Book Title: Acharanga Sutram Purv Bhag
Author(s): Tattvadarshanvijay, 
Publisher: Parampad Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600280/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI zaGkhezvarapArzvanAthAya namaH // // pUjyapAda zrI vijayAnanda-kamala-vIra-dAna-prema- rAmacandra-mahodayasUrIzvarebhyo namaH // zrImadgaNadharavarasudharmasvAmipraNItaM zrutakevali - zrIbhadrabAhusvAmi-racitaniryuktiyuktaM zrIzIlAGkAcAryavihitavivRttiyutaM zrI AcArAgasUtram (puurvbhaagH)| *saMpAdaka:* jinAgamarahasyavedi-pUjyapAdAcAryadeva- zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarANAM vineyaH pUjya munirAja zrI tattvadarzanavijayaH paramapada prakAzana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'graMtha prakAzanamAM mukhya lAbha lenAra zrI pukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavana sAbaramatI amadAvAda - - jJAnadravyanI upajamAMthI anya lAbha lenAra raka zrI devakaraNa menzana jaina saMgha ha. zAMtibhAI prinsesa sTrITa luhAracAla, muMbaI - jJAnadravyamAMthI zrI mAlegAMva . mU. jaina saMgha caMdanabALA jaina upAzraya tilakaroDa, mAlegAMva, ji. nAsika - jJAnadravyamAMthI zrI sarIgAma zve. mU. jaina saMgha sTe. bhilADa, ji. vApI. - jJAnadravyamAMthI zrI ANaMda je. mU. jaina saMgha - jJAnadravyamAMthI, . ANaMda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcita che jaina zAsananA jagavikhyAta jyotirdhara pUjyapAda gurudeva AcAryadiva zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paprabhAvaka kupAvatAra gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjAnI AjJA-AziSa laIne amAre AMgaNe pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratno pUjya munipravara zrI mokSarativijayajI ma. ane pUjya munipravara zrI tattvadarzanavijayajI ma. vi.saM. 2054nI sAle cAtumasa padhAryA ane e sAthe emanA dainika pravacanathI amAre tyAMnA vizAla ArAdhaka varganA hardayamAM zrI jinavacano padhAya. ArAdhakonA tIvra AgrahathI pUjyapAda gacchAdhipatizrIjInI AjJApUrvaka mAtra pAMca ja varSamAM teozrInuM A bIjuM comAsuM hovA chatAM pukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavanano vizAla vyAkhyAna hola ane gelerI zrotAothI bharacaka thatAM hatAM. sAmudAyika zrI pArzvajinagaNadhara tapa ane anya tapazcayaoimAM ArAdhako umaTI paDyA hatA. paryuSaNA daramiyAna to keTalAya zrotAone jagyAnA abhAve nirAza thavuM paDyuM hatuM. paryuSaNA pachI be zrI jinabhakti mahotsavo thayA. A mahotsavamAM bhaktonI bhIDa pahelethI chelle sudhI rahI. avismaraNIya A cAtumasanI smRti cirasamaya sudhI raNakyA karaze. te banne paramopakArI pUjyonA catumasanI smRtiM nimitte amArA jJAnadravyanI upajamAMthI paramapavitra Agamagrantha "zrI AcArAMgasUtra"nA punarmudraNano mukhya lAbha letAM ame harSa anubhavIe chIe. (likhitaMgo zrI zaMkhezvara pArzvanAtha ArAdhaka TrasTanA TrasTIo zrI pukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavananA ArAdhako, sAbaramatI, amadAvAda. SHUGHUSHUSHUSHUSU Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya arthathI zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAmIe racela ane sUtrathI gaNadhara bhagavAna zrI sudhamAM svAmIe guMcela prathama aMga zrI AcArAMgasUtranuM adhyayana adhyApana yogavAhI gurukulavAsI pUjya sAdhu sAdhvIjIo ja karI zake. zrI sarvajJa zAsane dorelI mayadAanusAra | sUtrokta adhikArI varga ja A parama pavitra grantharno abhyAsa karI-karAvI zake che. A granthanI upayogItAne lakSamAM laIne enA prakAzanano ame lIdhelo nirNaya Aje pUrNa thato joIne Ananda anubhavIe chIe. je pUrva prakAzita grantha uparathI A grantha mudrita karavAmAM Avyo che te granthanI prakAzana saMsthA zrI Agamodaya samitino ame saujanyapUrvaka AbhAra mAnIe chIe. prastuta grantha jJAnadravyanI upajamAMthI prakAzita thAya che. tethI koI gRhastha A granthanI mAlikI karI zakaze nahIM. A granthanA puNyaprakAzanamAM potAnA jJAnakhAtAmAMthI (upajamAMthI) suMdara vyaya karanAra te te zrI saMgha hArdika dhanyavAdane pAtra che. prAcIna grutasAgaranA ratnone prakAzamAM lAvavAnI javAbadArIne dhyAnamAM rAkhIne jJAnadravyano sau samucita upayoga karatA rahe evI namra kAmanA vyakta karIe chIe. : - paramapada prakAzana prApti sthAno, (1) zrI kirITa jasavaMtalAla zAha 1 (3) zrI surezabhAI- zrI lalitabhAI (5) zrI ramaNikabhAI maganalAla mahetA 142 F, bhUlezvara roDa, , vaizAlI sADI senTara, zrI pArasabhAI ramezacaMdra zAha lAlabApAnuM maMdira, muMbaI-2. zivAjI roDa, nAsika. 6, "ciMtAmaNi" vardhamAna nagara, (2) zrI hIrena jayaMtilAla mahetA (4) zrI caMpakabhAI- zrI dinezabhAI pelesa roDa, rAjakoTa. 1, rAThoDa bhavana, jhavera roDa, c/o pukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavana, (6) zrI jagadIzabhAI zAMtilAla zAha muluMDa (vesTa), muMbaI. satyanArAyaNa sosAyaTI, tilaka roDa, mAlegAMva. sAbaramatI, amadAvAda-4. : mudraka : kIrtibhAI maphatalAla gAMdhI, "ema.bAbulAla prinTarI", ratanapoLa, phatehabhAInI havelI, amadAvAda-1. phona- pa350pa00, 53201oo. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImotIlAla banArasIdAsa' pustaka prakAzanasaMsthayA prakAzitAdamyAduddhatama pUjyapAda pidvayaM munipravara zrIjamyUvijayamodayapiritam zuddhipatrakam' P. L. B 1 rAgadveSamohAbhibhUtena 4012 katithaM sthAna B12 se0 jahA. vi harae paDipuNNe ciTThara samasi 5 015. idAnImAcIrNam, prAcIrNam-pAsevitaM, bhome 2 010 // 3 // pA0 seDhIsu 2 kandocchadAvipratipattyAdhyA(dhA)nakAritvAd 12 nyasaMkhyAtAni dravyArthatayA tAvad A Cyogo'Na yogaH CA1 kRtimallepyAdI 2 B 27 nAnAdezajA: ziSyAH sukha vyAkhyAmavabho- CB5 khattA vaidehA vi ya tsyante E A13 jahiM jo u // 26 // sarvajanamanonayanaramaNIyaH 10 11 tatpratipAdana ca 3 A snyaatr| 11 A 3 dravyazaparijJA''dravyazaparizati 78 11 pravartanAcArasyAbhUta 1. zIlAcAryaviracitAyA pAcArAGgavRttahastalikhitAdarzaSu bhAgamodayasamityA prakAzitAd granthAda bahavo pAThabhedA vilokya te, tatra ye kecit pAThAH zuddhAH zuddhatarA vA'smAkaM pratibhAtAH, te'tra zuddhipatrake nirdiSTAH / kvacittu yadyapi mudritena pAThena nirvahati tathApi kiJcid viziSTaH pAThaH pratyantare upalabhyate, tAzA: pAThAH (pra0) iti saMketena saha nirdiSTAH / yatrAbaH pAThaH pratibhAti tAsmAbhiH saMzodhita: pATha ( ) etAzakoSThakamadhye nirdiSTaH / yatra tu papUrNaH pAThaH pratibhAti tatrAsmAbhiH saMzodhitaH pAThaH [ ] etAdazakoSThakAntaH pUritaH / yatra sUtrAiSu azuddhiH sA'dhyetRbhiH svayaM shodhniiyaa| patra pratikRti[ Photograph] rUpeNa mudrite granthe ye pAThAH kiJcit kvacit truTitAste'dhyetRbhiH svayameva prAyazo'bhyUhyAH / 3 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 11 11 12 14 14 5 13 B14 141 vimalA, tamA bAdha iti / A4 dvidvipradezo0 Be pubbeNaM tu udetI B13 0 sutrAvatara0 A 4 yAzI saMjJA 0gAvalihyamAna 5 BS pramANagocaratvAdu A 1586 dhanyatra (tve) ca bAhya 0pratiSedhAsambhavenA0 1.12 14 A 2 AG BC AC 16 16 tatra vyatiriktA dravya stadupadezadvAreNa tathaiva 0 bindamiti, ghanena ityukte ghaTAbhAvamAtraM pratIyate arthaprakaraNAdiprasaktaniSedhena cAprasaktasya vidhAnam iMdaggeyI jammA SB13 svasaMvitsiddhatvAt saMvinniSThA hi 17 A40 yAjJAnikA vainayikAca 23 A e catvAro 15 A14 vhorAtra pakSa- mAsa0 18A 9 yacchAdiSvapi sarve jIvapadArtha 18A 8 dvAdazaiva sapta 18 A 11 nAdhigamyate vastu tad nAstyeva yathA vivadindIvaram, 18 A13 uktaM ca pAdazyaM para 18 411 0 trayaM tutpatyuttarakAlaM 19 20 20 20 20 20 20 21 21 1 21 21 21 B 12 nArakastaiyaMgyono A 1 devAdi0 A 2/4 sammudda A 13 jJAtaM bhavati B 21 ra3 23 8 itya ya sahasamuie ti jaM payaM tattha jANaNA hoi [ pratyantare - ] ittha ya sahasaMmuie ti sue jaM payaM tattha jAsalA hoi| B10 soca liya 813 jJApakaH - tIrthakRta A 1 sammuie ti AT jAtismarastu 21.12 kuTTinama ? tenoktam putra / latAdInAma chedanam A 4 dhAriNI mahAdevI A 100vAsyAyAH pUrve'hni ekena tApaseno0 B 1 yadi punaH sarvadA B 3 tairabhihitam B 4 sAdhavaH, jAtismaraNa 0 BE me goyamA ciraparicimro A 3 manvazAsiSamahaM B4 santIti ? etAvatya evetyAha 23 B 13 saheti 24 A saheti 24 A0 lakkhA u ra4 B 4 sesApro prasuhAmro havaMti egidiyAdIyA 24 89 saMghaTayatItyarthaH, 25 B9 tyAdyAtmapari 25 12 sammuiyA 25 11 sarvamaha 2 duSTaSaryamannamiha yat praNidhiprayogasantrAsa0 27 A 12 bhaikSyaM tatsvAdutAM 28 A prathamodde * 28AS nikSepAdi anyatra 28 B11 paMcavaSNA kharA ya chattIsa 0 25A nAmA chattIsa hoMti 2GB vakkati jatthe 32 A9 usappiNIdho 3 A 19 puDhavI samArabhaMtA (pra0) 34 BE dhAturA passi pari0 34 AK sarvo'pi paricUna iti / 34 A 12 pariyUno nAma 35A4 samAraMbhamANo YoA9 yaH snehaH patati [pra0 ] 40 11 jaha vodagaaMDassa va esuvamA bhAujIvANaM / / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 83 B13 41 42 AC kiliyA hoI // gamaNAgamaNe ya pAvANaM / upagraNakosamaMDe ya / 4212 se bemi se jahAvi bhaNagAre 73 88 guNabhAg 44 BS 45 BS mapratyayAdibhi0 zAkyakaNabhuk0 9A4 bhagavatA, pAzo bandhanam, zastra0 YC BY pina puSkalo 50AC jariyassa va jA umhA esuvamA 478 4 magariNakamma samA0 45A4 eSa satyaM samArabhamANassa icvete prAraMbhA pariSNAyA bhavaMti / etya satyaM 4B 3 0 dAnAt sAdhAraNAH 57 B11 sevAla kaccha0 50 814 0 didaNDopa0 SA94 etad vanaspateH 93 B dravyANAM 53B 2 pAvartamAnaMdanyat tadantaH pAtyAvartate sa dravyaM rAvataM iti 53 8 9 uddhaM pravaM 53 B10 'va' mityavAG S4 B 3 mAvArayitu0 75 B40 meveti pUrvako'pizabdaH 65 BE 0 kumArayuvavRddhAvasthAnAma 0 SSA4 prarodikAdInAM SCA1 tasyAM ca SC B14 meyaM caiva SC B3 miti zastra laDga SC 813 prasaktAH tanniSThAH SC 893 bahUn baghnanti rajjvAdinA. 11 At timi 71 83 itizabda evamartha 93 89 tasakAyasa tyasamAramA 74 AC evamete 9782 rUpa-rasa-gandha-spAtmikazca 144 kAntikA 4 12 ussipaNaphUsa (ma ) khANupANU ya / 74893 dhmAnAbhidhAraNotsinaphUtkAra 051 (pratyantare) ihamegesi NAyaM bhavati ki tat jJAtaM 94A99 kina jJAtaM CB 1 vadhapravRttAH karmaNA badhyante C3A 6 jaMmUlAgaM ca saMsAro 8324 guNamUladvANaM ti 84 B 8 je guNe se mUlaTThANe ( ityAdi sUtram / 85 B17 enameva niyuktikAra : guNamabhedena vyavasthita CSA 3 nimittatejolezyA' CSA91 kSetraguNe CSA13 jIva eva kSAntyA SB1 evaM saMyojyaka CE A11 pAdhyAyapravartisthavira" CE BY zreNyAvArohato B syandamAnasveda 89 preSyArthAdinimittA E2 899 fazysysfsfqzi4deg C3 A10 jaghanyAta utkRSTA EY B 2 vAgyogo dvIndriyAdInAm Er813 zeSANi dezapAtInyapi ECB2 puNo base 13 [ pratyantare-] zabdAdiko guNaH, athavA zabdAdiko viSayagaraNastasya kathamAkSepa iti kAle tadviparyAse samu0 * paNNA rohi EG B EE B4/5 101 3 2 103 A paira 104 B dviSA bAhyamAbhyantaraM ceti / tatrA0 905A soyapannA rohi 109A4/5 snuSAkSUNAnyA 105 A10 kathAvasare Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 B3 'no pramAdayet' na pramAdavazago 10%B1 kimanabhikAnta 110 29 'samanuvAsayeH' iti " miNajantAlliGsip. % sama samyag"vijJAnAnAM cApahINatA' 112 te cAdhyAtmikA doSA 133 . l NNNNNNNNN . . @ . . . ATO raSTaparikalpanA AScarocukto bhava, kva ? A care, na vidyate 2 B5 saMsAripANyu 2 BEC tathA piyajIviraNo A ityata pAhaTA CdegdapAragatA7819 sadasatkartavyAkartavyAdezaH 1118 tasya prAgeva 12%A2zabda-rUpa-gandha-rasa 12%A3 bhumahe 125 B2 phalitA 12, B sadupa 120011degduttya tira 19%A9 zAntizca maraNaca 20%B1 tathA-upabhogoM 130A03 aparastu *BS jIvikAbhayAdA 13008zyamAzAya 131 812 yastayonimitta 939A5 'bAlaNNe' bala jAnAtIti A . 132AM kharAyanne ra samayanne' svasamaya' 112 8 kimato rUpaM 1177 kSapyamANo 1115 laddhe kAme ityAdi, 114B3 sahasakkAre 11 Bc 10 tatkSaye mohanIyakSayaH, mohanIyakSaye cAvazya bhAvI ghAtikama 11Ba prazastaguNamUlasthAnavartI viSayakaSAyAdyabhyu115A2 prazastaguNamUlasthAna 155A 9 tat pretyabala me bhaviSyatIti 115010 ityAzayA bata vimodeg [pra.] 11.08 samArabheta 118 2 purisa NaM khalu dukkhuvee suhesae saMkSeti 118 B12 bhavati [tat] tadyathe 218B 12 mityAdi yAvat 120 812 abhimAnApAditA 1915 caratAM tat kSetrAdika 12 810 mAtrAjJaH khedajJaH kSarazaH 112 891 kAle [pa pra0]NudAI 133 A 1 skandakAcArya A2 yathA kathamahaM 83 kAle (la-pra0) guvAi 13 nanAdhikaH pAtra AS niyUMDhA,"kalpate, A8 nirvRti TAG bhavasi tathA 782 bahuM pItyAdi, bahvapi 931 Bey tat kathaM parigraho dharmopakaraNam ? 135AR masAdhanArthottaraH [pra.] 134 A3 mamedamityevaM 139811 tiriyaM 139 AS yAkca 139 10 nivartanAya prabhavati, 23681 kAsaM (sa-pra0)kase ityAdi, pattiH, evaM vA cintAmanorathavyAkulIkRtAnta: 938896 karaNena dadhyAnayane ziroviNTalikA" 918 B92 'kaDeNa mUDhe' 136A amarAyaItyAdi 170AM yo vatat . A 10 bAlA avijJAtatattvatvAt, teSA papanna 1 5 /1 kalpate Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArACSA vartate ? evaM manyate-kumbha ATTA11.pAriyahika: 111 B5 sacitta 271817 kyante-paryaTanti 11RA2 svakIyanAnAvidha 1RA saMsAracake svakRta 27307 kAraparisamAptI 173A, marSayati 273B3 tatrApyabhisahana (pr0)| tatrApyatisahanaM viSeyaM samateti / (pra.) 21381 uktaM ca273 B5 yAnabhisahamAnaH (pra0) 17386 karanihata. 27710 kAraparisamAptI RTY B'tucchae' ityAdi, B9 muvasumuni 174A2 dhanadhAnyahiraNyamAtApitrAdiH 174A 7 parAtmanormokSasya nAyaH 7481 'iti kamma' (pra.) 7483 vartate 17583 nandAvalAkunimudbhidya buddho jAta iti buddho tpatti 1986 'patrAdhiyo na vidyate, patrApi zreyo na vidyate' ityevaM 12 .19 tiryagdila manu Or A1 tazca ca kuzalaH 2rC AS tadAramaNyamanArambharaNIyaM ceti, Arr. AC narimeta-kuryA. Are B2 kumArga nirA' Are B, nAmevArtamanuparivartate / 1re A 1 maryAdhikArI 15. AS nIyodayAditi 15. A 12 bhave siimo|| 151 3 pAvakena ca dahate, 15 01zabda-rUpa-gandha-rasa-sparzA 155 10 iti cet, tanna, tatrApyupAntakAle 15%B5 tadupadizati15%AR nce paJcasaptatiH, sApi tIrthakara"kSayamupagaccha 3 tItyato'ntyasamaye 15Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAme m 101 AC bhAvazAstra 10. AJegaNAme se bahuNAme ve bahaNAme se eka. 180BC imA NAtI 18.410 mumukSorimA 102 A1 jati vIrA AAP kevalajJAnAlokena kaSTa, tat zuzrUSubhiH zrutaM, 22 11 bahvabhAvanAntarIyaka COA 3 laghukarmaNAM 102 11 je ega ityAdi (pra.) kimbhUtA bhaveyu. 102 BP sthitividoSAn A3 gAya tAtparyamAsevAM (pra.) 102 B3 nAnyadesyato A5 pralIyamAnAH pauna:punyena kRtajanmAdisandhAnAH 02 Be 'vIrA' karmavidAraNa 1 281. sattvAnukampanatayA 193 B5 puDho vigicamANe ema vigicaI, sabaDhI 183Ae Nicaye NiviTThA 123BE 'bandhinamekaM apayati pRthakSayAnyacAnupapatteH, 18YAS bakuniketAH, pUrvapadasya (pra.) kiMguNaH punaH kSapaka 184A97 tatya tatva 18B pariviciTThara 197A3 tato'pyaparaM tatozyaparamiti 1 B5 degstatvAt tadanu0 75AS ta bancha 18TB93 parivitiSThati 75 BT saMyama ukta iti / 1851 ka evaM vadamtItyAha 105BS zAnadarzanatapa 185AY bhASitatvAvekameva 194B13 kRtam"vayavalakSaNaniSpattedavya 1854 samaya patteyaM pucchi 9A1 degdhigjAtIyAnAmi S823 na caliSyantIti kRtvA 96811 dravyato'pi niSaNNA 1.9A 4 panivRttirUpaM 19 B 1ra tathopasthitA dharma 10 17 12 rAhagu (zahapta ) saMlaya 18.AC daNDaprapaJcoparate 18. B2 vratezvarayogAdi (pra.) 189 B10 tUSNIbhAvaM . 20B, 'na caret' nAcarenna vidadhyAt (pra0) 2CCA10 'sakuMDala vA vapaNaM Na batti' 1ce A2 jo ullo so tatva lagmatI iti / syAt-loke na kecana vidvAMsaH yebhyo 261 AS patirikta prekya (pra.) 101 11 kasse (se) pappANaM (pra.) 18385 ttehi pali' 16786 pariviya 18412 kimabhisandhiH sa 15A1 saphalatvamupalabhya 'tataH' tasmAta 1856 saMghara paricchidya 165AE parivicidvisu 165BT paricitasthire (pra.) 1848" mAnamiti tadAha184BC nArakastaryagyona: 269A3 jiNA urAlAdI 198B1 mArassa aMto jamo se mArassa aMto 108BR yAdIn prANina tecB5 kuzAgrodakabindumiva 20.AE nAdityAha-(pra.) 2000 saMsAre . 20113 bhannANapamAya Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EEWNO 213 BS vartamAnasAmIpye vartamA 214.A 1 grasate / 24 3 gatibhaMdaduSTa [pra.] 214 AC cArSiAta 215AS sAraNavAraNacaiyA pAsatthagayA pavi 1 819 taTadezyamavApya chAtaminAcchAditarrASTaviparyasyan bhUyo bhUyo A3 AsatA. A 14 bahukohe B3 zIlameSAmiti anA B10 svAtmanyavasthita 04 AD pRSakchandAH 05 Ae smArayanmAha04 A 12 pasya vatvam, tasyApi 05 B3 bhedura 09 B 5 "cchirokyuraHprabhRtya 20 B11 pUrvoktarUpasandhi (pra0) 207A 11 syusta evambhUta' 207B2 bhavanti, yathA vA virato 207BS antazaH zarIrAhArAdi 200B12 loga ityAdi 206A2 prakurvANasya tat pari' 2000 2 vaitti (vaI iti-pra0) sumya" 210A/RE sa cAya-no pUrvotthAyI pshcaagnipaatiiti| 211A 4 nAto'pyaparaM 211B12 vAnutasteyAdAviti 212B7 tadArambhanivRttaH [pra.] 213AY pApaM karma [pra.] 213 A4 'pyanveSayati 21583 dhapeNa 215 8 5 'vambhUto nikAro'bhUt [pra.) 214810 saMbhAvyeta 217AS saMsAramohena vA muhyata iti / 217A 10 madhisahano' RSA 11 kulIbhUtaH 2 012 pAtma hama" 215 B 5 "muMktistanmuktiH, tayA 217010 pathini' 2.5B 14 saMpalimajjamANe 2.5A41 pramattayateH....."bhikAmataH pratikrAmata: 2108 5 apyata [pra0] 21989 kSipyamANa [pra.] 2.9811 sa vA vedavid 218B3 'ptapaJcamahAvata' 218BC "lAsApAGganirI 218B7 NAdau vyA (vAs? )syAtamiti [pra.] 218B 14 sannAsIt (ta?), 218A 13 kumArItahAnato 21G B1 sambandhaH kalahAsaGgaH, tatkarA 21e 812 saMvRto'dhyAtmasaMvRtaH 210B13 kalmaSaM 220 AS paDipuNe ciTThati samaMsi bhome uvasaMta 221A 5 'srotomadhyagaH' ityanena 221AS srotomadhyagatvam, 221B 1 mayA prAguktaM 221B9 vicikitsA cittaviplutiH yayA ida masti idamapyastItyevamAkAro 221012 vitigiti vidvajju 2 AS gRhapAzavimuktA vA 'eke' vicikitsA vAdarahitA [pra0] RAE nivedaM gacchedasadanuSThAnasya? 2013 samyaktvamadhigata, 22 B3 'miti, prAha ca-. 2B11 kahannaM bhaMte samaNA 3A 1 vitigichamamA 223 BP vicikitsA zaGkA vA bhavet, tatra tasya 23 B3 paryayaistat bar3e 238 14 pravartata [pra.] 24 A4 parimalitamateH / MN CONNNNNN NNNNNNNNNNN Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 B 1 asamyak paryA' 7 8 9 mAdhyasthya 22rB8tAM samanupazyata yUyaM...""dalAdhyatA darzana sthairya cAritraniSpakampatA 225 A5 bhavitA" iti| "nainaM 225A9 ityAdyadhyavasAyAt 225 B 2 AkAzadeza (kya)sya 225 -11 sAghurevaMtatpari 225B10 'mabhisambandhaH . . . . . . . pamenAcAryeNa 22%A19 guruvinayo' 22%Act nirupasthAna"... "sopasthAnatvamityetat 2208 12 prazo jantu RCA cereulfa 29B5 viSavat pravartita 228B7 manusRtya 22BC karaNaM marvajJa ra2012 tathAnyeSAmA' 22EA2 iha pArAmaM pariNAya allINagutte parigvae 228 BS "dizyate2301 Atizayika 230AS hRSIkaviSayajanita' 230 AC bahumagaM vikvAya 23. 13 na lahue na sIe na unhe 230 B3 badumagaM ti 230 B8 sambandhena na pravartante [pra0] 23 A3 samastalokAlokakhedajJatA 231 2 naM gururna laghurna 231010 zAkyAdInA [pra.] 230 11 tathA na vidyate 239 BS icceyAvati tti bemi 3RAS paDhame 232 B5 tad bhAvadhUtamityevaM 232 86 evaM pege 232 B10 jahA vi kume 932 411 evaM pege 23 A2 jhimmiyaM ..... pAsa muiMca 233AC prAduSyanti 233AE masmAkaM na / ghAtikarma ..... kathayati / 237A2 sopapattikaM kAraNamAha A ummaggaM ti vivaraM"vonmajjanaM sarvathA tyamityarthaH, tadasau na labhata AS prabalapalAzavalapana 8 "tayetazcetaca zirodharA..... tadvandhra grIvA 237 A3 kamarzavala' 231 B1 mapyakaM na pramA" 230 A1 athavA rAyaMsI athavA'pasmArItyAdi, tathA kuSThI 234 A2 "rizyajiddakapAlakAkanadI pra. 234 A3 jhimmiyaM [simmiyaM-pra0] 812 garbhasvadoSoM 85 pAsa yU(mu-pra.) ca tti B10 gilAsiNi A2 bhUyiSThAH 239 A5 dvizatibhedA 235 12 "dayAt saMtataM (dayAsaJjita-pra0) jAtvA 23SAY 'tyAdalakSaNaM [pra.] 235813 viSavikRbhiH 239 AM bhaved [pra.] 239 B2 daMSTo'bhibhavAca 2398 sadasadviveka 239 Bf 'pratisaMvedayanti' anubhavanti 23CA samatsyakacchapAdayaH tathA [5] jalajA api [pra.] 23CA5tmakamiti karmavipAkA '236AS jantavo / 23CAehuH yasmAt, yasmAdevaM A5 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 B 1 rAgaDha pAkalitaH [pra0] 23e A 3 ziSyAmantraNe 236 AS paveeMti . 236 AC zukraniSekAdikrameNeti 23e A12 santo'bhivRddhAH B5 kiha NAma B" pAkhaNDivipra' 813 zubhadvAraparighe A 1 kapATaH sa dhRti kuryAditi upasaMha rannAha[--pra0] BS bhavitiSNA cee BG vedanIyAsannaprAdu'... "avigaNayyA' 70 813 tyajeyurityAha245 AP kAmAn dvirUpAnapi 21 A9 sadbhiravitIrNAH 21 AC kathaJcit kutracit kadA' 210 10 mAyANappabhii suparNAihate 211B4 dharmacaraNe pu(su)praNihitAH 21B4 atra ca sarvANi [pra.] 242 AS puci duzcinnANaM 2420 jaksAiDe ayaM purise, khittacitta bhayaM purise, dittacitta bhayaM purise, ummAyapatte ayaM purise, mamaM ca NaM tabbhava [pra.] 777.000 242 410 phAse phAse 242 13 kulehi suddha saNAe., 73 A. 5 uktAH ye'smin 243 AC pArAkya" [pra.] 73 ALB karmaghUnano 243A 12 karmaghUnanA' 27YA 11 'rAdAnaM zoSayiteti pAdAna' 245AC avagamayannavabuSyamAna 245AE 245 B3 taduktam-- 245 B4 "rupaspRSTastu 2YS A11 appANa uNa viyarNa sriiraann| 2rs BS sambandhaH, tathA 'saMsArazreNI' 245 B iti / iti-vImivAndo..."saMsAra sAgaraM tIrNavat 24%Ae gANadviyaM pi 2% B 3 mAzvasyate 27987 samutthita iti, ....'yathA'sau A 1 bahanAnA "bantUnAM 'samatilaya [pra.] ujjayanI"vinazyati "ujjayabhyAM [pra.] tatastasya jyAyAn bhrAtA ha [pra.] 27683 ziSyeNApi sadA [pra.] 25001 vAkkuNTho 250 A 2 mohopazama" 250 A 5 phArusiyaM samArabhaMti 250 10 pravartamAnA utsargavedinA coditAH 250B5 "dibhiH ma (sa) mAveditaM, taM [pra.] 250 BC tathA ca kvacit 251 A A sthApanArtha 251 A5 vA pracuro' 25AS prazaMsAnvitA yathAvasthitamAcAragocaramA 251012 yadA yujIta sArathiH / tadA [pra0] 251 B1 "retadeva 251B2 kriyopetA 252A 5 satyapyupazAntAH, tAn 252 A9 kuSTamuSTA. 253A 1 vi(va-pra.)ditvA'pyevaM [pra.] 253 B2 prapasU ya 25385 vasa? "vasa? gaM bhaMte evaM ceva 253 B11 zlokojalAcA' 25 Btt 'steSu vA tadanta' 255AS pAdaneno' 255 8 5 "syeva zvazura' 25%AE sAMgrahiko 255A3 babhAgame""saMpanne evaM" 216810 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 256. B10 yogyatvena bhavyatvena ra5 6 821 ttadAha BEprarUpayedasAvadyA B11 yathopadiSTena [pra.] 25 A saGga vipArka BE vimopAe 258 BBNayA pAto vyApAta: A 1 nizAtA 25 9 AS "nAtmavazatA AG sthaNDile 80 prasamaNu NNavimokso 27.A2 "nAmasamanojJAnAM 27. B12 kAlaM vimucyate 20BY "vimukkA 271 A2 dRSTInAmA' nimacchaMti, saNAvaraNijjassa .kammassa udaeNaM daMsaNamohaNijja kammaM niyacchati, dasaNamohaNijjassa kammassa udaepa 291 10 micchatta kammaM niyacchati, micchatteNaM uinleNaM 21B neholliyassa kammaM pi 21 42'vasthAyAM ca 261 B5tatra kAraNe kAryopacArAt NNNNN 33333 0008777700 272 A 1 'midaM ca caturvidhAhAranivRttirUpaM A5 "drAvavimokSa A. parakkame 813 avaruddho [pra.] Ar 'tareNApa(va? ) rukho bhaved [pra0] 3 AS "mo ya Nito mukko tivihassa Niccassa 3 AC "bhyudyatamaraNatrikA 26 89 niSpa (sya)ndinI 53 8. padiSTAnuSThAna" 14 B3 niccajuttappA [pra.] 5 A7 vastraM vA patadgrahaM vA 5 A5 -yat prAsuka" 5 B2 bhukte punarbhojanAya 5 B5 va(pa-pra0)lemANe tti GA jamiNaM viparivannA mAmagaM dhamma pannave mANA ittha vi jANaha 2.55 B 1 teSAM mate, nAsti 2 B 3|1|| tathA-bhautikAni 2 BG"bhUdharANAM 255 B12 // 3 // tatra tasya 2SCAR prastivyApakarave . 28.A2 pratijJA 'asti bokaH' iti kRtvA / 28Basti-nAsti-dhra vA-dhu vAdivAdinAM monthnunununun NNNNNNNNNNNNNNNN 27812 lagjAmahe 20. A 1 'vAn tadvA pUrvoktaM 21. A . parakkamejja 2010 2 parAkramaNAdikA 201A52 rAjJopadiSTo vA 2014 2 'dinAmanSayet, [pra.] 1BS 'parijJAM na vidaghe'hamityarthaH, 201B20 se bhikkhU 1412 sahasamma 202 A5 'pariSAsayitu' paribhojayitum, [pra.] AC jJAtvA ca 'prAjJApayet B8 "zavAdAjAnu B5 daNDAdibhiH "chinta hasta' 8. Ura 1 sarvasvApahAreNa sahasA kArayata 13 samyak zuddhi B23 kuzIlAstyAjyA B bhogAnanabhiH Be evambhUtAzca sva. B12 neSa mahAn AC dayAdIni ca vratA 5 B . bAlajJo [pra.] A 1 ujjAlittae vA pajjAlitae vA 77777777777777777777 NNNNonomy330 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.9AR 'lokanAdhiSThitabhAvasyA" [pra.] 207B2 svato jvAlitAdI 203A 4. vA chidrapANiH, 2" 12 tasyaivambhU 200B36 tatra catasro vasyaiSaNA bhavanti-"uddiTTha 1 peha 2 aMtara 3 jhiyadhammA y|" tatra 2012 cAsyAdhastanyo' [pra.] ghivikaH, taM sAvikamAtmAna' 20%814 jaheta bhagavayA"."jANiyA 20A8/9 samupasthito 206A 12 yasmAt sA sImantinI 21813 tadeva zreyo yadeka: 208B4 aNupariyaTTai 28.AR mahAparijunnAi batthAi pariThThavittA 10 aduvA egasADe aduvA acele..."jaheyaM 28.42 se sevaM vayaMtassa 8. B15 vetyAcAhRtya tasmai 281 0 1 tatrAbhihRtamiti 281 A2 madhyAhRta vA kalpate BCiha tu ghuti AC eko'hamasmin saMsAre [pra.] BS dAhiNAmo vA haNuyAmo vAma (3 BCsammattameva samabhiH * 1 avasare glAyAmi [pra.] B13 vRttA(tA)cca: B23 pratipadya vidhinA 11 niSpadyata 011 yadi punaretAni 8 3 sa eva [pra.] AC 2 tathA yasya 88 83 kuryAm Ce AE 'nmeSanimeSAdikam, 6. A" tiuTTaI 6. A23 kSaNe 2 mUchannAhArasyaivAntika 26.4 vihAyAnazamanaM 281 15 prA(ma)jitapuNya' 8 1 uDamahecarA A 2 'kArI ca siddhi B . nyAharedvya' BC saGkocanibiSNo A2 tazcittasyA 283 AT suvizuddhA 283 B13 mete tadevopadravanti na punaryajjikSitaM ET A 1 dharmacaraNa' 67 AS 'vidhinanaM pAdapo" 2ETA 12 niSidhyate chinnamUla" 26184 sthAnAntarAsaGkramaNam, etadeva darzayati tiSThet, sarvagAtraniroghe'pi sthAnA" 89 karma mAyA vA, tat tA vA AR tulyaphalatvAdyayAvasaraM vidheyam, iti radhikAra B2 uktamaSTamamadhyayanam, 26%A4 mAtaMkita tigicchA ya 207Ae 'hAreNa cikitseti 4, 26GA10 'saptakamanena kameNopazamayati, REE A3 mithyAtvasyo' 28 prakRtInAM 286 91 "pazamanAbaddhanidhatta [pra.] 30. A4 catuSkasya ca yathAkrama 301 12 vosajja 3.1 8 1 tadyathA-asau zramaNo [pra.] 301 827 jeya paJcaiMsa je ya panayaMti 302 A5 pAruSya 'tatra' 302 AS sAdhika ca mAsaM 302 A9 tastratyAgAt tyAgI, 302 AC cakakhubhItasahiyA 3025 seve iya se 3.2 B5 cakSurAsajya 302 89 sahitA w bh m sh b Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 303 B 9 pAMsuvRSTayA [ pra0 ] A 1 puTTho va se prapuTTho vA AS "tiksAI 30 3 30 3 A 9 eyAI 303 A19 nRttagIni 303 303 303 B 9 parasparakathAyAM gUDha B11 tviti manvAnaiH sarve vijJa 303 14 degmito gata iti ekatvabhAvanA' 3041 pRthvIzakaMrAvAlukAdiSaTtriMzA 3042 GgArAdibhedAt paJcadhA 304 A 1/2 vyavasthApitA iti 304 309 30 G B'guNAn pracikaTayiSurAha A nAsevate ca A 9 vyaso nAbhuGkta 309 A 305 A 309 AC bujhae paDibhANI 'pAnakAdi kaNDUsyapanodaM 30982 pRSTaH san pratibhASI sal 309 B12 sevIya se 369 8 5 sevai ya bhagavaM 30 11 dhyAsita: [pra0 ] 308 B11 tato'jJAnAvRtadRSTayo daNDamuSTayAdinA 308 B12 bhagavAMstu samAdhi 308 83 pArzvanAtha 30 EUR 310 310 320 310 89 eSAzca dahantaH A 2 itibravImizabdo A 10 grAhaMtu [pra0 ] B4 'citAni kASThAni vA BC 'yabhAvAcca tRNa" 310BC 'kukkurA:' 310811 sItkurvanti kathaM nu nAmainaM zramaNaM kukkurAH 31181 bosaTTakAe paNatA 312 AC yAti evaM 3128 prabhitAve / aru jAvaitya 312912 prAduSyanti pati [pra0 ] 313 Ag 313 A 10 313 A12 manyuM [ pra0 ] paDisene ghaTTa mAse ya jAvayaM bhagavaM / pratthi egayA bhagavaM 31363 NacvANaM 313 B9 nidizati 313 BC bhagavAnna pItavAn 318 A kadAcid dIrmadeg 314 B4 mUsiyAri vA mArjArI 394 A 4 pa ( va pra0) kkasaM ti cira 315 B 9 'zamAdabhinivRtaH 395 AS "prahANatvA 315 * 2 'vapi prayojana kriyA [pra0 ] 319 BC vippahINa (vipyamukka pra0 ) ssa 31 A suprasi 319 AF kuzrutisari 325A 9 'raNotthApita' 315 A 9 velAvilaM [pra0 ] 31ALO pratyarthamAlamba 3 A 12 / TIkA parisamApteti / granthapramANa 9661 / 315B | satta (nava? ) sahassA paMcaya sapAI ahiyAI zreya NUNAI gaMdhassa ya rahayAI vihiNA kammakkhayaTThAe // akkharamattA biMdU vayaNapayaM taha ya gAha vittaM ca / jaM ettha Na me lihiyaM taM samayaviUhi khamiyanvaM // kRtiH zIlAcAryasyeti / - ['sambhAta' nagare vidyamAnAyAM tAlapatrAtmikAyAM pratau ] / TIkA parisamApteti / ['khambhAta' nagare vidyamAnAyAM tAlapatrAtmikAya pratI tathA pranyAsvapi pratiSu ] pAThAntaram Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAY COM zrIzaMkhezvarapArzvanAthAya namaH // 'vRddhipatrakam (ADDENDA & CORRIGENDA) ___P. L. SA 11 mAyAro ityAdi / ayamAcAro 8 . vaMdittu savvasiddhe ityAdi / tatra SB pAyArammItyAdi / yasmAd AyAre ityAdi / prAcAra AyAretyAdi, satyetyAdi, paMcetyAdi / caraNetyAdi / caraNa uttAnArthAH jatya ya jamityAdi / yatra aMgANamityAdi / spaSTA pAyAretyAdi / kSullikA 2010 sAro ityAdi / spaSTava tassetyAdi gAthA / tasya 983 baMmmi(mmI)tyAdi / tatra 5A 2 pAyAro ityAdi / pAcaryate saMjoge ityAdi / saMyogena SA8 sambesimityAdi / sarveSAM 8. pagaI ityAdi / prakRtaya1.patredamavayam-pIlAcAryaviracitAyA pAcArAGgavRttehaMstalikhiteSvAdazeSu vidyamAnA api pAThA prAgamodayasamityA prakAzitasyAsya granthasya mUlasampAdakaH kenApyabhiprAyeNa pAcArAGgavRttarmudraNAvasare prAyo na gRhItAH, pratastatsamAvezArthamidaM vRddhipatrakamArabhyate // 2. iyamatra paddhatiH-mudrite kevalaM 'tatra' iti pATho vartate, hastalikhitAdarzaSu tu 'vaMdittu sambasibe ityAdi / tatra' iti vartate / evaM ca yaH pATho'smAbhihastalikhitAdarzAnusAreNa varSita: tataH param / ' Ida cihna vihitamastIti zeyam / yatra pratyantare kiJcid vibhinnaH pATho dRzyate tatpradarzanArtha '[pra0] iti nirdiSTam / / yatrAzuddhaH pAThopramAkaM pratibhAtaH tatrAsmatsaMzoSitaH pAThaH ( ) etAyAkoSThakAntaH sthApitaH / yaMtrApUrNaH pATho'smAkaM pratibhAtaH tatra [ ] etAyAkoSThakAntaH pATho'smAbhiH pUritaH / / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 978 10 178 3 15A C S 1 15 - 11 1481 2 RA 1 48.. ambetyAdi / ambaSTha 88 10 egate ityAdi, paDilome ityAdi, bIyaMtarie ityAdi / AsAmartho EA 3 uggeNetyAdi, suddIe ityAdi / anayorapyarthoM dabamityAdi / jJaEB caraNami(mmI)tyAdi / caraNaM bhAve ityAdi / bhAvasatyetyAdi, aTThamae ityAdi / spaSTe jiya ityAdi, nissaMgetyAdi / tatra 10 5 jIvo ityAdi / tatra davvamityAdi / zastrasya 111 1 damvamityAdi / tatra 11 2 suyaM me pAusaM teNaM bhagavayA evamakkhAya ihamegesi no sannA bhavati / asya 12 3 dabve ityAdi / saMzA 12B pAhAretyAdi / mAhArA13 nAmamityAdi / naam13 5 terasetyAdi / dravyadig BB5 advetyAdi / tiryag 17A iMdaggetyAdi / pAsA1 4 dupae [ityAdi / catasro 17A9 aMto ityAdi / sarvA 11B 2 sagaDuddhItyAdi / mahA je maMdarassetyAdi, sambesimityAdi / ye jattha ityAdi / prajJAdAhiNetyAdi, eyAsimityAdi, heTThA ityAdi, evamityAdi, pubbA ityAdi, sAmutyANItyAdi, heThetyAdi / etAH solasa ityAdi / SoDamaNuyA ityAdi / manupannavagetyAdi, pannavagadisAe ityAdi / prajJAkesimityAdi / keSAatyi meM pAyA uvavAe, natyi me pAyA uvavAie, ke'haM pAsI ? ke vA ibho cue peccA bhavissAmi ? ti / asti jANa ityAdi, sahetyAdi, paretyAdi / kazcise mAyAvAdI loyAvAdI kammAvAdI tti / sa prakarisuM ca haM kArAvisaM ca ha karamo yAvi samaNuNNe bhavissAmi tti / iha eyAvaMtItyAdi / etAapariNNAya ityAdi / so'yaM .. parogasvAmo joraNImo saMghei ti / aneka tatyetyAdi / tatra tatyetyAdi / tatra imassetyAdi / tatra etAvatItyAdi / eyA C jassetyAdi / bhaga puDavIe ityAdi / prAg 28 nAmamityAdi / spaSTA 28 e davamityAdi / dravya duvihetyAdi / pRthivii29 2 12 dubihA ityAdi / samA puDhavItyAdi, hariyAletyAdi, gomejjetyAdi, caMdappabhetyAdi, gAthAzcatasraH / patra vanna ityAdi / tatra vannamityAdi / varNAje bAyara ityAdi / yAni rukkhANamityAdi / yathA mosahItyAdi / yathA egassetyAdi / spaSTA eehItyAdi / ebhiH uvanogetyAdi / tatra aTThItyAdi / yathAje bAyaretyAdi / tatra patyetyAdi / yathA 38A loetyAdi / spaSTA 32A C niuNetyAdi / nipuraNaH NNNNNNNNN 14mMDMmnmmm 10vvv..7000000. 20B 11 22 1. 6 BAR 23e . STA 2 27A. 257. 25013 750 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www 2A 1 aNusamayamityAdi / tatra bAyaretyAdi / bAdara32B 6 cakka (ka)maNetyAdi, caka- pAlevaNetyAdi / 328 19 eehItyAdi / ebhi33A 7 haletyAdi / tatra 33A . kiMcItyAdi / kiJcit 33A 10 pAetyAdi / yathA 33A 13 natyi ya sye (sI)tyAdi / pUrvA33B payaryatItyAdi / iha 33821 praNetyAdi / mana37A 4 ke ityAdi / spaSTA 37A9 jo ityAdi / yaH 37A2 puDhavI(vimi-pra0)tyAdi / spaSTA 37A17 evamityAdi / eva7 B7 guptA ityAdi / tisR B10 aTTetyAdi / asya 35A. saMtItyAdi / santi 33A 3 tatvetyAdi / tatra CAE etya satthetyAdi / patra 70 A . ussetyAdi / ap70 5 duvihA e(ye)tyAdi / spaSTA 70 A . suddhodayetyAdi / zuddho- ' 10 B S je bAyaretyAdi / ye 70B22 jahetyAdi / athavA B hANe ityAdi / snAna 118 eehiM [1] tyAdi / ebhiH B. ussicaNetyAdi / zastra 2A5 kiMcItyAdi / kiJcit '2 A e sesANItyAdi / zeSANI3A 5 jAe sadghAe ityAdi / yayA '78 3 se bemItyAdi / so 5 8 5 lajjamANetyAdi / lagja- . sBatsatyaM cettha aNuvIyI pAsetyAdi / zasyante 3A 6 aduvA pradinnAdANaM ti / pathae A 3 etya satyamityAdi yAvat se hu muNI pari ____NNAyakamme tti / etaB teussa vItyAdi / tejaB 5 duvihetyAdi / spaSTA B . iMgAletyAdi / dagdheA8 jahetyAdi / yayeBS je bAyaretyAdi / ye B2 dahaNetyAdi / dahana. A2 ee ityAdi / etaiH 51 AS puDhavItyAdi / pRthivI 51 A kiMcItyAdi / kiJci vAmityAdi PPPPY Nm10.7777000. 737377 5 A se sAraNI ityAdi / ukta51B 4 se bemItyAdi / asya 52 A 8 je dohetyAdi / ya vIrehotyAdi / dhanaje pamattetyAdi / yo lajjamANetyAdi yAvat aNNe va'raNegarUde pANe 5 vihisai tti / asya se bemItyAdi / tada10 etya satyetyAdi / patra 21 puDhavIe ityAdi / yAni 1 duvihetyAdi / vanaspatayo 7 patteyA ityAdi / bAdarAH 8 rukkhA ityAdi / vRzcya aggavI pA ityAdi / tatra 13 jahetyAdi / yathe 5 jahetyAdi / yathA . nANAvihetyAdi / nAnA patteyA ityAdi / pratye8eehItyAdi / etaiH ra sAhAraNetyAdi / samA 7 egassetyAdi / eko A 10 jozIbhUe ityAdi / atra B 5 ckkaagmityaadi| yaspa C 35733737777333373377 Nmm70000000000 ca CCCOUCCUCCO Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C A C 5700.00 A 11 A 2 82 3 4 A E 1 38 3 12 B6 gUDhasirAgamityAdi / spaSTA8 1 sevAla. ityAdi / sevA A 1 egassetyAdi / ekaA 5 egassetyAdi / naikAB 2 patyeraNetyAdi / prasthaBS je bAyaretyAdi / ye B2 mAhAretyAdi / mAhAraH prAujjetyAdi / prAto STA - eehItyAdi / etaiH| SAA23 kuppaNItyAdi / kalpyate 91B ra kicetyAdi / kiJcit SB 5 sesA0 ityAdi / uktaSB 8 tanno karissAmi samuTThAe / asya 53B uDDaM avamityAdi / prajJASTA 12 puNo ityAdi / tataS4AS lajjamANe ityAdi yAvat aNNe va'NegAve pANe vihiMsai ti / prAgvat 54B 1 se bemItyAdi / so55 8 etya satyamityAdi / etasmin S A 7 tasakAyetyAdi / trasyantISA. duvihetyAdi / dvividhA SA2 neraietyAdi / nArakA 9 B 1 tivihetyAdi / patra SCB 3 dasaNetyAdi, uvabhogetyAdi / darzana se A 1 lakkharaNamityAdi / tuzabdaH SE1. nikkhametyAdi / jaghanyena 69 B 2 maMsA ityAdi / mAMsase Be maMsassetyAdi, keItyAdi / mAMsArtha 30A 2 sesA ityAdi / ukta se bemIlyAdi / asya A B nijjAietyAdi / eva17 tattha tatthetyAdi / tatra lajamAraNetyAdi / pUrvavat 2 = 11 se bemItyAdi / tada33B 7 ettha satyamityAdi / prAgva938 21 vAyussa vItyAdi / yAtIti SYA 2 duvihetyAdi / vAyureva ukkAlietyAdi / sthitvA 11 jaha devassetyAdi / yathA 8 je baayretyaadi| ye 978 3 viyaNetyAdi / vyajana 2 vivaraNetyAdi / vyajana 9 sesAimityAdi / zeSANi 34 B .pAyaMketyAdi / taki 3A 9 ihetyAdi / iha MOVvvvvv777. 7.700 lamjamAraNA puDo pAsetyAdi / pUrvavanneyaM yAvat se hu muraNI paritnAyakamme ni bemi / saMprati etyapi jAraNetyAdi / etasmise vasumamityAdi / se sayaNe tti gAhA / tatra logassa ya0 gAhA / kaNThayA logo ti ya vijayo tti ya0 gAhA / kaNThayA logassa ya0 gAhA / tatra logo bhariNamo0 gAhA / tatra vija(ji)yo0 gAhA / vijitaH dale khete0 gAhA / nAma davvaguNo0 gAhA / tatra saMkuciya0 gAhA / jIvo devakuru0 gAhA / kSetraguNe mUle chakka gAhA / mUlasya modaiya0 gAhA / bhAvamUlaM nAmaM ThavaraNA0 gAhA / tatra paMcasu0 gaahaa| tojaha sabapAyavAraNaM0 gAhA / yathAmaTuviha kammalakhA0 gAhA / yadadubiho ya hoi moho0 gAhA / mohasaMsArassa u mUlamityAdi / saMsAra 85 B.10 13 0015 A S Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1118 . viNAvi lohaM ityAdi / kadhi 1ra 3 1 je mamAiyamityAdi / mamAyitaM et A te sapaNetyAdi / svajanaH / SAT ityAdi / tadi 173A 5 NAraImi(iM i-pra0)tyAdyanuSTup / tasya hi GOA 17 nAma ThavaraNA* gAhA / yathA tea samie ityAdi / athavA 1738 . sadde ityAdi / yasmA62 AS-dabbe seta0 gAhA / dravya 1200 10 se abujhamANe ityAdi, pAvat mUDhe viSpari- 117A3 paMtaM ityAdi / prAnta 62013 nAma ThavaNA* gAhA, kiikamma0 gAhA / mAsuvei / se. 171B . dubasu ityAdi / vasu nAmakamma 1220 3 iNaM cevetyAdi / idameva 145 9 10 jaM dukkhmityaadi| yad duHkha aTThaviheNa u kammeNa etya hoi mahIgAro 12181 uheso ityAdi / udizyate 17SB 1 pravi ya ityAdi / api 88 Be tti / gAthA 1258 tamo se egayA rogasamuSpAyA samuSpajjati / tt| 17CA 5 se jaMca ityAdi / sa kuzalo CE A1 je guNe se mUlaTThANe / asya 125B0tiviheNa ityAdi / trividhena . 110B uddeso ityAdi / uddizyate 101 AS saMsAra ghettamaNo0 gAhA, mAyA bhe tti gAhA / / 1200 mAsaM ca ityAdi / mAzAM saMsAra tre A . paDhame ityAdi, usammi ityAdi / prathamo 103 83 soyapaNNANehi ityAdi, tato se egayA mUDha12%85 evaM passa ityAdi / etat R768 5 nAma ThavaNA ityAdi / sugamA 1268te jamiNamityAdi / yaH bhAva jaNayaMti tti yAvat / zRNoti 176B. damve ityAdi / zarIra 1.8 12 samuTTie ityAdi yAvat nirAmagandho pari 1501 sIyamityAdi / zIta1.5 BS jehi vetyAdi / vAzabdaH jvae / samyak 1."A CicvamityAdi / athavA 15000 itthI ityAdi gAthA / strIpariSahaH 131B12 padissa ityAdi / krayazca 15.13 1.GAT jIvie ityAdi / ye tu je ityAdi gAthA / tIvo133B (duhano vettA NiyAItyAdi / dviti 1.CBCuvAdIta ityAdi / upAdite 150B5 dhammammi jo ityAdi / dharme 12TA13 saddhe ityAdi / labdhe 150BE 1.6 A10 jANittu ityAdi zAtvA sIIbhUpo ityAdi gAthA / upa1344 bhannahA emityAdi / Namiti 150BT prabhaya ityAdi gASA / abhaya100B2 praNabhikkata ca ityAdi / cazabda 13482 kAmA ityAdi / kAmA 151 A1 1111 jAva ityAdi / yAvadasya nivAraNasuhamityAdi gAthA / sukhaM 32A2 prAyayacaknU / prAyataM 111B paraI pAuTTa se mehAvI / prastha 14101. ijmada ityAdi gAthA / dahyate BACse maimamityAdi / sa 11269 bIuddese0 gAhA / iha 7BN se yamityAdi / setti 15181 sIuhamityAdi gAthA / zIta 11383 praNANAe ityAdi / mAjJApyata 2108 5 se taM saMgjhamANe ityAdi / yasyA 14186 sIyAriNaya ityAdi gAthA / zItAni 113B7 vimukkA ityAdi / vividham 111A1 siyA tatyetyAdi / syAttatra 1521 suttA ityAdi sUtram / asya Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 A . muttA ityAdi / suptA 148 8 jaha mutta ityAdi / supto 15ra B1 eseva ya ityAdi gAthA / epa 143A 10 loyaMsi jArA ityAdi / loke 157A. se pAyatamityAdi / yo hi 1551 sIusiNamityAdi / sabAhyA155B11 pAsiya ityAdi / sa hi NCA7 kamma ityAdi / karmaNo 1 4 . jAIca ityAdi vRttaM / jAti: 1508 5 ummuca ityAdi / iha 14687 pavi se ityAdi zlokaH / hrIbhayA AC tamhA ityAdi vRttaM / yasmAA3 esa ityAdi / eva A2 bahuM ca ityAdi / mUlottara 172B50 sacce ityAdi / sadbhyo 1536 3 paNegacitte ityAdi / anekAni 15383 mAse vittA ityAdi / etam 7 1. kohAdItyAdi vRttam / koSa 175A 3 saMdhi loyasa jaarinnttaa| tatra tSSA5 mamayamityAdi / samabhAvaH 459AS pavareNa ityAdi / rUpaka 17AC kA paraI ke pANaMde / iSTA198AC jaMjANijjA ityaadi| ts BC dahamo ityaadi| dviSA 10 5 sahie ityAdi / sAhito 100B . se baMtA ityAdi / sa 101B . je ega jANi ityAdi / yaH 102 sambo ityAdi / sarvataH 123B evaM vigicamANe ityAdi / ekam 27 BS je kohadaMsItyAdi / yo hi 0481 paDhame ityAdi gAhA, usammi* gAhA / prathamo75 Be nAma gAhA / akSarArthaH 401 praha damba0 gAhA / praye25Ae tivihaM* gAhA / vividha A . kuNamAyo * gAhA / kurvannapi . < A 8 graho ya ityAdi / pahazca 1820 je pAsavA ityAdi / ya iti 103A 2. prAdhAi ityAdi / jJAnaM r(r) 3 ihamegesimityAdi / iha 648 prAvatItyAdi / pAvantIti .sB 1 praNAriya ityAdi / pArAd yAtAH 17A 1. tuDaga pAyasamAsamityAdi / anayA 10B. bhikkhApaviTThaNetyAdi / suga10811 phalodayeNa ityAdi / sugama ICCA 1 mAlAvihAra ityAdi / pUrvavad CAS khaMtassetyAdi / sugamA GGAN2 ullo mukko0 gAhA, evaM lAgaMti gAhA / mayamatra CCE10 uveha(he0pra0) ityAdi / yo'ya26.813 ihetyAdi / iha 2018.jaha khanu jhusiraM kaI* gaahaa| gatAryA Gt813 immityaadi| idaM 1420 5 mAvIlae ityAdi / mADISadarya 163BD gatehiM ityAdi / nayaM207 A. jassa natthItyAdi / yasya to4013 je khalu bho vIrA ityAdi / yadi vA 105A hisaga0 gAhA, taie* gAhA, haramo* gAhA / hinastIti ka A11 tamhA0 gAhA / yasmA sammattuppatti0 gAhA / samyaktvaCAT pAhAra* gAhA / pAhAraNa 78B 7 se bemItyAdi sUtraM / gautamaBC jiNavara(rA)* gAhA, bappi ya jIvani kAye0 gAhA / gASA 18063 taMpAitu na nihe ityAdi / tat tattvArthaC08. assa nasthi ityAdi / yasya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18SB 8 pAyAraNapaeNa0 gAhA / mAdIyate 149A sabvassa0 gAhA / patra 18%A 12 bhAve0 gAhA / bhAve 1608 logammi gAhA / loke 1698 12 pAUNaM0 gAhA / tyaktvA 16A 19 logassa u0 gAhA / lIkasya 188B logassa0 gAhA / samastaRECB 5 prAvatItyAdi / avantIti A 3 tamo se ityAdi / tataH B 7 cAro cariyA0 gAhA / cAra iti 27 13 setta0 gAhA / kSetra 203A 7 loge0 gAhA / loke 2.3A 10 pAvovarae0 gAhA / pApoparataH 201B pAvaMtItyAdi / yAvantaH 207 B 5 etyovarae ityAdi / patra 205 B . esa ityAdi / eSaH 20%B27 samuveha ityAdi / samyagu2."A " mAvaMtItyAdi / yAvantaH 206AD se ityAdi / se B2 pAvatItyAdi / yAvantaH A S samiyAe ityAdi / sama(mi-pra.)tA 208B evaM ityaadi| yayAtra 208B . pUdAIpo pcchaarinnvaaii| yaH MANNN 200B 12 je puNyuTThAI pcchaarinnvaaii| pUrvamu210 2 je No puTThAI kho paccAriNavAI / yo 210 so vi ityAdi / so'pi 10B 1 evaM ityAdi, iha ityAdi / etad 2108 puvAvara ityAdi / pUrvarAtra 2108.5 sayA sIlaM ityAdi / sadA 210B suriNayA ityAdi / yo hi 21 A 2 imeNa ceva ityAdi / anena- . 211A 1 yuddhArihamityAdi / etado2118 7 jahitya kusalehi ityAdi / yathA 2118 cue ityAdi / samyA2118 passiM ceyaM ityAdi / pasmi2118 10 vaMsi vA ityAdi / rUpe 212A se hu ityAdi / sa jitendriyo 212A 3 annahA ityAdi / anyena 212AS iti kammaM ityAdi / iti 212A. se ityAdi / sa 21RA 1. ubve (ve-pra0)ha ityAdi / utprekSa212013 banAesI ityAdi / varNyate 21283 egappamuhe / eko mIkSo 212BT vidisappatiSaNe / mokSasaMyamAbhi212BS NibiSNa ityAdi / caraNa 2703 se basuma ityAdi / vasu 213A je samma ti pAsaha ityAdi / samyagiti 213A 10 Na imaM ityAdi / tat 213A 5 ahijjamAraNehiM / pA: 213A 12 guNAsAehi / guraNA: 2.3A 12 vaMkasamAyArehiM / vakaH samA27A 13pamattehi / viSaya. 13 gaarmaavsNtehi| pragAraM 1 muNI ityAdi / muniH 3 paMtaM ityAdi / prAntaM esa ityAdi / eSaH gAmANugAma ityAdi / asati bayasAvi ege ityAdi / kvaciunnaya ityAdi / unnato saMvAhA ityAdi / tasyAprajANamo ityAdi / tAsAM evaM te mA hou / etad ekacaryA evaM ityAdi / etat yat pUrvoktaM tat taDiTrIe / tasya tmmottiie| tenoktA tappurakkAre / puraskaraNaM 27Bs tssnnnnii| tasya saMjJA 7 tannivesaNe / tasya guro0 15 B C jaba bihaarii| yatamAno und NNNNNNNNNNNNNNNNNN ema092229 COCOCCCOM . m . Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2198 cittrinnvaaii| cittam 257 sa vagutta / tayatA: 27 10 paMthariNajjhAI / guroH 28.12 majhappasaMvuDe / pArama2198 12 pali(ri-pra0)bAhire / pariH 218 B3 pari ityAdi / pariH 2783 pAsiya ityAdi / kvacit 22. A evaM ityaadi| etad A7 se ityAdi / sa bhikSuH 10 se vemi ityAdi / se zabda22A 10 egayA ityAdi / ekadA 8 11 se ciTTai ityAdi / sa prAcAryaH 17 8 5 ihaloga ityAdi / iha 21AS se pAsa ityAdi / saH prAcAryoM1.08 prAuTTI ityAdi / yattu 221AC pAsa ityAdi / iha / 20810 evamityAdi / eva 221 . jeya ityAdi / na kevala21CARE se ityAdi / sa 2.81 samma ityAdi / etadya218B2 daTT ityAdi / daSTvA 210 2 kAlassa ityAdi / kAla: 218B9 esa se ityAdi / sa eSa 221B. vitigica ityAdi / vicikitsA BE muNiNA ityAdi / muninA 222 siyA ityAdi / sitAH 811 ucAhijja ityAdi / uta 22208 praNugacchamANehi ityAdi / prAcAryoB13 pradi ityAdi / papi: 22945 tameva saccamityAdi / yatra A5 pravi ityAdi / prapiH 22381 sahiDhassa NaM ityAdi / zraddhA AC purva ityAdi / strIsaGga 2238 5 samiyami(yaM ti i-pra0) tyAdi / tasya BM iccete ityAdi / ityete 22rA. asamiyamityAdi / kasyacit B 3 se No kAhie / sa 22r At samiyaM ityAdi / samyagi218 B No pAsariNae / tAsA naraka. 2r A13 pasamiyamityAdi / asamyagi2187 . no saMpasAraNAe (rAe-pra0, raye-pra0) tAmi nAbhi- 224D5 uvehamANo ityAdi / pAgama218 BeNo mAmaye (maamaar-pr0)| na tAsu 24.8 iccevaM ityAdi / ityevaM 218 B 10 No kakirie / kRtA 227811 se uTriyassetyAdi / se tasya 0007777. 2252 etyadi ityAdi / patrA'pi 225 3 tuma si ityAdi / yo'yaM 225 BE baMjU ityAdi / pracu225012 tamhA ityAdi / tasmAda 225813 aNusaMveyaNamityAdi / saMvedanam 2RSA5 je pAyA ityAdi / ya pAtmA 227B2 beNa ityAdi / yena 227BS taM ityAdi / taM jJAna295 B8 esa ityAdi / eSaH 27 A 3 praNANAe ityAdi / iha 227AC eyamityAdi / etad 22710 taTThiIe ityAdi / kumArga 22.83 abhibhUya ityAdi / abhibhUya 22083 paNabhibhUe ityAdi / nAbhibhUto 22%BS je mahaM ityAdi / yaH 22% 8 pavAe ityAdi / prakRSTo22181. pavAeNa ityAdi / prakRSTo2280 sahasamuiyAe ityAdi / manana 22%A3 nideza ityAdi / nidizyata 228AS samma ityAdi / samyageva 229 A . daha ityAdi / iha. 228A C nidviyaTThItyAdi / niSThito 228B. uI soSA ityAdyanuSTup / zrotAsi Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNN NNNNNN 2990 10 pAvaTTameyaM tu (pAvaTTa tu-pra0) ityAdi / rAgadveSa813 viNaetu ityAdi / srotaH paDilehAe ityAdi / sa hi .A S iha ityAdi / iha / * 3 paccei(6)tyAdi / pratyeti 30. sambe sarA ityAdi / sarve 230010 takkA ityAdi / sambhava23. 8 12 matItyAdi / mananaM prapatidvAraNassa kheyapaNe / na vidyate 31 AT se raNa dIhe ityAdi / sa parama23A 17 yata pAha-uvamA na vijjai / upamIyate 231 = 1 cedAha-prarUvI sattA / teSAM 231 6 2 kiJca apayassa ityAdi / na vidyate 23.8 se Na sahe ityAdi / sa muktAtmA 32 AS paDhame gAhA, uvasaggA gAhaDhaM / prathamoddezake 232 1 dagvadhUtamityAdi / dravyadhUtaM 232 B7 pahiyAsettu gAhA / adhika233AS yobugbhamANe ityAdi / svargApavargI 213 A1 jassimApro ityAdi / yasvAtI233 B agdhAi ityAdi / prArUpAti 33 85 se kiTTA ityAdi / sa tIrtha23 .8 nikkhittadaMDANaM / nikSiptAH 3 8 . paNaNANa ityAdi / prakarSaNa '53 19 evaM ppege ityAdi / prapizabda23307 pAsaha ityAdi / sAkSAttI237. 3 se jahAvi ityAdi / se zabda2378 2 maMjagA iva ityAdi / bhajagA 237811 nivAraNayo ityAdi / duHsasya 2018 12 graha pAsa ityaadi| pratha 2378.1 gaDI ityAdi / SoDaza 235A5. tathA rAyaMsi ti / rAjAMno 235A 1 tathA pravamAriyaM ti / apasmAro 235A 1 maraNamityAdi / teSA 235A 13 paripAgaM ca ityAdi / karmaNAM s B5 taM ityAdi / taM karma B . saMti pANA ityAdi / santi 9 8 tAmeva ityAdi / tAmevA28 12 satItyAdi / santi B17 udae ityAdi / udake 41 pAsa ityAdi / pazya 3CAe bahu ityAdi / bahUni CA. sattA ityAdi / yasmAda3CAR prabaleNa ityAdi / balarahitena 3CA 13 pra? ityAdi / mohodayA235 B3 ee ityAdi / etAn 27 . pAlaM ityAdi / pazyata38 . 8 evaM ityAdi / etat 14.4NNNNNNNNNN 36A 3 pAvANa bho ityAdi / bhoH iti 2369 iha khalu pattattAe tehi tehiM kule hiM prabhisaM bhUyA abhisaMjAyA ityAdi / iha . 9 ta ityAdi / tam 80 chaMdo ityAdi / chandeno 01. atArise ityAdi / na tAzo 236 B11 saraNaM ityAdi / na hyasA23693 na sametItyAha-kiha ityAdi / kathaM nu zaraNaM 20AC pAuraM ityAdi / loka 21083 vatthaM ityAdi / kecidbha210413 punastattya jeyurilyAha paNupubveNa ityAdi / pariSahAn 11A2 kAme ityAdi / kAmAn 274A 5 evaM se ityAdi / evaM 21183 pahege ityAdi / atha 21185 appalIya ityAdi / kAmeSu 21196 saba ityAdi / sarvA ne. esa ityAdi / eSa ertB1. pakSyacca ityAdi / patigatya 181Na mahaM i(pa)tthItyAdi / na mama 71812 jayamANe ityAdi / patra 2A2 samvano ityAdi / sarvataH RA9 jo ityAdi / yaH pacela: A. paliya ityAdi / paliyaM ni Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 ra5 254 27RAe atahehi ityAdi / tathyaH 2128 emayara ityAdi / ekatarAn 8 . je ityAdi / ye ca A 3 ceccA ityAdi / tyaktvA A5 ee bho ityAdi / bhoH ityA pAraNAe ityAdi / pApA jApyate Ae esa ityAdi / eSaH A10 etyovarae ityAdi / patra 21301 prAyANijja ityaadi| pAdIyata 273A 12 ihamegesi ityAdi / iha pasmin 213 B1 tasthivarA ityAdi / tatra 1383 se mehAvI ityAdi / sa medhAvI 387 mubhi ityAdi / sa pAhAra23 B5 aduvA ityAdi / athavA - 21 AC evaM khu muNI ityAdi / etat 217 A2 je acele ityAdi / alpArtha A. lAghavaM ityAdi / laghorbhAvo A 1. tave ityAdi / se tasyo A12 jaheyaM ityAdi / yathA 748 11 evamityAdi / evam 275 AC prAgaya ityAdi / bhAgatam 25A12 pavaNue ityAdi / pratanuke 24B10 iti / iti-vImizabdo A 5 virayaM ityAdi / virata 11 saMghamANe ityAdi / kSaNe kSaNe 218 2 jahA se ityaadi| dvitA CA1 te ityAdi / te mAdhavo CA6 evaM ityAdi / evam CA 11 jahA se ityAdi / dvijaH 6817 evaM ityAdi / yathA 26.11 evaM te sissA ityAdi / evam * A. vasittA ityAdi / eke 950 12 pAghAyaNNU (yaM tu) / tuH avadhAraNe 25001 samaNunnA ityaadi| samanojJA 250 813 sIlamatA ityAdi / zIlam 25.AE niyaTTamAraNA ityAdi / eke kammoM. 25. . emamAraNA ityaadi| namanto2516 . purAvege ityaadi| eke 25 81 nikvaMtaM pi ityAdi / teSAM 25. 12 bAla ityAdi / TuhaMto 252 A1 puNo ityaadi| pauna:2521 pahe. ityAdi / pradhaH . . 252 AT udAsINe ityAdi / udAsInAH 259S paliyaM ityAdi / paliyaMti 252 AC taM ityAdi / tad 252 .1 prahammaTThItyAdi / partho kimaNeNa ityAdi / kecana 81 pUrvamutpatitAn / saMyamArohaB10 ahamegesi ityAdi / atha se samaraNa ityaadi| so'yaM se gihesu vA ityAdi jAva dhIro ahiyAsae tti / sa paNDito 2pa6 # 1 se uThThiesu vA ityAdi / sa Agama25%81 saMti ityAdi yAvat bhikkhU dhammamAikkhegja tti / zamanaM 250 Ae aNubIi bhikyU ityAdi yAvat bhavati saraNa mahAmuriNatti / sa bhikSurmumukSa250 Ba evaM ityAdi 1 evamiti 25A5 saMkhAya ityAdi / saMspAya 25A7 tamhA ityAdi / itihato 25%A G gayehi ityAdi / ta evaM 258 - 10. tamhA ityAdi / yasmAtkA25A 13 jassime ityAdi / yasya 25CA 11 ityAha / yeSvime 258B 3 se baMtA ityAdi / sa mahAmuniH 25 Be kAyassa ityAdi / kAyaH 256A 3 avihammamANe ityAdi / vividha 20 1 2 masamanna gAhA, taiyammi gAhA, udde sammi* gAhA, cha8 mi. gAhA, aNupubdhi. gAhA / patrAdyoI zake Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2108 5 sAma gAhA / nAmavimokSaH 27008. dabavibhokso0 gAhA / dravyavibhokSo 2STA2 duviho gAhA / bhAvavimokSo 261 kammaya0 gAhA / karmadravyaiH 26 ke jIvasma gAhA / jIvasyA251913 bhattapariNA* gAhA / bhaktasya 262 1 - saparakkame ya0 gAhA / parAmamaH 27RB2 saparakkama gAhA / 27278 praparakkama gAhA / na vidyate 212 u14 bAdhAima gAhA / vizeSeNA25349 maNapubbi0 gAhA / bhAnupUrvI 25381 paDicoDamo0 gAhA / praticoditaH 297A5 niSkAiyA0 gAhA, cattAri0 gAhA, nAi0 gAhA, vAsaM0 gaahaa| sUtrArthatadubhayaiH 2 05kaha nAma gAhA, pAhAreNa gAhA / kathaM nAmAso 275A 1 se bemItyAdi yAvat prAdAyamINe ti bemi / so'haM 2051 dhurva ceya ityAdi yAvat paraM mAdAyamINe tti bemi / te hi 27%A3 ihamegesimityAdi / iha 255AY te iha ityAdi / te mana 255 AC aduvA ratyAdi yAvat mo supaNNA le dhamme bhavati / tatra 250B 5 se jayamityAdi / tayathA 28B11 samvattha ityAdi / tAn vAdino 28e 3 tameva ityAdi / tadeva 2%AAT gAme ityAdi / sadasa25EAR. jesu ityAdi / yeSu B . uda ityaadi| adhvaM- . 10 va ityAdhuddezaka parisamApti yAvat / naiva 208 se bhikkhU ityAdi / sa kRta1 2 pAusato ityAdi / sAdhu A5 pAusaMto ityAdi / ghAyuSman ! 2023 se bhikkhU ityAdi / taM bhikSu 20RAS saha saMmuiyAe ityAdi / svasammatyA 2028 5 bhikkhu ca khalu ityAdi / caH 2031 aduvA ityaadi| nAnAvidho203A11 aduvA ityAdi / sati / sAmadhye 203 B3 se samagunne ityAdi / na kevala 20308 dhamma ityAdi / dhamma 2001 majjhimerA ityAdi / iha 9.703 samyagutthitA samutthitA iti, 78 socA ityAdi / raha 2.1 B8 te paNavakhamA ityaadi| te niSkAntAH 2.78 11 NihAya ityAdi / prANino 207813 poe ityAdi / bhojaH 205AY mAhAro ityAdi / pAhAre2058 B yoe ityAdi / pojaH 205BY je ityAdi yAvat riNayAi / yo hi 207A5 taM bhikkhu ityAdi / tam 206 A 10. pAusaMto ityAdi / asya 2958 siyA ityAdi / syAt 2."A4 je bhikkhU ityAdi / iha 2005 no ghovijjaa| no dhAvet 28A 1 yaha puraNa ityAdi / yadi tAni 206A5 aduvetyAdi / apagate 2.CA 12 lApaviyaM ityAdi / naghorbhAvo tave se ityAdi se tasya CBS jaheyamityAdi / yadeta EA 3 assa NaM ityAdi / Nam iti 206AC meM vasumaM ityAdi / sa sAdhuH 206A 1 tavassipo hu ityAdi / huhato 208B2 tatyAdi ityAdi / dIrghakAla inceyamityAdi / ityetat 28.BI ne bhivasU ityAdi / tatra 28.8 3 pUrvameva ityAdi / sa jina 20813 8 12 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2014 9 2 A 2 22A 282 A 12 282B 5 2<3 A 3 jassa NaM ityAdi / Nam iti graha cAvItyAdi ca samuccaye prahaTTu ityAdi / eka 2CEA 9 28E B - evaM se ityAdi / evam ukta icceyaM ityAdi / sarvaM pUrvavad je bhikkhU ityAdi jAva sammattaM samabhijANiya ti gatArtha 1 283 A 8 jassa NaM bhikkhussa ityAdi / rAma 283310 se bhikkhU ityAdi / sa pUrva284A 4 lAghaviyaM ityAdi prAhAra28TA 12 jassa NaM ityAdi / Nam iti 284B 5 maraNupuveNa ityAdi paSThASTama 285 10 praNupavisittA ityAdi / prati 2854 tapAI ityAdi saMstArakAya 286AS taM saca ityAdi / tad iGgi 2814 je bhikkhU ityAdi / yo bhikSuH 281B 3 aduvA ityAdi / sa evaM 288A jassa NaM ityAdi etacca pUrva 2 CCA 9 grahaM khalu ityAdi / yasya 28835 ahaM vA ityAdi / vAzabdaH 2CEAS jassa NaM ityAdi / samiti ettha vi samae ityAdi / atrApi praNupubveNa ityAdyanuSTup grAnupUrvI 290 A 29. A 290 duvihaM ityAdi / dve vidhe kasAe ityAdi zlokaH / kaSaH 71 jIviyaM ityAdi zlokaH / tatra majjhattho ityAdi / rAgadveSa 290 B 6 290 B 13 291 A 9 281 10 2015 281 B 6 281 B13 jaM kiMci ityAdi / upakramaNagAme ityAdi zlokaH / grAmaH praNAhAro ityAdi zlokaH / na vidyate saMsappa ityAdi / saMsappantIti pAraNA dehaM ityAdi zlokaH / prAraNAH gaMdhehi ityAdi zlokaH / granthe 282 ayaM se ityAdi zlokaH ayaM sa 2825 harie ityAdi zlokaH / haritAni 262 8 iMdiehi ityaadi| sAnA22B12 prabhikkame ityAdi / prajJApakA23 A4 parakkame ityAdi zlokaH / yadi 23 83 prAsINe ityAdi / prAsInaH 283 B 9 jamro vajjaM ityAdi zlokaH / yato 2742 zrayaM cAyayatare ityAdi zlokaH / anantaraM 254AE ayaM se ityAdi zlokaH / prayami24B pracita ityAdi zlokaH na vidyate 285 A 2 yAvajjIvaM ityAdi yAvajjIvaM 275A 9 bheuresu ityAdi shlokH| bhedana275 A13 sAsa ehi ityAdi zlokaH / zAzvatA 4 295BE sambaTThehi ityAdi zlokaH / sarve ca 27710 jo jaibA0 gAhA / yo yadA 29 A 7 sambesi 0 gAhA, titthayaro0 gAhA ki purA0 0 gAhA gAthAtraya260A cariyA0 gAhA caraNaM 2114 nAmaM0 gAhA nAmopadhAnaM 21 4 dabbuvahANaM0 gAhA upa-sAmI2618 ( jaha khalu0 gAhA ythe293 B 14 moharaNa0 gAhA tatrAva 3095 evaM tu samazuciSNaM gAhA evam 301 B mahAsuyaM vadissAmi ityAdi / dhArya301 B No cevimeNa ityAdi zlokaH / na caivAha302A 3 catAri ityAdi zlokaH / caturaH 302 saMvaccharaM ityAdi zlokaH / tadindro302B 3 pradu porisimityAdi / atha 302B 8 sayarohi ityAdi / zayyata 302B11 je keti ityAdi / ye kecana 3.3A 2 No sukare ityAdi / naitadva303A 10 pharasAI ityAdi / paruSANi 303 A 12 gaDhie ityAdi zlokaH / prathitaH 3.3 B 12 pravi sAhie ityAdi / zrapi sAdhike 304 10 puDhavi ca ityAdi, evAI ityAdi / zlokadraya 6 madu pAvarA ityAdi / praya dhAna 30 B Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 A 3 avi sUiyaM ityAdi / sUiyaM tti 314 vi jhAi ityAdi / tasmista315 A11 prakasAI ityAdi / na kaSA315 82 sayameva ityaadi| svayameva 314BC esa vihI ityAdi / eSaH / 304 A1 bhagavaM ca ityAdi / bhagavAMzca 304 AD duviha ityAdi / vidhe| 304 BS bhaivattie ityAdi / mAkuTTiH 30481. ahAkaraM ityAdi / yathA yena 304812 NAsevA ityAdi / nosevate 30543 mAyanne ityAdi / pAhArasya 305B..appa ityAdi / alpazabdo3.58 3 sisira ityAdi / pradhvaprati30587 esa vidhI ityAdi / eSa caryA3.9A1 cariyAsaNAI* ityAdi / caryA3.90 pAvesaraNasabhA0 ityAdi / pA sama3.SA12 AgaMtAretyAdi / prasaGgAyAtA 3.38 eehi muNItyAdi / eteSu 3.9840niha ityAdi / nidrAma3.CA 1 saMbujhamANe ityAdi / sa muni30%A 3 sayarohiM ityAdi / zayyate 3OCA, adu ityAdi / atha 3.Page #30 -------------------------------------------------------------------------- Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pravacanakAra : pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacandrasurIzvarajI mahArAjA A haka zrI dvAdazAMgIno sAra : zrI AcArAMga sUtra eka bhagavAna zrI kleizvara devanA zAsanamAM dvAdazAMgI paikInuM pahelAmAM paheluM aMgasUtra, e A zrI AcArAMga che. zrI AcArAMgasutra e caraNakarAnuyoganuM prasthAna aMga che. A vartamAna zrI AcArAMgasUtranA mULanA (arthathI) kahenAra zramaNa bhagavAna mahAvIradeva che. tenA (sUtratha) canAra bhagavAna zrI mahAvIradevanA pAMcamA gaNAgharadea zrI suzarmAsvAmIjI che. tenI niryuktinA racayitA zrutakevalI bhagavAna zrI bhadrabAhusvAmIjI che ane TIkAkAre maharSi zrI zIlAMkasUri che. | zrI jinezvaradevanA zAsanamAM AcAra vinA mukti nathI. jJAna paNa AcAra hoya to phaLe. virati vinAnA jJAnane zAstrakAre bahu bhayaMkara upamA ApI che. AkhI dvAdazAMgIno sAra AcAra che: ema niryuktikAra maharSi pharamAve che. zrI AcArArga sUtrano sAra TIkAkAra maharSi zrI zIlAMkasUrijI zrI AcArAMga sUtranA AraMbhamAM maMgalAcaraNamAM tIrthanI prazaMsA karatAM pharamAvI gayA ke A tIrtha jayavaMtu varte che. eno kadI parAjya thayo nathI, thato nathI ane thavAno paNa nathI. zAthI? eke eka ayogya vicArano emAMthI bahiSkAra che ane eke eka yogya vicArane tyAM sthAna che. kharAba vicAra emAM eka paNa nathI ane koI paNa sAro vicAra emAM nathI-ema paNa nathI. tenA siddhAMto aneka apekSAe evI rIte siddha thayelA che ke enuM hRdacapUrvaka sevana karanAra karmamalathI zuddha banI mukti padane meLave ja! eTalA mATe ja e tIrtha sadAkAla rahevA mATe sarjAyeluM che. enI wAtamAM eDI paNa nathI ane mATe ja saghaLA jinezcaroe zarUAtamAM ene namaskAra karela che. tIrthakaro paNa eNne name che kAraNa ke e anupama che, zAzvata che ! mATe ja vakhatovakhata kahevAmAM Ave che ke - tIrtha pAmyA bAda ene sAcavavAnI, enuM rakSaNa karavAnI jokhamadArI ghaNI moTI che. e pAmyA bAda AkhA jIvanano palaTo thavo joIe. A tIrthanA sevakanI eIO pharaja che ke eka paNa ayogya vicArane TakavA na devo, eka paNa yogya vicAranA svIkAramAM AnAkAnI na karavI. tIrtha sadea WvaMtu che emAMto zaMkA nathI, bhale zvavaMtu che chatAM tIrthano sevaka enI rakSA mATe prayatna na kare ? jo prayatno na kare to zAsana jIvate chate paNa tIrthano sevaka to rakSaka na ja kahevAya. kara Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * A tIrthanA sevakanI pharaja kaI ? eka paNa ayogya vicArane potAnAmAM na AvavA de. eka paNa suyogya vicArane kyA na de. enA siddhAMtonA sevanamAM AtmAne DhIlo na paDavA de. emAM asthiratA Ave evo vicAra na thavA de. zrI tIrthakara devo kevaLajJAna thayA bAda paNa tIrthane game che. evA tIrthane japAme te parama puNyavAna. ApaNe pAmyA mATe ApaNe paNa parama puNyavAna ! parama puNacavAna kahevarAvyA pachI jokhamadArI ghaNI moTI che. adhikAra meLavyA pachI aghikAra sAcavavAnI jokhamadArI ochI nathI. | tIrtha pAmyA ema kahIe ane sAcavavAnI jokhamadArI samajIe nahi ? to tIrtha pAmyA te kAmanuM zuM ? ciMtAmaNi maLyA | pachI bhIkha mAMgavA jAya, to jenAro to ene mUrmo ja kahe ne ? A tIrtha pAcA bAda A tIrthano mahimA hadayamAM utaryA bAda AtmA eke eka ayogya vicArathI haMmezA kaMpato rahe. jyAre ayogya vicArane sthAna ApavAnI bhAvanA thaI ke tIrtha hArI vAya, eka paNa suMdara vicArane hadayamAM sthAna ApavA prayatna na thAya, siddhAMtothI khasavAnI bhAvanA Ave ane tenA Daa zAzvatapaNAmAM zaMkA thAya, to e tIrtha hArI javAya. zrI tIrthakadevothI levAyelA ane chAtamAM jenI joDI nahiM evA tIrthane pAmelA AtmAne e tIrthanA zAzvatapaNAmAM zaMkA hoya ja nahi. tenA siddhAMtomAM zaMkA lAvavAnI IcchA paNa na hoya, eka paNa suMdara vicAranA svIkAramAM AnAkAnI na I hoya. eka paNa ayogya vicAra lAvavAnI mUrkhAI na hoya. A tIrtha pAmelA mATe ATalI badhI khamadArI che. TIkAkAra maharSi kahe che ke A AcArazAstrane bhagavAna zrI mahAvIradeve jagatanA kalyANa mATe kahyuM che. A AcAra batAvyA emAM kevala prANImAtranuM hita samAyeluM che. koIpaNa prANInuM enAthI ahita nathI. A AcArone amalamAM utAravA ghaNI takalIpha veThavI paDe tema che paNa A AcArazAstramAM varNavAyelA AcAronI jIvanamAM utAryA vinA kadI paNa kalyANa thaI zake tema nathI. te mATe ekavAra zuddha bhAvanA, bhAvanAnI majabUtAI ane dhyeyanI nizcalatA to thavI ja joIe. SATISHISHUGHUX Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CASSAISEKSUAARIATO saMpAdakIya AtmazuddhinuM amoghakAraNa gaNAya evI AcArazuddhi A zrI AcArAMgasUtramAM darzAvavAmAM AvI che. jJAnanI kSitijone anAvRta karanAra anya AgamasUtronI pUrve pahelavaheluM A zrI AcArAMgasUtra Ave che. Atmazuddhi mATe AcArazuddhi keTalI badhI anivArya che te samajavA ATalo ullekha pUrato che. paricayamAM AvatAM aneka bhAvika zrI saMghonI jJAnadravyanA yogya viniyoga aMgenI avAranavAra thatI vinaMtIthI prerAIne A vize meM vidvatapravara pujyapAda AyAdiva zrImad vijaya candragumasurIzvarajI ma.sA.ne pUchAvyuM ane teozrIe mudraNa- II upayogI grantha tarIke zrI AcArAMgasutranuM nAma sUcavyuM ane te aMge jarUrI mArgadarzana paNa ApyuM. teozrIno haNI chuM. vidvAna pUjya munirAja zrI bhUvijayajI ma.sA. dvArA saMpAdita pustakamAMthI zuddhipatraka ane vRddhipatraka A granthane | aMte prakAzIta karavAmAM AvyA che. tethI abhyAsIone vadhu suvidhA raheze. jeozrInI anarAdhAra varasatI kRpAthI A saMpAdana zakya banyuM che te paramapUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paramatAraka caraNAraviMdamAM ahobhAvapUrvaka vaMdanAMjali arpaNa karuM chuM. jeozrInI AziSa ane saMmati A grantha prakAzananuM prerakabaLa banI che, te suvizAla gacchAdhipati pUjayapAda AcAdiva zrImad vijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjAnA pAvana caraNe bhaktisabhara vaMdanA... pUjya munirAjazrI mokSarativijayajI ma.sA.nA mUlyavAna mArgadarzana badala teozrIno paNa trANI chuM. anta, A granthanA adhyayana dvArA pUrNa AcArazuddhinI dizAmAM ApaNe sau prayANa AdarIe, ane kramasara pUrNa | Atmazuddhi saMprApta karIe e ja eka mAtra bhAbhilASA! - sUrirAma-caraNaraja muni tatvadarzanavijaya " vi. saM. 2055 poSa suda 13, zAMtinagara, amadAvAda. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AKRA%AAAAAAA // aham // shriisudhrmsvaamivircitN| zrIzrutakevalibhadrabAhukhAmidRbdhaniyuktiyutaM / zrIzIlAGkAcAryavihitavivaraNasamanvitaM / shriiaacaaraagsuutrm| OM namaH sarvajJAya // jayati samastavastuparyAyavicArApAstatIrthika, vihitaikaikatIrthanayavAdasamUhavazAtpratiSThitam / bahuvidhabhaGgisiddhasiddhAntavidhUnitamalamalImasaM, tIrthamanAdinidhanagatamanupamamAdinataM jineshvraiH||1|| (skandakacchandaH) AcArazAstraM suvinizcitaM yathA, jagAda vIro jagate hitAya yH| tathaiva kizcidgadataH sa eva me, punAtu dhImAn vinayArpitA 8 girH||2|| zastraparijJAvivaraNamatibahugahanaM ca gandhahastikRtam / tasmAt sukhabodhArtha gRhNAmyahamaJjasA sAram // 3 // vevaraNamatibahugamagate hitAya yaH / tavA manapamamAdinataM jinezvaravAda Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 1 // iha hi rAgadveSamohAdyabhibhUtena sarveNApi saMsArijantunA zArIramAnasAne kAtikaTuka duHkhopanipAtapIDitena tadapanayanAya heyopAdeyapadArthaparijJAne yatno vidheyaH, sa ca na viziSTavivekamRte, viziSTavivekazca na prAptAzeSAtizayakalApAptopadezamantareNa, Aptazca rAgadveSamohAdInAM doSANAmAtyantikaprakSayAt sa cArhata eva, ataH prArabhyate'rhadvacanAnuyogaH, sa ca caturdhA, tadyathA - dharmakathAnuyogo gaNitAnuyogo dravyAnuyogazcaraNakaraNAnuyogazceti, tatra dharmakathAnuyoga uttarAdhyayanAdikaH, gaNitAnuyogaH sUryaprajJayAdikaH, dravyAnuyogaH pUrvvANi sammatyAdikazca caraNakaraNAnuyogazcAcArAdikaH, sa ca pradhAnatamaH, zeSANAM tadarthatvAt, taduktam -- caraNapaDivattiheu jeNiyare tiNNi aNuoga"tti, tathA "caraNapaDivattihe dhammakahAkAladikkhamAdIyA / davie daMsaNasohI daMsaNasuddhassa caraNaM tu // 1 // " gaNadharairapyata eva tasyaivAdau praNayanamakAri, atastatpratipAdakasyAcArAGgasyAnuyogaH samArabhyate, sa ca paramapadaprAptihetutvAtsavighnaH, taduktam"zreyAMsi bahuvighnAni bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM, kvApi yAnti vinAyakAH // 1 // " tasmAdazeSapratyUhopazamanAya maGgalamabhidheyaM, taccAdimadhyAvasAnabhedAtridhA, tatrAdimaGgalaM 'suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAya' mityAdi, atra ca bhagavadvacanAnuvAdo maGgalam, athavA zrutamiti zrutajJAnaM tacca nandyantaHpAtitvAnmaGgalamiti, etaccAvighnenAbhilaSitazAstrArthapAragamanakAraNaM, madhyamaGgalaM lokasArAdhyayanapaJca moddezakasUtraM ' se jahA kevi harae paDipuNNe ciTThA samaMsi bhomme uvasantarae sArakkhamANe' ityAdi, atra ca idaguNairAcAryyaguNotkIrttanam, AcAryAzca pazJcanamaskA - AUM|| 1 // 1 caraNapratipattihetavo yenetare trayo'nuyogAH / caraNapratipattihetavo dharma kathAkAladIkSAdikAH / dravye darzanazuddhirdarzanazuddhasya caraNaM tu // 1 // adhyayanaM 1 uddezakaH 1 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAACROSASARAN dArAntaHpAtitvAnmaGgalamiti, etaccAbhilaSitazAstrArthasthirIkaraNArtham , avasAnamaGgalaM navamAdhyayane'vasAnasUtram 'abhi-I nivvuDe amAI AvakahAe bhagavaM samiyAsI' atrAbhinivRtagrahaNaM saMsAramahAtarukandocchedya'vipratipattyA dhyAnakArisvAnmaGgalamiti, etacca ziSyapraziyasantAnAvyavacchedArthamiti, adhyayanagatasUtramaGgalatvapratipAde navanavAdhyayanAnAmapi maGgalatvamuktameveti na pratanyate, sarvameva vA zAstraM maGgalaM, jJAnarUpatvAt , jJAnasya ca nirjarArthatvAt, nirjarArthatvena ca tasyAvipratipattiH, yaduktam-"jaM annANI kamma khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihi~ gutto khavei ussAsamitteNaM // 1 // " maGgalazabdaniruktaM ca mAM gAlayatyapanayati bhavAditi maGgalaM, mA bhUgalo vighno gAlo vA nAzaH zAstrasyeti maGgalamityAdi, zeSaM tvAkSepaparihArAdikamanyato'vaseyamiti / __ sAmpratamAcArAnuyogaH prArabhyate-AcArasyAnuyogaH-arthakathanamAcArAnuyogaH, sUtrAdanu-pazcAdarthasya yogo'nuyogaH, 4 sUtrAdhyayanAtpazcAdarthakathanamiti bhAvanA, aNorvA laghIyasaH sUtrasya mahatA'rthena yogo'nuyogaH, sa cAmIbhirairanuga-18 ntavyaH, tadyathA-nikkhevegahaniruttivihipavittI ya keNa vA kassa / taddArabheyalakkhaNa tadarihaparisA ya suttttho|| 1 // tatra nikSepo-nAmAdiH saptadhA, nAmasthApane kSuNNe, dravyAnuyogo dvedhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato jJAtA tatra cAnupayukto, noAgamato jJazarIrabhavyazarIratadvyatirikto'nekadhA, dravyeNa-seTikAdinA dravyasya-AtmaparamANvAderdravyeniSadyAdau vA anuyogo dravyAnuyogaH, kSetrAnuyogaH kSetreNa kSetrasya kSetre vA'nuyogaH kSetrAnuyogaH, evaM kAlena kAlasya * pratiziSyeti pra. 1 yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tajjJAnI tribhirguptaH kSapayatyucyAsamAtreNa // 1 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- kAle vA'nuyogaH kAlAnuyogaH, vacanAnuyoga ekavacanAdinA, bhAvAnuyogo dvedhA-Agamato noAgamatazca, tatrAga- adhyayana rAGgavRttiHmato jJAtopayukto, noAgamatastu aupazamikAdibhAvaiH, teSAM cAnuyogo'rthakathanaM bhAvAnuyogaH, zeSamAvazyakAnusAreNa 2 (zI0) jJeyaM, kevalamihAnuyogasya prastutatvAttasya cAcAryAdhInatvAt keneti dvAraM vivriyate, tathopakramAdIni ca dvArANi pracura uddezakaH1 taropayogitvAtpradarzyante, tatra keneti kathambhUtena ?, yathAbhUtena ca sUriNA vyAkhyA karttavyA tathA prdrshyte-"deskul||2|| jAirUvI saMghayaNI dhiijuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAI thiraparivADI gahiyavakko // 1 // jiyapariso jiyaniho majjhattho desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho NANAvihadesabhAsaNNU // 2 // paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavi-18 hinnU / AharaNaheukAraNaNayaNiuNo gAhaNAkusalo // 3 // sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM // 4 // AryadezodbhUtaH sukhAvabodhavacano bhavatItyato dezagrahaNaM, paitRkaM kulamikSvAkkAdi jJAtakulazca yathotkSiptabhAravahane na zrAmyatIti, mAtRkI jAtistatsaMpanno vinayAdiguNavAn bhavati, 'yatrAkRtistatra guNA vasantI'ti rUpagrahaNaM, saMhananadhRtiyuto vyAkhyAnAdiSu na khedameti, anAzaMsI zrotRbhyo na vastrAdyAkAyati, avikatthano hitamitabhASI, amAyI sarvatra vizvAsyaH, sthiraparipATiH paricitagranthasya sUtrArthagalanAsaMbhavAt , grAhyavAkyaH sarvatrAskhalitAjJaH, jitaparSad rAjAdisadasi na kSobhamupayAti, jitanidro'pramattatvAnnidrApramAdinaH ziSyAn sukhenaiva prabodhayati, madhyasthaH ziSyeSu samacitto bhavati, dezakAlabhAvajJaH sukhenaiva guNavaddezAdau vihariSyati, Asannalabdhapratibho drAk paravAdyuttaradAnasamarthoM bhavati, nAnAvidhadezabhASAvidhijJasya nAnAvidhadezajAH ziSyAH vyAkhyAnaM su Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khamavabhotsyante, jJAnAdyAcArapaJcakayuktaH zraddheyavacano bhavati, sUtrArthatadubhayavidhijJa utsargApavAdaprapaJcaM yathAvad jJApa|yiSyati, hetUdAharaNanimittanayaprapaJcajJaH anAkulo hetvAdInAcaSTe, grAhaNAkuzalo bahvIbhiryuktibhiH ziSyAn bodhayati, svasamayaparasamayajJaH sukhenaiva tatsthApanocchedau kariSyati, gambhIraH khedasahaH, dIptimAn parAdhRSyaH, zivahetutvAt zivaH, tadadhiSThitadeze mAryAdyupazamanAt , saumyaH sarvajananayanamanoramaNIyaH, guNazatakalitaH prazrayAdiguNopetaH, evaMvidhaH sUriH pravacanAnuyoge yogyo bhavati // tasya cAnuyogasya mahApurasyeva catvAryanuyogadvArANi-vyAkhyAGgAni bhavanti, tadyathA / 2-upakramo nikSepo'nugamo nayaH, tatropakramaNamupakramaH upakramyate'nenAsmAdasminniti vopakramaH-vyAcikhyAsitazA strasya samIpAnayanamityarthaH, sa ca zAstrIyalaukikabhedAd dvidhA, tatra zAstrIyaH AnupUrvI nAma pramANaM vaktavyatA'rthA-| |dhikAraH samavatArazceti SoDhA, laukiko nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt pova / nikSepaNamanenAsmAdasminniti vA | nikSepaH, upakramAnItasya vyAcikhyAsitazAstrasya nAmAdinyasanamityarthaH, sa ca trividhaH, tadyathA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazca, tatraughaniSpanno'GgAdhyayanAdisAmAnyAbhidhAnanyAsaH, nAmaniSpanna AcArazastraparijJAdivizeSAbhidhAnanAmAdinyAsaH, sUtrAlApakaniSpannazca sUtrAlApakAnAM nAmAdinyasanamiti / anugamanamanenAsmAdasminniti vA'nugamaH, arthakathanamityarthaH, sa ca dvidhA-niryuktyanugamaH sUtrAnugamazceti, tatra niyuktyanugamastrividhaH, tadyathA-18 nikSepaniyuktyanugamaH upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzikaniyuktyanugamazceti, tatra nikSepaniyuktyanugamo nikSepa eva sAmAnyavizeSAbhidhAnayoroghaniSpannanAmaniSpannAbhyAM nikSepAbhyAmanugataH sUtrApekSayA vakSyamANalakSaNazceti, upodghAta Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana uddezakaH1 - 1 zrIAcA-padA niyuktyanugamazcAbhyAM dvAragAthAbhyAmanugantavyaH, tadyathA-"uddese Nise ya Niggame khettakAlapurise ya / kAraNapaJcayala-1 kkhaNa Nae samoyAraNA'Numae // 1 // kiM kativihaM kassa kahiM kesu kahaM kecciraM havai kaalN| kai saMtaramavirahiyaM bhavA(zI0) garisa phAsaNaNiruttI // 2 // " sUtrasparzikaniryuktyanugamaH sUtrAvayavAnAM nayaiH sAkSepaparihAramarthakathanaM, sa ca sUtre sati bhvti| sUtraM ca sUtrAnugame, sa ca sUtroccAraNarUpaH padacchedarUpazceti / anantadharmAdhyAsitaM vastvekenaiva dharmeNa nayanti -paricchindantIti jJAnavizeSA nayAH, te ca naigamAdayaH sapteti / sAmpratamAcArAGgasyopakramAdInAmanuyogadvArANAM yathAyogaM kizcid bibhaNipurazeSapratyUhopazamanAya maGgalAthai prekSApUrvakAriNAM ca pravRttyartha sambandhAbhidheyaprayojanapratipAdikAM niyuktikAro gAthAmAha vaMdittu savvasiddhe jiNe a aNuogadAyae savve / AyArassa bhagavao nijuti kittaissAmi // 1 // __ tatra vanditvA sarvasiddhAn jinAMzceti maGgalavacanam, anuyogadAyakAnityetacca sambandhavacanamapi, AcAratasyetyabhidheyavacanaM, niyuktiM kariSye iti prayojanakathanamiti tAsaryArthaH, avayavArthastu 'vanditve'ti 'vadi ami- vAdanastutyo rityarthadvayAbhidhAyI dhAtuH, tatrAbhivAdanaM kAyena stutirvAcA, anayozca manaHpUrvakatvAtkaraNatrayeNApi namaskAra Avedito bhavati, sitaM mAtameSAmiti siddhAH-prakSINAzeSakarmANaH, sarve ca te siddhAzca sarvasiddhAH, sarvagra 1 uddezo nirdezaca nirgamaH kSetra kAlaH puruSazca / kAraNaM pratyayaH lakSaNaM nayAH samavatAraH anumatam // 1 // ki katividha kasya ka keSu kathaM kiyazciraM bhavati kAlam / kati sAntaramavirahitaM bhavAkarSAH sparzanA niruktiH // 2 // SARKARAN S* Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haNaM tIrthAtIrthAnantaraparamparAdisiddhapratipAdaka, tAnvanditveti sambandhaH sarvatra yojyaH, rAgadveSajito jinAH-tIrthakRtastAnapi sarvAn atItAnAgatavartamAnasarvakSetragatAniti, anuyogadAyinaH-sudharmasvAmiprabhRtayo yAvadasya bhagavato niyuktikArasya bhadrabAhusvAminazcaturdazapUrvadharasyAcAryo'tastAn sarvAniti, anena cAmnAyakathanana svamanISikAvyudAsaH |kRto bhavati, 'vanditve ti ktvApratyayasyottarakriyAsavyapekSatvAduttarakriyAmAha-'AcArasya' yathArthanAmnaH 'bhagavata' iti arthadharmaprayatnaguNabhAjastasyaivaMvidhasya, nizcayenArthapratipAdikA yuktiniyuktistAM 'kIrttayiSye' abhidhAsye iti antastasattvena niSpannAM niyuktiM bahistattvena prakAzayiSyAmItyarthaH // 1 // yathApratijJAtameva bibhaNiSunikSepArhANi padAni tAvat suhadbhUtvA''cAryaH saMpiNDya kathayati AyAra aMga suyakhaMdha baMbha caraNe taheva satthe ya / pariNAe saMNAe nikkhevo taha disANaM ca // 2 // AcAraaGgazrutaskandhabrahmacaraNazastraparijJAsaMjJAdizAmityeteSAM nikSepaH karttavya iti / tatrAcArabrahmacaraNazastraparijJA-1 zabdA nAmaniSpanne nikSepe draSTavyAH, aGgazrutaskandhazabdA oghaniSpanne, saMjJAdikzabdau sUtrAlApakaniSpanne nikSepe draSTavyAviti // 2 // eteSAM madhye kasya katividho nikSepa ityata Aha caraNadisAvajANaM nikkhevo caukkao ya naayvyo| caraNami chaviho khalu sattaviho hoi u disANaM // 3 // 1 cAndramatena Nija ubhayapadabhAvAt / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) caraNadigvarjAnAM caturvidho nikSepaH, caraNasya SaDvidhaH, dikzabdasya saptavidho nikSepaH, atra ca kSetrakAlAdikaM yathA- adhyayanaM 1 4 sambhavamAyojyam // 3 // nAmAdicatuSTayaM sarvavyApIti darzayitumAhajattha ya jaM jANijjA nikkhevaM nikkhive niravasesaM / jatthaviya na jANijjA caukkayaM nikkhive tattha // 4 // uddezakaH1 'yatra' caraNadikzabdAdau yaM nikSepa-kSetrakAlAdikaM jAnIyAttaM tatra niravazeSa nikSiped, yatra tu niravazeSaM na jAnIyAdAcArAGgAdau tatrApi nAmasthApanAdravyabhAvacatuSkAtmakaM nikSepaM nikSipedityupadeza iti gAthArthaH ||4||prdeshaantrprsiddhsyaa-18 rthasya lAghavamicchatA niyuktikAreNa gAthA'bhyadhAyi AyAre aMgaMmi ya puvuddiTTo caukkanikkhevo / navaraM puNa nANattaM bhAvAyAraMmi taM vocchaM // 5 // kSullikAcArakathAyAmAcArasya pUrvoddiSTo nikSepaH aGgasya tu caturaGgAdhyayana iti, yazcAtra vizeSaH so'bhidhIyate-'bhAvAcAraviSaya' iti // 5 // yathApratijJAtamAha tassegaTTha pavattaNa paDhamaMga gaNI taheva parimANe / samoyAre sAro ya sattahi dArehi nANattaM // 6 // _ 'tasya' bhAvAcArasya ekArthAbhidhAyino vAcyAH, tathA kena prakAreNa pravRttiH-pravartanamAcArasyAbhUt tacca vAcyaM, tathA prathamAGgatA ca vAcyA, tathA gaNI-AcAryastasya katividhaM sthAnamidamiti ca vAcyaM, tathA 'parimANam' iyattA vAcyA, tathA kiM va samavataratItyetacca vAcyaM, tathA sArazca vAcyaH, ityebhiraiH pUrvasmAdbhAvAcArAdasya bhedo-nAnAtvamiti piNDArthaH // 6 // avayavArtha tu niyuktikRdevAbhidhAtumAha // 4 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyAro AcAlo AgAlo Agaro ya aasaaso| Ayariso aMgaMti ya AiNNA''jAi AmokkhA // 7 // Acaryate Asevyata ityAcAraH, sa ca nAmAdicaturdA, tatra jJazarIrabhavyazarIratadvyatirikto dravyAcAro'nayA gAthayA'nusatavyaH-NAmaNadhoyaNavAsaNasikkhAvaNasukaraNAvirohINi / davvANi jANi loe dabAyAraM viyANAhi // 1 // bhAvAcAro dvidhA-laukiko lokottarazca, tatra laukikaH pApaNDikAdayaH paJcarAtrAdikaM yat kurvanti sa vijJeyo, lokottarastu paJcadhA jJAnAdikaH, tatra jJAnAcAro'STadhA, tadyathA-kAle viNae bahumANe uvahANe hAtahA aNiNhavaNe / vaMjaNaatthatadubhae ahaviho NANamAyAro // 1 // ' darzanAcAro'pyaSTadhaiva, tadyathA-'nissaMkiyanikkaMkhiya ninvitigicchA amUDhadihI ya / uvavUhathirIkaraNe vacchallapabhAvaNe aha // 2 // ' cAritrAcAro'pyaSTadhaiva,-'tinneva ya guttIo paMca samiio aha miliyAo / pavayaNamAIu imA tAsu Thio caraNasaMpanno // 3 // ' tapaAcAro dvAdazadhA, tadyathA-'aNasaNamUNoyariyA vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya ********* 1nAmanadhAvanavAsana zikSaNasukaraNAvirodhIni / dravyANi yAni loke dravyAcAra vijAnIhi // 1 // 2 kAlo vinayaH bahumAnaH upadhAnaM tathA anihavaH / vyazanamadhastadubhayasmin aSTavidho jJAnAcAraH // 1 // nizzaktio niSkAtito nirvicikitso'mUDhadRSTiva / upavaMhA sthirIkaraNaM vAtsalyaM prabhAvanA'Tau // 2 // tisra eva ca guptayaH paJca samitayo'STa militAH / pravacanamAtara imAstAmu sthitadharaNasaMpannaH // 3 // anazanamavamaudarya vRttisaMkSepaNaM rasatyAgaH / kAyaklezaH saMlInatA ca bAhyaM tapo bhavati // 4 // prAyazcittaM vinayo vaiyAvRttyaM tathaiva khAdhyAyaH / dhyAnamutsargo'pi ca abhyantaraM tapo bhavati // 5 // anigUhitabalavIryaH parAkramate yo yathokamAyuktaH / yunakti ca yathAsthAma jJAtavyaH sa vIryAcAraH // 6 // *** Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 5 // bajjho tavo hoi // 4 // pAyacchittaM viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggoviya agbhitarao tavo hoi // 5 // vIryAcArastvanekadhA - 'aNi gUhiyabala virio parakamai jo jahuttamAutto / juMjai ya jahAthAmaM nAyavvo vIriyAyAro // 6 // eSa paJcavidha AcAraH, etatpratipAdakazcAyameva granthavizeSo bhAvAcAraH, evaM sarvatra yojyam / idAnImAcAlaH, AcAlyate'nenAtiniviDaM karmAdItyAcAlaH, so'pi caturdhA, vyatirikto vAyuH, bhAvAcAlastvayameva jJAnAdiH pazcadhA / idAnImAgAlaH, AgAlanamAgAlaH- samapradezAvasthAnaM, so'pi caturdhA, vyatirikta udakAdernimna pradezAvasthAnaM, bhAvAgAlo jJAnAdika eva tasyAtmani rAgAdirahite'vasthAnamitikRtvA / idAnImAkaraH Agatya tasmin kurvantItyAkaraH, nAmAdiH, tatra vyatirikto rajatAdiH, bhAvAkaro'yameva jJAnAdiH, tatpratipAdakazcAyameva grantho, nirjarAdiralAnAmatra lAbhAt / idAnImAzvAsaH, AzvasantyasminnityAzvAso nAmAdiH, tatra vyatirikto yAnapAtradvIpAdiH, bhAvAzvAso jJAnAdireva / idAnImAdarzaH, AdRzyate asminnityAdarzo nAmAdiH, vyatirikto darpaNaH, bhAvAdarza ukta eva, yato'smi - nitikarttavyatA dRzyate / idAnImaGgam, ajyate vyaktIkriyate asminnityaGgaM, nAmAdyeva, tatra vyatiriktaM zirobAhrAdi, bhAvAGgamayamevAcAraH / idAnImAcIrNam-AsevitaM tacca nAmAdiSoDhA, tatra vyatiriktaM dravyAcIrNe siMhAdestRNAdiparihAreNa pizitabhakSaNaM, kSetrAcIrNa vAlhIkeSu saktavaH koGkaNeSu peyA, kAlAcIrNa tvidaM- 'saraso caMdaNapaMko agghai sarasA ya gaMdhakAsAI / pADalisirIsamalliya piyAi~ kAle nidAhaMmi // 1 // ' bhAvAcIrNe tu jJAnAdipaJcakaM, tatpratipAdakazcAcA 1 sarasacandanapaGko'rghati sarasA ca gandhakASAyikI / pATalazirISamallikAH priyAH kAle nidAghe // 1 // adhyayanaM 1 uddezakaH 1 // 5 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRANGE ragranthaH / idAnImAjAtiH, AjAyante tasyAmityAjAtiH, sA'pi caturdo, vyatiriktA manuSyAdijAtiH, bhAvAjAtistu jJAnAdyAcAraprasUtirayameva grantha iti / idAnImAmokSaH, Amucyante'sminnityAmokSaNaM vA''mokSo, nAmAdiH, tatra vyatirikto nigaDAdeH, bhAvAmokSaH karmASTakodveSTanamazeSametatsAdhakazcAyamevAcAra iti / ete kiJcidvizeSAdekamevArtha viziMSantaH pravarttanta ityekArthikAH, zakrapurandarAdivat, ekArthAbhidhAyinAM ca chandazcitibandhAnulomyAdipratipattyarthamudghaTTanam / uktaM ca-"baMdhANulomayA khalu satthaMmi ya lAghavaM asammoho / saMtaguNadIvaNAviya egahaguNA havaMtee // 1 // " // 7 // idAnIM pravarttanAdvAraM, kadA punarbhagavatA''cAraH praNIta ityata Aha savvesiM AyAro titthassa pavattaNe paDhamayAe / sesAI aMgAI ekkArasa aannupuviie||8|| sarveSAM tIrthaDkarANAM tIrthapravartanAdAvAcArArthaH prathamatayA'bhavadbhavati bhaviSyati ca, tataH zeSAGgArtha iti, gaNadharA apyanayaivAnupUrvyA sUtratayA granantIti // 8 // idAnIM prathamatve hetumAha___ AyAro aMgANaM paDhama aMga duvAlasaNhaMpi / ittha ya mokkhovAo esa ya sAro pavayaNassa // 9 // ayamAcAro dvAdazAnAmapyaGgAnAM prathamamaGgamityanUdya kAraNamAha-yato'tra mokSopAyaH-caraNakaraNaM pratipAdyate, ess| ca pravacanasya sAra-pradhAnamokSahetupratipAdanAd, atra ca sthitasya zeSAGgAdhyayanayogyatvAd asya prathamatayopanyAsa iti||9|| idAnI gaNidvAraM, sAdhuvargo guNagaNo vA gaNaH so'syAstIti gaNI, AcArAyattaM ca gaNitvamiti pradarzayannAha 1bandhAnulomatA khalu zAkhne ca lAghavamasaMmohaH / sadguNadIpanamapi ca ekArthaguNA bhavantyete // 1 // ANSLACHANAKECTROS: Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI.) AyArammi ahIe jaM nAo hoi samaNadhammo u / tamhA AyAradharo bhaNNai paDhama gaNihANaM // 10 // adhyayana yasmAdAcArAdhyayanAt kSAntyAdikazcaraNakaraNAtmako vA zramaNadharmaH parijJAto bhavati, tasmAtsarveSAM gaNitvakAraNA uddezakaH1 nAmAcAradharatvaM prathamam AdyaM pradhAnaM vA gaNisthAnamiti // 10 // idAnIM parimANaM-kiM punarasyAdhyayanataH padatazca parimANamityata Aha NavabaMbhaceramaio aTThArasapayasahassio veo / havai ya sapaMcacUlo bahubahutarao payaggeNaM // 11 // tatrAdhyayanato navabrahmacaryAbhidhAnAdhyayanAtmako'yaM padato'STAdazapadasahasrAtmako 'veda' iti vidantyasmAddheyopAdeyapadArthAniti vedaH-kSAyopazamikabhAvavartyayamAcAra iti / saha paJcabhizUDAbhirvarttata iti sapaJcacUDazca bhavati, uktazeSAnu-15 vAdinI cUDA, tatra prathamA *"piMDesaNa sejiriyAbhAsajAyA ya vatthapAesA uggahapaDimatti' saptAdhyayanAmikA, dvitIyA sattasattikkayA, tRtIyA bhAvanA, caturthI vimuktiH, paJcamI nizIthAdhyayanaM, 'bahubahurao padaggeNaM ti tatra catuzcUlikAtmakadvitIyazrutaskandhaprakSepAhuH, nizIthAkhyapaJcamacUlikAprakSepAbahutaro'nantagamaparyAyAtmakatayA bahutamazca, padAgreNa-padaparimANena bhavatIti // 11 // idAnImupakramAntargataM samavatAradvAra, tatratAzthUDA navasu brahmacaryAdhyayaneSvavatarantIti darzayitumAha *piMDesaNasisiriyA bhAsA vatthesaNA ya pAesA iti pra. // 6 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *56464 %ASSAUSAKALSASSACROSEX AyAraggANattho baMbhacceresu so smoyrh| sovi ya satthapariNAe~ piMDiatyo samoyarai // 12 // satyapariNAattho chassuvi kAesu so smoyri| chajjIvaNiyAattho paMcasuvi vaesu oyarai // 13 // paMca ya mahabvayAI samoyaraMte ya svvdvvesuN| sabvesi pajavANaM aNaMtabhAgammi oyarai // 14 // uttAnArthAH, navaram 'AcArAmANi'cUlikAH dravyANi-dharmAstikAyAdIni paryAyA-aguruladhvAdayaH teSAmanantabhAge hai batAnAmavatAra iti // 12-13-14 // kathaM punarmahAvratAnAM sarvadravyeSvavatAra iti?, tadAha chajjIvaNiyA paDhame bIe carime ya savvadvvAiM / sesA mahavvayA khalu tadekadeseNa vvANaM // 15 // | 'chajjIvaNiyA ityAdispaSTA, kathaM punarmahAvratAnAM sarvadravyeSvavatAro na sarvaparyAyeSviti ucyate, yenAbhiprAyeNa coditavAMstamAviSkartumAha-"NaNu savvaNabhapaesANaMtaguNaM paDhamasaMjamaTThANaM / chavihaparivuDDIe chahANAsaMkhayA seDhI // 1 // anne ke pajjAyA? jeNuvauttA carittavisayammi / je tatto'NaMtaguNA jesiM tamaNaMtabhAgammi // 2 // anne kevalagammatti te maI te ya ke tadanbhahiyA ? / evaMpi hoja tullA NANaMtaguNattaNaM juttaM // 3 // co0| seDhIsu NANadaMsaNapajAyA teNa tappamANesA / iha puNa carittamettovaogiNo teNa te thovA // 4 // ayamAsAmartho lezataH-nanvityasUyAyAM, saMyamasthAnAnyasaMkhyAtAni tAvadbhavanti, teSAM yajaghanyaM tadavibhAgapalicchedena buddhyA khaNDyamAnaM paryAyairanantAvibhAgapalicchedAtmaka bhavati, tacca paryAyasaMkhyayA nirdiSTaM sarvAkAzapradezasaMkhyAyA anantaguNaM, sarvanabhaHpradezavargIkRtapramANamityarthaH, tato dvitI-2 1SaDjIvanikAyaH prathame dvitIye carame ca sarvavyANi / zeSANi mahApratAni khalu tadekadezena dravyANAm / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayanaM 1 uddezakaH1 zrIAcA- IyAdisthAnarasaMkhyAtagacchagatairanantabhAgAdikayA vRyA SaTsthAnakAnAmasaMkhyeyasthAnagatA zreNirbhavati, evaM caikamapi sthAna rAGgavRttiH sarvaparyAyAnvitaM na zakyate paricchettuM, kiM punaH sarvANyapItyataH ke'nye paryAyAH? yeSAmanantabhAge vratAni varteraniti / (zI0) syAnmatiH, anye kevalagamyA iti, idamuktaM bhavati-kevalagamyAprajJApanIyapavyANAmapi tatra prakSepAdvahutvam, evamapi jJAnajJeyayostulyatvAttulyA eva nAnantaguNA iti / atrAcArya Aha-yA'sau saMyamasthAnazreNinirUpitA sA sarvA cAriparyAyairjJAnadarzanaparyAyasahitaiH paripUrNA tAmANA-sarvAkAzapradezAnantaguNA, iha punazcAritramAtropayogitvAtsaryAyAnantabhAgavRttitvamityadoSaH / idAnIM sAradvAraM, kaH kasya sAra ityAha aMgANaM kiM sAro? AyAro. tassa havai kiM sAro? / aNuogattho sAro tassavi ya parUvaNA saaro||16|| saSTA, kevalamanuyogArtho-vyAkhyAnabhUto'rthastasya prarUpaNA-yathAsvaM viniyoga iti / anyacca sAro parUvaNAe caraNaM tassavi ya hoi nivvANaM / nibvANassa u sAro avvAbAhaM jiNA biMti // 17 // spaSTaiva / idAnIM zrutaskandhapadayornAmAdinikSepAdikaM pUrvavadvidheyaM, bhAvena cehAdhikAraH, bhAvazrutaskandhazca brahmacaryAtmaka ityato brahmacaraNazabdau nikSeptavyAvityAha baMbhammI ya caukkaM ThavaNAe hoi bNbhnnuppttii| sattaNhaM vaNNANaM navaNha vaNNaMtarANaM ca // 18 // tatra brahma nAmAdicatuoM, tatra nAmabrahma brahmetyabhidhAnam, asadbhAvasthApanA akSAdau sadbhAvasthApanA prativiziSTaya1 AcAryA AhuH pra. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ECO RNAMEANA jJopavItAdyAkRtimRllepyAdau dravye, athavA sthApanAyAM vyAkhyAyamAnAyAM brAhmaNotpattirvaktavyA, tatprasaGgena ca saptAnAM | vaNoMnAM navAnAM ca vaNoMntarANAmutpattirbhaNanIyeti / yathApratijJAtamAha ekA maNussajAI rajjuppattIi do kayA usame / tiNNeva sippavaNie sAvagadhammammi cattAri // 19 // yAvannAbheyo bhagavAnnAdyApi rAjalakSmImadhyAste, tAvadekaiva manuSyajAtiH, tasyaiva rAjyotsattau bhagavantamevAnitya ye 3 |sthitAste kSatriyAH, zeSAzca zocanAdrodanAcca zUdrAH, punaramyutpattAvayaskArAdizilpavANijyavRttyA vezanAdvaizyAH, bhaga vato jJAnotpattI bharatakAkaNIlAJchanAcchAvakA eva brAhmaNA jaijJire, ete zuddhAstrayazcAnye gAthAntaritagAthayA pradarzayiSyante // sAmprataM varNavarNAntaraniSpannaM saMkhyAnamAha saMjoge solasagaM satta ya vaNNA u nava ya aMtariNo / ee dovi vigappA ThavaNA baMbhassa NAyavvA // 20 // saMyogena SoDaza varNAH samutpannAH, tatra sapta varNA nava tu varNAntarANi, etacca varNavarNAntaravikalpadvayaM sthApanAbrahmeti jJAtavyam // sAmprataM pUrvasUcitaM varNatrayamAha-yadi vA praguddiSTAn sapta varNAnAha pagaI caukagANaMtare ya te hu~ti satta vaNNA u / ANaMtaresu caramo vaNNo khalu hoi NAyabbo // 21 // 1je rAya assitA te khattiA jAyA, aNassiyA gihavaiNo jAyA, jayA aggI uppaNNo tayA pAgabhAvassitA sippiyA vANiyagA jAyA, tehiM tehiM sippavANijjehiM vitti visaMtIti vaissA uppaNNA / bhArae panvaie bharahe abhisitte sAvagadhamme uppaNNe baMbhaNA jAthA, NissitA baMbhaNA jAyA, mAhaNatti ukka. ssagabhAvA dhammapiA jaM ca kiMcivi haNaMtaM picchaMti taM nivAreMti mA haNa bho mA haNa, evaM te jaNeNa sukammanivvattitasaNNA baMbhaNA jAyA / je puNa aNassitA | asippiNo asAvagA te vayaM khalA itikAuM tesu tesu paoyaNesu hiMsAcoriyAdiyAsu dunbhamANA sogadohaNasIlA mudA saMvuttA (iti cUrNiH). SOCUC56454555340 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) prakRtayazcatasraH-brAhmaNakSatriyavaizyazUdrAkhyA AsAmeva catasRNAmanantarayogena pratyekaM varNatrayotpattiH, tadyathA-dvijena adhyayana kSatriyayoSito jAtaH pradhAnakSatriyaH saMkarakSatriyo vA, evaM kSatriyeNa vaizyayoSito vaizyena zUdyAH pradhAnasaMkarabhedau vakta-15 vyAvityevaM sapta varNA bhavanti, anantareSu bhavA AnantarAsteSu yogeSu caramavarNavyapadezo bhavati-brAhmaNena kSatriyAyAH uddezakaH1 kSatriyo bhavatItyAdi, sa ca svasthAne pradhAno bhvtiitibhaavH|| idAnIM varNAntarANAM navAnAM nAmAnyAha ___aMbaDhagganisAyA ya ajogavaM mAgahA ya sUyA yA khattA(ya) videhAviya caMDAlA navamagA huMti // 22 // ___ ambaSTha ugraH niSAdaH ayogavaM mAgadhaH sUtaH kSattA videhaH cANDAlazceti // kathamete bhavantItyAha egaMtarie iNamo aMbaTTho ceva hoi uggo ya / viiyaMtaria nisAo parAsaraM taM ca puNa vege // 23 // paDilome sudAI ajogavaM mAgaho ya sUo a / egaMtarie khattA vedehA ceva nAyavvA // 24 // bitiyaMtare niyamA capaDAlo so'vi hoi nnaayvvo| aNulome paDilome evaM ee bhave bheyA // 25 // AsAmartho yantrakAdavaseyaH, taccedambrahmapuruSaH kSatriyaH puruSaH jAhmaNaH puruSaH| zahaH puruSaH / vaizyapuruSaH |kSatriyaH puruSaH | zaraH puruSaH | vaizyapuruSaH | zUdrapuruSaH vaizyA strI hI zrI | zAhI zrI | vaizyA strI / kSatriyA strI | brahmastrI | kSatriyA strI | brAhmanI / brAhmastrI ambaSThaH / upaH niSAdaH / ayogavam | mAgadhaH / sUtaH / kSattA vaidehaH cANDAlaH | pArAsaro vA etAni nava varNAntarANi, idAnIM varNAntarANAM saMyogotpattimAha ACASSARSHAN r'er'e Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uggeNaM khattAe sovAgo veNavo videheNaM / aMbaTThIe suddIya bukkaso jo nisAeNaM // 26 // sUeNa nisAIe kukkarao sovi hoi nnaayvo| eso bIo bheo caubviho hoi nnaayvvo|| 27 // anayorapyoM yantrakAdavaseyaH, taccedam / . ugrapuruSaH videhaH puruSaH niSAdaH puruSaH zUdraH puruSaH kSattA strI kSattA strI ambaSThI strI zUdrI strI vA niSAdastrI zvapAkaH vaiNavaH / bukkasaH kukurakA gataM sthApanAbrahma, idAnI dravyabrahmapratipAdanAya Aha vvaM sarIrabhavio annANI vatthisaMjamo ceva / bhAve u vatthisaMjama NAyavvo saMjamo ceva // 28 // jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM zAkyaparivrAjakAdInAmajJAnAnugatacetasAM vastinirodhamAtraM vidhavAproSitabhartRkAdInAM ca kulavyavasthArtha kAritAnumatiyuktaM dravyabrahma,bhAvabrahma tu sAdhUnAM vastisaMyamaH, aSTAdazabhedarUpo'pyayaM saMyama eva, saptadazavidhasaMyamAbhinnarUpatvAdasyeti, aSTAdaza bhedAstvamI-'divyAtkAmaratisukhAt trividhaM trividhena viratiriti navakam / audArikAdapi tathA tadbrahmASTAdazavikalpam // 1 // caraNanikSepArthamAha caraNaMmihoi chakkaM gaimAhAroguNo va caraNaMca khittaMmijaMmi khitte kAle kAlo jahiM jAo(jo u)||29|| 1taca prathamacatuSkoSThakAdavagantavyam pra. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R zrIAcA- caraNaM nAmAdiSoDhA, vyatiriktaM dravyacaraNaM tridhA bhavati-gatibhakSaNaguNabhedAt , tatra gaticaraNaM gamanameva, AhAraca-5 adhyayana1 . rAGgavRttiH zaraNaM modakAdeH, guNacaraNaM dvidhA-laukikaM lokottaraM ca, laukikaM yat dravyArtha hastizikSAdika vaidyakAdikaM vA zikSante, (zI0) lokottaraM sAdhUnAmanupayuktacaraNamudAyinRpamArakAdervA, kSetracaraNaM yasmin kSetre gatyAhArAdi caryate vyAkhyAyate vA, uddezakA zabdasAmAnyAntarbhAvAdvA zAlikSetrAdicaraNamiti, kAle'pyevameva // bhAvacaraNamAha bhAve gaimAhAro guNo guNavao pasatthamapasatthA / guNacaraNe pasattheNa baMbhacerA nava havaMti // 30 // bhAvacaraNamapi gatyAhAraguNabhedAt tridhA, tatra gaticaraNaM sAdhorupayuktasya yugamAtradattadRSTergacchataH, bhakSaNacaraNamapi | zuddhaM piNDamupabhujAnasya, guNacaraNamaprazastaM mithyAdRSTInAM samyagdRSTInAmapi sanidAnaM, prazastaM teSAmeva karmodveSTanArtha | mUlottaraguNakalApaviSayam, iha cAnenaivAdhikAro, yato navApyadhyayanAni mUlottaraguNasthApakAni nirjarArthamanuzIlyante // 15 eteSAM cAnvarthAbhidhAnAni darzayitumAhasatthapariNNA 1 logavijaorayasIosaNijja 3 sammattaM taha logasAranAmaM5dhuyaM 6 taha mahApariNA7ya 31 aTThamae ya vimokkho 8 uvahANasuyaM 9 ca navamagaM bhaNiyaM / icceso AyAro AyAraggANi sesANi // 32 // spaSTe, kevalamityeSa navAdhyayanarUpa AcAro, dvitIyazrutaskandhAdhyayanAni tu zeSANi-AcArApANIti // sAmpratamupakramAntargato'rthAdhikArI dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdyamAha -ANKARSASARAN Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AKARSENAKAR jiMasaMjamo1alogojaha bajjhaijaha yataM pajahiyavvaM |suhdukkhtitikkhaaviysmmttN logasAro 5ya 33 nissaMgayA 6 ya chaDhe mohasamutthA parIsahavasaggA 7 / nijANaM 8 aTThamae navame ya jiNeNa evaM ti 9 // 34 // tatra zastraparijJAyAmayamarthAdhikAro-'jiyasaMjamotti jIveSu saMyamo jIvasaMyamaH-teSu hiMsAdiparihAraH, sa ca jIvAstitvaparijJAne sati bhavatyato jiivaastitvvirtiprtipaadnmtraarthaadhikaarH| lokavijaye tu 'logo jaha bajhAi jaha ya taM pajahiyavaM'ti, vijitabhAvalokena saMyamasthitena loko yathA badhyate aSTavidhena karmaNA yathA ca tanahAtavyaM tathA jJAtavyamityayamarthAdhikAraH / tRtIye tvayam-saMyamasthitena jitakaSAyeNAnukUlapratikUlopasarganipAte sukhaduHkhatitikSA vidheyeti / caturthe tvayam-prAkanAdhyayanArthasaMpannena tApasAdikaSTatapaHsevinAmaSTaguNaizvaryamudIkSyApi dRDhasamyaktvena bhavitavyamiti / paJcame tvayam-caturadhyayanArthasthitenAsAraparityAgena lokasAraratnatrayodyuktena bhAvyamiti / SaSThe tvayam-prAguktaguNayuktena nisaGgatAyuktenApratibaddhena bhavitavyam / saptame tvayam-saMyamAdiguNayuktasya kadAcinmohasamutthAH parISahA upasargA vA prAdurbhaveyuste samyak soDhavyAH / aSTame tvayam-niryANam-antakriyA sA sarvaguNayuktena samyagvidheyeti / navame tvayam-aSTAdhyayanapratipAdito'rthaH samyagevaM varddhamAnasvAminA vihita iti, tanadarzanaM ca zeSasAdhUnAmutsAhAthai, 1 udaio bhAvo logA kasAyA jANiyanvA (iti cUrNiH). Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 10 // taduktam -- "titthaMyaro cauNANI suramahio sijjhiyavvayadhuvaMni / aNigUhiyabalavirio savvatthAmesu ujjamai // 1 // kiM puNa avasesehiM dukkhakkhayakAraNA suvihiehiM / hoMti na ujjamiyacvaM sapaccavAyaMmi mANusse // 2 // // sAmpratamuddezArthAdhikAraH zastraparijJAyA ayam jIvo chakkAyaparuvaNA ya tesiM vahe ya baMghotti / viraIe ahigAro satthapariNNAeN NAyavvo // 35 // tatra prathamoddeza sAmAnyena jIvAstitvaM pratipAdyaM, zeSeSu tu SaTsu vizeSeNa pRthivIkAyAdyastitvamiti, sarveSAM cAvasAne bandhaviratipratipAdanamiti, etaccAnte upAttatvAtpratyeka muddezArtheSu yojanIyaM, prathamodeza ke jIvastadvadhe bandho vira| tizcetyevamiti // tatra zastraparijJeti dvipadaM nAma, zastrasya nikSepamAha davvaM satthaggivisannebilakhAraloNamAIyaM / bhAvo ya duppautto vAyA kAo aviraI yA // 36 // zastrasya nikSepo nAmAdizcaturddhA vyatiriktaM dravyazastraM khaDgAdyagniviSasne hAmlakSAralavaNAdikaM, bhAvazastraM duSprayukto bhAvaH - antaHkaraNaM tathA vAkkAyAvaviratizceti, jIvopaghAtakAritvAditibhAvaH // parijJApi caturddhetyAha davvaM jANaNa paccakkhANe davie sarIra uvagaraNe / bhAvapariNNA jANaNa paccakkhANaM ca bhAveNaM // 37 // 1 tIrthaMkaracaturjJAnI suramahitaH dhruvaM sedhitavye / anigUhitabalavIryaH sarvasthAnnoyacchati // 1 // kiM punaravazeSairduHkhakSayakAraNAtsuvihitaiH / bhavati nodyantavyaM sapratyapAye mAnuSye // 2 // adhyayanaM 1 uddezakaH 1 // 10 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra dravyaparijJA dvidhA-jJaparijJA pratyAkhyAnaparijJA ca, jJaparijJA AgamanoAgamabhedAvidhA, Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatasvidhA, tatra vyatiriktA dravyaparijJA yo yat dravyaM jAnIte sacittAdi sA paricchedyadravyaprAdhAnyAt dravyaparikSeti, pratyAkhyAnaparijJA'pyevameva, tatra vyatirikadravyapratyAkhyAnaparijJA dehopakaraNaparijJAnam , upakaraNaM ca rajoharaNAdi, sAdhakatamatvAt, bhAvaparijJApi. dvidhaiva-jJaparijJA pratyAkhyAnaparijJA ca, tatrAgamato jJAtopayuktazca, noAgamatastvidamevAdhyayanaM jJAnakriyArUpaM, nozabdasya mizravAcitvAt , pratyAkhyAnabhAvaparijJApi tathaiva, AgamataH pUrvavat, noAgamatastu prANAtipAtanivRttirUpA manovAkAyakRtakAritAnumatibhedAtmikA jJeyeti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmpratamAcArAdipradAnasya sukhapratipattaye dRSTAntopanyAsena vidhirAkhyAyate-yathA kazcidrAjA abhinavanagaranivezecchayA bhUkhaNDAni vibhajya samatayA prakRtibhyo dattavAn, tathA kacavarApanayane zalyoddhAre bhUsthirIkaraNe pakkeSTakApIThaprAsAdaracane ratnAdyupAdAne copadezaM dattavAn, tAzca prakRtayastadupadezAnusAreNa tathaiva kRtvA yathA'bhipretAn bhogAn bubhujire, ayamatrArthopanayaH-rAjasadRzena sUriNA prakRtisadRzasya ziSyagaNasya bhUkhaNDasadRzaH saMyamo mithyAtvakacavarAdyapanIya sarvopAdhizuddhasyAropaNIyaH, taM ca sAmAyikasaMyama sthirIkRtya pakveSTikApIThatulyAni vratAnyAropaNIyAni, tataH prAsAdakalpo'yamAcAro vidheyaH, tatrasthazcAzeSazAstrAdiratnAnyAdatte, nirvANabhAk bhavati / sAmprataM sUtrAnugamesskhalitAdiguNalakSaNopetaM sUtramuccAraNIyaM, lakSaNaM tvidam-'appaggaMthamahatthaM battIsAdosavirahiyaM jaM ca / lakkhaNajuttaM 1 alpagranthaM mahArthaM dvAtriMzaddoSavirahitaM yacca / lakSaNayuktaM sUtramaSTabhizca guNairupapetam // 1 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 11 // // suyaM me Au ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM - ihamegesiM No saNNA bhavai ( sU0 1 ) suttaM aDahi ya guNehiM uvaveyaM // 1 // ' ityAdi, taccedaM sUtram -'suyaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM - ihamegesiM No saNNA bhavati' asya saMhitAdikrameNa vyAkhyA -saMhitoccAritaiva, padacchedastvayam - zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavatA evamAkhyAtam-iha ekeSAM no saMjJA bhavati / ekaM tiGantaM zeSANi subantAni, gataH sapadacchedaH sUtrAnugamaH, sAmprataM sUtrapadArthaH samunnIyate-bhagavAn sudharmmasvAmI jaMbUnAmna idamAcaSTe yathA-'zrutam' AkarNitamavagatamavadhAritamitiyAvad, | anena svamanISikAvyudAso, 'maye' ti sAkSAnna punaH pAramparyeNa 'AyuSmanni'ti jAtyAdiguNasaMbhave'pi dIrghAyuSkatvagugopAdAnaM dIrghAyuravicchedena ziSyopadezapradAyako yathA syAt, ihAcArasya vyAcikhyAsitatvAttadarthasya ca tIrthakRtpraNItatvAditi sAmarthyaprApitaM teneti tIrthakaramAha, yadi vA - AmRzatA bhagavatpAdAravindam, anena vinaya Avedito bhavati, AvasatA vA tadantika ityanena gurukulavAsaH karttavya ityAveditaM bhavati etaccArthadvayaM 'AmusaMteNa AvasaMteNetyetatpAThAntaramAzrityAvagantavyamiti, 'bhagavate 'ti bhagaH - aizvaryyAdiSaDarthAtmakaH so'syAstIti bhagavAn tena, 'eva' miti vakSyamANavidhinA 'AkhyAta' mityanena kRtakatvanyudAsenArtharUpatayA Agamasya nityatvamAha, 'ihe'ti kSetre pravacane AcAre zastraparijJAyAM vA AkhyAtamitisaMbandho, yadi vA - 'ihe 'ti saMsAre 'ekeSAM' jJAnAvaraNIyAvRtAnAM prANinAM 'no saMjJA 1 cUrSyabhiprAyeNa dvitIyasUtrAvataraNametat. 2 patteyaM patteyaM (gaNaharA) rissehiM paJjuvAsijjamANA evaM bhaNati 'suyaM me0 (iti cUrNiH ). adhyayanaM 1 dazakaH 1 // 11 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai bhavati' saMjJAnaM saMjJA smRtiravabodha ityanarthAntaraM, sA no jAyata ityarthaH, ukta padArthaH, padavigrahasya tu sAmAsikapadA-151 bhAvAdaprakaTanam / idAnI cAlanA-nanu cAkArAdikapratiSedhakalaghuzabdasaMbhave sati kimartha nozabdena pratiSedhaH iti !, atra pratyavasthA, satyamevaM, kiMtu prekSApUrvakAritayA nozabdopAdAnaM, sA ceyam-anyena pratiSedhena sarvaniSedhaH syAd, yathA na ghaTo'ghaTa iti coke sarvAtmanA ghaTaniSedhaH, sa ca neSyate, yataH prajJApanAyAM daza saMjJAH sarvaprANinAmabhihitAstAsAM 31 sarvAsAM pratiSedhaH prApnotItikRtvA, tAzcemAH-"kai NaM bhaMte ! saNNAo paNattAo?, goyamA! dasa saNNAo paNNattAo, |taMjahA-AhArasaNNA bhayasaNNA mehuNasaNNA pariggahasaNNA kohasaNNA mANasaNNA mAyAsaNNA lobhasaNNA ohasaNNA logasa|NNa"tti, AsAM ca pratiSedhe spaSTo doSaH, atonozabdena pratiSedhanamakAri, yato'yaM sarvaniSedhavAcI dezaniSedhavAcIca, tathA hi-noghaTa ityukte yathA ghaTAbhAvamAtraM pratIyate, tathA prakaraNAdipraMsaktasya vidhAnaM, sa punarvidhIyamAnaH pratiSedhyAvayavo || grIvAdiH pratiSedhyAdanyo vA paTAdiH pratIyata iti, tathA coktam-"pratiSedhayati samastaM prasaktamarthaM ca jagati nozabdaH / sa punastadavayavo vA tasmAdarthAntaraM vA syAd // 1 // " iti, evamihApi na sarvasaMjJAniSedhaH, apitu viziSTasaMjJAniSedho, yayA''tmAdipadArthasvarUpaM gatyAgatyAdikaM jJAyate tasyA niSedha iti // sAmprataM niyuktikRtsUtrAvayavanikSepArthamAha , kati bhadanta ! saMsAH prajJaptAH 1, gautama! daza saMjJAH prajJaptAH, tadyathA-AhArasaMjJA bhayasaMjJA maithunasaMjJA pariprahasaMjJA krodhasaMjJA mAnasaMjhA mAyAsaMjhA lobhasaMjJA oghasaMjJA lokasaMjJA. 20 ghaTAbhAvamAtraM pratIyate arthaprasakaniSedhena cAprasaktasya pra. