTTho anno puriso, vivAe jAe sA bhaNai- ahaM appANaM sohayAmi?, - saiSA?, te bhaNanti- amukasya snuSA, sa ca tayA virahaM na labhate, tataH parivrAjikAmavalagitumArabdhaH, bhikSA dattA, sA tuSTA bhaNati- kiM karomi sevAyAH phalaM?, tena bhaNitA- amukasya snuSAM mama kRte bhaNeH, tayA gatvA bhaNitA- evaMguNajAtIyo'mukaste pRcchati, tayA ruSTayA bhAjanAni prakSAlayantyA maSIliptena hastena pRSThyAmAhatA, paJcAGgalaka utthitaH apadvAreNa niSkAzitA, gatA tasmai kathayati- nAmApi sA tava na zRNoti, tena jJAtaM- kRSNapaJcamyAmapadvAreNAtigantavyam, atigatazca, azokavanikAyAM militau suptau ca, yAvat prazravaNAyAgatena zvazureNa dRSTI, tena jJAtaM- naiSa mama putraH, pAradArikaH kazcit, pazcAtpado nUpuraM tena gRhItam, jJAtaM ca tayA, sa bhaNitaH- nazya laghu, ApatkAle sAhAyyaM kuryAH, itarA gatvA bhartAraM bhaNati- atra dharmaH azokavanikAM vrajAvaH, gatvA suptau, kSaNamAtraM suptvA bhartAramutthApayati bhaNati ca-etattava kulAnurUpaM? yanmama padaH zvazuro nUpuraM karSati, sa bhaNati- svapihi prAtarlapsyate, prabhAte sthavireNa ziSTam, sa ca ruSTo bhaNati-viparItaH sthavira iti, sthaviro bhaNatimayA dRSTo'nyaH puruSaH, vivAde jAte sA bhaNati- ahamAtmAnaM zodhayAmi?, . // 256 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 157 // evaM karehi, taoNhAyA kayabalikammA gayA jakkhagharaM, tassa jakkhassa aMtareNaM gacchaMtojo kAragArI so laggai, akAragArI dvitIyamadhyayanaM nIsarai, tao so viDapiyatamo pisAyarUvaM kAUNa NiraMtaraM ghaNaM kaMThe giNhai, tao sA gaMtUNa taM jakkhaM bhaNai- jo mama zrAmaNya pUrvakam, mAyApiudinao bhattAro taM ca pisAyaM mottUNa jai annaM purisaM jANAmi to me tumaMjANijjasitti, jakkho vilakkho ciMtei sUtram 8-11 esa ya (pAsa) kerisAiM dhuttI maMtei?, ahagaMpi vaMcio tIe, Natthi saittaNaM khu dhuttIe, jAva jakkho ciMtei tAva sA saMyamasthairyoM padezaH NipphiDiyA, tao so thero savvalogeNa vilakkhIkao hIlio ya / tao therassa tIe adhiIe NiddA NaTThA, ranno ya kanne rathanemibodha:gayaM, rannA saddAviUNa aMteuravAlao kao, abhisekkaM ca hatthirayaNaM vAsagharassa heTThA baddhaM acchai, io ya egA devI nUpurapaNDitohatthimiThe AsattA, NavaraM hatthI coMvAlayAo hattheNa avatArei, pabhAe paDiNINei, evaM vaccai kaalo| annayA ya egAe daahrnnm| rayaNIe cirassa AgayA hathimiMTheNa ruTeNa hatthisaMkalAe AhayA, sA bhaNai- eyAriso tAriso ya Na suvvai, mA majjha rUsaha, taM thero picchai, ciMtiyaM ca NeNa- evaMpi rakkhijjamANIo eyAo evaM vavaharaMti, kiM puNa tAo sadA sacchaMdAo evaM kuru, tataH snAtA kRtabalikarmA gatA yakSagRham, tasya yakSasya padorantareNa gacchan yo'parAdhI sa lagati, anaparAdho nissarati, tataH sa viTaH priyatamaH pizAcarUpaM kRtvA nirantaraM ghanaM kaNThe gRhNAti, tataH sA gatvA taM yakSa bhaNati- yo mama mAtApitRdatto bhartA taM ca pizAcaM muktvA yadyanyaM puruSaM jAnAmi tadA mAM tvaM jAnIyA iti, yakSo vilakSazcintayati- eSA dhUrtA kIzi mantrayati?, ahamapi vaJcito'nayA, nAsti satItvaM dhUrtAyAH, yAvadyakSazcintayati tAvat sA nirgatA, tataH sa sthaviraH sarvalokena vilakSIkRto hIlitazca / tataH sthavirasya tayA'dhRtyA nidrA naSTA, rAjJazca karNe gatam, rAjJA zabdayitvA antaHpurapAlakaH kRtaH, abhiSekIyaM hastiratna vAsagRhasyAdhastAt baddhaM tiSThati / itavaikA rAjJI hastimiNThe AsaktA, paraM hastI mAlAt hastenAvatArayati, prabhAte pratimuzcati, evaM vrajati kaalH| anyadA caikasyAM rajanyAM cireNAgatA hastimiNThena ruSTena hastizRGkhalayA''hatA, sA bhaNati- IdRzastAdRzazca na svapiti mA mahyaM roSIH, tat sthaviraH prekSate, cintitaM cAnena- evamapi rakSyamANA etA evaM vyavaharanti kiM punastAH sadA svacchandA // 157 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 158 // dvitIyamadhyayana | zrAmaNyapUrvakam, sUtram 8-11 saMyamasthairyopadeza: rathanemibodha: naparapaNDitA dAharaNamA tti? sutto, pabhAe savvalogo uDhio, so Na uTTei, ranno kahiyaM, rannA bhaNiyaM- suvau, cirassa ya uTThio pucchio ya, kahiyaM savvaM, bhaNai- jahA egA devI Na yANAmi kayarAvi, tao rAiNA bhaMDahatthI kArAvio, bhaNiyAo- eyassa accaNiyaM kAUNaM olaMDeha, tao savvAhiM olaMDio, egANecchai, bhaNai ya- ahaM bIhemi, tao rannA uppaleNa AhayA, mucchiyA paDiyA, rannA jANiyaM- esA kAritti, bhaNiyaM caNeNa- mattagayaM AruhaMtIeN bhaMDamayassa gayassa bIhIhi / tattha na mucchiya saMkalAhayA, ettha mucchiya uppalAhayA // 1 // tao sarIraM joiyaM jAva saMkalApahAro diTTho / tao paruTeNa raNNA devI miMTho hatthI yatiNNivi chinnakaDae caDAviyANi, bhaNiyo ya miMTho- etthaM vAhehi hatthiM, dohiya pAsehiM te(ve)luggAhA uTThiyA, jAva ego pAo AgAse Thavio, jaNo bhaNai-kiM esa tirio jANai?, eyANi mAriyavvANi, tahavi rAyA rosaMna muyai, jAva tiNNi pAyA AgAse kayA, egeNa Thio, logeNa kao akkando- kimeyaM hatthirayaNaM viNAsijjaI?, raNNA miTho bhaNio-tarasi NiyatteuM?, bhaNai- jai duyagANaMpi abhayaM desi, diNNaM, tao teNa aMkuseNa niyattio iti suptaH, prabhAte sarvo loka utthitaH sa nottiSThate, rAjJe kathitam, rAjJA bhaNitaM- svapitu, cireNotthitaH pRSTaH, kathitaM sarvam, bhaNati- yathaikA devI na jAne katarApi, tato rAjJA bhiNDa(mRnmaya)hastI kAritaH, bhaNitAH- etasyArcanaM kRtvollaGghayata, tataH sarvAbhirullacitaH, ekA necchati, bhaNati ca- ahaM bibhemi, tato rAjJotpalenAhatA mUrchitA patitA, rAjJA jJAtaM- eSA'parAdhinIti, bhaNitaM cAnena- mattaM gajamArohantI bhiNDa(mRn)mayAdgajAdvibheSi? / tatra na mUrcchitA zRGkhalAhatA'tra mUrcchitotpalAhatA // 1 // , tataH zarIraM dRSTaM zRGkhalAprahAro dRSTaH yAvat, tataH praruSTena rAjJA devI meNTho hastI ca trayo'pi chinnakaTake caTApitAni, bhaNitazca meNThaH- atra pAtaya hastinam, dvayozca pArzvayorveNugrAhAH sthApitAH, yAvadekaH pAda AkAze sthApitaH, jano bhaNati- eSa tiryaG kiM jAnIte, etau mArayitavyau, tathApi rAjA roSaM na* muJcati, yAvattrayaH pAdA AkAze kRtAH ekena sthitaH, lokenAkrandaH kRtaH; kimetat hastiratnaH vinAzyate?, rAjJA miNTho bhaNitaH- zaknoSi nivartayitu?, bhaNatiyadi dvAbhyAmapyabhayaM dadAsi, dattam, tatastenAGkazena nivartito hastIti / // 158 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 159 // dvitIyamadhyayanaM zrAmaNyapUrvakam, sUtram 8-11 saMyamasthairyopadezaH rthnemibodh:nuupurpnndditodaahrnnm| htthitti|daarttaantikyojnaa kRtaiveti suutraarthH||10||evN kurvanti saMbuddhA buddhimanto buddhAH samyagdarzanasAhacaryeNa darzanaikIbhAvena vA buddhAHsaMbuddhA- viditaviSayasvabhAvAH, samyagdRSTaya ityarthaH, ta eva vizeSyante- paNDitAH pravicakSaNAH, tatra paNDitAHsamyagjJAnavantaH pravicakSaNA:- caraNapariNAmavantaH, anye tu vyAcakSate-saMbuddhAHsAmAnyena buddhimantaH paNDitA vAntabhogAsevanadoSajJAH pravicakSaNA avadyabhIrava iti, kiM kurvanti?- vinivartante bhogebhyaH vividhaM-anekaiH prakArairanAdibhavAbhyAsabalena kadarthyamAnA api mohodayena (vi) nivartante bhogebhyo-viSayebhyaH, yathA ka ityatrAha- yathA'sau puruSottamaH rathanemiH / AhakathaM tasya puruSottamatvam, yo hi pravrajito'pi viSayAbhilASIti?, ucyate, abhilASe'pyapravRtteH, kApuruSastvabhilASAnurUpaM ceSTata eveti| aparastvAha-dazavaikAlikaM niyatazrutameva, yata uktaM- NAyajjhayaNAharaNA isibhAsiyamo painnayasuyA y| ee hoMti aNiyayA NiyayaM puNa sesamussannaM ||1||ttkthmbhinvotpnnmidmudaahrnnN yujyate iti?, ucyate, evambhUtArthasyaiva niyatazrute'pi bhAvAd, utsannagrahaNAccAdoSaH, prAyo niyataM na tu sarvathA niyatamevetyarthaH / bravImIti na svamanISikayA kintu tIrthakaragaNadharopadezena / ukto'nugamo, nayAH pUrvavaditi // ityAcAryazrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM dvitIya zrAmaNyapUrvakAdhyayanaM sampUrNam // 2 // ||suuripurndrshriimddhribhdrsuurivircitaayaaN dazavaikAlikabRhadvattau dvitIyamadhyayanaM zrAmaNyapUrvakAkhyaM samAptamiti // // 159 (r) darzanapariNAma0 (pr0)| 0 jJAtAdhyayanAharaNAni RSibhASitAni prakIrNakazrutaM ca / etAni bhavanti aniyatAni niyataM punaH zeSamutsannaM (prAyaH) // 1 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 160 // zabdAnAM ||ath tRtIyamadhyayanaM kSullikAcArakathAkhyam // tRtIyamadhyayanaM vyAkhyAtaM zrAmaNyapUrvakAdhyayanamidAnIM kSullikAcArakathAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmA kSullikA cArakathA, bhyupagame sati mA bhUdabhinavapravrajitasyAdhRteH saMmoha ityato dhRtimatA bhavitavyamityuktam, iha tu sA dhRtirAcAre kAryA niyuktiH natvanAcAre, ayamevAtmasaMyamopAya ityetaducyate, uktaJca- tasyAtmA saMyato yo hi, sadAcAre rataH sadA / sa eva dhRtimAn dharma- 178-180 abhisambandhostasyaiva ca jinoditH||1|| ityenenAbhisambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavat, nAmaniSpanne nikSepe mahatkSullakAkSullikAcArakatheti nAma, tatra kSullakanikSepaH kAryaH, AcArasya kathAyAzca, mahadapekSayAca kSullakamityatazcitranyAyapradarzanArtha- cAra kathAmapekSaNIyameva mahadabhidhitsurAha nikssepaaH| ni0-nAmaMThavaNAdavie khettekAle pahANa paibhAve / eesi mahaMtANaM paDivakkhe khaDDayA hoMti // 178 // ni0- paikhuDDaeNa pagayaM AyArassa ucukknikkhevo| nAmaMThavaNAdavie bhAvAyAre ya boddhvve||179|| ni0- naamnndhaavnnvaasnnsikkhaavnnsukrnnaavirohiinni| davvANi jANi loe davvAyAraM viyaannaahi||18|| nAmamahanmahaditi nAma, sthApanAmahanmahaditi sthApanA, dravyamahAnacittamahAskandhaH, kSetramahallokAlokAkAzam, kAla-2 mahAnatItAdibhedaH sampUrNa:kAlaH, pradhAnamahattrividhaM- sacittAcittamizrabhedAt, sacittaM trividhaM dvipadacatuSpadApadabhedAt, tatra dvipadAnAMtIrthakaraH pradhAnaH, catuSpadAnAM hastI, apadAnAM panasaH, acittAnAM vaiDUryaratnaM mizrANAM tIrthakara eva vaiDUryAdi- 10 // vibhUSitaH pradhAna ityata eva caiteSAM mahattvamiti, pratItyamahad ApekSikam, tadyathA- AmalakaM pratItya mahat bilvaM bilvaM pratItya kapitthamityAdi, bhAvamahatrividhaM- prAdhAnyataH kAlata Azrayatazceti, prAdhAnyataH kSAyiko mahAn muktihetutvena
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 161 // tRtIyamadhyayana kSullikAcArakathA, niyuktiH 178-180 abhisambandhomahatkSullakAcAra kathAzabdAnAM nikssepaaH| tasyaiva pradhAnatvAt, kAlataH pAriNAmikaH, jIvatvAjIvatvapariNAmasyAnAdyaparyavasitatvAnna kadAcijIvA ajIvatayA pariNamante ajIvAzca jIvatayeti, AzrayatastvaudayikaH, prabhUta (saMsAri) sattvAzrayatvAt sarvasaMsAriNAmavAsau vidyata iti, eteSAM anantaroditAnAM mahatAM pratipakSe kSullakAni bhavanti, abhidheyavalliGgavacanAni bhavantI ti nyAyAt yathArtha kSullakaliGgavacanamiti, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyakSullakaH paramANuH, dravyaM cAsau kSullakazceti, kSetrakSullaka AkAzapradezaH, kAlakSullakaH / samayaH, pradhAnakSullakaM trividhaM- sacittAcittamizrabhedAt, sacittaM trividhaM- dvipadacatuSpadApadabhedAt, dvipadeSu kSullakAH pradhAnAzcAnuttarasurAH, zarIreSu kSullakamAhArakam, catuSpadeSu pradhAnaH kSullakazca siMhaH, apadeSu jAtikusumAni, acitteSu vajraM pradhAnaM kSullakaM ca, mizreSvanuttarasurA eva zayanIyagatA iti, pratItyakSullakaM tu kapitthaM pratItya bilvaM kSullakaM bilvaM pratItyAmalakamityAdi, bhAvakSullakastu kSAyiko bhAvaH stokajIvAzrayatvAditigAthArthaH / itthaM kSullakanikSepamabhidhAyAdhunA prakRtayojanApuraHsaramAcAranikSepamAha- pratItya yat kSullakamupadiSTaM tenAtrAdhikAraH, yato mahatIkhalvAcArakathA dharmArthakAmAdhyayanaM tadapekSayA kSullikeyamiti // AcArasya tu catuSko nikSepaH, sa cAyaM- nAmAcAraH sthApanAcAro dravyAcAro bhAvAcArazca boddhavya iti gAthAkSarArthaH ||bhaavaarthN tu vakSyati, tatra nAmasthApane kSuNNe, ato dravyAcAramAha- nAmanadhAvanavAsanazikSApanasukaraNAvirodhIni dravyANi yAni loke tAni dravyAcAraM vijaaniihi| ayamatra bhAvArtha:- AcaraNaM AcAraH dravyasyAcAro dravyAcAraH, dravyasya yadAcaraNaM tena tena prakAreNa pariNamanamityarthaH, tatra nAmanamavanatikaraNamucyate, tatprati dvividhaM dravyaM bhavati- AcAravadanAcAravacca, tatpariNAmayuktamayuktaM cetyarthaH, tatra tinizalatAdi AcAravat, eraNDAdyanAcAravat, etaduktaM bhavatitinizalatAdyAcarati taM bhAvaM-tena rUpeNa pariNamati na tvaraNDAdi, evaM sarvatra bhAvanA kAryA, navaramudAharaNAni pradarzyante // 161 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 162 // cArakathA, pshcaacaaraaH| dhAvanaM prati haridrAraktaM vastramAcAravat sukhena prakSAlanAt, kRmirAgaraktamanAcAravat tadbhasmano'pi rAgAnapagamAt, vAsanaM prati tRtIyamadhyayanaM kavelukAdyAcAravat sukhena pATalAkusumAdibhirvAsyamAnatvAt, vaiDUryAdyanAcAravat azakyatvAt, zikSaNaM pratyAcAra- kSullikAvacchukasArikAdisukhena mAnuSabhASAsampAdanAt, anAcAravacchakuntAdi tadanupapatteH, sukaraNaM pratyAcAravat suvarNAdisukhena cha niyuktiH tasya tasya kaTakAdeH karaNAt, anAcAravat ghaNTAlohAdi tatrAnyasya tathAvidhasya kartumazakyatvAditi, avirodhaM 181-187 pratyAcAravanti guDadadhyAdIni rasotkarSAdupabhogaguNAcca, anAcAravanti tailakSIrAdIni viparyayAditi, evambhUtAni dravyANi yAni loke tAnyeva tasyAcArasya tavyAvyatirekAvyAcArasya ca vivakSitatvAttathA''caraNapariNAmasya bhAvatve'pi guNAbhAvAvyAcAraM vijAnIhi avabudhyasveti gaathaarthH|| ukto dravyAcAraH, sAmprataM bhAvAcAramAha ni0-dasaNanANacaritte tavaAyAre ya viiriyaayaare| eso bhAvAyAro paMcaviho hoinaayvvo||181|| ni0- nissaMkiya nikaMkhiya nivvitigicchA amUDhadiTThI a| uvavUha thirIkaraNe vacchallapabhAvaNe atttth||182|| ni0- aisesiddiyaayriyvaaidhmmkhiikhmgnemittii| vijjArAyAgaNasaMmayAya titthaM pabhAviMti // 183 // ni0-kAle viNae bahumANe uvahANe taha ya aniNhavaNe / vaMjaNaatthatadubhae aTThaviho naannmaayaaro||184|| ni0- paNihANajogajutto paMcahiM samiIhi~ tihi ya guttiihiN| esa carittAyAro aTThaviho hoi naayvvo||185|| ni0- bArasavihammivi tave sabbhiMtarabAhire kusldikhe|agilaai aNAjIvI nAyavvo sotvaayaaro||186|| ni0- aNigUhiyabalaviriyo parakkamai jo jhuttmaautto| juMjai ajahAthAmaMnAyavvo viiriyaayaaro||187|| darzanajJAnacAritrAdiSvAcArazabdaH pratyekamabhisambadhyate, darzanAcAro jJAnAcArazcAritrAcArastapaAcAro vIryAcArazceti, tatra
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 163 // darzanaM samyagdarzanamucyate, na cakSurAdidarzanam, tacca kSAyopazamikAdirUpatvAdbhAva eva, tatazca tadAcaraNaM darzanAcAra ityevaM tRtIyamadhyayanaM zeSeSvapi yojanIyam,bhAvArthaM tu vakSyati- eSa bhAvAcAraH paJcavidho bhavati jJAtavyaH, itigaathaakssraarthH| adhunA bhAvArtha ucyate kSullikA cArakathA, tatra 'yathoddezaM nirdeza' ityAdau darzanAcArabhAvArthaH, darzanAcArazcASTadhA, tathA cAha gAthA- nissaMkI tyAdi, niHzaGkita ityatra niyuktiH zaGkA zaGkitaM nirgataM zaGkitaM yato'sau niHzaGkitaH dezasarvazaGkArahita ityarthaH, tatra dezazaGkA samAne jIvatve kathameko 181-187 pshcaacaaraaH| bhavyo'parastva'bhavya iti zaGkate, sarvazaGkA tu prAkRtanibaddhatvAtsakalamevedaM parikalpitaM bhaviSyatIti, na punarAlocayati yathA-bhAvA hetugrAhyA ahetugrAhyAzca, tatra hetugrAhyA jIvAstitvAdayaH, ahetugrAhyA bhavyatvAdayaH, asmadAdyapekSayA prakRSTajJAnagocaratvAt taddhetUnAmiti, prAkRtanibandho'pi bAlAdisAdhAraNa iti, uktaJca- bAlastrImUDhamUrkhANAM, nRNAM caaritrkaashinnaam| anugrahArthaM tattvajJaiH, siddhAntaH prAkRtaH smRtH||1|| dRSTeSTAviruddhazceti, udAharaNaMcAtra peyApeyakau yathA''vazyake, tatazca niHzaGkito jIva evArhacchAsanapratipanno darzanAcaraNAt tatprAdhAnyavivakSayA darzanAcAra ucyate, anena darzanadarzaninorabhedamAha, tadekAntabhede tvadarzanina iva tatphalAbhAvAt mokSAbhAva iti, evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryeti 1 tathA niSkAsito- dezasarvakAGkArahitaH, tatra dezakAGkSA ekaM darzanaM kAGkSati digambaradarzanAdi, sarvakAGkSA tu sarvANyeveti, nAlocayati SaDjIvanikAyapIDAmasatprarUpaNAM ca, udAharaNaMcAtra rAjAmAtyau yathA''vazyaka iti 2|vicikitsaa-mtivibhrmH nirgatA vicikitsA-mativibhramo yato'sau / nirvicikitsaH,sAdhveva jinadarzanaM kintu pravRttasyApi satomamAsmAtphalaM bhaviSyati na bhaviSyatIti?, kriyAyAH kRSIvalAdiSUbhayopalabdheriti vikalparahitaH,na hyavikalpa upAya upayavastupariprApako na bhavatIti saJjAtanizcayo nirvicikitsa ucyate / etAvatAuMzena niHzaGkitAdbhinnaH, udAharaNaM cAtra vidyAsAdhako yathA''vazyaka iti, yadvA nirvijjugupsaH- sAdhujugupsArahitaH, // 163 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 164 // udAharaNaM cAtra zrAvakaduhitA yathA''vazyaka eva 3 / tathA'mUDhadRSTizca bAlatapasvitapovidyA'tizayadarzanairna mUDhA-svarUpAnna tRtIyamadhyayanaM calitA dRSTiH- samyagdarzanarUpA yasyAsAvamUDhadRSTiH, atrodAharaNaM-sulasA sAviyA, jahA loiyarisI aMbaDo rAyagihaM kSullikA cArakathA, gacchaMto bahuyANaM bhaviyANaM thirIkaraNaNimittaM sAmiNA bhaNio-sulasaM pucchijjAsi, aMbaDo ciMtei-punnamatiyA sulasA niyuktiH jaM arahApucchei, tao ambaDeNa parikkhaNANimittaMsA bhattaM maggiyA, tAeNa dinnaM, taoteNa bahUNirUvANi viuvviyANi, 181-187 pshcaacaaraaH| tahaviNa dinnaM,Na ya saMmUDhA, taha kutitthiyariddhIo daTThaNa amUDhadiTThiNA bhaviyavvaM 4 / etAvAn guNipradhAno darzanAcAranirdezaH, adhunA guNapradhAnaH upabRMhaNasthirIkaraNe iti, upabRhaNaM ca sthirIkaraNaM ca upabRMhaNasthirIkaraNe, tatropabRMhaNaM nAma samAnadhArmikANAM sadguNaprazaMsanena tadvaddhikaraNam, sthirIkaraNaM tu dharmAdviSIdatAM satAM tatraiva sthApanam / uvavUhaNAe udAharaNaM jahA rAyagihe nayare seNio rAyA, io ya sakko devarAyA sammattaM pasaMsai / io ya ego devo asaddahato nagarabAhiM seNiyassa Niggayassa cellayarUvaM kAUNaM aNimise geNhai, tAhe taM nivArei, puNaravi aNNattha saMjaI guThviNI purao ThiyA, tAhe apavarage ThaviUNa jahA Na koi jANai tahA sUigihaMkAravei, jaM kiMci suikammataM sayameva karei, tao so devo saMjaIrUvaM OsulasA zrAvikA yathA laukikaRSirambaDo rAjagRhaM gacchan bahUnAM bhavyAnAM sthirIkaraNanimittaM svAminA bhaNitaH-sulasAM pRccheH, ambaDazcintayati- puNyavatI sulasA yAmarhan pRcchati, tato'mbaDena parIkSaNanimittaM sA bhaktaM mArgitA, tayA na dattam, tatastena bahUni rUpANi vikurvitAni, tathApi na dattam, na ca saMmUDhA, tathA 8 kutIrthikadRSTvA'mUDhadRSTinA bhavitavyam / OM upabRMhaNAyAmudAharaNaM- yathA rAjagRhe nagare zreNiko rAjA, itazca zakro devarAjaH samyaktvaM prazaMsati, itazcaiko devo'zraddadhAno nagarAhiH zreNike nirgate kSullakarUpaM kRtvA'nimeSAn gRhNAti, tadA taM nivArayati, punarapyanyatra saMyatI garbhiNI purataH sthitA, tadA'pavarake sthApayitvA yathA na ko'pi jAnAti tathA sUtikAgRhaM kArayati yatkiJcidapi sUtikAkarma tat svayameva karoti, tataH sa devaH saMyatIrUpaM - // 164 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyamadhyayanaM kSullikAcArakathA, niyuktiH |181-187 pdyaacaaraaH| zrIdaza- pariccaiUNa divvaM devarUvaMdarisei, bhaNai ya-bho seNiya! suladdhaM te jammajIviyassa phalaMjeNa te pavayaNassuvari erisI bhattI vaikAlika bhavaitti uvavUheUNa go| evaM uvavUhiyavvA sAhammiyA // sthirIkaraNe udAharaNaM- jahA ujjeNIe ajjAsADho kAlaM kareMte zrIhAri0 vRttiyutam / saMjae appAhei- mama darisAvaM dijaha, jahA uttarajjhayaNesu etaM akkhANayaM savvaM taheva, tamhA jahA so ajjAsADho thiro // 165 // kaoevaM je bhaviyA te thirIkareyavvA / tathA vAtsalyaprabhAvanA iti vAtsalyaM ca prabhAvanA ca vAtsalyaprabhAvane, tatra vAtsalyaM samAnadhArmikaprItyupakArakaraNaM prabhAvanA- dharmakathAdibhistIrthakhyApaneti, tatra vAtsalye udAharaNaM ajjavairA, jahA tehi dubbhikkhe saMgho nitthArio evaM savvaM jahA Avassae tahA neyaM, pabhAvaNAe udAharaNaM te ceva ajjavairA jahA tehiM aggisihAo suhumakAiAIANeUNa sAsaNassa unbhAvaNA kayA eyamakkhANayaMjahA Avassae tahA kaheyavvaM, evaMsAhuNAvi savvapayatteNa sAsaNaM unbhAveyavvaM / aSTAvityaSTaprakAro darzanAcAraH, prakArAzcoktA eva niHzaGkitAdayaH, guNapradhAnazcAyaM nirdezoguNaguNino kathaMcidbhedakhyApanArthaH, ekAntAbhede tannivRttau guNino'pi nivRtteH zUnyatApattiriti gaathaarthH| svaparopakAriNI pravacanaprabhAvanA tIrthakaranAmakarmanibandhanaM ceti bhedena pravacanaprabhAvakAnAha- atizayI-avadhyAdijJAnayuktaH RddhigrahaNAdAmarSoMSadhyAdiRddhiprAptaH Rddhi(mat)pravrajito vA AcAryavAdidharmakathikSapakanaimittikAH prakaTArthAH vidyAgrahaNA vidyAsiddhaH Arya - parityajya divyaM devarUpaM darzayati, bhaNati ca- bhoH zreNika! sulabdhaM tvayA janmajIvitayoH phalaM yena te pravacanasyopari IdRzI bhaktirastIti upabRMhya gataH, evamupabRMhyAH saadhrmikaaH|| sthirIkaraNe udAharaNaM- yathojjayinyAmAryASADhaH kAlaM kurvataH saMyatAn saMdizati- mama darzanaM dadyAt, yathottarAdhyayaneSu etadAkhyAnakaM sarva tathaiva, tasmAt sa yathA AryASADhaH sthirIkRta evaM ye bhavyAste sthiriikrtvyaaH| 0 AryavajrA yathA tairdurbhikSe saGgho nistArita etat sarvaM yathA''vazyake tathA jJeyam, prabhAvanAyAM ta evodAharaNamAryavajrA yathA tairagnizikhAt (puSpANi) sUkSmakAyikANyAnIya zAsanasyodbhAvanA kRtA etadAkhyAnakaM yathA''vazyake tathA kathayitavyam, evaM 8 sAdhunA'pi sarvaprayatnena zAsanamudbhAvayitavyam / // 165 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 166 // khapuTavat siddhamantraH 'rAyagaNasaMmayA' rAjagaNasaMmatAzceti rAjasaMmatA- mantryAdayaH gaNasaMmatA- mahattarAdayaH cazabdAddAna- tRtIyamadhyayanaM zrAddhakAdiparigrahaH, ete tIrthaM- pravacanaM prabhAvayanti-svataH prakAzasvabhAvameva sahakAritayA prakAzayantIti gaathaarthH| ukto | kSullikA cArakathA, darzanAcAraH, sAmprataM jJAnAcAramAha- kAla iti, yo yasyAGgapraviSTAdeH zrutasya kAla uktaH tasya tasminneva kAle svAdhyAyaH niyuktiH kartavyo nAnyadA, tIrthakaravacanAt, dRSTaM ca kRSyAderapi kAlagrahaNe phalaM viparyaye ca viparyaya iti, atrodAharaNaM- ekko sAha 181-187 pAdosiyaM kAlaM ghettUNa aikvaMtAevi paDhamaporisIe aNuvaogeNa paDhai kAliyaM suyaM, sammaddiTThI devayA ciMtei-mA aNNA pthaacaaraaH| paMtadevayA chalijjaittikAuM takkaM kuMDe ghettUNaM takkaM takkaMti tassa purao abhikkhaNaM abhikkhaNaM AgayAgayAiM karei, teNa ya cirassa sajjhAyassa vAghAyaM kareitti, bhaNiA ya- ayANie! ko imo takkassa vikkaNakAlo?, velaM tA paloeha, tIevi bhaNiyaM- aho ko imo kAliyasuassa ya sajjhAyakAlotti, tao sAhuNA NAyaM-jahA Na esA pAgaitthitti uvautto, NAo aDaratto, diNNaM micchAdukkaDaM, devayAe bhaNiyaM-mA evaM karejjAsi, mA paMtA chalejjA, tao kAle sajjhAiyavvaM Na u akAletti / tathA zrutagrahaNaM kurvatA gurovinayaH kAryaH, vinayaH-abhyutthAnapAdadhAvanAdiH, avinayagRhItaM hi tadaphalaM bhavati, ittha udAharaNaM seNiorAyA bhajjAe bhaNNai-mamegakhaMbhaM pAsAyaM karehi, evaM dumapuSphiyajjhayaNe vakkhANiyaM, tamhA viNaeNa 0 ekaH sAdhuH prAdoSikaM kAlaM gRhItvA atikrAntAyAmapi prathamapauruSyAmanupayogena paThati kAlikazrutam, samyagdRSTidevatA cintayati- mA'nyA prAntA devatA chalIditikRtvA takraM kuNDe gRhItvA tarka takramiti tasya purato'bhIkSNamabhIkSNaM gatAgatAni karoti, tena ca cirAya svAdhyAyasya vyAghAtaM karotIti, bhaNitA ca- ajJe!8 // 166 // ko'yaM takrasya vikrayakAlaH?, velAM tAvat pralokaya, tayA'pi bhaNitaM- aho ayaM kaH kAlikazrutasya ca svAdhyAyakAla iti?, tataH sAdhunA jJAtaM- yathA naiSA prAkRtA strItyupayuktaH, jJAto'rdharAtraH, dattaM mithyAduSkRtam, devatayA bhaNitaM- maivaM kuryAH mA prAntA chalIt, tataHkAle svAdhyeyaM natvakAla iti| 0 atrodAharaNaM zreNiko rAjA bhAryayA bhaNyate- mamaikastambhaM prAsAdaM kuru, evaM yathA drumapuSpikAdhyayane vyAkhyAtam, tasmAdvinayenAdhyeyaM nAvinayena /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza zrIhAri0 vRttiyutam // 167 // ahijjhiyavvaM No aviNaeNa / tathA zrutagrahaNodyatena gurorbahumAnaH kAryaH, bahumAno nAmA''ntaro bhAvapratibandhaH, etasmin tRtIyamadhyayanaM | satyakSepeNAdhikaphalaM zrutaM bhavati, viNayabahumANesu caubhaMgA- egassa viNao Na bahumANo avarassa bahumANo Na viNao kSullikA cArakathA, aNNassa viNao'vi bahumANo'vi annassa Na viNao Na bahumANo / ettha doNhavi visesovadaMsaNatthaM imaM udAharaNaM niyuktiH egaMmi girikaMdare sivo, taM ca baMbhaNo puliMdo ya acaMti, baMbhaNo uvalevaNasammajaNAvarise ya payao sUIbhUo accittA 181-187 thuNai viNayajutto,Na puNa bahumANeNa, puliMdo puNataMmi sive bhAvapaDibaddho gallodaeNaNhAvei, NhaviUNa uvaviTTho, sivo pnycaacaaraaH| ya teNa samaM AlAvasaMlAvakahAhiM acchai, aNNayA ya tesiM baMbhaNeNaM ullAvasaddo suo, teNa paDiyariUNa uvaladdho- tuma eriso ceva kaDapUyaNasivo jo eriseNa ucchiTThaeNa samaM maMtesi, tao sivo bhaNai- eso me bahumANei, tumaM puNo Na tahA, aNNayA ya acchINi ukkhaNiUNa acchai sivo, baMbhaNo a AgaMtuMraDiumuvasaMto, puliMdo ya Agao sivassa acchiMNa pecchai, tao appaNayaM acchiM kaMDaphaleNa okkhaNittA sivassa lAei, tao siveNa baMbhaNo pattiyAvio, evaM NANamaMtesu viNao bahumANoya do'vikaayvvaanni|tthaa zrutagrahaNamabhIpsatopadhAnaM kAryam, upadadhAtItyupadhAnaM-tapaH, taddhi yadyatrAdhyayane A OvinayabahumAnayozcaturbhaGgI- ekasya vinayo na bahumAno'parasya bahumAno na vinayo'nyasya vinayo'pi bahumAno'pi anyasya na vinayo na bhumaanH| atra dvayorapi vizeSopadarzanArthamidamudAharaNaM- ekasyAM girikandarAyAM zivaH, taM ca brAhmaNaH pulindazcArcayataH, brAhmaNa upalepanasaMmArjanavarSaNeSu prayataH zucIbhUto'rcayitvA stauti vinayayukto na punarbahumAnena, pulindaH punastasmin zive bhAvapratibaddho gallodakena snapayati, snapayitvopaviSTaH, zivazca tena samamAlApasaMlApakathAbhistiSThati, anyadA ca tayorbrAhmaNenollApazabdaH zrutaH, tena praticaryopAlabdhaH- tvamIdRza eva kaTapUtanAzivo ya idRzenocchiSTena samaM mantrayase, tataH zivo bhaNati- eSa mAM bahumAnayati, tvaM // 167 // punarna tathA, anyadA cAkSi utkhAya tiSThati zivaH, brAhmaNazcAgatya ruditvopazAntaH, pulindazcAgataH zivasyAkSi nekSate, tata AtmIyamakSi kANDaphalenotkhAya zivAya dadAti, tataH zivena brAhmaNaH pratyAyitaH, evaM jJAnavatsu vinayo bahumAnazca dvAvapi krttvyau|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 168 // AgADhAdiyogalakSaNamuktaM tattatra kAryam, tatpUrvakazrutagrahaNasyaiva saphalatvAt, atrodAharaNaM- ege AyariyA, te vAyaNAe tRtIyamadhyayanaM saMtA paritaMtA sajjhAe'vi asajjhAiyaM ghoseumAraddhA, NANaMtarAyaMbaMdhiUNa kAlaM kAUNa devalokaMgayA, tao devalogAo kSullikA cArakathA, AukkhaeNa cuyA AhIrakule paJcAyAyA bhoge bhuMjaMti, annayA ya se dhUyA jAyA, sA ya aIva rUvassiNI, tANi ya niyuktiH paccaMtayANi gocAraNaNimittaM annattha vaccaMti, tIe dAriyAe piuNo sagaDaM savvasagaDANaM purao gacchai, sA ya dAriyA tassa 181-187 pdyaacaaraaH| sagaDassa dhuratuMDe ThiyA vaccai, taruNaittehiM ciMtiyaM samAI kAuMsagaDAiMdAriyaM pecchAmo, tehiM sagaDAo uppaheNa kheDiyA, visame AvaDiyA samANA bhaggA, tao loeNa tIe dAriyAe NAmaM kayaM asagaDatti, tAe dAriyAe asagaDAe piyA asagaDapiyatti, tao tassa taM ceva veraggaM jAyaM, taMdAriyaM egassa dAUNa pavvaio jAva cAuraMgijjaM tAva paDhio, asaMkhae uddiDhe taM NANAvaraNijjaM se kammaM udinnaM, paDhaMtassa'vi kiMci Na ThAi, AyariyA bhaNaMti, chaTTeNaM te aNunavaitti, tao so bhaNai-eyassa keriso joo?, AyariyA bhaNaMti- jAva Na ThAi tAva AyaMbilaM kAyavvaM, tao so bhaNai- to evaM ceva 0 eke AcAryAH te vAcanAyAM zrAntaparizrAntAH svAdhyAyike'pyasvAdhyAyikaM ghoSayitumArabdhAH, jJAnAntarAyaM baddhA kAlaM kRtvA devalokaM gatAH, tato devalokAdAyuHkSayeNa cyutA AbhIrakule pratyAyAtA bhogAn bhuJjanti, anyadA ca tasya duhitA jAtA, sA cAtIva rUpiNI, tau ca pratyantagrAmAna gocAraNanimittamanyatra vrajataH, tasyA dArikAyAH pituH zakaTaM sarvazakaTAnAM purato gacchati, sA ca dArikA tasya zakaTasya dhuri sthitA gacchati, taruNaizcintitam, samAni zakaTAni kRtvAta dArikA prekSAmahe, taiH zakaTAnyutpathe kheTitAni, viSame ApatitAni santi bhagnAni, tato lokena tasyA dArikAyA nAma kRtamazakaTeti, tasyA dArikAyA azakaTAyAH 8 pitA azakaTapiteti. tatastasya tadaiva vairAgyaM jAtam, tAM dArikAmekasmai dattvA pravrajitaH yAvaccaturaGgIyaM tAvat paThitaH, asaMskRte uddiSTe tat jJAnAvaraNIyaM tasya 8 // 168 // karmodIrNam, paThato'pi na kiJcittiSThati, AcAryA bhaNanti- tava SaSThenAnujJAyate iti / tataH sa bhaNati- etasya kIdRzo yogaH?, AcAryA bhaNanti- yAvannAyAti tAvadAcAmAmlaM karttavyam, tataH sa bhaNati- tadaivameva,
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 169 // paDhAmi, teNa tahA par3hateNa bArasa rUvANi bArasasaMvaccharehiM ahiyANi, tAva se AyaMbilaM kayaM, tao NANAvaraNijjaM kamma tRtIyamadhyayana khINaM, evaM jahA'sagaDapiyAe AgADhajogo aNupAlio tahA samma aNupAliyavvaM, uvahANetti gayaM / tathA aniNhavaNi tti kSullikA cArakathA, gRhItazrutenAnihnavaH kAryaH, yadyasya sakAze'dhItaM tatra sa eva kathanIyo nAnyaH, cittakAluSyApatteriti, atra dRSTAntaH niyuktiH egassa NhAviyassa khurabhaMDaM vijAsAmattheNa AgAse acchai, taM ca ego parivvAyago bahahiM uvasaMpajjaNAhiM uvasaMpajiUNa, 181-187 pdyaacaaraaH| teNa sA vijA laddhA, tAhe annattha gaMtuM tidaMDeNa AgAsagaeNa mahAjaNeNa pUijjaitti, rannA ya pucchio- bhayavaM! kimesa vijAisayo uya tavAisao tti?, so bhaNai-vijAisao, kassa sagAsAo gahio?, so bhaNai-himavaMte phalAhArassa risiNo sagAse ahijio, evaM tu vutte samANe saMkilesaduTThayAe taM tidaMDaM khaDatti paDiyaM, evaM jo appAgamaM Ayariyala niNhaveUNa annaM kahei tassa cittasaMkilesadoseNaMsA vijA paraloeNa havaitti, aninnhvnnittigyN| tathA vyaJjanArthatadubhayA-3 nyAzritya bhedo na kArya iti vAkyazeSaH, etaduktaM bhavati- zrutapravRttena tatphalamabhIpsatA vyaJjanabhedo'rthabheda ubhayabhedazcana kArya iti, tatra vyaJjanabhedo yathA-'dhammo maMgalamukkiTTha'miti vaktavye puNNaMkallANamukkosa'miti, arthabhedastu yathA AvantI - paThAmi, tena tathA paThatA dvAdaza kAvyAni dvAdazabhiH saMvatsarairadhItAni, tAvattenAcAmlAni kRtAni, tato jJAnAvaraNaM karma kSINam, evaM yathA'zakaTapitrA''gADhayogo'nupAlitastathA samyaganupAlayitavyaH upadhAnamiti gtm| ekasya nApitasya kSuraprAdibhAjanaM vidyAsAmarthyenAkAze tiSThati, taM caikaH parivATa bahubhirupasaMpadbhipasaMpadya (sthitaH), tatastAM vidyAM labdhavAn, tato'nyatra gatvA tridaNDenAkAzagatena mahAjanena pUjyate, rAjJA ca pRSTaH- bhagavan! kimeSa vidyAtizaya uta tapo'tizaya iti?, sa bhaNati- vidyAtizayaH, kasya sakAzAd gRhItaH?, sa bhaNati- himavati phalAhArATaSeH sakAze adhItaH, evaM tUktamAtre saMklezaduSTatayA 3 tantridaNDaM khaTaditi patitam, evaM yo'lpAgamAmAcArya nisyAnyaM kathayati tasya cittasaMkliSTatAdoSeNa sA vidyA paraloke na bhavati / anihnava iti gatam /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 170 // pshaacaaraaH| keyAvantI logaMsi vipparAmusantI' tyatrAcArasUtre yAvantaH kecana loke- asmin pAkhaNDiloke viparAmRzantItyevaM-tRtIyamadhyayanaM vidhArthAbhidhAne avantijanapade keyA-rajjurvAntA-patitAlokaH parAmRzati kUpa ityAha, ubhayabhedastu dvayorapiyAthAtmyopamardaina / kSullikA cArakathA, yathA-'dharmo maGgalamutkRSTaH ahiMsA parvatamastaka' ityAdi, doSazcAtra vyaJjanabhede'rthabhedastadbhede kriyAyA bhedastadbhede niyuktiH mokSAbhAvastadabhAve ca nirarthikA dIkSeti, udAharaNaM cAtrAndhIyatAM kumAra iti sarvatra yojanIyam, kSuNNatvAdanuyogadvAreSu / | 181-187 coktatvAnneha darzitamiti / aSTavidhaH- aSTaprakAraH kAlAdibhedadvAreNa jJAnAcAro- jJAnAsevanAprakAra iti gAthArthaH // ukto jJAnAcAraH, sAmprataM cAritrAcAramAha-praNidhAnaM- cetaHsvAsthyaM tatpradhAnA yogA- vyApArAstairyuktaH-samanvitaH praNidhAnayogayuktaH, ayaM caughato'viratasamyagdRSTirapi bhavatyata Aha- paJcabhiH samitibhistisRbhizca guptibhiryaH praNidhAnayogayuktaH, etadyogayukta etadyogavAneva, athavA paJcasu samitisu tisRSu guptiSvasmin viSaye- etA Azritya praNidhAnayogayukto ya eSa: cAritrAcAraH, AcArAcAravatoH kathaMcidavyatirekAdaSTavidho bhavati jJAtavyaH, samitiguptiyogabhedAt, samitiguptirUpaM ca zubhaM pravIcArApravIcArarUpaM yathA pratikramaNe iti gaathaarthH||uktshcaaritraacaarH, sAmprataM tapaAcAramAha- dvAdazavidhe'pi tapasiprathamAdhyayanoktasvarUpe sAbhyantarabAhye'nazanAdiprAyazcittAdilakSaNe kuzaladRSTe- tIrthakaropalabdhe aglAnyA na rAjaveSTikalpena yathAzaktyA vA anAjIviko- niHspRhaHphalAntaramadhikRtya yo jJAtavyo'sau tapaAcAraH, AcAratadvatorabhedAditi gaathaarthH|| uktastapaAcAraH, adhunA vIryAcAramAha- anigUhitabalavIryaH- anihnatabAhyAbhyantarasAmarthyaH san parAkramate-ceSTate yo yathoktaM SaTtriMzallakSaNamAcAramAzrityeti vAkyazeSaH, SaTviMzadvidhatvaM cAcArasya jJAnadarzanacAritrAcArANAmaSTavidhatvAttapaAcArasya ca dvAdazavidhatvAcceti, upayukta ityananyacittaH, parAkramate grahaNakAle, tata UrdhvaM yunakti ca yojayati ca-pravartayati ca yathoktaM // 170 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 171 // tRtIyamadhyayanaM | kSullikA cArakathA, niyuktiH |188-191 kathAnikSepe | arthakathA kathAnakAcA SaTviMzallakSaNamAcAramiti sAmarthyAgamyate, yathAsthAmaM- yathAsAmarthya yo jJAtavyo'sau vIryAcAraH AcArAcAravatoHkathaJcidavyatirekAditi gaathaarthH|| abhihito vIryAcAraH, tadabhidhAnAccAcAra iti, sAmprataM kathAmAha ni0- atthakahA kAmakahA dhammakahA ceva mIsiyA ya khaa| etto ekvekkAvi yaNegavihA hoi nAyavvA // 188 // ni0- vijAsippamuvAo aNiveo saMcao ya dakkhattaM / sAmaM daMDo bheo uvappayANaM ca atthakahA // 189 // ni0- satthAhasuo dakkhattaNeNa seTThIsuo ya ruuvennN| buddhIeN amaccasuo jIvai punnehiM raaysuo||19|| ni0- dakkhattaNayaM purisassa paMcagaMsaigamAhu suNderN| buddhI puNa sAhassA sayasAhassAI punnaaii||191|| arthakathe ti vidyAdirarthastatpradhAnA kathA'rthakathA, evaM kAmakathA dharmakathA caiva mizrA ca kathA, ata AsAM kathAnAM caikaikApi ca kathA anekavidhA bhavati jJAtavyetyupanyastagAthArthaH / adhunA'rthakathAmAha- vidyAzilpaM upAyo'nirvedaH saJcayazca dakSatvaM sAma daNDo bheda upapradAnaM cArthakathA, arthapradhAnatvAdityakSarArthaH, bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedaM-vijaM paDucca'tthakahA jo vijAe atthaM uvajjiNati, jA egeNa vijjA sAhiyA sA tassa paMcayaM par3appabhAyaM dei, jahA vA saccaissa vijAharacakkavaTTissa vijApabhAveNa bhogA uvaNayA, saccaissa uppattI jahA ya sahakule'vatthito jahA ya mahesaro nAmaM kayaM evaM niravasesaMjahAvassae jogasaMgahesutahA bhANiyavvaM vittigayaM / iyANiM sippetti, sippeNattho uvajiNaitti, ettha udAharaNaM kokkAsojahAvassae, 0 vidyA pratItyArthakathA yo vidyayA'rthamupArjayati, yAvadekena vidyA sAdhitA sA tasmai paJcakaM pratiprabhAtaM dadAti, yathA vA satyakino vidyAdharacakravarttino vidyAprabhAveNa bhogA upanatAH, satyakina utpattiryathA ca zrAddhakule'vasthito yathA ca mahezvaro nAma kRtam, etanniravazeSaM yathA''vazyake yogasaMgraheSu tathA bhaNitavyam vidyeti | gatam / idAnIM zilpamiti, zilpenArtha upAya'te iti, atrodAharaNaM kokAzo ythaa''vshyke| // 171 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 172 // sippetti gayaM, iyANiM uvAetti, ettha diTuMto cANakko, jahA cANakkeNa nANAvihehiM uvAyehiM attho uvajjio, kaha?-do tRtIyamadhyayanaM majjha dhAurattAo0, eyaMpi akkhANayaM jahAvassae tahA bhANiyavvaM / uvAe tti gayaM, iyANiM aNivvee saMcae ya ekkameva kSullikA cArakathA, udAharaNaM mammaNavANio, sovi jahAvassae tahA bhaanniyvvo|saamprtNdksstvNttsprsnggmaah-dksstvN puruSasya sArthavAhasutasya niyuktiH paJcagamiti- paJcarUpakaphalam, zatika-zataphalamAhuH saundaryaM zreSThIputrasya, buddhiH punaH sahasravatI- sahasraphalA mantriputrasya, |188-191 kathAnikSepe zatasahasrANi puNyAni- zatasahasraphalAni rAjaputrasyeti gaathaakssraarthH| bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedaM- jahA baMbhadatto arthakathA kumAro kumArAmaccaputto seTThiputto satthavAhaputto, ee cauro'vi paropparaM ullAvei- jahA ko bhe keNa jIvai?, tattha rAyaputteNa kathAnakAca bhaNiyaM- ahaM punnehiM jIvAmi, kumArAmaccaputteNa bhaNiyaM- ahaM buddhIe, seTThiputteNa bhaNiyaM- ahaM rUvassittaNeNa, satthavAhaputto bhaNai- ahaM dakkhattaNeNa, te bhaNaMti-annattha gaMtuM vinnANemo, te gayA annaM NayaraM jattha Na NajjaMti, ujjANe AvAsiyA, dakkhassa Adeso dino, sigdhaM bhattaparivvayaM ANehi, so vIhiM gaMtuM egassa theravANiyayassa AvaNe Thio, tassa bahugA kaiyA eMti, taddivasaM kovi Usavo, so Na pahuppati puDae baMdheuM, tao satthavAhaputto dakkhattaNeNa jassa jaM uvaujja & zilpamiti gatam, idAnImupAya iti, atra dRSTAntazcANakyaH, yathA cANakyena bahuvidhairupAyairartha upArjitaH, kathaM?, dve mama dhAturakte, etadapyAkhyAnakaM yathAvazyake 8 tathA bhaNitavyam / upAya iti gatam, idAnImanirvede saMcaye ca ekamevodAharaNaM mammaNavaNig, so'pi yathAvazyake tathA bhnnitvyH| yathA brahmadattaH kumAraH kumArAmAtyaputraH zreSThiputraH sArthavAhaputraH, ete catvAro'pi parasparamulpanti- yathA'smAkaM kaH kena jIvati?, tatra rAjaputreNoktaM- ahaM puNyairjIvAmi, kumArAmAtyaputreNa bhaNitaM- ahaM buddhyA, zreSThiputreNa bhaNitaM- ahaM rUpitayA, sArthavAhaputro bhaNati- ahaM dakSatvena, te bhaNanti- anyatra gatvA parIkSAmahe, te gatA anyannagaraM yatra na jJAyante, udyAne // 172 // AvAsitAH, dakSAyAdezo dattaH zIghraM bhaktaparivyayamAnaya, sa vIthIM gatvA ekasya sthaviravaNija ApaNe sthitaH, tasya bahavaH krayikA AyAnti, taddivase ko'pyutsavaH,8 sana prabhavati puTikA baddham, tataH sArthavAhaputro dakSatvena yadyasyopayujyate.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 173 // lavaNatellaghayaguDasuMThimiriyaevamAi tassa taM dei, aivisiTTho lAholaddho, tuTTho bhaNai-tumhettha AgaMtuyA udAhu vatthavvayA?, tRtIyamadhyayana so bhaNai- AgaMtuyA, to amha gihe asaNapariggaraM karejaha, so bhaNai- anne mama sahAyA ujjANe acchaMti tehiM viNA nAhaM | kSullikA cArakathA, bhuMjAmi, teNa bhaNiyaM-savve'vi eMtu, AgayA, teNa tesiM bhattasamAlahaNataMbolAi uvauttaM taM paJcaNhaM rUvayANaM / biiyadivase. niyuktiH rUvassI vaNiyaputto vutto- anja tume dAyavvo bhattaparivvao, evaM bhavautti, so uTheUNa gaNiyApADagaM gao appayaM maMDeDe, 188-191 tattha ya devadattA nAma gaNiyA purisavesiNI bahUhiM rAyaputtaseTThiputtAdIhiM maggiyA Necchai, tassa ya taM rUvasamudayaM daTThaNa kathAnikSepe arthakathA khubbhiyA paDidAsiyAe gaMtUNa tIe mAUe kahiyaM jahA dAriyA suMdarajuvANe diDhi dei, tao sA bhaNai- bhaNa evaM mama kthaankaac| gihamaNuvaroheNa ejaha iheva bhattavelaM karejaha tahevAgayA saio davvavao ko| taiyadivase buddhimanto amaccaputto saMdiTTho anja tume bhattaparivvao dAyavvo, evaM havautti, sogao karaNasAlaM, tattha ya taIo divasovavahArassa chijjaMtassa paricchejaM na gacchai, do savattIo, tAsiM bhattA uvarao, ekkAe putto atthi iyarI aputtA ya, sA taMdArayaM NeheNa uvacarai, bhaNai ya lavaNatailaghRtaguDazuNThImarIcyAdi tasmai taddadAti, ativiziSTo lAbho labdhaH, tuSTo bhaNati- yUyamatra AgantukA utAho vAstavyAH?, sa bhaNati- AgantukAH, 8 tadA'smAkaM gRhe'zanaparigrahaM kuryAt, sa bhaNati- anye mama sAhAyyakA udyAne tiSThanti tairvinA nAhaM bhuje, tena bhaNitaM- sarve'pyAyAntu, AgatAH, tena teSAM 8 | bhaktasamAlabhanatAmbUlAdhupayuktaM yattadrUpakANAM paJcAnAm / dvitIyadivase rUpI vaNikputra uktaH- adya tvayA bhaktaparivyayo dAtavyaH, evaM bhavatviti, sa utthAya gaNikApATakaM | gata AtmAnaM maNDayitvA, tatra ca devadattAnAmnI gaNikA puruSadveSiNI bahubhiH rAjaputrazreSThiputrAdibhirmAgitA necchati, tasya ca tat rUpasamudayaM dRSTvA kSubdhA pratidAsyA 8 gatvA tasyA mAtuH kathitaM yathAdArikA sundarayUni dRSTiM dadAti, tataH sA bhaNati- bhaNaitAn mama gRhamanuparodhenAyAta ihaiva bhaktavelAM kuryAt / tathaivAgatAH zatiko // 173 // dravyavyayaH kRtH| tRtIyadivase buddhimAn amAtyaputraH saMdiSTaH- adya tvayA bhaktaparivyayo dAtavyaH, evaM bhavatviti, sa gataH karaNazAlAm, tatra ca tRtIyo divaso vyavahAra chindataH, paricchedaM na gacchati, dve sapalyau, tayorbhartoparataH, ekasyAH putro'sti itarA'putrA ca, sA taM dArakaM snehenopacarati bhaNati ca- 2
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 174 // kathAnikSepe mama putto, puttamAyA bhaNai ya-mama putto, tAsiMNa parichijjai, teNa bhaNiyaM-ahaM chiMdAmi vavahAraM, dArao duhA kajau davaMpi tRtIyamadhyayanaM duhA eva, puttamAyA bhaNai- Na me davveNa kanaM dArago'vi tIe bhavau jIvantaM pAsihAmi puttaM, iyarI tusiNiyA acchai, tAhe cArakathA, puttamAyAe diNNo, taheva sahassaM uvogo| cautthe divase rAyaputto bhaNio- ajja rAyaputta! tumhehiM puNNAhiehiMjogavahaNaM niyuktiH vahiyavvaM, evaM bhavau tti, tao rAyaputto tesiM aMtiyAo NiggaMtuM ujjANe Thiyo, taMmi ya Nayareaputto rAyA mao, Aso |188-191 ahivAsio, jIe rukkhachAyAe rAyaputto NivaNNo sA Na oyattati, tao AseNa tassovari ThAiUNa hiMsitaM, rAyA yA arthakathA abhisitto, aNegANi sayasahassANi jAyANi, evaM atthuppattI bhavai / dakkhattaNaM ti dAraM gayaM, iyANiM sAmabheya- kthaankaac| daNDuvappayANehiM cauhiM jahA attho viDhappati, etthimaM udAharaNaM- siyAleNa bhamaMteNa hatthI mao TThio, so ciMtei- laddho mae uvAeNa tAva NicchaeNa khAiyavvo, jAva siMho Agao, teNa cintiyaM-saciTThaNa ThAiyavvaM eyassa, siMheNa bhaNiyaMkiM are! bhAiNeja acchijjai?, siyAleNa bhaNiyaMAmaMti mAma!, siMho bhaNai-kimeyaM mayaM ti?, siyAlo bhaNai- hatthI, - mama putraH, putramAtA bhaNati ca- mama putraH, tayorna paricchidyate, tena bhaNitaM- ahaM chinadri vyavahAram, dArakaM dvidhA karotu dravyamapi dvidhaiva, putramAtA bhaNati- na me dravyeNa kAryaM dArako'pi tasyA bhavatu jIvantaM drakSyAmi putram, itarA tUSNIkA tiSThati, tadA putramAtre dattaH, tathaiva sahasrasyopayogaH / caturthe divase rAjaputro bhaNitaH- adya rAjaputra! bhavatA puNyAdhikena yogavahanaM voDhavyam, evaM bhavatviti, tato rAjaputrasteSAM pArdhAt nirgatyodyAne sthitaH, tasmiMzca nagare'putro rAjA mRtaH, azvo'dhivAsitaH,8 yasyAM vRkSacchAyAyAM rAjaputro niSaNNo na sA parAvarttate, tato'zvena tasyopari sthitvA heSitam, rAjA cAbhiSiktaH, anekAni zatasahasrANi jAtAni, evmrthotpttirbhvti| dakSatvamiti dvAraM gatam, idAnIM sAmabhedadaNDopapradAnaizcaturbhiryathA'rtha upAya'te, atredamudAharaNaM- zRgAlena bhrAmyatA hastI mRto dRSTaH, sa cintayati- labdho mayopAyena tAvannizcayena khAditavyaH, yAvatsiMha AgataH, tena cintitaM- etasya saceSTena sthAtavyam, siMhena bhaNitaM- kimare bhAgineya! sthIyate?, zRgAlena bhaNitaM- omiti mAtula!, siMho bhaNati- kimetat mRtamiti, zRgAlo bhaNati- hastI,, // 174 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 175 // keNa mArio?- vaggheNa, siMho ciMtei- kahamahaM UNajAtieNa mAriyaM bhakkhAmi?, gao siMho, NavaraM vagyo Agao, tRtIyamadhyayanaM tassa kahiyaM-sIheNa mArio, so pANiyaM pAuM Niggao, vagyo NaTTho, esa bheo, jAva kAo Agao, teNa cintiyaM- kSullikA cArakathA, jai eyassa Na demi tao kAu kAuttivAsiyasaddeNaM aNNe kAgA ehiMti, tesiM kAgaraDaNasaddeNaM siyAlAdi aNNe bahave niyukti: 192 ehiMti, kittiyA vArehAmi, tA eyassa uvappayANaM demi, teNa tao tassa khaMDaM chittA diNNaM, so taM ghettUNa gao, jaav| kathAnikSepe siyAlo Agao, teNa NAyameyassa haTheNa vAraNaM karemitti bhiuDiM kAUNa vego diNNo, NaTTho siyAlo, uktaM ca- uttama kaamkthaa| praNipAtena, zUraM bhedena yojayet / nIcamalpapradAnena, sadRzaM ca praakrmaiH||1|| ityuktaH kathAgAthAyA bhAvArthaH, uktA'rthakathA, sAmprataM kAmakathAmAha ni0-rUvaM vaoya veso dakkhattaM sikkhiyaM ca visesuN| dilusuyamaNubhUyaM ca saMthavo ceva kaamkhaa||192|| rUpaM sundaraM vayazcodagraM veSaH ujjvalaH dAkSiNyaM- mArdavam, zikSitaM ca viSayeSu-zikSA ca kalAsu, dRSTamadbhutadarzanamAzritya zrutaM cAnubhUtaM ca saMstavazca- paricayazceti kaamkthaa| rUpe ca vasudevAdaya udAharaNam, vayasi sarva eva prAyaH kamanIyo bhavati lAvaNyAt, uktaM ca- yauvanamudagrakAle vidadhAti virUpake'pi lAvaNyam / darzayati pAkasamaye nimbaphalasyApi maadhurym||1||iti, veSa ujjvalaH kAmAGgam, 'yaMkaJcana ujjvalaveSaM puruSaM dRSvA strI kAmayate' iti vacanAt, evaMdAkSiNyamapi paJcAlaH strISu mArdavam kena mAritaH?, vyAghraNa, siMhazcintayati- kathamahamUnajAtIyena mAritaM bhakSayAmi?, gataH siMhaH, navaraM vyAghra AgataH, tasmai kathitaM- siMhena mAritaH, sa pAnIyaM pAtuM 8 nirgataH, vyAghro naSTaH, eSa bhedaH, yAvat kAka AgataH, tena cintitaM- yadyetasmai na dadAmi tataH kAka kAketi vAsitazabdenAnye kAkA eSyanti, teSAM kAkaraTanazabdena zagAlAdayo'nye bahava eSyanti, kiyato vArayiSyAmi?, tasmAdetasmai upapradAnaM dadAmi, tena tatastasmai khaNDaM chittvA dattama, sa tat gRhItvA gataH, yAvacchRgAla AgataH, 8 tena jJAtaM- etasya haThena vAraNAM karomi, bhRkuTiM kRtvA vego dattaH, naSTaH shRgaalH| // 175 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ apakSyAsA, tRtIyamadhyayanaM zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 176 // kthaa| iti vacanAt, zikSA ca kalAsu kAmAGga vaidagdhyAt, uktaM ca-kalAnAM grahaNAdeva, saubhAgyamupajAyate / dezakAlau tvapekSyAsAM, prayogaH saMbhavenna vaa||1||anye tvatrAcalamUladevI devadattAMpratItyekSuyAcanAyAMprabhUtAsaMskRtastokasaMskRtapradAnadvAreNodAharaNa | kSullikA cArakathA, mabhidadhati, dRSTamadhikRtya kAmakathA yathA nAradena rukmiNIrUpaM dRSTA vAsudeve kRtA, zrutaM tvadhikRtya yathA padmanAbhena rAjJA niyuktiH nAradAdraupadIrUpamAkarNya pUrvasaMstutadevebhyaH kathitA, anubhUtaM cAdhikRtya kAmakathA yathA- taraGgavatyA nijAnubhavakathane, 193-205 saMstavazva-kAmakathAparicayaH 'kAraNAnI' ti kAmasUtrapAThAt, anye tvabhidadhati- saidaMsaNAu pemmaM pemAuraI raIya vissNbho| kathAnikSepe AkSepaNyAdi vissaMbhAo paNao paJcavihaM vaDDae pemma // 1 // iti gAthArthaH / uktA kAmakathA, dharmakathAmAha caturvidhadharma ni0- dhammakahA boddhavvA cauvvihA dhiirpurispnnttaa| akkhevaNi vikkhevaNi saMvege ceva nivvee||193|| ni0- AyAre vavahAre pannatI ceva diTThIvAe y| esA cauvvihA khalu kahA u akkhevaNI hoi // 194 // ni0-vijA caraNaMca tavo purisakkAroya smiiguttiio| uvaissaikhalu jahiyaM kahAi akkhevnniiirso||195|| ni0- kahiUNa sasamayaM to kahei parasamayamaha vivccaasaa| micchAsammAvAe emeva havaMti do bheyaa||196 // ni0- jA sasamayavajjAkhalu hoi kahA logveysNjuttaa| parasamayANaMca kahA esA vikkhevaNI nAma // 197 // ni0- jA sasamaeNa puTviM akkhAyA taM chubheja prsme| parasAsaNavakkhevA parassasamayaM prikhei||198|| ni0- AyaparasarIragayA ihaloe ceva tahaya prloe| esA cauvvihA khalu kahA u saMveyaNI hoi||199|| ni0-vIriyaviuvvaNiDDI nANacaraNadaMsaNANa taha iddddii| uvaissai khalu jahiyaM kahAi saMveyaNIi rso||20|| ni0- pAvANaM kammANaM asubhavivAgo kahijjae jattha / iha ya parattha ya loe kahA uNivveyaNI nAma / / 201 // // 176 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 177 // kthaa| ni0-thovaMpi pamAyakayaM kammaM sAhijaI jahiM niymaa| paurAsuhapariNAmaM kahAi nivveyaNIi rso||202|| tRtIyamadhyayana ni0-siddhI ya devalogo sukuluppattI ya hoi sNvego| narago tirikkhajoNI kumANusattaM ca nivveo||203|| kSullikA cArakathA, ni0- veNaiyassa (ya) paDhamayA kahA u akkhevaNI kaheyavvA / to sasamayagahiyattho kahijja vikkhevaNI pacchA / / 204 // niyuktiH ni0- akkhevaNIakkhittA je jIvA te labhanti saMmattaM / vikkhevaNIeN bhalaM gADhatarAgaMca micchattaM // 205 // 193-205 kathAnikSepe dharmaviSayA kathA dharmakathA asau boddhavyA caturvidhA dhIrapuruSaprajJaptA- tIrthakaragaNadharaprarUpitetyarthaH, cAturvidhyamevAha- AkSepaNI / AkSepaNyAdi vikSepaNI saMvegazcaiva nirveda iti, sUcanAtsUtra'miti nyAyAt saMvejanI nivedanI caivetyupanyAsagAthAkSarArthaH // 193 // bhAvArthaM va caturvidhadharma tvAha-AcAro-locAsnAnAdiH vyavahAra:- kathaJcidApannadoSavyapohAya prAyazcittalakSaNaH prajJaptizcaiva-saMzayApannasya madhuravacanaiH prajJApanA dRSTivAdazca- zrotrapekSayA sUkSmajIvAdibhAvakathanam, anye tvabhidadhati- AcArAdayo granthA eva parigRhyante, AcArAdhabhidhAnAditi, eSA-anantaroditA caturvidhA khaluzabdo vizeSaNArthaH zrotrapekSayA''cArAdibhedAnAzrityAnekaprakAreti kathA tvAkSepaNI bhavati, turevakArArthaH, kathaiva prajJApakenocyamAnA nAnyena, AkSipyante mohAttattvaM pratyanayA bhavyaprANina ityAkSepaNI bhavatIti gaathaarthH||194 // idAnImasyA rasamAha- vidyA- jJAnaM atyantApakAribhAvatamobhedakaM caraNaM-cAritraM samagraviratirUpaM tapaH- anazanAdi puruSakArazca-karmazatrUn prati svavIryotkarSalakSaNaH samitiguptayaH- pUrvoktA eva, etadupadizyate khalu-zrotRbhAvApekSayA sAmIpyena kathyate, evaM yatra kvacidasAvupadezaH kathAyA AkSepaNyA raso-niSyandaH sAra iti gaathaarthH|| 195 // gatA''kSepaNI, vikSepaNImAha- kathayitvA svasamayaM- svasiddhAntaM tataH kathayati parasamayaM- parasiddhAntamityeko bhedaH, athavA viparyAsAd-vyatyayena kathayati-parasamayaM kathayitvA svasamayamiti dvitIyaH, mithyAsamyagvAdayorevameva bhavato dvau bhedAviti, // 177 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 178 // mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAdaM kathayati samyagvAdaM ca kathayitvA mithyAvAdamiti, evaM vikSipyate'nayA sanmArgAt kumArge tRtIyamadhyayana kumArgAdvA sanmArge zroteti vikSepaNIti gaathaakssraarthH| bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedaM- vikkhevaNIsA cauvvihA kSullikApannattA, taMjahA- sasamayaM kahettA parasamayaM kahei 1 parasamayaM kahettA sasamayaM kahei 2 micchAvAdaM kahettA sammAvAdaM kahei 3 cArakathA, niyuktiH sammAvAdaM kahettA micchAvAyaM kahei 4 tattha puvviMsasamayaM kahettA parasamayaM kahei-sasamayaguNe dIvei parasamayadose uvadaMsei, 193-205 esA paDhamA vikkhevaNI gyaa| iyANiM biiyA bhannai-puvviM parasamayaM kahettA tasseva dose uvadaMsei, puNo sasamayaM kahei, guNe kathAnikSepe AkSepaNyAdi yase uvadaMsei, esA biiyA vikkhevaNI gyaa| iyANiM taiyA- parasamayaM kahettA tesuceva parasamaesuje bhAvA jiNappaNIehi / caturvidhadharma bhAvehiM saha viruddhA asaMtA ceva viyappiyA te puvviM kahittA dosA tesiM bhAviUNa puNo je jiNappaNIyabhAvasarisA ghuNa- kthaa| kkharamiva kahavi sobhaNA bhaNiyA te kahayai, ahavA micchAvAdoNatthittaM bhannai sammAvAdo atthittaM bhaNNati, tattha puTviM NAhiyavAINaM diTThIo kahittA pacchA atthittapakkhavAINaM diTThIo kahei, esA taiyA vikkhevaNI gyaa| iyANiM cautthIla vikkhevaNI, sA vi evaM ceva, NavaraM puvviM sobhaNe kahei pacchA iyaretti, evaM vikkhivati soyAraM ti gaathaabhaavaarthH|| 0 vikSepaNI sA caturvidhA prajJaptA, tadyathA- svasamayaM kathayitvA parasamayaM kathayati, parasamayaM kathayitvA svasamayaM kathayati, mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAda kathayati, samyagvAdaM kathayitvA mithyAvAdaM kathayati, tatra pUrvaM svasamayaM kathayitvA parasamayaM kathayati-svasamayaguNAn dIpayati parasamayadoSAn upadarzayati, eSA prathamA / vikSepaNI gtaa| idAnIM dvitIyA bhaNyate- pUrvaM parasamayaM kathayitvA tasyaiva doSAn upadarzayati punaH svasamayaM kathayati guNAMzca tasyopadarzayati, eSA dvitIyA vikSepaNI gt| idAnIM tRtIyA- parasamayaM kathayitvA teSveva parasamayeSu ye bhAvA jinapraNItairbhAvairviruddhA asanta eva vikalpitAstAn pUrva kathayitvA doSAMsteSAmuktvA punarye 8 jinapraNItabhAvasadRzA ghuNAkSaramiva kathamapi zobhanA bhaNitAstAna kathayati, athavA mithyAvAdo nAstikyaM bhaNyate samyagvAda AstikyaM bhaNyate, tatra pUrvaM nAstikavAdinAM // 178 // dRSTIH kathayitvA pazcAdAstikapakSavAdinAM dRSTIH kathayati, eSA tRtIyA vikSepaNI gatA, idAnIM caturthI vikSepaNI- sA'pyevameva, navaraM pUrvaM zobhanAn kathayati pazcAditarAn ityevaM vikSipati zrotAramiti /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA,anyathA vaha, vedAstuNa vA eSA viTakathAyA cArakathA, zrIdaza- 196 // sAmpratamadhikRtakathAmeva prakArAntareNAha- yA svasamayavarjA khaluzabdasya vizeSaNArthatvAdatyantaM prasiddhanItyA tRtIyamadhyayanaM vaikAlikaM svasiddhAntazUnyA,anyathA vidhipratiSedhadvAreNa vizvavyApakatvAt svasamayasya tadvarjA kathaiva nAsti, bhavati kathA lokavedasaMyuktA, zrIhAri0 vRttiyutam ilAkA lokagrahaNAdrAmAyaNAdiparigrahaH, vedAstu RgvedAdaya eva, etaduktA kathetyarthaH, parasamayAnAMca sAGkhayazAkyAdisiddhAntAnAM // 179 // ca kathA yA sA sAmAnyato doSadarzanadvAreNa vA eSA vikSepaNI nAma, vikSipyate'nayA sanmArgAt kumArge kumArgAdvA sanmArge 193-205 zroteti vikSepaNI, tathAhi- sAmAnyata eva rAmAyaNAdikathAyAmidamapi tattvamiti bhavati sanmArgAbhimukhasya RjumateH kathAnikSepe AkSepaNyAdi kumArgapravRttiH, doSadarzanadvAreNApyekendriyaprAyasyAho matsariNa eta iti mithyAlocaneneti gaathaarthH||197 // asyA akathane caturvidhadharma prApte vidhimAha- yA svasamayena-svasiddhAntena karaNabhUtena pUrvamAkhyAtA-Adau kathitA tAM kSipet parasamaye kvaciddoSadarzanadvAreNa kthaa| yathA'smAkamahiMsAdilakSaNo dharmaH sAnayAdInAmapyevam, 'hiMsA nAma bhaveddharmona bhUto na bhaviSyati' ityAdivacanaprAmANyAt, kiMtvasAvapariNAminyAtmani na yujyate, ekAntanityAnityayohi~sAyA abhAvAditi, athavA parazAsanavyAkSepAt-'supAMsupo bhavanti' iti saptamyarthe paJcamI, parazAsanena kathyamAnena vyAkSepe-sanmArgAbhimukhatAyAM satyAM parasya samayaM kathayati, doSadarzanadvAreNa kevalamapIti gaathaarthH||198||uktaa vikSepaNI, adhunA saMvejanImAha-AtmaparazarIraviSayA ihaloke caiva tathA paralokeihalokaviSayA paralokaviSayA ca eSA caturvidhA khalu anantaroktena prakAreNa kathA tu saMvejanI bhavati, saMvejyate saMvegaM grAhyate'nayA / zroteti saMvejanI, eSo'dhikRtagAthAkSarArthaH / bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedaM-saMveyaNI kahA cauvvihA, taMjahAAyasarIrasaMveyaNI parasarIrasaMveyaNI ihaloyasaMveyaNI paraloyasaMveyaNI, tattha AyasarIrasaMveyaNIjahAjameyaM amhaccayaM sarIrayaM // 179 // saMvejanI kathA caturvidhA, tadyathA-AtmazarIrasaMvejanI parazarIrasaMvejanI ihalokasaMvejanI paralokasaMvejanI, tatrAtmazarIrasaMvejanI yathA yadetadasmadIyaM zarIraka--
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 18 // tRtIyamadhyayanaM kSullikAcArakathA, niyuktiH 193-205 kathAnikSepe AkSepaNyAdi caturvidhadharma kthaa| evaM sukkasoNiyamaMsavasAmedamajaTThiNhArucammakesaromaNahadaMtaaMtAdisaMghAyaNipphaNNattaNeNa muttapurIsabhAyaNattaNeNa ya asuitti kahemANo soyArassa saMvegaM uppAei, esA AyasarIrasaMveyaNI, evaM parasarIrasaMveyaNIvi parasarIraM erisaM ceva asuI, ahavA parassasarIraMvaNNemANosoyArassasaMvegamuppAei, parasarIrasaMveyaNI gayA, iyANiM ihaloyasaMveyaNI-jahA savvameyaM mANusattaNaM asAramadhuvaM kadalIthaMbhasamANaM erisaM kahaM kahemANo dhammakahI soyArassa saMvegamuppAei, esA ihaloyasaMveyaNI gayA, iyANiM paraloyasaMveyaNI jahA devAvi issAvisAyamayakohalohAiehiMdukkhehiM abhibhUyA kimaMga puNa tiriyanArayA?, eyArisaM kaha kahemANodhammakahI soyArassa saMvegamuppAei, esA paraloyasaMveyaNI gayatti gaathaabhaavaarthH| sAmprataMzubhakarmodayAzubhakarmakSaya- phalakathanataH saMvejanIrasamAha- vIryavaikriyarddhiH tapa:sAmodbhavA AkAzagamanajaGghAcAraNAdivIryavaikriyanirmANalakSaNA jJAnacaraNadarzanAnAM tatharddhiH tatra jJAnarddhiH 'pabhUNaM bhaMte! coddasapuvvI ghaDAo ghaDasahassaM paDAo paDasahassaM viuvvittae?, haMtA pahU viuvittae' tahA- annANI kammaM khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM NANI tihiM gutto khavei UsAsamitteNaM // 1 // ityAdi, tathA caraNarddhiH nAstyasAdhyaM nAma caraNasya, tadvanto hi devairapi pUjyanta ityAdi, darzanarddhiH prazamAdirUpA, tathA-sammaddiTThI - mevaM zukrazoNitamAMsavasAmedomajjAsthisnAyucarmakezaromanakhadantAntrAdisaMghAtaniSpannatvena mUtrapurISabhAjanatvena cAzucIti kathayan zrotuH saMvegamutpAdayati, eSA''tmazarIrasaMvejanI, evaM parazarIrasaMvejanyapi parazarIramIdRzamevAzuci, athavA parasya zarIraM varNayan zrotuH saMvegamutpAdayati, parazarIrasaMvejanI gatA, idAnImihalokasaMvejanI- yathA sarvametat mAnuSamasAramadhruvaM kadalIstambhasamAnamIdRzIM kathAM kathayan dharmakathI zrotuHsaMvegamutpAdayati, eSA ihalokasaMvejanI gatA, idAnIM paralokasaMvejanI, yathA devA api IrSyAviSAdamadakrodhalobhAdibhirduHkhairabhibhUtA kimaGga punaH tiryaDnArakAH?, IdRzIM kathAM kathayan dharmakathI zrotuH saMvegamutpAdayati, eSA paralokasaMvejanI gteti| 0 prabhurbhadanta! caturdazapUrvI ghaTAt ghaTasahasraM paTAt paTasahasraM vikurvituM?, hanta prbhurvikurvitum| 0 yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tad jJAnI tisRbhirguptaH kSapayatyucchvAsamAtreNa // 1 // O samyagdRSTi-2 // 180 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 181 // jIvo vimANavajjaMNa baMdhae aauN| jaivi Na sammattajaDho ahava Na baddhAuo puvviM // 1 // ityAdi, upadizyate- kathyate khalu yatra tRtIyamadhyayanaM prakrame kathAyAH saMvejanyA raso niSyanda eSa iti gaathaarthH| uktA saMvejanI, nirvedanImAha-pApAnAM karmaNAM cauryAdikRtAnAma kSullikAzubhavipAka:- dAruNapariNAmaH kathyate yatra- yasyAM kathAyAmiha ca paratra ca loke- ihaloke kRtAni karmANi ihaloka evodIryante cArakathA, niyuktiH iti, anena caturbhaGgikAmAhU, kathA tu nirvedanI nAma, nirvedyate bhavAdanayA zroteti nirvedanI eSa gaathaakssraarthH| bhAvArthastu 193-205 vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedaM- iyANiM nivveyaNI, sA cauvvihA, taMjahA ihaloe ducciNNA kammA ihaloeceva duhavivAgasaMjuttA kathAnikSepe AkSepaNyAdi bhavantitti, jahA corANaM pAradAriyANaM evamAi esA paDhamA nivveyaNI, iyANiM biiyA, ihaloe ducciNNA kammA paraloe caturvidhadharma duhavivAgasaMjuttA bhavanti, kaha?, jahA neraiyANaM annammi bhave kayaM kammaM nirayabhave phalaM dei, esA biiyA nivveyaNI gayA, kthaa| iyANI taiyA, paraloe ducciNNA kammA ihaloe duhavivAgasaMjuttA bhavaMti, kahaM?, jahA bAlappabhitimeva aMtakulesu uppannA khayakoDhAdIhiM rogehiM dArideNa ya abhibhUyA dIsanti, esA taiyA NivveyaNI, iyANiM cautthI NivveyaNI, paraloe ducciNNA kammA paraloe ceva duhavivAgasaMjuttA bhavaMti, kahaM?, jahA puvviMducciNNehiM kammehiM jIvA saMDAsatuMDehiM pakkhIhiM uvavakhaMti, 8 jIvo vimAnavarja na badhnAtyAyuH / yadi naiva tyaktasamyaktvo'thavA na pUrva baddhAyuSkaH // 1 // 7 idAnIM nirvedanI, sA caturvidhA, tadyathA- ihaloke duzcIrNAni karmANija ihaloka eva duHkhavipAkasaMyuktAni bhavantIti, yathA caurANAM pAradArikANAM evamAdyeSA prathamA nivedanI, idAnIM dvitIyA- ihaloke duzcIrNAni karmANi paraloke duHkhavipAkasaMyuktAni bhavanti, kathaM?, yathA nairayikairanyasmin bhave kRtaM karma nirayabhave phalaM dadAti, eSA dvitIyA nivedanI gatA, idAnIM tRtIyA, paraloke duzcIrNAni karmANi ihaloke duHkhavipAkasaMyuktAni bhavanti, kathaM?, yathA bAlyAtprabhRtyevAntakuleSUtpannAH kSayakuSThAdibhI rogairdAridyeNa cAbhibhUtA dRzyante, eSA tRtIyA nivedanI,8 idAnIM caturthI nivedanI, paraloke duzcIrNAni karmANi paraloka eva duHkhavipAkasaMyuktAni bhavanti, kathaM?, yathA pUrvaM duzcIrNaiH karmabhirjIvAH saMdaMzatuNDeSu pakSiSu utpadyante, . // 181
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 182 // taote NarayapAuggANi kammANi asaMpuNNANi tANi tAe jAtIe pUriti, pUriUNa narayabhave vedenti, esA cautthA nivveyaNI tRtIyamadhyayanaM gayA, evaM ihalogo paralogo vA paNNavayaM paDucca bhavai, tattha pannavayassa maNussabhavo ihalogo avasesAo tiNNivi gaIo kSullikA cArakathA, paralogotti gAthAbhAvArthaH // 201 // idAnImasyA eva rasamAha-stokamapi pramAdakRtaM- alpamapi pramAdajanitaM karma- vedniiyaadi| niyuktiH 'sAhijjaI' tti kathyate yatra niyamAt-niyamena, kiMviziSTamityAha- prabhUtAzubhapariNAmaM bahutIvraphalamityarthaH, yathA / 206-215 mizrAkathA yazodharAdInAmiti kathAyA nirvedinyA rasaH- eSa niSyanda iti gAthArthaH sNksseptH|| 202||sNvegnirvednibndhnmaah- siddhizca vikthaa| devalokaH sukulotpattizca bhavati saMvegaH, etatprarUpaNaM saMvegahetutvAditi bhAvaH, evaM narakastiryagyoniH kumAnuSatvaM ca nirveda iti / kthaadishc| * gAthArthaH ||203||aasaaN kathAnAMyA yasya kathanIyetyetadAha-vinayena carati vainayikaH- ziSyastasmai prathamatayA- Adikathanena / kathA tu AkSepaNI uktalakSaNA kathayitavyA, tataH svasamayagRhItArthe sati tasmin kathayed vikSepaNIM- uktalakSaNAmeva pazcAditi gAthArthaH // 204 // kimityetadevamityAha- AkSepaNyA kathayA AkSiptAH- AvarjitA AkSepaNyAkSiptA ye jIvAste labhante samyaktvam, tathA AvarjanaM zubhabhAvasya mithyAtvamohanIyakSayopazamopAyatvAt, vikSepaNyAM bhAjya- samyaktvaM kadAcillabhante kadAcinneti tacchravaNAttathAvidhapariNAmabhAvAt, gADhataraM vA mithyAtvam, jaDamateH parasamayadoSAnavabodhAnnindAkariNa ete na draSTavyA ityabhinivezeneti gAthArthaH // 205 // uktA dharmakathA, sAmprataM mizrAmAha ni0-dhammo attho kAmo uvaissai jattha suttkvvesuN| loge vee samaye sA u kahA mIsiyA NAma / / 206 // tataste narakaprAyogyANi karmANi asaMpUrNAni tAni tasyAM jAtau pUrayanti, pUrayitvA narakabhave vedayanti, eSA caturthI nivedanI gatA, evaM ihalokaH paraloko vA prajJApaka pratItya bhavati, tatra prajJApakasya manuSyabhava ihalokaH avazeSAstistro'pi gatayaH paraloka iti| // 182
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 183 // tRtIyamadhyayana kSullikAcArakathA, niyuktiH 206-215 mizrAkathA vikathA kthaadishc| ni0- itthikahA bhattakahA rAyakahA corajaNavayakahA y| naDanaTTajallamuTThiyakahA uesA bhave vikhaa||207|| ni0- eyA ceva kahAo pannavagaparUvagaM samAsajja / akahA kahA ya vikahA havija purisaMtaraM pappa / / 208 // ni0-micchattaM veyanto jaM annANI kahaM parikahei / liMgattho va gihi vA sA akahA desiyA samae / 209 // ni0- tavasaMjamaguNadhArI jaMcaraNatthA kahiMti snbhaavN| savvajagajIvahiyaM sA ukahA desiyA sme||210|| ni0- jo saMjao pamatto rAgaddosavasagao prikhei| sAu vikahA pavayaNe paNNattA dhiirpurisehiN||211|| ni0- siMgArarasuttaiyA mohakuviyaphuphugA sahAsiMti / jaM suNamANassa kahaM samaNeNa Na sA kaheyavvA // 212 // ni0-samaNeNa kaheyavvA tavaniyamakahA virAgasaMjuttA / jaMsoUNa maNusso vaccai saMveganivveyaM // 213 // ni0- atthamahaMtIvi kahA aparikilesabahulA kaheyavvA / haMdi mahayA caDagarattaNeNa atthaM kahA haNai // 214 // ni0-khettaM kAlaM purisaMsAmatthaM ca'ppaNo viyaannettaa| samaNeNa u aNavajA pagayaMmi kahA kaheyavvA // 215 // taiyajjhayaNanijuttI smttaa|| dharmaH- pravRtyAdirUpaH artho- vidyAdiH kAmaH- icchAdiH upadizyate-kathyate yatra sUtrakAvyeSu sUtreSu kAvyeSu ca- tallakSaNavatsu, vetyata Aha-loke-rAmAyaNAdiSu vede- yajJakriyAdiSu samaye- taraGgavatyAdiSu sA punaH kathA mizrA mizrAnAma, saMkIrNapuruSArthAbhidhAnAt iti gaathaarthH||206||uktaa mizrakathA, tadabhidhAnAccaturvidhA katheti / sAmprataM kathAvipakSabhUtAM tyAjyAM vikathAmAha, ajJAtasvarUpAyAstyAgAsaMbhavAditi-strIkathA evaMbhUtA draviDA ityAdilakSaNA bhaktakathA sundaraH zAlyodana ityAdirUpA rAjakathA amukaH zobhana ityAdilakSaNA caurajanapadakathA ca gRhIto'dya cauraH sa itthaM kadarthitastathA ramyo madhyadeza ityAdirUpA // 183 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 184 // tRtIyamadhyayana kSullikAcArakathA, niyuktiH 206-215 mizrAkathA vikthaakthaadishc| naTanartakajallamuSTikakathA ca eSA bhavedvikathA prekSaNIyakAnAM naTo ramaNIyaH yadvA nartakaH yadvA jallaH, jallo nAma varatrAkhelakaH muSTiko mallaH, ityAdilakSaNA vikathA, kathAlakSaNavirahAditi gaathaarthH||207|| uktA vikathA, idAnIM prajJApakApekSayA'sAMprAdhAnyamAha- etA evoktalakSaNA: kathAH prajJApayatIti prajJApakaH prajJApakazcAsau prarUpakazceti vigrahastamavabodhakaprarUpakaM natu gharaTTabhramaNakalpaM yatona kiJcidavagamyata ityarthaH samAzritya prApya kimityAha-akathA vakSyamANalakSaNA kathA coktasvarUpA vikathA coktasvarUpaiva bhavati, puruSAntaraM-zrotRlakSaNaM prApya- AsAdya, sAdhvasAdhvAzayavaicitryAt samyakzrutAdivat, anye tu prajJApakaM- mUlakartAraM prarUpakaM- tatkRtasyAkhyAtAramiti vyAcakSate, na caitadatizobhanam, 'paNNavayaparUvage samAsajja'tti pAThaprasaGgAditi gAthArthaH // 208 // idAnImakathAlakSaNamAha- mithyAtvamiti-mithyAtvamohanIyaM karma vedayan vipAkena yAM kAzcidajJAnI kathAM kathayati, ajJAnitvaM cAsya mithyAdRSTitvAdeva, yadyevaM nArtho'jJAnigrahaNena mithyAtvavedakasyAjJAnitvAvyabhicArAditi ced, na, pradezAnubhavavedakena samyagdRSTinA vyabhicArAditi, kiMviziSTo'sAvityAha- liGgastho vA dravyapravrajito'GgAramardakAdiH gRhI vA yaH kazciditara eva sA evaM prarUpakaprayuktayuktyA zrotaryapi prajJApakatulyapariNAmanibandhanA akathA dezitA samaye, tataH prativiziSTakathAphalAbhAvAditi gaathaarthH|| 209 // atraiva prakrame kathAmAha- tapaHsaMyamaguNAn dhArayanti tacchIlAzceti tapaHsaMyamaguNadhAriNaH yAM kAJcana caraNaratAH-caraNapratibaddhAna tvanyatra nidAnAdinA kathayanti sadbhAvaMparamArtham, kiMviziSTamityAha- sarvaM jagajjIvahitam, natu vyavahArataH katipayasattvahitamityarthaH, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt, saiva kathA nizcayato dezitA samaye, nirjarAkhyasvaphalasAdhanAtkartRNAM zrotRNAmapi cetaHkuzalapariNAmanibandhanA kathaiva, no cedbhAjyeti gaathaarthH||210|| ihaiva vikathAmAha- yaHsaMyataH pramattaH- kaSAyAdinA pramAdena rAgadveSavazaM gataH san na tu madhyasthaH // 14 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 185 // tRtIyamadhyayanaM kSullikAcArakathA, sUtram 1-10 auddeshikaaditripnycaashdnaaciirnnaaH| parikathayati kiJcit sA tu vikathA pravacane-sA punarvikathA siddhAnte prajJaptA dhIrapuruSaiH- tIrthakarAdibhiH, tathAvidhapariNAmanibandhanatvAt kartRzrotroriti, zrotRpariNAmabhede tu taM prati kathAntarameva, evaM sarvatra bhAvanA kAryeti gAthArthaH // 211 // sAmprataM zramaNena yathAvidhAna kAryA tathAvidhAmAha-zRGgArarasena- manmathadIpakena uttejitA- adhikaM dIpitA, ketyAha- moha eva- cAritramohanIyakarmodayasamutthAtmapariNAmarUpaH kupitaphuphukA- ghaTitakukulA hasahasiMti tti jAjvalyamAnA jAyata iti vAkyazeSaH, yAM zRNvataH kathAM mohodayo jAyata ityarthaH, zramaNena- sAdhunA na sA kathayitavyA, akuzalabhAvanibandhanatvAditi gAthArthaH / / 212 // yatprakArA kathanIyA tatprakArAmAha- zramaNena kathayitavyA, kiMviziSTetyAha- taponiyamakathA anazanAdipaJcAzravaviramaNAdirUpA, sA'pi virAgasaMyuktA na nidAnAdinA rAgAdisaMgatA, ata evAha- yAM kathAM zrutvA manuSyaH- zrotA vrajati- gacchati saMveyaNivvedaM ti saMvegaM nirvedaM ceti gaathaarthH||213||kthaakthnvidhimaah- mahArthApikathA apariklezabahulA kathayitavyA, nAtivistarakathanena pariklezaH kArya ityarthaH, kimityevamityata Aha-haMdItyupadarzane mahatA caDakaratvena- atiprapaJcakathanenetyarthaH kimityAha- artha kathA hanti-bhAvArthaM nAzayatItigAthArthaH // 214 // vidhizeSamAha-kSetraM- bhautAdibhAvitaM kAlaM-kSIyamANAdilakSaNaM puruSaM- pAriNAmikAdirUpaM sAmarthya cAtmano jJAtvA prakRte vastunIti yogaH zramaNena tvanavadyApApAnubandharahitA kathA kathayitavyA, nAnyeti gAthArthaH ||215||uktaa kathA, tadabhidhAnAdgato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM saMjame suTThiappANaM, vippamukkANa tAiNaM / tesimeyamaNAiNNaM, niggaMthANa mhesinnN||suutrm 1 // uddesiyaM kIyagaDaM, niyaagmbhihddaanniy|raaibhtte siNANe ya, gaMdhamalle ya vIyaNe ||suutrm 2 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyamadhyayana zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 186 // saMnihI gihimatte ya, rAyapiMDe kimicche| saMvAhaNA daMtapahoyaNA ya saMpucchaNA dehapaloyaNA y||suutrm 3 // aTThAvae ya nAlIe, chattassa ya dhaarnntttthaae| tegicchaM pAhaNA pAe, samAraMbhaM ca joinno|suutrm 4 // kSullikA cArakathA, sijAyarapiMDaM ca, AsaMdIpaliyaMkae / gihataranisijjA ya, gAyassuvvaTTaNANi y||suutrm 5 // sUtram 1-10 gihiNo veAvaDiyaM, jAya AjIvavattiyA / tattAnivvuDabhoittaM, AurassaraNANi y|| sUtram 6 // auddezikAdi tripaJcAzadamUlae siMgabere ya, ucchukhaMDe anivvudde| kaMde mUle ya saccitte, phale bIe ya aame|suutrm 7 // naaciirnnaaH| sovaccale siMdhave loNe, romAloNe ya Amae / sAmudde paMsukhAre ya, kAlAloNe ya aame| sUtram 8 // dhuvaNe tti vamaNe ya, vatthIkamma vireynne| aMjaNe daMtavaNe ya, gaayaanbhNgvibhuusnne|| sUtram 9 // savvameyamaNAinnaM, niggaMthANa mahesiNaM / saMjamaMmi ajuttANaM, lahubhUyavihAriNaM |suutrm 10 // iha saMhitAdikramaH kSuNNaH, bhAvArthastvayaM- saMyame drumapuSpikAvyAvarNitasvarUpe zobhanena prakAreNa AgamanItyA sthita AtmA yeSAM te susthitAtmAnasteSAm, ta eva vizeSyante-vividhaM- anekaiH prakAraiH prakarSaNa- bhAvasAraM muktAH- parityaktAH bAhyAbhyantareNa grantheneti vipramuktAsteSAm, ta eva vizeSyante- trAyante AtmAnaM paramubhayaM ceti trAtAraH, AtmAnaM pratyekabuddhAH paraM tIrthakarAH, svatastIrNatvAd, ubhayaM sthavirA iti, teSAmidaM- vakSyamANalakSaNaM anAcaritaM- akalpyam, keSAmityAhanirgranthAnAM sAdhUnAmityabhidhAnametat, mahAntazca te RSayazca maharSayo yataya ityarthaH, athavA mahAntaM eSituM zIlaM yeSAM te / mahaiSiNasteSAm, iha ca pUrvapUrvabhAva eva uttarottarabhAvo niyamito hetuhetumadbhAvena veditavyaH, yata eva saMyame susthitAtmAno'ta eva vipramuktAH, saMyamasusthitAtmanibandhanatvAdvipramukteH, evaM zeSeSvapi bhAvanIyam, anye tu pazcAnupUrvyA hetuhetumadbhAvamitthaM // 186 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- vaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 187 // varNayanti- yata eva maharSayo'ta eva nirgranthAH , evaM zeSeSvapi draSTavyamiti suutraarthH|| sAmprataM yadanAcaritaM tadAha-'uddesiyaMti tRtIyamadhyayana uddezanaM sAdhvAdyAzritya dAnArambhasyetyuddezaH tatra bhavamauddezikam, krayaNaM- krItam, bhAve niSThApratyayaH, sAdhvAdinimittamiti kSullikA cArakathA, gamyate, tena kRtaM-nirvartitaM krItakRtaM 2, 'niyAga' mityAmantritasya piNDasya grahaNaM nityaM na tvanAmantritasya 3, 'abhihaDANi sUtram 1-10 ya'ttisvagrAmAdeHsAdhunimittamabhimukhamAnItamabhyAhRtam, bahuvacanaMsvagrAmaparagrAmanizIthAdibhedakhyApanArthaM 4, tathA rAtribhaktaM . auddezikAdi tripaJcAzadarAtribhojanaM divasagRhItadivasabhuktAdicaturbhaGgalakSaNaM 5, snAnaM ca dezasarvabhedabhinnam, dezasnAnamadhiSThAnazaucAtirekeNAkSi naaciirnnaaH| pakSmaprakSAlanamapi, sarvasnAnaM tu pratItaM 6, tathA gandhamAlyavyajanaM ca gandhagrahaNAtkoSThapuTAdiparigrahaH mAlyagrahaNAcca grathitaveSTitAdermAlyasya vIjanaMtAlavRntAdinAgharma eva,7-8-9idamanAcaritam, doSAzcauddezikAdiSvArambhapravartanAdayaH svadhiyA'vagantavyA iti suutraarthH|| idaM cAnAcaritamityAha- saMnihi tti sUtram, asya vyAkhyA- saMnidhIyate'nayA''tmA durgatAviti saMnidhiH-ghRtaguDAdInAM saMcayakriyA 10, gRhimAtraM gRhasthabhAjanaM ca 11, tathA rAjapiNDo nRpAhAraH, kaH kimicchatItyevaM yo dIyate sa kimicchakaH, rAjapiNDo'nyo vA sAmAnyena 12, tathA saMbAdhanaM asthimAMsatvagromasukhatayA caturvidhaM mardanaM 13, dantapradhAvanaM cAGgalyAdinA kSAlanaM 14, tathA saMpraznaH sAvadho gRhasthaviSayaH, rADhAI kIdRzo vA'hamityAdirUpaH15, dehapralokanaM ca AdarzAdAvanAcaritaM 16, doSAzca saMnidhiprabhRtiSu parigrahaprANAtipAtAdayaH svadhiyaiva vAcyA iti suutraarthH|| kiMca'aTThAvae ya' sUtram, asya vyAkhyA- aSTApadaM ceti, 'aSTApadaM' dyUtam, arthapadaMvA-gRhasthamadhikRtya nItyAdiviSayamanAcaritaM 17, tathA nAlikA ce ti dyUtavizeSalakSaNA, yatra mA bhUtkalayA'nyathA pAzakapAtanamiti nalikayA pAtyanta iti, iyaM / cAnAcaritA 18, aSTApadena sAmAnyato dyUtagrahaNe satyapyabhinivezanibandhanatvena nAlikAyAH prAdhAnyakhyApanArthaM bhedena / // 187 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 188 // upAdAnam, arthapadamevoktArtha tadityanye abhidadhati, asmin pakSe sakaladyUtopalakSaNArthaM nAlikAgrahaNam, aSTApadadyUta- tRtIyamadhyayanaM vizeSapakSe cobhayoriti / tathA chatrasya ca lokaprasiddhasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA pratyanAyeti, AgADhaglAnAdyAlambanaM kSullikA cArakathA, muktvA'nAcaritam, prAkRtazailyA cAtrAnusvAralopo'kAranakAralopau ca draSTavyau, tathAzrutiprAmANyAditi 19, tathA tegicchN| sUtram 1-10 ti, cikitsAyA bhAvazcakitsya- vyAdhipratikriyArUpamanAcaritaM 20, tathopAnahI pAdayoranAcarite, pAdayoriti sAbhi- audezikAdi tripaJcAzadaprAyakam, na tvApatkalpaparihArArthamupagrahadhAraNena 21, tathA samArambhazca samArambhaNaMca jyotiSaH agnestadanAcaritamiti 22, naaciirnnaaH| doSA aSTApadAdInAM kSuNNA eveti suutraarthH|| 4 // kiMca-'sijjAyara'sUtram, asya vyAkhyA- zayyAtarapiNDazcAnAcaritaH, zayyA- vasatistayA tarati saMsAramiti zayyAtaraH- sAdhuvasatidAtA, tatpiNDaH 23, tathA Asandakaparyau anAcarito, etau ca lokaprasiddhAveva 24-25, tathA gRhAntaraniSadyA anAcaritA, gRhameva gRhAntaraM gRhayorvA apAntarAlaM tatropavezanam, cazabdAtpATakAdiparigrahaH26, tathA gAtrasya-kAyasyodvartanAni cAnAcaritAni, udvartanAni- paGkApanayanalakSaNAni, cazabdAdanyasaMskAraparigrahaH 27, iti suutraarthH||5||tthaa-'gihinno'tti sUtram, asya vyAkhyA- gRhiNo gRhasthasya vaiyAvRttyaM / vyAvRttabhAvo-vaiyAvRttyam, gRhasthaM pratyannAdisaMpAdanamityarthaH, etadanAcaritamiti 28, tathA ca AjIvavRttitA' jAtikulagaNakarmazilpAnAmAjIvanaM AjIvastena vRttistadbhAva AjIvavRttitA-jAtyAdyAjIvanenAtmapAlanetyarthaH, iyaMcAnAcaritA 29, tathA taptAnivRtabhojitvaM taptaM ca tadanirvRtaM ca- atridaNDodvRttaM ceti vigrahaH, udakamiti vizeSaNAnyathAnupapattyA gamyate, tadojitvaM-mizrasacittodakabhojitvamityarthaH, idaMcAnAcaritaM 30, tathA AturasmaraNAni ca kSudhAdyAturANAMpUrvopabhuktasmaraNAni ca anAcaritAni, AturazaraNAni vA-doSAturAzrayadAnAni 31, iti suutraarthH||6||kiNc-'muule'tti sUtram, asya vyAkhyA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam cArakathA, sUtram // 189 // mUlako lokapratItaH, zRGgaberaM ca ArdrakaM ca tathA ikSukhaNDaM ca lokapratItam, anivRtagrahaNaM sarvatrAbhisaMbadhyate, anita- tRtIyamadhyayanaM apariNatamanAcaritamiti, ikSukhaNDaM cApariNataM dviparvAntaM yadvartate 32-33-34, tathA kando vajrakandAdiH 35, mUlaM cala kSullikAsaTTAmUlAdi, sacittamanAcaritaM 36, tathA phalaM trapuSyAdi 37, bIjaM ca tilAdi 38, AmakaM sacittamanAcaritamiti suutraarthH|| 7||kiNc-sovccle tti sUtram, asya vyAkhyA- sauvarcalaM 39, saindhavaM 40, lavaNaM ca sAMbharilavaNaM 41, rumAlavaNaM ca 42, saadhusvruupm| Amakamiti sacittamanAcaritam, sAmudraM- samudralavaNameva 43, pAMzukSArazca USaralavaNaM 44, kRSNalavaNaM ca saindhavalavaNaparvataikadezajaM 45, AmakamanAcaritamiti suutraarthH|| 8 // kiM ca-'dhUvaNe'tti sUtram, asya vyAkhyA- dhUpanamityAtmavastrAderanAcaritam, prAkRtazailyA anAgatavyAdhinivRttaye dhUmapAnamityanye vyAcakSate 46, vamanaM madanaphalAdinA 47, vastikarma puTakenAdhiSThAne snehadAnaM 48, virecanaM dantyAdinA 49, tathA aJjanaM rasAJjanAdinA 50, dantakASThaM ca pratItaM 51, tathA / gAtrAbhyaGgastailAdinA 52, vibhUSaNaM gAtrANAmeva 53, iti suutraarthH||9|| kriyAsUtramAha-savvameyaM ti sUtram, asya vyAkhyA-1 sarvametad- auddezikAdi yadanantaramuktamidamanAcaritam, keSAmityAha-nirgranthAnAM maharSINAMsAdhUnAmityarthaH, ta eva vizeSyantesaMyame, cazabdAttapasi, yuktAnAM- abhiyuktAnAM laghubhUtavihAriNAM laghubhUto- vAyuH, tatazca vAyubhUto'pratibaddhatayA vihAro yeSAMka te laghubhUtavihAriNasteSAm, nigamanakriyApadametaditi sUtrArthaH // 10 // kimityanAcaritaM?, yatasta evaMbhUtA bhavantItyAha paMcAsavapariNNAyA, tiguttA chsusNjyaa| paMcaniggahaNA dhIrA, niggaMthA ujjudNsinno||suutrm 11 // AyAvayaMti gimhesu, hemaMtesuavAuDA / vAsAsu paDisaMlINA, saMjayA susmaahiyaa||suutrm 12 // parIsahariUdaMtA, dhUamohA jiiNdiyaa| savvadukkhappahINaTThA, pakkamaMti mhesinno| sUtram 13 // // 189 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 190 // dukkarAI karittANaM, dussahAiMsahettu ya / ke ittha devaloesu, kei sijhaMti nIrayA // sUtram 14 // tRtIyamadhyayana khavittA puvvakammAI, saMjameNa taveNa ya / siddhimaggamaNuppattA, taainnoprinnivvudd||suutrm 15 // kSullikA cArakathA, ttibemi (gAthAgraM0 31) // ii khuDDiyAyArakahajjhayaNaM taiyaM // 3 // sUtram paJcAzravA hiMsAdayaHparijJAtA dvividhayA parijJayA- jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijayA ca pari-samantAjjJAtA yaiste paJcAzrava- 11-15 parijJAtAH, AhitAgnyAderAkRtigaNatvAnna niSThAyAH pUrvanipAta iti samAso yukta eva, parijJAtapaJcAzravA iti vA, yata eva saadhusvruupm| caivaMbhUtA ata eva triguptAmanovAkkAyaguptibhiH guptaa|ssttsu saMyatAH SaTsu jIvanikAyeSu pRthivyAdiSu sAmastyena yatAH, paJcanigrahaNAla iti nigRhNantIti nigrahaNAH kartari lyuT paJcAnAM nigrahaNAH paJcanigrahaNAH, paJcAnAmitIndriyANAm, dhIrA buddhimantaH sthirA vA, nirgranthAH sAdhavaH, Rjudarzina iti RjurmokSaM prati RjutvAtsaMyamastaM pazyantyupAdeyatayeti Rju-darzina:- saMyamapratibaddhAH iti sUtrArthaH // 11 // te ca RjudarzinaH kAlamadhikRtya yathAzaktyetatkurvanti-'AyAvayaMti'tti sUtram, asya vyAkhyAAtApayanti-'UrdhvasthAnAdinA AtApanAM kurvanti grISmeSu uSNakAleSu, tathA hemanteSu zItakAleSu aprAvRtA iti prAvaraNarahitAstiSThanti, tathA varSAsu varSAkAleSu saMlInA ityekAzrayasthA bhavanti saMyatAH sAdhavaH susamAhitA jJAnAdiSu yatnaparAH, grISmAdiSu bahuvacanaM prativarSakaraNajJApanArthamiti suutraarthH||12|| parIsaha'tti sUtram, asya vyAkhyA-mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH- kSutpipAsAdayasta eva ripavastattulyadharmatvAtparISaharipavastedAntA- upazamaM nItA yaiste parISaharipudAntAH, // 190 // samAsaH pUrvavat, na prAkRte pUrvAparapadaniyamavyavasthA nANavimalajoNhAga'miti yathA, tathA dhutamohA vikSiptamohA ityarthaH, mohaH-ajJAnam, tathA jitendriyAH zabdAdiSu rAgadveSarahitA ityarthaH, ta evaMbhUtAH sarvaduHkhaprakSayArthaM zArIramAnasAzeSaduHkha
