Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya zrImadvijayadAnasUrIzvarajI jainagranthamAlAyA ekonatriMzad(29)ratnam zrImadbhadrabAhusvAmipraNItaniyuktiyutabhASyasaMkalita zrImanmANakyazekharasUrIzvaraviracitA zrImadAvazyakaniyuktidIpikA (dvitIyo vibhAgaH) prakAzayitrI-siddhAntamahodadhi AcArya zrImadvijayapremasUrIzvarapaTTaprabhAkara mahArASTradezoddhAraka vyAkhyAnavAcaspati AcArya zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvaravineyAvataMsa munizrI tilakavijayopadiSTa bhANavaDavAstavya zrAddhavarya zAparIyA dharamazIbhAItanuja bhANajIbhAI tadbhAryA ca zrAvikA purIbAIpradattadravyasAhAyyena AcArya zrImadvijayadAnasUrIzvarajI jaina granthamAlA-gopIpurA-surata. saMzodhakaH-vyA. vA. AcArya zrImadvijayarAmacandrasUrIzvaravineyANu muni mAnavijayaH vIra saMvat 2467 vikrama saMvat 1997 kAiSTasya 1941 idaM pustakaM bhAvanagarapuryA mahodayamudraNAlaye gulAbacaMda lallubhAidvArA mudrApayitvA prakAzitam / For Private & Personal use only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedn| bAvazyaka niyuktidIpikA // prakAzakIya nivedana / sadarahu granthamAlAno jeozrInA uttama guNothI bhaktibhAve prerAIne prAdurbhAva karavAmAM Avyo che teozrI sakalAgamarahasyavedI paramagItArtha svargastha AcAryadeva zrImad vijayadAnasUrIzvarajInA samudAyanA munipuMgavonA jJAnabhaktinA upadeza tathA granthanA saMzodhanamA potAnA amUlya samayano lAbha ApavAdvArA taiyAra thayela A AvazyakaniyuktidIpikA nAmanA anthano bIjo vibhAga jJAnapriya janatAnA hAthamA mUkatA mane atyaMta AnaMda thAya che. sadarahu granthanI upayogitA viSe prathama vibhAganA nivedanamA jaNAvela hobAthI atre te saMbaMdhI kaI paNa ullekha karavAmAM Avato nathI. sadarahu granthanA kartA viSe jo sAhitya upalabdha thaze to pachIthI ApavAmAM Avaze ema prathama vibhAganA nivedanamA jaNAvavAmAM Avela, paraMtu kheda sAthe jaNAvaq paDe che ke kaI paNa viziSTa sAmagrI prApta thayela nathI tethI atre ApavAmAM Avela nathI. sadarahu granthanA prathama vibhAgamA keTalIka azuddhio rahI javA pAmI hatI paraMtu tenA prakAzana vakhate avasaranA abhAve tenu zuddhipatraka te sAthe dAkhala karavAmAM AvyuM na hatuM tethI A granthamA banne vibhAgonuM zuddhipatraka dAkhala karavAmAM AvyuM che. ___sadarahu granthanA prakAzanamA saMpUrNa dravyanI sahAya pUjya munirAjazrI tilakavijayajI mahArAjanA upadezathI bhANavaDanivAsI zrAddhavarya zAparIyA bhANajIbhAI dharamazI tathA temanA dharmapatnI purIbAI taraphathI maLela che; tethI A grantha tenA khapI AtmAone bheTa ApavAnuM rAkhavAmAM Avela che. // 1 // Jain Education Intern vw.jainelibrary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadarahu grantha- kALajIpUrvaka saMzodhana karavAmAM pUjya munirAjazrI mAnavijayajI mahArAje atyaMta parizrama uThAvela che, ane banne bhAgo chapAIne taiyAra thayA pachI rahI gayela azuddhio zodhIne zuddhipatraka paNa teozrIe taiyAra karela che; chatAM paNa dRSTidoSathI agara presadoSathI kaI paNa kSati rahI javA pAmI hoya to vidvadvaryo sudhArI leze evI AzA che. sadarahu anthane chapAvavA mATe dravyanI sahAyanA upadezadAtA munivara, saMzodhaka munivara ane dravyanI sahAya karanAra jJAnapremIono A saMsthA taraphathI atyaMta AbhAra mAnu rcha ane Icchu chu ke sadarahu saMsthAne AvA granthonA vadhu prakAzanamA potAnI zaktiono lAbha Ape e ja kAmanA. vi. saM. 1997 aSADha zudi 2, surata. li0 saMpAdakamAstara hIrAlAla raNachoDabhAI wwinelibrary org Jain Education Inter
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamavibhAgasya zuddhipatrakam / Avazyaka niyuktidiipikaa|| zuddhipatrakam // // 2 // h pRSThaH puThI paMktiH azuddhaH | 2 2 1 arhatstutriH 2 2 2 bAhyapRSTasya " , 12 matvArthe 3 1 7 sampakatva mahAtmyavataH 4 , 4 saMvaraM 5 , 3 vAsupuJja " , 6 paDhamitha 6 , 1 balasya , 2 11 Arya s arhatstutiH bAhyapRSThasya matvartha samyaktva mAhAtmyavataH saMvara vAsupujjaM paDhamittha bahulasya pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH 1 9 pacyate " 2 2 subhirake 8 1 1 dhAriNiM dANaM ravAni 9 1 11 pratIcchyA , 2 6 majhe " , 8 mayadhmaM " , 9 jhayaNaM " " " majhamaMgalaM " " " baMdaNajhayaNaM zuddhaH paThyate subhikkhe dhAriNiMdANaM khAni pratIcchayA majjhe madhyama jjhayaNaM majjhamaMgalaM vaMdaNajjhayaNaM m m Aye // 2 // Jain Education inte
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThau pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 9 2 9 paccarakANajhayaNaM paccarakANajjhayaNaM 12 1 13 yuJcagapada- yugapada kaI tiryakloke tiryagloke 14 1 10 tiryukloke / tiryagaloke nekendriyAyAH nekendriyAdyAH , 2 8 pUrvapannAH / pUrvaprapannAH 10 lezyA lezyAH varNayitu varNayituM 17 1 5 asaMjJidyuta asaMjJizrutaM 17 1 13 dvIndriyAdi zabdAH dvIndriyAdizabdAH , 2 11 nANabbhitare nANabbhintare 18 1 12 nijsutti nijjutti pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 19 1 6 nAmAnuyogo nAmanuyogo 9 panakemyaH panakebhyaH 21 2 4 gandhAdi paryAyAH gandhAdiparyAyAH 23 1 4 prAdezavattvaM pradezavattvaM 26 2 13 pRSTau 27 2 5 phaDDa 28 2 3 virbhagA catubhaGgI caturbhaGgI sasUryAMzu sa sUryAMzu " , 12 viSayaM viSaM 32 , 2 pAzvasthAdyA pArzvasthAdyA ___, , 6 zuddhayate zuddhayate zuddhyate kIrtayimiSyAmi kIrtayiSyAmi vibhaMgA Jain Education
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 3 // Jain Education Inte pRSThaH puMThI paMktiH 38 9 39 4 " 33 33 41 1 1 39 33 29 "" 7 " 9 11 4 7 11 35 42 2 47 2 3 51 1 11 52 2 1 58 2 3 59 1 11 azuddhaH granthi malinAzuddha-utkRSTato patita haMsaNarlabhaM nAtmanAmiti krodhAdyo asaMkhyAzAn sama yuMga vAmitA kulakarotprati bhUvyabhUt pakkeSvannaM smazrukarmeti zuddhaH granthiM malinArdhazuddhautkRSTato'patita daMsaNalaMbha nAtmAnamiti krodhAdyau asaMkhyAMzAn samaM yuga vAsitA kulakarotpatti bhuvyabhUt pakveSvannaM zmazrukarmeti pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH 59 1 11 smazru 2 10 pui sidhdhuti "3 60 62 67 68 68 70 72 73 74 77 82 33 2 2 1 2 5 2 11 zuddhaH zmazru pui siddhutti kiyanticidgAthA kAzcidgAthA caturdazapUrvI - caturdazapUrvi - adbhu 2 8 pannA 2 8 318 1 vadanatha 2 13 RSabha 1 4 1 3 2 2 w sayarAhu nUtananAM sAgarAkoTi addha paNNa 308 vadatatha bharata sayarAhaM nUtanatAM sAgarakoTi zuddhi patrakam // // 3 // ww.jainelibrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 87 2 7 stripRSTiH stripRSThiH 99 2 8 murti mukti 90 2 5 dAsIdAma dAsIdAsa 100 1 1 sthitaH sthitAH 92 2 11 sIha sIhA 101 , pragalbhabhyAM pragalbhAbhyAM 93 1 6 svachacnda0 svacchanda " , 12 SaSTavarSAsu SaSThavarSAsu , 12 sANa saNa kuNDaka kuNDAka 95 2 4 janavalabho janavallabho ___" , 10 runnake runnAke AyAtau AyAto 102 , 11 SaSTai SaSThai tatraikarAtri tatraikarAtri 103 , 3 uvassaggaM uvasamgaM 'aciyattumgahu'tti 'aciyattuggahI'ti anubuddhaM anubaddha 'vAsahiagAmi'tti 'vAsaTThiaggAmi'tti , 2 4 dataham dattam , , 3 prISme | 111 1 8 gAthAnulobhyA gAthAnulomyA , , 11 saptamA saptamI eke 987 bhabbhataraM manbhantaraM / 115 2 11 jikkhamaNaM nikkhamaNaM grISme Jain Education in
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // patrakam / pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH 116 1 10 mahima amirisio 119 2 11 viguNa 1 10 nArakaNAmeva zuddhaH mahima amarisio viguNaH nArakANAmeva muktvai Sa // 4 // zuddhaH 'mukAcArya aNabhiNNo mAsAdag paryavasitaH taMtrAntarA vaddhamANassa ityAkhyAM vottuM pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH 130 , 3 mu'kAcArya 131 2 7 aNAbhiNNo 132 1 14 mAsAda 134 1 5 paryavAsitaH 135 2 , taMtrAtarA 141 , 12 vaddhamAlassa 143 , 2 ityAkhyA 145 1 13 granthakAreH 150 2 10 bhavAn 151 , 2 samAivaM 152 1 11 NiviTThaNa 2 4 pIThaM viSTarAdi 1 1 tasya ___, , " 6 mottuM 5 dullayau 9 nArakiryaG 4 anbhu 7 bAlahIkA 8 ravalIna 7 prAghuNake 4 lopAgamAbhyAsa granthakAraiH dullaGadhyai nArakitiryaG abbha bAhalIkA khalIna prAghurNake lopAgamAbhyAma bhAvAn sAmAiyaM NivveTThaNa pIThaviSTarAdi 127 1 Jain Education in
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhaH bhAve biti pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 153 1 11 urdhvA4 udhi 170 1 1 nAmasthAne nAmasthApane , , 13 bAdhastanasya cAdhastanasya , 5 AkhyAtakaM AkhyAtika 2 4 ruyagatibhA ruyaganibhA 171 2 , bhave 1 3 viti 6 kadAcitka kAdAcitka , , devasaMdhAyA devasaMghAyA 175 1 12 vAdyAdinA vAtAdinA 1 11 sAsvAdanabhAve na sAsvAdanabhAvena " , lezanAt zleSaNAt , 10 sAmAyikAnAbhAvaH sAmAyikAnAmabhAvaH 2 10 manujyebhyaH manuSyebhyaH vedako avedako 180 2 11 rarakasI rakkhasI 157 1 4 yAgopayo- yogopayo 1 2 yUgardabhe-nAM gardabhe-yUnAM 157 1 5 bhavantI, bhavantI' 2 8 suptanaTodha suptanaToddharva , 2 3 matidvAre mitidvAre 183 1 1 nAsikkasuMdarI naMde nAsikkasuMdarInaMde" 160 2 14 yathAvidhinaimittika yathAvidhi naimittika , 9 nAsikyasundarI-nanda nAsikyasundarInanda 1 1 parijJAdvAre pratyAkhyAnadvAre / 186 , 8 paGkyAm paGktyAm www.janelibrary.org Jain Education
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukti patrakam // dIpikA ghaDa pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddha pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 187 2 11 tathApIbhapRSTe tathApIbhapRSThe 213 1 8 jIva jAva ghaTa 214 , 1 paccarakANa / paccakkhANa 1 11 paccarakAmi paccakkhAmi 218 2 4 caturvidho caturvidho 2 1 dAmnAyA bhAvAnna dAmnAyAbhAvAnna | 227 1 3 vettiti vettIti 205 2 4 nayanaH nayataH 227 2 1 tIthakarA tIrthakarA | 206 1 9 dravyAghAravAnityarthaH dravyAdhAravAnityarthaH / 228 1 2 mithyAtvavirati mithyAtvAvirati 2 , gurupAmUlaMmi gurupAyamUlaMmi dvitIyavibhAgasya zuddhipatrakam pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH 2 2 9 bhAsanteH 7 zayyAtaraH bhAsante azayyAtaraH pRSThaH puMThIH paMkti azuddhaH 4 1 6 (kayA) 6 2 14 titi No zuddhaH (kyA) titiNo Jain Education Inter For Private & Personal use only La
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 9 2 12 yadyomyaM yadyogyaM , 13 kaJjA kajjA 10 1 4 puruSassa puruSasya , 2 10 munigaNasaGkalpa muniguNasaGkalpa 24 2 3 stabhA stambhA 1 13 kammo kao 1 5 vastrAdyAdate vastrAdyAdadate , 8 virAdhAnA virAdhanA 2 3 naticAritrasya naticAracAritrasya 1 7 zodhividhi zodhividhi 34 1 11 ityanAbhAgo ityanAbhogo iva 41 1 2 cAro'dibhUtyAha cAro'bhUdityAha pRSThaH puMThI paMktiH azuktaH zuddhaH 58 2 3 dhyAnazatakaM paMcakriyAsvarUpam 59 2 3 dhyAnazatakaM paMcamahAvratasvarUpam " , dhyAnazatakaM pAriSThApanikI niyuktiH 63 , 5 puvvatto puvutto 11 kakkambe kakkabe 68 , 1 stiyaMgbhiH / stiryagbhiH 69 1 4 viMgicaNayA vigicaNayA , , NANa NANA , 14 kadAcicchabasyo- kadAcicchavasyo2 3 anyAviSThe anyAviSTe , 9 ur3hi 2 1 nikAyehiM nikAehiM lesAhiM " " , lesAhi . Jain Education inte ww. jainelibrary.oro
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaddhi Avazyaka- niyuktidIpikA patrakam // 1313 pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 2 1 bhujAnA bhujAnA 1 7 vadhaM badhdhaM 2 7 samyatkavAt samyaktvAt 1 9 pujjo puJjo 1 14 pujjatrayaM pujatraya 1 14 ajIhiM ajIvehiM 2 1 bhujjIta bhuJjIta 1 7 SaNmAsAntagaNa SaNmAsAntargaNa 2 13 prAgalamyabhAjA prAgalabhyabhAjA 2 10 nA'jJApi nA'jJApi 2 13 khii khiti 2 10 1272 1282 1 4 muttaratnau muttarantau pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 119 , 11 1309 1310 , 2 3 1310 1311 120 1 1 1311 1312 " " 7 1312 " 12 1313 7 1314 1315 125 1 4 varSatrANena varSAtrANena " , 13 1273 1328 130 , 5 vyUDhe Dhe 132 2 6 asajjhAye asajhAe 2 4 ekasmina ekasminna 2 2 pariyAyANAmi pariyANAmi 141 1 2 zudhdhyau zuddhayai Jan Education For Private & Personal use only |www.janelibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 148 1 10 usi ussi 149 , 4 dhanaM dhanaM , 5 ThAbhi ThAmi 158 , 7 vRttizcUAdi vRttizcAdi , 10 mokSastapratyayaM mokSastatpratyaya , , , zradhdhyA zraddhayA 1 6 pannarasahaM pannarasaNhaM 166 1 13 dvAviMzati dvAviMzati 168 2 9 svaH 168 2 10 asatthApanaM / / asasthApana 170 1 5 asoyaNayA asoyaNayAe 2 4 anujJApya ananujJApya 174 2 3 saMjayavira- saMjayaviraya pRSThaH puMThI paMktiH azuddhaH zuddhaH 175 1 5 raktAdviSTa araktAdviSTa " , 8 bhaviSyakAla bhaviSyatkAla , 10 SaSTaM SaSThaM , prajJAnudizyo prajJAnuddizyo 11 SaSTaM 178 , 4 mahAvratApakArakAMzca mahAvratopakArakAMzca 179 2 3 ekasamAcArikA ekasAmAcArikA astikatA AstikatA 181 1 6 turAhANAM turAhArANAM , 2 9 kaTAdisaMstAra kaTAdisaMstAraka 186 1 13 sarvAhArAnena sarvAhArahAnena 194 2 1 naisaMtAraNe naisaMtAre 198 1 8 dRSTvA yAtaH dRSTvA''yAtaH svaM Jain Education in al
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhi patrakam / / Avazyakaniyukti dIpikA || nokhA pR. 96 nI bIjI puMThInI 14 mI lITI vadhArAnI che mATe rada karavI. pR. 117 nI bIjI puMThImAM bhASyanI gAthA 213 tathA pR. 118 nI pahelI puMThImAM bhASyanI gAthA 214 nI TIkA te te IN gAthAnI pUrve Apela che to te pramANe samajI levu. pR. 123 thI gAthA naMbara 1315 thI pR. 126 nI gAthA naMbara 1336 sudhImAM ekeka naMbara vadhArI levo eTale 1316 thI 1337 samajavA. Jain Education Intel 3 w w.iainelibrary.org
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ . // aham // AcAryazrI vijayadAnasUrIzvaragurubhyo namaH zrImad mANekyazekharasUrIzvaraviracitA AvazyakaniyuktidIpikA-dvitIyo vibhAgaH -~~- ~ atha tRtIyaM vandanAdhyayanam atha vandanAdhyayanaM / prAk sAmAyikadeSTaNAM stava ukto'tra tu sAmAyikaguNavatAM saliGgAnAM pratipattirucyate yathA / | 'sAmAie Thiyassa jahA titthagarA puJjA' mAnyAzca tathA gaNadharA iti / 'baMda' vaMdaNaciikiikammaM pUyAkammaM ca vinnykmmNc| kAyavvaM kassa va keNa, vAvi kAhe va kikhutto||1110|| ___ vandanaM yogatrayavyApAreNa namanaM 1 / citidravyato dharmadhvajAdyAdAnaM bhAvato ratnatrayAdAnaM 2 / kRtirAvarttAdikaraNaM 3 / karmazabdasya pratyekaM yojanAt vandanasya, citau satyAM kRtezca karma vandanakarma 1, citikarma 2, kRtikarma 3 / pUjA Jain Education inte INow.jainelibrary.org
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ vandanAdhyayane nvdvaaraanni| Avazyaka sanmanovAkAyavyApAraH, vinayaH praNAmAdiH, tayoH karma 4-5 / ete paJca sAmAnyato vandanaparyAyAH / 'vai ca tu eva vA' niyukti zabdAH pAdapUraNasamuccayAdyAH sarvagAthAsu svabuddhyA yathAsambhavaM jJeyAH / atha vakSyamANANi navadvArANi-kasya 1, kena 2, dIpikA // kadA 3, katikRtvaH kati vArAn vandanaM karttavyaM 4, vA samuccaye // 1110 // ' kai' // 1 // kaioNayaM kaisiraM kaihiM ca Avassaehi parisuddhAkaidosavippamukkaM,kiikammaM kIsa kIrai vaa?||1111 ___katyavanataM kativArAn vandane'vanataM ipannamanaM syAt 5, kati ziraH, atra kati zirAMsi kativArAn vA zironAmanaM 6, - katibhirvAvazyakaiH zuddhaM 7, katidoSavipramuktaM 8, kasmAddhetoH 9 kRtikarma kriyate // 1111 // vandanAdIni dvidhA-dravyato bhAvatazca / dravyato'nupayuktasya samyagdRSTeH, bhAvatastUpayuktasya, teSu kramAd dRSTAntAH 'sIya' | sIyale khuDDae kaNhe, sevae pAlae tahA / paMcete diTuMtA, kiikamme hoMti NAyavA // 1112 // rAjJaH sutaH zItalaH pravrajya mUrirjAtastatstrasA kenacidrAjJoDhA, tatputrAH 4 anyatra pravrajya bahuzrutA jAtAH, guruM pRSTvA mAtulaM nantukAmAH pure gatA vikAlatvAdahiHsthAH madhye vrajatA zrAddhena sUrIn dIkSitabhAgineyAgamanaM jJApitavataH, rAtrI zubhAzayAta kevalajJAnaM / prAtaH sUrayaH sUtrapauruSI tato'rthapauruSI ciraM nirmApya taddevakulaM gtaaH| te tu vItarAgA nAdaraM kurvate / mUriNA daNDako'sthApi / pratikramyAlocyAha ' kuto vande ?' te Ahuryato ruciH, tato roSAtsarvAn vanditvotthitastairUce 'Arya! dravyato vanditA bhAvato vandasva' / tena 'kimidamapi vitthetyAdi prazne jJAnino jJAtvA svanindayA bhAvato // 1 // Jan Education www.janelibrary.org
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter 'ntyavandane kevalaM labdham / yadyapi kevalI ajJAtaH pUrvaM vRddhopacAraM karotyatra tu prAgupacArAbhAvAttairvinayo na kRtaH 1 / kSullakaH sulakSaNo guruNA'ntakAle sUriH kRtaH / sarvairmAnyaH sthavirAnte paThan mohodayAt sAdhuSu bhikSAgateSu dvitIyena jalamAnAyya mAtrakaM lAtvA bhagnapariNAmo vrajan vane vizrAnto zaMkharaprAyaM baddhapIThaM khejaDamarcantaM janaM dRSTvA dadhyau - aho ! bhavyeSvapi druSu satsu pIThacitibhAvAdvRddhArgyatvAccAyaM pUjyate, tathA anyabahuzrutarAjasutasAdhuSvapyahaM nirguNo'pi gurumAnyatvAdrajoharaNAdicitimatvAcca pUjyo'bhUvaM iti nivRttaH sthAne samete vRddhAyAlocya prAyazcittaM lalau, tasyAdau dravyataH pazcAdbhAvatazcitiH 2 / kRSNasya 18,000 sAdhUnAM dvAdazAvarttavandanaM dadato bhAvataH kRtikarmma / vIrakolikasya tu kRSNabhaktyA dadato dravyataH / kRSNaH zrAnto jinaM jagau 360 raNairna zrAntaH, arhannAha - kSAyikasamyaktvArhacce ArjiSAtAM yadA vAMhirviddhastadA nindA garhAbhyAM saptamyA bhruvo baddhamAyurudveSTamAnena tRtIyA kRtA / yadyAyuradhariSyattataH AdyakSmAmakariSyat anye tu vandaneneti 3 / dvayoH sevakayorvivadato rAjakulaM yAtoH sAdhurmilitaH, ekena bhaktyA pradakSiNayA nato'nyena tu vitarkeNa / Adyasya jayo bhAvapUjA cAdanyasya tvanyathA 4 | pAlako'bhavyaH, zAmbo bhavyaH, imau sutau kRSNenoktau ' pUrva zrInemivandakAyepsitaM dAsye ' / zAmbena zayanAdutthAya gRhe eva bhaktyA nataH / anyena tu lobhAtsamavasRtau gatvA nataH, kenAdau nataH 1 iti kRSNenokto'rhannAha bhAvataH zAmbena dravyato'nyena, tataH zAmbasyepsitaM dattaM / pazcaite dRSTAntAH kRtikarmmaNi sAmAnyato vandanake jJAtavyAH syuH // 1112 // atha kasyeti dvAraM / tatra hitA'pravRttirahitapravRttirmahAdoSAyeti yeSAM na kartavyaM tAnAha - ' asaM " "
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niyuktidIpikA // vandanAdhyayane vndyaavndhvicaarH| asaMjayaM na vaMdijA, mAyaraM piyaraM guruM / seNAvaiM pasatyAraM, rAyANaM devayANi ya // 1113 // ___asaMyatAM mAtaraM, evaM pitaraM guruM pitAmahAdyaM senApati senAnyaM( nIM) prazAstAraM dhAdizAstrAdhyApakaM rAjAnaM daivatAni devadevIrUpANi, cazabdAtkalAgurvAdIna na bandeta vandanaM na dadyAt // 1113 // 'sama' samaNaM vaMdija mehAvI, saMjayaM susamAhiyaM / paMcasamiya tiguttaM, assaMjamaduguMchagaM // 1114 // ___ zramaNaM vandeta, yatra 'mehAvi' pAThaH tatra medhAvinaM maryAdAvantaM, yatazcUrNau merayA dhAvatIti medhAvI / yatra tu 'mehAvI'ti tatra medhAvI nyAyasthitaH / iha medhAvI medhAvinA vandeyavo, caubhaMgo / catarthe bhane vaMdanakaphalaM syAt / saMyataM samyak pApanivRttaM / suSTu samAhitaM ratnatraye udyataM, paJcasamitaM paJcasamitiyuktaM, triguptiyuktaM / asaMyamajugupsakaM nihavA IdRzA api medhAvino'taste na vandyAH / yatazcUrNI-' evaMguNasaMpauttA baMdaNijjA, na paNa je samaNA medhAvI saMjayA jAva dugaMchagA iva pratibhAsanteH jahA NiNhagA jeNa Na te bhaTTAragANa sayalaM meraM dhAvetitti' // 1114 // atha kasyeti dvAramadhye eva vAcyadvArANi paJca 'paMca' paMcaNhaM kiikammaM, mAlAmarueNa hoi didvaMto / veruliyanANadaMsaNa-NIyAvAse ya je dosaa||1195|| ___pazcAnAM vakSyamANAnAM kRtikarma na kArya / tathA mAlAmarukAbhyAM dRSTAntaH / vaiDUryadRSTAntaH, jJAnadarzanayonityavAse, cazabdAccaityabhaktAdiSu ye doSAste vaacyaaH||1115|| // 2 // Jain Education inte
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAsattho osanno, hoi kusIlo taheva sNstto| ahachaMdo'vi ya ee, avaMdaNijjA jiNamayaMmi // 1 // jJAnAdInAM pArzve tiSThatIti pArzvasthaH galigovat pArzve patitaH 1 / kriyAyAM abasannavadavasannaH 2 / kutsitaM jJAnAdivirAdhakaM zIlamasya sa kuzIlaH 3 / saMsargAhoSairguNaizca saMsajyate sNsktH4| yathAcchandena yathecchayA AgamahInaM pravartate yathAcchandaH 5, ete jinmte'vndniiyaaH| ____so pAsattho duviho, sacce dese ya hoi NAyaco / savvaMmi NANadaMsaNa-caraNANaM jo u pAsaMmi // 2 // 'savamI' ti sarvataH tAni na sevate ityrthH| desaMmi ya pAsattho, sijjAyara'bhihaDa rAyapiMDaM vA / NiyayaM ca aggapiMDaM, bhuMjati NikkAraNeNaM ca / / 3 / / zayyAtarAbhyAhRtarAjapiNDAn nityapiNDaM agrapiNDaM ca niHkAraNaM caiva bhuGkte / tatra zayyAtarapiNDavicAraH 'sAgAriuti 1 ko puNa 2 kAhe vA 3 kaiviho vA sa piMDo 4 / asijjAyaro ca kAhe 5 parihariyo ya so kassa 6 // 1 // dosA va ke ca tassa u 7 kAraNajAe va kappae kami 8 / jayaNAe vA kae 9 egamaNegesu pittavo 10' // 2 // vyAkhyA-sAgAriko gRhastha eva zayyAtaraH, 1 kaH punarasau ? ucyate ya upAzrayasyezastatsandiSTo vA / yadi te bahavastadotsargataH sarve'pi vAH anirvAhe tu paripATyA ekeko vrtyH| yadA copAzrayasaGkIrNatAdihetobhinnopAzrayeSu ca vasanti | tadA'nyAMstyaktumazaktAnAM yatra guruH sthitaH sa zayyAtaraH 2 / kadA zayyAtaraH syAt ? ucyate 'jai jaggaMti suvihiyA karaMti AvassayaM ca annattha / sijAyaro na hoi sutte va kae va so hoi' // 3 // turyapadavyAkhyA-sa zayyAtaro Jain Education l a bhA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // vandanAdhyayane avndhsvruupm| rAtrau sAdhau supte vA prabhAtAvazyake vA kRte bhavati 3 / katividhazca tasya piNDaH ? ucyate dvAdazadhA 'asaNAIyA cauro pAuMchaNavatthapattakaMbalayaM / sUichurakaNNasohaNa nahahariNI sAgariyApiMDo' / pAuMchaNaM rajoharaNaM / ' taNaDagalachAramallagasijA. sNthaarpiiddhlevaaii| sijAyarapiMDo so na hoi seho ya sovhio'| ziSyazca sopadhiH zayyAtarapiNDo na bhavet 4 / azayyAtaro vA kadA syAt ? ucyate-nirgamakAlAdanvaSTapraharAMstyajanti, tto'shyyaatrH| AdezAntareNa tu 'suratthamaNe diNaniggayANaM sUrodae asAgario / atyamiya niggayANaM bArasajAmAu saagrio'|1| sUryAstamanakAle dine sati nirgatAnAM sUryodaye jAte sati asAgAriko'zayyAtaraH syAt , evaM 4 yAmAH, astamanAdanunirgatAnAM tasyAM rAtrau anyasmiMzcAhorAtre gate zayyAtaraH syAdevaM 12 yAmAH saagaarikpinnddH5| kasya pariharttavyaH? ucyate 'liMgatthassa u vajotaM pariharao va muMjato vAvi / juttassa ajuttassa va rasAvaNo ittha didrute'| taM zayyAtarapiNDaM pariharato bhuJjAnasya guNairyuktasyAyuktasya vA liGgasthasya zayyA- | taro varvyaH / rasApaNo dRSTAntaH yathA-mahArASTra kalpapAlApaNe madyaM bhavatu mA vA paraM dhvajo badhyate taM dRSTvA sarve bhikSAcarAdhAstu tyajanti / evaM yasya dharmadhvajo dRzyate tasya zayyAtaro vayaH 6 / doSAH ke tasyA''dAne ? ucyate 'titthayarapaDikuTTho 1 annAyaM 2 uggamo vi ya na sujjhe 3 / avimutti 4 alAghavayA 5 dullahasijA ya 6 voccheo 7' / vyAkhyAsarvArhadbhiniSiddho yataH 'purapacchimavajehiM avi kammaM jiNavarehiM / leseNaM bhuttaM videhiehi ya na ya sAgArisssa piMDo u'| karmetyAdhAkarma tacca pUrvapazcimavarjajinaivaidehikaizca yasya kRte AdhAkarma kRtaM tasyAkalpyaM natvanyasyeti tadbhuktaM 1 / tathA'jJAtoMcho na syAt AsannavAsena jJAtasvarUpatvAt 2 / udgamo'pi na zuddhyati, kathaM ? 'bAhullA gacchassa u paDhamAliyapANagAi // 3 // Jain Education in
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kajasu / sajjhAyakaraNaAuTTipA kare uggamegayaraM' / gacchasya bAhulyAtprathamAlikAdikAryeSu svAdhyAyakaraNenAvartitA ityAvarjitA gRhasthA udgamAghekataraM doSaM kuryuH3| tathA'vimuktiH salobhatA, tathA'lAghavatA zarIropadhisthUlatvaM paricitatayA pracUrAhAropadhilAbhAt 4-5 / tathA durlabhA zayyA syAt / yena kila zayyA deyA tenAhArAdyapi deyamiti gRhiNAM bhayotpAdanAt 6 / tathA vyavacchedo vinAzo dAne zayyAyAH zayyAtareNa kriyate / ete zayyAtarapiNDagrahaNe doSAH 7 / kasmin kAraNe sa kalpyaH? ucyate 'davihe gelanamI nimaMtaNe davadullame asive / omoyariyapaose bhae ya gahaNaM annunaayN'| AgADhAnAgADharUpe dvividhe glAnatve, nimantraNe zrAddhasya gADhAgrahe, durlabhe kSIrAdidravye zive marakA(kayA)dau, avamaudarye durbhikSe, pradveSe rAjJA sarvatra bhaikSye niSiddhe 8 / yatanAdvAraM yathA-'tikkhutto saksvitte cauddisiM maggiUNa gIyattho / davaMmi dullabhaMmI sijAyarasaMtie ghnnN'| gItArthaH svakSetre vikRtvastrIn vArAMzcaturdikSu mArgayitvA durlabhe dravye zayyAtarasatke gRhe grahaNaM kuryAt 9 / ekAnekadvAraM yathAyatrAnekapitRputrAdayaH zayyAtarAH syustatra yAvantaH svAminastatsandiSTA vA te sarve'pyanujJApyAH / yo vA tanmadhye'natikramaNIyavAkyaH syAttasyaiva piNDo vayaH, tathA svasthAne vasan zayyAtara syAddezAntaragatastu na, kintu bhadrakAntadoSAtyAjyaH, yato bhadrako videze madIyaM lAntItyazudvamapi dadyAt / prAntastu mama svagRhasthasya na lAntyatra tu lAntIti mAyAvina iti dhyAtvA vasativyavacchedAdi kuryAdityAvazyakabRhadvRttiTippanikAzayaH / bRhatkalpabhASye tu 'muttUNa gehaM ca saputtadAro vaNijamAI jai kAraNehiM / sayaM ca aNNaM ca vaNijadesaM sijjAyaro tattha sa eva hoi|1| svakaM anyaM vA dezaM vrajati / tatrApi daradezAdau gataH sa eva zayyAtaro bhavati / uktaH zayyAtaraH piNDaH, athAbhyAhRtAdyAH-svAnyagrAmAdeH sAdhukRte AnIto'bhyAhRtaH / atha Jain Education inte T
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vandanA dhyayane avndhsvruupm| Avazyaka rAjapiNDaH 'muditAdiguNo rAyA aTThaviho tassa hoi piMDo 3 tti / purimeyarANameso vAghAyAIhiM paDikuTTho' // 1 // dhAmuditAdiguNa Adito murdAbhiSiktazca yataH 'muIo muddhabhisilo muIo jo hoi joNisuddho ya / abhisitto IyarehiM saMyaM dIpikA // ca bharaho jahA rAyA' / tatra mudito mUrdAbhiSiktazcAtra caturbhaGgI / tatrAdyo doSAbhAve'pi vayaH anyeSu tu doSasambhava eva / 'asaNAiyA cauro vatthaM pAyaM ca kaMbalaM ceva / pAuMchaNagaM ca tahA aTTaviho rAyapiMDo ya' / pUrvapazcimAhanmunInAmeSa vyAghAtAdibhirdoSainiSiddhaH, tathAhi 'IsarapabhiIhi tahiM vAghAo khaddhalohudArANaM / dasaNasaMgo garihA Iyaresi na appmaayaao'|1| IzvarayuvarAjAdibhiH pravizadbhinirgacchadbhizca tatra sAdhoAghAtaH skhalanA syAt / amaGgaladhiyA hananaM vA / saMmatkiAyapAtrANAM bhaGgo vA syAt / tathA 'khaddha 'tti pracure'nnAdau labhyamAne lobhaH syAt / tathA udArANAM udAradehAnAM hastyazvastrInarANAM darzanasaGgo'bhiSvaGgaH syAt / tathA'ho! rAjapratigrahamapyate na tyajantIti gardA syAt , itareSAM madhyamArhatsAdhUnAM naite doSAH syuH, kutaH ? apramAdAt , ukto rAjapiNDaH / atha 'NiyayaM ce 'tyAdi nityaM tavaitaddA| syAmi iti nimatraNA, nityaM tAvanmAnaM gRhNato nityapiNDaH / agrapiNDaH agrapiNDaM navottIrNAnnasthAlyA avyApAritAyA: | zikhA tathA tAmanyabhAjane kRtvA sAdhoH piNDadAnamapyagrapiNDo maNDIprAbhRtikAkhyaH / amRn piNDAn niSkAraNe bhuJjAno dezapArzvasthaH prAyaH, yataH zItalarUkSAdhucitaM tena sukhAyAvyApAritoSNAnnA''dAne glAnAdihetuM vinA doSaH dAdi saMsRSTaM ca syAt / paraM arddhabhukte gRhNataH purapazcAtkarmoSNAdidoSAbhAvaH, saMvibhAgavate gRhiNAtte tu sAdhunA gADhaM yatanA cintyA uSNe jantuyatanA ca cintyA, kAraNe yatanayA bhuJjAno'pi zuddhaH / P // 4 // Jain Education
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kulaNissAe viharai, ThavaNakRlANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe, gacchaha taha saMdhavaM kuNaI // 4 // kulAni zraddhAvatAM, rasagRddhastanizrayA vicarati / guruglAnAdyarthaM sthApitAni kulAni niHkAraNaM pravizati / saMkhaDyante'tra jIvA iti saMkhaDI vivAhAdyA / tatra kautukAllobhAdvA tathA''darzAdau rUpapralokanAya yAti / mAtApitrAdisambandhena saMstavaM paricayaM dAturguNastavaM vA karoti / / osanno'vi ya duviho, savve dese ya tattha savvammi / abaddhapIThaphalago, ThaviyabhoI ya NAyavvo // 5 // 'abaddhapIThe "ti kASThamayasaMstArakAlAme vaMzAdikhaNDaidRDha bandhAna datvA varSAsu saMstArakaH kAryaH, sa ca pakSasandhyAdau bandhApagamena pratyupekSya ityAjJA, yastvevaM na pratyupekSate so'baddhapIThaphalakaH, yadvA punaH punaH zayanAdihetuM nityAstIrNa2I saMstAra ekAntAnAstIrNasaMstAro vA, uddhapIThaphalako vA yadvA Rtubaddhe varSAvyatIte kAle pIThaphalasevI sthApitakabhojI ca / dezAvasannamAha AvassagasajjhAe, paDilehaNajhANabhiraka'bhattadve / AgamaNe NiggamaNe, ThANe ya NisIyaNatuyaTTe // 6 // kI Avazyake 1, svAdhyAye 2, pratyupekSaNAyAM 3, dhyAne 'kiM me kaDaM kiMca me kiccasesa 'mityAdirUpe eSu sUtroktayuktyo payukto na yatate 4 / bhikSAyAM sukhArthI na yAti anupayuktaH sadoSAM vA lAti 5, bhaktArthe iti bhojanamaNDalyAM nAtti kSetrAvatIta saMyojanAdidoSaduSTaM vA bhaktamatti 6, Agamanena naiSedhikI 7, nirgamane AvazyakIM na karoti 8 / sthAne iti | kAyotsarge gamanAgamanAdisatke pramAdyati 9, niSIdane tvagvarttane ca saMdaMzabhUpramArjanAdi na kuryAt / etadevAha Jain Education in a l For Private & Personal use only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyuktidIpikA // AvassayAiyAI Na kare, karei ahavAvi hINamadhiyAI / guruvayaNabalAi, tadhA bhaNio eso ya osanno // 7 // vandanAAvazyakAdIni na karoti / pramAdAdgadvA hInAdhikAnyakAla ekako vA kuryAt / guruvacanaM cAlayati / evaM sa IN dhyayane skhalite mithyAduHkRtaM, guruvaiyAvRttyaM, pratyAkhyAnavandanaM, AdAnanikSepe pratyupekSaNAdi ca no kuryAt / / avandyagoNo jahA valaMto, bhaMjai samilaM tu so'vi emeva / guruvayaNaM akareMto, valai kuNaI va ussoDhaM // 8 // svruupm|| duSTo gauH prerito valan saMmukho bhRtvA samilA bhanakti / so'vasanna evameva guruvacanamakurvan saMmukho valati karoti vA / paraM / ussoDhaM 'ti tvatpArzve'hamevAsmi yena punaH punarmAmevAdizasItyAdhuktvA / tiviho hoi kusIlo, NANe taha daMsaNa caritte ya / eso avaMdaNijjo, pannatto vIyarAyehiM // 9 // NANe NANAyAraM, jo u virAhei kAlamAIyaM / dasaNe daMsaNAyAraM, caraNakusIlo imo hoi // 10 // kAlAdItyakAlapAThAdi kuryAt / darzanAcAraM niHzaGkitAdi virAdhayati / / ___ kouya bhUIkamme, pasiNApasiNe NimittamAjIve / kakakurue ya larakaNa, uvajIvai vijamaMtAI // 11 // kautukaM 1, bhUtikarma 2, praznApraznaM 3, nimittaM 4, AjIvaH 5, kalkakurukA 6, lakSaNAni 7, vidyAmantrAdyupajIvati 8 / sohaggAiNimittaM, paresi NhavaNAi kouyaM bhaNiyaM / jariyAi bhUidANaM, bhUIkammaM viNididvaM // 12 // pareSAM saubhAgyAdinimittaM snapanAdikArya kautukaM 1 / jvaritAde tidAnaM abhimantritabhasmAdidAnaM 2 / suviNayavijAkahiya, AIkhaNighaMTiyAikahiyaM vA / jaM sAsai annesi, pasiNApasiNaM havai eyaM // 13 // Jain Education in
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int svapnavidyayA svapnAntaryadvA''khyAyikAMkhyasUryA mantrAhRtayA ghaNTikAdidvAreNa kathitaM yadanyeSAM pRcchakAnAM ziSyate kathyate / prAgarthijanapraznastataH sUryAM praznasya praznatvAtpraznApraznaH 3 prAkRtatvAdAkAraH / tItAibhAvakahaNaM hoi NimittaM imaM tu AjIvaM / jAikulasippakamme, tatragaNasuttAi sattavihaM // 14 // atItAdibhAvakathanaM nimittaM bhavati / ayaM tvAjIvaH saptadhA jAtirmAtRkI 1, kulaM paitRkaM 2, zilpaM lekhyAdi 3, karma kRSyAdi 4, tapaH kSapaNAdi 5, gaNo mallAdi 6, sUtrAdijJatvaM 7, etAnyupajIvanAya dAturaye vakti mamApi eSaiva jAtirityAdi / kakkakurugA ya mAyA, NiyaDIe jaM bhaNati taM bhaNiyaM / thIlarakaNAi larakaNa, vijjAmaMtAiyA payaDA // 15 // kalkakurukA mAyA ucyate, ko'rthaH nikRtyA pareSAM dambhanaM vaccanaM yadbhaNitaM jinaiH, lakSaNaM strIlakSaNAdi vidyAmantrAdikAH bhAvAH prakaTA ato na vyAkhyAtAH / saMsatto ya idANIM, so puNa gobhattalaMdae ceva / ucciTTamaNuciTTha, jaM kiMcI chumbhaI savvaM // 16 // idAnIM saMsaktaH, sa punargobhaktalandaka eva, yathA tatrocchiSTamanucchiSTaM yatkiJcittatsarvaM kSipyate / emeva ya mUlattara - dosA ya guNA ya jattiyA kei / te tammivi sannihiyA, saMsatto bhaNNai tamhA // 17 // evameva mUlaM pazca mahAvratAni uttaraM piNDavizodhyAdi, yathA- ' piMDassa jA visohI 4 samiiu 5 bhAvaNA 25 tavo 12 / abhivi ya uttaraguNimo viyANAhi ' // 1 // piNDacaturddhA''hAra upalakSaNAdvasativastrapAtrANAM caturNAM
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niyukti dIpikA // vandanAdhyayane avandha|svarUpam / / vizodhirabhigraho dravya 1 kSetra 2 kAla 3 bhAvaiH 4, imAn uttaraguNAn vijAnIhi / mUlottaraguNayordoSAzca yAvantaH kepi | te tasmin sannihitAH smiipsthaaH| rAyavidUsagamAI, ahavAvi NaDo jahAu bahurUvo / ahvA vi melago jo, haliharAgAi bahuvaNNo // 18 // | rAjavidUSakAdirathavA naTaH kSaNe kSaNe bhinnaceSTakatvAt bahurUpI athavA mo'lAkSaNikaH / eDakastu haridrArAgAdinA bahuvarNaH syAt / haridrAliptaH pItastataH prakSAlya gulIliptaH kRSNa ityaadi| so duvikappo bhaNio, jiNehi jiyarAgadosamohehiM / ego u saMkiliTTho, asaMkiliTTho tahA aNNo // 19 // paMcAsavappavatto, jo khalu tihi gAravehi paDibaddho / itthigihisaMkiliTTho, saMsatto saMkiliTTho u // 20 // sa saMsakto dvividhaH paJcAzraveSu prANAtipAtAdiSu pravRttaH, RddhirasasAtaitribhirgAravaiH pratibaddho yuktaH, strIgRhisaMkliSTaH strIsevanAt gRhisambandhitaptikaraNAcca / asaMkliSTastve pAsatthAIesuM saMviggesuM ca jattha milatI u / tahi tArisao bhavaI, piyadhammo ahava iyaro u|| 21 // uktaH sNsktH| ussutamAyaraMto, ussuttaM ceva pannavemANo / eso u ahAchaMdo, icchAchaMdotti egaTThA // 22 // utsUtramAcaran utsUtraM caivAnyebhyaH prarUpayan yathAcchanda icchAchandazcetyekArthI zabdau / usmuttamaNuvadiTuM, sacchaMdavigappiyaM aNaNuvAI / paratattipavittetiMti No ya iNamo ahAcchaMdo // 23 // Jain Education Inmy
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education! utsUtraM ca tat yadanupadiSTaM jinAdyaiH svacchandena svAzayena vikalpitaM / tathA'nanupAtI siddhAntAnanuyAyI, parataptipravRttastitiNaH svalpepyaparAdhe yatkiJcidbhASI, ayaM yathAcchandaH / sacchaMdama ivigappiya, kiMcI suhasAyavigaipaDibaddho / tihiM gAravehiM majjai, taM jANAhI ahAchaMdaM // 24 // svacchandamatyA kiMcitkadAlambanaM vikalpya sukhasvAdavikRtiSu pratibaddha AsaktastribhirgAravairlabdhairmAdyati // 1115 // 'pAsa' pAsatthAI vaMda mANassa, neva kittI na nijjarA hoi / kAyakilesa emeva, kuNaI taha kammabaMdhaM ca // 1116 // sa evameva mudhaiva kAyaklezaM prayAsaM karmmaNAM jJAnAvaraNAdInAM bandhaM viziSTaracanayA Atmani sthApanaM cazabdAdAjJAbhaGgAdidoSAMca karoti / / 1116 // 'je baM ' je bharabhaTThA, pAe uDDati baMbhayArINaM / te hoMti kuMTamaMTA, bohI ya sudulahA tesiM // 1117 // pArzvasthAdyA brahmacaryaM saMyamacaraNaM iti cUrNau tadbhaSTAH pAdAn 'uDDati' sthApayanti, brahmacAriNAM vandamAnAnAM tena narakAdidukhaM bhuktvA kaSTAnnR ( janma ) prApya kuMTA vakrapANayo maMTA vakrAMhUyaH syuH // 1117 // ' suTTa suhutaraM nAsaMtI, appANaM je carittapanbhaTThA | gurujaNa vaMdAviMti susamaNa jahuttakAriM ca // 1118 // "suSThutaraM atizayena sanmArgAdAtmAnaM nAzayanti / ye cAritraprabhraSTA guNasthasAdhujanaM suzramaNaM yathoktakriyAkalApakAriNaM cavandayanti / 1 / atrAgrapiNDabhoktAdyalpadoSe'pi strIsevAdimahAdoSe'pi ca yadavandyatvamuktaM tatrAyaM bhAvaH - uttaraguNAparA 2
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // vandanAdhyayane saMsargajA dossgunnaaH|| // 7 // ghe'pi sAlambanaH pUjyaH / yataH kalpabhASyaM-'saMkinnavarAhapao aNaNutAvI a hoi avaraddhe / uttaraguNapaDisevI, AlaMbaNavajio vjo'| aparAdhapadaiH saGkIrNo vyAptaH avaraddhe ca ananutApI pazcAttAparahitaH, uttaraguNAparAdhapratiSedhI AlambanavarjitaH san vayaH / kalpacUrNiH-'saMkiNNo nAma bahUhi, uttaraguNAvarAhapaehiM / teukAuM nANutappai, nissaMko niddao pavattai / yaH AlambanaM nANAI tehiM vajio sa na vandanAhaH / tathA kuNamANo vi ya kaDaNaM, kayakaraNo neva dosa samabbhei / appeNa bahu icchai, visuddhaAlaMvaNo samaNo / kRtakaraNaH pulAkalabdhimAn , 'kaDaNaM' ti kaTakamardamapi kurvanna doSamabhyeti / vizuddhAlambano alpena bahicchati // 1118 / / atha mAlAmarukAdidRSTAntAH 'asu' | asuiTThANe paDiyA, caMpagamAlA na kIraI siise| pAsasthAIThANesu, vaTTamANA taha apujjA // 1119 // ___ azucisthAne patitA, pArthAdInAM sthAneSu vasatyAdiSu zayyAtarapiNDAdyAjIviSu ca vartamAnAH susAdhavo'pyapUjyAH / / 1119 // 'pakka' pakkaNakule vasaMto,sauNIpAro'vi garahio hoi|iy garahiyA suvihiyA, majjhi vasaMtA kusiilaann|1120 ___ pakkaNo'ntyajajanmakule vasan , zakunIzabdena caturdazavidyA ucyante, tAzca zikSA 1 kalpa 2 vyAkaraNa 3 chando 4 jyotiSa 5 nirukti 6 nAmAni paDaGgAni / Rg 7 yajuH 8 sAma'tharvaNaH 9-10 vedAH, mImAMsAH 11 tarkavidyA 12 dharmazAstra 13 purANa 14 rUpAH, tatpArago'pi garhitaH, evaM suvihitAH kuzIlAnAM pArzvasthAdInAMmadhye vasanto grhitaaH| uktaM ca 'jo Jan Education in |
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAriseNa mitti0 tilA'pi tadgandhikAH kusumagandhamAjaH syuH| kApyeSA gAthA vyattayA(tyayena) dRzyate / paraM vRttau cUNoM cAtrAsti(ca evamevAsti) // 1120 // coyaga-nanu pArzvasthAdiSu vasanto nirmalasya kuto doSaH, yataH ' suci' suciraMpi acchamANo, verulio kaaymnniiyummiiso|novei kAyabhAvaM,pAhaNNaguNeNa niyennN||1121|| ___ vaiDUryaH kAcamaNikonmizraH suciramapi tiSThan kAcabhAvaM nopaiti / nijakena prAdhAnyaguNena nairmalyaguNena // 1121 // AcAryaH 'bhAvu' | bhAvugaabhAvugANiya,loe duvihANi hoti dvaanni|verulio ttthmnnii,abhaavugoanndvvehi|1122 / ____bhAvyate paraguNairiti bhAvyAni prAkRtatvAdbhAvugANIti / yadvA parasaGgAttadguNAni bhavantIti bhAvukAni ca, tatra vaiDUryo'bhAvukaH // 1122 ||'jiivo' jIvoaNAinihaNo, tabbhAvaNabhAvio ya sNsaare| khippaM sobhaaviji,melnndosaannubhaavennN||1123|| ___jIvo'nAdinidhana AdyantarahitastayA pArzvasthAdyAcaritapramAdabhAvanayA bhAvitaH saMsAre varttate / tataH sa kSipraM asadbhAvakA nayA bhAvyate, kena, mIlyate iti melanaM paravastu taddoSAnubhAvena // 1123 // 'aMba' aMbassa ya niMbassa ya, duNhaMpi samAgayAiM muulaaiN| saMsaggIi viNaTo, aMbo nibattaNaM patto // 1124 // dvayorapi samAgate mUle nimbarasabhAvitajalasya saMsargasaGgatyA // 1124 // ' suci' Jain Education in
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti- dIpikA vandanAdhyayane saMsargajA dossgunnaaH|| // 8 // suciraMpiacchamANo, nalathaMbho ucchvaaddmoNmi|kiis na jAyai mahuro? jai saMsaggI pamANaM te||1125 nalo nAma tRNaM tatstambavRndaM ikSavATamadhye tiSThana kiMmadharo na jAyate // 1125 // AcAryaH 'bhAvugaabhAvugANI'tya- nena prAgevAsyottaraM dattaM / atrApi kevalI pArzvasthAdibhirabhAvyaH sarAgastu bhAvya iti / coyagaH taiH sahAlApamAtrasaMsayoM ko doSaH ? ucyate 'UNa' UNagasayabhAgeNaM biMbAiM pariNamaMti tbbhaavN| lavaNAgarAisu jahA vajaha kusIlasaMsaggiM // 1126 // ___ yathA lavaNAkarAdiSu UnazcAsau zatabhAgo'pi na pUrNa ityarthaH / iyanmAtreNApi lavaNena sambaddhAni vimbAni padArthAstadbhAvaM pariNamanti lavaNIbhavanti, tataH kuzIlasaMsarga varjayet // 1126 // ' jaha' jaha nAma mahurasalilaM sAyarasalilaM, kameNa sNpttN| pAvei loNabhAvaM, melaNadosANubhAveNaM // 1127 // __nAmetyAmantraNe yathA madhurasalilaM nadIpayaH krameNa sAgarasalilaM samprAptaM sat lavaNabhAvaM prAmoti // 1127 // evaM' evaMkhusIlavaMto, asIlavaMtahiM mIlio sNto| pAvai guNaparihANiM, melaNadosANubhAvaNaM // 1128 // khurevArthe // 1128 // "khaNa' khaNamavina khamaM kAuM,aNAyayaNasevaNaM suvihiyaannN| haMdi samuddamaigayaM, udayaM lvnnttnnmuvei||1129|| suSTu zobhanaM vihitamanuSThAnaM yeSAM te suvihitAsteSAmanAyatanaM pArzvasthAdisthAnaM tasya sevanaM kSaNamapi kartuM na kSamaM na Jain Education in For Private & Personal use only |
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yuktaM / haMdIti dRSTAntadarzane, samudropagataM // 1129 // ' suvi' y] suvihiya duvihiyaM vA, nAhaM jANAmihaM khu chumttho| liMgaM tu pUyayAmI,tigaraNasuddheNa bhaavennN||1130|| ___ suvihitaM durvihitaM vA'haM na jAnAmi, yato'ntaHkaraNazuddhyazuddhikRtaM suvihitAditvaM / khuH punararthe'haM chadmasthaH, liGgaM tu | rajoharaNagocchapratigraharUpaM pUjayAmi / trikaraNazuddhena manovAkAyazuddhena bhAvena / / 1130 / / AcAryaH 'jai' NT jai te liMga pamANaM, vaMdAhI niNhave tume svve| ee avaMdamANassa, liMgamavi appamANaM te||1131|| ___ yadi te liGgaM pramANaM, tarhi sarvAn nihvavAn bandasva / etAn nivAn mithyAtvino jJAtvA na vandase // 1131 // codakaH 'jaI' jai liMgamappamANaM na, najaI nicchaeNa ko bhAvo? / daTThaNaM samaNaliMga, kiM kAyavvaM tu samaNeNaM ? // 1132 // ___yadi liGgamapramANaM kintu bhAvaH pramANaM, tarhi nizcayena paramArthena na jJAyate kasya sAdhoH ko bhAvaH, tataH zramaNaliGgaM dRSTvA | zramaNena kiM karttavyaM ? // 1132 // AcAryaH ' apu' apuvvaM daTThaNaM, abbhuTThANaM tu hoi kAyavvaM / sAhummi diTThapuvve, jahArihaM jassa jaMjoggaM // 1133 // | ____ apUrva sAdhuM dRSTvA abhyutthAnaM daNDAdigrahaNaM ca karttavyaM bhavati / sAdhau pUrvadRSTe milite yathArha kAryamiti ko'rthaH yasya yadyogyaM sakriyasya bahuzrutAderabhyutthAnAdi kArya, akriyasya tUtsargapade na kArya // 1133 // 'mukka' Jain Education
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka - mukdhuraasNpaagdd-seviicrnnkrnnpbbh?| liMgAvasesamitte, jaM kIrai taM puNo vocchaM // 1134 // liDiniyuktimuktA dhuH saMyamabhAro yena tasmin muktadhuri / samprakaTaM sAvadyasevini ata eva caraNakaraNaprabhraSTe, caraNaM vratAdi karaNaM vandane INI piNDavizuddhyAdi / liGgavizeSamAtre kAraNamAzritya yatkriyate tadvakSye, niSkAraNaM tu pratiSedha eva // 1134 // 'vAyA' kaarnnaani| // 9 // vAyAi namokAro, hatthusseho ya sIsanamaNaM c| saMpucchaNa'cchaNaM, chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vAvi // 1135 // pathi dRSTasya vAcAmilApaH ' svAgataM tave 'tyAdi / 1 / tathAvidhaM ca puruSaM kAraNaM cAzritya 'namaste 'tti / 2 / hastocchyo'bhilApanamaskAragarbha hastayojanaM 3 zironamanaM 4 ArogyAdisampraznaM 5 ' acchaNaM' pArzve'vasthAnaM bahumAnAyopavezanaM 6 upAzraye gatvA chobhavandanaM laghuvandanaM anAdareNArabhaTavRttyA 7 vandanaM kRtikApi vA kriyate // 1135 // tatrAlambanAnyAha 'pari' | pariyAyaparisapurise, khittaM kAlaMca AgamaM nccaa| kAraNajAe jAe, jahArihaM jassa jNjuggN||1136|| paryAyaM parSadaM, puruSa, kSetraM, kAlaM, AgamaMca, liGgini, jJAtvA kAraNajAte kAraNaprakAre jAte sati yathAI yathAnukUlaM yasya yadyomyaM kAlAdyAzritya syAttatkAyaM // 1136 // bhASyaM pari pariyAya baMbhaceraM, parisa viNIyA si purisa NaccA vaa| kulakaJjAdAyattA, Aghavau guNAgamasuyaM vA / 205 // paryAyo'tra brahmacarya tadyasyAsti / 'si' tasya parSatsAdhvAditativinItA, puruSaM vA jJAtvA yathA kulakAryAdInyasyA''ya- laa||9|| Jain Education Intel For Private & Personal use only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAni / kSetretrAyamarthavAn / kAle guNA durbhikssprtijaagrnnaadyH| Agame AgamarUpaM zrutaM vA yasya // 205 / / atra (dve) kSepakagAthA (the) (paraM kvApi na dRzyete ato na nibaddhe) 'khittaM' yasya sAdhoH pArzvasthAdeH prabhAvena sAdhubhiH kSetre nirupasarga yathA bhavati tathA sa mukhyate, yazcAvame durbhikSe paritapyate pratijAgarti sAdhUna yshcaagmjnyH|1| ' evaM ' kAraNaprakAre utpanne sati evaMvidhasya puruSassa yathA yogyaM kalayitvA vAgnamaskArAdIni kuryAt / 2 / 'etA' etAiM akuvaMto, jahArihaM arihadesie mgge| na bhavai pavayaNabhattI, abhattimaMtAdaodosA // 1137 // ___etA yathArha arhaddarzite mArge etAni sakaSAyatvenAkurvataH pravacanabhaktirna bhavatyabhaktimatvAdayo doSAH syuH / AdiIN | zabdAta svArthabhraMzabandhanAdayaH // 1137 // kiM naH paryAyAdyanveSaNena ? liGgameva vanyaM, yataH 'tittha' al titthayaraguNA paDimAsu, nasthi nissaMsayaM viyaannNto|titthyretti namaMto, so pAvai nijaraM viulN||1138 tIrthakaraguNA jJAnAdayaH pratimAsu na santi, iti niHsaMzayaM vijAnan tIrthakaro'yamiti bhAvazuddhyA naman // 1138 // 'liMGga / NI liGgaM jiNapaNNattaM,eva namaMtassa nijarA viulaa| jaivi guNavippahINaM, vaMdai ajjhppsohiie||1139|| evaM jinapraNItaM liGgaM namato vipulA nirjarA, yadyapi guNaviprahINaM puruSaM vande tathApyAtmAnamadhikRtya pravRttamityadhyAtmacetastasya zuddhathA nijaraiva / / 1139 // A0 ' saMtA' 1 saMtA titthayaraguNA, titthayare tesimaM tu ajjhppN| na ya sAvajA kiriyA,iyaresudhuvA smnnunnnnaa|1140| Jain Education in
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ liGgamAsyAnamyatA // Avazyaka santo vidyamAnAstIrthakaraguNAstIrthakare / iyaM ca pratimA tasyeti / teSAM nantRNAmadhyAtmacetaH na ca sAvadyA kriyA niyukti IN tAsu / itareSu pArzvasthAdiSu dhruvA sAvadhakriyA tato namataH samanujJA sAvadhakriyA samanumatiH syAt // 1140 // co0 'jaha' dIpikA / jaha sAvajA kiriyA, natthiya paDimAsu evmiyraavi|tybhaave natthiphalaM,aha hoi aheughoi|1141 // 10 // ___ evaM itarA niravadyApi nAsti / tadabhAve niravadyakriyA'bhAve namataH phalaM nAsti / atha syAttadAha ahetukaM niSkAraNaM / / tattathA cAtiprasaGgaH // 1141 / / AcAryaH 'kAma' kAmaM ubhayAbhAvo, tahavi phalaM asthi mnnvisuddhie| tIi puNa maNavisuddhie,kAraNaM hoMti paDimAu1142/2 ___ kAmaM anumataM, yadubhayAbhAvaH pratimAsu sAvadyAnavadyakriyA'bhAvaH / nanvevaM liGge'pyasti, ucyate // 1142 // ' jai' IN jaivi ya paDimAu jahA, muNiguNasaMkappakAraNaM liNg| ubhayavi atthi liMge, na ya paDimAsUbhayaM asthi ___ yadyapi yathA pratimAH guNasaGkalpakAraNaM tathA muniguNasaGkalpakAraNaM dravyaliGga, tathA ca pratimAbhiH saha vaidhayaM, yataH liGge ubhayaM sAvadhaM niravadyaM ca karmAsti / tatra sAvadha karmaNi dRSTe munigaNasaGkalpa eva notpadyate, utpadyate cettadA vitathatvAta klezaphalaH / pratimAsu cobhayamapi nAstyatastatra tIrthaGkaraguNAropapravRtte bhAvaH // 1143 // tata evAha-'niya' | niyamAjiNesu uguNA, paDimAo dissa je maNe kunni|agunne u viyANaMto, kaM namau maNe guNaM kAuM? jineSu guNA niyamAta santi yAn pratimAsUddizyA''ropya manasi karoti sthApayati / aguNAMstu vijAnan ke guNaM // 10 // Jain Education inte |
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ manasi kRtvA namatu anyasAdhuguNaM teSvAropya namato'pi doSa eva / / 1144 // 'jaha' jaha velaMbagaliMga, jANaMtassa namao havai doso|niddhNdhsmiy nAUNa, vaMdamANe dhuvo doso / 1145 / / viDaMbakena bhANDAdinA kRtaliGgaM jAnato namato doSaH pravacanahIlAdirUpo bhavati niddhaMdhasaM zAsanopaghAtanirapekSaM 'iya' evaM 'nAuNa' jJAtvA vandyamAne dhruvo doSa AjJAbhajAdi / pAThAntare 'nibaMdhasaMpi nAUNa vaMdamANassa dosAo' // 1145 // co0 'kaha' (gAhA) eSA kSepakagAthA (sthAnazuddhyabhAvena nAtra nibddhaa)| jinaM kevalinaM devAH suvihitasya nepathyaM veSaH tatparihINaM na namati / A0 dravyabhAvaliGagAbhyAmeva natiyogyaH, yataH 'ruppaM' ruppaM TaMkaM visamA-hayaskaraM navi rUvao cheo| doNhaMpi samAoge, rUvo cheyattaNamuvei // 1146 // caturbhaGgI rUpyamazuddhaM TaMka TaMkanikA viSamAhatA'kSaraM viSamaM kuTaM Aha taM patitamakSaraM yatra tat ityAdyo bhaGgaH / nApi ca naiva sa rUpakacheko bhavyaH / 1 rUpyamazuddhaM TaMka TaMkanikA samAhatAkSaraM 2 rUpyaM zuddhaM TaMka viSamAhatAkSaraM 3 rUpyaM zuddhaM Taka samAhatAkSaraM 4 / iha rUpyaM bhAvaliGga TaMka dravyaliGgaM / 'doNhaM.' dvayo rUpyasamAkSarayooMge rUpakaH chekatvaM zlAdhyatvamupaiti / ihAye bhaGge tApasAH 1 / dvitIye pArzvasthAdayaH 2 / tRtIye pratyekabudvAH antarmuhartamAnaM kAlamagrahItadravyaliGgatvAt 3 / caturthe susAdhavaH 4 / // 1146 / / 'rupaM ' ruppaM patteyabuddhA, TaMkaM je liMgadhAriNo smnnaa| davassa yabhAvassa ya, cheosamaNo samAogo // 1147 // Jain Education a l For Private & Personal use only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 11 // Jain Education Inter rUpyaM pratyekabuddhAH / TaMkaM ye liGgadhAriNaH zramaNAH, dravyabhAvasya samAyogaH zramaNaH chekaH / / 1147 // gataM vaiDUryadvAraM / jJAnameva varaM yataH evaM siddhAMte 'jaM aNNANI kammaM, khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM NANI tihi gutto, khavei usAsamitteNaM' // 1 // yatkarmmAjJAnI midhyAdRSTistapastapyamAno bahukAbhirvarSakoTIbhiH kSapayati, jJAnI samyagdRSTiH tribhiH manovAkkAyairguptaH san tatkamrmmocchvAsamAtreNa kSapayati 1 / 'sUI jahA sasuttA, Na NAsaI kayavaraMmi paDiyAvi / jIvo tahA sasutto, Na Nassa gaosa saMsAre ' || 2 || yathA sasUtrA davarakasahitA sUcI kacavare patitApi na nazyati tathA jIvaH sasUtro jJAnasahitaH san saMsAragato'pi na nazyati, punardharmaM labhate eva 2 / ' NANaM giNhai NANaM, guNei gANeNa kiNai kiccAI | bhavasaMsArasamudda, NANI NANe Thio taraha ' || 3 || jJAnaM gRhNAti jJAnaM guNayati jJAnena kAryANi kurute / bhaveSu saMsaraNaM bhavasaMsArastadbhavasamudraM / tasmAt jJAnyeva vandyaH 3 / nanu prAggAthAyAM dravyabhAvAbhyAM suzramaNo vandyaH ityuktaH bhAvazcaraNaM, tasmAcAritryeva vandya ityAzaGkaya jJAnanaya evAha ' kAmaM ' kAmaM caraNaM bhAvo, taM puNa NANasahio samANeI / na ya nANaM tu na bhAvo, teNa ra NANi pnnivyaamo| 1148 / kAmaM iti saMmataM yat caraNaM cAritraM bhAvo bhAvaliGgaM tatpunarjJAnasahitaH samApayati niSThAM nayati, na ca jJAnaM tu na bhAvaH kintu jJAnamapi bhAva eva / tena hetunA raH pAdapUrvau jJAninaM praNipatAmaH // / 1148 // yatazcAjJAnino vAhyakaraNavato'pi na caraNaM ' tamhA ' liGgamAtranatau doSAH // // 11 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamhANabajjhakaraNaM, majjha pamANaM na yAvi caarittN| nANaM majjha pamANaM,nANe atthiaNjotitth||1149|| ___ tasmAt bAhyakaraNaM piNDavizuddhyAdi mama na pramANaM, na cAritraM vratarUpaM, jJAnAbhAve tayorabhAvAt / jJAnaM mama pramANa | yatastIrtha jJAne sthitaM // 1149 // 'nAU' nAUNa yasabbhAvaM, ahigamasaMmaMpi hoi jIvassa / jAIsaraNanisaguggayAvi na niraagmaaditttthii||1150|| samyaktvaM dvidhA-paropadezajaM adhigamasamyaktvaM, svato jAtaM nisargasamyaktvaM / tatrAdhigamasamyakatvamapi tattvasadbhAva jJAtvA syAt / jAtismaraNabhAvAnnisargodgatApi dRSTi sargikamapi samyaktvaM na nirAgamA na AgamarahitA yato'ntyAbdhimasyAnAmapi pratimAkAramatsyadarzanAjAti smRtvA pUrvAnubhUtAgamAdeva-samyaktvaM jAyate / ato jJAnameva varaM // 1150 // AcAryaH 'nANaM' nANaMsavisayaniyayaM, na nANamitteNa kajanipphattI |mggnnnnuu disa'to, hoi saciTTho aciTThoya / 1151 / / __ jJAnaM svaviSaye prakAzakatve nizcitaM, tato na jJAnamAtreNa kAryaniSpattiH iha mArgajJo dRSTAnto bhavati, yathA saceSTo gamanaceSTAvAn sanniSTasthAnaM labhate'ceSTastu na / / 1151 // kizca 'Au' AujjanakusalAvi, nadiyA taMjaNaM na tosei|jogN ajUMjamANI, niMdaM khiMsaM ca sA lahai // 1152 // . AtodyAni vAdyAni tairnAdyaM AtodyanAdya, tasmin kuzalApi nartakI yogaM kAyavyApAramayuJjatI taM raGgajanaM na toSayati, Jain Education Inter For Private & Personal use only P w.jainelibrary.org
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- api tu tasmAjanAnbhindA pratyakSato hIlAM parokSatazca sA labhate dravyaM ca nApnoti // 1152 // ' iya' jJAnidvAraM niyukti- IN| iya liMganANasahio, kAiyajogaMna muMjai jo una lahai sa mukasukaM, lahai ya niMdaM sapakAo | sottaraM // diipikaa| ____ evaM liGgajJAnAmyAM sahito yaH kAyikayoga kriyArUpaM na yuGkte sa mokSasaukhyaM na labhate, svapakSAcca nindAM labhate / / // 12 // ihA''todyarUpaM dravyaliGgaM nAdyakauzalyatulyaM jJAnaM / / 1153 // 'jANaM' / jANaMto'viya tariDaM, kAiyajogaMna muMjai niie| so vujjhai soeNaM, evaM nANI crnnhiinno||1154|| tarItuM jAnannapi nadyAM kAyikayogaM na yuGkte sa zrotasA'mbuvAhenohyate / evaM jJAnI caraNahInaH saMsAranadyAM pramAdazrotasohyate // 1154 // co0 'guNA' / guNAhie vaMdaNaya, chaumatthe guNAguNe ayaannNto| baMdijjA guNahINaM, guNAhiyaM vAvi vaMdAve // 1155 / / ___ guNAdhike vandanaM syAt / chadmasthastu guNAguNAnAtmAntaravartino'jAnan guNahInaM vandeta vA, guNAdhikaM vA vandApayet | | // 1155 // AcAryo vyavahAranayenAha ' Ala' | AlaeNaM vihAraNaM,ThANAcaMkamaNeNa y| sako suvihio, nAuM bhAsAveNaieNa ya // 1156 // Alayo vasatiniravadyA ruyAdihInA ca, vihAro mAsakalpAdiH, sthAnaM yogyadeze kAyotsargAdeH, caGkamaNaM yugamAtradRSTayA, bhASA nirdoSA gIvinaya eva vainayikaM karma, ebhiH suvihito jJAtuM zakyaH // 1156 / / co0 'Ala' // 12 // Jan Education inte For Private & Personal use only Ji
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlaeNaM vihAreNaM, ThANAcaMkamaNeNa ya / na sako suvihio, nAuM bhAsAveNaieNa ya // 1157 // d ___ AlayAdinA na zakya udAyimArakAdivat / yadvA'saMyatA bhikSAdihetave saMyatavatsaMyatA api kAraNato'saMyatavacceSTante / iti // 1157 // kizca bhara' bharaho pasannacaMdo, sabbhitarabAhiraM udaahrnnN| dosuppattiguNakara, na tesi bajhaM bhave krnnN||1158|| ___ sAbhyantaraM bAhyaM karaNamAzritya bharataH prasannacandrazca udAharaNaM / tatrAbhyantaraM marato yatastasya bAhyakaraNarahitasyApi bhAvanayA kevalamutpanna, bAhyaM tu prasannacandraH tasya bAhyakaraNavato'pyantaHkaraNAbhAve saptamabhRkarmabandho'bhUt / tatastayorbAcaM karaNaM bhUSAdi locAdi ca doSotpattikArakaM guNakArakaM ca nAbhUt / kintvAntaraM karaNaM bhAva eva pramANaM jAtaM // 1158 // AcA0' patte' patteyabuddhakaraNe, caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM / AhaccabhAvakahaNe, paMcahi ThANoha pAsatthA // 1159 // pratyekabuddhAH prAgbhavAbhyastobhayakaraNA bharatAdayasteSAM AntaraikakaraNe sati mRDhA murkhA jinendrANAmuktaM caraNaM tasyAnyeSAM ca nAzayanti / kimbhRtAH santaH?'Ahacce'ti kadAcidarthe'yaM bhAvaH-bharatAdisambandhikAdAcitkabhAvakathanena / saptamI tRtIyArthe / paJcabhiH prANahiMsAdisthAnaH pArzvasthAH siddhimArgasya pArzve sthitAH santaH // 1159 // etadevAha ' umma' ummaggadesaNAe, caraNaM nAsiMti jinnvriNdaannN| vAvaNNayadaMsaNA khalu, na hulabbhA tArisA dttuN||1160/ Jain Education Intel
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ aavshykniyuktidiipikaa|| // 13 // AdyAcaM spssttN| tAdRzA vyApanadarzanA vinaSTasamyaktvAdraSTuM hurnizcaye na labhyA na yogyAH // 1160 // atha darzananayaH 'jaha' darzananayajaha NANeNaM na vinA, caraNaM nAdaMsaNissa iya naannN| na ya daMsaNaM na bhAvo, tena ra dihi pnnivyaamo||1161/| vicaarH|| | yathA jJAnena vinA caraNaM na, evamadarzanasyAsamyaktvasya jJAnaM na / na ca vAcyaM darzanaM bhAvo bhAvaliGgaM na kintu bhAva | eva / tena darzaninaM samyaktvavantaM praNipatAmaH namAmaH // 1161 // samyaktvajJAnayoH samaM bhAvAnna kasyApyAdhikyamiti na vAcyaM, yataH 'juga' jugavaMpi samuppannaM, sammattaM ahigamaM visohei / jaha kAyagamaMjaNAI,jaladiTThIo visohaMti // 1162 // yugapat samakAlaM jJAnena saha samyaktvamutpannamapyadhigamaM jJAnaM vishodhyti| yathA katakAMjane jaladRSTI vizodhayatastatra katakavRkSaphalaM malinaM jalaM, aJjanaM tu dRSTiM // 1162 // 'jaha' jaha 2 sujjhaisalilaM, taha 2 rUvAiM pAsaI ditttthii| iya jaha jaha tattarUI,taha taha tattAgamo hoi||1163 // ___ yathA yathA salilaM zuddhayati nirmalIsyAt tathA tathA draSTA vIkSako jale rUpANi pazyati, tattvaruciH samyaktvarUpA / tathA tathA tatvAgamo jJAnaM syAt // 1163 // kizca 'kAra' kAraNakajavibhAgo, dIvapagAsANa jugvjmmevi| jugavuppannapi tahA, heU nANassa sammattaM // 1164 // yathA dIpaprakAzayoyugapajanme'pi kAraNakAryavibhAgo'sti / kAraNaM dIpaH, kArya prkaashH| tathA yugapadutpannamapi // 13 // Jain Education Intel |
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte samyaktvaM jJAnasya hetuH syAt / / 1164 || ' nANassa jaivi heU, savisayaniyayaM tahAvi sammataM / tamhA phalasaMpattI, na juJjae nA parake va ' // 1 // jJAnasya yadyapi hetuH samyaktvaM yadyapItyapizabdo'bhyupagame / yadyapi taccato hetureva na syAt, dvayorapi viziSTakSayopazamajatvAt tathApyabhyupagamya brUmaH / svaviSaye tavarucau niyataM samyaktvaM / paraM tasmAdarzanAt phalaM mokSastatsamprAptirjJAnanayapakSe ivAtrApi na yujyate 1 / 'jaha tiraka ruIvi naro, gaMtuM desaMtaraM nayavihUNo / pAvei na taM desaM nayajutto caiva pAuNaha' || 2 || dezAntaraM gantuM tIkSNarUcirapi jJAnagatikriyArUpanayadvayahInastaddezaM na prApnoti, nayayuktazcaiva prApnoti 2 / ' iya nANacaraNahINo, sammadiTThIvi murakadesaM tu / pAuNai neya nANAi-saMjuo caiva pAuNai ' // 3 // idaM gAthAtrayamanyakartRkaM / ' dhamma ' dhammaniyattamaIyA, paralogaparammuhA visayagiddhA / caraNakaraNe asattA, seNiyarAyaM vvisNti||1165|| cAritradharmmAnnivRttamatayaH, paraloko muktiH tasyAM parAGmukhAH / viSayeSu gRddhAvaraNa karaNe'zaktAH / zreNikarAjaM vyupadizantyAlambanaviSayaM kurvvanti // 1965 // yathA 'Na se ' seNio Asi tayA bahussuo, na yAvi pannattidharo na vAyago / so AgamissAi jiNo bhavissai, samiraka pannAi varaM khudaMsaNaM // 1166 // zreNistadA bahuzruto nAsInna cApi prajJaptidharo bhagavatyaGgavettA, na vAcakaH na pUrvadharaH / sa AgamiSyati kAle
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnadarzana Avazyaka- | jino bhaviSyati / prajJayA buddhyA darzanavipAkaM mokSasAdhakaM samIkSya dRSTvA varaM darzanameva // 1166 // ' bhaTe' niyukti| bhaTTeNa carittAo suTTayaraM daMsaNaM gaheyatvaM / sijhaMti caraNarahiyA daMsaNarahiyA na sijhaMti // 1167 | caaritrdiipikaa|| trayayoge ____evaM parAbhiprAyaM sAzaGkayAha / // 1167 // 'dasA' sNpuurnnphl||14|| dasArasIhassa ya soNiyassA, peDhAlaputtassa ya snyciss| | siddhiH|| aNuttarA daMsaNasaMpayA tayA, viNA caritteNa'haraM gaI gayA // 1168 // dazArasiMhasya kRSNasya peDhAlaputrasya satyakino'nuttarA pradhAnA darzanasampattadA AsIt / paraM cAritreNa vinA'dharAM gatimaall sdhogatiM gataH // 1168 // ' savvA' sabAovi gaIo, avirahiyA naanndNsnndhroh|taa mA kAsipamAyaM, nANeNa crittrhiennN||1169|| ___sarvA gatayo jJAnadarzanadharairavirahitAH sahitAH paraM cAritrI nRgatAveva / tatazcAritrarahitena jJAnena hetubhUtena pramAdaM mA kaarssiiH||1169 // ' samma' sammattaM acarittassa,huja bhayaNAi niyamaso natthiAjo puNa carittajuto,tassa u niyameNa sammattaM1170 / acAritrasya jIvasya samyaktvaM bhajanayA vikalpena syAt , na tu niyamazo'sti // 1170 // 'jiNa' // 14 // Jain Education in www.iainelibrary.org
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jiNavayaNabAhirA, bhAvaNAhiM ubaTTaNaM ayaannNtaa|neriytiriyegidiehi jaha sijjhaI jIvo // 1171 / ___ jinavacanabAhyA jJAnAdinayavanto ' bhAvaNAhi 'nti jJAnadarzanabhAvanAbhyAM mokSamicchantIti vAkyazeSaH / nArakAdibhyo yathA jIvaH siddhyati tathodvartanAmajAnAnAH, ayaM bhAvaH-nArakatiryagbhyo jJAnadarzanavadbhaya ekendriyebhyastvajJAnibhya uddhRtya nRtvaM prApya caraNena siddhyati / tato ratnatrayameva muktyai natvekaikaM // 1171 // ' sudu'... suTThavi sammadiTThI, na sijjhaI crnnkrnnprihiinno|jNcev siddhimUlaM, mUDho taM ceva nAsei // 1172 / / || al suSThu api atizayenApi samyagdRSTizcaraNakaraNaparihINaH samyaktvameva samarthayan na siddhyati / yadeva siddhimUlaM samyaktvaM N mUDha ekAntavAdena tadeva nAzayati // 1172 // 'daMsa' vA saNaparako sAvaya, carittabhaTTe ya maMdadhamme yAdasaNacarittaparako, samaNe prlogkNkhimmi||1173|| || darzanapakSaH zrAvake'viratasamyagdRSTau, cAritrabhraSTe ityukte cAritre mandadharme pArzvasthAdau ca ghaTate / darzanacAritrapakSaH paralokakAsiNi zramaNe syAt / darzanagrahaNena jJAnamapi jJeyaM / / 1173 // co0 evaM ceccAritraM varaM tadalaM jJAnadarzanAbhyAM / AcA0 'pAraM' / pAraMparappasiddhI,dasaNanANohiM hoDa crnnss| pAraMparappasiddhI, jaha hoi taha'nnapANANaM // 1174 / / ____pAramparyeNa krameNa darzanajJAnAbhyAM caraNasya prakRSTA siddhiH syAt / yathAnnapAnAnAM pAramparyAtprasiddhiH syAttathA loke'pi pratItA / tathA cAnnArthI sthAlIndhanAdyapi lAti pAnArthI drAkSAdyapyatastrayaM dhAya // 1174 / / yadyevaM tarhi caraNasya kiM prAdhA Jan Education
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA | rNaphala nyaM ? A0 ' jamhA' jJAnadarzanajamhA daMsaNanANA, saMpuNNaphalaM na diti patteyaM / cArittajuyAditi u, visissae teNa cArittaM // 1175 cAritratraya___ yasmAddarzanajJAne pratyekaM iti kevale sarpUNaphalaM na dattaH, cAritrayukta tu dattastena cAritraM viziSyate // 1175 // yoge saMpUnanvevaM sAraM cAritraM kintu ' ujja' ujjamamANassa guNA, jaha hu~ti sasattio tvsuesuN| emeva jahAsattI,saMjamamANe kahaM na gunnaa?||1176 | siddhiH|| yathA tapazrutayorviSaye svazaktyodyacchato guNAH syuna doSAH, evameva yathAzaktyA saMyamayati saMyama kurvati kathaM na guNAH / ayaM bhAvaH yathA sAdhuH zaktayapekSyaM tapaH kurute zrutaM cAdhIte, evaM saMyame'pi mahAvratAni yathAzaktyA pAlayatu na caitanmanyate'lpe pi mahAvratA'pAlane doSokteH / / 1176 // AcAryaH 'aNi ' aNigRhaMto viriyaM, na virAhei caraNaM tvsuesuN|ji saMjame'vi viriyaM,na nigUhijA na haavijaa||1177| ___ tapAzrutayoH vIryamanigRhan prakaTayan caraNaM na virAdhayet / SaTkAyarakSAdirUpe saMyame'pi vIrya mAyayA na nigRhet tadA caraNaM na hApayet na khaNDayet / zaktau satyAM cet sAvadyaM sevate tadA doSo'nyathA tu guNaH // 1177 / / 'saMja' saMjamajoesu sayA, je puNa saMtaviriyAvi sIyaMti / kaha te visuddhacaraNA, bAhirakaraNAlasA huMti? - ye punaH sadvIryA vidyamAnavIryA api saMyamayogeSu SaTkAyarakSAvyApAreSu viSIdanti notsahante te bAhyakaraNe pratikramaNAdau // 15 // Jain Education inte! For Private & Personal use only |
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ | alasAH santo vizuddhacaraNAH kathaM bhavanti ? // 1178|| co0 ye Alambanena bAhyakaraNAlasAsteSu kA vArtA ? A0 'AlaM.' AlaMbaNeNa keNai, je manne saMyama pamAyaMti / na hu taM hoi pamANaM, bhUyatthagavesaNaM kujA // 1179 // ahaM evaM manye ye kenApyAlambanena saMyama pramAdayanti tyajanti na tadAlambanaM pramANaM, kintu bhratArthagaveSaNaM tatvArthAnveSaNaM kuryAt 'kimidaM AlambanaM puSTamapuSTaM ceti / apuSTAlambane'zuddhacaraNAH puSTe tu shuddhaaH||1179 // co0 puSTAlambanAt ko vizeSaH ? AcAryaH 'sAlaM' sAlaMbaNo paDato appaNaM duggame'vi dhArei / iya sAlaMbaNasevA dhArai jaiM asaDhabhAvaM // 1180 // sAlambanaH puSTadravyAlambanavAn nara AtmAnaM durgame gartAdau patantaM dhArayati / evaM puSTabhAvAlambanasahitA sevA'zaThabhAvaM yati bhavaM patantaM dhArayati / puSTAlambanAni tvamUni 'kAhaM acchittiM aduvA ahIhaM tavovahANesu ya ujamissaM / gaNaM va NIII va hu sAravisaM, sAlaMbasevI samuvei murakaM' ||1||'acchitti' dharmasyAcchedaM kariSye / athavA'dhyeSye / tapovidhAneSu tapobhedeSu udyamiSyAmi / gaNaM gacchaM nItyA sArayiSyAmi / vikRtyAderevaM sAlambasevI mokSaM samupaiti // 1180 ||'aalN' AlaMbaNahINo puNa, nivaDai khalio ahe duruttaare| iya nikAraNasevI, paDai bhavohe agAhami / 1181 / / AlambanahInaH punaH skhalitaH san 'ahe' iti garne durutare nipatati / evaM niHkAraNe sevI puSTAlambanaM vinA sevamAnaH | bhavasya oghe pravAhe agAdhe patati // 1981 / / gataM darzanadvAraM / yathA pramAdino jJAnadarzanakAntamAlambante tathA nitya Jain Education in
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniryuktidIpikA // // 16 // Jain Education Int vAsAdyapi sevate, tata Aha 'je ja ' je jattha jayA bhaggA ogAsaM te paraM aviMdaMtA / gaMtuM tattha'cayaMtA, imaM pahANaMti ghosaMti // 1182 // ye zItalavihAriNo yatrAnityavAsAdau yadA bhagnA nirviNNAste paraM anyadavakAzaM avindanto'labhamAnA mUDhA anityavAsAdi sanmArgAdi gantumazaktuvanta idaM asmadAhataM nityavAsAdi pradhAnaM iti ghoSayanti / / 1182 // tathA 'nIyA nIyAvAsavihAraM, ceiyabhattiM ca ajiyAlAbhaM / vigaIsu ya paDibaMdhaM, niddosaM coiyA biMti // 1183 // te ca parainoMditAH santo nityavAsena vihAraM nityavAsakalpaM, caityabhakti biMbapUjAmArthikAlAbhaM, vikRtiSu pratibandhaM AsaGgaM nirdoSamiti bruvate / / 1187 // tathAhi ' jAhe ' jAhevi ya paritaMtA, gAmAgaranagarapaTTaNamaDaMtA / to kei nIyavAsI, saMgamatheraM vavaiti // 1184 // yadA'pi grAmAkaranagarapatanAdyaTantaH paritAntAH zrAntAH, tataH ke'pi nityavAsinaH saGgamasthaviraM saGgamAkhyaM sthaviraM vRddhaM udAharaNatayA vyupadizanti bhASante / / 1184 // kathaM ' saMga ' d saMgamatherAyario, suhu tavassI taheva gIyattho / pehittA guNadosaM, nIyAvAse pavatto u // 1185 // saGgamaH sthavira AcAryaH suSThu tapasvI gItArtho guNaM doSaM ca prekSya nityavAsaM prapannaH // 1185 // ' ome ' ome sIsapavAsaM, appADebaMdhaM ajaMgamattaM ca / na gaNaMti egakhitte, gaNaMti vAsaM niyayavAsI / 1186 | nityavAsA disevinaH Alamba nAni // // 16 // .