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayanaM 1 uddezakaH1 // 12 // vve saJcittAI bhAve'NubhavaNajANaNA snnnnaa| mati hoi jANaNA puNa aNubhavaNA kammasaMjuttA // 38 // o saMjJA nAmAdibhedAccaturddhA, nAmasthApane kSuNNe, jJazarIrabhavyazarIravyatirikA sacittAcittamizrabhedAtridhA, sacittena hastAdidravyeNa pAnabhojanAdisaMjJA acittena dhvajAdinA mizreNa pradIpAdinA saMjJAna-saMjJA avagama itikRtvA, bhAva| saMjJA punardvidhA-anubhavanasaMjJA jJAnasaMjJA ca, tatrAlpavyAkhyeyatvAttAvat jJAnasaMjJA darzayati-'mai hoi jANaNA puNa'tti mananaM matiH-avabodhaH sA ca matijJAnAdiH paJcadhA, tatra kevalasaMjJA kSAyikI zeSAstu kSAyopazamikyaH, anubhavanasaMjJA tu svakRtakarmodayAdisamutthA jantorjAyate, sA ca SoDazabhedeti darzayati AhAra bhaya pariggaha mehuNa sukha dukkha moha vitigicchA / koha mANa mAya lohe soge logeya dhammohe // 39 // ___ AhArAbhilASa AhArasaMjJA, sA ca taijasazarIranAmakarmodayAdasAtodayAcca bhavati, bhayasaMjJA trAsarUpA, parigrahasaMjJA mUrchArUpA, maithunasaMjJA khyAdivedodayarUpA, etAzca mohanIyodayAt, sukhaduHkhasaMjJe sAtAsAtAnubhavarUpe vedanIyodayaje, mohasaMjJA mithyAdarzanarUpA mohodayAt , vicikitsAsaMjJA cittaviplutirUpA mohodayAt jJAnAvaraNIyodayAca, krodhasaMjJA aprItirUpA, mAnasaMjJA garvarUpA, mAyAsaMjJA vakratArUpA, lobhasaMjJA gRddhirUpA, zokasaMjJA vipralApavaimanasya-| rUpA, etA mohodayajAH, lokasaMjJA svacchandaghaTitavikalparUpA laukikAcaritA, yathA-na santyanapatyasya lokAH, zvAno yakSAH, viprA devAH, kAkAH pitAmahAH, bahiNAM pakSavAtena garbha ityevamAdikA jJAnAvaraNaalayakSayopazamAnmohodayAcca bhavati, dharmasaMjJA kSamAdyAsevanarUpA mohanIyakSayopazamAjAyate, etAzcAvizeSopAdAnAsazcendriyANAM samyagmithyAzA // 12 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khA. sU. 3 draSTavyAH, oghasaMjJA tu avyaktopayogarUpA vallivitAnArohaNAdiliGgA jJAnAvaraNIyAlpakSayopazamasamutthA draSTavyeti / iha punarjJAnasaMjJayA'dhikAro, yataH sUtre saiva niSiddhA 'iha ekeSAM no saMjJA jJAnam -avabodho bhavatI'ti // 1 // pratiSiddhajJAnavizeSAvagamArthamAha sUtram - taMjA - puratthimAo vA disAo Agao ahamaMsi, dAhiNAo vA disAo Agao ahamaMsi, paJccatthimAo vA disAo Agao ahamaMsi, uttarAo vA disAo Agao ahamaMsi, uDDAo vA disAo Agao ahamaMsi, ahodisAo vA Agao ahamaMsi, aNNayarIo vA disAo aNudisAo vA Agao ahamaMsi, evamegesiM No NAyaM bhavati (sU02 ) "taMjahetyAdi No NAyaM bhavatIti yAvat" tadyatheti pratijJAtArthodAharaNaM, 'puratthimAu'tti prAkRtazailyA mAgadhadezIbhASAnuvRttyA pUrvasyA dizo'bhidhAyakAt puratthimazabdAtsaJcamyantAttasA nirdezaH, vAzabda uttarapakSApekSayA vikalpArthaH, yathA loke bhoktavyaM vA zayitavyaM veti, evaM pUrvasyA vA dakSiNasyA veti / dizatIti dikU, atisRjati vyapadizati | dravyaM dravyabhAgaM veti bhAvaH // tAM niryuktikRnnikSetumAha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) adhyayana uddezakara // 13 // nAma ThavaNA davie khitte tAve ya paNNavaga bhaave| esa disAnikkhevo sattaviho hoi nnaaybbo||40|| nAmasthApanAdravyakSetratApaprajJApakabhAvarUpaH saptadhA dignikSepo jJAtavyaH, tatra sacittAdevyasya digityabhidhAnaM nAmadik, citralikhitajambUdvIpAderdigvibhAgasthApanaM sthApanAdik / dravyadignikSepArthamAha terasapaesiyaM khalu tAvaiesuM bhave pesesuN| jaM davvaM ogADhaM jahaNNayaM taM dsdisaagN||41|| dravyadig dvedhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA'nupayukto, noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatirikA tviyam-trayodazapradezikaM dravyamAzritya yA pravRttA, khaluravadhAraNe, trayodazapradezikameva dik, na punaIzapradezikaM yat kaizciduktamiti, pradezA:-paramANavastairniSpAditaM kAryadravyaM tAvatsveva kSetrapradezeSvavagADhaM jaghanyaM dravyamAzritya dazadivibhAgaparikalpanAto dravyadigiyamiti / tatsthApanA (2) / tribAhuka navapradezikamabhilikhya catasRSu vizvekaikagRhavRddhiH kAryA // kSetradizamAha aTTha paeso ruyago tiriyaM loyassa majjhayAraMmi / esa pabhavo disANaM eseva bhave aNudisANaM // 42 // tiryaglokamadhye rasaprabhApRthivyA upari bahumadhyadeze mez2antadvauM sarvakSullakapatarau tayoruparitanasya catvAraH pradezA gostanAkArasaMsthAnA adhastanasyApi catvArastathAbhUtA evetyeSo'STAkAzapradezAtmakazcaturasro rucako dizAmanudizAM ca prabhava-usattisthAnamiti / sthApanA (3) / AsAmabhidhAnAnyAhu iMdaggeI jammA ya nerutI vAruNI ya vAyavvA / somA IsANAvi ya vimalA ya tamA ya boddhavvA // 43 // RECECARRANGA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * AsAmAdyaindrI vijayadvArAnusAreNa zeSAH pradakSiNataH saptAvaseyAH, UrdhvaM vimalA tamA boddhavyA iti // AsAmeva svarUpanirUpaNAyAha dupaesAi duruttara egapaesA aNuttarA ceva / cauro cauro ya disA caurAi aNuttarA duNi // 44 // catasro mahAdizo dvipradezAdyA dvidvipradezottaravRddhAH, vidizazcatasra ekapradezaracanAtmikAH 'anuttarA' vRddhirahitAH, UrddhAdhodidvayaM tvanuttarameva catuSpradezAdiracanAtmakam // kiJca - aMto sAIAo bAhirapAse apajjavasiAo / savvANaMtapaesA savvA ya bhavaMti kaDajummA // 45 // sarvA'pyantaH - madhye sAdikA rucakAdyA itikRtvA bahizca alokAkAzAzrayaNAdaparyavasitAH, 'sarvAzca' dazApyanantapra| dezAtmikA bhavanti, 'savvA ya havaMti kaDajumma'tti sarvAsAM dizAM pratyekaM ye pradezAste catuSkakenApahiyamANAzcatuSkAvazeSA bhavantItikRtvA, tatpradezAtmikAzca diza AgamasaMjJayA kaDajummattizabdenAbhidhIyante, tathA cAgamaH - " kaI NaM bhaMte! jummA paNNattA ?, goyamA ! cattAri jummA paNNattA, taMjahA- kaDajumme teue dAvarajumme kalioe / se keNadveNaM bhaMte! evaM vuccai ?, goyamA ! je NaM rAsI caukkagAvahAreNaM avahIramANe avahIramANe caupajjavasie siyA, se NaM kaDajumme, evaM tipajjavasie teue, dupajjavasie dAvarajumme, egapajjavasie kalioe "tti // punarapyAsAM saMsthAnamAha 1 kati bhadanta / yugmAH prazaptAH ?, gautama ! catvAro yugmAH prajJaptAH, tadyathA kRtayugmaH tryojaH dvApara yugmaH kalyojaH / atha kenArthena bhadantaivamucyate ?, gautama ! yorAzicatuSkakApahAreNApahiyamANo'pahiyamANacatuSparyavasitaH syAt sa kRtayugmaH, evaM triparyavasitakhyojaH, dviparyavasito dvApara yugmaH, ekaparyavasitaH kalyojaH * Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 14 // sagaDuddhIsaMThiAo mahAdisAo havaMti cattAri / muttAvalI ya cauro do ceva havaMti ruyaganibhA // 46 // adhyayanaM 1 mahAdizazcatasro'pi zakaToddhisaMsthAnAH, vidizazca muktAvalinibhAH, U dhodigdvayaM rucakAkAramiti // tApadi uddezaka zamAhajassa jao Aico udeha sA tassa hoi puvdisaa| jaso a atthamei u avaradisA sA u NAyavvA // 47 // dAhiNapAsaMmi ya dAhiNA disA uttarA u vAmeNaM / eyA cattAri disA tAvakhitte u akkhAyA // 48 // __tApayatIti tApaH-AdityaH, tadAzritA dik tApadik zeSa sugamaM, kevalaM dakSiNapArdhAdivyapadezaH pUrvAbhimulasyeti / draSTavyaH // tApadigaGgIkaraNenAnyo'pi vyapadezo bhavatIti prasaGgata Aha je maMdarassa pubveNa maNussA dAhiNeNa avareNa / je Avi uttareNaM savvesiM uttaro merU // 49 // savvesiM uttareNaM merU lavaNo ya hoi daahinno| puveNaM uDheI avareNaM atthamai sUro // 50 // ye 'mandarasya' meroH pUrveNa manuSyAH kSetradiMgaGgIkaraNena, rucakApekSaM pUrvAdidiktvaM veditavyaM, teSAmuttaro merudakSiNena / lavaNa iti tApadigaGgIkaraNena, zeSaM spaSTam // prajJApakadizamAhajattha ya jo paNNavao kassavi sAhai disAsu ya NimittaM jasomuho ya ThAI sA puSvA pacchao avarA // 51 // prajJApako yatra kvacit sthitaH dizAM balAtkasyacinnimittaM kathayati sa yadabhimukhastiSThati sA pUrvA, pRSThatazcApareti, |nimittakathanaM copalakSaNamanyo'pi vyAkhyAtA grAhya iti // zeSadiksAdhanArthamAha // 14 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dAhiNapAsaMmi u dAhiNA disA uttarA u vAmeNaM / eyAsimantareNaM aNNA cattAri vidisAo // 52 // eyAsiM ceva aTThaNhamaMtarA aTTa huMti annnnaao| solasa sarIraussayabAhallA savvatiriyadisA // 53 // heTThA pAyatalANaM ahodisA sIsauvarimA uDDA / eyA aTThArasavI paNNavagadisA muNeyavvA // 54 // evaM pakappiANaM dasaNha aTThaNha ceva ya disANaM / nAmAI vucchAmI jahakkama ANupuvvIe // 55 // puvvA ya puvvadakkhiNa dakSiNa taha dakSiNAvarA ceva / avarA ya avarauttara uttara puvvuttarA ceva // 56 // sAmutthANI kavilA khelijjA khalu taheva ahidhmmaa| pariyAdhammA ya tahA sAvittI paNNavittIya // 17 // hehA neraiyANaM ahodisA uvarimA u devANaM / eyAI nAmAiM paNNavagassA disANaM tu||58|| etAH sapta gAthAH kaNThyAH, navaraM dvitIyagAthAyAM sarvatiryagdizAM bAhalyaM-piNDaH zarIrocchrayapramANamiti // sAmpratamAsAM sNsthaanmaah| solasa tiriyadisAo sagaDuddhIsaMThiyA munneyvvaa| do mallagamalAo uDhe a ahevi ya disaao||59|| SoDazApi tiryadizaH zakaToddhisaMsthAnA boddhavyAH, prajJApakapradeze saGkaTA bahirvizAlAH, nArakadevAkhye dve eva urdA-18 dhogAminyau zarAvAkAre bhavataH, yataH ziromUle pAdamUle ca svalpatvAnmallakabunAkAre gacchantyau ca vizAle bhavata iti / AsAM sarvAsA tAtparya yantrakAdavaseyaM, taccedam (4) // bhAvadignirUpaNArthamAhamaNuyA tiriyA kAyA tahaggayIyA caukkagA curo| devA neraiyA vA aTThArasa hoti bhAvadisA // 60 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 15 // manuSyAzcaturbhedAstadyathA-sammUrcchanajAH karmabhUmijA akarmabhUmijAH antaradvIpajAzceti, tathA tiryaJco dvIndriyAstrI- ||3|| adhyayana |ndriyAzcaturindriyAH pazcendriyAzceti caturkI, kAyAH pRthivyaptejovAyavazcatvAraH, tathA'yamUlaskandhaparvabIjAzcatvAra eva, uddezakaH1 ete SoDaza devanArakaprakSepAdaSTAdaza, ebhirbhAvairbhavanAjIvo vyapadizyata iti bhAvadigaSTAdazabhedeti // atra ca sAmAnyadiggrahaNe'pi yasyAM dizi jIvAnAmavigAnena gatyAgatI saSTe sarvatra sambhavatastayaivehAdhikAra iti tAmeva niyuktikRtsAkSAddarzayati, bhAvadikAvinAbhAvinI sAmarthyAdadhikRtaiva, yatastadarthamanyA dizazcintyanta ityata AhapaNNavagadisaTThArasa bhAvadisAovi tattiyA ceva / ikikaM viMdhejA havaMti atttthaarstttthaaraa|| 61 // paNNavagadisAe puNa ahigAro ettha hoi nnaayvvo| jIvANa puggalANa ya eyAsu gayAgaI atthi // 12 // prajJApakApekSayA aSTAdazabhedA dizaH, atra ca bhAvadizo'pi tAvatpramANA eva pratyeka sambhavantItyataH ekaikAM prajJApakadizaM bhAvadigaSTAdazakena 'vindhyet' tADayed, ato'STAdazASTAdazakAH, te ca saMkhyayA trINi zatAni caturvizatyadhikAni bhavantIti, etaccopalakSaNaM tApadigAdAvapi yathAsambhavamAyojanIyamiti / kSetradizi tu catasRSveva mahAdikSu sambhavo na | vidigAdiSu, tAsAmekapradezikatvAccatuSpadezikatvAcceti gAthAdvayArthaH // ayaM ca diksaMyogakalApa: 'aNNayarIo disAo Agao ahamaMsI'tyanena parigRhItaH, sUtrAvayavArthazcAyam-iha diggrahaNAt prajJApakadizazcatasraH pUrvAdikA Urcha | // 15 // |ghodizau ca parigRhyante, bhAvadizastvaSTAdazApi, anudiggrahaNAttu prajJApakavidizo dvAdazeti, tatrAsaMjJinAM naiSo'vabo Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dra dho'sti, saMjJinAmapi keSAzcidbhavati keSAzcinneti, yathA'hamamuSyA dizaH samAgata iheti / evamegesiM No NAyaM bhavaitti' 'eva' mityanena prakAreNa, prativiziSTadigvidigAgamanaM naikeSAM viditaM bhavatItyetadupasaMhAravAkyam , etadeva niyuktikRdAha kesiMci nANasaNNA asthi kesiMci natthi jIvANaM / ko'haM paraMmi loe AsI kayarA disAo vA? // 6 // | keSAzcijjIvAnAM jJAnAvaraNIyakSayopazamavatAM jJAnasaMjJA'sti, keSAJcittu tadAvRtimatAM na bhavatIti / yAdagbhUtA saMjJA na bhavati tAM darzayati-ko'haM parasmin 'loke' janmani manuSyAdirAsam, anena bhAvadig gRhItA, katarasyA vA dizaH samAyAta ityanena tu prajJApakadigupAteti, yathA kazcinmadirAmadaghUrNitalolalocano'vyaktamanovijJAno rathyAmAnipatitastacchokRSTazvagaNApulihyamAnavadano gRhamAnIto madAtyaye na jAnAti kuto'hamAgata iti, tathA prakRto manuSyAdirapIti gaathaarthH|| na kevalameSaiva saMjJA nAsti aparA'pi nAstIti sUtrakRdAha atthi me AyA uvavAie, natthi me AyA uvavAie, ke ahaM AsI ? ke vA io cue iha peccA bhavissAmi ? (sU03) 'asti' vidyate 'mame'tyanena SaSTyantena zarIraM nirdizati, mamAsya zarIrakasyAdhiSThAtA, atati-gacchati satatagatipravRtta | |AtmA-jIvo'stIti, kiMbhUtaH?-'aupapAtikaH' upapAtaH-prAdurbhAvo janmAntarasaMkrAntiH, upapAte bhava aupapAtika iti, 1 auSapAtikavRttyabhiprAyeNaiSa tRtIyasUtrAvataraNabhAgaH, cUrNyabhiprAyeNa tu 'bhavissAmi' iti paryanta upasaMhAraH, 'bhavati' iti 'taMjahA' iti cAdhikam, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayanara uzakA 1 zrIAcA 13 anena saMsAriNaH svarUpaM darzayati, sa evaMbhUta AtmA mamAsti nAstIti ca evaMbhUtA saMjJA keSAzcidajJAnAvaSTabdhacetasAM rAGgavRttiH na jAyata iti / tathA 'ko'haM' nArakatiryagmanuSyAdiH pUrvajanmanyAsaM ?, ko vA devAdiH 'ito' manuSyAderjanmanaH (zI0) P'cyuto' vinaSTaH 'iha' saMsAre 'pretya' janmAntare 'bhaviSyAmi utpatsye iti, eSA ca saMjJA na bhavatIti // iha ca yadyapi sarvatra bhAvadizA'dhikAraH prajJApakadizA ca, tathApi pUrvasUtre sAkSAtmajJApakadigupAttA'tra tu bhAvadigityavagantavyam / // 16 // nanu cAtra saMsAriNAM digvidigAgamanAdijA viziSTA saMjJA niSidhyate na sAmAnyasaMjJeti, etacca saMjJini dharmimaNyAtmani siddhe sati bhavati, 'sati dhammiNi dharmAzcintyanta' iti vacanAt , sa ca pratyakSAdipramANagocarAtItatvAdurupapAdaH, tathAhi-nAsAvadhyakSeNArthasAkSAtkAriNA viSayIkriyate, tasyAtIndriyatvAd, atIndriyatvaM ca svabhAvaviprakRSTatvAd , atIndriyatvAdeva ca tadavyabhicArikAryAdiliGgasambandhagrahaNAsambhavAt nApyanumAnena) tasyApratyakSatve tatsAmAnyagrahaPNazaktyanupapatteH nApyupamAnena, AgamasyApi vivakSAyAM pratipAdyamAnAyAmanumAnAntarbhAvAd anyatra ca bAhye'rthe samba ndhAbhAvAdapramANatvaM, pramANatve vA parasparavirodhitvAnnApyAgamena, tamantareNApi sakalArthopapatte pyrthaapttyaa,| tadevaM pramANapazcakAtItatvAtvaSThapramANaviSayatvAdabhAva evAtmanaH / prayogazcAyam-nAstyAtmA, pramANapazcakaviSayAtItatvAt, kharaviSANavaditi, tadabhAve ca viziSTasaMjJApratiSedhAbhAvasambhavenAnutthAnameva sUtrasyeti, etatsarvamanupAsitagurorvacaH, tathAhi-pratyakSa evAtmA, tadguNasya jJAnasya svasaMvitsiddhatvAt , svasaMviniSThAzca viSayavyavasthitayo, ghaTapaTAdInAmapi rUpAdiguNapratyakSatvAdevAdhyakSatvamiti, maraNAbhAvaprasaGgAca na bhUtaguNazcaitanyamAzaGkanIyaM, teSAM sadA savidhAnasambhavAditi, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heyopAdeyaparihAropAdAnapravRttezcAnumAnena parAtmani siddhirbhavatIti, evamanayaiva dizopamAnAdikamapi svadhiyA svaviSaye yathAsambhavamAyojyaM, kevalaM maunIndreNAnenaivAgamena viziSTasaMjJAniSedhadvAreNAhamiti cAtmollekhenAtmasadbhAvaH pratipAditaH, zeSAgamAnAM cAnAptapraNItatvAdaprAmANyameveti / atra cAstyAtmetyanena kriyAvAdinaH saprabhedA nAstItyanena cAkriyAvAdina etadantaHpAtitvAccAjJAnikaMvainayikAzca saprabhedA upakSiptAH, te cAmI-'asiyasayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culasII / annANiya sattahI veNaiyANaM ca battIsA // 1 // ' tatra jIvAjIkAzravabandhapuNyapApasaMvaranirjarAmokSAkhyA nava padArthAH svaparabhedAbhyAM nityAnityavikalpadvayena ca kAlaniyatisvabhAvezvarAtmAzrayaNAdazItyuttaraM bhedazataM bhavati kriyAvAdinAm , ete cAstitvavAdino'bhidhIyante, iyamatra bhAvanA-asti jIvaH svato nityaH kAlataH 1 asti jIvaH svato'nityaH kAlataH 2 asti jIvaH parato nityaH kAlataH 3 asti jIvaH parato'nityaH kAlataH 4 ityevaM kAlena catvAro bhedA labdhAH, evaM niyatisvabhAvezvarAtmabhirapyekaikena catvArazcatvAro vikalpA labhyante, ete ca paJca catuSkakA viMzatirbhavati, iyaM ca jIvapadArthena labdhA, evamajIvAdayo'pyaSTau pratyekaM viMzatibhedA bhavanti, tatazca nava viMzatayaH zatamazItyuttaraM bhavati 180 / tatra svata iti svenaiva rUpeNa jIvo'sti, na paropAdhyapekSayA isvatvadIrghatve iva, nityaH-zA zvato na kSaNikaH, pUrvottarakAlayoravasthitatvAt, kAlata iti kAla eva vizvasya sthityutpattipralayakAraNam, uktaM ca18|| "kAlaH pacati bhUtAni, kAlaH saMharate prajAH / kAlaH supteSu jAgarti, kAlo hi durtikrmH||1||" sa cAtIndriyo yugapaccirakSiprakriyAbhivyajayo himoSNavarSAvyavasthAhetuH kSaNalavamuhUrtayAmAhorAtrapakSamAsartuayanasaMvatsarayugakalpapalyopama Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 17 // ASASUSASAASAAN*X sAgaropamotsarpiNyavasarpiNIpudgalaparAvartAtItAnAgatavartamAnasarvAddhAdivyavahArarUpaH 1 / dvitIyavikalpe tu kAlAdevA- adhyayana tmano'stitvamabhyupeyaM, kiM tvanityo'sAviti vizeSo'yaM pUrvavikalpAt 2 / tRtIyavikalpe tu parata evAstitvamabhyupaga uddezakaH1 myate, kathaM punaH parato'stitvamAtmano'bhyupeyate?, nanvetaprasiddhameva sarvapadArthAnAM parapadArthasvarUpApekSayA svarUpaparicchedo, yathA dIrghatvApekSayA isvatvaparicchedo isvatvApekSayA ca dIrghatvasyeti, evameva cAnAtmanaH stambhakumbhAdIn samIkSya tavyatirikta vastunyAtmabuddhiH pravartata iti, ato yadAtmanaH svarUpaM tatparata evAvadhAryate na svata iti 3 / caturthavikalpo'pi prAgvaditi catvAro vikalpAH 4 / tathA'nye niyatita evAtmanaH svarUpamavadhArayanti, kA punariyaM niyatiriti, ucyate, padArthAnAmavazyaMtayA yadyathAbhavane prayojakakI niyatiH, uktaM ca-"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, soDavazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti naashH||1||" iyaM ca maskariparivANmatAnusAriNI prAya iti / apare punaH svabhAvAdeva saMsAravyavasthAmabhyupayanti, kaH punarayaM svabhAvaH', vastunaH svata eva tathApariNatibhAvaH svabhAvaH, uktaM ca-"kaH kaNTakAnAM prakaroti taikSNyaM, vicitrabhAvaM mRgapakSiNAM ca / svabhAvataH sarvamidaM pravRttaM, na kAmacAro'sti kutaH prayatnaH? // 1 // svabhAvataH pravRttAnAM, nivRttAnAM svbhaavtH| nAhaM karteti bhUtAnAM, yaH pazyati sa pazyati // 2 // kenAJjitAni nayanAni mRgAGganAnAM, ko'laGkaroti rucirAGgaruhAnmayUrAn / kazcotpaleSu dalasannicayaM karoti, ko vA dadhAti vinayaM kulajeSu puMssu? // 3 // " tathA'nye'bhi-II dadhate-samastametajjIvAdIzvarAmasUtaM, tasmAdeva svarUpe'vatiSThate, kaH punarayamIzvaraH1, aNimAdyaizvaryayogAdIzvaraH, uktaM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALMORASSACROS ca-"ajJo janturanIzaH syAdAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito gacchecchu_ vA svargameva vA // 1 // " tathA'nye bravate -na jIvAdayaH padArthAH kAlAdibhyaH svarUpaM pratipadyante, kiM tarhi ?, AtmanaH, kaH punarayamAtmA?, AtmAdvaitavAdinAM vizvapariNatirUpaH, uktazca-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat Film" tathA-"puruSa evedaM sarve yadbhUtaM yacca bhaavy"mityaadi| evamastyajIvaH, svataH nityaH kAlata ityevaM sarvatra yojyam // ___ tathA akriyAvAdino-nAstitvavAdinaH, teSAmapi jIvAjIvAzravabandhasaMvaranirjarAmokSAkhyAH sapta padArthAH svaparabhedAyena tathA kAlayadRcchAniyatisvabhAvezvarAtmabhiH padbhizcintyamAnAzcaturazItivikalpA bhavanti, tadyathA-nAsti jIvaH svataH kAlataH nAsti jIvaH parataH kAlata iti kAlena dvau labdhau, evaM yadRcchAniyatyAdiSvapi dvau dvau bhedau pratyekaM bhavataH, sarve'pi jIvapadArthe dvAdaza bhavanti, evamajIvAdiSvapi pratyekaM dvAdazaite, sapta dvAdazakAzcaturazItiriti 84 / ayamatrArthaH nAsti jIvaH svataH kAlata iti, iha padArthAnAM lakSaNena sattA nizcIyate kAryato vA?, na cAtmanastAhagasti kicillakSaNaM yena sattA pratipadyamahi, nApi kAryamaNUnAmiva mahIdhAdi sambhavati, yacca lakSaNakAryAbhyAM nAbhigamyate vastu tannAstyeva, viyadindIvaravat, tasmAnnAstyAtmeti / dvitIyavikalpo'pi yacca svato nAtmAnaM bibharti gaganAravindAdikaM tatparato'pi nAstyeva, athavA sarvapadArthAnAmeva parabhAgAdarzanAtsarvArvAgbhAgasUkSmatvAcobhayAnupalabdheH sarvAnupalabdhito nAstitvamadhyavasIyate, ukkaM ca-"yAvad dRzyaM parastAvadbhAgaH sa ca na dRzyate" ityaadi| tathA yadRcchAto'pi nAstitvamAtmanaH, kA punaryadRcchA !, anabhisandhipUrvikA'rthaprAptiryadRcchA, "atarkitopasthitameva sarva, citraM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA-6 janAnAM sukhaduHkhajAtam / kAkasya tAlena yathA'bhighAto, na buddhipUrvo'tra vRthaa'bhimaanH||1|| satyaM pizAcAH sma adhyayanaM 1 rAGgavRttiH vane vasAmo, bheriM karAtrairapi na spRzAmaH / yadRcchayA siddhyati lokayAtrA, bherI pizAcAH paritADayanti // 2 // " yathA (zI0) kAkatAlIyamabuddhipUrvakaM, na kAkasya buddhirasti-mayi sAlaM patiSyati, nApi tAlasyAbhiprAyaH-kAkopari patiSyAmi, atha uddezakaH1 ca tattathaiva bhavati, evamanyadapyatarkitopanatamajAkRpANIyamAturabheSajIyamandhakaNTakIyamityAdi draSTavyam , evaM sarva jaati||18|| jarAmaraNAdikaM loke yAdRcchikaM kaaktaaliiyaadiklpmvseymiti| evaM niyatisvabhAvezvarAtmabhirapyAtmA niraakrtvyH|| __ tathA'jJAnikAnAM saptaSaSTirbhedAH, te cAmI-jIvAdayo nava padArthA utpattizca dazamI sat asad sadasat avaktavyaH sadavaktavyaH asadavaktavyaH sadasadavaktavya ityetaiH saptabhiH prakArairvijJAtuM na zakyante na ca vijJAtaiH prayojanamasti, bhAvanA ceyam-san jIva iti ko vetti? kiM vA tena jJAtena?, asan jIva iti ko jAnAti? kiM vA tena jJAtenetyAdi, evamajIvAdiSvapi pratyeka sapta vikalpAH, nava saptakAstriSaSTiH, amI cAnye catvArastriSaSTimadhye prakSi-13 pyante, tadyathA-satI bhAvotpattiriti ko jAnAti ? kiM vA'nayA jJAtayA? evamasatI sadasatI avaktavyA bhAvotpattiriti ko vetti ? kiM vA'nayA jJAtayeti, zeSavikalpatrayamutpattyuttarakAlaM padArthAvayavApekSamato'tra na sambhavatIti noktam , etaccatuSTayaprakSepAtsaptaSaSTirbhavanti / tatra san jIva iti ko vetti? ityasyAyamarthaH-na kasyacidviziSTaM jJAnamasti yo'tI-13 ndriyAn jIvAdInavabhotsyate, na ca taitiH kiJcitphalamasti, tathAhi-yadi nityaH sarvagato'mUrto jJAnAdiguNopeta // 18 // etadguNavyatirikto vA? tataH katamasya puruSArthasya siddhiriti, tasmAdajJAnameva zreyaH / api ca-tulye'pyaparAdhe akA sadavaktavyaH sadasadavaktavati kiM vA tena jJAtApiSTiH, abhI cA GLASAGASHOGUNHASHUSHA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makaraNe loke svalpo doSo, lokottare'pi AkuTTikAnAbhogasahasAkArAdiSu kSullakabhikSusthaviropAdhyAyasUrINAM yathAkra-151 mamuttarottaraM prAyazcittamityevamanyeSvapi vikalpeSvAyojyam // tathA vainayikAnAM dvAtriMzadbhedAH, te cAnena vidhinA bhAvanIyAH-suranRpayatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRSvaSTasu manovAkAyapradAnacaturvidhavinayakaraNAt , tadyathA-devAnAM vinaya karoti manasA vAcA kAyena tathA dezakAlopapannena dAnenetyevamAdi / ete ca vinayAdeva svargApavargamArgamabhyupayanti, yAnIcairvRttyanutsekalakSaNo vinayaH, sarvatra caivaMvidhena vinayena devAdiSUpatiSThamAnaH svargApavargabhAg bhavati, uktaM / ca-"viNayA NANaM NANAo desaNaM dasaNAhi caraNaM ca / caraNAhiMto mokkho mokkhe sokkhaM aNAbAhaM // 1 // "5 atra ca kriyAvAdinAmastitve satyapi keSAJcitsarvagato nityo'nityaH karttA'kartA mUrto'mUrtaH zyAmAkataNDulamAno'GguSThapa-1 mAtro dIpazikhopamo hRdayAdhiSThAna ityAdikaH, asti caupapAtikazca, akriyAvAdinAM tvAtmaiva na vidyate, kutaH punaraupapA|| tikatvam ?, ajJAnikAstu nAtmAnaM prati vipratipadyante, kintu tajjJAnamakiJcitkarameSAmiti, vainayikAnAmapi nAtmA|'stitve vipratipattiH, kintvanyanmokSasAdhanaM vinayAdRte na sambhavatIti prtipnnaaH| tatrAnena sAmAnyAtmAstitvapratipAdanenAkriyAvAdino nirastA draSTavyAH, AtmAstitvAnabhyupagame ca-"zAstA zAstraM ziSyaH prayojanaM vcnhetudRssttaantaaH| santi na zUnyaM bruvatastadabhAvAccApramANaM syAt // 1||prtisseddhprtissedhau stazcecchUnyaM kathaM bhavetsarvam ? / tadabhAvena tu Kaa siddhA apratiSiddhA jgtyrthaaH||2||" evaM zeSANAmapyatraiva yathAsambhavaM nirAkaraNamutprekSyamiti // 3 // gatamAnuSaGgika, A. sU.4 1.vinayAt jJAnaM jJAnAddarzanaM darzanAt (jJAnadarzanAbhyAM) caraNaM ca / caraNAt (jJAnadarzanacAritrebhyaH) mokSo mokSe saukhyamanAbAdham // 1 // 525-545544 RASSEXUAARIX Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayanaM 1 uddezakaH1 // 19 // prakRtamanumriyate-tatreha 'evamegesiM No NAyaM bhavaI' ityanena keSAzcideva saMjJAniSedhAtkeSAzcittu bhavatItyuktaM bhavati, tatra sAmAnyasaMjJAyAH pratiprANi siddhatvAttatkAraNaparijJAnasya cehAkizcitkaratvAdviziSTasaMjJAyAstu keSAJcideva bhAvAt tasyAzca bhavAntaragAmyAtmaspaSTapratipAdane sopayogitvAd sAmAnyasaMjJAkAraNapratipAdanamanAdRtya viziSTasaMjJAyAH kAraNaM sUtrakRddarzayitumAha se jaM puNa jANejjA saha saMmaiyAe paravAgaraNeNaM aNNesiM aMtie vA soccA taMjahA-puratthimAo vA disAo Agao ahamaMsi jAva aNNayarIo disAo aNudisAo vA Agao ahamasi, evamegesiM jaM NAyaM bhavati-atthi me AyA uvavAie, jo imAo (disAo) aNudisAo vA aNusaMcarai, savvAo disAo a NudisAo, so'haM (sU0 4) 'se jaM puNa jANejatti sUtraM yAvat so'hamiti 'se' iti nirdezo mAgadhazailyA prathamaikavacanAntaH, sa ityanena ca yaH prAgnirdiSTo jJAtA viziSTakSayopazamAdimAn sa pratyavamRzyate, yadityanenApi yatnAgnirdiSTaM digvidigAgamanaM, tathA koDahamabhUvamatItajanmani devo nArakastiyegyono manuSyo vA? strI pumAnnapuMsako vA', ko vA'muto manuSyajanmanaH prabhraSTo 1 aNusaMsarai ( iti pA.) yaa| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSAARESSA 'haM pretya devAdirbhaviSyAmItyetatparAmRzyate, 'jAnIyAd' avagacched, idamuktaM bhavati-na kazcidanAdau saMsRtau paryaTannasumAn digAgamanAdikaM jAnIyAt, yaH punarjAnIyAtsa evaM 'saha sammaiyAe'tti sahazabdaH sambandhavAcI, saditi prazaMsAyAM, matiH-jJAnam, ayamatra vAkyArthaH-AtmanA saha sadA yA sanmatirvarttate tayA sanmatyA kazcijAnIte, sahazabdavizeSaNAcca sadA''tmasvabhAvatvaM materAveditaM bhavati, na punaryathA vaizeSikANAM vyatiriktA satI samavAyavRttyA''tmani samaveteti / yadi vA 'sammaie'tti svakIyayA matyA svamatyeti, tatra bhinnamapyazvAdikaM svakIyaM dRSTamataH sahazabdavizeSaNaM, sahazabdazcAsamasta iti, satyapi cAtmanaH sadA matisannidhAne prabalajJAnAvaraNAvRtatvAnna sadA viziSTo'vabodha iti, sA punaH sanmatiH svamatirvA avadhimanaHparyAyakevalajJAnajAtismaraNabhedAccaturvidhA jJeyA, tatrAvadhimana:paryAyakevalAnAM svarUpamanyatra vistaraNoktaM, jAtismaraNaM tvAbhinibodhikavizeSaH, tadevaM caturvidhayA matyA''tmanaH kazcidviziSTadiggatyAgatI jAnAti, kazcicca para:-tIrthakRtsarvajJaH, tasyaiva paramArthataH parazabdavAcyatvAtparatvaM, tasya tena vA vyAkaraNam-upadezastena jIvAMstadbhedAMzca-pRthivyAdIn tadgatyAgatI ca jAnAti, aparaH punaH 'anyeSAM' tIrthakaravyatiriktAnAmatizayajJAninAma-18 ntike zrutvA jAnAtIti, yacca jAnAti tat sUtrAvayavena darzayati-tadyathA-pUrvasyA diza Agato'hamasmi, evaM dakSiNasyAH pazcimAyAH uttarasyA Urdhvadizo'dhodizo'nyatarasyA dizo'nudizo vA''gato'hamasmItyevamekeSAM viziSTakSayopazamAdimatAM tIrthakarAnyAtizayajJAnibodhitAnAM ca jJAnaM bhavati, tathA prativiziSTadigAgamanaparijJAnAntarameSAmetadapi jJAnaM bhavatiyathA asti me'sya zarIrakasyAdhiSThAtA jJAnadarzanopayogalakSaNa 'upapAduko' bhavAntarasaMkrAtibhAga asarvagato bhokA A *8*3**3*36*X Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 20 // mUrtirahito'vinAzI zarIramAtravyApItyAdiguNavAnAtmeti / sa ca dravyakaSAyayogopayogajJAnadarzanacAritravIryAtmabhe- adhyayanaM 1 dAdaSTadhA, tatropayogAtmanA bAhulyenehAdhikAraH, zeSAstu tadaMzatayopayujyanta iti upanyastAH / tathA asti ca mamAtmA, uddezakaH1 yo'muSyA dizo'nudizazca sakAzAd 'anusaJcarati' gatiprAyogyakarmopAdAnAdanu-pazcAt saJcaratyanusaJcarati, pAThAntaraM vA 'aNusaMsaraItti digvidizAM gamanaM bhAvadigAgamanaM vA smaratItyarthaH / sAmprataM sUtrAvayavena pUrvasUtroktamevArthamupasaMharati-sarvasyA dizaH sarvasyAzcAnudizo ya Agato'nusaJcarati anusaMsmaratIti vA saH 'ahaM' mityAtmollekhaH, ahaMpratyayagrAhyatvAdAtmanaH, anena pUrvAdyAH prajJApakadizaH sarvA gRhItAH bhAvadizazceti / imamevA) niyukikRddarzayitumanA gAthAtritayamAha jANai sayaM maIe annesiM vAvi antie socA / jANagajaNapaNNavio jIvaM taha jIvakAe vA // 64 // istha ya saha saMmaiatti jaM eaM tattha jANaNA hoI / ohImaNapajjavanANakevale jAisaraNe ya // 65 // paravai vAgaraNaM puNa jiNavAgaraNaM jiNA paraM natthi / aNNasiM socaMtiya jiNehiM sabvo paro aNNo // 66 // kazcidanAdisaMsRtau paryaTannavadhyAdikayA caturvidhayA svakIyayA matyA jAnAti / anAnupUrvInyAyaprakaMTanArtha pazcAdupAttamapyamanyeSAmityetatpadaM tAvadAcaSTe-'anyeSAM vA' atizayajJAninAmantike zrutvA jAnAti, tathA 'jANagajaNapa NNavio' ityanena paravyAkaraNamupAtaM, tenAyamoM-jJApakaH-tIrthakRttatprajJApitazca jAnAti, yajjAnAti tat svata eva 4 darzayati-sAmAnyato 'jIva'miti, anena cAdhikRtoddezakasyArthAdhikAramAha, tathA 'jIvakAyAMzca' pRthvIkAyAdIn itya-51 // 20 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nena cottareSAM SaNNAmapyudezakAnAM yathAkramamadhikArArthamAheti, atra ca 'saha sammaie'tti sUtre yatpadaM, tatra jANaNatti jJAnamupAttaM bhavati, 'mani jJAne' mananaM matiritikRtvA, tacca kiMbhUtamiti darzayati-'avadhimanaHparyAyakevalajAtismaraNarUpa'miti, tatrAvadhijJAnI saMkhyeyAnasaMkhyeyAnvA bhavAn jAnAti, evaM manaHparyAyajJAnyapi, kevalI tu niyamato'nantAn , jAtismaraNastu niyamataH saMkhyeyAniti, zeSaM spaSTam / atra ca sahasammatyAdiparijJAne sukhapratipattyarthaM trayo dRSTAntAH pradarzayante, tadyathA-vasantapure nagare jitazatrU rAjA, dhAraNI nAma mahAdevI, tayorddharmarucyabhidhAnaH sutaH, saca rAjA'nyadA tApasatvena pravrajitumicchurddharmaruciM rAjye sthApayitumudyataH, tena ca jananI pRSTA-kimiti tAto rAjyazriyaM tyajati / , tayoktam-kimanayA capalayA nArakAdisakaladuHkhahetubhUtayA svargApavargamArgArgalayA avazyamapAyinyA paramArthata ihaloke'pyabhimAnamAtraphalayetyato vihAyainAM sakalasukhasAdhanaM dharma kartumudyataH, dharmarucistadAkotavAn yadyevaM kimahaM tAtasyAniSTo? yenaivaMbhUtAM sakaladoSAzrayiNIM mayi niyojayati, sakalakalyANahetorddharmAcyAvayatItyabhidhAya hai pitrA'nujJAtastena saha tApasAzramamagAt , tatra ca sakalAstApasakriyA yathokkAH pAlayannAste, anyadA'mAvAsyAyAH pUrvAhe kenacittApaseno STam-yathA bho bhoH tApasAH! zvo'nAkuTTirbhavitA, ato'dyaiva samitkusumakuzakandaphalamUlAdyAharaNaM kuruta, etaccAkarNya dharmarucinA janakaH pRSTaH-tAta ! keyamanAkuTTiriti, tenoktam-putra! kandaphalAdInAmacchedanaM, takSya SENSENA 1.yA celsato pra. 2 ekena pra.. 3 latAdInAmacche. pra. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) adhyayanaM1 uddezakaH1 // 21 // mAvAsyAdike viziSTe parvadivase na varcate, sAvadyatvAcchedanAdikriyAyAH, zrutvA caitadasAvacintayat-yadi sarvadA'nA- kuTTiH syAcchobhanaM bhaved , evamadhyavasAyinastasyAmAvAsyAyAM tapovanAsannapathena gacchatAM sAdhUnAM darzanamabhUt, te ca tenAbhihitAH-kimadya bhavatAmanAkuTTirna saJjAtA? yenAvI prasthitAH, tairapyabhihitam-'yathA'smAkaM yAvajIvamanAkuTTirityabhidhAyAtikrAntAH sAdhavaH, tasya ca tadAkayehApohavimarzana jAtimaraNamutpanna-yathA'haM janmAntare pravrajyAM kRtvA devalokasukhamanubhUyehAgata iti, evaM tena viziSTadigAgamanaM svamatyA-jAtismaraNarUpayA vijJAtaM, pratyekabuddhazca jAtaH, evamanye'pi valkalacIrizreyAMsaprabhRtayo'tra yojyA iti / paravyAkaraNe tvidamudAharaNam-gautamasvAminA bhagavAnvarddhamAnasvAmI pRSTo-bhagavan ! kimiti me kevalajJAnaM nopadyate ?, bhagavatA vyAkRtaM-bho gautama ! bhavato'tIva mamopari sneho'sti, tazAt, tenoktam-'bhagavannevamevaM, kiMnimittaHpunarasau mama bhagavadupari snehaH 1, tato bhagavatA tasya bahuSu bhavAntareSu pUrvasambandhaH samAveditaH 'cirasaMsiho'si me paricio'si me goyametyevamAdi, tacca tIrthakRvyAkaraNamAkarNya gautamasvAmino viziSTadigAgamanAdivijJAnamabhUditi / anyazravaNe tvidamudAharaNam-mallisvAminA paNNAM rAjaputrANAmudvAhArthamAgatAnAmavadhijJAnena tatpratibodhanArtha yathA janmAntare sahitaireva pravrajyA kRtA, yathA ca tatphalaM devaloke jayantAbhidhAnavimAne'nubhUtaM tathA''khyAtaM, taccAkarNya te laghukarmatvAtpratibuddhA viziSTadigAgamanavijJAnaM ca 10metat pra. 2 cirasaMsRSTo'si mayA gautama ! ciraparicito'si mama gautama ! Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saJjAtaM, uktaM ca-'kiM the taiyaM pamhuhaM jaM ca tayA bho! jayaMtapavaraMmi / vucchA samayanibaddhaM devA! taM saMbharaha jAtiM // 2 // 6 iti gAthAtrayatAparthiH // 4 // II. sAmprataM prakRtamanubhiyate-yo hi so'hamityanenAhaGkArajJAnenAtmollekhena pUrvAderdiza AgatamAtmAnamavicchinnasaMtati patitaM dravyArthatayA nityaM paryAyArthatayA tvanityaM jAnAti sa paramArthataH AtmavAdIti suutrkRddrshyti| se AyAvAdI loyAvAdI kammAvAdI kiriyAvAdI (sU0 5) . 'sa' iti yo bhrAntaH pUrva nArakatiryagnarAmarAdyAsu bhAvadikSu pUrvAdyAsu ca prajJApakadikSu akSaNikAmUrtAdilakSaNopetamAtmAnamaivaiti, sa itthaMbhUtaH 'AtmavAdI'ti AtmAnaM vadituM zIlamasyeti, yaH punarevaMbhUtamAtmAnaM nAbhyupagacchati so'nAtmavAdI nAstika ityarthaH / yo'pi sarvavyApinaM nityaM kSaNikaM vA''tmAnamabhyupaiti so'pyanAtmavAdyeva, yataH sarva-| vyApino niSkriyatvAdbhavAntarasaMkrAntirna syAt, sarvathA nityatve'pi 'apracyutAnusannasthiraikasvabhAvaM nitya'mitikRtvA maraNAbhAvena bhavAntarasaMkrAntireva na syAt, sarvathA kSaNikatve'pi nirmUlavinAzAtso'hamityanena pUrvottarAnusandhAnaM na syAt / ya eva cAtmavAdI sa eva paramArthato lokavAdI, yato lokayatIti lokaH-prANigaNastaM vadituM zIlamasyeti, a-1 nena cAtmAdvaitavAdinirAsenAtmabahutvamuktaM, yadivA 'lokApAtI'ti lokaH-caturdazarajvAtmakaH prANigaNo vA, tatrApatituM 1ca. pra. 2 kimatha tadvismRtaM yaca tadA bho jayantapravare / uSitAH nibaddhasamayaM devAstAM smarata jAtim // 1 // 3 naM vetti. THAKRA%AAS Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- zIlamasyeti, anena ca viziSTAkAzakhaNDasya lokasaMjJA''veditA, tatra ca jIvAstikAyasya sambhavena jIvAnAM gamanA- adhyayana rAGgavRttiH gamanamAveditaM bhavati, ya eva ca digAdigamanaparijJAnenAtmavAdI lokavAdI ca saMvRttaH, sa evAsumAn 'karmavAdI' karma(zI0) uddezaka jJAnAvaraNIyAdi tadvadituM zIlamasya, yato hi prANino mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogaiH pUrva gatyAdiyogyAni karmA NyAdadate, pazcAttAsu tAsu virUparUpAsu yoniSUpadyante, karma ca prakRtisthityanubhAvapradezAtmakamavaseyamiti / anena ca // 22 // kAlayadRcchAniyatIzvarAtmavAdino nirastA drssttvyaaH| tathA ya eva karmavAdI sa eva kriyAvAdI, yataH karma yoganimittaM badhyate, yogazca vyApAraH, sa ca kriyArUpaH, ataH karmaNaH kAryabhUtasya vadanAttatkAraNabhUtAyAH kriyAyA apyasAveva paramArthato vAdIti, kriyAyAzca karmanimittatvaM prasiddhamAgame, sa cAyamAgamaH-"jANaM bhaMte ! esa jIve sayA samiyaM eyai veyai calati phaMdati ghaTTati tippati jAva taM taM bhAvaM pariNamati tAvaM ca NaM aTThavihabaMdhae vA sattavihabaMdhae vA chavihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA No NaM abaMdhae"tti, evaM ca kRtvA ya eva karmavAdI sa eva kriyAvAdIti, anena ca / sAMkhyAbhimatamAtmano'kriyAvAditvaM nirastaM bhavati // 5 // sAmprataM pUrvoktA kriyAmAtmapariNatirUpAM viziSTakAlAbhidhAyinA tiDpratyayenAbhidadhadahaMpratyayasAdhyasyAtmanastadbhava evAvadhimanaHparyAyakevalajJAnajAtismaraNavyatirekeNaiva trikAlasaMsparzinA matijJAnena sadbhAvAvagama darzayitumAha1 yAvad bhavanta ! eSa jIvaH sadA samitamejate vyejate calati spandate tipyati yAvat taM taM bhAvaM pariNamati tAvaca avidhavandhako vA saptavidhabandhako // 22 // dAvA Sadhibandhako vA ekavidhabandhako vA, nAbandhakaH, AAAAKRA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GLAGLAGASTSUGUSESSA akarissaM ca'haM, kAravesuM cAhaM, karao Avi samaNunne bhavissAmi (sU06) iha bhUtavartamAnabhaviSyatkAlApekSayA kRtakAritAnumatibhirnava vikalpAH saMbhavanti, te cAmI-ahamakArSamacIkaramahaM kurvantamanyamanujJAsiSamahaM karomi kArayAmyanuz2AnAmyahamiti kariSyAmyahaM kArayiSyAmyahaM kurvantamanyamanujJAsyAmyahamiti, eteSAM ca madhye Adyantau sUtreNaivopAttau, tadupAdAnAcca tanmadhyapAtinAM sarveSAM grahaNam , asyaivArthasyAviSkaraNAya dvitIyo vikalpaH 'kAravesuM ca'hamiti sUtreNopAttaH, ete ca cakAradvayopAdAnAdapizabdopAdAnAcca manovAkAyaizcintyamAnAH saptaviMzatidhaMdA bhavanti, ayamatra bhAvArthaH-akArSamahamityatrAhamityanenAtmollekhinA viziSTakriyApariNatirUpa AtmA'bhihitaH, tatazcAyaM bhAvArtho bhavati sa evAhaM yena mayA'sya dehAdeH pUrva yauvanAvasthAyAmindriyavazagena viSayaviSamohitAndhacetasA tattadakAryAnuSThAnaparAyaNenA''nukUlyamanuSThitam , uktaM ca-"vihevAvalevanaDiehiM jAI kIraMti jovvaNamaeNaM / vayapariNAme sariyAI tAI hiyae khuDukkaMti // 1 // " 'tathA acIkaramaha'mityanena paro'kAryAdau pravarImAno mayA pravRtti kAritaH, tathA kurvantamanyamanujJAtavAnityevaM kRtakAritAnumatibhirbhUtakAlAbhidhAnaM, tathA 'karomI' tyAdinA vacanatrikeNa vartamAnakAlollekhaH, tathA kariSyAmi kArayiSyAmi kurvato'nyAn prati samanujJAparAyaNo bhavijyAmItyanAgatakAlollekhaH, anena ca kAlatrayasaMsparzena dehendriyAtiriktasyAtmano bhUtavartamAnabhaviSyatkAlapariNatirU 1cakAradvayApizabdopAdAnAnmano.pra. 2 vibhavAvalepanaTitairyAni kiyante yauvanamadena / vayaHpariNAme smRtAni tAni hRdaye zalyAyante // 1 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 23 // | pasyAstitvAvagatirAveditA bhavati, sA ca naikAntakSaNika nityavAdinAM sambhavatItyato'nena te nirastAH, kriyApariNA| menAtmanaH pariNAmitvAbhyupagamAditi, etadanusAreNaiva sambhavAnumAnAdatItAnAgatayorapi bhavayorAtmAstitvamavaseyam / | yadivA - anena kriyAprabandhapratipAdanena karmaNa upAdAnabhUtAyAH kriyAyAH svarUpamAveditamiti // 6 // atha kimetAvatya eva kriyA utAnyA api santIti, etA evetyAha eyAvaMti savvAvaMti logaMsi kammasamAraMbhA parijANiyavvA bhavaMti (sU0 7 ) etAvantaH sarve'pi 'loke' prANisaGghAte 'karmmasamArambhAH' kriyAvizeSA ye prAguktAH atItAnAgatavarttamAnabhedena kRtakAritAnumatibhizca azeSakriyAnuyAyinA ca karotinA sarveSAM saGgrahAditi, etAvanta eva parijJAtavyA bhavanti nAnya iti / parijJA ca jJapratyAkhyAnabhedAdvidhA, tatra jJaparijJayA''tmano bandhasya cAstitvametAvadbhireva sarvaiH karmasamArambhairjJAtaM bhavati, pratyAkhyAnaparijJayA ca sarve pApopAdAnahetavaH karmmasamArambhAH pratyAkhyAtavyA iti / iyatA sAmAnyena jIvAstitvaM prasAdhitamadhunA tasyaivAtmano digAdibhramaNahetUpadarzanapurassaramapAyAn pradarzitumAha-yadivA yastAvadAtmakarmAdivAdI sadigAdibhramaNAnmokSyate, itarasya tu vipAkAn darzayitumAha apariNNAyakammA khalu ayaM purise jo imAo disAo aNudisAo aNusaMcarai, savvAo disAo savvAo aNudisAo sAheti ( sU0 8 ) adhyayanaM 1 uddezakaH 1 // 23 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EKASARAKASARARIA yo'yaM puri zayanAtpUrNaH sukhaduHkhAnA vA puruSo-janturmanuSyo vA, prAdhAnyAcca puruSasyopAdAnam , upalakSaNaM caitat , sarvo'pi caturgatyApannaH prANI gRhyate, dizo'nudizo vA'nusaJcarati, saH 'aparijJAtakarmA' aparijJAtaM karmAnenetyaparijJAtakarmA, khaluravadhAraNe, aparijJAtakamaiva digAdau bhrAmyati netara iti, upalakSaNaM caitad , aparijJAtAtmAparijJA|takriyazceti, yazcAparijJAtakarmA sa sarvA dizaH sarvAzcAnudizaH 'sAheti' svayaMkRtena karmaNA sahAnusaJcarati, sarvagrahaNaM sarvAsAM prajJApakadizAM bhAvadizAM copasaGgrahArtham // 8 // sa yadApnoti tadarzayati aNegarUvAo joNIo saMdhei, virUvarUve phAse paDisaMvedei (sU09) aneka saMkaTavikaTAdikaM rUpaM yAsAM tAstathA, yauti-mizrIbhavatyaudArikAdizarIravargaNApudgalairasumAn yAsu tA yonayaH-prANinAmutpattisthAnAni, anekarUpatvaM cAsAM saMvRtavivRtobhayazItoSNobhayarUpatayA, yadivA caturazItilakSabhedena, te cAmI caturazItirlakSA:-'puDhavIjalajalaNamAruya ekeke satta satta lakkhAo / vaNa patteya aNaMte dasa coisa jonnilkkhaao|| 1 // vigaliMdipasu do do cauro cauro ya NArayasuresuM / tiriesu huMti cauro coddasa lakkhA ya 1pRthvIjalajvalanamArateSu ekaikasmin sapta sapta lakSAH / pratyekavane anante daza caturdaza yonilkssaaH||1|| vikalendriyeSu dve dve catanavatasrazca nArakasureSu / |tiravi bhavanti catanazcaturdaza lakSAva manuSyeSu // 3 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 24 // adhyayana uddezakaH1 maNuesu // 2 // tathA zubhAzubhabhedena yonInAmanekarUpatvaM gAthAbhiH pradaryate-'sIyAdI joNIo caurAsItI ya saya- shssaaii| asubhAo ya subhAo tattha subhAo imA jANa // 1 // assaMkhAumaNussA rAIsara saMkhamAdiAUNaM / tisthagaranAmagottaM savvasuhaM hoi nAyabvaM // 2 // tatthavi ya jAisaMpannatAdi sesAu huMti asubhaao| devesu kivisAdI sesAo huMti u subhaao|| 3 // paMciMdiyatirieK hayagayarayaNe havaMti u subhAo / sesAo a subhAo subhavaNNegidiyAdIyA // 4 // deviMdacakkavaTTittaNAI mottuM ca titthagarabhAvaM / aNagArabhAvitAviya sesA u aNaMtaso pattA // 5 // " etAzcAnekarUpA yonIdiMgAdiSu paryaTannaparijJAtakarmA'sumAn 'saMdhei'tti sandhayati-sandhi karotyAtmanA, sahAvicchedena saMghaTTayatItyarthaH, 'saMdhAvaItti vA pAThAntaraM, 'sandhAvati' paunaHpunyena tAsu gacchatItyarthaH, tatsandhAne ca yadanubhavati taddarzayati-virUpaM-bIbhatsamamanojJaM rUpaM-svarUpaM yeSAM sarzAnAM duHkhopanipAtAnAM te tathA, sparzAzritA duHkhopanipAtAH sparzA ityuktAH, 'tAtsthyAttadvyapadeza' itikRtvA, upalakSaNaM caitanmAnasyo'pi vedanA grAhyAH, atastAnevambhUtAn sparzAn 'pratisaMvedayati' anubhavati, pratigrahaNAtpratyekaM zArIrAnmAnasAMzca duHkho 1 1 zItAdyA yonayazcaturazItiSa zatasahasrANi / azubhAH zubhASa tatra zumA imA jAnIhi // 1 // asaMkhyAyurmanuSyAH saMkhyAyurukANAM rAjezvarAyAH / tIrthakaranAmagotraM sarvazubhaM bhavati jJAtavyam // 2 // tatrApi ca jAtisampannatAyAH zeSA bhavantyazabhAH / deveSu kilbiSAyAH zeSA bhavanti ca zubhAH // 3 // paJcendriyatiyakSu hayagajaratnayorbhavati shubhaa| zeSAzca zubhAH zubhavarNaikendriyAdyAH // 4 // devendacakravartitve muktvA tIrthakarabhAvaM ca bhAvitAnamAratAmapi ca zeSAstvanantazaH praaptaaH||5|| 2 tAH pra. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panipAtAnanubhavatItyuktaM bhavati, sparzagrahaNaM ceha sarvasaMsArAntarvatijIvarAzisaGgrahArtha, sparzanendriyasya sarvajIvavyApitvAd, atredamapi vaktavyaM sarvAnvirUparUpAn rasagandharUpazabdAn pratisaMvedayatIti, virUparUpatvaM ca sparzAnAM kAryabhUtAnAM vicitrakarmodayAtkAraNabhUtAdbhavatIti gheditavyaM, vicitrakarmodayAccAparijJAtakarmA saMsArI sparzAdInvirUparUpAMsteSu teSu yonyantareSu vipAkataH parisaMvedayatIti, Aha ca-"taiH karmabhiH sa jIvo vivazaH saMsAracakramupayAti / dravyakSetrAddhAbhAvabhinnamAvarttate bhushH|| 1 // narakeSu devayoniSu tiryagyoniSu ca manujayoniSu ca / paryaTati ghaTIyantravadAtmA vibhraccharIrANi // 2 // satatAnubaddhamuktaM duHkhaM narakeSu tIvrapariNAmam / tiryakSu bhayakSuttadhAdiduHkhaM sukhaM cAlpam // 3 // sukhaduHkhe manujAnAM manaHzarIrAzraye bahuvikalpe / sukhameva hi devAnAM duHkhaM svalpaM ca manasi bhavam // 4 // karmAnubhAvaduHkhita evaM mohAndhakAragahanavati / andha iva durgamArge bhramati hi saMsArakAntAre // 5 // duHkhapratikriyArtha sukhAbhilASAcca punarapi tu jIvaH / prANivadhAdIn doSAnadhitiSThati mohsNchnnH|| 6 // vanAti tato bahuvidhamanyatpunarapi navaM subahu karma / tenAtha pacyate punaragneragniM pravizyeva // 7 // evaM karmANi punaH punaH sala vanastathaiva muzcaMzca / sukhakAmo bahuduHkhaM saMsAramanAdikaM bhramati // 8 // evaM bhramataH saMsArasAgare durlabhaM manuSyatvam / sNsaarmhttvaadhaarmiktvdusskrmbaahulyaiH|| 9 // AryoM dezaH kularUpasampadAyuzca dIrghamArogyam / yatisaMsargaH zraddhA |dharmazravaNaM ca matitakSNyam // 10 // etAni durlabhAni prAptavato'pi dRDhamohanIyasya / kupathAkule'haMdukto'tidurlabho 1 tatre pra.. RE A. sU.5 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 25 // adhyayanaM 1 uddezakaH1 jagati snmaargH||11||" yadi vA yo'yaM puruSaH sarvA dizo'nudizazcAnusaJcarati tathA'nekarUpA yonIH sandhAvati vi- rUparUpAMzca sarzAn pratisaMvedayati, saH 'avijJAtako' avijJAtam-aviditaM karma-kriyA vyApAro manovAkAyalakSaNaH, akArSamahaM karomi kariSyAmItyevaMrUpaH jIvopamotmakatvena bandhahetu: sAvadyo yena so'yamavijJAtakarmA, avijJAtakamatvena ca tatra tatra karmaNi jIvopamodike pravartate yena yenAsyASTavidhakarmabandho bhavati, tadudayAccAnekarUpayonyanusandhAnaM virUparUpasparzAnubhavazca bhavatIti // 9 // yadyevaM tataH kimityata Aha tattha khala bhagavatA pariNNA paveiA (sU0 10) | 'tatra' karmaNi vyApAre akArSamahaM karomi kariSyAmItyAtmapariNatisvabhAvatayA manovAkAyavyApArarUpe 'bhagavatA' vIravarddhamAnasvAminA parijJAnaM parijJA sA prakarSeNa prazastA''dau vA veditA praveditA, etacca sudharmasvAmI jambUsvA|minAne kathayati, sA ca dvidhA-jJaparijJA pratyAkhyAnaparijJA ca, tatra jJaparijJayA sAvadyavyApAreNa bandho bhavatItyevaM | bhagavatA parijJA praveditA, pratyAkhyAnaparijJayAM ca sAvadyayogA bandhahetavaH pratyAkhyeyA ityevaMrUpA ceti // amumevArtha niyuktikRdAha| tattha akAri karissaMti baMdhaciMtA kayA puNo hoi / sahasammaiyA jANai koi puNa hetujuttiie||67|| . 'tatra' karmaNi kriyAvizeSe, kimbhUta ityAha-'akAri karissaMti' akArIti kRtavAn karissanti-kariSyAmIti, anenAtItAnAgatopAdAnena tanmadhyavartino vartamAnasya kAritAnumatyozcopasanahAnnavApi bhedA AtmapariNAmatvena yo // 25 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garUpA upAttA draSTavyAH, tatrAnenAtmapariNAmarUpeNa kriyAvizeSeNa 'bandhacintA kRtA bhavati' bandhasyopAdAnamupAttaM bhavati, 'karma yoganimittaM badhyate' iti vacanAt, etacca kazcijAnAti AtmanA saha yA sanmatiH svamatirvA-avadhimanaHparyAyakevalajAtismaraNarUpA tayA jAnAti, kazcicca pakSadharmAnvayavyatirekalakSaNayA hetuyuttyeti / atha kimarthamasau kaTukavipAkeSu karmAzravahetubhUteSu kriyAvizeSeSu pravarttata ityAha imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNaprayaNAe jAImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM (sU0 | tatra jIvitamiti-jIvantyanenAyuHkarmaNeti jIvitaM-prANadhAraNam , tacca pratiprANi svasaMviditamitikRtvA pratyakSAsanavAcinedamA nirdizati, cazabdo vakSyamANajAtyAdisamuccayArthaH, evakAro'vadhAraNe, asyaiva jIvitasyArthe pariphalgusArasya taDillatAvilasitacaJcalasya bahvapAyasya dIrghasukhArtha kriyAsu pravarttate, tathAhi-jIviSyAmyahamarogaH sukhena bhogAn bhokSye tato vyAdhyapanayanAtha snehApAnalAvakapizitabhakSaNAdiSu kriyAsu pravarttate, tathA'lpasya sukhasya kRte abhimAnagrahAkulitacetA bahvArambhaparigrahAdbrahazubhaM karmAdatte, uktaM ca-"dve vAsasI pravarayoSidapAyazuddhA, zayyA''sanaM karivarasturago ratho vA / kAle bhiSagniyamitAzanapAnamAtrA, rAjJaH parAkyamiva sarvamavehi zeSam // 1 // puSyarthamannamiha hai yatpraNidhiprayogaiH, saMtrAsadoSakaluSo nRpatistu bhute / yannirbhayaH prazamasaukhyaratizca bhaikSaM, tat svAdutAM bhRzamupaiti na pArthivAnnam // 2 // bhRtyeSu mantriSu suteSu manorameSu, kAntAsu vA madhumadAGkuritekSaNAsu / vizrambhameti na kadAcidapi kSitIzaH, sarvAbhizaGkitamateH katarattu saukhyam // 3 // " tadevamanavabuddhataruNakizalayapalAzacaJcalajIvitaratayaH karmA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 26 // adhyayanaM 1 uddezakaH1 zraveSu jIvitopamardAdirUpeSu pravarttante, tathA'syaiva jIvitasya parivandanamAnanapUjanArtha hiMsAdiSu pravartante, tatra 'parivandanaM' saMstavaH prazaMsA tadarthamAceSTate, tathAhi-ahaM mayUrAdipizitAzanAdvalI tejasA dedIpyamAno devakumAra iva lokAnAM prazaMsAspadaM bhaviSyAmIti 'mAnanam' abhyutthAnAsanadAnAJjalipragrahAdirUpaM tadartha vA ceSTamAnaH karmAci noti tathA pUjanaM pUjA-draviNavastrAnnapAnasatkArapraNAmasevAvizeSarUpaM tadarthaM ca pravarttamAnaH kriyAsu karmAzravairAtmAnaM da sambhAvayati, tathAhi-vIrabhogyA vasundhare'ti matvA parAkramate, daNDabhayAcca sarvA prajA vibhyatIti daNDayati, ityevaM rAjJAmanyeSAmapi yathAsambhavamAyojanIyam , atra ca vandanAdInAM dvandvasamAsaM kRtvA tAdarthaM caturthI vidheyA, parivandanamAnanapUjanAya jIvitasya karmAzrayeSu pravartanta iti samudAyArthaH / na kevalaM parivandanAdyarthameva karmAdatte, anyArthamapyAdatta iti darzayati-jAtizca maraNaM ca mocanaM ca jAtimaraNamocanamiti samAhAradvandvAttAdarthya caturthI, etadarthaM ca prANinaH kriyAsu pravarttamAnAH karmAdadate, tatra jAtyartha krauJcArivandanAdikAH kriyA vidhatte, tathA yAn yAn kAmAn brAhmaNAdibhyo dadAti tAMstAnanyajanmani punarjAto bhokSyate, tathA manunA'pyuktam-"vAridastRptimAmoti, sukhamakSayamannadaH / tilapradaH prajAmiSTAmAyuSkarmabhayapradaH // 11 // " atra caikameva subhASitam-'abhayapradAna'miti tuSamadhye kaNikAvaditi, evamAdikumArgopadezAddhiMsAdI pravRttiM vidadhAti / tathA maraNArthamapi pitRpiNDadAnAdiSu kriyAsu pravatate , yadivA mamAnena sambandhI vyApAditastasya vairaniryAtanArtha vadhabandhAdau pravartate, yadivA maraNanivRttyarthamAtmano 1 kArtikeyaH // 26 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durgAdyupayAcitamajAdinA baliM vidhatte yazodhara iva piSTamayakukkuTena, tathA muktyarthamajJAnAvRtacetasaH paJcAgnitapo'nuSThA6 nAdikeSu prANyupamaIkAriSu pravarttamAnAH karmAdadate, yadivA jAtimaraNayorvimocanAya hiMsAdikAH kriyAH kurvate / 'jAimaraNabhoyaNAe'tti vA pAThAntaraM, tatra bhojanArtha kRSyAdikarmasu pravarttamAnA vasudhAjalajvalanapavanavanaspatidvitricatupaJcendriyavyApattaye vyApriyanta iti / tathA duHkhapratighAtamurarIkRtyAtmaparitrANArthamArambhAnAsevante, tathAhi-vyAdhivedanAta lAvakapizitamadirAdyAsevante, tathA vanaspatimUlatvapatraniryAsAdisiddhazatapAkAditailArthamajhyAdisamArambheNa / pApaM kurvanti svataH kArayantyanyaiH kurvato'nyAn samanujAnata ityevamatItAnAgatakAlayorapi manovAkkAyayogaiH karmAdAnaM vidadhatItyAyojanIyam / tathA duHkhapratighAtArthameva sukhotpattyartha ca kalatraputragRhopaskarAdyAdadate, tallAbhapAlanArtha ca tAsu tAsu kriyAsu pravarttamAnAH pApakarmAsevanta iti, uktaM ca-"Adau pratiSThA'dhigame prayAso, dAreSu pazcAgRhiNaH suteSu / kartuM punasteSu guNaprakarSa, ceSTA taduccaiHpadalanAya // 1 // " tadevaMbhUtaiH kriyAvizeSaiH karmopAdAya nAnAdikSvanusaJcaranti anekarUpAsu ca yoniSu sandhAvanti virUparUpAMzca sparzAn pratisaMvedayanti, ityetajjJAtvA kriyAvizeSanivRttirvidheyeti | // 11 // etAvanta eva ca kriyAvizeSA iti darzayitumAha___eyAvaMti savvAvaMti logaMsi kammasamAraMbhA parijANiyavvA bhavaMti (sU012) 'eAvantI savvAvantIti etau dvau zabdo mAgadhadezIbhASAprasiddhyA etAvantaH sarve'pItyetatsaryAyau, etAvanta eva 1 mokSAyA pra. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) adhyayanaM1 uddezakA // 27 // SARASWAROO sarvasmin 'loke' dharmAdharmAstikAyAvacchinne nabhAkhaNDe ye pUrva pratipAditAH 'karmasamArambhAH' kriyAvizeSAH, naitebhyo- 'dhikAH kecana santItyevaM parijJAtavyA bhavanti, sarveSAM pUrvatropAdAnAditi bhAvaH tathAhi-AtmaparobhayahikAmuSmikAtItAnAgatavartamAnakAlakRtakAritAnumatibhirArambhAH kriyante, te ca sarve'pi prAgupAttA yathAsambhavamAyojyA iti // 12 // evaM sAmAnvena jIvAstitvaM prasAdhya tadupamaIkAriNAM ca kriyAvizeSANAM bandhahetutvaM pradazyopasaMhAradvAreNa viratiM pratipAdayannAha ___ jassete logaMsi kammasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme | (sU0 13) tibemi // pramathoddezakaH 1 // 101,2007. 1 / / bhagavAn samastavastuvedI kevalajJAnena sAkSAdupalabhyaivamAha-'yasya' mumukSoH 'ete' pUrvoktAH 'karmasamArambhAH' kriyA-| vizeSAH kamaNo vA-jJAnAvaraNIyAdhaSTaprakArasya samArambhA-upAdAnahetavaste ca kriyAvizeSA eva, pari-samantAt jJAtAH -paricchinnAH karmabandhahetutvena bhavanti, huravadhAraNe, manute manyate vA jagatastrikAlAvasthAmiti muniH sa eva muni - parijJayA parijJAtakarmA pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAtakarmabandhahetubhUtasamastamanovAkAyavyApAra iti, anena ca mokSAGgabhUte jJAnakriye upAtte bhavato, na hyAmyAM vinA mokSo bhavati, yata uktam-"jJAnakriyAbhyAM mokSa" iti / itizabda etAvAnayamAtmapadArthavicAraH karmabandhahetuvicArazca sakaloddezakena parisamApita iti pradarzakaH, yadivA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'iti' etadahaM bravImi yatprAguktaM yacca vakSye tatsarve bhagavadantike sAkSAt zrutveti zastraparijJAyAM pramodezakaH samAptaH // uktaH prathamoddezakaH| sAmprataM dvitIyaH prastUyate - asya cAyamabhisambandhaH prathamodezake sAmAnyena jIvAstitvaM prasAdhitam idAnIM tasyaivekendriyAdipRthivyAdyastitvapratipipAdayiSayA''ha - yadivA prAk parijJAtakarmatvaM munitvakAraNamupAdezi, yaH punaraparijJAtakarmatvAnmunirna bhavati - viratiM na pratipadyate sa pRthivyAdiSu bambhramIti, atha ka ete pRthi vyAdaya ityatastadvizeSA stitvajJApanArthamidamupakramyata iti / anenAbhisambandhenAyAtasyAsyoddezakasya catvAryanuyogadvArANi vAcyAni yAvannAmaniSpanne nikSepe pRthivyuddezaka iti, tatroddezakasya nikSepAderanyatra pratipAditatvAnneha pradarzyate, pRthivyAstu yanikSepAdi sambhavati tanniryuktikRddarzayitumAha puDhacI nikakhevo parUvaNAlakkhaNaM parImANaM / uvabhogo satthaM veyaNA ya vahaNA nivittIya // 68 // prAg jIvodezake jIvasya prarUpaNA kiM na kRtetyetacca nAzaGkanIyaM, yato jIvasAmAnyasya vizeSAdhAratvAt vizeSasya ca pRthivyAdirUpatvAt sAmAnyajIvasya copabhogAderasambhavAt pRthivyAdicarccayaiva tasya cintitatvAditi / tatra pRthivyA nAmAdinikSepo vaktavyaH, prarUpaNA sUkSmabAdarAdibhedA, lakSaNaM-sAkArAnAkAropayogakAyayogAdikaM, parimANaM-saMvarttitalokapratarAsaMkhyeyabhAgamAtrAdikam, upabhogaH - zayanAsanacaGkramaNAdikaH, zastraM-snehAmlakSArAdi, vedanA-svazarIrAvyakta| cetanAnurUpA sukhaduHkhAnubhavasvabhAvA, vadhaH - kRtakAritAnumatibhirupamarddanAdikaH, nivRttiH - apramattasya manovAkkAyagughyA'nupamardAdiketi samAsArthaH / vyAsArthaM tu niryuktikRdyathAkramamAha Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 28 // 4 adhyayana uddezakaH2 nAmaMThavaNApuDhavI davapuDhavI ya bhAvapuDhavI ya / eso khalu puDhavIe nikkhevo cauviho hoi // 69 // saSTA, nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtyAha| davaM sarIrabhavio bhAveNa ya hoi puDhavijIvo u| jo puDhavinAmagoyaM kammaM veei so jiivo||7|| dravyapRthivI Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu pRthivIpadArthajJasya zarIraM jIvApetaM tathA pRthivIpadArthajJatvena bhavyo-vAlAdistAbhyAM vinirmukto dravyapRthivIjIva:-ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca bhAvapRthivIjIvaH punaryaH pRthivInAmAdikarmodIrNa vedayati / gata nikSepadvAraM, sAmprataM prarUpaNAdvAram duvihA ya puDhavijIvA suhamA taha bAyarA ya logaMmi / suhamA ya sabbaloe do ceva ya bAyaravihANA // 1 // | pRthivIjIvA dvividhAH-sUkSmA bAdarAzca, sUkSmanAmakarmodayAt sUkSmAH, bAdaranAmakarmodayAttu bAdarAH, karmodayajakA nite evaiSAM sUkSmabAdaratve na tyApekSike badarAmalakayoriva // tatra sUkSmAH samudgakaparyAptaprakSiptagandhAvayavavat sarvaloka vyApinaH, bAdarAstu mUlabhedAdvividhA ityAha| duvihA bAyarapuDhavI samAsao saNhapuDhavi kharapuDhavI / saNhA ya paMcavaNNA avarA chattIsaivihANA // 72 // / 'samAsataH' saMkSepAdvividhA bAdarapRthivI-zlakSNavAdarapRthivI kharabAdarapRthivI ca, tatra zlakSNabAdarapRthivI kRSNanIlalohitapItazuklabhedAtpaJcadhA, iha ca guNabhedAdguNibhedo'bhyupagantavyaH, kharabAdarapRthivyAstvanye'pi SaTtriMzadvizeSabhedAH sambhavantIti // tAnAha HOCHOCIA*** SHIRICIST XI // 28 // k Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** puDhavIya sakarA vAlugA ya uvale silA ya loNUse / atha taMba taua sIsaga ruppa suvaNNe ya vaire ya // 73 // hariyAle hiMgulae maNosilA sAsagaMjaNa pavAle / abbhapaDalabbhavAlua bAyarakAe maNivihANA // 74 // gomeja ya rupage aMko phalihe ya lohiyakkhe ya / meragaya masAragalle bhuyamoyaga iMdanIle ya // 75 // caMdappaha verulie jalakaMte caiva sUrakante ya / ee kharapuDhavIe nAmaM chattIsagaM hoi // 73 // atra ca prathamagAthayA pRthivyAdayazcaturddaza bhedAH parigRhItAH, dvitIyagAthayA svaSTau haritAlAdayaH, tRtIyagAthayA daza gomedakAdayaH, turyagAthayA catvArazcandrakAntAdayaH / atra ca pUrvagAthAdvayena sAmAnyapRthivIbhedAH pradarzitAH, uttaragAthAdvayena maNibhedAH pradarzitAH, etAH spaSTA iti kRtvA na vivRtAH // evaM sUkSmabAdarabhedAn pratipAdya punarvarNAdibhedena pRthivIbhedAn darzayitumAha vaNNarasagaMdhaphAse joNippamuhA bhavaMti saMkhejjA / NegAi sahassAiM huMti vihANaMmi ikkike // 77 // tatra varNAH zuklAdayaH paJca rasAstikAdayaH paJca gandhau surabhidurabhI sparzAH mRdukarkazAdayaH aSTau, tatra varNAdike ekaikasmin 'yonipramukhA' yoniprabhRtayaH saMkhyeyA bhedA bhavanti, saMkhyeyasyAnekarUpatvAdviziSTasaMkhyArthamAha- anekAni sahasrANi ekaikasmin varNAdike 'vidhAne' bhede bhavanti, yonito guNatazca bhedAnAmiti / etacca saptayonilakSapramANatvAt 1 caMdaNa geraya haMsaga bhuyamoya masAragale ya pra. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +CHAR adhyayanaM? zakA 2 zrIAcA- pRthivyA evaM sambhAvanIyamiti / uktaM ca prajJApanAyAm-"tattha NaM je te pajattagA eesi NaM vaNNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM rAGgavRttiH rasAdeseNaM phAsAdeseNaM sahassaggaso vihANAI saMkhejAI joNipamuhasayasahassAI pajattayaNissAe apajattayA vakkamaMti, (zI0)| taM jatthego tattha niyamA asaMkhejA, se taM kharabAyarapuDhavikAiyA" iha ca saMvRtayonayaH pRthivIkAyikA uktAH, sA punaH // 29 // sacittA acittA mizrA vA, tathA punazca zItA uSNA zItoSNA vetyevamAdikA draSTavyeti // etadeva bhUyo niyuktikRta spaSTataramAha vaNaMmi ya ikike gaMdhami rasaMmi taha ya phAsaMmi / nANattI kAyavvA vihANae hoi ikikaM // 78 // varNAdike ekaikasmin 'vidhAne' bhede sahasrAgrazo nAnAtvaM vidheyaM, tathAhi-kRSNo varNa iti sAmAnya, tasya ca bhramarAGgArakokilagavalakajjalAdiSu prakarSAprakarSavizeSAdvedaH kRSNaH kRSNataraH kRSNatama ityAdi, evaM nIlAdiSvapyAyojyaM, tathA rasagandhasparzeSu sarvatra pRthivIbhedA vAcyAH, tathA varNAdInAM parasparasaMyogAbhsarakesarakarAdivarNAntarosattireva muprekSya varNAdInAM pratyeka prakarSAprakarSatayA parasparAnuvedhena ca bahavo bhedA vAcyAH // punarapi paryAptakAdibhedAnevAdamAha je bAyare vihANA pajattA tattiA apajattA / suhumAvi hu~ti duvihA pajjattA ceva apajattA // 79 // bhAvanIyamiti pra. 2 tatra ye te paryAptakAH eteSAM varNAdezena gandhAdezena rasAdezena sparzAdezena sahasrAprazo vidhAnAni saMkhyeyAni yonipramukhAni zatasahasrANi, paryAptakanizrayA'paryAptakA vyutkAmanti, tad yatraikastatra niyamAdasaMkhyeyAH ityete kharabAdarapRthvIkAyikAH.. ASSASSISK SARKARYAARAKASARAN // 29 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...yAni bAdarapRthivIkAye 'vidhAnAni' bhedAH pratipAditAstAni yAvanti paryAptakAnAM tAvantyevAparyAptakAnAmapi, atra ca bhedAnAM tulyatvaM draSTavyaM na tu jIvAnAM, yata ekaparyAptakAzrayeNAsaMkhyeyA aparyAptakA bhavanti, sUkSmA api paryAptakAparyAptakabhedena dvividhA eva, kintu aparyAptakanizrayA paryAptakAH samutpadyante, yatra caiko'paryAptakastatra niyamAdasaMkhyeyAH paryAptakAH syuH| paryAptistu 'AhArasarIrindiyaUsAsavaomaNo'hinivvattI / hoti jato daliyAo karaNaM pai sA u pajjatI // 1 // ' janturutsadyamAnaH pudgalopAdAnena karaNaM nivarttayati tena ca karaNavizeSeNAhAramavagRhya pRthaga khalarasAdibhAvena pariNati nayati sa tAdRkaraNavizeSa AhAraparyAptizabdenocyate, evaM zeSaparyAptayo'pi vAcyAH, tatraikendriyANAmAhArazarIrendriyocchAsAbhidhAnAzcatasro bhavanti, etAzcAntarmuhUrtena janturAdatte, anAptaparyAptiraparyAptako'vAtaparyAptistu paryAptaka iti, atra ca pRthivyeva kAyo yeSAmiti vigrahaH // yathA sUkSmabAdarAdayo bhedAH siddhyanti tathA prasiddhabhedenodAharaNena darzayitumAha___ rukkhANaM gucchANaM gummANa layANa vallivalayANaM / jaha dIsaha nANattaM puDhavIkAe tahA jANa // 8 // | yathA vanaspatervRkSAdibhedena spaSTaM nAnAtvamupalabhyate, tathA pRthivIkAyike'pi jAnIhi, tatra vRkSAH-cUtAdayo gucchA-15 vRntAkIsallakIkaposyAdayaH, gulmAni-navamAlikAkoraNTakAdIni, latAH-punnAgAzokalatAdyAH, valyA-trapuSIvAlaGkIkozAtakyAdyAH, valayAni-ketakIkadalyAdIni // punarapi vanaspatibhedadRSTAntema pRthivyA bhedamAha 1 AhAraH zarIramindriyANi ucchvAso vacaH manaH (eSAM) abhinirvRttiH / bhavati yato dalikAt karaNaM prati saiva paryAptiH // 1 // AAAAACARE Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 30 // osahi taNa sevAle paNagavihANe ya kaMda mUle ya / jaha dIsaha nANasaM puDhavIkAe tahA jANa // 81 // yathA hi vanaspatikAyasya oSadhyAdiko bheda evaM pRthivyA api draSTavyaH, tatra oSadhyaH - zAlyAdyAH, tRNAni-darbhAdIni, sevAlaM- jalopari malarUpaM, panakaH kASThAdAvullIvizeSaH paJcavarNaH kandaH - sUraNakandAdiH, mUlam - uzIrAdIti // ete ca sUkSmatvAnnaikadvyAdikAH samupalabhyante, yatsaMkhyAstUpalambhyante taddarzayitumAha ikassa duNha tinha va saMkhijjANa va na pAsiuM sakA / dIsaMti sarIrAI puDhavijiyANaM asaMkhANaM // 82 // spaSTA // kathaM punaridamavagantavyam ?, santi pRthivIkAyikA iti, ucyate, tadadhiSThitazarIropalabdheH adhiSThAtari pratItirgavAzvAdAviva iti, etaddarzayitumAha eehi~ sarIre hiM pacakkhaM te parUviyA huMti / sesA ANAgijjhA cakkhuphAsaM na jaM iMti // 83 // 'ebhiH' asaMkhyeyatayopalabhyamAnaiH pRthivIzarkarAdibhedabhinnaiH zarIraiste zarIriNaH zarIradvAreNa 'pratyakSaM' sAkSAt 'prarUpitAH khyApitA bhavanti, zeSAstu sUkSmA AjJAmAhyA eva draSTavyAH, yataste cakSuHsparza nAgacchanti, sparzazabdo viSayArthaH // prarUpaNAdvArAnantaraM lakSaNadvAramAha uvaogajoga ajjhavasANe mahasuya acakkhudaMse ya / aTThavihodayalesA sannussA se kasAyA ya // 84 // tatra pRthivIkAyAdInAM styAnardhyAdyudayAdyA ca yAvatI copayogazaktiravyaktA jJAnadarzanarUpetyevamAtmaka upayogo lakSaNaM, tathA yogaH- kAyAkhya eka eva, audArikatanmizrakArmmaNAtmako vRddhayaSTikalpo jantoH sakarmakasyAlambanAya adhyayanaM 1 uddezakaH 2 // 30 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApriyate, tathA adhyavasAyAH-sUkSmA AtmanaH pariNAmavizeSAH, te ca lakSaNam, avyaktacaitanyapuruSamanaHsamudbhUtacintAvizeSA ivAnabhilakSyAste'bhigantavyAH, tathA sAkAropayogAntaHpAtimatizrutAjJAnasamanvitAH pRthivIkAyikA boddhavyAH, tathA sparzanendriyeNAcakSurdarzanAnugatA boddhavyAH, tathA jJAnAvaraNIyAdyaSTavidhakarmodayabhAjastAvadvandhamAjazca, tathA lezyA-adhyavasAyavizeSarUpAH kRSNanIlakApotatejasyazcatasraH tAbhiranugatAH, tathA dazavidhasaMjJAnugatAH, tAzca A-15 hArAdikAH prAguktA eva, tathA sUkSmocchAsaniHzvAsAnugatAH, uktaM ca-"puDhavikAiyA NaM bhaMte ! jIvA ANavanti |vA pANavanti vA Usasanti vA nIsasaMti vA ?, goyamA! avirahiyaM satayaM ceva ANavanti vA pANavanti vA Usasanti vA nIsasanti vA" kaSAyA api sUkSmAH krodhAdayaH / evametAni jIvalakSaNAnyupayogAdIni kaSAyaparyavasAnAni pRthivIkAyikeSu sambhavantIti, tatazcaivaMvidhajIvalakSaNakalApasamanugatatvAt manuSyavatsacittA pRthivIti / nanu ca tadidama| siddhamasiddhena sAdhyate, tathAhi-na jhupayogAdIni lakSaNAni pRthivIkAyeSu vyakkAni samupalakSyante, satyametad, avya tAni tu vidyante, yathA kasyacitpuMsaH hRtpUrakavyatimizramadirAtipAnapittodayAkulIkRtAntaHkaraNavizeSasyAvyaktA cetanA, na caitAvatA tasyAcidrUpatA, evamapyabyaktacetanAsambhavo'bhyupagantavyaH) nanu cAtrocchAsAdikamavyaktacetanAliGga3 masti, na ceha tathAvidha kiJciccetanAliGgamasti, naitadevam, ihApi samAnajAtIyalatodbhedAdikamarzomAMsAGkuravaJcetanA 1 pRthvIkAyikA bhadanta ! jIvA Ananti vA prANanti vA ucchsanti vA niHzvasanti vA ?, gautama ! avirahitaM satatameva cAnanti vA prANanti vA ucsanti sevA niHzvasanti vA. bhA. sU.6 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 31 // cihnamastyeva, avyaktacetanAnAM hi sambhAvitaika cetanAliGgAnAM vanaspatInAmiva cetanA'bhyupagantavyeti, vanaspatezca caitanyaM viziSTartupuSpaphalapradatvena spaSTaM sAdhayiSyate ca tato'vyaktopayogAdilakSaNasadbhAvAt sacittA pRthivIti sthitam // nanu cAzmalatAdeH kaThinapudgalAtmikAyAH kathaM cetanatvamityata Aha aTThI jahA sarIraMmi aNugayaM ceyaNaM kharaM dihaM / evaM jIvANugayaM puDhavisarIraM kharaM hoi // 85 // yathA'sthi zarIrAnugataM sacetanaM kharaM dRSTam, evaM jIvAnugataM pRthivIzarIramapIti // sAmprataM lakSaNadvArAnantaraM pari mANadvAramAha - je bAyarapajjantA payarassa asaMkhabhAgamittA te / sesA tinnivi rAsI vIsuM loyA asaMkhinA // 86 // tatra pRthivIkAyikAzcaturddhA tadyathA - bAdarAH paryAptA aparyAptAzca tathA sUkSmA aparyAptAH paryAptAzca tatra ye bAdarAH paryAptakAste saMvarttitalokapratarAsaMkhyeya bhAgamAtravarttipradezarAzipramANA bhavanti, zeSAstu trayo'pi rAzayaH pratyekamasaMkhye| yAnAM lokAnAmAkAzapradezarAzipramANA bhavanti, yathAnirdiSTakrameNa caite yathottaraM bahutarAH, yata uktam - " savvatthovA bAdarapuDhavikAiyA pajjattA, bAdarapuDhavikAiyA apajjattA asaMkhejjaguNA, suhumapuDhavikAiyA apajjattA asaMkhejjaguNA, suhumapuDhavikAiyA pajjattA asaMkhejjaguNA" // prakArAntareNApi rAzitrayasya parimANaM darzayitumAha 1 sarvastokA bAdarapRthvIkAyikAH paryAptAH bAdarapRthvI kAyikA aparyAptA asaMkhyeyaguNAH sUkSmapRthvIkAyikAH aparyAptA asaMkhyeyaguNAH sUkSmapRthvIkAyikAH paryAptA asaMkhyeyaguNAH. adhyayanaM 1 uddezakaH 2 // 31 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "pattheNa va kuDaveNa va jaha koi miNijja sabvadhannAiM / evaM mavijamANA havaMti loyA asaMkhijjA // 87 // yathA prasthAdinA kazcitsarvadhAnyAni minuyAd, evamasadbhAvaprajJApanAGgIkaraNAllokaM kuDavIkRtyAjaghanyotkRSTAvagAha|nAn pRthivIkAyikajIvAn yadi minoti tato'saMkhyeyAn lokAn pRthivIkAyikAH pUrayanti // punarapi prakArAntareNa parimANamAha___ logAgAsapaese ikkikaM nikkhive puDhavijIvaM / evaM mavijamANA havaMti loA asaMkhijjA // 88 // spaSTA // sAmprataM kAlataH pramANaM nirdidikSuH kSetrakAlayoH sUkSmavAdaratvamAhaniuNo u hoi kAlo tatto niuNayarayaM havai khittaM / aMgulaseDhImitte osappiNIo asaMkhijjA // 89 // 'nipuNaH' sUkSmaH kAlaH' samayAtmakaH, tato'pi sUkSmataraM kSetraM bhavati, yato'GgalIzreNimAtrakSetrapradezAnAM samayApahAreNAsaMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo'pakrAmantItyataH kAlAt kSetraM sUkSmataram / prastutaM kAlataH parimANaM darzayitumAha| aNusamayaM ca paveso nikkhamaNaM ceva puDhavijIvANaM / kAe kAyaTThiyA cauro loyA asaMkhijjA // 9 // tatra jIvAH pRthivIkAye'nusamayaM pravizanti niSkAmanti ca, ekasmin samaye kiyatAM niSkramaH pravezazca 1-2, tathA vivakSite ca samaye kiyantaH pRthivIkAyapariNatAH sambhavanti 3, tathA kiyatI ca kAyasthiti 4 rityete catvAro vikalpAH kAlato'bhidhIyante, tatrAsaMkhyeyalokAkAzapradezaparimANAH samayenopadyante vinazyanti ca, pRthivItvena pari OMOMOMOMOM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 32 // NatA apyasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAH, tathA kAyasthitirapi mRtvA mRtvA'saMkhyeyalokAkAzapradezaparimANaM kAlaM tatra tatrotpadyanta iti, evaM kSetrakAlAbhyAM parimANaM pratipAdya parasparAvagAhapratipipAdayiSayA''ha bAyarapuDhavikkAiyapajjatto annamannamogADho / sesA ogAhaMte suhamA puNa savvalogaMmi // 91 // bAdarapRthivIkAyikaH paryApto yasminnAkAzakhaNDe avagADhaH tasminnevAkAzakhaNDe'parasyApi bAdarapRthivIkAyikasya zarIramavagADhamiti, zeSAstu aparyAptakAH paryAptakanizrayA samudyamAnA anantaraprakriyayA paryApta kAvagADhAkAzapradezAvagADhAH, sUkSmAH punaH sarvasminnapi loke'vagADhA iti // upabhogadvAramAha cakamaNe ya dvANe nisIyaNa tuyahaNe ya kayakaraNe / uccAre pAsavaNe uvagaraNANaM ca nikkhivaNe // 92 // AlevaNa paharaNa bhUsaNe ya kayavikkae kisIe ya / bhaMDApi ya karaNe uvabhogavihI maNussANaM // 93 // caGkramaNorddhasthAnaniSIdanatvagvarttanakRtakaputra kakaraNauccAraprazravaNaupakaraNa nikSepa AlepanapraharaNabhUSaNakrayavikrayakRSIkaraNabhaNDa kaghaTTanAdiSUpabhogavidhirmanuSyANAM pRthivIkAyena bhavatIti // yadyevaM tataH kimityata Aha eehiM kAraNehiM hiMsaMti puDhavikAie jIve / sAyaM gavesamANA parassa dukkhaM udIraMti // 94 // ebhizcaGkramaNAdibhiH kAraNaiH pRthivIjIvAn hiMsanti, kimarthamiti darzayati- 'sAtaM' sukhamAtmano'nveSayantaH paraduHkhAnyajAnAnAH katipayadivasaramaNIya bhogAzAkarSitasamastendriyagrAmA vimUDhacetasa iti, 'parasya' pRthivyAzritajanturAzeH 'duHkham' asAtalakSaNaM tadudIrayanti - utpAdayantIti, anena bhUdAnajanitaH zubhaphalodayaH pratyukta iti // adhunA zastra adhyayanaM 1 uddezakaH 2 // 32 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAra-zasyate'neneti zastraM, tacca dvidhA-dravyazastraM bhAvazastraM ca, dravyazasvamapi samAsavibhAgabhedAvidhaiva, tatra samAsadravyazastrapratipAdanAyAhahalakuliyavisakuddAlAlittayamigasiMgakaTThamaggI ya / uccAre pAsavaNe eyaM tu samAsao satdhaM // 95 // tatra halakulikaviSakuddAlAlitrakamRgazRGgakASThAgmyuccAraprazravaNAdikametat 'samAsataH' saMkSepato dravyazastram // vibhAgadravyazastrapratipAdanAyAha- .. kiMcI sakAyasatyaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiMci / eyaM tu vvasatyaM bhAve a asaMjamo satthaM // 96 // kizcitsvakAyazastraM pRthivyeva pRthivyAH, kizcitparakAyazastramudakAdi, tadubhayaM kizciditi bhUdakaM militaM bhuva iti / |tacca sarvamapi dravyazastraM, bhAve punaH 'asaMyamaH' duSprayuktA manovAkAyAH zastramiti // vedanAdvAramAha pAyaccheyaNa bheyaNa jaMghoru taheva aNguvNgesuN| jaha huMti narA duhiyA puDhavikkAe tahA jANa // 97 // yathA pAdAdikeSvaGgapratyaGgeSu chedanabhedAdikayA kriyayA narA duHkhitAH, tathA pRthivIkAye'pi vedanAM jAnIhi // yadyapi jApAdazirogrIvAdInyaGgAni pRthivIkAyikAnAM na santi tathApi tacchedanAnurUpA vedanA'styeveti darzayitumAha - natthi ya si aMguvaMgA tayANurUvA ya veyaNA tesiM / kesiMci udIraMtI kesiMca'tivAyae pANe // 98 // Paa pUrvArddha gatArtha, keSAJcitpRthivIkAyikAnAM tadArambhiNaH puruSA vedanAmudIrayanti, keSAJcittu prANAnapyatipAtayeyuriti / tathA hi bhagavatyAM dRSTAnta upAtto yathA-caturantacakravarttino gandhapeSikA yauvanavartinI balavatI Amalaka Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) adhyayana uddezakaH2 ARRORRC pramANaM sacittapRthivIgolakamekaviMzatikRtvo gandhapaTTake kaThinazilAputrakeNa piMSyAt, tatasteSAM pRthivIjIvAnI kazcisaGkaTTitaH kazcitsaritApitaH kazcidvyApAdito'paraH kila tena zilAputrakeNa na spRSTo'pIti // vadhadvAramAhapavayaMti ya aNagArA Na ya tehi guNehi jehiM aNagArA / puDhavaM vihiMsamANA na hu te vAyAhi anngaaraa||19|| | iha hyeke kutIrthikA yativeSamAsthAya evaM ca pravadanti-vayam 'anagArAH' pravrajitAH, na ca 'teSu guNeSu' niravadyAnuSThAnarUpeSu pravarttante, yeSvanagArAH yathA cAnagAraguNeSu na pravarttante tadarzayati-yataste'harnizaM pRthivIjantuvipattikAriNo dRzyante gudapANipAdaprakSAlanArtham , anyathApi nirlepanirgandhatvaM kartuM zakyam , atazca yatiguNakalApazUnyA na vAGmAtreNa yuktinirapekSeNAnagAratvaM bibhratIti, anena prayogaH sUcitaH, tatra gAthApUrvArddhana pratijJA, pazcArddhana hetuH, uttaragAthADhena sAdharmyadRSTAntaH, sa cAyaM prayogaH-kutIthikA yatyabhimAnavAdino'pi yatiguNeSu na pravartante, pRthivIhiMsApravRttatvAd , iha ye ye pRthivIhiMsApravRttAste te yatiguNeSu na pravarttante, gRhasthavat // sAmprataM dRSTAntagarbha nigamanamAhaaNagAravAiNo puDhavihiMsagA nigguNA agArisamA / nihosatti ya mailA viraidugaMchAi mailatarA // 10 // | 'anagAravAdinoM' vayaM yataya iti vadanazIlAH pRthivIkAyavihiMsakAssanto nirguNA yato'taH 'agArisamA' gRhastha3 tulyA bhavanti, abhyuccayamAha-sacetanA pRthivItyevaM jJAnarahitatvena tatsamArambhavartinaH sadoSA api santo vayaM nirdoSA ityevaM manyamAnAH svadoSaprekSAvimukhatvAt 'malinA' kaluSitahRdayAH, punazcAtipragalbhatayA sAdhujanAzritAyA niravadyAnuSThAnAtmikAyA virateH 'jugupsayA' nindayA malinatarA bhavanti, anayA ca sAdhunindayA'nantasaMsAritvaM pradarzitaM bhava RAKARANGANA // 33 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIti // etacca gAthAdvayaM sUtropAttArthAnusAryapi vadhadvArAvasare niyuktikRtA'bhihitaM, tasya svayameyopAttatvena tavyAkhyAnasya nyAyyatvAt, taccedaM sUtram 'lajjamANA puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANe'tyAdi // ayaM ca vadhaH kRtakAritAnumatibhirbhavatIti tadarthamAha keI sayaM vahaMtI keI annehi~ u vahAvitI / keI aNumannaMtI puDhavikAyaM vahemANA // 101 // - saSTA, tadvadhe anyeSAmapi tadAzritAnAM vadho bhavatIti darzayitumAhajo puDhavi samAraMbhai anne'vi ya so samArabhai kaae| aniyAe aniyAe disse ya tahA adisse y||1.2|| __yaH pRthvIkAyaM 'samArabhate' vyApAdayati saH 'anyAnapi' apkAyadvIndriyAdIn 'samArabhate' vyApAdayati udumbaravaTaphalabhakSaNapravRttaH tatphalAntaHpraviSTatrasajantubhakSaNavaditi, tathA 'aNiyAe ya niyAI'tti akAraNena kAraNena ca, yadivA'saGkalpena saGkalpena ca pRthivIjantUn samArabhate tadArambhavAMzca 'dRzyAn' dardurAdIn 'adRzyAn' panakAdIn 'samArabhate' vyaapaadytiityrthH|| etadeva spaSTataramAha puDhaviM samArabhaMtA haNaMti tannisie ya bahujIve / suhume ya bAyare ya pajjatte yA apjtte||103 // . spaSTA, atra ca sUkSmANAM vadhaH pariNAmAzuddhatvAttadviSayanivRttyabhAvena draSTavya iti // viratidvAramAhaevaM viyANiUNaM puDhavIe nikkhivaMti je dNddN| tiviheNa savvakAlaM maNeNa vAyAe kAraNaM // 104 // .. 'evami'tyuktaprakArAnusAreNa pRthivIjIvAn vijJAya tadvadhaM bandhaM ca vijJAya pRthivIto nikSipanti ye daNDaM-pRthivI 940GAOCRASACCAC A Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 34 // samArambhAdayuparamanti, te IdRkSA anagArA bhavantItyuttaragAthAyAM vakSyati, 'trividhene ti kRtakAritAnumatibhiH 'sarvakAlaM' adhyayanaM 1 yAvajjIvamapi manasA vAcA kAyeneti // anagArabhavane uktazeSamAha uddezakaH2 guttA guttIhi~ savvAhiM samiyA samiIhiM saMjayA / jayamANagA suvihiyA erisayA huMti anngaaraa||105|| | tisRbhirmanovAkAyaguptibhirguptAH, tathA paJcabhirIryAsamityAdibhissamitAH, samyak-utthAnazayanacaGkramaNAdikriyAsu yatAH saMyatAH 'yatamAnAH' sarvatra prayatnakAriNaH, zobhanaM vihitaM-samyagdarzanAdyanuSThAnaM yeSAM te tathA, te IdRkSA anagArA bhavanti, na tu pUrvoktaguNAH pRthivIkAyasamArambhiNaH zAkyAdaya iti // gato nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA sUtrAnugameaskhalitAdiguNopetaM sUtramuccAryate, taccedaM sUtram___ahe loe parijuNNe dussaMbohe avijANae assi loe pavvahie tattha tattha puDho pAsa AturA paritAti (sU0 14) asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarasUtre parijJAtakarmA munirbhavatItyuktaM, yastvaparijJAtakarmA sa bhaavaato bhavatIti, tathA''disUtreNa saha sambandhaH-sudharmasvAmI jambUnAmne idamAcaSTe-'zrutaM mayA' kiM tacchutaM ? pUrvoddezakArtha pradaryedamapIti, 'aTTe' ityAdi, paramparasambandhastu 'iha egesiM No sannA bhavatI'tyuktaM, kathaM punaH saMjJA na bhavatIti, ArsatvAt, tdaah-5|| 34 // 'a 'ityAdi, Arko nAmAdizcaturdA, nAmasthApane kSuNNe, jJazarIrabhavyazarIravyatiriko noAgamato dravyAtaH zaka-| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ++* TAdicakrANAmuddhimUle vA yo lohamayaH paTTo dIyate sa dravyArttaH, bhAvArttastu dvidhA - Agamato noAgamatazca tatrAgamato | jJAtA - ArttapadArthajJastatra copayukto, noAgamatastu audayikabhAvavartI rAgadveSagrahaparigRhItAntarAtmA priyaviprayogAdi - duHkhasaGkaTanimagno bhAvArtta iti vyapadizyate, athavA zabdAdiviSayeSu viSavipAkasadRzeSu tadAkAGkSitvAddhitAhitavicArazUnyamanA bhAvArttaH karmopacinoti, yata uktam - " soiMdiyavasaTTe NaM bhaMte! jIve kiM baMdhai? kiM ciNAi ? kiM uvaciNAi ?, goyamA ! aDa kammapagaDIo siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakarei, jAva aNAdiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAurantasaMsArakantAramaNupariyaTTAi" evaM sparzanAdiSvapyAyojanIyam, evaM krodhamAnamAvAlo bhadarzana mohanIyacAritramohanIyAdibhirbhAvArttAH saMsAriNo jIvA iti, uktaM ca - "rogado sakasAehiM, iMdiehi ya paJcahiM / duhA vA mohaNijjeNa, aTTA saMsAriNo jiyA // 1 // " yadivA jJAnAvaraNIyAdinA zubhAzubhenASTaprakAreNa karmaNA''rttaH, kaH puna|| revaMvidha ityatrAha-lokayatIti lokaH- ekadvitricatuSpaJcendriyajIvarA zirityarthaH, atra lokazabdasya nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhavabhAvaparyAyabhedAdaSTadhA nikSepaM pradarzyAprazasta bhAvodayavarttinA lokenehAdhikArI vAcyaH, yasmAdyAvAnArttaH sa sarvospi paridyUno nAma paripelavo nissAraH aupazamikAdiprazasta bhAvahIno'vyabhicArimokSasAdhanahIno veti, sa ca dvidhAdravyabhAvabhedAt tatra sacittadravyaparidyUno jIrNazarIraH sthavirakaH jIrNavRkSo vA, acittadravyaparidyUno jIrNapaTAdiH, 1 zrotrendriyavazAtta bhadanta ! jIvaH kiM badhnAti ? kiM cinoti ? kimupacinoti ?, gautama ! aSTa karmaprakRtIH zithilabandhanabaddhA gADhabandhanabaddhAH prakaroti, yAvadanAdikamanavanatAyaM dIrghAdhvAnaM cAturantasaMsArakAntAramanuparyaTati. 2 rAgadveSa kaSAyairindriyaizca paJcabhiH / dvidhA mohanIyena vA ArttAH saMsAriNo jIvAH // 1 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- bhAvaparighUna audayikabhAvodayAprazastajJAnAdibhAvavikalaH, kathaM vikalaH?, anantaguNaparihANyA, tathAhi-paJcacatustridvyeke- adhyayanaM 1 rAGgavRttiH ndriyAH kramazo jJAnavikalAH, tatra sarvanikRSTajJAnAH sUkSmanigodAparyAptakAH prathamasamayopannA iti, uktaM ca-"sarvanikRSTo (zI0) jIvasya dRSTa upayoga eSa vIreNa / sUkSmanigodAparyAptakAnAM sa ca bhavati vijnyeyH|| 1 // tasmAtprabhRti jJAnavivRddhidRSTA uddezaka:2 jinena jIvAnAm / labdhinimittaiH karaNaiH kAyendriyavAGamanohabhiH // 2 // " sa ca viSayakaSAyAtaH prazastajJAnaghUnaH kimavastho bhavatIti darzayati-'dussaMbodha' iti, duHkhena sambodhyate-dharmacaraNapratipattiM kAryata iti dussambodho, metAryavaditi, yadivA dussambodho yo bodhayitumazakyo brahmadattavat, kimityevam ?, yataH 'aviyANae'tti viziSTAvabodharahitaH, sa caivaMvidhaH kiM vidadhyAdityAha-'asmin pRthivIkAyaloke 'pravyathite' prakarSeNa vyathite, sarvasyArambhasya tadAzrayatvAditi prakarSArthaH, tattatprayojanatayA khananAdibhiH pIDite nAnAvidhazastrAgIte vA 'vyatha bhayacalanayo'riti|kRtvA vyathitaM bhItamiti, 'tattha tatthe ti teSu teSu kRSikhananagRhakaraNAdiSu 'pRthag'vibhinneSu kAryeSUtpanneSu 'pazyeti vine| yasya lokAkAryapravRttiH pradaryate, siddhAntazailyA ekAdeze'pi prAkRte bahvAdezo bhavatIti, 'AturA' viSayakaSAyAdibhiH 'asmin pRthivIkAye viSayabhUte sAmarthyAt pRthivIkArya 'paritApayanti' pari-samantAttApayanti-pIDayantItyarthaH, bahuvaca nanirdezastu tadArambhiNAM bahutvaM gamayati, yadivA-lokazabdaH pratyekamabhisambadhyate, kazcilloko viSayakaSAyAdibhirAtoM||Sparastu kAyaparijIrNaH kazciduHkhasambodhaH tathA'paro viziSTajJAnarahitaH, ete sarve'pyAturA viSayajIrNadehAdibhiH sukhaa-18|| 35 // 1 kazcittu pra. aparo duHsambodhaH nAstIdaM. RAAAAAAAAAA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptaye'smina-pRthivIkAyaloke viSayabhUte pRthivIkArya nAnAvidhairupAyaiH 'paritApayanti' pari-samantAttApayanti-pIDaya ntIti suutraarthH||14||nnu caikadevatAvizeSAvasthitA pRthivIti zakyaM pratipattuM na punarasaMkhyeyajIvasaGghAtarUpetyetatsariharnukAma Aha saMti pANA puDho siyA lajjamANA puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM puDhavikammasamAraMbheNaM puDhavisatthaM samAraMbhemANA aNegarUve pANe vihiMsai (sU015) 'santi' vidyante 'prANAH' sattvAH 'pRthag' pRthagbhAvena, aGgulAsaMkhyeyabhAgasvadehAvagAhanayA pRthivyAzritAH sitA vA-sambaddhA ityarthaH, anenaitatkathayati-naikadevatA pRthivI, api tu pratyekazarIrapRthivIkAyAtmiketi, tadevaM sacetanatvamanekajIvAdhiSThitatvaM ca pRthivyA AviSkRtaM bhavatIti / etacca jJAtvA tadArambhanivRttAn darzayitumAha-'lajamANA puDho pAsa'tti, lajjA dvividhA-laukikI lokottarA ca, tatra laukikI snuSAsubhaTAdeH zvazurasagrAmaviSayA, lokotarA saptadazaprakAraH saMyamaH, taduktam-"lajjA dayA saMjama baMbhacera'mityAdi, lajamAnAH-saMyamAnuSThAnaparAH, yadivA| 1 lajjA dayA saMyamo brahmacaryam, Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- -pRthivIkAyasamArambharUpAdasaMyamAnuSThAnAllajjamAnAH 'pRthagiti pratyakSajJAninaH parokSajJAninazca, atastAn lajjamAnAnta adhyayanaM 1 rAGgavRttiH pazyetyanena ziSyasya kuzalAnuSThAnapravRttiviSayaH pradarzito bhavatIti / kutIrthikAstvanyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darza uddezakaH2 (zI0) yitumAha-'aNagArA' ityAdi,navidyate'gAraM-gRhameSAmityanagArA-yatayaH smo vayamityevaM prakarSeNa vadantaHpravadanta iti, 'eke' zAkyAdayo grAhyAH, te ca vayameva janturakSaNaparAH kSapitakaSAyAjJAnatimirA iti' evamAdi pratijJAmAtramanarthakamAraTanti, yathA kazcidatyantazucirvodrazcatuHSaSTimRttikAsnAyI gozavasyAzucitayA parityAgaM vidhAya punaH karmakaravAkyAccarmAsthipizitasnAyvAderyathAsvamupayogArtha saGgrahaM kAritavAn , tathA ca tena zucyabhimAnamudvahatA'pi kiM tasya parityaktam / evamete'pi zAkyAdayo'nagAravAdamudbahanti,na cAnagAraguNeSu manAgapi pravartante, na ca gRhasthacaryA manAgapyatilayantIti darzayati'yad' yasmAd 'ima miti sarvajanapratyakSaM pRthivIkArya "virUparUpaiH' nAnAprakAraiH 'zastraiH' halakuddAlakhanitrAdibhiH pRthivyA zrayaM karma-kriyAM samArabhamANA vihiMsanti, tathA'nena ca pRthivIkarmasamArambheNa pRthivIzastraM 'samArabhamANo' vyApAharayan pRthivIkArya nAnAvidhaiH zastrairvyApAdayan 'anekarUpAn' tadAzritAnudakavanaspatyAdIn vividhaM hinasti, nAnAvidhai rupAyaiApAdayatItyarthaH, evaM zAkyAdInAM pArthivajantuvairiNAmayatitvaM pratipAdya sAmprataM sukhAbhilASitayA kRtakAritAnumatibhirmanovAkAyalakSaNAM pravRttiM darzayitumAha // 36 // tattha khalu bhagavayA pariNNA paveiyA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUya1 yeSAM te pra0 2 samprati. RICARAGA SSCRACECASSAC% RISASSUORAAG 945 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sU. 7 e jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM sa sayameva puDhavisatthaM samAraMbhai aNNehiM vA puDhavisatthaM samAraMbhAvei aNNe vA puDhavisatthaM samAraMbhaMte samaNujANai (sU0 15 ) tatra pRthivIkAyasamArambhe khaluzabdo vAkyAlaGkAre 'bhagavatA ' zrIvarddhamAnasvAminA parijJAnaM parijJA sA pravediteti, idamuktaM bhavati - bhagavatedamAkhyAtaM yathaibhirvakSyamANaiH kAraNaiH kRtakAritAnumatibhiH sukhaiSiNaH pRthivIkAyaM samArabhante, tAni cAmUni - asyaiva jIvitasya paripelavasya parivandanamAnanapUjanArtha, tathA jAtimaraNamocanArthe duHkhapratighAtahetuM ca sa sukhalipsurduHkhadviT svayamAtmanaiva pRthivIzastraM samArabhate, tathA'nyaizca pRthivIzastraM samArambhayati, pRthivIzastraM samArabhamANAnanyAMzca sa eva samanujAnIte, evamatItAnAgatAbhyAM manovAkkAyakarmabhirAyojanIyam / tadevaM pravRttamateryadbhavati taddarzayitumAha se ahiAe taM se abohIe se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya soccA khalu bhagavao aNagArANaM ihamegesiM NAtaM bhavati - esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu mAre esa khalu Narae iccatthaM gaDDie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM puDhavikammasamAraMbheNa puDhavisatyaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsai, se bemi appege Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAnavRttiH (zI0) // 37 // adhyayanaM 1 uddezakaH2 aMdhamanbhe appege aMdhamacche appege pAyamanbhe appege pAyamacche appege gupphamabbhe appege gupphamacche appege jaMghamabbhe 2 appege jANumabbhe 2 appege Urumabbhe 2 appege kaDimabbhe 2 appege NAbhimabbhe 2 appege udaramabbhe 2 appege pAsamabbhe 2 appege piTTimabbhe 2 appege uramabbhe 2 appege hiyayamabbhe 2 appege thaNamabbhe 2 appege khaMdhamanbhe 2 appege bAhumanbhe 2 appege hatthamanbhe 2 appege aMgulimabbhe 2 appege Nahamabbhe 2 appege gIvamanbhe 2 appege haNumanbhe 2 appege ho?manbhe 2 appege daMtamabbhe 2 appege jibbhamabbhe 2 appege tAlumabbhe 2 appege galamabbhe 2 appege gaMDamabbhe 2 appege kaNNamabbhe 2 appege NAsamanbhe 2 appege acchimabbhe 2 appege bhamuhamabbhe 2 appege NiDAlamanbhe 2 appege sIsamanbhe 2 appege saMpasArae appege uddavae, itthaM satthaM samAraMbhamANassa iccete AraMbhA aparipaNAtA bhavaMti (sU0 16) // 37 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 'taM se ahiyAe taM se abohIe' tat pRthivIkAyasamArambhaNaM 'se' tasya kRtakAritAnumatibhiH pRthvIzastraM samArabhamANasyAgAmini kAle ahitAya bhavati, tadeva cAbodhilAbhAyeti, na hi prANigaNopamardanapravRttAnAmaNIyasA'pi hitenA'yatyAM yogo bhavatItyuktaM bhavati, yaH punarbhagavataH sakAzAttacchiSyAnagArebhyo vA vijJAya pRthvIsamArambhaM pApAtmakaM | bhAvayati sa evaM manyata ityAha-se ta'mityAdi, 'saH' jJAtapRthivIjIvatvena viditaparamArthaH 'ta' pRthvIzastrasamArambhamahitaM samyagavabudhyamAnaH 'AdAnIya grAhyaM samyagdarzanAdi samyagutthAya-abhyupagamya, kena pratyayeneti darzayati- zrutvA' avagamya sAkSAdbhagavato'nagArANAM vA samIpe, tataH 'iha' manuSyajanmani 'ekeSAM' pratibuddhatattvAnAM sAdhUnAM jJAtaM bhava-| tIti, yat jJAtaM bhavati taddarzayitumAha-'ese'tyAdi, eSa pRthvIzastrasamArambhaH khaluravadhAraNe kAraNe kAryopacAraM kRtvA 'naDvalodakaM pAdaroga' iti nyAyenaiSa eva granthaH-aSTaprakArakarmabandhaH, tathaiSa eva pRthvIsamArambho mohahetutvAnmohaHkarmabandhavizeSo darzanacAritrabhedo'STAviMzatividhaH, tathaiSa eva maraNahetutvAnmAraH-AyuSkakarmakSayalakSaNaH, tathaiSa eva narakahetutvAnnarakaH-sImantakAdibhUbhAgaH, anena cAsAtAvedanIyamupAttaM bhavati, kathaM punarekaprANivyApAdanapravRttAvaSTavidhakarmabandhaM karotIti, ucyate, mAryamANajantujJAnAvarodhitvAt jJAnAvaraNIyaM badhnAtyevamanyatrApyAyojanIyamiti, anyadapi teSAM jJAtaM bhavatIti darzayitumAha-'iccatthamityAdi, 'ityevamartham' AhArabhUSaNopakaraNArtha tathA parivandanamAnanapUjanArtha duHkhapratighAtahetuM ca 'gRddho' mUrchito 'lokaH' prANigaNaH, evaMvidhe'pyatiduritanicayavipAkaphale pRthvIkAyasamArambhe ajJAnavazAnmUrchitastvetadvidhatta iti darzayati-'yad' yasmAd 'ima' pRthvIkArya virUparUpaiH zastraiH pRthvI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayanaM 1 zrIAcA karma samArabhamANo hinasti, pRthivIkAyasamArambheNa ca pRthivyeva zastraM svakAyAdeH pRthivyA vA zastraM halakuddAlAdi rAGgavRttiH tatsamArabhate, pRthivIzastraM samArabhamANazcAnyAnanekarUpAn 'prANino' dvIndriyAdInvividhaM hinastIti / syAdArekA, ye (zI0) hi na pazyanti na zRNvanti na jighanti na gacchanti kathaM punaste vedanAmanubhavantIti grahItavyam ?, amuSyArthasya prasi ddhaye dRSTAntamAha-'se bemI' tyAdi, so'haM pRSTo bhavatA pRthivIkAyavedanAM bravImi, athavA 'se' iti tacchabdArthe varttate, // 38 // yattvayA pRSTastadahaM bravImi, apizabdo yathAnAmazabdArthe, yathA nAma kazcijAtyandho badhiro mUkaH kuSThI paGgaH anabhinivRttapANyAdyavayavavibhAgo mRgAputravat pUrvakRtAzubhakarmodayAddhitAhitaprAptiparihAravimukho'tikaruNAM dazAM prAptaH, tamevaMvidhamandhAdiguNopetaM kazcitkuntAgreNa 'abbhe' iti AbhindyAt tathA'paraH kazcidandhamAcchindyAt, sa ca bhidyamAnAdyavasthAyAM na pazyati na zRNoti mUkatvAnnoccai rAraTIti, kimetAvatA tasya vedanA'bhAvo jIvAbhAvo vA zakyo vijJAtum ?, evaM pRthivIjIvA apyavyaktacetanA jAtyandhabadhiramUkapaGgAdiguNopetapuruSavaditi, yathA vA paJcendriyANAM parispaSTacetanAnAM 'appege pAyamanbhe' iti yathA nAma kazcitpAdamAbhindyAdAcchindyAvetyevaM gulphAdiSvapyAyojanIyamiti darzayati, evaM javAjAnUrukaTInAbhyudarapArzvapRSThaurohRdayastanaskandhabAhuhastAGgulinakhagrIvAhanukauSThadantajihvAtAlugalagadaNDakarNanAsikAkSiVlalATaziraHprabhRtiSvavayaveSu bhidyamAneSu chidyamAneSu vA vedanosattirlakSyate, evameSAmutkaTamohAjJAnabhAjAM styAnAdyudayAdavyaktacetanAnAmavyaktaiva vedanA bhavatIti grAhyam / atraiva dRSTAntAntaraM darzayitumAha-'appege 1 kArya pra. karaka // 38 / / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpamArae appege uddavae' yathA nAma kazcit 'sam' ekIbhAvena prakarSeNa prANAnAM mAraNam-avyaktatvApAdanaM kasyacit kuryAt, mUrchAmApAdayedityarthaH, tathA'vasthaM ca yathA nAma kazcidapadrApayet prANebhyo vyaparopayet na cAsau tAM vedanAM sphuTamanubhavati, asti cAvyaktA tasyAsau vedaneti, evaM pRthivIjIvAnAmapi draSTavyamiti / pRthivIkAyikAnAM jIvatvaM prasAdhya tathA nAnAvidhazastrasaMpAte vedanAM cAvirbhAvya adhunA tadvadhe bandhaM darzayitumAha ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNNAtA bhavaMti, taM pariNAya mehAvI neva sayaM puDhavisatthaM samAraMbhejA NevaNNehiM puDhavisatthaM samAraMbhAvejA NevaNNe puDhavisatthaM samAraMbhaMte samaNujANejjA, jassete puDhavikammasamAraMbhA paripaNAtA bhavaMti se hu muNI pariNAtakammetti bemi (sU017) iti dvitIya uddezakaH // 'atra' pRthivIkAye 'zastra' dravyabhAvabhinnaM, tatra dravyazastraM svakAyaparakAyobhayarUpaM, bhAvazastraM tvasaMyamo duSpraNihitamanovAkAyalakSaNaH, etavividhamapi zastraM samArabhamANasyeti 'ete' khananakRSyAdyAtmakAH samArambhAH bandhahetutvena 'aparijJAtA' aviditA bhavanti, etadviparItasya parijJAtA bhavantIti darzayitumAha-etthe' tyAdi, 'atra' pRthivIkAye dvividhamapi zastram 'asamArabhamANasya' avyApArayata iti, 'ete' prAguktAH karmasamArambhAH 'parijJAtA' viditA bha 1cetaneti. 2 pratipAdayan. 30vIti. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- vanti, anena ca viratyadhikAraH pratipAdito bhavatIti, tAmeva viratiM svanAmagrAhamAha-'ta'mityAdi, taM pRthivIkA- adhyayanaM 1 rAGgavRttiH yasamArambhe bandhaM parijJAya asamArambhe vA'bandhamiti 'medhAvI' kuzalaH etat kuryAditi darzayati-naiva pRthivIzastraM (zI0) dravyabhAvabhinnaM samArabheta, nApi tadviSayo'nyaiH samArambhaH kArayitavyaH, na cAnyAn pRthivIzastraM samArabhamANAn sama-1 ta uddezakaH3 nujAnIyAt iti, evaM manovAkAyakarmabhiratItAnAgatakAlayorapyAyojanIyamiti, tatazcaivaM kRtanivRttirasau muniriti vyapadizyate, na zeSa iti darzayannupasaJjihIrSarAha-'yasya' viditapRthivIjIvavedanAsvarUpasya, 'ete' pRthivIviSayAH karmasamArambhAH khananakRSyAdyAtmakAH karmabandhahetutvena parijJAtA bhavanti jJaparijJayA tathA pratyAkhyAnaparijJayA ca parihRtA bhavanti, huravadhAraNe, sa eva munirdvividhayA'pi parijJayA parijJAtaM karma-sAvadyAnuSThAnamaSTaprakAraM vA karma yena sa parijJA takarmA, nAparaH zAkyAdiH, bravImi pUrvavaditi zastraparijJAyAM dvitIya uddezakaH smaaptH|| al gataH pRthivyuddezakaH, sAmpratamapkAyoddezakaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake pRthivIkAyak|jIvAH pratipAditAstadvadhe bandho viratizca, sAmprataM kramAyAtasyApkAyasya jIvatvaM tadvadhe bandho viratizca pratipAdyate iti, anena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasya catvAryanuyogadvArANi vAcyAni, tatra nAmaniSpanne nikSepe apkAyoddezakaH, tatra pRthivIkAyajIvasvarUpasamadhigataye yAni nava nikSepAdIni dvArANyuktAni, apkAye'pi tAnyeva samAnatayA'tideSTukAmaH|3|| kAnicidvizeSAbhidhitsayoddhartukAmazca niyuktikAro gAthAmAha // 39 // Aussavi dArAI tAI jAiM havaMti puDhavIe / nANattI u vihANe parimANuvabhogasatthe ya // 106 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'apkAyasyApi tAnyeva dvArANi bhavanti yAni pRthivyAH pratipAditAnIti, 'nAnAtvaM' bhedarUpaM vidhAnaparimANopabhogazastraviSatyaM draSTavyaM, cazabdAllakSaNaviSayaM ca, tuzabdo'vadhAraNArthaH, etadgatameva nAnAtvaM nAnyagatamiti // tatra vidhAnaM |-prarUpaNA, tadgataM nAnAtvaM pradarzayitumAha- . duvihA u AujIvA suhumA taha bAyarA ya logaMmi / suhumA ya savvaloe paMceva ya bAyaravihANA // 107 // / saSTA // tatra pazca bAdaravidhAnAni darzayitumAhasuddhodae ya ussA hime ya mahiyA ya harataNU ceva / bAyara AuvihANA paMcavihA vaNiyA ee // 108 // . 'zuddhodakaM' taDAgasamudranadIhadAvaTAdigatamavazyAyAdirahitamiti, 'avazyAyo' rajanyAM yastrehaH patati, himaM tu zizirasamaye zItapudgalasamparkAjalameva kaThinIbhUtamiti, garbhamAsAdiSu sAyaM prAtarvA dhUmikApAto mahiketyucyate, varSAzaratkAlayorharitAkuramastakasthito jalabindubhUmisnehasamparkodbhUto haratanuzabdenAbhidhIyate, evamete paJca bAdarApkAyavidhayo vyaavrnnitaaH| nanu ca prajJApanAyAM bAdarApkAyabhedA bahavaH paripaThitAH, tadyathA-karakazItoSNakSArakSatrakaTumlalavaNavaruNakAlodapuSkarakSIraghRtekSurasAdayaH, kathaM punasteSAmatra saGgrahaH ?, ucyate, karakastAvatkaThinatvAddhimAnta:pAtI, zeSAstu sparzarasasthAnavarNamAtrabhinnatvAnna zuddhodakamativartante, yadyevaM prajJApanAyAM kimartho'parabhedAnAM pAThaH?, ucyate, strIbAlamandabuddhyAdipratipattyarthamiti, ihApi kasmAnna tadartha pAThaH?, ucyate, prajJApanAdhyayanamupAGgatvAdArSa, tatra yuktaH sakalabhedopanyAsaH syAdyanugrahAya, niryuktayastu sUtrArtha piNDIkurvantyaH pravartanta itydossH| ta ete bAdarApkAyAH Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayanaM 1 rAGgavRttiH (zI0) // 40 // samAsato dvedhAH- paryAptakA aparyAptakAzca, tatrAparyAptakA varNAdInasamprAptAH, paryAptakAstu varNagandharasasparzAdezaiH sahasrAgrazo bhidyante, tatazca saGkhayeyAni yonipramukhAni zatasahasrANi bhavanti bhedAnAmityavagantavyaM, saMvRtayonayazcaite, sA ca yoniH sacittAcittamizrabhedAt tridhA, punazca zItoSNobhayabhedAtrividhaiva, evaM gaNyamAnAH yonInAM sapta lakSA bhavantIti // prarUpaNAnantaraM parimANadvAramAha je bAyarapajjattA payarassa asaMkhabhAgamittA te / sesA tinnivi rAsI vIsuM logA asaMkhijjA // 109 // ye bAdarApkAyaparyAptakAste saMvartitalokapratarAsaGghayeyabhAgapradezarAziparimANAH, zeSAstu trayo'pi rAzayo 'viSvak' pRthagasaGkha-ceyalokAkAzapradezarAziparimANA iti, vizeSazcAyam-bAdarapRthivIkAyaparyAptakebhyo bAdarApakAyaparyAptakA asaGkha-yeyaguNAH bAdarapRthvIkAyAparyAptakebhyo bAdarAkAyikAparyAptakA asaMkhyeyaguNAH sUkSmapRthivIkAyAparyAptakebhyaH sUkSmAkAyAparyAptakA vizeSAdhikAH sUkSmapRthvIkAyaparyAptakebhyaH sUkSmApkAyaparyAptA vishessaadhikaaH|| sAmprataM parimANadvArAnantaraM cazabdasUcitaM lakSaNadvAramAha-' jaha hathissa sarIraM kalalAvatthassa ahuNovavannassa / hoi udagaMDagassa ya esuvamA savvajIvANaM // 110 // athavA para AkSipati-nApkAyo jIvaH, tallakSaNAyogAt prazravaNAdivadityasya hetorasiddhatodbhAvanArthaM dRSTAntadvAreNa lakSaNamAha-jahetyAdi, yathA hastinaH zarIraM kalalAvasthAyAmadhunosannasya dravaM cetanaM ca dRSTam , evamapkAyo'pIti, yathA vA udakapradhAnamaNDakamudakANDakamadhunosannamityarthaH, tanmadhyavyavasthitaM rasamAtramasajhAtAvayavamanabhivyaktacazvA laa||40|| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dipravibhAgaM cetanAvad dRSTam , eSA evopamA apkAyajIvAnAmapIti, hastizarIrakalalagrahaNaM ca mahAkAyatvAttadbahu bhavatItyataH sukhena pratipadyate, adhunopapannagrahaNaM saptAhaparigrahArtha, yataH saptAhameva kalalaM bhavati, paratastvarbudAdi, aNDake'pyudakagrahaNamevamarthameva, prayogazcAyam-sacetanA ApaH, zastrAnupahatatve sati dravatvAt , hastizarIropAdAnabhUtakalalavat, vizeSaNopAdAnAprazravaNAdivyudAsaH, tathA sAtmakaM toyam, anupahatadravatvAd , aNDakamadhyasthitakalalavaditi, tathA Apo jIvazarIrANi, chedyatvAJadyatvAdutkSepyatvAbhojyatvAogyatvAt gheyatvAdrasanIyatvAt sparzanIyatvAt dRzyatvAd dravyatvAd evaM sarve'pi zarIradharmA hetutvenopanyasanIyAH, gaganavarjabhUtadharmAzca rUpavattvAkAravattvAdayaH, sarvatra cAyaM dRSTAntaH-sAsnAviSANAdisaGghAtavaditi, nanu ca rUpavattvAkAravattvAdayo bhUtadharmAH paramANuSvapi dRSTA ityanaikAntikatA, naitadevaM, yadatra chedyatvAdihetutvenopanyastaM tatsarvamindriyavyavahArAnupAti, na ca tathA paramANavaH, ataH prakaraNAdatIndriyaparamANuvyavacchedaH, yadivA naivAsau vipakSaH, sarvasya pudgaladravyasya dravyazarIrAbhyupagamAt, jIvasahitAsahitatvaM tu vizeSaH, uktaM ca-"taNavo'NambhAtivigAra muttajAittao'NilaMtA u / satthAsatthayAo nijiivsjiivruuvaao||1||" evaM zarIratve siddhe sati pramANaM-sacetanA himAdayaH, kvacit apkAyatvAd , itarodakavat | iti, tathA sacetanA ApaH, kvacit khAtabhUmisvAbhAvikasambhavatvAd , darduravat, athavA sacetanA antarikSodbhavA 1 tanavo'NvazrAdivikArA mUrtajAtitvataH anilAntAstu / zastrAzastrahatA nirjIvasajIvarUpAH // 1 // OMOMOMOMOMOM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 41 // ApaH, svAbhAvikavyomasambhUtasampAtitvAt, matsyavat, ata ete evaMvidhalakSaNabhAktvAjjIvA bhavantyapUkAyAH // sAmpratamupabhogadvAramAha pahANe piathe taha ghoaNe ya bhattakaraNe a see a / Aussa u paribhogo gamaNAgamaNe ya jIvANaM // 111 // snAnapAnadhAvanabhaktakaraNa sekayAnapAtroDupagamanAgamanAdirupabhogaH // tatazca tatparibhogAbhilASiNo jIvA etAni kA|raNAnyuddizyApkAyavadhe pravarttanta iti pradarzayitumAha eehiM kAraNehiM hiMsaMtI AukAie jIve / sAyaM gavesamANA parassa dukkhaM udIraMti // 112 // 'ebhiH' snAnAvagAhanAdikaiH kAraNairupasthitaiH viSaya viSamohitAtmAno niSkaruNA apUkAyikAn jIvAn 'hiMsanti' vyApAdayanti, kimarthamityAha - 'sAtaM' sukhaM tadAtmanaH 'anveSayantaH' prArthayantaH hitAhitavicArazUnyamanasaH katipayadivasasthAyiramyayauvanadarpAdhmAtacetasaH santaH sadvivekarahitAH tathA vivekijanasaMsargavikalAH 'parasya' abAderjantugaNasya 'duHkham' asAtalakSaNaM tad 'udIrayanti' asAtAvedanIyamutpAdayantItyarthaH, uktaM ca - "ekaM hi cakSuramalaM sahajo vivekastadvadbhireva saha saMvasatirdvitIyam / etaddvayaM bhuvi na yasya sa tattvato'ndhastasyApamArgacalane khalu ko'parAdhaH ? // 1 // idAnIM zastradvAramucyate ussiMcaNagAlaNadhovaNe ya uvagaraNamattabhaMDe ya / bAyaraAukkAe eyaM tu samAsao satyaM // 113 // zastraM dravyabhAvabhedAt dvidhA - dravyazastramapi samAsavibhAgabhedAt dvidhaiva, tatra samAsaMto dravyazastramidam UrddhaM seca adhyayanaM 1 uddezakaH // 41 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64686A6AASARAKAR namutsecana-kRpAdeH kozAdinotkSepaNamityarthaH, 'gAlana' ghanamasRNavastrArddhAntena dhAvanaM' vastrAdyupakaraNacarmakozakaTAhAdibhaNDakaviSayam, evamAdikaM bAdarApkAye 'etat pUrvotaM 'samAsataH' sAmAnyena zastraM, tuzabdo vibhAgApekSayA vishessnnaarthH|| vibhAgatastvidamkiMcI sakAya satthaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiMci / eyaM tu davvasatthaM bhAve ya asaMjamo satthaM // 114 // kizcit svakAyazastraM nAdeyaM taDAgasya, kiJcisarakAyazastraM mRttikAsnehakSArAdi, kiJciccobhayaM udakamizrA mRttikodakasyeti, bhAvazastramasaMyamaH pramattasya duSpaNihitamanovAkAyalakSaNa iti // zeSadvArANi pRthivIkAyavannetavyAni iti darzayitumAha sesAI dArAI tAI jAI havaMti puddhviie| evaM Auddese nijjuttI kittiyA esA (hoi)|| 115 // __'zeSANI' tyuktazeSANi nikSepavedanAvadhanivRttirUpANi, tAnyevAtrApi draSTavyAni yAni pRthivyAM bhavantIti, "evam' uktaprakAreNApkAyodezake 'niyuktiH' nizcayenArthaghaTanA 'kIrtitA' pradarzitA bhavatIti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitA6 diguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam se bemi jahA aNagAre ujjukaDe niyAyapaDivaNe amAyaM kuvvamANe viyAhie (sU0 18) 1 nikAyaM paDivanne iti pA. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- | 'se bemI'tyAdi asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake parisamAptisUtre 'pRthivIkAyasamArambhavyAvRtto adhyayanaM 1 rAGgavRttiHza muni'rityuktaM, na caitAvatA sampUrNo munirbhavati, yathA ca bhavati tathA darzayati, tathA''disUtreNArya sambandhaH-sudharmasvAmI idamAha-zrutaM mayA bhagavadantike yat prAk pratipAditamanyaccedamityevaM paramparasUtrasambandho'pi praagvdvaacyH| uddezakaH3 (zI0) sezabdastacchabdArtho, sa yathA pRthivIkAyasamArambhavyAvRttyuttarakAlaM sampUrNAnagAravyapadezabhAm bhavati tadahaM bravImi, // 42 // apiH samuccaye, sa yathA vA'nagAro na bhavati tathA ca bravImi 'aNagArA mo tti ege payavamANe'tyAdineti, na / 8 vidyate agAraM-gRhamasyetyanagAraH, iha ca yatyAdizabdavyudAsenAnagArazabdopAdAnenaitadAcaSTe-gRhaparityAgaH pradhAnaM mu-|| nitvakAraNaM, tadAzrayatvAtsAvadyAnuSThAnasya, niravadyAnuSThAyI ca muniriti darzayati-'ujjukaDe'tti RjuH-akuTilaH saMyamo duSpaNihitamanovAkAyanirodhaH sarvasattvasaMrakSaNapravRttatvAddayaikarUpaH, sarvatrAkuTilagatiritiyAvat, yadivA mokSasthAnagamanarjuzreNipratipattiH sarvasaverasaMyamAt, kAraNe kAryopacAraM kRtvA saMyama eva saptadazaprakAra RjuH taM karodatIti RjukRt, RjukArItyarthaH / anena cedamuktaM bhavati-azeSasaMyamAnuSThAyI sampUrNo'nagAraH, evaMvidhazcedRg bhava tIti darzayati-niyAgapaDivannetti, yajanaM yAgaH niyato nizcito vA yAgo niyAgo-mokSamArgaH, saGgatArthatvAddhAtoH samyagjJAnadarzanacAritrAtmatayA gataM saGgatamiti, taM niyAgaM-samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM mokSamArga pratipanno niyAga pratipannaH, pAThAntaraM vA 'nikAyapratipanno' nirgataH kAyaH-audArikAdiryasmAdyasminvA sati sa nikAyo-mokSastaM pratipanno // 42 // nikAyapratipannaH, tatkAraNasya samyagdarzanAdeH svazaktyA'nuSThAnAt, svazaktyA'nuSThAnaM cAmAyAvino bhavatIti darzayati AAAAAA%DRSS Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -'amAyaM kubvamANe'tti mAyA-sarvatra svavIryanigUhanaM, na mAyA amAyA tAM kurvANaH, anigRhitabalavIryaH saMyamAnuchAne parAkramamANo'nagAro vyAkhyAta iti, anena ca tajjAtIyopAdAnAdazeSakaSAyApagamo'pi draSTavya iti, uktaM ca -"sohI yaM ujjuyabhUyassa, dhammo suddhassa ciTThaI"tti // tadevamasAvuddhRtasakalamAyAvallIvitAnaH kiM kuryAdityAha jAe saddhAe nikkhaMto tameva aNupAlijjA, viyahittA visottiya (sUtra. 19) ___ 'yayA zraddhayA' pravarddhamAnasaMyamasthAnakaNDakarUpayA 'niSkrAntaH' pravrajyAM gRhItavAn 'tAmeva' zraddhAmazrAnto yAvajjIvam 'anupAlayed' rakSedityarthaH, pravrajyAkAle ca prAyazaH pravRddhapariNAma eva pravrajati, pazcAttu saMyamazreNI pratipanno varddhamAnapariNAmo vA hIyamAnapariNAmo vA avasthitapariNAmo veti, tatra vRddhikAlo hAnikAlo vA samayAdyutkarSeNAntamauhartikaH, nAtaH paraM saklezavizuddhyaddhe bhavataH, uktaM ca-"nAntarmuhUrttakAlamativRtya zakyaM hi jagati saDkleSTum / nApi vizoDhuM zakyaM pratyakSo hyAtmanaH so'rthH|| 1 // upayogadvayaparivRttiH sA nirhetukA svabhAvatvAt / AtmapratyakSo hi svabhAvo vyarthA'tra hetuuktiH|| 2 // " avasthitakAlazca dvayovRddhihAnilakSaNayoryavamadhyavajramadhyayoraSTau samayAH, tata UrddhamavazyaM pAtAt, ayaM ca vRddhihAnyavasthitarUpaH pariNAmaH kevalinAM nizcayena gamyo na chadmasthAnAmiti / yadyapi ca pravrajyAbhigamottarakAlaM zrutasAgaramavagAhamAnaH saMvegavairAgyabhAvanAbhAvitAntarAtmA kazcitpravarddhamAnameva pariNAma 1 zodhizcarjubhUtasya dharmaH zuddhasya tiSTati. 2 pubvasaMjoyaM iti pA. bhA. sU.8 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 43 // adhyayanaM 1 uddezakaH3 SASSASSASSASAKAX bhajate, tathA coktam-"jaha jaha suyamavagAhai aisayarasapasarasaMjuyamauvvaM / taha taha palhAi muNI nvnvsNvegsddhaae||1||" tathApi stoka eva tAdRk bahavazca paripatanti ato'bhidhIyate 'tAmevAnupAlayediti, kathaM punaH kRtvA zraddhAmanupAlayedityAha-vijahe'tyAdi, 'vihAya' parityajya 'visrotasikAM'zaGkAM, sA ca dvidhA-sarvazaGkA dezazaGkA ca, tatra sarvazaGkA kimasti Ahato mArgoM naveti, dezazaGkA tu kiM vidyante apkAyAdayo jIvAH?, vizeSya pravacane'bhihitatvAt spaSTacetanAtmaliGgAbhAvAnna vidyante iti vA, ityevamAdikAmArekA vihAya sampUrNAnanagAraguNAn pAlayeta, yadivA visrotAMsi dravyabhAvabhedAt dvidhA-tatra dravyavisrotAMsi nadyAdisrotasAM pratIpagamanAni, bhAvavisrotAMsi tu mokSa prati samyagdarzanAdisrotasA prasthitAnAM virUpANi, pratikUlAni gamanAni bhAvavisrotAMsi, tAni vihAya sampUrNAnagAraguNabhAg bhavati, zraddhAM vA'nupAlayediti, pAThAntaraM vA 'vijahittA puvvasaMjogaM' pUrvasaMyogaH-mAtApitrAdibhiH, asya copalakSaNArthatvAtpazcAtsaMyogo'pi zvazurAdikRto grAhyastaM 'vihAya' tyaktvA 'zraddhAmanupAlayediti mIlanIyaM // tatra yasyAyamupadezo dIyate yathA 'vihAya visrotAMsi tadanu zraddhAnupAlanaM kAya' sa evAbhidhIyate-na kevalaM bhavAnevApUrvamidamanuSThAnamevaMvidhaM kariSyati, kiM tvanyairapi mahAsattvaiH kRtapUrvamiti darzayitumAha paNayA vIrA mahAvIhiM (sU0 20) 1 yathA yathA zrutamavagAhate'tizayarasaprasarasaMyutamapUrvam / tathA tathA prahAdate munirnavanavasaMveg2azraddhayA // 1 // 2mArga uta neti pra. // 43 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'praNatAH' prahrAH 'vIrAH' parISahopasargakapAyasenAvijayAt vIthiH panthAH mahAMzcAsau vIthizca mahAvIthi: - samyag - darzanAdirUpo mokSamArgoM jinendracandrAdibhiH satpuruSaH prahataH, taM prati prahlAH- vIryavantaH saMyamAnuSThAnaM kurvanti, tatazco - tamapuruSaprahato'yaM mArga iti pradarzya tajjanitamArgavisrambho vineyaH saMyamAnuSThAne sukhenaiva pravarttayiSyate // upadezAntaramAha-lokaM cetyAdi, athavA yadyapi bhavato matirna kramate'pUkAyajIvaviSaye, asaMskRtatvAt, tathApi bhagavadAjJeyamiti zraddhAtavyamityAha logaM ca ANAe abhisameccA akuobhayaM ( sU0 21 ) atrAdhikRtatvAdapkAya loko lokazabdenAbhidhIyate tamakAyalokaM cazabdAdanyAMzca padArthAn 'AjJayA' maunIndravacanenAbhimukhyena samyagitvA-jJAtvA yathA'SkAyAdayo jIvAH, ityevamavagamya na vidyate kutazciddhetoH kenApi prakAreNa jantUnAM bhayaM yasmAt so'yamakutobhayaH - saMyamastamanupAlayediti sambandhaH, yadvA 'akutobhayaH' apUkAyaloko, yato'sau na kutazcidbhayamicchati, maraNabhIrutvAt, tamAjJayA'bhisametyAnupAlayed-rakSedityarthaH // apUkAyalokamAjJayA abhisametya yatkarttavyaM tadAha se bemi va sayaM logaM abbhAikkhijA Neva attANaM abbhAikkhijjA, je loyaM a Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayanaM 1 uddezakaH3 // 44 // bbhAikkhai se attANaM abbhAikkhai, je attANaM abbhAikkhai se loyaM abbhAi kkha i (sU0 22) . so'haM bravImi, sezabdasya yuSmadarthatvAttvAM vA bravImi, na 'svayam' AtmanA 'lokaH' apkAyaloko'bhyAkhyAtavyaH, abhyAkhyAnaM nAmAsadabhiyogaH, yathA'cauraM cauramityAha, iha tu jIvA na bhavantyApaH, kevalamupakaraNamAtraM, ghRtatailAdivat , eSo'sadabhiyogaH, hastyAdInAmapi jIvAnAmupakaraNatvAt / syAdArekA-nanvetadevAbhyAkhyAnaM yadajIvAnAM jIvatvApAdanaM, naitadasti, prasAdhitamapAM prAk sacetanatvaM, yathA hi asya zarIrasyAhaMpratyAdibhirhetubhiradhiSThAtA''tmA vyatiriktaH prAk prasAdhita evamapkAyo'pyavyaktacetanayA sacetana iti prAk prasAdhitaH, na ca prasAdhitasyAbhyAkhyAnaM nyAyyam / athApi syAd , Atmano'pi zarIrAdhiSThAturabhyAkhyAnaM karttavyaM, na ca takriyamANaM ghaTAmiyatIti darzayati -'neva attANaM abbhAikkhejA' naiva 'AtmAnaM' zarIrAdhiSThAtAramahaMpratyayasiddhaM jJAnAbhinnaguNaM pratyakSaM 'pratyAcakSIta' apddviit| nanu caitadeva kathamavasIyate-zarIrAdhiSThAtA''tmA'stIti, ucyate, vismaraNazIlo devAnAM priya uktamapi bhANayati, tathAhi-AhRtamidaM zarIraM kenacidabhisandhimatA, kapharudhirAGgopAGgAdipariNateH, annAdivat, tathotsRSTamapi kenacidabhisandhimataiva, AhRtatvAd, annamalavaditi tathA na jJAnopalabdhipUrvakaH parispando bhrAntirUpaH, parispandatvAt , tvadIyavacanaparispandavat, tathA vidyamAnAdhiSThAtRvyApArabhAJjIndriyANi, karaNatvAt , dAtrAdivat , evaM kuta // 44 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rkamArgAnusArihetumAlocchedaH syAdvAdaparazunA. kAryaH, ata evaMvidhopapattisamadhigatamAtmAnaM zubhAzubhaphalabhAjaM na pratyA cakSIta, evaM ca sati yo hyajJaH kutarkatimiropahatajJAnacakSurapkAyalokamabhyAkhyAti-pratyAcaSTe sa sarvapramANasiddhamAtmAnamabhyAkhyAti, yazcAtmAnamabhyAkhyAti-nAsmyahaM, sa sAmarthyAdapkAyalokamabhyAkhyAti, yato hyAtmani pANyAdya-13 vayavopetazarIrAdhiSThAyini praspaSTaliGge'bhyAkhyAte satyavyaktacetanAliGgo'pakAyalokastena sutarAmabhyAkhyAtaH // evamanekadoSopapattiM viditvA nAyamapkAyaloko'bhyAkhyAtavya ityAlocya sAdhavo nApkAyaviSayamArambhaM kurvantIti, zAkyAdayastvanyathopasthitA iti darzayitumAha lajjamANA puDho pAsa-aNagArA mo tti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehi udayakammasamAraMbheNaM udayasatthaM samAraMbhamANe aNegarUve pANe vihiMsai / tattha khalu bhagavatA pariNNA paveditA / imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva udayasatthaM samArabhati aNNehiM vA udayasatthaM samAraMbhAveti aNNe udayasatthaM samAraMbhaMte samaNujANati / taM se ahiyAe taM se abohIe / se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya soccA bhagavao a Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayanaM1 uddezakaH3. // 45 // NagArANaM aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalumAre esa khalu Narae, iccatthaM gaDDie loe jamiNaM virUvarUvehi satthehiM udayakammasamArambheNaM udayasatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsai / se bemi saMti pANA udayanissiyA jIvA aNege (sU0 23) 'lajjamAnA' svakIyaM pravrajyAbhAsaM kurvANAH yadivA sAvadyAnuSThAnena lajjamAnA:-lajjAM kurvANAH 'pRthag'vibhinnAH zAkyolUkakaNabhukkapilAdiziSyAH, pazyeti ziSyacodanA, avivakSitakarmakA api akarmakA bhavanti, yathA-pazya mRgo dhAvatIti, dvitIyArthe vA prathamA suvyatyayena draSTavyA, tatazcAyamarthaH-zAkyAdIn gRhItapravrajyAnapi sAvadyAnuSThAnaratAn pRthagvibhinnAn pazya, kiM tairasadAcaritaM ? yenaivaM pradaryanta iti darzayati-anagArA vayamityeke zAkyAdayaH pravadanto 'yadidaM' yadetat, kAkkA darzayati-'virUparUpaiH' utsecanAgnividhyApanAdizastraiH svakAyaparakAyabhedabhinnairudakakarma samArabhante, udakakarmasamArambheNa ca udake zastraM udakameva vA zastraM samArabhante, tacca samArabhamANo'nekarUpAnvanaspatidvIndriyAdInvividhaM hinasti, tatra khalu bhagavatA parijJA praveditA, yathA asyaiva jIvitavyasya parivandanamAnanapUjanArtha jAtimaraNamocanArtha duHkhapratighAtahetuM yat karoti tadarzayati-sa svayamevodakazastraM samArabhate anyaizcodakazastraM samArambhayati anyAMzcodakazastraM samArabhamANAn samanujAnIte, taccodakasamArambhaNaM tasyAhitAya bhavati, tathA 94 CARACALHOSAAM // 45 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki hekeSAM sAdhUnAM yuddholIko yadidaM vyiAkhyayaM, punarapyADana udakanizritA-patara tadevAbodhilAbhAya bhavati, sa etatsambudhyamAna AdAnIya-samyagdarzanAdi samyagutthAya-abhyupagamya zrutvA bhagavato'nagArANAM vA'ntike ihaikeSAM sAdhUnAM yat jJAtaM bhavati taddarzayati-'eSaH' apkAyasamArambho grantha eSa khalu moha eSa khalu mAra eSa khalu naraka ityevamartha gRddho loko yadidaM virUparUpaiH zastraiH udakakarmasamArambheNodakazastraM samArabhamANo'nyAnanekarUpAn prANino vividhaM hinastItyetanAgvat vyAkhyeyaM, punarapyAha-'se bemI'tyAdi, sezabda Atmanirdeze, so'hamevamupalabdhAnekApkAyatattvavRttAnto bravImi-'santi' vidyante prANina udakanizritAH-pUtarakamatsyAdayo yAnudakArambhapravRtto hanyAditi, athavA'paraH sambandhaH-prAguktamudakazastraM samArabhamANo'nyAnapyanekarUpAn jantUn | vividhaM hinastIti, tat kathametacchakyamabhyupagantumityata Aha-'santi pANA' ityAdi pUrvavat, kiyantaH punasta iti darzayati-'jIvA aNegA' punarjIvopAdAnamudakAzritaprabhUtajIvabhedajJApanArtha, tatazcedamuktaM bhavati-ekaikasmin jIvabhede udakAzritA 'aneke' asaMkhyeyAH prANino bhavanti, evaM cApkAyaviSayArambhabhAjaH puruSAste tanizritaprabhUtasattvavyApattikAriNo drssttvyaaH|| zAkyAdayastUdakAzritAneva dvIndriyAdIn jIvAnicchanti nodakamityetadeva darzayati ihaM ca khalu bho! aNagArANaM udayajIvA viyAhiyA (sU0 24) khaluzabdo'vadhAraNe 'ihaiva' jJAtaputrIye pravacane dvAdazAGge gaNipiTake 'anagArANAM' sAdhUnAm 'udakajIvA' udakarUpA jIvAzcazabdAttadAzritAzca pUtarakachedanakaloddaNakabhramarakamatsyAdayo jIvA vyAkhyAtAH, avadhAraNaphalaM ca nAnyeSAmudakarUpA jIvAH pratipAditAH // yadyevamudakameva jIvAstato'vazyaM tasaribhoge sati prANAtipAtabhAjaH sAdhava kathametacchakyamabhyupagatAguktamudakazastraM samArabhAkAmAzratAH-pUtarakamatsyAdayo Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA-15 iti, atrocyate, naitadevaM, yato vayaM trividhamakAyamAcakSmahe-sacittaM mizramacittaM ca, tatra yo'citto'pkAyastenopayo- IadhyayanaM 1 rAGgavRttiH gavidhiH sAdhUnAM, netarAbhyAM, kathaM punarasau bhavatyacittaH? kiM svabhAvAdevAhozvicchastrasambandhAt ?, ubhayathA'pIti, tatra yaH svabhAvAdevAcittIbhavati na bAhyazastrasampakot, tamacittaM jAnAnA api kevalamanaHparyAyAvadhizrutajJAnino na pari uddezakaH3 (zI0) bhuJjate, anavasthAprasaGgabhIrutayA, yato nu zrUyate-bhagavatA kila zrIvarddhamAnasvAminA vimalasalilasamullasattaraGgaH shaiv||46|| lapaTalatrasAdirahito mahAido vyapagatAzeSajalajantuko'cittavAriparipUrNaH svaziSyANAM tRDbAdhitAnAmapi pAnAya nAnujajJe, tathA acittatilazakaTasthaNDilaparibhogAnujJA cAnavasthAdoSasaMrakSaNAya bhagavatA na kRteti, zrutajJAnaprAmANyajJA panArtha ca, tathAhi-sAmAnyazrutajJAnI bAhyendhanasamparkAruSitasvarUpamevAcittamiti vyavaharati jalaM, na punarnirindhanameniveti, ato yadbAhyazastrasamparkAt pariNAmAntarApannaM varNAdibhistadacittaM sAdhuparibhogAya kalpate, kiM punastacchannamityata Aha satyaM cetthaM aNuvIi pAsA, puDho satthaM paveiyaM (sU0 25) 5 zasyante-hiMsyante'nena prANina iti zastraM, taccotsecanagAlanaupakaraNadhAvanAdi svakAyAdi ca varNAdyApattayo vA pUrvAvasthAvilakSaNAH zastraM, tathAhi-agnipudgalAnugatatvAdIpasiGgalaM jalaM bhavatyuSNaM gandhato'pi dhUmagandhi rasato vi rasaM sparzata uSNaM taccodvRttatridaNDam , evaMvidhAvasthaM yadi tataH kalpate, nAnyathA, tathA kacavarakarISagomUtroSAdIndhanasa- // 46 // 6mbandhAt stokamadhyabahubhedAt , stokaM stoke prakSipatItyAdicaturbhaGgikAbhAvanA kAryA, evametat trividhaM zastraM, cazabdo CRAGAGAGAR ASSES Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAraNArthaH, anyatamazastrasamparkavidhvastameva grAhyaM, nAnyatheti, 'ettha'tti etasmin apkAye prastute 'anuvicintya' vicArya idamasya zastramityevaM grAhya, 'pazye' tyanena ziSyasya codaneti / tadevaM nAnAvidhaM zastramapkAyasyAstIti pratipAditam, etadeva darzayati-'puDho satthaM pavedita' 'pRthag' vibhinnamutsecanAdikaM zastraM 'praveditam' AkhyAtaM bhagavatA, pAThAntaraM vA 'puDho'pAsaM paveditaM' evaM pRthagvibhinnalakSaNena zastreNa pariNAmitamudakagrahaNamapAzaM praveditam-AkhyAtaM bhagavatA, apAza:-abandhanaM zastrapariNAmitodakagrahaNamabandhanamAkhyAtamitiyAvad // evaM tAvatsAdhUnAM sacittamizrAp- | | kAyaparityAgenAcittapayasA paribhogaH pratipAditaH, ye punaH zAkyAdayo'pkAyopabhogapravRttAste niyamata evApkAyaM 8 vihiMsanti, tadAzritAMzcAnyAniti, tatra na kevalaM prANAtipAtApattireva teSAM, kimanyadityata Aha aduvA adinnAdANaM (sU0 26) | 'athave'ti pakSAntaropanyAsadvAreNAbhyuccayopadarzanArthaH, azastropahatApkAyopabhogakAriNAM na kevalaM prANAtipAtaH, api tvadattAdAnamapi tatteSAM, yato yairapkAyajantubhiryAni zarIrANi nirvatitAni tairadattAni te tAnyupabhuJjate, yathA kazcit pumAn sacittazAkyabhikSukazarIrakAt khaNDamutkRtya gRhNIyAd, adattaM hi tasya tat, paraparigRhItatvAt , para-4 kIyagavAdyAdAnavat, evaM tAni zarIrANyajIvaparigRhItAni gRhRto'dattAdAnamavazyambhAvi, svAmyanujJAnAbhAvAditi, nanu yasya tattaDAgakUpAdi tenAnujJAtaM sakRttapaya iti, tatazca nAdattAdAnaM, svAminA'nujJAtatvAt , .parAnujJAtapazvAdighAtavat, nanvetadapi sAdhyAvasthamevopanyastaM, yataH pazurapi zarIrapradAnavimukha eva bhinnAryamaryAdairuccairAraTanvizasyate, SAGARAA%2595%25AR Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 47 // tatazca kathamiva nAdattAdAnaM syAt ?, na cAnyadIyasyAnyaH svAmI dRSTaH paramArthacintAyA, nanvevamazeSalokaprasiddha godAnAdivyavahAra truTyati, truTyatu nAmaivaMvidhaH pApasambandhaH taddhi deyaM yaduHkhitaM svayaM na bhavati dAsIbalIvardAdivat, na cAnyeSAM duHkhotpatteH kAraNaM halakhaGgAdivat, etadvyatiriktaM dAtRparigRhItrorekAntata evopakArakaM deyaM pratijAnate jinendramatAvalambinaH, uktaM ca - " yat svayamaduHkhitaM syAnna ca paraduHkhe nimittabhUtamapi / kevalamupagrahakaraM dharmakRte tadbhaveddeyam // 1 // " iti, tasmAdavasthitametat-teSAM tadadattAdAnamapIti // sAmpratametaddoSadvayaM svasiddhAntAbhyupagamadvAreNa paraH parijihIrSurAha - kappai Ne kappai pAuM, aduvA vibhUsAe ( 27 sU0 ) azastropahatodakArambhiNo hi coditAH santa evamAhuH yathA naitat svamanISikAtaH samArambhayAmo vayaM, kiM tvAgame nirjIvatvenA niSiddhatvAt 'kalpate' yujyate 'naH' asmAkaM 'pAtum' abhyavahartumiti, vIpsayA ca nAnAvidhaprayojanaviSaya upabhogo'bhyanujJAto bhavati, tathAhi - AjIvika bhasmasnAyyAdayo vadanti - pAtumasmAkaM kalpate na snAtuM vAriNA, zA| kyaparivrAjakAdayastu snAnapAnAvagAhanAdi sarva kalpate iti prabhASante, etadeva svanAmagrAhaM darzayati-athavodakaM vibhUSArthamanujJAtaM naH samaye, vibhUSA - karacaraNapAyUpasthamukhaprakSAlanAdikA vastrabhaNDakAdiprakSAlanAtmikA vA, evaM snAnAdizaucAnuSThAyinAM nAsti kazciddoSa iti / evaM te pariphalguvacasaH parivrAjakAdayo nijarAddhAntopanyAsena mugdhamatInvimohya kiM kurvantItyAha - adhyayanaM 1 uddezakaH 3 // 47 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puDho satthehiM viuddanti (sU0 28) ___ 'pRthag' vibhinnalakSaNaiH nAnArUpairutsecanAdizastraiste anagArAyamANAH 'viuTTanti'tti apkAyajIvAn jIvanAcyAvartta-II yanti-vyaparopayantItyarthaH, yadivA pRthagvibhinnaiH zastrairapkAyikAnvividhaM kudRnti-chindantItyarthaH, kuTTerddhAtoH chedanArthatvAt // adhunaiSAmAgamAnusAriNAmAgamAsAratvapratipAdanAyAha ettha'vi tesiM no nikaraNAe (sU0 29) 'etasminnapi' prastute svAgamAnusAreNAbhyupagame sati 'kappai Ne kappai Ne pAuM, aduvA vibhUsAe'tti evaMrUpasteSAmayamAgamo yadvalAdapkAyaparibhoge te pravRttAH sa syAdvAdayuktibhirabhyAhataH san 'no nikaraNAe'tti no nizcayaM kartuM samartho bhavati, na kevalaM teSAM yuktayo na nizcayAyAlam, api tvAgamo'pItyapizabdaH, kathaM punastadAgamo nizcayAya nAlamiti, anocyate, ta evaM praSTavyAH-ko'yamAgamo nAma ? yadAdezAtkalpate bhavatAmapakAyArambhaH, ta AhuH-prativi|ziSThAnupUrvIvinyastavarNapadavAkyasaGghAta AptapraNIta AgamaH, nityo'kartRko vA, tatazcaivamabhyupagate yo yena pratipanna AptaH sa nirAkarttavyaH, anApto'sau apkAyajIvAparijJAnAt tadvadhAnujJAnAdvA bhavAniva, jIvatvaM cApAM prAk prasAdhitameva, tatastatpraNItAgamo'pi saddharmacodanAyAmapramANam, anAptapraNItatvAd , rathyApuruSavAkyavat, atha nityo|'kartRkaH samayo'bhyupagamyate tato nityatvaM duSpratipAda, yataH zakyate vaktuM-bhavadabhyupagataH samayaH sakartRko varNapadavA-15 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- kyAtmakatvAt , vidhipratiSedhAtmakatvAta, ubhayasammatasakartRkagranthasandarbhavaditi, abhyupagamya vA brUmaH-apramANamasau, adhyayanaM 1 rAGgavRttiH nityatvAdAkAzavat, yacca pramANaM tadanityaM dRSTaM pratyakSAdivaditi, tathA vibhUSAsUtrAvayave'pi pRSTA na pratyuttaradAne kSamAH, (zI0) yatiyogyaM snAnaM na bhavati, kAmAGgatvAt , maNDanavat, kAmAGgatA ca sarvajanaprasiddhA, tathA coktam-"snAnaM mdd||48|| prpakaraM, kAmAGgaM prathamaM smRtam / tasmAtkAmaM parityajya, naiva snAnti dame rtaaH||1||" zaucArtho'pi na puSkalo, vAriNA bAhyamalApanayanamAtratvAt, na hyantarvyavasthitakarmamalakSAlanasamartha vAri dRSTaM, tasmAccharIravAGmanasAmakuzalapravRttini rodho bhAvazaucameva karmakSayAyAlaM, tacca vArisAdhyaM na bhavati, kutaH?, anvayavyatirekasamadhigamyatvAtsarvabhAvAnAM, na 18|| hi matsyAdayaH tatra sthitA matsyAditvakarmakSayabhAktvenAbhyupagamyante, vinA ca vAriNA maharSayo vicitratapobhiH / karma kSapayantIti, ataH sthitametat-tatsamayo na nizcayAya prabhavatIti // tadevaM niHsapatnamapAM jIvatvaM pratipAdya tatpravRttinivRttivikalpaphalapradarzanadvAreNopasaMjihIrSuH sakalamuddezArthamAha ettha satthaM samArabhamANassa iccee AraMbhA apariNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa icchete AraMbhA pariNAyA bhavaMti, taM pariNNAya mehAvI Neva sayaM uda // 48 // yasatthaM samArambhejA NevaNNehiM udayasatthaM samAraMbhAvejA udayasatthaM samAraMbhaMte'vi. . Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CREASEARSARA aNNe Na samaNujANejA, jassete udayasatthasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti se hu muNI pariNAtakamme (sU0 30) tti bemi // iti tRtiiyo'pkaayoddeshkH|| 'etasmin' apkAye 'zastraM' dravyabhAvarUpaM samArabhamANasyetyete samArambhA bandhakAraNatvenAparijJAtA bhavanti, atraivApakAye zastramasamArabhamANasyetyete ArambhA jJaparijJayA parijJAtA bhavanti pratyAkhyAnaparijJayA ca parihRtA bhavanti, tAmeva pratyAkhyAnaparijJAM vizeSato jJaparijJApUrvikAM darzayati-tad' udakArambhaNaM bandhAyetyevaM parijJAya medhAvI-maryAdAvyavasthito naiva svayamudakazastraM samArabheta, naivAnyairudakazastraM samArambhayet, naivAnyAnudakazastraM samArabhamANAnsamanujAnIyAt , yasyaite udakazastrasamArambhAH dvidhA parijJAtA bhavanti sa eva muniH parijJAtakarmA bhavati / bravImIti pUrvavad / iti zastraparijJAyAM tRtIyoddezakaH samAptaH // uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake munitvapratipattaye apkAyaH pratipAditaH, tadadhunA tadarthameva kramAyAtastejaskAyapratipAdanAyAyamuddezakaH samArabhyate-tasya copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi vAcyAni tAvadyAvannAmaniSpanne nikSepe tejauddezaka iti nAma, tatra tejaso nikSepAdIni dvArANi vAcyAni, atra ca pRthivIvikalpatulyatvAt keSAJcidatidezo dvArANAmapareSAM tadvilakSaNatvAt apoddhAra ityetat dvayamurarIkRtya niyuktikRd gAthAmAha teussavi dArAI tAI jAI havaMti puDhavIe / nANattI u vihANe parimANuvabhogasatthe y||116 // A. sU.90 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayanaM 1 uddezakaH4 // 49 // 'tejaso'pi agnerapi 'dvArANi' nikSepAdIni yAni pRthivyAH samadhigame'bhihitAni tAnyeva vAcyAni, apavAda darzayitumAha-nAnAtvaM' bhedo vidhAnaparimANopabhogazastreSu, turavadhAraNe, vidhAnAdiSveva ca nAnAtvaM nAnyatreti, cazabdAlakSaNadvAraparigrahaH // yathApratijJAtanirvahaNArthamAdidvAravyAcikhyAsayA''ha duvihA ya teujIvA suhamA taha bAyarA ya logaMmi / muhumA ya savvaloe paMceva ya vAyaravihANA // 117 // spaSTA // bAdarapaJcabhedapratipAdanAyAhaiMgAla agaNi accI jAlA taha mummure ya yoddhavve / bAyarateuvihANA paMcavihA vaNiyA ee // 118 // dagdhendhano vigatadhUmajvAlo'GgAra:-, indhanasthaH ploSakriyAviziSTarUpaH tathA vidyudulkA'zanisaharSasamutthitaH sUryamaNisaMsRtAdirUpazcAgniH, dAhyapratibaddho jvAlAvizeSo'rca, jvAlA chinnamUlA'naGgArapratibaddhA, praviralAgnikaNAnuviddhaM bhasma murmuraH, ete bAdarA agnibhedAH paJca bhavantIti // ete ca bAdarAgnayaH svasthAnAGgIkaraNAnmanuSyakSetre'rddhatRtIyeSu dvIpasamudreSvavyAghAtena paJcadazasu karmabhUmiSu vyAghAte sati paJcasu videheSu, nAnyatra, upapAtAGgIkaraNena lokAsaGkhayeya|bhAgavartinaH, tathA cAgamaH-"uvavAeNaM dosu uhukavADesu tiriyaloyataTTe (hai) ya" asyAyamarthaH-arddhatRtIyadvIpasamudrabAhalye pUrvAparadikSaNottarasvayambhUramaNaparyantAyate adhiolokapramANe kapATe tayoH praviSTA bAdarAgniputpadyamAnakAstavyapadezaM labhante, tathA 'tiriyaloyataTTe (he) ya'tti tiryaglokasthAlake ca vyavasthito bAdarAgniSUtpadyamAno bAdarAgnivyapa-1 dezabhAg bhavati / anye tu vyAcakSate-tayostiSThatIti tatsthaH, tiryaglokazcAsau tatsthazca tiryaglokatatsthaH, tatra ca sthita // 49 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAKASASAASAASAASAASAASAASAASA + usitsurbAdarAgnivyapadezamAsAdayati, asmiMzca vyAkhyAne kapATAntargata eva gRhyate, sa ca dvayorULekapATayorityanenai vopAtta iti tadvyAkhyAnAbhiprAyaM na vidmaH / kapATasthApanA ceyam / samudghAtena sarvalokavartinaH, te ca pRthivyAdayo mAraNAntikasamudghAtena samavahatA bAdarAgniSUpadyamAnAstavyapadezabhAjaH sarvalokavyApino bhavanti, yatra ca bAdarAH paryAptakAstatraiva bAdarA aparyAptakAH, tannizrayA tessaamupdymaantvaat| tadevaM sUkSmA bAdarAzca paryAptakAparyAptaka bhedena pratyekaM dvidhA bhavanti, ete ca varNagandharasasparzAdezaiH sahasrAyazo bhidyamAnAH saGkhyayonipramukhazatasahasrabhedapari8 mANA bhavanti, tatraiSAM saMvRtA yoniruSNA ca sacittAcittamizrabhedAt tridhA, sapta caiSAM yonilakSA bhavanti // sAmprataM | cazabdasamucitaM lakSaNadvAramAha jaha dehappariNAmo rattiM khajjoyagassa sA uvamA / jariyassa ya jaha umhA taovamA teujIvANaM // 119 // al 'yatheti dRSTAntopanyAsArthaH 'dehapariNAmaH' prativiziSTA zarIrazaktiH 'rAtrA'viti viziSTakAlanirdezaH 'khadyotaka' iti prANivizeSaparigrahaH, yathA tasyAsau dehapariNAmo jIvaprayoganivRttazaktirAvizcakAsti, evamaGgArAdInAmapi prati|viziSTA prakAzAdizaktiranumIyate jIvaprayogavizeSAvirbhAviteti / yathA vA-jvaroSmA jIvaprayogaM nAtivarttate, jIvAdhiSThitazarIrakAnupAtyeva bhavati, evopamA''gneyajantUnAM, na ca mRtA jvariNaH kvacidupalabhyante, evamanvayavyatirekAbhyAmagneH sacittatA muktakagranthopapattimukhena pratipAditA, samprati prayogamAropyate ayamevArthaH-jIvazarIrANyaGgArAdayaH, chedyatvAdihetugaNAnvitatvAt , sAsnAviSANAdisaGghAtavat, tathA AtmasaMyogAvirbhUto'GgArAdInAM prakAzapariNAmaH, Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562% zrIAcArAvRttiH (zI0) // 50 // adhyayanaM 1 uddezakaH4 zarIrasthatvAt , khdyotkdehprinnaamvt| tathA AtmasamprayogapUrvako'GgArAdInAmUSmA, zarIrasthatvAt , jvaroSmavat, na cAdityAdibhiranekAntaH, sarveSAmAtmaprayogapUrvakaM yata uSNapariNAmabhAktvaM tasmAnnAnekAntaH, tathA sacetanaM tejo, yathAyogyAhAropAdAnena vRddhivizeSatadvikAravattvAt , puruSavat , evamAdinA lakSaNenAgneyA jantavo nizceyA iti // uktaM lakSaNadvAra, tadanantaraM parimANadvAramAhaI je bAyarapajjattA paliassa asaMkhabhAgamittA u / sesA tiNNivi rAsI vIsuM logA asaMkhijjA // 120 // / ye bAdaraparyAptAnalajIvAH kSetrapalyopamAsaGkhayeyabhAgamAtravartipradezarAziparimANAH bhavanti, te punarbAdarapRthivIkAyaparyAptakebhyo'saGkhayeyaguNahInAH, zeSAstrayo'pi rAzayaH pRthvIkAyavadbhAvanIyAH, kintu vAdarapRthivIkAyAparyAptakebhyo bAdarAgyaparyAptakA asaMkhyeyaguNahInAH sUkSmapRthivIkAyAparyAptakebhyaH sUkSmAgneyAparyAptakA vizeSahInAH sUkSmapRthivIkAyaparyAptakebhyaH sUkSmAgneyaparyAptakA vizeSahInA iti // sAmpratamupabhogadvAramAha dahaNe payAvaNa pagAsaNe ya see ya bhattakaraNe seye ya / bAyarateukkAe uvabhogaguNA maNussANaM // 121 // dahanaM-zarIrAdyavayavasya vAtAdyapanayanArtha, prakRSTaM tApanaM pratApanaM-zItApanodAya prakAzakaraNamudyotakaraNaM-pradIpAdinA bhaktakaraNam-odanAdirandhanaM svedo-jvaravisUcikAdInAm, ityevamAdiSvanekaprayojaneSUpasthiteSu manuSyANAM vAdaratejaskAyaviSayA upabhogarUpA guNA upabhogaguNA bhavantIti // tadevamevamAdibhiH kAraNaiH samupasthitaiH satatamArambhapravRttA gRhiNo yatyAbhAsA vA sukhaiSiNastejaskAyajantUn hiMsantIti darzayitumAha // 50 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eehiM kAraNehiM hiMsaMtI teukAie jIve / sAyaM gavesamANA parassa dukkhaM udIraMti // 122 // 'etaiH' dahanAdibhiH kAraNaistejaskAyikAn jIvAn 'hiMsantI'ti saGghaTTanaparitApanApadrAvaNAni kurvanti 'sAtaM' sukhaM tadAtmano'nviSyantaH 'parasya' vAdarAgnikAyasya duHkham 'udIrayanti' utpAdayantIti // sAmprataM zastradvAraM tacca dravyabhAvazastrabhedAt dvidhA, dravyazastramapi samAsavibhAgabhedAt dvidhaiva tatra samAsato dravyazastrapratipAdanAyAha puDhavI AukkAe ullA ya vaNassaI tasA pANA / bAyarateDakkAe eyaM tu samAsao satthaM // 123 // 'pRthivI' dhUli : apakAyazca Ardrazca vanaspatiH trasAzca prANinaH etadvAdaratejaskAyajantUnAM 'samAsataH' sAmAnyena zastramiti // vibhAgato dravyazastramAha kiMcI sakAyasatthaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiMcI / eyaM tu davvasatthaM bhAve ya asaMjamo satthaM // 124 // kiJcicchatraM svakAya eva-agnikAya evaM anikAyasya, tadyathA-tArNo'gniH pArNAgneH zastramiti, kizcicca parakAyazastramudakAdi, ubhayazastraM punaH - tuSakarISAdivyatimizro'gniraparAgneH turAbdo bhAvazastrApekSayA vizeSaNArthaH, 'etattu' pUrvoktaM samAsavibhAgarUpaM pRthivIsvakAyAdi dravyazastramiti / bhAvazastraM darzayati-bhAve zastram asaMyamo - duSpraNihitamanovAkkAyalakSaNa iti // uktavyatiriktadvArAtidezadvAreNopasaJjihIrSurniryuktikRdAha-- sesAI dArAI tAI jAI havaMti puDhavIe / evaM teuddese nijbuttI kittiyA esA // 125 // uktazeSANi dvArANi tAnyeva yAni pRthivyuddezake'bhihitAni ' evam' uktaprakAreNa tejaskAyAbhidhAnoddezake %%%%%* 2 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 51 // % A4% AA%E4% AA% niyuktiH 'kIrtitA' vyAvarNitA bhavatIti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam- adhyayana se bemi Neva sayaM logaM abbhAikkhejA Neva attANaM abbhAikkhejjA, je loyaM a- uddezakaH4 bbhAikkhai se attANaM abbhAikkhai, je attANaM abbhAikkhar3a se loyaM abbhAi kkhai (sU0 31) asya ca sambandhaH prAgvadvAcya iti, yena mayA sAmAnyAtmapadArthapRthivyapkAyajIvapravibhAgavyAvarNanamakAri sa| evAhamavyavacchinnajJAnapravAhastejojIvasvarUpopalambhasamupajanitajinavacanasammado bravImi, kiM punastaditi darzayati'naivetyAdi, iha hi prakaraNasambandhAllokazabdenAgnikAyaloko'bhidhitsitaH, atastamagnilokaM jIvatvena naiva 'svayam' AtmanA-2 |'bhyAcakSIta-naivApahavItetyarthaH, etadabhyAkhyAne hyAtmano'pi jJAnAdiguNakalApAnumitasyAbhyAkhyAnamavApnoti, atha ca prAk prasAdhitatvAdabhyAkhyAnaM naivAtmano nyAyyam, evaM tejaskAyasyApi prasAdhitatvAt abhyAkhyAnaM kriyamANaM na yuktipathamavatarati, evaM cAsya yuktyAgamabalaprasiddhasyAbhyAkhyAne kriyamANe satyAtmano'pyapratyayasiddhasyAbhyAkhyAnaM bhavataHprAham / evamastviti cet, tanneti darzayati-'neva attANaM abbhAikkhejA' naivAtmAnaM-zarIrAdhiSThAtAraM jJAnaguNaM pratyAtmasaMvedyaM pratyAcakSIta, tasya zarIrAdhiSThAtRtvena AhRtamidaM zarIraM kenacidabhisandhimatA, tathA tyaktamidaM zarIraM kenacidabhisandhimataivetyevamAdibhirhetubhiH prasAdhitatvAt , na ca prasAdhitaprasAdhanaM piSTapeSaNavat vidvajanamanAMsi raJjayati, IP pArasambandhAlokazAlambhasamupajanitajipadArthapRthivyapkA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM ca satyAtmavatprasAdhitamagnilokaM yaH pratyAcakSIta so'tisAhasika AtmAnamabhyAkhyAti-nirAkaroti, yazcAtmAbhyAkhyAnapravRttaH sa sadaivAgnilokamabhyAkhyAti, sAmAnyapUrvakatvAdvizeSANAM, sati hyAtmasAmAnye pRthivyAdyAtmavibhAgaH siddhyati, nAnyathA, sAmAnyasya vizeSavyApakatvAt, vyApakavinivRttau ca vyApyasyApyavazyaMbhAvinI vinivRttiritikRtvA / evamayamagnilokaH sAmAnyAtmavannAbhyAkhyAtavya iti pradarzitam , adhunA'gnijIvapratipattau satyAM tadviSayasamArambhakaTukaphalaparihAropanyAsAya sUtramAha___ je dIhalogasatthassa kheyapaNe se asatthassa kheyapaNe je asatthassa kheyapaNe se dIha logasatthassa kheyaNNe (sU0 32) | 'ya' iti mumukSurdIrghaloko-vanaspatiryasmAdasau kAyasthityA parimANena zarIrocchrayeNa ca zepaikendriyebhyo dIrko varttate, tathAhi-kAyasthityA tAvat 'vaNassaikAie NaM bhaMte ? vaNassaikAietti kAlao kevacciraM hoi ?, goyamA ! aNaMta kAla | aNaMtAo ussappiNiavasappiNio, khettao aNaMtA loyA, asaMkhejjA poggalapariyaTTA, te NaM puggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejjaibhAge' parimANatastu 'paDaippannavaNassaikAiyANaM bhaMte! kevatikAlassa nillevaNA siyA ?, goyamA! vanaspatikAyo bhadanta / vanaspatikAya iti kAlataH kiyaciraM bhavati !, gautama ! anantaM kAlam , anantA utsarpiNyavasarpiNyaH, kSetrato'nantA lokAH, asaMkhyeyAH pudralaparAvartAH, te pudralaparAvato AvalikAyA asaGkhyeye bhAge. 2 pratyutpannavanaspatikAyikAnAM bhadanta! kiyatA kAlena nirlepanA syAt ?, gautama ! pratyutpannavanaspatikAyikAnAM nAsti nilepanA. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- paDuppannavaNassaikAiyANaM natthi nillevaNA' tathA zarIrocchyAcca dIrgho vanaspatiH 'vaNassaikAiyANaM bhaMte ! ke mahAliyA adhyayanaM 1 rAGgavRttiH sarIrogAhaNA paNNattA?, goyamA! sAiregaM joyaNasahassaM sarIrogAhaNA' na tathA'nyeSAmekendriyANAm , ataH sthitametat-sarvathA dIrghaloko vanaspatiriti, asya ca zastramagniH, yasmAtsa hi pravRddhajvAlAkalApAkulaH sakalatarugaNapradhvaM uddezakA 4 (zI0) sanAya prabhavati, ato'sau tadutsAdakatvAcchastraM, nanu ca sarvalokaprasiddhyA kasmAdagnireva noktaH?, kiMvA pryojnmur||52|| nArIkRtyoktaM dIrghalokazastramiti, atrocyate, prekSApUrvakAritayA, na nirabhiprAyametatkRtamiti, yasmAdayamutpAdyamAno jvAlyamAno vA havyavAhaH samastabhUtagrAmaghAtAya pravartate, vanaspatidAhapravRttastu bahuvidhasattvasaMhativinAzakArI vizeSataH syAt, yato vanaspatau kRmipipIlikAbhramarakapotazvApadAdayaH sambhavanti, tathA pRthivyapi tarakoTaravyavasthitA syAt, Apo'pyavazyAyarUpAH, vAyurapIpaccaJcalasvabhAvakomalakizalayAnusArI sambhAvyate, tadevamagnisamArambhapravRttaH etAvato jIvAnnAzayati, asyArthasya sUcanAya dIrghalokazastragrahaNamakarot sUtrakAra iti, tathA coktam-"joyateyaM na icchanti, pAvagaM jlitte| tikkhamannayaraMsatthaM, savvao'vi durAsayaM // 1 // pAINaM paDiNaM vAvi, urdu aNudi-15 sAmavi / ahe dAhiNao vAvi, dahe uttarao'vi ya // 2 // bhUyANamasamAdhAo, havvavAho na saMsao / taM paIvapayAvaTThA, OS RESTAUX BOMOA | vanaspatikAyikAnAM bhadanta ! kA mahatI zarIrAvagAhanA prajJaptA !, gautama ! sAtirekaM yojanasahavaM zarIrAvagAhanA. 2 jAtatejasaM necchanti pAvakaM jvala-1 yitum / tIkSNamanyatarat zastraM sarvato'pi durAzrayam // 1 // prAcInaM pratIcInaM vApi UrdhvamanudikSvapi / adho dakSiNato vApi dahati uttarato'pi ca // 2 // bhUtAnAmeSa mAghAto havyavAho na saMzayaH / tat pradIpapratApAthai saMyataH kizcinnArabheta // 3 // // 52 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASNAWARA saMjao kiMci nArabhe // 3 // " athavA bAdaratejaskAyAH paryAptakAH stokAH, zeSAH pRthivyAdayo jIvakAyA bahavaH, bhavasthitirapi trINyahorAtrANi svalpA itareSAM pRthivyabvAyuvanaspatInAM yathAkramaM dvAviMzatisaptatridazavarSasahasraparimANA|| dIrghA avaseyA iti, ato dIrghalokaH-pRthivyAdistasya zastram-agnikAyastasya 'kSetrajJo nipuNaH agnikArya varNAdito jAnAtItyarthaH, 'khedajJo vA' khedaH-tadvyApAraH sarvasattvAnAM dahanAtmakaH pAkAdyanekazaktikalApopacitaH pravaramaNirivA jAjvalyamAno labdhAgnivyapadezaH yatInAmanArambhaNIyaH, tamevaMvidhaM khedam-agnivyApAra jAnAtIti khedajJaH, ato ya eva dIrghalokazastrasya khedajJaH sa eva 'azastrasya' saptadazabhedasya saMyamasya khedajJaH, saMyamo hi na kazcijjIvaM vyApAdayati ato'zastram , evamanena saMyamena sarvasattvAbhayapradAyinA'nuSThIyamAnenAgnijIvaviSayaH samArambhaH zakyaH parihartu pRthivyAdikAyasamArambhazcetyevamasau saMyame nipuNamatirbhavati, tatazca nipuNamatitvAdviditaparamArtho'gnisamArambhAdyAvRtya saMyamAnuSThAne pravartate / idAnI gatapratyAgatalakSaNenAvinAbhAvitvapradarzanArtha viparyayeNa sUtrAvayavaparAmarza karoti-'je asatthasse' tyAdi, yazcAzastre-saMyame nipuNaH sa khalu dIrghalokazastrasya-agneH kSetrajJaH khedajJo vA, saMyamapUrvakaM hyagniviSayahai khedajJatvam, agniviSayakhedajJatApUrvakaM ca saMyamAnuSThAnam, anyathA tadasambhava evetyetadgatapratyAgataphalamAvirbhAvita bhavati // kaiH punaridamevamupalabdhamityata Aha-'vIrehI'tyAdi, athavA sadvaktRprasiddhau satyAM vAkyaprasiddhirbhavatItyata upadizyate vIrehiM evaM abhibhUya dilu, saMjaehiM sayA jattehiM sayA appamattehiM (sU0 33) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 53 // ghanaghAtikarmasaGghAtavidAraNAnantaraprAptAtulakevalazriyA virAjanta iti vIrAH-tIrthakarAstaivIrairarthato dRSTametadgaNaparaizca sUtrato'gnizastraM dRSTam azastraM saMyamasvarUpaM ceti / kiM punaranuSThAyedaM tairupalabdhamiti, atrocyate, 'abhibhUyeti abhibhavo nAmAdizcaturdA, dravyAbhibhavo-ripusenAdiparAjayaH AdityatejasA vA candragrahanakSatrAditejo'bhi-IPI uddezakaH4 bhavaH, bhAvAbhibhavastu parIpahopasargAnIkajJAnadarzanAvaraNamohAntarAyakarmaniIlanaM, parIpahopasargAdisenAvijayAdvimalaM caraNaM, caraNazuddharjJAnAvaraNAdikarmakSayaH, tatkSayAnnirAvaraNamapratihatamazeSajJeyagrAhi kevalajJAnamupajAyate, idamuktaM bhavatiparIpahopasargajJAnadarzanAvaraNIyamohAntarAyANyabhibhUya kevalamutpAdya tairupalabdhamiti / yathAbhUtaistairidamupalabdhaM taddarzayati-saMjaehiM' samyag yatAH saMyatAH prANAtipAtAdibhyastaiH, tathA 'sadA' sarvakAlaM caraNapratipattau mUlottaraguNabhedAyAM niraticAratvAdyanavantastaiH, tathA 'sadA' sarvakAlaM na vidyate pramAdo-madyaviSayakaSAyavikathAnidrAkhyo yeSAM te'pramattAstaiH, evaMbhUtairmahAvIraiH kevalajJAnacakSuSedaM dIrghalokazastram azastraM ca saMyamo dRSTam-upalabdhamiti / atra ca yalagrahaNAdIryAsamityAdayo guNA gRhyante, apramAdagrahaNAttu madyAdinivRttiriti / tadevametatpradhAnapuruSapratipAditamagnizastramapAyadarzanAdapramattaiH sAdhubhiH parihAryamiti // evaM pratyakSIkRtAnekadoSajAlamapyagnizastramupabhogalobhApramAdavazagA ye na pariharanti tAnuddizya vipAkadarzanAyAha __ je pamatte guNaTThIe se hu daMDetti pavuccai (sU0 34) | yo hi pramatto bhavati madyaviSayAdipramAdairasaMyato 'guNArthI' randhanapacanaprakAzAtApanAdyagniguNaprayojanavAn 'sa Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duSpaNihitamanovAkAyo'gnizastrasamArambhakatayA prANinAM daNDahetutvAddaNDaH prakarSaNocyate procyate, AyurghatAdivyapadezavaditi // yatazcaivaM tataH kiM karttavyamityata Aha taM pariNAya mehAvI iyANiM No jamahaM puvamakAsI pamAeNaM (sU0 35) 6] 'tam' agnikAyasamArambhaM daNDaphalaM parijJAya-jJaparijJApratyAkhyAnaparijJAbhyAM 'medhAvI' maryAdAvyavasthito vakSyamA NaprakAreNa vyavacchedamAtmanyAcinotIti / tameva prakAra darzayitumAha-'iyANI' tyAdi, yamahamagnisamArambhaM viSayapra mAdenAkulIkRtAntaHkaraNaH san pUrvamakArSa tamidAnI jinavacanopalabdhAgnisamArambhadaNDatattvaH no karomIti // anye 6 vanyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayitumAha lajjamANA puDho pAsa-aNagArA motti ege pavadamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM agaNikammasamArambheNaM agaNisatthaM samArabhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti / tattha khalu bhagavatA pariNNA paveditA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva agaNisatthaM samArabhai apaNehiM vA agaNisatthaM samAraMbhAvei aNNe vA agaNisatthaM samArabhamANe samaNujA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 54 // Nai, taM se ahiyAe taM se abohiyAe se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya adhyayanaM 1 soccA bhagavao aNagArANaM ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khalu mohe uddezakaH4 esa khallu mAre esa khalu Narae, iccatthaM gaDDie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM agaNikammasamAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsai (sU0 36) asya granthasyoktArthasyAyamoM lezataH pradarzyate-'lajjamAnAH' svAgamoktAnuSThAnaM kurvANAH sAvadyAnuSThAnena vA lajjA na kurvANAH 'pRthag' vibhinnAH zAkyAdayaH 'pazyeti saMyamAnuSThAne sthirIkaraNArtha ziSyasya codanA, anagArA vayamityeke pravadamAnAH, kiM tairvirUpamAcaritaM yenaivaM pradaryanta iti darzayati-yadidaM virUparUpaiH zasragnikarmasamArambheNa agnizastraM samArabhamANaH sannanyAnanekarUpAn prANino vihinasti, tatra khalu bhagavatA parijJA praveditA, yathA'syaiva pariphalgu-|| jIvitasya parivandanamAnanapUjanArtha jAtimaraNamocanArtha duHkhapratighAtahetuM yatkaroti taddarzayati-'sa' parivandanAdyarthI svata evAgnizastraM samArabhate tathA anyaizcAgnizastraM samArambhayati tathA'nyAMzca agnizastraM samArabhamANAn samanujAnIte, taccAgneH samArambhaNaM 'se' tasya sukhalipsoramutrAnyatra cAhitAya bhavati, tathA tadeva ca tasyAbodhilAbhAya bhavati, 'sa' iti yasyaitadasadAcaraNaM pradarzitaM, sa tu ziSyastadagnisamArambhaNaM pApAyetyevaM sambudhyamAna 'AdAnIya' grAhyaM samyagdarzanAdi 'samya- // 54 // gutthAya' abhyupagamya zrutvA bhagavadantike'nagArANAM vA ihaikeSAM sAdhUnAM jJAtaM bhavati, kim , tadarzayati-'eSa' pamAcaritaM yenaivaM pradartha tayamAnuSThAne sthirIkaraNAsa koNAH sAvadyAnuSThAnena va Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agnisamArambhaH granthaH-karmahetutvAd eSa eva moha eSa evaM mAra eSa eva narakastaddhetutvAditi bhAvaH, ityevamartha ca gRddho loko yatkaroti taddarzayati-yadidaM virUparUpaiH zastrairagnikarma samArabhate tadArambheNa cAgnizastraM samArabhate taccArabhamANo'nyAnanekarUpAn prANino vihinastIti // kathaM punaragnisamArambhapravRttA nAnAvidhAn prANino vihiMsantIti darzayitumAha se bemi-saMti pANA puDhavInissiyA taNaNissiyA pattaNissiyA qaTTanissiyA gomayaNissiyA kayavaraNissiyA, saMti saMpAtimA pANA Ahacca saMpayaMti, agaNiM ca khalu puTThA ege saMghAyamAvajaMti, je tattha saMghAyamAvajaMti te tattha pariyAvajaMti, je tattha pariyAvajaMti te tattha uddAyaMti (sU0 37) | tadahaM bravImi yathA nAnAvidhajIvahiMsanamagnikAyasamArambheNa bhavatIti / yathApratijJAtArthaM darzayati-'santi' vidyante 'prANA' jantavaH, pRthivIkAyanizritAH pRthivIkAyatvena pariNatA ityarthaH, tadAzritA vA kRmikunthupipIlikAgaNDUpadAhimaNDUkavRzcikakarkaTakAdayaH, tathA vRkSagulmalatAvitAnAdayaH, tathA tRNapatranizritAH pataGgelikAdayaH, tathA kASThanizritA-ghuNodehikApipIlikA'NDAdayaH, gomayanizritAH-kunthupanakAdayaH, kacavaraH-patratRNadhUlisamudAyastanizritAH mayanizritAH kunyA tRNapatranizritA vA kRmikunthupipIliAnta Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayanaM 1 zrIAcA- kRmikiittptnggaadyH| tathA 'santi' vidyante sampatitumutplutyotplutya gantumAgantuM vA zIlaM yeSAM te sampAtinaH prANino rAGgavRttiH -jIvA makSikAbhramarapataGgamazakapakSivAtAdayaH, ete ca sampAtinaH 'Ahatya' upetya svata eva, yadivA atyartha kadAcidvA| (zI0) agnizikhAyAM sampatanti ca / tadevaM pRthivyAdinizritAnAM jIvAnAM yadbhavati tadarzayitumAha-'agaNiM cetyAdi, randha napacanatApanAdyagniguNArthibhiravazyamagnisamArambho vidheyaH, tatsamArambhe ca pRthivyAdinizritAnAM jIvAnAmetA vkssy||55|| mANA avasthA bhavanti, chAndasatvAt tRtIyArthe dvitIyA,. tatazcAyamarthaH-agninA 'spRSTAH'chuptA eke kecana sahanatamadhikaM gAtrasaGkocanaM mayUrapicchavadApadyante, cazabdasyAdhikyArthatvAt, khaluzabdo'vadhAraNe, agnerevAyaM pratApo nApara syeti, yadivA saptamyarthe dvitIyA spRSTazabdazca patitavacanaH, tatazcAyamartho bhavati-agnAveva spRSTAH-patitA 'eke zalabhAdAdayaH 'sAta' samekIbhAvenAdhikaM gAtrasaGkocanam 'Apadyante' prApnuvanti, ye ca 'tatra'agnau patitAH sahAtamApadyante te prANinaH 'tatra'agnau paryApadyante, paryApattiH-sammUchanam, USmAbhibhUtA mUrchAmApadyante ityarthaH / atha kimarthaM sUtrakRtA vibhaktipariNAmo'kArIti, ucyate, mAgadhadezIsamanuvRtteH vyAkhyAvikalpapradarzanArtha vA, adhyAhArAdayo'pi vyAkhyAjhAnItyanena ziSyo jJApito bhavati / atha ke punaste'dhyAhArAdaya iti ?, ucyante, adhyAhAro vipariNAmo vyavahitakalpanA guNakalpanA lakSaNA vAkyabhedazceti, iha ca dvitIyAvibhakta saptamIpariNAmaH kRta iti / ye ca 'tatra'agnau paryApadyante te prANinaH kRmipipIlikAbhramaranakulAdayastatrAgnAvapadAvanti-prANAn muJcantItyarthaH, tadevamagnisamArambhe sati na kevalamagnijantUnAM vinAzaH kiM tvanyeSAmapi pRthivItRNapatrakASThagomayakacavarAzritAnAM sampAtinAM ca vyApattiravazya Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mbhAvinIti, ata eva ca bhagavatyAM bhagavatoktam - "do puMrisA sarisavayA annamannehiM saddhiM agaNikArya samAraMbhaMti, tattha NaM ege purise agaNikAyaM samujjAleti, ege vijjhaveti, tattha NaM ke purise mahAkammayarAe ? ke purise appakammayarAe ?, goyamA ! je ujjAleti se mahAkammayarAe, je vijjhaveti se appakammayarAe" // tadevaM prabhUtasattvopamardanakaramayArambhaM vijJAya manovAkkAyaiH kRtakAritAnumatibhizca tatparihAraH kArya iti darzayitumAha ettha satthaM samAraMbhamANassa iccete AraMbhA apariNNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamAraMbhamANassa iccete AraMbhA pariNNAyA bhavaMti, taM pariNNAya mehAvI Neva sayaM agaNisatthaM samAraMbhe neva'NNehiM agaNisatthaM samAraMbhAvejA agaNisatthaM samAraMbhamANe aNNe na samaNujANejjA, jassete agaNikammasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme ( sU0 38 ) tti bemi // iti caturtha uddezakaH // 'atra' agnikAye 'zastraM' svakAyaparakAya bhedabhinnaM 'samArabhamANasya' vyApArayata ityete ArambhAH pacanapAcanAdayo bandhahetutvenAparijJAtA bhavanti, tathA atraivAgnikAye zastramasamArabhamANasyaite ArambhAH parijJAtA bhavanti, yasyaite agni 1 drau puruSau sadRzavayasau anyo'nyaM samakamanikAyaM samArambhayataH, tatraikaH puruSo'gnikAryaM samujjvalayati, eko vidhyApayati, tatra kaH puruSo mahAkarmA kaH puruSo'lpakarmA !, gautama ! ya ujvalayati sa mahAkarmA yo vidhyApayati so'lpakarmA. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -9649 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayanaM 1 uddezakaH5 // 56 // kAyasamArambhA jJaparijJayA jJAtA bhavanti pratyAkhyAnaparijJayA ca parihRtA bhavanti sa eva muniH paramArthataH parijJAtaka- mrmeti bravImIti pUrvavat / iti zastraparijJAyAM caturthoddezakaTIkA smaaptaa|| uktazcaturthoddezakaH, sAmprataM paJcamaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake tejaskAyaH pratipAditaH, tadanantaramavikalasusAdhuguNapratipattaye kamAyAtavAyukAyapratipAdanAvasare vanaspatikAyajIvasvarUpamAvirbhAvyate, kiM punaH kramollaGghanakAraNamiti, ucyate, eSa hi vAyuracAkSuSatvAhuHzraddhAnaH, ataH samadhigatAzeSapRthivyAyekendriyaprANigaNasvarUpaH ziSyaH sukhameva vAyujIvasvarUpaM pratipatsyate, sa eva ca kramo yena ziSyAH jIvAditattvaM prati protsahante yathAvapratipattumiti, vanaspatikAyastu samastalokapratyakSaparisphuTajIvaliGgakalApopetaH, ataH sa eva tAvatpratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsya catvAryanuyogadvArANi vAcyAni yAvannAmaniSpanne nikSepe vanaspatyuddezakaH, tatra vanaspateH svabhedakalApapratipAdanAya pUrvaprasiddhArthAtidezadvAreNa niyuktikRdAha- . | puDhavIe je dArA vaNasaikAe'vi huMti te ceva / nANattI u vihANe parimANuvabhogasatthe ya // 126 // yAni pRthavIkAyasamadhigataye dvArANyuktAni tAnyeva vanaspatI draSTavyAni, nAnAtvaM tu prarUpaNAparimANopabhogazastreSu cazabdAlakSaNe ca draSTavyamiti // tatrAdau prarUpaNAsvarUpaniopanAyAhaduviha vaNassaijIvA suhamA taha bAyarA ya logaMmi / suhumA ya savvaloe do ceva ya bAyaravihANA // 127 // AGRICA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARESSSSSSAGACASS ___ vanaspatayo dvividhAH-sUkSmA bAdarAzca, sUkSmAH sarvalokApannAzcakSupohyAzca na bhavantyekAkArA eva, bAdarANAM puna vidhAne // ke punaste bAdaravidhAne ityata Aha__ patteyA sAhAraNa vAyarajIvA samAsao duvihA / bArasaviha'NegavihA samAsao chavvihA huMti // 128 // bAdarAH samAsataH dvividhAH-pratyekAH sAdhAraNAzca, tatra patrapuSpamUlaphalaskandhAdIn prati pratyeko jIvo yeSAM te pratyekajIvAH, sAdhAraNAstu parasparAnuviddhAnantajIvasaGghAtarUpazarIrAvasthAnAH, tetra pratyekazarIrA dvAdazavidhAnAH, sAdhAraNAstvanekabhedAH, sarve'pyete samAsataH poDhA prtyetvyaaH|| tatra pratyekatarudvAdazabhedapratyAyanAyAharukkhA gucchA gummA layA ya vallI ya pavvagA ceva / taNavalayahariyaosahijalaruhakuhaNA ya boddhavvA // 129 // vRzcayanta iti vRkSAH, te dvividhAH-ekAsthikA bahubIjakAca, tatraikAsthikAH-picumandAnakozambazAlAGkollapIluzalakyAdayaH, bahubIjakAstu-udumbarakapitthAstikatindukavilvAmalakapanasadADimamAtuliGgAdayaH, gucchAstu-vRntAkIkarpA-2 sIjapAADhakItulasIkusumbharIpiSpalInIlyAdayaH, gulmAni tu-navamAlikAseriyakakoraNTakabandhujIvakabANakaravIrasinduvAravicakilajAtiyUthikAdayaH, latAstu-padmanAgAzokacampakacUtavAsantIatimuktakakundalatAdyAH, valyastu-kuSmANDIkAliGgItrapuSItumbIvAluGkIelAlukIpaTolyAdayaH, parvagAH punaH-ikSuvIraNazuNThazaravetrazataparvavaMzanalaveNukAdayaH, tRNAni tu-vetikAkuzadarbhaparvakArjunasurabhikuruvindAdIni, valayAni ca-tAlatamAlatakalIzAlasaralAketakIkadalIka 1 zatapatrI. pra. 2 varcakA. pra. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 57 // ndalyAdIni, haritAni-tandulIyakAdhUyAruhavastulabadarakamArjArapAdikAcillIpAlakyAdIni, auSadhyastu-zAlIvrIhigodhU- adhyayana mayavakalamamasUratilamudgamASaniSpAvakulasthAtasIkusumbhakodravakaDnavAdayaH, jalaruhA-udakAvakapanakazaivalakalambukApAvakakazerukausalapadmakumudanalinapuNDarIkAdayaH, kuhuNAstu-bhUmisphoTakAbhidhAnAH AyakAyakuhuNakuNDukohalikAzalAkAsa uddezakaH 5 ppacchatrAdayaH, eSAM hi pratyekajIvAnAM vRkSANAM mUlaskandhakandatvaMkzAlapravAlAdiSvasaMkhyeyAH pratyeka jIvAH, patrANi puSpANi caikajIvAni mantavyAni, sAdhAraNAstvanekavidhAH, tdythaa-lohiinihustubhaayikaaashvkiisiNhknniiNshRnggberaimaalukaamuulkkRssnnkndsuurnnkndkaakoliikssiirkaakoliiprbhRtyH|| 'sarve'pyete saMkSepAt poDhA bhavantI'tyuktaM, ke punaste bhedA ityAha aggavIyA mUlaSIyA khaMdhabIyA ceva poravIyA ya / bIyaruhA samucchima samAsao vaNasaIjIvA // 130 // tatra koriNTakAdayo'grabIjAH, kadalyAdayo mUlabIjAH, nihuzallakkayaraNikAdayaH skandhabIjAH, ikSuvaMzavetrAdayaH parvabIjAH, bIjaruhAH zAlivrIhyAdayaH, sammUrcchanajAH padminIzRGgATakapAThazaivalAdayaH, evamete samAsAttarujIvAH poDhA | kathitAH, nAnye santIti pratipattavyaM // kiMlakSaNAH punaH pratyekataravo bhavantItyata Aha jaha sagalasarisavANaM silesamissANa vattiyA bddii| patteyasarIrANaM taha huMti sarIrasaMghAyA // 131 // yatheti dRSTAntopanyAsArthaH, yathA sakalasarSapANAM zleSayatIti zleSaH-sarjarasAdistena mizritAnAM 'vartitA' valitA vartiH el // 57 // 1.trikarI. pra. 20pAvAka. pra. 3 kuddaNeti ni0, 4.berA. pra. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyAM ca vartI pratyekapradezAH krameNa siddhArthakAH sthitAH, nAnyo'nyAnuvedhena, cUrNitAstu kadAcidanyo'nyAnuvedhabhAjo'pi syurityataH sakalagrahaNaM, yathA'sau varttistathA pratyekataruzarIrasaGghAtaH, yathA ca sarSapAstathA tadadhiSThAyino jIvAH, yathA zleSavimizritAstathA rAgadveSapracitakarmapudgalodayamizritAH jIvAH, pazcimArjena gAthAyA upanyastadRSTAntena saha sAmyaM pratipAditaM tatheti zabdopAdAnAditi / asminnevArthe dRSTAntAntaramAha jaha vA tilasakuliyA bahuehiM tilehiM meliyA saMtI / patteyasarIrANaM taha huMti sarIrasaMghAyA // 132 // yathA vA tilazaSkulikA - tilapradhAnA piSTamayapolikA bahubhistilairniSpAditA satI bhavati, tathA pratyekazarIrANAM tarUNAM zarIrasaGghAtA bhavantIti draSTavyamiti // sAmprataM pratyekazarIrajIvAnAmekAnekAdhiSThitatvapratipipAdayiSayA''ha - nANAvihasaMThANA dIsaMtI egajIviyA pattA / khaMdhAvi egajIvA tAlasaralanAlierINaM // 133 // nAnAvidhaM - bhinnaM saMsthAnaM yeSAM tAni nAnAvidhasaMsthAnAni patrANi yAni caivaMbhUtAni dRzyante tAnyekajIvAdhiSThi tAnyavagantavyAni, tathA skandhA apyekajIvAdhiSThitAstAlasaralanAlikeryAdInAM nAtrAnekajIvAdhiSThitatvaM sambhavatIti, avaziSTAnAM tvanekajIvAdhiSThitatvaM sAmarthyAtpratipAditaM bhavati // sAmprataM pratyekatarujIvarAziparimANAbhidhitsayA''ha panteyA pajjantA seDhIeN asaMkhabhAgamittA te / logAsaMkhappajjattagANa sAhAraNANatA // 134 // pratyekatarujIvAH paryAptakAH saMvarttitacaturasrIkRtalokazreNyasaMkhyeyabhAgavakAzapradezarAzitulyapramANAH, ete ca puna Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) adhyayana uddezaka:5 // 58 // barbAdaratejaskAyaparyAptakarAzerasaGkhayeyaguNAH, ye punaraparyAptakAH pratyekatarujantavaH te hyasaGkhayeyAnAM lokAnAM yAvantaH pradezAstAvanta iti, ete'pyaparyAptakA bAdaratejaskAyajIvarAzerasaGkhyeyaguNAH, sUkSmAstu vanaspatayaH pratyekazarIriNaH paryAptakA aparyAptakA vA na santyeva, sAdhAraNAstvanantA iti vizeSAnupAdAnAt , sAdhAraNAH sUkSmabAdaraparyAptakAparyApsakabhedena caturvidhA api pRthak pRthaganantAnAM lokAnAM yAvantaH pradezAstAvanta iti, ayaM tu vizeSaH-sAdhAraNabAdaraparyAptakebhyo bAdarA aparyAptakA asaMkhyeyaguNAH bAdarAparyAptakebhyaH sUkSmAH aparyAptakA asaJjayaguNAstebhyo'pi sUkSmAH paryAptakAH asaGkhayeyaguNA iti // sampratyeSAM tarUNAM yo jIvatvaM necchati taM prati jIvatvapratipAdanecchayA niyuktikRdAha| eehiM sarIrehiM pacakkhaM te parUviyA jIvA / sesA ANAgijjhA cakkhuNA je na dIsaMti // 135 // ___etaiH' pUrvapratipAditaistaruzarIraiH pratyakSapramANaviSayaiH 'pratyakSaM sAkSAt 'te' vanaspatijIvAH 'prarUpitA' prasAdhitAH, tathAhi-na hyetAni zarIrANi jIvavyApAramantareNaivaMvidhAkArabhAJji bhavanti, tathA ca prayogaH-jIvazarIrANi vRkSAH, akSAdhupalabdhibhAvAt, pANyAdisaGghAtavat, tathA kadAcit sacittA api vRkSAH, jIvazarIratvAt , pANyAdisaGghAtavadeva, tathA mandavijJAnasukhAdimantastaravaH, avyaktacetanAnugatatvAt , suptAdipuruSavat, tathA coktam-"vRkSAdayo'kSAdhupalabdhibhAvAkhANyAdisavAtavadeva dehAH / tadvatsajIvA api dehatAyAH, suptAdivat jJAnasukhAdimantaH // 1 // " 'zeSA' iti sUkSmAste ca cakSuSA nopalabhyanta ityAjJayA grAhyA iti, AjJA ca bhagavadvacanamavitathamaraktadviSTapraNItamiti zraddhAtavyamiti // sAmprataM sAdhAraNalakSaNamabhidhitsurAha Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sAhAraNamAhAro sAhAraNa ANapANagahaNaM ca / sAhAraNajIvANaM sAhAraNalakkhaNaM eyaM // 136 // __ samAnam-ekaM dhAraNam-aGgIkaraNaM zarIrAhArAderyeSAM te sAdhAraNAH teSAM sAdhAraNAnAm-anantakAyAnAM jIvAnAM | 'sAdhAraNaM sAmAnyamekamAhAragrahaNaM tathA prANApAnagrahaNaM ca sAdhAraNameva, etatsAdhAraNalakSaNam, etaduktaM bhavatiekasminnAhAritavati sarve'pyAhAritavantastathaikasminnucchrusite niHzvasite vA sarve'pyucchasitA niHzvasitA veti // amumevArtha spaSTayitumAha egassa u jaM gahaNaM bahUNa sAhAraNANa te ceva / jaM bahuyANaM gahaNaM samAsao taMpi egassa // 137 // eko yaducchAsaniHzvAsayogyapudgalopAdAnaM vidhatte bahUnAmapi sAdhAraNajIvAnAM tadeva bhavati, tathA yacca bahavo grahaNamakArSarekasyApi tadeveti // atha ye bIjAprarohanti vanaspatayasteSAM kathamAvirbhAva ityata AhajoNinbhUe bIe jIvo vakkamai so va anno vA / jo'vi ya mUle jIvo so ciya patte paDhamayAe // 138 // atra bhUtazabdo'vasthAvacanaH, yonyavasthe bIje yonipariNAmamajahatItyarthaH, bIjasya hi dvividhAvasthA-yonyavasthA a-13 yonyavasthA ca, yadA yonyavasthAM na jahAti bIjamujjhitaM ca jantunA tadA yonibhUtamucyate, yonistu jantorusattisthAnamavinaSTamiti, tasmin bIje yonibhUte jIvo 'vyutkrAmati' upadyate, sa eva pUrvako bIjajIvo'nyo vA''gatya tatropadyate, etaduktaM bhavati-yadA jIvenAyuSaH kSayAdvIjaparityAgaH kRto bhavati, tasya ca yadA bIjasya kSityudakAdisaMyogastadA kadAcitsa eva prAktano jIvastatrAgatya pariNamate kadAcidanya iti, yazca mUlatayA jIvaH pariNamate sa eva prathama Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 59 // patratayA'pIti, ekajIvakartRke mUlapatre itiyAvat, prathamapatrakaM ca yA'sau bIjasya samucchranAvasthA bhUjala kAlApekSA saivocyata iti, niyamapradarzanametat zeSaM tu kizalayAdi sakalaM na mUlajIvapariNAmAvirbhAvitamevetyavagantavyamiti // yata uktam - "sabvo'vi kisalao khalu uggamamANo aNantao bhaNio" ityAdi // tathA'paraM sAdhAraNalakSaNamabhidhitsurAhacakkAgaM bhajyamANassa gaMThI cuNNaghaNo bhave / puDhavisarisa bheeNaM anaMtajIvaM viyANehi // 139 // yasya mUlakandatvakpatrapuSpaphalAderbhajyamAnasya cakrakaM bhavati, cakrAkAraH samacchedo bhaGgo bhavatItiyAvat, yasya ca granthiH- parva bhaGgasthAnaM vA 'cUrNena' rajasA 'ghano' vyApto bhavati, yo vA bhidyamAno vanaspatiH pRthivIsadRzena bhedena | kedAroparizuSkatarikAvat puTabhedena bhidyate, tamanantakAryaM vijAnIhi // tathA lakSaNAntaramAha gUDhasirAgaM pattaM sacchIraM jaM ca hoi nicchIraM / jaM puNa paNaTThasaMghiya anaMtajIvaM viyANAhi // 140 // spaSTArthA / evaM sAdhAraNajIvAn lakSaNataH pratipAdya samprati nAmagrAhamanantAn vanaspatIn darzayitumAhasevAlakatthabhANiyaavae paNae ya kiMnae ya haDhe / ee anaMtajIvA bhaNiyA aNNe aNegavihA // 141 // sevAlakatthabhANikA'vakapanakakiNvahaThAdayo'nantajIvA gaditA anekaprakArAzcAnye'pItthamavagantavyA iti // samprati | pratyekatarUNAmekAdijIvaparigRhItazarIradRzyatvaM pratipipAdayiSayAha egassa duNha tinha va saMkhijANa va tahA asaMkhANaM / patteyasarIrANaM dIsaMti sarIrasaMghAyA // 142 // 1 sarvo'pi kizalayaH khaladracchannanantako bhaNitaH. adhyayanaM 1 uddezakaH 5 // 59 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KHARGESSAGAROORBASANA) ekajIvaparigRhItazarIraM tAlasaralanAlikeryAdiskandhaH, sa ca cakSurmAhyaH, tathA bisamRNAlakarNikAkuNakakaTAhAnAmekajIvaparigRhItatvaM cakSurdazyatvaM ca, dvitrisaGkhyayAsaGghayeyajIvaparigRhItatvamapyevaM dRzyatayA bhAvanIyamiti // kimanantAnAmapyevaM ?, netyata Ahaikkassa duNha tiNha va saMkhijANa va na pAsi sakkA / dIsaMti sarIrAI nioyajIvANa'NatANaM // 143 // naikAdInAmasaGkhadheyAvasAnAnAmanantatarujIvAnAM zarIrANyupalabhyante, kutaH?, abhAvAt, na hyekAdijIvaparigRhItAnyanantAnAM zarIrANi santi, anantajIvapiNDatvAdeva, kathaM taryupalabhyAste bhavantIti darzayati-dRzyante zarIrANi bAdara| nigodAnAmanantajIvAnAM, sUkSmanigodAnAM tu nopalabhyante, anantajIvasaGghAtatve satyapyatisUkSmatvAditi bhAvaH, nigodAstu niyamata evAnantajIvasAtA bhavantIti, uktaM ca-"golA ya asaMkhejjA hu~ti NioA asaGkhyA gole / ekkeko |ya nioe aNaMtajIvo muNeyabvo // 1 // " evaM vanaspatInAM vRkSAdipratyekAdibhedAttathA varNagandharasasparzabhedAt sahasrA|prazo vidhAnAni saGkhyeyAni.yonipramukhAni zatasahasrANi bhedAnAmavaseyAnIti, tathAhi-vanaspatInAM saMvRtA yoniH, sA |ca sacittAcittamizrabhedAt tridhA, tathA zItoSNamizrabhedAca, tathA pratyekatarUNAM daza lakSA yonibhedAnAM, sAdhAraNAnAM ca caturdaza, kulakoTInAM dvayorapi paJcaviMzatikoTizatasahasrANIti // ukaM vidhAnadvAram, idAnIM parimANamabhidhIyatetatra prathama sUkSmAnantajIvAnAM darzayitumAha 1golAJcAsaGkhyayA bhavanti nigodA asalaceyA goLe / ekaikaca nigodo'nantajIvo muNitavyaH // 1 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 60 // pattheNa va kuDaveNa va jaha koi miNijja savvadhannAI / evaM mavijjamANA havaMti loyA anaMtA u // 144 // prasthakuDavAdinA yathA kazcitsarvadhAnyAni pramiNuyAt, mitvA cAnyatra prakSiped evaM yadi nAma kazcitsAdhAraNajIvarAziM lokakuDavena mitvA'nyatra prakSipet tata evaM mIyamAnA anantA lokA bhavantIti // idAnIM bAdaranigodaparimANAbhidhitsayA''ha je bAyara pajjattA parassa asaMkhabhAgamittA te / sesA asaMkhaloyA tinnivi sAhAraNANaMtA // 145 // ye paryAptakabAdaranigodAste saMvarttitacaturazrIkRtasakalalokapratarAsaGghayeya bhAgavarttipradezarAziparimANA bhavanti, ete punaH pratyekazarIrabAdaravanaspatiparyApta kajIvebhyo'saGghayeyaguNAH, zeSAstrayo'pi rAzayaH pratyekamasaGghayeya lokAkAzapradezaparimANAH, ke punastraya iti ?, ucyante, aparyAptakavAdaranigodA aparyAptakasUkSmanigodAH paryAptakasUkSmanigodAH, ete ca kramazo bahutarakA draSTavyA iti, sAdhAraNajIvAstebhyo'nantaguNAH, etacca jIvaparimANaM, prAktanaM tu rAzicatuSTayaM nigodaparimANamiti // parimANadvArAnantaramupabhogadvAramabhidhitsurAha AhAre uvagaraNe sayaNAsaNa jANa juggakaraNe ya / AvaraNa paharaNesu a satyavihANesu a bahusuM // 146 // AhAraH - phalapatrakizalayamUlakandatvagAdinirvartyaH, upakaraNaM vyajanakaTakakavalakArgalAdi, zayanaM-khaTTA phalakAdi, Asanam - AsandakAdi, yAnaM - zibikAdi, yugyaM - gantrikAdi, AvaraNam - phalakAdi, praharaNaM- lakuTamusuNDhyAdi, zastravidhAnAni ca bahUni tannirvarttyAni, zaradAtrakhaGga kSurikAdigaNDopayogitvAditi // tathA'paro'pi paribhogavidhiH, taddarzanAyAha- adhyayanaM 1 uddezaka: 5 // 60 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sa. 11 Aja kaTTakamme gaMdhaMge vattha malla joe ya / jhAvaNaviyAvaNesu a tillavihANe a ujjoe // 147 // 'AtodyAni - paTahabherIvaMzavINAjhalaryAdIni, kASThakarmma- pratimAstambhadvArazAkhAdi, gandhAGgAni - bAlakapriyaGgupatra kadamanakatvakkandanozIradevadArvAdIni, vastrANi valkalakArpAsamayAdIni, mAlyayogA- navamAlikAbakulacampakapunnAgAzokamAlatIvicakilAdayaH, dhmApanaM dAho bhasmasAtkaraNamindhanaiH, vitApanaM - zItAbhyardditasya zItApanayanAya kASThaprajvAlanAt, tailavidhAnaM tilAtasI sarpapeGgadIjyotiSmatI karaJjAdibhiH, udyoto- varttitRNacUDAkASThAdibhiriti // evametAnyupabhogasthAnAni pratipAdya tadupasaJjihIrSurAha ehiM kAraNehiM hiMsaMti vaNassaI bahU jIve / sAyaM gavesamANA parassa dukkhaM udIraMti // 148 // 'etaiH' gAthAdvayopAttaiH 'kAraNaiH' prayojanaiH 'hiMsanti' vyApAdayanti pratyekasAdhAraNavanaspatijIvAn bahUn vanaspatisamArambhiNaH puruSAH, kiMbhUtAsta iti darzayati- 'sAtaM' sukhaM tadanveSiNaH 'parasya' vanaspatyAdyekendriyAdeH 'duHkha' | bAdhAmutpAdayanti // sAmprataM zastramucyate tacca dvidhA dravyabhAvabhedAt dravyazastramapi samAsavibhAgabhedAt dvidhaiva, tatra samAsadravyazastrAbhidhitsayA''ha-- kappaNikuhANiasiyagadattiyakuddAlavAsiparasU a / satthaM vaNassaIe hatthA pAyA muhaM aggI // 149 // kalpyate - chidyate yayA sA kalpanI - zastravizeSaH, kuThArI prasiddhaiva, asiyagaM - dAtraM, dAtrikA - prasiddhA, kuddAlakavAsiparazavazca, ete vanaspateH zastraM, tathA hastapAda mukhAgnayazca ityetatsAmAnyazastramiti // vibhAgazastrAbhidhitsayA''ha Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayanaM 1 uddezakaH 5 // 61 // BABAMAAR kiMcI sakAyasatthaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiMci / eyaM tu davvasatthaM bhAve ya asaMjamo satthaM // 15 // kizcit svakAyazavaM-lakuTAdi kiJcicca parakAyazavaM-pASANAjhyAdi tathobhayazastraM-dAtradAtrikAkuThArAdi, etad dravyazastra, bhAvazastraM punarasaMyamaH duSpraNihitamanovAkAyalakSaNa iti // sakalaniryuktyarthaparisamAptipracikaTayiSayA''ha sesAI dArAI tAI jAI havaMti puDhavIe / evaM vaNassaIe nijjuttI kittiyA esA // 151 // uktavyatiriktazeSANi tAnyeva dvArANi yAni pRthivyAmabhihitAni tatastadvArAbhidhAnAdvanaspatI niyuktiH 'kIrtitA' vyAvarNiteti // sAmprataM sUtrAnugame askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam- taM No karissAmi samudrAe, mattA maimaM, abhayaM vidittA, taM je No karae, esovarae, etthovarae, esa aNagAretti pavuccaI (sU039) ol asya cAnantaraparamparAdisUtraiH sambandhaH prAgvadvAcyaH, uktaM prAk 'sAtAnveSiNo hi vanaspatijantUnAM duHkhamudIra yanti, tatazca tanmUlameva duHkhagahane saMsArasAgare bhrAmyanti sattvAH' ityevaM viditakaTukavipAkaH samastavanaspatisattvaviSayavimardanivRttimAtyantikImAtmani darzayannAha-'tat' vanaspatInAM duHkhamahaM dRSTapratyapAyo na kariSye, yadivA tahu:khotpattinimittabhUtaM vanaspatAvArambha-chedanabhedanAdirUpaM no kariSye manovAkAyaiH, tathA'parairna kArayiSye, tathA kurvatazcAnyAnnAnumaMsye, kiM kRtveti darzayati-sarvajJopadiSTamArgAnusRtyA samyak pravrajyotthAnenotthAya samutthAya, pravrajyAM // 61 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipadyetyarthaH, tadevaM varjitasakalasAvadyArambhakalApaH saMstadvanaspatiduHkhaM tadArambhaM vA no kariSyAmIti, anena ca saMyamakriyA darzitA, na ca kriyAta eva mokSAvAptiH, kiM tarhi ?, jJAnakriyAbhyAM, taduktam-"nANaM kiriyArahiyaM | kiriyAmettaM ca do'vi egantA / na samatthA dAuM je jammamaraNadukkhadAhAI // 1 // " yata evamato viziSTamokSakAraNabhUtajJAnapratipipAdayiSayA''ha-'mattA maimaM matvA-jJAtvA avabudhya yathAvat jIvAn , matirasyAstIti matimAn , matimAnevopadezA) bhavatItyatastadvAreNaiva ziSyAmantraNaM he matiman ! pravrajyAM pratipadya jIvAdipadArthAzca jJAtvA mokSamavAmotIti, samyagjJAnapUrvikA hi kriyA phalavatIti darzitaM bhavati / punaratraivAha-'abhayaM vidittA' avidyamAnaM bhaya-5 masminsattvAnAmityabhayaH-saMyamaH, sa ca saptadazavidhAnastaM cAbhayaM-sarvabhUtaparipAlanAtmakaM saMsArasAgarAnnirvAhakaM viditvA vanaspatyArambhAnivRttirvidheyeti / etadeva darzayitumAha-'taM je no karae' ityAdi, 'taM' vanaspatyArambhaM 'yo' viditatadArambhakaTukavipAkaH no kuryAt , tasya prativiziSTeSTaphalAvAptirnAnyasyAndhamUDhyA pravarttamAnasya, abhilapitaviprakRSTasthAna-R) prAptipravRttAndhakriyAvyAghAtavaditi mantavyaM, jJAnamapi kriyAhInaM na mokSAya, gRhAntardahyamAnaninakSupaGgacakSuAnavaditi, evaM jJAtvA'bhyupetya ca tatparihAraH karttavya iti darzitaM bhavati / evaM yaH samyagjJAnapUrvikAM nivRttiM karoti sa eva samastArambhanivRtta iti darzayati-'esovarae'tti eSa eva sarvasmAdArambhAvanaspati viSayAduparato yo yathAvat jJAtvA''rambhaM na karotIti, sa punarevaMvidhanivRttibhAkiM zAkyAdiSvapi sambhavatyutehaiva pravacana iti darzayati-'etthova 1jJAnaM kriyArahitaM kriyAmAtraM ca dve apyekAntAt / na samarthe dAtuM yAni janmamaraNaduHsadAhakAni // 1 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayanaM 1 uddezakaH5 zrIAcA- rae'tti etasminneva jainendre pravacane paramArthata uparato nAnyatra, yathApratijJAtaniravadyAnuSThAyitvAduparatavyapadeza- rAGgavRttiH bhAg bhavati na zeSAH zAkyAdayaH, tadviparItatvAd, eSa eva ca sampUrNAnagAravyapadezamaznute iti darzayati-'esa (zI0) aNagAretti pavuccaI' 'eSaH' atikrAntasUtrArthavyavasthito'vidyamAnAgAro'nagAraH prakarSeNa ucyate procyate iti, kiM kRtaH prakarSaH ?, anagAravyapadezakAraNabhUtaguNakalApasambandhakRtaH prakarSaH, itishbdo'ngaarvypdeshkaarnnprismaapti||62|| dyotI, etAvadanagAralakSaNaM nAnyaditi, ye punaH projjhitapAramArthikAnagAraguNAH zabdAdInviSayAnaGgIkRtya pravarttante te tu nApekSante vanaspatIn jIvAn, yato bhUyAMsaH zabdAdayo guNA vanaspatibhya eva niSpadyante, zabdAdiguNeSveva vartamAnA rAgadveSaviSamaviSavighUrNamAnalolalocanA narakAdicaturvidhagatyantaHpAtino boddhavyAH, tadantaHpAtina eva ca zabdAdiviSayAbhiSvaGgiNo bhavantIti // asyArthasya prasiddhaye gatapratyAgatalakSaNamitaretarAvadhAraNaphalaM sUtramAha je guNe se AvaTe je AvaTTe se guNe (sU0 40) RI yo 'guNaH' zabdAdikaH sa AvataH, Avartante-paribhramanti prANino yatra sa AvataH-saMsAraH, iha ca kAraNameva kAryatvena vyapadizyate yathA naDvalodakaM pAdarogaH, evaM ya ete zabdAdayo guNAH sa AvataH, tatkAraNatvAt , athavaikavacanopAdAnAtpuruSo'bhisambadhyate, yaH zabdAdiguNe varttate sa Avarte vartate, yazcAvateM vartate sa guNe vartata iti, atra kazciccodyacaJcurAha-yo guNeSu varttate sa Avarte vartata iti sAdhu, yaH punarAvarte varttate nAsau niyamata eva guNeSu vartate, yasmAtsAdhavo varttanta Avarte na guNeSu tadetatkathamiti, atrocyate, satyam , Avarte yatayo varttante na guNeSu, // 12 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kintu rAgadveSapUrvakaM guNeSu vartanamihAdhikriyate, tacca sAdhUnAM na sambhavati, tadabhAvAt , Avarto'pi saMsaraNarUpo du:khAtmako na sambhavati, sAmAnyatastu saMsArAntaHpAtitvaM sAmAnyazabdAdiguNopalabdhizca sambhavatyevAto nopalabdhiH pratiSidhyate, rAgapariNAmo dveSapariNAmo vA yastatra sa pratiSidhyate, tathA coktam-"kaNNasokkhehiM saddehiM pemma nAbhi|nivesae" ityAdi, tathA-"na zakya rUpamadraSTuM, cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra, tau budhaH parivarjayet // 1 // " kathaM punarguNabhUyastvaM vanaspatibhya iti pradarzyate-veNuvINApaTahamukundAdInAmAtodyavizeSANAM vanaspaterutpattiH, tatazca manoharAH zabdA niSpadyante, prAdhAnyamatra vanaspatervivakSitaM, anyathA tu tantrIcarmapANyAdisaMyogAcchandaniSpattiriti, rUpaM punaH kASThakarmastrIpratimAdiSu gRhatoraNavedikAstambhAdiSu ca carramaNIyaM, gandhA api hi karpUrapATalAlavalIlavaGgaketakIsarasacandanAgurukakkolakelAjAtiphalapatrikAkesaramAMsItvapatrAdInAM surabhayo gandhendriyAbAdakAriNaH prAdubhavanti, rasAstu bisamRNAlamUlakandapuSpaphalaMpatrakaNTakamaJjarItvagaGkurakisalayAravindakesarAdInAM jihvendriyaprahAdino niSpadyante atibahava iti, tathA sparzAH padminIpatrakamaladalamRNAlavalkaladukUlazATakopadhAnatUlikapracchAdanapaTAdInAM sparzanendriyasukhAH prAduSSyanti, evameteSu vanaspatiniSpanneSu zabdAdiguNeSu yo vartate sa Avarte varttate, yazca AvartavatI sa rAgadveSAtmakatvAt guNeSu vartata iti, sa caavto nAmAdibhedAccaturddhA, nAmasthApane kSuNNe, dravyAvarttaH svAmitvakaraNAdhikaraNeSu yathAsambhavaM yojyaH, svAmitve nadyAdInAM kvacinavibhAge jalaparicamaNaM dravyasyAvataH, 1 karNasaukhyeSu zabdeSu prema nAbhinivezayet . BHORAHASARAHASR A CK Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayana uddezakaH 5 dravyANA vA haMsakAraNDavacakravAkAdInAM vyomni krIDatAmAvartanAdAvarttaH, karaNe tu tenaiva jaladravyeNa bhramatA yadanyadAvarttate tRNakaliJcAdi sa dravyeNAvarttaH, tathA trapusIsakaloharajatasuvarNairAvartyamAnairyadanyattadantaHpAtyAvartyate sa dravyairAvarttata iti, adhikaraNavivakSAyAmekasmin jaladravye AvartastathA rajatasuvarNarItikAtrapusIsakeSvekasthIkRteSu bahuSu dravyeSvAvartaH, bhAvAvarto nAmAnyo'nyabhAvasaGkrAntiH, audayikabhAvodayAdvA narakAdigaticatuSTaye'sumAnAvarttate, iha ca bhAvAvartenAdhikAro na zeSairiti // atha ya ete guNAH saMsArAvarttakAraNabhUtAH zabdAdayo vanaspaterabhinirvRttAste kiM niyatadigdezabhAjaH uta sarvadikSu ityata Aha uhuM avaM tiriyaM pAINaM pAsamANe rUvAiM pAsati, suNamANe saddAiM suNeti, uDhe ahaM pAINaM mucchamANe rUvesu mucchati, saddesu Avi (sU0 41) prajJApakadigaGgIkaraNAdUrddha digvyavasthitaM rUpaguNaM pazyati prAsAdatalahAdiSu, 'adha'mityavAH adhastAt girizikharaprAsAdAdhirUDho'dhovyavasthitaM rUpaguNaM pazyati, adhaHzabdArthe avADintyayaM varttate, gRhabhittyAdivyavasthitaM rUpaguNaM tiryak pazyati, tiryakzabdena cAtra dizo'nudizazca parigRhyante, tAzcemAH-'prAcIna miti pUrvA dig, etaccopalakSaNam , anyA apyetadAdyAstiryagdizo draSTavyA iti, etAsu dikSu pazyan cakSurjJAnapariNato rUpAdidravyANi cakSuryAhyatayA pariNatAni pazyati-upalabhata ityarthaH, tathA tAsu ca zRNvan zRNoti zabdAnupayuktaH zrotreNa nAnyatheti // atropalabdhimAtraM Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipAditaM, na copalabdhimAtrAtsaMsAraprapAtaH, kintu yadi mUrchA rUpAdiSu karoti, tato'sya bandha iti darzayitumAha'uha'mityAdi punarUrdAdermUrchAsambandhanArthamupAdAnaM, mUrchan rUpeSu mUrchati, rAgapariNAmaM yAn rajyate rUpAdiSvityarthaH, evaM zabdaSvapi mUrchati, apizabdaH sambhAvanAyAM samuccaye vA, rUpazabdaviSayagrahaNAcca zeSA api gandharasasparzA gRhItA bhavanti, 'ekagrahaNe tajjAtIyAnAM grahaNAd, AdyantagrahaNAdvA tanmadhyagrahaNamavaseyamiti // evaM viSayalokamAkhyAya vivakSitamAha __esa loe viyAhie ettha agutte.aNANAe (sU0 42) _ 'eSa' iti rUparasagandhasparzazabdaviSayAkhyo loko vyAkhyAtaH, lokyate paricchidyate itikRtvA, etasmiMzca prastute ||zabdAdiguNaloke'gupto yo manovAkAyaiH manasA dveSTi rajyate vA vAcA prArthanaM zabdAdInAM karoti kAyena zabdAdiviSayadezamabhisarpati, evaM yo hyagupto bhavati so'nAjJAyAM varttate, na bhagavatpraNItavacanAnusArItiyAvaditi // evaMguNazca yatkuryAttadAha| puNo puNo guNAsAe, vaMkasamAyAre (sU0 43) // tatazcAsAvasakRcchabdAdiguNalubdho na zaknotyAtmAnaM zabdAdigRddhenivartayitum , anivartamAnazca punaH punarguNAsvAdo bhavati, kriyAsAtatyena zabdAdiguNAnAsvAdayatItyarthaH, tathA ca yAdRzo bhavati tadarzayati-vakra:-asaMyamaH kuTilo Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4CAM zrIAcA-1 rAGgavRttiH (zI0) adhyayana uddezakA // 64 // narakAdigatyAbhimukhyapravaNatvAt , samAcaraNaM samAcAraH-anuSThAnaM, vakra: samAcAro yasyAsau vakrasamAcAraH, asaMyamAnuSThAyItyarthaH, avazyameva zabdAdiviSayAbhilASI bhUtopamaIkArItyato vakrasamAcAraH, prAk zabdAdiviSayalavasamAsvAdanAdguddhaH punarAtmAnamAcArayitumasamarthatvAdapathyAmraphalabhojirAjavadvinAzamAzu saMzrayata iti // evaM cAsau nitarAM jitaH zabdAdiviSayasamAsvAdanAt 'khaMtaputtobva' idamAcarati . pamatte'gAramAvase (sU044) pramatto viSayaviSamUrchitaH 'agAraM' gRhamAvasati, yo'pi dravyaliGgasamanvitaH zabdAdiviSayapramAdavAna asAvapi | viratirUpabhAvaliGgarahitatvAt gRhastha eveti // anyatIrthikAH punaH sarvadA sarvathA'nyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayitumAha lajamANA puDho pAsa, aNagArA motti ege pavadamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehi vaNassaikammasamAraMbheNaM vaNassaisatthaM samArabhamANA aNNe aNegarUve pANe vihisaMti, tattha khala bhagavayA pariNNA paveditA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAtImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva vaNassaisatyaM samAraMbhai aNNehiM vA vaNassaisatthaM samAraMbhAvei aNNe vA vaNassaisatthaM samArabhamANe // 4 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaNujANai, taM se ahiyAe taM se abohIe, se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAe soccA bhagavao aNagArANaM vA aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati - esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu mAre esa khalu Narae, iccatthaM gaDDie loe, jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM vaNassaikammasamAraMbheNaM vaNassaisatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti (sU0 45) prAgvat jJeyaM, navaraM vanaspatyAlApo vidheya iti / sAmprataM vanaspatijIvAstitve liGgamAha se bemi imapi jAidhammayaM eyaMpi jAidhammayaM imaMpi vuDidhammayaM eyaMpi vuDidhammayaM imapi cittamaMtayaM eyaMpi cittamaMtayaM imaMpi chiNNaM milAi eyaMpi chiNNaM milAi ipi AhAragaM eyaMpi AhAragaM imaMpi aNiccayaM eyaMpi aNiccayaM imaMpi asAsayaM eyaMpi asAsayaM imaMpi caovacaiyaM eyaMpi caovacaiyaM imapi vipariNAmadhammayaM eyaMpi vipariNAmadhammayaM ( sU0 46 ) Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayanaM 1 uddezakaH5 // 65 // so'hamupalabdhatattvo bravImi, athavA vanaspaticaitanyaM pratyakSapramANasamadhigamyamAnasvarUpaM yattadahaM bravImi, yathApratijJAtamartha darzayati-'imapi jAidhammaya'ti ihopadezadAnAya sUtrArambhastadyogyazca puruSo bhavatyatastasya sAmarthena sannihitatvAttaccharIraM pratyakSAsannavAcinedamA parAmRzati, idamapi-manuSyazarIraM, jananaM-jAtirutpattistaddharmakam, etadapi vanaspatizarIraM taddharmaka-tatsvabhAvameva, itipUrvako'pizabdaH sarvatra yathAzabdArthe dvitIyastu samuccaye vyAkhyeyaH, tatazcAyamartha:-yathA manuSyazarIraM bAlakumArayuvavRddhatApariNAmavizeSavat cetanAvatsadAdhiSThitaM praspaSTacetanAkamupalabhyate, tathedamapi vanaspatizarIraM, yato jAtaH ketakatarurbAlako yuvA vRddhazca saMvRtta iti, atastulyatvAdetadapi jAtidharmaka, na ca kazcidvizeSo'sti, yena satyapi jAtidharmatve manuSyAdizarIrameva sacetanaM na vanaspatizarIramiti, nanu ca jAtidharmatvaM kezanakhadantAdiSvapyasti, avyabhicAri ca lakSaNaM bhavatyasti ca vyabhicAraH, tasmAdayuktaM kalpayituM jAtidharmatvaM jIvaliGgamiti, ucyate, satyamasti jananamAtraM, kintu manuSyazarIraprasiddhabAlakumArakAdyavasthAnAmasambhavaH kezAdiSyasti sphuTaH, tasmAdasamaJjasametad / api ca-kezanakhaM cetanAvatpadArthAdhiSThitazarIrasthaM jAtamityucyate, varddhate iti vA, na punastvayaivaM taravo'pi cetanAvatsadArthAdhArasthA iSyante, tvanmate bhuvo'cetanatvAttasmAdayuktamiti / athavA jAtidharmatvAdIni samuditAni sUtroktAnyeka eva hetuH, na pRthak hetutA, na ca samudAyahetuH kezAdiSvasti tasmAdadoSa iti / tathA yathedaM manuSyazarIrakamanavarataM bAlakumArAdyavasthAvizeSairvarddhate, tathaitadapi vanaspatizarIramaGkurakizalayazAkhAprazAkhAdibhirvizeSairvarddhata iti, tathA yathedaM manuSyazarIraM cittavadevaM vanaspatizarIramapi cittavat, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaladgativighUrNamA maSTaprarohikAdInA mAtsiddhaM cita, tathA tara katham !, cetayati yena tacittaM-jJAnaM, tatazca yathA manuSyazarIraM jJAnenAnugatamevaM vanaspatizarIramapi, yato dhAtrIprapannATAdInAM svApavibodhasadbhAvaH tathA'dhonikhAtadraviNarAzeH svaprarohaNAveSTanaM, prAvRDjaladharaninAdaziziravAyusaMsparzAdakurodbhedaH, tathA madamadanasaGgaskhaladgativighUrNamAnalolalocanavilAsinIsannUpurasukumAracaraNatADanAdazokataroH palla-| |vakusumodgamaH, tathA surabhisurAgaNDUpasekAdbakulasya spRSTaprarohikAdInAM ca hastAdisaMsparzAtsaGkocAdikA parisphuTA [kriyopalabdhiH, na caitadabhihitatarusambandhi kriyAjAlaM jJAnamantareNa ghaTate, tasmAtsiddhaM cittavattvaM vanasateH iti / tathA yathedaM chinnaM mlAyati tathaitadapi chinnaM mlAyati, manuSyazarIraM hi hastAdi chinnaM mlAyati-zuSyati, tathA taruzarIramapi pallavaphalakusumAdi chinnaM zoSamupagacchat dRSTaM, na cAcetanAnAmayaM dharma iti / tathA yathedaM manuSyazarIraM stanakSIravyaJjanaudanAdyAhArAbhyavahArAdAhArakaM tathaitadapi vanaspatizarIraM bhUjalAdyAhArAbhyavahArakaM, na caitadAhArakatvamacetanAnAM dRSTam , atastadbhAvAtsacetanatvamiti / tathA yathedaM manuSyazarIramanityaka-na sarvadA'vasthAyi tathaitadapi vanaspatizarI-|| ramanityaM niyatAyuSkatvAt , tathAhi-asya daza varSasahasrANi utkRSTamAyuH / tathA yathedaM manuSyazarIramazAzvataM-pratikSaNa-IN mAvIcImaraNena maraNAt tathaitadapi vanaspatizarIramiti / tathA yathedamiSTAniSTAhArAdiprAptyA 'cayApacayika' vRddhihAnyAtmakaM tathaitadapi iti / tathA yathedaM manuSyazarIraM vividhapariNAmaH-tattadrogasamparkAt pANDutvodaravRddhizophakRzatvAGgalinAsikApravezAdirUpo bAlAdirUpo vA, tathA rasAyanasnehAdyupayogAdviziSTakAntibalopacayAdirUpo vipariNAmaH taddharmakaMtatsvabhAvakaM tathaitadapi vanaspatizarIraM tathAvidharogodbhavAtpuSpapatraphalatvagAdyanyathAbhavanAt tathA viziSTadauhRdapradAnena ACACANCERSAGARAA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka:5 zrIAcA-padA puSpaphalAdyupacayAdvipariNAmadharmakam / evamanantaroktadharmakalApasadbhAvAdasaMzayaM gRhANaitat-sacetanAstarava iti // evaM adhyayana rAGgavRttiH vanaspatezcaitanyaM pradarya tadArambhe bandhaM tatsarihArarUpaviratyAsevanena ca munitvaM pratipAdayannupasajihIrgharAha(zI0) ettha satthaM samArabhamANassa iccete AraMbhA aparipaNAtA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNAyA bhavaMti, taM pariNAya mehAvI va sayaM vaNassaisatthaM samAraMbhejA jevaNNehi vaNassaisatthaM samAraMbhAvejjA NevaNNe vaNassaisatthaM samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete vaNassatisatthasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme (sU0 47) tti bemi // paJcama uddezakaH samAptaH // 'etasmin' vanaspatI zastraM dravyabhAvAkhyamArabhamANasyetyete ArambhA aparijJAtA-apratyAkhyAtA bhavanti, etasmiMzca vanaspatI zastramasamArabhamANasyetyete ArambhAH parijJAtAH-pratyAkhyAtA bhavantIti pUrvavacarcaH, yAvat sa eva muniH / parijJAtakarmeti bravImi pUrvavaditi / zastraparijJAdhyayane paJcamoddezakaTIkA parisamApteti / uktaH paJcamoddezakaH, sAmprataM SaSThaH samArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake vanaspatikAyaH pratipAditaH, tadanantaraM ca trasakAyasyAgame paripaThitatvAt tatsvarUpAdhigamAyAyamuddezakaH samArabhyate, tasya copakramAdIni catvArya Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nuyogadvArANi vAcyAni, yAvannAmaniSpanne nikSepe trasakAyoddezakaH, tatra trasakAyasya pUrvaprasiddhadvArakramAtidezAya tadvibhinnalakSaNadvArAbhidhAnAya ca niyuktikRdAhatasakAe dArAI tAI jAiM havaMti puDhavIe / nANattI u vihANe parimANuvabhogasatthe ya // 152 // trasyantIti trasAsteSAM kAyastrasakAyastasmiMstAnyeva dvArANi bhavanti yAni pRthivyAM pratipAditAni, nAnAtvaM tu vidhAnaparimANopabhogazastradvAreSu, cazabdAlakSaNe ca pratipattavyamiti // tatra vidhAnadvAramAha duvihA khalu tasajIvA laddhitasA ceva gahatasA ceva / laddhIya teuvAU teNa'higAro ihaM natthi // 153 // | 'dvividhA' dvibhedAH, khaluravadhAraNe, trasatvaM prati dvibhedatvameva, trasanAt-spandanAt trasAH, jIvanAmANadhAraNAjIvAH, sA eva jIvAstrasajIvAH, labdhinasA gatitrasAzca, labdhyA tejovAyU trasau, labdhistacchaktimAtraM, labdhitrasAbhyAmihAdhikAro nAsti, tejaso'bhihitatvAdvAyozcAbhidhAsyamAnatvAd, ataH sAmarthyAdgativasA evAdhikriyante // ke punaste kiyajhedA vetyata Aha neraiyatiriyamaNuyA surA ya gaio cauvvihA ceva / pajattA'pajjattA neraiyAI anAyavvA // 154 // nArakA-ratnaprabhAdimahAtamaHpRthvIparyantanarakAvAsinaH saptabhedAH, tiryazco'pi dvitricatuSpaJcendriyAH, manuSyAH sammUrchanajAH garbhavyutkrAntayazca, surA bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAH, ete gatitrasAzcaturvidhAH, nAmakarmodayA A. sU. 12 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- bhinivRttagatilAbhAdgatitrasatvam , ete ca nArakAdayaH paryAdhAparyAptabhedena dvividhA jJAtavyAH, tatra paryAptiH pUrvokaiSa adhyayana rAGgavRttiH poDhA, tayA yathAsambhavaM niSpannAH paryAptAH, tadviparItAstvaparyAptakA antarmuhurtakAlamiti // idAnImuttarabhedAnAha- . uddezakaH6 (zI0) tivihA tivihA joNI aMDApoaajarAuA ceva / beiMdiya teindiya cauro paMciMdiyA ceva // 155 // dAraM // atra hi zItoSNamizrabhedAttathA sacittAcittamizrabhedAttathA saMvRtavivRtatadubhayabhedAttathA khiipuNnpuNskbhedaacetyaa||67|| dIni bahUni yonInAM trikANi sambhavanti, teSAM sarveSAM saGgrahArtha trividhA trividheti vIpsAnirdezaH, tatra nArakANAmAdyAsu tisRSu bhUmiSu zItaiva yoniH caturyomuparitananarakeSu zItA adhastananarakeSUSNA pazcamISaSThIsaptamIpUSNaiva netare, garbhavyutkrAntikatiryaDaanuSyANAmazeSadevAnAM ca zItoSNA yonirnetare, dvitricatuHpaJcendriyasaMmUrchanajatiryamanuSyANAM / trividhA'pi yoniH zItA uSNA zItoSNA ceti, tathA nArakadevAnAmacittA netare, dvIndriyAdisammUrchanajapazcendriyatiryamanuSyANAM trividhA'pi yoniH sacittAcittA mizrA ca, garbhavyutkrAntikatiryAmanuSyANAM mizrA yonirnetare, tathA devanArakANAM saMvRtA yonirnetare, dvitricaturindriyasammUrchanajapazcendriyatiryamanuSyANAM vivRtA yonirnetare, garbhavyutkrAntikatiryagmanuSyANAM saMvRtavivRtA yonirnetare, tathA nArakA napuMsakayonaya eva, tiryazcastrividhAH-strIpuMnapuMsakayonayo'pi, manuSyA apyevaM traividhyabhAjaH, devAH strIpuMyonaya eva, tathA'paraM manuSyayonespaividhyaM, tadyathA-kUrmonnatA, tasyAM cAhatcakravartyA- // 67 // Kaa. 1zItA zItoSNeti / tatra nArakANAmAdyAsu tisaSu bhUmipUSNaiva yoniH caturthyAmuparitananarakeSUSNA'dhasvananarakeSu zItA paJcamISaSThIsaptamISu zItaiva netare iti pA., matAntarAbhiprAyakavAyaM pAThaH, asti saGgahaNIvRttAvevaM matadvayamapi, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SONASONSTAGROSSAX disatpuruSANAmutpattiH, tathA zaGkAvartA, sA ca strIratnasyaiva, tasyA ca prANinAM sambhavo'sti na niSpattiH, tathA vaMzIpatrA, sA ca prAkRtajanasyeti, tathA'paraM traividhyaM niyuktikRddarzayati-tadyathA-aNDajAH potajAH jarAyujAzceti, tatrANDajAH pakSyAdayaH, potajAH valgulIgajakalabhakAdayaH, jarAyujA gomahiSImanuSyAdayaH, tathA dvitricatuHpazcendriyabhedAca bhidyante, evamete prasAstrividhayonyAdibhedena prarUpitAH, etadyonisaGkrAhiNyau ca gAthe-'puDhe vidagaagaNimAruyapatteyanioyajIvajoNINaM / sattaga sattaga sattaga satcaga dasa coddasa ya lakkhA // 1 // vigaliMdipasu do do cauro cauro ya nArayasuresu / tiriyANa honti cauro coisa maNuANa lakkhAI // 2 // evamete caturazItiyonilakSA bhavanti, tathA kulaparimANaM 'kulakoDisayasahassA battIsahanava ya paNavIsA / egiMdiyabitiiMdiyacauridiyahariyakAyANaM // 1 // addhatterasa bArasa dasa dasa nava ceva koddilkkhaaii| jalayarapakkhicauppayaurabhuyaparisappajIvANaM // 2 // paNuvIsaM chavvIsaM ca sayasahassAI nArayasurANaM / bArasa ya sayasahassA kulakoDINaM maNussANaM // 3 // egA koDAkoDI sattANautiM ca sayasahassAI / pazcAsaM ca sahassA kulakoDINaM muNeyavvA // 4 // aGkato'pi 197 500000000000 saka|lakulasaGghaho'yaM boddhavya iti // uktA prarUpaNA, tadanantaraM lakSaNadvAramAha 1pRbhyudakAgnimArutapratyekanigodajIvayonInAm / sapta sapta sapta sapta daza caturdaza ca lakSAH // 1 // vikalendriyeSu dede catanavatasrazca nArakasurayoH / / tirazvAM bhavanti catanazcaturdaza manuSyANAM lakSAH // 2 // 2 kulakoTizatasahasrANi dvAtriMzat aSTASTanava ca pazcaviMzatiH / ekendriyadvitrIndriyacaturindriyaharitakA: yAnAm // 1 // ardhatrayodaza dvAdaza daza daza nava caiva koTIlakSAH / jalacarapakSicatuSpadorobhujaparisarpajIvAnAm // 2 // paJcaviMzatiH padizatizca zatasahasrANi nAraka surayoH / dvAdaza ca zatasahasrANi kulakoTInAM manuSyANAm // 3 // ekA koTIkoTI saptanavatiya zatasahasrANi / paJcAzaca sahasrANi kulakoTInAM muNitavyAni // 4 // 3 sattaha ya nava ya ahavIsaM ca / beindiyateindiya. pra. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 68 // dasaNanANacaritte cariyAcarie adANalAbhe a| uvabhogabhogavIriya iMdiyavisae ya laddhI ya // 156 // | uvaogajogaajjhavasANe vIsuM ca laddhi odaiyA(NaM udyaa)| aTThavihodaya lesA sannusAse kasAe a 157 'darzana' sAmAnyopalabdhirUpaM cakSuracakSuravadhikevalAkhyaM, matyAdIni jJAnAni svaparaparicchedino jIvasya pariNAmAHuddezakaH 6 jJAnAvaraNavigamavyaktAstattvArthaparicchedAH, sAmAyikacchedopasthApyaparihAravizuddhisUkSmasamparAyayathAkhyAtAni cAritraM, cAritrAcAritraM dezaviratiH sthUlaprANAtipAtAdinivRttilakSaNaM zrAvakANAM, tathA dAnalAbhabhogopabhogavIryazrotracakSurdhANarasanardezanAkhyAH daza labdhayaH jIvadravyAvyabhicAriNyo lakSaNaM bhavanti, tathopayogaH-sAkAro'nAkArazcASTacaturbhedaH, yogo manovAkAyAkhyastridhA, adhyavasAyAzcAnekavidhAH sUkSmAH manaHpariNAmasamutthAH, viSvag-pRthag labdhInAmudayA:prAdurbhAvAH kSIramadhvAnavAdayaH, jJAnAvaraNAdyantarAyAvasAnakarmASTakasya svazaktipariNAma udayA, lezyA:-kRSNAdibhedA azubhAH zubhAzca kaSAyayogapariNAmavizeSasamutthAH, saMjJAstvAhArabhayaparigrahamaithunAkhyAH, athavA dazabhedA:-anantarokAzcatasraH krodhAdyAzca catamrastathaughasaMjJA lokasaMjJA ca, ucchAsaniHzvAsau prANApAnau, kaSAyAH kaSaH-saMsArastasyAyAH krodhAdayo'nantAnubandhyAdibhedAt ssoddshvidhaaH| etAni gAthAdvayopanyastAni dvIndriyAdInAM lakSaNAni yathAsambhavamavagantavyAnIti, na caivaMvidhalakSaNakalApasamuccayo ghaTAdiSvasti, tasmAttatrAcaitanyamadhyavasyanti vidvaaNsH|| abhihitalakSaNakalApopasaJjihIrSayA tathA parimANapratipAdanArtha gAthAmAha Hi // 68 // lakSaNamevaM ceva u payarassa asaMkhabhAgamittA u| nikkhamaNe ya padese egAIyAvi emeva // 158 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAWARA tuzabdaH paryAptivacanaH, dvIndriyAdijIvAnAM lakSaNaM-liGgametAvadeva darzanAdi paripUrNa, nAto'nyadadhikamastIti / parimANaM punaH kSetrataH saMvartitalokapratarAsaGkhyeyabhAgavartipradezarAziparimANAstrasakAyaparyAptakAH, ete ca bAdaratejaskAyaparyAptakebhyo'saGkhyaguNAH, trasakAyaparyAptakebhyastrasakAyikAparyAptakAH asaGkhaceyaguNAH, tathA kAlataH pratyutsamatrasakAyikAH sAgaropamalakSapRthaktvasamayarAziparimANA jaghanyapade, utkRSTapade'pi sAgaropamalakSapRthaktvaparimANA eveti, tathA cAgamaH-"paDuppannatasakAiyA kevatikAlassa nillevA siyA?, goyamA! jahannapae sAgarovamasayasahassapuhuttassa ukosapade'vi sAgarovamasayasahassapuhuttassa" / udvarttanopapAtau gAthAzakalenAbhidadhAti-niSkramaNam-udvarttanaM pravezaHupapAtaH jaghanyenaiko dvau trayo vA utkRSTatastu 'evameveti pratarasyAsaGkhyeyabhAgapradezaparimANA evetyarthaH // sAmpratamavirahitapravezanirgamAbhyAM parimANavizeSamAhanikkhamapavesakAlo samayAI ittha aavliibhaago| aMtomuhuttaviraho udahisahassAhie donni // 159 // daarN|| | jaghanyena avirahitA saMtatA baseSu utsattiniSkramo vA jIvAnAmekaM samayaM dvau trIn vetyAdi, utkRSTenAtrAvalikA'savadheyabhAgamAnaM kAlaM satatameva niSkramaH pravezo vA, ekajIvAGgIkaraNenAvirahazcintyate gAthApazcimArDena-avirahaH sAta| tyenAvasthAnam , ekajIvo hi trasabhAvena jaghanyato'ntarmuhUrtamAsitvA punaH pRthivyAyekendriyeSUtpadyate, prakarSaNAdhikaM sAgaropamasahasradvayaM ca trasabhAvenAvatiSThate santatamiti // uktaM pramANadvAraM, sAmpratamupabhogazastravedanAdvAratrayapratipAdanAyAha 1pratyutpannAsakAyikAH kiyatA kAlena nirlepAH syuH 1, gautama ! jaghanyapade sAgaropamazatasahasrapRthaktvena utkRSTapade'pi sAgaropamazatasahasrapRthaktvena / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA-6 maMsAIparibhogo satyaM satyAiyaM aNegavihaM / sArIramANasA veyaNA ya duvihA bahuvihA ya // 160 // dAraM // adhyayana rAGgavRttiH all mAMsacarmakezaromanakhapicchadantasnAyavasthiviSANAdibhistrasajIvasambandhibhirupabhogo bhavati, zastraM punaH 'zastrAdika(zI0) |miti' (zastra) khagatomarakSurikAdi tadAdiryasya jalAnalAdestacchastrAdikamanekavidhaM-svakAyaparakAyobhayadravyabhAvabhedabhinna 4aa uddezaka || manekaprakAraM trasakAyasyeti, vedanA cAtra prasaGgenocyate-sA ca zarIrasamutthA manaHsamutthA ca dvividhA yathAsambhavaM, // 9 // tatrAdyA zalyazalAkAdibhedajanitA, itarA priyaviprayogApriyasamprayogAdikRtA, bahuvidhA ca jvarAtIsArakAsazvAsabhagandarazirorogazUlagudakIlakAdisamutthA tIveti // punarapyupabhogaprapaJcAbhidhitsayA''ha maMsassa ke aTThA keha cammassa kei romANaM / picchANaM pucchANaM daMtANa'TThA vahijaMti // 11 // keI vahati aTThA keha aNaTThA pasaMgadoseNaM / kammapasaMgapasattA baMdhaMti vahaMti mAraMti // 12 // | mAMsAthai mRgazUkarAdayo vadhyante, carmArtha citrakAdayaH, romArtha mUSikAdayaH, picchArtha mayUragRddhakapizurudukAdayaH, pucchArtha camaryAdayaH, dantArtha vAraNavarAhAdayaH, vadhyanta iti sarvatra sambadhyate iti // tatra kecana pUrvoktaprayojanamuddizya manti, kecittu prayojanamantareNApi krIDayA nanti, tathA pare prasaGgadoSAt mRgalakSakSipteSulelukAdinA tadantarAlavyavasthitA aneke kapotakapiJjalazukasArikAdayo hanyante, tathA karma-kRSyAdyanekaprakAraM tasya prasaGgaH-anuSThAnaM tatra prasaktAH-sanniSThAH santastrasakAyikAn bahUn bainanti rajjvAdinA, nanti-kazalakuTAdibhiH tADayanti, mArayanti- Il // 69 // prANairviyojayantIti // evaM vidhAnAdidvArakalApamupavarNya sakalaniryuktyarthopasaMhArAyAha Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sesAI dArAI tAI jAI havaMti puDhavIe / evaM tasakAyamI nijjuttI kitsiyA esA // 163 // uktavyatiriktAni zeSANi dvArANi tAnyeva vAcyAni yAni pRthvIsvarUpasamadhigame nirUpitAni, ata evamazeSadvArAbhidhAnAtrasakAye niyuktiH kIrtitaiSA sakalA bhavatItyavagantavyeti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam se bemi saMtime tasA pANA, taMjahA-aMDayA poyayA jarAuA rasayA saMseyayA saMmucchimA ubbhiyayA uvavAiyA, esa saMsAretti pavuccaI (sU048) asya cAnantaraparamparAdisUtrasambandhaH prAgvadvAcyaH, so'haM bravImi yena mayA bhagavadvadanAravinda vinisRtArthajAtAvadhAraNAt yathAvadupalabdhaM tattvamiti, 'santi' vidyante trasyantIti trasAH-prANino dvIndriyAdayaH, te ca kiyajhedAH kiMprakArAzceti darzayati-tadyatheti vAkyopanyAsArthaH, yadivA 'tat' prakArAntaramarthato yathA bhagavatA'bhihitaM tathA'haM bhaNAmIti, aNDAjAtAH aNDajAH-pakSigRhakokilAdayaH, potA eva jAyante potajAH 'anyeSvapi dRzyate' (pA-3-2-101) iti janerDapratyayaH, te ca hastivalgulIcarmaz2alUkAdayaH, jarAyuveSTitA jAyanta iti jarAyujAH, pUrva vat DapratyayaH, gomahiSyajAvikamanuSyAdayaH, rasAjAtA rasajA:-takrAranAladadhitImanAdiSu pAyukRmyAkRtayo'tisUkSmA | bhavanti, saMvedAjjAtAH. saMskhedajA:-matkuNayUkAzatapadikAdayaH, sammurchanAjAtAH sammUrchanajAH-zalabhapipIlikAmakSikAzAlikAdayaH, udbhedanamudbhittato jAtA udbhijAH, pRSodarAditvAilopaH, pataGgakhaJjarITapArIplavAdayaH, upapAtAjAtA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ W zrIbhAcA-15 upapAtajAH, athavA upapAte bhavA aupapAtikAH-devA nArakAzca, evamaSTavidhaM janma yathAsambhavaM saMsAriNo nAtivartante, adhyayana rAvRttiH etadeva zAstrAntare trividhamupanyastaM "sammUrchanagarbhopapAtA janma" (tattvArtha0a0 2 sU0 32) rasasvedajodbhijAnA (zI0) sammUrchanajAntaHpAtitvAt aNDajapotajajarAyujAnAM garbhajAntaHpAtitvAt devanArakANAmaupapAtikAntaHpAtitvAt 18 uddezakA iti trividhaM janmeti, iha cASTavidhaM sottarabhedatvAditi / evametasminnaSTavidhe janmani sarve trasajantavaH saMsAriNo nip||70|| tanti, naitavyatirekeNAnye santi, ete cASTavidhayonibhAjo'pi sarvalokapratItA bAlAGganAdijanapratyakSapramANasamadhi| gamyAH, 'santi ca' anena zabdena traikAlikamastitvaM pratipAdyate trasAnAM, na kadAcidetaivirahitaH saMsAraH sambhavatIti, etadeva darzayati-'esa saMsArotti pavuccati' eSaH-aNDajAdiprANikalApaH saMsAraH procyate, nAto'nyastrasAnAmusattiprakAro'stItyuktaM bhavati // kasya punaratrASTavidhabhUtagrAme usattirbhavatItyAha____ maMdassAviyANao (sU0 49) mando dvidhA-dravyabhAvabhedAt, tatra dravyamando'tisthUlo'tikRzo vA, bhAvamando'pyanupacitabuddhirbAlaH kuzAstravAsitabuddhirvA, ayamapi sadbuddherabhAvAdvAla eva, iha bhAvamandenAdhikAraH, 'mandasyeti bAlasyAviziSTabuddheH ata eva avijAnato-hitAhitaprAptiparihArazUnyamanasaH ityeSo'nantarotaH saMsAro bhavatIti // yadyevaM tataH kimityAha nijjhAittA paDilehittA patteyaM parinivvANaM savvesi pANANaM savvesi bhUyANaM savvesiM 70 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvANaM savvesi sattANaM assAyaM aparinivvANaM mahabbhayaM dukkhaM tibemi, tasaMti pANA padiso disAsu ya (sU0 50) evamimaM trasakAyamAgopAlAGganAdiprasiddhaM nizcayena dhyAtvA niAya cintayitvetyarthaH, ktvApratyayasyottarakriyApekSatvAd bravImItyuttarakriyA sarvatra yojanIyeti / pUrvaM ca manasA''locya tataH pratyupekSaNaM bhavatIti darzayati-'paDilehetta'tti pratyupekSya-dRSTvA yathAvadupalabhyetyarthaH, kiM taditi darzayati-'pratyeka'mityekamekaM trasakArya prati parinirvANasukhaM pratyekasukhabhAjaH sarve'pi prANinaH, nAnyadIyamanya upabhute sukhamityarthaH, eSa ca sarvaprANidharma iti darzayati-sarveSAM prANinAM-dvitricaturindriyANAM, tathA sarveSAM bhUtAnAM pratyekasAdhAraNasUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakatarUNAmiti, tathA sarveSAM jIvAnA-garbhavyutkrAntikasammUrchanajaupapAtikapaJcendriyANAM, tathA sarveSAM sattvAnAM-pRthivyAyekendriyANAmiti, iha ca prANAdizabdAnAM yadyapi paramArthato'bhedastathApi uktanyAyena bhedo draSTavyaH, uktaM ca-'prANA dvitricatuHproktAH, bhUtAstu taravaH smRtAH / jIvAH paJcendriyAH prokAH, zeSAH sattvA udiiritaaH||1||" iti, yadivAzabdavyusattidvAreNa samabhirUDhanayamatena bhedo draSTavyaH, tadyathA-satataprANadhAraNAmANAH kAlatrayabhavanAd bhUtAH trikAlajIvanAt jIvAH sadA'stitvAtsattvA iti, tadevaM vicintya pratyupekSya ca yathA sarveSAM jIvAnAM pratyekaM parinirvANaM-sukhaM tathA pratyekamasAtam-aparinirvANaM mahAbhayaM duHkhamahaM bravImi, tatra duHkhayatIti duHkhaM, tadviziSyate-ki Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 71 // viziSTam ? - 'asAtam' asadvedyakarmAzavipAkajamityarthaH, tathA 'agarinirvANa' miti samantAt sukhaM parinirvANaM na parinirvANamaparinirvANaM samantAt zarIramanaH pIDAkaramityarthaH, tathA 'mahAbhaya' miti mahacca tadbhayaM ca mahAbhayaM, nAtaH paramanyad bhayamastIti mahAbhayaM tathAhi - sarvve'pi zArIrAnmAnasAcca duHkhAdudvijante prANina iti, iti zabdaevamarthe, evamahaM bravImi samyagupalabdhatattvo yatprAguktamiti / etacca bravImItyAha - 'tasaMtI' tyAdi, evaMvidhena ca asAtAdivizeSaNaviziSTena duHkhenAbhibhUtAstrasyanti-udvijanti prANA iti prANinaH kutaH punarudvijantIti darzayati-pragatA dik pradigvidik ityarthaH, tataH pradizaH sakAzAdudvijanti, tathA prAcyAdiSu ca dikSu vyavasthitAstrasyanti etAzca prajJApa| kavidhivibhaktA dizo'nudizazca gRhyante, jIvavyavasthAna zravaNAt, tatazcAyamarthaH pratipAdito bhavati kAkkA-na kAciddiganudigvA yasyAM na santi trasAH trasyanti vA yasyAM sthitAH kozikArakITavat, kozikArakITo hi sarvadigbhyo'nudigbhyazca vibhyadAtmasaMrakSANArthaM veSTanaM karoti zarIrasyeti, bhAvadigapi na kAcittAdRzyasti yasyAM varttamAno janturna trasyet zArIramAnasAbhyAM duHkhAbhyAM sarvatraM narakAdiSu jaMghanyante prANino'tastrAsaparigatamanasaH sarvadA'vagantavyAH // evaM sarvatra dikSvanudikSu ca trasAH santIti gRhIma, digvidigvyavasthitAkhasAstrasyantItyuktaM, kutaH punastrasyanti ? - yasmApunaH kAraNaM tAnArambhanta ityata Aha tattha tattha puDho pAsa AturA paritAvaMti, saMti pANA puDho siyA ( sU0 51 ) 'tatra tatra' teSu teSu kAraNeSUtpanneSu vakSyamANeSu arcAjinazoNitAdiSu ca pRthagvibhinneSu prayojaneSu pazyeti ziSya adhyayanaM 1 uddezakaH 6 // 71 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ codanA, kiM tatpazyeti darzayati-'mAMsabhakSaNAdigRddhA AturA:-asvasthamanasaH pari-samantAttApayanti-pIDayanti nAnAvidhavedanosAdanena prANivyApAdanena vA tadArambhiNakhasAniti, yena kenacidArambheNa prANinAM santApanaM bhavatIti darzayannAha-saMtI'tyAdi, 'santi' vidyante prAyaH sarvatraiva prANAH-prANinaH 'pRthak' vibhinnAH dvitricatuHpaJcendriyAH 'zritAH pRthivyAdizritAH, etacca jJAtvA niravadyAnuSThAyinA bhavitavyamityabhiprAyaH // anye punaranyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayannAha lajjamANA puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM tasakAyasamAraMbheNa tasakAyasatthaM samArabhamANA aNNe aNegarUve pANe vihiMsati, tattha khalu bhagavayA paripaNA paveiyA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva tasakAyasatthaM samArabhati aNNehiM vA tasakAyasatthaM samAraMbhAvei apaNe vA tasakAyasatthaM samArabhamANe samaNujANai, taM se ahiyAe taM se abohIe, se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya socA bhagavao aNagArANaM aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khallu Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 72 // mohe esa khalu mAre esa khalu Narae, iccatthaM gaDDie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM tasakAyasamAraMbheNa tasakAyasatthaM samAraMbhamANe apaNe aNegarUve pANe vihiMsati (sU0 52 ) pUrvavat vyAkhyeyaM yAvat 'aNNe aNegarUve pANe vihiMsaitiM // yAni kAnicitkAraNAnyuddizya trasavadhaH kriyate tAni darzayitumAha se bemi appege accAe haNaMti, appege ajiNAe vahaMti, appege maMsAe vahati, appege soNiyAe vahaMti, evaM hiyayAe pittAe vasAe picchAe pucchAe vAlAe siMgAe visANAe daMtAe dADhAe hAe NhAruNIe aTTIe aTThimiMjAe aTTAe aTTAe, appege hiMsiMsu metti vA vahaMti appege hiMsaMti metti vA vahati appege hiMsissaMti metti vA vahaMti ( sU0 53 ) tadahaM bravImi yadarthaM prANinastadArambhapravRttairvyApAdyanta iti, apyeke'cayai nanti, apiruttarApekSayA samuccayArthaH, 'eke' kecana tadarthitvenAturAH, arcyate'sAvAhArAlaGkAravidhAnairityarcA- dehastadarthaM vyApAdayanti, tathAhi - lakSaNavatpuru adhyayanaM 1 uddezaH 6 // 72 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sU. 13 SamakSatamavyaGgaM vyApAdya taccharIreNa vidyAmantrasAdhanAni kurvvanti upayAcitaM vA yacchanti durgAdInAmagrataH, athavA viSaM yena bhakSitaM sa hastinaM mArayitvA taccharIre prakSipyate pazcAdviSaM jIryati, tathA ajinArtha - citrakavyAghrAdIn vyApAdayanti evaM mAMsazoNitahRdaya pittavasApicchapucchavAlazRGgaviSANadantadaMSTrAna khasnAyvasthyasthimiJjAdiSvapi vAcyaM, mAMsArtha sUkarAdayaH, trizUlAlekhArthaM zoNitaM gRhNanti, hRdayAni sAdhakA gRhItvA mananti pittArthaM mayUrAdayaH, vasArtha vyAghramakaravarAhAdayaH, picchArthaM mayUragRdhrAdayaH, pucchArtha rojhAdayaH, vAlArthaM camaryAdayaH, zRGgArthaM rurukhaGgAdayaH, takila zRGgaM pavitramiti yAjJikA gRhUNanti, viSANArthaM hastyAdayaH, dantArthaM zRgAlAdayaHH timirApahatvAttaddantAnAM, daMSTrArtha varAhAdayaH, nakhArthaM vyAghrAdayaH, snAyvarthaM gomahiSyAdayaH, asthyarthaM zaGkhazuktyAdayaH, asthimaJjArthe mahiSavarAhAdayaH, evameke yathopadiSTaprayojana kalApApekSayA ghnanti, apare tu kRkalAsagRhakokilAdIn vinA prayojanena vyApAdayanti, anye punaH 'hiMsisa metti' hiMsitavAneSo'smatsvajanAnsiMhaH sarpo'rirvA'to ghnanti, mama vA pIDAM kRtavanta ityato hanti, tathA anye varttamAnakAla eva hinasti asmAn siMho'nyo veti ghnanti, tathA'nye'smAnayaM hiMsiSyatItyanAgatameva sarpAdikaM vyApAdayanti // evamanekaprayojanopanyAsena hananaM trasaviSayaM pradarzya uddezakArthamupasaJjihIrSurAha - ettha satthaM samArabhamANassa iccete AraMbhA apariNNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa icce AraMbhA pariNNAyA bhavanti, taM pariNNAya mehAvI Neva sayaM tasa1 viSANArthaM zRgAlAdayaH, dantArtha hastyAdayaH iti pra0, paraM 'viSANaM tu zRGge kolebhadantayoH' ityanekArthaMvacanAnnAyamasundaraH, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) zastra.parira uddezaka-7 kAyasatthaM samAraMbhejjA NevaNNehiM tasakAyasatthaM samAraMbhAvejjA NevaNe tasakAyasatthaM __samAraMbhaMte samaNujANejjA, jassete tasakAyasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNAyakamme (sU0.54) tibemi // iti SaSTha uddezakaH // prAgvaMdvAcya, yAvatsa eva munistrasakAyasamArambhaviratatvAt parijJAtakarmatvAtpratyAkhyAtapApakarmatvAditi bravImi bhagavataH trilokavandhoH paramakevalAlokasAkSAtkRtasakalabhuvanaprapaJcasyopadezAditi SaSThoddezakaH smaaptH||. | uktaH SaSThoddezakaH, sAmprataM saptamaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-abhinavadharmANAM duHzraddhAnatvAdalpaparibho|gatvAdutkramAyAtasyoktazeSasya vAyoH svarUpanirUpaNArthamidamupakramyate-tadanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi vAcyAni yAvannAmaniSpanne nikSepe vAyUddezaka iti, tatra vAyoH svarUpanirUpaNAya katiciTThArAtidezagI niyuktikRdgAthAmAha__vAussa'vi dArAiM tAI jAiM havaMti puDhavIe / nANattI u vihANe parimANuvabhogasattheya // 164 // vAtIti vAyustasya vAyorapi tAnyeva dvArANi yAni pRthivyAM pratipAditAni, nAnAtvaM-bhedaH, tacca vidhAnaparimANopa|bhogazastreSu, cazabdAllakSaNe ca draSTavyamiti / / tatra vidhAnapratipAdanAyAha 1 vadAvanIyaM pra. 73 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duvihA u vAujIvA suhamA taha bAyarA u logaMmi / suhumA ya savaloe paMceva ya bAyaravihANA // 16 // vAyureva jIvA vAyujIvAH, te ca dvividhAH-sUkSmabAdaranAmakarmodayAt sUkSmA bAdarAzca, tatra sUkSmAH sakalalokavyApitayA avatiSThante, dattakapATasakalavAtAyanadvAragehAntardUmavat vyAptyA sthitAH, bAdarabhedAstu paJcaivAnamtaragAthayA vakSyamANA iti // bAdarabhedapratipAdanAyAha| ukaliyA maMDaliyA guMjA ghaNavAya suddhavAyA ya / bAyaravAuvihANA paMcavihAM vaNiyA ee // 166 // sthitvA sthitvotkalikAbhiryo vAti sa utkalikAvAtaH, maNDalikAvAtastu vAtolIrUpaH, guJjA-bhambhA tadvat guJjana yo vAti sa guJjAvAtA, ghanavAto'tyantaghanaH pRthivyAdyAdhAratayA vyavasthito himapaTalakalpo, mandastimitaH zItakAlAdiSu zuddhabAtaH, ye tvanye prajJApanAdau prAcyAdivAtA abhihitAsteSAmeSveva yathAyogamantarbhAvo draSTavya iti, evamityete bAdaravAyuvidhAnAni-bhedAH 'paJcavidhAH' paJcaprakArA vyAvarNitA iti // lakSaNadvArAbhidhitsayA''ha jaha devassa sarIraM aMtaddhANaM va aNjnnaaiisuN| eovama Aeso vAe'saMtevirUvaMmi // 167 // yathA devasya zarIraM cakSuSA'nupalabhyamAnamapi vidyate cetanAvaccAdhyavasIyate, devAH svazaktiprabhAvAttathAbhUtaM rUpaM kurvadanti yaccakSuSA nopalabhyate, na caitadvaktuM zakyate-nAstyacetanaM ceti, tadvadvAyurapi cakSuSo viSayo na bhavati, asti ca cittavAMzceti, yathA vA'ntardhAnamaJjanavidyAmantrairbhavati manuSyANAM, na ca nAstitvamacetanatvaM ceti, etadupamAno vAyAvapi bhavati 1 etadupamAnena pra. / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- 'Adezo' vyapadezo'satyapi rUpa iti, atra cAsacchabdo nAbhAvavacanaH, kiM tvasadrUpaM vAyoriti cakSurgAdyaM tadpaM na zastra rAGgavRttiH bhavati, sUkSmapariNAmAt, paramANoriva, rUparasasparzAtmakazca vAyuriSyate, na yathA'nyeSAM vAyuH sparzavAneveti, prayogArthazca (zI0) gAthayA pradarzitaH, prayogazcAyaM-cetanAvAn vAyuH, aparapreritatiryaganiyamitagatimattvAt , gavAzvAdivat, tiryageva gama uddezakaH7 naniyamAbhAvAt aniyamitavizeSaNopAdAnAcca paramANunA'nekAntikAsaMbhavaH, tasya niyamitagatimattvAt , jIvapudgalayoH // 74 // 'anuzreNigati' (tattvA0 a0 2 sU0 27) riti vacanAt, evameSa vAyuH-ghanazuddhavAtAdibhedo'zastropahatazcetanAvAna-15 vagantavya iti // parimANadvAramAhaje bAyarapajjattA payarassa asaMkhabhAgamittA te / sesA tinnivi rAsI vIsuM logA asaMkhijA // 168 // (dAeM) ye bAdaraparyAptakA vAyavaste saMvartitalokapratarAsaGghayeyabhAgavartipradezarAziparimANAH, zeSAstrayo'pi rAzayo viSvakpRthagasaGkhayeyalokAkAzapradezaparimANA bhavanti, vizeSazcAyamatrAvagantavyaH-bAdarApkAyaparyAptakebhyo bAdaravAyuparyAptakA asaGkhayeyaguNAH bAdarApkAyAparyAptakebhyo bAdaravAyukAyAparyAptakA asaGkhayeyaguNAH sUkSmApakAyAparyAptakebhyaH sUkSmavAyavaparyAptakA vizeSAdhikAH sUkSmApkAyaparyAptakebhyaH sUkSmavAyuparyAptakA vishessaadhikaaH|| upabhogadvAramAhaviyaNadhamaNAbhidhAraNa ussiMcaNaphusaNaANupANU a / bAyaravAukkAe uvabhogaguNA maNussANaM // 169 // vyajanabhastrAdhmAtAbhidhAraNotsizcanaphUtkAraprANApAnAdibhirbAdaravAyukAyena upabhoga eva guNa upabhogaguNo manuSyA-| // 74 // hoNAmiti // zastradvArAbhidhitsayA''ha, tatra zastraM dravyabhAvabhedAdvividha, dravyazastrAbhidhitsayA''ha PREPARANASEARCHAR Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na svakAsAJjahIpurAhata puDhavIe / evaM bAma yAnyabhihitA NAGAKARAASARANA / viaNe a tAlavaMTe suppasiyapatta celakaNNe ya / abhidhAraNA ya bAhiM gaMdhaggI vAusatthAI // 17 // __ vyajana-tAlavRntaM sUrpasitapatracelakarNAdayaH dravyazastramiti, tatra sitamiti cAmaraM, prasvinno yadvahiravatiSThate vAtAgamanamArge sA'bhidhAraNA, tathA gandhAH-candanozIrAdInAM agniAlA pratApazca, tathA pratipakSavAtazca zItoSNAdikaH, pratipakSavAyugrahaNena svakAyAdizastraM sUcitamiti, evaM bhAvazastramapi duSpraNihitamanovAkAyalakSaNamavagantavyamiti // adhunA sakalaniyuktyarthopasaJjihIthurAha sesAI dArAraM tAI jAI havaMti puDhavIe / evaM vAuddese nijuttI kittiyA esA // 171 // __ zeSANi' uktavyatiriktAni tAnyeva dvArANi pRthivIsamadhigame yAnyabhihitAnIti, evaM sakaladvArakalApavyAvarNanAd vAyukAyoddezake niyuktiH kIrtitaiSA'vagantavyeti // gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam-'pahU ejassa duguMchaNAe'tti, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake paryantasUtre trasakAyaparijJAnaM tadArambhavarjanaM ca munitvakAraNamabhihitam , ihApi tadeva dvayaM vAyukAyaviSayaM munitvakAraNamevocyate, tathA paramparasUtrasambandhaH 'ihamegesiM No NAyaM bhavaItti, kiM tat jJAtaM bhavati ?, 'pahu ejassa duguMchaNAe'tti, tathA AdisUtrasambandhazca 'suyaM me AusaMteNa' mityAdi, kiM tat zrutaM ?, yasrAgupadiSTaM, tathaitacca pahU ejassa duguMchaNAe (sU0 55) 'duguJchaNa'tti jugupsA prabhavatIti prabhuH-samarthaH yogyo vA, kasya vastunaH samartha iti ?, 'ez2a kampane' ejatItyejo Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 75 // zastra.pari1 uddezaka BCCANCINGAROGASKAOORWAR vAyuH kampanazIlatvAt tasyaijasya jugupsA-nindA tadAsevanaparihAro nivRttiritiyAvat tasyA-tadviSaye prabhurbhavati, vA- yukAyasamArambhanivRttau zako bhavatItiyAvat, pAThAntaraM vA 'pahU ya egassa duguMchaNAe' udrekAvasthAvarttinaikena guNena sparzAkhyenopalakSita ityeko-vAyustasyaikasya ekaguNopalakSitasya vAyorjugupsAyAM prabhuH, cazabdAt zraddhAne ca prabhurbhavatIti, arthAt yadi zraddhAya jIvatayA jugupsate ttH|| yo'sau vAyukAyasamArambhanivRttau prabhuruktastaM darzayati AyaMkadaMsI ahiyaMti NaccA, je ajjhatthaM jANai se bahiyA jANai, je bahiyA jA se ajjhatthaM jANai, eyaM tulamannesiM (sU056) 'taki kRcchrajIvana' ityAtaGkanamAtaGkaH-kucchrajIvanaM-duHkhaM, tacca dvividha-zArIraM mAnasaM ca, tatrAcaM kaNTakakSArazastra|gaNDalUtAdisamutthaM, mAnasaM priyaviprayogApriyasamprayogepsitAlAbhadAridyadaurmanasyAdikRtam, etadubhayamAtaGkaH, enamAtakaM pazyati tacchIlazcetyAtaGkadI, avazyametadubhayamapi duHkhamApatati mayyanivRttavAyukAyasamArambhe, tatazcaitadvAyukAyasamArambhaNamAtaGkahetubhUtamahitamiti jJAtvaitasmAnivarttane prabhurbhavatIti / yadivA''tako dvedhA-dravyabhAvabhedAt, tatra dravyAtaGke idamudAharaNam-jaMbuddIva dIve bharahe vAsaMmi asthi supasiddhaM / bahuNayaraguNasamiddhaM rAyagihaM NAma NayaraMti // 1 // tatthAsi garuyadariyArimaddaNo bhuyaNaniggayapayAvo / abhigayajIvAjIvo rAyA NAmeNa jiyasattU // 2 // aNa mApatitamayyanivRtta pra. bhatrAyoti sambodhane'nyasyAzcarya vA. 2 jambUdvIpe dvIpe marate varSe'sti suprasiddham / bahunagaraguNasamRddhaM rAjagRhaM nAma nagara[miti // 1 // tatrAsIt gurudaptArimardano bhuvananirgatapratApaH / abhigatajIvAjIvo rAjA nAnA jisazatruH // 2 // bhaa||75|| Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varayaguruyasaMvegabhAvio dhammaghosapAmUle / so annayA kayAI pamAiNaM pAsae sehaM // 3 // coijjaMtamabhikkhaM avarAhaM taM puNo'vi kuNamANaM / tassa hiyahaM rAyA sesANa ya rakkhaNadvAe // 4 // AyariNANuNNAe ANAvai so u niyayapurisehiM / tibbukkaDadabvehiM saMdhiyapuvvaM tahiM khAraM // 5 // pakkhitto jattha Naro NavaraM godohamettakAleNaM / NijjiNNamaMsasoNiya aTThiyasesattaNamuvei // 6 // do tAhe pubvamae purise ANAvae tahiM rAyA / egaM gihatthavesaM vIyaM pAsaMDiNevatthaM // 7 // puvvaM ciya sikkhavie te purise pucchae tahiM raayaa| ko avarAho esiM ? bhaNaMti. ANaM aikkamai // 8 // pAsaM Dio jahutte Na vaTTai attaNo ya AyAre / pakkhivaha khAramajjhe khittA godohamettassa // 9 // daddUNa'dvivasese te purise | aliyarosarattaccho / sehaM AloyaMtoM rAyA to bhaNai AyariyaM // 10 // tumhavi ko'vi pamAdI ? sAsemi ya taMpi Natthi bhaNai gurU / jai hohI to sAhe tumhe cciya tassa jANihiha // 11 // seho gae NivaMmI bhaNaI te sAhuNo uti / hohaM pamAyasIlo tumheM saraNAgao dhaNiyaM // 12 // jai puNa hojja pamAo puNo mamaM sahabhAvarahiyassa / tumha guNehiM 1] anavarataguru saMvegabhAvito dhrmghosspaadmuule| so'nyadA kadAcitpramAdinaM pazyati ziSyam // 3 // codyamAnamabhIkSNamaparAdhaM taM punarapi kurvantam / tasya hitArtha rAjA zeSANAM ca rakSaNArthAya // 4 // AcAryAnujJayA Ana / tIvrotkaTadravyaiH saMyuktapUrva tatra kSAram // 5 // prakSipto yatra naro navaraM godoimAtrakAlena / nirjIrNamAMsazoNito'sthizeSatvamupaiti // 6 // dvau tadA pUrvamRtI puruSAvAnayati tatra rAjA / ekaM gRhasthaveSaM dvitIyaM pASaNDinepathyam // 7 // pUrvameva zikSitAn tAn puruSAn pRcchati tatra rAjA / ko'parAdho'nayoH ? bhaNanti AjJAmatikrAmati // 8 // pAkhaNDiko yathokte na vartate AtmanazcAcAre / prakSipata kSAramadhye kSiptau godohamAtreNa // 9 // dRSTvA'sthyavazeSau to puruSo alika roSaratAkSaH / zaikSakamA lokayan rAjA tato bhagavyAcAryam // 10 // yuSmAkamapi ko'pi pramAdI ?, zAsayAmi ca tamapi nAsti bhaNati guruH / yadi bhaviSyati tadA kathayiSyAmi yUyameva taM jJAsyatha // 11 // zaikSako gate nRpe bhaNati tAn sAdhUMstu na punariti / bhaviSyAmi pramAdazIlo yuSmAkaM zaraNAgato'tyartham // 12 // yadi punarbhavetpramAdaH punarmama zaTha ( zrAddha ) bhAvarahitasya / yuSmAkaM guNaiH Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 76 // zastra-parira uddezakaH7 suvihiya! to sAvagarakkhasA mucce // 13 // AyaMkabhaoviggo tAhe so Niccaujjuo jaao| koviyamatI ya samae raNNA marisAvio pacchA // 14 // dabvAyaMkAdaMsI attANaM savvahA Niyattei / ahiyAraMbhAu sayA jaha sIso dhammaghosassa // 15 // bhAvAtaGkAdazI tu narakatiryaGamanuSyAmarabhaveSu priyaviprayogAdizArIramAnasAtaGkabhItyA na pravarttate vAyusamArambhe, api tvahitametadvAyusamArambhaNamiti matvA pariharati, ato ya AtaGkadarzI bhavati vimalavivekabhAvAt sa vAyusamArambhasya jugupsAyAM prabhuH, hitAhitaprAptiparihArAnuSThAnapravRtteH, tadanyaivaMvidhapuruSavaditi / vAyukAyasamArambhanivRtteH kAraNamAha-je ajjhattha'mityAdi, AtmAnamadhikRtya yadvarttate tadadhyAtma, tacca sukhaduHkhAdi, tadyo jAnAti-avabudhyate svarUpato'vagacchatItyarthaH, sa bahirapi prANigaNaM vAyukAyAdikaM jAnAti, yathaiSo'pi hi sukhAbhilASI duHkhAccodvijate, yathA mayi duHkhamApatitamatikaTukamasadvedyakarmodayAdazubhaphalaM svAnubhavasiddhaM evaM yo vetti svAtmani sukhaM ca sadvedyakarmodayAt zubhaphalamevaM ca yo'vagacchati sa khalvadhyAtma jAnAti, evaM ca yo'dhyAtmavedI sa bahirvyavasthitavAyukAyAdiprANigaNasyApi nAnAvidhopakramajanita svaparasamutthaM ca zarIramanaHsamAzrayaM duHkhaM sukhaM vA vetti, svapratyakSatayA paratrApyanumIyate, yasya punaH svAtmanyeva vijJAnamevaMvidhaM na samasti kutastasya bahirvyavasthitavAyukAyAdiSvapekSA ?, yazca bahirjAnAti so'dhyAtma yathAvadavaiti, iteratarAvyabhicArAditi / parAtmaparijJAnAcca yadvidheyaM taddarzayitumAha-'eyaM // 1 suvihitAH tataH dhAvakarAkSasAt mujheyam // 13 // AtabhayodvimastadA sa nityamudyukto jAtaH / kovidamatiya samaye rAjJA kSamitaH pazcAt // 14 // dravyAlAtAdarzI AtmAnaM sakyA nivartayati / ahitArambhAt sadA yathA ziSyo dharmaghoSasya // 15 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tulamannesi'mityAdi, etAM tulAM yathoktalakSaNAm anveSayed-gaveSayediti, kA punarasau tulA?, yathA''tmAnaM sarvathA sukhAbhilASitayA rakSasi tathA'paramapi rakSa, yathA paraM tathA''tmAnamityetAM tulAM tulitasvaparasukhaduHkhAnubhavo'nveSayedevaM kuryAdityarthaH, ukta ca-"kaDeNe kaMTaeNa va pAe viddhassa veyaNaTTassa / jaha hoi anivvANI savvattha jiesu taM jANa // 1 // " tathA "mariSyAmIti yad duHkhaM, puruSasyopajAyate / zakyastenAnumAnena, paro'pi parirakSitum // 1 // " // atazca yathA'bhihitatulAtulitasvaparA narAH sthAvarajaGgamajantusaGghAtarakSaNAyaiva pravarttante, kathamiti darzayati iha saMtigayA daviyA NAvakhaMti jIviuM (sU0 57) 'iha' etasmin dayaikarase jinapravacane zamanaM zAntiH-upazamaH prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNasamyagdarzanajJAnacaraNakalApaH zAntirucyate, nirAbAdhamokSAkhyazAntiprAptikAraNatvAt , tAmevaMvidhAM zAnti gatAH-prAptAH zAntigatAH, zAntau vA sthitAH zAntigatAH, dravikA nAma rAgadveSavinirmuktAH, dravaH-saMyamaH saptadazavidhAnaH karmakAThinyadravaNakAritvAd-vilayahetutvAt sa yeSAM vidyate te dravikAH, nAvakAGkanti-na vAJchanti nAbhilapantItyarthaH, ki nAvakAGkSanti ?-'jIvituM' prANAn dhArayituM, kenopAyena jIvituM nAbhikAzanti ?, vAyujIvopamardanenetyarthaH, zeSapRthivyAdijIvakAyasaMrakSaNaM tu pUrvottameva, samudAyArthastvayam-ihaiva jaine pravacane yaH saMyamastavyavasthitA evonmUlitAtituGgarA 1 kASThena kaNTakena vA pAde viddhasya vedanAtasya / yathA bhavatyanirvANI (asAtA) sarvatra jIveSu tAM jAnIhi // 1 // 2 khaparAntarAH, pra. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 77 // zastra.pari1 uddezaka:7 gadveSadumAH parabhUtopamardaniSpannasukhajIvikAnirabhilASAH sAdhavo, nAnyatra, evaMvidhakriyAvabodhAbhAvAditi // evaM vyavasthite sati lajjamANe puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehi vAukammasamAraMbheNaM vAusatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsati / tattha khalu bhagavayA pariNNA paveiyA / imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheDa se sayameva vAusatthaM samArabhati aNNehiM vA vAusarathaM samAraMbhAvei apaNe vAusasthaM samAraMbhaMte samaNujANati, taM se ahiyAe taM se abohIe, seM taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTAe socA bhagavao aNagArANaM aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu mAre esa khalu Nirae, iccatthaM gaDDie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM vAukammasamAraMbheNaM vAusatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsati (sU0 58) // 77 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se bemi saMti saMpAimA pANA Ahacca saMpayaMti ya pharisaM ca khalu puTTA ege saMghAyamAvajaMti, je tattha saMghAyamAvajaMti te tattha pariyAvajaMti, je tattha pariyAvajjati te tattha uddAyaMti, ettha satthaM samArabhamANassa icchete AraMbhA apariNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNAyA bhavaMti, taM pariNAya mehAvI va sayaM vAusatthaM samAraMbhejA Neva'NNehiM vAusatthaM samAraMbhAvejA Neva'NNe vAusatthaM samAraMbhaMte samaNujANejjA, jassete vAusasthasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNAyakamme (sU0 59) tibemi| pUrvavanneyaM / / samprati SaDDIvanikAyaviSayavadhakAriNAmapAyadidarzayiSayA tannivRttikAriNAM ca sampUrNamunibhAvapradarzanAya sUtrANi prakramyante etthaMpi jANe uvAdIyamANA, je AyAre Na ramaMti, AraMbhamANA viNayaM vayaMti, chaMdo vaNIyA ajjhovavaNNA, AraMbhasattA pakaraMti saMgaM (sU060) etasminnapi-prastute vAyukAye, apizabdAt pRthivyAdiSu va samAzritamArambhaM ye kurvanti te upAdIyante-karmaNA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SA zrIAcA- badhyanta ityarthaH, ekasmin jIvanikAye vadhapravRttaH zeSanikAyavadhajanitena karmaNA badhyate, kimiti ? yato na hyakajIva- zastra.parira rAGgavRttiH nikAyaviSaya ArambhaH zeSajIvanikAyopamardamantareNa kartuM zakyata ityatastvamevaM jAnIhi, zroturanena parAmarzaH, atra ca dvitIyArthe prathamA, tatazcaivamanvayo lagayitavyaH-pRthivyAdyArambhiNaH zeSakAyArambhakarmaNA upAdIyamAnAn jAnIhi, ke uddezaka (zI0) punaH pRthivyAdyArambhiNaH zeSakAyArambhakarmaNopAdIyante ? iti, Aha-je AyAre Na ramaMti' ye hyaviditaparamArthA // 78 // jJAnadarzanacaraNatapovIryAkhye paJcaprakArAcAre 'na ramante'na dhRtiM kurvanti, tadadhRtyA ca pRthivyAdyArambhiNaH, tAn karmabhirupAdIyamAnAn jAnIhi, ke punarAcAre na ramante ?, shaakydigmbrpaarshvsthaadyH| kimiti ?, yata Aha-AraMbha-18 *mANA viNayaM vayaMti' ArambhamANA api pRthivyAdIn jIvAn vinayaM-saMyamameva bhASante, karmASTakavinayanAdvinayaH-saM yamaH, zAkyAdayo hi vayamapi vinayavyavasthitA ityevaM bhASante, na ca pRthivyAdijIvAbhyupagamaM kurvanti, tadabhyupagame vA tadAzritArambhitvAt jJAnAdyAcAravikalatvena naSTazIlA iti / kiM punaH kAraNaM!, yenaivaM te duSTazIlA api vinayavyavasthitamAtmAnaM bhASante ityata Aha-'chandovaNIyA ajjhovavaNNA' chandaH-svAbhiprAyaH icchAmAtramanAlocitapUrvAparaM viSayAbhilASo vA, tena chandasA upanItAH-prApitA ArambhamArgamavinItA api vinayaM bhASante, adhikamatyarthamupapannA taccittAstadAtmakAH adhyupapannAH-viSayaparibhogAyattajIvitA ityarthaH, ya evaM viSayAzAkarSitacetasaste kiM kuyurityAha-'AraMbhasattA pakaraMti saMga'ArambhaNamArambhaH-sAvadhAnuSThAnaM tasmin saktAH-tasarAH prakarSeNa kurvanti, sajyante // 78 // 1 chandenopanItAH pra. 