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 191 // sUtram 11-15 prakSayanimittaM prakrAmanti pravartante, kiMbhUtAH?- maharSayaH sAdhava iti sUtrArthaH // 13 // idAnImeteSAM phalamAha- dukkarAI tila tRtIyamadhyayana sUtram, asya vyAkhyA- evaM duSkarANi kRtvauddezikAdityAgAdIni tathA duHsahAni sahitvA''tApanAdIni kecana tatra devalokeSu kSullikA cArakathA, saudharmAdiSu, gacchantIti vaakyshessH| tathA kecana siddhyanti, tenaiva bhavena siddhiM prApnuvanti / vartamAnanirdezaH sUtrasya trikaalvissytvjnyaapnaarthH| nIrajaskA ityaSTavidhakarmavipramuktAH, na tvekendriyA iva karmayuktA eveti suutraarthH||14||ye'pi caivaMvidhAnuSThAnato devalokeSu gacchanti te'pi tatazcyutA AryadezeSu sukule janmAvApya zIghraM siddhyantyetadAha-'khavitta'tti saadhusvruupm| sUtram , asya vyAkhyA-te devalokacyutAH kSapayitvA pUrvakarmANi sAvazeSANi, kenetyAha- saMyamena uktalakSaNena tapasA ca, evaM pravAheNa siddhimArgaM samyagdarzanAdilakSaNamanuprAptAH santastrAtAra AtmAdInAM parinirvAnti sarvathA siddhiM prApnuvanti, anye tu paThanti-'parinivvuDa'tti, tatrApi prAkRtazailyA chAndasatvAccAyameva pATho jyAyAn, iti bravImIti pUrvavaditi suutraarthH|| 15 // ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca puurvvdrssttvyaaH| iti vyAkhyAtaM kssullkaacaarkthaadhyynm||3|| // sUripurandarazrImaddharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikabRhadvattau tRtIyamadhyayanaM kSullikAcArakathAkhyaM samAptamiti / / / 191 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayanaM SaDjIva zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 192 // nikAyam, sUtram 1 SaDjIvanikAyaH bhASyam5 niyuktiH 216-219 upkrmedd|dhikaaraaH| ||ath caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyAkhyam // suaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM iha khalu chajjIvaNiyAnAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seaMme ahijiuM ajjhayaNaM dhmmpnntii| sUtram 1 // vyAkhyAtaM kSullikAcArakathAdhyayanamidAnIM SaDjIvanikAyAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH- ihAnantarAdhyayane 'sAdhunA dhRtirAcAre kAryA na tvanAcAre, ayameva cAtmasaMyamopAya' ityuktam, iha punaH sa AcAraHSaDjIvanikAyagocaraH prAya ityetaducyate, uktaM ca-chasu jIvanikAesu, je buhe saMjae syaa| se ceva hoi viNNee, paramattheNa saMjae // 1 // ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam, Aha ca bhASyakAra: bhA0-jIvAhAro bhaNNai AyAro teNimaMtu aayaayN| chajjIvaNiyajjhayaNaM tassa'higArA ime hoMti // 5 // jIvAdhAro bhaNyata AcAraH, tatparijJAnapAlanadvAreNeti bhAvaH, yenaitadevaM tenedaM AyAtaM avasaraprAptam, kiM tadityAhaSaDjIvanikAdhyayanam, atrAntare anuyogadvAropanyAsAvasaraH, tathA cAha- tasya SaDjIvanikAdhyayanasyArthAdhikArAH ete bhavanti vakSyamANalakSaNA iti gAthArthaH // tAnAha ni0-jIvAjIvAhigamo carittadhammo taheva jynnaay| uvaeso dhammaphalaM chajjIvaNiyAi ahigArA // 216 // jIvAjIvAbhigamo jIvAjIvasvarUpamabhigamyate'sminnityabhigama itikRtvA, svarUpe ca satyabhigamyata iti bhAvaH, tathA cAritradharmaH prANAtipAtAdinivRttirUpaH, tathaiva yatanA ca pRthivyAdiSvArambhaparihArayatnarUpA, tathA upadezaH yathA''tmA na SaTsu jIvanikAyeSu yo budhaH saMyataH sadA / sa eva bhavati vijJeyaH paramArthena sNytH||1|| // 19 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 193 // badhyata ityAdiviSayaH, tathA dharmaphalaM anuttarajJAnAdi, ete SaDjIvanikAyA adhikArA iti gAthArthaH / atrAntare gata upakramaH, caturthamadhyayana nikSepamadhikRtyAha SaDjIva nikAyam, ni0- chajjIvaNiyAe khalu nikkhevo hoi naamnipphnno| eesiM tiNhaMpiu ptteypruuvnnNvocchN||217|| sUtram 1 SaDjIvanikAyAyAH prakrAntAyAH khalviti pUraNArtho nipAtaH, nikSepo bhavati nAmaniSpannaH, SaDjIvanikAyiketyayameva, ghajIvanikAyaH niyuktiH yatazcaivamata eteSAM trayANAmapi SaDjIvanikAyapadAnAM pratyeka miti ekamekaM prati prarUpaNAM sUtrAnusAreNa vakSye abhidhAsya iti 217-219 gaathaarthH| tatraikasyAbhAve SaNNAmabhAva ityekaprarUpaNAmAha 8 upakrame' dhikArAH ni0- NAmaM ThavaNA davie mAugapayasaMgahekkae ceva / pajavabhAve ya tahA sattee ekkagA hoMti // 218 // niyuktiH ni0- nAma ThavaNA davie khette kAle taheva bhAve / eso u chakkagassA nikkhevo chavviho hoi||219 // 220-221 iyaM dramapuSpikAyAM vyAkhyAteti neha vyAkhyAyate, saMgrahaikakena caatraadhikaarH||saamprtN vyAdIn vihAya SaTprarUpaNAmAha jIvapadasya vyAkhyAtatra nAmasthApane kSuNNe, dravyaSaTkaM- SaD dravyANi sacittAcittamizrANi puruSakArSApaNAlaGkatapuruSalakSaNAni, kSetraSaTkaM- nikssepdvaaraanni| SaDAkAzapradezAH, yadvA bharatAdIni,kAlaSaTkaM-SaTsamayAH SaD RtavaH, tathaiva bhAveceti bhAvaSaTkaM-SaDbhAvA audayikAdayaH, atra ca sacittadravyaSaTkenAdhikAra itigaathaarthH||aah-atr vyAdhanabhidhAnaM kimartha?, ucyate, ekaSaDabhidhAnataH AdyantagrahaNena tadgateriti / vyAkhyAtaM SaTpadam, adhunA jIvapadamAha // 193 // ni0- jIvassa u nikkhevo parUvaNA lakkhaNaMca atthittaM / annAmuttattaM niccakArago dehavAvittaM // 220 // ni0-guNiuDDagaitte yA nimmayasAphallatA ya primaanne| jIvassa tivihakAlammiparikkhA hoi kAyavvA / / 221||do daargaahaao||
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana SaDjIva zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 194 // etaddvAragAthAdvayam, asya vyAkhyA- jIvasya tu nikSepo nAmAdiH, prarUpaNA dvividhAzca bhavanti jIvA ityAdirUpA lakSaNaM ca- AdAnAdi astitvaMsattvaM zuddhapadavAcyatvAdinA anyatvaM dehAt amUrtatvaM svataH nityatvaM vikArAnupalambhena kartRtvaMsvakarmaphalabhogAt dehavyApitvaMtatraiva talliGgopalabdhyA guNitvaMyogAdinA UrdhvagatitvaM agurulaghubhAvena nirmA(ma)yatA vikArarahitatvena, saphalatA-ca karmaNaH parimANaM lokAkAzamAtra ityAdi (granthAgraM 3000) evaM jIvasya trividhakAla iti trikAlaviSayA, parIkSA bhavati kartavyA iti dvAragAthAdvayasamAsArthaH // vyAsArthastu bhASyAdavaseyaH, tathA ca nikSepamAha ni0- nAmaMThavaNAjIvo davvajIvoya bhaavjiivoy| oha bhavaggahaNaMmi ya tabbhavajIve ya bhAvammi / / 222 // nAmasthApanAjIva iti jIvazabdaHpratyekamabhisaMbadhyate, nAmajIvaH sthApanAjIva iti, tathA dravyajIvazca bhAvajIvazca vakSyamANalakSaNaH, tatra ogha iti oghajIvaH, bhavagrahaNe ce ti bhavajIvaH, tadbhavajIvazca tadbhava evotpannaH, bhAve bhAvajIva iti gAthAsamAsArthaH // vyAsArthaM tvAha bhA0- nAmaMThavaNa gayAo davve guNapajjavehi rahiutti / tiviho ya hoi bhAve ohe bhava tabbhave cev||6|| nAmasthApane gate, kSuNNatvAditi bhAvaH, dravya iti dravyajIvo guNaparyAyAbhyAM caitanyamanuSyatvAdilakSaNAbhyAM rahitaH, buddhiparikalpito, natvasAvitthaMvidhaH saMbhavatIti, trividhazca bhavati bhAva iti,bhAvajIvatraividhyamAha-oghajIvo bhavajIvastadbhavajIvazceti, prAggAthoktamapyetaditthaMvidhabhASyakArazailIprAmANyato'duSTameveti / anye tu paThanti-'bhAve utihA bhaNio, taM puNa saMkhevaovocchaM' 'bhAva' iti bhAvajIvaH, 'vidhe'ti triprakAro bhaNito' niyuktikAreNa oghajIvAdiH, tamapi ca bhAvArthamadhikRtya saMkSepato vakSya iti gAthArthaH // tatraughajIvamAha nikAyam, sUtram 1 SaDjIvanikAyaH niyukti: 222 jIvapadasya vyaakhyaanikssepdvaaraanni| bhASyama6 jiivnikssepaaH|
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDjIva zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 195 // bhAvajIvaH bhA0- saMte Auyakamme dharaI tasseva jIvaI ude| tasseva nijarAemao tti siddho nayamaeNaM // 7 // caturthamadhyayanaM sati vidyamAna AyuSkakarmaNi sAmAnyarUpe dhriyate sAmAnyenaiva tiSThati bhavodadhau, kathamitthamavasthAnamAtrAjjIvatvamasye nikAyam, tyAzaGkayAtraivAnvarthayojanAmAha- tasyaiva oghAyuSkakarmaNo jIvatyudaye udaye sati jIvatyAsaMsAraM prANAn dhArayati, ato sUtram 1 jIvanAjIva iti, tasyaivaughAyuSkakarmaNo nirjarayA kSayeNa, mRta iti, sarvathA jIvanAbhAvAt, sa ca siddho mRto, nAnyaH, SaDjIvanikAya: bhASyam vigrahagatAvapi tathAjIvanasadbhAvAt, nayamatene ti sarvanayamatenaiva mRta iti gAthArthaH / ukta oghajIvitaviziSTa oghajIvaH, jIvanikSepAH sAmprataM bhavajIvaMtadbhavajIvaM cAha bhASyam 8-9 bhA0- jeNa ya dharai bhavagaojIvo jeNa ya bhavAu sNkmii| jANAhitaM bhavAuMcaubvihaM tabbhave duvihaM // 8 // nikkhevotti gyN|| prarUpaNA c| yena ca nArakAdyAyuSkeNa dhriyate tiSThati bhavagato nArakAdibhavasthito jIvaH, tathA yena ca manuSyAdyAyuSkeNa bhavAt / nArakAdilakSaNAt saMkrAmati yAti, manuSyAdibhavAntaramiti sAmarthyAgamyate, jAnIhi viddhi, taditthaMbhUtaM bhavAyuH bhavajIvitam, caturvidhaM nArakatiryamanuSyAmarabhedena, tathA tadbhavetadbhavaviSayam, Ayuriti vartate, tacca dvividha-tiryaktadbhavAyumanuSyatadbhavAyuzca, yasmAttAveva mRtau santau bhUyastasminneva bhava utpadyate, nAnye,tadbhavajIvitaMca tasmAnmRtasya tasminnevotpannasya yattaducyata iti| atrApi ca bhAvajIvAdhikArAttadbhavajIvitaviziSTazca jIva eva grAhyaH, jIvitaM tu tadvizeSaNatvAduktamiti gaathaarthH|| ukto nikSepaH, idAnIM prarUpaNAmAha bhA0- duvihA ya hu~ti jIvA suhumA taha bAyarA ya logammi / suhumA yasavaavaloe do ceva ya baayrvihaanne||9|| 0 atra jIvatyaneneti jIva oghena sAmAnyena jIva oghajIvitaviziSTo jIvaH, madhyamapadottarapadalopAd itthaM bhavati ityadhikaM keSucidAdarzeSu / // 195 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 196 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram SaDjIvanikAyaH bhASyam 10-11 prarUpaNA lkssnnNc| dvividhAzca dviprakArAzca, cazabdAnavavidhAzca pRthivyAdidvIndriyAdibhedena bhavanti jIvAH, dvaividhyamAha- sUkSmAstathA bAdarAzca, tatra sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmA bAdaranAmakarmodayAcca bAdarA iti, loka iti lokagrahaNamaloke jIvabhavanavyavacchedArtham, tatra sUkSmAzca sarvaloka iti, cazabdasyAvadhAraNArthatvAtsUkSmA eva sarvalokeSu, na bAdarAH, kvacitteSAmasaMbhavAt, 'dve eva ca paryAptakAparyAptakalakSaNe bAdaravidhAne bAdaravidhI, cazabdAtsUkSmavidhAneca, teSAmapi paryAptakAparyAptakarUpatvAditi gaathaarthH|| etadeva spaSTayannAha bhA0-suhumA yasavvaloe pariyAvannA bhavaMti nAyavvA / do ceva bAyarANaM pajjattiyare anAyavvA ||10||pruuvnnaadaarNgyN ti // sUkSmA eva pRthivyAdayaH sarvaloke caturdazarajvAtmake paryAyApannA bhavanti jJAtavyAH 'paryAyApannA' iti tameva sUkSmaparyAyamApannAH bhAvasUkSmA na tu bhUtabhAvino dravyasUkSmA iti bhaavH| tathA dvau bhedau bAdarANAM pRthivyAdInAm, cazabdAt sUkSmANAM ca, paryAptaketarau jJAtavyau paryAptakAparyAptakAviti gAthArthaH / uktA prarUpaNA, adhunA lakSaNamucyate, tathA cAha bhASyakAra: bhA0- lakkhaNamiyANi dAraM ciMdhaM heU akAraNaM liNg| lakkhaNamii jIvassa u AyANAI imaMtaM ca // 11 // lakSaNamidAnIM dvAramavasaraprAptam, asya ca pratipattyaGgatayA pradhAnatvAtsAmAnyatastAvattatsvarUpamevAha- cihna hetuzca kAraNaM liGgaMlakSaNamiti / tatra cihna- upalakSaNam, yathA patAkA devakulasya, hetuH-nimittalakSaNaM yathA kumbhakAranaipuNyaM ghaTasaundaryasya, kAraNaM- upAdAnalakSaNam, yathA mRnmasRNatvaM ghaTabalIyastvasya, liGga-kAryalakSaNaM yathA dhUmo'gneH, paryAyazabdA vA eta iti / lakSaNamityetallakSaNaM lakSyate'nena parokSaM vastvitikRtvA, jIvasya punarAdAnAdi lakSaNamanekaprakAramidam, tacca vakSyamANamiti gaathaarthH|| // 196 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 197 // 223-224 jIvasya ni0- AyANe paribhoge joguvaoge kasAyalesA y| ANApANU iMdiya baMdhodayanijarA ceva // 223 // caturthamadhyayanaM ni0- cittaM ceyaNa sannA vinnANaM dhAraNA ya buddhI / IhAmaIviyakkA jIvassa u lakkhaNA ee||224||daarN // SaDjIva nikAyam, etatpratidvAragAthAdvayam, asya vyAkhyA- AdAnaM paribhogastathA yogopayogau kaSAyalezyAzca tathA''nApAnau indriyANi sUtram 1 bandhodayanirjarAzcaiva, tathA cittaM cetanA saMjJA vijJAnaM dhAraNA ca buddhizca tathA IhAmativitarkA jIvasya tu lakSaNAnyetAni, SaGjIvanikAyaH niyuktiH tuzabdasyAvadhAraNArthatvAJjIvasyaiva nAjIvasya iti prtidvaargaathaadvysmaasaarthH|| vyAsArthastu bhASyAdavaseyaH, taccedaM bhA0- lakkhijjaitti najai paJcakkhiyaro va jeNa jo attho|tN tassa lakkhaNaM khalu dhUmuNhAi vva aggissa // 12 // lakSyata iti jJAyate ko'sAvityAha- pratyakSaH akSagocarApannaH itaro vA parokSaH yena uSNatvAdinA yo'rthaH agnyaadistttsy| lakSaNAni (jIvasiddhiH) lakSaNaMkhalviti, tadeva spaSTayati-dhUmauSNyAdivadagneriti, sahyauSNyena pratyakSo lakSyate, parokSo dhUmeneti gaathaarthH| tatrAdAnA bhASyam dInAM dRSTAntAnAha 12-14 jIvasya bhA0- ayagAra kUra parasUaggi suvaNNe akhiirnrvaasii| AhAro diTuMtA AyANAINa jhsNkhN||13|| lakSaNAni ayaskAra:kUrastathA parazuragniH suvarNaM kSIranaravAsyaH tathA AhAro dRSTAntA AdAnAdInAM prakrAntAnAM yathAsaMkhyam, pratijJAdyullaGghanena / jiivshuddhiH| caitadabhidhAnaM parokSArthapratipattiM prati prAyaH pradhAnAGgatAkhyApanArthamiti gaathaarthH|| sAmprataM prayogAnAhabhA0- dehiMdiyAiritto AyA khalu gjjhgaahgpogaa| saMDAsA ayapiMDo ayayArAivva vinneo||14|| // 197 // dehendriyAtirikta AtmA, khaluzabdo vizeSaNArthaH, kathaMcit, na sarvathA'tirikta eva, tadasaMvedanAdiprasaGgAditi, anena / pratijJArthamAha, pratijJA punaH- arthendriyANi AdeyAdAnAni vidyamAnAdAtRkANi, kuta ityAha- grAhyagrAhakaprayogAt, grAhyA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 198 // rUpAdayaH grAhakANi- indriyANi teSAM prayogaH- svaphalasAdhanavyApArastasmAt, na hyamISAM karmakaraNabhAvaH kartAramantareNa caturthamadhyayanaM svakAryasAdhanaprayogaHsaMbhavati, anenApi hetvarthamAha,hetuzcAdeyAdAnarUpatvAditi |dRssttaantmaah-sNdNshaad AdAnAt ayaspiNDAd / SaDjIva nikAyam, AdeyAt ayaskArAdivat lohakAravadvijJeyaH atirikto vidyamAna AdAtetyanenApi dRSTAntArthamAha, dRSTAntastu saMdaMzakAya sUtram 1 spiNDavat, yastu tadanatirikta: na tato grAhyagrAhakaprayogaH, yathA dehAdibhya eveti vyatirekArthaH, vyatirekastu yAni vidyamAnA- SaGjIvanikAya: bhASyam dAtRkANi na bhavanti tAnyAdAnAdeyarUpANyapi na bhavanti, yathA mRtakadravyendriyAdInIti gaathaarthH|| uktamAdAnadvAram, 15-16 adhunA paribhogadvAramAha jIvasya lakSaNAni ___ bhA0- deho sabhottio khalu bhojjattA oyaNAithAlaM va / annappauttigA khalu jogA parasuvva krnnttaa||15|| jiivshuddhiH| dehaH sabhoktRkaH khalviti pratijJA, bhogyatvAditi hetuH, odanAdisthAlavat-sthAlasthitaudanavaditi dRSTAntaH, bhogyatvaM ca dehasya jIvena tathA nivasatopabhujyamAnatvAditi / uktaM paribhogadvAram, adhunA yogadvAramAha- anyaprayoktRkAH khalu yogAH, yogAH-sAdhanAni manaHprabhRtIni karaNAnIti pratijJArthaH, karaNatvAditi hetuH, parazuvaditi dRssttaantH| bhavati ca vizeSe pakSIkRte sAmAnyaM hetuH- yathA anityo varNAtmakaH zabdaH, zabdatvAt, meghazabdavaditi gAthArthaH / uktaM yogadvAram, sAmpratamupayogadvAramAha bhA0- uvaogA nAbhAvo aggivva salakkhaNApariccAgA / sakasAyA NAbhAvo pajjayagamaNA suvaNNaM va // 16 // upayogAt sAkArAnAkArabhedabhinnAnnAbhAvo, jIva iti gamyate, kuta ityAha- svalakSaNAparityAgAd upayogalakSaNAsAdhAraNAtmIyalakSaNAparityAgAt, agnivad, yathA'gnirauSNyAdisvalakSaNAparityAgAnAbhAvastathA jIvo'pIti prayogArthaH, // 198 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 199 // bhASyam prayogastu- sannAtmA, svalakSaNAparityAgAd, agnivaditi / uktamupayogadvAram, adhunA kaSAyadvAramAha- sakaSAyatvAd-aceta- caturthamadhyayanaM navilakSaNakrodhAdipariNAmopetatvAdityarthaH, nAbhAvo jIvaH, kuta ityAha- paryAyagamanAt-krodhamAnAdiparyAyaprApteH, suvarNavat, SaDjIva nikAyam, kaTakAdiparyAyagamanopetasuvarNavaditi prayogArthaH,prayogastu-sannAtmA, paryAyagamanAt, suvarNavaditi gAthArthaH / uktaM kaSAya sUtram 1 dvAram, idAnIM lezyAdvAramAha SaDjIvanikAya: bhA0- lesAoNAbhAvo pariNamaNasabhAvao yakhIraM v| ussAsA NAbhAvo samasabbhAvA khauvva nro||17|| 17-18 8 lezyAto lezyAsaddhAvena nAbhAvo jIvaH, kiMtu bhAva iti, kuta ityAha- pariNamanasvabhAvatvAt- kRSNAdidravyasAcivyena / jIvasya jambUkhAdakAdidRSTAntasiddhatathAvidhapariNAmadharmatvAt, kSIravaditi prayogArthaH, prayogastu-sannAtmA, pariNAmitvAt, kSIrava lakSaNAni jiivshuddhiH| diti |gtN lezyAdvAram, prANApAnadvAramAha- ucchAsAditi, acetanadharmavilakSaNaprANApAnasadbhAvAnnAbhAvo jIvaH, kiMtu bhAva eveti, zramasadbhAvena parispandopetapuruSavaditi prayogArthaH, prayogastu punaratra vyatirekI draSTavyaH, sAtmakaM jIvaccharIram, prANAdimattvAd, yattu sAtmakaM na bhavati tatprANAdimadapi na bhavati, yathA''kAzamiti gAthArthaH / uktaM prANApAnadvAram, adhunA indriyadvAramucyate bhA0- akkhANeyANi paratthagANi vAsAiveha krnnttaa| gahaveyaganijarao kammassa'nno jhaahaaro||18|| akSANi indriyANi etAnI ti lokaprasiddhAni dehAzrayANi parArthAni AtmaprayojanAni, vAsyAdivadiha karaNatvAt ihaloke vAsyAdivaditi prayogArthaH / Aha-AdAnAnyevendriyANi tatkimarthaM bhedopanyAsaH?, ucyate, nirvRttyupakaraNadvAreNa dvaividhyakhyApanArtham, tatazca tatropakaraNasya grahaNamiha tu nirvRtteriti, prayogastu- parArthAzcakSurAdayaH, saMghAtatvAt, zayanAsanAdivat,
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana SaDjIva zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / 200 // nikAyam, na cAyaM vizeSaviruddhaH, karmasaMbaddhasyAtmanaH saMghAtarUpatvAbhyupagamAt / gatamindriyadvAram, adhunA bandhAdidvArANyAhagrahaNavedakanirjarakaH karmaNo'nyo, yathA''hAra iti, tatra grahaNaM-karmaNo bandhaH vedanaM- udayaH nirjarA-kSayaH, yathA''hAre itiAhAraviSayANi grahaNAdIni na kaLadivyatirekeNa tathA karmaNo'pIti prayogArthaH, prayogastu-vidyamAnabhoktRkamidaM karma, grahaNavedananirjaraNasaddhAvAd, AhAravaditigAthArthaH |uktaanibndhaadidvaaraanni, vyAkhyAtA ca prathamA pratidvAragAthA, sAmprataM dvitIyAmadhikRtya cittAdisvarUpavyAcikhyAsayA''ha___ bhA0-cittaM tikAlavisayaM ceyaNa paccakkha sannamaNusaraNaM / viNNANa'NegabheyaM kAlamasaMkheyaraM dharaNA // 19 // cittaM trikAlaviSayaM- oghato'tItAnAgatavartamAnagrAhi, cetanaM cetanA-sA pratyakSavartamAnArthagrAhiNI, saMjJAnaM saMjJA-sA anusmaraNamidaM taditi jJAnam, vividhaM jJAnaM vijJAnaM anekabhedaM- anekaprakAram, anekadharmiNi vastuni tathA tathA'dhyavasAya ityarthaH, kAlamasaMkhyeyetaraM asaMkhyeyaM saMkhyeyaMvA, dhAraNAavicyutismRtivAsanArUpA, tatra vAsanArUpA asaMkhyeyavarSAyuSAmasaMkhyeyaM saMkhyeyavarSAyuSAMca saMkhyeyamiti gaathaarthH|| bhA0- atthassa Uha buddhI IhA ceTThatthaavagamo umii| saMbhAvaNasthatakkA guNapaccakkhA ghaDovva'tthi // 20 // arthasyohA buddhiH saMjJinaH paranirapekSo'rthapariccheda iti bhAvaH, IhA- ceSTA kimayaM sthANuH kiMvA puruSa? iti sadarthaparyAlocanarUpA, arthAvagamastu arthaparicchedastu ziraHkaNDUyanAdidharmopapatteH puruSa evAyamityevaMrUpA matiH, saMbhAvaNatthatakka tti prAkRtazailyA arthasaMbhAvanA- evameva cAyamartha upapadyata ityAdirUpA trkaa| itthaM dvArANi vyAkhyAya sarva ete cittAdayo guNA vartanta iti jIvAkhyaguNipratipAdakena prayogArthenopasaMharannAha-guNapratyakSatvAddhetorghaTavadasti jIva iti gamyate, eSa gaathaarthH| sUtram SaGjIvanikAya: bhASyam 19 jIvasya lakSaNAni jIvazuddhiH bhASyam 20 jIvasiddhiH jIvAstitvaM // 200 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 201 // caturthamadhyayana SaDjIvanikAyam, sUtram 1 SaDjIvanikAyaH bhASyam 21-23 jIvasiddhiH jIvAstitvaM c| etadeva spaSTayati bhA0- jamhA cittAIyA jIvassa guNA havaMti paJcakkhA / guNapaJcakkhattaNao ghaDuvva jIvo ao atthi||21|| yasmAt cittAdayaH anantaroktAH jIvasya guNAH, nAjIvasya,zarIrAdiguNavidharmatvAt, ete ca bhavanti pratyakSAH, svasaMvedyatvAt, yatazcaivaM guNapratyakSatvAddhetorghaTavajjIvaH ato'stIti prayogArthaH, prayogastu- sannAtmA, guNapratyakSatvAt, ghaTavat, nAyaM ghaTavadAtmano'cetanatvApAdanena viruddhaH, viruddho'sati bAdhane itivacanAt, etaccaitanyaM pratyakSeNaiva bAdhanamiti gaathaarthH|| vyAkhyAtaM mUladvAragAthAdvaye pratidvAragAthAdvayena lakSaNadvAram, idAnImastitvadvArAvasaraH, tathA cAha bhASyakAra:____ bhA0- atthitti dAramahuNA jIvassai asthi vijae niymaa|loaayymyghaaysthmucce tatthimo heU // 22 // astIti dvAramadhunA-sAmpratamavasaraprAptam, tatraitaducyate-jIvaH san, pRthivyAdivikAradehamAtrarUpaH sanniti siddhasAdhyatA na tu tato'nyo'stItyAzaGkApanodAyAha- astyanyazcaitanyarUpaH, tadapi mAtRcaitanyopAdAnaM bhaviSyati paralokayAyI tu na vidyate iti mohApohAyAha- vidyate niyamAt niyamena, tathA cAha- lokAyatamataghAtArthaM nAstikAbhiprAyanirAkaraNArthamucyata etat, tasya cAnantarodita evAbhiprAya iti saphalAni vizeSaNAni, tatra lokAyatamatavighAte kartavye ayaM vakSyamANalakSaNo hetuH anyathAnupapattirUpo yuktimArga iti gaathaarthH|| bhA0- jo ciMtei sarIre natthi ahaMsa eva hoi jIvo tti| nahu jIvaMmi asaMte saMsayauppAyao anno // 23 // yazcintayati zarIre atra lokapratIte nAstyahaM sa eva cintayitA bhavati jIva iti / kathametadevamityAha-na yasmAjIve'sati mRtadehAdau saMzayotpAdakaH anyaH prANAdiH, caitanyarUpatvAtsaMzayasyeti gAthArthaH / etadeva bhAvayati // 201 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 202 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram SaDjIvanikAyaH bhASyam 24-26 jIvasiddhiH jIvAstitvaM c| bhA0- jIvassa esa dhammo jAIhA atthi natthi vA jiivo| khANumaNussANugayA jaha IhA devadattassa / / 24 // jIvasyaiSa svabhAva:- eSa dharmaH yA IhA sadarthaparyAlocanAtmikA, kiMviziSTatyAha-asti nAsti vA jIva iti, lokaprasiddhaM nidarzanamAha- sthANumanuSyAnugatA kimayaM sthANuH kiMvA puruSa ityevaMrUpA yehA devadattasya jIvato dharma iti gaathaarthH|| prakArAntareNaitadevAha bhA0- siddhaM jIvassa atthittaM, sddaadevaannumiiye| nAsao bhuvi bhAvassa, saddo havai kevalo // 25 // siddhaM pratiSThitaM jIvasya upayogalakSaNasyAstitvam, kuta ityAha- zabdAdeva jIva ityasmAdanumIyate, kathametadevamityAhanAsata iti na asataH- avidyamAnasya bhuvi pRthivyAMbhAvasya padArthasya zabdo bhavati vAcaka iti, kharaviSANAdizabdairvyabhicAramAzaGkayAha- kevalaH zuddhaH anyapadAsaMsRSTaH, kharAdipadasaMsRSTAzca viSANAdizabdA iti gaathaarthH|| etadvivaraNAyaivAha bhASyakAra: bhA0- atthiti nivvigappo jIvo niyamAusaddao siddhii| kamhA? suddhapayattA ghddkhrsiNgaannumaannaao||26|| astIti nirvikalpo jIvaH, nirvikalpa iti niHsaMdigdhaH, niyamAt niyamenaiva, pratipattrapekSayAzabdataH siddhiH vAcakAdvAcyapratIteH, etadeva praznadvAreNAha- kasmAt kuta etadevamiti?, Aha-zuddhapadatvAt kevalapadatvAjIvazabdasya, ghaTakharazRGgAnumAnAd, anumAnazabdo dRSTAntavacanaH, ghaTakharazRGgadRSTAntAditi prayogArthaH, prayogastu-mukhyenArthenArthavAn jIvazabdaH, zuddhapadatvAd, ghaTazabdavat, yastu mukhyenArthenArthavAn na bhavati sa zuddhapadamapi na bhavati, yathA kharazRGgazabda iti gaathaarthH||praabhipraaymaashngky pariharannAha // 202 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 203 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 1 SajIvanikAyaH bhASyam 27-30 jIvasiddhiH jIvAstitvaM ca / bhA0- coyagasuddhapayattA siddhI jai evaM suNNasiddhi amhaM pi| taM na bhavai saMteNaM jaM sunnaM sunnagehaM v||27|| uktavacchuddhapadatvAtsiddhiryadi jIvasya evaM tarhi zUnyasiddhirasmAkamapi, zUnyanaSTazabdasyApi zuddhapadatvAdityabhiprAyaH, atrottaramAha- tanna bhavati yaduktaM pareNa, kuta ityAha- satA vidyamAnena padArthena yad yasmAcchUnyaM zUnyamucyate, kiMvadityAhazUnyagRhamiva, tathAhi- devadattena rahitaM zUnyagRhamucyate, nivRtto ghaTo naSTa iti, natvanayorjIvazabdasya jIvavadava (vi)ziSTaM vAcyamastIti gaathaarthH||prkaaraantrennaastitvpkssmev samarthayannAha bhA0- micchA bhaveu savvatthA, je keI paarloiyaa| kattA cevopabhottA ya, jai jIvona vijji||28|| mithyA bhaveyuH anRtAH syuH, sarve'rthA ye kecana pAralaukikA- dAnAdayaH, yadi kimityAha- kartA caiva karmaNaH upabhoktA ca tatphalasya, yadi jIvo na vidyate paralokayAyIti gaathaarthH|| etadevAvyutpannaziSyAnugrahArthaM spaSTataramAha bhA0- pANidayAtavaniyamA baMbhaM dikkhA ya iNdiyniroho| savvaM niratthayameyaM jai jIvona vijaI // 29 // prANidayAtaponiyamAH karuNopavAsahiMsAviratyAdirUpAH, tathA brahma brahmacaryaM dIkSA ca yAgalakSaNA indriyanirodhaH pravrajyApratipattirUpaH, sarvaM nirarthakaM niSphalametat, yadi jIvo na vidyate paralokayAyIti gAthArthaH / / kiMca-'ziSTAcarito mArgaH, ziSTairanugantavya' iti, tanmArgakhyApanAyAha bhA0- loiyA veiyA ceva, tahA sAmAiyA viuu| nicco jIvo piho dehA, ii savve vvtthiyaa||30|| loke bhavA loke vA viditA iti laukikA- itihAsAdikartAraH, evaM vaidikAzcaiva- traividyavRddhAH, tathA sAmAyikAHtripiTakAdisamayavRttayo vidvAMsaH paNDitAH, nityo jIvo, nAnityaH, evaM pRthag dehAt zarIrAdityevaM sarve vyavasthitAH, nAnyatheti / 203 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 204 // gaathaarthH|| etadeva vyAcaSTe caturthamadhyayana bhA0- loge acchenjabhejo veespuriisdddhgsiyaalo| samaejahamAsi gaotiviho divvaaisNsaaro||31|| SaDjIva nikAyam, loke'cchedyo'bhedya AtmA paThyate, yathoktaM gItAsu- acchedyo'yamabhedyo'yamavikAryo'yamucyate / nityaHsaMtatagaH sthANuracalo'yaM sUtram 1 snaatnH||1|| ityAdi / tathA vede sapurISo dagdhaH zRgAlaH paThyata iti, yathoktaM- zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate, SaDjIvanikAyaH bhASyam athApurISo dahyate AkSodhukA asya prajAH prAdurbhavanti ityAdi / tathA samaye ahamAsIdgajaH iti paThyate, tathA ca buddhavacanaM-aha 31-33 mAsaM bhikSavo hastI, SaDdantaH zaGkhasaMnibhaH / zukaH paJjaravAsI ca, zakunto jiivjiivkH||1||ityaadi| tathA trividho divyAdisaMsAraH jIvasiddhiH kaizcidiSyate, devamAnuSatiryagbhedena, AdizabdAccaturvidhaH kaizcinnArakAdhikyeneti gaathaarthH| atraiva prakArAntareNa tadastitva jIvAstitvaM mAha bhA0- asthi sarIravihAyA piniyyaagaaryaaibhaavaao| kuMbhassa jaha kulAloso mutto kmmjogaao||32|| asti zarIrasya-audArikAdervidhAtA, vidhAteti kartA, kuta ityAha- pratiniyatAkArAdisadbhAvAt AdimatpratiniyatAkAratvAdityarthaH, dRSTAntamAha- kumbhasya yathA kulAlo vidhaataa| kulAlavadevamasAvapi mUrtaH prApnotIti viruddhamAzaya pariharannAha'sa' AtmA yaH zarIravidhAtA asau mUrtaH karmayogA diti mUrtakarmasaMbandhAditi gAthArthaH // atraiva ziSyavyutpattaye'nyathA / tadhaNavidhimAha // 204 // bhA0-phariseNa jahA vAU, gijjhaI kaaysNsio|naannaaiihiNthaa jIvo, gijjhaI kaaysNsio||33|| "AyahimAsaMgaja iti / ahaMti (pra0)10 kSudhA rahitA iti vi0 pa0 /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 205 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 1 SaGjIvanikAya: bhASyam 34-36 jIvasiddhiH jIvAstitvaM sparzena zItAdinA yathA vAyurgRhyate kAyasaMsRto dehasaMgataH adRSTo'pi, tathA jJAnAdibhiH jJAnadarzanecchAdibhirjIvo gRhyate kAyasaMsRto' dehasaMgata iti gAthArthaH / asakRdanumAnAdastitvamuktaM jIvasya, anumAnaM ca pratyakSapUrvakam, na cainaM kecana pazyantIti, tatazcAzobhanametadityAzaGkayAha bhA0- aNiMdiyaguNaM jIvaM, dunneyaM mNsckkhunnaa| siddhA pAsaMti savvannU, nANasiddhAya saahunno||34|| anindriyaguNaM avidyamAnarUpAdIndriyagrAhyaguNaM jIvaM amUrtatvAdidharmakaM durjeyaM durlakSaM mAMsacakSuSA chadmasthena, pazyanti siddhAH sarvajJAH, aJjanasiddhAdivyavacchedArthaM sarvajJagrahaNam, tatazca RSabhAdaya ityarthaH, jJAnasiddhAzca sAdhavo- bhavasthakevalina iti gaathaarthH|saamprtmaagmaadstitvmaah bhA0- attavayaNaM tu satthaM diTThA yatao aiNdiyaannNpi|siddhii gahaNAINaM taheva jIvassa vineyaa||35|| __AptavacanaM tu zAstram, Apto-rAgAdirahitaH, tuzabdo'vadhAraNe, Aptavacanameva, anenApauruSeyavyavacchedamAha, tasyAsaMbhavAditi / dRSTA ca tata iti upalabdhA ca tataH- AptavacanazAstrAt atIndriyANAmapi indriyagocarAtikrAntAnAmapi, siddhiH grahaNAdInA miti upalabdhizcandroparAgAdInAmityarthaH, tathaiva jIvasya vijJeyeti, atIndriyasyApyAptavacanaprAmANyAditi gaathaarthH| mUladvAragAthAyAM vyAkhyAtamastitvadvAram, adhunA'nyatvAdidvAratrayavyAcikhyAsurAha __bhA0- aNNattamamuttattaM niccattaM ceva bhaNNae samayaM / kAraNaavibhAgAIheUhiM imAhiM gAhAhiM // 36 // __ anyatvaM dehAd amUrtatvaM svarUpeNa nityatvaM caiva- pariNAminityatvaM bhaNyate samakaM ekaikena hetunA tritayamapi yugapaditiekakAlamityarthaH, kAraNAvibhAgAdibhiH vakSyamANalakSaNairhetubhiH imAbhiH tisRbhirniyuktigAthAbhireveti gaathaarthH|| // 205 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 206 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 1 SaDjIvanikAyaH bhASyam 37-38 niyukti: 225 anytvaadidvaartrym| ni0- kAraNavibhAgakAraNaviNAsabaMdhassa pccyaabhaavaa| viruddhassa ya atthassApAubbhAvAviNAsA y|| 225 / / kAraNavibhAgakAraNavinAzabandhasya pratyayAbhAvA diti atrAbhAvazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, kAraNavibhAgAbhAvAt na khalu jIvasya paTAderiva tantvAdikAraNavibhAgo'sti, kAraNAbhAvAdeva / evaM kAraNavinAzAbhAve'pi yojyam, tathA bandhasyajJAnAvaraNAdipudgalayogalakSaNasya pratyayAbhAvAt- hetutvAnupapatteH, bandhasyeti badhyamAnavyatiriktabandhajJApanArthamasamAsaH, vyatirekI cAyamanvayavyatirekAvarthasAdhakAviti darzanArthamiti, tathA viruddhasya cArthasya paTAdinAze bhasmAderiva aprAdurbhAvAdavinAzAcca aprAdurbhAve'nutpattau satyAmavinAzAcca hetoH jIvasya nityatvam, nityatvAdamUrtatvam, amUrtatvAcca dehAdanyatvamiti pratipattyAnuguNyato vyatyayena saadhynirdeshH| vakSyati ca niyuktikAraH-'jIvassa siddhamevaM, niccattamamuttamannattaM' iti gaathaasmaasaarthH|vyaasaarthstu bhASyAdavaseyaH, tatrAvyutpannavineyAsaMmohanimittaM yathopanyAsaMtAvahArANi vyAkhyAya pazcAnniyuktikArAbhiprAyeNa mIlayiSyatItyata Aha bhA0- annatti dAramahuNA anno dehA gihAu puriso vv|tjjiivtssriiriymyghaaytthN imaM bhaNiyaM // 37 // anyo dehAditi dvAramadhunA, tadetadvyAkhyAyate- anyo dehAt, jIva iti gamyate, gRhAdigatapuruSavaditi dRSTAntaH, tadbhAve'pi tatrAniyamato bhAvAditi heturabhyUhyaH, na cAsiddho'yam, mRtadehe'darzanAt, prayogaphalamAha- tajjIvataccharIravAdimatavighAtArtham, idaM prayogarUpaM bhaNitamiti gaathaarthH|| prayogAntaramAha bhA0- dehidiyAiritto AyA khalu taduvaladdhaatthANaM / tavvigame'visaraNao gehagavakkhehiM puriso vva // 38 // OniyuktimUladvArApekSayA saMgRhItArthavAcakA gAthA niyuktiH, tasyAzca yadvivaraNaM tadbhASyam, karttA tvanayoreka evobhayorapIti vi0 p.| // 206 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / 207 // anytvaadidvaartrym| khaluzabdaH vizeSaNArthatvAtkathaJciddehendriyAtirikta Atmeti pratijJArthaH, tadupalabdhArthAnA miti saMbhavataH praamrshtvaat| caturthamadhyayana indriyopalabdhArthAnAM tadvigame'pi indriyavigame'pi smaraNAditi hetvarthaH, smaranti cAndhabadhirAdayaH pUrvAnubhUtaM rUpAdIti, ghaDjIva nikAyam, gehagavAkSaiH puruSavaditi dRssttaantH| prayogastu-kathaJciddehendriyAtirikta AtmA, tadvigame'pitadupalabdhArthAnusmaraNAt, paJcavAtA sUtram yanopalabdhArthAnusmartRdevadattavaditi gAthArthaH // indriyopalabdhimattvAzaGkApohAyAha SaGjIvanikAyaH bhASyam bhA0- na u iMdiyAiM uvaladdhimati vigaesu visayasaMbharaNA |jh gehagavakkhehiM jo aNusariyA sa uvaladdhA // 39 // |39-41 na punarindriyANyevopalabdhimanti- draSTuNi, kuta ityAha- vigateSvindriyeSu viSayasaMsmaraNAt tadgRhItarUpAdyanusmRterandhabadhirAdInAmiti, nidarzanamAha- yathA gehagavAkSaiH karaNabhUtaiH dRSTAnarthAnanusmaran yo'nusmartA sa upalabdhA, na tu gavAkSAH, evamatrApIti - gaathaarthH|| uktamekena prakAreNAnyatvadvAram, adhunA amUrtadvArAvasara ityAha bhASyakAra: bhA0- saMpayamamuttadAraM aiMdiyattA acheybheyttaa| rUvAivirahaovA annaaiprinnaambhaavaao||40|| sAmpratamamUrtadvAram, tadvyAkhyAyate, amUrto jIvaH, atIndriyatvAt dravyendriyAgrAhyatvAt, acchedyAbhedyatvAt-khaDgazUlAdinA, rUpAdivirahatazca- aruuptvaadityrthH| tathA anAdipariNAmabhAvA diti svabhAvato'nAdyamUrtapariNAmatvAditi gaathaarthH|| bhA0- chaumatthANuvalaMbhA taheva svnnuvynnocev| loyAipasiddhIo jIvo'muttotti naayvvo||41|| chadmasthAnupalambhAd avadhijJAniprabhRtibhirapi sAkSAdagRhyamANatvAt, tathaiva sarvajJavacanAccaiva satyavaktRvItarAgavacanAdityarthaH, // 207 // lokAdiprasiddheH lokAdAvamUrtatvena prasiddhatvAt, AdizabdAvedasamayaparigrahaH, amUrto jIva iti jJAtavyaH, sarvatraiveyaM pratijJeti gaathaarthH|| uktamamUrtadvAram, adhunA nityatvadvAraprastAvaH, tathA cAha bhASyakAra:
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 208 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram SaDjIvanikAyaH bhASyam 42-44 anytvaadidvaartrym| bhA0- Niccotti dAramahuNA Nicco aviNAsi saasojiivo| bhAvatte sai jammAbhAvAu nahaM va vinneo||42|| nitya iti nityadvAramadhunA'vasaraprAptam, tadvyAcikhyAsayA''ha- nityo jIva iti, etAvatyucyamAne parairapi saMtAnasya nityatvAbhyupagamAtsiddhasAdhyateti tannirAkaraNAyAha- avinAzI-kSaNApekSayA'pi na niranvayanAzadharmA, evamapi parimitakAlAvasthAyI kaizcidiSyate-kappaTThAI puDhavI bhikkhU veti vacanAttadapohAyAha-zAzvata iti sarvakAlAvasthAyI, kuta ityAhabhAvatve sati vastutve satItyarthaH, janmAbhAvAt anutpatteH nabhovad AkAzavadvijJeyaH, bhAvatve satIti vizeSaNaM kharaviSANAdivyavacchedArthamiti gaathaarthH|| hetvantarANyAha__ bhA0-saMsArAo AloyaNAu taha pnycbhinnbhaavaao|khnnbhNgvighaaytthN bhnniaNtelokkdNsiihiN||43|| saMsArA diti saMsaraNaM saMsArastasmAt, sa eva nArakaH sa eva tiryagAdiriti nityaH, AlocanA diti AlocanaM-karomyaha kRtavAnahaM kariSye'hamityAdirUpaM trikAlaviSayamiti nityaH, tathA pratyabhijJAbhAvAt sa eSa iti pratyabhijJApratyaya AvidvadaGganAdisiddhaH tadabhedagrAhIti nitya iti, uktAbhidhAnaphalamAha- kSaNabhaGgavighAtArthaM niranvayakSaNikavastuvAdavighAtArthaM bhaNitaM trailokyadarzibhiHtIrthakaraiH etadanantaroditam, na punareSa eva paramArtha iti gAthArthaH // etadeva darzayati bhA0- loge vee samae nicco jIvo vibhAsao amhaM / iharA saMsArAI savvaMpi na jujjae tassa // 44 // 0 kalpasthAyinI pRthvI bhikSavo vaa| 6 na ca vAcyaM 'manurnabho'Ggiro vatI' (si01-1-24) tyanena nabhasvadityeva syAditi, lokaprasiddhacchAndasazabdasAdhanamUlatvAttatprayAsasya, ata eva 'nabho'GgiromanuSAM vetyupasaMkhyAna'miti vaidikyAmAkhyAtavAn dIkSitaH, kaiyaTo bhASyapradIpe'pi upasaMkhyAnAnyetAni chandoviSayANItyAhu'riti jagAda, nabho'syAzrayatveneti nabhasvacchabdaM vyutpAdayAmAsuzca vyAkhyAkArA ataH vAyuzabdaparyAyavyAkhyAne / // 208 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 209 // bhASyama 45 anyatvAdi loke- nainaM chindanti zastrANI tyAdivacanaprAmANyAt vede sa eSa akSayo'ja ityAdizrutiprAmANyAt samaye 'na prakRtirna caturthamadhyayanaM vikRtiH puruSa' iti vacanaprAmANyAt, kimityAha- nityo jIvaH- apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvaH, ekAntanitya eva, na SaDjIva nikAyam, caitanyAyyam, ekasvabhAvatayA saMsaraNAdivyavahArocchedaprasaGgAditi vakSyati,ata Aha-vibhASayA'smAkaM vikalpena-bhajanayA sUtram 1 syAnnitya ityAdirUpayA dravyArthAdezAnnityaH paryAyArthAdezAdanitya ityarthaH, itarathA yadyevaM nAbhyupagamyate tataH saMsArAdi SaDjIvanikAya: saMsArAlocanAdi sarvameva na yujyate tasya AtmanaH, svabhAvAntarAnApattyA ekasvabhAvatayA vArtamAnikabhAvAtirekeNa bhAvAntarAnApatteH, evamamUrtatvAnyatvayorapi vibhASA veditavyA, anyathA vyavahArAbhAvaprasaGgAt, ekAntAmUrtasyaikAntadehabhinnasya dvaartrym| cAtipAtAdyasaMbhavAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, akSaragamanikAmAtratvAtprArambhasyeti gAthArthaH / evamanyatvAdidvAratrayaM / vyAkhyAyAdhikRtaniyuktigAthAM vyAcikhyAsurAha bhA0- kAraNaavibhAgAo kAraNaaviNAsao ya jiivss| niccattaM vinneyaM aagaaspddaannumaannaao||45|| kAraNAvibhAgAt paTAdestantvAderiva kAraNavibhAgAbhAvAdityarthaH, kAraNAvinAzatazca kAraNAvinAzazca kAraNAnAmevAbhAvAt, kimityAha- jIvasya Atmano nityatvaM vijJeyam, kuta ityAha- AkAzapaTAnumAnAt atrAnumAnazabdo dRSTAntavacanaH, AkAzapaTadRSTAntAt / tatazcaivaM prayogaH- nitya AtmA, svakAraNavibhAgAbhAvAd, AkAzavat, tathA kAraNavinAzAbhAvAd, AkAzavadeva, yastvanityastasya kAraNavibhAgabhAvaH kAraNavinAzabhAvo vA yathA paTasyeti vyatirekaH, paTAddhi tantavo vibhajyante vinazyanti ceti nitytvsiddhiH| nityatvAdamUrtaH, amUrtatvAihAdanya iti gAthArthaH // niyuktigAthAyAM kAraNavibhAgAbhAvAtkAraNavinAzAbhAvAcceti dvAradvayaM vyAkhyAya sAmprataM bandhasya pratyayAbhAvAditi vyAcikhyAsurAha // 209 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 210 // bhA0- heuppabhavo baMdho jammANaMtarahayassa no jutto| tajjogavirahaokhalu coraaighddaannumaannaao||46|| caturthamadhyayanaM hetuprabhavo hetujanmA bandho jJAnAvaraNAdipudgalayogalakSaNaH, janmAnantarahatasya utpattyanantaravinaSTasya na yukto na ghaTamAnaH SaDjIva * nikAyam, tadyogavirahata iti tai:- bandhahetubhirmithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogalakSaNairyo yogaH- saMbandhastadvirahataH- tadabhAvAdeva, sUtram khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt, caurAdighaTAnumAnA dityanumAnazabdo dRSTAntavacanaH, caurAdighaTAdidRSTAntAt, na hi utpattyanantara- SaDjIvanikAyaH vinAzI caurazcauryakriyAbhAvena badhyate, sthAyI hi ghaTo jalAdinA saMyujyate iti vyatirekArthaH, prayogazcAtra-na kSaNika bhASyam 46 anyatvAdiAtmA, bandhapratyayatvAccauravat, nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavaditi gAthArthaH // niyuktigAthAyAM bandhasya pratyayA- dvaartrym| bhAvAditi vyAkhyAtam, adhunA 'viruddhasya cArthasyAprAdurbhAvAvinAzAcce'ti vyAkhyAyate bhASyam 47 niyuktiH bhA0- aviNAsI khalu jIvo vigaarnnuvlNbhojhaagaasN| uvalabbhaMti vigArA kuNbhaaivinnaasidvvaannN||47|| 225-226 avinAzI khalu jIvo, nitya ityarthaH, kuta ityAha vikArAnupalambhAt ghaTAdivinAze kapAlAdivadvizeSAdarzanAd, jIvanityatva siddhiH| yathA''kAzaM- AkAzavadityarthaH, etadeva spaSTayati- upalabhyante vikArA dRzyante kapAlAdayaH kumbhAdivinAzidravyANAm, na caivamatretyabhiprAyaH, nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavat, iti gaathaarthH| prakRtasaMbaddhAmeva niyuktigAthAmAha ni0- nirAmayAmayabhAvA baalkyaannusrnnaaduvtthaannaa| suttAIhiM agahaNA jAIsaraNA thaNabhilAsA // 226 // nirAmayAmayabhAvAt nirAmayasya-nIrogasyA''mayabhAvAd-rogotpatteH, upalakSaNaM caitat sAmayanirAmayabhAvasya, tathA caivaM // 210 // vaktAra upalabhyante-pUrva nirAmayo'hamAsaMsamprati sAmayojAtaHsAmayo vA nirAmaya iti, na caitanniranvayalakSaNavinAzinyAtmanyupapadyate, utpattyanantarAbhAvAditi prayogArthaH, prayogastu- avasthita AtmA, anekAvasthAnubhavanAt, bAlakumArAdyavasthAnu
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana SaDjIva zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 211 // nikAyam, sUtram 1 SaDjIvanikAyaH niyukti: 226 jiivnitytvsiddhiH| bhavitRdevadattavat, nityatvAdamUrtaH, amUrtatvAihAdanya iti yojanA sarvatra kaaryaa| tathA bAlakRtAnusmaraNAt kRtazabdo'trAnubhUtavacanaH, tatazca bAlAnubhUtAnusmaraNAt, tathA ca bAlenAnubhUtaM vRddho'pyanusmaran dRzyate, naca anyenAnubhUtamanyaH smarati atiprasaGgAt, nacedamanusmaraNaMbhrAntam, bAdhA'siddheH, naca hetuphalabhAvanibandhanametat, niranvayakSaNavinAzapakSetasyaivAsiddheH, toranantarakSaNe'bhAvApatteH, asatazca sadbhAvavirodhAditi prayogArthaH, prayogastu- avasthita AtmA, pUrvAnubhUtArthAnusmaraNAt, tadanyaivaMvidhapuruSavat / upasthAnAditi karmaphalopasthAnamatra gRhyate, yadyenopAttaM karma sa eva tatphalamupabhuGkte, anyazca kriyAkAlo'nyazca phalakAlaH, ekAdhikaraNaM caitadyam, anyathA svakRtavedanAsiddheH, anyakRtAnyopabhogasya nirupapattikatvAt, kRtanAzAkRtAbhyAgamaprasaGgAt, saMtAnapakSe'pi kartRbhoktRsaMtAnino nAtvAvizeSAt, zaktibhedAt, tasyaiva tathAbhAvAbhyupagame nityatvApatteriti prayogArthaH, prayogazca avasthita AtmA, svakRtakarmaphalavedanAt, kRSIvalAdivat / zrotrAdibhiragrahaNAt zrotrAdibhirindriyairaparicchitteH, na ca zrotrAdibhiraparicchidyamAnasya asattvam, avagrahAdInAM svasaMvedanasiddhatvAt, bauddhairapyatIndriyajJAnAbhyupagamAt, jJAnasya ca guNatvAt, guNasya ca guNinamantareNAbhAvAt, prAktanajJAnasyaiva guNitvAnupapatteH, tasyApi guNatvAditi prayogArthaH, prayogazca-nitya AtmA, guNitvesatyatIndriyatvAt, aakaashvt| tathA jAtismaraNAditi, jAterati ntAyAH smaraNAt, na cedamanusmaraNamananubhUtasyAnyAnubhUtasya ca bhavati, atiprasaGgAt, dRzyate ca kvacididam, na cAso pratArakaH, tatkathitArthasaMvAdanAt, anubhavAvizeSe sarveSAmeva kasmAnna bhavatIti ced, ucyate, karmapratibandhAd dRDhAnubhavAbhAvAd, iha loke'pi sarveSAM sarvatrAnusmaraNAdarzanAt, na khalu iha loke sarvatrAnusmaraNadarzanam, tadvadihApi, kvacijAtI sarveSAmastviti cenna, naSTacetasAM sarvatrAnusmaraNazUnyena vyabhicArAditi prayogArthaH, prayogazca bAlakRtAnusmaraNavadRSTavya iti / 8 // 211 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlikaM zrIhAri0 caturthamadhyayanaM SaDjIva nikAyam, vRttiyutam // 212 // tathA stanAbhilASAditi, tadaharjAtabAlakasyApi stanAbhilASadarzanAt, na cAnyakAlAnanubhUtastanapAnasyAyamupapadyate, prayogazca-tadaharjAtabAlakasyA''dyastanAbhilASo'bhilASAntarapUrvakaH, abhilASatvAd, tadanyastanAbhilASavat, tadvadaprathamatvasAdhanAd viruddho heturiti cenna, prathamatvAnubhavena bAdhanAt, 'asati ca bAdhane viruddha' iti nyAyAd, anyathA hetUcchedaprasaGgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, akSaragamanikAmAtrasya prastutatvAditi / nityAdikriyAyojanA pUrvavaditi niyuktigAthArthaH / etAmeva niyuktigAthAM lezato vyAcikhyAsurAha bhASyakAra:___bhA0-rogassAmayasannA bAlakayaM jaMjuvA'NusaMbharai / jaMkayamannaMmi bhave tassevannatthuvatthANA // 48 // rogasyAmaya iti saMjJA, bAlakRtaM kimapi vastu yad' yasmAdhuvA'nusmarati, tathA yatkRtamanyasmin bhave-kuzalAkuzalaM karma tasyaiva-karmaNo'nyatra- bhavAntare upasthAnAt, sarvatra bhAvArthayojanA kRtaiveti gaathaarthH|| ___bhA0-Nicco aNiMdiyattA khaNio navi hoi jAisaMbharaNA / thaNaabhilAsA ya tahA amao nau mimmauvva ghddo||49|| nitya iti, sarvatra kriyAbhisaMbadhyate, atIndriyatvAt-zrotrAdibhiragrahaNAdityarthaH, vijJeyo jJAtavyaH / tathA ca jAtismaraNAt, pAThAntaraM vA kSaNiko na bhavati jAtismaraNAditi, etadapyaduSTameva, vidhipratiSedhAbhyAM sAdhyArthAbhidhAnAt, stanAbhilASAcca, tathA amayo'yamAtmA, natu mRnmaya iva ghaTaH, tatazcAkAraNa ityrthH| etadapi nityatvAdiprasAdhakamiti niyuktigAthAyAmanupanyastamapyuktaM sUkSmadhiyA bhASyakAreNeti gAthArthaH // tRtIyAM niyuktigAthAmAha ni0- savvannuvadiThThattA sakammaphalabhoyaNA amuttttaa| jIvassa siddhamevaM niccattamamuttamannattaM // 227 // sarvajJopadiSTatvA diti nityo jIva iti sarvajJoktatvAt, avitathaM ca sarvajJavacanam, tasya rAgAdirahitatvAditi / tathA sUtram 1 SaDjIvanikAya: bhASyam 48-49 jiivnitytvsiddhi| niyukti 227 jiivkrtRtvdvaarm| // 212 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- vaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 213 // svakarmaphalabhojanA diti svopAttakarmaphalabhogAdityarthaH, upasthAnAdetanna bhidyata iti cenna, abhiprAyAparijJAnAt, tatra hi caturthamadhyayanaM | yena kRtaM tasminneva kartari karmopatiSThata ityuktaM taccaikasminnapi janmani saMbhavati, idaM tvanyajanmAntarApekSayA'pi gRhyata iti na SaDjIva nikAyam, dossH| tathA amUrtatvAditi mUrtirahitatvAd, etadapi zrotrAdibhiragrahaNAdityasmAnna bhidyata iti cenna, tatra hi zrotrAdibhirna sUtram 1 gRhyate ityetaduktam, iha tu tatsvarUpameva niyamyate iti, mUrtANUnAmapi shrotraadibhirgrhnnaaditi| dvAratrayamapyupasaMharannAha- SaGjIvanikAyaH bhASyam 50 jIvasya siddhamevaM nityatvamamUrtatvamanyatvamiti gaathaarthH|| mUladvAragAthAdvaye vyAkhyAtamanyatvAdidvAratrayam, idAnIM kartRdvA-2 niyukti 227 rAvasaraH, tathA cAha jIvabhA0- kattatti dAramahuNA sakammphalabhoiNojao jIvA / vANiyakisIvalA iva kavilamayanisehaNaM eyaM // 50 // krtRtvdvaarm| |bhASyam 51 karteti dvAramadhunA-tadetadvyAkhyAyate, svakarmaphalabhogino yato jIvAstataH kartAra iti, vaNikkRSIvalAdaya iva, na hyamI akRtamu dehavyApitvaM pabhuJjate iti prayogArthaH, prayogastu-kartA''tmA,svakarmaphalabhoktRtvAt, karSakAdivat / aidamparyamAha-kapilamataniSedhanametat guNIdvAraM urdhvagatidvAraM sAMkhyamatanirAkaraNametat, tatrAkartRvAdaprasiddheriti gAthArthaH / mUladvAragAthAdvaye vyAkhyAtaM kartRdvAram, idAnIM dehavyApitvadvArAvasara ityAha bhASyakAra: bhA0-vAvitti dAramahuNA dehavvAvI mao'ggiuNhaM v|jiivo nau savvagao dehe liNgovlNbhaao||51|| vyApIti dvAramadhunA- tadetadvyAkhyAyate, dehavyApI zarIramAnaM vyAptuM zIlamasyeti tathA mata iSTaH pravacana : jIvo, natu sarvaga iti yogaH, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAnna cANvAdimAtraH, kuta ityAha- dehe liGgopalambhAt zarIra eva sukhAditalliGgopalabdheH, agnyauSNyavat, uSNatvaM hyagniliGgaM nAnyatrAgneH na ca nAnAviti (gAthA)prayogArthaH / prayogastu- zarIraniyatadeza AtmA, c|
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 214 // parimitadeze liGgopalabdheH, agnyoSNyavat iti gaathaarthH|| vyAkhyAtA prathamA mUladvAragAthA, sAmprataM dvitIyA vyAkhyAyate- caturthamadhyayanaM tatra prathamaM guNItyAdyadvAram, tadvyAcikhyAsayA''ha bhASyakAra: SaDjIva nikAyam, bhA0- ahuNA guNitti dAraM hoi guNehiM guNitti vinneo| te bhogajogauvaogamAi rUvAi va ghaDassa // 52 // sUtram __ adhunA guNIti dvAraM- tadetadvyAkhyAyate, bhavati guNairhi guNI, na tadvyatirekeNa 'iti' evaM vijJeyaH, anena guNaguNino- SaDjIvanikAya: bhASyam rbhedAbhedamAha, te bhogayogopayogAdayo guNA iti, AdizabdAdamUrtatvAdiparigrahaH, nidarzanamAha- rUpAdaya iva ghaTasya guNA |52-53 iti gaathaarthH|| vyAkhyAtaM mUladvAragAthAyAM guNidvAram, adhunordhvagatidvArAvasara ityAha bhASyakAra: dehavyApitvaM guNIdvAraM ___bhA0- uTuMgaitti ahuNA agurulahuttA sbhaavuddgii| diTuMtalAueNaM eraMDaphalAiehiM ca // 53 // urdhvagatidvAraM UrdhvagatirityadhunA dvAraM-tadetadvyAkhyAyate, agurulaghutvAtkAraNAtsvabhAvataH karmavipramuktaH sannUrdhvagatiH jIva iti gamyate, c| yadyevaM tarhi kathamadho gacchati?, atrAha- dRSTAntaHalAbunA tumbakena, yathA tatsvabhAvata UrdhvagamanarUpamapi mRllepAjale'dho bhASyam 54 nirmydvaarm| gacchati tadapagamAdUrdhvamA jalAntAd, evamAtmA'pi karmalepAdadhogacchati tadapagamAdUrdhvamA lokAntAditi / eraNDaphalAdibhizcala dRSTAnta iti, anena dRSTAntabAhulyaM darzayati, yathA cairaNDaphalamapi bandhanaparibhraSTamUrdhvaM gacchati, AdizabdAdagnyAdiparigraha iti gaathaarthH||vyaakhyaatN dvitIyamUladvAragAthAyAmUrdhvagatidvAram, sAmprataM nirmayadvAravyAcikhyAsayA''habhA0- amaoya hoi jIvo kAraNavirahA jaheva AgAsaM / samayaMca hoaniccaM mimmayaghaDataMtumAIyaM // 54 // / 214 // amayazca bhavati jIvaH, na kimmayo'pItyarthaH, kuta ityAha- kAraNavirahAt akAraNatvAt, yathaivAkAzaM- AkAzavadityarthaH, samayaM ca vastu bhavatyanityam, etadeva darzayati- mRnmayaghaTatantvAdi, yathA mRnmayo ghaTastantumayaH paTa ityAdi, na punarAtmA, nitya
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 215 // bhASyam c| iti drshitm| Aha- asmin dvAre sati amayo natu mRnmaya iva ghaTa iti prAkkimarthamuktamiti, ucyate, ata eva dvArAdanu- caturthamadhyayanaM grahArthamuktamiti lakSyate, bhavati cAsakRcchravaNAdakRcchreNa parijJAnamityanugrahaH, atigambhIratvAdbhASyakArAbhiprAyasya na (vA) SaDjIva nikAyam, vayamabhiprAya vidma iti |anytvbhiddhti-anykrtRkaivaasaugaathetigaathaarthH||vyaakhyaatN dvitIyamUladvAragAthAyAM nirmayadvAram, sUtram 1 adhunA sAphalyadvArAvasaraH, tathA cAha bhASyakAra: SaDjIvanikAyaH __ bhA0-sAphalladAramahuNA niccaaniccprinnaamijiivmmi| hoi tayaM kammANaM iharegasabhAvao'juttaM // 55 // 55-56 sAphalyadvAramadhunA- tadetadvyAkhyAyate, nityAnitya eva pariNAmini jIva iti yogaH, bhavati tat sAphalyaM kAlAntaraphala-8 sAphalyadvAraMpradAnalakSaNam, keSAmityAha- karmaNAM- kuzalAkuzalAnAm, kAlabhedena kartRbhoktRpariNAmabhede satyAtmanastadubhayopapatteH parimANadvAraM karmaNAM kAlAntaraphalapradAnamiti, itarathA punaryadyevaM nAbhyupagamyate tata ekasvabhAvatvataH kAraNAdayuktaM tat' karmaNAM sAphalyamiti, etaduktaM bhavati- yadi nitya AtmA kartRsvabhAva eva kuto'sya bhogaH?, bhoktRsvabhAvatve cAkartRtvam, kSaNikasya tu kAladvayAbhAvAdevaitadubhayamanupapannam, ubhayecasati kAlAntaraphalapradAnena karma saphalamiti gaathaarthH| dvitIyamUladvAragAthAyAM vyAkhyAtaM sAphalyadvAram, adhunA parimANadvAramAha bhA0- jIvassa u parimANaM vittharao jAva logamettaM tu / ogAhaNA ya suhumA tassa paesA asaMkhejA // 56 // jIvasya tu parimANaM vitatasya vistarato vistareNa yAvallokamAtrameva, etacca kevalisamuddhAtacaturthasamaye bhavati, tatrAvagAhanA ca sUkSmA vitataikaikapradezarUpA bhavati, tasya jIvasya pradezAzcAsaMkhyeyAH sarva eva lokAkAzapradezatulyA iti gaathaarthH| 0 bhASyagAthA 49 antybhaagH| // 215 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaikAlika zrIhAri0 nikAyam, vRttiyutam // 216 // anekeSAM jIvAnAM gaNanAparimANamAha caturthamadhyayanaM bhA0- pattheNa va kulaeNa vajaha koi miNeja svvdhnnaaii| evaM mavijamANA havaMti logA aNaMtA u||57|| SaDjIvaprasthena vA catuHkuDavamAnena kuDavena vA catuHsetikAmAnena yathA kazcitpramAtA minuyAt sarvadhAnyAni vrIhyAdIni evaM mIyamAnA sUtram 1 asaddhAvasthApanayA bhavanti lokA anantAstu, jIvabhRtA iti bhaavH| Aha- yadyevaM kathamekasminneva te loke mAtA iti?, SaDjIvanikAya: bhASyam 57 ucyate, sUkSmAvagAhanayA, yatraikastatrAnantA vyavasthitAH, iha tu pratyekAvagAhanayA cintyante iti na doSaH, dRSTaM ca bAdara-3 sAphalyadvAradravyANAmapi pradIpaprabhAparamANvAdInAM tathApariNAmato bhUyasAmekatraivAvasthAnamiti gaathaarthH|| vyAkhyAtaM dvitIyamUla- parimANadvAraM dvAragAthAyAM parimANadvAram, tadvyAkhyAnAcca dvitIyA mUladvAragAthA jIvapadaM ceti / sAmprataM nikAyapadaM vyAcikhyAsurAha niyukti 228 ni0- NAmaM ThavaNasarIre gaI NikAyatthikAya davie ya / mAugapajjavasaMgahabhAre taha bhAvakAe y||228|| nikAyapadanAmasthApane kSuNNe, zarIrakAyaH- zarIrameva, tatprAyogyANusaMghAtAtmakatvAt, gatikAyo-yo bhavAntaragatI, sa ca taijasakArmaNalakSaNaH, nikAyakAya:- SaDjIvanikAyaH, astikAyo-dharmAstikAyAdiH, dravyakAyazca-tryAdighaTAdidravyasamudAyaH, mAtRkAkAyaH tryAdIni mAtRkAkSarANi, paryAyakAyo dvedhA- jIvAjIvabhedena, jIvaparyAyakAyo- jJAnAdisamudAyaH, ajIvaparyAyakAyo-rUpAdisamudAyaH, saMgrahakAyaH-saMgrahaikazabdavAcyastrikaTukAdivat, bhArakAyaH-kApotI, vRddhAstuvyAcakSateego kAo duhA jAo, ego ciTThai ego maario| jIvaMto maeNa mArio, tallava mANava! keNa heuNA? // 1 // udAharaNaM- ego // 216 // 0 ekaH kAyo dvidhA jAta ekastiSThati eko mRtH| jIvan mRtena mAritaH tallapa mAnava! kena hetunA? // 1 // udAharaNaM- ekaH vyaakhyaa|
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 217 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyama, sUtram SaDjIvanikAyaH niyukti 229 nikaaypdvyaakhyaa| kAharo talAe do ghaDA pANiyassa bhareUNa kAvoDIe vahai, so ego AukkAyakAyo dosu ghaDesu duhA kao, tao so kAharo gacchaMto pakkhalio, ego ghaDo bhaggo, tammi jo AukkAo so mao, iyarammi jIvai, tassa abhAve so'vi bhaggo, tAhe so teNa puvvamaeNa mArio tti bhnnnni| ahavA- ego ghaDo AukkAyabhario, tAhe tamAukAyaM duhA kAUNa addhotAvio, somao, atAviojIvai, tAhe so'vitattheva pakkhitto, teNa maeNa jIvaMto mAriotti / esa bhArakAo go|bhaavkaayshcaudyikaadismudaayH, iha ca nikAyaH kAya ityanarthAntaramitikRtvA kAyanikSepa ityaduSTa eveti gaathaarthH|| ni0- itthaM puNa ahigAro nikAyakAeNa hoi suttami / uccAriatthasadisANa kittaNaM sesagANaMpi // 229 // atra punaH sUtra iti yogaH, (sUtra ityadhikRtAdhyayane) kimityAha- adhikAro nikAyakAyena bhavati, adhikAraH- prayojanam, zeSANAmupanyAsavaiyarthyamAzaGkayAha- uccaritArthasadRzAnAM- uccarito nikAyaH tadarthatulyAnAM kIrtanaM- saMzabdanaM zeSANAmapinAmAdikAyAnAMvyutpattihetutvAtpradezAntaropayogitvAcceti gAthArthaH ||vyaakhyaatN nikAyapadam, ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM suyaM me AusaMteNa bhagavayA evamakkhAyaM- iha khalu chajjIvaNiyA nAmajjhayaNaM, samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seyaM me ahijiuM ajjhayaNaM dhmmpnnnnttii| kayarA khalu sA chajjIvaNiyAnAmajjhayaNaM samaNeNaM bhayavayA Re kApotIkastaTAkAt dvau pAnIyasya ghaTau bhRtvA kApotyA vahati, sa eko'pkAyo dvayorghaTayordvidhA kRtaH, tataH sa kApotIko gacchan praskhalitaH, eko ghaTo bhagnaH, tasmin yo'pkAyaH sa mRtaH, itarasmin jIvati, tasyAbhAve so'pi bhagnaH, tadA sa tena pUrvamRtena mArita iti bhaNyate / athavaiko ghaTo'pkAyabhRtaH, tatastamapkAyaM dvidhAkRtvA'rdhastApitaH, sa mRtaH, atApito jIvati, tataH so'pi tatraiva prakSiptaH, tena mRtena jIvan mArita iti / eSa bhArakAyo gtH| // 217 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 218 // caturthamadhyayana SaDjIvanikAyam, sUtram 1 SaDjIvanikAya: sthAvaratrasAnAM bhedaaH| mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seyaM me ahijiuM ajjhayaNaM dhmmpnnttii?|imaa khalu sA chajjIvaNiyA nAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seyaM me ahijiuM ajjhaaynnNdhmmpnnttii|| taMjahA-puDhavikAiyA AukAiyA teukAiyA vAukAiyA vaNassaikAiyA tskaaiyaa| puDhavI cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, AU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDho sattA annattha satthapariNaeNaM, teU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM vAU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, vaNassaI cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, taMjahA- aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA bIyaruhA saMmucchimA taNalayA, vaNassaikAiyA sabIyA cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha stthprinnennN||seje puNa ime aNege bahave tasA pANA, taMjahA-aMDayA poyayA jarAuyA rasayA saMseimA samucchimA ubbhiyA uvvaaiyaa|jesiN kesiMci pANANaM abhikvaMtaM paDikvaMtaM saMkuciyaM pasAriyaM ruyaM bhaMtaM tasiyaM palAiyaM AgaigaivinnAyA je ya kIDapayaMgA jA ya kuMthupipIliyA savve beiMdiyA savve teiMdiyA savve cauridiyA savve paMciMdiyA savve tirikkhajoNiyA savve neraiyA savve maNuAsavve devA savve pANA prmaahmmiaa| esokhalu chaTTho jIvanikAo tasakAutti pavuccai / / sUtram 1 // zrUyate taditi zrutaM-prativiziSTArthapratipAdanaphalaM vAgyogamAtraM bhagavatA nisRSTamAtmIyazravaNakoTarapraviSTaM kSAyopazamikabhAvapariNAmAvirbhAvakAraNaM zrutamityucyate, zrutamavadhRtamavagRhItamiti paryAyAH, maye tyAtmaparAmarzaH, AyurasyAstItyA 8 yuSmAn tasyAmantraNaM he AyuSman!, kaH kamevamAha?- sudharmasvAmI jambUsvAminamiti, tene ti bhuvanabhartuH parAmarzaH, bhaga:samagraizvaryAdilakSaNa iti, uktaM ca- aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH shriyH| dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIGganA // 1 // // 218 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 219 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 1 SaGjIvanikAyaH sthAvaratrasAnAM bhedaaH| so'syAstIti bhagavAMstena bhagavatA-vardhamAnasvAminetyarthaH, eva miti prakAravacanaHzabdaH, AkhyAta miti kevalajJAnenopalabhyAveditam, kimata Aha- iha khalu SaDjIvanikAyanAmAdhyayanam, astIti vAkyazeSaH, ihe ti loke pravacane vA, khaluzabdAdanyatIrthakRtpravacaneSu ca, SaDjIvanikAye ti pUrvavat, nAme tyabhidhAnam, adhyayana miti pUrvavadeva / iha ca zrutaM maye tyanenAtmaparAmarzenaikAntakSaNabhaGgApohamAha, tatretthaMbhUtArthAnupapatteriti, uktaM ca,- egaMta khaNiyapakkhe gahaNaM cia savvahA Na atthANaM / aNusaraNasAsaNAI kuo u telogsiddhaaiN?||1||tthaa AyuSma niti ca pradhAnaguNaniSpannenAmantraNavacasA guNavate ziSyAyAgamarahasyaM deyaM nAguNavata ityAha, tadanukampApravRtteriti, uktaM ca-Ame ghaDe nihattaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / ia siddhaMtarahassaM appAhAraM viNAsei // 1 // Ayuzca pradhAno guNaH, sati tasminnavyavacchittibhAvAt, tathA tena bhagavatA evamAkhyAta mityanena svamanISikAnirAsAcchAstrapAratantryapradarzanena na hyasarvajJena anAtmavatA anyatastathAbhUtAtsamyaganizcitya paralokadezanA kAryetyetadAha, viparyayasaMbhavAd, uktaM ca-kiMitto pAvayaraM? saMmaM annhigydhmmsbbhaavo| aNNaM kudesaNAe kaTThayarAgaMmi paaddei|| 1||athvaa'nythaa vyAkhyAyate sUtraikadeza:- AusaMteNaM ti bhagavata eva vizeSaNam, AyuSmatA bhagavatA- cirajIvinetyarthaH, maGgalavacanaM caitad, athavA jIvatA sAkSAdeva, anena ca gaNadharaparamparAgamasya jIvanavimuktAnAdizuddhavaktuzcApohamAha, dehAdyabhAvena tathAvidhaprayatnAbhAvAt, uktaM ca-vayaNaM na kAyajogAbhAve Na ya so annaadisuddhss| gahaNami ya No heU satthaM O ekAntakSaNikapakSe grahaNameva sarvathA nArthAnAm / anusmaraNazAsanAni kutastu trailokya (te loka0) siddhAni // 1 // 0 Ame ghaTe nihitaM yathA jalaM taM ghaTa vinAzayati / iti (evaM) siddhAntarahasyamalpAdhAraM vinAzayati // 1 // 0 kimetasmAtpApakaraM smygndhigtdhrmsdbhaavH| anyaM kudezanayA kaSTakarAgasi pAtayati // 1 // 0 vacanaM na kAyayogAbhAve na ca so'nAdizuddhasya / grahaNe ca no hetuH * lokka0 pra. I * kAyasyeti / R // 219 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 220 // attAgamo kaha nnu||1||athvaa 'AvasaMteNaM'ti gurumUlamAvasatA, anena ca ziSyeNa gurucaraNasevinA sadA bhAvyamityetadAha, caturthamadhyayana jJAnAdivRddhisadbhAvAd, uktaM ca-NANassa hoi bhAgI thirayarao dasaNe caritte y| dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 1 // SaDjIva nikAyam, athavA 'AmusaMteNaM' AmRzatA bhagavatpAdAravindayugalamuttamAGgena, anena ca vinayapratipattergarIyastvamAha, vinayasya sUtram 1 mokSamUlatvAt, uktaM ca-mUlaM saMsArassA hoMti kasAyA aNaMtapattassa / viNao ThANapautto dukkhavimukkhassa mokkhassa ||1||kRtN SaDjIvanikAyaH sthAvaraprasaGgena, prakRtaM prastuma:- tatra iha khalu SaDjIvanikAyikAnAmAdhyayanamastItyuktam, atrAha- eSA SaDjIvanikAyikA kena praveditA prarUpitA veti?, atrocyate, tenaiva bhagavatA, yata Aha- samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA / supannatte ti, sA ca tena zramaNena mahAtapasvinA bhagavatA samagraizvaryAdiyuktena mahAvIreNa 'zUra vIravikrAntA' viti kaSAyAdizatrujayAnmahAvikrAnto mahAvIraH, uktaM ca- vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtH||1|| mahAMzcAsau vIrazca mahAvIrastena mahAvIreNa, kAzyapene ti kAzyapasagotreNa, praveditA nAnyataH kutazcidAkarNya jJAtA kiM tarhi?, svayameva kevalAlokena prakarSeNa veditA praveditA-vijJAtetyarthaH, tathA svAkhyAte ti sadevamanuSyAsurAyAMparSadi suSTha AkhyAtA svAkhyAtA, tathA suprajJapte ti suSTu prajJaptA yathaivAkhyAtA tathaiva suSTu- sUkSmaparihArAsevanena prakarSaNa samyagAsevitetyarthaH, anekArthatvAddhAtUnAM jJapirAsevanArthaH, tAM caivaMbhUtAM SaDjIvanikAyikA zreyo me'dhyetuM zreyaH- pathyaM hitam, mametyAtmanirdezaH, chAndasatvAtsAmAnyena mametyAtmanirdeza ityanye, tatazca zreya Atmano'dhyetum, adhyetu'miti paThituM zrotuM bhAvayitum, kuta // 220 // 4- zAstramAtmAgamaH (AptAgamaH) kathaM nu? // 1 // jJAnasya bhAgI bhavati sthirataraH darzane cAritre c| dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muJcanti ||1||AUM mUlaM saMsArasya bhavanti kaSAyA anantapatrasya / vinayaH sthAnaprayukto duHkhavimuktasya mokSasya // 1 // 0 aatmaarthH|
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 1 SaGjIvanikAya: sthAvaratrasAnAM bhedaaH| // 221 // ityAha-adhyayanaM dharmaprajJaptiH nimittakAraNahetuSu sarvAsAMprAyo darzana miti vacanAt hetau prathamA, adhyayanatvAd- adhyAtmAnayanAccetaso vizuddhyApAdanAdityarthaH, etadeva kuta ityAha- dharmaprajJapteH prajJapanaM prajJaptiH dharmasya prajJaptiH dharmaprajJaptiH, tato dharmaprajJapteH kAraNAccetaso vizuddhyApAdanaMcetaso vizuddhyApAdanAcca zreya Atmano'dhyetumiti / anye tuvyAcakSate adhyayanaM dharmaprajJaptiriti pUrvopanyastAdhyayanasyaivopAdeyatayA'nuvAdamAtrametaditi // ziSyaH pRcchati- katarA khalvi tyAdi, sUtramuktArthameva, anenaitadarzayati-vihAyAbhimAnaM saMvignena ziSyeNa sarvakAryeSveva guruH praSTavya iti, AcArya Aha- imAkhalvi tyAdi sUtramuktArthameva, anenApyetaddarzayati-guNavate ziSyAya guruNA'pyupadezodAtavya eveti| taMjahA- puDhavikAiyA ityAdi, atra 'tadyathe' tyudAharaNopanyAsArthaH, pRthivI- kAThinyAdilakSaNA pratItA saiva kAyaH- zarIraM yeSAM te pRthivIkAyAH, pRthivIkAyA eva pRthivIkAyikAH, svArthikaSThaka, Apo-dravAH pratItA eva tA eva kAyaH- zarIraM yeSAM te'pkAyAH, apkAyA eva apkaayikaaH| teja- uSNalakSaNaM pratItaM tadeva kAyaH- zarIraM yeSAM te tejaHkAyAH, tejaHkAyA eva tejHkaayikaaH| vAyu:- calanadharmA pratIta eva sa eva kAya:- zarIraM yeSAM te vAyukAyAH, vAyukAyA eva vaayukaayikaaH|vnsptiH- latAdirUpaH pratItaH, sa eva kAyaHzarIraM yeSAM te vanaspatikAyAH, vanaspatikAyA eva vnsptikaayikaaH| evaM trasanazIlAstrasA:- pratItA eva, trasA:kAyAHzarIrANi yeSAM te trasakAyAH, trasakAyA eva trskaayikaaH| iha ca sarvabhUtAdhAratvAt pRthivyAH prathamaM pRthivIkAyikAnAmabhidhAnam, tadanantaraM tatpratiSThitatvAdapkAyikAnAmapi, tadanantaraM tatpratipakSatvAttejaskAyikAnAm, tadanantaraM tejasa upaSTambhakatvAdvAyukAyikAnAm, tadanantaraMvAyoHzAkhApracalanAdigamyatvAdvanaspatikAyikAnAm, tadanantaraM vanaspatestrasopa (r) vibhktiinaam|
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 222 // shstrm| grAhakatvAt trasakAyikAnAmiti / vipratipattinirAsArthaM punarAha- puDhavI cittamaMtamakkhAyA 'pRthivI' uktalakSaNA 'cittavatI'ti caturthamadhyayana cittaM- jIvalakSaNaM tadasyA astIti cittavatI- sajIvetyarthaH, pAThAntaraM vA 'puDhavI cittamattamakkhAyA' atra mAtrazabdaH SaDjIva nikAyam, stokavAcI, yathA sarSapatribhAgamAtramiti, tatazca cittamAtrAstokacittetyarthaH, tathA ca prabalamohodayAtsarvajaghanyaM caitanya sUtram 1 mekendriyANAm, tadabhyadhikaM dvIndriyAdInAmiti, 'AkhyAtA' sarvajJena kathitA, iyaM ca anekajIvA aneke jIvA yasyAM / SaDjIvanikAyaH niyuktiH sA'nekajIvA, na punarekajIvA, yathA vaidikAnAM pRthivI devate' tyevamAdivacanaprAmANyAditi / anekajIvA'pi kaizcideka 230-231 bhUtAtmApekSayeSyata eva, yathAhureke- eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyvsthitH| ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jlcndrvt||1|| dravyabhAvabheda pRthivyAdInAM ata Aha- pRthaksattvA pRthagbhUtAH sattvA- AtmAno yasyAM sA pRthaksattvA, aGgalAsaMkhyeyabhAgamAtrAvagAhanayA pAramArthikyA'nekajIvasamAzriteti bhaavH| Aha- yadyevaM jIvapiNDarUpA pRthivI tatastasyAmuccArAdikaraNe niyamatastadatipAtAdahiMsakatvAnupapattirityasaMbhavI sAdhudharma ityatrAha- anyatra zastrapariNatAyAH zastrapariNatAM pRthivIM vihAya-parityajyAnyA cittvtyaakhyaatetyrthH| atha kimidaM pRthivyAH zastramiti zastraprastAvAtsAmAnyata evedaM dravyabhAvabhedabhinnaM zastramabhidhitsurAha ni0-davvaM satthaggivisaMnehaMbila khAraloNamAIyaM / bhAvo u duppautto vAyA kAo aviraI a||230|| dravya miti dvAraparAmarzaH, tatra dravyazastraMkhaDgAdi, agniviSasnehAmlAni prasiddhAni, kSAralavaNAdIni atra tu kSAraH- karIrAdiprabhavaH, lavaNaM-pratItam, AdizabdAtkarISAdiparigrahaH / uktaM dravyazastram, adhunA bhAvazastramAha-bhAvastu duSprayuktau vAkkAyau aviratizca bhAvazastramiti, tatra bhAvo duSprayukta ityanena drohAbhimAneAdilakSaNo manoduSprayogo gRhyate, vAgduSprayogastu hiMsraparuSAdivacanalakSaNaH, kAyaduSprayogastu dhAvanavalganAdiH, aviratistvaviziSTA prANAtipAtAdipApasthAnakapravRttiH, // 222 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 223 // |shstrm| etAni svprvyaapaadktvaatkrmbndhnimitttvaadbhaavshstrmitigaathaarthH|| iha na bhAvazastreNAdhikAraH, apitu dravyazastreNa, caturthamadhyayanaM tacca triprakAraM bhavatItyAha SaDjIva nikAyam, ni0-kiMcI sakAyasatthaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiNci| eyaM tu davvasatthaM bhAve assaMjamo satthaM // 231 // sUtram 1 kiMcitsvakAyazastram, yathA kRSNAmRnIlAdimRdaHzastram, evaM gandharasasparzabhede'pizastrayojanA kAryA, tathA kizcitparakAye SaDjIvanikAyaH niyuktiH ti parakAyazastram, yathA pRthvI aptejaHprabhRtInAM aptejaHprabhRtayovA pRthivyAH, tadubhayaM kiJciditi kiJcittadubhayazastraM bhavati, 230-231 yathA kRSNA mRd udakasya sparzarasagandhAdibhiH pANDumRdazca, yadA kRSNamRdA kaluSitamudakaM bhavati tadA'sau kRSNamRd udakasya dravyabhAvabhedapANDumRdazca zastraM bhavati, evaM(tat)tu dravyazastram, tuzabdo'nekaprakAravizeSaNArthaH, etadanekaprakAraM dravyazastram, bhAva iti pRthivyAdInAM dvAraparAmarzaH, asaMyamaH zastraMcaraNasyeti gaathaarthH||evNc pariNatAyAM pRthvyAmuccArAdikaraNe'pinAsti tadatipAta ityahiMsakatvopapatteH saMbhavI sAdhudharma iti / eSa tAvadAgamaH, anumAnamapyatra vidyate-sAtmakA vidrumalavaNopalAdayaH pRthivIvikArAH, samAnajAtIyAGkarotpattyupalambhAt, devadattamAMsAGkaravat, evamAgamopapattibhyAM vyavasthitaM pRthivIkAyikAnAMjIvatvam, uktaM ca- Agamazcopapattizca, saMpUrNa dRSTilakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM, sadbhAvapratipattaye // 1 // Agamo hyAptavacanamAptaM dosskssyaadviduH| vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na bruuyaadretvsNbhvaat||2||itylN prsnggen| evamApazcittavatya AkhyAtAH, tejazcittavadAkhyAtam, vAyuzcittavAnAkhyAtaH, vanaspatizcittavAnAkhyAtaH, ityAdyapi draSTavyam / vizeSastvabhidhIyate-sAtmakaMjalam, bhUmikhAtasvAbhAvikasaMbhavAt, darduravat / sAtmako'gniH, AhAreNa vRddhidarzanAt, bAlakavat / sAtmakaH pavanaH, aparapreritatiryagniganiyamitadiggamanAd, govat / sacetanAstaravaH, sarvatvagapaharaNe maraNAd, grdbhvt|vnsptijiivvishessprtipaadnaayaah- taMjahA aggabIyA // 223 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 224 // ityAdi, tadyathetyupanyAsArthaH, agrabIjA iti- agraM bIjaM yeSAM te agrabIjA:- koraNTakAdayaH- evaM mUlaM bIjaM yeSAM te caturthamadhyayanaM mUlabIjA- utpalakandAdayaH, parva bIjaM yeSAM te parvabIjA- ikSvAdayaH, skandho bIjaM yeSAM te skandhabIjA:- zallakyAdayaH, tathA SaDjIva nikAyam, bIjAdrohantIti bIjaruhAH- zAlyAdayaH, saMmUrcchantIti saMmUrchimAH- prasiddhabIjAbhAvena pRthivIvarSAdisamudbhavAstathAvidhA sUtram stRNAdayaH, na caite na saMbhavanti, dagdhabhUmAvapi saMbhavAt, tathA tRNalatAvanaspatikAyikA iti, atra tRNalatAgrahaNaM svagatAneka- SaDjIvanikAyaH niyuktiH 232 bhedasaMdarzanArtham, vanaspatikAyikagrahaNaM sUkSmabAdarAyazeSavanaspatibhedasaMgrahArtham, etena pRthivyAdInAmapi svagatAH bhedAH mUlAdijIva pRthivIzarkarAdayaH tathA'vazyAyamihikAdayastathA aGgArajvAlAdayaH, tathA jhaJjhAmaNDalikAdayo (bhedAH) sUcitA iti / svruupm| sabIjAzcittavanta AkhyAtA iti, ete hyanantaroditA vanaspativizeSAH sabIjA:- svasvanibandhanAzcittavantaH- Atmavanta AkhyAtAH kathitAH / ete ca anekajIvA ityAdi dhruvagaNDikA pUrvavat / sabIjAzcittavanta AkhyAtA ityuktam, atra ca bhavatyAzaGkA-kiM bIjajIva eva mUlAdijIvo bhavatyutAnyastasminnutkrAnte utpadyate iti?, asya vyapohAyAha ni0- bIe joNibbhUe jIvo vukkamai soya anno vaa| jo'viya mUle jIvo so'vi ya patte pddhmyaae||232|| bIje yonibhUte iti, bIjaM hi dvividhaM bhavati- yonibhUtamayonibhUtaM ca, avidhvastayoni vidhvastayoni ca, prarohasamarthaM ] tadasamarthaM cetyrthH| tatra yonibhUtaM sacetanamacetanaMca, ayonibhUtaM tu niymaadcetnmiti| tatra bIje yonibhUte ityanenAyonibhUtasya vyavacchedamAha, tatrotpattyasaMbhavAd, abiijtvaadityrthH| yonibhUte tu-yonyavasthe bIje, yonipariNAmamatyajatItyuktaM bhavati, kimityAha- jIvo vyutkrAmati- utpadyate, sa eva-pUrvako bIjajIvaH, bIjanAmagotre karmaNI vedayitvA mUlAdinAmagotre copanibaddhya, anyo vA pRthivIkAyikAdijIva evameva, yo'pi ca mUle jIva iti ya eva mUlatayA pariNamate jIvaH so'pi ca // 224 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 225 // bhASyam patre prathamatayeti-sa eva prathamapatratayA'pi pariNamata ityekajIvakartRke mUlaprathamapatre iti|aah-ydyevN savvo'vi kisalao caturthamadhyayanaM khalu uggamamANo aNaMtao bhaNio' ityAdi kathaM na virudhyate iti?, ucyate, iha bIjajIvo'nyo vA bIjamUlatvenotpadya SaDjIva nikAyam, taducchUnAvasthAMkaroti, tatastadanantarabhAvinI kisalayAvasthAM niyamenAnantajIvAH kurvanti, punazca teSu sthitikSayAtpariNateSva sUtram 1 sAveva mUlajIvo'nantajIvatarnupariNamya(mayya) svazarIratayA tAvadvardhate yAvatprathamapatramiti na virodhaH / anye tu vyAcakSate- ghajIvanikAyaH prathamapatrakamiha yA'sau bIjasya samucchUnAvasthA, niyamapradarzanaparametat, zeSaM kisalayAdi sakalaM nAvazyaM mUlajIvapariNAmA-2 58-59 virbhAvitamiti mantavyam, tatazca savvo'vi kisalaokhalu uggamamANo aNaMtao hoi' ityAdyapyaviruddham, mUlapatranirvarta- mUlAdijIva svruupm| nArambhakAle kisalayatvAbhAvAditi gAthArthaH // etadevAha bhASyakAra: bhA0-viddhatthAviddhatthA joNI jIvANa hoinaayvvaa| tattha aviddhatthAe vukkamaI soya annovaa||58|| vidhvastA'vidhvastA- aprarohaprarohasamarthA yonirjIvAnAM bhavati jJAtavyA, tatrAvidhvastAyAM yonau vyutkrAmati sa cAnyo vA, jIva iti gamyata iti gaathaarthH|| bhA0- jo puNa mUle jIvo so nivvattei jA paDhamapattaM / kaMdAi jAva bIyaM sesaM anne pkuvvNti||59|| yaH punarmUle jIvo bIjagato'nyo vA sa nirvatayati yAvat prathamapatraM tAvadeka eveti, atrApi bhAvArthaH pUrvavadeva / kandAdi ByAvabIjaM zeSamanye prakurvanti, vanaspatijIvA eva, vyAkhyAdvayapakSe'pyetadavirodhi, ekataHsamucchUnAvasthAyA eva prathamapatratayA vivakSitatvAttadanu kandAdibhAvataH anyatra kandAdevanaspatibhedatvAttasya ca prathamapatrottarakAlameva bhAvAditi gAthArthaH / / sarvo'pi kizalayaH khalu udgacchan anantako bhnnitH|