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ avame ziSyAnAM pravAsaM videzagamanaM, apratibandhaM nirmamatvaM, ajaGgamatvaM vRddhatvaM, cazabdAt kSetrasya navabhAgakaraNaM ca / idamAlambanajAlaM na gaNayanti na prekSayante kintu nityavAsina ekakSetre vAsaM gaNayanti // 1186 // ' cei' ceiyakulagaNasaMghe, annaM vA kiMci kAu nissANaM |ahvaavi ajavayaraM, to sevaMtI akaraNijaM // 1187 // ___ caityakulagaNasaGghAn anyadapi kizcidapuSTAlambanaM nizrAM kRtvA yathA nAnyaH ko'pi caityazuzrupako'to'smAbhirAdRtamityAdi / athavA AryavajraM nizrIkRtya tato'karaNIyamasaMyama sevante // 1187 / / vadaMti ' cei | ceiyapUyA kiM vayarasAmiNA muNiya putvasAreNaM / na kayA puriyAi ? tao mukaMga sAvi sAhaNaM / 1188 / / ___ muNitaM jJAtaM pUrvasAraM yena puryAkhyanagaryAM caityapUjA kiM na kRtA / tataH sApi sAdhUnAM mokSAGgaM // 1188 // ohA' | ohAvaNaM paresiM, satitthaubbhAvaNaM ca vacchallaM / na gaNaMti gaNemANA, puvvucciyapupphamahimaM c|1189|| te apabhrAjanAM lAJchanaM pareSAM zAkyAdInAM svatIrthasyodbhAvanAM prabhAvanAM zrAvakANAM vAtsalyaM ca na gaNayantyAlambanAni gaNayantaH santaH / tathA pUrvAvacitaiH pUrva cuNTitaihutAzanagRhe dhRpenAcittIkRtaizca puSpaimahimAnaM pUjAM ca na gaNayanti // 1189 // ' aji' / ajjiyalAbhe giddhA, saeNa lAbheNa je asNtutttthaa|bhiskaayriyaabhggaa, anniyaputtaM vavaisati // 1190 // ArjikA: sAdhvyastAbhirAnItasya lAbhe gRddhA lolupAH, svena lAbhena ye'santuSTA bhikSAcaryAyAM gamane AlasyAdbhagnA Jain Education in
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti- dIpikA // // 17 // Alamba anikAputraM AlambanatayA vyupadizanti // 1190 / / kathaM ' ani' nityavAsAaniyaputtAyario, bhattaM pANaM ca pupphcuulaae| uvaNIyaM bhuMjato, teNeva bhaveNa aMtagaDo // 10 // disevinaH | puSpacUlAsAdhyA upanItaM AnItaM bhujAnastasminneva bhave saMsArAntakRjAtaH, anyakartRkI gAthA // 1 // 'gaya' nAni // gayasIsagaNaM ome, bhikAyariyAapacalaM therN| na gaNaMti sahAvi saDhA, ajiyalAhaM gavasaMtA / 1191 / ____ avame gataziSyagaNaM bhikSAcaryAyAmapratyalamakSama sthaviraM na gaNayanti sahAH kSamA api zaThA AryikAlAbhaM gvessyntH| // 1191 // ' bhattaM' bhattaM vApANaM vA, bhuttUNaM lAvalaviyamavisuddhaM / to avajapaDicchannA, udAyaNarisiM vavaisati // 1192 // | 'lAvalaviyaM' ti laulyopetaM azuddhaM vikRtyAdimizraM tathA ca niHkAraNe pratiSiddha eva vikRtiparibhogaH / uktaM ca | 'vigaI vigaIbhIo, vigaigayaM jo u bhuMjae sAhU / vigaI vigaisahAvA vigaI vigaI balA nei' / vigateDhuMgate to yaH | sAdhurvikRti kSIrAdikaM vikRtigataM kSIrAnnAdi ca mute / vikRtivikRtisvabhAvA vikArajananasvabhAvA syAttato vikRtibalAttaM vigati nayati / tato lolyAdvikRti gRhNantaH kenApi coditA avadyapraticchannAH pApapracchAditA udAyanarSi vyupadizantyAlambanatayA / 1192 // 'sIya' sIyalalukANuciyaM,vaesu vigaIgayeNa jaavit| haTThAvibhaNaMti saDhA,kimAsI udAyaNo na muNI?1193 11 // 17 // Jain Education Intel For Private & Personal use only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM zItalarUkSAnnasyAnucitaM rAjarSitvAt rogitvAcca bajeSu kuleSu vikRtigatena vikRtimizreNa bhaktena yApayantaM nirvAhayantaM dRSTAH kSamA api na gaNayanti bhaNanti ca kiM udAyano munine AsIt na abhUt // 1193 // iha kathAH ___kollAgapure saGgamAcAryo durbhikSe sAdhUna visRjya vRddhatvAt puraM navadhA vibhajyATati, dattaH ziSyastacchuddhyartha sameto nityavAsitvAtpRthagasthAt / gurustaM bhikSAyAM sahAhUtaM prAntAhAragrahaNAt klizyantaM dRSTvA kvApi zreSThigRhe revatikAttaM bAlaM SaNmAsebhyaH prabhRti rudantaM carpaTikayA mA rodIriti doSAdvimocya tata pitRbhyAM bhavyAnaM ziSyAya dApayitvA taM visajya svayaM prAntaM bubhuje / ziSyazca sAyaM saha pratikrAman dhAtrIpiNDamAlocayeti gurUkto nityavAsAdisvadoSAnna pazyatetyavaka / bhaktyA | sUryA tacchikSAyai atidhvAnte kRte bibhyadruNahItyukto vAnte kathamAyAmIti vadan gurordIptAGgalyodyote kRte'ho tapa ityAdareNAlocya gurozca kSetranavabhAgAdikriyAM jJAtvA priitH| anikAputrakathA yogasaGkahe vakSyate / vItabhayezodAyano jAmeye rAjyaM davA dIkSito bhikSAhArAdroge vaidyoktyA bajeSu dadhi gRhNan vItabhaye gato mantriparAvartitajAmeyakezinRpadApitaviSamizraM dadhi jJAtvA sadA dadhyatyajat / rogavRddhau punahAti sUryA viSaM jJAtaM hRtaM ca / evaM bahuzo jAte sUryAM pramattAyAM saviSaM dadhi bhuktvA mRtaH siddhH| sUryA puraM dhUlyA''cchAditaM / zayyAtaraH kulAlaH senApalyA muktH| tatra kumbhakAraprakSepAkhyaM pattanaM jAtaM 'sutta' M suttatthabAlavuDDhe ya, ashudvaaiaaviioyaa| nissANapayaM kAuM, saMtharamANAvi sIyaMti // 1194 // sUtrArthabAlavRddhAn asahadravyAdyApadazca nizrANAM padaM kRtvA saMstarato nirvahanto'pi sIdanti kriyAyAM pramAdyanti / tatra Jain Education inte For Private & Personal use only |
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti- dIpikA // nityavAsAdyAlambanasevino'vanyAH // // 18 // sUtrArtho ahaM bhaNAmi / tathA bAlo vRddho'saho vAhaM matparivAro vA / dravyApat durlabhamidaM dravyaM / kSetrApallaghukSetraM / kAlApad durbhikSAdi, bhAvApad glAno'hamityAdIni // 1194 // ' AlaM' / | AlaMbaNANa logo, bhario jiivssajukaamss|jN jaM picchai loe, taMtaM AlaMbaNaM kuNai 1995 __ ayatitukAmasya kriyAM prati yatnamanicchato jIvasya loka AlambanAnAM gaNaibhRto'sti / sa tu loke yannityavAsAdi prekSate tattadAlambanaM karoti // 1195 ||'jej' je jattha jayA jaiyA, bahussuyA crnnkrnnpnbhtttthaa|jNte samAyaraMtI, AlaMbaNa maMdasaDDhANaM // 1196 // ___ ye pArzvasthAdayaH yatra grAmAdau yadA suSamaduHSamAdau yadA ca durbhikSAdau bahuzrutAzcaraNakaraNaprabhraSTA mathurAyAM maMguvat / | yatte samAcaranti tadAlambanaM mandazraddhAnAM syAt , yathA bahuzrutazcedevaM kurute tadetthameva dharma iti // 1196 // 'jeja' | je jattha jayA jaiyA, bahussuyA crnnkrnnsNpnnaa| jaMte samAyaraMtI,AlaMbaNa maMdasaDDhANaM // 1197 // ___ spaSTArthA // 1197 // ' gataM prAsaGgika, tasmAt paJca na vandyA iti sthitaM tacca nigamayati 'daMsa' daMsaNanANacaritte, tavaviNaye niccakAlapAsatthA / ee avaMdaNijjA, je jasaghAI pavayaNassa // 1198 // darzanajJAnetivyatyayaH prAkatatvAttato jJAnadarzanacAritreSu nityakAlaM pArzvasthAH, nityakAlagrahaNAditvarakAlaM jJAnAdipramAde'pi sAdhava eveti vandyAH, ye pravacanasya yazoghAtinaH // 1198 // etadvandane doSAH 'kii' // 18 // Jan Education Inter LG ww.jainelibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I kiikammaM ca pasaMsA, suhasIlajaNammi kammabaMdhAya / je je pamAyaThANA, te te uvabUhiyA huMti // 1199 // sukhazIlajane kRtikarmma prazaMsA ca karmmabandhAya, yataH so'rcito vADhaM pramattaH syAt / tato yAni yAni pramAdasthAnAni tAni tAni upabRMhitAni samarthitAni // 1199 // ' daMsa ' daMsaNanANacaritte, tavaviNaye nicckaalmujjuttaa| ee u vaMdaNijjA, je jasakArI pavayaNassa // 1200 // 4 'ujjuttA' udyamavantaH, ete, tuzabda evArthe // 1200 // ' ki ' kiikammaM ca pasaMsA, saMviggajaNaMmi nijjaraTThAe / je je viraIThANA, te te uvabUhiyA huMti // 1201 // viratisthAnAni viratAnAM munInAM puNyasthAnAni // 1201 // ' Aya ' Ayariya uvajjhAe, pavati there taheva rAyaNie / eesiM kiikammaM, kAyavaM nijjaraTThAe / 1202 // pravarttakaH, sthaviraH ratnAdhiko gaNAvacchedakaH / eSAM paJcAnAM laghuparyAyANAmapi paryAya jyeSThairvandanaM nirjarArthAya karttavyaM / anye bhaNaMti 'aNNo vi jo tahAvio rAyaNio so vandeyavvo / rAyaNio nAma jo daMsaNanANacaraNe suTTa pao etesiM nannattha niaraTTayAe visesao niyogo ca kmmkhvnnttttyaae'| tatra AcAryAdivyAkhyAyAM kSepakagAthAH 'suttatthaviU lakaNajutto, gacchassa meDhibhUo ya / gaNatattivippamuko, atthaM bhAsei Ayario, // 1 // sUtrArthavit sUtrArthajJAtA, lakSaNAni ' paDirUvo teyassI'tyAdIni tairyuktaH gacchasya meDhibhUtaH stambhabhUtaH gaNasya tatyA cintayA viprayuktaH upAdhyAyAdiSu sUtrA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // vandanAdhyayane vandyAH // // 19 // dhyApanAdisarvacintAyA nyastatvAt , artha bhASate AcAryoM gaNadharaH, na tU sUtraM 1 / yataH 'egaggayA ya jhANe, vuDDI titthayaraaNukitI gruaa| ANAhijamii gurU kayariNamuskA na vAei' // 2 // sUtrasyAdAnenArthameva dadataH sUreAne'rthacintArUpe ekAgratA syAt na tu sUtravAcane bahuvyagratvAt / 'buDDI'tti ekAgradhyAne'rthabuddhivRddhistIrthakarAnukRtistIrthakarA dyarthamevAhuna sUtraM / sUtradAnasyAnyairapi sAdhyatvAdarthameva vadato gurutA garimA / AjJAyAM ca sthairya jinAjJA pAlitA syAt / yAvadguruH sarva sUtraM ziSyAnna bhANayettAvad RNI ucyate / ataH sAmAnyAvasthAyAM sAdhavaH sUtraM pAThitA iti kRtstrRnnmokssH| etairhetubhiH sUtraM na vAcayati 2'sammattaNANasaMjamajutto, suttatthatadubhayavihinnU / AyariyaThANajuggo, suttaM vAeuvajjhAo' // 3 // samyaktvajJAnasaMyamayuktaH, sUtraM artha tadubhayasya sUtrArthayordAnAdividhiM ca jAnAtIti sUtrArthatadubhayavidhijJaH, AcAryasthAnasya AcAryapadasya yogyaH sUtraM vaacytyupaadhyaayH3| (kiM nimittaM ?) 'suttatthesu thirataM, riNamurako AyatIya'paDibaMdho / pADicchAmohajao, suttaM vAe uvajjhAo' // 4 / / sUtravAcane'yaM hetuHsUtrArtheSu sthiratvaM RNamokSaH prAgvat / AyatyAM eSyatkAle apratibandhaH sUtrArthAvicchedaH, pratIcchakA ye'nyata etya sUtropasampadaM gRhNanti teSAmanugrahaH / mohasya vedamohanIyasya jayo vAcanArasikatvAt / tasmAt sUtraM vAcayet 4 / 'tavasaMjamajogesu, jo jogo tattha taM pavattei / asuhaM ca niyatteI, gaNatattillo pavattI u' // 5 // tapaHsaMyamayoryogeSu vyApAreSu yo yogyastatra taM pravartayet , asahaM durvalaM tapaso nivartayet / gaNataptivAn pravartakaH 5|'thirkrnnaa puNa thero, pavattivAvAriesu atthesuN| jo jattha sIyai, jaI saMtabalo taM thiraM kuNai // 6 // pravartakavyApAriteSvartheSu sAdhUnAM sthirakaraNatvAt sthaviraH / kathaM yo yatra puNyakRtye yatiH sadalo G // 19 // Jain Education in al
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ balasahitaH san sIdati, sIdantaM taM sAdhuM sthiraM karoti 6 / 'uddhAvaNApahAvaNakhittovadhimaggaNAsu avisAI / suttatthatabhayaviU, gaNavaccho eriso hoi' // 7 // gacchakArye jAte kSetropadhyormArgaNAyAM anveSaNAyAM utprAbalyena dhAvanA, AtmAnugrahabuddhathA tatkaraNapravRttiH pradhAvanA zIghra kAryaniSpAdanaM / tayoraviSAdI viSAdarahitaH 7 / gataM AdhagAthAyAM 'kAyavvaM | kassa ve'tyAdyAM kasyeti dvAraM // 1202 // atha keneti dvAraM 'mAya' mAyaraM piyaraM vAvi, jiTTagaM vAvi bhaayrN| kiikammaM na kArijA, savve rAiNie tahA // 1203 // | ___ saMyatAM mAtaraM, saMyataM pitaraM, sarvAn ratnAdhikAn paryAyajyeSThAna vinayArtha yaddIyate tadabhyutthAnAkhyaM vandanaM na kArayet / AlocanAdau tu sAgArikAdyabhAve kArayet / gRhasthAMstu tAn kArayet / jai puNa tANivi bhaNijjA-amhe tume viNayamRlAu dhammAu pheDitA / homo mA vArehi tti to vaMdAveti / yadi puNa paDhaMti to savvANivi vaMdAvijaMti jataNayAe, kimiti ? sutaM bhaTTAragaM baMdijjatitti / idarahA NANaviNao virAhito bhavati / navaraM kAraNe uddesAIe kAreyavyo' // 1203 // 'viyaDaNapaJcakkhANe sumi rAyaNiyAvi hu karaMti / majile na karaMtI so ceva karei tesiM tu|1| vikaTane AlocanAyAM yogavidhipratyAkhyAne zrutagrahaNe ratnAdhikAH paryAyajyeSThA api laghorvandanaM kuryuH / madhyamAni vakSyamANamAghUrNakavandanA| dIni / sa eva paryAyalaghusteSAM ratnAdhikAnAM karoti / eSA kSepakagAthA vRttau cUNau ca na 'paMca' | paMcamahatvayajutto, aNalasa maannprivjiymiio| saMvigganijaraTThI, kiikammakaro havai saah||1204|| Jain Education a l
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 20 // Jain Education Inter analaso mAnaparivarjitamatiH saMvignaH sarvato'vadyabhIto 'nIyAgoyAdissa kammassa niaraTThI ' kRtikarmakaraH sAdhurbhavati, atrAnukto'pi ' sIyale khuDae kanhe ' ityAdau kRSNAdyairvandana kadAnAt zrAddho'pi yathArhaguNo jJeyaH // 1204 // gataM kena dvA0 2 atha kadA dvAraM 'vakkhi varikattaparAhutte a, pamatte mA kayA hu vaMdijjA / AhAraM ca karito, nIhAraM vA jai karei // 1205 // * vyAkSiptaM dharmakathAdinA, 'parAhuttaM' parAGmukhaM, cazabdAdutsukAdigrahaNaM, pramattaM krodhAdinA, mA kadAcidvandeta / AhAraM kurvANaM nIhAraM vA yadi karoti tadA taM na vandeta / / 1205 / / ' pasaM ' pasaMte AsaNatthe ya, uvasaMte uvaTTie / aNunnavittu mehAvI, kiikammaM pauMja e // 1206 // prazAntaM avyagraM, AsanasthaM niSadyAsthaM, upazAntaM apramattaM, upasthitaM chandenetyAdivacanodyataM anujJApya medhAvI kRtikarma prayuJjIta / tatra dhruvavandaneSu nAnujJApayati, autpattikeSu tvanujJApayati / gataM kadA dvAram atha katikRtvo dvAram / 1206 / 'paDi' paDikamaNe sajjhIe, koussaggAvahipAhuNee / AloyarNasaMvaraNe, uttamaTThe ya vaMdaNayaM // 1207 // pratikramaNe, svAdhyAye prasthApane vandanAni dhruvANi, autpattikAni tu kAyotsarge vikRtityAgavisajanArthe'parAdhe gurvAzAtanArUpe kSAmaNArthe pAkSikavandanAnyaparAdhamadhye jJeyAni / prAghUrNake jyeSThe samete vandanaM kArya, laghau samete tu kArayitavyaM / prAghUrNakA dvidhA, sambhogakA ekasAmAcArIkA anye tvanyasAmbhogikAH / sUtraM - ' saMbhoiya aNNasaMbhoiyA ya, duvihA havaMti kadA katikRtvava vandanaM kAryam // // 20 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte pAhuNayA / saMbhoiya AyariyaM, ApucchittA u vaMdeha // 1 // iyare puNa AyariyaM, vaMdittA saMdisAviuM taha ya / pacchA vaMdei jaI, mohA ahava vaMdAve ' // 2 // sAmbhogikAn pAghUrNakAn AcArya pRSTvA vandante / itarAnanyasAmbhogikAn punarAcArya vanditvA tathA ca sandezyAdezaM yAcitvA vandante yatayaH athavA gatamohAH santo vandApayanti / tathA AlocanAyAM aparAdhavihArottamArthabhedabhinnAyAM saMvaraNe vaikAlikapratyAkhyAne yadvA pratyAkhyAnaM kRtvA kAraNe sati bhojane, uttamArthe'nazane ca vandanaM bhavati // 1207 // dhruvavandanasaGkhyAmAha ' cattA ' cattAri paDikkamaNe, kiikammA tinni huti sjjhaae| puvaNhe avaraNhe kiikammA caudasa havaMti // 1208 pratikramaNe catvAri kRtikarmANi, kathaM ? ' guruM puvasaMjJAe vaMdittA Aloeiti evaM ekaM ' anbhuTTiyAvasANe jaM puNo vaMdati guruM etaM bitiyaM / ettha ya ( vihI) - pacchA jahantreNaM tini majjhimaM paMca vA satta vA ukkosaM save vandiyavvA / yadA vyAkulo vyAkSepo vA to ekkeNa UNagA jAva tinni avassaM vaMdiyadvA / evaM devasie / pakkhie paMca avassaM / cAummAsie saMvaccharievi satta avassaMti / te vaMdiUNa jaM puNo Ayariyassa allivijati, yatpunarAcAryasyApyate, taM tatiyaM, paJcarakANe utthaM / sajjhAe vaMditA paTTaveti paDhamaM, paTTavie paveyaMtassa vitiyaM pacchA uddiduM samuddiddhaM paDhati / tato jAhe caunbhAgAvasesA porisI tAhe patte paDileheti / jati na paDhitukAmo to vaMdati / aha paDhiukAmo to avadittA pAe paDileheti / paDilehittA pacchA paDhai / kAlavelAe baMdiuM paDikamai / aha ugvADakAliyaM na paDhai tAhe vaMdiu~ pAe paDilehetti, eyaM taiyaM / evaM satta avarahe ee caiva satta / eyANi anbhattaTThiyassa niymaa| bhattaTThiyassa paJcakkhANavaMdaNaM anbhahiyaM // 1208 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // katyavanataM katiziraM cetidvAradvayam / / gataM katikRtvo dvAraM, atha katyavanataM, katizira iti dvaardvyN| tathA avanAmazirodvAradvayaM AvazyakebhyaH pRthaka nirdhArya yaduktaM tadviziSya vinayamUladharmajJAyai, anyathA'vanAmo zirasA gurucaraNasparzanaM ca gurornamanaM cAnupayuktasya na syuH / 'duo' duoNayaM ahAjAyaM kiikammaM bArasAvayaM / causiraM tiguttaM ca, dupavesaM eganikamaNaM // 1209 // dvikRtvo'vanataM vyavanataM, yathA vandanakadvaye'pi 'icchAmi khamAsamaNo vaMdiuM jAvaNijjAe nissIhiyAe 'uktvA chandonujJApanAyAmavanamanaM 2 / yathAjAtaM zrAmaNye yoniniHkramaNe ca / zrAmaNye sAdhurdharmadhvajamukhapoticolapaTTayuga zramaNo jAtaH / sAdhvI tu sarvAGgopakaraNadharmadhvajamukhapotiyuktA jAtA / upalakSaNAt zrAddhaH zrAddhikA ca siddhAntayuktyA pazcavidhAbhigamavidhinA dezaviratiM pratipannA / tataH sAdhvAdayo yathAjAtamudrayA vandanaM dadatIti dAturabhinnatvAdvandanakamapi yathAjAtaM / yoniniHkramaNe tu racitakarasampuTo yonyA nirgatastathAbhUtazca vandate / curNau tu 'aMjaliM sIse kAUNa NIti' tatrAyamarthoM ghaTate 'khamaNijo me kilAmo' ityAdibhaNane zirasyaJjalikaraNaM yathAjAtamudrayoktaM 3 / kRtikarmavandanaM dvAdazAvataM ' aho 1 kAyaM 2 kAya 3 jattA me 4 javaNi 5 aMca meM' 6 ityekasmin 6, dvitIye'pi 6,evaM 12 AvartAH gurucaraNanyastahastaziraHsthApanarUpAH 15 / yathAjAtadvAdazAvartarUpaM dvAradvayaM katyavanatadvAreNa sUcitaM jJeyaM / dvAraM 5 / kati zirAMsItyAha 'causiraM' dvikRtvaH kSAmaNAkAle ziSyAcAryazirodvayanamanamiti catvAri zirAMsi yatra taccatuHziraH 19 / dvAra 6 / triguptaM manasA sAvadhAnasya vAcA'skhalitAkSarANyuccarataH kAyenAvazyakAni kurcataH / 22 / dvikRtvo'vagrahAntaranujJApya pravezanaM 24 / ekaniHkramaNamAvagrikyA nirgacchataH dvitIyavelAyAM yavagrahAtra nirgacchati / pAdapatita eva sUtraM samApayatIti / 25 / vigala // 21 // Jain Education For Private & Personal use only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvipravezakaniHkramaNarUpaM dvAratrayaM katizirodvAreNa sUcitaM jJeyaM / atha katividhAvazyakaiH zuddhamityatrAnyakarTake gAthe'avaNAmA dubrahAjAya, AvattA bAraseva u| sIsA cattAri guttIo, tini do ya pavesaNA // 1 // eganirakamaNaM ceva, paNavIsaM viyAhiyA / AvassagehiM parisuddhaM, kiikammaM jehi kIraI' // 2 // (ete dve gAthe hAri0 vRttau niyuktigAthAtvena darzite ) avanAmau, yathAjAtaM, paJcaviMzatirAvazyakAni vyAhRtAni, turevArthe, prAkRtatvAlliGgavyatyayaH, yairAvazyakarhetubhUtaiH parizuddhaM kRtikarma kriyate'nyathA dravyakRtikarma syAt // 1209 // Aha ca 'kiDa kiikammapi karito,na hoi kiikmmnijraabhaagii| paNavIsAmannayaraM, sAha ThANaM viraahto||1210|| NI yathA vikalAnuSThAnA vidyA'phalA syAt / evaM paJcaviMzaterAvazyakAnAmanyatarat sthAnaM AvazyakarUpaM virAdhayan kRtikarma kunnapi kRtikarmanirjarAbhAjI(gI) na syAt // 1210 ||'pnn' paNavIsAAvassagaparisuddhaM kiikammaM jo pauMjai guruunnN| so pAvai nivANaM, AcireNa vimANavAsaM vA ___ spaSTA, vAzabdAdahatvagaNabhRtcacakritvAdi prApnoti // 1211 // atha katidoSamuktamiti dvAraM 'aNA' 'macchu' 'teNi''diTTha' 'mayaM' aNADhiyaM ca thaddhaM ca, paviddhaM pripiNddiyN| Tolagai aMkusaM ceva, tahA kacchabhariMgiyaM // 1212 // macchavattaM maNasA, pau8 taha ya veiyAbaddhaM / bhayasA ceva bhayaMtaM, mittI gAravakAraNA // 1213 // Jain Education anal
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ katidoSa vandanam | kAryam // Avazyaka | teNiyaM paDiNiyaM ceva, ruTuM tajiyameva ya / saDhaM ca hIliyaM ceva, tahA vipaliuMciyaM // 1214 // niyukti | diTThamadiTuM ca tahA, siMgaM ca karamoaNaM / AliTThamaNAliTuM, UNaM uttaracUliyaM // 1215 // dIpikA // / mUyaM ca DhaguraM ceva, cuDuliM ca apacchimaM / battIsadosaparisuddhaM, kiikammaM pauMjaI // 1216 // // 22 // etA mUlagAthAH / anAhataM 1, stabdhaM 2, praviddhaM 3, paripiNDitaM 4. TolagatiM 5, akRzaM 6, kacchapariGgitaM 7, macchodvattaM 8, manasA pradviSTaM 9, vedikAbaddhaM 10, 'bhayaseti bhayena 11, 'bhayaMta bhajamAnaM 12, maicyA 13, garvAta 14, kAraNAta 15, stainikaM 16, pratyanIkaM 17, ruSTaM 18, tarjitaM 19, zaThaM 20, hIlitaM 21, vipalikkuzcitaM 22, dRSTAdRSTaM 23, zRGgaM 24, karaM 25, mocanaM 26, AzliSTAnAzliSTaM 27, UnaM 28, uttaracUlika 29, mRkaM 30, DhaDhDharaM 31, cUDaliM 32, apazcima antyaM doSamAhuH / ebhitriMzaddoSaiH parizuddhaM vimuktaM kRtikarma prayuJjIta / atha kSepakagAthAH, paraM vRttau na 'Ayara' AyarakaraNaM ADhA, tacivarIya aNADhiyaM hoi / dave bhAve thaddho, caubhaMgo davao bhaio // 1 // AdarakaraNaM ADhA' AtatA tayA kRtaM AdRtaM tadviparItaM anAdRtaM 1 stabdho dravyato dehena, bhAvato jAtyAdimadaiH, atra caturbhajI, dravyabhAvastabdhaH bhAvastabdho na dravyAditi bhaGgo nAhau~ / dravyatastabdho na bhAvAt / eSa maGgo bhAjya: satyAM zaktau nArho'satyAM tvahaH, dravyabhAvA'stabdhaH eSa bhaGgo'haH 1 / 'paviddha' paviddhamaNuvayAraM, jaM apito Nitio hoi / jattha va tattha va ujjhai, kiyakiccovarakara ceva // 2 // al // 12 // JainEducation Int r al
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education pravR(vi)ddhamanupacAraM ucyate / yadvandanaM arpayan dadAno'niyantrito'navasthitaH syAt / tena ca yatra tatrAsamAptamapyujha ti sa yathA kRtakRtya AttabhATakaH varakaraM vastu yatra vA tatra vA kSipati 2 / ' saMpiMDi ' saMpiMDiya va vaMdai, paripiMDiyavayaNakaraNao vAvi / Tolovva upphiDato, osakahisakkaNe kuNai || 3 || saMpiDitAn saMmilitAn bahUn AcAryAdIn ekavandanena vandate / yadvA paripiNDitAni piNDIkRtAni vacanAnyAlApakAH kAraNAnyAvarttakAH karAMiyo vA yena / sa UrUrdhva karau kRtvA piNDitAGgo'vyaktasUtroccAro vandate ityarthaH / Tolavat tiDavat utplavamAno'pratilekhyApramAjryotvakaNamagrataH saraNaM abhiSvaSkaNaM pazcAdapasaraNaM karoti / visaMsthulaM vA vandate taraTolagati 3 / ' ubaga' ubagaraNe hatthaMmi va, ghettu nivesei aMkusaM biMti / ThiuvaTTariMgaNaM jaM taM, kacchavariMgiyaM jANa // 4 // upakaraNe colAdau haste vA guruM gRhItvA Asane upavezayati tadaGkuzaM na hi pUjyAnAmAkaSarNa yuktaM / kintu praNamya vAcyaM vizantu bhagavanto'haM vande / vRttau tvaGkuzavadrajoharaNaM karadvayenAdAya vandate / cUrNau tUbhayathApi / 'Thiu0 ' sthitasyordhvasthasya 'paDikamAmi khamAsamaNANaM devasiyAe' ityAdisUtraM bhaNata upaviSTasya ca 'aho kArya' bhaNataH kacchapavadyadriGgitaM agrataH pazcAt 'kiJcicalanaM 4 / ' uTThito ' uti nivesito, ubbatai macchauvva jalamajjhe / vaMdiukAmo va'nnaM, jhaso va pariyattae turiyaM // 5 // uttiSThan nivezamAno matsya iva jalamadhye udvartate ullalati yadvaikaM natvA'nyaM nantumanA jhaSo matsyastadvaniviSTa eva
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyuktidIpikA // // 23 // parAvarcate 5 / 'appa ''kuNai' vandane appaparapattieNaM, maNappaoso ya veiyApaNagaM / taM puNa jANUvari, jANuhiTThAo jANu bAhiM vA // 6 // tyAjyakuNai kare jANuM vA egayaraM Thavai karajuyalamajjhe / ucchaMge karai kare, bhayaM tu nijjUhaNAIyaM // 7 // doSAH // Atmaparapratyayena manaHpradveSo'nekotthAnaH syAt / tatrAtmapratyayaH khasya gurutADanayA, parapratyayaH svamitrAdeH gurutADanayA evamAdyanyakAraNairapi 9 / paJca vedikA utsaGge jAnvoru 1 adhaH 2 pArzvayoH 3 / 4 ekataraM jAnuM karadvayAntaH karadvayamadhye vA 5 kRtvA vandate 10 // bhayaM niyuhaNaM gacchAniHkAsanaM tadAdikaM manasi kRtvA vandate 11 ||6-7||'bhyi' bhayai va bhayissaitti ya, ia vaMdai horayaM nivsNto| emeva ya mittIe, gAravasirakAviNIo'haM // 8 // eSa mAM bhajati ityanuvartate, agre bhajiSyatIti vA iti nihorakaM nivezayan vandate / yathA smarttavyaM tvayA vayamapi vandamAnAH sma iti 12 / 'eme' evameva nihorakavanmaivyApi hetubhUtayA vandate 13 / 'gArava0' zikSAyAM vandanAdi| sAmAcAryA vinIto dakSo'haM iti garvAdvandate 14 // 8||'naannaa' nANAitigaM mottuM, kAraNamihaloyasAhayaM hoi / pUyAgAravaheUM, nANaggahaNevi emeva // 9 // jJAnAditrayaM muktvA ihalokasya sAdhakaM vastrAdivAJchArUpaM kAraNaM bruvate tadartha yo vandate / ahaM vinayena janeSu pUjyo bhavAmIti svasya pUjAgauravArtha vandate, jJAnagrahaNe'pyevameva kAraNadoSaH / tathA 'Ayara haMdI' tIhalokakAraNasyaiva darzane'tizayAdareNAmuM vande, tena pazcAdetadvastu praNayidhye yAciSye vandanakamUlyarUpabhAvAt praNayasya yAJAyAM bhaGgaM naalaa||23|| Jain Education in
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kariSyati 15 / 'hAuM' hAuM parassa dihi, vaMdaMte teNiyaM havai eyaM / teNo viva appANaM, gUhai obhAvaNA mA me // 10 // parasya sAdhvAdedRSTiM hApayitvA vazcayitvA vandamAne stainyaM stena ivAtmAnaM gRhati gopayate / mA me'pabhrAjanA mAnamlA| nirastu / yathA'yaM vidvAnapyanyeSAM vandanaM datte iti 16 / 10 // ' AhA' AhArassa u kAle, nIhArassAvi hoi paDiNIyaM / roseNa dhamadhamato, jaM vaMdai ruTThameyaM tu // 11 // AhAranIhArayoH kAle pratyanIkaM 17 / 'roseNa' roSeNa dhamadhamayan 18 // 11 // navi' navi kuppasi na pasIyasi, kaTThasivo ceva tajjiyaM eyaM / sIsaMgulimAIhi ya, tajei guruM paNivayaMto // 12 // kASTamayazivavat anato na kupyasi nato na prasIdasIti vadate, vandane tarjitaM, yadvA saMghAntAM vandApayanasi paraM jJAsye tavaikAkina iti zIrSatarjanyaGgulyAdibhistarjayati 19 // 12||'viisNm' vIsaMbhaTThANamiNaM, sabbhAvajaDhe saDhaM bhavai eyaM / kavaDaMti kaiyavaMti ya, saDhayAvi ya huMti egaTThA // 13 // vizrambhasthAnamidaM vandanamasmin zrAddhAdayo vizvasantItyAzayastena vandamAne sadbhAvajaDhe samyagbhAvarahite zaThaM, yadvA glAnAdimiSAta samyaga na vandate / kapaTaM kaitavaM zaThatA 20 // 13 // 'gaNi' gaNivAyagajiTTajatti, hIliuM ki tume paNamiUNa | daravaMdiyaMmivi kaha, karei paliuMciyaM eyaM // 14 // gaNin ? vAcaka ? jyeSThArya : tvaM jJAnaM na Se kimapi na datse, kiM tvayA praNateneti hIlayA vandanaM hIlitaM 21 / Jain Education c lonal
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vandane tyaajydossaaH|| AvazyakatA 'dareti Ipadvandite'pi vandanAntarvikathAM karo(tI)ti vipalikuzcitaM 22 // 14 // aMtari'.. niyukti aMtario tamase vA, na vaMdaI vaMdaI u dIsato / eyaM diTThamadi8, siMgaM puNa muddhapAsehiM // 15 // dIpikA stabhAdhantaritastamasi vA na vandate dazyamAnastu vandate / tad dRSTAdRSTaM 23 / kumbhaM bhAlaM ttpaarshvyorvaamdkssinnyoraa||24|| vartakSaNe spRzati yojitAJjaliM vA pArzvayordatte / zIpaikadezena vA samyagakRtAJjalirvA vandate 24 ||15||'krmi' karamiva mannai dito, vaMdaNayaM ArahaMtiya karotti / loiyakarAu mukkA, na muzcimo vaMdaNakarassa // 16 // candanaM dadat karamiva manyate / yathA'yamAhatyakaro daNDaH 25 / 'loi' laukikakarAta muktAH paraM vandanakarAna mucyAmahe iti mocanaM 26 // 16 // 'Aliddha AliddhamaNAliddhaM, rayaharaNasirehiM hoi caubhaMgo / vayaNarakarehiM UNaM, jahannakAlevi sesehiM // 17 // AzliSTAnAzliSTaM rajoharaNe zIrSe ca bhaGgAH 4 / rajoharaNe zIrSe cAzliSTaM ityAdyo bhaGgaH zuddhaH / zeSA 3 azuddhAH 27 / 'vayaNa' jaghanyakAle'lpakAle autsukyAdvandamAnasyAvazeSairavanAmAdyAvazyakairUnaM 28 // 17 // 'dAuNa' dAuNa vaMdaNaM matthaeNa, baMdAmi cUliyA esA / mUyava saharahio, jaM vaMdai mUyagaM taM tu // 18 // vaMdanaM kRtvA 'matthaeNa vandAmI 'ti vadan / eSA cUlikA 29 / mUka iva zabdarahitaM AlApakAnanuccArayan vandate 30 // 18 // 'DhaGkara' 1 avanatAdi Jain Education in
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ DarasareNa jo puNa, suttaM ghosei DhaDharaM tamiha / cUDaliM va gihiUNaM rayaharaNaM hoi cuDaliM tu // 19 // ( mahatA zabdena vandate ) / 31 / 'cuDa' cuDali ulmakaM (ulkA) tadvadrajoharaNadazikAH puraH kRtvA dIrghahastaM prasArya vande iti vadanvA hastaM bhramayitvA sarvAn vandate taccuDali 12 / eSvanyataradoSaduSTaM kRtikarma kurvastatphalaM nApnotIti Aha ca // 19 // 'kiti' kitikammapi karito, na hoi kammanijjarAbhAgI / battIsAmannayaraM, sAha ThANaM virAhiMto // 1217 // ____ dvAtriMzato'nyataradoSasthAnaM vizeSeNa rAdhayan sAdhayan san // 1217 // 'battI ''Ava | battIsadosaparisuddhaM, kiikammaM jo pauMjai gurUNaM |so pAvai nivANaM acireNa vimaannvaasNvaa|1218|| | Avassaesujaha jaha, kuNai payattaM ahiinnmirittN| tivihakaraNovautto, taha taha se nijarA hoi|1219/0| ____ prayatnaM ahInAtiriktaM yathA yathA karoti / trividha manovAkAyarUpe karaNe upayuktaH // 1218-1219 // dvAraM 8 / kimartha || kriyate ityAha 'viNa'"viNa' viNaovayAra mANassa, bhaMjaNA pUyaNA gurujnnss|titthyraann ya ANA, suadhammArAhaNA'kiriyA viNao sAsaNe mUlaM, viNIo saMjao bhve| viNayAu vippamukkassa, kao dhammo kammo tvo?|1221|| __ vinayopacAro vinayapratipattiH kRtA syAt , yato 'viNao sAsaNe mUlaM' vinayaH zAsane mUlaM dharmasya, zeSA gAthA Jain Education
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA | // 25 // Jain Education Int spaSTA // / 1220-21 // vinayasya tvidaM niruktaM ' jamhA ' jamhA viNayai kammaM, aTThavihaM cAuraMtamurakAe / tamhA u vayaMti viU, viNautti vilInasaMsArA / 1222 // yasmAccaturantacaturgatikasaMsArastasya mokSAya aSTavidhakarma vinayati spheTayati tasmAdvilInasaMsArAH, vidaH kevalino vinaya iti vadanti / 1 / atha zeSagAthA (1220) vyAkhyA, mAnasyASTavidhasya nIcairgotrasya ca bhaMjanA / 2 / gurujanasya pUjanA kRtA syAt / 3 / tIrthakarAjJA pAlitA syAjinairvinayamUladharmmasyoktatvAt / 4 / zrutadharmmaH zrutaM tadArAdhanA / 5 / yato vandanapUrva zrutaM grAhyaM / tataH krameNAkriyA iti na vidyate kriyA ceSTA yatra sA'kriyA muktiH syAt / 6 / yataH prajJayAM 'tahArUvaM NaM maMte ! samaNaM vA mAhaNaM vA vaMdaNamANassa pajjuvAsemANassa kiMphalA vaMdaNapajjuvAsaNayA ? goyamA ! savaNaphalA, savaNe, NANaphale, nANe vinANaphale, vinnANe paccakkhANaphale, paccakkhANe saMyamaphale saMjame aNaNhaphale ( aNaNhao anAzravaH ) aNaNhae tavaphale, tave vodANaphale ( vyavadAnaM nirjarA) vodANe akiriyAphale, akiriyA siddhigatigamaNaphalA ' / dvAraM 9 / / 1222 // gato vandananAmaniSpanno nikSepo'tha sUtrAlApakaniSpanna nikSepAva sarastatrAvagrahAdbahiHstho'rddhAvinatakAyaH karasthitadharmadhvajaH ziSyo vakti icchAmi khamAsamaNo ! vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiyAe aNujANaha me miuggahaM nisIhi, ahokAyaM kAyasaMphAsaM, khamaNijo bhe kilAmo, appakilaMtANaM bahusubheNa bhe divaso vaikaMto ? vandanAdhyayane vinayasya niruktaM // / / 25 / /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte jattA bhe ? javANijaM ca bhe ? khAmemi khamAsamaNo ! devasiyaM vaikkamaM, AvassiyAe paDika mAmi khamAsamaNANaM devasiAe AsAyaNAe tittIsaNNayarAe jaM kiMci micchAe maNadukkaDAe vayadukaDA kAyadukkaDAe kohAe mANAe mAyAe lobhAe sabakA liyAe sabamicchovayArAe sabadhammAikamAe AsANAe jo me aiyAro kao tassa khamAsamaNo ! paDikkamAmi nindAmi garihAmi appANaM vosirAmi // ( sUtram ) zrAmyati tapasyatIti zramaNaH samopalakSitadazavidhadharmmapradhAna zramaNastasya AhvAnaM he kSamAzramaNa ! vaMdituM icchAmi yAdhAtorNyantasya pAgame karttaryanIye yApayati iSTaM sAdhyaM siddhiM nayatIti yApanIyA kAryakSamA'rogA cetyarthaH tayA, pApaniSedhena nirvRttA naiSedhikI pApanivRttAtmano dehastayA, ayaM bhAvaH - nIrogaH zakto maddeho niSiddhapApazcAhaM tannantumIhe itIcchAnivedanamAdyaM sthAnaM 1, icchAmi vanditumiti manaHzuddhirarddhAvanatatve ca kAyazuddhiretadvarNoccAre vAkzuddhizva jJApiteti / etAvat sphuTazuddhAkSaramuktvA stheyaM / cedgururvyAkSiptastadA trividheneti vakti manovAkkAyaiH saMkSepeNa nametyarthaH / avyAkSiptastu chaMdeNeti vakti / ko'rthaH chandena nijecchayA vandasveti kAryamiti ziSyastatrastha eva vaktyanujAnIta anumanyadhvaM kRtikarmmakaraNaM tato'nujAnIta me mitAvagrahaM / tatra yAvAn 4 dikSu guroravagrahaH gurusatkapradezamaryAdA purovakSyamANarUpo'sti tanmadhye mitaM stokaM vaMdanocitapradezarUpaM kSetraM mitaM kAlaM vandanaviSayakAlaM yAvadavagrahaM vandanocitapradezarUpamityarthaH, dvitIyamanujJA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ lI Avazyaka niyuktidIpikA S sUtra // 26 // panAsthAnaM 2, gururvakti anujAnAmi, ziSyo vasativadatrApyavagrahAntaH pravizan nisIhiM anyavyApAraniSedharUpAM vakti / tato vandanAvidhinopavizya dharmadhvajaM bhuvi muktvA tatra gurupAdau nivezya taM bhAlaM ca karAbhyAM spRzan vaktyadhastanaM kAyaM aMhirUpaM kAyena dhyayane hastadvayarUpeNa saMspRzAmi tathAnujAnItetyatrApi sambadhyate 'rAyaNiyassa saMphAso vi aNaNuNNavittA na vaTTati kaauN'|kssmnniiyH sahyo'dhunA bhavadbhirmadaGgasparze dehaglAnirUpaH klamaH / kiM ca alpaklAntAnAM alpaklamatratAM alpazabdo'bhAve bahuzubhena prabhU.IN vyAkhyA // tasukhena bhavatAM divaso vyatikrAntaH? 'divaso pasattho ahorattAdI ya teNa divaso gahio rAipakkho iccAi bhaanniyvN'| tRtIyamavyAbAdhApRcchAsthAnaM 3 / gururvakti 'tahatti' tatheti yathA tvaM Se / punaH ziSyo vakti yAtrA taponiyamAdirUpotsapati bhavatAM ? turya yAtrApRcchAsthAnaM 4 / gururvakti 'tumbhapi vaTTae' yuSmAkamapi vartate? punarAha ziSyaH yApanIyaM ca bhavatAM? ko'rthaH indriyANyanupahatAni vaze ca santi / mano'pi krodhAdayo na bAdhante / paJcamaM yApanIyasthAnaM 5 / guruH 'evaM' tathetyarthaH / ziSyaH pAdayoH patito vakti-kSamayAmi kSamAzramaNa ! daivasikaM divasakRtaM vyatikramaM aparAdhaM SaSThamaparAdhakSAmaNAsthAnaM 6 / guruvAk ' ahamavi khAmemi tume' ahamapi kSAmayAmi yuSmAn vidhizikSaNAdikaM vyatikramaM / ziSyo'bhyutthAya 'AvassiyAe ' ityAdinAlocanANa 'tassa khamAsamaNo paDikkamAmi' ityAdinA pratikramaNArheNa ca prAyazcittena svaM zodhayitumavagrahAniHsRtya vakti 'AvassiyAe ' ityAdi / avazyakAryeSu caraNakaraNeSu bhavA kriyA AvazyakI tayA hetubhUtayA yadasAdhukRtaM tasmAtpratikrAmAmi nivarte / itthaM sAmAnyenAkhyAya vizeSeNAha-kSamAzramaNAnAM sambandhinyA devasikyA jJAnAdyAyasya zAtanA khaNDanA AzAtanA niruktyA yalopaH tayA trayastriMzadanyatarayA, tAzcAgretanAdhyayane vakSyante / tettIsAe G // 26 // Jain Education Intel
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNNatarAe, sabAo Na rAIdie sambhavanti, teNa aNNataragahaNaM, ekA vA do vA katA hojA' / tAsveva kizcidvizeSeNAha-yat kizcit kadAlambanamAzritya mithyAbhAvo'trAstIti 'abhrAditvAdakAre' mithyA tayA mithyAbhAvayuktyA ityarthaH / tathA manasaiva duSTaM yathA bhavati kRtayA dveSarUpayA, evaM vAgaduHkRtayA durvAgrarUpayA, kAyaduHkRtayA''sannagatyAdirUpayA / krodho'trAstIti krodhayA ityAdi, ayaM bhAvaH krodhAnmAnAcca vinayabhraMzaM kurute / mAyAtaH zakto'pyakSamo jAgradapi suptaH syAllobhAttu guruM vaJcayitvA ramyavasvAdyAdate / evaM devasikImuktvehabhavAnyabhavagatAtItAnAgatakAlasaGgrahArthamAha-sarvakAlikyA kaaltrykRtyaa| tatraiSyatkAle kathamAzAtanA ? ucyate, ahaM kalye asya guroraniSTaM kartAsmIti cintyA / evamedhyadbhavaviSayamapi nidAnabhAvAt / sarve eva mithyopacArA dUSitabhAvena kRtA bhaktivizeSA yasyAM tayA, sarve dharmA aSTau pravacanamAtaraH karaNIyAzca yogAsteSAmatikramaNA virAdhAnA tayA, evaMbhRtayA AzAtanayA iti nigamayati / yo mayAticAro'parAdhaH kRtastasyAticArasya he kSamAzramaNa! yuSmatsAkSika pratikrAmAmya punaHkaraNena nivarte tathA duHkarmakAriNaM svaM nindAmi bhavodvignamanasA, tathA gardai yuSmatsAkSikaM yathArhaprAyazcittAdAnena, tathA vyutsRjAmyAzAtanAkAriNamAtmAnaM tadanumatityAgena, evaM kSAmayitvA punastatrastha evArDAvanatakAya evaM bhaNati 'icchAmi khamAsamaNo' ityAdi sarva draSTavyaM, navaramayaM vizeSaH 'khAmemi khamAsamaNo' ityAdisarva sUtramAvazyikyAvirahitaM tatpAdapatita eva bhaNati | bRhadvattau cUrNI avagrahapraveze 'nisIhI noktA / evaM 'sIseNa pade pade saMvegamAvajaMteNaM nIyagoyakhavaNaTThayAe agoyassa ThANassa phalaM hiyadae kAUNa vaMdaNagaM dAyatvaM jAva sireNaM phuse pAe tivakSyamANavacanAt 'saMphAsaM khAmemi khamAsamaNo devasiyaM vaikkama' ceti vadan zirasA gurupAdau spRzati / atra Jain Educatio al n sA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakatA niyukti- dIpikA // // 27 // vandanAdhyayane vndnsthaanaani|| sUtrasparzigAthA 'icchA' icchA ya aNunnavaNA, avAbAhaMcajatta jvnnaay|avraahkhaamnnaavi ya,chaTThANA huMti vaMdaNae // 1223 // icchA vandanecchA 1, anujJApanA avagrahArthaM 2, avyAbAdhaM guruM prati avyAvAdhapRcchA 3, yAtrA taponiyamAdirUpA 4, yApanA indriyarUpA 5, aparAdhakSAmaNA 6 SaTsthAnAni paDadhikArA yathA prAgadarzitAni // 1223 // tatrecchA paividhA 'nAma' nAma ThavaNAdavie, khitte kAle taheva bhAve ya / eso khallu icchAe, Nikevo chabiho hoi // 1224 // dravyecchA sacittAdidravyAbhilASaH,kSetrecchA bharatAdeH, kAlecchA nizAdeH, bhAvecchA zastA jJAnAdeH azastA ajJAnAdeH / atra ziSyazastabhAvecchayA'dhikAraH, kSamAdInAM gAthAnuktapadAnAM nikSepaH svayaM jnyeyH| dravyakSamA pazUnAM, dravyazramaNAstApasAdyAH dravyayApanIyatA nIrogalokasya, dravyanaiSedhikI gRhaM (zarIraM) / iha tu bhAvakSamayA bhAvazramaNena bhAvayApanIyatayA dravyabhAvanaiSedhikyA vAdhikAraH 'dabanisIhiyA sarIraM bhAvanisIhiyA nisehakiriyA' // 1224 // 'nAma' nAma ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve y| eso uaNuNNAe, Nikevo chabiho hoi // 1225 // ___ dravyAnunnA laukikI lokottarA kuprAvacanikI ca ekaikA tridhA sacittamizrAcittabhedA / laukikI azvabhUSitastrI, maNyAdinAmanubbA lokottarA kevalaziSya 1 sopadhiziSya 2 vakhAdyanunnA 3 / evaM kuprAvacananikyapi tredhA yathA teSAM mate // 27 // Jain Education Inter
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int tilAdisacittAdidravyAnujJA'sti / kSetra kAlAnujJe spaSTe / bhAve AcArAdyanujJA, iha bhAvAnujJayAdhikAraH || 1225 // atha gAthAnuktasyApyavagrahasya nikSepaH 'NAmaM ' maMThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve ya / eso u uggahassA, Nirakevo chaviho hoi // 1226 // dravye sacittAdidravyAvagrahaH sacittAdidravyANAM pramANena maryAdA / kSetre 4 dikSu sakrozaM yojanaM, kAle varSAsu catvAro mAsAH, Rtubaddhe mAsaH, bhAve zasto jJAnAdermaryAdApAlanaM, azastaH krodhAderavagrahaNaM / yadvA 'deviMdarAyagihavai, sAgArisA - uggaho taha ya / paMcaviho paNNato, avaggaho vIyarAgehiM ' // 1 // devendro'tra saudharmendraH dharmma kurvvatAmAdyo'syAvagrahaH maryAdApAlanaM 1 tato rAjA cakrayAdiH 2 gRhapatirgrAmezaH 3 sAgAriko gRhezaH 4 sAdhammiko'gre vasatisthaH sAdhuH 5 atra jJAnadarzanAdibhAvAvagraheNa sAdharbhikAvagraheNa vAdhikAraH 'AyapyamANamitto cauddisiM hoi uggaho guruNo / aNaNuSNAtassa sayAna kappa tattha pasariuM' || 2 || gurorUrdhvasthasya niviSTasya vAtmapramANamAtrovagrahazcaturdikSu syAt / ananujJAtasyAnujJArahitasya / / 1226 / / atra niyuktikAraH ' bAhi bAhirakhittaMmi Thio, aNunnavittA miuggahaM phAse / uggahakhettaM pavise, jAva sireNaM phusai pAe // vandako bahiHkSetre sthito'nujJApya mitAvagrahaM spRzet rajoharaNena pramRjyAvagrahakSetraM pravizet / kiyaddUramityAha - yAvati kSetre sthitaH zirasA svamaulinA gurupAdau ' saMphAsaM khAmemi khamAsamaNo devasiyaM vahakamaM ' vadan pArNyanutpAtena spRzet '
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA || // 28 // Jain Education Inter / / 1227 / / ' ava , bAhaM duvihaM, dave bhAve ya jatta javaNAya / avarAhakhAmaNAvi ya, savittharatthaM vibhAsijjA // 1228 // anyAbAdhaM dvidhA dravyato ghAtAdipIDArahitasya / bhAvato'naticAritrasya / saMyamayAtrApi dravyatastApasAdermithyAdRktvAt, bhAvata upayuktasAdho ryApanApi dravyato'gadAdinA, bhAvata indriyamanaupazamena, kSAmaNA dravyataH kaluSAzayasya bhAvataH saMvignasamyagdRSTeH yAtrAdayo'pyayuktayuktyA dvidhA syuH teSAM savistarArthaM vibhASate || 1228|| atha vandyagataM vidhiM niyuktikRdAha 'chaMde' chaMdeNa'NujANAmi, tahatti tujjhapi vahaI evaM / ahamavi khAmoma, tume vayaNAI vaMdaNArihasta // 1239 // vandanArhasya sAdhorvacanAni prAg yathAsthAnavyAkhyAtAni || 1229 // ' te ' tevi paDicchiyAM, gAravarahieNa suddhahiyaeNa / kiikammakAragassA, saMvegaM saMjaNaMteNaM // 1230 // tena kArayitrApi vandanakaM pratyeSTavyaM svIkArya garvarahitena yaccaNa ' teNa AyarieNa ukkuDueNaM aMjalimauliyahattheNaM vaMdeNe paya uvautteNaM avaggamaNeNaM puNNAe sarassaie aNubhAsiyavaM / jadhA ( tassa ) sIsassa saMvego bhavati / saMvego nAma mokSotkaNThA 'saMvegAo viulaM nijarAphalaM 'ti / / 1230 || atha cAlanA AvattAisujugavaM iha bhaNio kAyavAyavAvAro / duNhegayA va kiriyA, jao nisiddhA au ajutto // , 4 Ava 1. mudritacUrNau vaMjaNe pAde ya / vandanAdhyayane vandanasthAnAni / / // 28 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int AvarttAdizabdAdAvazyakeSu yugapatkAyavAgvyApAro bhaNitaH paraM dvayoH kAyavAcorekadA vandanakriyA niSiddhA, 'jugavaM do natthi uvaogA' iti vacanAdato'yukto'yaM vyApAraH / / 1231 / / atha pratyavasthAnaM ' bhinna ' bhinnavisa nisiddhaM, kiriyAdugamegayA Na egaMmi / jogatigassa vi bhaMgiya, sutte kiriyA jao bhaNiyA // pRthagvastuviSayaM kriyAdvayaM ekadA niSiddhaM naikasmin vastuni, ekavastuviSayAnuyogatrayakriyApyaviruddhA, yataH yasmin sUtre bhaGgA vyAkhyAyante 'duvihaM duviheNamityAdivat tasmin bhaGkike zrute vyAkhyAyamAne yogatrikasyApi kriyA bhaNitA / bhaMga guNato vaTTativihevi jhANammi ' tatra manovAgvyApArau spaSTau / dvikasaMyogAdibhaGgakadarzanArthamakSAMgulyAdicAlanAtkAyavyApAro'pi / anye tvAhuH ekasmin samaye kriyAdvike upayogo niSiddho na punaH kriyAmAtraM yato ' jogati - yasse' tyAdi // / 1232 // ' sIso ' sIso paDhamapavese, vaMdiumAvastiAe paDikkamiDaM | bitiyaparvasaMmi, puNo vaMdai kiM cAlaNA ahavA // vanditvAssvazyakyA pratikramyAvagrahAnniHsRtya dvitIyapraveze tataH kiM vandate 1 ucyate || 1233 || ' jaha ' jaha dUo rAyANaM, NamiDaM kajjaM niveiuM pcchaa| vIsajjiovi vaMdiya, gacchai sAhUvi emeva // 1234 // yathA dUto rAjAnaM natvA kArya nivedya visRSTo'pi vanditvA gacchati evameva sAdhurapi prathamaM vanditvA'parAdhaM kSAmayitvA punarvandate / paraM akhaNDa sUtratvAtsarvamAvazyikyA hInaM gurupAdapatita eva bhaNati || 1234 // ' evaM '
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane atikramaNasvarUpaM / / Avazyaka- - eyaM kiikammavihi, jujaMtA crnnkrnnmuvuttaa|saah khavaMti kammaM, aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 1235 // | niyukti spaSTA // 1235 / / evaM divasao vaMdaNagavidhANaM bhaNitaM / rattimAdisuvi jesu ThANesu divasaggahaNaM tattha rAigAIvi dIpikA // bhANitabA / pAdosie jAva porisI na ugghADeti tAva devasiyaM bhaNati / puvaNhe jAva porisI na ugghADeti tAva rAiyaM ti / // 29 // // ukto'nugamo, nayaH prAgvat / // iti samAptaM vandanAdhyayanaM // atha pratikramaNAdhyayanaM, yataH sAmAyikavyavasthitena yathA pattakAlaM ukttiNAdINi avassa kAyavANi / evaM kvacit skhalitena niMdaNaapuNakaraNAdINivi avassakAyavANIti paDikkamaNassajjhayaNaM bhannai 'paDi" paDikamaNaM paDikamao, paDikamiyatvaM ca aannupurvaae| tIe paccupanne, aNAgae ceva kaalNmi||1236|| __pramAdavazAt paraM sthAnamazubhayogaM gatasya pratIpaM pratikUlaM kramaNaM svasthAnakasya zubhayogasya prAptiH pratikramaNaM, uktaM ca | 'svasthAnAdyatparasthAnaM pramAdasya vshaadgtH| tatraiva kramaNaM bhUyaH pratikramaNamucyate // 1 // tacca pratikramaNaM kriyA 1, pratikrAmakaH kartA 2 pratikramitavyaM azubhayogakarmarUpaM karma 3 etatrayamAnupUrtyA paripATyAtIte pratyutpanne'nAgate caiva kAle yojyamiti vAkyazeSaH / nanu tIyassa paDikkamaNamityatItakAlaviSayaM pratikramaNaM trikAlaviSayaM kathaM syAd ! ucyate pratikramaNazabdo hyatrAzubhayoganivRttimAtrArthaH, sa ca trikAlaviSayo'pi syAt / / 1236 // 'jIvo' // 29 // Jain Education
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvo u paDikamao, asuhANaM pAvakammajogANaM / jhANapasatthAjogA, je te Na paDikkame saahuu|1237| iha cUrNI 'paDikamao paDikamaNaM iti kramo'sti, tato niyuktAvapyevaM vyAkhyAkramo yadvA pratikramaNasya pratikrAmakAdhInatvAdvAdau pratikrAmakavyAkhyA-jIvastvazubhAnAM pApakarmayogAnAM pratikrAmakaH, tuH vizeSArthaH, na sarvo'pi kintu samyagdRg upayuktazca / dhyAnaM zubhadhyAnaM, prazastau yogau zubhavacaHkAyau / tato ye dhyAnaprazastayogAstAn na pratikrAmet / kI tebhyo na nivarteta sAdhuH // 1237 / / uktaH pratikrAmakaH dvA0 1 / atha pratikramaNadvAraM 2 'paDi' paDikamaNaM paDiyaraNA, pariharaNA vAraNA niyattI ya / niMdA garihA sohI, paDikamaNaM aTTahA hoi // | ___ete'STau pratikramaNaparyAyAH // 1238 // ' NAmaM ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve ya / eso paDikamaNassA, Niskevo chaviho hoi' // 1 // dravyapratikramaNamanupayuktasya, upayuktasya labdhyAdyartha nivasya vA, pustakAdinyastaM vaa| kSetrapratikramaNaM yatra kSetre kriyate varNyate vA / kAlapratikramaNaM dvidhA dhruvaM adhruvaM ca / tatra dhruvaM bharatairavateSvAdyAntyAhattIrtheSu | aparAdho bhavatu mA vA dhruvaM dvikAlamavazyakAryatvAt / adhruvaM madhyamAhattIrthe videheSu ca kAraNe jAte kriyamANatvAt / bhAvapratikramaNaM dvidhA prazastaM cAprazastaM ca, zastaM mithyAtvAderupayuktasya ca, azastaM smyktvaadeH1|'nnaamN ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve ya / eso paDiyaraNAe, Nirakeco chabiho hoi' // 2 // praticaraNA pramAdAtpatataH saMyamasya zuzrUSA, dravyato dehAdeH, kSetrataH zAlikSetrAde, kAlataH pAdoSikakAlAde, bhAvataH zastA samyaktvAderazastA mithyAtvAdeH2 / 'NAmaM ThavaNA JainEducation inertial
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidiipikaa|| pratikrama NAdhyayane pratikramaNAdisvarupaM // // 30 // davie, pariraya parihAra vajjaNAe ya / aNugaha bhAve ya tahA, avihA hoi prihrnnaa||3|| pariharaNA'zubhayogatyAgaH, parirayaH parito bhramastena pariharaNaM, yathA nadI uccasthAnaM parirayeNa parihatya yAti / parihArataH pariharaNA, laukikyagamyatayA mAtrAdeH, lokottarA pArzvasthAdeH vrjnaatH| laukikItvarA sUtakAdeH, yAvajjIvA tu DombAdeH, lokAttarA itvarA zayyAtarapiNDAdeH, yAvajjIvA tu rAjapiNDAdeH / anugrahataH khilabhUbhaJjakanavyasthAnavAsakAdiSu rAjadeyabhAgAdeH pariharaNA' bhAvataH | azastA kSamAdeHzastA krodhAdeH3 / gAthA paJca-'NAmaM ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve y| eso u vAraNAe, Nikevo chaviho hoi ||4||nnaamN ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve ya / eso u niyattIe, Nirakevo chaviho hoi // 5||nnaamN / ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu niMdAe, Nirakevo chaviho hoi // 6 // nAmaM ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu garihAe, Nirakevo chaviho hoi // 7 // nAma ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu suddhIe, nirakevo chaviho hoi' // 8 // vAraNA niSedhaH dravye tApasAdInAM hlkRssttaannaadeH| kSetre ayogyagrAmAdeH, kAle varSAsu vihArasya, bhAve prAgvat / evaM nivRttinindAgardAzodhigAthA api jJeyAH, paraM nivarttanaM nivRttiH, AtmasAkSikI nindA, parasAkSikI gardA, nirmalIkaraNaM zodhiH kAlazodhistu zaMkvAdinA kAlaH zodhyate / ebhiH prazastai vatazcehAdhikAraH praticaraNAdInAmapi pratikramaNaparyAyatA tattvato'zubhayoganivRttirUpatvAta , kSepekagAthA etAH 8 kramAdeSAM dRSTAntAH 'addhA' 1. hAri0 vRttau arakoDabhaMgapariharaNA | 2. atra kSepakagAthAtvena likhitAH kintu hAri0 vRttau niyuktigAthAtvena darzitAH / // 30 // Jain Education Indoral
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Ind aNe pAsa, duddhI visabhoyaNatailAe / do kannAo paimAriyA~, ya vatthe ya agaeM ya // 9239 // adhvani-nRpaprAsAdArthadattasUtrAntargacchatogramyayormadhye rAjAdezAnniSiddhe'pyeko'valamAno hato'nyastu taireva padairvalamAno muktaH sukhI cA'bhUt / evamasaMyamAjjinAjJayA pratikrAman sAdhurapi zivabhAk syAt / 1 / prAsAdaH - eko dhanI ratnabhRtaM saudhaM patnyAH sambhAlya yAtrAM gatastayA svAGgazuzruSAdyAsaktyA azuzrUSitaM tatpapAta / bhartA tvAgatastattathA vIkSya tAM nirvAsyA'nyatsaudhaM anyAM bhAryAM ca kRtvA saudhazikSAM tasyai datvA punargataH AyAtazca svasaudhaM dRSTvA tAM sarvasvasvAminIM cakre / evaM ziSyo'pi gurvAdiSTaM saMyamaM praticaran sukhI syAt 2 | dugdhakAye dugdhaghaTakApotyAMekasyaikA sutA dve bhaginyau te ca svasvaputrArthaM bhrAtRputrIyAcanAya tatpArzvamAgate / tena ca parIkSya dAsye iti bhAgineyayogokulAd dugdhAnayanAya kApotyau datte ghaTau bhRtvA calitau / ekaH zIghragamanAya viSame'pyAsannamArge Agacchan ghaTau babhaJja, sa ca tiraskRto'nyo vakre'pi same'dhvani kSemeNAgataH sa kanyAM vivAhitaH / evaM yatikriyAsvautsukyapramAdaM pariharan | dravyakSetrAdibhirarhadAdiSTamakhaNDacAritradugdhamavirAdhayan siddhiM labhate 3 / viSabhojanataTAke - paracakrAgamaM zrutvA rAjA'nnaphalataDAgeSu viSaM kSiptvA naSTo viSaM jJAtvA janA AgantukarAjJA niSiddhAH, yairbhuktAni te mRtAH, yairvAraNA mene virasAhAraiH santoSaH kRtaste sukhino jAtAH / evamarhadvAritAhArAzino'nye ca 4 / ' do kannAu'tti nivRttinindayordve kanye dRSTAntau - tatrAdyakanyAdRSTAntaH - kolikagRhe dhUrto vasan susvaraM gAyati / tatsutA dhUrttAsaktA'bhUd, tenoktaM nazyate soce rAjaputryA sahaikabhartRtve saMketo'sti / tayA jJApitaM / sA'pi mahatpratyUSe'calattadA kenApi gItaM ' jar3a phullA kaNiyAzyA cUyaya ! ahimAsama 1
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 31 // Jain Education Inte yaMmi ghuTuMmi | tuha na khamaM phulleuM jai pacaMtA kariti DamarAi' // 1 // yadi caitradvayaM bhaNitvAdhikamAsa ke caitre ghuSTa Adyacaitre kutsitAH karNikArAH karNikArakA vRkSavizeSAH phullAH puSpitAH tathApi he cUta ! tava na kSamaM na yuktaM puSpituM / yadi pratyantA nIcA DamarANyazubhAni kurvanti, tat kiM tvayApi karttavyAni, naiveti bhAvaH / tacchrutvA rAjakanyA dadhyau eSa cUto vasantenopAlabdhaH / iyaM mamaiva zikSeti miSAntarAnnivRttA sA ca gotribhayAttatrAgatasya sAmantabhUpasutasya dattA / tena ca rAjabalAdrAjyaM vAlitaM sA ca mahiSI kRtA / kolikakanyA pitrA jJAtA balAdAnIya duHkhe kSiptA / evaM sAdhurviSayecchurgurugirA nivRttaH zrIbhAk syAt / dravyabhAvanivRttau punaranyo dRSTAntaH - kApi gaNe sAdhuH prAjJaH pAThyamAnaH kamrmodayAdgacchAnniryAmi dIkSAM tyajAmIti gacchan gItiM zuzrAva 'tariyavA ya paNNA mariyavaM vA samare samatthaeNaM / asarisajaNa ullAvA, na hu sahiyavA kulapasUyaeNaM ' // 1 // asadRzajanollApA na soDhavyAH, asyAyaM bhAvaH - ke bhaTA raNe bhajyamAnAH zUrastobhitAH (skhalitAH) pratinivRttAH saujaso'rIn abhaJjan, te ca rAjJA'rcitAH / iyaM dravyato nivRttirasmAcca gItyarthAtsAdhurnivRttyA locya pratikrAnto guruNA'rcitaH 5 / nindAyAMdvitIya kanyA citrakaradArikA sA rAjJA'rcitA'pi svakulAhavastrANyanvahaM paridhAya straM nininda / dvAvapi rAjA rAjJI ca rAjyaM pAlya mahAzukre puSpottaravimAnaM gatau / rAjA nagAtiH pratyekabuddho'bhUt / sA tu vidyAdharI jAtA, pravrajya siddhau / evaM bhAve'pi sAdhunAtmA nindyaH - Atman ! adhunA ratnatrayamAsaM janAryo'stathApi mA garvaH kAryaH 6 / garhAyAM patimArikA- yathA viprosdhyApakastatpatnI taruNI baliM kurvantyAha ahaM kAkebhyo bibhemi / tato dvijoktAzraTTA vArakeNa rakSanti reasedIti jJAtvA tasyAH svarUpaM vIkSate / anyadA sA revAparataTasthagopAsaktA ghaTena narmadAM tarantI cauramekaM susumAragra pratikrama NAdhyayane pratikramaNe dRSTAntAH // // 31 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter stAMhiM susumArAkSipidhAnAnmocayitvA kiM kutIrthe uttIrNa ityAkhyaccaTazca tajjJAtvA nivRttaH / dvitIye'hni balikSaNe caTTo'vak 'divA kAgANa bIhesi, ratiM tarasi nammayaM / kutitthANi ya jANAsi, acchINaM DhaMkaNANi ya' / 1 / tataH sA tadbhajanAya dvijaM hatvA muNDe visari tyajantI devyA muNDe stambhite kSudhArttA vairAgyAllokAn vakti- patimArikAyA bhikSAM datteti sAdhvIdRSTavA natvA muNDe patite dIkSitA / evaM duvIrNa gahyaM 7 | zodhau vastrAgadau dRSTAntau zreNikena kSomadvayaM rajakasyArpitaM / tacca kaumudyutsave tatpatnIbhyAM parihitaM tAmbulaliptaM / zreNikena channaM bhramatA dRSTaM / rajakena saMzodhya rAjJo'rpitaM rAjJA pRSTo rajakaH satyoktyA mAnitaH evaM sAdhunApi svadoSa Alocya zodhyaH 8 | agadadRSTAnto namaskAraniryuktau 'agae gaNiyAya rahie ya ityukto jJeyaH / evaM sAdhunApi nindA'gadena doSaviSamutsAyeM / / 1239 / / atha zodhividhimAha ' Alo0 ' AlovaNamAluMcana, viyaDIkaraNaM ca bhAvasohI ya / AloiyaMmi ArAhaNA, aNAloie bhayaNA // 1240 // yathA mAliko vATyAM trisandhyaM avalokanaM kuryAt kiM puSpANi santyuta na dRSTvA luJcanaM AdAnaM kuryAt / tato vikaTIkaraNaM smeramukulArddhamukulAnAM vibhajanaM cazabdAdranthanaM kuryAt / tato vikrayAdiSTArthAptyA bhAvazuddhicittaprasAdrUpA syAt / evaM sAdhuH kRtopadhipratyupekSaNAdivyApAra uccArAdibhUmIH pratyupekSya pratikramaNakAle sAmAyikasUtramuccArya kAyotsargasthaH sUtraM smarati / yadA tu guruH kAyotsarge tiSThati tadA prAtastyamukhavastrikA pratyupekSaNAdiSvArabdhakAyotsargAnteSu sAdhukRtyeSvatI cArAlokanaM kuryAt pazcAdAluJcanaM spaSTadhiyA'parAdhagrahaNaM / tato vikaTakaraNaM gurulaghUnAmaparAdhAnAM vibhajanaM cazabdAt pratisevanAnulomena granthanaM / tataH kAyotsargaM pArayitvA vanditvA cAlpasvaraM gurorvakti evaM bhAvazuddhiH syAt / itthamAlocite ArAdhanA mokSa
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikrama AvazyakaniyuktidIpikA // // 32 // pratikramaNe | shodhividhiH|| mArgA'khaNDanA syAt / anAlocite bhajanA [ samarthanA ArAdhanA naiveti] (viklpnaa)| tathA 'AloyaNApariNao, samma saMpaDhio gurusagAsaM / jai aMtarAvi kAlaM karija ArAhao tahavi' // 1 // AlocanAyAM pariNataH pariNAmavAn samyak gurusakAzaM gantuM prasthitazcalito yadyantarA kAlaM kuryAt , yata AlocanArthe saptayojanazatAni gamyaM, dvAdazavarSANi pratIkSyaM / paraM sampUrNachedapadajJasya gItArthasyaivAnte AlocyaM, abhAve siddhasAkSi zAsanasurIsAkSi ca / ' iDDIe gAraveNaM bahussuyamaeNa vAvi duccariyaM / jo na kahei gurUNaM, na hu so ArAhao bhnnio'||2||Rddhthaa AcAryAdisambandhinyA, gauraveNa (svasukhakRtvAdAlocyapadasya sukharasaprAptirUpagauravAbhyAM ) // 1240 // evaM dvisandhyaM sAdhunA zuddhiH sadA kAryA / yataH 'sapa' sapaDikamaNo dhammo, purimassa ya pacchimassa ya jinnss|mjjhimyaann jiNANaM, kAraNajAe paDikkamaNI ___ pUrvasya pazcimasya ca jinasya sapratikramaNo dharmo yatinA gamAgamAdau uccArAdityAge dvisandhyaM cAtIcAre jAte'jAte vA'vazyaM pratikramitavyaM / yataH 'purimA ujjujaDA pacchimA vakkajaDA pamAyabahalA y'| madhyamAnAM jinAnAM tIrthe kAraNe'ticAre jAte sati pratikramaNaM nAnyathA 'jeNa te asaDhA paNNAvaMto pariNAmagA na ya pamAyabahulA' // 1242 / / tadevAha' jo' jo jAhe Avanno, sAhU annayarayaMmi tthaannmi| sotAhe paDikkamaI,majjhimayANaM jinnvraannN|| 1242 // - yaH sAdhuH yadA pUrvAhyAdau ApannaH prApto'nyatarasmin hiMsAdau sthAne sa tadaiva tasya sthAnasyaikAkI gurvadhyakSaM ca pratikrAI met // 1242 // ihAnyamapi bhedamAha ' bAvI' Jain Education in
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education O bAvIsaM titthayarA, sAmAiyasaMjamaM uvaisaMti / cheovahAvaNayaM puNa, vayanti usabho ya vIro ya // 1243 // sAmAyikasaMyamaM vyapadizanti, ko'rthaH teSAM sAmAyikAdAnakSaNe eva vrateSu sthApyate / 'cheo' pUrvaparyAyachedena vratAnAmupasthApanA chedopasthApanaM dvitIyacAritraM RSabhavIrau vadataH / tayostIrthe hi dIkSitaH zastraparijJAdhyayanAvagamaM yAvat sAmAyikasaMyataH / evaM prAgabhUdadhunA tu SaDjIvanikAdhyayanasya sUtrArthAbhyAmavagamena samyagaparAdhasthAnAni tyajan vrateSu sthApyate iti nirticaarH| sAticAraH punarmUlaprAyazcittaM prApta upasthApyate / anyo'pyayaM bhedaH sAmAyikasaMyatA hi madhyamArhatAM videhArhatAM ca munayaste caturSu sthitAH, yathA 'siJjAyarapiMDe ya 1 cAujjAme ya 2 purisajiDe ya 3 / kikammassa ya karaNe 4, cattAri avaTThiyA kappA' / teSAM zayyA tarapiNDo varjya : 1, caturyAmo dharmma: 2, puruSa jyeSTho dharmmaH 3, paryAyajyeSThAnAM kRtikarmmaNo vandanasya karaNaM 4, ete catvAraH kalpAH sAmAcAryo'vasthitA nizcitA eva / tathA ' Acelukku 1 desiya 2 sapaDikamaNe ya 3 rAyapiMDe ya, 4 / mAsaM 5 paJjosavaNA 6 chappeeNavaDiyA kppaa'| SaDapyete kalpA anavasthitA anizcitAH kadApi syurnavetyarthaH / tatra 'Acelukiti' acelakatvaM avastratvaM, yadi vastropari rAga utpadyate tadA'celA eva syuryadi rAgo na jAyate tadA bahumUlyAni mAnAdhikAni vicitrANyapi vastrANi gRhNanti / 1 / tathA auddezikaM tasyArthe kRtaM na kalpate anyArthe kRtaM tu kalpate / 2 / atI cAre sati sapratikramaNA anyathA tvapratikramaNA / 3 / doSabhAve rAjapiNDaM tyajanti nirdoSaM tu gRhNanti / 4 / doSabhAve mAsakalpamadhye'pi yAnti nirdoSatve tu ciramapi tiSThanti / 5 / paryuSaNA varSAsu avasthAnaM tacca virAdhanAsambhave syAnnAnyathA | 6 | chedopasthApanikAstu bharatairavatayorAdyAntyAInmunayaste dazavidhe kalpe'vasthitA eva / yathA ' Acelukku 1 desiya 2
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti- dIpikA sijAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme / 5 vaya 6 jiTTha paDikkamaNe 8 mAsaM 9 paJjosavaNa 10 kappe' / teSAmacelatvaM niHkAraNe pratikramazvetamAnopetapATaliputrIyarUpakASTAdazahInamUlyavastraparibhogena, kSetrakAlApekSayA tu kRtsnavastraparibhoge'pyacelatA 1 / audde- INNAdhyayane zika 2 zayyAtara 3 rAjapiNDAnAM tyAgaH 4 kRtikarma jyeSThakrameNa 5 vratAni pazca 6 puruSo jyeSThaH 7 pratikramaNaM dvisandhyaM - pratikramaNa8 mAsakalpasthitiH 9 varSAsu paryuSaNApratikramaNAdanu sthAnameva 10 // 1243 / / ' paDi' saMkhyA // paDikamaNaM desiyaM, rAiyaM ca ittariyamAvakahiyaM c| paskiyacAummAsiya, saMvacchara uttimaTe ya 1244 pratikramaNaM dvidhA itvaraM yAvatkathikaM ca / tatrAdyaM devasikaM rAtrikaM pAkSikaM cAturmAsikaM sAMvatsarikaM ca / dvitIyaM mahAvatAdi / uttamArthe'nazane ca pratikramaNaM / nivRttirUpatvAtsarveSAM pratikramaNatvaM / daivasikarAtrikAbhyAM zodhite'pi pAkSikAdi kimiti ? ucyate 'jaha gehaM paidiyahaMpi, sohiyaM tahavi parakasaMdhIe / sohijai savisesaM, evaM ihayapi nnaayvN||1|| yathA gRhaM pratidivasamapi zodhitaM pramArjitaM pakSasandhiSu savizeSaM zodhyate pramAyate evamiha pratikramaNe'pi jJAtavyaM // 1244 // | yAvatkathikamAha 'paMca' paMca ya mahabbayAI, rAIchaTThAi cAujAmo ya / bhattapariNNA ya tahA, duNhaMpi ya AvakahiyAI // 1245 / AdyAntyAhatoH paJcamahAvratAni rAtribhuktiviratiSaSThAni, cAturyAmo madhyamArhatAM / bhaktaparijJA cAnazanaM vyeSAmapi AdyAntyAhatormadhyamAnAM yAvatkathikAni yAvajIvapAlyAni / / 1245 // punaritvaramAha ' uccA' | |33 // Jain Education Inter For Private & Personal use only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ | uccAre pAsavaNe, khele siMghANae paDikkamaNaM / AbhogamaNAbhoge, sahassakAre paDikkamaNaM // 1246 // purISe, prazravaNe mRtre, khele kaphe, siMghAne nAsikotthe male tyakte sati pratikramaNaM syAt / Abhoge anAbhoge sahasAkAre |ca / etadeva spaSTayati ' uccAraM pAsavaNaM, bhUmIe vosiritu uvautto / UsariUNa ya tatto, iriyAvahi paDikkamaI // 1 // uccAraM prazravaNaM upayukto'pi san vyutsRjya tata 'UsariUNa'tti apasRtya sthAnamAgatyeryApathaM pratikrameta / 1 / 'bosiraha mattage jai to na paDikamai mattagaM jo u / sAhU paridvaveI niyameNa paDikkame so u' // 2 // yo mAtrake vyutsRjati nirodhaM karoti sa IryApathaM na pratikramet / 2 / 'khelaM siMdhANaM vA'paDilehiya apamajiuM taha ya / vosiriya paDikkamaI, taM piya micchu* kaDaM dei' // 3 // khelaM siMghAnaM jallaM malaM apratyupekSyApramRjya vyutsRjya pratikrAmet / tadapi kathaM ? 'micchukaDaM dei' tti natvIryApathikyA iti vRddhAH, caturaGgalAdibhUmiklede IryApathaM pratikrAmet pratyupekSitAdividhau tu mithyAduHkRtaM na datte / 3 / AbhogAditrayaM vyAkhyAti 'Abhoge jANateNa, jo'iyAro kao puNo tassa / jAyammivi aNutAve, paDikkamaNe'jANayA iyro'|| 4 // jAnatA yo'tIcAro virAdhanArUpaH kRtaH sa AbhogaH, punastasyAtIcArasyAnutApe pazcAttApe jAte sati pratikramaNaM mithyAduHkRtAdirUpaM syAt , itara ityanAbhAgojAnatAticAraH kRtastatrApi pratikramaNaM syAt / 4 / 'putviM apAsiUNaM, chuDhe pAyaMmi jaM puNo pAse / Na ya tarai NiyatteuM, pAyaM sahasAkaraNameyaM' // 5 // pUrva adRSTvA pAde kSipte sati yat punarjIvaM pazyati nivartayituM na ca pAdaM zaknoti etatsahasAkaraNaM sahasAkAraH / 5 / 'paDileheuM pamajiya, bhattaM pANaM ca vosireUNaM / vasahikayavarameva u, NiyameNa paDikkame saahuu'|| 6 // dRSTvA bhUmi pratilikhya rajoharaNAdinA pramRjya Jain Education inte ww.jainelibrary.org
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryakti- dIpikA // // 34 // zuddhaM bhaktaM pAnaM vasatikacavarameva vyutsRjya niyamena IryApathaM pratikrAmet / 6 / 'hattha sayA AgaMtuM, gaMtuM ca muhuttagaM jahi pratikramaciTTe | paMthe vA vaccaMto NadisaMtaraNe paDikkamai // 7 // hastazatAdAgatya gatvA vA yatra muhUrta yAvattiSThet / pathi vA vajana INNAdhyayane nadIsaMtaraNe nadyuttAre IyA~ pratikrAmet // 1246 // gataM pratikramaNadvAraM / pratikrantavyaM tu paJcadhA 'miccha' pratikramaNa| micchattapaDikkamaNaM, taheva assaMjame pddikkmnnN| kasAyANaM paDikamaNa, jogANa ya appstthaannN||1247|| sthaanaani|| | mithyAtvaM AbhogAnAbhogasahasAkArairyatsevitaM prajJaptaM vA tasmAtpratikramaNaM nivRttiH, evaM asaMyamAt kaSAyebhyo'prazastayogebhyo'pi pratikramaNaM // 1247 // 'saMsA' saMsArapaDikkamaNaM, cauvihaM hoi ANuputrIe / bhAvapaDikkamaNaM puNa, tivihaM tiviheNa neyatvaM // 1248 // paJcamaM saMsArapratikramaNaM taccaturvidhaM caturdargatihetubhyo mahArambhAdimAyitvAdibhya AbhogAdibhiH kRtebhyaH prarUpitebhyo vA pratikramaNaM / 'bhAvapaDi0' etadanantaroktaM paJcadhA bhAvapratikramaNaM jJAtavyaM / tata punastrividhaM trividhena jJAtavyaM, kathaM ? 'micchatAi na gacchai, Na ya gacchAvei NANujANeI / jaM maNavayakAehi, taM bhaNiyaM bhAvapaDikamaNaM' // 1 // yanmanovAkkAyaimithyAtvAdi na gacchati yathA manasA zAkyAdidharma zraddhatte vAcA taM stauti kAyena taM sevate / evaM 'naya gacchAvei' anyaM bhithyAtvaM na gamayatItyAdi // 1248 // itthaM mithyAtvAdiviSayaM bhAvapratikramaNamuktaM / atra ca bhavamUlakaSAyAH tatastatpratikramaNa eva dRssttaantH| dvau munI mithaH pratibodhasaMketaM kRtvA svargatau / tayorekaH kvApi pure'putrayoH zreSThizreSThinyornAgadevyArAdha Jain Education in
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAtputro'bhUt / sa ca dvAsaptatikalAjJo'pi gAndharvakalayA'hIna khelayan gandharvo nAgadattAkhyo jAtaH / mitradevena bodhyamAno'pi nAbudhyadanyadA tenodyAnasthena devo'vyaktaliMgassasarpakaraNDo gacchaMstena kiM karaNDeSvityukto'hInA''khyat / so'vag matsapai ramasvAhaM tvatsapai rame, devo ramamANo daSTo'pi na mRto'tha taM riraMsuM tatsvajanAn saMmIlya maNDalaM kRtvA caturdikSu karaNDAn muktvoce 'gandha' gandhavanAgadatto, icchai sappehi khilliMDa ihayaM / taMjaha kahiMvikhajai, ittha hu doso na kAyavo // 1249 // d iha sappaiH krIDituM icchati, sa yadi kadAcitsaH khAdyate tatra doSo na deyaH // 1249 // athA'himAhAtmyamAha ' taru' | taruNadivAyaraNayaNo vijjulyaacNclggjiihaalo| ghoramahAvisadADho, ukkA iva pajaliyaroso // 1250 // ___ taruNo navo divAkaraH sUryastadvadrakte nayane yasya saH, vidyullatAcaJcalAgrajihvaH / ghorA mahAviSA dADhA yasya ulkeva | ulkAvAleva prajvAlitaroSaH san bhayaGkaraH // 1250 // 'Dako' Dako jeNa maNUso, kayamakayaM na yANaI subhuyNpi| ahissamANamaccu,kaha ghicchasitaM mhaanaagN?|1251 daSTo yena manuSyaH subahvapi kRtamakRtaM vA na jAnAti / karaNDasthatvAdayamadRzyamAno mRtyustvaM mahAnAgaM kathaM grahIpyasi // 1251 / / evaM krodhaH sarpaH pUrvadisthaH puruSe yojanA svadhiyA kAryA, yataH krodhAjantustaruNaravisahakU syAdityAdi 1 / 'meru' . . Jain Education in
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka / merugirituMgasariso, aTThaphaNo jmljugljiihaalo| dAhiNapAsAMma Thio,mANeNa viyaTTaI naago|1252 prati pratikramaniyukti NNAdhyayane __merugirestuGgAni prastAvAt zRGgAni tatsadRza unnato'STamadaphaNaH, yamaM lAntyAdadatIti yamalA yugalarUpA rAgadveSAveva dIpikA nAgadattojihvA yasya, mAnena hetunA vyAvarttate vellati // 1252 // 'Dakko' dAharaNaM // DakkoNamaNUso, thaddhona gaNei devarAyamavi / taM merupavayanibhaM, kaha ghicchasi taM mahAnAgaM? // 1253 // ___ stabdhaH san devarAja indramapi na gaNayati / tamevaMvidhaM, ayaM mAnaH 2 // 1253 // 'sala' | salaliyavillahalagaI, stthialNchnnphnnNkiapddaagaa|maayaamiaa nAgI, niyddikvddvNcnnaakuslaa|| salalitA mRdvI vellahalA gatiryasyA manojJavAgeva, svastikalAJchanaphaNarUpA patAkA tadaGkitA, mAyAmayI nAgI, nikRtimanovikAraH kapaTaM bAhyaveSAdiH AbhyAM yA vazcanA tasyAM kuzalA // 1254 // ' taM ca ' taMcasivAlaggAhI, aNosahivaloaaparihattho yA sAya cirasaMciyavisA, gahaNaMmi vaNe vasai naagii|| ___tvaM cAsi, vyAlAH sarpAsteSAM grAhI / anauSadhibalo'parihasto mUrkhaH, sA ca cirasaMcitaviSA nAgI gahane vane kAryajA- | larUpe vasati // 1255 // ' hojA' hojA te viNivAo,tIse daaddhNtrNuvgyss|apposhimNtblo,n huappANaM cigicchihisi // 1256 // // 35 // Jan Education inte Howw.jainelibrary.org
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ . tasyA dADhAntaramupagatasya te vinipAto mRtyubhaviSyati na cAtmAnaM kiJcicikitsidhyasi / iyaM maayaa.3| // 1256 // 'uttha' | uttharamANo savvaM, mahAlayo punnmehnigyoso| uttarapAsaMmi Thio, loheNa viyaddaI nAgo // 1257 // ____utsUran abhibhavan sarva vastu mahAlayo vistIrNaH uttarapArzvasthito lobhena dazanalobhena vyAvarttate sarvottaro lobha iti | khyaatH|| 1257 ||'ddkko' Dako jeNa maNuso,hoi mahAsAgaruva duppuuro| taM sabavisasamudayaM, kaha ghicchasi taM mahAnAgaM? // 1258 // ___ mahAsAgara iba tRSNayA duHpuraH syAt / taM sarvaviSANAM vyasanAnAM samudayaM lobhamahAnAgaM tvaM kathaM grahISyasi // 1258 // 'ee'/d ee te pAvAhI, cattArivi kohmaannmylobhaa| jehi sayA satattaM, jariyamiva jayaMkalakalei // 1259 // ___ ete te krodhamAnamAyAlobhAzcatvAraH pApAhayaH yaiH sadA santaptaM jvaritamiva jagat kalakalAyate // 1259 // 'ee' II eehiM jo khajjai, cauhivi AsIvisehi pAvehiM / avasassa narayapaDaNaM,Nasthisi AlaMvaNaM kiMci 1260 / ___etaizcaturbhirAzIviSaiH pApairyaH khAdyate tasyAvazasya paravaMzasya sato narakapatanaM duHkhapatanaM bhavati / evamuktvA nAgadatte sarpaNI mocanAyAgrahavati tena sarpA muktAstaiH sa daSTaH patito'nekauSadhainoMttasthau // 1254 / / svajaneSvAgrahavatsu devo'vaka 'ee' II eehiM ahaM khaio cauhivi AsIvisehi paavhiN| visanigghAyaNaheuM carAmi vivihaM tavokammaM // 1261/ Jan Education inte www.jane library.org
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA || // 36 // Jain Education Int , , etairAzIviSaiH sappaiH pApaiH pApamayairahaM khAdito bhakSitaH viSanirghAtanahetuM vividhaM tapazcarAmi / 1261 // 'sevA' sevAmi selakANaNa - susANasunnaghararurakamUlAI / pAvAhINaM tesiM, khaNamavi na uvemi vIsaMbhaM // 1262 // zailakAnanazmazAnazUnyagRhavRkSamUlAni seve, teSAM pApAhInAM kSaNamapi vizrambhaM nopaimi nayAmi // 1262 || 'accA accAhAro na sahe, ainiSyeNa visayA uijjati / jAyAmAyAhAro, taMpi pakAmaM na icchAmi // 1263 // atyAhAro na sahati / atisnigdhena viSayA udIryante prAdurbhAvyante'taH saMyamayAtrAmAtra AhAro yasya, IdRzo'haM bhavAmi / tamapyAhAraM prakAmaM punaH punaH necchAmi // 1263 || 'usa ' usannakayAhAro, ahavA vigaIvivajjiyAhAro / jaM kiMci kayAhAro, avaujjhiyathovamAhAro // 1264 // utsannaM prAyo'kRtAhAro'thavA vivarjitacikRtyAhAraH / yatkiJcid ramyamaramyaM vA tena kRtAhAraH, apojjhito lokaistyajyamAno'rasatvAt, IdRzaH stokaAhAro yasya mama, IdRgasmi / / 1264 / / kriyAntaraM darzayati ' thovA ' thovAhAro thovabhaNio ya, jo hoi thovaniddo y| thovovahiuvagaraNo tassa hu devAvi paNamaMti 1265 stokaM bhaNitaM vAgvyApAro yasya, stoka upadhirevopakaraNaM yasya / / 1265 // evamayaM pAlayannuttiSThati nAnyathA / tataH svajanA Ahurevamapi stAt, jIvan vIkSyate / tataH prAGmukhaH kriyAM prayoktamanAH so'vaka ' siddhe ' pratikrama NAdhyayane nAgadatto dAharaNaM // // 36 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhe namaMsiUNaM, saMsAratthA ya je mhaavijaa| vocchAmi daMDakiriyaM, sabavisanivAraNiM vij1266|| M siddhAn , saMsArasthAzca mahAvaidyA ye kevalyAdyAH tAMzca namaskRtvA kaSAyANAM daNDakriyAM nigrahakriyAM sarvaviSanivAraNI || vakSye // 1266 // sA caivaM 'savaM' savaM pANAivAyaM paJcakAI mi aliyavayaNaM ca / sabamadattAdANaM, abbabha pariggahaM svAhA // 1267 // sarva pratyAkhyAtyeSo nAgadattaH, svAheti mantrapadaM pareSAM pApaviSanivAraNAjJaptyai prayuktaM // 1267 // tataH sa utthitaH pitRbhirukto'pi tAM kriyAmanicchan punaH papAta / evaM dviH, tRtIyavelAyAM tatprapadya tena saha calitaH, prAgbhavaM zrutvA pratyekabuddho bhUtvA siddhH| evaM bhAvapratikramaNaM / nanu kiM punaH punaH pratikramyate ? ucyate vaidyadRSTAnto'tra yathA-rAjA sutasya mA bhUdroga iti vaidyAnUce-kIdRzA vo yogAsteSveko jagau-mama yogA rogAn ghnanti Arogye ca balarUpAdi varddhayanti tatastena sutazcikitsitaH / evaM pratikramaNamapi bhUtabhAvidoSAn hantyadoSatve ca caraNanairmalyaM karoti / ukto'yaM nAmaniSpanno nikssepH| atha sUtrAlApakaniSpannaH sa ca sUtre sati syAttata idaM pratikramaNasUtraM 'karemi bhaMte sAmA0' Adau sAmAyikoccAraH samatAbhAvasthenaiva pratikrantavyaM iti jJApanAya karmavighAtAya ca / atha maGgalapUrva pratikrantavyaM ityAha 'cattAri maMgalaM' cattAri maMgalaM arihaMtA, maMgalaM siddhA, maMgalaM sAha maMgalaM, kevalipaNNatto dhammo maMgalaM / catvAri maGgalAni yathArhanto maGgalamityAdi / sAdhugrahaNenAcAryopAdhyAyA apyAttAH / dharmaH zrutacAritra medAd dvidhA, // Jain Education in a For Private & Personal use only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // // 37 // PO pratikramaNAdhyayane cturlokottmshrnnyaa:|| mAM gAlayanti niHkAsayanti pApAt maGgayate hitamebhyo veti maMgalaM, AropatvAdekavacanaM, maGgalaM ca lokottamatvAt , tathA | cAha 'cattAri' cattAri loguttamA arihaMtA loguttamA siddhA loguttamA sAhU loguttamA kevalipaNNato dhammo loguttmo| arhanto loke uttamA lokottaraguNatvAt / siddhA lokottamAH lokAgrasthatvAt kSINAzeSakarmatvAcca / sAdhavo lokottamA ratnatrayasAdhakatvAt , kevaliprajJapto dhammoM lokottamo durgatipatajantusamuddharaNAta / yata evottamA ata eva zaraNyAstadAha 'cattAri cattArisaraNaM pavajAmi, arihaMte saraNaM pavajAmi, siddhe saraNaM pavajAmi, sAhU saraNaM pavajAmi, kevalipaNNattaM dhamma saraNaM pvjaami| caturaH zaraNaM prapadye / yathArhataH zaraNaM prapadye ityAdi 1 / 'icchAmi' ___icchAmi paDikkAmiuM jo me devasio aiyAro kao, kAio vAio mANasio, ussutto ummaggo akappo akaraNijo dujjhAo duviciMtio aNAyAro ANicchiyavo asamaNapAuggo nANe daMsaNe caritte sue sAmAie tiNhaM guttINaM cauNhaM kasAyANaM paMcaNDaM mahatvayANaM chaNhaM jIva // 37 // Jain Education
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ NikAyANaM sattaNhaM piMDesaNANaM aTThaNhaM pavayaNamAUNaM navaNhaM baMbhaceraguttINaM dasavihe samaNadhamme / samaNANaM jogANaM jaM khaMDiaM jaM virAhiyaM tassa micchAmi dukkaDaM // (sUtram ) pratikramitaM vakSyamANAticArasya mithyAdAkRtadAnena, evamagre'pi jJeyam tadyathA-yo mayA devasiko divasasambandhI atIcAraH saMyamadoSaH kRtaH, sa ca tridhA kAyikaH kAyabhavaH, vAciko vAgjAtaH, mAnaso mnobhvH| sa ca kIdRgityAhaUrdhva sUtrAdatsUtraH sUtrAnukto vidhirityarthaH, unmArgo mArgaH krodhAdikSayopazamotthaH kSAyopazamikamAvastasya tyAgena kaSAyAdyaudayikabhAvasaGkamaH, akalpyaH anavadyo'pyanyAyyaH, akaraNIyaH sAvadyarUpaH / hetuhetumadbhAvazcAtra yata evotsUtro'ta evonmArga ityAdi / uktau kAyikavAcikau / atha mAnasa:-durdhyAtaH ArcaraudraikAgratayA, durvicintito'zubhacalacittatayA / tatraikAgratA dhyAnamucyate calacittatA tu cintA / 'aNAyAro''nAcAraH paJcAcAravaiparItyaM krIDAdi, aneSTavyaH icchAyA apyanahaH sadasvAdidravyAdiprArthanArUpaH / kimbhRto'ticAraH 'asama.'na zramaNasya prAyogyo'rho'zramaNaprAyogyaH, vRttau tu 'asamaNapAuggo aNAyAro aNicchi0' pAThaH / kiM viSayo'yaM syAdityAha ' nANe' jJAne darzane cAritre ca / atha medenAha 'sue' zrute upalakSaNAt zeSajJAneSvapi / tatra vitthprruupnnaa'kaalpaatthaadirticaarH| sAmAyike iti samyaktvacAritrasAmAyikayoH, tatrAdyasyAticAraH zaGkAdiH parasya 'tiNhaM guttINaM' tisRNAM guptInAM, pravIcArApravIcArarUpA guptayaH tatra pravIcAraH pravRttiH apravIcAro nivRttiH| guptiSu zume pravRtiH (azubhe) vyApArarodhazca / caturNAM kaSAyANAM JainEducation in For Private & Personal use only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti dIpikA // pratikramamAdhyayana devasikA| ticaaraalocnaa|| // 38 // pragRhItA 6 / tyAgAhaM yad krodhAdInAM, paJcAnAM mahAvratAnAM prANAtipAtaviratyAdInAM, SaNNAM jIvanikAyAnAM pRthvyAdInAM, saptAnAM piNDaiSaNAnAM piNDasya bhaktasya epaNA grahaNaprakArAH tAzmAH 'saMsaTTha 1 masaMsaTThA 2 uddhRDa 3 taha appaleviyA ceva 4 / uggahiyA 5 paggahiyA 6 ujhiyadhammA ya sattamiyA 7, / gAthAnulomyAdAdau saMsRSToktA'nyathAdau asaMsRSTA tataH saMsRSTA / tatrA'saMsRSTA'kharaNTitAbhyAM hastamAtrAbhyAM kAraNe sthavirakalpinaH purampazcAtkarmadoSaparihAreNa gRhNato'saMsRSTA piNDaiSaNA 1, kharaNTitahastamAtrAbhyAM bhaktaM gRhNataH sarvarSeH saMsRSTA 2, svayogenAnaM uddhataM gRhNataH uddhRtA 3, alepaM pRthukAdi lAto'lpalepA'lpazabdo'bhAve 4 / gRhimuktyartha pAtre kSiptAnnaM gRhato'vagRhItA 5 / cetko'pyeti tadA dadAmIti bhoktuM vA kare gRhItaM bhaktaM gRhNataH pragRhItA 6 / tyAgAI yad dvipadAdyA nehate tada tyaktaM vA lAta ujjhitadharmA piNDeSaNA 7 / sarvatrApi sacittAmbulepAntarAyAdidoSatyAgo jJeyaH / tatra jinakalpAdau uddhatAdyAH paJca, sthavirANAM tu sapta syuH / anye paThanti 'sattaNhaM pANesaNANaM' tAzcemA eva / paraM turyAyAM AyAmasovIrakAdi nirlepaM jJeyaM / aSTAnAM pravacanamAtRNAM pravacanadehasya pAlanAnmAtRvanmAtaraH guptismityH| tatra guptayaH 3 pravRttinivRttirUpAH, samitayastu pravRttirUpAH paJca, yataH 'samio niyamA gutto gutto samiyattaNami bhaiyo / kusalavayamudIraMto jaM vayagutto vi samio vi|smito gupta eva syAdguptastu samitatve bhAjyaH, yadi ceSTArahitastarhi gupta eva na tu samitaH, yadi ca zubhaceSTastadA guptaH samitazca / tadAha kuzalavAcaM nidoSavAcaM udIrayan vadan yadacoguptaH samito'pi syAt / navAnAM brahmacaryaguptInAM purovyAkhyeyAnAM tathA kSAntyAdau dazavidhe zramaNadharme zramaNAnAmete zrAmaNA yogA vyApArAsteSAM yatkhaNDitaM dezato bhagnaM virAdhitaM sutarAM bhagnaM na punarabhAvamApAditaM / tasya | jinakalpAdau uddhRtAdyAH paJca thAnA pravacanamAtRRNAM pra // 38 // Jain Education inte T
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ devasikasya jJAnAdyaticArasya mithyeti pratikramAmi duHkRtamidaM me'krtvymityrthH| tatra kaSAyANAM 'jaM khaMDiyaM' iti ko'rthaH sAdhUnAM saMjvalanakaSAyA eva syusteSAM cAtyartha duSTabhAvena pratibhAgaparAvataH syAttena saMjvalanatAyAH khaNDanA virAdhanA'pi / atra 'paDikamAmI 'ti vyApakapadasyArthajJaptyai gAthA 'paDisiddhANaM' | paDisiddhANaM karaNe, kiccANamakaraNe paDikkamaNaM / asaddahaNeya tahA vivarIyaparUvaNAe ya // 1268 // pratiSiddhAnAM akAlasvAdhyAyAdInAM karaNe, kRtyAnAM kAlasvAdhyAyAdInAM akaraNe, jinoktAnAM azraddhAne ca viparItaprarUpaNAyAM ca vitathakathane ca pratikramaNaM syAt / paDikamAmizabdenaite'rthAH syuriti jJeyaM // 1268 // anayA yuktyA sUtrANyanugamyAni, yathA'tra sAmAyika pratiSiddhau rAgadveSau tayoH karaNe, tathA kRtyaM tannigrahastasyAkaraNe tathA sAmAyikaM mokSahetvityazraddhAne na samabhAve sAmAyikamiti viparItaprarUpaNAyAM ca pratikramaNaM syAdevaM sarvasUtreSvapi yojyaM / yathA catvAro maMgalaM iti maGgale pratiSiddho'maGgalAdhyavasAyastatkaraNe pratikramAmi zabdaH syAdityAdi / evaM sAmAnyataH pratikramaNamuktaM / atha vibhAgenocyate / tatrAdau gamanAticAramAha ' icchAmi0 iriyA0' pa icchAmi paDikkamiuM iriyAvahiyAe virAhaNAe gamaNAgamaNe pANakamaNe bIyakamaNe hariya. kamaNe osAuttiMgapaNagadagamahimakaDAsaMtANAsaMkamaNe je me jIvA virAhiyA egidiyA beiMdiyA teiMdiyA cauriMdiyA paMciMdiyA abhihayA vattiA lesiyA saMghAiA saMghaTTiA pariAviA kilA Jain Education a l For Private & Personal use only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti dIpikA // 39 // miA uddaviA ThANAo ThANaM saMkAmiA jIviAo vavaroviA tassa micchAmi dukkaDaM // (sUtram) mA pratikrama icchAmi pratikramituM airyApathikyA virAdhanAyA yo'ticArastasya, icchAmIti sarvatra manaHsAvadhAnatAjJaptyai / tatra IraNaM NAdhyayane IryA gamanaM tatpradhAnaH panthAH IryApathaH athavA IryApathaH sAdhvAcArastatra bhavA airyApathikI tayA virAdhanayA / Adau sAmAnye- gamanAnAha 'gamaNA' gamanaM cAgamanaM ca gamanAgamanaM tatra / kathaM jAtetyAha prANAstrasAsteSAM kramaNe pAdena pIDane, evaM bIjaharitA ticArAH kramaNayorapi / haritagrahaNAtsarvo vanaspatijJeyaH / 'osA' avazyAyaH ThAraH, uttiMgA gardabhAkArA jIvAH bhuvi khaDDe khananto bhRyakA (bhUyuktAH) vA kITikAdinagarANi vA, panakaH pazcavarNolliH, dakamRttikA cikkhillaM dakamRdvA, etenA'pkAyapRthvIkAyau jJeyau / markaTasantAnaM kolikjaalN| eSAmavazyAyAdInAM saGkramaNe AkramaNe, tathA kiyanto bhedenocyante ? paraM 'je me ye'nyepi mayA jIvA virAdhitA duHkhaM prApitAste ca ekendriyAH pRthavyAdyAH, dvIndriyAH kRmyAdyAH, trIndriyAH kITikAdyAH, caturi| ndriyAH lUtAdyAH, pazcendriyA nArakAdyAH (muusskaadyaaH)| abhihatAH abhimukhabhAgacchantaH pAdAdinA hatAH utkSipya vikSiptA vA kAryArambha vA niSiddhAH, varjitAH puJjIkRtAH dhUlyAdinA vA sthagitAH, zleSitAH khaTikAvad bhuvi ghRSTAH kuDyAdau lipyamAne vA tatra lagitAH zleSmAdinA vA zleSataH, saGghAtitAH poTTalAdiSu baddhAH, saGghaTTitA ISatspRSTAH, paritApitA AtapAgnidurvAkyAdinA khedaM prApitAH, klAmitA atibhArakSudAdinA glAniM prApya jIvitazeSAH kRtaaH| upadrAvitAH utrAsitAH karAMhayAdidhUpadrutA vA / sthAnAdanyasthAnaM saGkrAmitAH, jIvitAd vyaparopitAH mAritA ityarthaH, evaM yo'ticArastasya mithyA me du:kRtaM / atha tvagvarttanAticAramAha 'icchA0 pagAma' Tel // 39 // Jain Education al
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ icchAmi paDikvamiGa pagAmasijjAe nigAmasijjAe saMthArAuvaTTaNAe pariyaTTaNAe AuMTaNapasAraNAe chappaisaMghaTTaNAe kUie kakkarAie chiie jaMbhAie Amose sasararakAmose AulamAulAe soaNavattiAe itthIvippariAsiAe diTThIvippariAsiAe maNavippariAsiAe pANabhoyaNavippariAsiAe jo me devasio aiyAro kao tassa micchAmi dukkaDaM // (sUtram) prakAmaM cAturyAmaM ghoranidrayA vA zayanaM prakAmazayyA / yadvA prakAmA utkaTA saMstArottarapaTTAdhikA prAvaraNamAzritya kalpatrayAdhikA vA zayyA tayA yo'ticArastasya mithyAduHkRtaM / prakAmazayyaiva pratyahaM kriyamANA nikAmazayyA / iha zayane'yaM vidhiH / pUrva vAmapArzve supyate / pAdau ca saGkocya AkAze sthApyate / tato'zakto bhuvaM pramRjya pAdau muvi mucyate / saMstAre | udvarttanaM Adau vAmapArzve suptasya dakSiNapArzvena varttanaM udvarttanA / punarvAmena vartanaM parivartanA / tatra yo yo'ticAraH / ihApramRjyodvartanAdikurvato'ticAraH / evaM AkuzcanA'GgasaGkocaH, prasAraNA'GganikSepaH tayA AkuzcanaprasAraNayAtra kukuTadRSTAntoktaM vidhimakurvato'ticAraH / 'kukkuDipAyapasAre, jaha AgAse puNovi aauNtte| evaM pasAriUNaM, AgAse puNovi AuMTe // 1 // | aikuMDiya siya tAhe, jahiyaM pAyassa paNhiyA tthaai| tahiyaM pamajiUNaM, AgAseNaM tu neUNaM / / 2 // pAyaM ThAvittu tahiM, AgAse Ne (ce)va puNovi aauNtte| evaM vihimakareMte, aiyAro tattha se hoi' // 3 // SaTpadikAnAM saMghaTTanayA gharSaNena, kUjite | iti kAsite vidhinA mukhavastraM karaM vA''sye'datvA kRte sati, karkarAyite viSamA dharmavatItyAdizayyAdoSoccAraNArUpe 16 ... Jain Education inte For Private & Personal use only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane gocara // 40 // cryaaticaaraaH|| bhASite sati, kSute jRmbhite cAvidhinA kRte, Amarze'pramRjya karAdinA sparzane / saha sacittarajasA yadvarttate tatsarajaskaM vastu tasyAmarze sparza sati / evaM jaagrto'jaagrto'ticaarH| atha suptasyocyate-AkulAkulayA strIbhogavivAhayuddhAdidarzanAdatyAkulayA, svapnapratyayayA svapnanimittayA virAdhanayA / eSA tu malottaraguNaviSayA syAdato bhedenAha-svapne striyA saha viparyAso'brahmasevA tatra bhavA vaiparyAsikI tayA, strIdarzanAnurAgAtsvapne tadIkSaNaM dRSTiviparyAsastatra bhavA dRSTivaiparyAsikI tayA, evaM manovaiparyAsikI azubhacintArUpA tayA / pAnabhojanavaiparyAsikI svapne pAnabhojanakRtiH tayA, yo mayA devasiko'ticAraH kRtaH, rogAdyapavAdAdivAsvApe ete'ticArA syuH / cU0 ' icchAmi paDikkamiuM vRttau tu paDikamAmi goyrcriyaae|' ____ paDikkamAmi goyaracariyAe bhikAyariyAe ugghADakavADaugghADaNAe sANAvacchAdArAsaMghaTTa. NAe maMDIpAhuDiAe balipAhuDiAe ThavaNApAhuDiAe saMkie sahasAgArie aNesaNAe pANabhoyaNAe bIyabhoyaNAe hariyabhoyaNAe pacchekammiyAe purekammiyAe adiTThahaDAe dagasaMsaTThahaDAe rayasaMsaTThahaDAe pArisADaNiyAe pAriThAvaNiyAe ohAsaNabhikAe jaM uggameNaM uppAyaNesaNAe aparisuddhaM parigahiyaM paribhuttaM vA jaM na pariviyaM tassa micchAmi dukkaDaM / (sUtram) gozvaraNaM gocaraH, sa iva caryA kriyA gocaracaryA yathA vatsastRSNAkSudhAtaH sazRGgArastrIdIyamAnatRRNAMbudattadRk strIrUpe na // 40 // Jain Education inte For Private & Personal use only ||
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter mUrcchati / evaM sAdhurapi bhaktAmbuzuddhiM pazyan rUpe na mUrcchati / kA'sAvityAha- bhikSAcaryA bhikSAkriyA / iha lAmAlA bhayoH samacitto'dInamano bhikSet / tasyAM yo'ticArastasmAt pratikramAmi / kathamaticAro'dibhUtyAha ' ugghA0 ' udghATa adattArgalaM ISatsthagitaM vA kapATaM tadudghATanayA preraNayApramArjitAdibhyo'ticAraH / zvavatsadArakasaMghaTTanayA, dArako bAlaH, maNDIprAbhRtikA baliprAbhRtikA sthApanAprAbhRtikA / AsAM gAthA: 'maMDIpAhuDiyA sAhumi Agae aggakrUramaMDI ya / annaMmi bhAyaNaMmi va kAuM to dei sAhussa // 1 // tattha pavattaNadoso na kappae tArisA suvihiyaannN| maMDI ya aggakrUrazikhA tAmanyasmin bhAjane kRtvA tataH sAdhave datte sA maMDIprAbhRtikA / tatra pravRttidoSo lagati | lokastathA karotIti pravRttiH / pazcAtkarmmAdyA doSAzca syuH / yastvagrapiNDa iti sAdhorniSidhyate so'vyApAritAnnazikhArUpa eva dRzyate / 'balipAhuDiyA bhannai cauddisaM kAu accaNiyaM ' // 2 // baliprAbhRtikA sA yatra sAdhAvAyAte caturdikSvaca | kRtvAsatar fear sikthAn 'ariMgami vichodUNaM, sittha to dei sAhuNo bhikkhaM / sAvi na kappai ThavaNA jAmikhAyarANa ThaviyAo' || 3 || yA bhikSAcarANAM kRte sthApitA tAM dadataH sthApanAprAbhRtikA / ' saMkie ' AdhAkamrmmAdyanyatamadoSeNa zaGkite Ate / sahasAkAre pramAdAdinA satyakalpaye Ate / zaGkitasahasA kArayorAttAhArasyA'vidhinA tyAge'tyAge vA'ticAraH / tathA'neSaNayA'zuddhAhAragrahaNena, prANino rajasAdyA bhojane AhAre sampadyante virAdhyante vyApAdyante vA yasyAM bhikSAyAM sA prANibhojanA tayA, prANisaMghaTTanAdi ca dAturvA sAdhorvA sakAzAjjJeyaM / evaM bIjabhojanAyAM sacittabIjasaMghaTTAdi, haritabhojanAyAM haritasaMghaTTAdi, yatra pazcAt hastakSAlanAdyarthaM sacittajalAdivirAdhanA syAt sA pAzcA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane gocrcryaaticaaraaH|| bAvazyaka kamikA, yatra ca pUrva syAt sA paurakarmikA bhikSA tayA, tthaa'dRssttaahtyaa'dRssttaadaannikssepmaaniityaa| 'daga' sacittodakaniyukti- saMsRSTakarAdinA''hatayA / evaM 'raya0' raja: sacittaM tatsaMsRSTakarAdyAhRtayA / yasyA''dAne'nnAdeH parizATaH chardanaM syAt sA dIpikA parizATanikA mikSA / bhAjanasthamanyad dravyaM pariSThApya, tena yad dravyaM dIyate sA pAriSThApanikA bhikssaa| yasyAM sAdhurviziSTa dravyaM yAcitvA lAti sA'vabhASaNabhikSA tayA / tathA kiyadatra bhaNyate, yatkiJcidazanAdi udgamenAdhAkAdirUpeNa utpaad||41|| nayA dhAtrIpiNDAdirUpayA eSaNayA zaGkitAdirUpayA aparizuddhaM parigRhItaM AttaM / tathA'zuddhaM AdAya paribhuktaM vA yat, na tu pariSThApitaM vidhivat sthaNDile punaHkaraNAdinA / tatrodgamaH sAdhvartha piNDaprAdurbhAvaH, tatra SoDazadoSAH-AdhAkarma 1 auddezikaM 2 pUtikarma 3 mizrajAtaM 4 sthApanA 5 prAbhRtikA 6 prAduHkAraH 7 krItaM 8 prAmityaM 9 parAvartitaM 10 abhyAhRtaM | 11 udbhinnaM 12 mAlAhRtaM 13 AcchedyaM 14 anisRSTaM 15 adhyavapUraka: 16 ete SoDaza / tathA utpAdyante sAdhuneti utpAdanA sAdhubhavA tasyA doSA:-dhAtrIpiNDaH 1 dautyapiNDaH 2 nimittapiNDaH 3 AjIvikapiNDaH 4 vanIpakapiNDaH 5cikitsApiNDaH 6 krodhapiNDaH 7 mAnapiNDaH 8 mAyApiNDaH 9 lobhapiNDaH 10 pUrvapazcAtsaMstavaH 11 vidyApiNDaH 12 mantrapiNDaH 13 cUrNapiNDaH 14 yogapiNDaH 15 mUlakarma 16 ete SoDaza / tathA eSyate vIkSyate sAdhunA grahaNakAle ityeSaNA nA tasyA doSAH-zaGkitadoSaH 1 prakSitadoSaH 2 nikSiptadoSaH 3 pihitadoSaH 4 saMhRtadoSaH 5 dAyakadoSaH 6 unmizradoSaH 7 apariNatadoSaH 8 liptadoSaH 9 charditadoSaH 10 ete daza / evaM dvicatvAriMzat pinndddossaaH| taiH zuddhaM gRhNIyAt / tathA saMyoA janAdoSaH 1 apramANadoSaH 2 aGgAradoSaH 3 dhUmadoSaH 4 kAraNadoSaH 5 ete paJca grAsaiSaNAyA doSAH etairvizuddhaM bhuJjIta / 41 // Jain Education in imal For Private & Personal use only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra doSavyAkhyAnaM sotsargApavAdaprAyazcittaM sabhaGgakamanyagranthebhyo jJeyam / evaM yo'tIcAro'bhUttasya micchaa| atha svAdhyAyAyaticArapratikamaNaM 'paDikkamAmi cAukAlaM.' paDikkamAmi cAukAlaM sajjhAyassa akaraNayAe ubhaokAlaM bhaMDovagaraNassa appaDilehaNayAe duppaDilehaNayAe appamajaNAe duppamajaNAe aikkame vaikkame aiyAre aNAyAre jo me devasio aiyAro kao tassa micchAmi dukkaDaM / (sUtram ) pratikrAmAmi tasmAdaticArAdyo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, kathaM ? catuHkAlaM dinarAcyAdyAntyayAmeSu svAdhyAyasya sUtrapauruSIrUpasyAkaraNatayA / tathobhayakAlaM AdyAntyapauruSyorbhANDopakaraNasya pAtravastrAderapratyupekSaNayA mUlata eva cakSuSo'nirIkSaNena / duHpratyupekSaNayA duSTu anupayuktatvena nirIkSaNayA, apramArjanayA pAtrAdegrahaNakAle mUlata eva rajoharaNAdinA'sparzanayA / duHpramArjanayA cakSuSA'nirIkSyAvidhinA ca pramArjanayA / tathAtikrame vratAnAM kizcidbhaGge, vyatikrame'lpabhale'tIcAre dezato bhaGge'nAcAre sarvabhane yo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, evaM pAkSike pakSamadhye'ticAraH catumAsikAdiSvapyevameva / kvApi pAThe 'jo me devasio' ityAdyatra na paThanti paraM vRtticUyorasti, tato'yameva pATha: pramANaM / tatrAtikramAdInAM lakSaNe dRSTAntaH-AdhAkarmanimantraNaM pratizaNvAne grahISye iti zraddadhAne sAdhau cAritrasyAtikramaH syAt yAvatpAtrakapratilekhanaM upayogakRtizca 1 / tataH padabharaNAdyo vyatikramaH syAdyAvadAtrA bhikSA dAtumutpATitA 2 / tato Jain Education inte For Private & Personal use only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // // 42 // gRhIte bhakte'tIcAraH yAvatsthAnAgamAlocanakavalotpATanAni 3 gilite AhAre'nAcAraH 4 / evaM prANAtipAtAdiSvatikramA- pratikramadiyojanA svadhiyA jJeyA / tasyAtIcArasya mithyAduHkRtaM / atrAticArazabdena sAmAnyato doSa eva jJeyastato'tikramAdyAH / NAdhyayane sarve'trAntarbhavanti / aticAra ekavidhAdibahubhedaH syAdata Aha-' paDikamAmi egavihe asaMjame0' svAdhyA___ paDikkamAmi egavihe asaMjame / paDikkamAmi dohiM bandhaNehiM-rAgabandhaNeNaM dosabandhaNeNaM / yAdyati| paDi0 tihiM daNDehiM-maNadaNDeNaM vayadaNDeNaM kAyadaNDeNaM / paDi0 tihiM guttIhiM-maNaguttIe vaya caaraaH|| guttIe kAyaguttIe / ( sUtram ) ___ pratikramAmIti prAgvat , ekavidhe ekabhede'saMyame'viratirUpe sati niSiddhakaraNAdinA yo'ticAraH kRtaH syAttasya mithyA me duHkRtamiti smbndhH|1| pratikramAmi dvAbhyAM bandhanAbhyAM yo'ticAra iti / badhyate karma yena tadvandhana, bandhanadvayamAharAgabandhanena rajyate AtmA viSayeSvaneneti rAgaH sa eva bandhanaM, dviSyati parebhyo'neneti dveSaH sa eva bandhanaM / 2 / pratikramAmi tribhirdaNDaiH, daNjyate cAritraizvaryahAnyA''tmA ebhiriti daNDAH yathA-mana eva duHprayuktaM daNDaH pApahetutvAt manodaNDaH, evaM vAgdaNDakAyadaNDAvapi / manodaNDe koMkaNakhantako'dhaHzirA UrdhvajAnurdhyAnaparaH 'kharo vAto'sti, cenmama putrA rakSA kRtvA kSetrANi kuryastadA bahanaM syAditi dhyAtavAn gurubhirjJAnAdvAritaH / vAgdaNDe ko'pi yatirgamanAgamanAlocane zUkaravRndaM dRSTamityavak / kSatriyaiH zrutvA gatvA tadbhutaM / kAyadaNDe candrarudrAcAryo'vantyAM rathayAtrAdarzanAyAgato bahavaH sAdhavo // 42 // Jain Education in
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ | militaaH| ko'pi kulIno bAhyastrIgRhaniHkAsitastatra dIkSArthamAgAt sAdhubhirazraddadhAnaizcaNDarudrAnte praiSi, tena dIkSitaH / prAta- | miM yAtaH, puraH ziSyaH, pRSTau(pRSThataH) caNDarudraH, ziSye skhalitvA patite caNDaH ziSyaM daNDenAhata tvayAzmA na dRSTa iti / sa samyaka sehe / AvazyakakAle ziSyaM raktaliptaM dRSTvA mithyAduHkRtaM dadato guroH kevalaM, kAlena ziSyasyApi / 3 / 'paDika0' tisRbhiguptibhirazraddhAnAdinA yo'ticAraH / manoguptiH manasaH zubhabhAve pravRttiH dhyAnaikAgratayA zubheSvapi pravRttirazubhabhAve ca nivRttiH 1 / vAgguptiH zubhavAgvyApAro maunAt zumeSvapyapravRttirazubhavAktyAgazca, kAyaguptiH zubhArthe pravRttizceSTAtyAgAt zubheSu pravRttirazume'pravRttizca / 3 / tatra manoguptau jinadAsaH zreSThI pratimAstho bhAryAduzcaritradarzane mazcakIlakena pAdaviddho na kssubdhH|1| vAgguptau sAdhunA bhrAtRjanyayAtrAyAM api caurA noktaaH|2| kAyaguptau sAthai sAdhuryAn , sthaNDilAmAvAdekapAdasthAnaM labdhaM, ekohiNA sarvanizAM tasthau / 3 / paDi0 ma paDikkamAmi tihiM sallehi-mAyAsalleNaM niyANasalleNaM micchAdasaNasalleNaM / paDi tihiM / | gAravehi-iDDIgAraveNaM rasagAraveNaM sAyAgAraveNaM / paDi0 tihiM virAhaNAhi-NANavirAhaNAe daMsaNa | virAhaNAe carittavirAhaNAe / paDi0 cauhiM kasAehi-kohakasAeNaM mANakasAeNaM mAyAkasAINT eNaM lohakasAeNaM / paDi0 cauhiM sapaNAhi-AhArasaNNAe bhayasaNNAe mehuNasaNNAe pariggaha saNNAe / paDi0 cauhi~ vikahAhiM itthIkahAe bhattakahAe desakahAe rAyakahAe / paDi0 cauhiM Jain Education