'abhiprAyavazau chandau' ityamarokkeH 'chando vaze'bhiprAye ca' iti sakArAnte'nekArthoke yamasAdhuH. NGA%ASE Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yena saMsAre jIvAH sa saGgaH-aSTavidhaM karma viSayasaGgo vA taM saGgaM prakurvanti, saGgAcca punarapi saMsAraH, AjavaMz2avIbhAvarUpaH, evaMprakAramapAyamavApnoti SaDjIvanikAyaghAtakArIti ||ath yo nivRttastadArambhAtsa kiMviziSTo bhavatItyata Aha se vasumaM savvasamaNNAgayapaNNANeNaM appANeNaM akaraNijaM pAvaM kammaM No aNNesiM, taM pariNAya mehAvI Neva sayaM chajjIvanikAyasatthaM samAraMbhejA Neva'paNehiM chajIvanikAyasatthaM samAraMbhAvejA Neva'paNe chajjIvanikAyasatthaM samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete chajjIvanikAyasatthasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme (sU061) ttibemi // iti saptamodezakaH / iti prathamamadhyayanam // 'se' iti pRthivyuddezakAdyabhihitanivRttiguNabhAk SaDjIvanikAyahanananivRtto 'vasumAn' vasUni dravyabhAvabhedAdvidhAdravyavasUni-marakatendranIlavajrAdIni bhAvavasUni-samyaktvAdIni tAni yasya yasminvA santi sa vasumAn dravyavAnityarthaH, iha ca bhAvavasubhirvasumattvamaGgIkriyate, prajJAyante yaistAni prajJAnAni-yathAvasthitaviSayagrAhINi jJAnAni sarvANi samanvAga-le tAni prajJAnAni yasyAtmanaH sa sarvasamanvAgataprajJAnaH-sarvAvabodhavizeSAnugataH sarvendriyajJAnaiH paTubhiryathAvasthitaviSayagrAhibhiraviparItairanugata itiyAvat , tena sarvasamanvAgataprajJAnenAtmanA, athavA sarveSu dravyaparyAyeSu samyaganugataM prajJAnaM 1 itaH prAk 'punaH punastatraivotpattiH' iti pra. na ca yuktaH, 2 punaH punastatraiva saGgaH karmotpattirUpaH. thA. sU. 14 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 79 // yasyAtmanaH sa sarvasamanvAgataprajJAna AtmA bhagavadvacanaprAmANyAdevametat dravyaparyAyajAtaM nAnyatheti sAmAnyavizeSaparicchedAnnizcitAzeSajJeyaprapaJcasvarUpaH sarvasamanvAgataprajJAna Atmetyucyate, athavA-zubhAzubhaphalasakalakalApaparijJAnAnnarakatiryaknarAmaramokSasukhasvarUpaparijJAnAJcAparituSyannanai kAntikAdiguNayukte saMsArasukhe mokSAnuSThAnamAviSkurvvan sarvasamanvAgataprajJAna AtmA'bhidhIyate, tenaivaMvidhenAtmanA 'akaraNIyam' akarttavyamihaparalokaviruddhatvAdakAryamiti matvA | nAnveSayet na tadupAdAnAya yatnaM kuryAdityarthaH, kiM punaH tadakaraNIyaM nAnveSaNIyamiti ?, ucyate, 'pApaM karma' adhaHpatanakAritvAtpApaM kriyata iti karma, taccASTAdazavidhaM prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahakrodhamAnamAyAlobhapremadveSakalahAbhyAkhyAnapaizUnyaparaparivAdaratyaratimAyAmRSAmithyAdarzanazalyAkhyamiti, evametat pApamaSTAdazabhedaM nAnveSayet-na kuryAt svayaM na cAnyaM kArayet na kurvANamanyamanumodeta / etadevAha - 'taM pariNNAya mehAvI'tyAdi 'tat' pApama|STAdazaprakAraM pari:- samantAt jJAtvA medhAvI -maryAdAvAn naiva svayaM SaDjIvanikAyazastraM svakAyaparakAyAdibhedaM samA|rabheta naivAnyaiH samArambhayet na cAnyAn samArabhamANAn samanujAnIyAt evaM yasyaite suparIkSyakAriNaH SaDjIvanikAyazastrasamArambhAH tadviSayAH pApakarmmavizeSAH parijJAtA jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca sa eva muniH pratyAkhyAtakarmmatvAt-pratyAkhyAtAzeSapApAgamatvAt, tadanyaivaMvidhapuruSavaditi / itizabdo'dhyayanaparisamAptipradarzanAya, navImIti sudharmasvAmyAha svamanISikAvyAvRttaye, bhagavato'panItaghanaghAtikarmmacatuSTayasya samAsAditAzeSapadArthAvirbhAvakadivyajJAnasya praNatAzeSagIrvANAdhipatezcatustriMzadatizayasamanvitasya - zrIvarddhamAnasvAmina upadezAtsarvametadAkhyAtaM zastra. pari1 uddezakaH 7 / / 79 / / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadatikrAntaM mayeti / uktaH sUtrAnugamaH nikSepazca ssuutrsprshniyuktiH| samprati nayA naigamAdayaH, te cAnyatra suvicAritAH, sabepatastu sarve'pi ete dvedhA bhavanti, jJAnanayAzcaraNanayAzca, tatra jJAnanayA jJAnameva pradhAnaM mokSasAdhanamityadhyavasyanti, hitAhitaprAptiparihArakAritvAt jJAnasya, tatpUrvakasakaladuHkhamahANAcca jJAnameva na tu kriyA, caraNanayAstu caraNasya prAdhAnyamabhidadhati, anvayavyatirekasamadhigamyatvAtsakalapadArthAnAM, tathAhi-satyapi jJAne sakalavastugrAhiNi samullasite na caraNamantareNa bhavadhAraNIyakarmocchedaH, tadanucchedAcca mokSAlAbhaH, tasmAnna jJAna pradhAnaM, caraNe punaH sati sarvamUlottaraguNAkhye ghAtikarmocchedaH, taducchedAt kevalAvabodhaprAptiH, tatazca yathAkhyAtacAritravahnijvAlAka lApapratApitasakalakarmakandocchedaH, taducchedAdavyAbAdhasukhalakSaNamokSAvAptiriti, tasmAcaraNaM prdhaanmitydhyvsyaamH| 18|| anocyate, ubhayamapyetanmithyAdarzanaM, yata uktam-"heyaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyaa| pAsaMto paMgulo dahro, dhAvamANo ya aMdhao // 1 // " tadevaM sarve'pi nayAH parasparanirapekSA mithyAtvarUpatayA na samyagbhAvamanubhavanti, samuditAstu yathAvasthitArthapratipAdanena samyaktvaM bhavanti, yata uktam-"evaM sabvevi NayA micchAdiTThI sapakkhapaDi-IN baddhA / aNNoNNaNissiyA puNa havaMti te ceva sammattaM // 1 // " tasmAdubhayaM parasparasApekSaM mokSaprAptaye alaM, na pratyekaM jJAnaM dAcaraNaM ceti, nirdoSaH khalveSa pakSa iti vyavasthitaM / tathA cobhayaprAdhAnyadidarzayiSayAha-savvesipi NayANaM bahuvidhavatta 1hataM jJAnaM kriyAhInaM hatAjAnataH kiyA / pazyan pagurdagdho dhAzcAndhaH // 1 // 2. evaM sarve'pi nayAH midhyAdRSTayaH khapakSapratibaddhAH / anyo'nyanipAzritAH punarbhavanti ta eva samyaktvam // 1 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zastra.pari1 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) uddezakaH7 // 8 // vvayaM NisAmettA / taM savvaNayavisuddhaM jaM caraNaguNahio sAhU // 1 // caraNaM ca guNazca caraNaguNau tayoH sthitazcaraNaguNasthitaH, guNazabdopAdAnAt jJAnameva parigRhyate, yato na kadAcidAtmano guNinastena jJAnAkhyena guNena viyogo'sti, tato'sau sahabhAvI guNaH, ato bahuvidhavaktavyaM nayamArgamavadhAryApi saGkepAt jJAnacaraNayoreva sthAtavyamiti nizcayo viduSAM, na cAbhilaSitaprAptiH kevalena caraNena, jJAnahInatvAt , andhagamikriyAprativiziSTapradezaprAptivat , na ca jJAnamAtreNAbhISTaprAptiH, kriyAhInatvAt , cakSurjJAnasamanvitapaGghapuruSaardhadagdhanagaramadhyAvasthitayathAvasthitadarzijJAnavat, tasmAdubhayaM pradhAnaM, nagaradAhanirgame paDvandhasaMyogakriyAjJAnavat // evamidamAcArAGgasandohabhUtaM prathamAdhyayanaM SaDDIvanikAyasvarUparakSaNopAyagarbhamAdimadhyAvasAneSu dayaikarasamekAntahitApattikAri mumukSuNA yadA'dhItaM bhavati sUtrataH zikSakeNArthatazcAvadhRtaM bhavati zraddhAnasaMvegAbhyAM ca yathAvadAtmIkRtaM bhavati tato'sya mahAvratAropaNamupasthApanaM parIkSya nizIthAyabhihitakrameNa sacittapRthivImadhyagamanAdinA zraddadhAnasya sarva yathAvidhi kAryam / kaH punarupasthApane vidhiriti !, atrocyate, zobhaneSu tithikaraNanakSatramuhUrteSu dravyakSetrabhAveSu ca bhagavatAM pratikRtIrabhivandya pravarddhamAnAbhiH stutibhiH atha pAdapatitotthitaH sUriH saha zikSakeNa mahAvratAropaNapratyayaM kAyotsargamutsAyakaikaM mahAvratamAdita Arabhya triruccArayed yAvannizibhuktiviratiravikalA triruccAritA, pazcAdidaM triruccaritavyam-'iceiyAI paMca mahanvayAI rAibhoyaNaveramaNachaThAI attahiyaDayAe upasaMpajittA NaM viharAmi' pazcAdvandanakaM dattvotthito'bhidhatte avanatAGga1 ityetAni paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaSaSThAni AtmahitArthAyopasaMpadma virahAmi. . * // 8 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHISHA USHAHI SASA yaSTiH-'saMdizata kiM bhaNAmIti !, sUriH pratyAha-'vanditvA'bhidhatsve'tyevamukto'bhivandyotthito bhaNati-'yuSmAbhirmama mahAvratAnyAropitAni icchAmyanuziSTi'miti, AcAryo'pi praNigadati-'nistArakapArago bhavAcAryaguNairvarddhasva' vacanaviratisamanantaraM ca surabhivAsacUrNamuSTiM ziSyasya zirasi kirati, pazcAdvandanakaM dattvA pradakSiNIkarotyAcArya namaskAramAvartayan , punarapi vandate, tathaiva ca karoti sakalakriyAnuSThAnam , evaM tripradakSiNIkRtya viramati ziSyaH, zeSAH sAdhavazcAsya mUrdhni yugapaddhAsamuSTiM vimuJcanti surabhiparimalAM yatijanaMsulabhakesarANi vA, pazcAtkAritakAyotsargaH sUrirabhidadhAti-gaNastava koTikA sthAnIya kulaM vairAkhyA zAkhA amukAbhidhAna AcArya upAdhyAyazca, sAdhvyAH pravadUrtinI tRtIyoddeSTavyA, yathA''sannaM copasthApyamAnA ratnAdhikA bhavanti, pazcAdAcAmlaM nirvikRtikaM vA svagacchasanta tisamAyAtamAcarantIti / evametadadhyayanamAdimadhyAntakalyANakalApayogi bhavyajanatAmanaHsamAdhAnAdhAyi priyaviprayoPgAdiduHkhAva-bahulakaSAyajhaSAdikulAkulaviSamasaMsRtisarittAraNasamarthamamaladayaikarasamasakRdabhyasitavyaM mumukSuNeti // - ||cAryazrIzIlAkaviracitA zastraparijJAdhyayanaTIkA samApteti (granthAgraM zlokAH 2221) // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VANENEMEMEXIEYESKXENEXKXEXXEXEXXEXNEKEMENTS ityAcArAGge zastraparijJAdhyayanam // 1 // AKSIKXKAR KURUKIKOKOKOROKKOKOKOKOA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GAA 5 . namaH zrIvarddhamAnAya, barddhamAnAya parvayaiH / uktAcAraprapaJcAya, niSprapaJcAya tAyine // 1 // - zastraparijJAvivaraNamatigahanamitIva kila vRtaM pUjyaiH / zrIgandhahastimitrairvivRNomi tato'hamavaziSTam // 2 // hail ukta prathamAdhyayanaM, sAmprataM dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-iha hi mithyaatvopshmkssykssyopshmaanytraa-d| vAptasamyagdarzanajJAnakAryasyAtyantikaikAntAnAbAdhaparamAnandasvatattvasukhAnAvaraNajJAnadarzanalakSaNalakSitamokSakAraNasyAzravanirodhanirjarArUpasya mUlottaraguNabhedabhinnasya cAritrasyAparAzeSavratavRtikalpaniSpAditaniSpratyUhasakalapANigaNasaGghaTanaparitApanApadrAvaNanivRttirUpasya saMsiddhaye maraNAbhAvaprasaGgAdabhUtaguNAtmadharmajJAnopalabdherhispatyamatanirAsena sAmAnyato jIvAstitvaM pratipAdya vizeSatazca bauddhAdimatanirAsenaikendriyAvanijIvanAnalapavanavanaspatibhedAMzca jIvAn prakaTayya yathAkrama samAnajAtIyAzmalatAdhu dadarzanAdarzomAMsAGkuravat avikRtabhUmikhananopalabdhermaNDUkavat viziSTAhAropacayApacayazarIrA-18 bhivRddhikSayAnvayavyatirekagaterarbhakazarIravat aparapreritApratihatAniyatatirazcInagamanAdvAzvAdivat sAlakakanUpurAlaGkArakAminIcaraNatADanavikArAdhigateH kAmukavadityAdibhiH prayogaiH tathoccaiH zira udghAkhya sUkSmabAdaradvitricatuSpaJcendriyasaMjJItaraparyAtakaaparyAptakabhedAMzca pradarya zastraM ca svakAyaparakAyabhedabhinnaM tadvadhe bandhaM viratiM ca pratipAdya punarapi tadeva cAritraM yathA sampUrNabhAvamanubhavati tathA'nenAdhyayanenopadizyate, tathAhi-adhigatazatraparijJAsUtrArthasya tatpratipAdi-1 sAtaikendriyapRthivIkAyAdi zraddadhAnasya samyak tadrakSApariNAmavataH sarvopAdhizuddhasya tadyogyatayA''ropitapazcamahAnata-15 bhArasya sAdhoryathA rAgAdikaSAyalokasya zabdAdiviSayalokasya vA vijayo bhavati tathA'nenAdhyayanena prtipaadyte|| A AAAAca Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- tathA ca niyuktikAreNAdhyayanArthAdhikAraH zastraparijJAyAM prAgniradezi-" loo jaha bajjhai jaha ya taM vijahiyavaM"ti, loka.vi.2 rAGgavRttiH ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti / tatra sUtrArthakathanamanuyogaH, tasya dvArANi (zI) upAyA vyAkhyAnAnItyarthaH, tAni copakramAdIni, tatropakramo dvedhA-zAstrAnugataH zAstrIyaH lokAnugato laukika iti, uddezakaH1 ||8|| nikSepastridhA-oghanAmasUtrAlApakaniSpannabhedAt, anugamo dvedhA-sUtrAnugamo niyuktyanugamazca, nayA-naigamAdayaH / // 82 // tatra zAstrIyopakramAntargato'rthAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdhyayanArthAdhikAro'dhyayanasambandhe zastraparijJAyAM prAgeva niradezi, uddezArthAdhikAraM tu svayameva niyuktikAraH pracikaTayiSurAhasayaNe ya avattaM bIyagaMmi mANo a atthasAro a| bhogesu loganissAi loge amamijjayA ceva // 163 // || tatra prathamoddezakArthAdhikAraH 'svajane' mAtApitrAdike abhiSvaGgo'dhigatasUtrArthena na kArya ityadhyAhAraH, tathA ca sUtram-'mAyA me piyA meM' ityAdi 1, 'adaDhattaM bIyagaMmitti dvitIya uddezake adRDhatvaM saMyame na kAryamiti zeSaH, viSayakaSAyAdau cAdRDhatvaM kAryamiti, vakSyati ca-'araI AuTTe mehAvI' 2, tRtIya uddezake 'mANo a atthasAro| 'tti jAtyAdyupetena sAdhunA karmavazAdvicitratAmavagamya sarvamadasthAnAnAM mAno na kAryaH, Aha ca-'ke goAvAdI ke mANAvAdI tyAdi, arthasArasya ca nissAratA varNyate, tathA ca-tiviheNa jA'vi se tattha mattA appA vA bahugA 8vetyAdi 3, caturthe tu 'bhogesu'tti bhogeSvabhiSvaGgo na kArya iti zeSaH, yato bhoginAmapAyAn vakSyati, sUtraM c-thii-|||||| 82 // KAhiM loe pavvahie' 4, pazcame tu 'logaNissAe'tti tyaktasvajanadhanamAnaMbhogenApi sAdhunA saMyamadehapratipAlanAya svArthA AACANCE Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SCAUGHUGASEASOSLARARASHISHA rambhapravRttalokaniznayA viharttavyamiti zeSaH, tathA ca sUtram-'samuTThie aNagAre' ityAdi jAva parivvae' 5, SaSThoddezake tu-'loe amamijayA ceva' lokanizrayA'pi viharatA sAdhunA tasmin loke pUrvAparasaMstute'saMstute ca na mamatvaM kArya, paGkajavattadAdhArasvabhAvAnabhiSvaGgiNA bhAvyamiti, tathA ca sUtram-je mamAIyamaI jahAti se jahAti mamAtiya' gaathaataapryaarthH|| nAmaniSpanne tu nikSape lokavijaya iti dvipadaM nAma, tatra lokavijayayonikSepaH kAryaH, sUtrAlApakaniSpanne ca nikSepe yAni nikSepArhANi sUtrapadAni teSAM ca nikSepaH kAryaH, sUtrapadopanyastamUlazabdasya ca kaSAyAbhidhAyakatvAt kapAyAzca nikSeptavyAH, tadevaM nAmaniSpannaM bhaviSyatsUtrAlApakaniSpannanikSepopakSipta sAmarthyAyAtaM ca yanikSeptavyaM taniyutikAro gAthayA sampiNDyA''caSTelogassa ya vijayassa ya guNassa mUlassa taha ya ThANassa / nikkhevo kAyabvo jamUlAgaM ca saMsAro // 164 // ___ kaNThyA, kevalaM 'jaMmUlAgaM ca saMsAra' iti yanmUlakaH saMsArastasya ca nikSepaH kAryaH, tacca mUlaM kaSAyAH, yataH nArakatiryagnarAmaragatiskandhasya garbhaniSekakalalArbudamAMsapezyAdijanmajarAmaraNazAkhasya dAridyAdyanekavyasanopanipAtapatragahanasya priyaviprayogApriyasamprayogArthanAzAnekavyAdhizatapuSpopacitasya zArIramAnasopacitatIvrataraduHkhopanipAtaphalasya saM|sAratarormUlam-Adya kAraNaM kaSAyAH-kaSaH-saMsArastasyA''yA itikRtvA // tadevaM yAnyatra nAmaniSpanne yAni ca sUtrAlApakaniSpane nikSeptavyapadAni sambhavanti tAni niyuktikAraH suhRdbhUtvA vivekenA''caSTelogotti ya vijaatti ya ajjhayaNe lakkhaNaM tu nipphaNNaM / guNamUlaM ThANaMti ya puttAlAve ya niSphaNNaM // 16 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 83 // kaNThyA, tatra 'yathoddezastathA nirdeza' iti nyAyAllokavijayayoniMkSepamAha logassa ya nikkheco aTThaviho chavviho u vijayassa / bhAve kasAyalogo ahigAro tassa vijaeNaM // 166 // lokyata iti lokaH, 'loka darzana' ityasmAddhAtoH 'akartari ca kArake saMjJAyA (pA. 3-3-19 ) niti ghaJ, sa ca dharmAdharmAstikAyavyavacchinnamazeSadravyAdhAraM vaizAkhasthAnasthakaTinyastakarayugmapuruSopalakSitamAkAzakhaNDaM paJcAstikAyAtmako veti, tasya nikSepo'STadhA - nAmasthApanAdravyakSetra kAlabhavabhAvaparyavabhedAt, 'chavviho u vijayassa'tti vijayaH abhibhavaH parAbhavaH parAjaya iti paryAyAH, tasya nikSepaH SaDvidho vakSyate, tatrASTaprakAre loke yenAtrAdhikArastamAha -- 'bhAve kasAyalogo'ti bhAvalokenAtrAdhikAraH, sa ca bhAvaH SaTprakAra audayikAdiH, tatrApyaudayikabhAvakaSAyalokenAdhikAraH, tanmUlatvAt saMsArasya yadyevaM tataH kimata Aha- 'ahigAro tassa vijaeNaM'ti adhikAro - vyApAraH, tasya audayikabhAvakaSAyalokasya 'vijayena' parAjayeneti gAthArthaH // tatra loko'STadhA nikSepArthaM prAgupAdezi vijayazca SoDhA, tannikSepArthamAha logo bhaNio davvaM khittaM kAlo a bhAvavijao a / bhava loga bhAvavijao pagayaM jaha bajjhaI logo 167 tatra lokazcaturviMzatistace vistarato'bhihitaH, nanu ca keyaM vAco yuktiH 'lokazcaturviMzatistave'bhihita' iti, kimatrAnupapannam ?, ucyate, iha hyapUrvakaraNaprakramAdhirUDhakSapaka zreNidhyAnAgnidagdhaghAtika mrmendhanenotsanna nirAvaraNajJAnena vipacya| mAnatIrthakaranAmAvirbhUtacatustriMzadatizayopetena zrIvarddhamAna svAminA heyopAdeyArthAvirbhAvanAya sadevamanujAyAM pariSadyAcA loka.vi. 2 uddezakaH 1 // 83 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rArthoM babhASe, gaNadharaizca mahAmatibhiracintyazaktyupetaigautamAdibhiH pravacanArthamazeSAsumadupakArAya sa evAcArAGgatayA dahabhe, AvazyakAntarbhUtazcaturviMzatistavastvArAtIyakAlabhAvinA bhadravAhusvAminA'kAri, tatazcAyuktaH pUrvakAlabhAvinyAcArAGge vyAkhyAyamAne pazcAtkAlabhAvinA caturviMzatistavenAtideza iti kazcit sukumAramatiH, atrAha-naiSa doSo, yato bhadrabAhusvAminA'yamatidezo'bhyadhAyi, sa ca pUrvamAvazyakaniyuktiM vidhAya pazcAdAcArAGganiyuktiM cakre, tathA coktam-"Avassayassa dasakAliyassa taha uttarajjhamAyAre"tti sUktam / vijayasya tu nikSepaM nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyAdikamAha-'davva'mityAdinA, dravyavijayo vyatirikto dravyeNa dravyAt dravye vA vijayaH kaTutiktakaSAyAdinA zleSmAdernRpatimallAdervA, kSetravijayaH SaTkhaNDabharatAderyasmin vA kSetre vijayaH prarUpyate, kAlavijaya iti kAlena vijayo yathA SaSTibhirvarSasahasrairbharatena jitaM bharataM, kAlasya prAdhAnyAt, bhRtakakarmaNi vA mAso'nena jita iti, yasmin vA kAle vijayo vyAkhyAyata iti, bhAvavijaya audayikAderbhAvasya bhAvAntareNa aupazamikAdinA vijyH| tadevaM lokavijayayoH svarUpamupadarya prakRtopayogyAha-'bhave'tyAdi, ana hi bhavalokagrahaNena bhAvaloka evAbhihitaH, chandobhaGgabhItyA hasva evopAdAyi, tathA cAvAci-"bhAve kasAyalogo ahigAro tassa vijaeNa'ti, tasya audayikabhAvakapAyalokasya aupazamikAdibhAvalokena vijayo yata etadatra prakRtam, idamatra hRdayam-aSTavidhalokapaDidhavijayayoH prA 1 Avazyakasya dazakAlikasya tathottarAdhyayaneSvAcAre Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA // gvyAvarNitasvarUpayorbhAvalokabhAvavijayAbhyAmatropayoga iti, yathA cASTaprakAreNa karmaNA lokaH-prANigaNo badhyate, loka.vi.2 rAGgavRttiH bandhasyopalakSaNatvAdyathA ca mucyata ityetadapyatrAdhyayane prakRtamiti gAthArthaH // tenaiva bhAvalokavijayena kiM phalamityAha vijio kasAyalogo seyaM khu tao niyatti hoi / kAmaniyattamaI khalu saMsArA muccaI khippaM // 18 // (zI0) uddezakaH 1 vyAkhyA-'vijitaH' parAjitaH, ko'sau ?-kaSAyalokaH audayikabhAvakaSAyaloka itiyAvat, vijitakaSAyalokaH // 84 // san kimavApnotItyAha-saMsArAnmucyate kSipram , atastasmAnnivartituM zreyaH, khurvAkyAlaGkAre avadhAraNe vA, nivartituM zreya eva, kiM kaSAyalokAdeva nivRttaH saMsArAnmucyate AhozvidanyasmAdapi pApopAdAnahetoriti darzayati-kAme tyAdi da gAthArddha sugamam / gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, tatrAskha litAdiguNopetaM sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM, taccedam-'je guNe se mulaTThANe je mUlaTThANe se guNe' ityaadi| ___ asya ca nikSepaniyuktyanugamana pratipadaM nikSepaH kriyate, tatra guNasya paJcadazadhA nikSepaHdivve khitte kAle phala pajjava gaNaNa karaNa anbhAse / guNaaguNe aguNaguNe bhava sIlaguNe ya bhAvaguNe // 169 // nAmaguNaH sthApanAguNaH dravyaguNaH kSetraguNaH kAlaguNaH phalaguNaH paryavaguNaH gaNanAguNaH karaNaguNaH abhyAsaguNaH guNAguNaH aguNaguNaH bhavaguNaH zIlaguNaH bhAvaguNazceti gAthAsamAsArthaH // tadevaM sUtrAnugamena sUtre samuccarite nikSepaniyuktyanugamena tadavayave nikSipte satyupodghAtaniryukteravasaraH, sA ca 'uddese'tyAdinA dvAragAthAdvayenAnugantavyA / Mil // 84 // sAmprataM sUtrasparzikaniyuktaravasaraH, tatrApi sugamanAmasthApanAvyudAsena dravyAdikamAha na pratikaraNa anbhAse / guNaguNa paryavaguNaH gaNanAguNaH karaNAsamuccarite nikSepa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvaguNo davvaM ciya guNANa jaM taMmi saMbhavo hoi / sacitte acitte mIsaMmi ya hoi vvami // 17 // . tatra dravyaguNo nAma dravyameva, kimiti ?, guNAnAM yato guNini tAdAtmyena sambhavAt (vaH), nanu ca dravyaguNayorlakSaNavidhAnabhedAnedaH, tathAhi-dravyalakSaNaM-guNaparyAyavad dravyaM, vidhAnamapi-dharmAdharmAkAzajIvapudgalAdikamiti, guNalakSaNaM-dravyAzrayiNaH sahavartino nirguNA guNA iti, vidhAnamapi-jJAnecchAdveSarUparasagandhasparzAdayaH svagatabhedabhinnA |iti, naiSa doSo, yato dravye sacittAcittamizrabhedabhinne sa guNastAdAtmyena sthitaH, tatrAcittadravyaM dvidhA-arUpi rUpi ca, tatrArUpidravyaM tridhA-dharmAdharmAkAzabhedabhinnaM, tacca gatisthityavagAhadAnalakSaNaM, guNo'pyasyAmUrttatvAgurulaghuparyAyalakSaNaH, tatrAmUrttatvaM trayasyApi svaM rUpaM na bhedena vyavasthitam , agurulaghuparyAyo'pi, tatparyAyatvAdeva, mRdo mRtpiNDa-13 sthAsakozakuzUlaparyAyavat, rUpidravyamapi skandhataddezapradezaparamANubhedaM, tasya ca rUpAdayo guNAH abhedena vyavasthitAH, bhedenAnupalabdheH, saMyogavibhAgAbhAvAt , svAtmavat / tathA sacittamapyupayogalakSaNalakSitaM jIvadravyaM, na ca tasmAninnA jJAnAdayo guNAH, tadbhede jIvasyAcetanatvaprasaGgAt, tatsambandhAdbhaviSyatIti cet, anupAsitaguroridaM vaco, yato na hi svato'satI zaktiH kartumanyena pAryate,na hyandhaH pradIpazatasambandhe'pi rUpAvalokanAyAlamiti / anayaiva dizA mizradravye - pyekatvasaMyojanA svabuddhyA kAryeti gAthArthaH // tadevaM dravyaguNayorekAntenaikatve pratipAdite satyAha ziSyaH-tatkimidAnImabhedo'stu !, naitadapyasti, yataH sarvathA'bhede'bhyupagamyamAne satyekenaivendriyeNa guNAntarasyApyupalabdheraparendriyavaiphalyaM syAt, tathAhi-cUtaphalarUpAdau cakSurAdyupalabhyamAne rUpAdyAtmabhUtAvayavidravyAvyatiriktarasAderapyupalabdhiH syAd, rU sU. 15 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- pAdisvarUpavad, evaM hyabhedaH syAd-yadi rUpAdau samupalabhyamAne'nye'pi samupalabhyerana, anyathA viruddhadharmAdhyAsA- loka.vi.2 rAGgavRttiH dAdbhidyeran ghaTapaTavaditi / tadevaM bhedAbhedopapattibhiyokulitamatiH ziSyaH pRcchati-ubhayathA'pi doSApattidarzanAtkathaM (zI0) gRhImaH ?, AcArya Aha-ata eva bhedAbhedo'stu, tatrAbhedapakSe dravyaM guNo bhedapakSe tu bhAvo guNa iti, tathAhi-guNagu uddezakaH1 NinoH paryAyaparyAyiNoH sAmAnyavizeSayoravayavAvayavinorbhedAbhedavyavasthAnenaivAtmabhAvasadbhAvAt, Aha hi-"davvaM // 85 // tApajavavijuyaM davvaviuttA ya pajjavA Natthi / uppAyahiibhaMgA haMdi daviyalakkhaNaM eyaM // 1 // nayAstava syAtsadalA JchitA ibhe, rasopaviddhA iva lohdhaatvH| bhavantyabhipretaphalA yatastato, bhavantamAryAH praNatA hitaissinnH||2||" i-18 tyAdi svayUthyairatra bahu vijRmbhitamityalaM vistareNa / etadeva niyuktikAraH samastadravyapradhAne jIvadravye guNamabhedena vyavasthitamAha saMkuciyaviyasiyattaM eso jIvassa hoi jiivgunno| pUrei haMdi loga bahuppaesattaNaguNeNaM // 171 // jIvo hi sayogivIryasadmavyatayA pradezasaMhAravisargAbhyAmAdhAravazAt pradIpavat saGkucati vikasati ca, eSa jIvasyAtmabhUto guNo, bhedaM vinA'pi SaSThayupalabdheH, tadyathA-rAhoH ziraH zilAputrakasya zarIramiti, tadbhava eva vA saptasamudghAtavazAt saGkucati vikasati ca, samyak-samantataH ut-prAbalyena hananam -itazcetazcAtmapradezAnAM prakSepaNaM samudghAtaH, sa ca kaSAyavedanAmAraNAntikavaikriyataijasAhArakakevalisamudghAtabhedAt saptadhA, tatra kaSAyasamudghAto'nantA 1 dravyaM paryAyaviyutaM dravyaviyutAzca paryavA na santi / utpAdasthitibhanA handi dravyalakSaNametat // 1 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nubandhikrodhAdyupahatacetasa AtmapradezAnAmitazcetazca prakSepaH, ityevaM tIvrataravedanopahatasyApi vedanAsamudghAtaH, mAraNAntikasamudghAto hi mumUrSArasumata Aditsitotpattipradeze AlokAntAdAtmapradezAnAM bhUyo bhUyaH prakSepasaMhArAviti, vaikriyasamudghAto vaikriyalabdhimato vaikriyosAdanAya bahirAtmapradezaprakSepaH, taijasasamudghAtastaijasazarIranimittaM tejolezyAlabdhimatastejolezyAprakSepAvasare iti, AhArakasamudghAtazcaturdazapUrvavida AhArakalabdhimataH kvacitsandehApagamanAya tIrthakarAntikagamanArthamAhArakazarIraM samupAdAtuM bahirAtmapradezaprakSepaH, kevalisamudghAtaM tu samastalokavyApitayA'ntanItAnyasamudghAtaM niyuktikAraH svata evAcaSTe-'pUrayati' vyApnoti handItyupapradarzane, kim-'loka' caturdazaravAtmakamAkAzakhaNDaM, kuto?, bahupradezaguNatvAt, tathAhi-utpannadivyajJAna AyuSo'lpatvamavadhArya vedanIyasya ca prAcurya daNDAdikrameNa lokapramANatvAdAtmapradezAnAM lokamApUrayati, taduktam-"daMDe kavADe maMthaMtare ya'tti gAthArthaH // gato dravyaguNaH, kSetrAdikamAha| devakuru susamasusamA siddhI nibbhaya dugAdiyA ceva / kala bhoaNujju vaMke jIvamajIve ya bhAvaMmi // 172 // 3- kSetraguNaH devakurvAdiH, kAlaguNe suSamasuSamAdiH, phalaguNe siddhiH, paryavaguNe nirbhajanA, gaNanAguNe dvikAdi, karaNaKaal guNe kalAkauzalyam , abhyAsaguNe bhojanAdi, guNAguNe RjutA, aguNaguNe vakratA, bhavaguNazIlaguNayorbhAvaguNArthamupAttena jIvagrahaNena gatArthatvAdgAthAyAM pRthaganupAdAnaM, bhavaguNo jIvasya nArakAdirbhavaH, zIlaguNo jIvaH kSAntyAdhu 1 daNDaH kapATo manthA antarANi ca. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka.vi.2 dezakA 1 zrIAcA- peto, bhAvaguNo jIvAjIvayoH, iti saMyojyakaiko vyAkhyAyate-tatra devakurUttarakuruharivarSaramyakahaimavataharaNyavataSaTpaJcArAvRttiHzadantaradvIpakAkarmabhUmInAmayaM guNo, yaduta tatratyamanujA devakumAropamAH sadAvasthitayauvanA nirupakramAyuSo manojJaza- (zI0) |bdAdiviSayopabhoginaH svabhAvamAIvArjavaprakRtibhadrakaguNAsannadevalokagatayazca bhavanti / kAlaguNo'pi bharatairAvatayo- stisRSvapyekAntasuSamAdiSu samAsu sa eva sadAvasthitayauvanAdiriti / phalameva guNaH phalaguNaH, phalaM ca kriyAyA bhavati, tasyAzca kriyAyAH samyagdarzanajJAnacAritrarahitAyA aihikAmuSmikAthai pravRttAyA anAtyantiko'naikAntiko bhavana phalaguNo'pyaguNa eva bhavati, samyagdarzanajJAnacAritrakriyAyAstvaikAntikAtyantikAnAvAdhasukhAkhyasiddhiphalaguNo'vApyate, etaduktaM bhavati-samyagdarzanAdikaiva kriyA siddhiphalaguNena phalavatI, aparA tu sAMsArikasukhaphalAbhAsa eva, phalAdhyAropAnniSphaletyarthaH / paryAyaguNo nAma dravyasyAvasthAvizeSaH paryAyaH sa eva guNaH paryAyaguNaH, guNaparyAyayonayavAdAntareNAbhedAbhyupagamAt, sa ca nirbhajanArUpo, nizcitA bhajanA nirbhajanA-nizcito bhAga ityarthaH, tathAhi-skandha dravyaM dezapradezena bhidyamAnaM paramANvantaM bhedaM dadAti, paramANurapyekaguNakRSNadviguNakRSNAdinA anantazo'pi bhidyamAno bhedadAyIti / gaNanAguNo nAma dvikAdikaH, tena ca sumahato'pi rAzergaNanAguNeneyattA'vadhAryate / karaNaguNo nAma kalAkauzalaM, tathAhi-udakAdau karaNapATavArtha gAtrotkSepAdikAM kriyAM kurvanti / abhyAsaguNo nAma bhojanAdiviSayaH, | tadyathA-tadaharjAtavAlako'pi bhavAntarAbhyAsAt stanAdikaM mukha eva prakSipati uparataruditazca bhavati, yadivA'bhyAsa- vazAt santamase'pi kavalAdermukhavivaraprakSepALyA(po vyA)kulitacetaso'pi catudadgAtrakaNDUyanamiti / guNAguNo nAma guNa mAta, sa ca nibhadaM dadAti, paramANo'pi rAzergaNanA abhyAsaguNo nAmata, yadivA'ma // 86 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva kasyacidaguNatvena vipariNamate, yathA''rjavopetasyarjutvAkhyo guNo mAyAvinaH pratyaguNo bhavati, uktaM ca-"zAThyaM hImati gaNyate vratarucau dambhaH zucau kaitavaM, zUre nighRNatA Rjau vimatitA dainyaM priyAbhASiNi / tejasvinyavaliptatA mukharatA vaktaryazaktiH sthire, tatko nAma guNo bhavet sa viduSAM yo durjanairnAGkitaH? // 1 // " / aguNaguNo nAmAguNa eva ca kasyacit guNatvena vipariNamate, sa ca vakraviSayo, yathA gaurgalirasaJjAtakiNaskandho gogaNasya madhye sukhenaivAste, tathA ca-"guNAnAmeva daurjanyAdhuri dhuryo niyujyate / asaJjAtakiNaskandhaH, sukhaM jIvati gaurgaliH // 1 // " / bhavaguNo nAma bhavanti-utpadyante teSu teSu sthAneSviti nArakAdirbhavaH, tatra tasya vA guNo bhavaguNaH, sa ca jIvaviSayaH, tadyathAnArakAstIvrataravedanAsahiSNavastilazazchinnasandhAnino'vadhimantazca bhavaguNAdeva bhavanti, tiryaJcazca sadasadvivekavikalA api santo gaganagamanalabdhimanto, gavAdInAM ca tRNAdikamapyazanaM zubhAnubhAvenApadyate, manujAnAM cAzeSakarmakSayo, devAnAM ca sarvazubhAnubhAvo bhavaguNAdeveti / zIlaguNo nAma parairAkruzyamAno'pi zIlaguNAdeva na krodhavazo bhavati, athavA zabdAdike zobhane azobhane vA svabhAvAdeva viditavedyavanmAdhyasthyamavalambate / bhAvaguNo nAma bhAvAH-audayikAdayasteSAM guNo bhAvaguNaH, sa ca jIvAjIvaviSayaH, tatra jIvaviSaya audayikAdiH poDhA, tatraudayikaH prazasto'prazastazca, tIrthakarAhArakazarIrAdiH prazastaH, aprazastastu zabdAdiviSayopabhogahAsyaratyaratItyAdiH, aupazamika upazamazreNyantargatAyuSkakSayAnuttaravimAnaprAptilakSaNastathA satkarmAnudayalakSaNazceti, kSAyikabhAvaguNazcaturdA, tadyathA-kSINasapta 1jave pra. 2 daurAtmyAtU pra. talAzapicanasandhArakAdirbhavA, jAtakiNasa Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) // 87 // SASRANAACARRORENA kasya punarmithyAtvAgamanaM 1kSINamohanIyasyAvazyaMbhAvizeSaghAtikarmakSayaH 2 kSINaghAtikarmaNo'nAvaraNajJAnadarzanAvi- loka.vi.2 rbhAvaH 3 apagatAzeSakarmaNo'punarbhavastathA''tyantikaikAntikAnAbAdhaparamAnandalakSaNasukhAvApti 4 zceti, kSAyopa 5 uddezakaH1 zamikaH kSAyopazamikadarzanAdyavAptiriti, pAriNAmiko bhavyatvAdiriti, sAnnipAtikastvaudayikAdipaJcabhAvasamakAlaniSpAditaH, tadyathA-manuSyagatyudayAdaudayikaH sampUrNapaJcendriyatvAvApteH kSAyopazamikaH darzanasaptakakSayAt kSAyikA cAritramohanIyopazamAdaupazamikaH bhavyatvAsAriNAmika iti, ukto jIvabhAvaguNaH / sAmpratamajIvabhAvaguNaH, sa caudayikapAriNAmikayoreva sambhavati, nAnyeSAM, tatraudayikastAvad udaye bhava audayikaH, sa cAjIvAzrayo'nayA vivakSayA, Paa yaduta-kAzcit prakRtayaH pudgalavipAkinya eva bhavanti, kAH punastAH ?, ucyante, audArikAdIni zarIrANi pazca SaT 4 saMsthAnAni trINyaGgopAGgAni SaT saMhananAni varNapaJcakaM gandhadvayaM paJca rasA aSTau sparzA agurulaghunAma upaghAtanAma parAghAtanAma udyotanAma AtapanAma nirmANanAma pratyekanAma sAdhAraNanAma sthiranAma asthiranAma zubhanAma azubhanAma, etAH sarvA api pudgalavipAkinyaH, satyapi jIvasambandhitve pudgalavipAkitvAdAsAmiti, pAriNAmiko'jIvaguNastu dvedhA-anAdipAriNAmikaH sAdipAriNAmikazceti, tatrAnAdipAriNAmiko dharmAdharmAkAzAnAM gatisthityavagAhalakSaNaH, sAdipAriNAmikastvavendradhanurAdInAM paramANUnAM ca varNAdiguNAntarApattiriti gAthAtAtsaryArthaH // ukto guNo, mUlanikSepArthamAha- . mUle chakkaM vve odaiuvaesa AimUlaM ca / khitte kAle mUlaM bhAve mUlaM bhave tivihaM // 13 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlasya SoDhA nikSepo, nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt , nAmasthApane gatArthe, dravyamUlaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM tridhA-audayikamUlamupadezamUlamAdimUlaM ceti, tatraudayikadravyamUlaM vRkSAdInAM mUlatvena pariNatAni yAni dravyANi, upadezamUlaM yacikitsako rogapratighAtasamartha mUlamupadizatyAturAyeti, tacca pippalImUlAdikaM, AdimUlaM nAma yadvRkSAdimUlotsattAvAdyaM kAraNaM, tadyat sthAvaranAmagotraprakRtipratyayAnmUlanivarttanottaraprakRtipratyayAcca mUlamutpadyate, etaduktaM bhavati-teSAmaudArikazarIratvena mUlanivarttakAnAM pudgalAnAmudayiSyatAM kArmaNaM zarIramAdyaM kAraNaM, kSetramUlaM yasmin kSetre mUlamutsadyate vyAkhyAyate vA, evaM kAlamUlamapi, yAvantaM vA kAlaM mUlamAste, bhAvamUlaM tu vidheti gAthArthaH / tathAhi| odaiyaM uvadivA Ai tigaM mUlabhAva odi| Ayario uvadihA viNayakasAyAdio AI // 174 // | bhAvamUlaM trividham-audayikabhAvamUlam upadeSTamUlam AdimUlaM ceti, tatraudayikabhAvamUlaM vanaspatikAyamUlatvamanubhavannAmagotrakarmodayAt mUlajIva eva, upadeSTrabhAvamUlaM tvAcArya upadeSTA, yaiH karmabhiH prANino mUlatvenotpadyante, teSAmapi mokSasaMsArayorvA yadAdibhAvamUlaM tasya copadeSTetyetadeva darzayati-'viNayakasAAio AI' tatra mokSasyAdimUlaM jJAnadarzanacAritratapaaupacArikarUpaH paJcadhA vinayaH, tanmUlatvAnmokSAvApteH, tathA cAha-"virNayA NANaM NANAu dasaNaM dasaNAhi caraNaM tu / caraNAhiMto mokkho mukkhe sukkhaM aNAbAhaM // 1 // vinayaphalaM zuzrUSA guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM virativiratiphalaM caashrvnirodhH||2|| saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso nirjarA phalaM dRSTam / 1 vinayAt zAna jJAnAddarzanaM jJAnadarzanAbhyAM caraNaM tu / jJAnadarzanacaraNebhyastu mokSo mokSe saukhyamanAbAdham // 1 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- tasmAskriyAnivRttiH kriyAnivRtterayogitvam // 3 // yoganirodhAd bhavasantatikSayaH santatikSayAnmokSaH / tasmAtkalyA- Iloka.vi.2 NAnAM sarveSAM bhAjanaM vinyH||4||" ityAdi, saMsArasya tvAdimUlaM viSayakaSAyA iti // mUlamuktamidAnIM sthAnasya uddezakA (zI0) paJcadazadhA nikSepamAha NAmaMThavaNAdavie khittaddhA uDDa uvaraI vasahI / saMjama paggaha johe ayala gaNaNa saMdhaNA bhAve // 17 // // 8 // tatra dravyasthAnaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyANAM sacittAcittamizrANAM sthAnam-AzrayaH, kSetrasthAnaM bharatAdi | 18| U dhastiryaglokAditi, yatra vA kSetre sthAnaM vyAkhyAyate, addhA-kAlaH tatsthAnaM dvidhA-kAyasthitibhavasthitibhedAt, tatra kAyasthitiH pRthivyaptejovAyUnAmasaGkhayeyA utsarpiNyavasarpiNyaH, vanaspatestu tA evAnantAH, vikalendriyANAma(NAM)saGkhayeyA varSasahasrAH, paJcendriyatiryagmanujAnAM saptASTau vA bhavAH / bhavasthitistu vAyUdakavanaspatipRthivInAM trisaptadaza-81 dvAviMzativarSasahasrAtmikA, tejasastrINyahorAtrANi, dvIndriyANAM zaGkhAdInAM dvAdaza varSANi, trIndriyANAM pipIlikAdInAmekonapazcAzadahorAtrANi, caturindriyANAM bhramarAdInAM SaNmAsAH, paJcendriyatiryagmanuSyANAM trINi palyopamAni, | devAnAM nArakANAM ca kAyasthiterabhAvAdbhavasthitiH trayastriMzatsAgaropamANIti, iyamutkRSTA dvirUpApi, jaghanyA tu sarvepAmantarmuhUrttAtmikA, navaraM devanArakayordaza varSasahasrANIti, athavA addhAsthAnaM-samayAvalikAmuhUrtAhorAtrapakSamAsatva yanasaMvatsarayugapalyopamasAgaropamotsarpiNyavasarpiNIpudgalaparAvartAtItAnAgatasarvAddhArUpamiti / UrddhasthAnaM tu kAyotsanAdikam , asyopalakSaNatvAnniSaNNAdyapi gRhyate / uparatiH-viratiH, tatsthAnaM deze sarvatra ca zrAvakasAdhuviSayaM / vasati-18 AAMKARAARAKAR / / 88 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnaM yo yatra grAmagRhAdau vasati / saMyamasthAnaM saMyamaH-sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhisUkSmasamparAyayathAkhyAtarUpaH, tasya paJcavidhasyApyasaGkhayeyAni saMyamasthAnAni, kiyadasaGkha-yamiti cet atIndriyatvAdarthasya na sAkSAnnirdeSTuM zakyate, AgamAnusAropamayA tUcyate-ihaikasamayena sUkSmAgnijIvA asaGkhayeyalokAkAzapradezapramANA utpadyante, tebhyo|'gnikAyatvena pariNatA asaGgha yaguNAH, tato'pi tatkAyasthitirasaGkhayeyaguNAH, tato'pyanubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAnyasaGkhayeyaguNAni, saMyamasthAnAnyapyetAvantyeveti sAmAnyataH, vizeSatastUcyate-sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhInAM pratyekamasaGkhaceyalokAkAzapradezatulyAni saMyamasthAnAni, sUkSmasamparAyasya tvAntarmuhUrtikatvAdantarmuhUrtasamayatulyAnyasaGkhayeyAni saMyamasthAnAni, yathAkhyAtasya tvekamevAjaghanyotkRSTaM saMyamasthAnam , athavA saMyamazreNyantargatAni saMyamasthAnAni grAhyANi, sA cAnena krameNa bhavati, tadyathA-anantacAritraparyAyaniSpAditamekaM saMyamasthAnam , asaGgha ceyasaMyamasthAnanirvartitaM kaNDakaM, taizcAsaGkhayeyairjanitaM SaTsthAnaka, tadasaGkhayeyAtmikA zreNIti / pragrahasthAnaM tu prakarSaNa gRhyate vaco'syeti pragrahaH-grAhyavAkyo nAyaka ityarthaH, sa ca laukiko lokottarazca, tasya sthAna pragrahasthAnaM, laukika tAvatsazvavidhaM, tadyathA-rAjA yuvarAjo mahattaraH amAtyaH kumArazceti, lokottaramapi paJcavidhaM, tadyathA-AcAryopAdhyAyapravRttisthaviragaNAvacchedakabhedAditi / yodhasthAnaM paJcadhA, tadyathA-AlIDhapratyAlIDhavaizAkhamaNDalasamapAdabhedAt / acalasthAnaM tu caturddhA-sAdisaparyavasAnAdibhedAt , tadyathA-sAdisaparyavasAnaM paramANvAdevyasyaikapradezAdAvavasthAnaM jaghanyata ekaM samayamutkRSTatazcAsaGkhayeyakAlamiti, sAdyaparyavasAnaM siddhAnAM bhaviSyadaddhArUpam , anAdisaparyavasAnamatItAddhArU masthAnAni, yathA bhavati, tadyathA-ana, tadasoyAtmikA, tasya sthAna pra dyavAkyo nayanitaM padasthAnamantacAritraparyAyaniSpA, athavA saMyama Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 89 // loka.vi.2 uddezakaH1 ROGRAPHARMACHARORE pasya zailezyavasthAntyasamaye kArmaNataijasazarIrabhavyatvAnA ceti, anAdyaparyavasAnaM dharmAdharmAkAzAnAmiti / gaNanA- sthAnamekadvyAdikaM zIrSaprahelikAparyantaM / sandhAnasthAnaM dvidhA-dravyato bhAvatazca, punarapyakaikaM dvidhA-chinnAcchinnabhedAt, tatra dravyacchinnasandhAnaM kazukAdeH, acchinnasandhAnaM tu pakSmosadyamAnatantvAderiti, bhAvasandhAnamapi prazastAprazastabhedAt dvedhA, tatra prazastAcchinnabhAvasandhAnamupazamakSapakazreNyAmArohato jantorapUrvasaMyamasthAnAnyacchinnAnyeva bhavanti, zreNivyatirekeNa vA pravarddhamAnakaNDakasyeti, chinnaprazastabhAvasandhAnaM punaraupazamikAdibhAvAdaudayikAdibhAvAntaragatasya punarapi zuddhapariNAmavataH tatraiva gamanam, aprazastAcchinnabhAvasandhAnamupazamazreNyAH pratipatato'vizudhyamAnapariNAmasyAnantAnuvandhimithyAtvodayaM yAvat, upazamazreNimantareNApi kaSAyavazAt bandhAdhyavasAyasthAnAnyuttarottarANyavagAhamAnasya vA iti, aprazastacchinnabhAvasandhAnaM punaraudayikabhAvAdIpazamikAdibhAvAntarasaGkrAntI satyAM punastatraiva gamanamiti / iha dvAradvayaM yogapadyena vyAkhyAtaM, tatra sandhAnasthAnaM dravyaviSayamitaratu bhAvaviSayamityuktaM sthAnam // athavA bhAvasthAnaM kaSAyANAM yat sthAnaM tadiha parigRhyate, teSAmeva jetavyatvenAdhikRtatvAt , teSAM kiM sthAnaM?, yadAzritya ca te bhavanti, zabdAdiviSayAnAzritya ca te bhavantIti taddarzayati paMcasu kAmaguNesu ya sddpphrisrsruuvgNdhesuN| jassa kasAyA vahati mUlaTThANaM tu saMsAre // 176 // aa tatrecchAnaGgarUpaH kAmastasya guNA yAnAzrityAsI cetaso vikAramAdarzayati, te ca zabdasparzarasarUpagandhAsteSu pazcasvapi vyasteSu samasteSu vA viSayabhUteSu 'yasya' jantorviSayasukhapipAsonmukhasyAparamArthadarzinaH saMsArAbhiSvaGgiNo rAma // 89 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAISUSTASHASHASHASHISH dveSatimiropaplatahaSTamanojJetaraviSayopalabdhau satyAM kaSAyA 'vartante' prAdurbhavanti, tanmUlazca saMsArapAdapaH prAdurbhavatItyataH zabdAdiviSayodbhUta(tAH)kaSAyAH 'saMsAre' saMsAraviSayaM mUlasthAnameveti, etaduktaM bhavati-rAgAdyupahatacetAH paramArthamajAnAno'tatsvabhAve'pi tatsvabhAvAropaNenAndhAdapyandhatamaH kAmI modate, yata Aha-"dRzyaM vastu paraM na pazyati jagatyandhaH puro'vasthitaM, rAgAndhastu yadasti tatsariharan yannAsti tat pazyati / kundendIvarapUrNacandrakalazazrImallatApallavAnAropyAzucirAziSu priyatamAgAtreSu yanmodate // 1 // " dveSaM vA karkazazabdAdau bajatIti, tatazca manojJetarazabdAdiviSayAH kaSAyANAM mUlasthAnaM, te ca saMsArasyeti gaathaataasryaarthH|| yadi nAma zabdAdiviSayAH kaSAyAH kathaM tebhyaH saMsAra iti ?, ucyate, yataH karmasthiteH kaSAyA mUlaM, sA'pi saMsArasya, saMsAriNazcAvazyaMbhAvinaH kaSAyA iti, etadevAha jaha savvapAyavANaM bhUmIe paiTThiyAI mUlAI / iya kammapAyavANaM saMsArapaiDiyA mUlA // 177 // .. yathA sarvapAdapAnAM bhUmau pratiSThitAni mUlAni, evaM karmapAdapAnAM saMsAre kaSAyarUpANi mUlAni pratiSThitAnIti gaathaarthH|| nanu ca kathametacchraddheyaM-karmaNaH kaSAyA mUlamiti?, ucyate, yato mithyAtvAviratipramAdakapAyayogA bandhahetavaH, tathA cAgama:-"jIve NaM bhaMte! katihiM ThANehiM NANAvaraNijaM kammaM baMdhai?, goyamA! dohiM ThANehiM, taMjahArAgeNa va doseNa va / rAge duvihe-mAyA lobhe ya, dose duvihe-kohe ya mANe y| eehiM cauhiM ThANehiM vIriovagUhiehiM 1jIvo bhavanta ! katibhiH sthAnairjJAnAvaraNIyaM karma banAti?, gautama! dvAbhyAM sthAnAbhyAM, tadyathA-rAgeNa vA dveSeNa vA / rAgo dvividho-mAyA lobhava, dveSo HI dvividha:-krodhava mAnava, etavaturbhiH sthAnAryopagUdAnAvaraNIyaM karma banAti. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakaH1 // 9 // NANAvaraNijaM kammaM baMdhaI" evamaSTAnAmapi karmaNAM yojyamiti / te ca kaSAyA mohanIyAntaHpAtino'STaprakArasya ca karmaNaH kAraNaM, mohanIya kAmaguNAnAM ca (iti) darzayati aTThavihakammarukkhA savve te mohnnijmuulaagaa| kAmaguNamUlagaM vA tammUlAgaM ca sNsaaro||178|| . yadavAdi prAk-'iya kammapAyavANaM' tatra katiprakArAH te karmapAdapAH kiMkAraNAzceti ?, ucyate, aSTavidhakarma| vRkSAH, te sarve'pi mohanIyamUlAH, na kevalaM kaSAyAH, kAmaguNA api mohanIyamUlAH, yasmAdvedodayAt kAmAH, vedazca mohanIyAntaHpAtItyatastanmohanIyaM mUlam-AdyaM kAraNaM yasya saMsArasya sa tathA iti gAthArthaH // tadevaM pAramparyeNa saMsArakaSAyakAmAnAM kAraNatvAnmohanIya pradhAnabhAvamanubhavati, tatkSaye cAvazyambhAvI karmakSayaH, tathA cAbhANi"jaha matthayasUIe, hayAe hammae tlo| tahA kammANi hammaMti, mohaNije khayaM gae // 1 // " tacca dvidhA-darzanacAritramohanIyabhedAt , etadevAha duviho ahoi moho daMsaMNamoho carittamoho a / kAmA carittamoho teNa'higAro iha sutte // 179 // mohanIyaM karma dvedhA bhavati, darzanamohanIyaM cAritramohanIyaM ceti, bandhahetodvaividhyAt , tathAhi-arhatsiddhacaityatapaHzrutagurusAdhusaGghapratyanIkatayA darzanamohanIyaM karma badhnAti, yena cAsAvanantasaMsArasamudrAntaHpAtyevAvatiSThate, tathA tIvrakaSAyabahurAgadveSamohAbhibhUtaH san dezasarvaviratyupaghAti cAritramohanIyaM karma badhnAti, tatra mithyAtvasamyagmithyAtvasa 1 yathA mastakasUcyA hatAyAM hanyate tAlaH / tathA karmANi hanyante mohanIye kSayaM gate // 1 // // 20 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MmyaktvabhedAtredhA darzanamohanIyaM, tathA SoDazakaSAyanavanokaSAyabhedAccAritramohanIyaM paJcaviMzatidhA, tatra kAmAH zabdA dayaH paJca cAritramohaH, tena cAtra sUtre'dhikAro, yataH kaSAyANAM sthAnamatra prakRtaM, tacca zabdAdikapaJcaguNAtmakamiti gAthArthaH // tatra cAritramohanIyottaraprakRtistrIpunapuMsakavedahAsyaratilobhAzritakAmAzrayiNaH kaSAyAH saMsAramUlasya ca karmaNaH pradhAnaM kAraNamiti pracikaTayiSurAha saMsArassa u mUlaM kammaM tassavi huMti ya ksaayaa| _ 'saMsArasya' nArakatiryagnarAmaragatisaMsRtirUpasya(mUla)kAraNamaSTaprakAraM karma,tasyApi karmaNaH kaSAyAH-krodhAdayo nimittaM bhavanti / teSAM ca pratipAditazabdAdisthAnAnAM pracurasthAnatvapratipAdanAya punarapi sthAnavizeSa gAthAzakalenAha te sayaNapesaatthAiemu ajjhatthao a ThiA // 18 // . svajanaH-pUrvAparasaMstuto mAtApitRzvazurAdikaH preSyo-bhRtyAdiroM-dhanadhAnyakuSyavAsturatnabhedarUpaH te svajanAdayaH kRtadvandvA AdiryeSAM mitrAdInAM teSu sthitAH kaSAyA viSayarUpatayA, adhyAtmani ca viSayirUpatayA prasannacandraikendriyAdInAmiti gAthArthaH // tadevaM kaSAyasthAnapradarzanena sUtrapadopAttaM sthAnaM parisamApya teSAmeva kaSAyANAM sUtramUlapadopAttAnAM jetavyatvAdhikRtAnAM nikSepamAha NAmaMThavaNAdavie uppattI paccae ya aaeso| rasabhAvakasAe yA teNa ya kohAiyA cauro // 181 // yathAbhUtArthanirapekSamabhidhAnamAtraM nAma, sadbhAvAsadbhAvarUpA pratikRtiH sthApanA, kRtabhImadhUkuvyutkaTalalATa(paTa)ghaTitatri A.sU. 16 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 91 // zUlaraktAsyanayanasandaSTAdharaspandamAnasvedasalilacitra pustAdyakSavarATakAdigateti, dravyakaSAyA jJazarIrabhavyazarIrAbhyAM vyatiriktAH karmmadravyakaSAyA nokarmmadravyakaSAyAzceti, tatrAditsitAttAnudIrNodIrNAH pudgalA dravyaprAdhAnyAt karmmadravyakaSAyAH, nokarmmadravyakaSAyAstu bibhItakAdayaH, utpattikaSAyAH zarIropadhikSetravAstusthANvAdayo yadAzritya teSAmutpattiH, tathA coktam- 'kiM aitto kaTThayaraM jaM mUDho thANuammi AvaDio / thANussa tassa rUsai na appaNo duSpaogassa // 1 // " pratyayakaSAyAH kaSAyANAM ye pratyayAH- yAni bandhakAraNAni, te ceha manojJetarabhedAH zabdAdayaH, ata evotpattipratyayayoH kAryakAraNagato bhedaH, AdezakaSAyAH kRtrimakRtaskuTIbhaGgAdayaH rasato rasakaSAyaH kaTutiktakaSAyapazJcakAntargataH, bhAvakaSAyAH zarIropadhikSetravAstusvajana preSyAcadinimittAvirbhUtAH zabdAdikAmaguNakAraNakAryabhUta kaSAyakarmodayAtmapariNAmavizeSAH krodhamAnamAyAlobhAH, te caikaikazo'nantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasajvalanabhedena bhidyamAnAH SoDazavidhA bhavanti, teSAM ca svarUpAnubandhaphalAni gAthAbhirabhidhIyante, tAzvemAH- " jalereNu puDha vipavvaya rAIsa riso cauvviho koho / tiNisalayAkaDaDiyaselatthaMbhovamo mANo // 1 // mAyAvale higomutti meMDha siMgaghaNavaMsamUlasamA / lobho haliddakaddamakhaMjaNaki mirAyasAmANo // 2 // pakkhacaumAsavacchara jAvajjIvANugAmiNo kamaso / devaNaratiriyaNArayagai| sAhaNaheyavo bhaNiyA // 3 // eSAM ca nAmAdyaSTavidhakaSAyanikSepANAM katamo nayaH kamicchatItyetadabhidhIyate tatra naiga 1 kimetasmAtkaSTakaraM yanmUDhaH sthANAvApatitaH / sthANave tasmai ruSyati nAtmano duSprayogAya // 1 // 2 jalareNupRthvIparvatarAjI sadRzacaturvidhaH krodhaH / tinizalatAkASThAsthizailastambhopamo mAnaH // 1 // mAyA'valekhikAgomUtrikAmeSazRGgaghanavaMzImUlasamA / lobho haridrAkardamakhaJjanakRmirAgasamAnaH // 2 // pakSacaturmAsavatsara yAvajjIvAnugAminaH kramazaH / devanaratiryamArakagatisAdhanahetavo bhaNitAH // 3 // loka.vi. 2 uddezakaH 1 // 91 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya sAmAnyavizeSarUpatvAnnaikagamatvAcca tadabhiprAyeNa sarve'pi sAdhavo nAmAdayaH, satrahavyavahArau tu kaSAyasambandhAbhAvAdAdezasamutpattI necchataH, RjusUtrastu vartamAnArthaniSThatvAdAdezasamutpattisthApanA necchati, zabdastu nAmno'pi kathacidbhAvAntarbhAvAnAmabhAvAvicchatIti gAthAtAparyArthaH // tadevaM kaSAyAH karmakAraNetvenoktAH, tadapi saMsArasya, sa ca katividha iti darzayati___ dave khitte kAle bhavasaMsAre a bhAvasaMsAre / paMcaviho saMsAro jatthete saMsarati jiaa||182|| dravyasaMsAro vyatirikto dravyasaMsRtirUpaH, kSetrasaMsAro yeSu kSetreSu dravyANi saMsaranti, kAlasaMsAraH yasmin kAla iti, nArakatiryagnarAmaragaticaturvidhAnupUrbhudayAdbhavAntarasaGkramaNaM bhavasaMsAraH, bhAvasaMsArastu saMsRtisvabhAva audayikAdibhAvapariNatirUpaH, tatra ca prakRtisthityanubhAgapradezabandhAnAM pradezavipAkAnubhavanam , evaM dravyAdikaH paJcavidhaH saMsAraH, athavA dravyAdikazcaturdhA saMsAra, tadyathA-azvAddhastinaM grAmAnagaraM vasantAda grISma audayikAdIpazamikamiti gAthArthaH // tasmiMzca saMsAre karmavazagAH prANinaH saMsarantItyataH karmanidarzanArthamAha NAmaMThavaNAkammaM dabbakammaM paogakammaM ca / samudANiriyAvahiyaM AhAkammaM tavokammaM // 183 // kiikamma bhAvakammaM dasaviha kammaM samAsao hoi| nAmakarma karthizUnyamabhidhAnamAtraM, sthApanAkarma pustakapatrAdau karmavargaNAnAM sadbhAvAsadbhAvarUpA sthApanA, dravyakarma vyatiriktaM dvidhA-dravyakarma nodravyakarma ca, tatra dravyakarma karmavargaNAntaHpAtinaH pudgalAH bandhayogyA badhyamAnA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakaH1 // 12 // gupacayAta saya, anantapradezikAnayAgyotkRSTavargaNAyAM vagaNA yAvadanana baddhAzcAnudIrNA iti, nodravyakarma kRSIvalAdikarma / atha karmavargaNAntaHpAtinaH pudgalA dravyakarmetyavAci, kAH punastA vargaNA iti saGkIrtyante ?, iha vargaNAH sAmAnyena caturvidhAH-dravyakSetrakAlabhAvabhedAt, tatra dravyata ekaTyAdisaGkhyeyAsaGkhyeyAnantapradezikAH kSetrato'vagADhadravyaikadvyAdisakhyeyAsakhyeyapradezAtmikAH kAlata ekaTyAdisa khyeyAsakhyeyasamayasthitikAH bhAvato rUparasagandhasparzasvagatabhedAtmikA: sAmAnyataH, vizeSatastUcyante-tatra paramANUnAmekA vargaNA, evamekaikaparamANUpacayAt saGkhyeyapradezikAnAM skandhAnAM saGkhyeyAH asakhyeyapradezikAnAmasaGkhyeyAH, etAzcaudArikAdipariNAmAgrahaNayogyAH, anantapradezikAnAmapyanantA agrahaNayogyAH, tA ullaGghaya audArikagrahaNayogyAstvanantAnantapradezikAH khalvanantA eva bhavanti, tatrAyogyotkRSTavargaNAyAM rUpe prakSipte audArikazarIragrahaNayogyA jaghanyA vargaNA bhavati, punarekaikapradezavRddhyA pravarddhamAnA audArikayogyotkRSTavargaNA yAvadanantA bhavanti, atha jaghanyotkRSTayoH ko vizeSaH?, jaghanyAt utkRSTA vizeSAdhikAH, vizeSastvasyA evaudArikajaghanyavargaNAyA anantabhAgaH, tasya cAnantaparamANumayatvAdekaikottarapradezopacaye satyapyaudArikayogyavargaNAnAM jaghanyotkRSTamadhyavartinInAmAlantyaM, tata audArikayogyotkRSTavargaNAMyAM rUpaprakSepeNAyogyavargaNA jaghanyA bhavanti, etA apyekaikapradezavRddhyotkRSTAntA anantA bhavanti, jaghanyotkRSTavargaNAnAM ko vizeSaH?, jaghanyAbhyo'saGkhyeyaguNA utkRSTAH, tAzca bahupradezatvAdatisUkSmapariNAmatvAccaudArikasyAnantA evAgrahaNayogyA bhavanti, alpapradezatvAdvAdarapariNAmatvAcca vaikriyasyApIti, atra ca yathA yathA pradezopacayastathA tathA vizrasApariNAmavazAdvargaNAnAM sUkSmataratvamavaseyam / etadevotkRSTopari ASSASARAMANASANCARSCARGARH || // 92 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpaprakSepayogyAyogyAdikaM vaikriyazarIravargaNAnAM jaghanyotkRSTavizeSalakSaNaM cAvaseyaM, tathA vaikriyAhArakAntarAlavaya'yogyavargaNAnAM jaghanyotkRSTavizeSAsaGkhyeyaguNatvamiti, punarapyayogyavargaNopari rUpaprakSepAt jaghanyAhArakazarIrayogyavagaNA bhavanti, tAzca pradezavRddhyA varddhamAnA utkRSTAM yAvadanantA bhavanti, atha jaghanyotkRSTayoH kiyadantaramiti? ucyate, jaghanyAbhya utkRSTA vizeSAdhikAH, ko vizeSa iti cet?, jaghanyavargaNAyA evAnantabhAgaH, tasyApyanantaparamANutvAdAhArakazarIrayogyavargaNAnAM pradezottaravRddhAnAmAnantyamiti bhAvanA, tasyAmevotkRSTavargaNAyAM rUpe prakSipte jaghanyA AhA|rakAgrahaNayogyavargaNAH, tataH pradezavRddhyA varddhamAnA utkRSTAM yAvadanantA eva AhArakasya sUkSmatvAd bahupradezatvAccAyogyA eva bhavanti, bAdaratvAdalpapradezatvAcca taijasasyeti, jaghanyotkRSTayoH kiyadantaramiti ? ucyate, jaghanyAbhya utkRSTA anantaguNAH, kena guNakAreNeti cet, abhavyebhyo'nantaguNAH siddhAnAmanantabhAga iti, tadupari rUpe prakSipte taijasazarIravargaNA jaghanyAH, etA api pradezavRddhyA varddhamAnA utkRSTAM yAvadanantA bhavanti, atha jaghanyotkRSTayoH kiyadantaraM?, jaghanyAbhya utkRSTA vizeSAdhikA, vizeSastu jaghanyavargaNAnantabhAgaH, tasyApyanantapradezatvAjaghanyotkRSTAntarAlavargaNAnAmAnantyaM bhavati, taijasotkRSTavargaNopari rUpe prakSipte satyagrahaNavargaNA bhavanti, evamekAdivRddhyotkRSTAntA anantAH, tAzcAtisUkSmatvAd bahupradezatvAcca taijasasyAgrahaNayogyAH, bAdaratvAt alpapradezatvAcca bhASAdravyasyApIti, jaghanyotkRSTayoranantaguNatvena vizeSo, guNakArazcAbhavyebhyo'nantaguNaH siddhAnAmanantabhAga iti, tasyAmayogyotkRSTavargaNAyAM rUpe prakSipte jaghanyA bhASAdravyavargaNA bhavati, tasyAzca pradezavRkSyA utkRSTavargaNAparyantAnyanantAni sthAnAni Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka.vi.2 uddezakaH1 zrIAcA bhavanti, jaghanyotkRSTayorvizeSo jaghanyavargaNAnantabhAgAdhikotkRSTavargaNA bhavati, atrApyanantabhAgasyAnantaparamANvAtmarAGgavRttiH katvAdbhApAdravyayogyavargaNAnAmAnantyamavaseyaM, tadanenaikAdipradezavRddhiprakrameNAyogyavargaNAnAM jaghanyotkRSTAdikaM jJAtavyaM, (zI0) navaraM jaghanyotkRSTayorbhedo'yam-abhavyAnantaguNaH siddhAnantabhAgAtmakaH, tAsAM ca pUrvahetukadambakAdeva bhASAdravyA nApAnadravyayorayogyatvamavaseyam, ayogyotkRSTavargaNAyAM rUpe prakSipte AnApAnavargaNA jaghanyA, tato ruupottrvRddhyo|| 93 // tkRSTavargaNAntA anantA bhavanti, jaghanyAtautkRSTA jaghanyAnantabhAgAdhikA, tadupari rUpottaravRddhyA jaghanyotkRSTabhedenAgrahaNavargaNA, vizeSastvabhavyebhyo'nantaguNaH siddhAnAmanantabhAgaH, punarapyayogyotkRSTavargaNopari pradezAdivRddhyA jaghanyotkRSTabhedA manodravyavargaNA, jaghanyavargaNAnantabhAgo vizeSaH, punarapi pradezottarakrameNAgrahaNavargaNA, vizeSazcAbhavyAnantaguNAdikA, tAzca pradezabahutvAdatisUkSmatvAcca manodravyAyogyAH, alpapradezatvAd bAdaratvAcca kArmaNasyApi, tadupari rUpe prakSipte jaghanyAH kArmaNazarIravargaNAH, punarapyekaikapradezavRddhyA varddhamAnA utkRSTA yAvadanantA bhavanti, atha jaghanyotkRSTayoH kaH prativizeSa iti ?, ucyate, jaghanyavargaNAnantabhAgAdhikotkRSTavargaNA, sa cAnantabhAgo'nantAnantaparamANyAtmako'ta evAnantabhedabhinnAH karmadravyavargaNA evaM bhavanti, AbhizcAtra prayojanaM, dravyakarmaNo vyAcikhyAsitatvA|| diti / zeSA api vargaNAH kramAyAtAH vineyajanAnugrahArtha vyutpAdyante-punarapyutkRSTakarmavargaNopari rUpAdiprakSepeNa jaghatAnyotkRSTabhedabhinnA dhruvavargaNAH, jaghanyAbhya utkRSTAH sarvajIvebhyo'nantaguNAH, tadupari rUpaprakSepAdikrameNAnantA eva jaghanyotkRSTabhedA agvavargaNAH, adhruvatvAdadhruvAH, pAkSikasadbhAvAdadhruvatvaM, jaghanyotkRSTabhedo'nantarokta eva, tadutkRSTo SECORRECRUSROSCO // 13 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari rUpAdipravRddhyA jaghanyotkRSTabhedA anantA eva zUnyA vargaNA bhavanti, jaghanyotkRSTavizeSaH pUrvavat, tAsAM saMsAre'pyabhAvAt zUnyavargaNA ityabhidhAnam, etaduktaM bhavati-adhruvavargaNopari pradezavRddhyA'nantA api na sambhavantIti prathamA zUnyavargaNA, tadupari rUpAdivRddhyA jaghanyotkRSTabhedAH pratyekazarIravargaNA bhavanti, jaghanyAtaH kSetrapalyopamAsaDakhyeyabhAgapradezaguNotkRSTA, tadupari rUpottarAdivRddhyA jaghanyotkRSTabhedA anantA eva zUnyavargaNA bhavanti, jaghanyavagaNAta utkRSTA tvasakhyeyabhAgapradezaguNA, tadasakhyeyabhAgo'pyasaGkhyeyalokAtmaka iti dvitIyA zUnyavargaNA, tadupari rUpAdivRddhyA vAdaranigodazarIravargaNA jaghanyAtaH kSetrapalyopamAsaDkhyayabhAgapradezaguNotkRSTA, tadupari rUpAdivRddhacA jaghanyotkRSTabhedA tRtIyA zUnyavargaNA, utkRSTA jaghanyAto'sakhyeyaguNA, ko guNakAra iti?, ucyate, 4 aGgulAsaGkhyeyabhAgapradezarAzerAvalikAkAlAsaGkhyeyabhAgasamayapramANakRtapaunaHpunyavargamUlasyAsakhyeyabhAgapradezapramANa iti, tadupari rUpottaravRddhyA jaghanyotkRSTabhedA sUkSmanigodazarIravargaNA, jaghanyAta utkRSTA AvalikAkAlAsaMkhyeyabhAgasamayaguNA, tadupari rUpottaravRddhyA jaghanyotkRSTabhedA caturthI zUnyavargaNA, jaghanyAta utkRSTA caturasrIkRtalokasyAsakhyeyAH zreNyaH, tAzca pratarAsakhyeyabhAgatulyA iti, tadupari rUpAdivRddhyA jaghanyotkRSTabhedA mahAskandhavargaNA, jaghanyAta utkRSTA kSetrapalyopamasyAsaDkhyeyaguNA saMkhyeyaguNA veti / uktAH samAsato vargaNAH, vizeSArthinA tu karmaprakRtiravalokanIyeti / sAmprataM prayogakarma, vIryAntarAyakSayopazamAvirbhUtavIryeNAtmanA prakarSeNa yujyata iti prayogaH, sa ca manovAkkAyalakSaNaH paJcadazadhA, kathamiti?, ucyate, tatra manoyogaH satyAsatyamizrAnubhayarUpazcatuoM, evaM vAgyogo'pi, kAya KAXARAKAARAKARK+ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 5% zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakA NO4 // 94 // yogaH saptadhA-audArikaudArikamizravaikriyavaikriyamizrAhArakAhArakamizrakArmaNayogabhedAt , tatra manoyogo manaHparyAptyA paryAptasya manuSyAdeH, vAgyogo'pi dvIndriyAdInAm , audArikayogastiryagmanujayoH zarIraparyApterU , tadArabhastu mizraH, kevalino vA samudghAtagatasya dvitIyaSaSThasaptamasamayeSu, vaikriyakAyayogo devanArakabAdaravAyUnAm , anyasya vA vaikriyalabdhimataH, tanmizrastu devanArakayorutpattisamaye'nyasya vA vaikriyaM nivarttayataH, AhArakakAyayogazcaturdazapUrvavida AhA-| rakazarIrasthasya, tanmizrastu nirvartanAkAle, kArmaNayogo vigrahagatau kevalisamudghAte vA tRtIyacaturthapaJcamasamayeSviti / tadanena paJcadazavidhenApi yogenAtmA'STau pradezAn vihAyottaptabhAjanodakavadudvarttamAnaiH sarvairevAtmapradezairAtmapradezAvaSTabdhAkAzadezasthaM kArmaNazarIrayogyaM karmadalikaM yad banAti tatprayogakarmetyucyate, uktaM ca-"jAva NaM esa jIve eyai veyai calai phaMdaItyAdi tAva NaM ahavihabaMdhae vA sattavihabaMdhae vA chavihavaMdhae vA egavihavaMdhae vA no NaM abNdhe"| samudAnakarma sampUrvAdAGpUrvAcca dadAteyuMDantAt pRSodarAdipAThena AkArasyokArAdezena rUpaM bhavati, tatra prayogakarmakarUpatayA gRhItAnAM karmavargaNAnAM samyagmUlottaraprakRtisthityanubhAvapradezabandhabhedenAD-maryAdayA dezasarvopaghAtirUpayA tathA spRSTanidhattanikAcitAvasthayA ca svIkaraNaM samudAnaM tadeva karma samudAnakarma, tatra mUlaprakRtibandho jJAnAvaraNIyAdiH, uttaraprakRtibandhastUcyate-uttaraprakRtibandho jJAnAvaraNIyaM paJcadhA-matizrutAvadhimanaHparyAyakevalAvaraNabhedAt / tatra kevulAvArakaM sarvaghAti zeSANi tu dezasarvaghAtInyapi, darzanAvaraNIyaM navadhA-nidrApaJcakadarzanacatuSTayabhedAt, tatra 1 yAvadeSa jIva ejate vyejate calati spandate, tAvadaSTavidhabandhako vA saptavidhabandhako vA SaTvidhavandhako vA ekavidhavandhako vA, naivAbandhakaH.. 561545625%25%2525 // 94 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAGARRARG nidrApaJcakaM prAptadarzanalabdhyupayogopaghAtakAri, darzanacatuSTayaM tu darzanalabdhiprAptereva, atrApi kevaladarzanAvaraNaM sarvaghAti zeSANi tu dezataH, vedanIyaM dvidhA-sAtAsAtabhedAt , mohanIyaM dvidhA-darzanacAritrabhedAt, tatra darzanamohanIyaM tridhAmithyAtvAdibhedAt, bandhatastvekavidhaM, cAritramohanIyaM poDezakaSAyanavanokaSAyabhedAtpaJcaviMzatividham , atrApi mivAthyAtvaM saJjavalanavarjA dvAdaza kaSAyAzca sarvaghAtinyaH, zeSAstu dezaghAtinya iti, AyuSkaM caturddhA-nArakAdibhedAt, nAma dvicatvAriMzadbhedaM gatyAdibhedAt, trinavatibhedaM cottarottaraprakRtibhedAt, gatizcaturdA jAtirekendriyAdibhedAsazvadhA zarIrANi audArikAdibhedAsaJcadhA audArikavaikriyAhArakabhedAdaGgopAGgaM tridhA nirmANanAma sarvajIvazarIrAvayavaniSpAdakamekadhA bandhananAma audArikAdikarmavargaNaikatvApAdakaM paJcadhA saGghAtanAmaudArikAdikarmavargaNAracanAvize-18 pasaMsthApakaM paJcadhA saMsthAnanAma samacaturasrAdi SoDhA saMhanananAma vajraRSabhanArAcAdi Sodaiva sparzo'STadhA rasaH paJcadhA gandho dvidhA varNaH paJcadhA AnupUrvI nArakAdizcaturddhA vihAyogatiH prazastAprazastabhedAt dvidhA agurulaghUpaghAtaparAdhAtAtapodyotocchAsapratyekasAdhAraNatrasasthAvarazubhAzubhasubhagadurbhagasusvaraduHsvarasUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakasthirAsthirAdeyAnAdeyayaza-kIrtiayazaHkIrtitIrthakaranAmAni pratyekamekavidhAnIti, gotramuccanIcabhedAt dvidhA, antarAyaM dAnalA-1 bhabhogopabhogavIryabhedAt paJcadhetyuktaH prakRtibandho, bandhakAraNAni tu gAthAbhirucyante-"paMDiNIyamaMtarAiya uvaghAe 1 saptadhA-anantAnubandhimithyAtvAdibhedAt bandhatastu paJcadhA pra. 2 dvAdaza pra. 3 ekaviMzatividham pra. 4 pratyanIkatve'ntarAya upaghAte. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- tappaosa NiNhavaNe / AvaraNadurga bandhai bhUo accAsaNAe ya // 1 // bhUyANukaMpavayajogaujuo khaMtidANaguru- loka.vi.2 rAGgavRttiH bhatto / bandhai bhUo sAyaM vivarIe bandhaI iyaraM // 2 // arhNtsiddhceiytvsuagurusaadhusNghpddinniio| baMdhai dasaNa(zI0) mohaM aNaMtasaMsArio jeNaM // 3 // tivvakasAo bahumohapariNato rAgadosasaMjutto / baMdhai carittamohaM duvihaMpi cari- 4 uddezakaH1 dattaguNaghAI // 4 // micchaddiTTI mahAraMbhapariggaho tivvalobha NissIlo / niraAuyaM nibaMdhai pAvamatI rohapariNAmo // 5 // // 95 // ummaggadesao maggaNAsao gUDhahiyaya mAilo / saDhasIlo a sasallo tiriAuM baMdhaI jIvo // 6 // pagatIeN taNuka-2 sAo dANarao sIlasaMjamavihUNo / majjhimaguNehiM jutto maNuyAuM bandhaI jIvo // 7 // aNuvvayamahavvaehi ya bAla | tavo'kAmanijarAe ya / devAuyaM NibaMdhai sammadihI u jo jIvo // 8 // maNavayaNakAyavaMko mAilo gAravehi paDi-16 baddho / asubhaM baMdhai nAmaM tappaDipakkhehi subhanAmaM // 9 // arihaMtAdisu bhatto suttaruI payaNumANa guNapehI / bandhai 1 tatpradveSe nihvne| AvaraNadvikaM badhnAti bhUto'lyAzAtanayA ca // 1 // bhUtAnukampAvatayogoyuktaH kSAnti (mAn ) dAnI gurubhaktaH / vanAti bhUtaH sAtaM viparIto banAtItarat // 2 // arhatsiddhacaikhatapaHzrutagurusAdhusaGghapratyanIkaH / badhnAti darzanamohamanantasaMsAriko. yena // 3 // tIvrakaSAyo bahumohapariNato rAgadveSasaMyuktaH / babhrAti | cAritramohaM dvividhamapi cAritraguNaghAti // 4 // mithyAdRSTimahArambhaparigrahastIvralobho nizzIlaH / narakAyuSkaM nibadhnAti pApamatI raudrapariNAmaH // 5 // unmArgadezako mArganAzako gUDhahRdayo mAyAvI / zAyazIlaca sazalyastiryagAyurvanAti jIvaH // 6 // prakRtyA tanukaSAyo dAnarataH zIlasaMyamavihInaH / madhyamaguNairyuko manujAyurbadhnAti jIvaH // 7 // aNuvratamahAvataizca bAlatapo'kAmanirjarayA ca / devAyurnibadhnAti samyagadRSTizca yo jIvaH // 8 // manovacanakAyavako mAyAvI gauravaiH | | prativaddhaH / azubhaM banAti nAma tatpratipakSaiH zubhanAma // 9 // ahaMdAdiSu bhaktaH sUtraruciH pratanumAno gunnprekssii| // 95 // 24561 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uccAgoyaM vivarIe baMdhaI iyaraM // 10 // pANavahAdIsu rato jiNapUyAmokkhamaggavigghayaro / ajei aMtarAyaM Na laii jeNicchiyaM lAbhaM // 11 // " sthitivandho mUlottaraprakRtInAmutkRSTajaghanyabhedaH, tatrotkRSTo mUlaprakRtInAM jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyavedanIyAntarAyANAM triMzatsAgaropamakoTIkovyaH, yasya ca yAvatyaH koTIkovyaH sthitistasya tAvantyeva varSazatAnyabAdhA, tadupari pradezato vipAkato vA anubhavaH, etadeva pratikarmasthiti yojanIyaM, saptatimrmohanIyasya, nAmagotrayoviMzatiH, trayastriMzatsAgaropamANyAyuSaH puurvkottiitribhaago'vaadhaa| jaghanyo jJAnadarzanAvaraNamohanIyAntarAyANAmantarmuhUrta, nAmagotrayoraSTau muhUrtAH, vedanIyasya dvAdaza, AyuSaH kSullakabhavaH, sa cAnApAnasaptadazabhAgaH / sAmpratametadeva bandhadvayamuttaraprakRtInAmucyate-tatrotkRSTo matizrutAvadhimanaHparyAyakevalAvaraNanidrApaJcakacakSurdarzanAdicatuSkAsadvedyadAnAdyantarAyapaJcakabhedAnAM viMzateruttaraprakRtInAM triMzatsAgaropamakoTIkovyaH, strIvedasAtavedanIyamanujagatyAPinupUrvINAM catasRNAM paJcadaza, mithyAtvasyaudhikamohanIyavat, kaSAyaSoDazakasya catvAriMzat koTIkovyaH, napuMsakavedAratizokabhayajugupsAnarakatiryaggatyekendriyapaJcendriyajAtyaudArikavaikriyazarIratadaGgopAGgadvayataijasakArmaNahuNDasaMsthAnAntyasaMhananavarNagandharasasparzanarakatiryagAnupUrvIagurulaghUpaghAtaparAghAtocchAsAtapodyotAprazastavihAyogatitrasasthAvarabAdaraparyAptakapratyekAsthirAzubhadurbhagaduHsvarAnAdeyAyazaHkIrtinirmANanIcairgotrarUpANAM tricatvAriMzata uttaraprakRtInAM viMzatiH, puMvedahAsyaratidevagatyAnupUrvIdvayAdyasaMsthAnasaMhananaprazastavihAyogatisthirazubhasubhagasusvarAdeyayazaHkIrSuccairgotrarUpANAM pa 1 badhnAtyucergotraM viparIto banAtItarat // 10 // prANavadhAdiSu rato jinapUjAmokSamArgavighnakaraH / arjayatyantarAyaM na labhate yenepsitaM lAbham // 11 // RAIGANGANAGARIKCARRESTE Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) // 96 // zcadazAnAmuttaraprakRtInAM daza, nyagrodhasaMsthAnadvitIyasaMhananayodaza tRtIyasaMsthAnanArAcasaMhananayozcaturdaza kubjasaM- loka.vi.2 sthAnArdhanArAcasaMhananayoH SoDaza vAmanasaMsthAnakIlikAsaMhananadvitricaturindriyajAtisUkSmAparyAptakasAdhAraNAnAmaSTAnA uddezakaH1 muttaraprakRtInAmaSTAdaza, AhArakatadaGgopAGgatIrthakaranAmnAM sAgaropamakoTIkoTirbhinnAntarmuhUrtamabAdhA, devanArakAyuSoraughikavat, tiryagmanuSyAyuSaH palyopamatrayaM pUrvakoTitribhAgo'bAdhA / ukta utkRSTaH sthitibandho, jaghanya ucyate-matyAdipaJcakacakSurdarzanAdyAvaraNacatuSkasavalanalobhadAnAdyantarAyapaJcakabhedAnAM paJcadazAnAmantarmuhartamantarmuhUrtamevAbAdhA, nidrApaJcakAsAtAvedanIyAnAM SaNNAM sAgaropamasya trayaH saptabhAgAH palyopamAsaGkhayeyabhAganyUnAH, sAtAvedanIyasya dvAdaza muhUrtA | antarmuhUrttamabAdhA, mithyAtvasya sAgaropamaM palyopamAsakhyeyabhAganyUnam , AdyakaSAyadvAdazakasya catvAraH saptabhAgAH sAgaropamasya palyopamAsakhyeyabhAganyUnAH, sajvalanakrodhasya mAsadvayaM, mAnasya mAsaH, tadadhaiM mAyAyAH, puMvedasyASTau saMvatsarAH, sarvatrAntarmuhUrttamabAdhA, zeSanokaSAyamanuSyatiryaggatipaJcendriyajAtyaudArikatadaGgopAGgataijasakArmaNaSaTsaMsthAnasaMhananavarNagandharasasparzatiryagmamujAnupUrvIaNurulaghUpaghAtaparAghAtocchrAsAtapodyotaprazastAprazastavihAyogatiyaza-kIrtivarjanasAdiviMzatikanirmANanIcairgotradevagatyAnupUrvIdvayanarakagatyAnupUrvIdvayavaikriyazarIratadaGgopAGgarUpANAmaSTaSaSTyuttaraprakatInAM sAgaropamasya dvau saptabhAgau palyopamAsa-khyeyabhAganyUnau antarmuhUrttamabAdhA, vaikriyaSaTkasya tu sAgaropamasaha 1ggatijAtipazcakaudA. pra. 2 devadvikanarakadvikavaikriyadvikaAhArakadvikayazaHkIrtitIrthakaranAmakarmarahitAnAM zeSanAmaprakRtInAM tathA nIcairgotrasya cetyAsAmuuttaraprakRtInAM pra. MI // 16 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ srasya dvau saptabhAgau palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnAvantarmuhUrtamavAdhA, AhArakatadaGgopAGgatIrthakaranAmnAM sAgaropamakoTIkoTirbhinnAntarmuhUrttamabAdhA, nanu cotkRSTo'pyetAvanmAtra evAbhihitastataH ko'nayorbheda iti ?, ucyate, utkRSTAt saGkhyeyaguNahIno jaghanya iti, yazaHkIryuccairgotrayoraSTamuhUrttAnyantarmuhUrtamavAdhA, devanArakAyuSordaza varSasahasrANyantarmuhUrtamabAdhA, tiryagmanujAyuSoH kSullakabhavo'ntarmuhUrttamavAdheti, bandhanasaGghAtayoraudArikAdizarIrasahacaritatvAttadgata evo|tkRSTajaghanyabhedo'vagantavya iti / uktaH sthitibandhaH, anubhAvabandhastUcyate-tatra zubhAzubhAnAM karmaprakRtInAM prayogakarmaNopAttAnAM prakRtisthitipradezarUpANAM tIvramandAnubhAvatayA'nubhavanamanubhAvaH, sa caikadvitricatuHsthAnabhedenAnugantavyaH, tatrAzubhaprakRtInAM kozAtakIrasasamakvathyamAnArddhatribhAgapAdAvazeSatulyatayA tIvrAnubhAvo'vagantavyo, mandAnubhAvastu jAtirasaikadvitricaturguNodakaprakSepAsvAdatulyatayeti, zubhAnAM tu kSIrekSurasadRSTAntaH pUrvavadyojanIyaH, atra ca kozAtaekIkSurasAdAvudakabindvAdiprakSepAt vyatyayAdvA bhedAnAmAnantyamavaseyamiti / atra cAyUMSi bhavavipAkIni AnupUrvyaH kSetravipAkinyaH zarIrasaMsthAnAGgopAGgasaGghAtasaMhananavarNagandharasasparzAgurulaghUpaghAtaparAghAtodyotAtapanirmANapratyekasAdhAraNasthirAsthirazubhAzubharUpAH pudgalavipAkinyaH, zeSAstu jJAnAvaraNAdikA jIvavipAkinya ityukto'nubhAvabandhaH / pradezabandhastvekavidhAdibandhakApekSayA bhavati, tatra yadaikavidhaM badhnAti tadA prayogakarmaNaikasamayopAttAH pudgalAH sAtAve danIyabhAvena vipariNamante, paDDidhabandhakasya tvAyumrmohanIyavarjaH poDhA, saptavidhabandhakasya saptadhA, aSTavidhavandhakasyASTabhA.sU.17 gheti, tatrAdyasamayaprayogAttAH pudgalAH samudAnena dvitIyAdisamayeSvalpabahupradezatayA'nena krameNa vyavasthApayati-tatrA SAGAR - CHA Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 97 // zrIAcA- yuSaH stokAH pudgalAH, tadvizeSAdhikAH pratyekaM nAmagotrayoH, parasparaM tulyAH, tadvizeSAdhikAH pratyekaM jJAnadarzanAvaraNA- loka.vi.2 rAGgavRttiH ntarAyANAM, tebhyo vizeSAdhikA mohanIye / nanu ca tebhyo vizeSAdhikA ityatra nirdhAraNe pazcamI, sA ca "paJcamI vibhakte" (zI0) (pA02-3-42) ityanena sUtreNa vidhIyate, asya cAyamoM-vibhAgo vibhaktaM tatra paJcamI vidhIyamAnA yatrAtyantavibhAgastatraiva bhavati, yathA mAthurebhyaH pATaliputrakA abhirUpatarAH, iha ca karmapudgalAnAM sarvadaikatvaM, tathAvasthAnAmeva ca bujhA bahupradezAdiguNena pRthakkaraNaM cikIrSitaM, tatra SaSThI saptamI vA nyAyyA, tadyathA-vAM goSu vA kRSNA sampannakSIratameti, naiSa doSo, yatrAvadhyavadhimatoH sAmAnyavAcI zabdaH prayujyate tatraiva SaSThIsaptamyau, "yatazca nirdhAraNa (pA02-3-41)mityanena sUtreNa vidhIyete, yathA gavAM kRSNA sampannakSIratamA, manuSyeSu pATaliputrakAH AnyatarAH, karmavargaNApudgalAnAM vedanIye bahutarA iti, yatra punarvizeSavAcI zabdo'vadhitvenopAdIyate tatra paJcamyeva, yathA khaNDamuNDazabalazAbaleyadha-15 valadhAvaleyavyaktibhyaH kRSNA sampannakSIratameti, ato nAtra vibhAgaH kAraNamavibhAgo vA, yato mAthurapATaliputrakAdivibhAgena vibhaktAnAmapi sAmAnyamanuSyAdizabdoccAraNe SaSThIsaptamyau bhavato, yatra tu punAthurAdivizeSo'vadhitvenopAdIyate tatra kAryavazAdekasthAnAmapi paJcamyeva, tadiha satyapi karmavargaNAnAmekatve tadvizeSasyAvadhitvenopAdA-14 nAsazcamyeva nyAyyeti, tadvizeSAdhikA vedanIye / uktaH pradezavandhaH samudAnakApIti / sAmpratamIryApathika, "Ira gati|preraNayoH" asmAdbhAve Nyat , IraNamIyoM tasyAH panthA IryApathastatra bhavamIryApathika, kazcaryAyAH panthA bhavati', yadA-1|| // 97 // rAzritA sA bhavatIti !, etacca vyusattinimittaM yatastiSThato'pi tadbhavati, pravRttinimittaM tu sthityabhAvaH, taccopazAntakSINa-15 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohasayogakevalinAM bhavati, sayogakevalino'pi hi tiSThato'pi sUkSmagAtrasaJcArA bhavanti, uktaM ca-"kevalI NaM bhaMte! assiM samayaMsi jesu AgAsapadesesu hatthaM vA pAyaM vA ogAhittA NaM paDisAharejA, pabhU NaM bhaMte ! kevalI tesu cevAgAsapa6 desesu paDisAharittae?, No iNaDhe samahe, kahaM ?, kevalissa NaM calAI sarIrovagaraNAI bhavaMti, calovagaraNattAe kevalI No saJcAeti tesu cevAgAsapadesesu hatthaM vA pAyaM vA paDisAharittae" tadevaM sUkSmataragAtrasaJcArarUpeNa yogena yatkarma badhyate tadIryApathikam-IryAprabhavaM, IohetukamityarthaH, tacca dvisamayasthitikam-ekasmin samaye baddhaM dvitIye veditaM, tRtIyasamaye tadapekSayA cAkarmateti, kathamiti ?, ucyate, yatastaprakRtitaH sAtAvedanIyamakaSAyatvAt sthityabhAvena badhyamAnameva parizaTati, anubhAvato'nuttaropapAtikasukhAtizAyi pradezataH sthUlarUkSazuklAdibahupradezamiti, uktaM ca-"appaM bAyaramajyaM bahuM ca lukkhaM ca sukkilaM ceva / maMdaM mahavvataMtiya sAtAbahulaM ca taM kammaM // 1 // " alpaM sthititaH sthiterevAbhAvAt , bAdaraM pariNAmato'nubhAvato mRdvanubhAvaM, bahu ca bahupradezaiH, rUkSaM sarzato, varNena zuklU, mandaM lepataH, sthUlacUrNamuSTimRSTakuDyApatitalepavat mahAvyayamekasamayenaiva sarvApagamAt, sAtAbahulamanuttaropapAtikasukhAtizAyIti / uktamIryApathikam , adhunA AdhAkarma, yadodhAya-nimittatvenAzritya pUrvoktamaSTaprakAramapi karma badhyate tadAdhAkarmeti, tacca zabdasparzarasarUpagandhAdikamiti, tathAhi-zabdAdikAmaguNaviSayAbhiSvaGgavAn sukhalipsurmohopahatacetAH paramArthA kevalI bhadanta ! asmin samaye yeyAkAzapradezeSu hastaM vA pAdaM vA'vagAhya pratisaMharet , prabhurbhadanta! kevalI temvevAkAzapradezeSu pratisaMhartum !, naiSoDISrthaH samarthaH, katham ?, kevalinazcalAni zarIropakaraNAni bhavanti, calopakaraNatayA kevalI na zakroti teSvevAkAzapradezeSu hastaM vA pAdaM vA pratisaMhartum. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACANCE loka.vi.2 uhezakA zrIAcA- 18||sukhamayeSvapi sukhAdhyAropaM vidadhAti, taduktam-"duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH, saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkha-| rAGgavRttiH buddhiH| utkIrNavarNapadapatirivAnyarUpA, sArUpyameti viparItagatiprayogAt // 1 // " etaduktaM bhavati-karmanimittabhUtA (zI0) manojJetarazabdAdaya evAdhAkarmetyucyante iti / tapaHkarma tasyaivASTaprakArasya karmaNo bddhspRssttnidhttnikaacitaavsth||9 // syApi nirjarAhetubhUtaM bAhyAbhyantarabhedena dvAdazaprakAraM tapaHkarmetyucyate / kRtikarma tasyaiva karmaNo'panayanakArakamahasiddhAcAryopAdhyAyaviSayamavanAmAdirUpamiti / bhAvakarma punarabAdhAmullaGghaya svodayenodIraNAkaraNena vodIrNAH pudgalAH pradezavipAkAbhyAM bhavakSetrapudgalajIveSvanubhAvaM dadato bhAvakarmazabdenocyanta iti / tadevaM nAmAdinikSepeNa dazadhA | karmoktam , iha tu samudAnakarmopAttenASTavidhakarmaNA'dhikAra iti gAthAzakalena darzayati , aTThaviheNa u kammeNa ettha hoI ahiigaaro||184|| gAthArddha kaNThyamiti gAthAdvayaparamArthaH // tadevaM sUtrAnugamena sUtre samuccArite nikSepaniyuktyanugamena pratipadaM nikSipte nAmAdinikSepe ca vyAkhyAte satyuttarakAlaM sUtraM viviyate je guNe se mUlaDhANe, je mUlaDhANe se guNe / iti se guNaTThI mahayA pariyAveNaM puNo puNo vase pamatte-mAyA me piyA me bhajA me puttA me dhUA me paDasA me sahisayaNasaMgaMthasaMthuA me vivittuvagaraNaparivadRNabhoyaNacchAyaNaM me / iccatyaM gahie loe R CRACK Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vase pamatte aho ya rAo ya paritappamANe kAlAkAlasamuhAI saMjogaTTI aTAlobhI AlaMpe saha-sAkAre viNiviTucitte, ettha satthe puNo puNo, appaM ca khalu AuyaM ihamegesiM mANa vANaM tNjhaa-|| 62 // asya cAnantaraparamparAdisUtraH sambandho vAcyaH, tatrAnantarasUtrasambandhaH-'se hu muNI pariNNAyakamme ti, sa muniH parijJAtakA bhavati yasyaitadguNamUlAdikamadhigataM bhavati, paramparasUtrasambandhastu 'se jaM puNa jANijA sahasaMmaiyAe paravAgaraNeNaM aNNesiM vA soccA' svasammatyA paravyAkaraNena tIrthakaropadezAdanyebhyo vA''cAryAdibhyaH zrutvA jAnIyAt-paricchindyAt, kiM tadityucyate-'je guNe se mUlaThThANe', AdisUtrasambandhastu 'suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM' kiM tat zrutaM bhavatA yadbhagavatA AyuSmatA''khyAtamiti?, ucyate, 'je guNe se mUlahANe, 'ya' iti sarvanAma prathamAntaM mAgadhadezIvacanatvAdekArAntaM sAmAnyoddezArthAbhidhAyIti, guNyate-bhidyate vizeSyate'nena dravyamiti guNaH, sa ceha zabdarUparasagandhasparzAdikaH, 'sa' iti sarvanAma prathamAntamuddiSTanirdezArthAbhidhAyIti, 'mUla'miti nimittaM kAraNaM pratyaya iti paryAyAH, tiSThantyasminniti sthAnaM, mUlasya sthAnaM mUlasthAnaM, 'vyavacchedaphalatvAd vAkyAnA'miti nyAyAt || ya eva zabdAdikaH kAmaguNaH sa eva saMsArasya-nArakatiryagnarAmarasaMsRtilakSaNasya yanmUlaM kAraNaM kaSAyAsteSAM sthAnamAzrayo varttate, yasmAnmanojJetarazabdAdyupalabdhau kaSAyodayaH, tato'pi saMsAra iti, athavA mUlamiti-kAraNaM, taccA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakaH1 // 19 // TaprakAra karma, tasya sthAnam-AzrayaH kAmaguNa iti, athavA mUlaM-mohanIyaM tadbhedo vA kAmastasya sthAnaM zabdAdiko viSayaguNaH, athavA mUlaM-zabdAdiko viSayaguNastasya sthAnamiSTAniSTaviSayaguNabhedena vyavasthito guNarUpaH saMsAra eva, AtmA vA zabdAdhupayogAnanyatvAd guNaH, athavA mUlaM-saMsArastasya zabdAdayaH sthAnaM kaSAyA vA, guNo'pi zabdAdikaH kaSAyapariNato vA''tmeti, yadivA mUlaM saMsArasya zabdAdikaSAyapariNataH sannAtmA tasya sthAnaM zabdAdika, guNo'pyasAveveti, tatazca sarvathA ya eva guNaH sa eva mUlasthAnaM varttate / nanu ca varttanakriyAyAH sUtre'nupAdAnAt kathaM prakSepa iti !, ucyate, yatra hi kAcidvizeSakriyA naivopAdAyi tatra sAmAnyakriyAmasti bhavati vidyate vartata ityAdikAmupAdAya vAkyaM parisamApyate, evamanyatrApi draSTavyamiti / athavA mUlamityAdyaM pradhAna vA, sthAnamiti kAraNaM, mUlaM ca tatkAraNaM ceti vigRhya karmadhArayaH, tatazca ya eva zabdAdiko guNaH sa eva mUlasthAnaM saMsArasya AdyaM pradhAna vA kAraNamiti, zeSa pUrvavaditi / sAmpratamanayoreva guNamUlasthAnayorniyamyaniyAmakabhAvaM darzayaMstadupAttAnAM viSayakaSAyAdInAM bIjAGkaranyAyena parasparataH kAryakAraNabhAva sUtreNaiva darzayati-'je mUlaThANe se guNe'tti, yadeva saMsAramUlAnAM karmamUlAnAM vA kaSAyANAM sthAnam-AzrayaH zabdAdiko guNo'pyasAveva, athavA kaSAyamUlAnAM zabdAdInAM yat sthAnaM karma saMsAro vA tattatsvabhAvApatteH guNo'pyasAveveti, athavA zabdAdikaSAyapariNAmamUlasya saMsArasya karmaNo vA yat sthAna-mohanIyaM karma zabdAdikaSAyapariNato vA''tmeti tadguNAvApteH guNo'pyasAveva, yadivA-saMsArakaSAyamUlasyAtmano yat sthAnaMviSayAbhiSvaGgo'sAvapi zabdAdiviSayatvAd guNarUpa eveti / atra ca viSayopAdAnena viSayiNo'pyAkSepAt sUcanArtha // 99 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AARAM tvAcca sUtrasyetyevamapi draSTavyaM-yo guNe guNeSu vA varttate sa mUlasthAne mUlasthAneSu vA varttate, yo mUlasthAnAdau varttate sa|| evaM guNAdau varttata iti, ya eva jantuH zabdAdike prAgvyAvarNitasvarUpe guNe varttate sa eva saMsAramUlakaSAyAdisthAnAdau varttate, etadeva dvitIyasUtrApekSayA vyatyayena prAgvadAyojyam, anantagamaparyAyatvAt sUtrasyaivamapi draSTavyaM-yo guNaH sa eva mUlaM sa eva ca sthAnaM, yanmUlaM tadeva guNaH sthAnamapi tadeva, yat sthAnaM tadeva guNo mUlamapi tadeveti, yo guNaH zabdAdiko'sAveva saMsArasya kaSAyakAraNatvAnmUlaM sthAnamapyasAveva ityevamanyeSvapi vikalpeSu yojyaM, viSayanirdeze ca viSayyapyAkSipto, yo guNe varttate sa mUle sthAne cetyevaM sarvatra draSTavyam, iha ca sarvajJapraNItatvAdanantArthatA sUtrasyAvagantavyA, tathAhi-mUlamatra kaSAyAdikamupanyasta, kaSAyAzca krodhAdayazcatvAraH, krodho'pyanantAnubandhyAdibhedena caturddhA, anantAnubandhino'pyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANAni bandhAdhyavasAyasthAnAnyanantAzca tasaryAyAsteSAM ca pratyeka sthAna guNanirUpaNenAnantArthatA sUtrasya sampadyate, sA ca chadmasthena sarvAyuSA'pyaviSayatvA(danantatvA)ccAzakyA darzayituM, digdarzanaM 8 tu kRtamevAto'nayA dizA kuzAgrIyazemuSyA guNamUlasthAnAnAM parasparataH kAryakAraNabhAvaH saMyojanAca kAryeti / tadevaM |ya eva guNaH sa eva mUlasthAnaM yadeva mUlasthAnaM sa eva guNa ityuktaM, tataH kimityata Aha-'iti se guNahI mhyaa'| ityAdi, itihetau yasmAcchabdAdiguNaparIta AtmA kaSAyamUlasthAne varttate, sarvo'pi ca prANI 'guNArthI' guNaprayojanI guNAnurAgItyatasteSAM guNAnAmaprAptau prAptinAze vA kAnAzokAbhyAM sa prANI 'mahatA' aparimitena pari-samantAttApaH paritApastena-zArIramAnasasvabhAvena duHkhenAbhibhUtaH san paunaHpunyena teSu teSu sthAneSu 'vaset' tiSThedupadyeta, kimbhUtaH|| Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka.vi.2 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) uddezakA // 10 // san?-pramattaH / pramAdazca rAgadveSAtmako, dveSazca prAyo na rAgamRte, rAgo'pyupatterArabhyAnAdibhavAbhyAsAnmAtApitrAdiviSayo bhavatIti darzayati--'mAyA meM' ityAdi, tatra mAtRviSayo rAgaH saMsArasvabhAvAdupakArakartRtvAdopajAyate, rAge |ca sati madIyA mAtA kSutpipAsAdikAM vedanAM mA prApadityataH kRSivANijyasevAdikAM prANyupaghAtarUpAM kriyAmArabhate, tadupaghAtakAriNi vA tasyAM vA'kAryapravRttAyAM dveSa upajAyate, tadyathA-anantavIryaprasaktAyAM reNukAyAM rAmasyeti, evaM pitA me, pitRnimittaM rAgadveSau bhavato, yathA rAmeNa pitari rAgAttadupahantari ca dveSAt saptakRtvaH kSatriyA vyApAditAH, subhUmenApi trisaptakRtvo brAhmaNA iti, bhaginInimittena ca klezamanubhavati prANI, tathA bhAryAnimittaM rAgadveSodbhavaH, tadyathA-cANAkyena bhaginIbhaginIpatyAdyavajJAtayA bhAryayA coditena nandAntikaM dravyArthamupagetana kopAnnandakulaM kSayaM ninye, tathA putrA me na jIvantIti Arambhe pravartate, evaM duhitA me duHkhinIti rAgadveSopahatacetAH paramArthamajAnAnastattadvidhatte yena aihikAmuSmikAn apAyAn avApnoti, tadyathA-jarAsandho jAmAtari kase vyApAdite svabalAvalepAdapastavAsudevapadAnusArI sabalavAhanaH kSayamagAt, snuSA me na jIvantItyArambhAdau pravartate, 'sakhisvajanasaMgranthasaMstutA meM' sakhA-mitra svajanaH-pitRvyAdiH saMgranthaH-svajanasyApi svajanaH pitRvyaputrazAlAdiH saMstuto-bhUyo bhUyo darzanena paricitaH, athavA pUrvasaMstuto mAtApitrAdirabhihitaH pazcAtsaMstutaH zAlakAdiH sa iha grAhyaH, sa ca me duHkhita iti paritapyate, viviktaM zobhanaM pracuraM vA upakaraNaM-hastyazvarathAsanamaJcakAdi parivartanaM-dviguNatriguNAdibhedabhinnaM tadeva, |bhojanaM-modakAdi AcchAdanaM-paTTayugmAdi tacca me bhaviSyati naSTaM vA / 'iccattha miti ityevamartha gRddho lokaH teSveva // 10 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtApitrAdirAgAdinimittasthAneSvAmaraNaM pramatto mamedamahamasya svAmI poSako vetyevaM mohitamanA 'vaset' tiSThediti, uktaM ca-"putrA me bhrAtA me svajanA me gRhakalatravargo me / iti kRtamemezabdaM pazumiva mRtyurjanaM harati // 1 // putrakalatraparigrahamamatvadoSainaro brajati nAzam / kRmika iva kozakAraH parigrahAdduHkhamApnoti // 2 // " amumevArtha niyu|tikAro gAthAdvayenAha saMsAraM chettumaNo kammaM ummUlae tadahAe / ummUlija kasAyA tamhA u caijja sayaNAI // 185 // mAyA metti piyA me bhagiNI bhAyA ya puttadArA me|atthNmi ceva giddhA jammaNamaraNANi paavNti||186|| 'saMsAra' nArakatiryagnarAmaralakSaNaM mAtApitRbhAryAdisnehalakSaNaM vA 'chettumanA' unmumUlayiSuraSTaprakAraM karmonmUlayet, tadunmUlanArtha ca tatkAraNabhUtAn kaSAyAnunmUlayet , kapAyApagamanAya ca mAtApitrAdigataM snehaM jahyAt, yasmAnmAtApitrAdisaMyogAbhilASiNo'rthe-ratnakuSyAdike gRddhAH-adhyupapannA janmajarAmaraNAdikAni duHkhAnyasubhRtaH prAmuvantIti gAthAda yArthaH // tadevaM kaSAyendriyapramatto mAtApitrAdyarthamarthopArjanarakSaNatatparo duHkhameva kevalamanubhavatItyAha-'aho' ityAdi, K ahazca sampUrNa rAtriM ca, cazabdAtpakSaM mAsaM ca, nivRttazubhAdhyavasAyaH pari-samantAttapyamAnaH paritapyamAnaH san tiSThati, tadyathA-"kaiyA vaccai sattho? kiM bhaNDaM kattha kittiyA bhUmI / ko kayavikkayakAlo nimvisai kiM kahiM keNa? // 1 // " 1 kadA brajati sArthaH kiM bhADaM kutra kiyatI bhuumiH| kaH krayavikrayakAlo nirviSayati (nirvizati ) kiM va kena ? // 1 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 101 // ityAdi, sa ca paritapyamAnaH kimbhUto bhavatItyAha - 'kAle' tyAdi, kAlaH - karttavyAvasarastadviparIto'kAlaH samyagutthAtum - abhyudyantuM zIlamasyeti samutthAyIti padArthaH, vAkyArthastu kAle karttavyAvasare akAlena tadviparyAsena samutiSThate - abhyudyatamanuSThAnaM karoti tacchIlazceti, karttavyAvasare na karotyanyadA ca vidadhAtIti, yathA vA kAle karotyevamakAle'pIti, yathA vA'navasare na karotyevamavasare'pIti, anyamanaskatvAdapagatakAlA kAlaviveka iti bhAvanA, yathA pradyotena mRgApatirapagatarbhatRkA satI grahaNakAlamativAhya kRtaprAkArAdirakSA jighRkSiteti, yastu punaH samyakkAlotthAyI bhavati sa yathAkAlaM parasparAnAbAdhayA sarvAH kriyAH karotIti, taduktam -- "mAsairaSTabhirahA ca, pUrveNa vayasA''yuSA / tat karttavyaM manuSyeNa, yenAnte sukhamedhate // 1 // " dharmAnuSThAnasya ca na kazcidakAlo mRtyoriveti / kimarthaM punaH kAlA| kAlasamutthAyI bhavatItyAha - 'saMjogahI' saMyujyate saMyojanaM vA saMyogo'rthaH - prayojanaM saMyogArthaH so'syAstIti saMyogArthI, tatra dhanadhAnyahiraNyadvipadacatuSpadarAjyabhAryAdiH saMyogastenArthI tatprayojanI, athavA zabdAdiviSayaH saMyogo | mAtApitrAdibhirvA tenArthI kAlAkAlasamutthAyI bhavatIti / kiM ca- 'aThThAlobhI' artho - ratnakupyAdistatra A-samantAllobho'rthAlobhaH sa vidyate yasyetyasAvapi kAlAkAlasamutthAyI bhavati, mammaNavaNigvat, tathAhi asAvatikrAntArthopArjanasamarthayauvanavayA jalasthalapathapreSitanAnAdezabhANDabhRtavohitthagantrIkoSTramaNDalikAsambhRtasambhAro'pi prAvRSi saptarAtrAvacchinnamuzalapramANajaladhArAvarSaniruddha sakalaprANigaNasaJcAramanorathAyAM mahAnadIjalapUrAnItakASThAni jighRkSuru loka.vi. uddezakaH 1 // 101 // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pabhogadharmAvasare nivRttAparAzeSazubhapariNAmaH kevalamarthopArjanapravRtta iti, uktaM ca-"ukkhaNai khaNai nihaNai ratti hai| Na suati diyAvi ya sasaMko / liMpai Thaei sayayaM laMchiyapaDilaMchiyaM kuNai // 1 // muMjasu na tAva riko jemeuM naviya aja majjIhaM / navi ya vasIhAmi ghare kAyavvamiNaM bardu arja // 2 // " punarapi lobhino'zubhavyApArAnAha-'Alupe'5 A-samantAllumpatItyAlumpaH, sa hi lobhAbhibhUtAntaHkaraNo'pagatasakalakarttavyAkarttavyaviveko'rthalobhaikadattadRSTiraihikAmuSmikavipAkakAriNInirlAnchanagalakarttanacauryAdikAH kriyAH karoti, anyacca-sahasakAre' karaNaM kAra, asamIkSitapUrvAparadoSaM sahasA karaNaM sahasAkAraHsa vidyate yasyetyarza Adibhyo', (pA05-2-127)athavA chAndasatvAtkartaryeva ghaJ , karotIti kAraH, tathAhi-lobhatimirAcchAditadRSTirabaiMkamanAH zakuntavaccharAghAtamanAlocya pizitAbhilASitayA sandhicchedanA|dito vinazyati, lobhAbhibhUto hyarthaMkadRSTistanmanAstadarthopayukto'rthameva pazyati nApAyAn, Aha ca-'viNiviTThacitte' | vividham-anekadhA niviSTa-sthitamavamADhamarthopArjanopAye mAtApitrAdyabhiSvaGge vA zabdAdiviSayopabhoge vA cittam-antaHkaraNaM yasya sa tathA, pAThAntaraM vA 'viNiviDaciThe'tti, vizeSeNa niviSTA kAyavAgmanasAM parispadAtmikA'rthopArjanopAyAdau ceSTA yasya sa vinivissttcessttH| tadevaM mAtApitrAdisaMyogArthI arthAlobhI AlumpaH sahasAkAro viniviSTacitto vini| viSTaceSTo vA kimbhUto bhavatItyAha-'ittha' ityAdi, 'atra' asminmAtApitrAdau zabdAdiviSayasaMyoge vA viniviSTacittaH utkhanati sanati nidadhAti (hanti ) rAtrI na sapiti divA'pi ca sazaGkaH / limpati sthagayati satataM lAJchitapratilAJchitaM karoti // 1 // bhuikva na tAvamiyApAro jimituM nApi cAya marakSyAmi / nApi ca vatsyAmi gRhe karttavyamidaM baDya // 2 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka.vi.2 uddezakaH1 zrIAcA- san pRthivIkAyAdijantUnA yacchastram-upaghAtakAri tatra punaH punaH pravarttate, evaM paunaHpunyena zastre pravRtto bhavati yadi rAGgavRttiH ||4|| pRthivIkAyAdijantUnAmupaghAte vartate, tathAhi-zasu hiMsAyA'mityasmAcchasyate hiMsyata iti karaNe STranvihitaH, tacca (zI0) svakAyaparakAyAdibhedabhinnamiti / pAThAntaraM vA 'ettha satte puNo puNo,' 'atra' mAtApitRzabdAdisaMyoge lobhArthI san // 102 // 'sakto' gRddhaH adhyupapannaH paunaHpunyena viniviSTaceSTa AlumpakaH sahasAkAraH kAlAkAlasamutthAyI vA bhavatIti / etacca sAmpratakSiNAmapi yujyeta yadyajarAmaratvaM dIrghAyuSkaM vA syAt , taccobhayamapi nAstItyAha-'appaM ca' ityAdi, alpaMstokaM cazabdo'dhikavacanaH, khaluravadhAraNe, Ayuriti bhavasthitihetavaH karmapudgalAH 'ihe'ti saMsAre manuSyabhave vA 'ekeSAM' keSAJcideva 'mAnavAnAM' manujAnAmiti padArthaH, vAkyArthastu-iha asmin saMsAre keSAzcinmanujAnAM kSullakabhavo|palakSitAntarmuhUrttamAtramalpaM-stokamAyurbhavati, cazabdAduttarottarasamayAdivRddhyA palyopamatrayAvasAne'pyAyuSi khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAtsaMyamajIvitamalpameveti, tathAhi-antarmuhUrtAdArabhya dezonapUrvakoTiM yAvatsaMyamAyuSkaM, taccAlpame-| veti, athavA tripalyopamasthitikamapyAyuralpameva, yatastadapyantarmuhUrtamapahAya sarvamapavarttate, uktaM ca-"addhA jogukkose baMdhittA bhogabhUmiesu lahu~ / sabappajIviyaM vajaittu uvaTTiyA doNhaM // 1 // " asyA ayamarthaH-utkRSTe yoge-vandhAdhyavasAyasthAne AyuSo yo bandhakAlo'ddhA utkRSTa eva taM baddhA, kva?-bhogabhUmikeSu' devakurbAdijeSu, tasya kSiprameva sarvAlpamAyurvajayitvA 'dvayoH' tiryagmanuSyayorapavRttikA-apavartanaM bhavati,etaccAparyAptakAntarmuhUrttAntardraSTavyaM, tata Urdhvamanapavarttanameveti / sAmAnyena vA''yuH sopakramAyuSAM sopakrama nirupakramAyuSAM nirupakrama, yadA hyasumAn svAyuSastri // 102 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAge tribhAgatribhAge vAjaghanyata ekena dvAbhyAM votkRSTataH saptabhiraSTabhirvA AkarantarmuhUrtapramANena kAlenAtmapradezaracanAdinADikAntarvarttina AyuSkakarmavargaNApudgalAn prayatnavizeSeNa vidhatte tadA nirupakramAyurbhavatIti, anyadA tu sopakramA yuSka iti, upakramazcopakramaNakAraNairbhavati, tAni cAmUni-"daMDakasasattharajU aggI udagapaDaNaM visaM vAlA / sIuNhaM arai bhayaM khuhA pivAsA ya vAhI ya // 1 // muttapurIsanirohe jiNNAjiNNe ya bhoyaNe bahuso / ghaMsaNagholaNapIlaNa Aussa uvakamA ete. // 2 // " uktaM ca-"svato'nyata itastato'bhimukhadhAvamAnApadAmaho nipuNatA nRNAM kSaNamapIha | yajIvyate / mukhe phalamatikSudhA sarasamalpamAyojitaM, kiyacciramacarvitaM dazanesaGkaTe sthaasyti|| 1 // ucchAsAvadhayaH prANAH, sa cocchAsaH samIraNaH / samIraNAccalaM nAnyat , kSaNamapyAyuradbhutam // 2 // " ityAdi / ye'pi dIrghAyuSkasthitikA upakramaNakAraNAbhAve AyuHsthitimanubhavanti te'pi maraNAdapyadhikAM jarAbhibhUtavigrahA jaghanyatamAmavasthAmanubhavantIti tadyathetyAdinA darzayati taMjahA-soyapariNANehiM parihAyamANehiM cakkhupariNANehiM parihAyamANehiM ghANapariNANehiM parihAyamANehiM rasaNApariNANehiM parihAyamANehiM phAsapariNNANehiM 1 daNDaH kazA zastraM rajjuranirudakaM patanaM viSaM vyaalaaH| zItamuSNamaratirbhaya kSutpipAsA ca vyAdhizca // 1 // mUtrapurISanirodhaH jIrNe'jIrNe ca bhojane bahuzaH / gharSaNaM gholanaM pIDanamAyuSa upakramA ete // 2 // bhA.sU.18 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH '(zI0) loka.vi.2 uddezakaH1 * // 103 // parihAyamANehiM abhikaMtaM ca khalu vayaM sa pehAe tao se egadA mUDhabhAvaM jaNayaMti // 3 // zRNoti bhASApariNatAn pudgalAniti zrotraM, tacca kadambapuSpAkAraM dravyato bhAvato bhASAdravyagrahaNalabdhyupayogasvabhAvamiti, tena zrotreNa pariH-samantAd ghaTapaTazabdAdiviSayANi jJAnAni parijJAnAni taiH zrotraparijJAnarjarAprabhAvAsarihIyamAnaiH sadbhistato'sau-prANI 'ekadA' vRddhAvasthAyAM rogodayAvasare vA 'mUDhabhAvaM' mUDhatAM kartavyAkarttavyAjJatAmindriyapATavAbhAvAdAtmano janayati, hitAhitaprAptiparihAravivekazUnyatAmApadyata ityarthaH, janayantIti caikavacanAvasare 'tiGa tiDo bhavantIti bahuvacanamakAri, athavA tAni vA zrotravijJAnAni parikSIyamANAnyAtmanaH sadasadvivekavikalatAmApAdayantIti, zrotrAdivijJAnAnAM ca tRtIyA prathamArthe subvyatyayena draSTavyeti, evaM cakSurAdivijJAneSvapi yojyam, atra ca karaNatvAdindriyANAmevaM sarvatra draSTavyaM-zrotreNAtmano vijJAnAni cakSuSA''tmano vijJAnAnIti, nanu ca tAnyeva draSTuNi kuto na bhavanti ?, ucyate, azakyamevaM vijJAtuM, tadvinAze tadupalabdhArthasmRtyabhAvAt, dRzyate ca hRSIkopaghAte'pi tadupalabdhArthasmaraNaM, tadyathA-dhavalagRhAntarvartipuruSapaJcavAtAyanopalabdhArthasya tadanyatarasthagane'pi tadupapattiriti, tathAhiahamanena zrotreNa cakSuSA vA mandamarthamupalabhe, anena ca sphuTataramiti spaSTaiva karaNatvAvagatirakSANAM, yadyevamanyAnyapi karaNAni santi tAni kiM nopAttAni?, kAni punastAni?, ucyante, vAkpANipAdapAyUpasthamanAMsi vacanAdAnaviharaNo | | // 103 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tsargAnandasaGkalpavyApArANi, tatazcaiteSAmAtmopakArakatvena karaNatvaM, karaNatvAdindriyatvamiti, evaM caikAdazendriyasadbhAve sati paJcAnAmevopAdAnaM kimarthamiti, AhAcAryo-naiSa doSaH, iha hyAtmano vijJAnotpattau yat prakRSTamupakArakaM tadeva karaNatvAdindriyam , etAni tu vAkpANyAdIni naivAtmano'nanyasAdhAraNatayA karaNatvena vyApriyante, atha yAM kAJcana kriyAmupAdAya karaNatvamucyate evaM tarhi dhUdarAderapyutkSepAdisambhavAtkaraNatvaM syAt , kiM ca-indriyANAM svaviSaye niyatatvAt nAnyendriyakAryamanyadindriyaM kartumalaM, tathAhi-cakSureva rUpAvalokanAyAlaM na tadabhAve zrotrAdIni, yastu rasAdhupalambhe zItasparzAderapyupalambhaH sa sarvavyApitvAt sparzanendriyasyetyanAzaGkanIyam , iha tu punaH pANicchede'pi tatkAryasyAdAnalakSaNasya dazanAdinA'pi nirvartyamAnatvAdyatkiJcidetat, manasastu sarvendriyopakArakatvAdantaHkaraNatvamiSyata eva, tasya ca bAhyendriyavijJAnopaghAtenaiva gatArthatvAnna pRthagupAdAnamiti, pratyekopAdAnaM ca kramotpattivijJAnopalakSaNArtha, tathAhi-yenaivendriyeNa saha manaH saMyujyate tadevAtmIyaviSayaguNagrahaNAya pravarttate netaraditi, nanu ca dIrghazaSkulIbhakSaNAdau patrAnAmapi vijJAnAnAM yaugapadyenopalabdhiranubhUyate, naitadasti, kevalino'pi dvAvupayogI na staH, AstAM tAvadArAtIyabhAgadarzinaH paJcopayogA iti, etaccAnyatra nyakSeNa pratipAditamiti neha pratAyate, yastu yaugapadyenAnubhavAbhAsaH sa drAgvRttitvAnmanaso bhavatIti, uktaM ca-"AtmA saheti manasA mana indriyeNa, svArthena cendriyamiti krama eSa shiighrH| yogo'yameva manasaH kimagamyamasti ?, yasminmano brajati tatra gato'yamAtmA // 1 // " / iha cAyamAtmendri 1 khapakSe bhAvamano vyApriyate ityarthaH. 253462525-2525 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 104 // yalabdhimAn Aditsitajanmotpattideze samayenAhAraparyAptiM nirvarttayati, tadanantaramantarmuhUrtena zarIraparyAptiM, tato'pIndriyaparyAptiM tAvataiva kAlena, tAni ca paJcendriyANi-sparzanarasanamrANacakSuH zrotrANIti, tAnyapi dravyabhAvabhedAt pratyekaM dvividhAnIti, tatra dravyendriyaM nirvRttyupakaraNabhedAt dvidhA, nirvRttirapyAntarabAhyabhedAt dvidhaiva, nirvartyata iti nivRttiH, kena nirvartyate ?, karmmaNA, tatrotsedhAGgulA saGkhyeya bhAga pramitAnAM zuddhAnAmAtmapradezAnAM pratiniyatacakSurAdIndri yasaMsthAnenAvasthitA yA vRttirabhyantarA nirvRttiH, teSvevAtmapradezeSvindriyavyapadezabhAk yaH pratiniyatasaMsthAno nirmAnAmnA pudgalavipAkinA varddhakisaMsthAnIyena AracitaH karNazaSkulyAdivizeSaH aGgopAGganAmnA ca niSpAdita iti bAhyA nirvRttiH, tasyA eva nirvRtterdvirUpAyAH yenopakAraH kriyate tadupakaraNaM, taccendriyakAryasamartha, satyAmapi nirvRttAvanupahatAyAM masUrAkRtirUpAyAM nirvRttau tasyopaghAtAnna pazyati, tadapi nirvRttivad dvidhA, tatrAbhyantaramakSNastAvat kRSNazuklamaNDalaM bAhyamapi patrapakSmadvayAdi, evaM zeSeSvapyAyojanIyamiti, bhAvendriyamapi labdhyupayogabhedAt dvidhA, tatra labdhijJAnadarzanAvaraNIya kSayopazamarUpA yatsannidhAnAdAtmA dravyendriyanirvRttiM prati vyApriyate, tannimitta Atmano manassAcivyAdarthagrahaNaM prati vyApAra upayoga iti, tadatra satyAM labdhau nirvRttyupakaraNopayogAH, satyAM ca nirvRttAvupakaraNopayogI, satyupakaraNa upayoga iti eteSAM ca zrotrAdInAM kadambakamasUra kalambukA puSpakSurapranAnAsaMsthAnatA'vagantavyeti, | viSayazca zrotrendriyasya dvAdazabhyo yojanebhya AgataM zabdaM gRhNAti cakSurapyekaviMzatiSu lakSeSu sAtirekeSu vyavasthitaM prakAzakaM prakAzyaM tu sAtirekayojanalakSasthitaM rUpaM gRhNAti, zeSANi tu navabhyo yojanebhya AgataM svaviSayaM gRhNanti, loka.vi. 2 uddezakaH 1 // 104 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %%%%% | jaghanyatastvaGgulAsaGkhyeyabhAgaviSayatvaM sarveSAm atra ca 'soyapariNNANehiM parihAyamANehI' tyAdi ya utpattiM prati vyatyayenendriyANAmupanyAsaH sa evamartha draSTavyaH - iha saMjJinaH pazJcendriyasya upadezadAnenAdhikRtatvAdupadezazca zrotrendriyaviSaya itikRtvA tatparyAptau ca sarvendriyaparyAptiH sUcitA bhavati / zrotrAdivijJAnAni ca vayo'tikrame parihIyante, tadevAha - 'abhikaMta' mityAdi, athavA zrotrAdivijJAnairapacitaiH karaNabhUtaiH sadbhiH 'abhikaMtaM ca khalu vayaM sa pehAe' tatra | prANinAM kAlakRtA zarIrAvasthA yauvanAdirvayaH tajjarAmabhi mRtyuM vA krAntamabhikrAntam, iha hi catvAri vayAMsi - kumArayauvanamadhyamavRddhatvAni, uktaM ca - " prathame vayasi nAdhItaM, dvitIye nArjitaM dhanam / tRtIye na tapastaptaM, caturthe kiM kariSyati ? // 1 // tatrAdyavayodvayAtikrame jarAbhimukhamabhikrAntaM vayo bhavati, anyathA vA trINi vayAMsi - kaumArayauvanasthaviratvabhedAd, uktaM ca -- "pitA rakSati kaumAre, bharttA rakSati yauvane / putrAzca sthAvire bhAve, na strI svAtantryama| rhati // 1 // " anyathA vA trINi vayAMsi, bAlamadhyavRddhatvabhedAt uktaM ca- ASoDazAdbhavedvAlo, yAvatkSIrAnnavarttakaH / madhyamaH saptatiM yAvatparato vRddha ucyate // 1 // " eteSu vayassu sarveSvapi yopacayavatyavasthA tAmatikrAnto'tikrAntavayA ityucyate, caH samuccaye, na kevalaM zrotracakSurmANarasanasparzana vijJAnairvyastasamastairdezataH sarvato vA parihIyamANairvA mauDhyamApadyate, vayazcAtikrAntaM 'prekSya' paryAlocya 'sa' iti prANI khaluriti vizeSaNe vizeSeNa - atyartha mauDhyamApadyata iti, Aha ca- 'tato se' ityAdi, 'tata' iti tasmAdindriyavijJAnApacayAdva yo'tikramaNAdvA sa iti prANI 'ekade 'ti vRddhAva1 cakSuSaH saMkhyeyabhAge yadyapi tathApi sarveSAM viSayasya sAmAnyena vivakSaNAdityamuktaM. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka.vi.2 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezakaH1 // 105 // CASSAGARLS ARASAAAAAAAG sthAyAM mUDhabhAvo mUDhatvaM-kiMkarttavyatAbhAvamAtmano janayati, athavA 'se'tasyAsubhRtaH zrotrAdivijJAnAni parihIyamANAni mUDhabhAvaM janayantIti // sa evaM vArddhakye mUDhasvabhAvaH san prAyeNa lokAvagIto bhavatItyAha jehiM vA saddhiM saMvasati te viNaM egadA NiyagA puTviM parivayaMti, so'vi te Niyae pacchA parivaejjA, NAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM NAlaM tANAe vA saraNAe vA, se Na hAsAya Na kiDDAe Na ratIe Na vibhUsAe (sU0 64) vAzabdaH pakSAntaradyotakaH, AstAM tAvadaparo loko 'yaiH' putrakalatrAdibhiH 'sArddha' saha saMvasati, ta eva bhAryAputrAdayo Namiti vAkyAlaGkAre 'ekadeM ti vRddhAvasthAyAM 'niyagA' AtmIyA ye tena samarthAvasthAyAM pUrvameva poSitAH te taM 'parivadaMti' pari-samantAdvadanti-yathA'yaM na mriyate nApi maJcakaM dadAti, yadivA parivadanti-paribhavantItyuktaM bhavati, athavA kimanena vRddhenetyevaM parivadanti, na kevalameSAM, tasyAtmApi tasyAmavasthAyAmavagIto bhavatIti, Aha ca-"valisantatamasthizeSitaM, zithilasnAyudhRtaM kaDevaram / svayameva pumAn jugupsate, kimu kAntA kamanIyavigrahA? | // 1 // " gopAlabAlAGganAdInAM ca dRSTAntadvAreNopanyasto'rthoM buddhimadhitiSThatItyatastadAvirbhAvanAya kathAnakam-kauzAmbyAM nagaryA arthavAn bahuputro dhano nAma sArthavAhaH, tena caikAkinA nAnAvidhairupAyaiH svApateyamupArjitaM, taccAzeSaduHkhitabandhujanasvajanamitrakalatraputrAdibhogyatAM ninye, tato'sau kAlaparipAkavazAdvRddhabhAvamupagataH san putreSu samyakpAlano // 105 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APOGRUSAASAASAASAARIGA pacitakalAkuzaleSu samastakAryacintAbhAraM nicikSepa / te'pi vayamanenedRzImavasthAM nItAH sarvajanAgresarA vihitA iti kRtopakArAH santa kulaputratAmavalambamAnAH svataH kvacit kAryavyAsaGgAt svabhAryAbhistamakalpaM vRddhaM pratyajajAgaran , tA apyudvartanasnAnabhojanAdinA yathAkAlamakSuNNaM vihitvtyH| tato gacchatsu divaseSu varddhamAneSu putrabhANDeSu prauDhIbhavatsu bhartRSu jaradvRddhe ca vivazakaraNaparicAre sarvAGgakampini galadazeSazrotasi sati zanaiH zanairucitamupacAraM zithilatAM ninyuH / asAvapi mandapratijAgaraNatayA cittAbhimAnena vizrasayA ca sutarAM duHkhasAgarAvagADhaH san putrebhyaH snuSAkSuNNAnyAcacakSe, tAzca svabhartRbhizcekhidyamAnAH sutarAmupacAraM parihRtavatyaH, sarvAzca paryAlocyaikavAkyatayA svabhartRna|bhihitavatyaH-kriyamANe'pyayaM pratijAgaraNe vRddhabhAvAdviparItabuddhitayA'pahute, yadi bhavatAmapyasmAkamuparyavinambhastato|'nyena vizvasanIyena nirupayata, te'pi tathaiva cakruH, tAstu tasminnavasare sarvA api sarvANi kAryANi yathA'vasaraM vihitavatyaH, asAvapi putraiH pRSTaH pUrvavirukSitacetAstathaiva tA apavadati, naitA mama kiJcitsamyak kurvanti, taistu pratyayikavacanAdavagatatattvairyathA'yamupacaryamANo'pi vArdhakyAdrorudyate, tatastairapyavadhIrito'nyeSAmapi yathAvasare tadbhaNDanasvabhAvatAmAcacakSire / tato'sau putrairavadhIritaH snuSAbhiH paribhUtaH parijanenAvagIto vAGmAtreNApi kenacidapyananuvaya'mAnaH sukhiteSu duHkhitaH kaSTatarAmAyuHzeSAmavasthAmanubhavatIti / evamanyo'pi jarAbhibhUtavigrahastRNakubjIkaraNe'pyasamarthaH san kAryaikaniSThalokAtparibhavamAmotIti, Aha-"gAtraM saGkacitaM gatirvigalitA dantAzca nAzaM gatA, dRSTidhezyati rUpameva 1 smRtopakArAH 2 asamartha. SEX Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 106 // hasate vakraM va lAlAyate / vAkyaM naiva karoti bAndhavajanaH patnI na zuzrUSate, dhikkaSTaM jarayA'bhibhUtapuruSaM putro'pyavajJAyate // 1 // " ityAdi / tadevaM jarAbhibhUtaM nijAH parivadanti, asAvapi paribhUyamAnastadviraMktacetAstadapavAdAJjanAyAcaSTe, Aha ca-'so vA' ityAdi, vAzabdaH pUrvApekSayA pakSAntaraM darzayati, te vA nijAstaM parivadanti, sa vA jarAja|rjarita dehastAnnijAnanekadoSodghaTTanatayA parivadet-ninded, athavA khiMdyamAnArthatayA tAnasAvavagAyati - paribhavatItyarthaH / yespi pUrvakRtadharmmavazAttaM vRddhaM na parivadanti te'pi tadduH khApanayanasamarthA na bhavanti, Aha ca- 'nAla' mityAdi, nAlaMna samarthAH te - putrakalatrAdayaH, taveti pratyakSabhAvamupagataM vRddhamAha, trANAya zaraNAya veti, tatrApattaraNasamarthaM trANamucyate, yathA mahAzrotobhiruhyamAnaH sukarNadhArAdhiSThitaM lavamAsAdyApastaratIti, zaraNaM punaryadavaSTambhAnnirbhayaiH sthIyate taducyate, tat punardurga parvataH puruSo veti, etaduktaM bhavati - jarAbhibhUtasya na kazcit trANAya zaraNAya vA tvamapi teSAM nAlaM trANAya zaraNAya veti, uktaM ca- " janmajarAmaraNabhayairabhidrute vyAdhivedanAgraste / jinavaravacanAdanyatra nAsti zaraNaM kvacilloke // 1 // " ityAdi, sa tu tasyAmavasthAyAM kimbhUto bhavatItyAha - 'se Na hassAe' ityAdi, 'sa' jarAjIrNavigraho na hAsyAya bhavati, tasyaiva hasanIyatvAt na parAn hasituM yogyo bhavatItyarthaH, sa ca samakSaM parokSaM vA evamabhidhIyate janaiH - kiM | kilAsya hasitena hAsyAspadasyeti, na ca krIDAyai na ca laGghanavalganAsphoTanakrIDAnAM yogyo'sau bhavati, nApi ratyai | bhavati, ratiriha viSayagatA gRhyate, sA punarlalanAvagUhanAdikA, tathAbhUto'pyavajugUhiSuH strIbhirabhidhIyate - na lajjate 1 tadvyatirikta0 pra0 2 vidyamAnA0 pra0 loka. vi. 2 uddezakaH1 // 106 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavAn na pazyati AtmAnaM nAvalokayati ziraH palitabhAvaguNDitaM mAM duhitRbhUtamevaM guhitumicchasItyAdivacasAmAspadatvAnna ratyai bhavati, na vibhUSAyai, yato vibhUSito'pi pratatacarmavalIkaH sa naiva zobhate, uktaM ca-"na vibhUSaNamasya yujyate, na ca hAsyaM kuta eva vibhramaH / atha teSu ca vartate jano, dhuvamAyAti parAM viDambanAm ||1||'j karei taM taM na sohae jovvaNe atikkate / purisassa mahiliyAi va ekkaM dharma pamuttUNaM // 2 // " gatamaprazastaM mUlasthAnaM, sAmprataM prazastamucyate iccevaM samuTThie ahovihArAe aMtaraM ca khalu imaM sapehAe dhIre muhuttamavi No pamA yae vao acceti jovvaNaM va (sU0 65) athavA yata evaM te suhRdo nAlaM trANAya zaraNAya vA ataH kiM vidadhyAdityAha-'icceva' mityAdi, 'itiH' upapradarzane, aprazastamUlaguNasthAne vartamAno jarAbhibhUto na hAsyAya na krIDAyai na ratyai na vibhUSAyai pratyekaM ca zubhAzubhakarmaphalaM prANinAmityevaM matvA samutthitaH-samyagutthitaH zastraparijJoktaM mUlaguNasthAnamadhitiSThan aho-ityAzcarye viharaNaM vihAraH AzcaryabhUto vihAro ahovihAro-yathoktasaMyamAnuSThAnaM tasmai ahovihArAyotthitaH san kSaNamapi no pramAdayedityuttareNa saNTaGkaH, kiMca-'aMtaraM ce'tyAdi, antaramityavasaraH, taccAryakSetrasukulotpattibodhilAbhasarvaviratyAdikaM, caH samuccaye, khallu 1 yadyatkaroti tattanna zobhate yauvane'tikAnte / puruSasya mahilAyA vA eka dharma pramucya // 2 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakaH1 // 107 // ravadhAraNe, 'ima'mityanenedamAha-vineyastapaHsaMyamAdAvavasIdan pratyakSabhAvApannamAryakSetrAdikamantaramavasaramupadAbhidhIyatetavAyamevambhUto'vasaro'nAdau saMsAre punaratIva sudurlabha eveti, atastamavasaraM 'saMprekSya'paryAlocya dhIraH sanmuhUrtamapyeka no 'pramAdayet' pramAdavazago bhUyAditi, samprekSyetyatra anusvAralopazchAndasatvAditi, anyadapyalAkSaNikamevaMjAtIyamasmAdeva hetoravagantavyamiti, AntamauhUrtikatvAcca chAdmasthikopayogasya muhUrttamityuktam , anyathA samayamapyekaM na pramAdayediti vAcyaM, taduktam-"samprApya mAnuSatvaM saMsArAsAratAM ca vijJAya / he jIva ! kiM pramAdAnna ceSTase zAntaye satatam ? // 1 // nanu punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatAvilasitapratimam // 2 // " ityAdi, kimarthaM ca no pramAdayedityAha-'yo acceItti, vayaH-kumArAdi atyeti-atIva eti-yAti atyeti, anyacca-'jovvaNaM va'tti atyetyanuvartate, yauvanaM vA'tyeti-atikrAmati, vayograhaNenaiva yauvanasya gatatvAttadupAdAnaM prAdhAnyakhyApanArtha, dharmArthakAmAnAM tannibandhanatvAtsarvavayasAM yauvanaM sAdhIyaH, tadapi tvaritaM yAtIti, uktaM ca-"naivegasamaM cavalaM ca jIviyaM jobvaNaM ca kusumasamaM / sokkhaM ca ja aNicaM tiNNivi turamANabhojjAI // 1 // " tadevaM matvA ahovihArAyosthAnaM zreya iti // ye punaH saMsArAbhiSvaGgiNo'saMyamajIvitameva bahu manyante te kiMbhUtA bhavantityAha jIvie iha je pamattA se haMtA chettA bhettA laMpittA vilaMpittA uddavittA uttAsaittA, KAUHUSUSANAASAASAS 107 // 1 nadIvegasamaM capalameva jIvitaM yauvanaM ca kusumasamam / saukhyaM ca yadanityaM trINyapi tvaramANabhojyAni // 1 // . Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akaDaM karissAmitti maNNamANe, jehiM vA saddhiM saMvasai te vA NaM egayA niyagA taM puTiva poseMti, so vA te niyage pacchA posijjA, nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA (sU066) ye tu vayo'tikramaNaM nAvagacchanti, te 'ihe'tyasminnasaMyamajIvite 'pramattAH' adhyupapannA viSayakaSAyeSu pramAdyanti, pramattAzcahanizaM paritapyamAnAH kAlAkAlasamutthAyinaH santaH sattvopaghAtakAriNIH kriyAH samArambhata iti, Aha ca-'se haMtA' ityAdi, 'se' ityaprazastaguNamUlasthAnavAnviSayAbhilASI pramattaH san sthAvarajaGgamAnAmasumatAM hantA bhavatIti, |atra ca bahuvacanaprakrame'pi jAtyapekSayaikavacananirdeza iti, tathA chettA karNanAsikAdInAM bhettA zironayanodarAdInAM lumpayitA granthicchedAdibhiH bilumpayitA grAmaghAtAdibhiH apadrAvayitA prANavyaparopako viSazastrAdibhiH avadrApayitA vA, utrAsako lossttprkssepaadibhiH| sa kimarthaM hananAdikAH kriyAH karotItyAha-'akaDaM' ityAdi, akRtamiti, 5|| yadanyena nAnuSThitaM tadahaM kariSyAmItyevaM manyamAno'rthopArjanAya hananAdiSu pravartate / sa evaM krUrakarmAtizayakArI samudralaGghanAdikAH kriyAH kurvannapyalAbhodayAdapagatasarvasvaH kiMbhUto bhavatItyAha-'jehiM vA' ityAdi, vAzabdo bhinnakramaH| pakSAntaradyotakaH 'yaiH'mAtApitRsvajanAdibhiH sArddha saMvasatyaso ta eva vANa'miti vAkyAlaGkAre 'ekade'tyarthanAzAdyApadi zaizave vA nijAH' AtmIyA bAndhavAH suhRdo vA 'pubdhi' pUrvameva 'ta' sopAyakSINaM poSayanti, sa vA prApteSTamano Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka.vi.2 uddezakaH1 zrIAcA- zarathalAbhaH saMstAnnijAn pazcAt 'poSayed' arthadAnAdinA sanmAnayediti / te ca poSakAH poSyA vA tava Apadgatasya na trArAGgavRttiH NAya bhavantItyAha-'nAlaM' ityAdi, 'te' nijA mAtApitrAdayaH, tavetyupadezaviSayApanna ucyate, 'trANAya' ApadrakSaNArtha (zI0) 'zaraNAya'nirbhayasthityartha 'nAlaM' na samarthAH, tvamapi teSAM trANazaraNe kartuM nAlamiti // tadevaM tAvatsvajano na trANAya bhavatItyetatpratipAditaM, artho'pi mahatA klezenopAtto rakSitazca na trANAya bhvtiityettprtipipaadyissuraah||108|| uvAIyaseseNa vA saMnihisaMnicao kijaI, ihamegesiM asaMjayANa bhoyaNAe, tao se egayA rogasamuppAyA samuppajaMti, jehiM vA saddhiM saMvasai te vA NaM egayA niyagA taM puTiva pariharaMti, so vA te niyage pacchA pariharijjA, nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA (sU067) 'upAdite'ti 'ada bhakSaNe' ityetasmAdupapUrvAnniSThApratyayaH, tatra 'vahulaM chandasI'tIDAgamaH, upAditam-upabhuktaM, tasya zeSamupabhuktazeSa, tena vA, vAzabdAdanupabhuktazeSeNa vA sannidhAnaM-sannidhistasya saMnicayaH sannidhisannicayaH, athavA samyag nidhIyate-avasthApyata upabhogAya yo'rthaH sa sannidhistasya sannicayaH-prAcuryamupabhogyadravyanicaya ityarthaH, sa 'iha' asminsaMsAre 'ekeSAm' asaMyatAnAM saMyatAbhAsAnAM vA keSAJcid 'bhojanAya' upabhogArtha 'kriyate' vidhIyata // 108 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti, asAvapi yadarthamanuSThito'ntarAyodayAttatsaMpattaye na prabhavatItyAha-'tao se' ityAdi, 'tato' dravyasannidhisannicayAduttarakAlamupabhogAvasare 'se'tasya bubhukSoH 'ekadeti dravyakSetrakAlabhAvani mittAvirbhAvitavedanIyakamrmodaye 'rogasamutpAdAH' jvarAdiprAdurbhAvAH 'samutpadyanta' ityAvirbhavanti / sa ca taiH kuSTharAjayakSmAdibhirabhibhUtaH sanmagnanAsiko galatpANipAdo'vicchedapravRttazvAsAkulaH kiMbhUto bhavati ityAha-jehiM' ityAdi, 'yaiH'mAtApitrAdibhirnijaiH sArddha saMvadasati ta eva vA nijAH 'ekadA'rogotpattikAle pUrvameva taM pariharanti, sa vA tAnnijAnpazcAtparibhavotthApitavivekaH 'pariharet' tyajet , tannirapekSaHseDukavat syAdityarthaH, te ca svajanAdayo rogosattikAle pariharanto'pariharantovAna trANAya bhavantIti darzayati-'nAla'mityAdi, pUrvavad, rogAdyabhibhUtAntaHkaraNena cApagatatrANena ca kimAlambya samyakraNena rogavedanAH soDhavyAH? ityAha. jANittu dukkhaM patteyaM sAyaM (sU068) jJAtvA pratyekaM prANinAM duHkhaM tadviparItaM sAtaM vA'dInamanaskena jvarAdivedanotpattikAle svakRtakarmaphalamavazyamanubhavanIyamiti matvA na vaiklavyaM kAryamiti, uktaM ca-"saha kalevara ! duHkhamacintayan , svavazatA hi punastava durlabhA / bahutaraM ca sahiSyasi jIva he !, paravazo na ca tatra guNo'sti te // 1 // " yAvacca zrotrAdibhirvijJAnaiH parihIyamAnaiH jarAjIrNa na nijAH parivadanti yAvaccAnukampayA na poSayanti rogAbhibhUtaM ca na pariharanti tAvadAtmArtho'nuSTheya ityetaddarzayati A. sU. 19 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH loka.vi.2 uddezaka (zI0) // 109 // AAAAAAAAAAAAAASSA aNabhikaMtaM ca khalu vayaM saMpehAe (sU069) cazabda Adhikye khaluzabdaH punararthe pUrvamabhikrAntaM vayaH samIkSya mUDhabhAvaM vrajatIti pratipAditam , anabhikrAntaM ca punarvayaH saMprekSya "Ayaha samaNuvAsenjAsi" ityuttareNa sambandhaH, 'AtmArtham' AtmahitaM 'samanuvAsayet' kuryaadityrthH| kimanatikrAntavayasaivAtmahitamanuSTheyamutAnyenApi iti?, pareNApi labdhAvasareNAtmahitamanuSTheyamityetaddarzayati __ khaNaM jANAhi paMDie (sU070) kSaNaH-avasaro dharmAnuSThAnasya, sa cAryakSetrasukulotpattyAdikA, parivAdapoSaNaparihAradoSaduSTAnAM jarAbAlabhAvarogANAmabhAve sati, taM kSaNaM 'jAnIhi' avagaccha 'paNDita' aatmjny!