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 226 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram SaDjIvanikAyaH bhASyama60 trsaadhikaarH| atidezamAha bhA0- sesaM suttapphAsaMkAekAe ahkkmNbuuyaa| ajjhayaNasthA paMca ya pgrnnpyvNjnnvisuddhaa||60|| zeSa sUtrasparzaM uktalakSaNaM kAye kAye pRthivyAdau yathAkramaM yathAparipATi brUyAt anuyogadhara eva, na kevalaM sUtrasparzameva, kiMtu adhyayanArthAn paJca ca- prAgupanyastAn jIvAjIvAbhigamAdIn prakaraNapadavyaJjanavizuddhAn brUyAt, sUtra eva jIvAbhigamaH kAye kAye ityanenaiva labdha iti paJcagrahaNam, anyathA SaDihArthAdhikArA iti / prakriyante'rthA asminniti prakaraNaM- anekArthAdhikAravatkAyaprakaraNAdi, padaM subantAdi, kAdIni vyaJjanAni, ebhirvizuddhAn brUyAditi gAthArthaH / idAnIM trasAdhikAra etadAha-se je puNa ime iti, sezabdo'thazabdArthaH, asAvapyupanyAsArthaH, 'atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamuccayeSvi'ti vacanAt, atha ye punaramI- bAlAdInAmapi prasiddhA aneke-dvIndriyAdibhedena bahavaH ekaikasyAM jAtau trasAH prANinaH- trasyantIti trasAH prANA- ucchrAsAdaya eSAM vidyanta iti prANinaH, tadyathA- aNDajA ityAdi, eSa khalu SaSTho jIvanikAyaH trasakAya iti procyata iti yogaH, tatrANDAjAtA aNDajAH- pakSigRhakokilAdayaH, potA eva jAyanta iti potajAH, anyeSvapi dRzyate (pA0 3-2-101) Dapratyayo janeriti vacanAt / te ca hastivalgulIcarmajalaukAprabhRtayaH, jarAyuveSTitA jAyanta iti jarAyujA-gomahiSyajAvikamanuSyAdayaH, atrApi pUrvavaDDapratyayaH, rasAjAtA rasajA:- takrAranAladadhitImanAdiSu pAyukRmyAkRtayo'tisUkSmA bhavanti, saMsvedAjjAtA iti saMsvedajA- matkuNayUkAzatapadikAdayaH, saMmUrchanAjjAtAH saMmUrcchanajAH- zalabhapipIlikAmakSikAzAlUkAdayaH, udbhedAjjanma yeSAM te udbhedAH, athavA udbhedanamudbhit udbhijjanma yeSAM te udbhijjA:- pataGgakhaJjarITapAriplavAdayaH, upapAtAjAtA upapAtajAH athavA upapAte bhavA aupapAtikA- devA naarkaac| // 226 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 227 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 1 SaDjIvanikAyaH |bhASyam 60 trsaadhikaarH| eteSAmeva lakSaNamAha- yeSAM keSAzcitsAmAnyenaiva prANinAM-jIvAnAmabhikrAntaM bhavatIti vAkyazeSaH, abhikramaNamabhikrAntam, bhAve niSThApratyayaH, prajJApakaM pratyabhimukhaM kramaNamityarthaH, evaM pratikramaNaM pratikrAntaM- prajJApakAtpratIpaM kramaNamiti bhAvaH, saMkucanaM saMkucitaM- gAtrasaMkocakaraNam, prasAraNaM prasAritaM- gAtravitatakaraNam, ravaNaM rutaM-zabdakaraNam, bhramaNaMbhrAntaM- itazcetazca gamanam, trasanaM trastaM-duHkhAdudvejanam, palAyanaM palAyitaM-kutazcinnAzanam, tathA''gateH-kutazcitkvacit, gatezca-kutazcitkvacideva, viNNAyA vijnyaataarH| Aha- abhikrAntapratikrAntAbhyAM nAgatigatyoH kazcidbheda iti kimarthaM bhedenAbhidhAnam?, ucyate, vijJAnavizeSakhyApanArtham, etaduktaM bhavati- ya eva vijAnanti yathA vayamabhikramAmaH pratikramAmo vA ta eva trasAH, na tu vRti pratyabhikramaNavanto'pi vallayAdaya iti / Aha- evamapi dvIndriyAdInAmatrasatvaprasaGgaH, abhikramaNapratikramaNabhAve'pyevaMvijJAnAbhAvAt, naitadevam, hetusaMjJAyA avagateH, buddhipUrvakamiva chAyAta uSNamuSNAdvA chAyAMprati teSAmabhikramaNAdibhAvAt, na caivaM vallayAdInAmabhikramaNAdi, oghasaMjJayA pravRtteriti kRtaM prasaGgena / adhikRtatrasabhedAnAha- je ya ityAdi, ye ca kITapataGgA ityatra kITA:- kRmayaH,- ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa miti dvIndriyAH zaGkhAdayo'pi gRhyante, pataGgAH- zalabhA, atrApi pUrvavaccaturindriyA bhramarAdayo'pi gRhyanta iti, tathA yAzca kunthupipIlikA ityanena trIndriyAH sarva eva gRhyante, ata evAha- sarve dvIndriyAH- kRmyAdayaH sarve trIndriyAH- kunthvAdayaH, sarve caturindriyAH- ptnggaadyH| Aha- ye ca kITapataGgA ityAdAvuddezavyatyayaH kimarthaM?, ucyate, vicitrA sUtragatiratantraH krama iti jJApanArtham, sarve paJcendriyAH sAmAnyato, vizeSataH punaH sarve tiryagyonayo- gavAdayaH, sarve nArakA- ratnaprabhAnArakAdibhedabhinnAH, sarve manujAH- karmabhUmijAdayaH, sarve devAbhavanavAsyAdayaH, sarvazabdazcAtra parizeSabhedAnAM trasatvakhyApanArthaH, sarva evaite sA na tvekendriyA iva prasAH sthAvarAzceti, // 227 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 228 // uktaM ca- pRthivyambuvanaspatayaH sthAvarAH tejovAyU dvIndriyAdayazca trasAH (tattvA0 a0 2 sU013-14) iti / sarve prANinaH paramadharmANa caturthamadhyayanaM iti sarva ete prANino- dvIndriyAdayaH pRthivyAdayazca paramadharmANa iti- atra paramaM- sukhaM taddharmANaH sukhadharmANa: SaDjIvasukhAbhilASiNa ityarthaH, yatazcaivamityato duHkhotpAdaparijihIrSayA eteSAM SaNNAMjIvanikAyAnAM naiva svayaM daNDaMsamArabheteti sUtram 1 yogH| SaSThaM jIvanikAyaM nigamayannAha- eSa khalu- anantaroditaH kITAdiH SaSTho jIvanikAyaH pRthivyAdipaJcakApekSayA SaDjIvanikAyaH SaSThatvamasya, trasakAya iti procyate prakarSaNocyate savaireva tIrthakaragaNadharairiti pryogaarthH|| prayogazca- vidyamAnakartRkamidaM bhASyam 60 trsaadhikaarH| zarIram, AdimatpratiniyatAkAratvAt, ghaTavat / Aha- idaMtrasakAyanigamanamanabhidhAya asthAne sarve prANinaH paramadharmANa ityanantarasUtrasaMbandhisUtrAbhidhAnaM kimartha?, ucyate, nigamanasUtravyavadhAnavadarthAntareNa vyavadhAnakhyApanArtham, tathAhi-8 trasakAyanigamanasUtrAvasAno jIvAbhigamaH, atrAntare ajIvAbhigamAdhikAraH, tadarthamabhidhAya cAritradharmo vaktavyaH, tathA ca vRddhavyAkhyA-eso khalu chaTTho jIvanikAo tasakAutti pavuccai, esa te jIvAbhigamo bhaNio, iyANiM ajIvAbhigamola bhaNNai- ajIvA duvihA, taMjahA- puggalA ya nopoggalA ya, poggalA chavvihA, taMjahA-suhumasuhumA suhumA suhumabAyarA bAyarasuhumA bAyarA baayrbaayraa| suhumasuhamA paramANupoggalA, suhumA dupaesiyAo ADhatto jAva suhumapariNao aNaMtapaesiokhaMdho, suhumabAyarA gaMdhapoggalA, bAyarasuhamA vAukkAyasarIrA, bAdarA AukkAyasarIrA ussAdINaM, bAyarabAyarA OeSa khalu SaSTho jIvanikAyaH trasakAya iti procyate, eSa tubhyaM jIvAbhigamo bhaNitaH, idAnImajIvAbhigamo bhaNyate- ajIvA dvividhAH, tadyathA- pudgalAzca no // 228 // & pudgalAzca, pudgalAH SaDvidhAH, tadyathA- sUkSmasUkSmAH sUkSmAH sUkSmabAdarA bAdarasUkSmA bAdarA baadrbaadraaH| sUkSmasUkSmAH paramANupudgalAH, sUkSmA dvipradezikAdArabdho yAvatsUkSmaipariNato'nantapradezikaH skandhaH, sUkSmabAdarA gandhapudgalAH, bAdarasUkSmA vAyukAyazarIrANi, bAdarA apkAyazarIrANi avazyAyAdInAm, bAdarabAdarA--
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 229 // nikAyam, niruupnnm| teuvaNassaipuDhavitasasarIrANi / ahavA cauvvihA poggalA, taMjahA- khaMdhA khaMdhadesA khaMdhapaesA paramANupoggalA, esa caturthamadhyayanaM poggalatthikAogahaNalakkhaNo,NopoggalatthikAotiviho,taMjahA-dhammatthikAoadhammatthikAoAgAsatthikAo, SaDjIvatattha dhammatthikAogailakkhaNo,adhammatthikAo ThiilakkhaNo,AgAsatthikAo avagAhalakkhaNo,tathA caitatsaMvA sUtram 2 dyArSa- duvihA huti ajIvA poggalanopoggalA ya cha ttivihA paramANumAdi poggala Nopoggala dhammamAdIyA // 1 // suhumasuhamA yaha SaTkAya virAdhanA | suhamA taha ceva ya suhumbaayyraanneyaa| bAyarasuhumA bAyara taha bAyarabAyarA cev||2|| paramANu duppaesAdigA u taha gaMdhapoggalA honti| vAUAusarIrA teUmAdINa carimA u||3||dhmmaadhmmaa''gaasaa loe NopoggalA tihA hoMti / jIvAINa gitttthiiavgaahnnimittgaa| NeyA // 4 // iccesiM chaNhaM jIvanikAyANaM neva sayaM daMDaM samAraMbhijjA nevannehiM daMDaM samAraMbhAvijA daMDaM samAraMbhaMte'vi anne na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAekAeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / / sUtram 2 // stejovanaspatipRthvItrasazarIrANi / athavA caturvidhAH pudgalAH, tadyathA-skandhAH skandhadezAH skandhapradezAH paramANupudgalAH / eSa pudgalAstikAyo grahaNalakSaNaH, | nopudgalAstikAyastrividhaH, tadyathA- dharmAstikAyaH adharmAstikAyaH AkAzAstikAyaH, tatra dharmAstikAyo gatilakSaNaH adharmAstikAyaH sthitilakSaNaH aakaashaastikaayo'vgaahlkssnnH|- dvividhA bhavantyajIvAH pudgalA nopudgalAzca SaT trividhaaH| paramANvAdayaH pudgalA nopudgalA dhrmaastikaayaadyH|| 1 // sUkSmasUkSmAzca 8 sUkSmAstathaiva sUkSmabAdarA jnyeyaaH| bAdarasUkSmA bAdarAstathA bAdarabAdarAzcaiva // 2 // paramANupridezikAstu tathA gandhapudgalA bhavanti / vAyurapcharIrANi tejaAdInAM caramAstu / 8 // 3 // dharmAdharmAkAzAstikAyA loke nopudgalAstridhA bhavanti / jIvAdInAM gatisthityavagAhanimittA jnyeyaaH|| 4 // // 229
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 230 // ukto jIvAbhigamaH, sAmprataM cAritradharmaH, tatroktasaMbandhamevedaM sUtraM- iccesiM ityAdi, sarve prANinaH paramadharmANa ityanena caturthamadhyayanaM | hetunA eteSAM SaNNAM jIvanikAyAnA miti, supAMsupo bhavantIti saptamyarthe SaSThI, eteSu SaTsu jIvanikAyeSu-anantaroditasvarUpeSu / SaDjIva nikAyam, naiva svayaM AtmanA daNDaM saMghaTanaparitApanAdilakSaNaM samArabheta pravartayet, tathA naiva anyaiH preSyAdibhiH daNDaM uktlkssnnNsmaarmbhyet| sUtram 2 kArayedityarthaH, daNDaM samArabhamANAnapyanyAn prANino na samanujAnIyAt nAnumodayediti vidhAyaka bhagavadvacanam / yatazcevamato SaTkAya virAdhanA yAvajjIva mityAdi yAvavyutsRjAmi, evamidaMsamyak pratipadyatetyaidamparyam, padArthastu-jIvanaMjIvA yAvajjIvA yAvajIvaM niruupnnm| AprANoparamAdityarthaH, kimityAha- trividhaM trividhene ti timro vidhA- vidhAnAni kRtAdirUpA asyeti trividhaH, daNDa iti gamyate, taM trividhena- karaNena, etadupanyasyati- manasA vAcA kAyena, eteSAM svarUpaM prasiddhameva, asya ca karaNasya karma uktalakSaNo daNDaH, taM vastuto nirAkAryatayA sUtreNaivopanyasyannAha- na karomi svayam, na kArayAmyanyaiH, kurvantamapyanyaM na samanujAnAmI ti, tasya bhadanta! pratikrAmAmI ti tasyetyadhikRto daNDaH saMbadhyate, saMbandhalakSaNA avayavalakSaNA vA SaSThI, yo'sau trikAlaviSayo daNDastasya saMbandhinamatItamavayavaM pratikrAmAmi, na vartamAnamanAgataM vA, atItasyaiva pratikramaNAt,8 pratyutpannasya saMvaraNAdanAgatasya pratyAkhyAnAditi, bhadanteti gurorAmantraNam, bhadanta bhavAnta bhayAnta iti sAdhAraNA zrutiH, etacca gurusAkSikyeva vratapratipattiH sAdhvIti jJApanArtham, pratikrAmAmIti bhUtAddaNDAnivarte'hamityuktaM bhavati, tsmaacc| nivRttiryattadanumateviramaNamiti, tathA nindAmi garhAmI ti, atrAtmasAkSikI nindA parasAkSikI garhA-jugupsocyate, AtmAnaM // 230 // atItadaNDakAriNamazlAghyaM vyutsRjAmI ti vividhArtho vizeSArtho vA vizabdaH ucchabdo bhRzArthaH sRjAmIti- tyajAmi, 0 liGoktattvAd, tathA ca nAdyapuruSavacanenApyuktau kSatiH /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayanaM SaDjIva zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 231 // nikAyam, sUtram 3 cAritradharme pandhamahAvrata svruupm| tatazca vividhaM vizeSeNa vA bhRzaM tyajAmi vyutsRjAmIti / Aha-yadyevamatItadaNDapratikramaNamAtramasyaidamparya na pratyutpannasaMvaraNamanAgatapratyAkhyAnaM ceti, naitadevam, na karomItyAdinA tadubhayasiddheriti / / __paDhame bhaMte! mahavvae pANAivAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte! pANAivAyaM paJcakkhAmi, se suhumaM vA bAyaraM vA tasaMvA thAvaraM vA, neva sayaM pANe aivAijA neva'nnehiM pANe aivAyAvijA pANe aivAyaMte'vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAekAeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / paDhame bhaMte! mahavvae uvaTThiomi savvAo pANAivAyAo veramaNaM 1 // sUtram 3 // ayaMcAtmapratipattyarho daNDanikSepaHsAmAnyavizeSarUpa iti,sAmAnyenoktalakSaNa eva, satu vizeSataH paJcamahAvratarUpatayA'pyaGgIkartavya iti mahAvratAnyAha- paDhame bhaMte ityAdi, sUtrakramaprAmANyAt prANAtipAtaviramaNaM prathamaM tasmin, bhadanteti gurorAmantraNam, mahAvrata iti mahacca tadvataMca mahAvratam, mahattvaM cAsya shraavksNbndhynnuvrtaapekssyeti| atrAntare saptacatvAriMzadadhikapratyAkhyAnabhaGgakazatAdhikAraH, tatreyaM gAthA sIyAlaM bhaMgasayaM paccakkhANaMmi jassa uvaladdhaM / so paccakhANakusalo sesA savve akusalA u||1|| enAMcAsaMmohArthamupariSTAvyAkhyAsyAmaH / tasmin mahAvrate prANAtipAtAdviramaNa miti prANA- indriyAdayaH / teSAmatipAtaH prANAtipAta:- jIvasya mahAduHkhotpAdanam, na tujIvAtipAta eva, tasmAt- prANAtipAtAdviramaNam, viramaNaM nAma samyagjJAnazraddhAnapUrvakaM sarvathA nivartanam, bhagavatoktamiti vAkyazeSaH, yatazcaivamata upAdeyametaditi vinizcitya sarvaM bhadanta! prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti sarvamiti-niravazeSam, na tu paristhUrameva, bhadanteti gurvAmantraNam, prANAtipAtamiti pUrvavat, pratyAkhyAmIti pratizabdaH pratiSedhe AGAbhimukhye khyA prakathane, pratIpamabhimukhaMkhyApanaM prANAtipAtasya karomi pratyAkhyA / / 231 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 232 // mIti, athavA- pratyAcakSe-saMvRtAtmA sAmpratamanAgatapratiSedhasya AdareNAbhidhAnaM karomItyarthaH, anena vratArthaparijJAnAdi- caturthamadhyayaguNayukta upasthAnArha ityetadAha, uktaM ca-paDhie ya kahiya ahigaya pariharauvaThAvaNAi jogotti / chakkaM tIhi~ visuddhaM parihara NavaeNa ghaDjIva nikAyam, bhedeNa // 1 // paDapAsAuramAdI diTThatA hoMti vayasamAruhaNe / jaha maliNAisu dosA suddhAisu NevamihaiMpi // 2 // ityAdi, etesiMha sUtram 3 lesuddeseNa sIsahiyaTThayAe attho bhaNNai- paDhiyAe satthapariNAe dasakAlie chajjIvaNikAe vA, kahiyAe atthao, cAritradharme abhigayAe saMmaM parikkhiUNa- pariharai chajjIvaNiyAe maNavayaNakAehiM kayakArAviyANumaibhedeNa, tao ThAvijai, Na pacamahAvrata svruupm| annhaa| ime ya ittha paDAdI diTuMtA- mailo paDo Na raMgijjai sohio raMgijjai, asohie mUlapAe pAsAo Na kijja sohie kijjai, vamaNAIhiM asohie Aure osahaM na dijai,sohie dijai, asaMThavie rayaNe paDibaMdho na kijai saMThavie kijjai, evaM paDhiyakahiyA- IhiM asohie sIse Na vayArovaNaM kijjai sohie kijjai, asohie ya karaNe guruNo doso, sohiyApAlaNe sissassa dosA tti kayaM pasaMgeNa / yaduktaM-'sarvaM bhadanta! prANAtipAtaM pratyAkhyAmI'ti tadetadvizeSeNa abhidhitsurAha-se suhumaM ve tyAdi, sezabdo mAgadhadezIprasiddhaH athazabdArthaH, sa copanyAse, tadyathA- sUkSma vA bAdaraM vA trasaM OpaThite ca kathite adhigate pariharati upasthApanAyA yogya iti / SaTkaM tribhirvizuddhaM parihara navakena bhedena // 1 // paTaprAsAdAturAdayo dRSTAntA bhavanti vrtsmaarohnne| yathA malinAdiSu doSAH zuddheSu naivamihApi // 2 // etayorlezoddezena ziSyahitArthAyArtho bhaNyate- paThitAyAM zastraparijJAyAM dazavaikAlikasya SaDjIvanikAyAM vA, kathitAyAmarthataH, abhigatAyAM samyaka parIkSya- pariharati SaDjIvanikAyAn manovacanakAyaiH kRtakAritAnumatibhedena tata upasthApyate, naanythaa| ime cAtra paTAdayo 8 dRSTAntAH- malinaH paTo na rajyate zodhito rajyate, azodhite mUlapAde prAsAdo na kriyate zodhite kriyate, vamanAdibhirazodhite Ature auSadhaM na dIyate zodhite dIyate, asaMsthApite ratne pratibandho na kriyate saMsthApite kriyate, evaM paThitakathitAdibhirazodhite ziSye na vratAropaNaM kriyate zodhite kriyate, zodhite ca (upasthApanAyAH) karaNe gurordoSAH, zodhite'pAlane ziSyasya doSa iti kRtaM prasaGgena / * alaGkAreSu nyAsaH /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 233 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 4 cAritradharme pacamahAvrata svruupm| vA sthAvaraM vA atra sUkSmo'lpaH parigRhyate na tu sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmaH, tasya kAyena vyApAdanAsaMbhavAt, tadetadvizeSato'bhidhitsurAha-'bAdaro'pi' sthUraH, sa caikaiko dvidhA- trasaH sthAvarazca, sUkSmatrasaH kunthvAdiH sthAvarovanaspatyAdiH, bAdarastraso gavAdiH sthAvaraH pRthivyAdiH, etAn, Neva sayaM pANe aivAeja tti prAkRtazailyA chAndasatvAt, 'tiGAM tiGo bhavantI'ti nyAyAt naiva svayaM prANinaH atipAtayAmi, naivAnyaiH prANino'tipAtayAmi, prANino'tipAtayato'pyanyAnna samanujAnAmi, yAvajjIvamityAdi pUrvavat / iha ca 'sUkSma vA bAdaraM ve'tyAdinopalakSita 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa'miti cturvidhH| prANAtipAto draSTavyaH, tadyathA- dravyataHkSetrataHkAlato bhAvatazceti, tatra dravyataH SaTsu jIvanikAyeSu sUkSmAdibhedabhinneSu, kSetrato loke tiryaglokAdibhedabhinne, kAlato'tItAdau rAtryAdau vA, bhAvato rAgeNa vA dveSeNa vA, mAMsAdirAgazatrudveSAbhyAM tadupapatteriti / caturbhaGgikA cAtra-davvaoNAmege pANAivAeNa bhAvaoityAdirUpAyathA drumapuSpikAyAM tathA drssttvyeti| vratapratipattiM nigamayannAha- prathame bhadanta! mahAvrate upasthito'smi upa-sAmIpyena tatpariNAmApattyA sthitaH, ita Arabhya mama srvsmaatpraannaatipaataadvirmnnmiti| 'bhadanta' ityanena cAdimadhyAvasAneSu gurumanApRcchya na kiMcitkartavyaM kRtaM ca tasmai nivedanIyamevaM tadArAdhitaM bhavatItyevamAha / / uktaM prathamaM mahAvratam / / ___ ahAvare ducce bhaMte! mahavvae musAvAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte! musAvAyaM paJcakkhAmi, se kohA vA lohA vA bhayA vA hAsA vA, neva sayaM musaMvaijA neva'nnehiM musaMvAyAvijA musaMvayaMte'vi annena samaNujANAmijAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAekAeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / ducce bhaMte! dravyato nAmaikaH prANAtipAto na bhAvataH / // 233 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 234 // mahavvae uvaTThiomi savvAo musAvAyAo veramaNaM 2 / / sUtram 4 // caturthamadhyayanaM idAnIM dvitIyamAha- ahAvare ityAdi, athAparasmin dvitIye bhadanta! mahAvrate mRSAvAdAdviramaNam, sarvaM bhadanta! mRSAvAdaM SaDjIva nikAyam, pratyAkhyAmIti pUrvavat, tadyathA- krodhAdvA lobhAve tyanenAdyantagrahaNAnmAnamAyAparigrahaH, bhayAdvA hAsyAdvA ityanena tu premadveSa sUtram 4 kalahAbhyAkhyAnAdiparigrahaH, Neva sayaM musaM vaeja tti naiva svayaM mRSA vadAmi naivAnyairmRSA vAdayAmi mRSA vadato'pyanyAn na cAritradharma samanujAnAmi ityetatyAvajjIva mityAdica bhAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayaM- mRSAvAdazcaturvidhaH, tadyathA-sadbhAvapratiSedhaH paJcamahAvrata svruupm| asadbhAvodbhAvanaM arthAntaraM garhA ca, tatra sadbhAvapratiSedho yathA- nAstyAtmA nAsti puNyaM pApaM cetyAdi, asadbhAvodbhAvanaM yathA- astyAtmA sarvagataH zyAmAkatandulamAtro vetyAdi, arthAntaraM gAmazvamabhidadhata ityAdi, gardA kANaM kANamabhidadhata ityAdiH, punarayaM krodhAdibhAvopalakSitazcaturvidhaH, tadyathA- dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyataH sarvadravyeSvanyathAprarUpaNAt kSetrato lokAlokayoH kAlatorAtryAdI bhAvataH krodhAdibhiH iti / dravyAdicaturbhaGgI punariyaM-davvaoNAmege musAvAe No bhAvao bhAvao NAmege No davvao ege davvao'vi bhAvao'vi ege No davvao No bhaavo| tattha koila kahiMci hiMsujao bhaNai-io tae pasumiNA(gA) iNo diTThatti?, so dayAe dihAvi bhaNai-Na diTThatti, esa davvao musAvAo no bhAvao, avaro musaM bhaNIhAmitti pariNao sahasA saccaM bhaNai esa bhAvao no davvao, avaro musaMDa bhaNIhAmitti pariNao musaMceva bhaNai, esa davvao'vi bhAvao'vi, caramabhaMgo puNa suNNo 2 // // 234 // 0 dravyato nAmaiko mRSAvAda no bhAvataH bhAvato nAmaiko no dravyataH eko dravyato'pi bhAvato'pi eko no dravyato no bhAvataH, tatra ko'pi kutracit hiMsodyato %8bhaNati- itastvayA pazumagAdayo dRSTA iti?, sa dayayA dRSTA api bhaNati na dRSTA iti, eSa dravyato mRSAvAdo na bhAvataH, aparo maSA bhaNiSyAmIti pariNataHsahasA satyaM 8 bhaNati eSa bhAvato no dravyataH, aparo mRSA bhaNiSyAmIti pariNato mRSaiva bhaNati eSa dravyato'pi bhAvato'pi, caramabhaGgaH punaH shuunyH| 8
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam | / / 235 // ahAvare tacce bhaMte! mahavvae adinnAdANAoveramaNaM, savvaM bhaMte! adinnAdANaM paccakkhAmi, se gAme vA nagare vAraNNevA appaMvA bahu caturthamadhyayanaM vA aNuMvA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM adinnaM giNhijjA neva'nnehiM adinnaM giNhAvijA adinnaM giNhate vi anne na SaDjIva nikAyam, samaNujANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaMvAyAekAeNaMna karemi na kAravemi karataMpi annaMna smnnujaannaami| tassa bhaMte! sUtram5 paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / tacce bhaMte! mahavvae uvaTThiomi savvAo adinnAdANAo veramaNaM 3 // sUtram 5 // cAritradharme paJcamahAvrata uktaM dvitIyaM mahAvratam, adhunA tRtIyamAha- ahAvare ityAdi, athAparasmiMstRtIye bhadanta! mahAvrate adattAdAnAdviramaNam, sarva svruupm| bhadanta! adattAdAnaM pratyAkhyAmIti pUrvavat tadyathA- grAme vA nagare vA araNye vA iti, anena kSetraparigrahaH, tatra grasati bRddhyAdIn guNAniti grAmaH tasmin, nAsmin karo vidyata iti nakaram, arnnyN-kaannaadi| tathA alpaM vA bahu vA aNu vA sthUlaM vA ] cittavadvA acittavadvA iti, anena tu dravyaparigrahaH, tatrAlpaM- mUlyata eraNDakASThAdi bahu- vajrAdi aNu- pramANato vajrAdi sthUlaM- eraNDakASThAdi, etacca cittavadvA acittvdveti-cetnaacetnmityrthH| Neva sayamadiNNaM geNhijjatti naivasvayamadattaM gRhNAmi naivAnyairadattaM grAhayAmi adattaM gRhNato'pyanyAn na samanujAnAmItyetadyAvajjIvamityAdica bhAvArthamadhikRtya pUrvavat, vizeSastvayaMadattAdAnaM caturvidhaM- dravyataH kSetrataH kAlato bhAvataca, dravyato'lpAdau kSetrato grAmAdau kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAm / dravyAdicaturbhaGgI punariyaM-davvao NAmege adiNNAdANe No bhAvao bhAvao NAmege No davvao ege davvao'vi bhAvao'vi ege No davvao No bhaavo| tattha arattaduTThassa sAhuNo kahiMci aNaNuNNaveUNa taNAi geNhao (r) dravyato nAmaikamadattAdAnaM no bhAvataH bhAvato nAmaikaM no dravyataH eka dravyato'pi bhAvato'pi ekaM no dravyato no bhAvataH, tatrAraktadviSTasya sAdhoH kutracit ananujJApya tRNAdi gRhNato - // 235 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 236 // caturthamadhyayana SaDjIvanikAyam, sUtram 6 cAritradharma pacamahAvrata svruupm| davvao adiNNAdANaM No bhAvao, harAmIti abbhujayassa tadasaMpattIe bhAvao no davvao, evaM ceva saMpattIe davvaovi bhAvaovi, carimabhaMgo puNa sunno|| ___ahAvare cautthe bhaMte! mahavvae mehuNAoveramaNaM, savvaM bhaMte! mehuNaM paccakkhAmi, se divvaM vA mANusaMvA tirikkhajoNiyaM vA, neva sayaM mehuNaM sevijA neva'nnehiM mehuNaM sevAvijA mehuNaM sevaMte'vi anne na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemina kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami| cautthe bhaMte! mahavvae uvaTThiomi savvAo mehuNAo veramaNaM 4 // sUtram 6 // uktaM tRtIyaM mahAvratam, idAnIM caturthamAha- ahAvare ityAdi, athAparasmiMzcaturthe bhadanta! mahAvrate maithunAdviramaNam, sarvaM bhadanta! maithunaM pratyAkhyAmIti pUrvavat, tadyathA- daivaM vA mAnuSaM vA tairyagyonaM vA, anena dravyaparigrahaH, devInAmidaM daivam, apsaro'marasaMbandhIti bhAvaH, etacca rUpeSu vA rUpasahagateSu vA dravyeSu bhavati, tatra rUpANi- nirjIvAni pratimArUpANyucyante, rUpasahagatAni tu sajIvAni, bhUSaNavikalAni vA rUpANi bhUSaNasahitAni tu rUpasahagatAni, evaM mAnuSaM tairyagyonaM ca veditavyamiti, Neva saya mehuNaM sevijjA naiva svayaM maithuna seve, naivAnTamaithuna sevayAmi, maithunaM sevamAnAnapyanyAnna samanujAnAmi ityetadyAvajjIvamityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayaM- maithunaM caturvidhaM dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyato divyAdau kSetratastriSu lokeSu kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAm / doseNamimIe vayaM bhaMjemitti dosubbhavaM, rAgeNa hoi| dravyAdicaturbhaGgI dravyato'dattAdAnaM na bhAvataH harAmItyabhyudyatasya tadasaMpattau bhAvato no dravyataH evameva saMpattau dravyato'pi bhAvato'pi, caramabhaGgaH punHshuunyH| OM dveSeNAsyA vrata bhajAmi iti dveSodbhavam, rAgeNa bhvti| // 236 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 237 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram cAritradharme paJcamahAvrata svruupm| tviyaM-davvaoNAmege mehuNe No bhAvao1bhAvaoNAmegeNo davvao 2 ege davvao'vi bhAvao'vi 3 egeNo davvao No bhAvao4, tattha arattaduTThAe itthiyAe balA paribhuMjamANIe davvaomehuNaMNo bhAvao mehuNasaNNApariNayassa tadasaMpattIe bhAvao No davvao, evaM ceva saMpattIe davvao'vi bhAvao'vi, caramabhaMgo puNa sunno|| ahAvare paMcame bhaMte! mahavvae pariggahAo veramaNaM, savvaM bhaMte! pariggahaM paJcakkhAmi, se appaM vA bahuM vA aNuMvA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM pariggahaM parigiNhijjA neva'nnehiM pariggahaM parigiNhAvijApariggahaM parigiNhate'vi anne na samaNujANijjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAekAeNaM na karemina kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami| paMcame bhaMte! mahavvae uvaDhiomi savvAo pariggahAo vermnnN5||suutrm // uktaM caturthaM mahAvratam, sAmprataM paJcamamAha- ahAvare ityAdi, athAparasmin pazcame bhadanta! mahAvrate parigrahAdviramaNam, sarva bhadanta! parigrahaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA- alpaM vetyAdyavayavavyAkhyApi pUrvavadeva, naiva svayaM parigrahaM parigRhNAmi naivAnyaiH parigrahaM parigrAhayAmi parigrahaM parigRhNato'pyanyAnna samanujAnAmItyetadyAvajjIvamityAdica bhAvArthamadhikRtya pUrvavat, vizeSastvayaMparigrahazcaturvidhaH, tadyathA- dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyataH sarvadravyeSu kSetrato loke kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAm, anyadveSe parigrahopapatteH / dravyAdicaturbhaGgI punariyaM-davvao nAmege pariggahe No bhAvao1bhAvaoNAmege O dravyato nAmaikaM maithunaM na bhAvataH 1 bhAvato nAmaikaM na dravyataH 2 ekaM dravyato'pi bhAvato'pi 3 ekaM na dravyato na bhAvataH 4 / tatra araktadviSTAyAH striyA balAt paribhujyamAnAyA dravyato maithunaM na bhAvataH, maithunasaMjJApariNatasya tadasaMpattau bhAvato na dravyataH, evameva saMpattau dravyato'pi bhAvato, caramabhaGgaH punaH shuunyH| OM dravyato nAmaikaH parigraho no bhAvataH 1 bhAvato nAmaiko, B // 237 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / // 238 // No davvao 2 ege davvao'vi bhAvao'vi 3 ege No davvao No bhAvao 4 / tattha arattaduTThassa dhammovagaraNaM davvao caturthamadhyayanaM pariggaho No bhAvao, mucchiyassa tadasaMpattIe bhAvao Na davvao, evaM ceva saMpattIe davvao'vi bhAvao'vi, caramabhaMgo ghaDjIva nikAyam, uNa sunno|| sUtram ahAvare chaTTe bhaMte! vae rAIbhoyaNAo veramaNaM, savvaM bhaMte! rAIbhoyaNaM paccakkhAmi, se asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaMvA, 8-9 cAritradharme neva sayaM rAI bhuMjejA neva'nnehiM rAI bhuMjAvinA rAI bhuMjate'vi anne na samaNujANejA jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe paJcamahAvrata kAeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / chaThe |svruupm| bhaMte! vae uvaDhiomi savvAorAIbhoyaNAoveramaNaM 6||suutrm 8 // icceyAI paMca mahavvayAIrAibhoyaNaveramaNachaTThAI attahiyaTThayAe uvasaMpajjittANaM viharAmi // sUtram 9 // uktaM paJcamaM mahAvratam, adhunA SaSThaM vratamAha- ahAvare ityAdi, athAparasmin SaSThe bhadanta! vrate rAtribhojanAdviramaNam, sarvaM bhadanta! rAtribhojanaM pratyAkhyAmIti pUrvavat, tadyathA-azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA, azyata ityazanaM- odanAdi, pIyata iti pAnaM-mRdvIkApAnAdi khAdyata iti khAdyaM-khajUrAdi svAdyata iti svAdhaM- tAmbUlAdi, Neva sayaM rAI bhuMjejjA naiva svayaM rAtrau bhuje naivAnyai rAtrau bhojayAmi rAtrau bhujAnAnapyanyAnnaiva samanujAnAmi ityetadyAvajjIvamityAdica bhaavaarthmdhikRty| pUrvavat / vizeSastvayaM-rAtribhojanaM caturvidham, tadyathA- dravyataH kSetrataH kAlatobhAvatazca, dravyatastvazanAdau kSetrato'rdhatRtIyeSu // 238 // - no dravyataH 2 eko dravyato'pi bhAvato'pi 3 eko no dravyato no bhAvataH 4 / tatrAraktadviSTasya dharmopakaraNaM dravyataH parigraho no bhAvataH, mUrcchitasya tadasaMpattau bhAvato no dravyataH, evameva saMpattau dravyato'pi bhAvato'pi, caramabhaGgaH punaH zUnyaH /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 239 // cAritradharma paJcamahAvrata svruupm| dvIpasamudreSu kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAmiti / svarUpato'pyasya cAturvidhyam, tadyathA- rAtrau gRhNAti rAtrau bhuGkte caturthamadhyayana rAtrau gRhNAti divAbhuGkte 2 divA gRhNAti rAtrau bhuGkte 3 divA gRhNAti divA bhuGkte 4saMnidhiparibhoge, dravyAdicaturbhaGgI SaDjIvapunariyaM-davvao NAmege rAI bhuMjai No bhAvao1 bhAvao NAmege No davvao 2 ege davvao'vi bhAvao'vi 3 ege No nikAyam, sUtram davvaoNo bhAvao4, tattha aNuggae sUrie uggaotti atthamie vA aNathamiotti arattaduTThassa kAraNaotti rayaNIe vA bhuMjamANassa davvao rAIbhoaNaM No bhAvao, rayaNIe bhuMjAmi mucchiyassa tadasaMpattIe bhAvao No davvao, evaM ceva saMpattIe davvao'vibhAvao'vi, cautthabhaMgouNa sunno| etacca rAtribhojanaMprathamacaramatIrthakaratIrthayoH RjujaDavakrajaDapuruSA-8 pekSayA mUlaguNatvakhyApanArthaM mahAvratopari paThitam, madhyamatIrthakaratIrtheSu punaH RjuprajJapuruSApekSayottaraguNavarga iti // samastavratAbhyupagamakhyApanAyAha- icceyAI ityAdi, 'ityetAni' anantaroditAni paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaSaSThAni, kimityAha-AtmahitAya Atmahito-mokSastadartham, anenAnyArthaM tattvato vratAbhAvamAha, tadabhilASAnumatyA hiMsAdAvanamatyAdibhAvAt upasaMpadya sAmIpyenAGgIkRtya vratAni viharAmi susAdhuvihAreNa, tadabhAve cAGgIkRtAnAmapivratAnAmabhAvAt, doSAzca hiMsAdikartRNAmalpAyurjihvAcchedadAriTrapaNDakaduHkhitatvAdayo vAcyA iti|saamprtN prAgupanyastagAthA vyAkhyAyate'saptacatvAriMzadadhikabhaGgazataM vakSyamANalakSaNaM pratyAkhyAne pratyAkhyAnaviSayam, yasyopalabdhaM bhavati 'sa'itthaMbhUtaH pratyAkhyAne kuzalo-nipuNaH,zeSAH sarve 'akuzalAH' tadanabhijJA itigaathaasmaasaarthH| avayavArthastu bhaGgakayojanApradhAnaH, (r)dravyato nAmaiko rAtrau bhuGkte no bhAvataH 1 bhAvato nAmaiko no dravyataH 2 eko dravyato'pi bhAvato'pi 3 eko no dravyato no bhAvataH 4 / tatrAnugate sUrye udgata iti 8 // 239 // astamite vA'nastamita iti araktadviSTasya kAraNato vA rAtrau bhuJAnasya dravyato rAtribhojanaM no bhAvataH, rAtrau bhuJja iti mUrcchitasya tadasaMpattau bhAvato no dravyataH,8 evameva saMpattau dravyato'pi bhAvato'pi, caturtho bhaGgaH punaH shuunyH| narendratvAdyabhilASahetunA / 0 doSaprAptyavagamAt / prathamavrate trividhaM trividhenetyasya vyaakhyaane|
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana zrIdazavaikAlika zrIhAri0 SaDjIvanikAyam, sUtram // 240 // cAritradharma paJcamahAvrata svruupm| sacaivaM draSTavyaH tinni tiyA tinni duyA tinnikekkA ya hoMti joesu|tiduevN tiduekkaM tiduekkaM ceva krnnaaii||1|| trayastrikAH (333) trayo dvikAH (222) trayazcaikakA (111) bhavanti yogeSu / kAyavAGganovyApAralakSaNeSu, trINi dvayamekaM trINi dvayamekaM trINi dvayamekaM caiva karaNAni-manovAkAyalakSaNAni iti padaghaTanA / bhAvArthastu sthApanayA nirdizyate, (darya) sA ceyaM 333222111 |kaa'tr bhAvanA?, na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi maNeNaM vAyAe kAeNaM ekko bheo| 18321321321 133399399849 iyANiM biio- Na karei Na kAravei karataMpi annaM na samaNujANai maNeNaM vAyAe ikko bhaMgo tahA maNeNaM kAraNaM biio bhaMgo tahA vAyAe kAeNa ya taio bhaMgo, biio mUlabheo go| iyANiM taio- Na karei Na kAravei karataMpi annaM na samaNujANai maNeNaM ekko vAyAe biiyo kAeNaM taio, gao taio muulbheo| iyANiM cauttho- Na kare Na kAravei maNeNaM vAyAe kAeNaM ikko na karei karataM NANujANai biio Na kAravei karataM NANujANai taio, gao cauttho muulbheo| iyANiM paMcamo-Na karei Na kAravei maNeNaM vAyAe ekkoNa karei karataM NANujANai biioNa kAravei karataMNANujANai taio, ee tinnibhaMgA maNeNaM vAyAe laddhA, anne'vi tinni maNeNaM kAeNa ya labbhaMti, tahAvare'vi vAyAe kAeNaya labbhaMti tinni, evameva save ee nava, paMcamo'pyukto mUlabhedaH / idAnIM SaSThaH- Na kareiNa kAravei maNeNaM ikko, tahA Na karei karataM NANujANai maNeNaM biio, Na kAravei karataM NANujANai manasaiva tRtIyaH, evaM vAyAe kAeNavi tinni tinni bhaMgA labbhaMti, ee'vi savve Nava, uktaH SaSTho mUlabhedaH / saptamo'bhidhIyate-Na karei maNeNaM vAyAe kAeNaM ekko, evaMNa kAravei maNAdIhiM biio, karataM NANujANai taio, saptamo'pyukto mUlabhedaH / idAnImaSTamaH- Na karei maNeNaM vAyAe ekko, maNeNaM kAeNaya biio, tahA vAyAe kAeNaya taio, evaMNa kAravei etthaMpi tinni bhaMgA, evameva karataM NANujANai // 240 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 241 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 10 pRthiviikaayytnaa| etthaMpi tinni bhaMgA, ee saveNava, ukto'STamaH / idAnIM navamaH-Na karei maNeNaM ekko, Na kAravei biio, karaMtaM NANujANai taio, evaM vAyAe biiyaMkAyeNavi hoi taiyaM, evamete satve'vi miliyA Nava, nvmo'pyuktH| AgataguNanamidAnI kriyateladdhaphalamANameyaM bhaMgA u havaMti auNapannAsaM / tIyANAgayasaMpatiguNiyaM kAleNa hoi imaM // 1 // sIyAlaM bhaMgasayaM, kaha? kAlatieNa hoti guNaNA u / tItassa paDikkamaNaM paccuppannassa saMvaraNaM // 2 // paccakkhANaM ca tahA hoi ya esassa esa guNaNA u| kAlatieNaM bhaNiyaM jiNagaNadharavAyaehiM ca // 3 // iti gAthArthaH / / uktazcAritradharmaH, sAmprataM yatanAyA avasaraH, tathA cAha se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se puDhaviM vA bhittiM vA silaM vA leluM vA sasarakkhaM vA kAyaM sasarakkhaM vA vatthaM hattheNa vA pAeNa vA kaTeNa vA kiliMceNa vA aMguliyAe vA silAgAe vA silAgahattheNa vA na AlihijjA na vilihijjA na ghaTTijjA na bhiMdijjA annaM na AlihAvijJAna vilihAvijAna ghaTTAvijAna bhiMdAvijjA annaM AlihaMtaM vA vilihaMtaM vA ghaTTataM vA bhiMdaMtaM vA na samaNujANejjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAekAeNaM na karemina kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami1||suutrm 10 // se iti nirdeze sa yo'sau mahAvratayukto, bhikSurvA bhikSukI vA- ArambhaparityAgAddharmakAyapAlanAya bhikSaNazIlo bhikSuH, evaM bhikSukyapi, puruSottamo dharma iti bhikSurvizeSyate, tadvizeSaNAni ca bhikSukyA api draSTavyAnIti, Aha-saMyataviratapratihata -8 OlabdhaM phalamAnametat bhaGgAstu bhavanti ekonapaJcAzat / atItAnAgatasaMpratikAlena guNitaM bhavatIdam // 1 // saptacatvAriMzaM bhaGgazataM, kathaM? kAlatrayeNa bhavati guNanAttu / atItasya pratikramaNaM pratyutpannasya saMvaraNam // 2 // pratyAkhyAnaM ca tathA bhavati ca eSyata eSA (etasmAt) guNanA tu| kAlatrikeNa bhaNitA jinagaNadhara-8 8vaackaiH|| 3 // // 241 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 242 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 11 apkaayytnaa| pratyAkhyAtapApakarmA tatra sAmastyena yataH saMyataH- saptadazaprakArasaMyamopetaH, vividhaM- anekadhA dvAdazavidhetapasi rato virataH, pratihatapratyAkhyAtapApakarmeti-pratihataM sthitihAsato granthibhedena pratyAkhyAtaM- hetvabhAvataH punarvRddhyabhAvena pApaM karmajJAnAvaraNIyAdi yena sa tathAvidhaH, divA vA rAtrau vA eko vA pariSadgato vA supto vA jAgradvA rAtrau supto divA jAgrat, kAraNika ekaH, zeSakAlaM pariSadgataH, idaM ca vakSyamANaM na kuryAt / se puDhaviM vA ityAdi, tadyathA-pRthivIM vA bhittiM vA zilAM vA loSTa vA, tatra pRthivI-loSTAdirahitA bhittiH- nadItaTI zilA-vizAla: pASANaH loSTaH- prasiddhaH, tathA saha rajasA-AraNyapAMzulakSaNena vartata iti sarajaskastaM sarajaskaM vA kAyaM kAyamiti dehaM tathA sarajaskaM vA vastraM- colapaTTakAdi 'ekagrahaNe. tajjAtIyagrahaNa'miti pAtrAdiparigrahaH, etat kimityAha- hastena vA pAdena vA kASThena vA kalijena vA- kSudrakASTharUpeNa aGgalyA vA zalAkayA vA- ayaHzalAkAdirUpayA zalAkAhastena vA- zalAkAsaMghAtarUpeNa NAlihijja tti nAlikhet na vilikhet na ghaTTayet na bhindyAt, tatra ISatsakRdvA''lekhanam, nitarAmanekazo vA vilekhanam, ghaTTanaM cAlanam, bhedo vidAraNam, etat svayaM na kuryAt, tathA anyamanyena vA nAlekhayet na vilekhayet na ghaTTayet na bhedayet, tathA'nyaM svata eva AlikhantaM vA | vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA bhindantaM vA na samanujAnIyAdityAdi puurvvt|| se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se udagaMvA osaMvA himaMvA mahiyaM vA karagaMvA harataNugaMvA suddhodagaMvA udaullaM vA kAyaM udaullaM vA vatthaM sasiNiddhaM vA kAyaMsasiNiddhaMvA vatthaMna AmusijjAna saMphusijjAna AvIlijjAna pavIlijjAna akkhoDijAna pakkhoDijjAna AyAvijjA na payAvinA annaM na AmusAvijA na saMphusAvijA na AvIlAvijjA na pavIlAvijA na akkhoDAvijA na pakkhoDAvinA na // 242 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 243 // sUtram 12 tejskaayytnaa| AyAvijAna payAvijjA annaM AmusaMtaM vA saMphusataM vA AvIlaMtaMvA pavilaMtaM vA akkhoDataM vA pakkhoDataM vA AyAvaMtaM vA payAvaMtaM caturthamadhyayanaM vA na samaNujANejA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, SaDjIva nikAyam, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami||suutrm 11 // sUtram 11 tathA se bhikkhU vA ityAdi yAvajjAgaramANe vatti pUrvavadeva / se udagaM vetyAdi, tadyathA-udakaM vA avazyAyaM vA himaM vA mhikaaN| apkAya ytnaa| vA karakaM vA haratanuM vA zuddhodakaM vA, tatrodakaM- zirApAnIyaM avazyAyaH- trehaH himaM-styAnodakaM mahikA- dhUmikA karakaHkaThinodakarUpaH haratanuH- bhuvamudbhidya tRNAgrAdiSu bhavati, zuddhodakaM- antarikSodakam, tathA udakA, vA kAyaM udakAI vaa| vastram, udakArdratA ceha galadvindutuSArAdyanantaroditodakabhedasaMmizratA, tathA sasnigdhaM vA kArya sasnigdhaM vA vastram, atra snehanaM snigdhamiti bhAve niSThApratyayaH, saha snigdhena vartata iti sasnigdhaH, sasnigdhatA ceha bindurahitAnantaroditodakabhedasaMmizratA, etat kimityAha- NAmuseja tti nAmRSenna saMspRzet nApIDayenna prapIDayet nAsphoTayet na prasphoTayet nAtApayet na pratApayet, tatra sakRdISadvA sparzanamAmarSaNaM ato'nyatsaMsparzanam, evaM sakRdISadvA pIDanamApIDanamato'nyatprapIDanam, evaM sakRdISadvA sphoTanamAsphoTanamato'nyatprasphoTanam, evaM sakRdISadvA tApanamAtApanaM viparItaM pratApanam, etatsvayaM na kuryAttathA'nyamanyena vA nAmarSayenna saMsparzayet nApIDayet na prapIDayet nAsphoTayet na prasphoTayet nAtApayet na pratApayet, tathA'nyaM svata eva AmRSantaM vA saMspRzantaM vA ApIDayantaM vA prapIDayantaM vA AsphoTayantaM vA prasphoTayantaM vA AtApayantaM vA pratApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA // 243 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 244 // caturthamadhyayanaM | SaDjIvanikAyama, sUtram 12 tejskaayytnaa| sUtram 13 vAyukAya yatanA jAgaramANe vA se agaNiM vA iMgAlaM vA mummuraM vA aciMvA jAlaMvA alAyaM vAsuddhAgaNiM vA ukkaM vA na uMjejA na ghaTejA na ujAlejjA na nivvAvejA annaM na uMjAvejjA na ghaTTAvejA na ujAlAvejA na nivvAvejjA annaM uMjaMtaM vA ghaTuMtaM vA ujjAlaMtaM vA nivvAvaMtaM vA na samaNujANejA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // sUtram 12 // se bhikkhU vA ityAdi jAva jAgaramANe va'tti pUrvavadeva, se agaNiM ve tyAdi, tadyathA- agniM vA aGgAraM vA murmuraM vA'rciA jvAlAMvA alAtaM vA zuddhAgniM vA ulkAM vA, iha ayaspiNDAnugato'gniH, jvAlArahito'GgAraH, viralAgnikaNaM bhasma murmuraH, mUlAgnivicchinnA jvAlA arciH, pratibaddhA jvAlA, alAtamulmukam, nirindhanaH- zuddho'gniH ulkA- gaganAgniH, etat kimityAha-na uMjejjA notsiJcet na ghaTTejA na ghaTTayet na ujjvAlayet na nirvApayet, tatroJjanamutsecanam, ghaTTanaM-sajAtIyAdinA cAlanam, ujjvAlanaM- vyajanAdibhirvRddhyApAdanam, nirvApaNaM-vidhyApanam, etatsvayaM na kuryAt, tathA'nyamanyena vA notsecayenna ghaTTayennojvAlayenna nirvApayet, tathA'nyaM svata eva utsiJcayantaMvA ghaTTayantaM vA ujjvAlayantaM vA nirvApayantaMvA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se sieNavA vihuNeNa vA tAliaMTeNa vA patteNa vA pattabhaMgeNa vA sAhAe vA sAhAbhaMgeNa vA pihuNeNa vA pihuNahattheNa vAceleNa vA celakaNNeNa vA hattheNa vA muheNa vA appaNo vA kArya bAhiraM vAvi puggalaM na phumejA na vIejjA annaM na phumAvejA na (r)na TIkAkRtA vyAkhyAtaM paraM dIpikAyAM vyAkhyAnAt sthitiH, anyathA'gnikAye 'bhiMdejjA pajjAlejje' tyaadivllopo'bhvissydsy|
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 245 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtram 13 vaayukaayytnaa| sUtram 14 vnsptikaayytnaa| vIAvejjA annaM phumaMtaM vA vIaMtaM vA na samaNujANejA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami||suutrm 13 // __ 'se bhikkhU vA ityAdi jAva jAgaramANe va'tti pUrvavadeva, se sieNa vetyAdi, tadyathA- sitena vA vidhavanena vA tAlavRntena vA patreNa vA zAkhayA vA zAkhAbhaGgena vA pehuNena vA pehuNahastena vA celena vA celakarNena vA hastena vA mukhena vA, iha sitaM- cAmaraM / vidhavanaM- vyajanaM tAlavRntaM-tadeva madhyagrahaNacchidraM dvipuTaM patraM- padminIpatrAdi zAkhA-vRkSaDAlaM zAkhAbhaGgaM- tadekadezaH pehuNaM- mayUrAdipicchaM pehuNahasta:- tatsamUhaH celaM- vastraM celakarNaH- tadekadezaH hastamukhe- pratIte, ebhiH kimityAha-8 Atmano vA kArya- svadehamityarthaH, bAhyaM vA pudgalaM- uSNaudanAdi, etat kimityAha- na phumejA ityAdi, na phUtkuryAt na vyajet, tatra phUtkaraNaM mukhena dhamanaM vyajanaM camarAdinA vAyukaraNam, etatsvayaM na kuryAt, tathA'nyamanyena vA na phUtkArayenna vyAjayet, tathA'nyaM svata eva phUtkurvantaM vyajantaM vA na samanujAnIyAdityAdi puurvvdev|| se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se bIesu vA bIyapaiTesuvA rUDhesuvA rUDhapaiDesuvA jAesuvAjAyapaiTesuvA hariesuvA hariyapaiTesuvA chinnesuvA chinnapaDDhesu vA sacittesu vA sacittakolapaDinissiesu vA na gacchejA na ciTejA na nisIijA na tuarTejA annaM na gacchAvejA na ciTThAvejAna nisIyAvejAna tuaTTAvijjA annaM gacchaMtaM vA ciTuMtaM vA nisIyaMtaM vA tuyasa'taM vAnasamaNujANejAjAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami||suutrm 14 // // 245 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 246 // 'se bhikkhUvA ityAdi jAva jAgaramANe va'tti pUrvavadeva, se bIesu ve tyAdi, tadyathA- bIjeSu vA bIjapratiSThiteSu vA rUDheSu vA caturthamadhyayanaM rUDhapratiSThiteSu vA jAteSu vA jAtapratiSThiteSu vA hariteSu vA haritapratiSThiteSu vA chinneSu vA chinnapratiSThiteSu vA sacitteSu vA sacittakola SaDjIva nikAyam, pratinizriteSu vA, iha bIjaM-zAlyAdi tatpratiSThitam, AhArazayanAdi gRhyate, evaM sarvatra veditavyam, rUDhAni- sphuTitabIjAni sUtram 15 jAtAni-stambIbhUtAni haritAni dUrvAdIni chinnAni-parazvAdibhivRkSAt pRthak sthApitAnyArdrANi apariNatAni tadaGgAni / SaTkAya ytnaa| gRhyante sacittAni aNDakAdIni kolo- ghuNastatpratinizritAni- taduparivartIni dAdIni gRhyante, eteSu kimityAha-na gacchenjA na gacchet na tiSThet na niSIdet na tvagvarteta, tatra gamanaM- anyato'nyatra sthAnaM- ekatraiva niSIdanaM- upavezanaM tvagvartanaMsvapanam, etatsvayaM na kuryAta, tathA'nyameteSu na gamayet na sthApayet na niSIdayet na svApayet, tathA'nyaM svata eva gacchantaM vA tiSThantaM vA niSIdantaM vA svapantaM vA na samanujAnIyAdityAdi puurvvt|| se bhikravU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se kIDaM vA payaMgaM vA kuMthu vA pipIliyaM vA hatthaMsi vA pAyaMsi vA bAhuMsi vA UruMsi vA udaraMsi vA sIsaMsi vA vatthaMsi vA paDiggahaMsi vA kaMbalaMsi vA pAyapuMchaNasi vA rayaharaNaMsi vA gocchagaMsi vA uMDagaMsi vA daMDagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA sejaMsi vA saMthAragaMsi vA annayaraMsi vA tahappagAre uvagaraNajAe tao saMjayAmeva paDilehiapaDilehia pamajia pamajiaegaMtamavaNejjA noNaM sNghaaymaavjjejaa|suutrm 15 // 'se bhikkhU vA ityAdi yAvajjAgaramANe va'tti pUrvavat, se kIDaM vA ityAdi, tadyathA-kITaM vA pataGga vA kunthuvA pipIlikA 0 naitAni vyAkhyAtAni TIkAyAM dIpikAyAM tu vyAkhyAtAni / // 246 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 247 // vA, kimityAha- haste vA pAde vA bAhau vA UruNi vA udare vA vastre vA rajoharaNe vA gucche vA undake vA daNDake vA pIThe vA phalake caturthamadhyayanaM vA zayyAyAM vA saMstArake vA anyatarasmin vA tathAprakAre sAdhukriyopayogini upakaraNajAte kITAdirUpaM trasaM kathaJcidApatitaM SaDjIva 8 nikAyam, santaM saMyata eva san prayatnena vA pratyupekSya pratyupekSya-pauna:punyena samyak pramRjya pramRjya-paunaHpunyenaiva samyak, kimityAha sUtragAthA ekAnte tasyAnupaghAtake sthAne apanayet parityajet, nainaM trasaM saMghAtamApAdayet nainaM trasaMsaMghAtaM- parasparagAtrasaMsparzapIDArUpamA- 1-9 ayatasya pAdayet-prApayet, anena paritApanAdipratiSedha uktoveditavyaH, ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAd anyakAraNAnumatipratiSedhazca,zeSamatra krmbndhH| prakaTArthameva, navaramundakaM-sthaNDilam, zayyA-saMstArikA vasatirvA / ityuktA yatanA, gtshcturtho'rthaadhikaarH|| ajayaM caramANo a (u), pANabhUyAiM hiMsai / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuaMphalaM // 1 // ajayaM ciTThamANo a, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuaMphalaM // 2 // ajayaM AsamANo a, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhaI pAvayaM kamma, taMse hoi kaDuaMphalaM / / 3 / / ajayaM sayamANo a, pANabhUyAI hiNsi| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuaMphalaM // 4 // ajayaM bhuMjamANo a, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuaMphalaM // 5 // ajayaM bhAsamANo a, pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kdduaNphlN||6|| kahaM care kahaM cir3he, kahamAse kahaM se| kahaM bhujato bhAsaMto, pAvaM kammaM na baMdhai? // 7 // jayaM care jayaM ciTTe, jayamAse jyNse| jayaM bhuMjaMto bhAsaMto, pAvaM kammaM na bNdhi||8|| savvabhUyappabhUassa, sammaM bhuuyaaiipaaso| pihiAsavassa daMtassa, pAvaM kammana bNdhi||9|| // 247 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 248 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtragAthA 1-9 ayatasya krmbndhH| sAmpratamupadezAkhyaH paJcama ucyate- ajaya mityAdi, ayataM caran ayataM anupadezenAsUtrAjJayA iti, kriyAvizeSaNametat, caran- gacchan, turevakArArthaH, ayatameva caran, IryAsamitimullaGghaya, na tvanyathA, kimityAha-prANibhUtAni hinasti prANino ndrayAdayaH bhUtAni- ekendriyAstAni hinasti-pramAdAnAbhogAbhyAM vyApAdayatIti bhAvaH, tAni ca hiMsan badhnAti pApaM karma akuzalapariNAmAdAdatte kliSTaM jJAnAvaraNIyAdi, tat se bhavati kaTukaphalaM tat- pApaM karma se- tasyAyatacAriNo bhavati, kaTukaphalamityanusvAro'lAkSaNikaH azubhaphalaM bhavati, mohAdihetutayA vipAkadAruNamityarthaH // 1 // evamayataM tiSThan UrdhvasthAnenAsamAhito hastapAdAdi vikSipan, zeSaM pUrvavat / / 2 // evamayatamAsIno-niSaNNatayA anupayukta AkuJcanAdibhAvena, zeSaM puurvvt||3|| evamayataM svapan- asamAhito divA prakAmazayyAdinA(vA),zeSaM puurvvt||4||evmytN bhujAnoniSprayojanaM praNItaM kAkazRgAlabhakSitAdinA(vA), zeSaM pUrvavat ||5||evmytN bhASamANo gRhasthabhASayA niSThuramantarabhASAdinA(vA),zeSaM puurvvt||6||atraah- yadyevaM pApakarmabandhastataH kahaM care ityAdi, kathaM kena prakAreNa caret, kathaM tiSThet, kathamAsIta, kathaM svapet, kathaM bhujAno bhASamANaH pApaM karma na bdhnaatiiti?|| 7 // AcArya Aha- jayaM care ityAdi, yataM caretsUtropadezeneryAsamitaH, yataM tiSThet- samAhito hastapAdAdyavikSepeNa, yatamAsIta- upayukta AkuJcanAdyakaraNena, yataM svapetsamAhito rAtrau prakAmazayyAdiparihAreNa, yataM bhuJjAnaH- saprayojanamapraNItaM pratarasiMhabhakSitAdinA, evaM yataM bhASamANaHsAdhubhASayA mRdu kAlaprAptaM ca pApaM karma kliSTamakuzalAnubandhi jJAnAvaraNIyAdi, na badhnAti nAdatte, nirAzravatvAt vihitAnuSThAnaparatvAditi // 8 // kiMca-savvabhUya ityAdi, sarvabhUteSvAtmabhUtaH sarvabhUtAtmabhUto, ya Atmavat sarvabhUtAni pazyatItyarthaH, 0 pratikramaNaM kRtvA svAdhyAyaH tataH zayanaM vi. pa. / // 248 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adaza vaikAlika caturthamadhyayanaM SaDjIva zrIhArika vRttiyutam nikAyama, / / 249 // sUtragAthA 10-13 saMyamArtha jnyaanaapraadhaanym| tasyaivaM samyag- vItarAgoktena vidhinA bhUtAni-pRthivyAdIni pazyataH sataH pihitAzravasya sthagitaprANAtipAtAdyAzravasya dAntasya indriyanoindriyadamena pApaM karma na badhyate tasya pApakarmabandho na bhavatItyarthaH // 9 // evaM sati sarvabhUtadayAvataH pApakarmabandho na bhavatIti, tatazca sarvAtmanA dayAyAmeva yatitavyam, alaM jJAnAbhyAsenApi (neti) mA bhUdavyutpannavineyamativibhrama iti tadapohAyAha paDhamaM nANaM tau dayA, evaM ciTThai svvsNje| annANI kiM kAhI, kiMvA nAhI cheapaavgN?||10|| soccAjANai kallANaM, soccA jANai paavgN| ubhayaMpijANae soccA, jaMcheyaM taM smaayre||11|| jojIvevina yANei, ajIve vina yANei / jIvAjIve ayANaMto, kaha so nAhIi saMjamaM // 12 // jo jIvevi viyANei, ajIvevi viyaannei| jIvAjIve viyANaMto, so hunAhIi sNjmN||13|| paDhamaNANa mityAdi, prathama-Adau jJAna-jIvasvarUpasaMrakSaNopAyaphalaviSayaM tataH tathAvidhajJAnasamanantaraM dayA saMyamastadekAntopAdeyatayA bhAvatastatpravRtteH, evaM anena prakAreNa jJAnapUrvakakriyApratipattirUpeNa tiSThati Aste sarvasaMyataH sarvaH pravrajitaH, yaHpunaH ajJAnI sAdhyopAyaphalaparijJAnavikalaH sa kiM kariSyati?, sarvatrAndhatulyatvAtpravRttinivRttinimittAbhAvAt, kiMvA kurvan jJAsyati chekaM nipuNaM hitaM kAlocitaM pApakaM vA ato viparItamiti, tatazca tatkaraNaM bhAvato'karaNameva, samagranimittAbhAvAt, andhapradIptapalAyanaghuNAkSarakaraNavat, ata evAnyatrApyuktaM- gIattho a vihAro bIo gIatthamIsio bhaNi ityAdi, ato jJAnAbhyAsaH kaaryH||10|| tathA cAha- soccA ityAdi, 'zrutvA' AkarNya sasAdhanasvarUpavipAkaM jAnAti gItArthazca vihAro dvitIyo gItArthamizrito bhnnitH| // 249 //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 250 // buddhyate kalyANaM kalyo- mokSastamaNati- prApayatIti kalyANaM- dayAkhyaM saMyamasvarUpam, tathA zrutvA jAnAti pApakaMasaMyamasvarUpam, ubhayamapi saMyamAsaMyamasvarUpaM zrAvakopayogi jAnAti zrutvA, nAzrutvA, yatazcaivamata itthaM vijJAya yat chekaM- SaDjIva nikAyam, nipuNaM hitaM kAlocitaM ttsmaacretkuryaadityrthH||11|| uktamevArthaM spaSTayannAha- jo jIve'vi ityAdi, yo 'jIvAnapi' sUtragAthA pRthivIkAyikAdibhedabhinnAn na jAnAti ajIvAnapi saMyamopaghAtino madyahiraNyAdInna jAnAti, jIvAjIvAnajAnankathamasau |14-25 jJAsyati saMyamaM? tadviSayam, tadviSayAjJAnAditi bhAvaH // 12 // tatazca yo jIvAnapi jAnAtyajIvAnapi jAnAti jIvAjIvAn / jIvAjIvAdi jJAnena vijAnan sa eva jJAsyati saMyamamiti / pratipAditaH paJcama updeshaarthaadhikaarH||13|| moksspraaptiH| jayA jIvamajIve a, do'vi ee viyaanni| tayA gaiMbahuvihaM, savvajIvANa jANai // 14 // jayA gaI bahuvihaM, savvajIvANa jANai / tayA puNNaM ca pAvaM ca, baMdhaM mukkhaM ca jaanni||15|| jayA puNNaM ca pAvaMca, baMdhaM mukkhaM ca jANai / tayA nivviMdae bhoe, je divve je amANuse // 16 // jayA nivviMdae bhoge,je divve je amaannuse| tayA cayai saMjogaM, sbbhiNtrbaahirN||17|| jayA cayai saMjogaM, sbbhiNtrbaahirN| tayA muMDe bhavittANaM, pavvaie anngaariaN||18|| jayA muMDe bhavittA NaM, pavvaie aNagAriAtayA saMvaramukkiTuM, dhammaM phAse aNuttaraM / / 19 / / jayA saMvaramukkiTTha, dhammaM phAse aNuttaraM / tayA dhuNai kammarayaM, abohikalusaM kaDaM // 20 // // 250 // jayA dhuNai kammarayaM, abohiklusNkddN| tayA savvattagaM nANaM, daMsaNaM cAbhigacchai // 21 // jayA savvattagaM nANaM, daMsaNaM caabhigcchi| tayA logamalogaMca, jiNo jANai kevalI / / 22 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 251 // caturdhamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtragAthA 14-25 jIvAjIvAdi jJAnena moksspraaptiH| jayA logamalogaMca, jiNo jANai kevalI / tayA joge nilaMbhittA, selesiM paDivajjai / / 23 // jayA joge nilaMbhittA, selesiM pddivjji| tayA kammaM khavittANaM, siddhiM gacchai niiro||24 / / jayA kammakhavittA NaM, siddhiM gacchai niiro| tayA logamatthayattho, siddho havai saaso||25|| sAmprataM SaSThe'dhikAre dharmaphalamAha- jayA ityAdi, 'yadA' yasmin kAle jIvAnajIvAMzca dvAvapyetau vijAnAti-vividhaM jAnAti sadA tasmin kAle gatiM narakaragatyAdirUpAMbahuvidhAMsvaparagatabhedenAnekaprakArAMsarvajIvAnAMjAnAti, yathA'vasthitajIvAjIvaparijJAnamantareNa gatiparijJAnAbhAvAt // 14 // uttarottarAM phalavRddhimAha- jayA ityAdi, yadA gatiM bahuvidhAM sarvajIvAnAMjAnAti tadA puNyaM ca pApaMca-bahuvidhagatinibandhanaM (ca) tathA bandhaMjIvakarmayogaduHkhalakSaNaM mokSaca tadviyogasukhalakSaNaM jAnAti // 15 // jayA ityAdi, yadA puNyaM ca pApaMca bandhaM mokSaMca jAnAti tadA nirvinte- mohAbhAvAt samyagvicArayatyasAraduHkharUpatayA bhogAn zabdAdIn yA divyAn yAMzca mAnuSAn, zeSAstu vastuto bhogA eva na bhavanti ||16||jyaa ityAdi, yadA nirvinte bhogAnyAn divyAnyAMzcamAnuSAn tadA tyajati saMyoga saMbandhaM dravyato bhAvataH sAbhyantarabAhya krodhAdihiraNyAdisaMbandhamityarthaH ||17||jyaa ityAdi, yadA tyajati saMyogaMsAbhyantarabAhyaM tadA muNDo bhUtvA dravyato bhAvatazca pravrajati prakarSaNa vrajatyapavarga pratyanagAram, dravyato bhAvatazcAvidyamAnAgAramiti bhAvaH // 18 // jayA ityAdi, yadA muNDo bhUtvA pravrajatyanagAraM tadA saMvaramukkiTTha ti prAkRtazailyA utkRSTasaMvaraM dharmaM- sarvaprANAtipAtAdivinivRttirUpam, cAritradharmamityarthaH, spRzatyanuttaraMsamyagAsevata ityrthH||19|| jayA ityAdi, yadotkRSTasaMvaraM dharmaM spRzatyanuttaraM tadA dhunoti-anekArthatvAtpAtayati karmarajaH kamaiva AtmaraJjanAdraja iva rajaH, kiMviziSTamityAha- abodhikaluSakRtaM abodhikaluSeNa mithyAdRSTinopAttamityarthaH // 20 // // 251 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 252 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, sUtragAthA 26-28 dharmasya phalaM sulabhaMdurlabhaM jayA ityAdi, yadA dhunoti karmarajaH abodhikaluSakRtaM tadA sarvatragaM jJAnaM azeSajJeyaviSayaM darzanaM ca azeSadRzyaviSayaM adhigacchati AvaraNAbhAvAdAdhikyena praapnotiityrthH||21||jyaa ityAdi, yadA sarvatragaM jJAnaM darzanaM cAdhigacchati tadA lokaM caturdazarajvAtmakaM alokaM ca anantaM jino jAnAti kevalI, lokAlokau ca sarva nAnyataramevetyarthaH // 22 // jayA ityAdi, yadA lokamalokaM ca jino jAnAti kevalI tadocitasamayena yogAnniruddhaya manoyogAdIn zailezI pratipadyate, bhavopagrAhikA~zakSayAya ||23||jyaa ityAdi, yadA yogAniruddhya zailezI pratipadyate tadA karma kSapayitvA bhavopagrAhyapi siddhiM gacchati lokAntakSetrarUpAM nIrajAH sakalakarmarajovinirmuktaH // 24 // jayA ityAdi, yadA karma kSapayitvA siddhiM gacchati nIrajAH tadA lokamastakasthaH trailokyoparivartI siddho bhavati zAzvataH karmabIjAbhAvAdanutpattidharmeti bhaavH| ukto dharmaphalAkhyaH ssssttho'dhikaarH||25|| suhasAyagassa samaNassa, sAyAulagassa nigaamsaaiss| uccholaNApahoassa, dulahA sugaI tArisagassa // 26 // tavoguNapahANassa ujjumai khaMtisaMjamarayassa / parIsahe jiNaMtassa sulahA sugaI taarisgss||27|| pacchAvi te payAyA, khippaM gacchaMti amrbhvnnaaii| jesiM pio tavo saMjamo akhaMtI abaMbhaceraM ca // 1 // (pra0) icceaM chajjIvaNiaMsammaddiTThI sayA je| dullahaMlahittu sAmaNNaM, kammuNA na virAhijjAsi // 28 // ttibemi||cutthN chajjIvaNiANAmajjhayaNaM samattaM // 4 // 0 naiSA gAthA vivRtA pUjyaiH haribhadrAcAryaizcUrNikRdbhizca / // 252 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 253 // sAmpratamidaM dharmaphalaM yasya durlabhaM tamabhidhitsurAha- suhe ti, sukhAsvAdakasya- abhiSvaGgeNa prAptasukhabhoktuH zramaNasya caturthamadhyayanaM dravyapravrajitasya sAtAkulasya bhAvisukhArthaM vyAkSiptasya nikAmazAyinaH sUtrArthavelAmapyullaGghaya zayAnasya utsolanApradhAvinaH SaDjIva nikAyam, utsolanayA- udakAyatanayA prakarSeNa dhAvati- pAdAdizuddhiM karoti yaH sa tathA tasya, kimityAha- durlabhA duSprApA sugatiH niyuktiH 233 siddhiparyavasAnA tAdRzasya bhagavadAjJAlopakAriNa iti gaathaarthH||26|| idAnImidaM dharmaphalaM yasya sulabhaMtamAha- tavoguNe- adhyayana pryaayshbdaaH| tyAdi, tapoguNapradhAnasya SaSThASTamAditapodhanavataH RjumateH mArgapravRttabuddheH zAntisaMyamaratasya kSAntipradhAnasaMyamAsevina ityarthaH, parISahAn kSutpipAsAdIn jayataH abhibhavataH sulabhA sugatiH uktalakSaNA tAdRzasya bhagavadAjJAkAriNa iti gAthArthaH // 27 // mahArthA SaDjIvanikAyiketi vidhinopasaMharannAha-'icceya'mityAdi, ityetAM SaDjIvanikAyikA adhikRtAdhyayanapratipAditArtharUpAm, na virAdhayediti yogaH, samyagdRSTiH jIvastattvazraddhAvAn sadA yataH sarvakAlaM prayatnaparaH san, kimityAhadurlabhaM labdhvA zrAmaNyaM duSprApaMprApya zramaNabhAvaM-SaDjIvanikAyasaMrakSaNaikarUpaM karmaNA manovAkkAyakriyayA pramAdena na virAdhayet na khaNDayet, apramattasya tu dravyavirAdhanA yadyapi kathaJcid bhavati tthaa'pysaavviraadhnaivetyrthH| etena jale jIvAH sthale jIvA, AkAze jIvamAlini / jIvamAlAkule loke, kathaM bhikssurhiNskH?||1||ityettprtyuktm, tathA sUkSmANAM viraadhnaabhaavaacc|| bravImIti pUrvavat / adhikRtAdhyayanaparyAyazabdapratipAdanAyAha niyuktikAraHni0-jIvAjIvAbhigamo AyAroceva dhmmpnnttii| tatto carittadhammo caraNe dhamme aegaTThA // 233 // // 253 // jIvAjIvAbhigamaH samyagjIvAjIvAbhigamahetutvAt evaM AcArazcaiva AcAropadezatvAt dharmaprajJaptiH yathAvasthitadharmaprajJApanAt tataH cAritradharmaH tannimittatvAt caraNaM caraNaviSayatvAt dharmazca zrutadharmastatsArabhUtatvAt, ekArthikA ete zabdA iti gaathaarthH||
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 254 // anye tvidaMgAthAsUtramanantaroditasUtrasyAdho vyAkhyAnayanti, tatrApyaviruddhameva / ukto'nugamaH, sAmprataM nayAsteca puurvvdev| vyAkhyAtaM SaDjIvanikAdhyayanam // 28 // caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyam, niyukti: 233 adhyynpryaayshbdaaH| ||suuripurndrshriimddhribhdrsuurivircitaayaaN dazavaikAlikabRhadvRttI caturthamadhyayanaM SaDjIvanikAyAkhyaM samAptamiti // // 254 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 255 // uttara ||ath paJcamamadhyayana pinnddaissnnaakhym|| paJcacamamadhyayana ||pnycmaadhyne prthmoddeshkH|| piNDaiSaNA, prathamoddezakaH P adhunA piNDaiSaNAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH- ihAnantarAdhyayane 'sAdhorAcAraH SaDjIvanikAyagocaraH prAyaH bhASyam 61 ityetaduktam, iha tu dharmakAye satyasau svasthe samyakpAlyate, sa cAhAramantareNa prAyaH svastho na bhavati, sa ca sAvadyetarabheda ityanavadyo grAhya ityetaducyate, uktaM ca-se saMjae samakkhAe, niravajjAhAri je viU / dhammakAyaTThie sammaM, suhajogANa saahe||1|| gunnsvruupm| ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam, bhaGgayantareNaitadevAha bhASyakAra: 234-244 |piNDasya bhA0- mUlaguNA vakkhAyA uttaraguNaavasareNa aayaayN| piMDajjhayaNamiyANiM nikkheve naamnipphnne||61|| eSaNAyAzca mUlaguNAH prANAtipAtanivRttyAdayaH vyAkhyAtAHsamyak pratipAditA anantarAdhyayane, tatazca uttaraguNAvasareNa uttaraguNaprastAve- nikssepaaH| nAyAtamidamadhyayanaM- idAnIM yatprastutam / iha cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikssepH||61|| tathA cAhanikSepe nAmaniSpanne, kimityAha ni0- piMDo aesaNA ya dupayaM nAmaM tu tassa nAyavvaM / caucaunikkhevehiM parUvaNA tassa kAyavvA / / 234 // ni0- nAmaMThavaNApiMDo davve bhAve ahoi naayvvo| guDaoyaNAi davve bhAve kohAiyA cauro // 235 // ni0- piDi saMghAe jamhA te uiyA saMghayA ya sNsaare|sNghaayyNti jIvaM kammeNaTThappagAreNa // 236 // // 255 // ni0-davvesaNA utivihA sacittAcittamIsadavvANaM / dupayacauppayaapayA naragayakarisAvaNadumANaM // 237 / / (r)sa saMyataH samAkhyAto, niravadyAhAraM yo vidvAn / dharmakAyasthitaH samyak, zubhayogAnAM saadhkH||1||
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 256 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH bhASyam 62 nvkottiH| niyuktiH 234-244 piNDasya eSaNAyAzca nikssepaaH| ni0- bhAvesaNA u duvihA pasattha apasatthagA ya nAyavvA / nANAINa pasatthA apasatthA kohamAINaM // 238 // ni0- bhAvassuvagArittA etthaM davvesaNAi ahigaaro| tIi puNa atthajuttI vattavvA piNddnijuttii||239|| ni0-piNDesaNA ya savA saMkheveNoyarai navasu koddiisu| na haNaina payaina kiNai kArAvaNaaNumaIhi nava // 240 // ni0-sA navahA duha kIrai uggamakoDI visohikoDI a| chasu paDhamA oyarai kIyatiyammI visohI u||241|| bhA0- koDIkaraNaM duvihaM uggamakoDI visohikoDI a / uggamakoDI chakkaM visohikoDI aNegavihA // 62 // ni0- kammuddesiacarimatiga pUiyaM miiscrimpaahuddiaa| ajjhoyara avisohI visohikoDI bhave sesA // 242 // ni0- navacevaTThArasagA sattAvIsA taheva cupnnaa| nauI do ceva sayA sattariAhuti koDINaM // 243 // ni0- rAgAI micchAI rAgAI samaNadhamma naannaaii| nava nava sattAvIsA nava nauIe ya guNagArA // 244 // piNDa zcaiSaNA ca dvipadaM nAma tu dvipadameva vizeSAbhidhAnaM tasya uktasaMbandhasyAdhyayanasya jJAtavyam, catuzcaturnikSepAbhyAM nAmAdilakSaNAbhyAM prarUpaNA tasya' padadvayasya kartavyeti gaathaarthH||234|| adhikRtaprarUpaNAmAha- nAmasthApanApiNDo dravye bhAve ca bhavati jJAtavyaH, piNDazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, nAmasthApane kSuNNe, dravyapiNDaM tvAha- guDaudanAdiH dravya miti dravyapiNDaH, bhAve krodhAdayazcatvAraH piNDA iti gaathaarthH|| 235 // atraivAnvarthamAha- piDi saMghAte dhAturiti zabdavitsamayaH, yasmAtte krodhAdaya uditAH santo vipAkapradezodayAbhyAM saMhatA eva saMsAriNaM saMghAtayanti- jIvaM yojayantItyarthaH, kenetyAha 0 pratibhAtIyaM prakSiptaprAyA, padaghaTanA tvevaM- rAgadveSau navabhirmithyAtvAjJAnAviratayo navabhiH rAgadveSau saptaviMzatyA zramaNadharmadazakaM navabhiH jJAnadarzanacAritrANi navatyA ca (evaM) gunnkaaraaH| // 256 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 // 257 // eSaNAyAzca karmaNA'STaprakAreNa- jJAnAvaraNIyAdinA, ataH krodhAdayaH piNDa itigaathaarthH|| 236||prruupitH piNDaH, sAmpratameSaNA'vasaraH, paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, tatra kSuNNatvAnnAmasthApane anAdRtya dravyaiSaNAmAha- dravyaiSaNA tu trividhA bhavati, sacittAcittamizradravyANAmeSaNA dravyaiSaNA,# prathamoddezakaH sacittAnAM dvipadacatuSpadApadAnAM yathAsaMkhyaM naragajadrumANAmiti, kArSApaNagrahaNAdacittadravyaiSaNA alaGkatadvipadAdigocaramizra-|| bhASyam 62 dravyaiSaNA ca draSTavyeti gaathaarthH|| 237 // bhAvaiSaNAmAha- bhAvaiSaNA tu punardvividhA, prazastA aprazastA ca jJAtavyA, etadevAha nvkottiH| niyuktiH jJAnAdInA miti jJAnAdInAmeSaNA prazastA krodhAdInAmaprazastaiSaNeti gAthArthaH ||238||prkRtyojnaamaah-bhaavsy jJAnAde |234-244 rupakAritvAd atra prakrame dravyaiSaNayA'dhikAraH, tasyAH punadravyaiSaNAyAH arthayuktiH heyetararUpA arthayojanA vaktavyA piNDaniyuktiriti piNDasya gaathaarthH|| 239 // sA ca pRthaksthApanato mayA vyAkhyAtaiveti neha vyaakhyaayte| adhunA prakRtAdhyayanAvatAraprapaJcamAha nikssepaaH| piNDaiSaNA ca sarvA udramAdibhedabhinnA saMkSepeNAvatarati navasu koTISu, tAzcemA:- na hanti na pacati na krINAti svayam, tathA na ghAtayati na pAcayati na krApayatyanyena, tathA ghnantaM vA pacantaM vA krINantaM vA na samanujAnAtyanyamiti nava / etadevAhakAraNAnumatibhyAM naveti gAthArthaH // 240||saa navadhA sthitA piNDaiSaNA dvividhA kriyate- udgamakoTI vizodhikoTI ca, tatra SaTsa hananaghAtanAnumodanapacanapAcanAnumodaneSu prathamA- udgamakoTI avizodhikoTyavatarati, krItatritaye krayaNakrApaNAnumatirUpe / vizodhistu-vizodhikoTI dvitIyeti gaathaarthH|| 241 // etadeva vyAcikhyAsurAha bhASyakAra:- koTIkaraNa miti koTyeva koTIkaraNam, koTI(karaNaM) dvividhaM- udgamakoTI vizodhikoTIca, udgamakoTI SaTkaM-hananAdiniSpannamAdhAkarmAdi, vizodhikoTI // 257 // OpiNDaniryukteH pRthaksthApitatvAt tatra bhadrabAhusvAminA'rthayuktirvyAkhyAteti nAtrAdhyayanArthAdhikAre tvyaakhyaanm| anyathA vA'sti haribhadrasUrikRtA piNDaniyuktivRttiriti tAmAzrityApi syAdidaM vacaH /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 258 // 1-2 krItatritayaniSpannA anekadhA oghauddezikAdibhedeneti gaathaarthH||62||ssttkottyaah- karma-saMpUrNameva auddezikacaramatritayaM- paJcacamamadhyayana kauddezikasya pAkhaNDazramaNanirgranthaviSayam, pUti- bhaktapAnapUtyeva mizragrahaNAtpAkhaNDazramaNanirgranthamizrajAtaM caramaprAbhRtikA piNDaiSaNA, prathamoddezakaH bAdaretyarthaH, adhyavapUraka ityavizodhirityetatSaTkam / vizodhikoTI bhavati zeSA- oghauddezikAdibhedabhinnA'nekavidheti sUtram gAthArthaH // 242 // ihaiva rAgAdiyojanayA koTIsaMkhyAmAha- nava caiva koTyaH tathA'STAdazakaM koTInAM tathA saptaviMzatiH bhikSAkoTInAM tathaiva catuSpazcAzatkoTInAM tathA navatiH koTInAM dve eva ca zate saptatyadhike koTInAmiti gAthAkSarArthaH // 243 // gmnvidhiH| bhAvArthastu vRddhasaMpradAyAdavaseyaH, sacAyaM-NavakoDIo dohiM rogabosehiMguNiyAo aTThArasa havaMti, tAo ceva nava tihiM micchattANANaaviratIhiMguNitAosattAvIsaM havaMti, sattAvIsA rAgadosehiM guNiyA cauppannA havaMti, tAo cevaNava dasaviheNa samaNadhammeNa guNiAo visuddhAo NautI bhavaMti, sA NautI tihiM nANadasaNacarittehiM guNiyA do sayA sattarA bhavaMtIti gAthArthaH // 244 ||ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM saMpatte bhikkhakAlaMmi, asaMbhaMto amucchio| imeNa kamajogeNa, bhattapANaM gvese||suutrm 1 // se gAmevA nagare vA, goaraggagao munnii| care maMdamaNuvviggo, avvakkhitteNa ceasaa||suutrm 2 // 0 saMkhyA samAhAre dviguzcAnAmnyayam (si03-1-99) iti dvigubhaavenaikvdbhaavH| OM nava koTyo dvAbhyAM rAgadveSAbhyAM guNitA aSTAdaza bhavanti, tA eva navala tribhirmithyAtvAjJAnAviratibhirguNitAH saptaviMzatiH bhavati, saptaviMzatiH rAgadveSAbhyAM guNitA catuSpaJcAzat bhavati, tA eva nava dazavidhena zramaNadharmeNa guNitA vizuddhA navatirbhavati, sA eva navatiH tribhiH jJAnadarzanacAritrairguNitA dve zate saptatizca bhavati / // 258 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 259 // paJcamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram virAdhanA saMprApte zobhanena prakAreNa svAdhyAyakaraNAdinA prApte bhikSAkAle bhikSAsamaye, anenAsaMprApte bhaktapAnaiSaNApratiSedhamAha, alAbhAzAkhaNDanAbhyAM dRSTAdRSTavirodhAditi, asaMbhrAntaH anAkulo yathAvadupayogAdi kRtvA, nAnyathetyarthaH, amUrcchitaH piNDe zabdAdiSu vA agRddho, vihitAnuSThAnamitikRtvA, na tu piNDAdAvevAsakta iti, anena vakSyamANalakSaNena kramayogena paripATIvyApAreNa bhaktapAnaM yatiyogyamodanAranAlAdi gaveSayed anveSayediti suutraarthH||1|| yatra yathA gaveSayettadAha-'se' ityAdi sUtram, vyAkhyA- se ityasaMbhrAnto'mUrchitaH grAme vA nagare vA, upalakSaNatvAdasya karbaTAdau vA, gocarAgragata iti goriva caraNaM gocaraH- uttamAdhamamadhyamakuleSvaraktadviSTasya bhikSATanam, agraH- pradhAno'bhyAhRtAdhAkarmAdiparityAgena tadgataHtadvartI muniH- bhAvasAdhuH caret- gacchet mandaM zanaiH zanairna drutamityarthaH, anudvignaH prazAntaH parISahAdibhyo'bibhyat avyAkSiptena cetasA vatsavaNigjAyAdRSTAntAt zabdAdiSvagatena 'cetasA' antaHkaraNena eSaNopayukteneti suutraarthH||2|| purao jugamAyAe, pehamANo mahiM care / vajaMto bIahariyAI, pANe adgmttttiaN| sUtram 3 / / ovAyaM visamaMkhANu, vijjalaM privjje| saMkameNa nagacchijjA, vijamANe parakkame // sUtram 4 // pavaDate va se tattha, pakkhalaMte va sNje| hiMseja pANabhUyAI, tase aduva thAvare / / sUtram 5 // tamhA teNa na gacchijjA, saMjae susmaahie| sai anneNa maggeNa, jayameva parakkame / / sUtram 6 // iMgAlaM chAriyaM rAsiM, tusarAsiMca gomayaM / sasarakkhehiM pAehiM, saMjaotaM nikkme|suutrm 7 // nacareja vAse vAsaMte, mahiyAe vA pddNtie| mahAvAe va vAyaMte, tiricchasaMpAimesu vA // sUtram 8 // yathA carettathaivAha- purato iti sUtram, vyAkhyA- purataH agrato yugamAtrayA zarIrapramANayA zakaTorddhisaMsthitayA, dRSTyeti 259 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- vaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 260 // vAkyazeSaH, prekSamANaH prakarSeNa pazyan mahIM bhuvaM caret yAyAt, kecinneti yojayanti, na zeSadigupayogeneti gamyate, na prekSamANa paJcacamamadhyayana eva api tu varjayan pariharan bIjaharitAnIti, anenAnekabhedasya vanaspateH parihAramAha, tathA prANino dvIndriyAdIn tathA udakaM piNDaiSaNA, prathamoddezakaH apkAyaM mRttikAM ca pRthivIkAyam, cshbdaattejovaayuprigrhH| dRSTimAnaM tvatra laghutarayopalabdhAvapi pravRttito rakSaNAyogAt sUtram mahattarayA tu dezaviprakarSaNAnupalabdheriti suutraarthH|| 3 // uktaH saMyamavirAdhanAparihAraH,adhunA tvAtmasaMyamavirAdhanA- 3-8 AtmasaMyama parihAramAha- ovAya miti sUtram, vyAkhyA-'avapAtaM' gartAdirUpaM viSamaM nimnonnataM sthANu UrdhvakASThaM vijalaM vigatajalaM viraadhnaa| kardamaM parivarjayet etatsarvaM pariharet, tathA saMkrameNa jalagartAparihArAya pASANakASTharacitena na gacchet, AtmasaMyamavirAdhanAsaMbhavAt, apavAdamAha-vidyamAne parAkrame- anyamArga ityarthaH, asati tu tasmin prayojanamAzritya yatanayA gacchediti suutraarthH|| 4 // avapAtAdau doSamAha- pavaDate tti sUtram, vyAkhyA- prapatanvA'sau tatra avapAtAdau praskhalanvA saMyataH saadhuH| hiMsyAd vyApAdayet prANibhUtAni prANino- dvIndriyAdayaH bhUtAni- ekendriyAH, etadevAha-vasAnathavA sthAvarAn, prapAtenAtmAnaM cetyevamubhayavirAdhaneti suutraarthH|| 5 // yatazcaivaM tamhA sUtram, vyAkhyA- tasmAttena- avapAtAdimArgeNa na gacchet saMyataH susamAhito, bhagavadAjJAvartItyarthaH, satyanyene ti anyasmin samAdau mArgeNe ti mArge, chAndasatvAtsaptamyarthe tRtIyA, asati tvanyasminmArge tenaivAvapAtAdinA yatameva parAkramet yatamiti kriyAvizeSaNam, yatamAtmasaMyamavirAdhanAparihAreNa yAyAditi suutraarthH||6|| atraiva vizeSataH pRthivIkAyayatanAmAha- iMgAla miti sUtram, AGgAramiti aGgArANAmayamAGgArastamAGgAra rAzim, evaM kSArarAzima, tuSarAziM ca gomayarAziM ca, rAzizabdaH pratyekamabhisaMbadhyate sarajaskAbhyAM padbhyAM sacittapRthivIrajoguNDitAbhyAM pAdAbhyAMsaMyataHsAdhuH taM anantaroditaM rAziM nAkrAmet, mA bhUtpRthivIrajovirAdhaneti suutraarthH||7||atraivaapkaayaa // 260 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 261 // diyatanAmAha-'nacareja'tti sUtram, na caredvarSe varSati, bhikSArtha praviSTo varSaNe tu pracchanne tiSThet, tathA mahikAyAM vA patantyAm, sA paJcacamamadhyayana ca prAyogarbhamAseSu patati, mahAvAte vA vAti sati, tadutkhAtarajovirAdhanAdoSAt, tiryaksaMpatantIti tiryaksaMpAtA:- pataGgAdaya- piNDaiSaNA, prathamoddezakaH steSu vA satsu kvacidazanirUpeNa na carediti suutraarthH||8|| sUtram nacareja vesasAmaMte, bNbhcervsaannu(nn)e| baMbhayArissa daMtassa, hujA tattha visuttiaa||suutrm 9 // 9-11 caturthavrataaNAyaNe caraMtassa, saMsaggIe abhikkhaNaM / hujja vayANaM pIlA, sAmannaMmi asNso|suutrm 10 // ytnaa| tamhA eaMviANittA, dosaM duggaivaDaNaM / vajjae vesasAmaMtaM, muNI egaMtamassie / / sUtram 11 // uktA prathamavratayatanA, sAmprataM caturthavratayatanocyate- 