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ SE Avazyaka- niyuktidIpikA // // 43 // jhANehiM-aTTeNaM jhANeNaM rudeNaM jhANeNaM dhammeNaM jhANeNaM sukkeNaM jhANeNaM / pratikramatribhiH zalyaiH, tatra cAritradehasya doSahetutvAt zalyAni / mAyA svadopAcchAdanaM tadeva zalyaM mAyAzalyaM / nidAnaM parabhava NAdhyayane RddhyAdyabhilASaNAnuSThAnaM tadeva zalyaM / mithyAdarzanaM mohanIyakamrmodaya matibhedA 1'nyasaMstavA 2 'bhiniveza 3 medA | trINi zatridhA jamAliraktabhirpacarakazrAddhagoSThAmAhilavat / 5 / 'paDi.' tribhirgauravaiH, gururlobhagarvAdhmAtacitta Atmaiva tasya bhAvaH lyAdIni // karma vA gauravaM RkSyAdiprAptyA'bhimAnAdaprApyA tatprArthanAcAtmano'zubhabhAvaH bahusaMsArahetuH, tatra RddhigauravaM rAjapUjAcAryaH | tvAdiprAptau garvo'prAptau vAJchA ca / 1 / evaM rasagauravaM surasAsvAdaprAptau sAtagauravaM sAtaM sukhaM tatprA(pya)prAptau garvecchAbhyAM jJeyaM / / triSu dRSTAnto mathurA( yAM) maMguH sUriH, sa gauravatrayAnmRtvA purakSAle yakSo bhRto jihvAM prakAzya caityagavAkSena niHkAsya caityAsannaM vrajato yatIn darzayati madvadrasagRddhAH sagauravAzca na santviti vakti / 6 / 'paDi0' tisRbhirvirAdhanAbhiryo'ticArastasmAta pratikrAmAmi / tatra jJAnasya virAdhanA dezataH, khaNDanA sA paJcadhA-yathA jJAnasya pratyanIkatayA 1 nivena 2 jJAnajJAnavatAM atyAzAtanayA 3 antarAyeNa 4 visaMvAdayogena 5 ca / tatra pratyanIkatA pazcAnAM jJAnAnAM virUpabhASaNena pazcadhA / yathA matijJAnaM na bhavyaM yatsatyaM asatyaM ca syAt / 1 / zrutamapi na bhavyaM yena satA'pi durgatigamAt / 2 / avadhirapi rUpidravyamAtraviSayAt / 3 / manojJAnamapi nRkSetramAtrAditvAt / 4 / kevalaM tu samayadvaye sAkArAnAkAropayogarUpatvAnmuNDakevalyAdInAmapi svadehadoSAdyavinAzAna bhavyamiti 5 / 1 / guroH pratyanIkatayA nibavo guruparAvartakathanaM 2 atyAzAtanA yathA 'kAyA vayAI te ciya, te ceva pamAya appamAyA ya / morakAhigAriyANaM, joisajoNIhiM kiM kajaM' / evaM jJAnajJAnavatAM // 43 // Jain Education Intel For Private & Personal use only Www.jainelibrary.org
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte asambaddhabhASaNena dUSayati / 3 / antarAyaM paThatAM kalahAsvAdhyAyAdibhiH karoti / 4 / jJAnasya visaMvAdayogo'kAlasvAdhyAyAdinA / 5 / darzanaM samyaktvaM tadvirAdhanApi paJcadhA / darzanapratyanIkatayA yathA samyaktvavanto'pi narakaM gatA iti nindayA | 1 | darzananihnavaH darzanaprabhAvakazAstrAdhyApaka parAvarttakathanaM 2 / atyAzAtanA kimebhiH kalahazAstrairiti / 3 / antarAyaM prAgvat / 4 / darzanavisaMvAdayogaH zaGkAdibhiH / 5 / cAritraM sarvaviratistasya virAdhanA vratAdikhaNDanena / 7 / 'paDi0' caturbhiH kaSAyaiH, kaNyate hiMsyate durgatau AtmA ebhiriti kaSAyAH krodhamAnAdyAH spaSTAH / 8 / 'paDi0' catasRbhiH(saMjJAbhiH), saM sAmastyena jJAnaM AhArAderabhilASaH saMjJA AhArecchA, sA caturbhiH sthAnairutpadyate - UnakoSThatayA 1 kSudvedyodayAt 2 AhArazravaNotthamatyA 3 sadA''hArameva dhyAsatastadarthopa yogena 4 syAt / 1 / bhayasaMjJA bhayAvirbhAvaH caturbhiH sthAnaiHhInasattvatayA 1 bhayamohodayAt 2 bhayazravaNotthamatyA 3 ekacittatayA bhaye tadarthopayogena 4 / 2 / maithunasaMjJA maithunecchA sApi caturbhiH--upacitamAMsazoNitayA 1 veda mohanIyodayena 2 maithunazravaNAdyutthamatyA 3 gADhaM maithune tadarthopayogena 4 / 3 / parigrahasaMjJA parigrahecchA caturbhiH sthAnaiH - avivittatayA'vivekenetyarthaH, avyaktatayA'jJAneneti vA 1 lobhodayena 2 parigrahazravaNAdyutthayA matyA 3 parigrahe tadarthopayogena 4 / 4 / AbhiH saMjJAbhiH kRtAbhiryo doSastasya mithyA duHkRtaM / 9 / 'paDi0' catasRbhirvikathAbhiH-virUpA kathA vikathA, tatra strIkathA caturddhA jAtikathA 1 kulakathA 2 rUpakathA 3 nepathyakathA 4 ca / tatra jAtikathA brAhmaNIprabhRtInAmanyatamAM prazaMsati dveSTi vA 1 / kulakathA ugrAdikulajAnAmanyatamAM prazaMsati dveSTi vA 2 / rUpakathAM AndhridezaprabhRtInAmanyatamArUpaM prazaMsati dveSTi vA 3 / nepathye anyatamAnAM veSaM stauti nindati
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // // 44 // vA 4 / 1 / tathA bhaktaM AhAraH tatkathA caturkI-AvAdha( vApa)kathA 1 nirbAdha( pa )kathA 2 ArambhakathA 3 pratikrama| niSThAnakathA 4, tatrAbAdhA( vApA ) iti ghRtazAkAdIni dravyANyucyante teSAM saGkhyayA kathA''vAdha( vApa )kathA yathA'sye-NNAdhyayane yanti ghRtapalAni iyanti zAkAni bhojane iti / 1 / nirvAdhA(pA) iti vyaJjanabhedAsteSAM kathA iyanto'sya trINi zazAkasya medA bhujyante iti / 2 / ArambhakathA jIvavinAzakathA, yathA'sya bhojane iyanto'jAdyA hanyante iti 3 | niSThAna lyaadiini|| rUpakasavathA tatkathA bhojane iyanto rUpakA laganta iti 4 / 2 / dezakathA caturkI-chandakathA 1 vidhikathA 2 vikalpakathA 3 nepathyakathA 4 / tatra chando gamyAgamyaM ucyate tatkathA yathA lATAnAM mAtulajA gamyetyAdi 1 / vidhi janAbharaNavivAhAdiracanA tatkathA 2 / vikalpo vApIkUpAdisaudhAdirUpastathA sasyaniSpattistadyuktizca tatkathA vikalpakathA 3 / nepathye strItvAdiveSakathA 4 | 3 / rAjakathA caturdA-nirgame IgRGkhyA niryAtIti 1 / abhigame Agame IdRgRDyA''yAtIti 2 / bale rAjJa iyadalaM gajAdi 3 / koze iyantaH kozA ityAdi 4 / 10 / cau~ rAjakathAyA anu dezakathoktA / 'paDi.' caturbhiAnaiH tatra cittaikAgratA dhyAnaM zubhaM vA azubhaM(vA), tatrAtaraudrAbhyAM kRtAbhyAM dharmazuklAbhyAmakRtAbhyAmaticAraH / sAmAnyato dhyAnaM saptadhA, mAnasaM 1 vAcikaM 2 kAyikaM 3 mAnasavAcikaM 4 mAnasakAyikaM 5 vAcikakAyikaM 6 mAnasavAcikakAyikaM 7 / manasa aikAyaM mAnasaM 1 vacasa aikAyyaM vAcikaM 2 evaM kAyikamapi 3 manovAcorakAmyaM mAnasavAcikaM 4 evaM zeSANyapi bhAvyAni / paraM yadA yasya manoyogAdiyogasyotkaTatA vivakSyate tadA dhyAnaM mAnasAdibhedAnApnotyevaM | siddhaantyuktiH| evAdyaturyapaJcamasaptamAni chabasthAnAM, dvitIyatRtIye chadmasthAnAM sayoginAM ca, SaSThaM sayoginAM / vizeSato dhyAnaM // 44 // Jan Education TAMAN
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdA'' dimedAt / atrAntare dhyAnasvarUpajJApanAya zrIjinabhadragaNikRtodhyAnazatakAkhyo grantho vyaakhyaayte-'viireN| vIraM sukkajjhANaggi-dahakammiMdhaNaM paNamiUNaM / joIsaraM saraNaM, jhANajjhayaNaM pavarakAmi // 1 // zukladhyAnAgnidagdhakarmendhanaM, yogo dharmya zukladhyAnaM so'sti yeSAM tairyogibhiH smayaM dhyeyaM zaraNyaM zaraNe hitaM / praNamya dhyAnAdhyayanaM pravakSyAmi ||1||'jNthi' jaM thiramajjhavasANaM, taM jhANaM jaM calaM tayaM cittaM / taM hoja bhAvaNA vA, aNupehA vA ahava ciMtA // 2 // yat sthiraM ekAgrAlambanaM adhyavasAnaM manastajhyAna, yaccalaM manastaccittamucyate / taccittamoghatastridhA bhavet / 'bhAvaNA vA' bhAvyate iti bhAvanA dhyAnAbhyAsakriyA, anu pazcAtprekSA smRtidhyAnAddhaSTasya cittaceSTAnuprekSA vA / uktadvimedavarjamanazceSTA cintA'thavA ||2||'aNto' aMtomuhuttamettaM, cittAvatthANamegavatthumi | chaumatthANaM jhANaM, joganiroho jiNANaM tu // 3 // iha samAdhisthaikoccAsaniHzvAsarUpaprANasaptakotthastokasaptakalavaH, saptasaptatilavairmahataM tanmadhyamantamuharta tanmAtramekavastu-| ni cittAvasthAnaM chamasthAnAM dhyAnaM, jinAnAM tu yogA manovAkAyAsteSAM nirodho nigrahaH zailezyavasthAyAM dhyAnaM ||3||'aNto' aMtomuhuttaparao, ciMtA jhANaMtaraM va hojAhi / suciraMpi hoja bahuvatthusaMkame jhANasaMtANo // 4 // chadmasthAnAM antarmuharttamAtradhyAnAtparataH cintA prAguktarUpA dhyAnAnantaraM bhAvanAnuprekSAtmakaM vA bhavet / etaccottarakAlabhAvini dhyAne sati syAnnAnyathA / tatrApi dhyAnAvaM cintAdhyAnAnantaraM vetyAdyevaM suciramapi bahuvastusaGkame dhyAnasa Jain Education www.janelibrary.org
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane dhyAnazatakaM // AvazyakatAno bhavet // 4 // ' aTTa' niyukti aTTa rudaM dhamma, sukaM jhANAi tattha aNtaaii| nivvANasAhaNAI, bhavakAraNamaTTaruddAiM // 5 // dIpikA RtaM duHkhaM tatra bhavaM AttaM 1 krauryAnugataM rodayati jIvaM narake iti raudraM 2, caraNazrutadharmAnugataM dhammyaM 3, zodhayatyaSTakarmANi zucaM klamayatIti zuklaM / 4 tatrAnte iti dharmyazukle // 5 // catvAryapi caturdA, tatrAdyamedAnAha 'ama' amaNuNNANaM sadAivisayavatthUNa dosamailassa / dhaNiyaM viogaciMtaNamasaMpaogANusaraNaM ca // 6 // ___ amanojJAnAM zabdAdiviSayAdhAravastUnAM dveSamalinasya jIvasya 'dhaNiyaM' atyartha viyogacintanaM yathA kathamebhiH saha viyogaH syAditi vartamAnagrahaH, sati ca viyoge'samprayogAnusmaraNaM / sadaivaibhiH sahAsamprayogo viyogo bhUyAdityanenaiSya| kAlagrahaH / cazabdAtpUrvamapi viyogAyogayormatatvAdatItakAlagrahaH // 6 // iti aniSTasamprayoganAmA prathamo medH1| 'taha' taha sUlasIsarogAiveyaNAe vijogapaNihANaM / tadasaMpaogaciMtA, tappaDiyArAulamaNassa // 7 // tathA'tyartha zUlazIrSarogAdivedanAyA viyoge praNidhAnaM dRDho'bhiprAyaH iti vartamAnakAlagrahastathA tasyA vedanAyA abhAve satyasamprayogacintA viyogacintA tatpratikArAkulamanaso jIvasya syAt / bhaviSyAtItakAlAvatra svayaM jJeyau / vedanA'samprayoganAmA dvitIyo bhedaH 2 // 7 // ' iTThA' iTThANaM visayAINa, veyaNAe ya rAgarattassa / aviyoga'jjhavasANaM, taha saMjogAbhilAso ya // 8 // iSTAnAM viSayAdInAM, AdizabdAdvastUnAM, iSTAyA vedanAyAzca sAtavedyarUpAyA rAgaraktasyAviyogAdhyavasAnaM dRDho'bhiprAyaH, // 45 // Jain Education Inter
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ anena vartamAnAtItakAlau gRhIto, tathA iSTaviSayAdInAM sAtavedanAyAzca saMyogAbhilASazca / anenaiSyatkAlagrahaH // 8 // iSTasamprayoganAmA tRtIyo bhedaH 3 / 'deviN'| deviMdacakkavaTTittaNAI, guNariddhipatthaNamaIyaM / ahamaM niyANaciMtaNamaNNANANugayamaJcataM / / 9 // devendrAdInAM guNA rUpAdayaH, RddhirvibhUtistatprArthanAmayamanena tapasA devendraH syAmityAdirUpaM nidAnacintanaM / ajJAnaranugatamAzritamatyantaM // 9 // nidAnanAmA caturtho bhedaH 4 / 'eyaM' - eyaM cauvihaM, rAgadosamohaMkiyassa jIvassa | aTTajjhANaM saMsArabaddhaNaM tiriyagaimUlaM // 10 // caturvidhamArcadhyAnaM rAgadveSamoharaGkitasya lAJchitasya jIvasya oghataH saMsAravarddhanaM / vizeSatastiryaggatimUlaM // 10 // nanu sAdhorapi roge'samAdhAnaM 1 cikitsAkRtau ca tadviyogadhyAnApatte 2 stathA tapaHsaMyamAsevane ca saMsAraduHkhaviyogadhyAnA3 dArtadhyAnAptiH, ucyate, sA rAgAdivazagasya syAnnAnyasyetyAha 'majha' majjhatthassa u muNiNo, sakammapariNAmajaNiyameyaMti / vatthussabhAvaciMtaNaparassa samaM sahatassa // 11 // ___ madhyasthasyaiva munesturavadhAraNe nAnyasya, svakarmapariNAmajanitametaduHkhaM iti vastusvabhAvacintanaparasya samyak sahataH kuto'samAdhiH api tu dhayaM dhyAnameva // 11 // dvitIyatRtIyapakSAvAzrityAha 'kuNa' kuNao va pasatthAlaMbaNassa paDiyAramappasAvajaM / tavasaMjamapaDiyAraM ca, sevao dhammamaNiyANaM // 12 // prazastAlambanasya jJAnArthAlambanavato'lpasAvacaM pratIkAraM kurvato vA'nidAnaM dharmyadhyAnameveti sambandhaH, sUtre utsargA Jain Education in For Private & Personal use only |
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyuktidIpikA // // 46 // pavAdayoruktatvAt , anyathA paralokasya sAdhayitumazakyatvAcca / tathA tapaHsaMyamAveva pratIkArau bhavaduHkhAnAM, taM mokSepyani- pratikramadAnaM nidAnarahitaM yathA bhavati sevamAnasya dharmyameva, tathA tattvato mokSecchApi nidAnameva paraM bhAvanAyAmapariNataM saccamAzritya INI NAdhyayane vyavahArAt sA aduSTA, aneneva prakAreNa taccittazuddherbhAvAta kriyAyAH pravRttiyogAcca // 12 // 'rAgo' dhyAnarAgo doso moho ya, jeNa saMsAraheyavo bhnniaa| aTTami ya te tiNNivi, to ta saMsAratarubIyaM // 13 // shtk|| yena kAraNena rAgAdayaH trayaH saMsArahetavo bhnnitaaH| te ca trayo'pyAH bhavanti, tatastadA saMsAratarubIjaM // 13 // kAvo' kAvoyanIlakAlAlessAo NAisaMkiliTThAo / aTTajjhANovagayassa kammapariNAmajaNiAo // 14 // kApotanIlakRSNalezyA nAtisaMkliSTA raudradhyAnalezyApekSayA ArtadhyAnaM upagatasya prAptasya bhavanti / tatra kRSNAdidravyasAcivyajanitA jIvapariNAmA lezyA ucyante / tAH svkrmprinnaamjnitaaH| cUNoM kaSAyA apyArtadhyAnaM ||14||'tss' tassa'kaMdaNasoyaNaparidevaNatADaNAI liMgAiM / iTThANiDhaviogAviogaviyaNAnimittAI // 15 // tasya AtadhyAnasya liGgAni-Akrandana 1 zocana 2paridevana 3 tADanA 4 dIni, kramAt vilApa 1 sAzrutva 2 dainyabhASaNa 3 zIrSAdikuTTanarUpANi 4 / 'ivA' ko'rthaH iSTaviyogAniSTAviyogI vedanA nimittaM kAraNaM yeSAM tAnISTAniSTaviyogAviyogavedanAnimittAni // 15 // 'niMda' niMdai ya niyakayAI, pasaMsai savimhao vibhUIo / patthei tAsu rajai, tayajaNaparAyaNo hoi // 16 // nijakRtAnyalpaphalaviphalAni kAryANi nindati, prazaMsati stauti ca savismayaH paravibhUtIH, prArthayate ca paravibhUtIH parardI // 46 // Jain Education inte For Private & Personal use only Laww.jainelibrary.org
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAsviti prAptAsu RddhiSu rajyati / tadarjane tasyA Rddhararjane parAyaNastatparo bhavati // 16 // 15 medA Adyamede, rogAdInAM - traikAlyaviyogacintanena dvitIye 3, tRtIye iSTAnAM viSayAnAM sadvedanAyAzca trikAlena 18 medAH, tUrye nidAne 9 medAH, evaM sarve 45 / 'saddA' sadAivisayagiddho, saddhammaparammuho pmaaypro| jiNamayamaNaverakaMto, vaTTai aTuMmi jhANaMmi // 17 // zabdAdiviSayagRddho lampaTaH, saddhammoM jinadharmastasmin parAGmukhaH pramAdaparo jIvo jinamatamanapekSyamANa: ArtadhyAne varttate // 17||'td' tadavirayadesavirayapamAyaparasaMjayANugaM jhANaM / savvappamAyamUlaM, vajjeyavvaM jaijaNeNaM // 18 // tadAtadhyAnaM aviratadezaviratapramAdaparasaMyatAnAM anugaM pRSThato lagnaM vidyate / na tu aviratA(apramattAdInAmAzritamityarthaH // 18 // ArtadhyAnaM samAptaM / raudraM hiMsAmRSAsteyaviSayasaMrakSaNAnubandhibhedAcaturdhA, krameNAha-'satta' sattavahavehabaMdhaNaDahaNakaNamAraNAipaNihANaM / aikohaggahaghatthe, nigghiNamaNaso'hamavivAgaM / / 19 // saccA jIvAsteSAM vadhaH(dhAdi)praNidhAnaM / tatra vadhastADanaM, vedho nAsikAdau, bandhanaM rajvAdinA, dahanaM agninA, aGkanaM lAJchanaM, mAraNaM ghAtaH, Adito gADhaparitApapATanAdi / eSu praNidhAnam-akurvato'pi (karaNaM prati) dRDhaM dhyAnaM, atikrodhagrahAstaM, krodhAdAnAnmAnAdayo'pi jJeyAH, nighRNamanaso nirdayamanaso'dhamo vipAko narakaphalo yasya / hiMsAnubandhinAmA prathamo medaH 1 / 19 ||'pisu' Jain Education inte Talww.jainelibrary.org
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane dhyAnazatakaM // // 47 // pisuNAsanbhAsanbhUyabhUyaghAyAivayaNapaNihANaM / mAyAviNo'isaMghaNaparassa pacchannapAvassa // 20 // pizunamaniSTasUcakaM, asabhyamavAcyam , asadbhUtaM vyavahArAtridhA-abhUtodbhAvanaM yathA sarvaga AtmA 1, bhUtanihavo nAstyAsmA 2, arthAntarAkhyAnaM gAM azvamityAdi vadataH 3, bhUtAnAM ghAto yatra tat chinddhi bhinddhItyAdi vacanaM prati apravRttasyApi dhyAnaM / mAyAvino vaNigAderatisandhanA vaJcanA tatparasya, pracchannapApasya kUTaprayogakAriNaH, yadvA dhigjAtikakutIrthikAderanyeSAM purato'guNamapi svaM guNavantaM vadataH, yato'guNaH svaM guNitvaM(NavantaM) vakti sa mahAn pracchannapApaH // 20 // mRSAnubandhinAmA dvitIyo bhedaH 2 / 'taha taha tivvakohalohAulassa bhUovaghAyaNamaNajaM / paradavvaharaNacittaM, paraloyAvAyaniraverakaM // 21 // bhUtAnAM jIvAnAM upaghAtanaM klezakAraka anArya pApamayaM, kiMtata ? paradravyaharaNacittaM paraloke'pAyaH kaSTaM tannirapekSaM // 21 // steyAnubandhinAmA tRtIyo bhedaH 3 / ' saddA' saddAivisayasAhaNadhaNasArarakaNaparAyaNamaNihU~ / savvAbhisaMkaNaparovaghAyakalusAulaM cittaM // 22 // zabdAdiviSayAnAM sAdhanaM hetuH, tacca taddhanaM ca tatsaMrakSaNaparAyaNamaniSTaM / 'sabA0'na veni kaH kiM kartA, tasmAtsarveSAM ghAtaH zreyAna iti sarvAbhizaGkanena paropaghAtena ca kaluSAH kaSAyAstaizcAkulaM cittaM // 22 // viSayasaMrakSaNanAmA caturtho bhedaH 4 / ' iya, eyaM' iya karaNakAraNANumaivisayamaNuciMtaNaM caubbheyaM / avirayadesAsaMjayajaNamaNasaMseviyamahaNaM // 23 // // 47 // Jain Education inte For Private & Personal use only T w .janelibrary.org
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ eyaM caunvihaM, rAgadosamohAulassa jIvassa / roddajjhANaM saMsArabaddhaNaM narayagaimUlaM // 24 // evaM caturbhedamanucintanaM karaNAdiviSayaM raudraM, dezAH saMyatAH zrAddhAH / adhanyaM pApaM etadraudradhyAnaM caturvidhamityAdi prAgvat 'narayagai' narakagatiH // 23-24 // 'kAvo' kAvoyanIlakAlA, lesAo tivvsNkilitttthaao| roddajjhANovagayassa, kammapariNAmajaNiyAo // 25 // kApotanIlakRSNalezyAstIvrasaMkliSTA atisaMkliSTAH syuH ||25||'linggaa' liGgAI tassa ussaNNabahulanANAvihAmaraNadosA / tesi ciya hiMsAisu, bAhirakaraNovauttassa / / 26 / / doSazabdaH pratyekaM sambadhyate / utsannadoSaH 1 bahuladoSaH 2 nAnAvidhadoSaH 3 AmaraNadoSaH 4 / tatra utsannaM anuparataM hiMsAdInAmanyatarasmin doSe pravarttate ityutsannadoSaH 1 / sarveSvapyevaM pravartate iti bahuladoSaH 2 / nAnAvidheSu tvaktakSaNAkSyutkhananAdihiMsAdhupAyeSu asakRdapyevaM pravartate nAnAvidhadoSaH 3 / mahadApadgato'pi svato mahadApadgate'pi cAnyasminnAmaraNaM pazcAtApaM nAdhatte sa AmaraNadoSaH 4 / ete doSAstasya raudradhyAyino liGgAni, kimbhUtasya teSveva hiMsAdiSu AdizabdAta mRSAvAdAdiSu bAhyakaraNAbhyAM vAkkAyAbhyAM upayuktasya pravRttasya // 26 // 'para' paravasaNaM ahinaMdai, niraverako niddao niraNutAvo / harisijjai kayapAvo, roddajjhANovagayacitto // 27 // parasya vyasanaM kaSTaM abhinandati prazaMsati, paravyasane nirapekSo nirdayo niranutApaH pazcAtAparahitaH, kRtapApo hRSyati // 27 // raudradhyAne prathamabhede vadha 1 vedha 2 bandhana 3 dahana 4 aGkana 5 mAraNAni 6 / dvitIye pizuna 1 asabhya 2 asadbhUta 3 Jain Education in For Private & Personal use only T ww.jainelibrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // 11 86 11 Jain Education Inte bhUtaghAtAH 4 / tRtIye turye ekaiko bhedaH evaM 12, karaNAditrikaguNitAH 36, te catuH kaSAyaiH 144, ete rAgadveSamohaiH 432, ete kAlatrayeNa guNitAH 1296 / uktaM raudraM / atha dharmmadhyAnasya dvAragAthe 'jhANa ' ' tatto ' jhANassa bhAvaNAo, desaM kAlaM tahAsssaNavisesaM / AlaMbaNaM karma jhAiyadhvayaM je ya jhAyAro // 28 // tatto'NuppehAo, lessA liMgaM phalaM ca nAUNaM / dhammaM jhAijja muNI, takkayajogo tao sukaM // 29 // dhyAnasya bhAvanAH 1 dezaM 2 kAlaM 3 AsanaM 4 AlambanaM 5 kramaM 6 tathA dhyAtavyaM 7 ye ca dhyAtAraH 8 tato'nuprekSA dhyAno paramAdanubhAvinyo'nityatvAdyAlocanArUpAH 9 lezyAH 10 liGgaM 11 phalaM 12 ca jJAtvA munirdhammaM dhyAyet / ' taka ' tatkRtayogo dharmadhyAnakRtAbhyAsastataH zukladhyAnaM dhyAyeta // 28-29 // ' pudda ' puvvakayavabhAso, bhAvaNAhi jhANassa joggayamuvei / tAo ya nANadaMsaNa-caritaveraggajaniyAo // 30 // dhyAnAtpUrvaM bhAvanAbhiH kRtAbhyAso dhyAnasya yogyatAmupaiti / tAzca jJAna 1 darzana 2 cAritra 3 vairAgya 4 - janitAH // 30 // tadyathA ' NANe ' vibhAso, kui maNodhAraNaM vizuddhi ca / nANaguNamuNiyasAro jhAi sunizcalamaIo // 31 // jJAne zrutajJAne nityAbhyAso'zubhacintArodhena, manodhAraNaM vizuddhiM ca sUtrArthayoH kurute eva / jJAnena guNAnAM jIvAjIvAzritAnAM cetanAdInAM paryAyANAM ca kramabhAvinAM jJAtasArastamvaM nityAnityAdirUpaM yena sa tAdRka, tataH sunizritamatirdhyAyati // 31 // jJAnabhAvanA 1 / ' saMkA ' pratikramaNAdhyayane dhyAna zatakaM // // 48 // ww.jainelibrary.org
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkAidosarahio, pasamayejjAiguNagaNoveo / hoi asaMmUDhamaNo, daMsaNasuddhIe. jhANaMmi // 32 // prazramaH svAnyazAsne prazamo vA tena sthairyAdiguNagaNaizvopeto darzanazumA dhyAne'saMmUDhamanA bhavati, darzanabhAvanA 2 yA 32 / / nava navakammANAyANaM, porANaviNijjara subhAyANaM / cArittabhAvaNAe, jhANamayatteNa ya samei / / 33 // cAritrabhAvanayA navakarmaNAmanAdAnaM agrahaNaM, purANAnAM vinirjaraM kSapaNaM / zubhAni puNyakarmANi sAtavedyAdIni teSAM AdAnaM grahaNaM / tathA ayatnena dhyAnaM sameti labhate, cAritrabhAvanA 3 // 33 // ' suvi' suvidiyajagassabhAvo, nissaMgo nibhao nirAso ya / veraggabhAviyamaNo, jhANaMmi sunizcalo hoi / / 34 // suSTu vidito jJAto jagatsvabhAvo'nityatAdirUpo yena, niHsaGgo nIrAgo nirAzo'kRSNaH (nirAzaMsaH), cazabdAdakrodhAdiH, ya evaMvidhaH vairAgyabhAvitamanA bhavati sa khalvajJAnAdyupadravarahitatvAd dhyAne sunizcalo bhavatIti gAthArthaH, vairaagybhaavnaa:4| // 34 // atha dezadvAraM nicaM' nicaM ciya juvaipasUnapuMsagakusIlavajjiyaM jaiNo / ThANaM viyaNaM bhaNiya, visesao jhANakAlaMmi // 35 // yaternityamapi yuvatyAdivarjitaM vijanaM nirjanaM sthAnaM maNitaM, vizeSato dhyAnakAle / tatra kuzIlA cUtimukhyA:, uktaM ca 'jUi ya 1 rasola 2 miMThA, 3 caTTA 4 umbhAmagAiNo je ya / ee huMti kuzIlA, vajeyavvA pyttenn'|1| dhUtino dyUtanakArAH, rasolA: sthAnapAlA ArakSakAdyAH, rasolAH kalpapAlA vaa| miMThA ashvebhaadhupaaskaaH| caTTAchAtradAsAdayaH / Jain Education Intern For Private & Personal use only Ila ww.jainelibrary.org AY
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka dIpikA // 49 // udbhrAmakAH svairiNaH, AdizadvAd yAcakAdayazca / ete kuzIlA ucyante / etadavazIkRtayogAnAM sthAnaM // 35 // ' thira' pratikramathirakayajogANaM puNa muNINa jhANe suniccalamaNANaM / gAmaMmi jaNAiNNe, suNNe raNNe va Na viseso // 36 // NAdhyayane sthirAH saMhananadhRtibhyAM, tathA kRtA yogA jJAnAdibhAvanAdivyApArAH sattvasUtratapomukhyA vA yaiste abhyastayogA ityarthaH / dhyAnasthirAzca te kRtayogAzca teSAM, munInAM dhyAne, suSTu nizcalamanasAM, janairAkIrNe pUrNe grAme zUnye'raNye vA na vishessH||36|| to ja' zatakaM // to jattha samAhANaM, hoja maNovayaNakAyajogANaM / bhUovaroharahio, so deso jhAyamANassa // 37 // yatra deze manovacanakAyayogAnAM samAdhAnaM svAsthyaM bhavet / nanu manaHsamAdhirastu, vAkAyasamAdhibhyAM tu kiM ? tanmayadhyAnAbhAvAta, ucyate tayoH samAdhirmanoyogopakArIti dhyAnaM tadAtmakaM syAdeva, yathehagvAg vAcyeti dhyAtvA vakturvAcikaM dhyAnaM, saMlInAGgasyA'yatanAtyAgaH kAyikaM / tathA yo bhUtAnAmuparodhaH-saMghaTTanAdistadrahitazca, yathA sa dezo dhyAyata ucitaH // 37 // atha kAladvAra0 3 'kAlo' kAlo'vi socciya, jahiM jogasamAhANamuttamaM lahai / na u divasanisAvelAiniyamaNaM jhAiNo bhaNiyaM // 38 // kAlo'pi sa eva dhyAnAhaH yatra dhyAtA yogAnAM samAdhAnamuttamaM labhate, na tu divasanizAdivelAyA niyamana niyantraNaM dhyAyino bhaNitaM, dvaa03|| 38 // athAsanadvA0 4'jacci' . jacciya dehAvatthA, jiyA Na jhANovarohiNI hoi / jhAijA tadavattho, Thio nisaNNo nivaNNo vA // 39 // yaiva niSaNNatAdirUpA dehAvasthA, jitA'bhyastA, dhyAnasyoparodhinI pIDAkAriNI na syAt , saivAvasthA yasya sa tadavasthaH, Id // 49 // JainEducation Intead For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitaH kAyotsarga, niSaNNa upaviSTo nirviNNaH zayito vA dhyAyet // 39 // yataH 'savvA' savvAsu vaTTamANA, muNao jaM desakAlaceTThAsu / varakevalAilAbha, pattA bahuso samiyapAvA // 40 // | ceSTA dehAvasthA ucyante / dezazca kAlazca ceSTAzca dezakAlaceSTAstAsu, sarvAsu dezakAlaceSTAsu vartamAnAH zAntapApAH santo munayo varakevalajJAnamanojJAnAdilAbha prAptA bahuzaH, kevalajJAnavarjamanekavArAn / / 40 // ' to de' to desakAlaceTTAniyamo jhANassa natthi samayaMmi / jogANa samAhANaM, jaha hoi tahA payaiyavvaM // 41 // yogAnAM manovAkkAyAnAM samAdhAnaM bhavati yathA, prayatitavyaM // 41 / / athAlambanadvA0 5'AlaM' AlaMbaNAi vaaynn-pucchnnpriyttttnnaannuciNtaao| sAmAiyAiyAI, saddhammAvassayAiM ca // 42 // dharmadhyAnAlambanAni-sUtrArthadAnaM vAcanA 1 zaGkita sUtrAdau praznaH 2 guNanaM parivartanA 3 manasA sUtrArthacintanaM anucintA, 4 amuni shrutdhrmaashritaani| atha caraNadharmAzritAnyAha 'sAmA' AditaH pratilekhanAdIni, saddharmazcAritradharmastasyAvazyakAni // 42 // 'visa' visamaMmi samArohai, daDhavvAlaMbaNo jahA puriso| suttAikayAlaMbo, taha jhANavaraM samAruhai // 43 // viSame durgAdau, samArohati samyagapariklezenola yAti, kaH ? dRDhaM balavata dravyaM rajvAdi, sUtrAdikRtAlambano dhyAnavaraM dharmya, dvaa05||43|| atha kramadvA06 'jhANa' jhANappaDivattikamo, hoi maNojoganiggahAIo / bhavakAle kevaliNo, sesANa jahAsamAhIe / / 44 // Jain Education inte Alww.jainelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 50 // Jain Education Inten kevalino bhavasya kAle zeSe'ntarmuhUrtte zailezIkSaNe dhyAnasya prastAvAcchukladhyAnAntyamedadvayasya pratipatteH kramo manoyoganigrahAdiH, Adito vAkkAyanigrahaH / zeSasya dharmmadhyAnasya zuklAdyabhedayozca pratipattiryogAnAzritya yathAsamAdhinA pratipattikramaH, paraM prAyaH prAkkAyavAgyogarodhastato manorodhaH, dvA0 6 // 44 // atha dhyAtavyamAjJAvicaya 1 apAyavicaya 2 vipAkavicaya 3 saMsthAnavicaya 4 medAccaturddhA tatra vicayazcintanena paricayaH / krameNAha 'suni ' suniuNamaNAiNihaNaM, bhUyahiyaM bhUyabhAvaNamahagghaM / amiyamajiyaM mahatthaM, mahANubhAvaM mahAvisayaM // 45 // sunipuNAM sUkSmadravyAdidarzakatvAt, anAdinidhanAM, arthataH zAzvatAM, bhUtahitAM bhUtaM satyaM bhAvyate anayA sA bhUtabhAvanA syAdvAdavAdinI tAmanaya, amUlyAM, amitAM ekaikasUtrasyAnantArthatvAt, ajitAM kutIrthikaiH, mahAn pradhAno'rtho yasyAH pUrvAparAvirodhitvAdanuyogadvArAtmakatvAt nayamayatvAcca, mahAn prabhUto'nubhAvo yasyAzcaturdazapUrviNAM sarvalabdhimatvAt tAM, mahAviSayAM sarvadravyaviSayatvAt // 45 // ' jhAha ' jhAijjA niravaLaM, jiNANamANaM jagappaIvANaM / aNiuNajaNadunneyaM, nayabhaMgapamANagamagaNaM // 46 // niravadyAM dvAtriMzadalIkAdidoSAbhAvAt, IdRzAM jagatpradIpAnAM jinAnAmAjJApyante satkarmANyanayA jIvA ityA (jJA tAmA) jJAM vAcaM / anipuNajanadurjJeyAM, nayA naigamAdyAH, bhaGgA ekavidhAdyAH, pramANAni pratyakSAdIni, nigamAH sahapAThAH tairgahanAM // 46 // ' tattha ' ' heU , tattha ya maidobbaleNaM, tavvihAyariyavirahao vAvi / NeyagahaNattaNeNa ya, NANAvaraNodaraNaM ca // 47 // pratikramaNAdhyayane dhyAna zatakaM // // 50 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ heUdAharaNAsaMbhave ya, sai suTTa jaM na bujjhejjA / savvaNNumayamavitaha, tahAvi taM cintae maimaM // 48 // tatrAjJAyAM matidaurbalyena tadvidhaH samyag vyAkhyAtA AcAryastasya virahato'bhAvAta jJeyArthasya gahanatvena jJAnAvaraNodayena ca, heturvatayAdemavatvAdiH, udAharaNaM caritakalpitamedaM, tayorasambhave sati, suSThu yadvastu na budhyate tathApi tadvastu sarvajJamatamityavitathaM cintayet matimAn // 47-48||'annu' / aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jagappavarA / jiyarAgadosamohA ya, NaNNahAvAdiNo teNaM // 49 // yajinAH, anupakRte parairupakAre'kRte'pi, parAnugrahaH kRpA, tatra parAyaNAH, jagatpravarAH, tena nAnyathAvAdinaH, rAgaH prItiH, dveSo'prItiH, moho'jJAnaM, AjJAvicayanAmA bhedH|| 49 ||'raag' rAgahosakasAyAsavAdikiriyAsu vaTTamANANaM / ihaparaloyAvAo, jhAijjA vajaparivajjI // 50 // AzravA mithyAtvAviratiyogAH / Adizabdo rAgAdinAmanekamedavAcI, kriyAH kAyikAdyAH, rAgAdiSu kriyAsu vartamAnAnAM ihaparalokayorapAyAna kaSTAni dhyAyeta / yathA rAga iha bhave'pi duHkhAya, dRSTirAgAdibhedastu dIrghabhavAya, evaM dveSANI dayo'pi, avadyaparivarjI, apAyavicayanAmA bhedaH 2 // 50 // 'paya' payaiThiipaesANubhAvabhinna suhAsuhavihattaM / jogANubhAvajaNiyaM, kammavivAgaM vicitejA // 51 // prakRtayaH karmaNAM medA jJAnAvaraNAdyAH, sthitirjaghanyAdimedAH / pradezo jIvapradezamilitakarmapudgalaskandhaH, anubhavo rasaH, taiminnaM medApana, etaccaturdApi zubhAzubhAbhyAM vibhaktaM / 'jogA' yogA manovAkAyA:, anubhAvA jIvaguNA mithyAtvA Jain Education Intel For Private & Personal use only Poww.jainelibrary.org
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane dhyAnazatakaM // AvazyakatA viratikaSAyAstairjanitaM, karmavipAkaM karmodayaH, vipAkavicayanAmA bhedaH 3 ||51||'jinn' niyukti jiNadesiyAi lakkhaNasaMThANAsaNavihANamANAI | uppAyaTThiibhaMgAi, pajavA je ya davvANaM // 52 // dIpikA // jinadezitAni jinoktAni, SaNNAM dravyANAM lakSaNasaMsthAnAsanavidhAnamAnAdIni, cintayeditiSaSThagAthoktena saha sambandhaH / tatra dravyANi dharmAstikAyAdIni / dharmAstikAyasya lakSaNaM gatiH, ko'rthaH ? jIvAnAM pudgalAnAM cA'sau gatyupagrahakArI matsyAnAM jalavat 1 / adharmAstikAyasya lakSaNaM sthitiH, jIvAnAM pudgalAnAM cAsau sthityupagrahakArI matsyAnAM sthalavat 2 / AkAzAstikAyasya lakSaNaM avagAhaH, sarvadravyANAM sthAnatvAdapAM ghaTavat 3 / pudgalAstikAyasya lakSaNaM mUrtavarNagandharasasparzazadvavattvaM pUraNagalanAtmakaM ca 4 / kAlasya lakSaNaM atikramaNavatvaM 5 / etaanyjiivaaH| jIvAstikAyalakSaNaM caitanyaM 6 / saMsthAnaM AkAraH, sa lokAkAzasya tatravartinAM dharmAdharmAstikAyanaizcayikakAlAnAM kevalisamudghAtagatasya loka| pUrtisamaye jIvasya kaTidattakaravaizAkhasaMsthAnasthitapuruSatulyaH / vaizAkhasaMsthAnaM vistAritapAdAbhyAM syAt / samayAvalikAdikasya vyAvahArikakAlasya saMsthAnaM nRkSetratulyaM sUryacAraprabhavatvAt , sUryacArazca nRkSetra eva, anyatra palyopamAdivyavahAra, etadapekSayA jJeyaH / pudgalAnAM saMsthAnaM vRttavyasrAdi / dehasthitajIvAnAM samacaturasrAdi / AsanamAdhAraH, tacca dharmAstikAyAdInAM lokAkAzaM / vidhAnAni bhedAste ca 'dhammatthikAe 'ityAdi, 'dhammatthikAyadese, dhammatthikAyapaese 'ityAdi mAnAni | pramANAni, yathA dharmAdharmAkAzalokAstikAyA eko jIvazca samamAtrAH, aNurekapradezasthAyI pradezo niraMzo bhAgaH / kAlo | nRkSetramAnaH / ' uppAyaThiI 'tyAdi vyAkhyA-ye ca dravyANAM utpAdasthitibhaGgAdiparyAyAstAna cintayeta , kathaM ? sarva vastu PAN // 51 // Jan Education inte allww.jainelibrary.org
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpAdavyayadhrauvyAtmakaM, yathA svarNa ghaTatvena bhagnaM maulitvenotpannaM suvarNatvena sthirameva / gorasaM payastvena naSTaM dadhitvenotpanna gorasatvena sthiraM / evaM dharmAstikAyAdayo'pi vivakSitasamayasambandhApekSayotpannAH, atItasamayApekSayA vinaSTAH, dravyatvena tu sthirAH / Adito'guruladhvAdiparyAyAna cintayeta ||52||'pNc' paMcatthikAyamaiyaM, logamaNAiNihaNaM jiNakkhAyaM / NAmAibheyavihiyaM, tivihamaholoyabheyAI // 53 // paJcAstikAyamayaM, astayaH pradezAsteSAM kAyAH samudAyA astikAyAste paJca, dharmAdharmAkAzajIvapudgalAstikAyarUpAstanmayaM / kAlo'stikAyo na, tasya sthiratvena pradezacayAbhAvAt / tathA'nAdinidhanaM, jinAkhyAtaM nAmalokAdipUrvoktASTamedabhinna, adholokAdibhedaM trividhaM lokaM cintayet // 53 // tatra ca ' khii' khiivalayadIvasAgaranarayavimANabhavaNAisaMThANaM / vomAipaiTThANaM, niyayaM logaTThiivihANaM // 54 // kSitayo dharmAdyAH ISatprArabhArAntAH 8 / valayAni dhanodadhidhanatanuvAtAtmakAni bhUmisaptako(ka)parikSepINi, dvIpAbdhayo'saGkhathAH, nirayA narakAH, vimAnAni jyotiSkAdInAM anuttarAntAnAM, bhavanAnyasurAdInAM, Adito vyantarapurANi teSAM kSitivalayAdInAM saMsthAnamAkAravizeSaM, ('vomAi') Adito vAyavAdau pratiSThAnamavasthitiryasya tad , niyataM zAzvataM, lokasthitevidhAnaM prakArastazcintayet / uktaH saMsthAnavicayo dharmadhyAnasya turyo bhedaH 4 // 54 // prasaGgAt dhyAtavyavizeSamAha 'uva' uvaogalakSaNamaNAinihaNamatthaMtaraM sarIrAo / jIvamarUvi kAriM, bhoyaM ca sayasa kammassa // 55 // upayogaH sAkArAnAkArAdilakSaNaM yasya, zarIrAdarthAntaraM pRthagabhUtaM, jIvamarUpiNaM, karmaNaH kartAraM, svakasya karmaNo Jain Education inte For Private & Personal use only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane dhyAnazatakaM // // 52 // bhoktAraM // 55 // tassa''aNNA' tassa ya sakammajaNiyaM, jammAijalaM kasAyapAyAlaM / vasaNasayasAvayamaNaM, mohAvattaM mahAbhImaM // 56 // aNNANamArueriyasaMjogavijogavIisaMtANaM / saMsArasAgaramaNorapAramasuhaM viciMtejA // 57 / / tasya jIvasya, svakarmajanitaM saMsArasAgaraM cintayeta, kimbhUtaM sAgaraM ? janmAdijalaM janmAdaya eva jalaM yatra, kaSAyapAtAlakalaza, vyasanazatazvApadavantaM, 'maNa' zabdo matvarthe, moha evAvattoM yatra / ajJAnameva mAruto vAyusteneritaH preritaH saMyogaviyogarUpo vIcIsantAnaH kallolaparamparA yasmin taM, 'aNorapAraM' anAdyanantaM, azubhaM vicintayet // 66-57 / / / 'tassa''saMva''Aro' tassa ya saMtaraNasahaM sammaiMsaNasubaMdhaNamaNagdhaM / NANamayakaNNadhAra, cArittamayaM mahApoyaM // 58 // saMvarakayanicchira, tavapavaNAiddhajaiNataravegaM / veraggamaggapaDiyaM, visottiyAvIinikkhobhaM // 59 // AroDhuM muNivaNiyA, mahagghasIlaMgarayaNapaDipunnaM / jaha taM te nivvANapuraM sigdhamaviggheNa pAvaMti // 6 // tasya ca saMsArasAgarasya 'santaraNasahaM' taraNAya kSama, tathA samyagdarzanameva subandhanaM yasya taM, anaghaM niHpApaM, anadhya amUlyaM vA, jJAnamayaH karNadhAro beDIvAho yatra taM, cAritramayaM cAritrAtmaka, mahApotaM, saMvareNa ni:chidrIkRtaM, tapaHpavanenA''viddhasya preritasya javanataraH zIghrataro vego yasya taM, vairAgyamArge patitaM, vizrotasikA apadhyAnaM tA eva vIcayastAbhini-kSomyaM, munaya eva vaNija Aruhya, kimbhUtaM potaM ? mahANi zIlAGgAni pRthvyAghArambhatyAgarUpANi tAnyeva ratnAni taiH pratipUrNa // 52 // A w Jain Education Intel .iainelibrary.org
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter / yathA parinirvANapuraM muktistatpuraM zIghramavighnena prApnuvanti // 58- 60 / / ' tattha ' tattha ya tirayaNaviNiogamaiyamegaMtiyaM nirAbAhaM / sAbhAviyaM niruvamaM, jaha sokkhaM akkhayamurveti // 61 // tatra nivRttau triratnI jJAnAdikA tasyA viniyogaH kriyA tasmAdutpannatvAt tanmayaM, ekAntikaM ekAntabhAvi, nirAbAdhaM svAbhAvikaM akRtrimaM zAzvataM nirupamaM, saukhyaM yathopayAnti labhante tathA vicintayet // 61 // ' kiM ca ' kiMbahunA ? savvaM ciya, jIvAipayatthavittharoveyaM / savvanaya samUhamayaM jJAyejjA samayasambhAvaM // 62 // kiM bahunoktena ? jIvAjIvAdipadArthavistaropetaM, samayasadbhAvaM siddhAntasvarUpaM // 62 // uktaM dhyAtavyadvAraM / atha ' saba ' savvamAyarahiyA, muNao khINovasaMtamohA ya / jhAyAro nANadhaNA dhammajjhANassa nidiTThA // 63 // sarvapramAdarahitA ityapramattAH kSINamohA upazAntamohAtha, munayo jJAnadhanA dharmmadhyAnasya dhyAtAraH syuH / apramatopazAntamohakSINamohAnAM ekAdazAGgavidAM prAyo dharmadhyAnaM syAt // 63 // lAghavArthaM zukladhyAnAdyabhedayorapi ghyA nAha ghyAvRdvA0 7 puvvA, puvvadharA suppasatthasaMghaNayA / doNha sajogAjogA, sukkANa parANa kevaliNo // 64 // apramattA upazAmakAH kSapakAzca ete eva ca prAguktAH zuklasya pUrvayordvayorbhedayoH pRthaktvavitarkasavicAraM ekAntavitarka avicAraM ityanayordhyAtAraH, paraM caturdazapUrvadharAH pUrveSUpayuktA eva santo dhyAtAro'nye tu mASatuSamarudevyAdayo yathAsambhava Tww.jainelibrary.org
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // pratikramaNAdhyayane dhyAnazatakaM / / mapramattakSINamohatvAdivizeSeNa yuktA dhyAtAraH, 'suppa ' aadysNhnnaaH| upazAmakasya kSapakasya ca kevalajJAnAdAk zukla-1 dhyAnAdhabhedadvayaM syAt / parayoH zuklabhedayoH sUkSmakriyA'nivarti-uparatakriyA pratipAtinoH kramAt sayogAyogAH kevalino dhyAtAraH, yataH 'sukkajjhANAidurga volINassa taiyamappattassa eyAe jhANaMtariyAe vaTTamANassa kevalaM uppajai, kevalI sukkaleso ajjhANI ya jAva suhamakiriyamaniyaTTi 'ti // 64 // uktaM dhyAtadvAraM, athAnuprekSAdvA0 8 'jhANo' jhANAvarame'vi muNI, NiccamaNicAibhAvaNAparamo / hoi subhAviyacitto, dhammajjhANeNa jo puci // 65 // yaH pUrva dharmadhyAnena subhAvitacittaH sa dhyAnoparame dhyAnavigame'pi nityamanityatAdibhAvanAsu paramastatparo bhavet / gatamanuprekSAdvAraM 9 // 65 // atha lezyAH 'hunti ' hunti kamavisuddhAo, lesAo pIyapamhasukkAo / dhammajjhANovagayassa, tiThavamaMdAibheyAo // 66 // dharmadhyAnopagatasya krameNa vizuddhAH pItapadmazuklalezyAH pariNAmavizeSAstIvramandAdibhedAH, AdizabdAnmadhyamAzca syuH, ko'rtha:-jaghanye zubhabhAve pItalezyA, madhyame zubhabhAve padmalezyA, utkRSTazubhabhAve zuklalezyA syAt / tatra pItalezyA tejolezyA, dvA0 10 // 66 // atha liGgadvA0 11 'Aga' ___AgamauvaesANANisaggao jaM jiNappaNIyANaM / bhAvANaM saddahaNaM, dhammajjhANassa taM liMgaM // 67 // AgamaH sUtraM 1 upadezo'rthakathanaM 2 AjJA'rthaH 3 nisargaH svabhAvaH 4 ebhyazcatubhyo yat jinapraNItAnAM zraddhAnaM / iha cUrNiH ' lakkhaNANi imANi cattAri-ANAInisaggaruIsuttaruIogAhaNAruI / ANAI titthagarANaM pasaMsanti, nisaggaruI For Private & Personal use only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhAvato jiNappaNIe bhAve rocada, suttaruI suttaM paDhanto saMvegamAvaJjati, ogAhaNAruI NayavAdabhaMgaguvilaM suttaM atthato soUNa saMvegamAvannasaDDho jhAyai, // 67 ||'jinn' . jiNasAhUguNakittaNapasaMsaNAviNayadANasaMpaNNo / suasIlasaMjamarao dhammajjhANI muNeyavbo // 68 // jinAnAM sAdhUnAM guNotkIrtanaM sAmAnyena prazaMsanA stutistAbhyAM dAnavinayAbhyAM ca smpnnH||68|| uktaM liGgadvA0 11, phaladvAraM tu zukladhyAnAdhikAre vakSyati / atha zurUM, ihApi bhAvanAdIni dvAdazadvArANi / tatrAdyAni catvAri tAnyeva, AlambanAdIni tvAha ' aha' aha khaMtimaddavajavamuttIo jiNamayappahANAo / AlaMbaNAI jehiM, sukkajjhANaM samAruhai // 69 // kSAntyAdayaH krodhAdityAgarUpAH 4 AlambanAni yairAlambanaiH, turevArthe // 69 // dvA0 5 / atha kramaH, sa cAdyayoH zuklabhedayoH 'sesassa jahA samAhIe' ityuktyA dharmadhyAne evoktaH paramayaM vizeSa: 'tihu' tihuyaNavisayaM kamaso, saMkhiviu maNo argumi chaumattho / jhAyai sunippakaMpo, jhANaM amaNo jiNo hoi / / 70 // tribhuvanaviSayaM manaH krameNa sUkSmataravastudhyAnarUpeNa saMkSipyANau nidhAyeti zeSaH, dhyAyati zukladhyAnaM / tato'pi prayanAdaNorapi mano'panIya amanA jinaH kevalI syAt // 7||'jh' jaha savvasarIragayaM, maMteNa visaM niraMbhae DaMke / tatto puNo'vaNijjai, pahANayaramaMtajogeNaM // 71 // nirudhyate daMze, tataH punarapanIyate / / 71 // ' taha' G Jain Education inte w.jainelibrary.org
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane dhyAnazatakaM // // 54 // __taha tihuyaNataNuvisayaM, maNovisaM jogamaMtabalajutto / paramANuMmi niraMbhai, avaNei taovi jiNavejjo // 72 // tribhuvanameva tanurdehaH, mantro jinavacanaM tasya yogo dhyAnaM tadeva balaM tena yuktH| paramANau niruNaddhi, jinavaidyaH kSINamoharUpo vaidyastato'pyapanayati // 72 / / ' ussA' ussAriyendhaNabharo, jaha parihAi kamaso huyAsundha / thoviMdhaNAvaseso, nivbAi tao'vaNIo ya // 73 // vA athavA, yathApasAritendhanabharo hutAzaH krameNa parihIyate sa ca stokendhanAvazeSo hutAzamAnaM jAtastataHstokendhanAdapanIto nirvAti // 73 // 'taha' taha visaiMdhaNahINo, maNohuyAso kameNa taNuyammi / visaiMdhaNe niraMbhai, nimbAi tao'vaNIo ya / / 74 // tathA manohutAzo viSayendhanahInaH kriyamANaH kramAta tanuke viSayendhane'NurUpe nirudhyate // 74 // ' toya' toyamiva nAliyAe, tattAyasabhAyaNodaratthaM vA / parihAi kameNa jahA, taha jogimaNojalaM jANa // 75 // 'iva' yathArthe, nADikAyA ghaTikAyAH chidreNa toyaM hIyate, 'vA' athavA, taptAyobhAjanodarasthaM toyaM krameNa hIyate tathA dhyAnachidreNa dhyAnAnalataptAtmapAtrasthaM vA chadmasthayogimano'mbu hIyate, evaM jAnIhi / / 75 // ' evaM '. ___evaM ciya vayajogaM, niraMbhai kameNa kAyajogapi / to selesovva thiro, selesI kevalI hoi // 76 // kevalino'pi zailezyArambhakSaNe'pi manoroSayuktiritthameva / atha tAmuktvA vAkAyarodhayuktimatidizati / evameva viSAdidRSTAntaH zelezyAM vAgyoga krameNa kAyayogaM ca niruNaddhi / tataH zaileza iva sthiraH san zailezI kevalI bhavati / bhAvArthoM // 54 // Jain Education Inter arw.jainelibrary.org
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAraniyuktacheyaH // 76 // dvA06 / atha dhyeyaM ' uppA' uppAyadviibhaMgAipajayANaM jamegavatthummi / nANAnayANusaraNaM, puvvagayasuyANusAreNaM // 7 // utpAdasthitibhaGgAdiparyAyANAM yadekadravye'NvAdau nAnAnayairanusaraNaM cintanaM ca / pUrvagatazrutAnusAreNeti pUrva vidAmeva, marudevyAdInAM tu zrutaM vinApi // 77 / / tacca 'savi' saviyAramatthavaMjaNa-jogaMtarao tayaM paDhamasukaM / hoi puhuttavitakaM, saviyAramarAgabhAvassa // 78 // arAgabhAvasya rAgapariNAmarahitasya arthavyaJjanayogAntarato yata savicAraM tat pRthaktvavitarkasavicAraM nAma prathamaM zukla syAt / pRthaktvena ekadravyAzritAnAmutpAtAdiparyAyANAM bhedena vitarko yatra tat pRthaktvavitake, vicArasa saGkramo vidyate yatra tatsavicAraM / arthavyaJjanayogAntarataH-artho dravyaM, vyaJjanaM zado, yogo mAnasAdiH, etadantarata etadbhedena, ko'rthaH 1 arthAd vyaJjanaM saGkAmatIti, vyaJjanAdartha, yogAyogAntaraM saGkAmati, yathA manoyogAd vAgyogamityAdi / tathA'trA'rAgasyoktaM, cUrNau | tu suyanANe uvautto atthaMmi ya vaMjaNammi saviyAraM / jhAyati caudasaputrI, paDhamaM sukaM sarAgo u / 1 / suyanANe uvautto, atthaMmi ya vaMjaNami aviyAraM / jhAyai caudasaputrI, sukaM vIyaM vigyraago|2| atthasaMkamaNaM ceva tahA vaMjaNasaMkamaM / jogasaMkamaNaM ceva, paDhame jhANe nigcchii| 3 / atthasaMkamaNaM ceva, tahA vaMjaNasaMkarma / jogasaMkamaNa ceva, bIe jJANe na vijaI / 4 / joge jogesu vA paDhamaM bIyaM jogaMmi kanhai / taiyaM ca kAie joge, cautthaM ca ajogiNo / 5 / paDhamaM bIyaM ca sukkaM ca, jhAyanti pubajANagA / uvasaMtakasAehiM, khINehiM va mahAmuNI 6 // 78 // 'jaMpu' Jain Education Inter For Private & Personal use only lalaww.jainelibrary.org
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakajaM puNa suNippakaMpa, nivAyasaraNappaIvamiva cittaM / uppAyaThiibhaMgAiyANamegaMmi pajjAe // 79 // pratikramaniyukti- yatpunarutpAdasthitibhaGgAdinAmekasmin paryAye, nirvAtazaraNagRhe pradIpavat , suniHprakampa cittaM syAt / / 79 // ' avi 'NNAdhyayane dIpikA // aviyAramatthavaMjaNajogaMtarao tayaM bitiyasukkaM / puvvagayasuyAlaMbaNamegattavitakamaviyAraM / / 80 // dhyAnaavicAraM asaGkama, kuto'rthavyaJjanayogAntarataH, tad dvitIyaM zukla, pUrvagatazrutAlambanaM / kinAme tyAha ekatvavitarkama-IN zatakaM // vicAraM / ekatvenAbhedena vitarko vyaJjanarUpa evArtharUpa eva vA yasya // 8 // 'nivA' nivvANagamaNakAle, kevaliNo daraniruddhajogassa / suhumakiriyA'niyaTTi, taiyaM taNukAyakiriyassa // 81 // / 'daraniruddhe'tyAdi, manovAgyogarodhAdanvarddharuddha kAyayogasya kevalino nirvANagamanakAle tat syAt / kiMnAma ? tatsUkSmakriyA'nivarti sUkSmakriyaM tadanivarti vA / tanvI ulAsAdirUpA kAyakriyA yasya, 'tattha dusamayaThiiyaM iriyAvahiyaM kamma bjjhi|| 82 // tasse' tasseva ya selesIgayassa, selovva NippakaMpassa / vocchinnakiriyamappaDivAijjhANaM paramasukaM // 82 // tasyaiva kevalina:, zailezIgatasya zaila iva niHprakampasya, vyucchinnakriyaM nAma yogAbhAvAta , apratipAti pAtAbhAvAt , PI vyucchinnakriyApratipAtItinAma dhyAnaM syAt / / 83 / / 'paDha' paDhamaM joge jogesu vA, mayaM bitiyameva jogami / taiyaM ca kAyajoge, sukamajogaMmi ya cautthaM // 83 // ekasmina yoge, yogeSu vA viSvapi, mataM uktaM, tacca bhnggikshrutpaatthinH| dvitIyaM ekayoge'nyatarasmin saGkamAbhAvAt / / // 55 // Jain Education Intel For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 83 // amanaskasya kathaM dhyAnamityAha 'jaha' . jaha chaumatthassa maNo jhANaM bhaNNai sunizcalo saMto / taha kevaliNo kAo, suniccalo bhaNNae jhANaM // 84 // yathA sunizcalaM manaH chamasthasya dhyAnaM, tathA kevalinaH sunizcalakAyo dhyAna bhaNyate, turye tu dhyAne ruddhatvAtkAyayogo'pi nAsti / / 84 / / tatra tu dhyAnatvamevaM 'puca' 'cittA' puvvapaogao ciya, kammaviNijjaraNahe uto yAvi / saddatthabahuttAo, taha jiNacaMdAgamAo ya / / 85 // cittAbhAvevi sayA, suhumovarayakiriyAi bhaNNaMti / jIvovaogasabbhAvao, bhavatthassa jhANAI // 86 // kAyayogarodhiyogino'yogino vA cittAbhAve'pi sati sUkSmoparatakriye dhyAnamedau bhaNyete, pUrvaprayogAditi hetuH cakrabhramavaditi dRSTAntobhya'hyaH, yathA cakraM bhramahetudaNDAdikriyAbhAve'pi pUrvaprayogAd bhramati tathA'sya dravyamanoyogoparamepyAtmopayogasadbhAvAt bhAvamanobhAvodbhavasthadhyAne iti / api nirNaye hetvantarANyAha 'kammavi0' yathA kSapakazreNI karmanirjarAbhAvAt dhyAnaM tathAnApi / 'saddattha.' dhyAnazabdasyArthabahutvAt , yathA harizabdo'nekArthaH tathA dhyAnazabdo'pi, 'dhyai' cintAyAM, 'dhyai' kAyanirodhe ayogitve ityapi / tathA jinacandrAgamAjjinoktatvAdityarthaH / jIvopayogasadbhAvataH sadehajIvajJAnabhAvAdbhavasthasya dhyAne staH / / 85-86 // gataM dhyAtavyadvA0 7, dhyAtAro dharmadhyAne evoktAH / athAnuprekSA 'sukka' sukkajjhANasubhAviyacitto, ciMteha jhANavirame'vi / NiyayamaNuppehAo, cattAri carittasaMpanno // 87 // dhyAnavirame dhyAnApagame'pi niyatamanuprekSAH, tAzcemAH // 87 // 'Asa' New.jainelibrary.org Jain Education Inter
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyuktidIpikA // pratikramaNAdhyayane dhyaanshtkN|| // 56 // AsavadArAvAe taha, saMsArAsuhANubhAvaM ca / bhavasaMtANamaNantaM, vatthUNaM vipariNAmaM ca // 88 // AzravadvArebhyo'pAyAna 1 / saMsArAzubhAnubhAvaM 2 / bhavasantAnamanantaM 3 / vastUnAM vipariNAmaM anityatvAdyaM 4 / etAH 4 apAya 1 azubha 2 ananta 3 vipariNAmAkhyA 4 / anuprekSA Adyabhedayoreva // 88 // gataM anuprekssaadvaa09| 'sukkaa'| sukkAe lesAe, do tatiyaM prmsukklessaae| thirayAjiyaselesiM, lesAIyaM paramasukaM // 89 // sAmAnyena zuklAyAM ve Aye, tRtIyaM paramazuklAyAM syAta, sthiratAjitazailezaM turya paramazakta lezyAtItaM // 89 // gataM leNyAdvA0 10 / atha liGgadvA0 11 'aba' ___avahAsammohavivega-viusaggA sassa hoMti liMgAI / liMgijai jehiM muNI, sukkjjhaannovgycitto|| 9 // avadha 1 asaMmoha 2 viveka 3 vyutsargAH 4 / liGgathate jJAyate // 90 // eSAM vyAkhyA ' cAli' cAlijjai bIbhei ya, dhIro na parIsahovasaggehiM / suhumesu na saMmujjhai, bhAvesu na devamAyAsu // 91 // pariSahopasabrAnAna cAlyate dhIraH sthirastebhyo na vimetItyavadhaH 1 / 'suha0' sUkSmeSvatigahaneSu bhAveSvartheSu na ca devamAyAsu muhyatItyasaMmohaH // 91 // 'deha' dehavivittaM pecchai, appANaM taha ya savvasaMjoge / dehovahivosaggaM, nissaMgo savvahA kuNai / / 92 / / AtmAnaM dehaviviktaM pazyati tathA sarvasaMyogAn viviktAn pazyatIti vivekaH 3 / dehopadhivyutsarga, nisaGgaH sarvathA karotIti vyutsargaH 4 // 92 / / gataM liGga dvA0 11 / dharmazuklayoH phalamAha ' hunti' // 56 // Jan Education Internal Jaw.jainelibrary.org
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ hunti suhAsavasaMvaraviNijjarAmarasuhAI viulAI / jhANavarassa phalAI, suhANubaMdhINi dhammassa // 93 // zubhAzravaH puNyAzravaH, saMvaro'zubhakarmAgamarodhaH, vinirjarA karmakSayaH, amarasukhAni devasukhAni, vipulAni dIrghasthityAdibhidhamadhyAnavarasya phalAni bhavanti / 'suhANu0 ' sukulabodhilAbhabhogadIkSAmokSAnubandhIni // 93 // ' te ya' te ya viseseNa, subhAsavAdao'NuttarAmarasuhaM c| doNhaM sukkANa phalaM, pariniSThANaM parillANaM // 94 // te ca zubhAzravAdayo vizeSeNa dvayorAdyayoH, parayoH zuklayoH phalaM parinirvANaM mokSaH / / 94 // __ AsavadArA saMsAraheyavo, jaMNa dhammasukesu / saMsArakAraNAI tao, dhuvaM dhammasukkAI // 95 // AzravadvArANi saMsArahetavastAni dharmazuklayoryanna santi tasmAddharmazukle saMsArakAraNe na stH|| 95 // 'saMva' ___ saMvaraviNijarAo, mokkhassa paho tavo paho tAsi | jhANaM ca pahANagaM, tavassa to mokkhaheUyaM // 96 // saMvaranirjare mokSasya panthAH / tayoH saMvaranirjarayoH panthAH tapaH, tapasazca pradhAnAGgaM dhyAna, tato mokSahetuH // 96 // 'aMba' aMbaralohamahINaM, kamaso jaha malakalaMkapaMkANaM / sojjhAvaNayaNasose, sAheti jalANalAiccA // 97 // yathA jalAnalAdityA vaskhalohamahInAM krameNa malakalaGkapatAnAM zodhyA( dhya )panayanazoSAn sAdhayanti | kalaGkaH kiTTaH // 97 // 'tahA' taha sojjhAisamatthA, jIvaMbaralohameiNigayANaM / jhANajalANalasUrA, kammamalakalaMkapaMkANaM // 98 // tathA dhyAnajalAnalasUryA jIvAmbaralohamedinIgatAnAM karmamalakalaGkapakAnAM zodhyAdisamarthAH zodhyA( dhyapanayana 2 Jain Education Interne For Private & Personal use only tu.jainelibrary.org
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti dIpikA // pratikramaNAdhyayane dhyAnazatakaM // zoSa 3 samarthAH // 98 // ' tAvo' tAvo soso bheo, jogANaM jhANao jahA niyayaM / taha tAvasosabheyA, kammassavi jhAiNo niyamA // 99 // tApo duHkhaM, zoSaH kAzya, bhedo vidAraNaM, ete dhyAnAd yogAnAM kAyAdInAM yathA syustathA dhyAyinaH karmaNo'pi tApAdikaM jAyate // 99 / / 'jaha' jaha rogAsayasamaNaM, visohaNavireyaNosahavihIhiM / taha kammAmayasamaNaM, jhANANasaNAijogehiM // 10 // yathA rogAzayasya roganidAnasya zamanaM vizodhanavirecanauSadhAdibhiH syAt / nidAnaM hetu, vizodhanaM laMdhanaM, tathA karmAzayasya karmakAraNasya rogAdeH zamanaM dhyAnAnazanAdiyogaiH syAt / anazanaM upvaasaadiH| 100||'jh' jaha cirasaMciyamiMdhaNamanalo pavaNasahio duyaM dahai | taha kammendhaNamamiyaM, khaNeNa jhANANalo Dahai // 101 // 'duyaM' drutaM, karmendhanaM amitaM // 101 // 'jaha' jaha vA ghaNasaMghAyA, khaNeNa pavaNAhayA vilijjaMti / jhANapavaNAvahUyA, taha kammaghaNA vilijaMti // 102 // yathA vA dhanasaMghAtAH meghasamUhA vilIyante tathA karmaghanAH // 102 // tathA 'naka' na kasAyasamutthehi ya, vAhijjai mANasehiM dukkhehi, IsAvisAyasogAiehiM jhANovagayacitto // 103 // IrSyAvizeSA(pAdA)dibhizca // 103 // 'sIyA' sIyAyavAiehi ya, sArIrehiM subahuppagArehiM / jhANasunizcalacitto na vahijai nijarApehI // 104 // // 57 // Jain Education Internal sww.jainelibrary.org
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter zItAtapAdikaiH zArIrairduHkhaiH, atra kAraNe kAryopacAraH / na vidhyate ( bAdhyate ), nirjarAyA apekSI karmmakSayApekSakaH / // 104 // dvA0 12 iya " , iya savvaguNAdhANaM, diTThAdi suhasAhaNaM jhANaM / supasatthaM saddheyaM, neyaM jJeyaM ca nipi // 105 // evaM sarvaguNAnAM AdhAnaM sthAnaM / zraddheyaM nAnyatheti, jJeyaM svarUpato dhyeyaM cintanIyaM kriyayA / evaM ca ratnatrayamapyArAdhitaM syAnnityamapi sadaiva, nanvevaM zeSakriyAlopa: ? na tadAsevanasyApi taccato dhyAnatvAt / tato nAsti sAdhUnAM kriyA yA Aga - mAnusAreNa kriyamANA dhyAnaM na syAditi / / 105 / / samAptaM dhyAnazataM / ' paDi ' pakamAmi paMcahi kiriyAhiM kAiyAe ahigaraNiyAe pAusiyAe pAritAvaNiyAe pANAivA kiriyAe / (sUtram ) paJcabhiH kriyAbhirvyApArairyo'ticAraH kRtastasya mithyAduH kRtena pratikrAmAmi / tathA kAyikyA 1 adhikaraNikyA 2 prAdveSikyA 3 pAritApani kyA 4 prANAtipAtakriyayA ca 5 / tatra kAyena bhavA kAyikI, sA tridhA'viratakAyikI 1 duHpraNihitakAyikI 2 uparatakAyikI 3 / tatra mithyAdRzo'viratasya cotkSepaNAdyA kriyA karmmabandhahetuH 1 / dvitIyA pramatayateH syAt sA tu dvidhA indriyaduH praNihitakAyikI noindriyaduH praNihitakAyikI ca / tatrendriyairduH praNihitasyeSTAniSTayormanAk rAgadveSAbhyAM mokSaM prati durvyavasthitasya kAyikIkriyA kAyavyApAraH 1 / evaM noindriyeNa manasA iSTA
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA || / / 58 / / Jain Education Intern niSTayo rAgadveSAbhyAM durvyavasthitasya kAyikyapi 2 / tRtIyA uparatakAyikI apramattasya sAvadyoparatasya sAvadyAnivRttasya kriyA 3 | 1 | adhikriyate durgatau prANyanenetyadhikaraNaM, tatra bhavA'dhikaraNikI / sA dvidhA pravarttinI nivarttinI ca / AdyA yajJAdikA yasyAM hiMsA pravarttate / dvitIyA dvidhA mUlaguNaviSayA uttaraguNaviSayA ca / tatra mUlaguNaviSayA jantoH paJcadehAnAM nivarttanaM 1, uttaraguNaviSayA tadaGgopAGgAnAM nivarttanaM 2 | yadvA ' nivvattaNa 1 saMjoyaNa 2 thirakaraNe taha ya 3 hoi nikkheve 4 / sAijaNa 5 samaNunA 6 pariggahe 7 saMpayANe ya 8 ' // 1 // tatra nivarttanaM sthAdInAM ghaTanaM 1 / saMyojanaM mIlanaM 2 sthirIkaraNaM kIlakaiH 3 nikSepaNaM gRhAdau sthApanaM 4 svAdanA paribhogaH 5 samanujJA'nyeSAM bhogAyAnumatiH 6 parigrahasteSAM mUrcchA 7 sampradAnaM anyebhyo dAnaM 8 ityAdi / 2 / jIve'jIve ca pradveSeNa bhavA prAdveSikI / 3 / svAGge'nyAGge vA svahastenAnyahastena vA kuTTanAdiparitApanabhavA pAritApanikI / 4 / kaSAyaimahena svargAdIcchayA vA svaM paraM ca ghnataH svaprANAtipAtikI paraprANAtipAtikI ca / 5 / atropalakSaNAdanyAbhyo'pi viMzatikriyAbhyaH pratikrAmAmi tA yathA - ArambhikI kriyA 1 pArigrahikI 2 mAyApratyayA 3 mithyAdarzanapratyayA 4 apratyAkhyAnakriyA 5 dRSTikI 6 spRSTikI 7 prAtItyikI 8 sAmantopanipAtikI 9 naizastrikI 10 svAhastikI 11 AjJApanI 12 vaidAraNikI vaicAraNikI vA 13 nAbhogikI 14 anavakAGkSA 15 prayogakriyA 16 samudAnakriyA 17 premavarttikI 18 dveSavarttikI 19 airyApathikI ceti 20 / tatrArambhikI dvidhA jIvArambhikI ajIvArambhikI ca jIvAnajIvAMzcArabhate, teSAM ArambhaM chedanAdyupakramaM kuryAt 1 / pArigrahikI dvidhA jIvAjIva pArigrahikI bhedAt, jIvAjIvayoH parigrahaM karotItyarthaH 2 / mAyApratyayA dvidhA AtmaparabhAvavaJcanAbhyAM pratikramaNAdhyayane dhyAna zatakaM // // 58 // Taw.jainelibrary.org
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter tatrAtmabhAvavaJcanaM svacetobhAvaM gRhati, niHkRtyA RjutAM ca darzayati, bAhyato vA kriyATopaM darzayati / parabhAvavaJcanA kUTalekhAdibhiH 3 / mithyAdarzanapratyayA dvidhA, anabhigrahikamithyAdarzanapratyayA'bhigrahikamidhyAdarzanapratyayA ca / anabhigrahikamithyAdarzanaM ekendriyavi kalAsaMjJinAM, saMjJinAmapi kutIrthikamatapratipattau syAt / abhigrahika mithyAdarzanapratyayA dvidhA, hInAtiriktadarzane tadavyatiriktadarzane ca / tatra hInaM yathA'NumAtra AtmetyAdi / atiriktaM yathA sarvatra AtmetyAdi / tadvyatiriktadarzane yathA nAstyAtmetyAdi 4 / apratyAkhyAnakriyA jIve ajIve ca viratimakurvato'viratasya syAditi sA dvidhA 5 / dRSTikI jIvAjIvayordarzanArtha gamane 6 / pRcchikI jIvAjIvayorvRttAntaM rAgeNa dveSeNa vA pRcchataH athavA spRSTikI rAgadveSAbhyAM jIvamajIvaM vA spRzataH 7 / evaM jIvAjIvau pratItya rAgadveSAbhyAM karmmabandhena prAtItyikI 8 / svIyaM jIvaM ajIvaM prati bahulokAn samantAdupanipatata AyAto dRSTvA yo harSaviSAdAbhyAM karmmabandhaH sA sAmantopanipAtikI / tatra janAnAM dezata Agame dezasAmantopanipAtikI sarvata Agame sarvasAmantopanipAtikI / yadvA pramattarSINAM apihite bhakte pAne samantAtsampAtimajIvA upanipatanti mriyante ca sA'pi 9 / naizastrikI dvidhA jIve'jIve ca yathA rAjAdyAdezAdudakayantrAdinodakaM nisRjati, tathA yantreNa golAdi nisRjati, yadvA naizastrikI jIve jIvaM nisRjati putraM ziSyaM vA - ajIve tu - mUtre ? (sUtravyapetaM ) vastrAdi (pAtraM ) ca 10 | svAhastikI jIve'jIve vA, svahastena tADane 11 / AjJApanI jIvamajIvaM vA pareNAnAyayataH || 12 | vaidAraNikI jIvamajIvaM vA vidArayataH / yadvA jIvamajIvaM vyApArAnnijanijabhASayA parIpsayatIti vaicArikI, yadvA jIvAjIvayorasatyaguNAkhyAnAtparaM vipratArayato jIvAjIvavipratAraNikI 13 / anAbhogena vismRtyApramR
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka pratikramaNAdhyayane niyuktidIpikA // // 59 // dhyAna shtkN|| jyA''dAnAdi kurvataH asamIkSya gamanAdi kurcatazcAnAbhogikI 14 / ihaparalokayorAkAsayA lokaviruddhasya cauryAdeH karaNenAnAkAGkSAvRttiH 15 / prayogakriyA vidhA-manaHprayogAdiH, dursAnAdinA duSTamanovAkAyayogAn kurvataH 16, samantAdupAdAnaM aSTakarmaNAM samupAdAnakriyA, sA dvidhA-dezopaghAtasamupAdAnakriyA sarvopaghAtasamupAdAnakriyA ca / tatra dezopaghAtaH kasyApIndriyaM dezena ghnataH, sarvopaghAtaH sarvata indriyaM dhanataH 17 / premavartikI mAyAlomAbhyAM prema kurvataH rAgahetuvAkyaM vodAharataH 18 / dveSavRttiH (vartikI) krodhamAnau svayaM kurvato'nyasya votpAdayataH 19 / airyApathikI dvidhA badhyamAnA vedyamAnA ca, sA'pramattaH vItarAgachadmasthasya kevalino vA''yuktaM gacchatastiSThataH zayAnasyetyAdi / AyuktaM sarvakArya kurvato yAvaccakSuHpakSamameSonmeSAvapi kurvataH syAta / tasyAmAdyasamaye karma badhyate, dvitIye vedyate, tRtIye nirjIyate ca 20 / etAH kriyAH zubhAzubhakazrivAH syuH // 11 // paDi. paDikamAmi paMcahiM kAmaguNehi-saddeNaM rUveNaM raseNaM gaMdheNaM phAseNaM / ( sUtram ) kAmyante iti kAmAH, jIvasya bandhanahetutvAd guNavad guNAH / kAmA eva guNAH kAmaguNAH, tatra zabdena rUpeNa rasena gandhena sparzena rakto dviSTo vA karmaNA ghoraM badhyate, dIrghasaMsAraM kurute / 'paDi' ___paDikkamAmi paMcahiM mahavvaehi-pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM adiNNAdANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo veramaNaM / ( sUtram ) JainEducation intellel For Private & Personal use only w.jainelibrary.org
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ vrataM niyamaH mahacca tadvataM ca mahAvrataM / iha mahAvrataiH sadbhiH kSAyopazamikabhAvAdaudayikabhAvakaraNena yo'ticArastasmAtpratikrAmAmi / tatra mArdavakSamAkriyArUcitvAdiH sAdhoH kSAyopazamiko bhAvaH, krodhAvatAdiraudayiko bhAvaH karmodayahetutvAdataH sa vArya eva // 13 // 'paDi' / paDikamAmi paMcahiM samiIhi-IriyAsamiie, bhAsAsamiie, esaNAsamiie, AyANabhaMDa| mattanikevaNAsamiie uccaarpaasvnnkheljllsiNghaannpaaritttthaavnniyaasmiie| (sUtram ) saMsAmastyena itiH puNyabhAvena gatiH samitiH, shubhvyaapaarprvRttirityrthH| tatreryA gamanaM, tasyAM samitiH, yathA rathAdikSuNNe'rkarazmitapte'dhvani jJAnAlambanena yatanayA yugamAtradRSTyA gatiH / tatra dharmarucermaNDukIdayAdRSTAntaH / bhASAyAM samitiH hitamitAsandigdhabhASaNaM, tatra durgarohe sAdhupArzve vairipRcchAyAM 'bahuM suNei kanehiM' ityuttaraM / epaNA-gaveSaNA-grahaNaiSaNAgrAsaiSaNAbhedAtridhA / tatra gocaragatenarSiNA samyagupayuktena navakoTIzuddhaM grAhyaM / tatra sacittaM na hanti 1 na hanayati 2 ghnantaM vA nAnumanyate 3 / na pacati 1 na pAcayati 2 pacantaM nAnumanyate 3 / na krINAti 1 na krApayati 2 krINantaM nAnumanyate / evaM navakoTIzuddhaM / tatra pazcarSayo mahAdhvottAre kSuttRTaklAntA grAmezuddhAmbu alAvA mRtAH / AdAnabhANDamAtra| nikSepaNAsamitiH-bhANDaM sAmAnyataH upakaraNaM tadeva bhANDamAtraM tasyAdAne nikSepaNe ca samitiH / iha sapta bhaGgAH syuHpAtrAdina pratilikhati na pramArjati / evaM caturbhaGgI, tatra pratilikhati pramArjatIti turye bhaGge duSTa pratilikhati duSTa pramA Jain Education Intel For Private & Personal use only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane dhyaan| zatakaM // // 6 // jati, evaM caturbhaGgI syAt / tatrAdyAstrayo'prazastAH antye supratilekhitasupramArjitabhaGgaH shuddhH| tatra gurumaM yAn pAtrakeghadagrAhiteSu hetunA sthitastasyaikaH ziSya idAnImeva pratilikhya(khita iti ) sthApayana sAdhubhirukto'vakimatra sarpo'stIti saMnihitasuryA sarpaH kRtaH / eSo'samitaH / samitau tu ekaH zreSThisuto dIkSitaH sa utthitaH paJcazatasAdhudaNDAnatvaritamacapalaM Urdhvamadhazca pramRjyArpayati muzcati / 4 / uccAro vid, prazravaNaM mUtraM, khelaH zleSmA, siMghANo ghANazleSmA, jallo dehamalasteSAM parIti yuktyA sthApanaM supratilekhitasupramArjitabhuvi tyAgaH uccAraprazravaNakhelasiMghAnajallapariSThApanaM tatra bhavA uccaaretyaadi| pAriSThApanikA / iha dharmarucirAttamAtrakapariSThApananiyama AsanakampAdindrastutyAM puro mAtre bhRte sAdhuSvAkuleSu mithyAdRgdevakRtakITikAsu jJAtAsu mRtraM pivana devena natvA'rakSi / tathA ekaH kSullaH sAyaM sthaNDilAni na pratilikhitAnIti rAtrI pIDito nirodham kurvan surIkRtodyAdbhavaM vIkSya vyutsRSTavAn , tathaikaH kSullaH kiM uSTrA niviSTAH santIti saptaviMzatisthaNDilAnyapratilikhan suryA uSTrAn vikur2yA uSTramutthApayan bodhitaH / atra sambandhAyAtA pAriSThApanikIniyuktiH 'pAri' ___pAriTThAvaNiyavihiM, vocchAmi dhIrapurisapaNNattaM, ja NAUNa suvihiyA, pavayaNasAraM uvalahaMti // 1 // pari sarvabhedaiH sthApanaM apunargrahaNatayA nyAsaH paristhApanA tayA nivRttyA pAristhApanikI samitistasyA vidhiH / dhIrapuruSairarthato'hatA, sUtrato gaNadharaiH prajJaptaM, suSTu vihitaM anuSThAnaM yeSAM te suvihitAH, pravacanaM siddhAntastasya sAraM upalabhante // 1||'egi' egidiyanoegidiya-pAriTThAvaNiA samAsao duvihA, eesi tu payANaM, patteya parUvaNaM vocchaM // 2 // Jain Education Intel 14 For Private & Personal use only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intern pariSThAnikI samAso dvidhA, ekendriyainoMekendriyaizca hetubhUtaiH / noekendriyAstrasAdayaH / 'ee' anayoH ekendriyanoekendriyapadayoH / 2 / ' puDha ' puDhavI AukkAe, teU vAU vaNassaI caitra / egiMdiya paMcavihA, tajjAya tahA ya atajjAya // 3 // pRthvyAdaya ekendriyAH pazcavidhA, eSAM pAristhApanikI dvidhA, tajjAtA tathA'taJjAtA ca / bhAvArtho'gre vakSyate // 3, 'duvi' duvihaM tu hoi gahaNaM, AyasamutthaM ca parasamutthaM ca / ekkekaMpi ya duvihaM, Abhoge taha aNAbhoge // 4 // nanu gRhItaM paristhApyate, pRthvyAdInAM tvAdAnaM kathaM ? ucyate, dvividhaM grahaNaM, svayaM gRhNata AtmasamutthaM, parasmAd gRhataH parasamutthaM / ekaikaM dvidhA, Abhoge upayoge, anAbhoge'nupayoge ca syAt // 4 // atra cUrNivRtyarthAnuyAyigAthAH'Aya' spaSTA ' se ' iti tasya sAdhoH || 5 || ' Aya ' AbhogataH AtmasamutthaM grahaNaM ahmAdinA daSTe sAdhau bhavet / tatremA vakSyamANA yatanA || 6 || ' maggi' prathamaM gRhibhyaH pRthvIkAyo'citto mArgyate, dAyakAdyabhAve tu pazcAt svayamAnIyate / acittAbhAve evaM mizro dvividho yAcyate AnIyate cetyarthaH, tataH sacitto vApi dvidhA yAcyate AnIyate'pi // 7 // tadyathA 'hala' halakhananotthakuDyalagno mizraH pUrvaM mRgyate, tataH pazcAdalAme AnIyate'TavyAH pathaH valmIkadagdhakSetrebhyazca AnIyate // 8 // ' maggi' mizrAlAbhe sacitto mArgyate, alAbhe ' ANi ' iti yatanAM kuryAt / 1 etA mUlagAthAH kApi na labdhA ato na likhitAH, kintu yathA pranthakAreNa tadvyAkhyA kRtA tattathaiva atra darzitA, evamagre'pi yatra yatra mUlagAthAnupalabdhistatra tatra evamevamavagantavyam / 11
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // pratikramaNAdhyayane | pAriSThApa nikI niyuktiH|| navaraM Azu zIghraM kAraH karaNaM yatra tasminnAzukAriNi tvarita kArye nAyaM acittamizrAdiyatanAyA niyamaH / yena scittaa-| dinA kArya tadanyadattaM svayaM (vA) grAhyamityarthaH / evaM lavaNAdyapi, uktaM AtmasamutthaM grahaNaM AbhogAt // 9 // 'Aya' anAbhogAdyathA-ajIvaM prAsukaM lavaNAdi yAcitaM / ajJAnAttu mizrAdi lAyAt , dAtA vA khaNDe madhudhUlau yAcite lavaNaM dadyAttaccAttaM iti kadApi syAt // 10 // 'ee' etenAtmasamutthena dvidhAvarNitena parasamutthaM dvividhamapi varNitaM jAnIhi / 'jamhA' yasmAt yatparaH kathaMcidAbhogAnAbhogAbhyAM // 11 // ' ettha' atra kArye kRte'nAbhogAdvA sacitte paristhApanAvidhiH-pRthvIkAyastasya dAturdAtavyaH, tasminnanicchati pRcchA, kuta AnItaH ? tataH sthAne ukta yato vakti tatra gatvA tyAjyaH / aziSTe varNagandhAdinA tadAkaraM jJAtvA tatrojhyaH // 12 // ' vAghA' nAstyAkaro vikAlo vA jAto'dhyA ( dhvanistenAH) vetyAdau vyAghAte madhure ugradravyAbhAvite kaparadale tasmintrasati vaTAdipatre kSiptvA AbAghAvarjitasthAne tyAjyaH, ityuktaH pRthvIkAyaH 1 // 13 // 'AyA' viSakumbho vAtAdivikArottho mahAsphoTaka Adito viSAhArAt mUcchito glAno vA sevyaH / tatremA yatanA jJAtavyA // 14 // 'maggi' bahuprathamamacitto'pkAyo mAryata ityAdi, acittAlAbhe tato'dhunodvRttaM acirakAlajAtaM [aThikarAi] taMduladhAvanAdyambumizraM mRgyate alAbhe svayameva kSullahRdapuSkarAdiSu gatvA zItoSNakSArAdisamparkAta mizraM jalaM Anayati // 15 ||'mggi' spaSTA // 17 // 'Aya' ajIvajalaM yAcitvA mizrAdi lAyAta / AmlakAJjike yAcite AmlasthAne vodakaM lAyAta , yathA kuMkaNe kAJjikaM jalaM caikakASTamaMcyAM tiSThataH, dAcyA sAdhuH svayaM lAhI. tyukto'jAnan jalamAdAt / iyaraM, ko'rthaH-yathA AtmotthaM dvidhA tathA parotthamapi, paro dAtA jAnan bhaktyA vA'bhaktyA datte | // 61 // Jain Education in For Private & Personal use only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 18 // ettha' ||19||'vdd jalaM dvidhA kauyaM saronadyAdijaM ca / tatra varNAdinA jJAte cettaTAkAderjalaM, tasya ca taTaM AdraM tadA tatra zanaiH zanaistyAjyaM yathA pravAhAdgatvA sthitajale milet / zuSkataTe tu sthitAmbuvaM vaTAdipatraM aDDitvA zanaiH zanaistyAjyaM yathA umbharAH zabdA rellukA na bhavanti / patre'sati bhAjanakarNe'DDitvA / kUpe'pi ArdrataTe prAgvat // 20 // 'chinna' zuSkataTe'gaDe'mbupAtraM zikyake'valambet tale ca dIrghadoraM badhvA kUpajale IpadanApte taladoramAkRSyAvAGmukhapAtreNojjhet // 21 // 'vAghA' kUpAdyabhAvastenabhayAdirUpe vyAghAte sapatadgrahamevAmbu kSIradumAdho nisRjet / pAtre'sati ArdrA pRthvI yaacyaa| athavA abhAve uSNAmbunArdIkRtya tatra prakSipeta // 22 // athavA 'cikkhi' nirvyAghAte cikhille vA khaDDAM khAtvA patrapraNAlena nisRjya chAyAM kuryAt kaNTakAdibhizca rakSet // 23 // 'mIsi' pratyanIkyA mizrito'pkAyo datto'nAbhogAdriktapAtre AttastadAIpRthvyAdau charghaH, na tu kRpAdau pUrvagRhIte'citte jale, saccite tu stoke Atte, cetsthaNDilAdarvAka pariNamati tadA paribhogaH // 24 // navi' sthaNDilaM yAvadgamyate na ca tAvatpariNamati tadA pariSThApyate, yadA haritanuH patati tadA pratIkSya tasmin zuSka tyAjya iti pravacanavidhinA ytnaa| yadyapariNataM AttaM na tyajyate tadA'navasthA, tathA'nye'pyapariNataM jJAtvA bhuJjate iti prasaGgazca doSau iti, gato'pkAyaH // 25 // 'Aya' poTTazUlAdikRte tApanAyAdito'hidaSTe DaMbhanAya sarpAdizaGkAyAmudyotAya vA sa evAcittamizramArgaNAdividhiH | // 26 // 'acci' agnikAyastrividho'pi spssttH| navaraM acittamizrI kramAdISaduSNapASANAgnivarNapASANAdI jJeyau / | 'etthe tyAdi, yata Attastatraiva yatanayA kssipyte| 'siya na daye' iti pAThe, syAt kadAciddhanikaH kSeptuM na datte, ttH||27|| Jain Education intelli For Private & Personal use only Taww.jainelibrary.org
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 62 // Jain Education Inter 'saka' svakASTodbhave'nyasminnanau vA tyAjyaH / tasminnapyasati sadRzakSAreNAcchAdyate'bhAve'sadRzenApi, dIpake svayaM vidhiH // 28 // yathA ' ugga ' udgAlya tailaM vartti niHpIDya yatanayeti yathA sa na nirvAti mallakasampuTe nisRjanaM tyAgaH, dIpo yathAyuH prapAlya pariNamennirvAyAt // 29 // ' ka ' glAnabhaktapratyAkhyAyakAdikArye yatnena prANAtipAtAdirakSArthaM sampuTe eva dhArayet / kRte kArye pazcAduktavidhinA vivecanaM tyAgaH / anAbhogAdAtmotthaM agnigrahaNaM bhasmanA saha, parotthaM AbhogAt marmurAgni bhasmAntardadyAt / vasatau bhaktyA dveSAdvodyotAyAniM kSipet / anAbhogAlanAGgArAM roTIM dadyAt / tatrApi vidhirutpattyAdau tyAgaH prAgvat iti, gato'gniH // 30 // 'Aya' ambhastaraNAdau vAtapUrNA bhastrA ityAdi ca / zUlAdikArye vAtatuMbakAdi ca gRhNIyAt / yAcanAdividhiracittAdeH sa eva // 31 // ' aci ' acittamizrasacittA bastyAdivAtAH kAlAt vijJeyAH / kAlo'pi dvivikalpaH snigdho rUkSazca tatra vyavahArato dakSiNAyane snigdhaH kAla uttarAyane rUkSaH / ekaikastridhA // 32 // ' ukko ' utkRSTAdiH, utkRSTo madhyo mandazca / utkRSTe snigdhe kAle varSARtau zrAvaNa bhAdrayoH bastau vAtaH pauruSIM yAvadacittaH / dRtibhavena bastibhavena vAyunA muneH prayojanaM syAt, tathA glAnatve'pi vAyunA kAryaM syAt / tatra dvitIyAyAM mizrastRtIyAyAM sacittaH // 33 // ' majjhi' madhyame snigdhe zaradi dvitIyAyA Arabhya caturthyAM sacittaH ko'rthaH AdyadvitIya pauruSyoracittastatastRtIyasyAM mizraH, caturthyAM sacittaH / mande snigdhe kAle hemante paurupItrayaM yAvadacittaH, caturthyAM mizraH, paJcamyAM sacittaH // 34 // ' lukkhe' rUkSe kAle mandamadhyotkRSTe mAghaphAlgunAdidvi2mAsayoH pauruSIyAvaddinA jJeyAH / bastivAtasya dRterapi ca pUrva ghmAtasyaivameva // 35 // ' tAhe ' yaH punastadaiva dhmAtvA vastyAdirjale kSipyate, sa pratikramaNAdhyayane pAriSThApa nikI niryuktiH // // 62 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ | | prathame hastazate'citto, dvitIye hastazate mizrastRtIye sacitaH / / 36 // 'daI' glAnatve kadApi dRtibhavena vastibhavena vA vAyunA muneH zUlAdau prayojanaM syAttatra prAgacitto yAcyaH tato mishraadiH| AbhogAnAbhogAtmaparotthAni prAgavat / sacittimizrau vAyU pariharet // 37 / ' ettha' bhaskhAdivAte sacitte jJAte bhasvAdistasyaivApyate'nicchato'pavarake sa kapATe pravizya zanaiH zanaiH vAyurmucyate / tadabhAve paTTazAlAyAM madhure vanakhaNDe gatvA saMghATIM bRhatpaTIM prAvRtya tadantarmuzcatyanyajIvarakSAyai iti, gato vAyuH 4, // 38 // 'Aya' puvatto ceva vihI' vane vanaspatikAye, Abhoge AgADhaglAnArthaM AtmasamutthaM grahaNaM mUlAdInAM syAt , anAbhoge loTTakukkasAdInAM syAttatra lodRsya 'puvyutto ceva vihI ' pUrvokto vAyukAyokta eva vidhiH pauruSyAdivibhAgarUpaH, paraM tatrAcittasya vAyoracittamizrasaccitatve kAla ukto'tra tu sacittasya sataH sacittamizrAcittatve jJeyaH / tathA prAk snigdhe pauruSyo rUkSe tu dinA uktAH, atra tu vyatyayaH / ayaM bhAvaH-piSTaloTTa utkRSTarUkSe jyeSThASADhayoH AdyAyAM pauruSyAM sacitto, dvitIyasyAM mizraH, tRtIyasyAM acittH| madhyarUkSe caitravezAkhayoH pauruSItrayAdanvacitta ityAdiyAvat / utkRSTasnigdhe zrAvaNabhAdrayoH paJcadinebhyo'cittaH / sa ca bhaktamadhye patito'pi tyAjyaH, sthuurnyaayshcaayN| atyantazlakSNaloTTo'ntamuhartenApi zuddhyet / 'dukkadie ciraMpi hunjeti cUrNivRttyuktitaH sthUlabIjadalayuktaH suciramapi sacittaH, tasmAddezakAlAbhijJena sAdhunaiveha bhAvyaM / tathA 'paro vi Abhogau' ityAdi, paro'pyAbhogato mUlAdi dadyAt / anAbhogatazca phalakamizrANi pIlUni tathA sacittaloTTAdi dadyAt , Adita ArdrakamidaM pUraNaM karamandamizraM kAJjikaM nimbapatrANi tilAMzcauSadhArtha ekatraM kuTTitAni ||40||'etth' atra kArye siddhe zeSasya paristhApanA Jain Education inte Iww.jainelibrary.org
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ N Avazyaka niyuktidIpikA // pratikramaNAdhyayane pAriSThApa nikI niyuktiH|| dheH parapAtrAdi yaH, ko'rthaH sacittaM cedvivektuM zakyaM tadoddhRtya parasya gRhiNaH pAtre tyAjyaM, tasmiMstvanicchati svapAtre madhurakarparAdau vA kSiptA zItAcittasthAne tyAjyaM / yadyuddha mazakyaM tadA sarva vastu yatanayojjhyaM / ' saMthArA' ityAdi, saMstArakAdau panake ArdrakAdau ca vicitrA pAristhApanikA, tadyathA-saMstArake daNDAdau panake yAvatsa na pariNamet tAvattadupakaraNaM na bhogyaM / atha mArge calitAstadA zItale pradeze mocyaM, tathAkasya pIlUnAM ca dAturagrahaNe yatra kSetre utpadyante tatra tyAgaH, AkarAbhAve tu nirvyAghAte tiryagAdyApAtarahite sAmadhurabhRbhyAM madhude kappare drutalAdau vA kSiptA madhurakhanAntarvA tyAgaH iti, gato vanaspatikAyaH // 41 // [ayaM punarbhAvArthoM vartate-'tattha tAva AyasamutthaM kahaM ca AbhoeNa hoja, sAhU ahiNA khaio, visaM vA khaiyaM, visapphoDiyA vA uDiyA, tattha jo acitto puDhavikAo keNai ANio so maggijai, Natthi ANillao, tAhe appaNAvi ANijai, tatthavi Na hoja acitto tAhe mIso, aMto halakhaNaNakuDumAIsu ANijjai, Na hoja tAhe aDavIo paMthe vaMmie vA davadaDDae vA, | Na hoja pacchA sacittovi gheppai, AsukArI vA kajaM hojA jo laddho so ANijjai, evaM loNaMpi jANaMto, aNAbhoieNa-teNa | loNaM maggiya aciti kAUNaM mIsaM sacittaM vA ghettUNa Agao, pacchA NAyaM tattheva chaDDeyavaM, khaMDe vA maggie evaM khaMDaMti loNaM dinnaM, taMpi tahiM ceva vigiMciyatvaM, Na deja tAhe taM appaNA vigiciyavaM, eyaM AyasamutthaM duvihaMpi / parasamutthaM Abho 1 ayaM bhAvArthaH zrIhAribhadrIyAvazyakaniyuktivRttyudhdhRtaH, anupalabdhagAthArthAnusAritvAt , evamagre'pi yatraitaccihnana [ ] bhAvArthoM nibaddhaH sa zrIhAribhadrIyavRttyudhdhRta eva bodhyaH / // 63 // Tww.jainelibrary.org Jain Education inte
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte geNa tAva sacittadesamaTTiyA loNaM vA kaJjanimitteNa diSNaM, maggieNa aNAbhogeNa khaMDaM maggiyaM loNaM deJja tasseva dAyavaM, neccheja tAhe pucchi kao tumbhehiM ANiyaM ? jattha sAhai tattha vigiMcijaha, na sAheja na jANAmotti vA bhaJjA tAhe uvalakkhevaM vaNNagaMdharasaphAsehiM, tattha Agare paridvavijai, natthi Agaro paMthe vA varddhati vigAlo vA jAo tAhe sukagaM mahuragaM kapparaM maggaja, Na hoja kapparaM tAhe vaDapatte pippalapatte vA kAUNa pariTThavijai 1 / AukkAe duvihaM gahaNaM AyAe NAyaM aNAyaM ca, evaM pareNavi NAyaM aNAyaM ca, AyAe jANaMtassa visakuMbho haNiyo visaphoDiyA vA siMciyavA visaM vA khaiyaM mucchAe vA paDio gilANo vA, evamAisu (kajjesu) puvamacittaM pacchA mIsaM ahuNAdhoyaM taMdulodAi Aure kajje sacittaMpi, kae kajje sesaM tattheva pariThavijai, na dekha tAhe pucchiai-kao ANIyaM ? jai sAhei tattha pariThayevaM Agare, na sAhejA na vA jANejA pacchA vaNNAIhiM uvalakkheuM tattha paridvavei, aNAbhogA koMkaNesu pANiyaM aMbilaM ca ettha vetiAe acchai, aviraiyA maggiyA bhaNai - eto giNhAhi, teNa aMbilaMti pANiyaM gahiyaM NAye tattha bhejA, aha na dei tAhe Agare, evaM aNAbhogA AyasamutthaM, parasamutthaM jANaMtI aNukaMpAe dei-Na ete bhagavaMto pANiyassa rasaM jANaMti haradodagaM dijA, DiNI yAe vA dekhA, eyANi se vayANi bhajaMtuti, NAe tattheva sAhariyavaM, na dekha jao ANiyaM taM ThANaM pucchiJjai, tattha U parivija, na jANejA vaNNAIhiM lakkhijai tAhe NaipANiyaM NaIe vigiMcejA, evaM talAgapANiyaM talAe, agaDavAvisaramAsu sAsu vigiMcija, jai sukaM taDAgapANiyaM vaDapattaM pippalapattaM vA aDDeUNa saNiyaM vigiMcara, jaha ujjarA na jAyaMti, pattANaM asaIe bhAyaNassa kaNNA jAva heTThA saNiyaM udayaM aliyAvijar3a tAhe virgicijar3a, aha kUodayaM tAhe jaha
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka kUvataDA ullA tattha saNiyaM nisirai, aNullasio sukkataDA hojA ullagaM ca ThANaM nasthi tAhe bhANaM sikkaeNa jaDijai mRle doro pratikramaniyukti-IV bajjhai, usakAveu pANiyaM IsimasaMpattaM mUladoro ukkhippai tAhe paloTTai, nasthi kUvo dUre vA teNasAvayabhayaM hojA tAhe sIya- VNAdhyayane dIpikA // lae mahurarukkhassa vA heTThA sapaDiggahaM vosirai, na hoja pAyaM vA ulliyaM puhavikAyaM maggittA teNa parivei, asai sukaMpi pAriSThApauNhodayeNa ullettA pacchA parivijai, nivAghAe cikkhalle khaDDe khaNiUNa pattapaNAleNa vigiMcai, sohiM ca kareMti, esA // 64 // nikI vihI, jaM paDiniyattAe AukAraNa mIseuM diNNaM taM viMgicei, jaM saMjayassa pubagahie pANie AukAo aNAbhogeNa niyuktiH|| diNNo jai pariNao muMjai, navi pariNamai jeNa kAleNa thaMDilaM pAvai vigiciyavaM, jattha harataNuyA paDejA taM kAlaM paDicchittA vigiMcijai 2 / teukAo taheva Ayasamuttho AhoeNa saMjayassa agaNikAeNa kajaM jAyaM-ahiDako vA DaMbhijai phoDiyA vA vAyagaMThI vA antravRddhi, vasahIe dIhajAIo paviTTho, poTTamUlaM vA tAveavaM, evamAIhiM ANie kabje kae tattheva paDichubbhai, Na deti to te tehiM kadvehiM jo agaNI tajAio tattheva vigicijai, na hoja sovi na deja vA tAhe tajjAeNa chAreNa ucchAijai, pacchA aNNajAieNavi, dIvaesu tellaM gAlijai vattI va nippIlijai mallagasaMpuDae kIrai pacchA ahAugaM pAlei, bhattapaJcakkhAyagAisu mallagasaMpuDae kAUNa acchatti, sArakkhijai, kae kabje taheva vivego, aNAbhogeNa khelamallagAloyacchArAdisu, taheva paro AbhoeNa chAreNa dija vasahIe agaNi joikkhaM vA kareja taheva vivego, aNAbhoeNavi ee ceva pUyaliyaM vA saiMgAlaM dejA, taheva vivego 3 / vAukAe AyasamutthaM AbhoeNa, kahaM ? vasthiNA diieNa vA kajaM, so kayAi sacitto acitto vA mIso vA bhavai, kAlo duviho-niddho lukkho ya, Niddho | Hal||64 // Jain Education Inter O ww.jainelibrary.org
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intern tiviho - ukkosAi, lukkhoci tiviho - ukkosAi, ukkosae sIe jAhe dhaMto bhavai tAhe jAva paDhamaporisI tAva acitto bittiyA mIso, tatiyAe sacitto, majjhimae sIe bitiyAe Araddho cautthIe sacitto bhavai, maMdasIe taiyAe Aro paMcamAe pIrisIe sacitto, uNhakAle maMdauNhe majjhe ukose divasA navari do tiSNi cattAri paMca ya, evaM vatthissa daiyassa puvatasa seva kAlavibhAgo, jo puNa tAhe caiva dhamittA pANiyaM uttArijai, tassa ya paDhame hatthasae acitto bitie mIso taie sacitto, kAlavibhAgo natthi, jeNa pANiyaM pagatIe sIyalaM, puvaM acitto maggijai pacchA mIso pacchA sacittotti / aNAbhoeNa esa acittotti mIsaga sacittA gahiyA, parovi evaM caiva jANaMto vA dejA ajANato vA, NAe tasseva, aNicchaMte ubaragaM sakavArDa pavisittA saNiyaM muMcai, pacchA sAlAevi, pacchA vaNaNiguMje mahure, pacchA saMghADiyAuvi jayaNAe, evaM daiyassavi, sacitto vA acitto vA mIso vA hou savassavi esavihI, mA aNNaM virAhehitti 4 / vaNassaikAiyassavi AyasamutthaM AbhoeNaM gilANAikajje mUlAINa gahaNa hojA, aNAbhoeNa gahiyaM bhatte vA loTTo paDio piTThagaM vA kukkusA vA so caitra porisivibhAgo, dukkuDio ciraMpi hojA, paro allageNa misiyagaM cabalagamIsiyANi vA pIllUNi kUraoDiyAe vA aMto chodUNaM karamadaehiM vA samaM kaMjio annayaro bIyakAo paDio hojA, tilANa vA evaM gahaNaM hojA, nibaM tilamAisu hojA, ja bhogagahiyaM AbhogeNa vA dinaM vivego, aNAbhogagahie aNAbhogadine vA jar3a taraha vigiciuM paDhamaM parapAe, sapAe / saMthArae laTThI vA paNao havejjA tAhe unhaM sIyaM va NAUNa viciNA, esovi vaNassaikAo pacchA aMtokAe esiM viciNavihI allagaM allagakhette sesANI Agare, asai Agarassa nivAghAe mahurAe bhUmie, aMto vA kappare vA patte vA, esa vihiti / ]
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 65 // Jain Education Inter tajjAyaparivaNA, AgAramAIsu hoi boddhavvA / atajjAyapariTuvaNA, kapparamAisu boddhavvA // 206 // tajjAte tulyajAtIye paristhApanA tajjAtA paristhApanA sA''karAdiSu jJAtavyA / atajAte bhinnajAtIye karparAdau paristhApanA taJjAtA paristhApanA, uktA ekendriyaparisthApanikA || 206 / / ' Noe ' NoegidiehiM jA sA sA duvihA hoi ANupubvIe / tasapANehiM suvihiyA ! nAyavvA nottasehiM ca // 42 // noekendriyaiH, nozabdo niSedhe, (na) ekendriyAnvitetyarthaH / evaM notrasanoupakaraNAdiSvapi yAsau samayoktA sA dvividhA / sA eva prANA jantavastrasaprANAstaiH karaNabhUtaiH, he suvihitAH ! notrasairAhArAdyaizva jJAtavyA || 42 || ' tasa tasapAhiM jA sA, sAtivihA hoi ANupuvIe / vigaliMdiyatasehiM, jANe paMcidiehiM ca // 43 // ' jANe ' jAnIhi // 43 // ' viga vigalidiehiM jA sA, sA tivihA hoi ANupuvvIe / biyatiyacauro yAvi ya, tajjAyA tahA atajjAyA // 44 // trividhA dvitricaturindriyAnAzritya sA ekaikA dvidhA tajjAtA'tajjAtA ca // 44 // ' gaDe' ' vraNe sati jalUkA AttAstataH sthAne eva tyAjyAH / ' sattuge 'tyAdi saMsaktasaktukAdiSvAbhogAdyapi bhajitavyaM, ko'rthaH-traNe piNDArthaM AbhogAnAbhogAbhyAM saktavaH saMsaktA AttAsteSu gaDDayeH saMzodhya dAtuH saknupAtrarUpe Akare tyAjyAH, anicchatastu saktubhiH sahAvyAghAtapradeze tyAjyAH || 45 // nanu glAnArthamevaM yadA tu saMsaktadeze saMsaktasaktugrahaNaM tadA kimityAha ' saMsA' yatrAnnAdyambuSu jIvAH saMsajyante tasmin saMsakte deze na gamyate / kAraNe tu gamane yathocitAM yatanAM pratikramaNAdhyayane pAriSThApa nikI niryuktiH // // 65 // 1ww.jainelibrary.org
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte kuryAt, yathA-yatra saktavaH saMsajyante tatra kUrAdi yAcyaM, alAbhe taddinasaktunA''datte'bhAve yahnikAnvA teSAmapyabhAve sthAne eva saMzodhya grAhyAH / adhvAdikAraNAt pRthakpAtre lAtvA bahiH rajastrANopari ghanamRdupaTalake kSitvA pRthak pRthak tribhiH sAdhubhiH zodhyAH, abhAve eko'pi navavArAn kuryAt / AdyavAre jantvadarzane'pi triH zodhyA jIvadarzanAdanu tu punaH punastriH zodhyA yAvadvAratraye'pi jIvAnadRSTvA tatsaktumuSTIH 3 lAtvA zodhyante / cecchuddhAstarhi bhojyAH / athaiko'pi jantuISTastadA mUlAtpunaH sarve'pi zodhyAH, jIvAstu pAtre stokasaktubhiH saha sthApyAH / pazcAdAkarAdiSu tyAjyAH / ' pANaM mI 'tyAdi saMsaktapAnake pAtrAdiyatanaiSA yathA-saMsaktapAnamanyapAtre saMzodhya prAggRhItazuddhAmbhaHpAtre kSepyaM, rasajaiH saMsaktaM tu kAJjikAdi sapAtraM tyAjyam / / 46 / / ' pAyA ' pAtrAbhAve ArdrA prAtihArikA kAJjikasthAlI yAcyA, abhAve zuSkAM sthAlImA lenAssdrakRtya tasyAM saMsaktamAmlaM kSepyamabhAve yAcitvA'nyasmin bhANDe / ' aMbilabIyatti ' amlabIjAni DhaNAdIni dhovanAdyambhasA sahA''mlatArtha kSipyante, bIjAbhAve yathAlabdhe'pi pAtre saMsaktAmbu kSitvA cedbhANDaM na deyaM, tadA tiryagAdyabAdhe sthAne mocyam, anyathA 'pADihAriya 'ti prAtihArikabhANDe kSivopAzraye'pi dhiyate yAvatte jIvAH pariNamanti tAvat ' tikAlaM 'ti trikAlaM dRSTvA pratilekhyAH / ambuzoSe tvanyAmbukSepo yAvajIvAH pariNamanti / tato jalaM tyakvA pAtramarthyam / sarvathA bhANDAbhAve ' aDavI ' tyAdi, aTavyAM chAyAyAM cikhille khaDDAM kutvA'ntarlipitvA nizchidramadhurapatraiH zanaistajalaM kSepyam / saMsaktAmbupAtraM vAratrayamambunA prakSAlya tadambu tatraiva kSepyam / pazcAtpAtre pRthakalpo deyaH / zlakSNakASThairgarttA AcchAdyA / 'liMpaNaya 'ti paGkena nizchidra limpanAt tataH kaNTakaijhepanaM ( 1 ) chAdanam // 47 // ' pAya 1 ,
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti- dIpikA nikI // 66 // yasmin prAk saMsaktAmbu kSiptamAsItasmin pAtre zItAdi-zItajalAdi na grAhyaM saMsaktiprasaMgAt / AdizadvAdinadvayamava- pratikramazrAmaNaM karaM vA grAhyaM saMsaktamasaMsaktaM ca / dve pAtre ekaH sAdhuna dharedyato'saMsaktaM saMsaktagandhamAtrAt saMsajyate, saMsaktaM cAs-VNAdhyayane tyakvA na hiNDeta na samuddizennA'znIyAt / yadi svayaM zrAnto gantumazaktastadA'nyaistyAjyam / atha tajjIvaughe pariNate pAriSThApadRSTe sAdhutrikeNa ca prekSite galitvA tadbhogo'nujJAtastathA dhAvanajale pUtareSu satsu vistIrNAsye pAtre'mbu kSiptvocaM galanaM badhvA tadantaritaM kauzikenollambya zeSaM stokaM satsajIvAmbho dAturagrahaNe'pkAye yatanayA tyAjyam // 48 // 'takA ' takrA niyuktiH|| dInAmapyevaM, ko'rthaH ? saMsaktatakrasyA'mbuvadvidhiH, dadhinavanItayostvayaM-pUrva jalaM gAlayitvA piNDIbhUtadadhnaH 'ekA uMDI khoTTA takAyA' iti takrAdau prakSepyA, 'pehati ' cetprANAH syustadA prekSyante tatastyajyate, na syustadA bhujyate / 'navaNIya 'tti navanIte'pyekA * uMDI 'tyAdi kAryam / Adi tastakAbhAve gorasadhAvane kSepyA, abhAve zItIbhUtoSNApsu, abhAve tandulApsu kSiptvA vIkSya zuddhe bhojyamazuddhayovidhinA tyAgaH / Akare'bhAve zItalapradeze pAtre stokAmbu kSipvA tyAjyaM, urdhva kaNTakairAcchAdyamagAlite dani pAtrapatite saMsaktabhrAntau dadhipAtratIramAnIya punaH pazcAtkRtvA dadhiliptatIre jIvA IkSyAH / ikSuvikAre kakkamve'pyeSa vidhiH / parasamutthamapyevaM / iti gatA dvIndriyAH // 49 // 'kIDa' kauTikAdisaMsaktabhaktAdiSvayaM vidhiH, kITikAsaMsaktaM bhaktAdi suSire vikIrya, yathA tAstatra vizanti, utsUre sati tyAjyaM vA / saMstArakaH pIThaphalakAdistatra matkuNoddehikAsu cA'yaM vidhiH-pUrva pIThAdi saMsaktaM dRSTvA na grAhyamA tu saMsajyamAnaM pAdapuJchanenA'nvahaM triH pramAya' tathApi saMsarge matkuNAstajAtIye kASThe sthApyAH / uddehikAyugvastraM vivikte Jan Education inte Tiww.janelibrary.org
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ mucyate / anyAbhAve tAstadvile daukyA vastraM tyaktvA tatrA''yAnti / loce kRte SaTpadInAM dinasaptakaM kezeSu vizrAmaNamadhvAdikAraNe zItale nirvyAghAte tyaagH| sUtracUrNivRttiSvevaM dRzyate, vRttiTippane tu loce kRte sapta dinAni yAvatkezAH zodhyante, mArgagamanAdikAraNe sakRdapi zodhitA nirvyAghAtazItalapradeze paristhApyante ityasti, tatvaM tu jJAnigamyaM / tathA gocarAdau kITakAdiyuktaM pAnakaM zIghraM gAlyate / atha pazcAtpatitAstadA'nAdiliptahastenA'pyudhriyante, natvevaM pAne salepe'pi pratyAkhyAnabhaGgaH / gtaastriindriyaaH|| 50 // ' cau' akSiNa akSarogotkhananAya caturindriyANAM grahaNaM, tAzca dRSTyantadhRtAH pAdai rogaM gharSayanti / dAtRhastasthe'nnAdau makSikApAte'grahaNaM, Atte tu patitAM samuddhatya 'neha 'ti snehAktAyAH kSAreNa bhasmanA guNDanA, kotthalakArikA-bhramarI tagRhayugvastre, sarvatyAgaH, anyavasvAbhAve tAvanmAtrasya chedaH / anyathA'nyatra taTTahasya saMkramaNaM kuryAt gatAzcaturindriyAH // 51 // | [bhAvArthastvayaM-beiMdiyANa AyasamutthaM jalugA gaMDAisu kajjesu gahiyA tattheva vigiMciJjai, sattuyA vA AlevaNa-IN nimittaM UraNiyAsaMsattA gahiyA visohittA Ayare vigiMceti, asai Agarassa sattuehiM samaM nivAghAe, saMsattadese vA katthai hoja aNAbhogagahaNaM taM desaM ceva na gaMtavaM, asivAIhiM gamejA jattha sattuyA tattha kUraM maggai, na lahai taddevasie sattue maggai, asaIe bitie jAva tatie, asai paDilehiya 2 giNhai, velA vA aikkamai addhANaM vA, saMkiyA vA matte gheppaMti, bAhiM ujjANe deule paDisayassa vA bAhiM rayattANaM patthariUNaM uvari eka ghaNamasiNaM paDalaM tattha pallacchiaMti, tinni UraNayapaDilehaNAo, natthi jai tAhe puNo paDilehaNAo, tiNi muTThio gahAya jai suddhA paribhujaMti, egami diDhe puNovi 12 Jain Education Intend For Private & Personal use only Www.jainelibrary.org
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja Avazyaka- niyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane pAriSThApa | nikA // 67 // niyuktiH|| mUlAo paDilehiaMti, je tattha pANA te mallae sattuehiM samaM ThavijaMti, AgarAisu vigiMcai, nasthi bIyarahiesu vigiMcai, | evaM jattha pANayaMpi bIyapAe paDilehitA uggAhie chubbhai, saMsattaM jAyaM rasaehiM tAhe sapaDiggahaM vosirau, natthi pAyaM tAhe aMbiliM pADihAriyaM maggau, No lahejja sukkayaM aMbiliM ulleUNaM asai aNNamivi aMbilibIyANi chohaNa vigiMcai, | nasthi bIyarahiesu vigiMcai, pacchA paDissae pADihArie vA apADihAriyaM vA tikAlaM paDilehei diNe diNe, jayA pariNayaM tahA vigicai, bhAyaNaM ca paDiappijjaDa, nasthi bhAyaNaM tAhe aDavIe aNAgamaNapahe chAhIe jo cikkhallo tattha khahuM khaNi- UNa nicchiI liMpittA pattaNAleNaM jayaNAe chubhai, ekasi pANaeNaM bhamADei, taMpi tattheva chubbhai, evaM tinnivAre, pacchA kappei saNhakaDehi ya mAlaM kareMti cikkhilleNaM liMpai kaMTayachAyAe ya ucchAei, teNa ya bhANaeNaM sIyalapANayaM Na layai, abasAvaNeNa kUreNa ya bhAvijjai evaM do tiNi vA divase, saMsattagaM ca pANayaM asaMsattagaM ca ego na dhare, gaMdheNa visaMsijjai, saMsattaM ca gahAya na hiMDijjai, virAhaNA hojja, saMsattaM gahAya na samuddisijai, jai parissaMtA je Na hiMDaMti te liMti, je ya pANA diTThA te mayA hojA, egeNa paDilehiyaM bIeNa tatieNaM, suddhaM paribhujati, evaM ceva mahiyassavi gAliyadahiyassa navaNIyassa kA vihI ? mahIe egA uTThI chubbhai, tattha tattha dIsaMti, asai mahIyassa kA vihI ? gorasadhovaNe pacchA uNhodayaM siyalAvijjai, pacchA mahure cAulodaye, tesu suddhaM paribhujjai, asuddhe taheva vivego dahiyassa, pacchao uyantA Niyatte paDilehijjai, tIrAe suttesuvi esa vihI, parovi AbhoyaNAbhoyAe tANi dijjA / teiMdiyANa gahaNaM sattuyapANANa pubabhaNio vihI, tilakIDayAvi taheva dahie vA rallA taheva chagaNakimiovi taheva saMdhArago vA gahio ghuNAiNA NAe taheva // 67 // Jain Education Inter For Private & Personal use only iainelibrary.org
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter tArie kaTThe saMkAmijjai, uddehiyAhiM gahie pote Natthi tassa vigiMcaNayA, tAhe tesiMvi loDhAijja, tattha ati loe, chappaiyAu visAmijjati sattadivase, kAraNagamaNaM tAhe sIyalae nivAyAe, evamAINaM taheva Agare nivAghAe vivego, kIDayAhiM saMsate pANae jai jIvaMti khippaM galijaha, ahe paDiyA levADeNetra hattheNa uddhareyavA, alevaDayaM caiva pANayaM hoi, evaM makkhiyAvi, saMghADaNa puNa ego bhattaM geNhaha mA caiva chubbhai, vIyo pANayaM, hattho alevADao ceva, jahavi kIDiyAu maha - yAu tahavi galiaMti, iharahA mehaM uvahaNaMti macchiyAhiM camI havai, jai taMduloyagamAisu pUyarao tAhe pagAse bhAyaNe chuhittA potteNa daddarao kIraha, tAhe kosaeNaM khoraeNa vA ukkaDDiara, thovaeNa pANaeNa samaM vigiMcijjai, AukAyaM gamittA kaTTeNa gahAya udayassa Dhoijai, tAhe appaNA caiva tattha paDai, evamAi teiMdiyANaM, pUyaliyA kIDiyAhiM saMsattiyA hojA, sukao vA kUro, tAhe jhusire vikkhirijai, taheva tattha tAo pavisaMti, muhuttayaM ca rakkhijar3a jAva vippasariyAo / cauriMdiyANaM AsamakkhiyA akkhimmi akkharA ukaDijaitti gheppai, parahatthe bhatte pANae vA jai macchiyA taM aNesaNijaM, saMjayahatthe uddharija, nehe paDiyA chAreNa guMDijara, kotthalagAriyA vA vacchatthe pAe vA gharaM karejA savvavivego, asai chiMdittA, aha annaMmiya ghara saMkAmijaMti, saMthArae maMkuNANaM puJcagahie taheva gheppamANe pAyapuMchaNe vA, jai tini velAu paDile - hito divase 2 saMsai tAhe tArisaehiM caiva kaTThehiM saMkA mijaMti, daMDae evaM caiva, bhamarassavi taheva vivego, saaMDae sakaTTho vivego, tarayassa puvabhaNio vivego, evamAi jahAsaMbhavaM vibhAsA kAyadA ]' pazci paMcidiehi jA sA sA dubihA hoi ANupubvIe / maNuehiM ca suvihiyA, nAyavvA noyamaNuehiM // 52 // .