| athavA'vasIdan ziSyaH protsAhyate-he anatikAntayauvana! parivAdAdidoSatrayAspRSTa! paNDita! dravyakSetrakAlabhAvabhedabhinnaM 'kSaNam' avasaramevaMvidhaM 'jAnIhi' avabudhyasva, tathAhi-dravyakSaNo dravyAtmako'vasaro jaGgamatvapaJcendriyatvaviziSTajAtikularUpabalArogyAyuSkAdiko manuSyabhAvaH saMsArottaraNasamarthacAritrAvAptiyogyastvayA'vAptaH, sa cAnAdau saMsAre paryaTato'sumato durApo bhavati, anyatra tu naitaccAritramavApyate, tathAhi-devanArakabhavayoH samyaktvazrutasAmAyike eva, tiryakSu ca kasyaciddezaviratireveti / kSetrakSaNaH kSetrAtmako'ghasaro yasmin kSetre cAritramavApyate, tatra sarvaviratisAmAyikasyAdholaukikagrAmasamanvitaM tiryakSetrameva, tatrApyarddhatRtIyadvIpasamudrAH, tatrApi paJcadazasu karmabhUmiSu, tatrApi bharatakSetramapekSya arddhaSaDveizeSu janapadeSvityAdikaH kSetrakSaNa:kSetrarUpo'vasaro'dhigantavyaH, anyasmiMzca kSetra Aye eva saamaayike|kaalkssnnstu kAlarUpaH kSaNo'vasaraH, sa cAvasarpiNyAM ANGUSHIANATSISAASAASAASAASAS Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tisRSu samAsu suSamaduSSamA duSSamaM suSamAduSSamAkhyAsu utsarpiNyAM tu tRtIyacaturthArakayoH sarvaviratisAmAyikasya bhavati, etacca pratipadyamAnakaM pratyabhyadhAyi, pUrvapratipannAstu sarvatra tiryagUrddhAdholoke sarvAsu ca samAsu draSTavyAH, bhAvakSaNastu dvedhA-karmmabhAvakSaNo nokarmmabhAvakSaNazca tatra karmabhAvakSaNaH karmaNAmupazamakSayopazamakSayAnyatarAvAtAvavasara ucyate, tatropazamazreNyAM cAritramohanIya upazamite'ntasmauhUrtika aupazamikazcAritrakSaNo bhavati, tasyaiva mohanIyasya kSayeNAntammauhUrtika eva chadmasthayathAkhyAtacAritrakSaNo bhavati, kSayopazamena tu kSAyopazamikacAritrAvasaraH, sa cotkRSTato | dezonAM pUrvakoTiM yAvadavagantavyaH, samyaktvakSaNastva jaghanyotkRSTasthitAvAyuSo varttamAnasya, zeSANAM tu karmmaNAM palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnAntaH sAgaropamakoTikoTIsthitikasya jantorbhavati, sa cAnena krameNeti, granthikasattvebhyo'bhavyebhyo'nantaguNayA zuddhyA vizuddhyamAno matizrutavibhaGgAnyatarasAkAropayuktaH zuddhalezyAtrikAnyataralezyo'zubhakarmaprakRtInAM catuHsthAnikaM rasaM dvisthAnikatAmApAdayan zubhAnAM ca dvisthAnikaM catuHsthAnikatAM nayan babhraMzca dhruvaprakRtIH parivarttamAnAzca bhavaprAyogyA bananniti, dhruvakarmmaprakRtayazcemAH - paJcadhA jJAnAvaraNIyaM navadhA darzanAvaraNIyaM mithyAtvaM kapAyaSoDazakaM bhayaM jugupsA | taijasakArmaNazarIre varNagandharasasparzAguruladhUpaghAtanirmANanAmAni paJcadhA'ntarAyaH, etAH saptacatvAriMzad dhruvaprakRtayaH, AsAM sarvadA badhyamAnatvAt, manuSyatirazcoranyataraH prathamaM samyaktvamutpAdayannetA ekaviMzatiH (m ) parivarttamAnA badhnAti, tadyathA-devagatyAnupUrvIdvayapaJcendriyajAtivaikriyazarIrAGgopAGgadvayasamacaturasra saMsthAnaparAghAtocchvAsaprazastavihAyogatiprazastatrasAdidazaka sAtAvedanIyoccairgotrarUpA iti, devanArakAstu manuSyagatyAnupUrvIdvayaudArikadvayaprathama saMhananasahitAni Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0 ) // 110 // zubhAni bananti, tamatamAnArakAstu tiryaggatyAnupUrvArddhayanIcairgotra sahitA nIti, tadadhyavasAyopapannaH sannAyuSkamababhan yathApravRttena karaNena granthimAsAdyApUrvakaraNena bhittvA mithyAtvasyAntarakaraNaM vidhAyAnivRttikaraNena samyaktvamavAmoti, tata Urddha krameNa kSIyamANe karmmaNi pravarddhamAneSu kaNDakeSu dezaviratyAderavasara iti / nokarmmabhAvakSaNastvAlasyamohAvarNavAdastambhAdyabhAve samyaktvAdyavAdhyavasara iti, AlasyAdibhistupahato labdhvA'pi saMsAralaGghanakSamaM manuSyabhavaM bodhyAdikaM nApnotIti, uktaM ca- "Alassamoha'vannA thaMbhA kohA pamAya kiviNattA / bhayasogA annANA vikkheva kuUhalA ramaNA // 1 // ehiM kAraNehiM ladbhUNa sudullAhaMpi mANussaM / na lahai suI hiakariM saMsAruttAraNi jIvo // 2 // " tadevaM caturvidho'pi kSaNa uktaH, tadyathA - dravyakSaNo jaGgamatvAdiviziSTaM manuSyajanma kSetrakSaNa AryakSetraM kAlakSaNo | dharmmacaraNakAlo bhAvakSaNaH kSayopazamAdirUpaH / ityevaMbhUtamavasaramavApyAtmArthaM samanuvAsayedityuttareNa sambandhaH / kiM cajAva soyapariNNANA aparihINA nettapariNNANA aparihINA ghANapariNNANA aparihINA jI pariNANA phari0, icceehiM virUvarUvehiM paNNANehiM aparihINehiM AyaTTaM (saMmaM) samaNuvAsijjAsi ( sU0 71) tibemi // prathamoddezaH // 1 AlasyaM moho'varNaH stambhaH krodhaH pramAdaH kRpaNatA bhayazokI ajJAnaM vikSeSaH kautUhalaM ramaNam // 1 // etaiH kAraNairlabdhvA sudurlabhamapi mAnuSyaM / na labhate zrutiM hitakarI saMsArottAriNIM jIvaH // 2 // loka. vi. 2 uddezakaH 1 // 110 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvanacAsAvazcAyatamAvatamaNivajJAnAnAM vAivA tena vA SROCENCECCESCRCANCE yAvadasya vizarAroH kAyApazadasya zrotravijJAnAni jarasA rogeNa vA aparihInAni bhavanti, evaM netraghANarasanasparzavijJAnAni na viSayagrahaNasvabhAvatayA mAndyaM pratipadyante, ityetaiH 'virUparUpaiH' iSTAniSTarUpatayA nAnArUpaiH 'prajJAnaiH' prakRpTaiAnairaparikSIyamANaiH sadbhiH kiM kuryAd ! ityAha-'AyaI' ityAdi, Atmano'rtha AtmArthaH, saca jJAnadarzanacAritrAtmakaH, anyastvanartha eva, athavA''tmane hitaM-prayojanamAtmArtha, tacca cAritrAnuSThAnameva, athavA AyataHaparyavasAnAnmokSa eva, sa cAsAvarthazcAyatArtho'tastaM, yadi vA''yatto-mokSaH arthaH-prayojanaM yasya darzanAditrayasya tattathA | 'samanuvAsayet' iti 'vasa nivAse' ityetasmAddhetumaNNijantAlliTsip saM-samyag yathoktAnuSThAnena anu-pazcAdanabhikAntaM vayaH saMprekSya kSaNam-avasaraM pratipadya zrotrAdivijJAnAnAM vA' prahINatAmadhigamya tata AtmArtha 'samanuvAsayeH' Atmani vidadhyAH / athavA 'arthavazAd vibhaktipuruSapariNAma'itikRtvA tena vA AtmArthena jJAnadarzanacAritrAtmakenAtmAnaM 'samanuvAsayed'bhAvayedraJjayet, AyatArtha vA mokSAkhyaM samyag-apunarAgamanenAnviti-yathokAnuSThAnAtpazcAdAtmanA 'samanuvAsayed'adhiSThApayed / 'itiH' parisamAptI, bravImIti sudharmasvAmI jambUsvAminamidamAha, yadbhagavatA zrIvarddhamAnasvAminA'rthato'bhyadhAyi tadevAhaM sUtrAtmanA vacmIti / dvitIyAdhyayanasya prathama uddezakaH smaaptH|| Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakaH2 // 111 // uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyasya vyAkhyA pratanyate, asya cAyamabhisambandhaH, iha viSayakaSAyamAtApitrAdilokavijayena mokSAvAptihetubhUtaM cAritraM yathA sampUrNabhAvamanubhavatyevaMrUpo'dhyayanArthAdhikAraH prAbhiradezi, tatra mAtApitrAdilokavijayena rogajarAdyanabhibhUtacetasA''tmArthaH-saMyamo'nuSTheya ityetatprathamoddezake'bhihitam , ihApi tasmineva saMyame vartamAnasya kadAcinmohanIyodayAdaratiH syAd , ajJAnakarmalobhodayAdvA'dhyAtmadoSeNa saMyame na dRDhatvaM bhave|dityato'ratyAdivyudAsena yathA saMyame dRDhatvaM bhavati tathA'nena pratipAdyate, athavA yathA'STaprakAraM karmApahIyate tathA |asminnadhyayane pratipAdyate ityadhyayanArthAdhikAre'bhyadhAyi, tacca kathaM kSIyata ityAha araiM Audde se mehAvI, khaNasi muke (sU072) asya cAnantarasUtreNa sambandho vAcyaH, sa cAyam-'Ayaha samaNuvAsejjAsi' AtmArthaM saMyama samyaktayA kuryAt, tatra kadAcidaratyudbhavo bhavettadarthamAha-'araI, ityAdi, paramparasUtrasambandhastu 'khaNaM jANAhi paMDie' kSaNaM-cAritrAvasaramavApyAratiM na kuryAdityAha-'araI' ityAdi, AdisUtrasambandhastu 'suaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAya' kiM tacchutamityAha-'araI AuTTe se mehAvI' ramaNaM ratistadabhAvo'ratistAM paJcavidhAcAraviSayAM mohodayAt kaSAyA| bhiSvaGgajanitAM mAtApitRkalatrAdyutthApitAM 'sa' ityaratimAn 'medhAvI' viditAsArasaMsArasvabhAvaH san Avarteta apavaseta nivartayedityuktaM bhavati, saMyame cAratirna viSayAbhiSvaGgaratimRte kaNDarIkasyevetyata idamukkaM bhavati-viSayAbhiSvaGge rati nivarteta, nivarttanaM caivamupajAyate yadi dazavidhacakravAlasAmAcArIviSayA ratirutpadyate pauNDarIkasyeveti, tatazcedamukta // 111 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavati-saMyame ratiM kurvIta, tadvihitaratastu na kiJcidvAdhAyai, nApIhAparasukhottarabuddhiriti, Aha ca - " kSititalazayanaM vA prAntabhaikSAzanaM vA, sahajaparibhavo vA nIcadurbhASitaM vA / mahati phalavizeSe nityamabhyudyatAnAM na manasi na zarIre duHkhamutpAdayanti // 1 // taiNasaMthAranisaNNo'vi muNivaro bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM taM katto cakkavaTTIvi ? // 2 // " ityAdi ca / atra hi cAritramohanIyakSayopazamAdavAptacAritrasya punarapi tadudayAdavadidhAviSoranena sUtreNopadezo dIyate taccAvadhAvanaM saMyamAt yairhetubhirbhavati tAnniyuktikAro gAthayA''caSTe biuse aDho saMjame koi hujja araIe / annANakammalo bhAiehi~ ajjhatthadosehiM // 197 // iha hi prathamoddeza vahnayo niryuktigAthA AsmiMstviyamevaiketyato mandabuddheH syAdArekA yathA iyamapi tatratyaivetyato vineyasukhapratipattyarthaM dvitIyodezakagrahaNamiti, kazcitkaNDarIkadezIyaH 'saMyame' saptadazabhedabhinne 'adRDhaH' zithilo mohanIyodayAdaratyudbhavAdbhavet, mohanIyodayo'pyAdhyAtmikairdoSairbhavet, te cAdhyAtmadoSA ajJAnalobhAdayaH, AdizabdAdicchAmadana kAmAnAM parigraho, mohasyAjJAnalobhakAmAdyAtmakatvAtteSAM cAdhyAtmikatvAditi gAthArthaH // [dvitIyAdhyayane dvitIyodezaka niryuktiH ] // nanu cAratimato medhAvino'nena sUtreNopadezo dIyate yathA-saMyamAratimapavartteta, medhAvI cAtra viditasaMsArasvabhAvo vivakSito yazcaivaMbhUto nAsAvaratimAn tadvAMzcenna viditavedya ityanayoH sahAnavasthAnalakSaNena virodhena virodhAcchAyAtapayoriva naikatrAvasthAnam, uktaM ca- " tajjJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgagaNaH / 1 tRNasaMstAraniSaNNo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH / yatprApnoti muktimukhaM kutastat cakravartyapi 1 // 1 // %%%%%%% Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 loka.vi.2 kA zrIAcA-1| tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // 1 // " ityAdi, yo hyajJAnI mohopahatacetAH sa viSayAbhiSvaGgAtsaM- rAGgavRttiH yame sarvadvandvapratyanIke ratyabhAvaM vidadhyAd, Aha ca-ajJAnAndhAzcaTulavanitApAGgavikSepitAste, kAme saktiM dadhati (zI0) vibhavAbhogatuGgArjane vA / vidvaccittaM bhavati hi mahanmokSamArgakatAnaM, nAlpaskandhe viTapini kaSatyasabhittiM gajendraH // 1 // " naitanmRSyAmahe, yato hyavAptacAritrasyAyamupadezo ditsitaH, cAritrAvAptizca na jJAnamRte, tatkAryatvAccAritrasya, // 112 // na ca jJAnAratyovirodhaH, api tu ratyaratyoH, tatazca saMyamagatA ratirevAratyA bAdhyate na jJAnam , ato jJAnino'pi ducAritramohanIyodayAtsaMyame syAdevAratiH, yato jJAnamapyajJAnasyaiva vAdhaka, na saMyamArateH, tathA coktam-jJAnaM bhUri yathA rthavastuviSayaM svasya dviSo bAdhakaM, rAgArAtizamAya hetumaparaM yuGkte na kartR svayam / dIpo yattamasi vyanakti kimu no rUpaM sa evekSatA, sarvaH svaM viSayaM prasAdhayati hi prAsaGgiko'nyo vidhiH // 1 // " tathedamapi bhavato na karNavivaramagAd yathA-balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra muhyatI'tyato yatkiJcidetat, athavA nAratyApanna evaivamucyate, api tvayamupadezo medhAvI saMyamaviSaye mA vidhAdaratimiti / saMyamAratinivRttazca san ke guNamavAmotItyAha-'khaNaMsi mukke'parama-1 niruddhaH kAlaH kSaNaH jaratpadRzATikApATanadRSTAntasamayaprasAdhitaH tatra mukto vibhaktipariNAmAdvA kSaNena-aSTaprakAreNa karmaNA saMsArabandhanairvA viSayAbhiSvaGgasnehAdibhirmukto bharatavaditi, ye punaranupadezavartinaH kaNDarIkAdyAste caturgatikasaMsArAntarvarttino duHkhasAgaramadhivasantItyAha ca aNANAya puTThAvi ege niyati, maMdA moheNa pAur3A, apariggahA bhavissAmo samu 12 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TThAya laddhe kAme abhigAhai, aNANAe muNiNo paDilehaMti, ittha mohe puNo puNo sannA no havvAe no pArAe (sU073 ) AjJApyata ityAjJA-hitAhitaprAptiparihArarUpatayA sarvajJopadezastadviparyayo'nAjJA tayA anAjJayA satyA 'spRSTAH' parISahopasaggaiH, apizabdaH sambhAvanAyAM sa ca bhinnakramo nivarttanta ityasmAdanantaraM draSTavyaH, 'eke' mohanIyodayAtkaNDarIkAdayo na sarve saMyamAtsamastadvandvopazamarUpAt nivarttante apIti, sambhAvyata etanmohodayasyetyapizabdArthaH, kiMbhUtAH santo nivarttanta ityAha- 'mandA' jaDA apagatakarttavyAkarttavyavivekAH, kuta evaMbhUtA ?, yato 'mohena prAvRtA' | moha :- ajJAnaM mithyAtvamohanIyaM vA tena prAvRtA - guNThitAH, uktaM ca- "ajJAnaM khalu kaSTaM krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / artha hitamahitaM vA na vetti yenAvRto lokaH // 1 // " ityAdi, tadevamavAptacAritro'pi kamrmodayAtparISahodaye'GgIkRtaliGgaH pazcAdbhAvatAmAlambata ityuktam / apare tu svaruciviracitavRttayo nAnAvidhairupAyairlokAdarthaM jighRkSavaH kila vayaM saMsArodvignA mumukSavasteSu teSu ArambhaviSayAbhiSvaGgeSu pravartata iti darzayati- 'apariggahA' ityAdi, pariH samantAt manovAkkAyakarmabhirgRhyata iti parigrahaH sa yeSAM nAstItyaparigrahA evaMbhUtA vayaM bhaviSyAma iti zAkyAdimatAnusAriNaH svayUthyA vA 'samutthAya' cIvarAdigrahaNaM pratipadya, tato labdhAn kAmAn 'abhigAhante' sevante, tivyatyayena caikavacanamiti, atra cAntyatratopAdAnAt zeSANyapi grAhyANi, ahiMsakA vayaM bhaviSyAma evamamRSAvAdina ityAdyapyAyojyam / tadevaM zailUSA ivAnyathAvAdino'nyathAkAriNaH kAmArthameva tAMstAn pravrajyAvizeSAnbibhrati uktaM ca- "svecchAviracitazAstraiH Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 113 // pravrajyAveSadhAribhiH kSudraiH / nAnAvidhairupAyairanAthavanmuSyate lokaH // 1 // " ityAdi / tadevaM pravrajyAveSadhAriNo labdhA- loka.vi.2 kAmAnavagAhante tallAbhArthaM ca tadupAyeSu pravartante ityAha-'aNANAe' ityAdi, 'anAjJayA' svairiNyA buddhyA 'munaya' iti muniveSaviDambinaH kAmopAyAn 'pratyupekSante' kAmopAyArambheSu paunaHpunyena lagantIti, Aha ca-ettha' ityAdi, IPuddezakaH2 'atra' asmin viSayAbhiSvaGgAjJAnamaye bhAvamohe paunaHpunyena 'sannAH' viSaNNA nimagnAH paGkAvamagnA nAgA ivAtmAnamAkraSTuM nAlamiti, Aha ca-'no havvAe no pArAe' yo hi madhyemahAnadIpUraM nimagno bhavatyasau nArAtIyatIrAya nApi pAremahAnadIpUramiti, evamatrApi kutazcinnimitAttyaktagRhagRhiNIputradhanadhAnyahiraNyaratnakupyadAsIdAsAdivibhava AkizcanyaM pratijJAyArAtIyatIradezyAvahavAsasaukhyAnnirgataH san no havvAetti bhavati, punarapi vAntabhogAbhilASitayA yathoktasaMyamAbhAvena tarikrayAyA viphalatvAt no pArAe tti bhavati, ubhayato muktabandhanA mukkolIvobhayabhraSTo na grahastho nApi pravrajita ityuktaM bhavati, uktaM ca-"indriyANi na guptAni, lAlitAni na cecchayA / mAnuSyaM durlabhaM prApya, na bhuktaM nApi zoSitam // 1 // " iti / ye punaraprazastaratinivRttAH prazastaratimadhizayAnAste kiMbhUtA bhavantItyAha vimuttA hu te jaNA je jaNA pAragAmiNo, lobhamalobheNa duguMchamANe laddhe kAme nAbhigAhai (sU074) // 113 // vividham-anekaprakAraM dravyato dhanasvajanAnuSaGgAdbhAvato viSayakaSAyAdibhyo'nusamayaM mucyamAnA eva bhAvini bhUtavadupacArAnmuktA vimuktAH te janA ye janAH sarvasvajanabhUtA nirmamatvAH pAragAmino bhavanti, pAro-mokSaH saMsArArNavakTa Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttitvAttatkAraNAni jJAnadarzanacAritrANyapi pAra. iti, bhavati hi tAdarthyAttAcchabdhaM yathA tandulAn varSati parjanyaH, atastatpAra-jJAnadarzanacAritrAkhyaM gantuM zIlaM yeSAM te pAragAminaH, te muktA bhavantIti pUrveNa sambandhaH / kathaM punaH sampUrNapAragAmitvaM bhavatItyAha-'lobha' ityAdi, iha hi lobhaH sarvasaGgAnAM dustyajo bhavati, tathAhi-kSapakazreNyantargatasyApagatAzeSakaSAyasyApi khaNDazaH kSipyamANo'pyanubadhyata iti, atastaM lobha, tadvipakSeNa alobhena 'jugupsamAnoM nindanpariharan kiM karotItyAha-laddhe' ityAdi, 'labdhAn prAptAnicchAmadanarUpAn kAmAn 'nAbhigAhate' na sevate, yo hi zarIrAdAvapi nivRttalobhaH sa kAmAbhiSvaGgavAnna bhavati, brahmadattAmantritacitravaditi, pradhAnAntyalobhaparityA|gena copasarjanAdhastanaparityAgo draSTavyaH, tadyathA-krodhaM kSAntyA jugupsamAno mAnaM mAIvena mAyAmArjavenetyAdyapyAkAyojyaM, lobhopAdAnaM tu sarvakaSAyaprAdhAnyakhyApanArthamupAdade, tathAhi-tatpravRttaH sAdhyAsAdhyavivekavikalaH kAryAkAryahU vicArarahitaH sannarthaMkadattadRSTiH pApopAdAnamAsthAya sarvAH kriyAH adhitiSThatIti, taduktam-"dhAMvei rohaNaM tarai sAyaraM bhamai giriNiguMjesuM / mArei baMdhavaMpihu puriso jo hoi dhaNaluddho // 1 // aDai bahuM vahai bharaM sahai chuhaM pAvamAyarai dhiho / kulasIlajAipaccayadhiI ca lobhahuo cayai // 2 // " ityAdi, tadevaM kutazcinnimittAtsahApi lobhA-3 dinA niSkamya punarlobhAdiparityAgaH kAryaH, anyastu lobhaM vinApi pravrajyAM pratipadyata iti darzayati 1 dhAvati rohaNaM tarati sAgaraM bhrAmyati girinikuzeSu / mArayati bAndhavamapi puruSo yo bhavati dhanalubdhaH // 7 // aTati bahu vahati bhAraM sahate kSudhA pApamAcarati bhraSTaH / kulazIlajAtiprasayadhRtIca lobhAbhidvatastyajati // 2 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 114 // viNAvi lobhaM nikkhamma esa akamme jANai pAsai, paDilehAe nAvarkakhai, esa aNagAriti paJca, aho ya rAo paritappamANe kAlAkAlasamuTThAi saMjogaTThI aTThAlobhI AlUMpe sahasakkAre viNiviTThacitte ittha satthe puNo puNo se Ayabale se nAibale se mittabale se piccabale se devabale se rAyabale se corabale se atihibale se kiviNabale se samaNabale, icceehiM virUvarUvehiM kajjehiM daMDasamAyANaM saMpehAe bhayA kajjai, pAvamukkhutti mannamANe, aduvA AsaMsAe (sU075 ) kazcidbharatAdiniHzeSato lobhApagamAdvinApi lobhaM 'niSkramya' pravrajyAM pratipadya, pAThAntaraM vA 'viNaittu lobhaM' savalanasaMjJakamapi lobhaM 'vinIya' nirmUlato'panIya eSa evaMbhUtaH san 'akarmA' apagataghAtikarmmacatuSTayAvirbhUtAnAvaraNajJAno vizeSato jAnAti sAmAnyataH pazyati, etaduktaM bhavati - evaMbhUto lobho yena tatkSaye mohanIyakSaye cAvazyaM ghAtikarmmakSayastasmiMzca nirAvaraNajJAnasadbhAvastato'pi bhavopagrAhikammapagama ityato lobhApagame akarmetyuktam / yatazcaivambhUto lobho durantastaddhAnau cAvazyaM karmakSayastataH kiM karttavyamityAha - 'paDilehAe' ityAdi, pratyupekSaNayA-guNadoSaparyAlocanayopapannaH sannathavA lobhavipAkaM pratyupekSya-paryAlocya tadabhAve guNaM ca lobhaM 'nAvakAGkSati' nAbhilaSatIti, yazcAjJAnopahatAntaHkaraNo'prazastamUlaguNasthAnavartI viSayakaSAyAdyupapannastasya pUrvoktaM viparItatayA sarva saMtiSThate, tathAhi - alobhaM loka. vi. 2 uddezakaH 2 // 114 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobhana agupacApratyupekSA paritapyamAnakAriNi paunAyatAstA kriyA lobhena jugupsamAno labdhAn kAmAnavagAhate, lobhamanapanIya niSkramya punarapi lobhaikamanAH sakA na jAnAti nApi pazyati, apshyshcaaprtyupekssnnyaa'bhikaayti| yacca prathamoddezake'prazastamUlaguNasthAnamavAcitacca vAcyamiti, Aha ca-'aho ya rAoM' ityAdi, ahorAtraM paritapyamAnaH kAlAkAlasamutthAyI saMyogArthI arthAlobhI AlumpaH sahasAkAro viniviSTacittaH atra-zastre pRthivIkAyAdyupaghAtakAriNi paunaHpunyena vartate / kiM ca-'se Ayabale' Atmano balaM-zaktyupacaya AtmabalaM tanme bhAvItikRtvA nAnAvidhairupAyairAtmapuSTaye tAstAH kriyAH aihikAmuSmikopaghAtakAriNIrvidhatte, tathAhi-18 'mAMsena puSyate mAMsa'mitikRtvA paJcendriyaghAtAdAvapi pravarttate, aparAzca lumpanAdikAH sUtreNaivAbhihitAH, evaM ca 'jJAtibalaM' svajanabalaM me bhAvIti, tathA tanmitrabalaM me bhaviSyati yenAhamApadaM sukhenaiva nistariSyAmi, tasratyabalaM bhavivyatIti bastAdikamupahanti, tadvA devabalaM bhAvIti pacanapAcanAdikAH kriyA vidhatte, rAjabalaM vA me bhaviSyatIti rAjAnamupacarati, cauragrAme vA vasati caurabhAgaM vA prApsyAmIti caurAnupacarati, atithibalaM vA me bhaviSyatItyatithInupacarati, atithirhi niHspRho'bhidhIyate iti, uktaM ca-"tithiparvotsavAH sarve, tyaktA yena mhaatmnaa| atithi taM vijAnIyAccheSamabhyAgataM viduH // 1 // " etaduktaM bhavati-tadvalArthamapi prANiSu daNDo na nikSeptavyaH iti, evaM kRpaNazramaNArthamapi vAcyamiti, evaM pUrvoktaiH 'virUparUpaiH'nAnAprakAraiH piNDadAnAdibhiH kAryaiH 'daNDasamAdAna'miti | daNDyante-vyApAdyante prANino yena sa daNDastasya samyagAdAnaM-grahaNaM samAdAnaM, tadAtmabalAdikaM mama nAbhaviSyat yadyahametannAkariSyamityevaM 'saMprekSayA' paryAlocanayA evaM saMprekSya vA bhayAt kriyate, evaM tAvadihabhavamAzritya daNDa bhA. sU. 20 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) // 115 // ACA%AARAKASAKASH samAdAnakAraNamupanyastam , AmuSmikArthamapi paramArthamajAnAnairdaNDasamAdAnaM kriyata iti darzayati-pAvamokkho'tti loka.vi.2 ityAdi, pAtayati pAsayatIti vA pApaM tasmAnmokSaH pApamokSaH, 'iti' hetI, yasmAtsa mama bhavISyatIti manyamAnaH daNDasamAdAnAya pravartata iti, tathAhi-hutabhuji SaDjIvopaghAtakAriNi zastre nAnAvidhopAyaprANyupaghAtAttapApavidhvaM uddezakA 2 sanAya pippalazamIsamittilAjyAdikaM zaThavyudAhitamatayo juhvati, tathA pitRpiNDadAnAdau bastAdimAMsopaskRtabhojanAdikaM dvijAtibhya upakalpayanti tadbhuktazeSAnujJAtaM svato'pi bhuJjate, tadevaM nAnAvidhairupAyairajJAnopahatabuddhayaH pApamokSArtha daNDopAdAnena tAstAH kriyAH prANyupapAtakAriNIH samArabhamANAH anekabhavazatakoTIdurmocamaghamevopAdadata iti / kizca aduvA' ityAdi, pApamokSa iti manyamAno daNDamAdatta ityuktam , athavA AzaMsanam AzaMsA-aprAptaprApaNAbhilASastadartha daNDasamAdAnamAdatte, tathAhi-mamaitat paruparAri vA pretya vopasthAsyate ityAza-10 sayA kriyAsu pravarttate, rAjAnaM vA'rthAzAvimohitamanA avalagati, uktaM ca-"ArAdhya bhUpatimavApya tato dhanAni, bhokSyAmahe kila vayaM satataM sukhAni / ityAzayA dhanavimohitamAnasAnA, kAlaH prayAti maraNAvadhireva puMsAm // 1 // ehi gaccha patottiSTha, vada maunaM samAcara / ityAdyAzAgrahagrastaiH, krIDanti dhanino'thibhiH // 2 // " ityAdi // tadevaM / jJAtvA kiM karttavyamityAha // 115 // taM pariNNAya mehAvI neva sayaM eehiM kajehiM daMDaM samAraMbhijA neva annaM eehiM paNa 'aduvA' ityAdi, pANyupapAtakAriNI samajate, tadevaM nAmAlA vastAdimAMsopaskRtabhA, rAjAnaM vA'rthAzAsamAdAnamAdatte, tathAhi mAno daNDamAdatta ityuktama, kATIdumrmocamaghamevo Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kajehiM daMDaM samAraMbhAvijA eehiM kajjehiM daMDaM samAraMbhaMtapi annaM na samaNujANijjA, esa magge AriehiM paveie, jahettha kusale novaliMpijjAsi tibemi (sU076) logavijayassa bitio uddeso // 2 // 'taditi sarvanAma prakrAntaparAmarzi, 'tat' zastraparijJoktaM svakAyaparakAyAdibhedabhinnaM zastram, iha vA yaduktam | |aprazastaguNamUlasthAnaM-viSayakaSAyamAtApitrAdikaM, tathA kAlAkAlasamutthAnakSaNaparijJAnazrotrAdivijJAnaprahANA|dikaM tathA''tmabalAdhAnAdyarthaM ca daNDasamAdAnaM jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA pariharet 'medhAvI' maryA dAvartI, jJAtaheyopAdeyaH san kiM kuryAdityAha-'neva sayaM' ityAdi, naiva 'svayam' AtmanA etaiH-AtmabalAdhAnAdikaiH S'kAryaiH karttavyaiH samupasthitaiH sadbhiH 'daNDa' sattvopaghAtaM samArabhet, nApyanyamaparamebhiH kAhisAnRtAdikaM daNDa samArambhayet , tathA samArabhamANamapyaparaM yogatrikeNa na samanujJApayet / eSa copadezastIrthakRdbhirabhihita ityetat sudharmasvAmI jambUsvAminamAheti darzayati-'esa' ityAdi, 'eSa' iti jJAnAdiyukto bhAvamArgoM yogatrikakaraNatrikeNa| daNDasamAdAnaparihAralakSaNo vA 'AyaH' ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH-saMsArArNavataTavartinaH kSINaghAtikamauzAH saMsArodaravivaravartibhAvavidaH tIrthakRtastaiH 'prakarSeNa' sadevamanujAyAM parSadi sarvasvabhASAnugAminyA vAcA yogapadyAzeSasaMzIticchetryA prakarSaNa veditaH kathitaH pratipAdita itiyAvat, evambhUtaM ca mArga jJAtvA kiM kartavya Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 % loka.vi.2 uddezakaH3 zrIAcA-15 mityAha-'jahettha' ityAdi, teSu teSvAtmabalopadhAnAdikeSu kAryeSu samupasthiteSu satsu daNDasamupAdAnAdikaM pariharana rAvRttiH 'kuzalo' nipuNaH avagatatattvo yathaitasmin daNDasamupAdAne svamAtmAnaM 'nopalimpayeH' na tatra saMzleSaM kuryA iti, (zI.) vibhaktipariNAmAdvA etena daNDasamupAdAnajanitakarmaNA yathA nopalipyase tathA sarvaiH prakAraiH kuryAstvam / iti zabdaH parisamAptau, bravImIti pUrvavat / lokavijaye dvitIya uddezakaH smaaptH|| // 116 // ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake saMyame dRDhatvaM kAryamasaMyame cAdRDhatvamuktaM, taccobhayamapi kaSAyavyudAsena sampadyate, tatrApi mAna utsatterArabhya uccairgotrotthApitaH syAt atastadvayudAsArthamidamabhidhIyate / asya cAnantarasUtreNa sambandhaH-'jahettha kusale novaliMpejAsi' kuzalo nipuNaH sannasminnuccairgotrAbhimAne yathA''tmAnaM nopalimpayestathA vidadhyAstvaM, kiM matvA ?, ityatastadabhidhIyate se asaiM uccAgoe asaI nIAgoe, no hINe no airitte, no'pIhae, iya saMkhAya ko goyAvAI ko mANAvAI ?, kaMsi vA ege gijjhA, tamhA no harise no kuppe, bhUehiM jANa paDileha sAyaM (sU077) . 'se asaI uccAgoe asaI nIAgoetti' 'sa' iti saMsAryasumAn 'asakRd' anekazaH uccairgotre mAnasatkArAheM, // 116 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpanna iti zeSaH, tathA asakRnnIcairgotre sarvalokAvagIte, paunaHpunyenosanna iti, tathAhi-nIcairgotrodayAdanantamapi kAlaM tiryakSvAste, tatra ca paryaTan dvinavatinAmottaraprakRtisatkarmA saMstathAvidhAdhyavasAyopapannaH AhArakazarIratatsahAtabandhanAGgopAGgadevagatyAnupUrvIdvayanarakagatyAnupUrvIdvayavaikriyacatuSTayarUpA etA dvAdazakarmaprakRtInirlepyAzItisakA tejovAyupUtpannaH san manujagatyAnupUrvIdvayamapi nirlepya tata uccairgotramudlayati palyopamAsaMkhyeyabhAgena, atastejovAyuSvAdya eva bhaGgakA, tadyathA-nIcairgotrasya bandha udayo'pi tasyaiva satkarmatA'pIti, tato'pyudvattasyAparaikendriyagatasyAyameva bhaGgaH, baseSvapyaparyAptakAvasthAyAmayameva, anirlepite' tUccairgotre dvitIyacaturthau bhanau, tadyathA-nIcairgotrasya bandha udayo'pi tasyaiva satkarmatA tUbhayarUpasyaiveti dvitIyaH, tathA uccairgotrasya bandho nIcasyodayaH satkarmatA tubhayarUpasyeti caturthaH, zeSAstu catvAro na santyeva, tiryazUccairgotrasyodayAbhAvAditi bhAvaH, tadevamuccairgotrodalanena kalaMkalIbhAvamApanno'nantaM kAlamekendriyeSvAste, anudalite vA tiryakSvAste'nantA utsarpiNyavasapiNIH, AvalikAkAlAsakhye 1.syAnyatrApi AdAvaya. pra. 2 anilepite tUcargotre dvitIyo bhaGgakaH, kasyacitprathamasamaya evAparasyAntamuhUrtAdvordhvamuccaiaunasambandhasadbhAve caturthabhaGgakA, tadyathA-nIcairgotrasya bandha udayo'pi tasyaiva satkarmatA tUbhayarUpasyaiveti dvitIyaH, tathothairgotrasya bandho nIcasyodayaH satkarmatA tUbhayarUpasyeti caturthaH, |zeSAstu catvAro na santyeva, tiryakSurgotrasyodayAbhAvAditi bhAvaH / tadevamuccairgotrodlanena kalaMkalIbhAvamApano'saMkhyeyamapi kAlaM sUkSmatrasevAste, tato'pyudatta uccairgotrodayAbhAve sati dvitIyacaturthabhaGgakastho'nantamapi kAlaM tiryakSvAste iti, sa ca anantA utsapiNyavasappaNIH, AvalikAkAlAsaMkhyeyabhAgasamayasaMkhyAn pudgalaparAvartAniti pra. 3 nIcairgotrasya bandha ucairgotrasyodayaH uccanIcairgotre satI 3 ucairgotrasya bandha uccairgotrasyodaya ucanIcairgotre satI 5 uccairgotrasyodaya uccanIcairgotre satI 6 uccairgotrasyodaya uccairgotraM sat 7 ityevaMrUpAH zeSAstRtIyapazcamaSaSThasaptamabhaGgarUpAzcatvAraH, pra. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) CAR // 117 // kSatrato bAdamina vivakSitAkyavasarpiNIsamayAntrayamANena ya yabhAgasamayasaMkhyAna pudgalaparAva niti, kIdRzaH punaH pudgalaparAvartta iti ? ucyate, yadaudArikavaikriyataijasabhASAnApA- loka.vi.2 namanaHkarmasaptakena saMsArodaravivaravartinaH pudgalAH AtmasAtpariNAmitA bhavanti tadA pudgalaparAvartta ityeke, anye tu uddezakaH3 dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturkI varNayanti, pratyekamasAvapi bAdarasUkSmabhedAt dvaividhyamanubhavati, tatra dravyato bAdaro yadaudArikavaikriyataijasakArmaNacatuSTayena sarvapudgalA gRhItvojjhitAstadA bhavati, sUkSmaH punaryadaikazarIreNa sarvapudgalAH sarzitA bhavanti tadA draSTavyaH 1, kSetrato bAdaro yadA kramotkramAbhyAM mriyamANena sarve lokAkAzapradezAH spRSTA bhavanti tadA vijJeyaH, sUkSmastu tadA vijJeyo yadaikasmin vivakSitAkAzakhaNDake mRtaH punaryadA tasyAnantarapradezavRddhyA sarva lokAkAzaM vyAmoti tadA grAhyaH 2, kAlato bAdaro yadotsarpiNyavasarpiNIsamayAH kramotkramAbhyAM mriyamANenAliGgitA bhavanti tadA vijJeyaH, sUkSmastutsarpiNIprathamasamayAdArabhya krameNa sarvasamayA mriyamANena yadA chuptA bhavanti tadA'vagantavyo 3, bhAvato bAdaro yadA'nubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAni kramotkramAbhyAM mriyamANena vyAptAni bhavanti tadA'bhidhIyate, anubhAgabandhAdhyavasAyapramANaM tu saMyamasthAnAvasare prAgevAbhyadhAyIti, sUkSmastu jaghanyAnubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAdA-dA rabhya yadA sarveSvapi krameNa mRto bhavati tadA'vaseya iti / tadevaM kalaMkalIbhAvamApanno'nyo vA nIcairgotrodayAdanantamapi kAlaM tiryazvAste, manuSyeSvapi tadudayAdevacAvagIteSu sthAneSUtpadyate, tathA kalaMkalIsattvo'pi dvIndriyAdiSUpannaH san prathamasamaye eva paryAptyuttarakAlaM voccairgotraM bavA manuSyeSvasakRduccairgotramAskandati, tatra kadAcittRtIyabhaGgakasthaH| Gall // 117 // pazcamabhaGgopapanno vA bhavati, tAvimau-nIcairgotraM banAtyuccairgotrasyodayaH satkarmatA tUbhayasya tRtIyaH, paJcamastUccairgotraM | Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAti tasyaivodayaH satkarmmatA tUbhayasya, SaSThasaptamabhaGgau tUparatabandhasya bhavataH, aviSayatvAnna tAbhyAmihAdhikAraH, tau cemaubandhoparame uccairgotrodayaH satkarmmatA tUbhayasyeti SaSThaH, saptamastu zailezyavasthAyAM dvicaramasamaye nIcairgotre kSapite uccai gotrodayastasyaiva satkarmmateti, tadevamuccAvaceSu gotreSu asakRdutpadyamAnenAsumatA paJcabhaGgakAntarvarttinA na mAno vidheyo nApi dInateti / tayozvoccAvacayoH gotrayorbandhAdhyavasAyasthAnakaNDakAni tulyAnItyAha - 'No hINe No airitte' yAvantyuccairgotre 'nubhAvabandhAdhyavasAyasthAnakaNDakAni nIcairgotre'pi tAvantyeva, tAni ca sarvANyapyasumatA'nAdisaMsAre bhUyo bhUyaH sparzitAni, tata uccairgotrakaNDakArthatayA'subhRnna hIno nApyatiriktaH, evaM nIcairgotrakaNDakArthatayA'pIti / nAgArjunIyAstu paThanti - " egamege khalu jIve aIaddhAe asaI uccAgoe asaI nIAgoe, kaMDagaTTayAe no hINe no airitte" ekaiko jIvaH khaluzabdo vAkyAlaGkAre atIte kAle'sakRduccAvaceSu gotreSUtpannaH, sa coccAvacAnubhAgakaNDakApekSayA na hIno nApyatirikta iti, tathAhi uccairgotrakaNDakebhya ekabhavikebhyo'nekabhavikebhyo vA nIcairgotrakaNDakAni na hInAni nApyatiriktAnItyato'vagamyotkarSApakarSo na vidheyau, asya copalakSaNArthatvAt sarveSvapi madasthAneSvetadAyojyaM / yatazvoccAvaceSu sthAneSu karmmavazAdudyante, valarUpalAbhAdimadasthAnAnAM cAsamaJjasatAmavagamya kiM karttavyamityAha - 'no'pIhae' apiH sambhAvane sa ca bhinnakramo, jAtyAdInAM madasthAnAnAmanyatamadapi no 'IhetApi' nAbhilaSedapi athavA no spRhayet -nAvakAditi / tatra yadyuccAvaceSu sthAneSvasakRdutpanno'sumAMstataH kimityAha - ' iya saMkhAya' ityAdi, itirupapradarzane 'iti' etatpUrvoktanItyoccAvaca sthAnotpAdAdikaM 'parisaMkhyAya' jJAtvA 'ko gotravAdI Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 118 // CSCAREENA bhaved ?' yathA mamoccairgotraM sarvalokamAnanIyaM nAparasyetyevaMvAdI ko buddhimAn bhavet ?, tathAhi-mayA'nyaizca jantubhiH loka.vi.2 sarvANyapi sthAnAnyanekazaH prAptapUrvANIti, tathoccairgotranimittamAnavAdI vA ko bhavet?, na kazcitsaMsArasvarUpaparicchedItyarthaH, kiM ca-'kaMsi vA ege gijjhe' anekazo'nekasmin sthAne'nubhUte sati tanmadhye kasminvA ekasminnuccairgotrAdikeDa uddezakA navasthitasthAnake rAgAdivirahAdekaH kathaM gRdhyet ?, tAparyam-AsevAM viditakarmapariNAmo vidadhyAt, yujyeta gA_ yadi tatsthAna prAptapUrva nAbhaviSyat, taccAnekazaH prAptapUrvam, atastallAbhAlAbhayoH notkarSApakoM vidheyAviti, Aha ca-10 'tamhA' ityAdi, yato'nAdau saMsAre paryaTatA'sumatA'dRSTAyattAnyasakRduccAvacAni sthAnAnyanubhUtAni tasmAtkathaJciduccAvacAdikaM madasthAnamavApya 'paNDito' heyopAdeyatattvajJo 'na hRSyet' na harSe vidadhyAd, uktaM ca-"sarvasukhAnyapi bahuzaH prAptAnyaTatA mayA'tra saMsAre / uccaiHsthAnAni tathA tena na me vismayasteSu // 1 // jai so'vi Nijjaramao paDisiddho ahamANamahaNehiM / avasesa mayahANA parihariabbA payatteNaM // 2 // " nApyavagItasthAnAvAptau vaimanasya vidadhyAd, Aha ca-no kuppe' adRSTavazAttathAbhUtaloMkAsammataM jAtikularUpabalalAbhAdikamadhamamavApya 'na kupyet' na krodhaM kuryAt, katarannIcasthAnaM zabdAdikaM vA duHkhaM mayAnAnubhUtamityevamavagamya nodvegavazagena bhAvyam, uktaM ca-"avamAnAparidhazAdvadhabandhadhanakSayAt / prAptA rogAzca zokAzca, jAtyantarazateSvapi // 1 // saMte ye avimhai asoi paMDieNa raa||118|| 1 yadi so'pi nirjarAmadaH pratiSiddho'STamAnamathanaiH / avazeSANi madasthAnAni pariharttavyAni prayatnena // 1 // 2 satsu cA vismenumazocituM paNDitena cAsatsu / zakyaM hi dumopamitahRdayena hitaM dharatA // 1 // bhUtvA cakravartI pRthvIpativimalapANDuracchatraH / sa eva nAma bhUyo'nAthazAlAlayo bhavati // 2 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya asaMte / sakA hu dumovamiahiaeNa hi dharateNa // 2 // hoUNa cakavaTTI puhaivaI vimalapaMDaracchatto / so ceva nAma bhujo aNAhasAlAlao hoi // 3 // " ekasmin vA janmani nAnAbhUtAvasthA uccAvacAH karmavazato'nubhavati / tadevamuccanIcagotranirvikalpamanAH anyadapi avikalpena kiM kuryAdityAha-'bhUehiM' ityAdi, bhavanti bhaviSyantyabhUvaniti ca bhUtAni-asubhRtasteSu 'pratyupekSya' paryAlocya vicArya kuzAgrIyayA zemuSyA jAnIhi-avagaccha, kiM jAnIhi?oll'sAtaM' sukhaM tadviparItamasAtamapi jAnIhi, kiM ca kAraNaM sAtAsAtayoH? enajAnIhi, kiM cAbhilaSantyavigAnena prANina iti, atra jIvajantuprANyAdizabdAnupayogalakSaNadravyasya mukhyAn vAcakAnvihAya sattAvAcino bhUtazabdasyopAdAnenedamA| virbhAvayati-yathA'yamupayogalakSaNapadArtho'vazyaM sattAM vibharti, sAtAbhilASyasAtaM ca jugupsate, sAtAbhilASazca zubhaprakRtitvAd ato'parAsAmapi zubhaprakRtInAmupalakSaNametadavaseyam , ataH zubhanAmagotrAyurAdyAH karmaprakRtIranudhAvatyazubhAzca jugupsate sarvo'pi prANI / evaM ca vyavasthite sati kiM vidheyamityAha samie eyANupassI, taMjahA-andhattaM bahirattaM mUyattaM kANattaM kuMTattaM khujattaM vaDabhattaM sAmattaM sabalattaM saha pamAeNaM aNegarUvAo joNIo saMdhAyai virUvarUve phAse parisaMveyai (sU078) 1 karmavazago. pra. 2 budhyakha. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 119 // athavA bhUteSu zubhAzubharUpaM karmma pratyupekSya yatteSAmapriyaM tanna vidadhyAt ityayamupadezo, nAgArjunIyAstu paThanti - "puriseNaM khalu dukkhubveasuhesae" 'puruSo' jIvaH Namiti vAkyAlaGkAre 'khaluH' avadhAraNe duHkhAt udvego yasya sa duHkhodvegaH, sukhasyaiSakaH sukhaiSakaH, yAjakAditvAtsamAsazchAndasatvAdvA, duHkhodvegazvAsau sukhaiSakazca duHkhodvegasukhai-SakaH, sarvo'pi prANI duHkhodvegasukhaiSaka eva bhavatyato jIvaprarUpaNaM kArya, taccAvanivanapavanAnalavanaspatisUkSmabAdaravikalapaJcendriyasaMjJI tara paryAptakAparyAptakarUpaM zastraparijJAyAmakAryeva, teSAM ca duHkhaparijihIrSUNAM sukhalipsUnAmAtmaupamyamAcaratA tadupamardakAni hiMsAdisthAnAni pariharatA''tmA paJcamahAtrateSvAstheyaH, tasaripAlanArtha cottaraguNA apyanuzIlanIyAH, tadarthamupadizyate - 'samie eyANupassI' paJcabhiH samitibhiH samitaH san etat - zubhAzubhaM karma vakSyamANaM cAndhatvAdikaM draSTuM zIlaM yasyetyetadanudarzI bhUteSu sAtaM jAnIhIti saNTaGkaH, tatra 'samiti' riti 'iN gatA' vityasmAtsapUrvAt kinnantAdbhavati, sA ca pazcadhA, tadyathA-iryAbhASaiSaNA''dAna nikSepotsargarUpAH, tatrairyAsamitiH prANavyaparopaNatrataparipAlanAya, bhASAsamitira sadabhidhAnaniyamasaMsiddhaye, eSaNAsamitirasteyatrata paripAlanAya, zeSadvayaM tu samastavrataprakRSTasyAhiMsAvratasya saMsiddhaye vyApriyate iti, tadevaM paJcamahAvratopapetastadvRttikalpasamitibhiH samitaH san bhAvata etadbhUtasAtAdikamanupazyati, athavA yadanudarzyasau bhavati tadyathetyAdinA sUtreNaiva darzayati 'andhatvamityAdinA yAvat virUparUpe phAse parisaMveei' saMsArodare paryaTan prANI andhatvAdikA avasthA bahuzaH parisaMvedayate sa cAndho dravyato bhAvatazca tatraikendriyadvIndriyatrIndriyA dravyabhAvAndhAH, caturindriyAdayastu mithyAdRSTayo bhAvAndhAH, uktaM ca - " ekaM hi cakSuramalaM sahajo | loka.vi. 2 uddezakaH 3 // 119 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekastadvadbhireva saha saMvasatirdvitIyam / etadvayaM bhuvi na yasya sa tattvato'ndhastasyApamArgacalane khalu ko'parAdhaH 1 // 1 // " samyagdRSTayastupahatanayanA dravyAndhAH, ta evAnandhA na dravyato na ca bhAvataH, tadevamandhatvaM dravyabhAvabhinnamekAntena duHkhajananamavApnotIti, uktaM ca- "jIvanneva mRto'ndho yasmAtsarvakriyAsu paratantraH / nityAstamitadivAkarastamo'ndhakArArNavanimagnaH // 1 // lokadvayavyasanavahnividIpitAGgamandhaM samIkSya kRpaNaM parayaSTineyam / ko nodvijeta bhayakRjjananAdivodyAtkRSNAhinaikanicitAdiva cAndhagarttAt ? // 2 // " evaM badhiratvamapyadRSTavazAdanekazaH parisaMvedayate, tadAvRtazca sadasadvivekavikalatvAdaihikAmuSmikeSTaphala kriyAnuSThAnazUnyatAM bibhartti iti uktaM ca - "dharma zrutizravaNamaGgalavarjito hi, lokazrutizravaNasaMvyavahArabAhyaH / kiM jIvatIha badhiro ? bhuvi yasya zabdAH, svapnopalabdhadhananiSphalatAM prayAnti ? // 1 // svakalatracAlaputrakamadhuravacaHzravaNabAhyakaraNasya / badhirasya jIvitaM kiM jIvanmRtakA kRtidharasya ? // 2 // " evaM mUkatvamapyekAntena duHkhAvahaM parisaMvedayate, uktaM ca - " duHkha kara makIrttikaraM mUkatvaM sarvalokaparibhUtam / pratyAdezaM mUDhAH karmmakRtaM kiM na pazyanti 1 // 1 // " tathA kANatvamapyevaMrUpamiti, Aha ca - "kANo nimagnaviSamonnatadRSTirekaH, zakto virAgajanane jananAturANAm / yo naiva kasyacidupaiti manaHpriyatvamAlekhyakarmmalikhito'pi kimu svarUpaH 1 // 1 // " evaM 'kuNTatvaM' pANivakratvAdikaM 'kubjatvaM' vAmanalakSaNaM 'vaDabhatvaM' vinirgata pRSThIvaDabhalakSaNaM 'zyAmatvaM' kRSNalakSaNaM 'zabalatvaM' zvitralakSaNaM sahajaM pazcAdbhAvi vA karmmavazago bhUrizo duHkharAzidezIyaM parisaMvedayate / kiM ca-saha 'pramAdena' viSaya krIDAbhiSvaGgarUpeNa zreyasyanudyamAtmakena 'anekarUpAH' saGkaTavikaTazItoSNAdibhedabhinnA yonIH 'saMdadhAti' saMdhatte Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakaH3 // 12 // caturazItiyonilakSasambandhAvicchedaM vidadhAtIti bhAvaH, samyag dhAvatIti vA, tAsu tAsvAyuSkabandhottarakAlaM gacchatItyarthaH, tAsu ca nAnAprakArAsu yoniSu 'virUparUpAn' nAnAprakArAn 'sparzAn' duHkhAnubhavAn parisaMvedayate, anubhavatItyarthaH // tadevamuccairgotrotthApitamAnopahatacetA nIcairgotravihitadInabhAvo vA'ndhabadhirabhUyaM vA gataH sannAvabudhyate karttavyaM na jAnAti karmavipAkaM nAvagacchati saMsArApasadatAM nAvadhArayati hitAhite na gaNayati aucityamityanavagatatattvo mUDhastatraivoccairgotrAdike viparyAsamupaiti, Aha ca se abujjhamANe haovahae jAImaraNaM aNupariyamANe, jIviyaM puDho piyaM ihamegesiM mANavANaM khittavatthumamAyamANANaM, ArataM virattaM maNikuMDalaM saha hiraNNeNa itthiyAo parigijjhati tattheva rattA, na ittha tavo vA damo vA niyamo vA dissai, saMpuNNaM vAle jIviukAme lAlappamANe mUDhe vipariyAsamuvei (sU079) 'se' ityuccaiotrAbhimAnI andhabadhirAdibhAvasaMvedako vA karmavipAkamanavabudhyamAno hatopahato bhavati, nAnAvyAdhisabhAvakSatazarIratvAddhataH samastalokaparibhUtatvAdupahataH, athavoccairgotragarvAdhmAtatyaktocitavidheyavidvajanavadanasamudbhUtazabdAyazaHpaTahahatatvAddhataH abhimAnosAditAnekabhavakoTinIcairgotrodayAdupahataH, mUDho viparyAsamupaitItyuttareNa sambandhaH, tathA jAtizca maraNaM ca samAhAradvandvastad 'anuparivarttamAnaH' punarjanma punarmaraNamityevamarahaTTayaTIyantranyAyena saMsArodare // 12 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sU. 21 vivarttamAnaH, AvIcI maraNAdvA pratikSaNaM janmavinAzAvanubhavan duHkhasAgarAvagADho vizarAruNyapi nityatAkRtamatiH hite'pyahitAdhyavasAyo viparyAsamupaiti, Aha caM- 'jIvitam ' AyuSkAnuparamalakSaNamasaMyamajIvitaM vA 'pRthag' iti pratyekaM pratiprANi 'priyaM' dayitaM vallabham 'ihe'ti asmin saMsAre 'ekeSAm' avidyopahatacetasAM mAnavAnAmiti, upalakSaNArthatvAt prANinAM tathAhi - dIrghajIvanArthaM tAstA rasAyanAdikAH kriyAH sattvopaghAtakAriNIH kurvate, tathA 'kSetraM' zAlikSetrAdi 'vAstu' dhavalagRhAdi mama idamityevamAcaratAM satAM tatkSetrAdikaM preyo bhavati, kiM ca- 'Araktam' ISadrakaM va strAdi 'viraktaM ' vigatarAgaM vividharAgaM vA 'maNiH' iti ralavaiDUryendranIlAdi 'kuNDalaM' karNAbharaNaM hiraNyena saha strIH parigRhya 'tatraiva' kSetravAstvA raktaviraktavastramaNikuNDa larUyAdau 'raktA' gRddhA adhyupapannA mUDhA viparyAsamupayAnti, vadanti ca - nAtra 'tapo vA' anazanAdilakSaNaM 'damo vA' indriyanoindriyopazamalakSaNo 'niyamo vA' ahiMsAvratalakSaNaH phalavAn dRzyate, tathAhi - taponiyamopapetasyApi kAyakleza bhogAdivaJcanAM vihAya nAnyatphalamupalabhyate, janmAntare bhaviSyatIti cedryudrAhitasyollApaH, kiM ca- dRSTahAniradRSTakalpanA ca pApIyasIti, tadevaM sAmpratekSI bhogasaGga vihitaikapuruSArthabuddhiH sampUrNa yathAvasarasampAditaviSayopabhogaM 'bAlaH' ajJaH 'jIvitukAmaH' AyuSkAnubhavanamabhilaSan 'lAlapyamAnaH' bhogArthamatyarthe lapan vAgdaNDaM karoti, tadyathA - atra tapo damo niyamo vA phalavAnna dRzyata ityevamarthaM bruvan mUDhaH abudhyamAno hatopahato jAtimaraNamanuparivarttamAno jIvitakSetrakhyAdilobhaparimohitamanAH 'viparyAsamupaiti' tattvetattvAbhinivezam atattve ca tattvAbhinivezaM hite'hitabuddhimityevaM sarvatra viparyayaM vidadhAti, uktaM ca- " dArAH paribhavakArA bandhujano Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 121 // loka.vi.2 Baa uddezaka AARAARAKA bandhanaM viSaM vissyaaH| ko'yaM janasya moho?, ye ripavasteSu suhRdAzA // 1 // " ityAdi // ye punarunmajatzubhakarmApAditAdhyavasAyapuraskRtamokSAste kiMbhUtA bhavantItyAha iNameva nAvakaMkhaMti, je jnnaadhuvcaarinno|jaaiimrnnN parinnAya, care saMkamaNe daDhe (9) natthi kAlassa NAgamo, savve pANA piyAuyA, suhasAyA dukkhapaDikUlA appiyavahA piyajIviNo jIviukAmA, savvesiM jIviyaM piyaM, taM parigijjha dupayaM cauppayaM abhijuMjiyA NaM saMsiMciyA NaM tiviheNa jA'vi se tattha mattA bhavai appA vA bahuyA vA, se tattha gaDDie ciTui, bhoaNAe, tao se egayA vivihaM parisiTuM saMbhUyaM mahovagaraNaM bhavai, taMpi se egayA dAyAyA vA vibhayanti, adattahAro vA se avaharati, rAyANo vA se vilaMpaMti, nassaha vA se viNassai vA se. agAradAheNa vA se Dajjhai iya, se parassa'TAe kUrAI kammAiM bAle pakuvvamANe teNa dukkheNa saMmUDhe vippariyAsamuvei, muNiNA hu evaM paveiyaM, aNohaMtarA ee no ya ohaM tarittae, atIraMgamA // 121 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ee no ya tIraM gamittae, apAraMgamA ee no ya pAraM gamittae, AyANijjaM ca AyAya saMmi ThANe na ciTTha, vitahaM pappa'kheyane taMmi ThANaMmi ciTThai (sU080 ) 'iNameva' ityAdi, idameva pUrvoktaM sampUrNajIvitaM kSetrAGganAparibhogAdikaM vA 'nAvakAGkSati' nAbhilaSanti, ye janA 'dhruvacAriNo' dhruvo - mokSastatkAraNaM ca jJAnAdi dhruvaM tadAcarituM zIlaM yeSAM te tathA, dhUtacAriNo vA dhunAtIti dhUtaMcAritraM taccAriNa iti / kiM ca - 'jAI' ityAdi, jAtizca maraNaM ca samAhAradvandvaH tat 'parijJAya' paricchidya jJAtvA 'caret' udyukto bhavet, kka 1 - 'saGkramaNe' saGkramyate'neneti saGkramaNaM - cAritraM tatra 'dRDho' vizrotasikArahitaH parISahopasagaiH niSprakampo vA yadi vA azaGkamanAH san saMyamaM cara, na vidyate zaGkA yasya manasastadazaGkam azaGkaM mano yasyAsAvazaGkamanAH - tapodamaniyama niSphalatvAzaGkArahita AstikyamatyupapetastapodamAdau pravartteta yatastadvAn rAjarAjAdInAM pUjAprazaMsArho bhavati, na caupazamika sukhAvAptaphalasya tapasvinaH samastadvandvadavIyaso'satyapi paraloke kiJcit zrUyate, ukaM ca - "saMdigdhe'pi pare loke, tyAjyamevAzubhaM budhaiH / yadi nAsti tataH kiM syAdasti cennAstiko hataH // 1 // " ityAdi / tasmAt svAyatte saMyamasukhe dRDhena bhAvyaM, na caitadbhAvanIyaM yathA- parurAri vRddhAvasthAyAM vA dharmaM kariSyAmIti, yataH - 'natthi' ityAdi, 'nAsti' na vidyate 'kAlasya' mRtyoranAgamaH - anAgamanamanavasara itiyAvat, tathAhi - sopakramAyuSo'sumato na kAcitsA'vasthA yasyAM karmmapAvakAntarvarttI janturjatugolaka iva na vilIyeta iti, uktaM ca- "zizuma Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 122 // zizuM kaThoramakaThoramapaNDitamapi ca paNDitaM, dhIramadhIraM mAninamamAninamapaguNamapi ca bahuguNam / yatimayatiM prakA| zamavalInamacetanamatha sacetanaM, nizi divase'pi sAndhyasamaye'pi vinazyati ko'pi kathamapi // 1 // " tadevaM sarvakaSatvaM | mRtyoravadhAryAhiMsAdiSu dattAvadhAnena bhAvyaM kimiti ?, yataH - 'sabve pANA piyAjyA' prANazabdenAtrAbhedopacArAt tadvanta eva gRhyante, sarve prANino - jantavaH 'priyAyuSaH' priyamAyuryeSAM te tathA, nanu ca siddhairvyabhicAro, na hi te priyAyuSastadabhAvAt, naiSa doSo, yato mukhyajIvAdizabdavyudAsena prANazabdasyopacaritasya grahaNaM saMsAraprANyupalakSaNArthamiti yatkiJcidetat, pAThAntaraM vA 'savve pANA piyAyayA' AyataH - AtmA'nAdyanantatvAt sa priyo yeSAM te tathA, | sarve'pi prANinaH priyAtmAnaH / priyAtmatA ca sukhaduHkhaprAptiparihAratayA bhavatIti Aha ca- 'suhasAyA dukkhapaDikUlA' sukham-AnandarUpamAsvAdayantIti sukhAsvAdAH - sukhabhoginaH sukhaiSiNa ityuktaM bhavati, duHkham-asAtaM tatpratikUlayantIti duHkhapratikUlAH - duHkhadveSiNa ityuktaM bhavati, tathA 'apriyavadhA' apriyaM - duHkhakAraNaM tat prantyapriyavadhAH, tathApi 'piyajIviNo' priyaM dayitaM jIvitam - AyuSkamasaMyamajIvitaM yeSAM te tathA, 'jIvikAmA' yata eva priyajIvino'ta eva dIrghakAlaM jIvitukAmAH - dIrghakAlamAyuSkAbhilASiNo duHkhAbhibhUtA apyantyAM dazAmApannA jIvitumevAbhilaSanti, uktaM ca - "remai vihavI visese ThitimittaM thevavittharo mahaI / maggai sarIramahaNo rogI jIe ciya kayattho // 1 // " tadevaM sarvo'pi prANI sukhajIvitAbhilASI, tacca nArambhamRte, asAvapi prANyupaghAtakArI, prANinAM ca jIvitamatyarthe dayi1 ramate vibhavavAn vizeSe sthitimAtraM stokavistAro'bhilaSati / mArgayati zarIramadhano rogI jIvita eva kRtArthaH // 1 // loka. vi. 2 uddezakaH 3 // 122 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamityato bhUyo bhUyastadevopadizyata ityAha-'sabvesiM' ityAdi, sarveSAmavigAnena 'jIvitam' asaMyamajIvitaM 'priya' dayitaM, yadyevaM tataH kimityata Aha-'taM parigijha tad-asaMyamajIvitaM 'parigRhya' Azritya, kiM kurvantItyAha'dupayaM' ityAdi, 'dvipadaM' dAsIkarmakarAdi 'catuSpadaM' gavAzvAdi 'abhiyujya' yojayitvA abhiyogaM grAhayitvA vyApArayitvetyuktaM bhavati, tataH kimityata Aha-'saMsiMciyA gaM' ityAdi, priyajIvitArthamarthAbhivRddhaye dvipadacatuSpadAdivyApAreNa saMsicya' arthanicayaM saMva_ 'trividhena' yogatrikakaraNatrikeNa yApi kAcidalpA paramArthacintAyAM bahvayapi phalgudezyA 'se' tasyArthArambhiNaH sA cArthamAtrA 'tatra' iti dvipadAdyArambhe 'mAtrA' iti sopaskAratvAtsUtrANAM arthamAtrA-arthAlpatA 'bhavati' sattAM bibharti, kiMbhUtA?, sA sUtreNaiva kathayati-alpA vA bahvI vA, alpabahutvaM cApe|kSikamataH sarvA'pyalpA sarvA'pi vahI 'sa' ityarthavAn 'tatra' tasminnarthe 'gRddhaH' adhyupapannastiSThati, nAlocayatyarthasyopArjajAnaklezaM na gaNayati rakSaNaparizramaM na vivecayati taralatAM nAvadhArayati phalgutAm , uktaM ca-kRmikulacitaM lAlAklinnaM vigandhi jugupsitaM, nirupamarasaprItyA khAdannarAsthi nirAmiSam / surapatimapi zvA pArzvasthaM sazaGkitamIkSate, na hi gaNayati kSudro lokaH parigrahaphalgutAm // 1 // " ityAdi, sa ca kimarthamarthamarthayata ityata Aha-bhoyaNAe' bhojanam-upabhogastasmai arthamarthayate, tadarthI ca kriyAsu pravarttate, kriyAvatazca kiM bhavatItyAha-'tao se' ityAdi, tataH 'se' tasyAvalaganAdikAH kriyAH kurvataH 'ekadA' lAbhAntarAyakarmakSayopazame 'vividhaM nAnAprakAraM 'pariziSTaM' prabhUtatvAdbhuktoddharitaM 'sambhUtaM' samyakparipAlanAya bhUtaM-saMvRttaM, kiM tat?, mahacca tasaribhogAGgatvAdupakaraNaM ca mahopakaraNaM-dravyanicaya Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 123 // ityarthaH, sa kadAcillAbhodaye bhavati, asAvapyantarAyodayAnna tasyopabhogAyetyAha-'taMpi se' ityAdi, tadapi samudrottaraNarohaNakhananabilapravezarasendramardanarAjAvalaganakRSIvalAdikAbhiH kriyAbhiH svaparopatApakAriNIbhiH svopabho-4 uddezakaH3 gAyopArjitaM sat 'se'tasyArthopArjanopAyaklezakAriNaH 'ekadA'bhAgyakSaye 'dAyAdAH' pitRpiNDodakadAnayogyAH 'vibhajante' vilumpanti, 'adattahAro vA' dasyurvA apaharati, rAjAno vA 'vilumpanti' avacchindanti 'nazyati vA svata evATavItaH 'se'tasya 'vinazyati vA' jIrNabhAvApatteH 'agAradAhena vA' gRhadAhena vA dahyate, kiyanti vA kAraNAnyarthanAze vakSyante ityupasaMharati-'iti' evaM bahubhiH prakArairupArjito'pyarthoM nAzamupaiti, naivopArjayiturupatiSThata ityupadizyate, saH arthasyosAdayitA parasmai-anyasmai arthAya-prayojanAya anyaprayojanakRte 'krUrANi' galakarttanAdIni 'karmANi' anuSThAnAni 'vAlaH' ajJaH 'prakurvANaH' vidadhAnaH 'tena' karmavipAkApAditena 'duHkhena' asAtodayena (saM) mUDhaH' apagatavivekaH 'viparyAsamupaiti' apagatasadasadvivekatvAtkAryamakArya manyate vyatyayaM ceti, uktaM ca-"rAgadveSAbhibhUtatvAkAryAkAryaparAGmukhaH / eSa mUDha iti jJeyo, viparItavidhAyakaH // 1 // " tadevaM mauDhyAndhatamasAcchAditAlokapathAH sukhArthino duHkhamRcchanti jantava iti jJAtvA sarvajJavacanapradIpamazeSapadArthasvarUpAvirbhAvakamAlalambire munayaH, adazca mayA na svamanISikayocyate sudharmasvAmI jambUsvAminamAha, yadi svamanISikayA nocyate kautastyaM tahIMdamityata Aha'muNiNA' ityAdi, manute jagatastrikAlAvasthAmiti muniH-tIrthakRttena 'etad' asakRduccairgotrabhavanAdikaM prakarSaNAdau vA // sarvasvabhASAnugAminyA vAcA veditaM-kathitaM vakSyamANaM ca praveditaM, kiM tadityAha-'aNoha' ityAdi, opo dvidhA // 12 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #SSSSXXXSHOISASHX dravyabhAvabhedAt , dravyogho nadIpUrAdiko bhAvaugho'STaprakAraM karma saMsAro vA, tena hi prANyanantamapi kAlamuhyate, tamoghaM jJAnadarzanacAritrabohityasthA tarantItyoghantarA na oghantarA anoghantarAH, taratezchAndasatvAt khaza, khittvAnmumAgamaH, ete kutIthikAH pArzvasthAdayo vA jJAnAdiyAnavikalAH yadyapi te'pyoghataraNAyodyatAstathApi samyagupAyAbhAvAt na oghataraNasamarthA bhavantIti, Aha ca-'no ya ohaM tarittae' 'na ca' naivoghaM-bhAvaughaM tarituM samarthAH, saMsArau|ghataraNapratyalA na bhavantItyarthaH, tathA 'atIraMgamA' ityAdi, tIraM gacchantIti tIraGgamAH pUrvavat khazapratyayAdikaM, na tIraGgamA atIraGgamAH eta iti pratyakSabhAvamApannAn kutIrthikAdIn darzayati, na ca te tIragamanAyodyatA api tIraM gantumalaM sarvajJopadiSTasanmArgAbhAvAditi bhAvaH, tathA 'apAraMgamA' ityAdi, pAraH-taTaH parakUlaM tadgacchantIti pAraGgamA na pAraGgamA apAraGgamAH 'eta' iti pUrvoktAH, pAragatopadezAbhAvAdapAraGgatA iti bhAvanIyaM, na ca te pAragatopadezamRte pAragamanAyodyatA api pAraM gantumalam , athavA gamanaM gamaH pArasya pAre vA gamaH pAragamaH, sUtre tvanusvAro'lAkSaNiko, na pAragamo'pAragamastasmA apAragamAya, asamarthasamAso'yaM, tenAyamarthaH-pAragamanAya te na bhavantItyuktaM bhavati, tatazcAnantamapi kAlaM saMsArAntarvartina evAsate, yadyapi 'pAragamanAyodyamayanti tathApi te sarvajJopadezavikalAH svaruciviracitazAstrapravRttayo naiva saMsArapAraM gantumalam , atha tIrapArayoH ko vizeSa iti, ucyate, tIraM mohanIyakSayaH pAraM zeSaghAtikSayaH, athavA tIraM ghAticatuSTayApagamaH pAraM bhavopagrAhyabhAva ityarthaH, syAt-kathamoghatArI kutIrthAdiko na bhavati tIrapAragAmI cetyAha-AyANija' ityAdi, AdIyante-gRhyante sarvabhAvA anenetyAdAnIyaM-zrutaM tadAdAya Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 124 // tadukte tasmin saMyamasthAne na tiSThati, yadi vA - AdAnIyam - AdAtavyaM bhogAGgaM dvipadacatuSpadadhanadhAnyahiraNyAdi tadAdAya gRhItvA, athavA mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogairAdAnIyaM - karmmAdAya, kiMbhUto bhavatItyAha - 'tasmin' jJAnAdimaye mokSamArge samyagupadeze vA prazastaguNasthAne na tiSThati - nAtmAnaM vidhatte, na kevalaM sarvajJopadezasthAne na tiSThati viparyayAnuSThAyI ca bhavatIti darzayati- 'vita' ityAdi, vitatham - asadbhUtaM durgatihetuM tattathAbhUtamupadezaM prApyAkhedajJaHakuzalaH khedajJo vA'saMyamasthAne tasmiMzca sAmpratekSyA carita upadiSTe vA tiSThati, tatraivAsaMyamasthAne'bhyupapanno bhavatItiyAvat, athavA vitathamiti AdAnIyabhogAGgavyatiriktaM saMyamasthAnaM tatprApya khedajJo nipuNastasmin sthAne AdAnIyasya hantRNi tiSThati, sarvajJAjJAyAmAtmAnaM vyavasthApayantItyarthaH / ayaM copadezo'navagatatattvasya vineyasya yathopadezaM pravarttamAnasya dIyate, yastvavagata heyopAdeyavizeSaH sa yathAvasaraM yathAvidheyaM svata eva vidhatta ityAha ca uddeso pAsagassa natthi, bAle puNa nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhAmeva AvahaM aNupariyahai ( sU0 81 ) tibemi || lokavijaye tRtIyodezakaH // uddizyate ityuddezaH - upadezaH sadasatkarttavyAdezaH sa pazyatIti pazyaH sa eva pazyakastasya na vidyate, svata eva viditavedyatvAttasya, athavA pazyatIti pazyakaH - sarvajJastadupadezavartI vA tasya uddizyata ityuddezo - nArakAdivyapadezaH uccAvacagotrAdivyapadezo vA sa tasya na vidyate, tasya drAgeva mokSagamanAditi bhAvaH kaH punaryathoMpadezakArI na bhava loka.vi. 2 uddezakaH3 // 124 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tItyAha-bAle' ityAdi, bAlo nAma rAgAdimohitaH, sa punaH kaSAyaiH karmabhiH parISahopasagaiM, nihanyata iti | nihaH, nipUrvAddhanteH karmaNi DaH, athavA snihyata iti strihaH-snehavAn rAgItyarthaH, ata evAha-'kAmasamaNunne' kAmAHicchAmadanarUpAH samyag manojJA yasya sa tathA, athavA saha manoharvarttata iti samanojJo, gamakatvAtsApekSasyApi samAsaH, kAmaiH saha manojJaH kAmasamanojJo, yadivA kAmAn samyaganu-pazcAt snehAnubandhAjjAnAti sevata iti kAmasamanujJaH, evaMbhUtazca kiMbhUto bhavatItyAha-'asamiyadukkhe' azamitam-anupazamitaM viSayAbhiSvaGgakaSAyotthaM duHkhaM yena sa tathA, yata evAzamitaduHkho'ta eva duHkhI zArIramAnasAbhyAM duHkhAbhyAM, tatra zArIraM kaNTakazastragaNDalUtAdisamutthaM mAnasaM priyaviprayogApriyasaMprayogepsitAlAbhadAridyadaurbhAgyadaurmanasyakRtaM tadvirUpamapi duHkhaM vidyate yasyAsau duHkhI, evaMbhUtazca san kimavApnotItyAha-dukkhANaM' ityAdi, duHkhAnA-zArIramAnasAnAmAvartta-paunaHpunyabhavanamanuparivarttate, duHkhAvarttAvamagno vaMbhramyata ityarthaH, / itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavat // lokavijayasya tRtIyoddezakaTIkA samAptA // 3 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakaH 4 // 125 // sAmprataM caturthasya vyAkhyA praanantarasUtrasambandhaH 'dukkhI duklAmamaNuNe', te ca kA tao se egayA rogasamuppAyA samuppajaMti, jehiM vA saddhiM saMvasai te va NaM egayA niyayA puTviM parivayaMti, so vA te niyage pacchA parivaijjA, nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA, jANittu dukkhaM patteyaM sAyaM, bhogA me va aNusoyanti ihamegesiM mANavANaM (sU082) uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturthasya vyAkhyA prastUyate-bhogeSvanabhiSaktena bhAvyaM, yato bhoginAmapAyA daryante prAguktaM, te cAmI-'tao se egayA' ityAdi, anantarasUtrasambandhaH 'dukkhI dukkhANameva AvaTuM aNupariyaTTaI' tti, tAni cAmUni duHkhAni 'tao se' ityAdi, paramparasUtrasambandhastu 'bAle puNa nihe kAmasamaNuNNe', te ca kAmA duHkhAtmakA eva, tatra cAsaktasya dhAtukSayabhagandarAdayo rogAH samupadyante ityato'padizyate-'tata' iti kAmAnuSaGgAt kamrmopacayastato'pi paJcatvaM tasmAdapi narakabhavo narakAnnipekakalalArbudapazIvyUhagarbhaprasavAdirjAtasya ca rogAH prAduHpyanti, 'se' tasya kAmAnuSaktamanasaH 'ekade'tyasAtAvedanIyavipAkodaye 'rogasamutpAdA' iti rogANAM-ziro'tizUlAdInAM samutpAdAH-prAdurbhAvAH 'samutpadyante' prAdurbhavanti, tasyAM ca rogAvasthAyAM kiMbhUto bhavatyasAvityata Aha-'jehiM' ityAdi, yairvA 'sArddhamasau saMvasati, ta evaikadA nijAH pUrva parivadanti, sa vA tAnnijAn pazcAtparivadet, nAlaM 'te' tava trANAya vA zaraNAya vA, tvamapi teSAM nAlaM trANAya vA zaraNAya vA, iti jJAtvA duHkhaM pratyekaM sAtaM ca svakRta // 125 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRAKACCRACKERACY karmaphalabhujaH sarve'pi prANina iti matvA rogotpattau na daurmanasya bhAvanIyaM, na bhogAH zocanIyA iti, Aha ca'bhogA meM' ityAdi, bhogAH-zabdarUparasagandhasparzaviSayAbhilASAstAnevAnuzocayanti-kathamasyAmapyavasthAyAM vayaM bhogAn bhukSmahe?, evaMbhUtA vA'smAkaM dazAbhUyena manojJA api viSayA upanatA nopabhogAyeti / IdRkSazcAdhyavasAyaH kepAzcideva bhavatItyAha-ihamegesiM' ityAdi, 'iha' saMsAre ekeSAmanavagataviSayavipAkAnAM brahmadattAdInAM mAnavAnAmevaMbhUto'dhyavasAyo bhavati, na sarveSAM, sanatkumArAdinA vyabhicArAt , tathAhi-brahmadatto mAraNAntikarogavedanAbhibhUtaH santApAtizayAt spRzantIM praNayinImiva vizvAsabhUmI mUcho bahumanyamAnaH tathA hastIkRto vihastatayA viSayIkRto vaiSamyeNa gocarIkRto glAnyA dRSTo duHkhAsikayA kroDIkRto kAlena pIDitaH pIDAbhirnirUpito niyatyA Aditsito daivena antike'ntyocchAsasya mukhe mahApravAsasya dvAri dIrghanidrAyA jihvAgre jIvitezasya vartamAno viralo vAci vihvalo vapuSi pracuraH pralApe jito jRmbhikAbhirityevaMbhUtAmavasthAmanubhavannapi mahAmohodayAt bhogAMzcikAsiSuH pArthopaviSTAM bhAryAmanavaratavedanAvezavigaladazruraktanayanAM kurumati ! kurumatItyevaM tAM vyAharannadhaH saptamI narakapRthvImagAt, tatrApi tIvrataravedanAbhibhUtopya'vagaNayya vedanAM tAmeva kurumatI vyAharatItyevaMbhUto bhogAbhiSvaGgo dustyajo bhavati keSAzcit, na punaranyeSAM mahApuruSANAmudArasattvAnAm Atmano'nyaccharIramityevamavagatatattvAnAM sanatkumArAdInAmiva yathoktarogavedanAsadbhAve satyapi mayaivaitatkRtaM soDhavyamapi maryavetyevaM jAtanizcayAnAM karmakSapaNodyatAnAM na manasaH pIDotsadyate iti, uktaM ca-"upto yaH svata eva mohasalilo janmAlavAlo'zubho, rAgadveSakaSAyasantatimahAnirvighnabIjastvayA / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 126 // rogairakarito vipatkusumitaH karmadumaH sAmprataM, soDhA no yadi samyageSa phalito duHkhairadhogAmibhiH // 1 // loka.vi.2 punarapi sahanIyo duHkhapAkastvayA'yaM, na khalu bhavati nAzaH karmaNA saMcitAnAm / iti saha gaNayitvA yadyadAyAti samyag, sadasaditi viveko'nyatra bhUyaH kutastyaH? // 2 // " api ca-bhogAnAM pradhAnaM kAraNamartho'tastatsvarUpameva PuddezakaH4 nirdidikSurAha tiviheNa jA'vi se tattha mattA bhavai appA vA bahugA vA, se tattha gaDDie ciTui, bhoyaNAe, tao se egayA viparisiTuM saMbhUyaM mahovagaraNaM bhavai, taMpi se egayA dAyAyA vibhayaMti, adattahAro vA se harati. rAyANo vA se vilaMpaMti, nassai vA se viNassai vA se, agAraDAheNa vA se Dajjhai iya, se parassa aTThAe kUrANi kammANi vAle pakuvvamANe teNa dukkheNa mUDhe vippariyAsamuvei (sU083) trividhena yA'pi tasya tatrArthamAtrA bhavati alpA vA bahI vA, sa tasyAmarthamAtrAyAM gRddhastiSThati, sA ca bhoja-| nAya kila bhaviSyati, tatastasyaikadA vipariziSTaM sambhUtaM mahopakaraNaM bhavati, tadapi 'se' tasyaikadA dAyAdA vibhajante, 15 // 126 // adattahAro vA tasya harati, rAjAno vA vilumpanti, nazyati vA vinazyati vA, agAradAhena vA dahyate iti, sa| Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sU. 22 parasmai arthAya krUrANi karmANi bAlaH prakurvANastena duHkhena mUDho viparyAsamupaiti etacca prAgeva vyAkhyAtamiti neha pratAyate // tadevaM duHkhavipAkAn bhogAn pratipAdya yat karttavyaM tadupadizatItyAha-- AsaM ca chandaM ca vigiMca dhIre !, tumaM ceva taM salamAhahu, jeNa siyA teNa no siyA, iNameva nAvabujjhati je jaNA mohapAuDA, thIbhi loe pavvahie, te bho ! vayaMti eyAI AyayaNAI, se dukkhAe mohAe mArAe naragAe naragatirikkhAe, sayayaM mUDhe dhammaM nAbhijANai, uAhu vIre, appamAo mahAmohe, alaM kusalassa pamAeNaM, saMtimaraNaM saMpehAe bheuradhammaM saMpehAe, nAlaM pAsa alaM te eehiM (sU0 84) 'AzAM' bhogAkAGkSAM, caH samuccaye, chandanaM chandaH - parAnuvRttyA bhogAbhiprAyastaM ca cazabdaH pUrvApekSayA samuccayArthaH, tAvAzAchandau 'vevikSva' pRthakkuru tyaja 'dhIra !' dhI:- buddhistayA rAjata iti, bhogAzAchandAparityAge ca duHkhameva kevalaM na tatprAptiriti, Aha ca -- 'tumaM ceva' ityAdi, vineya upadezagocarApanna AtmA vA upadizyate - tvameva tadbhogAzAdikaM zalyamAhRtya - svIkRtya paramazubhamAdatse, na tu punarupabhogaM, yato bhogopabhogo yairevArthAdyupAyairbhavati taireva na bhavatItyAha - ' jeNa siA teNa no siyA' yenaivArthopArjanAdinA bhogopabhogaH syAt tenaiva vicitratvAt karmmapari Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 127 // Naterna syAdR, athavA yena kenaciddhetunA karmmabandhaH syAttanna kuryAt, tatra na varttetetyarthaH, yadivA yenaiva rAjyopabhogAdinA karmmabandho yena vA nirgranthatvAdinA mokSaH 'syAd' bhavettenaiva tathAbhUtapariNAmavazAnna syAditi / etaccAnubhavAvadhAritamapi mohAbhibhUtA nAvagacchantItyAha - 'iNameva' ityAdi, idameva hetuvaicitryaM 'na budhyante' na saMjAnate, ke ?ye janA maunIndropadezavikalA mohena-ajJAnena mithyAtvodayena vA prAvRtAH-chAditAstattvaviparyastamatayo mohanIyodayAdbhavanti / mohanIyasya ca tadbhedakAmAnAM ca striyo garIyaH kAraNamiti darzayati- 'thIbhi' ityAdi, strIbhiH - aGganAbhirbhUtkSepAdivibhramairasau lokaH AzAcchandAbhibhUtAtmA krUrakarmmavidhAyI narakavipAkaphalaM zalyamAhRtya tatphalamabudhyamAno mohAcchAditAntarAtmA prakarSeNa vyathitaH parAjito vazIkRta itiyAvat, na kevalaM svato vinaSTAH, aparAnapi asakRdupadezadAnena vinAzayantItyAha - 'te bho !' ityAdi, 'te' strIbhiH pravyathitA bho ! ityAmantraNe etadvadanti - yathaitAni khyAdIni 'AyatanAni' upabhogAspadabhUtAni varttante, etaizca vinA zarIrasthitireva na bhavatIti / etacca pravyathanamupadezadAnaM vA teSAmapAyAya sthAdityAha - 'se' ityAdi, teSAM 'se' ityetat pravyathanamAyatanabhaNanaM vA 'duHkhAya' bha vati - zArIramAnasAsAtavedanIyodayAya jAyate, kiM ca- 'mohAe' mohanIya karmmabandhanAya ajJAnAya veti, tathA 'mArAe' maraNAya, tato'pi 'naragAe' narakAya narakagamanArthe, punarapi 'naragatirikkhAe' tato'pi narakAduddhRttya tirazyetatprabhavati, tiryagyonyarthaM tat strIpravyathanaM bhogAyatanavadanaM vA sarvatra sambandhanIyaM / sa evamaGganApAGgavilokanAkSitastAsu tAsu yoniSu paryaTannAtmahitaM na jAnAtItyAha - 'sayayaM' ityAdi, satatam-anavarataM duHkhAbhibhUto mUDho 'dharma' loka. vi. 2 uddezakaH 4 // 127 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSAntyAdilakSaNaM durgatiprasUtiniSedhakaM 'na jAnAti' na vetti / etacca tIrthakRdAheti darzayati-'udAhu' ityAdi, utprAbalyenAha udAha-uktavAn, ko'sau ?-vIraH-apagatasaMsArabhayastIrthakRdityarthaH, kimuktavAn, tadeva pUrvoktaM vAcA darzayati-'apramAdaH' karttavyaH, ko-'mahAmohe' aGganAbhiSvaGga eva, mahAmohakAraNatvAnmahAmohaH, tatra pramAdavatA na bhaavym| Aha ca-'alam' ityAdi, 'alaM' paryAptaM, kasya ?-'kuzalasya' nipuNasya sUkSmekSiNaH, kenAlaM?-madyaviSayakaSAyanidrAvikathArUpeNa paJcavidhenApi pramAdena, yataH pramAdo duHkhAdyabhigamanAyoka iti / syAt-kimAlambya pramAdenAlamiti', ucyate-'santi' ityAdi, zamanaM zAntiH-azeSakarmApagamo'to mokSa eva zAntiriti, niyante prANinaH paunaHpunyena yatra caturgatike saMsAre sa maraNaH-saMsAraH zAntizca maraNaM ca zAntimaraNaM, samAhAradvandvastat 'saMprekSya' paryA|locya, pramAdavataH saMsArAnuparamastaparityAgAca mokSa ityetadvicAryeti hRdayaM, sa vA kuzalaH prekSya viSayakaSAyapramAdaM na | vidadhyAd, athavA zAntyA-upazamena maraNaM-maraNAvadhiM yAvat tiSThato yatphalaM bhavati tasaryAlocya pramAdaM na kuryA-5 diti / kiM ca-'bheura' ityAdi, pramAdo hi viSayakaSAyAbhiSvaGgarUpaH zarIrAdhiSThAnaH, tacca zarIraM bhiduradharma, svata eva bhidyata iti bhiduraM sa eva dharma:-svabhAvo yasya tadbhiduradharma etat 'samIkSya' paryAlocya pramAdaM na kuryAditi sambandhaH, ete ca bhogA bhujyamAnA api na tRptaye bhavantItyAha-'nAlaM'ityAdi, 'nAlaM' na samarthA abhilASocchittaye yatheSTAvAptAvapi bhogAH etat pazya' jAnIhi, ato'laM tava kuzala! 'ebhiH' pramAdamayairduHkhakAraNasvabhAvaiviSayairupabhogairiti, na caite bahuzo'pyupabhujyamAnA upazamaM vidadhatIti, uktaM ca-"yalloke brIhiyavaM, hiraNyaM pazavaH striyH| Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) // 128 // loka.vi.2 uddezakA nAlamekasya tatsarvamiti matvA zamaM kuru // 1 // upabhogopAyaparo vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / dhAvatyAkramitumasau, puro'parAhe nijacchAyAm // 2 // " tadevaM bhogalipsUnAM tatprAptAvaprAptau ca duHkhameveti darzayati eyaM passa muNI! mahabbhayaM, nAivAija kaMcaNaM, esa vIre pasaMsie, je na nivijai AyANAe, na me dei na kuppijjA thovaM lar3e na khiMsae, paDisehio pariNamijA, eyaM moNaM samaNuvAsijAsi (sU085) tibemi // 'etat pratyakSameva bhogAzAmahAjvaragRhItAnAM kAmadazAvasthAtmakaM mahadbhayaM bhayahetutvAt duHkhameva mahAbhayaM, tacca maraNakAraNamiti mahadityucyate, etat mune! 'pazya' samyagaihikAmuSmikApAyApAdakatvena jAnIhItyuktaM bhavati / yadyevaM tatkiM kuryAdityAha-'nAivAeja' ityAdi, yato bhogAbhilaSaNaM mahadbhayamatastadartha 'nAtipAtayetna vyatheta 'kazcana' kamapi jIvamiti, asya ca zeSavratopalakSaNArthatvAnna pratArayet kaJcanetyAdyapyAyojyaM / bhoganirIhaH prANAtipAtAdivratArUDhazca ke guNamavAmotItyAha-'esa' ityAdi, 'eSa' iti bhogAzAcchandavivecako'pramAdI paJcamahAvratabhArArohaNonnAmitaskandho vIraH karmavidAraNAt 'prazaMsitaH stuto devarAjAdibhiH, ka eSa vIro nAma? yo'bhiSTrayata ityata Aha-je' ityAdi, yo 'na nirvidyate' na khidyate na jugupsate, kasmai ?-'AdAnAya' AdIyate gRhyate'vApyate AtmasvatattvamazeSAvArakakarmakSayAvirbhUtasamastavastugrAhijJAnA(nA)bAdhasukharUpaM yena tadAdAnaM-saMyamAnuSThAnaM tasmai na jugupsate, tadvA kurvan sikatAkavalacarvaNadezIyaM kvacidalAbhAdau na khedamupayAtIti, Aha-'ma meM' ityAdi, mamAyaM gRhasthaH sambhRtasaMbhAroDa SANSAROKARACLEARCR: // 128 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pyupasthite'pi dAnAvasare na dadAtItikRtvA 'na kupyet' na krodhavazago bhUyAd, bhAvanIyaM ca-mamaivaiSA karmapariNatarityalAbhodayo'yam, anena cAlAbhena karmakSayAyodyatasya me tatkSapaNasamartha tapo bhAvIti na kizcittUyate, athApi kathaJcit stokaM prAntaM vA labheta tadapi na nindedityAha-'thovaM' ityAdi, 'stokam' aparyAptaM 'laTuM' labdhA na nindedAtAraM dattaM vA, tathAhi-katicitsikthAnayane bravIti-siddha odano bhikSAmAnaya lavaNAhAro vA asmAkaM nAstItyannaM dadasvetyevaM atyudvattacchAtravanna vidadhyAt / kiM ca-'paDisehioM' ityAdi, 'pratiSiddhA' aditsitastasmAdeva pradezAt pariNamet' nivatta, kSaNamapi na tiSThenna daumanasyaM vidadhyAnna ruNTannapagacchet na tAM sImantinImapavaded-dhikte gRhavAsamiti, ukkaM ca "dihA'si kaserumaI ! aNubhUyAsi kserumi!| pIyaM ciya te pANiyayaM vari tuha nAma na daMsaNaM // 1 // " da ityAdi / paThyate ca-'paDilAbhio pariNamejA" pratilAbhitaH-prAptabhikSAdilAbhaH san pariNamet, noccAvacAlApaiH tatraiva saMstavaM vidadhyAd, vaitAlikavaddAtAraM noprAsayediti / upasaMharannAha-'eyaM' ityAdi, 'etat pravrajyAnirvedarUpaM adAKAnAkopanaM stokAjugupsanaM pratiSiddhanivarttanaM muneridaM maunaM-munibhirmumukSubhirAcaritaM tvamapyavAptAnekabhavakoTidurApa-18 saMyamaH san 'samanuvAsayeH' samyag vidhatsvAnupAlayeti vineyopadeza AtmAnuzAsanaM vA / itiH parisamAptau, bravImi pUrvavat // lokavijayAdhyayanacaturthoddezakaTIkA smaaptaa|| 1 dRSTA'si udAramate / anubhUtA'si udaarmte!| pItameva te pAnIyaM varaM tava nAma na darzam // 1 // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakA // 129 // uktazcaturthoddezakaH, sAmprataM paJcamasya vyAkhyA pratanyate, tasya cAyamabhisambandhaH, iha bhogAn parityajya loka|nizrayA saMyamadehapratipAlanArtha viharttavyamityuktaM tadatra pratipAdyate, iha hi saMsArodvegavatA parityaktabhogAbhilASaNa mumukSuNotkSiptapaJcamahAvratabhAreNa niravadyAnuSThAna vidhAyinA dIrghasaMyamayAtrArtha dehaparipAlanAya lokanizrayA viharttavyaM, nirAzrayasya hi kuto dehasAdhanAni ?, tadabhAve dharmazceti, uktaM hi-"dhammai carataH sAdhorloke nizrApadAni paJcApi / rAjA gRhapatiraparaH SaTAyA gaNazarIre ca // 1 // " sAdhanAni ca vastrapAtrAnAsanazayanAdIni, tatrApi prAyaH pratidinamupa5 yogitvAdAhAro garIyAniti, sa ca lokAdanveSTavyo, lokazca nAnAvidhairupAyairAtmIyaputrakalatrAdyartha Arambhe pravRttaH, tatra sAdhunA saMyamadehanimittaM vRttiranveSaNIyeti darzayati jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM logassa kammasamAraMbhA kajaMti, taMjahA-appaNo se puttANaM dhUyANaM suNhANaM nAINaM dhAINaM rAINaM dAsANaM dAsINaM kammakarANaM kammakarINaM AesAe puDhopaheNAe sAmAsAe pAyarAsAe, saMnihisaMnicao kajjai ihamegesiM mANavANaM bhoyaNAe (sU0 86) 'yaiH' aviditavedyaiH 'ida'miti sukhaduHkhaprAptiparihAratvamuddizya 'virUparUpaiH' nAnAprakArasvarUpaiH 'zastraiH' prANyupaghAtakAribhirdravyabhAvabhedabhinnaiH 'lokAya' zarIraputraduhitRsnuSAjJAtyAdyartha karmaNAM-sukhaduHkhaprAptiparihArakriyANAM NAGARCANAGAR // 129 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kAyikAdhikaraNikAprAdoSikApAritApanikAprANAtipAtarUpANAM kRSivANijyAdirUpANAM vA, samArambhA iti madhyagrahaNAdbahuvacananirdezAcca saMrambhArambhayorapyupAdAnaM, tenAyamarthaH - zarIrakalatrAdyarthe saMrambhasamArambhArambhAH 'kriyante' anuSThIyante tatra saMrambha iSTAniSTaprAptiparihArAya prANAtipAtAdisaGkalpAvezaH, tatsAdhanasannipAta kAyavAgvyApArajanitaparitApanAdilakSaNaH samArambhaH daNDatryavyApArApAditacikIrSitaprANAtipAtAdikriyA nirvRttirArambhaH, karmmaNo vA - aSTaprakArasya samArambhAH - upArjanopAyAH kriyanta iti, lokasyeti caturthyarthe SaSThI, sA'pi tAdarthe, kaH punarasau loko ? yadarthaM saMrambhasamArambhArambhAH kriyanta ityAha- 'taMjahA appaNo se' ityAdi, yadivA lokasya tRtIyArthe SaSThI, yaditi hetau, yasmAllokena nAnAvidhaiH zastraiH karmmasamArambhAH kriyanta ityatastasmin loke sAdhurvRttimanveSayet, yadarthe ca lokena karmmasamArambhAH kriyante tadyathetyAdinA darzayati - 'taMjahA appaNo se' ityAdi, 'tadyathe'tyupapradarzanArtho, nokamAtramevAnyadapyevaM jAtIyakaM mitrAdikaM draSTavyaM, 'se' tasyArambhAripsorya AtmA - zarIraM tasmai artha tadarthe | karmmasamArambhAH - pAkAdayaH kriyante, nanu ca lokArthamArambhAH kriyanta iti prAgabhihitaM na ca zarIraM loko bhavati, naitadasti, yataH paramArthadRzAM jJAnadarzanacAritrAtmakamAtmatattvaM vihAyAnyatsarve zarIrAdyapi parAkyameva, tathAhibAhyasya paudgalikasyAcetanasya karmmaNo vipAkabhUtAni paJcApi zarIrANItyataH zarIrAtmA'pi lokazabdAbhidheya iti, tadevaM kazciccharIranimittaM karmmArabhate parastu putrebhyo duhitRbhyaH snuSAH - vadhvastAbhyo jJAtayaH - pUrvApara sambaddhAH svajanAH tebhyo dhAtrIbhyo rAjabhyo dAsebhyo dAsIbhyaH karmma karebhyaH karmmakarIbhyaH Adizyate parijano yasminnAgate tadAtitheyAyetyA Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA loka.vi.2 rAGgavRttiH uddezakA 5 (zI0) // 130 // dezaH-prAghUrNakastadartha karmasamArambhAH kriyanta iti sambandhaH, tathA 'puDho paheNAe' ityAdi, pRthak pRthak putrAdibhyaH praheNakArtha tathA 'sAmAsAe'tti zyAmA-rajanI tasyAmazanaM zyAmAzaH tadartha, tathA 'pAyarAsAe'tti prAtarazanaM prAtarAzastasmai, karmasamArambhAH kriyanta iti sAmAnyenoktAvapi vizeSArthamAha-'sannihi' ityAdi, samyagnidhIyata iti sannidhiHvinAzidravyANAM dadhyodanAdInAM saMsthApanaM, tathA samyag nizcayena cIyata iti sannicayaH-avinAzidravyANAM abhayAsitAmRdvIkAdInAM saGgrahaH, sannidhizca sannicayazca sannidhisannicayaM, prAkRtazailyA pulliGgatA, athavA sannidheH sanni-1 cayaH sannidhisannicayaH, sa ca parigrahasaMjJodayAdAjIvikAbhyAsAdvA dhanadhAnyahiraNyAdInA kriyata iti / sa ca kimarthamityAha-'iha' ityAdi, 'ihe'ti manuSyaloke 'ekeSA'mihaloke kRtaparamArthabuddhInAM 'mAnavAnA' manuSyANAM 'bhojanAya' upabhogArthamiti / tadevaM virUparUpaiH zastrairAtmaputrAdyartha karmasamArambhapravRtte loke pRthakpraheNakAya zmAmAzAya prAtarAzAya keSAJcinmAnavAnAM bhojanArtha sannidhisannicayakaraNodyate sati sAdhunA kiM karttavyamityAha // samuTThie aNagAre Arie Ariyapanne AriyadaMsI ayaMsaMdhitti adakkhu, se nAIe nAiyAvae na samaNujANai, savAmagaMdhaM parinnAya nirAmagaMdho parivvae (sU087) samyak satataM saGgataM vA saMyamAnuSThAnenotthitaH samutthito, nAnAvidhazastrakarmasamArambhoparata ityarthaH, na vidyate'|gAraM-gRhamasyetyanagAraH, putraduhitRsnuSAjJAtidhAtryAdirahita ityarthaH, so'nagAraH ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhyaH // 10 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAyaH-cAritrAhaH, AryA prajJA yasyAsAvAryaprajJaH, zrutavizeSitazemuSIka ityarthaH, Arya-praguNaM nyAyopapatraM pazyati tacchIlazcetyAryadarzI pRthakpraheNakazyAmAzanAdisaGkalparahita ityarthaH, 'ayaMsaMdhIti' sandhAnaM sandhIyate vA'sAviti sandhirayaM sandhiryasya sAdhorasAvayaMsandhiH, chAndasatvAdvibhaktaralugityayaMsandhiH-yathAkAlamanuSThAnavidhAyI yo yasya vartamAnaH kAlaH karttavyatayopasthitastatkaraNatayA tameva sandhatta iti, etaduktaM bhavati-sarvAH kriyAH pratyupekSaNopayogasvAdhyAyabhikSAcaryApratikramaNAdikAH asapanA anyo'nyAbAdhayA AtmIyakarttavyakAle karotItyarthaH, itiH hetau, yasmAdyathAkAlAnuSThAna vidhAyI tasmAdasAveva paramArtha pazyatItyAha-'adakkhu'tti, tiDavyatyayena ekavacanAvasare bahuvacanamakAri, tatazcAyamarthaH-yo hyArya AryaprajJa AryadarzI kAlajJazca sa eva paramArthamadrAkSInApara iti, pAThAntaraM vA 'ayaM saMdhimadakkhu' 'ayam' anantaravizeSaNaviziSTaH sAdhuH 'san,i' karttavyakAlam 'adrAkSId' dRSTavAn, etadukaM bhavati-yaH parasparAbAdhayA hitAhitaprAptiparihArarUpatayA vidheyAvasaraM vetti vidhatte ca sa paramArtha jJAtavAniti, athavA bhAvasandhiH-jJAnadarzanacAritrANAmabhivRddhiH sa ca zarIramRte na bhavati, tadapi nopaSTambhakakAraNamantareNa, tasya ca sAvadyasya parihAraH karttavya ityata Aha-se NAIe' ityAdi, 'sa' bhikSustadvA'kalpyaM 'nAdadIta' na gRhNIyAnApyaparamAdApayet-grAhayet, nApyaparamaneSaNIyamAdadAnaM samanujAnIyAdapi, athavA saiGgAlaM sadhUmaM vA nAdyAt-na| bhakSayennAparamAdayedadantaM vA na samanujAnIyAditi, Aha-savvAmagaMdhaM' ityAdi, AmaM ca gandhazca AmagandhaM samAhAradvandvaH, sarva ca tadAmagandhaM ca sarvAmagandhaM, sarvazabdaH prakArakArye'tra gRhyate na dravyakArUye, Amam-aparizuddha, gandhagraha Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANSAM zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 131 // Nena tu pUtirgRhyate, nanu ca pUtidravyasyApyazuddhatvAt AmazabdenaivopAdAnAkimartha bhedenopAdAnamiti !, satyam , azuddha- loka.vi.2 sAmAnyAdgRhyate, kiM tu pUtigrahaNenehAdhAkarmAdyavizuddhakoTirupAttA, tasyAzca gurutaratvAt prAdhAnyakhyApanArtha punarupAdAnaM, tatazcAyamarthaH-gandhagrahaNenAdhAkarma 1 auddezikatrikaM 2 pUtikarma 3 mizrajAtaM 4 bAdaraprAbhRtikA 5 adhya uddezaka:5 vapUraka 6 caite SaDudgamadoSA avizuddhakovyantargatA gRhItAH, zeSAstu vizuddhakovyantarbhUtA AmagrahaNenopAttA draSTavyA iti, sarvazabdasya ca prakArakAsAbhidhAyakatvAd yena kenacit prakAreNa Amam-aparizuddhaM pUti vA bhavati tatsarva jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA 'nirAmagandhaH' nirgatAvAmagandhau yasmAtsa tathA 'parivrajet mokSamArge jJAnadarzanacAritrAkhye pariH-samantAdgacchet saMyamAnuSThAnaM samyaganupAlayeditiyAvat / AmagrahaNena pratiSiddhe'pi krItakRte tathApyalpasattvAnAM vizuddhakoTyAlambanatayA mA bhUttatra pravRttiratastadeva nAmagrAhaM pratiSiSedhiSurAha adissamANe kayavikkayesu, se Na kiNe na kiNAvae kiNaMtaM na samaNujANai, se bhikkhU kAlanne bAlanne mAyanne kheyanne khaNayanne viNayanne sasamayaparasamayanne bhAvanne pa riggahaM amamAyamANe kAlANuDhAI apaDiNNe (sU088) krayazca vikrayazca krayavikrayau tayoradRzyamAnaH, kIdRkSazca tayoradRzyamAno bhavati !, yatastayonimittabhUtadravyAbhA- laa||11|| vAdakizcano'thavA krayavikrayayoradizyamAnaH-anapadizyamAnaH, kazca tayoranapadizyamAmo bhavati', yaH krItakRtApari SASARARAMA Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ISCUS bhogI bhavatIti, Aha ca-se Na kiNe' ityAdi, 'sa'mumukSurakiJcano dharmopakaraNamapi na krINIyAt svato nApyapareNa kApayet krINantamapi na samanujAnIyAd, athavA nirAmagandhaH parivrajedityatrAmagrahaNena hananakoTitrikaM gandhagrahaNena pacanakoTitrikaM krayaNakoTitrikaM tu punaH svarUpeNaivopAttam , ato navakoTiparizuddhamAhAraM vigatAGgAradhUmaM bhuJjIta, etadguNaviziSTazca kiMbhUto bhavatItyAha-se bhikkhU kAlanne kAla:-kartavyAvasarastaM jAnAtIti kAlajJaH-vidita-18 vedyaH, tathA 'bAlaNNe' balajJaH balaM jAnAtIti balajJaH, chAndasatvAddIrghatvaM, AtmabalaM . sAmarthya jAnAtIti yathAzatyanuSThAnavidhAyI, anigUhitabalavIrya ityarthaH, tathA 'mAyane yAvadravyopayogitA mAtrA tAM jAnAtIti tajjJaH, tathA 'kheyanne' khedaH-abhyAsastena jAnAtIti khedajJaH athavA khedaH-zramaH saMsAraparyaTanajanitastaM jAnAtIti, uktaM ca-"jarAmaraNadaurgatyavyAdhayastAvadAsatAm / manye janmaiva dhIrasya, bhUyo bhUyastrapAkaram // 1 // " ityAdi, athavA 'kSetrajJaH' saMsaktaviruddhadravyaparihAryakulAdikSetrasvarUpaparicchedakaH, tathA 'khaNayanno' kSaNa eva kSaNakaH-avasaro bhikSArthamupasarpa-10 NAdikastaM jAnAtIti, tathA 'viNayanne' vinayo-jJAnadarzanacAritraupacArikarUpastaM jAnAtIti, tathA 'sasamayaparasamayaNNe' svasamayaparasamayau jAnAtIti, svasamayajJo gocarapradezAdau pRSTaH san sukhenaiva bhikSAdoSAnAcaSTe, tadyathA-poDazodmadoSAH, te cAmI-AdhAkarma 1 auddezikaM 2 pUtikarma 3 mizrajAtaM 4 sthApanA 5 prAbhRtikA 6 prakAzakaraNaM 7 krItaM 8 udyatakaM 9 parivartitaM 10 abhyAhRtaM 11 udbhinnaM 12 mAlApahRtaM 13 AcchedyaM 14 anisRSTaM 15 adhyavapUrakazceti 16 / SoDazosAdanadoSAH, te cAmI-dhAtrIpiNDaH 1 dUtIpiNDaH 2 nimittapiNDaH 3 AjIvapiNDaH 4] SES Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (zI0) zrIAcA- vanIpakapiNDaH 5 cikitsApiNDaH 6 krodhapiNDaH 7 mAnapiNDaH 8 mAyApiNDaH 9 lobhapiNDaH 10 pUrvasaMstavapiNDaH 11 loka.vi.2 rAGgavRttiH pazcAtsaMstavapiNDaH 12 vidyApiNDaH 13 mantrapiNDaH 14 cUrNayogapiNDaH 15 mUlakarmapiNDazceti 16 / tathA dazaiSaNAdoSAH, te cAmI-zaGkita 1 yakSita 2 nikSipta 3 pihita 4 saMhRta 5 dAyako 6 mizrA 7'pariNata 8 lipto 9 jhita uddezaka-5 10 doSAH / eSAM codgamadoSA dAtRkRtA eva bhavanti, utpAdanAdoSAstu sAdhujanitAH, eSaNAdoSAzcobhayolAditA iti| // 132 // tathA parasamayajJo grISmamadhyAhnatIvratarataraNikaranikarAvalIDhagalatsvedabindukaH klinnavapuSkaH sAdhuH kenacid dhigjAtidezyenAbhihitaH-kimiti bhavatAM sarvajanAcIrNa snAnaM na sammatamiti !, sa Aha-prAyaH sarveSAmeva yatInAM kAmA|GgatvAjalasnAnaM pratiSiddhaM, tathA cArSam-"nAnaM madadapakara, kAmAGgaM prathamaM smRtam / tasmAtkAmaM parityajya, naiva srAnti dAdame rtaaH||1||" ityAdi, tadevamubhayajJastadviSaye prazna uttaradAnakuzalo bhavati, tathA 'bhAvanne bhAvaH-cittAbhiprAyo dAtuH zroturvA taM jAnAtIti bhAvajJaH, kiM ca-pariggaraM amamAyamANe' parigRhyata iti parigrahaH-saMyamAtiriktamupakaraNAdiH tamamamIkurvan-asvIkurvan manasA'pyanAdadAna itiyAvat, sa evaMvidho bhikSuH kAlajJo balajJo mAtrajJaH kSetrajJaH khedajJo kSaNajJaH vinayajJaH samayajJo bhAvajJaH parigrahamamamIkurvANazca kiMbhUto bhavatItyAha-'kAlANuhAI' yadyasmin ||4 kAle karttavyaM tattasminnevAnuSThAtuM zIlamasyeti kAlAnuSThAyI-kAlAnatipAtakartavyodyato, nanu cAsyArthasya 'se bhikkhU kAlane' ityanenaiva gatArthatvAt kimartha punarabhidhIyate iti !, naiSa doSaH, tatra hi jJaparijJaiva kevalA'bhihitA, karttavyakAlaM jAnAti, iha punarAsevanAparijJA karttavyakAle kArya vidhatta iti / kiMca-'apaDiNNe' nAsya pratijJA vidyate ityapratijJaH, 132 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA. sU. 23 pratijJA ca kaSAyodayAdAvirasti, tadyathA - krodhodayAt skandAcAryeNa svaziSyayantrapIlana vyatikaramAlokya sabalavAhana| rAjadhAnIsamanvitapurohitopari vinAzapratijJA'kAri, tathA mAnodayAt bAhubalinA pratijJA vyadhAyi - kathamahaM zizUn svabhrAdanupannanirAvaraNajJAnAMzchadmasthaH san drakSyAmIti ?, tathA mAyodayAt mallisvAmijIvena yathA'parayativipralambhanaM bhavati tathA pratyAkhyAnaparijJA jagRhe, tathA lobhodayAccAviditaparamArthAH sAmpratekSiNo yatyAbhAsA mAsakSapaNAdikA api pratijJAH kurvate, athavA apratijJaH-anidAno vasudevavat saMyamAnuSThAnaM kurvan nidAnaM na karotIti, athavA gocarAdau praviSTaH sannAhArAdikaM mamaivaitadbhaviSyatItyevaM pratijJAM na karotItyapratijJo, yadivA syAdvAdapradhAnatvAnmaunIndrAgamasyaikapakSAtradhAraNaM pratijJA tadrahito'pratijJaH, tathAhi -maithunaviSayaM vihAyAnyatra na kvacinniyamavatI pratijJA vidheyA, yata uktam -"na ye kiMci aNuNNAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / motuM mehuNabhAvaM na taM viNA rAgadosehiM // 1 // tathA 1 nApi kiJcidakalpanIyamanujJAtaM kAraNe ca samutpanne nApi kiJcit pratiSiddhaM, kintu eSA teSAM tIrthaMkRtAM nizcayavyavahAranayadvayAzritA samyagAjhA mantavyA yaduta kArye jJAnAdyAlambane satyena sadbhAvasAreNa sAdhunA bhavitavyaM, na mAtRsthAnato yatkiJcidAlambanIyamityarthaH, tAttvikajJAnAdyAlambana sidhyaiva mokSapatha siddherbAhyAnuSThAnasya anekAntikatvAdanAtyantikatvAcca, itthameva tasya dravyatvasiddheH, athavA satyaM nAma saMyamastena kArye samutpanne bhavitavyaM yathA yathA saMyama upasarpati tathA tathA karttavyaM tadutsarpaNaM ca zaktyanigUhanenaiva nirvahatIti, sarvatra yathAzakti yatitavyameveti bhAvaH, Aha ca bRhadbhASyakAraH " kajjaM nANAdIyaM sacaM puNa hoi saMjamo NiyamA / jaha jaha soheda caraNaM taha taha kAyabvayaM hoi // 1 // " doSA rAgAdayo nirudhyante santo'pyapravRttimanto jAyante yenAnuSThAnavizeSeNa pUrvakarmANi prAgbhavopAttajJAnAvaraNAdikarmANi ca yena kSIyante sa so'nuSThAnavizeSo mokSopAyo jJAtavyaH, rogAvasthAsu jvarAdirogaprakAreSu zamanamivocitauSadhapradAnApathya parihArAyanuSThAnamiva yathA tena vidhIyamAnena jvarAdirogaH kSayamupagacchati, evamutsarge utsargamapavAde cApavAdaM samAcarato rAgAdayo nirudhyante pUrvakarmANi ca kSIyante, Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA-| dAdosA jeNa nirujjhati jeNa jijjhaMti pubbakammAI / so so mukkhovAo, rogAvatthAsu samaNaM va // 2 // je jattiyA loka.vi.2 rAGgavRttiH u heU bhavassa te ceva tattiyA mukkhe / gaNaNAiyA loyA duNhavi puNNA bhave tullA // 3 // " ityAdi / 'ayaMsandhI uddezaka:5 (zI0) hatyArabhya kAle aNuhAItti yAvadetebhyaH sUtrebhya ekAdaza piNDaiSaNA niyUMDhA iti / evaM tIpratijJa ityanena sUtreNeda mApannaM-na kvacitkenacitpratijJA vidheyA, pratipAditAzcAgame nAnAvidhA abhigrahavizeSAH, tatazca pUrvottaravyAhatiriva // 133 // lakSyata ityata Aha dahao chettA niyAi, vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM uggahaNaM ca kaDAsaNaM eesu ceva jANijjA (sU089) 'dvidheti rAgeNa dveSeNa vA yA pratijJA tAM chittvA nizcayena niyataM vA yAti niyAti jJAnadarzanacAritrAkhye mokSamArge saMyamAnuSThAne vA bhikSAdyartha vA, etaduktaM bhavati-rAgadveSau chittvA pratijJA guNavatI, vyatyaye vyatyaya iti, sa evambhUto bhikSuH kAlajJo balajJo yAvavidhA chindan kiM kuryAdityAha-'vatthaM paDiggahaM ityAdi yAvat eesu ceva athavA yathA kasyApi rogiNo'dhikRtapathyaupadhAdikaM pratiSidhyate kasyApi punastadevAnujJAyate, evamatrApi yaH samarthastasyAkalpyamanyasya tu tadevAnujJAyate, tathoktAna bhiSagvarazAstre-"utpadyate hi sA'vasthA, dezakAlAmayAn prati / yasyAmakArya kArya syAt, karmakArya ca varjaye // 1 // " diti.| 2 naiva kizcidanujJAtaM pratiSidaM vApi jinavarendaiH / muktvA maithunabhAvaM na tad vinA rAgadveSAbhyAm // 1 // doSA yena nirudhyante yena kSIyante pUrvakarmANi / sa sa mokSopAyo rogAvasthAsu zamanamiva // 2 // ye yAvanto hetavo bhavasya ta eva tAvanto mokSasya / gaNanAtItA lokA dvayorapi pUrNA bhaveyustulyAH // 3 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANejA' eteSu putrAdyarthamArambhapravRtteSu sannidhisannicayakaraNodyateSu jAnIyAt-zuddhAzuddhatayA paricchindyAt, paricchedazcaivamAtmakaH-zuddhaM gRhNIyAdazuddhaM parihareditiyAvat, kiM tadvijAnIyAt ?-vastraM vastragrahaNena vastraiSaNA sUcitA, tathA| patagraha-pAtram, etadhaNena ca pAtraiSaNA sUcitA, kambalamityanenA''vikaH pAtraniryogaH kalpazca gRhyate, pAdapu chanakamityanena ca rajoharaNamiti, ebhizca sUtrairoghopadhiraupagrahikazca sUcitaH, tathaitebhya eva vastraiSaNA pAtraiSaNA ca niyU~DhA, tathA avagRhyata ityavagrahaH, sa ca paJcadhA-devendrAvagrahaH 1. rAjAvagrahaH 2 gRhapatyavagrahaH 3 zayyAtarAvagrahaH 4 sAdharmikAvagrahazceti, anena cAvagrahapratimAH sarvAH sUcitAH, ata evAsau nirmUDhAH, avagrahakalpikazcAsminneva sUtre kalpyate, tathA kaTAsanaM, kaTagrahaNena saMstAro gRhyate, AsanagrahaNena cAsandakAdi viSTaramiti, Asyate-sthIyate asminniti vAsssanaM-zayyA, tatazca AsanagrahaNena zayyA sUcitA, ata eva niyUMDheti / etAni ca sarvANyapi vastrAdInyAhArAdIni / caiteSu svArambhapravRtteSu gRhastheSu jAnIyAt , sarvAmagandhaM parijJAya nirAmagandho yathA bhavati tathA paribrajeriti bhAvArthaH / eteSu ca svArambhapravRtteSu gRhastheSu parivrajana yAvallAbhaM gRhNIyAduta kazciniyamo'pyastItyAha laddhe AhAre aNagAro mAyaM jANijjA, se jaheyaM bhagavayA paveIyaM, lAbhutti na majijA, alAbhutti na soijA, bahuMpi laTuM na nihe, pariggahAo appANaM avasakkijA (sU090) 'labdhe' prApte satyAhAre, AhAragrahaNaM copalakSaNArtham anyasminnapi vastraupadhAdike 'anagAra' bhikSuH 'mAtrAM jAnIyAt' yAvanmAtreNa gRhItena gRhasthaH punarArambhe na pravarttate yAvanmAtreNa cAtmano vivakSitakAryaniSpattirbhavati tathA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 134 // bhUtAM mAtrAmavagacchediti bhAvaH, etacca svamanISikayA nocyata ityata Aha- 'se jaheyaM' ityAdi, tadyathA - idamuddezakA| derArabhyAnantarasUtraM yAvadbhagavatA - aizvaryAdiguNasamanvitenArddhamAgadhayA bhASayA sarvasvabhASAnugatayA sadevamanujAyAM pari| Sadi kevalajJAnacakSuSA'valokya 'praveditaM' pratipAditaM sudharmmasvAmI jambUsvAmine idamAcaSTe / kiM cAnyat - 'lAbho 'tti | ityAdi, lAbho vastrAhArAdermama saMvRtta ityato'ho ! ahaM labdhimAnityevaM madaM na vidadhyAt na ca tadabhAve zokAbhibhUto vimanasko bhUyAditi, Aha ca- 'alAbho'tti ityAdi, alAbhe sati zokaM na kuryAt, kathaM ?- dhigmAM mandabhAgyo'haM yena sarvadAnodyatAdapi dAturna labhe'hamiti, api tu tayorlAbhAlAbhayormAdhyasthyaM bhAvanIyamiti, uktaM ca- "labhyate labhyate sAdhu, sAdhureva na labhyate / alabdhe tapaso vRddhirlabdhe tu prANadhAraNam // 1 // " ityAdi, tadevaM piNDapAtravastrANAmeSaNAH pratipAditAH, sAmprataM sannidhipratiSedhaM kurvannAha - 'bahupI'tyAdi, 'bahupi' bahvapi labdhvA 'na nihe' tti na sthApayet-na sannidhiM kuryAt, stokaM tAvanna sannidhIyata eva, bahvapi na sannidadhyAdityapizabdArthaH, na kevalamAhArasannidhiM na kuryAd, aparamapi vastrapAtrAdikaM saMyamopakaraNAtiriktaM na vibhRyAditi, Aha - 'pari' ityAdi, parigRhyata iti parigraho - dharmopakaraNAtiriktamupakaraNaM tasmAdAtmAnamapaSvaSked- apasarpayed, athavA saMyamopakaraNamapi mUrchayA parigraho bhavati, 'mUrcchA parigrahaH' ( tasvA0 a0 8 sU0 ) itivacanAt, tata AtmAnaM parigrahAdapasarpayannupakaraNe turagavat mUrcchA na kuryAt, nanu ca yaH kazciddharmopakaraNAdyapi parigraho, na sa cittakAluSyamRte bhavati, tathAhi -AtmIyopakAriNi rAga upaghAtakAriNi ca dveSaH, tataH parigrahe sati rAgadveSau nediSThau, tAbhyAM ca karmmabandhaH, tataH kathaM loka. vi. 2 zaka: 5 // 134 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECAR na parigraho dharmopakaraNam, uktaM ca-"mamAhamiti caiSa yAvadabhimAnadAhajvaraH, kRtAntamukhameva tAvaditi na prshaantyunyH| yazaHsukhapipAsitairayamasAvanoMttaraiH, parairapasadaH kuto'pi kathamapyapAkRSyate // 1 // " naiSa doSaH, na hi dharmoMpakaraNe mamedamiti sAdhUnAM parigrahAgrahayogo'sti, tathA hyAgamaH- "avi appaNo'vi dehami, nAyaraMti mamAi", yadiha parigRhItaM karmabandhAyopakalpate sa parigraho, yattu punaH karmanijjeraNArtha prabhavati tatsarigraha eva na bhavatIti / Aha ca____ annahA NaM pAsae pariharijjA, esa magge AyariehiM paveie, jahitya kusale nova liMpijjAsi tibemi (sU0 91) Namiti vAkyAlaGkAre, 'anyathe'tyanyena prakAreNa pazyakaH san parigraha pariharet , yathA hi aviditaparamArthA gRhasthAH sukhasAdhanAya parigrahaM pazyanti na tathA sAdhuH, tathAhi ayamasyAzayaH-AcAryasatkamidamupakaraNaM na mameti, rAgadveSamUlatvAt parigrahAgrayogo'tra niSedhyo, na dharmopakaraNaM, tena vinA saMsArArNavapArAgamanAditi, uktaM ca-"sAdhyaM yathA kathaJcit svalpaM kArya mahacca na tatheti / plavanamRte na hi zakyaM pAraM gantuM samudrasya // 1 // " atra cAhatAbhAsaikreTikaiH saha mahAnvivAdo'stItyato vivakSitamartha tIrthakarAbhiprAyeNApi sisAdhayiSurAha-esa magge' ityAdi, dharmopakaraNaM na parigrahAyetyeSaH-anantarokto mArgaH ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH-tIrthakRtastaiH 'praveditaH kathito, na tu yathA boTikaiH kuNDikA taTTikA lambaNikA azvavAladhivAlAdi svaruciviracito mArga iti, na vA yathA maudgalisvAtiputrAbhyAM 1 apyAtmano'pi dehe nAcaranti mamAyitum. REARRIAL Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HER zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 135 // loka.vi.2 uddezaka zauddhodaniM dhvajIkRtya prakAzitaH, ityanayA dizA anye'pi parihAryA iti / iha tu svazAstragauravamutpAdayitumAryaiH pravedita ityuktam , asmiMzcAryapravedite mArge prayalavatA bhAvyamiti, Aha ca-'jahettha' ityAdi, labdhvA karmabhUmi mokSapAdapabIjabhUtAM ca bodhi sarvasaMvaracAritraM ca prApya tathA vidheyaM yathA 'kuzalo' viditavedyaH 'atra' asminnArthapravedite mArge AtmAnaM pApena karmaNA nopalimpayet iti / evaM copalimpanaM bhavati yadi yathoktAnuSThAna vidhAyitvaM na bhavati, satAM cAyaM panthA yaduta-yatsvayaM pratijJAtaM tadantyocchAsaM yAvadvidheyamiti, uktaM ca-"lajjAM guNoghajananI jananImivAryAmatyantazuddhahRdayAmanuvartamAnAH / tejasvinaH sukhamasUnapi santyajanti, satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm // 1 // " itizabdo'dhikArasamAptyartho, 'bravImi' iti so'haM bravImi yena mayA bhagavatpAdAravindamupAsatA azrAvIti // parigrahAdAtmAnamapasarpayedityuktaM, tacca na nidAnocchedamantareNa, nidAnaM ca zabdAdipaJcaguNAnugAminaH kAmAH, teSAM cocchedo'sukaro, yata Aha kAmA duratikkamA, jIviyaM duppaDivUhagaM, kAmakAmI khala ayaM purise, se soyai jUrai tippai paritappai (sU0 92) kAmA dvividhAH-icchAkAmA madanakAmAzca, tatrecchAkAmA mohanIyabhedahAsyaratyudbhavAH, madanakAmA api mohanIyabhedavedodayAt prAduSSyanti, tatazca dvirUpANAmapi kAmAnAM mohanIyaM kAraNaM, tatsadbhAve ca na kAmoccheda ityato duHkhenAtikramaH-atilaGghanaM vinAzo yeSAM te tathA, tatazcedamuktaM bhavati-na tatra pramAdavatA bhAvyaM / na kevalamatra jI // 135 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vite'pi na pramAdavatA bhAvyamiti, Aha ca-'jIviyaM' ityAdi, jIvitam-AyuSkaM tat kSINaM sat 'duSprativRhaNIya |durabhAvArthe, naiva vRddhiM nIyate itiyAvat, athavA jIvitaM-saMyamajIvitaM tahuSpratibRMhaNIyaM, kAmAnuSaktajanAntavertinA duHkhena vRddhi nIyate, duHkhena niSpratyUhaH saMyamaH pratipAlyate iti, uktaM ca-"AgAse gaMgasoubva, paDisoubva duttro| bAhAhiM ceva gaMbhIro, tarianvo mahoahI // 1 // vAlugAkavalo ceva, nirAsAe hu saMjamo / javA lohamayA ceva, cAveyabvA sudukkaraM // 2 // " ityAdi, yena cAbhiprAyeNa kAmA duratikramA iti. prAgabhyadhAyi tamabhiprAyamAviSkurvannAha'kAmakAmI' ityAdi, kAmAn kAmayitum-abhilaSituM zIlamasyeti kAmakAmI 'khalu' vAkyAlaGkAre 'ayam' ityadhyakSaH 'puruSaH' jantuH / yastvevaMvidho'viratacetAH kAmakAmI sa nAnAvidhAn zArIramAnasAn duHkhavizeSAnanubhavatIti darzayati-se soyaI'tyAdi, 'sa' iti kAmakAmI IpsitasyArthasyAprAptau tadviyoge ca smRtyanuSaGgaH zokastamanubhavati athavA zocata iti kAmamahAjvaragRhItaH san pralapatIti, uktaM ca-"gate premAvandhe praNayabahumAne ca galite, nivRtte sadbhAve jana iva jane gacchati purH| tamuprekSyoprekSya priyasakhi! gatAMstAMzca divasAn , na jAne ko heturdalati zatadhA yanna hRdayam // 1 // " ityAdi zocate, tathA 'jUraItti hRdayena khidyate, tadyathA-"prathamataramathedaM cintanIyaM tavAsIdvahujanadayitena prema kRtvA janena / hRtahRdaya! nirAza! klIva! saMtapyase kiM?, na hi jaDa gatatoye setubandhAH kriyante // 1 // " 1 AkAze gaGgAzrota iva, pratizrota iva dustaraH / bAhubhyAmeva gambhIrastarItavyo mahodadhiH // 1 // vAlukAkavala iva, nirAkhAda eva saMyamaH / yavA lohamayA |eva, carvayitavyAH suduSkaram // 2 // RRRRRRRRRRECE Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH loka.vi.2 (zI0) // 136 // SASAR ALGAAKARSAR ityevamAdi, tathA 'tippaI'tti 'tipR te prakSaraNArthoM' tepate-kSarati saJcalati maryAdAto bhrazyati nirmaryAdo bhavatItiyAvat, tathA zArIramAnasaiduHkhaiH pIDyate, tathA pariH-samantAdvahirantazca tapyate paritapyate, pazcAttApaM vA karoti, yatheSTe putrakalatrAdau kopAt kvacidgate sa mayA nAnuvartita iti paritapyate, sarvANi caitAni zocanAdIni viSayaviSAvaSTabdhAntaHkaraNAnAM duHkhAvasthAsaMsUcakAni, athavA zocata iti yauvanadhanamadamohAbhibhUtamAnaso viruddhAni niSevya punarvayaHpariNAmena mRtyukAlopasthAnena vA mohApagame sati kiM mayA mandabhAgyena pUrvamazeSaziSTAcIrNaH sugatigamanaikaheturdurgatidvAraparipo dharmo nAcIrNaH? ityevaM zocata iti, uktaM ca-"bhavitrIM bhUtAnAM pariNatimanAlocya niyatAM, purA yadyat kizcidvihitamazubhaM yauvanamadAt / punaH pratyAsanne mahati paralokaikagamane, tadevaikaM puMsAM vyathayati jarAjIrNavapuSAm // 1 // " tathA jUratItyAdInyapi svabuddhyA yojanIyAni, uktaM ca-"saguNamapaguNaM vA kurvatA kAryajAtaM, pariNatiravadhAyoM yatataH paNDitena / atirabhasakRtAnAM karmaNAmAvipatterbhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipaakH||1||ityaadi // kA punarevaM na zocata ityAha- . . AyayacakkhU logavipassI logassa aho bhAgaM jANai uDDhe bhAgaM jANai tiriyaM bhAgaM jANai, gaDDie loe aNupariyahamANe, saMdhi viittA iha macciehiM, esa vIre pasaMsie je baddhe paDimoyae jahA aMto tahA bAhiM jahA bAhiM tahA aMto, aMto // 136 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAGA4%AAAAAAAA aMto pUi dehaMtarANi pAsai puDhovi savaMtAI paMDie paDilehAe (sU0 93) | AyataM-dIrghamaihikAmuSikApAyadarzi cakSuH-jJAnaM yasya sa AyatacakSuH, kaH punarityevaMbhUto bhavati? yaH kAmAnekAntenAnarthabhUyiSThAn parityajya zamasukhamanubhavati, kiM ca-'logavipassI' lokaM viSayAnuSaNAvezAptaduHkhAtizaya tathA tyaktakAmAvAptaprazamasukhaM vividhaM draSTuM zIlamasyeti lokavidarzI, athavA lokasya UrdAdhastiryagbhAgagatikAraNAyuSkasukhaduHkhavizeSAn pazyatIti, etadarzayati-logassa' ityAdi,, lokasya-dharmAdharmAstikAyAvacchinnAkAzakhaNDasyAdhobhAgaM jAnAtIti-svarUpato'vagacchati, idamuktaM bhavati-yena karmaNA tatropadyante'sumantaH yAdRk tatra sukhaduHkhavipAko bhavati taM jAnAti, evamUrddhatiryagbhAgayorapi vAcyaM, yadivA lokavidazIti-kAmArthamarthopArjanaprasaktaM gRddhamadhyupapannaM lokaM pazyatIti / etadeva darzayitumAha-'gaDDie' ityAdi, ayaM hi loko 'gRddhaH' adhyupapannaH kAmAnuSaGge tadupAye vA tatraivAnuparivarttamAno bhUyo bhUyastadevAcaraMstajanitena vA karmaNA saMsAracakre'nuparivarttamAnaH-paryaTannAyatacakSuSo gocarIbhavan kAmAbhilApanivarttanAya na prabhavati?, yadivA kAmagRddhAn saMsAre'nuparivarttamAnAnasumataH pazyetyevamupadezaH, api ca-'saMdhi' ityAdi, iha 'maryeSu' manujeSu yo jJAnAdiko bhAvasandhiH, sa ca maryeSveva sampUrNo bhavatIti martyagrahaNam, atastaM viditvA yo viSayakaSAyAdIn parityajati sa eva vIra iti darzayati-'esa' ityAdi, 'eSaH' anantaroktaH AyatacakSuryathAvasthitalokavibhAgasvabhAvadarzI bhAvasandhervettA parityaktaviSayatarpo vIraH karmavidAraNAt 'prazaMsitaH' stutaH viditatattvairiti / sa evaMbhUtaH kimaparaM karotIti cedityAha-'je baddhe ityAdi, yo PERSONARY Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 loka.vi.2 uddezakA 5 // 137 // AARAKAR baddhAn dravyabhAvabandhanena svato vimukto'parAnapi mocayatItyetadeva dravyabhAvabandhanavimokSaM vAcoyuktyA''caSTe'jahA aMto tahA bAhiM' ityAdi, yathA'ntarbhAvabandhanamaSTaprakArakarmanigaDanaM mocayati evaM putrakalatrAdi bAhyamapi, yathA vA bAhya bandhubandhanaM mocayati evaM mokSagamanavighnakAraNamAntaramapIti, yadivA-kathamasau mocayatIti cettattvAvirbhAvanena, syAdetat-tadeva kiMbhUtamityAha-'jahA aMto' ityAdi, yathA svakAyasyAntaH-madhye amedhyakalalapizitAsakpUtyAdipUrNatvenAMsAratvamityevaM bahirapyasAratA draSTavyA, amedhyapUrNaghaTavaditi, uktaM ca-"yadi nAmAsya kAyasya, yadantastadvahirbhavet / daNDamAdAya loko'yaM, zunaH kAkAMzca vArayet // 1 // " iti, yathA vA bahirasAratA tathAsntarapIti / kiMca-'anto anto' ityAdi, dehasya madhye madhye pUtyantarANi-pUtivizeSani 'dehAntarANi dehasyAvasthAvizeSAn , iha mAMsamiha rudhiramiha medo majA cetyevamAdi pUtidehAntarANi 'pazyati' yathAvasthitAni pari|cchinnattItyuktaM bhavati, yadivA dehAntarANyevaMbhUtAni pazyati-'puDho' ityAdi, 'pRthagapi' pratyekamapi apizabdAtkuSThAdyavasthAyAM yogaponApi sravanti navabhiH zrotrobhiH karNAkSimalazleSmalAlAprazravaNoccArAdIn tathA'paravyAdhivizeSApAditavraNamukhapUtizoNitarasikAdIni ceti / yadyetAni tataH kiM ?-paMDie paDilehAe' etAnyevaMbhUtAni galacchrototraNaromakUpAni 'paNDitaH' avagatatattvaH 'pratyupekSeta' yathAvasthitamasya svarUpamavagacchediti, uktaM ca-"maMsahiru mAMsAsthirudhiranAmbavanaddhakalmaSamedamajjAbhiH / pUrNe carmakoze durgandhe'zucibIbhatse // 1 // saMcAraka(zravat )yazragala)mUtrAntasvedapUrNe / dehe bhavet ki rAgakAraNaM azucihetau // 2 // 17 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . pAdityAha- . hiraNhAruvaNaddhakalamalayameyamajAsu / puNNami cammakose duggaMdhe asuibIbhacche // 1 // saMcArimajaMtagalaMtavaJcamuttaMtaseapuNNami / dehe hujjA kiM rAgakAraNaM asuiheummi? // 2 // " ityAdi / tadevaM pUtidehAntarANi pazyan pRthagapi navantItyevaM pratyupekSya kiM kuryAdityAha se maimaM parinnAya mA ya hu lAlaM paJcAsI, mA tesu tiricchamappANamAvAyae, kAsaMkAse khalu ayaM purise, bahumAI kaDeNa mUDhe, puNo taM karei lohaM veraM vaDDei appaNo, jamiNaM parikahijai imassa ceva paDivUhaNayAe, amarAyaI mahAsaDhI aTTameyaM tu pehAe apariNAe kaMdai (sU094) IMI 'sa' pUrvokto yatirmatimAn-zrutasaMskRtabuddhiryathAvasthitaM dehasvarUpaM kAmasvarUpaM ca dvividhayA'pi parijJayA pari jJAya kiM kuryAdityAha-'mA ya hu' ityAdi, 'mA' pratiSedhe caH samuccaye hurvAkyAlaGkAre, lalatIti lAlA-atruvyanmu| khazleSmasantatiH tAM pratyazituM zIlamasyeti pratyAzI, vAkyArthastu yathA hi bAlo nirgatAmapi lAlAM sadasadvivekAbhAvAt punarapyaznAtItyevaM tvamapi lAlAvatyaktvA mA bhogAn pratyazAna, vAntasya punarapyabhilASaM mA kurvityrthH| kiM ca'mA tesu tiricchaM' ityAdi, saMsArazrotAMsi ajJAnAviratimithyAdarzanAdIni pratikUlena vA tirazcInena vA'tikramaNIyAni, nirvANazrotAMsi tu jJAnAdIni tatrAnukUlyaM vidheyaM, mA teSvAtmAnaM tirazcInamApAdayeH, jJAnAdikArye pratikUlatAM mA Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezaka:5 // 138 // vidadhyAH, tatrApramAdavatA bhAvyaM, pramAdavAMzcehaiva zAnti na labhate, yata Aha-kAsaMkAse' ityAdi, yo hi jJAnA- dizrotasi tirazcInavattI bhogAbhilASavAn sa evaMbhUto'yaM puruSaH sarvadA kiMkarttavyatAkula idamahamakArSamidaM ca kariSye ityevaM bhogAbhilASakriyAvyApRtAntaHkaraNo na svAsthyamanubhavati, khaluzabdo'vadhAraNe, vartamAnakAlasyAtisUkSmatvAdasaMvyavahAritvamatItAnAgatayozcedamahamakArSamidaM ca kariSya ityevamAturasya nAstyeva svAsthyamiti, urpha ca-"idaM tAvat karomyadya, zvaH karttA'smIti cAparam / cintayaniha kAryANi, pretyArtha nAvabudhyate // 1 // " atra dadhighaTikAdramakadraSTAnto vAcyaH, sa cAyaM-dramakaH kazcit kvacinmahiSIrakSaNAvAptadugdhaH taddadhIkRtya cintayAmAsa, mamAto ghRtavetanAdi yAvadbhAryA apatyosattistatazcintA, kalahe pANiprahAreNaiva dadhighaTikAvyApattirityevaMcintAmanorathavyAkulIkRtAntaHkaraNa iti taddaddhyAnayane ziroviNTalIkAcIvare AdIyamAne iva ziro vidhUyAsphoTitA dadhiSaTiketyevaM yathA tena na taddadhi bhakSitaM nApi kasmaicitpuNyAya dattam, evamanyo'pi kAsaMkasaH-kiMkarttavyatAmUDho niSphalArambho bhavatIti, athavA kasyate'sminniti kAsaH-saMsArastaM kaSatIti-tadabhimukho yAtIti kAsaMkaSaH, yo jJAnAdipramAdavAn vakSyamANo vetyAha-'bahumAyI' kAsaMkaSo hi kaSAyairbhavati, tanmadhyabhUtAyA mAyAyA grahaNe teSAmapi grahaNaM draSTavyamiti, tataH krodhI mAnI mAyI lobhIti draSTavyamiti / api ca-'kaDeNa mUrTa' karaNaM kRtaM tena mUDhaHkiMkartavyatAkulaH sukhArthI duHkhamaznute iti, uktaM hi-"souM sovaNakAle majaNakAle ya maji lolo / jemeDaM ca 1 khapituM zayanakAle majjanakAle ca maoN lolaH (capalaH) / jemituM ca varAko jemanakAle ca zaknoti // 1 // . 238 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varAo jemaNakAle na cAei // 1 // " atra mammaNavaNigdRSTAnto vAcyaH, sa caivaM kAsaMkaSaH bahumAyI kRtena mUDhastattatkaroti yenAtmano vairAnupaGgo jAyata iti, Aha ca-puNo taM kareItyAdi, mAyAvI paravaJcanabuddhyA punarapi tatlobhAnuSThAna tathA karoti yenAtmano vairaM varddhate, athavA taM lobhaM karotIti-arjayati yena janmazateSvapi vairaM varddhata iti, uktaM ca-"duHkhAtaH sevate kAmAn , sevitAste ca duHkhadAH / yadi te na priyaM duHkhaM, prasaGgasteSu na kssmH||1||" kiM punaH kAraNamasumAMstatkaroti yenAtmano vairaM varddhate ?, ityAha-'jamiNaM' ityAdi, 'yaditi yasmAdasyaiva-vizahairAroH zarIrakasya paribRMhaNArtha prANaghAtAdikAH kriyAH karotIti, te ca tenopahatAH prANinaH punaH zatazo nanti, taMto mayedaM kathyate-kAsaMkaSaH khalvayaM puruSo bahumAyI kRtena mUDhaH punastatkaroti yenAtmano vairaM varddhayatIti, yadivA yadidaM mayopadezaprAyaM paunaHpunyena kathyate tadasyaiva saMyamasya paribRMhaNArtham, idaM cAparaM kathyate-'amarAya' ityAdi, amarAyate'namaraH san dravyayauvanaprabhutvarUpAvasakto'mara ivAcarati amarAyate, ko'sau ?