'na careja'tti sUtram, na caredvezyAsAmante na gacchedgaNikAgRhasamIpe, kiMviziSTa ityAha- brahmacaryaM vazAnayane(naye) brahmacarya- maithunaviratirUpaM vazamAnayati-AtmAyattaM karoti darzanAkSepAdineti brahmacaryavazAnayanaM tasmin, doSamAha-bahmacAriNaH sAdhoH dAntasya indriya-noindriyadamAbhyAM bhavet tatra vezyAsAmante visrotasikA tadrUpasaMdarzanasmaraNApadhyAnakacavaranirodhataH jJAnazraddhAjalojjhanena saMyamasa(za)syazoSaphalA cittavikriyeti suutraarthH||9|| eSa sakRccaraNadoSo vezyAsAmantasaMgata uktaH, sAmpratamihAnyatra cAsakRccaraNadoSamAha-'aNAyaNe'tti sUtram, anAyatane-asthAne - vezyAsAmantAdau carato gacchataH saMsargeNa sambandhena abhIkSNaM punaH punaH, kimityAha- bhavet vratAnAM prANAtipAtaviratyAdInAM pIDA, tadAkSiptecetaso bhAvavirAdhanA, zrAmaNye ca zramaNabhAve ca dravyato rajoharaNAdidhAraNarUpe bhUyo bhAvavratapradhAnahetau 0 ItirUpo hi pataGgAderApAta iti pUrveNAnvayaH, yadvA hetau tRtIyeti sAdhusvarUpAkhyAnam / // 261 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 262 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 12-18 aatmsymviraadhnaa| saMzayaH, kadAcidunniSkrAmatyevetyarthaH, tathA ca vRddhavyAkhyA-vasAdigayabhAvassa mehuNaM pIDijai, aNuvaogeNaM esaNAkaraNe hiMsA, paDuppAyaNe annapucchaNaavalavaNA'saccavayaNaM, aNaNuNNAyavesAidaMsaNe adattAdANaM, mamattakaraNe pariggaho, evaM savvavayapIDA, davvasAmanne puNa saMsayo uNNikkhamaNeNa tti sUtrArthaH // 10 // nigamayannAha- tamhA iti sUtram, yasmAdevaM tasmAdetat vijJAya doSaM anantaroditaM durgativardhanaM varjayedvezyAsAmantaM muni ekAntaM mokSamAzrita iti sUtrArthaH // 11 // AhaprathamavratavirAdhanAnantaraM caturthavratavirAdhanopanyAsaH kimarthaM ?, ucyate, prAdhAnyakhyApanArtham, anyavratavirAdhanAhetutvena prAdhAnyam, tacca lezato darzitameveti / atraiva vizeSamAha- . sANaM sUiaMgAviM, dittaM goNaM hayaM gayaM / saMDimbhaM kalahaM juddhaM, dUrao privjje| sUtram 12 // aNunnae nAvaNae, appaTTei aNAule / iMdiANi jahAbhAgaM, damaittA muNI cre| sUtram 13 // davadavassa na gacchejjA, bhAsamANo agoare / hasaMto nAbhigacchijjA, kulaM uccAvayaM syaa||suutrm 14 / / AloaMthiggalaM dAraM, saMdhiM dagabhavaNANi a|crNto na vinijjhAe, saMkaTThANaM vivjje| sUtram 15 / / raNNo gihavaINaMca, rahassArakkhiyANa y|sNkileskrN ThANaM, dUrao privjje||suutrm 16 // paDikuTTakulaM na pavise, mAmagaM privjje| aciattakulaMna pavise, ciattaM pavise kulN|| sUtram 17 // sANIpAvArapihi, appaNA naavpNgure| kavADaM no paNullijjA, uggahaMsi ajaaiaa|| sUtram 18 // vezyAdigatabhAvasya maithunaM pIDyate, anupayogenaiSaNA'karaNe hiMsA, pratyutpAdane (vartamAne) anyapRcchAyAmapalApe'satyavacanam, ananujJAtavezyAyA darzane'dattAdAnam, mamatAkaraNe parigrahaH, evaM sarvavratapIDA, dravyazrAmaNye punaH saMzaya unniSkramaNena / 0 pamajjaNA'karaNe (pr0)| 0 darzane vi.pa. / // 22 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- sANaM ti sUtram, zvAnaM lokapratItam, sUtAM gAM abhinavaprasUtAmityarthaH dRptaM ca darpitam, kimityAha- gAvaM hayaM gajam, gauH- paJcacamamadhyayanaM lakabalIvardo hayaH- azvo gjo-hstii| tathA saMDimbhaM bAlakrIDAsthAnaM kalaha vAkpratibaddhaM yuddhaM khagAdibhiH, etat dUrato dUreNa piNDaiSaNA, zrIhAri0 prathamoddezakaH vRttiyutam parivarjayet, AtmasaMyamavirAdhanAsaMbhavAt, zvasUtagoprabhRtibhya AtmavirAdhanA, DimbhasthAne vandanAdyAgamanapatanabhaNDana-1 sUtram // 263 // praluThanAdinA saMyamavirAdhanA, sarvatra cAtmapAtrabhedAdinobhayavirAdhaneti suutraarthH||12|| atraiva vidhimAha-'aNuNNae' tti 12-18 AtmasaMyamasUtram, anunnato dravyato bhAvatazca, dravyato nAkAzadarzI bhAvato na jAtyAdyabhimAnavAn, nAvanato dravyabhAvAbhyAmeva, viraadhnaa| dravyAnavanato'nIcakAyaHbhAvAnavanataH alabdhyAdinA'dInaH aprahRSTaH ahasan anAkulaH krodhAdirahitaH indriyANi sparzanAdIni yathAbhAgaM yathAviSayaM damayitvA iSTAniSTeSu sparzAdiSu rAgadveSarahito muniH sAdhuH cared gacchet, viparyaye prabhUtadoSaprasaGgAt, tathAhi- dravyonnato lokahAsyaH bhAvonnata IryAM na rakSati dravyAvanataH baka iti saMbhAvyate bhAvAvanataH kSudrasattva iti, prahRSTo yoSiddarzanAdrakta iti lakSyate, Akula evameva, adAntaH pravrajyAnaha iti sUtrArthaH // 13 // kiMca-'davadavassa'tti sUtram, drutaM drutaM tvaritamityarthaH, na gacchet bhASamANo vA na gocare gacchet, tathA hasannAbhigacchet, kulamuccAvacaM sadA, uccaM- dravyabhAvabhedAvidhAdravyoccaM dhavalagRhavAsi bhAvoccaM jAtyAdiyuktam, evamavacamapi dravyataH kuTIrakavAsi bhAvato jAtyAdihInamiti / dossaa| ubhayavirAdhanAlokopaghAtAdaya iti suutraarthH||14||atraiv vidhimAha- AloaMthiggalaM tisUtram, avalokaM nihakAdirUpaM thiggalaM citaM dvArAdi, sandhiH- citaM kSatram, udakabhavanAni pAnIyagRhANi caran bhikSArthaM na vinidhyAyet vizeSeNa pazyet, zaGkAsthAnametadavalokAdi ato vivarjayet, tathA ca naSTAdau tatrAzaGkopajAyata iti suutraarthH|| 15 // kiMca-'raNNo'tti sUtram, rAjJaH- cakravartyAdeH gRhapatInAM zreSThiprabhRtInAM rahasAThANamiti yogaH, ArakSakANAM ca daNDanAyakAdInAM 'rahaHsthAnaM' // 263 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 264 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 19 vrssomuutraadhaarnnm| guhyApavarakamantragRhAdi saMklezakaraM asadicchA- pravRttyA mantrabhede vA karSaNAdineti, dUrataH parivarjayediti sUtrArthaH // 16 // kiMca-'paDikuTTha'tti sUtram, pratikuSTakulaM dvividhaM- itvaraM yAvatkathikaM ca, itvaraM sUtakayuktam, yAvatkathikaM- abhojyam, etanna pravizet zAsanalaghutvaprasaGgAt, mAmakaM yatrA''ha gRhapatiH- mA mama kazcidgRhamAgacchet, etat varjayet, bhaNDanAdiprasaGgAt, aciattakulaM aprItikulaM yatra pravizadbhiH sAdhubhiraprItirutpadyate, na ca nivArayanti, kutazcinnimittAntarAt, etadapi na pravizet, tatsaMklezanimittatvaprasaGgAt, ciattaM aciattaviparItaM pravizetkulam, tadanugrahaprasaGgAditi suutraarthH||17|| kiM ca-sANi'tti sUtram, zANIprAvArapihita miti zANI atasIvalkajA paTI, prAvAraH- pratItaH kambalyAdhupalakSaNametat, evamAdibhiH pihitaM-sthagitam, gRhamiti vaakyshessH| AtmanA svayaM nApavRNuyAt nodghATayedityarthaH, alaukikatvena tadantargatabhujikriyAdikAriNAM pradveSaprasaGgAt, tathA kapATaM dvArasthaganaM na prerayet nodghATayet, pUrvoktadoSaprasaGgAt, kimavizeSeNa?, netyAha- avagrahamayAcitvA AgADhaprayojane'nanujJApyAvagraha-vidhinA dharmalAbhamakRtveti suutraarthH||18|| goaraggapaviThTho a, vaccamuttaM na dhaare| ogAsaMphAsuaMnaccA, annunviavosire| sUtram 19 // vidhizeSamAha-'goyaragga'tti sUtram, gocarAgrapraviSTastu varSoM mUtraM vA na dhArayet, avakAzaM prAsukaM jJAtvA'nujJApya vyutsRjediti / asya viSayovRddhasaMpradAyAdavaseyaH,sacAyaM-puvameva sAhuNA sannAkAiovayogaM kAUNa goare pavisiavvaM, kahiMviNa kao kae vA puNo hojjA tAhe vaccamuttaM Na dhAreavvaM, jao muttanirohe cakkhuvaghAo bhavati, vaccanirohe jIviovadhAo, 0 pUrvameva sAdhunA saMjJAkAyikopayogaM kRtvA gocare praveSTavyam, kadAcinna kRtaH kRte vA punarbhavet tadA varSomUtraM na dhArayitavyam, yato mUtranirodhe cakSuSa upaghAto bhavati, varNonirodhe jIvitopaghAtaH, - // 264 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 265 // makSA sUtram 23 asohaNA a AyavirAhaNA, jao bhaNiaM-savvattha saMjama mityAdi, aosaMghADayassa sayabhAyaNANi samappiapaDissae pavacamamadhyayana pANayaM gahAya sannAbhUmIe vihiNA vosirijjaa| vittharao jahA ohnnijjuttiie| iti suutraarthH||19|| piNDaiSaNA, prathamoddezakaH NIaduvAraM tamasaM, kuTuMgaM privjje| acakkhuvisao jattha, pANA duppaDilehA (hgaa)|suutrm 20 // sUtram jattha pupphAiMbIAI, vippainnAI kutttthe| ahuNovalittaM ulaM, davaNaM privjje|suutrm 21 // 20-22 nIcadvAraparielagaMdAragaMsANaM, vacchagaMvAvi kutttthe| ullaMghiAna pavise, viuhitANa va sNje| sUtram 22 // vrjnaadiH| tathA nIyaduvAra nti sUtram, nIcadvAraM nIcanirgamapravezaM tamasa miti tamovantaM koSThakaM apavarakaM parivarjayet, na tatra bhikSA gRhNIyAt, sAmAnyApekSayA sarva evaMvidho bhavatyata Aha-acakSurviSayo yatra na cakSurvyApAro yatretyarthaH, atra doSamAha-prANino asaMsakta prloknm| duSpratyupekSaNIyA bhavanti, IryAzuddhirna bhavatIti sUtrArthaH // 20 // kiMca-'jattha'tti sUtram, yatra puSpANi jAtipuSpAdIni bIjAni zAlibIjAdIni viprakIrNAni anekadhA vikSiptAni, parihartumazakyAnItyarthaH, koSThake koSThakadvAre vA, tathA adhunopalipta sAmpratopaliptaM AI azuSkaM koSThakamanyadvA dRSTA parivarjayedrata eva, na tu tatra dharmalAbhaM kuryAt, saMyamAtmavirAdhanApatteriti sUtrArthaH // 21 // kiMca-'elagaM'ti sUtram, eDakaM meSaM dArakaM bAlaM zvAnaM maNDalaM vatsakaM vApi kSudravRSabhalakSaNaM koSThake ullaGghaya / padbhyAM na pravizeta, vyUhya vA prerya vetyarthaH, saMyataH sAdhuH AtmasaMyamavirAdhanAdoSAllAghavAcceti sUtrArthaH // 22 // asaMsattaM paloijA, nAidUrA vloae| upphullaMna vinijjhAe, niaTTija ayNpiro||suutrm 23 // azobhanA cAtmavirAdhanA, yato bhaNitaM- sarvatra saMyamamityAdi, ataH saGghATakAya svakabhAjanAni samarpya pratizrayAtpAnIyaM gRhItvA saMjJAbhUmau vidhinA vyutsRjet, vistarato yathA oghniyuktau| // 265 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 266 // sUtram 24-26 aibhUmiM na gacchejjA, goaraggagao munnii| kulassa bhUmiM jANittA, mibhUmiM prkkme|suutrm 24 // pazcacamamadhyayana tattheva paDilehijjA, bhUmibhAgaM viakkhnno| siNANassa ya vaccassa, saMloga privjje|suutrm 25 // piNDaiSaNA, prathamoddezakaH dagamaTTiaAyANe, bIANi hariANi a| parivajaMto ciTThijA, svviNdiasmaahie|suutrm 26 / / ihaiva vizeSamAha- asaMsattaM tisUtram, asaMsaktaM pralokayetna yoSidRSTedRSTiM melayedityarthaH, rAgotpattilokopaghAtadoSaprasaGgAt, | asaMsaktatathA nAtidUraM pralokayet dAyakasyAgamanamAtradezaM pralokayet, paratazcaurAdizaGkAdoSaH, tathA utphullaM vikasitalocanaM na viNijjhAe prloknm| tti na nirIkSeta gRhaparicchadamapi, adRSTakalyANa iti lAghavotpatteH, tathA nivarteta gRhAdalabdhe'pi sati ajalpan- dInavacanamanuccArayanniti // 23 // tathA- aibhUmiM na gacchijjA iti sUtram, atibhUmiMna gacched- ananujJAtAM gRhasthaiH, yatrAnye bhikSAcarA na yAntItyarthaH, gocarAgragato muniH, anenAnyadA tadgamanAsaMbhavamAha, kiM tarhi?, kulasya bhUmi- uttamAdirUpAmavasthAM jJAtvA mitAM bhUmiM tairanujJAtAM parAkramet, yatraiSAmaprItirnopajAyata iti sUtrArthaH // 24 // vidhizeSamAha-tattheva tti sUtram, tatraiva tasyAmeva mitAyAM bhUmau pratyupekSeta sUtroktena vidhinA bhUmibhAgaM ucitaM bhUmidezaM vicakSaNo vidvAn, anena kevalAgItArthasya bhikSATanapratiSedhamAha, tatra ca tiSThan snAnasya tathA varcaso viSThAyAH saMlokaM parivarjayet, etaduktaM bhavati- snAnabhUmikAyikAdibhUmisaMdarzanaM pariharet, pravacanalAghavaprasaGgAt, aprAvRtastrIdarzanAcca rAgAdibhAvAditi suutraarthH||25|| kiMca- daga tti sUtram, udakamRttikAdAnaM AdIyate'nenetyAdAno- mArgaH, udakamRttikAnayanamArgamityarthaH, bIjAni zAlyAdIni haritAni c| // 266 // dUrvAdIni, cazabdAdanyAni ca sacetanAni parivarjayastiSThedanantarodite deze sarvendriyasamAhitaH zabdAdibhiranAkSiptacitta iti sUtrArthaH // 26 // 388080808080
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 267 // tattha se ciTThamANassa, Ahare pANabhoaNaM / akappina geNhijjA, paDigAhija kppiaN| sUtram 27 // AharaMtI siA tattha, parisADibja bhoaNaM / ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a tArisaM // sUtram 28 // saMmaddamANI pANANi, bIANi hariANi a / asaMjamakara naccA, tArisiM parivajae // sUtram 29 // tattha tti sUtram, tatra kulocitabhUmau se tasya sAdhostiSThataH sataH Ahared nayetpAnabhojanam, gRhIti gamyate, tatrAyaM vidhiHakalpikaM aneSaNIyaM na gRhNIyAt, pratigRhNIyAt kalpikaM eSaNIyam, etaccArthApannamapikalpikagrahaNaM dravyataH zobhanamazobhanamapyetadavizeSeNa grAhyamiti darzanArthasAkSAduktamiti sUtrArthaH // 27 // AharaMti' tti sUtram, AharantI AnayantI bhikSAmagArIti gamyate syAt kadAcit tatra deze parizATayed itazcetazca vikSiped bhojanaM vA pAnaM vA, tataH kimityAha- dadatIM pratyAcakSIta pratiSedhayettAmagArIm, stryeva prAyo bhikSAM dadAtIti strIgrahaNam, kathaM pratyAcakSItetyata Aha- na mama kalpate tAdRzaMparizATanAvat, samayoktadoSaprasaGgAt, doSAMzca bhAvaM jJAtvA kathayed madhubindUdAharaNAdineti suutraarthH||28|| kiMca-'saMmaI' tti sUtram, saMmardayantI padbhyAM samAkrAmantI, kAnityAha- prANino dvIndriyAdIn bIjAni zAlibIjAdIni haritAni dUrvAdIni asaMyamakarIM sAdhunimittamasaMyamakaraNazIlAM jJAtvA tAdRzIM parivarjayet, dadatIM pratyAcakSIta iti suutraarthH|| 29 // sAhaTTa nikkhivittANaM, sacittaM ghaTTiyANi y| taheva samaNaTThAe, udagaM sNpnnulliyaa| sUtram 30 // ogAhaittA calaittA, Ahare pANabhoaNaM / ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai taarisN||suutrm 31 // purekammeNa hattheNa, davvIe bhAyaNeNa vaa| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a taarisN||suutrm 32 // 7 madhu kSIre jale madye iti haimoktarittakakathApratipAditakSIreyIdRSTAnto'tra gmyH| paJcacamamadhyayanaM piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 27-29 aklpikprivrjnaadiH| sUtram 30-32 sacittaghaTTanaM puraHkarmAdidoSAcA // 267 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 268 // evaM udaulle sasiNiddhe, sasarakkhe mttttiaause| hariAle hiMgulae, maNosilA aMjaNe lonne||suutrm 33 // paJcacamamadhyayana geruavanniaseDhiasoraTThiapiTThakukkusakae y| ukkiTThamUsaMsaTTe, saMsaTTe ceva boddhavve ||suutrm 34 // piNDaiSaNA, prathamoddezakaH tathA sAha8'tti sUtram, saMhRtyAnyasmin bhAjane dadAti taMphAsugamavivajjae, tattha phAsue phAsuyaM sAharai phAsue aphAsu sUtram sAharai aphAsue phAsuyaM sAharai aphAsue aphAsuaMsAharai, tattha jaM phAsuaMphAsue sAharai tatthavi theve thevaM sAharai theve sacittaghaTTanaM bahuaMsAharai bahue thevaM sAharai bahue bhuaNsaahri| evamAdi yathA piNDaniryuktau |tthaa nikSipya bhAjanagatamadeyaM SaTsu puraHkarmAdijIvanikAyeSu dadAti, sacittaM alAtapuSpAdighaTTayitvA saMcAlya ca dadAti tathaiva zramaNArthaM pravrajitanimittamudakaM saMpraNudya bhAjanasthaM dossaashc| prerya dadAtIti suutraarthH|| 30 // ogAhaittA'sUtram, tathA ca avagAhya udakamevAtmAbhimukhamAkRSya dadAti tathA cAlayitvA udakameva dadAti, udake niyamAdanantavanaspatiriti prAdhAnyakhyApanArthaM sacittaM ghaTTayitvetyukte'pi bhedenopAdAnam, asti| cAyaM nyAyo- yaduta sAmAnyagrahaNe'pi prAdhAnyakhyApanArthaM bhedenopAdAnam, yathA- brAhmaNA AyAtA vaziSTho'pyAyAta iti, tatazcodakaM cAlayitvA Aharet AnIya dadyAdityarthaH, kiMtadityAha- pAnabhojanaM odanAranAlAditaditthaMbhUtAM dadatIM pratyAcakSIta nirAkuryAt na mama kalpate tAdRzamiti pUrvavadeveti sUtradvayArthaH // 31 // 'purekamme'tti sUtram, puraHkarmaNA hastena- sAdhunimitta prAkRtajalojjhanavyApAraNa, tathA dA DovasadRzayA bhAjanena vA kAMsyabhAjanAdinA dadatIM pratyAcakSIta pratiSedhayet, na mama kalpate tAdRzamiti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 32 // evaM'ti sUtram, evaM udakAi~Na hastena kareNa, udakAonAma galadudakabinduyuktaH, OM tat prAsukamapi varjayet, tatra prAsuke prAsukaM saMharati prAsuke'prAsukaM saMharati aprAsuke prAsukaM saMharati aprAsuke aprAsukaM saMharati, tatra yat prAsuke prAsukaM saMharati tatrApi stoke stokaM saMharati stoke bahu saMharati bahI stokaM saMharati bahI bahu saMharati / // 268 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 269 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 35-36 pshcaatkrmdossH| evaM sasnigdhena hastena, sasnigdho nAma ISadudakayuktaH, evaM sarajaskena hastena sarajasko nAma- pRthivIrajoguNDitaH, evaM mRdgatena hastena mRdgato nAma- kardamayuktaH, evamUSAdiSvapi yojanIyam, etAvanti eva etAni sUtrANi, navaramUSaH- pAMzukSAraH, haritAlahiGgalakamanaHzilAH- pArthivA varNakabhedAH, aJjanaM- rasAJjanAdi lavaNaM- sAmudrAdi // 33 // tathA 'geru'tti sUtram, gairikA- dhAtuH, varNikA pItamRttikA, zvetikA- zuklamRtikA, saurASTrikA- tuvarikA, piSTaM- AmataNDulakSodaH, kukkusAH pratItAH, kRteneti ebhiH kRtena, hasteneti gamyate, tathotkRSTa iti utkRSTazabdena kAliGgAlAbutrapuSaphalAdInAM zastrakRtAni zlakSNakhaNDAni bhaNyante, ciJciNikAdipatrasamudAyo vA udUkhalakaNDita iti, tathA asaMsRSTo vyaJjanAdinA aliptaH, saMsRSTazcaiva vyaJjanAdilipto boddhavyo hasta iti, vidhiM punaratrocaM vakSyati svayameveti sUtrArthaH // 34 // asaMsadruNa hattheNa, davvIe bhAyaNeNa vA / dijjamANaM na icchijjA, pacchAkammaM jahiM bhve||suutrm 35 // saMsaTeNa ya hattheNa, davvIe bhAyaNeNa vaa| dijamANaM paDicchijjA, jaMtatthesaNiyaM bhve|suutrm 36 // Aha ca-'asaMsaTeNa' tti sUtram, asaMsRSTena hastena- annAdibhiraliptena dA bhAjanena vA dIyamAnaM necchet, kiM sAmAnyena?, netyAha- pazcAtkarma bhavati 'yatra' dadhyAdau, zuSkamaNDakAdivat tadanyadoSarahitaM gRhNIyAditi sUtrArthaH // 35 // saMsaTTeNa' tti sUtram, saMsRSTena hastena- annAdiliptena, tathA dA bhAjanena vA dIyamAnaM pratIcched gRhNIyAt, kiM sAmAnyena? netyAhayattatraiSaNIyaM bhavati, tadanyadoSarahitamityarthaH, iha ca vRddhasaMpradAya:- saMsaDhe hatthe saMsaTTe matte sAvasese davve, saMsaTTe hatthe saMsaTTe (r) saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtrakaM (0mamatra) sAvazeSaM dravyam, saMsRSTo hastaH saMsRSTaM - // 269 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 270 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 37-44 kalpikAkalpika bhktpaanm| matte Niravasese davve, evaM aTTha bhaMgA, ettha paDhamabhaMgo savvuttamo, annesu'vi jattha sAvasesaM davvaM tattha ghippar3a, Na iyaresu, pacchAkammadosAu tti sUtrArthaH // 36 // kiMca duNhaM tu bhuMjamANANaM, ego tattha nimNte| dijjamANaM na icchijjA, chaMdaM se pddilehe| sUtram 37 // duNhaM tu bhuMjamANANaM, do'vi tattha nimNte| dijjamANaM paDicchijjA, jaMtatthesaNiyaM bhave // sUtram 38 // guThviNIe uvaNNatthaM, vivihaM pANabhoaNaM / bhuMjamANaM vivajjijA, bhuttasesaM pddicche| sUtram 39 // siAya samaNaTThAe, guviNI kAlamAsiNI / uTThiA vA nisIijA, nisannA vA punnutttthe|suutrm 40 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppi| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai taarisN| sUtram 41 / / thaNagaM pijjemANI, dAragaM vA kumaari| taM nikkhivittu roaMtaM, Ahare pANabhoaNaM / / sUtram 42 / / taM bhave bhattapANaMtu, saMjayANa akppi| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a taarisN| sUtram 43 / / jaMbhave bhattapANaMtu, kappAkappaMmi sNki| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai taarisN| sUtram 44 // 'duNhaM ti sUtram, dvayorbhujatoH pAlanAM kurvatoH, ekasya vastunaHsvAminorityarthaH, ekastatra nimantrayet taddAnaM pratyAmantrayet, taddIyamAnaM necchedutsargataH, apitu chandaM abhiprAyaM se tasya dvitIyasya pratyupekSeta netravaktrAdivikAraiH, kimasyedamiSTaM dIyamAnaM naveti, iSTaM cedgRhNIyAnna cennaiveti, evaM bhuJjAnayoH- abhyavahArAyodyatayorapi yojanIyam, yato bhujiH pAlane'bhyavahAre ca - mAtrakaM niravazeSaM dravyam, evamaSTau bhaGgAH, atra prathamo bhaGgaH sarvottamaH, anyeSvapi yatra sAvazeSa dravyaM tatra gahnIyAt, netareSu, pshcaatkrmdossaat| 0 ucchiSTasyAkalpyatvA jiH pAlanArtho'tra / 0 atrANe 'bhunajo'trANe' ityAtmanepadabhAvAt / // 270 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 271 // vartata iti sUtrArthaH / / 37 // tato 'duNhaM'ti sUtram, dvayostu pUrvavat bhujato jAnayorvA dvAvapi tatrAtiprasAdena nimantrayeyAtAm, pazcacamamadhyayana piNDaiSaNA, tatrAyaM vidhiH- dIyamAnaM pratIcchedgRhNIyAt yattatraiSaNIyaM bhavet, tadanyadoSarahitamiti sUtrArthaH // 38 // vizeSamAha-'gumviNIe' prathamoddezakaH tti sUtram, gurviNyA garbhavatyA upanyastaM upakalpitam, kiMtadityAha- vividhaM anekaprakAraM pAnabhojanaMdrAkSApAnakhaNDakhAdyakAdi, sUtram tatra bhujyamAnaM tayA vivarNyam, mA bhUttasyA alpatvenAbhilASAnivRttyA garbhapatanAdidoSa iti, bhuktazeSa bhuktoddharitaM pratIcchet, |37-44 kalpikAyatra tasyA nivRtto'bhilASa iti suutraarthH|| 39 // kiMca-'siA ya'tti sUtram, syAca kadAcicca zramaNArtha sAdhunimittaM gurviNI kalpika pUrvoktA kAlamAsavatI garbhAdhAnAnnavamamAsavatItyarthaH, utthitA vA yathAkathaJcinniSIded niSaNNA dadAmIti sAdhunimittam, bhktpaanm| niSaNNA vA svavyApAreNa punaruttiSThed dadAmIti sAdhunimittameveti sUtrArthaH // 40 // taM bhave' tti sUtram, tadbhavedbhaktapAnaM tu tathA niSIdanotthAnAbhyAM dIyamAnaM saMyatAnAmakalpikama, iha ca sthavirakalpikAnAmaniSIdanotthAnAbhyAM yathAvasthitayA dIyamAnaM kalpikam, jinakalpikAnAM tvApannasattvayA prathamadivasAdArabhya sarvathA dIyamAnamakalpikameveti sampradAyaH, yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamityetatpUrvavadeveti suutraarthH||41|| kiMca-'thaNagaM'ti sUtram, stanaM (nyaM) pAyayantI, kimityAha- dArakaM vA kumArikAm, vAzabdasya vyavahitaH saMbandhaH, ata eva napuMsakaM vA, taddArakAdi nikSipya rudadbhUmyAdI AharetpAnabhojanam, atrAyaM vRddhasaMpradAyaH-gacchavAsI jar3a thaNajIvI piaMto Nikkhitto to na giNhaMti, rovau vA mA vA, aha annaMpi AhArei to jati Na rovai to giNhaMti, aha rovai to na giNhaMti, aha apiaMto Nikkhitto thaNajIvI rovai. (r)chandena nimantraNAjJApanArthamatItyAdi / 0 gacchavAsI yadi stanyajIvI piban nikSiptastadA na gRhNAti, roditu vA mA vA, athAnyadapyAhArayati tadA yadi na roditi tadA gRhNAti, atha roditi tadA na gRhNAti, athApiban nikSiptaH stanyajIvI roditi - // 271 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 272 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 45-46 udbhidydaaykprtissedhH| tao Na giNhaMti, aha Na rovai to giNhaMti, gacchaNiggayA puNa jAva thaNajIvI tAva rovau vA mA vA pibaMtao (vA) apibaMtao vA Na giNhaMti, jAhe annapi AhAreuM ADhatto bhavati tAhe jar3a pibaMtao to rovau vA mA vA Na geNhaMti, aha apibaMtao to jai rovai to pariharaMti, arovie gehaMti, sIso Aha-ko tattha doso'tthi?, Ayario bhaNai tassa NikkhippamANassa kharehiM hatthehiM ghippamANassa athirattaNeNa paritAvaNAdosA majjArAdi vA avahareja tti suutraarthH||42|| taM bhavetti sUtram, tadbhavedbhaktapAnaM tvanantaroditaM saMyatAnAmakalpikam, yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 43 // kiMbahuneti, upadezasarvasvamAha-'jaM bhave'tti sUtram, yadbhavedbhaktapAnaM tu kalpAkalpayoH kalpanIyAkalpanIyadharmaviSaya ityarthaH, kim?- zaGkitaM na vidmaH kimidamudgamAdidoSayuktaM kiMvA netyAzaGkAspadIbhUtam, taditthaMbhUtamasati kalpanIyanizcaye dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||44|| dagavAreNa pihiaM, nIsAe pIDhaeNa vaa| loDheNa vAvi leveNa, sileseNavi kenni|| sUtram 45 // taMca ubbhiMdiA dijjA, samaNaTThAe vdaave| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai tArisaMsUtram 46 // kiMca-'dagavAreNa'tti sUtram, dakavAreNa udakakumbhena pihitaM bhAjanasthaM santaM sthagitam, tathA nIsAe tti peSaNyA, pIThakena vA kASThapIThAdinA, loDhena vApi zilAputrakeNa, tathA lepena mallepanAdinA zleSeNa vA kencijtusikthaadinetisuutraarthH||45|| - tadA na gRhNati, atha na roditi tadA gRhNAti, gacchanirgatAH punaryAvatstanyajIvI tAvad roditi vA mA vA piban apiban vA na gRhNanti, yadA anyadapyAhartumAdRto bhavati tadA yadi piban tadA roditi vA mA vA na gRhNanti, athApiban tadA yadi roditi tadA pariharanti arudati gRhNanti / ziSya Aha- kastatra doSo'sti?, AcAryo bhaNati- tasya nikSipyamANasya kharAbhyAM hastAbhyAM gRhyamANasyAsthiratvena paritApanAdoSA mArjArAdi vA'paharet / 0 madhUcchiSTaM tu sikthakam / // 272 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam paJcacamamadhyayanaM piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 47-54 aklpym| // 273 // 'taM ca' tti sUtram, tacca sthagitaM liptaM vA sat udbhidya dadyAcchramaNArthaM dAyakaH, nAtmAdyartham, taditthaMbhUtaM dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 46 // asaNaM pANagaMvAvi, khAimaM saaimNthaa| jaMjANijja suNijjA vA, dANaTThA pagaDaM imN||suutrm 47 // tArisaM bhattapANaM tu, saMjayANa akppi| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a taarisN| sUtram 48 // asaNaM pANagaMvAvi, khAimaM sAimaM thaa|jNjaannijj suNijjA vA, puNNaTThA pagaDaM imaM // sUtram 49 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppi| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a taarisN| sUtram 50 // asaNaM pANagaMvAvi, khAimaM sAimaM thaa|jNjaannijj suNijjA vA, vaNimaTThA pagaDaM imaM ||suutrm 51 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppi| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a taarisN|| sUtram 52 // asaNaM pANagaMvAvi, khAimaM sAimaMtahA / jaMjANijja suNijjA vA, samaNaTThA pagaDaM imaM / / sUtram 53 / / taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppiaN| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a taarisN||suutrm 54 // kiMca-'asaNaM'ti sUtram, azanaM pAnakaM vApi,khAdyaM svAdyam, azanaM odanAdi pAnakaMca AranAlAdi, khAdyaM laDDakAdi, svAdyaM harItakyAdi, yajjAnIyAdAmantraNAdinA, zRNuyAdvA anyataH, yathA dAnArthaM prakRtamidam, dAnArthaM prakRtaM nAma-sAdhuvAdanimittaM yo dadAtyavyApArapAkhaNDibhyo dezAntarAderAgato vaNikaprabhRtiriti suutraarthH|| 47 // tArisaM'ti sUtram, tAdRzaM bhaktapAnaM 8 OdRzyamAneSvAdazeSu tu 'odanAranAlalaDakaharItakyAdi' ityetaavnmaatrmev| 0 guDasaMskRtadantapavanAdi grAhyam, khAdyakAvadhizvAzokavRttimodakAdibhojanaprakAra iti pnycaashkokteH| // 273 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam / / 274 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 55 audeshikaadidossaaH| dAnArthaM pravRttavyApAraM saMyatAnAmakalpikam, yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||48|| 'asaNaM ti sUtram, evaM puNyArtham, puNyArthaM prakRtaM nAma-sAdhuvAdAnaGgIkaraNena yatpuNyArthaM kRtamiti / atrAha-puNyArthaprakRtaparityAge ziSTakuleSu vastuto bhikSAyA agrahaNameva, ziSTAnAMpuNyArthameva pAkapravRtteH, tathAhi-na pitRkarmAdivyapohenAtmArthameva kSudrasattvavatpravartante ziSTA iti, naitadevam, abhiprAyAparijJAnAt, svabhogyAtiriktasya deyasyaiva puNyArthakRtasya niSedhAt, svabhRtyabhogyasya punarucitapramANasyetvarayadRcchAdeyasya kuzalapraNidhAnakRtasyApyaniSedhAditi, etenA'deyadAnAbhAvaH pratyuktaH, deyasyaiva yadRcchAdAnAnupapatteH, kadAcidapi vA dAne yadRcchAdAnopapatteH, tathA vyavahAradarzanAt, anIdRzasyaiva pratiSedhAt, tadArambhadoSeNa yogAt, yadRcchAdAne tu tadabhAve'pyArambhapravRtteH nAsau tadartha ityArambhadoSAyogAt, dRzyate ca kadAcitsUtakAdAviva sarvebhya eva pradAnavikalA ziSTAbhimatAnAmapi pAkapravRttiriti, vihitAnuSThAnatvAcca tathAvidhagrahaNAnna doSa ityalaMprasaGgena, akSaragamanikAmAtraphalatvAtprayAsasyeti // 49 // taM bhavetti sUtram, pratiSedhaH pUrvavat // 50 // asaNaM'ti sUtram, evaM vanIpakArthaM vanIpakA:- kRpnnaaH||51|| taM bhave' tti sUtram, pratiSedhaH pUrvavat // 52 // asaNaM'ti sUtram, evaM zramaNArtham, zramaNA- nirgranthAH shaakyaadyH||53|| taM bhave' tti sUtram, pratiSedhaH pUrvavat // 54 // uddesiaMkIagaDaM, pUikammaMca aahddN| ajjhoara pAmiccaM, mIsajAyaM vivje|| sUtram 55 // kiMca-'uddesiaMti sUtram, uddizya kRtamauddezikaM- uddiSTakRtakarmAdibhedam, krItakRtaM- dravyabhAvakrayakrItabhedaM pUtikarma- saMbhAvyamAnAdhAkarmAvayavasaMmizralakSaNam, AhRtaM- svagrAmAhRtAdi, tathA adhyavapUrakaM-svArthamUlAdrahaNaprakSeparUpam, prAmityaMsAdhvarthamucchidya dAnalakSaNam, mizrajAtaM ca- Adita eva gRhisaMyatamizropaskRtarUpam, varjayediti sUtrArthaH // 55 // // 24 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 275 // paJcacamamadhyayanaM piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 56 audeshikaadidossaaH| sUtram 57-64 audeshikaadidossaaH| uggamaM se apucchijjA, kassaTThA keNa vA kddN?| succA nissaMkiaMsuddhaM, paDigAhijja sNje||suutrm 56 // saMzayavyapohAyopAyamAha-'uggamaM ti sUtram, udgamaM tatprasUtirUpaM se tasya zaGkitasyAzanAdeH pRcchet tatsvAminaM karmakaraM (r)vA, yathA- kasyArthametat kena vA kRtamiti, zrutvA tadvacona bhavadarthaM kiM tvanyArthamityevaMbhUtaM niHzaGkitaM zuddhaM sahajutvAdibhAvagatyA pratigRhNIyAtsaMyato, viparyayagrahaNe doSAditi suutraarthH||56|| asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM saaimNthaa| pupphesu hunja ummIsaM, bIesu hariesuvA // sUtram 57 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppiaN| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai taarisN| sUtram 58 // asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaMtahA / udagaMmi hujja nikkhittaM, uttiMgapaNagesuvA / / sUtram 59 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppiaN| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai taarisN||suutrm 60 / / asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaMtahA / teummi hunja nikkhittaM, taM ca sNghttttiaade| sUtram 61 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppi| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai taarisN| sUtram 62 // evaM ussakkiyA, osakkiyA, ujAliA, pajAliA, nivvaaviyaa| ussiMciyA, nissiMciyA, uvavattiyA, oyAriyA de| sUtram 63 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANaM akappiA ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai taarisN| sUtram 64 // tathA asaNaM tisUtram, azanaM pAnakaM vApikhAdyaM svAdyaM tathA puSpaiH jAtipATalAdibhiH bhavedunmizram, bIjairharitairveti sUtrArthaH / / 57 // tArisaMti sUtram, tAdRzaM bhaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikam, yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti // 275 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 276 // suutraarthH||58|| tathA asaNaM ti sUtram, azanaM pAnakaM vApi khAdyaM svAdyaM tathA, udake bhavenikSiptamuttiGgapanakeSu vA kITikA-8 paJcacamamadhyayana nagarollISu vetyarthaH, udayanikkhittaMduvihaM aNaMtaraM paraMparaMca, aNaMtaraMNavaNItapoggaliyamAdi, paropparaMjalaghaDovaribhAyaNatthaM piNDaiSaNA, prathamoddezakaH dadhimAdi, evaM uttiMgapaNaesu bhAvanIyamiti suutraarthH||59|| taM bhave'tti sUtram, tadbhavedbhaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikam, sUtram 65 yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 60 // tathA asaNaM'ti sUtram, azanaM pAnakaM vApi daaykdossaaH| khAdyaM svAdyaM tathA, tejasi bhavennikSiptam, 'tejasi' ityagnau tejaskAya ityarthaH, tacca saMghaThya, yAvadbhikSAMdadAmitAvattApAtizayena mA bhUdudvartiSyata ityAghaTya dadyAditi sUtrArthaH // 61 // taM bhave'tti sUtram, tadbhavedbhaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||12||evN ussakkiya tti yAvadbhikSAMdadAmi tAvanmA bhUdvidhyAsyatItyutsicya dadyAd, evaM osakkiyA avasal atidAhabhayAdulmakAnyutsAryetyarthaH, evaM ujjAliyA pajjAliyA 'ujjvAlya' ardhavidhyAtaM (r)sakRdindhanaprakSepeNa, prajvAlya' punaH punH| evaM nivvAviyA nirvApya dAhabhayAdeveti bhAvaH, evaM ussiMciyA nissiMciyA, 'utsicya' atibhRtAdujjhanabhayena tato vA dAnArthaM tImanAdIni, niSicya' tadbhAjanAdrahitaM dravyamanyatra bhAjane tena dadyAt, udvartanabhayena vA''drahitamudakena niSicya, evaM ovattiyA oyAriyA, 'apavartya' tenaivAgninikSiptena bhAjanenAnyena vA dadyAt, tathA avatArya' dAhabhayAddAnArthaM vA dadyAt, atra tadanyacca sAdhunimittayoge na kalpate // 63 // taM bhave' tti sUtram pUrvavat // 64 // // 276 // ___ hunja kaTuMsilaM vAvi, iTTAlaM vAvi egyaa| ThaviaMsaMkamaTThAe, taM ca hojja claaclN|| sUtram 65 // udakanikSiptaM dvividha- anantaraM paramparaM ca, anantaraM navanItamAMsAdi, paramparaM jalaghaToparibhAjanasthaM dadhyAdi, evamuttiGgapanakayoH /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 277 // Na teNa bhikkhUgacchijjA, diTTho tattha asNjmo| gaMbhIraM jhusiraMceva, svviNdiasmaahie| sUtram 66 // paJcacamamadhyayanaM nisseNiM phalagaM pIDhaM, ussvittaannmaaruuhe| maMcaM kIlaMca pAsAyaM, samaNaTThA eva daave|suutrm 67 // piNDaiSaNA, prathamoddezakaH durUhamANI pavaDijA, hatthaM pAyaM va luuse| puDhavijIve vihiMsijjA, je atannissiyA jge|| sUtram 68 // sUtram eArise mahAdose, jANiUNa mahesiNo / tamhA mAlohaDaM bhikkhaM, na paDigiNhaMti sNjyaa|suutrm 69 // 65-69 daaykdossaaH| gocarAdhikAra eva gocarapraviSTasya hojjatti sUtram, bhavet kASThaM zilA vApi iTTAlaM vA'pi ekadA ekasmin kAle prAvRDAdau / sUtram 70 sthApitaM saMkramArtham, tacca bhavet calAcalaM apratiSThitam, na tu sthirameveti sUtrArthaH // 65 // 'Na teNa' tti sUtram, na tena kandAdi prtissedhH| kASThAdinA bhikSurgacchet, kimiti?, atrAha- dRSTastatrAsaMyamaH, taccalane prANyupamardasaMbhavAt, tathA gambhIra aprakAzaM zuSiraM caiva antaHsArarahitam, sarvendriyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvagacchan, pariharediti suutraarthH||66|| kiM ca- NisseNiM ti sUtram, nizreNiM phalakaM pIDhaM ussavittA utsRtya UrdhvaM kRtvA ityarthaH, ArohenmaJcam, kIlakaM ca utsRtya kamArohedityAha- prAsAdam, zramaNArthaM sAdhunimittaM dAyako dAtA Arohet, etadapyagrAhyamiti suutraarthH|| 67 // atraiva doSamAha- durUhamANi tti sUtram, ArohantI prapatet, prapatantI ca hastaM pAdaMvA lUSayet svakaM svata eva khaNDayet, tathA pRthvIjIvAn vihiMsyAt, kathaMcittatrasthAn, tathA yAni ca tanizritAni jaganti prANinastAMzca hiMsyAditi suutraarthH|| 68 // 'eArise' tti sUtram, IdRzAn anantaroditarUpAnmahAdoSAn jJAtvA maharSayaH saadhvH| yasmAddoSakAriNIyaM tasmAt mAlApahRtAM mAlAdAnItAM bhikSAM na pratigRhNanti saMyatAH, pAThAntaraM vA haMdi mAlohaDaM ti, handItyupapradarzana iti sUtrArthaH / / 69 // kaMdaM mUlaM palaMbaM vA, AmaM chinnaM va sanniraM / tuMbAgaM siMgaberaMca, AmagaM privje| sUtram 70 // // 277 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 278 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 71-74 kndaadiprtissedhH| sUtram 75 paangrhnnvidhiH| taheva sattucunnAI, kolacunnAI aavnne| sakkuliM phANiaMpUaM, annaM vAvi thaavihN| sUtram 71 / / vikkAyamANaM pasaDhaM, raeNaM pariphAsiditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a taarisN|| sUtram 72 / / bahuaTThiyaM puggalaM, aNimisaMvA bahukaMTayaM / acchiyaM tiMduyaM billaM, ucchukhaMDaM va siMbaliM / / sUtram 73 / / ___ appe siA bhoaNajAe, bahuujjhiyadhammiyaM / ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai taarisN||suutrm 74 // pratiSedhAdhikAra evAha-'kaMdaM mUlaM' ti sUtram, kandaM sUraNAdilakSaNaM mUlaM vidArikArUpaM pralamba vA tAlaphalAdi, Ama chinnaM vA sanniraMsanniramiti patrazAkam, tumbAkaM tvagmijAntarvarti ArdI vA tulasImityanye, zRGgaberaM cAkam, AmaM parivarjayediti sUtrArthaH // 70 // taheva'tti sUtram, tathaiva saktucUrNAn saktUn kolacUrNAn badarasaktUn ApaNe vIthyAm, tathA zaSkulI tilaparpaTikA phANitaM dravaguDaM pUyaM kaNikAdimayam, anyadvA tathAvidhaM modakAdi // 71 // kimityAha- vikkAyamANaM ti sUtram, vikrIyamANamApaNe iti vartate, prasahya anekadivasasthApanena prakaTam, ata eva rajasA pArthivena parispRSTaM vyAptam, taditthaMbhUtaM tatra dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtradvayArthaH // 72 // kiMca- bahuaTThiyaM ti sUtram, bahvasthi pudgalaM mAMsaM animiSaM vA matsyaM vA bahukaNTakam, ayaM kila kAlAdyapekSayA grahaNe pratiSedhaH, anye tvabhidadhati- vanaspatyadhikArAttathAvidhaphalAbhidhAne ete iti, tathA cAha- atthikaM asthikavRkSaphalam, teMdukaM tendurukIphalam, bilvaM ikSukhaNDamiti ca pratIte, zAlmaliM vA vallAdiphaliM vA, vAzabdasya vyavahitaH saMbandha iti sUtrArthaH // 73 // atraiva doSamAha- appe tti sUtram, alpaM syAdbhojanajAtamatra, apitu bahUjjhanadharmakametat, yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||74|| tahevuccAvayaM pANaM, aduvA vAradhoaNaM / saMseimaM cAulodagaM, ahunnaadhoaNvivje|suutrm 75 // // 278 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam | // 279 // jaM jANeja cirAdhoyaM, maIe daMsaNeNa vA / paDipucchiUNa succA vA, jaMca nissaMkiaM bhave // sUtram 76 // paJcacamamadhyayana ajIvaM pariNayaM naccA, paDigAhijja sNje| aha saMkiyaM bhavijA, AsAittANa roae| sUtram 77 // piNDaiSaNA, prathamoddezakaH thovamAsAyaNaTThAe, hatthagaMmi dalAhi me|maa me acaMbilaM pUaM, nAlaM taNhaM viNittae // sUtram 78 // sUtram taMca acaMbilaM pUrya, nAlaM taNhaM vinnitte| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a taarisN| sUtram 79 // 75-81 pAnataMca hoja akAmeNa, vimaNeNaM pddicchi| taM appaNA na pibe, novi annassa daave|suutrm 80 // grhnnvidhiH| egaMtamavakkamittA, acittaM pddilehiaa| jayaM parihavijjA, pariThThappa paDikkame // sUtram 81 // ukto'zanavidhiH, sAmprataM pAnavidhimAha- taheva tti sUtram, tathaiva yathAzanamuccAvacaM tathA pAnaM ucca varNAdyupetaM drAkSApAnAdi avacaM varNAdihInaM pUtyAranAlAdi athavA vArakadhAvanaM guDaghaTadhAvanamityarthaH, saMsvedajaM piSTodakAdi, etadazanavadutsargApavAdAbhyAM gRhNIyAditi vAkyazeSaH, tandulodakaM aTThikarakaM adhunAdhauta apariNataM vivarjayediti sUtrArthaH // 75 // atraiva vidhimAha-'jaMjANijja'tti sUtram, yattandulodakaM jAnIyAt vidyAcciradhautam, kathaM jAnIyAdityata Aha- matyA darzanena vA, matyA tadhaNAdikarmajayA darzanena vA varNAdipariNatasUtrAnusAreNa ca, vA cazabdArthaH, tadapyevaMbhUtaM kiyatI velA'sya dhautasyeti / pRSTvA gRhastham, zrutvA vA mahatI veleti zrutvA ca prativacanaM yacce'ti yadeva niHzaGkitaM bhavati niravayavaprazAntatayA tandulodakaM / tatpratigRhNIyAditi, vizeSaH piNDaniryuktAvukta iti suutraarthH||76|| uSNodakAdividhimAha- ajIvaM ti sUtram, uSNodakama-2 jIvaM pariNataM jJAtvA tridaNDaparivartanAdirUpaM matyA darzanena vetyAdi vartate, taditthaMbhUtaM pratigRhNIyAtsaMyataH, caturtharasamapUtyAdi dehopakArakaM matyAdinA jJAtvetyarthaH, atha zaGkitaM bhavet tata AsvAdya rocayed vinizcayaM kuryAditi sUtrArthaH // 77 // taccaivaM // 279 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 82-86 vasatyabhAve bhojnvidhiH| // 280 // 'thovaM'ti sUtram, stokamAsvAdanArthaM prathamaM tAvat haste dehi me, yadi sAdhuprAyogyaM tato grahISye, mA me atyamlaM pUti nAlaM tRDapanodAya / tataHkimanenAnupayogineti suutraarthH||78|| 'taMca'tti sUtram, sugamam // 79 // AsvAditaM ca satsAdhuprAyogya cegRhyata eva no cedagrAhyam / 'taM ca'tti sUtram, tacca atyamlAdi bhaved akAmena uparodhazIlatayA vimanaskena anyacittena pratIpsitaM gRhItaM tadAtmanA kAyApakArakamityanAbhogadharmazraddhayA na pibet nApyanyebhyo dApayet, ratnAdhikenApi svayaM dAnasya pratiSedhajJApanArthaM dApanagrahaNam, iha ca savvattha saMjamaM saMjamAo appANameve'tyAdi bhAvanayeti sUtrArthaH / / 80 // asyaiva vidhimAha-'egaMtaM ti sUtram, ekAntaM avakramya gatvA acittaM dagdhadezAdi pratyupekSya cakSuSA pramRjya rajoharaNena sthaNDilamiti gamyate yataM atvaritaM pratiSThApayedvidhinA trirvAkyapUrvaM vyutsRjet / pratiSThApya vasatimAgataH pratikrAmedIryApathikAm / etacca bahirAgataniyamakaraNasiddhaM pratikramaNamabahirapi pratiSThApya pratikramaNaniyamajJApanArthamiti suutraarthH||81|| siA agoyaraggagao, icchijA pribhuttuaN(bhuNjiuN)| kuTTagaM bhittimUlaM vA, paDilehitANa phaasuaN|| sUtram 82 // aNunnavittu mehAvI, paDicchannaMmi saMvuDe / hatthagaM saMpamajjittA, tattha bhuMjijja sNje|suutrm 83 // tattha se bhuMjamANassa, aTThiaMkaMTao siaa| taNakaTThasakkaraM vAvi, annaM vaavithaavihN| sUtram 84 // taM ukkhivittu na nikkhive, AsaeNa na chdddde| hattheNa taMgaheUNa, egaMtamavakkame // sUtram 85 // egaMtamavakkamittA, acittaM pddilehiaa| jayaM pariTThavijA, pariThThappa pddikkme|suutrm 86 // evamannapAnagrahaNavidhimabhidhAya bhojanavidhimAha-'siA 'tti sUtram, syAt kadAcid gocarAgragato grAmAntaraM bhikSA praviSTa icchetparibhoktuM pAnAdi pipAsAdyabhibhUtaH san, tatra sAdhuvasatyabhAvekoSThakaMzUnyacaTTamaThAdi bhittimUlaM vA kuDyaikadezAdi, // 280 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 281 // pratyupekSya cakSuSA pramRjya ca rajoharaNena prAsukaM bIjAdirahitaM ceti suutraarthH||82|| tatra aNunavi tti sUtram, anujJApya sAgArika- paJcacamamadhyayana parihArato vizramaNavyAjena tatsvAminamavagrahaM medhAvI sAdhuH praticchanne tatra koSThakAdau saMvRta upayuktaH san sAdhurIryApratikramaNaM piNDaiSaNA, prathamoddezakaH kRtvA tadanu hastakaM mukhavastrikArUpam, AdAyeti vAkyazeSaH, saMpramRjya vidhinA tena kAyaM tatra bhuJjIta saMyato rAgadveSA-8 sUtram vapAkRtyeti sUtrArthaH // 83 // tattha tti sUtram, tatra koSThakAdau se tasya sAdho(JAnasya asthi kaNTako vA syAt, kathaMcigRhiNAM 87-96 vasatipramAdadoSAt, kAraNagRhIte pudgala evetyanye, tRNakASThazarkarAdi cApi syAt, ucitabhojane'nyadvApi tathAvidhaM badarakarkaTakAdIti madhikRtya suutraarthH|| 84 // taM ukkhivittu iti sUtram, tad asthyAdi utkSipya hastena yatra kvacinna nikSipet, tathA Asyena mukhena nojjhet, |bhojnvidhiH| mA bhUdvirAdhaneti, apitu hastena gRhItvA tad asthyAdi ekAntamavakrAmediti suutraarthH|| 85 // egaMta tti sUtram, ekAntamavakramya acittaM pratyupekSya yataM pratiSThApayet, pratiSThApya pratikrAmediti, bhAvArthaH pUrvavadeveti sUtrArthaH / / 86 // siAya bhikkhUicchijjA, sijjamAgamma bhuttu| sapiMDapAyamAgamma, uNdduaNpddilehiaa||suutrm 87 // viNaeNaM pavisittA, sagAse guruNo munnii| iriyAvahiyamAyAya, Agao apddikkme|suutrm 88 // AbhoittANa nIsesaM, aIAraMjahakkama / gamaNAgamaNe ceva, bhattapANe va sNje| sUtram 89 // ujuppanno aNuvviggo, avvakkhitteNa ceasaa| Aloe gurusagAse, jaMjahA gahiaMbhave / / sUtram 90 / / nasammamAloiaMhujjA, puvviM pacchA vjNkddN| puNo paDikkame tassa, vosaTTho ciMtae imN||suutrm 91 // aho jiNehiM asAvajjA, vittI sAhUNa desiaa| mukkhasAhaNaheussa, sAhudehassa dhaarnnaa|| sUtram 12 // NamukkAreNa pArittA, karittA jiNasaMthavaM / sajjhAyaM paTTavittA NaM, vIsameja khaNaM munnii|| sUtram 13 // 28
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1888888888 zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 282 // vasati vIsamaMto imaM ciMte, hiymdvNlaabhmssio| jai me aNuggahaM kujA, sAhU hunjAmi taario||suutrm 94 // paJcacamamadhyayanaM sAhavo to ciatteNaM, nimaMtija jahakkama / jai tattha kei icchijjA, tehiM saddhiM tu bhuNje|suutrm 15 // piNDaiSaNA, prathamoddezakaH aha koi na icchijjA, tao bhuMjijja ekko| Aloe bhAyaNe sAhU, jayaM apparisADiyaM // sUtram 96 // sUtram vasatimadhikRtya bhojanavidhimAha-'siA ya'tti sUtram, syAt kadAcit tadanyakAraNAbhAve sati bhikSuricchet zayyAM 87-96 vasatimAgamya paribhoktum, tatrAyaM vidhiH- saha piNDapAtena-vizuddhasamudAnenAgamya, vasatimiti gamyate, tatra bahirevondukaM madhikRtya sthAnaM pratyupekSya vidhinA tatrasthaH piNDapAtaM vizodhayediti sUtrArthaH // 87 // tata Urdhva 'viNaeNa'tti sUtram, vizodhya piNDaM bhojnvidhiH| bahiH vinayena naiSedhikInamaHkSamAzramaNebhyo'JjalikaraNalakSaNena pravizya, vasatimiti gamyate, sakAze guroH muniH, gurusamIpa ityarthaH, IryApathikAmAdAya 'icchAmi paDikkamiuM iriyAvahiyAe' ityAdi paThitvA sUtram, Agatazca gurusamIpaM pratikrAmet-8 kAyotsarga kuryAditi suutraarthH||88|| AbhoittANa'tti sUtram, tatra kAyotsarge AbhogayitvA jJAtvA niHzeSamaticAraM yathAkrama paripATyA, vetyAha- gamanAgamanayozcaiva gamane gacchata Agamana Agacchato yo'ticAraH, tathA bhaktapAnayozca bhakte pAne ca yo'ticAraH taM saMyataH sAdhuH kAyotsargastho hRdaye sthApayediti suutraarthH|| 89 // vidhinotsArite caitasmin 'ujjuppanna' tti sUtram, RjuprajJaH akuTilamatiH sarvatra anudvignaH kSudAdijayAtprazAntaH avyAkSiptena cetasA, anyatropayogamagacchatetyarthaH, AlocayedgurusakAze, gurornivedayediti bhAvaH, yad azanAdi yathA yena prakAreNa hastadA (dhAva)nAdinA gRhItaM bhavediti suutraarthH|| // 282 // 190 // tadanu ca 'na saMmaM ti sUtram, na samyagAlocitaM bhavet sUkSmaM ajJAnAt- anAbhogenAnanusmaraNAdvA, pUrvaM pazcAdvA yatkRtam, puraHkarma pazcAtkarma vetyarthaH, punaH AlocanottarakAlaM pratikrAmet tasya sUkSmAticArasya icchAmi paDikkamiuMgoaracariAe, gger:088
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 283 // ityAdi sUtraM paThitvA vyutsRSTaH kAyotsargasthazcintayedidaM-vakSyamANalakSaNamiti sUtrArthaH // 91 // aho jiNehi sUtram, aho , paJcacamamadhyayana vismaye jinaiH tIrthakaraiH asAvadyA apApA vRttiH vartanAsAdhUnAMdarzitA dezitA vA mokSasAdhanahetoH samyagdarzanajJAnacAritrasAdhanasya piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sAdhudehasya dhAraNAya saMdhAraNArthamiti suutraarthH||92|| tatazca- NamokkAreNa'tti sUtram, namaskAreNa pArayitvA 'namo arihaMtANa' sUtram 97 mityanena, kRtvA jinasaMstavaM logassujoagare' ityAdirUpam, tato na yadi pUrva prasthApitastataH svAdhyAyaM prasthApya maNDalyupa- bhojyamadhi kRtya vidhiH| jIvakastameva kuryAt yAvadanya Agacchanti, yaH punastadanyaH kSapakAdiH so'pi prasthApya vizrAmyet kSaNaM stokakAlaM muniriti suutraarthH|| 93 // 'vIsamaMta'tti sUtram, vizrAmyannidaM cintayet pariNatena cetasA, hitaM kalyANaprApakamarthaM- vakSyamANam, kiMviziSTaH san?- bhAvalAbhena-nirjarAdinA'rtho'syeti lAbhArthikaH, yadi me mama anugrahaM kuryuH sAdhavaH prAsukapiNDagrahaNena tataH syAmahaM tArito bhavasamudrAditi suutraarthH||94|| evaM saMcintyocitavelAyAmAcAryamAmantrayed, yadi gRhNAti zobhanam, no cedvaktavyo'sau bhagavan! dehi kebhyo'pyato yaddAtavyam, tato yadi dadAti sundaram, atha bhaNati tvameva prayaccha, atrAntaresAhavotti sUtram, sAdhUMstato gurvanujJAtaH san ciatteNaM ti manaHpraNidhAnena nimantrayet yathAkramaM yathAratnAdhikatayA, grahaNaucityApekSayA bAlAdikrameNetyanye, yadi tatra kecana dharmabAndhavAH iccheyuH abhyupagaccheyustatastaiH sArdhaM bhuJjIta ucitasaMvibhAgadAneneti sUtrArthaH / / 94-95 // aha koi'ttisUtram, atha kazcinnecchet sAdhustato bhuJjIta ekako rAgAdirahita iti, kathaM bhuJjItetyatrAhaAloke bhAjanemakSikAdyapohAya prakAzapradhAne bhAjana ityarthaH sAdhuH pravrajitaH yataMprayatnena tatropayuktaH aparizATaM hastamukhAbhyAmanujjhan iti suutraarthH||96|| tittagaMva kaDuaMva kasAyaM, aMbilaM va mahuraM lavaNaM vA / ealaddhamannattha pauttaM, mahughayaM va bhuMjijja sNje| sUtram 97 // // 283 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 284 // arasaM virasaM vAvi, sUiaMvA asuuiaN| ullaM vA jai vA sukkaM, mNthukummaasbhoannN||suutrm 98 // paJcacamamadhyayana uppaNNaM nAihIlijjA, appaM vA bahu phaasuaN| muhAladdhaM muhAjIvI, bhuMjijjA dosvjiaN||suutrm 99 // piNDaiSaNA, prathamoddezakaH dullahA u muhAdAI, muhAjIvIvidullahA / muhAdAI muhAjIvI, do'vi gacchaMti suggii|suutrm 100 // sUtram ttibemi // piMDesaNAe paDhamo uddeso smtto||1|| 97-100 bhojyamadhibhojyamadhikRtya vizeSamAha-'tittagaM va'tti sUtram, tiktakaM vA elukavAluGkAdi, kaTukaM vA ArdrakatImanAdi, kaSAyaM kRtya vidhiH| vallAdi, amlaM takrAranAlAdi, madhuraM kSIramadhvAdi, lavaNaM vA prakRtikSAraM tathAvidhaM zAkAdilavaNotkaTaM vA'nyat, etattiktAdi labdhaM Agamoktena vidhinA prAptaM anyArthaM akSopAGganyAyena paramArthato mokSArthaM prayuktaM tatsAdhakamitikRtvA madhughRtamiva c| bhuJjIta saMyataH, na varNAdyartham, athavA madhughRtamiva 'No vAmAo haNuAo dAhiNaM haNuaM saMcAreja'tti sUtrArthaH // 97 // kiMca- arasaM ti sUtram, arasaM- asaMprAptarasaM hiGgvAdibhirasaMskRtamityarthaH, virasaM vApi vigatarasamatipurANaudanAdi sUcita vyaJjanAdiyuktaM asUcitaM vA tadrahitaM vA, kathayitvA akathayitvA vA dattamityanye, Ardai pracuravyaJjanam, yadivA zuSka stokavyaJjanaM vA, kiM tadityAha- manthukulmASabhojanaM manthu- badaracUrNAdi kulmASA:- siddhamASAH, yavamASA ityanye iti suutraarthH||98|| etadbhojanaM kimityAha-'uppaNNaM ti sUtram, utpannaM vidhinA prAptaM nAtihIlayet sarvathA na nindet, alpmetnn| dehapUrakamiti kimanena?, bahu vA asAraprAyamiti, vAzabdasya vyavahitaH saMbandhaH, kiMviziSTaM tadityAha- prAsukaM pragatAsu nirjIvamityarthaH, anye tu vyAcakSate- alpaM vA, vAzabdAdvirasAdi vA, bahuprAsukaM- sarvathA zuddhaM nAtihIlayediti, api (r) dravatvAt yathA zIghraM jegilyate tathA / (c) na vAmAddhanuno dakSiNaM hanu saMcArayet /
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 285 // paJcacamamadhyayanaM piNDaiSaNA, prathamoddezakaH sUtram 97-100 bhojyamadhikRtya vidhiH| tvevaM bhAvayet- yadeveha lokA mamAnupakAriNaH prayacchanti tadeva zobhanamiti / evaM mudhAlabdhaM koNTalAdivyatirekeNa prApta mudhAjIvI sarvathA anidAnajIvI, jAtyAdyanAjIvaka ityanye, bhuJjIta doSavarjitaM saMyojanAdirahitamiti suutraarthH|| 99 // etaddurApamiti darzayati-'dullaha'tti, durlabhA eva mudhAdAtAraH, tathAvidhabhAgavatavat, mudhAjIvino'pi durlabhAH, tthaavidhcellkvt| amISAM phalamAha- mudhAdAtAro mudhAjIvinazca dvAvapyetau gacchataH sugaghui siddhigatiM kadAcidanantarameva kadAciddevalokasumAnuSapratyAgamanaparamparayA bravImIti pUrvavat / atra bhAgavatodAharaNam- jahA ego parivvAyago so egaMbhAgavayaM uvaDhio, ahaM tava gihe varisArattaM karemi, mama udaMtaM vahAhi, teNa bhaNio- jai mama udaMtaM na vahasi, evaM havau tti / so se bhAgavao sejabhattapANAdiNA udaMtaM vahati / annayA ya tassa ghoDao corehiM hio, atippabhAyaMtikAUNa jAlIe baddho, so a parivAyago talAe NhAyaogao, teNa so ghoDao diTTho, AgaMtuMbhaNai-mama pANIyataDe pottI vissariyA, goho visajjio, teNa ghoDao diTTho, AgaMtuM kahiyaM, teNa bhAgavaeNa NAyaM, jahA- parivvAyageNa kahiyaM / teNa parivvAyago bhaNNati- jAhi, NAhaM tava NivvilR udaMtaM vahAmi, NivviTuM appaphalaM bhavati / eriso mudhaadaaii| mudhAjIviMmi udAharaNaM- ekko rAyA dhamma parikkhaI, ko dhammo?, jo aNivviTuM bhuMjai tti, to taM parikkhAmitti kAUNa maNussA saMdiTThA, rAyA modae dei, tattha O yathaikaH parivrAjakaH, sa eka bhAgavatamupasthitaH, ahaM tava gRhe varSArAtraM karomi mamodantaM vaha, tena bhaNitaH- yadi mamodantaM na vahasi, evaM bhavatviti, sa bhAgavatastasmai zayyAbhaktapAnAdinodantaM vahati / anyadA ca tasya ghoTakazcaurairhataH, atiprabhAtamitikRtvA jAlyAM baddhaH, sa ca parivrAjakastaTAke snAtuM gataH, tena sa 8 ghoTako dRSTaH, Agatya bhaNati- mama potikA pAnIyataTe vismRtA, karmakaro visRSTaH, tena ghoTako dRSTaH, Agatya kathitam / tena bhAgavatena jJAtam, yathA- parivrAjakena kathitam / tena parivrAjako bhaNyate- yAhi, nAhaM tava nirviSTa (saseva) udantaM vahAmi, nirviSTamalpaphalaM bhavati / IdRzo mudhaadaayii| mudhAjIvinyudAharaNam- eko rAjA dharma parIkSate, ko dharma:?, yo'nirviSTaM bhuGkte iti, tatastat parIkSe itikRtvA manuSyAH saMdiSTAH, rAjA modakAn dadAti, tatra, N vitana jJAtam, yathA- privraajken8||285||
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 286 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH sUtram niravazeSa azanA''jJA utsRjnnissedhshc| bahave kappaDiyAdayo AgayA, pucchijjaMti-tumhe keNa bhuMjaha?, anno bhaNai- ahaM muheNa bhuMjAmi, anno-ahaM pAehiM, anno- ahaM hatthehiM, anno-ahaM logANuggaheNa, cellago bhaNai- ahaM muhiyAe / raNNA pucchi aM- kahaM cia?, egeNa kahiaM- ahaM kahago ao muheNa, aNNeNa bhaNiaM- ahaM lehavAhago ao pAehiM, aNNeNa bhaNiaM- ahaM lehago ao hatthehiM, bhikkhuNA bhaNiaM-ahaM pavvaioaologANuggaheNa, cellaeNa bhaNiaM-ahaM saMjAyasaMsAravirAgo ao muhiyAe, tAhe so rAyA esa dhammotti kAUNa AyariyasamIvaM gao, paDibuddho pavvaio ya / eso muhAjIvitti sUtrArthaH // 10 // prathamoddezakaH smaaptH|| ||pnycmaadhyyne dvitiiyoddeshkH|| paDiggahaM saMlihitANaM, levamAyAe sNje| dugaMdhaM vA sugaMdhaM vA, savvaM bhuMje na chdddde| sUtram 1 // piNDaiSaNAyAH prathamoddezake prakrAntopayogi yantroktaM tadAha-'paDiggahaMti sUtram, pratigrahaMbhAjanaM saMlikhya pradezinyA niravayavaM kRtvA, kathamityAha-lepamaryAdayA alepaM saMlihya saMyataHsAdhuH durgandhi vA sugandhi vA bhojanajAtam, gandhagrahaNaM rasAdhupalakSaNam, sarvaM niravazeSaM bhuJjIta aznIyAt nojjhet notsRjet kiJcidapi, mA bhuutsNymviraadhnaa| asyaivArthasya garIyastvakhyApanAya bahavaH kArpaTikAdaya AgatAH, pRcchyante- yUyaM kena bhugdhvam?, anyo bhaNati- ahaM mukhena bhuJja, anyaH- ahaM pAdAbhyAm, anyaH- ahaM hastAbhyAm, anyaHahaM lokAnugraheNa, kSalako bhaNati- ahaM mudhikyaa| rAjJA pRSTa- kathameva?, ekena kathitaM- ahaM kathakaH ato mukhena, anyena bhaNitaM- ahaM lekhavAhaka ataH pAdAbhyAm, anyena bhaNitaM- ahaM lekhako'to hastAbhyAm, anyena bhaNitaM- ahaM bhikSurato lokAnugraheNa, kSullakena bhaNitaM- ahaM saMjAtasaMsAravairAgyo'to mudhikyaa| tadA sa rAjA eSa dharma itikRtvA''cAryasamIpaM gataH, pratibuddhaH pravrajitazca, eSa mudhAjIvIti / // 286 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 287 // sUtrArdhayorvyatyayopanyAsaH, pratigrahazabdo mAGgalika ityuddezAdau tadupanyAsArthaM vA, anyathaivaM syAt- durgandhi vA sugandhi vA, sarvaM bhuJjIta nojjhet / pratigrahaM saMlihya lepamaryAdayA sNytH| vicitrA ca sUtragatiriti suutraarthH||1|| sejjA nisIhiyAe, samAvanno agoare|ayaavytttthaa bhuccA NaM, jar3a teNaM na sNthre| sUtram 2 // tao kAraNamuppaNNe, bhattapANaM gavesae / vihiNA puvvautteNaM, imeNaM uttareNa ya / / sUtram 3 // vidhivizeSamAha-'seja'tti sUtram, zayyAyAM vasataunaSedhikyAM svAdhyAyabhUmau,zayyaiva vA'samaJjasaniSedhAnnaiSedhikI tasyAM samApanno vA gocare, kSapakAdiH channamaThAdau ayAvadarthaM bhuktvA na yAvadarthaM - aparisamAptamityarthaH, Namiti vaakyaalngkaare| yadi tena bhuktena na saMstaret na yApayituM samarthaH, kSapako viSamavelApattanastho glAno veti suutraarthH||2||'to'tti sUtram, tataH kAraNe vedanAdAvutpanne puSTAlambanaH san bhaktapAnaM gaveSayed anviSye(nveSaye)t, anyathA sakRdbhuktameva yatInAmiti vidhinA pUrvoktena saMprApte bhikSAkAla ityAdinA, anena ca vakSyamANalakSaNenottareNa ceti sUtrArthaH // 3 // kAleNa nikkhame bhikkhU, kAleNa ya paDikkame / akAlaMca vivajjittA, kAle kAlaM samAyare // sUtram 4 // akAle carasi bhikkhU, kAlaM na paDilehasi / appANaMca kilAmesi, saMnivesaMca garihasi // sUtram 5 // sai kAle care bhikkhU, kujA puriskaariaN| alAbhutti na soijjA, tavutti ahiaase|| sUtram 6 // tahevuccAvayA pANA, bhattaTThAe smaagyaa| taM ujjuaMna gacchijjA, jayameva parakkame // sUtram 7 // goaraggapaviTTho a, na nisIijja katthaI / kahaMcana pabaMdhijjA, ciTThittA Na va sNje|suutrm 8 // aggalaM phalihaM dAraM, kavADaM vAvi sNje| avalaMbiA na ciTThijA, goaraggagao munnii|| sUtram 9 // pazacamamadhyayana piNDaiSaNA, dvitIyoddezaka: sUtram 2-3 niravazeSa azanA''jJA utsRjnnissedhshc| sUtram 4-9 asaMstaraNe punarbhikSAcaryA kaalaadiytnaa| // 287 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 288 // 4-13 samaNaM mAhaNaM vAvi, kiviNaM vA vaNImagaM / uvasaMkamaMtaM bhattaTThA, pANaTThAe va sNje|suutrm 10 // paJcacamamadhyayana tamaikkamittu na pavise, navi ciTTe cakkhugoare / egaMtamavakkamittA, tattha ciTThijja sNje|suutrm 11 // piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH vaNImagassa vA tassa, dAyagassubhayassa vaa| appattiaMsiA hujjA, lahuttaM pavayaNassa vA ||suutrm 12 // sUtram paDisehie va dinne vA, tao tammi niyttie| uvasaMkamija bhattaTThA, pANaTThAe va sNje| sUtram 13 // asaMstaraNe kAleNaM ti sUtram, yo yasmin grAmAdAvucito bhikSAkAlastena karaNabhUtena niSkrAme bhikSurvasaterbhikSAyai, kAlena cocitenaiva punarbhikSAcaryA yAvatA svAdhyAyAdi niSpadyate tAvatA pratikrAmet nivrtet| bhaNiaMca-khettaM kAlo bhAyaNaM tinnivi pahuppaMti hiMDautti aTTha kaalaadibhNgaa|akaalNc varjayitvA yena svAdhyAyAdina saMbhAvyate sakhalvakAlastamapAsya kAle kAlaM samAcarediti sarvayogopasaMgrahArthaM | ytnaa| nigamanam, bhikSAvelAyAM bhikSAM samAcaret, svAdhyAyAdivelAyAM svAdhyAyAdInIti, uktaM ca- jogo jogo jiNasAsaNaMmI tyAdi, iti suutraarthH|| 4 // akAlacaraNe doSamAha- akAle tti sUtram, akAlacArI kazcit sAdhuralabdhabhaikSaH kenacit sAdhunA prAptA bhikSA na vetyabhihitaH sannevaM brUyAt- kuto'tra sthaNDilasaMniveze bhikSA?, sa tenocyate- akAle carasi bhikSo! 8 pramAdAtsvAdhyAyalobhAdvA, kAlaM na pratyupekSase, kimayaM bhikSAkAlo na veti, akAlacaraNenAtmAnaM ca glapayasi dIrghATananyUnodarabhAvena, saMnivezaM ca garhasi bhagavadAjJAlopato dainyaM pratipadyeti suutraarthH||5||ysmaadyN doSaH saMbhAvyate tasmAdakAlATanaM na kuryAditi / satitti sUtram, sati vidyamAne kAle bhikSAsamaye caredbhikSuH, anye tu vyAcakSate-smRtikAla eva bhikSAkAlo- // 28 // 'bhidhIyate, smaryante yatra bhikSAkAH sa smRtikAlastasmin, 'caredbhikSuH' bhikSArthaM yAyAt, kuryAt puruSakAram, javAbale sati (r)bhaNitaM ca- kSetra kAlo bhAjanaM trINyapi prabhavanti hiNDamAnasyetyaSTau bhaGgAH / OM yogo yogo jinshaasne| 888
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 289 // ytnaa| vIryAcAraM na lar3ayet / tatra cAlAbhe'pi bhikSAyA alAbha iti na zocayed, vIryAcArArAdhanasya niSpannatvAt, tadarthaM ca bhikSATanaM paJcacamamadhyayana nAhArArthamevAtona zocet, apitu tapa ityadhisaheta, anazananyUnodaratAlakSaNaMtapo bhaviSyatIti samyagvicintayediti suutraarthH|| piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH // uktA kAlayatanA, adhunA kSetrayatanAmAha- taheva tti, tathaiva uccAvacAH zobhanAzobhanabhedena nAnAprakArAH prANino bhaktArthaM ] sUtram samAgatA baliprAbhRtikAdiSvAgatA bhavanti, tahajukaM teSAmabhimukhaM na gacchet, tatsaMtrAsanenAntarAyAdhikaraNAdidoSAt, kiMtu 4-13 asaMstaraNe yatameva parAkrAmet, tadudvegamanutpAdayanniti sUtrArthaH // 7 // kiM ca 'goaragga'tti sUtram, gocarAgrapraviSTastu bhikSArthaM praviSTa punarbhikSAcaryA ityarthaH na niSIdet nopavizet kvacid gRhadevakulAdau, saMyamopaghAtAdiprasaGgAt, kathAM ca dharmakathAdirUpAM na prabadhnIyAt kAlAdiprabandhena na kuryAt, anenaikavyAkaraNaikajJAtAnujJAmAha, ata evAha- sthitvA kAlaparigraheNa saMyata iti, aneSaNAdveSAdidoSaprasaMgAditi suutraarthH|| 8 // uktA kSetrayatanA, dravyayatanAmAha-'aggalaM'ti sUtram, argalaM gopurakapATAdisaMbandhinaM parighaM| nagaradvArAdisaMbandhinaM dvAraM zAkhAmayaM kapATaM dvArayantraM vA'pi saMyataH avalambya na tiSThet, lAghavavirAdhanAdoSAt, gocarAgragato bhikSApraviSTaH, muniH saMyata iti paryAyau tadupadezAdhikArAdaduSTAveveti sUtrArthaH // 9 // uktA dravyayatanA, bhAvayatanAmAha samaNaM tisUtram, zramaNaM nirgranthAdirUpam, brAhmaNaM dhigvarNaM vApi kRpaNaM vA piNDolakaM vanIpakaMpaJcA(nAMvanIpakA)nAmapyanyatamaM upasaMkrAmantaM sAmIpyena gacchantaM gataM vA bhaktArthaM pAnArthaM vA saMyataH sAdhuriti sUtrArthaH // 10 // 'ta'miti sUtram, taM shrmnnaadi| atikramya ullaGghaya na pravizet, dIyamAne ca samudAne tebhyo na tiSTheccakSurgocare / kastatra vidhirityAha- ekAntamavakramya tatra tiSThet / saMyata iti suutraarthH||11|| anyathaite doSA ityAha-vaNImagassa'tti sUtram, vanIpakasya vA tasye tyetacchramaNAdhupalakSaNam, dAturvA ubhayorvA aprItiH kadAcit syAt- aho alokajJataiteSAmiti, laghutvaM pravacanasya vA'ntarAyadoSazceti suutraarthH||12|| // 289 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 290 // tasmAnnaivaM kuryAt, kiMtu-'paDisehitti sUtram, pratiSiddhe vA datte vA tataH sthAnAt tasmin vanIpakAdau nivartite sati paJcacamamadhyayana upasaMkrAmedbhaktArtha pAnArtha vApi saMyata iti suutraarthH||13|| piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH uppalaM paumaM vAvi, kumuaMvA mgdNtiaN| annaM vA pupphasaccittaM, taM ca saMluMciA de|suutrm 14 // sUtram taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppi| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappai taarisN| sUtram 15 / / 14-24 parapIDApratiuppalaM paumaM vAvi, kumuaMvA mgdNti| annaM vA pupphasaccittaM, taM ca sNmddiaade|suutrm 16 // ssedhaadhikaarH| taM bhave bhattapANaMtu, saMjayANa akppi| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a taarisN||suutrm 17 // sAluaMvA virAliaM, kumuaNupplnaali| muNAliaMsAsavanAliaM, ucchukhaMDaM anivvuddN|suutrm 18 // taruNagaMvA pavAlaM, rukkhassa taNagassa vA / annassa vAvi hariassa, AmagaM privjje|suutrm 19 // taruNiaMvA chivADiM, aamiaNbhjiaNsii| ditiaMpaDiAikkhe, na me kappar3a tArisaM ||suutrm 20 // tahA kolamaNussinnaM, veluaNkaasvnaali| tilapappaDagaM nIma, AmagaM privjje||suutrm 21 // taheva cAulaM piTuM, viaDaM vA tatta'nivvuDaM / tilapiTThapUpinnAgaM, AmagaM privje|suutrm 22 // kaviTTha mAuliMgaMca, mUlagaM muulgttiaN| AmaM asatthapariNayaM, maNasAvina ptthe| sUtram 23 // taheva phalamaNi, bIamaMthUNi jaanniaa| bihelagaM piyAlaMca, AmagaM privje|suutrm 24 // // 290 // parapIDApratiSedhAdhikArAdidamAha-'uppalaM'ti sUtram, utpalaM nIlotpalAdi padmaM aravindaM vApi kumudaM vA gardabhakaM vA magadantikAM mettikAm, mallikAmityanye, tathA'nyadvA puSpaM sacittaM- zAlmalIpuSpAdi, tacca saMlucya apanIya chittvA dadyAditi
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 291 // pazcacamamadhyayana piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH sUtram 14-24 prpiiddaaprtissedhaadhikaarH| sUtrArthaH ||14||'taarisN'ti sUtram, tAdRzaM bhaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikam, yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH|| 15 // evaM tacca saMmRdya dadyAt, saMmardanaM nAma pUrvacchinnAnAmevApariNatAnAM mardanam, zeSaM sUtradvaye'pi tulym| Aha- etatpUrvamapyuktameva-'saMmaddamANI pANANi bIANi hariANi a' ityatra, ucyate, uktaM sAmAnyena vishessaabhidhaanaaddossH||16-17|| tathA sAluaMtisUtram, zAlUkaM vA utpalakandaM virAlikAM palAzakandarUpAm, parvavallipratiparvavallipratiparvakandamityanye, kumudotpalanAlau pratItau, tathA mRNAlikAM padminIkandotthAM sarSapanAlikAM siddhArthakamaJjarI tathA ikSukhaNDa anirvRtaM scittm| etaccAnivRtagrahaNaM sarvatrAbhisaMbadhyata iti suutraarthH||18|| kiMca- taruNayaM ti sUtram, taruNaM vA pravAlaM pallavaM vRkSasya cizciNikAdeH tRNasya vA madhuratRNAdeH anyasya vApi haritasya AryakAdeH AmaM apariNataM parivarjayediti suutraarthH|| 19 // tathA-'taruNiaMti sUtram, taruNAM vA asaMjAtAM chivADi miti mugAdiphaliM AmAM asiddhAM sacetanAm, tathA bharjita sakRd ekavAram, dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzaM bhojanamiti suutraarthH||20||'thaa kolaM'ti sUtram, tathA kolaM badaraM asvinnaM vayudakayogenAnApAditavikArAntaram, veNukaM vaMzakarillaM kAsavanAliaM zrIparNIphalam, asvinnamiti sarvatra yojyam, tathA tilaparpaTaM piSTatilamayaM nImaM nImaphalamAma parivarjayediti suutraarthH||21|| taheva'tti sUtram, tathaiva tAndulaM piSTam, loTTamityarthaH, vikaTaM vA- zuddhodakaM tathA taptanirvRtaM kvathitaM sat zItIbhUtam, taptAnivRtaM vA-apravRttatridaNDam, tilapiSTaMtilaloTTam, pUtipiNyAkaM sarSapakhalamAma parivarjayediti suutraarthH||22|| 'kaviTuM'ti sUtram, kapitthaM kapitthaphalam, mAtuliGgaM cabIjapUrakam, mUlakaMsapatrajAlakaM mUlavartikAMmUlakandacakkaliM AmAM apakvAmazastrapariNatAMsvakAyazastrAdinA'vidhvastAm, anantakAyatvAddurutvakhyApanArthamubhayam, manasApi na prArthayediti sUtrArthaH // 23 // taheva'tti sUtram, tathaiva phalamanthUna badaracUrNAn // 29 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 292 // bIjamanthUna yavAdicUrNAn jJAtvA pravacanato bibhItakaM bibhItakaphalaM priyAlaM vA priyAlaphalaMca AmaM apariNataM parivarjayediti paJcacamamadhyayana sUtrArthaH // 24 // piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH samuANaMcare bhikkhU, kulamuccAvayaM syaa|niiyN kulamaikkamma, UsaDhaM naabhidhaare||suutrm 25 // sUtram adINo vittimesijjA, na visIijja pNddie| amucchio bhoaNaMmi, mAyaNNe esnnaare| sUtram 26 // 25-28 bhikSATanabahu paraghare asthi, vivihaM khAimasAimaM / na tattha paMDio kuppe, icchA dilja paro na vaa|| sUtram 27 // vidhiH| sayaNAsaNavatthaM vA, bhattaM pANaM vsNje| aditassa na kuppijjA, paccakkhevi adiiso|| sUtram 28 // vidhimAha-'samuANaM'ti sUtram, samudAnaM bhAvabhakSyamAzritya caredbhikSuH, kvetyAha- kulamuccAvacaM sadA, agarhitatve sati vibhavApekSayA pradhAnamapradhAnaM ca, yathAparipATyeva caret 'sadA sarvakAlaM nIcaM kulamatikramya vibhavApekSayA prabhUtataralAbhArthaM , utsRtaM RddhimatkulaM nAbhidhArayet na yAyAt, abhiSvaGgalokalAghavAdiprasaGgAditi sUtrArthaH // 25 // kiMca-'adINa' tti sUtram, adIno dravyadainyamaGgIkRtyAmlAnavadanaH vRttiM varttanaM eSayed gaveSayet, na viSIded alAbhe sati viSAdaM na kuryAt paNDitaH sAdhuH amUrcchitaH agRddho bhojane, lAbhe sati mAtrAjJa AhAramAtrAM prati eSaNArataH udgamotpAdanaiSaNApakSapAtIti sUtrArthaH // 26 // evaM ca bhAvayet-'bahu'ti sUtram, bahu pramANataH prabhUtaM paragRhe asaMyatAdigRhe'sti vividhaM anekaprakAraM khAdyaM svAdyam, etaccAzanAdyupalakSaNam, na tatra paNDitaH kupyet sadapi na dadAtIti na ropaM kuryAt, kiMtu- icchayA dadyAt paro na ve ti icchaa| parasya, na tatrAnyat kizcidapi cintayed, sAmAyikabAdhanAditi suutraarthH|| 27 // etadeva vizeSeNAha-'sayaNa'tti sUtram, zayanAsanavastraM cetyekavadbhAvaH bhaktaM pAnaM vA saMyato'dadato na kupyet tatsvAminaH, pratyakSe'pi ca dRzyamAne zayanAsanAdAviti // 292 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam | / / 293 // sUtrArthaH // 28 // itthipurisaMvAvi, DaharaM vA mahallagaM / vaMdamANaM na jAijA, no aNaM phrusNve| sUtram 29 // jena vaMde na se kuppe, vaMdiona samukkase / evamannesamANassa, saamnnnnmnnucitttthi||suutrm 30 // 'itthiaMtisUtram, striyaM vA puruSaM vApi, apizabdAttathAvidhaM napuMsakaMvA, DaharaM taruNaM mahallakaM vA vRddhaM vA, vAzabdAnmadhyama vA, vandamAnaM santaM bhadrako'yamiti na yAceta, vipariNAmadoSAt, annAdyabhAvena yAcitAdAne na cainaM paruSaM brUyAt- vRthA te vandanamityAdi, pAThAntaraM vA- vandamAno na yAceta lallivyAkaraNena / zeSaM pUrvavaditi sUtrArthaH // 29 // tathA- 'je Na vaMdi'tti sUtram, yona vandate kazcidgRhasthAdiH, na tasmai kupyet tathA vanditaH kenacinnapAdinAna smutkrsset| evaM uktena prakAreNa anveSamANasya bhagavadAjJAmanupAlayataH zrAmaNyamanutiSThatyakhaNDamiti suutraarthH||30|| siA egaio labhu, lobheNa vinniguuhi|maameyNdaaiyN saMtaM, daRsNaM symaaye|suutrm 31 / / attaTThA guruo luddho, bahuM pAvaM pakuvvai / duttosao aso hoi, nivvANaM ca na gacchai // sUtram 32 // siA egaio labhu, vivihaM pANabhoaNaM / bhaddagaMbhaddagaMbhuccA, vivannaM virsmaahre|| sUtram 33 // jANaMtu tA ime samaNA, AyayaTThI ayaM munnii| saMtuTTho sevae paMtaM, lUhavittI sutoso|suutrm 34 // pUaNaTThA jasokAmI, maannsmmaannkaame| bahuM pasavaI pAvaM, mAyAsallaM ca kuvvi||suutrm 35 / / svapakSasteyapratiSedhamAha-' sitti sUtram, syAt kadAcid ekaH kazcidatyantajaghanyolabdhvotkRSTamAhAraMlobhena abhiSvaGgeNa vinigUhate ahameva bhokSya ityantaprAntAdinA''cchAdayati-kimityata Aha-mA mama idaM bhojanajAtaM darzitaM sadRSTvA''cAryAdiH paJcacamamadhyayanaM piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH sUtram 29-30 samabhAva prruupnnaa| sUtram 31-35 mAyAvinaH krmbndhH| // 293 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 294 // svayamAdadyAd Atmanaiva gRhNIyAditi sUtrArthaH // 31 // asya doSamAha- atta?'tti sUtram, AtmArtha eva jaghanyo- guruH pApapradhAno paJcacamamadhyayana yasya sa AtmArthagururlubdhaH san kSudrabhojane bahu prabhUtaM pApaM prakaroti, mAyayA dAridraM karmetyarthaH, ayaM paralokadoSaH, ihaloka piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH doSamAha- dustoSazca bhavati yena kenacidAhAreNAsya kSudrasattvasya tuSTiH kartuM na zakyate, ata eva nirvANaM ca na gacchati ihalokala sUtram evaM dhRtiM na labhate, anantasaMsArikatvAdvA mokSaM na gacchatIti sUtrArthaH // 32 // evaM yaH pratyakSamapaharati sa uktaH, adhunA yaH |31-35 mAyAvina: parokSamapaharati sa ucyate-'si'tti sUtram, syAdeko labdhveti pUrvavat, vividhaM anekaprakAraM pAnabhojanaM bhikSAcaryAgata eva krmbndhH| bhadrakaM bhadrakaM ghRtapUrNAdibhuktvA vivarNaM vigatavarNamAmlakhalAdi virasaM vigatarasaM-zItaudanAdi Ahared Anayediti suutraarthH|| sUtram 33 // sa kimarthamevaM kuryAdityata Aha-'jANaMtu'tti sUtram, jAnantu tAvanmAM zramaNAH zeSasAdhavo yathA AyatArthI mokSArthI 36-38 surAdyAsevane ayaM muniH sAdhuH saMtuSTo lAbhAlAbhayoH samaH sevate prAntaM asAraM rukSavRttiH saMyamavRttiH sutoSyaH yena kenacittoSaM nIyata iti dossaaH| suutraarthH|| 34 // etadapi kimarthamevaM kuryAttatrAha-'pUaNaTTha'tti sUtram, pUjArthaM evaM kurvataH svapakSaparapakSAbhyAM sAmAnyena pUjA bhaviSyatIti yazaskAmI aho ayamiti pravAdArthaM vA, tathA mAnasanmAnakAma evaM kuryAt, tatra vandanAbhyutthAnalAbhanimitto mAna:- vastrapAtrAdilAbhanimittaH sanmAnaH,sa caivaMbhUtaH bahu atipracuraM pradhAnasaMklezayogAt prasUte nirvarttayati pApaM tadgurutvAdeva samyaganAlocayan mAyAzalyaM ca bhAvazalyaM ca karotIti sUtrArthaH // 35 // suraM vA meragaMvAvi, annaM vA mjjgNrsN| sasakkhana pibe bhikkhU, jsNsaarkkhmppnno|| sUtram 36 // // 294 // piyae egao teNo, na me koi viANai / tassa passaha dosAiM, niaDiM ca suNeha me||suutrm 37 // vaDaI suMDiA tassa, mAyAmosaMca bhikkhunno| ayaso aanivvANaM, sayayaM ca asaahuaa|| sUtram 38 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 295 // nicuvviggo jahA teNo, attakammehiM dummii| tAriso maraNaMtevi na ArAhei saMvaraM / / sUtram 39 // paJcacamamadhyayanaM Ayarie nArAhei, samaNe Avi tArise / gihatthAviNa garihaMti, jeNa jANaMti taarisN| sUtram 40 // piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH evaM tu aguNappehI, guNANaM ca vivjje| tAriso maraNaMte'vi, Na ArAhei saMvaraM / / sUtram 41 // sUtram pratiSedhAntaramAha-'suraMva'tti sUtram surAM vA piSTAdiniSpannAm, merakaM vApi prasannAkhyAm, surAprAyogyadravyaniSpannamanyaM vA |36-41 8surAdyAsevane mAdyaM rasaM sIdhvAdirUpaM sasAkSikaM sadAparityAgasAkSikevalipratiSiddhaM na pibedbhikSuH, anenAtyantika eva tatpratiSedhaH, dossaaH| sdaasaakssibhaavaat| kimiti na pibedityAha- yazaH saMrakSannAtmanaH, yazaHzabdena saMyamo'bhidhIyate, anye tuglAnApavAdaviSayametatsUtraM alpasAgArikavidhAnena vyAcakSata iti suutraarthH||36|| atraiva doSamAha-'piyae'tti sUtram, pibati eko dharmasahAya-3 vipramukto'lpasAgArikasthito vA stenaH cauro'sau bhagavadadattagrahaNAt anyApadezayAcanAdvA na mAM kazcijjAnAtIti bhAvayan, tasyetthaMbhUtasya pazyata doSAnaihikAn pAralaukikAMzca nikRtiM ca mAyArUpAM zRNuta mameti suutraarthH|| 37 // vaDDai'tti sUtram, vardhate zauNDikA tadatyantAbhiSvaGgarUpA tasya mAyA mRSAvAdaM cetyekavadbhAvaH pratyupalabdhApalApena vardhate tasya bhikSoH, idaM ca / / bhavaparamparAhetuH,anubandhadoSAt, tathA ayazazca svapakSaparapakSayoH, tathA anirvANaM tadalAbhe satataM cAsAdhutA loke vyvhaartH| caraNapariNAmabAdhanena paramArthata iti sUtrArthaH // 38 // kiMca-'nicuvvigo'tti sUtram, sa itthaMbhUto nityodvignaH sadA'prazAnto yathA stenaH cauraH AtmakarmabhiH svaduzcaritaiH durmatiH-duSTabuddhiH tAdRzaH kliSTasattvo maraNAnte'picaramakAle'pi nArAdhayati saMvara // 295 // cAritram, sadaivAkuzalabuddhyA tabIjAbhAvAditi suutraarthH||39|| tathA-'Ayarie'tti sUtram, AcAryAnnArAdhayati, azuddha 0 sadA parityAge sAkSiNaH kevalyAdayo ye taiH pratisiddham, arihaMtasakkhiyamityAdyukterbhavantyeva te sAkSiNaH /