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA || // 68 // Jain Education Int manujaizca nomanujaistiryagbhiH / / 52 // ' maNu ' ' saMja ' mahiM khalujA sA sA duvihA hoi ANupuvvIe / saMjayamaNuehiM taha, nAyavvA'saMjaehiM ca // 53 // saMjayamaNuehiM jA sA sA duvihA hoi ANupuvvIe / sacittehiM suvihiyA ! acitehiM ca nAyavvA // 54 // sacittairjIvadbhiracittairmRtaiH / / 53-54 // tatra 'aNa , aNabhoga kAraNeNa va, napuMsamAIsu hoi saccittA / vosiraNaM tu napuMse, sese kAlaM paDikkhijjA // 55 // anAbhogenAjJAnena, kAraNe'zivAdinA, klIbajaDDAdiSu dIkSiteSu sacittA pAriSThApanikI / tatra klIve tuzabdAdanA bhoge dIkSite vyutsarjanaM, zeSe Abhoga (gena kAraNe ) dIkSite tathA jaDAdau kAraNasamAptikAlaM pratIkSeta / jaDDe tu vakSyamANaM kAlaM pratIkSeta // 56 // kAraNAni ' asi ' asive omorie, rAyaTThe bhae va AgADhe / gelanne uttimaTThe, nANe tavadaMsaNacarite // 57 // azive vyantarakRte'vamaudarye durbhikSe, rAjJi dviSTe, bhaye pratyanIkebhyaH, 'AgADhe' bhRzaM iti sarvatra yojyaM, glAnatve uttamArthe'nazane, jJAna iti paThane, darzane darzanaprabhAvakasammatyAdizAstre pAThe, cAritrArthameSu kAryeSu kAryAya klIvAdi dIkSyate // 57|| 'rAya' rAya bhae, tANa vissa vA'bhigamaNaTThA | vejjo va sayaM tassa va, tappissai vA gilANassa // 58 // rAjA duSTazca teSAM bhaye trANArthaM rAjamAnyAdikkIbadIkSA, nRpasya vA'bhigamanAyA'nukUlanAya, vaidyo vA svayaM klIvastasya sambandhI vA tasmin dIkSite glAnasya tarpiSyati vA cikitsiSyati // 58 // ' guru pratikrama NAdhyayane pAriSThApa nikA niryuktiH / 8 // 68 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruNovva appaNo vA, NANAI giNhamANi tappihiI / acaraNadesA Ninte, tappe omAsivehiM vA // 59 // gurorvA''tmano vA parasya vA jJAnAdau gRhyamANe tarpiSyatyupakariSyati / acaraNo dezaH, yatra cAritraM pAlayitumazakyaM, tato dezAt 'Ninte'tti gacchati nirgacchati / svajanabalAktAdinA stenarakSayA vA tarpayet / avamAzivayorvA // 59 // 'ee' eehiM kAraNehiM, AgADhehiM tu jo u pavAve / paMDAI solasayaM, kae u kabje vigicaNayA // 6 // paNDAdiSoDazakanizIthoktaM ayogyaM AdizabdAjaDDAdi, kRte tu kArye tyajanA kAryA ||6||'duvi' dIkSaNIyaM klIvaM dvidhA jJamajJaM ca, tatra yo vetti 'sAdhUnAM klI dIkSituM na kalpate' iti sajJaH // 61 // ' ajA' pUrvoktaM na jAnAti so'jnyH| dvayordIkSAyai AgatayorvA dIkSA na syAditi prajJApanA kriyate, yadi dvAvapi dIkSAniSedhamicchatastadA na dIkSA, necchatoH pUrvokta kArye jAte caiSa dIkSAvidhiH // 62 // 'kaDi' kaDipaTTae ya chihalI, kattariyA bhaMDu loya pADhe ya / dhammakahasannirAula, vavahAravikiMcaNaM kujA // 63 // kaTayAM paTTo'sya vadhyate 1zikhA sthApyAnicchataH karttaryA kezachedaH2 bhaMDu 'tti muNDanaM 3 loco vA'4 pATho viparyastAlApakAdiH 5 dharmakathAkathanaM 6 tathA kAryasiddhau tyAgakAle tasminna niryAti saMjJinAM zrAddhAnAM kathanaM 7 yathA te bhApayitvA karSayanti / klIvaM rAjJaH kule gatvA cedvakti tadA vyavahAraH kAryoM vakSyamANayuktyA vigizcanA tyAgaH // 63 // dvAragAthA 'kaDi kaDipaTTabhaMDachihalI, kIrati Navi dhamma amha cevAsI / kattari khureNa'Nicche, hANI ekeka jA lou // 64 // Jain Education inte For Private & Personal use only T ww.jainelibrary.org
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane | pAriSThApanikA niyuktiH // // 69 // tasminnanicchatyanye bhaNantyasmAkamapItyAdi dvAra 1 / / 64 // ' siha ' sihalI nAma zikhocyate sA tasya dhriyate 2 karyA kalpanaM, bhaNDatItyAdi spaSTaM 3, kAryeNa hetubhUtena loco'pi 4 pATho dvidhA grahaNazikSA''sevanAzikSA ca / tatra grahaNe grahaNa zikSAyAM paramatAni grAhyate'nicchati svamatoktAni paramatAni, tathA'pyanicchati viparItAH svasamayA AlApakAH pAThathAH / tathA''sevanAyAM caraNakaraNAni na grAhyate // 65 // 'viyA' viyAragoyare therasaMjutto rattiM dUri taruNANaM / gAhei mamaMpi tatto, theraa jatteNa gAhiti // 66 // vicAre bahi mau, gocare bhikSAyAM sthavirasaMyutaH preSyate rAtrau tu taruNAnAM dUre sthApyate, cetsa vakti 'grAhayata zikSA | mamA'pi ' tataH sthavirA yatnena grAhyanti // 66 / / 'vera' veraggakahA visayANa, jiMdaNA uTThaNisiyaNe guttA / cukkakhalitami bahuso, sarosamiva tajae taruNA / / 67 // vairAgyakathAM viSayAnAM nindanAM vadanti, utthAne niSIdane guptAGgAH santaH klIbaM kriyAyAM 'cukka bhraSTaM skhalitaM ca taruNAH saroSabhiva tarjayanti vipariNAmAya // 67 // 'kata' ___ katakajA se dhammaM, kahiMti muMcAhi liMgameyaMti / mA haNa duevi loe, aNuvvattA tujjha so dikkhA // 68 // dharmakathAH pAThayanti vA kRtakAryA tasya svaM dharmamAkhyAnti yathA he klIva! paramapi (dvayamapi) lokaM mA jahItyAdi // 68 / evamukte'pyanicchati ' saNNi' saNNikharakammito vA, bhesei kao ihesa saMviggo / te sAsatI rAyakule, yadi so vavahAra maggijjA // 69 // // 69 // Jain Education Inter Ww.jainelibrary.org
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjinAM zrAddhAnAM kharakarmaNAM talavarAdInAM prajJApanA kathanaM, te ca gADhaM bhApayanti, 'kuto yuSmanmadhye'daH klIbaM? yAtvasau | no ceddhaniSyAmaH, ' itare sAdhavo'pi ' mA mriyastra, gaccha, iti prajJApayantItyAdi / 69 // dvAra 7 ' ee' ___ eehiM dikkhiohaM, sAhija logo Na yANate koti | jaha etehiM dikkhito haiM, to te biti Na dikkhemo // 70 // klIbaM narendrAya 'ee 'tyAdi 'sAhija' vadet , tato'sAvebhirdIkSita iti rAjJA jJAte kaTipaTTAdinA prtissedhH| atha liGge sati svayaM gRhItaliGga iti pratiSedhaH // 70 // ' ajjhA' ajjhAvio mi etehiM, ceva paDiseho kiMca'hItaM ? to| chaliyakahAdI kaddati, kattha jatI kattha chalitAI // 71 // etaiH padairevA'dhyApito'hamiti vakti, tato'nyamatagranthamasmAbhirbhANita iti niSedhaH, kiM vA'dhItaM tvayA ? tatrA'sya chalitakathAdeviruddhakathAdeH prAk paThitatvAt tatkarSaNe ucyate-ka yatiH 1 ka ca chalitAdiH // 71 // yataH 'puvA' puvAvarasaMjuttaM, veraggakaraM satatamaviruddhaM / porANamaddhamAgahabhAsANiyataM havai suttaM // 72 // pUrvAparAbhyAM saMyuktaM sambandhaM satantra savistaraM, purANaM cirantanamardhamAgadhabhASayA nitarAM yataM baddhaM jainasUtraM syaat||72|| 'jesu' je suttaguNAbhihitA, tabvivarIyAI gAhio puci |nicchinnnnkaarnnaannN sA ceva vigicaNe jayaNA // 73 // ye sUtraguNA uktAH, ata eva hetostadviparItasUtrANi pUrva grAhayet / 'nicchiNNe 'tyAdi samAptakAraNAnAM yatInAM vigacane'sAvevoktA vakSyamANA ca yatanA // 72 // nAyamebhirdIkSita iti jJAte'nyadeze tyAjyaH / anye tvAhurnA'nyatra gamyaM, kintu nRpapRSTaiH zrIgRhadRSTAntA vAcyAH, rAjan ! yadi zrIgRhe ko'pi cukkitastasya kiM yuktaM ? rAjA vakti niSkAzyate, Juin Education inte Alww.jainelibrary.org
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane pAriSThApanikA niyuktiH // // 70 // tamusyApi jJAnAdizrIgRhavinAzitvAta tyAgaH / bahasvajano vA klIvastyaktaM na zakyate tatreyaM yatanA / / 73 // 'kAvA' kAvAlie sarakkhe, tavvaNiyavasahaliMgarUveNaM / veDhuMbagapavvaie, kAyavva vihIe bosiraNaM // 74 // kApAliko bharaTakaH, sarajasko yogI, tattvajJo bauddhastatra vRSabhaH kApAlikAdiliGgArUpeNa niHsRtya dUre gatvA bahusvajanaM klIcaM vyutsRjati / nRpAdikulodbhavo veDumbako bhaNyate, tasminnapi pravajita uktavidhinA vyutsRjanaM / / 74 / / atra bhASyaM 'niva' 'tuma' nivavallabhabahupakkhaMmi, vAvi taruNavasahAmiNaM beMti / bhinnakahAo bhaTThANa ghaDai iha, vacca paratitthI / 75 // tumae samagaM AmaMti, niggao bhikkhamAilakkheNaM / nAsai mikkhukamAisu, choDhUNa taovi vipalAi // 76 // nRpavallabhe bahupakSe vA taruNavRSabhA idaM bruvate 'bhinnA viruddhA bhraSTAH kathA iha na ghaTante vraja paratIrthe / sa cedvakti 'tuma' | tvayA samaM vrajAmi, tato vRSabha AmamityuktvA yathoktabhikSukAdivepalakSyeNa nirgato bhikSukAdiSu taM kSiptvA nazyatyadRzya: syAttataH palAyate // 75 // uktA klIvapAriSThApanikA / Adau 'napuMsamAIsu hoi sacitA' ityAdizabdenA'varuddhA gRhItA NI ye jaDAdayasta ime vakSyamANAH syuH, zeSaM spaSTaM // 76 // 'tivi' tiviho ya hoi jaDDo bhAsA sarIre ya karaNajaDo ya / bhAsAjaDDo tiviho, jalamammaNa elamUo ya // 7 // | jaDDo jADyavAn , sa tridhA bhASAjaDDaH zarIrajaDDaH karaNajahuzca / bhASAjaDDo jalamako mammaNA mUkaH eDamUkazca // 77 // 'jalA' iva yathArthe, yathA jalamadhye buDito ghaTo 'buDa' iti iDazo yasya dhaniH sa jalamUkaH / yathA eDako bobUyate Tal // 70 Jain Education in For Private & Personal use only diww.jainelibrary.org
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA yo vakti sa eDamUkaH // 78 ||'mmm' yasya prajalpato vAk utkhacyate skhalati sa mammaNamRkaH, etasya medhAguNato dIkSA bhavennetarayoH // 79 // 'daMsa' dasaNaNANacaritte, tave ya samiIsu karaNajoe ya / uvaiTThapi na geNhai, jalamUo elamUo ya // 8 // karaNayogAH pratilekhanAdyAH // 8||nnaann' ____NANAyaTThA dikkhA, bhAsAjaDo apaccalo tassa / so ya bahiro ya niyamA, gAhaNa uDDAha ahigaraNe // 81 // iha jJAnAdyartha dIkSA dIyate, bhASAjaDDastasya jJAnAdyarthasyA'pratyalaH, yataH eDamUko niyamAdadhiro jalamUkasya ca jJAnAdigrAhaNe uDDAhAdhikaraNe stH|| 81 // ukto bhASAjaDDaH / 'tivi' 'addhA' / tiviho sarIrajaDDo, paMthe bhikkhe ya hoi vaMdaNae / eehi kAraNehiM, jaDussa na kappaI dikkhA // 82 // addhANe palimaMtho, bhikkhAyariyAe aparihattho ya / dosA sarIrajaDDe, gacche puNa so aNuNNAo // 83 // zarIrajaDDastrividhastriSu sthAneSvayogya ityarthaH, yathA pathi mikSAyAM vandane ca / tatra zarIrajaDDe'dhvani palimantho velAtikrama | eva, dvitIyaM sa bhikSAcaryAyAmaparihasto jaDakatvenA'zIghrakAritvAdadakSo mUrkhazcazabdAt tRtIya vana yadyapyete doSAH paraM gacche jJAnAdau kAraNe'nujJAtaH / / 82 // tathA 'uDDu' uhussAso aparakammo ya, gelanalAghavaggiahiudaye / jaDussa ya AgADhe, gelaNNa asamAhimaraNaM ca // 84 // jaDDaH stoke'pi kArye kRta uccocchvAsaH syAt , tathA bhaktapAnAdyAnayane mArgagamanAdau vA'parAkramo'kSamaH | glAnatve Jain Education in HTww.jainelibrary.org
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niyuktidIpikA // pratikramaNAdhyayane pAriSThApanikA niyuktiH|| // 71 // satyutthAnAdau, agnau ahau udake ca palAyitumakSamaH / AgADhaglAnatve'samAdhimaraNaM ca / / 84 // 'see' seeNa kakkhamAI, kuccheNa (kutthaNe ) dhuvaNuppilAvaNA paannaa| nasthi galaoya coro, niMdiyamuMDAi(va)vAe ya // 85 // kakSAdInAM svedena kothanaM, tadA'mbhasA dhAvane prANA utplAvyante / ete nityaM niviSTAH khAdanti nA'nyat kiJcidvidanti, yato na syAdralaH kaNThazcoraH, khAditaM jJApayatyevetyarthaH / jano vakti 'odanArthameve 'ti muNDitA ninditamuNDA ityapavAdazca / / bhASAzarIrajaDDAvuktau / / 85 // ataH karaNajaDDaH 'iri' iriyAsamiI bhAsesaNA ya, AyANasamiiguttIsu / navi ThAi caraNakaraNe, kammudaeNaM karaNajaDo // 86 // IryAsamityAdiSvanyasminnapi yo yathokte caraNakaraNe na tiSThati sa karaNajaDDaH // 86 // ' eso' ___ esovi na dikkhijai, ussaggeNamaha dikkhio hojjA / kAraNagaeNa keNai, tattha vihiM uvari vocchAmi // 87 // eSo'pyutsargeNa na dIkSyate'tha dIkSito bhavet kenApi kAraNagatena kAraNotpattyA tatrA'rthe vidhimuparItyagre vakSye | // 87 / / 'jo ya' kadAcinmammaNamUkaH pravrAjyate sa guNadoSau vicArya / / 88 / / 'mottuM' mottuM gilANakajaM, dummehaM paDiyarai jAva chammAsA / ekeke chammAsA, jassa va durdu bigicaNayA / / 89 // medhAvAn dIkSyata iti prAguktaM, durmedhaM tu glAnAdikAryAya dIkSituM, 'gilANakajaM 'ti glAnakAryakAraNakAlaM muktvA SaNmAsAn yAvatpAThayet / evaM 'ekkakke 'tyAdi, svakule, tato gaNe, tataH saMghe, pratyekaM SaNmAsAH pAThyaH / 'jassa 'tti yaM vA dRSTvA prApya jADayaM nazyattasyAyaH, na syAcedvijJaH, tato vivecanA tyaagH|| 89 // 'gacche' zarIrajaho gacche yathAyuryA // 71 // ww.jainelibrary.org Jain Education Intel
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadyatanayA paripAlyate tathA tapaHkarma kAryate // 90 // jo pu' jo puNa karaNe jaDDo, ukkosaM tassa hoMti chammAsA / kulagaNasaMghaniveyaNa, evaM tu vihiM tahiM kujA // 91 // karaNajaDDaH kAraNe dIkSitastasyotkRSTaM SaNmAsAn yAvatsAmAcArIzikSaNa, tataH kulAdiSu nivedanaM kRtvA etaM prAguktaM | tyAgavidhiM kuryAt // 91 / / uktAH sacittamanujasaMyatA athA'cittamanujasaMyatAH 'Asu' AsukkAragilANe, paJcakkhAe va ANupuvIe / acittasaMjayANaM, vocchAmi vihIe vosiraNaM // 92 // karaNaM kAro'cittIkaraNaM, Azu zIghraM karastaddhetutvAdiha visUcikAdayastaio'cittIbhRto glAno mandazca san tathA'nupUrvyA dehaparikarmakaraNAnukrameNa bhakte pratyAkhyAte yo'cittIbhRtaH // 92 / / ' eva' ____ eva ya kAlagayaMmI, muNiNA suttatthagahiyasAreNaM / na hu kAyavva visAo, kAyavva vihIi bosiraNaM // 93 // evaM kAlagate mRte sAdhau // 93 // atha dvAragAthe ime dve 'paDi 'uhA' paDilehaNA disA Natae~ ya, kAle diyA ya rAo ya / kusapaiDimA pANaga-niyattaNe ya taNasIsauvagaraNe // 94 // uTThANaNAmagahaNe, pAhiNe kAusa~ggakaraNe ya / khamaNe ya asajhaue, tatto avaloyaNe ceva // 95 // mahAsthaNDilasya pratilekhanA 1 'disa 'tti digbhAgavIkSaNaM 2 nantaM vastraM mRtAcchAdanAha 3 tAni jaghanyatastrINi cazabdAttathAvidhakASThaM 3 divArAtrau ca sAdhau kAle mRtyau jAte sati lAJchanAdi kArya 4 kuzapratimA 5 pAnIyamupaghAtarakSArtha saha grAhyaM 6 nivarttanaM kathaMcitsthaNDilAtikrame bhrAntvaiva gamyaM na tenaiva pathA 7 tRNAni sthaNDile samAni kSepyANi 8 zIrSa A Jain Education inte ww.jainelibrary.org
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA || // 72 // Jain Education Inte yasyAM dizi grAmastasyAM kAryaM 9 mRtapArzva upakaraNaM rajoharaNAdi mocyaM 10 utthAne zavasya grAmAdityAgaH 11 sAdhornAmagrahaNe tasya locAdi kArya 12 pariSThApya saMhAreNA'pradakSiNamAgamyaM 13 tataH kAyotsargaH 14 ratnAdhikAdau mRta upavAsaH 15 asvAdhyAyazca na tu sarvasmin 16 tato dvitIye'hni pariSThApanAbhUmyavalokanaM 17 // 94-95 // atha dvArANAM vyAkhyA ' jahi ' jahiyaM tu mAkappaM, vAsAvAsaM ca saMvase sAhU / gIyatthA paDhamaM ciya, tattha mahAthaMDile pehe // 96 // saMvasanti sAdhavastatra grAmAdvahirAsanne, madhye, dUre ca iti mahAsthaNDilAni pratyupekSante, yata Adyasya haritajanAkIrNatAdivyAghAte dvitIye gamyata ityAdi // 96 // anyakRtA gAthA / dvAra 1 / ' disA '' , pau disA avaradakkhiNA, dakkhiNA ya avarA ya dakkhiNA puvvA avaruttarA ya puvvA, uttarapuvyuttarA ceva // 97 // parannapANapaDhamA, bIyAe bhattapANa Na lahaMti / taiyAe uvahImAI, natthi cautthIe sajjhAo // 98 // dizaH kramAdaparadakSiNAdyAH - naiRta 1 dakSiNa 2 pazcima 3 Agneya 4 vAyavya 5 pUrvA 6 uttarA 7 IzAnAkhyAH 8 / tatra prathamAyAM naiRtAyAM pratyupekSitAyAM pracuramannaM pAnaM vastrAdi ca syAt, tasyAmasatyAM dvitIyasyAM prekSaNe bhaktAdi na labhante tRtIyasyAM pratilekhitAyAmupadhyAdi na labhante, zeSaM spaSTaM / / 97-98 // 'paMca' paMcamiyA asaMkhaDi, chaTTIe gaNavibheyaNaM jANa / sattamie gelanaM, maraNaM puNa aTThamI biMti // 99 // pakSyAM gaNasya bhedaM vibhedaM jAnIhi zeSaM spaSTaM / tathA''dyAyA abhAve dvitIyA'pi prekSyate, tathA'pyAdyAyA eva guNaH, pratikramaNAdhyayane pAriSThApa nikA niryuktiH|| // 72 // rww.jainelibrary.org
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ evamAdyAdInAmabhAve'gretanA'gretanAdikA pratilekhyA, guNastvAdyAyA eva / pUrvasyAM 2 satyAM tvagretanAyAH prekSaNe granthokto doSaH, dvAra 2 // 99 // 'puvaM' puvvaM davvAloyaNa, pubbi gahaNaM ca NaMtakaTThassa | gacchaMmi esa kappo, animitte houvakkamaNaM // 10 // ___ sAdhavastiSThanta eva pUrva tRNaDagalachArAdidravyAlokanaM kuryuH / zavAcchAdanArhANAm nantAnAM vahanAhakASThasya ca grahaNaM yato vistAradAbhyAM yatpramANumuktaM tasmAdadhikAni cokSAkarburasugandhizvetavAsAMsi, ekaM tale kSeptumekaM paridhApanAyaikamAcchAdanAyeti jaghanyataH, bahu gacchaMtu jJAtvA bahUni sthApyAnyanyathA''jJAbhaGgaH / malinakucelAni na kSepyANi jananindAdoSabhAvAt / tAni vastrANi vRSabhAH sArayanti pAkSikAdiSu pratyupekSante nA'nvahaM mAlinyAptaH, gaccha eSa kalpaH aacaarH| kASThamapi pUrvameva grAhyaM yatonimitte niSkAraNe'pyakasmAtkasyA'pyupakramaNaM mRttiH syAttadaiva kASThagrahaNe'pakramaNe'dhikaraNaM syAt , tacca mRtaM pariSThApya sAgArikAzayaM jJAtvA pazcAdAneyaM vA pariSThApyaM vA // 100 // 'saha''jaM ve' sahasA kAlagayaMmI, muNiNA suttatthagahiyasAreNa / na visAmo kAyavo, kAyavva vihIi vosiraNam // 101 // jaM velaM kAlagao, nikAraNa kAraNe bhave niroho / cheyaNabaMdhaNajaggaNakAiyamatte ya hatthauDe / / 102 // ahi nizi vA yasyAM velAyAM kAlagato niSkAraNe tadaiva niSkAzyaH, svajanabAhulyasamahatvabhayAdau kAraNe nirodhaH sthApanaM bhavet / sthApane cAGgulyantare chedanaM, karayoH pAdayozcAGguSThadvayaM saMmIlya bandhanaM, saMstArakeNa ca saha bandhanaM, vAlAdIna dare kRtvA gItArthAnAM nirbhayatvena satkathAbhirjAgaraNaM, kAyikIyugamAtrakaM ca na pariSThApyaM, yasmAt kadAcicchabasyo Jain Education in M ww.jainelibrary.org
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane pAriSThApanikI niyuktiH|| sthAne 'hatthauDe' tti hastapuTena kAyikI lAtvA siJcati / acchedanAdAvAjJAdayo doSAH // 10-2 // yataH 'annA' annAviTThasarIre, paMtA vA devayA u uddhejaa| kAiyaM DabbahatthaNa, mA uDhe bujjha gujjhayA ! // 103 // anyAviSThe vyantarAdhiSThe zarIre chalaH syAt , prAntA pratyanIkA devatA vA zarIraM pravizyottiSThet , tatazchedAdi kArya ! evamapyutthAne 'Dabba0' vAmahastena kAyikyA siktvocyate ' mA uDhe 'tyAdi, he guhyaka vyantara ? budhyasva mA saMthArAo uddehi, yadyevaM kurvatAmapi // 103 // vittA donni vittAseja hasejA va, bhImaM vA aTTahAsa muMcejjA / abhIeNaM tattha u, kAyazca vihIe vosiraNaM // 104 // donni ya divaDDakhette, dabbhamayA puttalA u kAyavvA / samakhettaMmi u ekko, avaDDha'bhIe Na kAyavvo // 105 // vitrAsayedityAdi, tatrA'bhItenetyAdi / iha yadA mRtastadA karAMhI saralau kriyete'hI milyete, mukhe mukhapotibadhyAt, dvAra 4 / vyardhakSetre pazcacatvAriMzanmuhUrtamAne kSetre dve darbhamaye, samakSetre triMzanmuhUrta ekaH, apArddha paJcadazamuhUrte'bhijiti ca na kAryaH // 104-5 // 'tiNNe' tiNNeva uttarAI, puNavvasU rohiNI visAhA ya / ee cha nakkhattA paNayAlamuhuttasaMjogA // 106 // paJcacatvAriMzanmuhartAni 90 ghaTikAzcandreNa saha saMyogaM kuryuH // 106 // 'assi' taha "saya' assiNikittiyamiyasira, pusso maha phaggu hattha cittA ya / aNurAha mUla sADhA, savaNadhaNiTThA ya bhaddavayA / / 107 / / taha revaitti ee pannarasa havaMti tIsaimuhuttA / nakkhattA nAyavvA, parivaNavihIya kusaleNaM // 108 // dl // 73 // Jain Education inte T w w.jainelibrary.org
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ sayabhisayA bharaNIo, addA assesa sAi jeTThA ya / ee cha nakkhattA, panarasamuhuttasaMjogA // 109 // ASADhA pUrvASADhottarASADhA, 'maha' maghA / eSu nakSatreSu yathokta vidhyakaraNe sAmAcArIdoSaH / 'akaraNe anne do kaDei' ityAdicUryuktadoSAzca dvAra 5 // 107-109 // 'sutta' suttatthatadubhayaviU, purao ghettUNa pANaya kuse ya / gacchai ya jauDDAho, pariTThaveUNa AyamaNam // 11 // sUtrArthayostadabhayasya vijJo mAtrakeNa sahA'saMsRSTaM pAnIyaM tathA caturaMgulAdhikahastamAnAn samacchedena anyonyAsambandhAna kuzAMzca gRhItvA purato( pRSThato )'spRzad ('pazyan) gacchati, kuzAbhAve kezarANi cUrNAni vA gRhaNAti, yena prAka sthaNDilaM dRSTaM syAt / pariSThApya yADDAhaH syAttadAcamanaM kArya, ko'rthaH 1 cetsAgArikastadA yaivyUDhaM te karAMhIna dhAvitvA''camanti / AcamanagrahaNena yathA 2 uDDAho na syAttathA 2 snAnAdi kArya, dvAra 6||110||'thNddi' thaMDilavAghAeNaM, ahavAvi aNicchie aNAbhogA / bhamiUNa uvAgacche, teNeva paheNa na niyatte // 111 // sthaNDilasya janAkIrNatvAdivyAghAtenA'thavA'nAbhogAt sthaNDile'tikrAnte bhrAntvA sthaNDilamapradakSiNayya tasmina sthaNDila upAgaccheyustenaiva pathA na nivartante'nyathA'sAmAcAryutthAnAdidoSAH, dvAra 7 // 111 ||'kus' kusamuTThI egAe, anvocchiNNAi ettha dhArAe / saMthAraM saMtharejjA, savvattha samo u kAyambo / / 112 // tatra sthaNDile pramANaM ekayA kuzamuSTyAchinnadhArayetyAdi // 112 / 'visa' visamA jai hoja taNA, uvari majjhe va heTTao vAvi / maraNaM gelaNNaM vA, tiNhaMpi u nihise tattha // 113 // Jain Education in 14 |
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // || 08 || Jain Education Inter trayANAM vakSyamANAnAM / / 113 / / ' uva ' uvariM AyariyANaM, majjhe vasahANa heTThi bhikkhUNaM / tihapi rakkhaNaTThA, savvattha samA u kAyavvA // 114 // samAH prastAryAH // 114 // ' , jattha jattha ya natthi taNAI, cuNNehiM tattha kesarehiM vA / kAyavvo'ttha kakAro, heTTha takAraM ca baMdhejjA // 115 // tRNAbhAve tatra cUrNairnAgakesarairvA'chinnadhArayA bhAve vA lepAdibhirapi kakAraH kartavyo'dhasvakAraM badhnIyAt, dvAra 8 // 115 // ' jAe ' jAe dilAe gAmo, tatto sIsaM tu hoi kAyavyam / udvaitarakkhaNatthA, esa vihI se samAseNaM // 116 // rai dizi grAmastasyAM dizi pariSThApayadbhiH zIrSa kArya, vasaterapi niSkAsayadbhiH pUrva pAdau paJcAcchIrSaM niSkAsyaM, uDiM' kimarthamuttiSThato rakSaNArthaM ko'rthaveduttiSThettadA tasyAmeva dizi yAti, dvAra 9 // 116 // ' cinha ' ciTThA ubagaraNaM, dosA u bhave adhikaraNami / micchatta so va rAyA, va kuNai gAmANa vahakaraNaM // 117 // cihnArthaM yathAsthAnamupakaraNaM rajoharaNaM mukhapottivolarUpaM tatpArzve sthApyamacihnakaraNe doSA AjJAmaGgAdayaH / sa ca devo jAtaH sAdhuliGgamadRSTvA mithyAtvaM gacchet / yathojayinIzrAddho bauddhaliGgamRto devo jAtaH, svedehe bauddhaliGgaM dRSTvA mithyAtvaM gataH, rAjA vA'nupalakSitaM mRtaM vIkSya kenA'pyasau hata iti grAmANAM vadhakAraNaM kuryAt / / 17 / / ' vasa , sahi niSeNa sAhI, gAmamajjhe ya gAmadAre ya / aMtaraujjANaMtara, nisIhiyA uTThie vocchaM // 118 // pratikrama NAdhyayane pAriSThApa nikI niryuktiH // // 74 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasatiH spaSTA 1 nivezanamanekagRhamekadvAraM phalahikaM 2 'sAhI zAkhApATakarUpA3 grAmamadhya 4 grAmadvAraM 5grAmodyAnayorantaraM 6 udyAnaM 7 udyAnasthaNDilayorantaraM 8 naiSedhikI sthaNDilaM 9 eSu sthAneSu zava utthite sAdhUnAM vidhiM vakSye // 18 // 'vasa' vasahi nivesaNa sAhI, gAmaddhaM ceva gAma mottavyo / maMDalakaMDuhese, nisIhiyA ceva rajaM tu // 119 // vasatau nivezane zAkhAyAM vA zava nIyamAna uttiSThati vasatyAdayastyAjyAH 1 grAmamadhya uttiSThati grAmA 4 cakArAd grAmadvAre ca grAmo moktavyaH 5, evaM grAmodyAnAntare maNDalaM dezabhAgaH 6 udyAne kANDaM dezakhaNDa maNDalAdadhikataraM 7 udyAnanaSedhikyorantare dezaH 8 naiSedhikyAM sthANDile moktavyaM rAjyaM 9 / tathA pariSThApya gItArthA muhUtte pArzve tiSThanti, kadAciduttiSThet , tatra sthaNDila evotthAya patati vasatistyAjyA / sthaNDilodyAnAntare nivezanamityAdi // 119 / / bhASyaM ' vaccaM' vaccaMte jo u kamo kalevara pavesaNaMmi voccattho / NavaraM puNa NANattaM, gAmadAraMmi boddhavaM // 207 // vrajati yaH kramaH kalevarapravezane sa eva viparyasto jJeyo navaraM grAmadvAre nAnAtvaM na viparyayastato grAmatyAgasyobhayatra tulyatvAt / nirmUDhazca dvitIyavAra dve rAjye tyAjye, tRtIye vAre rAjyAni trINi tato bahuzo'pi pravizati trINyeva / 'bIyaM vasahimayaMte tAM ciya annaM ca muMcae rajaM, tappabhiI tinneva ya rajANi muyaMti pavisaMte ' // 207 // kSepakagAthArtha ukta eva / 'asi' asivAikAraNehiM, tattha vasaMtANa jassa jo u tavo // abhigahiyANabhigahio, sA tassa u jogaparivuDDI // 120 // azivAdibhiH kAraNairvasatyAdisthAnAtyAgAta tatraiva vasatAM yasya yattapo'bhigRhItamabhigrahabaddhamanabhigRhItaM ca tasya Jain Education Intel Taw.jainelibrary.org
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti- dIpikA // pratikramagaNAdhyayane pAriSThApa| nikI niyuktiH|| kA // 75 // yogavRddhiH kAryA, yathA namaskArakartuH pauruSI pauruSIkartuH purimArdha ityAdi, sati sAmarthya AcAmlAM yAvadazaktAvekAzana- mapi, dvAra 11 // 120 // 'gihna' gihvai NAma egassa, doNhamahavAvi hoja savvesi | khippaM tu loyakaraNaM, pariNagaNabheyabArasamaM // 121 // ekasya dvayorathavA sarveSAM nAma gRhNAti teSAM kSipraM locakaraNaM, 'bArasamaMti' dvAdazaM 'pariNa 'tti pratyAkhyAna deyamakSamasya dazamaSaSThacaturthAdi / gaNabheda iti te gaNAt kiyatkAlaM niSkAsyante, evamakurvato'sAmAcArI, dvAra // 121 // 'jo ja' | jo jahiyaM so tatto, niyattai payAhiNaM na kAyavvaM / uTThANAI dosA, virAhaNA bAlabuTTAI // 122 // yo yatra vAme dakSiNe vA syAt sa tata eva nivarteta, sarvapradakSiNaM na kartavyaM, utthAnAdayo doSA bAlavRddhAdInAM virAdhanA ca, dvAra 13 // 122 // 'udyA' uTThANAI dosA u, hoti tattheva kAusagaMmi / AgammuvassayaM gurusagAse vihIe ussaggo // 123 // tatraiva sthaNDile kriyamANa utthAnAdayo doSAH syuH| tato grAmamAgamya, caityaM gatvA, natvA zAntyai ajitazAntistavo gunnyH| tinni vA thuIo parihAyanti ukaDDiaMti', tato gurupArzvametyA'vidhipAriSThApanikI utsargaH kAryaH saptaviMzatyucchvAsaH, epa vRddhasampradAyaH / AcaraNA punaH-'ummatthayarayaharaNeNaM kira gamaNAgamaNaM Aloijai tato iriyAvahiyA paDikamijaha tao ceiyAi vaMdittetyAdi sive vihI asive na kIrai' / 'ummatthaye 'ti dasikA agrataH kriyante, vasatisthaiviNmUtrakhelamAtrANi tyAjyAni sthAnaM pramAjya, dvAra 14 // 123 // 'khama' // 75 // Jain Education inte O ww.jainelibrary.org
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ khamaNe ya asajjhAe, rAiNiya mahANiNAya niyagA vA / sesesu nasthi khamaNaM, neva asajjhAiyaM hoi // 124 // kSapaNamupavAso'svAdhyAyazca kAryazcedratnAdhikaH mUrimahAninAda iti mahAjanajJAto vA mRto nijakAH svajanA vA tasya santi, zeSeSu sAdhuSu mRteSu kSapaNAnadhyAyau na bhavataH, dvAra 16 // 124 // 'aba avarajjuyassa tatto, suttatthavisAraehiM thiraehiM / avaloyaNa kAyavvA, suhAsuhagainimittaTThA // 125 // 'avarajjayassa 'aparecavi dvitIyAhe'valokana karttavyaM zubhAzubhagatijJAnarUpanimittArtha, tacca sUremahardikasyA'nazanino | mahAtapaso vA, // 125 // ' di' jaM disi vikaDDiyaM khalu, sarIrayaM akkhuyaM tu saMvikhe / taM disi sivaM vayaMtI, suttatthavisArayA dhIrA // 126 // zarIraM yasyAM dizi viniSkAzitaM khalu akSataM ca tiSThettasyAM dizi zivaM subhikSAdi vadanti / yAvadinaM cA'kSataM tiSThettAvarSANi subhikSaM // 126 / / ' ettha' pattha ya thalakaraNe, vimANio joisio vANamaMtara samaMmi / gaDDAe bhavaNavAsI, esa gaI se samAseNa // 127 // vyavahArAdgateravalokanaM, thala(zava)tyAgasthaNDile sthUlakaraNa unnatabhuvi dRSTAyAM vaimAnikaH, samabhuvi jyotiya'ntarazca / gaDDAyAM gartAyAM // 127 // 'esA' esA u vihI savvA, kAyavvA simi jo jahiM vasai / asive khamaNa vivahI, kAussagaM ca vajejjA // 128 // eSa dvAragAthAdvayokto vidhiryaH sAdhuryatra kSetre vasati tena zive prAntadevatopasargavarjite kAle kartavyaH / azive tvavajJA Jain Education a l www.nelibrary or
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // pratikramaNAdhyayane pAriSThApa| nikI niyuktiH|| // 76 // hetau uktavidhiSu kSapaNaM kAyotsarga varjayet , liGgaM ca pArzve na mocyaM, kintu muharta vasatau sthApyate yathA svargato vasatisthaM svAGgaM vIkSya samyagdRk syAt / yena saMstArakeNa nItaH sa ca khaNDitvA tyAjya eva, aparaM 'vivaDDI'tti yoge vRddhiH kAryA yathA zivaM syAt // 128 // atha nigamayannAha 'eso' eso disAvibhAgo, nAyavvo duvihadavvaharaNaM ca / vosiraNaM avaloyaNa, suhAsuhagaIviseso ya // 129 // eSo'nantaragAthAdvikasya arthoM digvibhAgo diGamAtrarUpo jJAtavyo dvividhaM dravyagrahaNaM ceti / pUrvakAlagRhItaM vastrAdi pazcAtkAlagRhItaM kuzAdi jJAtavyaM, tathA dehavyutsarjanaM dvitIye'ti vilokanaM zubhAzubhagativizeSazcetyAdi saMyatapAriSThApanikyuktA / eSAM dvAroktavidhInAM sarveSAmakaraNa AjJAbhaGgAdi, dvAra 17 // 129 // gatA'cittasaMyatapAriSThApanikA / 'assaM' assaMjayamaNuehiM, jA sA duvihA ya ANupuvIe / saccittehiM suvihiyA ! aJcittehiM ca nAyavvA // 130 // sacittAsaMyatapAriSThApanikA acittasaMyatapAriSThApanikA ca // 130 // tatra sacittAsaMyatapAriSThApanikAmAha- kappa' ___ kappaTThagarUyassa u, vosiraNaM saMjayANa vasahIe / udayapaha bahusamAgama, vipajjahAloyaNaM kujA // 131 / / kA'pi strI pratikUlatayA svAyazobhiyA vA duSkAlAdau jIvanAya vA 'kappaTagarUyassa' bAlasya saMyatAnAM vasatyAM vyutsajanaM kuryAta, tatrA'yaM vidhiH-dine dine vRSabhaiH prAtaraparAhe sAyaM vA'rdharAtre vasatiH zodhyAstyajantIM dRSTvA volaH kArya:-eSA 'bAlaM tyaktvA yAti' / tato lokaH sameto yadvetti tatkarotu cenna dRSTA tata 'udagapahe 'tyAdi, udakahAriNInAM pathi catudizyAM yatra janAnAM samAgamaH syAttatra pravihAya tyaktvA pazcAnmukhAH zvakAkAdirakSaNAyA'valokanaM kuryuryathA jano vetti // 76 // Jain Education Intel Grow.jainelibrary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'asau kamapi pratIkSyamANo'sti' / kenApi vAle dRSTe valanti, gatA sacittAsaMyatapAriSThApanikA // 131 // 'paDi' paDiNIyasarIrachuhaNe, vaNImagAIsu hoi acittA / tovekkhakAlakaraNaM, vippajahavigicaNaM kujA // 132 / / pratyanIkena mRtazarIrakSepaNe kRte, vanIpake vA''gate mRte, AdizabdAtkenApi hatvA tatra tyakte'saMyatapAriSThApanikA'cittA syAt , tatropekSA na kAryA tadaiva bolakaraNaM, cetko'pi nA''yAtastadA svayamasAgArikAdo sthAne viprajahyAt / tadvastrAdevivekaM tyAgaM ca kuryAt , gatA'cittAsaMyatapAriSThApanikA // 132 // ' Noma' _NomaNuehiM jA sA, tiriehiM sA ya hoi duvihA u | saccittehi suvihiyA ! accittehiM ca nAyavvA / / 133 // nomanujestiryagbhiH pAriSThApanikA yA sA dvidhA syAta sacittatiryakapAriSThApanikAcittatiryakapAriSThApanikA ca | // 33 // 'cAu' cAuloyagamAIhiM, jalacaramAINa hoi snycittaa| jalathalakhahakAlagae, acitte vigicaNaM kujjA // 134 // tandulodakAdibhirjalacarAdInAM pAriSThApanikA syAta, ko'rthaH ? tandulAmbunA saha matso maNDUkI vA sametau tau cAlyAmbunA saha sacitte jale nayeta / maNDUkI svayaM jale yAti matsyastu kSipyate / 'jale 'tyAdi jalasthalakhageSu kAlagateSvacittanomanujapAriSThApanikA syAtko'rthaH ? vihagAdinA mRtamatsyodarakAkAdAvAnIte vivekaM tyAgaM kuryAt // 134 // gatA | trasaprANapAriSThApanikA'tha notrasapAriSThApanikA 'nota' 'AhA' notasapANehiM jA sA, duvihA hoi ANupuvIe | AhAraMmi suvihiyA !, nAyavvA noaAhAre // 135 // Jain Education Intel For Private & Personal use only Swiainelibrary.org
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakatA niyuktidIpikA // 77 // AhAraMmi u jA sA, sA duvihA hoi ANupuvIe / jAyA ceva suvihiyA !, nAyavvA taha ajAyA ya // 136 // pratikrama AhAre upakaraNAdau ca, AhAraviSayA yA'sau pAriSThApanikA sA dvividhA, he suvihitaaH| jJAtavyA, doSAcyAjyAhAraviSayA INNAdhyayane pAriSThApanikA jAtA 1, zuddhAdhikAhAraviSayA pAriSThApanikA ajAtA 2 // 135-136 // 'AhA' pAriSThApa___ AhAkamme ya tahA, lohavise Abhiogie gahie | eeNa hoi jAyA, vocchaM se bihIe bosiraNaM // 137 // nikI AdhAkarmaNi ca tathA lobhAta siMhakesarikhadAte, viSakRte Ate, makSikAdivipacyA jJAte, AbhiyogikavazyAdimantra- nikitA saMskRte Ate, ceto'nyathAtvAdiliGgajJAte sati, etenA''dhAkarmAdidoSeNa jAtA syAt / 'se'tasya vidhinA vyutsarjanaM vakSye // 137 // 'ega' egaMtamaNAvAe, aJcitte thaMDille guruvaiDhe / chAreNa akkamittA, tiThThANaM sAvarNa kujA // 138 // ekAnte vijane'nApAte zvakAkAdijantuhapAtarahite'citte gurUpadiSTe sthaNDile kSAreNa bhasmanA''kramya saMmizya vidhA zrIna vArAna zrAvaNaM kuryAdamukadoSAdidaM tyajyata iti nirUpyate / avidhijJena tu na tyAjyaM / viSa kRtAbhiyogikayorayaM vidhiH sayatanaM kaaryH| AdhAkarmikalobhAttayorapyayameva vidhirvizeSastu vakSyate // 138 / 'Aya' Ayarie ya gilANe, pAhuNae dullahe sahasalAhe / esA khalu ajAyA, vocche se vihIe vosiraNaM // 139 // AcAryAdyarthe tathA durlabhe viziSTe dravye sati sahasA ca tallAme jAte satItyAdihetoradhikagrahaNaM syAdeSAjAtA // 139 // 'ega' GU // 77 // Mww.jainelibrary.org Jain Education inte
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ - egatamaNAvae aJcitte, dhaMDile guruvaiDe / Aloe tiNNi puMje, tiTThANaM sAvaNaM kujA // 14 // anApAte lokadRSTyApAtarahita Aloke prakAze zuddhAhArasya trIn puJjAn kuryAt / AdhAkarmAdimUlaguNadaSTe tvekamuttaragupadaSTe ta dvAviti vizeSaH, pUrvavat tridhA zrAvaNaM ca kuryAt , gatA''hArapAriSThApanikA / / 140 // ' noA' noAhAramI jA sA, sA duvihA hoi ANupubbIe | uvagaraNaMmi suvihiyA !, nAyabvA noyauvagaraNe // 141 // noupakaraNaM zleSmAdi // 141 // 'uva' uvagaraNami u jA sA, sA duvihA hoi ANupuvvIe / jAyA ceva suvihiyA !, nAyavvA taha ajAyA y|| 142 // vasvAyupakaraNaviSayA jAtA'jAtA ca prAgvat / / 143 // atra paraH prAha-'jAyA' jAyA ya vatthapAe, vaMkA pAe ya cIvaraM kuJjA / ajjAyavatthapAe, voccatthe tucchapAe ya // 143 / / banepA jAtApAriThApanika kAryA, 'ke ti mUlaguNaduSTaM vastramekasmin sthAne vakraM kRtvottaraguNadRSTaM tu sthAnadvaye vakaM kRtvA tyAjyaM / pAtre tu mUlaguNaduSTa ekaM cIvarakhaNDaM kuryAt kSipedityarthaH, uttaraguNaduSTe tu dve / ajAtA tu vastrapAtrayorevaM 'voccattha' viparyastaM jJeyaM, ko'rthaH ? zuddhaM vastramRju dhArya, pAtraM tucchaM riktaM sthApyaM, anyakRteyaM gAthA / atra gururAha-naivaM yuktaM, vastracIvarayorasthiratvena sadoSasyA'pi zuddhApatteH, paramevaM kArya // 143 // "davi duvihA jAyamajAyA, abhiogavise ya suddha'suddhA ya / egaM ca doNNi tiNNa ya, mUluttarasuddhajANaTThA // 144 // jAtAjAtA ceti pAriThApanikA dvidhA, tatrA''bhiyogikA viSakRtA tathA''dhAkarmAdinA'zuddhAca jAtA, zuddhA tvjaataa| Jain Education a l For Private & Personal use only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramagAdhyayane pAriSThApa| nikI niyuktiH|| AvazyakatA AbhiyogikaviSakRtayorvasvapAtrayoH khaNDitvA tyaagH| mUlaguNAzuddhe vastra eko grandhiH pAtreSu karNaka ekarekhA kaaryaa| niyukti uttaraguNAzuddhe vastre dvau granthI pAtre ca dve rekhe, zuddhe vastre trayo granthayaH pAtre tisro rekhaaH| tato bahirekAntAnApAte tyAgaH / pAtraM diipikaa|| tu pAtravandharajastrANAbhyAM, bandhanA'bhAve tu davarakeNa baddhordhvamukhaM tathA sthApyaM yathA vAyupravezAjIvotpattirna syAt , tadvastrAdi ced gRhI lAti tathApi vyutsRSTAdhikaraNAH sAdhavaH zuddhAH / anyasAdhubhistu kAraNAdAttaM cecchuddhaM tadA yAvajjIvaM bhujyate / // 78 // | azuddhaM tvanyAyAM tyAjyaM // 144 // 'nou / nouvagaraNe jA sA, cauThivahA hoi ANupubbIe / uccAre pAsavaNe, khele siMghANae ceva // 145 // noupakaraNamuccArAdi, tadviSayA yA pAriSThApanikA, khelo galazleSmA, siMghANo prANajaH zleSmA // 145 // 'uccA' 'puDha' / uccAra kuvvaMto chAya, tasapANarakSaNavAe / kAyaduyadisAbhiggahe ya, do ceva'bhigiNhe // 146 // puDhavi tasapANasamuThThiehiM, etthaM tu hoi cubhNgo| paDhamapayaM pasatthaM, sesANi u appasatthANi // 147 / / iha kRmyAdisaMbhave lokopabhogAI muktA'nyadacchAyAyAmuccAraH kAryaH, vRkSAbhAve tUccAraM kurvannuccArasya svadehena trasaprANarakSArtha chAyAM kuryAt , yAvatte jIvAH pariNamanti / 'duyeti sthAvastrasabhedakAyadvike'gre gAthAyAM caturbhaGgI vakSyate, digabhigrahazca kAryastatra dve dizAvabhigrahIyAdyathA 'ubhe mUtrapurISe tu divA kuryAd udGmukhaH rAtro dakSiNatazcaiva tasya cA''yune hIyate' / pRthvyAdisthAvastrasaprANasamutthitai dairatra caturbhakSI-pratilikhati pramArjati caivaM sthAvarAzca vasA rkssitaaH1| pratilikhati na pramArjati sthAvarA rakSitA na trasAH 2 / na pratilikhati pramArjati trasA rakSitA na ca sthaavraaH| na ca // 78 // JainEducation inted Lalw.jainelibrary.org
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratilikhati na pramArjati sthAvarAtrasAzca na rakSitAH, atra prathamabhaGgarUpaM padaM sthAvastrasayorekatvAtprazastaM zeSANyaprazastAni / evaM Dagalakamapi supratilikhitaM supramArjitaM vA yogya, sUryagrAmayoH pRSThiM na deyAt // 146-147 // 'guru' gurumUlevi vasaMtA, anukUlA je na hoMti u gurUNaM / eesi tu payANaM, dUraMdUreNa te hoMti // 148 // gurumale gurvantike'pi // 148 // iti pAriSThApanikI gtaa| atra niSiddhAcaraNAdinA yo'ticArastasmAtpratikramAmi / etadevA''ha-'paDisiddhANaM karaNe, kiccANamakaraNe paDikkamaNaM / asadahaNe ya tahA, vivarIya parUvaNAe ya' // 1 // pratiSiddhAnAM durdhyAnAdInAM karaNe, kRtyAnAM zubhadhyAnAdikAryANAmakaraNe, jinoktAnAmazraddhAne, viparItaprarUpaNAyAM ca kRtAyAM pratikramaNaM syAt / ebhiH kAraNairyatra yoticArastamAta pratikramAmIti sarvatra sambandho jnyeyH| tatra paJcabhiH samitimiH pratikramAmi, ko'rthaH 1 yatpaJca samitayaH samyag na pAlitAstasya mithyAduSkRtaM 15 / paDikkamAmi chahiM jIvanikAehiM-puDhavikAeNaM AukAeNaM teukAeNaM vAukAeNaM vaNassaikAraNaM tasakAeNaM / paDikamAmi chahiM lesAhi-kiNhalesAe nIlalesAe kAulesAe teulesAe | pamhalesAe sukklesaae| paDikkamAmi sattahiM bhayaThANahiM / aTThahiM mayaThANehiM / navahiM baMbhacaraguttIhi / dasavihe samaNadhamme / ekkArasahiM uvAsagapaDimAhiM / bArasahiM bhikkhupaDimAhiM / terasahiM kiriyAThANahiM / Jain Education Intel Saniw.jainelibrary.org
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // // 79 // 'paDi* chahiM jIvanikAyehiM ' jIvAnAM nikAyAH samUhAstairvirAdhitairyo'ticAraH 16 / 'paDi chahiM lesArhi ' lezyate | pratikramazliSyata AtmA karmabhiryayA sA lezyA / 'kRSNAdidravyasAcivyAt , pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrA'yaM, lezyAzabdaH INNAdhyayane prayujyate' / 1 / pariNAmasya bahuvidhatve'pi paristhUlatvena SaDbhedAH kRSNalezyAdyAH syustatra sAmAnyato lezyA dvidhA-dravya- SaT lezyAlezyA bhAvalezyA ca / tatrAdyA kRSNAdidravyamAtramanyA tu kRSNAdivarNadravyAvaSTambhajAtaH AtmapariNAmastatra kRSNadravyAvaSTa- svarUpaM // mbhAdavizuddhaH pariNAmo jAyamAnaH kRSNalezyaivaM nIlAdyA api, kintu nIlalohitavarNadvayayogidravyAvaSTambhAta kApotalezyA, lohitavarNadravyebhyastejolezyA, pItadravyaiH padmalezyA, yataH sUtre -- jallesAI davAI Adiyai tallese pariNAme bhavati' / tathA manaHparyAptinAmakarmato manoyogyAnpudgalAnAdAya cintayati, te ca manyamAnAH pudgalAH sahakArikAraNAnmanoyoga ucyante, manoyogapariNAmazca lezyeti / tathA''vazyakavRttau lezyAdravyANi sarvakarmapratinisyandabhUtAnItyuktaM, anyatra tu yogAntargatAnItyuktaM paraM yogAntargatAnIti ghaTate bahukarmakSaye'pyayogyavasthAyAM ca lezyA'bhAvAt / atra dRSTAnto ' jaha' __jaha jaMbutaruvarego, supakkaphalabhariyanamiyasAlaggo / dihro chahiM purisehi, te bitI jaMbu bhakkhemo // 1 // __yathA-eko jambUpAdapaH, supakkaphalabhRtAnyata eva natAni zAlAgrANi zikhAgrANi yasya saH, SaDbhiH puruSaidRSTaste bruvate | jambUphalAni bhkssyaamH||1||'kih' kiha puNa ? te beMteko, AruhamANANa jIvasaMdeho / to chidiUNa mUle pADemuM tAhe bhakkhemo // 2 // kathaM punarbhakSyANIti ? te bruvate, tatraika Aha-vRkSasyA''rohaNe jIvasandehaH syAttato vRkSaM mUlAcchitvA pAtayitvA ca tadA Jain Education Intel For Private & Personal use only law.jainelibrary.org
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhkssyaamH||2||'biti' bitiAha ehaheNaM, kiM chiNNeNaM tarUNa amhaMti ? | sAhA mahalla chiMdaha, taio beMtI pasAhAo // 3 // dvitIya AhA'smAkametAvanmAtreNa mahAtaruNA chinnena kiM ? mahatI zAlA chinyA, tRtIyo brUte prazAkhAM chinta // 3 // 'gocche gocche cautthao uNa, paMcamao beti geNhaNa phalAI / chaTTho beMtI paDiyA, eecciya khAha ghettuM je // 4 // catarthaH punargucchAn stabakarUpANi chinta, paJcamako brUte vRkSApAtayitvA''ruhya ca phalAni gRhIta, SaSThaH patitAnyevaitAni gRhItvA khAdata // 4 ||'didvN'| diDhatassovaNao, jo beti tarUvi chinna muulaao|so vaTTara kiNhAe, sAlamahallA u nIlAe // 5 // dRSTAntasyopanayo yuktiH, mulAcchintaitadyo vakti sa kRSNAyAM lezyAyAM vartate, mahatIM zAlA chinteti vaktA nIlAyAM ||5||'hv' havai pasAhA kAU, gocchA teU phalA ya pamhAe / paDiyAe sukkalesA, ahavA aNNaM udAharaNam // 6 // prazAkhAM cchinteti vaktA kApotalezyaH syAt , gucchAn chinteti vaktA tejolezyaH, phalAni lAteti vaktA padyAyAM. paticA tAni phalAni bhakSateti vaktuH zuklalezyA / athavA'nyadudAharaNaM syAdyathA // 6 ||'coraa' corA gAmavahatthaM, viNiggayA ego veti pAeha | jaM pecchaha savvaM, dupayaM ca cauppayaM vAvi // 7 // grAmavadhArtha grAmalaNTanArtha SaT caurA nirgatAstatraiko brUte yadvipadaM catuSpadaM vA'pi pazyata taddhata ||7||'vih| Jain Education inte Nww.jainelibrary.org
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramagAdhyayane SaT lezyAsvarUpaM // Avazyaka biio mANusa purise ya, taio sAuhe cautthe ya / paMcamao jujhaMte, chaTo puNa tasthimaM bhaNai // 8 // niyukti- dvitIyo mAnuSAn hateti vakti, tRtIyaH puruSAn , caturthaH sAyudhAn , paJcamo yudhyamAnAn hata, SaSThaH punastatredaM dIpikA // bhaNati // 8||'ek' // 8 // ekaM tA haraha dhaNaM, bIyaM mAreha mA kuNaha evaM / kevala haraha, dhaNaMtI, uvasaMhAro imo tesi // 9 // ___ ekaM tAvaddhanaM harata, dvitIyaM mArayata, evaM mA kuruta dhanaharaNameva kevalaM kuruteti, tathA teSAM SaNNAmupasaMhAro nigamanaM yathA ||9||'so' savve mArehattI, vaha so kiNhalesapariNAmo / evaM kameNa sesA, jA caramo sukkalesAe // 10 // yA sarva mArayataivaM bhaNati sa kRSNalezyAyAM vartate, evaM zeSAH krameNa nIlAdilezyAH syuryAvaccaramaH zuklalezyAyAM | M // 10 // 'Adi' AdillatiNi etthaM, apasatthA uvarimA pasatthA u / apasatthAsuM vaTTiya, na vaTTiyaM jaM pasatyAsuM // 11 // atrA''dyAkhilezyA aprazastA uparimAH prazastAH / yadaprazastAsu vartitaM pariNAmaH kRtaH prazastAsu na vartitaM // 11 // 'esa' esa'iyAro eyAsu, hoi tassa ya paDikkamAmitti / paDikUlaM vaTTAmI, jaM bhaNiyaM puNo na sevemi // 12 // eSa pUrvokto'ticAra etAsu lezyAsu syAta tasya pratikramAmIti yadbhaNitaM tatrA'yaM bhAvastasyAticArasya pratikUlaM nindAdinA varte, na punastamaticAra seve 17 // 12 // // 80 // Jain Education Intern jainelibrary.org
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'paDi0 sattahiM bhaya0' saptabhayAnAM sthAnairbhedaiH 18 / aTThahiM maya.' madasthAno'ticArastasya 'micchAmi dukkaDaM' iti / sUtrAntyapadenehAgre'pi ca sambandho mIlyaH / ' ihapara0' gAthArddham ihaparaloyAdANamakamhAAjIvamaraNamasiloe 'tti 'ihe 'ti-ihalokabhayaM tacca manuSyAdeH sjaatiiylokaanmnussyaaditH1| paralokabhayaM manuSyAdeH parasmAt siMhAditaH 2 / AdAnabhayaM caurAdibhyo dravyasya 3 / akasmAdbhayaM bAhyakAraNAbhAvAtsahasAjAtaM 4 / 'AjIve' tyAjIvikAbhayaM kathamAjIvikA bhAvinIti 5 / maraNabhayaM spaSTaM 6 / azlokabhayamayazobhayaM 7 / 'jAI 'tyAdi jAIkulabalarUve tavaIsarie sue lAhe // 1 // jAti 1, kula 2, bala 3, rUpa 4, tapaH 5, aizvarya 6, zruta 7, lAbha 8 madAH / mAtRvaMzo jAtiH, pitRvaMzaH kulaM // 1 // 19 / ' navavaMbha ' brahma caryate pAlyata iti brahmacarya tasya rakSAkadAptirvRttibrahmacaryaguptiH / 'basa' ___ vasahikahanisijidiya, kuDutarapuvvakIliepaNIe / aimAyAhAravibhUsaNA ya nava baMbhaguttIo // 1 // vasatyAdInAM navAnAM varjanaM nava brahmaguptayaH syustatra vasatiH strIpazuklIvayuktaM sthAnaM 1 / kathA strINAM strIbhiH saha vA IN ekaikena vArtA kAmakathA ca 2 / niSadyA''sanaM svIyuktaM prAgniviSTastrIkaM ca 3 / indriyAloko nRNAM strINAM vA 4 / kuDyAntaraM dampatIsvApayuktabhityantaraM 5 / pUrvakrIDitasmRtiH 6 / praNItaM susnigdhAhAraH 7 / atimAtro'dhika AhAraH 8 / vibhUSaNA dehazobhAkRtiH 9 // 14 // etAbhirgaptibhiryo'ticArastasya mithyAdaSkRtaM 20 / atra kSepakagAthA:-" vasahI ihatthIhi Jain Education Inter Alaw.jainelibrary.org
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane nava brhmcguptyH|| // 81 // saMjuttA doNhaM pi dIvae mayaNaM / mayaNeNa dIviyANaM, nAsai dhammassa snnaaho"||1|| dvayoH sAdhustriyorapi madanaM dIpayeta / " itthIkahA viruddhA, thaNanayaNaniyaMbavayaNalaDahattaM / vibbhamakaDakkhahasiya, souM mayaNuddao hoi"||2|| svIkathA viruddhA yataH stanau nayanaM nitambaH kaTI vadanameteSAM laTabhacaM cArutvaM, vibhramaH saubhAgyagadvadanAdInAmanyathA nivezastaM, kaTAkSAna hasitaM ca varNyamAnaM zrutvA madanodayaH / " itthImayaliyasayaNA-saNami tapphaMsaphaMsaNe jayaNA / dUsei maNaM mayaNo, kuTuM jaha phaMsadoseNa" // 3 // strImalinIkRtazayAnAsane strImukta ityarthastasyAH striyaH sparzasya sparzane yatanA niSedhodyamaH kAryoM | yathA kuSThaH sparzadoSeNa parAn dUSayati tathA madanaH strIsparzana mano dUSayet / " iMdiyanirikkhaNeNaM, kaDakvavikkhevathaNaniyaM vANaM / didi dito khubbhai, aibalio vammaho calai" // 4 // indriyanirIkSaNena liGgAlokanena tathA kaTAkSavikSepastananitambAnAM viSaye dRSTiM dadat kSubhyatyatibalI manmathazcalati / "kuTuMtaraMmi mihuNaM, ramai raIraMjiyaM vicitteNaM / uracAyakaruNasaddeNa teNa dIvijae mayaNo" // 5 // mithunaM ratyA rAgeNa raJjitaM vicitreNa prakAreNa ramate, uroghAte hRdayAsphAlane sati karuNazabdena tena madano dIpyate / "jaM puvvakIliyaM ramaNisarasayaM hasiyalaliyasaharasiyaM / saMbharai tAva mayaNo, visai dhmmjhaannaao"||6|| yadramaNyA saha pUrvakrIDitaM tathA hasitalalitAmyAM hAsyalIlAmyAM saha rasitaM sItkArAdinA zabditaM sAdhuH saMsmarati tAvanmadano dharmadhyAnAdvidhvaMsayati / "bhujaMtassa paNIyaM, ainehaM sukkasaMcayaM kuNai / sukkaM dIvai mayaNaM, mayaNeNa jaittaNaM kuto" // 7 // atisnehaM praNItaM vastu bhuJjAnasya puMsaH zukrasaMcayaM karoti, 'jaittaNaM' yatitvaM kutH| " aimattabhoyaNeNaM, tatto vAhijjae aNaMgeNaM / UNoyariyA uvavAsasaMDiyA jayai paMcasaraM" // 8 // atimAtrabhojanena // 8 // Jain Education Inter For Private & Personal use only N aw.jainelibrary.org
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRpto'naGgena bAdhyate, UnodarikA upavAsasaMsthitA upavAsasadRzAH paJcazaraM jayanti / " kAmI kuNai vibhUsaM, vibhUsio kAmiNIu patthei / kayaloyamaliNavattho, ahvAya jayai paMcasaraM" // 9 // yaH kAmI syAtsa eva dehavibhUSAM karoti, 'nAkAmI maNDanapriya ' ityuktervibhUSitazca san kAminIH prArthayate, vIkSate / kRtaloco malinavastrazcA'hAya zIghraM paJcazaraM jayati 20 / 'dasa0 samaNa.'' khaMtI' khaMtI ya maddavajava, muttI tava saMjame ya boddhavve / saccaM soyaM AkiMcaNaM ca, baMbhaM ca jaidhammo // 1 // zAntimArdavAvamuktayaH krodhAdikaSAyatyAgarUpAH, tapo dvAdazadhA''bhyantaravAhyabhedataH, saMyamaH SaDjIvarakSA vakSyamANasaptadazamedo vA / satyaM hitaM tathyaM ca, zaucaM paradravyAnAkAsayA cokSatvamapramAdo vA, AkizcanyaM nirmamatA, brahma viSayatyAga iti dazadhA yatedharmo boddhavyaH / anye tvevamicchanti "khaMtI 1, muttI, 2 ajjaba 3-maddava 4 taha lAghave 5 tave ceva 6 / saMjama 7 ciyAga 8 kiMcaNa 9-bodhavve baMbhacere ya" // 1 // lAghavaM mRSA'dattatyAgena karmalaghutA, tyAgo yatibhyo vastrAdidAnamAkizcanyamuktopadhAvapratibandhaH // iha guptikaSAyAdInAM sAmAyikAnantaradaNDakoktAnAmapyatra kathanaM saMkhyAnurodhAdaduSTaM 21 / 'ekA0 uvAsaga0' upAsate yatInityupAsakAH zrAvakAsteSAM pratimA pratijJAvizeSAstAbhiH 'daMsa' dasaNavayasAmAiya, posahapaDimA abaMbha saccite / AraMbhapesauddiTa, vajae samaNabhUe ya // 1 // darzanaM samyaktvaM 1 vratAni dvAdaza 2 sAmAyikaM dvisandhyaM 3 pauSadhaH parvasu 4 pratimA parvarAtrau kAyotsargaH 5 / eSAM pazcaguNAnAM dhartA, tathA'brahma 6 sacitta 7 Arambha 8 preSyaprayoga 9 uddiSTAhArANAM varjakaH 10 zramaNabhRtaH sAdhuveSazca Jan Education T ww.jainelibrary.org
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane ekAdaza zrAvakapratimA Avazyaka- 11 / krameNa darzanapratimA 1 vratapratimA 2 chakAdazapratimAvAnupAsakaH syAttatra preSyaprayogo'nyenA''rambhasya karaNamuddiSTa- niryakti- stannimittakRta aahaarH| bhASyaM-'sammaiMsaNasaMkAisallapAmukkasaMjuo jo u / sesaguNaviSpamukko, esA khalu hoti paDimA u' dIpikA // 1 // yaH zaGkA jinavacanasandehastadAdizalyavipramuktaH samyagdarzanasaMyutaHprAkRtatvAcchabdavyatyayaH, zrAddhastrikAlapUjApara cA ityanuktamapi samyaktvazuddhyai jJeyaM / tu punaH zeSaguNairvatasAmAyikAdibhirvipramuktaH syAdeSA khalu prathamA pratimA 1 / 'biiyA // 82 // puNa vayadhArI, sAmAiyakaDo ya taiyayA hoi / hoi cautthI cauddasi, amimAIsu divhesu||2|| vratadhArIti dvitIyA, yaccUrNI "tassa NaM egaMvA aNegAI vA aNuvayAi kayAI bhavaMti'2 / kRtasAmAyikaH zrAddha iti tRtIyA 3, caturthI caturdazyaSTamyAdidivaseSu / 2 / 'posaha cautvihaMpI, paDipuNNaM samma jo u aNupAle / paMcami posahakAle, paDimaM kuNaegarAIyaM // 3 // pauSadhaM caturvidhamapi pUrNa samyagyo'nupAlayati, yaccUrNau "cAuddasidvamuddidvapuNNamAsiNIsu, paDipuNNaM posahaM sammaM, aNupAlitA bhavati' 4 / paJcamyAM pauSadhakAla ekarAtrikI pratimA kAyotsarga kuryAta / pratimAstho'hato nijadoSAMzcapratIkAraM ca dhyAyeta / 3 / 'asiNANaviyaDabhoI, pagAsabhoitti jaM bhaNiya hoi / divasao na ratti, muMje maulikaDo kaccha Na virohe' ||4|| sa cA'snAto vikaTabhojIti prakAzabhojI syAditi yaddhaNitaM, tato divase sarvAhArAn bhukte na tu rAtrau / kRtamukula iti ko'rthaH kacchasya na vizeSeNa rodho bandho mutkalakaccha ityrthH| brahmavrate'niyamA, pratibandho netyarthaH / 4 / 'diya baMbhayAri rAI, parimANakaDe aposhiiesuN| posahie ratimi ya, niyameNaM baMbhayArI y||5|| sA divA brahmacArI rAtrI niyamAnmaithunaparimANakRt , pauSadhiko rAtrAvapItyAdi dezapauSadhanivRtyartha bhaNitaM / 5 / ' iya jAva paMca mAsA, viharai hu paMcamA bhave pddimaa| // 82 // Jain Education Inter arjanelibrary.org
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaTThIe baMbhayArI, tA vihare jAva chmmaasaa'||6|| iti paJca mAsAn yAvat , hu pUraNe, viharati, yAvacchabdena jaghanyata ekAhaM vyahaM vyahamutkarSataH paJca mAsA jJeyAH, evamagre'pi / SaSThayAM brahmacArI kAmakA tyajan navavidhabrahmaguptiM pAlayan vihareta / 6 / 'sattama satta u mAse, Navi AhAre sacicamAhAram / jaM jaM hechillANaM, taM taM parimANa savvaMpi' / / 7 / / saptamyAM sapta mAsAH sacittAhAraM nA''hArayet / iha yadyadadhasthAnAnAM pratimAsthAnAM puNyakRtyaM tattaduparitanAnAM pratimAvatAM sarvamapi jJeyaM / 7 / 'AraMbha sayaMkaraNaM, aTThamiyA aTTamAsa vajei / navamA Nava mAse, puNa pesAraMbhe vivajaI' // 8 // Arambhasya svayaM karaNamaSTamAsAn varjayatItyaSTamI 8 / 'navame tyAdi spaSTAH / preSyante vyApAryanta iti preSyA anye lokA-N stairArambhaH preSyArambhastaM varjayati parairArambhaM na kArayatItyarthaH 9 / 8 / iha pauSadhika ArambhAdivarjakazca trisandhyaM caityAnvandate / 'dasamA puNa dasa mAse, uddidvakaryapi bhatta navi muMje / so hoI churamuMDo, chihaliM vA dhArae jaahi||9|| tamevoddizya yatkRtaM taduddiSTakRtaM bhaktaM naiva bhur3e, sa kSuramuNDaH zikhAM vA dhArayet , (1)hi nishcye|9| 'jaM nihiyamatthajAyaM, pucchaMti niyANa navari so Aha / jai jANe to sAhe, aha navi to beMti navi jANe' // 10 // yadarthajAtaM dravyaM bhUmyAdau nihitaM, tatpRcchatAM janAnAM navaraM sa vakti, dve bhASe kalpete, yadi jAnAti tato jAnAmIti 'sAha' iti vkti| atha na jAnAti tato na jAnAmIti brUte / 10 / 'khuramuMDo loo vA, rayaharaNa paDiggahaM ca geNhittA / samaNabhUo vihare, NavariM saNNAyagA uvari // 11 // mamikAraavocchinne, baccA saNNAyapalli daTuM je / tatthavi sAhaba jahA, giNhai phAsu tu AhAram , // 12 // pUrva khuramuNDo loco vA, tato rajoharaNaM patagRhaNaM pAtraM ca gRhItvA samitiguptizramaNabhRtaH 'sabAo pANAivAyAo veramaNaM Jan Education Inter libraryorg
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyuktidIpikA // pratikramaNAdhyayane ekAdaza shraavkprtimaaH|| // 83 // jAva sabAo rAibhoyaNAo veramaNaM' evaM samyagyatidharmavAn viharenavaraM svajJAtInAmupari mamakAre mamatve'vyucchinne svajJAtiyapallI, draSTuM yAti tatrA'pi sAdhuvatsyAt , yathA sAdhuH prAk siddhamAhAraM laatiityevmesso'piityrthH| bhikSAyAM 'samaNovAsagassA paDimApaDivanassa bhikkhaM dalaheti vakti / 11-12 / ' esA ekArasamA, ikkArasamAsiyA eyAsu / paNNavaNavitahaasaddahANabhAvAu aiyAro' // 13 // ekAdazamAsikI ekAdazI pratimA / etAsu vitathaM prajJApanaM kathanamazraddhAnaM vA kuruta itya. ticAro bhavettasya mithyA duSkRtaM / cau~ paJcamyA ArabhyA'ntyAM yAvat 'jahaNNeNaM egAhaM vA dugAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM paMcamAse' ityAdi, antyAyAM yAvat ' ekArasamAse viharejA' / AdyapratimAyAstveko dvau mAsau ceti jJeyaM / tRtIyAdyAsu jaghanyata ekaM dvau dinAvityAdyapi, yata upAsakadazAvRttau tu-'varadaMsaNavayajutto, sAmAiyaM kuNai jo saMjhAsu / ukkoseNa timAsA, sA sAmAiyapaDimA' // 1 // ityAdi, 'evaM ukkoseNaM, ikkArasamAsa jAva vihare ya / egAhA iyareNaM, satvaM satvattha pAeNaM' // 1 // itareNa jaghanyapadena ekAhAdimAnaM sarvaM sarvapratimAsu prAyeNaivaM jJeyaM, cUnau~ 'kahaM vi annovi pADho dIsai dasaNasAvago 1 kayavayakamme 2 kayasAmAie 3 posahovavAsanirae 4 rAibhattavirae 5 sacittAhAravirae 6 diyAbaMbha. yArI rAuparimANakaDe 7 diyA vi rAo vi baMbhayArI asiNANae bhavai, vosiTThakesakakkhamaMsuromanahe ' / asnAnaH kezakakSAzmazruromanakhasaMskAravarjakA 8 / saarNbhprinnaae'-aarmbhprtyaakhyaanshitH9| 'pesAraMbhapariNAe' pressyaarmbhvrjkH10|| 'uddidubhattavivajae samaNabhUe yAvi bhavai ityAdi lutta kesae vA acelae vA egasADie vA saMtarucare vA' atra 'saMtaruttareti aMtaraM zyaharaNaM paDiggaho vA uttaraM pAoraNakappo klpcuurnniH011| 22 / 'bArasahiM bhikkhu0'-zuddhabhikSAbhojI // 83 // Jain Education inte For Private & Personal use only X w.jainelibrary.org
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikSustasya pratimAH pratijJAstAbhiH 'mAsA' mAsAI sattatA, paDhamA bitisatta ( satta ) rAidiNA / aharAI egarAI, bhikkhupaDimANa bArasagaM // 1 // | mAsikyAdyAH saptamAsikyantAH evaM saptaprAkRtatvAdikaNpratyayalup, tataH prathamA dvitIyA tRtIyA saptarAtridivA evaM daza, tato'hogatrikI ekarAtrikI ceti bhikSupratimAnAM dvAdazakaM, bhASyaM-'paDivajaha saMpuNNo, saMghayaNadhiijuo mhaastto| paDimAu jiNamayaMmI, saMmaM guruNA aNuNNAo' // 1 // vajraRSabhanArAcaRSabhanArAcanArAcAnAmanyatamasaMhananI, dhRtyA cittasvAthyena yuto mahAsatvaH sAttvika etAH pratimA jinamate samyag guruNA'nujJAtaH pratipadyate / 1 / 'gacchecciya nimmAo, jA puvA dasa bhave asaMpuNNA / navamassa taiyavatthu, hoi jahanno suyAbhigamo' // 2 // sa ca gaccha eva vasan nirmAtaH pratimAkalpaparikarmaNi pariniSThitaH, IN AcAryastu pratimA pratipadyamAno'nyaM gaNadharaM sthApayitvA gacchAdvahiH parikarma kuryAta , sthApyagaNadharAbhAve gacchAntare'pi / tasyotkRSTaH zrutAbhigamo yAvaddazapUrvANyasaMpUrNAni, jaghanyena navamasya pratyAkhyAnapUrvasya tRtIyamAcArAkhyaM vastu yAvat / saMpUrNadazapUrvAdayo bamoghavacanatvAt , dharmadezanayA tIrthe vRddhikAritvAt pratimAM na pratipadyate / ihA''dyAnAM saptapratimAnAM II parikarmaNeti tulanA syAt , sA ca jaghanyataH pratimAtulyakAlamAnaiva jJeyA, utkRSTato yAvatA kAlenA''tmA bhaavyte| AdyayoH pratimayoH parikarmaNA pratipattizcaikasmin varSe, yathA prathamaM gacchamadhye eka mAsaM parikarmaNA, tato gacchAnniSkramyaikamAsapratimA 1. punargacchametya dvau mAsau parikarmaNA tato gacchAniSkramya dvimAsapratimA punargacchameti / evaM tRtIyasyAH parikarmaNApratipattiH ye varSe / turyAyAstu tRtIye varSe, zeSANAM parikarmaNA pratipattizcA'nyasmin varSe, yathA turye varSe paJcamyAH parikarmaNA, paJcame Jain Education inte Puww.jainelibrary.org
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // || 68 || Jain Education Inter tu tasyAH pratipattirevaM yAvannavamavarSe saptamyAH pratipattiH, yato varSAsu pratimAparikarmaNA pratipattizca na syAt saptamyA anu gacchamAgatya mAsena varSArha kSetraM pratilikhati, varSArhamupadhiM ca svayogyamutpAdayati / pratimAdharaca gacchapratibaddha eva syAt / AcAryopAdhyAyAdayaH pUrvagRhItamupadhiM nikSipyA'nyayogyamupadhimutpAdya pratimAM kuryuH / ' taveNa 1 satteNa 2 eganeNa 3 sutreNa 4 baleNa 5 | ya tulaNA paMcahA buttA, jiNakappaM paDivaJjao' pratimA pratipadyamAnasya pUrvameSA paJcadhA tulanA uktAstapasA 1 sacvena 2 sUtreNa 3 ekatvena 4 balena 5 ca / tatra tapastulanA caturthAdau SaNmAsAnte tapasyanekazo'bhyaste sati mahAtapasA'pi manAgglAnerabhAve 1 / "paDhamA uvassayaMmi 1, bIyA cAhiM 2 taiyA caukkami 3 / sunnaharaMmi cautthI 4, taha paMcamiyA masANaMmi ya 5 " | 1 | prathamA satulanopAzraye, dvitIyopAzrayAdbahizchAditapradeze, tRtIyA catuSke rathyAcatuSkarUpe, zeSaM spaSTaM / eSu sthAneSu kramAt kAyotsarge rAtrau kRte parasparzAdau romAJcamAtrasyA'pi bhayasyAnutpAde 2 / sUtratulanA svanAmavat siddhAnte'skhalite kRte, sUtragaNanamAnenaivocchvAsa stokalavamuhUrttAdikAlajJAne, pUrvANAM ca pratyakSaraM pUrvapazcimAnAnupUrvyAM guNane 3 / ekatvatulanA saMghATakasAdhunA saha vicArAdyabhASaNe, pUrvaparicitastrIdarzane mukhavarNa bhedadRSTirAgAdyakaraNe, dehAdau nirmamatve'pramatte ca 4 / balatulanA tu zarIrAGguSThamAtrAdyAdhAreNa cirasthAne, manasi tu mahopasargAdibhirapyakSobhatAyAM jAtAyAM pratimAhaH 5 / evaM tulanAH kRtvA pratimAH karoti / pratimAvato jaghanya upadhirdharmadhvajo mukhapotiH saptadhA pAtraniyogazceti navadhA, sa evaikasUtrakalpena dazadhA, sUtrakalpa - dvayayuta ekAdazadhA, UrNAkalpayutazca dvAdazadhotkRSTa upadhirmAtrakacolau tu na staH / jaghanyato janmaparyAyastasyaikonatriMzadvarSANi yathA garbhASTamasya dIkSA, ekavarSeNa yogodvahanaM, tataH krameNa viMzatitame varSe dRSTivAdoddeza evaM sarvANyekonatriMzadvarSANi, jaghanyato pratikramaNAdhyayane dvAdaza bhikSu pratimAH // // 84 // w.jainelibrary.org
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ vrataparyAyastu viMzativarSANi, tAvatparyAyasyaiva dRSTivAdoddezAt , pratimAprapanno manasyAlocanApadaprApto'nudghAtimaM tapaH kurute // 2 // parikarmaNAvidhimAha-"bosaTTacattadeho, uvasaggasaho jaheva jinnkppii| esaNa abhiggahIyA, bhattaM ca alevayaM tassa" // 3 // vyutsRSTaH saMskArAkaraNena tyakto nirmamatvena deho yena sH| yathaiva jinakalpI tathaivopasargasahaH sAdhuH syAt / eSaNA bhaktAdigrahaNarUpA'bhigRhItA'bhigrahavatI syAt , yathA saptasu bhaktapAneSaNAsu antyAzcatasraH(pazca) eSaNAH kalpAstatrApi pratidinamekaiva pAnasyA'lepAdyA syAt , vastrasya tu kAryAsikAdhuddiSTameva vastraM lAsyAmi 1 prekSitameva 2 paribhuktamevottarIyAditayA 3 ujjhi| tadharmakameva lAsyAmi 4 iti, catasRSveSaNAsvantye dve, kalpe paraM prAyaH svocitamAnayutameva vastraM kalpyaM tadabhAve tu yathAkRtamapyucitavastrAptiM yAvat , ucitaprAptau tu prAktanaM tyAjyaM, bhaktaM cA'lepakRtaM vallacanakAdi syAt / / 3 / / "gacchA viNikkhamittA paDibaje mAsiyaM mahApaDimam / dattegabhoyaNassA pANassavi ega jA mAsam" ||4||aaye dvitIye vA cAritre sthitaH sarvasaMghakSAmaNApUrva gacchAdviniSkramya nirgatya svakriyAnirupasargatArtha kAyotsarga kRtvA mAsikI pratipadyate, tasyAM bhojanasyaikA datiravicchinnadAnarUpA, pAnasyA'pi tatraikaiva bhavet / iha caivaM vidhiH-pratimApratipannasya bhikSAyAzcatvAro'bhigrahA dravyato yathoktaiSaNAsvanyatareSaNayA ekasya bhuJjAnasya yAcakasya vA'rthe AnItasya tena ca niSiddhasya dattazeSasya vA nirlepasya grahaNaM, tatrA'pyasya sAdhoriyatyo dattayaH kalpyA iti yatra ko'pi na vetti tatra bhikSA grAhyetyevaMrUpA'jJAtoJchatA 1 / kSetrata udyAnikAyajJapATakasenAdisthAneSambaramAtra piNDasyotpanikSepaM ca yatra sthitaH pazyettatra sthito dvArazAkhAyAmadRSTasyaikaM pAdamudumbarasya madhya eka bahiH kRtvA dadatyA dAvyA hastena 2 / kAlatastRtIyapauruSyAmantarAyAdidoSatyAgAya dvipadacatuSpadAnAM zramaNAdiyAcakAnAM Jain Education inte For Private & Personal use only |
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyuktidIpikA pratikramaNAdhyayane dvAdaza bhikSu // 85 // prtimaaH|| cA''hAragrahaNakAlavarja 3 / bhAvato'ntarAyAprItyAdidoSavAraNAya dvayAdInAM bhujAnAnAmatheM AnItasya gurviNIbAlavatsAstanyapAyikAdibhirdIyamAnasya ca varjanaM 4 / jinakalpikAH pratimAsthAzca kila garbhamAtre sati dAtrIM tyajanti, gacchavAsinazcASTamanavamamAsayostathA jinakalpikAH pratimAsthAzca bAlakaM bhojananamarthamapi nikSipya dadatI dAtrI tyajanti, gacchavAsinastu kSIrapAnArhameva muktvA dAtrI, mArjArAdibhirbAlasya vinAzahetutvAt / pratimAvato gocarabhUmayaH SaT peTAdyAstatra peTA maJjUSA tadvatsaMlagnasarvadiksthagRhATane 1, ardhapeTA tadardhena bhrameNa 2, gomUtrikA tadAkAreNa vAmadakSiNato bhramaNe 3, pataGga- vidhistiDavadbahugRhANi muktvA muktvA bhrameNa 4, zambUkAvartA zaGkhAvarttavadgRheSvAvartAkAreNa bhrAntvA madhye pradeze madhyAdvA bahinirgame ca 5, gatvA pratyAgatA agrato gatvA valamAnasya'Tane 6, etAsAmanyatarAbhigrahaH syAdetA evaM gocarabhUmayaH / zambUkAvatabhedadvayagaNanena RjukayA ca sahA'STasaMkhyAH sAmAnyataH sAdhUnAM syuH / tathA sa yatra pratimApratipannatayA'jJAtastatraivaikarAtraM dvirAtraM vA vasati yatra tu jJAtastatraikarAtrameva / tasya catasro bhASAH kalpA:-yAcanI saMstArakopAzrayaviSayA 1 pracchanI upAzrayaviSayA sUtrArthasandehaviSayA ca 2 anujJApanI upAzrayapUrvasthitasAdhuviSayA 3 vyAkaraNI praznottaraviSayA dIkSopadeze ca 4 / trINi sthAnAni dRSTvA pratilikhituM tato'nujJApayituM tataH sthAtuM ca kalpAni, AgamanagRhaM dezyakuTIvikaTagRhaM 1, bhittirahitA''cchAdanarahitA vA grAmamaNDapikA 2 nirdoSadumUlaM ca 3, evaM saMstArA api vAcyAH-pRthvIzilA uda ( iTTa )karUpA 1 kASTazilA talapaTTaH 2 yathAsaMskRtaM prAgAstINaM prAsukaM nizcalaM paTTAdi 3 / tatrasthAne strI sastrIko vA naro'bhyeti | na kalpyaM tadapekSayA sAdhornirgantuM praveSTuM vAgnyAdAvapyevameva sa AkRSTaH paraM nA''lambate / ahidRSTyAdInAM kaNTakAcaM Jain Education inte
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education is nA'pakRt, sarvatra punaH sopakaraNazcalet, viSamutre tu pUrvapratilekhitasthaNDile kRtvA yathAsthAnaM tiSThet / yatrA'rko'stastatraiva jale sthale vA rAtrau sthitvA arkai dIptau calet / aGge sacittarajasi lagne malatve'pariNate'nnapAnAdyaM nA''datte, uSNAcchItaM zItAduSNaM naiti, duSTebhAdyaiH patho na calatyaduSTaistu yugamAtraM Talati / hastAMntiAkSyAsyAdi lepaM vinA na dhAvati, dehaM na kaNDUyate, dIkSAM na datte, evaM mAsaM pUrayati / " pacchA gaccha maIe, eva dumAsi timAsi jA stt| navaraM dattIbuDDI, jA satta usattamAsI " // 5 // pazcAnmAsAdanu gacchamupaiti vibhUtyA, tathAhi sarvapratimAnAmante sa gacchasthAnAsannagrAmametya gurvAdInAM svaM jJApayati, te ca nRpAdInAmuktvA sarvarjyA pravezayanti, rAjAdyabhAve sAdhusAdhvyAdisaMgho'pyullocakaraNa turyAdinAdavAsakSepAdyutsavaH pravezayati / evaM dvimAsikI trimAsikI yAvatsaptamAsikI, navaraM pratimAyAM pratimAyAM dattivRddhirvAcyA, dvitIyasyAM dvedatta bhaktasya pAnasya caivaM yAvatsaptamyAM sapta dattayaH // 5 // " tatto ya aTTamIyA, havai hU paDhamasattarAIMdI / tIya cautthacautthe'pANaNaM aha viseso || 6 || uttANagapAsallINisajjI vAvi ThANe ThAittA / saha uvasagge ghore, divAI tattha avikaMpo" ||7|| aasSTama prathamA saptarAtrandivA bhavati, iha prakrame tasyAM caturthacaturthenaikAntaropavAsenA'pAnakena pAraNe vA''cAmlayuktena caret / dattiniyamastu na, caturbhizcaturthaistribhirAcAmlaizvASTamI syAdevaM navamIdazamyAvapi / athA'yaM vizeSa:-sa grAmAdvahiruttAna UrdhvamukhaH zayitaH, 'pAsalI 'ti pArzvazayito 'NisajI 'ti niSadyAvAn samaputatayopaviSTo vA'pIti vikalpArthaH / sthAne uktakAyaceSTarUpe sthitvA'vikampo divyAdIn ghoropasargAn sahate // 6-7 // navamImAha - " doccAvi erisacciya, bahiyA gAmAiyANa NavaraM tu / ukkuDalagaMDasAI, DaMDAitiuva ThAittA " // 8 // dvitIyA'pi saptazatrindivA idRzyeva tapaHpAraNAbhyAM, navaraM
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 86 // Jain Education Inte , grAmAdInAM bahirutkaTuko lagaMDa tadracchAyI, ziraH pArSNibhireva pRSThapradezenaiva vA spRSTabhUbhAgaH, daNDavadAyato daNDAyataH, sa eva daNDAyatako vA sthitvopasargAn sahate // 8 // dazamImAha - " taccAevi evaM NavaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNa mahavAvI, ThAija va aMbaja vA " // 9 // tRtIyA'pIdRzyeva tapogrAmAdvahirvastyAdisAdharmyAnnivaraM sthAnaM tasya godohikA'thavA vIrAsanaM, yathA vAmAMhridakSiNorUrdhvaM vAmorUpari dakSiNo'thavA''mraphalavat kubjAkArastiSThet // 9 // ' emeva ahorAI, chaDa bhattaM apANayaM Navaram / gAmaNayarANa bahiyA, vagghAriyapANie ThANaM " // 10 // evamevaikAdazyahorAtrikI, sA tribhirdinaiH syAt, tatrA''dyadina AcAmlaM kRtvA'horAtraM grAmanagarAdInAM bahirvistAritapANiH pralambitabhujaH sthAnaM karoti, dvitIyatRtIya dinayostu SaSThabhaktamupavAsadvayaM || 10 || "emeva egarAI, aTThamabhatteNa ThANabAhirao / IsIpa bhAragae, aNimisanayaNefe || 11 || vi pAe, vagghAriyapANi ThayaI ThANaM / bAghAri laMbiyabhuo, sesa dasAsuM jahA bhaNiyam " // 12 // evameva dvAdazyahorAtrikyAdAvAcAmlaM kRtvA rAtrau grAmAderbahirISatprAgbhAragata ISannamrakAyo'nimiSanayana ekadRSTiracittadadau saMhRtya caturaGgulAntarau kRtvA vistAritapANiH sthAnaM kAyotsargarUpaM tiSThati, sUtra evaM 'vAghAriyapANiya'tti vyAkhyAti, 'vAghArI 'tyAderartho lambitabhujaH, pazcAdaSTamamapAnakaM kuryAdityeSA caturbhirdinaiH syAt / zeSapratimAnAM vidhiM yathA 'dasAsuM' dazAzrutaskandhamadhye bhaNitaM tathA jaaniiyaat| ekarAtrikyAstridhA zuddhyA'pAlana unmAdadIrgharogadharmabhraMzAH, pAlane svavadhimanaH paryAya kevalajJAnAni syuH / saparikarmaNA sarvAH pratimA dazavarSaiH pUryante, evaM sarvAsAM pramANaM mAsA 56 dinA 28, pratimAdharA ekasminnupAzraya utkRSTataH ( ) / pratimAvicAro dazAvyavahArapravacanasAroddhArAdigranthebhyo'lekhi / pratikrama NAdhyayane dvAdaza bhikSu pratimAH / // 86 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ etAsAM vitathaprarUpaNAdito yo'vicAraH kRtaH // 11-2 // 'terasahi kiriyA.'-kriyA karmabandhahetustasyAH sthAnaH 'aTThA' ___aTThANaTThI hiMsA-'kamhoM diTThI ya morsa'diNNe ya / arbhatthamANa mette," mAyAlohe riyAvahiyA // 11 // ___ 'adve 'tti arthadaNDaH 1, evamanarthadaNDaH 2, hiMsAdaNDaH 3, akasmAddaNDaH 4, dRSTiviparyAsaH 5, mRSApratyayadaNDaH 6, adattavRttiH 7, AdhyAtmikI kriyA 8, mAnavRttiH 9, mitradveSavRttiH 10, mAyAvRttiH 11, lobhavRtiH 12, airyApathikI kriyA 13 // atra kSepakagAthAH-"tasathAvarabhUehiM, jo daMDaM nisaraI hu kajaMmi / Ayaparassa va aTThA, aTThAdaMDaM taya biMti" // 1 // trasasthAvarabhRteSu daNDyate niHsvaH kriyate AtmA'neneti daNDa ArambhastaM, 'kajaMmI 'tyeva vyAkhyAti, kArya sati nisRjati karoti AtmanaH parasya cArthAya 1 / "jo puNa saraDAiyaM thAvarakAyaM ca vaNalayAIyaM / mArettuM cchidiUNa va chaDDe eso aNaDAe // 2 // saraTaH kAkiNDakastadAyaM trasakAyaM vanalatAdyaM sthAvarakAyaM mAritvA chiccA ca chardayati davAn vA datte, eSo'narthadaNDaH 2 / "ahimAiveriyassa va hiMsIsu hiMsaI va hiMsahiI / jo daMDaM Arohai hiMsAdaMDo bhave eso"||3|| ahyAderiNo vaiSa mAM ahinat hinasti hisiSyati ceti bujhyA yo daNDamArambhamArohati caTati 3 / " annaTThAe nisirai, kaMDAi annamAhaNe jo u / jo va niyaMto sassaM, chidijA sAlimAI ya" || 4 // yaH kaNDaM bANamanyArthAyA'nyasmai kRte nisRjatyanyaM tvAhanti, vA'thavA yaH zAlyAdikaM zasyaM nayan gRhan tRNAdi chindyAt 4 / "esa akamhAdaMDo, divivivajAsao imo hoi / jo mittamamittaMtI, kAuM ghAeja ahavAvi // 5 // gAmAIghAesu va ateNa teNaMti vAvi ghAejA / diTThIvivajAse so, kiriyAThANaM tu paMcamayaM" // 6 // ayaM dRSTiviparyAso vakSyamANaH syAt , yo mitraM viparyastabuddhayA'mitraM vairi Jain Education Inter Allww.iainelibrary.org
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- Namiti kRtvA ghAtayet / athavA'pi grAmAdInAM ghAteSu bhaGgeSu nyAyinamapyanyAyinaM kRtvA'stenaM stenaM vA kRtvA ghAtayeta 5 / pratikramaniyukti-INI'AyadvA nAyagAINa vAvi aTThAya jo musaM vayai / so mosapaccaIo, daMDo chaTTho havai eso" ||7|| AtmArtha jJAtakAnAM svaja- NAdhyayane dIpikA // nAnAM vA'rthAya 6 / " emeva AyanAyagaaTThA jo giNhai adinnaM tu / eso adinnavatI ajjhatthio imo hoi" // 8 // trayodaza emevA''tmajJAtakayorAya 2 AdhyAtmiko daNDo'yaM vakSyamANaH syAd 7 / "na ya kovi kiMci bhaNae, tahavi ya hiyaeNa IN kriyaa|| 87 // dammaNo kiMpi / tassajjhatthI saMsai, cauro ThANA ime huti" |9|| ko'pi kiMcinna bhaNati tathApi hRdayena svacittavikalpA- sthaanaani|| deva kimapi durmanAH syAt , tasyA''dhyAtmikI kriyA ziSyate, tasyA imAni catvAri sthAnAni vakSyamANAni syuH "koho mANo mAyA, loho ajjhasthikiriya evesA / jo puNa jAimayAI, aTThaviheNaM tu mANeNaM" // 10 // eSA krodhAdikA''dhyAsmakriyaiva 8 / "matto hIler3a paraM khisai paribhavai mANavattesA / mAyapiinAyagAiNaM, jo puNa aNNe vi avarAhe // 11 // tivaM daMDa karei DahaNaMkaNabaMdhatADaNAiyaM / taM mittadosavittI, kiriyAThANaM havai dasamaM / / 12 // ikkArasamaM mAyA, anna hiyayammi anna vAyAe / anaM AyaraI iya, sakammaNA gUDhasAmattho" // 13 // yo jAtimadAdinA'STavidhena paraM hIlate ityAdi, eSA mitradveSavRttikriyA, hIlA manasA tarjanA, khisA vacasA tarjanA, parAbhavaH kriyayA tarjanA, mAnavRttikriyaiSA 9 mAtRpitrAdInAM dahanAGkanavandhatADanAdi, AdizabdAdolanAdi karoti 10 / ekAdazaM sthAnaM mAyA syAt, svakarmaNA'nyadAcarati ca, gUDhasAmathyoM gUDhapariNAmaH, eSA mAyAvRttiktA 11 / 'mAyAvittI esA itto puNa lobhavittIyA / iNamo sAvajAraMbhapariggahesu satto mhNtesu|| 14 // 'ittoM' ita: 'iNamo' iyaM 'mahaMtesu' mahatsu sAvadyamayArambhaparigraheSu sktsttprH| " taha itthIkAmesu, giddho // 87 // / Jain Education Intel For Private & Personal use only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ appANayaM ca rakkhaMto / annesiM sattANaM, vahabaMdhaNamAraNaM kuNai / / 15 // esA u lobhavittI, iriyAvahiyaM io pavakkhAmi / iha khalu aNagArassa u, samiIguttIsuguttassa // 16 // sayayaM tu appamattassa bhagavao jAva cakkhupamhaMpi / nivayai tA suhamAvi ha, iriyAvahiyA kiriya esA" // 17 // tathA strISu kAmeSu gRddhaH sannAtmAnaM ca rakSannanyeSAM vadhAdi karoti 12 / 'io' ita IryA calanaM tadviziSTaH panthA IryApathastatra bhavA IryApathikI, vyutpattimAtramidaM bhAvArthastvayaM-samitiguptibhyAM suguptasya susaMvRtasyA'nagArasya satatamapramattasya bhagavataH pUjyasyopazAntamohAdiguNasthAnAnuvartino vA yaccakSuHpakSmA'pi nipatati spandate tAvat , 'hurevArthe kevalayogapratyayA sUkSmA ekasAmAyikabandhatvenA'lpA sAtabandharUpaiSA kriyA syAt tasyAM ca karmA''dyasamaye vaddhaM dvitIye veditaM tRtIye nirjIyate 24 / caudasahiM bhUyagAmehi, pannarasahiM paramAhamiehi, solasahiM gAhAsolasaehiM / sattarasavihe saMjame, aTThArasavihe abaMbhe, egUNavIsAe NAyajjhayaNohiM, vIsAe asamAhiThANehiM // 'cauda0 bhUya. ' bhUtAnAM jIvAnAM grAmAH samhAH 'egi0'| egidiyasuhumiyarA, saNNiyara paNiMdiyA ya sabiticau / pajattApajjatA bheeNaM codasagAmA // 1 // ekendriyAH sUkSmAH 1, itare bAdarAH 2, paJcendriyAH saMjJino devanArakagarbhajAH 3, asaMjJinaH saMmUrchajAH 4, tathA dvi 5, tri 6, caturindriya 7 sahitA ete sapta bhedAH paryAptAparyAptabhedena caturdazajIvagrAmAH / anne puNa ittha cauddasa Jain Education Internal For Private & Personal use only v.jainelibrary.org
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti diipikaa| / / 88 // guNaThANANi pannavaMti, 'miccha' 'tatto' pratikramamicchaTThiI' sAsAryaNe ya, taha sammamicchadichI ya / aviratasammaddiTThI, virayAvirae parmatte ya // 1 // NAdhyayane tatto ya appamatto, niyaTTianiyaTTibAyare sume / uvasaMtakhINamohe, saMjogI ajogI ya // 2 // catudarza vyAkhyA-mithyAdRSTiguNasthAnaM 1, sAsvAdanadRSTiguNasthAnaM 2, tathA samyamithyAdRSTiguNasthAnaM 3, aviratasamyagdRSTiguNasthAnaM 4, viratAvirataguNasthAnaM 5, pramattaguNasthAnaM 6, tato'pramatagaNasthAnaM 7, 'niyaTTitti nivRttibAdaraguNasthAnaM 8, sthaani|| anivRttibAdaraguNasthAnaM 9, 'suhume 'tti sUkSmasaMparAyaguNasthAnaM 10, upazAntamohaguNasthAnaM 11, kSINamohaguNasthAnaM 12, sayogiguNasthAnaM 13, ayogiguNasthAnaM 14 / tatra mithyA viparItA dRSTirjinoktavastupratipattiryasya sa mithyAdRSTistasya guNasthAna, guNAnAM jJAnAdInAM sthAnaM, zuddhitAratamyena guNAnAM svarUpabheda ityarthaH / tathA mithyAtve'pi vartamAnasya jIvasya jJAnamAtrarUpaguNavatcAdguNasthAnatvaM, yata ArSa ' savvajIvANaM pi ya NaM akkharassa aNaMtabhAgo niccugyADio, jai puNa so AvarijA | to jIvo ajIvattaNaM pAvijA, suTThavi mehasamudae hoi pahA caMdakhurANaM' iti / ihA'nAdimithyAdRSTiH kopi girisaridupala. gholanAkalpenA'nAbhoganivartanenA'dhyavasAyavizeSarUpeNa yathApravRtta karaNenA''yurvarjasaptakarmANi palyAsaMkhyeyabhAgahInakasAgarakoTAkoTisthitikAni kuryAta , tatra ca nibiDakASTagranthivadarbhedyaH prabalarAgadveSapariNAmo'bhinnapUrvaH karmagranthiH syAt / uktaM ca "gaMThitti sudumbheo, kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaMThitva / jIvassa kammajaNio, ghaNarAgaddosapariNAmo" ||1|| imaM ca granthi yAvadabhavyA api yathApravRttakaraNena karma kSapayitvA'nantazaH samAyAnti na tu granthi bhindanti, kintu bhUyo'pi vyAvRttaH saMklezava- Al // 88 // For Private & Personal use only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAdutkRSTasthitIni karmANi kurvanti / granthibhedaM ca vinA na samyaktvAdilAbhaH, granthi ca bhivA jIvaH punaH karmaNAmutkRSTasthitIna na badhnAtItyata ekavArameva granthibhedaH syAditi / itazca kazcinmahAtmA''sannamokSasukhaH pracuradurvAravIryaprasaratIvraparazuneva vizuddha pariNAmarUpeNA'ntarmuharttakAlamAnenA'pUrvakaraNena granthimedaM vidhAya viziSTataravizuddhirUpamantarmuharttakAlamAnamanivRttikaraNamanubhavaMstatra zeSamithyAtvamohanIyasthiterudayakSaNArdhvamantarmuharta muktvA parato vedyamithyAtvadalikAmAvarUpamantarmuhUrtamAnamantarakaraNaM karoti / uktaM ca-"karaNaM ahApavattaM, niyaTTimaniyaTTi ceva bhavANaM / iyaresiM paDhama ciya, bhaNNai karaNaM tu pariNAmo" // 1 // karaNaM yathApravRttaM 1, 'niyaTTi 'tti nivRttikaraNamapUrvakaraNAparanAmakaM 2 anivRttikaraNaM 3 caiv| etatrayaM bhavyAnAM syAditareSAmabhavyAnAM prathamameva karaNaM bhavati / tu punaH karaNaM pariNAmo bhaNyate / " jA gaMThI tA paDhama, gaMThiM samaicchao bhave biiaN| aniyaTTIkaraNaM puNa, sammattapurakaDe jIve" // 2 // yAvadanthistAvatprathama, granthi samatikrAmato granthi bhidAnasya dvitIya bhavet , anivRttikaraNaM punaH samyaktvapuraskRte jIve syAt , samyaktvaM puraskRtamAsannIkRtaM yena sa tasmin samyaktvAbhimukha ityrthH|| kiM cA'sminantarakaraNe kRte mithyAtvamohanIyakarmaNo dve sthitI syAtAmekA'ntarakaraNAt prAktanyantarmuhUrttamAtrA, dvitIyAtvantarakaraNAnantarabhAvinyantaHsAgarakoTAkoTimAneti, sthApanA ceyaM / tatrA'nAdikAlAtprathamasthitibhAgaM yAvanmithyAtvadali kavedanAdasau mithyAdRSTireva / kiM cA'rhatpraNItamekamapyakSaramarocamAno mithyAdRSTiH syAdyataH " payamakkharaMpi ikaM jo na royai suttaniddiDheM / sesaM royaMto vi hu, micchaddiTThI muNeyabo" // 1 // tathA samyagdRSTirapyanantAnuvandhyudayAnmithyAtvI syAt , sarve mithyAtvino jaghanyata utkRSTato'pyanantA eva syurityuktaM mithyAdRSTiguNasthAnaM 1 / tato'ntarakaraNaM praviSTa AdhasamayAdAra T Jain Education Intel ww.jainelibrary.org
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyuktidIpikA bhya mithyAtvapadalavedanA'bhAvAdantarmuharttakAlamAnamaupazamikasamyaktvaM labhate, uktaM ca-"UsaradesaM daDillayaM ca, vijjhAi vaNadavo pratikramapappa / iya micchassa aNudae, uvasamasamma lahai jIvo" // 1 // yathA vanadava UparadezaM dagdhaM ca kSetraM prApya vidhyAyati, IN NNAdhyayane zeSaM spaSTaM / tata upazamikasamyaktvasya jaghanyato'ntye samaye, utkRSTataH paDAvalikAsu zeSAsvanantAnubandhikaSAyoda- caturdaza yAta samyaktvaM vamannathavA ko'pyupazamazreNipratipatito'nantAnubandhyudayAtsamyaktvaM vaman sAsvAdanasamyagdRSTiH syAta, guNasthAnajaghanyataH samayAdutkRSTataH paDAvalikAbhya UrdhvamavazyaM mithyAtvodayAdasau mithyAdRSTireva bhavati, tathA saha A ISattacarasAsvA kAni // danena vartata iti sAsvAdanaH, sa cA'sau samyagdRSTizca sAsvAdanasamyagdRSTistasya guNasthAnaM / uktaM ca-"uvasamasamA paDamANao tu micchattasaMkramaNakAle / sAsAyaNo cchAvali, bhUmimapatova pavaDato" // 11 // mithyAtvasaMkramaNakAla upazamasamyatkvAt prapatan jaghanyata ekasAmAyika utkarSataH SaDAvalikaH sAsvAdanaH syAt , yathA mAlAtpatan bhUmimaprApto'ntarAlavartI tathA samyaktvAt patanmithyAtvamadyApyaprApto'ntarAlavartI / ete cekasamaye kadAcidutkRSTato'saMkhyeyAH prApyanta iti 2 / tathoktavidhinA labdhenauSadhakalpenaupazamikasamyaktvena madanakrodvavadazuddhaM mithyAtvamohanIyaM karma jIvavidhA karoti-zuddhamardhavizuddhamazuddhaM ceti sthApanA / trayANAM caiSAM puJjAnAM madhye yadArdhazuddhaH puJja udeti tadA tadudayavazAjinamataparamatobhayAsthAvAn janturantarmahataM samyagmithyAdRSTiH syAt / samyaktvaM mithyA ca samyagmithye, IdRze dRSTI yasya sa samyagmithyAdRSTistasya guNasthAna, uktaM ca-"jaha guDadahINi visamANi bhAvarahiyANi huMti missANi / bhujaMtassa tahobhaya-taddiTThI mIsadiTThI ya" // 1 // atra ca jinadharmopari rAgo dveSazca na syAdityasya mizradRSTyAkhyaM tRtIyaM nAma, yataH-"rAgaM navi jiNadhamme, navi // 89 // / Jain Education in For Private & Personal use only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ dosaM jAi jassa udennN| so mIsassa vivAgo, aMtamuhattaM havai kaalN"||1|| tata UrdhvamavazyaM zuddhapuJjodayAta kSAyopazamikasamyaktvaM, mithyAtvapujjodayAnmithyAtvaM ca yAti, yataH-"micchAo saMkaMtI, aviruddhA hoi sammamIsesu / mIsAo vA dosu, sammA micchaM na uNa mIsaM" // 1 // samyaktvAnmithyAtvaM yAti na punarbhizra, etadguNasthAnasthAzcotkRSTato'saMkhyeyAH syuriti 3 / uktaM kArmagranthikamataM, saidhAntikamataM vidaM-ko'pyanAdimithyAdRSTijIvo yathApravRttikaraNena granthiM prApya gurvAdisAmagrIsadbhAve'pUrvakaraNena granthibhedakSaNa eva puJjatrayaM kRtvAnivRttikaraNena zuddhapuJjapudgalAn vedayannudIrNasya mithyAtvasya kSayAdanudIrNasya ca zuddhapuJjIkRtatvena vipAkAnubhavApekSayA upazamAtpradezAnubhavApekSayA tUdayAtprathamata eva kSAyopazamikasamyagdRSTiH syAt / tasya puJjatrayakaraNaM yAvanmithyAkaguNasthAnaM, uktaM ca-"appubeNa tipuMja, micchattaM kuNai kodavovamayA / aniyaTTIkaraNeNaM, so sammaiMsaNaM lhh"||1|| samyagdarzanamiti kSAyopazamikasamyaktvaM, asau ca puJjatraye satyapyanivRttikaraNavazAcchaddhapuJjameva yAti nA'ntyo dvau / iha samyaktvAvArakarasaMkSapayitvA ye mithyAtvapudgalA vizodhitAsteSAM pujo jinavacanaruceranAvArakatvAdapacArataH samyatvamucyate / punarbhedAntaramAha-ko'pi jIvo yathApravRttAdikaraNairaupazamikasamyaktvaM prApyA'kRtatripuJja eva sAsvAdanadRSTitvamanubhaya mithyAtvodayAnmithyAtvaM yAti / uktaM ca kalpabhASye-"AlaMbaNamalahaMtI, sahasA ThANaM na muMcaI iliyaa| evaM akayatipuMjo, micchaM ciya uvasamAyai" // 1 // yathA gAtre samutkSipte satIlikA'gretanasthAnarUpamAlambanamalabhamAnA sahasA sthAnaM na muzcati, evamupazamasamyagdRSTirakRtatripuJja aupazamikAcyuto mizrazuddhapuJjarUpaM sthAnAntaramalabhamAno mithyAtvamevaiti / sa ca kAlAntare punarapUrvakaraNena pujanayaM kRtvAnivRttikaraNena kSAyopazamikasamyaktvaM labhate, apUrvakaraNaM tu Jain Education A nal For Private & Personal use only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niyuktidIpikA // 9 // bahazo'pi bhavatItyatra tripuJjIkaraNamAzritya pazcAcca granthibhedamAzrityeti ceyaM / atrApi mizrapuJjamAdAya mizraM guNasthAnamiti prtikrm3| tato'viratazcAsau samyagdRSTizcA'viratasamyagdRSTiH, sa ca prathamopazamikasamyagdRSTiH kSAyaupazamikasamyagdRSTiH kSAyikasamya NNAdhyayane gdRSTiA samyagdRSTitvena virateH phalaM jAnAti, paramapratyAkhyAnakaSAyodayavighnAta tAM nA'GgIkaroti na ca pAlayati, tasya caturdaza guNasthAnamaviratasamyagdRSTiguNasthAnam / atra sAvadyayogapratyAkhyAnaM na jAnAti, nA'GgIkaroti. na pAlayatIti tribhiH padairaSTau gaNasthAnabhaGgAH syuH, sthApanA / tatrA''dyeSu caturyu bhaGgeSu ajJAnitvAnmithyAdRSTiH, zeSeSu triSu jJAnavacAt smygdRssttiH| carame tu kAni / / viratimattvAcchAddho yatirvA syAt / etaddvaNasthAnasthAH sarvadaivA'saMkhyeyAH syaH 4 / tato viratazcA'sAvaviratazca viratAvirataH, samyaktvalAbhAdanu pUrvoktasaptakarmasthitimadhyAt palyapRthakkatve kSINe sarvasAvadhapratyAkhyAnamAvRNvantIti pratyAkhyAnAvaraNAH kaSAyAH, teSAmudaye sati dezataH prANihiMsAdiviratiM svIkuryAta , sarvaviratiM ca na gRhNIyAt , tasya guNasthAnaM viratAvirata- 14 guNasthAnaM, uktaM ca-"tivihe vihu sammatte, thovA na virai u jassa kammavasA / so aviraotti bhaNNai, desA puNa II desaviraotti" // 1 // ete sarvadaivA'saMkhyAtAH syuH 5 / tato bhUyaH saptakarmasthitemadhyAt saMkhyAteSu sAgareSu kSINeSu cAritraM labdhvA saMjvalanodaye sati vipayAdipramAdavataH pramattaguNasthAnaM SaSThaM 6, apramAdavato yaterapramattaguNasthAnaM saptamaM 7, yaduktaM-"vigahAkasAyaniddA-sadAirao havai pamattatti / paMcasamio tigutto, apamattajaI muNeyatvo" // 1 // etadguNasthAnadvayaM jaghanyataH samayenotkarSato'ntarmahana parAvRttito dezonapUrvakoTiM yAvat syAt / ete cotkRSTataH koTisahasrapRthaktvamAnAH syuH 7 / tataH punaH karmasthiteH saMkhyAtasAgareSu kSINeSUpazamazreNi kSapakazreNiM vA ko'pyArabhate, Jan Education inte For Private & Personal use only G w.jainelibrary.org
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatropazAmaka AdAvanantAnubandhino yugapadupazamayya tato darzanatrikaM yugapadupazamayati, kSapakastvabaddhAyuranantAnubandhino yugapat kSapayitvA taccheSaM ca kiMcinmithyAtve kSipvA tena saha mithyAtvaM kSapayati / evaM mithyAtvazeSa mizre, mizrazeSaM ca samyaktve kSipsvA samyaktvaM kSapayati, samyaktvazeSaM ca kaSAyASTake kSiptA vakSyamANarItyA kSapaNakramAcchreNisamAptau kevalI syAt / baddhAyukastvanantAnubandhyAdiSaTrakaM prAgvatkSapayitvA samyaktvaM samastaM kSapayati, tadA ca bhojanAntyakavalagrAsavat samyaktvAntyadalikakSapaNasamaye samyaktvaM taddalikavedanarUpaM vedakasamyaktvaM syAt / yadyapi kSAyopazamike tavedanamasti, paraM tatra samyaktvapuJjaH sattAyAmasti, atra tu nAstIti vizeSaH, samyaktvakSayAntyasamayAbhAvAca tasmAdatra vizuddhirapyadhikA ghaTata iti / tataH saptakakSaye kRte sati tiSThatyeva / tAdRzapariNAmAbhAvAdatra ca darzanasaptakasyopazame kSaye vA zreNisthasyopazamikasamyaktvavataH kSAyikasamyaktvavato vA'STamaM nivRttivAdaraguNasthAnaM / atra praviSTAnAM prANinAM pariNAmA mitho nivartante zuddhitAratamyena bhinnA bhavanti, kaSAyAzcA'gretanaguNasthAnApekSayA baadraaH| ato nivartanazIlo nivartI, bAdarakaSAyatvAdvAdaraH, nivartI cA'sau bAdarazca nivartibAdaro jantustasya guNasthAnaM / asya cA'pUrvakaraNaM ityaparaM nAma / akRtapUrvANAM sthitighAta 1, rasaghAta 2, guNazreNi 3, guNasaMkrama 4, sthitibandhAnAM 5, paJcAnAmarthAnAM karaNamasyeti matvarthIye'ci apUrvakaraNo jantustasya guNasthAnaM / tatra prauDhasthitInAM karmaNAmapavartanAkaraNenA'lpasthitIkaraNaM sthitighAtaH, evaM rasaghAto'pi / etau ca dvAvapi pUrvaguNasthAneSu vizuddheralpatvAdalpAveva kRtavAn , atra tu vizuddheH prakRSTatvAtprakRSTau kuryAta , ata evA'pUrvI / tathA vizuzivazAdapavartanAkaraNenoparitanasthiteravatAritasya dalikasyA'ntarmuhartAdagrataH kSipratarakSapaNAya pratikSaNamasaMkhyeyaguNavRddhyA 16 Jain Education inte f all For Private & Personal use only ITallww.jainelibrary.org
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyuktidIpikA // 91 // viracanaM gunnshrenniH| etAM ca pUrvaguNasthAneSvavizuddhatvAdvahukAlavedyAmalpadalikApavartanAdavistRtAM ca viracitavAn / iha tu pratikramavizuddhatvAdapUrvAmalpakAlavedyAM bahudalikopavartanAdvistIrNAM ca karoti / tathA badhyamAnazubhaprakRtiSvabadhyamAnAzubhaprakRtidali- NAdhyayane kasya pratikSaNamasaMkhyeyaguNavRddhyA vizuddhivazAt saMkramaNaM guNasaMkramastamapIhApUrva karoti, sthitiM ca karmaNAmazuddhatvAt prAgdIrghA caturdazabaddhavAniha tu tAmapUrvAM vizuddhatvAdeva istrAM badhnAtIti 8 | tata upazamazreNau cennaraH prArabdhA tadA'nudIrNamapi napuMsakavedaM, guNatataH strIvedaM, tato hAsyaratyaratibhayazokajugupmArUpaM SaTkaM, tato nRvedaM, cetstrI tadA klIvaM, nRvedaSaTkAnte strIvedaM, cetklIvaH tadA | sthAnAni / strInRvedaSaTkAnte klIbavedaM / tato'pratyAkhyAnakrodhapratyAkhyAnakrodhau yugapadupazamayya tataH saMjvalanakrodhamevaM mAnamAyAlobhAna pyupazamayati / tatra saMjvalanalobhamupazamayaMstaM tribhAgIkRtya dvau bhAgau yugapadupazamayya tRtIyAMzaM ca saMkhyeyAMzAn kRtvA pRthakAlenopazamayati / kSapakazreNI tvabaddhAyureva zreNiM samApayatIti sa kSINasamyaktvAMzazeSamapratyAkhyAnapratyAkhyAnakaSAyASTakAntaH kSiptA yugapatkaSAyAnAM prAk kSapaNamArabhate, tanmadhyabhAgaM ca kSapayan narakagatinarakAnupUrvItiyaggatitiryagAnupUrvIekendriyajAtidvIndriyatrIndriyacaturindriyajAtiH 8 AtapodyotasthAvarasUkSmasAdhAraNAparyAptanAmAni 14 nidrAnidrApracalApracalAstyAnarddhaya etAH 17 prakRtIH kSapayitvA tato'STAnAM zeSaM kSapayati / sarvamidamantarmuhartakAleneti / tato napuMsakavedaM, tataH strIvedaM, tato hAsyAdiSaTkaM, tataH puMvedaM tridhA kRtvA dvau bhAgau yugapat kSapayitvA tRtIyabhAgaM saMjvalanakrodhe kSipati, nari prArambhake'yaM kramaH, ruyAdau prArambhake tUpazamazreNivattadvedakSapaNaM paTakAnte vAcyaM / tataH saMjvalanakrodhaM tridhA kRtvA dvau bhAgau kSapayitvA 1 zubhazabdo'dhiko bhAti / // 91 // Jain Education a l