-'mahAzraddhI' mahatI cAso zraddhA ca mahAzraddhA sA vidyate bhogeSu tadupAyeSu vA yasya sa tathA, atrodAharaNaM-rAjagRhe nagare magadhamenA gaNikA, tatra kadAciddhanaH sArthavAho mahatA dravyanicayena samanvitaH praviSTaH, tadrUpayauvanaguNagaNadravyasampadAkSiptayA magadhasenayA'sAvabhisaritaH, tena cAyavyayAkSiptamAnasenAsau nAvalokitA'pi, asyAzcAtmIyarUpayauvanasaubhAgyAvalepAnmahatI |duHkhAsikA'bhUt, tatazca tAM parimlAnavadanAmavalokya jarAsandhenAbhyadhAyi-kiM bhavatyA duHkhAsikA kAraNaM?, kena vA sArddhamuSiteti, sA tvavAdId-amareNeti, kathamasAvamara ityukte tayA sadbhAvaH kathito nirUpitazca yAvattathaivAdyAA. sU. 24 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka.vi.2 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 139 // uddezakaH 5 pyAsta ityato bhogArthino'rthe prasaktA ajarAmaravatkriyAsu pravartanta iti / yazcAmarAyamANaH kAmabhogAbhilASukaH sa kiMbhUto bhavatItyAha-'adR' ityAdi, atiH-zArIramAnasI pIDA tatra bhava ArtastamArttamamarAyamANaM kAmArtha mahAzraddhAvantaM 'prekSya' dRSTvA paryAlocya vA kAmArthayorna mano vidheyaM iti, punaramarAyamANabhogazraddhAvataH svarUpamucyate -'apariNAeM' ityAdi, kAmasvarUpaM tadvipAkaM vA aparijJAya tatra dattAvadhAnaH kAmasvarUpAparijJayA vA 'krandate' bhogeSvaprAptanaSTeSu kAlAzokAvanubhavatIti, uktaM ca-"cintA gate bhavati sAdhvasamantikasthe, mukte tu taptiradhikA ramite'pyatRptiH / dveSo'nyabhAji vazavartini dagdhamAnaH, prAptiH sukhasya dayite na kathazcidasti // 1 // " ityAdi / tadevamanekadhA kAmavipAkamupadarya upasaMharati // se taM jANaha jamahaM bemi, teicchaM paMDie pavayamANe se haMtA chittA bhittA laMpaittA vilaMpaittA uddavaittA, akaDaM karissAmitti mannamANe, jassavi ya NaM karei, alaM bA lassa saMgaNaM, je vA se kArai bAle, na evaM aNagArassa jAyai (sU095) tibemi // 'setti tadarthe tadapi hetvarthe, yasmAtkAmA duHkhaikahetavaH tasmAttajjAnIta yadahaM bravImi, madupadezaM kAmaparityAgaviSayaM karNe kuruteti bhaavaarthH| nanu ca kAmanigraho'tra cikIrSitaH, sa cAnyopadezAdapi sikSyatyevetyetadAzaGkayAha-'teicchaM' ityAdi, kAmacikitsAM 'paNDitaH' paNDitAbhimAnI pravadannaparavyAdhicikitsAmivopadizannapara:-tIrthiko jIvopamarde 39 // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varttata iti; Aha-'se haMtA' ityAdi, 'sa' ityaviditatattvaH kAmacikitsopadezakaH prANinAM hantA daNDAdibhiH chettA karNAdInAM bhettA zUlAdibhiH lumpayitA granthicchedanAdinA vilumpayitA avaskandAdinA apadrAvayitA prANavyaparopiNAdinA, nAnyathA kAmacikitsA vyAdhicikitsA vA aparamArthadRzAM sampadyate, kiM ca-'akRtaM' yadapareNa na kRtaM || kAmacikitsanaM vyAdhicikitsanaM vA tadahaM kariSya ityevaM manyamAnaH hananAdikAH kriyAH karoti, tAbhizca karmabandhaH, | ato ya evaMbhUta upadizati yasyApyupadizyate ubhayorapyetayorapathyatvAdakAryamiti, Aha ca-'jassavi ya NaM' ityAdi, | yasyApyasAvevabhUtAM cikitsAM karoti, na kevalaM svasyetyapizabdArthaH, tayordvayorapi kartuH kArayituzca hananAdikAH | kriyAH, ato 'alaM' paryAptaM 'bAlasya' ajJasya 'saGgena' karmabandhahetunA karturiti, yo'pyetat kArayati 'bAlaH' ajJastasyApyalamiti saNTaGkaH, etaccaivambhUtamupadezadAnaM vidhAnaM vA'vagatatattvasya na bhavatItyAha-'na evaM' ityAdi, evambhUtaM prANyupamardaina cikitsopadezadAnaM karaNaM vA 'anagArasya' sAdhoH jJAtasaMsArasvabhAvasya na jAyate-na kalpate, ye tu kAmacikitsAM vyAdhicikitsA vA jIvopamardaina pratipAdayanti te bAlA:-avijJAtatattvAH, teSAM vacanamavadhIraNIyameveti bhAvArthaH / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavaditi lokavijayasya paJcamoddezakaTIkA samApteti / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezaka // 140 // uktaH paJcamoddezakaH, sAmprataM SaSTha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-saMyamadehayAtrArtha lokamanusaratA sAdhunA loke mamatvaM na karttavyamityuddezArthAdhikAro'bhihitaH, so'dhunA pratipAdyate-asya cAnantarasUtrasambandho vAcyo 'naivamanagArasya jAyata' ityabhihitam , etadevAtrApi pratipipAdayiSurAha se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samudrAya tamhA pAvakammaM neva kujjA na kAravejjA (sU09 yasyAnagArasyaitatpUrvoktaM na jAyate so'nagArastat-prANyupaghAtakAri cikitsopadezadAnamanuSThAnaM vA saMbukhyamAnaHavagacchan jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca pariharannAdAtavyam AdAnIyaM tacca paramArthato bhAvAdAnIyaM jJAnadarzanacAritrarUpaM tad 'utthAye'tyanekArthatvAdAdAya-gRhItvA athavA so'nagAra ityetadAdAnIyaM-jJAnAdyapavagaiMkakAraNamityevaM samyagavabuddhyamAnaH samyaksaMyamAnuSThAnenotthAya-sarva sAvadyaM karma na mayA karttavyamityevaM pratijJAmandaramAruhya, ktvApratyayasya pUrvakAlAbhidhAyitvAt kiM kuryAdityAha-'tamhA' ityAdi, yasmAt saMyamaH sarvasAvadyArambhanivRttirUpaH tasmAttamAdAya pApaM-pApahetutvAt karma kriyAM na kuryAt svato manasA'pi na samanujAnIyAdityavadhAraNaphalaM, apareNApi na kArayediti, Aha ca-na kArave' ityAdi, apareNApi karmakarAdinA pApasamArambhaM na kArayedityuktaM bhavati, prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahakrodhamAnamAyAlobharAgadveSakalahAbhyAkhyAnapaizUnyaparaparivAdAratiratimAyAmRSAvAdamithyAdarzanazalyarUpamaSTAdazaprakAraM pApaM karma svato na kuryAnnApyapareNa kArayedevakArAcAparaM kurvantaM na samanujAnIyAdyogatrikeNApi bhAvArthaH / syAdetat-kimekaM prANAtipAtAdikaM pApaM kurvato'paramapi Dhokate AhosvinnetyAha // 140 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siyA tattha egayaraM vipparAmusai chasu annayaraMmi, kappai suhaTTI lAlappamANe, saeNa dukkheNa mUDhe vipariyAsamuvei, saMeNa vippamAeNa puDho vayaM pakuvvai, jaMsime pANA pavvahiyA, paDilehAe no nikaraNayAe, esa parinnA pavuccai, kammovasaMtI (sU0 97) 'syAttatra' kadAcittatra pApArambhe 'ekataraM' pRthivIkAyAdisamArambhaM viparAmRzati-pRthivIkAyAdisamArambhaM karoti, ekataraM vA''zravadvAraM parAmRzati-Arabhate sa SaTsvanyatarasmin kalSyate, yasminnevAlocyate tasminneva pravRtto draSTavyaH, idamuktaM bhavati-pRthivIkAyAdiSu SaTsu jIvanikAyevAzravadvAreSu vA madhye'nyatarasminnapi pravarttamAno yasminneva paryAlocyate tasminneva kalpyate, sarvasminneva varttata iti bhAvArthaH / kathamanyatarasmin pRthivIkAyAdisamArambhe vartamAno'parakAyasamArambhe sarvapApasamArambhe vA vartate ityevaM manyate?, kumbhakArazAlodakaplAvanadRSTAntenaikakAyasamArambhako'parakAyasamArambhako bhavati, athavA prANAtipAtAnavadvAravighaTanAdekajIvAtipAtAdekakAyAtipAtAdvA aparajIvAtipAtI dRSTavyaH, pratijJAlopAccAnRto, na ca tena vyApAdyamAnenAsumatA''tmA vyApAdakAya dattastIrthakareNa cAnujJAto'taH prANinaH prANAn gRhNannadattagrAhI, sAvadyopAdAnAJca pArigrAhikaH, parigrahAcca maithunarAtrIbhojane api gRhIte, yato nAparigRhItamupabhujyate paribhujyate cetyato'nyatarArambhe SaNNAmapyArambho'thavA anAvRtacaturAzravadvArasya kathaM caturthaSaSThavratAMvasthAnaM syAd ?, ataH SaTsvanyatarasmin pravRttaH sarveSvapi pravRtta iti, athavaikataramapi pApasamArambhaM ya Arabhate sa SaTsvanyatarasmin kalpate-yogyo bhavati, akartavyapravRttatvAd, athavaikataramapi yaH pApArambhaM karotyasAvaSTaprakAraM karmAdAya SaT Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 141 // svanyatarasmin kalpate-prabhavati, paunaHpunyenotpadyata ityarthaH, syAt-kimarthamevaMvidhaM pApakaM karma samArabhate?, taducyate loka.vi.2 | 'suhahI lAlappamANe' sukhenArthaH sukhArthaH sa vidyate yasyAsAviti matvarthIyaH, sa evambhUtaH sannatyartha lapati punaH punarvA lapati lAlapyate vAcA kAyena dhAvanavalganAdikAH kriyAH karoti manasA ca tatsAdhanopAyAMzcintayati, tathAhi-sukhArthI uddezakaH6 san kRSyAdikarmabhiH pRthivIM samArabhate snAnArthamudakaM vitApanArthamagniM dharmApanodArtha vAyuM AhArArthI vanaspati trasakAyaM vetyasaMyataH saMyato vA rasasukhArthI saccittaM lavaNavanaspatiphalAdi gRhNAtyevamanyadapi yathAsaMbhavamAyojyaM / sa caivaM lAlapyamAnaH kiMbhUto bhavatItyAha-'saeNa'ityAdi, yattaduptamanyajanmani duHkhatarukarmabIjaM tadAtmIyaM duHkhatarakArya|mAvirbhAvayati, tacca tenaiva kRtamityAtmIyamucyate, atastena svakIyena 'duHkhena' svakRtakamrmodayajanitena 'mUDhaH' paramArthamajAnAno 'viparyAsamupaiti' sukhArthI prANyupaghAtakAraNamArambhamArabhate, sukhasya ca viparyAso duHkhaM tadupaiti, uktaM ca| "duHkhadvid sukhalipsurmohAndhatvAdadRSTaguNadoSaH / yAM yAM karoti ceSTAM tayA tayA duHkhamAdatte // 1 // " yadivA 'mUDho | hitAhitaprAptiparihArarahito viparyAsamupaiti-hitamapyahitabuddhyA'dhitiSThatyahitaM ca hitabuddhyeti, evaM kAryAkAryapathyApathyavAcyAvAcyAdiSvapi viparyAso yojyaH, idamuktaM bhavati-moho'jJAnaM. mohanIyabhedo vA, tenobhayaprakAreNApi mohena mUDho'lpasukhakRte tattadArabhate yena zArIramAnasaduHkhavyasanopanipAtAnAmanantamapi kAlaM pAtratAM vrajatIti / punarapi mUDhasyAnarthaparamparAM darzayitumAha-'saeNa' ityAdi, svakIyenAtmanA kRtena pramAdena-madyAdinA vividha miti madyaviSa-IHIR // 141 // yakaSAyavikathAnidrANAM svabhedagrahaNaM, tena pRthag-vibhinnaM vrataM karoti, yadivA pRthu vistIrNa 'vaya'miti vayanti-paryaTanti | Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSPEAKAIRATRIKARANASS prANinaH svakIyena karmaNA yasmin sa vayaH-saMsArastaM prakaroti, ekaikasmin kAye dIrghakAlAvasthAnAd, yadivA kAraNe kAryopacArAt svakIyena nAnAvidhapramAdakRtena karmaNA vayaH-avasthAvizeSastamekendriyAdikalalArbudAditadaharjAtabAlAdivyAdhigRhItadAridyadaurbhAgyavyasanopanipAtAdirUpaM prakarSaNa karoti-vidhatta iti / tasmiMzca saMsAre'vasthAvizeSe vA prANinaH / pIDyante iti darzayitumAha-'jaMsime' ityAdi, yasmin svakRtapramAdApAditakarmavipAkajanite caturgatikasaMsAre eke|ndriyAdyavasthAvizeSe vA 'ime' pratyakSagocarIbhUtAH 'prANA'ityabhedopacArAtprANinaH 'pravyathitAH' nAnAprakArairvyasanopanipAtaiH pIDitAH, sukhArthibhirArambhapravRttairmohAdviparyastaiH pramAdavadbhizca gRhasthaiH pASaNDikairyatyAbhAsaizceti vA / yadi nAmAtra pravyathitAH prANinastataH kimityAha-'paDi' ityAdi, etat saMsAracakrabAle svakRtakarmaphalezvarANAmasumatAM gRhasthAdibhiH parasparato vA karmavipAkato vA pravyathanaM pratyupekSya viditavedyaH sAdhunizcayena nitarAM vA niyataM vA kriyante nAnAduHkhAvasthA jantavo yena tannikaraNaM nikAraH-zArIramAnasaduHkhotpAdanaM tasmai no karma kuryAd, yena prANinAM pIDopadyate tamArambhaM na vidadhyAditi bhaavaarthH| evaM ca sati kiM bhavatItyAha-esa' ityAdi, yeyaM sAvadyayoganivRttireSA parijJA-etattattvataH parijJAnaM prakarSaNocyate procyate, na punaH zailUSasyeva jJAnaM nivRttiphalarahitamiti / evaM dvividhayA'pi jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca prANinikAraparihAre sati kiM bhavatItyAha-'kammovasaMtI'tti karmaNAm-azeSadvanddhavAtAtmakasaMsAratarubIjabhUtAnAmupazAntiH-upazamaH, karmakSayaH prANinikArakriyAnivRtterbhavatItyuktaM bhavati / asya ca karmakSayapratyUhasya prANinikaraNasya mUlamAtmAtmIyagrahaH, tadapanodArthamAha Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 142 // loka.vi.2 uddezakaH 6 je mamAiyamaiM jahAi se cayai mamAiyaM, se hu diTupahe muNI jassa natthi mamAiyaM, taM parinnAya mehAvI viittA logaM vaMtA logasannaM se maimaM parikkamijjAsi tibemi|| nAraiM sahaI vIre, vIre na sahaI rti|jmhaa avimaNe vIre, tamhA vIre na rjji||1||(suu098) mamAyita-mAmakaM tatra matimAyitamatistAM yaH parigrahavipAkajJo 'jahAti' parityajati sa 'mamAyita' svIkRtaM pariRI graha 'jahAti' parityajati, iha dvividhaH parigraho-dravyato bhAvatazca, tatra parigrahamatiniSedhAdAntaro bhAvaparigraho niSiddhaH, parigrahabuddhiviSayapratiSedhAcca bAhyo dravyaparigraha iti / athavA kAkvA nIyate, yo hi parigrahAdhyavasAyakaluSitaM jJAnaM parityajati sa eva paramArthataH sabAhyAbhyantaraM parigrahaM parityajati, tatazcedamuktaM bhavati-satyapi sambandhamAtre cittasya parigrahakAluSyAbhAvAnnagarAdisambandhi pRthvIsambandhe'pi jinakalpikasyeva niSparigrahataiva, yadi nAmaivaM tataH kimi| tyAha-'se hu' ityAdi, yo hi mokSakavighnahetoH saMsArabhramaNakAraNAt parigrahAnnivRttAdhyavasAyaH, huH avadhAraNe, sa eva muniH dRSTo jJAnAdiko mokSapatho yena sa dRSTapathaH, yadivA dRSTabhayaH-avagatasaptaprakArabhayaH zarIrAdeH parigrahAtsAkSApAramparyeNa va paryAlocyamAnaM saptaprakAramapi bhayamApanIpadyata ityataH parigrahaparityAge jJAtabhayatvamavasIyata iti / etadeva pUrvoktaM spaSTayitumAha-'jassa' ityAdi, yasya 'mamAyita' svIkRtaM parigraho na vidyate sa dRSTabhayo muniriti sambandhaH, kiM ca-taM' ityAdi, 'ta' pUrvavyAvarNitasvarUpaM parigrahaM dvividhayA'pi parijJayA parijJAya 'medhAvI' jJAta CAGOGICX** garAdisambara kavighnahatoH saMsAraca bhayaH-avagatastAparityAge jJAtabhama bhayo muniriti / // 142 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJeyo viditvA 'loka' parigrahAgrahayogavipAkinamekendriyAdiprANigaNaM 'vAntvA' udgIrya 'lokasya' prANigaNasya saMjJA dazaprakArA atastAM 'sa' iti muniH, kiMbhUto?-'matimAn' sadasadvivekajJaH 'parAkramethAH' saMyamAnuSThAne samudyaccheH, saMyamAnuSThAnodyogaM samyagvidadhyA itiyAvad , athavA'STaprakAraM kAriSaDvarga vA viSayakaSAyAn vA parAkramasveti, itiradhikArasamAptau, bravImIti pUrvavat / sa evaM saMyamAnuSThAne parAkramamANastyaktaparigrahAgrahayogo muniH kiMbhUto bhavatItyAha-tasya hi tyaktagRhagRhiNIdhanahiraNyAdiparigrahasya niSkiJcanasya saMyamAnuSThAnaM kurvataH sAdhoH kadAcinmohanIyodayAdaratirAviH syAt, tAmutpannAM saMyamaviSayAM 'na sahate' na kSamate, ko'sau ?-vizeSeNerayati-prezyati aSTaprakAraM karmAriSaDarga veti vIraH-zaktimAn , sa eva vIro'saMyame viSayeSu parigrahe vA yA ratirutpadyate tAM 'na sahate' na marSati, yA ||cAratiH saMyame viSayeSu ca ratistAbhyAM vimanIbhUtaH zabdAdiSu na rajyati, ato ratyaratiparityAgAnna vimanasko bhavati || nApi rAgamupayAtIti darzayati-yasmAttyaktaratyaratiravimanA vIrastasmAt kAraNAdvIro 'na rajyati' zabdAdiviSayagrAme na gAya vidadhAti / yata evaM tataH kimityAha sadde phAse ahiyAsamANe niviMda naMdi iha jiiviyss| muNI moNaM samAyAya, dhuNe kammasarIragaM // 2 // paMtaM lUhaM sevaMti vIrA saMmattadaMsiNo / esa ohaMtare muNI tinne mutte virae viyAhie tibemi (sU0 99) Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 143 // yasmAdvIro ratyaratI nirAkRtya zabdAdiSu viSayeSu manojJeSu na rAgamupayAti, nApi duSTeSu dveSaM, tasmAcchandAn sparzAMzca loka. vi. 2 manojJetarabhedabhinnAn 'ahiyAsamANe 'tti samyak sahamAno nirvinda nandItyuttarasUtreNa sambandhaH, etaduktaM bhavati - manojJAn zabdAn zrutvA na rAgamupayAti, nApItarAn dveSTi, AdyantagrahaNAccetareSAmapyupAdAnaM draSTavyaM tatrApyadhisahanaM 4 uddezakaH 6 vidheyamiti, uktaM - "saMddesu a bhaddayapAvaesu, soyavisayamuvagaesu / tuTTheNa va rudveNa va samaNeNa sayA na hoavvaM // 1 // | evaM rUvesu a bhaddayapAvaesu0 / tahA gaMdhesu a0 // " ityAdi vAcyaM tatazca zabdAdInviSayAnadhisahamAnaH kiM kuryA - dityAha - ' nibbiMda' ityAdi, ihopadezagocarApanno vineyo'bhidhIyate, sAmAnyena vA mumukSorayamupadezaH, nirvindasva - jugupsasva aizvaryavibhavAtmikA manasastuSTirnandistAm 'iha' manuSyaloke yajjIvitamasaMyamajIvitaM vA tasya yA nandiH tuSTiH pramodo yathA mamaitatsamRddhyAdikamabhUdbhavati bhaviSyati vetyevaMvikalpa janitAM nandIM jugupsasva-yathA kimanayA pApopAdAnahetubhUtayA'sthirayeti ?, uktaM ca- vibhava iti kiM madaste 1, cyutavibhavaH kiM viSAdamupayAsi ? / karanihita kandukasamAH, pAtotpAtA manuSyANAm // 1 // " evaM rUpabalAdiSvapi vAcyaM, sanatkumAradRSTAnteneti, athavA paJcAnAmapyatIcArANA|matItaM nindati pratyutpannaM saMvRNotyanAgataM pratyAcaSTe, syAdetat-kimAlambya karotItyAha - 'muNI' tyAdi, munistrikA - lavedI yatirityarthaH, munerayaM maunaH -saMyamo, yadivA munerbhAvaH munitvaM tadapyasAveva maunaM vA vAcaH saMyamanam, asya copalakSaNArthatvAt kAyamanasorapi, ataH sarvathA saMyamamAdAya, kiM kuryAt ? - dhunIyAt karmmazarIrakaM audArikAdiza 1 zabdeSu ca bhadrakapApakeSu zrotraviSayamupagateSu / tuSTena vA ruSTena vA zramaNena sadA na bhavitavyam // 1 // evaM rUpeSu ca bhadrakapApakeSu / tathA gandheSu ca. // 143 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIraM vA, athavA 'dhunIhi' vivecaya pRthakkuru tadupari mamatvaM mA vidhatsveti bhAvArthaH / kathaM taccharIrakaM dhUyate, mamatvaM vA tadupari na kRtaM bhavatItyAha-prAntaM' svAbhAvikarasarahitaM svalpaM vA 'rUkSam' AgantukasnehAdirahitaM dravyato bhAvato'pi prAntaM-dveSarahitaM vigatadhUmaM rUkSaM-rAgarahitamapagatAGgAraM 'sevante' bhuJjate, ke ?-'vIrAH' sAdhavaH, kiMbhUtAH?|'samatvadarzinaH' rAgadveSarahitAH samyaktvadarzino vA-samyak tattvaM samyaktvaM taddarzinaH paramArthadRzaH, tathAhi-idaM zarIrakaM kRtaghnaM nirupakAri, etatkRte prANinaH aihikAmuSmikaklezabhAjo bhavanti, anekAdeze caikAdeza itikRtvA, prAntarUkSasevI samatvadarzI ca kaM guNamavAmotItyAha-'esa' ityAdi, eSa iti prAntarUkSAhArasevanena kAdizarIraM dhunAno bhAvato bhavaughaM taratIti / ko'sau ?-'muniH' yatiH, athavA kriyamANaM kRtamitikRtvA tIrNa eva bhavaughaM, kazca bhavaughaM tarati ?-yo 'muktaH' savAhyAbhyantaraparigraharahitaH, kazca parigrahAnmukto bhavati ?-yo bhAvataH zabdAdiviSayAbhiSvaGgAdvirataH, tatazca yo muktatvena viratatvena vA vikhyAto muniH sa eva bhavaughaM tarati, tIrNa eveti vA sthitam / itiradhikAra parisamAptau, bravImIti pUrvavat / yazca muktatvaviratatvAbhyAM na vikhyAtaH sa kiMbhUto bhavatItyAha duvvasumuNI aNANAe, tucchae gilAi vattae, esa vIre pasaMsie, accei loyasaMjogaM, esa nAe pavuccai (sU0 100) Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezaka // 144 // __vasu-dravyametacca bhavye'rthe vyutpAditaM 'dravyaM ca bhavya' ityanena, bhavyazca-muktigamanayogyaH, tatazca muktigamanayogyaM yadravyaM tadvasu, duSTaM vasu durvasu durvasu cAsau munizca durvasumuniH-mokSagamanAyogyaH, sa ca kuto bhavati ?-anAjJayAtIrthakaropadezazUnyaH svairItyarthaH, kimatra tIrthakaropadeze duSkaraM yena svairitvamabhyupagamyate ?, taducyate-uddezakAderArabhya sarva yathAsambhavamAyojya, tathAhi-mithyAtvamohite loke saMboDhuM duSkaraM vrateSvAtmAnamadhyAropayituM ratyaratI nigrahItuM zabdAdiviSayeSviSTAniSTeSu madhyasthatAM bhAvayituM prAntarUkSANi bhoktum , evaM yathoddiSTayA maunIndrAjJayA asidhArakalpayA duSkaraM saJcarituM, tathA'nukUlapratikUlAMzca nAnAprakArAnupasargAn sodum , asahane ca karmodayo'nAdyatItakAlasukhabhAvanA ca kAraNaM, jIvo hi svabhAvato duHkhabhIruranirodhasukhapriyaH, ato nirodhakalpAyAmAjJAyAM duHkhaM vasati, avasaMzca kiMbhUto bhavatItyAha-'tuccha' ityAdi, tuccho-riktaH, sa ca dravyato nirddhano ghaTAdirvA jalAdirahito bhAvato jJAnAdirahitaH, jJAnAdirahito hi kvacitsaMzItiviSaye kenacitpRSTo'parijJAnAt glAyati vaktuM, jJAnasamanvito vA cAritrariktaH pUjAsatkArabhayAt zuddhamArgaprarUSaNAvasare glAyati yathAvasthitaM prajJApayituM, tathAhi-pravRttasannidhiH sannidhernirdoSatAmAcaSTe, evmnytraapiiti| yastu kaSAyamahAviSAgadakalpabhagavadAjJopajIvakaH sa suvasurmunirbhavatyarikko na glAyati ca vaktuM, yathAvasthitavastuparijJAnAdanuSThAnAcca, Aha ca-'esa' ityAdi, 'eSa' iti suvasumunirjJAnAdhariko | yathAvasthitamArgaprarUpako vIraH karmavidAraNAt 'prazaMsitaH' tadvidbhiH zlASita iti / kiM ca-'acceI'tyAdi, sa evaM bhagavadAjJAnuvartako vIro'tyeti-atikrAmati, kaM?--'lokasaMyoga' lokenAsaMyatalokena saMyogaH-sambandhaH // 144 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sa. 25 mamatva kRtastamatyeti, athavA loko bAhyo'bhyantarazca tatra bAhyo dhanahiraNyamAtRpitrAdiH Antarastu rAgadveSAdistatkAryaM vA aSTaprakAraM karmma tena sArddhaM saMyogamatyeti - atilakSyatItyuktaM bhavati / yadi nAmaitraM tataH kimityAha - 'esa' ityAdi, yo'yaM lokasaMyogAtikramaH 'eSa nyAyaH' eSa sanmArgaH mumukSUNAmayamAcAraH 'procyate' abhidhIyate, athavA param AtmAnaM ca mokSaM nayatIti chAndasatvAtkarttari ghaJ nAyaH, yo hi tyaktalokasaMyoga eSa eva parAtmano mokSasya nyAyaH procyate - mokSaprApako'bhidhIyate sadupadezAt / syAdetat- kiMbhUto'sAvupadeza ityata Aha parinnAya savvaso je aNannadaMsI se jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthai ( sU0 101 ) jaM dukkhaM paveiyaM iha mANavANaM tassa dukkhassa kusalA parinnamudAharaMti, ii kamma aNannArAme je aNapaNArAme se aNannadaMsI, katthai jahA tucchassa katthai tahA puNNassa yadduHkhaM duHkhakAraNaM vA karmma lokasaMyogAtmakaM vA 'praveditaM' tIrthakRdbhirAveditaM 'iha' asmin saMsAre ' mAnavAnAM' jantUnAM tataH kiM ? - tasya 'duHkhasya' asAtalakSaNasya karmaNo vA 'kuzalA' nipuNA dharmmakathAlabdhisampannAH svasamayaparasamayavida udyuktavihAriNo yathAvAdinastathAkAriNo jitanidrA jitendriyA dezakAlAdikramajJAste evaMbhUtAH parijJAmupAdAnakAraNaparijJAnaM nirodhakAraNaparicchedaM codAharanti jJaparijJayA pratyAkhyAna parijJayA ca pariharanti parihArayanti Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- zAcA kiMca-'iti kamma' ityAdi, itiH pUrvaprakrAntaparAmarthako yattadduHkhaM praveditaM manujAnAM yasya ca duHkhasya parijJAM da loka.vi.2 rAGgavRttiH kazAlA udAharanti tahaHkhaM karmakRtaM tatkammopTaprakAraM parijJAya tadAzravadvArANi ca, tadyathA-jJAnapratyanIkatayA jJAnA(zI0) varaNIyamityAdi, pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAya tadAzravadvAreSu 'savezaH' sarvaiH prakArogatrikakaraNatrikarUpairna vaHta. uddezakA 6 athavA sarvazaH parijJAya kathayati, sarvazaH parijJAnaM ca kevalino gaNadharasya caturdazapUrvavido vA, yadivA sarvazaH kth||145|| yati AkSepaNyAdyA caturvidhayA dharmakathayeti / sA ca kIdRkkathetyAha-'je' ityAdi, anyadraSTuM zIlamasyetyanyadI yastathA nAsAvananyadarzI-yathAvasthitapadAthedraSTA, kazcaivaMbhUto-yaH samyagdRSTionIndrapravacanAvibhUtatattvArtho, yazcAnanyadRSTiH so'nanyArAmo-mokSamArgAdanyatra na ramate / hetuhetumadbhAvena sUtraM lagayitumAha-'je' ityAdi, yazca bhagavadupadezAdanyatra na ramate so'nanyadazI, yazcaivambhUtaH so'nyatra na ramata iti, uktaM ca-"zivamastu kuzAstrANAM vaizeSikaSaSTitantrabIkhAnAma / yeSAM darvihitatvAdbhagavatyanurajyate cetH||1||" ityAdi / tadevaM samyaktvasvarUpamAkhyAtaM kathayaMzcAraktadviSTaH kathayatIti darzayati-'jahA puNNassa' ityAdi, tIrthaMkaragaNadharAcAryAdinA yena prakAreNa 'puNyavataH' surezvaracakravartimANDalikAdeH 'kathyate' upadezo dIyate 'tathA' tenaiva prakAreNa 'tucchasya' dramakasya kASThahArakAdeH kathyate, athavA pUrNo 1 kathAcatuSTayalakSaNaM tvidaM-sthApyate hetuSTAntaiH, svamataM yatra paNDitaiH / syAdvAdadhvanisaMyuktaM, sA kathA''kSepaNI matA // 1 // mibhyATazAM mataM yatra, pUrvAparavirodhakRt / tannirAkriyate sadbhiH, sA ca vikSepaNI matA // 2 // yasyAH dhavaNamAtreNa, bhavenmokSAbhilASitA / bhavyAnAM sA ca vidvadbhiH, proktA saMvedanI kathA // 3 // // 145 // yatra saMsArabhogAjhasthitilakSaNavarNanam / vairAgyakAraNaM bhavyaiH, sokA nivedanIkathA // 4 // ARREARRAOKARO Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtikularUpAdyupetastadviparItastuccho, vijJAnavAn vA pUrNastato'nyastuccha iti, uktaM ca-"jJAnaizvaryadhanopeto, jAtyanvayabalAnvitaH / tejasvI satimAn khyAtaH, pUrNastuccho viparyayAt // 1 // " etaduktaM bhavati-yathA dramakAdestadanugrahabayA pratyapakAranirapekSaH kathayatyevaM cakravattyoderapi, yathA vA cakravartyAdeH kathayatyAdareNa saMsArottaraNahetumevamitarasyApi, atra ca nirIhatA vivakSitA, na punarayaM niyamaH-ekarUpatayaiva kathanIyaM, tathA hi-yo yathA budhyate tasya tathA kathyate, buddhimato nipuNaM sthUlabuddhestvanyatheti, rAjJazca kathayatA tadabhiprAyamanuvartamAnena kathanIyaM, kimasAvabhigRhItamithyAha|STiranabhigRhIto vA saMzItyApanno vA?, abhigRhIto'pi kutIrthikaiyudrAhitaH svata eva vA!, tasya caivambhUtasya yadyevaM kathayedyathA-"dazasUnAsamazcakrI, dazacakrisamo dhvjH| dazadhvajasamA vezyA, dazavezyAsamo nRpH||1||" tadbhaktiviSayarudrAdidevatAbhavanacaritakathane ca mohodayAttathAvidhakarmodaye kadAcidasau pradveSamupagacched, dviSTazcaitadvidadhyAdityAha ca avi ya haNe aNAiyamANe, itthaMpi jANa seyaMti natthi, keyaM purise kaM ca nae ?, esa vIre pasaMsie, je baddhe paDimoyae, uhaM ahaM tiriyaM disAsu, se savvao savvaparinnAcArI, na lippaI chaNapaeNa, vIre, se mehAvI aNugghAyaNakheyanne, je ya bandhapa mukkhamannesI kusale puNa no baddhe no mukke ( sU0 102) 1 tAdAruvana0. pra. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA loka.vi.2 rAjavRttiH uddezakaH (zI0) // 146 // CACACASTa apiH sambhAvane, AstAM tAvadvAcA tarjanam , anAdriyamANo hanyAdapi, cazabdAdanyadapyevaMjAtIyakrodhAbhibhUto daNDakazAdinA tADayediti, uktaM ca-"tattheva ya niDhavaNaM baMdhaNa nicchubhaNa kaDagamaddo vA / nimvimayaM va nariMdo kareja saMghapi so kuddho||1||" tathA taccanikopAsako nandabalAt buddhosattikathAnakAdbhAgavato vA bhalligRhopAkhyAnAdraudro vA peDhAlaputrasatyakyumAvyatikarAkaNanAt pradveSamupagacchet , dramakakANakuNTAdirvA kazcittamevoddizyoddizyaadharmaphalopadarzaneneti / evamavidhikathanenehaiva tAvadvAdhA, AmuSmiko'pi na kazcidguNo'stItyAha ca-'etthaM pi' ityAdi, mumukSoH parahitArtha dharmakathAM kathayatastAvatpuNyamasti, pariSadaM tvaviditvA'nantaropavarNitasvarUpakathane 'atrApi dharmakathAyAmapi 'zreyaH' puNyamityetannAstItyevaM jAnIhi, yadivA'sau rAjAdiranAdriyamANastaM sAdhu dharmakathikamapi hanyAt / kathamityAha-etthaMpI'tyAdi, yadyadasau pazuvadhatarpaNAdika dharmakAraNamupanyasyati tattadasau dharmakathiko'trApi zreyo na vidyate ityevaM pratihanti, yadivA yadyadavidhikathanaM tatra tatredamupatiSThate-atrApi zreyo nAstIti, tathAhi-akSarakovidapariSadi pakSahetudRSTAntAnanAdRtya prAkRtabhASayA kathanamavidhiritarasyAM cAnyatheti / evaM ca pravacanasya hIlanaiva kevalaM karmabandhazca, na punaH zreyo, vidhimaMjAnAnasya maunameva zreya iti, uktaM ca-"sAvajaNavajANaM vayaNANaM jo na yANai visesaM / vuttuMpi tassa na khamaM kimaMga puNa desaNaM kAuM? // 1 // " syAdetat-kathaM tarhi dharmakathA kAryetyucyate-'ko'yaM' 1 tatraiva niSThApanaM bandhanaM niSkAzanaM kaTakamadaM vA / nirviSayaM vA narendaH kuryAtsaGghamapi sa kuddhaH // 1 // 2 sAvadhAnavadyayorvacanayoryo na jAnAti |vizeSam / vaktumapi tasya na kSamaM kimA punardezanAM kartum // 1 // // 146 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi, yo hi vazyendriyo viSayaviSaparAGmukhaH saMsArodvignamanA vairAgyAkRSyamANahRdayo dharmaM pRcchati, tenAcAryAdinA dharmaka thikenAsau paryAlocanIyaH - ko'yaM puruSo 1, mithyAdRSTiruta bhadrakaH, kena vA''zayenAyaM pRcchati, kaM ca devatAvizeSaM nataH, kimanena darzanamAzritamityevamAlocya yathAyogyamuttarakAlaM kathanIyaM etaduktaM bhavati-dharmakathAvidhijJo hyAtmanA paripUrNaH zrotAramAlocayati dravyataH - kSetrataH kimidaM kSetraM taccanikairbhAgavatairanyairvA tajjAtIyaH pArzvasthAdibhirvotsargacibhirvA bhAvitaM, kAlato duSpamAdikaM kAlaM durlabhadravyakAlaM vA, bhAvato'ra tadviSTamadhyastha bhAvApannamevaM payAlocya yathAyathA'sau budhyate tathA tathA dharmmakathA kAryA, evamasau dharmmakathAyogyaH, aparaMsya tvadhikAra eva nAstIti, uktaM ca - "jo he vAyapakkhami heuo Agamammi Agamio / so sasamayapaNNavao siddhaMtavirAhao aNNo // 1 // " ya evaM dharmakathAvidhijJaH sa eva prazasta ityAha ca - 'esa' ityAdi, yo hi puNyA puNyavatordharmakathA samadRSTirvidhijJaH zrotRvivecakaH 'eSaH' anantarokto 'vIraH karmmavidArakaH 'prazaMsitaH' zlAghitaH / kiMbhUtazca yo bhavatItyAha - 'je baddhe' ityAdi, yo | hyaSTaprakAreNa karmaNA snehanigaDAdinA vA baddhAnAM jantUnAM pratimocakaH dharmmakathopadezadAnAdinA sa ca tIrthakudgaNadhara AcAryAdirvA yathoktadharmmakathAvidhijJa iti / va punarvyavasthitAn jantUn mocayatItyAha - 'u' ityAdi, Urddha jyotiSkAdIn adho bhavanapatyAdIn tiryakSu manuSyAdIniti / kiM ca - ' se sabbao' ityAdi, 'sa' iti dhIro baddhapratimocakaH 'sarvataH ' sarvakAlaM sarvaparijJayA dvividhayA'pi carituM zIlamasyeti sarvaparijJAcArI - viziSTajJAnAnvitaH sarvasaMvaracAritro 1 yo hetuvAdapakSe hetuka Agame AgamikaH / sa khasamaya prajJApakaH siddhAnta virAdhako'nyaH // 1 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 147 // peto vA, sa evaMbhUtaH kaM guNamavApnotItyAha - ' na lippaI'tyAdi, 'na lipyate' nAvaguNThyate, kena ? - 'kSaNapadena' hiMsAspadena prANyupamardajanitena, 'kSaNu hiMsAyAmityasyaitadrUpaM / ko'sau ?, vIra iti / kimetAvadeva vIralakSaNamutAnyadapya (stya ) stItyAha - 'se mehAvI 'tyAdi, sa 'medhAvI' buddhimAn yaH 'aNodghAtanasya khedajJaH' aNatyanena jantugaNazcaturgatikaM saMsAramityaNaMkarma tasyot - prAbalyena ghAtanam - apanayanaM tasya tatra vA khedajJo - nipuNaH, iha hi karmmakSapaNodyatAnAM mumukSUNAM yaH karmmakSapaNavidhijJaH sa medhAvI kuzalo vIra ityuktaM bhavati, kiM cAnyat - 'je ya' ityAdi, yazca prakRtisthityanubhAvapradezarUpasya caturvidhasyApi bandhasya yaH pramokSaH tadupAyo vA tamanveSTuM - mRgayituM zIlamasyetyanveSI, yazcaivambhUtaH sa vIro medhAvI khedajJa iti pUrveNa sambandhaH, aNodghAtanasya khedajJa ityanena mUlottaraprakRtibhedabhinnasya yoganimittAyAtasya kaSAyasthitikasya karmmaNo vadhyamAnAvasthAM baddhaspRSTanidhattanikA citarUpAM tadapanayanopAyaM ca vettItyetadabhihitaM, anena cApanayanAnuSThAnamiti na punaruktadoSAnuSaGgaH prasajati / syAdetat-yo'yamaNodghAtanasya khedajJo bandhamokSAnveSako vA'bhihitaH sa kiM chadmastha Ahosvit kevalI ?, kevalino yathoktavizeSaNAsambhavAt chadmasthagrahaNaM, kevalinastarhi kA vArtteti ?, ucyate- 'kusale' ityAdi, kuzalo'tra kSINaghAtikarmmAzo vivakSitaH, sa ca tIrthakRt sAmAnya kevalI vA chadmastho hi karmmaNA baddho mokSArthI tadupAyAnveSakaH, kevalI tu punarghAtikarmmakSayAno baddho bhavopagrAhi karmmasadbhAvAnno mukto, yadivA chadmastha evAbhidhIyate - 'kuzalaH' avAptajJAnadarzanacAritro mithyAtvadvAdazakaSAyopazamasadbhAvAt taduda loka. vi. 2 uddezakaH 6 // 147 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAKSERRORAGAR yavAniva na baddho'dyApi tatsatkarmatAsadbhAvAnno mukta iti / evambhUtazca kuzalaH kevalI chadmastho vA yadAcIrNavAnAcarati vA tadapareNApi mugukSuNA vidheyamiti darzayati se jaM ca Arabhe jaM ca nArabhe, aNAraddhaM ca na Arajhe, chaNaM chaNaM pariNNAya logasannaM ca savvaso (sU0 103) I 'sa' kuzalo yadArabhate ArabdhavAn vA azeSakarmakSapaNopAyaM saMyamAnuSThAnaM yacca nArabhate 'mithyAtvAviratyAdikaM saMsArakAraNaM, tadArabdhavyamArambhaNIyamanArabdhamanArambhaNIyaM ceti, saMsArakAraNasya ca mithyAtvAviratyAdeH prANAtipAtAdyaSTAdazarUpasya caikAntena nirAkAryatvAt , tanniSedhe ca vidheyasya saMyamAnuSThAnasya sAmarthyAyAtatvAttanniSedhamAha'aNAraddhaM ca' ityAdi, anArabdham-anAcIrNa kevalibhirviziSTamunibhirvA tanmumukSurnArabhate-na kuryAdityupadezo, yacca mokSAGgamAcIrNa tatkuryAdityuktaM bhavati / yattadbhagavadanAcIrNa parihArya tannAmagrAhamAha-'chaNaM chaNaM' ityAdi, 'kSaNu || hiMsAyAM' kSaNanaM kSaNo-hiMsanaM kAraNe kAryopacArAt yena yena prakAreNa hiMsotpadyate tattajjJaparijJayA parijJAya pratyAkhyA naparijJayA parihared, yadivA kSaNaH-avasaraH karttavyakAlastaM taM jJaparijJayA jJAtvA''sevanAparijJayA ca Acarediti / || kiM ca-'loyasannaM' ityAdi, 'lokasya' gRhasthalokasya saMjJAnaM saMjJA-viSayAbhiSvaGgajanitasukhecchA parigrahasaMjJA vA tAM tAca jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA ca pariharet , kathaM?--'sarvazaH' sarvaiH prakArairyogatrikakaraNatrikeNetyarthaH, tasyaivaM Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 148 // vidhasya yathoktaguNAvasthitasya dharmmakathAvidhijJasya baddhapratimocakasya kamrmodghAtanakhedajJasya bandhamokSAnveSiNaH satyathavyavasthitasya kumArganirAcikIrSohiMsAdyaSTAdazapApasthAnaviratasyAvagata lokasaMjJasya yadbhavati taddarzayati-- uddeso pAsagassa natthi, bAle puNe nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhANameva AvahaM aNupariyahai ( sU0 104 ) ti bemi // lokavijayAdhyayanam 2 // uddizyate nArakAdivyapadezenetyuddezaH sa 'pazyakasya' paramArthadRzo na vidyate ityAdIni ca sUtrANyuddezakaparisamAi yAvattRtIyoddezake vyAkhyAtAni tata evArtho'yagantavyaH, AkSepaparihArau ceti / tAni cAmUni bAlaH punarnihaH kAmasamanujJaH azamitaduHkhaH duHkhI duHkhAnAmevAvarttamanuparivarttate / itiH parisamAptau bravImIti pUrvavat // ( granthAgram 2500 ) // uktaH SaSThoddezakaH // tatparisamAptau coktaH sUtrAnugamaH sUtrAlApakaniSpanna nikSepazca sasUtra sparzaniyuktikaH / sAmprataM naigamAdayo nayAH, te cAnyatra nyakSeNaM pratipAditA iti neha pratanyante, saMkSepatastu jJAnakriyAnayadvayAntargata| tvAtteSAM tAveva pratipAdyete, tayorapyAtmIyapakSasAvadhAraNatayA mokSAGgatvAbhAvAt pratyekaM mithyAdRSTitvam, ataH pavandhavat parasparasApekSatayeSTakAryAvAptiraMvagantavyeti upagamyate // iti lokavijayAdhyayanasya TIkA samAptA // 2 // zrIAcArAGge itizrIzIlAGkAcAryavRttiyutaM lokavijayAdhyayanaM dvitIyam loka.vi. 2 uddezakaH 6 // 148 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyamArabhyate, asya cAyanadadhunA pratipAdyate, adhyayamaH kadAcidanulomaprati atha tRtIyamadhyayanaM zItoSNIyaM / II uktaM dvitIyamadhyayanaM, sAmprataM tRtIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, tatra zastraparijJAyAmasyArthAdhikAro'bhANi, yathA zItoSNayoranukUlapratikUlapariSahayoratisahanaM karttavyaM, tadadhunA pratipAdyate, adhyayanasambandhastu zatraparijJoktamahAvratasampannasya lokavijayAdhyayanaprasiddhasaMyamavyavasthitasya vijitakaSAyAdilokasya mumukSoH kadAcidanulomapratilomAH parISahAH prAduSSanti, te'vikRtAntaHkaraNena samyak soDhavyA ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam, asya |copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakrameAdhikArI dvedhA, tatrApyadhyayanArthAdhikAro'bhihitaH, udde|| zArthAdhikArapratipAdanArtha tu niyuktikAra AhapaDhame suttA assaMjayatti 1 viie duhaM aNuhavaMti 2|tie na hu dukkheNaM akaraNayAe va samaNutti 3 // 198 // uddesaMmi cautthe ahigAro u vamaNaM kasAyANaM / pAvaviraIo viuNo u saMjamo ittha mukkhutti 4 // 199 // / prathamoddezake'yamarthAdhikAro, yathA-bhAvanidrayA suptAH-samyavivekarahitAH, ke?-asaMyatAH-gRhasthAsteSAM ca bhAvasutAnAM doSA abhidhIyante, jAgratAM ca guNAH, tadyathA-'jarAmaccuvasovaNIe nare' ityAdi 1, dvitIye tu ta evAsaMyatA yathA bhAvanidrApannA duHkhamanubhavanti tathocyate, tadyathA-'kAmesu giddhA nicayaM karaMti' 2, tRtIye tu 'na hu~' naiva duHkhasahanAdeva kevalAcchramaNaH akaraNatayaiva-akriyayaiva saMyamAnuSThAnamantareNetyarthaH, vakSyati ca-sahie dukkhamAyAya Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 149 // zIto03 uddezakA 1 | teNeva ya puDho no jhaMjhAe' 3, caturthoddezake tvayamadhikAro, yathA-kaSAyANAM vamanaM kArya, pApasya ca karmaNo viratiH, 'viduSo' viditavedyasya saMyamo'traiva pratipAdyate, kSapakazreNiprakramAt kevalaM bhavopagrAhikSayAnmokSazceti gaathaadvyaarthH|| nAmaniSpane tu nikSepe zItoSNIyamadhyayanamataH zItoSNayonikSepaM nirdidikSurAha nAma ThavaNA sIyaM dabve bhAve ya hoi nAyavvaM / emeva ya uNhassavi caubviho hoi nikkhevo // 20 // sugamA / tatra nAmasthApane anAdRtya dravyazItoSNe darzayitumAhadavve sIyaladabvaM dabbuhaM ceva uNhadavvaM tu / bhAve u puggalaguNo jIvassa guNo aNegaviho // 201 // jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazItaM zItaguNopetaM guNaguNinorabhedAt zItakAraNaM vA yadravyaM dravyaprAdhAnyAcchItaladravyameva dravyazItaM-himatuSArakarakAdi, evaM dravyoSNamapIti / bhAvatastu dvedhA-pudgalAzritaM jIvAzritaM ca, gAthAzakalenAcaSTe-tatra pudgalAzritaM bhAvazItaM pudgalasya zIto guNo guNasya prAdhAnyavivakSayeti, evaM bhAvoSNamapi, jIvasya tu zItoSNarUpo'nekavidho guNaH, tadyathA-audathikAdayaH par3a bhAvAH, tatraudayikaH karmodayAvirbhUtanArakAdibhavakaSAyosattilakSaNaH uSNaH, aupazamikaH karmopazamAvAptasamyaktvaviratirUpaH zItaH, kSAyiko'pi zIta eva, kSAyikasamyaktvacAritrAdirUpatvAda, athavA'zeSakarmadAhAnyathAnupapatteruSNaH, zeSA api vivakSAto dvirUpA apIti // asya ca jIvabhAvaguNasya zItoSNavivekaM svata eva niyuktikAraH pracikaTayiSurAhasIyaM parIsahapamAyuvasamaviraI suhaM cauNhaM tu / parIsahatavujamakasAya sogAhiveyAraI dukkha // 202 // dAraM / CLASSACREAACCASHLESALAM // 149 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANSACREAK 'zIta'miti bhAvazItaM, tacceha jIvapariNAmasvarUpaM gRhyate, sa cAyaM pariNAmo-mArgAcyavananirjarArtha pariSoDhavyAH parISahAH 'pramAdaH' kAryazaithilyaM zItalavihAratA 'upazamo' mohanIyopazamaH, sa ca samyaktvadezaviratisarvaviratilakSaNaH, upazamazreNyAzrito vA, tatkSayo veti, 'virati'riti prANAtipAtAdiviratyupalakSitaH saptadazavidhaH saMyamaH 'sukhaM ca' sAtAvedanIyavipAkAvirbhUtamiti / etat sarva parISahAdi zItamuSNaM ca gAthAzakalenAha-parISahAH-pUrvavyAvarNitasvarUpAH tapasyudyamo-yathAzakti dvAdazaprakAratapo'nuSThAnaM 'kaSAyAH' krodhAdayaH 'zoka' iSTAprAptivinAzodbhavaH AdhiH 'vedaH' strInapuMsakavedodayaH 'aratiH' mohanIyavipAkAJcittadauHsthyaM 'duHkhaM ca' asAtAvedanIyodayAdIni, etAni parISahAdIni / pIDAkAritvAduSNamiti gAthAsamAsArthaH / vyAsArtha tu niyuktikAraH svata evAcaSTe-tatra parISahAH zItoSNayoyo-| rapyabhihitAH, tato mandabuddheranadhyavasAyaH saMzayo viparyayo vA syAd atastadapanodArthamAha- . itthI sakkAraparIsaho ya do bhAvasIyalA ee| sesA vIsaM uNhA parIsahA huMti nAyabvA // 203 // strIparISahaH satkAraparISahazca dvAvapyetau zItau, bhAvamano'nukUlatvAt , zeSAstu punaviMzatiruSNA jJAtavyA bhavanti, manasaH pratikUlatvAditi gAthArthaH // yadivA parISahANAM zItoSNatvamanyathA AcaSTeje tivvappariNAmA parIsahA te bhavaMti uNhA u / je maMdappariNAmA parIsahA te bhave sIyA // 204 // daarN| tIvro-duHsahaH pariNAmaH-pariNatiryeSAM te tathA, ya evambhUtAH parISahAste uSNAH, ye tu mandapariNAmAste zItA iti, idamuktaM bhavati-ye zarIraduHkhopAdakatvenodIrNAH samyaksahanAbhAvAccAdhividhAyinaste tIvrapariNAmatvAduSNAH, ye puna Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIto03 zrIAcArAjavRttiH (zI0) uddezakA // 15 // rudIrNAH zArIrameva kevalaM duHkhamutsAdayanti mahAsattvasya na mAnasaM te bhAvato mandapariNAmAH, yadivA ye tIvrapariNAmAH-prabalAvirbhUtasvarUpAste uSNAH, ye tu mandapariNAmAH-IpallakSyamANasvarUpAste zItA iti / yasarIpahAnantaraM pramAdapadamupanyastaM zItatvena yacca tapasyudyama ityuSNatvena tadubhayaM gAthayA''caSTeghamaMmi jo pamAyai atthe vA sIalutti taM viti / ujuttaM puNa annaM tatto uhaMti NaM ciMti // 205 // vaarN| | 'dharme' zramaNadharme yaH 'pramAdyati'nodyamaM vidhatte 'arthe vA' arthyata ityartho-dhanadhAnyahiraNyAdistatra tadupAye vA zItala ityevaM taM 'bruvate' AcakSate, udyuktaM punaranyaM tataH-saMyamoghamAt kAraNAduSNamityevaM avate, Namiti vAkyAlaGkAra iti gaathaarthH|| upazamapadavyAcikhyAsayA''hasIIbhUo parinivvuo ya saMtotaheva paNhANo (lhaao)|houvsNtksaaotennuvsNto bhave jiivo||206||daarN| upazamo hi krodhAdyudayAbhAve bhavati, tatazca kaSAyAnyupazamAt zItIbhUto bhavati, krodhAdijvAlAnirvANAt parinivRto bhavati, caH samuccaye, rAgadveSapAvakopazamAdupazAntaH, tathA krodhAdiparitApopazamAt 'prahAditaH' Apannasukho, yato hyupazAntakaSAya eva evambhUto bhavati tenopazAntakaSAyaH zIto bhavatIti, ekArthikAni vaitAnIti gAthArthaH // adhunA viratipadavyAkhyAmAhaabhayakaro jIvANaM sIyagharo saMjamo bhavai siio| assaMjamo ya uNho eso anno'vi pjjaao||207||daarN| abhayakaraNa zIlaH, keSAM?-jIvAnAM, zItaM-sukhaM tadgRha-tadAvAsaH, ko'sau ?-saMyamaH saptadazabhedaH, ato'sau zIto P // 15 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavati, samastaduHkhahetudvandvoparamAd, etadviparyayastvasaMyama uSNaH, 'eSa' zItoSNalakSaNaH saMyamAsaMyamayoH paryAyo'nyo ti, samastaduHkhahetudvandvoparamAdA gAthArthaH / sAmprataM sukhapadavivaraNamuha taM sIyaM dukkhamavi nibvANasuhaM sAyaM sIIbhUyaM payaM aNAbAhaM / ihamavi jaM kiMci suhaM taM sIyaM dukkhamavi uNhaM // 208 // sukhaM zItamityuktaM, tacca samastadvandvoparamAdAtyantikaikAntikAnAbAdhalakSaNaM nirupAdhikaM paramArthacintAyAM muktisukhameva sukhaM nAparam , etacca samastakamrmopatApAbhAvAcchItamiti darzayati-'nirvANasukha'miti, nirvANam-azeSakarmakSayastadavAptau vA viziSTAkAzapradezaH tena tatra vA sukhaM nirvANasukham , asya caikArthikAni-sAtaM zItIbhUtaM padamanAbAdhamiti / ihApi saMsAre yatkiJcit sAtAvedanIyavipAkodbhUtaM sAta-sukhaM tadapi zItaM manaAlhAdAd, etadvipayaryastura duHkhaM, taccoSNamiti gaathaarthH|| kaSAyAdipadavyAcikhyAsayAha| Dajjhai tibvakasAo sogabhibhUo uinnaveo ya / uNhayaro hoi tavo kasAyamAIvi jaM Dahai // 209 // | 'dahyate' paripacyate, ko'sau ?-'tIvA' utkaTA udIrNA vipAkAnubhavena kaSAyA yasya sa tathA, na kevalaM kaSAyAgninA dahyate, 'zokA'bhibhUtazca' iSTaviyogAdijanitaH zokastenAbhibhUtaH tirohitazubhavyApAro'sAvapi dahyate, tathA udIrNovipAkApanno vedo yasya sa tathA, udIrNavedo hi pumAn striyaM kAmayate, sA'pItaraM, napuMsakastUbhayamiti, tasrAptyabhAve kAnodbhUtAratidAhena dahyate, cazabdAdicchAkAmAprAptijanitAratipAvakena dahyate, tadevaM kaSAyAH zoko vedodayazca dAhakatvAduSNaH, sarva vA mohanIyamaSTaprakAraM vA kamrmoSNaM, tato'pi taddAhakatvAduSNataraM tapa iti gAthAzakalena bhA.sU. 26 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 151 // zIto0 3 uddezakaH1 darzayati-uSNataraM tapo bhavati, kimiti ?-yataH kaSAyAdikamapi dahati, AdizabdAcchokAdiparigraha iti gaathaarthH|| yenAbhiprAyeNa dravyabhAvabhedabhinne parISahapramAdodyamAdirUpe zItoSNe jagAdAcAryastamabhiprAyamAviSkarotisIuNhaphAsasuhaduhaparIsahakasAyaveyasoyasaho / huja samaNo sayA ujuo ya tavasaMjamovasame // 210 // zItaM coSNaM ca zItoSNe tayoH sparzaH taM sahata iti sambandhaH, zItasparNoSNasparzajanitavedanAmanubhavannArtadhyAnopagato bhavatItiyAvat, zarIramanasoranukUlaM sukhamiti, tadviparItaM duHkhaM, tathA parIpahakasAyavedazokAn zItoSNabhUtAn sahata iti / tadevaM zItoSNAdisahaH san bhavet 'zramaNaH' yatiH sadodyuktazca, va?-tapaHsaMyamopazame iti gaathaarthH| sAmpratamupasaMhAravyAjena sAdhunA zItoSNAtisahanaM karttavyamiti darzayatisIyANi ya uNhANi ya bhikkhUNaM huMti visahiyavvAiM / kAmA na seviyabvA sIosaNijassa nijuttI // 21 // | 'zItAni' parIpahapramAdopazamaviratisukharUpANi yAnyabhihitAni 'uSNAni ca' parIpahatapaudyamakaSAyazokavedAratyAtmakAni prAgabhihitAni tAni 'bhikSaNAM' mumukSUNAM viSoDhavyAni, na. sukhaduHkhayoH utsekaviSAdau vidheyau, tAni | caivaM samyagaSTinA sahyante yadi kAmaparityAgo bhavatIti gAthAzakalenAha-kAmA' ityAdi gAthArddha sugarma / gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetamazeSadoSavAtavikalaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam suttA amuNI sayA muNiNo jAgaraMti (sU0 105) // 151 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAGA4%AGRANGANGACANAK asya cAnantarasUtreNa sambandho vAcyaH, sa cAyam-iha duHkhI duHkhAnAmevAvarttamanuparivartata ityuktaM, tadihApi| bhAvasuptA ajJAnino duHkhino duHkhAnAmevAvarttamanuparivartante iti, uktaM ca-"nAtaH paramahaM manye, jagato duHkhakAraNam / yathA'jJAnamahArogo, durantaH sarvadehinAm // 1 // " ityAdi, iha suptA dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatra nidrApramAdavanto dravyasuptAH, bhAvasuptAstu mithyAtvAjJAnamayamahAnidrAvyAmohitAH, tato ye 'amunayaH' mithyAdRSTayaH satataM bhAvasuptAH sadvijJAnAnuSThAnarahitatvAt, nidryA tu bhajanIyAH, munayastu sadbodhopetA mokSamArgAdacalantaste satatam-anavarataM 'jAgrati' hitAhitaprAptiparihAraM kurvate, ato vyanidropagatA api kvacidvitIyapauruSyAdau satataM jAgarUkA eveti // enameva bhAvasvApaM jAgaraNaM ca viSayIkRtya niyuktikAro gAthAM jagAda suttA amuNio sayA muNio suttAvi jAgarA hu~ti / dhammaM paDuca evaM niddAsutteNa bhaiyavvaM // 212 // suptA dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatra nidrayA dravyasuptAn gAthAnte vakSyati, bhAvasuptAstvamunayo-gRhasthA mithyAtvAjJAnAvRtA hiMsAdyAnavadvAreSu sadA pravRttAH, munayastvapagatamithyAtvAdinidratayA'vAptasamyaktvAdibodhA bhAvato jAgarUkA eva, yadyapi kvacidAcAryAnujJAtA dvitIyapauruSyAdau dIrghasaMyamAdhArazarIrasthityartha nidrAvazopagatA bhavanti tathApi sadA jAgarA eva, evaM ca dharma pratItyoktAH suptA jAgradavasthAzca / dravyanidrAsuptena tu bhAjyametad-dharmaH syAdvA na vA, yadyasau bhAvato jAgarti tato nidrAsuptasyApi dharmaH syAdeva, yadivA bhAvato jAgrato nidrApramAdAvaSTabdhAntaHkaraNasya na syAdapi, yastu dravyabhAvasuptastasya na syAdeveti bhajanArthaH / atha kimiti dravyasuptasya dharmo na bhavatIti !, Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA-18|| ucyate, dravyasupto hi nidrayA bhavati, sA ca durantA, kimiti ?, yataH styAnadi trikodaye samyaktvAvAptirbhavasiddhi-| zIto. rAGgavRttiH kasyApi na bhavati, tadvandhazca mithyAdRSTisAsvAdanayoranantAnubandhibandhasahacaritaH, kSayastvanirvRttibAdaraguNasthAnakAlasaM(zI0) khyeyabhAgeSu kiyatsvapi gateSu satsu bhavati, nidrApracalayorapi udaye prAgvadeva, bandhoparamastvapUrvakaraNakAlasaMkhyeyabhAgAnte uddezakA 1 bhavati, kSayaH punaH kSINakaSAyadvicaramasamaye, udayastUpazamakopazAntamohayorapi bhavatItyato duranto nidrApramAdaH / yathA // 152 // |ca dravyasupto duHkhamavAmotyevaM bhAvasupto'pi (iti) darzayitumAha jaha sutta matta mucchiya asahINo pAvae pahuM dukkhaM / tivvaM apaDiyAraMpi vadyamANo tahA logo // 213 / / supto nidrayA matto madirAdinA mUchito gADhamarmaprahArAdinA asvAdhInaH-parAyatto vAtAdidoSodbhavagrahAdinA yathA bahu duHkhamapratIkAramavAnoti, tathA bhAvasvApe-mithyAtvAviratipramAdakaSAyAdike'pi 'vartamAnaH' avatiSThamAno 'lokaH' prANigaNo narakabhavAdikaM duHkhamavAmotIti gaathaarthH|| punarapi vyatirekadRSTAntadvAreNopadezadAnAyAhaeseva ya uvaeso paditta payalAya paMthamAIsuM / aNuhavai jaha saceo suhAI samaNo'vi taha ceva / / 214 // _ 'eSa eva' pUrvokta upadezo yo vivekAvivekajanitaH, tathAhi-sacetano vivekI pradIpte sati prapalAyamAnaH sukhamanu-2 bhavati, pathiviSaye ca sApAyanirapAyavivekajJaH, AdigrahaNAdanyasminvA dasyubhayAdau samupasthite sati, yathA vivekI // 152 // sukhenaiva tamapAyaM pariharan sukhabhAg bhavati, evaM zramaNo'pi bhAvataH sadA vivekitvAjAgradavasthAmanubhavan samastaka Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lyANAspadIbhavati / atra ca suptAsuptAdhikAragAthA:-"jAgaraha NarA NicaM jAgaramANassa vaDDae buddhI / jo suaina so dhaNNo jo jaggai so sayA dhanno // 1 // suai suaMtassa suaM saMkiyakhaliyaM bhave pamattassa / jAgaramANassa suaM thirapariciamappamattassa // 2 // nAlasseNa samaM sukkhaM, na vijA saha niddayA / na veraggaM pamAeNaM, nAraMbheNa dayAluyA // 3 // jAgariA dhammINaM AhammINaM tu suttayA seA / vacchAhivabhagiNIe akahiMsu jiNo jayaMtIe // 4 // suyai Mya ayagarabhUo suaMpi se nAsaI amayabhUaM / hohii goNabhUo nalumi sue amayabhUe // 5 // " tadevaM darzanAvaraNI yakarmavipAkodayena kvacitsvapannapi yaH saMvino yatanAvAMzca sa darzanamohanIyamahAnidrApagamAjAgradavastha eveti / ye tu da suptAste'jJAnodayAdbhavanti, ajJAnaM ca mahAduHkhaM, duHkhaM ca jantUnAmahitAyeti darzayati- . loyaMsi jANa ahiyAya dukkhaM, samayaM logassa jANittA, ittha satthovarae, jassime sadA ya rUvA ya rasA ya gaMdhA ya phAsA ya abhisamannAgayA bhavaMti (sU0106) 'loke' SaDjIvanikAye 'jAnIhiM' paricchindyA duHkhahetutvAhuHkham-ajJAnaM mohanIyaM vA tadahitAya-narakAdibha 1 jAgRta narA nityaM jAprato vardhate buddhiH / yaH khapiti na sa dhanyaH yo jAgarti sa sadA.dhanyaH // 1 // khapiti khapataH zrutaM zahitaskhalitaM bhavetpramatasya / jAgarataH zrutaM sthiraparicitamapramattasya // 2 // nAlasyena samaM saukhyaM na vidyA saha nidrayA / na vairAgyaM pramAdena nArambheNa dayAlutA // 3 // jAgrattA dharmiNAM | adharmiNAM tu suptatA zreyasI / vatsAdhipabhaginyA akathayat jino jayantyAH // 4 // khapiti cAjagarabhUtaH zrutamapi tasya nazyatyamRtabhUtam / bhaviSyati gobhUto naSTe zrute'mRtabhUte // 5 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0 ) // 153 // vavyasanopanipAtAya, iha vA bandhavadhazArIramAnasapIDAyai jAyata ityetajjAnIhi, parijJAnAccaitatphalaM yaduta - dravyabhAvasvApAdajJAnarUpAdduHkhahetorapasarpaNamiti, kiM cAnyat - 'samaya' mityAdi, samayaH - AcAro'nuSThAnaM taM lokasyAsumadrAtasya jJAtvA atra zastroparato bhavedityuttarasUtreNa sambandho, loko hi bhogAbhilASitayA prANyupamardAdikaSAyahetukaM kamrmopAdAya narakAdiyAtanAsthAnepUladyate, tataH kathaJcidudvRttyAvApya cAzeSaklezanAtanaM dharmakAraNamAryakSetrAdau manuSyajanma punarapi mahAmoha mohitamatistattadArabhate yena yenAdho'dho vrajati, saMsArAnnonmajjatIti, ayaM lokAcArastaM jJAtvA, athavA samabhAvaH samatA tAM jJAtvA 'lokasye' ti saptamyarthe SaSThI, tatazcAyamartho - 'loke' jantusamUhe 'samatAM' samazatrumitratAM samAtmaparatAM vA jJAtvA yadivA sarve'pyekendriyAdayo jantavaH sadA svotpattisthAnariraMsavo maraNabhIravaH sukhesavo duHkhadvipa ityevambhUtAM samatAM jJAtvA kiM kuryAdityAha - 'ettha satthovarae', 'atra' asmin SaTUkAyaloke zastrAdravyabhAvabhedAduparato dharmmajAgaraNena jAgRhi yadivA yadyatsaMyamazastraM prANAtipAtAdyAsravadvAraM zabdAdipazcaprakArakAmaguNAbhiSvaGgo vA tasmAdya, uparataH sa muniriti, Aha ca - 'jassime' ityAdi, yasya munerime-pratyAtmavedyAH samasta prANigaNendriyapravRttiviSayabhUtAH zabdarUparasagandhasparzA manojJetarabhedabhinnA 'abhisamanvAgatA' iti, abhiH - Abhimukhyena samyag - iSTAniSTAvadhAraNatayA'nviti-zabdAdisvarUpAvagamAt pazcAdAgatAH- jJAtAH paricchinnA yasya munerbhavanti sa lokaM jAnAtIti sambandhaH, idamuktaM bhavati iSTeSu na rAgamupayAti nApItareSu dveSam, etadevAbhisamanvAgamanaM teSAM nAnyaditi, yadive haiva zabdAdayo duHkhAya bhavantyAstAM tAvatparaloka iti, uktaM ca- " raktaH zabde hariNaH sparze zIto0 3 uddezakaH 1 // 153 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAWRENCERNA%AARAK nAgo rase ca vAricaraH / kRpaNapataGgo rUpe bhujago gandhe nanu vinssttH||1|| paJcasu raktAH paJca vinaSTA ytraagRhiitprmaarthaaH| ekaH paJcasu raktaH prayAti bhasmAntatAmabudhaH // 2 // " athavA zabde puSpazAlAdbhadrA nanAza rUpe arjunakataskaraH gandhe gandhapriyakumAraH rase saudAsaH sparze satyakiH sukumArikApatirvA lalitAGgakaH, paratra ca nArakAdiyAtanAsthAnabhayamiti // evaM zabdAdInubhayaduHkhasvabhAvAnavagamya yaH parityajedasau kaM guNamavApnuyAdityAhase AyavaM nANavaM veyavaM dhaMmavaM baMbhavaM pannANehiM pariyANaI loyaM, muNIti bucce, dhamma jjU, Avasoe saMgamabhijANai (sU0107) yo hi mahAmohanidrAvRte loke duHkhamahitAya jAnAno lokasamayadazI zastroparataH san zabdAdIna kAmaguNAn duHkhaikahetUnabhisamanvAgacchati jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAcaSTe 'sa' mumukSurAtmavAn-AtmA jJAnAdiko'syA|stItyAtmavAn , zabdAdiparityAgena hyAtmA'nena rakSito bhavati, anyathA nArakaikendriyAdipAte satyAtmakAryAkaraNAtkuto'syAtmeti, pAThAntaraM vA 'se AyavI nANavI' AtmAnaM zvabhrAdipatanarakSaNadvAreNa vettItyAtmavit, tathA jJAnaMyathAvasthitapadArthaparicchedakaM vettIti jJAnavit, tathA vedyate jIvAdisvarUpam aneneti vedaH-AcArAdyAgamaH taM vettItti vedavit, tathA durgatiprasRtajantudharaNasvabhAvaM svargApavargamArga dharma vettIti dharmavit , evaM brahma-azeSamalakalaGkavikalaM yogizarma vettIti brahmavit, yadivA aSTAdazadhA brahmeti, evambhUtazcAsau prakarSaNa jJAyate jJeyaM yaistAni prajJAnAni-matyA Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) zIto. 3 uddezakA 1 // 154 // CLASARAN dIni tailokaM yathAvasthitaM jantulokaM tadAdhAraM vA kSetraM jAnAti-paricchinattItyuktaM bhavati, ya eva zabdAdiviSayasaGgasya parihartA sa eva yathAvasthitalokasvarUpaparicchedIti / yazcAnantaraguNopetaH sa kiM vAcya ityata Aha-'muNI' tyAdi, yo hyAtmavAn jJAnavAn vedavAn dharmavAn brahmavAn prajJAnairvyastaiH samastairvA lokaM jAnAti sa munirvAcyo, manute manyate vA jagatastrikAlAvasthAM muniritikRtvA, kiM ca-'dhamma' ityAdi, dharme-cetanAcetanadravyasvabhAvaM zrutacAritrarUpaM vA vettIti dharmavit, 'Rju riti Rjo-jJAnadarzanacAritrAkhyasya mokSamArgasyAnuSThAnAdakuTilo yathAvasthitapadArthasvarUpaparicchedAdA RjuH sarvopAdhizuddho'vakra itiyAvat / tadevaM dharmavidRjurmuniH kimbhUto bhavatItyAha-AvaTTa' ityAdi, |bhAvAvattoM-janmajarAmaraNarogazokavyasanopanipAtAtmakaH saMsAra iti, uktaM hi-"rAgadveSavazAviddhaM, mithyAdarzanadustaram / janmAvarte jagatkSipta, pramAdAdAmyate bhRzam // 1 // " bhAvazroto'pi zabdAdikAmaguNaviSayAbhilASaH, Ava tazca zrotazcAvartazrotasI tayo rAgadveSAbhyAM sambandhaH-saGgastamabhijAnAti-Abhimukhyena paricchinatti-yathA'yaM snggH| | AvarttazrotasoH kAraNaM, jAnAnazca paramArthataH ko'bhidhIyate?, yo'nartha jJAtvA pariharati, tatazcAyamarthaH-saMsArazrotaH-11 saGgaM rAgadveSAtmakaM jJAtvA yaH pariharati sa eva AvartasrotasoH saGgasyAbhijJAtA // suptajAgratAM doSaguNaparicchedI ke guNamavAmuyAdityAha sIusiNaccAI se niggaMthe arairaisahe, pharusayaM no veei. jAgara verovarae, vIre evaM dukkhA pamukkhasi, jarAmacuvasovaNie nare sayayaM mUDhe dhammaM nAbhijANai (sU0 108) // 154 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa bAhyAbhyantaragrantharahitaH san zItoSNatyAgI sukhaduHkhAnabhilASukaH zItoSNarUpau vA parISahAvatisahamAnaH saMyamAMsaMyama ratyarati sahaH san paruSatAM - karkazatAM pIDAkAritAM parISahANAmupasargANAM vA karmakSapaNAyodyataH sAhAyyaM manyamAno 'no vetti' na tAn pIDAkAritvena gRhNAtItyuktaM bhavati, yadivA saMyamasya tapaso vA paruSatAM zarIrapIDotpAdanAt karmalepApanayanAdvA saMsArodvignamanA mumukSurnirAbAdhasukhonmukho 'na vetti' na saMyamatapasI pIDAkAritvena gRhNAtItiyAvat / kiM ca - 'jAgara' ityAdi, asaMyamanidrApagamAjjAgatati jAgaraH, abhimAnasamuttho'marSAvezaH parApakArAdhyavasAyo vairaM tasmAduparato vairoparato, jAgarazcAsau vairoparatazceti vigRhya karmmadhArayaH, ka evambhUto ? - 'vIraH' karmmApana - yanazaktyupetaH, evambhUtazca tvaM vIra ! AtmAnaM paraM vA duHkhAdduHkhakAraNAdvA karmmaNaH pramokSyasIti / yazca yathoktAdviparItaH AvarttazrotasoH saGgamupagato'jAgaraH sa kimApnuyAdityAha - jarA ca mRtyuzca tAbhyAmAtmavazamupanIto 'naraH' prANI 'satatam' anavarataM 'mUDho' mahAmohamohitamatirddhamma - svargApavargamArge nAbhijAnIte - nAvagacchati, tat saMsAre sthAnameva nAsti yatra jarAmRtyU na staH, devAnAM jarA'bhAva iti cet, na, tatrApyupAntyakAle lezyAbalasukhaprabhutvavarNahAnyupapatterastyeva ca teSAmapi jarAsadbhAvaH, uktaM ca- "devA NaM bhaMte! savve samavaNNA ?, no iNaTThe samaThThe se keNadveNaM bhaMte! evaM 1 devA bhadanta ! sarve samavarNAH ?, naiSo'rthaH samarthaH, tat kenArthena bhadanta / evamucyate ?, gautama! devA dvividhAH -pUrvotpannakAzca pacAdupapannakAca / tatra ye te pUrvotpanna kAste'vizuddhavarNAH, ye pazcAdutpannAste vizuddhavarNAH. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 155 // vuccai?, goyamA! devA duvihA-pubbovavaNNagA ya pacchovavaNNagA ya / tattha NaM je te punbovavaNNagA te NaM avisuddha zIto03 vaNNayarA, je NaM pacchovavaNNagA te NaM visuddhavaNNayarA" evaM lezyAdyapIti, cyavanakAle tu sarvasyaivaitadbhavati, tadyathA"mAlyamlAniH kalpavRkSaprakampaH, zrIhInAzo vAsasAM coparAgaH / dainyaM tandrA kAmarAgAGgabhaGgo, dRSTibhrAntirvepathuzcAra-18 uddezakA tizca // 1 // " yatazcaivamataH sarva jarAmRtyuvazopanItamabhisamIkSya kiM kuryAdityAha pAsiya AurapANe appamatto parivvae, maMtA ya maima, pAsa AraMbha dukkhamiNati NaccA, mAI pamAI puNa ei gambhaM, uvehamANo sadarUvesu ujjU mArAbhisaMkI maraNA pamuccaI, appamatto kAmehiM, uvarao pAvakammehi, vIre Ayagutte kheyanne, je pajavajAyasatthassa kheyapaNe se asatthassa kheyanne, je asatthassa kheyaNNe se pajjavajAyasatthassa kheyanne, akammassa vavahAro na vijaI, kammuNA uvAhI jAyai, kammaM ca paDi lehAe (sU0 109) sa hi bhAvajAgarastaistairbhAvasvApajanitaiH zArIramAnasairduHkhairAturAn-kiMkartavyatAmUDhAn duHkhasAgarAvagADhAn prANAnabhedopacArAt prANino 'dRSTvA' jJAtvA'pramattaH parivrajed-udyuktaH san saMyamAnuSThAnaM vidadhyAt / api ca-maMtA' i // 155 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAdi, he matiman!-sazrutika! bhAvasuptAturAn pazya, matvA caitajjAgratsuptaguNadopApAdanaM mA svApamatiM kuru, kiM ca-'AraMbhaja'mityAdi, ArambhaH-sAvadyakriyAnuSThAnaM tasmAjAtamArambha, kiM tad?-duHkhaM tatkAraNaM vA karma / 'ida'miti pratyakSagocarApannamazeSArambhapravRttapANigaNAnubhUyamAnamityetat 'jJAtvA' paricchidya nirArambho bhUtvA''tmahite jAgRhi / yastu viSayakaSAyAcchAditacetA bhAvazAyI sa kimApnuyAdityAha-'mAI' ityAdi, madhyagrahaNAccAdyantayorgrahaNaM, tena krodhAdikaSAyavAn madyAdipramAdavAnnArakaduHkhamanubhUya punastiryakSu garbhamupaiti / yastvakaSAyI pramAdarahitaH sa kimbhUto bhavatItyAha-'uveha' ityAdi, bahuvacananirdezAdAdyoM gamyate, zabdarUpAdiSu yau rAgadveSau tAvupekSamANaH-akurvan Rjurbhavati-yatirbhavati, yatireva paramArthata RjuH, aparastvanyathAbhUtaH rUyAdipadArthAnyathAgrahaNAdvakraH, kiM ca-sa RjuH zabdAdInupekSamANo maraNaM mArastadabhizaGkI-maraNAdudvijaMstatkaroti yena maraNAt pramucyate / kiM tatkarotItyAha-'appamatta' ityAdi, kAmairyaH pramAdastatrApramatto bhavet / kazcApramattaH syAd ?, ya kAmArambhakebhyaH pApebhya uparato bhavatIti darzayati -'uvarao' ityAdi, uparato manovAkkAyaiH, kutaH?-pApopAdAnakarmabhyaH, ko'sau ?-vIraH, kimbhUto?-guptAtmA, kazca gupto bhavati?, yaH khedajJo, yazca khedajJaH sa kaM guNamavAmuyAdityAha-'je pajjava' ityAdi, zabdAdInAM viSayANAM paryavAHvizeSAsteSu-tannimittaM jAtaM zastraM paryavajAtazatraM-zabdAdivizeSopAdAnAya yatprANyupaghAtakAryanuSThAnaM tatparyavajAtazastraM tasya paryavajAtazastrasya yaH khedajJo-nipuNaH so'zastrasya-niravadyAnuSThAnarUpasya saMyamasya khedajJo, yazcAzastrasya saMyamasya khedajJaH sa paryavajAtazastrasya khedajJaH, idamuktaM bhavati-yaH zabdAdiparyAyAniSTAniSTAtmakAn tatprAptiparihArAnuSThAnaM ca SACARCIARRAS Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 156 // GESCARRRRORS zastrabhUtaM vetti so'nupaghAtakatvAtsaMyamamapyazastrabhUtamAtmaparopakAriNaM vetti, zastrAzastre ca jAnAnastatrAptiparihArau vi- zIto. dhatte, etatphalatvAt jJAnasyeti, yadivA zabdAdiparyAyebhyastajanitarAgadveSaparyAyebhyo vA jAtaM yajjJAnAvaraNIyAdi karma tasya yacchatre dAhakatvAt tapastasya yaH khedajJaH tajjJAnAnuSThAnataH so'zastrasya saMyamasyApi khedajJaH, pUrvokkAdeva uddezaka hetoH, hetuhetumadbhAvAcca yo'zastrasya khedajJaH sa paryavajAtazastrasyApi khedajJa iti, tasya ca sNymtpHkhedjnysyaasrvnirodhaadnaadibhvopaattkrmkssyH| karmakSayAcca yadbhavati tadapyatidizati-'akammassa' ityAdi, na vidyate kASTaprakAramasyetyakA tasya 'vyavahAro na vidyate' nAsau nArakatiryagnarAmaraparyAptakAparyAptakabAlakumArAdisaMsArivyapadezabhAg bhavati / yazca sakarmA sa nArakAdivyapadezena vyapadizyata ityAha-'kammuNA' ityAdi, upAdhIyate-vyapadizyate yenetyupAdhiH-vizeSaNaM sa upAdhiH karmaNA-jJAnAvaraNIyAdinA jAyate, tadyathA-matizrutAvadhimanaHparyAyavAn mandamatistIkSNo vetyAdi, cakSurdarzanI acakSurdarzanI nidrAlurityAdi, sukhI duHkhI veti, mithyAdRSTiH samyagmithyAdRSTiH strI pumAnapuMsakaH kaSAyItyAdi, sopakramAyuSko nirupakramAyuSko'lpAyurityAdi, nArakaH tiryagyonika ekendriyo dvIndriyaH paryAtako'paryAptakaH subhago durbhaga ityAdi, uccairgotro nIcairgotro veti, kRpaNastyAgI nirupabhogo nirvIryaH, ityevaM karmaNA saMsArI vyapadizyate / yadi nAmaivaM tataH kiM karttavyamityAha-'kammaM ca ityAdi, karma-jJAnAvaraNIyAdi tatpratyupekSya || bandhaM vA prakRtisthityanubhAvapradezAtmaka paryAlocya, tatsattAvipAkApannAMzca prANino yathA bhAvanidrayA zerate tthaa'vg-1||15|| myAkarmatopAye bhAvajAgaraNe yatitavyamiti, tadabhAvazcAnena prakrameNa bhavati, tadyathA-aSTavidhasatkarmApUrvAdikaraNakSa nIcairgotro vatiyAdi, nArakaH tiyASTi vaM tataH Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakazreNiprakrameNa mohanIyakSayaM vidhAyAntarmuhUrtamajaghanyotkRSTaM kAlaM saptavidhasatkarmA, tataH zeSaghAtitraye kSINe caturvidha bhavopanAhisatkarmA jaghanyato'ntarmuhUrttamutkRSTato dezAnAM pUrvakoTiM yAvat, punarUddhe paJcahasvAkSarogiraNakAlIyAM zaile-80 lAzyavasthAmanubhUyAkA bhavati / sAmpratamuttaraprakRtInAM sadasatkamtAvidhAnamucyate-tatra jJAnAvaraNIyAntarAyayoH pratyekamupAttapaJcabhedayozcaturdazasvapi jIvasthAnakeSu guNasthAnakeSu ca mithyAdRSTerArabhya kevaliguNasthAnAdArato'paravika lpAbhAvAt paJcavidhasatkarmatA / darzanAvaraNasya trINi satkarmatAsthAnAni, tadyathA-navavidhaM nidrApaJcakadarzanacatuSTayasadamanvayAd etat sarvajIvasthAnAnuyAyi, guNasthAneSvapyanivRttibAdarakAlasakhyeyabhAgAn yAvat 1, tataH katicitsaD khyeyabhAgAvasAne styAnarddhitrayakSayAt paTsatkarmatAsthAnaM 2, tataH kSINakaSAyadvicaramasamaye nidrApracalAdvayakSayAccatuHsatkarmatAsthAnaM, tasyApi kSayaH kSINakaSAyakAlAnta iti 3 / vedanIyasya dve satkarmatAsthAne, tadyathA-dve api sAtAsAte ityekaM, anyatarodayArUDhazailezyavasthetaradvicaramakSaNakSaye sati sAtamasAtaM vA kamrmeti dvitIyaM 2 / mohanIyasya | paJcadaza satkarmatAsthAnAni, tadyathA-SoDaza kaSAyA nava nokaSAyA darzanatraye sati samyagdRSTeraSTAviMzatiH 1, samyaktvodalane samyamithyAdRSTeH saptaviMzatiH 2, darzanadvayodalane'nAdimithyAdRSTervA SaDviMzatiH 3, samyagdRSTeraSTAviMzatisatka-IX maNo'nantAnubandhyudalane kSapaNe vA caturviMzatiH 4, mithyAtvakSaye trayoviMzatiH 5, samyagmithyAtvakSaye dvAviMzatiH 6, zAyikasamyagdRSTerekaviMzatiH 7, apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakSaye trayodaza 8, anyataravedakSaye dvAdaza 9, dvitIyavedakSaye satyekAdaza 10, hAsyAdiSaTUkSaye paJca 11, puvedAbhAve catvAri 12, savalanakrodhakSaye trayaH 13, mAnakSaye dvau 14, ACRORNER A. sU. 2 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI.) zIto03 uddezakaH1 // 157 // mAyAkSaye satyeko lobhaH 15, tatkSaye ca mohanIyAsatteti / AyuSo dve satkarmatAsthAne sAmAnyena, tadyathA-parabhavAyuSkabandhottarakAlamAyuSkadvayamekaM 1, dvitIyaM tu tadvandhAbhAva iti / nAmno dvAdaza satkarmatAsthAnAni, tadyathA-trinavatiH 1 dvinavatiH 2 ekonanavatiH 3 aSTAzItiH 4 SaDazItiH 5 azItiH 6 ekonAzItiH 7 aSTasaptatiH 8 SaTsaptatiH 9 paJcasaptatiH 10 nava 11 aSTau 12 ceti, tatra trinavatiH-gatayazcatasraH 4 paJca jAtayaH 5 paJca zarIrANi 5 paJca saGghAtAH 5 bandhanAni paJca 5 saMsthAnAni SaT 6 aGgopAGgatrayaM 3 saMhananAni SaT 6 varNapaJcaka 5 gandhadvayaM 2 rasAH paJca 5 aSTau sparzA 8 AnupUrvIcatuSTayaM 4 agurulaghUpaghAtaparAghAtocchAsAtapodyotAH SaTU 6 prazastetaravihAyogatidvayaM 2 pratyekazarIratrasazubhasubhagasusvarasUkSmaparyAptakasthirAdeyayazAMsi setarANIti viMzatiH 20 nirmANaM tIrthakaratvamityevaM sarvasamudAye trinavatirbhavati 93, tIrthakaranAmAbhAve dvinavatiH 92, trinavaterAhArakazarIrasaGghAtavandhanAGgopAGgacatuSTayAbhAve satyekonanavatiH 89, tato'pi tIrthakaranAmAbhAve'STAzItiH 88, devagatitadAnupUrvIdvayodvalane SaDazItiH 86, yadivA azItisatkarmaNo narakaMgatiprAyogya banataH tadgatyAnupUrvIdvayavaikriyacatuSkabandhakasya SaDazItiH, devagatiprAyogyabandhakasya veti, tato narakagatyAnupUrvIdvayavaikriyacatuSTayodalane'zItiH 80, punarmanuSyagatyAnupUrvIdvayodbalane'STasaptatiH 78, etAnyakSapakANAM satkarmatAsthAnAni / kSapakazreNyantargatAnAM tu procyante, tadyathA-trinavatenerakatiyeggatitadAnupUrvIdvayaikadvitricaturindriyajAtyAtapodyotasthAvarasUkSmasAdhAraNarUpairnarakatiryaggatiprAyogyaistrayodazabhiH karmabhiH kSapitairazItirbhavati, dvinavatestvebhistrayodazabhiH kSapitairekonAzItiH, yA'sAvAhArakacatuSTayApagamenaikonanavatiH saJjAtA // 157 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTiA dvicaramasamA sAmAnyena gAthAyAM nIcairgotrasara tatastrayodazanAmni kSapite SaTsaptatirbhavati, tIrthakaranAmAbhAvApAditA'STAzItiH, aSTAzItestrayodazanAmAbhAve paJcasaptatiH, tatrAzIteH SaTsaptatervA tIrthakarakevalizailezyApannadvicaramasamaye tIrthakaranAmnaH prakSepAt vedyamAnanavakarmaprakRtivyudAsena kSayamupagate zeSanAmni antyasamaye navasatkarmatAsthAnaM, tAzca vedyamAnA navemAH, tadyathA-manujagati 1 paJcendriyajAti 2 trasa 3 bAdara 4 paryAptaka 5 subhagAdeya 6-7 yazaHkIrti 8 tIrthakararUpAH 9, etA eva zailezyantyasamaye sattAM bibhrati, zeSAstu ekasaptatiH saptapaSTiI dvicaramasamaye kSayamupayAnti, etA eva nava atIrthakarakevalinastIrthakaranAmarahitA aSTau bhavanti, ato'ntyasamaye'STasatkarmatAsthAnamiti / sAmAnyena gotrasya dve satkarmatAsthAne, tadyathAuccanIcagotrasadbhAve satyekaM satkarmatAsthAnaM, tejovAyUccairgotrodalane kAlaMkalIbhAvAvasthAyAM nIcairgotrasatkarmateti dvitIyaM, yadivA ayogidvicaramasamaye nIcairgotrakSaye satyuccairgotrasatkarmatA, evaM dvirUpagotrAvasthAne satyekaM satkarmatAsthAnamanyataragotrasadbhAve sati dvitIyamityevaM karma pratyupekSya tatsattApagamAya yatinA yatitavyamiti / kiM ca kammamUlaM ca jaM chaNaM, paDilehiya savvaM samAyAya dohiM aMtehiM adissamANe taM parinAya mehAvI viittA logaM vaMtA logasannaM se mehAvI parikkamijAsi (sU0 110) tibemi // zItoSNIyodezaH 1 // karmaNo mUlaM-kAraNaM mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogAH, caH samuccaye, karmamUlaM ca pratyupekSya 'yatkSaNa'miti 'kSaNu Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 158 // hiMsAyAM' kSaNanaM hiMsanaM yatkimapi prANyupaghAtakAri tat karmmamUlatayA pratyupekSya parityajet, pAThAntaraM vA 'kammamAhUya jaM chaNaM' ya upAdAnakSaNo'sya karmmaNaH tatkSaNaM karmmAhUya - kamrmopAdAya tatkSaNameva nivRttiM kuryAd idamuktaM bhavati-ajJAnapramAdAdinA yasminneva kSaNe karmmahetukamanuSThAnaM kuryAttasminneva kSaNe labdhacetAH tadupAdAnahetornivRttiM vidadhyAditi, punarapyupadezadAnAyAha - 'paDilehia' ityAdi, 'pratyupekSya' pUrvoktaM karma tadvipakSamupadezaM ca sarva 'samAdAya' gRhItvA antahetutvAdantau - rAgadveSau tAbhyAM sahAdRzyamAnaH tAbhyAmanapadizyamAno vA tatkarmma tadupAdAnaM vA rAgAdikaM jJapari| jJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti, rAgAdimohitaM lokaM viSayakapAyalokaM vA jJAtvA vAntvA ca 'lokasaMjJAM' viSayapipAsAsaMjJitAM dhanAdhAgrahagraharUpAM vA 'sa' medhAvI maryAdAvyavasthitaH san 'parAkrameta' saMyamAnuSThAne udyukto bhavet viSayapipAsAriSaDurge vA'STaprakAraM vA karmAvaSTabhyAd / itiH parisamAptau bravImIti pUrvavat / iti zItoSNIyAdhyayanaprathamoddezakaTIkA samAptA // 24 uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, pUrvodeza ke bhAvasuptAH pradarzitAH, iha tu teSAM svApavipAkaphalamasAtamucyate ityanena sambandhenAyAtasyAsya sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM, taccedam - jAI ca buddhiM ca iha'jja! pAse, bhUehiM jANe paDileha sAyaM / tamhA'tivijje paramaMti NaccA, saMmattadaMsI na karei pAvaM // 1 // zIto0 3 uddezakaH 2 // 158 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtiH-prasUtiH bAlakumArayauvanavRddhAvasthAvasAnA vRddhiH 'iha' manuSyaloke saMsAre vA adyaiva kAlakSepamantareNa, jAtiM ca vRddhiM ca 'pazya' avalokaya, idamuktaM bhavati-jAyamAnasya yaduHkhaM vRddhAvasthAyAM ca yacchArIramAnasamutsadyate tadvivekacakSuSA pazya, uktaM ca-"jAyamANassa jaM dukkhaM, maramANassa jaMtuNo / teNa dukkheNa saMtatto, na saraha jAimappaNo // 1 // virasarasiyaM rasaMto to so joNImuhAu niSphiDai / mAUe appaNo'via veaNamaulaM jaNemANo // 2 // " tathA-'hINabhiNNasaro dINo, vivarIo vicittao / dubbalo dukkhio vasai, saMpatto carimaM dasaM // 3 // ' ityAdi, athavA Arya ityAmantraNaM bhagavAn gautamamAmantrayati, iha Arya! jAti vRddhiM ca tatkAraNaM karma kArya ca duHkhaM pazya, dRSTvA'vabuddhyasva, yathA ca jAtyAdikaM na syAt tathA vidhatsva / kiM cAparaM-'bhUehi'mityAdi, bhUtAni-caturdazabhUtagrAmAstaiH samamAtmanaH sAta-sukhaM 'pratyupekSya' paryAlocya jAnIhi, tathAhi-yathA tvaM sukhapriya evamanye'pIti, yathA ca tvaM duHkhadviDevamanye'pi jantavaH, evaM matvA'nyeSAmasAtosAdanaM na vidadhyAH, evaM ca janmAdiduHkhaM na prApsyasIti, uktaM ca-"yatheSTaviSayAH sAtamaniSTA itarattava / anyatrApi viditvaivaM, na kuryAdapriyaM jane // 1 // " yadyevaM tataH kimityAha-'tamhA' ityAdi, 'tasmAd jAtivRddhisukhaduHkhadarzanAdatIva vidyA-tattvaparicchetrI yasyAsAvatividyaH sa jAyamAnasya yahaHkhaM priyamANasya jantoH / tena duHkhena saMtapto na smarati jAtimAtmanaH // 1 // virasarasitaM rasan tataH sa yonimukhAt nissarati / mAtarAtmano'pi ca vedanAmatulA janayan // 3 // hInabhitrakharo dIno viparIto vicittakaH / durbalo duHkhito vasati saMprAptaH caramAM dazAm // 3 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) zIto03 uddezaka:2 // 159 // ALSSSSSSSORG 'paramaM' mokSaM jJAnAdikaM vA tanmArga jJAtvA samyaktvadarzI san pApaM na karoti, sAvadyamanuSThAnaM na vidadhAtItyuktaM bhavati / pApasya ca mUlaM snehapAzAstadapanodArthamAha ummuMca pAsa iha macciehiM, AraMbhajIvI ubhayANupassI / kAmesu giddhA nicayaM ka raMti, saMsiJcamANA puriti gambhaM // 2 // 'iha' manuSyaloke caturvidhakaSAyaviSayavimokSakSamAdhAre mattyaiH sArddha dravyabhAvabhedabhinnaM pAzamut-prAbalyena 'muzca' apAkuru, sa hi kAmabhogalAlasastadAdAnahetohiMsAdIni pApAnyArabhate ato'padizyate-'AraMbha' ityAdi, ArambheNa jIvituM zIlamasyetyArambhajIvI-mahArambhaparigrahaparikalpitajIvanopAyaH ubhayaM-zArIramAnasamaihikAmuSmikaM vA draSTuM zIlamasyeti sa tathA, kiM ca-kAmesu' ityAdi, kAmA-icchAmadanarUpAsteSu gRddhAH-adhyupapannA nicayaM-kramrmopacayaM kurvanti / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'saMsicca' ityAdi, tena kAmopAdAnajanitena karmaNA 'saMsicyamAnAH' ApUryamANA garbhAdgarbhAntaramupayAnti, saMsAracakavAle'raghaTTaghaTIyantranyAyena paryaTante, Asata ityuktaM bhavati / tadevamanibhRtAtmA kiMbhUto bhavatItyAha avi se hAsamAsaja, haMtA naMdIti mnnii| alaM bAlassa saMgeNa, veraM vaDDei appnno||3|| hIbhayAdinimittazcetoviplavo hAsastamAsAdya-aGgIkRtya 'sa' kAmagRhatvA'pi prANino 'nandI'ti krIDeti manyate, yadi nAmaivaM tatakAmesu' ityAdi kAlpatajIvanopAyaH SS // 159 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KOROSAGASANSARORA vadati ca mahAmohAvRto'zubhAdhyavasAyo yathA ete pazavo mRgayAthai sRSTAH, mRgayA ca sukhinA krIDAyai bhavati, ityevaM mRSAvAdAdattAdAnAdiSvapyAyojyaM / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'ala'mityAdi, alaM-paryAptaM bAlasya-ajJasya yaH prANAtipAtAdirUpaH saGgo viSayakaSAyAdimayo vA tenAlaM, bAlasya hAsyAdisaGgenAlaM, kimiti ced ?, ucyate, 'vera'mityAdi, puruSAdivadhasamutthaM vairaM tadvAlaH saGgAnupaGgI sannAtmano varddhayati, tadyathA-guNasenena hAsyAnuSaGgAdagnizANaM nAnAvidhairupAyairupahasatA navabhavAnuSaGgi vairaM varddhitaM, evamanyatrApi viSayasaGgAdAvAyojyaM // yatazcaivamataH kimityAha tamhAtivijo paramaMti NaccA, AyaMkadaMsI na karei pAvaM / aggaM ca mUlaM ca vigiMca dhIre, palicchidiyA NaM nikammadaMsI // 4 // yasmAdvAlasaGgino vairaM varddhate tasmAdatividvAn parama-mokSapadaM sarvasaMvararUpaM cAritraM vA samyagjJAnaM samyagdarzanaM vA, etatsaramiti jJAtvA kiM karotItyAha-Ayake'tyAdi, AtaGko-narakAdiduHkhaM tadraSTuM zIlamasyetyAtaGkadarzI sa 'pApa' pApAnubandhi karma na karoti, upalakSaNArthatvAnna kArayati nAnumanyate / punarapyupadezadAnAyAha-'aggaM ca'ityAdi, agraMbhavopagrAhikarmacatuSTayaM mUlaM-ghAtikarmacatuSTayaM, yadivA mohanIyaM mUlaM zeSANi tvagraM, yadivA mithyAtvaM mUlaM zeSaM tvagraM, tadevaM sarvamagraM mUlaM ca 'vigiMca' iti tyajApanaya pRthaka, tadanenedamuktaM bhavati-ja karmaNaH paudgalikasyAtyantika: kSayaH, api tvAtmanaH pRthakkaraNaM, kathaM mohanIyasya mithyAtvasya vA mUlatvam? iti cet, tadvazAccheSaprakRtivandho yataH, SASARASHAKAA%%%A5+ Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) zIto03 uddezakaH2 // 16 // FORORSCORRUAKE uktaM ca-"na mohamativRttya bandha uditastvayA karmaNAM, na caikavidhabandhanaM prakRtibandhavibhavo mahAn / anAdibhavahetureSa na ca vadhyate nAsakRttvayA'tikuTilA gatiH kuzala! karmaNAM darzitA // 1 // " tathA cAgamaH-"kahaNNaM bhaMte! jIvA aha kammapagaDIo baMdhaMti !, goyamA! NANAvaraNijassa udaeNaM darisaNAvaraNija kammaM niyacchai, darisaNAvaraNijassa kammassa udaeNaM dasaNamohaNIyaM kammaM niyacchai, daMsaNamohaNijassa kammassa udaeNaM micchattaM niyacchai, micchatteNaM udiNNeNaM evaM khalu jIve alukammapagaDIo baMdhaI", kSayo'pi mohanIyakSayAvinAbhAvI, uktaM ca-"nAyagaMmi hate saMte, jahA seNA viNassaI / evaM kammA viNassaMti, mohaNije khayaM gae // 1 // " ityAdi, athavA mUlam-asaMyamaH karma vA, agraM-saMyamatapasI mokSo vA te mUlAgre 'dhIraH' akSobhyo dhIvirAjito vA vivekena duHkhasukhakAraNatayA'vadhAraya / kiM ca-'palicchidiyA Na'mityAdi, tapaHsaMyamAbhyAM rAgAdIni bandhanAni tatkAryANi vA karmANi chittvA niSkarmadarzI bhavati, niSkarmANamAtmAnaM pazyati tacchIlazca niSkarmatvAdvA apagatAvaraNaH sarvadazI sarvajJAnI ca bhavati // yazca nikarmadI bhavati so'paraM kimAmuyAdityAha // 160 // 1 kathaM bhadanta ! jIvA aSTa karmaprakRtInanti !, gautama! mAnAvaraNIyasyodayena darzanAvaraNIyaM karma bananti, darzanAvaraNIyasya karmaNa udayena darzanamohanIyaM karma bananti, darzanamohanIyasya karmaNa udayena mithyAtvaM bananti, mithyAtvenoditenaivaM khalu jIvA aSTa karmaprakRtIbhranti // 2 nAyake hate sati yathA senA vinazyati / kA evaM karmANi vinazyanti mohanIye kSayaM gate // 1 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esa maraNA pamuccai, se hu diTubhae muNI, logaMsi paramadaMsI vivittajIvI uvasaMte samie sahie sayA jae kAlakaMkhI parivae, bahuM ca khalu pAvaM kammaM pagaDaM (sU0 111) _ 'eSa' ityanantarokto mUlAgrarevivecaka niSkarmadazI maraNAd-AyuHkSayalakSaNAt mucyate, AyuSo bandhanAbhAvAd, ya| divA AjavaMjavIbhAvAdAvIcImaraNAdvA sarva eva saMsAro maraNaM tasmAtpramucyate / yazcaivaM sa kimbhUto bhavatItyAha-'se hu' ityAdi, 'saH' anantarokto munirdaSTaM saMsArAdyaM saptaprakAraM vA yena sa tathA, huravadhAraNe dRSTabhaya eva / kiM ca-4 |'loyaMsi' ityAdi, loke dravyAdhAre caturdazabhUtagrAmAtmake vA paramo-mokSastatkAraNaM vA saMyamaH taM draSTuM zIlamasyeti paramadazI, tathA 'viviktaM' strIpazupaNDakasamanvitazayyAdirahitaM dravyataH bhAvatastu rAgadveSarahitamasakliSTaM jIvituM zIlamasyeti viviktajIvI, yazcaivambhUtaH sa indriyanondriyopazamAdupazAnto, yazcopazAntaH sa paJcabhiH samitibhiH samyagvA ito-gato mokSamArge samitaH, yazcaivaM sa jJAnAdibhiH sahitaH-samanvito, yazca jJAnAdisahitaH sa sadA yataHapramAdI / kimavadhizcAyamanantarokto guNopanyAsa ityAha-'kAla' ityAdi, kAlo-mRtyukAlastamAkAzituM zIlamasyeti kAlAkAlI sa evambhUtaH pariH-samantAtbajeparivrajet , yAvaparyAyAgataM paNDitamaraNaM tAvadAkAsamANo viviktajIvitvAdiguNopetaH saMyamAnuSThAnamArge pariSvaSkediti / syAdetat-kimarthaM evaM kriyate? ityAha-mUlottaraprakRtibhedabhinnaM prakRtisthityanubhAvapradezabandhAtmaka bandhodayasatkarmatAvyavasthAmayaM tathA baddhaspRSTanidhattanikAcitAvasthA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) // 161 // gataM karma tacca na isIyasA kAlena kSayamupayAtItyataH kAlAkAnItyuktaM, tatra bandhasthAnApekSayA tAvanmUlottara- zIto03 prakRtInAM bahutvaM pradarzyate, tadyathA-sarvamUlaprakRtIbaMdhato'ntamuhUrta yAvadaSTavidhaM, AyuSkavarja saptavidhaM, tajaghanye uddezakA 2 nAntarmuhUrtamutkRSTatastadrahitAni trayastriMzatsAgaropamANi pUrvakoTitribhAgAbhyadhikAni, sUkSmasaMparAyasya mohanIyabandhoparame AyuSkabandhAbhAvAt SaDvidham , etacca jaghanyataH sAmayikamutkRSTatastvantarmuhUrttamiti, tathopazAntakSINamohasayogikevalinAM saptavidhabandhoparame sAtamekaM banatAmekavidhaM bandhasthAnaM, tacca jaghanyena sAmayikamutkaSTato dezonapUrvakoTikAlIyaM / idAnImuttaraprakRtibandhasthAnAnyabhidhIyante-tatra jJAnAvaraNAntarAyayoH paJcabhedayorapyekameva dhruvabandhitvAdandhasthAnaM, darzanAvaraNIyasya trINi bandhasthAnAni-nidrApaJcakadarzanacatuSTayasamanvayAd dhruvabandhitvAnnavavidhaM 1, tataH| styAniitrakasyAnantAnubandhibhiH saha bandhoparame paDDidhaM 2, apUrvakaraNasaGkhyeyabhAge nidrApracalayorbandhoparame catu-1 vidhaM bandhasthAnaM 3 / vedanIyasyaikameva bandhasthAna-sAtamasAtaM vA banataH, ubhayorapi yaugapadyena virodhitayA bandhAbhA vAt / mohanIyabandhasthAnAni daza, tadyathA-dvAviMzatiH-mithyAtvaM 1 SoDaza kaSAyA 17 anyataravedo 18 hAsyaratiyugmAbhAratizokayugmayoranyatara 20 iyaM 21 jugupsA 22 ceti 1, mithyAtvabandhoparame sAsvAdanasya saivaikaviMzatiH 2, saiva samyamithyAdRSTeraviratasamyagdRSTervA anantAnubandhyabhAve saptadazavidhaM vandhasthAnaM 3, tadeva dezaviratasyApratyAkhyAnaba-18 ndhAbhAve trayodazavidhaM 4, tadeva pramattApramattApUrvakaraNAnAM yatInAM pratyAkhyAnAvaraNabandhAbhAvAnnavavidhaM 5, etadevaM hA // 161 // sthAdiyugmasya bhayajugupsayozcApUrvakaraNacaramasamaye bandhoparamAtpaJcavidhaM 6, tato'nivRttikaraNasaGkhyeyabhAgAvasAne puMve-12 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || dabandhoparamAccaturvidhaM 7, tato'pi tasminneva sakhyeyabhAge kSayamupagacchati sati krodhamAnamAyAlobhasajavalanAnAM krameNa bandhoparamAtrividhaM 8 dvividha 9 mekavidhaM 10 ceti, tasyApyanivRttikaraNacaramasamaye bandhoparamAnmohanIyasyAbandhakaH / AyuSaH sAmAnyenaikavidhaM bandhasthAnaM caturNAmanyatarat, cyAdeyogapadyena bandhAbhAvo virodhAditi / nAno|'STau bandhasthAnAni, tadyathA-trayoviMzatistiryaggatiprAyogyaM banatastiryaggatirekendriyajAtiraudArikataijasakArmaNAni huNDasaMsthAnaM varNagandharasasparzAstiryaggatiprAyogyAnupUrvI agurulaghUpaghAtaM sthAvaraM bAdarasUkSmayoranyataradaparyAptakaM pratyekasAdhAraNayoranyatarat asthiraM azubhaM durbhagaM anAdeyaM ayazaHkIrtinirmANamiti, iyamekendriyAparyAptakaprAyogya banato mithyAdRSTerbhavati 1, iyameva parAghAtocchAsasahitA paJcaviMzatiH, navaramaparyAptakasthAne paryAptakameva vAcyaM 2, iyameva cAtapodyotAnyatarasamanvitA paiiMzatiH, navaraM bAdarapratyeke eva vAcye 3, tathA devagatiprAyogyaM banato'STA|viMzatiH, tathAhi-devagatiH 1 paJcendriyajAtiH 2 vaikriya 3 taijasa 4 kArmaNAni 5 zarIrANi samacaturasra 6 aGgo|pAGgaM7 varNAdicatuSTayaM 11 AnupUrvI 12 agurulaghU 13 paghAta 14 parAghAta 15 ucchAsAH 16 prazastavihAyogatiH17 trasaM 18 bAdaraM 19 paryAptakaM 20 pratyekaM 21 sthirosthirayoranyatarat 22 zubhAzubhayoranyatarat 23 subhagaM 24 susvaraM 25 Adeya 26 yazAkIrtyayazAkIyoranyatarat 27 nirmANamiti 28, eSaiva tIrthakaranAmasahitA ekonatriMzat, sAmprataM triMzat-devagatiH 1 paJcendriyajAtiH 2 vaikriyA 3 hArakA 4 GgopAGga 6 catuSTayaM taijasa 7 kArmaNe 8 saMsthAnamAdyaM 9 1 sthiraM. 2 zubhaM. SA-MANGALMORAMA-NAGAROGRAM Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 162 // varNAdicatuSkaM 13 AnupUrvI 14 agurulaghU 15 paghAtaM 16 parAghAtaM 17 ucchAsaM 18 prazastavihAyogatiH 19 vasaM 20zIto03 bAdaraM 21 paryAptakaM 22 pratyekaM 23 sthiraM 24 zubhaM 25 subhagaM 26 susvaraM 27 AdeyaM 28 yaza-kIrti 29 nirmANa uddezakA 2 30 miti ca banata eka bandhasthAnaM 6, eSaiva triMzattIrthakaranAmasahitA ekatriMzat 7, eteSAM ca bandhasthAnAnAmekendriyadvIndriyatrIndriyanarakagatyAdibhedena bahuvidhatA karmagranthAdavaseyA, apUrvakaraNAdiguNasthAnakatraye devagatiprAyogyabandhoparamAdyazaHkIrtimeva banataH ekavidhaM bandhasthAnamiti 8, tata Urddha nAmno bandhAbhAva iti / gotrasya sAmAnyenaika bandhasthAna-uccanIcayoranyatarat, yaugapadyenobhayorvandhAbhAvo virodhAditi / tadevaM bandhadvAreNa lezato bahutvamAveditaM karmaNAM, tacca bahu karma prakRtaM vaddhaM prakaTaM vA, tatkAryapradarzanAt , khaluzabdo vAkyAlaGkAre'vadhAraNe vA, bahyeva tatkarma / yadi nAmaivaM tatastadapanayanArtha kiM karttavyamityAha saJcami dhiiM kuvvahA, etthovarae mehAvI savvaM pAvaM kammaM josai (sU0 112) __ sayo hitaH satyaH-saMyamastatra dhRtiM kuruvaM, satyo vA maunIndrAgamo yathAvasthitavastusvarUpAvirbhAvanAt , tatra bhagavadAjJAyAM dhRtiM kumArgaparityAgena kurudhvamiti, kiM ca etthovarae' ityAdi, 'atra' asmin saMyame bhagavadvacasi vA upasAmIpyena rato-vyavasthito 'medhAvI' tattvadarzI 'sarvam' azeSa 'pApa' karma saMsArArNavaparibhramaNahetuM jhoSayati-zoSayati kSayaM nayatItiyAvat / ukto'pramAdaH, tatpratyanIkastu pramAdaH, tena ca kaSAyAdipramAdena pramattaH kiMguNo bhava // 162 // dAtItyAha jJAyAM dhRtiM kumArgaparityAgena ti kurudhvaM, satyo vA maunIndrIya kamma josai (sU0 112 ) Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNegacitte khalu ayaM purise, se keyaNaM arihae pUriNNae, se aNNavahAe aNNapariyA vAe aNNapariggahAe jaNavayavahAe jaNavayapariyAvAe jaNavayapariggahAe (sU0113) ___ anekAni cittAni kRSivANijyAvalaganAdIni yasyAsAvanekacittaH, khaluravadhAraNe, saMsArasukhAbhilApyanekacitta eva bhavati, 'ayaM puruSa' iti pratyakSagocarIbhUtaH saMsAryapadizyate, atra ca prAgupanyastadadhighaTikayA kapiladaridreNa ca dRSTAnto vAcya iti / yazcAnekacitto bhavati sa kiM kuyodityAha-'se keyaNa'mityAdi, dravyaketanaM cAlinI paripUrNakaH samudro veti bhAvaketanaM lobhecchA, tadasAvanekacittaH kenApyabhUtapUrva purayitumarhati, arthitayA zakyAzakya vicArAkSamo'zakyAnuSThAne'pi pravartata ityuktaM bhavati, sa ca lobhecchApUraNavyAkulitamatiH kiM kuryAdityAha-'se aNNavahAe' ityAdi, sa lobhapUraNapravRtto'nyeSAM prANinAM vadhAya bhavati, tathA'nyeSAM zArIramAnasaparitApanAya, tathA'nyeSAM dvipadacatuSpadAdInAM parigrahAya, janapade bhavA jAnapadAH kAlapraSTAdayo rAjAdayo vA tadvadhAya, magadhAdijanapadA vA tadvadhAya, tathA janapadAnAM lokAnAM parivAdAya-dasyurayaM pizuno vetyevaM marmodghaTTanAya, tathA janapadAnAM-magadhAdInAM parigrahAya, prabhavatIti srvtraadhyaahaarH|| kiM ya ete lobhapravRttA vadhAdikAH kriyAH kurvanti te tathAbhUtA evAsate utAnyathA'pIti darzayati AsevittA etaM (va) aTuM iccevege samuTThiyA, tamhA taM biiyaM no seve, nissAraM pAsiya bhA. sU. 28 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIto03 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezakaH2 // 163 // nANI, uvavAyaM cavaNaM NaccA, aNaNNaM cara mAhaNe, se na chaNena chaNAvae chaNaMtaM nANu jANai, niviMda naMdi, arae payAsu, aNomadaMsI, nisapaNe pAvehi kammehiM (sU0114) evam-anantaroktamarthamanyavadhaparigrahaparitApanAdikamAsevya 'ityeveti lobhecchApratipUraNAyaiva eke' bharatarAjAdayaH 'samutthitAH' samyagyogatrikeNotthitAH saMyamAnuSThAnenodyatAstenaiva bhavena siddhimAsAdayanti / saMyamasamutthAnena ca samutthAya kAmabhogAn hiMsAdIni cAsravadvArANi hitvA kiM vidheyamityAha-'tamhA' yasmAdvAntabhogatayA kRtaprati jJastasmAdbhogalipsutayA taM dvitIyaM mRSAvAdamasaMyama vA nAseveta / viSayArthamasaMyamaH sevyate, te ca viSayA niHsArA da iti darzayati-'nissAraM' ityAdi, sAro hi viSayagaNasya tatprAptau tRptistadabhAvAnniHsArastaM dRSTvA 'jJAnI' tattvavedI na viSayAbhilASaM vidadhyAt / na kevalaM manuSyANAM, devAnAmapi viSayasukhAspadamanityaM jIvitamiti ca darzayati-'uvavAyaM cavaNaM NaccA' upapAtaM-janma cyavanaM-pAtastacca jJAtvA na viSayasaGgonmukho bhavediti, yato niHsAro viSayagrAmaH samastaH saMsAro vA sarvANi ca sthAnAnyazAzvatAni, tataH kiM karttavyamityAha-'aNaNNa'mityAdi, mokSamArgAdanyo'saMyamo nAnyo'nanyaH-jJAnAdikastaM cara 'mAhaNa' iti muniH / kiM ca-'se na chaNe' ityAdi, sa munirananyasevI prANino na kSaNuyAt-na hanyAt nApyaparaM ghAtayet ghAtayantaM na samanujAnIyAt / caturthavratasiddhaye tvidamupadizyate-nibiMda' ityAdi, nirvindasva-jugupsasva viSayajanitAM 'naMdI' pramodaM, kimbhUtaH san ? 'prajAsu' strISu arakto-rAgarahito, // 163 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvayecca yathaite viSayAH kimpAkaphalopamAstrapuSIphalanibandhanakaTavaH, atastadarthe parigrahAgrahayogaparAGmukho bhavediti, uttamadharmapAlanArthamAha-'aNoma' ityAdi, avama-hInaM mithyAdarzanAviratyAdi tadviparyastamanavamaM tadraSTuM zIlamasyetyanavamadazI samyadgarzanajJAnacAritravAn , evambhUtaH san prajAnugAM nandi nirvindasveti saNTaGkaH / yazcAnavamasaMdarzI sa kimbhUto bhavatItyAha-nisanna' ityAdi, pApopAdAnebhyaH karmabhyo niSaNNo-nirviNNaH pApakarmabhyaH pApakarmasu vA karttavyeSu nivRtta itiyAvat // kiM ca kohAimANaM haNiyA ya vIre, lobhassa pAse nirayaM mahaMtaM / tamhA ya vIre virae vahAo, kiMdija soyaM lahabhUyagAmI // 1 // gaMthaM pariNAya ihAja! dhIre. soyaM pariNNAya carija daMte / ummaja laddhaM iha mANavehiM, no pANiNaM pANe samArabhijjA // 2 // si tibemi / dvitIya uddezakaH 3-2 // ___ krodha AdiryeSAM te krodhAdayaH mIyate-paricchidyate'neneti mAna-svalakSaNaM anantAnubandhyAdivizeSaH, krodhAdInAM mAnaM krodhAdimAnaM, krodhAdirvA yo mAno-garvaH krodhakAraNastaM hanyAt , ko'sau? vIraH, dveSApanodamuktvA rAgApanodArthamAha -'lohassa' ityAdi, lobhasyAnantAnubandhyAdezcaturvidhasyApi sthitiM vipAkaM ca pazya, sthitimahatI sUkSmasamparAyAnuyAyitvAd vipAko'pyapratiSThAnAdinarakApattemahAn , yata AgamaH-"macchA maNuA ya sattami puDhaviM" te ca mahA Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIto03 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) va uddezakaH 2 // 164 // lobhAbhibhUtAH saptamapRthivIbhAjo bhavantIti bhAvArthaH / yadyevaM tataH kiM karttavyamityAha-'tamhA' ityAdi, yasmAlobhAbhibhUtAH prANivadhAdipravRttitayA mahAnarakabhAjo bhavanti, tasmAdvIro lobhahetoH-vadhAdvirataH syAt, kiM ca'chiMdija' ityAdi, zokaM bhAvoto vA chindyAt-apanayet, kimbhUto?-laghubhUto-mokSaH saMyamo vA taM gantuM zIlamasyeti laghubhUtagAmI, laghubhUtaM vA kAmayituM zIlamasyeti laghubhUtakAmI, punarapyupadezadAnAyAha-gandha' mityAdi, 'granthaM vAhyAbhyantarabhedabhinnaM jJaparijJayA parijJAya ihAdyaiva kAlAnatipAtena dhIraH san pratyAkhyAnaparijJayA paritya|jet , kiM ca-'soya' mityAdi, viSayAbhiSvaGgaH saMsArazrotastat jJAtvA dAnta indriyanoindriyadamena saMyamaM carediti, kimabhisandhAya saMyamaM caredityAha-'ummaja ladbhu'mityAdi, iha mithyAtvAdizaivalAcchAditasaMsArahade jIvakacchapaH zrutizraddhAsaMyamavIryarUpamunmajanamAsAdya-labdhvA, anyatra sampUrNamokSamArgAsambhavAt mAnuSyeSvityuktaM, ktvApratyayasyottarakriyAsavyapekSatvAduttarakriyAmAha-'no pANiNa' mityAdi, prANA vidyante yeSAM te prANinasteSAM prANAn-paJcendriyatrividhabalocchAsanizvAsAyuSkalakSaNAn 'no samArabhethAH' na vyaparopayeH, tadupaghAtakAryanuSThAnaM mA kRdhA ityuktaM bhavati, itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavat / zItoSNIyAdhyayane dvitIyoddezakaTIkA samApteti / ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarodezake duHkhaM tatsahanaM ca pratipAditaM, na ca tatsahanenaiva saMyamAnuSThAnarahitena pApAkammAkaraNatayA vA zramaNo bhavatItyetat prAguddezArthAdhikAranirdiSTamucyate, tato'nena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasya sUtrAnugame sUtramucArayitavyaM, taccedam // 164 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi lossa jANittA, Ayao bahiyA pAsa, tamhA na haMtA na vighAyae, jamiNaM annamannavitigicchAe paDilehAe na karei pAvaM kammaM, kiM tattha muNI kAraNaM siyA ? (sU0 115) tatra sandhirdravyato bhAvatazca tatra dravyataH kuMDyAdivivaraM bhAvataH karmmavivaraM tatra darzanamohanIyaM yadudIrNaM tatkSINaM zeSamupazAntamityayaM samyaktvAvAptilakSaNo bhAvasandhiH, yadivA jJAnAvaraNIyaM viziSTakSAyopazamikabhAvamupagatamityayaM samyagjJAnAvAptilakSaNaH sandhiH, athavA cAritramohanIyakSayopazamAtmakaH sandhistaM jJAtvA na pramAdaH zreyAniti, yathA hi lokasya cArakAdyavaruddhasya kuDyanigaDAdInAM sandhi-chidraM jJAtvopalabhya na pramAdaH zreyAn evaM mumukSorapi karma - vivaramAsAdya lavakSaNamapi putrakalatra saMsArasukhavyAmoho na zreyase bhavatIti, yadivA sandhAnaM sandhiH, sa ca bhAvasandhirjJAnadarzanaM cAritrAdhyavasAyasya karmmodayAt truyyataH punaH sandhAnaM mIlanam etatkSAyopazamikAdibhAvalokasya vibhaktipariNAmAdvA loke jJAnadarzana cAritrArha bhAvasandhi jJAtvA tadakSuNNapratipAlanAya vidheyamiti, yadivA sandhiH - avasaro dharmAnuSThAnasya taM jJAtvA lokasya - bhUtagrAmasya duHkhotpAdanAnuSThAnaM na kuryAt // sarvatrAtmaupamyaM samAcaredityAha - 'Ayao' ityAdi, yathA hyAtmanaH sukhamiSTamitarattvanyathA tathA bahirapi-Atmano vyatiriktAnAmapi jantUnAM sukhapriyatvamasukhApriyatvaM ca 'pazya' avadhAraya / tadevamAtmasamatAM sarvaprANinAmavadhArya kiM karttavyamityAha - 'tamhA' ityAdi, yasmAtsarve'pi jantavo duHkhadviSaH sukhalipsavastasmAtteSAM 'na hantA' na vyApAdakaH syAnnApyaparaistAn jantUn vividhaiH - nAnAprakArairupA Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- yairyAtayet vighAtayediti, yadyapi kAMzcit sthUlAn sattvAn svayaM pASaNDino na ghnanti tathA'pyaudezikasannidhyAdiparibho- | zIto03 rAGgavRttiH gAnumateraparairghAtayanti / na caikAntena pApakarmAkaraNamAtratayA zramaNo bhavatIti darzayati-'jamiNa' mityAdi, yadidaM yadetat pApakarmAkaraNatAkAraNaM, kiM tad ?, darzayati-anyo'nyasya parasparaM yA vicikitsA-AzaGkA parasparato bhayaM (zI0) uddezakA 3 da lajjA vA tayA tAM vA pratyupekSya parasparAzaGkayA'pekSayA vA pApaM-pApopAdAnaM karmAnuSThAnaM 'na karoti' na vidhatte, kiM // 165 // prazne kSepe vA, 'tatra' tasmin pApakarmAkaraNe kiM muniH kAraNaM syAt?, kiM muniritikRtvA pApakarma na karoti ?, kAkA | pRcchati, yadivA yadi nAmAsau yathokkanimittAtsApAnuSThAna vidhAyI na saJjajJe kimetAvataiva munirasau ?, naiva munirityarthaH, adrohAdhyavasAyo hi munibhAvakAraNaM, sa ca tatra na vidyate, aparopAdhyAdezAt , vineyo vA pRcchati-yadidaM parasparAzaGkayA AdhAkAdipariharaNaM tanmunibhAvAGgatAM yAtyAhosvinneti?, AcArya Aha-saumya ! nirastAparavyApAraH zRNu-'jamiNa'4 mityAdi, aparopAdhinirasta heyavyApAratvameva munibhAvakAraNamiti bhAvArthaH, yataH zubhAntaHkaraNapariNAmavyApArApAditakriyasya munibhAvo nAnyatheti, ayaM tAvannizcayanayAbhiprAyo vyavahArAbhiprAyeNa tUcyate-yo hi samyagdRSTirutkSiptapaJcamahAvratabhArastadvahane pramAdyannapyaparasamAnasAdhulajjayA guhyadyArAdhyabhayena gauraveNa vA kenicidAdhAkAdi pariharan pratyupekSaNAdikAH kriyAH karoti, yadi ca tIrthodbhAsanAya mAsakSapaNAtApanAdikA janavijJAtAH kriyAH karoti, tatra tasya munibhAva eva kAraNaM, tadvyApArApAditapAramparyazubhAdhyavasAyopapatteH // tadevaM zubhAntaHkaraNabyApAravikalasya munitve | Cl // 165 // sadasadbhAvaH pradarzitaH, kathaM tahiM naizcayiko munibhAva ityata Aha-:. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayaM tatthuvehAe appANaM vippasAyae-aNannaparamaM nANI, no pamAe kyaaivi| Ayagutte sayA vIre, jAyAmAyAi jAvae // 1 // virAgaM ruvehiM gacchijjA mahayA khuDaehi ya, AgaiM gaI pariNAya dohivi aMtehiM adissamANehiM se na chijjai na bhijai na Dajjhai na hamai kaMcaNaM savvaloe (sU0 116) samabhAvaH samatA tAM tatrotprekSya-paryAlocya samatAvyavasthito yadyatkaroti yena kenacitprakAreNAneSaNIyapariharaNaM lajjAdinA janaviditaM copavAsAdi tatsarvaM munibhAvakAraNamiti, yadivA samayam-AgamaM tatrotprekSya yadAgamoktavidhinAnuSThAnaM tatsarva munibhAvakAraNamiti bhAvArthaH, tena cAgamotprekSaNena samatotprekSayA vA''tmAnaM 'viprasAdayed vividhaM prasAdayedAgamaparyAlocanena samatAdRSTayA vA AtmAnaM vividhairupAyairindriyapraNidhAnApramAdAdibhiH prasannaM vidadhyAd / AtmaprasannatA ca saMyamasthasya bhavati, tatrApramAdavatA bhAvyamityAha ca-'aNaNNaparama mityAdyanuSTup , na vidyate'nyaH paramaH-pradhAno'smAdityananyaparamaH-saMyamastaM 'jJAnI' paramArthavit 'no pramAdayet' tasya pramAdaM na kuryAtkadAcidapi, yathA cApramAdavattA bhavati tathA darzayitumAha-Ayagutte' ityAdi, indriyanoindriyAtmanA guptaH AtmaguptaH 'sadA' sarvakAlaM yAtrA-saMyamayAtrA tasyAM mAtrA yAtrAmAtrA, mAtrA ca 'accAhAro na sahe' ityAdi, tayA''tmAnaM yApayedyathA viSayAnudIraNena dIrghakAlaM saMyamAdhAradehapratipAlanaM bhavati tathA kuryAdityuktaM bhavati, uktaM ca-"AhArArtha karma kuryAdanindyaM, Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) zIto. 3 uddezakaH 3 sa // 166 // syAdAhAraH prANasandhAraNArtham / prANAH dhAryAstattvajijJAsanAya, tattvaM jJeyaM yena bhUyo na bhUyAt // 1 // " saivAtmaguptatA kathaM syAditi cedAha-'virAga' mityAdi, viraJjanaM virAgastaM virAgaM rUpeSu manojJeSu cakSurgocarIbhUteSu 'gacched' yAyAt, rUpamatIvA''kSepakArI ato rUpagrahaNam , anyathA zeSaviSayeSvapi virAgaM gacchedityuktaM syAt, mahatA-divyabhAvena yadyavasthitaM rUpaM kSullakeSu vA manuSyarUpeSu sarvatra virAgaM kuryAditi, athavA divyAdi pratyekaM mahat kSullaM ceti kriyA pUrvavat, nAgArjunIyAstu paThanti-"visayaMmi paMcagaMmIvi, duvihaMmi tiyaM tiyaM / bhAvao suDu jANittA, se na lippai dosuvi // 1 // " zabdAdiviSayapaJcake'pi iSTAniSTarUpatayA dvividhe hInamadhyamotkRSTabhedamityetat bhAvataH-paramArthataH suSTha jJAtvA sa muniH pApena karmaNA dvAbhyAmapi-rAgadveSAbhyAM na lipyate , tadakaraNAditi bhAvaH, syAt-kimAlambyaitatkarttavyamityAha-AgaI' mityAdi, Agamanam-AgatiH sA ca tiryaGmanuSyayozcaturkI, caturvidhanarakAdigatyAgamanasadbhAvAd, devanArakayoddhedhA, tiryagmanuSyagatibhyAmevAgamanasadbhAvAd, evaM devagatirapi, manuSyeSu tu paJcadhA, tatra mokSagatisadbhAvAd, atastAmAgatiM gatiM ca parijJAya saMsAracakravAle'raghaTTaghaTIyantranyAyamavetya manuSyatve ca mokSagatisadbhAvamAkalayyAntahetutvAdantau-rAgadveSau tAbhyAM dvAbhyAmantAbhyAmadRzyamAnAbhyAmanapadizyamAnAbhyAM vA, ktvApratyayasyottarakriyAmAha-'se' i-| tyAdi, saH-AgatigatiparijJAtA rAgadveSAbhyAmanapadizyamAno na chidyate'syAdinA na bhidyate kuntAdinA na dahyate pAvakAdinA na hanyate narakagatyAnupUrvyAdinA bahuzaH, athavA rAgadveSAbhAvAt siddhyatyeva, tadavasthasya caitAni chedanAdIni vizeSaNAni 'kaMcaNa' miti vibhaktipariNAmAt kenacitsarvasminnapi loke na chidyate nApi bhidyate rAgadveSopazamAditti, 844044444OG AGAR // 166 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadevamAgatigatiparijJAnAdrAgadveSaparityAgastadabhAvAcca chednaadisNsaarduHkhaabhaavH| apare ca sAmpratakSiNaH kuto vayamAgatAH? va yAsyAmaH? kiM vA tatra naH sampatsyate?, naivaM bhAvayantyataH saMsArabhramaNapAtratAmanubhavantIti darzayitumAha avareNa pucviM na saraMti ege, kimassa tIyaM kiM vA''gamissaM / bhAsaMti ege iha mANavAo, jamassa tIyaM tamAgamissaM // 1 // nAIyamaTuM na ya AgamissaM, aTuM niyacchanti tahAgayA u| vihuyakappe eyANupassI, nijjhosaittA khavage mahesI // 2 // rUpakaM, 'apareNa' pazcAtkAlabhAvinA saha pUrvamatikAntaM na smarantye ke'nye mohAjJAnAvRtabuddhayo yathA kimasya jantonarakAdibhavodbhUtaM vAlakumArAdivayopacitaM vA duHkhAdyatItaM kiM vA''gamiSyati AgAmini kAle kimasya sukhAbhilASiNo duHkhadviSo bhAvIti, yadi punaratItAgAmiparyAlocanaM syAnna tarhi saMsAraratiH syAditi, uktaM ca-"keNa mametthuppattI kahaM io taha puNo'vi gaMtavvaM? / jo ettiyapi ciMtai itthaM so ko na nidhiNNo-1 // 1 // " eke punamahAmithyAjJAnino bhASante-'iha' asmin saMsAre manuSyaloke vA mAnavA-manuSyA yathA yadasya jantoratItaM strIpUnapuMsakasubhagadurbhagazvagomAyubrAhmaNakSatriyaviTzUdrAdibhedAvezAt punarapyanyajanmAnubhUtaM tadevAgamiSyam-AgAmIti, yadivA na vidyate paraH-pradhAno'smAdityaparaH-saMyamastena vAsitacittAH santaH 'pUrva' pUrvAnubhUtaM viSayasukhopabhogAdi 1 kena mamAtrotpatiH ketaH tathA punarapi gantavyam / ya iyadapi cintayati atra sa kaH na nirvinnnnH||1|| Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +40-5-25 zIto0 3 uddezaka:3 zrIAcA 'na smaranti' na tadanusmRtiM kurvate, eke rAgadveSavipramuktAH, tathA'nAgatadivyAGganAbhogamapi nAkAGkanti, kiM ca-asya rAGgavRttiH ||jantoratItaM sukhaduHkhAdi kiM vA''gamiSyam-AgAmItyetadapi na smaranti, yadivA kiyAn kAlo'tikrAntaH kiyA(zI0) neSyati, lokottarAstu bhASante-eke rAgadveSarahitAH kevalinazcaturdazapUrvavido vA yadasya jantoranAdinidhanatvAt kAla zarIrasukhAdyatItamAgAminyapi tadeveti, apare tu paThanti-"avareNa puvvaM kiha se atItaM, kiha AgamissaM na saraMti // 167 // ege| bhAsanti ege iha mANavAo, jaha sa aIaM taha AgamissaM // 1 // " apareNa-janmAdinA sArddha pUrvam-ati krAntaM janmAdi na smaranti, 'kathaM vA' kena vA prakAreNAtItaM sukhaduHkhAdi, kathaM caiSyamityetadapi na smaranti, eke bhASante-kimatra jJeyaM ?, yathaivAsya rAgadveSamohasamutthaiH karmabhirbazyamAnasya jantostadvipAkAMzcAnubhavataH saMsArasya yadatikrAntamAgAmyapi tatprakArameveti, yadivA pramAdaviSayakaSAyAdinA karmANyupacityeSTAniSTaviSayAnanubhavataH sarvajJavAksudhAsvAdAsaMvido yathA saMsAro'tikrAntastathAgAmyapi yAsyati, ye tu punaH saMsArArNavatIrabhAjaste pUrvotta. ravedina ityetaddarzayitumAha-'nAIya' mityAdi, tathaiva-apunarAvRttyA gataM-gamanaM yeSAM te tathAgatAH-siddhAH, yadivA yathaiva jJeyaM tathaiva gataM-jJAnaM yeSAM te tathAgatAH sarvajJAH, te tu nAtItamarthamanAgatarUpatayaiva niyacchanti-avadhArayanti nApyanAgatamatikrAntarUpatayaiva, vicitratvAt pariNataH, punararthagrahaNaM paryAyarUpArtha, dravyArthatayA tvekatvameveti, yadivA nAtItamartha viSayabhogAdikaM nApyanAgataM divyAGganAsaGgAdikaM smarantyabhilapanti vA, ke ?, tathAgatAH-rAgadveSAbhAvAt punarAvRttirahitAH, tuzabdo vizeSamAha, yathA mohodayAdeke pUrvamAgAmi vA'bhilapanti, sarvajJAstu naivamiti / tanmA // 167 // Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rgAnuyAyyapyevambhUta eveti darzayitumAha - 'vihnaya: kappe' ityAdi, vividham- anekadhA dhUtam - apanItamaSTaprakAraM karma yena sa vidhUtaH ko'sau ? kalpaH- AcAro, vidhUtaH kalpo yasya sAdhoH sa vidhUtakalpaH sa etadanudarzI bhavati, atItAnAgatasukhAbhilASI na bhavatItiyAvat, etadanudarzI ca kiMguNo bhavatItyAha - 'nijjhosa' ityAdi, pUrvopacitakarmmaNAM nijjhaSayitA- kSapakaH kSapayiSyati vA tRjantametantaM vA / karmmakSapaNAyodyatasya ca dharmmadhyAyinaH zukladhyAyino vA mahAyogIzvarasya nirasta saMsArasukhaduHkha vikalpAbhAsasya yatsyAttaddarzanati - // kA araI ke ANaMde ?, itthaMpi aggahe care, savvaM hAsaM pariccaja AlINagutto pari vae, purisA ! - tumameva tumaM mittaM kiM bahiyA mittamicchasi ? ( sU0 117 ) iSTAprAptivinAzottho mAnaso vikAro'ratiH, abhilaSitArthAvAptAvAnandaH, yogicittasya tu dharmmazukladhyAnAvezAvaSTabdhadhyeyAntarAvakAza syAratyAnandayorupAdAnakAraNAbhAvAdanutthAnamevetyato'padizyate - keyamaratirnAma ko vA''nanda iti ?, nAstyevetarajanakSuNNo'yaM vikalpa iti / evaM tarhyaratirasaMyame saMyame cAnanda ityetadanyatrAnumatamanenAbhiprAyeNa na vidheyamityetadanicchato'pyApannamiti cet, na abhiprAyAparijJAnAd yato'trAratirativikalpAdhyavasAyo niSiSitsitaH, na prasaGgAyAte apyaratiratI, tadAha - 'etthaMpI'tyAdi, atrApyaratAvAnande copasarjanaprAye na vidyate 'graho' gA tAtparya yasya so'grahaH, sa evambhUtazcared-avatiSTheta, idamuktaM bhavati - zukladhyAnAdArato'ratyAnandau kutazcinni Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 168 // mittAdAyAtau tadAgrahagraharahitastAvapyanucarediti / punarapyupadezadAnAyAha-savva' mityAdi, sarva hAsyaM tadAspadaM vAzIto03 parityajyAD-maryAdayendriyanirodhAdikayA lInaH AlIno gupto manovAkAyakarmabhiH kUrmavadvA saMvRtagAtraH, AlInazcAsau guptazzAlInaguptaH sa evambhUtaH pariH-samantAdrajet parivrajet-saMyamAnuSThAnavidhAyI bhavediti / tasya ca mumukSorAtmasA uddezakaH3 marthyAt saMyamAnuSThAnaM phalavadbhavati na paroparodheneti darzayati-purisA' ityAdi, yadivA tyaktagRhaputrakalanadhanadhAnyahiraNyAditayA akiJcanasya samatRNamaNimuktAleSTukAJcanasya mumukSorupasargavyAkulitamateH kadAcinmitrAdyAzaMsA bhavettadapanodArthamAha-'purisA' ityAdi, pUrNaH sukhaduHkhayoH puri zayanAdvA puruSo-jantuH, puruSadvArAmantraNaM tu puruSasyaivopadezAhatvAttadanuSThAnasamarthatvAcceti, kazcitsaMsArAdudvigno viSamasthito vA''tmAnamanuzAsti, pareNa vA sAdhvAdinA-| 'nuzAsyate-yathA he puruSa-he jIva! tava sadanuSThAnavidhAyitvAttvameva mitraM, viparyayAccAmitraH, kimiti bahirmitrami|cchasi ?-mRgayase, yato jhupakAri mitraM, sa copakAraH pAramArthikAtyantikaikAntikaguNopetaM sanmArgapatitamAtmAnaM vihAya nAnyena zakyo vidhAtuM, yo'pi saMsArasAhAyyopakAritayA mitrAbhAsAbhimAnastanmohavijRmbhitaM, yato mahAvyasanopanipAtArNavapatanahetutvAdamitra evAsau, idamuktaM bhavati-AtmaivAtmano'pramatto mitram, AtyantikaikAntikaparamArthasukhotpAdanAt, viparyayAcca viparyayo, na bahirmitramanveSTavyamiti, yastvayaM bAhyo mitrAmitravikalpaH so'dRSTo-1 dayanimittatvAdaupacArika iti, ukta hi-"duSpatthio amittaM appA supatthio a te mittaM / suhadukkhakAraNAo // 168 // 1 duSprasthito'mitra AtmA suprasthitazca te mitram / sukhaduHkhakAraNAt AtmA mitramamitrazca // 1 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appA mittaM amittaM ca // 1 // " tathA-"apyeka maraNaM kuryAt , saMkruddho balavAnariH / maraNAni tvanantAni, janmAni ca karotyayam // 1 // " yo hi nirvANanirvartakaM vratamAcarati sa Atmano mitraM, sa caivambhUtaH kuto'vagantavyaH? kiMphalazcetyAha jaM jANijjA uccAlaiyaM taM jANijjA dUrAlaiyaM, jaM jANijjA dUrAlaiyaM taM jANijjA uccAlaiyaM, purisA! attANamevaM abhiNigijjha evaM dukkhA pamuccasi, purisA! saccameva samabhijANAhi, saccassa ANAe se uvaTThie mehAvI mAraM tarai, sahio dhamma mAyAya seyaM samaNupassai (sU0 118) 'ya' puruSaM 'jAnIyAt' paricchindyAtkarmaNAM viSayasaGgAnAM coccAlayitAram-apanetAraM taM jAnIyAd 'dUrAlayika'miti, dUre sarvaheyadharmebhya ityAlayo dUrAlayaH-mokSastanmArgo vA sa vidyate yasyeti matvarthIyaSThan dUrAlayikastamiti, hetuhetumadbhAvaM darzayituM gatapratyAgatasUtramAha-jaM jANejje'tyAdi, yaM jAnIyArAlayika taM jAnIyAduccAlayitAramiti, etaduktaM bhavati-yo hi karmaNAM tadAsravadvArANAM coccAlayitA-apanetA sa mokSamArgavyavasthito mukto veti, yo vA sanmArgAnuSThAyI sa karmaNAmuccAlayiteti, sa ca Atmano mitramato'padizyate-'purisA' ityAdi, he jIva! AtmAnamevAbhinigRhya dharmadhyAnAdvahirviSayAbhiSvaGgAya niHsarantamavarudhya tataH 'evam' anena prakAreNa duHkhAtsakAzAdAtmAnaM thA. sU. 29 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucAlayitA'jAnIhi-AsamastaparijJAnaM bhAra saMsAraM nahI zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 169 // pramokSyasi, evamAtmA karmaNAM uccAlayitA''tmano mitraM bhavati / api ca-purisA' ityAdi, he puruSa! sadbhyo hitaH zIto0 3 satyaH-saMyamastamevAparavyApAranirapekSaH samabhijAnIhi-AsevanAparijJayA samanutiSTha, yadivA satyameva samabhijAnIhi uddezakaH3 gurusAkSigRhItapratijJAnirvAhako bhava, yadivA satyaH-AgamastaparijJAnaM ca mumukSostaduktapratipAlanaM / kimarthametaditi cedAha-'saccasse'tyAdi, satyasya-AgamasyAjJayopasthitaH san medhAvI 'mAraM' saMsAraM tarati, kiMca-'sahI'tyAdi, sahA hito-jJAnAdiyuktaH saha hitena vA yuktaH sahitaH 'dharma' zrutacAritrAkhyaM 'AdAya' gRhItvA, kiM karotItyAha-'zreyaH' puNyamAtmahitaM vA samyag-aviparItatayA'nupazyati samanupazyati / ukto'pramattaH tadguNAzca, tadviparyayamAha duhao jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe, jaMsi ege pamAyaMti (119) dvidhA-rAgadveSaprakAradvayenAtmaparanimittamaihikAmuSmikArthaM vA yadivA dvAbhyAM-rAgadveSAbhyAM hato dvihato duSTaM hato vA durhataH, sa kiM kuryAd ?-jIvitasya kadalIgarbhaniHsArasya taDillatAsamullasitacaJcalasya parivandanamAnanapUjanArtha hiMsAdiSu / pravarttate, parivandana-parisaMstavastadarthamAceSTate, lAvakAdimAMsopabhogapuSTaM sarvAGgopAGgasundaramAlokya mAM janAH sukhameva parivandiSyante, zrImAn jIyAstvaM bahUni varSazatasahasrANItyevamAdi parivandanaM, tathA mAnanArtha karmopacinoti, dRSTaurasabalaparAkramaM mAmanye'bhyutthAnavinayAsanadAnAJjalipragrahairmAnayiSyantItyAdi mAnanaM, tathA pUjanArthamapi pravarttamAnAH // 169 // karmAnavairAtmAnaM bhAvayanti, mama hi kRtavidyasyopacitadravyaprAgbhArasya paro dAnamAnasatkArapraNAmasevAvizeSaiH pUjAM 8 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Annannnnnn kariSyatItyAdi pUjana, tadevamartha karmopacinoti / kiM ca 'jaMsi ege'ityAdi, yasmin parivandanAdinimitte eke rAgadveSopahatAH pramAdyanti, na te Atmane hitaaH|| etadviparItaM tvAha sahio dukkhamattAe puTTho no jhaMjhAe, pAsimaM davie lokAlokapavaMcAo muccai (120) tibemi // tRtIya uddezo 3-3 // sahito-jJAnAdisamanvito hitayukto vA duHkhamAtrayA upasargajanitayA vyAdhyudbhavayA vA spRSTaH san 'no jhaMjhAe'tti |no vyAkulitamatirbhavet , tadapanayanAya nodyacched , iSTaviSayAvAptau rAgajhaJjhA'niSTAvAptau ca dveSajhaJjheti, tAmubhayaprakArAmapi vyAkulatAM parityajediti bhaavH| kiM ca-pAsima' mityAdi, yaduktamuddezakAderArabhyAnantarasUtraM yAvat tamimamartha- pazya-paricchinddhi karttavyAkarttavyatayA vivekenAvadhAraya, ko'sau ?