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 296 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH sUtram 42-45 tapasvino guNAH / bhAvatvAt- zramaNAMzcApi tAdRzAnnArAdhayatyazubhabhAvatvAdeva, gRhasthA apyenaM duSTazIlaM garhante kutsanti, kimiti?- yena jAnanti tAdRzaM duSTazIlamiti suutraarthH|| 40 // evaM tu'tti sUtram, evaM tu uktena prakAreNa aguNaprekSI aguNAn- pramAdAdIn prekSate tacchIlazca ya ityarthaH, tathA guNAnAM ca apramAdAdInAM svagatAnAmanAsevanena paragatAnAM ca pradveSeNa vivarjakaH tyAgI tAdRzaH kliSTacitto maraNAnte'pi nArAdhayati saMvaraM cAritramiti sUtrArthaH // 41 // tavaM kuvvai mehAvI, paNIaMvajae rasaM / majjappamAyavirao, tavassI aiukkso||suutrm 42 // tassa passaha kallANaM, annegsaahupuui| viulaM atthasaMjuttaM, kittaissaM suNeha me // sUtram 43 // evaM tu saguNappehI, aguNANaMca vivjje| tAriso maraNaMte'vi, ArAhei saMvaraM / / sUtram 44 // Ayarie ArAhei, samaNe Avi taarise| gihatthAviNa pUyaMti, jeNa jANaMti taarisN||suutrm 45 // yatazcaivamata etaddoSaparihAreNa tavaM ti sUtram, tapaH karoti medhAvI maryAdAvartI praNItaM snigdhaM varjayati rasaM ghRtAdikam, na kevalametatkaroti, apitu madyapramAdavirato, nAsti kliSTasattvAnAmakRtyamityevaM pratiSedhaH, tapasvI sAdhuH atyutkarSaH ahaM tapasvItyutkarSarahita iti sUtrArthaH // 42 // tassa'tti sUtram, tasya itthaMbhUtasya pazyata kalyANaM guNasaMpadrUpaM saMyamam, kiMviziSTamityAha- anekasAdhupUjitam, pUjitamiti-sevitamAcaritam, vipulaM vistIrNaM vipulamokSAvahatvAt arthasaMyuktaM tucchatAdiparihAreNa nirupamasukharUpamokSasAdhanatvAt kIrtayiSye'haM zRNuta me mameti suutraarthH||43|| evaM tu' uktena prakAreNa 'sa' sAdhuH guNaprekSI guNAn apramAdAdIn prekSate tacchIlazca ya ityarthaH, tathA aguNAnAM ca pramAdAdInAM svagatAnAmanAsevanena paragatAnAM cAnanumatyA vivarjaka: tyAgI tAdRza:zuddhavRtto maraNAnte'pi caramakAle'pyArAdhayati saMvaraM cAritram, sadaiva kuzalabuddhyA tadbIja // 296 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 297 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH sUtram 46-49 tpstenaadidossaaH| poSaNAditi suutraarthH||44|| tathA Ayarie'tti sUtram, AcAryAnArAdhayati, zuddhabhAvatvAt, zramaNAMzcApi tAdRza ArAdhayati, zuddhabhAvatvAdeva, gRhasthA api zuddhavRttamenaM pUjayanti, kimiti?, yena jAnanti tAdRzaM zuddhavRttamiti suutraarthH|| 45 // tavateNe vayateNe, rUvateNe aje nre|aayaarbhaavtenne a, kuvvaI devakivvisaM / / sUtram 46 / / lakhUNavi devattaM, uvavanno devkivvise| tatthAvise na yANAi, kiM me kiccA imaM phlN?||suutrm 47 // tattovi se caittANaM, labbhihI elamUayaM / naragaM tirikkhajoNiM vA, bohI jattha sudullahA // sUtram 48 // eaMca dosaMdaTTaNaM, nAyaputteNa bhaasi| aNumAyapi mehAvI, mAyAmosaM vivjje| sUtram 49 // stenAdhikAra evedamAha-'tava'tti sUtram, tapasteno vAsteno rUpastenastu yo naraH kazcit AcArabhAvastenazca, pAlayannapi kriyAMtathAbhAvadoSAddevakilbiSaM karoti-kilbiSikaM karma nirvarttayatItyarthaH, tapasteno nAma kSapakarUpakalpaH kazcit kenacit pRSTastvamasau kSapaka iti, sa pUjAdyarthamAha-aham, athavA vakti-sAdhava eva kSapakAH, tUSNIM vA''ste, evaM vAsteno dharmakathakAditulyarUpaH kazcitkenacit pRSTa iti, evaM rUpasteno rAjaputrAditulyarUpaH, evamAcArasteno viziSTAcAravattulyarUpa iti, bhAvastenastu parotprekSitaM kathaJcit kiJcit zrutvA svayamanutprekSitamapi mayaitatprapaJcena carcitamityAheti suutraarthH|| 46 // ayaM cetthaMbhUtaH labhUNa'tti sUtram, labdhvApi devatvaM tathAvidhakriyApAlanavazena upapanno devakilbiSe devakilbiSikA ye, tatrApyasau na jAnAtyavizuddhAvadhinA, kiM mama kRtvA idaM phalaM kilbiSikadevatvamiti sUtrArthaH // 47 // atraiva doSAntaramAha- 'tattovi'tti sUtram, tato'pi devalokAdasau cyutvA lapsyate elamUkatAM ajAbhASAnukAritvaM mAnuSatve, tathA narakaM tiryagyoni vA pAramparyeNa lapsyate, bodhiryatra sudurlabhaH sakalasaMpanibandhanA yatra jindhrmpraaptirduraapaa| iha ca prApnotyelamUkatAmiti // 297 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 298 // paJcacamamadhyayana piNDaiSaNA, dvitIyoddezakaH sUtram 50 upsNhaarH| vAcye asakRddhAvaprAptikhyApanAya lapsyata iti bhaviSyatkAlanirdeza iti suutraarthH||48|| prakRtamupasaMharati-'eaMca'tti sUtram, enaM ca doSaM- anantaroditaM satyapi zrAmaNye kilbiSikatvAdiprAptirUpaM dRSTrA Agamato jJAtaputreNa bhagavatA varddhamAnena bhASitaM uktaM aNumAtramapi stokamAtramapikimuta prabhUtaM? medhAvI maryAdAvartI mAyAmRSAvAdaM anantaroditaM varjayet parityajediti suutraarthH||49|| sikkhiUNa bhikkhesaNasohiM, saMjayANa buddhANa sagAse / tattha bhikkhu suppaNihiiMdie, tivvalajjaguNavaM viharijjAsi // suutrm50|| tibemi||smttN piMDesaNAnAmajjhayaNaM paMcamaM // 5 // adhyayanArthamupasaMharannAha-'sikkhiUNa'tti sUtram, zikSitvA adhItya bhikSaiSaNAzuddhiM piNDamArgaNAzuddhimudramAdirUpAm, kebhyaH sakAzAdityAha-saMyatebhyaH sAdhubhyo buddhebhyaH avagatatattvebhyaH gItArthebhyo na dravyasAdhubhyaH sakAzAt, tataH kimityAhatatra bhikSaiSaNAyAM bhikSuH sAdhuH supraNihitendriyaH zrotrAdibhirgADhaM tadupayuktaH tIvralajja utkRSTasaMyamaH san, anena prakAreNa guNavAn viharet- sAmAcArIpAlanaM kuryAd, iti bravImIti pUrvavaditi suutraarthH| ukto'nugmH| sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadeva / dvitIyoddezakaH samAptaH, vyAkhyAtaM piNDaiSaNAdhyayanam // 50 // ||suuripurndrshriimddhribhdrsuurivircitaayaaN dazavaikAlikabRhadvattau paJcamamadhyayanaM piNDaiSaNAkhyaM samAptamiti // // 298 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 299 / / ||ath SaSThamadhyayanaM mhaacaarkthaakhym|| SaSThamadhyayanaM adhunA mahAcArakathAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane sAdhorbhikSAvizodhiruktA, iha tugocarapraviSTena / mahAcArakathA, niyuktiH 245 satAsvAcAraM pRSTena tadvidA'pi na mahAjanasamakSaM tatraiva vistarataH kathayitavya iti, api tvAlaye guravo vA kathayantIti vakta abhismbndhH| vyamityetaducyate, uktaMca-goaraNapaviTTho u, na nisIeja katthai / kahaM ca na pabaMdhejA, ciTThittA Na vsNje||1||itynenaabhisNbndhe sUtram 1-5 jijJAsubhiH nAyAtamidamadhyayanam, asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra ca mahAcArakatheti nAma, etaccala pRSTasya tattvataH prAgnirUpitamevetyatidizannAha gnnervktvym| ni0- jo puTviM uddivo AyAro so ahiinnmiritto| sacceva ya hoi kahA AyArakahAe mahaIe // 245 // yaH pUrvaM kSullakAcArakathAyAM nirdiSTa uktaH AcAro jJAnAcArAdiH asAvahInAtirikto vaktavyaH, saiva ca bhavati kathA AkSepaNyAdilakSaNA vaktavyA, cazabdAttadeva kSullakapratipakSoktaM mahadvaktavyam, AcArakathAyAM mahatyAM prastutAyAmiti gAthArthaH / ukto| nAmaniSpanno nikSepa ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM nANadaMsaNasaMpannaM, saMjame atave rayaM / gaNimAgamasaMpannaM, ujjANammi smosddhN| sUtram 1 // rAyANo rAyamaccAya, mAhaNA aduva khttiaa|pucchNti nihuappANo, kahaM bhe aayaargoyro?|| sUtram 2 // tesiM so nihuo daMto, svvbhuuasuhaavho| sikkhAe susamAutto, Ayakkhai viakkhnno||suutrm 3 // haMdi dhammatthakAmANaM, niggaMthANaM suNeha me| AyAragoaraM bhIma, sayalaM durhitttthiaN|| sUtram 4 // 0 gocarAgrapraviSTastu na niSIdet kutracit / kathAM ca na prabandhayet sthitvA ca saMyataH // 1 // // 299 //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 300 // gaNevaktavyam nannattha erisaMvuttaM, jaM loe paramaduccaraM / viulaTThANabhAissa, na bhUaMna bhavissai / / sUtram 5 // SaSThamadhyayanaM jJAnadarzanasaMpannaM jJAnaM- zrutajJAnAdi darzanaM- kSAyopazamikAdi tAbhyAM saMpannaM- yuktaM saMyame paJcAzravaviramaNAdau tapasi ca mahAcArakathA, anazanAdau rataM Asaktam, gaNo'syAstIti gaNItaM gaNinaM- AcArya AgamasaMpannaM viziSTazrutadharam, bahvAgamatvena prAdhAnyakhyA sUtram 5 jijJAsubhiH panArthametat, udyAne kvacitsAdhuprAyogye samavasRtaM sthitaM dharmadezanArthaM vA pravRttamiti suutraarthH||1||ttkimityaah-raayaanno'tti| pRSTasya sUtram, rAjAno narapatayaH rAjAmAtyAzca mantriNaH brAhmaNAH pratItAH aduva tti tathA kSatriyAH zreSThyAdayaH pRcchanti nibhRtAtmAnaH asaMbhrAntA racitAJjalayaH kathaM bhe bhavatAM AcAragocaraH kriyAkalApaH sthita iti suutraarthH||2|| tesiM'ti sUtram, tebhyo| dharmasya bhedaaH| rAjAdibhyaHasaugaNI nibhRtaH asaMbhrAnta ucitadharmakAyasthityA, dAnta indriyanoindriyAbhyAm, sarvabhUtasukhAvahaH sarvaprANihita ityarthaH, zikSayA grahaNAsevanarUpayA susamAyuktaH suSTu-ekIbhAvena yuktaH AkhyAti kathayati vicakSaNaH paNDita iti suutraarthH|| 3 // haMdi tti sUtram, handItyupapradarzane, tamenaM dharmArthakAmAnA miti dharmaH- cAritradharmAdistasyArthaH-prayojanaM mokSastaM kAmayantiicchantIti vizuddhavihitAnuSThAnakaraNeneti dharmArthakAmA-mumukSavasteSAM nirgranthAnAMbAhyAbhyantaragrantharahitAnAMzRNuta mama samIpAd AcAragocaraM kriyAkalApaM bhImaM karmazavapekSayA raudraM sakalaM saMpUrNa duradhiSThaM kSudrasattvairdurAzrayamiti suutraarthH||4||dhrmaarthkaamaanaamityuktm, tadetatsUtrasparzaniyuktyA nirUpayati-tatra dharmanikSepo yathA prathamAdhyayane, navaraM lokottaramAha ni0-dhammo bAvIsaviho agAradhammo'NagAradhammo / paDhamo abArasaviho dasahA puNa bIyao hoi||246|| dharmo dvAviMzatividhaH sAmAnyena dvAviMzatiprakAraH, agAradharmo gRhasthadharmaH anagAradharmazca sAdhudharmaH, prathamazca agAradharmo dvAdazavidhaH, dazadhA punaH dvitIyaH anagAradharmo bhavatIti gAthAsamAsArthaH / / 246 // vyAsArthaM tvAha // 300 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 301 // 249-250 ni0-paMca ya aNuvvayAiMguNavvayAiMca hoMti tinnev| sikkhAvayAiMcauro gihidhammo bArasaviho a||247|| SaSThamadhyayana paJcANuvratAni- sthUlaprANAtipAtanivRttyAdIni, guNavratAni ca bhavanti trINyeva- digvratAdIni zikSApadAni catvAri mahAcArakathA, niyuktiH sAmAyikAdIni, gRhidharmo dvAdazavidhastu eSa evANuvratAdiH |annuvrtaadisvruupNcaavshyke carcitatvAnnoktamiti gAthArthaH / / 247-248 247||saadhudhrmmaah dharmasya bhedaaH| niyuktiH ni0-khaMtI amaddavajjava muttI tavasaMjame aboddhvve| saccaM socaM AkiMcaNaMca baMbhaMca jidhmmo||248 // kSAntizca mArdavaM ArjavaM muktiH tapaHsaMyamau ca boddhavyau satyaM zaucamAkiJcanyaM brahmacaryaM ca yatidharma iti gaathaakssraarthH| arthazabdasyabhAvArthaH punaryathA prathamAdhyayane // 248 / / nikssepaaH| ni0-dhammo esuvaiTTho atthassa cauvviho u nikkhevo| oheNa chavviha'ttho causaTThiviho vibhAgeNaM // 249 // dharma eSa upadiSTo vyAkhyAtaH, adhunA tvarthAvasaraH, tatredamAha- arthasya caturvidhastu nikSepo- nAmAdibhedAt, tatra oghena sAmAnyataH SaDDidho'rtha AgamanoAgamavyatirikto dravyArthaH, catuHSaSTividho vibhAgena vizeSeNeti gaathaasmudaayaarthH||249|| avayavArthaM tvAha ni0- dhannANi rayaNa thAvara dupayacauppaya taheva kuviaNc| oheNa chavvihattho eso dhIrehiM pannatto // 250 // dhAnyAni yavAdIni, ratnaM-suvarNaM sthAvaraM- bhUmigRhAdi dvipadaM- gantryAdi catuSpadaM- gavAdi tathaiva kupyaM ca- tAmrakalazAdyanekavidham / oghena SaDDidho'rtha eSaH anantaroditaH dhIraiH tIrthakaragaNadharaiH prajJaptaH prarUpita iti gAthArthaH // 250 // enameva 0 carittadhammo samaNadhammo ityatra cUrNikRdbhirvivRtyokteH saMlInatAsaMyamAdau vA vyAkhyAnAdevamAhuH / // 301 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 302 // SaSThamadhyayanaM mahAcArakathA, niyukti:251 | arthshbd|synikssepaaH| niyuktiH 252-255 dhaanyrtnsthaavraadyrthaaH| vibhAgato'bhidhitsurAha ni0-cauvIsA cauvIsA tigadugadasahA aNegaviha eva / savvesipi imesiM vibhAgamahayaM pavakkhAmi / / 251 // caturviMzatiH caturviMzatIti caturviMzatividho dhAnyArtho ratnArthazca, tridvidazadhe ti trividhaH sthAvarArthaH dvividho dvipadArthaH dazavidhazcatuSpadArthaH, anekavidha eve tyanekavidhaH kupyArthaH sarveSAmapyamISAM caturviMzatyAdisaMkhyAbhihitAnAM dhAnyAdInAM vibhAgaM vizeSaM atha anantaraM saMpravakSyAmItyarthaH // 251 // ni0-dhannAiMcauvvIsaMjava 1 gohuma 2 sAli3 vIhi 4 stttthiiaa5| koddava 6 aNuyA 7 kaMgU 8 rAlaga 9 tila 10 mugga 11 mAsA 12 y||252|| ni0- ayasi 13 harimantha 14 tiuDaga 15 nipphAva 16 siliMda 17 rAyamAsA 18 / ikkhU 19 masUra 20 tuvarI 21 kulattha 22 taha 23 dhannagakalAyA 24 // 253 // dhAnyAni caturviMzatiH, yavagodhUmazAlivrIhiSaSTikAH kodravANukAH kaGgAlagatilamudgamASAzca atasIharimanthatripuTakaniSpAvasilindarAjamASAzca ikSumasUratuvaryaH kulatthA dhAnyakakalAyAzceti, etAni prAyo laukikasiddhAnyeva, navaraM SaSTikA:- zAlibhedAH kaGgaHudakaGgaH tadbhedo rAlakaH, harimanthAH- kRSNacaNakAH, niSpAvA- vallAH, rAjamASAH- cavalakAH, zilindA- makuSThAH, dhAnyaka-kustumbharI, kalAyakA-vRttacaNakA itigAthAdvayArthaH // 252-253 // ukto dhAnyavibhAgaH, adhunA ratnavibhAgamAha ni0- rayaNANi cauvvIsaM suvnnnntutNbryylohaaiN| sIsagahiraNNapAsANavairamaNimottiapavAlaM // 254 // ni0- saMkho tiNisAgurucaMdaNANi vatthAmilANi kaTThANi / taha cammadaMtavAlA gaMdhA davvosahAiMca // 255 // // 30 2 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 303 // ratnAni caturviMzatiH, suvarNatraputAmrarajatalohAni siiskhirnnypaassaannvjrmnnimauktikprvaalaani| zaGkhatinizAgarucandanAni SaSThamadhyayanaM vastrAmilAni kASThAni tathA carmadantavAlA gandhA dravyauSadhAni ca / etAnyapi prAyo laukikasiddhAnyeva navaraM rajataM-rUpyaM hiraNyaM- mahAcArakathA, rUpakAdi pASANA- vijAtIyaratnAni maNayo- jaatyaani| tinizo- vRkSavizeSaH amilAni- UrNAvastrANi kASThAni niyuktiH 256-258 zrIpAdiphalakAdIni carmANi siMhAdInAM dantA gajAdInAM vAlAH camaryAdInAM dravyauSadhAni- pippalyAdInIti gAthA- dhAnyaratnadvayArthaH / / 254-255 // ukto ratnavibhAgaH, sthAvarAdivibhAgamAha sthaavraadyrthaaH| ni0- bhUmI gharA ya tarugaNa tivihaM puNa thAvaraM muNeavvaM / cakkArabaddhamANusa duvihaM puNa hoi dupayaM tu||256|| bhUmirgRhANi tarugaNAzca, cazabdasya vyavahita upanyAsaH, trividhaM punaroghataH sthAvaraM mantavyam, punaHzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi?, svagatAn bhedAn, tadyathA- bhUmiH kSetram, tacca tridhA-setu ketu setuketu ca, gRhANi prAsAdAH, te'pi trividhAHkhAtotchritobhayarUpAH, tarugaNA nAlikedyArAmA iti, cakrArabaddhamAnuSa miti cakrArabaddhaM- gantryAdi mAnuSaM- dAsAdi, evaM dvipadaM punarbhavati dvividhamiti gAthArthaH // 256 // uktaM sthAvarAdi, catuSpadamAha ni0- gAvI mahisI uTThA ayaelagaAsaAsataragA |ghoddg gaddaha hatthI cauppayaM hoi dasahA u||257|| gaurmahiSI uSTrI ajA eDakA azvA azvatarAzca ghoTakA gardabhA hastinazcatuSpadaM bhavati dazadhA tu, ete gavAdayaH pratItA eva, navaramazvA- vAlhIkAdidezotpannA jAtyAH, azvatarA-vegasarAH ajAtyA ghoTakA iti gaathaarthH||257 // uktaM catuSpadam, // 303 // kupyamAha ni0- nANAvihovagaraNaMNegavihaM kuppalakkhaNaM hoi / eso attho bhaNio chavviha causaTThibheo u||258||
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 304 // nAnAvidhopakaraNaM tAmrakalazakaDillAdi jAtitaH anekavidhaM vyaktitaH kupyalakSaNaM bhavati / eSaH anantarodito'rtho bhaNita SaSThamadhyayanaM uktaH SaDvidhaH, catuHSaSTibhedastu oghavibhAgAbhyAM prakRtopayogo dravyArtha iti gAthArthaH / / 258 // ukto'rthaH, sAmprataM kAmamAha- mahAcArakathA, niyuktiH ni0- kAmo cauvIsaviho saMpatto khalu tahA asNptto| saMpatto caudasahA dasahA puNa hoasNptto||259|| 251-261 kAmazcaturviMzatividhaH oghataH, saMprAptaH khalu tathA asaMprApto vakSyamANasvarUpaH, saMprAptaHcaturdazadhA- caturdazaprakAraH, dazadhA kAmanikSepAH kAmasya punarbhavatyasaMprApta iti gaathaasmaasaarthH||259|| vyAsArthaM tvAha, tatrApyalpataravaktavyatvAdasaMprAptamAha bhedAH / ni0- tattha asaMpatto attho1ciMtA ra taha saddha 3saMsaraNameva 4 / vikkavaya 5 lajjanAso 6pamAya 7 ummAya 8 tbbhaavo9||260|| tatrAsaMprApto'yaM kAmaH, arthe ti arthanamarthaH adRSTe'pi vilayAdau, zrutvA tadabhiprAyamAtramityarthaH, tatraivAho rUpAdiguNA ityabhinivezena cintanaM cintA, tathA zraddhA- tatsaMgamAbhilASaH, saMsmaraNameva-saMkalpikatadrUpasyAlekhyAdidarzanam, viyogataH punaH punarativiklavatA- tacchokAtirekeNAhArAdiSvapi nirapekSatA, lajjAnAzo- gurvAdisamakSamapi tadguNotkIrtanam, pramAdaHtadarthameva sarvArambheSvapi pravartanam, unmAdo-naSTacittatayA AlajAlabhASaNam, tadbhAvanA-stambhAdInAmapi tadbuddhyA''liGganAdiceSTeti gAthArthaH // 260 // ni0- maraNaM 10 ca hoi dasamo sNpttNpiasmaasovocchN| diTThIe saMpAo1 diTThIsevA ya saMbhAso 2 // 261 // maraNaM ca-zokAdyatirekeNa krameNa bhavati dazamaH asNpraaptkaambhedH| saMprAptamapi ca kAmaM samAsato vakSya iti, tatra dRSTeH punaH saMpAtaH strINAM kucAdyavalokanaM dRSTisevA ca- bhAvasAraM taddaSTeSTimelanam, saMbhASaNaM- ucitakAle smarakathAbhirjalpa iti / gAthArthaH / / 261 // // 304 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam SaSThamadhyayana mahAcArakathA, niyuktiH |262-264 kAmanikSepAH kAmasya bhedAH / // 305 // ni0- hasia 3 lalia 4 uvagUhia5 daMta 6 nahanivAya 7cuMbaNaM 8 hoi| AliMgaNa 9 mAyANaM 10 kara 11 sevaNa 12 saMga 13 kiDDA 14 a / / 262 // hasitaM- vakroktigarbha pratItaM lalitaM- pAzakAdikrIDA upagUhitaM- pariSvaktaM dantanipAto- dazanacchedyavidhiH nakhanipAtonakharadanajAtiH cumbanaM caiveti- cumbanavikalpaH AliGganaM- ISatsparzanaM AdAnaM- kucAdigrahaNaM karasevaNaM ti prAkRtazailyA / karaNAsevane, tatra karaNaM nAma-nAgarakAdiprArambhayantraM AsevanaM- maithunakriyA anaGgakrIDAca-asyAdAvarthakriyeti gAthArthaH // 262 / / uktaH kAmaH, sAmprataM dharmAdInAmeva sapatnatAsapatnate abhidhitsurAha ni0-dhammo attho kAmo bhinne te piMDiyA pddisvttaa| jiNavayaNaM uttinnA asavattA hoMti nAyavvA // 263 // dharmo'rthaH kAmaH traya ete piNDitA yugapatsaMpAtena pratisapatnAH parasparavirodhinaH loke kupravacaneSu ca, yathoktaM- arthasya mUlaMha nikRtiH kSamA ca, kAmasya vittaM ca vapurvayazca / dharmasya dAnaM ca dayA damazca, mokSasya sarvoparamaH kriyAzca // 1 // ityAdi ete ca parasparavirodhino'pi santo jinavacanamavatIrNAstataH kuzalAzayayogato vyavahAreNa dharmAditattvasvarUpato vA nizcayena asapatnAH parasparAvirodhino bhavanti jJAtavyA iti gAthArthaH // 263 // tatra vyavahAreNAvirodhamAha ni0- jiNavayaNami pariNae avatthavihiANuThANao dhmmo| sacchAsayappayogA attho vIsaMbhao kaamo||264 // jinavacane yathAvatpariNate sati avasthocitavihitAnuSThAnAt-svayogyatAmapekSya darzanAdizrAvakapratimAGgIkaraNe niraticAra- pAlanAdbhavati dharmaH, svacchAzayaprayogAdviziSTalokataH puNyabalAccArthaH, vizrambhata ucitakalatrAGgIkaraNatApekSo vizrambheNa kAma iti gaathaarthH|| 264 // adhunA nizcayenAvirodhamAha // 30 //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 306 // SaSThamadhyayana mahAcArakathA, niyuktiH 265-266 kAmanikSepAH kAmasya bhedAH / sUtram ni0-dhammassa phalaM mokkho sAsayamaulaM sivaM annaabaahN| tamabhippeyA sAhU tamhA dhammatthakAma tti // 265 // dharmasya niraticArasya phalaM mokSo nirvANam, kiMviziSTamityAha- zAzvataM nityaM atulaM ananyatulaM zivaM pavitraM anAbAdhaM bAdhAvarjitametadevArthaH taM dharmArthaM mokSamabhipretAH- kAmayantaH sAdhavo yasmAttasmAddharmArthakAmA iti gAthArthaH // 265 // etadeva dRDhayannAha ni0- paralogu muttimaggo natthi hu mokkho tti biMti avihinnU / so atthi avitaho jiNamayaMmi pavaro na annattha / / 266 // paraloko janmAntaralakSaNo muktimArgo jJAnadarzanacAritrANi nAstyeva mokSaH sarvakarmakSayalakSaNaH iti evaM bruvate avidhijJA nyAyamArgApravedinaH, atrottaraM- sa paralokAdiH astyeva avitathaH satyo jinamate vItarAgavacane, pravaraH pUrvAparAvirodhena, nAnyatraikAntanityAdau, hiMsAdivirodhAditi gAthArthaH ||266||vyaakhyaataa kAcitsUtrasparzaniyuktiH, adhunA sUtrAntarAvasaraH, asya cAyamabhisaMbandhaH- ihAnantarasUtre nirgranthAnAmAcAragocarakathanopanyAsaH kRtaH, sAmpratamasyaivArthato gurutAmAha'NaNNattha'tti sUtram, na anyatra kapilAdimate IdRzaMuktamAcAragocaraM vastu yat lokeprANiloke paramaduzcaraM atyantaduSkaramityarthaH, IdRzaM ca vipulasthAnabhAjinaH vipulasthAnaM- vipulamokSahetutvAt saMyamasthAnaM tadbhajate- sevate tacchIlazca yastasya, na bhUtaM na bhaviSyati anyatra jinamatAditi suutraarthH||5|| sakhuDDagaviattANaM, vAhiANaM ca je guNA / akhaMDaphuDiA kAyavvA, taM suNeha jahA thaa| sUtram 6 // dasa aTTha ya ThANAI, jaaiibaalo'vrjjhi| tattha annayare ThANe, niggaMthattAu bhssi||suutrm // etadeva saMbhAvayannAha-'sakhuDDa'tti sUtram, saha kSullakaiH- dravyabhAvabAlairye varttante te vyaktA- dravyabhAvavRddhAsteSAM sakSullaka // 306 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 307 // SaSThamadhyayana mahAcArakathA, sUtram 6-7 sUtram 8 vyaktAnAm, sabAlavRddhAnAmityarthaH, vyAdhimatAMcazabdAdavyAdhimatAMca, sarujAnAM nIrujAnAMceti bhAvaH, ye guNA vakSyamANalakSaNAste'khaNDAsphuTitAH kartavyAH, akhaNDA dezavirAdhanAparityAgena asphuTitAH sarvavirAdhanAparityAgena, tat zRNuta yathA / kartavyAstatheti suutraarthH||6|| te cAguNaparihAreNAkhaNDAsphuTitA bhavantIti aguNAstAvaducyante- dasa tti sUtram, dazASTau ca sthAnAni asaMyamasthAnAni vakSyamANalakSaNAni yAni Azritya bAlaH ajJaHaparAdhyati tatsevanayA'parAdhamApnoti, kathama- niyuktiH parAdhyatItyAha- tatrAnyatare sthAne vartamAnaH pramAdena nirgranthatvAt nirgranthabhAvAd bhrazyati nizcayanayenApati bAla iti suutraarthH|| 267-268 aSTAdazAsaMyama 7||amumevaarth sUtrasparzaniyuktyA spaSTayati sthaanaani| ni0- aTThArasa ThANAI aayaarkhaaeNjaaiNbhnniyaaii| tesiM annatarAgaM sevaMtu na hoi so smnno||267 // aSTAdazaaSTAdazasthAnAnyAcArakathAyAM prastutAyAM yAni bhaNitAni tIrthakaraisteSAmanyatarasthAnaM sevamAno na bhavatyasau zramaNa Asevaka iti gAthArthaH / / 267 // kAni punastAni sthAnAnItyAha niyuktikAraH ni0- vayachakkaM kAyachakkaM, akappo gihibhAyaNaM / paliyaMkanisejjA ya, siNANaM sohavajaNaM // 268 // vrataSaTkaM prANAtipAtanivRttyAdIni rAtribhojanaviratiSaSThAni SaDvratAni kAyaSaTkaM-pRthivyAdayaH SaDjIvanikAyAH akalpaH zikSakasthApanAkalpAdirvakSyamANaH gRhibhAjanaM gRhasthasaMbandhi kAMsyabhAjanAdi pratItaM pryngkHshynvishess:prtiitH| niSadyA cala gRhe ekAnekarUpA snAnaM dezasarvabhedabhinnaM zobhAvarjanaM vibhUSAparityAgaH, varjanamiti ca pratyekamabhisaMbadhyate, zobhAvarjana // 307 // snAnavarjanamityAdIti gaathaarthH||268|| tatthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desi| ahiMsA niuNA diTThA, svvbhuuesusNjmo|suutrm 8 // sthaanaani|
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 308 // jAvaMti loe pANA, tasA aduva thAvarA / te jANamajANaM vA, na haNe Novi ghaaye| sUtram 9 // savve jIvAvi icchaMti, jIviuMna marijiuM / tamhA pANavahaM ghoraM, niggaMthA vajayaMti nnN|| sUtram 10 // vyAkhyAtA sUtrasparzaniyuktiH, adhunA sUtrAntaraM vyAkhyAyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-guNA aSTAdazasusthAneSu akhaNDAsphuTitAH kartavyAH, tatra vidhimAha-'tatthimaM ti sUtram / tatra' aSTAdazavidhe sthAnagaNe vrataSaTke vA anAsevanAdvAreNa idaM vakSyamANalakSaNaM prathamaM sthAnaM mahAvIreNa bhagavatA apazcimatIrthakareNa dezitaM kathitaM yadutAhiMseti / iyaM ca sAmAnyataH prabhUtairdezitetyata Aha- nipuNA AdhAkarmAdyaparibhogataH kRtakAritAdiparihAreNa sUkSmA, na AgamadvAreNa dezitA apitu dRSTA sAkSAddharmasAdhakatvenopalabdhA, kimitIyameva nipuNetyata Aha- yato'syAmeva mahAvIradezitAyAM sarvabhUteSu sarvabhUtaviSayaH saMyamo, nAnyatra, uddizyakRtAdibhogavidhAnAditi suutraarthH||8|| etadeva spaSTayannAha-'jAvaMti' sUtram, yato hi bhAgavatyAjJA yAvantaH kecana loke prANinastrasA-dvIndriyAdayaH athavA sthAvarA:- pRthivyAdayastAn jAnan rAgAdyabhibhUto vyApAdanabuddhyA ajAnanvA pramAdapAratantryeNa na hanyAt svayaM nApi ghAtayedanyaiH ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAd ghnato'pyanyAnna samanujAnIyAd, ato nipuNA dRSTeti suutraarthH|| 9 // ahiMsaiva kathaM sAdhvItyetadevAha-savve'tti sUtram, sarve jIvA api duHkhitAdibhedabhinnA icchanti jIvituM na martuM prANavallabhatvAt, yasmAdevaM tasmAtprANavadhaM ghoraM raudraM duHkhahetutvAd nirgranthAH sAdhavo varjayanti bhAvataH / / Namiti vAkyAlaGkAra iti sUtrArthaH // 10 // appaNaTThA paraTThA vA, kohA vA jai vA bhyaa| hiMsagaMna musaMbUA, novi annaM vyaave||suutrm 11 // musAvAo u logammi, savvasAhahiM grihio| avissAso abhUANaM, tamhA mosaM vivje| sUtram 12 // SaSThamadhyayana mahAcArakathA, sUtram 9-10 aSTAdazasthAnAni | sUtram 11-12 ahiMsA'mRSA sthaansyvidhiH| // 308 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 309 // SaSThamadhyayana mahAcArakathA, sUtram 13-14 adattAnAdAnamaithuna vivrjnvidhiH| uktaH prathamasthAnavidhiH, adhunA dvitIyasthAnavidhimAha-'appaNa?'tti sUtram, AtmArthaM AtmanimittamaglAna eva glAno'haM mamAnena kAryamityAdi parArthaM vA paranimittaM vA evameva, tathA krodhAdvA tvaM dAsa ityAdi, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa'miti mAnAdvA abahuzruta evAhaM bahuzruta ityAdi mAyAto bhikSATanaparijihIrSayA pAdapIDA mametyAdi lobhAcchobhanatarAnnalAbhesati prAntasyaiSaNIyatve'pyaneSaNIyamidamityAdi, yadivA bhayAkiJcidvitathaM kRtvA prAyazcittabhayAna kRtamityAdi, evaM hAsyAdiSvapi vAcyam, ata evAha- hiMsaka parapIDAkAri sarvameva na mRSA brUyAt svayaM nApyanyaM vAdayet, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAt bruvato'pyanyAnnasamanujAnIyAditi suutraarthH||11||kimityetdevmityaah-'musaavaau'tti sUtram, mRSAvAdohi lokesarvasminneva sarvasAdhubhiH garhito ninditaH, sarvavratApakAritvAt pratijJAtApAlanAt, avizvAsazca avizvasanIyazca bhUtAnAM mRSAvAdI bhavati, yasmAdevaM tasmAnmRSAvAdaM vivarjayediti suutraarthH||12|| cittamaMtamacittaM vA, appaM vA jaivA bahuM / daMtasohaNamittaMpi, uggahaMsi ajaaiyaa|| sUtram 13 // taM appaNA na giNhaMti no'vi giNhAvae paraM / annaM vA giNhamANaMpi, nANujANaMti sNjyaa|suutrm 14 / / ukto dvitIyasthAnavidhiH, sAmprataM tRtIyasthAnavidhimAha-'cittamaMta'tti sUtram, cittava dvipadAdi vA acittavadvA hiraNyAdi, alpaM vA mUlyataH pramANatazca, yadivA bahu mUlyapramANAbhyAmeva, kiM bahunA?- dantazodhanamAtramapi tathAvidhaM tRNAdi avagrahe yasya tattamayAcitvA na gahNanti sAdhavaH kadAcaneti sUtrArthaH // 13 // etadevAha-taMti sUtram, tat cittavadAdi AtmanA na gRhNanti viratatvAt, nApi grAhayanti paraM viratatvAdeva, tathA'nyaM vA gRhNantamapi svayameva nAnujAnanti nAnumanyante saMyatA iti suutraarthH||14||
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM mahAcArakathA, zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 310 // sUtram abaMbhacariaMghoraM, pamAyaM durhitttthi|naayrNti muNI loe, bheaayynnvjinno||suutrm 15 // mUlameyamahammassa, mahAdosasamussayaM / tamhA mehuNasaMsaggaM, niggaMthA vajjayaMti NaM / / sUtram 16 // uktastRtIyasthAnavidhiH, caturthasthAnavidhimAha-'abaMbha'tti sUtram, abrahmacaryaM pratItaM ghoraM raudraM raudrAnuSThAnahetutvAt, pramAda 15-16 pramAdavat sarvapramAdamUlatvAt durAzrayaM dussevaM viditajinavacanenAnantasaMsArahetutvAt, yatazcaivamato nAcaranti nAsevante munayo adattAnA dAnamaithuna loke manuSyaloke, kiMviziSTA ityAha-bhedAyatanavarjino bhedaH-cAritrabhedastadAyatanaM-tatsthAnamidamevoktanyAyAttadvarjina: vivarjanacAritrAticArabhIrava iti suutraarthH||15||etdev nigamayati-'mUlaM'ti sUtram, 'mUlaM' bIjametad adharmasya pApasyeti pAralauki- vidhiH / ko'pAya: mahAdoSasamucchrayaMmahatAMdoSANAM-cauryapravRttyAdInAMsamucchrayaM-saMghAtavadityaihiko'pAyaH, yasmAdevaMtasmAt maithunasaMsarga sUtram 17-21 maithunasaMbandhaM yoSidAlApAdyapi nirgranthA varjayanti, Namiti vAkyAlaGkAra iti suutraarthH||16|| aparigrahabiDamunbheimaM loNaM, tillaM sapiMca phaanni|n te saMnihimicchaMti, nAyaputtavaorayA // sUtram 17 // vidhiH| lohassesa aNupphAse, manne annyraamvi| je siA sannihiM kAme, gihI pavvaiena se||suutrm 18 // jaMpi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi saMjamalajaTThA, dhAraMti pariharaMti a||suutrm 19 // na so pariggaho vutto, nAyaputteNa tAiNA / mucchA pariggaho vutto, iavuttaM mhesinnaa|| sUtram 20 // savvatthuvahiNA buddhA, sNrkkhnnprigghe| avi appaNo'vi dehami, nAyaraMti mamAiyaM // sUtram 21 // // 310 // pratipAditazcaturthasthAnavidhiH, idAnIM paJcamasthAnavidhimAha- 'biDa'tti sUtram, biDaM gomUtrAdipakvaM udbhedyaM sAmudrAdi yadvA / biDaM prAsukaM udbhedyaM aprAsukamapi, evaM dviprakAraM lavaNam, tathA tailaM sarpizca phANitam, tatra tailaM pratItam, sarpighRtam, phANitaM
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- vaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 311 // dravaguDaH, etallavaNAdyevaMprakAramanyacca na te sAdhavaH saMnidhiM kurvanti paryuSitaM sthApayanti, jJAtaputravacoratAH bhagavadvardhamAnavacasi / SaSThamadhyayana niHsaGgatApratipAdanapare saktA iti suutraarthH|| 17 // saMnidhidoSamAha-'lobhassa'tti sUtram, lobhasya cAritravighnakAriNa- mahAcArakathA, sUtram caturthakaSAyasya eso'NupphAsa tti eSo'nusparzaH- eSo'nubhAvo yadetatsaMnidhikaraNamiti, yatazcaivamato manye manyante, prAkRtazailyA 17-21 ekavacanam, evamAhustIrthakaragaNadharAH anyatarAmapi stokAmapi yaH syAt yaH kadAcitsaMnidhiM kAmayate sevate gRhI gRhastho'sau | aparigraha vidhiH| bhAvataH pravrajito neti, durgatinimittAnuSThAnapravRtteH, saMnidhIyate narakAdiSvAtmA'nayeti saMnidhiriti zabdArthAt pravrajitasya ca durgatigamanAbhAvAditi sUtrArthaH // 18 // Aha- yadyevaM vastrAdi dhArayatAM sAdhUnAM kathamasaMnidhirityata Aha jaMpi tti sUtram, yadapyAgamoktaM vastraM vA colapaTTakAdi pAtraM vA alAbukAdi kambalaM varSAkalpAdi, pAdapuMchanaM rajoharaNam, tadapi saMyamalajjArtha miti saMyamArthaM pAtrAdi, tadvyatirekeNa puruSamAtreNa gRhasthabhAjane sati saMyamapAlanAbhAvAt, lajjArthaM vastram, tadvyatirekeNAGganAdau viziSTazrutapariNatyAdirahitasya nirlajjatopapatteH, athavA saMyama eva lajjA tadarthaM sarvametadvastrAdidhArayanti, puSTAlambanavidhAnena pariharanti ca paribhuJjate ca mUrchArahitA iti sUtrArthaH // 19 // yatazcaivamataH-'na so'tti sUtram, nAsau nirabhiSvaGgasya vastradhAraNAdilakSaNaH parigraha ukto, bandhahetutvAbhAvAt, kena? jJAtaputreNa jJAta- udArakSatriyaH siddhArthaH tatputreNa vardhamAnena trAtrA svaparaparitrANasamarthena, apitu mUrchA asatsvapi vastrAdiSvabhiSvaGgaH parigraha ukto, bandhahetutvAd, arthatastIrthakareNa, tato'vadhArya iti evamukto maharSiNA gaNadhareNa, sUtre sejaMbhava Aheti sUtrArthaH ||20||aah- vastrAdyabhAva 8 // 311 // bhAvinyapi mUrchA kathaM vastrAdibhAve sAdhUnAM na bhaviSyati?, ucyate, samyagbodhena tadbIjabhUtAbodhopaghAtAd, Aha ca'savvattha'tti sUtram, sarvatra ucite kSetre kAle ca upadhinA Agamoktena vastrAdinA sahApi buddhA yathAvadviditavastutattvAH sAdhava
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 312 // SaSThamadhyayanaM mahAcArakathA, sUtram 22-25 rAtribhojanatyAga vidhiH| saMrakSaNaparigraha iti saMrakSaNAya SaNNAM jIvanikAyAnAM vastrAdiparigrahe satyapi nAcaranti mamatvamiti yogaH, kiM cAnena?, te hi bhagavantaH apyAtmano'pi deha ityAtmano dharmakAye'pi viziSTapratibandhasaMgatiM na kurvanti mamatvaM AtmIyAbhidhAnam, vastutattvAvabodhAt, tiSThatu tAvadanyat, tatazca dehavadaparigraha eva taditi sUtrArthaH // 21 // aho niccaM tavo kammaM, savvabuddhehiM vaNNiAjAva lajjAsamA vittI, egabhattaM ca bhoaNaM // sUtram 22 // saMtime suhumA pANA, tasA aduva thAvarA / jAiMrAo apAsaMto, khmesnniaNcre?||suutrm 23 // udaullaM bIasaMsattaM, pANA nivaDiyA mahiM / diA tAI vivajijjA, rAo tattha kahaM cre?|suutrm 24 // eaMca dosaMdaNaM, nAyaputteNa bhaasi| savvAhAraM na bhuMjaMti, niggaMthA rAibhoaNaM / / sUtram 25 // uktaH paJcamasthAnavidhiH, adhunA SaSThamadhikRtyAha-'aho'tti sUtram, aho nityaM tapaHkarme ti aho-vismaye nityaM nAmApAyAbhAvena tadanyaguNavRddhisaMbhavAdapratipAtyeva tapaHkarma-tapo'nuSThAnaM sarvabuddhaiH sarvatIrthakaraiH varNitaM dezitam, kiMviziSTamityAhayAvallajjAsamA vRttiH lajjA- saMyamastena samA- sadRzI tulyA saMyamAvirodhinItyarthaH vartanaM vRttiH- dehapAlanA ekabhaktaM ca bhojanaMekaMbhaktaM dravyato bhAvatazca yasmin bhojanetattathA, dravyata ekaM- ekasaMkhyAnugatam, bhAvata ekaM-karmabandhAbhAvAdadvitIyam, taddivasa eva rAgAdirahitasya anyathA bhAvata ekatvAbhAvAditi suutraarthH||22||raatribhojne prANAtipAtasaMbhavena karmabandhasadvitIyatAM darzayati-'saMtime'tti sUtram, santyete- pratyakSopalabhyamAnasvarUpAH sUkSmAH prANino jIvAH trasA- dvIndriyAdayaH athavA sthAvarAH- pRthivyAdayaH yAn prANinorAtrAvapazyan cakSuSA kathaM eSaNIyaM sattvAnuparodhena cariSyati bhokSyate ca?, asaMbhava 0 yadyapyavacUrNidIpikayo stIdaM tathApi pratigrahapratilekhanAdoSasaMpAtimasattvoparodhasaMgrahArthaM syAcennAsaMbhava iti manye, sarvAdazeSu darzanAt / // 312 // 8080888888888888
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam / / 313 // eva rAtrAveSaNIyacaraNasyeti sUtrArthaH / / 23 // evaM rAtrau bhojane doSamabhidhAyAdhunA grahaNagatamAha-'udaullaM'ti sUtram, udakA SaSThamadhyayana pUrvavadekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAtsasnigdhAdiparigrahaH, tathA bIjasaMsaktaM bIjaiH saMsaktaM- mizram, odanAdIti gamyate, athavA mahAcArakathA, sUtram bIjAni pRthagbhUtAnyeva, saMsaktaM cAranAlAdyapareNeti, tathA prANinaH saMpAtimaprabhRtayo nipatitA mahyaM pRthivyAM saMbhavanti, nanu |26-31 divApyetatsaMbhavatyeva?, satyam, kiMtu paralokabhIruzcakSuSA pazyan divA tAnyudakAAdIni vivarjayet, rAtrau tu tatra kathaM carati kAyaSaTke pRthivIsaMyamAnuparodhena?, asaMbhava eva zuddhacaraNasyeti sUtrArthaH // 24 // upasaMharannAha-eaMca' tti sUtram, etaM ca anantaroditaM kAyApkAya prANihiMsArUpamanyaM cAtmavirAdhanAdilakSaNaMdoSaM dRSTA maticakSuSA jJAtaputreNa bhagavatA bhASitaM uktaM sarvAhAraM caturvidhamapyazanAdi-3 samArambhalakSaNamAzritya na bhuJjate nirgranthAH sAdhavo rAtribhojanamiti sUtrArthaH // 25 // vrjnvidhiH| puDhavikAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasA kaaysaa| tiviheNaM karaNajoeNaM, saMjayA susmaahiaa||suutrm 26 // puDhavikAyaM vihiMsaMto, hiMsaI u tyssie| tase avivihe pANe, cakkhuse aackkhuse|| sUtram 27 // tamhA eaMviANittA, dosaMduggaivaDaNaM / puDhavikAyasamAraMbha, jAvajIvAi vje|suutrm 28 // AukAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasA kaaysaa|tivihenn karaNajoeNa, saMjayA susmaahiaa||suutrm 29 // AukAyaM vihiMsaMto, hiMsaI utayassie / tase avivihe pANe, cakkhuse aackkhuse| sUtram 30 // tamhAeaMviANittA, dosaMduggaivaDaNaM / AukAyasamAraMbhaMjAvajIvAi vjje|suutrm 31 // // 313 // uktaM vrataSaTkam, adhunA kAyaSaTkamucyate, tatra pRthivIkAyamadhikRtyAha-'puDhavi'tti sUtram, pRthvIkArya na hiMsantyAlekhanAdinA prakAreNa manasA vAcA kAyena, upalakSaNametadata evAha-trividhena karaNayogena manaHprabhRtibhiH karaNAdirUpeNa, kena hiMsantItyAha
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 314 // SaSThamadhyayana mahAcArakathA. sUtram 32-35 tejaskAyasamArambha vrjnvidhiH| saMyatAH sAdhavaH susamAhitA udyuktA iti sUtrArthaH ||26||atraiv hiMsAdoSamAha-'puDhavi'tti sUtram, pRthivIkAyaM hiMsannAlekhanAdinA prakAreNa hinastyeva turavadhAraNArtho vyApAdayatyeva, tadAzritAn pRthivIzritAn trasAMzca vividhAn prANino dvIndriyAdIn / cazabdAtsthAvarAMzcApkAyAdIn cAkSuSAMzcAcAkSuSAMzca cakSurindriyagrAhyAnagrAhyAMzceti sUtrArthaH ||27||ysmaadevN tamha'tti sUtram, tasmAdevaM vijJAya doSaM tattadAzritajIvahiMsAlakSaNaM durgativardhanaM saMsAravardhanaM pRthivIkAyasamAraMbhamAlekhanAdiyAvajjIvaM yAvajjIvameva varjayediti sUtrArthaH ||28||uktH saptamasthAnavidhiH, adhunA'STamasthAnavidhimadhikRtyocyate-AukAyaM ti sUtram, sUtratrayamapkAyAbhilApena neyam, tatazcAyamapyukta eva // 29-30-31 // jAyateaMna icchaMti, paavgNjlitte| tikkhamannayaraM satthaM, savvao'vi durAsayaM // sUtrama 32 // pAINaM paDiNaM vAvi, ur3e aNudisAmavi / ahe dAhiNao vAvi, dahe uttaraovi a||suutrm 33 // bhUANamesamAghAo, havvavAho na sNso| taM paIvapayAvaTThA, saMjayA kiMci nArabhe ||suutrm 34 // tamhA eaMviANittA, dosaMduggaivaDaNaM / teukAyasamAraMbhaM, jAvajIvAi vje|suutrm 35 // sAmprataM navamasthAnavidhimAha-'jAyate'ti sUtram, jAtatejA- agniH, taM jAtatejasaM necchanti manaHprabhRtibhirapi pApakaM pApa eva pApakastam, prabhUtasattvApakAritvenAzubhamityarthaH, kiM necchantItyAha- jvAlayituM utpAdayituM vRddhiM vA netum, kiMviziSTamityAha- tIkSNaM chedakaraNAtmakaM anyataracchastraM sarvazastram, ekadhArAdizastravyavacchedena sarvatodhArazastrakalpamiti bhAvaH, ata eva sarvato'pi durAzrayaM sarvatodhAratvenAnAzrayaNIyamiti suutraarthH|| 32 // etadeva spaSTayannAha-pAINaM ti sUtram, (r) vAcA kAyena cecchAdarzakaceSTAnirodhAt /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 315 // SaSThamadhyayana mahAcArakathA, sUtram 36-39 tejaskAyasamArambha vrjnvidhiH| prAcyA pratIcyAM vApi pUrvAyAM pazcimAyAM cetyarthaH, UrdhvamanudikSvapi, 'supAMsupo bhavantI'ti saptamyarthe SaSThI, vidizvapItyarthaH, adho dakSiNatazcApi dahati dAhyaM bhasmIkarotyuttarato'pi ca, sarvAsu dikSu vidikSu ca dahatIti suutraarthH|| 33 // yatazcaivamato 'bhUANa'tti sUtram, bhUtAnAM sthAvarAdInAmeSa AghAta AghAtahetutvAdAghAtaH havyavAhaH agniH na saMzaya ityevamevaitad AghAta eveti bhAvaH, yenaivaM tena taM' havyavAhaM pradIpapratApanArthaM AlokazItApanodArtham / saMyatAH sAdhavaH kiJcit saMghaTTanAdinA'pi nArabhante, saMyatatvApagamanaprasaGgAditi suutraarthH||34|| yasmAdevaM tamha tti sUtram, vyAkhyA pUrvavat // 35 // aNilassa samAraMbhaM, buddhA mannaMti taarisN| sAvajjabahulaM ceaM, neaMtAIhi sevi|suutrm 36 // tAliaMTeNa patteNa, sAhAvihuaNeNa vaa| na te vIiumicchaMti, veAveUNa vA paraM / / sUtram 37 // jaMpi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / na te vAyamuIraMti, jayaM pariharaMti a|| sUtram 38 // tamhA eaMviANittA, dosaMduggaivaDDhaNaM / vAukAyasamAraMbhaM, jAvajIvAi vjje| sUtram 39 // ukto navamasthAnavidhiH, sAmprataM dazamasthAnavidhimadhikRtyAha-'aNilassa'tti, anilasya vAyoH samArambhaMtAlavRntAdibhiH / karaNaM buddhAH tIrthakarA manyantejAnanti tAdRzaMjAtatejaHsamArambhasadRzam / sAvadyabahulaM pApabhUyiSThaM caitamitikRtvA sarvakAlameva nainaMtrAtRbhiH susAdhubhiH sevitaM AcaritaM manyante buddhA eveti suutraarthH||36|| etadeva spaSTayati-tAliyaMTeNa tti sUtram, tAlavRntena patreNa zAkhAvidhUnanena vetyamISAM svarUpaM yathA SaDjIvanikAyikAyAm, na te sAdhavo vIjitumicchantyAtmAnamAtmanA, nApi vIjayanti parairAtmAnaM tAlavRntAdibhireva, nApi vIjayantaM paramanumanyanta iti suutraarthH||37|| upakaraNAttadvirAdhanetyetadapi 7 nava pUrvA vAdI' adidAdau svasupi vA pUrvAdayo nava sarvAdiriti zAkaTAyanasUtrarahasyAnnApaprayogazaGkA /
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 316 // 40-45 dati samArambha pariharannAha-'jaMpi'tti sUtram, yadapi vastraM vA pAtraM vA kambalaM vA pAdapuJchanam, amISAM pUrvoktaM dharmopakaraNaM tenApi na te / SaSThamadhyayana vAtamudIrayanti ayatapratyupekSaNAdikriyayA, kiMtu yataM pariharanti, paribhogaparihAreNa dhAraNAparihAreNa ceti suutraarthH|| 38 // mahAcArakathA, sUtram yata evaM susAdhuvarjito'nilasamArambhaH, tamha tti sUtram, vyAkhyA pUrvavat // 39 // ukto dazamasthAnavidhiH, idAnImekAdazamAzritya ucyate iti vanaspati trasakAya vaNassaIna hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA / tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susmaahiaa||suutrm 40 // vaNassaI vihiMsaMto, hiMsaI atyssie| tase avivihe pANe, cakkhuse aackkhuse||suutrm 41 // vrjnvidhiH| tamhA eaMviANittA, dosaMduggaivaDaNaM / vaNassaisamAraMbha, jAvajIvAi vje|suutrm 42 // tasakAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasA kaaysaa|tivihenn karaNajoeNaM, saMjayA susmaahiaa||suutrm 43 // tasakAyaM vihiMsaMto, hiMsaI u tyssie| tase avivihe pANe, cakkhuse a ackkhuse|| sUtram 44 // tamhA eaMviANittA, dosaM duggaivavaNaM / tasakAyasamAraMbhaM, jAvajIvAi vje|suutrm 45 // vaNassaiityAdi sUtratrayaM vanaspaterabhilApena jJeyam, tatazcaikAdazasthAnavidhirapyukta eva // 40-41-42 // sAmprataM dvAdazasthAnavidhirucyate-'tasakAya'ti sUtram, trasakAyaM dvIndriyAdirUpaMna hiMsantyArambhapravRttyA manasA vAcA kAyena- tadahitacintanAdinA trividhena karaNayogena manaHprabhRtibhiH karaNAdinA prakAreNa saMyatAH sAdhavaH susamAhitAH udyuktA iti sUtrArthaH / / 43 // // 316 // tatraiva hiMsAdoSamAha-'tasakAya'ti sUtram, trasakAyaM vihiMsan ArambhapravRttyAdinA prakAreNa hinastyeva turavadhAraNArthe vyApAdayatyeva tadAzritAn sAn vividhAMzca prANinaH- tadanyadvIndriyAdIn, cazabdAtsthAvarAMzca pRthivyAdIn, cAkSuSAnacAkSuSAMzca /
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 317 // SaSThamadhyayanaM mahAcArakathA, sUtram 46-49 akalpya pinnddH| cakSurindriyagrAhyAnagrAhyAMzceti suutraarthH||44|| yasmAdevaM tamha'tti sUtram, tasmAdetaM vijJAya doSaM tadAzritajIvahiMsAlakSaNaM durgativardhanaM saMsAravardhanaM trasakAyasamArambhaM tena tena vidhinA yAvajjIvayA yAvajjIvameva varjayediti suutraarthH||45|| jAIcattAri bhujAI, isiNA''hAramAiNi / tAI tu vivajaMto, saMjamaM annupaale| sUtram 46 // piMDaM sijaMca vatthaM ca, cautthaM pAyameva ya / akappina icchijjA, paDigAhija kmpiaN|| sUtram 47 // je niAgaMmamAyaMti, kiiamuddesiaahddN| vahaM te samaNujANaMti, iauttaM mhesinnaa||suutrm 48 // tamhA asnnpaannaaii,kiiamuddesiaahddN| vajjayaMti ThiappANo, niggaMthA dhmmjiivinno||suutrm 49 // ukto dvAdazasthAnavidhiH, pratipAditaM kAyaSaTkam, etatpratipAdanAduktA mUlaguNAH, adhunaitadvRttibhUtottaraguNAvasaraH, te cAkalpAdayaH SaDuttaraguNAH yathoktaM-'akappo gihibhAyaNa'mityAdi, tatrAkalpo dvividhaH-zikSakasthApanAkalpaH akalpasthApanAkalpazca, tatra zikSakasthApanAkalpaH anadhItapiNDaniyuktyAdinA''nItamAhArAdina kalpata iti, uktaMca-aNahIA khalu jeNaM piMDesaNasejavatthapAesA / teNANiyANi jatiNo kappaMtiNa piMDamAINi // 1 // uubaddhami na aNalA vAsAvAse u do'vi No sehA / dikkhijaMtI pAyaM ThavaNAkappo imo hoi // 2 // akalpasthApanAkalpamAha-'jAIti sUtram, yAni catvAri abhojyAni saMyamApakAritvenAkalpanIyAni RSINAMsAdhUnAM AhArAdIni AhArazayyAvastrapAtrANi tAni tu vidhinA varjayan saMyama saptadazaprakAramanupAlayet, tadatyAge saMyamAbhAvAditi suutraarthH|| 46 // etadeva spaSTayati-'piMDa'nti sUtram, piNDaM zayyAM ca vastraM ca O anadhItAH khalu yena pinnddaissnnaashyyaavstrpaatraissnnaaH| tenAnItAni yateH na kalpante piNDAdIni // 1 // Rtubaddhe nAnalAH varSAvAse tu dvaye'pi na shaiksskaaH| dIkSyante prAyaH sthApanAkalpo'yaM bhavati // 2 // // 317 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 318 // caturthaM pAtrameva ca, etatsvarUpaM prakaTArtham, akalpikaM necchet, pratigRhNIyAt kalpikaM yathocitamiti sUtrArthaH // 47 / / akalpike SaSThamadhyayana doSamAha-'je'tti sUtram, ye kecana dravyasAdhvAdayo dravyaliGgadhAriNo niyAgaM ti nityamAmantritaM piNDaM mamAyantI ti parigRhNanti, mahAcArakathA, sUtram tathA krItamauddezikAhRtaM etAni yathA kSullakAcArakathAyAM vadhaM trasasthAvarAdighAtaM te dravyasAdhvAdayaH anujAnanti dAtRpravRttyanu-81404 modanena ityuktaM ca maharSiNA vardhamAneneti suutraarthH||48|| yasmAdevaM tamha'tti sUtram, tasmAdazanapAnAdi caturvidhamapi yathoditaM gRhibhAjana paryAdi krItamauddezikamAhRtaM varjayanti sthitAtmAno mahAsattvA nirgranthAH sAdhavo dharmajIvinaH saMyamaikajIvina iti suutraarthH||49|| vrjnm| kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA punno| bhuMjato asaNapANAI, AyArA pribhssi|| sUtram 50 // sIodagasamArambhe, mttdhoannchddddnne| jAiMchaMnaMti (chippaMti) bhUAI, diTTho tattha asNjmo||suutrm 51 // pacchAkammaM purekammaM, siA tattha na kppi| eamaTThana bhuMjaMti, niggaMthA gihibhaaynne|suutrm 52 // ukto'kalpastadabhidhAnAttrayodazasthAnavidhiH, idAnIM caturdazasthAnavidhimAha-'kaMsesu'tti sUtram, kaMseSu karoTakAdiSu kaMsapAtreSu tilakAdiSu kuNDamodeSuhastipAdAkAreSu mRnmayAdiSubhuJjAno'zanapAnAdi tadanyadoSarahitamapi AcArAt zramaNasaMbandhinaH paribhrazyati apaitIti suutraarthH||50||kthmityaah-'siiodgNti sUtram, anantaroddiSTabhAjaneSu zramaNA bhokSyante bhuktaM vaibhiriti zItodakena dhAvanaM kurvanti, tadA zItodakasamArambhe sacetanodakena bhAjanadhAvanArambhe tathA mAtrakadhAvanojjhane kuNDamodAdiSu lakSAlanajalatyAge yAni kSipyante hiMsyante bhUtAni apkAyAdIni so'tra- gRhibhAjanabhojane dRSTa upalabdhaH kevalajJAnabhAsvatA asaMyamastasya bhokturiti suutraarthH||51|| kiMca-pacchAkammati sUtram, pazcAtkarma puraHkarma syAt- tatra kadAcidbhavedahibhAjanabhojane, pazcAtpuraHkarmabhAvastUktavadityeke, anye tu bhuJjantu tAvatsAdhavo vayaM pazcAdbhokSyAma iti pazcAtkarma vyatyayena // 318 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 319 // tupuraHkarma vyAcakSate, etaccana kalpate dharmacAriNAm, yatazcaivamataH etadarthaM pazcAtkarmAdiparihArArthaM na bhuJjate nirgranthAH, kvetyAha- SaSThamadhyayanaM gRhibhAjane anantarodita iti sUtrArthaH // 52 // mahAcArakathA, sUtram AsaMdIpaliaMkesu, maMcamAsAlaesuvA / aNAyariamajjANaM, Asaittu saittu vA // sUtram 53 // 53-55 nAsaMdIpaliaMkesu, na nisijA na piiddhe| niggaMthA'paDilehAe, buddhvuttmhitttthgaa||suutrm 54 // paryAdi vrjnm| gaMbhIravijayA ee, pANA duppddilehgaa| AsaMdI paliaMko a, eamaTuM vivjiaa||suutrm 55 // ukto gRhibhAjanadoSaH, tadabhidhAnAccaturdazasthAnavidhiH, sAmprataM paJcadazasthAnavidhimAha-'AsaMdi'tti sUtram, AsandIparyo / pratItau, tayorAsandIparyayoH pratItayoH, maJcAzAlakayozca, maJcaH- pratItaH AzAlakastu-avaSTambhasamanvita AsanavizeSaH etayoH anAcaritaM anAsevitaM AryANAM sAdhUnAM AsituM upaveSTuM svaptuM vA nidrAtivAhanaM vA kartum, zuSiradoSAditi suutraarthH|| 53 // atraivApavAdamAha-'nAsaMdi'tti sUtram, na AsandIparyayoH pratItayoH na niSadyAyAM- ekAdikalparUpAyAM na pIThakevetramayAdau nirgranthAH sAdhavaH apratyupekSya cakSurAdinA, niSIdanAdi na kurvantIti vAkyazeSaH, naJ sarvatrAbhisaMbadhyate, na kurvantIti / kiMviziSTA nirgranthAH? ityAha- buddhoktAdhiSThAtAraH tIrthakaroktAnuSThAnaparA ityarthaH, iha cApratyupekSitAsandhAdau niSIdanAdiniSedhAt dharmakathAdau rAjakulAdiSu pratyupekSiteSu niSIdanAdividhimAha, vizeSaNAnyathAnupapatteriti suutraarthH|| 54 // tatraiva doSamAha-'gaMbhIra'tti sUtram, gambhIraM- aprakAzaM vijaya- AzrayaH aprakAzAzrayA ete prANinAmAsandhAdayaH, evaMca prANino duSpratyupekSaNIyA eteSu bhavanti, pIDyante caitadupavezanAdinA, AsandaH paryaGkazca cazabdAnmaJcAdayazca etadarthaM vivarjitAH sAdhubhiriti suutraarthH||55|| // 319 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlika zrIhArika sUtram vRttiyutam // 320 // goaraggapaviTThassa, nisijjA jassa kppi| imerisamaNAyAraM, Avajai abohiaN|| sUtram 56 // SaSThamadhyayanaM vivattI baMbhacerassa, pANANaMca vahe vho| vaNImagapaDigghAo, paDikoho agaarinnN||suutrm 57 // mahAcArakathA, aguttI baMbhacerassa, itthIovAvi sNknnN| kusIlavaDvaNaM ThANaM, dUrao privje| sUtram 58 // 56-59 tiNhamannayarAgassa, nisijjA jassa kppii| jarAe abhibhUassa, vAhiassa tvssinno||suutrm 59 // niSadyA vrjnm| uktaH paryasthAnavidhiH, tadabhidhAnAtpaJcadazasthAnam, idAnIM SoDazasthAnamadhikRtyAha-goaragga'tti sUtram, gocarAgrapraviSTasya bhikSApraviSTasyetyarthaH, niSadyA yasya kalpate, gRha eva niSIdanaM samAcarati yaH sAdhuriti bhAvaH, sa khalu evaM IdRzaM vakSyamANalakSaNamanAcAraM Apadyate prApnoti abodhikaM mithyAtvaphalamiti suutraarthH||56||anaacaarmaah-'vivtti'tti sUtram, vipattirbrahmacaryasya- AjJAkhaNDanAdoSataH sAdhusamAcaraNasya prANinAM ca vadhe vadho bhavati, tathA saMbandhAdAdhAkarmAdikaraNena, vanIpakapratIghAtaH, tadAkSepaNA- aditsAbhidhAnAdinA, pratikrodhazcAgAriNAM tatsvajanAnAMca syAt tadAkSepadarzaneneti sUtrArthaH // 57 // tathA agutti'tti sUtram, aguptirbrahmacaryasya tadindriyAdyavalokanena, strItazcApi zaGkA bhavati tadutphullalocanadarzanAdinA anubhUtaguNAyAH, kuzIlavardhanaM sthAnaM- uktena prakAreNAsaMyamavRddhikArakam, dUrataH parivarjayet parityajediti sUtrArthaH // 58 // sUtreNaivApavAdamAha-'tiNha'tti sUtram, trayANAM vakSyamANalakSaNAnAM anyatarasya ekasya niSadyA gocarapraviSTasya yasya kalpate / aucityena, tasya tadAsevane na doSa iti vAkyazeSaH, kasya punaH kalpata ityAha- jarayA'bhibhUtasya atyantavRddhasya vyAdhimataH // 320 // atyantamazaktasya tapasvino vikRSTakSapakasya / ete ca bhikSATanaM na kAryanta eva, AtmalabdhikAdyapekSayA tu sUtraviSayaH, na caiteSAM prAya uktadoSAH saMbhavanti, pariharanti ca vanIpakapratighAtAdIti suutraarthH||59||
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 321 // SaSThamadhyayana mahAcArakathA, sUtram 60-63 snAna vrjnm| vAhio vA arogI vA, siNANaM jo u ptthe| vukaMto hoi AyAro, jaDho havai sNjmo|| sUtram 60 // saMtime suhumA pANA, ghasAsu bhilugAsu |je abhikkhU siNAyaMto, viaddennupplaave|| sUtram 61 // tamhA te na siNAyaMti, sIeNa usiNeNa vA / jAvajjIvaM vayaM ghoraM, asinnaannmhitttthgaa| sUtram 62 / / siNANaM aduvA kakvaM, luddhaM paumagANi |gaayssuvvttttnntttthaae, nAyaraMti kyaaivi|suutrm 63 // ukto niSadhAsthAnavidhiH, tadabhidhAnAtSoDazasthAnam, sAmprataM saptadazasthAnamAha-vAhiova'tti sUtram, vyAdhimAn vA / vyAdhigrastaH arogI vA rogavipramukto vA snAnaM aGgaprakSAlanaM yastu prArthayate sevata ityarthaH, tenetthaMbhUtena vyutkrAnto bhavati zobhAAcArobAhyataporUpaH, asnAnaparISahAnatisahanAt, jaDhaH parityakto bhavati saMyamaH prANirakSaNAdikaH, apkAyAdivirAdhanA vrjnm| diti suutraarthH||60||praasuksnaanen kathaM saMyamaparityAga ityAha-'saMtime'tti sUtram, santi ete pratyakSopalabhyamAnasvarUpAH sUkSmAH zlakSNAH prANino dvIndriyAdayaH ghasAsuzuSirabhUmiSu bhilugAsu ca tathAvidhabhUmirAjISu ca, yAMstu bhikSuH snAnajalojjhanakriyayA vikRtena prAsukodakenotplAvayati, tathA ca tadvirAdhanAtaH saMyamaparityAga iti suutraarthH||61|| nigamayannAha-'tamha'tti sUtram, yasmAdevamuktadoSaprasaMgastasmAt 'te' sAdhavo na snAnti zItena voSNenodakena, prAsukenAprAsukena vetyarthaH, kiMviziSTAsta / ityAha-yAvajjIvaM Ajanma vrataM ghoraMduranucaramasnAnamAzritya adhiSThAtAraH asyaiva kartAra iti suutraarthH||62|| kiMca 'siNANaM ti sUtram, snAnaM pUrvoktam, athavA kalkaM candanakalkAdi' lodhe, gandhadravyaM padmakAni ca kuGkamakesarANi, cazabdAdanyaccaivaMvidhaM // 32 // gAtrasya udvarttanArthaM udvarttananimittaM nAcaranti kadAcidapi, yAvajjIvameva bhAvasAdhava iti suutraarthH||63|| nagiNassa vAvi muMDassa, diihromnhNsinno| mehuNA uvasaMtassa, kiM vibhUsAi kAriaM? // sUtram 64 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 322 // mahAcArakathA, sUtram 64-66 shobhaavrjnm| sUtram 67-68 upsNhaarH| vibhUsAvattiaMbhikkhU, kammaM baMdhai cikkaNaM / saMsArasAyare ghore, jeNaM paDai duruttre|suutrm 65 // SaSThamadhyayanaM vibhUsAvattiaMceaM, buddhA mannaMti taarisN| sAvajabahulaM ceaM, neyaM tAIhiM seviaN|| sUtram 66 // ukto'snAnavidhiH, tadabhidhAnAtsaptadazasthAnam, sAmpratamaSTAdazaM zobhAvarjanAsthAnamucyate-zobhAyAM nAsti doSaH alaGkatazcApi careddharmamityAdivacanAd (iti) parAbhiprAyamAzaGkayAha-'nagiNassa'tti sUtram, nagnasya vApi kucelavato'pyupacAranagnasya nirupacaritasya nagnasya vA jinakalpikasyeti sAmAnyameva sUtraM muNDasya dravyabhAvAbhyAM dIrgharomanakhavataH dIrgharomavataH kakSAdiSu dIrghanakhavato hastAdau jinakalpikasya, itarasya tu pramANayuktA eva nakhA bhavanti yathA'nyasAdhUnAMzarIreSu tamasyapi na laganti / maithunAd upazAntasya uparatasya, kiM vibhUSayA rADhayA kArya?, na kiJciditi suutraarthH||64 // itthaM prayojanAbhAvamabhidhAyApAyamAha-'vibhUsa'tti sUtram, vibhUSApratyayaM vibhUSAnimittaM bhikSuH sAdhuH karma badhnAti cikkaNaM dAruNam, saMsArasAgare ghore kI raudre yena karmaNA patati duruttAre akuzalAnubandhato'tyantadIrgha iti suutraarthH||65|| evaM bAhyavibhUSApAyamabhidhAya saMkalpavibhUSApAyamAha-'vibhUsa'tti sUtram, vibhUSApratyayaM vibhUSAnimittaM ceta evaM caivaM ca yadi mama vibhUSA saMpadyata iti, tatpravRttyaGgaM cittamityarthaH, buddhAH tIrthakarA manyante jAnanti tAdRzaM raudrakarmabandhahetubhUtaM vibhUSAkriyAsadRzaMsAvadyabahulaM caitad ArtadhyAnAnugataM / cetaH, naitaditthaMbhUtaM trAtRbhiH AtmArAmaiH sAdhubhiH sevitaM Acaritam, kuzalacittattvAtteSAmiti suutraarthH||66|| khavaMti appANamamohadaMsiNo, tave rayA saMjamaajjave gunne| dhuNaMti pAvAiM purekaDAI, navAIpAvAiMna te krNti||suutrm 67 // saovasaMtA amamA akiMcaNA, savijavijANugayA jsNsinno| uuppasanne vimaleva caMdimA, siddhiM vimANAI uti taainno|| sUtram 68 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlika zrIhAri0 SaSThamadhyayana mahAcArakathA, sUtram 67-68 upsNhaarH| vRttiyutam 323 // ttibemi ||chttuNdhmmtthkaamjjhynnN samattaM // 6 // uktaH zobhAvarjanasthAnavidhiH, tadabhidhAnAdaSTAdazaM padam, tadabhidhAnAccottaraguNAH, sAmpratamuktaphalapradarzanenopasaMharanAha'khavaMti'tti sUtram, kSapayantyAtmAnaM tena tena cittayogenAnupazAntaM zamayojanena jIvam, kiMviziSTA ityAha- amohadarzinaH amohaM ye pazyanti, yathAvatpazyantItyarthaH, ta eva vizeSyante- tapasi- anazanAdilakSaNe ratAH- saktAH, kiMviziSTe tapasItyAha- saMyamArjavaguNe saMyamArjave guNau yasya tapasastasmin, saMyamaRjubhAvapradhAne, zuddha ityarthaH, ta evaMbhUtA dhunvanti kampayantyapanayanti pApAni purAkRtAni janmAntaropAttAni navAni pratyagrANi pApAni na te sAdhavaH kurvanti, tathA'pramattatvAditi sUtrArthaH // 67 // kiMca-'sadovasaMta'tti sUtram, sadopazAntAH sarvakAlameva krodharahitAH, sarvatrAmamA- mamatvazUnyAH akiJcanA hiraNyAdimithyAtvAdidravyabhAvakiJcanavinirmuktAH svA- AtmIyA vidyA svavidyA- paralokopakAriNI kevalazrutarUpA tayA svavidyayA vidyayAnugatA- yuktAH, na punaH paravidyayA ihalokopakAriNyeti, ta eva vizeSyante- yazasvinaH zuddhapAralaukikayazovantaH, ta evaMbhUtA Rtau prasanne pariNate zaratkAlAdau vimala iva candramAH candramA iva vimalAH, ityevaMkalpAste bhAvamalarahitAH siddhiM nirvRti tathA sAvazeSakarmANo vimAnAni saudharmAvataMsakAdIni upayAnti sAmIpyena gacchanti trAtAraH svaparApekSayA sAdhavaH, iti bravImIti pUrvavat |ukto'nugmH, sAmprataM nayAH, teca pUrvavat // 68 // vyAkhyAtaM SaSThamadhyayanam // // sUripurandarazrImaddharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikabRhadvattau SaSThamadhyayanaM mahAcArakathAkhyaM smaaptmiti|| // 323 //
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 324 // saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, niyuktiH 269 abhismbndhovaakynikssepshc| niyuktiH 270 dravyabhAva bhaassaa| // atha saptamamadhyayanaM vAkyazuddhyAkhyam // sAmprataM vAkyazuddhyAkhyamadhyayanaM prArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH- ihAnantarAdhyayane gocarapraviSTena satAsvAcAraM pRSTena tadvidA'pina mahAjanasamakSaM tatraiva vistarataH kathayitavya (AcAra) iti, api tvAlaye guravo vA kathayantIti vaktavyamityetaduktam, iha tvAlayagatenApi tena guruNA vA vacanadoSaguNAbhijJena niravadyavacasA kathayitavya ityetaducyate, uktaM ca-sA vajjaNavajjANaM vayaNANaM jo na yANai visesaM / vottuMpi tassa Na khamaM kimaMga puNa desaNaM kAuM? // 1 // ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam, asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra vAkyazuddhiriti dvipadaM nAma, tatra vAkyanikSepAbhidhAnAyAha ni0- nikkhevo a (u) caukko vakke davvaM tu bhaasdvvaaiN| bhAve bhAsAsaddo tassa ya egaTThiA innmo||269|| nikSepastu catuSko nAmasthApanAdravyabhAvalakSaNo vAkye vAkyaviSayaH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyaM tu dravyavAkyaM punarjazarIrabhavyazarIravyatiriktaM bhASAdravyANibhASakeNa gRhItAnyanuccAryamANAni, bhAva iti bhAvavAkyaM bhASAzabdaH bhASAdravyANi zabdatvena prinntaanyuccaarymaannaaniityrthH| tasya tu vAkyasya ekArthikAni amUni vakSyamANalakSaNAnIti gAthArthaH / / 269 // ni0-vakkaM vayaNaM ca girA sarassaI bhArahI ago vaannii| bhAsA pannavaNI desaNI avayajoga joge a||270 // vAkyaM vacanaM ca gI: sarasvatI bhAratI ca gaurvAk bhASA prajJApanI dezanI ca vAgyogo yogazca, etAni nigadasiddhAnyeveti gAthArthaH / / 270 // pUrvoddiSTAM dravyAdibhASAmAha(r)sAvadhAnavadyayorvacanayoryo na jAnAti vizeSam / vaktumapi na tasya kSamaM kimaGga punardezanAM kartum // 1 // // 324 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 325 // ni0- davve tivihA gahaNe anisiraNe taha bhave praaghaae| bhAvedavve asue carittamArAhaNI cev||271 // saptamamadhyayana dravya iti dvAraparAmarzaH, dravyabhASA trividhA- grahaNe ca nisarge tathA bhavetparAghAte / tatra grahaNaM bhASAdravyANAM kAyayogena yat sA | vAkyazuddhiH, * niyukti: 271 grahaNadravyabhASA, nisargasteSAmeva bhASAdravyANAMvAgyogenotsargakriyA, parAghAtastu nisRSTabhASAdravyaistadanyeSAM tathApariNAmA dravyabhAvapAdanakriyAvatpreraNam, eSA triprakArA'pi kriyA dravyayogasya prAdhAnyena vivakSitatvAt drvybhaasseti|bhaav iti dvAraparAmarzaH, bhaassaa| niyuktiH 272 bhAvabhASA trividhaiva, dravye ca zrute cAritra iti, dravyabhAvabhASA zrutabhAvabhASA cAritrabhAvabhASA ca, tatra dravyaM pratItyopayuktairyA satyA bhaassaa| bhASyate sA dravyabhAvabhASA, evaM zrutAdiSvapi vAcyam, iyaM triprakArApi vaktrabhiprAyAttavyabhAvaprAdhAnyApekSayA bhAvabhASA, iyaM caughata evArAdhanI caiveti, dravyAdyArAdhanAt, cazabdAdvirAdhanA cobhayaM cAnubhayaM ca bhavati, dravyAdyArAdhanAdibhya iti / Aha- iha dravyabhAvavAkyasvarUpamabhidhAtavyam, tasya prastutatvAt, tatkimanayA bhASayeti, ucyate, vAkyaparyAyatvAdbhASAyA na doSaH, tattvatastasyaivAbhidhAnAditi gAthAsamudAyArthaH, avayavArthaM tu vakSyati // 271 // tatra dravyabhAvabhASAmadhikRtyArAdhanyAdibhedayojanAmAha ni0- ArAhaNI udavve saccA mosA virAhaNI hoi / saccAmosA mIsA asaccamosA ya pddisehaa||272|| ArAdhyate-paralokApIDayA yathAvadabhidhIyate vastvanayetyArAdhanI tu dravya iti dravyaviSayA bhAvabhASA satyA, tuzabdAt / dravyato virAdhanyapi kAcitsatyA, parapIDAsaMrakSaNaphalabhAvArAdhanAditi, mRSA virAdhanI bhavati, tavyAnyathAbhidhAnena tadvirAdhanAditi bhAvaH, satyAmRSA mizrA, mizretyArAdhanI virAdhanI ca, asatyAmRSA ca pratiSedha iti nArAdhanI nApi virAdhanI, tadvAcyadravye tathobhayAbhAvAditi, AsAMca svarUpamudAharaNaiH spaSTIbhaviSyatIti gaathaarthH|| 272 // tatra satyAmAha
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 326 // saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, niyukti: 273 satyA bhaassaa| niyukti:274 mRssaabhaassaayaaH| satyAmRSAbhASAyAH dshprkaaraaH| ni0- jaNavayasammayaThavaNA nAme rUve paDucca sacce |vvhaarbhaavjoge dasame ovammasacce a||273|| satyaM tAvadvAkyaM dazaprakAraM bhavati, janapadasatyAdibhedAt, tatra janapadasatyaM nAma nAnAdezabhASArUpamapyavipratipattyA yadekArthapratyAyanavyavahArasamarthamiti,yathodakArthe koGkaNakAdiSu payaH piccamudakaM nIramityAdyaduSTavivakSAhetutvAnnAnAjanapadeSviSTArthapratipattijanakatvAdvyavahArapravRtteH satyametaditi, evaM zeSeSvapi bhAvanA kaaryaa| saMmatasatyaM nAma-kumudakuvalayotpalatAmarasAnAM samAne paGkasaMbhave gopAdInAmapi saMmatamaravindameva paGkajamiti / sthApanAsatyaM nAma akSaramudrAvinyAsAdiSu yathA mASako'yaM kaarssaassnno'yNshtmidNshsrmidmiti|naamstyN nAma kulamavardhayannapi kulavarddhana ityucyate dhanamavardhayannapi dhanavarddhana ityucyate ayakSazca yakSa iti|ruupstyN nAma atadguNasya tathArUpadhAraNaM rUpasatyam, yathA prapaJcayateH pravrajitarUpadhAraNamiti / pratItyasatyaM nAma yathA anAmikAyA dIrghatvaM hrasvatvaM ceti, tathAhi- asyAnantapariNAmasya dravyasya tattatsahakArikAraNasaMnidhAnena tattadrUpamabhivyajyata iti stytaa| vyavahArasatyaM nAma dahyate girirgalatibhAjanamanudarA kanyA alomA eDaketi girigatatRNAdidAhe vyavahAraH pravartate tathodake ca galati sati tathA saMbhogajabIjaprabhavodarAbhAve ca sati tathA lavanayogyalomAbhAve sati / bhAvasatyaM nAma zuklA balAkA, satyapi pnycvrnnsNbhveshuklvrnnotktttvaacchukleti|yogstyN nAma chatrayogAcchatrI dnnddyogaadnnddiityevmaadi| dazamamaupamyasatyaM ca, tatraupamyasatyaM nAma samudravattaDAga iti gAthArthaH // 273 // uktA satyA, adhunA mRSAmAha ni0-kohe mANe mAyA lobhe peje taheva dose / hAsabhae akkhAiya uvaghAe nissiA dasamA // 274 // krodha iti krodhanisRtA yathA krodhAbhibhUtaH pitA putramAha-na tvaM mama putraH, yadvA krodhAbhibhUto vakti tadAzayavipattitaH sarvamevAsatyamiti, evaM mAnanisRtA mAnAdhmAtaH kvacitkenacidalpadhano'pi pRSTa Aha-mahAdhano'hamiti, mAyAnisRtA mAyAkAra // 326 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 327 // mRSA satyAmRSAbhASAyAH dshprkaaraaH| prabhRtaya AhuH-naSTo golaka iti, lobhanisRtA vaNikprabhRtInAmanyathAkrItamevetthamidaM krItamityAdi, premanisRtA atiraktAnAM saptamamadhyayanaM dAso'haM tavetyAdi, dveSanisRtA matsariNAM guNavatyapi nirguNo'yamityAdi, hAsyanisRtA kAndarpikAnAM kiMcitkasyacitsaMbandhi vAkyazuddhiH, niyukti:275 gRhItvA pRSThAnAMna dRSTamityAdi, bhayanisRtA taskarAdigRhItAnAM tathA tathA asamaJjasAbhidhAnam, AkhyAyikAnisRtA tatpratibaddho'satpralApaH, upaghAtanisRtA acaure caura ityabhyAkhyAnavacanamiti gAthArthaH / / 274||uktaa mRSA, sAmprataM satyAmRSAmAha- bhaassaayaaH| ni0- uppannavigayamIsaga jIvamajIve ajiivajjiive| taha'NaMtamIsagA khalu paritta addhA aaddhaddhA // 275 // utpannavigatamizrake ti utpannaviSayA satyAmRSA yathaikaM nagaramadhikRtyAsminnadya daza dArakA utpannA ityabhidadhatastannyUnAdhikabhAve, vyavahArato'syAH satyAmRSAtvAt, zvaste zataM dAsyAmi ityabhidhAya paJcAzatsvapi datteSu loke mRSAtvAdarzanAt, anutpanneSvevAdatteSveva (ca) mRSAtvasiddheH, sarvathA kriyAbhAvena sarvathA vyatyayAdityevaM vigatAdiSvapi bhAvanIyamiti, tathA ca vigataviSayA satyAmRSA yathaikaM grAmamadhikRtyAsminnadya daza vRddhA vigatA ityabhidadhatastannyUnAdhikabhAve, evaM mizrakA satyAmRSA utpannavigatobhayasatyAmRSA, yathaikaM pattanamadhikRtyAhAsminnadya daza dArakA jAtA daza ca vRddhA vigatA ityabhidadhatastannyUnAdhikabhAve, jIvamizrA-jIvaviSayA satyAmRSA yathA jIvanmRtakRmirAzau jIvarAziriti, ajIvamizrA ca ajIvaviSayA satyAmRSA yathA tasminneva prabhUtamRtakRmirAzAvajIvarAziriti, jIvAjIvamizreti-jIvAjIvaviSayA satyAmRSA yathA tsminnev| jIvanmRtakRmirAzau pramANaniyamenaitAvanto jIvantyetAvantazca mRtA ityabhidadhatastannyUnAdhikabhAve / tathAnantamizrA khalvi ti // 327 // anantaviSayA satyAmRSA yathA mUlakandAdau parItapatrAdimatyanantakAyo'yamityabhidadhataH, parItamizrA-parItaviSayA satyAmRSA yathA anantakAyalezavati parItamlAnamUlAdau priito'ymitybhiddhtH| addhAmizrA- kAlaviSayA satyAmRSA yathA kazcit /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 328 // saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, niyuktiH 276-277 astyaamRssaabhaassaa| kasmiMzcit prayojane sahAyAMstvarayan pariNataprAye vAsara eva rajanI vartata iti bravIti, addhaddhamizrA ca divasarajanyekadezaH addhaddhocyate, tadviSayA satyAmRSA yathA kasmiMzcit prayojane tvarayan praharamAtra evamadhyAhna ityaah| evaM mizrazabdaH pratyekamabhisaMbadhyata iti gAthArthaH // 275 / / uktA satyAmRSA, sAmpratamasatyAmRSAmAha ni0- AmaMtaNi ANavaNI jAyaNi taha pucchaNI apnvnnii| paccakkhANI bhAsA bhAsA icchANulomA a||276|| __ AmantraNI yathA he devadatta ityAdi, eSA kilApravartakatvAtsatyAdibhASAtrayalakSaNaviyogatastathAvidhadalotpatterasatyAmRSeti, evamAjJApanI yathedaM kuru, iyamapi tasya karaNAkaraNabhAvataH paramArthenaikatrApyaniyamAttathApratIte: aduSTavivakSAprasUtatvAdasatyAmRSeti, evaM svabuddhyA'nyatrApi bhAvanA kAryeti / yAcanI yathA bhikSAM prayaccheti, tathA pracchanI yathA kathametaditi, prajJApanI yathA hiMsApravRtto duHkhitAdirbhavati, pratyAkhyAnI bhASA yathA'ditseti bhASA, icchAnulomA ca yathA kenacitkazciduktaH sAdhusakAzaM gacchAma iti, sa Aha- zobhanamidamiti gAthArthaH / / 276 // ni0- aNabhiggahiA bhAsA bhAsA aabhiggahami boddhavvA |sNsykrnnii bhAsA vAyaDa avAyaDA ceva // 277 // anabhigRhItA bhASA arthamanabhigRhya yocyate DitthAdivat, bhASA cAbhigrahe boddhavyA- arthamabhigRhya yocyate ghaTAdivat, tathA saMzayakaraNI ca bhASA-anekArthasAdhAraNA yocyate saindhavamityAdivat, vyAkRtA- spaSTA prakaTA devadattasyaiSa bhrAtetyAdivat, avyAkRtA caiva-aspaSTA'prakaTArthAbAlakAdInAMthapaniketyAdivaditi gAthArthaH // 277 // uktA asatyAmRSA, sAmpratamoghata evAsyAH pravibhAgamAha // 328 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 329 // ni0- savvAvi asA duvihA pajjattA khalu tahA apajjattA / paDhamA do pajjattA uvarillA do apajjattA / / 278 // sarvA'pi ca sA satyAdibhedabhinnA bhASA dvividhA- paryAptA khalu tathA'paryAptA, paryAptA yA ekapakSe nikSipyate satyA vA mRSA veti tadvyavahArasAdhanI, tadviparItA punaraparyAptA, ata evAha- prathame dve bhASe satyAmRSe paryApte, tathAsvaviSayavyavahArasAdhanAt, tathA uparitane dve satyAmRSA'satyAmRSAbhASe aparyApte, tathAsvaviSayavyavahArAsAdhanAditi gAthArthaH // 278 // uktA dravyabhAvabhASA, sAmprataM zrutabhAvabhASAmAha ni0-suadhamme puNa tivihA saccA mosA asaccamosA a|smmdditttthii usuovauttu so bhAsaI saccaM // 279 // zrutadharma iti zrutadharmaviSayA punastrividhA bhavati bhAvabhASA, tadyathA- satyA mRSA asatyAmRSA ceti, tatra samyagdRSTistu samyagdRSTireva zrutopayukta ityAgame yathAvadupayukto yaH sa bhASate satyaM AgamAnusAreNa vaktIti gAthArthaH // 279 // ni0- sammaddiTThI usuaMmi aNuvautto aheugaMceva / jaMbhAsai sA mosA micchAdiTThIvi ataheva // 28 // sammaddiTThI samyagdRSTireva sAmAnyena zrute Agame anupayuktaH pramAdAdyatkiMcid ahetukaM caiva yuktivikalaM caiva yadbhASate tantubhyaH paTa eva bhavatItyevamAdi sA mRSA, vijJAnAderapi tata eva bhAvAditi / mithyAdRSTirapi tathaive tyupayukto'nupayukto vA yadbhASatesA mRSaiva, ghuNAkSaranyAya(yAt)saMvAde'pi sadasatoravizeSAdyadRcchopalabdherunmattavaditi gAthArthaH / / 280 // ni0- havai u asaccamosA suaMmi uvarillae tinaannNmi|jN uvautto bhAsai etto vocchaM crittNmi||281|| bhavati tu asatyAmRSA zrute Agama eva parAvartanAdi kurvatastasyAmantraNyAdibhASArUpatvAttathA uparitane avadhimanaHparyAyakevalalakSaNe trijJAna iti jJAnatraye yadupayukto bhASate sA asatyAmRSA, AmantraNyAdivat tathAvidhAdhyavasAyapravRtteH, ityuktA saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, niyukti: 278 astyaamRssaabhaassaa| niyuktiH 279-280 shrutbhaavbhaassaa| niyuktiH 281 shuddhinikssepaaH| // 329 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 330 // shrutbhaavbhaassaa| ata Urddha vakSye cAritra iti cAritraviSayAM bhAvabhASAmiti gAthArthaH / / 281 // saptamamadhyayana ni0- paDhamabiiA caritte bhAsA do ceva hoMti nAyavvA / sacarittassa u bhAsA saccA mosA uiarassa // 282 // vAkyazuddhiH, niyuktiH prathamadvitIye satyAmRSe cAritra iti cAritraviSaye bhASe dve eva bhavato jJAtavye, svarUpamAha- sacaritrasya cAritrapariNAmavataH, |282-285 tuzabdAttadvRddhinibandhanabhUtA ca bhASA dravyatastathA'nyathAbhAve'pi satyA, satAM hitatvAditi / mRSA tu 'itarasya' acAritrasya zuddhi nikssepaaH| tadvRddhinibandhanabhUtA ceti gaathaarthH||282|| uktaM vAkyamadhunA zuddhimAha ni0-NAmaMThavaNAsuddhI davvasuddhI abhAvasuddhI / eesiMpatteaMparUvaNA hoi kAyavvA / / 283 // nAmazuddhiH sthApanAzuddhirdravyazuddhizca bhAvazuddhizca, eteSAM nAmazuddhyAdInAM pratyekaM prarUpaNA bhavati kartavyeti gaathaarthH|| 283 // tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanaGgIkRtya dravyazuddhimAha ni0-tivihA udavvasuddhI taddavvAdesao pahANe AtaddavvagamAeso aNaNNamIsA havai suddhii||284|| trividhA tu dravyazuddhirbhavati tadvyata iti taddavyazuddhiH Adezata iti AdezadravyazuddhiH prAdhAnyatazce ti prAdhAnyadravyazuddhizca / tatra tadrvyazuddhiH ananye tyananyadravyazuddhiH, yadravyamanyena dravyeNa sahAsaMyuktaM sacchuddhaM bhavati kSIraM dadhi vA asau tadrvyazuddhiH, Adeze mizrA bhavati zuddhiranyAnanyaviSayA, etaduktaM bhavati- Adezato dravyazuddhirdvividhA- anyatvenAnanyatvena ca, anyatve yathA zuddhavAsA devadattaH, ananyatve zuddhadanta iti gAthArthaH / / 284 // prAdhAnyadravyazuddhimAha 8 // 330 // ni0- vaNNarasagaMdhaphAse samaNuNNA sA pahANao suddhii| tattha usukkila mahurA usaMmayA ceva ukkosA // 285 // varNarasagandhasparzeSu yA manojJatA- sAmAnyena kamanIyatA athavA manojJatA- yathAbhiprAyamanukUlatA sA prAdhAnyataH zuddhirucyate,
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 331 // saptamamadhyayana vAkyazuddhiH, niyuktiH | 286-287 shuddhinikssepaaH| tatra caivaMbhUtacintAvyatikare zuklamadhurau varNarasau tuzabdAtsurabhimRdU gandhasparzI ca saMmatau, yathAbhiprAyamapi prAyo manojau, bahUnAmitthaMpravRttisiddheH, utkRSTau ca kamanIyau ca / cazabdasya vyavahita upanyAsa iti gAthArthaH // 285 // uktA dravyazuddhiH, adhunA bhAvazuddhimAha ni0- emeva bhAvasuddhI tabbhAvAesao pahANe AtabbhAvagamAeso aNaNNamIsA havai suddhI // 286 // evameve ti yathA dravyazuddhistathA bhAvazuddhirapi, trividhetyarthaH, tadbhAva iti tadbhAvazuddhiH Adezata iti AdezabhAvazuddhiH prAdhAnyatazceti prAdhAnyabhAvazuddhizca, tatra tadbhAvazuddhiH ananye tyananyabhAvazuddhistadbhAvazuddhiH, yo bhAvo'nyena bhAvena sahAsaMyuktaH san zuddho bhavati bubhukSitAderannAdyabhilASavadasau tadbhAvazuddhiH, Adeze mizrA bhavati zuddhistadanyAnanyaviSayetyarthaH, etaduktaM bhavati- AdezabhAvazuddhirdvividhA- anyatve'nanyatve ca, anyatve yathA zuddhabhAvasya sAdhorguruH ananyatve zuddhabhAva iti gAthArthaH / / 286 ||prdhaanbhaavshuddhimaah ni0-dasaNanANacaritte tavovisuddhI phaannmaaeso| jamhA u visuddhamalo teNa visuddho havai suddho||287|| darzanajJAnacAritreSu darzanajJAnacAritraviSayA tathA tapovizuddhiHprAdhAnyAdeza iti yadarzanAdInAmAdizyamAnAnAM pradhAnaMsA pradhAnabhAvazuddhiH, yathA darzanAdiSu kSAyikANi jJAnadarzanacAritrANi, tapaHpradhAnabhAvazuddhiH- Antaratapo'nuSThAnArAdhanamiti / kathaM punariyaM pradhAnabhAvazuddhiriti?, ucyate, ebhirdarzanAdibhiH zuddheryasmAdvizuddhamalo bhavati sAdhuH, karmamalarahita ityarthaH, tena ca malena vizuddho mukto bhavati siddha ityataH pradhAnabhAvazuddhiryathoktAnyeva darzanAdInIti gAthArthaH / / 287 / / uktAzuddhiH, iha ca bhAvazuddhyA'dhikAraH, sA ca vAkyazuddherbhavatItyAha // 331 //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 332 // ni0-jaM vaktraM vayamANassa saMjamo sujjhaI na puNa hiMsA / na ya attakalusabhAvo teNa ihaM vakkasuddhitti / / 288 // yad yasmAdvAkyaM zuddhaM vadataH sataH saMyamaH zuddhyati, zuddhyatIti nirmala upajAyate, na punahiMsA bhavati kauzikAderiva, na cAtmanaH kaluSabhAvaH kAluSyaM- duSTAbhisandhirUpaM saMjAyate, tena kAraNena iha pravacane vAkyazuddhirbhAvazuddhenimittamityato'tra prayatitavyamiti gAthArthaH / / 288 // tatazcaitadeva kartavyamityAha ni0-vayaNavibhattIkusalassa saMjamaMmI smujuymiss|dubbhaasienn hunjA hu virAhaNA tattha jaiavvaM // 289 // vacanavibhaktikuzalasya vAcyetaravacanaprakArAbhijJasya na kevalamitthaMbhUtasyApi tu saMyame u(samu)dyatamateH ahiMsAyAM pravRttacittasyetyarthaH tasyApyevaMbhUtasya kathaMcidurbhASitena kRtena bhavet virAdhanA-paralokapIDA ataH tatra durbhASitavAkyaparijJAne yatitavyaM prayatnaH kArya iti gAthArthaH ||289||aah-ydyevmlmnenaiv prayAsena, maunaM zreya iti, na, ajJasya tatrApi doSAd, Aha ca ni0- vayaNavibhattiakusalo vaogayaM bahuvihaM ayaannNto| jaivina bhAsai kiMcIna ceva vayaguttayaM ptto||290|| vacanavibhaktyakuzalovAcyetaraprakArAnabhijJaH vAggataM bahuvidhaM utsargAdibhedabhinnamajAnAnaH yadyapina bhASate kiJcit maunenaivAste, na caiva vAgguptatAM prAptaH, tathApyasau avAggupta eveti gAthArthaH / / 290 // vyatirekamAha ni0- vayaNavibhattIkusalo vaogayaM bahuvihaM viyaannNto| divasaMpi bhAsamANo tahAvi vayaguttayaM ptto||291 / / vacanavibhaktikuzalovAcyetaraprakArAbhijJaH vAggataM bahuvidhamutsargAdibhedabhinnaM vijAna divasamapi bhASamANaH siddhAntavidhinA tathApi vAgguptatAM prAptaH, vAggupta evAsAviti gAthArthaH // 291 // sAmprataM vacanavibhaktikuzalasyaughato vacanavidhimAha ni0- puvvaM buddhIi pehittA, pacchA vymuyaahre| acakkhuo va netAraM, buddhimanneu te girA // 292 // saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, niyukti: 288 shuddhinikssepaaH| niyuktiH 289-291 vaakyprijnyaanhetuH| niyukti: 292 vcnvidhiH| // 332 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 333 // vAcyA pUrvaM prathamameva vacanoccAraNakAle buddhyA prekSya vAcyaM dRSTvA pazcAdvAkyamudAharet, arthApattyA kasyacidapIDAkaramityarthaH, saptamamadhyayana dRSTAntamAha-acakSuSmAniva andha iva netAraM AkarSakaM buddhimanvetu te gIH buddhyanusAreNa vAkpravartatAmiti zlokArthaH / / 292 // vAkyazuddhiH, ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM. niyuktiH 292 vcnvidhiH| sUtramuccAraNIyam, taccedaM sUtram 1-4 cauNhaM khalu bhAsANaM, parisaMkhAya pannavaM / duNhaM tu viNayaM sikkhe, dona bhAsijja svvso||suutrm 1 // vaacybhaassaa| jA asaccA avattavvA, saccAmosA ajA musA / jA abuddhehiM nAinnA, nataM bhAsijja pnnvN||suutrm 2 // asaccamosaM saccaMca, annvjmkkksN| samuppehamasaMdiddhaM, giraM bhAsijja pannavaM / / sUtram 3 // eaMca aTThamannaM vA, jaMtu nAmei sAsayaM / sabhAsaM saccamosaMpi, taMpi dhIro vivjje| sUtram 4 // catasRNAMkhalu bhASANAm, khaluzabdo'vadhAraNe, catasRNAmeva, nAto'nyA bhASA vidyata iti, bhASANAM satyAdInAM parisaMkhyAya sarvaiH prakAraitviA, svarUpamiti vAkyazeSaH prajJAvAnprAjJobuddhimAnsAdhuH, kimityAha-dvAbhyAM satyAsatyAmRSAbhyAM turavadhAraNe dvAbhyAmevAbhyAM vinayaM zuddhaprayogaM vinIyate'nena karmetikRtvA zikSeta jAnIyAt, dve asatyAsatyAmRSe na bhASeta sarvazaH sarvaiH prakArairiti suutraarthH||1||vinymevaah-jaa asacca'tti sUtram, yA ca satyA padArthatattvamaGgIkRtya avaktavyA anuccAraNIyA sAvadyatvena, amutra sthitA pallIti kauzikabhASAvat, satyAmRSA vA yathA daza dArakA jAtA ityAdilakSaNA, mRSA ca saMpUrNaiva, cazabdasya vyavahitaH saMbandhaH, yAca buddhaiH tIrthakaragaNadharairanAcaritA asatyAmRSA AmantraNyAjJApanyAdilakSaNA avidhipUrvakaM svarAdinA prakAreNa, nainA bhASeta netthaMbhUtAM vAcaM samudAharet prajJAvAn buddhimAn sAdhuriti suutraarthH||2|| yathAbhUtA'vAcyA