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM saMjvalanamAne kSiptvetyAdi / saMjvalanalobhakSapaNaM tUpazamazreNivat / tatropazamazreNI klIvavedAdArabhya, kSapakaraNau tu kaSAyASTakAdArabhya saMjvalanalobhasaMkhyeyakhaNDAntyakhaNDaM yAvadanivRttivAdaraH / ekasamaya idaM praviSTAnAM jantUnAM mithaH pariNAmA nivartanAt sUkSmasaMparAyApekSayA kaSAyavAdarakhaNDavatvAcAnivRttibAdarastasya guNasthAnaM / sarveSvapyupazamanakSapaNakAlaH pRthaka pRthak antarmuhUrta, zreNisamAptirapyantarmuhUrtenaiva syAt / samayonaghaTIdvayamAnotkRSTAntarmuhUrte laghunAmasaMkhyAtAMtarmuhartAnAM bhAvAt 9 / tatazcaramaM lobhakhaNDamasaMkhyeyakhaNDAni kRtvA pRthak pRthak samayenopazamayan kSapayan vA sUkSmasaMparAyaH, saMparyeti paryaTati bhavamaneneti saMparAyaH kaSAyo'syeti tasya guNasthAnaM 10 / tataH sarvakapAyopazame satyupazAntamohastasya guNasthAnaM 11 / evamatrA'nantAnubandhyAdeH saptavidhasya darzanamohasya puvedAderekaviMzatividhasya cAritramohasya ca karmaNaH krameNodvartanodayAdyayogyatvakaraNenopazamo jAtaH, kSapakasya tu kaSAyakSaye kSINamohaguNasthAnaM / sarvasya mohanIyasyopazame kSaye vA caturdazAbhyantaragrantharahitatvAnnirgrantha ucyate 12 / ihopazamazreNirupazAntamohaM yAvatsyAt , tato'ntarmuhUttaM yathAkhyAtacAritrI bhUtvA lobhodayAdavazyaM pratipatatyeva, ko'pi mithyAtvamapi gacchati, kSapakastu naiva patati, paraM prAya ekabhava ekajIvamAzrityakaiva zreNiH syAt / karmagranthAzayena tvekabhave zreNidvayamapi, siddhAntamatena tvekabhava AdyAzreNirvAradvayaM syAt / saMsAramadhye tvekajIvasya vAracatuSkaM bhavati / utkRSTata upazAmakA ekavAraM catuHpaJcAzallabhyanta upazAntamohAstu saMkhyAtAH kSapakAstvaSTottara(zata)mAnAH / bhasmachannAgnisamaH karmaNAmupazamo vidhyAtAgnisamastu kSaya iti / yadA kSINamoho yathAkhyAtacAritrI kSapakanirgranthaH sannantarmuhattaM vizramyA'ntyasamayayorAye Jain Education a l
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane caturdaza sthaanaani|| bAvazyaka samaye nidrAM pracalAM ca kSapayitvA, carame tu matyAdijJAnAvaraNaM paJcavidhaM, cakSuracakSuravadhikevalAvaraNarUpaM caturvidhaM darzanAvaraNaM, niyukti paJcadhA'ntarAyaM ca kSapayitvA kevalI bhavati, tadA sa jIvasya nirmalatvakaraNAta snAtaka ucyate / sa ca jaghanyato'ntarmuhUttamu. diipikaa|| skarSato'STavarSonapUrvakoTiM yAvata sayogikevalI syAta / yogA manovAkAyabyApArAH, saha yogavarcata iti sayogI, sayogI // 92 // // cA'sau kevalI ca sayogikevalI tasya guNasthAnaM 13 / ete ca jaghanyata utkRSTataH koTipRthaktvamAnAH syustathA kevalyanuttarasurAdibhirmanasA sandehaM pRSTo manaHparyAptisambaddhaM svIyaM dravyamanaH kevalitve satyapyupayogaviSaye'nAgacchadapi tatsaMzayApanodAya | tadA prayukta iti manoyogaM, dezanAdau tu vAgyoga, kAyavyApArAdau kAyayogaM prayuGkte 13 / tato'ntarmuhUrttazeSeSvAyurvedyanAmagoveSu manovAkAyavyApArarodhAdayogiguNasthAnaM / na vidyante yogA asyA'yogI tasya guNasthAnaM 14 / ete cotkRSTato'STottarazatamAnAH syuH| tatra sa suSirapUrtyA dehattIyabhAgonasthaH paJcaisvAkSaroccAraM yAvannizcala: zailesyavasthAM prapadyaikasamayena sidhyati / tathA guNasthAnAnAM kAlapramANamidaM--mithyAtvaM bhavyAnAmanAdisAntamabhavyAnAM tvanAdyantaM, tatra vAntasamyaktvAnAM tu mithyAtvaM jaghanyato'ntarmuharttamutkRSTato dezonaM ardhapudgalaparAvarta syAt / dvitIyaM jaghanyataH samayamutkRSTataH SaDAvalikAH / IN tRtIyaM dvAdazaM caturdazaM cA'ntarmuhurtameva / turya jaghanyamantarmuharttamutkRSTaM sAdhikAMstrayastriMzatsAgarAn / paJcamaM trayodazaM ca jagha nyamantarmuhartamutkRSTaM dezonapUrvakoTimAnaM / SaSThAdInyekAdazAntAni jaghanyataH samayamutkRSTato'ntarmuhUrta / yeSu ca mriyante teSvAdyadvitIyaturyANi parabhave saha yAnti zeSANyaSTa na yAnti / yataH-"micche sAsANe vA, avirayasammami ahava gahiyaMmi / jati jIyA paraloe, sesikkArasaguNe mottuM" // 1 // tathA manuSyagatau sarvANi guNasthAnAnyApyante, pazcendriyatiryakSu - // 92 // Jain Education in INN |
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcA''dyAni, vikalendriyeSu cA''dye dve, aparyAptAvasthAyAM ghaNTAlolAnyAyena sAsvAdanasyA'pi bhAvAt / yataH sAsvAdanA vikale tpadyante, tathaikendriyeSvekamAyaM zeSagatyozcatvAri / tathA''yubandhAbhAve samyagdRSTyAdiSvaSTasu mRtA vaimAnikAH syuH / baddhAyurapyupazamazreNistha upazAntamoho vA mRto'nuttarasureqhatpadyate. AdyaturyapazcamaSaSTheSu mRtazcaturgatiSvapi, dvitIye tu tiryaGmanuSyeSveva / tathaikaM jIvamAzritya mithyAtvasyotkRSTAntaraM paTaSaSTisAgarAna , sAsvAdanasya palyAsaMkhyabhAga, zeSANAM dezonamadhepudgalaparAvarce / jaghanyAntaraM sarveSAmantarmuharta, sAsvAdanasya tu plyaasNkhybhaagH| anekajIvAnAzritya pratipattyapekSayA'viratAdInAM trayANAM kramAtsaptacaturdazapaJcadazadinAn , pUrvaprapannAnAM tvantaraM nAsti / upazamazreNevarSapRthaktvaM, kSapakazreNerayoginazcotkRSTAntaraM SaNmAsAn , sAsvAdanamizrayoH palyAsaMkhyeyabhAgamiti guNasthAnavicAraH / atra yo'zraddhAnAdinA'ticAraH 25 / " pannarasahiM paramA0" paramAzca te'dhArmikAzca paramAdhArmikA bhvnptivishessaaH| 'aMbe' 'asi' aMbe aMbarisI ceva, saume a sabale iya / ruddovaruddakAle ya, mahAkAletti Avare // 1 // asipette gheNaikuMbhe, vAlU veyaraNI iya / khairassare mahAghose, ee pannarasAhiyA // 2 // aMbAH 1 ambarSayaH 2 zyAmAH 3 sabalAH 4 raudrAH 5 uparaudrAH 6 kAlAH 7 tathA'pare mahAkAlAH 8 asayaH 9 patradhanuSaH 10 kumbhAH 11 vAlukAH 12 vaitaraNyaH 13 kharasvarAH 14 mahAghoSAH 15 ete paJcadaza AkhyAtAH / atra cUrNigAthA:-" dhADiMti pahADiMti ya, haNaMti viddhaMti taha nisuMbhaMti / muMcaMti aMbaratale, aMbA khalu tattha neraiye" // 1 // ambAkhyA: svabhavanAd narakAvAsaM gatvA dhATayanti-sArameyAniva zUlAdibhistadantaH sthAnAtsthAnAntaraM nayanti, pradhATayantItastato bhrama Jain Education O ww.iainelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // 93 // yanti, tathA'mbaratale utkSipya punarnipatantaM mudrAdinA nanti, zUlAdinA vidhyanti, 'nisumbhantI'ti grIvAyAM gRhItvA bhuvya- pratikrama| dhomukhaM pAtayantyathotpATyA'mbaratale muJcanti, ambanti zabdaM kurvanti parapIDAkaraNa ityambAH / 1 / "ohayahae ya tahiyaM, INNAdhyayane nissanne kappaNIhi kappaMti / vidalagacaDulagachiNNe, aMbarisA tattha neraiye" // 2 // tatra teSu deveSu madhye'mbarSinAmAnastatra paJcadazatasminnarake nArakAnmudrAdinopasAmIpyena hatAnapi punaH khaDgAdinA hatAnupahatahatAn niHsaMjJAna mUJchitAn kalpanyA kalpa- paramAyanti chindanti dvidalAnIva 'caDulaga'tti khaNDazaH chinnAn kuryuH / kA'pyambarISe bhrASTre pavanAdambarISA iti / 2 / "sADaNa- dhaarmikaaH|| pADaNatoDaNa-vindhaNarajjUtalappahArehiM / sAmA neraiyANaM, pavattayaMtI apunnANaM" // 3 // zyAmAkhyA apuNyAnAM nArakANAM zATanamaGgachedaM, pAtanaM nikuTAdadho vajrabhRmau, toTanaM zUlAdinA'rdanaM, vyadhanaM zUcyAdinA nAsAdivedhaM tathA rajvAdinA bandhaM, talaprahArairhastatalAdhAtaiH pIDAM pravartayanti / 3 / " aMtajaraphipphisANi ya, hiyayaM kAlijapupphase vanbhe / sabalA neraiyANaM, pavattayaMtI apuNNANaM" // 4 // atrA''ntargatAni jarAphiphisAni mAMsavizeSAnAkRSanti, hRdayaM pATayanti, kAlijaM hRdayAntargataM mAMsakhaNDaM tathA puSpasamudarAMgadyAzritamAMsaM vardhAnAkRSanti / evaM zavalAkhyAH karbaravarNA devA nairayikANAM dukhaM pravarttayanti / 4 / "asisattikuMtatomara-mUlatisUlesu sUiyagge(iyAi)su / poyaMti ruddakammA, naraye pAlA tahiM rudA" // 5 // asizaktyAdiSu praharaNeSu tathA sUcikAdiSu protayanti / 5 / "bhaMjaMti aMgamaMgANi urU bAhU zirAMsi karacaraNe / kappaMti kappaNIhi, uvaruddA paavkmmre"||6|| uparaudrAkhyAH pApakarmaratAH santa urU bAhU zirAMsi karacaraNAnaGgopAGgAni bhaJjanti 1 bhrASTrapAkayogyAna karotItyasau ambarISa iti samavAyAMgavRtau pravacanasAroddhAravRttau ca / // 93 // Jain Education Intel |
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int moTayanti kalpanIbhiH kalpayanti / 6 / " mIrAsu suMThaesuM, kaMDsu ya payaNagesu ya payaMti / kuMbhIsu ya lohIsu ya, paryaMti kAlA u neraiye" || 7 || kAlAkhyA nArakAn 'mIrAsu' dIrghacullISu, suNThakeSu dIrghavaMzAdikASThAgreSu, kaNDrAdiSu ca pacanti, " kaNDU " pacanakumbhI, lohInAmAno lohapAtramedAH / 7 / " kappaMti kappaNI maMsagANi chiMdaMti sIhapucchANi / khAyaMti ya neraiyA, mahakAlA pAvakammarae " // 8 // kalpanyA mAMsAni kalpayanti / 'kAgINImaMsagANI 'ti pAThe zlakSNa mAMsakhaNDAni yathA syustathA kalpayanti, siMhapucchAni pRSThapradezavadhAstAn chindanti, prAgbhave mAMsAzino nArakAn svAGgamAMsAni khAdayanti | 8 | " hatthe pAe UrU, bAhuzirA nahaya aMgabhaMgAI / chiMdaMti pagAmaM tu, asineraiyA u neraiye" || 9 || asinAmAno nairayikA narakapAlA nairayikAnevaM tudanti yathA hastAdIn zirA nasAH prakAmaM chindanti, tuzabdo duHkhavizeSajJatyarthaH / 9 / " kannonAsakaracaraNadasaNata hathaNayutorubAhUNaM / chedaNa medaNasADaNa - asipattadhaNUhi pArDiti " // 10 // asizastrapradhAnAH patradhanurnAmAno'sipatravanaM vikurvya chAyArthinastatrA''gatAnnArakAn karNauSThAdInAM tathA stanayutorubAhUnAM chedanAdi kRtvA'bhipATayanti vidArayanti, dazanA dantAH / kvA'pi asipatrA dhanuSA iti nAmoktaM tatrA'sipatravanavikurvakA asipatrAH, dhanuSA bANAnmuktvA hantA dhanuSAH / 10 / " kuMbhIsu ya payaNesu ya, lohIsu ya kaMdulohakuMbhIsu / kuMbhIyanarayavAlA, haNaMti pAviMti narapasu " // 11 // kumbhikanAmAno narakeSvAdyeSu triSu nArakAn ghnanti pAcayanti ca kva : kumbhISu lohikAsu, pacanakeSu tApakeSu, lohISu lokavilakeSu tathA kandu lohakumbhISu catuHkASThastambhamAnAsu lohakumbheSu loha koSThISvityarthaH / 11 / taDataDataDassa bhajaMti bhajaNe kalaMbavAluyA paTTe / vAluyA neraiyA, lolaMtI aMbaratalaMmi " // 12 // vAlukAkhyA bharjane bhAjane 46
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // d // 14 // canakAniva 'taDataDataDasse 'ti sphuTato bhRjanti pacanti, ka? kadambAkArataptavAlukAyAH pRSThe Urdhva tathA'mbaratale pratikramalolayanti / 12 / " vasapUyaruhirakesa-dvivAhiNI kalakalaMtajatasoyA / veyaraNinarayavAlA, Neraie U pavAhiti" NAdhyayane // 13 // vaitaraNyAkhyA vazApUyarudhirakezAsthnAM vAhinI nadI kalakalajjatuzrotAH kalakalallAkSAsadRzataTA yA'sti paJcadazatasyAM kSipvA tu punaH pravAhayanti / 13 / "kappaMti kakkhaehi, kappaMti paropparaM parasugehiM / siMvaliyamAruhaMtI, II paramAkharassarA tattha neraiye" // 14 // kharasvarAH krakacaiH karapatraiH kalpayanti parasparaM pazubhiH kuThAreH kalpayanti, vajra- dhaarmikaaH|| kaNTakayuktaM zAlmalItarumArohayanti / 14 / " bhIe ya palAyaMtI, samaMtao tattha te niraMbhaMti / pasuNo jahA pasuvahe, mahaghosA tattha neraiye" / / 15 / / tatra narake tAn nArakAn bhItAn palAyamAnAn tatra teSu paramAdhArmikeSu mahAghoSAH samantato nirundhanti yathA pazuvadhe pazavo rudhyante / 15 / " paramAdhArmikA nAmAnurUpAnvarthA jJeyAH, zyAmakAlamahAkAlavarNAnurUpA'bhidhA / tathA loSTapISaNavajratuNDarathavAhanavajramayArAvyathanataptatrapupAnAgnivarNaputrikAzleSaNAdiduHkhakartAraH sarve'pi paramAdhArmikA ghaTante / atra yeSu paramAdhArmikatvaM syAta teSu sthAneSu vartitamityAcaticArasya mithyAduSkRtaM 26 / 'solasahi0' poDazabhirgAthAkhyaM SoDazamadhyayanaM yeSAM tairgAthASoDazakaissUtrakRtAdyazrutaskandhAdhyayanaiH 'sama' samayo veyAlIyaM, uvasaggapariNathIpariNNA ya / nirayavibhattIvIratthao ya, kusIlANa parihAsA // 1 // samayaH1 vaitAlIyaM 2 upasargaparijJA 3 strIparijJA 4 nirayavibhaktiH 5 vIrastavaH 6 kuzIlaparibhASA 7 / 'vIra' vIriyadhammasamAhI, maggasamosaraNaM ahatahaM gaMtho / jamaIya taha gAhA-solasamaM hoi ajjhayaNaM // 2 // NO // 94 // Jain Education Inter Www.jainelibrary.org
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIrya 8 dharmaH 9 samAdhiH 10 mArgaH 11 samavasaraNaM 12 mahAtapaH 13 granthaH 14 yadatItaM 15 gAthA 16 / atra krameNa svAnyasamayaprarUpaNA 1 vaitAlIyachandasA zrIRSabhoktanavanavatisutopadezaH 2 upasargavyAkhyA 3 strIdoSaH 4 narakaprarUpaNA 5 zrIvIrastutiH 6 kuzIlasAdhuvicAraH, bAlapaNDitavIryadvayaM 8 yatidharmAkhyAnaM 9 apramattayatisamAdhiH 10 yatimArgaH 11 NI' asIisaya kiriyANami 'tyAdivAdicatuSkamataM 12 ziSyaguNadoSakathanaM 13 gurukulavAsaH 14 karmAdAnAdyAkhyAnaM 15 cAritrapratiSThAkhyAnaM 16, kramAdarthAH SoDazasvapi jnyeyaaH| eSvazraddhAnAdinA yo'ticAra: 27 / 'sattara0' saptadazavidhe'saMyame sati yo'ticArastasya mithyAduSkRtaM, tatra 'puDha' puDhavidgaagaNimAruyavaNassai-biticaupaNidiajIvo / pehuppehapamajaNapariDhavaNamaNovaIkAe // 1 // pRthvyudakAgnimArutavanaspatidvIndriyatrIndriyacaturindriyapazcendriyANAM jIvAnAM manovAkAyaiH saMrambhasamArambhArambhavarjanamiti navadhA jIvasaMyamastatra manovAkAyairArambhasaMkalpaHsaMrambhaH, tatra vAcA saMkalpovAcA''rambhabhASaNaM, kAyena saMkalpastathA ceSTAkaraNena / tathA manovAkAyaiH paritApakaraNaM samArambha ucyate / tatra manasA paritApacintanaM paritApakaraNaM / tathA manovAkAyaihiMsA Arambha ucyate / tathA'jIve saMyamaH, evaM dazadhA sNymH| tathA prekSA 11 upekSA 12 pramArjanA 13 pariSThApana 14 mano 15 vacaH 16 kAyeSu 17 saMyamaH, saptadazadhA syAt / atha kSepakagAthA:-'puDhavAiyANa jAva ya paMciMdiya saMjamo bhave' / pRthavyAdInAM pRthavyudakAgnyAdInAM, paJcendriyAna yAvata, saMyamo bhaveta , kathaM? 'tesiM saMghaDaNAI, na kare tiviheNa krnnjoennN'|1| trividhena karaNAnAM yogena vyApAreNa teSAM saMghaTTanAdi na kuryAta, eSa navadhA sNymH| 'ajIhiM jehiM gahiehiM asaMyamo Jain Education Inter For Private & Personal use only Hww.jainelibrary.org
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 95 // Jain Education Inte bhaNio ya ' yairajIvairvastubhirejAlavaGgAdibhirdravyeNa vA gRhItairasaMyamo bhaNitaH / ' taha putthadussapaNae taNapaNae cammapaNae ya' | 2 | tathA pustakapaJcake dUSyapaJcake tRNapaJcake carmapazcake ca gRhIte'saMyamaH syAt tadvarjane ca saMyamastatra 'gaMDI 1 kacchavi 2 muTThI 3, Daphala 4 tahA chivADI ya 5' / gaNDIpustakaH 1, kacchapIpustakaH 2 muSTipustakaH 3 sampuTakaphalakaH 4 chedapATIpustakaH 5 / 'eyaM putthayapaNagaM, pannattaM vIyarAgehiM' / 3 / 'bAhallapuhatehiM, gaMDIputtho ya tullao dIho' gaNDIpustako bAhalya piNDaH pRthutvaM vistArastAbhyAM tulyo dIrghazva syAt 1 / ' kacchavi aMte vaNuo, majjhe pihulo muNeyo ' / 4 / kacchapIpustaka ubhayoH pArzvayorante tanukaH sUkSmo madhye pRthulo'lpabAhulyazca / 'caturaMguladIho vA, vaTTAgii muTThiputthao ahavA | caraMguladIhacciya, cauraMso hoi vibheo' ||5|| muSTipustakazcaturaGgulamAno dIrgho vA vRttAkRtirvRttAkAro'thavA caturaGguladIrgha eva caturasravatuSkoNo vijJeyo bhavati 3 / ' saMpuDago dugamAI phalagA' dvyAdayo dvau traya ityAdayaH phalakA yatra syuH sa sampuTapustakaH 4 / 'vucchaM chivADi ittAhe / taNupattUsiyarUvo hoi chivAhI buhA biMti ' // 6 // idAnIM chedapATIpustakaM vakSyate, tanupatraiH kuzaiH patraiH stokaiH patrairvA ucchritarUpacchedapATI bhavati / budhAH sarvajJA bruvanti / athavA ' dIho vA hasso vA, jo pihulo hoi appabAhullo / taM muNiya samayasArA chivADipotthaM bhaNatIha ' / 7 / dIrgho vA isvo vA yaH pRthulo vistRto'lpabAhulyo bhavati taM jJAtasamayasArA jJAtasiddhAntatattvA hu nizcitaM chivADipustakaM bhaNanti 5 / adhunAdRzyamAna pustakA eSveva pustakeSvantarbhavanti / utsargeNa yatInAM pustakA akalpyA yataH - 'jai tesiM jIvANaM, tattha gayANaM tu soNiyaM huA ' / yadi teSAM kunvAdInAM jIvAnAM tatra pustake gatAnAM sthitAnAM dehe zoNitaM syAt / ' pIlijaMte dhaNiyaM, galija taM akkhare pratikramaNAdhyayane saptadaza vidho asaMyamaH // // 95 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte phusiuM ' / 8 / ' ghaNiyama 'tyartha pIDyamAneSu tacchoNitamakSarANi 'phusiuM ' mArjitvA galeta / apavAdato grahaNe'pi saMyamo yataH -' duppaDilehiyadusaM, addhANAI vivata gevhaMti ' / duHpratilekhita duSyamadhvAdiSu viviktA: kAraNe gRhNanti / ' gheppar3a putthayayaNagaM, kAliyanijjuttikosaTTA ' / 9 / pustakapaJcakaM kAlikasUtraniryuktikozArthaM gRhyate / ataH pustakAdIni catvApi prajJAdihInatAmapekSya pratilekhanAdipUrvaM yatanayA dhArayato'jIvasaMyamaH / ' duvihaM ca dUsapaNagaM, samAsao taMpi hoi nAyavaM / appaDilehiyapaNagaM, duppaDilehaM ca vineyaM / 10 / sarvathA pratilakhitumazakyAnyapratilekhyAni, na samyak pratilekhayituM zakyAni duHpratilekhyAni vastrANi teSAM paJcakaM, apratilekhyaM duHpratilekhyaM ca vastrapaJcakaM vijJeyaM / ' appaDile - hiya dUse tUlI uvahANagaM ca nAyavaM / gaMDabahANAliMgiNi masUrae cetra pottamae' // 11 // apratilekhyaduSyANi yathA ' tUlI 'tArkatUlAdibhRtAtUlikA 1, 'uvahANagaM' haMsaromAdibhRtamucchIrSakaM 2, 'gaMDuvahANa ' gallapradeze yaddIyate tadgaNDopadhAnaM 3 / ' AliMgiNi ' yA jAnukUrparAdiSu dIyate 4, 'masUrae caiva pottamae' vastramayamAsanaM cAurinAkaM masUraka: 5 / ' palhavi 1, koyava 2, pAvAra 3, navatae 4, taha ya dADhigAlI ya 5 / duppaDilehiyadUse, eyaM vIyaM bhave paNagaM' / 11 / etAni paJca duHpratilekhyadRSyANi / ' evaM bIyaM bhave paNagaM' etad dvitiyaM paJcakaM bhavedeSAM paJcAnAM vyAkhyA- 'palhavi hatthuttha raNaM ' palhavi hastyAstaraNaM kharaDako (1) ye cAnya AstarakAdayo'lpabahuromayuktAste sarve'pyatrA'ntarbhavanti 1, ' koyavao rUpUrio paDao ' / ' koyavo ' rUtapUritaH paTaH sa mANakItinAmakaH, nepAlakambalAdayo'trA'ntarbhavanti 2, ' dADhigAlidhoyapotI ' dvitantupotirdorIkajAtirdADhigAli kathyate 5, 'sesa pasiddhA bhave meyA' / 12 / zeSau bhedau prasiddhau tatra prAvArA
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka doTIpramukhAH kIllakAdi ca pariyatthirvA 3, navatakaM jINamucyate 4 / 'taNapaNagaM puNa bhaNiyaM, jiNehiM jiyarAgadosamohehiM / pratikramaniyuktisAlI 1, vIhI 2, koddava 3, rAlagaraNNe tnnaaiic'|13 / vRNAni rAlakA kaGgaH 4, 'raNNe taNAIca' araNyatRNAniNAdhyayane dIpikA zyAmakAdIni 5 / carmapaJcakaM dvibhedaM syAt , dvayamapyAha- ayaeDallagAvimahisI migANamajiNaM ca paMcamaM bhaNiyaM / taligA saptadaza khalaga vaddhe, kosaga kattIya bIyaM tu / 14 / 'aya' ajaH 1, eDalla' eDakaH 2, 'gAvi' gauH3, 'mahisI mahiSI 4, eSAM carma, vidho // 96 // tathA 'migANamajiNaM ca paMcamaM bhaNiyaM' mRgANAM carmANajinamiti nAmakaM pazcama bhaNitaM, tathA 'taligA' talIyakAni 1, 'khallaga' asNymH|| upAnaha 2, 'vaddhe' vadhrA 3, 'kosaga' kozakaM khobhalakaM 4, 'kattIya kattizcama mArge davAgnirakSAdyartha 5, 'vIyaM tu dvitIyaM paJcakamutsargeNaiSAM parihAre'pavAde tu grahaNe sNymH| 'taha viyaDahiraNNAI tAI na giNhai asaMjamo mAhU / ThANAi jattha cee pehapamajjittu tattha kare ' / 15 / vikaTaM muktAdi hiraNyAdi ca, 'tAI na geNhai asaMjamo mAhU' mA bhavatvasaMyamaH, ukto'jIvasaMyamaH / 'ThANAi jattha cee' sthAnaM kAyotsargAdAdUrdhvasthAnaM yatra sthAne cetayedvedayeccintayedvA 'pehapamajittu tattha kareM' tatra cakSuSA prekSya rajoharaNAdinA pramAdyaM kuryAt / 'esA peha uvehA duvihA puNa sA hoi nAyavA / vAvArAvAvAre vAvAre jaha u gAmassa / 16 / eso uvekkhago hU avvAvAre jahA viNassaMtaM / kiM eyaM uvekkhasi duvihAe ettha ahigaaroN'|17| eSa prekSAsaMyamaH / athopekSAsaMyamo ' uvehA duvihA puNa sA vi hoi nAyavA' sopekSArthato dvividhA jJAtavyA bhavati / ' vAvArAvAvAre' vyApAre'vyApAre cArthe syAt / vyApAre'rtha upekSA yathA grAmasyaiSa upekSaka iti loko vakti ko'rtho grAmasya vyApArakartetyarthaH / 'avyApAre'rtha upekSA yathaitadvinazyat kimupekSasetra vyApAra na kuruSa ityarthaH / atropekSAsaMyame dvividhayA'pyupekSayAdhikAraH / Jain Education inte For Private & Personal use only |
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiM eyaM tu uvekkhasi' avyApAre'rtha upekSA yathaitadvinazyat kimupekSyase'tra vyApAraM na kuruSa ityarthaH / 'duvihAe ettha ahigAro' atropekSAsaMyame dvividhayA'pyupekSayA'dhikAraH / 'vAvArovekkha tahiM saMbhoiya sIyamANa coei / coei iyaraMpi ya pAvaNIyammi kajaMmi' / 18 / tatra vyApAropekSA yathA saMbhoiya sIyamANa coei' sAmbhogika samAnasAmAcArIka sAdhuM saMyame sIdantaM nodayati prerayati na tvasAMbhogikaM bhinnasAmAcArIkaM / 'coei iyaraMpi ya pAvayaNIyammi kajaMmi' itaramasAmbhogikamapi prAvacanIye kArya saMghakA nodayati / 'abbAvAra uvekkhA, navi coei gihatthaM sIyaMtaM / kammesu bahuvihesu ya saMjama eso uvekkhaao'|19| avyApAropekSA tvevaM na vi coei gihatthaM sIyaMta kammesu bahuvihesu ya' gRhasthaM bahuvidheSvapi sAvadyakarmasu sIdantaM na nodayati / 'saMjamae so uvekkhAo 5 eSa dvidhopekSAsaMyamaH / 'pAyAI sAgarie, apamajjittAvi saMjamo hoi' / sAgArike'pariNatadharme jane pazyati pAdAdi kramAdi sthaNDilAdasthaNDilasaMkramaNe sacittAcittamizrarajo'panayanArtha rajoharaNenApramAA'pi saMyamo bhavati / ' te ceva pamaJjate, asAgArie saMjamo hoi / 20 / tau caiva pAdAveva pramArjato'sAgArike sAgArikarahitasthAne saMyamaH syAdeSa prmaarjnaasNymH| 'pANehiM saMsattaM, bhattaM pANamahavAvi avisuddhaM / uvagaraNabhattamAI, jaMvA airitta hujaahi'|21| prANaistrasai vaiH saMsaktaM bhaktaM pAnamadhikArAcalitaM vA bhaktaM pAnamathavA'vizuddhaM bhaktaM pAnamathavopakaraNaM vastrapAtrarUpaM bhaktAdi ca yadyadadhikaM bhvet| 'taM pariDave vihIe avahArasaMjamo bhave esa' tadupakaraNaM bhaktAdi siddhAntoktavidhinA pariSThApayet , apahAraH pariSThApanaM tatsaMyama eSa bhavet pariSThApana 1 apahRtyasaMyama iti hAri0 vRttau / Jain Education in G ww.jainelibrary.org
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka pratikramaNAdhyayane niyukti APIA dIpikA // ekona // 97 // viNshtijnyaataadhyynaani|| saMyama ityarthaH / akusalamaNavayarohe, kusalANa udIraNaM jaM ca / 22 / akuzalayoH sapApayormanovacaso rodhe kuzalayoH puNyayorudIraNaM pratinaM / ' maNavayasaMjama eso, kAe puNa jaM avassa kajaMmi / gamaNAgamaNaM havai, taM uvautto kuNai samma' / 23 / manovacasoH saMyama eSa manaHsaMyamavAsaMyamAvityarthaH / kAye punastaM saMyamaM vadanti yathA'vazyakArye gamanAgamanaM bhavati, tavayaM samyagupayuktaH karoti / ' tavajaM kummassava susamAhiyapANipAyakAyassA' havai kAiyasaMjamo, ciTuMtasseva sAhussa / 24 / tarja gamanAgamanavaja kUrmasyeva suSTu samAhitAH, samAdhibhAjo guptA ityarthaH, pANipAdakAyA yasya tasya susamAhitapANipAdakAyasya tiSThata eva sAdhoH kAyikasaMyamo bhavati / evaM saptadazadhA saMyamo vyAkhyAto viparItastu saptadazavidho'saMyamastasyA''caraNenA'ticArastasya mithyAduSkRtaM 28 / 'aTThArasavihe aMbaMbhe'-aSTAdazavidhebrahmaNi kRto yo'ticArastatra 'au' aurAliyaM ca divvaM maNavaikAeNa karaNajoeNaM / aNumoyaNakAravaNe, karaNeNa'TThArasAbaMbhe // 1 // audArikamabrahma maithunaM nRtirazcoH1 tathA divyaM devasambandhimaithunaM 2, pratyekaM manovAkAyarUpakaraNAnAM yogena vyApAregaikaikazo'numodanayA kAraNena karaNeneti tribhirbhaoNstrayANAM guNane navabhedA yathA manasA na karoti 1 na kArayati 2 kurvantaM nAnu'manyate 3, evaM vAcA na karotItyAdi 3, evaM kAyena na karotItyAdi 3, evaM nava bhaGgA audArikebrahmaNi nava ca divyebrahmaNi, ityaSTAdazadhA'brahma 29 / ' egUNavI0' jJAtAdharmakathAdhyayanaitaiirudArahaNairdharmakathA vidyate yatra tajjJAtakathAGgaM vizvAmitrasamAsavadAkArastasyAdyazrutaskandhAdhyayanairnAmatulyAbhidheyaiH / 'ukkhi' 'dAva' ukkhittaNAe saMghADe, aMDe kumme ya selae / tuMbe ya rohiNI mallI, mAgaMdI caMdimA iya / / 1 // M // 97 // Jain Education inte For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In dAvahave udagaNAe, maMDuke teyalI iya / naMdiphale avarakaMkA, oyane suMsu puMDariyA // 2 // utkSiptajJAtaM 1 saMghArTa 2 aNDaM 3 kUrma ca 4 zailakaM 5 ca tumbaM 6 rohiNInAmakaM 7 mallInAmakaM 8 mAkandInAmakaM 9 candramonAmakaM 10 ' dAvaddava' iti samudrataTavRkSastanAmakaM 11 udakajJAtaM 12 maNDUkaM 13 taitalIyaM 14 nandIphalaM 15 aparakaGkAnAmakaM 16 AkIrNa 17 suMsumAkhyaM 18 puNDarIkaM 19, etAnyekonaviMzatyadhyayanAni, tatra kramAnmeghakumAraprAgbhavahastisvapadotkSepAdikathana 1 dhanAvaha zreSThivijaya cauraikatrabandhanarUpaM saMghATa 2 mayUryaNDaka 3 kUrmadRSTAnta 4 zailakasUrikathA 5 tumbadRSTAnta 6 rohiNIdRSTAnta 7 mallicarita 8 mAkandIvaNigjinarakSitajina pAlitadRSTAnta 9 candradRSTAnta 10 abdhitaTadrumadRSTAnta 11 udakadRSTAnta 12 dardurAsambadha 13 taitalisutakathA 14 nandIphalAkhyaviSavRkSadRSTAnta 15 kRSNA parakaGkAgati 16 azvabandhArthapaJcaviSayadRSTAnta 17 susumAkanyAvadhAdi 18 puNDarIkakaNDarIkadRSTAntA 19 dhyaneSvarthA jJeyAste ca zrIvIroktA antaraGge prAyaH sarve yojitAH santi 30 / ' vIsAe asamAhiThANehiM ' ' dava ' ' saMja' sa ' davadavacAraspamajjiya, dupamajjiya'irittasijja AsaNie / rAiNiyaparibhAsiya, therabbhUovaghAI ya // 1 // saMjaNakoNa paTTisie'bhikkha'bhikkhamohArI / ahikaraNakaroIraNa, akAlasajjhAyakArI yA // 2 // sa sarakkhapANipAe, sahakaro kalaha jhaMjhakArI ya / sUrappamANabhotI, vIsaime esaNAsamie // 3 // drutadrutacArI zIghraM nirapekSo gacchan patanAdinA svamanyajIvAMzcA'samAdhau yojayati parabhave cA'dhogatiM gato'samAdhiM labhata, evaM ' davadavabhASI, davadavabhoI, davadavapaDilehe ' ityAdi, evamagre'pi jJeyaM 1, apramRjya sthAnAdi kurvan vRzcikAdinA
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // 1186 11 Jain Education Inte dazyate durgatiM ca yAyAt 2, evaM duHpramRjyAdi kurvataH 3, atiriktazayyAsanaH zayyAsanAbhigraharahitaH 4, rAtnikAnAM paryAyavRddhAnAM paribhASI duSTabhASakaH 5, sthaviropaghAtI sthavirAn gurUn jJAnAdyatirekeNopahanti dUnayatItyarthaH 6, bhUtopaghAtye kendriyavirAdhakaH 7, saMjvalanaH pade pade rupyan 8, krodhano'tyantaM krudhyAt 9, pRSThimAMsAzI pRSThamAMsabhakSakaH pRSThau paradoSavaktA 10, abhIkSNamabhIkSNamavadhArI avadhAriNI bhASAvAnidamitthameveti vadan 11, adhikaraNa karo durvacanabhASako yathA 'tvaM caura' ityAdi vakti, adhikaraNa hetu yantrAdipravarttako vA 12, udIraNo nivRttasya kalahasya pravarttakaH 13, akAlasvAdhyAyakArI 14, sarajaskapANipAdaH sacittarajoyuktapAdau sthaNDilAdasthaNDilaM saMkrAmanna pramArSTi, sacittarajoyuktapANirbhikSAM lAti 15, zabdakaro nizIthe gADhazabdakaraH 16, kalahakaraH kalahahetuvAkyavaktA 17, dvandvakArI gacchasya vibhedahetuvAkyavaktA 18 / sUryapramANabhojI sarvadinaM bhuGkte svAdhyAyAdi ca na kurute 19, viMzatitama eSaNA'samitaH 20 / ete'samAdhisthAnavantaH sAdhava eva uktAH, eSAM karaNIyAnIhaparabhavAsamAdhihetutvenA'samAdhisthAnAni jJeyAni 20, yathA drutadrutacArI 1 apramArjitasthAnAdi 2 duHpramArjitasthAnAdi 3 ityAdi / 31 / egavIsAe sabahiM, bAvIsAe parIsahehiM, tevIsAe sUyagaDajjhayaNehiM, cauvIsAe devehiM, paMcaare bhAvaNAhiM chAe dasAkappavavahArANaM uddesaNakAlehiM, sattAvIsavihe aNagAraguNehiM, aTThAvIsa ivi AyArappakappe, egUNatIsAe pAvasuyapasaMgehiM, tIsAe mohaNiyaThANehiM, egatIsAe pratikrama NAdhyayane ekaviM zati zabalAH // | 1186 11
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhAiguNehiM, battIsAe jogasaMgahehiM ( sUtraM ) ____ 'egavIsAe sabalehiM ' cAritrasya zabalatAyAH karburatAyA hetutvAt kriyAvizeSA api zabalA ucyante, ekaviMzatyA | zabalairyo'ticArastasya mithyAduSkRtaM, tadyathA jaha u hatthakamma, kumvaMte mehuNaM ca sevaMte / rAI ca bhuMjamANe, AhAkammaM ca bhuMjate // 1 // tatto ya rAyapiMDaM, kIyaM pAmicca abhihaDaM chejjaM / bhuMjate sabale U paJcakkhiya'bhikkha jai ya // 2 // chammAsamaMtarao gaNAgaNaM saMkarma kareMte ya / mAsabbhaMtara tiNNi ya, dagalevA U karemANo // 3 // mAsabhaMtarao vA mAi-ThANAI tinni karemANe / pANAivAyauTiM, kubvaMte, musaM vayaMte ya // 4 // giNhaMte ya adiNNaM AuTTi taha aNaMtarahiyAe / puDhavIya ThANaseja nisIhiyaM vAvi cetei // 5 // evaM sasaNiddhAe sasarakkhAcittamatasilaleluM / kolAvAsapaiTThA, kola ghuNA tesi AvAso // 6 // saMDasapANabIo, jAva u saMtANae bhave tahiyaM / ThANAi ceyamANo, | sabale AuTTiAe u // 7 // AuTTi mUlakaMde, puphe ya phale ya bIyaharie ya / bhuMjate sabalee, taheva saMvaccharassaMto // 8 // dasa dagaleve kuvvaM taha mAiTThANa dasa ya vrisnto| AuTTiya sIudagaM, vagdhAriyahatthamatte ya // 9 // davIe bhAyaNeNa va, dIyaMtaM bhattapANa ghettUNaM / bhuMjai sabalo eso, igavIso hoi nAyavvo // 10 // ___ tadyathA-hastakarma hastena ziznacAlanakarma svayaM kurvan pareNa vA kArayan zabalaH 1, maithunamatikrama 1 4aa vyatikrama 2 aticAraiH 3 sAlambano vA sevamAnaH zavalaH 2, rAtrau bhuJjAnaH 3, AdhAkarma bhuJjAnaH 4, tato rAjapiNDaM 5 krItaM 6 prAmityamuddhAreNAttaM 7 abhyAhRtaM svaparagrAmAdhAnItaM 8 AcchedyamuddAlya dattaM bhujAna: A Jain Education in w.jainelibrary.org
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA || // 99 // Jain Education Inter zabala: 9, pratyAkhyAya niyamaM gRhItvA bhikSAM bhuJjIta yaH sAdhuH sa zabalaH 10, SaNmAsAntargaNAt spardhakAt gaNaM spardhakAntaraM saMkramaM kurvan 11, mAsAntastrIn dakalepAn kurvANastatra jaGghAyA ardhe jale gAhyamAne saMghaTTa ucyate, nAbhimAtre jale lepo, nAbherupari jale gAhyamAne lepopariH kathyate, tathA mAsAntastrINyaparAdhapracchAdanarUpANi mAyAsthAnAni kurvan 12, prANAtipAtasya sUkSmaprANAtipAtasya AkuTTi upetya karaNaM kurvan 13, mRSAvadazca 14, adattaM gRhNannAkuTTayopetya 15, anantarahitAyAM sacittAyAM pRthvyAM sthAnaM kAyotsargaM zayyAM svApaM naiSedhikIM sthitiM vA cetayatyanubhavati 16, evaM sasnigdhAyAM jalasnigdhAyAM sarajaskAyAM ' cittamaMte 'ti sacittAyAM zilAyAM sacittaleSTau sthAnaM zayyAdi kurvan 17 kolAbAsapratiSThAyAM zabalaH, etadeva vyAkhyAti - kolA ghuNAkhyajIvAsteSAmeva vAsaH sthAnaM kASThAdi tatra pratiSThAM sthAnaM kurvan / sANDe saprANe trasajIvasahite sabIja evaM yAvatsantAnakaM bhavet, ko'rthaH 'bIyakamaNe'grato yAvat saMtANA saMkamaNe' padamuktaM tAvadantarA yatpadamasti ' hariyakamaNe ' ityAdi, tairharitAvazyAyAdibhiH santAnakAntaiH sahitaH pradezastatra sthAnaM zayyAM naiSedhika vA cetayet sAdhuH paramAkuTTayopetyakaraNena, na tu pramAdakalpAbhyAM zabalaH syAt 18 AkuTTayA sacittAn mUlakandapuSpaphalabIjaharitAn bhruJjAnaH zabalaH 19 tathaiva saMvatsarasyA'ntodakalepAn daza kurvan tathA varSAntarmAyAsthAnAni daza kurvan 20 AkuTTayA zItodakena sacittodakena ' vagvAriya 'tti galatA hastamAtreNa hastenetyarthaH, darvyA bhAjanena ca dIyamAnaM bhaktaM pAnaM gRhItvA bhuGkte, eSa zabalaH karbura cAritra ekaviMzo jJAtavyo bhavati 21 / pAThAntaraM vA, 'vari' 'nisi ' ' saci ' varisaMto dasa mAsassa, tinni dagalevamAiThANAI / AuTTiyA kareMto, vahAliyAdiNNamehaNe // 1 // pratikrama NAdhyayane ekaviMza tiza balAH // // 99 // www.jainalibrary.org.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisibhattakammanivapiMDa, kIyamAI abhikkhasaMvarie / kaMdAI muMjate udaullahatthAi gahaNaM ca // 2 // saJcittasilAkole, paraviNivAI sasiNiddha ssrkkho| chammAsaMto gaNasaMkamaM ca, karakamamii sabale // 3 // varSAntardaza mAsasya madhye trInudakalepAn tathA varSAntardaza mAsAntastrINi ca mAyAsthAnAni kurvan , evaM 4 zabalAH, vadha 5 alIka 6 adatta 7 maithunAn 8, nizAbhakta 9 AdhAkarma 10 nRpapiNDa 11 krItAdIn kItaprAmityAbhyAhRtAcchedyadoSAnatti adana 12-13 saMvarie' saMvRtya pratyAkhyAyA'dana 14, sacittakandAdikaM kandapuSpaphalabIjAdi bhuJjAnastatsaMghaTTitavastu bhuJjAno'pi 15, sacittodakAhastAdinA grahaNaM kurvan 16, sacittazilAyAM 17, kolayuktakASThe 18, acirAyAmacirakAlaM khAtAyAM sacittAyAmityarthaH avanyAM pRthavyAM sthAnaM kAyotsarga nisIdanamupavezaM tvagvarttanaM svApaM kurvan 19 / SaNmAsAntagaNasaMkrama kurvan 20, karakarma kurvanniti karakarmANi kurvantaH sAdhavaH zabalacAritrAH syuH / zabalatvahetutvena taddhetavo dakalepAdyA upacArAdAcchabalA ucyante 32 / 'bAvIsAe parisahehiM ' dvAviMzatyA parISahairasoryo'ticArastatra 'khuhA' 'alA' khuhA pivAsAsI uNhaM, dasAcelAraithio / cariyAnisIhiyA sejjA akosa vaha jAyaNA // 1 // alAbharogataNaphAsAmalasakAraparIsahA / paNNA aNNANasaMmattaM ii bAvIsa parIsahA // 2 // samyagdarzanAdimArgAcyAvanArtha jJAnAvaraNIyAdikamanirjarAthe ca pari samantAdApatantaH kSutpipAsAdayo dravyakSetrakAlamAvApekSAH sahyanta iti parISahAste ca kSudhA 1, pipAsA 2, zItaM 3, uSNaM 4, daMzAH 5, acelatA 6, aratiH 7, striyaH 8, caryA 9, naiSedhikI 10, zayyA 11, AkrozaH 12, vadhaH 13, yAcyA 14, alAbhaH 15, rogaH 16, tRNasparzaH 17, Jain Education A ww.jainelibrary.org
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // 100|| malaH, 18, satkAraH 19, prajJA 20, ajJAnaM 21, samyaktvaM 22, parISahAH / tatrodarAMtradAhinI kSudvedanAmuditAmAgama pratikramavidhinA zamayato'neSaNIyaM ca pariharataH kSutparIpahajayaH syAta 1 / evaM pipAsA tRSNA tatparISaho'pi 2, zIte'tyarthamapi patati NAdhyayane jIrNavasvaparitrANavarjito nA'kalpyavastrANyAdatte paribhute vA'gnisevAM na dhyAyatIti zItaparISahajayaH 3, uSNatapto na jalAva- dvAviMzatigAhanachAyAsnAnavyajanavAtAdi vAJchati, na cA''tapatrAdyuSNatrANAyA''datta uSNaM samyaka sahetetyuSNaparIpahajayaH 4, daMzA IN priisshaaH|| iti daMzamazakayUkAmatkuNAdibhirdazyamAno'pi na tatsthAnaM muzcettadapanayanAtha na yateta, na ca vyajanAdinA nivArayediti daMzaparIpahajayaH 5, amahAdhanamUlyakhaNDitajIrNavAsAMsi dhArayena ca dainyaM kuryAdityacelakaparISahajayaH 6, viharatastiSThato | vAtAvutpannAyAM samyagdharmArAmaramaNenA'ratiparISahajayaH 7, strINAmaGgopAGgahasitAdina dhyAyena ca tAsu cakSurnivezayet kAmadhiyeti strIparISahajayaH 8 varjitAlasyo grAmAdikulAdiSvaniyatavasatinirmamatvaH pratimAsaM viharediti caryAparIpahajayaH 9, naiSedhikI svAdhyAyabhUstatra zmazAnavRkSamUlAdiSapaviSTasya pazcAdbhAvina iSTAniSTopasargAn samyaka sahato niSadyAparISahajayaH 10, zayyA vasatistatra ruyAdirahitavasatiM bhavyAmazubhAM vA tathA zayyAM saMstArakaM mRdaM kharaM voccAvacAM bhUmi vA pAMzUtkaraM ziziraM bahudharmakaM vA prApya na rajyeta nodvijecceti zayyAparISahajayaH 11, AkrozaM durvAkyaM zrutvA satyetarAlocanayA zAntirAkrozaparISahajayaH 12, pArSyAdiprahAre dehAvayavasya vidhvaMsitA'cintayA kRtakarmaphalacintayA ca sahane vadhaparISahajayaH 13, prAgalbhyabhAjA sAdhunA kArye jAte svadharmakAyapAlanAya parebhyo yAcane yAcyAparISahajayaH 14, yAcitAlAme'pi prasannacetasaivA'vikRtavaktreNa vA bhavanamalAbhaparISahajayaH 15 roge satyapi gacchanirgatAzcikitsAM na kArayeyurga | // 10 // Jain Education Inter Clwjanelibrary.org
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ cchavAsinastu samyaka sahate siddhAntoktavidhinA vA pratikriyAM kuryuriti rogaparISahajayaH 16, anupAnahA calane kaNTakAdeH samyaka sahanaM tRNasparzastathA kAraNe zuSiratRNasya darbhAdeH paribhogo'nujJAto gItArthAnAM gacchavAsinAM gacchanirgatAnAM ca, tatra gacchanirgatajinakalpikAdayaH kAraNe nirvastre darbhasaMstAre zerate, gacchavAsinastu kAraNena te darbhAn bhUmAvAstIrya saMstArako ttarapaTTako ca darbhANAmupari kRtvA zerate, muSitopakaraNA vA, tatrApi tuNasparzasamyaksahanaM tRNasparzaparIpahajayaH 17 svedAllagnaM rajo mala ucyate / sa dehotthito grISmaghAhargandho jAyate, taTTAlanAya na kadApi snAnamicchediti malaparIpahajayaH 18, satkAro'napAnavastrapAtrAdInAM dAnaM, puraskAraH sadbhUtaguNotkIrtanavandanAbhyutthAnAsanadAnAdi, tAbhyAM kRtAkRtAbhyAM rAgadvepAkaraNena satkArapuraskAraparIpahajapaH 19 prajJA-buddhathatizayastatprAptau na garva iti prajJAparISahajayaH20, karmavipAkajAdajJA nAdanuDhege'jJAnaparISahajayaH 21, zuddhakriyAyAM pAlyamAnAyAmapi devAdInekSe'taH kiM kriyayetyAdhacintanena samyaktvaparISahajayaH 22 / ihalokArthaM paravazato vA sahato dravyaparISahA nirjarAthaM tu sahato bhAvaparIpahAstatra prajJAjJAnaparIpahI jJAnAvaraNAdalAbho'ntarAyAd, nAgnyAratistrIzayyAkrozasatkArAcAritramohAta, samyaktvaparISaho mithyAtvamohanIyAccheSA vedanIyAt syuH 33 / ' tevIsAe sUyagaDajjhayaNehi'trayoviMzatyA sUtrakRtAdhyayanarazraddhitaryo'ticArastAni cA'mRni 'puMDa.' puMDarIyakiriyaTThANa, AhArapariNapaJcakkhANakiriyA ya / aNagAraaDnAlaMda, solasAI ca tevIsaM // 1 // puNDarIkaM 1, kriyAsthAnaM 2, AhAraparijJA 3, pratyAkhyAnakriyA ca 4, anagAraH 5, ArdrakumArAkhyaM 6, nAlandAkhyaM 1 nAgnyAratistrIniSadyAkrozayAcanAsatkArAzcAritramohAditi tattvArthottarAdhyayanAdau / Jain Education For Private & Personal use only www.janelibrary.org
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 101 // Jain Education Inte 7 sapta, kramAtpadmagrahaNadRSTAntaH 1 trayodazakriyAsthAnaM 2 AhAravyAkhyA 3 mahAvratAdipratyAkhyAnoktiH 4 anAcAraniSedhaH 5 ArdrakumArasambandhaH 6 nAlandAgrAmasthendrabhUtipArzvagapeDhAlaputra zrAvakavidhyAdipRcchA 7 arthA jJeyAH / tathA SoDaza samayavaitAlIyAdInyAdyAni pUrvoktAnIti trayoviMzatyadhyayanAni 34 / ' cauvIsAe devehiM ' iti pAThe ' , bhavaNa bhavaNavaNa joivemANiyA ya, dasa aTThapaMcagavihA / ii cauvIsaM devA, kei puNa beMti arihaMtA // 1 // bhavanavyantarajyotirvaimAnikAH kramAdazASTapaJcaikavidhAH, vaimAnikA vaimAnikatvenA'bhinnatvAdekavidhA uktAstairninditairyo'ticAraH / ' kei puNa beMti arihaMtA' kecitpunaH 'cauvIsAe arihaMtehiM ' iti pAThaM bruvate tatrA'rhadbhiranAdRtairanyathAprarUpitairaticAraH 35 / ' paMcavIsAe bhAvaNAhiM paJcAnAM vratAnAM paJca paJca bhAvanAH syuriti paJcaviMzatistatrA''dyavrata bhAvanA yathA 'iri' iriyAsamie sayA jae, uveha bhuMjejja va pANabhoyaNaM / AyANanikkhevaduguMcha, saMjae, samAhie saMjamae maNovaI // 1 // aha rasasace aNuvIi bhAsae, je kohalohabhayameva vajjae / sa dIharAyaM samupehiyA, siyA muNI hu mosaM parivajjae sayA || 2 || sayameva u uggahajAyaNe, ghaDe maimaM nisamma sai bhikkhU uggahaM / aNuNNaviya bhuMjijja, pANabhoyaNaM, jAittA sAhammiyANa uggahaM // 3 // AhAragute avibhUyippA, itthi nijjhAi na saMthavejjA / buddho muNI khuDakahUM na kujjA, dhammANupehI saMghae baMbharaM // 4 // je saddarUvaMrasagaMdhamAgae, phAse ya saMpappa maNuNNapAvae, gihIpadosaM na karejja paMDie sa hoi daMte virae akiMcaNe // 5 // IryAsamitaH sadA yateta 1, upekSya nirIkSya pAnabhojane bhuJjIta, vA evakArArthe 2, avidhinA''dAnanikSepau jugupsata ityAdAnanikSepajugupsakavidhinA''dAnanikSepakArItyarthastRtIyA 3, samAhitaH sanmanaH saMyamayati 4, evaM samAhito vAcaM pratikramaNAdhyayane paJca viMzati bhAvanAH // // 101 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I saMyamayan paJcamI 5, bhAvyante rakSyante vratAnyamUbhiriti bhAvanAH / atha dvitIyatratabhAvanA :- ahAsyasatyo hAsyatyAgAt satyavAdI prathamA 1, anucintya vimRzya bhASako dvitIyA 2, bhASAkAle krodhaM 3 lobhaM 4 bhayaM ca 5 varjayatIti paJca bhAvanAH, sa dIrgharAtraM- mokSaM draSTA ( dRSTvA ) syAnmunirburevArtha evaM mRSAM parivarjayet / atha tRtIyavratabhAvanAH - svayamAtmanaiva prabhuM prabhusaMdiSTaM vA'vagrahayAcJAyAM pravartate'nuvicintya prathamA 1 / 'ghaDe maimaM nisamma' tti' tatraiva tRNAdyanujJApanAyAM ceSTeta, matimAnAkaNyapAzrayadAtRvAcAM dvitIyA 2 | 'saha bhikkhu uggahaM' sadA bhikSuravagrahaM spaSTamamanujJApya bhajettRtIyA 3 / gurumanyaM vA'nujJApya pAnabhojane bhuJjIta vA caturthI 4 | sAdharmikAvagrahaM yAcitvA sthAnAdi kuryAt 5 etA bhAvanA akurvato'dattAdAnatratabhaGgaH / atha turyavratabhAvanA - AhAragupto nA'timAtraM snigdhaM vA bhuJjIta AdyA 1, avibhUSitAtmA dvitIyA 2, striyaM na nidhyAyennirIkSyeta tRtIyA, khyAdisaMsaktAM vasatiM na saMstavIta na seveta caturthI 4, buddho nipuNo muniH kSudrakathAM striyA saha kathAM strINAM ca kathAM na kuryAt paJcamI 5, dharmAnuprekSyevaM brahmacaryaM saMdhatte evamakRtabhAvano brahmavratavirAdhakaH syAt / atha paJcamavrata bhAvanAH - zabdarUpa - rasagandhAn sparzAn manojJAn saMprApya gRddhiM pApAna niSTAn prApya pradveSaM na kuryAt paNDita iti paJcA'pi bhAvanAH sadAnto virato'kizcanaH syAdamUrbhAvanA akurvataH paJcamatratabhaGgaH 36 / 'chabbIsAe dasa kappavavahArANAM uddesaNakAlehiM ' SaDviMzatyA dazAkalpavyavahArANAmuddezakAlaiH zrutoddeza prastAvairakRtairyo'ticArastatra 'dasa dasa uddesaNakAlA, dasANa kappassa hoMrti chacce va / dasa caiva vavahArassa va hoMti savbevi chavvIsaM // 1 // daza dazAnAmuddezana kAlAH, kalpasya SaD, vyahArasya dazoddezanakAlAH sarve'pi SaDviMzatiH zAstra medAH / atra vAcanAyAM
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // pratikramaNAdhyayane aSTAviMzatividha AcAraprakalpaH // // 10 // dazAnAmuddezAnAM ca prakaTatvAcchrataskandhAdhyayanoddezA na vivakSitAH 37 / sattAvIsAe aNagAraguNaiH''vaya''kAyA' vayachakkamidiyANaM ca, niggaho bhAvakaraNasacaM ca / khamayAvirAgayAvi ya, maNamAINaM niroho ya // 1 // kAyANa chakka jogANa juttayA veyaNA'hiyAsaNayA / taha mAraNatiya'hiyAsaNA ya, ee'NagAraguNA // 2 // vrataSaTkaM rAtribhojanaviratisahitaM 6, paJcAnAmindriyANAM nigrahaH 5, evamekAdaza guNAH 11, bhAvasatyaM bhAvazuddhiH 12, karaNasatyaM bAhyaM pratyupekSaNAdikaM 13, kSamA 14, virAgatA 15, manaAdInAM manovAkAyAnAmakuzalAnAM nirodhaH 18 evamaSTAdazaguNAH kAyAnAM SaTakaM tatpAlanAt SaDguNAH, evaM caturviMzatiH 24 / yadyapi kAyapaTakamAdyavratAntarbhUtaM tathApi sarvavrateSu yata- nAyAH prAdhAnyakhyApanArtha pRthaguktaM, tathA saMyamayogayuktatA samitipAlanena ratnatrayArAdhanena ca 25, zItAdivedanAdhisahanA 26, tathA mAraNAntikAdhisahanA kalyANamitradhiyA mAraNAntikopasargasahanaM 27 / 38 / 'aTThAvIsaivihe AyArappakappe satthapariNNA logo, vijao ya sIosaNijja saMmattaM / AvaMti dhuvavimoho, uvahANasuya mahApariNNA ya // 1 // piMDesaNasijjiriyA, bhAsajjAyA ya vatthapAesA / uggahapaDimAsattekattayaM bhAvaNavimuttIo // 2 // ugghAyamaNugghAyaM, ArUvaNA tivihamo NisIhaM tu / iya aTThAvIsaviho, AyArapakappaNAmo'yaM // 3 // AcAraprakalpaH samagramAcArAGgaM, tatra zastraparijJA 1, lokavijayaH 2, zItoSNIyaM 3, samyaktvaM 4, AvantI 5, dhUtaM 6, vimohaH 7, upadhAnazrutaM 8, mahAparijJA 9, piNDaiSaNA 10, zayyA 11, IryA 12, bhASAjAtaM 13, vastraiSaNA 14, pAtrepaNA 15, avagrahapratimA 16, aacaaraanggaadycuulaa| lokasArasaptakakasaptamahAdhyayanAnyeSA dvitIyA cUlA, evaM trayo // 102 // Jain Education inte til LG ww.jainelibrary.org
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatyadhyayanAni 23, bhAvanA tRtIyA cUlA 24, vimuktisturyA calA 25, etAnyAcArAgAdhyayanAni / tathA udghAtikaM 26 anudghAtikaM 27, AropaNA 28 ceti trividhaM nizIthamadhyayanaM syAt tadapyAcAraprakalpapazcamacUlA / tatra zastraparijJAdInAM krameNa vAcyAni SaDjIvayatanA 1, kaSAyalokavijayaH 2, parIpahAdijayaH 3, jinAjJAsthApanA 4, lokasArasthAnaM 5, karmadhuvanaM 6, AhAradehavimokSaH 7, zrIvIratapaH8, parISahopasargAdivyAkhyA 9, piNDaiSaNA 10, zayyAzuddhiH 11, IryAzuddhiH 12, bhASAzuddhiH 13, vastraiSaNA 14, pAtraiSaNA 15, saptAvagrahapratimA 16 bAcyAni, evaM SoDaza tathA saptaka-d | kAni sapta, yathA-sthAna 1, naiSedhikI2, uccAraprazravaNa 3, zabda 4, rUpa 5, parakriyA 6, anyonyakriyA 7 ''khyAni / / tatra sthAnavidhi 17, naipedhikIvidhi 18, uccAraprazravaNavidhi 19, zabdazubhAzubhatvAcintana 20, rUpazubhAzubhatvAcintana 21, paravaiyAvRtyaparakRtavilepanAdyanAsvAdana 22, anyo'nyavaiyAvRtyavilepanAdikRtyatyAgArthAni 23 / tathA zrIvIrajanmAdimahAvatabhAvanA 24 rAgadveSavimuktyarthAni 25 udghAtikamudghAto mAsikAditapassu prApteSu bhinnamAsAdidAnAttapaso hAniH samayayuktyA'nenodghAtima 26 anudghAtimaM yathoktatapa eva 27 AropaNA daryAdinoktatapovRddhiH 28, etatrividhaM prAyazcittaM, tadbhASakatvAnizIyAdhyayanamapi tridhaivamaSTAviMzatidhA''cAraprakalpa AcArAGga nAma, atrAcAraprakalpe'. shrddhaanvitthaakhyaanaadinaa'ticaarH| 'emaNatIsAe pAvasuSapasaMgehiM ' ekonatriMzatA pApahetuzrutaprasaGgaiH, pApahetUnAM prasaGgA | maryAdAtikrameNa pravartanAni yathA ' aTTha'' sutaM aTThanimittaMgAI divvuSpAyaMta likkhabhomaM ca / aMgasaralakkhaNavaMjaNaM ca, tivihaM puNokkekaM // 1 // 18 Jain Education Inte l For Private & Personal use only Alww.jainelibrary.org
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti diipikaa|| | triMzat aA . // 10 // suttaM vittI taha vattiyaM ca, pAvasuya auNatIsavihaM / gaMdhavanavatyuM, AuM dhaNuveyasaMjuktaM // 2 // pratikramaaSTa nimittAMgAni nimittazAstrANi, divyaM vyantarakRtATTahAsAdi svapnAzca 1, utpAtamakAlagarjAdi 2, antarikSaM gandharva-INNAdhyayane puradigdAhAdi jyotizcakraviSayaM ca 3, bhauma bhUkampazakunAdi 4, AGgaM ziraHsphuraNAdi 5, svaraH SaDjaRSabhAdi 6 lakSaNaM sAmudrikaM 7 vyaJjanaM maSatilakAdi 8, ekaikaM divyAdizAstraM punastrividhaM-sUtra 1 vRtti 2 ArtikaM 3 ca / tatra saptAnAM | mohanIyasUtraM sahasramekaM, vRttilakSaM, vArtika koTiH, AGgaM tu sUtraM lakSaM, vRttiH koTirvArttikamaparimitamevamaSTabhedAstriguNitAzcaturviMzatiH sthaanaani|| zAstrANi 24, tathA gAndharva 25 nATyaM 26 vAstuvidyA 27 Ayurvedo vaidyakaM 28 dhanurvedaH zastravidyA 29 / etaiH zAstraiH sAdhunA jJAtairapi siddhAntavidhiM vinA prayojyamAnairdoSaH, tathA cUrNau nimittacaturvizatizAstrebhyo'nu gaNitaM 1 jyotiSka 2 vyAkaraNaM 3 zabdazAstraM 4 dhanarvedazce 5ti 40 / 'tIsAe mohaNiyaThANehiM ' mohanIyahetusthAnAni mohanIyasthAnAni yadAcIrNairmahAmohanIyaM badhyate tAni, yathA 'vAri' ityAdi vArimajhevagAhittA, tase pANe vihiMsaI / chAeu muhaM hattheNaM, aMtonAyaM galeravaM // 1 // sIsAveDheNa veDhittA, saMkileseNa maare| sIsaMmi je ya AhetuM, duhamAreNa hiMsai // 2 // bahujaNassa neyAraM, dIvaM tANaM ca pANiNaM / sAhAraNe gilANaMmi, pahU kiccaM na kubai // 3 // sAhU akamma dhammAu, je bhaMsei uvaTThie / NeyAuyassa maggassa, avagAraMmi vaTTai // 4 // jiNANaM NataNANINaM, avaNNaM jo u bhAsai / AyariyauvajjhAe, khisaI maMdabuddhIe // 5 // tesimeva ya NANINaM / saMmaM no paDitappai, puNo puNo ahigaraNaM, uppAe tittha| bheyae // 6 // jANaM Ahamie joe, pauMjai puNo puNo / kAme varmittA patthei, iha'nnabhavie iya // 7 // bhikkhUNa bahusue'haMti jo 1.3 // Jain Education Intel For Private & Personal use only alww.jainelibrary.org
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte bhAibahussu / tahA ya atavassI u, jo tavassiti'haM vae // 8 // jAyateeNa bahujaNaM, aMtodhUmeNa hiMsai / acimaNA kArDa, kayameeNa bhAsai // 9 // niyaDuvahipaNihIe, paliuMce sAijogajutte ya / beI savvaM musaM, vayasi akkhINajhaMjhae sayA // 10 // addhANami pavesittA, jo dhaNaM harai pANiNaM / vIsaMbhittA uvAeNaM, dAre tasseva lubbhaI // 10 // abhikkhamakumArehiM, kumAre'haMti bhAsai / evaM abaMbhayArIvi, baMbhayAritti'haM vae || 11 | jeNevistariyaM NIya, vitte tasseva lubbhaI / tappabhAvuTThie vAvi, aMtarAya karei se // 13 // seNAvaI pasatthAraM, bhattAraM vAvi hiMsaI / raTThassa vAvi nigamassa, nAyagaM seTThimeva vA // 14 // apA passAmi, ahaM deveti vA vae / avaNNeNaM ca devANaM, mahAmohaM pakuvvai // 15 // vArimadhye tItreNa manasA'vagAhyA'valoDya trasAn prANAn trasajIvAn vihinasti khyAdIn vA cihinasti sa tasya mahAmohamutpAdayan saMkliSTapariNAmena bhavazataduHkhApaneyaM mahAmohaM karma baghnAti, evaM sarvatra kriyA yojyA 1, tathA hastena mukhaM pidhAyA'ntarnAdaM hRdaye saduHkhanAdaM gale kRtaravamAradantaM pazvAdikaM hinasti 2, zIrSAveSTaneneti - ArdracarmaNA ziroveSTayitvA saMklezena tIvrAzubha pariNAmena mArayati 3, yaH zIrSe mudgarAdinA''hatya durmAreNa hanti 4, bahujanasya netAraM prabhuM hanti tathA saMsAre duHkhasAgare AdhAradAnena prANinAM dvIpasamAnamannAdidAnena trANakAriNaM gRhiNaM hanti 5, sAdhAraNe sarvasAmAnye glAne, prabhuH samarthaH, svayaM kartuM pareNa vA kArayituM paraM ghorapariNAma auSadhAdi na kArayati na ca yAcate 'sabasAmantro ya gilANo bhavai', tathAjinopadezAduktaM ca- ' kiM bhaMte ! je gilANaM paDiyaraha se dhanne udAhu je tumaM daMsaNeNaM paDivajai ? gomA ! je gilANaM paDiyaraha, se keNadveNaM bhaMte ! evaM buccaha ?, goyamA ! je gilANaM paDiyaraha se maM daMsaNeNaM paDivaJjai,
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane triMzat mohniiysthaanaani|| Avazyaka je maMdasaNeNaM paDivajaha se gilANaM paDiyaraitti, ANAkaraNasAraM khu arihaMtANaM daMsaNaM, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai-je niyukti- gilANaM paDiyarai se maMdasaNeNaM paDivAi, je ma paDivajaha se gilANaM paDiyaraI' 6 / sAdhuM jJAnAdAvupasthitaM sajjamAkramya yo diipikaa|| bhraMzayati 7, naiyAyikasya muktiM nayanazIlasya zrIjinoktamArgasya jJAnAdidaSaNaprakAreNa svamanyaM ca vipariNamayannapakAre vinAze vartate 8, jinAnAmavarNa nindA bhASate 9, mandabuddhirAcAryopAdhyAyAn jAtyAdibhiH khiMsati hIlati, tthaite'bhu||104|| zrutA eSAM pArzve na mayA kiMcidbhaNitamiti vakti 10, teSAmAcAryAdInAM jJAninAM jJAnadharANAmAhAropakaraNAdinA samyag na pratitarpatyupakaroti 11, punaH punaradhikaraNaM jyotiSkAdyutpAdayate nRpayAtrAdi kathayati, tIrthabhedako jJAnAdivirAdhakaH 12, jAnanadhArmikAn yogAna punaH punaH prayute 13, kAmAnicchAmadanarUpAn vamitvA tyaktvA pravrajya punaH prArthayati, ihabhavikAn mAnuSAnanyabhavikAn divyAn 14, yo'bahuzruto'bhIkSNaM punaH punarbahuzruto'hamiti bhASate'nyena vA pRSTaH sa tvaM bahuzrutaH ? tata evamiti vakti tUSNIM vA tiSThet , sAdhava eva bahuzrutA iti vakti 15, evamatapasvyapi tapasvyahamiti vakti 16, jAtatejasA'gninA bahujanaM gRhAdau kSipvA'ntadhUmena hanti 17, akRtyaM prANAtipAtatvAdyAtmanA kRtvaitena kRtamiti bhASate 18, nikRtiranyathAkRtirupadhirdoSachAdanaM, praNidhirmAyAvatA saMgrahaH, 'paliuMce' paraM vazcayati 19, sAtiyogo'zubhamanovyApArastena yuktaH 20, satyaM bhASamANaM naraM prati sabhAyAM brUte mRSAM vadasi 21, akSINadvanduH sthirakalahaH sadA 22, adhvani prANinaHpravezya dhanaM harati 23, upAyena prItirUpeNa vizrabhya vizvAsya tasyaiva vizvastasya dArAsu patnyAM lubhyati 24, akumAraH pariNItoTo spyabhIkSNaM nityaM kumAro'hamiti vadet 25, evamabrahmacAryapi 26, yenaizvarya nIto vitte tasyaiva lubhyati 27, tasya zreSThayAdeH al // 104 // Jan Education W ww.jainelibrary.org
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhAvAdutthito vardhito'pi se' tasya mahatvAdAvantarAyaM vighnaM karoti 28, senApati tathA prazAstAraM kalAguruM rAjAnaM svAminaM hanti bhartAraM hanti, rASTrasya vA nigamasya vA nAyakaM zreSThinaM vA hanti 29, apazyannapi pazyAmIti vakti devo'hamiti vA vakti, devAnAmavarNavAdenate kAmagardabhA dharmAlasA ityAdibhASaNena mahAmohanIyaM karma bhavazatavedanIyaM karoti 30, / / 41 / 'egatIsAe siddhAiguNehiM ' ekatriMzatA siddhasyA''dAvAderAramya guNaiH siddhAdiguNaiH, sahabhAvino hi guNA ucyante kramabhAvinaH paryAyA ucyante / tatra 'paDi' paDiseheNa saMThANa-vaNNagaMdharasaphAsavee ya / paNapaNadupaNaTThatihA, igatIsamakAyasaMgaruhA // 1 // ___saMsthAne varNagandharasasparzavedeSu ca kramAtpazcapaJcadvipazcASTatribhedeSu pratiSedhanamabhAvaH, tena siddhaguNA aSTAviMzatistathA N] siddho'kAyo'dehaH 29 asaGgo niHkarmA 30 aruho'janmA 31 / saMsthAnaM vRtta 1 vyatra 2 caturasra 4 dIrgha 4 parimaNDala 5 bhedaM, tatra siddho na vRttaH 1 na vyasraH 2 ityAdi yAvatsiddho na klIvaH / athavA ' aha' ahavA kamme nava darisaNaMmi, cattAri bhAue paMca / Aima aMte sese, dodo khINabhilAveNa igatIsaM // 1 // karmaNi karmaviSaye kSINAbhilApena siddhasyaikatriMzadvamA yathA nava darzanAvaraNIyamedAH, siddhastu kSINanavadarzanaH syAdevaM nava siddhaguNAH, evamagre'pi kSINAbhilApena kSINazabdayojanena, tatra catvAra AyubhedAH, paJcA''ye jJAnAvaraNe'ntya ityantarAye karmaNi paJca, zeSe vedanIyamohanIyanAmagotrarUpe karmANi dvau dvau bhedau, yathA sAtAsAtabhedaM dvidhA vedyaM, darzanamohacAritramoharUpaM dvidhA mohanIyaM, zubhAzubhamedAda dvidhA nAmoccanIcamedaM gotraM dvidhaivaM sarva ekatriMzadbhedAH kSINA yasyetyekatriMzadguNAH dww.jainelibrary.org Jan Education a l
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane dvaatriNshdyogsNgrhaaH|| Avazyaka- siddhasya / 42 / 'battIsAe jogasaMgehiM ' yogo ratnatrayaM tasya saMgrahahetutvAt saMgrahA yogasaMgrahA AlocanAdayo dvAtriMzattainiyukti- ryo'ticAraH kRtastasya mithyAduSkRtamatra niyuktikRdAha-' Alo-aNNA-dhiI-paJca-saMgA' dIpikA // d AloyaNA nirvlaave,aaviisudddhdhmmyaa|annissiovhaanne ya, sikkhA nnippddikmmyaa||1269|| aNNAyayA alohe ya, titikkhA ajave suI / sammadiTThI samAhIya, AyAre viNaovae // 1270 // // 105 // dhiI maI ya saMvege, paNihI suvihi saMvare / attadosovasaMhAro, savvakAmavirattiyA // 1271 // paJcakkhANA viussagge, appamAe lavAlave / jhANasaMvarajoge ya, udae mAraNaMtie // 1272 // | saMgANaM ca pariNA, pAyacchittakaraNe iya / ArAhaNA ya maraNaMte, battIsaM jogasaMgahA // 1273 // ____ ratnatrayasaMgrahAya ziSyeNa guroragre pApAnAM zuddhA''locanA kAryA 1, gururAlocanAzravaNAdanu svaratnatrayArAdhanAya nirapalApaH syAtparasmai na vadet , eSa hetuH sarvatrApi jJeyaH, prAkRte prathamAnta ekArAntaH syAt 2, dravyAdyApatsu sAdhunA dRDhadharmatA kAryA, 3, anizritamihaparabhavAnapekSamupadhAnatapaH kuryAt 4, zikSA dvidhA-grahaNazikSAzrutapAThaH, AsevanazikSA sAmAcArIzikSaNaM, 5, niHpratikarmatA rogAdiSu pratikArAkaraNa 6 // 1269 // tapasyajJAtatA kAryA yathA'nyo na vetti tathA tapaH kuryAdalo| bhatA spaSTA 7-8, titikSA parIpahopasargANAM sahanaM 9, ArjavaM RjutA 10, zucinirdoSasaMyamavattvaM 11, samyagdRSTitvaM 12, samAdhirmanaHsvAsthyaM sa kAryaH 13, 'AyAre' ityAdi upagazabda ubhayatra yojyaH, AcAropago'vakro bhavatItyarthaH, 14, 1.5 // Jain Education vww.iainelibrary.org
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayopago'garvaH syAt 15 // 1270 // dhRtiH santoSastatpradhAnA mati timatiH 16, saMvegaH 17, praNadhirmAyA na kAryA 18, suvidhiH 19, saMvaraH20, Atmano doSopasaMhAraH 21, sarvakAmaviraktatA 22 // 1271 // malottaraguNaviSayaM pratyAkhyAnaM kAryamiti dvAradvayaM pratyAkhyAnaM 23-24, vividha utsargo dravyabhAvabhedabhinno vyutsargaH 25, apramAdaH, 26, 'lavAlave' tti kAlopakSaNaM kSaNe kSaNe sAmAcAryanuSTheyA 27, dhyAnameva saMvarayogaH kAryaH, 28, mAraNAntikopasargasyodaye'kSobhatA 29, | // 1272 // saGgAnAM pratyAkhyAnaparijJA 30, prAyazcittakaraNa 31, maraNAnte maraNakAle vA''rAdhanA 32 // 1273 / / sarvepvapi dRSTAntAnAha-' unje' ujjeNi aTTaNe khalu, sIhagirisopArae ya puhivii| macchiyamalle dUralla-kUvie phalihamalleya // 1274 // sarvagAthAnAM kriyAdiyojanA sudhiyA svadhiyA kAryA, bhAvArthastu kathAto jJeyo viSamArthastu vakSyate-ujjayinyAM jitazatrurAda, tasyA'dRNo mallaH sarvarAjyeSvajeyaH / itaH sopArake siMhagiripRthvIpatistasya ( sa ca mallAnAM yo jayati tasmai) bahu svaM datte'TTaNastatraitya varSe varSe jayadhvaja lAti, sa rAjA me'pabhrAjaneti pratimallArthI mAsikaM vasApAnAtsabalaM jJAtvA | mallaM saMsthApyA'puSNAta, tenA'dRNo jito'dRNo'pi mAtsikamallaM jetuM bhRgukacchapArzve durallakUpikAgrAme karSakamekena kareNa | halaM kRSantamekena ca 'phaliha 'tti jhaNTAn troTayantaM dRSTvA kUraghaTamAnaikavelAhAramalpaM tasya nIhAraM ca dRSTvA tadbhAryAyA nirvAhArhasvadAnAttamAdAya virecanAdi dattvA sa poSya(pitaH) zikSitvA mAtsikena sahA'yodhayat ahardvayaM, samAveva jAtAvadRNaH phalihamallaM jagau-'vada yatra duSyati' tenoktaM, tato prakSitvA sanjitaH / rAjJA mAtsikasya mArdanikAH preSitAH, sa garvAdoSasthAnaM Jain Education Intel Levww.jainelibrary.org
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA || // 106 // Jain Education Inter noce / tRtIye'TTaNoktyA sajaH phalihamallaH pArzvAyAtasya mAtsikasya phalihavacchiro'lAd, rAjJA patAkAdinA'rcitaH, evaM gururaguNaH ziSyo mallaH prahArA mantavaH yastAn gurorvakti tasyA''rAdhanApatAkA trailokyaraGgAntaH / / 1274 / / uktAsslocanA, atha nirapalApaH 'danta daMtapuradantacake, saccavadI dohale ya vaNayarae / dhaNamitta dhaNasirI ya paumasirI caiva dddhmitto| 1275 / / , dantapure dantacakroza, satyavatI bhAryA, tasyA dohado dantaprAsAdakrIDAye, rAjJA dantArthaM ghoSaNA dattA, dantAnAM yathA mUlyaM dAsye satAmadAne daNDaH / tatra dhanamitrazreSThino dhanazrIpadmazriyau bhAyeM, laghvISTA'nyadA kalau vRddhyA lavyuktA kastavagarvaH ? kiM satyavatIvaddantaprAsAdaste bhAvI? tayoktaM cenna syAttadA'haM neti dvAraM badhvA'sthAt, zreSThI tajjJAtvA mitreNa dRDhamitrAkhyena rAjachannavanacarebhyaH pulindebhyo'laktakAdi dacyA dantAn tRNaiH pidhAyAnAyayata / gavAkRSTeSu tRNeSu dantadarzanAtArakSairmitre nRpoktyA vadhAya nIyamAne zreSThI rAjAMhayoH patitvA yathArthamUce rAjJA'citvA mitraM muktaM pareSAM tu tanmantunAjJApi / evaM guruNA'pi nirapalApena bhAvyaM / / 1275 / / athA''patsu dRDhadharmateti dravyApadi dRSTAntaH 'uje ' ujjeNIe dhaNavasu aNagAre dhammaghosa cNpaae| aDavIe satthavivbhama, vosiraNaM sijjhaNA caitr||1276|| ujjayinyAM dhanavasuH sArthavAhazcampAM yAti tatsArthe dharmaghoSo'nagAratha / cauraiH patitaiH sArthasya vibhramaH pRthak pRthaggamanaM jAtaM, kaizvitsamamRSiraTavIM prAptastaiH kandAdibhirnimantrito'nicchan zilAyAM bhaktasya vyutsarjanaM kRtvA kevalI bhUtvA siddhaH / 1276 / pratikrama NAdhyayane yogasaMgrahe nirapalApe udA haraNam // // 106 // Taw.jainelibrary.org
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetrApatkSetrAbhAve, kAlApahurbhikSAdau, bhAvApadi ' mahu' mahurAe jauNa rAyA, jauNAvaMkeNa dNddmnngaare|vhnnN ca kAlakaraNaM, sakAgamaNaM ca pvvjaa||1277|| ___ mathurAyAM yavano rAi, yamunayA vakrIkRtatvAd yamunAvakramudyAnaM / tatra daNDo'nagAro rAjJA dRSTo'sinA htH| anya AhuH phalenA''hata anyairazmarAziH kRtaH / iha kopodayaM pratyasya bhAvApanmRtaH siddho devA AguH pAlakavimAnenendrazca / rAjA vajreNa bhApitazcetpravrajasi tadA muzcAmIti dIkSito yAvata pApaM smarAmi tAvannA'znAmIti sthavirapArzve'bhyagrahIt / ekAhamapi nA'znAdevaM tasya dravyApat / / 1277 // athA'nizritopadhAnaM, tatra dravyamupadhAnamucchIrSakaM svApakSaNe tasyopadhAyamAnatvAdbhAvopadhAnaM tapaH 'pADa0' pADaliputta mahAgiri, anjasuhatthI ya seTTi vasubhUtI |vidis ujjeNIe, jiyapaDimA elakacchaM ca 1278 ___ sthUlabhadrasya dvau ziSyau mahAgirisuhastinau, mahAgiriH, suhastina upAdhyAyaH, suhastino gaNaM dacA vyucchinno jina-11 kalpa ityapratibaddhatAya gaccha prativaddho jinakalpaparikarma kurute / dvAvapi pATaliputraM gatau, tatra suhastino dharma zrutvA vasubhUtiH zreSThI zrAddho jAtaH suhastinaM vakti-'mama kuTumbapratibodhAya gRhe gatvopadizate 'ti, tairgatvA dharmo vaktumArabdhastAvanmahAgirirAgAt te utthitaaH| zreSThayace kiM vo'pi gururasti? tataH suhastino mahAgireguNAn sAmAcArI coktvA zreSThikuTumbasyA'NuvratAni dvaa'guH| zreSThI svIyAnAkhyaccedIka sAdharAyAti tadA bhaktAnyujjhitakarUpANi kAryANyevaM lAbhaH syAditi / dvitI Livw.jainelibrary.org JainEducation intended
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyuktidIpikA // 107 // ye'hi mahAgiribhikSAyai AyAtastadapUrva dRSTvA dravyAdibhirupayukto'jJAsIdyathA jJAto'hamityalAtvA nivRttaH suhastinaM jagau- pratikrama'aho! aneSaNA kRtA' tenoktaM kathaM ? guruH kalye tavA'bhyutthAnAditi, dvAvapi vaidezyAM puri gatau / tatra zrIvIrasya candana- NNAdhyayane mayIM surakRtAM jIvatpratimAM natvA mahAgirireDakAkSapuraM gatastasyotpattirevaM-tatprAg dazArNapuramAsIttatra zrAvikA mithyAdRSTe. yogasaMgrahe dattA, vaikAlikamAvazyakaM kurvatI pratyAkhyAti, tadbharttA kiM ko nizi bhute? evaM hasatyanyadoce'haM pratyAkhyAsyAmi sA'vag | anizrita| bhanakSi, sa hasan pratyAcakhyau, jinabhaktasurI dadhyau aho ! ayaM zrAvikAM hasatIti, tatravAsitasvasRrUpeNa labhanaka lAtvA'gAt tapasi so'znAdbhAryAvArito'vakkiM tavA''lapAlairmameti / tataH suryA prahato akSNi bhuvi patite zrAvikA tu me'yaza iti kaayotsrge'sthaat| mahAgirenizIthe devyAgatA tatkSaNahataiDakAkSI sajIvapradeze tasya lagite prAtarlokastaM dRSTvoce'ho ! eDakAkSo'yaM, sa ca zrAddho jAtastato dAharaNam // lokoktyA tadeDakAkSapuraM jAtaM / anye tvAhuH sa eva tatrezo'bhUt / tatra gajAgrapado'driH, tasyotpattiH-dazArNabhadro rAd , paJcazatAni priyAH, zrIvIrAgama ityAdi yAvad gajagajASTadantA ityAdi, padme'Ta patrANItyAdi / dazArNAdrestUce devAnubhAvAdindragajAnapadau lagnau prAdurbhUtau ca, tadA rAjendraddhi vIkSya prAtrAjItato gajAgrapadAkhyA'bhUttatra mahAgiribhaktaM pratyAkhyAya devo'bhUt / suhastina ujjayinyAmajitabimbanatyai gatA bhadrAzreSThinIyAnazAlAyAM sthitAH, nalinIgulmAdhyayanaM guNayato bhadrAnvavantIsukumAlena jAti smRtvA saptabhaumasaudhAduttIrya vanditA ityAdi, yAvattatputreNa caityaM kAritaM mahAkAlAkhyaM tadadhunA jane prasiddhaM dvijairAtaM / mahAgireranizritaM tapaH / / 1278 // atha zikSA 'khii' khitivaNausabhakusaggaM, rAyagihaM caMpApADalIputtaM / naMde sagaDAle thUla-bhaddasirie vararucI y||1279||al MO|107 // Jain Education inte For Private & Personal use only La w.jainelibrary.org
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSitipratipritaM puraM, jitazavarATa, puravastuSu kSINeSvanyasthAnaM vIkSyamANaM canakakSetraM ghanaphalaM dRSTvA tatra canakapuraM cakre / tatra vastakSaye kvA'pyekaM vRSamanyavRSairajeyaM vIkSya tatra RSabhapuraM kRtaM, evaM kuzastamba mahAntaM vIkSya kuzAgrapuraM kRtaM / tatra prasenajidrAjA, tatrA'gnidAhA ghanA bhavanti, rAjAdezo'bhUdagnyutthAnagRhezaH purAnnirvAsyaH / sUpakRtpramAdAdrAgRhe'gnau lagne pratijJAvazAdrAha bahinirgatya krozamAtre'sthAt / tatra rAjagRhaM jAtamityAdi / kumAraparIkSAyAM zreNikenA'gnito bhammA''nItA zeSa rtnebhaadi| pAyasasthAlamoTakabhakSaNaparIkSayA rAjJaHzeSakumArebhyaH purAdidAne zreNikAyA'dAne zreNikonirgatya benAtaTaM gatvai(taH.e)kasya kAzyapagotravaNijo lAbho'bhavaNijA ca nizisvapne ratnAkaro dRSTo'bhUditi / sa nandA kanyAmudvAhita ityAdi zreNikavRttaM / zreNike mate tahaHkhArtasya koNikasyA'mAtyaiH 'pitRNAM piNDo deya ityAdi' likhitvA patrANi jIrNAni kRtvA darzitAni tatprabhati piNDAdi pravatta / tato'pi pitazayanAdi dRSTA'dhRti prApnuvan campAM sthApitavAn / tato koNikavRttaM vAcyaM yAvatkoNiko vaizAlyAM kharaiDhalaM vAhayAmIti pratijJAtavAn / yuddhAyAtaceTakena koNikayuddhe pratyahaM senezaghAte dazabhrAtRSu hateSu saudharmacamarendrArAdhanAta koNikena rathamazala(mahAzilAkaNTaka)raNe prArabdhe Aye ahi(Ahave) SaNNavatirdvitIye caturazItirlakSA narA mRtAsteSvekaH katasarvA rAdhanaH saudharmasurastanmitraM tatsArthakRtavidhividehe naro'bhUt / dazasahasrA mAtsyAH putrAH zeSA nArakatiryakSu jaataaH| koNiko vaizAlyA durge pAtite mAtrA ceTakastvanmAtAmahaH zrAddhazcetyAdivAgbhirupAlabdhazceTakaM jagau-kiM kurve ? so'vak-yAvatpuSkariNyA na niraimi tAvattiSpa, tena ca prapanne lohamayIM jinapratimAM gale badhvA'nazanapUrva vApyAM patito dharaNendreNa svabhavanaM nIto mRto' STamasvarge suro'bhUt / purIjano mahezvareNa nIlavati nItaH sukhI jAtotra mahezvarotpattiH-ceTakajA sujyeSThA dIkSitopAzrayAntarAtA Jain Education in SIww.jainelibrary.org
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyuktidIpikA // pratikramagaNAdhyayane yogasaMgrahe zikSAyAM sthlbhdrodaahrnnm|| // 108 // payati, itaH peDhAlA parivAr3a vidyAsiddho vidyAM dAtuM naraM didRkSuzceda brahmacAriNyAH sutaHsyAttadA tasmai vidyA dada iti tasyA dhumikAvyAmohena vidyayA zIlaviparyAsaH kRtastata RtukAlatvAdgarbha jAte jJAnibhiruktaM naitasyAH ko'pi doSa iti channaM sthApitA suto jAtaH zrAddhagRhe vardhate / tataH samavasRtiM gataH sAdhvIbhiH saha kAlasandIpano vidyAbhRtprabhumapRcchat-kuto me bhIH1 prabhurAhA'smAtsatyakeriti / sa pitrA hRtvA vidyAH zikSito mahArohiNI sAdhayatyayaM saptamo bhvH| paJcasu vidyayA hataH, SaSThe SaNmA- sazeSAyuSA vidyA na svIkRtA, iha sAdhayitumArabdhA / anAthamRtakacitAM kRtvA''sanne Ardracarma vistArya tadUrdhva kASThajvalanAvadhi vAmAGguSThena calati, atrA'ntare kAlasandIpanaH kASThAnyakSipat / tataH saptarAtre suryuce'sya mA vighnaM kathAstataH siddhAGge pravezaM yAcantI bhAle datte'tigatA, bile jAte tRtIyaM netrmkRt| tena pitA hato manmAtA rAjasu gharpiteti tato rudrAkhyA / tadbhayAkAlasandIpano nazyan puratrayaM kRtvA'rhadayostasthau, rudreNa pureSu hateSu suryaH AhavayaM vidyAH so'hatpArzve'sti tatastena tatra gatvA kSAmitaH / anya AhurlavaNe mahApAtAle hatastataH sa vidyAcakrayabhUt / trisandhyaM sarvaviharadahato natvA nATyaM kRtvA tato ramate / tasyendro mahezvarAkhyAM dadau, sa dviSTo dvijakanyAnAM zataM zatamanyastrIzca ramayati, tasya nandIzvaro nandI ca mitre puSparka vimAnaM, so'nyadojayinyAM pradyotasya zivAM muktvA'nyarAjJISu ramate, rADdadhyau mAraNe ka upAyaH? umA vezyA surUpA tasminnAgate dhUpaM datte'nyadA sA mukulitaM prabuddhaM ca puSpaM kare lAtvA'sthAt sa prabuddhaM lalau tayoktaM mukulArhastvaM nA'sya, yato'smAsu na rmte| tatastasyAM ratastvaM kadA'vidyaH syAH? ityumApRSTo'vaga maithunakSaNe / rAjJA tajjJAtvA sa tadomAsahito ghAtitastato nandIzvaraH khe zilAM kRtvA tatraitaH, rAjA sArdrapaTo natvA kSAmitavAn , so'vagIgrUpeNa mahezvarasyA'rcane pure pure'sya sthApane ca muzce, tato 108 // Jain Education inte For Private & Personal use only Hinww.jainelibrary.org
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokaistathA prAsAdAH kAritA iti rudrotpttiH| koNikaH kharahalaM vAhitvA campAmeta ityAdi / koNike kRtamAlahate SaSThI AmA / gate rAbhistatsuta udAyI pratiSThitaH, sotra matpitA''sIdityadhRtyA'nyatpuraM tiSThApayiSurjanAn preSIte ca pATalyUprasthacA. pAsye svayaM kITAn vishto'draakssuH|paattlyutpttistuuttrmthuraavnnigdkssinnmthuraayaaN vANijye'gAttatraikena zreSThinA saha maivyannikA tatputrIM (bhaginImiti hAri0 vRttau) so'mArgayat , pitRbhyAM caikArbhakaM yAvadatra stheyamityuktvA dattA, paraM sa pitRgADhalekhAgatyA zvazurAnumatyA sabhAryo'calat, pathi sutajanma, pitarau nAma dAsyata iti nAmAkRtau tantreNA'nikAputra ityuktH| sthAnaM sameteSu pitRbhyAmapi saivAhA kRtA,sa tAruNye dIkSitaH sthaviratve viharan gaGgAtaTe puSpabhadrapure'gAt / tatra puSpaketurAda , puSpavatI rAjJI, tasyAH putraputrIyugmajanma, puSpacUlaH puSpacUlA cetyAkhyA, mithaH snehaH, rAD viyogabhiyA yugmidharmameva kurva iti dhyAtvA paurAnAkhyadratnasya kA svAmI ? tairuktaM rAi, rAjJoktaM tarhi ratnasya yathecchaM niyojane doSo neti pratyAyya rAjhyA vArito'pi tau mitho vyavAhayadrAjJI nirvedAt pravrajya devo'bhUta , prabodhArtha putryAH svapne narakA darzitAH, rAjA tajjJAtvA pAkhaNDino narakAnaprAkSIt , tezcA'nyAzeSakteSvannikAputrAH pRSTAH satyAnUcurevaM devalokAnapi svapnadarzitAnUcuH, teSu kathaM gamyate ? iti sAdhudharma ukte dIkSArthe nRpamapAkSIt / so'vak-'pravrajya cedatraiva gRhe bhikSA lAsI 'ti, sA ca svIkRtya prAtrAjIt / gururjaGghAdurbalaH ziSyAn visRjyA'sthAt , sA zuddhAntAdbhikSAmAnayati, zleSmakAle yena zleSmA hIyate, evaM zeSeSvapi / gururAha(kathaM) yacintitaM tadevA''nItaM ? soce veni, kutaH 1 kevalAttataH kSAmitA / anye tu varSatyAnItaM, guruNA kathaM varSatyAnayasi ? yatra yatrA'dhvanyacitto'pkAyastatretyAdi / adhRtau vakti 'yayamapi setsyatha gaGgAmuttarantaH / tadevottarituM yatra yatra nAvi lagnastatra tatra 19 Jain Education Inte
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA || // 109 // Jain Education Inte L naurmagrA nAvikairjale kSipto jJAnaM devairmahaH kRtaH, prayAga tIrthapravRttiH / tacchiraH karoTirmatsyAdibhiH khAdyamAnA tIre lagnA, tasyAM pATalibIjaM pete, savyahanukAM bhindannaGkuro vizAlo drumo jAtaH, pATalimUlajIvo dvitIyabhave muktigAmI / tatrA'mAtyAdRSTvA dadhyura nRpasya svayaM ratnAnyAyAsyantIti tatra puraM sthApitaM nAbhAvazcaityaM kAritaM / tatrodAyI rAjyaM bhuGkte nRpAn sarvAn sadA sevAM kArayati, te dadhyuH kathaM mriyate'sau 1 / anyadA rAjJA kasyA'pi mantoH rAjyaM hRtaM sa naSTastatsuto'nyatra gataH kaMcidbhUpamudAyinRpadveSiNaM vIkSyoce'haM tvatsAhAyyAdudAyinaM hanmi tenA''rate sa pATalipuraM gatvA, bAhyAntaH parSadau sevamAnaH sAdhvAgamAcchidraM jJAtvA gurupArzve pravrajyetyAdiyAvadudAyI aputro mRto'dhivAsito'vo nApitadAsAya rAjyaM dadau / tena ca tasyAM nizi svapne svAntraiH puraM veSTitaM dRSTaM svapnajJena tasya sutA dattA'bhUt / sa nando rAjA jAtastatpurAdvahiH kapilavipro'vAtsIttadagnihotrazAlAyAM sAdhava eyustairdharma ukte zrAddho'bhUt, kespi sAdhavastagRhe varSAsvasthuH / tatputro jAtamAtro revatIsuryAttaH, sAdhUnAM pAtraM kalpayatAmadho'sthApi naSTA surI / tasyA'nyAnyapyapatyAni jIvantyabhUvan / tasya kalpakAhvA dattA, sa caturdazavidyAjJaH kramAdrAjJA mantrI kRtaH, sarva rAjyaM tadAyattaM kRtamevaM nandAnAM kalpavaMzAmAtyA jAtAH / navame nande kalpavaMzyaH zakaTAlo mantrI, tasya sthUlabhadra zrIyakau sutau vararucipaNDitakapaTAcchakaTAle mRte sthUlabhadraH zrIsambhUtivijayAnti ke pravrajya, teSu svargateSu zrIbhadrabAhupArzve caturdazapUrvANyadhIyAno yakSAdyAsu saptasvasRSu zrIyake ca pravraji teSu zrIyakasya paryuSaNopavAsAdanu vipattau bhaginIvandanAgame siMharUpaM cakre / prAtargurau vAcanAmadadati svapramAdaM smRtvA : punarna kurva ityuktvA''grahAddazama pUrvAntyavastudvayaM pUrvacatuSTayaM ca mAnyasmai dadyA iti gaditvA'bhANi / sthUlabhadrAdagratastAni pratikrama NAdhyayane yogasaMgrahe zikSAyAM sthUlabhadro dAharaNam / / // 109 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyucchinnAni / evaM zikSAyAM sthUlabhadrasya yogasaMgrahaH // 1279 // niHpratikarmatve vaidharme dRSTAntaH 'pai' paiThANe nAgavasU, nAgasirI nAgadatta pvvjaa| egavihA saTANe, devaya sAha ya billagire // 1280 // pratiSThAnapure nAgavasuzreSThI, nAgazrIbhAryA, zrAddho nAgadattasuto dIkSito jinakalpinAM pUjAM dRSTraikatvavihArArthamutthAne upakrame jAte sati guruniSiddho'pi jinakalpaM prapadyaikAkI yakSagRhapratimAsthaH zAsanadevatA mA vyanaGkSIditi strIrUpeNopahAramAdAya yakSamarcitvoce lAhi bho ! uddhRtaM, sa ca tadbhukvA nizi pratimAstho'svApatvAdatisAravAn jAtaH / suryA gurostaduktaM, gurubhiH sAdhU preSitAvAnItaH, suryuktaM bilvagirauSadhaM dattvA'rukkRtaH zikSitazca naivaM sAdhunA pratikarma kAryamiti // 1280 // tapasyajJAnatAyAM 'kosaM' kosaMbiya jiyaseNe,dhammavasUdhammaghosa dhmmjse| vigayabhayA viNayavaI,iDDivibhUsA yaparikamme1281 ___ kauzAmbyAmajitaseno rAi, dhAriNI rAjJI, dharmavasurguruH, ziSyau dharmaghoSadharmayazasau / vigatamayA mahattarA vinayavatI ziSyiNI, tayA bhaktaM tyaktaM saMdhena maharddhisatkAravibhUSayA niryAmitA mRtA / tataH ziSyau saMlekhanAyai tapastulanAM parikarma kurvataH // 1281 / / itaH 'ujje' ujjeNivaMtivaddhaNa-pAlagasuyaraTuvaddhaNe cev| dhAriya(Ni) avNti-sennemnnippbhaavcchgaatiire||1282|| ujjayinyAM pradyotasutau gopAlapAlako, Ayo dIkSitaH, pAlako rAjA'bhUttasyA'vantivardhanarASTravardhanau sutau, pAlakasto Jain Education inte TAw.jainelibrary.org
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // // 110 // kramAdrAjayuvarAjau kRtvA prAbAjIt / yuvarAjamAryA dhAriNI, suto'vantiseno'bhUdanyadodyAne rAjA dhAriNIM vIkSya dUtI pratikramapraiSItsA taM naicchat , svabhAvAce prAturapi na lajase ? rAjJA bandhau hate sA bhUSaNAnyAdAya vaNiksArthenA'gAt / ajitasenanRpa-IN NAdhyayane yAnazAlAsthasAdhvIpArzve garbhamanAkhyAya prabajitA, garbhe jJAte yathAsthaM jagau, sAdhvyantaralpasAgArike sthApitA nizi prasUtA / yogasaMgrahe sAdhUnAmuDDAharakSAyai nAmamudrAdhalaGkRtaM sutaM nRpAGgaNe'muzcat , rAjolatalastho maNibhaM vIkSya taM lAtvA'putrAgrarAzya adAt , tapasi maNiprabheti nAma kRtaM, rAjJi mRte maNiprabho rAi jaatH| avantivardhano'pi pazcAttApAdavantisenAya rAjyaM dattvA prAvAjIdavanti- ajJAnatAseno maNiprabhaM karaM yAcamAnaH kauzAmbI pratyacalattAvatA dharmaghoSaH ziSyaH parikarmAnte vinayavatIsamAmRddhimicchan purAnta- yAM dharmaghoranamaujjhatA'nyastu niHspRhaH kauzAmbyuJjayinyorantare vatsagAnadItIre girimuhe'nnaM jahau / avantisenena kauzAmbyAM ruddhAyAM dRssttaantH|| dharmaghoSapAdhai janazcintayA na yAti, saRddhIcchayaiva mRto rohakabhAvAd dvAreNa na nirakAzi, durgovA'dadhastyaktaH, mAtrA sAdhvyA svarUpamuktvAtau uddhaa(vaa)ritau| bandhutve(dvau) milite(to), tatra kiyatkAlaM sthitvojayinyAM calito, mAtApi samahattarA'cAli, mArge kSapakaM jJAtvA nRpau sthitvA dine dine mahaM cakratuH / sa mRtaH, evaM dharmayazovanirIhaM tapaH kArya / / 1272 / / alobhatAyAM | " sAe ' 'jasa' 'sudu' sAee puMDarIe, kaMDarIe ceva devijsbhddaa| sAvasthiajiyaseNe, kittimaI khuDDugakumAro // 1283 // | jasabhadde sirikaMtA, jayasaMdhI ceva kaNNapAle yAnadRvihI pariose, dANaM pucchA ya pavvajA // 1284 // // 11 // Jain Education in For Private & Personal use only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ | suTu vAiyaM suGa gAiyaM sudu nacciyaM sAma suNdri| aNupAliya dIharAiya o sumiNate mA pmaaye||1285|| ____ sAkete puNDarIko rAT, kaNDarIko yuvarAT, tasya devI yazobhadrA, tAM puNDarIko dRSTvA prArthayan yuvarAjaM jaghAna, sA naMSTvA | zrAvasyAmajitasenAcAryakIrtimatImahattarAnte prAbrAjItsagarbhAtapi, putro jAtaH zayyAtarazrAvikAbhiH pAlyamAnaH kSullakakumAro nAmA'bhUt , dIkSitazca tAruNye cAritraM tyaktukAmo mAtRmahattarAcAryopAdhyAyaH kramAd dvAdazadvAdazavarSANi sthApito'STacatvAriMzadvarSANi sthitvA mAtRdattanAmamudrAratnakambalayut puNDarIkAnte gato rAtrau nATye( nartitvA) prabhAte kizcinnidrAparAM nartakIM jJAtvA naTo janatopakAle'dya raGgabhaGgo nArha iti gIti jagau-'suTa gAiyaM. ''sAme 'ti zyAme'prasUte( zyAmAyAM) sundari ! anupAlitasarvarAtriH satI 'o sumiNate 'o iti sambodhane, svapnAnte nidrAntavelAyAM mA pramAdIH / gItiM zrutvA kSullakaH kambalaratnaM dadau, yuvarAjaH kuNDalaM, zrIkAntA sArthezapatnI hAra, jayasiMhamantrI kaTakaM, karNapAlo meMTho'GkuzaM ca, lakSamUlyAnyetAni, prAtA rAjJaH pRcchA, kramAduttaraM-kSullakakumArasya rAjyecchetyAdi / yuvarAjAdInAM kSullakakumArasArthe dIkSA, sarveSAmapyalobhatA // 1283-85 / / atha titikSA 'iMda' 'aggi' iMdapura iMdadatte, bAvIsa suyA suriMdadatte ya / mahurAe jiyasattU, sayaMvaro nivvuIe u // 1286 // 1 aggiyae pavvayae, bahulI taha sAgare ya boddhavve / egadivaseNa jAyA, tattheva suriMdadatte y||1287|| NI indrapura indradatto rAjA, tasyeSTadevInAM dvAviMzatiputrAH, ekA'mAtyasutA priyA sA dviSTA, tAM snAtAM dRSTvA praznena priyAM | Jain Education Inter Edww.jainelibrary.org
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 111 // Jain Education Inte jJAtvA tayA sakarAtraM reme garbhAdhAnaM pituramAtyasya putryA kathitaM tena dinavelArAjollApAdi likhitaM / tasyAH surendradattaH suto'bhUt / taddinajAtAzcatvAro dAsA agnikaH parvato bahulakaH sAgarazca / paNDitena surendro dvAviMzatirAjasuteSu vilagatsvapi dvAptatikalAH zikSitaH | 22 kumArAstvanyAyino mAtRvAkyAdatADitA mUrkhA evAsthuH / itazca mathurAyAM jitazatrurAD, nivRttiH sutA rAjyapradA svayaMvarA sendrapure AgatA, tato rAdhAvedhakAle rAjJoktAH 22 sutAH zrImAlI mukhyA bANAn cikSipuH, parameko'pi vijJo na tena yatra tatreSuH papAta / rAjJi viSaNNe'mAtyo jagau - idyagabhijJAnena jAtastvatsutaH surendradattAkhyo'yaM rAdhAM bhetsyatIti / sa tu caturSu dAseSu 22 suteSvAliM( bolaM ) kurvatsu, naradvaye'sibhyAM bhayaM kurvati, guruNA'pi tarjyamAno'dhodRSTirUrdhvamuSTiraSTacakra chidrANi jJAtveSuNA vAmarAdhA viddhA, mahAmaho'bhUdeSA dravyatitikSA / yathA kumArastathA sAdhurdAsAzcatvAraH kaSAyAH, kumArA dvAviMzatiH parIpahA, narau rAgadveSau vedhyA rAdhAkSitArakA viziSTA''rAdhanA jJeyA''rAdhanApatAkA nirvRtiH siddhiH / / 1286-87 // athA''rjavaM ' caMpA ' caMpA kosiyajjo, aMgarisI ruddae ya ANatte / paMthaga joijasAviya, abbhakkhANe ya saMbohI // 1288 // campAyAM kauzikAryopAdhyAyaH, ziSyAvaGgarudrau, aGgasyarjutvAdaGgarSItyAkhyA / tayoH paNDitasya dArvarthamAjJaptirAdezo 'GgosTavyAH kASThAni lAtvA''yAtaH, rudro'hni rantvA sAyaM bahirgato'GgamAyAntaM dRSTvA paNDitabhayAjyotiryazAM vatsapAlIM putrasya panthakasyAnaM daccA kASThAnyAdAyA''yAntIM hatvA garne kSitvA'nyA'dhvanA purata etaH paNDitAye tvadbhavyaziSyeNa dAsI hatetyabhyAkhyAnaM jagau / tato'GgaH paNDitena nirdhATito vane gataH zubhAdhyavasAyena jAtiM smRtvA kevalI jAtaH, devairuktaM pratikrama NAdhyayane yogasaMgrahe titikSAyAM surendradattI dAharaNam // // 111 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter rudreNAlaM dasaM, rudro lokanindyamAnaH svakarma garchan pratyekabuddho'bhUt / brAhmaNo brAhmaNI ca dIkSite sarve siddhAH evamRjutA kAryA // 1288 // zuciH satyaM satyaM ca saMyamavatvaM zucireva zaucaM tatra dRSTAntaH - ' sori ' soria suraMbarevi ya, siTThI ya dhaNaMjae subhaddA y| vIre a dhammaghose, dhammaja se'sogapucchA ya // 1289 // sUryapure suraMbaro yakSastatra zreSThI dhanaJjayaH, subhadrA bhAryA, tAbhyAM surambarayakSAya putrArthaM mahiSazataM mAnitaM putro'bhUdAntare zreSTha zrI vIrAntike'NuvRtAnyAhatAni yakSeNa mahiSAn yAcito nijAGgaM zatadhA vibhajya katipayakhaNDAn dadau, yakSaH prabuddhaH eSa dezaviratatvAddezazuciH / atha sarvazuciH sauryapure zrIvIra AgAcchiyau dharmaghoSadharmayazasau, azokavRkSAdho guNata chAyA na calati, tataH prabhupArzve pRcchA kRtA'rhannAha // 1289 // ' sori ' soriya muddavijae, jannajase ceva jannadatte ya / somittA somajasA, uMchavihI nAraduppattI // 1290 // sUryapure samudravijayarAjJaH kAle yajJayazAstapasvI, yajJamitrA priyA, putro yajJadattastatpriyA somayazAstayornAradAkhyasutasyotpattirjAtA, pitarau bAlamazokacchAyAyAM muktoJchavidhiM kurutaH || 1290 // ' aNu ' aNukampA veyaDDo, maNikaMcaNa vAsudeva pucchA ya / sImaMdharajugabAhu, jugaMdhare caiva mahabAhU || 1291 // vRkSa svanikAyacyutaM jJAtvA'nukampayA vRkSacchAyA'stambhi, valamAnairvaitADhye nItvA vidyAH zikSitaH / sa maNipAdukAkAJcanakuNDikAbhirnabhasi caratyanyadA dvArikAM gato vAsudevasya pRcchA 'kiM zaucamiti 1' uttaraM
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA || // 112 // Jain Education Inte dAtumakSamaH prAgvidehe zrIsImandharAnte gato yugabAhuhariM kiM zaucamiti pRcchantaM prabhuM ca satyaM zaucamityuttarayantaM zrutvA tathA'paravidehe zrIyuga mandharaM mahAbAhuharipRSTaM satyaM zaucamiti vadantaM zrutvA''gamya kRSNaM prati satyaM zaucaM jagau / kRSNena kiM satyamiti pRSTastadajAnAno yatraitat pRSTaM tatra satyamapi praSTavyamiti hasito jagau satyaM prabhurna pRSTa iti tato dhyAyan jAtajAtismRtiH pratyekabuddho'bhUt prathamaM satyAkhyamadhyayanaM jagAdeti zaucAdyogAH saMgRhItAH || 1291 // samyaktve 'sAe ' " sAeyammi mahAbala-vimalapahe cetra cittakamme y| niSpatti chuTTamAse, bhumIkammassa karaNaM ca // 1292 sAkete mahAbalo rAi, vimalaprabhAkarau citrakArau / rAjJA dUtaH pRSTo'nyanRpebhyo me kimUnaM ? dUtena citrasametyukte tayozcitrakRtoH sabhA vibhajyA'rpi, ekena citraM pareNa bhitteH parikarma kRtaM / SaSThe mAse citrasya niSpattirbhUmikarmaNaH karaNaM ca jAtaM / dvayorantare yavanikA'bhUt sA rAjJA'panItA'nyabhittau pratibimbe dRSTe tuSTena tathaivA'sthApyevaM samyaktvaM nirmalaM kAryaM / / 1292 / / samAdhau ' Naya sudaMsaNapuraM, susuNAe sujasa subae ceva / pavajja sikkhamAdI, egavihAre ya phAsaNAyA // 1293 // sudarzanapuraM nagaraM, tatra susunAgazreSThI, suyazAH priyA, sutaH suvrato guNI sabhAgyaH / sa yauvane pravrajya zikSAdi-dvividhAM zikSAmAditaH siddhAntarahasyaM jJAtvaikatvavihArapratimAM sthitaH / zakreNa tatprazaMsA kRtA, devAbhyAM kramAdaho ! brahmacArIti pratikramaNAdhyayane yogasaMgrahe samyaktva samAdhyo rudAharaNe // // 112 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ stutyA'dhanyo'yaM kulocchedaka iti nindayA parIkSitaH samamanA evA'bhUdevaM pitroviSayasevAkRtyaM tathA pitroH kadarthanArUpaM cA'darzi, tathA RtUna vikuLa strIzca kRtvA tadvilApAna 'phAsaNaya ' ti tAsAmAliGganAdinA sparzanA darzitAH, paraM sutratasya manaH samAdhivadevA'bhUttataH kevalI jAtaH // 1293 // athA''cAraH satyAcAraH 'pADa' pADaliputta huyAsaNa, jalaNasihA ceva jalaNaDahaNe y| sohammapaliyapaNae, AmalakappAi nnvihii|| ___ pATaliputre hutAzano vipro jvalanazikhA priyA, zrAddhe putrau jvalano dahanazca catvAri dIkSitAni / tatra jvalana Rjurdahano / mAyI, anyasminnukte'nyadeva kurute, dvAvapi mRtau saudharme zakrAntaraparSadi pazcapalyAyuSau surau jAtau / AmalakalpAyAM aMbasAlavane zrIvIrasamavasRte dvau nATyavidhi kartumAyAtau / eko yAdRzaM cintayati tAdRzaM kurute'nyastu RjunATathaM kariSya iti cintayati paraM vakrameva jAyate, tato gautamapRSTo'rhan prAgbhavamUce, tata AcAropagatena bhAvyaM / / 1294 // atha vinayaH-'ujje / ujjeNI aMbarisI, mAlaga taha niMbae ya pvjaa| saMkamaNaM ca paragaNe, aviNaya viNae ya pddivttii|| ___ ujjayinyAmambarSidvijo mAlukA priyA, niMbakaH sutaH, zrAddhAH, priyAmRtau pitRputrayoH pravrajyA, putro'vinItaH, kAyikIbhuvi kaNTakAna kSipati, svAdhyAye kSauti kAlaM hanti / sarvasAmAcArIviparyAsaM ckre| tataH sAdhubhirgurUNAmuktaM, so'vinaye sati niSkAsitaH / pitA pRSTau (pRSThe) nirgataH, paragaNe'nyAcAryAnte saMkramaNaM kRtaM, tato'pi doSAnikSiptAvevamavantyAM pazcazatopAzrayeSu sarvarSibhinikSiptastataH pitari saMjJAyAM gate rudati putro'vati rodiSi ? iti, sa Aha tava nimbakAbA nAmnaiva kRtAna tu guNairatha Jain Education Intere Alww.jainelibrary.org
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAdhyayane bAvazyaka niyuktidIpikA // // 113 // tvadAcArairahamapi sthitiM na lame na cotpravajituM yuktaM, tataH kSullakasyA'pyadhRtirjAtA vakti kSAntaH (1) ekazaH kApi sthAna pratikramalame (labhasva), pitA''ha naa''pyte| yadi na, tadA dIkSakANAmeva pArzve gamyata iti / tatra gatau sAdhavaH kSubdhA guravo jagurmA''ryA evaM bhavantu / prAghurNakAvadya zvo vA yAsyata iti sthitau / kSullaka (triH) 3 uccArakAyikIbhUmi pratilikhati, sarvAM sAmAcArI | yogasaMgrahe kurute, tuSTAH sAdhavaH, vinaye sati pratipattiH kRtA / sa nimba AmrakSullo jAtastaratamayogena 500 vasatisAdhava ArAdhitA yAtuM dhRtimatau na ddti| evaM pazcAt sa vinayopago vinayavAnabhUt / / 1295 // atha dhRtau matiH 'naga' udAharaNa nagarI ya paMDumahurA, paMDavavaMse maI ya sumaI ya / vArIvasabhAruhaNe, uppAiya sutttthiyvibhaasaa||1296|| ___pANDumathurAyAM pANDavairdIkSamANaiH putro rAjye'sthApi / te zrInemiM prati yAnto hastikalpapure bhikSAM bhrAmyantaH zrIneminirvANaM zrutvA, bhaktaM pAnaM tyaktvA, zatruJjaye'nazanena siddhAstadvaMze pANDuseno rAT, sute matiH sumatizca, raivate'rhantaM nantuM tAbhyAM vArivRSabhAkhyapotArohaNe kRte utpAtikavAte jAte janaH skandarudrAdiM namati, tAbhyAM gADhataramAtmA saMyame yojitaH, bhinnaH potaH, mRte siddhe, dehau tINI, susthitalavaNezA mahaH kRto devodyotaca, tataH prabhAsaM tIrthaM jAtaM / dvayorapi dhRtimatyA yogasaMgrahaH // 1296 // samyagudvegaH saMvegastatra * caMpA'' caMda' caMpAe mittapabhe, dhaNamitte dhaNasirI sujAte yA piyaMgU dhammaghose ya, arakkhurIceva caMdaghose y|1297IN caMdajasA rAyagihe, vArattapure abhayaseNa vAratte |susumaar dhuMdhumAre, aMgAravaI ya pajoe // 1298 // 1 // 113 // Jain Education inte For Private & Personal use only oww.jainelibrary.org