-dravyabhUto-muktigamanayogyaH sAdhurityarthaH, evambhUtazca kaM guNamavAmoti-Alokyata ityAlokaH, karmaNi gha, loke caturdazarajvAtmake Aloko lokAlokastasya prapazca:-paryAptakAparyAptakasubhagAdidvandvavikalpaH, tadyathA-nArako nArakatvenAvalokyate, ekendriyAdirekendriya(yAdi) tvena, evaM paryAptakAparyAptakAdyapi vAcyaM, tadevambhUtAtpazcAnmucyate-caturdazajIvasthAnAnyataravyapadezArho na bhavatItiyAvad / itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavat // iti zItoSNIyAdhyayane tRtIyoddezakaTIkA smaaptaa|| Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhAcA - rAGgavRttiH (afto) // 170 // uktastRtIyodezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantaroddezake pApakarmAkaraNatayA 'duHkhasahanAdeva kevalAcchramaNo na bhavatIti api tu niSpratyUhasaMyamAnuSThAnAdityetatpratipAditaM, niSpratyUhatA ca kaSAyavamanAdbhavati, tadadhunA prAguddezArthAdhikAranirdiSTaM pratipAdyate, tadanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasya sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM taccedam sevaMtA kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca, eyaM pAsagassa daMsaNaM, uvarayasatthassa paliyaMtakarassa, AyANaM sagaDabbhi ( sU0 121 ) 'sa' jJAnAdisahito duHkhamAtrAspRSTo'vyAkulitamatirdravyabhUto lokAlokaprapazcAt muktadezyaH svaparApakAriNaM krodhaM ca vamitA 'Tuvam udgiraNe' ityasmAttAcchIlikastRn, tadyoge ca SaSThyAH pratiSedhe krodhazabdAd dvitIyA, luDantaM vaitat yo hi yathoktasaMyamAnuSThAyI so'cirAt krodhaM vamiSyati, evamuttaratrApi yathAsambhavamAyojyaM, tatrAtmAtmIyopaghAtakAriNi krodhakarmmavipAkodayAtkrodhaH, jAtikularUpabalAdisamuttho garyo mAnaH, paravaJcanAdhyavasAyo mAyA, tRSNAparigrahapariNAmo lobhaH, kSapaNopazamakramamAzritya ca krodhAdikramopanyAsaH, anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasajvalana svagatabhedAvirbhAvanAya -vyastanirdezaH, cazabdastu parvata pRthvIreNujalarAjilakSaNalakSakaH krodhasya, zailastambhAsthikASThatinizalatAlakSaNalakSako mAnasya, vaMzakuDaGgImeSa zRGgagomUtrikA'valekhaka lakSaNalakSako mAyAyAH, kRmirAgakaI makhaJja zIto0 3 uddezakaH 4 // 170 // Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naharidrAlakSaNasUcako lobhasya, tathA yAvajjIvasaMvatsaracAturmAsapakSasthityAvirbhAvakazceti / tadevaM krodhamAnamAyAlobhavamanAdeva pAramArthikaH zramaNabhAvo, na tatsambhave sati, yata uktam-sAmaNNamaNucaraMtassa kasAyA jassa ukkaDA huMti / mannAmi ucchupuSpaM va niSphalaM tassa sAmaNNaM // 1 // ajiaM carittaM desUNAevi punvakoDIe / taMpi kasAiyametto hArei naro muhutteNaM // 2 // " / svamanISikAparihArArtha gautamasvAmyAha-'eya' mityAdi, 'etad' yatkaSAyavamanamanantaramupAdezi tat pazyakasya darzana' sarva nirAvaraNatvAtpazyati-upalabhata iti pazyaH sa eva pazyakaH-tIrthakRt zrIvarddhamAnasvAmI tasya darzanam-abhiprAyo yadivA dRzyate yathAvasthitaM vastutattvamanenepti darzanam-upadezo, na svamanISikA, kimbhUtasya pazyakasya darzanamityAha-'uvaraya' ityAdi, uparataM dravyabhAvazastraM yasyAsAvuparatazastraH zastrAdvoparataH zastro-| parataH, bhAve zastraM tvasaMyamaH kaSAyA vA, tasmAduparataH, idamuktaM bhavati-tIrthakRto'pi kaSAyavamanamRte na nirAvaraNa sakalapadArthagrAhiparamajJAnAvAptiH, tadabhAve ca siddhivadhUsamAgamasukhAbhAvaH, evamanyenApi mumukSuNA tadupadezavartinA 6 tanmArgAnuyAyinA kaSAyavamanaM vidheyamiti, zastroparamakArya darzayan punarapi tIrthakaravizeSaNamAha-paliyaMtakarassa' paryantaM karmaNAM saMsArasya vA karoti tacchIlazceti paryantakarastasyaitad rdazanamiti snnttngkH| yathA ca tIrthakRt saMyamApakA|rikaSAyazastroparamAtkarmaparyantakRdevamanyo'pi taduktAnusArIti darzayitumAha-AyANa' mityAdi, AdIyate-gRhyate 1 zrAmaNyamanucarataH kaSAyA yasyotkaTA bhavanti / manye ikSupuSpavat niSphalaM tasya zrAmaNyam // 1 // yadarjitaM cAritraM dezonayA'pi pUrvakovyA / tadapi kaSAyitamAtro hArayati naro muhUrtena // 2 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 171 // zIto0 3 uddezakA4 CARRRRRRESS AtmapradezaiH saha zliSyate'STaprakAraM karma yena tadAdAnaM-hiMsAdyAzravadvAramaSTAdazapApasthAnarUpaM vA tasthitenimittatvA- kaSAyA vA''dAnaM tadvamitA svakRtabhidbhavati, svakRtamanekajanmopAttaM karma bhinattIti svakRtabhit, yo hyAdAnaM karmaNAM kaSAyAdi niruNaddhi so'pUrvakarmapratiSiddhapravezaH svakRtakarmaNAM bhettA bhavatIti bhAvaH, tIrthakaropadezenApi parakRtakarmakSapaNopAyAbhAvAt svakRtagrahaNaM, tIrthakareNApi parakRtakarmakSapaNopAyo na vyajJAyIti cet, tanna, tajjJAnasya sakalapadArthasattAvyApitvenAvasthAnAt // nanu ca heyopAdeyapadArthahAnopAdAnopadezajJo'sau na sarvajJa iti saGgirAmahe, etAvataiva paropakArakartRtvena tIrthakaratvopapatteH, tadetanna satAM manAMsyAnandayati, yuktivikalatvAt , yataH samyagjJAnamantareNa hitAhitaprAptiparihAropadezAsambhavo, yathAvasthitaikapadArthaparicchedazca na sarvajJatAmantareNeti darzayitumAha je egaM jANai se sabvaM jANai, je savvaM jANai se egaM jANai (sU0 122) 'yaH' kazcidavizeSitaH 'eka' paramANvAdi dravyaM pazcAtpuraskRtaparyAyaM svaparaparyAyaM vA 'jAnAti' paricchinatti sa sarva svaparaparyAyaM jAnAti, atItAnAgataparyAyidravyaparijJAnasya samastavastuparicchedAvinAbhAvitvAd, idameva hetuhetumadbhAvena lagayitumAha-je savva' mityAdi, yaH sarva saMsArodaravivaravarti vastu jAnAti sa ekaM ghaTAdi vastu jAnAti, tasvaivAtItAnAgataparyAyabhedaistattatsvabhAvApattyA'nAdyanantakAlatayA samastavastusvabhAvagamanAditi, taduktam-"egadaviyassa je 1 ekadravyasya ye'rthaparyavA vacanaparyavA vA'pi / tItAnAgata bhUtA(vartamAnA) tAvattad bhavati dravyam // 1 // . // 171 // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atthapajavA vayaNapajavA vAvi / tIyANAgaya yA tAvaiyaM taM havai davvaM // 1 // " tadevaM sarvajJastIrthakRt , sarvajJazca sambhavinameva sarvasattvopakAriNamupadezaM dadAtIti darzayati savvao pamattassa bhayaM, savvao appamattassa natthi bhayaM, je egaM nAme se bahuM nAme, je bahuM nAme se egaM nAme, dukkhaM logassa jANittA vaMtA logassa saMjogaM jaMti dhIrA mahAjANaM, pareNa paraM jaMti, nAvakaMkhaMti jIviyaM (sU0 123) . sarvataH-sarvaprakAreNa dravyAdinA yadbhayakAri karmopAdIyate tataH 'pramattasya' madyAdipramAdavato 'bhayaM' bhItiH, tadyathApramatto hi karmopacinoti dravyataH sarvairAtmapradezaiH kSetrataH padigvyavasthitaM kAlato'nusamayaM bhAvato hiMsAdibhiH, yadivA 'sarvatra sarvato bhayamihAmutra ca, etadviparItasya ca nAsti bhayamiti, Aha ca-'sabvao' ityAdi, 'sarvataH' aihikAmuSmikApAyAd 'apramattasya' AtmahiteSu jAgrato nAsti bhayaM saMsArApasadAtsakAzAtkarmaNo vA, apramattatA ca kapAyAbhAvAdbhavati, tadabhAvAccAzeSamohanIyAbhAvaH, tato'pyazeSakarmakSayaH, tadevamekAbhAve sati bahUnAmabhAvasambhavaH, ekAbhAvo'pi bahuvabhAvAnAntarIyaka ityevaM gatapratyAgatasUtreNa hetuhetumadbhAva darzayitumAha-'je ega' mityAdi, yo hi pravarddhamAnazubhAdhyavasAyAdhirUDhakaNDakaH ekam-anantAnuvandhinaM krodhaM 'nAmayati' kSapayati sa bahUnapi mAnAdInAmayati -kSapayati apratyAkhyAnAdIn vA svabhedAnnAmayati, mohanIyaM caika yo nAmayati sa zeSA api prakRtInomayati, yo vA Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- bahUn sthitizeSAnnAmayati so'nantAnubandhinamekaM nAmayati mohanIyaM vA, tathAhi-ekonasaptatibhirmohanIyakoTIko- zIto03 rAjavRttiH TibhiH kSayamupAgatAbhiH jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyavedanIyAntarAyANAmekonatriMzadbhiH nAmagotrayorekonaviMzatibhiH zeSakoTIkovyA'pi dezonayA mohanIyakSapaNArho bhavati, nAnya ityato'padizyate-yo bahunAmaH sa eva paramArthata eka uddezakA 4 (zI0) nAma iti, nAma iti kSapako'bhidhIyate upazAmako vA, upazamazreNyAzrayeNaikabahUpazamatA baDhekopazamatA vA vAcyeti, // 172 // tadevaM bahekakAbhAvamantareNa mohanIyakSayasyopazamasya vA'bhAvaH, tadabhAve ca jantUnAM bahuduHkhasambhava iti darzavati'dukkha' mityAdi, 'duHkham' asAtodayastatkAraNaM vA karma tat 'lokasya' bhUtagrAmasya jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnapa|rijJayA ca yathA tadabhAvo bhavati tathA vidadhyAt, kathaM tadabhAvaH? kA vA tadabhAve guNAvAptirityubhayamapi darzayitumAha-'vaMtA' ityAdi, vAntvA'tyaktvA lokasya-Atmavyatiriktasya dhanaputrazarIrAdeH 'saMyoga' mamatvapUrvaka sambandhaM zArIraduHkhAdihetuM taddhetukarmopAdAnakAraNaM vA 'yAnti' gacchanti 'dhIrAH' karmavidAraNasahiSNavaH yAntyanena mokSamiti yAnaM -cAritraM taccAnekabhavakoTidurlabhaM labdhamapi pramAdyatastathAvidhakarmodayAt svabhAvAptanidhisamatAmayAmotyato mahaccha-16 bdena vizeSyate, mahacca tadyAnaM ca mahAyAnaM, yadivA mahadyAnaM-samyagdarzanAditrayaM yasya sa mahAyAno-mokSastaM yAntIti 6 sambandhaH / syAt-kimekenaiva bhavenAvAptamahAyAnadezyacAritrasya mokSAvAptiruta pAramparyeNa?, ubhayathA'pi brUmaH, tadyathA-18 avAptatadyogyakSetrakAlasya laghukarmaNastenaiva bhavena muktyavAptiraparasya tvanyatheti darzayati-pareNa para' mityAdi, samya- // 172 // zaktvapratiSiddhanarakagatitiryaggatayo jJAnAvAptiyathAzaktipratipAlitasaMyamA AyuSaH kSayAt saudharmAdikaM devalokamavApnu Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAvanti, tato'pi puNyazeSatayA karmabhUmyAryakSetrasukulosattyArogyazraddhAzravaNasaMyamAdikamavApya viziSTataraM svargamanuttarosApapAtikaparyantamadhitiSThanti, punarapi tatazyutasyAvAptamanuSyAdisaMyamabhAvasyAzeSakarmakSayAnmokSaH, tadevaM pareNa-saMyamenoddiSTavidhinA 'paraM' svarga pAramparyeNApavargamapi yAnti, yadivA 'pareNa' samyagdRSTiguNasthAnena 'para' dezaviratyAdyayogikevaliparyantaM guNasthAnakamadhitiSThanti, pareNa vA'nantAnubandhikSayeNollasatkaNDakasthAnAH 'paraM' darzanamohanIyacAritramohanIyakSayaM ghAtibhavopagrAhikarmaNAM vA kSayamavApnuvanti, evaMvidhAzca karmakSapaNodyatA jIvitaM kiyadgataM kiMvA zeSamityevaM nAvakAGkanti, dIrghajIvitvaM nAbhilaSantItyarthaH, asaMyamajIvitaM vA nAvakAGkSantIti, yadivA pareNa paraM yAntItyuttarottarAM tejolezyAmavApnuvantIti, uktaM ca-"je ime ajjattAe samaNA niggaMthA viharaMti ee NaM kassa teyalessaM vIIvayaMti, goyamA!, mAsapariyAe samaNe niggaMthe vANamaMtarANaM devANaM teyalessaM vIivayai, evaM dumAsapariyAe asuriMdavajiyANaM bhavaNavAsINaM devANaM, timAsapariyAe asurakumArANaM devANaM caumAsapariyAe gahagaNanakkhattatArArUvANaM joisiyANaM devANaM, paMcamAsapariyAe caMdimasUriyANaM joisiMdANaM joisarAINaM teulesa, chammAsapariyAe sohammIsANANaM devANaM, 1ya ime adyatayA zramaNA nirgranyA viharanti, ete kasya tejolezyA vyativrajanti !, gautama! mAsaparyAyaH zramaNo nirghandho vyantarANAM devAnAM tejolezyA vyativrajati, evaM dvimAsaparyAyaH asurendravarjitAnAM bhavanavAsinAM devAnA, trimAsaparyAyo'surakumArANAM devAnAM caturmAsaparyAyaH grahagaNanakSatratArArUpANAM jyotiSkAnAM |devAnAM, pazcamAsaparyAyaH candrasUryayojyotiSkendrayoryotIrAjayostejolezyA, SaNmAsaparyAyaH saudharmezAnAnAM devAnAM, saptamAsaparyAyaH sanatkumAramAhendrANAM devAnAM, aSTamAsaparyAyo brahmalokalAntakAnAM devAnAM, navamAsaparyAyo mahAzukrasahasrArANAM devAnA, dazamAsaparyAya AnataprANatAraNAcyutAnAM devAnAM, ekAdazamAsaparyAyo praiveyakANAM, dvAdazamAsaH zramaNo nirgrantho'nuttaropapAtikAnAM devAnAM tejolezyA vyatibrajati, tataH paraM zuklaH zuklAbhijAti (lyo bhU0 )tvA tataH pazcArisadhyati. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 173 // sattamAsapariAe saNakumAramAhiMdANaM devANaM, aTThamAsapariyAe baMbhalogalaMtagANaM devANaM, navamAsapariAe mahAsukkasahassArANaM devANaM, dasamAsapariyAra ANayapANayaAraNaccuANaM devANaM, egArasamAsapariyAe gevejjANaM, bArasamAse samaNe niggaMthe aNuttarovavAiyANaM devANaM teyalesaM vIyavayai, teNa paraM suke sukkAbhijAI bhavittA tao pacchA sijjhai / " yazcAnantAnubandhyAdikSapaNodyataH sa kimekakSayAdeva pravarttate uta netyAha egaM vigiMcamANe puDho vigiMcai, puDhovi egaM, saDDI ANAe mehAvI logaM ca ANAe abhisamiccA akuobhayaM, atthi satthaM pareNa paraM, natthi asatthaM pareNa paraM ( sU0 124) 'ekam ' anantAnubandhinaM krodhaM kSapakazreNyArUDhaH kSapayan 'pRthag' anyadapi darzanAdikaM kSapayati, baddhAyuSko'pi darzanasaptakaM yAvatkSapayati, pRthaganyadapi kSapayannavazya manantAnubandhinAmekaM kSapayati pRthag-anyad kSayAnyathAnupapatteH, kiMguNaH kSapakazreNiyogyo bhavatItyAha - 'sahI' ityAdi, zraddhA-mokSamArgodyamecchA vidyate yasyAsau zraddhAvAn ' AjJayA' tIrthakarapraNItAgamAnusAreNa yathoktAnuSThAnavidhAyI 'medhAvI' apramattayatiH maryAdAvyavasthitaH zreNyarho nApara iti / kiM ca- 'logaM ca' ityAdi, caH samuccaye 'lokaM' par3IvanikAyAtmakaM kaSAyalokaM vA 'AjJayA' maunIndrAgamopadezena 'abhisa|metya' jJAtvA SaDjIvanikAyalokasya yathA na kutazcinnimittAdbhayaM bhavati tathA vidheyaM, kaSAyalokapratyAkhyAnaparijJAnAcca tasyaiva pariharturna kutazcidbhayamupajAyata iti, lokaM vA carAcaramAjJayAM- AgamAbhiprAyeNAbhisametya na kutazcidaihikAmu zIto0 3 uddezakaH 4 // 173 // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mikApAyasandarzanato bhayaM bhavati |tcc bhayaM zastrAdbhavati, tasya ca zastrasya prakarSagatirastyuta neti?, astIti darzayati'atthi' ityAdi, tatra dravyazatraM kRpANAdi tatsareNApi paramasti-tIkSNAdapi tIkSNatarama sti, lohakartRsaMskAravizeSAt, yadivA zastramityupaghAtakAri tata ekasmAtpIDAkAriNo'nyat pIDAkAryutpadyate tato'pyaparamiti, tadyathA-kRpANAbhighAtAdvAtotkopaH tataH ziro'tiH tasyA jvaraH tato'pi mukhazoSamUrchAdaya iti, bhAvazastrapAramparya tvekasUtrAntaritaM svata eva pratyAkhyAnaparijJAdvAreNa vakSyati, yathA ca zastrasya prakarSagatirasti pAramparya yA vidyate azastrasya tathA nAstIti darzayitumAha-'natthi' ityAdi, 'nAsti' na vidyate, kiM tad ?- azastraM saMyamaH tat 'pareNa para miti prakarSagatyApannamiti, tathAhi-pRthivyAdInAM sarva tulyatA kAryA na mandatIvrabhedo'stIti, pRthivyAdiSu samabhAvatvAt sAmAyikasya, athavA zailezyavasthAsaMyamAdapi paraH saMyamo nAsti, taduI guNasthAnAbhAvAditi bhaavH| yo hi krodhamupAdAnato bandhataH sthitito vipAkato'nantAnubandhilakSaNataH kSayamAzritya pratyAkhyAnaparijJayA jAnAti so'paramAnAdidaryApItyetadeva | pratisUtraM lagayitavyamityAha je kohadaMsI se mANadaMsI, je mANadaMsI se mAyAdaMsI, je mAyAdaMsI se lobhadaMsI, je lobhadaMsI se pijadaMsI, je pijadaMsI se dosadaMsI, je dosadaMsI se mo. hadaMsI, je mohadaMsI se gabbhadaMsI, je gambhadaMsI se jammadaMsI, je jammadaMsI se Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 174 // mAradaMsI, je mAradaMsI se narayadaMsI, je narayadaMsI se tiriyadaMsI, je tiriyadaMsI zIto0 3 se dukkhadaMsI / se mehAvI abhiNivahijjA kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca pijja uddezakA 4 ca dosaM ca mohaM ca gabhaM ca jammaM ca mAraM ca narayaM ca tiriyaM ca dukkhaM ca / eyaM pAsagassa daMsaNaM uvarayasatthassa paliyaMtakarassa, AyANaM nisiddhA sagaDanbhi, kimatthi ovAhI pAsagassa? na vijai?, natthi(sU0125) ttibemi||shiitossnniiyaadhyynm 3 // yo hi krodhaM svarUpato vetti anarthaparityAgarUpatvAjjJAnasya pariharati ca sa mAnamapi pazyati pariharati ceti, yadivA yaH krodhaM pazyatyAcarati sa mAnamapi pazyati, mAnAdhmAto bhavatItyarthaH, evamuttaratrApi AyojyaM, yAvat sa duHkhadIti, sugamatvAnna vitriyate / sAmprataM krodhAdeH sAkSAnnivarttanamAha-'se' ityAdi, sa medhAvI 'abhinivarttayed' vyAvarttayet, kiM tat ?-'krodhamityAdi yAvadduHkhaM', sugamatvAvyAkhyAnAbhAvaH, svamanISikAparihArArthamAha-eya' mityAdi, 'etad' anantaroktamuddezakAderArabhya pazyakasya-tIrthakRto darzanam-abhiprAyaH, kimbhUtasya ?-uparatazastrasya paryantakRtaH, puna-18 rapi kimbhUto'sau ?-'AyANa'mityAdi, AdAnaM karmopAdAnaM niSedhya pUrvasvakRtakarmabhidasAviti, kiM cAsya bhavatItyAha-'kimatthI'tyAdi, 'pazyakasya' kevalinaH 'upAdhiH' vizeSaNaM upAdhIyata iti vopAdhiH, dravyato hiraNyAdi - 174 // vato'STaprakAraM karma, sa dvividho'pyupAdhiH kimastyAhosvinna vidyate?, nAstIti, etadahaM bravImi, sudharmasvAmI jambU Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAminaM kathayati, yathA so'haM bravImi yena mayA bhagavasAdAravindamupAsa(ya)tA sarvametadazrAvi tadbhavate tadupadiSTArthAnusAritayA kathayAmi, na punaH svamativikalpazilparacanayeti / gataH sUtrAnugamaH, tadgatau ca samAptazcaturthoddezakaH // tatsamAptau cAtItAnAgatanayavicArAtidezAt samAptaM zItoSNIyAdhyayanamiti // granthAnam 790 // atha caturthaM samyaktvAkhyamadhyayanam / uktaM tRtIyamadhyayanaM, sAmprataM caturthamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-iha zastraparijJAyAmanvayavyatirekAbhyAM paDInavanikAyAn vyutpAdayatA jIvAjIvapadArthadvayaM vyutpAditaM, tadvadhe ca bandhaM viratiM ca bhaNatA''navasaMvarapadArthadvayamUce, tathA lokavijayAdhyayane loko yathA badhyate yathA ca mucyata iti vadatA bandhanijere gadite, zItoSNIyAdhyayane tu zItoSNarUpAH parISahAH soDhavyA iti bhaNatA tatphalalakSaNo mokSo'bhihitaH, tatazcAdhyayanatrayeNa saptapadArthAtmakaM tattvamabhihitaM, tattvArthazraddhAnaM ca samyaktvamucyate, tadadhunA pratipAdyate, anena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi vyAvopakrame'rthAdhikAro dvedhA, tatrAdhyayanArthAdhikAraH samyaktvAkhyaH zastraparijJAyAM prAgevAbhANi, uddezakArthAdhikArapratipAdanAya tu niyuktikAra Aha paDhame sammAvAo bIe dhammappavAiyaparikkhA / taie aNavajatavo na hu bAlataveNa mukkhutti // 215 // uddesaMmi cautthe samAsavayaNeNa NiyamaNaM bhaNiyaM / tamhA ya nANadaMsaNatavacaraNe hoi jaiyavvaM // 216 // A. sU. 30 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samya04 uddezakaH1 zrIAcA- prathamoddezake samyagvAda ityayamarthAdhikAraH, samyag-aviparIto vAdaH samyagvAdo-yathAvasthitavastvAvirbhAvanaM, dvirAGgavRttiH tIye tu dharmapravAdikaparIkSA, dharma pravadituM zIlaM yeSA te dharmapravAdinasta eva dharmapravAdikAH, dharmaprAvAdukA ityartha(zI.) steSAM parIkSA-yuktAyuktavicAraNamiti, tRtIye'navadyatapovyAvarNanaM, na ca bAlatapasA-ajJAnitapazcaraNena mokSa ityayamarthA dhikAraH, caturthoddezake tu 'samAsavacanena' sopavacanena 'niyamanaM bhaNitaM' saMyata ukta iti / tadevaM prathamoddezake smy||175|| gdarzanamuktaM, dvitIye tu samyagjJAnaM, tRtIye bAlatapovyudAsena samyaktapaH, caturthe tu samyakcAritramiti, tasmAccazabdo da hetau, yatazcatuSTayamapi mokSAGgaM prAguktaM tasmAt jJAnadarzanastapazcaraNeSu 'mumukSuNA yatitavyaM tatpratipAlanAya yAvajjIva yatto vidheya iti gAthAdvayArthaH // adhunA nAmaniSpannanikSepAyAtasya samyaktvAbhidhAnasya nikSepaM cikIrSurAhanAmaMThavaNAsammaM vvasammaM ca bhAvasammaM ca / eso khalu sammassA nikkhevo cauviho hoi // 217 // akSarArthaH sugamaH, bhAvArtha tu sugamanAmasthApanAvyudAsena dravyabhAvagataM niyuktikAraH pratipipAdayiSurAhaaha davvasamma icchANulomiyaM tesu tesu dvvesuN| kayasaMkhayasaMjutto pautta jaDha bhiNNa chipaNaM vA // 218 // 'athe tyAnantarye jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyasamyaktvamityAha, 'aicchAnulomika' icchA-cetaHpravRttirabhiprAyastasyAnulomam-anukUlaM tatra bhavamaicchAnulomikaM tacca teSu teSvicchA bhAvAnukUlyatAmAkSudravyeSu kRtAdhupAdhibhedena saptadhA 18 bhavati, tadyathA-kRtam-apUrvameva nirvartitaM rathAdi, tasya yathA'vayavalakSaNaniSpattavyasamyakartustannimittacittasvAsthyopatteH NARESHSAAS // 175 // Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHORAIRAUHASTIGHUSAASLASHISHISAISAX yadarthe vA kRtaM tasya zobhanAzukaraNatayA samAdhAnahetutvAdvA dravyasamyag 1, evaM saMskRte'pi yojyaM, tasyaiva rathAderbhagnajI poDhAparAvayavasaMskArAditi 2, tathA yayordravyayoH saMyogo guNAntarAdhAnAya nopamardAya upabhokturvA manaHprItyai payaHzarkarayoriva tatsaMyuktadravyasamyak 3, tathA yatprayuktaM dravyaM lAbhahetutvAdAtmanaH samAdhAnAya prabhavati tatprayuktadravyasamyak |4, pAThAntaraM vA-'uvautta'tti yadupayuktam-abhyavahRtaM dravyaM manaHsamAdhAnAya prabhavati tadupayuktadravyasamyak 4, tathA jaDhaM-parityaktaM yadbhArAdi tattyaktadravyasamyak 5, tathA dadhibhAjanAdi bhinnaM sat kAkAdisamAdhAnotpattebhinnadravyasamyak 6, tathA'dhikamAMsAdicchedAcchinnasamyak 7, sarvamapyetatsamAdhAnakAraNatvAdravyasamyak, viparyayAdasamyagiti gaathaarthH|| bhAvasamyakpratipAdanAyAhativihaM tu bhAvasammaM daMsaNa nANe tahA caritte ya / dasaNacaraNe tivihaM nANe duvihaM tu nAyavvaM / / 219 / / trividhaM bhAvasamyak-darzanajJAnacAritrabhedAt, punarapyekaikaM bhedata AcaSTe-tatra darzanacaraNe pratyekaM trividhe, tadyathAanAdimithyAdRSTerakRtatripuJjasya yathApravRttakaraNakSINazeSakarmaNo dezonasAgaropamakoTikoTIsthitikasyApUrvakaraNabhinnagranthemithyAtvAnudayalakSaNamantarakaraNaM vidhAyAnivRttikaraNena prathamaM samyaktvamusAdayata aupazamikaM darzanam 1, uktaM ca -"UsaradesaM dahellayaM ca vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchattANudae uvasamasamma lahai jIvo // 1 // " upazamazreNyAM caupazamikamiti 2, tathA samyaktvapudgalopaSTambhajanitAdhyavasAyaH kSAyopazamikaM 2, darzanamohanIyakSayAt kSAyikaM 3, 1 Uparadeza dagdhaM ca vidhyAti vanavaH prApya / evaM mithyAtvAnudaye aupazamikasamyaktvaM labhate jIvaH // 1 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + - 4 zrIAcA-4 cAritramapyupazamazreNyAmaupazamikaM 1 kaSAyakSayopazamAt kSAyopazamikaM cAritraM 2 cAritramohanIyakSayAtkSAyikaM 3, jJAne 8| samya0 rAGgavRttiH tu bhAvasamyag dvidhA jJAtavyaM, tadyathA-kSAyopazamikaM kSAyikaM ca, tatra caturvidhajJAnAvaraNIyakSayopazamAt matyAdi catu uddezakA (zI0) vidha kSAyopazamikaM jJAnaM, samastakSayAtkSAyika kevalajJAnamiti / tadevaM trividhe'pi bhAvasamyaktve darzite sati parazco dayati-yadyevaM trayANAmapi samyagvAdasambhave kathaM darzanasyaiva samyaktvavAdo rUDho? yadihAdhyayane vyAvarNyate, ucyate, // 176 // tadbhAvabhAvivAditarayoH, tathAhi-mithyAdRSTeste na staH, atra ca samyaktvaprAdhAnyakhyApanAya andhetararAjakumAradvayena bAlAGganAdyavabodhArtha dRSTAntamAcakSate-tadyathA-udayasenarAjJo vIrasenasUrasenakumAradvayaM, tatra vIraseno'ndhaH, sa ca taprAyogyA gAndharvAdikAH kalA grAhitaH, itarastvabhyastadhanurvedo lokazlAghyA padavImagamat , etacca samAkarNya vIrasenenApi rAjA vijJapto yathA'hamapi dhanurvedAbhyAsaM vidadhe, rAjJA'pi tadAgrahamavagamyAnujJAtaH, tato'sau samyagupAdhyAyopadezAt prajJAtizayAdabhyAsavizeSAcca zabdavedhI saJjajJe, tena cArUDhayauvanena svabhyastadhanurvedavijJAnakriyeNAgaNitacakSudarzanasadasadbhAvena zabdavedhitvAvaSTambhAtparabalopasthAne sati rAjA yuddhAyAdezaM yAcitaH, tenApi yAcyamAnena vitere, vIrasenena ca zabdAnuvedhitayA parAnIke jajRmbhe, paraizcAvagatakumArAndhabhAvairmUkatAmAlambyAsau jagrahe, sUrasenena ca viditavRtAntena rAjAnamApRcchya nizitazarazatajAlAvaSTabdhaparAnIkena mocitaH / tadevamabhyastavijJAnakriyo'pi cakSuvikalatvAnnAlamabhipretakAryasiddhaye iti / etadeva niyuktikAro gAthayopasaMhartumAha // 176 // kuNamANo'vi ya kiriyaM paricayaMtovi synndhnnbhoe|dito'vi duhassa uraMna jiNai aMdho parANIyaM // 220 // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kurvannapi kriyA parityajannapi svajanadhanabhogAn dadadapi duHkhasyoraH na jayatyandhaH parAnIkamiti gAthArthaH // tadevaM dRSTAntamupadarya dArzantikamAha kuNamANo'vinivittiM pricyNto'visynndhnnbhoe|dito'viduhss uraM micchavihIna sijjhai u // 22 // / kurvannapi nivRttim-anyadarzanAbhihitAM, tadyathA-paJca yamAH paJca niyamA ityAdikAM tathA parityajannapi svajanadhanabhogAn paJcAgnitapaAdinA dadadapi duHkhasyoraH mithyAdRSTirna sidhyati, turavadhAraNe, naiva sidhyati, darzanavikalatvAd, andhakumAravat asamarthaH kAryasiddhaye / yata evaM tataH kiM karttavyamityAha tamhA kammANIyaM jeumaNo dasaNaMmi payaijjA / dasaNavao hi saphalANi huMti tavanANacaraNAI // 222 // yasmAsiddhimArgamUlAspadaM samyagdarzanamantareNa na karmakSayaH syAt, tasmAtkAraNAkAnIkaM jetumanAH samyagdarzane prayateta, tasmiMzca sati yadbhavati tadarzayati-darzanavato hi 'hiH' hetau yasmAtsamyagdarzaninaH saphalAni bhavanti 3 tapojJAnacaraNAnyatastatra yatnavatA bhAvyamiti gAthArthaH // prakArAntareNApi samyagdarzanasya tatpUrvakANAM ca guNasthAna kAnAM gunnmaavirbhaavyitumaah-|| | sammattupattI sAvae ya virae annNtkmmNse| daMsaNamohakkhavae uvasAmante ya uvasaMte // 223 // khavae ya khINamohe jiNe aseDhI bhave asaMkhijjA / tazvivarIo kAlo saMkhijaguNAi seDhIe // 224 // samyaktvasyotpattiH samyaktvotpattistasyAM vivakSitAyAmasaGkhayeyaguNA zreNirbhavedityuttaragAthArddhAnta kriyAmapekSya sa Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- mbandho lagayitavyaH, kathamasakhyeyaguNA zreNirbhavediti ?, atrocyate, iha mithyAdRSTayo dezonakoTIkoTikarmasthitikA samya04 rAvRttiH pranthikasattvAste karmanirjarAmAzritya tulyAH, dharmapracchanotpannasaMjJAstebhyo'sakhyeyaguNanirjarakAH, tato'pi pipRcchiSuH uddezakA (zI0) san sAdhusamIpaM jigamiSustasmAdapi kriyAviSTaH pRcchan , tato'pi dharma pratipitsuH, asmAdapi kriyAviSTaH pratipadyamAnaH, tasmAdapi pUrvapratipanno'sakhyeyaguNanijeraka iti samyaktvotpattivyAkhyAtA, tadanantaraM viratAviratiM prtipitsupr||177|| tipadyamAnapUrvapratipannAnAmuttarottarasyAsaGkhyeyaguNA nirjarA yojyA, evaM sarvaviratAvapIti, tato'pi pUrvapratipannasarvavirate. sakAzAt 'aNaMtakammase'tti 'padaikadeze padaprayoga' iti yathA bhImasano bhImaH satyabhAmA bhAmA evamanantazabdopala|kSitA anantAnubandhinA, te hi mohanIyasyAMzAH-bhAgAH tAMzcikSapayiSurasaGkhyeyaguNanirjarakaH, tato'pi kSapakaH, tasmAdapi kSINAnantAnubandhikaSAyaH, etadeva darzanamohanIyatraye'bhimukhakriyArUDhApavargatrayamAyojyaM, tato'pi kSINasaptakArakSINa18 saptaka evopazamazreNyArUDho'sakhyeyaguNanirjarakaH, tato'pyupazAntamohaH, tasmAdapi cAritramohanIyakSapakaH, tato'pi kSINamohaH, atra cAbhimukhAditryaM yathAsambhavamAyojanIyam, asmAdapi 'jino bhavasthakevalI, tasmAdapi zailezyavasthoDasaGkhyayaguNanirjarakaH / tadevaM karmanirjarAyai asaGkhyeyalokAkAzapradezapramANaniSpAditasaMyamasthAnapracayopAttazreNiH sottarottareSAmasakhyeyaguNA, uttarottarapravarddhamAnAdhyavasAyakaNDakopapatteriti, kAlastu tadviparIto'yogikevalina Arabhya pratilomatayA sakhyeyaguNayA zreNyA jJeyaH, idamuktaM bhavati-yAvatakAlena yAvatkarmAyogikevalI kSapayati tAva- // 177 // nmAnaM karma sayogikevalI sakhyeyaguNena kAlena kSapayati evaM pratilomatayA yAvaddharma pipRcchiSustAvanneyamiti gAthA-12 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvyaarthH|| evamantaroktayA nItyA darzanavataH saphalAni tapojJAnacaraNAnyabhihitAni, yadi punaH kenacidupAdhinA vidadhAti tataH saphalatvAbhAvaH, kazcAsAvupAdhistamAha AhArauvahipUA iDDIsu ya gAravesu kaitaviyaM / emeva bArasavihe tavaMmi na hu kaitave smnno|| 225 // AhArazca upadhizca pUjA ca Rddhizca-AmA~SadhyAdikA AhAropadhipUjarddhayastAsu nimittabhUtAsu jJAnacaraNakriyAM 3 karoti, tathA gAraveSu triSu prativaddho yatkaroti tatkRtrimamityucyate, yathAM ca jJAnacaraNayosahArAdyarthamanuSThAnaM kRtrima sanna phalavadbhavati evaM sabAhyAbhyantare dvAdazaprakAre tapasyapIti, na ca kRtrimAnuSThAyinaH zramaNabhAvo, na cAzramaNasyAnuSThAnaM guNavaditi, tadevaM nirupadherdarzanavatastapojJAnacaraNAni saphalAnIti sthitamato darzane yatitavyaM, darzanaM ca tattvArthazraddhAnaM, tattvaM cotpannApagatakalaGkAzeSapadArthasattAvyApijJAnaistIrthakRdbhiryadabhASi, tadeva sUtrAnugamAyAtena sUtreNa darzayati se bemi je aIyA je ya paDupannA je ya AgamissA arahaMtA bhagavaMto te savve evamAikkhanti evaM bhAsaMti evaM paNNaviMti evaM parUviMti-savve pANA savve bhUyA savve jIvA savve sattA na haMtavvA na ajAveyavvA na paricittavvA na pariyAvayavvA na uddaveyavvA, esa dhamme suddhe niie sAsae samiJca loyaM kheyaNNehiM paveie, taMjahA-uTThiesu vA aNuTThiesu Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI.) samya04 uddezakA // 178 // vA uvaTThiesu vA aNuvahiesu vA uvarayadaMDesu vA aNuvarayadaMDesu vA sovahiesu vA aNovahiesu vA saMjogaraesu vA asaMjogaraesu vA, taccaM ceyaM tahA ceyaM assi ceyaM pavuccai (sU0126) gautamasvAmyAha-yathA so'haM bravImi yo'haM tIrthakaravacanAvagatatattvaH zraddheyavacana iti, yadivA zauddhodaniziSyAbhimatakSaNikatvavyudAsenAha-yena mayA pUrvamabhANi so'hamadyApi bravImi nAparo, yadivA sezabdastacchabdArthe yacchraddhAne samyaktvaM bhavati tadahaM tattvaM bravImIti, ye'tItA:-atikrAntA ye ca pratyutpannAH-vartamAnakAlabhAvino ye cAgAminaH ta evaM prarUpayantIti sambandhaH, tatrAtikrAntAstIrthakRtaH kAlasyAnAditvAdanantA atikrAntA anAgatA apyanantA AgAmikAlasyAnantatvAtteSAM ca sarvadaiva bhAvAditi, vartamAnatIrthakRtAM ca prajJApakApekSitayA anavasthitatve satyapyutkRSTajaghanyapadina eva kathyante, tatrotsargataH samayakSetrasambhavinaH saptatyuttarazataM, taccaivaM-paJcasvapi videheSu pratyekaM dvAtriMzattrAtmakatvAdekaikasmin dvAtriMzat dvAtriMzat pazcasvapi bharateSu paJcaivamairAvateSvapIti, tatra dvAtriMzatpaJcabhirguNitAH SaSTayuttarazataM (160) bharatairAvatadazaprakSepeNa saptatyadhikaM zatamiti, jaghanyatastu viMzatiH, sA caivaM-paJcasvapi mahAvideheSu mahAvidehAntarmahAnadyubhayataTasadbhAvAttIrthakRtAM pratyekaM catvAraH, te'pi paJcabhirguNitA viMzatirbharatairAvatayostvekAntasuSamAdAvabhAva eveti, anye tu vyAcakSate-meroH pUrvAparavidehayorekaikasadbhAvAnmahAvidehe dvAveva, tataH paJcasvapi dazaiveti, tathA ca te bhAva samayakSetrasambhavinaH saptatyamarAvatavapIti, tatra dvAtriMzavadha mahAvideheSu mahAvido // 178 // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ahu:-"sattarasayamukosaM iare dasa samayakhettajiNamANaM / cottIsa paDhamadIve aNaMtara'ddhe ya te duguNA // 1 // " ke ime?--'arhanto' arhanti pUjAsatkArAdikamiti, tathA aizvaryAdyupetA bhagavantaH, te sarva eva parapraznAvasare evamAcakSate yaduttaratra vakSyate, vartamAnanirdezasyopalakSaNArthatvAdidamapi draSTavyam-evamAcacakSire evamAkhyAsyanti, evaM sAmAnyataH sadevamanujAyAM pariSadi arddhamAgadhayA sarvasattvasvabhASAnugAminyA bhASayA bhASante, evaM prakarSeNa saMzItyapanodAyAntevAsino jIvAjIvAnavabandhasaMvaranirjarAmokSapadArthAn jJApayanti prajJApayanti, evaM samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavaH svaparabhAvena sadasatI tattvaM sAmAnyavizeSAtmakamityAdinA prakAreNa prarUpayanti, ekArthikAni vaitAnIti, kiM tadevamAcakSate iti darzayati-yathA 'sarve prANAH' sarva eva pRthivyatejovAyuvanaspatayaH dvitricatuHpaJcendriyAzcendriyabalocchAsanizvAsAyuSkalakSaNaprANadhAraNAt prANAH, tathA sarvANi bhavanti bhaviSyantyabhUvaniti |ca bhUtAni caturdazabhUtagrAmAntaHpAtIni, evaM sarva eva jIvanti jIviSyanti ajIvidhuriti jIvAH-nArakatiryagnarAmarala-13 kSaNAzcaturgatikAH, tathA sarva eva svakRtasAtAsAtodayasukhaduHkhabhAjaH sattvAH, ekArthA vaite zabdAH 'tattvabhedaparyAyaiH pratipAdana mitikRtveti, ete ca sarve'pi prANinaH paryAyazabdAveditA na hantavyAH, daNDakazAdibhiH, nAjJApayitavyAH prasahyAbhiyogadAnato, na parigrAhyA bhRtyadAsadAsyAdimamatvaparigrahato, na paritApayitavyAH zArIramAnasapIDosAdanato,nApadrAvayitavyAH prANavyaparopaNataH,'eSaH' anantarokko 'dharmo durgatyargalAsugatisopAnadezyaH, asya ca pradhAnapurupArthatvAdvizeSaNaM darzayati-'zuddhaH' pApAnubandharahitaH na zAkyadhigjAtInAmivaikendriyapazcendriyavadhAnumatikalaGkAGkitaH, OMOMOM Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) samya04 uddezakA // 179 // ALASSESCALASAGAR tathA 'nityaH' apracyutirUpaH, paJcasvapi videheSu sadAbhavanAt, tathA 'zAzvataH' zAzvatagatihetutvAt yadivA nityatvAcchAzvato, na tu nityaM bhUtvA na bhavati, bhavyatvavat, abhUtvA ca nityaM bhavati ghaTAbhAvavaditi, ayaM tu trikAlAvasthAyIti, amuM ca 'loka' jantulokaM duHkhasAgarAvagADhaM 'sametya' jJAtvA taduttaraNAya 'khedajJaiH' jantuduHkhaparicchettRbhiH 'praveditaH' pratipAdita iti, etacca gautamasvAmI svamanISikAparihAreNa ziSyamatisthairyArtha bbhaasse|| enameva sUtrokamarthaM niyuktikAraH sUtrasaMsparzakena gAthAdvayena darzayati je jiNavarA aIyA je saMpai je aNAgae kaale| sabvevi te ahiMsaM vadiMsu vadihiMti vivaditi // 226 // chappiya jIvanikAe Novi haNeNo'vi ahnnaavijaa| no'vi a aNumannijA sammattassesa nijuttii||227|| Pil [caturthe'dhyayane prathamoddezakaniyuktiH ] gAthAdvayamapi kaNThyaM / tIrthakaropadezazca paropakAritayA tatsvAbhAvyAdeva pravarttamAno bhAskarodaya iva prabodhyavizeSanirapekSatayA pravartate(tattadyathetyAdinA darzayati-'taMjahA-uDiesu vA' ityAdi, dharmacaraNAyodyatA utthitA-jJAnadarzanacAritrodyogavantaH, tadviparyayeNAnutthitAH teSu nimittabhUteSu tAnuddizya bhagavatA hai sarvavedinA trijagatpatinA dharmaH praveditaH, evaM sarvatra lagayitavyaM, yadivA utthitAnutthiteSu dravyato niSaNNAniSaNNeSu, tatraikAdazasu gaNadhareSUtthiteSveva vIravarddhamAnasvAminA dharmaH praveditaH, tata upasthitA dharma zuzrUSavo jighRkSavo vA tadviparyayeNAnupasthitAsteSviti, nimittasaptamI ceyaM, yathA carmaNi dvIpinaM hantIti, nanu ca bhAvopasthiteSu cilAtiputrAdiSviva dharmakathA yuktimatI anupasthiteSu tu kaM guNaM puSNAti?, anupasthiteSvapIndranAgAdiSu vicitratvAtkarma // 179 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNateH kSayopazamApAdanAdguNavatyeveti yatkizcidetat, prANina AtmAnaM vA daNDayatIti daNDaH, sa ca manovAkAyalakSaNaH, uparato daNDo yeSAM te tathA, tadviparyayeNAnuparatadaNDAH, teSUbhayarUpeSvapi, tatroparatadaNDeSu tatsthairyaguNAntarAdhAnArtha dezanA, itareSu tUparatadaNDatvArthamiti, upadhIyate-saGgRhyata ityupadhiH, dravyato hiraNyAdiH bhAvato mAyA, saha upadhinA vartanta iti sopadhikAstadviparyayeNAnupadhikAsteSviti, saMyogaH-sambandhaH putrakalatramitrAdijanitastatra ratAH saMyogaratAstadviparyayeNaikatvabhAvanAbhAvitA asaMyogaratAsteSviti, tadevamubhayarUpeSvapi yadbhagavatA dharmadezanA'kAri tat 'tathyaM satyametaditi, cazabdo niyamArthaH, tathyamevaitadbhagavadvacanaM, yathAprarUpitavastusadbhAvAttathyatA vacaso bhavatItyato vAcyamapi tathaiveti darzayati-tathA caitadvastu yathA bhagavAn jagAda, yathA-sarve prANA na hantavyA ityAdi, evaM samyagdarzanaM zraddhAnaM vidheyam, etaccAsminneva maunIndrapravacane samyagmokSamArgavidhAyini samastadambhapravandhoparate prakarSeNocyate procyata iti, na tu yathA anyatra 'na hiMsyAtsarvabhUtAnI'tyabhidhAyAnyatra vAkye yajJapazuvadhAbhyanujJAnAt pUrvottarabAdheti // tadevaM samyaktvasvarUpamabhidhAya tadavAptau yadvidheyaM taddarzayitumAha taM Aittu na nihe na nikkhive jANittu dhammaM jahA tahA, diDehiM nivveyaM gacchijjA, no logassesaNaM care (sU0 127) 'tat' tattvArthazraddhAnalakSaNaM samyagdarzanamAdAya-gRhItvA tatkAryAkaraNato 'na niheti na gopayet tathAvidhasaMsargA Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA'rAGgavRttiH (zI.) // 18 // samya04 uddezakaH1 SAUNAASIUSOSH dinimittotthApitamithyAtvo'pi jIvasAmarthyaguNAnna tyajedapi, yathA vA zaivazAkyAdInAM gRhItvA vratAni punarapi vratezvarayAgAdividhinA gurusamIpe nikSipyotpravrajanaM, evaM gurvAdeH sakAzAdavApya samyagdarzanaM 'na nikSipet' na tyajet, kiM kRtvA?-yathA tathA'vasthitaM dharma jJAtvA zrutacAritrAtmakamavagamya, vastUnAM vA dharma-svabhAvamavabudhyeti / tadavagame tu kiM cAparaM kuryAdityAha-'diThehiM' ityAdi, dRSTairiSTAniSTarUpainidai gacched, virAgaM kuryAdityarthaH, tathAhizabdaiH zrutaiH rasairAsvAditairgandherAghAtaiH sahraH spRSTaiH sadbhirevaM bhAvayet-yathA zubhetaratApariNAmavazAdbhavatItyataH kasteSu rAgo dveSo veti / kiM ca-'no loyassa' ityAdi, 'lokasya prANigaNasyaiSaNA-anveSaNA iSTeSu zabdAdiSu pravRttiraniSTeSu tu heyabuddhistAM 'na caret' na vidadhyAt // yasya caiSA lokaipaNA nAsti tasyAnyApyaprazastA matirnAstIti darzayati jassa natthi imA jAI aNNA tassa kao siyA ?, diTuM suyaM mayaM viNNAyaM jaM evaM parikahijai, samemANA palemANA puNo puNo jAiM pakappaMti (sU0 128) yasya mumukSoreSA jJAti:-lokaiSaNAbuddhiH 'nAsti' na vidyate, tasyAnyA sAvadyArambhapravRttiH kutaH syAt !, idamukaM da bhavati-bhogecchArUpAM lokaiSaNAM parijihI va sAvadyAnuSThAnapravRttirupajAyate, tadarthatvAttasyA iti, yadivA 'imA anantaroktatvAt pratyakSA samyaktvajJAtiH prANino na hantavyA iti vA yasya na vidyate tasyAnyA vivekinI buddhiH kumArgasAvadyAnuSThAnaparihAradvAreNa kutaH syAt / / ziSyamatisthairyArthamAha-'diha'mityAdi, yadetanmayA parikathyate tatsa // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sU. 31 |rvajJaiH kevalajJAnAvalokena dRSTaM tataH zuzrUSubhiH zrutaM laghukarmmaNI bhavyAnAM mataM, jJAnAvaraNIyakSayopazamAdvizeSeNa jJAtaM vijJAtam, ato bhavatA'pi samyaktvAdike matkathite yalavatA bhavitavyamiti / ye punaryathoktakAriNo na syuH te katha|mbhUtA bhaveyurityAha- 'samemANA' ityAdi, tasminneva manuSyAdijanmani 'zAmyanto' gArthyenAtyarthamAsevAM kurvantaH tathA | 'pralIyamAnAH' manojJendriyArtheSu paunaHpunyenai kendriyadvIndriyAdikAM jAtiM prakalpayanti, saMsArAvicchittiM vidadhatItyarthaH // yadyevamaviditavedyAH sAmpratekSiNo yathAjanmakRtarataya indriyArtheSu pralInAH paunaHpunyena janmAdikRtasandhAnA janta| vastataH kiM karttavyamityAha - aho a rAo ya jayamANe dhIre sayA AgayapaNNANe pamate bahiyAM pAsa appamatte sayA parikkamijjAsi tibemi ( sU0 129 ) // samyaktvAdhyayane prathamoddezakaH 4-1 // ahazca rAtriM ca yatamAna eva yalavAneva mokSAdhvani 'dhIraH' parISahopasargAkSobhyaH 'sadA' sarvakAlam 'AgataM' svIkRtaM 'prajJAnaM' sadasadviveko yasya sa tathA, 'pramattAn' asaMyatAn paratIrthikAnvA dharmAdbahirvyavasthitAn pazya, tAMzca tathAbhUtAn dRSTvA kiM kuryAdityAha - 'appamatte' ityAdi, apramattaH sannidrAvikadhAdipramAdarahito'kSinimeSonmeSAdAvapi | sadopayuktaH parAkramethAH karmmaripUna mokSAdhvani vA / itiradhikArasamAptau bravImIti pUrvavat / iti samyaktvAdhyayane prathamoddezakaTIkA parisamAptA / Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 181 // uktaH prathamoddezakaH / sAmprataM dvitIyavyAkhyA pratanyate, asya cAyamabhisambandhaH-iha anantarodezake samyagvAdaH samya04 pratipAditaH, sa ca pratyanIkamithyAvAdavyudAsenAtmalAbha labhate, vyudAsazca na parijJAnamantareNa, parijJAnaM ca na vicAra uddezakA mRte, ato mithyAvAdabhUtatIrthikamatavicAraNAyedamupakramyate, anena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyedamAdisUtra-je AsavA' ityAdi, yadiveha samyaktvamadhikRtaM, tacca saptapadArthazraddhAnAtmaka, tatra mumukSuNA'vagatazastraparijJAjIvAjIvapadArthena / saMsAramokSakAraNe nirNetavye, tatra saMsArakAraNamAnavastagrahaNAcca bandhagrahaNaM, mokSakAraNaM tu nirjarA tadhaNAJca saMvarastatkAryabhUtazca mokSaH sUcito bhavatItyata Azravanirjare saMsAramokSakAraNabhUte samyaktvavicArAyAte darzayitumAha je AsavA te parissavA je parissavA te AsavA, je aNAsavA te aparissavA je aparissavA te aNAsavA, ee pae saMbujjhamANe loyaM ca ANAe abhisamiccA puDho paveiyaM (sU0 130) 'ya' iti sAmAnyanirdezaH, AzravatyaSTaprakAraM karma thairArambhaste AsravAH, pariH-samantAtsravati-galati yairanuSThAna-15 va vizeSaiste parisravAH, ya evAsravAH-karmabandhasthAnAni ta eva parisravAH-karmanirjarAsadAni, idamuktaM bhavati yAni itarajanAcaritAni sagaGganAdIni sukhakAraNatayA tAni karmabandhahetutvAdAnavAH, punastAnyeva tattvavidAM viSayasukhaparAzukhAnAM niHsAratayA saMsArasaraNidezyAnItikRtvA vairAgyajanakAni ataH parisravAH-nirjarAsthAnAni / sarvavastUnA / // 181 // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryayeNAra va kammodayAvaSTavakAraNAni jAyacoprakArA yAvanta manakAstikatA darzayitumetadeva viparyayeNAha-'je parissavA' ityAdi, ya eva parizravAH-nirjarAsthAnAni-arhatsAdhutapazcaraNadazavidhacakravAlasAmAcAryanuSThAnAdIni, tAnyeva karmodayAvaSTabdhazubhAdhyavasAyasya durgatimArgapravRttasArthavAhasya jantormahAzAtanAvataH sAtarddhirasagAravapravaNasyAnavA bhavanti-pApopAdAnakAraNAni jAyante, idamuktaM bhavati-yAvanti karmanirjarAthai saMyamasthAnAni tadvandhanAyAsaMyamasthAnAnyapi tAvantyeva, ukaM ca-"yathAprakArA yAvantaH, sNsaaraaveshhetvH| taavntstdvipryaasaannirvaannsukhhetvH||1||" tathAhi-rAgadveSavAsitAntaHkaraNasya viSayasukhonmukhasya duSTAzayatvAtsarva saMsArAya, picumandarasavAsitAsyasya dugdhazarkarAdikaTukatvApattivaditi, samyagdRSTastu viditasaMsArodanvataH nyakRtaviSayAbhilASasya sarvamazuci duHkhakAraNamiti ca bhAvayataH saJjAtasaMvegasyetarajanasaMsArakAraNamapi mokSAyeti bhAvArthaH / punaretadeva gatapratyAgatasUtraM sapratiSedhamAha-'je aNAsavA' ityAdi, prasajyapratiSedhasya kriyApratiSedhaparyavasAPAnatayA parisravA ityanena saha sambandhAbhAvAt paryudAso'yam, Amravebhyo'nye'nAnavAH-vratavizeSAH, te'pi karmodayAdazubhAdhyavasAyino'parisravAH karmaNaH, koNAryaprabhRtInAmiveti, tathA'parisravAH-pApopAdAnakAraNAni kenacidupAdhinA pravacanopakArAdinA kriyamANAH kaNavIralatAbhrAmakakSullakasyevAnAmravAH-karmabandhanAni na bhavanti, yadivA AmravantItyAnavAH, pacAdyac, evaM parisravantIti parisravAH, atra caturbhaGgikA-tatra mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogairya eva karmaNAmAnavAH-bandhakAH ta evApareSAM parisravAH-nirjarakAH, ete ca prathamabhaGgapatitAH sarve'pi saMsAriNazcaturgatikAH, sarveSAM pratikSaNamubhayasadbhAvAt , tathA ye AsravAste'parisravA iti zUnyo'yaM dvitIyabhaGgako, bandhasya zATAvi Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- nAbhAvitvAd, evaM ye'nAsravAste parisravAH, ete cAyogikevalinastRtIyabhaGgapatitAH, caturthabhaGgapatitAstu siddhAH, te- samya04 rAGgavRttiH SAmanAsravatvAdaparisravatvAcceti, atra cAdyantabhaGgako sUtropAttau, tadupAdAne ca madhyopAdAnasyAvazyaMbhAvitvAt madhyabhakadvayagrahaNaM draSTavyamiti / yadyevaM tataH kimityAha-ee pae' ityAdi, etAni-anantarokkAni padyate-gamyate yebhyo' uddezakAra (zI0) rthastAni padAni, tadyathA-ye AsravA ityAdIni, parasya cArthAvagatyartha zabdaprayogAdetasadavAcyAnarthAMzca samyag-aviparyA-18 // 182 // hai sena budhyamAnastathA 'lokaM' jantugaNamAnavadvArAyAtena karmaNA vadhyamAnaM tapazcaraNAdinA ca mucyamAnamAjJayA-tIrthakara praNItAgamAnusAreNAbhisametya-Abhimukhyena samyak paricchidya cazabdo bhinnakramaH pRthak praveditaM cAbhisametya pRthagAsavopAdAnaM nirjaropAdAnaM cetyetacca jJAtvA ko nAma dharmacaraNaM prati nodyacchediti?, kathaM praveditamiti cet, taducyate, AsravastAvajjJAnapratyanIkatayA jJAnanihavena jJAnAntarAyeNa jJAnapradveSeNa jJAnAtyAzAtanayA jJAnavisaMvAdena jJAnAvaraNIyaM karma badhyate, evaM darzanapratyanIkatayA yAvaddarzanavisaMvAdena darzanAvaraNIyaM karma badhyate, tathA prANinAmanukampana- tayA bhUtAnukampanatayA jIvAnukampanatayA sattvAnukampanatvena bahUnAM prANinAmaduHkhosAdanatayA azocanatayA ajUraNatayA apIDanatayA aparitApanatayA sAtAvedanIyaM karma badhyate, etadviparyayAccAsAtAvedanIyamiti, tathA'nantAnubandhyutkaTatayA tIvradarzanamohanIyatayA prabalacAritramohanIyasadbhAvAnmohanIyaM karma badhyate, mahArambhatayA mahAparigrahatayA paJcendriyavadhAt kuNimAhAreNa narakAyuSkaM badhyate, mAyAvitayA anRtavAdena kUTatulAkUTamAnavyavahArAttiryagAyurbadhyate, prakRtivinItatayA sAnukrozatayA amAtsaryAnmanuSyAyuSkaM, sarAgasaMyamena dezaviratyA bAlatapasA akAmanirjarayA devAyu // 182 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % % 25 OSSASSASARORSA kamiti, kAyarjutayA bhAvarjutayA bhASarjutayA avisaMvAdanayogena zubhanAma badhyate, viparyayAJca viparyaya iti, jAtikulabalarUpatapa:zrutalAbhaizvaryamadAbhAvAduccairgotraM, jAtyAdimadAt paraparivAdAcca nIcairgotraM, dAnalAbhabhogopabhogavIryAntarAyavidhAnAdAntarAyikaM karma badhyate, ete hyAsravAH, sAmprataM parisravAH pratipAdyante-anazanAdi sabAhyAbhyantaraM tapa ityAdi, evamAsravakanirjarakAH saprabhedA jantavo vAcyAH, sarve'pi ca jIvAdayaH padArtho mokSAvasAnA vaacyaaH| etAni klca padAni sambudhyamAnaistIrthakaragaNadharairlokamabhisametya pRthak pRthak praveditam, anyo'pi tadAjJAnusArI caturdazapUrva-13 vidAdiH sattvahitAya parebhya AvedayatItyetaddarzayitumAha AghAi nANI iha mANavANaM saMsArapaDivaNNANaM saMbujjhamANANaM vinnANapattANaM, ahAvi saMtA aduvA pamattA ahA saccamiNaM tibemi, nANAgamo macumuhassa atthi, icchA paNIyA vaMkAnikeyA kAlagahiyA nicayaniviTThA puDho puDho jAiM pakappayaMti (sU0 131) jJAnaM sakalapadArthAvirbhAvakaM vidyate yasyAsau jJAnI sa 'AkhyAti' AcaSTe 'ihe'ti pravacane keSAM?-mAnavAnAM, sarvasaMvaracAritrArhatvAtteSAm , athavopalakSaNaM caitaddevAdInAM, tatrApi kevalyAdivyudAsAya vizeSaNamAha-'saMsAra' ityAdi, 6 saMsAra-caturgatilakSaNaM pratipannAH saMsArapratipannAH, tatrApi ye dharma bhotsyante grahISyante ca munisuvratasvAmighoTaka-2 dRSTAntena teSAmevAkhyAtItyetaddarzayati-sambudhyamAnAnAM' yathopadiSTaM dhamma samyagavabudhyamAnAnAM, chadmasthena tvajJAta 2 36234 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 183 // budhyamAnetaravizeSeNa yAdagbhUtAnAM kathayitavyaM tAn sUtreNaiva darzayati-vijJAnaprAptAnAM' hitAhitaprAptiparihArAdhyava- samya04 sAyo vijJAnaM tasrAptA vijJAnaprAptAH, samastaparyAptibhiH paryAptAH, saMjJina ityarthaH, nAgArjunIyAstu paThanti-"AghAi dhamma khalu se jIvANaM, taMjahA-saMsArapaDivannANaM mANusabhavatthANaM AraMbhaviNaINaM dukkhuveasuhesagANaM dhammasavaNaga uddezakAra vesayANaM sussUsamANANaM paDipucchamANANaM viNNANapattANaM" etacca prAyo gatArthameva, navaramArambhavinayinAmityArambhavinayaH-ArambhAbhAvaH sa vidyate yeSAmiti matvarthIyasteSAmiti / yathA ca jJAnI dharmamAcaSTe tathA darzayati-'aTTAvi' ityAdi, vijJAnaM prAptA dharma kathyamAnaM kutazcinnimittAdAt api santaH cilAtiputrAdaya iva athavA pramattA viSayAbhiSvaGgAdinA zAlibhadrAdaya iva tathAvidhakarmakSayopazamApatteryathA pratipadyante tathA''caSTe-yadivA''rtAH-duHkhinaH / pramattAH-sukhinaH, te'pi pratipadyante dharma, kiM punarapare?, athavA ArtAH-rAgadveSodayena pramattA viSayaiH, te ca tIthikA gRhasthA vA saMsArakAntAraM vizantaH kathaM bhavatAM vijJAtajJeyAnAM karuNAspadAnAM rAgadveSaviSayAbhilASonmUlanAya na prabhavanti / etaccAnyathA mA maMsthA iti darzayitumAha-ahA sacca' mityAdi, idaM yanmayA kathitaM kathyamAnaM ca tadyathAsatyaM, yAthAtathyamityarthaH, ityetadahaM bravImi, yathA durlabhamavApya samyaktvaM cAritrapariNAma vA pramAdo na kAryaH, syAtkimAlambya pramAdo na kAryastadAha-'nANAgamo' ityAdi, na hyanAgamo mRtyormukhasya kasyacidapi saMsArodaravartinostIti, uktaM ca-"vadata yadIha kazcidanusaMtatasukhaparibhogalAlitaH / prayatazataparo'pi vigatavyathamAyuravAptavAnnaraH 1||n khalu naraH suraughasiddhAsurakinnaranAyako'pi yH| so'pi kRtAntadantakulizAkrameNa kRzito na nazyati // 2 // " ESSACSISAMSMSMS Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathopAyo'pi mRtyumukhapratiSedhasya na kazcidastIti uktaM ca- " nazyati nauti yAti vitanoti karoti rasAyanakriyAM, | carati guruvratAni vivarANyapi vizati vizeSakAtaraH / tapati tapAMsi khAdati mitAni karoti ca mantrasAdhanaM, tadapi | kRtAntadantayantrakrakacakramaNairvidAryate // 1 // " ye punarviSayakaSAyAbhiSvaGgAt pramattA dharmaM nAvabudhyante te kimbhUtA |bhavantItyAha- 'icchA' ityAdi, indriyamanoviSayAnukUlA pravRttirihecchA tayA viSayAbhimukhamabhikarmmabandhaM saMsArAbhimukhaM vA prakarSeNa nItA icchApraNItAH, ye caivambhUtAste 'vaMkAniketA' vaGkasya-asaMyamasya A-maryAdayA saMyamAvadhibhUtayA niketabhUtAH - AzrayA vaGkAniketAH vaGko vA niketo yeSAM te vaGkAniketAH, pUrvapadasya dIrghatvaM, ye caivambhUtAste 'kAlagRhItAH kAlena - mRtyunA gRhItAH kAlagRhItAH, paunaHpunyamaraNabhAja ityarthaH, dharmacaraNAya vA gRhItaH - abhisandhitaH kAlo yaiste kAlagRhItAH, AhitAgnidarzanAdArSatvAdvA niSThAntasya paranipAtaH, tathAhi - pAzcAtye vayasi parutparAri vA | apatyapariNayanottarakAlaM vA dharmma kariSyAma ityevaM gRhItakAlAH, ye caivambhUtAste nicaye niviSTA - nicaye karmmanicaye tadupAdAne vA sAvadhArambhanicaye niviSTAH - adhyupapannAH, ye cecchApraNItA vaGkAniketAH kAlagRhItA nicaye niviSTAste taddharmANaH kimaparaM kurvantIti darzayitumAha - 'puDho puDho' ityAdi, pRthakpRthagekendriyadvIndriyAdikAM jAtimanekazaH 'prakalpayanti' prakurvanti, pAThAntaraM vA 'ettha mohe puNo puNo' 'atra' asminnicchApraNItAdike hRSIkAnukUle mohe karmarUpe vA mohe nimagnAH punaH punastatkurvanti yena tadapracyutiH syAt // tadapracyutau ca kiM syAdityAha ihamegesiM tattha tattha saMthavo bhavai ahovavAie phAse paDisaMveyaMti, ciTTha kamme hiM Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) // 184 // kUrehiM ciTuM pariciTThai, aciTuM kUrehiM kammehiM no ciTuM pariciTui, ege vayaMti adu- samya04 vAvi nANI nANI vayaMti aduvAvi ege (sU0 132) uddezakA 'iha' asmiMzcaturdazarajjvAtmake loke 'ekeSAM' mithyAtvAviratipramAdakaSAyavatAM 'tatra tatra' narakatiryaggatyAdiSu yAtanAsthAnakeSu 'saMstavaH' paricayo bhUyobhUyogamanAdbhavati, tataH kimityAha-'ahovavAie' ityAdi, ta evamicchayA praNItatvAdindriyavazagAstadvazitvAttadanukUlamAcaranto narakAdiyAtanAsthAnajAtasaMstavAstIrthikA apyaudezikAdi nirdoSamAcakSANA 'adhaaupapAtikAn' narakAdibhavAn 'sparzAn' duHkhAnubhavAn 'pratisaMvedayanti' anubhavanti, tathAhi-lokA| yatikA bruvate-"piva khAda ca cArulocane !, yadatItaM varagAtri! tanna te / na hi bhIru ! gataM nivarttate, samudayamAtra6 midaM kalevaram // 1 // " vaizeSikA api sAvadyayogArambhiNaH, tathAhi te bhASante-'abhiSecanopavAsabrahmacaryagurukulavAsa-8| vAnaprasthayajJadAnamo(pro)kSaNadinakSatramantrakAlaniyamAH' ityAdi, anye'pi sAvadyayogAnuSThAyino'nayA dizA vAcyAH syAt kiM sarvo'pIcchApraNItAdiryAvattatra tatra kRtasaMstavo'dhaaupapAtikAn sparzAn pratisaMvedayatyAhosvitkazcideva tadyogyakarmakAryevAnubhavati !, na sarva iti darzayati-'ciTaM' ityAdi, ciTTha-bhRzamatyartha 'krUraiH' vadhabandhAdibhiH 'ka-15 rmabhiH' kriyAbhiH 'ciha'miti bhRzamatyarthameva virUpAM dazAM vaitaraNItaraNAsipatravanapatrapAtAbhighAtazAlmalIvRkSAliGga| nAdijanitAmanubhavaMstamastamAdisthAneSu paritiSThati, yastu nAtyarthaM hiMsAdibhiH karmabhirvarttate so'tyantavedanAnicite Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhvapi narakeSu notpadyate, syAt-ka evaM vadatItyAha-ege vayaMtI' tyAdi, 'eke' caturdazapUrvavidAdayo 'vadanti' avateathavA'pi jJAnI vadati, jJAna-sakalapadArthAvibhAvakam asyAstIti jJAnI, sa caitad bravIti, yadivyajJAnI kevalI bhASate zrutakevalino'pi tadeva bhASante, yacca zrutakevalino bhASante nirAvaraNajJAnino'pi tadeva vadantItyetadgatapratyAgatasUtreNa darzayati-nANI' ityAdi, 'jJAninaH' kevalino yadvadantyathavA'pyeke-zrutakevalino yaddanti tadyathArthabhASitvAdekameva, ekeSAM sarvArthapratyakSatvAdapareSAM tadupadezapravRtteriti, vakSyamANe'pyekavAkyateti / tadAha AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi samaNA ya mAhaNA ya puDho vivAyaM vayaMti, se diTuM ca Ne suyaM ca Ne mayaM ca Ne viNNAyaM ca Ne uhuM ahaM tiriyaM disAsu savvao supaDilehiyaM ca Ne-savve pANA savve jIvA savve bhUyA savve sattA hantavvA ajAveyavvA pariyAveyavvA parighettavvA uddaveyavvA, itthavi jANaha natthittha doso aNAriyavayaNameyaM, tattha je AriA te evaM vayAsI-se dudiTuM ca bhe dussuyaM ca bhe dummayaM ca bhe duviNNAyaM ca bhe u8 ahaM tiriyaM disAsu savvao duppaDilehiyaM ca bhe, jaM NaM tubbhe evaM Aikkhaha evaM bhAsaha evaM parUveha evaM paNNaveha-savve pANA 4 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) // 185 // samya04 uddezakAra haMtavvA 5, itthavi jANaha natthittha doso, aNAriyavayaNameyaM, vayaM puNa evamAikkhAmo evaM bhAsAmo evaM parUvamo evaM paNNavemo-savve pANA 4 na haMtavvA 1 na ajjAveyavvA 2 na paricittavvA 3 na pariyAveyavvA 4 na uddaveyavvA 5, itthavi jANaha natthittha doso, AyariyavayaNameyaM puvvaM nikAya samayaM patteyaM patteyaM pucchissAmi, haMbho pavAiyA! kiM bhe sAyaM dukkhaM asAyaM? samiyA paDivaNNe yAvi evaM bayA-savversi pANANaM savvesiM bhUyANaM savvesiM jIvANaM savvesiM sattANaM asAyaM aparinivvANaM mahabbhayaM dukkhaM tibemi (sU0 133 ) // caturthAdhyayane dvitIya uddezakaH 4-2 // 'AvantIti yAvantaH 'keAvantIti kecana 'loke' manuSyaloke 'zramaNAH' pASaNDikAH 'brAhmaNA' dvijAtayaH pRthakpRthag viruddho vAdo vivAdastaM vadanti, etaduktaM bhavati-yAvantaH kecana paralokaM jJIpsavaste AtmIyadarzanAnurAgitayA pArAkyaM darzanamapavadanto vivadante, tathAhi-bhAgavatA bruvate-"paJcaviMzatitattvaparijJAnAnmokSaH, sarvavyApyAsmA niSkriyo nirguNazcaitanyalakSaNo, nirvizeSaM sAmAnyaM tattva"miti, vaizeSikAstu bhASante-"dravyAdiSaTpadArthaparijJAnAnmokSaH, samavAyijJAnaguNenecchAprayatnadveSAdibhizca guNairguNavAnAtmA, parasaranirapekSaM sAmAnyavizeSAtmakaM tattva"miti COSMOSO6432KOSSAAN ttaa||185|| Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEKSHAKARSA%ASTRA zAkyAstu vadanti-"yathA paralokAnuyAyyAtmaiva na vidyate, niHsAmAnya vastu kSaNikaM ce"ti, mImAMsakAstu mokSasarvajJAbhAvena vyavasthitA iti, tathA keSAJcit pRthivyAdaya ekendriyA jIvA na bhavanti, apare vanaspatInAmapyacetanatAmAhuH, tathA dvIndriyAdInAmapi kRmyAdInAM na jantusvabhAvaM pratipadyante, tadbhAve vA na tadvadhe bandho'lpabandhatA |veti, tathA hiMsAyAmapi bhinnavAkyatA, taduktam-prANI prANijJAnaM ghAtakacittaM ca tadgatA ceSTA / prANaizca viprayogaH |3|| pazcabhirApadyate hiMsA // 1 // " ityevamAdika auddezikaparibhogAbhyanujJAdikazca viruddho vAdaH svata evaabhyuuhyH| yadivA brAhmaNAH zramaNA dharmaviruddhaM vAdaM yadvadanti tatsUtreNaiva darzayati-se dihaM ca Ne' ityAdi yAvat 'natthittha doso'tti, | 'se'tti tacchabdArthe yadahaM vakSye tat 'dRSTam' upalabdhaM divyajJAnenAsmAbhirasmAkaM vA sambandhinA tIrthakRtA AgamapraNAyakena cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, zrutaM cAsmAbhirgurvAdeH sakAzAt , asmadguruziSyairvA tadantevAsibhirvA matamabhimataM yuktiyuktatvAdasmAkamasmattIrthakarANAM vA vijJAtaM ca tattvabhedaparyAyairasmAbhirasmattIrthakareNa vA, svato na paropadezadAnena, etaccordhvAdhastiryakSu dazasvapi dikSu sarvataH sarvaiH-pratyakSAnumAnopamAnAgamArthApattyAdibhiH prakAraiH suSTu pratyupekSitaMca-paryAlocitaM ca, manaHpraNidhAnAdinA asmAbhirasmattIrthakareNa vA, kiM tadityAha-sarve prANAH sarve jIvAH sarve bhUtAH sarve sattvA hantavyA AjJApayitavyAH parigRhItavyAH paritApayitavyA apadrApayitavyAH, 'atrApi dharmacintAyAmapyevaM jAnItha, yathA nAstyatra yAgAthai devatopayAcitakatayA vA prANihananAdau 'doSaH' pApAnubandha iti, evaM yAvantaH kecana pApaNDikA audezikabhojino brAhmaNA vA dharmAviruddhaM paralokaviruddhaM vA vAdaM bhASante / ayaM Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samya04 uddezakA zrIAcA-lAca jIvopamardakatvAt pApAnubandhI anAryapraNIta iti, Aha ca-ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhyaH ityAryA-| rAGgavRttiH vAstadviparyAsAdanAryA:-krUrakarmANasteSAM prANyupaghAtakArIdaM vacanaM, ye tu tathAbhUtA na te kimbhUtaM prajJApaya(zI0) jantItyAha-tattha' ityAdi, 'tatreti vAkyopanyAsArthe nirdhAraNe vA, ye te AryA dezabhASAcAritrAryAsta evamavAdiSuryathA yattadanantaroktaM durdRSTametadduSTaM dRSTaM durdRSTaM 'bhe' yuSmAbhiryuSmattIrthakareNa vA, evaM yaavdussprtyu||186|| pekssitmiti| tadevaM duISTAdikaM pratipAdya duSprajJApanAnuvAdadvAreNa tadabhyupagame doSAviSkaraNamAha-'jaMNamityAdi, Namiti vAkyAlaGkAre, yadetadvakSyamANaM yUyamevamAcaudhvamityAdi yAvadatrApi yAgopahArAdau jAnItha yUyaM yathA nAstyevAtra-prANyu pamardAnuSThAne doSaH-pApAnubandha iti, tadevaM paravAde doSAvirbhAvanena dharmAviruddhatAmAvirbhAvya svamatavAdamAryA AvivarbhAvayanti-'vaya' mityAdi, punaHzabdaH pUrvasmAdvizeSamAha, vayaM punaryathA dharmaviruddhavAdo na bhavati tathA prajJApayAma iti, tAnyeva padAni sapratiSedhAni hantavyAdIni yAvanna kevalamatra-asmadIye vacane nAsti doSo'trApi-adhikAre jAnItha yUyaM yathA 'atra' hananAdipratiSedhavidhau nAsti doSaH-pApAnubandhaH, sAvadhAraNatvAdvAkyasya nAstyeva doSaH, prANyupadhAtapratiSedhAcAryavacanametat, evamukte sati te pApaNDikA UcuH-bhavadIyamAryavacanamasmadIyaM tvanAryamityetannirantarAH| suhRdaH pratyeSyanti, yuktivikalatvAt, tadatrAcAryoM yathA paramatasyAnAryatA syAttathA didarzayiSuH svavAgyantritA vAdino na vicalayiSyantItikRtvA pratyekamatapracchanArthamAha-punva' mityAdi, 'pUrvam' AdAveva 'samayam' AgamaM yadyadIyAgame'bhihitaM tat 'nikAcya' vyavasthApya punastadvirUpApAdanena paramatAnAryatA pratipAdyetyatastadeva paramataM praznayati, ASSOCROSS545434 // 186 // Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadivA pUrva prAznikAnnikAcya tataH pASaNDikAn praznayitumAha-'patteya' mityAdi, ekamekaM prati pratyekaM bhoH prAvAdukAH! bhavataH praznayiSyAmi, kiM 'bhe' yuSmAkaM 'sAtaM' manaAhAdakAri duHkhamutAsAta-manaHpratikUlaM?, evaM pRSTAH santo yadi sAtamityevaM brUyuH tataH pratyakSAgamalokabAdhA syAd, atha cAsAtamityevaM brUyuH tataH 'samiyA' samyak pratipannAstAna prAvAdukAna svavAgyantritAnapyevaM brUyAt-'apiH' sambhAvane, sambhAvyate etadbhaNanaM-yathA na kevalaM bhavatAM duHkhamasAtaM, sarvepAmapi prANinAM duHkhamasAtaM manaso'nabhipretam aparinirvANam-anivRttirUpaM mahadbhayaM duHkhamityetat parigaNayya sarve'pi prANinona hantavyA ityAdi vAcyaM, taddhanane ca doSaH, yastvadoSamAha tadanAryavacanam / itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat, tadevaM prAvAdukAnAM svavAgniyantraNayA'nAryatA pratipAditA, atraiva rohagupsamantriNA viditAgamasadbhAvena mAdhyasthyamavalambamAnena tIrthikaparIkSAdvAreNa yathA nirAkaraNaM cakre tathA niyuktikAro gAthAbhirAcaSTe khuDaga pAyasamA dhammakahaMpiya ajaMpamANeNaM / channeNa annaliMgI paricchiyA rohagutteNaM // 227 // anayA gAthayA savepataH sarva kathAnakamAveditaM kSullakasya, 'pAdasamAso' gAthApAdasaGkepastamajalpatA dharmakathAM ca 'channena' aprakaTena anyaliGginaH'prAvAdukAH 'parIkSitAH' nirUpitAH 'rohaguptena' rohaguptanAmnA mantriNeti gAthAsamAsArthaH / bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-campAyAM nagaryo siMhasenasya rAjJo rohagupto nAma mahAmantrI, sa cAha darzanabhAvitAntaHkaraNo vijJAtasadasadvAdaH, tatra ca kadAcidrAjA''sthAnastho dharmavicAraM prastAvayati, tatra yo yasyAbhimataH sa taM zobhanamuvAca, sa ca tUSNIbhAvaM bhajamAno rAjJokaH-dharmavicAraM prati kimapi na brUte bhavAn?, sa tvAha Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samya04 uddezakaH2 zrIAcArAGgavRtti (zI0) // 187 // kimebhiH pakSapAtavacobhiH?, vimarzAmaH svata eva dharme parIkSAmahe tIrthakAnityabhidhAya rAjAnumatyA 'sakuNDalaM vA| vadanaM na vatti, ayaM gAthApAdo nagaramadhye Alalambe, sampUrNA tu gAthA bhANDAgAritA, nagaryA copuSTaM, yathA-ya enaM gAthApAdaM pUrayiSyati tasya rAjA yathepsitaM dAnaM dAsyati tadbhaktazca bhaviSyatIti, taM ca gAthApAdaM sarve'pi gRhItvA prAvAdukA nirjagmuH, punazca saptame'hani rAjAnamAsthAnasthamupasthitAH, tatrAdAveva paribAD bravIti bhikkhaM paviTeNa maeuja dilu, pamayAmuhaM kamalavisAlanettaM / vakkhittacitteNa na suTTha nAyaM, sakuMDalaM vA vayaNaM na vatti // 228 // sugama, navaramaparijJAne vyAkSepaH kAraNamupanyastaM na punarvItarAgateti pUrvagAthAvisaMvAdAdasau tiraskRtya nirvaattitH|| punastApasaH paThati phalodaeNaM mi gihaM paviTTho, tatthAsaNatthA pamayA mi ditttthaa| vakkhittaciseNa na muha nAyaM, sakuMDalaM vA vayaNaM na vatti // 229 / / sugama pUrvavat / tadanantaraM zauddhodaniziSyaka Aha mAlAvihAraMmi maejja diTThA, uvAsiyA kNcnnbhuusiyNgii| vakkhittacitteNa na suDa nAyaM, sakuMDalaM vA vayaNaM na vatti // 230 // // 187 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvavad evamanayA dizA sarve'pi tIrthikA vAcyAH, Arhatastu punarna kazcidAgata iti rAjJA'bhANi, mantriNA tvAItakSullako'pyevambhUtapariNAma ityevaM saMpratyaya eSAM syAdityato bhikSArtha praviSTaH pratyupasyeva kSullakaH samAnItaH, tenApi gAthApAdaM gRhItvA gAthA babhASe tadyathA- saMtassa daMtassa jiMiMdiyassa, ajjhappajoge gayamANasassa / kiM majjha eeNa vicitaeNaM?, sakuMDalaM vA vayaNaM na vatti // 231 // sugamA, atra ca kSAntyAdikamaparijJAne kAraNamupanyastaM na punarvyAkSepa ityato gAthAsaMvAdAt kSAntidamajitendriyatvAdhyAtmayogAdhigatezca kAraNAdrAjJo dharmaM prati bhAvolAso'bhUt, kSullakena ca dharmmapraznottarakAlaM pUrvagRhItazuSke tara karddamagolakadvayaM bhittau nikSipya gamanamArebhe punargacchan rAjJoktaM kimiti bhavAn dharmma pRSTo'pi na kathayati ?, sa cAvocat - he mugdha ! nanu kathita eva dharmo bhavataH zuSketaragolakadRSTAntena / etadeva gAthAdvayenAha - ullo suko ya do chUDhA, golayA mahiyAmayA / dovi AvaDiyA kuDDe, jo ullo tattha (so'ttha) laggai // evaM laggaMti dummehA, je narA kAmalAlasA / virattA u na laggaMti, jahA se sukkagolae // 233 // ayamatra bhAvArtha:-ye hyaGgapratyaGganirIkSaNavyAsaGgAt kAminInAM mukhaM na pazyanti tadabhAve tu pazyanti te kAmagRbhutayA sArdrAH sArdratayA ca saMsArapaGke karmakardame vA laganti ye tu punaH kSAntyAdiguNopetAH saMsArasukhaparAGmukhAH Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 188 // kASThamunayaste zuSkagolakasannibhA na kacillagantIti gAthAdvayArthaH / samyaktvAdhyayane dvitIyodezaka niryuktiH / iti samyaktvAdhyayane dvitIyodezakaH samAptaH // 4-2 // to dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantaroddeza ke paramatavyudAsadvAreNa samyaktvamavicalaM pratipAdayatA tatsahacaritaM jJAnaM tatphalabhUtA ca viratirabhihitA, satyapi cAsmiMstraye na pUrvopAttakarmaNo niravadyatapo'nuSThAnamantareNa kSayo bhavatItyatastadadhunA pratipAdyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyodezakasyAdi sUtram -- uvehiNaM bahiyA ya logaM, se savvalogaMmi je kei viSNU, aNuvIi pAsa nikkhittadaMDA, je kei sattA paliyaM cayaMti, narA muyaccA dhammaviutti aMjU, AraMbhajaM dukkhamiNaMti NaccA, evamAhu saMmattadaMsiNo, te savve pAvAiyA dukkhassa kusalA pariNNamudAharati iya kammaM pariNNAya savvaso ( sU0 134 ) yo'yamanantaraM pratipAditaH pASaNDilokaH enaM dharmmAdbahirvyavasthitamupekSasva - tadanuSThAnaM mA anumaMsthAH cazabdo'nutasamuccayArthaH, tadupadezamabhigamanaparyupAsanadAnasaMstavAdikaM ca mA kRthA iti / yaH pASaNDilokopekSakaH sa kaM guNamavAbhu samya0 4 uddezakaH // 188 // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAdityAha-'se savvaloe' ityAdi, yaH pApaNDilokamanAryavacanamavagamya tadupekSAM vidhatte sa sarvamiMlloke-manuSyaloke ye | kecidvidvAMsastebhyo'graNIvidvattama iti syAt, loke kecana vidvAMsaH santi? yebhyo'dhikaH syAdityata Aha-'aNuvII' ityAdi, ye kecana loke 'nikSiptadaNDA' nizcayena kSipto nikSiptaH-parityaktaH kAyamanovAGmayaH prANyupapAtakArI daNDo yaiste vidvAMso bhavantyeva etadanuvicintya-paryAlocya pazya-avagaccha / ke coparatadaNDA ityata Aha-'je keI' ityAdi, ye kecanAvagatadharmANaH sattvAH-prANinaH 'palita'miti kammeM tattyajanti, ye coparatadaNDA bhUtvA'STaprakAraM karma nanti te | vidvAMsa ityetadanuvicintya-akSinimIlanena payolocya 'pazya' vivekinyA matyA'vadhAraya / ke punarazeSakarmakSayaM kurvanti? ityata Aha-nareM' ityAdi, narA:-manuSyAsta evAzeSakarmakSayAyAlaM nAnye, te'pi na sarve api tu mRtArcA-mRteva mRtA saMskArAbhAvAda; zarIraM yeSAM te tathA, niSpratikarmazarIrA ityarthaH, yadivA arcA-tejaH, sa ca krodhaH sa ca kaSAyopalakSaNArthaH, tatazcAyamoM-mRtA-vinaSTA arcA kaSAyarUpA yeSAM te mRtArcAH, akaSAyiNa ityarthaH, kiM ca 'dharma' zrutacAritrAkhyaM vidantIti dharmavidaH, iti heto, yata eva dharmavido'ta eva RjavaH-kauTilyarahitAH / syAdetat-kimAlambyaitadvidheyamityata Aha-'AraMbhaja' mityAdi, sAvadhakriyAnuSThAnamArambhastasmAjjAtamArambharja, kiM tad-duHkhamidamiti sakalaprANipratyakSaM, tathAhi-kRSisevAvANijyAdyArambhapravRtto yacchArIramAnasaM duHkhamanubhavati tadvAcAmagocaramityataH pratyakSAbhidhAyinedamoktam, 'itiH' upapradarzane, ityetadanubhavasiddhaM duHkhaM jJAtvA mRtArcA dharmavida Rjavazca bhava|ntIti / etacca samastavedino bhASanta iti darzayati-'eva'mityAdi, 'evaM' pUrvoktaprakAreNa 'AhuH' uktavantaH, ke eva. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 189 // mAhuH-samatvadarzinaH samyaktvadarzinaH samastadarzino vA, yaduddezakAderArabhyoktaM tadevamUcurityarthaH, kasmAtta UcurityAha samya.4 -te savve' ityAdi, yasmAtte sarve'pi sarvavidaH 'prAvAdikAH' prakarSeNa maryAdayA vadituM zIlaM yeSAM te prAvAdinaH, ta uddezakA eva prAvAdikAH yathAvasthitArthasya pratipAdanAya vAvadUkAH, 'duHkhasya' zArIramAnasalakSaNasya tadupAdAnasya vA karmaNaH 'kuzalA' nipuNAstadapanodopAyavedinaH santaH te sarve'pi jJaparijJayA parijJAya heyArthasya pratyAkhyAnaparijJAmudAharanti, 'itiH' upapradarzane, ityevaM pUrvoktanItyA karmabandhodayasatkarmatAvidhAnataH parijJAya 'sarvazaH' sarvaiH prakAraiH kuzalAH pratyAkhyAnaparijJAmudAharanti, yadivA mUlottaraprakRtiprakAraiH sarvaiH parijJAyeti mUlaprakArA aSTau uttaraprakRtiprakArA aSTapazcAzaduttaraM zatam , athavA prakRtisthityanubhAvapradezaprakAraiH, yadivodayaprakArairvandhasatkarmatAkAryabhUtairAgAmibandhasatka-| matAkAraNaizca karma parijJAyeti, te cAmI udayaprakArAH, tadyathA-mUlaprakRtInAM trINyudayasthAnAni, aSTavidhaM saptavidha caturvidhamiti, tatrASTApi karmaprakRtIyauMgapadyena vedayato'STavidhaM, tacca kAlato'nAdikamaparyavasitamabhavyAnAM bhavyAnAM| tvanAdisaparyavasitaM sAdisaparyavasitaM ceti, mohanIyopazame kSaye vA saptavidhaM, ghAtikSaye caturvidhamiti / sAmpratamuttara-18| prakRtInAmudayasthAnAnyucyante, tatra jJAnAvaraNIyAntarAyayoH paJcaprakAraM ekamudayasthAnaM, darzanAvaraNIyasya dve, darzanacatuSkasyodayAccatvAri anyataranidrayA saha pazca, vedanIyasya sAmAnyenaikamudayasthAnaM sAtamasAtaM veti, virodhAdyaugapadyodayAbhAvaH, mohanIyasya sAmAnyena navodayasthAnAni, tadyathA-daza nava aSTau sapta SaT paJca catvAri dve ekaM ceti, tatra | // 189 // daza mithyAtvaM 1 anantAnubandhI krodho'pratyAkhyAnaH pratyAkhyAnAvaraNa; sajvalanazcetyetatkrodhacatuSTayam 5 evaM mAnAdi # OSRAROSSRAUGASANG Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuSTayamapi yojyaM anyataro vedaH 6 hAsyaratiyugmam aratizokayugmaM vA 8 bhayaM 9 jugupsA 10 ceti, bhayajugupsayoranyatarAbhAve nava, dvayAbhAve'STau, anantAnubandhyabhAve sapta, mithyAtvAbhAve paTU, apratyAkhyAno dayAbhAve paJca, pratyAkhyAnAvaraNAbhAve catvAri, parivarttamAnayugalAbhAve savalanAnyataravedodaye sati dve, vedAbhAve ekamiti, AyuSo'pyekamevodayasthAnaM caturNAmAyuSAmanyataraditi, nAmno dvAdazodayasthAnAni, tadyathA - viMzatiH ekaviMzatiH caturviMzatiH paJcaviMzatiH SaDviMzatiH saptaviMzatiH aSTAviMzatiH ekonatriMzat triMzat ekatriMzat nava aSTau ceti, tatra saMsArasthAnAM sayoginAM jIvAnAM dazodayasthAnAni nAmno bhavanti, ayoginAM tu caramadvayamiti, atra ca dvAdaza dhruvodayAH karmaprakRtayaH, tadyathA - taijasakArmmaNe zarIre 2 varNagandharasasparzacatuSTaya 6 agurulaghu 7 sthiraM 8 asthiraM 9 zubhaM 10 azubhaM 11 nirmANa 12 miti, tatra viMzatiratIrthakara kevalinaH samudghAtagatasya kArmaNazarIrayogino bhavati, tadyathA - manuSyagatiH 1 pazcendriyajAtiH 2 saM 3 bAdaraM 4 paryAptakaM 5 subhagaM 6 AdeyaM 7 yazaH kIrttiriti 8 dhruvodaya 12 sahitA viMzatiH 20, ekaviMzatyAdIni tUdayasthAnAni ekatriMzatparyantAni jIvaguNasthAnabhedAdanekabhedAni bhavanti, tAni ceha grandhagauravabhayAt pratyekaM nocyanta ityata ekaikabhedAvedanaM kriyate, tatraikaviMzatiH gatiH 1 jAtiH 2 AnupUrvI 3 trasaM 4 bAdaraM 5 paryAptAparyAptayoranyatarat 6 subhagAdurbhagayoranyatarat 7 AdeyAnAdeyayoranyatarat 8 yazaH kIrttyayazaH kI yoranyatarat 9 etAzca nava dhruvodaya 12 sahitA ekaviMzatiH 21, caturviMzatistu tiryaggatiH 1 ekendriyajAtiH 2 audArikaM 3 huNDasaMsthAnaM 4 upaghAtaM 5 pratyekasAdhAraNayoranyatarat 6 sthAvaraM 7 sUkSmabAdarayoranyatarat 8 durbhagaM 9 anAdeyaM 10 aparyAptakaM 11 yazaH kIrtyayazaH *cha Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 19 // kIoranyatara 12 diti, tatraivAparyAptakApanayane paryAptakaparAghAtAbhyAM prakSiptAbhyAM paJcaviMzatiH 25, paDriMzatistu yA samya04 |'sau kevalino viMzatirabhihitA saivaudArikazarIrAGgopAGgadvayAnyatarasaMsthAnAdyasaMhananopaghAtapratyekasahitA veditavyA mizrakAyayoge vartamAnasya 26, saiva tIrthakaranAmasahitA kevalisamudghAtavato mizrakAyayogina eva saptaviMzatiH 27, saiva uddezakA prazastavihAyogatisamanvitA'STAviMzatiH 28, tatra tIrthakaranAmApanayane ucchAsa 1 susvara 2 parAghAta 3 prakSepe sati | triMzadbhavati 30, tatra susvare niruddhe ekonatriMzat 29, saiva triMzattIrthakaranAmasahitA ekatriMzat 31, navodayastu manubhASyagatiH 1 paJcendriyajAtiH 2 trasaM 3 bAdaraM 4 paryAptakaM 5 subhagaM 6 AdeyaM 7 yaza-kIrti 8 stIrthakaramiti 9, etA ayogitIrthakarakevalinaH, etA eva tIrthakaranAmarahitA aSTAviti 8, gotrasyaikameva sAmAnyenodayasthAnaM, uccanIcayoranyatarad. yaugapadyenodayAbhAvo virodhAditi, tadevamudayabhedairanekaprakAratAM karmaNaH parijJAya pratyAkhyA parijJAmudAharantI-18 ti // yadi nAma karmaparijJAmudAharanti tataH kiM kAryamityAha iha ANAkaMkhI paMDie aNihe, egamappANaM saMpehAe dhuNe sarIraM, kasehi appANaM jarehi appANaM, jahA junnAI kaTAI havvavAho pamatthai / evaM attasamAhie aNihe, vigiMca kohaM avikaMpamANe (sU0 135) DI // 19 // 'iha' asmin pravacane AjJAmAkAsituM zIlamasyeti AjJAkAnI-sarvajJopadezAnuSThAyI, yazcaivambhUtaH sa 'paNDito Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjJAkAnI paNDito bhAna hanyata iti nihataH bhA parijJAtA / yazcaivambhUtaH sa viditavedyaH asniho bhavati, snihyate-zliSyate'STaprakAreNa karmaNeti sniho na sniho'strihaH, yadivA snihyatIti snihorAgavAn yo na tathA so'strihaH, upalakSaNArthatvAccAsya rAgadveSarahita ityarthaH, athavA nizcayena hanyata iti nihataH bhAvaripubhirindriyakaSAyakarmabhiH yo na tathA so'nihataH, iha pravacane AjJAkAnI paNDito bhAvaripubhiranihato, nAnyatra, | yazcAnihataH sa paramArthataH karmaNaH prijnyaataa| yazcaivambhUtaH sa kiM kuyoMdityAha-egamappANa' mityAdi, so'nihatossniho vA AtmAnamekaM dhanadhAnyahiraNyaputrakalatrazarIrAdivyatiriktaM 'saMprekSya' paryAlocya dhunIyAccharIraka, sambhAvanAyAM liD, sarvasmAdAtmAnaM vyatiriktaM pazyataH sambhAvyata etaccharIravidhUnanamiti, tacca kurvatA saMsArasvabhAvakatvabhAvanaivaMrUpA bhAvayitavyeti-"saMsAra evAyamanarthasAraH, kaH kasya ko'tra svajanaH paro vA ? / sarve bhramantaH svajanAH pare ca, bhavanti bhUtvA na bhavanti bhuuyH||1|| vicintyametadbhavatA'hameko, na me'sti kazcitpurato na pazcAt / svakarmabhirdhAntiriyaM mamaiva, ahaM purastAdahameva pazcAt // 2 // sadaiko'haM na me kazcit , nAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM, nAsau bhAvIti yo mama // 3 // " tathA-ekaH prakurute karma, bhunaktyekazca tatphalam / jAyate mriyate caika, eko yAti bhavAntaram // 1 // ityAdi, kiM ca-kasehi appANaM jarehi appANaM' paravyatirikta AtmA zarIraM tat kaSTatapazcaradANAdinA kRzaM kuru, yadivA 'kaSa' kasmai karmaNe'lamityevaM paryAlocya yacchakkoSi tatra niyojayedityarthaH, tathA 'jara' zarI rakaM jarIkuru, tapasA tathA kuru yathA jarAjIrNamiva pratibhAsate, vikRtiparityAgadvAreNAtmAnaM niHsAratAmApAdayedityarthaH, kimarthamityetaditi cedAha-jahA' ityAdi, yathA 'jIrNAni' niHsArANi kASThAni 'havyavAho' hutabhukpramanAti-zIghra evAyamanasAyametadbhavatA'hamekA meM kazcit, nAmaphalam / jAra Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samya04 uddezakaH3 zrIAcA- bhasmasAt karoti, dRSTAntaM pradarzya dArTAntikamAha-evaM attasamAhie' 'evam' anantaroktadRSTAntaprakAreNAtmanA rAmavRttiH samAhitaH AtmasamAhitaH, jJAnadarzanacAritropayogena sadopayukta ityarthaH, AtmA vA samAhito'syetyAtmasamAhitaH, sadA (zI0) zubhavyApAravAnityarthaH, AhitAgyAdidarzanAdApatvAdvA niSThAntasya paranipAtaH, yadivA prAkRte pUrvottaranipAto'tantraH, samAhitAtmetyarthaH, 'asnihaH' sneharahitaH saMstapo'gninA karmakASThaM dahatIti bhAvArthaH // etadeva dRssttaantdaantikgt||19 // martha niyuktikAro gAthayopasaJjighRkSurAhajaha khalu jhusiraM kaTu suciraM sukaM lahuM Dahai aggI / taha khalu khavaMti kammaM sammacaraNe ThiyA sAhU // 234 // ___ gatArthA / atra cAmihapadena rAganivRttiM vidhAya dveSanivRttiM vidhitsurAha-'vigiMca koha'mityAdi, kAraNe'kAraNe vA'tikrUrAdhyavasAyaH krodhaH taM parityaja, tasya ca kArya kampanaM tatpratiSedhaM drshyti-avikmpmaanH||kiN vigaNayyaitatkuryA18 dityAha imaM niruddhAuyaM saMpehAe, dukkhaM ca jANa adu AgamessaM, puDho phAsAiM ca phAse, loyaM ca pAsa viphaMdamANaM, je nivvuDA pAvehiM kammehiM aNiyANA te viyAhiyA, tamhA ativijo no paDisaMjalijjAsi ttibemi (sU0 136) caturthe tRtiiyH||4-3|| 'idaM' manuSyatvaM 'niruddhAyuSka' niruddhaM-parigalitamAyuSkaM 'samprekSya' paryAlocya krodhAdiparityAgaM vidadhyAt, kiM ca M // 191 // Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dukkha' mityAdi, krodhAdinA dandahyamAnasya yanmAnasaM duHkhamutsadyate tajjAnIhi, tajanitakarmavipAkApAditaM cAgA-1 mi duHkhaM samprekSya krodhAdikaM pratyAkhyAnaparijJayA jAnIhi, parityajerityarthaH, AgAmiduHkhasvarUpamAha-'puDho' ityAdi, pRthak saptamanarakapRthivIsambhavazItoSNavedanAkumbhIpAkAdiyAtanAsthAneSu 'spon duHkhAni, caH samuccaye, na kevalaM 13 krodhAdhmAtastasminneva kSaNe duHkhamanubhavatItyAgAmIni pRthag duHkhAni ca spRzed-anubhavet , tena cAtiduHkhenAparo'pi 5|| diloko duHkhita ityetadAha-'loyaM ca' ityAdi, na kevalaM krodhAdivipAkAdAtmA duHkhAnyanubhavati, lokaM ca zArIramA nasaduHkhApannaM vispandamAnamasvatantramitazcetazca duHkhapratIkArAya dhAvantaM pazya' vivekacakSuSA'valokaya / ye tvevaM na te kimbhUtA bhavantItyata Aha-'je nivvuDA' ityAdi, ye tIrthakaropadezavAsitAntaHkaraNA viSayakaSAyAnyupazamAnnivRtAHzItIbhUtAH pApeSu karmasu 'anidAnAH' nidAnarahitAste paramasukhAspadatayA vyAkhyAtAH, aupazamikasukhabhAktvena prasiddhA ityarthaH, yata evaM tataH kimityAha -'tamhA' ityAdi, yasmAdrAgadveSAbhibhUto duHkhabhAgbhavati tasmAdatividvAnviditAgamasadbhAvaH sanna pratisavile:-krodhAgninA''tmAnaM noddIpayeH, kaSAyopazamaM kurvityarthaH / itiradhikAraparisamAptI, bravImIti pUrvavat, samyaktvAdhyayane tRtIyoddezakaTIkA samApteti / ___ uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake niravadyaM tapo'bhihitaM, taccA|vikalaM satsaMyamavyavasthitasya bhavatItyataH saMyamapratipAdanAya caturthoddezaka ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezasyAdi sUtram Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH samya04 uddezakaH3 (zI0) // 192 // AvIlae pavIlae nippIlae jahittA puvvasaMjogaM hicA uvasamaM, tamhA avimaNe vIre, sArae samie sahie sayA jae, duraNucaro maggo vIrANaM aniyadRgAmINaM, vigiMca maMsasoNiyaM, esa purise davie vIre, AyANije viyAhie, je dhuNAi samussayaM vasittA baMbhaceraMsi ( sU0 137) AGISadarthe, ISatpIDayed avikRSTena tapasA zarIrakamApIDayed, etacca prathamapravrajyA'vasare, tata UrddhamadhItAgamaH pariNatArthasadbhAvaH san prakarSeNa vikRSTatapasA pIDayetprapIDayet , punaradhyApitAntevAsivargaH saGkrAmitArthasAraH zarIraM tityakSu sArddhamAsakSapaNAdibhiH zarIraM nizcayena pIDayenniSpIDayet, syAt-karmakSayArtha tapo'nuSThIyate, sa ca pUjAlAbhakhyAtyarthena tapasA na bhavatyato nirarthaka eva zarIrapIDanopadeza ityato'nyathA vyAkhyAyate-kammaiva kArmaNazarIraM vA ApIDayeprapIDayeniSpIDayet ,atrApISadarthAdikA prakarSagatiravaseyA,yadivA ApIDayetkarma apUrvakaraNAdikeSu samyagdRSTyAdiSu guNasthAnakeSu, tato'pUrvakaraNAnivRttibAdarayoH prapIDayet , sUkSmasamparAyAvasthAyAM tu niSpIDayet, athavA ApIDanamupazamazreNyAM prapIDanaM kSapakazreNyAM niSpIDanaM tu zailezyavasthAyAmiti / kiM kRtvaitatkuryAdityAha-'jahittA' ityAdi, pUrvaH saMyogaH pUrvasaMyogo-dhanadhAnyahiraNyaputrakalatrAdikRtastaM tyaktvA, yadivA pUrvaH-asaMyamo'nAdibhavAbhyAsAttena saMyogaH pUrvasaMyogastaM tyaktvA 'AvIlaye'dityAdisambandhaH, kiM ca-hiccA'ityAdi, 'hi gatAvityasmAt pUrvakAle ktvA 'hitvA' gatvA, kiM| // 192 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tat-upazamaM-indriyanoindriyajayarUpaM saMyamaMvA 'gatvA' pratipadyApIDayediti vartate, idamuktaM bhavati-asaMyamaM tyaktvA saMyama pratipadya tapazcaraNAdinA''tmAnaM karma vA''pIDayet prapIDayenniSpIDayediti, yataH kaupIDanArthamupazamapratipattistatA|tipattau cAvimanaskatetyAha-tamhA' ityAdi, yasmAtkambhekSayAyAsaMyamaparityAgastatparityAge cAvazyaMbhAvI saMyamastatra ca na cittavaimanasyamiti, tasmAdavimanA vigataM bhogakaSAyAdiSvaratI vA mano yasya sa vimanA yo na tathA so'vimanAH,I tAko'sau?, viirH-krmvidaarnnsmrthH,| avimanaskatvAcca yatsyAttadAha-'sAraeM' ityAdi, suSTA-jIvanamaryAdayA saMyamAnu| SThAne rataH svArataH, paJcabhiH samitibhiH samitaH, saha hitena sahito jJAnAdisamanvito vA sahitaH, 'sadA sarvakAlaM sakRdAropitasaMyamabhAraH saMstatra 'yateta' yatnavAn bhavediti / kimarthaM punaH paunaHpunyena saMyamAnuSThAnaM pratyupadezo dIyate | ityAha-'duranucaro' ityAdi, duHkhenAnucaryata iti duranucaraH, ko'sau ?-mArgaH-saMyamAnuSThAnavidhiH, keSAM ?-'vIrANAm' || apramattayatInAM, kimbhUtAnAmityAha-'aNiyaTTa' ityAdi, aniva-mokSastatra gantuM zIlaM yeSAM te tathA teSAmiti, yathA ca tanmArgAnucaraNaM kRtaM bhavati taddarzayati-vigiMca' ityAdi, 'mAMsaM' zoNitaM darpakAri vikRSTatapo'nuSThAnAdinA vivecaya' pRthakuru, tadrAsaM vidhehItiyAvat , evaM vIrANAM mArgAnucaraNaM kRtaM bhavatIti bhaavH| yazcaivambhUtaH sa ke guNamavApnuyAdityAha-'esa' ityAdi, 'eSa' mAMsazoNitayorapanetA puri zayanAt puruSaH dravaH-saMyamaH sa vidyate yasyAsau dravikaH, ma-d tvarthIyaSThan, dravyabhUto vA muktigamanayogyatvAt , kamaripuvidAraNasahiSNutvAdvIra iti, mAMsazoNitApacayapratipAdanAcca taduttareSAmapi medaAdInAmapacaya ukta eva draSTavyaH, tadbhAvabhAvitvAtteSAmiti / kiM ca 'AyANije' ityAdi, sa vIA. sU. 33 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) samya0 4 uddezakA3 // 193 // rANAM mArga pratipannaH mAMsazoNitayorapanetA mumukSUNAmAdAnIyo-grAhya Adeyavacanazca vyAkhyAta iti| kazcaivambhUta ityAha -je dhuNAI' ityAdi, 'brahmacarye' saMyame madanaparityAge voSitvA yaH 'samucchrayaM' zarIrakaM karmopacayaM vA tapazcaraNAdinA 'dhunAti' kRzIkaroti sa AdAnIya iti vividhamAkhyAto vyAkhyAta iti sambandhaH // uktA apramattAH, tadvidharmaNastu pramattAnabhidhitsurAha nittehiM palicchinnehiM AyANasoyagaDhie bAle, avvocchinnabaMdhaNe aNabhikaMtasaMjoe tamaMsi aviyANao ANAe laMbho natthi tibemi ( sU0 138) nayatyarthadezam-arthakriyAsamarthamarthamAvirbhAvayantIti netrANi-cakSurAdInIndriyANi taiH paricchinnaiH-yathAsvaM viSayagrahaNaM prati niruddhaiH sadbhirAdAnIyo'pi bhUtvoSitvA brahmacarye punarmohodayAdAdAnasrotogRddhaH-AdIyate-sAvadyAnuSThAnena svIkiyata ityAdAnaM-karma saMsArabIjabhUtaM tasya srotAMsi-indriyaviSayA mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogA vA teSu gRddhaHadhyupapannaH syAt, ko'sau?-'bAlaH' ajJaH raagdvessmhaamohaabhibhuutaantHkrnnH| yazcAdAnasrotogRddhaH sa kimbhUtaH syAdi| tyAha-'abvocchinnabaMdhaNe' ityAdi, avyavacchinnaM janmazatAnuvRtti bandhanam-aSTaprakAraM karma yasya sa tathA, kiM ca |-'aNabhikaMta' ityAdi, anabhikAntaH-anatilavintaH saMyogo dhanadhAnyahiraNyaputrakalatrAdikRto'saMyamasaMyogo vA yenAsAvanabhikrAntasaMyogaH tasya caivambhUtasyendriyAnukUlyarUpe mohAtmake vA tamasi vartamAnasyAtmahitaM mokSopAyaM vA // 19 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijAnata AjJAyA:-tIrthakaropadezasya lAbho nAstItyetadahaM bravImi tIrthakaravacanopalabdhasadbhAva iti, yadivA''jJA bodhiH samyaktvam, astizabdazcAyaM nipAtatrikAlaviSayI, tenAyamarthaH-tasyAnabhikrAntasaMyogasya bhAvatamasi vartamAnasya bodhilAbho nAsInAsti na bhAvIti / etedavAha jassa natthi purA pacchA majjhe tassa kuo siyA?, se hu pannANamaMte buddhe AraMbhovarae, saMmameyaMti pAsaha, jeNa baMdhaM vahaM ghoraM pariyAvaM ca dAruNaM palichiMdiya bAhiragaM ca soyaM, nikaMmadaMsI iha macciehiM, kammANaM saphalaM daTTaNa tao nijAI veyavI (sU0 139) yasya kasyacidavizeSitasya karmAdAnasrotogRddhasya bAlasyAvyavacchinnabandhanasyAnabhikAntasaMyogasyAjJAnatamasi vartaH mAnasya 'purA' pUrvajanmani bodhilAbho nAsti-samyaktvaM nAsIt 'pazcAdapi' evye'pi janmani na bhAvi 'madhye' madhyajatanmani tasya kutaH syAt iti ?, etaduktaM bhavati-yasyaiva pUrva bodhilAbhaH saMvRtto bhaviSyati vA tasyaivaM vartamAnakAle bha vati, yena hi samyaktvamAsvAditaM punarmithyAtvodayAttAcyavate tasyApArddhapudgalaparAvartenApi kAlenAvazyaM tatsadbhAvAt , 4Ana hyayaM sambhavo'sti pracyutasya samyaktvasya punarasambhava eveti, athavA'niruddhendriyo'pi AdAnasrotogRddha ityuktaH, tadviparyayabhUtasya tvatikrAntasukhasmaraNamakurvataH AgAmi ca divyAGganAbhogamanabhikAGkato vartamAnasukhAbhiSvaGgo'pi naiva syAdityetaddarzayitumAha-'jassa natthi' ityAdi, yasya bhogavipAkavedinaH pUrvabhuktAnusmRtirnAsti nApi pAzcAtyakAla Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samya.4 zrIAcArAjavRttiH (zI0) uddezakaH // 194 // bhogAbhilASitA vidyate tasya vyAdhicikitsArUpAn bhogAn bhAvayato 'madhye' vartamAnakAle kuto bhogecchA syAt, mohanIyopazamAnnaiva syaadityrthH| yasya tu trikAlaviSayA bhogecchA nivRttA sa kimbhUtaH syAdityAha-'se hu' ityAdi, jA'hu' yasmAdarthe yasmAnnivRttabhogAbhilASastasmAtsa prajJAnavAn-prakRSTaM jJAnaM prajJAnaM-jIvAjIvAdiparicchettR tadvidyate yasthAsau prajJAnavAn, yata eva prajJAnavAnata eva buddhaH-avagatatattvo, yata evambhUto'ta evAha-'AraMbhovarae' sAvadyAnuSThAnamArambhastasmAduparata aarmbhoprtH| etaccArambhoparamaNaM zobhanamiti darzayannAha-'samma'mityAdi, yadidaM sAvadyArambhoparamaNaM samyagetat-zobhanametat samyaktvakAryatvAdvA samyaktvametadityevaM pazyata-evaM gRhIta yUyamiti / kimityArambhoparamaNaM samyagiti cedAha-'jeNa' ityAdi, yena kAraNena sAvadyArambhapravRtto bandhaM nigaDAdibhiH vadhaM kazA: dibhiH 'ghoraM' prANasaMzayarUpaM paritApaM zArIramAnasaM 'dAruNaM' asahyamavApnotyata ArambhoparamaNaM samyagbhUtaM kuryAt , kiM kRtvetyAha-'palicchindi'ityAdi, 'paricchindya' apanIya, kiM tat-'srotaH' pApopAdAnaM, tacca bAhyaM dhanadhAnyahiraNyaputrakalatrAdirUpaM hiMsAdyAzravadvArAtmakaM vA, cazabdAdAntaraM ca rAgadveSAtmakaM viSayapipAsArUpaM veti, kiM ca-NikammadaMsI'tyAdi, niSkrAntaH karmaNo niSkA -mokSaH saMvaro vA taM draSTuM zIlamasyeti niSkarmadI, 'ihe'ti saMsAre matryeSu madhye ya eva niSkarmadazI sa eva bAhyAbhyantarasrotasazchetteti syAt / kimabhisandhya sa bAhyAbhyantarasaMyogasya chettA niSkarmadI vA bhavet ityata Aha-'kammANaM ityAdi, mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogaiH kriyante-badhyanta iti kaANi-jJAnAvaraNIyAdIni teSAM saphalatvaM dRSTvA sa vA niSkarmmadarzI vedavidvA karmaNAM phalaM dRSTvA, teSAM ca phalaM-jJAnA // 194 // Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varaNIyasya jJAnAvRtiH darzanAvaraNasya darzanAcchAdanaM vedanIyasya vipAkodayajanitA vedanetyAdi, nanu ca na sarveSAM karmaNAM vipAkodayamicchanti, pradezAnubhavasyApi sadbhAvAt tapasA ca kSayopapatterityataH kathaM karmaNAM saphalatvaM, naiSa doSo, nAtra prakArakAya'mabhipretam , apitu dravyakAtsya, taccAstyeva, tathAhi-yadyapi pratibandhavyakti na vipAkodayastathApyaSTAnAmapi karmaNAM sAmAnyena so'styevetyataH karmaNAM saphalatvamupalabhyate, tasmAt-karmaNastadupAdAnAdAsravAdvA nizcayena yAti niyoti-nirgacchati, tanna vidhatta itiyAvat, ko'so?-'vedavid vedyate sakalaM carAcaramaneneti vedaHAgamastaM vettIti vedavit , sarvajJopadezavatItyarthaH // na kevalasya mamaivAyamabhiprAyaH, sarveSAmeva tIrthakarANAmayamAzaya iti darzayitumAha. je khalu bho! vIrA te samiyA sahiyA sayAjayA saMghaDadaMsiNo AovarayA ahAtaha loyaM uvehamANA pAINaM paDiNaM dAhiNaM uINaM iya sacaMsi pari (cie) ciDiMsu, sAhissAmo nANaM vIrANaM samiyANaM sahiyANaM sayAjayANaM saMghaDadaMsINaM AovarayANaM ahAtahaM loyaM samuvehamANANaM kimathi uvAhI?, pAsagassa na vijai natthittibemi (suu0140)|| caturthe caturthaH 4-4 / iti samyaktvAdhyayanam // 4 // yadivA uktaH samyagvAdo niravadyaM tapazcAritraM ca, adhunA tatphalamucyate-'je khalu' ityAdi, khaluzabdo vAkyAla Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- kAre, ye kecanAtItAnAgatavartamAnAH 'bho' ityAmantraNe 'vIrAH' karmavidAraNasahiSNavaH samitAH samitibhiH sahitA samya.4 rAvRttiH jJAnAdibhiH sadA yatAH satsaMyamena 'saMghaDadaMsiNo'tti nirantaradarzinaH zubhAzubhasya AtmoparatAH pApakarmabhyo yathA tathA uddezakA (zI0) || avasthitaM 'loka' caturdazarajvAtmakaM karmalokaM vopekSamANAH pazyantaH sarvAsu prAcyAdiSu dikSu vyavasthitA ityevaMpra-ol kArAH 'satya'miti RtaM tapaH saMyamo vA tatra paricite-sthire tasthuH-sthitavantaH, upalakSaNArthatvAt trikAlaviSayatA dra-18 // 195 // STavyA, tatrAtIte kAle anantA api satye tasthuH vartamAne paJcadazasu karmabhUmiSu saGkhyeyAstiSThanti anAgate anantA api sthAsyanti, teSAM cAtItAnAgatavartamAnAnAM satyavatAM yajjJAnaM yo'bhiprAyastadahaM kathayiSyAmi bhavatAM zRNuta yUyaM, || kimbhUtAnAM teSAM?--'vIrANA'mityAdIni vizeSaNAni gatArthAni, kimbhUtaM jJAnamiti cedAha-kiM prazne 'asti' vidyate ?, ko'sau?-'upAdhiH' karmajanitaM vizeSaNaM, tadyathA-nArakastiryagyonaH sukhI duHkhI subhago durbhagaH paryAptako'paryAptaka |ityAdi, Ahosvinna vidyata iti paramatamAzakya ta UcuH-'pazyakasya' samyagvAdAdikamarthaM pUrvopAttaM pazyatIti pazyaH sa eva pazyakastasya karmajanitopAdhina vidyate, ityetadanusAreNAhamapi bravImi na svamanISikayeti / gataH sUtrAnugamaH, tadgatau ca samAptazcaturthoddezako, nayavicArAtidezAt samAptaM samyaktvAdhyayanaM caturthamiti // 0 620 // // 195 // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha lokasArAkhyaM paJcamamadhyayanam / PI uktaM caturthamadhyayanaM, sAmprataM paJcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane samyaktvaM pratipAditaM tadantargata |ca jJAnaM, tadubhayasya ca cAritraphalatvAt tasyaiva ca pradhAnamokSAGgatayA lokasAratvAt tatpratipAdanArthamidamupakramyata ti ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakrame'rthAdhikArI dvedhA, tatrApyadhyayanArthAdhikAro'bhihitaH, uddezArthAdhikAraM tu niyuktikAraH pratipipAdayiSurAhahiMsagavisayAraMbhaga egacarutti na muNI paDhamagaMmi / virao muNitti biie avirayavAI pariggahio // 236 // taie eso apariggaho ya nimvinnakAmabhogo ya / avvattassegacarassa paJcavAyA cautthaMmi // 237 // haraovamo ya tavasaMyamaguttI nissaMgayA ya paMcamae / ummaggavajaNA chaTThagaMmi taha rAgadose ya // 238 // hinastIti hiMsakaH ArambhaNamArambho viSayANAmArambho'syeti viSayArambhakaH, vyadhikaraNasyApi gamakatvAtsamAsaH, Nvulantasya vA yAjakAdidarzanAt samAso, viSayANAmArambhako viSayArambhaka iti, hiMsakazca viSayArambhakazceti vigRhya | samAhAradvandvaH, prAkRtatvAtpuMliGgatA, ayamoM-hiMsakaH prANinAM viSayArambhakazca viSayArtha sAvadyArambhapravRttazca na muniH, tathA viSayArthameva eka eva caratyekacaraH sa ca na muniriti, etadadhikAratrayaM prathamoddezake 1, dvitIye tu hiMsAdipApasthAnakebhyo virato munirbhavatItyayamarthAdhikAraH, vadanazIlo vAdI aviratasya vAdI aviratavAdI parigrahavAn bhavatItyeta Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka. 5 uddezakAra // 196 // cAtroddezake pratipAdayiSyata iti 2, tRtIye tveSa eva virato muniraparigraho bhavatIti nirviNNakAmabhogazcetyayamAdhikAraH 3, caturthe tvavyaktasya-agItArthasya sUtrArthApariniSThitasya pratyapAyA bhavantItyayamarthAdhikAraH 5, paJcamake tu hradopamena sAdhunA bhAvyaM, yathA hi hrado jalabhRto'pratisravaH prazasyo bhavati, evaM sAdhurapi jJAnadarzanacAritrabhRto visrota|sikArahita iti, tathA tapaHsaMyamaguptayo niHsaGgatA cetyayamarthAdhikAraH 5, SaSThe tUnmArgavarjanA-kudRSTiparityAgaH, tathA rAgadveSau ca tyAjyAvityayamarthAdhikAraH 6, iti gAthAtrayArthaH // nAmaniSpanne tu nikSepe'tra dvidhA nAma-AdAnapadena gauNaM ceti, etat dvividhamapi niyuktikAraH pratipAdayitumAha AyANapaeNAvaMti goNNanAmeNa logasArutti / logassa ya sArassa ya caucao hoi nikkhevo // 239 // kA AdIyate-prathamameva gRhyata ityAdAnaM tacca tatpadaM ca AdAnapadaM tena karaNabhUtenAvantItyetanAma, adhyayanAdAvA vantIzabdasyoccAraNAd , guNairniSpanaM gauNaM tacca tannAma ca gauNanAma tena hetunA lokasAra iti, lokasya-caturdazarajjvAtmakasya sAraH-paramArtho lokasAraH dvipadaM nAmetyataH lokasya sArasya ca pratyekaM catuSkako nikSepo bhavati, tadyathA-nAmaloko yasya kasyacilloka iti nAma kriyate, sthApanAlokazcaturdazarajjvAtmakasya lokasya sthApanA gAthAtrayAdavaseyA, taccaitat-tiriaM cauro dosuM chaddosuM aTTha dasa ya ekeke / bArasa dosuM solasa dosuM vIsA ya causuM tu // 1 // puNaravi | |solasa dosuM bArasa dosuM tu huMti nAyavvA / tisu dasa tisu aThaccha ya dosu dosuM tu cattAri // 2 // oyaria loamajjhA cauro cauro ya savvahiM NeyA / tia tia duga duga ekekagaM ca jA sattamIe u // 3 // dravyaloko jIvapudga |196 // Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladharmAdharmAkAzakAlAtmakaH SaDvidhaH bhAvalokastvaudayikAdiSaDbhAvAtmakaH sarvadravyaparyAyAtmako vA / sAro'pi nAmAdi caturvidhaH, tatra nAmasthApane sugamatvAdanAdRtya dravyasArapratipAdanAyAha savvassa thUla gurue majjhe desappahANa sarirAI / dhaNa eraMDe bahare khairaM ca jiNAdurAlAI // 24 // atra pUrvArddhapazcArddhayoryathAsaGkhyaM laganIyaM, sarvasve dhanaM sArabhUtaM, tadyathA-koTisAro'yaM pazcakapardakasAro vA, sthUle eraNDaH sAraH, sArazabdo'tra prakarSavAcI, sthUlAnAM madhye eraNDo bhiNDo vA prakarSabhUtaH, gurutve vajra, madhye khadiraH, deze AmravRkSo veNurvA, pradhAne yo yatra pradhAnabhAvamanubhavati sacitto'citto mizrazceti, sacitto dvipadazcatuSpado'padazceti, dvipadeSu jinaH catuSpadeSu siMhaH apadeSu kalpavRkSaH, acitteSu vaiDUryo maNiH, mizreSu tIrthakara eva vibhUSitaH, zarIreSvIdArika muktigamanayogyatvAdviziSTarUpApattezca, AdigrahaNAt svAmitvakaraNAdhikaraNeSu sAratA yojyA, tadyathA-svAmitve gorasasya ghRtaM sArabhUtaM, karaNatve maNisAreNa mukuTena zobhate rAjA, adhikaraNe dani ghRtaM jale padmamutthitamityAdi gaathaarthH|| bhAvasArapratipAdanAyAhUal bhAve phalasAhaNayA phalao siddhI suhuttamavariTThA / sAhaNaya nANadaMsaNasaMjamatavasA tahiM pagayaM // 241 // __'bhAve' bhAvaviSaye sAre cintyamAne phalasAdhanatA sAraH phalam-arthakriyAvAptistasya sAdhanatA phalasAdhanatA-phalArthamArambhe pravarttanaM tataH phalAvAptiH pradhAnaM, phalato'pyanaikAntikAnAtyantikarUpAt sAMsArikAtsakAzAttadviparyastaM phalaM sAraH, kiM tat ?-siddhiH, kimbhUtA'sau ?-'uttamasukhavariSThA' uttamaM ca tadAtyantikaikAntikAnAbAdhatvAt sukhaM ca Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAKK zrIAcArAjavRttiH (zI.) // 197 // loka.5 uddezakA uttamasukhaM tena variSThA-varatamA, tatsAdhanAni ca gAthAzakalena darzayati-'sAdhanakAni' prakRSTopakArakANi jJAnadarzanasaMyamatapasi, tasmiMzca bhAvasAre siddhayAkhyaphalasAdhane jJAnAdike prakRtaM jJAnadarzanacAritreNa bhAvasArarUpeNAtrAdhikAra iti gaathaarthH|| tasyaiva jJAnAdeH sijhyupAyasya bhAvasAratAM pratipAdayannAha logaMmi kusamaesu ya kaamprigghkumgglggesuN| sAro hu nANadaMsaNatavacaraNaguNA hiyadvAe // 242 // | 'loke' gRhasthaloke kutsitAH samayAH kusamayAH teSu ca, kimbhUteSu ?-kAmaparigraheNa ye kutsitA mArgAsteSu lagneSu, huhetau, yasmAllokaH kAmaparigrahAgrahI gRhasthabhAvameva prazaMsati, vakti ca-gRhAzramasamo dharmo, na bhUto na bhaviSyati / pAlayanti narAH zUrAH, klIbAH paassnnddmaashritaaH||1||' gRhAzramAdhArAzca sarve'pi pASaNDinaH ityevaM mahAmohamohita icchAmadanakAmeSu pravartate, tathA tIrthakA apyaniruddhendriyaprasarA dvirUpakAmAbhiSvaGgiNaH ityatasteSu sAro jJAnadarzanatapazcaraNaguNAH, uttamasukhavariSThasiddhihetutvAt, hitA-siddhistadarthatvAditi gAthArthaH // yato jJAnadarzanatapazcaraNaguNA hitArthatayA sArastasmAtkiM karttavyamityAha caiUNaM saMkapayaM sArapayamiNaM daDheNa pittavvaM / asthi jio paramapayaM jayaNA jA rAgadosehiM / / 243 // 'tyaktvA' projjhya, kiM tat-'zaGkApadaM' kimetanmadArabdhamanuSThAnaM niSphalaM syAdityevaMmbhUto vikalpaH zaGkA tasyAH padaM-nimittakAraNaM taccAharokeSvatyantasUkSmeSvatIndriyeSu kevalAgamagrAhyevartheSu yA saMzItiH-sandeha ityetadrUpaM taccha A // 197 // RAN Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHAHAHAHAHAHAHAHARASHTRA kApadaM vihAya sArapadaM-idaM jJAnAdikaM prAgupanyastaM dRDhena-ananyamanaskena tIthikadambhapratAraNAkSobhyena grAhyaM, tadeva zaGkApadavyudAsakArya gAthAzakalena darzayati-asti jIvaH, asya ca padArthAnAmAdAvupanyAsAjIvapadArthasya ca prAdhAnyAdupalakSaNArthatvAdvA zeSapadArthagraha gaM, asti-vidyate jIvitavAn jIvati jIviSyatIti vA jIvaH zubhAzubhaphalabhokteti, sa ca pratyakSa evAhaMpratyayasAdhyaH, icchAdveSaprayatnAdikAryAnumAnasAdhyo vA, tathA ajIvA api dharmAdharmAkAzapudgalA gatisthityavagAhavyaNukAdiskandhahetavaH santi,evamAnavasaMvarabandhanirjarA api vidyante, pradhAnapuruSArthatvAd AdyantagrahaNe madhyagrahaNatyAvazyaMbhAvitvAdAcaM jIvapadArtha sAkSAdupanyasyAntyaM mokSapadArthamupanyasyati-paramaM ca tatpadaM ca paramapadaM, taccAstIti sambandha iti, asti mokSaH zuddhapadavAcyatvAd bandhasya sapratipakSatvAnmokSAvinAbhAvitvAdvA bandhasyeti, satyapi mokSe yadi tadavAptAvupAyo na syAttato janAH kiM kuryurityatastatkAraNAstitvaM darzayati-'yatanA'yato rAgadveSeSu, rAgadveSopazamAdyaH saMyamo'sAvapyastIti / tadevaM sati jIve paramapade ca zaGkApadavyudAsena jJAnAdikaM sArapadaM dRDhena ||grAhyamiti gAthArthaH // tato'pyaparAparasAraprakarSagatirastIti darzayannupakSepamAha logassa u ko sAro? tassa ya sArassa ko havai saaro?|tss ya sAro sAraM jai jANasi pucchio sAha244 / 'lokasya' caturdazarajavAtmakasya kA sAraH, tasyApi sArasya ko'paraH sAraH, tasyApi sArasArasya sAraM yadi jAnAsi tataH pRSTo mayA kathayeti gaathaarthH|| praznaprativacanArthamAha logassa sAra dhammo dhammapi ya nANasAriyaM viti / nANaM saMjamasAraM saMjamasAraM ca nivvANaM // 245 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA-5 samastasyApi lokasya tAvaddharmaH sAro, dharmamapi jJAnasAraM bruvate, jJAnamapi saMyamasAra, saMyamasyApi sArabhUtaM nirvANa- | loka0 5 rAGgavRttiH |miti gaathaarthH|| ukko nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM, taccedam AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi vipparAmusaMti aTrAe aNaTrAe, eesu ceva vipparAmusaMti, guru se| (zI0) kA uddezakA kAmA, tao se mArate, jao se mArate tao se dUre, neva se aMto neva dUre (sU0 141) // 198 // 'AvantI'tti yAvanto jIvA manuSyA asaMyatA vA syuH, 'keAvaMti'tti kecana 'loke' caturdazarajvAtmake gRhasthAnyatIrthikaloke vA SaDjIvanikAyAn ArambhapravRttA vividham-anekaprakAraM viSayAbhilASitayA 'parAmRzanti' upatApayanti, daNDakazatADanAdibhirghAtayantItyarthaH, kimartha viparAmRzantIti darzayati-'arthAya' arthArtha arthAdvA arthaH-prayojanaM dharmArthakAmarUpaM, karmaNi lyablope paJcamI, arthamuddizya-prayojanamuTaprekSya prANino ghAtayanti, tathAhi-dhamrmanimittaM zaucAthai pRthivIkArya samArabhante, arthArtha kRSyAdi karoti, kAmArthamAbharaNAdi, evaM zreSeSvapi kAyeSu yathAyogaM vAcyaM, anarthAdvA-prayojanamanuddizyaiva tacchIlatayaiva mRgayAdyAH prANyupaghAtakAriNIH kriyAH kurvanti, tadevamarthAdanAdvA prANino hatvA eteSveva-SaDjIvanikAyasthAneSu vividham-anekaprakAraM sUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakAdibhedena tAnekendridAyIn prANinastadupaghAtakAriNaH parAmRzanti, tAn prapIDya teSvevAnekaza utpadyanta itiyAvat , yadivA tatSaDjIvanikAyabAdhA'vAptaM karma teSveva kAyeSUtpadya te taistaiH prakArairudIrNa viparAmRzanti-anubhavantIti, nAgArjunIyAstu paThanti // 198 // -"jAvaMti kei loe chakkAyavahaM samArabhaMti aTThAe aNaTAe vA" ityAdi, gatArtha, syAd-asau kimarthamevaMvidhAni ka BAURU HRAS SHA Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sU. 34 marmANi kurute yAnyasya kAyagatasya vipacyante, taducyate- 'gurU se kAmA' 'se' tasyAparamArthavidaH kAmyanta iti kAmA:zabdAdayaste guravo dustyajatvAt, kAmA hyalpasa svairanavApta puNyopacayairulayituM duSkaramityatastadarthaM kAyeSu pravarttate tatpravRttau ca pApopatrayastadupacayAcca yatsyAsadAha - 'tataH' SaDjIvanikAyaviparAmarzAt paramakAmagurutvAccAsau maraNaM mAraH- AyuSaH kSayastasyAntarvarttate, mRtasya ca punarjanma janmani cAvazyaMbhAvI mRtyurevaM janmamaraNAt saMsArodanvati | majjanonmajjanarUpAnna mucyate / tataH kimaparamityAha - 'jao se' ityAdi, yato'sau mRtyorantastato'sau 'dUre' paramapadopAyAt jJAnAditrayAt tatkAryAdvA mokSAd, yadivA sukhArthI kAmAnna parityajati, tadaparityAge ca mArAntarvarttI, yatazca mArAntarvatIM tato jAtijarAmaraNarogazokAbhibhUtatvAdasau sukhaadduure| yasmAdasau kAmagurustadgurutvAnmArAntarvatIM tadantavarttitvAtkimbhUto bhavatItyata Aha- 'neva se' ityAdi, naivAsau viSayasukhasyAntarvarttate, tadabhilASAparityAgAcca naivAsau dUre, yadivA yasya guravaH kAmAH sa kiM karmmaNo'ntarbahirveti praznAvasare satyAha- 'Neva se ityAdi, naivAsau karmaNo'ntaH- madhye bhinnagranthitvAtsambhAvitAvazyaM bhAvikarmakSayopapatteH, nApyasau dUre dezonakoTIkoTikarmmasthitikatvAt, cAritrAvAtAvapi naivAntarnaiva ca dUre ityetacchakyate vaktuM pUrvoktAdeva kAraNAditi, athavA yenedaM prANAyi kimasAvantarbhUtaH saMsArasyAhozvidbahirvarttate ityAzaGkayAha- 'Neva se' ityAdi, naivAsI saMsArAntaH ghAtikarmmakSayAt nApi dUre adyApi bhavopagrAhi karmmasadbhAvAditi // yo hi bhinnagranthiko durApAvAptasamyaktvaH saMsArArAtIyatIravartI sa kimadhyavasAyI syAdityAha Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 199 // loka05 uddezakaH1 MASSANAKAHARASHIRIAMS se pAsai phusiyamiva kusagge paNunnaM nivaiyaM vAeriyaM, evaM bAlassa jIviyaM maMdassa aviyANao, kUrAI kammAiM bAle pakuvvamANe teNa dukkheNa mUDhe vippariAsamuvei, moheNa gabbhaM maraNAi ei, ettha mohe puNo puNo (sU0 142) 'se pAsaItyAdi, 'saH' apagatamithyAtvapaTalaH samyaktvaprabhAvAvagatasaMsArAsAraH 'pazyati' dRzirupalabdhikriya ityata upalabhate-avagacchati, kiM tat?-'phusiyamiva'tti kuzAgra udakabindumiva bAlasya jIvitamiti sambandhaH, tatkimbhUtamityAha-'paNunna'mityAdi, praNunnam-anavaratAparAparodakaparamANUpacayAt praNunnaM-preritaM vAteneritaM sannipatitaM bhAvini | bhUtavadupacArAnipatadeva nipatitaM, dASTontikaM darzayati evaM miti yathA kuzAgre binduH kSaNasambhAvitasthitikaH evaM bAlasyApi jIvitam, avagatatattvo hi svayamevAvagacchati nApyasau tadabhikAGkSati ato bAlagrahaNaM, bAlo hyajJaH, sa cAjJAnatvAdeva jIvitaM bahu manyate, yata eva vAlo'ta eva mandaH-sadasadvivekApaTuH, yata eva buddhimando'ta eva paramArtha | na jAnAti, ataH paramArthamavijAnata evambhUtaM jIvitamityevaM pazyati / paramArthamajAnaMzca yatkuryAttadAha-kUrANi'ityAdi, 'krUrANi' nirdayAni niranukrozAni 'koNi' anuSThAnAni hiMsAnRtasteyAdIni sakalalokacamatkRtikArINi aSTAdaza vA pApasthAnAni 'bAlaH''ajJaH prakarSeNa kurvANaH, kaJabhiprAye kriyAphale AtmanepadavidhAnAttasyaiva takriyAphalavipAkaM darzayati-'tena' krUrakarmavipAkApAditena duHkhena 'mUDhaH' kiMkartavyatA''kulaH, kena kRtena mamaitadduHkhamupazamaM yA D // 199 // Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REAKERALAKC yAditi mohamohito viparyAsamupaiti-yadeva prANyupaghAtAdi duHkhosAdane kAraNaM tadupazamAya tadeva vidadhAtIti / kiM ca -'moheNa'ityAdi, 'mohaH ajJAnaM mohanIyaM vA mithyAtvakaSAyaviSayAbhilASamayaM tena mohena mohitaH sam karma bannAti, tena ca garbhamavAmoti, tato'pi janma punarbAlakumArayauvanAdivayovizeSAH, punarviSayakaSAyAdinA karmopAdAyAyuSaHkSayAt maraNamavAmoti, AdigrahaNAtpunargamityAdi, narakAdiyAtanAsthAnametItyato'bhidhIyate-'ettha'ityAdi, 'atra' asminnanantarokke 'mohe' mohakArye garbhamaraNAdike paunaHpunyenAnAdikamaparyantaM caturgatikaM saMsArakAntAraM paryaTati, nAsmAdapaitItiyAvat, kathaM punaH saMsAre na bamdhamyAt, taducyate-mithyAtvakaSAyaviSayAbhilASAbhAvAd, asAveva kuto', |viziSTajJAnokhatteH, saiva kuto?, mohAbhAvAt, yadyevamitaretarAzrayatvaM, tathAhi-moho'jJAnaM mohanIyaM vA, tadabhAvo viziSTajJAnotsatteH, sA'pi tadabhAvAditi bhaNatA spaSTameva itaretarAzrayatvamuktaM, tatazca na yAvadviziSTajJAnotpattiH saMvRttA na tAvatkarmazamanAya pravRttiH syAt, naiSa doSaH, arthasaMzayenApi pravRttidarzanAditi / Aha ca saMsayaM pariANao saMsAre parinnAe bhavai, saMsayaM apariyANao saMsAre apari nAe bhavai (sU0 143) 'saMsaya mityAdi, saMzItiH saMzayaH-ubhayAMzAvalambA pratItiH saMzayaH, sa cArthasaMzayo'narthasaMzayazca, iha cArtho moksso| mokSopAyazca, tatra mokSe na saMzayo'sti, paramapadamitipratipAdanAt, tadupAye tu saMzaye'pi pravRttirbhavatyeva, arthasaMza %A4%AAAAAAAA5 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 200 // yasya pravRttyaGgatvAt / anarthastu saMsAraH saMsArakAraNaM ca tatsandehe'pi nivRttiH syAdeva, anarthasaMzayasya nivRttyaGgatvAt ' ataH saMzayamarthAnarthagataM parijAnato heyopAdeyapravRttiH syAdityetadeva paramArthataH saMsAraparijJAnamiti darzayati - tena saMzayaM parijAnatA saMsArazcaturgatikaH tadupAdAnaM vA mithyAtvAviratyAdi anartharUpatayA parijJAtaM bhavati jJaparijJayA, pratyAkhyAnaparijJayA tu parihRtamiti, yastu punaH saMzayaM na jAnIte sa saMsAramapi na jAnAtIti darzayitumAha - 'saMsayaM' ityAdi, 'saMzayaM' sandehaM dvividhamapyaparijAnato heyopAdeyapravRttirna syAt, tadapravRttau ca saMsAro'nityAzucirUpo vyasanopani pAtabahulo niHsAro na jJAto bhavati // kutaH punaretannizcIyate ? yathA tena saMzayavedinA saMsAraH parijJAta iti ?, kimatra nizcetavyaM ?, saMsAraparijJAkAryaviratyupalabdheH, tatra sarvabiratiSThAM viratiM nirdidikSurAha je chee se sAgAriyaM na sevai, kaTTu evamaviyANao biiyA maMdassa bAlayA, laddhA huratthA paDilehAe AgamittA ANavijA aNAsevaNaya tti bemi ( sU0 144 ) 'je chee' ityAdi yazcheko nipuNa upalabdhapuNyapApaH sa 'sAgAriyaM'ti maithunaM na sevate manovAkkAyakarmabhiH, sa eva yathAvasthitasaMsAravedI, yastu punarmohanIyodayAtpArzvasthAdiH tatsevate, sevitvA ca sAtagauravabhayAt kiM kuryAdityAha - 'kaTTu' ityAdi, rahasi maithunaprasaGgaM kRtvA punargurvAdinA pRSTaH sannapalapati, tasya caivamakAryamapalapato'vijJApayato vA kiM syAdityAha- 'biiyA' ityAdi, 'mandasya' abuddhimata ekamakAryAsevanamiyaM bAlatA-ajJAnatA, dvitIyA tadapahnavanaM, mRSA loka0 5 uddezaka 1 // 200 // Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 vAdaH tadakaraNatayA vA punaranutthAnamiti, nAgArjunIyAstu paThanti-"je khalu visae sevaI sevittA vA NAlo-| ei, pareNa vA puTTho niNhavai, ahavA taM paraM saeNa vA doseNa pAviyareNa vA doseNa uvaliMpijatti" sugamaM / yadyevaM| tataH kiM kuryAdityAha-laddhA hu' ityAdi, labdhAnapi kAmAn 'huratthe'tti bahizcitrakSullakAdivattadvipAkaM pratyupekSya cittAdahiH kuryAt, yadivA huzabdo'pizabdArthe, rephAgamaH subvyatyayena dvitIyArthe prathamA, tato'yamoM-labdhAnapyarthyante -abhilaSyanta ityarthAH-zabdAdayastAnupanatAnapi tadvipAkadvAreNa 'pratyupekSya' polocya tataH 'Agamya' jJAtvA darantaM zabdAdiviSayAnuSa, ktvApratyayasyottarakriyAsavyapekSatvAttAM darzayati-tadanAsevanatayA parAnAjJApayet, svato'pi pariharediti, etadahaM bravImi yena mayA pUrvArthavyAvarNanamakAri sa evAhamavyavacchinnasamyagjJAnapravAhaH zabdAdiviSayasvarUpopalambhAt samupajanitajinavacanasaMmada iti / etacca vakSyamANaM bravImIti, tadAha pAsaha ege rUvesu giddhe pariNijamANe, ittha phAse puNo puNo, AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi AraMbhajIvI, eesu ceva AraMbhajIvI, itthavi bAle paripaJcamANe ramaI pAvehiM kammehiM asaraNe saraNaMti mannamANe, ihamegesiM egacariyA bhavai, se bahukohe bahumANe bahumAe bahulobhe bahurae bahunaDe bahusaDhe bahusaMkappe AsavasattI paliucchanne uTTiyavAyaM pavayamANe, mA me kei adakkhU annAyapamAyadoseNaM, sayayaM mUDhe Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) uhAko // 201 // dhamma nAbhijANai, ahA payA mANava ! kaMmakoviyA je aNuvarayA avijAe palima kkhamAhu Avaddameva aNupariyahati tibemi (145) // lokasAre prathamoddezakaH 5-1 // 'pAsaha'ityAdi, he janAH! pazyata yUyamekAntapuSTadharmANo, bahuvacananirdezAdAdyartho gamyate, 'rUpeSu' rUpAdiSvindriyaviSayeSu niHsArakaTuphaleSu 'gRddhAn' adhyupapannAn sataH indriyairviSayAbhimukhaM saMsArAbhimukhaM vA narakAdiyAtanAsthAnakeSu vA pariNIyamAnAn prANina iti / te ca viSayagRnava indriyavazagAH saMsArArNave kimAmuyurityAha-'ettha phAseM'ityAdi, |'atra' asmin saMsAre hRSIkavazagaH san karmapariNatirUpAn sparzAn paunaHpunyena-AvRttyA tAneva teSu teSveva sthAneSu prApnuyAditi / pAThAntaraM vA 'ettha mohe puNo puNo' 'atra' asmin saMsAre 'mohe' ajJAne cAritramohe vA punaH punarbhavatIti / ko'sAvevambhUtaH syAdityata Aha-'AvaMtI'tyAdi, yAvantaH kecana 'loke' gRhasthaloke 'ArambhajIvinaH' sAvadyAnuSThAnasthitikAH, te paunaHpunyena duHkhAnyanubhaveyuriti / ye'pi gRhasthAzritAH sArambhAstIrthikAdayaste'pi taduHkhabhAjina iti darzayati-'eesu'ityAdi, 'eteSu' sAvadyArambhapravRtteSu gRhastheSu zarIrayApanArtha vartamAnastIrthikaH pArzvasthAdirvA |'ArambhajIvI' sAvadyAnuSThAnavRttiH pUrvoktaduHkhabhAg bhavati / AstAM tAvadgRhasthastIrthiko vA, yo'pi saMsArArNavataTadezamavApya samyaktvarataM labdhvA'pi mokSakakAraNaM viratipariNAmaM saphalatAmanItvA karmodayAt so'pi sAvadyAnuSThAyI syAdityAha-'etthavi bAle'ityAdi, 'atra' asminnayahANItasaMyamAbhyupagame 'bAlo' rAgadveSAkulitaH paritapyamAnaH BREARRAAAAAAg // 201 // Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artnertonnnnn 6 paripacyamAno vA viSayapipAsayA ramate, kaiH?