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 334 // bhASA tathAbhUtoktA, sAmprataM yathAbhUtA vAcyA tathAbhUtAmAha- 'asaccamosaM'ti sUtram, asatyAmRSAM uktalakSaNAM satyAM ca ukta- saptamamadhyayanaM lakSaNAmeva, iyaM ca sAvadyApi karkazApi bhavatyata Aha- asAvadyAM apApAM akarkazAM atizayoktyA hyamatsarapUrvAM saMprekSya vAkyazuddhiH, sUtram 5-7 svaparopakAriNIti buddhyA''locya asaMdigdhAM spaSTAmakSepeNa pratipattihetuM giraMvAcaM bhASeta brUyAt prajJAvAn buddhimAn sAdhuriti vitthaadisuutraarthH||3||saamprtN satyAsatyAmRSApratiSedhArthamAha- 'eaMca'tti sUtram, etaM cArthaM anantarapratiSiddhaM sAvadyakarkazaviSayaM bhASA vivrjnm| anyaM vA evaMjAtIyam, prAkRtazailyA yastu nAmayati zAzvataM ya eva kazcidartho nAmayati- ananuguNaM karoti zAzvataM- mokSaM tamAzritya sasAdhuH pUrvoktabhASAbhASakatvenAdhikRto bhASAM satyAmRSAmapipUrvoktAm, apizabdAtsatyApiyA tathAbhUtA tAmapi dhIro buddhimAn vivarjayet na brUyAditi bhaavH| Aha- satyAmRSAbhASAyA oghata eva pratiSedhAttathAvidhasatyAyAzca sAvadyatvena gatArthaM sUtramiti, ucyate,mokSapIDAkaraMsUkSmamapyarthamaGgIkRtyAnyatarabhASAbhASaNamapi na kartavyamityatizayapradarzanaparametadaduSTameveti suutraarthH||4|| vitahapi tahAmuttiM, jaM giraM bhAsae nro| tamhA so puTTho pAveNaM, kiM puNaM jo musaM ve?|| sUtram 5 // tamhA gacchAmo vakkhAmo, amugavANe bhavissai / ahaM vANaM karissAmi, eso vANaM karissai / / sUtram 6 // evamAi ujA bhAsA, esakAlaMmi sNkiaa| saMpayAiamaTTe vA, taMpi dhIro vivjje|suutrm 7 // sAmprataM mRSAbhASAsaMrakSaNArthamAha-'vitahapitti sUtram, vitathaM atathyaM tathAmUrtyapi kathaMcittatsvarUpamapi vastu, apizabdasya vyavahitaH saMbandhaH, etaduktaM bhavati- puruSanepathyasthitavanitAdyapyaGgIkRtya yAM giraM bhASate naraH, iyaM strI Agacchati gaayti| vetyAdirUpAm, tasmAd bhASaNAdevaMbhUtAtpUrvamevAsau vaktA bhASaNAbhisandhikAle spRSTaH pApena baddhaH karmaNA, kiM punaryo mRSA // 334 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 335 // vakti bhUtopaghAtinIM vAcaM?,sa sutarAM baddhyata iti suutraarthH||5||'tmh'tti sUtram, yasmAdvitathaM tathAmUrtyapi vastvaGgIkRtya saptamamadhyayanaM bhASamANo baddhyate tasmAdgamiSyAma eva zva ito'nyatra, vakSyAma eva zvastattadauSadhanimittamiti, amukaM vA naH kAryaM vstyaadi| vAkyazuddhiH, sUtram 8-10 bhaviSyatyeva, ahaMcedaM locAdi kariSyAmi niyamena, eSa vAsAdhurasmAkaM vizrAmaNAdi kariSyatyeveti suutraarthH||6|| evamAi'tti zaGkitabhASA sUtram, evamAdyA tu yA bhASA, AdizabdAt pustakaM te dAsyAmyevetyevamAdiparigrahaH, eSyatkAlebhaviSyatkAlaviSayA, bahuvighna- vivrjnm| tvAt muhUrtAdInAM zaGkitA kimidamitthameva bhaviSyatyutAnyathetyanizcitagocarA, tathA sAmpratAtItArthayorapi yA zaGkitA, sAmpratArthe strIpuruSAvinizcaye eSa puruSa iti, atItArthe'pyevameva balIvardatatstryAdyanizcaye tadA'tra gaurasmAbhidRSTa iti|| yApyevaMbhUtA bhASAzaGkitA tAmapi dhIro vivarjayet, tattathAbhAvanizcayAbhAvena vyabhicArato mRSAtvopapatteH, vighnato'gamanAdau gRhasthamadhye lAghavAdiprasaGgAt, sarvameva sAvasaraM vaktavyamiti suutraarthH||7|| kiMca aIaMmi akAlaMmi, pnycuppnnnnmnnaage| jamaTuMtuna jANijjA, evameaMti no ve| sUtram 8 // aIaMmi akAlaMmi, pcuppnnnnmnnaage| jattha saMkA bhave taMtu, evameaMti no ve| sUtram 9 // aIyaMmi akAlaMmi, pcuppnnnnmnnaage| nissaMkiaMbhave jaMtu, evameaMtu niddise // sUtram 10 // 'aIyaMmi'tti sUtram, atIte ca kAle tathA pratyutpanne vartamAne'nAgate ca yamarthaM tu na jAnIyAt samyagevamayamiti, tamaGgIkRtya evametaditi na brUyAditi sUtrArthaH, aymjnyaatbhaassnnprtissedhH||8||tthaa-'aiiymmi'tti sUtram, atIte ca kAle pratyutpanne - nAgate yatrArthe zaGkA bhavediti tamapyarthamAzrityaivametaditi na brUyAditi sUtrArthaH, ayamapi vizeSataH shngkitbhaassnnprtissedhH|| 9 // tathA-'aIyaMmittisUtram, atIte ca kAle pratyutpanne'nAgate niHzaGkitaM bhavet, yadarthajAtaM tuzabdAdanavadyam, tadevametaditi // 335 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 336 // saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, sUtram 11-20 purussaadimaashrityaalpnprtissedhH| nirdizeta, anye paThanti-'stokastoka'miti, tatra parimitayA vAcA nirdizediti suutraarthH||10|| taheva pharusA bhAsA, gurubhuuovghaainnii| saccAvi sA na vattavvA, jao pAvassa aagmo||suutrm 11 // taheva kANaM kANatti, paMDagaM paMDagatti vA / vAhivAvi rogitti, teNaM coratti no ve| sUtram 12 // eeNa'nneNa aTeNaM, paro jennuvhmmi| AyArabhAvadosannU, nataMbhAsijja pannavaM / / sUtram 13 / / taheva hole golitti, sANe vA vasulitti / damae duhae vAvi, nevaM bhAsijja pnnvN||suutrm 14 // ajjie panjie vAvi, ammo mAusiatti a| piussie bhAyaNijjatti, dhUe NattuNiatti a||suutrm 15 // hale halitti annitti, bhaTTe sAmiNi gomiNi / hole gole vasulitti, itthinevmaalve||suutrm 16 // nAmadhi Na NaM bUA, itthIgutteNa vA puNo / jahArihamabhigijjha, Alavija lavija vA // sUtram 17 // ajjae pajae vAvi, bappo cullapiutti a| mAulo bhAiNijja tti, putte NattuNiatti a||suutrm 18 // he bho halitti annitti, bhaTTe saamiagomi|hol gola vasuli tti, purisaM nevamAlave ||suutrm 19 // nAmadhijjeNaNaM bUA, purisagutteNa vA punno| jahArihamabhigijjha, Alavija lavijja vaa||suutrm 20 // 'taheva'tti sUtram, tathaiva paruSA bhASA niSThurA bhAvasneharahitA gurubhUtopaghAtinI mahAbhUtopaghAtavatI, yathA kazcitkasyacit kulaputratvena pratItastadA taM dAsamityabhidadhataH, sarvathA satyApi sA bAhyArthA tathAbhAvamaGgIkRtya na vaktavyA, yato yasyA bhASAyAH sakAzAt pApasyAgamaH akuzalabandho bhavatIti sUtrArthaH // 11 // taheva'tti sUtram, tathaiveti pUrvavat, kANaM ti bhinnAkSaM kANa iti, tathA paNDakaM napuMsakaM paNDaka iti vA, vyAdhimantaM vApi rogIti, stenaM caura iti no vadet, aprItilajjA
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 337 // nAzasthirarogabuddhivirAdhanAdidoSaprasaGgAditi gaathaarthH||12|| eeNa'ttisUtram, etenAnyena vA'rthenoktena satA paro yenopahanyate, saptamamadhyayanaM yena kencitprkaarenn|aacaarbhaavdossjnyo yatirna taMbhASeta prajJAvAMstamarthamiti suutraarthH||13|| taheva'tti sUtram, tathaiveti pUrvavat, vAkyazuddhiH, sUtram 11-20 holo gola iti zvA vA vasula iti vA dramako vA durbhagazcApi naivaM bhASeta prajJAvAn / iha holAdizabdAstattaddezaprasiddhito puruSAdimAnaSThuryAdivAcakAH atastatpratiSedha iti suutraarthH||14||evN strIpuruSayoH sAmAnyena bhASaNapratiSedhaM kRtvA'dhunA striyamadhi- zrityAlapana prtissedhH| kRtyAha- 'ajjie'tti sUtram, Arjike prArjike vApi amba mAtRSvasa iti ca pitRSvasaH bhAgineyIti duhitaH naptrIti ca / etAnyAmantraNavacanAni vartante, tatra mAtuH piturvA mAtA''ryikA, tasyA api yA'nyA mAtA sA prAryikA, zeSAbhidhAnAni prakaTArthAnyeveti sUtrArthaH // 15 // kiMca-hale hale tti sUtram, hale hale ityevamanne ityevaM tathA bhaTTa svAmini gomini| tathA hole gole vasule iti, etAnyapi nAnAdezApekSayA AmantraNavacanAni gauravakutsAdigarbhANi vartante, yatazcaivamataH striyaM naivaM halAdizabdairAlapediti, doSAzcaivamAlapanaM kurvataHsaGgagattatpradveSapravacanalAghavAdaya iti suutraarthH||16|| yadi naivamAlapet kathaM tAlapedityAha- 'nAmadhijjeNaM'ti sUtram, nAmadheyene ti nAmnaiva enAM brUyAtstriyaM kvacitkAraNe yathA devadatte! ityevmaadi| nAmAsmaraNAdau gotreNa vA punarcyAt striyaM yathA kAzyapagotre! ityevamAdi, yathArpha yathAyathaM vayodezaizvaryAdyapekSayA abhigRhya guNadoSAnAlocya AlapellapedvA ISatsakRdvAlapanamAlapanamato'nyathA lapanam, tatra vayovRdvA madhyadeze IzvarA dharmapriyA'nyatrocyate / dharmazIle ityAdinA, anyathA ca yathA na lokopaghAta iti suutraarthH||17|| uktaH striyamadhikRtyAlapanapratiSedho vidhizca, sAmprataM puruSamAzrityAha-'ajjae'tti sUtram, AryakaH prAryakazcApi bappazcullapiteti ca, tathA mAtula bhAgineyeti putra napta iti ca, iha bhAvArthaH striyAmiva draSTavyaH, navaraM cullabappaH pitRvyo'bhidhIyata iti suutraarthH||18|| kiMca-'he bho'tti sUtram, he bho // 337 //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 338 // saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, sUtram 21-25 paJcendriyatiryagviSaye vaagvidhiH| haleti / annetti bhartaH! svAmin gomin hola gola vasula iti puruSaM naivamAlapediti, atrApi bhAvArthaH pUrvavadeveti suutraarthH|| 19 // yadi naivamAlapet, kathaM tAlapedityAha-'nAmadhijjeNa'tti sUtram, vyAkhyA pUrvavadeva, navaraM puruSAbhilApena yojanA kAryeti // 20 // paMciMdiANa pANANaM, esa itthI ayaM pumaM / jAvaNaM na vijANijjA, tAva jAitti aalve| sUtram 21 // taheva mANusaM pasuM, pakkhi vAvi sarIsavaM / thUle pameile vajhe, pAyamitti anove|suutrm 22 // parivUDhatti NaM bUA, bUA uvaciatti a|sNjaae pINie vAvi, mahAkAyatti aalve|| sUtram 23 // taheva gAo dujjhAo, dammA gorahagatti |vaahimaa rahajogitti, nevaM bhAsijja pnnvN| sUtram 24 // juvaM gavittiNaM bUA, dheNuM rasadayatti a| rahasse mahallae vAvi, vae saMvahaNitti a||suutrm 25 // uktaH puruSamapyAzrityAlapanapratiSedho vidhizca, adhunA paJcendriyatiryaggataM vAgvidhimAha-'paMciMdiANa'tti sUtram, paJcendriyANAMgavAdInAM prANinAM kvacid' viprakRSTadezAvasthitAnAmeSA strI gaurayaM pumAnbalIvardaH, yAvadetadvizeSeNa na vijAnIyAt tAvanmArgapraznAdau prayojane utpanne sati jAti miti jAtimAzrityAlapet, asmAdgorUpajAtAtkiyadreNetyevamAdi, anyathA liGgavyatyayasaMbhavAnmRSAvAdApattiH, gopAlAdInAmapi vipariNAma ityevamAdayo doSAH, AkSepaparihArau tu vRddhavivaraNAdavaseyau, taccedaM-jai liMgavaccae doso tA kIsa puDhavAdi napuMsagattevi purisitthiniddeso payaTTai, jahA pattharo maTTiA karao ussA mummurojAlA vAovAulI aMbao aMbiliA kimiojalUyA makkoDao kIDiA bhamaraomacchiyA iccevamAdi?, (r)yadi liGgavyatyaye doSaH tadA kathaM pRthvyAdInAM napuMsakatve'pi strIpuMsatvena nirdezaH pravarttate, yathA prastaro mRttikA kArako'vazyAyo murmuro jvAlA vAto vAtUlI (vAtyA) Amra amlikA kRmiH jalaukAH matkoTakaH kITikA bhramaro makSikA ityevamAdi?, - // 338 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- zrIhAri0 vRttiyutam // 339 // AyarioAha-jaNavayasacceNa vavahArasacceNa ya evaM payaTTaittiNa ettha doso, paMciMdiesupuNaNa eyamaMgIkIrai, govAlAdINa- saptamamadhyayanaM viNasudiTTadhammatti vipariNAmasaMbhavAo, pucchiasAmAyArikahaNe vA guNasaMbhavAditi iti suutraarthH||21||kiNc-'thev vAkyazuddhiH, sUtram 21-25 tti sUtram, tathaiva yathoktaM prAk manuSyaM AryAdikaM pazuM ajAdikaM pakSiNaM vApi haMsAdikaM sarIsRpaM ajagarAdikaM sthUlaH paJcendriyaatyantamAMsalo'yaM manuSyAdistathA prameduraH prakarSaNa medaHsaMpannaH tathA vadhyo vyApAdanIyaH pAkya iti ca no vadet, 'pAkyaH tiryagviSaye vaagvidhiH| pAkaprAyogyaH, kAlaprApta ityanye, 'no vadet' na brUyAt tadaprItitadavyApattyAzaGkAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH ||22||kaarnne sUtram 26 punarutpanna evaM vadedityAha- 'parivUDha'tti sUtram, parivRddha ityenaM- sthUlaM manuSyAdi brUyAt, tathA brUyAdupacita iti ca, saMjAtaH | udyAnAdyaprINitazcApi mahAkAya iti cAlapet parivRddham, palopacitaM pariharedityAdAviti sUtrArthaH // 23 // kiM ca- 'taheva'tti sUtram, dhikRtya vaagvidhiH| tathaiva gAvo dohyA dohArdA dohasamaya AsAM vartata ityarthaH, damyA damanIyA gorathakA iti ca, gorathakAH kalhoDAstathA vAhyAH sAmAnyena ye kvacittAnAzritya rathayogyAzcaita iti naivaM bhASeta prajJAvAn sAdhuH, adhikaraNalAghavAdidoSAditi suutraarthH|| 24 // prayojane tu kvacidevaM bhASetetyAha- juvaM ti sUtram, yuvA gauriti- damyo gauryuveti brUyAt, dhenuM gAM rasadeti brUyAt, rasadA gauriti, tathA hUsvaM mahallakaM vApi gorathakaM husvaM vAhyaM mahallakaM vadet, saMvahanamiti rathayogyaM saMvahanaM vadet, kvaciddigupalakSaNAdau prayojana iti sUtrArthaH // 25 // taheva gaMtumujANaM, pavvayANi vaNANi |rukkhaa mahalla pehAe, nevaM bhAsijja pannavaM ||suutrm 26 / / - AcArya Aha- janapadasatyena vyavahArasatyena caivaM pravarttate iti nAtra doSaH, paJcendriyeSu puna tadaGgIkriyate, gopAlAdInAmapi na sudRSTadharmANa iti vipariNAmasaMbhavAt, pRSTasAmAcArIkathane vA guNasaMbhavAt / // 339 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 340 // sUtram alaM pAsAyakhaMbhANaM, toraNANa gihANa a|phlih'gglnaavaannN, alaM udagadoNiNaM / sUtram 27 // saptamamadhyayanaM pIDhae caMgabere (rA) a, naMgale maiyaM siaa|jNtltttthiiv nAbhI vA, gaMDiA va alaM siaa||suutrm 28 / / vAkyazuddhiH, AsaNaMsayaNaMjANaM, hujjA vA kiMcuvassae / bhUovaghAiNi bhAsaM, nevaM bhAsijja pannavaM / / sUtram 29 // 26-35 taheva gaMtumujjANaM, pavvayANi vaNANi a|rukkhaa mahalla pehAe, evaM bhAsijja pnnvN||suutrm 30 // udyAnAdya dhikRtyajAimaMtA ime rukkhA, dIhavaTTA mhaalyaa| payAyasAlA viDimA, vae darisaNitti a||suutrm 31 // vaagvidhiH| tahA phalAI pakkAI, paaykhjaaiinove| veloiyAiMTAlAI, vehimAi tti no ve|suutrm 32 // asaMthaDA ime aMbA, bhunivvddimaaphlaa| vaija bahusaMbhUA, bhUarUvatti vA punno||suutrm 33 // tahevosahio pakkAo, nIliAo chavIi |laaimaa bhajimAutti, pihukhajjatti no ve| sUtram 34 // rUDhA bahusaMbhUA, thirA osaDhAvi a|gmbhiaao pasUAo, saMsArAutti aalve| sUtram 35 // 'taheva'tti sUtram, 'tathaive'ti pUrvavat, gatvA udyAnaM janakrIDAsthAnaM tathA parvatAn pratItAn gatvA tathA vanAni ca, tatra vRkSAn mahato mahApramANAn prekSya dRSTvA naivaM bhASeta prajJAvAn sAdhuriti sUtrArthaH // 26 // kimityAha-'alaM'ti sUtram, alaM paryAptA ete vRkSAH prAsAdastambhayoH, atraikastambhaH prAsAdaH, stambhastu stambha eva, tayoralam, tathA toraNAnAM nagaratoraNAdInAM gRhANAM cala kuTIrakAdInAm, alamiti yogaH, tathA parighArgalA nAvAM vA tatra nagaradvAre parighaH gopurakapATAdiSvargalA nauH pratIteti AsAmalamete vRkSAH,tathA udakadroNInAM alam, udakadroNyo'rahaTTajaladhArikA iti suutraarthH||27|| tathA pIDhae tti sUtram, 0'alaM nivAraNe / alaGkaraNasAmarthyaparyAptiSvavadhAraNe' ityukteH alamiti paryAptyarthagrahaNamityuktezcAtra sAmarthyArthagrahaNAnna cturthii| // 340 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 341 // saptamamadhyayana vAkyazuddhiH, sUtram 26-35 udyaanaadydhikRtyvaagvidhiH| pIThakAyAlamete vRkSAH, pIThakaM pratItaMtadartham, 'supAMsupo bhavantI'ti caturthyarthe prathamA, evaM sarvatra yojanIyam, tathA caMgaberA ye ti caGgaberA- kASThapAtrI tathA naMgale tti lAgalaM- halam, tathA alaM mayikAya syAt, mayikaM- uptabIjAcchAdanam, tathA yantrayaSTaye vA, yantrayaSTiH pratItA, tathA nAbhaye vA, nAbhiH zakaTarathAGgam, gaNDikAyai vA'laM syurete vRkSA iti, naivaM bhASeta prajJAvAniti vartate, gaNDikA suvarNakArANAmadhikaraNI (ahigaraNI) sthApanI bhavatIti sUtrArthaH // 28 // tathA AsaNaM ti sUtram, AsanaM AsandakAdi zayanaM paryaGkAdi yAnaM yugyAdi bhavedvA kiJcidupAzraye- vasatAvanyad- dvArapAtrAdyeteSu vRkSeSviti bhUtopaghAtinI sattvapIDAkAriNI bhASAM naiva bhASeta prajJAvAn sAdhuriti suutraarthH|| doSAzcAtra tadanasvAmI vyantarAdiH kupyet, salakSaNo vA vRkSa ityabhigRhNIyAt, aniyamitabhASiNo lAghavaMcetyevamAdayo yojyaaH||29||atraiv vidhimAha-'taheva'tti sUtram, vastutaH pUrvavadeva, navaramevaM bhASeta ||30||jaaimNt tti sUtram, jAtimantaH uttamajAtayo'zokAdayaH anekaprakArA eta upalabhyamAnasvarUpA vRkSA dIrghavRttA mahAlayAH dIrghA nAlikerIprabhRtayaH vRttA nandivRkSAdayaH mahAlayA vaTAdayaH prajAtazAkhA utpannaDAlA viTapinaH prazAkhAvanto vadedarzanIyA iti ca / etadapi prayojana utpanne vizramaNatadAsannamArgakathanAdau vannAnyadeti suutraarthH||31|| tahA phalANi tti sUtram, tathA phalAni AmraphalAdIni pakvAni pAkaprAptAni tathA pAkakhAdyAni baddhAsthInIti gartaprakSepakodravapalAlAdinA vipAcya bhakSaNayogyAnIti no vadet / tathA velocitAni pAkAtizayato grahaNakAlocitAni, ataH paraM kAlaM na viSahantItyarthaH, TAlAni abadvAsthIni komalAnIti taduktaM bhavati, tathA dvaidhikAnI tti pezIsaMpAdanena dvaidhIbhAvakaraNayogyAnIti no vadet / doSAH punaratrAta UrdhvaM nAza evAmISAM na zobhanAni vA prakArAntarabhogenetyavadhArya gRhipravRttAvadhikaraNAdaya iti sUtrArthaH // 32||pryojne punarmArgadarzanAdAvevaM vadedityAha- asaMthaDa tti sUtram, asamarthA ete / // 341 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ |zrIdaza vaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 342 // AmrAH, atibhareNa na zaknuvanti phalAni dhArayitumityarthaH, AmragrahaNaM pradhAnavRkSopalakSaNam, etena pakvArtha uktaH, tathA / saptamamadhyayanaM bahunirvartitaphalAH bahUni nirvarttitAni- baddhAsthIni phalAni yeSu te tathA, anena pAkakhAdyArtha uktaH, vade bahusaMbhUtAH bahUni vAkyazuddhiH, sUtram saMbhUtAni- pAkAtizayato grahaNakAlocitAni phalAni yeSu te tathA, anena velocitArtha uktaH, tathA bhUtarUpA iti vA ] 36-37 punarvadet, bhUtAni rUpANi- abaddhAsthIni komalaphalarUpANi yeSu te tathA, anena TAlAdyartha upalakSita iti suutraarthH|| saMkhaDIma dhikRtya 33 // taheva tti sUtram, tathA oSadhayaH zAlyAdilakSaNAH, pakkA iti, tathA nIlAzchavaya iti vA vallacavalakAdiphalalakSaNAH, vaagvidhiH| tathA lavanavatyo lavanayogyAH bharjanavatya iti bharjanayogyAH, tathA pRthukabhakSyA iti pRthukabhakSaNayogyAH, no vadediti sarvatrAbhisaMbadhyate, pRthukA ardhapakvazAlyAdiSu kriyante, abhidhAnadoSAH pUrvavaditi suutraarthH||34||pryojne punarmArgadarzanAdAvevamAlapedityAha- rUDha tti sUtram, rUDhAH prAdurbhUtAH bahusaMbhUtA niSpannaprAyAH sthirA niSpannAH utsRtA iti upaghAtebhyo nirgatA iti vA, tathA garbhitA anirgatazIrSakAH prasUtA nirgatazIrSakAH saMsArAH saMjAtatandulAdisArA ityevamAlapet, pakvAdyarthayojanA svadhiyA kAryeti sUtrArthaH // 35 // taheva saMkhaDiM naccA, kiccaM kaLati no ve| teNagaM vAvi vajjhitti, sutitthitti aaavgaa| sUtram 36 // saMkhaDiM saMkhaDiMbUA, paNiaTThatti tenngN| bahusamANi titthANi, AvagANaM viaagre| sUtram 37 // vAgvidhipratiSedhAdhikAre'nuvartamAna idamaparamAha-'taheva'tti sUtram, tathaiva saMkhaDiM jJAtvA saMkhaNDyante prANinAmAyUMSi yasyAM // 342 // prakaraNakriyAyAM sA saMkhaDI, tAM jJAtvA, karaNIye ti pitrAdinimittaM kRtyaivaiSeti no vadet, mithyAtvopabRMhaNadoSAt, tathA stenakaM vApi vadhya iti no vadet, tadanumatatvena nizcayAdidoSaprasaGgAt, sutIrthA iti ca, cazabdAhustIrthA iti vA ApagA nadyaH
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 343 / / saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, sUtram 38-40 nadImadhikRtya vaagvidhiH| kenacitpRSTaH sanno vadet, adhikaraNavighAtAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 36 // prayojane punarevaM vadedityAha- saMkhaDi nti sUtram, saMkhaDiM saMkhaDiM brUyAt, sAdhukathanAdau saMkIrNA saMkhaDItyevamAdi, paNitArtha iti stenakaM vadet, zaikSakAdikarmavipAkadarzanAdau, paNitenArtho'syeti paNitArthaH, prANadyUtaprayojana ityarthaH, tathA bahusamAni tIrthAni ApagAnAM nadInAM vyAgRNIyAt sAdhvAdiviSaya iti sUtrArthaH // 37 // tahA naIo puNNAo, kAyatijjatti no ve| nAvAhiM tArimAutti, pANipijjatti no ve| sUtram 38 // bahuvAhaDA agAhA, bahusaliluppilodagA / bahuvitthaDodagA Avi, evaM bhAsijja pnnvN||suutrm 39 // taheva sAvajaMjogaM, parassaTThA aniTThiA kIramANaMti vA naccA, sAvajaM na lave munnii||suutrm 40 // vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha-'tahA naIu'ttisUtram, tathA nadyaH pUrNA bhRtA iti novadet, pravRttazravaNanivarttanAdidoSAt, tathA kAyataraNIyAH zarIrataraNayogyA iti no vadet, sAdhuvacanato'vighnamiti pravarttanAdiprasaGgAt, tathA naubhiH-droNIbhistaraNIyAH-taraNayogyA ityevaM no vadet, anyathA vighnazaGkayA tatpravarttanAt tathA prANipeyAH taTasthaprANipeyA novadediti, tathaiva pravartanAdidoSAditi sUtrArthaH // 38 // prayojane tu sAdhumArgakathanAdAvevaM bhASetetyAha- bahuvAhaDa tti sUtram, bahubhRtAH prAyazo bhRtA ityarthaH, tathA agAdhA iti bahvagAdhAH prAyo gambhIrAH, tathA bahusalilotpIlodakAH pratisrotovAhitAparasarita ityarthaH, tathA vistIrNodakAzca svatIraplAvanapravRttajalAzca, evaM bhASeta prajJAvAn sAdhuH, na tu tadA''gatapRSTo na vemyahamiti brUyAt, pratyakSamRSAvAditvena tatpradveSAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 39 // vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha-'taheva'tti sUtram, tathaiva sAvA sapApaM yogaM vyApAramadhikaraNaM sabhAdiviSayaM parasyArthAya paranimittaM niSThitaM niSpannaM tathA kriyamANaM vA // 343 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 344 // sAvadha varttamAnaM vAzabdAdbhaviSyatkAlabhAvinaM vA jJAtvA sAvadyaM nAlapet sapApaM na brUyAt muniH sAdhuriti sUtrArthaH // 40 // saptamamadhyayanaM sukaDitti supakkitti, succhinne suhaDe maDe / suniTThie sulaTThitti, sAvakhaM vajae munnii|suutrm 41 // vAkyazuddhiH, sUtram payattapakkatti va pakkamAlave, payattachinnatti va chinnmaalve|pyttltttthitti va kammaheuaM,pahAragADhatti va gaaddhmaalve||suutrm 42 // 41-42 tatra niSThitaM naivaM brUyAdityAha-'sukaDi'tti sUtram, sukRta miti suSTu kRtaM sabhAdi supakva miti suSThu pakvaM shsrpaakaadi| sukRta mityAdi succhinna miti suSTu chinnaMtadvanAdi suhRta miti suSThu hRtaM kSudrasya vittaM sumRta iti suSTu mRtaH pratyanIka iti, atrApi suzabdo'nuvartate, suniSThita miti suSTu niSThitaM vittAbhimAnino vittaM sulaTThi tti suSTu sundarA kanyA ityevaM sAvadyamAlapanaM varjayed muniH, vrjnm| sUtram 43 anumatyAdidoSaprasaGgAt, niravadyaM tu na varjayet, yathA- sukRta miti suSTu kRtaM vaiyAvRttyamanena supakva miti suSThu pakvaM brahmacarya / sarvotkRSTasAdhoH succhinna miti suSTha chinnaM snehabandhanamanena, suhRta miti suSTha hRtaM zikSakopakaraNamupasarge sumRta iti suSTha mRtaH paNDitamaraNena mityAdisAdhuriti, atrApi suzabdo'nuvarttate, suniSThita miti suSThu niSThitaM karmApramattasaMyatasya sulaTTha tti suSThusundarA sAdhukriyetyevamAdIti / sAvadha vrjnm| suutraarthH||41|| uktAnuktApavAdavidhimAha-'payatta'tti sUtram, prayatnapakva miti vA prayatnapakvametat pakvaM sahasrapAkAdi glAnaprayojana evamAlapet, tathA prayatnacchinna miti vA prayatnacchinnametat chinnaM vanAdi sAdhunivedanAdau evamAlapet, tathA prayatnalaSTe ti vA prayatnasundarA kanyA dIkSitA satI samyak pAlanIyeti karmahetuka miti sarvameva vA kRtAdi karmanimittamAlapediti yogaH, tathA gADhaprahAra miti vA kaJcana gADhamAlapet- gADhaprahAraM brUyAt kvacitprayojane, evaM hi tadaprItyAdayo doSAH parihRtA bhavantIti suutraarthH||42|| savvukkasaM paragdhaM vA, aulaM natthi erisaM / avikkiamavattavvaM, aviattaM ceva no vae |suutrm 43 // // 344 //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 345 // saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, sUtram 44-46 sarvotkRSTa| mityAdi sAvadha vrjnm| savvameaMvaissAmi, savvameaMtino ve| aNuvIi savvaM savvattha, evaM bhAsijja pannavaM ||suutrm 44 / / sukkIaMvA suvikkIaM, akijaM kijameva vaa| imaM giNha imaM muMca, paNIaMno viaagre||suutrm 45 / / appagghe vA mahagghe vA, kae vA vikkaevi vA / paNiaDhe samuppanne, aNavajaM viaagre| sUtram 46 // kvacivyavahAre prakrAnte pRSTo'pRSTovA naivaMbrUyAdityAha-'savvukkasaM'ti sUtram, etanmadhya idaM sarvotkRSTa svabhAvena sundaramityarthaH, parArdhaM vA uttamA vA mahAgha krItamiti bhAvaH atulaM nAstIdRzamanyatrApi kvacit, avikkiaMti asaMskRtaM sulabhamIdRzamanyatrApi, avaktavya mityanantaguNametat aviattaM vA- aprItikaraM caitaditi no vadet, adhikaraNAntarAyAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 43 // kiM ca-'savvameaMti sUtram, sarvametadvakSyAmI ti kenacit kasyacit saMdiSTe sarvametattvayA vaktavyamiti sarvametadvakSyAmIti no vadet, sarvasya tathAsvaravyaJjanAdyupetasya vaktumazakyatvAt, tathA sarvametaditi no vadet, kasyacitsaMdeza prayacchan sarvametadityevaM vaktavya iti novadet, sarvasya tathAsvaravyaJjanAdyupetasya vaktumazakyatvAt, asaMbhavAbhidhAne mRSAvAdaH, yatazcaivamataH anucintya Alocya sarva vAcyaM sarvatra kAryeSu yathA asaMbhavAdyabhidhAnAdinA mRSAvAdona bhavatyevaM bhASeta prajJAvAn sAdhuriti suutraarthH||44|| kiMca-'sukkIaMva'tti sUtram, sukrItaM ve ti kiJcit kenacit krItaM darzitaM satsukrItamiti na vyAgRNIyAt iti yogaH, tathA suvikrIta miti kiJcitkenacidvikrItaM dRSTvA pRSTaH san suvikrItamiti na vyAgRNayAt tathA kenacit krIte pRSTaH 'akreyaM' krayAhameva na bhavatIti na vyAgRNIyAt, tathaivameva kreyameva vA krayArhameveti, tathA idaM guDAdi gRhANAgAmini kAle mahAgha bhaviSyati tathA idaM muJca ghRtAdyAgAmini kAle samadhu bhaviSyatItikRtvA paNitaM paNyaM naiva vyAgRNIyAt, aprItyadhikaraNAdidoSaprasaGgAditi suutraarthH||45|| atraiva vidhimAha-'appagghe va'tti sUtram, alpArdhe vA // 345 //
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 346 // mahAghe vA, kasminnityAha-kraye vA vikraye'pi vA paNitArthe paNyavastuni samutpanne kenacit pRSTaH san anavadyaM apApaM vyAgRNIyAt / saptamamadhyayanaM yathA nAdhikAro'tra tapasvinAM vyApArAbhAvAditi sUtrArthaH // 46 // vAkyazuddhiH, sUtram tahevAsaMjayaM dhIro, Asa ehi karehi vA / saya ciTTha vayAhitti, nevaM bhAsina pannavaM / / sUtram 47 / / 43-49 bahave ime asAhU, loe vuccaMti saahunno| nalave asAhu sAhutti, sAhuM sAhutti aalve||suutrm 48 // asaMyatA dyAzritya nANadasaNasaMpannaM, saMjame atave rayaM / evaMguNasamAuttaM, sNjyNsaahumaalve||suutrm 49 // sAvadhakiMca-'taheva'tti sUtram, tathaiva asaMyataM gRhasthaM dhIraH saMyataH Asvehaiva, ehIto'tra, kuru vedaM-saMcayAdi, tathA zeSva nidrayA, vrjnm| tiSThordhvasthAnena, vraja grAmamiti naivaM bhASeta prajJAvAn sAdhuriti suutraarthH|| 47 // kiMca-'bahave'tti sUtram, bahavaH ete. sUtram 50-53 upalabhyamAnasvarUpA AjIvakAdayaH asAdhavaH nirvANasAdhakayogApekSayA loke tu prANisaMghAte ucyante sAdhavaH sAmAnyena, saMgrAmAdyAtatra nAlapedasAdhuMsAdhum, mRSAvAdaprasaGgAt, apitu sAdhuMsAdhumityAlapet, na tu tamapi nAlapet, upabRMhaNAticAradoSaprasaGgAditi shritysuutraarthH||48|| kiMviziSTaM sAdhu sAdhumityAlapedityata Aha-'nANa'tti sUtram, jJAnadarzanasaMpannaM- samRddhaM saMyame tapasi ca rataM yathAzakti evaMguNasamAyuktaM saMyataM sAdhumAlapet, na tu dravyaliGgadhAriNamapIti suutraarthH||49|| devANaM maNuANaMca, tiriANaM ca vuggahe / amugANaMjao hou, mA vA houtti no ve| sUtram 50 // vAo vuTuMca sIuNhaM, khemaMdhAyaM sivaMti vA / kayA Nu hunja eANi?, mA vA houtti no ve| sUtram 51 // taheva mehaM vanahaM va mANavaM, na devadevatti giraM vaijjA / samucchie unnae vA paoe, vaijja vA vuTTha balAhaya tti // sUtram 52 // aMtalikkhatti NaMbUA, gujjhANucariatti / riddhimaMtaM naraM dissa, riddhimaMtaMti aalve||suutrm 53 // sAvadha // 346 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 347 // taheva sAvajaNumoaNI girA, ohAriNI jAya provghaainnii| se koha loha bhaya hAsa mANavo, na hAsamANo'vi giraM vijaa| saptamamadhyayana sUtram 54 // vAkyazuddhiH, sUtram kiMca-'devANaM ti sUtram, devAnAM devAsurANAM manujAnAM narendrAdInAM tirazcAM mahiSAdInAM ca vigrahe saMgrAme sati amukAnAM 50-54 devAdInAM jayo bhavatu mA vA bhavatviti no vaded, adhikaraNatatsvAmyAdidveSadoSaprasaGgAditi suutraarthH||50|| kiM ca- saMgrAmAdyA |zritya'vAu'tti sUtram, vAtomalayamArutAdiH, vRSTaM vA varSaNam, zItoSNaM pratItaM kSemaM rAjaviDrazUnyaMdhrAtaM subhikSaM ziva miti copasargarahitaM sAvadyakadA nu bhaveyuH etAni vAtAdIni, mA vA bhaveyuriti dharmAdyabhibhUto no vaded, adhikaraNAdidoSaprasaGgAd, vAtAdiSu satsu vrjnm| sattvapIDApatteH tadvacanatastathAbhavane'pyArtadhyAnabhAvAditi suutraarthH||51||'thev'tti sUtram, tathaiva megha vA nabho vA mAnava vA''zritya no devadevatti giraM vadet, meghamunnataM dRSTvA unnato deva iti no vadet, evaM 'nabha' AkAzaM mAnavaM' rAjAnaM vA devamiti / no vadet, mithyAvAdalAghavAdiprasaGgAt / kathaM tarhi vadedityAha- unnataM dRSTvA saMmUrchita unnato vA payoda iti, vadedvA vRSTo balAhaka iti suutraarthH||52|| nabha AzrityAha-'aMtalikkha'tti sUtram, iha nabho'ntarikSamiti brUyAdhyAnucaritamiti vA, surasevitamityarthaH, evaM kila megho'pyetadubhayazabdavAcya eva / tathA RddhimantaM saMpadupetaM naraM dRSTA, kimityAha- riddhimaMta miti RddhimAnayamityevamAlapet, vyavahArato mRSAvAdAdiparihArArthamiti sUtrArthaH // 53 // kiMca-'taheva'ttisUtram, tathaiva sAvadyAnu-8 modinI gIH vAg yathA suSTha hato grAma iti, tathA avadhAriNI idamitthameveti, saMzayakAriNI vA, yA ca paropaghAtinI yathAmAMsamadoSAya se iti tAmevaMbhUtAM krodhAllobhAdbhayAddhAsAdvA, mAnapremAdInAmupalakSaNametat, mAnavaH pumAn sAdhuna hasannapi giraM / (r)evamarthe samAptAvityukterevamarthotretistena na devamiti viruddham / // 347 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 348 // vadet, prabhUtakarmabandhahetutvAditi suutraarthH||54|| saptamamadhyayana savakkasuddhiM samupehiA muNI, giraM ca duTuM parivajae syaa| miaM aduTe (8) aNuvIi bhAsae, sayANa majjhe lahaI psNsnnN|| vAkyazuddhiH, sUtram sUtram 55 // 55-57 bhAsAi dose aguNe ajANiA, tIse aduDhe parivajae syaa| chasusaMjae sAmaNie sayA jae, vainja buddhe hiamANulomiaM vAkyazuddhi phlm| // sUtram 56 // parikkhabhAsI susamAhiiMdie, caukkasAyAvagae annissie|se nijhuNe dhunnamalaM purekaDaM, ArAhae logamiNaM tahA prN||suutrm 57 // tibemi ||svkksuddhiiajjhynnN samattaM // 7 // vAkyazuddhiphalamAha-savakka tti sUtram, sadvAkyazuddhiM svavAkyazuddhiM vAsavAkyazuddhiM vA, satIMzobhanAm, svAmAtmIyAm, sa iti vaktA, vAkyazuddhiM saMprekSya samyag dRSTvA muniH sAdhuH giraM tu duSTAM yathoktalakSaNAM parivarjayet sadA, kiMtu mitaM svarataH parimANatazca, aduSTaM dezakAlopapannAdi anuvicintya paryAlocya bhASamANaH san satAM sAdhUnAM madhye labhate prazaMsanaM praapnoti| prazaMsAmiti suutraarthH|| 55 // yatazcaivamataH- bhAsAi tti sUtram, bhASAyA uktalakSaNAyA doSAMzca guNAMzca jJAtvA yathAvadavetya tasyAzca duSTAyA bhASAyAH parivarjakaH sadA, evaMbhUtaH san SaDjIvanikAyeSu saMyataH, tathA zrAmaNye zramaNabhAve caraNapariNAmagarbhe 8 ceSTite sadA yataH sarvakAlamudhuktaH san vaded buddho hitAnulomaM hitaM- pariNAmasundaraM anulomaM manohArIti suutraarthH||56|| // 348 // upasaMharannAha- parikkha'tti sUtram, parIkSyabhASI AlocitavaktA tathA susamAhitendriyaH supraNihitendriya ityarthaH, apagatacatuSkaSAyaH / / krodhAdinirodhakarteti bhAvaH, anizrito dravyabhAvanizrArahitaH, pratibandhavimukta iti hRdayam, sa itthaMbhUto nidhUya prasphoTya
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 349 // dhunnamalaM pApamalaM purAkRtaM janmAntarakRtam, kimiti?- ArAdhayati' praguNIkaroti lokaM enaM manuSyalokaM vAksaMyatatvena, tathA para miti paralokamArAdhayati nirvANalokam, yathAsaMbhavamanantaraM pAramparyeNa vetigrbhH| bravImIti pUrvavat / nayAH puurvvdev|| 57 // saptamamadhyayanaM vAkyazuddhiH, sUtram 55-57 vaakyshuddhiphlm| ||suuripurndrshriimddhribhdrsuurivircitaayaaN dazavaikAlikabRhadvRttI saptamamadhyayanaM vAkyazuddhyAkhyaM smaaptmiti|| // 349 / /
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 350 // // atha aSTamamadhyayanaM aacaarprnnidhyaakhym|| aSTamamadhyayanaM vyAkhyAtaM vAkyazuddhyadhyayanam, idAnImAcArapraNidhyAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane sAdhunA AcAra praNidhiH, vacanaguNadoSAbhijJena niravadyavacasA vaktavyamityetaduktam, iha tu tanniravadyaM vaca AcAre praNihitasya bhavatIti tatra yatnavatA niyuktiH bhavitavyamityetaducyate, uktaMca-paNihANarahiasseha, niravajaMpi bhAsiAsAvajatullaM vinneaM, ajjhattheNeha sNvuddm||1||itynenaabhi- 293-294 abhisambandhaH saMbandhenAyAtamidamadhyayanam, asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra cAcArapraNidhiriti dvipadaM praNidhipratinAma, tatrAcAranikSepamatidizan praNidhiM ca pratipAdayannAha pAdanacA ni0- jo puvviM uddivo AyAro so ahiinnmiritto| duviho ahoi paNihI davve bhAve anAyavvo // 293 // yaH pUrva kSullikAcArakathAyAmuddiSTa AcAraH so'hInAtirikta:- tadavastha evehApi draSTavya iti vAkyazeSaH, kSuNNatvAnnAmasthApane anAdRtya praNidhimadhikRtyAha- dvividhazca bhavati praNidhiH, kathamityAha- dravya iti dravyaviSayo bhAva iti bhAvaviSayazca jJAtavya iti gaathaarthH|| 293 // tatra ni0- davve nihANamAI mAyapauttANi ceva davvANi |bhaaviNdianoiNdiaduviho u pasattha apsttho||294|| dravya iti dravyaviSayaH praNidhiH nidhAnAdi praNihitaM nidhAnaM nikSiptamityarthaH, AdizabdaH svabhedaprakhyApakaH, mAyAprayuktAni / ceha dravyANi dravyapraNidhiH, puruSasya strIveSeNa palAyanAdikaraNaM striyo vA puruSaveSeNetyAdi / tathA bhAva iti bhAvapraNidhirdvividhaH- indriyprnnidhinoindriyprnnidhishc, tatrendriyapraNidhirdvividhaH- prazasto'prazastazceti gAthArthaH / / 294 // prazastamindriya 0praNidhAnarahitasyeha niravadyamapi bhASitam / sAvadyatulyaM vijJeyaM adhyAtmastheneha saMvRtam // 1 // // 350 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 351 // praNidhimAha aSTamamadhyayana ni0-saddesu arUvesu agaMdhesurasesu taha ya phAsesu / navi rajjai na vi dussai esA khalu iMdiappaNihI // 295 / / AcAra praNidhiH, zabdeSu ca rUpeSu ca gandheSu raseSu tathA ca sparzeSu eteSvindriyArtheSviSTAniSTeSu cakSurAdibhirindriyairnApi rajyate nApi dviSyate ess| niyuktiH khalu mAdhyasthyalakSaNa indriyapraNidhiH prazasta iti bhAvArthaH, anyathA tvaprazastaH // 295 // tatra doSamAha 295-298 dvividhobhAvani0-soiMdiarassIhi u mukkAhiM saddamucchio jiivo| Aiai aNAutto saddaguNasamuTThie dose / / 296 / / prnnidhiH| zrotrendriyarazmibhiH zrotrendriyarajjubhiH muktAbhiH ucchRGkhalAbhiH, kimityAha- zabdamUrcchitaH zabdagRddho jIva: Adatte gRhNAtyanupayuktaH san , kAnityAha- zabdaguNasamutthitAn doSAn-zabda evendriyaguNastatsamutthitAn doSAn- bandhavadhAdIn zrotrendriyarajjubhirAdatta iti gAthArthaH // 296 // zeSendriyAtidezamAha ni0-jaha eso saddesuMeseva kamo usesaehiM pi| cauhiMpi iMdiehiM rUve gaMdhe rase phAse // 297 // yathaiSa zabdeSu zabdaviSayaH zrotrendriyamadhikRtya doSa uktaH, eSa eva kramaH zeSairapi cakSurAdibhizcaturbhirapIndriyairdoSAbhidhAne draSTavyaH, tadyathA- cakkhindiarassIhi u, ityAdi, ata evAha- rUpe gandhe rase sparze rUpAdiviSaya iti gAthArthaH / / 297 // amumevArthaM dRSTAntAbhidhAnenAhani0- jassa khalu duppaNihiANi iNdiaaiitvNcrNtss| so hIrai asahINehiM sArahI vA turaMgehiM // 298 // // 351 // yasya khalvi ti yasyApi duSpraNihitAnIndriyANi vizrotogAmIni tapazcarata iti tapo'pi kurvataHsa tathAbhUto hiyate apanIyate indriyaireva nirvANahetozcaraNAt, dRSTAntamAha-'asvAdhInaiH'asvavazaiH sArathiriva' rathaneteva turaGgamaiH'azvairitigAthArthaH // 298 //
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 352 // ukta indriyapraNidhiH, noindriyapraNidhimAha aSTamamadhyayanaM | ni0-kohaMmANaM mAyaM lohaM ca mahabbhayANi cattAri / jo ruMbhai suddhappA esonoiMdiappaNihI / / 299 / / AcAra praNidhiH, krodhaM mAnaM mAyAM lobhaM cetyeteSAM svarUpamanantAnubandhyAdibhedabhinnaM pUrvavat, eta eva ca mahAbhayAni catvAri, samyagdarzanAdi-niyukti prtibndhruuptvaat| etAniyoruNaddhi zuddhAtmA udayanirodhAdinA eSa niroddhA krodhAdinirodhapariNAmAnanyatvAnnoindriyapraNidhiH | 299-300 dvividhobhAvakuzalapariNAmatvAditi gaathaarthH|| 299 // etadanirodhe doSamAha prnnidhiH| ni0- jassavi aduppaNihiA hoMti kasAyA tvNcrNtss|sobaaltvssiiviv gayaNhANaparissamaM kuNai // 30 // niyuktiH 301-302 yasyApi kasyacidvyavahAratapasvino duSpraNihitA- aniruddhA bhavanti kaSAyAH krodhAdayaH tapazcarataH tapaH kurvata ityarthaH, sa praNidherupabAlatapasvIva upavAsapAraNakaprabhUtatarArambhako jIvo (yathA) gajasnAnaparizramaM karoti, caturthaSaSThAdinimittAbhidhAnataH prabhUta- sNhaarH| karmabandhopapatteriti gAthArthaH // 300 // amumevArtha spaSTataramAha ni0-sAmannamaNucaraMtassa kasAyA jassa ukkaDA hoti / mannAmi ucchuphullaM va niSphalaM tassa sAmannaM / / 301 // zrAmaNyamanucarataH zramaNabhAvamapi dravyataH pAlayata ityarthaH, kaSAyA yasyotkaTA bhavanti krodhAdayaH manye ikSupuSpamiva niSphalaM nirjarAphalamadhikRtya tasya zrAmaNyamiti gAthArthaH // 301 // upasaMharannAha ni0- eso duviho paNihI suddho jai dosutassa tesiMca / etto pasatthamapasattha lakkhaNamajjhatthaniSphannaM // 302 / / eSaH anantarodito dvividhaH praNidhiH indriyanoindriyalakSaNaH zuddha iti nirdoSo bhavati, yadi dvayoH bAhyAbhyantaraceSTayoH OAvazyake vistareNa pUrvaM vyAkhyAnAt / // 352 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAra zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 353 // tasya indriyakaSAyavataH teSAM ca indriyakaSAyANAM samyagyogo bhavati, etaduktaM bhavati- yadi bAhyaceSTAyAmabhyantaraceSTAyAM ca / aSTamamadhyayana tasya ca praNidhimata indriyANAM kaSAyANAMca nigraho bhavati tataH zuddhaH praNidhiritarathA tvazuddhaH, evamapitattvanItyA'bhyantaraivala praNidhiH, ceSTeha garIyasItyAha, ata evamapi tattve prazastaM cAru, tathA'prazastamacAru lakSaNaM praNidheH adhyAtmaniSpannaM adhyavasAnogatamiti niyuktiH303 gAthArthaH // 302 // etadevAha praNidherupa sNhaarH| ni0- mAyAgAravasahio iMdianoiMdiehiM apasattho / dhammatthA apasattho iNdianoiNdiappnnihii||303|| niyuktiH ___mAyAgAravasahito mAtRsthAnayukta RddhyAdigAravayuktazcendriyanoindriyayornigrahaM karoti, mAtRsthAnata IryAdipratyupekSaNaM | 304-305 prazastetaradravyakSAntyAdyAsevanaMtathA RddhayAdigAravAdveti aprazasta ityayamaprazastaHpraNidhiH / tathA dharmArthaM prazasta iti,mAyAgAravarahito praNidhedharmArthamevendriyanoindriyanigrahaM karoti yaH sa tadabhedopacArAt prazastaH sundara indriyanoindriyapraNidhinirjarAphalatvAditi gunndossaaH| gAthArthaH // 303 // sAmpratamaprazastetarapraNidherdoSaguNAnAha ni0- aTThavihaM kammarayaM baMdhai apstthpnnihimaautto| taM cevakhavei puNo pstthpnnihiismaautto||304|| aSTavidhaM jJAnAvaraNIyAdibhedAt karmarajo badhnAti Adatte, ka ityAha- aprazastapraNidhimAyuktaH aprazastapraNidhau vyavasthita ityarthaH, tadevASTavidhaM karmarajaH kSapayati punaH, kadetyAha- prazastapraNidhisamAyukta iti gAthArthaH // 304||sNymaadyrthN ca praNidhiH prayoktavya ityAha ni0-dasaNanANacarittANi saMjamo tassa saahnntttthaae| paNihI pauMjiavvo aNAyaNAiMca vjaaii| 305 // darzanajJAnacAritrANi saMyamaH saMpUrNaH, tasya saMpUrNasaMyamasya sAdhanArthaM praNidhiH prazastaH prayoktavyaH, tathA anAyatanAni ca // 353 //
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 354 // viruddhasthAnAni varjanIyAni iti gAthArthaH // 305 // evamakaraNe doSamAha aSTamamadhyayanaM ni0- duppaNihiajogI puNa laMchijjai saMjamaM ayaannNto| vIsatthanisaTuMgovva kaMTaille jaha pddto||306|| AcAra praNidhiH, duSpraNihitayogI punaH supraNidhirahitastu pravrajita ityarthaH laJchyate-khaNDyate saMyamamajAnAnaH saMyata eveti / dRSTAntamAha niyuktiH 306 vizrabdho nisRSTAGgastathA ayatnaparaH kaNTakavati zvabhrAdau yathA patan kazcillaJchyate tadvadasau saMyata iti gaathaarthH|| 306 // prazastetara praNidhevyatirekamAha rgunndossaaH| ni0- suppaNihiajogI puNa na lippaI puvvbhnniadosehiN| niddahai akammAI sukkataNAI jahA aggii||307|| niyuktiH supraNihitayogI punaH supraNihitaH pravrajitaH punaH na lipyate pUrvabhaNitadoSaiH karmabandhAdibhiH, saMvRtAzravadvAratvAt, nirdahati 307-308 nigamanam ca karmANi prAktanAni tapaHpraNidhibhAvena, dRSTAntamAha- zuSkatRNAni yathA agnirnirdahati tadvaditi gaathaarthH|| 307 // sUtram ni0- tamhA u appasatthaM paNihANaM ujjhiUNa samaNeNaM / paNihANami pasatthe bhaNio AyArapaNihitti // 308 // ziSya sNbodhnm| yasmAdevamaprazastapraNidhi1Hkhada itarazca sukhadastasmAd aprazastaM praNidhAnaM aprazastaM praNidhiM ujjhitvA parityajya zramaNena / sAdhunA praNidhAne praNidhau prazaste kalyANe, yatnaH kArya iti vaakyshessH| nigamayannAha- bhaNita AcArapraNidhiriti gaathaarthH|| 308||ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM AyArappaNihiM laddhaM, jahA kAyavva bhikkhunnaa| taM bhe udAharissAmi, ANupuvviM suNeha me / / sUtram 1 / / AcArapraNidhiM uktalakSaNaM labdhvA prApya yathA yena prakAreNa kartavyaM vihitAnuSThAnaM bhikSuNA sAdhunA taM prakAraM bhe bhavadbhyaH // 354 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 355 // aSTamamadhyayana AcArapraNidhiH, sUtram 2-12 AcArapraNidhau SaTkAyahiMsA prtissedhH| udAhariSyAmi kathayiSyAmi AnupUrvyA paripATyA zRNuta mameti gautamAdayaH svaziSyAnAhuriti suutraarthH||1|| puDhavidagaagaNimArua, tnnrukkhssbiiygaa| tasA apANA jIvatti, ii vuttaM mhesinnaa||suutrm 2 / / tesiM acchaNajoeNa, niccaM hoavvayaM siaa|mnnsaa kAyavakkeNaM, evaM havai sNje||suutrm 3 // puDhaviM bhittiM silaM lekheM, neva bhiMde na sNlihe| tiviheNa karaNajoeNaM, saMjae susmaahie||suutrm 4 // suddhapuDhavIM na nisIe, sasarakkhaMmi aaasnne| pamajjittu nisIijA, jAittA jassa ugghN| sUtram 5 // sIodagaMna sevijjA, silAvuTuM himANi / usiNodagaMtattaphAsuaM, paDigAhijja sNje|suutrm 6 // udaullaM appaNo kAyaM, neva puMche na saMlihe / samuppeha tahAbhUaM, no NaM saMghaTTae munnii| sUtram 7 // iMgAlaM agaNiM aciM, alAyaM vA sajoina uMjijjA na ghaTTijA, no NaM nivAvae munnii||suutrm 8 // tAliaMTeNa patteNa, sAhAe vihuNeNa vaa| navIijja'ppaNo kAyaM, bAhiraM vAvi puggalaM |suutrm 9 // taNarukkhaM na chiMdijjA, phalaM mUlaM ca kssii| AmagaM vivihaM bIaM, maNasAviNa ptthe|suutrm 10 // gahaNesuna ciTThijA, bIesu hariesu vaa| udagaMmi tahA niccaM, uttiNgpnngesuvaa| sUtram 11 // tase pANe na hiMsijjA, vAyA aduva kmmunnaa| uvaraosavvabhUesu, pAseja vivihaM jgN|suutrm 12 // taM prakAramAha-'puDhavi'tti sUtram, pRthivyudakAgnivAyavastRNavRkSasabIjA ete paJcaikendriyakAyAH pUrvavat, trasAzca prANino dvIndriyAdayo jIvA ityuktaM maharSiNA vardhamAnena gautamena veti suutraarthH||2|| yatazcaivamataH 'tesiM'ti sUtram, asya vyAkhyAteSAM pRthivyAdInAM akSaNayogena ahiMsAvyApAreNa nityaM bhavitavyaM vartitavyaM syAt bhikSuNA manasA kAyena vAkyena ebhiH // 355 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 356 // aSTamamadhyayanaM AcArapraNidhiH, sUtram 2-12 AcArapraNidhau SaTkAyahiMsA prtissedhH| karaNairityarthaH, evaM vartamAno'hiMsakaH san bhavati saMyato, nAnyatheti suutraarthH||3|| evaM sAmAnyena SaDjIvanikAyAhiMsayA saMyatatvamabhidhAyAdhunA tadgatavidhInvidhAnato vizeSeNAha-'puDhavitti sUtram, pRthivIM zuddhAM bhittiM taTIM zilA pASANAtmika leSTuM iTTAlakhaNDaM naiva bhindyAt no saMlikhet, tatra bhedanaM dvaidhIbhAvotpAdanaM saMlekhanaM ISallekhanaM trividhena karaNayogena na karoti manasetyAdinA saMyataH sAdhuH susamAhitaH zuddhabhAva iti suutraarthH||4|| tathA suddha'tti sUtram, zuddhapRthivyAM azastropahatAyAmanantaritAyAM na niSIdet, tathA sarajaske vA pRthvIrajo'vaguNThite vA Asane pIThakAdau na niSIdet, niSIdanagrahaNAtsthAnatvagvartanaparigrahaH, acetanAyAM tu pramRjya tAM rajoharaNena niSIdet jJAtve tyacetanAM jJAtvAM yAcayitvA'vagraha miti yasya saMbandhinI pRthivI tamavagrahamanujJApyeti suutraarthH||5|| uktaH pRthivIkAyavidhiH, adhunA apkAyavidhimAha-'sIodagaM'ti sUtram, zItodakaM pRthivyudbhavaM saccittodakaM na seveta, tathA zilAvRSTaM himAni ca na seveta, tatra zilAgrahaNena karakAH parigRhyante, vRSTaM varSaNam, himaM pratItaM prAya uttarApathe bhavati / yadyevaM kathamayaM varttatetyAha- uSNodakaM kvathitodakaM taptaprAsukaM taptaM satprAsukaM tridaNDodvRttam, noSNodakamAtram, pratigRhNIyAdvRttyarthaM saMyataH sAdhu etacca sauvIrAdyupalakSaNamiti sUtrArthaH // 6 // tathA udaullaM ti sUtram, nadImuttIrNo bhikSApraviSTo vA vRSTihataH udakA udakabinducitamAtmanaH kAyaM zarIraM snigdhaM vA naiva puJchayed vastratRNAdibhiH na saMlikhet pANinA, apitu saMprekSya nirIkSya tathAbhUtaM udakArdAdirUpaM naiva kAyaM saMghaTTayet munirmanAgapi naspRzediti suutraarthH|| 7 // ukto'pkAyavidhiH, tejaHkAyavidhimAha-'iMgAlaM'ti sUtram, aGgAraM jvAlArahitaM agniM ayaHpiNDAnugataM arciH chinnajvAlaM alAtaM ulmukaMvA sajyotiHsAgnikamityarthaH, kimityAha- notsiJcet na ghaTTayet, tatroJjanamutsecanaM pradIpAdeH, ghaTTanaM mithazcAlanam, tathA nainaM- agniM nirvApayed abhAvamApAdayet muniH sAdhuriti suutraarthH||8||prtipaaditstejHkaayvidhiH, // 356 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 357 // vAyukAyavidhimAha-'tAliaMTeNa'tti sUtram, tAlavRntena vyajanavizeSeNa patreNa padminIpatrAdinA zAkhayA vRkSaDAlarUpayA aSTamamadhyayanaM vidhUpa(va)nena vA vyajanena vA, kimityAha-na vIjayed AtmanaH kAyaM svazarIramityarthaH bAhyaM vApi pudgalaM uSNodakAdIti AcAra praNidhiH, suutraarthH||9||prtipaadito vAyukAyavidhiH, vanaspatividhimAha-'taNa'tti sUtram, tRNavRkSamityekavadbhAvaH, tRNAni-darbhAdIni / sUtram vRkSA:- kadambAdayaH, etAnna chindyAt phalaM mUlaM vA kasyacidvRkSAderna chindyAt, tathA AmaM azastropahataM vividhaM anekaprakAra 13-16 bIjaM na manasA'pi prArthayet, kimuta aznIyAditi suutraarthH||10|| tathA gahaNesu'tti sUtram, gahaneSu vananikuJjeSu na tiSThet, aSTau sUkSmANi teSAM vidhishc| saMghaTTanAdidoSaprasaGgAt, tathA bIjeSu prasAritazAlyAdiSu hariteSu vA dUrvAdiSu na tiSThet, udake tathA nityaM atrodakaM- anantavanaspativizeSaH, yathoktaM- udae avae paNae ityAdi, udakamevAnye, tatra niyamato vanaspatibhAvAt, uttiGgapanakayorvA na tiSThet, tatrottiGgaH-sarpacchatrAdiH panakaH- ullivanaspatiriti sUtrArthaH ||11||ukto vanaspatikAyavidhiH, trasakAyavidhimAha'tasa'tti sUtram, trasaprANino dvIndriyAdInna hiMsyAt, kathamityAha-vAcA athavA karmaNA kAyena, manasastadantargatatvAdagrahaNam, apica- uparataH sarvabhUteSu nikSiptadaNDaH san pazyedvividhaM jagat karmaparatantraM narakAdigatirUpam, nirvedAyeti suutraarthH||12|| aTTha suhamAi pehAe, jAI jANittu sNje| dayAhigArI bhUesu, Asa ciTThasaehi vaa||suutrm 13 // kayarAiM aTTha suhumAI?, jAiM pucchinna sNje| imAiMtAI mehAvI, Aikvija viakkhnno||suutrm 14 // siNehaM pupphasuhumaM ca, pANuttiMgaM taheva y| paNagaM bIahariaMca, aMDasuhumaM ca atttthmN|| sUtram 15 // evameANi jANijjA, savvabhAveNa sNje| appamatto jae niccaM, svviNdiasmaahie| sUtram 16 // 0 udakaM vanaspativizeSaH pr.| 0 udakamavakaH pnkH| OM sArambhANAmazakyaM varjanaM yasya, nirArambhaiH sUkSmopayogena varjanIyaM yat, svarUpeNa vA sUkSmatAbhAk / // 357 //
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 358 // sUtram uktaH sthUlavidhiH, atha sUkSmavidhimAha-'aTTha'tti sUtram, aSTau sUkSmANi vakSyamANAni prekSyopayogata AsIta tiSTheccha- aSTamamadhyayana yIta veti yogaH, kiMviziSTAnItyAha- yAni jJAtvA saMyato jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca dayAdhikArI bhUteSu bhavati, AcAra praNidhiH, anyathA dayAdhikAryeva neti, tAni prekSya tadrahita evAsanAdIni kuryAd, anyathA teSAM sAticArateti sUtrArthaH // 13 // Aha'kayarANi' sUtram, katarANyaSTau sUkSmANi yAni dayAdhikAritvAbhAvabhayAt pRcchetsaMyataH?, anena dayAdhikAriNa eva evaMvidheSu 13-16 aSTau sUkSmANi yatnamAha, sahyavazyaM tadupakArakANyapakArakANi ca pRcchati, tatraiva bhAvapratibandhAditi |amuuni tAni anantaraM vakSyamANAni teSAM vidhishc| medhAvI AcakSIta vicakSaNa iti, anenApyetadevAha-maryAdAvartinA tajjJena tatprarUpaNA kAryA, evaM hi zrotustatropAdeyabuddhirbhavati, anyathA viparyaya iti suutraarthH||14|| 'siNehaMti sUtram, sneha miti snehasUkSma- avazyAyahimamahikAkarakaharatanurUpam, puSpasUkSmaM ceti vaTodumbarANAM puSpANi, tAni tadvarNAni sUkSmANIti na lakSyante, pANI ti prANisUkSmamanuddhariH kunthuH, sa hi / calan vibhAvyate, na sthitaH, sUkSmatvAt / uttiMgaM tathaiva ce tyuttiGgasUkSma-kITikAnagaram, tatra kITikA anye ca sUkSmasattvA bhavanti / tathA panaka miti panakasUkSmaM prAyaH prAvRTkAle bhUmikASThAdiSu paJcavarNastadravyalInaH panaka iti, tathA bIjasUkSma zAlyAdibIjasya mukhamUle kaNikA, yA loke tuSamukhamityucyate, haritaM ce ti haritasUkSmam, taccAtyantAbhinavodbhinnaM pRthivIsamAnavarNameveti, aNDasUkSmaM cASTama miti etacca makSikAkITikAgRhakolikAbrAhmaNIkRkalAsAdhaNDamiti suutraarthH||15|| evameANi'tti sUtram, evaM uktena prakAreNa etAni sUkSmANi jJAtvA sUtrAdezena sarvabhAvena zaktyanurUpeNa svarUpasaMrakSaNAdinAka saMyataH sAdhuH kimityAha- apramatto nidrAdipramAdarahitaH yateta manovAkkAyaiH saMrakSaNaM prati nityaM sarvakAlaM sarvendriyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvagacchanniti suutraarthH||16|| // 358 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 359 // aSTamamadhyayanaM AcArapraNidhiH, sUtram 17-28 upaashrygocrprveshaadimaashrityvidhiH| dhuvaM ca paDilehijjA, jogasA pAyakaMbalaM / sijjamuccArabhUmiM ca, saMthAraM aduvaa''snnN| sUtram 17 // uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANajalliAphAsuaMpaDilehitA, pariThThAvija sNje|| sUtram 18 // pavisittu parAgAraM, pANaTThA bhoaNassa vaa| jayaM ciTTe miaMbhAse, na ya rUvesu maNaM kre| sUtram 19 // bahuM suNehi kannehiM, bahuM acchIhiM picchai / na ya diTuM suaMsavvaM, bhikkhU akkhAumarihai / / sUtram 20 // suaMvA jai vA diTuM, na lavijjovaghAiAna ya keNai uvAeNaM, gihijogaM smaayre||suutrm 21 // niTThANaM rasanijUDhaM,bhaddagaM pAvagaMti vA / puTTho vAvi apuTThovA, lAbhAlAbhaM na niddise ||suutrm 22 // na ya bhoaNaMmi giddho, care uMchaM ayNpiro| aphAsuaMna bhuMjijA, kiiamuddesiaahddN| sUtram 23 // saMnihiM ca na kuvijA, aNumAyapi sNje| muhAjIvI asaMbaddhe, havijja jgnissie||suutrm 24 // lUhavittI susaMtuTTe, appicche suhare siaa| AsurattaM na gacchijjA, succA NaM jinnsaasnnN||suutrm 25 / / kannasukkhehiM saddehi, pemmaM naabhinivese| dAruNaM kakkasaM phAsaM, kAraNa ahiaase| sUtram 26 // khuhaM pivAsaMdussijaM, sIuNhaM araI bhayaM / ahiAse avvahio, dehadukkhaM mahAphalaM // sUtram 27 // atthaMgayaMmi Aicce, puratthA a annugge| AhAramaiyaM savvaM, maNasAviNa ptthe|suutrm 28 // tathA 'dhuva'nti sUtram, tathA dhruvaM ca nityaM ca yo yasya kAla ukto'nAgataH paribhoge ca tasmin pratyupekSeta siddhAntavidhinA yoge sati sati sAmarthya anyUnAtiriktam, kiMtadityAha- pAtrakambalaM pAtragrahaNAdalAbudArumayAdiparigrahaH, kambalagrahaNAdUrNAsUtramayaparigrahaH, tathA zayyAM vasatiM dvikAlaM trikAlaM ca uccArabhuvaM ca anApAtavadAdi sthaNDilaM tathA saMstArakaM tRNamayAdi // 359 //
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza AcAra zrIhArika vRttiyutam // 360 // sUtram upAzraya rUpamathavA AsanaM apavAdagRhItaM pIThakAdi pratyupekSeteti sUtrArthaH // 17 // tathA uccAraM ti sUtram, uccAraM prasravaNaM zleSma siMghANaM aSTamamadhyayana jallamiti pratItAni, etAni prAsukaM pratyupekSya sthaNDilamiti vAkyazeSaH, paristhApayed vyutsRjet saMyata iti sUtrArtha H // 18 // praNidhiH, upAzrayasthAnavidhirukto, gocarapravezamadhikRtyAha-'pavisittu' sUtram, pravizya parAgAraM paragRhaM pAnArthaM bhojanasya glAnAderauSadhArtha vA yataM- gavAkSakAdInyanavalokayan tiSTheducitadeze, mitaM yatanayA bhASeta AgamanaprayojanAdIti, na ca rUpeSu dAtRkAntAdiSu 17-28 manaH kuryAt, evaMbhUtAnyetAnIti na mano nivezayet, rUpagrahaNaM rasAdhupalakSaNamiti sUtrArthaH ||19||gocraadigt eva kenacittathA-gAra vidhaM pRSTa evaM brUyAdityAha-'bahu'nti sUtram, athavA upadezAdhikAre sAmAnyenAha-'bahu'nti sUtram, bahu anekaprakAraM pravezAdi mAzrityazobhanAzobhanaM zRNoti karNAbhyAm, zabdajAtamiti gamyate, tathA bahu anekaprakArameva zobhanAzobhanabhedenAkSibhyAM pazyati, vidhiH| rUpajAtamiti gamyate, evaM na ca dRSTaM zrutaM sarvaM svaparobhayAhitamapi 'zrutA te rudatI patnI'tyevamAdi bhikSurAkhyAtumarhati, cAritropaghAtAt, arhati casvaparobhayahitaM dRSTaste rAjAnamupazAmayaziSya' iti suutraarthH||20|| etadevaspaSTayannAha-'suti sUtram, zrutaM vA anyataH yadivA dRSTaM svayameva nAlapet na bhASeta, aupaghAtikaM upaghAtena nirvRttaM tatphalaMvA, yathA-caurastvamityAdi, atonAlapedapIti gamyate, tathA na ca kenacidupAyena sUkSmayA'pi bhaGgayA gRhiyogaM gRhisaMbandhaM tadbAlagrahaNAdirUpaM gRhivyApAra vA- prArambharUpaM samAcaret kuryAnnaiveti suutraarthH|| 21 // kiM ca-'NiTThANaM'ti sUtram, niSThAnaM sarvaguNopetaM saMbhRtamannaM rasa nieMDhametadviparItaM kadazanam, etadAzrityAdhaM bhadrakaM dvitIyaM pApakamiti vA, pRSTo vApi pareNa kIdRg labdhamiti apRSTo vA // 360 / svayameva lAbhAlAbhaM niSThAnAdena nirdized, adya sAdhu labdhamasAdhu vA zobhanamidamaparamazobhanaM veti suutraarthH|| 22 // kiMca'na ya'tti sUtram, na ca bhojane gRddhaH san viziSTavastulAbhAyezvarAdikuleSu mukhamaGgalikayA caret, apitu uJchaM bhAvato
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAra zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 361 // jJAtAjJAtamajalpana (granthAgraM5500) zIlodharmalAbhamAtrAbhidhAyI caret, tatrApi aprAsukaM sacittaMsanmizrAdikathaJcidgRhItamapi | aSTamamadhyayanaM na bhuJjIta, tathA krItamauddezikAhRtaM prAsukamapina bhuJjIta, etadvizodhyavizodhikoTyupalakSaNamiti suutraarthH||23||'sNnihiti praNidhiH, sUtram, saMnidhiM ca prAgnirUpitasvarUpAM na kuryAt aNumAtramapi stokamapi saMyataH sAdhuH, tathA mudhAjIvIti pUrvavat, asaMbaddhaH sUtram padminIpatrodakavadgRhasthaiH, evaMbhUtaH san bhavet jagannizritaH carAcarasaMrakSaNapratibaddha iti sUtrArthaH // 24 // kiMca-'lUha'tti 17-28 upAzrayasUtram, rUkSaiH- vallacaNakAdibhirvRttirasyeti rUkSavRttiH, susaMtuSTo yena vA tena vA saMtoSagAmI, alpeccho nyUnodaratayA''hAra gocaraparityAgI, subharaH syAt alpecchatvAdeva durbhikSAdAviti phalaM pratyekaM vA syAditi kriyAyogaH, rUkSavRttiH syaadityaadi| pravezAdi mAzrityatathA AsuratvaM krodhabhAvaM na gacchet kvacit svapakSAdau zrutvA jinazAsanaM krodhavipAkapratipAdakaM vItarAgavacanam / jahA cauhi vidhiH| ThANehiM jIvA AsurattAe kammaM pakareMti, taMjahA- kohasIlayAe pAhuDasIlayAe jahA ThANe jAva jaMNaM mae esa purise aNNANI micchAdiTThI akkosai haNai vA taMNa me esa kiMci avarajjhaitti, kiM tu mama eyANi veyaNijjANi kammANi avarajhaMtitti sammamahiyAsamANassa nijarA eva bhavissai tti sUtrArthaH // 25 // tathA kaNNa'tti sUtram, karNasaukhyahetavaH karNasaukhyAH zabdA veNuvINAdisaMbandhinasteSu prema rAgaMna abhinivezayet na kuryAdityarthaH, dAruNaM aniSTaM karkazaM kaThinaM sparzamupanataM santaM kAyenAdhisahet / na tatra dveSaM kuryAditi, anenAdyantayo rAgadveSanirAkaraNena sarvendriyaviSayeSu rAgadveSapratiSedho veditavya iti suutraarthH|| 26 // kiM ca- 'khuhaM pi'tti sUtram, kSudhaM bubhukSAM pipAsAM tRSaM duHzayyAM viSamabhUmyAdirUpAM zItoSNaM pratItaM aratiM mohanIyodbhavAM bhayaM // 361 // 0 yathA caturbhiH sthAnairjIvA AsuratvAya karma prakurvanti, tadyathA- krodhazIlatayA prAbhRtazIlatayA yathA sthAnAGge yAvat yanmAmeSa puruSo'jJAnI mithyAdRSTirAkrozati hanti vA tanna me eSa kiJcidaparAdhyatIti, kintu mamaitAni vedanIyAni karmANi aparAdhyantIti samyagadhyAsInasya nirjaraiva bhaviSyatIti /
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam aSTamamadhyayana AcArapraNidhiH, sUtram 29-40 krodhaadiinaamihprlokaapaayaaH| // 362 // vyAghrAdisamutthamatisahedetatsarvameva avyathitaH adInamanAH san dehe duHkhaM mahAphalaM saMcintyeti vaakyshessH| tathA ca zarIre satyetadduHkham, zarIraM cAsAram, samyagatisAmAnaM ca mokSaphalamevedamiti sUtrArthaH // 27 // kiMca-'atthaM ti sUtram, astaM gata Aditye astaparvataM prApte adarzanIbhUte vA purastAccAnudgate pratyUSasyanudita ityarthaH, AhArAtmakaM 'sarva' niravazeSamAhArajAtaM manasApi na prArthayet, kimaGga punarvAcA karmaNA veti sUtrArthaH // 28 // atiMtiNe acavale, appabhAsI miaasnne| havijja uare daMte, thovaM laLUna khise|suutrm 29 / / na bAhiraM paribhave, attANaM nsmukkse|sualaabhen majijA, jaccA tvssibuddhie|suutrm 30 // se jANamajANaM vA, kaTTha aahmmiaNpyN| saMvare khippamappANaM, bIaMtaM na smaayre||suutrm 31 // aNAyAraM parakkamma, neva gUhe na ninnhve|suii sayA viyaDabhAve, asaMsatte jiiNdie| sUtram 32 / / amohaM vayaNaM kujjA, Ayariassa mhppnno| taM parigijjha vAyAe, kammuNA uvvaaye||suutrm 33 // adhuvaM jIviaMnaccA, siddhimaggaM viaanniaa| viNiaTTija bhogesu, aauNprimiappnno|| sUtram 34 // balaM thAmaMca pehAe, sddhaamaaruggmppnno| khittaM kAlaM ca vinnAya, tahappANaM nijuNje|suutrm 35 // jarA jAva na pIDeI, vAhI jAvana vddii| jAviMdiAna hAyaMti, tAva dhmmNsmaayre| sUtram 36 // kohaMmANaMca mAyaM ca, lobhaM ca pAvavaDaNaM / vame cattAri dose u, icchaMto hiamppnno|suutrm 37 // koho pIiMpaNAsei, mANo vinnynaasnno|maayaa mittANi nAsei, lobho svvvinnaasnno||suutrm 38 // (r) naiSA vyaakhyaakRnmtaa| // 362 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 363 // aSTamamadhyayanaM AcArapraNidhiH, sUtram 29-40 krodhaadiinaamihprlokaapaayaaH| uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jinne| mAyaMcajavabhAveNa, lobhaM saMtosao jinne||suutrm 39 // koho amANo a aNiggahIA, mAyA alobho apavaDhamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI punnbbhvss| sUtram 40 // divApyalabhamAna AhAre kimityAha-'atiMtiNe'tti sUtram, atintiNo bhavet, atintiNo nAmAlAbhe'pi neSadyatkiJcanabhASI, tathA acapalo bhavet, sarvatra sthira ityarthaH / tathA alpabhASI kAraNe parimitavaktA, tathA mitAzano mitabhoktA bhave dityevaMbhUto bhavet, tathA udare dAnto yena vA tena vA vRttizIlaH, tathA stokaM labdhvA na khisayet deyaM dAtAraM vA na hIlayediti sUtrArthaH / / 29 // madavarjanArthamAha-'na bAhiraM'ti sUtram, na bAhyaM Atmano'nyaM paribhavet, tathA AtmAnaM na samutkarSayet, sAmAnyenetthaMbhUto'hamiti, zrutalAbhAbhyAM na mAdyeta, paNDito labdhimAnahamityevam, tathA jAtyAtApasvyena buddhyAvA, na mAdyateti varttate, jAtisaMpannastapasvI buddhimAnahamityevam, upalakSaNaM caitatkulabalarUpANAm, kulasaMpanno'haM balasaMpanno'haM rUpasaMpanno'hamityevaMna mAdyateti suutraarthH||30||oght AbhogAnAbhogasevitArthamAha-'se'tti sUtram, 'sa'sAdhuH jAnannajAnan vA Abhogato'nAbhogatazcetyarthaH kRtvA'dhArmikaM padaM kathaJcidrAgadveSAbhyAM mUlottaraguNavirAdhanAmiti bhAvaH saMvaret kSipramAtmAnaM bhAvato nivAlocanAdinA prakAreNa, tathA dvitIyaM punastanna samAcaret, anubandhadoSAditi sUtrArthaH // 31 // etadevAha'aNAyAraMti sUtram, anAcAraMsAvadyayogaMparAkramya Asevya gurusakAza Alocayan naiva gRhayet na niDhuvIta tatra gUhanaM kiJcitkathanaM nihnava ekAntApalApaH, kiMviziSTaH sannityAha- zuciH akaluSitamatiH sadA vikaTabhAvaH prakaTabhAvaH asaMsaktaH apratibaddhaH kvacit jitendriyo jitendriyapramAdaH sanniti sUtrArthaH ||32||tthaa amohaMti sUtram, amoghaM avandhyaM vacanaM idaM kurvityAdirUpaM // 33 //
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 364 // kuryA diti evamityabhyupagamena, keSAmityAha- AcAryANAM mahAtmanAM zrutAdibhirguNaiH, tatparigRhya vAcA evamityabhyupagamena aSTamamadhyayana karmaNopapAdayet kriyayA saMpAdayediti suutraarthH||33|| tathA adhuvaM'ti sUtram, adhruvaM anityaM maraNAzaGkijIvitaM sarvabhAva AcAra praNidhiH, nibandhanaM jJAtvA / tathA siddhimArgaM samyagdarzanajJAnacAritralakSaNaM vijJAya vinivarteta bhogebhyo bandhaikahetubhyaH, tathA dhruvamapyAyuH sUtram parimitaM saMvatsarazatAdimAnena vijJAyAtmano vinivarteta bhogebhya iti suutraarthH||34|| upadezAdhikAre prakrAntameva samarthayannAha- |29-40 krodhAdI'jara'tti sUtram, jarA vayohAnilakSaNA yAvanna pIDayati vyAdhiH kriyAsAmarthyazatruryAvanna varddhate yAvad indriyANi kriyAsAmarthyo nAmihaparapakArINi zrotrAdInina hIyante tAvadatrAntare prastAva itikRtvA dharmaM samAcareccAritradharmamiti sUtrArthaH // 35-36 // tadupAyamAha- lokApAyAH / kohaM gAhA, krodhaM mAnaM ca mAyAM ca lobhaM ca pApavardhanam, sarva ete pApahetava iti pApavarddhanavyapadezaH, yatazcaivamato vameccaturo doSAn etAneva krodhAdIn hitamicchannAtmanaH, etadvamane hi sarvasaMpaditi sUtrArthaH // 37 // avamane tvihaloka evApAyamAha'koha'tti sUtram, krodhaH prItiM praNAzayati, krodhAndhavacanatastaducchedadarzanAt, mAno vinayanAzanaH, avalepena mUrkhatayA tadakaraNopalabdheH, mAyA mitrANi nAzayati, kauTilyavatastattyAgadarzanAt, lobhaH sarvavinAzanaH,tattvatastrayANAmapitaddhAva-bhAvitvAditi sUtrArthaH // 38||yt evamata:-'uvasameNa'ttisUtram, upazamena zAntirUpeNa hanyAt krodham, udayanirodhodaya-prAptAphalIkaraNena, evaM mAnaM mArdavena- anucchritatayA jayet udayanirodhAdinaiva, mAyAM ca RjubhAvena- azaThatayA jayet udaya- nirodhAdinaiva, evaM lobhaM saMtoSataH' niHspRhatvena jayet, udayanirodhodayaprAptAphalIkaraNeneti sUtrArthaH ||39||krodhaadiinaamev paralokApAyamAha- // 364 // 'koho'tti sUtram, krodhazca mAnazcAnigRhItau- ucchRGkhalau, mAyA ca lobhazca vivardhamAnau ca vRddhiM gacchantau, catvAra ete krodhAdayaH kRtsnAH saMpUrNAH kRSNA vA kliSTAH kaSAyAH siJcanti azubhabhAvajalena mUlAni tathAvidhakarmarUpANi punarbhavasya punarjanmataroriti
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 365 // aSTamamadhyayanaM AcArapraNidhiH, sUtram 41-50 kaSAyanigrahArthaM kaayvaakprnnidhiH| sUtrArthaH // 40 // rAyANiesuviNayaM pauMje, dhuvasIlayaMsayayaM na hAvaijjA / kummuvva allINapalINagutto, parakkamijjA tavasaMjamaMmi // sUtram 41 // nidaMcana bahu mannijjA, sappahAsaM vivjje| miho kahAhiM na rame, sjjhaayNmirosyaa||suutrm 42 // jogaM ca samaNadhammaMmi, muMje analaso dhuvaM / jutto asamaNadhammaMmi, aTTalahai aNuttaraM / / sUtram 43 // ihalogapArattahiaM,jeNaM gacchai suggii| bahussuaMpaJjuvAsijjA, pucchijjtthvinnicchyN||suutrm 44 // hatthaM pAyaM ca kAyaMca, paNihAya jiiNdie| allINagutto nisie, sagAse guruNo muNI / / sUtram 45 // na pakkhaona purao, neva kiccANa pittttho|n ya UruM samAsijjA, ciTThijA gurunnNtie| sUtram 46 // apucchiona bhAsijjA, bhAsamANassa aMtarA / piTThimaMsaM na khAijjA, mAyAmosaM vivjje| sUtram 47 / / appattiaMjeNa siA, Asu kuppijja vA pro| savvaso taMna bhAsijjA, bhAsaM ahiagaaminniN||suutrm 48 // diTuM miaM asaMdiddhaM, paDipunnaM viaNji| ayaMpiramaNuvvigaM, bhAsaM nisira attvN||suutrm 49 // AyArapannattidharaM, ditttthivaaymhijjgN| vAyavikkhaliaMnaccA, nataM uvahase munnii||suutrm 50 // yata evamataH kaSAyanigrahArthamidaM kuryAdityAha-'rAyaNie'tti, ratnAdhikeSu ciradIkSitAdiSu vinayaM abhyutthAnAdirUpaM prayuJjIta, tathA dhruvazIlatAM aSTAdazazIlAGgasahasrapAlanarUpAM satataM anavarataM yathAzaktyA (kti) na hApayet, tathA kUrma iva kacchapa ivAlInapralInaguptaH aGgopAGgAni samyak saMyamyetyarthaH, parAkrameta pravarteta tapaHsaMyame tapaHpradhAne saMyama iti suutraarthH|| 41 // kiMca-'niiMca'tti sUtram, nidrAM ca na bahu manyeta na prakAmazAyI syAt / saprahAsaMca atIvahAsarUpaM vivarjayet, mithaHkathAsu // 365 //
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 366 // sUtram rAhasyikISu na rameta, svAdhyAye vAcanAdau rataH sadA, evaMbhUto bhavediti suutraarthH|| 42 // tathA-'jogaMca'tti sUtram, yogaM ca aSTamamadhyayanaM trividhaM manovAkkAyavyApAraM zramaNadharme kSAntyAdilakSaNe yuJjIta analasaH utsAhavAn, dhruvaM kAlAdyaucityena nityaM saMpUrNa AcAra praNidhiH, sarvatra pradhAnopasarjanabhAvena vA, anuprekSAkAle manoyogamadhyayanakAle vAgyogaM pratyupekSaNAkAle kaayyogmiti|phlmaahyukt evaM vyApRtaH zramaNadharme dazavidhe'rthaM labhate prApnotyanuttaraM bhAvArtha jJAnAdirUpamiti suutraarthH||43|| etadevAha-'ihaloga'tti 41-50 kaSAyasUtram, ihalokaparatrahitaM ihAkuzalapravRttiduHkhanirodhena paratra kuzalAnubandhata ubhayalokahitamityarthaH, yena arthena jJAnAdinA nigrahArtha karaNabhUtena gacchati sugatim, pAramparyeNa siddhimityarthaH, upadezAdhikAra uktavyatikarasAdhanopAyamAha- bahuzrutaM AgamavRddhaM kAyaparyupAsIta seveta, sevamAnazca pRcched arthavinizcayaM apAyarakSakaM kalyANAvahaM vA'rthAvitathabhAvamiti sUtrArthaH ||44||pryupaasiinshc / / vaakprnnidhiH| 'hatthaM ti sUtram, hastaM pAdaM ca kAyaM ca praNidhAye ti saMyamya jitendriyo nibhRto bhUtvA AlInagupto niSIdeta, ISallIna upayukta ityarthaH, sakAze gurormuniriti suutraarthH|| 45 // kiM ca-na pakkhao'tti sUtram, na pakSataH- pArzvataH na purataH- agrataH naiva kRtyAnAM AcAryANAM pRSThato mArgato niSIdediti varttate, yathAsaMkhyamavinayavandamAnAntarAyAdarzanAdidoSaprasaGgAt / na ca U58 samAzritya UrorupaeNlaMkRtvA tiSThedgurvantike, avinayAdidoSaprasaGgAditi suutraarthH||46||uktH kAyapraNidhiH, vAkpraNidhimAha- apucchio tti sUtram, apRSTo niSkAraNaM na bhASeta, bhASamANasya cAntareNa na bhASeta, nedamitthaM kiM taddevamiti, tathA pRSThimAMsa parokSadoSakIrtanarUpaM na khAdet na bhASeta, mAyAmRSAM mAyApradhAnAM mRSAvAcaM vivarjayediti suutraarthH||47|| kiMca'appattiaM'ti sUtram, aprItiryena syA diti prAkRtazailyA yeneti- yayA bhASayA bhASitayA aprItirityaprItimAtraM bhavet tathA / AzuzIghraM kupyedvA paro roSakAryaM darzayet sarvazaH sarvAvasthAsutA itthaMbhUtAMna bhASeta bhASAM ahitagAminI ubhayalokaviruddhAmiti // 366 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 367 // aSTamamadhyayana AcArapraNidhiH, sUtram 51-60 nimittaadiprtissedhH| suutraarthH|| 48 // bhASaNopAyamAha-'diTuMti sUtram, dRSTAM dRSTArthaviSayAM mitAM svarUpaprayojanAbhyAM asaMdigdhAM niHzaGkitA pratipUrNAM svarAdibhiH vyaktAM alallAM jitAM paricitAM ajalpanazIlA noccairlagnavilagnAM anudvignAM nodvegakAriNImevaMbhUtAM bhASAM nisRjed brUyAd AtmavAn sacetana iti sUtrArthaH / / 49 // prastutopadezAdhikAra evedamAha- AyAra tti sUtram, AcAraprajJaptidhara mityAcAradharaH strIliGgAdIni jAnAti prajJaptidharastAnyeva savizeSANItyevaMbhUtam / tathA dRSTivAdamadhIyAnaM prakRtipratyayalopAgamavarNavikArakAlakArakAdivedinaM vAgviskhalitaM jJAtvA vividhaM- anekaiH prakArairliGgabhedAdibhiH skhalitaM vijJAya na taM AcArAdidharamupahasenmuniH, aho nu khalvAcArAdidharasya vAci kauzalamityevam, iha ca dRSTivAdamadhIyAnamityuktamata idaM gamyate-nAdhItadRSTivAdam, tasya jJAnApramAdAtizayataH skhalanA'saMbhavAd, yadyevaMbhUtasyApi skhalitaM saMbhavati na cainamupahasedityupadezaH, tato'nyasya sutarAM saMbhavati, nAsau hasitavya iti suutraarthH||50|| nakkhattaM sumiNaM joga, nimittaM maMtabhesajaM / gihiNotaM na Aikkhe, bhUAhigaraNaM payaM ||suutrm 51 // annaTTha pagaDaM layaNaM, bhainja sayaNAsaNaM / uccArabhUmisaMpannaM, itthIpasuvivajisUtram 52 // vivittA abhave sijjA, nArINaM na lave kahaM / gihisaMthavaM na kujjA, kujjA sAhUhiM sNthvN|| sUtram 53 / / jahA kukkuDapoassa, niccaM kulalao bhayaM / evaM khubaMbhayArissa, itthIviggahaobhayaM ||suutrm 54 // cittabhittiM na nijjhAe, nAriM vA sualaMkiaM / bhakkharaMpiva daTThaNaM, diDhi pddismaahre|suutrm 55 // hatthapAyapalicchinnaM, knnnnnaasvigppi| avi vAsasayaM nAriM, baMbhayArI vivjje|suutrm 56 // vibhUsA itthisaMsaggo, paNIrasabhoaNaM / narassa'ttagavesissa, visaMtAlauDaM jahA // sUtram 57 // // 367 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 368 // aSTamamadhyayana AcArapraNidhiH, sUtram 51-60 nimittaadiprtissedhH| aMgapaJcaMgasaMThANaM, caarullviapehi| itthINaM taM na nijjhAe, kAmarAgavivaDaNaM ||suutrm 58 // visaesumaNunnesu, pemaM naabhinivese|annicNtesiN vinAya, pariNAmaM puggalANa u||suutrm 59 // poggalANaM parINAmaM, tesiM naccA jahA thaa| viNIataNho vihare, sIIbhUeNa appaNA // sUtram 60 // kiM ca-'nakkhattaM'ti sUtram, gRhiNA pRSTaH sannakSatraM- azvinyAdi svapnaM zubhAzubhaphalamanubhUtAdi yogaM vazIkaraNAdi nimittaM atItAdi mantraM vRzcikamantrAdi bheSajaM atIsArAdyauSadhaM gRhiNAM asaMyatAnAM tad nAcakSIta, kiMviziSTamityAha- bhUtAdhikaraNaM pada miti bhUtAni- ekendriyAdIni saMghaTTanAdinA'dhikriyante'sminniti, tatazca tadaprItiparihArArthamitthaM brUyAd- anadhikAro'tra tapasvinAmiti sUtrArthaH // 51 // kiMca-'annadruti sUtram, anyArthaM prakRtaM na sAdhunimittameva nirvartitaM layanaM sthAnaM vasatirUpaM bhajet seveta, tathA zayanAsana mityanyArthaM prakRtaM saMstArakapIThakAdi sevetetyarthaH, etadeva vizeSyate- uccArabhUmisaMpannaM uccAraprasravaNAdibhUmiyuktam, tadrahite'sakRttadarthaM nirgamanAdidoSAt, tathA strIpazuvivarjita mityekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAt strIpazupaNDakavivarjitaM stryAdyAlokanAdirahitamiti suutraarthH||52|| taditthaMbhUtaMlayanaM sevamAnasya dharmakathAvidhimAha-vivittA ya tti sUtram, viviktA ca tadanyasAdhubhI rahitA ca, cazabdAttathAvidhabhujaGgaprAyaikapuruSayuktA ca bhavecchayyA- vasatiryadi tato nArINAM strINAM na kathayetkathAm, zaGkAdidoSaprasaGgAt, aucityaM vijJAya puruSANAM tu kathayet, aviviktAyAM nArINAmapIti, tathA gRhisaMstavaMgRhiparicayaM na kuryAt tatsnehAdidoSasaMbhavAt / kuryAtsAdhubhiH saha saMstavaM paricayam, kalyANamitrayogena kuzalapakSavRddhibhAvata iti suutraarthH||53|| kathaJcidgRhisaMstavabhAve'pi strIsaMstavo na kartavya evetyatra kAraNamAha-'jaha'tti sUtram, yathA kukkuTapotasya kukkuTacellakasya nityaM sarvakAlaM kulalato mArjArAt bhayam, evameva brahmacAriNaHsAdhoH strIvigrahAt // 368 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 369 // striishriiraadbhym| vigrahagrahaNaM mRtavigrahAdapi bhayakhyApanArthamiti suutraarthH||54|| yatazcaivamata:-'citta'tti sUtram, cittabhittiM aSTamamadhyayana citragatAM striyaM na nirIkSeta na pazyet nArI vA sacetanAmeva svalaGkatAm, upalakSaNametadanalaGkatAM ca na nirIkSeta, AcAra praNidhiH, kathaJciddarzanayoge'pi bhAskaramiva Adityamiva dRSTvA dRSTiM pratisamAhared drAgeva nivartayediti sUtrArthaH / / 55 // kiM bahunA? sUtram 'hattha'tti sUtram, hastapAdapraticchinnA miti praticchinnahastapAdAM karNanAsAvikRttA miti vikRttakarNanAsAmapi varSazatikA nArIm, 51-60 nimittAdievaMvidhAmapi kimaGga punastaruNIM?, tAM tu sutarAmeva, brahmacArI cAritradhano mahAdhana iva taskarAn vivarjayediti suutraarthH|| prtissedhH| 56||apic-'vibhuus'tti sUtram, vibhUSA vastrAdirADhA strIsaMsargaH yena kenacitprakAreNa strIsaMbandhaH praNItarasabhojanaM galatsneharasAbhyavahAraH, etatsarvameva vibhUSAdi narasya AtmagaveSiNa AtmahitAnveSaNaparasya viSaM tAlapuTaM yathA tAlamAtravyApattikaraviSakalpamahitamiti suutraarthH||57|| 'aMga'tti sUtram, aGgapratyaGgasaMsthAna miti aGgAni-ziraHprabhRtIni pratyaGgAninayanAdIni eteSAM saMsthAnaM-vinyAsavizeSam, tathA cAru-zobhanaM lapitaprekSitaM lapitaM- jalpitaM prekSitaM- nirIkSitaM strINAM saMbandhi, tadaGgapratyaGgasaMsthAnAdina nirIkSeta na pazyet kimityata Aha-kAmarAgavivarddhanamiti, etaddhi nirIkSyamANaM mohadoSAt / maithunAbhilASaM varddhayati, ata evAsya prAk strINAM nirIkSaNapratiSedhAdgatArthatAyAmapi prAdhAnyakhyApanArtho bhedenopanyAsa iti suutraarthH||58|| kiM ca-'visaesu'tti sUtram, viSayeSu zabdAdiSu manojJeSu indriyAnukUleSu prema rAgaM nAbhinivezayet n| kuryAt, evamamanojJeSu dveSam, Aha- uktamevedaMprAkkaNNasokkhehI'tyAdau kimarthaM punarupanyAsa iti?, ucyate, kAraNavizeSA-2 // 369 // bhidhAnena vizeSopalambhArthamiti, Aha ca- anityameva pariNAmAnityatayA teSAMpudgalAnAm, tuzabdAcchabdAdiviSayasaMbandhinAmiti yogaH, vijJAya avetya jinavacanAnusAreNa, kimityAha- pariNAmaM paryAyAntarApattilakSaNam, te hi manojJA api santo