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education campAyAM mitraprabhorA, dhAriNI priyA, dhanamitraH sArtheD, dhanazrIH priyA, tayorupAyazataiH putro jAtaH, loko vakti yo'tra samRddhakule jAtastasya sujAtaM, dvAdazAhe nivRtte sujAtAhvA'bhUt / sa kila devakumArAnurUpastasya lalitaM bhaNitamanye'nuzikSante / pitarau sutazca zrAddhAstatra dharmaghoSo'mAtyaH, priyaGgurbhAryA, sA zRNoti sujAta IdRza iti / anyadA dAsIrvakti yadA sujAta ito yAti tadA me vAcyaM yathekSe, anyadA sa mitrayuktenAdhvanaiti, dAsIbhiH priyagvA uktaM, sA nirgatA'nyA api sapatnyaH saMpazyanti vadanti ca dhanyA sA yasyA ayaM patiH / anyadA tA mitho vadantyaho ! sujAtasya lIlA, tataH priyaGguH sujAtasya veSaM kRtvAssbharaNavastrAditulyatayA ramate sma / yathaivaM yAtyevaM hastakSobhastasyetyAdi / mantryAgato'ntaHpuraM niHzabdamiti dvAzchidreNekSate, dRSTAH patnyazreSThAH kurvantyastato vinaSTaM zuddhAntamiti dhyAtvA channaM sujAtaM hantumIkSate, tatpitA tu rAjyamAnyastena mA tato me mRtiriti bhayaM ca cintayati / anyadA labdhopAyo mitraprabhasyAristannAmnA sujAtayogyAn 'yathA tava ( tvayi ) vizvAso rAjJaH, tatastvayA rAjA ghAtyo rAjyAtavAstu iti' kUTalekhAn kRtvA kUTalekhadharAn rAjJo'melayat / rAT kruddho dUtA avadhyA iti te mantriNA chnniikRtaaH| rAjA tu lokajJAte kRte pure kSobho bhAvI iti upAyena sujAtahananAya svadezAntare arakSurIpuryAM candradhvajarAjJe lekhaM preSIdyathA sujAtaM preSayAmi tvayA ghAtya iti / tataH sujAtastatra dvitIyo bhUtvA rAjakAryANi prekSasvetyuktvA'rakSurIM praiSi / dRSTazcandradhvajena, vizvasto 'stu, tato haniSyAmIti kRtvA dine dine dvAvekatra ramete / sa sujAtasya rUpaM dRSTvA dadhyau nUnaM rAjJyA saha vinaSTa itimAryate rAjJA / tataH kathamIdRgrUpaM hanmIti sujAtAya lekhamadarzayat / sujAtenoktaM yadvetsi tatkuru, sa Aha hanmi channastiSTheti bhUmigRhe kSiptaH, svasA candrayazA dattA, sA kuSThinI tadyogena sujAto'pISatkuSThI jAtastena sA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA Avazyakaniyukti diipikaa|| pratikramaNAdhyayane yogasaMgrahe saMvege vArattakodAharaNam / / // 114 // nAAL zrAddhI kRtA dadhyau maddoSeNaiSo'pi vinaSTa iti saMvegAdanazanAttena niyamitA devo'bhUdavadhinA jJAtvaitya natvA''ha kiM kurve ? so'pi saMvegAjagau yadi pitarau milatastato vIkSe, tataH surazvampAyA UdhvaM zilAM vicakre, rAjA porAzca dhUpahastAH pAdapatitA vijJapayanti / devo'vaga hA! dAsAH! zrAvako'mAtyena mudhA'dharSi, adya vazcaraye, tato muzce yadyAnayata, rAjAdyA AhuH ka sa devo'vagudyAne'stIti / sa sureNa tatrA''nItaH, surUpaH kRtaH, rAjJA saporeNa gatvA kSAmitaH, sa prabajitaH pitarau ca, trINi siddhAni / rAjJA dhaghoSo nirviSayIkRto rAjagRhe sthavirAnte dIkSito bahuzruto jAto viharan vAratrapure'gAttatrA'bhayaseno rAi, vAratto mantrI, sAdhurbhikSArthI vArattagRhaM gatastatra khaNDaghRtayuktapAyasasthAlaM niSkAsitaM, tato binduH ptitH| sa ca parizATitvAnnaicchad , vAraco gavAkSeNekSate / kutaH sAdhunaicchaditi tasya dhyAturyAvattatra makSikA lInAstA lAtuM pallyastA lAtumotustamanu gRhaprAntazvA tamanu vAstavyaH zvA''yAtaH, sa tvanyazunA bhaNDate, tAvatsvasvAminau bhaNDete, mArAmArI, bahirnirgatayordvayoH zvezorbalaM militaM, mahAsaMgrAmo'bhUttato vArattako dadhyAvetena hetunA nA''ttaM sAdhuneti zubhAzayAjAti smRtvA buddhaH, suryA bhANDakaM dattaM vArattakarSiviharan susumArapuraM gtH| tatra dhundhumAro rATa, tasyA'GgAravatI sutA rUpiNI zrAvikA, tayA paritrAjikaikA vAde jitA, sA dveSAdhyau kanyAM sapatnIdaHkhe pAtayAmIti citre tasyA rUpaM likhitvA'vantyAM pradyotasya darzitaM / pradyotena tasyAH kRte dutaH preSi, sa dhundhumAreNA'satkRta etaH, pradyotaH kruddho nirgatya susumAraM rurodha / dhundhurlpblo'ntststhau| vArattakarSiryakSagRhe catvarAnte sthito'sti / dhundhu to naimittikaM pRcchati, sa nimittAya yAn bAlAni bhItAni vArattakAnte gatAni rudanti tena mA bhaiSTetyuktAnIti zrutvA nRpamAha tava jayo'sti / tataH sa madhyAhe // 114 // Jan Education in Jww.jainelibrary.org
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte pradyotasainye patito badhvA pradyotaH pure nIto mahArADityavadhyo maharjyAGgAravatImudavAhayad, dvArANi muktAni, pradyotastatra sthitaH / anya Astena suryai upavAsaH kRtaH, suryA DimbhAni kRtAni nimittaM grAhitaM / pradyotaH puraM bhrAmyanIkSate 'lpavalaM dhundhumaGgAravatIM papraccha kathamahaM baddhaH, tayA sAdhugIruktA, tataH sAdhumUce vande naimittikakSapaka ! iti / sa bhagavAnupayukto yAvad bAlarUpANi smRtAni / candrayazaHsujAtadharmaghoSavArattakaiH saMvegAdyogAH saMgRhItAH / / 1297-98 / / ke'pi sambandhamaGgARadidIkSAM yAvadvadanti / praNidhirmAyA sA bhAvato dravyatazca tatra ' bharu ' bharuyacche jiNadevo,bhayaMtamicche(te) kuNAla bhikkhU y| paiThANa sAlavAhaNa, guggulabhagavaM ca NahavAhaNe / bhRgukacche jinadevo gurustatra bhadantamitraH kuNAlazca bandhU bauddhau vAdinau paTahaM vAdayataH, sUrizvaityavandanake gataH zrutvA avAdayat, rAjakule vAde jitau cinyato'sya siddhAntaM vinottaradAnaM neti dambhAddIkSitau paThatoH zrutaM pariNataM bhAvataH prapadya jAta / eSA bhAve praNidhiH / bhRgupure nahavAhanaM nRpaM samRddhaM pratiSThAnAcchAlivAhanaH sabala etyA'ruNat / nahavAhano yo | vairihastazIrSAdyAnayettasya lakSaM koTiM datte / evaM tannarai ripunarA hatAstataH kSINanaro ripurvavale / evaM dvitIyavarSe'pyeto naSTaH, evaM kAle yAtyamAtyenoktaM mAM doSAnirviSayI kuru, kuTumbaM baghAna / tena tathaiva kRte sa pratiSThAnAnnirgatya, gugulabhAraM lAvA bhRguM tatsthAt / anyarAjairjJAtaM hAlena mantrI niHkSipta iti / bhRgupure kaiH kaiH pRSTaH ko'sItyajAnatAM vakti guggulabhagavanAmA'haM jAnatAM tu vakti rAjJaivaM kRtaH, nahavAhanena jJAtvA svayametya svamantritve'sthApi / mantrI nRpaM vizvAsyoce puNyai rAjyaM labhyate tato'nyabhavasya zambalaM kAryamiti / caityakUpavApyAdIn vidhApya sa svahInaH kRtaH, hAla eto mantriNA'cAli / 20
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka hAlastaM jagau tvaM parAvRttaH, sa Aha naivaM, paraM rAjapatnIbhUSaNAnyasya santi tato gamayAmi, gato hAlo bhUSaNavyaye punarapyeto pratikramaniyukti- | deyAbhAvAnnahavAhano naSTaH, puraM hAlenA''ttameSA dravyapraNidhiAbhyAM muktAbhyAM yogasaMgrahaH syAt / / 1299 / / suSTu vidhiHNAdhyayane dIpikA // | suvidhiryathA dayayA 'bAra' 'so vA' yogasaMgrahe bAravaIveyaraNI, dhannaMtari bhaviya abhavie vije| kahaNA ya pucchiyaMmi ya, gainiddese ya saMbohI // 130 // suvidhau // 115 // KI so vAnarajUhavaI, kaMtAre suvihiyANukaMpAe / bhAsuravaravoMdidharo, devo vemANio jAo // 1301 // vaidyodAha___dvAravatyAM vaitaraNIdhanvantarI vaidyau, bhavyo'bhavyazceti haripRSTe'rhataH kathanA, tayorgatinirdezo gatizvA'rhatoktA, vaitaraNyA raNam / / bhavAntare sambodhirbhavitetyuktaM / tathA dhanvantariH zrInemisAdhUnAM roge satyazuddhAgadAnyace, sa nirdayaH saptamabhuvaM gataH, vaitaraNIstu sAdhUnAM zuddhauSadhAnyUce sadayaH sa mRto gaGgAvindhyayormadhye yUthezaH kapirjAtaH, sAdhu kaNTakavedanayA gacchamanujJApya duHsthAyA(na)sthaM dadarza, jAtismRtyA prAgbhavasAdhUna smRtvA tatkaNTakavaNaM cA'pi zalyoddharaNazalyarauhiNyauSadhIbhyAM praspheTya, bhuvi varNAn likhitvA, svabhavaM jJApayitvA sAdhRtadharmAtridinAnazanAdaSTamasvargato'vadhinA''gataH sAdhave svadhi pradarya sAdhaM gacche melayat , sA suvihitAnukampayA suvihitasAdhubhaktyA, uktaH suvidhiH / / 1300-1 // saMvare vipakSadRSTAntaH 'vArA' vArANasI ya koTe, pAse govAlabhaddaseNe ya / naMdasirI paumasirI, rAyagihe seNie vIro // 1302 // vArANasyAM bhadraseno jIrNazreSThI, nandA bhAryA, zrIH putrI, sA varA'prAptyA vRddhAkumArI jAtA / tatra koSThakacaitye zrIpArzva // 115 // Jain Education Inter w w w.jainelibrary.org
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavastau dIkSitA gopAlIsAvyAH ziSyiNI dattA, sA prAgugraM vihRtya tato'vasannA karAMhI dhAvati draupadIprAgbhavavat / vAritA bhinnavasatisthitA tadanAlocya mRtA pamahade zrIdevavezyA'bhUt , rAjagRhe zrIvIrAgre nATayaM kRtvA gtaa| kaiSeti prabhuH zreNikena pRSTo vRttAntamRce / tayA saMvaro na kRtaH, saMvarastu kAryaH / anye vAhurhastinIrUpeNa vAyati (rAvAn karoti) N| tadA zreNikena pRSTaM // 1302 / / AtmadoSopasaMhAraH kAryoM yathA naivaM mayA kAryamiti 'bAra' / bAravai arahamitte, aNuddharI ceva tahaya jinndevo| rogassa ya uppattI, paDiseho attsNhaaro||1303|| dvAravatyAmarhanmitraH zreSThI, anuddharI priyA, zrAddho suto jinadevastasya rogasyotpattiH / vaidyAzcikitsitumazaktA AhurmAsaMkhAda, tena pratiSedhaH kRtaH, pitrAdibhirgADhamuktaM paraM tenA''tmadoSopasaMhAraH kRtaH, mriye jIvAmi vA tadApi sarvasAvadyatyAgo me, iti pravrajyA kRtA / zubhAzayAt kevalajJAnaM // 1303 // sarvakAmaviraktatve -- ujje' ujjeNidevalAsuya,aNurattaloyaNA ya pumrho| saMgayao maNumaiyA,asiyagirI addhasaMkAsA / 1304 ujjayinyAM devalAsuto rAjA'nuraktalocanA priyA, anyadA rAjyA nRpavAleSu palitaM dRSTvoktaM nAtha! dUta etaH, rAjA sasambhrama utthitastato devyAha dharmadUta iti zanairaGgulyAM saMveSTya palitamutkhAya svarNasthAle kSaumayugme muktvA puraM bhrAmitaM, rAjA saMvegAt padmarathaM sutaM rAjye muktvA'nuktagarbhadevIsaMgatakadAsamanumatikAdAsIbhiH saha tApaso'bhUt / asitagirau tApasAzrame jagmurdAsadAsyau kAlenotpravrajite. devyA garne vRddhe rAjJo'dhRtirjAtA'yazo'bhUditi channaM tAM sArayati / devI suvantI mRtA, sutA J Jain Education
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 196 // Jain Education Inter jAtA'nya tApasIstanyA vRddhA'rghasaMkAzeti tasyA nAma dattaM sA yUnI jAtA, tAtamaTavyA evaM vizrAmayet / sa ca tAM vIkSya kAmAturaH syAda ( abhUda ) nyadA tAM dhAvannuTajakASTAsphAlitaH patito dhyAyatyahaM viddha itIha loke phalitamamutra tu kiM bhAvi ? iti sambudhdho jAtiM smRtvA 'bhaviyavaM khalu bho savvakAmaviraeNaM' ityadhyayanamAkhyat, sutA sAdhvIbhyo dattA, dvAvapi siddhau jAtau / / 1304 // pratyAkhyAnaM mUlaguNeSUttaraguNeSu ceti dvidhA kramAdddaSTAntau ' koDI ' ' , vANA koDIvara cilAe, jiNadeve ravaNapuccha kahaNA ya / sAee sattuMje, vIrakahaNAya saMbohI // 1305 // vANArasI ya NayarI aNagAre dhammaghosa dhamajase / mAsasta ya pAraNae goulagaMgA va aNukaMpA // 1306 // koTI varSadeze cilAto mlecchrAT, tatra jinadevo'gAdrAjJo ratnAni kva ? iti pRcchA, jinadevasya kathanA, tataH sAkete zatruJjayarAT, tatra zrIvIra etaH, dharmakathanAyAM cilAtasya sambodhitA / katheyaM - sAkete zatruJjayo rAD, jinadevaH zrAddha:, sa digyAtrAyAM koTIvarSaM gatastatra mlecchAH, kirAto (cilAto) rATra, zrAddhastasmai ratnamaNivastrANi dadau tAni tatra na syuH, rAjA'prAzrIdo ! ratnAni tAni ? sa AhA'smAkaM rAjye syuriti ca dadhyau cetsambudhyeta, rAjA''hA'hametya ratnAnIkSe (paraM) tvadrAjJastu bibhemi zrAddho mA bhaistataH zrAddhaH zatruJjayamacIkathat tenoktametviti cilAtaH sAketa mAnItaH, zrIvIraH samavasRtaH, zatruJjayaM satantraM mahaddharjyA sapauraM yAntaM vIkSya cilAtaH zrAddhaM jagau ka jano yAti 1 sa Aha ratnavaNijo'nte, tatazcilAtaH savaNig dRSTuM nirgataH prabhotrAdyaikSan prabhumuce-kathaM ratnAni ? svAmyAha dravyaratnAni bhAvaratnAni vA ? tenoktaM kIhaMzi dravyabhAvaratnAni ? pratikramaNAdhyayane yogasaMgrahe pratyAkhyAne dRSTAntau // // 116 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intera tato'rhatA dveSA'pi varNitAni / so'vag mahyaM bhAvaratnAni dehi / svAmyAha rajoharaNAdIni tataH pravrajya tAnyAdAt / ete mUlaguNAH, uttaraguNapratyAkhyAne vANArasyAM nagaryAmanagArau dharmaghoSadharmayazasau caturmAsyAM sthitau / mAse mAse pAra - yatasturye mAsasya pAraNe mA nityavAso'stviti sUtrArthapauruNyau kRtvA tRtIyAyAM pAtrAdyuddhAya calitau zaracApataptau tRSitau | gaGgAmuttaratnA manasA'pyambu necchatAmuttAre gaGgAsurI gokulAni vikurvya sAdhU AkArya dadhyAdi datte tAvupayujya tasyA rUpagandhau dRSTvA'lAtvA calitau tayA'nukampayA vArdalaM kRtaM tau zItavAtAdvAyitau grAmaM prAptau / / 1305-6 // uktamuttaraguNapratyAkhyAnaM, dravyabhAvavyutsargoM yathA-' kara , vasa karakaMDu kaliMgesu, paMcAlesu ya dummuho / namIrAyA videhesu, gaMdhAresu ya NaggatI // 208 // vasabheya iMdakeU, valae aMbe ya puSphie bohI / karakaMDudummuhassA, namissa gaMdhAraranno ya // 209 // karakaMDuH 1, dvimukhaH 2, namI 3, niggatayaM ( naggatI) 4, pratyekabuddhAH 4 / bhASyaM, kramAdbodhahetavo vRSabha indraketurindrastambho valayaM kaGkaNamAtraH puSpito bodhiH pratibodhaH / / 208-9 / / kaliGgeSu kAJcanapure dadhivAhanapadmAvatIsutaH karakaNDurAD gokulapriyastenaiko gauH sulakSaNo dugdhaiH poSito yuddhakuzalo dRSTaH, kAlena vArddhakye sa eva paTTakairdhRSyamANo dRSTastato viSaNNo yan jAtismRtyA pratyekabuddho'bhUttadAha ' seyaM '
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti dIpikA // pratikramaNAdhyayane yogasaMgrahe vyutsarge // 117 // seyaM sujAyaM suvibhattasiMga, jo pAsiyA vasabhaM go?mjjhe|| riddhiM aru(ri)ddhiM samupahiyA NaM, kaliMgarAyAvi samikkha dhammaM // 210 // zvetaM sujAtamahInAGgopAGgaM garbhadoSatyaktaM, suSTu zobhane vibhakte'milite zRGge yasya taM, yo vRSabhaM 'pAsiyA ' dRSTvA, goSThaM gokulaM tanmadhye, tasya vRSabhasya RddhimanR(R)ddhiM ca samutprekSya dhyAtvA kaliGgadezarAjo'pi dharma yatidharma samaikSiSTa samyagIkSAmAsa prapede / / 210 / / RDyaRddhicintanaM yathA 'goDeM / goTuMgaNassa majhe, DhekiyasadeNa jassa bhajati / dittAvi dariyavasahA, sutikkhasiMgA sarIreNa // 211 // ___ 'Tekkiya 'tti trATkRtazabdena prAgdIptAdIptavRSabhA mattagAvo bhajyante / / 211 // 'porA' porANayagayadappo, galaMtanayaNo calaMtavasabhoTo / so ceva imo vasaho, paDDayaparighaTTaNaM sahai // 212 // ___ adhunA sa eva dRptavRSabhaH purANo jIrNo gatadarpazcaladdazanauSThazcalanto dazanA dantA oSThau ca yasya saH // 212 / / itaH paJcAleSu | | kAmpIlye dvimukha indraketuM lokairarcyamAnaM bahudhvajasahasrAlaGkRtaM dRSTvA, punaH patitaM viliptaM viNmutraviliptaM dRSTvA smbuddhH| 'jo iMda' jo iMdakeuM samalaMkiyaM tu, duTuM paDataM pavilluppamANaM / riddhiM ariddhiM samupahiyANaM, paMcAlarAyA va samikkha dhammaM // 213 // karakaNDvA dyudAharaNAni // | // 117 // Jain Education Inter For Private & Personal use only Law.jainelibrary.org
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int mithilAyAM namI dAhajvare jAte devISu candanaM gharSantISu valayakhalakhalazabde Uce me karNaghAtaH syAditi, tAbhirekaikottAra ekaikasmin karayoH sthite rAjA vakti valayAni na zabdayanti, devIbhirUce'panItAni tataH sa duHkhAkrAntaH paraloke matirdadhyau - aho ! bahuSu doSo naikasmin tataH sambuddhaH || 213 // ' bahu ' bahuyANaM saddayaM soccA, egassa ya asaddayaM / valayANaM namIrAyA, nikvaMto mihilAhivo // 214 // gandhAradeze puruSa ( purima ) pure pure naggatI rAD, rAjapATyAM yAn cUtaM varaM dRSTvA maJjarIM lalau zeSairyAvatkASThaM kRtaH, rAjA nivRtto'pRcchat ka sa cUtaH 1 mantryUce'yaM, saH kathamevaM jAtaH 1 mantrayAha yathA bhavadbhirmaJjarI tathA sarvairapi AttaM / sa dadhyau evaM rAjyazrIrapyasthiraiveti prabuddhaH || 214 || ' jo cU' jo cUrukhaM tu maNAhirAmaM, samaMjaripallavapupphacittaM / riddhiM riddhiM samupehiyA NaM, gaMdhArarAyAvi samikkha dhammaM // 215 // yazcRtavRkSaM, maMjaryaH pallavAH puSpANi ca maMjarIpallavapuSpANi taiH saha citraM pUrvaM dRSTvamRddhiM tato'nR (R)ddhiM samutprekSya dhyAtvA gandhArarAjo'pi dharmaM samaikSiSTa, pratyekabuddhAnAM dIkSAyAM kArttikI rAkA, rAkAsamaye'pi sadAphalAmratvAnmaJjaryAdi // 215 // ete catvAro'pi jAtiM smRtvA grAgbhavaivAvAdhItaikAdazAGgasmartAraH pravrajya viharantaH kSitipratiSThite caturdvAre devakule yakSacaitye kramAtpUrvAdidvAreSu vivizurvyantaro bhaktyA kramAccaturmukho'bhUttatra karakaNDovalyAt kaNDUrasti tena kaNDUyanaM lAtvA zanaiH
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 118 // Jain Education Inter zanaiH karNaM kaNDUyitvA kApi gopitaM tadvimukho vIkSyoce ' jayA rajaM ca raTuM ca puraM aMteuraM tahA / sabameyaM paricaJja saMcayaM kiM karesimaM 1' // 1 // kiM kariSyasImaM saMcayaM ? yAvat 'karakaNDurna vakti tAvannamI Aha-' jayA te peie raje kayA kiccakara bahU / tesiM ki paricaja annakiccakaro bhavaM ' // 2 // yadA tvayA paitRke ( rAjye ) bahavaH kRtyakarAH kRtAsteSAM kAryaM tyaktvA'nyakRtyakaro bhavAnasti, yadasya zikSAM datse / 2 / tato naggatI 'jayA savaM pariccaja mokkhAya ghaDasI bhavaM / paraM garihasI kIsa ? attanIsesakArae ' // 3 // sarvaM parityajya bhavAn mokSAya ghaTate ceSTate paraM kena hetunA garhasi ? Atmano niHzreyasakAraka ! / 3 / tataH karakaNDurdvimukhamAha - ' mokkhamaragaM pavaNNANaM sAhUNaM baMbhayAriNaM / ahiyatthaM nivArante na dosaM vatumarihasi ' || 4 || ahitArthaM nivArayan doSaM vaktuM nArhasi / 4 / 'rUsau vA paro mA vA visaM vA pariattau / bhAsiyabvA hiyA bhAsA sapakkhaguNakAriNI // 5 // paro rudhyatu vA, mA vA ruSyatu, viSaM vA parivarttatAM viSaM vA bhavatu, hitA bhASA bhASitavyA svapakSe Atmano guNakArikA / 5 / 'jahA ' jahA jalaMtAi (ta) kaTThAI, uvehAi na ciraM jle| ghaTTiyA ghaTTiyA jhatti, tamhA sahaha ghaTTaNaM // 1307 // yathA jvalanti kASThAnyupekSayA'nudyamena na jvalanti, ghaTitAni ghaTitAnyagrato'grataH kRtAni jhaTiti jvalanti, tasmAdghaTTanaM parapreraNaM sahata bho lokAH ! | 1307 // 'suci ' suciraMpivaMkuDAI, hohiMti aNupamajamANAI / karamaddidAruyAI, gayaMkusAgArabeMTAI // / 1308 // pratikrama NAdhyayane yogasaMgrahe vyutsarge karakaNDDA chudAha raNAni // // 118 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajAGkazAkArasamAni vRntAni mUlAni yeSAmidRzi karamandadAruNi suciraM vakrANyapyanu pazcAtsnehAdinA RjukriyamANAni RjUNi bhaviSyanti // 1308 // eSAM caturNA dravyotsargo rAjyAdestyArgaH, bhAvotsargaH krodhAdeH / apramAde 'rAya' rAyagihamagahasuMdari, magahasirI pumstthpkkhevo| parihariyaappamattA, narse gIyaM naviya cukkaa||1309 | rAjagRhe jarAsandharAjA, pAtre magadhasundarImagadhazriyau, magadhazrIrdadhyau yadyeSA na syAttadA mama ekasyA rAjA vaze syaaditi| anyasyAzchidraM dhyAyantyanyadA nATayAhe svarNapadmaSu karNikArAbhidhAneSu viSamizrasvarNazUcIrUpANAM zastrANAM prakSepaH kRtastatastadRSTvA dadhyau-alayaH karNikAreSu na lIyante, cUtakusumeSu lIyante, nUnaM sadoSANi puSpANi, cetspaSTaM vakSyate tato grAmyatvaM bhAvi, tato maGgalaM gAyantyAha-patte' patte vasaMtamAse, Amoa pamoae pvttmi| mUttUNa kaNNiArae, bhamarA sevaMti cuuakusumaaiN|| 1310| vasantamAse prApte sati pramodade Amode sugandhaparimale pravartite sati, tacchutvA pAtraM dadhyau-apUrveyaM gItitiM sadopakarNikArANIti sA tyaktvA'pramattA nRtyaM gItaM ca kurvantIna (vi ya) cukkAna chalitavaM sAdhorapi pazcapramAdebhyaH svaM rakSato NI yogasaMgrahaH // 1309 // lavAlave-ardhalave pramattatAyo ' bharu' bharuyacchaMmi ya vijae, naDapiDae vaasvaasnaagghre| ThavaNA Ayariyassa(u), sAmAyArIpauMjaNayA // bhRgau ko'pi gurustena vijayaH ziSyo'vantyAM kArye'preSi, sa ca glAnakAryavyAkSepeNA'ntarA varSAbhI ruddho'NDagavaNaM jAtaM / Jain Education Inter Asww.jainelibrary.org
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // 119 // Jain Education Inter naTapiTakagrAme nAgagRhe varSAsu sthito dadhyau gurukulavAso nA'bhUdihApi kurva iti sthApanAcArya kRtvA kAlaM lAtvA''vazyakaM kAyotsargaM kRtvA, vanditvA''locayanmadhye'pi vanditvA pratyAkhyan pazcAtkAlaM nivedya svayaM tathetyUce, evaM cakravAlasAmAcAryapi jJeyA / evaM kila kSaNe kSaNa upayuktaH ' kiM me kayaM kiM ca me kicasesa ' ityAdi cintAvAMstasthau // 1310 / / ukto lavalava:, (atha) dhyAnaM ' naga ' nagaraM ca siMbavaddhaNa, muMDi (a)mbayaajapUsabhUI ya / AyANa samitte, suhume jhANe vivAdo ya // 1312 // zAmba ( zimbA ) vardhanaM puraM, tatra muMDevago ( muNDikAko ) rADArya puSpabhUtisUribhirbodhitaH zrAddho'bhUttacchiSyaH puSpamitro - 'nyatrA'vasanno'sti / anyadA gururdadhyau sUkSme dhyAne vizAmi tacca mahAprANasadRzaM tatpraveza evaM yogarodhaH syAdyathA kimapi navedyate, guruNA ziSyA agItArthA iti puSpamitrAnayanaM kRtaM, tasyoktvopavarake nirvyAghAte dhyAyati, puSpaH sAdhUn gurupArzve gantuM na datte, vaktyatrasthA vandadhvaM / anyadA ziSyairAlocyoktaM kiM bhavettAvadvIkSAmahe ? ityeko'gre bhUtvekSate yAvatsUrirna calati na spandate ca tataH so'nyAnUce / te'pi vIkSya ruSTAH puSpaM jaguH -Arya ! tvaM gurUn mRtAnapi nA''khyAsi / so'vag na, dhyAne eva, mA vyAghAtaH, tato'nyarSayo'vadannepa liGgI vetAlaM sisAdhayiSuH sallakSaNAn sUrIzAnmRtAn na vaktyadya rAtrau parIkSadhvamevaM tena saha vivAdo lagnastena vAritA nRpamutthApyAninyuH sUrirmRtaH paraM liGgI niSkAsituM na datte ityAhuH, rAjA'pi guruM vIkSya pratyeti mRta ityanyaM puSpoktaM na manyate / zivikA sajitA tato'gnau anyasminvA'narthe me'GguSThe chindyA iti sUribhiH prAguktaH puSpa chedaM cakre / guruH prabuddho'vak kimArtha ! vyAghAtaH kRtaH ? puSpa Aha- pazyantu ziSyakRtaM, guruNA pratikrama NAdhyayane yogasaMgrahe dhyAne AryapUSpa bhUta dRSTAntaH // // 119 // ww.jainelibrary.org
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte16! , te tADitAH / sAdhugdhyAnaM kAryaM / / 1311 // atha mAraNAntike karmodaye ' rohI rohIDagaM ca nayaraM, lalio guTTI ya rohiNI gaNiA / dhammarui kaDuaduddhiyadANAyayaNe a kaMmudae // 1313 rohitakapuraM lalitA goSyabhUt, tatra rohiNI jIrNavezyA, sA'nyajIvanopAyAprAptau tasyA goSdhyA bhaktaM rarandha / anyadA bahu daugvikaM rArddha, cakSitaM kaTu jJAtvA'nyacchAkaM kRtvA taddharmarucermAsasya pAraNe dattaM, sAdhurgurUnAlocayat, taiH pAtramAcaM kSAraarati raat priyata iti / sAdhoruktaM tyaja, sa ca lAtvA'TavIM gato dagdhoSare pAtraM choTanAya lipsa karaM kASThe'sprAkSIt / tadgandhena kIyya etAH svAdantyo mRtA dRSTvA mA jIvaghAto'stvityekAnte sthaNDila Alocya pratikrAnto mukhaporti pratilekhyA''znAt, karmaNa udaye vedanAM tIvrAmadhisA atyarthaM niSprakampaH siddhaH, evaM soDhavyaM / / 1312 / / ukto mAraNAntikodayaH, saGgAnAM pratyAkhyAnaparijJAyAM 'naga nagarIya caMpanAmA, jiNadevo satthavAha ahichattA / aDavI ya teNa agaNI, sAvayasaMgANa vosirnnaa||1314 campAnagaryAM jinadevaH sArthavAT zrAddho yAvaduddhuSyA'hichatrAM yAnantarA'TavIM prAptaH, sArthaH stenairAtaH, zrAddho nazyannaTava praviSTo yAvadagre'gniH, paJcAd vyAghraH, pArzvayorgarttA, tato'zaraNaM jJAtvA saGgAnAM saMsArabhAvAnAM vyutsarjanaM kRtvA svayaM bhAvaliGgaM svIkRtya kRtasAmAyikaH pratimAsthaH zvApadabhakSitaH siddhaH || 1313 || 'pAya' pAyacchittaparUvaNa, AharaNaM tattha hoi dhaNaguttA / ArAhaNAe marudevA, osappiNIe paDhamasiddho 1315
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 120 // Jain Education Inter prAyazcittaM kurvato vidhinA tatprarUpaNaM ca kurvato yogasaMgrahastatrodAharaNaM - kvA'pi dhanaguptAcAryAH prAyazcittamiGgitena jJAtuM tapo dAtuM ca kSamA jAtAH, yazca tatpArzve zodhiM cakre sa sukhenA'ticArazodhyA karma nijIrNavAn / ArAdhanA maraNAnte - vinI - tAyAM bharato rAjA, zrI RSabhasamavasRtiprAkArAdivarNanaM yathA bRhatkalpe, marudevA bharataddhiM dRSTvA'ha tvatpitA zriyaM tyaktvaikAkI bhramati / bharato'vak kuto me sA RddhiryA pituH ? AyAte yathekSyate, sasainyazcakrI nirgataH / sa marudevA caikagajArUDhau, marudevA chatrAtichatrAdi suraudhAgatiM ca prekSya bharatavastrabhUSA mlAyantIrdRSTvA (vismitA) cakriNoktaM dRSTA putra zrIH ? kva mamedRk / tataH svayaM dhyAyantyapUrvakaraNAtkevalena siddhA, jAtismRtirnA'bhUdanAdivanaspatibhya uddhRtatvAt evamArAdhanayA ratnatrayayogasaMgrahaH / / 1314 // eSu dvAtriMzatsthAneSu niSiddhakaraNAdinA yo'ticArastasya mithyAduSkRtamiti sambandho yogasaMgrahaH / sAe sAyahiM (sUtram ) ' tettIsAe AsAyaNehiM ' - AzAvanA jJAnAdInAM khaNDanA 'pura' 'taha ' 'no si ' purao pakkhAsane, gaMtA ciThThaNanisIyaNAyamaNe / AloyaNapaDisuNaNA, pugvAlavaNe ya Aloe // 1 // taha uvadaMsanimaMtaNa, khaddhAIyANa taha apaDisuNaNe / khaddhati ya tatthagae, kiM tuma tajjAi No sumaNe || 2 || No sarasi kahaM chettA, parisaM bhittA aNuTTiyAi kahe / saMthArapAyaghaTTaNa, ciTThe uccAsaNAIsu ziSyo guroH purato'grato gantA''zAtanAvAn 1, pakSAbhyAM pArzvAbhyAM gantA 2, 'Asane 'ti pRSThato'pyAsanne gantA 3, evaM guroH puro guroH pakSAbhyAM guroH pRSThata Asanne sthAne kAyotsargakaraNe AzAtanAtrayaM 6, tathA prAgguroH puro niSIdane // 3 // pratikrama NAdhyayane trayatriMza dAzA tanAH // // 120 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ guroH pakSAbhyAM yamalatve Asanne vA niSIdane, evaM tisraH, sarvA nava 9, tathA guroH pUrva guruparibhogyajalAcamanakaraNena 10, gamanAgamanayoguroH pUrvamAlocane 11, rAtrau vikAle nizIthe vA ratnAdhikasya vacopratizravaNa uttarAdAne 12, kasyA'pyAlApyasya zrAddhAdeguroH pUrvamAlApakaraNe 13, azanAdikaM pUrva ziSyasyA''locya pazcAdratnAdhikasyA''locane 14 / 1 / evaM ziSyasyA'zanAdi darzayitvA tato ratnAdhikasyopadarzane 15, evaM nimantraNe 16, 'khaddha 'tti ratnAdhikamanApRcchaya svecchayAs- nyasmai snigdhamadhurAdidAne'thavA yena ratnAdhikaina sahA''hAraM lAti sa tamanApRcchayA'nyasmai bhavyadAne 17, 'AIyANa 'tti ratnAdhikena sAdhaM bhuJjAnaH snigdhAdi khAdati 18, sadA ratnAdhikasya vyAharato'pratizravaNe 19, 'khaddhati yatti ratnAdhikaM prati kharakarkazaniSThurabhaNane 20, guruvAditasya tatragatasyaivollApadAne 21, tathA guruvAditaH kimiti vadati 22, gurostvamiti vakti yato gurau vadati mastakena vanda iti vAcyaM 23, tajjAtena pratihantA syAt , yathA guruNokto'mukaM kuru vakti yUyaM kuruta 24, ratnAdhikasya kathAM kathayato no sumanAH syAt 25 / 2 / guroH kathAkathane no smarasIti vakti 26, evaM kathAyA AcchettA svayaM kathayitA syAta 27, parSadaM mettA-guroH kathayataH pRthaka sabhAM kRtvA vakti 28, anutthitAyAM parSadi svadAkSyajJAyai tAmeva kathAM kathayati 29 / [atra kSepakagAthA-' evaM eyaM heU, kahaM kahatassa no sumaNo hoi / tajAeNa hIlai ya, puNo puNo niharaM bhaNai ' // 1 // asminnartha evametaddheturnimittaM varttate, paraM guruH kathayannastIti vimRzya guroH kathAM kathayataH sumanA na syAt 2, tathA tajAtena hIlate guruM kiM svayaM na kuruteti 25 punaH punarniSTharaM gurorbhaNati caiSA viMzatitamA''zAtanA] tathA 'saMthArapAyaghaTTaNe 'tyAdi guroH zayyAsaMstArAdi pAdAbhyAM ghaTTayati 30, guruzayyAdau sthAtA 31, uccAsane Jan Education in Jww.jainelibrary.org
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // // 121 // sthAnAdi karoti 32, samAsane ca sthAnAdi kuryAt 33 / 3 / athavA sUtroktAzAtanAsambandhamAha- ahavA ari' pratikrama___ahavA-arihaMtANaM AsAyaNAdi, sajjhAe kiMciNAhIyaM / jA kaMThasamuddiDA, tettIsAsAyaNA eyA // 1 // jAdhyayane __ arihaMtANaM AsAyaNAe, siddhANaM AsAyagAe,AyariyANaM AsAyaNAe, uvajjhAyANaM AsA. yatriMzayaNAe, sAhaNamAsAyaNAe, sAhuNINaM AsAyaNAe, sAvagANaM AsAyaNAe, sAviyANaM AsAyaNAe, dAzA tnaaH|| devANaM AsAyaNAe, devINaM AsAyaNAe, ihalogassAsAyaNAe, paralogassa AsAyaNAe, kevalipannattassa dhammassa AsAyaNAe, sadevamaNuyAsurassa logassa AsAyaNAe, savapANabhUyajIvasattANaM | AsAyaNAe, kAlassa AsAyaNAe, suyassa AsAyaNAe, suyadevayAe AsAyaNAe, vAyaNAriyassa | AsAyaNAe, jaM vAiddhaM, vaccAmeliyaM, hINakkhariyaM, accakkhariyaM, payahINaM (viNayahINaM ghosahINaM NI I jogahINaM) suTThadinnaM, duTTha paDicchiyaM, akAle kao sajjhAo, kAle na kao sajjhAo, asajjhAie sajjhAiyaM, sajjhAie na sajjhAiyaM, tassa micchAmi dukkaDaM ( sUtram ) - 'arihaMtANaM AsAyaNAe yAvat sajjhAie na sajjhAiyaM' evaM 33 AzAtanAH / tatra svAdhyAyike vasateH zuddhau / kiMcinnA'dhItamiti yAvatkaNThasamuddiSTAH kaNTha eva vyaktA uktAH tatrA'rhatAmAzAtanA yathA nA''san jinAH, jJAnino vA | Jain Education inte
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathamuDhAH ? kevale sati kiM dhUpapuSpachatrAdibhoga AhArazca ? nirdayA vogravatokteH, uttaram-abhUvana jinA ananyavAcyA'visaMvAdimArgadezanA'nyathA'nupapatte gyaphalakarmaNa evArhan bhogAn bhuGkte, tIrthakunnAmakarmodayAdRddhivedyakarmamAtrabhAvAdAhAraM ca mur3e, karmaroganAzAya kriyauSadhaM kRpayoca ityAdi jaijJeyaM / siddhAnAM tu-na santi siddhAH, nizceSTAnAM vA teSAM kathaM sukhaM ? zubhA'zubhajJAne rAgadveSau staH, ekasamaye jJAnadarzane kiM netyAdi ? uttaraM-santi siddhA AbAlagopAlasiddhakarmakSayAnyathA'nupapatteH, zeSe uttare akarmatvAttajIvasvAbhAvyAcca / AcAryANAM tu-parebhyo vaiyAvRtyAyupadizanti, svayaM tu sukhazIlAH, yadvA ' Daharo akulINotti ya, dummeho damagamaMdabuddhitti / aviyappalAbhaladdhI, sIso paribhavai AyariyaM // 1 // uttaraM-'Daharovi nANabuDDo akulINotti ya guNAlao kiha Nu ? / dummehAINavi evaM, bhaNaMta'saMtAi dummeho' // 2 // 'Daharo'laghurapi jJAnavRddhaH, yadyakulInastadA kathaM guNAlayaH dumaMdhAdIni gurodumedhatvAdInyasanti dUSaNAni bhaNanti 'jANaMti naviya evaM, nimmA mokkhakAraNaM nANaM / nicaM pagAsayaMtA, veyAvaccAI kuvNti'||3|| jJAnaM prakAzayantaH paravaiyAvRtyAdi kArayanto nRpavatsvayameva kurvantaH santi, tathA 'chaTThaTThamadasamaduvAlasehiM abahussuyassa jA sohI / itto ya bahuttarIyA, sohI jamiyassa nANissa' // 4 // evamupAdhyAyAnAmapi / sAdhUnAM tu-anyapreraNayA karmabandhastathA mitho na sahante tata eva vihAraM kuryuranyathaikatra tiSTheyuratvaritagatayaH zvAna iva pRthagbhuJjate virUpaveSAH / uttaraM stokakaSAyatvAdapramattatvAt sAdhavaH sarvatra roSahInAH, evaM sAdhvInAmapi, sAdhvInAM kalaho bahUpakaraNatA yadvA sAdhUnAM sAdhya upadravaH, uttaraM-vidhinA sAdhUnAM nirvAhayatAM sAdhvyo no upadravastathA zrAddhAnAM zrAddhikAnAM ca sArambhANAM kutaH sugatiH? Jain Education inte For Private & Personal use only Sw.janelibrary.org
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA || // 122 // Jain Education Inter uttaraM te'pyA''rAdhakA dezaviratyAdinA'rhadbhirmArgadvayasyokteH / devAnAM tvavikurvya kiMcitkartumazaktAH kAmagardabhA vA'nimeSA vA'nuttarasurA vA nizceSTAH, sAmarthya vA sati kiM zAsanonnatiM nityaM na kuryuH ? uttaraM devagatisvAbhAvyAttathA yadyapi kAlasvA - bhAvyAdatronnatiM na kuryuH, tadA'nyatrA'dhunA'pi kuryuH / ihaparalokAzAtanA lokadvayaviruddhAcaraNena, dharmasya yathA- prAkRtabaddhazAstrokto dharmaH, ko vedaH 1 kenoktaH 1 kiM kriyayA dAnahInayA ? uttaraM - 'bAlakhI mUDha(manda) mUrkhANAM nRNAM cAritrakAGkSiNAm / anugrahArthaM tatvajJaiH siddhAntaH prAkRtaH kRtaH // 1 // saMskRtajJamithyAdRgbodhArthaM ca kevalyuktazcAvisaMvAdivacanAnyathA'nupapattestathA dAneSvabhayadAnAnnA'nyadadhikaM taccA''rhaddharmAdyato 'dAnamaurabhrikeNA'pi cANDAlenA'pi dIyate / yena vA tena vA zIlaM na zakyamabhirakSituM // 2 // dAnena bhogAnApnoti, yatra yatropapadyate / zIlena bhogAn svarga ca, nirvANaM cAdhigacchati ' // 3 // tato'rhaddharmaH zIlAdimayaH / lokasya saptadvIpamaya sa kartRtvatrahmezvarAdikartRtvamitajIvatvAdibhASAyA mAzAtanA 4 'devA-satta-jama ' devAdIyaM loyaM vivarIyaM bhaNai sattadIbudahI / taha kai payAvaINaM, payaIpurisANa jogo vA // 216 // uttaraM - sattasu parimiyasattA, mokkho suNNattaNaM payAvai ya / keNa uttaNavatthA, pIe kahaM pavititti ? // 297 // jamaceyaNatti purisatthanimittaM kila pavattatI saay| tIse cciya apavittI, parotti savaM ciya viruddhN|| 298 // pratikramaNAdhyayane trayatriMza dAzA tanAH // // 122 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intern prANAstrasA vyaktazvAsatvAdbhUtAH sthAvarA bhavanti bhUtA bhaviSyantIti ca vyutpatterjIvAH sAyuH karmaNaH sarve bhavasthAH, aar: siddhA bhavasthAzva / tatrA''zAtanA'zraddhAnavitathaprarUpaNapIDAdinA, kAlasya kAlAbhAvAdikAlaikAntasthApanAdiprarUpaNayA / ' suyassa ' - akAle pAThAdinA, 'suyadevayAe jIe suyamahiTTiyaMtIe AsAyaNA' Natthi sA akizcitkarI vA ( uttaraM - nahyadhiSThito maunIndaH khalvAgamaH, ato'sAvasti, na cAkizcitkarI) tAmAlambya prazastamanasaH karmakSayadarzanAt / vAyaNAyario nAma jo uvajjhAyasaMdiTTho uddesAi karei tassa, nidukkhasuho bahu vandanAni vA dApayet, uttaraM - vAcanAcAryo'pyAtyantikasukhakRtpravRttiragarvatvena nirjarAkAribahuvandanAdhyeyazrutoddezyAdikArakatvAt / atha vizeSAt paThyamAnasya sUtrasya 14 AzAtanA Aha-' jaM vAiddhaM ' ityAdi / yad vyAviddhaM viparItamaNimAlAvadviparItaM bhaNitaM, sUtrato'rthato vA vyatyAgreDitaM mauDhyAdvitriruktaM, hInAkSaramatyakSaraM, padena padaiva hInaM paThitaM, vinayahInaM ghoSahInaM jogahInamiti vRttau pAThastatra ghoSaH prayatnaparaH, yogastapaH, suSvatizayena pAThakadhAraNA'tirekeNa mayA dattaM suSTvabhiyogAdguruNA vA dattaM, mayA tvavinayena pratIcchitaM, atra yadgurormAM prati yatno'bhUnmayA ca na pratyayitastena gurUNAM dAnamapi ziSyasya mudhAkaraNadoSAyetyA''zAtanA | akAle kRtaH svAdhyAyo kAle na kRtaH, asvAdhyAyike'nadhyAye svAdhyAyitaM, svAdhyAyike na svAdhyAyitaM svAdhyAyo na kRtaH, evamAzAtanAH 33 / atrA'dhikArAdasvAdhyAyikaniryuktimAha-' asa ' asajjhAiyanijjutI, vucchAmI dhIrapurisapaNNattaM / jaM nAUNa suvihiyA, pavayaNasAraM uvalahaMti // 1315 // suSTvadhyayanaM svAdhyAyaH, sa eva svAdhyAyikaM na svAdhyAyikamasvAdhyAyikamupacArAttaddheturaktAdyApyastrAdhyAyikaM
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niyukti- dIpikA // // 123 // // 1315 // ' asa' pratikramaasajjhAyaM tu duvihaM, AyasamutthaM ca parasamutthaM c| tattha parasamutthaM, taM paMcavihaM tu nAyavvaM ||1316||nnaadhyyne ___ AtmasamutthaM svatraNotthaM raktAdi, parasamutthaM saMyamaghAtakAdi, tatra bahuvaktavyatvAtpUrva parasamutthamAha-'jaM tattha ' asvAdhyAtadyathA // 1316 / / 'saMja' yikasaMjamaghAuvaghAe, sAdivve vuggahe ya sArIre / ghosaNayamiccharaNNo, koI chalio pamAeNaM // 1317 // niyuktiH|| saMyamaghAtakaM mahikAdi 1, autpAtikaM pAMzupAtAdi 2, maha divyaiH sadivyaM gandharvapurAdi 3, vyuvrAhakAraNaM | yadAdi 4, zArIraM nRtiryamAMsAdi 5 / ani paJca dvArANi, ejveSvasvAdhyAyeSu svAdhyAyaM kurvato dRSTAntaH-'ghosa.' mlecchAgame rAjJo ghoSaNaM, tatra ko'pi lokaH pramAdena sthitaDalitaH // 1317 / / kathA tviyaM-' miccha' micchabhayaghosaNa, nive hiyasesA te u daMDiyA rnnnnaa| evaM duhao daMDo, surapacchitte iha pare y||1318|| kSitipratiSThitapure mlecchabhayaM jAtaM, jitazatru po ghoSaNAmakArayat 'lokairatra durga etavyaM', ya eyuste na vinaSTAH, anyeSAM ratnadhanAdyA mlecchairmuSTAste ca hRtazeSA rAjJA daNDitAH, evamatrA'pyubhayato daNDo'svAdhyAye svAdhyAyaM kurvtH| 'iha'-ihaloke, 'sura'tti surI chalet prAyazcittaM ca, parabhave tu jJAnAdi viphalaM // 1318 // tathA 'rAyA' rAyA iha titthayaro, jANavayA sAhU ghosaNaM suttaM / meccho ya asajjhAo, rayaNadhaNAiM ca nANAI // // 123 // T Jain Education inte ww.jainelibrary.org
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte jAnapadA lokAH sAdhavaH, ghoSaNAsamaM sUtramasvAdhyAye svAdhyAyapratiSedhakaM / / 1319 // ' thovA ' thovAvasesa porisimajjhayaNaM, vAvi jo kuNai so u / NANAisArarahiyassa, tassa chalaNA u saMsAro // stokA ca zeSA pauruSIti kAlavelA vartate, evaM zrutvA'dhyayanamapizabdAd vyAkhyAM ca yaH karoti sa jinena bhavadaNDena daNDyate, tasya saMsAre chalanA ca syAjjJAnAdivaiphalyAt / / 1320 || AdyadvAramAha-' mahi ' mahiyA ya bhinnavAse, saccittarae ya saMjame tivihaM / dave khitte kAle, jahiyaM vA jacciraM savvaM // 1321 // mahikA dhUmarI 1, bhinnavarSo bududavarSAdi 2, sacitarajo'raNyavAtodbhUtaM pRthvIrajaH 3, etat ' saMjama 'tti saMyamaghAti trighA, tathA tribhede'pi caturdhA parihAro 'dave' dravye tadeva mahikAdi dravyaM, kSetre yatra, kAle ca yAvacciraM patati, tatra 'sarva' ti bhAvataH sarvaM bhASAdi tyAjyaM / / 1321 / / paJcavidhAsvAdhyAyatyAge dRSTAntAH - ' duraMgA duggAitosiyanivo, paMcaNhaM dei icchiyapayAraM / gahie ya dei mulaM, jaNassa AhAravatthAI // 1322 // , paJcAnAM nRNAM ko'pi nRpo vairidurgAdAnAttuSTaH pure 'icchiya'tti-svecchApracAraM datte, tairjanasyA''hAravastrAdau gRhIte mUlyaM datte / / 1322 / / ' ikke ' ikkeNa tosiyataro, gihamAgahe tassa savvahiM viyare / ratthAIsu cauNhaM, evaM paDhamaM tu savattha // 1323 // teSvapyekena toSitatarastasya sarvatra gRhAgRhAdau pracAraM datte, caturNAM rathyAdiSveva tadvAlakAn daNDayedevaM paJcadhAsvAdhyAye
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakatA niyuktidiipikaa|| pratikramaNAdhyayane asvAdhyA yikniyuktiH|| // 124|| prathamamasvAdhyAyikaM sarvatra sthAnAsanAdiSu prasarati, tasmiMzca pratilekhanAsvAdhyAyAdikAH kriyA na kAryAH / anyeSAM tu caturasvAdhyAyAdInAM caturtRvadadhyAyarathyAyAmevA'paribhavena pracAraH svAdhyAyo na kArya ityarthaH, 'AvassagAdi ukkAliyaM paDhi. jai' // 1323 // atha 'mahiyA' ityAdigAthayA bhASyaM-' mahi' mahiyA u gabbhamAse, saccitarao a IsiAyaMbo / vAse tinni payArA, bubbua tavvaja phusie ya // 219 // mahikA kArtikAdigarbhotpattimAseSu patantyeva sUkSmatvAtsarvamakAya bhAvitaM kuryAt / 1 / vyavahArasacittaH pRthvIkAya AraNyo vAtodbhUtarajo bhaNyate, tasyedaM lakSaNaM-' isi0' ISadAtAnaM digantareSu dRzyate tannityapAtena dinatrayAt parataH sarva pRthvIkArya bhAvitaM kuryAt , tatrotpAtazaGkAsaMbhavazca 2, bhinnavarSe trayaH prakArAH, yasmin varSati buddAH syuH sa bududavarSaH 1, yatra buddA na syuH sa tadvarjaH 2, 'phusie' sUkSmatuSArAH 3, ete kramAt tripazcasaptadinaparataH sarvamakAyabhAvitaM kuryuH // 219 / / caturdhA parihAraM vyAkhyAti 'dave' davve taM ciya davvaM, khitte jahiyaM tu jacciraM kAlaM / ThANAibhAsa bhAve, muttuM ussAsaummese // 220 // tatra dravye-tadeva mahikAdi dravyaM, kSetre yatra, kAle yAvaciraM patati, bhAve ucchrAsonmeSau muktvA kriyAM na kuryuH, sthAnAdi // 124 // Jan Education inte Staw.jainelibrary.org
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter kAyotsargasthAnamAgamAdi na kuryurna bhASante, tatrA'pi bhinna varSarajasoryathoktadinamAnAtparaM yAvacciraM sthAnAdi tyAjyaM, AditaH svAdhyAyapratilekhanAdi || 220 // tadA ca 'vAsa ' sattANAvariyA, nikkAraNa ThaMti kajji jayaNAe / hatthatthaMgulisannA, puttAvariyA va bhAsati // 1324 // niHkAraNe varSatrANena varSAkambalyAvRtA nizcalAH sarvAbhyantare tiSThanti, kArye yatanayA hastAkSyaGgulisaMjJAM kuryuH / 'puttAvariyA' mukhapobhyAvRtA vA yatnAd ete bhASante, glAnAdikArye vA kalpaprAvRttA yAnti / / 1324 || saMyamaghAtigatamautpAtikamAha-' paMsU ' paMsU a maMsaruhire, kesasilAvuTThi taha raugghAe / maMsaruhire ahoratta, avasese jacciraM suttaM // 1325 // pAMzumAMsAdivRSTayaH, zilAvRSTiH karakAdipAtaH, tathA rajaudghAto rajaHpAtaH / tatra mAMsarudhiravRSTayorahorAtramasvAdhyAyosvazeSAH pAMzvAdayo yAvacciraM patanti tAvatkAlaM nandyAdisUtrapAThaH || 1325 || ' paMsU ' paMsU accittarao, rassilAo disA raugdhAo / tattha savAe nivAyae ya suttaM pariharati / / 1326 / / dhUmAkAra ApANDuracittarajaH pAMzurucyate, tathA mahAsainyottha iva vizrasAto rajasvalA dizaH kurvan reNupAto rajaudghAtaH, etayoH savAte nirvAte vA patatoH sUtraM sUtrapauruSIM // 1326 / / ' sAbhA ' sAbhAviya tinni diNA, sugimhae nikkhivaMti jai jogaM / to taMmi paDataMmI, karaMti saMvaccha rajjhAyaM / 1273
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvazyaka pAMzarajaudghAtau svAbhAvikAsvAbhAviko ca, svAbhAvikayoyadi 'sugimhae' grISme caitrazudidazamyAmaparAhe yogaM pratikramaniyukti- nikSipanti dazamyAH paraM pUrNimAyA antare trIn dinAnacittarajaudghATanakAyotsarga kuryustatastasmin svAbhAvike patatyapi jAdhyayane dIpikA // saMvatsaraM yAvatsvAdhyAyaM kurvanti / asvAbhAviko nirSAMtabhUkampacandragrahaNAdiyuktau syAtAM, tayoH patatoH kAyotsargatraye asvAdhyAkRte'pyasvAdhyAyaH, dvAra 2 // 1327 // sadivyamAha yikni||125|| | gaMdhavadisAvijjukkagajiejUajakkhAlitte / ivikka porisI gajiyaM tu do porisI haNai // 1328 // yuktiH // ___ gandharvapuradigdAhavidyudulkAgarjiteSu, jUvage ca vakSyamANe, yakSadIpta ekaikAM pauruSImasvAdhyAyaH, garjite dve pauruSyau svAdhyAyaM / NI hanti / tatra yakSadIptagandharvapure vyomni devakRta evA'nyAni bhAjyAni,paraM 'jeNa phuDaM na najaMti teNa tesiM prihaaro||1328||'disi || disidAha chinnamUlo, ukka sarehA pagAsajuttA vA / saMjhAcheyAvaraNo u, jUvaosuki diNa tinni 1329/ ___ anyataradizi puraM jvaladivodyotaH, kiMtUcaM tejo'dhastamaH, IdRk chinnamUlo digdAhaH, ulkA sarekhA, prakAzayuktA're- 11 khA'pi sphuliGgAmA candraprabhAva, sandhyAchedo jUvagaH sandhyAcandraprabhayoyugapadbhAvAtko'rthaH zuklapakSe sandhyAmA candrAbhAvRttA TantI na jJAyate, sandhyAchede vA'jJAte kAlavelAyA ajJAnAdhidinaM sandhyAyAM kAlo na grAhyaH, sUtrapauruSI ca na kriyate // 1329 // 'kesi kesiMci huMti'mohA u, jUvao tA ya huMti aainnaa| jesiM tu aNAinnA, tesiM kira porisI tinni // // 125 // S Jain Education Intel ww.jainelibrary.org
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ keSAMcidamoghA arkakAntivikArajA udaye'ste ca tAmrAH kRSNAH zyAmA vA zakaTodhitulyA daNDAsta eva jUvagA nA'nyat / NI te ca svAdhyAya AcIrNAH, 'jesiM' pauruSItrayamanadhyAyaH // 1330 // 'caMdi' caMdimasUruvarAge, nigghAe {jie ahorattaM / saMjJA cau pADieyA, jaM jahi sugimhae niymaa||1331|| candrasUryayoruparAge grahaNe, tathA vyantarakRte garjitasamadhvanau nirghAte, asyaiva vikAre guJjAvadguJjamAne mahAdhvanau guJjite, | sAmAnyenA'horAtramanadhyAyaH / nirghAtaguJjitayostu tAM velAmArabhyA'STayAmairahorAtraM jJeyaM, natvanyasvAdhyAyikavadahorAtrachedena chedastathA sandhyAsu tathA mahAmahacatuHpratipatsu, evamanyadapi 'jaM jahi' yadyatra vetti tatrA'svAdhyAyaM kuryAta / grISme tu caitre niyamAt sarvatrA'svAdhyAyo'trAnAgADhayogA nikSipyanta eva, AgADhAstu na, na vA'dhyeyaM // 1331 // mhaamhaanevaa''h-'aasaa'| AsADhI iMdamaho, kattiya sugimhae ya boddhve| ee mahAmahA khallu, eesiM ceva paaddivyaa||1332|| ___ ASADhIpUrNimA, tathA''zvinIpUrNimAyAmindramahaH, kArtikIpUrNimA, 'sugimhae, caitrIpUrNimA, ete'ntadinA AttA, Adyadinastu yatra yaddinAnmahaH pravartate // 1332 // nanu svAdhyAyayogayoH kRtau guNA eva syuH, kiM niSedhaH? ucyate-'kAma' kAmaM suovaogo, tavovahANaM aNuttaraM bhnniyN| paDisehiyaMmi kAle, tahAvi khalu kmmbNdhaay||1333 kAmamanumatamidaM yacchUtopayogastapovidhAnaM cA'nuttaraM pradhAnameva / / 1333 // ' chala' Jain Education in ww.nelibrary.org
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukti dIpikA " // 126 // | chalayA va sesaeNaM, pADivaesuM chnnaannusjjti| mahavAulattaNeNaM asAriANaM ca saMmANo // 1334 // 12 pratikrama NAdhyayane ___ iha pUrNimAyAM maheSu kelipriyasurAzchalanti tadA''sannatvAcchalanA vizeSeNa pratipatsu / 'chaNA' mahAnanusajaMti, kiM ca / mahavyAkulatvena pUrNimAyAmasAritAnAmasanmAnitAnAM pratipatsu bhojanAdikRte mahaH pravartata iti pratipattyAjyA // 1334 // asvAdhyA yikanietadgAthAdvayaM vRtticUyau na / anadhyAye svAdhyAyakarturdoSAnAha-' anna' yuktiH // annayarapamAyajuyaM, chalijja appiDDio na uNa jutt| addhodahiTii puNa, chalijja jynnovuttpi||1335|| ___ iha sarAgayatiH pramAdI syAttaM cA'nyatarapramAdayutaM svAdhyAyoditamalparddhinArdhA'bdhyAyudevazchalet , yatanAyuktaM | | apramattaM punarna chalet , ardhodadhisthitiH punaH ko'pi prAgbhavavairAt (chaledapi) // 1335 // -- caMdimasUruvarAga 'tti asya vyAkhyA ' ukko' ukkoseNa duvAlasa, caMdu jahanneNa porisI aTTha / sUro jahanna bArasa, porisI ukkosa do atttth||1336|| __ tatra candra udayanneva grasto'thavotpAtabhAvAt sarvarAtrau grahaNaM jAtaM, tato rAtrezcaturyAmA anyaccA'horAtramutkRSTamevaM dvAdaza- IN pauruSIH hanti, jaghanyamaSTa, yathA'ste grastastato'horAtrizca / sUraH SoDaza pauruSIH, yathodayanneva grasto yadvotpAtikaM ca sarvadinaM grahaNaM jAtaM, tato yAvatsa evA'rko nodeti tAvadasvAdhyAya iti / ekaM grahaNA'horAtramekaM dvitIyArkasya caivamutkRSTaM 'do aDhe'ti SoDaza pauruSIH, jaghanyaM dvAdaza, yathA'ste grastastato rAtrezcaturyAmA anyAyahorAtraM (c)||1336 // 'sagga' | // 126 // Gondww.jainelibrary.org Jain Education Inter
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ IN saggahanibbuDa evaM, sUrAI jeNa huMti ahorttaa| AinnaM diNamukke, succiya divaso a rAI ya // 1338 // ziSyaH-sagrahe'staH, evamahorAtraM kathaM hataM ? ucyate 'sUrAI0 yena sUrodayakAlAdahorAtrasyA''diH syAta tena dUSitama-IN nyadapi cAhorAtraM tyAjyaM / Aha-AcINaM punarida-candro nizi grasto muktastato nizAzeSaM tyAjyaM, yata eSyatsUrodaye'horAtrAntaH, arke'si gRhIte mukte ca taddinazeSa rAtrizca, astAste candre'nyadahorAtraM tyAjyamevaM sUrye'pi sagrahAste, dvAra 3, sadivyaM gataM // 1338 / / 'bugga' buggaha daMDiyamAdI, saMkhohe daMDie ya kAlagae / aNarAyae ya sabhae, jaccira niddocc'horttN||1339|| __ vyudgrAhe yuddhe, daNDikAdInAmAdizabdAt // 1339 // ' seNA' seNAhivaIbhoiyamayaharapuMsitthimallajudhdhe ya / lohAibhaMDaNe vA gujjhaga uDDAhamaciyattaM // 1340 // senApatibhogikamahattarapuMstrImallayudhdhe, loTTAdibhaMDane, Adito rajaHparvasu, vigrahAH prAyo guhyakabahulAstatra pramattaM sUrI chaleta, uDDAho vA, asmAkaM yuddhamamI tvaduHkhAH paThanti, tato'prItizca / atha mukhyagAthAzeSapadatrayavyAkhyA-'saMkhohe' ityAdi, anyacakrairdezasya saMkSobhe, daNDike rAjJi mRte'rAjake ca, sabhaye vA, tathA rAjJi satyapi sabhaye, yAvatkAlaM sabhayaM tAvadasvAdhyAyaH, rAjJi mRte tu 'niddocce' nirdvandve zrute'pi tadanvahorAtraM tyAjyaM // 1340 // ' taddi' tadivasabhoiAI, aMto sattaNha jAva sjjhaao| aNahassa ya hatthasayaM, divi vivittaMmi suddhaM tu // Jain Education inte Tww.jainelibrary.org
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyuktidIpikA // // 12 // pratikramaNAdhyayane asvaadhyaayikniyuktiH|| bhogikAdimRte tadivasamiti ahorAtramasvAdhyAyaH, AdizabdAta // 1340 / / 'maya' mayaharapagae bahupakkhie ya sattaghara aMtaramae vA / nidukkhatti ya garihA, na paDhaMti saNIyagaM vAvi // mahattaro grAmAdyadhikArI, pragato bahumataH, bahupAkSika: pATakAdhipo bahusvajanaH zayyAtaro vA, tasmin saptagRhAntare mRte'horAtrI mRte'horAtro'svAdhyAyaH, svAdhyAye tvaho ! nirduHkhA ete, janagar2yA, tato na paThanti zanairvA paThantyanuprekSante vA, anayA gAthayA 'aMto sattaNha' padaM vyAkhyAtaM, 'aNahe' tyAdi-anAthasya hastazatAntare zave dRTe'nadhyAyaH, vivakte tu zuddhaM syAt / / 1342 // atha na tasya (pariSThApakaH ) ko'pyasti tataH 'sAgA' sAgAriyAi kahaNaM, aNiccha rattiM vasahA vigicNti|vikinne va samaMtA, jaM diTuM saDheyare suddhA // 1343 // ___ zrAddhAdeH kathanaM, tasminnanicchati anyatsthAnaM vIkSyamabhAve rAtrau vRSabhAstyajanti, tathA tasmin kAkAdibhiH samantA-1 dvikIrNe yadRSTaM tatyAjyamadRSTe'pi tatrasthe zaThetare azaThAH zuddhAH, dvAra 4 // 1343 // vyudgraho gataH 'sArI' sArIraMpiya duvihaM, mANusa tericchiyaM smaasennN| tericchaM tattha tihA, jalathalakhahajaM cauddhA u||1344|| zArIramasvAdhyAyikaM (dvividhaM mAnuSyaM tairazcaM ca, mAnuSyaM tAvattiSThatu, tairazcaM ) samAsena tridhA-jalajaM matsyAdInAM, sthalaja gavAdInAM, khacarabhavaM mayurAdInAmekaikasya caturdhA dravyAdibhiH parihAraH // 1344 // tathAhi paMciM' paMciMdiyANa davve, khece saTThihatya puggalAinnaM / tikurattha mahaMtegA, nagare bAhiM tu gAmassa // 1345 // // 127 // Jain Education inte For Private & Personal use only allww.jainelibrary.org
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ (dravye) paJcendriyatirazca raktaM mAMsaM saraktacarmA'sthi ca, kSetre SaSTihastAntarasvAdhyAyaH, paratona, yadvA pugalena mAMsenAsINI kIrNa zvAdivikIrNamAMsasthAnaM tasmin tisRbhiH kurathyAbhirantarite mahatA rAjamArgeNaikenA'pyantarite shuddhiH| tatra rAjamArgaH 'jeNaM rAyA balasamaggo gacchati devayANa raho vA vividhA AsavAhaNA gacchanti, sesA kuratthA', evaM nagare, grAme tu sImAyA | bahireva tyakte tu zuddhiH // 1345 / / ' kAle' kAle tiporasi'Tra va, bhAve suttaM naMdimAIyaM / soNiya maMsaM camma, aTThI viya huMti cattAri // 1346 // saMbhavakAlAdanu tisraH pauruSIryAvadraktasyA'NDasya, tato dhaute'dhaute vA zuddhiH, aSTa vA''ghAtasthAne, AghAto yatra paJcendiyo itastatsthAne'STa yAmAn asvAdhyAyaH / bhAve sUtraM nandyanuyogadvAratandulaveyAlIyacaMdAvijjhayAdi na paThyate'thavA catvAro'nadhyAyabhedA mAMsazoNitacarmAsthyAkhyAH // 1346 // tatra mAMse'yaM vidhiH 'anto' aMto bahiM ca dhoaM, sahi~ hatthAu porisI tinni / mahakAe ahorattaM, raddhe vuDDe a suddhaM tu||1347|| My bahidhoyaraddhapake, aMto dhoe u avayavA huNti| mahakAya birAlAI, avibhinne kei icchaMti // 1348 // ___ mAMsaM paSTihastAnAmantarmadhye bahizca dhotaM, atra vyAkhyAyai agretana 'bahidhoya' gAthA, antarbahizca dhotaM, tathA jalena rAddhaM / nirjalaM ca pakkaM, tatra caturbhaGgI-antadhautamantaH pakkamantadhotaM bahiHpakaM, bahidhautamantaHpakkaM, trivessvsvaadhyaayH| 'saddhiM hatthAutti dvitIyapadaM, paSTihastAntastisraH pauruSIryAvat / bahidhauteM bahiHpakkaM, tato'ntarAnIta eSa turyo bhaGgaH zuddhaH / tatrA'ntadhauM Jain Education Inter Arwjainelibrary.org
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane asvA| dhyaayikniyuktiH|| AvazyakatA to'ntaHpakke cA'vayavAH patitAH syuH / atha 'mahakAe ahorataM' vyAkhyA-mahAkAyaH paJcendriyo yatra hatastadAghAtananiyukti mucyate, tacca SaSTihastAntarahorAtraM tyAjyamatrA'rkodayenA'horAtrachedo jJeyo'tra vyAkhyA- mahakAya birAlAI ' agratanagAthAdIpikA // pazcAdhaM, mUSikAdimahAkAye birAlAdihate'bhinna eva galite paSTihastebhyo bahirnIte vA ke'pi svAdhyAyamicchanti, mukhyapakSe tvanadhyAya eva / / 1347-48 / / atra bhASyaM ' mUsA' // 128 // KI mUsAimahAkAya,majArAIhayAghayaNa keI / avibhinne giNheuM, paDhaMti ege jai'paloo // 221 // mUSakAdi mArjArAdihataM yatra tadA''ghAtanAdabhinnaM gRhItvA yadi SaSTihasto palAyate tatraike ke'pi paThanti / atha 'raddhe vuDDe a suddhaM tu' iti turyapadasya vyAkhyA-yanmAMsaM rAddhaM pakkaM vA tacchuddhaM, yatra ca dhotaM tatra cedambuvAho vyUDhastadApi tadaiva zuddhiH / / 221 // aNDakAnadhyAyaM vyAkhyAti 'aMto' 4] aMto bahiM ca bhinnaM, aMDagabiMdU tahA viAyA ya / rAyapaha vRDha suddhe, paravayaNe sANamAdINaM // 1349 // kI anto'NDakaM SaSTihastAnAmantarbhinnaM tadA'zuddhaM, bahirbhinnaM zuddhaM, tathA'NDakabinduH sUkSmaH ko'pi syAt / / 1348 // 'aMDa' | aMDagamujjhikappe, na ya bhUmi khaNaMti iharahA tinni|asjjhaaiypmaannN, macchiyapAo jAha [na] buDDe 222 ____ kalpe vastre ujjhite lagne sati SaSTihastebhyo bahiH kalpe dhAvite zuddhirbhUmau patite bhUmi (na) khananti, na zuddhiH, kintu | AJ dhAvitvA tyajanti 'iyaraha 'tti tatthatthe saTuiMhatthA tinni ya porisIu pariharijaMti / 'asajjhA0' asvAdhyAyabindupramANaM yatra | // 128 // Jain Education Inter For Private & Personal use only Ediw.jainelibrary.org
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ makSikApAdo bruDet // 222 // atha 'viAyA ya'tti prasUtA rAjapathavyUDhazuddha ityavayavayorvyAkhyA ' aja' ajarAu tinni porisi, jarAuANaMjare paDe tinni|raayph biMdu paDie, kappai bUDhe puNa'nnattha // 223 // jarA yAsAM na syAt tAsAM valgulyAdInAM prasUterArabhya titaH pauruSIrasvAdhyAyaH / tadAprasUtAyAmapyahorAtracchede zuddhirjarAvatAM gavAdInAM tu jarAyAM patitAyAM trIna yAmAna, 'rAya' rAjapathe tadantarito vA pazuraktabindurAsanno'pi patitaH zuddhastathA'nyatrasthAne'mbuvAho vyUDhaH, punaHzabdAdagninA dagdhaH shuddhH||223 // 'paravayaNe sANamAdINaM' asya vyAkhyAparaH prerakastadvacanaM cecchvAdIni mAMsamAhArya vasatyAsannaM tiSThanti tadA'svAdhyAyaH, guruH 'jai' jai phusai tahiM tuMDa, ahavA licchArieNa sNcikkhe| iharahA na hoi coyaga!, vaMtaM vA pariNayaM jmhaa|| yadi saraktaliptaM tuNDaM kASThAdau spRzedathavA 'licchA' liptenA''syenA''sannaH sa tisstthettdaa'svaadhyaayH| ' iha '-he nodaka! itarathA na bhavati, yasmAdvAntamavAntaM vA''hAratAM gataM pariNataM / asthini-pauruSItrayeNA'pyasvAdhyAyo na ghaTate tathApyAdramasthi paSTihastestyAjyaM zuSka tu naandhyaayH| cedaMbuvAho vyUDhaH tadA tadaiva zuddha, dagdhaM ca zuddhaM / gatastiryaganadhyAyaH / / 224 // 'mANu mANussayaM cauddhA, aDhei muttUNa sayamahorattaM / pariAvannavivanne, sese tiyasatta aTeva // 1350 // mAnuSyakamasvAdhyAyikaM caturdhA-asthi muktvA raktAdizeSANAM tyAgaH, kSetre hastazatAntaH, kAle'horAtraM, vraNAdiSu rakte Jain Education Inter For Private & Personal use only Laliww.jainelibrary.org
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane asvAdhyA War yika niyuktiH|| Avazyaka- paryAyApane pUtiparyAyaM prApte tathA vivarNe khadirAdivarNatAM prApte nA'svAdhyAyaH / atha zeSe-strIRtuje tridinAH, puDhe jAte sapta, niyukti- | putryAM tvaSTadinA asvAdhyAyo yataH // 1350 // ' rattu' dIpikA // rattukkaDAu itthI, aTTadiNA teNa satta sukkahie / tinni diNANa pareNaM, aNougaMtaM mahorattaM // 1351 // | garbhakAle raktotkaTA strI striyaM sUte, tato'STau dinAH / zukrAdhikA tu sutaM, tena spt| 'tinni trayANAmRtudinAnAM parato ydro||129|| NI gavazAtsyAttat ' aNougaM' anAvaM mahAraktamuktaM tatra kAyotsarga kRtvA'dhyeyaM // 1351 // athA'sthividhiH 'daMte' daMte diTThi vigiMcaNa, sesaTThI bAraseva vAsAiM / jhAmiya bUDhe sIANa, pANarudde ya mAyahare // 1352 // | dantaH patito yatnAdvIkSyaH, dRSTe zatahastovaM vivecanaM tyAgo'dRSTa udghATotsarga kRtvA'dhyeyaM, zeSAsthiSu hastazatAntaHstheSu dvAdazavarSANyasvAdhyAyaH / 'jhAmiyetyAdi sIANa' smazAne dhyAmite citAyAM dagdhe'mbuvAhe vA vyUDhe nA'svAdhyAyaH, 'pANa' DumbAsteSAM yakSasya rudrasya mAtRRNAM cAmuNDAdInAM ca gRhe'dhaHsthitAsthiSvasvAdhyAyaH // 1352 / / atra pazcArddha bhASyaM 'sIyA' sIyANe jaM diTuM(daDa), taM taM muttuunn'naahnihyaanni| ADaMbare ya rudde, mAisu hiTTaviyA bAre // 225 // zmazAne yaddagdhamambuvAhe ca vyUDhaM tanmuktvA zeSANyanAthamRtakanikhAtAsthIni tathA''Dambaro mAtaGgayakSastasya rudramAtrAdInAM gRhAdhazca sadyohatAnAmasthIni syustatra 'bAre 'tti dvAdaza varSANi zatahastAntaranadhyAyaH // 225 ||'aavaa' - // 129 // Jain Education InterG Bew.jainelibrary.org
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvAsiyaM ca bUDhaM, sese diTThami maggaNa vivego|saariirgaam vADaga sAhIi, na nINiyaM jAva // 1353 // ___pUrvArdhasyeyaM vibhASA // 1353 // ' asi' asivomAghAyaNesuM, bArasa avisohiyaMmi na karaMti / jhAmiya bUDhe kIrai, AvAsiya sohie ceva // azivAvamayostathA''ghAtane mahAraNe yatra bahavo mRtA adagdhAzcAsthustatra sthAne'vizodhite dvAdaza varSANi hastazatAntana svAdhyAyaM kuryustatrA'gninA dhyAmite'mbuvAhe vyuDhe'thavA tatrasthAne pure AvAsite kriyate / atha 'AvAsiyaM ca vRDhama 'sya vyAkhyA-tatra sthAne puramAvAsitaM jalasroto vA vyUDhaM tataH 'sesa'ti gRhibhiH svasvagRhasthAne zodhite zeSaM yana zodhitaM, tatra sAdhavaH sthitAH' maggaNa 'tti asthyAdimArgaNAM kRtvA, dRSTe ca vivekaM tyAgaM kRtvA'zaThabhAvA adRSTe ca trIn dinAn kAyotsarga kRtvA'dhIyante / ' sArIragAma' mRtazarIraM laghugrAmAdyAvanna niSkAsitaM, bRhadrAmAdau tu pATakazAkhAbhyastAvadasvAdhyAyaH // 1354 / / atra bhASyaM 'Daha' DaharagagAmamae vA, na kareMti jAva Na nINiyaM hoi| puragAme va mahaMte, vADagasAhI pariharaMtI // 226 // ___laghugrAme mRte sati, dhAzabdAcchanairvA kuryuH / pure grAme vA bRhati / / 226 / paraH prAha-vasatyAsanne zavapuSpAdAviti patite'svAdhyAyaH, guruH 'nijaM' | nijaMtaM muttUNaM, paravayaNe puphmaaipddiseho| jamhA cauppagAraM, sArIramao na vajaMti // 1355 // Jain Education in T ww.jainelibrary.org AAN
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // // 130 // vasaterubhayataH zatahastAntaH zavaM nIyamAnaM muktvA parakhacane uktAnAM puSpAdInAM pratiSedho'nadhyAyo na syAditi | pratikramayasmAcchoNitAdicatuHprakArameva zArIramanadhyAyaH syAdato na varjayanti // 1355 // ' eso' NAdhyayane eso u asajjhAo, tabajiu'jhAu tatthimA merA / kAlapaDilehaNAe gaMDagamaruehiM diTuMto // 1356 // asvAdhyA eSa saMyamaghAtAdiruktasvarUpo'svAdhyAyastadvo'dhyAyastatreyaM maryAdA sAmAcArI-yAvat kAlagrahaNavelA na syAttAva- yikakAlapratilekhanAyAM kRtAyAM gaNDakadRSTAnto bhAvI, Atte tu zuddhe kAle pravedite marukadRSTAntaH / / 1356 // 'paMca' niyuktiH // paMcavihaasajjhAyassa, jANaNaTThAya pehae kaalN| carimA caubhAgavasesisAi bhUmiM tao pehe // 1357 // prAguktapaJcavidhA'svAdhyAyajJAnArtha kAlaM prekSeta, kAlamalAtvA'dhyAye caturlaghaH, atrA'yaM vidhizvaramAyAM pauruSyAM catu AMgAvazeSAyAM tisro bhUmIH (mayaH) prekSyate(nte), uccArabhUmyaH, prasravaNabhUmyaH, kAlabhUmyazceti / / 1357 / / yathA ' ahi' | ahiyAsiyAI aMto, Asanne ceva majjhi dUre yAtinneva aNahiyAsI, aMto cha chacca baahiro||1358|| ___ vasaterantarmadhya uccArasyA'dhisahyasthaNDilAnyAsane madhye dure, evaM trINi pratilikhedevamanadhisahyasthaNDilAnyapi trINyevaM KE madhye paTa tathA bahirapi SaT, paraM pUrvamanadhisahyAni pazcAdadhisahyAni, tatrAdhisahyAni yeSu gantuM zakyate, yatra tu vegenoccArAderdhatmazakyasya tyAgastAnyanadhisahyAni // 1358 // ' emeva' emeva ya pAsavaNe, bArasa cauvIsati tupehettaa| kAlassa ya tinnibhave, aha sUro asthmuvyaaii||1359|| // 130 // Jan Education Ila w .jainelibrary.org
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ evameva prasravaNe dvAdaza, sarvANi caturvizatirupayuktaH pratilikhet / jaghanyaM hastAntare, tatra trINi kAlagrahaNasya sthaNDilAni / atha sthaNDilaprekSAnantaraM sUro'stamupayAti // 1359 // tata AvazyakaM kuryustacca dvidhA-savyAghAtaM niAdhyAtaM ca 'aha' | aha puNa nivAghAo, AvAsaMto karaMta sve'vi| saDDhAikahaNavAghAyayAi, pacchA gurU ThaMti // 1360 // ____ yadi nirvyAghAtaM, tataH sarve guruyuktA AvazyakaM kurvanti, atha zrAddhadharmakathanAdivyAghAte gururniSadyAbhRcca pshcaadevsi| kAticArakAyotsarge tiSThataH // 1360 ||'sesaa' sesA u jahAsattiM, ApucchittANa ThaMti sttttaanne| suttatthakaraNaheDaM, Ayarie ThiyaMmi devasiyaM // 1361 // ____ zeSAstu yathAzaktIti svAM kAyotsargakaraNazakti jJAtvA, gurumApRcchaya, gurupAce yathAratnAdhikaM svasthAnaM etya zrIvatsAkAramaNDalyAM tiSThanti, tatra maNDalIsthApanA (O) / tatra sAmAyika bhaNitvA sUtrArthasmaraNahetuM pUrvamevotsarge tiSThanti, tatra gururmadhyena gatvA svasthAne tiSThati, tatra ye vAmataste'nantaraM savyena gatvA svasthAne tiSThanti, ye dakSiNataste'nantarApasavyena gatvA tiSThanti, gurau sAmAyikaM kRtvA kAyotsargasthe prAkkAyotsarga( sthAH daivasikAticAraM dhyAyanti, anye bhaNanti-gurau sAmAyikaM kurvati prAkasthitAH punaH sAmAyikaM kuryuH // 1361 // 'jo hu' jo hunja u asamattho, bAlo vuDDo gilANa pritNto| so vikahAi virahio, acchijjA nijraapehii|| Jain Education in tal TAl
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyuktidIpikA // pratikramaNAdhyayane asvaadhyaayikniyuktiH|| // 13 // bAlavRddhAdirasamarthaH, parizrAntaH prAghuNA(rNakA )diH, so vi sajjhAyaciMtaNaparo acchai, jAhe guru ThaMti tAhe tevi bAlAdiyA ThAyaMti // 1362 // 'AvA' AvAsagaMtu kAuM, jiNovaiTuM guruuvesennN| tipiNathuI paDilehA, kAlassa imA vihI tattha // 1363 // jiNehiM gaNaharANaM uvaiTuM tao paraMpareNaM jAva amha gurUvaeseNa AgayaM taM kAuM, annAo(anne) tinni thuIo kariti, | tataH kAlasya pratyupekSA, tatrA'yaM vidhiH // 1363 // 'duvi' duviho u hoi kAlo vAghAima etaro ya naayvo| vAghAto ghaMghasAlAe, ghaTTaNaM saDDakahaNaM vA // 1364 // kAlo vyAghAtavAnitarazca, yatsthAnaM stambhAdigahanaM prauDhaM kArpaTikAdiyugvA sA ghaMghazAlA, tatra saMghaTTanapatanAdivyAghAtadoSaH, zrAddhAnAM dharmakathanaM vA, tena ca kAlAtikramaH // 1364 // ' vAghA' vAghAe taio siM, dijai tasseva te niveeNti| iyarA pucchaMti duve, jogaM kAlassa ghecchaamo||1365|| ___ vyAghAte'nayoH kAlagrAhipraticArakayostRtIya upAdhyAyAdirdIyate, tasyaivA'gre tatsarva kuruto yAvannivedayato'tra gaNDakadRSTAnto na syAt , anye tUpayuktAstiSThanti, zuddhe kAle daNDadharaM bahiH praticarantaM muktvA sarve upAdhyAyapArzve madhye svAdhyAyaM prasthApayantItyAdividhiH puro vakSyate / ' iyarA pucchaMti' pazcAmitarathA nirvyAghAte dvau guruM pRcchataH kAlasya yoga vyApAraM gRhISyAvaH // 1365 ||'aapu' // 13 // forw.jainelibrary.org Jain Education Inter
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApucchaNa kiikamme, AvAsiya paDiyAriya vaaghaate| iMdiya disAya tArA,vAsamasajjhAiyaM cev||1366|| dvayoH kAlaM gRhISyAva iti gurorApRcchanaM, gurvanujJAtau kRtikarma kRtvA, daNDakaM lAtvA''vazyakImAsAdya vadantau pramA- | rjayanto yAto'ntarA vastrAdinA praskhalite, sAmAcAyA~ vA skhalite gurorvA''dezadAne skhalane, svayaM patane vyAghAtaH kAlasya syAda ayaMkAlabhamyAH pratilekhanAvidhiH / indriyerupayukto prtilikhtH| 'disa 'tti yatra catasro dizo dRzyante. Rtabaddhe tisastArA yatrekSyante, cennopayuktI, aniSTA vA indriyaviSayAH, digmohastArA vA'dRzyAH, varSo vRSTi, svAdasvAdhyAyo vA syAttato vyaaghaatH|| 1366 // 'ja' jai puNa gacchaMtANaM chIyaMjoiM tato niyatteti / nivAghAe doSiNa u, acchaMti disA nirikkhNtaa||1367|| kSutaM jyotirvA spRSTaM, nirvyAghAte tu kAlabhUmigatI, saMdaMzakAdiSu (dividhinA) pramRjya, niSaNNAvU sthitau vA dvau dve | dizau nirIkSamANau tiSThataH / / 1367 // kiM ca 'sajjhA' sajjhAyamaciMtaMtA, kaNagaM daThUNa paDiniyattaMti / patte ya daMDadhArI, mA bolaM gaMDae uvamA // 1368 // ___ svAdhyAyamacintayantau grISme trIn, zIte paJca, varSAsu sapta kanakAn patato dRSTvA pratinivartante, nirvyAghAtena kAlagrahaNakAle prApte daNDadhAryantaH pravizya vakti-bahupaDipunnA kAlavelA mA volaM kareha / atra gaNDako ghoSakastenopamA / / 1368 // 'Agho' Aghosie bahahiM, suyaMmi sesesu nivaDae dNddo| aha taM bahuhiM na suyaM, daMDijai gaMDao tAhe // 1369 // Jain Education in
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yika Avazyaka yathA loke ghoSakena ghuSTe bahubhiH zrute'lpaistvazrutvA'kurvatsu daNDo'tha tadghoSaNaM bahubhirna zrutaM tadA gaNDako dabyate, eva- pratikramaniyukti-INImatrApi // 1369 // daNDadhare nirgate kAlagrAhyattiSTheta , sa ca 'piya' NAdhyayane dIpikA // piyadhammo daDhadhammo, saMviggo ceva vajabhIrU yA kheyaNNoya abhIrU, kAlaM paDilehae sAhU // 1370 // asvaadhyaa||132|| | priyaH (priyadharmaH) khedajJaH zaktimAn , pratilikhati pratijAgarti // 1370 / / ' kAlo' kAlo saMjhA ya tahA dovi samappaMti jaha samaM cev| tahataM tuleMti kAlaM, carimaMca disNasnyjhaae||1371||niyuktiH|| ___ tathA kAlaM gRhNantau tAM kAlavelAM tolayato'thavA caramadizi pazcimAyAM 'asajjhAe' sandhyA'tikrame kAyotsarga kuryuH | // 1371 // 'Au' AuttapuvabhaNiyaM, aNapucchA khliypddiyvaaghaao| bhAsaMta mUDhasaMkiya, iMdiyavisae tu amnnunnnne|| yathA gamane pUrva bhaNitaM tathA''yuktaH pravizeta , cedanApRcchaya kAlaM lAti, skhalitaH, patitastadA vyAghAtastathA sUtrAdanyadbhASyamANo vandanAvazyakeSu kriyAsu vA mUDhaH, kRtaM na veti zaGkito vA'nyasthAne'nyatkaroti, indriyaviSayA amanojJAstadA kAlavadhaH // 1372 // 'nisI' nisIhiyA namukkAre kAussagge ya pNcmNgle|kiikmmN na karitA bIo kAlaMtu pddiyri||1373|| vizan tisro 'nisIhI namo khamAsamaNANaM', IryApathikyAM kAyotsarge pazcocchrAsAn karotyutsAre ca namo arihaM- // 132 // Jain Education Inter For Private & Personal use only PNww.jainelibrary.org
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ tANaM'ti paMcamaMgalaM paThati, vandanaM dattvA vakti-'saMdisaha pAusiyaM kAlaM giNhAmo, gururgiNhaha' ityevaM yAvatkAlagrAhI saMdizya prAgvadeti tAvaddaNDabhRtkAlaM praticareta // 1373 / / 'thovA' thovAvasesiyAe, saMjhAe ThAti uttraahutto| cauvIsagadumapuphiya-putvagamekeki a disAe // 1374 // ___ kAlagrAhyuttarAmukhaH kAlArthamaSTocchvAsakAyotsarge tiSThedanye pazcocchvAse, utsArite ca ' cauvIsatthayaM dumapuphiyA | sAmaNNaputvayaM ee tinni' anuprekSya ' puvagamo' pUrvagamaH pUrvasadRkpATha ekaikadizi, ko'rthaH ? prAcIyAmyApratIcISvapyetatrayaM | cintya, gRhNato'mI vyAghAtAH // 1374 // ' biMdU' biMdU chIe pariNaya, sagaNe vA saMkie bhave tiNhaM / bhAsaMta mUDha saMkiya,iMdiyavisae ya amnnunnnne||1375|| cedambubinduraGge lagedraktabindurvA, kSataM jAtamadhyayanaM vA dhyAyato'nyo bhAvaH pariNato'nupayuktatA syAt , svagaNe trayANAM | | sAdhUnAM garjitavidyudAdAvanadhyAye zaGkite kAlavyAghAtaH // 1375 // 'bhAsante tyAdivyAkhyA-' mUDho' II mUDho va disijjhayaNe, bhAsaMto yAvi giNhati na sujjhe| annaM ca disajjhayaNe, saMketo'niTThavisae vA // dizyadhyayane mUDhaH, bhASamANo buDabuDato ajjhayaNaM kaDDai, evaM gRhNana zudhyet , viparyAsAdanyAM dizamadhyayanaM vA, saMkrA- | ntAvasyAM dizi sthito na veti zaGkitaH, aniSTaviSayo yathA zrotrasya rudita, vyantareNa vA'TTahAsaM kRtaM, dRzoH kiMcidvikRtirUpaM, nasi mRtAdigandhaH, (rasastatraiva ) sparzo'gnijvAlAdiryadveSTeSu rAgamaniSTeSu dveSaM vA yAtIti // 1376 / / 'joga' Jain Education Intelle For Private & Personal use only INTww.jainelibrary.org
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 133 // Jain Education Inte jo gacchaMtaMmi vihI, AgacchaMtaMmi hoi so ceva / jaM etthaM NANattaM, tamahaM vocchaM samAseNaM // 1377 // yo vrajatAM vidhiH // 1377 // zrIbhadrabAhukRtagAtheyaM, pUrvArdha zrIsiddhaseno vyAkhyAti ' nisI ' nisIhiA AsajjaM akaraNe khaliya paDiya vAghAe / apamajjiya bhIe vA chIe chinne va kAlavaho // 1 // naiSedhikyA AvazyakyA akaraNe / 'chinna'tti kenA'pi chindane kRte // 1 // ' goNA ' goNAI kAlabhUmI, hujja saMsappagA va udvijjA / kavihasiya vijjuyaMmI, gajjiya ukkAi kAlavaho // 2 // Adau guruM pRSTvA kAlabhUmiM gatastatra bhuvi gavAdirniSaNNaH syAt, samparkAH (saMsarpakAH) kITikoddehikAdyA uttiSThanti, taddRSTvA nivarteta cetkAlaM pratilikhataH, gRhNataH, kAlasya nivedanAyA''gacchataH kapihasitaM vyantarakRtaM vyomni kapitulyahAsyam, ArdrAdisvAtyantarvarSA nakSatravarja vidyuti garjite tatholkAyAM // 2 // ' iri ' iriyAvahiyA hatyaMtare'vi maMgala niveyaNA dAre / savvehi vi paTThavie, pacchA karaNaM akaraNaM vA // 1378 // hastAntare'pi gata IryApathikIM pratikramya, paJcacchvAsa kAyotsargaH, utsArite pazcamaGgalaM / tato vandanaM datvA nivedanaMsuddho pAusIo kAlo, tato daNDadharo 'dAra'tti dvAre bahiH pratijAgartyanye prasthApayantyanyasmiMzca praticaraNAya gate daNDabhRdetya prasthApayedevaM sarvaiH prasthApite pazcAnniHzaGkite svAdhyAya karaNaM, zaGkite tvakaraNaM // 1378 || atra maruko badustadddaSTAntaH ' sanni ' sannihiyANa vaDAro, paTTaviya pamAdi No dae kAlaM / bAhi Thie paDiyarae, visaI tAe vi daMDadharo 1379 pratikrama NAdhyayane asvAdhyA yika niryuktiH // | // 133 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaDAro' vAyasa(vATAraH)bhAgaH, sa saMnihitAnAM samIpagatAnAM bahUnAM dIyate nA'nyeSAM, tathA prasthApite kAlo dIyate, pramAdinastu kAlaM na dadyAt / atha 'maMgala niveyaNA dAre' iti / 'dAra 'tti asya vyAkhyA-'bAhiM Thie ' pazcAdha, praticArako bahiHsthitastadA daNDadharaH pravizati // 1379 // ' savvehi vi paTThavie'tti pazcArdhavyAkhyA- paTTha paTTaviya vRdie, vAtAhe pucchaMti kiM suyaM ?bhNte!| tevi ya kaheMti savaM, jaMjeNa suyaM va diTuM vA // 1380 // | daNDabhRtA prasthApite sarvairvandite vA daNDabhRdanyo vA pRcchati 'aJjo ! keNa kiM suyaM dilai vA ? te vi (saccaM kheNti)| | cetsarvairuktaM na kiMcidRSTaM zrutaM vA, tataH svAdhyAyaM kurvanti, athaikenA'pi vidyudAdi sphuTaM dRSTaM garjitAdi zrutaM vA tato na kuryuH // 1380 // 'ika' ikkassa doNha va saMkiyaMmi, kIrai na kIratItiNhaM / sagaNaMmi saMkie, paragaNaM tugaMtuM na pucchNti||138|| (sugamA ) // 1381 // 'jaM etthaM NANattaM tamahaM vocchaM samAseNaM'ti uktatvAnAnAtvaM darzayati 'kAla' kAlacaukke NANattagaMtu, pAosiyaMmi svvevi| samayaM paTTavayaMtI, sesesu samaM ca visamaM vA // 1382 // ___ nAnAtvamidaM, prAdoSike daNDadharaM muktvA sarve samaM yugapat prasthApayanti, zeSeSu triSu samaM viSamaMvA prsthaapynti||1382||'iNdi' iMdiyamAuttANaM, haNati kaNagA u tinni u ukkosN| vAsAsu ya tinni, disA uubadhdhe tAragA tinni 1383NT indriyeSvAyuktAnAmupayogabhRtAM kAlapratijAgaryaH (sarve kAlAH pratijAgaritavyAH) pratigrAhyAzca syAt , trayaH kanakA grISme Jain Education a l
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukti- dIpikA // 134 // kAlaM ghnanti / 'ukosati sa ca kAlaghAta utkRSTamadhyamajaghanyamedAtridhA, tatra stokairbhAvAtribhirutkRSTataH, evaM paJcabhirmadhyamo pratikramabahubhirbhAvAtsaptabhirjaghanyaH // 1383 // etatspaSTanAyA'gretanA gAthA 'kaNagA' NAdhyayane | kaNagA haNaMti kAlaM,tipaMca satteva gimhi sisirvaase| ukkA usarehAgA, rehArahito bhave knngo||1384 asvAdhyA_kanakA grISme trayaH, zizire paJca, varSAsu sapta dhnanti / ulkA tvekaiva, tatra sarekhAkAH prakAzakAriNyazcolkAH, zlakSNa- yikanirekho'prakAzo rekhArahito vA kanako bhaveta // 1384 // 'vAsAsu ya tinni disA' asya vyAkhyA 'vAsA' yuktiH // vAsAsuya tinni, disAhavaMti pAbhAiyaMmi kaalNmi|sesesu tIsu cauro, uDumicauro caudisipi 1385 / ___ varSAsu yatra sthitA dizaH prekSante tatra prAbhAtikakAlo grAhyaH, prAbhAtikakAle timro dizo viSayatvena jJeyA ityarthaH, | | zeSeSu triSvapi kAleSu varSAsu yatrasthitacaturo digyogAn prekSate tathA Rtubaddhe caturo'pi kAlAn caturdikSu prekSamANAsu gRhNAti, / / 1385 // atha 'uubaddhe tAragA tinni' asya vyAkhyA 'tisu' tisu tinni tAragAo, uDDumi pAbhAtie adidve'vi|vaasaasu tAragAo, cauro channe niviTTho'vi 1386 triSvAdyeSu kAleSu jaghanyenA'pi trIn tArAn prekSate, tato gRhNAti, abhramAve tAre'dRSTe prAbhAtike kAle grahaNaM | syAt, / varSAsu catvAraH kAlA atArakAstArakA'darzane'pi syuH|| 1386 // tathA 'channe niviTTho'vi' asya vyAkhyAtanagAthAyAM 'ThANA' // 134 // sapApA vita allww.jainelibrary.org Jain Education Inte
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ ThANAsai biMdUsu a, giNhaM ciTTho vipacchimaM kaalN| paDiyarai bahiM ekko ekko aMtaTTio giNhe // 1387 __vasaterbahiH kAlasthAnAbhAve binduSu Apatsvanta Urdhvasthasya sthAnakAbhAve niviSTo'pi pazcimaM prAbhAtikaM kAlaM gRhNAti, IN ekastu bahiHsthaH praticarati, varSati tu niyamAdantaHstho lAti praticareccaiSo'ntyakAle gacchAnugrahAyA'pavAdavidhiH, zeSAH sthAnAbhAve na grAhyAH, Aya( i )no(nato) vA jJeyaM // 1386 // 'pAo' pAosi aDDaratte, uttaradisi puva pehae kaalN| verattiyaMmi bhayaNA, puvadisA pacchime kAle // 1388 // ___ prAdoSike'rdharAtre niyamAduttarAbhimukhaH pUrva -- kAlaM' kAlotsarga prekSate, vairAtrike bhajanottarAmukhaH pUrvAmukho vA, pUrvAmukhaH pazcime // 1388 / / 'kAla' kAlacaukkaM ukkosaeNa, jahanna tiyaM tu boddhavaM / bIyapaeNaM tu dugaM, mAyAmayavirpamukkANaM // 1389 // || utsargeNotkRSTa caturo jaghanyaM trIna lAti, dvitIyapade'pavAde dvAve lAti, mAyA evA''mayo rogastadvipramuktena kAraNe ekasyA'pyagrahaNe na doSaH // 1389 ||'phiddi phiDiyaMmi aDratte, kAlaM ghittuM suvaMti jaagriyaa| tAhe gurU guNaMtI, cautthI save gurU suai // 1390 // ___Aya kAlaM lAtvA sarve sUtrapauruSIM kRtvA kRtvA svapantyarthacintakA utkAlapAThino vA jAgrati, tatastasmin sphiTite' tIte'rdharAtre kAlaM lAtvA te jAgarikAH svapanti, gurava utthAya gaNayanti, caturthe yAme (sarve) vairAtrikaM lAtvA svAdhyAyanti, Jain Education inte For Private & Personal use only Talww.jainelibrary.org
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniryuktidIpikA // // 135 // Jain Education Inte guravaH svapanti / prApte prAbhAtikakAle yaH kAlaM prekSate sa vairAtrikaM pratikramyA'ntyaM lAti, zeSAH kAlavelAyAM kAlaM pratikrAmanti, tata AvazyakaM kuryurevaM caturNAM vidhiH / / 1390 / / ' gahi ' gahiyaMmi aDDarate, verattiya agahie bhavai tinni / verattiya aDDaratte, aiuvaogA bhave duNi // 1399 // vairAtrike'gRhIte zeSeSu triSu gRhIteSu tryaM syAdevamanyeSAmekasminagRhIte trayaM jJeyamevaM dvAvapi jJeyau, tathA'rdharAtrikavairAtrikayoranAttayorAdyenaiva kAlenA'tyupayogAt praticaraNAdantyAdAnAdapi dvau bhavataH / / 1391 // ' paDi ' paDajaggiyaMmi paDhame, bIyavivajjA havaMti tinneva / pAosiya verattiya, aiuvaogAu dupiNa bhave // 1392 prathame jAgarite dvitIyakAlavarjyAbhyAM dvAbhyAmAttAbhyAM trayo bhavanti, prAdoSikavairAtrikayoragrahaNAdardharAtri keNaivA'tyupayogAdantyAdAnAcca dvau / evaM zeSabhaGgA api jJeyA, yadA tvekastadA'nyataro lAti, tathA''dye gRhIte'zuddhe vArdharAtrikaM lAvA svAdhyAyantyevamagre'pi, prAbhAtiko'ho'rtha grAhyaH, Adye praticarite sarvAM rAtriM paThantyardharAtreNa vairAtrikaM, vairAtrikeNA'praticArite ( keNApi praticarite ) nA'nte'zuddhe'thapi tyajet // / 1392 / / atha prAbhAtikavidhiH 'pAbhA ' pAbhAiyakAlaMmi u, saMcikkhe tinnichIyarunnANi / paravayaNe kharamAI, pAvAsuya evamAINi // 1393 // bhASyaM ' nava ' navakAlavelasese uvaggahiyaaTThayA paDikkamai / na paDikkamai vego navavArahae dhuvamasajjhAo // 227 // pratikrama NAdhyayane asvAdhyA yika niryuktiH // // 135 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte dine svAdhyAyasyopagrahArthaM prAbhAtikasya navavArA'nujJA / tato yAvannava kAlAdAnavelA zeSA syAttAvatkAle kAlagrAhI vairAtrikasya pratikrAmedanye'pyupayuktAstiSThanti, kAlasya velAyAM kAlaM pratikrAmanti / ' na paDi0 ' eko niyamAnna pratikrAme - zuddhaM tadA sa eva vairAtrikaH praticaritaH syAt sa ca pratikramaNAdanu guroH kAlaM nivedyA'nudite'rke pratikrAmet, prAbhAtike navavArahate dhruvamasvAdhyAyo'stIti jJeyaM // 227 // atha ' saMcikkhe tini chIyarunnANi ' padavyAkhyA 'ikki ' ikkikka tinnivAre, chIyAihayaMmi giNhae kAlaM / coei kharo bArasa, aNiTThavisae a kAlavaho // 228 // eka kSutAdihate kAle, 'saMcikkha 'tigrahaNAdviramate, tato dvitIyatRtIyavAraM lAti, tataH paro'nyasthaNDile vAstrayaM, tato'pyanyo'nyasthaNDile vAstrayamevaM nava vArAH syukhayANAmabhAve dvau nava vArAn pUrayato dvayorabhAva eko'pyevaM sthaNDilebva (satsva) - pavAdo jJeyaH / ' paravayaNe kharamAI' padavyAkhyA- ' coei' pazcArdha, codaka:- cedudite kAlavadhastataH khare rudite raTite dvAdazavarSANi hantu ? anyeSvapyaniSTendriyaviSayeSvapyevaM / / 228 || guruH ' coa ' mANusaNiTTe, kAlavaho sesagANa uphaaro| pAvAsuAi puThiMva, pannavaNamaNiccha ugghADe 229 manuSyAniSTasvare kAlavadhaH, zeSANAM tirathAM tvaniSTe prahArazabde zrute vadhaH / ' pAvAsuya 'ti mUlagAthAvayavasya vyAkhyA ' pAvAsuAi' pazcArdha, cedantyakAle proSitabhAryA dine dine raTet tatastadvelAyAH prAkkAlo grAhyo'tha sA tadvelAyAM raTettatastasyAH prajJApanaM kathanamanicchAyAmudghATotsargaH kAryaH || 229 || 'evamAINi 'tti avayavasya vyAkhyA 'vIsa '
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyayane asvAdhyAyikaniyuktiH // Avazyaka vIsarasaharuaMte avvattagaDiMbhagaMmi mA ginnhe| gose darapaTTavie, chIe chIe tiyaM pehe // 230 // niyukti atyAyAsena rudyamAnaM visvaraM bhaNyate tatkAlaM hanti, yat punarmadhurazabdaM gholamAnaM ca tanna hanti, yAvahimbho na lapati dIpikA tAvadavyaktastasminnalpavistareNApi kAlaM mA gRhaNIta / atha prAbhAtikaprasthApanAvidhiH- gose' pazcAdha, 'gose // 136 // arkodaye vasaterdizAM cA''lokaM kRtvA svAdhyAyaH prasthApyastasminnISatprasthApite kSutAdihate punaranyena digAlokaH kAryastataH svAdhyAyaM prekSate prasthApayedevaM tRtIyavArakSute'pi, tena 'tiyati vAratrayaM digAlokaH // 230 // 'Ai' Ainna pisiya mahiyA, pehitA tinni tinni tthaannaaii| navavArahae kAle, hautti paDhamAi na pddhNti||1394|| __AkIrNa kAkAdyAnItaM pizitAdi syAnmahikA vA sAdityAdihetoritrayaM digAlokAt prasthApyo'zuddhe hastazatAd bahiH- | sthAne kRtvA prAgvadvAratrayaM prasthApanAdigAloko, tato'pyanyasthAne vAratrayamevaM trINi sthAnAni yAnti / navavArasvAdhyA- | yahate prathamapauruSyAM na paThanti // 1394 / / 'paTTa' 1 paTTaviyaMmi siloge, chIe paDileha tinni anntth| soNiya muttapurIse, ghANAloaM pariharijA // 1395 // prasthApite prasthApane trayANAmadhyayanAnAmUvaM zloke cintyamAne kSute punaH prekSaNamevaM vAratrayaM, tato'nyatra gamyaM, zoNiNI tAderNA( di ghA)NagandhamA(ndhA )lokaM ca pariharet // 1395 // ' Alo' AloaMmi cilamiNI, gaMdhe annattha gaMtu pkrNti|vaaghaaiykaalNmii, daMDaga maruA navari natthi // 1396 // // 136 // JainEducation inma l For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int dUrato'pi raktAderAloke darzane'svAdhyAyaH, kaDagacilimiliM vA dattvA kuryurmutrAdigandhe'nyasminnazubhagandhe vA'nyatra gatvA svAdhyAyanti, anyadapi sedhanabandhanAdyAlokaM tyajedevaM nirvyAghAtakAle prAgukto vidhiH, savyAghAtakAle tvevameva, navaraM gaNDaka kaSTAntau na staH / / 1396 || 'ee' sAmannare'jjhAe jo karei sajjhAyaM / so ANAaNavatthaM, micchatta virAhaNaM pAve // 1397 // eteSAM sa AjJAbhaGgamanavasthAM mithyAtvaM virAdhanAM ca prApnoti / / 1397 // parasamutthamasvAdhyAyikadvAraM gatamAtmasamutthAsvAdhyAyikamAha 'Aya ' AyasamutthamasajjhAiyaM tu, egavidha hoi duvihaM vA / egavihaM samaNANaM, duvihaM puNa hoi samaNINaM // ega0 'zramaNAnAM traNe syAt, zramaNInAM dvidhA vraNe Rtau ca // 1398 // ' dhoyaM ' dhoyaMmi u nippagale, baMdhA tinneva huMti ukkosaM / parigalamANe jayaNA, duvihaMmi ya hoi kAvA // 1399 // Adau va hastazatAtparaM dhAvite niHpragale zuddhistato'pi galatyutkRSTaM trayo bandhA deyAstathApi parigalati yatanA vakSyamANA sA dvividhe'pi vraNe Rtau ca kAryA / / 1399 / / ' sama samaNo u vaNiva, bhagaMdarava baMdhaM karitu vAei / tahavi galaMte chAraM, dAuM do tinni baMdhA u // 1400 // zramaNo vaNe bhagandare vA hastazatAdvahidhate niHpragale paTTabandhaM kRtvA vAcayet, tathApi galati chAraM datvA punaH paTTo
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukti- dIpikA // pratikramaNAdhyayane asvaabhyaayikniyuktiH|| // 137 // badhyaH, evaM dvau trayazca bandhAH syuH // 1400 // eme' emeva ya samaNINaM, varNami iyaraMmi satta baMdhA u| tahaviya aThAyamANe, dhoeuM ahava annattha // 1401 // ___zramaNInAM vraNa evameva / itarasminnRtau hastazatAbahirdhAvitvA vAcayanti, (navaraM) atha (atra sapta) bandha(ndhAH) utkRSTaM / 'taha.' tathApi rakte sAdhusAdhvyostrisaptabandhairatiSThamAne hastazatAbahirdhAvitvA vAcayantyathavA'nyatra gatvA paThanti, gatamAtmasamutthaM // 1401||'ee' eesAmannayare'sajjhAe appaNo u sajjhAyaM / jo kuNai ajayaNAe, so pAvai ANamAINi // 1402 // ___ Atmano'svAdhyAye svAdhyAyaM karotyAjJAbhaGgAdIni // 1402 // tathA ' sua' saanANami abhattI.loaviruddhaM pamattachalaNA yA vijAsAhaNavaigunnadhammayA eva maanns||1403|| lokaviruddhamihaloke dharmaviruddhaM ca syAt , pramattasya sAdhoH sUryA cchalanA syAdyathA vidyA sAdhanavaiguNyAnna sidhyettathA'vA'pi na karmakSayastathA'dharmatA / zrutasyaiSa dharmo yadanadhyAye na pAThastata evaM mA kuru // 1403 // codakaH-nanu dehasthairdantAyaiH | kiM nA'nadhyAyaH ? ucyate 'kAma' kAmaM dehAvayavA, daMtAI avajjuA tahavi vjaa|annvjjuaa na vajA, loe taha uttare ceva // 1404 // dantAdayo dehAvayavAstanmayazca dehastathApi dehAt ' avajjuA' avayuktAH pRthagbhUtA vAH, anavayuktAstu na vA // 13 // Jain Education in
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education | loke lokottare ca / / 1404 // ' abhi ' abhitaramala littovi, kuNai devANa accaNaM loe / bAhiramalalitto puNa, na kuNai avaNei ya tao NaM // malalipto'pi dehamadhyasthaviSTAdiyuk, 'NaM' vAkyAlaGkAre, tataH kAraNAdvAhyamala mapanayati / / 1405 / / ' Au uhiyA'varAhaM saMnihiyA na khamae jahA paDimA / iha paraloe daMDo, pamattachalaNA iha siA u // saMnihitA surAdhiSThitA 'AuTTiya'tti jAnataH samalatvena sparzanArcAdikamaparAdhaM na kSamate, klezaM kuryAttathehA'nadhyAye'dhIyAnasya paraloke jJAnAdivirAdhanAyAM karmabandho daNDaH, ihaloke tu pramattasya surIchalanAdi ' siA u ' syAt // 1406 / / kathamasvAdhyAye svAdhyAyaM kuryAdityAha - ' rAge ' rAgeNa va doseNa va'sajjhAe jo karei sajjhAyaM / AsAyaNA va kA se ? ko vA bhaNio aNAyAro ? // athavA rAgeNa dveSeNa yossvAdhyAye svAdhyAyaM karoti, kA 'se' tasya sUtrasyA''zAtanA 1 ko vA'yamanAcAro bhaNitaH ? iti ca mohito vadet // 1407 // ' gaNi ' gaNisaddamA mahio, rAge dosaMmi na sahae saddaM / sabamasajjhAyamayaM, emAI huMti mohAo // 1408 // tatra rAge'nyena gaNizabdAdinA mahito'rcitastadabhilApya'svAdhyAye svAdhyAyaM kuryAt, dveSe tvanyasya gaNyAdizabdaM na sahate, tato'sya vipakSaH syAmityadhIte, mohe tu sarvAGgamasvAdhyAyamayaM tataH ko'svAdhyAyaH ? evamAdi vadannanadhyAyaM na zraddadhate /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 138 // Jain Education Inte eSAM doSAH || 1408 // ' ummA ' ummAyaM ca labhejjA, rogAyakaM va pAuNe dIhaM / titthayara bhAsiyAo, bhassai so saMjamAo vA // 1409 // unmAdaM vaikalyaM, dIrghakAlikaM rogamAzughAtinaM tvAtaGkaM prApnoti, tIrthakara bhASitAddharmAd bhrazyati // / 1409 / / ' iha ' ihaloe phalameyaM, para loe phalaM na diMti vijjAo / AsAyaNA suyassa u, kuvai dIhaM ca saMsAraM // 1410 // ihaloke phalamuktaM, paraloke jJAnAvaraNodayAdvidyAH zrutAni phalaM na dadyurna sidhyantIti / zrutasyA''zAtanA dIrgha saMsAraM kuryAt, jJAnAzAtanayA darzanamapi virAddhaM tatazcAritramapi tato dIrghaH saMsAraH syAttasmAdasvAdhyAye svAdhyAyo na kAryaH // 1410 // ' asa ' asajjhAiyanijjuttI, kahiyA bhe dhIra purisapannattA / saMjamatavaDDagANaM, niggaMthANaM maharisINaM // 1411 // bhe bhavatAM kathitA saMyamatapaADhyAnAM // 1411 // ' asa ' asajjhAiyanijjuttiM, juMjaMtA caraNakaraNamAuttA / sAhU khaveMti kammaM, aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 1412 // asajjhAiyanijjuttI samattA // evaM 33 saMkhyAyAH purataH zataM yAvajjJeyaM yathA samavAyAGge tathA saMkhyAtairasaMkhyAtairanantairvA sthAnaiH saMyame yo'ticArastasya mithyA me duSkRtaM iti asvAdhyAyikaniryuktiH samAptA // 1412 || ' namo cau0 pratikramaNAdhyayane asvAdhyA yikaniryuktiH // // 138 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int namo cavIsAe titthagarANaM usabhAdimahAvIrapajjavasANANaM, iNameva niggaMthaM pAvavaNaM saccaM aNuttaraM kevaliyaM paDipuNNaM neAuyaM saMsuddhaM salagattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijjANamaggaM nivANamaggaM avitahamavisaMdhiM savvadukkhappahINa maggaM, itthaM ThiyA jIvA sijjhati bujjhati muccaMti para niyaMti savadukkhANamaMta kareMti (sUtram ) namazcarturviMzatitIrthakarebhya RSabhAdimahAvIraparyavasAnebhyaH, idameva dvAdazAGgaM nirgranthAnAmidaM nairgranthaM, prakarSeNA'' maryAdayocyante jIvAdayo'sminniti prAvacanaM, satAM hitaM satyamanuttaraM sarvottamaM kaivalikamadvitIyaM, kevalyuktaM vA, guNaiH pratipUrNa, nayanazIlaM naiyAyikaM mokSaprApakaM, saMzuddhaM, zalyakarttanaM, siddhirhitAptistanmArgaH, muktiH karmakSayastanmArgaH, prAkRte liGgavyatyayaH, nirgataM yAnaM gatirasmAditi niryANaM zivaM, nirvANaM nirvRtiH svAsthyamavitathamavisandhi kutsita sandhirahitaM sarvaduHkhaprahINAH siddhAstanmArgo'tra zAsane sthitA jIvAH sidhyantyaNimAdyAptA (ptyA), budhyante kevalitvena, mucyante karmabhiH parinirvAnti karmAgnizAntyA zItAH syuH, sarvaduHkhAnAmantaM kurvanti / taM dhammaM saddahAmi pattiyAmi roemi phAsemi aNupAlemi, taM dhammaM saddahaMto pattiaMto royaMto phAsato aNupAlato tassa dhammassa abbhuTTiomi ArAhaNAe viraomi virAhaNAe asaMjamaM 24
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ diipikaa|| Avazyaka pariANAmi saMjamaM uvasaMpanjAmi ababhaM pariANAmi vaMbha uvasaMpanjAmi akappaM pariANAmi kappaM / pratikramaniyukti- uvasaMpajjAmi aNNANaM pariANAmi nANaM uvasaMpajjAmi akiriyaM pariyAyANAmi kiriyaM upsNpjjaami| INnnaadhyyn|| micchattaM pariyANAmi sammattaM uvasaMpajjAmi abohiM pariANAmi ghohiM uvasaMpanjAmi amaggaM / // 139 // pariyANAmi maggaM uvasaMpajjAmi jaM saMbharAmi jaM ca na saMbharAmi jaM paDikamAmi jaM ca na paDikamAmi tassa sabassa devasiyassa aiyArassa paDikkamAmi samaNo'haM saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakammo / aniyANo diTThisaMpaNNo mAyAmosavivajio aDDAijesu dIvasamuddesu pannarasasu kammabhUmIsu jAvaMta kei sAhU rayaharaNagucchapaDiggahadhArA paMcamahatvayadhArA / aTThArasasahassasIlaMgadhArA akkhayA- IN yAracarittA te save sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi (sUtram ) ___ taM dharma zraddadhe, pratIye paramArthatayA, rocaye manasi, spRzAmi karaNenA'nupAlayAmi paunaHpunyakaraNena, taM dharma zraddadhan pratyayan rocayanityAdi / tasya dharmasya ' anmuTThiomi' ArAdhanAyAmabhyudyato'smi, virato'smi virAdhanAyAH, asaMyamaM parijAnAmi, jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA tyajAmyevamagre'pi, saMyamamupasaMpadye svIkurve'brahma vastyaniyamaM parijAnAmi // 139 // Jain Education inte For Private & Personal use only vww.jainelibrary.org
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte tyajAmi, akalpyamavidhiM, akriyAM nAstikyaM, kriyAmAstikyamabodhiM tattvAzraddhAnaM, bodhiM vicAramamArgaM krodhAdyaM, mArga kSamAdyaM yatsmarAmi, yacca na smarAmi, yatpratikramAmi smRtyA, yanna pratikramAmi vismRtyA, evaM yo daivasikAdyaticArastasya pratikramAmi tasmAnnivarte'haM zramaNastatrA'pi na carakAdiH kintu samamanAH, saM sAmastyena yato niyamita idAnIM, virato'tIteSyatoraticArayornindAsaMvarAbhyAmataH pratihatamatItaM pratyAkhyAtameSyaM ca pApaM karma yenedRk saMyataviratapratihatapratyAkhyAnapApakarmA, anidAno navanidAnahInaH, dRSTiH samyagvAdastayA sampannaH sakalaguNamUlarUpasamyagdarzanayuktaH / dravyavandanaparihArAyA''hamAyAyugmRSAvAgbarjakaH, idRk sannardhatRtIyeSu dvIpeSu, dvayoH samudrayoH saMharaNena yadvA'rdhatRtIyeSu dvIpasamudreSviti siddhAntazailyA jambUdvIpadhAtakIkhaNDapuSkarArdheSu paJcadazasu karmabhUmiSu yAvantaH ke'pi sAdhavo rajoharaNagocchakapatadgrahadhAriNaH sopadhaya ityarthaH / rajoharaNAdivikala pratyekabuddhAdisaMgrahAyA''ha - tathA nirupadhInapi paJcamahAvratadharAnaSTAdazasahasrasaMkhyAni zIlAGgAnyuttaraguNAMstAn dharantIti dhArakAstAnakSobhyAcAracAritrAn sarvAn gacchagatanirgatAdibhedAn zirasA manaseti kAyikamAnasAbhyAM yogAbhyAM ' matthaeNa vaMdAmI 'ti vAcikayogena vande / aSTAdazasahasrazIlAGgakaraNagAtheyaM ' joe karaNe sannA, iMdiya bhUmAi samaNadhammo a / aTThArasahasasIlaMga saMyamo hoi nAyavo ' / 1 / ayamarthaH - yogAH kRtakAritAnumatayaH 3, karaNAni manovAkkAyAH, saMjJA AhArAdyAzcatasraH, indriyANi paJca bhUmyAdyA iti pRthvIkAyAdyA daza, zramaNadharmo dazadhA kSAntyAdyetaiH pRthakpRthak saMyoge'STAdaza sahasrAH / zIlaM vratAni teSAmaGgAnyavayavAH zIlAGgAni taiH saMyamaH / sthApanA zIlAGgarathaH / .
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 140 // Jain Education Inte je no ka- no kAravaiti no aNumo riMti 6000 6000 paMti 6000 maNasA vacasA kAraNa 2000 2000 2000 nijjiya bhavasanna mehuNasanna | pariggaha AhArasanna sanna 500 500 500 500 100 100 100 100 soiMdi cakidi dhArNidi | rasarNidi phAsiMdi 100 puDhavikA- AukA- teukAyAraMbha yAraMbha vAraMbha 10 10 10 1 vAukAbAraMbha 10 1 zIlAMgarathasthApanA | svatijuyA maddavajuyA ajjavajuyA muttijuyA tavajuyA saMjamajuyA sacajuyA | soyajuyA | akiMcana | baMbhajuyA muNI vaMde 1 1 vaNassara- beiMdiyA- teiMdiyA. cauriMda- paMcidiyA- ajIghAkAyAraMbha raMbha raMbha raMbha raMbha yAraMbha 10 10 10 10 10 10 1 1 1 1 juyA 1 1 pratikrama NAdhyayane zIlAMga ratha sthApanA // // 140 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAje no kariti manasA' ityAdi 18000 gAthAbhiH pratyekaM sAdhUnAmaSTAdazasahasraguNA jJeyAstathA pAzcAtyanizi pratikramaNe 'goyaracariyAe' iti svapnAticArazuddhyo, sAyaM vA'nupayuktena kRte tadA punarbhaNanaM kasyA'pyaticArasmRtyai / | khAmemi savva jIve, savve jIvA khamaMtu me / mettI me savvabhUesu, veraM majjhaM na keNai // 1 // 2 evamahaM Aloiya, nindiya garahiya duguMchiyaM samma, tiviheNa paDikato, vaMdAmi jiNe cuviisN|2|(suu0) kSamayAmi sarvajIvAn , sarvajIvA mahyaM kSamata, mA teSvapyakSAntipratyayaH karmabandho'stvitikAruNyenAha-maitrIbhAvo mama sarvabhUteSu sarvAtmasu, vairaM mama na kenApi / samAptau svarUpadarzanapUrva maGgalamAha ' evaM ' evamAlocya gurorane, tathA ninditvA svaM svasAkSikaM, tathA garhitvA'nyasAkSika, jugupsitvA nijapUrvakarmANi, trividhena trikaraNazuddhayA pratikrAntazcaturviMzatijinAn vande, evaM devasikapratikramaNamuktaM, rAtrau tvasminneva rAtrikazabda ucyte| // samAptaM pratikramaNAdhyayanaM // atha kAyotsargAdhyayanaM, yataH 'paDikamaNAsuddhANaM sohI taha kAusaggeNaM' pratikramaNAzuddhAnAmaticArANAM zodhiH kAyotsargeNa syAttathA pratikramaNe karmA(mani)dAnaniSedha uktaH 'micchattapaDikkamaNaM' ityAyuktaH, kAyotsarge tu pUrvakarmaNAM kSaya eva syAditi, tathA pratikrAnte'zuddha pApavaNaM 'pAyacchittakaraNeNaM 'ti prAyazcittAgadena zodhyamiti prAyazcitta medAnAha- Alo' AloyaNa paDikkamaNe, mIsa vivege tahA viussgge| tava cheya mUla aNavaThThayA ya pAraMcie ceva // 1413 // Jain Education Intel For Private & Personal use only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukti- dIpikA // // 14 // AlocanA hastazatAbahirgamAdau guroH prakAzanA 1, pratikramaNaM sahasA'samitau mithyAduSkRtaM 2, mizraM zabdAdiSu kAyotsarAmAdikRtau guroviMkaTanaM mithyAduSkRtena ca zodhiriti 3, viveko'zuddhAhArAdestyAgaH 4, vyutsargaH kusvapnAdau kAyotsargaH rgAdhyayane 5, karma tApayatIti tapaH pRthvyAdisaMghaTTe nirvikRtyAdi 6, chedastapasA durdamasya sAdhoH paryAyachedaH 7, mUlaM prANAtipAtAdau prAyazcittapunarvatAropaH 8, anavasthApyatA ghAtAdidAnadoSAd durAzayAca vrateSvanAropaH kRtatapasazcA''ropaH 9, sAdhvIrAjyAdibhuktyAM bhedAH // pAraM prAyazcittasyA'zcatIti pArAzcikaM 10, naitadurgha prAyazcittamastIti / asmin liGgaM gopayitvA kriyAvAn dvAdaza varSANi tIrthaprabhAvakaH punaH pravrajya zudhyati // 1413 / / iha kAyotsagoM vraNacikitsetyucyate, tena dazadhA bAhyA'bhyantaravraNAn / tacikitsAM ca darzayati, vraNo'GgakSataM, sa dvidhA 'duvi' duviho kAyaMmi vaNo, tdubbhvaagNtuoannaayvyo| AgaMtuyassa kArai, salluddharaNaM na iyarassa // 1414 ___ tadudbhavaH svayaM kAyotthaH 1, AgantukastRNAdyutthaH 2 / Agantukasya vraNasya zalyoddharaNaM kriyate, itarasya tadudbhavasya | na kriyate // 1414 // vraNasya cikitsAmAha 'taNu' taNuo atikkhatuMDo,asoNio kevalaM tae lggo| avaujjhatti sallo,sallo namalijjai vaNo u||1415 / ___ tanuH kRzo'tIkSNatuNDo'zoNitaH kevalaM tvaglagnaH zalya uddhRtya apohyate tyajyate, kaNTakAdisUtratvAt puMstvaM, na cAslpatvAd vraNo mRdyate // 1415 ||'lggu' M // 14 // Jain Education Inter A anww.jainelibrary.org
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ lagguddhiyaMmi bIe, malijai paraM adUrage salle / uddharaNamalaNapUraNa, dUrayaragae taiyagaMmi // 1416 // dvitIye'nyasmin zalye lagnotthite gADhataralagne bahiHsthite ca, paraM punaradUrage vRNo mRdyate, tRtIye'nyasmiMstu zalye | M dUragate'ntaHpraviSTe zalyasyoddharaNaM niSkAsanaM, vaNasya mardanaM, karNamalAdipUraNaM ca syAt // 1416 // 'mA ve' mAveaNA u to,uddharittu gAlaMti soNiya cutthe| rujjhai lahaMti ciTThA,vArijai paMcame vnninno||1417| ___caturthe zalye vedanA mA'stviti zalyamuddhRtya zoNitaM gAlayanti, pazcame laghu zIghraM rudhyatviti vaNino vraNavatazceSTA NT gamanAdikA vAryate // 1417 // 'rohe rohei vaNaM chaTTe, hiyamiyabhoI abhuMjamANo vA / tittiamittaM chijjai, sattamae pUimaMsAI // 1418 // IN ___SaSThe zalye lagne hitamitabhojI naro bhuJjAno vA vraNaM rodhayati 6, saptame vraNe tAvanmAtraM pUyamAMsAdi kathitaM mAMsAdi chidyate // 1418 // zeSatraNatrayasaMgrahamAha- taha' tahaviya aThAyamANo, goNasakhaiAi rupphae vaavi| kIrai tyNgccheo,sattttiosesrkkhddaa||1419 goNaso ahistena khAdite, tathApi mAMsAdezchede'pi vraNe'tiSThati prasarpatItyarthaH / 'rupphae vA' roge tadaGgachedaH sAsthikaH | kriyate, stokaM dhanaM dhanataraM ca zeSAGgarakSArtha // 1419 // atha bhAve vraNaH 'mUla' mUluttaraguNarUvassa, tAiNo prmcrnnpurisss| avarAhasallapabhavo, bhAvavaNo hoi naayvvo||1|| (pra0) Jain Education Inter Mondww.jainelibrary.org
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 142 // AvazyakatA mahAvratAni mUlaguNAH, piNDazubhayAdyA uttaraguNAstadrapasya, bhavAsAyinaH, paramaM caraNaM tadrUpapuruSasyA'parAdhazalyaprabhavo kAyotsaniyukti N| bhAvavraNo jJeyaH / aparAdhA aticArAH, gAthA'nyakRtA / 1 / bhAvavraNacikitsAbhedAnAha-'bhikkhA' dhyayane dIpikA // bhikkhAyariyAi sujjhai, aiyAro koi vivaDaNAe u|biio asamiomitti, kIsa sahasA agutto vA? | prAyazcita bhikSAcaryAyA bahirbhUmyAderaticAra AlocanayA zudhyatIti prathamo bhAvavraNaH, evamagre'pi jJeyaH / dvitIyo'pratyupekSitakhe- svarUpaM // latyAgAdau hA ! asamito'smi, kasmAtsahasA'gupto veti mithyAduSkRtena pratikraman zudhyati // 1420 // ' saddA" saddAiesurAgaM, dosaMcamaNA gao tiygNmi| nAuM aNesaNijaM, bhattAivigiMcaNa cautthe // 1421 // zabdAdiSu viSayeSu rAga dveSaM vA''zritya manogato'ticArastRtIye mizre prAyazcitte zodhyaH, aneSaNIyaM bhaktAdi jJAtvA || tasya vivecanA tyAgazcaturthavraNe, evamagre'pi // 1421 // ' ussa' ussaggeNa vi sujjhai, aiyAro koi koi u tvennN| teNavi asujjhamANaM, cheyavisesA visohiMti 1422 / ko'pyaticAraH kusvapnAdi tUtsargeNa kAyotsargeNa zodhyate / ko'pi pRthvIkAyasaMghaTTAdi nirvikRtyAdiSaNmAsAntapasA zodhyaH / tena tapasA'pyazudhyamAnamaticAravraNaM chedAdiprAyazcittavizeSeNa vizodhayanti / / 1422 / / evaM sadbhAvavraNacikitsA'pyuktA / mUlAdIni granthAntarebhyo jJeyAni, atha kAyotsargazabdavyAkhyA ' nikkhe' nikkhevegtttthvihaannmggnnaakaalbheyprimaanne| asaDhasaDhe vihidosA, kassatti phalaM ca daaraaiN||1423||1||142|| Jain Education Intel
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsargasya nikSepaH1, ekArthazabdAH 2, vidhAnaM bhedastasya mArgaNA kSepaH3, kAlapramANaM 4, medaparimANaM 5, azaThaH 6, | zaThaH 7, vidhiH 8, doSAH 9, kasyeti 10, phalaM ca 11 vAcyAni, dvArANi / / 1423 // bhASyaM-' kAe' / kAe ussaggaMmi ya, nikkheve iMti dunni u vigppaa| eesiM duNhaMpI, patteya parUvaNaM vucchaM // 231 // ___kAyotsargazabdasya kAye utsarge'pi nikSepaviSaye dvau vikalpo bhavato'nayoyoH padayoH pratyekaM prarUpaNAM vakSye ||231||'kaay' MI kAyassa u nikkhevo, bArasao chakkao a ussgge| eesiM tu payANaM, patteya parUvaNaM vucchaM // 1424 // aa kAyasya nikSepo dvAdazako dvAdazadhA, paTakazcotsarge poDhetyartha, etayoH padayosturevA'rthe // 1424 // 'nAma' nAma ThaveNasairIre, gaiInikAyasthikArya davie~ y| mAuMya saMgeha pajava, bhAre taha bhAvakoe ya // 1425 // nAma 1, sthApanA 2, zarIraM 3, gatiH 4, nikAyaH 5, astikAyaH 6, dravyaM 7, mAtRkA 8, saMgrahaH 9, paryAyaH 10, bhAraH11, bhAvaH12, kAyaH syAta, nAmakAya ityAdi // 1425 // krameNa vyAkhyA 'kAo' kAo kassai nAmaM, kIraidehovi vuccaI kaao|kaaymnniovi vuccai,baddhamavi nikaaymaahNsu||1426|| kAya iti kasyApi cetanAcetanasya vastuno nAma kriyate sa nAmakAyastathA deho'pi kAya ucyate'nvarthAt , kAcamaNirapi prAkRte kAya ucyate, baddhaM lekhAdyapi prAkRte nikAcitaM nikAyamAcakhyuH // 1426 / / gato nAmakAyo'tha sthApanAkAyaH 'akkhe' Jain Education Intel
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 143 // Jain Education Inter akkhe varADavA, kaTThe putthe ya cittakamme ya / sabbhAvamasabbhAvaM, ThavaNAkAyaM viyANAhi // 1427 // akSe candanake, varATake vA, kaparde kASThe, puste lepye, citrakarmaNi ca, sato nijAkAreNa vidyamAnasya bhAvaH sadbhAvastathya iti, asadbhAvo'tathya iti pUrvAdviparitastamAzritya sthApanAkAyaH || 1427 / / sadbhAvAdisthApanAmAha 'lippa ' lippagahatthI hatthitti, esa sabbhAviyA bhave ThavaNA / hoi asambhAve puNa, hatthitti nirAgiI akkho 1428 lepyakahastI hastIti sthApyate eSA sadbhAvikA svAkArasahitA sadbhAvasthApanA / asadbhAve punarhastIti nirAkRtirhastyAkArazUnyo'kSo'yaM hastIti sthApitaH, evaM sthApanAkAyo'pi jJeyaH / / 1428 / / atha zarIrakAya: ' orA ' orAliyaveviya - AhAragateyakammae ceva / eso paMcaviho khalu, sarIrakAo muNeo // 1429 // udAraiH sthUlaiH pudgalairbhavamaudArikaM 1, viziSTakriyAyAM prayatnavizeSe bhavaM vaikriyaM 2, zrutakevalinA kArya Ahriyate pudgalainiSpAdyata ityAhArakaM 3, tejoNubhirjAtaM taijasaM 4, karmaNA bhavaM kArmaNaM 5 / zIryanta iti zarIrANi, zarIrANyeva pudgalarAzitvAcchIryanta iti kAyaH || 1429 / / atha gatikAyaH ' cau ' suvisu deho, neraiyAINa jo sa gikaao| eso sarIrakAo, visesaNA hoi gaikAo // 1 (pra0) catasRSvapi gatiSu nairayikAdInAM yo dehaH sa gatikAyaH / nanveSa zarIrakAya eva : na, ucyate zarIrakAyaH sAmAnyena zarIrANyeva vivakSitAnyatra gatyapekSayA vizeSaNAdeho gatikAyaH syAt, gAthA'nyakRtA // 1 // athavA''ntaragatau kAyo kAyotsagadhyayane kAya nikSepAH // // 143 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ | gatikAyaH 'jeNu jeNuvagahio vaccai, bhavaMtaraM jaccireNa kaalenn| eso khalu gaikAo, sateyagaM kmmgsriirN||1430|| ____ yAbhyAM taijasakArmaNazarIrAbhyAmupagRhIto yuto bhavAntaraM brajati, yaccireNa yAvanmAtreNa kAlena tAvadgatikAyo bhaNyate sataijasaM kArmaNazarIraM // 1430 // atha nikAyakAyaH 'niya' niyayamahio va kAo, jIvanikAo nikAyakAo y|athittibhupesaa, teNaM paMcasthikAyA u 1431 / / niyato nityo nitarAmadhiko vA dharmAstikAyAdyapekSayA kAyo rAzinikAyakAyaH sajAtIyaH pRthvIjIvarAziH pRthvIkAya ucyate. sa evA'nyajAtIyapRthvIkAyayogAcintyamAno jIvanikAya ityucyate jIvanikAyarUpo nikaaykaayH| 'asthitti' astItyabhUvana bhavati bhaviSyanti ca bahavaH pradezA yeSu te'stikAyA dharmAstikAyAdharmAstikAyAkAzAstikAyajIvAstikAyapudgalAstikAyAH paJcaH, ta eva kAyazcayo'stikAyakAyaH // 1431 // dravyakAyamAha-jaMtu' jaMtu purakkhaDabhAvaM, daviyaM pacchAkaDaM va bhaavaao|tN hoi davadaviyaM, jaha bhavio davadevAI // 232 // | ___ yadvastu puraskRtabhAvamaprAptatatparyAyaM paraM tatparyAyaM prApsyati, yathA ghaTayogyaM mRdravyaM, yacca bhAvAtparyAyAtpazcAtkRtaM muktapUrva-| paryAya, agre pAptatatparyAya, tadA tvanyaparyAya, yathA ghaTAdikhaNDAni, tavayamapi dravyato dravyaM syAt , yathA bhavyo devatvAdiyogyo janturdravyadevo dravyanArakAdirvocyate / sa baddhadevAyurabhimukhanAmagotro vAntye'ntarmuharta ityarthaH / ekasmAdvartamAnabhavAdanantara Jain Education ASTww.jainelibrary.org
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA | // 144 // Jain Education Inte bhaveyo devAdirbhAvI sa ' purakkhaDabhAvaM ' ityarthAdravyadevAdirucyate, yazca prAkprAptadevasvAdirnaraH so'pi pazcAtkRtabhAvamAzrityadravyadevAdirucyate / IdRdravyaM pariNAmacayAdravyakAyo jIvAstikAya: pudgalAstikAyazca na zeSA astikAyAH, yataH puGgalA api vividhaM zubhAzubha pariNAmaM prAtaH prAdayanti ca // 232 // natu kiM na zeSA astikAyA dravyakAyaH 1 atra bhASyaM 'jaha ' jadda asthikAya bhAvo, apayaso huja asthikAyANaM / pacchAkaDuna to te, havijja davatthinnayA va // 233 // yadi jIvANuvacchepAstikAyAnAmapyeSa puraskRtabhAvaH pazcAtkRtabhAvaH vA spaSTo bhavettataste'pi dravyAstikAyAH syuH // 233 // ' tIya tIyamaNAgayabhAvaM, jamatthikAyANa natthi atthittaM / tena ra kevalaesuM, natthI davasthikAyattaM // 1432 // atItamanAgatabhAvaM ca yadyasmAdastikAyAnAmastitvaM nAsti kintu sadaiva tathAsthameva, tena hetunA, ra pAdapUyai, teSAM kevalaM zuddhaM dravyAstikAyatvaM nA'sti kintu kAlAdyapekSayA'sti || 1432 // nanu dravyaM na syAdvartamAnabhAvasya tvAdeH sadaiva yogAt ? guruH ' kAmaM ' kAmaM bhavisurAi, bhAvo so ceva jattha vahaMti / esso na tAva jAyai, tena ra te davadevanti // 1433 // kAmamityanumataM, yadbhavyasurAdiSvAgAmibhavabhAvidevAdiSu dravyeSu bhAvaH sa eva manyate yatra nRtvAdau varttate, paraM tAvadeSyo bhaviSyadbhAvo na jAyate tena yogyatvAd dravyadevAdirucyate / / 1433 / / ziSyaH ' duha ' kAyotsargAdhyayane kAyanikSepAH // // 144 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte duhao'NaMtararahiyA, jai evaM to bhavA anNtgunnaa| egassa egakAle, bhavA na jujjaMti u aNegA // 1434 // ubhayata ye kAlesaid cA'nantarau vartamAnabhavena rahitau bhavAvapi yadi tasya dravyadevAdervivakSyete, tato bhavA anantarAnantarA anantaguNAH syustatasteSAmapyapekSayA dravyatvaM vadantu, paramekasyA''tmana ekasmin kAle'neke bhavA na yujyante || 1434 // guru: 'duha duhao'NaMtarabhaviyaM, jaha ciTThai AuaM tu jaM baddhaM / hujjiyaresuvi jai, taM davvabhavA hujja to te'vi // 1435 // yathobhayato atItAnAgatAkAladvayAdanantarabhavikamatItAnAgatabhavasambandhyAyurvaddhaM yattiSThati tatrA'nantarabhavasatkamatIta - bhavabaddhamAyurvedyamAnamevA'sti, AgAmibhavasambandhi tu tRtIyabhAgazeSAyuSi baddhaM koza eva tiSThati, itareSvapItareSAmapi bhavAnAM mAyurbhavettataste'pi dravyabhavA vivakSitAH syuH // 1435 || atra dRSTAntaH ' saMjhA ' saMjhAsu do sUro, adissamANo'vi pappa samaIyaM / jaha obhAsai khittaM, taheva eyaMpi nAyavaM // 1436 // dvayoH sandhyayoH sUryo'dRzyamAno'pi prApyaM bharatAdi samatItaM ca pUrvavidehAdi kSetraM yathAvabhAsayatyevamidamapi jJAtavyaM, vartamAnabhavasthaH pUrvabhavasyA''gAmibhavasya vA''yuH karma sa dravyatayA spRzet || 1436 || gato dravyakAyaH, atha mAtRkAyaH, bhASyaM ' mAu' mAuyapayaMti nemaM, navaraM annovi jo payasamUho / so payakAo bhannai, je egapae bahU atthA // 234 // 25
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ K bAvazyaka mAtRkApadAni ' uppanneha vA' ityAdIni, tatsamUho mAtRkAkAyastatra mAtRkApadamiti sa 'ne' cihaM, navaramanyo'pi kAyotsaniyukti- IN yA padasamUhaH sa padakAyo mAtRkApadakAyo bhaNyate, kathamityAha-ye ekapade bahavo'rthAH sa padakAyaH / ukto mAtRkAkAyaH dhyayane dIpikA // // 234 // * saMga' kaay||145|| saMgahakAo'NegAvi, jattha egavayaNeNa dhippti| jaha sAligAmaseNA, jAo vshii(ti)nivitttthtti|| nikssepaaH|| saMgrahakAyaH sa yatrA'neke'pi bhAvA ekavacanena saMgRhyante, yathA zAliH 1 grAmaH 2 senA 3, kramAjAtaH 1 vasati 2 niviSTA ceti 3, tatra zAlirjAta ityukte'nekazAlikagAH saMgRhItAH, evaM grAmo vasatItyukte bahu gRhAdInAM, senA niviSTA sthitA ityukte azvAdInAM saMgraho'yaM zAlyAdiH saMgrahakAyaH // 1437 // 'paja' | panjavakAo puNa, huMti panjavA jattha piMDiyA bhve| paramANuMmivikaMmivi, jaha vannAI annNtgunnaa||1438||d 1. paryAyakAyaH sa yatraikasmin dravye bahavaH paryAyA piNDitAH syuryathA paramANau kasminnapi varNAdayo'nantaguNAH syustatraikasminnaNAveko rasa eko varNa eko gandho dvau zItakharAdyau sparzI syuH, paramanyApekSayA tiktatiktataratiktatamAdyanantaguNarasatvaM prapadyate, yato yo'nyaraso'NustadapekSayA sa tiktarasaH, yazcA'nyaH stokatiktaraso'NustadapekSayA sa bahutiktarasaH, yazcAsnyo'lpataratiktarasastadapekSayA sa bahutaratiktaH, yazcA'nya ekaguNatiktastadapekSayA sa bahutamatikta ityAdi / evaM varNAdibhirapyanyApekSamanantaparyAyatvaM jJeyaM // 1438 / uktaH paryAyakAyaH, bhArakAyamAha-'eko' // 145 // Jain Education inte Croww.jainelibrary.org
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ | ekko kAoduhA jAo,ego ciTui ego maario|jiivNtoamenn mAriotaM lavamANava! keNa heuNA? ekaH kSIrakAyaH kApotyAM ghaTadvayabharaNena dvidhA jAtaH, ekaghaTe bhagna eko mArita eko ghaTazcA'kSatatvAttiSThatyevamekena patitenA'nyo'pi ghaTo dvitIyapArzve bhArAt patitastato jIvan mRtena mAritaH, bhagnaghaTena sajasyA'pi bhaGgAt , tallapa he mAnava ! kena hetunA ? atra heturviSamAdhvagamanarUpa eva // 1439 // ukto bhArakAyA, atha bhAvakAyaH 'duga' | dugatigacauro paMca va, bhAvA bahuAva jtthvti|so hoi bhAvakAojIvamajIve vibhAsA u||1440|| dvau trayazcatvAraH paJca bhAvA audayikAdyAstathA bahavo'nye'pi bhAvAH saujanyAcA yatra jIve'jIve vA snigdhamadhurAyA | vA saMgatA vartante sa bhAvakAyaH, vibhASA vicAraH khalvAgamAt kAryastatra jIve pazcA'pi bhAvAH syurajIve tu pAriNAmika eva bhAvaH // 1440 // gato bhAvakAyaH / gatamAdyaM mUladvAragAthAyAH kAyanikSepadvAraM / athaikArthikAni 'kAye' kAye sarIra dehe,baMdI ya caya uvacae ya sNghaae| ussaya samussae vA,kalevare bhatthataNa(NU) paann||1441|| ___kAyaH, zarIraM, deho bondiH cayaH, upacayaH, saMghAtaH, ucchrayaH, samucchrayaH, kalevaraM, bhatrA, tanuH, prANuH prakRSTA udArA aNavo yatra saH // 1441 // dvAragAthAyA ekArthadvAraM kAyamAzrityoktaM, athotsargazabdasya nikSepekArthAvAha-' nAma' NI nAmaM ThayaNAdavie, khitte kAle taheva bhAve ya / eso ussaggassa u,nikkhevo chabiho hoi // 1442 // dvAragAthA // 1442 // nAmotsarga utsarga iti nAma, sthApanotsargaH kasyA'pyutsarga iti sthApanA, dravyotsargAdi Jain Education inte For Private & Personal use only laww.jainelibrary.org
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka vyAkhyAti 'davyu | kAyotsaniyukti IYdavvujjhaNA u jaMjeNa, jatthaavakirai dvbhuuovaa|jNjtth vAvi khitte, jaMjaccira jaMmi vA kaale||1443|| dhyayane dIpikA // utsarga ____ utsargaH utsarjanA tyAga ityekArthAH, dravyojjhanA turevArthe sA yadravyaM yena pAtrAdinA yatra kSetre'vakirati tyajatyevaM nikssepaaH|| // 146 // dravyasya dravyeNa dravye ujjhanA dravyojjhanA, yadvA dravyabhRto'nupayuktaH san tyajeta, gato drvyotsrgH1| yatkSetraM dakSiNadezAdyutsRjati yatra vA kSetra utsargo varNyate sa kssetrotsrgH|2| kAlamutsRjati, yAvatkAlaM yAvacciraM ca tyAgaH syAd, yasmin vA kAla utsargo varNyate sa kAlotsargaH 3 // 1443 // * bhAve bhAve pasathamiyaraM, jeNa va bhAveNa avakirai jNtu|assNjmN pasatthe, apasatthe saMjamaM cayai // 1444 // bhAvotsargaH prazasta itaro'prazastazca, aprazaste bhAvotsarge saMyamaM tyajati, prazasta utsarge'saMyamaM tyajati / tatra prazastamaprazastaM ca vastvAzritya syAdyathA yena bhAvena kaThoratvAdinA yadastvavakirati tyajati tatra bhAvenotsarga iti tRtIyAsamAsaH // 1444 // bhAvenotsargastu ra kharapharusAiceyaNamaceyaNaM durbhigNdhvirsaaii|dviymvi cayai,doseNa jeNabhAvujjhaNA sA u||1445|| | sacetanaM kharaM kaThinaM puruSaM durbhASaNopetaM, acetanaM durabhigandhaM virasAdidravyaM yena kharAdidoSabhAvenojjhyate sA bhAvojjhanA 4 // 1445 // gata utsarganikSepo'thotsagaikArthAH ' ussa' // 146 // Jain Education Inter N w .jainelibrary.org
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ | ussagga viussaraNujjhaNA ya, avagiraNa chaDDaNa vivego / vajaNa cayaNummuaNA,parisADaNa sADaNA cev|| ___utsagoM vyutsarjanojjhanA vi(ava)kiraNaM chardanaM viveko varjanaM tyajanamunmocanA parizAtanA zAtanaikArthAH // 1446 // uktA utsargekArthAH / evaM kAyasyotsargaH kAyotsarga iti sthitamiha dravyakAyabhAvotsargAbhyAM prakRtaM ' ussa' ussage nikkhevo, caukkao chakkao a kAyavo / nikkhevaM kAUNaM, parUvaNA tassa kAyavvA // 1 // ___ utsarge saMyuktakAyotsargazabde catuSkazcaturdhA nikSepaH kAryo nAmasthApanAdravyabhAvaiH kAyotsarga ityarthaH / nAmasthApanAkAyotsauM spaSTI, dravyakAyotsargo'nupayuktasya mithyAdRzazca, bhAvakAyotsarga upayuktasya / tatra kSetrakAlo dravya evA'ntarbhavataH, SoDhA vA nikSepaH kSetrakAlayoH pArthakyena, nikSepaM kRtvA tasya kAyotsargasya saMyuktazabdasya bhedaprarUpaNA krtvyaa| kSetrakAlakAyotsargau yatra kSetre kAle vA kAyotsargo varNyate tatkSetraM kAlazca // 1 // gAthA vRttau na, evaM mUladvAragAthAyAM |' nikkhevega?' iti dvAradvayaM gatamatha vidhAnaM prakArastanmArgaNAmAha ' so u' so ussaggo duviho, ciTThAe abhibhave ya naaybo| bhikkhAyariyAi paDhamo, uvassagabhijuMjaNe biio|| sakAyotsagoM dvividhazceSTAkAyotsargo'bhibhavakAyotsargazca / bhikSAcaryAdyAgatAnAM prathamaM ceSTAviSayaH kAyotsargaH, divyAdhupasargAnabhi prati yojane melane, mayA soDhavyA iti saMmukhatve, dvitIyo'bhibhavakAyotsargaH syAdupasargasahanAyaivA'yaM kArya ityarthaH / / 1447 // ziSyaH 'iya' Jain Education Internet L
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA || // 147 // Jain Education Inte iyaraha itA na jujjai, abhiogo kiM puNAi ussagge ? | naNu gaveNa parapuraM, abhirujjhai evameyaMti (pi) // itarathA'pi yo balAtkAraH, kiM punaH kAyotsarge ? nanu nizcaye, ' gavveNa parapuraM ' (garveNa parapuraM ) nirudhyate, evamatrA'pi garva eva dRzyamANo'sti garvarahitena ca karmakSayAya kAyotsargaH kAryaH || 1448 || guruH 'moha' mohapayaDIbhayaM abhibhavittu jo kuNai kAussaggaM tu / bhayakAraNe ya tivihe, NAbhibhavo neva paDiseho // mohaprakRtayo hAsyAdayaH SaT, tA evaM bhayamabhibhUya nA'nyatkimapi bAhyaM yaH kAyotsargaM karoti, trividhe bhayakAraNe divye mAnuSye tairice(tirazcIne) vA sati tasya nA'bhibhavo nA'bhiyogaH itthaMbhUtAbhiyogasya ca na pratiSedhaH // 1449 // 'AgA' AgAreUNa paraM raNiva, jai so karija ussaggaM / juMjijja abhibhavo to, tadabhAve abhibhavo kassa ? // 1450 kArya paraM re ! va yAsIti raNa iva yadi kAyotsargaM kuryAttato'bhibhavo yujyate, tadabhAve paravastvabhAve kasyA'bhibhavaH ? / / 1450 || 'aDDa aTThavihaMpi ya kammaM, aribhUyaM teNa tajjayaTThAe / abbhuTTiyA u tavasaMjamaMmi kuvvaMti niggaMthA // 1451 // aSTavidhaM karmA'ribhUtaM, cazabdAdacetanaM ca tena tajJjayArthamabhyutthitAsturevArthe'garvA api tapaHsaMyamaM kuryuH // 1451 // ' tassa ' tassa kasAyA cattAri, nAyagA kammasattusinnassa / kAussaggamabhaggaM, karaMti to tajjayaTThAe // 1452 // tasya karmazatrusainyasya catvAraH kapAyA nAyakAstatastajayArthAyA'bhibhavakAyotsargaM kurvanti, abhagnamAkAraiH || 1452 // . kAyotsa rgAdhyayane kAyotsarga vidhAna mArgaNA // | // 147 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte " gatA ' vihANamaggaNA ' iti, dvAra 3 / atha ' kAlabheyaparimANe 'tti kAlapramANaM 'saMva saMvaccharamukkasaM, aMtamuhuttaM ca (ta) abhibhavussagge / ciTThAussaggassa u, kAlapamANaM uvari vucchaM // 1453 // utkRSTaM saMvatsaramabhibhavakAyotsargaH syAdyathA bAhubaleH, jaghanyamantarmuhUrttaM, ceSTAkAyotsargakAlapramANamupari - agre vakSye / / 1453 / / gataM kAlapramANaM dvAra 4 / atha bhedaparimANaM 'usi ' ' niva usiussio a taha, ussio a ussiyanisannao ceva / nisanussio nisanno, nissannaganisannao ceva / / 1454 / / nivaNussio nivanno, nivannanivannago a nAyo / eesiM tu payANaM, patteya parUvaNaM bucchaM // 1455 // ucchitocchritaH 1, ucchritaH 2 ucchritaniSaNNazcaitra 3, niSaNNocchritaH 4, niSaNNaH 5, niSaNNaniSaNNaH 6, nirviNNocchritaH 7, nirviNNaH 8, nirviNNa nirviNNaH 9 / ucchrita UrdhvasthaH, niSaNNaH upaviSTaH, nirviNNaH supto nidrAhIna upagItiH / / 1454-55 / / ' usi ' ussanisannaga nivannage ya ikkikkagaMmi upayama / dadveNa ya bhAveNa ya, caukkabhayaNA u kAya / / 1456 // ucchrite niSaNNe nirviNNe cekaikasminpade dravyabhAvAbhyAM caturbhaGgI syAt, bhajanA vikalpAzca kAryAH / dravyata ucchrita Urdhvastha bhAvata ucchrito dharmazukladhyAnI / bhaGgasthApanA - tatra dravyata ucchrito na bhAvata Urdhvastha ArttAdicaturthyAnarahito
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA || // 148 // Jain Education Int yattaccintanaparaH, dravyato nocchrito bhAvata ucchrito niviSTaH supto vA dharmAdidhyAnI, na dravyato na bhAvata ucchrito niviSTo nirviNNo vArttAdidhyAnI / evaM niSaNNanirviNNayorapi dravyabhAvAbhyAM caturbhagyau jJeye yathA dravyato niSaNNo bhAvAnniviSTaH pramAdI 1, dravyato niSaNNo na bhAvAnniviSTaH sudhyAnI 2, na dravyato niSaNNo bhAvAduH supto vA pramAdI 3, na dravyato na bhAvAdUrdhvaH supto vA sudhyAnI 4, evaM nirviNNe'pi // 1456 || kAyotsargaguNAn prasaMgenA''ha ' deha ' dehamaijaDasuddhI, suhadukkhatitikkhayA aNuppehA / jhAyai ya suhaM jhANaM, eyaggo kAusaggaMmi // 1457 // dehajADyazuddhiH zleSmAdihAnau, matijADyazuddhistathAsthasyopayogavizeSAtsukhaduHkhayostitikSA sahanaM, anuprekSA'nityatvAdicintA ca, tathAvidhasya syAt / ekAgraH ekacittaH kAyotsarge zubhaM dhyAnaM dhyAyati // 1457 // dhyAnasyaiva svarUpamAha 'aMto' aMtomuhuttakAlaM, cittassegaggayA havai jhANaM / taM puNa ahaM rudaM, dhammaM sukaM ca nAyabaM // 1458 // cittasyaikAgratA zuzubhe cArthe'ntarmuhUrtta kAlamUnAM dvighaTIM yAvanmAnasaM dhyAnaM taccaturdhA''rttAdibhedAt || 1458 || 'tattha' tattha ya do AillA, jhANA saMsAravaDaNA bhaNiyA / dunni ya vimukkhaheU, tesi'higAro na iyaresiM // 1459 // dve dhyAne saMsAravardhane'rhadbhirmaNite'ntye dve vimokSasya karmakSayasya hetU, tayoradhikAro'tra kAyotsarge netarayoH / / 1459 / / ' va ' ' ceya ' saMvariyAsavadArA, abAbAhe akaMTae dese / kAUNa thiraM ThANaM, Thio nisanno nivanno vA // 1460 // kAyotsargAdhyayane kAyotsarga guNAH // // 148 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceyaNamaceyaNaM vA, vatthu avalaMbiuM ghaNaM mnnsaa|jhaayi suamatthaM vA, daviyaM tappajjae vAvi // 1461 // ___ saMvaritAnyAzravadvArANi prANihiMsAdIni yena sH| avyAbAdhe gAndharvAdibhAvavyAbAdhAhIne'kaNTake kaNTakarahite pradeze sthAnaM dehaceSTAM sthirAM kRtvA sthita Urdhvastho niSaNNo nirviNo vA cetanaM vastu viharamANAhadAdi, acetanaM pratimAdyA. lambya dhanaM dRDhaM manasA cittena sUtramartha dravyaM dravyaparyAyAnvA dhyAyati // 1460-61 ||'ttth' tattha u bhaNija koI, jhANaMjomANaso priinnaamo|tNn havai jiNadiTuM,jhANaM tivihevijogNmi||1462|| ____ dhyAnayuktimAha-tatra ko'pi bhaNed-dhyAnaM mAnasapariNAmaH, tanna bhavati, trividhe'pi yoge jinadiSTaM jinoktaM dhyAnaM | syAt // 1462 // dRSTAntaH 'vAyA' vAyAIdhAUNaM jo jAhe hoi ukkaDo dhaauu| kuviotti so pavuccai, naya iyare tattha do natthi // 1463 // | vAtAdidhAtUnAM vAtapittazleSmaNAM madhye yo dhAturutkaTaH kupito'sti so'syA'stItyucyate, na cetarau doSau na staH, paraM prAdhAnyaM tasyaiva / / 1463 // ' eme' | emeva ya jogANaM, tiNhavi jojAhi ukkddojogo| tassa tahiM niddeso, iyare tatthikka do va navA // 1464 // _____ evameva trayANAM yogAnAM madhye yo yogo yatrotkaTastasya tatra nirdezaH, itara ekaH syAdvau vA tatra sto na vA syAdyathA kevalino vAcyutkaTAyAM kAyo'pyasti na tu vivakSyate'smadAdau tu manaHkAyau. na tu vivakSyate / tatreti zailezyA kAya Jain Education a l
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti- dIpikA // kAyotsa dhyayane dhyAnasvarUpam // // 149 // evA'sti dvau tu na staH // 1464 // etadeva spaSTayati 'kAe' kAeviya ajjhappaM, vAyAi maNassa cevajaha hoi| kAyavayamaNojuttaM, tivihaM ajjhppmaahNsu||1465|| yathA manasi syAttathA kAye'pyAtmanyadhikRtya vRttamadhyAtmaM dhyAnamityarthaH sthairyAt , vAci dhyAnaM maunAttataH kAyavAnanoyuktaM kAyayoge vAgyoge manoyoge trividhamadhyAtma dhyAnaM budhA AhuH // 1465 // paroktarItyA dhyAnAni sthApayati 'jai' jai egaggaM cittaM, dhArayao vA nirNbhovaavi|jhaannN hoi naNu tahA,iaresuvi dosu emev||1466|| | ___ yadyekAgraM cittamekavastuni dhArayataH sthiratvena nirudhyato vA dhyAnaM syAt , nanu nUnaM tathetarayordvayorapyevameva ekAgradhAraNAbhyAM dhyAnaM syAttatra ca yadA yo yoga utkaTastadA taddhyAnavyapadezaH // 1466 // dRSTAntaH 'desi' desiyadaMsiyamaggo, vaccaMto naravaI lahai sadaM / rAyatti esa vaccai, sesA aNugAmiNo tss||1467|| dezako mArgadeSTA, taddarzitamArge narapatijan sasainyo'pi rAjaipa yAtIti zabdaM labhate mantryAdyAH zepAstadanugAminaH santo'pi na vivakSitAH / / 1467 // tathA 'paDha' paDhamilluassa udae, kohassiare vi tinni ttthtthi| naya te Na saMti tahiyaM na ya pAhannaM theyNmi|| ___ prathamasyA'nantAnubandhinaH kaSAyasya krodhasyodaya itare trayo'pratyAkhyAnAdayaH kaSAyA udayatastatra santi, na | ca te tadA na santi yugapat , kintu santyeva, na ca prAdhAnyaM teSAM, kintvAdyodaya eva kathyate, tahA'pi kAyikAdidhyAnaM // 149 // Jain Education inte L w .jainelibrary.org
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte / / 1468 / / ' mA me ' eja kAutti, acalao kAiaM havai jhANaM / emeva ya mANasiyaM, niruddhamaNaso havai jhANaM // mAma kAya tu calatriti dhyAturacalataH kAyikaM dhyAnaM syAt evameva / / 1469 / / ziSyaH ' jaha ' jaha kAyama Nanirohe jhANaM, vAyAi jujjai na evaM / tamhA vaI u jhANaM, na hoi ko vA visesuttha ? // 1470 // yathA kAyamana sornirodhe dhyAnaM evaM vAci na yujyate, kAyamanasoriva vAcaH sadA'pravRtteH svabhAvato'pi maunabhAvAt, tasmAdvAci dhyAnaM na, ko vAstra vizeSaH 9 / / 1470 // guruH ' mA me ' mAme calautti taNU, jahataM jhANaM nireiNo hoi / ajayAbhAsavivajjassa, vAiaM jhANamevaM tu // 1471 // mA mama tanu latviti taddhyAnaM nirejino'kampasya syAt / ayatAyAH sAvadyAyA bhASAyA vivarjakasya vAcikaM dhyAnametattu || 1479 // yathA ' evaM evaMvihA garA me, vA erisA na vattava / iya veyAliyavakassa, bhAsao vAiyaM jhANaM // 147 // evaMvidhA gIrme vaktavyA IdRzA na vaktavyA iti vicAritavAkyasya bhASamANasya vAcikaM dhyAnaM / / 1472 // tridhA dhyAnaM prarUpyAthaikatra dhyAnatrayaM darzayati 'maNa maNasA vAvAraMto, kAyaM vAyaM ca tappariNAmo / bhaMgiasuaM guNato, vahai tivihevi jhANaMmi // 1473 // , me
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsargAdhyayane kAyotsargabhedAH // Avazyaka manasA kAyaM vAcaM ca vyApArayan tatpariNAmaH vivakSitazubhAzayaH bhaMgikazrutaM guNayan mukhenAeM bhaNan kareNAkSAMzcAlaniyukti- yan , manastatra pravartayan , trividhe'pi vAcikakAyikamAnasarUpe dhyAne vartate // 1473 / / gataM prAsaGgikaM, ucchritochritA- dIpikA // divyAkhyA-'dhamma' // 150 // dhamma sukkaM ca duve,jhAyai jhANAi jo Thio sNto| eso kAussaggo, usiusio hoi nAyavo // 1474 // ___sthita UrdhvasthaH san , sa dravyata UrdhvasthatvAt , bhAvataH zubhadhyAyitvAcca utsRtotsRtaH // 1474 / / gata Ayo bhedo'tha dvitIyaH 'dhamma' dhamma sukaM ca duve, navi jhAyai naviya ahruhaaii| eso kAussaggo, davusio hoi naaybo||1475|| ___ dhyAyati kintu lezyApariNAmavAstiSThati / eSa dravyocchitaH // 1475 // sA'vasthA caitra 'paya' payalAyaMta susutto, neva suhaM jhAi jhANamasuhaM vA / abAvAriyacitto, jAgaramANovi emeva // 1476 // | pracalAyamAna IpannidrAparaH, suSThu gADhaM suptaH, zubhamazubhaM vA dhyAnaM na dhyAyati / avyApAritacitto jAgradapyevaM zUnyacittaH san syAt // 1476 // ' aci' IY| acirovavannagANaM, mucchiyaavattamattasuttANaM / ohADiyamavattaM ca, hoi pAeNa cittaMti // 1477 // aciropapannAnAM stokakAlajAtAnAM bAlAnAM, macchitAnAM ghAtAdinA, avyaktAnAM viSAdinA, mattAnAM surayA, tathA // 15 // Jain Education Inter For Private & Personal use only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ suptAnAM cittaM / 'ohADiyaM 'ti sthagitaM avyaktaM aspaSTabhAvaM prAyaH syAt // 1477 // nanvIdRzo'pi cittasya dhyAna. tvamastu, naivaM, yataH 'gADhA' gADhAlaMbaNalaggaM cittaM vuttaM nirayaNaM jhANaM / sesaM na hoi jhANaM, mauamavattaM bhamaMtaM vA // 1478 // gADhAlambanalagnaM nirejanaM niHkampaM cittaM dhyAnamuktaM / mRda bhAvanAyAM apaTu, avyaktaM prAguktaM, bhramat anavasthitaM vA | cittaM dhyAnaM na syAt / / 1478 / / nanu mRdvAdi cittaM dhyAnaM na syAdvastuto'vyaktatvAt , tataH kathaM pazcAdapi vaktavyatA - (vyaktatA) 1, ucyate ' umhA' umhAseso vi sihI, houM laddhiMdhaNo puNo jalai / iya avattaM cittaM, houM vattaM puNo hoi // 1479 // | ___ uSmazeSo'pyuSNatAzeSo'pi zikhI agniH punarlabdhendhano jvalatItyavyaktamapi cittaM bhUtvA punarvyaktaM syAt // 1479 // | prasaGgaM (prAsaGgikaM ) uktvA'tha dhyAnAzaGkAmAha 'putvaM' putvaM ca jaM taduttaM, cittassegaggayA havai jhANaM / AvannamaNegaggaM cittaM ciya taM na taM jhANaM // 1480 // nanu tridhA dhyAne sthApite pUrva ca yaduktaM, cittasyaikAgratA dhyAnaM syAta, anekAgratAmApana bahuvyApAra taccittamevocyate, na tu dhyAnaM iti, tato'tra virodhaH, na vAkAyadhyAnayorukteH / / 1480 / / guru: 'maNa' A0 maNasahieNa u kAeNa kuNai vAyAi bhAsaI jaM ca / eyaM ca bhAvakaraNaM, maNarahiyaM datvakaraNaM ca // Jain Education inte Tww.jainelibrary.org
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukti IN manaHsahitena yattu kAyena karoti, manaHsahitayA vAcA yadbhASate etadeva bhAvakaraNaM, tacca dhyAnaM / manorahitaM tu dravya-1 kAyotsa karaNaM na dhyAnaM / ayaM bhAvaH yatraivArthe manaH pravartate tatraiva vacastatraiva kAyazca, tena trividhadhyAnasyaikAgratA nirNItA, pazcA-IN | Fdhyayane dIpikA // | cAlanAyAM cAlanAyAM dhyAnasya traividhyaM sthApitaM / atra tu traividhasyApyekatvasthApaneti na paunaruktyaM // 1481 // ziSyaH: ' jai' / co0 jaite cittaM jhANaM, evaM jhANamavi cittamAvannaM / tena ra cittaM jhANaM, aha nevaM jhANamannaM te // 1482 // medAH // // 15 // ___ yadi tava cittaM manaH dhyAnaM cittaikAgratA dhyAnamityukteH, evaM dhyAnamapi cittaM ityApanna, tataH kAyikavAcikacyAnAbhAvaH, tena tava cittameva dhyAnaM nAnyat , raH pAdapUtyeM / atha naivaM tadA dhyAnaM cittAdanyat varttate // 1482 // guruH 'niya' A0 niyamA cittaM jhANaM, jhANaM cittaM na yAvi bhiytvN|jh khairo hoi dumo, dumo ya khairo akhyrovaa|| niyamAdekAgraM cittaM dhyAnameva, dhyAnaM cittaM syAnna vA, evaM vaktavyaM vibhAgaH kAryaH / yathA khadiro druma eva, drumastu khadiro'nyo'khadiro dhavAdirvA syAt // 1483 // gataH prasaGgaH, atra prakRto dvitIya ucchritAkhyamedaH, tatra dhyAnacatuSyahIno lezyAvAn jJeyaH / atha tRtIyaH kAryotsargamedaH 'aTTa' ahaM rudaM ca duve, jhAyai jhANAiM jo Thio sNto| eso kAussaggo, davbusio bhAvau nisanno // 1484 // 1484 // atha caturthaH 'dhamma' dhamma sukkaM ca duve, jhAyai jhANAiM jo nisnno| eso kAussaggo, nisanusiohoi nAyavo // 1485 // // 15 // Jan Education Tww.jainelibrary.org
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ yo pramattaH kAraNe niSaSNaH san // 1485 // atha paJcamaH 'dhamma' dhammaM sukaM ca duve, navi jhAyai navi ya attttrudaaii| eso kAussaggo, nisaNNaohoi naayvo||1486|| __adhikArAbhiSaNNaH sanna dhyAtIti jJeyaM // 1486 // atha SaSThaH ' ahU~' aTTa rudaM ca duve, jhAyai jhANAiM jo nisanno ya / eso kAussaggo, nisannaganisannao naam||1487|| // // 1487 // atha saptamaH 'dhamma' KI dhamma sukcaduve jhAyai, jhANAiM jonivanno u|eso kAussaggo, nivanusio hoi NAyavvo // 1488 | apramattaH kAraNAnirviNNaH suptaH // 1488 // athASTamaH 'dhamma' dhamma sukkaM ca duve, navi jhAyai navi ya attttrudaaii| eso kAussaggo, nivaNNao hoi naayvvo||1489|| ___ adhikArAtsvabhAvasuptaH san // 1489 // atha navamaH 'aTTa' aha~ rudaM ca duve jhAyai jhANAiM jo nivanno u / eso kAussaggo, nivannaganivannao nAma // 1490 // pramAdAnirviNaH san // 1490 // 'ata', + ataraMto u nisanno, karija tahavi ya sahU nivanno u / saMbAhuvassae vA, kAraNiyasahUvi ya nisanno Jain Education Inter For Private & Personal use only diww.jainelibrary.org
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukti- dIpikA // // 152 // kAyotsa dhyayane 'karemi bhaMte'cyAdi sUtram // azaknuvanniSaNNaH kAyotsarga kuryAta tathApyasaho nirviNNaH kuryAta, sambAdhopAzraye vA niSaNNaH kuryAt / tathA guruvayAvRttyAdinA vyApRtaH kAraNikaH sa sahaH samartho'pi niSaNNaH kuryAt // 1491 // evaM kAyotsarga ukto'thAtrA'dhyayanazabdArthoM vAcyaH, sa ca prAguktaH, gato nAmaniSpanno'dhyayananikSepaH / sUtrAlApakaniSpanne sUtramucyate ' karemi bhaMte ' / ___ karemi bhaMte ! sAmAiyaM satvaM sAvajaM jogaM paccakkhAmi jAvajjIvAe tivihaM tivihaNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karaMtApa annaM na samaNujANAmi / tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // (sUtram) ___ 'icchAmi ThAuM kAussaggaM0 icchAmi ThAuM kAussaggaM jo me devasio aiyAro kao kAio vAio mANasio ussutto ummaggo akappo akaraNijjo dujjhAo duviciMtio aNAyAro aNicchiabo asamaNapAuggo nANe daMsaNe caritte sue sAmAie tiNhaM guttINaM cauNhaM kasAyANaM paMcaNhaM mahavvayANaM chaNhaM jIvanikAyANaM sattaNhaM piMDesaNANaM aTTaNhaM pavayaNamAUNaM navaNhaM baMbhaceraguttINaM dasavihe samaNadhamme samaNANaM jogANaM jaM khaMDiaM jaM virAhi tassa micchAmi dukkaDaM // (sUtram ) // 152 // Jain Education For Private & Personal use only Sww.jainelibrary.org IATI
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter kAyotsarge AsanavizeSe sthAtumicchAmi, 'jo me deva0 ' ityAdi, arthaH prAgvat, sthAne sthAne ' icchAmi' iti svAzayajJApanaM manaHzuddhispaSTatAyai, sA cAtIcArazuddhyA, sA ca samatayA iti sAmAyikasUtroktiH, tasya duHkRtaM me mithyA - lIkaM zubhadhyAnAdastu / ' tassuttarI ' tassuttarIkaraNeNaM pAyacchittakaraNeNaM visohIkaraNeNaM visallIkaraNeNaM pAvANaM kammANaM nigghA - yaNaTThAe ThAmi kAussaggaM / annattha UsalieNaM nIsasieNaM khAsieNaM chIeNaM jaMbhAieNaM uDDaNaM vAyanisaggeNaM bhamalie pittamucchAe suhumehiM aMgasaMcAlehiM suhumehiM khelasaMcAlehiM suhumehiM diTThisaMcAlehiM evamAiehiM AgArehiM abhaggo avirAhio huja me kAussaggo jAva arihaMtANaM bhagavaMtANaM namukkAreNaM na pAremi tAva kAyaM ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi / ( sUtram ) tasyAnantaroktazramaNayogasaGghAtasya khaNDanAdinA'dhaH kRtasyottarIkaraNena saMskArakaraNAdUrzvIkaraNena hetubhUtena 'ThAmi kAussaggaM' iti kriyAyogaH / uttarIkaraNaM ca prAyazcittakaraNena syAt / tacca prAyazcittaM vizodhiraparAdhamalinasyAtmanaH kSAlanaM, tasyAH karaNena syAt sA vizodhirapi vizalyakaraNena mAyAdizalyarahitena syAttataH pApAnAM karmmaNAM nirdhAtanArthAya 'ThAmi' kurve kAyotsarga, ThAmizabdasyAnekArthatvAt kurve ityartho jJeyaH / kiM sarvathA kAyasyotsargaH 1 naivaM anyatrocchvasitena ucchvAsaM muktvA'nyavyApAramAzritya kaayotsrgH| evaM niHzvasitaM niHzvAsaH tasmAdanyatra kAyotsargaH, kAsitaM, kSutaM, jRmbhAyitaM, udgAritaM,
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 153 // Jain Education Inten vAtanisargo'dhovAtaH, bhramiH pheraH, pittamUrcchA, tRtIyA paJcamyarthe, tata etebhyo'nyatra vyApAre kAyotsargaH / tathA sUkSmairasaJcArairdRzyAdRzyairaGgaspandaromAJcAdyaiH, sUkSmaiH khelasya zleSmaNaH saJcAraiH sUkSmairdRSTisaJcArairnimeSAdibhiH, evamAdibhirAkAraiH prakAraiH vidyamAnairapi / AdizabdAdagnichindana kastenasarpAdibhiH ApadbhiH sthAnaM muktvA'nyatra kAyotsarga karaNe'bhagnaH sarvamaGgenAvinaSTaH, avirAdhito dezato dezo'pyabhagno me kAyotsargoM bhUyAt / kathamityAha yAvadatAM bhagavatAM namaskAreNa na vAcikena pArayAmi tAvatkAryaM dehaM sthAnena UrdhvasthAnena maunena vAgrodhena dhyAnena manorodhena AtmAnaM svakAyaM vyutsRjAmi, vizeveNotprAbalyena tyAjyarUpatayA sRjAmi harAmi namaskArapAThaM yAvallambitabhujo niruddhA sadhdhyAne tiSThAmItyarthaH / paraH prAha- kAyotsargo na kAryo niHprayojanatvAt, gururAha-naivaM yataH 'kAu ' ' pari ' kAussaggaMmi Thio, nireyakAo niruddhavaipasaro / jANai suhamegamaNo, muNi devasiyAi aiyAraM // (pra0) parijANiUNa yajao, saMmaM gurujaNapagAsaNeNaM tu / sohei appagaM so jamhA ya, jiNehiM so bhaNio // (pra0) gAthAdvayamanyakRtaM / kAyotsarge sthito nirejakAyo nizcalakAyo niruddhavAkprasaro munirdevasikAdyaticAraM ekAgramanAH san sukhaM jAnAti / parijJAya ca samyaggurujanaprakAzanena tuzabdAttadAdiSTatapaH karaNena sa AtmAnaM zodhayati nirmala karoti / tato'ticAraparijJAnAya kAyotsargaH kAryaH yasmAjinaiH kAyotsargo bhaNitaH // 1-2 // tataH 'kAu' kAussaggaM mukkhapahadesiyaM, jANiUNa to dhIrA / divasAiyArajANaNaTTayAi, , ThAyaMti ussaggaM // 1492 // kAyotsargAdhyayane annattha sUtravyAkhyA // | // 153 // ww.jainelibrary.org
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte tasmAt ( yataH ) kAyotsarga mokSapathA'rhatA dezitaM uktaM jJAtvA dhIrA divasa ticAraparijJAnArthAya kAyotsargaM tiSThanti / / 1492 / / aticArAn darzayati ' saya sayaNAsaNaNapANe, ceiyajai sejjkaayuccaare| samitIbhAvaNaguttI, vitahAyaraNAMma aiyAro // 1493 // zayanIyaM saMstArakaH, AsanaM pIThAdi / zayanAsanAnnapAnAnAM vitathA''caraNe'pratilekhyApramRjyAvidhinA cAdAne, tathA caityaviSaye vitathA''caraNe'vidhivandane'vandane, vA yativiSaye vinayAdyakaraNe, zayyAyAM vasatau vitathAcaraNe'pramArjanAdau rUyAdiyuktayA ( ktA ) dau sthAne vA, kAyikI mUtraM uccAro viT tayorvitathAcaraNe'sthaNDile'vidhivyutsarjane, tathA samitiSu vitathA''caraNe'karaNe'vidhikaraNe vA, evaM bhAvanAsu ( dvAdazasu ) uktAsu paJcaviMzatiSu vA, guptiSu vitathA''caraNe'karaNAdinA'ticAraH syAt || 1493 || atha kAyotsarge cintyamAha 'gosa gosamuhaNaMtagAI Aloe, dekhie ya aiyAre / sabve samANaittA, hiyae dose ThavijjAhi // 1494 // gosaM prabhAtaM, mukhAnantakaM mukhavastrikA, AdizabdAccheSopakaraNAdi / tataH prabhAtAdArabhya mukhavastrikAdInAmavidhipratyupekSa NAdIn daivasikAna ticArAnavalokayet / tataH sarvAticArAn samApya budhdhyA''lokanena samAptaM nItvA doSAn hRdaye sthApayet / / 1494 / / ' kAuM kAuM hiara dose, jahakammaM jA na tAva paarei| tAva suhumANupANU, dhammaM sukkaM va jhAijjA // 1495 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyuktidIpikA kAyo // 154 // doSAn yathAkramaM pratiSevanAnulomyena AlocanAnulomyena (ca) hRdaye kRtvA sthApayitvA yAvana guruH pArayati tAvanna pAra* kAyotsayati / tatra pratiSevanAnulomyaM ye yathAsevitAH, AlocanAnulomyaM tu pUrva laghava Alocyante, [evaM 'AloyaNamAlucaNaM' dhyayane gAthAbhAvo darzitaH ] tato guravaH / tAvatsUkSmAnapAnaH sUkSmocchvAsaniHzvAso dharmadhyAnaM zukladhyAnaM ca dhyAyet // 1495 // aticAraevaM 'desi desiya rAiya pakkhiya, cAummAse taheva varise yAikvikke tinni gamA, nAyavvA paMcaseesu // 1496 // sargaH // daivasikaM pratikramaNaM, rAtrikaM, pAkSikaM, cAturmAsikaM, tathA vArSika pratikramaNaM / eteSu paJcasu ekaikasmin trayo gamAH | sAmAyikasUtroccArarUpAH sadRzapAThAH, yathA sAmAyikaM kRtvA kAyotsargakRtiH, sAmAyikaM kRtvA pratikramaNaM, sAmAyikaM kRtvA punaH kAyotsargakRtiH / iha yasmAdivasAdi tIrtha divasapradhAnaM ca tasmAd devasikaM pratikramaNamAdAviti // 1496 / / | ziSyaH 'Ai' AimakAussagge, paDikkamaNe tAva saamiyN| to kiM kareha bIyaM, taiaMca puNo'vi ussagge ? // 1497 // AdyakAyotsarge sAmAyikaM kRtvA pratikrAmantaH punardvitIyaM sAmAyikaM tAvat kiM kuruta ?, tato'ntyakAyotsarge punaH | samAptau kiM tRtIyaM sAmAyikoccAraM kuruta ? // 1497 // guruH 'sama' samabhAvaMmi ThiyappA,ussaggaM kariyato paDikkamai / emeva ya samabhAve,Thiyassa taiyaM tu ussgge||1498|| Chan ka Jain Education Tww.jainelibrary.org
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ samabhAve madhyasthabhAve sthitAtmA dinAticArajJAnAya kAyotsarga kRtvA guroraticArAnnivedya taddattaprAyazcitaH samatayaiva tataH pratikrAmati / evameva samabhAve sthitasya dvitIyaM, punastRtIyaM sAmAyikaM kAyotsargeSu syAt / / 1498 // athavA 'sajjhA' | sajjhAyajhANatavaosahesu uvesthuipyaannesu| saMtaguNakittaNesu a, na huMti puNaruttadosA u||1499|| ___svAdhyAyadhyAne tapasi auSadhe upadeze stutau pradAne ca, satAM guNakIrtanAsu ca punaHkaraNe punaruktadoSA na syuH / | // 1499|| evaM 'icchAmi ThAuM kAussaggaM' sUtraM niyuktau spaSTaM / atha 'micchAmi dukkaDaM ' sUtraM spRzati 'mitti' 'katti' mitti miumaddavatte, chatti adosANa chAyaNe hoi|mitti ya merAi Thio,dutti duguMchAmi appaannN||1500|| katti kaDaM me pAvaM, Dattiya Devemi taM uvasameNaM / eso micchAdukkaDapayakkharattho samAseNaM // 1501 // ____ gAthe prAguktArthe // 1500-1501 // atha ' tassuttarIkaraNeNaM ' sUtrANAM sUtrasparzikaniyuktiH 'khaMDi' khaMDiyavirahiyANaM, mUlagulANaM suttrgunnaannN| uttarakaraNaM kIrai, jaha sagaDarahaMgagehANaM // 1502 // khaNDitAnAM dezato virAdhitAnAM vA sarvataH mUlaguNAnAM prANAtipAtAdInAM kimbhUtAnAM sottaraguNAnAM, uttaraguNAH piNDavizuddhayAdyAstaiH sahitAnAM, uttarakaraNaM saMskAraH kriyate, yathA zakaTAnAM bhagnAnAM punaHsandhAnenAkSAdinA cottarakaraNaM, rathAGgAnAM cakrANAM arakaghaTanacIrakhaNDAdinA, gehAnAM samAracanena saMskAraH syAt // 1502 / / 'pArva' pAvaM chiMdai jamhA, pAyacchittaM tu bhannaI tennN| pAraNa vAvi cittaM. visohae teNa pacchittaM // 1503 // Jan Education
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyo bAvazyaka- atha 'pAyacchittakaraNeNaM ' yasmAt pApaM chinatti tasmAt pApacchit , prAkRte pAyacchittamucyate, prAyaso vA citraM jI | kAyotsaniyukti- IV zodhayatIti prAyazcittamucyate // 1503 // ' dave' dhyayane dIpikA // dave bhAve ya duhA, sohI sallaM ca ikkamikaM tu / savaM pAvaM kamma, bhAmijai jeNa saMsAre // 1504 // aticaar||155|| 'visohI 'tyAdivyAkhyA-vizodhiH zodhizcaikArthoM, tataH zodhinikSepamAha-dravye bhAve ca zodhiH syAta, dravyazaddhirjalAdinA vastrAdeH, bhAvazuddhiH prAyazcittenAtmanaH / zalyaM dravyataH zaraphalAdi, bhAvato mAyAzalyAdi / evaM ekaikaM zodhizalya sNgH|| rUpaM padaM dvadhA syAt / atha 'pAvANaM kammANaM' ityAdiniyuktiH, sarva karma pApamucyate yena saMsAre bhrAmyate // 1504 // 'annattha UsasieNaM' ityAdivivRttiH 'ussA' ussAsaMna niraMbhai, Abhiggahio vi kimuaciTThA u?|sjmrnnN nirohe,suhumussAsaM tu jynnaae|| ___ Abhigrahiko'bhigraheNAbhibhavakAyotsargakartApyucchvAsaM na niruNaddhi kimuta ceSTAkAyotsargakArI, sa tu nitarAM na niruNaddhi, | yataH zvAsaniroghe sadyo maraNaM syAt , tato yatanayA sUkSmocvAsaM kuryAt na tUtkaTaM, mA bhUt sattvaghAta iti // 1505 // 'kAsa' | kAsakhuajaMbhiemA hu,satthamaNilo'nilassa tivvunnho|asmaahiiy nirohe, mA masagAI ato httho|| kAsakSutajambhiteSu anilastItoSNo bAhyasya sacittasyAnilasya zastraM mA'stu, kAsAdInAM nirodhe tvasamAdhiH syAta. udghATitAsye mazakAdyAbasA mA vizantu, mA mazakAdyAH sazleSmapavanAhatAH kAsAdau vinazyantviti / tataH kAsAtAdau // 155 // Jain Education Interior
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhe hasto deyaH / / 1506 // 'vAya' vAyanisagguDDoe, jayaNAsahassa neva ya niroho| uDDoe vA hattho, bhamalImucchAsu aniveso||1507|| __ vAsanisargodgArayoryatanA zabdasya kAryA tArasvaraM na kuryAdityarthaH / nirodho vA mA'stu, udgAre hasto deyaH, vA evArthe / bhramimUrcchayorAtmasaMyamavirAdhanArakSAyai nivezanaM kArya / nivizya ca kAyotsargaH kAryaH / evaM kAyotsargo na bhajyate / atha | 'suDumahiM aMge 'tyAdi // 1507 // 'vIri' vIriyasaMjogayAe, saMcArA suhumabAyarA dehe / bAhiM romaMcAI, aMto khelANilAIyA // 1508 // vIryasaMyogatayA vIryavattayA saJcArAH sUkSmA bAdarAzca dehe syuH / tatra bahiH romAzcAdyAH, antaH khelasaJcArAnilasaJcAraspandAdyAH syuH // 1508 ||'aalo' AloacalaM cakkhU , maNuvva taM dukkaraM thiraM kaauN| rUvoha tayaM khippai,sabhAvaovA sayaM cli||1509|| ___ Aloko darzanaM tasmin calaM calanaM cakSuH sadA syAt , mana iva sthiraM kartuM duHkara, rUpaistacakSurAkSipyate svabhAvato vA svayaM calati // 1509 // ' na ku' na kuNai nimesajuttaM, tatthuvaogeNa jhANa jhAijjA / eganisiM tu pavanno, jhAyai sAhU annimiscchovi|| nimeSasya yatnaM akRtirUpaM kAyotsarge na kuryAt / tatra nimeSatve upayogena mA uktaM ( dhyAnaM ) ne dhyAyet / ekanizAM | Jain Education Inte
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti dIpikA // kAyotsa|dhyayane aticArakAyo // 156 // tsrgH|| | ekarAtrikI tu pratimA prapannaH sahaH samartho'nimeSAkSo dhyAyati // 1510 // evamAiehiM 'ti AdizabdAdAha ' aga' agaNIo chiMdija, va bohiyakhobhAi dIhaDako vA |aagaarehiN abhaggo ussaggo evamAIhiM // 1511 // ___ agnirjAtaH, jyotirvA laget , vidyudvA, tadA prAvaraNAya kalpaM lAto na kAyotsargabhaGgaH / atra namaskAramanuktvaiva kalpAdAnaM kArya, yataH yo yAvanmAnaH kAyotsarga uktaH sa svamAnakAlAdanu namaskAre paThite pAryate tadA zuddhaH, pUrNe kAle namaskAraM vinA pAraNe'pi kAyotsargabhaGgA, tena namaskAraH samAptAveva vAcyo nAnyathA / tathA chindedvA otvAdiH chindanaM vA kuryAt / yaH pazcendriyo yAti tenArgalaM syAt , tadA'grataH saraNe na kAyotsargabhaGgaH / bodhikAH stenAH, AdizabdAnnRpAdyAstebhyaH kSobhastasmin tathA 'dIhaDako vA' sarpadaSTe vAtmani parasmin vA sAdhau apUrNakAyotsargamapi namaskAraM uktvA'nuktvA vA pArayato na doSaH / evamAdimirAkArairabhagnaH kAyotsargaH syAt / AkAyotsarga yAvat kriyante kAyotsargA'bhaGgAya yuktivizeSA ityAkArA ucchvAsAdyAH // 1511 / / atha kAyotsargavidhimAha 'te pu' te puNa sasUrie ciya, paasvnnuccaarkaalbhuumiio| pehittA atthamie ThaMtusaggaM sae ThANe // 1512 // ___ te punaH sAdhavaH sasUrya eva kAle prazravaNoccArakAlabhUmIH pratyupekSya, dvAdaza prazravaNabhUmIH, vasatiparibhogAntaH SaT , SaD bahiH, evamuccArabhUmayo'pi dvAdaza, pramANaM cAsAM tiryak jaghanyena hastamAtramadhazcatvAryaGgulAnyacetanamutkRSTatastu sthaNDilaM dvAdazayojanamAnaM, na ca tenAdhikAraH, tisrastu kAlabhUmayaH kAlamaNDalAkhyAH, yAvaccaitamanyaM ca zramaNayogaM kuryuH kAlavelAyAM 156 // Jain Education Intel
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte tAvat prAyosastameti tAvadastamite'rke svake svake sthAne etya sAmAyikaM kRtvA tiSThanti pratikramaNakAyotsarge // 1512 // yo yadA vyApArarahitaH sa tadA tadA sAmAyikaM kRtvotsarge tiSThati / ayaM vidhiH kenApi hetunA gurorvyAghAte satyuktaH 'jaI' ja puNa nivAghAe, AvAsaM to kariMti savevi / saDDAikahaNavAghAyayAi pacchA gurU Thati // 1513 // yadi punarnirvyAghAtastadA sarve guruNA sahA''vazyakaM pratikramaNaM kurvanti / ' saDhAi0 ' zrAddhAdikathanAvyAghAte pazcAd guravastiSThanti kAyotsarge / / 1513 / / ' sesA ' sesA u jahAsatti, ApucchittANa ThaMti saTTANe / suttatthasaraNaheDaM, Ayarie ThiyaMmi devasiyaM // 1514 // zeSAstu sAdhavo gurumApRcchaya yathAzakti svasthAne sAmAyikaM kRtvA sUtrArthasmaraNahetuM kAyotsarge tiSThanti 'Ayarie purao Thie tassa sAmAiyAvasANe devasiyAiyAraM cintanti' / anne bhaNanti jAhe Ayario sAmAiyaM kaDhai tAhe tevi tahaDiyA va sAmAiyamuttamaNupehanti, guruNA saha pacchA devasiyaM divasA ticAraM cintayati // / 1514 || ' jo hu' jo asamattho, bAlo buDDo gilANa pritNto| so vikahAivirahio, jhAijjA jA gurU ThaMti // 1515 // yaH sAdhuH kAyotsarge sthAtumasamarthaH syAt sa kIdRgityAha- bAlavRdbhaglAnaparitAntAH zrAnto guruvaiyAvRtyAdinA sa vikathAdivirahitaH san sUtrArthaM dhyAyet yAvadguravaH kAyotsarge tiSThanti // 1515 // atha gAthAbhiragrato vidhimAha 'jA de ' jA devasiaM duguNaM, ciMtai gurU ahiMDao'ciTThaM / bahuvAvArA iare, egaguNaM tAva ciMtaMti // 1516 // 27
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyuktidIpikA // // 157|| gururahiMDakazceSTAM vyApArarUpAmakurvan daivasikaM dviguNaM dvau vArau cintayati / itare sAdhavo bahuvyApArAstAvadekaguNaM kAyotsa| ekavAraM tAvaccintayati / / 1516 // 'pava' dhyayane | pavaiyANa va ciTTha, nAUNa gurU bahuM bhuvihiiaN| kAleNa taducieNaM, pAreI thovaciTTho'vi (||pr0 1) pratikramaNa vidhiH|| __ prabajitAnAM vA ceSTAM vyApAra gururbahvIM bahuvidhikAM jJAtvA stokaceSTo'pi taducitena kAlena kAyotsarga pArayati / 1 / 'namo' namokkAracauvIsagakiikammAloaNaM pddikkmnnN|kiikmmduraaloia,duppddikNte ya ussggo||1517|| ___ kAyotsargapAraNe 'namo arihaMtANa'ti namaskAra uktvA caturviMzatistavaM paThitvA tato guruM vaMdiuMkAmA saMDAsayaM paDilehitA || uvavisanti, tao muhaNaMtagaM paDilehiya sasIsovariyaM kAyaM pamajaMti, pamajittA pareNaM viNaeNaM tigaraNasuddhaM kRtikarma vandanakaM dadati / uktaM ca 'AloyaNavAgaraNAsaMpucchaNapUyaNAe sajjhAe / abarAhe ya gurUNaM, viNao mUlaM ca baMdaNagaM' / / vaMdittA utthAya ubhayakaragahiyaraoharaNA addhAvaNayakAyA smRtapUrvadoSAn ratnAdhikaM saMyatabhASayA yathA guravaH zRNvanti tathA pavaDhamANasaMvegA mAyAmayavippamukkA appaNo visuddhinimittamAloenti / yathAtmanA jJAtaM tathA gururapi jJApyaH / evamAlocya gurudattaprAyazcittAH sAmAyikapUrva samabhAve sthitvA samyagupayuktAH padaM padena pratikramaNaM karSanti / tataH kSAmaNAnimittaM pratikramaNanivedanArtha kRtikarma kRtvA''cAryAdIn kSAmayanti / uktaM ca 'AyariyauvajjhAe, sIse sAhamie kulagaNe ya / je me kevi kasAyA, salve tiviheNa khAmemi // 1 // savassa samaNasaMghassa, bhagavao aMjaliM kariya sIse / satvaM khamAvaittA, khamAmi savvassa // 157 // Jain Education inte For Private & Personal use only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahayapi // 2 // sabassa jIvarAsissa, bhAvao dhammanihiyaniyacitto / savaM khamAvaittA, khamAmi sabassa ahayaMpi' // 3 // AcAryopAdhyAyAna, ziSyAn , sAdharmikAna , kulaM ekAcAryasantAnaM, gacchaM bahvAcAryasantAnaM vA''zritya ye mayA kaSAyAH kRtAH, sarvAstrividhena manAdinA kSAmayAmi / ' sabassa.' zIrSe'JjaliM hastayojanaM kRtvA sarvasya zramaNasaGghasya bhagavataH sarvAmAzAtanAM kSAmayitvA'hamapi tasya sarvasya zikSA dadato vaiyAvRttyaM kArayataH kSame samyak she| 'sabassa.' sarvasya jIvarAzeH sarva mantaM dharme nihitanijacittaH san kSamayitvA'hamapi sarvasya tasya kSame tatkRtadoSaM sahe, krodhaM zAnti prApaye ityAdi / 'darAloiyadappaDikaMte ya kAussagge'tti vismRtyAdinA samyagAlocitaM na syAdataH punaH kRtasAmAyikAzcAritravizuddhyartha kAyotsarga kuryuH / tathA vRttitracUAdiSvadRSTA kApyAdarza gAthA dRzyate 'dunni ya hunti caritte daMsaNanANe ya ekamekko ya / suyakhittadeva yAe thaDaaMte paMcamaMgalayA / / cAritrazodhaye dvau udyotakarau staH, darzanajJAnayorekaika udyotakaraH syAt / zratakSetradevatayoH | stuterante paJcamaGgalaM namaskAro bhaNyaH, paraM uttarArddhArthaH siddhAnte mayA na jJAto'sti, stutizabdo devyA durghaTa iti // 1517 // 'esa' esa carittussaggo,daMsaNasuddhIi taiyao hoi|suynaannss cauttho,siddhANathuI akiikammaM // 1518 // ___ eSa cAritrazuddhaye mUlato dvitIya utsargaH, darzanazuddhaye tRtIya utsargaH syAt , zrutajJAnasya caturthaH, siddhAnAM stuteranu / 1 dIpikAkArasyaitanmantavyaM dRzyate / / Jain Education inte Avww.jainelibrary.org
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsagAMdhyayane prtikrmnnvidhiH|| Avazyaka kRtikarma dadati / tatra dvitIyotsarge paJcAzaducvAsakAyotsarga kRtvA namaskAreNa pArayitvA paThitvA darzanavizuddhyai kAyo- niyukti-IN) sarga cikIrSavaH (punaridaM sUtram ) paThanti // 1518 // dIpikA // savvaloe arihaMtaceiyANaM karemi kAussaggaM vaMdaNavattiyAe praaNavattiyAe sakAravattiyAe // 15 // sammANavattiyAe bohilAbhavattiyAe niruvasaggavattiyAe saddhAe mehAe dhiie dhAraNAe aNuppe N| hAe vaDDamANIe ThAmi kAussaggaM (sUtram ) // | lokyate jJAnibhiriti lokaH, sarvasmin loke cittaikAgyakuJcaityaM,arhatAM prAtihAryAdipUjAyujAM jinAnAM caityaanyrhcetyaani| teSAM sambandhinaM kAyotsarga kAyasyotsarga kRtAkArasya sthAnamaunadhyAnairanyakriyojjhanaM karomItyAtmanopakra(tmA'bhyupaga)majJAyai / | kimarthamityAha-vandanapratyayaM tridhA zuddhyA natyarthaM tatphalaM kAyotsargAdastvityarthaH, evaM pUjanapratyayaM gndhmaalaadyrcaaphlaarth| satkAro vastrabhUSAdibhirarcanaM tatapratyayaM / sAdhUnAM dravyastavAnadhikArAddhAvapUjaivoktA / sanmAnaH stutyAdibhirguNonnatikRtiH manaHprItivizeSo vA tatpratyayaM tannimittaM, bodhilAbhaH pretya dharmAvAptirucyate tanimittaM, nirupasagoM mokSastapratyayaM, zraddhyA, medhayA maryAdApaTutayA, dhRtyA manastuSTyA na tu rAgAdyAkulatayA, dhAraNayArhadguNAdismRtyA'nuprekSayA guNAnAM punaHpunaravi cyutyA, varddhamAnayeti zraddhAdiSu sarvAsu yojyaM yathA varddhamAnayA zraddhayetyAdi, evaM kAyotsarge tiSThAmi / prAka 'karemi kAumassaggami'tyuktaM, 'tatra vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA' iti kariSyAmItyarthaH / atra tu tiSThAmi kAyotsarga kurve ityarthaH / zeSa |15 For Private & Personal use only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAgvat / tatra paJcaviMzatyuckvAsairudyotakaraM dhyAtvA namaskAreNa pArayitvA zrutajJAnavRddhyai atIcArazukhyai ca zrutajJAnasya stuti tatprarUpakanamaskArapUrva parayA bhaktyA paThanti| pukkharavaradIvaDDe, dhAyaisaMDe ya jaMbuddIve y| bharaheravayavidehe, dhammAigare namasAmi // 1 // tama| timirapaDalaviddhaMsaNamsa surgnnnriNdmhiass| sImAdharassa vaMde, papphoDiyamohajAlassa // 2 // jAIjarAmaraNasogapaNAsaNassa, kallANapukkhalavisAlasuhAvahassa / ko devadAnavanariMdagaNacciassa, dhammassa sAramuvalabbha kare pamAyaM? // 3 // siddhe bho! payao Namo jiNamae naMdI sayA saMjame, devnaagsuvnnnnkinnnnrgnnsbbhuuabhaavccie| logo jattha paiDio jagamiNaM telukkamaccAsuraM, dhammo | vaDDau sAsao vijayao dhammuttaraM vaDau // 4 // suassa bhagavao karemi kAussaggaM vaMdaNa0 annattha0 / (sUtram ) puSkarANyabjAni tairvaro dvIpaH puSkaravaradvIpastasyArddha mAnuSottarAcalArvAgbhAge | dhAtakIyutAni khaNDAni vanAni yatra tasmin dhAtakIkhaNDadvIpe, jambUvRkSapradhAne dvIpe jambUdvIpe, puSkarAdIni zAzvatAni ratnamayAnyeva jJeyAni / eSu sthAneSu paJcasu bharatairavatamahAvideheSu zrutadharmasyAdikarAn jinAnnamasyAmi // 1 // evaM zrutadharmatIrthakarastutimuktvA'tha zrutadharma stauti / Jain Education a l For Private & Personal use only |
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukti dIpikA // 159 // 'tama gAhA-tamaH pApaM tadeva timiraM tamastimiraM tasya paTalaM tasya vidhvaMsakaM, ajJAnahInasyaivAtra pravRtteH, Agamasya kAyotsamahimnaH kriyamANatvAt suragaNanarendramahitaM, sImAM maryAdAM dharatIti sImAdharaH saMyamastaM vande'tra dvitIyAyAM SaSThI, Aga- dhyayane mavatAM sadA maryAdAvatvAt / prasphoTitaM mohajAlaM yena, Agame sati vivekino mohajAlavilayAt // 2 // 'jAipratikramaNajanmajarAmaraNazokapraNAzakasya, kalyANaM arogaM puSkalaM pUrNa vizAlaM sukhaM Avahati prApayatIti kalyANapuSkalavizA- vidhiH|| lasukhAvahastasya, devadAnavanarendragaNArcitasya dharmasya sAraM tattvaM upalabhya kaH pramAdaM kuryAt ? kartumayukta ityarthaH / tataH suragaNanarendramahitamityukte'pi devadAnavanarendragaNArcitasyeti padaM nigamanatvAt stutitvAdaduSTaM ||3||'siddhe bho ityAhvAne he siddhAH ! yadvA he jJAninaH ! siddhe prasiddhe ahaM prayataH prakarSeNa yatnavAna'smi, jinamatAya mama namo'sta, saMyame naMdivRddhirastu, kimbhRte saMyame ? devanAgasuparNakumArakiMnaragaNaiH sadbhUtabhAvAt satyabhAvAdarcite, saMyamavatAM surapUjyatvAt / yatra jinamate loko jJAnaM pratiSThitaH, jagata idaM sthAvaratrasarUpaM, tathA trailokyaM mAsuraM dvandve sati prAkRtatvAta surshbdlopH| yatra pratiSThitaH prarUpitaH sa zrutarUpo dhammoM varddhatA, zAzvato'rthatayA nityo vijayatAM kuvAdAta, varddhayatu dhammottaraM cAritradhabha // 4 // dharmasya vRddhyAkhyAnaM mokSArthinA'nvahaM jJAnavRddhiH kaaryetyrthH| zrutasya bhagavato mAhAtmyavataH karomi kAyotsarga, vandanAdi arhadvata zrutasyApi jJeyaM / paJcaviMzatyucchrAsaiH pArayitvA zuddhAtIcArA maMgalAya caraNadarzanazruta. darzakAnAM siddhAnAM stutimAhuH siddhANaM buddhANaM, pAragayANaM paraMparagayANaM / loaggamuvagayANaM, namo sayA sabasiddhANaM // 1 // // 159 // Jain Education Inter For Private & Personal use only T
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo devANavi devo, jaM devA paMjalI namasaMti / taM devadevamahiaM, sirasA vaMde mahAvIraM // 2 // ikko'vi namuktAro, jiNavaravasahassa vaddhamANassa / saMsArasAgarAo, tArei naraM va nAriM vA // 3 // ujiMtaselasihare, dikkhAnANaM nisIhiA jassa / taM dhammacakvavaSTi, ariTTanemi namasAmi // 4 // cattAri | aTTa dasa do ya, vaMdiA jiNavarA cuvviisN| paramaTThaniTiaTThA, siddhA siddhiM mama disNtu||5||(suutrm) |: siddhebhyaH prasiddhebhyaH, vidyAsiddhAdayo'pi siddhA ucyante'ta Aha buddhebhyo jJAtavizvebhyaH, bauddhAnAM jJAnitve'pi tIrthavyuH | cchityAM saMsAre'vatArAbhyupagamAdAha-saMsArasya kAryANAM ca pAraM gatebhyaH, darzanajJAnacAritraratnatrayaparamparayA yathAkarmakSayakrameNa vA siddhiMgatebhyaH paroktasya jagatpatinAmno'nAdisiddhasyaivAbhAvAt , tathA sarvatra siddhAnAmabhAvajJaptyai lokavyApitvAbhAvajJaptyai cAha-lokAgramupagatebhyaH, namaHsadA sarvasiddhebhyaH, sitaMbaddhaM karmAdhyAsita(dhmAta)mebhiriti siddhaaH| nanvAyasamayavata siddhAnAM pazcAdapi gatiH kathaM na syAt ? ucyate, cakrabhraminyAyenaikasamaya eva syAditi / sarvazabdo'nekasiddhabhedajJaptyai // 1 // athAsanopakAritvAta zrIvIrastutimAha-'jo' yo devAnAM devaH stutyaH, yaM devAH prAJjalayo yojitAJjalayo racitakarapaTAH namasyanti, taM devaiH surAsuraimahitaM, zirasA ityAdarajJayai mahAvIraM vande / evaM zrIvIrasya devasya stutyanamyAya'tvaM uktaM // 2 // evaM stutiM kRtvA stuteH phalamAha-' iko' tIvrabhaktyaiko'pi namaskAraH saMsArasAgarAnaraM nArI vA tArayati, ayaM bhAvaH-samyagdRzo namaskArastathAdhyAnazuddhihetu: syAt yathA kevalaM labhate anyathA caaritraadivaiphlyaapteH||3|| etAstisraH Jain Education a l
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 160 // Jain Education Inter stutayo niyamenocyante / kecidanyA api paThanti / na ca tatra niyamaH / tataH saMDAsakau pramRjyopavizanti mukhapotiM pratilikhya dehaM pramArNya vandanaM dadati / kimarthamityAha - ' suka sukayaM ANattiM piva, loge kAUNa sukayakiikammaM / vatiyA thuIo, guruthuigahaNe kae tinni // 1519 // , yathA rAjJo narA Adeze jAte natvAdiSTaM kuryuH, kRtvA natvA ca vijJaptiM kuryuH, evamatra loke suSThu kRtA mAjJaptimitra gurvAdezAdvandanapUrva cAritrAdivizodhiM kRtvA punaH suSThu kRtakarmANaH santo gurornivedayanti bhagavaM kayaM taM pesaNaM AyavisohikAraNaM ti, candanaM daccotkaTikA racitAJjalayastiSThanti, vRttau cUrNau tu sIse aMjaliM kAUNa bhaNaMti, guroH stutigrahaNe Adyastutikathane jAte sati vinayArthaM pazcAdvarddhamAnavarNAdibhistisraH stutIrbhaNanti / tataH prAdoSikakAlaM lAnti / evaM daivasikaM gataM / / 1519 / / rAtrike tu Adau sAmAyikaM karSitvA cAritrazuddhayai paJcaviMzatyucchvAsakAyotsargaM kRtvA namaskAreNa pArayitvA darzanazuddhyai caturviMzatistavaM paThitvA paJcaviMzatyucchvAsakAyotsargaM ca kRtvA namaskAreNa pArayitvA zrutajJAnazuddha zrutajJAnastavaM karSitvA tacchuddhyai kAyotsargaM kuryuH / tatra prAdoSikaM stutikathanAdyaM adhikRta kAyotsargaparyantaM aticAraM dhyAyanti / nanu rAtrau Adya eva kAyotsarge'ticAraM kiM na dhyAyanti ? ucyate ' niddA ' niddAmatto na sarai, aiyAraM mA ya ghaTTaNaM'No'nnaM / kiiakaraNadosA vA, gosAI tinni ussaggA // 1520 // nidrayA matto'bhibhRto rAjyaticAraM suSThu na smarettenAdyo'tIcAracintanAya kAyotsargo na kAryaH, tathA kSAmaNakakAle kAyotsa gAdhyayane pratikramaNavidhiH // // 160 // ww.jainelibrary.org
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ vandane tamasi anyonyaM sAdhUnAM ghaTTanaM mA'stu, mandazraddhAnAM kRtikarmAkaraNadoSAcca, gose prAtarAdau traya utsargAH kAryAH / // 1520 // ettha' . ettha paDhamo caritte,daMsaNasuddhIe bIyao hoi|suynaannss yatatio, navaraM ciMtaMti tattha imaM // 1521 // / sAmAyikapUrva prathamaH kAyotsargazcAritre, dvitIyo darzanazuddhyai, tRtIyaH zrutajJAne syAnnavaraM kintu tatremaM rAjyatIcAraM | cintayati / / 1521 // namaskAreNa pArayitvA siddhAnAM stutiM kRtvA prAvidhinA vanditvA''locayantItyAdi sandhyAvat yAvattRtIyavandanAdanUtthAyAcAryAdIna kSamayitvA sAmAyikAdipUrva carame utsarge cintayanti 'kami nioge niuttA vayaM guruhiM ? to tArisaM tavaM pavajAmo jAriseNa tassa hANI na bhavai / niyogo vaiyAvRttyapaThanAdyAdezaH, tatastattapaH kArya yena | gurvAdezahAnirna syAt / tataH kiM tapo'dya kariSye iti cintayati / atra gAthe ' tai ' ' aha' taie nisAiyAraM,ciMtai caramaMmi kiM tava kAhaM ?|chmmaasaa egadiNAihANi,jA porisi namo vA 1522/ ahamavi me khAmemI tubbhehiM samaM ahaM ca vNdaami|aayriysNtiyN nitthAragA uguruNoavayaNAiM1523|| ____ tRtIye nizAtIcAraM cintayati / carime kAyotsarge cintayati kiM tapaH kariSye ? tatra SaNmAsAdyaM ekadinAntaM tapazcintayati yathA-SaNmAsatapaH kurve, na zaknomi, tataH ekAhonaM, tathApyazaktaH, tataH 5-4-3-2-1 mAsA ekAho. nAzcintyAH / tato'rddhamAso yAvaccaturtha cintyaM / tata AcAmlaM ekasthAnaM yAvannamaskArasahitaM vA / evaM yattapo'zaThaH kartu Jan Education india
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyuktidIpikA // kAyotsa dhyayane prathamakSAmaNasUtram // // 16 // kSamastat hRdaye dharati / pacchA vaMditA gurusakkhiyaM pavajaMti / savve namokAraittA samagaM udveti vosirAti nisIyaMti ya, evaM porisimAisu vibhAsA / tatastisraH stutIH prAgvat / paramalpasvaraM vadanti yathA gRhakokilAdisattvA na jAgrati / tao deve baMdaMti / tato bahuvelaM saMdisAviti / tato muhaNaMtagaM paDilehitA rayaharaNaM paDilehiMti / puNo uvahiM saMdisAviti paDilehiti ya / tao vasahi paDilehiya kAlaM niveenti / anye AhuH stuteranu kAlapravedanA, evaM ca paDikkamaNakAlaM tuleMti, jahA paDikaMtANaM thuiavasANe ceva paDilehaNavelA bhavai / / 1522-23 // gataM rAtrikaM idANiM pakkhiyaM, jAhe devasiyaM paDikaMtA bhavanti nivadRgapaDikkamaNeNaM tAhe gurU nivisaMti, tao sAhU vaMdittA bhaNanti-' icchAmi khamAsamaNo pakviyaM khAmaNagaM 'ti / ettha paDhamaM khAmaNasuttaM ' icchAmi icchAmi khamAsamaNo! uvaDhiomi abhitarapakkhiyaM khAmeDaM, pannarasaNhaM divasANaM pannarasaNhaM rAINaM jaM kiMci apattiyaM parapattiyaM bhatte pANe viNae veyAvacce AlAve saMlAve uccAsaNe samAsaNe | | aMtarabhAsAe uvaribhAsAe jaM kiMci majjha viNayaparihINaM suhumaM vA bAyaraM vA tubbhe jANaha ahaM | na yANAmi tassa micchAmi dukkaDaM ( sUtram ) he kSamAzramaNa ! zrAmyatIti zramaNaH kSamAdidazavidhadharmapradhAnaH zramaNaH kSamAzramaNastasyAhAnaM, okArAntatvaM prAkRtatvAt , ahaM icchAmi kSamayituM, na kevalaM icchAmi kintu abhyutthito'smi Arabdho'smi / pakSAbhyantarabhavamatIcAraM // 161 Jain Education Int For Private & Personal use only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte pAkSikaM kSamayituM / ' pannarasahiM0 ' paJcadazAnAM divasAnAM paJcadazAnAM rAtrINAM abhyantare iti zeSaH / iha tithayaH paJcadazaiva syuH / tithyarddha pUrva dinaH pAzcAtyaM tu rAtriH / evaM caturmAsake caturNAM mAsAnAM aSTAnAM pakSANAM viMzatyuttarazatadinarAtrINAM abhyantare iti, sAMvatsare tu dvAdazAnAM mAsAnAM caturviMzatipakSANAM SaSyadhikatrizatarAtridinAnAM madhye iti zeSaH / atra rAtrizabdasyAdAnaM rAtrau pratikramaNakRteH anyathA dinasyaiva prAdhAnyaM / tatra triMzatithibhirmAsa ityAdi / vArSike'dhikamAso mAsanAmAdiyuktyA madhya evAntarbhUtastena 360 tithayaH / adhikamAsakSepe tu 390 tithayaH syuH / paraM mAsasyAbhinnatvAttithayo'pyadhikamAsasyAbhinnA eva vivakSitAH, tena vyavahArAd dvAdaza mAsA ucyante / vyavahAro'pi mAnyaH yato vyavahArAdeva vandanAdivyavahAro'sti, anyathA ziSyo'pi muktau gururapi durgatau gacchan zrUyate / ' jaM kiMci, yatkiJcitsAmAnyato'zeSaM vA 'apattiyaM 'ti prAkRtatvAdaprItikaM aprItimAtrakaM 'parapattiyaM' prakRSTamaprItikaM parapratyayaM vA parahetukaM upalakSaNAdAtmapratyayaM vA bhavadviSaye mama jAtaM, bhavatAM vA mayA janitaM iti zeSaH, tasya mithyA me duSkRtaM iti sambandhaH / tathA bhakte bhojane pAne vinaye'bhyutthAnAdirUpe, vaiyAvRtye auSadhapathyadAnAdinopaSTambhakaraNarUpe, AlApe sajjalpe, saMlApe mithaH kathAyAM, uccAsane samAsane ca, antarabhASAyAM pUjyasya vadato'ntare vacane, evaM guruvAkyAnantarameva tasyaivArthasya bhASaNaM uparibhASAyAM, yatkiJcitsamastaM sAmAnyato vA, mama vinaye parihINaM zikSArahitatvaM jAtaM sUkSmaM vA bAdaraM vA yUyaM jAnItha yatki - JcidahaM punarna jAnAmi mUDhatvAttasya doSasya midhyAduH kRtaM, imaM doSaM tyajAmItyarthaH / atra guruvAka ' ahamavi khAmemi tumbhe' ahamapi yuSmAn kSamayAmi evaM kSAmaNAni kRtvA jaghanyena trIn utkRSTaM sarvAn kSamayet / tato gururutthAyordhvastha eva kSamayati / 10
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidiipikaa|| kAyotsa dhyayane paakssikprtikrmnnvidhiH|| // 16 // sAdhavo'pi sarve yathAkramaM natazIrSA vadanti 'daivasikaM pratikrAntaM pAkSikaM kSamayAmaH pannarasaNhaM divasANaM ityAdi' evaM zeSA api yathAratnAdhikaM kSamayanti tato vanditvA bhaNanti devasikaM pratikrAntaM pAkSikaM pratikramayata / tato gurustatsandiSTo vA pAkSikapratikramaNaM karSati / sesA jahAsatti kAussaggasaMThiyA dhammajjhANovagayA suNanti / ihAdyAntyAhatsAdhubhiH pAkSikAdiSu vizeSeNa pratikrantavyaM, yathA-pRthvIpure jitArisupriyAbhUnandanaH suto'bhUdrAjJA mA'sya rogo bhAvItyanAgatacikitsAyai vaidyAnUce / teSve- ko'vaga madauSadhaM santaM rogaM hanti nIroga tu hanti / dvitIyo'vaga madagadaM rogaM hanti nIroge tu sAmyakRt / tRtIyo madauSadhaM | roga nirmulaM hanti nIrujastu balavarNarUpAdi varddhayecatastena sutshcikitsitH| evamidamAvazyakaM satpApaM hanti, apApasya tu guNakRt , evamAvazyakayuktiH / atha pAkSikacUrNiNaH-iha kira sAhuNo kayasayalaveyAliyakaraNijjA suratthamaNavelAe sAmAiyAisuttaM kaDhittA divasAiyAraciMtaNatthaM kAussaggaM karanti, tattha ya gosamuhaNaMtagAiyaM ahiMgayaceTThAkAussaggapajjavasANaM diva. sAiyaM cintanti / namokAreNa pArittA cauvIsatthayaM paDhanti / tao saMDAsage paDilehitA ukkaDuyaniviTThA sasIsovariyaM kArya pamanjanti / tao pareNa viNaeNa tigaraNavisuddhaM kiikammaM karenti evaM vaMdittA utthAya ubhayakaragahiyaraoharaNA adbhAvaNayakAyA puvapariciMtie dose jahArAyaNiyAe saMjayabhAsAe jahA guru suNaMti tahA paDhnumANasaMvegA mAyAmayavippamukkA (appaNo visuddhinimittaM ) Aloenti, jai natthi aiyAro tAhe sIseNa saMdisahatti bhaNie guruhi paDikkamahatti bhaNiyanvaM / aha aiyAro to pAyacchittaM purimaDDhAI diti / gurudinapaDivannapAyacchittA vihiNA nisIittA samabhAvaTThiyA sammamuvauttA aNavatthapasaMgabhIyA pae pae saMvegamAvajamANA daMsamasagAi dehe agaNemANA payaMpaeNa sAmAiyamAiyaM paDikkamaNasuttaM // 162 // Jain Education in Emww.jainelibrary.org
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ kati jA tassa dhammassatti padaM, tao udghaTTiyA anbhudiomi (ArAhaNAe iccAiyaM jAva vandAmi ) jiNe cauvIsaMti bhaNittA gurU nivisanti / tao sAhU vaMdittA bhaNanti ' icchAmi khamAsamaNo uvaDiomi ambhitarapakkhiyaM khAmeuM' gurU bhaNai 'ahamavi khAmemi tummetti' tAhe sAhU bhaNaMti 'pannarasaNhaM diva.' evaM jahaNNeNa tinni vA paMca vA, caumAsie saMvaccharieK satta, ukkoseNaM tisu ThANesu savevi khAminjanti / evaM tu saMbuddhAkhAmaNaM rAyaNiyassa bhaNiyaM / saMbuddho vRddhastasya svayameva laghuH kSamayatItyarthaH / tao kayakiikammA udbhaTThiyA patteyakhAmaNaM kareMti / tattha gurU anno vA jeTTho paDhamaM uTTheUNa kaNiTuM bhaNai 'amuganAmadheyA abhitarapakkhiyaM khAmemo pancarasahaM diva0 / imovi bhUnihiyajANusiro kayaMjalI bhaNai 'bhagavaM ahamavi khAmemi tumbhe pnrsnnhN'| kiM gurU udvittA khAmei ? ucyate savvajaijA. NAvaNatthaM jahA esa mahappA muttumahaMkAraM jahA davao abbhudio khAmei, evaM bhAvaovi samuDio khaamei| kiM ca je gurusamIvAo uttamatamA jaccAiehiM mA te ciMtijA esa nIyataro amhe uttamatamatti kAuM nayasiro khAmeitti, evaM sesAvi / tAhe save kayakiikammA bhaNanti devasiyaM AloeuM paDikvaMtA pakkhiyaM paDikamAmo ? gurU bhaNai-sammaM paDikkamahatti / atha pAkSikasUtraM 'titthaMkare / titthaMkare a titthe, attitthasiddhe a titthasiddhe y| siddhe jiNe risI, maharisI ya nANaM ca | a dAmi // 1 // je a imaM guNarayaNasAyaramavirAhiUNa tiNNasaMsArA / te maMgalaM karittA, ahamavi 28 Jain Education in Flww.jainelibrary.org
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukti dIpikA kAyotsagargAdhyayane pAkSikasUtram // // 16 // ArAhaNAbhimuho // 2 // tIrthakarAn , tIrthe iti gaNadharasaMghau, tathA'tIrthasiddhAMzca marudevyAdIn , tIrthasthApanAyAH prAk siddhAn, tIrthe siddhAn tIrthe utpanne sati siddhAn , anyAMzcA'pyanekabhedAn siddhAMzca, jinAn sadehakevalinaH, RSIn jinakalpikasthavirakalpikAdIna sAmAnyAn , maharSIna labdhiprAptAn , jJAnamiti pazcajJAnAni, cazabdAddarzanacAritre ca vande, cazabdaH samuccaye // 1 // tathA 'je a ye ca evArthe, imaM vakSyamANaM, guNAH sAdhuguNAsta eva ratnAni sarvottamaguNA ityarthasteSAM prAcuryAta sAgaramiva sAgaraM avirAdhya tIrNasaMsArA jAtAH tAn maGgalaM kRtvA zubhamanogIHkAyagocaramAnIyAhamapi bhavottArAyArAdhanAbhimukho'smi // 2 // tathA 'mama' | mama maMgalamarihaMtA, siddhA sAhU suyaM ca dhammo a / khaMtI guttI muttI, ajavayA maddavaM ceva // 3 // ___ ahaMdAdyAH, dharmazcAritradharmaH ahiMsAdIni ca maGgalaM kuryuH / guptiH saMlInatA, muktinirlobhatA''rjavatA nirmAyatA / arhadAdInAM pUrvagAthoktAvapi prAk praNAmAyAtra tu maGgalAdhikAre bhaNanAnna doSaH // 3 // athArAdhanAyai mahAvratAni vaktumanA Aha 'loga' logaMmi saMjayA jaM, kariti prmrisidesiamuaarN| ahamavi uvaDhio taM mahatvayauccAraNaM kaauN||4|| loke tiryagloke saMyatA RSayo yAM paramarSibhirgaNadharAdibhirdiSTAM uktAM udArAM bhavyA mahAvratocAraNAM sAmAnyata ubhayasandhyaM vizeSataH pakSAntAdiSu kurvanti, ahamapi tAM kattuM upasthitaH aadRtH||4|| ' se kiM' // 163 // Jain Education Inter ww.jainelibrary.org
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM mahatvayauccAraNA ? mahatvayauccAraNA paMcavihA paNNattA rAibhoaNaveramaNachaTThA, - / taMjahA-sabAo pANAivAyAo veramaNaM 1 savAo musAvAyAo veramaNaM 2 sabAo adinnA dANAo veramaNaM 3 savAo mehuNAo veramaNaM 4 sabAo pariggahAo veramaNaM 5 sabAo rAibhoaNAo veramaNaM 6 / / tattha khalu paDhame bhaMte ! mahatvae pANAivAyAo veramaNaM, savaM bhaMte ! pANAivAyaM paJcakkhAmi, | se suhama vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA neva sayaM pANe aivAejA nevannahiM pANe aivAyAvijA Ma pANe aivAyaMte vi annaM na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi IN | appANaM vosirAmi / se pANAivAe cauvihe pannatte, taMjahA-davao khittao kAlao bhAvao, davaoNaM pANAivAe chasu jIvanikAesu, khittaoNaM pANAivAe sabaloe, kAlaoNaM pANAivAe diA vA rAo vA, bhAvao NaM pANAivAe rAgeNa vA doseNa vA, jaM mae imassa dhammassa kevali Jain Education inten Lesww.jainelibrary.org
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA // 164 // paNNattassa ahiMsAlakkhaNassa saccAhiTiyassa viNayamUlassa khaMtippahANassa ahiraNNasovanniyassa / kAyotsauvasamapabhavassa navabaMbhaceraguttassa apayamANassa bhikkhAvittiyassa kukkhIsaMbalassa niragisaraNassa dhyayane pAkSika| saMpakhAliyassa cattadosassa guNaggAhiyassa niviyArassa nivittilakkhaNassa paMcamahatvayajuttassa sUtram // | asaMnihisaMcayassa avisaMvAiassa saMsArapAragAmiassa nivANagamaNapajjavasANaphalassa putviM annANayAe asavaNayAe abohIe aNabhigameNaM abhigameNa vA pamAeNaM rAgadosapaDibaddhayAe bAlayAe mohayAe maMdayAe kiDDayAe tigAravaguruyAe cauksAovagaeNaM paMciMdiovasaTTeNaM || | paDipuNNabhAriyAe sAyAsokkhamaNupAlayaMteNaM ihaM vA bhave annesu vA bhavaggahaNesu paannaaivaao| al kao vA kArAvio vA kIraMto vA parehiM samaNunnAo taM niMdAmi garihAmi, tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM aIaM niMdAmi paDupannaM saMvaremi aNAgayaM paJcakkhAmi savaM pANAivAyaM jAvajjIvAe, aNissiohaM neva sayaM pANe aivAejA nevannehiM pANe aivAyAvejjA pANe aivAyaMtevi anne na samaNujANijjA, taMjahA-arihaMtasakkhiyaM siddhasakkhiyaM sAhusakkhiyaM devakkhiyaM d // 16 // Jan Education For Private & Personal use only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter apasakkha, evaM bhavai bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihaya paccakkhAyapAvakamme diA vA ovA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA, esa khalu pANAivAyarasa veramaNe hie sukhame nissesi ANugAmie [ pAragAmie ], sabesiM pANANaM sabesiM bhUyANaM savesiM jIvANaM sattANaM adukkhaNayAe asoyaNayAe ajUraNayAe atiSpaNayAe apIDaNayAe apariA - vaNayAe aNuddavaNayAe mahatthe mahAguNe mahANubhAve mahApurisANucinne para marisidesie pasatthe, taM dukkyAe kammakkhayAe mokkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAettikaddu uvasaMpajittANaM viharAmi / paDhame bhaMte ! mahavae uvaTTiomi savAo pANAivAyAo veramaNaM // 1 // 'se' atha kiM tanmahAvratoccAraNAkhyaM vastu ? itivinIta madhyastha sabuddhiziSyaprazne gururAdarAya ziSyavacanaM uccAryAhamahAtoccAraNa paJcavidhA prajJaptA AdyAntyArhaddbhyAM rAtribhojanaviramaNaM SaSThaM yasyAM sA rAtribhojanaviramaNapaSThI / tadyathA tanmahAvratoccAraNaM yathA - sarvasmAt prANAtipAtAdviramaNaM, sarvasmAnmRSAvAdAdviramaNaM, sarvasmAdadattAdAnAdviramaNaM, sarvasmAnmaithunAdvirama, sarvasmAtparigrahAdviramaNaM, sarvasmAdrAtribhojanAdviramaNaM / tatra khalu he bhadaMta ! he guro ! prathame mahAtrate prANAtipAtAdviramaNaM nivarttanaM jinairuktaM, tato mayA grAhyamiti dhyAtvA he bhadaMta ! sarvaM prANAtipAtaM prANA indriyokvAsAdyAsteSAmatipAtaM
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA / / // 165 // Jain Education Inter jIvAdviyojanaM taM pratyAkhyAmi tyajAmi / ' se ' yathA sUkSmaM laghu bAdaraM sthUlaM vA, nizvaye trasaM vA sthAvaraM vA, jIvaM Azritya sUkSmanasaH kundhvAdiH sthAvaro vanaspatyAdiH, bAdarastraso gavAdiH sthAvaraH pRthivyAdiH, prANAn indriyAdIn svayaM naivAtipAtaye na hanmi naivAnyaiH prANAnatipAtaye ghAtaye / prANAnatipAtayato nato'pizabdAdanyAn ghAtayato hiMsAyAM anujJApayato'nyAnna samanujAne'nujJAM na dade / yAvajjIvayA AyuSkAvadhinA parato'cintanAt, trividhaM triprakAraM prANAtipAtaM karoti kArayatItyAdirUpaM trividhena manasA vAcetyAdikaraNena viramAmi yathA 'maNeNaM0' manasA hiMsAM na kurve vAcA na kurve kAyena na kurve / tathA manasA na kArayAmi vAcA na kArayAmi kAyena na kArayAmi / manasA'nyaM hiMsAM kurvantaM apizabdAdanyaM kArayantaM anujAnantamapi na samanujAnAmi / evaM vAcA, evaM kAyena / tatra prAk 'neva sayaM pANe ar3avAejA ityAdyukte'pi yat maNeNaM0 na karomItyAdiru (dyu) ktistaccittazuddhayai karaNapUrvaka yoga niSedhAkhyAnaM vyaktyA / he bhadaMta ! tasyAtItakAlakRtaprANAtipAtasya pratikramAmi nivartte nindAmi svasAkSi, garhAmi guroH puraH, AtmAnaM hiMsAkAriNaM vyutsRjAmi tyajAmi / atra yathA na karomi 0 ityAdi hiMsAviSayaM uktaM tathA'gre zeSavateSu svasvadoSaniSedho vAcyaH, yathA mRSAvAde na karemi na kAravemi ityAdau mRSAvAdaM manasA na karomi vAcA na karomi kAyena na karomItyAdi svayaM jJeyam / 'se pANAivAe0 vosirAmi' sa prANAtipAtacaturvidhaH prajJaptaH sarvajinairuktaH, tadyathA - taccaturvidhatvaM yathA syAttathAha - dravyataH kSetrataH kAlataH bhAvataH syAt / tatra dravyataH prANAtipAtaH jIvadravyAnAzritya jJeyaH pasu jIvanikAyeSu syAditi / kSetrataH sarvalokarUpe caturdazarajjumAne hiMsA syAt, yato jantuH sarvatrAvataran jantUn hanti sarvaloke ca jIvAH santi / kAlato divA rAtrau vA / bhAvato rAgeNa zarIraviSayA kAyotsargAdhyayane pAkSika sUtram // | // 165 //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ dInAmicchayA, dveSeNa aprItyA, mAyAlobhau rAgaH krodhamAnau dveSaH, prANAtipAtaH syAdevaM caturdA / tathA dravyato hiMsA bhAvatazca hiMsakAnAM, dravyato hiMsA na bhAvAt apramattagartAdau, bhAvato hiMsA na dravyAt raudradhyAyino'yatasya, na dravyataH na bhAvataH apramattasthitasya 4 evaM caturbhaGgI jJeyA / tatra dravyato bAhyataH bhAvatastvabhyantara ityrthH| tathA | 'jaMpi ya mae.' (jaM mae.) yadapi mayA'sya kevalibhiH prajJaptasya 1 ahiMsAlakSaNasya ahiMsArUpasya 2 satyenAdhiSThitasya 3, vinayamUlasya 4, kSAntipradhAnasya 5, hiraNyaM aghaTitaM suvarNa rUpyaM ca, suvarNa ghaTitaM, tAbhyAM rahitasyAhiraNyasauvarNikasya, suvarNameva sauvarNikaM svArthe ikaNa 6, upazamAt indriyamanonigrahAt prabhavasya utpadyamAnasya 7, navavidhabrahmacaryeNa guptasya guptendriyasya 8, apacamAnasya pacanarahitasya 9, bhikSAvRtteH bhikSayA vRttidharmahetudehapAlanaM tatrAyuktasya 10, kukSau udare eva zaMbalaM yatra saMcayarahitatvena tasya kukSizaMbalasya 11, niragnizaraNasya nirgato'gniH zaraNaM gRhaM ca yasmAta sa niragnizaraNaH tasya 12, svabhAvanirmalatvena samprakSAlitasya cokSasya 13, tyaktamithyAtvAdidoSasya 14, guNagrAhiNaH 15, nirvikArasya viSayonmAdarahitasya 16, nivRttireva lakSaNaM rUpaM yasya jinadharmasya dayAviratirUpatvAta 17, paJcamahAvratayuktasya 18, asaMnidhisaMcayasya saMnidhirnizyAhArasthApanaM tasya saMcayena rahitasya 19, avisaMvAdinaH visaMvAdarahitasya 20, saMsArapAragAminaH 21, nirvANagamanaparyavasAnaphalasya nirvANagamanameva paryavasAne sarvotkRSTasukRtasyAnte phalaM yasya tasya 22, evaM dvAviMzativizeSaNaviziSTadharmasyeti vizeSyapadaM imassa dhammassa sambandhe jJeyaM / tato dharmasya 'puTviM annANa' pUrvamajJAnatayA 1 azravaNatayA 2 abodhyA'samyagrecyA 3 gurorvyAkhyAto'pi anabhigamena tavAnadhigamena 4 evaM caturbhiH Jain Education Intel For Private & Personal use only Jww.jainelibrary.org
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 166 // Jain Education Inter prakAraiH, tathA'bhigamena vA dharmmasyAdhigamenA'pi vA satA pramAdena yatanA'nupakrameNa 1, rAgadveSapratibaddhatayA 2, bAlatayA zizutayA 3, mohatayA zarIradravyAdimohena 4, mandatayA mUrkhatayA 5, krIDatayA kelipriyatayA 6, RddhirasasukharUpaistribhigauravaigurutayA sagarvatayA, tatra gauravaM RddhyAdInAM prArthanaM prAptau ca garvaH 7, caturbhiH kaSAyairupagatena yuktena 8, paJcendriyopavazArttena paJcendriyANAM upa sAmIpye vazena AyattatayA Arttena pIDitena 9, pratipUrNa bhAritayA bhAraH karmmabalaM tadasyAstIti bhArI tasya bhAvena 10, sAtasukhaM saMsArasukhaM anupAlayatA'nubhavatA 11, evamekAdazakAraNaiH ihabhave'nyeSu vA bhavagrahaNeSu prANAtipAtaH kRto vA kArito vA paraiH kriyamANo vA samyaganujJAtaH / taM trividhaM prANAtipAtaM trividhena karaNena manaAdinA nindAmi garhAmi / atra 'annANayAe' mukhyAzcatvAro hiMsAmRSAvAdAdInAM hetavaH, pramAdAdInyekAdaza ca kAraNAni / evamagre'pi / tathA atItaM prANAtipAtaM nindAmi, pratyutpannaM saMvRNomi akaraNena, anAgataM pratyAkhyAmi niSedhena, sarva trikAlaprANAtipAtaM niSidhya, yAvajjIvayA'nizritaH ihalokAdyAzaMsAmukto'haM / kA'pyatra 'neva sayaM pANe aivAije 'tyAdi pATho'pi / katisAkSikaM vrataM prapanna ityAha, tadyathA-arhatsAkSika, siddhasAkSika, sAdhusAkSikaM devA bhavanapatyAdyAtyAdyadhiSThAyino'nye vA prayuktAvadhayo yatra taddevasAkSikaM yato 'viraipaDivattikAle ciivaMdaNovayAreNa avassa mahAsannihiyA devayA sannihArNami bhavanti, au devasakkhiyaM iti cUrNiH / tathA AtmasAkSikaM AtmanaH zuddhapariNAmAtpratyakSaM / tathA evaM bhavati bhikSuH bhikSuNI vA / saMyataH saptadazabhedasaMyamavAn, virato viratimAn, pratihataM alpabalaM kRtaM pratyAkhyAtaM hetvabhAvena vRddhyabhAvAnniSiddhaM pApakarma yena | sa saMyataviratapratihata pratyAkhyAtapApakarmmA, divA rAtrau vA, eko vA parSadgataH sAdhuH sabhAgato vA, supto vA nizo dvau yAmau kAyotsa gadhyayane pAkSika sUtram // // 166 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAgratA, evaM bhavet prANAtipAtaviratimAn / 'esa0' etat khalu prANAtipAtaviramaNaM hitaM, hitakAri pathyavat / sukhaM sukhakAri zItAmbupAnavat , kSamaM yuktaM, niHzreyasikaM muktidaM, anugAmikaM anugamanazIlaM bhavAntare sukhadAnAt , pAragAmikaM saMsArapAradAyikaM, sarveSAM prANAnAM, prANA dvitricaturindriyAH, bhUtAH vRkSAH, jIvAH paJcendriyAH, savAH zeSAtmAnasteSAmaduHkhatayA, duHkhasyAkaraNena, azocanayA zokAnutpAdanena / ajUraNayA bhAravAhanAdinA dehajIrNatA'nutpAdena, atApanayA svedalAlAs. zrutapAtakAraNavarjanena, apIDanayA'paritApanayA, pIDA padAkramaNAdinA dehapIDA, paritApastApAdisahanaM manaHsantApanaM vA / anupadrAvaNayA upadravAkaraNena, upadravo hiMsA utrAsanaM vA / tato'yamarthaH-sarvaprANAdInAM aduHkhanAdinA idaM mahAvrataM syAt / vratamidaM 'mahatthe' mahArthaM mahAphalaM, mahAguNaM mahAguNaiH kSamAdibhiryuktaM, mahAnubhAvaM, mahApuruSairahaMdAdibhiranucIrNa pAlitaM, parama| rSibhirdiSTaM uktaM, prazastaM bhavyaM, tad duHkhakSayAya, karmakSayAya, mokSatAyai mokSalakSmyai, bodhilAbhAya samyaktvazuddhikaraNena, bhavAntare ca samyaktvalAbhakRtyA tadbhava eva vA bodhilAbhAya, saMsArocAraNAya bhavatviti kRtvA, upasampadya svIkRtya viharAmi, mAsakalpAdinAnyathAvataprapattervaiyarthyAt / atha nigamayati 'paDhame bhaMte' he bhadaMta! prathame mahAvrate upa sAmIpyena tatpariNAmApacyA sthito'smi, itaH sarvasmAtprANAtipAtAdviramaNaM mamA'bhUt / atrA'pi bhadaMtapadena, evaM AdimadhyAnteSUpanyastena gurvapRcchayA kizcinna kArya, kRtaM ca tasmai jJApyaM / evaM ArAdhakaH syAdityAha-uktamAdyaM vrataM // 1 // atha dvitIyamAha 'ahAvare docce' ahAvare docce bhaMte ! mahatvae musAvAyAo veramaNaM, savaM bhaMte ! musAvAyaM paJcakkhAmi, se Jain Education inte For Private & Personal use only Edww.jainelibrary.org
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAvazyaka- niyukti- dIpikA pAkSika // 167 // kohA vA 1 lohA vA 2 bhayA vA 3 hAsA vA 4 neva sayaM musaM vaejjA nevannehiM musaM vAyA- kAyotsa rgAdhyayane vejA musaM vayaMtevi annaM na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi / kamAna dAmasUtram / / garihAmi appANaM vosiraami| se musAvAe caubihe pannatte, taMjahA-davao 1 khettao 2 kAlao 3 bhAvao 4, davao NaM musAvAe sabadavesu, khittao NaM musAvAe loe vA aloe / vA, kAlao NaM musAvAe diA vA rAo vA, bhAvao NaM musAvAe rAgeNa vA doseNa vA, jN| mae imassa dhammassa kevalipaNNattassa ahiMsAlakkhaNassa saccAhiTThiyassa viNayamUlassa khaMtippahANassa ahiraNNasovanniyassa uvasamapabhavassa navabaMbhaceraguttassa apayamANassa bhikkhAvittiyassa kukkhIsaMbalassa niraggisaraNassa saMpakkhAliyassa cattadosassa guNaggAhiyassa niviyArassa nivittilakkhaNassa paMcamahatvayajuttassa asaMnihisaMcayassa avisaMvAiassa saMsArapAragAmiyassa nivANagamaNapajjavasANaphalasta puviM annANayAe asavaNayAe abohIe aNabhigameNaM | // 167 // Jain Education inte M w.jainelibrary.org
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ma abhigameNa vA pamAeNaM rAgadosapaDivadvayAe bAlayAe mohayAe maMdayAe kiDDayAe tigArava guruyAe caukkasAovagaeNaM paMciMdiovasaTTeNaM paDipunnabhAriyAe sAyAsokkhamaNupAlayaMteNaM iha 1 vA bhave annesu vA bhavaggahaNesu musAvAo bhAsio vA bhAsAvio vA bhAsijaMto vA parehiM / samaNunnAo taM niMdAmi garihAmi, tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAyeNaM aIaM niMdAmi paDupannaM saMvaremi aNAgayaM paccakkhAmi savaM musAvAyaM jAvajIvAe, aNissiohaM neva sayaM musaM vaejA nevannehiM musaM vAyAvejjA musaM vayaMtevi anne na samaNujANijjA / taMjahA-arihaMtasakkhi siddhasakkhiaM sAhusakkhiaM devasakkhiaM appasakkhiaM, evaM bhavai bhikkhU vA bhikkhu-M NI vA saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme diA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA / jAgaramANe vA, esa khalu musAvAyassa veramaNe hie suhe khame nissesie ANugAmie [pAragAmie] savesiM pANANaM savesiM bhUyANaM savesiM jIvANaM savesiM sattANaM adukkhaNayAe asoaNayAe ajUraNayAe atippaNayAe apIDaNayAe apariAvaNayAe, aNudavaNayAe mahatthe mahAguNe mahA T Jan Education inte w w.iainelibrary.org
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukti dIpikA || // 168 // Jain Education Inte bhAve mahApurANu cinne paramarisidesie pasatthe taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mokkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAettikaddu uvasaMpajjittA NaM viharAmi / docce bhaMte ! mahatvae uvaTTiomi sAo musAvAyAo veramaNaM // 2 // athAsparasmin dvitIye he bhadaMta ! mahAvrate sarvasmAnmRSAvAdAt asatyavAdAdviramaNaM karomi / sarvaM bhadaMta ! mRSAvAdaM pratyAkhyAmi yathA krodhAdvA lobhAdvA hAsyAdvA, naiva svayaM mRSAM vadAmi, prAkRtatvAdvibhaktivyatyayaH, naivAnyairmRSAM vAdaye, mRSAM vadato'pyanyAnna samanujAnAmi / tathA yAvaJjIvaM mRSAvAdaM trividhaM vadanavAdanAnumatirUpaM, trividhena karaNena na karomItyAdi / tasyAtItakAlamRSAvAdasya pratikramAmi, midhyAduH kRtena AtmAnaM mRSAbhASiNaM vyutsRjAmi / mRSAvAdazcaturvidhaH prajJaptaH tadyathA tanmRSAvAda prarUpaNaM yathA syAttathA vakSye dravyata ityAdi / dravyato mRSAvAdaH sarvadravyeSviti Sar3adravyANAmalIkasvarUpAdibhASaNena / kSetrataH sarvaloke'loke ca viSaye vitathasvarUpoktyA / kAlabhAvI spaSTau / rAgeNa mRSA yathA svaH sadoSo'pyadoSaH / dveSeNa paro'doSo'pi doSItyucyate / tathA'nyathA caturddhA mRSA yathA sannihnavaH 1 asatthApanaM 2 anyArthAkhyAnaM 3 gardA 4 | tatra satAM nihnavaH yathA - nAstyAtmA 1 asatAM sthApanaM aNumAtra AtmA 2 / anyArthAkhyAnaM gaurazvaH 3 / gardA ihaloke garhite kANe kANastvamiti paralokagarhite kSetraM kRSetyAdyA / tathA satye caturbhaGgI dravyato mRSA na bhAvAt 1, bhAvato mRSA na dravyAt 2, dravyabhAvAbhyAM mRSA 3, na dravyAnna bhAvAnmRSA 4, tatrAdyo bhaGgo dayayA'satyaM vadataH 1, dvitIyo bhaGgo mithyAM vakSyAmIti kAyotsargAdhyayane pAkSika sUtram // // 168 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAtvA satyaM vadataH2, tRtIyo jJAtvA'satyaM vadataH3, turyo manaHzujhyAsatyaM vdtH4| 'jaM mae' ityAdi prAgvat / dharmasya ajJAnatayA'zravaNatayA mRSAvAdaH svayaM bhASito'nyairbhASito parairbhASyamANo vA samanujJAta ityAdisarva mRSAvAdAbhilApena pUrvavad vyAkhyeyaM / tatra mRSAvAdAdapi parasya duHkhazokajIrNatAdayo bhAvAH syustata Aha-'adukkhaNayAe' ityAdi / evamadattAdAnAdiSvapi svadhiyA jJeyaM, yato'dattAdAnAt adattAdAnaM vA kurvato duHkhAdi jAyate / atha 'docce bhaMte mahatva0' upasthito'smi AdRto'smi mRSAvAdAdviramaNaM kRtaM / 2 / 'ahAvare tacce' ___ ahAvare tacce bhaMte! mahatvae adinnAdANAo veramaNaM / savaM bhaMte ! adinnAdANaM paJcakkhAmi / se gAme vA nagare vA araNNe vA appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM adinnaM gihijjA nevannehiM adinnaM gihAvijjA adinnaM giNhate vi anne na sama| gujANAmi jAkjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAcAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / se 07 adinnAdANe caubihe pannace, taMjahA-dabao khittao kAlao bhAvao / davao NaM gahaNa| dhAraNijjesu dabesu, khittao NaM adinnAdANe gAme vA namare vA arapaNe vA, kAlao gaM 29 Jan Education in
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka / adinnAdANe diA vA rAo vA, bhAvao NaM adinnAdANe rAgeNa vA doseNa vA, jaM mae kAyotsaniyuktiimassa dhammassa kevalipannattassa ahiMsAlakkhaNasta saccAhiTiassa viNayamUlassa khaMtippahA gA~dhyayane dIpikA // pAkSikaNassa ahiraNNasovaNiyassa uvasamapabhavassa navabaMbhaceraguttassa apayamANassa bhikkhAvittiya-1 // 169 // sUtram // ssa kukkhIsaMbalassa niraggisaraNassa saMpakkhAliassa cattadosassa guNaggAhiassa niviArassa nivittilakkhaNassa paMcamahatvayajuttassa asaMnihisaMcayassa avisaMvAiyassa saMsArapAragAmiyassa nivANagamaNapajavasANaphalassa purvi annANayAe asavaNayAe abohIe aNabhigameNaM abhigameNa vA pamAeNaM rAgadosapaDibaddhayAe bAlayAe mohayAe maMdayAe kiDDayAe tigAravaguruyAe caukkasAovagaeNaM paMciMdiovasaTTeNaM paDipuNNabhAriyAe sAyAsokkhamaNupAlayaMteNaM ihe vA bhave - / annesu vA bhavaggahaNesu adinnAdANaM gahiaMvA gAhAviaMvA dhippaMtaM vA parehi samaNunnAyaM taM niN/ dAmi garihAmi tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM aIaM niMdAmi paDupannaM saMvaremi aNA gayaM paJcakkhAmi savaM adinnAdANaM jAvajjIvAe aNissiohaM neva sayaM adinnaM gihijjA nevannehiM // 169|| Jain Education in For Private & Personal use only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adinnaM gihAvijA adiNNaM giNhate vi anne na samaNujANijA taMjahA-arihaMtasakkhioM | siddhasakkhioM sAhusakkhiaM devasakkhiaM appasakkhievaM bhavai bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayaKI virayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe | vA esa khalu adinnAdANassa veramaNe hie suhe khame nissesie ANugAmie [pAragAmie] savvesi | pANANaM savvesiM bhUyANaM savesiM jIvANaM savesiM sattANaM adukkhaNayAe asoyaNayA ajUraNayAe M atippaNayAe apIDaNayAe apariAvaNayAe aNudavaNayAe mahatthe mahAguNe mahANubhAve mahA| purisANuciNNe paramarisidesie pasatthe taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mokkhayAe bohi lAbhAe saMsArutAraNAettikaTTha uvasaMpajjitA NaM viharAmi / tacce bhaMte ! mahatvae uvaDhiomi | sabAo adinnAdANAo veramaNaM // 3 // athA'parasmin tRtIye mahAvrate sarvasmAdadattAdAnAdviramaNaM astu yathA grAme vA nagare vA'raNye vA, alpaM vA mUlye. nAlpaM tRNAdi, bahu vA bahumUlyaM ratnAdi / aNu laghupramANaM vajrAdi, sthUlaM asAraM rUtAdi / yadvAlpaM stokaM bahu dhanaM aNu sUkSmaM sthUlaM prauDhaM, kiM tat ? cittamat sacitaM, acittamat acittaM, vAzabdA apyarthAH / naiva svayaM adattaM gRhNIyAnnaivAnyairadattaM Jain Education in For Private & Personal use only J