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza vaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 370 // viSayAH kSaNAdamanojJatayA pariNamanti amanojJA api manojJatayA iti tucchaM rAgadveSayornimittamiti suutraarthH|| 59 // etadeva aSTamamadhyayana spaSTayannAha-'poggalANaM ti sUtram, pudgalAnAM zabdAdiviSayAntargatAnAM pariNAma uktalakSaNaM teSAM jJAtvA vijJAya yathA AcAra praNidhiH, manojJetararUpatayA bhavanti tathA jJAtvA vinItatRSNaH apetAbhilASaH zabdAdiSu viharet zItIbhUtena krodhAdyagnyupagamAtprazAnte sUtram nAtmaneti suutraarthH||60|| 61-64 upadezo''jAi saddhAi nikkhaMto, pariAyaTThANamuttamaM / tameva aNupAlijjA, guNe aayriasNme| sUtram 61 // cArapraNidhitavaM cimaM saMjamajogayaMca, sajjhAyajogaMcasayA ahitttthe|surevsennaai samattamAuhe, alamappaNo hoi alNpresiN||suutrm 62 // phlNc| sajjhAyasajjhANarayassa tAiNo, apAvabhAvassa tave ryss| visujjhaI jaMsi malaMpurekaDaM, samIriaMruppamalaM vajoiNA // sUtram 63 // se tArise dukkhasahe jiiMdie, sueNa jutte amame akiMcaNe / virAyaI kammaghaNami avagae, kasiNabbhapuDAvagame va caMdimi // sUtram 64 // ttibemi||aayaarpnnihiinnaam ajjhayaNaM samattaM 8 // kiM ca-'jAi'tti sUtram, yayA zraddhayA pradhAnaguNasvIkaraNarUpayA niSkrAnto'viratijambAlAt paryAyasthAnaM pravrajyArUpaM uttama pradhAna prApta ityarthaH, tAmeva zraddhAmapratipatitatayA pravarddhamAnAmanupAlayedyatnena, kva ityAha-guNeSu mUlaguNAdilakSaNeSu, AcAryasaMmateSu tIrthakarAdibahumateSu, anye tu zraddhAvizeSaNametaditi vyAcakSate, tAmeva zraddhAmanupAlayedguNeSu, kiMbhUtAM?-0 AcAryasaMmatAm, na tu svAgrahakalaGkitAmiti suutraarthH|| 61 // AcArapraNidhiphalamAha-'tavaM cimaM ti sUtram, tapazcedaM // 370 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- vaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 371 // aSTamamadhyayana AcArapraNidhiH, sUtram 61-64 updesho''caarprnnidhiphlNc| anazanAdirUpaMsAdhulokapratItaM saMyamayogaMca pRthivyAdiviSayaM saMyamavyApAraMcasvAdhyAyayogaM ca vAcanAdivyApAraMsadA sarvakAlaM adhiSThAtA tapaHprabhRtInAM kartetyarthaH, iha ca tapo'bhidhAnAttadhaNe'pisvAdhyAyayogasya prAdhAnyakhyApanArthaM bhedenaabhidhaanmiti| sa evaMbhUtaH zUra iva vikrAntabhaTa iva senayA caturaGgarUpayA indriyakaSAyAdirUpayA niruddhaH san samAptAyudhaH saMpUrNatapaHprabhRtikhaDgAdyAyudhaH alaM atyarthamAtmano bhavati saMrakSaNAya alaM ca pareSAM nirAkaraNAyeti suutraarthH|| 2 // etadeva spaSTayannAha'sajjhAya'tti sUtram, svAdhyAya eva saddhyAnaM svAdhyAyasaddhyAnaMtatra ratasya saktasya trAtuH svaparobhayatrANazIlasya apApabhAvasya / labdhyAdyapekSArahitatayA zuddhacittasya tapasi anazanAdau yathAzakti ratasya vizuddhyate apaiti yad asya sAdhoH malaM karmamalaM. purAkRtaM janmAntaropAttam, dRSTAntamAha- samIritaM preritaM rUpyamalamiva jyotiSA agnineti sUtrArthaH // 63 // tataH- 'se tArise'tti, sUtram, sa tAdRzaH anantaroditaguNayuktaH sAdhuH 'duHkhasahaH' parISahajetA jitendriyaH parAjitazrotrendriyAdiH zrutena yukto vidyAvAnityarthaH amamaH sarvatra mamatvarahitaH akiJcano dravyabhAvakiJcanarahitaH virAjate zobhate, karmaghane jJAnAvaraNIyAdikarmameghe apagate sati, nidarzanamAha- kRtsnAbhrapuTApagama iva candramA iti yathA kRtsne kRSNe vA abhrapuTe apagate sati candro virAjate zaradi tadvadasAvapetakarmaghanaH samAsAditakevalAloko virAjata iti suutraarthH|| 64 // bravImIti pUrvavat, ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadeva / vyAkhyAtamAcArapraNidhyadhyayanam // 8 // // sUripurandarazrImaddharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikabRhadvRttI aSTamamadhyayanaM AcArapraNidhyAkhyaM samAptamiti // // 371 //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / / 372 // navamamadhyayanaM vinayasamAdhiH, prathamoddezakaH niyuktiH 309 abhismbndhovinynikssepaashc| niyuktiH 310-312 bhaavvinyH| // atha navamamadhyayanaM vinysmaadhyaakhym|| ||nvmaadhyne prthmoddeshkH|| adhunA vinayasamAdhyAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH- ihAnantarAdhyayane niravadyaM vaca AcAre praNihitasya bhavatIti tatra yatnavatA bhavitavyamityetaduktam, iha tvAcArapraNihitoyathocitavinayasaMpanna eva bhavatItyetaducyate, uktaMca-AyArapaNihANaMmi, se sammaM vaTTaI buhe / NANAdINa viNIe je, mokkhaTThA nimvigicche||1|| ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam, asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra ca vinayasamAdhiriti dvipadaM nAma, tannikSepAyAha ni0-viNayassa samAhIe nikkhevo hoi doNhavi cukko| davvaviNayaMmi tiNiso suvnnnnmiccevmaaiinni||309|| vinayasya prasiddhatattvasya samAdhezca prasiddhatattvasyaiva nikSepo- nyAso bhavati dvayorapi catuSko nAmAdibhedAt, tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyavinayamAha- dravyavinaye jJazarIrabhavyazarIravyatirikte tinizo vRkSavizeSa udAharaNam, sa rathAGgAdiSu yatra yatra yathA yathA vinIyate tatra tatra tathA tathA pariNamati, yogyatvAditi / tathA suvarNamityAdIni kaTakakuNDalAdiprakAreNa vinayanAd dravyANi dravyavinayaH, AdizabdAttattadyogyarUpyAdiparigraha iti gaathaarthH||309||saamprtN bhAvavinayamAha ni0- logovayAraviNao atthanimittaM ca kAmaheuM c| bhayaviNaya mukkhaviNao viNaokhalu paMcahA hoi // 310 // ni0- anbhuTThANaM aMjali AsaNadANaM atihipuuaay| logovayAraviNao devayapUAya vihaveNaM // 311 // ni0- abbhAsavittichaMdANuvattaNaM desakAladANaM ca / abbhuTThANaM aMjaliAsaNadANaM ca atthakae // 312 // (r) AcArapraNidhAne sa samyagvartate budhaH / jJAnAdiSu vinIto yo mokSArthaM nirvicikitsakaH // 1 // // 372 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 373 // navamamadhyayanaM vinayasamAdhiH, prathamoddezaka: niyukti: 313 bhaavvinyH| niyuktiH |314-316 pnycvidhmokssvinyH| ni0- emeva kAmaviNao bhae aneavvmaannupuvviie| mokkhaMmi'vi paMcaviho parUvaNA tassimA hoi // 313 // lokopacAravinayo lokapratipattiphala:arthanimittaM ca arthaprAptyarthaM ca kAmahetuzca kAmanimittazca tathA bhayavinayo bhayanimitto mokSavinayo mokSanimittaH, evamupAdhibhedAdvinayaH khalu paJcadhA pnycprkaarobhvtiitigaathaasmaasaarthH||310||vyaasaarthaabhidhitsyaa tulokopacAravinayamAha- abhyutthAnaM taducitasyAgatasyAbhimukhamutthAnaM aJjaliH vijJApanAdau, AsanadAnaMcagRhAgatasya prAyeNa, atithipUjA cAhArAdidAnena 'eSa' itthaMbhUto lokopacAravinayaH, devatApUjA ca yathAbhakti balyAdhupacArarUpA vibhavene ti yathAvibhavaM vibhavociteti gaathaarthH|| 311 / ukto lokopacAravinayaH, arthavinayamAha- abhyAsavRttiH narendrAdInAM samIpAvasthAnaM chando'nuvartanaM abhiprAyArAdhanaM dezakAladAnaM ca kaTakAdau viziSTanRpateH prastAvadAnam, tathA'bhyutthAnamaJjalirAsanadAnaM ca narendrAdInAmeva kurvanti arthakRte arthArthamiti gaathaarthH|| 312 // ukto'rthavinayaH, kAmAdivinayamAha- evameva yathA'rthavinaya ukto'bhyAsavRttyAdistathA kAmavinayaH bhaye ceti bhayavinayazca jJAtavyo vijJeyaH AnupUrvyA paripATyA , tathAhikAmino vezyAdInAM kAmArthamevAbhyAsavRttyAdi yathAkramaM sarvaM kurvanti preSyAzca bhayena svAminAmiti, uktau kAmabhayavinayau, mokSavinayamAha- mokSe'pi mokSaviSayo vinayaH paJcavidhaH paJcaprakAraH prarUpaNA nirUpaNA tasyaiSA bhavati vakSyamANeti gaathaarthH|| 313 // ni0-dasaNanANacaritte tave ataha ovayArie ceva / esoamokkhaviNao paMcaviho hoi naayvyo||314|| ni0-davvANa savvabhAvA uvaiTThAje jahA jiNavarehiM / te taha saddahai narodasaNaviNao havai tmhaa||315|| ni0- nANaM sikkhai nANaM guNei nANeNa kuNai kiccaaii| nANI navaM na baMdhai nANaviNIo havai tamhA / / 316 // // 373 //
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 374 // ni0-aTThavihaM kammacayaM jamhA rittaM karei jymaanno| navamannaM ca na baMdhar3a carittaviNao havai tamhA // 317 // navamamadhyayana ni0- avaNei taveNa tamaM uvaNei asaggamokkhamappANaM / tavaviNayanicchayamaI tavoviNIo havai tamhA // 318 // vinayasamAdhiH, prathamoddezakaH ni0- aha ovayArio puNa duviho viNao samAsao hoi / paDirUvajogajuMjaNa taha ya annaasaaynnaavinno||319 / / niyuktiH ni0- paDirUvo khalu viNao kAiajoe ya vaaimaannsio| aTTha cauvviha duviho parUvaNA tassimA hoi / / 320 // 317-322 paJcavidhani0- abbhuTThANaM aMjali AsaNadANaM abhiggaha kiI a|sussuusnnmnnugcchnn saMsAhaNa kAya aTTaviho / 321 // mokssvinyH| ni0- hiamiaapharusavAI aNuvIIbhAsi vAio vinno| akusalacittaniroho kusalamaNaudIraNA ceva / / 322 // darzanajJAnacAritreSu darzanajJAnacAritraviSayaH tapasi ca tapoviSayazca tathA aupacArikazcaiva pratirUpayogavyApArazcaiva, eSa tu, mokSavinayo- mokSanimittaH paJcavidho bhavati jJAtavya iti gaathaasmaasaarthH|| 314 // vyAsArthe darzanavinayamAha- dravyANAM dharmAstikAyAdInAM sarvabhAvAH sarvaparyAyAH upadiSTAH kathitA 'ye' agurulaghvAdayo yathA yena prakAreNa jinavaraiH tIrthakaraiH tAn / bhAvAn tathA tena prakAreNa zraddhatte naraH, zraddadhAnazca karma vinayati yasmAddarzanavinayo bhavati tasmAd, darzanAdvinayo darzanavinaya iti gAthArthaH // 315||jnyaanvinymaah- jJAnaM zikSati apUrvaM jJAnamAdatte, jJAnaM guNayati gRhItaM satpratyAvarttayati, jJAnena karoti / kRtyAni saMyamakRtyAni, evaM jJAnI navaM karma na badhnAti prAktanaM ca vinayati yasmAt jJAnavinIto jJAnenApanItakarmA bhavati tasmAditi gaathaarthH||316||caaritrvinymaah- aSTavidhaM aSTaprakAraM karmacayaM karmasaMghAtaM prArabaddhaM yasmAd riktaM karoti tucchatApAdanenApanayati yatamAnaH kriyAyAM yatnaparastathA navamanyaM ca karmacayaM na badhnAti yasmAt cAritravinaya iti cAritrAdvinayacAritravinayaH cAritreNa vinItakarmA bhavati tasmAditi gaathaarthH|| 317 // tapovinayamAha- apanayati tapasA tamaH ajJAnaM // 374 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 375 // navamamadhyayana vinayasamAdhiH, prathamoddezakaH niyuktiH prtiruupaaprtiruupovinyH| upanayati ca svarga mokSaM AtmAnaM jIvaMtapovinayanizcayamatiH, yasmAdevaMvidhastapovinIto bhavati tasmAditi gAthArthaH // 318 // upacAravinayamAha- athaupacArikaH punardvividho vinayaH samAsato bhavati, dvaividhyamevAha- pratirUpayogayojanaM tathA'nAzAtanAvinaya iti gAthAsamAsArthaH // 319 // vyAsArthamAha- pratirUpaH ucitaH khalu vinayastrividhaH, kAyayoge ca vAci mAnasaH kAyiko vAciko mAnasazca, aSTacaturvidhadvividhaH, kAyiko'STavidhaH vAcikazcaturvidhaH mAnaso dvividhaH / prarUpaNA tasya kAyikASTavidhAderiyaM bhavati vakSyamANalakSaNeti gAthArthaH // 320 // kAyikamAha- abhyutthAnamarhasya, aJjaliH praznAdau, AsanadAna pIThakAdyupanayanam, abhigraho guruniyogakaraNAbhisandhiH, kRtizceti kRtikarma vandanamityarthaH, zuzrUSaNaM vidhivadadUrAsannatayA sevanam, anugamanaM AgacchataH pratyudgamanam, saMsAdhanaM ca gacchato'nuvrajanaM cASTavidhaH kAyavinaya iti gaathaarthH|| 321 // vAgAdivinayamAha- hitamitAparuSavAgiti hitavAk-hitaM vakti pariNAmasundaram, mitavAg-mitaM stokairakSaraiH, aparuSavAgaparuSaManiSThuram, tathA anuvicintyabhASI svAlocitavakteti vAciko vinyH| tathA akuzalamanonirodhaH ArtadhyAnAdipratiSedhena, kuzalamanaudIraNaM caiva dharmadhyAnAdipravRttyeti mAnasa iti gAthArthaH / / 322 // Aha-kimarthamayaM pratirUpavinayaH?, kasya caiSa iti?, ucyate ni0- paDirUvokhalu viNao parANuattimaio munneavvo| appaDirUvo viNao nAyavvo kevalINaM tu||323|| ni0- eso bhe parikahio viNaopaDirUvalakkhaNo tiviho| bAvannavihivihANaM beMti aNAsAyaNAviNayaM // 324 / / ni0-titthgrsiddhkulgnnsNghkiyaadhmmnaannnaanniinnN| AyariatheraojjhAgaNINaM terasa payANi // 325 // ni0- aNasAyaNA ya bhattI bahumANo tahaya vnnsNjlnnaa| titthagarAI terasa caugguNA hoMti bAvannA // 326 // // 375 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 376 // pratirUpaH ucitaH khalu vinayaH parAnuvRttyAtmakaH tattadvastvapekSayA prAya AtmavyatiriktapradhAnAnuvRttyAtmako mantavyaH / ayaMca navamamadhyayanaM bAhulyena chadmasthAnAm / tathA apratirUpo vinayaH aparAnuvRttyAtmakaH, sa ca jJAtavyaH kevalinAmeva, teSAM tenaiva prakAreNa | vinayasamAdhiH, prathamoddezakaH karmavinayanAt, teSAmapItvaraH pratirUpo'jJAtakevalabhAvAnAMbhavatyeveti gAthArthaH // 323 // upasaMharannAha- eSaH anantarodito niyuktiH 327 bhe bhavatAM parikathito vinayaH pratirUpalakSaNaH trividhaH kAyikAdiH dvipaJcAzadvidhividhAnaM etAvatprabhedamityarthaH bruvate abhidadhati samAdhi nikssepaashc| tIrthakarA anAzAtanAvinayaM vakSyamANamiti gaathaarthH|| 324 // etadevAha-tIrthakarasiddhakulagaNasaGghakriyAdharmajJAnajJAninAM tathA AcAryasthaviropAdhyAyagaNinAM saMbandhIni trayodaza padAni, atra tIrthakarasiddhau prasiddhau, kulaM nAgendrakulAdi, gaNaH koTikAdiH, saGghaH pratItaH, kriyA'stivAdarUpA, dharmaH zrutadharmAdiH, jJAnaMmatyAdi, jJAninastadvantaH, AcAryaH pratItaH, sthaviraH sIdatAM sthirIkaraNahetuH, upAdhyAyaH pratItaH, gaNAdhipatirgaNiriti gAthArthaH / / 325 // etAni trayodaza padAni anAzAtanAdibhizcaturbhirguNitAni dvipaJcAzadbhavantItyAha- anAzAtanA ca tIrthakarAdInAM sarvathA ahIlanetyarthaH, tathA bhaktisteSvevocitopacArarUpA, tathA bahumAnasteSvevAntarabhAvapratibandharUpaH, tathA ca varNasaMjvalanAtIrthakarAdInAmeva sadbhUtaguNotkIrtanA / evamanena prakAreNa tIrthakarAdayastrayodaza caturguNA anAzAtanAdyupAdhibhedena bhavanti dvipaJcAzadbhedA iti gaathaarthH||326||ukto vinayaH, sAmprataM samAdhirucyate, tatrApi nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyAdisamAdhimAhani0-davvaM jeNa va davveNa samAhI AhiaMcajaMdavvaM / bhAvasamAhi cauvviha dasaNanANe tavacaritte // 327 // // 376 // dravya miti dravyameva samAdhiH dravyasamAdhiH yathA mAtrakaM avirodhi vA kSIraguDAdi tathA yena vA dravyeNopayuktena samAdhistriphalAdinA tad dravyasamAdhiriti / tathA AhitaM vA yadravyaM samatAM karoti tulAropitapalazatAdivatsvasthAne tad dravyaM
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 377 // samAdhiriti / ukto dravyasamAdhiH, bhAvasamAdhimAha- bhAvasamAdhiH prazastabhAvAvirodhalakSaNazcaturvidhaH, cAturvidhyamevAha navamamadhyayanaM darzanajJAnatapazcAritreSu / etadviSayo darzanAdInAM vyastAnAM samastAnAMvA sarvathA'virodha itigAthArthaH // 327 // uktaH samAdhiH, vinayasamAdhiH, tadabhidhAnAnAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavat tAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdi prathamoddezakaH sUtram guNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM vinayAthaMbhAvakohA va mayappamAyA, gurussagAse viNayaM na sikkhe|socev u tassa abhUibhAvo, phalaM va kIassa vahAya hoi||suutrm grAhiNo haaniH| 1 // sUtram 2 'thaMbhAva'tti, asya vyAkhyA-stambhAvAmAnAdvA jAtyAdinimittAt krodhAdvA akSAntilakSaNAt mAyApramAdA diti mAyAto- udAharaNanikRtirUpAyAH pramAdAd- nidrAdeH sakAzAt, kimityAha- guroH sakAze AcAryAdeH samIpe vinayaM AsevanAzikSAbhedabhinnaM pUrvakaM doSana zikSate nopAdatte, tatra stambhAtkathamahaM jAtyAdimAn jAtyAdihInasakAze zikSAmIti, evaM krodhAtkvacidvitathakaraNacodito prruupnnm| roSAdvA, mAyAtaHzUlaM me kriyata ityAdivyAjena, pramAdAtprakrAntocitamanavabuddhyamAno nidrAdivyAsaGgena, stambhAdikramopanyAsazcetthamevAmISAM vinayavighnahetutAmAzritya praadhaanykhyaapnaarthH| tadevaM stambhAdibhyo guroH sakAze vinayaM na zikSate, anye tu paThanti-guroH sakAze 'vinaye na tiSThati' vinaye na varttate, vinayaM nAsevata ityarthaH / iha ca sa eva tu stambhAdirvinayazikSAvighnahetuH tasya jaDamate: abhUtibhAva' iti abhUterbhAvo'bhUtibhAvaH, asaMpadbhAva ityarthaH, kimityAha-vadhAya bhavati' guNalakSaNabhAvaprANavinAzAya bhavati, dRSTAntamAha- phalamiva kIcakasya kIcako- vaMzastasya yathA phalaM vadhAya bhavati,8 sati tasmiMstasya vinAzAt, tadvaditi suutraarthH||1|| je Avi maMditti guruM viittA, Dahare ime appasuatti nccaa| hIlaMti micchaM paDivajjamANA, karaMti AsAyaNa te gurUNaM ||suutrm // // 377 //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 378 // navamamadhyayanaM vinayasamAdhiH, prathamoddezakaH sUtram pagaIi maMdAvi bhavaMti ege, DaharAvi aje suabuddhovveaa| AyAramaMto guNasuTTiappA, je hIliA sihiriva bhAsa kujjaa|| sUtram 3 // je Avi nAgaMDaharaMti naccA, AsAyae se ahiAya hoi / evAyariaMpihuhIlayaMto, niacchaI jAipahaM khumNdo| sUtram 4 // AsIvisovAvi paraM suruTTho, kiM jIvanAsAu paraM nu kujjA? AyariapAyA puNa appasannA, abohiAsAyaNa natthi mukkho|| sUtram 5 // jopAvagaMjaliamavakvamijA, AsIvisaM vAvi hu kovijaa| jo vA visaMkhAyai jIviaTThI, esovamA''sAyaNayA guruunnN|| sUtram 6 // siA huse pAvaya noDahijjA, AsIvisovA kuviona bhkkhe| siA visaM hAlahalaM na mAre, na Avimukkho guruhiilnnaae| sUtram 7 // jopavvayaM sirasA bhittumicche, suttaM va sIhaM paDibohaijjA |jo vA dae sattiagge pahAraM, esovamA''sAyaNayA guruunnN| sUtram 8 udAharaNapUrvakaM dossprruupnnm| // 378 // siAhusIseNa giripi bhiMde, siA husIho kuviona bhkkhe| siAna bhiMdijja vasattiaggaM, na Avimukkho guruhIlaNAe // sUtram // AyariapAyA puNa appasannA, abohiAsAyaNa natthi mukkho| tamhA aNAbAhasuhAbhikaMkhI, guruppasAyAbhimuho rmijjaa|| sUtram 10 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 379 // kiMca-je Avitti sUtram, ye cApi kecana dravyasAdhavo'gambhIrAH, kimityAha- manda iti guruM viditvA kSayopazamavaicitryA- navamamadhyayana tantrayuktyAlocanA'samarthaH satprajJAvikala iti svamAcAryaM jJAtvA / tathA kAraNAntarasthApitamaprAptavayasaMDaharo'yaM aprAptavayA vinayasamAdhiH, prathamoddezakaH 'khalvayam, tathA alpazruta ityanadhItAgama iti vijJAya, kimityAha- hIlayanti sUyayA'sUyayA vA khiMsayanti, sUyayA sUtram atiprajJastvaM vayovRddho bahuzruta iti, asUyayA tu mandaprajJastvamityAdyabhidadhati, mithyAtvaM pratipadyamAnA iti guruna hIlanIya 2-10 udAharaNaiti tattvamanyathA'vagacchantaH kurvanti AzAtanAM laghutApAdanarUpAMte dravyasAdhavaH gurUNAM AcAryANAm, tatsthApanAyA abahu pUrvakaM doSamAnena ekagurvAzAtanAyAM sarveSAmAzAtaneti bahuvacanam, athavA kurvanti 'AzAtanAM' svasamyagdarzanAdibhAvApahAsarUpAMte prruupnnm| gurUNAM saMbandhinIm, tannimittatvAditi suutraarthH||2||aton kAryAhIlaneti, Aha ca-pagaI'tti sUtram, prakRtyA svabhAvena karmavaicitryAt mandA api sadbuddhirahitA api bhavanti eke kecana vayovRddhA api tathA DaharA api ca apariNatA api cala vayasA'nye'mandA bhavantIti vAkyazeSaH, kiMviziSTA ityAha-ye ca zrutabuddhyupapetAH tathA satprajJAvantaH zrutena buddhibhAvena vA, bhAvinIM vRttimAzrityAlpazrutA iti, sarvathA AcAravanto jJAnAdyAcArasamanvitAH guNasusthitAtmAno guNeSu-saMgrahopagrahAdiSu la suSTha-bhAvasAraM sthita AtmA yeSAM te tathAvidhAna hIlanIyAH, ye hIlitAH khiMsitAH zikhIva agnirivendhanasaMghAtaM bhasmasAtkuryuH jJAnAdiguNasaMghAtamapanayeyuriti suutraarthH|| 3 // vizeSeNa DaharahIlanAdoSamAha-je Avi tti sUtram yazcApi kazcidajJo nAgaM sarpa Dahara iti bAla iti jJAtvA vijJAya AzAtayati kiliJcAdinA kadarthayati 'sa' kadImAno nAgaH se tasya kadarthakasya ahitAya bhavati bhakSaNena prANanAzAya bhavati, eSa dRSTAnto'yamarthopanayaH- evamAcAryamapi kAraNato'pariNatameva sthApita hIlayan nirgacchati jAtipanthAnaM dvIndriyAdijAtimArga mandaH ajJaH, saMsAre paribhramatIti sUtrArthaH // 4 // atraiva dRSTAntadAAnti // 379 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 380 // udAharaNa kayomahadantaramityetadAha- Asi'tti sUtram, AzIviSazcApi sarpo'pi paraM suruSTaH sukruddha san kiM jIvitanAzAt mRtyoH paraM navamamadhyayanaM kuryAt?, na kiMcidapItyarthaH, AcAryapAdAH punaH aprasannA hIlanayA'nanugrahe pravRttAH, kiM kurvantItyAha- abodhiM nimittahetutvena vinayasamAdhiH, prathamoddezakaH mithyAtvasaMhatim, tadAzAtanayA mithyAtvabandhAt, yatazcaivamata AzAtanayA gurornAsti mokSa iti, abodhisaMtAnAnubandhenAnanta sUtram saMsArikatvAditi suutraarthH||5||kiNc-'jo pAvagaMti sUtram, yaH pAvakaM agniM jvalitaM santaM apakrAmed avaSTabhya tiSThati, 2-10 AzIviSaM vApi hi bhujaGgamaM vApi hi kopayet roSaM grAhayet, yo vA viSa khAdati jIvitArthI jIvitukAmaH, eSopamA apAyaprApti pUrvakaM doSapratyetadupamAnam, AzAtanayA kRtayA gurUNAM saMbandhinyA tadvadapAyo bhavatIti sUtrArthaH // 6 // atra vizeSamAha- siA hutti prarUpaNam / sUtram, syAt kadAcinmantrAdipratibandhAdasau pAvakaH agniH na dahet na bhasmasAtkuryAt, AzIviSo vA bhujaGgo vA kupito na bhakSayet na khAdayet, tathA syAt kadAcinmantrAdipratibandhAdeva viSaM hAlAhalaM atiraudraM na mArayet na prANAMstyAjayet, evametatkadAcidbhavati na cApi mokSo guruhIlanayA gurorAzAtanayA kRtayA bhavatIti sUtrArthaH // 7 // kiMca-'jo pavvayaMti| sUtram, yaH parvataM zirasA uttamAGgena bhettumicchet, suptaM vA siMha giriguhAyAM pratibodhayet, yo vA dadAti zaktyagre prhrnnvishessaane| prahAraM hastena, eSopamA''zAtanayA gurUNAmiti pUrvavadeveti suutraarthH|| 8 // atra vizeSamAha-'siA hu'tti sUtram, syAt kadAcitkazcidvAsudevAdiH prabhAvAtizayAcchirasA girimapi parvatamapi bhindyAt, syAnmantrAdisAmarthyAtsiMhaH kupito na bhakSayet, syAddevatAnugrahAderna bhindyAdvA zaktyagraM prahAre datte'pi, evametatkadAcidbhavati, na cApi mokSo guruhIlanayA gurorAzAtanayA bhavatIti // 30 // suutraarthH|| 9 // evaM pAvakAdyAzAtanAyA gurvAzAtanA mahatItyatizayapradarzanArthamAha-'Ayaria'tti sUtram, AcAryapAdAH punaraprasannA ityAdi pUrvArdhaM pUrvavat, yasmAdevaM tasmAd anAbAdhasukhAbhikAGkSI mokSasukhAbhilASI sAdhuH guruprasAdAbhimukhaH / 8388
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 381 // navamamadhyayanaM vinayasamAdhiH, prathamoddezakaH sUtram 11-17 gurumahattvaM guvaaraadhnaaphlNc| AcAryAdiprasAda udyuktaH san 'rameta' varteta iti sUtrArthaH / / 10 // jahAhiaggI jalaNaM namase, nANAhuImaMtapayAbhisittaM / evAyariaMuvaciTThaijjA, annNtnaannovgo'visNto||suutrm 11 // jassaMtie dhammapayAI sikkhe, tassaMtie veNaiyaM puNje| sakkArae sirasA paMjalIo, kAyaggirA bho maNasA anicca / / sUtram 12 // lajjA dayA saMjama baMbhaceraM, kallANabhAgissa visohitthaannN| jemegurU sayayamaNusAsayaMti, te'haMgurU sayayaM pUayAmi // suutrm13|| jahA nisaMte tavaNacimAlI, pabhAsaI kevala bhArahaMtu / evAyario suasIlabuddhie, virAyaI suramajhe va iNdo|suutrm 14 // jahA sasI komuijogajutto, nkkhtttaaraagnnprivuddppaa| khesohaI vimale anbhamukke, evaM gaNI sohai bhikkhumjhe||suutrm 15 // mahAgarA AyariA mahesI, smaahijogesuasiilbuddhie| saMpAviukAme aNuttarAI, ArAhae tosai dhmmkaamii|suutrm 16 // succANa mehAvi subhAsiAI,sussUsae aayriappmtto| ArAhaittANa guNe aNege, se pAvaI siddhimaNuttaraM / / sUtram 17 // tibemi // viNayasamAhIe paDhamo uddeso smtto||9-1|| kena prakAreNetyAha-'jahAhiaggi'tti sUtram, yathA AhitAgniH kRtAvasathAdirbrAhmaNo jvalanaM agniM namasyati, kiMviziSTamityAha- nAnAhutimantrapadAbhiSiktaM tatrAhutayo- ghRtaprakSepAdilakSaNA mantrapadAni agnaye svAhetyevamAdIni tairabhiSiktaMdIkSAsaMskRtamityarthaH, evaM agnimivAcArya upatiSThet vinayena seveta, kiMviziSTa ityAha-anantajJAnopagato'pI ti anantaM svaparaparyAyApekSayA vastu jJAyate yena tadanantajJAnaM tadupagato'pi san, kimaGga punaranya iti suutraarthH||11|| etadeva spaSTayati'jassa'tti sUtram, yasyAntike yasya samIpe dharmapadAni dharmaphalAni siddhAntapadAni zikSeta AdadyAt tasyAntike tatsamIpe kimityAha- vainayikaM prayuJjIta vinaya eva vainayikaM tatkuryAditi bhAvaH, kathamityAha- satkArayedabhyutthAnAdinA pUrvoktena // 381 //
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 382 // zirasA uttamAGgena prAJjaliH prodgatAJjaliH san kAyena dehena girA vAcA mastakena vande ityAdirUpayA bho iti ziSyAmantraNaM navamamadhyayana manasA ca bhAvapratibandharUpeNa nityaM sadaiva satkArayet, na tu sUtragrahaNakAla eva, kuzalAnubandhavyavacchedaprasaGgAditi sUtrArthaH // vinayasamAdhiH, 12||evN ca manasi kuryAdityAha- 'lajjA daya'ti sUtram, lajjA apavAdabhayarUpA dayA anukampA saMyamaH pRthivyAdijIvaviSayaH prathamoddezakaH sUtram brahmacaryaM vizuddhatapo'nuSThAnam, etallajjAdi vipakSavyAvRttyA kuzalapakSapravartakatvena kalyANabhAgino jIvasya vizodhisthAnaM 11-17 karmamalApanayanasthAnaM varttate, anena ye mAM gurava AcAryAH satataM anavarataM anuzAsayanti kalyANayogyatAM nayanti tAnahamevaMbhUtAn gurumahattvaM gurvArAdhanAgurUn satataM pUjayAmi, na tebhyo'nyaH pUjArha iti sUtrArthaH // 13 // itazcaite pUjyA ityAha-'jaha'tti sUtram, yathA nizAnte / phlNc| rAtryavasAne divasa ityarthaH, tapana arciAlI sUryaH prabhAsayati udyotayati kevalaM saMpUrNam / bhArataM bharatakSetram, tuzabdAdanyacca / krameNa evaM-arciAlIvAcAryaH zrutena Agamena zIlena paradrohaviratirUpeNa buddhyA ca svAbhAvikyA yuktaH san prakAzayati jIvAdibhAvAniti / evaM ca vartamAnaH susAdhubhiH parivRto virAjate suramadhya iva sAmAnikAdimadhyagata iva indra iti suutraarthH| 14 // kiMca-'jaha'tti sUtram, yathA zazI candraH kaumudIyogayuktaH kArttikapaurNamAsyAmudita ityarthaH, sa eva vizeSyatenakSatratArAgaNaparivRtAtmA nakSatrAdibhiryukta iti bhAvaH,khe AkAzezobhate, kiMviziSTe khe?- vimale'bhramukte abhramuktamevAtyantaM vimalaM (tat) bhavatIti khyApanArthametat, evaM candra iva gaNI(tat) AcAryaH zobhate bhikSumadhye sAdhumadhye, ato'yaM mahattvAtpUjya iti suutraarthH|| 15 // kiMca- mahAgara tti sUtram, mahAkarA jJAnAdibhAvaratnApekSayA AcAryA mahaiSiNo mokSaiSiNaH, kathaM // 3 // mahaiSiNa ityAha-samAdhiyogazrutazIlabuddhibhiH samAdhiyogaiH- dhyAnavizeSaiH zrutena-dvAdazAGgAbhyAsena zIlena-paradrohaviratirUpeNa buddhyA ca autpattikyAdirUpayA, anye tu vyAcakSate-samAdhiyogazrutazIlabuddhInAM mahAkarA iti / tAnevaMbhUtAnAcAryAn
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam saMprAptukAmo'nuttarANi jJAnAdIni ArAdhayedvinayakaraNena, na sakRdeva, api tu toSayed asakRtkaraNena toSaM grAhayet dharmakAmonirjarArtham, na tu jJAnAdiphalApekSayA'pIti suutraarthH||16||socaann tti sUtram, zrutvA medhAvI subhASitAni gurAdhanaphalAbhidhAyIni, kimityAha- zuzrUSayedAcAryAn apramatto nidrAdirahitastadAjJAM kurvItetyarthaH, ya evaM guruzuzrUSAparaH sa ArAdhya guNAn anekAn jJAnAdIn prApnoti siddhimanuttarAm, muktimityarthaH, anantaraM sukulAdiparamparayA vA / bravImIti pUrvavadayaM suutraarthH|| 17 // ||prthmoddeshkH smaaptH|| ||nvmaadhyyne dvitiiyoddeshkH|| mUlAu khaMdhappabhavo dumassa, khaMdhAu pacchA samuviMti sAhA |saahppsaahaa viruhaMti pattA, tao si puSpaM ca phalaM raso a||suutrm navamamadhyayana vinayasamAdhiH dvitIyoddezakaH sUtram 1-2 vRkSopamayA // 383 // vinaya maahaatmym| evaM dhammassa viNao, mUlaM paramo se mukkho| jeNa kittiM suaMsigdhaM, nIsesaM cAbhigacchai // sUtram // vinayAdhikAravAneva dvitIya ucyate, tatredamAdimaMsUtraM- 'mUlAu' ityAdi, asya vyAkhyA-mUlAd AdiprabandhAt skandhaprabhavaH sthuDotpAdaH, kasyetyAha- drumasya vRkSasya / 'tataH' skandhAt sakAzAt pazcAt tadanu samupayAnti AtmAnaM prApnuvantyutpadyanta ityarthaH, kAstA ityAha- zAkhAH tdbhujaaklpaaH| tathA zAkhAbhya uktalakSaNAbhyaH prazAkhAstadaMzabhUtA virohanti jAyante, tathA tebhyo'pi patrANi parNAni virohanti / tataH tadanantaraM se tasya drumasya puSpaM ca phalaM ca rasazca phalagata evaite krameNa bhavantIti suutraarthH||1||evN dRSTAntamabhidhAya dArTAntikayojanAmAha-'evaM ti sUtram, evaM drumamUlavat dharmasya paramakalpavRkSasya vinayo / mUlaM AdiprabandharUpaM parama ityagro rasaH se tasya phalarasavanmokSaH, skandhAdikalpAni tu devalokagamanasukulAgamanAdIni, // 383 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 384 // navamamadhyayanaM vinayasamAdhiH, dvitIyoddezakaH sUtram avinayino dossaaH| ato vinayaH kartavyaH, kiMviziSTa ityAha- yena vinayena kIrtiM sarvatra zubhapravAdarUpAM tathA zrutaM aGgapraviSTAdi zlAghyaM prazaMsAspadabhUtaM niHzeSaM saMpUrNa adhigacchati prApnotIti // 2 // je acaMDe mie thaddhe, duvvAI niyaDI saDhe / vujjhaise aviNIappA, kaTuM soagayaM jahA // sUtram 3 // viNayaMpi jo uvAeNaM, coio kuppaI nro| divvaM so sirimijaMti, daMDeNa pddisehe||suutrm 4 // avinayavato doSamAha-'je atti sUtram, yaH caNDo roSaNo mRgaH ajJaH hitamapyuktoruSyati tathA stabdho jAtyAdimadonmattaH durvAg apriyavaktA nikRtimAn mAyopetaH zaThaH saMyamayogeSvanAdRtaH, ebhyo doSebhyo vinayaM na karoti yaH uhyate'sau pApaH saMsArasrotasA avinItAtmA' sklklyaannaiknibndhnvinyvirhitH| kimivetyAha-kASThaM srotogataM' nadyAdivahanIpatitaM yathA tadvaditi suutraarthH||3|| kiMca-'viNayaMpI'ti sUtram, vinayaM uktalakSaNaM yaH upAyenApi ekAntamRdubhaNanAdilakSaNenApi apizabdasya vyavahitaH saMbandhaH codita uktaH kupyati ruSyati nrH| atra nidarzanamAha- divyAM amAnuSIM asau naraH zriyaM lakSmI AgacchantI Atmano bhavantIM daNDena kASThamayena pratiSedhayati nivArayati / etaduktaM bhavati- vinayaH saMpado nimittam, tatra skhalitaM yadi kazciccodayati sa guNastatrApiroSakaraNena vastutaHsaMpado niSedhaH, udAharaNaMcAtra dazArAdayaH kurUpAgatazrIprArthanApraNayabhaGgakAriNastadrahitAstadabhaGgakArI ca tadyuktaH kRSNa iti suutraarthH||4|| taheva aviNIappA, uvavajjhA hayA gyaa|diisNti duhamehatA, aabhiogmuvtttthiaa||suutrm5|| taheva suviNIappA, uvavajjhA hayA gyaa|diisNti suhamehatA, iTTi pattA mhaaysaa||suutrm6|| avinayadoSopadarzanArthamevAha-taheva'tti sUtram, tathaive ti tathaivaite avinItAtmAno vinayarahitA anAtmajJAH, upavAhyAnAM
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayana zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 385 // rAjAdivallabhAnAmete karmakarA ityaupavAhyAH hayA azvAH gajA hastinaH, uplkssnnmetnmhisskaadiinaamiti| ete kimityAhadRzyante upalabhyanta eva mandurAdau avinayadoSeNa ubhayalokavarttinA yavasAdivoDhAraH duHkhaM saMklezalakSaNaM edhayantaH anekArtha- vinayasamAdhi dvitIyoddezakaH tvAdanubhavantaH AbhiyogyaM karmakarabhAvaM upasthitAH prAptA iti suutraarthH||5|| eteSveva vinayaguNamAha-'taheva'tti sUtram, tathaive sUtram ti tathaivaite suvinItAtmAno vinayavanta AtmajJA aupavAhyA rAjAdInAM hayA gajA iti pUrvavat / ete kimityAha- dRzyante / 7-9 naranAryudAharaupalabhyanta eva sukhaM-AhvAdalakSaNaM edhamAnA anubhavantaH zuddhiM prAptA iti viziSTabhUSaNAlayabhojanAdibhAvataH prAptarddhayo Nena phlm| mahAyazaso vikhyAtasadguNA iti suutraarthH||6|| taheva aviNIappA, logaMmi nrnaario|diisNti duhamehaMtA, chAyA vigliteNdiaa||suutrm 7 // daMDasatthaparijjunnA, asabbhavayaNehi a| kaluNAvivannacchaMdA, khuppivAsAi prigyaa|suutrm 8 // taheva suviNIappA, logaMsi nrnaario| dIsaMti suhamehaMtA, iSTuiM pattA mhaaysaa|| sUtram // etadeva vinayAvinayaphalaM manuSyAnadhikRtyAha-'taheva'tti sUtram, tathaiva tiryaJca iva avinItAtmAna iti pUrvavat / loke asminmanuSyaloke, naranArya iti prakaTArthaM dRzyante duHkhamedhamAnA iti pUrvavat chArA(tAH) kasa ghAtavraNAGkitazarIrAH vigalitendriyA apanItanAsikAdIndriyAH pAradArikAdaya iti suutraarthH|| 7 // tathA 'daMDa'tti sUtram, daNDA- vetradaNDAdayaH zastrANi-khaDgAdIni tAbhyAM parijIrNAH- samantato durbalabhAvamApAditAstathA asabhyavacanaizca kharakarkazAdibhiH parijIrNAH, ta evaMbhUtAH satAM karuNAhetutvAtkaruNAdInA vyApannacchandasaH- parAyattatayA apetasvAbhiprAyAH, kSudhA- bubhukSayA pipAsayAtRSA parigatA- vyAptA annAdinirodhastokadAnAbhyAmiti / evamiha loke prAgavinayopAttakarmAnubhAvata evaMbhUtAH paraloke tu
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 386 // navamamadhyayanaM vinayasamAdhiH, dvitIyoddezakaH sUtram |10-11 devodAharaNena phlm| sUtrama |12-15 lokottara kuzalApravRtterduHkhitatarA vijJeyA iti suutraarthH||8||vinyphlmaah-'thev'tti sUtram, tathaiva vinItatiryaJca iva suvinItAtmAno loke'sminnaranArya iti puurvvt| dRzyante sukhamedhamAnAH zuddhiM prAptA mahAyazasa iti pUrvavadeva, navaraMsvArAdhitanRpagurujanA ubhayalokasAphalyakAriNa eta iti suutraarthH||9|| taheva aviNIappA, devA jakkhA agujjhgaa| dIsaMti duhamehaMtA, aabhiogmuvtttthiaa||suutrm 10 // ___ taheva suviNIappA, devA jakkhA agujjhgaa|diisNti suhamehatA, iTTi pattA mhaaysaa||suutrm 11 // etadeva vinayAvinayaphalaM devAnadhikRtyAha-'taheva'tti sUtram, tathaiva yathA naranAryaH avinItAtmAno bhavAntare'kRtavinayAH devA vaimAnikA jyotiSkA yakSAzca vyantarAzca guhyakA bhavanavAsinaH, ta ete dRzyante AgamabhAvacakSuSA duHkhamedhamAnAH parAjJAkaraNaparavRddhidarzanAdinA, AbhiyogyamupasthitAH- abhiyoga:-AjJApradAnalakSaNo'syAstItyabhiyogI tadbhAva AbhiyogyaM karmakarabhAvamityarthaH upasthitAH- prAptA iti sUtrArthaH // 10 // vinayaphalamAha-'taheva'tti sUtram, tathaive ti pUrvavat, suvinItAtmAno janmAntarakRtavinayA niraticAradharmArAdhakA ityarthaH, devA yakSAzca guhyakA iti pUrvavadeva, dRzyante sukhamedhamAnA arhatkalyANAdiSu Rddhi prAptA iti devAdhipAdiprAptarddhayo mahAyazaso vikhyAtasaguNA iti sUtrArthaH // 11 // je AyariauvajjhAyANaM, sussUsAvayaNaMkarA / tesiM sikkhA pavaIti, jalasittA iva paayvaa|| sUtram 12 / / appaNaTThA paraTThA vA, sippA NeuNiANi a| gihiNo uvabhogaTThA, ihalogassa kaarnnaa|| sUtram 13 // jeNaM baMdhaM vahaM ghoraM, pariAvaMca dAruNaM / sikkhamANA niacchaMti, juttA te lliiNdiaa||suutrm 14 // te'vitaM guruMpUaMti, tassa sippassa kaarnnaa| sakkAraMti namasaMti, tuTThA niddesvttinno|suutrm 15 // // 386 //
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 387 // kiM puNa je suaggAhI, aNaMtahiakAmae / AyariA jaM vae bhikkhU, tamhA taM naaivtte|suutrm 16 // navamamadhyayanaM evaM nArakApohena vyavahArato yeSu sukhaduHkhasaMbhavasteSu vinayAvinayaphalamuktam, adhunA vizeSatolokottaravinayaphalamAha vinayasamAdhiH, dvitIyoddezakaH je Ayaria tti sUtram, ya AcAryopAdhyAyayoH- pratItayoH zuzrUSAvacanakarAH pUjApradhAnavacanakaraNazIlAsteSAM puNyabhAjAM sUtrama zikSA grahaNAsevanAlakSaNA bhAvArtharUpAH pravarddhante vRddhimupayAnti, dRSTAntamAha- jalasiktA iva pAdapA vRkSA iti suutraarthH|| 12-16 lokottr12|| etacca manasyAdhAya vinayaH kArya ityAha- AtmArthaM Atmanimittamanena me jIvikA bhaviSyatIti, evaM parArthaM vA paranimittaM vinyphlm| vA putramahametadvAhayiSyAmItyevaM zilpAni kumbhakArakriyAdIni naipuNyAni ca AlekhyAdikalAlakSaNAni gRhiNaH asaMyatA upabhogArthaM annapAnAdibhogAya, zikSanta iti vAkyazeSaH ihalokasya kAraNaM ihalokanimittamiti suutraarthH|| 13 // yena zilpAdinA zikSyamANena bandhaM nigaDAdibhiH vadhaMkaSAdibhiH ghoraMraudraMparitApaMca dAruNaM etajjanitamaniSTaM nirbhartsanAdivacanajanitaM ca zikSamANA guroH sakAzAt niyacchanti prApnuvanti yuktA iti niyuktAH zilpAdigrahaNe te lalitendriyA garbhezvarA rAjaputrAdaya iti suutraarthH||14|| te'pItvaraM zilpAdi zikSamANAstaM guruM bandhAdikArakamapi pUjayanti sAmAnyato madhuravacanAbhinandanena tasya zilpasyetvarasya kAraNAt, tannimittatvAditi bhAvaH, tathA satkArayanti vastrAdinA namasyanti aJjalipragrahAdinA / tuSTA ityamuta idamavApyata iti hRSTA nirdezavarttina AjJAkAriNa iti suutraarthH||15|| yadi tAvadete'pitaM guruM pUjayanti ata:- kiM sUtram, kiM punaryaH sAdhuH zrutagrAhI paramapuruSapraNItAgamagrahaNAbhilASI anantahitakAmukaH mokSaM yaH kAmayata ityabhiprAyaH, tena tu sutarAM guravaH pUjanIyA iti, yatazcaivamAcAryA yadvadanti kimapi tathA tathA'nekaprakAraM bhikSuH sAdhustasmAttadAcAryavacanaM nAtivarteta, yuktatvAtsarvameva saMpAdayediti sUtrArthaH // 16 //
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam / / 388 // navamamadhyayanaM vinayasamAdhiH, dvitIyoddezakaH sUtram 17-20 vinyopaaym| nIaMsikhaM gaI ThANaM, nIaMca AsaNANi a| nIaMca pAe vaMdiljA, nIaMkujA a aNjliN||suutrm 17 // saMghaTTaittA kAeNaM, tahA uvahiNAmavi / khameha avarAhaM me, vaijja na puNutti a|| sUtram 18 // duggaovA paoeNaM, coio vahaI rahaM / evaM dubuddhi kiccANaM, vutto vutto pkuvvii||suutrm 19 // 'AlavaMte lavaMte vA, na nisijjAi paDissuNe / muttUNa AsaNaM dhIro, sussUsAe pddissunne||' kAlaM chaMdovayAraMca, paDilehitANa heuhiN| teNa teNa uvAeNaM, taM taM sNpddivaaye|suutrm 20 // vinayopAyamAha-nIcAM zayyAM saMstArakalakSaNAmAcAryazayyAyAH sakAzAtkuryAditi yogaH, evaM nIcAM gatiM AcAryagateH, tatpRSThato nAtidUreNa nAtidrutaM yAyAdityarthaH, evaM nIcaMsthAnamAcAryasthAnAt, yatrAcArya Aste tasmAnnIcatare sthAne sthAtavyamiti bhaavH| tathA nIcAni laghutarANi kadAcitkAraNajAte AsanAni pIThakAni tasminnupaviSTe tadanujJAtaH seveta, nAnyathA, tathA nIcaM ca samyagavanamottamAGgaH san pAdAvAcAryasatkau vandeta, nAvajJayA, tathA kvacitpraznAdau nIcaM namrakAyaM 'kuryAt saMpAdayeccAJjalim, na tusthANuvastabdha eveti suutraarthH||17||evN kAyavinayamabhidhAya vAgvinayamAha-saMghaTTiya spRSTA kAyena dehena kathaMcittathAvidhapradezopaviSTamAcArya tathA upadhinApi kalpAdinA kathaMcitsaMghaTya mithyAduSkRtapuraHsaramabhivandya kSamasva sahasva aparAdhaM doSaM me mandabhAgyasyaivaM vade brUyAt na punariti ca nAhamenaM bhUyaH kariSyAmIti suutraarthH||18|| etacca buddhimAn svayameva karoti, tadanyastu kathamityAha- durgauriva galibalIvaIvat pratodena ArAdaNDalakSaNena codito viddhaH san vahati nayati kvApirathaM pratItam, evaM durgauriva durbuddhiH ahitAvahabuddhiH ziSyaH kRtyAnAM AcAryAdInAM kRtyAni vA' tadabhirucitakAryANi ukta uktaH punaH punarabhihita ityarthaH, prakaroti niSpAdayati prayuGkte ceti suutraarthH||19|| evaM ca kRtAnyamUni na zobhanAnI // 388 //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 389 // vinayA bhidhaanm| tyataH (Aha)-kAlaM zaradAdilakSaNam, chandaH tadicchArUpaM upacAraM ArAdhanAprakAram, cazabdAddezAdiparigrahaH, etat pratyupekSya / navamamadhyayanaM jJAtvA hetubhiH yathAnurUpaiH kAraNaiH kimityAha- tena tenopAyena-gRhasthAvarjanAdinA tattat pittaharAdirUpamazanAdi saMpratipAdayet, vinayasamAdhiH, dvitIyoddezakaH yathA kAle zaradAdau pittaharAdibhojanaM pravAtanivAtAdirUpA zayyA icchAnulomaMvA yadyasya hitaM rocateca ArAdhanAprakAro'nu sUtram lomaM bhASaNaM granthAbhyAsavaiyAvRttyakaraNAdi deze anUpadezAdhucitaM niSThIvanAdibhirhetubhiH zlezmAdyAdhikyaM vijJAya taducitaM 21-23 saMpAdayediti suutraarthH||20|| vinayaphalAvivattI aviNIassa, saMpattI viNiassa y| jasseyaM duhao nAyaM, sikkhaM se abhigacchai ||suutrm 21 // je AvicaMDe maiiDgiArave, pisuNe nare saahshiinnpesnne| adiThThadhamme viNae akovie, asaMvibhAgIna hu tassa mukkho||suutrm 22 // niddesavittI puNa je gurUNaM, suatthadhammA viNayaMmi koviaa| tarittu te oghamiNaM duruttaraM, khavitta kammaM gaimuttamaM gy|| sUtram 23 // ttibemi|| viNayasamAhiajjhayaNe bIo uddeso smtto||2|| kiMca- vipattiravinItasya jJAnAdiguNAnAm, saMprAptirvinItasya ca jJAnAdiguNAnAmeva, yasyaitat jJAnAdiprAptyaprAptidvayaM ubhayataH ubhayAbhyAM vinayAvinayAbhyAM sakAzAt bhavatItyevaM jJAtaM upAdeyaM caitaditi bhavati zikSA grahaNAsevanArUpAM asau itthaMbhUtaH adhigacchati- prApnoti, bhAvata upAdeyaparijJAnAditi suutraarthH|| 21 // etadeva dRDhayannavinItaphalamAha- yazcApi caNDaH pravrajito'pi roSaNaH RddhigauravamatiH Rddhigaurave abhiniviSTaH pizunaH pRSThimAMsakhAdakaH naro naravyaJjano na bhAvanaraH sAhasikaH akRtyakaraNaparaH hInapreSaNaH hInagurvAjJAparaH adRSTadharmA samyaganupalabdhazrutAdidharmA vinaye'kovido vinayaviSaye' 0 jaM ca pesagaM AyariehiM diNNaM taM desakAlAdIhiM hINaM krei| // 389 //
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 390 // sUtram paNDitaHasaMvibhAgIyatra kvacana lAbhe na sNvibhaagvaan|y itthaMbhUto'dhamo naiva tasya mokSaH,samyagdRSTezcAritravata itthaMvidha navamamadhyayana sNkleshaabhaavaaditisuutraarthH||22|| vinayaphalAbhidhAnenopasaMharannAha-nirdeza- AjJA tadvartinaH punarye gurUNAM AcAryAdInAM vinayasamAdhiH tRtIyoddezakaH zrutArthadharmA iti prAkRtazailyA zrutadharmArthA gItArthA ityarthaH, vinaye kartavye kovidA-vipazcitoya itthaMbhUtAstIvA' te mahAsattvA oghamenaM pratyakSopalabhyamAnaM saMsArasamudraM duruttAraM tIdhaiva tIA, caramabhavaM kevalitvaM ca prApyeti bhAvaH, tataH kSapayitvA karma vinItasya niravazeSaM bhavopagrAhisaMjJitaM gatimuttamAM siddhyAkhyAM gatAH prAptAH / iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 23 // dvitIyoddezakaH puujytvosmaaptH|| pdrshnm| ||nvmaadhyyne tRtiiyoddeshkH|| AyariaMaggimivAhiaggI, sussUsamANo paDijAgarijA / AloiaMiMgiameva naccA, jo chaMdamArAhayaIsa puno|suutrm 1 // AyAramaTThA viNayaM pauMje, sussUsamANo parigijjha vaktraM / jahovaiTTha abhikaMkhamANo, guruMtu nAsAyayaI sa pujosUtram 2 // rAyaNiesuviNayaM pauMje, DaharA'vi aje priaayjitttthaa| nIattaNe vaTTai saccavAI, uvAyavaM vakkakare sa pujo|| sUtram 3 // annAyauMchaM caraI visuddhaM, javaNaTThayA samuANaM ca niccN| ala aMno paridevaijA, laDuMna vikatthaIsa pujo||suutrm 4 // saMthArasijjAsaNabhattapANe, appicchayA ailaabhe'visNte|jo evamappANabhitosaijA, saMtosapAhannaraesa pujo|suutrm 5 // sakkA saheuM AsAi kaMTayA, aomayA ucchahayA nareNaM / aNAsae jo usahija kaMTae, vaImae kannasare sa pujjo|suutrm 6 // 8 // 390 // muhuttadukkhA uhavaMti kaMTayA, aomayA te'vitao suuddharA / vAyA duruttANi duruddharANi, verANubaMdhINi mhnbhyaanni||suutrm||
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 391 // sAmprataM tRtIya Arabhyate, iha ca vinItaH pUjya ityupadarzayannAha- AcArya sUtrArthapradaMtatsthAnIyaM vA'nyaM jyeSThAryam, kimi- navamamadhyayana tyAha- agnimiva tejaskAyamiva AhitAgniH brAhmaNaH zuzrUSamANaH samyaksevamAnaH pratijAgRyAt tattatkRtyasaMpAdanenopacaret / / vinayasamAdhiH, tRtIyoddezakaH Aha- yathA''hitAgnirityAdinA prAgidamuktameva, satyam, kiM tu tadAcAryamevAGgIkRtya idaM tu ratnAdhikAdikamapyadhi sUtram kRtyocyate, vakSyati ca-rAyaNIesuviNaya'mityAdi, pratijAgaraNopAyamAha- AlokitaM nirIkSitaM iGgitameva ca anyathAvRtti- 1-7 vinItasya lakSaNaM jJAtvA vijJAyAcAIyaM yaH sAdhuH chandaH abhiprAyamArAdhayati / yathA zIte patati prAvaraNAvalokane tadAnayane, iGgite pUjyatvovA niSThIvanAdilakSaNezuNThyAdyAnayanena sa pUjyaH sa itthaMbhUtaHsAdhuH pUjArhaH, kalyANabhAgiti suutraarthH||1||prkraantaadhikaar pdrshnm| evAha- AcArArthaM jJAnAdyAcAranimittaM vinayaM uktalakSaNaM prayukte karoti yaH zuzrUSan zrotumicchan, kimayaM vakSyatItyevam / tadanu tenokte sati parigRhya vAkyaM AcArgIyaM tatazca yathopadiSTaM yathoktameva abhikAGkSan mAyArahitaH zraddhayA kartumicchan vinayaM prayuGkte, ato'nyathAkaraNena guruM tvi ti AcAryameva nAzAtayati na hIlayati yaH sa pUjya iti suutraarthH||2|| kiMcaratnAdhikeSu jJAnAdibhAvaratnAbhyucchriteSu vinayaM yathocitaM prayuGkte karoti, tathA DaharA api ca ye vayaHzrutAbhyAM pryaayjyesstthaaH| cirapravrajitAsteSu vinayaM prayuGkte, evaM ca yo nIcatve guNAdhikAn prati nIcabhAve varttate satyavAdI aviruddhavaktA tathA avapAtavAn vandanazIlo nikaTavartI vA evaM ca yo vAkyakaro gurunirdezakaraNazIlaH sa pUjya iti suutraarthH||3|| kiM caajJAtoJchaM paricayAkaraNenAjJAtaH san bhAvoJchaM gRhasthoddharitAdi carati aTitvA''nItaM bhuGkte, na tu jJAtastadbahumatamiti, etadapi vizuddhaM udgamAdidoSarahitam, na tadviparItam, etadapi yApanArthaM saMyamabharodvAhizarIrapAlanAya nAnyathA samudAnaMca ucitabhikSAlabdhaM ca nityaM sarvakAlaM na tUJchamapyekatraiva bahulabdhaM kAdAcitkaM vA, evaMbhUtamapi vibhAgataH alabdhvA anAsAdya na // 391 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM| zrIhAri0 vRttiyutam // 392 // navamamadhyayanaM vinayasamAdhiH, tRtIyoddezakaH sUtram 8-15 vinItasya pUjyatvo pdrshnm| paridevayet na khedaM yAyAt, yathA-mandabhAgyo'hamazobhano vA'yaM deza iti, evaM vibhAgatazca labdhvA prApyocitaM na vikatthate na zlAghAM karoti- sapuNyo'haM zobhano vA'yaM deza ityevaM sa pUjya iti suutraarthH||4|| kiM ca- saMstArakazayyAsanabhaktapAnAni pratItAnyeva, eteSu alpecchatA amUrcchayA paribhogo'tiriktAgrahaNaMvA atilAbhe'pi sati saMstArakAdInAMgRhasthebhyaH sakAzAt ya evamAtmAnaM abhitoSayati yena vA tena vAyApayati saMtoSaprAdhAnyarataH saMtoSa eva pradhAnabhAve saktaH sa pUjya iti suutraarthH||5|| indriyasamAdhidvAreNa pUjyatAmAha- zakyAH soDhuM Azaye ti idaM me bhaviSyatIti pratyAzayA, ka ityAha- kaNTakA ayomayA lohAtmakA: utsahatA nareNa arthodyamavatetyarthaH, tathA ca kurvanti kecidayomayakaNTakAstaraNazayanamapyarthalipsayA, na tu vAkkaNTakAHzakyA ityevaM vyavasthite anAzayA phalapratyAzayA nirIhaH san yastu saheta kaNTakAn vAGmayAn kharAdivAgAtmakAn karNasarAn karNagAminaH sa pUjya iti suutraarthH||6|| etadeva spaSTayati- muhUrtaduHkhA alpakAladuHkhA bhavanti kaNTakA ayomayAH, vedhakAla eva prAyo duHkhabhAvAt, te'pi tataH kAyAt sUddharAH sukhenaivoddhiyante vraNaparikarma ca kriyate, vAgduruktAni punaH duruddharANi duHkhenoddhiyante manolakSavedhanAd vairAnubandhIni tathAzravaNapradveSAdineha paratra ca vairAnubandhIni bhavanti, ata eva mahAbhayAni, kugatipAtAdimahAbhayahetutvAditi suutraarthH|| 7 // samAvayaMtA vayaNAbhighAyA, kannaMgayA dummnniaNjnnNti| dhammutti kiccA paramaggasUre, jiiMdie jo sahaI sa pujo||suutrm 8 // avaNNavAyaM ca parammuhassa, paccakkhao paDiNIaMca bhAsaM / ohAraNiM appiakAriNiM ca, bhAsaM na bhAsijja sayA sa pujo|| sUtram 9 // alolue akkuhae amAI, apisuNe Avi adiinnvittii| nobhAvaeno'viabhAviappA, akouhalle asayAsa pujo||suutrm // 392 // 10 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 393 // guNehi sAhU aguNehi'sAhU, giNhAhi sAhU guNa muNc'saahuu| viANiA appagamappaeNaM, jo rAgadosehiM samosa pujjo // sUtram 11 // taheva DaharaM ca mahallagaMvA, itthIM pumaM pavvaiaMgihiM vaa|no hIlae no'vi akhiMsajA, thaMbhaMca kohaM ca caesa pujo|suutrm 12 navamamadhyayana vinayasamAdhiH, tRtIyoddezakaH sUtram 8-15 vinItasya puujytvopdrshnm| je mANiA sayayaM mANayaMti, jatteNa kannaM va nivesyNti| te mANae mANarihe tavassI, jiiMdie saccaraesa pujjo|| sUtram 13 // tesiM gurUNaM guNasAyarANaM, succANa mehAvi subhaasiaaii| care muNI paMcarae tigutto, caukkasAyAvagae sa pujo|suutrm 14 // gurumiha sayayaM paDiariamuNI, jiNamayaniuNe abhigmkusle| dhuNiarayamalaM purekaDaM, bhAsuramaulaM gaI vi||suutrm 15 // ttibemi||vinnysmaahiie taio uddeso smtto||3|| kiMca- samApatanta ekIbhAvenAbhimukhaM patantaH, ka ityAha-vacanAbhighAtAH kharAdivacanaprahArAH karNagatAH santaH prAyo'nAdibhavAbhyAsAt daurmanasyaM duSTamanobhAvaM janayanti, prANinAmevaMbhUtAn vacanAbhighAtAn dharma itikRtvA sAmAyikapariNAmApanno na tvazaktyAdinA paramAnazUro dAnasaMgrAmazUrApekSayA pradhAnaH zUro jitendriyaH san yaH sahate na tu tairvikAramupadarzayati sa pUjya iti suutraarthH||8||tthaa- avarNavAdaM ca azlAghAvAdaM ca parAmakhasya pRSThata ityarthaH pratyakSatazca pratyakSasya ca pratyanIkAM apakAriNI caurastvamityAdirUpAM bhASAM tathA avadhAriNI azobhana evAyamityAdirUpAM apriyakAriNIM ca zroturpatanivedanAdirUpAM bhASAM vAcaM na bhASeta sadA yaH kadAcidapi naiva brUyAtsa pUjya iti suutraarthH||9||tthaa- alolupa AhArAdiSvalubdhaH akuhaka indrajAlAdikuhakarahitaH amAyI kauTilyazUnyaH apizunazcApino chedabhedakartA adInavRttiH AhArAdyalAbhe'pi zuddhavRttiH (granthAgraM // 393 //
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / // 394 // 6000) nobhAvayed akuzalabhAvanayA param, yathA'mukapurato bhavatA'haM varNanIyaH nApi ca bhAvitAtmA svayamanyapurataH svaguNa- navamamadhyayanaM varNanAparaH akautukazca sadA naTanarttakAdiSu yaH sa pUjya iti suutraarthH|| 10 // kiMca- guNaiH anantaroditairvinayAdibhiryuktaH vinayasamAdhiH, tRtIyoddezakaH sAdhurbhavati, tathA aguNaiH uktaguNaviparItairasAdhuH, evaM sati gRhANa sAdhuguNAn muzcAsAdhuguNAniti zobhana upadezaH, evamadhikRtya sUtram prAkRtazailyA vijJApayati vividhaM jJApayatyAtmAnamAtmanA yaH tathA rAgadveSayoH samaH na rAgavAna dveSavAniti sa pUjya iti suutraarthH|| 8-15 11 // kiM ca- tathaive ti pUrvavat, DaharaM vA mahallakaM vA, vAzabdAnmadhyamaM vA, striyaM pumAMsamupalakSaNatvAnnapuMsakaM vA pravrajitaM vinItasya pUjyatvogRhiNaM vA, vAzabdAdanyatIrthikaM vA na hIlayati nApi ca khiMsayati tatra sUyayA asUyayA vA sakRdduSTAbhidhAnaM hIlanam, pdrshnm| tadevAsakRtkhiMsanamiti / hIlanakhiMsanayozca nimittabhUtaM stambhaM ca mAnaM ca krodhaM ca roSaM ca tyajati yaH sa pUjyo, nidAnatyAgena tattvataH kAryatyAgAditi suutraarthH|| 12 // kiM ca- ye mAnitA abhyutthAnAdisatkAraiH satataM anavarataM ziSyAn mAnayanti zrutopadezaM prati codanAdibhiH, tathA yatnena kanyAmiva nivezayanti yathA mAtApitaraH kanyAM guNairvayasA ca saMvarya yogyabhartarika sthApayanti evamAcAryAH ziSyaM sUtrArthavedinaM dRSTA mahatyAcAryapade'pisthApayanti / tAnevaMbhUtAn gurUnmAnayati yo'bhyutthAnAdinA mAnArhAn mAnayogyAna tapasvI san jitendriyaH satyarata iti, prAdhAnyakhyApanArthaM vizeSaNadvayam, sa pUjya iti sUtrArthaH // 13 // teSAM gurUNAM anantaroditAnAM guNasAgarANAM guNasamudrANAM saMbandhIni zrutvA medhAvI subhASitAni paralokopakArakANi carati Acarati muniH sAdhuH paJcarataH paJcamahAvratasaktaH trigupto manoguptyAdimAn catuHkaSAyApagata ityapagatakrodhAdikaSAyo yaH saba 394 // pUjya iti sUtrArthaH // 14 // prastutaphalAbhidhAnenopasaMharannAha- guruM AcAryAdirUpaM iha manuSyaloke satataM anavarataM paricarya vidhinA''rAdhya muniH sAdhuH, kiMviziSTo munirityAha- jinamatanipuNaH Agame pravINaH abhigamakuzalo lokaprAghUrNakAdi
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam / / 395 // samAdhi pratipattidakSaH, sa evaMbhUtaH vidhUya rajomalaM purAkRtam, kSapayitvA'STaprakAraM karmeti bhAvaH, kimityAha- bhAsvarAMjJAnatejomayatvAt navamamadhyayanaM atulA ananyasadRzIM gatiM siddhirUpAM vrajatI ti gacchati tadA janmAntareNa vA sukulaprajAtyAdinA prakAreNa / bravImIti vinayasamAdhiH, pUrvavaditi suutraarthH||15|||| tRtIyoddezakaH smaaptH| caturthoddezakaH sUtram catvAri ||nvmaadhyyne cturthoddeshkH|| vinayasuaMme AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM- iha khalu therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiTThANA pannattA, kayare khalu te therehiM sthaanaani| bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiThANA pannattA?, imekhalu te therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiTThANA pannattA, taMjahA-viNayasamAhI suasamAhI tavasamAhI aayaarsmaahii| viNae sue atave, AyAre niccpNddiaa| abhirAmayaMti appANaM, je bhavaMti jiiNdiaa|| sUtram 1 // atha caturtha Arabhyate, tatra sAmAnyoktavinayavizeSopadarzanArthamidamAha- zrutaM mayA AyuSmaMstena bhagavatA evamAkhyAtamityetadyathA SaDjIvanikAyAM tathaiva draSTavyam, iha khalvi ti iha kSetre pravacane vA khaluzabdo vizeSaNArthaH, na kevalamatra kiM. tvanyatrApyanyatIrthakRtpravacaneSvapi sthaviraiH gaNadharaiH bhagavadbhiH paramaizvaryAdiyuktaizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni vinayasamAdhibhedarUpANi prajJaptAni prarUpitAni, bhagavataH sakAze zrutvA granthata uparacitAnItyarthaH, katarANi khalu tAnItyAdinA praznaH, amUni khalu tAnItyAdinA nirvacanam, tadyathe tyudAharaNopanyAsArthaH, vinayasamAdhiH 1 zrutasamAdhiH 2 tapaHsamAdhiH 3 AcArasamAdhiH 4, tatra samAdhAnaM samAdhiH- paramArthata Atmano hitaM sukhaM svAsthyam, vinaye vinayAdvA samAdhiH vinayasamAdhiH, evaM zeSeSvapi // 395
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 396 // samAdhi. sthAnam zabdArtho bhaavniiyH|| etadeva zlokena saMgRhNAti- vinaye yathoktalakSaNe zrute aGgAdau tapasi bAhyAdau AcAre ca mUlaguNAdau, navamamadhyayana cazabdasya vyavahita upanyAsaH, nityaM sarvakAlaM paNDitAH samyakparamArthavedinaH, kiM kurvantItyAha-abhiramayanti anekArtha- vinayasamAdhiH, tvAdAbhimukhyena vinayAdiSu yuJjate AtmAnaM jIvam, kimiti?, asyopAdeyatvAt, ka evaM kurvantItyAha- ye bhavanti jitendriyA caturthoddezakaH sUtram 2 jitacakSurAdibhAvazatravaH, ta eva paramArthataH paNDitA iti pradarzanArthametaditi sUtrArthaH // 1 // vinayacauvvihA khalu viNayasamAhI bhavai, taMjahA- aNusAsijaMto sussUsai 1 sammaM saMpaDivajjai 2 veyamArAhai 3 na ya bhavai attasaMpaggahie 4 cautthaM payaM bhavai / bhavai aittha silogo-pehei hiANusAsaNaM, sussUsaItaMca puNo ahitttthe|nymaannmenn majjaI, viNayasamAhi aayytttthie|suutrm 2 // vinayasamAdhimabhidhitsurAha- caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati, tadyathe tyudAharaNopanyAsArthaH, aNusAsijjaMto ityAdi, 'anuzAsyamAnaH tatra tatra codyamAnaH zuzrUSati tadanuzAsanamarthitayA zrotumicchati 1, icchApravRttitaH, tat samyak saMpratipadyate samyag- aviparItamanuzAsanatattvaM yathAviSayamavabuddhyate 2, sa caivaM viziSTapratipattereva vedamArAdhayati, vedyate'neneti vedaHzrutajJAnaM tadyathoktAnuSThAnaparatayA saphalIkaroti 3, ata eva vizuddhapravRtteH na ca bhavatyAtmasaMpragRhItaH Atmaiva samyak prakarSaNa gRhIto yenAhaM vinItaH susAdhurityevamAdinA sa tathA'nAtmotkarSapradhAnatvAdvinayAdeH, na caivaMbhUto bhavatItyabhiprAyaH, caturthaM / padaM bhavatI tyetadeva sUtrakramaprAmANyAduttarottaraguNApekSayA caturthamiti, bhavati ca atra zlokaH atreti vinayasamAdhau zlokaH 8 // 396 // chndovishessH||scaayN-praarthyte hitAnuzAsanaM icchatIhalokaparalokopakAriNamAcAryAdibhya upadezam, zuzrUSatI tyanekArthatvAdyathAviSayamavabudhyate, taccAvabuddhaM satpunaradhitiSThati-yathAvat karoti, na ca kurvannapi mAnamadena mAnagarveNa mAdyati madaM yAti
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam | // 397 // sthaanm| sUtram4 tapaH samAdhyAcAra vinayasamAdhau vinayasamAdhiviSaye AyatArthiko mokSArthIti suutraarthH||2|| navamamadhyayana cauvvihAkhalusuasamAhI bhavai, taMjahA-suaMmebhavissaitti ajjhAiavvaMbhavai 1,egaggacitto bhavissAmitti ajjhAiavvayaM vinayasamAdhiH, caturthoddezakaH bhvi|2, appANaM ThAvaissAmitti ajjhAiavvayaM bhavai 3, Thio paraM ThAvaissAmitti ajjhAiavvayaM bhavai 4, cautthaM pyNbhvi| sUtram 3 bhavai aittha silogo- nANamegaggacitto a, Thio aThAvaI prN| suANi a ahijjittA, rao suasmaahie||suutrm 3 // zrutasamAdhiukto vinayasamAdhiH, zrutasamAdhimAha- caturvidhaH khalu zrutasamAdhirbhavati, tadyathe tyudAhAraNopanyAsArthaH / zrutaM me aacaaraadi| dvAdazAGgaM bhaviSyatItyanayA buddhyA'dhyetavyaM bhavati, na gauravAdyAlambanena 1, tathA'dhyayanaM kurvannekAgracitto bhaviSyAmi na 8 viplutacitta ityadhyetavyaM bhavatyanena cAlambanena 2, tathA'dhyayanaM kurvanviditadharmatattva AtmAnaM sthApayiSyAmi zuddhadharma ityanena samAdhicAlambanenAdhyetavyaM bhavati 3, tathA'dhyayanaphalAt sthitaH svayaM dharme paraM vineyaM sthApayiSyAmi tatraivetyadhyetavyaM bhavatyanenAlambanena 4 caturthaM padaM bhavati / bhavati cAtra zloka iti pUrvavat / sa cAyaM- jJAna mityadhyayanaparasya jJAnaM bhavati ekAgracittazca tatparatayA ekAgrAlambanazca bhavati sthita iti vivekAddharmasthito bhavati sthApayati para miti svayaM dharme sthitatvAdanyamapi sthApayati, zrutAni ca nAnAprakArANyadhIte'dhItya ca rataH sakto bhavati zrutasamAdhAviti suutraarthH||3|| cauvvihA khalu tavasamAhI bhavai, taMjahA- no ihalogaTThayAe tavamahiTThijjA 1no paralogaTThayAe tavamahihilA 2, no kittivaNNasahasilogaTThayAe tavamahiTThijA 3, nannattha nijaraTThayAe tavamahiTThijA 4, cautthaM payaM bhavai / bhavai aittha silogovivihaguNatavorae niccaM, bhavai nirAsae nijrtttthie| tavasA dhuNai purANapAvarga, juttosayA tvsmaahie||suutrm 4 // uktaH zrutasamAdhiH, tapaHsamAdhimAha- caturvidhaH khalu tapaHsamAdhirbhavati, tadyathe tyudAharaNopanyAsArthaH, na ihalokArthaM sthAnam // 397 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam | // 398 // navamamadhyayanaM | vinayasamAdhiH, caturthoddezakaH sUtram 5-7 samAdhyAcAra sthaanm| ihalokanimittaM labdhyAdivAJchayA tapaHanazanAdirUpaM adhitiSThet na kuryAddharmilavat 1, tathA na paralokArthaM janmAntarabhoganimittaM tapo'dhitiSThedbrahmadattavat, evaM na kIrtivarNazabdazlAghArtha miti sarvadigvyApI sAdhuvAdaH kIrtiH ekadigvyApI varNaH, arddhadigvyApI zabdaH, tatsthAna eva zlAghA, naitadarthaM tapo'dhitiSThet, api tu nAnyatra nirjarArtha miti na karmanirjarAmekAM vihAya tapo'dhitiSThet, akAmaH san yathA karmaniraiva phalaM bhavati tathA'dhitiSThedityarthaH caturthaM padaM bhavati / bhavati cAtra zloka iti pUrvavat / sa cAyaM-vividhaguNataporato hi nityaM- anazanAdyapekSayA'nekaguNaM yattapastadrata eva sadA bhavati nirAzo niSpratyAza ihalokAdiSu nirjarArthikaH karmanirjarArthI, sa evaMbhUtastapasA vizuddhena dhunoti apanayati purANapApaM cirantanaM karma, navaM ca na badhnAtyevaM yuktaH sadA tapaHsamAdhAviti suutraarthH||4|| caubvihA khalu AyArasamAhI bhavai, taMjahA- no ihalogaTThayAe AyAramahiTThijjA 1, no paralogaTThayAe AyAramahiTThijjA 2, no kittivaNNasaddasilogaTThayAe AyAramahiTThijjA 3, nannattha ArahaMtehiM heUhiM AyAramahiTThijjA 4cautthaM payaM bhvi| bhavai aittha silogo-jiNavayaNarae atiMtiNe, pddipunnaayymaayytttthie|aayaarsmaahisNvudde, bhavai adaMte bhaavsNdhe|suutrm 5 // abhigama caurosamAhio, suvisuddhosusmaahiappo| viulahiaMsuhAvahaM puNo, kuvvai asopykhemmppnno||suutrm6|| jAimaraNAo muccai, itthaMthaM ca caei svvso| siddhe vA havai sAsae, deve vA apparae mhddddie|suutrm // ttibemi||cuttho uddeso smtto||4||vinnysmaahiinnaamjjhynnNsmttN // 9 // uktastapaHsamAdhiH, AcArasamAdhimAha- caturvidhaH khalvAcArasamAdhirbhavati, tadyathe tyudAharaNopanyAsArthaH, nehalokArthamityAdi cAcArAbhidhAnabhedena pUrvavadyAvannAnyatra ArhataiH arhatsaMbandhibhirhetubhiranAzravatvAdibhiH AcAraM mUlaguNottaraguNamayamadhitiSThenni // 398 //
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 399 // 4-7 tapaH samAdhyAcAra rIhaH san yathA mokSa eva bhavatIti caturthaM padaM bhvti| bhavati cAtra zloka iti pUrvavat // sa cAyaM- jinavacanarata Agame saktaH navamamadhyayanaM atintinaH na sakRtkiJciduktaH sannasUyayA bhUyo bhUyo vaktA pratipUrNaH sUtrAdinA, AyatamAyatArthika ityatyantaM mokSArthI vinayasamAdhiH, caturthoddezakaH AcArasamAdhisaMvRta iti AcAre yaH samAdhistena sthagitAzravadvAraH san bhavati dAnta indriyanoindriyadamAbhyAM bhAvasaMdhakaH bhAvo sUtram mokSastatsandhaka Atmano mokSAsannakArIti suutraarthH||5|| sarvasamAdhiphalamAha-abhigamya vijJAyAsevya ca caturaH samAdhIn / anantaroditAn, suvizuddho manovAkkAyaiH, susamAhitAtmA saptadazavidhe saMyame, evaMbhUto dharmarAjyamAsAdya vipulahitasukhAvaha puna riti vipulaM- vistIrNaM hitaM tadAtve AyatyAM ca pathyaM sukhamAvahati-prApayati yattat tathAvidhaM karotyasau sAdhuH padaM- samAdhisthAnaM kSema-zivaM Atmana ityAtmana eva na tvanyasya ityanenaikAntakSaNabhaGgavyavacchedamAheti suutraarthH||6||etdev spaSTayatijAtimaraNAt saMsArAnmucyate asau susAdhuH itthaMsthaM cetI daMprakAramApannamitthaM itthaM sthitamitthaMsthaM- nArakAdivyapadezabIja varNasaMsthAnAdi tacca tyajati sarvazaH sarvaiH prakArairapunargrahaNatayA evaM siddho vA karmakSayAtsiddho bhavati zAzvataH apunarAgAmI sAvazeSakarmA devo vA alparataH kaNDUparigatakaNDUyanakalparatarahitaH maharddhikaH anuttaravaimAnikAdiH / bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH, ukto'nugamaH, nayAH pUrvavat // 7 // iti cturthH||4|| caturthoddezakaH smaaptH|| sthaanm| ||suuripurndrshriimddhribhdrsuurivircitaayaaN dazavaikAlikabRhadvRttI navamamadhyayanaM vinayasamAdhyAkhyaM smaaptmiti||
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 400 // dazamamadhyayanaM sabhikSuH, niyuktiH 328-329 abhisambandhaH sakAranikSepAH niyuktiH 330 skaarnikssepaaH| ||ath dazamamadhyayanaM sbhikssvaakhym|| adhunA sabhikSvAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayana AcArapraNihito yathocitavinayasaMpanno bhavati etaduktam, iha tveteSveva navasvadhyayanArtheSu yo vyavasthitaHsa samyagbhikSurityetaducyate, ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam, asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra ca sabhikSurityadhyayananAma, ataH sakAro nikSeptavyo bhikSuzca, tatra sakAranikSepamAha ni0- nAmaMThavaNasayAro davve bhAve ahoi naayvvo| davve pasaMsamAI bhAve jIvo tduvutto||328 // nAmasakAraH sakAra iti nAma, sthApanAsakAraH sakAra iti sthApanA, dravye bhAve ca bhavati jJAtavyaH dravyasakAro bhAvasakArazca, tatra dravya ityAgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktaH prazaMsAdiviSayo dravyasakAraH, bhAva iti bhAvasakAro jIvaH tadupayuktaH sakAropayuktaH tadupayogAnanyatvAditi gAthArthaH ||328||prkRtopyogiityaagmnoaagmjnyshriirbhvyshriiraatiriktN prazaMsAdiviSayaM dravyasakAramAha ni0- niddesapasaMsAe atthIbhAve ahoi usgaaro| niddesapasaMsAe ahigAro ittha ajjhayaNe // 329 // nirdeze prazaMsAyAmastibhAve cetyeteSvartheSu triSu bhavati tu skaarH| tatra nirdeze yathA so'nantaramityAdi, prazaMsAyAM yathA satpuruSa ityAdi, astibhAve yathA sdbhuutmmukmityaadi| tatra nirdezaprasaMzAyA miti nirdeze prazaMsAyAMca yaHsakArastenAdhikAro'trAdhyayane prakrAnta iti gAthArthaH // 329 // etadeva darzayati ni0-je bhAvA dasaveAliammi karaNijja vnnnniajinnehi| tesiM samAvaNaMmiti (mI) jo bhikkhU bhannai sa bhikkhuu||330|| // 400 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 401 // dazamamadhyayanaM sabhikSuH, niyuktiH 331 skaarnikssepaaH| niyuktiH 332-333 bhikSunikSepanirUktAdi dvaaraanni| ye bhAvAH padArthAH pRthivyAdisaMrakSaNAdayo dazavaikAlike prastute zAstre karaNIyA anuSTheyA varNitAH kathitA jinaiH- tIrthakaragaNadharaiH, teSAM bhAvAnAM samApane yathAzaktyA(kti) dravyato bhAvatazcAcaraNena paryantanayanena yo bhikSuH tadarthaM yo bhikSaNazIlona tUdarAdibharaNArthaM bhaNyate sa bhikSuriti, itizabdasya vyavahita upanyAsaH / sa bhikSurityatra nirdeze sakAra iti gAthArthaH / / 330 // prazaMsAyAmAha ni0-caragamarugAiANaM bhikkhujIvINa kAuNamapohaM / ajjhayaNaguNaniutto hoi pasaMsAi usabhikkhU // 331 // carakamarukAdInA miti carakA:- parivrAjakavizeSAH marukA-dhigvarNAH,AdizabdAcchAkyAdiparigrahaH,amISAM bhikSopajIvinAM bhikSaNazIlAnAmaguNavattvenApohaM kRtvA adhyayanaguNaniyuktaH prakrAntazAstraniSyandabhUtaprakrAntAdhyayanAbhihitaguNasamanvito bhavati / prazaMsAyAmavagamyamAnAyAM sadbhikSuH- saMzcAsau bhikSuzca tattadanyApohena sadbhikSuriti gAthArthaH // 331 // uktaH sakAraH, idAnI bhikSumabhidhAtukAma Aha ni0-bhikkhussa ya nikkhevo niruttaegaTThiANi liNgaanni| aguNaTThiona bhikkhU avayavA paMca daaraaii||332|| bhikSoH nikSepo nAmAdilakSaNaH kAryaH, tathA niruktaM vaktavyaM bhikSoreva, tathA ekArthikAni paryAyazabdarUpANi vaktavyAni, tathA liGgAni saMvegAdIni, tathA aguNasthito na bhikSurapi tu guNasthita evetyetadvAcyam / atra ca avayavAH paJca pratijJAdayo vakSyamANA iti, dvArANyetAnIti gaathaasmaasaarthH|| 332 // yathAkramaM vyAsArthamAha ni0-NAmaMThavaNAbhikkhU davvabhikkhU abhAvabhikkhU / davvammi AgamAI anno'vi apajjavo innmo||333|| nAmasthApanAbhikSu riti bhikSuzabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, nAmabhikSuH sthApanAbhikSuH dravyabhikSuzca bhAvabhikSuzceti / // 401 //
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 402 // nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyabhikSumAha- dravya iti dravyabhikSuH AgamAdiH AgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktai- dazamamadhyayana kabhavikAdibhedabhinnaH, anyo'pi ca paryAyo bhedaH ayaM dravyabhikSorvakSyamANalakSaNa iti gAthArthaH // 333 // sabhikSuH, niyuktiH ni0- bheao bheaNaM ceva, bhiMdiavvaM taheva y| eesiM tiNDaMpi a, patteaparUvaNaM vocchaM // 334 // 334-335 bhedakaH puruSaH bhedanaM caiva parazvAdi bhettavyaM tathaiva ca kASThAdIti bhAvaH / eteSAM trayANAmapi bhedakAdInAM pratyekaM pRthakpRthak bhikSunikSepa nirUktAdi prarUpaNAM vakSya iti gAthArthaH // 334 // etadevAha dvaaraanni| ni0-jaha dArukammagAro bheaNabhittavvasaMjuo bhikkhuu| annevi davvabhikkhUje jAyaNagA avirayA a||335 // niyuktiH yathA dArukarmakaro vardhakyAdiH bhedanabhettavyasaMyuktaH san- kriyAviziSTavidAraNAdidArusamanvito dravyabhikSuH, dravyaM 336-337 liGgidravyabhinattItikRtvA, tathA'nye'pi dravyabhikSavaH- apAramArthikAH, ka ityAha- ye yAcanakA bhikSaNazIlA aviratAzca anivRttAzca bhikSoHsAvadyapApasthAnebhya iti gaathaarthH|| 335 // ete ca dvividhAH- gRhasthA liGginazceti, tadAha prtvm| ni0-gihiNo'visayAraMbhaga ujjuppannaM jaNaM vimgntaa| jIvaNiadINakiviNA te vijA davvabhikkhutti // 336 // gRhiNo'pi sakalatrA api sadAraMbhakA nityamArambhakAH SaNNAM jIvanikAyAnAmRjuprajJaM janaM anAlocakaM vimRgayantaHanekaprakAraM dvipadAdi bhUmidevA vayaM lokahitAyAvatIrNA ityabhidhAya yAcamAnAH, dravyabhikSaNazIlatvAivyabhikSavaH, ete. ca dhigvarNAH, tathA ye ca jIvanikAyai jIvanikAnimittaM dInakRpaNAH kArpaTikAdayo bhikSAmaTanti tAn vidyAd vijAnIyAvyabhikSUniti, dravyArthaM bhikSaNazIlatvAditi gAthArthaH // 336 // uktA gRhasthadravyabhikSavaH, liGgino'dhikRtyAha ni0- micchaTThiI tasathAvarANa puDhavAibiMdiAINaM / niccaM vahakaraNarayA abaMbhayArI asNciaa||337|| // 402 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 403 // zAkyabhikSuprabhRtayo hi mithyAdRSTayaH atattvAbhinivezinaH prazamAdiliGgazUnyAH, trasasthAvarANAM prANinAM pRthivyAdInAM / dazamamadhyayana dvIndriyAdInAMca, atra pRthivyAdayaH sthAvarAH dvIndriyAdayastrasAH, nityaM vadhakaraNaratAH-sadaitadatipAte saktAH, kathamityatrAha- sabhikSuH, abrahmacAriNaH saMcayinazca yataH, ato'pradhAnatvAvyabhikSavaH, cazabdasya vyavahita upanyAsa iti gAthArthaH // 337 // ete niyuktiH 338 liGgidravyacAbrahmacAriNaH saMcayAdeveti saMcayamAha bhikSoHsAvadyani0-dupayacauppayadhaNadhanakuviatiatiapariggahe niryaa| saccittabhoi payamANagA auddiTThabhoI a||338|| prtvm| niyukti: 339 dvipadaM- dAsyAdi catuSpadaM- gavAdi dhanaM-hiraNyAdi dhAnya- zAlyAdi kupyaM- aliJjarAdi eteSu dvipadAdiSu krameNa mano kutIrthikAlakSaNAdinA karaNatrikeNa trikaparigrahe-kRtakAritAnumataparigrahe nirtaaH-sktaaH| na caitadanArSa-vihArAn kArayedramyAnvAsayecca brahmacAri kathanaM bahuzrutAn itivacanAt, sadbhUtaguNAnuSThAyino netthaMbhUtA ityAzaGkayAha- sacittabhojinaH, te'pi mAMsApkAyAdibhojinaH, bhAvabhikSutadapratiSedhAt, pacantazcasvayaMpacAstApasAdayaH, uddiSTabhojinazca sarva eva zAkyAdayaH, tatprasiddhyA tapasvino'pi, piNDavizu nikssepaash| ddhyaparijJAnAditi gAthArthaH // 338 // trikatrikaparigrahe niratA ityetadvyAcikhyAsurAha ni0- karaNatie joatie sAvajje aayheuprubhe| aTThANaTThapavattete vijjA davvabhikkhutti // 339 // karaNatrika iti 'supAM supo bhavantI'ti karaNatrikeNa manovAkkAyalakSaNena yogatritaya iti kRtakAritAnumatirUpe sAvadye sapApe AtmahetoH- AtmanimittaM dehAdhupacayAya, evaM paranimittaM-mitrAdyupabhogasAdhanAya evamubhayanimittaM-ubhayasAdhanArtham, 8 // 403 // evamarthAyAtmAdyarthaM anarthAya vA-vinA prayojanena ArtadhyAnacintanakharAdibhASaNalakSavedhanAdibhiH prANAtipAtAdau pravRttAntatparAn tAnevaMbhUtAn vidyAd-vijAnIyAt dravyabhikSUniti, pravRttAzcaivaM zAkyAdayaH, tadravyabhikSava iti gaathaarthH|| 339 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 404 // evaM stryAdisaMyogAdvizuddhatapo'nuSThAnAbhAvAccAbrahmacAriNa eta ityAha ni0- itthIpariggahAo aannaadaannaaibhaavsNgaao|suddhtvaabhaavaao kutitthiA'baMbhacAritti // 340 // strIparigrahA diti dAsyAdiparigrahAt AjJAdAnAdibhAvasaGgAcca pariNAmAzuddharityarthaH na ca zAkyA bhikSavaH, zuddhatapo'bhAvA diti zuddhasya tapaso'bhAvAt tApasAdayaH kutIrthikA abrahmacAriNa iti, brahmazabdena zuddhaM tapo'bhidhIyate, tadacAriNa iti gAthArthaH // 340 // ukto dravyabhikSuH, bhAvabhikSumAha ni0-Agamato uvautto tagguNasaMveao a (u) bhaavNmi| tassa niruttaM bheagabheaNabhettavvaeNa tihA // 341 // bhAvabhikSurdvividhaH- Agamato noAgamatazca, tatrAgamata upayukta iti bhikSupadArthajJastatra copayuktaH, tadguNasaMvedakastu bhikSuguNasaMvedakaH punarnoAgamato bhavati bhAvabhikSurityukto bhikSunikSepaH / sAmprataM niruktamabhidhAtukAma Aha- tasya nirukta miti 'tasya' bhikSonizcitamuktamanvartharUpaM bhedakabhedanabhettavyairebhirbhedairvakSyamANaistridhA bhavatIti gaathaarthH||341|| etadeva spaSTayati ni0- bhettA''gamovautto duviha tavo bheaNaM ca bhettavvaM / aTThavihaM kammakhuhaM teNa niruttaM sa bhikkhutti // 342 // bhettA bhedako'trAgamopayuktaH sAdhuH, tathA dvividhaM bAhyAbhyantarabhedena tapo bhedanaM vartate, tathA bhettavyaM vidAraNIyaM cASTavidhaM karma ca-aSTaprakAraM jJAnAvaraNIyAdi karma, tacca kSudAdiduHkhahetutvAt kSucchabdavAcyam, yatazcaivaM tena niruktaM- yaHzAstranItyA tapasA karma bhinatti sa bhikSuriti gAthArthaH // 342 // kiMca ni0- bhiMdaMto ajaha khuhaM bhikkhU jayamANao jaI hoi| saMjamacarao carao bhavaM khivaMto bhavaMto u||343|| bhindaMzca vidArayaMzca yathA kSudhaM karma bhikSurbhavati, bhAvato yatamAnastathA tathA guNeSu sa eva yatirbhavati nAnyathA, evaM saMyamacarakaH dazamamadhyayanaM sabhikSuH, niyukti: 340 kutIrthikAbrahmacArikathanaM bhaavbhikssunikssepaashc| niyuktiH 341-343 niruktdvaarm| // 404 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 405 // dazamamadhyayanaM sabhikSuH, niyuktiH 344-346 ekaarthikdvaarm| saptadazaprakArasaMyamAnuSThAyI carakaH, evaM bhavaM saMsAraM kSapayan parItaM kurvan sa eva bhavAnto bhavati nAnyatheti gAthArthaH // 343 // prakArAntareNa niruktamevAha ni0-jaMbhikkhamattavittI teNa va bhikkhUkhavei jaMva aNaM / tavasaMjame tavassitti vAvi anno'vipnaao||344|| yadyasmAd bhikSAmAtravRttiH bhikSAmAtreNa sarvopadhAzuddhena vRttirasyeti samAsaH, tena vA bhikSurbhikSaNazIlo bhikSuritikRtvA, anenaiva prasaGgena anyeSAmapi tatparyAyANAM niruktamAha- kSapayati yad yasmAdvA RNaM karma tasmAtkSapaNaH, kSapayatIti kSapaNa itikRtvA, tathA saMyamatapasIti saMyamapradhAnaMtapaH saMyamatapastasmin vidyamAne tapasvIti vApi bhavati, tapo'syAstItikRtvA, anyo'pi paryAya iti- anyo'pi bhedo'rthato bhikSuzabdaniruktasyeti gAthArthaH // 344 / uktaM niruktadvAram, adhunaikArthikadvAramAha ni0-tinne tAI davie vaI akhaMte adaMta virae |munnitaavspnnvgujubhikkhuubuddhe jai viU a||345|| tIrNavattIrNaH vizuddhasamyagdarzanAdilAbhAdbhavArNavamiti gamyate, tAyo'syAstIti tAyI, tAyaH sudRSTamArgoktiH, suparijJAtadezanayA vineyapAlayitetyarthaH, dravyaM rAgadveSarahitaH, vratI ca hiMsAdiviratazca, kSAntazca kSAmyati kSamA karotIti kSAntaH, bahulavacanAt kartari niSThA, evaM dAmyatIndriyAdidamaM karotIti dAntaH, viratazca viSayasukhanivRttazca, munirmanyate jagatastrikAlAvasthAmiti muniH, tapaHpradhAnastApasaH, prajJApako'pavargamArgasya prarUpakaH, RjuH- mAyArahitaH saMyamavAn vA, bhikSuH pUrvavat, buddho'vagatatattvaH, yatirUttamAzramI prayatnavAn vA, vidvAMzca- paNDitazceti gAthArthaH // 345 // tathA ni0- pavvaie aNagAre pAsaMDI caraga baMbhaNe ceva / parivAyage asamaNe niggaMthe saMjae mutte // 346 // // 405 //
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 406 // vyvdvaarNc| pravrajitaH-pApAnniSkrAntaH, anagAro- dravyabhAvAgArazUnyaH, pASaNDI- pAzADDInaH, carakaH pUrvavat, brAhmaNazcaiva vizuddhabrahmacArI dazamamadhyayana caiva, parivrAjakazca- pApavarjakazca, zramaNaH pUrvavat, nirgranthaH saMyato mukta ityetadapi pUrvavadeveti gAthArthaH // 346 // tathA sabhikSuH, niyuktiH 347 ni0-sAhU lUhe atahA tIraTThI hoiceva naayvvo| nAmANi evamAINi hoti tavasaMjamarayANaM // 347 / / ekArthikasAdhU rUkSazca tathe ti nirvANasAdhakayogasAdhanAtsAdhuH svajanAdiSu snehavirahAdrkSaH tIrArthI caiva bhavati jJAtavya iti tIrArthI dvaarm| niyuktiH bhavArNavasya, nAmAni ekArthikAni paryAyAbhidhAnAnyevamAdIni yathoktalakSaNAni bhavanti / keSAmityAha- tapaHsaMyamaratAnAM |348-349 bhAvasAdhUnAmiti gAthArthaH / / 347 // pratipAditamekArthikadvAram, idAnIM liGgadvAraM vyAcikhyAsurAha liGgadvAramani0- saMvego nivveo visayavivego susiilsNsggo| ArAhaNA tavo nANadasaNacarittaviNao a||348|| saMvego mokSasukhAbhilASaH, nirvedaH saMsAraviSayaH, viSayaviveko viSayaparityAgaH, suzIlasaMsargaH zIlavadbhiH saMsargaH, tathA ArAdhanA caramakAle niryApaNarUpA, tapo yathAzaktyanazanAdyAsevanam, jJAnaM yathAvasthitapadArthaviSayamityAdi darzanaM naisargikAdi cAritraM sAmAyikAdi vinayazca jJAnAdivinaya iti gAthArthaH // 348 // tathA ni0-khaMtI amaddavajjava vimuttayA taha adINaya titikkhaa| AvassagaparisuddhI ahoMti bhikkhussa liNgaaii||349|| __kSAntizca AkrozAdizravaNe'pi krodhatyAgazca mArdavArjavavimuktate ti jAtyAdibhAve'pi mAnatyAgAnmArdavam, parasminnikRtipare'pi mAyAparityAga Arjavam, dharmopakaraNeSvapyamUrchA vimuktatA, tathA'zanAdyalAbhe'pyadInatA, kSudAdiparISahopanipAte'pi // 406 // titikSA, tathA Avazyakaparizuddhizca avazyaMkaraNIyayoganiraticAratA ca, bhavanti bhikSoH bhAvasAdhoH liGgAni anantaroditAni saMvegAdInIti gaathaarthH|| 349 // vyAkhyAtaM liGgadvAram, avayavadvAramAha