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka grAhaye, adattaM mRhalo'pyanyAca samanujAnAmi / yAvajjIvatayA trividha adacAdAnaM kRtakAritAnumatirUpaM trividhena karaNena kAyotsaniyukti- tyajAmi yathA 'maNeNaM' ityAdi / tasya bhadaMta ! atItAdattAdAnasya pratikramAmi0 / adattAdAnaM caturkI prajJaptaM-dravyato grahaNa- INFdhyayane dIpikA // dhAraNIyeviti grahaNArheSu dharaNArheSu ca dravyeSu vakhAdiSu, kSetrato grAmeSu vA, kAlabhAvau spaSTau / atra caturbhakSI dravyato pAkSika bhAvato'dattAdAnaM spaSTaM 1, dravyato'datvAdAnaM na bhAvAt araktAdviSTArthe anujJApya tRNAdergrahaNe 2, bhAvato'dattAdAnaM na dravyataH sUtram // // 170 // duSTAtmanaH sAdhoH 3, na dravyato na bhAvataH spaSTaM 4 / 'jaMmae' ityAdi / adattAdAnaM gRhItaM vA'nyAhItaM vA gRhyamANaM paraiH samanujAtaM tannindAmi0 sarva prAgvat / evaM bhadaMta! tRtIye mahAvrate adattAdAnAdviramaNaM kRtaM / 3 / | ahAvare cautthe bhaMte ! mahatvae mehuNAo veramaNaM / savaM bhaMte! mehuNaM paJcakkhAmi / se divaM vA mANusaM vA tirikkhajoNiaM vA / neva sayaM mehuNaM sevijjA nevannehiM mehuNaM sevAvijjA mehuNaM sevaMte | vi anne na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kaa| ravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi tassa bhaMte! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosi7 rAmi / se mehuNe caubihe pannatte, taMjahA-dabao khittao kAlao bhaavo| davao NaM mehuNe rUvesu vA rUvasahagaesu vA / khittao NaM mehuNe uDDaloe vA aholoe vA tiriyaloe vA / // 17 // T Jain Education in
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kAlao NaM mehuNe diA vA rAo vA / bhAvao NaM mehuNe rAgeNa vA doseNa vA / jaM mae imassa dhammassa kevalipaNNattassa ahiMsAlakkhaNassa saccAhiTiassa viNayamUlassa khaMtippahANassa ahirannasovanniassa uvasamapabhavassa navabaMbhaceraguttassa apayamANassa bhikkhAvittiyassa kukkhIsaMvalassa niraggisaraNassa saMpakkhAliassa cattadosassa guNaggAhiassa niviArassa nivittilakkhaNassa paMcamahatvayajuttassa asaMnihisaMcayassa avisaMvAiassa saMsArapAragAmiassa nivvANagamaNapa javasANaphalassa puci annANayAe asavaNayAe abohIe aNabhigameNaM abhigameNa vA pamAeNaM rAga| dosapaDibaddhayAe bAlayAe mohayAe kiDDayAe tigAravaguruyAe caukkasAovagaeNaM paMciMdiovasaTTeNaM paDipuNNabhAriAe sAyAsokkhamaNupAlayaMteNaM ihaM vA bhave annesu vA bhavaggahaNesu mehuNaM seviaMvA sevAviaMvA sevijaMtaM vA parehi samaNunnAyaM taM niMdAmi garihAmi tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM, aIyaM niMdAmi paDupannaM saMvaremi aNAgayaM paJcakkhAmi, savaM mehuNaM jAvajjIvAe aNissiohaM | neva sayaM mehuNaM sevijA nevannehiM mehuNaM sevAvijjA mehuNaM sevaMte vi anne na samaNujANijjA taM Jain Education inte
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ S bhAvazyaka yAta // 17 // jahA-arihaMtasakkhi siddhasakkhiraM sAhusakkhiaM devasakkhi appasakkhiaM evaM bhavai | kAyotsabhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA || narmAdhyayane pAkSikaparisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA esa khalu mehuNassa veramaNe hie suhe khame nissesie | sUtram // ANugAmie [pAragAmie] savesiM pANANaM savesiM bhUyANaM savesiM jIvANaM savesiM sattANaM adukkhaNayAe asoyaNayAe ajUraNayAe atippaNayAe apIDaNayAe apariAvaNayAe aNuddavaNayAe mahatthe mahAguNe mahANubhAve mahApurisANucinne paramarisidesie pasatthe taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mokkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAettikaTTha uvasaMpajittANaM vihraami| cautthe bhaMte ! mahatvae uvaDhiomi sabAo mehuNAo veramaNaM // 4 // ____ atha caturthe mahAvrate maithunAdviramaNaM kurve, tadyathA divyaM devasambandhi maithunaM, mAnuSaM manuSyasambandhi, tiryagyonikaM pazusabandhi, vApyarthe, naiva svayaM maithunaM seve, naivAnyamaithuna sevaye'nyAn maithuna sevayamAnAnna samanujAnAmi / trividhaM maithunaM kRtakAritAnumatirUpaM trividhena karaNena manaAdinA na kromi| 'se mehuNe ' maithunaM caturdA-dravyataH rUpeSu nirjIvalepyAdirUpeSu vA, rUpasahagateSu vA sajIvadeheSu dravyeSu / kSetrata Urdhvaloke sUryakaraprasarayojanazatA(sUryamaNDalA)okAzadezeSu / | // 17 // Jain Education in For Private & Personal use only www.janelibrary.org
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ adholoke sUryakaraprasarAdhastanAkAzadezeSu / tiryagloke suurymnnddlaadhstnkrprsrkssetre'ssttaadshshtyojnruupe| bhAvato dveSaNa paravigopanArtha krodhamAnAbhyAM ca maithunaM / 'jaM mae.' ityAdi / tatra dravyato maithunaM na tu bhAvAdaraktadviSTastriyo balAtkAre, zeSabhAH svayaM jnyeyaaH| maithunaM svayaM sevitaM vA paraiH sevitaM kAritamityarthaH paraiH sevyamAnaM vA samanujJAtaM / vAzabdotra samuccaye / tannindAmItyAdi / tathA trividhaM kRtakAritAdibhedaM maithuna trividhena manaAdinA'tItaM nindAmItyAdi / 4 / ahAvare paMcame bhaMte ! mahatvae pariggahAo vermnnN| satvaM bhaMte ! pariggahaM pnyckkhaami|se appaM ! KI vA bahaM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA, neva sayaM pariggahaM parigihijjA, nevaalnnahiM pariggahaM parigihAvijA, pariggahaM parigiNhate vi anne na samaNujANAmi, jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / se pariggahe caubihe pannatte, taMjahA-davao khettao kAlao bhAvao / davao NaM pariggahe sacittAcittamIsesu davesu, khittao | NaM pariggahe sabaloe, kAlao NaM pariggahe diA vA rAo vA, bhAvao NaM pariggahe appagghe vA Jain Education a l
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsa dhyayane | pAkSika| sUtram // Avazyaka | mahagghe vA rAgeNa vA doseNa vA / jaM mae imassa dhammassa kevalipannattassa ahiMsAlakkhaNassa niyukti saccAhiTThiassa viNayamUlassa khaMtippahANassa ahiraNNasovanniyassa uvasamapabhavassa navabaMbhadIpikA // ceraguttassa apayamANassa bhikkhAvittiyassa kukkhIsaMbalassa niraggisaraNassa saMpakkhAliassa // 172 / / cattadosassa guNaggAhiassa niviArassa nivittilakkhaNassa paMcamahatvayajuttassa asaMnihisaMcayassa avisaMvAiassa saMsArapAragAmiassa nivANagamaNapajjavasANaphalassa puviM annANayAe asavaNayAe abohIe aNabhigameNaM abhigameNa vA pamAeNaM rAgadosapaDibaddhayAe bAlayAe moha yAe maMdayAe kiDDayAe tigAravaguruyAe caukkasAovagaeNaM paMciMdiovasaTTeNaM paDipuNNabhAriyAe a sAyAsokkhamaNupAlayaMteNaM ihaM vA bhave annesu vA bhavaggahaNesu pariggaho gahio vA gAhAvio vA dhippaMto vA parehi samaNunnAo taM niMdAmi garihAmi tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kaarnnN| aIaM niMdAmi paDupannaM saMvaremi aNAgayaM paJcakkhAmi satvaM pariggahaM / jAvajjIvAe aNissiohaM neva sayaM pariggahaM parigihijjA nevannehiM pariggahaM parigihAvijjA pariggahaM parigiNhaMtevi // 172 / / Jain Education in
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ - anne na samaNujANijjA taMjahA-arihaMtasakkhi siddhasakkhioM sAhusakkhioM devasakkhi / appasakkhioM evaM bhavai bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme diA / vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA / esa khalu pariggahassa veramaNe | hie suhe khame nissesie ANugAmie [pAragAmie] savesiM pANANaM satvesiM bhUyANaM savesiM jIvANaM MsavesiM sattANaM adukkhaNayAe asoyaNayAe ajUraNayAe atippaNayAe apIDaNayAe apariAKI vaNayAe aNuddavaNayAe mahatthe mahAguNe mahANubhAve mahApurisANucinne paramarisidesie pasatthe taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mokkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAettikaddu uvasaMpajitA NaM viharAmi / paMcame bhaMte ! mahatvae uvaDhiomi sabAo pariggahAo veramaNaM // 5 // ____ atha parigrahe-se gAme vA' yathA grAme vA nagare vAilpa vA ityAdi tatIyavratavata / dravyataH parigrahaH sacittAcittamizreSu / sacittaM sajIvaM acittaM nirjIvaM, mizraM savasvanarAdirUpaM ityAdidravyeSu, yatra sarvadravyeSvitipAThastatrAkAzAdiSu sarveSu dravyeSu / yaccUrNiH 'gAmagharaMgaNAipaesesu mamIkArAo AgAsadavapariggaho' gamaNAkuMcaNapasAraNAisu dhammadavapariggaho, ThANanisIyaNAipaesamamIkArAo adhammadavapariggaho, mAyApiimAiemu jIvesu mamattakaraNAo jIvadavapariggaho, Jain Education in For Private & Personal use only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA / / // 173 // Jain Education Inte hiranasunAie mamattakaraNAo puggaladavapariggaho, sIuNhava risakAlesu riucchakke vA mucchiyassa kAlapariggaho, kSetrataH parigraho yatra 'lo vA aloe vA' pAThastatra tadAkAzamamatvAt / 'sabaloe vA' pAThe'pyevaM / [ grAmeSu vA ityAdi pAThaH spaSTaH ] / kAlato dinarAtryabhilASAt / bhAvato'lpArthe'lpamUlye mahArthe vA vastuni mUrcchayA, sarvatra rAgo mAyAlomAbhyAM dveSaH kodhamAnAbhyAM / tatra dveSeNAparasatkaM AdAya parigRhNAti / tathA dravyataH parigraho na bhAvAt yatInAM dharmopakaraNaM, bhAvataH parigraho na dravyAt aprAptau vAJchAvatAM, zeSabhaGgau spaSTau / parigraho gRhIto vA, parairgrAhyato vA, gRhyamANo vA samanujJAtaH / paJcame mahAvrate'bhyutthito'smi sthito'smi sarvasmAtparigrahAdviramaNaM / 5 / ahAvare chaTThe bhaMte! rAIbhoaNAo veramaNaM / savaM bhaMte! rAIbhoaNaM paJcavakkhAmi / se asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA neva sayaM rAI bhuMjijjA nevannehiM rAI bhuMjAvijjA rAI bhuMjaMte anne na samajANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAma karataM pi annaM na samaNujANAmi tassa bhaMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / serAIbhoaNe cauvihe pannatte, taMjahA - davao khittao kAlao bhAvao / davao NaM rAIbhoaNe asaNe vA pANe vA khAime vA sAime vA / khittao NaM rAIbhoaNe samaya kAyotsargAdhyayane pAkSika sUtram // // 173 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ | khitte / kAlao NaM rAIbhoaNe diA vA rAo vA / bhAvao NaM rAIbhoaNe titte vA kaDue vA | kasAye vA aMbile vA mahure vA lavaNe vA rAgeNa vA doseNa vA / jaM mae imassa dhammassa kevalipaNNattassa ahiMsAlakkhaNassa saJcAhiTiassa viNayamUlassa khaMtippahANassa ahiraNNasovapiNaassa uvasamapabhavassa navabaMbhaceraguttassa apayamANassa bhikkhAvittiyassa kukkhIsaMbalassa nira| ggisaraNassa saMpakkhAliassa cattadosassa guNaggAhiassa niviArassa nivittilakkhaNassa paMcamahatvayajuttassa asaMnihisaMcayassa avisaMvAiassa saMsArapAragAmiassa nivANagamaNapajjavasANaphalassa puci annANayAe asavaNayAe abohIe aNabhigameNaM abhigameNa vA pamAeNaM rAgadosapaDibaddhayAe bAlayAe mohayAe maMdayAe kiDDayAe tigAravaguruyAe cauksAovagaeNaM paMciMdiovasaTTeNaM paDipuNNabhAriAe sAyAsokkhamaNupAlayaMteNaM ihaM vA bhave annesu vA bhavaggahaNesu rAIbhoaNaM bhuttaM vA bhuMjAviraM vA bhujaMtaM vA parohiM samaNunnAyaM taM niMdAmi garihAmi tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM / aIaM niMdAmi paDupaNNaM saMvaremi aNAgayaM paJcakkhAmi Jain Education Inter Bisww.jainelibrary.org
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- savaM rAIbhoaNaM / jAvajIvAe aNissiohaM neva sayaM rAIbhoaNaM a~jivA nevannehiM rAIbho- kAyotsaniyukti - aNaM bhuMjAvijA rAIbhoaNaM bhuMjate vi anne na samaNujANijjA taMjahA-arihaMtasakkhi siddhasa dhyayane dIpikA pAkSikakkhi sAhusakkhiaM devasakkhiaM appasakkhioM evaM bhavai bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavira sUtram // // 174 // | paDihayapaJcakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vaa| esa khalu rAIbhoaNassa veramaNe hie suhe khame nissesie ANugAmie [pAragAmie] sanvesiM pANANaM / savesiM bhUyANaM savesi jIvANaM satvesiM sattANaM adukkhaNayAe asoyaNayAe ajUraNayAe atippaNatAyAe apIDaNayAe apariAvaNayAe aNuddavaNayAe mahatthe mahAguNe mahANubhAve mahApurisANucinne | paramarisidesie pasasthe taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mokkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAettikaddu uvasaMpajjittA NaM viharAmi / chaTTe bhaMte ! uvaDhiomi sabAo rAIbhoaNAo veramaNaM // 6 // | icceiAI paMcamahatvayAiM rAIbhoaNaberamaNachaTThAI attahiyaTTayAe uvasaMpajittA NaM viharAmi // athA'parasmin SaSThe vrate rAtribhojanAdviramaNaM kurve, rAtribhojanaM yathA azanaM vA, kramAt odana 1, AranAla 2, laDDuka (kharjUra) AG // 17 // Jain Education in a l For Private & Personal use only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I 3, harItakyAdi 4, naiva svayaM rAtrau bhuJje, naivAnyai rAtrau bhojaye, bhuJjAnAnanyAnvA na samanujAne / samayakSetre iti manuSyakSetre samudramAne samayAdiprarUpaNAyAstatraiva bhAvanAt parato'horAjyabhAvAt / kAlato divA rAtribhojanaM andhakAre, saMkaTasukhe bhojane, saMnidheH paribhoge vA sati / bhAvatastiktAderdravyasyAsvAde, tatra kaSAyile kaSAyaM, ambile amlaM, lavaNe kSArarasaM, anAhArasyApi rAtrau mukhe kSepaH zayyAyAM sthApanaM ca rAtribhojanameva, rAgeNa icchayA dveSeNa gurvAdiSu kalahAdinA / tatra dravyato nizAbhojyaM na bhAvAt kAraNe raktAdviSTasyAnudaye'stamite vA bhuJjAnasya na dravyato bhAvAt rAtrau bhojane - cchayAsprAptau zeSabhaGgau spaSTau / rAtribhojanaM bhuktaM vA paraibhajitaM vA bhujyamAnaM vA paraiH samanujJAtaM tannindAmi svasAkSi, gami gurusAkSi / trividhaM kRtakAritAnumatibhedaM rAtribhojanaM trividhena manaAdinA karaNenAtItaM nindAmi, pratyutpannaM varttamAnakAlasambandhi saMvRNomi tyajAmi, anAgataM bhaviSyakAlasambandhirAtribhojyaM pratyAkhyAmi niSidhye sarva rAtribhojyamiti / tathA rAtrau gRhItaM rAtrau bhuktaM, rAtrau gRhItaM divA bhuktaM, divA gRhItaM rAtrau bhuktaM, ete trayo'zuddhAH, divA gRhItaM divA bhuktaM zuddhaH / 4 / ' chaTThe bhaMte vae0 ' SaSTaM vratamAdyAntyAhatoreva RjujaDavakrajaDArthaM, videhArhatAM madhyamArhatAM RjuprajJAnudizyottaraguNeSu sthApitaM, ityetAni paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaM SaSTaM yeSAM tAni AtmahitArthAya mokSAya upasampadya svIkRtya viharAmi mAsakalpAdividhinA tiSThAmi calAmi ca / rU. atha mahAvratadoSAnAha - ' appasatthA ya je jogA ' appasatthAya je jogA, pariNAmA ya dAruNA / pANAivAyassa veramaNe, esa vutte aikkame // 1 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukti dIpikA // // 175 // Jain Education Int 1 virAgA ya je bhAsA, tivadosA taheva ya / musAvAyassa veramaNe, esa butte aikkame // 2 // uggahaM si ajAitA, avidinne ya uggahe / adinnAdANassa veramaNe, esa kutte aikkame // 3 // saddA vA rasA gaMdhA - phAsANaM paviyAraNe / mehuNassa veramaNe, esa butte aikkame // 4 // icchA mucchA ya gehI ya, kaMkhA lobhe yadAruNe / pariggahassa veramaNe, esa vutte aikkame // 5 // aimatte ya AhAre, sUrakhittaMmi saMkie / rAIbhoaNassa veramaNe, esa kutte aikkame // 6 // daMsaNanANacaritte, avirAhittA Thio samaNadhamme / paDhamaM vayamaNurakkhe, virayAmo pANAivAyAo // 7 // daMsaNanANacarite, avirAhittA Thio samaNadhamme / bIaM vayamaNurakkhe, virayAmo musAvAyAo // 8 // daMsaNanANacarite, avirAhittA Thio samaNadhamme / taiaM vayamaNurakkhe, virayAmo adinnAdANAo || 9 || daMsaNanANacarite, avirAhittA Thio samaNadhamme / cautthaM vayamaNurakkhe, virayAmo mehuNAo // 10 // daMsaNanANacarite, avirAhittA Thio samaNadhamme / paMcamaM vayamaNurakkhe, virayAmo pariggahAo // 11 // daMsaNanANacaritte, avirAhittA Thio samaNaghamme / chaTuM vayamaNurakkhe, virayAmo rAIbhoaNAo // 12 // Alaya kAyotsargAdhyayane pAkSika sUtram // // 175 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vihArasamio, jutto gutto Thio smnndhmme| paDhamaM vayamaNurakkhe, birayAmo paaNnnaaivaayaao||13|| | AlayavihArasamio, jutto gutto Thio samaNadhamme / bIaM vayamaNurakkhe, virayAmo musAvAyAo NI // 14 // AlayavihArasamio, jutto gutto Thio smnndhmme| taiaM vayamaNurakkhe, virayAmo adinaadaannaao||15|| AlayavihArasamio, jutto gutto Thio samaNadhamme / cautthaM vayamaNurakkhe, virayAmo mehunnaao||16||aalyvihaarsmio, jutto gutto Thio smnndhmme| paMcamaM vayamaNurakkhe, virayAmo pariggahAo // 17 // AlayavihArasamio jutto gutto Thio samaNadhamme / chaTuM vayamaNurakkhe, virayAmo rAIbhoaNAo // 18 // AlayavihArasamio, jutto gutto Thio samaNadhamme ! | tiviheNa appamatto, rakkhAmi mahavvae paMca // 19 // sAvajajogamegaM, micchattaM egameva annaannN| parivajaMto gutto, rakkhAmi mahavvae paMca // 20 // aNavajjajogamegaM, sammattaM egameva nANaM tu| uva saMpanno juco, rakkhAmi mahavvae paMca // 21 // do ceva rAgadose, duNNi ya jhANAI adRrudaaii| | parivajaMto gutto, rakkhAmi mahaThavae paMca // 22 // duvihaM carittadhamma, dunni ya jhANAI dhmmsukkaaii| Jain Education SANE a l F
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA | // 176 // Jain Education Inter 1 uvasaMpanno jutto, rakkhAmi mahavvae paMca // 23 // kivhA nIlA kAU, tinni ya lesAo appasatthAo / parivajjaMto gutto, rakkhAmi mahatvae paMca // 24 // teU pamhA sukkA, tinni ya lesAo suppasatthAo / uvasaMpanno jutto, rakkhAmi mahavvae paMca // 25 // maNasA mANasaccaviU, vAyAsacceNa karasacceNa / tiviheNa vi saccaviU, rakkhAmi mahatvae paMca // 26 // cattAri ya duhasijjA, cauro sannA tahA kasAyA ya / parivajjaMto gutto, rakkhAmi mahavae paMca // 27 // cattAri ya suhasijjA, vihaM saMvaraM samAhiM ca / uvasaMpanno jutto, rakkhAmi mahabae paMca // 28 // paMceva ya kAmaguNe, paMce ahave mahAdose / parivajjaMto gutto, rakkhAmi mahavae paMca // 29 // paMciMdiyasaMvaraNaM, taheva paMcavihameva sajjhAyaM / uvasaMpanno gutto, rakkhAmi mahavae paMca // 30 // chajjIvanikAyavahaM, chappiya bhAsAu appasatthAu / parivajjaMto gutto, rakkhAmi mahavae paMca // 31 // chavi manbhitarayaM, bajjhaM piya chavihaM tavokammaM / uvasaMpanno jutto, rakkhAmi mahavae paMca ||32|| satta ya bhayaThANAI, sattavihaM caiva nANavibhaMgaM / parivajjaMto gutto, rakkhAmi mahavae paMca // 33 // piMDesaNa pANesaNa, uggaha kAyotsargAdhyayane pAkSika sUtram // // 176 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattikkayA mahajjhayaNA / uvasaMpanno jutto, rakkhAmi mahatvae paMca // 34 // aTTha ya mayaThANAI, aTTha ya kammAiM tesiM baMdhaM ca / parivajaMto gutto, rakkhAmi mahatvae paMca // 35 // aTTha ya pavayaNamAyA, diTThA aTThavihaniTiaTehiM / uvasaMpanno jutto, rakkhAmi mahatvae paMca // 36 // nava pAvaniANAI, saMsAratthA ya navavihA jIvA / parivajaMto gutto, rakkhAmi mahabae paMca / / 37 // navabaMbhaceragutto, | A dunavavihaM baMbhaceraparisuddhaM / uvasaMpanno jutto, rakkhAmi mahatvae paMca // 38 // uvaghAyaM ca dasavihaM, asaMvaraM taha ya saMkilesaM ca / parivajaMto gutto, rakkhAmi mahatvae paMca // 39 // saJcasamAhiTThANA, al dasa ceva dasAo smnndhmmNc| uvasaMpanno jutto rakkhAmi mahabae paMca // 40 // AsAyaNaM ca savaM, | tiguNaM ikArasaM vivjjNto| uvasaMpanno jutto, rakkhAmi mahatvae paMca // 41 // evaM tidaMDavirao, | tigaraNasuddho tisallanIsallo / tiviheNa paDikkato, rakkhAmi mahatvae paMca // 42 // ye yogA ayatanAcalanabhASaNAdivyApArA aprazastA viruupaaH| ca evArthe / pariNAmAzca ye dAruNA raudrAH prANAtipAtasya viramaNe / eSo'tikramo'tIcAra ukto'rhdbhiH1| yA bhASA tIvrarAgA'tirAgeNocyate athavotkaTaviSayA, tIvadveSA aprItipUrvakA bhASA ca mRpAvAdaviramaNe 2 / 'ugga' ayAcitvA'vagrahe sthAnaM adatte vA svAminAvagrahe sthAnaM adattAdAnasya Jain Education Inter For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA || // 177 // Jain Education Inter , 6 viramaNe 3 / ' saddA0 ' zaddharUparasagandhasparzANAM pravicAraNA zubhatayA tatparatayA ca cintanaM maithunasya viramaNe 4 / 'icchA0 ' asatAM bhAvAnAM icchA, satAM vastUnAM saMgrahe naSTAdiduHkhe vA mUrcchA, gRddhiratRptiH, kAGkSA ramyaM ramyaM dRSTvA chA, lobhodAnaM, dAruNaM 5 / ' aimatte0 ' atimAtro dvAtriMzatkavalamAna udarakha bhAgono vA bahurAhAraH, rAtrau gandhodgArAdi kRtvA tadudgAragalane ca mahAdoSAt / sUrakSetre sUryodayAstarUpe zaGkite kiM sUrya udito na vetyAdau AhArettata etAnatikramAn tyajAmi 6 / evaM vratAni nirdoSANi svIkRtya teSAM pAlanamAha-' daMsaNa0 ' darzanaM samyaktvaM, jJAnaM navarAtrajJAnaM, cAritraM sarvaviratistAnyavirAdhya zramaNadhamrme kSAntyAdau sthitaH, prathamaM vratamanurakSAmi virato'smi prANAtipAtAt / ar darzanavirAdhanA paJcadhA - darzanaprabhAvakazAstrANAM saMmatyAdInAM pratyanIkatA, kimebhiH kalahazAstrairiti kubhAvaH, samyaFree vA anAsthA 1, darzana prabhAvakazAstrANAM paThane'ntarAyakaraNaM samyaktvagrahaNe vA'nyasyAntarAyakRtiH 2, samyaktvasya darzanaprabhAvakazAstrANAM ca pAtre adAne apAtre dAne ca sati upaghAtakaraNaM, zaGkAkAGgAdyatIcArapaJcakena vA darzanopaghAtaH 3 | darzanaprabhAvakazAstra pustakAdInAM pradveSaH kevalasamyagdRzaH predvaSo vA, tathA tapasviprazaMsAdharmmasthirIkRtisAdhammikavAtsalya zAsanonnatipradveSazca 4 | darzanazAstraguroH samyaktvagurorvA nihnavaH 5 / evaM jJAnaviSaye'pi zrutasya doSAkhyAne zrutajJAnI samyag na veti zrutavAnapi narakaM yAti / evaM jJAnavatAM ca kubhAve, akAlAnadhyAyayogAkaraNAdinA ca pAThe pratyanIkatA 1, jJAnaM paThatAmantarAya kRtiH 2, pAtre zrutAdAnAdupaghAtaH pustakAdyAzAtanayA vA 3, tathA kiM yatInAM jyoticakrayonyAdivicArairityAdyuktyA pradveSaH 4, gurunihnavaH 5 | cAritravirAdhanA sAvadyena / evaM ratnatrayaM avirAdhya zramaNadharme I kAyotsa rgAdhyayane pAkSika sUtram // // 177 //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ |kSAntyAdau sthitaH prathamaM vrataM anurakSAmi pAlayAmi virato'smi prANAtipAtAt 7 / evaM sarvagAthAH 6 / punarvizeSAtpAlanamAha'Alaya.' Alaye vasatau vihAre ca samitaH samitimAn asnAnalocaparISahasahanAdantadhAvanagurukulavAsAdisAdhuguNairyukta indriyairgaptaH zramaNadhammeM sthitaH prathamaM vratamanurakSAmi 13, gaathaa:6| 'Alaya.' trividhena karaNena manaAdinA vazIkRtenApramattaH san paJcamahAvratAnirakSAmi 19 / atha mahAvratavirodhino mahAvratApakArakAMzca vakti-sAvA yogaM sapApaM vyApAra ekaM, mithyAtvaM ekaM, ajJAnaM ekaM, evazcArthe, parivarjayet guptaH pnycmhaa020| 'anavadyayoga' niHpApavyApAraM ekaM, samyaktvaM ekaM, sajjJAnaM pradhAnajJAnaM ekaM upasampanna AzritaH guNaiyuktaH 21 / dvau rAgadveSau dve dhyAne Ataraudre parivarjayan / tathA RtaM duHkhaM tatra bhavaM A / duHkhArtasya duHkhahAnyai sukhAdiprAyai ca gADhAdhyavasAyo rodhayati narake jantumiti raudraM, hiMsAmRSAsteyaparigrahAdigADhAzayAH 22 / dvividhaM cAritradharma dezasarvaviratirUpaM, dve dhyAne dhaHzukle ca / tatra dharmAya hitaM dhayaM jinoditakriyAtattvAdigADhAbhiprAyaH, zucaM lamayatIti zuklaM rUpAtItAdi nIrAgaM dhyAnaM, prarUpakatayA kartRtayA copasampanna AdRtaH 23 / 'kiNhA' kRNNanIlakApotAkhyA aprazastAstistro lezyA parivartya tejaHpadmazuklAstisro lezyAH suSTu prazastA upasampanna AzritaH, lezyAH pratikramaNAdhyayane vyAkhyAtAH / tatra kRSNairvigandhastIkSNormahAkaTubhihiMsAdipravRttikaraiH karmapudgalaniSpanna AtmapariNAmaH kRSNalezyA 1 / nIlairvigandhaistiktastIkSNairaviratyArambhAdipravRttikaraiH karmANubhirnIlalezyA 2 / kiJcinnIlaH kizcidrakto varNaH kApotaH, M kApotavaNaistIkSNairamlairvigandharmAyAdikarairaNubhiH kApotalezyA 3 / raktaiH sugandhairmadhuraiH sukumArairvinayAdibhirguNakarairaNubhiH tejolezyA 4 / pItaiH sugandhairgADhamadhuraiH stokarAgadveSAdihetubhiH padmalezyA 5 / zvetasugandhasarasamadhurasukumArardhAdi Jain Education in al A sa al /
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakana niyukti- dIpikA // // 178 // dhyAnakaraiH karmANubhirniSpanna AtmapariNAmaH zuklalezyA 6 / 24-25 / 'maNa' manasA zubhabhAvarUpeNa cetasA rakSAmi mahA- 12| kAyotsavratAnIti sambandhaH / kimbhRto'haM manaHsatyaM, manaHsaMyamo'kuzalamanorodhakuzalamanaHpravRttirUpastaM vegrIti manaHsatyavit / evaM dhyayane vAksatyajJo vAksatyena ayogyavAktyAgI yogyavaktA / karaNasatyajJaH karaNasatyena kArye yatanAceSTAkRdanyathA sthiraH, evaM pAkSikatrividhenA'pi karaNena satyavidvAn / atra satyasaptabhaGgI-manaHsatyamityAdi 3, manovAksatyaM 4, manaHkAyasatyaM 5, sUtram / / vAkAyasatyaM 6, manovAkAyasatyaM 7 / evaM paJcamahAvratAni rakSAmi 26 / 'cattA'catasro duHkhazayyA yathA zaGkA 1, paralAbhaprArthanaM 2, kAmabhogaprArthanA 3, mardanodvartanasnAnAdiprArthanaM 4 zaGkA'rhanmatAzraddhA 1 / etA eva viparItAH sukhazayyAH / catasraH saMjJA AhArAdyAH pratikramaNe vyAkhyAtAH / caturaH kaSAyAMzcAparivarjayan / catasraH sukhazayyA jinamatazraddhA 1, svalAbhecchA 2, kAmAdyaprArthana 3, shirolocrogaadivednaasmykshn4ruupaaH| caturvidhaM saMvaraM mano 1 vArakAyo3pakaraNasaMvararUpaM 4, tatropakaraNasaMvaraH pratikramaNAdhyayanokto'jIvasaMyamo jnyeyH| caturvidhaM samAdhi vinaya 1 zruta 2 tapa 3 AcArasamAdhirUpaM upsmpnH| jJAna 1 darzana 2 cAritra 3 tapaH 4 samAdhirUpaM ca 27-28 / 'paMce' paJca kAmaguNAn icchAhetUna zabdarUpAdIn , pazca AsravAn prANAtipAtAdIn mahAdoSAn / paJcendriyANi zrotra 1 ga 2 nAsA 3 jihvA 4 zarIrA5khyAni teSAM saMvaraNaM / pazcavidhaM svAdhyAyaM suSThu A maryAdayA dhyAnarUpaM, vAcanA 1, pracchanA 2, parivartanA 3'nuprekSA 4 dharmakathArUpaM 5 / tatra vAcanA sUtraparipATidAnagrahaNe, pracchanA sUtrArthayoH pRcchA 2, parivartanA guNanAbhyasane 3, anuprekSA cintanaM 4, dharmakathA spaSTA 5 29-30 / 'chajjI0' SaT jIvanikAyavadhaM, SaT cA'prazastA bhASA:-alIkaM 1, hIlitaM 2, khisitaM 3, paruSaM 4, garvabahulaM 5, 178 // Jain Education Intel For Private & Personal use only I IN ww.jainelibrary.org
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyutsRSTodIraNaM ca 6 / hIlitamavajJA, khisitaM marmocyA, paruSaM kaThoraM, vyutsRSTAnAM marmavacanAnAM udIraNaM kathanaM 31 / 'chavi0' abhyantaraM laukikairanAtatvAdanyatIrthikaizca paramArthato'nAsevyamAnatvAt mokSaprAptyantaraMgatvAcca, tadevAbhyantarakaM tapaHkarma / tatra 'pAyacchittaM viNao yAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ussaggovi ya ambhitarao tabo hoi|1| iha cittaM jIva ucyate, tataH prAyo bAhulyena cittaM jIvaM vizodhayatyaticArajanitakarmamalarahitaM karotIti prAyazcittaM AlocanAdidazavidhaM iti kAyotsarganiyuktau vyAkhyAtaM 1 / vinIyate kSipyate'STaprakAraM karmAneneti vinayaH, sa ca jJAnadarzanacAritramanovacanakAyalokopacAravinayabhedAtsaptadhA / tatra jJAnamAbhinibodhikAdi pazcadhA, tadeva vinayo jJAnasya vA vinayaH bhaktyAdikaraNaM jJAnavinayaH, uktaM ca- bhattI 1 taha bahumANe 2 taddidvatthANa samma bhAvaNayA 3 / vihigahaNa 4 bhAsoviya eso viNao jinnaabhihio'|1| bhaktirbAhyA sevA, bahamAna aantrpriitiH| darzanaM samyaktvaM tadeva vinayo darzanasya vA vinayo darzanaguNAdhikAnAM zuzrUSaNA'nAzAtanArUpo vinayo darzanavinayaH, yataH 'sussUsaNA aNAsAyaNA ya viNao u daMsaNe duviho / daMsaNaguNAhieK, kajai sussuusnnaavinno| 1 / sakkAra 1 bhuTThANe 2 sammANA 3 saNapariggaho 4 tahaya / AsaNamaNuppayANaM 5 kiikamma 6 aMjaliggaho ya / 2 / itassaNugacchaNayA 8 Thiyassa taha pajjuvAsaNA bhaNiyA 9 / gacchaMtA- | NubvayaNaM 10 eso susmsnnaavinno'|3| iha satkAraH stavanavandanAdiH, abhyutthAnaM vinayAhasya darzanAdevAsanatyajanaM / sanmAno vastrapAtrAdipUjanaM / AsanAbhigrahastiSThata AdareNAsanAnayanapUrvakamupavizatAtraivaM bhaNanaM / AsanAnupradAnaM tu Asanasya sthAnAt sthAnAntarasaJcAraNaM / kRtikarma dvAdazAva-vandanaM, zeSaM spssttN| ucitakaraNakriyArUpo'yaM darzane zuzrUSAvinayaH / Jain Education Inter Loww.jainelibrary.org
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ baavshykniyuktidiipikaa|| kAyotsa dhyayane pAkSikasUtram // // 179 // anAzAtanAvinayastu anucitakriyAvinivRttirUpo'yaM, anAzAtanA bhktibhumaanvrnnjnnmedaatridhaa| sa ca paJcadazAmAM syAditi paJcacatvAriMzadvidhaH, yataH 'titthayara 1 dhamma 2 Ayariya 3 vAyage 4 thera 5 kula 6 gaNe 7 saMghe 8 / saMbhogiya 9 kiriyAe 10 mainANAINa ya taheva 15' / 1 / sAMbhogikA ekasamAcArikAH, kriyA astiktaa| atra bhAvanA-tIrthakarANAmAzAtanAyAM na vartitavyamityAdi, 'kAyabA puNa bhattI vahumANo taha ya vanavAo ya / arihaMtamAiyANaM kevalanANAvasANANaM' / ukto darzanavinayaH / atha cAritravinayaH cAritrameva cAritrasya vA vinayaH zraddhAnAdirUpaH, yataH 'sAmAiyAicaraNassa sadda-1 haNayA 1 taheva kAraNaM 2 / saMphAsaNaM parUvaNamahapurao savvasattANaM 3'ti / manovacanakAyavinayAstu manaHprabhRtInAM vinayAheSu kuzalapravRttyAdirUpAH, yataH-'maNavayakAyaviNao AyariyAINa savvakAlaMpi / akusalamaNAiroho kusalANa udIraNaM taha ya' |sh lokAnAmupacAro vyavahArastena sa eva vA vinayo lokopacAravinayaH saptadhA-'ambhAsatthANa 1 chaMdANuvattaNaM 2 kayapaDikittI tahaya 3 kAriyanimittakaraNaM 4 dukkhattagavesaNA tahaya 5 taha desakAlajANaNa 6 savvatthesu taha aNumaI bhaNiyA 7' tatrAbhyAsasthAnaM gurusamIpe sthAnaM 1 chandonuvartitvaM gurvabhiprAyavartitvaM 2 tathA kRtapratikRti kRte bhaktAdinopacAre prasannA guravaH pratikRti pratyupakAraM sUtrAdidAnato vidhAsyanti na tu nijaraiveti 3, tathA kAritanimittakaraNaM ko'rthaH yena zrutaM prApitastasya vinaye vartitavyaM tadanuSThAnaM kArya 4, tathArtasya pIDitasya gaveSaNamauSadhAderArtagaveSaNA 5, tathA dezakAlajJatA 6, tathA sarvArtheSvapratilomatAnukUlyaM 7 / yadvA manovinayaH prazastaH saptadhA-apApaH 1, asAvadyaH 2, akriyaH 3, nirupakkezaH 4, anAzravaH 5, acchaviH 6, abhUtAbhizaGkanaH 7, sapApAbastu saptadhA'prazastamanovinayo viparItaH / vAbinayopyevaM sapta // 179 // ww.jainelibrary.org Jain Education in
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhH| dvidhA kAyavinayaH, prazasta upayuktena gamana 1 sthAna 2 nipIdana 3 tvagvarttana 4 ullaGghana 5 pralaGghana 6 sarvendriyayogajatayA saptadhA, sa evAnupayuktena sptdhaa'prshstH| iha pApaM sAmAnyena sAvA krodhAdyaM / kriyA kAyikAdyAH karmabandhinyaH, upaklezaH zokAdyaH, AzravaH prANAtipAtAdyAzravakaraNaM / cchaviH kaviH svAnyayorviSaye prmaadaayaasH| bhUtAnAM prANinAM zaGkAjanakaM bhRtAbhizaGkanaM, tathA ullaGghanaM uDDayanaM, pralaGghanaM ga diplavanaM, ukto vinayaH / vyAvRttabhAvo dharmArtha anAdidAnapravartanakaM veyAvRttyaM dazadhA-'Ayariya 1 uvajjhAe 2 thera 3 tavassI 4 gilANa 5 sehANaM 6 / sAhasiya 7 kala dagaNa 9 saMgha 10, saMgayaM tamiha kaayvN'| 1 / AcAryaH pazcadhA dIkSAcAryoM digAcAryaH sUtrasamaddezAnujJAcAryoM vAcanAcAryaH, tatra digAcAryo grahaNAsevanAzikSAguruH / upAdhyAyaH pAThakaH, sthaviro jAtizrutaparyAyairgacchasAdhusthairyadvA / tapasvI aSTamAdhikatapAH, glAno rogI, zikSako navadIkSaH sAmmiko liGgAt na pravacanataH, kulaM ekAcAryasantatiH, gaNaH saapekssdvitrikulsNgmH| saMghaH zAsanaM sAdhavaH / suSThu A maryAdayA'dhyAyaH svAdhyAyaH pazcadhA-yAcanA'dhyApana, pracchanA sUtrasyArthasya vA, parivartanA guNanamabhyasanaM ca vAcA, anuprekSA tu manasA, dharmakathA'hiMsAdidharmopadezaH 5 / dhyAnaM dharmadhyAnaM zukladhyAnaM ca / tatra viratikriyAsaMyamabhAvaM dhayaM / indriyamanovyApAracintArodhaH zuklaM, eSAM bhedAH prAga | dhyAnazatake uktaaH| utsagoM dvidhA dravyato bhAvatazca, tatra dravyato gaNazarIropadhyAhAraviSayazcaturdhA, bhAvatastu kssaaysNsaarkrmvyutsrgbhedaatridhaa| tatra kaSAyANAM caturNAM saMsArasya caturgatirUpasyA'STakarmaNAM ca vyutsargabhedAH spaSTAH, yata:-kAle gaNadehAnAM. airittA'suddhabhattapANANaM kohAIyANa sasayaM (1) kAyavo hoi cAuti uktamAbhyantaraM / atha 'bajhaM pi ya 'tti, bAhyaM Ase Jain Education Inter ww.jainelibrary.org
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA kAyotsa dhyayane pAkSikasUtram / / // 18 // vyamAnaM kriyamANaM lokairapi tapastayA jJAyamAnaM bahirdehazoSakatvAdvA bAhyaM apiceti samuccaye / SaDvidhamanazanAdi tapaHkarma, tapati dunoti dehakANIti tapaH, tasya karma karaNaM tapaHkarma / tatrA'nazanamAhAratyAgaH, tad dvidhA itvaraM yAvajIvaM ca / itvaraM caturthAdiSaNmAsAntamadhikRtatIrthamAzrityeti tathA zreNipratarAditapAMsi ca, yAvajjIvaM tu tridhA pAdapopagameMgitamaraNabhaktaparijJAbhedAt , tatra pAdapo vRkSastasya chinnapatitasyeva ceSTArodhenopagamanaM sthitiH pAdapopagamanaM / tathegite niyamite deze maraNaM iMgitamaraNaM iMginImaraNaM vA / bhaktasyA''hArasya caturvidhasya vA parijJA tyAgaH saceSTasya bhaktaparijJA / tatra pAdapopagamanaM siMhAdyupasageM kurvato vyAghAtavat , svabhAvAdeva tu nirvyAghAtaM, tatsaMlikhitaH kAle kuryAt / tadvidhiruttarAdhyayanAderDeyaH 'cattAri vicittAI' ityAdi gaathaabhiH| tatra devagurunnatvA vidhinA trikaM trikeNa sarvAhAraM pratyAkhyAya giryAdi gatvA'pratikA daNDAyitAdisthAnaM sthitvA''jIvaM nizceSTastiSThet , paramAdyasaMhananIdaM kuryAt / iMgitadeze sthitaH tyaktasarvAhAro'nyenodvartanAdyakurva(kAraya )na svayaM tu kurvaniMginImaraNaM kuryAt / bhaktaparijJA sapratikarmasamarthasyApi / anazanAnAM savicArAvicArasapari-IN karmAparikarmanirhArimAnirhArimAdimedAH siddhAntAt jnyeyaaH| uktamanazanaM / athAvamodaratA dvidhA-dravyato bhAvatazca / tatra dravyataH upkrnnbhktpaanvissyaa| tatropakaraNe jinakalpikAdInAmanyeSAM vA tadabhyAsaparANAM jJeyA natvanyeSAM, upadhyabhAve samagrasaMyamAbhAvAt , atiriktAgrahaNaM vA UnodaratA / bhaktapAnonodaratA yathA''hAramAnatyAginaH, yathA 32 kavalA avikRtAsye kSepA narasyAhAraH tasyonodaratA paJcadhA-ekagrAsAdyA aSTagrAsAntA'lpAhArAkhyA 1, navamAt dvAdazaM yAvat apArddhAkhyA 2, trayodazAt SoDazaM yAvadvibhAgAkhyA 3, saptadazAccaturvizati yAvatprAptAkhyA 4, paJcaviMzaterekatriMzataM grAsaM yAvat kizcid // 180 // Jan Education Inter N w jainelibrary.org
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter nAkhyA 5 / tatraikakavalA jaghanyA'lpAhArA'STakavalotkRSTA, zeSA grAsA madhyA / evaM jaghanyAspArddhAdyA api jJeyAH / evaM nAryA api 28 grAsaiH pUrNA''hArA jJeyA / bhAvonodaratA krodhAdityAgaH pratyahaM / tathA ekasitthAdidravyonodaratA, tathA kSetronodaratA grAmAdiSu zayyAgRhapATakAdisaMkSepaH / peTAdyA bhikSAvRttayo vA / kAlonodaratA tRtIya pauruSIzeSabhAme gocare / bhAvonodaratA strInRveSakriyA ceSTAvarNava yo bhUSAdyabhigrahaH, ityAdibhizcaturbhirUnodaryacarasya paryAya UnodaratA, gatonodaratA / atha vRttirbhikSAcaryA tatsaMkSepo aSTagocarabhUdehalImadhyabhUmAnasa ptapiNDaiSaNA dravyAdyanyataraghorAbhigraharUpaH / rasAnAM kSIrAdicaturAhANAM rasAnAM tyAgo vikRtigatatyAgazca rasatyAgaH / tathA kAyaklezaH dehaklezanaM, sa ca zirolocavIrAsanAdinA nizcalatvenAsanAbhigrahAdiranekadhA / tathA pratisaMlInatA guptatA sA cendriyakapAyayogaviSayA viviktazayanAsanatA ceti caturddhA, indriyasaMlInatA zrotrAdIndriyanigrahaiH paJcadhA zabdAdiSu rAgadveSanigrahAdvA paMcadhA / kapAyasaMlInatA caturddhA / yogA manovAkkAyAsteSAM saMlInatA manogutyAdyAstridhA / viviktazayanAsanatA tvArAmAdiSu yogya sthAneSu eSaNIya phalakAdibhiH zayyAsaMstA rakamAdRtya sthAnaM | 'sata' sapta bhayasthAnAni ihalokabhayAdIni / tatrehalokabhayaM manuSyasya manuSyAdito bhayaM 1, evaM paralokabhayaM manuyasya paralokAt siMhAdito bhayaM 2, AdAnabhayaM caurAdibhyo dravyAdAnabhayaM 3, akasmAdbhayaM nirhetukamutpannaM 4, AjIvabhayaM kathamAjIvikA bhaviSyatIti 5, maraNabhayaM spaSTaM 6, azlokabhayaM ayazobhayaM 7 / saptavidhaM jJAnavibhaMgaM yathA ekadiglokAbhigamaH 1, paJcadiglokAbhigamaH 2, kriyAvaraNo jIvaH 3, mudagga 4, amudagge 5, rUpI jIvaH 6, sarva jIva 7 iti / tatra ekadizyeva loko'stItijJAnAdekadiglokAbhigamaH vibhaGgatA tu zeSadikSvanavagamena tatpratiSedhAt 1, evaM paJcadivapi 31
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 181 // Jain Education Intern 2, kriyAvaraNa jIva iti kriyAmAtreNaivAvRto jIvo na tu karmabhiH 3, ' mudagga' iti dehabAhyAntarapudgala kRtAGgo jIvo'sti bhavanAdisurANAM bAhyAntarapudgalAdAnato rUpakaraNadarzanAt 4, 'amudagga' ci na bAhyAntarapudgalAGgo jIvo'sti surANAmevamapi sarUpANAM darzanAt 5, surAn dRSTvA rUpyeva jIva ityAsthA 6, vAyucAlitAn pudgalAn dRSTvA sarva jIva iti 7, evaM vibhaGgaM parivarjayan / piNDaiSaNA sapta asaMsRSTA 1, saMsRSTA 2, uddhRtA 3, 'lpalepA 4, jvagRhItA 5, pragRhItA 6, ujjhitadharmmA ca 7 / etAH pratikramaNAdhyayane vyAkhyAtAH evaM pAnaiSaNA api sapta vyAkhyAtAH / avagrahapratimA avagrahasthitistasyAH pratimA niyamavizeSA yathA uddiSTe yathedyagevopAzrayaH kAryaH iti manasA dhyAte vasanaM 1, anyasAdhyarthaM yAcitvA tatastadavagrahe vasanaM 2, anyArthaM yAcite tairagRhIte vasanaM, eSA svahAlaMdikAnAM pratimA yataste bhaNanto gurvarthaM yAcante, utkRSTaM paJcadinAni tiSThanti 3 / avagrahA'yAcanA'nyAvagrahe tu vasanaM, eSA gaccha evodyatavihAriNAM parikarmma kurvvatAM syAt 4 / AtmArthamevAvagrahayAcanaM nAnyArthaM eSA jinakalpa eva syAt 5 / kaTAdisaMstArayuktAyAmeva vasanaM, anyathA niviSTenotkaTikAdinA vA'vasthAnaM 6 / yathAsvataziloTTalakAdiyukta eva niyamAd vasanaM 7, etAH sapta pratimAH / sapta saptaikAkhyAni AcArAGgAdhyayanAni yathAsthAnaM 1, niSIdhikA 2, uccAraprazravaNa 3, zabda 4, rUpa 5, parakriyA 6, anyonyakriyA 7 nAmAni kramAtkAyotsargAdisthAna 1, nirdoSanaiSedhikI 2, viNmUtratyAgasthAna 3, nAnAzabdanAnArUpAdityAga 4 - 5, parakRtapAdacapanAdikriyA 6, mithaH kramacampanAdivaiyAvRtyakriyAvAcIni / mahAdhyayanAni sapta yathA sUtrakRdvitIyazrutaskandhe puNDarIka 1 kriyAsthAna 2 AhAraparijJA 3 pratyAkhyAna 4 anagAra 5 ArdrakumAra 6 nAliMdA 7 nAmAni / eSAM kAyotsa rgAdhyayane pAkSika sUtram // // 181 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ piNDeSaNAdInAM zraddhAnaM karaNaM prarUpaNAM vopasampannaH sAdhuguNairyuktaH rakSAmi / 'aTTha' aSTa madasthAnAni-jAti 1 lAma 2 kula 3 aizvarya 4 bala 5 rUpa 6 tapaH 7 zruta 8 rUpANi / aSTa karmANi jJAnAvaraNa 1 darzanAvaraNa 2 vedanIya 3 mohanIya 4 Ayu 5 ma 6 gotra 7 antarAya 8 rUpANi, teSAM karmaNAM bandhaM ca parivarjayan / aSTa pravacanamAtara:-paJcasamitiguptitrayarUpA dRSTAH, niSThitASTavidhakarmarUpAthaiH kSapitArthakarmANubhirjinai rityrthH| tA mAtRH upasampanna AzritaH, pravacanaM arhacchAsanaM cAritrarUpaM tasya jananAt pAlanAcca mAtara iva santi / nava pApanidAnAni-yathA bhavAntare rAjA bhaveyaM 1, alaM me bahuvyApAreNa rAjyena paramugraH sadravyo gRhI syAM 2, evaM nRkaSTaM dRSTvA strI syAM 3, svIpAravazyAdeH pumAn syAM 4, nRviSayANAmazucitvAt ye devAH paradevadevIsevAsvadevadevItvarUpavikurvaNasevanAsaktAste bahuratAstadviSayaM nidAnaM 5, ye devAH svameva devatvena devItvena ca vikuLa sevante na tu paraM te svaratAH 6, ete SaD nidAnakRto bhavAntare durlamabodhikAH / aratA amaithunAH surAH, evaM trayo devabhedAH 7, sAdhupratilambhakazrAddhaH syAM 8, vratakAsayA daridraH zrAddhaH syAM 9, pAzcAtyatrINi nidAnAni kramAt bodhidezasarvaviratidAni na tu siddhidAni / saMsArasthA jIvA navavidhAH-yathA pRthvyaptejovAyuvanaspatidvitricatuHpaJcendriyabhedAnnavadhA jIvAstAn hiMsyatvena parivarjayan / navabrahmacaryaguptibhiH syAdiyuktavasati 1, strIkathA kevalajyupadezaH 2, strIniSadyA 3, nRsvIindriyekSaNa 4, nRstrIsaMyogakuDyAntara 5 pUrvakIDitasmRti 6 galatasnehabindubhaktapraNItA 7, 'timAtrAhAra 8, vibhUSAvarjanAkhyAmi 9 guptaH / tathA dvikRtvo navavidhaM aSTAdazadhetyarthaH / divyaudArikabhedaM kAmatyAgarUpaM brahmacarya parizuddhaM zuddhaM upasampanna aashritH| cUrNI 'navavihadasaNacaraNaM nava ya niyANAI Jain Education Internet For Private & Personal use only IANw.jainelibrary.org
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukti dIpikA kAyotsa dhyayane pAkSikasUtram / / // 182 // navavihA jIvA' iti paatthH| tatra nidrA 1, nidrAnidrA 2, pracalA 3, pracalApracalA 4, styAnArdU 5 nAmakaM nidrApazcakaM / cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNAni 9 ceti navavidhaM darzanAvaraNaM / 'uva0' dazavidhaM cAritrasyopaghAtaM yathA udgamadoSAH 16 / 1 utpAdanAdoSAH 16 / 2, epaNAdoSAH 1013, trayaM saMyamopaghAtAH, parikarmaNA vastrapAtrAdiracanaM yatastena svAdhyAyadehasaMyamAnAmupadhAtaH 4 / pariharaNopaghAto'kalpyAlakSaNasya copakaraNasya bhogaH, tayA saMyamAderupaghAtaH 5 / jJAna 6 darzana 7 cAritrA'8tIcArjJAnAdInAM upadhAtaH, aprItikena vinayAdhupaghAtaH 9 / saMrakSaNeneti dehopakaraNAdimRrchayA paJcamavratopaghAtaH, dazavidho'saMvaro yathA paJcendriya 5 mano 6 vAkAyAsaMvaraH 8 upakaraNAsaMvaraH apratilekhyAniyatAdivastrAdigrahaNaM yadvA viprakIrNavastrANAM oghopadherasaMvaraH 9 sUcIkuzAgrAdInAM dehopaghAtinAM anyeSAM copagrAhikANA 10 masaMvaro'. gopanaM / tathA upadhi 1 upAzraya 2 kaSAya 3 bhakta 4 pAna 5 mano 6 vA 7 kAya 7 jJAna 8 darzana 9 caraNa 10 saMklezAta daza, eSu sthAneSvazubhatAdinA cittAsamAdhirUpAn parivarjayan / daza cittasamAdhisthAnAni-ruyAdiyugvasati 1 strIkathA | 2 praNItarasa 3 atimAtrapAnAnna 4 pUrvakrIDitasmRti 5 strIniSadyA 6 strIndriyekSaNatyAgAkhyAni sapta cittasamAdhisthAnAni 7, no zabdarUpagandhapriyaH syAdityaSTamaM 8, na zlokAnupAtI syAta khyAtipriya ityarthaH 9, dazamaM samAdhisthAnaM sAto'saukhyatyAgarUpaM 10, tatra sAtA saukhyaM sAtavedyaM sukhaM / daza dazA yathA-karmavipAkazrutAGgAdyazrutaskandhadazAdhyayanarUpA 1 upAsakadazA 2 antakRddazA 3 anuttaropapAtikadazAH 4 saptamASTamanavamAGgAni dazAdhyayanAtmAni / AcAradazA dazAzrutaskandho dazAdhyayanAtmakaH 5 vyAkaraNadazAH 6 praznavyAkaraNadazAH dazAdhyayanarUpA 6 bandhadazA 7 dvigRddhidazA // 182 // Jan Education inte ww.janelibrary.org
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 dvIpadazAH 9saMkSepikadazA 10 dazAdhyayananAmabhiH katikathAbhizca sthAnAGgoktAH santyadhunAtvaprasiddhAH / tathA dazavidhazramaNadharma pratikramaNoktaM upasampannaH guNairyuktaH / 'AsA' AzAtanAM sarvAM triguNaikAdazavidhAM trayastriMzatsaMkhyAM vivarjayan , AzAtanAH 33 pratikramaNe vyAkhyAtAH, tathA sarvA AzAtanA dravyAdiSu caturyu samavataranti yathA dravyAzAtanA ratnAdhikena sahAzana manojJaM AtmanA bhute, evamupadhisaMstArakAdiSvapi jJaiyaM 1 / kSetrAzAtanA jyeSThasyAsannagamanAdibhyaH 2 / kAlAzAtanA rAtrau vikAle vA gurorvadatastUSNIkastiSThati 3 / bhAvAzAtanA guruM tvamiti vakti 4 / evaM upasameta upasampanno'nAzAtanAguNairyuktaH paJcamahAvratAni rakSAmi / evaM ekadvyAdisthAnairmahAvratarakSAM uktvA'thAnuktaguNo. ktyA tAM samarthayati / 'evaM' gAhA-evaM tribhyo duSTamanovAkkAyarUpebhyo daNDemyo viratastrikaraNairmanovAkAyaiH zuddhatriSu mAyA 1, nidAna 2, mithyAtvazalyeSu 3 akaraNena niHzalyaH, trividhena kRtakAritAnumatibhiH sAvadyatyAgarUpeNa yogena pratikrAntaH pApAta nivRttaH paMcamahAvratAni rakSAmi / ' icceyaM mahanvayauccAraNaM thirataM salladdharaNaM ityAdi' icceyaM mahatvayauccAraNaM thirattaM salluddharaNaM dhiibalayaM vavasAo sAhaNaTTho pAvanivAraNaM | nikAyaNA bhAvavisohI paDAgAharaNaM nijjuhaNArAhaNA guNANaM saMvarajogo pasatthajjhANovauttayA juttayA ya nANe paramaTTho uttamaTTho esa khalu titthaMkarahiM rairAgadosamahaNehiM desio pavayaNassa sAro chajjIvanikAyasaMjamaM uvaesiyaM telokkasakkayaM ThANaM abbhuvagayA / namo tthu te siddha Jain Education Intern w .jainelibrary.org
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA | // 183 // Jain Education Inten I buddha mutta nIraya nissaMga mANamUraNa guNarayaNasAyaramaNaMtamappamea / namo tthu te mahadda mahAvIravaddhamANasAmissa / namo tthu te arahao namo tthu te bhagavaottikaddu / esA khalu mahavayauccAraNA kayA, icchAmo suttakittaNaM kAuM / namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiaM chavihamAvasyaM bhagavaMtaM, taMjahA - sAmAiaM 1, cauvIsatthao 2, vaMdaNayaM 3, paDikamaNaM 4, kAussaggo 5, paccakkhANaM 6, savehiM pi eammi chavihe Avassae bhagavaMte sasutte saatthe sagaMthe sanijjuttie sasaMgahafe je guNA vA bhAvA vA arihaMtehiM bhagavaMtehiM paNNattA vA parUviA vA, te bhAve saddahAmo pattiyAmo romo phAsemo (pAlemo) aNupAlemo, te bhAve saddahaMtehiM pattiaMtehiM roaMtehiM phAsaMtehiM ( pAlate hiM) aNupAlaMtehiM, aMtopakkhassa jaM vAiaM paDhiaM pariadviaM pucchiaM aNupehiaM aNupAliaM taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mukkhayAe vohilAbhAe saMsAruttAraNAettikaTTu uvasaMpajjittANaM viharAmi / aMtopakkhassa jaM na vAiaM na paDhiaM na pariahiaM na pucchiaM nANupehiaM nANupAliaM saMte bale saMte vIrie saMte purisakAraparakkame tassa Aloemo paDikkamAmo niMdAmo gari kAyotsa rgAdhyayane pAkSika sUtram // // 183 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAmo viuddemo visohemo akaraNayAe abbhuTThamo ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajAmod tassa micchAmi dukkddN| ityevaM mahAvratoccAraNaM sthiratAhetutvena puNyasthiratvaM, pApazalyoddharakatvena zalyoddharaNaM / dhRteH saMtoSasya balaM avaSTambhaH, vyavasAyA, ' sAhaNaTTho pAvanivAraNaM nikAyaNA bhAvavisohI paDAgAharaNaM ityAdi' sAdhanarUpo'rthaH padArthaH, muktyai nikAcanA vratAGgIkAradRDhanirbandhaH, bhAvavizodhiH, mallayuddhAdiSu vastramAbharaNaM vA dhvajAgre badhyate, tatra yo yuddhAdiguNe prakRSTaH sa purato bhUtvA lAtIti patAkAharaNamevamatrApi zuddhacAritrasya patAkAyA haraNaM / nihaNA kArINAM niHkAsanaM, ArAdhanA'khaNDaniSpAdakatA guNAnAM / saMvarasya navakarmarodhasya yogo vyApAraH, prazastadhyAnopayuktatA dharmazukladhyAnopayogo mahAvratoccAraM kurvataH zRNvato vA, yuktatA ca jJAnena saha, paramArtho'kRtrimArtho'yaM, sopyuttamArtha eSa mahAvratarUpaH / tIrthakarai ratiH kAmo rAgo mamatA dveSaH krodhastanmathanairdarzita uktaH, pravacanasya sAraH siddhAntatattvaM mahAvratAni / te'rhantaH SaDUjIvanikAyasaMyama upadizya trailokyasatkRtaM trailokyapUjitaM sthAnaM siddhiM abhyupagatA prAptAH / mahAvratakIrtanAnte maGgalAya zrIvIrastutimAha'namotthu'tti he siddha niSTitArtha ! he buddha jJAna ! he mukta akarman ! he nIrajaH karmarahita! [he zramaNa samacitta ! he samAdhi samyaktvasamayogaH zalyakartana zalyachedaka! tatra kevalino'pi kSAyikasamyaktvaM samayogazcAritrasAmAyikaM ca 1 etaciha [ ] gataH pATho'dhiko bhAti / Jain Education Inter For Private & Personal use only soww.jainelibrary.org
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 184 // Jain Education Intern syAt, he nirbhaya ! he nirAga! he nirdoSa ! he nirmama !] he niHsaMga karmmasaGgarahita ! [ he niHzalya !] he mAnamUraNa garvacheda ! guNaratnasAgara ! he ananta ! jJAnAnantyAt moDalAkSaNikA, he aprameya chabasthAgamya !' namo sthu te ' - pAThaH, mahati prastAvAt mokSe sthita ! he mahAvIra mahAbala ! yataH ' vidArayati yatkarmma tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca tasmAdvIra iti smRtaH ' / 1 / varddhamAnasvAmin ! te tubhyaM namo'stu arhate catuHSaSThIndrapUjyAya tathA tubhyaM bhagavate aizvaryayuktAya namo'stu te trikRtvaH trIna vArAn ityarthaH / ityeSA khalu mahAvratoccAraNA kRtA / icchAmaH zrutakIrttanaM kartuM / tatra namastebhyaH kSamAzramaNebhyo yairidaM vAcitaM sUtrArthAbhyAM kRtaM mahyaM dattaM vA SaDvidhAvazyakaM guNAnAM AsamantAt vazyaM jantuM karotItyAvazyakaM, bhagavat sAtizayAbhidheyaguNayutaM vA tadyathA - sAmAyikaM 'karemi bhaMte ! sAmAiyaM' sUtraM 1, caturviMzatistavaH 'logassujoyagare ' sUtraM 2, vandanaM dvAdazAvartavandanaM 3, pratikramaNaM ' icchAmi paDikamiuM ' ityAdi sUtraM 4, kAyotsargaH ' tassuttarIkaraNeNaM ' sUtraM 5, pratyAkhyAnaM prasiddhaM 6 / sarvasmin SaDAvazyake bhagavati sasUtre sArthe sagranthe sUtrArthobhayamelanarUpe saniryuktau niryuktisahite sasaMgrahaNike saMgrahaNIsahite, niryuktireva bahvarthasaMgraharUpA saMgrahaNI / ye guNAH kSAntyAdayo bhAvA audayikAdyA jIvAdipadArthA vArhadbhirbhagavadbhiH prajJaptAH kathitAH prarUpitAH anyebhyo darzitAH, vA evArthe tAn zramo manasA pratImo vAcA varNayAmaH rocayAmo manovAcau jinamate, spRzAmaH kAyenAjJAM sevAmahe / pAyAmaH pATho na dRzyate, anupAlayAmo yAvajjIvaM jinAjJAM kurmmaH / tAn bhAvAn zraddadhAnaiH pratyayadbhiH rocayadbhiH spRzadbhiH (pAlayadbhiH)anupAlayadbhiH pakSasya candramAsArddhasyAntarmadhye, evaM cAturmAsakasya madhye, saMvatsarasya madhye, yadvAcitaM kAyotsargAdhyayane pAkSika sUtram // 1186811
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 anyebhyo dattaM, paThitaM mukhapAThena, parivartitaM guNitaM, saMzaye pRSTaM vA, anuprekSitaM manasA zrutaM dhyAtaM, anupAlitaM kriyAkara Nena pAlitaM / tat zrutavAcanapaThanAdi mama dehamanoduHkhakSayAya karmakSayAyetyAdi prAgvat , saMsArottAraNAya mametikRtvA vAcitapaThanAdyupasampadya viharAmo mAsakalpAdinA sAdhumArge calAmaH / antarmadhye pakSasya candramAsA sya, evaM caturmAsakAderantarmadhye yantra vAcitaM ityAdi nAnupAlitaM, sati bale zArIrabale, sati vIrye mAnasabale, sati puruSakAraparAkrame, puruSakAraH zArIra upakramaH parAkramaH kArijayAya yatnaH / taM avAcanApaThanAdikaM AlocayAmaH gurave prakAzayAmaH, pratikrAmAmaH nindAmaH garhAmaH vyativartayAmaH vitroTayAmo'vAcanAdipratibandhaM vizodhayAmaH sapramAdamAtmAnaM, akaraNatayA'bhyuttiSThAmaH punarna kariSyAmaH ityarthaH / yathAI tapAkarma nirvikRtyAdi prAyazcittaM pratipadyAmahe / atra bahutvaM svasya sAmAnyatvAt sAmAnyalokeSu mIlanAt / tasyAtIcArasya mithyAduHkRtamastu / 'namo tesiM0" / namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiaM aMgabAhiraM ukkAliaM bhagavaMtaM, taMjahA-dasave| AliaM 1, kappiAkappiaM 2, cullakappasuaM3, mahAkappasuaM4, uvavAiaM5, rAyappaseNiaM6, | jIvAbhigamo 7, pannavaNA 8, mahApannavaNA 9, naMdI 10, aNuogadArAI 11, deviMdatthao 12, * taMdulaveAliaM 13, caMdAvijjhayaM 14, pamAyappamAyaM 15, porisimaMDalaM 16, maMDalappaveso 17, gaNivijjA 18, vijAcaraNaviNicchao 19, jhANavibhattI 20 maraNavibhattI 21, AyavisohI Jain Education in |
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 185 // Jain Education Inter 22, saMlehaNAsuaM 23, vIyarAyasuaM 24, vihArakappo 25, caraNavihI 26, AurapracakkhANaM 27, mahApaccakkhANaM 28 / savehiMpi eammi aMgabAhire ukkAlie bhagavaMte sasutte saatthe samathe sanijjuttie sasaMgahaNIe je guNA vA bhAvA vA arihaMtehiM bhagavaMtehiM pannattA vA parUviA vA, te bhAve sahAmo pattiAmo roemo phAsemo (pAlemo) aNupAlemo, te bhAve saddahaMtehiM pattiaMtehiM aMtehiM phAsaMtehiM (pAlaMtehiM) aNupAlaMtehiM aMtopakkhassa jaM vAiaM paDhiaM pariahiaM pucchiaM aNupehiaM aNupAliaM taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mukkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAettikaddu uvasaMpajjittANaM viharAmi / aMtopakkhassa jaM na vAiaM na paDhiaM na pariahiaM na pucchi nANupehiaM nANupAliaM saMte bale saMte vIrie saMte purisakAraparakkame tassa Aloemo pakimAmo niMdAmo garihAmo viumo visohemo akaraNayAe abbhuTThemo ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjAmo tassa micchAmi dukkaDaM / namasteSAM kSamAzramaNAnAM yairidaM vAcitaM asmabhyaM dattaM sUtrArthatayA vA racitaM aMgavAdyaM, iha yad gaNabharakRtaM tadaGgapraviSTaM kAyotsagadhyayane pAkSika sUtram // // 185 //
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAttaca niyataM, yaha sthavirakRtaM tadar3abAhyaM taccAniyataM / utkAlikaM kAlagrahaNaM vinA kAlavelA'nadhyAyaM vinA pAThAI bhagavata pUjyaM / tadyathA-vikAle stokazeSeti pUrvebhya uddhRtaM dazAdhyayanayuktamiti dazavakAlikaM 1, kalpyAkalpyavAcakaM kalpyAkalpyaM 2, sthavirakalpAdivAcakaM kSullaM laghukalpazrutaM, mahAkalpazrutaM ca 3-4, devanarAdijanmasiddhigatyupapAtavAcakaM aupapAtikaM 5, rAjJaH pradezinaH praznairbhavaM rAjapraznIyaM 6, jIvasvarUpavAcako jIvAbhigamaH 7, aupapAtikAdInyupAGgAni trINi AcArAGgAdInAM trayANAM / prajJApanA mahAprajJApanA ca jIvAjIvaprarUpako granthau samavAyAMgasyopAGge 8-9, paJcajJAnavAcako nandiH 10, anuyogasya dvArANyupakramAdIni tadvAcakagrantho'nuyogadvArANi 11, devendrAdInAM camarAdInAM stavanaM bhavanasthityAdisvarUpabhASaNaM yatra sa devendrastavaH 12, AyuHzatavarSabhogyataMdulavicArayutamadhyayanaM taMdulavaicArikaM 13, candrako yantraputrikA'kSigolastadvedhyopamAcittasthairyArAdhanAyai granthazcandrakavedhyaM 14 / pramAdApramAdaphalabhASakamadhyayanaM pramAdApramAdaM 15 / pratimaNDalaM pauruSIsthAyA(chAyA)mAnagranthaH pauruSImaNDalaM 16 / candrasUryamaNDalapravezavAcako maNDalapravezaH 17 / gaNerAcAryasya dIkSAdau vidyA jJAna gaNividyA 18 / vidyA jJAnaM caraNaM cAritraM tayoH phalavinizcayavAcI grantho vidyAcaraNavinizcayaH 19 / dhyAnavizodhi(vibhaktirmaraNavibhakti)AnamaraNamedavAcigranthau 20-21 / Atma(vi)zodhihetuprAyazcittagranthaH Atma(vi)zodhiH 22, saMlekhanAzrutaM vItarAgazrutaM saMlekhanAvidhivItarAgasvarUpagranthau 23-24 sthavirakalpAdivyavasthAvAcI vihArakalpaH 25 / caraNasaptatiganthazcaraNavidhiH 26 / Aturasya ceSTA'yogyasya dine dine AhArahAsenAMte sarvAhArAhAnena bhaktAdivairAgyAdbhatyAdya(ktAdi)kRtsnasya bhavacaramakaraNavarNanAdhyayanaM AturapratyAkhyAnaM 27, yatra mahatpratyAkhyAnaM varNyate yathA sthavira Jain Education inte For Private & Personal use only Doww.jainelibrary.org
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- kalpikAnAM ante 12 varSasaMlekhanA, jinakalpe viharanta eva yathAhaM saMlikhanti / saceSTA eva nirvyAghAte bhavacaramaM pratyA- kAyotsaniyukti- khyAnti / etadarthAdhyayanaM mahApratyAkhyAnaM 28 / evaM dazavakAlikakalpyAkalpyAdi 28 adhyayanAni jJeyAni / sarvasmi- dhyayane diipikaa|| netasminnaMgabAhya utkAlike zrute, ityAdi / 'namo tesiM' | paakssik||18|| ___namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiaM aMgabAhiraM kAliaM bhagavaMtaM taMjahA-uttarajjha- sUtram // yaNAiM 1, dasAo 2, kappo 3, vavahAro 1, isibhAsiAiM 5, nisIhaM 6, mahAnisIhaM, 7, jaMbu- | | ddIvapannattI 8, sUrapannattI 9, caMdapannattI 10, dIvasAgarapannattI 11, khuDDiyAvimANapavibhattI 12, IN mahalliAvimANapavibhattI 13, aMgacUliAe 14, vaggacUliAe 15, vivAhacUliAe 16, aru | govavAe 17, varuNovavAe 18, garulo( dharaNo )vavAe, 19 vesamaNovavAe 20, velaMdharovavAe / | 21 devindovavAe 22, uTThANasue 23, samuTThANasue 24, nAgapariAvaliANaM 25, nirayAvali-11 | ANaM 25, kappiANaM 26, kappavaDiMsayANaM 28, pupphiANaM 29, pupphacUliANaM 30, (vahniANaM) vahnidasANaM 31, AsIvisabhAvaNANaM 32, divivisabhAvaNANaM 33, cAraNa(sumiNa) || bhAvaNANaM 34, mahAsumiNabhAvaNANaM 35, teagginisaggANaM 36 / savehiMpi eammi aMga 186 // Jain Education inte AGN
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhire kAlie bhagavaMte sasutte saatthe sagaMthe sanijjuttie sasaMgahaNIe je guNA vA bhAvA vA arihaMtehiM bhagavaMtehiM paNNattA vA parUviA vA te bhAve saddahAmo pattiAmo roemo phAsemo pAlemo aNupAlemo, te bhAve saddahaMtehiM pattiaMtahiM royaMtehiM phAsaMtehiM pAlaMtahiM aNupAlatehiM / aMtopakkhassa jaM vAiaM paDhiaM pariahiaMpucchiaMaNupehiaM aNupAliaMtaM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mukkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAettikaTu uvasaMpajittA NaM viharAmi / aNtopkkhss| jaM na vAiaM na paDhiaM na pariahiaM na pucchiaM nANupehi nANupAliaM saMte bale saMte vIrie / saMte purisakAraparakamme tassa Aloemo paDikamAmo niMdAmo garihAmo viuddemo visohemo akaraNayAe abbhuTThamo ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajAmo tassa micchAmi dukkddN| / yairidaM vAcitaM aGgabAhyaM, kAlikamiti kAlagrahaNenAdyacaramapauruSyoH svAdhyAyika pAThAha kAlikaM bhagavat pUjyaM sAtizayaM, tadyathA-uttarANi AcArAMgAdupari vAcyAni vinayAdiguNapradhAnAni vA sUtrato'rthato vA zrIvIreNa nirvANasamaye upadiSTAni adhyayanAni uttarAdhyayanAni 1 / 'dasAoM dazAzrutaskandhadazAdhyayanAni 2, sthavirakalpAdivAcI kalpaH 3, prAyazcitAdivyavahAravAcI vyavahAraH4, RSayo nAradAdyA viMzatineMmitIrthe, 15 pArzvatIrthe, 10 zrIvIratIrthe, tairbhaNitAni 45 Jain Education Intel Filww.jainelibrary.org
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsa dhyayane pAkSikasUtram // bAvazyakatA | saGkhyAdhyayanAni satyAdhyayanAdIni 5 / nizIthe'rddharAtra iva rahApAThAhatvAnizIthaM 6, savizeSo raho'hoM mahAniniyukti- zIthaM 7, jambUdvIpAdInAM vicAravAcigranthA jambUdvIpaprajJaptiH sUryaprajJaptiH candraprajJaptiH dvIpasAgaraprajJaptiH, ke'pi sUraprajJaptidIpikA // mutkAlike'pi paThanti 8-11 / kSullikA ladhvI vimAnapravibhaktimahatI vimAnapravibhaktiH12-13, aGgAnAM cUlikA uktAnuktA rthasaGgrahagraMthaH14, evaM vargA adhyayanAnAM samUhAstaccUlikA 15 vivAho bhagavatI viziSTA vAhA vicArapravAhA asminniti // 187 // vAhA AsmAnnati niruktestaccUlikA 16 / aruNopapAto 17 varuNopapAto 18 garuDopapAto 19 dharaNopapAto vaizramaNopapAto 20 velaMdharopapAto 21 devendropapAtaH 22, etAnyaruNAdisvarUpavAcInyadhyayanAni / eSu guNyamAneSu aruNAdyA devAzcalitAsanA mahA sAdhupArzvayAtAH saMvignAH zrutvA hRSTAH zramaNaM vadanti " susvAdhyAyitaM varaM vRNu' sAdhurvakti na me vareNArthaH / tato gADhatarasaMvignAH pradakSiNayya vanditvA yAnti / utthAnazrutaM yasmin 1-2-3 vAra guNyamAne vipakSajanaprAmAdivilApa kurvannudasati 23 / evaM samuTThANasue' tena sugrAmAdi samuttiSThate vaptati, yadvA pUrvasthitaH sAdhuropAduttiSThate, 24 tathA nAgaparikSA nAgakumAravAcyadhyayanaM 25, tasmin guNyamAne nAgA bhavanasthA eva sAdhuM namanti, puNyakArye ca varadAH syuH 26 / nirayAvalikA narakayAyijIvasvarUpavAcI granthaH 27 / kalpikAH saudharmAdikalpavAcakA granthazreNayaH 28 / kalpAvataMsikAH kalpazreSThavimAnavicAratadyAyijIvadevadevIprAgbhavavicAragranthAvalyaH 29 puSpitAH gRhavAsatyAgAtsaMyamena ye puSpitAH, saMyama muktvA punaHsvIkRtya vA puSpitAsteSAM caritrabaddhA granthAH 29 / puSpacUlikA uktArthavizeSavAcigranthAH 30 / vRSNidazAdhyayanaprativaddhA vRSNerandhakavRSNervaktavyatA tadvAcyadhyayanaM 31 / AzIviSabhAvanA dRSTiviSamAvanA caraNabhAvanA // 18 // www. jainelibrary.org Jain Education in
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAsvapnabhAvanA taijasanisargaH svasvanAmArthA grantha zreNayastatrAsyo dADhAstAsu viSaM yeSAM vRzcikAdInAM nRtirizcAmAsahasrAradevAnAM ca zApAdinA, evaM dRSTiviSAH sarpA narAdyAzca, cAraNA vyomayAyisAdhavaH, mahAsvapnA gajAdyAH, tejasanisagastejolezyAmocanaM, eSAM vyAkhyAgranthAH 32-36 / / etAni 36 adhyayanAnyuktAni upalakSaNabhRtAni jJeyAni, yataH | 24 arhatA svaziSyasaGkhyayA prakIrNakAnyAsan , sarvasminnapyetasminnaGgabAhye kAlika ityAdi0 ___namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM bhagavaMtaM, taMjahA-AyAro 1, sUagaDo 2, ThANaM 3, samavAo 4, vivAhapannattI 5, nAyAdhammakahAo 6, uvAsagadasAo M7, aMtagaDadasAo 8, aNuttarovavAiadasAo 9, paNhAvAgaraNaM 10 vivAgasuaM 11, didvivAo 12 / savehipi eaMmi duvAlasaMge gaNipiDage bhagavaMte sasutte saatthe sagaMthe sanijjuttie sasaMga haNIe je guNA vA bhAvA vA arihaMtehiM bhagavaMtehiM pannattA vA parUviA vA, te bhAve sadahAmo IN pattiAmo roemo phAsemo pAlemo aNupAlemo, te bhAve saddahaMtehiM pattiaMtehiM royaMtehiM phAsaMra tahiM pAlaMtehiM aNupAlaMtehiM aMtopakkhassa jaM vAiaM paDhiaM pariaTTi pucchiaM aNupehiaM aNupAliaM taM dukkhakkhayAe, kammakkhayAe mukkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAetikaTTu Jain Education inte For Private & Personal use only Alww.jainelibrary.org
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- uvasaMpajittA NaM viharAmi / aMtopakkhassa jaM na vAiaM na paDhiaM na pariaTTikaM na pucchiaMkAyotsaniyukti| nANupahiaM nANupAliaM saMte bale saMte vIrie saMte purisakAraparakkame tassa Aloemo paDikka- 11 rgAdhyayane dIpikA mAmo niMdAmo garihAmo viuddemo visohemo akaraNayAe abbhuTThamo ahArihaM tavokammaM pAya paakssik||188|| sUtram // cchittaM paDivajAmo tassa micchAmi dukkaDaM / namastebhyaH, zrAmyanti tapasyantIti zramaNAH, kSamApradhAnAH zramaNAH, kSamAzramaNAH, kSamAgrahaNAdazavidhadharmasUcitaH, tebhyaH yairidaM vAcitaM / taM dvAdazAGgagaNipiTakaM, gaNInAM sUrINAM piTakaM arthasArapAtramityarthaH, tadyathA-AcAraH SaTjIvanikAyarakSAdisAdhvAcAravAcI 1 / sUtrakRtaM svAnyasamayasUcanopadezAdinA kRtaM 2 / sthAnaM ekasthAnAdidazasthAnAntArthavAci 3 / samavAyaH ekAdizatasthAnAdipadArthasamavAyavAcI 4 / vivAhaprajJaptiH vizeSeNa vAhA vicArasamUhA vivAhAH vyAkhyA vA navatavAnAM tadviSayA prajJaptirvivAhaprajJaptiAkhyAprajJaptirvA 5 / jJAtAdharmakathA jJAtaidRSTAntairdharmakathA 6 / upAsakadazA AnandAdizrAddhadazakavaktavyatAgranthaH 7 / antakRddazA muktigAmikathAvAcinyaH 8 / anuttaropapAtikadazA anuttaravimAnayAyikathAvAcinyaH 9 / praznavyAkaraNaM prAk praznavidyAnAM vyAkaraNaM bhASaNaM idAnIM tu AzravasaMvarANAM pRcchAnirvacanavAci 10 / vipAkazrutaM zubhAzubhavipAkadazakathAvAci / dRSTivAdaH dRSTInAM matAnAM vAdaH samyagyojana syAdvAdena sa 14 pUrvarUpaM / evaM dvAdazAGge AG] gaNipiTake bhagavati sUtre ityAdi prAgvat / atha zrutadArApAlakebhyo namaskAra svadoSamithyAdaHkRtaM cAha 'namo tesiM khamA0' // 188 // Jain Education inte For Private & Personal use only G ww.jainelibrary.org
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM bhagavaMtaM, taMjahA-samma | kAraNaM phAsaMti pAlaMti pUrati tIraMti kiti samma ANAe ArAhati ahaM ca nArAhemi tassa / micchAmi dukkaDaM / suadevayA bhagavaI, naannaavrnniiakmmsNghaayN| tesiM khaveu sayayaM, jesiM suasA yare bhattI // 1 // iti pAkSikasUtraM samAptaM // __yaizcedaM dvAdazAGgaM bhagavantaM mAhAtmyavat , yataH 'sabanaINaM jA hoja vAluyA savaudahi jaM salilaM / ettovi aNaMtaguNo attho egassa suttss'|1| evaM bhagasya rUpasya nirdoSatvAta , tathA yazasaH zriyaH dharmasya prayatnasya sthAnasya / vAcitaM tadyathA-te samyakAyena spRzanti kriyayA, pAlayanti punaH punaH karaNAdrakSanti, pUrayanti mAtrAkSarAdibhiH zodhayanti mana:zuddhyA, tIrayanti avismRtaM janmapAraM nayanti, kIrtayanti svanAmabhiH svAdhyAyArthaM vadanti, AjJayA''rAdhayanti / ahaM ca pramAdAnArAdhayAmi | tasyeti tasyArAdhanAyAM mithyAdAkRtaM me / zrutAnte zrutadevatAM vakti-suyade0' zrutadevatA zrutAdhiSThAtrI devatA bhagavatI mAhAtmyavatI, teSAM jJAnAvaraNIyakarmasaMghAtaM smaraNena kSapayantu kSapaNAya sAnidhyaM karotu yeSAM satataM zrutasAgare bhaktiH syAt, yataH kalpabhASye 'satvaM ca lakSaNoveyaM samahiTuMti devyaa| sutaM ca lakkhaNoveyaM jeNaM sbnnubhaasiyN'|1| tataH zrutAdhiSThAtrI syAt / samAptaM pAkSikasUtraM / tao uddhRdriyA pakkhiyapaDikkamaNasuttakittaNAvasANe vihiNA nisIittA karemi bhaMte sAmAiyamityAdi savvaM nivi. Jain Education Interi G ww.jainelibrary.org
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukti- dIpikA | kAyotsargAdhyayane pAkSikakSAmaNAni // // 189 // dupaDikkamaNaM kar3ittA udghaTTiyA abbhudviomitti eyamAiyaM vadAmi jiNe cauvIsaMti paJjavasANaM suttaM kaDanti, kar3ie ya karemi bhaMte sAmAiyamiccAi kAussaggadaMDagamuccAraNapurassaraM uddhaThiyA ceva mulUttaraguNesu jaM khaMDiyaM tassa pAyacchittanimittaM ussAsasayatigaparimANaM 12 ujjoyagarakAussaggaM karenti, cAumAsie paMcasayaussAsamANaM vIsaujjoyagarehi, saMvaccharie aTTottarasahassussAsamANaM cattAlIsauJjoyagarehiM namokArehiM ca, tao vihiNA pAritA cauvIsatthayaM paDhanti / tao pacchA uvavidvA muhaNaMtagaM kAyaM ca paDilehitA kiikammaM karenti / tao dharaNiyalanihiyajANukarayaluttamaMgA bhaNanti ' icchAmi | khamAsamaNo anbhuTTiomi ambhitarapakkhiyaM khAmeuM pannarasaNhami 'tyAdi __ icchAmi khamAsamaNo abbhuTTiomi anbhintarapakkhiyaM khAmeuM pannarasaNhaM divasANaM pannarasaNhaM rAINaM jaM kiJci apattiyaM parapattiyaM bhatte pANe viNae veyAvacce AlAve saMlAve uccAsaNe | samAsaNe antarabhAsAe uvaribhAsAe jaM kiJci majjha viNayaparihINaM suhumaM vA bAyaraM vA tubbhe | jANaha ahaM na yANAmi tassa micchAmi dukkaDaM // nanu sAmanavisesao ya pakkhiyakhAmaNaM kayanto kiM puNo iyANi pakkhiyaM khAmeha ? ucyate, kAussagge ThiyANaM suhabhAvamuvagayANaM kiM cAvarAhapayaM sumariyaM hujA / tassa khAmaNAnimittaM ahavA ANA ceva pamANaMti / tato yathA rAjAnaM puSpavaTavo'tikrAnte maGgalakArye bahumanyante, yathA'khaNDitabalasya te suSTu kAlo gato'nyo'pyevamevopasthitapAkSikaM vinayo // 18 // Jain Education Intel
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacAraM dvitIyakSAmaNakaratreNa guroH sAdhavaH kuryuH, yathA ' icchAmi khamAsamaNo piyaM ca me0 ' mAsamaNo piaM ca me jaM bhe haTThANaM tuTThANaM appAyaMkANaM abhaggajogANaM susIlANaM | * subayANaM sAyariyauvajjhAyANaM nANeNaM daMsaNeNaM caritteNaM tavasA appANaM bhAvemANANaM bahusubheNa all bhe divaso posaho pakkho vaikato anno ya bhe kallANeNaM pajjuvaTThio sirasA maNasA matthaeNa | vaMdAmi // tubbhahiM samaM // he kSamAzramaNa ! zrAmyatIti zramaNaH kSamApradhAnaH zramaNaH kSamAzramaNastasyAvAnaM / icchAmi abhilaSAmi, etat priyaM ca me yaddhe bhavatAM hRSTAnAM samarthAnAM, tuSTAnAM santoSavatAM, alpAtaMkAnAM arogAnAM, abhagnayogAnAM yogaH svAdhyAyAvazyakAdivyApAraH, suzIlAnA, suvratAnAM zIlAnyuttaraguNAH vratAni mUlaguNAH / sAcAryopAdhyAyAnAM anuyogAdiyutAnAM / jJAnena darzanena cAritreNa tapasAtmAnaM bhAvayatAM jJAnAcArAdIn kurvatAM bahuzumena ISadanakalyANena bhave pUrNazubhasyAbhAvAt / me bhagavan ! divasaH pauSadho dharmapauSadhaH parvarUpaH pakSo'rddhamAsarUpo vyatikAntaH / anyazca pakSaH kalyANena paryupasthitaH prakrAntaH 'tikaDu' vRtticUyaoNrna, tathA'haM yuSmAn zirasA kAyena manasA mastakena vande iti vAcA namAmi mastakena vande / itizabdazca namato jJeyaH, yathA gavAM gopAlaH svAmI / atra guruvAk 'tumbhehiM samaM' sAdhubhiH samaM jAtamiti / punaH 'icchAmi khamAsamaNo' Jain Education inte
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryuktidIpikA // // 190 // Jain Education Inter icchAmi khamAsamaNo puvviM ceiAI vaMdittA namaMsittA tumbhaNhaM pAyamUle viharamANeNaM je hs bahudevasiyA sAhuNo diTThA samANA vA vasamANA gAmANugAmaM dUijamANA vA rAiNiyA saMpucchaMti omarAiNiyA vaMdati, ajjayA vaMdaMti, ajiyAo vaMdaMti, sAvayA vaMdaMti, sAviyAo vaMdaMti, ahaMpi nissallo nikkasAottikaTTu sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi // ahami dAve iAI || matthaeNa vaMdAmi api tesiM // he kSamAzramaNa ! icchAmi caityasAdhuvandanaM bhavatAM jJApayituM ityAha-' puviM ceiAI' pUrvaM yuSmAkaM pAdamUle caityAnyatpratimA vanditvA stutvA narmasitvA natvA saMghasatkacaityavandanAM karomIti praNidhAnAt / tato viharatA ye ke bahudivasaparyAyAH sAdhavo dRSTAH 'samANA' vA jaMghAbalahInA navabhAgAn kSetraM kRtvA viharanto vRddhavAse sthitAH / vasamAnA navakalpavihAriNastatrASTamA sairaSTakalpAH, navamakalpo varSA caturmAsarUpaH / tathA grAmAnugrAmaM grAmAdanyo grAmo grAmAnugrAmaH taM dravanto yAntaH, rAtnikA dharmmaratnavyavahAriNaH sUraya ityarthaH / mAM saMpraznayanti bhavadArogyAdivArttAmiti bhAvaH / avamarAntikA laghuparyAyasUrayo vandante pRcchanti ca kuzalaM / AryakAH sAmAnyasAdhavo vandante, ArthikAH sAdhvyaH, zrAvakAH zrAvikAzca vandante'hamapi niHzalyo mAyAdirahitaH niH kaSAyastAn sAdhUn vande vanditavAnityarthaH / ' ahamavi vandAvemi ceiAI ' tAn dRSTasAdhvAdIn caityAni vandApayAmi vandApitavAnityarthaH / yathA mayAmutra caityAni yuSmadarthaM kAyotsargAdhyayane pAkSikakSA maNAni // // 190 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ natAni tAni yUyaM vandadhvamiti evaM ziSyokte guruH 'matthaeNa vadAmi ahaMpi tersi' ahamapi tAn sAdhUna vande / anye | AhuH ' ahamapi vandAvemo 'tti, tikaDaeNzabdo na dRzyate / atha tRtIyakSAmaNakasUtreNAtmanivedanaM kurute icchAmi khamAsamaNo uvaDhiomi tubbhaNhaM saMtiaM ahAkappaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA - kaMbalaM vA pAyapucchaNaM vA (rayaharaNaM vA) akkharaM vA payaM vA (gAhAM vA)silogaM vA (silogaddhaM vA) NI aTuM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA tubbhohiM ciatteNaM dinnaM mae aviNayeNa paDicchiaM tassa | micchAmi dukkaDaM // AyariyasaMti // 'icchAmi uvadiomi0 upasthitaH sajo'smi / AtmadoSakSAmaNAyAha-yamatsatkaM yathAkalpaM zatyamAnaM. vA evArthe, vastraM vA, patagRhaM pAtraM vA, kambalaM vA, pAdaprocchanaM rajoharaNaM vA, tathA'kSaraM vA, padaM vA, gAthAM vA, zloko vA, zlokArddha vA'rthaH zAstrasya, hetuH kAraNaM, praznaH pRcchA, vyAkaraNaM uttaraM, yuSmAbhiH prItyA dattaM / mayA'vinayena pratIpsitaM / tasya mithyA me duHkRtaM / guruvAk-'AyariyasaMtiaM' pUrvAcAryasatkametat kiM mamAtreti garvatyAgo guruSu bhaktikhyApanA ca / atha pakSAntaH zikSaNAdimanugrahaM manvAna Aha icchAmi khamAsamaNo ahamapuvAI kayAiM ca me kiikammAiM AyAramaMtare viNayamaMtare Jain Education inte For Private & Personal use only T
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka- sehio sehAvio saMgahio uvaggahio sArio vArio coio paDicoio ciattA me kAyotsaniyukti paDicoyaNA ( abbhuDhiohaM) uvaDhiohaM tubbhaNhaM tavateyasirIe imAo cAuraMtasaMsArakatArAorgAdhyayane dIpikA // pAkSikakSAHIN| sAhava nittharissAmittikahu sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi // nitthAragapAragA hoha // // 19 // |mnnaani|| ___ he kSamAzramaNa ! icchAmi apUrvANi kRtikarmANi kartumiti zeSaH / kRtAni bhavatAM vA kRtikarmANi vaiyAvRttyAni | pUrva AcAraM antareNa yukti vinetyarthaH, vinayaM antareNa vinayaM vinA jJAnAdyAcArakriyAyA akaraNena abhyutthAnAdivinayAkaraNenetyarthaH / sedhito niHpAditaH, sedhApito vA upAdhyAyAdibhiH, tathA saMgRhItaH ziSyatvenAzritaH, upagRhIto jJAnAdibhirupaSTaMbhitaH, smArito vismRtapuNyakriyAmAraNena, vArito'nAcArAt / noditaH skhalite sati maivaM kAryamiti / pratinoditaM punaH punaH skhalite niSThuravacanena, evaM cAsau prItidA me pratinodanA, upasthitaH sAvadhAno'haM zrAmaNyasya, tathA yuSmAkaM tapastejaHzriyA'haM asmAcAturantasaMsArakAntArAccaturgatikasaMsAraracanAt saMhRtya kaSAyAdibhya AtmAnaM vinivRttya nistariSyAmi, 'itikaTTa' iti kRtvA zirasA manasA0 / atra gurunistArakA bhavaduHkhAnAM pAragA bhavantu / avazeSa agre yat pratikrAntaM tasmAdapretanaM daivasikaM pratikrAmata / atra guruvAk-'ahamavi khAmemi tumbhehiM samaM / evaM anyarSINAmapi kSAmaNaM vandanaM ca deyaM, utsUre vyAghAte vA saptAnAM-5-3-sAdhUnAM kArya / tato devasikapratikramaNaM kecitsAmAnyena - pratikramyate'nye tu kSAmaNAdi kriyate / anye tu vA cAritrotsargAdi kriyate ityAdi / pacchA devasiyaM paDikkamanti, H // 19 // SAPNA Jain Education Intel For Private & Personal use only T ww.jainelibrary.org
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattha khAmaNAnimittaM kiikammaM karittA bhaNanti, icchAmi khamAsamaNo uvaDiomi abhitaradevasiuM khAmeuM jaM kiMci apa0 pacchA sAhudgaM khAmanti / tao Ayariyassa alliyAvaNanimittaM kiikammaM kariti / tao kayasAmAiyAisuttucAraNA yAvat siddhastuteranu zayyAsuryA utsarga kuryuH| tatra saptaviMzatyucchAsAH syuH, AvazyakacUrNI, AyaraNAo aTThatti / tato mukhavatrikApratilekhanAdi jAva AyariyA vaDDamANIo sareNaM chaMdasA vA tini thuIo bhaNati / imevi aMjalimauliyaggahatthA ekekkAe sammattIe namokAraM kareMti zirasA namantItyarthaH / ke'pi namo khamAsamaNANaM ti AhuH / sesagAvi tinni dhaIo taheva bhaNanti / taM rayaNi neva suttaporisI neva atthaporisI thayathuio bhaNaMti / jassa jattiyAo iMti iti paa00| Avazyakacau~ ta 3 stutIrakSaraiH zlokaiH svareNa varddhamAno gururbhaNati ziraskRtAJjalirevaM pAkSikapratikramaNe AcaraNAnusAreNa nAnyathA vidhi kiJcidvadanti, vRttau cAturmAsike pazcazatocchAsotsargaH vArSike'STottarasahasrotsargaH kAryaH / 'cAu' cAummAsiyavarise, AloaNa niyamaso hu daayvaa| gahaNaM abhiggahANa ya, puvagahie niveeuN||235|| cAturmAsike vArSike ca AlocanA niyamAddAtavyA gurUNAM, tataH pratikAmanti, gurubhistu prAntaH paJcakalyANaM deyaM / sAdhavaH prAggRhItAbhigrahANAM nivedanAM kRtvA navAbhigrahANAM grahaNaM kurvanti, anabhigrahaina stheyaM / samyagapAliteSu kRjitakarkarAyitakAyotsargaH kAryaH / vArSikAvazyake kRte prAdoSikakAle paryuSaNAkalpaH kRSyaH / so puNa puci ceva aNAgayaM paMcaratteNa kaDijaha / Ava0 vRttau devasio kaDDirDa ceva na kappai, nAvi saMjaigihatthapAsaMDINaM purao jatthavi khitaM paDucca kabrijaha jahANaMdapure mUlaceiyadhare divasao sabajaNasamakkhaM kaDDijai / tatthavi sAhU na kaDA / pAsattho kadaha taM sAha Jain Education Intel NIww.jainelibrary.org
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukti dIpikA // // 192 // Jain Education Inter suNijA, na dosA, pAsathANa kaDDagassa asaha daMDigeNa saDDehiM vA anyutthio tAhe divasaovi kaha / tattha imo vihI, aNAryaM caiva paMcaratteNaM appaNo uvassae pAusie Avassae kae kAlaM dhittu kAle suddhe asuddhe vA paTTavittA kaDDijai / evaM causu rAIsu, posavaNArAIe puNa kaDDie sabai sAhavo samappAvaNiyaM kAussaggaM karenti, pajosavaNAkappasamappAvaNiyaM karemi kAussaggaM, logassuoyagaraM cintiUNa ussArittA logassu0 kaDDittA sabai sAhavo nisIyaMti jeNa kaDDio so tAhe kAlassa paDikkamai / tAhe varisAkAlaThThavaNA Thavijaha, taMjahA UNoyariyA kAyadyA, vigainavagaparicAo kAyavo ityAdi / pakkhacAumAsasaMvaccha resu jahakamaM cautthachaTThaTThamatavo cehayavaMdaNaparivADI saDDANaM dhamma kahAi katheMti iti pAkSikacU0 // 235 // atha bhASyaM - ' cAu' cAummAsi varise, ussaggo khittadevayAe u / pakkhiya sijjasurIe, kariMti caumAsie vege // 236 // cAturmAsike kSetradevatAyAH kAyotsargaH kAryo'vagrahAnumatiyAcanarUpaH, saptaviMzatyucchvAsaH / pAkSike zayyAsUryAH kAyotsargaH, eke AcAryAcAturmAsike'pi zayyAsuryutsargaM kurvanti // 236 // ' dekhi ' desiyarAiyapakkhiya- caumAse yA taheva varise ya / eesa huMti niyayA, ussaggA aniayA sesA // daiva sikAdipratikramaNeSu kAyotsargA niyatA eva / zeSA gamanAdiviSayA aniyatAH || 1524 || niyatakAyotsargANAM ucchvAsa saGkhyAmAha - ' sAya kAyotsargAdhyayane niyatAniyatakAyotsargAH // // 192 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte sAya sayaM gosa'ddhaM, tinneva sayA huMti pakkhami / paMca ya cAummAse, aTThasahastaM ca vArisae // 1525 // sandhyAyAM 100 ucchvAsAH tribhirutsargaiH syuH / 'gose' prAtararddha 50 ucchvAsAH, trINi zatAnyucchvAsAH pakSe, paJcazatAni caturmAsake, aSTottarasahasraM varSe syuH // 1525 // ' cattA ' cattAri do duvAlasa, vIsaM cattA ya huMti ujjoA / desia rAiya pakkhia, cAummAse a varise ya // daiva sike sAyaM 4, prAtaH 3 'logassujoya gare' ityAdi, pAkSike 12, cAturmAsike 20, vArSike 40 lokodyotakarebhyo'nu namaskAro vAcyaH / namaskAre ca dvAveva zlokau vivakSitau ekaH parameSThipadairekacUlikAyAH / namaskAre saptabhiH padaiH saptocchvAsAH, aSTamo aSTamanavAbhyAM padAbhyAM / / 1526 / / ' paNa ' ' paNavIsamaddhaterasa, siloga pannattariM ca boddhavA / sayamegaM paNavIsaM, be bAvannA ya vArisie / 1527 // // gaNAgaNavihAre, sutvA sumiNadaMsaNe rAo / nAvAnaisatAre, iriyAvahiyApaDikkamaNaM // 1528 // ' gama ' krameNa catuHpAdarUpazlokasaGkhyA, tatra paJcaviMzatizlokA daivasike, sArddhadvAdaza rAtrike zlokAH, paJcasaptatiH pAkSike, zataM ekaM paJcaviMzatyadhikaM cAturmAsike / vArSike 'be bAvane 'ti 252 zlokAH, yataH parameSThipadaiH zlokaH 1 cUlikAyA dvitIyaH 2 / aniyatotsargadvArANi gamanAgamane 1 vihAre 2 sUtre'dhIyamAne vA 3 rAtrau svapnadarzane 4 nAvA nadyAH saMtaraNe 5 airyApa - thikIpratikramaNaM syAt / / 1527-28 || bhASyaM - ' bhatte ' 33
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAvazyakanirmuktidIpikA // // 193 // Jain Education Inter bhatte pANe sayaNAsaNe ya, arihantasamaNasijjAsu / uccAre pAsavaNe, paNavIsaM huMti ussAsA // 237 // bhaktArthamanyagrAmAdau gatAH savArAyAM (avelAyAM ) airyApathikIM pratikramya 25 ucchvAsotsargaM kRtvA svAdhyAyaM paThati / AyAtAstu punaH pratikrAmanti / evaM zayanaM saMstAraH sthAnaM vAsanaM pIThAdi, tadarthe gatA AgatAzca / arhaccaityasAdhuvasatau ca tanmUrttaM tiSTheyurhastazatAdbahizradgatAstadA pratikrAmanti / tathA uccAre prazravaNe ca prasthApite IryApathikyA paJcaviMzatyucchvAsAH || 237 // gataM gamanAgamanadvAraM 1 / atha vihAradvAraM ' niya niyaAlayAo gamaNaM, annattha u suttaporisinimittaM / hoi vihAro itthavi, paNavIsaM huMti uusaasaa||1|| (pra0) nijAlayAdanyatra sUtrapauruSInimittaM gamanaM yatkriyate eSa bihAro bhaNyate'trApi IrSyA pratikramya 25 ukAsotsargaH // 1 // vihAradvAraM gataM 2 / atha sUtradvAraM 3 ' udde ' uddesasamuddese, sattAvIsaM aNunnavaNiyAe / aTTheva ya UsAsA, paTThavaNapaDikkamaNamAI // 1529 // sUtre uddezasamuddezayoranujJAsu ca saptaviMzatirucchvAsAH, zayyAkSetrasUryozcotsarge 27 ucchvAsAH, svAdhyAyaprasthApane gocaracaryAyAH kAlasya ca pratikramaNe grahaNe cASTocchvAsAH / AditaH kArye yAn ekaskhalite'STacchchAsotsargaM kRtvA vrajed, dvitIye SoDazocchvAsotsargaH tRtIye skhalite svayaM na yAtyanyaH prasthApyate'vazyakArye devAn vanditvA purato'nyasAdhuM kRtvA tena saha gacchet / tathA zrutaskandhaguNanaM maGgalArthaM kAyotsarga aSTokkAsaM kRtvA kAryaM / / 1529 // ' juJja ' kAyotsargAdhyayane aniyata kAyo tsargAH // // 193 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education IntG jujjai akAlapaDhiyAiesu, duTTu a paDicchiyAIsu / samaNunnasa mudde se, kAussaggassa karaNaM tu // 1530 // akAlapaThitAdiSu, AdizandAcchutahIlAdiSu, duSThu ca pratIcchiteSu, samuddezAnujJayoH kAyotsargakaraNaM yujyate / / 1530 // 'jaM pu' uddisANA, akaMtAvi kuNaha ussaggaM / esa akaovi doso, paridhippar3a kiM muhA bhaMte! 11531 yatpunaruddizanto'natikrAntAH zrutAtIcArahInA api kAyotsargaM kuruta / he bhadaMta ! eSo'kRto doSo mudhA kiM parigRhyate ? / / 1531 // guru: ' pAvu ' pAvugdhAI kIrai, ussaggo maMgalaMti uddeso | aNuvahiyamaMgalANaM, mA hujja kahiMci Ne vigdhaM // 1532 // pApodghAtI pAhatA kAyotsargoM maGgalamiti uddeze kriyate'nupahitamaGgalAnAM kathaMcana vighnaM mA'stu || 1532 / / gataM sUtradvAraM 3 | rAtrau svapnadvAramAha 'pANa ' pANavahamusAvAe, adattamehuNapariggahe ceva / sayamegaM tu aNUNaM, UsAsANaM havijjAhi // 1533 // svapne prANavadhAdiSvAseviteSu zatamekamanyUnamucchvAsAnAM bhavet / / 1533 || tathA uktaM ca ' diTThIvippariyAse, saya mehunnaMmi thIvipyariyA se / vatrahAreNaTThasayaM, aNabhissaMgassa sAhussa ' // 1 // svapne dRSTiviparyAse sarAgadRzi jAtAyAM tathA svayaM maithune kRte tathA strIviparyAsaM strIbhoge kRte vyavahAreNAcaraNenAnabhiSvaGgasya sAkSAnmaithunAsevinaH sAdhoraSTottaraM zataM
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktidIpikA kAyotsa|rgAdhyayane ashtthdvaar|| // 194 // ucchAsAH syuH| 1 / gataM rAtrisvapnadvAraM 4 / ' nAvA nahasaMtAraNe' ityAha-'nAvA' nAvA(e) uttariuM, vahamAI taha naiM ca emeva / saMtAreNa caleNa va, gaMtuM paNavIsa uusaasaa||1||(pr0) ____nAvA vahAdInuttIrya tathA nadIM caivameva nAvAdinottIrya tena saMtAreNa padyayA calena spandayatA gantuM paJcaviMzatyucchAsotsargaH kaaryH| calayA padyayA gacchatA kamarevAdipAte'zmAdInAM jalasparze'SkAyavirAdhanAt // 1 // anyakRteyaM / gata nAvA nadItaraNadvAraM 5 / aSTocchAsamAnamAha-'pAya' pAyasamA UsAsA, kAlapamANeNa hunti nAyavA / eyaM kAlapamANaM, ussaggeNaM tu nAyavaM // 1534 // ___kAlapramANena padasamA ucchvAsA jJAtavyAH, ko'rthaH padasya padasyAnte ucchvAso grAhyaH / evaM ucchvAsasaGkhyayotsarge jJAtavyaM // 1534 // gataM saprapaJcaM 'nikkhevegaTTavihANa' ityAdimUlagAthAsambandhibhedapramANadvAraM, athAsyA evAzaThadvAraM / tatra sAdhunA svahitAya zaktyApekSamutsarge stheyaM, anyathAkaraNe bahudoSA yato bhASyaM-'jo kha' jo khalla tIsaivariso, sattarivariseNa paarnnaaismo| visame va kUDavAhI, nivinnANe hu se jaDDe // 238 // ___ yastriMzadvarSaH san , khaluzadvAdalavAnAtaGkarahitaH saptativarSeNAnyena vRddhana sAdhunA saha kAyotsargasya pAraNe samaH syAt , prArambheNa samAtyA ca tulyaH / sa viSame TIbake kUTavAhI cakravAhI vRSabha iva na caTati, sa nirvijJAna eva jaDaH svahitajJAnazUnyo jJeyaH, yataH samyakkAyotsargakRtiH svahitAyaiva svakarmakSayaphalatvAt / dRSTAntameva vivRNoti / / 238 // 'sama' // 194 // Jain Education in
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ samabhUmevi aibharo, ujjANe kimua kUDavAhissa ? / aibhAreNaM bhajai, tuttayaghAehi amraalo||239|| ___samabhuvyapi atibharaH san duSTagaurna yAti, kimuta udyAne Urdhva yAne TIvakAdau kUTavAhino goH kathyate ? yato / cakravAhI gauratibhAreNa bhajyate tasyaivAtibhAro jAyate / totrakaghAtaiH pratodadhAtaizcodyamAno marAlo galigaustudyati // 239 // | 'eme''mAyA' emeva balasamaggo, na kuNai mAyAi sammamussaggaM / mAyAvaDiaM kammaM, pAvai ussaggakesaM ca ||1||pr0 mAyAe ussaggaM, sesaMcatavaM akucao shunno|ko anno aNuhohI sakammasesaM aNijjariyaM? // 1535 // evameva balasamagro mAyayA, samyagutsarga, mAyApratyayaM karma sa prApnoti / kAyotsargaklezaM ca niHphalaM prAmoti, sarvamanuSThAnaM nirmAyasyAnapekSasya zaktyA kurvataH phltiityrthH||1|| anyakRteyaM / mAyAdoSAnAha-mAyayA kAyotsarga zeSamupavAsAdi ca tapo'kurvataH sahasya samarthasya ko'nyo'nu bhaviSyati svakarmazeSa samyaktvApteranu zeSaM utkRSTaM vartamAnaM anirjaritaM? tatazca // 1535 // 'nika | nikUDaM savisesaM, vayANurUvaM balANurUvaM ca / khANuva uddhadeho, kAussaggaM tu ThAijA // 1536 // niHkUTaM savizeSaM vayo'nurUpaM vayoyogyaM balAnurUpaM ca kAyotsarga sthANuvardhvadehaH kuryAH // 1536 // atha vayobale Azritya vidhi:- taru' Jain Education inte
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka | taruNo balavaM taruNo a,dubbalo therao blsmiddho|thero abalo causuvi,bhaMgesu jahAbalaM ThAI // 1537 // kAyotsaniyukti ___ taruNo balavAn 1, taruNo durbalaH 2, sthaviro balasamRddhaH 3, sthaviro'valazca 4 / caturvapi bhaGgeSu yathAvalaM yathAzaktyo- godhyayane dIpikA // sarge tiSThati na tu garvAt / yataH zizorapi garvAdRddhatulyaM utsarga kurvato'balatayA glAnatvaM jAyate // 1537 // gatama-16 vidhi||195|| zaThadvAraM 7 / atha zaThaH-' paya' dvAram // payalAyai paDipucchai, kaMTayaviyArapAsavaNadhamme / niyaDI gelannaM vA, karei kUDaM havai eyaM // 1538 // kAyotsargakAle mAyayA pracalAyate nidrAti, pratipRcchati sUtramartha vA, kaMTakamapanayeta, tathA vicArAya purIpotsargAya yAti / prazravaNaM mUtraM tanute, dharma kathayati / nikRtyA mAyayA glAnatvaM svasya karoti / evaM kUTaM anuSThAnaM bhavati // 1538 // gataM zaThadvAraM / atha vidhiH-' puvaM' puvaM ThaMti ya guruNo, guruNA ussAriyaMmi paareti| ThAyaMti savisesa, taruNA u anuNaviriyA u||1539|| ___ guroH pUrva kAyotsarga tiSThanti / guruNotsarge pArite pArayanti / taruNA anyonyavIryAnmitho balavizeSAH savizeSa al kAyotsarga kurvanti // 1539 / / ' cau' cauraMgula muhapattI, ujjUe Dabbahattha rayaharaNaM / vosaTTacattadeho, kAussagaM karijAhi // 1540 // caturaDalAni padorantaraM kArya / mukhapotiH Rjau dakSiNahaste, vAme haste rajoharaNaM / vyutsRSTaH parISahasahatayA tyakto' // 19 // Jain Education Inter Alww.jainelibrary.org
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamatayA deho yena IdRg san kAyotsarga kuryAt // 1540 // gataM vidhidvAraM 8 / atha doSA:-'ghoDa ' ' sIsu' ghoDaga layAi khaMbhe, kuDDe mAle asavari vhuniyle| laMbuttara thaNa uddhI, saMjaya khali[Ne y]vaayskvitu|| | sIsukkaMpiya sUI, aMgulibhamuhA ya vAruNI pehA / nAhIkarayalakuppara, ussAriya pAriyami thuI // 1542 // ___ghoTakadoSaH 1, latAdoSaH 2, stambhakuDyadoSaH 3, evaM mAladoSaH 4, zabarI 5, vadhU 6, nigaDa 7, lambottara 8, stana | 9, uddhi 10, saMyatI 11, khalina 12, vAyasa 13, kapittha 14, zIrSakampa 15, mUka 16, aGgulibhrU 17, vAruNI 18, prekSA 19 doSAH kAyotsarge jnyeyaaH| nAmeradhazcolaH kAryaH, karatale adhaHkArya kUpareNa colo dhAryaH / hastayorutsAritayosarvIkRtayornamaskAreNa pArite utsarge stutirjinAnAM bhaNyate // 1541-42 // doSavyAkhyAgAthA vRzyavyAkhyAtA:'Asoca visamapAyaM, gAyaM ThAvittu ThAi ussagge / kaMpai kAussagge, layava kharapavaNasaMgaNaM' / / 1 / / azva iva viSamaM pAdaM Akuzcaya saGkocyotsarga tiSThanti 1 / kAyotsarge kharapavanasaGgena lateva kampate 2 // 1 // 'khaMbhe vA kudde vA, avaThaMbhiya ThAi kAussagaM tu / mAle ya uttamaMgaM, avaThaMbhiya ThAi ussaggaM' // 2 // stamme kuDye vA'vaSTabhya kAyotsarge tiSThati 3 / mAle Urdhva lagayitvottamAkaM zira utsarge tiSThati 4 // 2 // 'sabarI vasaNavirahiyA, karehi sAgAriyaM jaha Thavei / ThaiUNa gujjhadesaM, karehi to kuNai ussggN'||3|| zabarI vastrarahitA karAbhyAM sAgArikaM guhyaM sthagayati iti guhyadeze karau sthApayitvotsarga karoti 5 // 3 // ' avaNAmiuttamaMgo, kAussaggaM jahA kulabahuncha / niyaliyaoviva calaNe, vitthA Jain Education Intel For Private & Personal use only W ww.jainelibrary.org
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- riya ahava melaviuM' // 4 // yathA kulavadhUravanatottamAGgA syAttathA vadhUvadavanAmitotamAGgaH kAyotsarge tiSThati 6 / nigaDita kAyotsaniyukti-IN iva caraNau vistAryAthavA melayitvA votsarga karoti 7 // 4 // ' kAUNa colapaTuM, avidhIe nAbhimaMDalassuvari / hiTThA ya ||dhyayane dIpikA jANumittaM, ciTThaI laMbuttarussaggaM' // 5 // colapaTTe avidhinA nAbhimaNDalasyodhaM kRtvA'dhastAnjAnumAtra tiSThati / kAyotsarge kAyotsarga eSa lambottaradoSaH 8 // 5 // ' acchAIUNa ya thaNe, colagapaTTeNa ThAi ussaggaM / daMsAharakkhaNaTThA, ahavA annANadoseNaM' dossaaH|| // 196 // // 6 // stanau colapaTTenAcchAdyotsarga tiSThati, kutaH 1 daMzAdirakSArtha ajJAnadoSeNa 9 // 6 // ' melittu paNhiyAo, calaNe vitthAriUNa baahiro| ThAussaggaM eso, bAhirauddhI muNeyavo' // 7 // pANI melayitvA caraNau agraM vistArya utsarga karoti / eSa bAhyoddhidoSo jJAtavyaH // 7 // ' aMguTTe melaviuM, vitthAriya paNhiyAo vAhiM tu / ThAussaggaM eso, bhaNio abhitaruddhitti // 8 // aGguSThau melayitvA pANI pazcAdvistAryotsarga tiSThatyeSo'bhyantaroddhidoSaH 10 // 8 // kappaM vA paTTa vA, pAiNiuM saMjaiba ussagaM / ThAi ya khaliNaM va jahA syaharaNaM aggao kAuM' // 9 // kalpaM colapaTTa vA prAvRtya saMyatIvotsarga tiSThati saMyatIdoSaH 11 / khalinaM kavikaM yathAgrataH kriyate tathA rajoharaNaM agrataH kRtvotsargakRtau khalinadoSaH 12 ||9||'bhaamei tahA diDhei, calacitto vAyasuvva ussagge / chappaiANa bhaeNaM, kuNaI a paDheM kaviDhaM ca' // 10 // yathA vAyaso dRSTiM bhrAmayati tathA vAyasa iva calacitto dRSTiM bhrAmayatIti vAyasadoSaH 13 / SaTpadikAnAM bhayena colapaTTa kapitthamiva karoti 14 // 10 // sIsaM pakaMpamANo, jakkhAiTThava kuNai ussaggaM / mUyatva huahuaMto, taheva chijaMtamAIsu' // 11 // yakSAviSTo yakSagrasta iva zIrSa prakampamAna utsarga karoti 15 / 'chijaMtamAIsu' chindanAdikurvatsu // 196 // Jain Education Inter For Private & Personal use only Mww.jainelibrary.org
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ janeSu mRka iva zabdarahitaM kurvan tiSThati 16 // 11 ||'aNglimmhaaovi ya, cAlaMto tahaya kuNai ussaggaM / AlAvagagaNaNaTThA, saMThavaNatthaM ca jogANaM / / 12 / / aGgulI bhravau ca cAlayan syAttathA votsarga kuryAta , kimartha ? AlApakagaNanAtha yogAnAM manovAkAyAnAM saMsthApanArtha vA 17 // 12 // 'kAussaggaMmi Thio, surA jahA buDabuDei avattaM / aNupehaMto taha, vAnaruva cAlei oTTapuDe' // 13 // kAyotsarge sthito buDabuDAyate yathA''mlA surA'vyaktaM buDabuDAyate 18 / yathA vAnaro'nuprekSamANazcitayan oSThapuTau cAlayatyevaM vAnaravadanuprekSamANa udyotakaraM cintayanoSThau cAlayet, epa prekSAdoSaH 19 // 13 / / ee kAussaggaM, kuNamANeNa vibuheNa dosA u / sammaM parihariyavA jiNapaDikuTThattikAUNaM' // 14 // ete doSA jinaiH pratiSTA niSiddhA itikRtvA kAyotsarga kurvANena vibudhena samyak parihAryAH // 14 // uktaM | doSadvAraM 9 / atha kasyeti dvAraM 10-' vAsI vAsIcaMdaNakappo, jo maraNe jIvie ya smsnnnno| dehe ya apaDibaddho, kAussaggo havai tassa // 1543 // vAsI kASTaghaTanazastraM tena takSaNe tathA candanena vilepane'pi kalpaH sama eva mAdhyasthena, evaM paraM prati samatA / yo maraNe jIvite'pi samasaMjJaH samabuddhiH evaM svasmina samatA / dehe cApratibaddhazcazabdAdapakaraNAdau ca / tasya kAyotsargoM yathoktaphala: syAt / / 1543 // tathA 'tivi' / | tivihANuvasaggANaM, divANaM mANusANa tiriyaannN|smmmhiyaasnnaae,kaaussggohvi suddho||1544|| trividhAnAM upasargANAM divyAnAM vyantarAdikRtAnAM mAnuSANAM mlecchAnAM tairazcAnAM siMhAdikRtAnAM samyaga mAdhya atha kasyeti dvArA niSiddhA itikRtvA kAraNa dosA u / samma Jain Education Intel Sww.jainelibrary.org
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka- niyuktidiipikaa|| kAyotsa dhyayane phaladvAraM // // 197 // sthyenAtisahanAyAM kAyotsargaH zuddho bhavati // 1544 // gataM kasyadvAraM 10 / atha phaladvAraM 11-' iha' | ihalogaMmi subhaddA, rAyA uioda siddhibhajjA y|sodaaskhggthNbhnn, siddhi saggoya prloe||1545|| ihaloke kAyotsargaphale dRSTAntAH-subhadrA 1 rAjA uditoditaH 2 zreSThibhAryA subhadrA (mitravatI) ca 3 sodAsaH 4 khAstammanaM 5 / tathA siddhiH svargazcazabdAccakritvAdi ca paraloke phalaM / tatrAdyo dRSTAntaH-vasantapure jitazatru rAha, jinadattaH zreSThI, subhadrA ca sutA'zrAddhe zreSThI asAdharmike sutAM na datte'nyadA campAyAto bauddhazrAddhaH subhadrArUpaM dRSTvA kapaTazrAvako jAtohato'rcan kAlena bhAvazrAddho bhUtvA gurUnAlocayat / vairapi mArga shikssitH| jinadattena bhAvaM jJAtvA sutA dttaa| vivAhAdanu sasubhadrazcampAM gatastanmAtrAdibhiH subhadrAhIlane bharnA bhinnagRhaM kRtaM / tatrAneke sAdhusAvya AyAnti, tato mAtrAdibhiH sutAyoktaM-eSAtIva sAdhuSvanuraktA, patirna manyate / sarUpe sAdhau bhikSAyAte vAtodhUte taNe'kSiNa patite subhadrayA jihavayA''kRSTe sAdhubhAle puNDre saMkrAnte sAdhunA vyAkSiptacittenAjJAte bahirnirgate mAtrAdibhiH tatpatyuH puNDro'darzi / tenAsambhAvyamidaM, paraM viSayA balino'nekabhavAnugA iti mandasnehatA kRtA / subhadrA kApi jJAtvA zAsanoDDAhasphoTanAya zAsanasurImabhisaMdhArya rAtrau kAyotsarge sthitA / kA'pyAsannasurI vacchIlaM jJAtvA''gatoce 'kiM te kurve ?" tayoktaM 'uhAhaM rakSa' / suryoce prAtaH purIdvArANi stambhayAmi, tato jane vyAkule nabhasthA vakSyAmi, yayAnyo naro manasA nArthitaH sA cAlinyAmambu zivA vAratrayaM dvArANi AcchoTayodghATayatu / tataH sarvasvIbhirevamabhavati tvayopaTiSyantItyahAho nivaya'te, tvacchIlaM varNiSyate / tathaiva ca suryA kRtamityAdi yAvad dvAratrayamudghATitamekaM pihitaM sthApitaM / V // 197 // Jain Education inte For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvitIyaH-uditodito rAT bhAryA zrIkAntA / tayaikadA vAde parivrAjikA jitA / tayA tasyAH paTTe rUpaM likhitvA vANArasIrAje darzitaM, tena dharmarucinAmarAjJA dutamukhena sA mAgitA / tataH sasainyA smetH| uditoditena janakSayo mA bhUditi kAyotsargaH kRtaH / dhanadena sasainyo vANArasyAM muktH| atha tRtIyaH-campAyAM sudarzanaH zreSThisuto'STamIcaturdazyAdiSu catvare upAsakapratimAM prapadyate / rAjapatnyA prAya'mAno'pyanicchannanyadotsargastho deva iti kRtvA vastrAcchAdito'ntaHpuraM nIto rAjhyA nirbandhAdabhyarthite'nicchan rAjJIkRtakalakale rAjJA vadhyatve AjJapto nIyamAnaH priyayA mitravatyA zrAddhikayA zrutvA sarvAnubhUtiyakSArAdhanAya kAyotsargasthitayA skandhe'sau vAhito sarvAnubhUtiyakSeNa puSpadAmni kRto'rcito mitravatyA kAyotsargo'pAri 3 / sodAso yathA namaskAre 4 / atha pazcamo dRSTAntaH-ko'pi virAdhitadIkSaH khaDgajIva utpannaH, pathi | janAn hanti / sAdhUn gacchato dRSTvA yAtaH, sAdhavaH kAyotsarge'sthuH / tato'zaktaH zAnto'bhUt / / 1545 // kAyotsarge kathaM | karmakSayaH' ityatra bhASyaM 'jaha' jaha karagao, nikiMtai, dAruiMto puNovi vccNto| iakaMtaMti suvihiA, kAussaggeNa kmmaaiN||240|| yathA karapatraM yAt AyAdvA punaH kASTAni nikRntati, evaM suvihitAH sAdhavaH kAyotsargeNa karmANi kantanti // 240 // 'kAu' kAussagge jaha, suTTiyassa bhajati aNgmNgaaii| iya bhiMdati suvihiyA, aTTavihaM kammasaMghAyaM // 1546 // ___ kAyotsarge susthitasya yathAGgopAGgAni bhajyante, evaM munivarAzcittarodhAdaSTavidhaM karmasaMghAtaM bhiMdanti / nanu dehaklezadaH kAyotsargaH kathaM kriyate ? ucyate // 1546 // 'anna' Jain Education Inter "
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsaFdhyayane bhAvanA / / Avazyaka-- annaM imaM zarIraM, anno jIvRtti eva kybuddhii| dukkhaparikilesakara, chiMda mamattaM sarIrAo // 1547 // niyukti anyadidaM zarIraM azAzvataM, anyo jIvaH zAzvato karmabhoktA ya idaM tyajati, ityevaM kRtabuddhiH san re jIva ! duHkhaM dIpikA // asukhaM parikleza AyAsastayoH karaM zarIrAnmamatvaM chinddhi tathA caivaM dhyAyet // 1547||'jaav' // 198 // IN jAvaiyA kira dukkhA, saMsAre je mayA smnnubhuuyaa| itto duvisahatarA, naraesuaNovamA dukkhA // 1548 // ___ yAvanti duHkhAni kila mayA saMsAre'zeSagatirUpe samanubhUtAni, tatastebhyo'pi durviSahatarANi asahyAni narakeSvanupamAni upamArahitAni duHkhAni soDhAni / / 1548||'tmhaa' tamhA u nimmameNaM, muNiNA uvaladdhasuttasAreNaM / kAussaggo uggo, kammakkhayaTThAya kaayvo||1549|| tasmAnmuninA upalabdhasUtrasAreNa jJAtastrArthena nirmamena ugraH zubhAdhyavasAya karmakSayAya na tu svargAdyartha kAyotsargaH | kAryaH / ukto'nugamo nayAH prAgvat / / 1549 / / iti kAyotsargAdhyayanaM / . iti zrImanmANekyazekharasUrivihitadIpikAyutaM zrIAvazyakasUtragataM paMcamaM kAyotsargAdhyayanaM saMpUrNatAmagamat dvitIyo vibhAgaH / // 198 // Jain Education Inter For Private & Personal use only ACEww.jainelibrary.org