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 407 // ni0- ajjhayaNaguNI bhikkhU na sesa ii No painna- ko heuu?| aguNattA ii heU-ko diTThato? suvaNNamiva // 350 // dazamamadhyayanaM adhyayanaguNI prakrAntAdhyayanoktaguNavAn bhikSuH bhAvasAdhurbhavatIti, tatsvarUpametat, na zeSaH tadguNarahita iti naH pratijJA sabhikSuH, niyuktiH 350 asmAkaM pakSaH, ko hetuH? ko'tra pakSadharma ityAzaGkayAha- aguNatvAditi hetuH avidyamAnaguNo'guNastadbhAvastattvaMtasmAdityayaM liGgadvAramahetuH,adhyayanaguNazUnyasya bhikSutvapratiSedhaH sAdhya iti, ko dRSTAntaH? kiM punaratra nidarzanamityAzaGkayAha- suvarNamiva yathA / vyvdvaarNc| suvarNa svaguNarahitaM suvarNaM na bhavati tadvaditi gAthArthaH // 350 // suvarNaguNAnAha niyuktiH 351 avayavadvAreni0-visaghAirasAyaNa maMgalattha viNie pyaahinnaavtte| gurue aDajjha'kutthe aTTha suvaNNe guNA bhnniaa|| 351 // suvarNaguNAviSaghAti viSaghAtanasamarthaM rasAyanaM vayastambhanakartR maGgalArthamaGgalaprayojanaM vinItaM yatheSTakaTakAdiprakArasaMpAdanena pradakSiNAvarta upnyshc| niyuktiH tapyamAnaM prAdakSiNyenAvarttate guru sAropetaM adAhyaM nAgninA dahyate akuthanIyaM na kadAcidapi kuthatItyete'STAvanantaroditAH suvarNe | 352-353 suvarNaviSayA guNA bhaNitAstatsvarUpajJairiti gAthArthaH / / 351 // uktAH suvarNaguNAH, sAmpratamupanayamAha ni0- caukAraNaparisuddhaM kscheanntaavtaalnnaae|jNtN visghaairsaaynnaaigunnsNjuaNhoi||352|| catuSkAraNaparizuddhaM catuHparIkSAyuktamityarthaH, kathamityAha- kaSacchedatApatADanayA ce ti kaSeNa chedena tApena tADanayA ca, yadevaMvidhaM tadviSaghAti rasAyanAdiguNasaMyuktaM bhavati, bhAvasuvarNa svakAryasAdhakamiti gAthArthaH / / 352 // yaccaivaMbhUtaM ni0-taM kasiNaguNoveaMhoi suvaNNaM na sesayaM juttii| nahi nAmarUvametteNa evamaguNo havai bhikkhuu||353|| tad anantaroditaM kRtsnaguNopetaM saMpUrNaguNasamanvitaM bhavati suvarNaM yathoktam , na zeSa kaSAdyazuddham, yukti riti varNAdiguNasAmye'pi yuktisuvarNamityarthaH, prakRte yojayati- yathaitatsuvarNaM na bhavati, evaM na hi nAmarUpamAtreNa rajoharaNAdisaMdhAraNAdinA upnyH| // 40
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhikSuH zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 408 // 354-355 upnyH| niyuktiH 356-357 nigmnm| aguNaH avidyamAnaprastutAdhyayanoktaguNo bhavati bhikSuH, bhikSAmaTannapi na bhavatIti gaathaarthH|| 353 // etadeva spaSTayannAha- dazamamadhyayana ni0-juttIsuvaNNagaMpuNa suvaNNavaNNaM tu jaivi kIrijA / nahu hoi taM suvaNNaM sesehi guNehiM saMtehiM / / 354 // niyuktiH yuktisuvarNa kRtrimasuvarNamiha loke suvarNavarNaM tu jAtyasuvarNavarNamapi yadyapi kriyeta puruSanaipuNyena tathApi naiva bhavati tatsuvarNa / paramArthena zeSairguNaiH kaSAdibhiH asadbhiH avidyamAnairiti gaathaarthH|| 354 // evameva kimityAha ni0-je ajjhayaNe bhaNiA bhikkhuguNA tehi hoi so bhikkhuu| vaNNeNa jaccasuvaNNagaM va saMte gunnnihiNmi||355|| ye'dhyayane bhaNitA bhikSuguNA asminneva prakrAnte jinavacane cittasamAdhyAdayastaiH karaNabhUtaiH sadbhirbhavatyasau bhikSurnAmasthApanAdravyabhikSuvyapohena bhAvabhikSuH, parizuddhabhikSAvRttitvAt / kimivetyAha- varNena pItalakSaNena jAtyasuvarNamiva paramArthasuvarNamiva / sati guNanidhau vidyamAne'nyasmin kaSAdau guNasaMghAte, etaduktaM bhavati- yathA'nyaguNayuktaM zobhanavarNaM suvarNaM bhavati tathA cittasamAdhyAdiguNayukto bhikSaNazIlo bhikSurbhavatIti gAthArthaH // 355 // vyatirekataH spaSTayati ni0- jo bhikkhU guNarahio bhikkhaM giNhai na hoi so bhikkhuu| vaNNeNa juttisuvaNNagaM va asaI guNanihimmi // 356 // / yo bhikSuH guNarahitaH cittasamAdhyAdizUnyaH san bhikSAmaTati na bhavatyasau bhikSurbhikSATanamAtreNaiva, aparizuddhabhikSAvRttitvAt, kimivetyAha- varNena yuktisuvarNamiva, yathA tadvarNamAtreNa suvarNaM na bhavatyasati guNanidhau kaSAdika iti gAthArthaH / / 356 // kiMca ni0- uddiTTakayaM bhuMjai chakkAyapamaddao gharaM kuNai / paJcakkhaM ca jalagae jo piyai kaha nuso bhikkhuu?|| 357 // uddizya kRtaM bhuGkta ityauddezikamityarthaH, SaTkAyapramardakaH- yatra kvacana pRthivyAdhupamaIkaH, gRhaM karoti saMbhavatyevaiSaNIyAlaye // 408 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM sabhikSuH, zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 409 // niyuktiH 358 nigmnm| sUtram 1-5 SaTakAyAvirAdhako bhikssuH| mUrcchayA vasati bhATakagRhavA, tathA pratyakSaM ca upalabhyamAna eva jalagatAn apkAyAdIn yaH pibati, tattvato vinA''lambanena, kathaM nvasau bhikSuH, naiva bhAvabhikSuriti gaathaarthH||357 // ukta upanayaH, sAmprataM nigamanamAha ni0- tamhA je ajjhayaNe bhikkhuguNA tehiM hoi so bhikkhuu| tehi asauttaraguNehi hoi so bhAviataro u||358|| yasmAdetadevaM yadanantaramuktaM tasmAd ye'dhyayane prastuta eva bhikSuguNA mUlaguNarUpA uktAstaiH karaNabhUtaiH sadbhirbhavatyasau bhikSuH, taizca sottaraguNaiH piNDavizuddhyAdhuttaraguNasamanvitairbhavatyasau bhAvitatara: cAritradharme tu prasannatara iti gAthArthaH / / 358 // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM nikkhammamANAi abuddhavayaNe, niccaM cittasamAhio havijjA / itthINa vasaM na Avigacche, vaMtaM no paDiAyai je sa bhikkhuu|| sUtram 1 // puDhavinakhaNe nakhaNAvae, sIodagaMna pie na piaave| agaNisatthaM jahA sunisiaM, taM na jale na jalAvae jesa bhikkhuu|| sUtram 2 // anileNa na vIena vIyAvae, hariyANi na chiMdena chiNdaave| bIANi sayA vivajayaMto, saccittaM nAhArae je sa bhikkhuu|| sUtram 3 // vahaNaM tasathAvarANa hoi, puDhavItaNakaTThanissiANaM / tamhA uddesiaMna bhuMje, no'vipae na payAvaejesa bhikkhuu|suutrm 4 // roianAyaputtavayaNe, attasame mannija chppikaae| paMca ya phAse mahavvayAI, paMcAsavasaMvarejesa bhikkhuu||suutrm 5 // // 409 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayana zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 410 // niSkramya dravyabhAvagRhAt pravrajyAM gRhItvetyarthaH AjJayA tIrthakaragaNadharopadezena yogyatAyAM satyAm, niSkramya kimityAhabuddhavacane avagatatattvatIrthakaragaNadharavacane nityaM sarvakAlaM cittasamAhitaH cittenAtiprasanno bhavet, pravacana evAbhiyukta iti sabhikSuH, sUtram 1-5 garbhaH, vyatirekataH samAdhAnopAyamAha-strINAM sarvAsatkAryanibandhanabhUtAnAM vazaM tadAyattatArUpaM na cApi gacchet, tadvazago hi ghaTakAyAniyamato vAntaM pratyApibati, ato buddhavacanacittasamAdhAnataH sarvathA strIvazatyAgAd, anenaivopAyenAnyopAyAsaMbhavAt, vAntaM virAdhako bhikssuH| parityaktaM sadviSayajambAlaM na pratyApibati na manAgapyAbhogato'nAbhogatazca tatsevate yaH sa bhikSuH- bhAvabhikSuriti suutraarthH|| 1||tthaa- pRthivIM sacetanAdirUpAMnakhanatisvayaMna khAnayati paraiH, ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa'miti khanantamapyanyaMna samanujAnAti, evaM sarvatra veditavyam / zItodakaM sacittaM pAnIyaM na pibati svayaM na pAyayati parAniti, agniH SaDjIvaghAtakaH, kiMvadityAhazastraMkhaDgAdi yathA sunizitaM ujjvAlitaM tadvat, taM na jvAlayati svayaM na jvAlayati paraiH, ya itthaMbhUtaH sa bhikssuH| Aha SaDjIvanikAyAdiSu sarvAdhyayaneSvayamartho'bhihitaH kimarthaM punarukta iti, ucyate, taduktArthAnuSThAnapara eva bhikSuriti jJApanArtham, tatazca na doSa iti suutraarthH||2|| tathA anilena anilahetunA celakarNAdinA na vIjayatyAtmAdi svayaM na vIjayati paraiH / haritAni zaSyAdIni na chinatti svayaM na chedayati paraiH, bIjAni haritaphalarUpANi vrIhyAdIni sadA sarvakAlaM vivarjayan saMghaTanAdikriyayA, sacittaM nAhArayati yaH kadAcidapyapuSTAlambanaH sa bhikSuriti suutraarthH||3|| auddezikAdiparihAreNa trssthaavrprihaarmaah|vdhnN hananaM trasasthAvarANAM dvIndriyAdipRthivyAdInAM bhavati kRtauddezike, kiMviziSTAnAM?- pRthivItRNakASThanizritAnAM tathA // 410 // samArambhAt, yasmAdevaM tasmAdaudezikaM kRtAdyanyacca sAvadhaM na bhuGkte, na kevalametat, kiMtu? nApi pacati svayaM na pAcayati / anyairna pacantamanujAnAti yaH sa bhikSuriti suutraarthH||4||kiNc-rocyitvaa vidhigrahaNabhAvanAbhyAM priyaM kRtvA, kiMtadityAha
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 411 // sama jJAtaputravacanaM bhagavanmahAvIravardhamAnavacanaM AtmasamAn AtmatulyAnmanyeta SaDapi kAyAn pRthivyAdIn, paJca ce ti cazabdo'pyarthaH dazamamadhyayana pazcApi spRzati sevate mahAvratAni paJcAzravasaMvRtazca dravyato'pi paJcendriyasaMvRtazca yaH sa bhikSuriti suutraarthH||5|| sabhikSuH, sUtram 6-10 cattAri vame sayA kasAe, dhuvajogI havijja buddhvynne| ahaNe nijAyarUvarayae, gihijogaM parivajjae je sa bhikkhuu||suutrm 6 // bhikSusvarUpa: sammaddiTThI sayA amUDhe, atthi hunANe tave saMjame AtavasAdhuNai purANapAvagaM, maNavayakAyasusaMvuDe je sa bhikkhuu||suutrm 7 // taheva asaNaM pANagaMvA, vivihNkhaaimsaaimNlbhittaa| hohI aTTho sue parevA, taM na nihe na nihAvae jesa bhikkhuu|suutrm 8 // sukhduHkhH| taheva asaNaM pANagaMvA, vivihNkhaaimsaaimNlbhittaa| chaMdiasAhammiANa bhuMje, bhuccA sajjhAyarae je sa bhikkhuu||suutrm // na yavuggahiaMkahaM kahijjA, na ya kuppe nihuiMdie psNte| saMjame dhuvaM jogeNa jutte, uvasaMte aviheDae jesa bhikkhuu||suutrm 10 // kiM ca-caturaH krodhAdIn vamati tatpratipakSAbhyAsena sadA sarvakAlaM kaSAyAn, dhruvayogI ca-ucitanityayogavAMzca bhavati, buddhavacana iti tRtIyArthe saptamI, tIrthakaravacanena karaNabhUtena, dhruvayogI bhavati yathAgamameveti bhAvaH, adhanaH catuSpadAdirahitaH nirjAtarUparajato nirgatasuvarNarUpya iti bhAvaH, gRhiyogaM mUrcchayA gRhasthasaMbandhaM parivarjayati sarvaiH prakAraiH parityajati yaH saha bhikSuriti suutraarthH||6||tthaa- samyagdRSTiH bhAvasamyagdarzanI sadA amUDhaH aviplutaH sannevaM manyate- astyeva jJAnaM heyopAdeyaviSayamatIndriyeSvapi tapazca bAhyAbhyantarakarmamalApanayanajalakalpaM saMyamazca navakarmAnupAdAnarUpaH, itthaM ca dRDhabhAvastapasA dhunoti purANapApaM bhAvasArayA pravRttyA manovAkkAyasaMvRtaH tisRbhirguptibhirgupto yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 7 // tathaive ti pUrvarSividhAnena azanaM pAnaM ca prAguktasvarUpaM tathA vividhaM anekaprakAraM khAdyaM svAdyaM ca prAguktasvarUpameva labdhvA prApya, kimityAhabhaviSyati arthaH prayojanamanena zvaH parazvo veti tad azanAdi na nidhatte na sthApayati svayaM tathA na nidhApayati na sthApayatyanyaiH // 41
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayana zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 sabhikSuH, sUtram vRttiyutam // 412 // bhikSusvarUpaH sama sukhduHkhH| sthApayantamanyaM nAnujAnAti, yaH sarvathA saMnidhiparityAgavAn sa bhikSuriti suutraarthH|| 8 // kiM ca- tathaivAzanaM pAnaM ca vividhaM khAdyaM svAdyaM ca labdhveti pUrvavat, labdhvA kimityAha- chanditvA nimantrya samAnadhArmikAn sAdhUna bhuGkte, svAtmatulyatayA tadvAtsalyasiddheH, tathA bhuktvA svAdhyAyaratazca yaH cazabdAccheSAnuSThAnaparazcayaHsa bhikSuriti suutraarthH||9||bhikssulkssnnaadhikaar evAha-naca vaigrahikI kalahapratibaddhAM kathAM kathayati, sadvAdakathAdiSvapinacakupyati parasya, apitu nibhRtendriyaH anuddhatendriyaH prazAnto rAgAdirahita evAste, tathA saMyame pUrvokte dhruvaM sarvakAlaM yogena kAyavAnanaHkarmalakSaNena yukto yogayuktaH, pratibhedamaucityena pravRtteH, tathA upazAntaH anAkulaH kAyacApalAdirahitaH aviheThakaH na kvaciducite'nAdaravAn, krodhAdInAM vizleSaka ityanye, ya itthaMbhUtaH sa bhikSuriti suutraarthH||10|| jo sahai hu gAmakaMTae, akkosapahAratajjaNAo abhiyabheravasaddasappahAse, samasuhadukkhasahe ajesa bhikkhuu|suutrm 11 // paDimaM paDivajiA masANe, no bhIyae bhayabheravAI dissa / vivihaguNatavorae aniccaM, na sarIraM cAbhikaMkhae je sa bhikkhU // sUtram 12 // asaI vosaTThacattadehe, akkuTe va hae lUsie vaa| puDhavisame muNI havijA, aniANe akouhalle je sa bhikkhuu|| sUtram 13 // abhibhUakAeNa parIsahAI, samuddhare jAipahAu appayaM / viittujAImaraNaM mahanbhayaM, taverae sAmaNie jesa bhikkhuu||suutrm 14 // hatthasaMjae pAyasaMjae, vAyasaMjae sNjiNdie| ajjhapparae susamAhiappA, suttatthaM ca viANai je sa bhikkhU ||suutrm 15 // kiMca-yaHkhalu mahAtmA sahate samyaggrAmakaNTakAngrAmA- indriyANi tadduHkhahetavaH kaNTakAstAn, svarUpata evAha-AkrozAn prahArAn tarjanAzceti, tatrAkrozo yakArAdibhiH prahArAH kazAdibhistarjanA asUyAdibhiH, tathA bhairavabhayA atyantaraudrabhayajanakAH // 412 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM sabhikSuH, zrIdazavaikAlikaM zrIhArika vRttiyutam // 413 // sUtram 11-15 | bhikSusvarUpaH smsukhduHkhH| sUtram 16 bhikSusvarUpaH amUrchA - zabdAH saprahAsA yasmin sthAna iti gamyate tattathA tasmin, vaitAlAdikRtArttanAdATTahAsa ityarthaH, atropasargeSu satsu samasukhaduHkhasahazca- yaH acalitasAmAyikabhAvaH sa bhikSuriti suutraarthH||11|| etadeva spaSTayati- pratimA mAsAdirUpAM pratipadya vidhinA'GgIkRtya zmazAne pitRvane na bibheti na bhayaM yAti bhairavabhayAni dRSTvA raudrabhayahetUnupalabhya vaitAlAdirUpazabdAdIni vividhaguNataporatazca nityaM mUlaguNAdhanazanAdisaktazca sarvakAlam, na zarIramabhikAsate niHspRhatayA vArttamAnikaM bhAvi ca, ya itthaMbhUtaH sa bhikssuritisuutraarthH||12||nskRdskRtsrvdetyrthH, kimityAha-vyutsRSTatyaktadehaH vyutsRSTo bhAvapratibandhAbhAvena tyakto vibhUSAkaraNena dehaH- zarIraM yena sa tathAvidhaH, AkruSTo vA yakArAdinA hato vA daNDAdinA lUSito vA khaDgAdinA bhakSito vA zvazRgAlAdinA pRthivIsamaH sarvasaho munirbhavati, na ca rAgAdinA pIDyate, tathA anidAno bhAviphalAzaMsArahitaH, akutUhalazca naTAdiSu, ya evaMbhUtaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 13 // bhikSusvarUpAbhidhAnAdhikAra evAha- abhibhUya parAjitya kAyena zarIreNApi, na bhikSusiddhAntanItyA manovAgbhyAmeva, kAyenAnabhibhave tattvatastadanabhibhavAt, parISahAn kSudAdI, samuddharati uttArayati jAtipathAt saMsAramArgAdAtmAnam, kathamityAha viditvA vijJAya jAtimaraNaM saMsAramUlaM mahAbhayaM mahAbhayakAraNam, tapasi rataH tapasi saktaH, kiMbhUta ityAha zrAmaNye zramaNAnAM saMbandhini, zuddha iti bhAvaH, ya evaMbhUtaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 14 // tathA hastasaMyataH pAdasaMyata iti- kAraNaM vinA kUrmavallIna Aste kAraNe ca samyaggacchati, tathA vAksaMyataH akuzalavAgnirodhakuzalavAgudIraNena, saMyatendriyo nivRttaviSayaprasaraH, adhyAtmarataH prazastadhyAnAsaktaH, susamAhitAtmA dhyAnApAdakaguNeSu, tathA sUtrArthaM ca yathAvasthitaM vidhigrahaNazuddhaM vijAnAti yaHsamyagyathAviSayaM sa bhikSuriti suutraarthH||15|| uvahimi amucchie agiddhe, annAyauMchaM pulnippulaae| kayavikkayasaMnihio virae, savvasaMgAvagae aje sa bhikkhuu|| sUtram 16 // gRddho'jnyaatochH|
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam dazamamadhyayanaM sabhikSuH, sUtram 16-21 bhikSusvarUpaH amUrchA - gRddho'jnyaatoshchH| // 414 // alola bhikkhUna rasesu gijjhe, uMcha care jIvianAbhikaMkhe / iDiMca sakkAraNapUaNaMca, cae ThiappA aNihe je sa bhikkhuu|| sUtram 17 // naparaMvaijAsi ayaM kusIle, jeNaMca kuppijjana taM vaijjA / jANiapatteaMpuNNapAvaM, attANaM na samukkase jesa bhikkhuu||suutrm 18 // najAimatte na ya rUvamatte, na lAbhamatte na sueNa mtte| mayANi savvANi vivajjaittA, dhammajjhANarae jesa bhikkhuu||suutrm 19 // paveae ajjapayaM mahAmuNI, dhamme Thio ThAvayaI paraM pi| nikkhamma vajjija kusIlaliMgaM, na Avi hAsaMkuhae je sa bhikkhuu|| sUtram 20 // taM dehavAsaM asuI asAsayaM, sayA cae niccahiaTThiappA / chiMdittu jAImaraNassa baMdhaNaM, uvei bhikkhU apuNAgamaM gii| sUtram 21 // tibemi ||sbhikkhuajjhynnNdsmN samattaM // 10 // tathA- upadhau vastrAdilakSaNe amUrcchitaH tadviSayamohatyAgena agRddhaH pratibandhAbhAvena, ajJAtoJchaM carati bhAvaparizuddham, stokaM stokamityarthaH, pulAkaniSpulAka iti saMyamAsAratApAdakadoSarahitaH, krayavikrayasaMnidhibhyo virataH dravyabhAvabhedabhinnakrayavikrayaparyuSitasthApanebhyo nivRttaH, sarvasaGgApagatazca yaH apagatadravyabhAvasaGgazcayaH, sa bhikSuriti suutraarthH||16|| kiMcaalolo nAma nAprAptaprArthanaparo bhikSuH sAdhuH na raseSu gRddhaH, prApteSvapyapratibaddha iti bhAvaH, uJchaM carati bhAvoJchameveti pUrvavat, navaraMtatropadhimAzrityoktamiha tvAhAramityapaunaruktyam, tathA jIvitaM nAbhikAlate, asaMyamajIvitam, tathA RddhiM ca AmarSISadhyAdirUpAM satkAraM vastrAdibhiH pUjanaM ca stavAdinA tyajati, naitadarthameva yatate, sthitAtmA jJAnAdiSu, anibha ityamAyo yaH // 414 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 415 // sa bhikSuriti suutraarthH||17|| tathA na paraM svapakSavineyavyatiriktaM vadati ayaM kuzIlaH, tadaprItyAdidoSaprasaGgAt, svapakSavineyaM dazamamadhyayana tu zikSAgrahaNabuddhyA vadatyapi, sarvathA yenAnyaH kazcit kupyati na tad bravIti doSasadbhAve'pi, kimityata Aha-jJAtvA pratyeka sabhikSuH, sUtram puNyapApam, nAnyasaMbandhyanyasya bhavati agnidAhavedanAvat, evaM satsvapi guNeSu nAtmAnaM samutkarSati-na svaguNairgarvamAyAti yaH sa bhikSuriti suutraarthH||18|| madapratiSedhArthamAha- na jAtimatto yathA'haM brAhmaNaH kSatriyo vA, na ca rUpamatto yathA'haM rUpa- bhikSusvarUpaH vAnAdeyaH, na lAbhamatto yathA'haM lAbhavAn, na zrutamatto yathA'haM paNDitaH, anena kulamadAdiparigrahaH, ata evAha- madAn sarvAn amUrchA - gRddho'kulAdiviSayAnapi parivartya parityajya dharmadhyAnarato yo yathAgamaM tatra saktaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 19 // kiMca-pravedayati jnyaatonychH| kathayati AryapadaMzuddhadharmapadaM paropakArAya mahAmuniH zIlavAn jJAtA evaMbhUta eva vastuto nAnyaH, kimityetadevamityata Ahadharme sthitaH sthApayati paramapi-zrotAram, tatrAdeyabhAvapravRtteH, tathA niSkramya varjayati kuzIlaliGgaM ArambhAdi kuzIlaceSTitam, tathA na cApi hAsyakuhako na hAsyakArikuhakayukto yaH sa bhikSuriti suutraarthH||20|| bhikSubhAvaphalamAha- taM dehavAsa mityevaM pratyakSopalabhyamAnaM cArakarUpaM zarIrAvAsaM azuciM zukrazoNitodbhavatvAdinA azAzvataM pratikSaNapariNatyA sadA tyajati mamatvAnubandhatyAgena, ka ityAha- nityahite mokSasAdhane samyagdarzanAdau sthitAtmA atyantasusthitaH, sa caivaMbhUtazchittvA / jAtimaraNasya saMsArasya bandhanaM kAraNaM upaiti sAmIpyena gacchati bhikSuH yatiH apunarAgamAM punarjanmAdirahitAmityarthaH, gatimitisiddhigatim, bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 21 // ukto'nugamo, nayAH pUrvavat, iti vyAkhyAtaM sabhikSvadhyayanam // 10 // // 415 // // sUripurandarazrImaddharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikabRhadvattau dazamamadhyayanaM sabhikSvAkhyaM smaaptmiti||
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 416 // prathamA rativAkya cUlikA, niyuktiH 359-361 drvybhaavrtiH| ||ath prathamA rativAkyacUlikA // adhunaughatazcaDe Arabhyate, anayozcAyamabhisaMbandhaH- ihAnantarAdhyayane bhikSuguNayukta eva bhikSuruktaH,sacaivaMbhUto'pikadAcit karmaparatantratvAt karmaNazca balavattvAt sIded, atastatsthirIkaraNaM karttavyamiti tadarthAdhikAravacUDAdvayamabhidhIyate, tatra cUDAzabdArthamevAbhidhAtukAma Aha ni0-davve khette kAle bhAvammi acUliAya nikkhevo / taM puNa uttarataMtaM suagahiatthaM tu sNghnnii||359|| 9 nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtyAha- dravye kSetre kAle bhAveca dravyAdiviSayaH cUDAyA nikSepo nyAsa iti tatpunazcUDAdvayaM uttaratantraM dazavaikAlikasya AcArapaJcacUDAvat, etaccottaratantraM zrutagRhItArthameva dazavaikAlikAkhyazrutena gRhIto'rtho'syeti vigrahaH, yadyevamapArthakamidam, netyAha- saMgrahaNI taduktAnuktArthasaMkSepa iti gaathaarthH||359|| dravyacUDAdivyAcikhyAsayA''ha ni0-davve saccittAI kukkuddcuuddaamnniimuuraaii| khettaMmiloganikkuDa maMdaracUDA akuuddaaii||360|| dravya iti dravyacUDA AgamanoAgamajJazarIretarAdi, vyatiriktA trividhA sacittAdyA sacittA acittA mizrA ca, yathAsaMkhyaM dRSTAntamAha-kukkuTacUDA sacittA maNicUDA acittA mayUrazikhA mishraa| kSetra iti kSetracUDA lokaniSkuTA uparivartinaH, mandaracUDA ca pANDukambalA kUTAdayazca tadanyaparvatAnAm, kSetraprAdhAnyAt, AdizabdAdadholokasya sImantakaH tiryaglokasya mandara UrdhvalokasyeSatprAgbhAreti gAthArthaH / / 360 / / ni0- airitta ahigamAsA ahigA saMvaccharA akaalNmi| bhAve khaovasamie imA ucUDA muNeavvA // 361 // atiriktA ucitakAlAt samadhikA adhikamAsakAH pratItAH, adhikAH saMvatsarAzca SaSTyabdAdyapekSayA kAla iti kAlacUDA, // 416 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamA zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 417 // rativAkya cUlikA, niyuktiH 362-363 drvybhaavrtiH| niyuktiH364 rtybhidhaanopdrshnm| bhAva iti bhAvacUDA kSAyopazamike bhAve iyameva dviprakArA cUDA mantavyA vijJeyA kSAyopazamikatvAcchutasyeti gaathaarthH|| 361 // tatrApi prathamA rativAkyacUDA, asyAzcAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanne nikSepe rativAkyeti dvipadaM nAma, tatra ratinikSepa ucyate- tatrApi nAmasthApane anAdRtya dravyabhAvaratyabhidhitsayA''ha ni0-davve duhA u kamme nokammaraI asdddvvaaii| bhAvaraI tasseva u udae emeva ariivi||362|| dravyaratirAgamanoAgamajJazarIretarAtiriktA dvidhA- karmadravyarati!karmadravyaratizca, tatra karmadravyaratI rativedanIyaM karma, etacca baddhamanudayAvasthaM gRhyate nokarmadravyaratistu zabdAdidravyANi, AdizabdAt sparzarasAdiparigrahaH ratijanakAni- ratikAraNAni bhAvaratiH tasyaiva tu rativedanIyasya karmaNa udaye bhavati, evamevAratirapi dravyabhAvabhedabhinnA yathoktaratipratipakSato vijJeyeti #gAthArthaH // 362 / / uktA ratiH, idAnIM vAkyamatidizannAha ni0- vakkaMtu puvvabhaNiaMdhamme raikAragANi vkkaanni| jeNamimIe teNaM raivakkesA hvicuuddaa||363|| B vAkyaM tu pUrvabhaNitaM-vAkyazuddhyadhyayane'nekaprakAramuktaM dharme cAritrarUpe ratikArakANi ratijanakAni tAni ca vAkyAni yena kAraNena asyAM cUDAyAM tena nimittena rativAkyaiSA cUDA, ratikartRNi vAkyAni yasyAM sA rativAkyeti gAthArthaH // 363 // iha ca ratyabhidhAnaM samyaksahanena guNakAriNItvopadarzanArtham / Aha ca ni0-jaha nAma Aurassiha sIvaNachejjesukIramANesu / jaMtaNamapatthakucchA''madosaviraI hiakarI u / / 364 // yathA nAmeti prasiddhametat Aturasya zarIrasamutthena Agantukena vA vraNena glAnasya iha loke sIvanacchedeSu sIvanacchedanakarmasu kriyamANeSu satsu, kimityAha- yantraNaM galayantrAdinA apathyakutsA apathyapratiSedhaH AmadoSaviratiH ajIrNadoSanivRttiH // 417 //
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamA zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 418 // rativAkya cUlikA, niyuktiH |365-366 | rtybhidhaanopdrshnm| niyukti: 367 | upsNhaarH| hitakAriNyeva vipAkasundaratvAditi gAthArthaH // 364 // dAntikayojanAmAha ni0- aTThavihakammarogAurassa jIassa taha tigicchaae| dhamme raI adhamme araI guNakAriNI hoi / / 365 / / aSTavidhakarmarogAturasya jJAnAvaraNIyAdirogeNa bhAvaglAnasya jIvasya AtmanaH tathA tenaiva prakAreNa cikitsAyAM saMyamarUpAyAM prakrAntAyAmasnAnalocAdinA pIDAbhAve'pi dharme zrutAdirUpe ratiH AsaktiH adharma tadviparIte aratiH anAsaktirguNakAriNI bhavati, nirvANasAdhakatveneti gAthArthaH // 365 // etadeva spaSTayati ni0- sajjhAyasaMjamatave veAvacce ajhANajoge |jo ramainoramai assaMjamammi so vaccaI siddhiM // 366 // svAdhyAye- vAcanAdau saMyame- pRthivIkAyasaMyamAdau tapasi- anazanAdau vaiyAvRttye ca-AcAryAdiviSaye dhyAnayoge cadharmadhyAnAdau yo ramate svAdhyAyAdiSu sakta Aste, tathA na ramate na sakta Aste asaMyame prANAtipAtAdau sa vrajati siddhiM gacchati mokSam / iha ca saMyamatapograhaNe sati svAdhyAyAdigrahaNaM prAdhAnyakhyApanArthamiti gaathaarthH||366||upsNhrnnaah ni0- tamhA dhamme raikAragANi araikAragANi u(ya) ahamme / ThANANi tANi jANe jAI bhaNiAI ajjhayaNe // 367 // tasmAd dharme cAritrarUpe ratikArakANi ratijanakAni aratikArakANi ca aratijanakAni ca adharme asaMyame sthAnAni tAni vakSyamANAni jAnIyAt yAni bhaNitAni pratipAditAni iha adhyayane prakrAnta iti gAthArthaH // 367 // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdi pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM iha khalu bho pavvaieNaM uppannadukkheNaM saMjame araisamAvannacitteNaM ohANuppehiNA aNohAieNaM ceva hayarassigayaMkusapoyapaDAgAbhUAI imAiM aTThArasa ThANAI sammaM saMpaDilehiavvAiM bhavaMti-taMjahA- haMbho! dussamAe duppajIvI 1, lahusagA ittariA
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 419 // prathamA rativAkya cUlikA, sUtram (zlokajAtiH), utprvrjitukaamsyaassttaadshsthaanaarthvytikrH| gihINaM kAmabhogA 2, bhujo asAibahulA maNussA 3, ime ame dukkhena cirakAlovaTThAI bhavissaI 4, omajaNapurakAre 5, vaMtassa ya paDiAyaNaM 6, aharagaivAsovasaMpayA 7, dullahe khalu bho! gihINaM dhamme gihavAsamajjhe vasaMtANaM 8, Ayake se vahAya hoi 9, saMkappe se vahAya hoi 10, sovakkese gihavAse niruvakkese pariAe 11, baMdhe gihavAse mukkhe pariAe12, sAvaje gihavAse aNavaje pariAe 13, bahusAhAraNA gihINaM kAmabhogA 14, patteaMpuNNapAvaM 15, aNiccekhalu bho! maNuANa jIvie kusaggajalabiMducaMcale 16, bahuMca khalu bho! pAvaM kammaM pagaDaM 17, pAvANaM ca khalu bho! kaDANaM kammANaM puvviM duccinnANaM duppaDikaMtANaM veittA mukkho, natthi aveittA, tavasA vA jhosaittA 18 aTThArasamaM payaM bhavai / bhavai aittha silogoiha khalu bhoH pravrajitena iheti jinapravacane khaluzabdo'vadhAraNesaca bhinnakrama iti darzayiSyAmaH, bho ityAmantraNe, pravrajitenasAdhunA, kiMviziSTenetyAha- utpannaduHkhena saMjAtazItAdizArIrastrIniSadyAdimAnasaduHkhena saMyame vyAvarNitasvarUpe aratisamApannacittena udvegagatAbhiprAyeNa saMyamanirviNNabhAvenetyarthaH, sa eva vizeSyate-avadhAnotprekSiNA avadhAnaM-apasaraNaM saMyamAdutprAbalyena prekSituMzIlaM yasya sa tathAvidhastena,utpravrajitukAmeneti bhAvaH, anavadhAvitenaiva anutpravrajitenaiva amUni vakSyamANalakSaNAnyaSTAdaza sthAnAni samyag bhAvasAraM suSThu prekSitavyAni suSTvAlocanIyAni bhavantIti yogaH, avadhAvitasya tu pratyupekSaNaM prAyo'narthakamiti / tAnyeva vizeSyante- hayarazmigajAGkazapotapatAkAbhUtAni azvakhalinagajAGkazabohitthasitapaTatulyAni, etaduktaM bhavati- yathA hayAdInAmunmArgapravRttikAmAnAM razmyAdayo niyamanahetavastathaitAnyapi saMyamAdunmArgapravRttikAmAnAM bhavyasattvAnAmiti, yatazcaivamataH samyaksaMpratyupekSitavyAni bhavanti, khaluzabdo'vadhAraNe, yogAtsamyak-samyageva saMpratyupekSitavyAnyevetyarthaH tadyathe' tyAdi, tadyathetyupanyAsArthaH, haMbho duSSamAyAM duSprajIvina iti haMbho- ziSyAmantraNe duSSamAyAM- adhama // 419 //
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 420 // kAlAkhyAyAM kAladoSAdeva duHkhena- kRcchreNa prakarSeNodArabhogApekSayA jIvituM zIlA duSprajIvinaH, prANina iti gamyate, prathamA narendrAdInAmapyanekaduHkhaprayogadarzanAt, udArabhogarahitena ca viDambanAprAyeNa kugatihetunA kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSita rativAkya cUlikA, vyamiti prathamaM sthAnaM 1 / tathA laghava itvarA gRhiNAM kAmabhogAH, duSSamAyAmiti vartate, santo'pi laghavaH tucchAH prakRtyaiva sUtram tuSamuSTivadasArAH itvarA alpakAlAH gRhiNAM gRhasthAnAM kAmabhogA madanakAmapradhAnAH zabdAdayo viSayA vipAkakaTavazca, na (zlokajAtiH), utpravrajitudevAnAmiva viparItAH, ataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti dvitIyaM sthAnaM 2 / tathA bhUyazca svAtibahulA manuSyAH kAmasyASTAduSSamAyAmiti varttata eva, punazca svAtibahulA mAyApracurA manuSyA iti prANino, na kadAcidvizrambhahetavo'mI, tadrahitAnAM ca dazasthAnArthakIhaksukhaM?, tathA mAyAbandhahetutvena dAruNataro bandha iti kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti tRtIyaM sthAnaM 3 / tathA idaM vytikrH| ca me duHkhaM na cirakAlopasthAyi bhaviSyati idaM ca anubhUyamAnaM mama zrAmaNyamanupAlayato duHkhaM zArIramAnasaM karmaphalaM parISahajanitaM nacirakAlamupasthAtuMzIlaM bhaviSyati, zrAmaNyapAlanena parISahanirAkRteH karmanirjaraNAtsaMyamarAjyaprApteH, itarathA mahAnarakAdau viparyayaH, ataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti caturthaM sthAnaM 4 / tathA omajaNapuraskAra miti nyUnajanapUjA, pravrajito hi dharmaprabhAvAdrAjAmAtyAdibhirabhyutthAnAsanAJjalipragrahAdibhiH pUjyate, utpravrajitena tu nyUnajanasyApi svavyasanaguptaye'abhyutthAnAdi kAryam, adhArmikarAjaviSaye vA veSTiprayoktuH kharakarmaNo niyamata eva ihaivedamadharmaphalam, ataH kiMgRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti paJcamaM sthAnam 5 / evaM sarvatra kriyA yojanIyA, tathA vAntasya pratyApAnaM bhuktojjhitaparibhoga ityarthaH, ayaMca zvazRgAlAdikSudrasattvAcaritaH satAM nindyo vyAdhiduHkhajanakaH, vAntAzca bhogAH pravrajyAGgIkaraNena, etatpratyApAnamapyevaM cintanIyamiti SaSThaM sthAnaM 6 / tathA adharagativAsopasaMpat adho(dhara)gati:- narakatiryaggatistasyAM vasanamadhogativAsaH, // 420 //
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 421 // sUtram etannimittabhUtaM karma gRhyate, tasyopasaMpat- sAmIpyenAGgIkaraNaM yadetadutpravrajanam, evaM cintanIyamiti saptamaM sthAnaM 7 / tathA prathamA durlabhaH khalu bho! gRhiNAM dharma iti pramAdabahulatvAhurlabha eva bho ityAmantraNe gRhasthAnAM paramanirvRtijanako dharmaH, kiMviziSTAnAmi rativAkya cUlikA, tyAha- gRhapAzamadhye vasatA mityatra gRhazabdena pAzakalpAH putrakalatrAdayogRhyante, tanmadhye vasatAm, anAdibhavAbhyAsAdakAraNaM snehabandhanam, etaccintanIyamityaSTamaM sthAnaM 8 / tathA AtaGkastasya vadhAya bhavati AtaGkaH sadyoghAtI viSUcikAdirogaH tasya : | (zlokajAtiH), utpravrajitugRhiNo dharmabandhurahitasya vadhAya vinAzAya bhavati, tathA vadhazcAnekavadhahetuH, evaM cintanIyamiti navamaM sthAnaM 9 / tathA kAmasyASTAsaMkalpastasya vadhAya bhavati saMkalpa iSTAniSTaviyogaprAptijo mAnasa AtaGkaH, tasya gRhiNastathA ceSTAyogAnmithyAvikalpAbhyAsena dazasthAnArtha vytikrH| grahAdiprAptervadhAya bhavati, etaccintanIyamiti dazamaM sthAnaM 10 / tathA sopaklezo gRhivAsa iti sahopaklezaiH sopaklezo gRhivAso- gRhAzramaH, upaklezA:- kRSipAzupAlyavANijyAdyanuSThAnAnugatAH paNDitajanagarhitAH zItoSNazramAdayo ghRtalavaNacintAdayazceti, evaM cintanIyamityekAdazaM sthAnaM 11 / tathA nirupaklezaH paryAya iti, ebhirevopaklezai rahitaH pravrajyAparyAyaH, anArambhI kucintAparivarjitaH zlAghanIyo viduSAmityevaM cintanIyamiti dvAdazaM sthAnaM 12 / tathA bandho gRhavAsaH sadA taddhatvanuSThAnAt, kozakArakITavaditi, etaccintanIyamiti trayodazaM sthAnaM 13 / tathA mokSaH paryAyaH anavarataM karmanigaDavigamAnmuktavadityevaM cintanIyamiti caturdazaM sthAnaM 14 / ata eva sAvadyo gRhavAsa iti sAvadyaH- sapApaH prANAtipAtamRSAvAdAdipravRtteretaccintanIyamiti paJcadazaMsthAnaM 15 / evaM anavadyaH paryAya iti apApa ityarthaH, ahiMsAdipAlanAtmakatvAd, etaccintanIyamiti SoDazaMsthAnaM 16 / tathA bahusAdhAraNA gRhiNAMkAmabhogA iti bahusAdhAraNA:- caurarAjakulAdisAmAnyA 'gRhiNAM' gRhasthAnAM kAmabhogAH pUrvavaditi, etaccintanIyamiti saptadazaM sthAnaM 17 / tathA pratyekaM puNyapApa miti mAtApitR // 421 //
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 422 // dazaM sthAna vyate-kuzA bahucakhatigamyate, yapekSitavyAlazabda:kA mohanIyAdi prakRti nakizcit gRha khalu bhoH! kRtAnA kalatrAdinimittamapyanuSThitaM puNyapApaM 'pratyekaM pratyekaM' pRthak pRthak yenAnuSThitaM tasya karturevaitaditi bhAvArthaH, evamaSTAdazaM prathamA sthAnaM 18 / etadantargato vRddhAbhiprAyeNa zeSagranthaH samasto'traiva, anye tu vyAcakSate- sopaklezo gRhivAsa ityAdiSu SaTsa rativAkya cUlikA, sthAneSu sapratipakSeSu sthAnatrayaM gRhyate, evaM ca bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmabhogA iti caturdazaMsthAnaM 14, pratyekaM puNyapApamiti sUtram paJcadazaM sthAnaM 15, zeSANyabhidhIyante, tathA anityaM khalu anityameva niyamataH bho ityAmantraNe manuSyANAM puMsAM jIvitaM (zlokajAtiH), utpravrajituAyuH, etadeva vizeSyate-kuzAgrajalabinducaJcalaM sopakramatvAdanekopadravaviSayatvAdatyantAsAram, tadalaMgRhAzrameNeti saMpratyu kAmasyASTAapekSitavyamiti SoDazaMsthAnaM 16, tathA bahuM ca khalu bhoH! pApaM karma prakRtaM bahu ca cazabdAt kliSTaM ca khaluzabdo'vadhAraNe baDheva / / dazasthAnArtha vytikrH| pApaM karma- cAritramohanIyAdi prakRtaM' nirvartitam, mayeti gamyate, zrAmaNyaprAptAvapyevaM kSudrabuddhipravRtteH, nahi prabhUtakliSTakarmarahitAnAmevamakuzalA buddhirbhavati, ato na kiJcit gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti saptadazaM sthAnaM 17, tathA pApAnAMce tyAdi, 'pApAnAMca'apuNyarUpANAM cazabdAtpuNyarUpANAM ca khalu bhoH! kRtAnAM karmaNAM khaluzabdaHkAritAnumatavizeSaNArthaH, bho iti ziSyAmantraNe, kRtAnAM manovAkkAyayogairoghato nirvarttitAnAM karmaNAM jJAnAvaraNIyAdyasAtavedanIyAdInAM prAka pUrvamanyajanmasu duzcaritAnAM pramAdakaSAyajaduzcaritajanitAni duzcaritAni, kAraNe kAryopacArAt, duzcaritahetUni vA duzcaritAni, kArye kAraNopacArAt, evaM duSparAkrAntAnAM mithyAdarzanAviratijaduSparAkrAntajanitAni duSparAkrAntAni, hetau phalopacArAt, duSparAkrAntahetUni vA duSparAkrAntAni, phale hetUpacArAt, iha ca duzcaritAni madyapAnAzlIlAnRtabhASaNAdIni, duSparAkrAntAni vadhabandhanAdIni, tadamISAmevaMbhUtAnAM karmaNAM vedayitvA anubhUya, phalamiti vAkyazeSaH, kiM?- mokSo bhavati pradhAnapuruSArtho bhavati nAstyavedayitvA na bhavatyananubhUya, anena sakarmakamokSavyavacchedamAha, iSyate ca svalpakarmopetAnAM kaizcitsahakAri // 422 //
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 423 // prathamA rativAkya cUlikA, sUtram 1-8 sIdataH sthirIkaraNArthamutprivrajitasya paritApanA nidrshnm| nirodhatastatphalAdAnavAdibhistat, tadapi nAstyavedayitvA mokSaH, tathArUpatvAt karmaNaH, svaphalAdAne karmatvAyogAt, tapasA vA kSapayitvA anazanaprAyazcittAdinA vA viziSTakSAyopazamikazubhabhAvarUpeNa tapasA pralayaM nItvA, iha ca vedanamudayaprAptasya vyAdherivAnArabdhopakramasya kramazaH, anyAnibandhanapariklezena, tapaHkSapaNaM tu samyagupakrameNAnudIrNodIraNadoSakSapaNavadanyanimittaprakrameNApariklezamiti, atastapo'nuSThAnameva zreya iti na kiMcidgRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti aSTAdazaM padaM bhavati aSTAdazaM sthAnaM bhavati 18 / bhavati cAtra zlokaH atretyaSTAdazasthAnArthavyatikare, uktAnuktArthasaMgrahapara ityarthaH, zloka iti ca jAtiparo nirdezaH, tataH zlokajAtiranekabhedA bhavatIti prabhUtazlokopanyAse'pi na virodhH|| jayA ya cayaI dhammaM, aNajo bhogkaarnnaa|se tattha mucchie bAle, aayiinaavbujjhi||suutrm 1 // jayA ohAvio hoi, iMdo vA paDio chamaM / savvadhammaparinbhaTTho, sa pacchA pritppdd'|suutrm 2 // jayA avaMdimo hAi, pacchA hoi avNdimo| devayA va cuA ThANA, sa pacchA paritappai / / sUtram 3 // jayA apUimo hoi, pacchA hoi apuuimo| rAyA va rajjapabbhaTTho, sa pacchA pritppdd'|suutrm 4 // jayA a mANimo hoi, pacchA hoi amaannimo| siTivva kabbaDe chUDho, sa pacchA paritappai // sUtram 5 // jayA atherao hoi, samaikvaMtajuvvaNo / macchu vva galaM gilittA, sa pacchA paritappai // suutrm6|| jayA akukuDuMbassa, kutattIhiM vihammai / hatthI va baMdhaNe baddho, sa pacchA pritppi|| suutrm|| puttadAraparIkiNNo, mohsNtaannsNto| paMkosanno jahA nAgo, sa pacchA pritppdd'|suutrm 8 // yadA caivamapyaSTAdazasuvyAvarttanakAraNeSu satsvapijahAti tyajati dharmaM cAritralakSaNaM anArya ityanArya ivAnAryomlecchaceSTitaH, // 423 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 424 // prathamA rativAkya cUlikA, sUtram 1-8 sIdataH sthirIkaraNArthamutprivajitasya paritApanA nidrshnm| kimarthamityAha-bhogakAraNAt zabdAdibhoganimittaM sa dharmatyAgI tatra teSu bhogeSu mUrcchito gRddho bAlaH mandaH AyatiM AgAmikAlaM nAvabuddhyate na samyagavagacchatIti suutraarthH||1|| etadeva darzayati- yadA avadhAvitaH apasRto bhavati saMyamasukhavibhUteH, utpravrajita ityarthaH, indro ve ti devarAja iva patitaHkSmAM mAM gataH, svavibhavabhraMzena bhUmau patita iti bhAvaH, kSmA- bhUmiH / sarvadharmaparibhraSTaH sarvadharmebhyaH-kSAntyAdibhya Asevitebhyo'pi yAvatpratijJamananupAlanAt laukikebhyo'pi vA gauravAdibhyaH paribhraSTaH- sarvatazcyutaH, sa patito bhUtvA pazcAtmanAgamohAvasAne paritapyate kimidamakAryaM mayA'nuSThitamityanutApaMkarotIti suutraarthH||2||ydaan vandyo bhavati zramaNaparyAyastho narendrAdInAM pazcAdbhavatyuniSkrAntaH sannavandyaH tadA devateva kAcidindravarjA sthAnacyutA satI sa pazcAtparitapyata ityetatpUrvavadeveti suutraarthH||3|| tathA yadA ca pUjyo bhavati- vastrabhaktAdibhiH zrAmaNyasAmarthyAllokAnAM pazcAdbhavatyutpravrajitaH sannapUjyo lokAnAmeva tadA rAjeva rAjyaprabhraSTaH mahato bhogAdvipramuktaH sa pazcAtparitapyata iti pUrvavadeveti suutraarthH|| 4 // yadA ca mAnyo bhavatyabhyutthAnAjJAkaraNAdinA mAnanIyaH zIlaprabhAveNa pazcAdbhavatyamAnyastatparityAgena tadA zreSThIva karbaTe mahAkSudrasaMniveze kSiptaH san, sa pazcAtparitapyata ityetatsamAnaM pUrveNeti suutraarthH||5|| yadAca sthaviro bhavati sa tyaktasaMyamo vaya:pariNAmena, etadvizeSapratipAdanAyAha-samatikrAntayauvanaH, ekAntasthavira iti bhAvaH, tadA vipAkakaTukatvAdbhogAnAM matsya iva galaM baDizaM gilitvA abhigRhya tathAvidhakarmalohakaNTakaviddhaH san sa pazcAtparitapyata ityetadapi samAnaM pUrveNeti suutraarthH||6|| etadeva spaSTayati- yadA ca kukuTumbasya kutsitakuTumbasya kutaptibhiH- kutsitacintAbhirAtmanaH saMtApakAriNIbhirvihanyate-viSayabhogAn prati vighAtaM nIyate tadA sa muktasaMyamaH san paritapyate pazcAt, ka iva?- yathA hastI kukuTumbabandhanabaddhaH paritapyate // 7 // etadeva spaSTayati- putradAraparikIrNo viSayasevanAtputrakalatrAdibhiH .42
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 425 // prathamA rativAkya cUlikA, sUtram 9-14 sIdataH sthirIkaraNArthamuttijitasya paritApanA nidrshnm| sarvato vikSiptaH mohasaMtAnasaMtato darzanAdimohanIyakarmapravAheNa vyAptaH, ka iva- pAvasanno nAgo yathA kardamAvamagno vanagaja iva sa pazcAtparitapyate- hA hA kiM mayedamasamaJjasamanuSThitamiti suutraarthH||8|| ajja AhaMgaNI hu~to, bhAviappA bhussuo| jai'haM ramaMto pariAe, sAmaNNe jinndesie|suutrm // devalogasamANo a, pariAo mahesiNaM / rayANaM arayANaMca, mhaanrysaariso|suutrm 10 // amarovamaM jANiasukkhamuttamaM, rayANa pariAi thaa'ryaannN| niraovamaMjANiadukkhamuttamaM, ramija tamhA priaaipNddie|| sUtram 11 // dhammAu bhaTTha sirio aveyaM, jnnggivijjhaaamiv'ppte| hIlaMti NaM duvihiaMkusIlA, dAduviaM ghoravisaM va nAgaM / sUtram 12 // iheva'dhammo ayaso akittI, dunAmadhijaM ca pihujaNaMmi / cuassa dhammAu ahammaseviNo, saMbhinnavittassa ya hiTThao gii| sUtram 13 // bhuMjittu bhogAI pasajjhaceasA, tahAvihaM kaTTa asaMjamaM bahuM / gaiMca gacche aNabhijjhiaMduhaM, bohI ase no sulahA puNo puNo ||suutrm 14 // kazcit sacetanatara evaM ca paritapyata ityAha- adya tAvadahaM adya- asmin divase ahamityAtmanirdeze gaNI syAM- AcAryo bhaveyaM bhAvitAtmA prazastayogabhAvanAbhiH bahuzruta ubhayalokahitabahvAgamayuktaH, yadi kiM syAdityata Aha- yadyahaM aramiSya ratimakariSyaM paryAye pravrajyArUpe, so'nekabheda ityAha- zrAmaNye zramaNAnAM saMbandhini, so'pi zAkyAdibhedabhinna ityAhajinadezite nirgranthasaMbandhinIti sUtrArthaH // 9 // avadhAnotprekSiNaH sthirIkaraNArthamAha- devalokasamAnastu devalokasadRza // 425 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 426 // eva paryAyaH pravrajyArUpa: maharSINAM susAdhUnAM ratAnAM saktAnAm, paryAya eveti gamyate, etaduktaM bhavati- yathA devaloke devAH prathamA prekSaNakAdivyApRtA adInamanasastiSThantyevaM susAdhavo'pi tato'dhikaM bhAvataH pratyupekSaNAdikriyAyAM vyApRtAH, upAdeya rativAkya cUlikA, vizeSatvAt pratyupekSaNAderiti devalokasamAna eva paryAyo maharSINAM ratAnAmiti / aratAnAM ca bhAvataH samAcAryAmasaktAnAM sUtram 9-14 ca, cazabdAdviSayAbhilASiNAMca bhagavalliGgaviDambakAnAM kSudrasattvAnAM mahAnarakasadRzorauravAditulyastatkAraNatvAnmAnasa-2 sIdataH sthirIkaraduHkhAtirekAt tathA viDambanAJceti suutraarthH||10|| etadupasaMhAreNaiva nigamayannAha- amaropamaM uktanyAyAddevasadRzaM jJAtvA NArthamutprivijJAya saukhyamuttamaM prazamasaukhyam, keSAmityAha- ratAnAM paryAye saktAnAM samyakpratyupekSaNAdikriyAvyaGgatye zrAmaNye, tathA vajitasya paritApanA aratAnAM paryAya eva, kimityAha-narakopamaM narakatulyaM jJAtvA duHkhaM uttama pradhAnamuktanyAyAt, yasmAdevaM ratAratavipAkastasmAd / nidrshnm| rameta saktiM kuryAt, kvetyAha- paryAye uktasvarUpe paNDitaH zAstrArthajJa iti suutraarthH||11||pryaaycyutsyaihikN doSamAha- dharmAt zramaNadharmAbhraSTacyutaM zriyo'petaM tapolakSmyA apagataM yajJAgniM agniSTomAdyanalaM vidhyAtamiva yAgAvasAne'lpatejasam, alpazabdobhAve, tejaHzUnyaM bhasmakalpamityarthaH hIlayanti kadarthayanti, patitastvamiti paGktyapasAraNAdinA, enaM unniSkrAntaM durvihitaM unniSkramaNAdeva duSTAnuSThAyinaM kuzIlAH tatsaGgocitA lokAH, sa eva vizeSyate- dADhuDDiaMti prAkRtazailyA uddhRtadaMSTrautkhAtadaMSTra ghoraviSamiva raudraviSamiva nAgaM sarpam, yajJAgnisopamAnam, lokanItyA pradhAnabhAvAdapradhAnabhAvakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 12 // evamasya bhraSTazIlasyaughata aihikaM doSamabhidhAyaihikAmuSmikamAha- ihaiva ihaloka eva adharma ityayamadharmaH, 426 // phalena darzayati- yaduta ayazaH aparAkramakRtaM nyUnatvaM tathA akIrtiH adAnapuNyaphalapravAdarUpA tathA durnAmadheyaM ca purANaH patita iti kutsitanAmadheyaM ca bhavati, kvetyAha- pRthagjane sAmAnyaloke'pyAstAM viziSTaloke, kasyetyAha- cyutasya dharmAd /
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 427 // prathamA rativAkya cUlikA, sUtram 15-18 updeshopsNhaarau| utpravrajitasyetyarthaH, tathA adharmasevinaH kalatrAdinimittaM SaTkAyopamaIkAriNaH, tathA saMbhinnavRttasya ca akhaNDanIyakhaNDitacAritrasya ca kliSTakarmabandhAd adhastAdgatiH narakeSUpapAta iti suutraarthH||13|| asyaiva vizeSapratyapAyamAha-'sa' utpravrajito bhuktvA bhogAn zabdAdIn prasahyacetasA dharmanirapekSatayA prakaTena cittena tathAvidhaM ajJocitamadharmaphalaM kRtvA abhinirvartya asaMyama kRSyAdyArambharUpaM bahuM asaMtoSAtprabhUtaM sa itthaMbhUto mRtaH san gatiM ca gacchati anabhidhyAtAM abhidhyAtA- iSTA na tAmaniSTAmityarthaH, kAcitsukhA'pyevaMbhUtA bhavatyata Aha- duHkhAM prakRtyaivAsundarAM duHkhajananIm, bodhizcAsya jinadharmaprAptizcAsyoniSkrAntasya na sulabhA punaH punaH prabhUteSvapi janmasu durlabhaiva, pravacanavirAdhakatvAditi sUtrArthaH // 14 // imassa tAneraiassa jaMtuNo, duhovaNIassa kilesvttinno| paliovamaM jhijjhai sAgarovamaM, kimaMga puNa majjha imaMmaNoduhaM? ||suutrm 15 // na me ciraM dukkhamiNaM bhavissai, asAsayA bhogapivAsa jNtunno| na ce sarIreNa imeNa'vissai, avissaI jIviapajjaveNa me|| sUtram 16 // jassevamappA u havija nicchio, caija dehaM na hu dhammasAsaNaM / taM tArisa no pailaMti iMdiA, uviMtavAyA va sudaMsaNaM giriM / / sUtram 17 // icceva saMpassiabuddhimaM naro, AyaM uvAyaM vivihaM viaanniaa| kAeNa vAyA adumANaseNaM, tiguttigutto jiNavayaNamahiTThijAsi ||suutrm 18 // ttibemi ||rivkkaa paDhamA cUlA smttaa||1|| yasmAdevaM tasmAdutpannaduHkho'pyetadanucintya notpravrajedityAha- asya tAva dityAtmana eva nirdezaH, nArakasya jantoH // 427 //
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam // 428 // narakamanuprAptasyetyarthaH duHkhopanItasya sAmIpyena prAptaduHkhasya klezavRtteH ekAntaklezaceSTitasya sato naraka eva palyopamaM kSIyate / prathamA sAgaropamaMca yathAkarmapratyayam, kimaGgapunarmamedaMsaMyamAratiniSpannaM manoduHkhaMtathAvidhaklezadoSarahitaM?, etatkSIyata eva, etaccintanena rativAkya notpravrajitavyamiti suutraarthH||15|| vizeSeNaitadevAha-na mama ciraM prabhUtakAlaMduHkhamidaM saMyamAratilakSaNaM bhaviSyati, kimityata cUlikA, sUtram Aha-azAzvatI prAyo yauvanakAlAvasthAyinI bhogapipAsA viSayatRSNA jantoH prANinaH, azAzvatItva eva kAraNAntaramAha- 15-18 naceccharIreNAnenApayAsyatina yadi zarIreNAnena karaNabhUtena vRddhasyApi sato'payAsyati, tathApi kimAkulatvaM?, yato'payAsyati upadezo psNhaarau| jIvitaparyayeNa jIvitasyApagamena-maraNenetyevaM nizcitaH syAditi suutraarthH||16|| asyaiva phalamAha- tasye ti sAdhoH evaM uktena, AtmA tu tuzabdasyaivakArArthatvAt Atmaiva bhavet nizcito dRDhaH yaH sa tyajeddehaM kvacidvighna upasthite, na tu dharmazAsanaM na punardharmAjJAmiti, taMtAdRzaM dharme nizcitaMna pracAlayanti saMyamasthAnAnna kampayanti indriyANi cakSurAdIni / nidarzanamAha- utpatadvAtA iva saMpatatpavanA iva sudarzanaM giri merum, etaduktaM bhavati- yathA meruMna vAtAzcAlayanti tathA tamapIndriyANIti suutraarthH||17|| upasaMharannAha- ityevaM adhyayanoktaM duSprajIvitvAdi saMprekSya Adita Arabhya yathAvadRSTvA buddhimAnnaraH samyag buddhyupetaH AyamupAyaM vividhaM vijJAya AyaH samyagjJAnAdeH upAya:- tatsAdhanaprakAraH kAlavinayAdirvividhaH- anekaprakArastaM jJAtvA, kimityAhakAyena vAcA'tha manasA-tribhirapikaraNairyathApravRttastriguptiguptaHsan jinavacanaM arhadupadezaM adhitiSThet yathAzaktyA taduktaikakriyApAlanaparobhUyAt, bhAvAyasiddhau tattvato muktisiddheH / bravImIti pUrvavaditi suutraarthH||18|| ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadeva / samAptaM rativAkyAdhyayanamiti // 1 // // iti sUripurandarazrImaddharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikabRhadvRttau prathamA rativAkyacUlikA smaaptaa| // 428 //
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 429 // ||ath dvitIyA viviktcryaacuulikaa| dvitIyA vyAkhyAtaM prathamacUDAdhyayanam, adhunA dvitIyamArabhyate, asya caughataH saMbandhaH pratipAdita eva, vizeSatastvanantarAdhyayane vidhiktacaryA, sIdataH sthirIkaraNamuktam, iha tu viviktacaryocyata ityayamabhisaMbandhaH, etadevAha bhASyakAra: cUlikA, bhASyam 63 bhA0- ahigAro puvvutto caubviho biiacUliajjhayaNe / sesANaMdArANaM ahakkama phAsaNA hoi / / 63 // adhismbndhH| adhikAraH- oghataH prapaJcaprastAvarUpaH pUrvokto rativAkyacUDAyAM pratipAditaH caturvidho nAmacUDA sthApanAcUDetyAdirUpo sUtram 1-4 pratijJAcaryAyathA dvitIyacUDAdhyayane AdAnapadena cUlikAkhyena, sAnuyogadvAropanyAsastathaiva vaktavya iti vAkyazeSaH zeSANAM dvArANAM sUtrA-3 gunnaav| lApakagatanikSepAdInAM yathAkramaM yathAprastAvaM sparzanA- ISad vyAkhyAdirUpA bhavatIti gaathaarthH|| 63 // atra ca vyatikare sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM cUliaMtu pavakkhAmi, suaMkevalibhAsiAjaM suNittu supuNNANaM, dhamme uppajjae mii||suutrm 1 // aNusoapaTThiabahujaNaMmi, paDisoaladdhalakkheNaM / paDisoameva appA, dAyavvo houkAmeNaM ||suutrm 2 // aNusoasuho loo, paDisoo Asavo suvihiANaM / aNusoo saMsAro, paDisoo tassa uttaaro||suutrm 3 // tamhA AyAraparakkameNaM saMvarasamAhibahuleNaM / cariA guNA aniyamA ahaMti sAhUNa daTThavvA / / sUtram 4 // cUDAM tu pravakSyAmi cUDAM prAgvyAvarNitazabdArthAM tuzabdavizeSitAM bhAvacUDAM pravakSyAmIti- prakarSaNAvasaraprAptAbhidhAna- 429 // lakSaNena kathayAmi, zrutaM kevalibhASita miti iyaM hi cUDA 'zrutaM' zrutajJAnaM varttate, kAraNe kAryopacArAt, etacca kevalibhASitaM-anantarameva kevalinA prarUpitamiti saphalaM vizeSaNam / evaM ca vRddhavAdaH- kayAcidAryayA'sahiSNuH kuragaDukaprAyaH
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 430 // bhASyam 63 guNAcA saMyatazcAturmAsikAdAvupavAsaMkAritaH, sa tadArAdhanayA mRta eva, RSighAtikA'hamityudvignA sA tIrthakaraM pRcchAmIti guNA- dvitIyA varjitadevatayA nItA zrIsImandharasvAmisamIpam, pRSTo bhagavAn, aduSTacittA'ghAtiketyabhidhAya bhgvtemaaNcuuddaaNgraahiteti| viviktacaryA, cUlikA, idameva vizeSyate- yacchrutve ti yacchutvA''karNya supuNyAnAM kuzalAnubandhipuNyayuktAnAM prANinAM dharme acintyacintAmaNikalpe cAritradharme utpadyate matiH saMjAyate bhAvataH zraddhA / anena cAritraM cAritrabIjaM copajAyata ityetaduktaM bhavatIti suutraarthH||1|| abhismbndhH| sUtram 1-4 etaddhi pratijJAsUtram, iha cAdhyayane caryAguNA abhidheyAH, tatpravRttau mUlapAdabhUtamidamAha- anusrotaHprasthite nadIpUrapravAha pratijJAcaryApatitakASThavad viSayakumArgadravyakriyAnukUlyena pravRtte bahujane tathAvidhAbhyAsAt prabhUtaloke tathAprasthAnenodadhigAmini, kimityAha- pratisrotolabdhalakSyeNa dravyatastasyAmeva nadyAM kathaJciddevatAniyogAtpratIpasrotaHprAptalakSyeNa, bhAvatastu viSayAdivaiparItyAtkathaMcidavAptasaMyamalakSyeNa pratisrota eva durapAkaraNIyamapyapAkRtya viSayAdi saMyamalakSyAbhimukhameva AtmA / jIvo dAtavyaH pravarttayitavyo bhavitukAmena saMsArasamudraparihAreNa muktatayA bhavitukAmena sAdhunA, na kSudrajanAcaritAnyudAharaNIkRtyAsanmArgapravaNaMceto'pikarttavyam, apitvAgamaikapravaNenaiva bhavitavyamiti, uktaMca- nimittamAsAdya yadeva kizcana, svadharmamArga visRjanti baalishaaH| tapaHzrutajJAnadhanAstu sAdhavo, na yAnti kRcchre parame'pi vikriyAm // 1 // tathA- kapAlamAdAya vipannavAsasA, varaM / dviSadvezmasamRddhirIkSitA / vihAya lajjAM na tu dharmavaizase, surendratA(sA)rthe'pi samAhitaM mnH|| 2 // tathA- pApaM samAcarati vItaghRNo jaghanyaH, prApyApadaM saghRNa eva vimadhyabuddhiH / prANAtyaye'pi na tu sAdhujanaH svavRttaM, velA samudra iva lavayituM samarthaH // 3 // ityalaM. prasaGgeneti suutraarthH||2||adhikRtmev spaSTayannAha- anusrotaHsukho lokaH udakanimnAbhisarpaNavatpravRttyA'nukUlaviSayAdisukho lokaH, karmagurutvAt, pratisrota eva tasmAdviparItaH AzravaH indriyajayAdirUpaH paramArthapezala: kaayvaanggnovyaapaarH|| // 430 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 431 // 'Azramo vA' vratagrahaNAdirUpaH suvihitAnAM sAdhUnAm, ubhayaphalamAha- anusrotaH saMsAraH zabdAdiviSayAnukUlyaM saMsAra eva, dvitIyA kAraNe kAryopacArAt, yathA viSaM mRtyuH dadhi trapuSI pratyakSo jvaraH, pratisrotaH uktalakSaNaH, tasyeti paJcamyarthe SaSThI 'supAMsupo viviktacaryA, bhavantIti vacanAt, tasmAt saMsArAd uttAraH uttaraNamuttAraH, hetau phalopacArAt yathA''yurghataM tandulAnvarSati parjanya iti / cUlikA, sUtram 5-9 suutraarthH||3|| yasmAdetadevamanantaroditaM tasmAt AcAraparAkrameNe tyAcAre- jJAnAdau parAkramaH- pravRttibalaM yasya sa tathAvidha vihAracaryoiti, gamakatvAdbahuvrIhiH, tenaivaMbhUtena sAdhunA saMvarasamAdhibahulene ti saMvare- indriyAdiviSaye samAdhiH- anAkulatvaM bahulaM padezA dhikaarshc| prabhUtaM yasya sa iti, samAsaH pUrvavat, tenaivaMvidhena satA apratipAtAya vizuddhaye ca, kimityAha- caryA bhikSubhAvasAdhanI bAhyA'niyatavAsAdirUpA guNAzca- mUlaguNottaraguNarUpAH niyamAzca- uttaraguNAnAmeva piNDavizuddhyAdInAM svakAlAsevananiyogAH bhavanti sAdhUnAM draSTavyA ityete caryAdayaH sAdhUnAM draSTavyA bhavanti, samyagjJAnAsevanaprarUpaNArUpeNeti suutraarthH||4|| anieavAso samuANacAriA, annAyau~chaM pairikkayA a| appovahI kalahavivajaNA a, vihAracariAisiNaM pstthaa|| suutrm5|| AinnaomANavivajjaNA a, osannadiTThAhaDabhattapANe / saMsaTThakappeNa carija bhikkhU, tajjAyasaMsaTTha jaI jaijA ||suutrm 6 // amaJjamaMsAsi amaccharIA, abhikkhaNaM nivigaI gayA a / abhikkhaNaM kAussaggakArI, sajjhAyajoge payao havijA // suutrm|| // 431 // Na paDinnavijA sayaNAsaNAI, sinaM nisijjaMtaha bhattapANaM / gAme kule vA nagare va dese, mamattabhAvaMna kahiMpi kujaa|suutrm 8 // gihiNoveAvaDinakujA, abhivaaynnvNdnnpuuannNvaa| asaMkiliTehiM samaMvasijA, muNIcarittassajaona haannii||suutrm //
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam dvitIyA viviktacaryA, cUlikA, niyuktiH 368-369 vihaarcryopdeshaadhikaarshc| // 432 // caryAmAha- aniyatavAso mAsakalpAdinA aniketavAso vA agRhe- udyAnAdau vAsaH, tathA samudAnacaryA anekatra yAcitabhikSAcaraNaM ajJAtoJchaM vizuddhopakaraNagrahaNaviSayam, pairikkayA ya vijanaikAntasevitAca alpopadhitvaM anulbaNayuktastokopadhisevitvaM kalahavivarjanA ca tathA tadvAsinA bhaNDanavivarjanA, vivarjanaM vivarjanA zravaNakathanAdinA privrjnmityrthH| vihAracaryA viharaNasthitirviharaNamaryAdA iyaM' evaMbhUtA RSINAMsAdhUnAM prazastA- vyAkSepAbhAvAt AjJApAlanena bhAvacaraNasAdhanAtpavitreti suutraarthH||5|| iyaM sAdhUnAM vihAracaryeti sUtrasparzanamAha ni0- davve sarIrabhaviobhAveNa ya saMjao ihaM tss| uggahiA paggahiA vihAracariA muNeavvA // 368 // sAdhUnAM vihAracaryA'dhikRteti sAdhurucyate, saca dravyato bhAvatazca, tatra dravya iti dvAraparAmarzaH, zarIrabhavya iti madhyamabhedatvAdAgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIratavyatiriktadravyasAdhUpalakSaNametat, bhAvena ce ti dvAraparAmarzaH, sa eva saMyata iti saMyataguNasaMvedako bhAvasAdhuH / iha adhyayane tasya bhAvasAdhoH avagRhItA udyAnArAmAdinivAsAdyaniyatA pragRhItA tatrApi viziSTAbhigraharUpA utkaTukAsanAdivihAracaryA mantavyA' boddhavyeti gAthArthaH // 368||saa ceyamiti sUtrasparzenAha ni0- aNieaMparikvaM aNNAyaM sAmuANiaMuMcha / appovahI akalaho vihaarcriaaisipstthaa||369|| sUtravadavaseyA / avayavAkramastu gAthAbhaGgabhayAd, arthatastu sUtropanyAsavaSTivya iti| vihAracaryA RSINAM prazaste tyuktaM tadvizeSopadarzanAyAha-AkIrNAvamAnavivarjanA ca vihAracaryA RSINAMprazasteti, tatrAkIrNa-rAjakulasaMkhaDyAdi avamAnaMsvapakSaparapakSaprAbhUtyajaMlokAbahumAnAdi, asya vivarjanA, AkIrNe hastapAdAdilUSaNadoSAt avamAne alAbhAdhAkarmAdi00kathAdinA pariva0 (pr0)| / // 432 //
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza- doSAditi / tathA utsannadRSTAhRtaM prAya upalabdhamupanItam, utsannazabdaH prAyo vRtau varttate, yathA- devA osannaM sAyaM veyaNaM veeMti dvitIyA vaikAlika kimetadityAha- bhaktapAnaM odanAranAlAdi, idaM cotsannadRSTAhRtaM yatropayogaH zuddhyati, trigRhAntarAdArata ityarthaH, bhikkhaggAhi viviktacaryA, zrIhArika cUlikA, vRttiyutam | egattha kuNai bIo adosumuvaogamiti vacanAt ityevaMbhUtamutsannaM dRSTAhRtaM bhaktapAnamRSINAMprazastamiti yogaH, tathA saMsRSTakalpena | niyuktiH 369 // 433 // hastamAtrakAdisaMsRSTavidhinA caredbhikSurityupadezaH, anyathA puraHkarmAdidoSAt, saMsRSTameva vizinaSTi- tajjAtasaMsRSTa ityAmago- vihAracaryo padezArasAdisamAnajAtIyasaMsRSTe hastamAtrakAdau yatiH yateta yatnaM kuryAt, atajjAtasaMsRSTe saMsarjanAdidoSAdityanenASTabhaGgasUcanam, dhikaarshc| tadyathA-saMsaTe hatthe saMsaTTe mattesAvasese davveityAdi, atra prathamabhaGgaH zreyAn zeSAstu cintyA iti suutraarthH||6||updeshaadhikaar evedamAha- amadyamAMsAzI bhavediti yogaH, amadyapo'mAMsAzIca syAt, eteca madyamAMse lokAgamapratIte eva, tatazca yatkecanAbhidadhati-AranAlAriSThAdyapi saMdhAnAd odanAdyapi prANyaGgatvAttyAjyamiti, tadasat, amISAMmadyamAMsatvAyogAt, lokazAstrayoraprasiddhatvAt, saMdhAnaprANyaGgatvatulyatvacodanA tvasAdhvI, atiprasaGgadoSAt, dravatvastrItvatulyatayA mUtrapAnamAtRgamanAdiprasaGgAdityalaM prasaGgena, akSaragamanikAmAtraprakramAt / tathA amatsarI ca na parasaMpaveSI ca syAt, tathA abhIkSNaM punaH punaH puSTakAraNAbhAve nirvikRtikazca nirgatavikRtiparibhogazca bhavet, anena paribhogocitavikRtInAmapyakAraNe pratiSedhamAha, tathA abhIkSNaM gamanAgamanAdiSu, vikRtiparibhoge'pi cAnye, kimityAha- kAyotsargakArI bhavet IryApathapratikramaNamakRtvAna kiJcidanyat kuryAd, tadazuddhatApatteriti bhAvaH / tathA svAdhyAyayoge vAcanAdyupacAravyApAra AcAmAmlAdau prayataH atishy-||433 // 0 devA utsannaM sAtavedanAM vedynti| (r) bhikSAgrAhI ekatra karoti dvitIyazca dvayorupayogam / 0 saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtrakaM sAvazeSaM drvym| (r) takre zubhe'zubhe ityuktestakram, AdinA ddhyaadi|
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdaza zrIhAri0 vRttiyutam / / 434 // yatnaparo bhavet, tathaiva tasya phalavattvAd viparyaya unmAdAdidoSaprasaGgAditi suutraarthH||7|| kiMca- na pratijJApayet mAsAdi- dvitIyA kalpaparisamAptau gacchan bhUyo'pyAgatasya mamaivaitAni dAtavyAnIti na pratijJA kArayedgRhastham, kimAzrityetyAha- zayanAsane viviktacaryA, cUlikA, zayyAM niSadyAM tathA bhaktapAna miti tatra zayanaM-saMstArakAdi AsanaM- pIThakAdi zayyA- vasatiH niSadyA- svAdhyAyAdibhUmiH niyuktiH 369 tathA tena prakAreNa tatkAlAvasthaucityena bhaktapAnaM khaNDakhAdyakadrAkSApAnakAdi na pratijJApayet, mamatvadoSAt / sarvatraita- vihAracaryo padezAniSedhamAha- grAme zAligrAmAdau kule vA zrAvakakulAdau nagare sAketAdau deze vA madhyadezAdau mamatvabhAvaM mamedamiti snehamohaM dhikaarshc| na kvacit upakaraNAdiSvapi kuryAt, tanmUlatvAdduHkhAdInAmiti // 8 // upadezAdhikAra evAha- gRhiNo gRhasthasya vaiyAvRttyaM / sUtram 10-12 vihAracaryAgRhibhAvopakArAya tatkarmasvAtmano vyAvRttabhAvaM na kuryAt, svaparobhayAzreyaHsamAyojanadoSAt, tathA abhivAdanaM- vAGnama vizeSo'skArarUpaM vandanaM- kAyapraNAmalakSaNaM pUjanaM vA- vastrAdibhiH samabhyarcanaM vA gRhiNo na kuryAd, uktadoSaprasaGgAdeva, sIdanaguNo pAya:zAstrotathaitaddoSaparihArAyaiva asaMkliSTaiH gRhivaiyAvRttyakaraNasaMklezarahitaiH sAdhubhiH samaM vasenmuniH cAritrasya mUlaguNAdilakSaNasya pasaMhAraupayato yebhyaH sAdhubhyaH sakAzAna hAniH, saMvAsatastadakRtyAnumodanAdineti, anAgataviSayaM cedaM sUtram, praNayanakAle deshsrvsvc| saMkliSTasAdhvabhAvAditi suutraarthH||9|| ___Na yA labhejA niuNaM sahAyaM, guNAhiaMvA guNao samaM vA / ikko'vi pAvAI vivajjayaMto, viharija kAmesu asajjamANo // sUtram 10 // saMvaccharaMvA'viparaMpamANaM, bIaMca vAsaMnatahiM vsijjaa|suttssmggenn carija bhikkhU, suttassa atthojaha aannvei||suutrm 11 // jo puvvarattAvararattakAle, saMpehae appgmppgennN| kiM me kaDaM kiM ca me kiccasesaM, kiM sakkaNijjaM na smaayraami?|| sUtram 12 // // 434 //
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 435 // kiM me paro pAsai kiMca appA, kiM vA'haM khaliaMna vivajjayAmi / icceva sammaM aNupAsamANo, aNAgayaM no paDibaMdha kujjA // sUtram 13 // jatthevapAse kai duppauttaM, kAraNa vAyA adumaannsennN| tattheva dhIropaDisAharijjA, Ainnao khippamiva kkhliinnN||suutrm 14 // jasserisA joga jiiMddiassa, dhiImaosappurisassa niccN| tamAhuloe paDibuddhajIvI, sojIaI sNjmjiiviennN|suutrm 15 // appAkhalusayayaMrakkhiavvo, savviMdiehiM susmaahiehiN| arakkhiojAipahaM uvei surakkhio, savvaduhANa mucci||suutrm16|| ttibemi|| vivittacariA cUlA smttaa||2||||ii dasaveAliaMsuttaMsamattaM // asaMkliSTaiH samaMvasedityuktamatra vizeSamAha-kAladoSAdna yadi labheta na yadikathaJcit prApnuyAt nipuNaM saMyamAnuSThAnakuzalaM sahAyaM paralokasAdhanadvitIyam, kiMviziSTamityAha- guNAdhikaM vA jJAnAdiguNotkaTaM vA, guNataH samaM vA tRtIyArthe paJcamI guNaistulyaM vA, vAzabdAddhInamapi jAtyakAJcanakalpaM vinItaMvA, tataH kimityAha- eko'pi saMhananAdiyuktaH pApAni pApakAraNAnyasadanuSThAnAni vivarjayan vividhamanekaiH prakAraiH sUtroktaiH pariharan vihareducitavihAreNa kAmeSu icchAkAmAdiSu asajyamAnaH saGgamagacchanneko'pi viharet, natu pArzvasthAdipApamitrasaGgaM kuryAt, tasya duSTatvAt, tathA cAnyairapyuktaM-varaM vihAM saha | pannagarbhavecchaThAtmabhirvA ripubhiH sahoSitum / adharmayuktaizcapalairapaNDitairna pApamitraiH saha vartituM kssmm||1|| ihaiva hanyurbhujagA hiroSitAH, dhRtAsayazchidramavekSya cArayaH / asatpravRttena janena saMgataH, paratra caiveha ca hanyate jnH||2|| tathA- paralokaviruddhAni, kurvANaM duurtstyjet| AtmAnaM yo'bhisaMdhatte, so'nyasmai syAtkathaM hitH?||3|| tathA- bahmahatyA surApAnaM, steyaM gurvnggnaagmH| mahAnti pAtakAnyAhurebhizca saha sNgmm||4||itylN prasaGgeneti suutraarthH||10||vihaarkaalmaanmaah-sNvtsrN vApiatra saMvatsarazabdena varSAsucAturmAsiko dvitIyA viviktacaryA, cUlikA, sUtram 10-16 vihaarcryaavishesso'siidngunnopaay:shaastropsNhaarupdeshsrvsvnyc| // 435 //
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 436 // jyeSThAvagraha ucyate tamapi, apizabdAnmAsamapi, paraM pramANaM- varSARtubaddhayorutkRSTamekatra nivAsakAlamAnametat, dvitIyaM ca dvitIyA varSa cazabdasya vyavahita upanyAsaH, dvitIya varSa varSAsucazabdAnmAsaMca Rtubaddhe na tatra kSetre vaset yatraiko varSAkalpomAsakalpazca viviktacaryA, cUlikA, kRtaH, apitu saGgadoSAd dvitIyaM tRtIyaM ca parihatya varSAdikAlaM tatastatra vasedityarthaH sarvathA, kiMbahunA?, sarvatraiva sUtrasya sUtram 10-16 mArgeNa caredbhikSuH'AgamAdezena varttateti bhAvaH, tatrApi naughata eva yathA zrutagrAhI syAt api tu sUtrasya arthaH pUrvAparA- vihAracaryA vizeSo'virodhitantrayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdagarbho yathA AjJApayati niyuGkte tathA varteta, nAnyathA, yathehApavAdato nitya sIdanavAse'pi vasatAveva pratimAsAdi sAdhUnAM saMstAragocarAdiparivartena, nAnyathA, zuddhApavAdAyogAdityevaM vandanakapratikramaNA guNopAya:diSvapi tadarthaM pratyupekSaNenAnuSThAnena varteta, na tu tathAvidhalokaheryA taM parityajet tadAzAtanAprasaGgAditi suutraarthH||11|| zAstropasaMhAra upadezaevaM viviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha- yaHsAdhuH pUrvarAtrApararAtrakAle, rAtrau prathamacaramayoH praharayorityarthaH, saMprekSate srvsvnyc| sUtropayoganItyA AtmAnaM karmabhUtamAtmanaiva karaNabhUtena, kathamityAha- kiM me kRta miti chAndasatvAttRtIyArthe SaSThI, kiM mayA kRtaM zaktyanurUpaM tapazcaraNAdiyogasya kiM ca mama kRtyazeSaM kartavyazeSamucitaM?, kiM zakyaM vayo'vasthAnurUpaM vaiyAvRttyAdi na samAcarAmi na karomi, tadakaraNe hi tatkAlanAza iti sUtrArthaH // 12 // tathA- kiM mama skhalitaM paraH svapakSaparapakSalakSaNaH pazyati? kiM vA''tmA kvacinmanAk saMvegApannaH?, kiM vA'hamoghata eva skhalitaM na vivarjayAmi, ityevaM samyaganupazyan anenaiva prakAreNa skhalitaM jJAtvA samyag Agamoktena vidhinA bhUyaH pazyet anAgataM na pratibandhaM kuryAt AgAmikAlaviSayaM nAsaMyama-2 pratibandhaM karotIti suutraarthH||13|| kathamityAha- yatraiva pazyet yatraiva pazyatyuktavatparAtmadarzanadvAreNa kvacit saMyamasthAnAvasare dharmopadhipratyupekSaNAdau duSprayuktaM durvyavasthitamAtmAnamiti gamyate, kenetyAha- kAyena vAcA atha mAnaseneti, mana eva mAnasam, // 436 //
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhArika vRttiyutam | // 437 // karaNatrayeNetyarthaH tatraiva tasminneva saMyamasthAnAvasare dhIro buddhimAn pratisaMharet pratisaMharati ya AtmAnam, samyag vidhi pratipadyata dvitIyA ityarthaH, nidarzanamAha- AkIrNo javAdibhirguNaiH, jAtyo'zva iti gamyate asAdhAraNavizeSaNAt, taccedaM- kSipramiva khalina viviktacaryA, cUlikA, zIghraM kavikamiva, yathA jAtyo'zvo niyamitagamananimittaM zIghraM khalinaM pratipadyate, evaM yo duSprayogatyAgena khalinakalpa sUtram 10-16 samyagvidhim, etAvatAuMzena dRSTAnta iti suutraarthH|| 14 // yaH pUrvarAtretyAdyadhikAropasaMhArAyAha- yasya sAdhoH IdRzAH vihAracaryA vizeSo'svahitAlocanapravRttirUpA yogA manovAkkAyavyApArA jitendriyasya vazIkRtasparzanAdIndriyakalApasya dhRtimataH saMyamesadhRtikasya sIdanasatpuruSasya pramAdajayAnmahApuruSasya nityaM sarvakAlaM sAmAyikapratipatterArabhyAmaraNAntaM tmaahuloke pratibuddhajIvinaM tamevaMbhUtaM guNopAyaHsAdhumAhuH- abhidadhati vidvAMsaH loke prANisaMghAte pratibuddhajIvinaM-pramAdanidrArahitajIvanazIlam, sa evaMguNayuktaH san zAstropasaMhAra upadezajIvati saMyamajIvitena kuzalAbhisaMdhibhAvAt sarvathA saMyamapradhAnena jIviteneti suutraarthH|| 15 // zAstramupasaMharannupadeza- srvsvnyc| sarvasvamAha-AtmA khalvi tikhaluzabdo vizeSaNArthaH,zaktau satyAMparo'pisatataM sarvakAlaMrakSitavyaH pAlanIyaH pAralaukikApAyebhyaH, kathamityupAyamAha-sarvendriyaiH sparzanAdibhiH susamAhitena nivRttaviSayavyApAreNetyarthaH, arakSaNarakSaNayoH phalamAhaarakSitaH san jAtipanthAnaM janmamArga saMsAramupaiti-sAmIpyena gcchti|surkssitH punaryathAgamamapramAdena sarvaduHkhebhyaHzArIramAnasebhyo vimucyate vividhaM- anekaiH prakArairapunargrahaNaparamasvAsthyApAdanalakSaNairmucyate / iti bravImIti pUrvavaditi suutraarthH|| // iti sUripurandarazrImaddharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikabRhadvRttI dvitIyA viviktacaryAcUlikA smaaptaa| 16 // // 437 //
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 438 // ||ath shriihribhdrsuurivircitttiikopsNhaarH| niyuktiH 370-371 yaMpratItya kRtaM tadvaktavyatAzeSamAha vaktavyatAzeSaH ni0- chahiM mAsehiM ahIaMajjhayaNamiNaM tu ajjamaNageNaM / chammAsA pariAo aha kaalgosmaahiie|| 370 / / (TIko psNhaar)| SaDbhirmAsaiHadhItaM paThitaM adhyayanamidaM tu adhIyata ityadhyayanaM- idameva dazavaikAlikAkhyaM zAstram, yenAdhItamityAhaAryamaNakena- bhAvArAdhanayogAt ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryaH AryazcAsau maNakazceti vigrahastena, SaNmAsAH paryAya iti tasyAryamaNakasya SaNmAsA eva pravrajyAkAlaH, alpajIvitatvAt, ata evAha-atha kAlagataH samAdhine ti atha uktazAstrAdhyayanaparyAyAnantaraM kAlagata- Agamoktena vidhinA mRtaH samAdhinA- zubhalezyAdhyAnayogeneti gAthArthaH // 370 // atra caivaM vRddhavAdaH- yathA tenaitAvatA zrutenArAdhitaM evamanye'pyetadadhyayanAnuSThAnata ArAdhakA bhvntviti|| ni0- ANaMdaaMsupAyaMkAsI sijaMbhavA tahiM therA / jasabhaddassa ya pucchA kahaNA aviAlaNA sNghe||371|| AnandAzrupAtaM aho ArAdhitamaneneti harSAzrumokSaNaM akArSaH kRtavanta zayyambhavAH prAgvyAvarNitasvarUpAH tatra tasmin kAlagate sthavirAH zrutaparyAyavRddhAH pravacanaguravaH, pUjArthaM bahuvacanamiti, yazobhadrasya ca- zayyambhavapradhAnaziSyasya gurvazrupAtadarzanena | kimetadAzcaryamiti vismitasya sataH pRcchA- bhagavan! kimetadakRtapUrvamityevaMbhUtA, kathanA ca bhagavataH- saMsArasneha IdRzaH, suto mamAyamityevaMrUpA, cazabdAdanutApazca yazobhadrAdInAM- aho gurAviva guruputrake vartitavyamiti na kRtamidamasmAbhiriti, evaMbhUtapratibandhadoSaparihArArthaM na mayA kathitaM nAtra bhavatAMdoSa iti guruprisNsthaapnNc| vicAraNA saMgha iti zayyambhavenAlpA // 438 //
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyuktiH zrIdazavaikAlikaM zrIhAri0 vRttiyutam // 439 // 370-371 vaktavyatAzeSaH (ttiikopsNhaar)| yuSamenamavetya mayedaMzAstraM niyUDhaM kimatra yuktamiti nivedite vicAraNA saMghe-kAlahAsadoSAt prabhUtasattvAnAmidamevopakArakamatastiSThatvetadityevaMbhUtA sthApanA ceti gAthArthaH // 371 // ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca naigamasaMgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdaivambhUtabhedabhinnAH khalvoghataH sapta bhvnti| svarUpaMcaiteSAmadha Avazyake sAmAyikAdhyayane nyakSeNa pradarzitameveti neha prtnyte| iha punaHsthAnAzUnyArthamete jJAnakriyAnayAntarbhAvadvAreNa samAsataH procyante- jJAnanayaH kriyAnayazca, tatra jJAnanayadarzanamidaM- jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNam, yuktiyuktatvAt, tathA cAha- NAyaMmi giNhiavve agivhiavvaMmi ceva atthammi / jaiavvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 1 // 'NAyaMmi'tti jJAte samyakparicchinne 'giNhiavve'tti grahItavya upAdeye 'agiNhiavve'tti agrahItavye'nupAdeye heya ityarthaH, cazabdaH khalubhayorgrahItavyAgrahItavyayoqhatatvAnukarSaNArtha upekSaNIyasamuccayArtho vA, evakArastvavadhAraNArthaH, tasya caivaM vyavahitaH prayogo draSTavyaH- jJAta eva grahItavye tathA'grahItavye tathopekSaNIye ca jJAta eva nAjJAte, 'atthammi'tti arthe aihikAmuSmike, tatraihiko grahItavyaH srakcandanAGganAdiH agrahItavyo viSazastrakaNTakAdiH, upekSaNIyastRNAdiH, AmuSmiko grahItavyaH saddarzanAdiragrahItavyo mithyAtvAdirupekSaNIyo vivakSayA abhyudayAdiriti tasminnarthe, 'yatitavyameve'ti anusvAralopAdyatitavyaM evaM' anena prakAreNaihikAmuSmikaphalaprAptyarthinA sattvena pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityrthH| itthaM caitadaGgIkartavyam, samyagjJAte pravarttamAnasya phalAvisaMvAdadarzanAt, tathA cAnyairapyuktaM- vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAtpravRttasya, phalaprApterasaMbhavAt // 1 // tathA''muSmikaphalaprAptyarthinA'pi jJAna eva yatitavyam, tathA cAgamo'pyevameva vyavasthitaH, yata uktaM- paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / aNNANI kiM kAhI, kiMvA NAhI // 439 //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 440 // cheapaavgN?|| 1 // itazcaitadevamaGgIkartavyam, yasmAttIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihArakriyA'pi niSiddhA, tathA niyuktiH cAgamaH- gIattho avihAro biio gIatthamIsio bhnnio| etto taiavihAroNANuNNAo jinnvrehiN||1||n yasmAdandhe 370-371 vaktavyatAzeSaH nAndhaH samAkRSyamANaH samyakpanthAnaM pratipadyata itybhipraayH| evaM tAvatkSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktam, kSAyikamapyaGgI (TIkokRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam, yasmAdahato'pi bhavAmbhodhitaTasthasya dIkSApratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi psNhaar)| na tAvadapavargaprAptirjAyate yAvajjIvAjIvAdyakhilavastuparicchedarUpaM kevalajJAnaM notpannamiti, tasmAjjJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam, 'itijouvaesosoNaoNAmati iti evamuktena nyAyena ya upadezo' jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sanayo nAma, jJAnanaya ityarthaH, ayaMcajJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane jJAnarUpamevedamicchati, jJAnAtmakatvAdasya, vacanakriye tu tatkAryatvAttadAyattatvAnecchati guNabhUte cecchatIti gaathaarthH|| ukto jJAnanayaH, adhunA kriyAnayAvasaraH, taddarzanaM cedaM-kriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNam, yuktiyuktatvAt, tathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapakSasiddhaye gAthAmAha-'NAyaMmi giNhiavve' ityAdi, asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA- jJAte grahItavye agrahItavye caiva arthe 8 aihikAmuSmikaphalaprAptyarthinA yatitavyameveti, na yasmAtpravRttyAdilakSaNaprayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyabhilaSitArthAvAptidRzyate, tathA cAnyairapyuktaM- kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhvet||1|| tathA''muSmikaphalaprAptyarthinA'pi kriyaiva kartavyA, tathA ca maunIndravacanamapyevameva vyavasthitam, yata uktaM- ceiakulagaNasaMghela AyariANaM ca pavayaNasue a| savvesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujjamateNaM // 1 // itazcaitadevamaGgIkartavyam, yasmAttIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi viphalamevoktam, tathA cAgamaH- subahuMpi suamahIaM kiM kAhI caraNavippamukkassa? / aMdhassa jaha // 440 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam / / 441 // palitA dIvasayasahassakoDIvi ||1||hshikriyaavikltvaattsyetybhipraayH, evaM tAvatkSAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyoktam, niyuktiH cAritraM kriyetyanarthAntaram, kSAyikamapyaGgIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam, yasmAdahato'pi bhagavataH samutpanna- 370-371 vaktavyatAzeSaH kevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAptiH saMjAyate yAvadakhilakarmendhanAnalabhUtA hUsvapaJcAkSarogiraNamAtrakAlAvasthAyinI (TIkosarvasaMvararUpA cAritrakriyA nAvApteti, tasmAkriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam, iti jo uvaeso psNhaar)| so Nao NAmaM'ti ityevamuktena nyAyena ya upadezaH kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma, kriyAnaya ityarthaH, ayaM c| jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane kriyArUpamevedamicchati, tadAtmakatvAdasya, jJAnavacane tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnecchati guNabhUte cecchatIti gAthArthaH / uktaH kriyAnayaH, itthaM jJAnakriyAnayasvarUpaM zrutvA'viditatadabhiprAyo vineyH| saMzayApannaH sannAha-kimatra tattvaM?, pakSadvaye'pi yuktisaMbhavAt, AcAryaH punarAha- savvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisaamettaa| taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaTThio sAhU // 1 // athavA jJAnakriyAnayamataM pratyekamabhidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayannAha 'savvesiMgAhA"sarveSAmapi'mUlanayAnAm, apizabdAttadbhedAnAMca 'nayAnAM' dravyAstikAdInAM bahuvidhavaktavyatAM' sAmAnyameva vizeSA eva ubhayameva vA'napekSamityAdirUpAM athavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhumicchatItyAdirUpAM 'nizamya' zrutvA tat 'sarvanayavizuddhaM sarvanayasaMmataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH, yasmAtsarvanayA eva bhAvaviSayaM nikSepamicchantIti gAthArthaH // namovarddhamAnAya bhagavate, vyAkhyAtaMcUDAdhyayanam, tadvyAkhyAnAcca samAptA dshvaikaalikttiikaa|smaaptN dazavaikA-2 likaM cUlikAsahitaM niyuktiTIkAsahitaM ca // // 441 //
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdazavaikAlika zrIhAri0 vRttiyutam // 442 // mahattarAyA yAkinyA, dharmaputreNa cintitaa| AcAryaharibhadreNa, TIkeyaM ziSyabodhinI // 1 // dazavaikAlikaTIkAM vidhAya yatpuNyamarjitaM tena / mAtsaryaduHkhavirahAdguNAnurAgI bhavatu lokaH // 2 // // iti zrImacchayyambhavasUrIzvarasUtritaM zrImadbhadrabAhuviracitaniyuktiyutaM yAkinImahattarAsUnusUripurandara-zrImaddharibhadrasUriviracitA sacUlikadazavaikAlikabRhadvRttivyAkhyA smaaptaa|| // 442 //