-pApaiH karmabhiH, viSayAthai sAvadyAnuSThAne dhRtiM vidhatte, kiM kurvANa ityAha -asaraNa'mityAdi, kAmAgninA pApaivoM kamebhiH paripacyamAnaH sAvadyAnuSThAnamazaraNameva zaraNamiti manyamAno bhogecchA'jJAnatamisrAcchAditadRSTiviparyayaH san bhUyo bhUyo nAnArUpAvedanA anubhavediti / AstAM tAvadanye, pravrajyAmapyabhyupetya kecidviSayapipAsA stAMstAn kalkAcArAnAcarantIti darzayitumAha-ihamegesi'mityAdi, 'iha' manuSyaloke ekeSAM na sarveSAM, caraNaM caryate vA caryA ekasya cayoM ekaco, sA ca prazastetarabhedena dvidhA-sA'pi dravyabhAvabhedAt pratyeka dvidhA, tatra dravyato gRhasthapASaNDikAdeviSayakaSAyanimittamekAkino viharaNaM, bhAvatastu aprazastA na vidyate, sA hi rAgadveSavirahAdbhavati, na ca tadrahitasyAprazastateti / prazastA tu dravyataH pratimApratipannasya gacchanirgatasya sthavirakalpikasya caikAkinaH saGghAdikAryanimittAnnirgatasya, bhAvatastu punA rAgadveSavirahAdbhavati, tatra dravyato bhAvatazcaikacaryA anusannajJAnAnAM tIrthakRtAM pratipannasaMyamAnAm , anye tu caturbhaGgapatitAH, tatrAprazastadravyaikacaryodAharaNaM, tadyathA-pUrvadeze dhAnyapUrakAbhidhAne sanniveze ekastApasaH prathamavayA devakumArasadRzavigrahaH SaSThabhaktena tadbhAmanirgamapathe tapastepe, dvitIyo'pyupagrAma girigahare'STamabhakkena tapaHkarmaNA''tApanAM vidhatte, tasmai ca grAmanirgamapathavartine zItoSNasahiSNave guNairAkRSTo loka AhArAdibhiH saparyayopatiSThate, sa ca tathA lokena pUjyamAno vAgbhirabhiSTrayamAnaH AhArAdinopacaryamANo janamUce-matto'pi giriparisarAtApI duSkarakArakaH, tato'sau lokastena bhUyo bhUyaHprocyamAnastamekAkinaM tApasamadrikuharavAsinaM paryapUjayad, duSkaraM ca paraguNotkIrtanamitikRtvA tasyApi saparyAdikaM vyadhAt , tadevamAbhyAM pUjAkhyA AAAAAAAAAAA% Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) loka05 uddezakAra da // 202 // tyarthamekacaryA vidadhe, ato'prazastA, evamanayA dizA'nye'pyaprazastaikacaryAzritA dRSTAntA yathAsambhavamAyojyA iti| tadevaM sUtrArthe vyAkhyAte sUtrasarzikaniyuktyA niyuktikAro vyAcikhyAsurAha cAro cariyA caraNaM egahra vaMjaNaM tahiM chakkaM / davvaM tu dArusaMkama jalathalacArAiyaM bahuhA // 246 // __ 'cAra' iti 'cara gatibhakSaNayoH' bhAve ghaJ , caryeti 'gadamadacarayamazcAnupasarge' (pA03-1-100) ityanena karmaNi bhAve vA yat , caraNamiti vA, bhAve lyuT , ekaH-abhinno'rtho'syetyekArtha, kiM tat ?-vyaJjana vyajyate-AviSkriyate'rtho'neneti vyaJjana-zabda ityetatpUrvokta zabdatrayamekArtha, ekArthatvAcca na pRthag nikSepaH, 'tatra' cAranikSepe paDhUM, cArasya SaTprakAro nikSepa ityarthaH, tadyathA-nAmasthApanetyAdi, tatra sugamatvAnnAmasthApane anAdRtya jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyacAraM gAthAzakalena darzayati-'davvaM tu' tti tuzabdaH punaHzabdArthe dravyaM punarevambhUtaM bhavati, dArusaGkramazca jalasthalacArazca dArusaGkramajalasthalacArau tAvAdI yasya tadArusamajalasthalacArAdikaM 'bahudhA' anekadhA, tatra dArusaGkamo jale setvAdiH kriyate, sthale vA gartalaGghanAdikaH, jalacAse nAvAdinA, sthalacAro rathAdinA, AdigrahaNAt prAsAdAdau sopAnapatayAdiriti, yadyaddezAddezAntarAvAptaye dravyaM sa sa dravyacAra iti gaathaarthH|| sAmprataM kSetrAdikamAhakhittaM tu jaMmi khitte kAlo kAle jahiM bhave caaro| bhAvaMmi nANadaMsaNacaraNaM tu pasatthamapasatthaM // 247 // kSetra punaryasmin kSetre cAraH kriyate yAvadvA kSetraM caryate sa kSetracAraH, kAlastu yasmin kAle carati yAvantaM vA kAlaM sa kAlacAraH, bhAve tu dvidhA caraNaM-prazastamaprazastaM ca, tatra prazastaM jJAnadarzanacaraNAni, ato'nyadaprazastaM gRhasthAnya 2 // Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakANAmiti gAthArthaH / tadevaM sAmAnyato dravyAdikaM cAraM pradarya prakRtopayogitayA yate vacAraM prazastaM praznadvAreNa darzayitumAha- . AI loge caubvihamI samaNassa caunviho kahaM caaro?| hoI ghiI ahigAro visesao khittakAlesaM // 24 // | 'loke' caturvidhe dravyakSetrakAlabhAvarUpe 'zramaNasya' zrAmyatIti zramaNo-yatistasya kathambhUto dravyAdizcaturvidhazcAraH sthAda, iti prazne nirvacanamAha-bhavati dhRtirityeSo'dhikAraH, dravye tAvadarasavirasapAntarUkSAdike dhRtirbhAvayitavyA, kSetre'pi kutIrthikabhAvite prakRtyabhadrake vA nodvegaH kAryaH, kAle'pi duSkAlAdau yathAlAbhaM santoSiNA bhAvyaM, bhAveDapyAkrozopahasanAdau noddIpitavyaM, vizeSatastu kSetrakAlayoravamayorapi dhRtirbhAvyA, dravyabhAvayorapi prAyastanimittatvAt // punarapi dravyAdikaM vizeSato yatezcAramAha| pAvovarae apariggahe a gurukulanisevae jutte / ummaggavajae rAgadosavirae ya se vihare // 249 // MI 'pApoparataH' pApAt-pApahetoH sAvadyAnuSThAnAddhiMsA'nRtAdattAdAnAbrahmarUpAduparataH pApoparataH, tathA na vidyate pari graho'syetyaparigrahaH, pApoparato'parigrahazceti dravyacAraH, kSetracAramAha-guroH kulaM gurukulaM-gurusAnnidhyaM tatsevako-yuktaH samanvito yAvajjIvaM gurUpadezAdineti, anena kAlacAraH pradarzitaH, sarvakAlaM gurUpadezavidhAyitvopadezAd, bhAvacAramAha-udgato mArgAdunmArgaH-akAryAcaraNaM tadvarjakaH, tathA rAgadveSavirataH sa sAdhurviharet-saMyamAnuSThAnaM kuryAditi, gatA | niyuktiH / sAmprataM sUtramanuzriyate-tatra viSayakaSAyanimittaM yasyaikacaryA syAt sa kimbhUtaH syAdityAha-se bahu kohe' Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka05 zrIAcA- rAvRttiH (zI0) uddezakA // 203 // ityAdi, 'sa' viSayagRnurindriyAnukUlavatyekacaryApratipannastIthiko gRhastho vA paraiH paribhUyamAno bahuH krodho'syeti bahukrodhaH, tathA vandyamAno mAnamudbahata iti bahumAnaH, tathA kurukucAdibhiH kalkatapasA ca vahumAyI, sarvametadAhArAdilobhAtkarotItyato bahulobhaH, yata evamato bahurajAH-bahupApo bahuSu vA''rambhAdiSu rato bahurataH, tathA naTavabhogArtha bahUn veSAn vidhatta iti bahunaTaH, tathA bahubhiH prakAraiH zaTho bahuzaThaH, tathA bahavaH saGkalpA:-kartavyAdhyavasAyA yasya sa bahusaGkalpaH, ityevamanyeSAmapi caurAdInAmekacaryA vAcyeti, sa evambhUtaH kimavasthaH syAdityAha-'Asava' ityAdi, AsravAH-hiMsAdayasteSu saktaM-saGgaM AzravasaktaM tadvidyate yasyAsAvAzravasaktI-hiMsAdyanuSaGgavAn palitaM-karma tenAvacchannaH, karmAvaSTabdha itiyAvat, sa caivambhUto'pi kiM brUyAdityAha-'uhiya'ityAdi, dharmAcaraNAyodyuktaH utthitastadvAda utthitavAdastaM pravadan , tIthiko'pyevamAha-yathA ahamapi pravrajito dharmacaraNAyodyata ityevaM pravadan karmaNA'vacchA-2 dyata iti / sa cotthitavAdI AsraveSu pravarttamAnaH AjIvikAbhayAt kathaM pravartata ityAha-'mA meM'ityAdi, mA mAM 'kecana' anye'drAkSuravadyakAriNamityataH pracchannaMmakArya vidadhAti, etaccAjJAnadoSeNa pramAdadoSeNa vA vidhatta iti / kiM ca-'sayayamityAdi, 'satatam' anavarataM mUDho mohanIyodayAdajJAnAdvA 'dhammai zrutacAritrAkhyaM nAbhijAnAti, na vi|| vecayatItyarthaH / yadyevaM tataH kimityAha-'aTTA' ityAdi, ArtA viSAyakaSAyaiH 'prajAyanta' iti prajAH-jantavaH he ||8 mAnava!, manujasyaivopadezArhatvAnmAnavagrahaNaM, 'karmaNi' aSTaprakAre vibhatsite 'kovidAH' kuzalAH, na dharmAnuSThAna iti, ke punaH te ye satataM dharma nAbhijAnanti karmabandhakovidAzceti?, ata Aha-je aNuvarayA' ityAdi, ye kecanAmi // 203 // Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rdiSTasvarUpAH 'anuparatAH pApAnuSThAnebhyo'nivRttA jJAnadarzanacAritrANi mokSamArga ityeSA vidyA ato viparyayeNAvidyA tayA pari-samantAt mokSamAhuH te dharmma nAbhijAnanta iti sambandhaH, dharmamajAnAnAzca kimApnuyurityAha - 'AvahaM' ityAdi, bhAvAvarttaH - saMsArastamaraghaTTaghaTI yantranyAyenAnuparivarttante, tAsveva narakAdigatiSu bhUyo bhUyo bhavantItiyAvat / itiradhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat / lokasArAdhyayane prathamoddezaka iti // 1 // uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - iha prAguddezake ekacaryApratipanno'pi sAvidyAnuSThAnAdviraterabhAvAcca na munirityuktam, iha tu tadviparyayeNa yathA munibhAvaH syAttathocyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdi sUtram - AvantI keyAvantI loe aNAraMbhajIviNo tesu, etthovarae taM jhosamANe, ayaM saMdhIti adakkhU, je 'imassa viggahassa ayaM khaNetti annesI esa magge AriehiM paape, uTTie no pamAyae, jANittu dukkhaM patteyaM sAyaM, puDhochaMdA iha mANavA puDho dukkhaM paveiyaM se avihiMsamANe aNavayamANe, puTTho phAse vipaNunnae (sU0 146 ) Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 204 // __ 'yAvantaH' kecana 'loke' manuSyaloke 'anArambhajIvinaH' ArambhaH-sAvadyAnuSThAnaM pramattayogo vA, uktaM ca-"AdANe loka. 5 nikkheve bhAsussagge a ThANagamaNAI / savvo pamattajogo samaNassavi hoi AraMbho // 1 // " tadviparyayeNa tvanArambhastena jIvituM zIlaM yeSAM ityanArambhajIvino yatayaH samastArambhanivRttAH teSveva-gRhiSu putrakalatrasvazarIrAdyarthamArambhapravRtteSva kA uddezakAra nArambhajIvino bhavanti, etaduktaM bhavati-sAvadyAnuSThAnapravRtteSu gRhastheSu dehasAdhanArthamanavadyArambhajIvinaH sAdhavaH paGkAdhArapaGkajavannirlepA eva bhavanti / yadyevaM tataH kimityAha-'atra' asmin sAvadyArambhe kartavye 'uparataH saGkucitagAtraH, atra vA''hate dharme vyavasthita uparataH pApArambhAt, kiM kuryAt sa?-'tat' sAvadyAnuSThAnAyAtaM karma 'jhoSayan' kSapayan / munibhAvaM bhajata iti / kimabhisandhAyAtroparataH syAdityAha-'ayaM saMdhI' ityAdi, avivakSitakarmakA apyakarmakA dhAtavo, yathA pazya mRgo dhAvati, evamatrApyadrAkSIdityetakriyAyoge'pyayaM sandhiriti prathamA kRteti, 'aya'miti pratyakSagocarApanna AryakSetrasukulotpattIndriyanirvRttizraddhAsaMvegalakSaNaH 'sandhiH' avasaro mithyAtvakSayAnudayalakSaNo vA samyaktvAvAptihetubhUtakarmavivaralakSaNaH sandhiH zubhAdhyavasAyasandhAnabhUto vA sandhirityenaM svAtmani vyavasthApitamadrAkSIdbhavAnityataH kSaNamapyekaM na pramAdayet na viSayAdipramAdavazago bhUyAt / kazca na pramattaH syAdityAha-'je imassa' ityAdi, 'ya' ityupalabdhatattvaH 'asya' adhyakSasya vizeSeNa gRhyate anenASTaprakAraM karma tadvetarazarIraviziSTaM bAhyendriyeNa gRhyata || iti vigrahaH-audArikaM zarIraM tasya 'ayaM' vArttamAnikakSaNaH evambhUtaH sukhaduHkhAnyatararUpazca gataH evambhUtazca bhAvItyevaM // 204 // 1 AdAne nikSepe bhASAyAmutsarge ca sthAne gamanAdau / sarvaH pramattayogaH zramaNasyApi bhavatyArambhaH // 1 // Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sU. 35 yaH kSaNAnveSaNazIlaH so'nveSI sadA'pramattaH syAditi / svamanISikAparihArArthamAha - 'esa magge' ityAdi, 'eSaH' anantaroko 'mArgo' mokSapathaH 'AryaiH' sarvaheyadharmmArAtIya (tIra) varttibhistIrthakaragaNadharaiH prakarSeNAdau vA veditaH kathitaH pravedita iti / na kevalamanantaroko vakSyamANazca tIrthakaraiH pravedita iti tadAha- 'uTThie' ityAdi, sandhimadhigamyotthito dharmmacaraNAya kSaNamapyekaM na pramAdayet / kiM cAparamadhigamyetyAha - ' jANittu' ityAdi, jJAtvA prANinAM pratyekaM duHkhaM tadupAdAnaM vA karmma tathA pratyekaM sAtaM ca-manaAhnAdi jJAtvA samutthito na pramAdayet / na kevalaM duHkhaM karmma vA pratyekaM, tadupAdAnabhUto'dhyavasAyo'pi prANinAM bhinna eveti darzayitumAha- 'puDho' ityAdi, pRthagU - bhinnaH chandaH - abhiprAyo yeSAM te pRthagchandAH, nAnAbhUtabandhAdhyavasAyasthAnA ityarthaH, 'ihe'ti saMsAre saMjJiloke vA, ke te? - 'mAnavAH' manuSyAH, upalakSaNArthatvAdanye'pi, saMjJinAM pRthaksaGkalpatvAcca tatkAryamapi karmma pRthageva, tatkAraNamapi duHkhaM nAnArUpamiti, kAraNabhede kAryabhedasya avazyaMbhAvitvAditi, ataH pUrvoktaM smArayannAha - 'puDho' ityAdi, duHkhopAdAnabhedAd duHkhamapi prANinAM pRthak praveditaM, sarvasya svakRtakarmmaphalezvaratvAt nAnyakRtamanya upabhuGkte iti / etanmatvA kiM kuryAdityAha - ' se ' ityAdi, 'saH' anArambhajIvI pratyeka sukhaduHkhAdhyavasAyI prANino vividhairupAyairahiMsan tathA'napavadan - anyathaiva vyava - sthitaM vastvanyathA vadannapavadan nApavadan anapavadan, mRSAvAdamabruvannityarthaH, pasya va tasyApi prAkRtatvAdArSatvAdvA lopaH, evaM parasvamagRhNannityAdyapyAyojyam / etadvidhAyI ca kimaparaM kuryAdityAha - 'puTTho' ityAdi, sa paJcamahAvratavyavasthitaH san yathAgRhItapratijJAnirvahaNodyataH spRSTaH parISahopasargaistAn tatkRtAn zItoSNAdisparzAn duHkhasparzAn vA ta Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka05 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezakAra // 205 // sahiSNutayA anAkulo vividhairupAyaiH-prakAraiH saMsArAsArabhAvanAdibhiH prerayet, toraNaM ca samyaksahanaM, na tatkRtayA duHkhAsikayA''tmAnaM bhAvayeditiyAvat // yo hi samyakkaraNatayA parISahAn saheta sa kiMguNaH syAdityAha esa samiyA pariyAe viyAhie, je asattA pAvahiM kammehiM udAhu te AyaMkA phusaMti, iti udAhu dhIre te phAse puTTho ahiyAsai, se pulvipeyaM pacchApeyaM bheuradhamma viddhaMsaNadhammamadhuvaM aNiiyaM asAsayaM cayAvacaiyaM vippariNAmadhamma, pAsaha eyaM rUvasaMdhi / (sU0 147) _ 'eSaH' anantarokto yaH parISahANAM praNodakaH 'samiyA' samyak zamitA vA zamo'syAstIti zamI tadbhAvaH zamitA 'paryAyaH' pravrajyA samyak zamitayA vA paryAyaH-pravrajyA'syeti vigRhya bahuvrIhiH sa samyakparyAyaH zamitAparyAyo vA vyAkhyAto nApara iti / tadevaM parISahopasargAkSobhyatAM pratipAdya vyAdhisahiSNutAM pratipAdayannAha-je asattA' ityAdi, ye'pAkRtamadanatayA samatRNamaNileSTukAJcanAH samatApannAH pApeSu karmasvasaktAH-pApopAdAnAnuSThAnAratAH 'udAhu' kadAcittAn tathAbhUtAn sAdhUna 'AtaGkA' AzujIvitApahAriNaH zUlAdayo byAdhivizeSAH 'spRzanti' abhibhavanti pIDayanti / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'iti udAhu~' ityAdi, 'iti' etadvakSyamANamudAhRtavAn-vyAkRtavAn, 8 ko'sau ?-'dhIroM' dhI:-buddhistayA rAjate, sa ca tIrthakRdgaNadharo vA, kiM tadudAhRtavAn !-tairAtakaiH spRSTaH san Bl // 205 // Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAn parzAna-duHkhAnubhavAn vyAdhivizeSApAditAnadhyAsayet-saheta / kimAkalayyetyAha-'se puva' mityAdi, sa| spRSTaH pIDitaH AzukAribhirAtaretadbhAvayed yathA pUrvamapyetad-asAtAvedanIyavipAkajanitaM duHkhaM mayaiva soDhavyaM, pazcAdapyetanmayaiva sahanIyaM, yataH saMsArodaravivaravartI na vidyata evAsau yasyAsAtAvedanIyavipAkApAditA rogAtakA na bhaveyuH, tathAhi-kevalino'pi mohanIyAdighAticatuSTayakSayAdutpannajJAnasya vedanIyasadbhAvena tadudayAttatsambhava iti, yatazca tIrthakarairapyetadvaddhaspRSTanidhattanikAMcanAvasthAyAtaM kammovazyaM vedyaM nAnyathA tanmokSaH, ato'nyenApyasAtAvedanIyodaye sanatkumAradRSTAntena mayaivaitatsoDhavyamityAkalayya nodvijitavyamiti, uktaM ca "svakRtapariNatAnAM durnayAnAM vipAkA, 1-3-3-4 karmabandhakSaturvidhaH, tadyathA-prakRtibandhaH 1 sthitibandhaH 2 anubhAgabandhaH 3 pradezabandhaH-4, tatra prakRtibandho'STavidhaH, kAnAvaraNIyAcantarA| yAntaH, ete'STAvapi mUlabhedAH, uttarabhedAstu jJAnAvaraNIye paJca, darzanAvaraNIye nava, vedanIye dvau, mohanIye'STAviMzatiH, AyuSazcatvAraH, nAnaH dvicatvAriMzat sapta| SaSTiA trinavatirvA JyuttarazataM vA, gotre dvau, antarAye paJca, iti mUlottaraprakRtibandhaH / sthitibandhe jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyavedanIyAntarAyeSu triMzatkoTIkovya utkRSTA sthitiH, mohanIye saptatikoTAkovyaH, nAmagotrayoviMzatiH, AyuSi 33 sAgaropamANi pUrvakoTitribhAgonAni, nAmagotrayorjaghanyA sthitiraSTau muhUrtAH, vedanIyassa bArasamuhuttA, aMtomuhuttA sesANaM iti sthitibandhaH, zubhAzubhakarmApudgaleghu-"jo raso aNubhAgo buccai tattha subhesu mahuro asubhesu amahuro raso tassa* bandho aNubhAgabaMdho" aNubhAgabandho samatto / pradezAH-karmavargaNAskandhAH teSAM bandhaH jIvapradezaiH samaM vayayaHpiNDavatkSIranIrasambandhavadvA, uktaM ca-"jIvakarmapradezAnAM, yaH sambandhaH parasparam / kRzAnulohabaddhetoH, taM bandhaM jagadurbudhAH // 1 // " spRSTabaddhanidhattanikAcitakAraNabhedAt sa punavaturvidhaH, tathAhisamUhagatAyaHsUcisambandhavat spRSTakarmabandhaH, davarakabadasUcisambandhavadvaddhakarmabandhaH, varSAntaritadavarakabaddhasUcikAsambandhavanidhattakarmabandhaH, animAtagacikAsamavAyamelakavanikAcitakarmabandhaH, 44CCAERONACC0 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 loka.5 uddezakA2 zrIAcA- punarapi sahanIyo'nyatra te nirguNasya / svayamanubhavato'sau duHkhamokSAya sadyo, bhavazatagatiheturjAyate'nicchataste // 1 // " rAGgavRttiH api ca-etadaudArikaM zarIraM suciramapyauSadharasAyanAdyupabRMhitaM mRnmayAmaghaTAdapi niHsArataraM sarvathA sadA vizarAviti (zI0) darzayannAha-'bhiduradhamma'mityAdi, yadivA pUrva pazcAdapyetadaudArikaM zarIraM vakSyamANadharmasvabhAvamityAha-'bhidura dhamma'mityAdi, svayameva bhidyata iti bhiduraH sa dharmo'sya zarIrasyeti bhiduradhammai, idamaudArika zarIraM supoSitamapi // 206 // vedanodayAcchirodaracakSururaHprabhRtyavayaveSu svata eva bhidyata iti bhiduraM, tathA vidhvaMsanadharma pANipAdAdyavayavavidhvaMsanAt, tathA avazyaMbhAvasambhAvitaM triyAmAnte sUryodayavat dhruvaM na tathA yattadadhuvaM, tathA apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatayA kUTasthanityatvena vyavasthitaM sannityaM naivaM yattadanityamiti, tathA tena tena rUpeNodakadhArAvacchazvadbhavatIti zAzvataM tato'nyadazAzvataM, tatheSTAhAropabhogatayA dhRtyupaSTambhAdaudArikazarIravargaNAparamANUpacayAccayaH tadabhAvena tadvicaTanAdapacayaH, |cayApacayau vidyate yasya taccayApacayikam , ata eva vividhaH pariNAmaH-anyathAbhAvAtmako dharmaH-svabhAvo yasya tadvi pariNAmadharma / yatazcaivambhUtamidaM zarIrakamato'syopari ko'nubandhaH kA mUrchA, nAsya kuzalAnuSThAnamRte'nyathA sAphaIPlyamityetadevAha-'pAsaha' ityAdi, pazyatainaM pUrvoktaM rUpasandhi, miduradharmAdyAghrAtaudArikaM paJcendriyanirvRttilAbhAvasarAtmaka, dRSTvA ca vividhAtaGkajanitAn sparzAnadhyAsayediti // etatpazyatazca yatsyAttadAha samuppehamANassa ikkAyayaNarayassa iha vippamukkassa natthi magge virayassa tibemi / (sU0 148) samyagutprekSamANasya-pazyato'nityatAghrAtamidaM zarIramityevamavadhArayato nAsti mArga iti sambandhaH, kiMca-AD MUSALAMSASSOCCASH // 206 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhividhau samastapApArambhebhyaH AtmA Ayatyate - Aniyamyate yasmin kuzalAnuSThAne vA yatnavAn kriyata ityAyatanaM| jJAnAditrayam ekam - advitIyamAyatanamekAyatanaM tatra ratastasya kiM ca- 'iha' zarIre janmani vA vividhaM paramArthabhAvanayA zarIrAnubandhAt pramukto vipramuktastasya 'nAsti' na vidyate, ko'sau ? - 'mArgo' narakatiryamanuSyagamanapaddhatiH, varttamAnasAmIpye varttamAnadarzanAnna bhaviSyatIti nAstItyuktaM, yadivA tasminneva janmani samasta karmakSayopapatternAsti narakAdimArgaH, kasyeti darzayati - 'viratasya' hiMsAdyAzravadvArebhyo nivRttasya, itiradhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat sudhasvAmyAtmAnamAha, yadbhagavatA vIravarddhamAnasvAminA divyajJAnenArthAnupalabhya vAgyogenoktaM tadahaM bhavatAM bravImi na svamativiracaneneti / virata eva munirbhavatyetatpratipAdya sAmpratam 'aviratavAdI parigrahavAni'ti yaduktaM tatpratipAdayannAhaAvaMtI keyAvaMtI logaMsi pariggahAvaMtI, se appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA citamaMtaM vA acittamaMtaM vA eesu caiva pariggahAvaMtI, etadeva egesiM mahanbhayaM bhavai, logavittaM ca NaM uvehAe, ee saMge aviyANao / ( sU0 149 ) yAvantaH kecana loke 'parigrahavantaH' parigrahayuktAH syustata (tra) evambhUtaparigrahasadbhAvAdityAha - 'se appaM vA' ityAdi, tadravyaM yatparigRhyate tadalpaM vA stokaM vA syAt kapardakAdi, bahu vA syAt dhanadhAnyahiraNyagrAmajanapadAdi, aNu vA syAt mUlyatastRNakASThAdi pramANato vajrAdi, sthUlaM vA syAt mUlyataH pramANatazca hastyazvAdi, etacca cittavadvA syAda Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 207 // cittavadveti / etena ca parigraheNa parigrahavantaH santa eteSveva parigrahavatsu gRhastheSvantarvarttino vratino'pi syuH, yadivaiteSveva SaTsu jIvanikAyeSu viSayabhUteSvalpAdiSu vA dravyeSu mUrcchA kurvvantaH parigrahavanto bhavanti, tathA cAvirato | virativAdaM vadannalpAdapi parigrahAt parigrahavAn bhavati, evaM zeSeSvapi vrateSvAyojyam, ekadezAparAdhAdapi sarvAparAdhitAsambhavaH, anivAritAsravatvAt / yadyevamalpenApi parigraheNa parigrahavattvamataH pANipuTabhojino digambarAH sara| jaskaboTikAdayo'parigrahAH syuH, teSAM tadabhAvAt, naitadasti, tadabhAvAdityasiddho hetuH tathAhi - sarajaskAnAmasthyAdiparigrahAdghoTikAnAmapi picchikAdiparigrahAd anta (ntata )zva zarIrAhArAdiparigrahasadbhAvAt, dharmopaSTambhakatvAdadoSa iti ced tad itaratrApi samAnaM, kiM digambarAgrahagraheNeti / etaccAlpAdiparigraheNa parigrahavattvamaparigrahAbhimAninAM cAhArazarIrAdikaM mahate'narthAyeti darzayannAha - 'etadeve' tyAdi etadeva - alpabahutvAdiparigraheNa parigrahavattvamekeSAM parigrahavatAM narakAdgimanahetutvAt sarvasyA vizvAsakAraNAdvA mahAbhayaM bhavati, prakRtiriyaM parigrahasya, yaduta-tadvAn sarvvasmAccakati, yadivaitadeva zarIrAhArAdikamaparasyAtpasyApi pAtratvaktrANAderddhammoMpakaraNasyAbhAvAd gRhigRhe samyagupAyAbhAvAdavidhinA'zuddhamAhArAdikaM bhuJjAnasya karmmabandhajanitamahAbhayahetutvAnmahAbhayaM tathaitaddharmazarIraM samastAcchAdanAbhAvAdvIbhatsaM pareSAM mahAbhayaM tanniravadyavidhipAlanAbhAvAcca mahAbhayamiti / yataH parigraho mahAbhayamato'padizyate - 'logaM' ityAdi, 'lokasya' asaMyatalokasya 'vittaM' dravyamalpAdivizeSaNaviziSTaM cazabdaH punaH zabdArthe, Namiti vAkyAlaGkAre, lokavittaM lokavRttaM vA AhArabhayamaithunaparigrahotkaTasaMjJAtmakaM mahate bhayAya. punarutprekSya-jJAtvA jJaparijJayA pratyAkhyAnapari loka0 5 uddezakaH2 // 207 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJayA pariharet / tasariharjuzca yatsyAttadAha-ee saMge' ityAdi, 'etAn' alpAdidravyaparigrahasaGgAn zarIrAhArAdisagAn vA 'avijAnataH'akurvANasya vA tatparigrahajanitaM mahAbhayaM na syAt // kiM ca se supaDibaddhaM sUvaNIyaMti naccA purisA paramacakkhU viparikamA, eesu ceva baMbhaceraM tibemi, se suyaM ca me ajjhatthayaM ca me-baMdhapamukkho ajjhattheva, ittha virae aNagAre dIharAyaM titikkhae, pamatte bahiyA pAsa, appamatto parivvae, eyaM moNaM sammaM a NuvAsijjAsi tibemi (sU0 150) / lokasArAdhyayane dvitIyoddezakaH 5-2 // 'se' tasya parigrahaparihartuH suSTu pratibaddhaM supratibaddhaM suSTupanItaM sUpanItaM jJAnAdi ityetat jJAtvA 'he puruSa!' mAnava ! paramaM jJAnaM cakSuryasyAsau paramacakSuH mokSakadRSTivA san vividhaM tapo'nuSThAnavidhinA saMyame karmaNi vA parAkramasveti / | atha kimarthaM parAkramaNopadeza ityata Aha-'eesu ceve' tyAdi, ya ime parigrahaviratAH paramacakSuSazcaiteSveva paramArthato brahmacarya nAnyeSu, navavidhabrahmacaryaguptyabhAvAd , yadivA brahmacaryAkhyo'yaM zrutaskandhaH, etadvAcyamapi brahmacarya tadetevevAparigrahavatsu, itiradhikAraparisamAptau, bravImyahaM yaduktaM vakSyamANaM ca sarvajJopadezAdityAha-se suaM ca meM ityAdi, tadyat kathitaM yacca kathayiSyAmi tacchutaM ca mayA tIrthakarasakAzAt tathA Atmanyadhi adhyAtmaM mamaitaccetasi vyavasthitaM, kiM tadadhyAtmani sthitamiti darzayatibandhAtsakAzAtpramokSaH bandhapramokSastathA 'adhyAtmanyeva' brahmacarye Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 208 // vyavasthitasyaiveti / kiM ca - 'ittha' ityAdi, 'atra' asmin parigrahe jighRkSite virataH ko'sau 1 - nAsyAgAraM gRhaM vidyata ityanagAraH, sa evambhUto 'dIrgharAtraM' yAvajjIvaM parigrahAbhAvAt yat kSutpipAsAdikamAgacchati tat 'titikSeta' saheta / punarapyupadezadAnAyAha - 'pamatte' ityAdi, pramattAn - viSayAdibhiH pramAdairbahirddhamrmmAdvyavasthitAn pazya gRhasthatIrthikAdIn / dRSTvA ca kiM kuryAditi darzayati- apramattaH san saMyamAnuSThAne parivrajediti / kiM ca - 'eya' mityAdi, 'etat' pUrvoktaM saMyamAnuSThAnaM muneridaM maunaM sarvajJoktaM samyag 'anuvAsayeH' pratipAlayeH 'iti' adhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat / lokasArAdhyayane dvitIyodezakaH samAptaH ukta dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate-asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantaroktodezake'viratavAdI parigrahavAnityabhihitam, iha tu tadviparyaya ucyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram - AvaMtI yAvaMtI loyaMsi apariggahAvaMtI eesu ceva apariggahAvaMtI, succA vaI mehAvI paMDiyANa nisAmiyA samiyAe dhamme AriehiM paveie jahittha mae saMdhI jhosie evamannattha saMdhI dujjosae bhavai, tamhA bemi no nihaNija vIriyaM / (sU0 151) yAvantaH kecana loke'parigrahavanto viratA yataya ityarthaH, te sarve eteSveva - alpAdiSu dravyeSu tyakteSu satsvaparigraha loka0 5 uddezaka:3 // 208 // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAHAKAKKAKKARAN vanto bhavanti, yadivaiteSveva SaTsu jIvanikAyeSu mamatvAbhAvAdaparigrahA bhavanti / syAt-kathamaparigrahabhAvaH syAdityAha-'soccA' ityAdi 'vaItti suvyatyayena dvitIyArthe prathamA'to vAcaM-tIrthakarAjJAmAgamarUpAM 'zrutvA' Akaye 'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH sazrutiko heyopAdeyaparihArapravRttijJaH, tathA 'paNDitAnAM' gaNadharAcAryAdInAM vidhiniyamAtmaka vacanaM nizamya sacittAcittaparigrahaparityAgAdaparigraho bhavati / syAdetat-kadA punarutpannanirAvaraNajJAnAnAM tIrthakRtAM vAgyogo bhavati yenAsAvAkarNyate ?, ucyate, dharmakathA'vasare, kimbhUtastaiH punardharmaH pravedita ityArekApanodA rthamAha-'samiya'tti 'samatA' samazatrumitratA tayA''ryairddharmaH pravedita iti, ukta ca-"jo caMdaNeNa bAhaM AliMpai vA|| siNA va taccheti / saMthuNai jo a jiMdati mahesiNo tattha samabhAvA // 1 // " yadivA''ryeSu-dezabhASAcaritrA''ryeSu ||6|| samatayA bhagavatA dharmaH praveditaH, tathA coktam-"jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthaI"tyAdi, athavA zamino bhAvaH zamitA tayA sarvaheyadhArAtIyavartibhiH AryaiH prakarSaNAdau vA dharmoM veditaH praveditaH, indriyanoindriyopazamena tIrthakRdbhirddharmaH prajJApita itiyaavt| syAd-anyairapi svAbhiprAyeNa dharmAH praveditA evetyatastavyudAsArthabhagavAnevAha'jahetthe'tyAdi, sadevamanujAyAM parSadi bhagavAnevamAha-yathA'tra mayA jJAnAdiko mokSasandhiH 'jhosio'tti sevita iti, yadivA 'atra' asmin jJAnadarzanacAritrAtmake mokSamArge samabhAvAtmake indriyanoindriyopazamarUpe mayA mumukSuNA | svata eva sandhAna sandhiH-karmasantatiH sandhIyata iti vA bhavAgavAntaramaneneti sandhiH-aSTaprakArakarmasantatirUpaH sa 1 yazcandanena bAhU Alimpati vAsyA cA takSNoti / saMstauti yazca nindati maharSayastatra samabhAvAH // 1 // Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAnavRttiH (zI0) zakA // 209 // SHASHASHISHLASHASHASHASAN jhoSita:-kSapitaH ato ya eva tIrthakRdbhirddharmo'bhihitaH sa eva mokSamArgo nApara ityetadevAha-yathA'tra mayA sandhijhoSitaH evamanyatra-anyatIrthikapraNIte mokSamArge sandhiH-karmasantatirUpaH duryodhyo bhavati-duHkSayo bhavati, asamIcInatayA tadupAyAbhAvAd, yadi nAma bhagavatA'tra karmasandhioSitastataH kimityAha-yasmAdasminneva mArge vyavasthitena mayA'pi vikRSTatareNa tapasA karma kSapitaM tato'nyo'pi mumukSuH saMyamAnuSThAne tapasi ca vIrya 'no nihanyAt' no nigRhayed anigUhitabalavIryo bhUyAd, etadahaM bravImi paramakAruNyAkRSTahRdayaH parahitaikopadezadAyItyetadvIravarddhamAnasvAmyAha, sudharmasvAmI svaziSyANAM kathayati sma // kazcaivambhUtaH syAdityAha je puvvuDhAI no pacchAnivAI, je puvvuDhAI pacchAnivAI, je no puvuTThAyI no pacchA| nivAI, sevi tArisie siyA, je parinnAya logamannesayaMti / (sU0 152) __yaH kazcidviditasaMsArasvabhAvatayA dharmacaraNakapravaNamanAH pUrva-pravrajyA'vasare saMyamAnuSThAnenotthAtuM zIlamasyeti pUrvo sthAyI pazcAcca zraddhAsaMvegatayA vizeSeNa varddhamAnapariNAmo no nipAtI, nipatituM zIlamasyeti vigRhya NiniH nipatanaM 6 vA nipAtaH so'syAstIti nipAtI, siMhatayA niSkrAntaH siMhatayA vihArI ca gaNadharAdivat prathamo bhaGgaH / dvitIya-13 bhaGgaM sUtreNaiva darzayannAha-pUrvamutthAtuM zIlamasyeti pUrvotthAyI, punarvicitratvAt karmapariNatestathAvidhabhavitavyatAniyogAtpazcAnnipAtI syAt, nandiSeNavat, kazciddarzanato'pi goSThAmAhilavaditi / tRtIyabhaGgasya cAbhAvAdanupAdAnaM, // 209 // . Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EKASARIRSANAYAR sa cAyam-'je no punbuDhAyI pacchAnivAtI', tathAhi-utthAne sati nipAto'nipAto vA cintyate, sati dhammiNi dharmacintA, tadutthAnapratiSedhe ca dUrotsAditaiva nipAtacinteti / caturthabhaGgadarzanAya svAha-yo hi no pUrvotthAyI na ca pazcAnnipAtI so'virata eva gRhasthaH sannotthAyI bhavati samyagviraterabhAvAt nApi pazcAnnipAtI utthAnAvinAbhAvi tvAnnipAtasya, zAkyAdayo vA caturthabhaGgapatitA draSTavyAH, teSAmapyubhayAsadbhAvAditi / nanu ca gRhasthA eva caturthabhatAGgapatitA yuktA vaktuM, tathAhi-teSAM sAvadyayogAnuSThAnenAnutthAnatayA pratijJAmandarAropAbhAvAnnipAtAbhAvaH, zAkyAdirapi caturthabhaGgapatita ityata Aha-'so'pi' zAkyAdirgaNaH paJcamahAvratabhArAropaNAbhAvena sAvadyayogAnuSThAnatayA no pUrvotthAyI nipAtasya ca tatpUrvakatvAnnopazcAnnipAtItyatastAdRza eva-gRhasthatulya eva syAd, AsravadvArANAmubhayeSAmapyasaMvRtatvAt , udAyinRpamArakavat / anye'pi ye sAvadhAnuSThAyinaste'pi tAdRkSA eveti darzayannAha-ye'pi svayUthyAH pArzvasthAdayo dvividhayA'pi parijJayA lokaM parijJAya punaH pacanapAcanAdyartha tameva lokamanvAzritA anveSayanti vA te'pi gRhasthatulyA eva bhaveyuH // svamanISikAparihArArthamAha eyaM niyAya muNiNA paveiyaM, iha ANAkaMkhI paMDie aNihe, puvvAvararAyaM jayamANe, sayA sIlaM supehAe suNiyA bhave akAme ajhaMjhe, imeNa ceva jujjhAhi, kiM te jujjheNa bajjhao? (sU0 153) Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka. 5 uddezakaH3 zrIAcA- 'etad yadutthAnanipAtAdikaM prAgupanyastaM tatkevalajJAnAvalokanena 'niyAya'tti jJAtvA 'muninA' tIrthakRtA 'prveditN'| rAGgavRttiH kathitam / idaM cAnyatnaveditamityAha-'iha' asmin maunIndre pravacane vyavasthitaH san 'AjJA' tIrthakaropadezamAkA(zI0) jituM zIlamasyetyAjJAkAGkSI-AgamAnusArapravRttikaH, kazcaivambhUtaH -'paNDitaH' sadasadvivekajJaH 'asnihaH' sneharahitaH / rAgadveSavipramukto'harnizaM gurunirdezavI yanavAn syAdityetadAha-pUrvarAtra-rAtreH prathamo yAmo'pararAtraM-rAtreH pAzcAtyaH // 210 // etadyAmadvayamapi 'yatamAnaH' sadAcAramAcaret , madhyavartiyAmadvayamapi yathoktavidhinA svapana vairAtrAdikaM vidadhyAt, rAtriyatanApratipAdanena cAyapi pratipAditaiva bhavati, AdyantagrahaNe madhyagrahaNasyAvazyaMbhAvitvAt / kiM ca-'sadA' sarvakAlaM 'zIlam' aSTAdazabhedasahasrasaGkhyaM saMyama vA yadivA caturkI zIlaM-mahAvratasamAdhAnaM timro guptayaH pazcendriyadamaH kaSAyanigrahazcetyetacchIlaM samprekSya mokSAGgatayA'nupAlayet nAkSinimeSamAtramapi kAlaM pramAdavazago bhUyAt / kazca zIlasamprekSakaH syAdityAha-yo hi zrutvA zIlasamprekSaNaphalaM niHzIlanivratAnAM ca narakAdipAtavipAkamAkAgamAt, |'bhavet syAt 'akAma' icchAmadanakAmarahita iti, tathA nAsya 'jhaJjhA' mAyA lobhecchA vA vidyata ityajhaJjhaH, kAmajhamjhApratiSedhAcca mohanIyodayaH pratiSiddhaH, tatpratiSedhAcca zIlavAn syAditi, etaduktaM bhavati-dhammai zrutvA syAt a kAmo'jhaJjhazcetyanena cottaraguNA gRhItAH, upalakSaNArthatvAcca mUlaguNA api gRhItAH, tataH syAt ahiMsakaH satyavAdIhAtyAdyapi draSTavyaM / nanu cAnyajjIvAccharIramityevaMbhAvanAyuktasyAnigRhitabalavIryasya parAkramamANasyASTAdazazIlAGgasahasradAdhAriNo'pi me yathopadezaM pravarttamAnasyApi nAzeSakarmamalApagamo'dyApi bhavatItyatastathAbhUtamasAdhAraNakAraNamAcakSva 296K 210 // Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yenAhamAzvevAzeSamalakalaGkarahitaH syAm , ahaM ca bhavadupadezAd api siMhenApi saha yuddhye, na me karmakSayArtha pravRttasya kizcidazakyamastItyatrottaraM sUtreNaivAha-anenaivaudArikeNa zarIreNendriyanoindriyAtmakena viSayasukhapipAsunA svairiNA sArddha yudhyasva, idameva sanmArgAvatAraNato vazIkuru, kimapareNa bAhyataste yuddhena?, antarAriSaDrgakarmaripujayAdvA sarva setsyati bhavato, nAto'paraM duSkaramastIti // kiMtviyameva sAmagrI agAdhasaMsArANave paryaTato bhavakoTisahasreSvapi duSprApeti darzayitumAha juddhArihaM khalu dullahaM, jahittha kusalehiM parinnAvivege bhAsie, cue hu vAle gabbhAisu rajai, assi ceyaM pavuccai, rUvaMsi vA chaNaMsi vA, se hu ege saMviddhapahe muNI, annahA logamuvehamANe, iya kamma pariNAya savvaso se na hiMsai, saMjamaI no pagabbhai, uvehamANo patteyaM sAyaM, vaNNAesI nArabhe kaMcaNaM savvaloe egappamuhe vidisappainne niviNNacArI arae payAsu (sU0 154) etadaudArikaM zarIraM bhAvayuddhArha, khaluravadhAraNe, sa ca bhinnakramo, durlabhameva-duSprApameva, uktaM ca-"nanu punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatAvilasitapratimam // 1 // " ityAdi, pAThAntaraM Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka0 5 uddezakaH3 zrIAcA vA-"juddhAriyaM ca dullahaM" tatrAnArya sAmayuddhaM parIpahAdiripuyuddhaM tvAryaM tad durlabhameva tena yuddhyasva, tato bhavato'ze- rAGgavRttiHpakarmakSayalakSaNo mokSo'cirAdeva bhAvIti bhAvArthaH / tacca bhAvayuddhArha zarIraM labdhvA kazcittenaiva bhavenAzeSakarmakSayaM (zI0) hai vidhatte, marudevIsvAminIva, kazcit saptabhiraSTabhirvA bhavairbharatavat, kazcidapArddhapudgalaparAvartena, aparo na setsyatyeva, kimityevaM yata Aha-yathA yena prakAreNa 'atra' asmin saMsAre 'kuzalaiH' tIrthakRdbhiH 'parijJAvivekaH' parijJAnaviziSTatA, // 211 // kasyacit ko'pyadhyavasAyaH saMsAravaicitryahetuH 'bhASitaH' prajJApitaH, sa ca matimatA tathaivAbhyupagantavya iti / tadeva parijJAnanAnAtvaM darzayannAha-labdhvA'pi durlabhaM manujatvaM prApya ca mokSakagamanahetuM dharma punarapi karmodayAttasmAt cyuto bAlaH' ajJaH 'garbhAdiSu rajyate' garbha AdiryeSAM kumArayauvanAvasthAvizeSANAM te garbhAdayaH teSveva gAyamupayAti, yathaibhiH sArddha mama viyogo mA bhUt ityadhyavasAyI bhavati, yadivA dharmAcyutastatkaroti yena garbhAdiSu yAtanAsthAneSu saGgamupayAti, 'rijaI'tti vA vacitpAThaH, rIyate-gacchatItyarthaH / syAt-koktamidaM ? yat prAg vyAvarNitamityAha-asminiti Arhate pravacane 'etat' pUrvoktaM prakarSaNocyate procyate / etacca vakSyamANamatraivocyate iti darzayannAha-rUpe' cakSurindriyaviSaye'dhyupapanno, vAzabdAdanyatra vA sparzarasAdau 'kSaNe' pravartate, 'kSaNu hiMsAyAM' kSaNanaM kSaNo-hiMsA tasyAM pravattate, vAzabdAdanyatra cAnRtasteyAdAviti, rUpapradhAnatvAdviSayANAM rUpitvAcca rUpopAdAnaM, AsravadvArANAM ca | hiMsApradhAnatvAttadAditvAcca tadupAdAnamiti / bAlo rUpAdiviSayanimittaM dharmAcyutaH san gabhodiSu rajyate, acaahte| mArge idamucyate, yastu punargarbhAdigamanahetuM jJAtvA viSayasaGgaM dharmAdacyuto hiMsAdyAzravadvArebhyo nivarttate sa kiNbhuutH| SAASAASAASASANA // 21 // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdityAha-'sa' jitendriyo, huravadhAraNe, sa evaikaH-advitIyo 'muniH' jagatrayamantA 'saMviddhapathaH' samyagviddhaHtADitaH kSuNNaH panthAH-mokSamArgo jJAnadarzanacAritrAkhyo yena sa tathA, 'saMviddhabhaya'tti vA pAThaH, saMviddhabhayo dRSTabhaya ityarthaH, yo hyAnavadvArebhyo hiMsAdibhyo nivRttaH sa eva muniH kSuNNamokSamArga iti bhAvArthaH / kiM ca-anyena prakAreMNAnyathA-viSayakaSAyAbhibhUtaM hiMsAdikarmasu pravRttaM 'loka' gRhasthalokaM pAkhaNDilokaM vA pacanapAcanaudezikasaJcittA-15 |hArAdipravRttamutprekSamANo'nyathA vA AtmAnaM nivRttAzubhavyApAramutprekSamANaH saMviddhapatho muniH syAt iti / lokaM cAnyathotprekSya kiM kuryAdityAha-'iti' pUrvoktaihetubhiryadvaddhaM karma tadupAdAnaM ca sarvataH parijJAya jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA'pi sarvataH pariharet / kathaM pariharatItyAha-'sa' karmaparihartA kAyavAGmanobhina hinasti jantUna na ghAtayatyaparai pyanumanyate / kiM ca-pApopAdAnapravRttamAtmAnaM saMyamayati, saptadazaprakAraM vA saMyamaM karoti saMyamayati, AcArakibantaM vaitat saMyama ivAcarati saMyamayati / kiM ca-'no pagabbhaI' 'galbha dhArthe' asaMyamakarmasu pravRttaH san na pragalbhasvamAyAti, rahasyapyakAryapravRtto jiheti na dhRSTatAM avalambata iti, upalakSaNArthatvAdasya kSuNNamokSapatho munine krudhyati, na jAtyAdimAnamudvahati, na vazcanAM vidhatte, na lubhyati / kimAkalayyaitatkuryAdityAha-'utprekSamANaH' avagacchan pratyeka prANinAM sAtaM mano'nukUlaM nAnyasukhenAnyaH sukhIti nApi paraduHkhena duHkhItyataHprANino na hiMsyAditi / prANinAM| hai pratyekaM sAtamutprekSamANazca kiM kuryAdityAha-varNyate-prazasyate yena sa varNaH-sAdhukArastadAdezI varNAdezI-vaNAbhilASI san nArabhate kaJcana pApArambhaM sarvasminnapi loke, yadivA-tapaHsaMyamAdikamapyArambhaM yazaHkIrtyarthaM nArabhate, pravacano YASHASHAARIGA MOSSORS Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka05 uddezakA zrIAcA- 1dAvanArthaM tvArabhate, tadudbhAvakAzcAmI-"prAvacanI dharmakathI vAdI naimittikastapasvI ca / vidyAsiddhaH khyAtaH kavirAvRttiH rapi codbhAvakAstvaSTau // 1 // " yadivA varSo-rUpaM tadAdezI-tadabhilASukaH nodvartanAdikAH kriyA Arabheta, kimbhUtaH (zI0) sannetatkuryAdityAha-'eko' mokSo'zeSamalakalaGkarahitatvAt saMyamo vA rAgadveSarahitatvAt tatra pragataM mukhaM yasya sa tathA -mokSe tadupAye vA dattakadRSTirna kaJcana pApArambhamArabheta iti, kiM ca-mokSasaMyamAbhimukhA dik tato'nyA vidik tAM // 212 // prakarSeNa tIrNo vidikpratIrNaH, sa caivambhUtaH sannArambhI syAt, kumArgaparityAgena na pApArambhAnveSI bhavatItyarthaH, kiM ca-caraNaM cAraH-anuSThAnaM nirviNNasya cAro nirviNNacAraH so'syAstIti nirviNNacArI, kuta iti cet , yataH 'prajAsvarataH' prajAyanta iti prajAH-prANinastatrArataH-tadArambhApravRtto nirmamatvo vA, yazca zarIrAdiSvapi mamatvarahitaH sa nirviNNacAryeva bhavati, yadivA prajA:-striyastAsvarataH Arambhe'pi nirvedamAgacchati, kAraNAbhAve kAryasyApyabhAvAditi // yazca prajAsvaraktaH ArambharahitaH sa kimbhUtaH syAdityAha se vasumaM savvasamannAgayapannANeNaM appANeNaM akaraNijjaM pAvakammaM taM no annesI, jaM saMmaMti pAsahA taM moNaMti pAsahA jaM moNaMti pAsahA taM saMmaMti pAsahA, na imaM sakaM siDhilehiM adijjamANehiM guNAsAehiM vaMkasamAyArehiM pamattehiM gAramAvasaMtehiM, muNI moNaM samAyAe dhuNe sarIragaM, paMtaM lUhaM sevaMti vIrA sammattadaMsiNo, esa o // 212 // Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRRRRRRRR hantare muNI, tipaNe mutte virae viyAhie tibemi ( sU0 155) // lokasAre tRtI yoddezakaH // 5-3 // vasu-dravyaM, sa cAtra saMyamastadvidyate yasya sa nivRttArambho munirvasumAn sarva samyaganvAgataM prajJAnaM padArthAvirbhAvaka yasyAtmanastenAtmanA sarvasamanvAgataprajJAnarUpApannena yadakarttavyaM pApakarma tanno kadAcidapyanveSati, upalabdhaparamArtharUpeNAtmanA na sAvadyAnuSThAna vidhAyI syAditi bhAvArthaH / yadeva samyak prajJAnaM tadeva pApakarmavarjanaM, yadeva ca pApakarmavarjanaM tadeva ca samyak prajJAnamityetadgatapratyAgatasUtreNaiva darzayitumAha-samyagiti-samyagjJAnaM samyaktvaM vA tatsahacaritaM, anayoH sahabhAvAdekagrahaNe dvitIyagrahaNaM nyAyyaM, yadidaM samyagjJAnaM samyaktvaM vetyetatpazyata tanmunerbhAvo maunaM-saMyamAnuchAnamityetatpazyata, yacca maunamityetat pazyata tatsamyagjJAnaM naizcayikasamyaktvaM vA pazyata, jJAnasya viratiphalatvAt samyaktvasya cAbhivyaktikAraNatvAt samyaktvajJAnacaraNAnAmekatA'dhyavaseyeti bhAvArthaH / etacca na yena kenacicchakyamanuSThAtumityAha-naitatsamyaktvAditrayaM samyaganuSThAtuM zakyaM, kaiH?-'zithilaiH' alpapariNAmatayA mandavIryaiH saMyamatapaso'tidRDhimarahitairiti, kiM ca-ArdaiH-putrakalatrAdyanuSaGgajanitasnehAdAIkriyamANairetatpUrvoktamazakyamiti sambandhaH, kiM ca-guNAH-zabdAdayasteSvAsvAdo yeSAM te guNAsvAdAstairiti, kiM ca-vakraH samAcAro yeSAM te tathA taiH, mAyAvi-| mirityarthaH, tathA-viSayakaSAyAdipramAdaiH pramattairiti, kiM ca-agAraM-gRhaM tad AdyakSaralopAdgAramityuktaM tadagAramA Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) loka05 | uddezakA3 // 213 // vasadbhiH-sevamAnaiH, pApakarmavarjanarUpaM maunamanuSThAnamazakyamiti sarvatra yojanIyaM / kathaM tarhi zakyamityAha-'muniH' jagatrayasya mantA maunaM-munitvamazeSasAvadyAnuSThAnavarjanarUpaM 'samAdAya' gRhItvA dhunIyAccharIrakamaudArikaM karmazarIraM veti / kathaM ca taDunanamityAha-prAnta-paryuSitaM vallacanakAdyalpaM vA, tadapi rUkSaM vikRterabhAvAt , tat 'sevante' tadabhyavaharanti, ke te?-'vIrAH' karmavidAraNasahiSNavaH, kiMbhUtAH-samyaktvadarzinaH samatvadarzino vA / yazca prAntarUkSasevI sa kiMguNaH syAdityAha-'eSaH' anantaroktavizeSaNaviziSTaH ogho-bhAvaudhaH saMsArastaM taratIti, ko'sau ?-muniH, vartamAnasAmIpye vA vartamAnavadveti tIrNa evAsau, savAhyAbhyantarasaGgAbhAvAnmuktavanmuktaH, kazcaivambhUto?-yaH sAvadyAnuSThAnAdvirata ityevaM vyAkhyAtaH / itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat / lokasArAdhyayane tRtIyoddezakaH parisamApta iti // uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAdyoddezake hiMsakasya viSayArambhakasyaikacarasya munitvAbhAvaH pradarzito, dvitIyatRtIyayostu hiMsAviSayArambhaparigrahavyudAsena tadvato doSa pradarya virata eva munirbhavatItyetatpratipAditam , amiMzca ekacarasyAmunibhAve doSodbhAvanataH kAraNamAha, ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram gAmANugAmaM dUijjamANassa dujAyaM dupparakaMtaM bhavai aviyattassa bhikkhuNo (sU0 156) // 213 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasati bujhyAdIn guNAniti grAmaH, grAmAdanu-pazcAdaparo grAmo grAmAnugrAmastaM, 'dUyamAnasya' anekArthatvAddhAtUnAM viharataH ekAkinaH sAdhoryatsyAt taddarzayati-duSTaM yAtaM duryAtaM, gamanakriyAyA garhA, gacchata evAnukUlapratikUlopasargasadbhAvAdahanakasyeva kRtagatibhedasya duSTavyantarIjaGghAcchedavat, tathA duSTaM parAkAntam-AkAntaM sthAnamekAkino bhavati, sthUlabhadreAzritopakozAgRhasAdhoriveti, yadivA-catuSproSitabhartRkAgRhoSitasAdhoriva, tasya mahAsattvatayA akSobhe'pi duSparAkrAntameveti, etacca na sarvasyaiva duryAtaM duSparAkAntaM ca bhavatItyato vizinaSTi-avyaktasya bhikSoriti, bhikSaNazIlo bhikSustasya, kimbhUtasya?-avyaktasya, sa cAvyaktaH zrutavayobhyAM syAt, tatra zrutAvyakto yenAcAraprakalpo'rthato nAdhigato bhavati gacchagatAnAM tannirgatAnAM tu navamapUrvatRtIyavastviti, vayasA cAvyakta ASoDazavarSAdgacchagatAnAM tannirgatAnAM ca triMzata iti, atra caturbhaGgikA, zrutavayobhyAmavyaktasyaikacaryA na kalpate, saMyamAtmavirAdhanAtaH ityAdyo bhaGgaH, tathA zrutenAvyakto vayasA ca vyaktaH, asyApyekacaryA na kalpate, agItArthatvAdubhayavirAdhanAsadbhAvAditi dvitIyaH, tathA zrutena vyakto vayasA cAvyaktaH, tasyApi na kalpate, bAlatayA sarvaparibhavAspadatvAd vizeSataH stenakuliGgAdInAmiti tRtIyaH, yastUbhayavyaktaH sa sati kAraNe pratimAmekAkivihAritvamabhyudyatavihAraM vA pratipadyatAm , asyApi kAraNAbhAve ekacoM nAnumatA, yatastasyAM guptIryAbhASaNAdiviSayA bahavo doSAH prAduSpanti, tathAhi-e18| kAkI paryaTana yadIryApathaM zodhayati tataH zvAyupayogAzyati tadupayuktazcenneryApathaM zodhayedityAdikAH zeSA api samitayo vAcyAH, anyacca-ajIrNena vAtAdikSobheNa vA vyAdhyudbhave saMyamAtmavirAdhanA pravacanahIlanA ca, tatra yadi Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- karuNApannA gRhasthAH pratijAgaraNaM kuryustahmajJAnatayA SaTkAyopamardanaM kurvANAH saMyamavAdhAmApAdayeyuH, atha na kazcittatra loka0 5 rAvRttiH tathAbhUtaH karttavyodyataH syAt tata AtmavirAdhanA, tathA'tisArAdau mUtrapurISajambAlAntarvartitvAt pravacanahIlanA, pravacanahIlanA, (zI0) // api ca-prAmAdivyavasthitaH san dhigajAtyAdinA kezaluJcitAdyadhikSepeNAdhikSiptaH san parasparopamardakAri daNDAdaNDi uddezakA4 bhaNDanaM vidadhyAt , tacca gacchagatasya na sambhavati, gurvAdyupadezasambhavAt, taduktaM ca-"akkosahaNaNamAraNadhammabhaMsANa // 214 // bAlasulabhANaM / lAbhaM maNNai dhIro jahuttarANaM abhAvaMmi // 1 // " ityevamAdinopadezena gacchAntargato guruNA'nuzAsyate, gacchanirgatasya punardoSA eva kevalA iti, uktaM ca-"sAhamiehiM saMmujaehiM egAgio a jo vihare / AyaMkapaurayAe chakkAyavahami AvaDai // 1 // aigAgiassa dosA itthI sANe taheva paDiNIe / bhikkha'visohi mahavvaya tamhA sabiijae gamaNaM // 2 // " ityAdi, gacchAntarvarttinastu bahavo guNAH, tannizrayA aparasyApi bAlavRddhAderudyatavihArAbhyupagamAt , yathAhi udake samarthastarannaparamapi kASThAdi vilagnaM tArayati, evaM gacche'pyudyatavihAryaparaM sIdantamudyamayati, tadevamekAkino dopAn vIkSya macchAntarvihAriNazca guNAn kAraNAbhAve vyaktenApi naikacaryA vidheyA, kutaH punaravyakke neti sthitaM / nanu ca sati sambhave pratiSedho yukto, na cAsti sambhavaH ekAkivihAritAyAH, ko hi nAma bAliza: sahA-15 hai yAn vihAya samastApAyAspadamekAkivihAritAmabhyupeyAditi, atrocyate, na kiJcidapi karmapariNaterazakyamasti, tathAhi / kaa||14|| AkrozavadhamAraNadharmabhraMzAnAM bAlasulabhAnAm / lAbhaM manyate dhauraH yathottarANAmabhAve // 1 // 2 sAdharmikeSu samyaguyateSu ekAkI ca yo viharet / AtApracuratAyAM SaTrAyavadhe sa patati // 1 // / ekAkino doSAH strI zvA tathaiva pratyanIkaH / bhikSA'vizoSiH mahAmateSu tasmAtsadvitIyena gamanam // 2 // . AAAAAAACK Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - svAtantryagadAgadakalpasya samastavyasanapravAhasetubhUtasyAzeSakalyANaniketanasya zubhAcArAdhArasya gacchasyAntarvarttinaH kacitpramAdaskhalite coditAH avagaNayya sadupadezamaparyAlocya saddharmamavicArya kapAyavipAkakaTukatAmanavadhArya paramArtha pRSThataH kRtvA kulaputratAM vAGmAtrAdapi kecitkopanighnAH sukhaiSiNo'gaNitApado gacchAnnirgacchanti, tatra caihikAmuSmikApAyAnavApnuvantIti uktaM ca - "jaha sAyaraMmi mINA saMkhohaM sAyarassa asahaMtA / NiMti tao suhakAmI NiggayamittA | viNassaMti // 1 // evaM gacchasamudde sAraNavIIhiM coIyA saMtA / NiMti tao suhakAmI mINA va jahA viNassaMti // 2 // gacchaMmi kei purisA sauNI jaha paMjaraMtaraNiruddhA / sAraNavAraNacoiya pAsatthagayA pariharati // 3 // jahA diyApoyamapakkhajAyaM, savAsayA paviumaNaM maNAgaM / tamacAiyA taruNamapattajAyaM, DhaMkAdi avyattagamaM harejA // 4 // evamajAtasUtrivayaH pakSastIrthikadhvAGkSAdibhirvilupyate gacchAlayAnnirgato vAGmAtreNApi coditaH san iti / etaddarzayitumAha vayasAvi ege buiyA kuppaMti mANavA, unnayamANe ya nare mahayA moheNa mujjhai, saMbAhA bahave bhujjo 2 duraikkammA ajANao apAsao, eyaM te mA hou, eyaM kusalassa 1 yathA sAgare mInAH saMkSobhaM sAgarasyAsahamAnAH / nirgacchanti tataH sukhakAmino nirgatamAtrA vinazyanti // 1 // evaM gacchasamudde smAraNavIciminoMditAH santaH / nirgacchanti tataH sukhakAmino mInA iva yathA vinazyanti // 2 // gacche kecit puruSAH zakunayo yathA pajarAntaraniruddhAH / smAraNavAraNacoditAH pArzvasthatAM gatAH parityajanti // 3 // yathA dvijapotamajAtapakSI khakAdAvAsa kAt lavitumanasaM manA / tatrAzaktaM taruNamajAtapatraM, DhaGkAdayo'vyaktagamaM hareyuH (ranti ) // 4 // Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 215 // daMsaNaM, taTThiIe tammuttIe tappurakkAre tassannI tannivesaNe, jayaM vihArI cittanivAI paMthanijjhAI palibAhire, pAsiya pANe gacchijA ( sU0 157 ) kvacittapaHsaMyamAnuSThAnAdAvavasIdantaH pramAdaskhalitA vA gurvAdinA dharmeNa vacasA'pi 'eke' apuSTadharmANaH anavagataparamArthAH 'uktAH' coditAH kupyanti, ke te ? - 'mAnavA' manujAH krodhavazagA bhavanti, bruvate ca kathamahamane neyatAM sAdhUnAM madhye tiraskRtaH, kiM mayA kRtam 1, athavA'nye'pyetatkAriNaH santyeva, mamApyevambhUto'dhikAro'bhUt, dhigme jIvitamityAdi, mahAmohodayena krodhatamisrAcchAditadRSTayaH ujjhitasamucitAcArA ubhayAnyatarAvyaktA mInA iva gacchasamudrAniMgatya vinAzamApnuvanti, yadivA vacasA'pi yathA ka ime luJcitAH malopahatagAtrayaSTayaH pragetanAvasara evAsmAbhirdraSTavyA ityAdinoktA eke krodhAndhAH kupyanti mAnavAH, apizabdAtkAyenApi spRSTAH kupyanti, kupitAzcAdhikaraNAdi kurvantItyevamAdayo doSA avyaktaikacaryAyAM gurvAdiniyAmakAbhAvAtprA duSSyuriti, gurusAnnidhye caivambhUta upadezaH sambhavet, tadyathA - "AkruSTena matimatA tattvArthAnveSaNe matiH kAryA / yadi satyaM kaH kopaH ? syAdanRtaM kiM nu kopena ? // 1 // " tathA - " apakAriNi kopazcetkope kopaH kathaM na te ? / dharmArthakAmamokSANAM prasahya paripanthini // 2 // " ityAdi, kiM punaH kAraNaM vacasA'pyabhihitA aihikAmuSmikA pakArakAriNaH svaparavAdhakasya krodhasyAvakAzaM dadatItyAha-unnato | mAno'syetyunnatamAnaH, unnataM vA''tmAnaM manyata iti, sa caivambhUto 'naro' manuSyo mahatA mohena - prabalamohanIyodayena loka0 5 uddezakaH4 / / 215 // Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAnodayena vA 'muhyati' kAryAkAryavicAravivekavikalo bhavati, sa ca mohamohitaH kenacicchikSaNArthamabhihito mithyAhaSTinA vA vAcA tiraskRto jAtyAdimadasthAnAnyatarasadbhAvenonnatamAnamandarArUDhaH kupyati, mAmapyevamayaM tiraskaroti, dhigme jAti pauruSaM vijJAnaM cetyevamabhimAnagrahagRhIto vAGmAtrAdapi gacchAnnirgacchati, tannirgato vA'dhikaraNAdiviDambanayA''tmAnaM viDambayati, athavonnamyamAnaH kenacit durvidagdhenAho'yaM mahAkulaprasUta AkRtimAn paTuprajJo mRSTavAk samastazAstravettA subhagaH sukhasevyo vetyAdinA vacasA tathyenAtathyena votmAsyamAna unnatamAno garvAdhmAto mahatA cAritramohena muhyati saMsAramohena vohyata iti / tasya connatamAnatayA mahAmohena muhyato mohAcca vADamAtreNApi kupyataH kopAcca gacchanirgatasyAnabhivyaktasya bhikSo mAnugrAmamekAkinaH paryaTato yatsyAttadAha-tasyAvyaktasyaikacarasya paryaTataH sambAdhayantIti sambAdhAH-pIDAH upasargajanitA nAnAprakArAtaDkajanitA vA bhUyo bhUyo bahvayaH syuH, tAzcaikAkinA|'vyaktena niravadyavidhinA 'duratikramA' duratilacanIyAH, kimbhUtasya duratikramA ityAha-tAsAM nAnAprakAranimittotthA|pitAnAM bAdhAnAmatisahanopAyamajAnAnasya samyakkaraNasahanaphalaM cApazyato duratikramaNIyAH pIDA bhavanti, tatazcAtapIDAkUlIbhUtaH sannepaNAmapi layet, prANyupamardamapyanumanyeta, vAkkaNTakanuditaH sannavyaktatayA prajvaleta, naitadbhAvayed yathA matkarmavipAkApAditA etAH pIDAH paro'tra kevalaM nimittabhUtaH, kiM ca-"AtmadrohamamaryAda, mUDhamujjhitasatpatham / sutarAmanukampeta, narakArciSmadindhanam // 1 // " ityAdikA bhAvanA AgamAparimalitamatena bhavediti / etatpradazyaM bhagavAn vineyamAha-'etad' ekacaryApratipannasya vAdhAduratikramaNIyatvamajAnAnasyApazyatazca 'te' tava | Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 216 // madupadezavartino mA bhavatu, AgamAnusAritayA sadA gacchAntarvatI bhavetyarthaH / sudharmasvAmyAha-etat' pUrvotaM tat loka05 'kuzalasya' zrIvarddhamAnasvAmino 'darzanam' abhiprAyo yathA'vyaktasyaikacarasya doSAH satatamAcAryasamIpavartinazca guNA iti / AcAryasamIpavartinA ca kiM vidheyamityAha-tasya-AcAryasya dRSTistadRSTistayA satataM vartitavyaM heyopAdeyArtheSu, uddezakA4 yadivA tasmin saMyame dRSTistadRSTiH, sa eva vA''gamo dRSTistadRSTistayA sarvakAryeSu vyavaharttavyam , tathA-tenoktA sarva-5 saGgebhyo viratirmuktistayA sadA yatitavyam, tathA puraskaraNaM puraskAraH-sarvakAryeSvagrataH sthApanaM, tasya-AcAryasya puraskArastatpuraskArastasmin-tadviSaye yatitavyam , tathA tasya saMjJA tatsaMjJA-tajjJAnaM tadvAMstatsaMjJI sarvakAryeSu syAt, na svamativiracanayA kArya vidadhyAt, tathA tasya-gurornivezanaM-sthAnaM yasyAsau tannivezanaH, sadAgurukulavAsI syAditi bhAvaH / tatra gurukule nivasan kimbhUtaH syAdityAha-yatamAno-yatanayA viharaNazIlo vihArI syAt, yatamAnaH prANyupamardanamakurvan pratyupekSaNAdikAH kriyAH kuryAditi, kiM ca-cittam-AcAryAbhiprAyastena nipatituM-kriyAyAM pravartituM zIlamasyeti cittanipAtI sadA syAditi, tathA guroH kvacidgatasya panthAnaM niryAtuM-pralokituM zIlamasyeti pathani AyI, upalakSaNaM caitat tena suSupsoH saMstArakapralokI bubhukSorAhArAnveSItyAdinA gurorArAdhakaH sadA syAt, kiM capariH-samantAt guroravagrahAt purataH pRSThato vA'vasthAnAtsadA kAryamRte'bAhyaH syAd,etasmAca sUtrAzrayaH IryodezakA nirgatA 8 iti / kiM ca-kacitkAryAdau gurvAdinA preSitaH san dRSTvA prANino yugamAtradRSTistadupaghAtaM pariharan gacchet / kiMca // 216 // se abhikkamamANe paDikkamamANe saMkucamANe pasAremANe viNivaTTamANe saMpalijjamANe, Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sU. 37 egayA guNasamiyassa rIyao kAyasaMphAsaM samaNucinnA egatiyA pANA uddAyaMti, ihalogaveyaNavijjAvaDiyaM, jaM AuTTikayaM kaMmaM taM parinnAya vivegamei, evaM se appamAeNa vivegaM kies veyavI ( sU0 158 ) 'sa' bhikSuH sadA gurvAdezavidhAyI etadvyApAravAn bhavati, tadyathA-abhikrAman gacchan pratikrAman- nivarttamAnaH saGkucan hastapAdAdisaGkocanataH prasArayan hastAdInavayavAn vinivarttamAnaH samastAzubhavyApArAt, samyakU pari:samantAddhastapAdAdInavayavAMstannikSepasthAnAni vA rajoharaNAdinA mRjan parimRjan gurukulavAse vasediti sarvatra samba ndhanIyaM tatra niviSTasya vidhiH- bhUmyAmekamUruM vyavasthApya dvitIyamutkSipya tiSThet, nizcalasthAnA sahiSNutayA bhUmIM pratyupekSya pramArNya ca kukkuTIvijRmbhitadRSTAntena saGkocayet prasArayedvA, svapannapi mayUravatsvapiti, sa kilAnyasattvabhayAdekapArzvazAyI sacetanazca svapiti, nirIkSya ca parivarttanAdikAH kriyA vidhatte, ityevamAdi saMparimRjan sarvAH kriyAH karoti / evaM cApramattatayA pUrvoktAH kriyAH kurvato'pi kadAcidavazyaMbhAvitayA yatsyAttadAha - 'ekadA ' kadAcit, 'guNasamitasya' guNayuktasyApramattatayA yateH 'rIyamANasya' samyaganuSThAnavato'bhikrAmataH parikrAmataH saGkucataH prasArayato vinivarttamAnasya saMparimRjataH kasyAJcidavasthAyAM kAyaH zarIraM tatsaMsparzamanucIrNAH - kAyasaGgamAgatAH sampAtimAdayaH prANinaH eke paritApamAmuvanti eke glAnatAmupayAnti eke'vayava vidhvaMsamApadyante, apazcimAvasthAM tu sUtraiNeva darza Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAvRttiH (zI0) loka. 5 uddezakA4 KASAKARAA%ASNA yati-eke 'prANAH' prANinaH 'apadrAnti' prANairvimucyante, atra ca karmabandhaM prati vicitratA, tathAhi-zailezyavasthAyAM mazakAdInAM kAyasaMsparzena prANatyAge'pi bandhopAdAnakAraNayogAbhAvAnnAsti bandhaH, upazAntakSINamohasayogikevalinA sthitinimittakaSAyAbhAvAt sAmayikaH, apramattayaterjaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTatazcAntaHkoTIkoTIsthitiriti, pramattasya tvanAkuTTikayA'nupetyapravRttasya kacipANyAdyavayavasaMsparzAt prANyupatApanAdau jaghanyataH karmabandha utkRSTatazca prAktana eva vishessittrH| sa ca tenaiva bhavena kSipyata iti sUtreNaiva darzayitumAha-iha-asmin loke-janmani vedanamanubhavanamihalokavedanaM tena vedyam-anubhavanIyamihalokavedanavedyaM tatrApatitamihalokavedanavedyApatitaM, idamuktaM bhavati-pramattayatinA'pi yadakAmataH kRtaM karma kAyasanAdinA tadaihikabhavAnubandhi, tenaiva bhavena kSapyamANatvAd, AkuTIkRtakarmaNi tu yadvidheyaM tadAha-yattu punaH kAkuTTayA kRtam-AgamoktakAraNamantareNopetya prANyupamardena vihitaM tatparijJAya jJaparijJayA 'vivekameti' vivicyate'neneti vivekaH-prAyazcittaM dazavidhaM tasyAnyataraM bhedamupaiti, tadvivekaM vA-abhAvAkhyamupaiti-tatkaroti yena karmaNo'bhAvo bhavati / yathA ca karmaNo viveko bhavati tathA darzayitumAha-'eva'miti vakSyamANena prakAreNa 'se' tasya karmaNaH sAmparAyikasya sadA vedavid 'apramAdena' pramAdAbhAvena dazavidhaprAyazcittAnyatarabhedasamyaganuSThAnena 'vivekam' abhAvaM kIrtayati 'vedavit' tIrthakaro vedavidvA-AgamavidgaNadharazcaturdazapUrvavidveti // kimbhUtaH punarapramAdavAn bhavatItyAha ' se pabhUyadaMsI pabhUyaparinnANe uvasaMte samie sahie sayAjae, duTuM vippaDiveena a-. // 217 // Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ppANaM kimesa jaNo karissai?, esa se paramArAmo jAo logaMmi itthIo, muNiNA hu eyaM paveiyaM, ubbAhijjamANe gAmadhammehiM avi nibbalAsae avi omoyariyaM kujjA avi uhUM ThANaM ThAijA avi gAmANugAmaM duijijjA avi AhAraM vucchidijA avi cae itthIsu maNaM, puvvaM daMDA pacchA phAsA puvvaM phAsA pacchA daMDA, iccee kalahAsaMgakarA bhavaMti, paDilehAe AgamittA ANavijA aNAsevaNAe ttibemi, se no kAhie no pAsaNie no saMpasAraNie no mAmae No kayakirie vaigutte ajjhappasaMtuDe parivajjai sayA pAvaM evaM moNaM samaNuvAsijAsi ttibemi - (sU0 159) // 5-4 // lokasAre cturthH||. 'sa' sAdhuH prabhUtaM pramAdavipAkAdikamatItAnAgatavartamAnaM vA karmavipAkaM draSTuM zIlamasyeti prabhUtadI, sAmpratekSijAtayA na yatkiJcanakArItyarthaH, tathA prabhUtaM sattvarakSaNopAyaparijJAnaM saMsAramokSakAraNaparijJAnaM vA yasya sa prabhUtaparijJAna, yathAvasthitasaMsArasvarUpadarzItyarthaH, kiM ca-upazAntaH kaSAyAnudayAdindriyanoindriyopazamAdvA, tathA paJcabhiH sami-3 tibhiH samitaH samyagvA mokSamArgamitaH samitaH, tathA jJAnAdibhiH sahitA-samanvitaH saha hitena vA sahitaH, 'sadA' Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) BLUEIX // 218 // sarvakAlaM yataH sadAyataH, sa evambhUto'pramatto gurorantikamAvasan pramAdajanitasya karmaNo'ntaM vidhatte / sa ca syA loka05 dhanukUlaparISahopapattau kiM vidadhyAdityAha-'dRSTvA' avalokya strIjanamupasargakaraNAyodyatamAtmAnaM 'viprativedayati' paryAlocayati, tadyathA-samyagdRSTirasmi, tathotkSiptamahAvratabhAraH zaracchazAGkanirmalakulalabdhajanmA akAryAkaraNatayotthita ityevamAtmAnaM paryAlocayati, taM ca strIjanaM kimepa strIjano mama tyaktajIvitAzasyojjhitaihikasukhAbhilASasyopasagargAdikaM kuryAt?, athavA vaiSayikasukhasya duHkhapratIkArarUpatvAt kimeSa strIjanaH sukhaM vidadhyAd ? anyo vA putrakalatrAdiko |jano gama mRtyunA jighRkSitasya vyAdhinA vA''ditsitasya kiM tatpratIkArAdikaM kuryaaditi|| yadivaivaM strIjanasvabhAvaM cintayediti sUtreNaiva darzayati-sa eSa strIjana AramayatItyArAmaH paramazcAsAvArAmazca paramArAmaH jJAtatattvamapi jana hAsavilAsopAGganirIkSaNAdibhirvibbokairmohayatItyarthaH, yAH kAzcanAsmin loke triyaH tA moharUpA vijJAya yAvanna parityajanti tAvatsvata eva parityajet / etacca tIrthakareNa praveditamiti darzayitumAha-muninA' zrIvarddhamAnasvAminosannajJAnenaiva 'etat' pUrvoktaM, yathA striyo bhAvaMbandhanarUpAH, 'praveditaM' prakarSeNAdau vA vyAkhyAtamiti / etacca vakSyamANaM praveditamityAha-ut-prAvalyena mohodayAd bAdhyamAnaH-pIDyamAnaH udAdhyamAnaH, kaiH1-yAmadhammaiH grAmAH-indriyagrAmAsteSAM dharmAH-svabhAvA yathAsvaM viSayeSu pravarttanaM tairudvAdhyamAno gacchAntargataH san gudinA'nuzAsyate, kathamanuzAsyata ityata Aha-apiH sambhAvanAyAM, nirbalaM-niHsAramantaprAntAdikaM yadravyaM tadAzakaH-tadojI syAt , yadivA nirgataM | // 218 // ||balaM-sAmarthyamasyeti nirbalaH evambhUtaH sannAzIta, balAbhAve ca grAmadharmopazamadarzanAd, balAbhAvazcAhArahAnyA syAditi | Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzayati-apyavamaudarya kuryAd, yadi hyantaprAntAzino'pi na mohopazamaH syAt tatastadapi vallacanakAdina dvAtriMzakavalamAtraM gRhNIyAt , tedApyanupazame kAyotsargAdinA kAyaklezaM kuryAdityetaddarzayati-apyUrva sthAnaM tiSThet , zItoSNAdau kAyotsargeNAtApanAM kuryAt , tenApyanupazame grAmAnugrAmamapi viharet , niSkAraNe vihAro niSiddho mohopazamanArtha tu kuryAt, kiMbahunA?, yena yenopAyena viSayecchA nivarttate tattatkuryAt , paryante AhAramapi vyavacchindyAd, api pAtaM vidadhyAt apyuddhandhanaM kuryAt na ca strISu manaH kuryAdityAha ca-apiH samuccaye, strISu yanmanaH pravRttaM tat parityajet , taparityAge hi kAmA dvirUpA api dUrata evaM parityaktA bhavantIti, uktaM ca-"kAma ! jAnAmi te rUpaM, saMkalpAtkila jAyase / na tvAM saMkalpayiSyAmi, tato me na bhaviSyasi // 1 // " kiM punaH kAraNaM strISu mano na vidheyamityAha-strIsaGgapravRttAnAmaparamArthadRzAM 'pUrva' prathamameva tatsaGgAvicchedArthamarthopArjanapravRttasya kRssivaannijyaadikriyaaH||4 kurvato'gaNitakSutpipAsAzItoSNAdiparIpahasyaihikaduHkharUpA daNDAH, te ca strIsambhogAtprathamameva kriyanta iti pUrvamityuktaM, pazcAcca viSayanimittajanitakarmavipAkApAditanarakAdiduHkhavizeSAH sparzA bhavanti, yadivA khyAdyakAryapravRttasya || pUrva daNDapAtAH pazcAddhastapAdacchedAdikAH sparzA bhavanti, yadivA pUrva sparzAH pazcAddaNDapAtA iti, athavA pUrva daNDAHtADanAdikAH pazcAtspoH -sambAdhanAliGganacumbanAdikAH, tadyathA-vandyAnItAvaruddharAjakumArIgavAkSakSiptapatadAvIlagrahaNAdrAjapuruSAvalokanatADanena mUchitarAjakumArItaddarzanato vaNigindradattasyAgrato daNDAH pazcAtsparzA iti, pUrva vA sukhAdisparzAH pazcAddaNDA lalitAGgakasyevAnyeSAM copapatInAmiti / kiM ca-ityete strIsambandhAH kalahaH-saGgrAmasta OMiOMOMOMOM Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka zrIAcArAvRttiH (zI0) uddezakA // 219 // tyaGgAdikaM na pAyakathA vA no kuryAt, evaM pariha miti / punasAmAnamanAsevanayeti, iti trAsaGgaH-saMbandhastatkarA bhavanti, yadivA kalaha-krodhaH AsaGgo-rAga ityato rAgadveSakAriNo bhavanti, yayevaM tataH kiM kuryAdityAha-aihikAmuSmikApAyataH strIsaGgapratyupekSayA 'Agametta'tti jJAtvA AjJApayedAtmAnamanAsevanayeti, itiradhikAraparisamAptau, bravImyahaM tIrthakaravacanAnusAreNa-duHkhaM ca tAH pariharnumiti / punarapi tatsariharaNopAyamAha-sa' strIsaGgaparityAgI strInepathyakathAM zRGgArakathAM vA no kuryAt, evaM ca tAstyaktA bhavanti, tathA-tAsAM narakavIthInAM svargApavargamArgArgalAnAmaGgapratyaGgAdikaM na pazyet , yatastannirIkSyamANaM mahate'narthAya bhavatIti, uktaM ca-"sanmArge tAvadAste prabhavati puruSastAvadevendriyANAM, lajjA tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhrUcApAkRSTamuktAH zravaNapathajuSo nIlapakSmANa ete, yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimuSo dRSTibANAH patanti // 1 // " tathA tAbhirnarakavinambhabhUmibhiH sArddha na samprasAraNaM-paryAlocanamekAnte nijasvamrAdibhirapi kuryAditi, uktaM ca-"mAtrA svanA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra muhyati // 1 // " ityevamAdi, tathA-natAsu svArthaparAsu mamatvaM kuryAt, tathA-kRtA-anuSThitA tadupakAriNI maNDanAdikA kriyA yena sa kRtakriya ityevambhUto na bhUyAt, na strINAM vaiyAvRttyaM kuryAt , kAyayoganirodha iti bhAvaH, tathA tathaitAH zubhAnuSThAnaparipanthinIna vADmAtreNApyAlapediti vAgyoganirodhaH, tathA-Atmanyadhi adhyAtma-manastena saMvRtto'dhyAtmasaMvRttaH-strIbhogAdattamanAH sUtrArthopayuktaniruddhamanoyogaH, evambhUtazca kimaparaM kuryAdityAha-pariH-samantAt varjayet-pariharet 'sadA sarvakAlaM 'pApa' kilviSaM tadupAdAnaM vA karma, upasaM // 219 // Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haraNArthamAha-etad' yaduddezakAderArabhyoktaM, muneridaM maunaM munibhAvo vA tadAtmani samanuvAsayeH-Atmani viddhyaaH|| itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat / lokasArAdhyayane caturthoddezakaH prismaaptH|| uktazcaturthoddezakaH, sAmprataM paJcama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarodezake'vyaktasyaikacarasya pratyapAyAH pradarzitAH, atastAn parijihIrSuNA sadA''cAryasevinA bhavitavyam , AcAryeNa ca idopamena bhAvyaM, tadantevAsinA ca tapaHsaMyamaguptena niHsaGgena ca viharttavyamiti, etatpratipAdanasambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram se bemi taMjahA-avi harae paDipuNNe samaMsi bhome ciTai uvasaMtarae sArakkhamANe, se ciTui soyamajjhagae se pAsa savvao gutte, pAsa loe mahesiNo je ya pannANamaMtA pabuddhA ArambhovarayA sammameyaMti pAsaha, kAlassa kaMkhAe parivvayaMti ttibemi (sU0 160) | sezabdastacchabdArthe, yadguNa AcAryoM bhavati tadahaM tIrthakaropadezAnusAreNa bravImIti, tadyatheti vAkyopanyAsArthe, apizabdo bhaGgasamuccayArthaH, te cAmI bhaGgAH-eko hudo-jalAzayaH parigalatsrotAH paryAgalatsrotAca, sItAsIto Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 22 // dApravAhahUdavat , aparastu parigalatsrotAH no paryAgalasrotAH, padmadavat , tathA paro no parigalasrotAH paryAgala-1|| loka05 srotAzca, lavaNodadhivat, aparastu no parigalatsrotA no paryAgalasrotAca, manuSyalokAhiH samudravat / tatrAcAryaH uddezakaH5 zrutamaGgIkRtya prathamabhaGgapatitaH, zrutasya dAnagrahaNasadbhAvAt, sAmparAyikakApekSayA tu dvitIyabhaGgapatitaH, kaSAyodayAbhAvena grahaNAbhAvAttapaHkAyotsargAdinA kSapaNopapattezceti, AlocanAmaGgIkRtya tRtIyabhaGgApatitaH, AlocanAyA apratizrAvitvAt , kumArga prati caturthabhaGgapatitaH, kumArgasya hi pravezanirgamAbhAvAt, yadivA dhammibhedena bhaGgA yojyante-tatra sthavirakalpikAcAryAH prathamabhaGgapatitAH, dvitIyabhaGgapatitastIrthakRt , tRtIyabhaGgasthastvahAlandikaH, saca kvacidarthAparisamAptAvAcAryAdenirNayasadbhAvAt , pratyekabuddhAstUbhayAbhAvAccaturthabhaGgasthA iti, iha punaH prathamabhaGgapatitenobhayasadbhAvinA'dhikAraH, tathAbhUtasyaivAyaM dadRSTAntaH, sa ca ido nirmalajalasya 'pratipUrNo' jalajaH sarvanujairupazobhitaH same bhUbhAge vidyamAnodakanirgamapravezo nityameva tiSThati, na kadAcicchoSamupayAti, sukhottArAvatArasamanvitaH, upazAntam-apagataM rajaH kAlupyApAdakaM yasya sa tathA, nAnAvidhAMzca yAdasAM gaNAn saMrakSan saha vA yAdogaNairAtmAnamArakSan-pratipAlayana sArakSan tiSThatItyeSA kriyA prakRtaiva / yathA cAsau hradastathA''cAryo'pIti drshyti-sH'| ARRORAGAR Cl // 22 // 1 udakAH karo yAvatakAlena zuSyati tajjaghanya landaM tata ArabhyotkRSTa pazcarAtriMdivalakSaNaM landa, tadatra gRhyate, utkRSTalandasyAnatikameNa carantIti yathAlandikAH, pacako gaNo'muM kalpa pratipadyate, mAsakalpakSetraM ca gRhapaTidArAbhiH pativAdhIbhirjinakalpikavatparikalpayanti. 2 paryAgalasrotovadaryApekSayA grAhakatvAt tRtIyabhApatita iti gamyam. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryaH prathamabhaGgapatitaH paJcavidhAcArasamanvito'STavidhAcAryasampadupetaH, [ tadyathA - " AdhAra sua sarIre vayaNe vAyaNa maI paogamaI / ee susaMpayA khalu aThThamiA saGgahaparinnA // 1 // " ] SaTtrizadguNagaNAdhAro hRdakalpo nirmalajJAnapratipUrNaH same bhUbhAga iti saMsaktAdidoSarahite sukhavihAre kSetre samo vA jJAnadarzanacAritrAkhyo mokSamArgaH upazamavatAM tatra tiSThati-samadhyAste, kiMbhUtaH ? - 'upazAntarajA' upazAntamohanIya iti, kiM kurvan ? - jIvanikAyAn rakSan svataH paratazca sadupadezadAnato narakAdipAtAdveti, 'srotomadhyagata' ityanena prathamabhaGgapatitaM sthavirAcAryamAha, tasya hi zrutArthadAnagrahaNasadbhAvAt srotomadhyagatatvam, sa ca kimbhUtaH syAdityAha - 'saH' AcAryo'kSobhyaidakalpaH 'sarvataH sarvaprakAratayendriyanoindriyarUpayA guhayA gupta ityetatpazya AcAryavyatirekeNAnye'pyevambhUtA bahavaH sAdhavaH sambhavantI| tyetannirdidikSurAha - iha manuSyaloke pUrvavyAvarNitasvarUpAH 'maharSayo' mahAmunayaH santi, ityetatpazya, kimbhUtAste maharSaya ityata Aha-na kevalamAcAryA hadakalpA ye cAnye sAdhavaste'pi idakalpAH, kimbhUtAH 1-prakarSeNa jJAyate'neneti pra| jJAnaM svaparAvabhAsakatvAdAgamastadvantaH prajJAnavantaH Agamasya vettAra ityarthaH, tajjJA api mohodayAt kaciddhetudAharaNAsambhave jJeyagahanatayA saMzayAnAH na samyak zraddhAnaM vidadhyurityato vizinaSTi - 'prabuddhAH' prakarSeNa yathaiva tIrthakRdAha tathaivAvagatatattvAH prabuddhAH, tathAbhUtA api karmmagurutvAnna sAvadyAnuSThAnaviratiM kuryurityato vizeSayati- 'ArambhoparatAH' ArambhaH - sAvadyo yogastasmAduparatA ArambhoparatAH, etacca na maduparodhena grAhyam api tu svataM eva ku 1 AcAraH zrutaM zarIraM vacanaM vAcanA matiH prayogamatiH / etAH susaMpadaH khalu aSTamI saMprahRparijJA // 1 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 221 // zAgrIyayA buddhyA vicAryamityAha-etadyanmayA proktaM tatsamyag madhyasthA bhUtvA samaryAdaM yUyamapi pazyata / api caitasa-8 loka05 zyata-kAla:' samAdhimaraNakAlastadabhikAsanyA sAdhavo mokSAdhvani saMyame pariH-samantAdjanti parivrajanti-udyacchanti, itiradhikAraparisamAptau, bravImItyetatprakaraNoddezakAdhyayanazrutaskandhAGgaparisamAptau prayujyate, tadihAdhikArapari uddezakA5 samAptau draSTavyamiti // AcAryAdhikAraM parisamApayya vineyavaktavyatAmAha vitigicchasamAvanneNaM appANeNaM no lahai samAhi, siyA vege aNugacchaMti asitA vege anugacchaMti, aNugacchamANehiM aNaNugacchamANe kahaM na nivije ? (sU0 161) | vicikitsA yA cittaviplutiH yathA idamapyastItyevamAkArA yuktyA samupapanne'pyarthe mativibhramo mohodayAdbhavati, tathAhi-asya mahatastapaHklezasya sikatAkaNakavalaniHsvAdasya syAt saphalatA na veti ? kRSIbalAdikriyAyA ubhayathA|'pyupalabdheriti, iyaM ca matimithyAtvAMzAnuvedhAdbhavati jJeyagahanatvAcca, tathAhi-arthastrividhaH-sukhAdhigamo duradhiga-13 mo'nadhigamazca zrotAraM prati bhidyate, tatra sukhAdhigamo yathA cakSuSmatazcitrakarmanipuNasya rUpasiddhiH duradhigamastvanipuNasya anadhigamastvandhasya, tatrAnadhigamarUpo'vastveva, sukhAdhigamastu vicikitsAyA viSaya eva na bhavati, dezakAlasvabhAvaviprakRSTastu vicikitsAgocarIbhavati, tasmin dharmAdharmAkAzAdau yA vicikitseti, yadivA 'viigicchatti viddhajjugupsA, vidvAMsaH-sAdhavo viditasaMsArasvabhAvAH parityaktasamastasaGgAsteSAM jugupsA-nindA asnAnAt prasvedajalaklinna // 22 // Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SALARGASAA malatvAhurgandhivapuSastAnnindati-ko doSaH syAdyadi prAsukena vAriNA'GgazAlanaM kurvIrannityAdi jugupsA tAM vicikitsA | vidvajjugupsAM vA samyagApatraH-prAptaH AtmA yasya sa tathA tena vicikitsAsamApannenAtmanA nopalabhate 'samAdhi' cittasvAsthya jJAnadarzanacAritrAtmako vA samAdhistaM na labhate, vicikitsAkaluSi tAntaHkaraNo hi kathayato'pyAcAryasya samyaktvAkhyAM bodhi nAvAmoti / yazcAvAmoti sa gRhastho vA syAdyatiti darzayitumAha-'sitAH' putrakalatrAdibhiravabaddhAH, vAzabda uttarApekSayA pakSAntaramAha, 'eke' laghukarmANaH samyaktvaM pratipAdayantamAcAryamanugacchanti-AcAryoktaM pratipadyante, tathA 'asitA vA' gRhavAsavimuktA vA 'eke' vicikitsAdirahitA AcAryamArgamanugacchanti / teSAM ca madhye | yadi kazcit kaGkaTukadezyaH syAt sa tAn prabhUtAnanapAcInamArgapratipannAnavalokyAsAvapi karmavivarataH pratipadyetApIti darzayitumAha-AcAryoktaM samyaktvamanugacchadbhirviratAvirataiH saha saMvasaMstairvA codyamAno'nanugacchan-apratipadyamAnaH kathaM na nirvedaM gacched?, asadanuSThAnasya mithyAtvAdirUpAM vicikitsA parityajyAcAryoktaM samyaktvameva pratipadyatetyarthaH, yadivA sitAsitairAcAryoktamanugacchadbhiH-avagacchadbhirbudhyamAnaiH sadbhiH kazcidajJAnodayAnmatijADyatayA kSapakAdizcirapravrajito'pyananugacchan-anavadhArayan kathaM na nirvigheta?, na nirvedaM tapaHsaMyamayorgacchet , nirviNNazcedamapi bhAva-18 yet, yathA-nAhaM bhavyaH syAM na ca me saMyatabhAvo'pyastIti, yataH sphuTavikaTamapi kathitaM nAvagacchAmi, evaM ca nirvi|NNasyAcAryAH samAdhimAhuH-yathA-bhoH sAdho! mA viSAdamavalambiSThAH, bhavyo bhavAn , yato bhavatA samyaktvamabhyupagataM tacca na granthibhedamRte, tadbhedazca na bhavyatvamRte, abhavyasya hi bhavyAbhavyazaGkAyA abhAvAditi bhaavH|| kiM cAyaM vira-18 % Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka. 5 uddezaka.5 // 222 // KASARAKAKASARAKAR tipariNAmo dvAdazakaSAyakSayopazamAdyanyatamasadbhAve sati bhavati, sa ca bhavatA'vAptaH, tadevaM darzanacAritramohanIye bhavataH kSayopazama samAgate, darzanacAritrAnyathAnupapatteH, yatpunaH kathyamAne'pi samastapadArthAvagatirna bhavati tajjJAnAvaraNIyavijRmbhitaM, tatra ca zraddhAnarUpaM smyktvmaalmbnmityaah|| tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM (sU0 162) yatra kvacitsvasamayaparasamayajJAcAryAbhAvAt sUkSmavyavahitAtIndriyapadArtheSUbhayasiddhadRSTAntasamyagahetvabhAvAce jJAnAvaraNIyodayena samyagjJAnAbhAve'pi zaGkAvicikitsAdirahita idaM bhAvayet, yathA-tadevaikaM satyam-avitathaM, 'niHzaGka'miti ahaMdukteSvatyantasUkSmavatIndriyeSu kevalAgamagrAhyeSvartheSvevaM syAt evaM vA ityevamAkArA saMzItiH zaGkA nirgatA zaGkA yasmin pravedane tanniHzaGka, yatkimapi dharmAdharmAkAzapudgalAdi praveditaM, kaiH?-'jinaiH'tIrthakarai rAgadveSajayanazIlaiH, tattathyamevetyevambhUtaM zraddhAnaM vidheyaM samyakpadArthAnavagame'pi, na punarvicikitsA kAryeti / kiM yaterapi vicikitsA syAyenedamabhidhIyate ?, saMsArAntarvatino mohodayAttatkiM? yanna syAditi, tathA cAgamaH-"asthi NaM bhaMte! samaNAvi niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM vedeti!, haMtA asthi, kahannaM samaNAvi NiggaMthA kaMkhAmohaNijja kammaM veyaMti', goamA! asti bhadanta ! dhamaNA api nirgranthAH kAhAmohanIyaM karma vedayanti !, hanta asti, kathaM zramaNA bhapi nirmanyAH kADAmohanIyaM karma vedayanti, gautama! teSu teSu jJAnAntareSu caritrAntareSu zahitAH kADitA vicikitsAsamApanA bhedasamApatrAH kAnuSyasamApanAH, evaM balu gautama! zramaNA api niyanyAH kAhAmohanIyaM karma vedayanti, tatrAlambanaM 'tadeva satyaM nizza yajinaiH praveditam / atha nUnaM bhadanta! evaM mano dhArayan mAjJAyA ArAdhako bhavati!, hanta gautama! evaM mano dhArayan AjJAyA ArAdhako bhavati. // 222 // Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tesu tesu nANantaresu carittaresu saMkiyA kaMkhiyA viigicchAsamAvannA bheyasamAvannA kalusasamAvannA, evaM khalu goyamA!| samaNAvi niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM vedaMti, tatthAlaMbaNaM 'tameva saccaM NIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM,' se guNaM bhaMte / evaM maNaM dhAremANe ANAe ArAhae bhavati?, haMtA goamA! evaM maNaM dhAremANe ANAe ArAhae bhavati" kiM cAnyat ? -"vItarAgA hi sarvajJA, mithyA na bruvate kvacit / yasmAttasmAdacasteSAM, tathyaM bhUtArthadarzanam // 1 // " ityAdi // sA punarvicikitsA pravijiporbhavatyAgamAparikarmitamateH, tatrApyetatpUrvoktaM bhAvayitavyamityAha savissa NaM samaNunnassa saMpavvayamANassa samiyaMti mannamANassa egayA samiyA hoi 1, samiyaMti mannamANassa egayA asamiyA hoi 2, asamiyaMti mannamANassa egayA samiyA hoi 3, asamiyaMti mannamANassa egayA asamiyA hoi 4, samiyaMti mannamA-. mANassa samiyA vA asamiyA vA samiA hoi uvehAe 5; asamiyaMti mannamANassa samiyA vA asamiyA vA asamiyA hoi uvehAe 6, uvehamANo aNuvehamANaM bUyA-uvehAhi samiyAe, iccevaM tattha saMdhI jhosio bhavai, se uTriyassa Thiyassa gaI samaNupAsaha, itthavi bAlabhAve appANaM no uvadaMsijjA (sU0 163) Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 223 // SARKARRANG zraddhA-dharmecchA sA vidyate yasyAsau zraddhAvAMstasya 'samanujJasya' saMvignavihAribhirbhAvitasya saMvignAdibhirvA guNaiH pratra- loka05 jyAhasya 'saMpravrajataH' samyakpravrajyAmabhyupagacchato vicikitsA-zaGkA bhavet , tatraitasya samyagjIvAdipadArthAvadhAraNAzatasyedamupadeSTavyam , yathA-tadeva satyaM niHzakaM yajinaiH praveditamiti, tadevaM pravrajyAvasare tadeva niHzaGka yajinaiH prave-14 uddezakaH5 |ditamityevaM yathopadezaM pravarttamAnasya pravarddhamAnakaNDakasya sata uttarakAlamapi tadadhikatA tatsamatA tanyUnatA tadabhAvo vA syAdityevaMrUpAM vicitrapariNAmatAM darzayitumAha-tasya zraddhAvataH samanujJasya saMpravrajatastadeva niHzakaM yajinaiH praveditamityetatsamyagityevaM manyamAnasya 'ekadA' ityuttarakAlamapi zaGkAkAsAvicikitsAdirahitatayA samyageva bhavati-na tIrthakarabhASite zaGkAdyutpadyata iti / kasyacittu pravrajyAvasare zraddhAnusAritayA samyagiti manyamAnasya taduttarakAlamadhItAnvIkSikIkasya durgRhItahetudRSTAntalezasya jJeyagahanatAvyAkulitamateH 'ekadeti mithyAtvAMzodaye'samyagiti bhavati, tathAhi-asau sarvanayasamUhAbhiprAyatayA anantadharmAdhyAsitavastuprasAdhane sati mohAdekanayAbhiprAyeNaikAMzasAdhanAya || prakramate, yadi nityaM kathamanityamanityaM cetkathaM nityamiti, parasparaparihAralakSaNatayA'nayoravasthAnAt, tathAhi-apracyutAnusannasthiraikasvabhAvaM hi nityam ato'nyatpratikSaNavizarArurUpamanityamityevamAdikamasamyagbhAvamupayAti, na punarvivecayati, yathA anantadharmAdhyAsitaM vastu sarvanayasamUhAtmakaM ca darzanamatigahanaM mandadhiyAM zraddhAgamyameva na hetukSobhyamiti, uktaM ca-"sarvernayairniyatanaigamasaGgrahAdyairekaikazI vihitatIrthikazAsanairyat / niSThAM gataM bahuvidhairgamaparyayaite, 3 // |zraddheyameva vacanaM na tu hetugamyam // 1 // " ityAdi, yato hetuH pravartamAnaH ekanayAbhiprAyeNa pravartate, ekaM. ca dharma Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANSKROSANSAMSUSNESS sAdhayet , sarvadharmaprasAdhakasya hetorasambhavAditi / punarapi vicitrabhAvanAmAha-kasyacit mithyAtvalezAnuviddhasya kathaM paudgalikaH zabda ityAdikamasamyagiti manyamAnasya 'ekadeti mithyAtvaparamANUpazamatayA zaGkAvicikitsAdyabhAve gurvAdhupadezataH samyagipti bhavati, yadi hi paudgalikaH zabdo na syAt tatastaskRtAvanugrahopaghAtau zravaNendriyasya na syAtAm , amUrtatvAdAkAzavadityAdikaM samyag bhavati 3 / kasyacittvAgamAparimilitamateH kathamekenaiva samayena paramANorlokAntagamanamityAdikamasamyagiti manyamAnasyaikadeti-kuhetuvitarkAvirbhAvAvasare nitarAmasamyageva bhavati, tathAhi-caturdazarajvAtmakasya lokasyAdyantAkAzapradezayoH samayAbhedatayA yaugapadyasaMsparzAt tAvanmAtratA paramANoH syAt, pradezayorlokAntadvayagatayovaikyamityAdikamasamyagiti bhavati, na tvasau svAgrahAviSTa etadbhAvayati, yathA-vinasApariNAmena zIghragatitvAt paramANorekasamayenAsakhyeyapradezAtikramaNaM, yathA hi aGgalidravyamekasamayenAsaGkhyayAnapyAkAzapradezAnati|layati, etadeva kuta iti cet, na hi dRSTe'nupapannaM nAma, na ca sakalapramANapraSThapratyakSasiddhe'rthe'numAnamanveSTavyaM, tathAhiyadyanekapradezAtikramaNaM sAmayikaM na bhavet tato'GgalamAtramapi kSetramasaGkhye yasamayAtikramaNIyaM syAt, tathA ca sati raSTeSTaMbAdhA''padyateti yatkiJcidetat 4 / sAmprataM bhaGgAkopasaMhAradvAreNa paramArthamAvirbhAvayannAha-samyagityevaM manyamAnasya zaGkAvicikitsAdirahitasya satastadvastu yalena tathArUpatayaiva bhAvitaM tatsamyagvA syAdasamyagvA, tathApi tasya tatra samyagutprekSayA-payolocanayA samyageva bhavati, IryApathopayuktasya kvacinANyupamardavat 5 / sAmpratametadvipayeyamAha-asamyagiti | kizcidvastu mamyamAnasya zaGkA syAdarvAgdarzitayA chadmasthasya satastadvastu sabhyagvA svAdasambagvA, tasa tadasamyagevole Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAmavRttiH (zI0) loka05 uddezakA5 // 224 // kSayA, asamyagaparyAlocanatayA'zuddhAdhyavasAyatayetiyAvat , 'yadyathA zaGkayettattathaiva samApayete'ti vacanAditi 6 // yadivA -"samiyaMti mannamANassa" ityAdyanyathA vyAkhyAyate-zamino bhAvaH zamitA 'itiH' upapradarzane tAmetAM zamitAM manyamAnasya zubhAdhyavasAyinaH 'ekade'tyuttarakAlamapi zamitaiva bhavati-upazamavattaivopajAyate, anyasya tu zamitAmapi manyamAnasya kaSAyodayAdazamitopajAyata iti, anayA dizottarabhaGgeSvapi samyagupayujyAyojyamiti / tadevaM samyagasamyagityevaM paryAlocayannaparasyApyupadezadAnAyAlamiti, Aha ca-AgamaparikammitamatitvAdyathAvasthitapadArthasvabhAvadarzitayA samyagasamyagiti coprekSamANaH-polocayannaparamanuprekSamANaM gaDDurikAyUthapravAhapravRttaM gatAnugatikanyAyAnusAriNaM zaGkayA vA'padhAvantaM brUyAd, yathA-'uprekSasva'paryAlocaya samyagbhAvena mAdhyasthamavalambya kimetadarhaduktaM jIvAditattvaM ghaTAmiya AhozcinnetyakSiNI nimIlya cintayeti bhaavH| yadivA uprekSamANaH saMyamamut-prAbalyenekSamANaH-saMyame udyacchannanulekSamANaM brUyAt , yathA-samyagbhAvApannaH san saMyamamurekSasva-saMyame udyogaM kuru / kimavalambyetyAha-'ityevaM' pUrvoktena prakAreNa 'tatra' tasmin saMyame 'sandhiH' karmasantatirUpo 'jhoSitaH' kSapito bhavati, yadi saMyame samyagbhAMve volekSaNaM syAt, nAnyatheti / samyaguprekSamANasya ca yatsyAttadAha-se tasya samyagutthAnenotthitasya niHzaGkasya zraddhAvataH sthitasya gurukule gurorAjJAyAM vA yA gatirbhavati-yA padavI bhavati tAM samyaganupazyata yUyaM, tadyathA-sakalalokazlAdhyatA jJAnadarzanasthairya cAritre niSpakampatA zrutajJAnAdhAratA ca syAditi, yadivA svargApavargAdikA gatiH syAt, tAM pazyateti sambandhaH, athavA utthitasya-saMyamodyogavataH tadabhAvena ca sthitasya pArzvasthAdergati-sakalajanopahAsyarUpAmadhamasthAna // 224 // Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatiM vA pazyateti / tadevamudyuktetarayorgatimupalabhya paJcavidhAcArasAre prakramitavyaM, yadi nAmAnupasthitasya virUpA gatirbhavati tataH kimityAha-'atrApi'asaMyame bAlabhAvarUpe itarajanAcarite AtmAnaM sakalakalyANAspadaM nopadarzayet , bAlAnuchAnavidhAyI mA bhUditi yAvat, tathAhi-vAlAH zAkyakApilAdayastadbhAvito bAlabhAvamAcarati, vakti ca-nityatvAdamUrttatvAccAtmanaH prANAtipAta eva nAstyAkAzasyeva, na hi vRkSAdicchede dAhe vA''kAzasya bhidA ploSo vA syAt , evamAtmano'pi zarIravikAre'vikAritvam , uktaM ca-"na jAyate na ghiyate kadAcinnAyaM bhUtvA bhaviteti // nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH / na cainaM kledayantyApo, na zoSayati mArutaH // 1 // acchedyo'yamabhedyo'yamadhikArI sa ucyate / nityaH satatagaH sthANuracalo'yaM snaatnH||2||" ityAdi // adhyavasAyAttaddhananAdau pravRttasya tatpratiSedhArthamAha tumaMsi nAma sacceva jaM haMtavvaMti mannasi, tumaMsi nAma sacceva jaM ajAveyavvaMti manasi, tumaMsi nAma sacceva jaM pariyAveyavvaMti manasi, evaM jaM paricittavvaMti manasi, jaM uddaveyaMti mannasi, aMjU ceyapaDibuddhajIvI, tamhA na haMtA navi ghAyae, aNusaMveya NamappANeNaM jaM ha~tavvaM nAbhipatthae (sU0164) yo'yaM hantavyatvena bhavatA'dhyavasitaH sa tvameva, nAmazabdaH sambhAvanAyAM, yathA bhavAn ziraHpANipAdapArzvapRSThorUda Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S zrIAcA- rAvRttiH (zI0) // 225 // loka0 5 uddezakA5 AAMANASANG ravAn evamasAvapi yaM hantavyamiti manyase, yathA ca bhavato hananocataM dRSTvA duHkhamutpadyate evamanyeSAmapi, taduHlApA- danAcca kilbiSAnuSaGgaH, idamukaM bhavati-nAtrAntarAtmanaH AkAzadezasya vyApAdanena hiMsA, api tu zarIrAtmanaH, tasya hi yatra kvacitsvAdhAraM zarIraM nitarAM dayitaM tadviyojIkaraNameva hiMseti, uktaM ca-"pazcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchaasniHshvaasmthaanydaayuH| prANA dazaite bhagavadbhiktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " na ca saMsArasthasya sarvathA amUrttatvAvAptiH, yenAkAzasyeva vikAro na syAt, sarvatraiva ca prANyupamardacikIrSitAyAmAtmatulyatA bhAvayitavyetyeta|duttarasUtrairdarzayitumAha-tvamapi nAma sa eva yaM preSaNAdinA AjJApayitavyamiti manyase, tathA tvamapi nAma sa eva yaM paritApayitavyamiti manyase, evaM yaM parigRhItavyamiti manyase, yamapadrAvayitavyamiti manyase asau tvameva, yathA bhavato'niSTApAdanena duHkhamutsadyate evamasyApItyarthaH, yadiSA yaM kAyaM hantavyAditayA'dhyavasyasi tatrAneko bhavato'pi bhAvAzvamevAsI, evaM mRpAvAdAdAvalyAyojyam / yadi nAma hantavyaghAtakayoruktakrameNaikyaM tataH kimityAha-'a 'riti RjuH praguNaH sAdhuritiyAvat, cazabdo'vadhAraNe, etasya-hantavyaghAtakaikatvasya pratibodhaH pratibuddhametatpratibuddhaM tena jIvituM zIlamasyetyetatyatibuddhajIvI sAdhureva tatsarijJAnena jIvati nApara ityuktaM bhavati / yadi nAmaivaM tataH kimityAha'tasmAd' hamyamAnatyAtmana iva mahaduHkhamutsadyate tasmAdAtmaupamyAdanyeSAM jantUnAM ma hantA syAt, nApyaparairyAtayet na ca ghnato'numanyeta, kiM ca-saMvedanam-anubhavanaM anu-pazcAtsaMvedanaM kena?-AtmanA, yasareSAM mohodayAddhananAdinA duHkhotpAdanaM vidhIyate tatpazcAdAtmanA saMvedyamityAkalayya yatkimapi hantavyamiti cikIrSitaM tanmAbhiprArthayet-nAbhila // 225 // Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vet / nanu cAtmanA'nusaMvedanamityuktaM, saMvedanaM ca.sAtAsAtarUpaM, tacca yathA naiyAyikavaizeSikANAmAtmano bhinnena guNabhUtenaikArthasamavAyinA jJAnena bhavati tathA bhavatAmapyAhosvidabhinnenAtmana ityasya prativacanamAha je AyA se vinnAyA je vinAyA se AyA jeNa viyANai se AyA,taM paDucca paDi saMkhAe, esa AyAvAI samiyAe pariyAe viyAhie tibemi (sU0 165) // 5-5 // ya AtmA nisya upayogalakSaNaH vijJAtA'pyasAveva, na tu punastasmAdAtmano bhinnaM jJAnaM padArthasaMvedaka, yazca vijJAtA -padArthAnAM paricchedaka upayogaH AtmA'pyasAveva, upayogalakSaNatvAjIvasya upayogasya ca jJAnAtmakatvAditi / jJAnA manorabhedAbhidhAnAdvauddhAbhimataM jJAnamevaikaM syAditi cet , tanna, bhedAbhAvo'tra kevalaM cikIrSito naikyaM, etadevaikyaM yo | bhedAbhAva iti ced, vArtametat , tathAhi-paTazuklatvayorbhedenAvasthAnAbhAve'pi naikatvApattiH, atrApi zuklatvavyatirekeNa nAparaH paTaH kazcidapyastIti cet, azikSitasyollApo, yataH zuklaguNavinAze sarvathA paTAbhAvApattiH syAt, tadAtmanA | vinaSTa eveti cet, bhavatu kA no hAniH?, anantadharmAtmakatvAdvastuno'paramRdvAdidharmasadbhAve taddharmavinAze'pyavinaSTa eva, ityevamAtmano'pi pratyutpannajJAnAtmakatayA vinAze'pyaparAmUrtasvAsa-khyeyapradezatA'guruladhvAdidharmasadbhAvAdavinAza evetyalaM prasaGgena / nanu ca ya AtmA sa vijJAtatvatra tRjantena karturabhidhAnAdAtmanazca kartRtvAttatazca ya evAtmA sa eva vijJAtetyatra vipratipattyabhAvo, yena cAsau jAnAti tadbhinnamapi svAt , tathAhi-tatkaraNaM kriyA vA bhaved ?, yadi Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka05 uddezakA // 226 // karaNaM tadAtrAdivadbhinaM syAt, atha kriyA sA yathA kartRsthA sambhavatyevaM karmasthA'pItyevaM bhedasambhave kuta aikyamiti yazcodayettaM prati spaSTataramAha-'yena' matyAdinA jJAnena karaNabhUtena kriyArUpeNa vA vividhaM-sAmAnyavizeSAkAratayA vastu jAnAti vijAnAti sa AtmA, na tasmAdAtmano bhinnaM jJAnaM, tathAhi-na karaNatayA bhedaH, ekasyApi kartRkarmakaraNabhedenopalabdheH, tadyathA-devadatta AtmAnamAtmanA paricchinatti, kriyApakSe pAkSiko hyabhedo bhavatA'pyabhyupagata eva, api ca-bhUtiryeSAM kivA saiva, kArakaM saiva cocyata' ityAdinaikatvameveti / jJAnAtmanozcaikatve yadbhavati taddarzayitumAha-taM' jJAnapariNAmaM 'pratItya'AzrityAtmA tenaiva 'pratisaGkhacAyate' vyapadizyate, tadyathA-indropayukta indra ityAdi, yadivA matijJAnI zrutajJAnI yAvatkevalajJAnIti, yazca jJAnAtmanorakatvamabhyupagacchati sa kiMguNaH syAdityAha-'eSaH anantaroktayA nItyA yathAvasthitAtmavAdI syAt, tasya ca samyagbhAvena zamitayA vA 'paryAyaH' saMyamAnuSThAnarUpo vyAkhyAtaH / ityadhikAraparisamAptau, bravImIti puurvvt|| lokasArAdhyayane pnycmoddeshkH|| uktaH paJcamoddezakaH, sAmprataM SaSTha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake idopamenAcAryeNa bhAvyamityetaduktaM, tathAbhUtAcAryasaMparkAcca kumArgaparityAgo rAgadveSahAnizcAvazyaMbhAvinItyatastatpratipAdanasambandhenAgatasyAsyoddezakasyAdisUtram // 226 // Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNANAe ege sovaTThANA ANAe ege niruvaTTANA, eyaM te mA hou, eyaM kusalassa daMsaNaM, taddiTThIe tammuttIe tappurakkAre tassannI tannivesaNe ( sU0 166 ) iha tIrthakaragaNadharAdinopadezagocarIbhUto vineyo'bhidhIyate, yadivA sarvabhAvasambhavitvAdbhAvasya sAmAnyato'bhi dhAnam, anAjJA-anupadezaH svamanISikAcarito'nAcArastayA'nAjJayA tasyAM vA 'eke' indriyavazagA durgatiM jigamiSavaH | svAbhimAnagrahagrastAH saha upasthAnena - dharmmacaraNAbhAsodyamena varttanta iti sopasthAnAH, kila vayamapi prabrajitAH sada| saddharmavizeSavivekavikalAH sAvadyArambhatayA pravarttante, eke tu na kumArgavAsitAntaHkaraNAH, kintu AlasyAvarNastambhAdyupabRMhitabuddhayaH, 'AjJAyAM' tIrthakaropadezapraNIte sadAcAre nirgatamupasthAnam - udyamo yeSAM te nirupasthAnA:- sarvajJapra|NItasadAcArAnuSThAnavikalAH / etatkumArgAnuSThAnaM sanmArgAvasIdanaM ca dvayamapi 'te' tava guruvinayopagatasya durgatihetutvAnmA bhUditi / sudharmmasvAmI svamanISikAparihArArthamAha - 'etad' yatpUrvoktaM yadivA anAjJAyAM nirupa sthAnatvamA| jJAyAM ca sopamasthAnatvamityet 'kuzalasya' tIrthakRto darzanamabhiprAyaH, yadivaitadvakSyamANaM kuzalasya darzanamityAha - kumArga | parityajya sadA''cAryAntevAsinA evaMbhUtena bhAvyaM tasya- AcAryasya dRSTistadRSTistayA varttitavyaM, sA vA tIrthakarapraNItAgamadRSTistadRSTistayeti, tathA tasya - AcAryasya tIrthakRto vA muktistanmuktistayA, tathA tamAcArya sarvakAryeSu puraH karotIti tatpuraskAraH - AcAryAnumatyA kriyAnuSThAyItyarthaH, tathA tatsaMjJI - tajjJAnopayuktaH, tathA tanivezana:- sadA gurukulanivAsI // sa evaMbhUtaH kiMguNaH syAdityAha - Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (sI0) loka 5 uddezakA // 227 // ARRANAGARSE% abhibhUya adakkhU aNabhibhUe pabhU nirAlaMbaNayAe je mahaM abahimaNe, pavAraNa pa vAyaM jANijjA, sahasaMmaiyAe paravAgaraNeNaM annesiM vA aMtie succA (sU0 167) 'abhibhUya' parAjitya parISahopasargAn ghAticatuSTayaM vA tattvamadrAkSIt , kiM ca-nAbhibhUto'nabhibhUtaH anukUlapatikUlopasagaiH paratIrthikairvA, sa evambhUtaH 'prabhuH' samoM nirAlambanatAyAH-nAtra saMsAre mAtApitRkalatrAdikamAlambanamastIti tIrthakRdvacanamantareNa narakAdau patatAmityevambhUtabhAvanAyAH samarthoM bhavati, kaH punaH parIpahopasargANAM jetA kenacidanabhibhUto nirAlambanatAyAH prabhurbhavati ? ityevaM pRSTe tIrthakRt sudharmasvAmyAdiko vA''cAryo'ntevAsinamAha-yaH puraskRtamokSo 'mahAn' mahApuruSo laghukA mamAbhiprAyAnna vidyate bahirmano yasyAsAvabahirmanAH, sarvajJopadezavatIti yAvat, kutaH punastadupadezanizcaya iti cedAha-prakRSTo vAdaH pravAdaH-AcAryapAramparyopadezaH pravAdastana pravAdena pravAdasarvajJopadezaM 'jAnIyAt' paricchindyAditi / yadivA'NimAdyaSTavidhaizvaryadarzanAdapi na tIrthakRdvacanAdvahirmano vidhatte, tIthikAnindrajAlikakalpAniti matvA tadanuSThAnaM tadvAdAMzca paryAlocayati, kathamityAha- pavAeNa pavAyaM jANijjA' prakRSTo vAdaH pravAdaH-sarvajJavAkyaM tena maunIndreNa pravAdena tIrthikapravAdaM 'jAnIyAt parIkSayet, tadyathA-vaizeSikAH tanubhuvanakaraNAdikamIzvarakartRkamiti pratipannAH, taduktam-"anyo janturanIzaH syAdAtmanaH sukhduHkhyoH| Izvaraprerito gacchetsvarga vA zvabhrameva ca // 1 // " ityAdikaM pravAdamAtmIyapravAdena paryAlocayet, tadyathA-anendradhanurAdInAM vina EXAAAAAAAAA // 227 // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sApariNAmalabdhAtmalAbhAnAM tadatiriktezvarAdikAraNaparikalpanAyAmatiprasaGgaH syAt , tathA ghaTapaTAdInAM daNDacakracIvarasalilakulAlaturIvemazalAkAkuvindAdivyApArAnantarAvAptAtmalAbhAnAM tadanupalabdhavyApArezvarasya kAraNaparikalpanAyAM rAsabhAderapi kiM na syAt ?, tanukaraNAdInAmapyavandhyasvakRtakApAditaM vaicitryaM, karmaNo'nupalabdheH kuta etaditi cet , samAnaH paryanuyogaH, api ca-tulye mAtApitrAdike kAraNe'patyavaicitryadarzanAttadadhikena nimittena bhAvyaM, tazcezvarAbhyupagame'pyadRSTameveSTavyaM, nAnyathA sukhaduHkhasubhagadurbhagAdi jagadvaicitryaM syaaditi| tathA sAGkhyA evamAhuH-yathA 'sattvarajastamasA sAmyAvasthA prakRtiH, prakRtermahAMstato'haGkAraH, tasmAdekAdazendriyANi paJca tanmAtrANi, tanmAtrebhyaH paJcabhUtAni, buddhyadhyavasitamartha purupazcetayate, sa cAkartA nirguNazceti, tathA prakRtiH karoti puruSa upabhuGkte tataH kaivalyAvasthAyAM draSTA'smIti nivarttate' ityAdikaM yuktivikalatvAnnirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, tathAhi-prakRteracetanatvAt kuta AtmopakArAya kriyApravRttiH syAt ?, kuto vA draSTetyAtmopakArAya pravRttirna syAt ?, acetanAyAstadvikalpAsambhavAt , nityAyAzca pravRttinivRttyabhAvAt , puruSasyApyakartRtve saMsArodvegamokSautsukyabhoktRtvAdyabhAvaH syAditi, uktaM ca-"na virakto na nirviNNo, na bhIto bhavabandhanAt / na mokSasukhakAsI vA, puruSo niSkriyAtmakaH // 1 // kaH pravrajati sAkhyAnAM, niSkriya kSetrabhoktari / niSkriyatvAtkathaM vA'sya, kSetrabhoktRtvamiSyate ? // 2 // " iti / tathA zauddhodaniziSyakA yatsa|ttatsarve kSaNikamityevaM vyavasthitAH, tatrottaram, yadi niranvayo vimAzaH syAt tataH pratiniyataH kAryakAraNabhAva eva na | syAt, ekasantAnAntargatatvAtsyAditi cet, azikSitasyollApaH, tathAhi-ma santAnivyatirekeNa kazcitsantAno'sti, Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezaka // 228 // tathA ca sati pUrvakAlakSaNAvasthAyitvameva kAraNatvam, evaM ca sarva sarvasya kAraNaM syAt , sarvasya pUrvakAlakSaNAvasthAyitvAdyatkizcidetaditi, kiM ca-"yajAtamAtrameva pradhvastaM tasya kA kriyA kumbhe| notpannamAtrabhanne kSiptaM santiSThate vAri // 1 // kartari jAtavinaSTe dharmAdharmakriyA na sambhavati / tadabhAve bandhaH ko bandhAbhAve ca ko mokSaH // 2 // " tyAdi / bArhaspatyAnAM tu bhUtavAdenAtmapuNyapApaparalokAbhAvavAdinAM nirmaryAdatayA janatAtigAnAM nyakkArapadavyAdhAnamanuttaramevottaramiti / api ca-"abrahmacaryaraktairmUDhaiH paradAragharSaNAbhirataiH / mAyendrajAlaviSavatpravartitamasatkimapyetat // 1 // " tathA "mithyA ca dRSTirbhavaduHkhadhAtrI, mithyAmatizcApi vivekazUnyA / dharmAya yeSAM puruSAdhamAnAM, teSAmadharmo bhuvi kIdRzo'nyaH ? // 2 // " ityanayA dizA sarve'pi tIrthikavAdAH sarvajJavAdamanuzritya nirAkAryA iti sthitaM / tannirAkaraNaM ca sarvajJapravAdaM nirAkArya ca tIrthikapravAdamebhitribhiH prakArairjAnIyAdityAha-mananaM matiH-jJAnaM jJAnAvaraNIyakSayakSayopazamAnyatarasadbhAvAnantarameva sahasA-tatkSaNameva matyA prAtibhabodhAvadhyAdijJAnena paricchindyAt saha vA jJAnena jJeyaM sacchobhanayA mithyAtvakalaGkAGkarahitayA matyA'vagacchet , svaparAvabhAsakatvAnmateriti, kadAcisaravyAkaraNenApyavagacchet paraH-tIrthakRttasya tena vA vyAkaraNaM-yathAvasthitArthaprajJApanam AgamaH paravyAkaraNaM tena vA jAmIyAt , tathA'pyanavagame'nyeSAmAcAryAdInAM antike zrutvA yathAvasthitavastusadbhAvamavadhArayet // avadhArya ca kiM kuryA-| dityAha // 228 // Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | nidesaM nAivaDhejA mehAvI,supaDilehiyA savvao savvappaNA sammaM samabhiNNAya, iha ArAmaMpariNAya allInegute jahAsi tibemi| ArAmo parivyae niTThiyaTTI vIre AgameNa sayA parakkama ( sU0 168 ) nirdizyata iti nirdezaH-tIrthakarAdyupadezastaM nAtivarteta 'medhAvI' maryAdAvAniti / kiM kRtvA nirdeza nAtivartetetyata Aha-suSTu pratyupekSya heyopAdeyatayA tIrthikavAdAn sarvajJavAdaM ca 'sarvataH' sarvaiH prakArairdravyakSetrakAlabhAvarUpaiH sarvAtmanAsAmAnyavizeSAtmakatayA padArthAn paryAlocya sahasanmatyAditrikeNa paricchidya sadA''cAryanirdezavI tIrthikapravAdanirAkaraNaM kuryAt, kiM ca kRtyetyata Aha-samyageva svaparatIrthikavAdAn 'samabhijJAya' buddhA tato nirAkaraNaM kuryAt / kiM ca-'iha' asmin manuSyaloke AramaNamArAmo ratirityarthaH, sa cArAmaH paramArthacintAyAmAtyantikaikAntikaratirUpaH saMyamaH tamAsevanaparijJayA parijJAya AlIno guptazca 'parivrajet' saMyamAnuSThAne viharet , kiMbhUta ityAha-niSThito-4 mokSastenArthI yadivA niSThitaH-parisamAptaH arthaH-prayojanaM yasya sa niSThitArthaH 'vIra' karmavidAraNasahiSNuH san 'Agamena' sarvajJapraNItAcArAdinA 'sadA' sarvakAlaM 'parAkramethAH' karmaripUn prati mokSAdhvani vA gaccheH / ityadhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat / kimarthaM punaH paunaHpunyenopadezadAnamityAha uddhaM soyA ahe soyA, tiriyaM soyA viyAhiyA / ee soyA viakkhAyA, jehiM saMgaMti pAsaha // 1 // Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka05 uddezakaH6 zrIAcA- zrotAMsi-kaunavadvArANi tAni ca pratibhavAbhyAsAdviSayAnubandhAdIni gRhyante, tata UrdU zrotAMsi-vaimAnikArAjavRttiH jaGganA'bhilASecchA vaimAnikasukhanidAnaM vA, adho bhavanapatisukhAbhilASitA, tiryag vyantaramanuSyatiryagviSayecchA, yadi(zI.) vA prajJApakApekSayo? girizikharaprAgbhAranitambaprapAtodakAdIni adho'pi zvadhanadIkUlaguhAlayanAdIni tiryagapyArA masabhA''vasathAdIni prANinAM viSayopabhogasthAnAni vividhamAhitAni-prayogavinasAbhyAM svakarmapariNatyA vA janitAni // 229 // vyAhitAni, etAni ca kaunavadvArANItikRtvA zrotAMsIva srotAMsi, ebhizca tribhiHprakArairapyanyaizca pApopAdAnahetubhUtaiH 'saGgaM prANinAmAsaktiM karmAnuSaGgaM vA pazyata, itiheto, tasmAtkarmAnuSaGgAt kAraNAdetAni srotAMsItyato'padizyate, |Agamena sadA parAkramethA iti // kiM ca AvaDhe tu pehAe ittha viramija veyavI, viNaittu soyaM nikkhamma esamahaM akammA jANai pAsai paDilehAe nAvakaMkhai iha AgaI gaI parinnAya (sU0 169) rAgadveSakaSAyaviSayAvarta karmabandhAvata vA tuzabdaH punaHzabdArthe bhAvAvarta punarutprekSya 'atra' asmin bhAvAvarte viSayarUpe 'vedavid' Agamavid 'viramed' AsravadvAranirodhaM vidadhyAt, pAThAntaraM vA "vivegaM kiTTai vedavI" AsravadvAranirodhena tajanitakarmavivekam-abhAvaM 'kIrtayati' pratipAdayati vedaviditi / AsravadvAranirodhena ca yatsyAttadAha-srota:-AmravadvAraM tadvinetum-apanetuM 'niSkramya' pravrajya 'eSa' iti pratyakSaH prastutArthasya cAvazyaMbhAvitvAdeSa iti SEMARAKSHASHASHASHISHES // 229 // Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSavAcinA sarvanAmnoko yaH kazcidityarthaH 'mahAn' mahApuruSaH atizayikakarmmavidhAyI, evambhUtazca kiMviziSTaH syAditi darzayati- 'akarmmA' nAsya karmma vidyata ityakarmmA, karmmazabdena cAtra ghAtikarmma vivakSitaM tadabhAvAcca jA| nAti vizeSataH pazyati ca sAmAnyataH, sarvAzca labdhayo vizeSopayuktasya bhavantItyataH pUrva jAnAti pazcAcca pazyati, anena ca kramopayoga AviSkRtaH, sa cotpannadivyajJAna strailokyalalAma cUDAmaNiH surAsuranarendraika pUjyaH saMsArArNavapAravatIM viditavedyaH san kiM kuryAdityAha sa hi jJAtajJeyaH surAsuranaropahitAM pUjAmupalabhya kRtrimAmanityAmasArAM sopAdhikAM ca 'pratyupekSya' paryAlocya hRpIkavijayajanitasukhaniHspRhatayA tAM nAkAGkSati - nAbhilaSatIti / kiM ca - 'iha' asmin manuSyaloke vyavasthitaH san utpannajJAnaH prANinAmAgatiM gatiM ca saMsArabhramaNaM tatkAraNaM ca jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA nirAkaroti // tannirAkaraNe ca yatsyAttadAha ajAImaraNassa vaTTamaggaM vikkhAyarae, savve sarA niyahaMti, takkA jattha na vii, maI tattha na gAhiyA, oe, appaiTTANassa kheyanne, se na dIhe na hasse na vaTTe na taMse na cauraMse na parimaMDale na kiNhe na nIle na lohie na hAlide na sukille na surabhigaMdhe na durabhigaMdhe na titte na kaDue na kasAe aMbile na mahure na kakkhaDe na maue na garue na lahue na unheM na niddhe na lukkhe na kAU na ruhe na Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka05 uddezakA // 230 // saMge na itthI na purise na annahA parinne sanne uvamA na vijae, arUvI sattA, apa yassa payaM natthi, (sU0 170) 'atyeti' atikrAmati jAtizca maraNaM ca jAtimaraNaM tasya 'vaTTamaggaM'ti panthAnaM mArga upAdAnaM karmetiyAvat , tadatyeti-azeSakarmakSayaM vidhatte, tatkSayAca kiMguNaH syAdityAha-vividham-anekaprakAraM pradhAnapuruSArthatayA''rabdhazAstrArthatayA tapaHsaMyamAnuSThAnArthatvena (AkhyAto) vyAkhyAto mokSaH-azeSakarmakSayalakSaNo viziSTAkAzapradezAkhyo vA tatra rato vyAkhyAtarataH, AtyantikaikAntikAnAbAdhasukhakSAyikajJAnadarzanasaMpadupeto'nantamapi kAlaM saMtiSThate / kimbhUta iti cet, na tatra zabdAnAM pravRttiH, na ca sA kAcidavasthA'sti yA zabdairabhidhIyeta ityetatpratipAdayitumAha-'sarve' niravazeSAH 'svarA'dhvanayastasmAnnivartante, tadvAcyavAcakasambandhe na pravarttante, tathAhi-zabdAH pravarttamAnA rUparasagandhasparzAnAmanyatame vizeSe saGketakAlagRhIte tattulye vA pravarteran , na caitattatra zabdAdInAM pravRttinimittamasti, ataH zabdAnabhidheyA mokSAvastheti / na kevalaM zabdAnabhidheyA, utprekSaNIyA'pi na sambhavatItyAha-sambhavatpadArthavizeSAstitvAdhyavasAya Uhastarka:-evamevaM caitatsyAt, sa ca yatra na vidyate tataH zabdAnAM kutaHpravRttiH syAt / kimiti tatra tarkAbhAva iti cedAhamananaM matiH-manaso vyApAraH padArthacintA sautpattikyAdikA caturvidhA'pi matistatra na grAhikA, mokSAvasthAyAH sakalavikalpAtItatvAt , tatra ca mokSe kauzasamanvitasya gamanamAhozcinniSkarmaNaH?, na tatra karmasamanvitasya gamanamastItyeta // 20 // Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzayitumAha-'ojaH' eko'zeSamalakalaGkAGkarahitaH, kiM ca-na vidyate pratiSThAnamAdArikazarIrAdeH karmaNo vA yatra so'pratiSThAno-mokSastasya 'khedajJo' nipuNo, yadivA apratiSThAno-narakastatra sthityAdiparijJAnatayA khedajJo, lokanADiparyantaparijJAnAvedanena ca samastalokakhedajJatA AveditA bhavati / sarvasvaranivarttanaM ca yenAbhiprAyeNoktavAMstamabhiprAyamAviSkurvannAha- 'sa' paramapadAdhyAsI lokAntakozapaDbhAgakSetrAvasthAno'nantajJAnadarzanopayuktaH saMsthAnamAzritya na dIoM na isvo na vRtto na vyasro na caturasro na parimaNDalo varNamAzritya na kRSNo ta nIlo na lohito na hAridro na zuklo gandhamAzritya na surabhigandho na durabhigandho rasamAzritya na tiko na kaTuko na kapAyo nAmlo na madhuraHsparzamAzritya na karkazo na mRdurna laghuna guruna zIto noSNo na snigdho na rukSo 'na kAU' ityanena lezyA gRhItA, yadivA na kAyavAn yathA vedAntavAdinAm-'eka eva muktAramA tatkAyamapare kSINaklezA anupravizanti Adityarazmaya ivAMzumantamiti, tathA na ruhaH 'ruha bIjajanmani prAdurbhAve ca' rohatIti ruhaH, na ruho'ruhaH, karmabIjAbhAvAdapunarbhAvItyarthaH, na punaryathA zA. kyAnAM darzananikArato muktAtmano'pi punarbhavopAdAnamiti, uktaM ca-"dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavidhAritabhIruniSTham / muktaH svayaMkRtabhavazca parArthazUrastvacchAsanapratihateSviha moharAjyam // 1 // " tathA ca na vidyate saGgo'mUrttatvAdyasya sa tathA, tathA na strI na puruSo nAnyatheti-na napuMsakaH, kevalaM sarvairAtmapradezaiH pariH-samantAdvizeSato jAnAtIti parijJaH, tathA sAmAnyataH samyagjAnAti-pazyatIti saMjJaH, jJAnadarzanayukta ityarthaH, yadi nAma svarUpato na jJAyate muktAtmA tathA'pyupamAdvAreNAdityagatiriva jJAyata eveti cet, tanna, yata Aha-upamIyate sAdRzyAt paricchi AAAAAAAAAAAA ekkAsa Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 231 // dyate yayA sopamA-tulyatA mA muktAtmanastajjJAnasukhayorvA na vidyate, lokAtigatvAtteSAM kuta etaditi cedAha - teSAM muktAtmanAM yA sattA sA arUpiNI, arUpitvaM ca dIrghAdipratiSedhena pratipAditameva / kiM ca na vidyate padam - avasthAvizeSo yasya so'padaH, tasya padyate gamyate yenArthastatpadam - abhidhAnaM tacca 'nAsti' na vidyate, vAcyavizeSAbhAvAt, tathA hi-yo'bhidhIyate sa zabdarUpagandharasasparzAnyataravizeSeNAbhidhIyate, tasya ca tadabhAva ityetaddarzayitumAha yadivA | dIrgha ityAdinA rUpAdivizeSanirAkaraNaM kRtaM, iha tu tatsAmAnyanirAkaraNaM kartukAma Aha sena sadde na rUve na gaMdhe na rase na phAse, icceva ttivemi (sU0 171) // SaSTha uddezakaH / lokasArAdhyayanaM samAptaM // 5-6 // 'sa' muktAtmA na zabdarUpaH na rUpAtmA na gandhaH na rasaH na sparza ityetAvanta eva vastuno bhedAH syuH, tatpratiSedhAcca nAparaH kazcidvizeSaH sambhAvyate yenAsau vyapadizyeteti bhAvArthaH / itiradhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat / gataH sUtrAnugamaH, tadgatau cApavargamApta uddezakaH, tadapavargAvAptau ca nayavaktavyatA'tidezAtsamAptaM lokasArAkhyaM paJcamamadhyayanamiti // granthApra0 1115 // loka0 5 uddezakaH 6 // 231 // Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dhutAkhyaM SaSThamadhyayanam uktaM paJcamamadhyayanaM, sAmprataM paSThamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane lokasArabhUtaH saMyamo mokSazca || pratipAditaH, sa ca niHsaGgatAvyatirekeNa karmadhunanamantareNa ca na bhavatItyatastatpratipAdanArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakrame'rthAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezA dhikArazca, tatrAdhyayanArthAdhikAraH prAgabhANi, uddezArthAdhikAraM tu niyuktikAro bibhaNiSurAha| paThame niyagavihuNaNA kammANaM bitiyae taiyagaMmi / uvagaraNasarIrANaM cautthae gAravatigassa // 250 // | prathamoddezake nijakAH-svajanAsteSAM vidhUnanetyayamarthAdhikAraH, dvitIye karmaNAM, tRtIye upakaraNazarIrANAM, caturthe |gauravatrikasya, vidhUnaneti sarvatra sambandhanIyam , upasargAH sanmAnanAni ca, yathA sAdhubhirvidhUtAni tathA paJcamoddezake pratipAdyata ityarthAdhikAraM parisamApayya nikSepamAha-saca tridhA, tatraughaniSpanne'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu dhUtaM, tacca caturkI, tatrApi nAmasthApane sugamatvAdanAdRtya dravyabhAvadhUtapratipAdanAya gAthAzakalam uvasaggA sammANayavihUANi paJcamaMmi uddese / vadhuyaM vatthAI bhAvadhuyaM kamma aTThavihaM // 251 // dravyadhUtaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIra ACASSACROSSASSAS Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhutA06 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) uddezakA // 232 // vyatiriktaM dravyadhUtaM dravyaM ca tadvastrAdi dhUtaM ca rajo'panayanArtha dravyadhUtaM, AdigrahaNAdvakSAdi phalArtha, bhAvadhUtaM ka STividhaM, tadvimokSArtha dhUyata iti gAthAzakalArthaH // punarapyenamevArtha vizeSataH prtipaadyitumaah| ahiyAsittuvasagge divve mANussae tiricche ya / jo vihuNai kammAI bhAvadhuyaM taM viyANAhi // 252 // ___ adhikamAsahyAtyartha sovA, kAnatisahya ?-upasargAn, kiMbhUtAn ?-divyAnmAnuSAMstairazvAMzca yaH karmANi saMsAratarubIjAni vidhunAti-apanayati tadbhAvadhutamityevaM jAnIhi, kriyAkArakayorabhedAdvA karmadhUnanaM bhAvadhUtaM jAnIhIti bhAvArthaH // gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam obujjhamANe iha mANavesu AghAi se nare, jassa imAo jAio savvao supaDilehiyAo bhavaMti, AghAi se nANamaNelisaM, se kiTTai tesiM samuTTiyANaM nikkhittadaNDANaM samAhiyANaM pannANamaMtANaM iha muttimaggaM, evaM (avi) egemahAvIrA vipparikamaMti, pAsaha ege avasIyamANe aNattapanne se vemi, se jahAvi (sevi) kuMme harae viNiviTTacitte pacchannapalAse ummaggaM se no lahai bhaMjagA iva saMnivesaM no cayaMti evaM (avi) ege aNegarUvehiM kulehiM jAyA rUvehiM sattA kaluNaM thaNaMti niyANao te na labhaMti mukkhaM, // 232 // Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aha pAsa tehiM kulehiM AyattAe jAyA,-gaMDI ahavA koDhI, rAyasI avamAriyaM / kANiyaM jhimiyaM ceva, kuNiyaM khujjiyaM tahA // 1 // udariM ca pAsa mUyaM ca, sUNIyaM ca gilAsaNiM / vevaI pIDhasappi ca, silivayaM mahamehaNiM // 2 // solasa ee rogA akkhAyA aNupuvvaso / aha NaM phusaMti AyaMkA, phAsA ya asamaMjasA // 3 // maraNaM tesiM saMpehAe uvavAyaM cavaNaM ca naccA, pariyAgaM ca saMpehAe (sU0 172) svargApavagauM tatkAraNAni ca tathA saMsAraM tatkAraNAni cAvabudhyamAno'nAvArakajJAnasadbhAvAd 'ihe'ti martyaloke mAnaveSu viSayabhUteSu dharmamAkhyAti sa naro bhavopagrAhikarmasadbhAvAt manuSyabhAvavyavasthitaH san dharmamAcaSTe, na punayathA zAkyAnAM kuDyAdibhyo'pi dharmadezanAH prAduSSyanti, yathA vA vaizeSikANAmulUkabhAvena padArthAvirbhAvanam, evamasmAkaM na, kathaM ?-ghAtikammakSaye tUpannanirAvaraNajJAnomanuSyabhAvApanna eva kRtArtho'pi sattvahitAya sadevamanujAyAM parSadi kthytiiti| kiM tIrthakara eva dharmamAcaSTe utAnyo'pi?, anyo'pi yo viziSTajJAnaH samyakpadArthaparicchedI sa dharmAvirbhAvanaM karotIti darzayitumAha-yasyAtIndriyajJAninaH zrutakevalino vA 'imAH' zastraparijJAyAM sAdhitatvAt pratyakSavAcinedamA'bhihitAH 'jAtayaH' ekendriyAdayaH 'sarvataH' sarvaiH prakAraiH sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakarUpaiH suSchu-zaGkAdivyu HASRKAR Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) dhutA06 uddezakaH // 233 // SHISHAS ESSASSOOSHA dAsena 'pratyupekSitAH' prati upa-sAmIpyena IkSitAH-jJAtA bhavanti sa dharmamAcaSTe nApara iti / idamevAha-'AkhyAti' kathayati 'sa' tIrthakRtsAmAnyakevalI aparo vA'tizayajJAnI zrutakevalI vA, kimAkhyAti?-'jJAna' jJAyante paricchidyante jIvAdayaH padArthAH yena tajjJAnaM-matyAdi paJcadhA, kimbhUtaM jJAnamAkhyAti?-'anIdRzaM' nAnyatredRzamastItyanIdRzaM, yadivA sakalasaMzayApanayanena dharmamAcakSANa eva sa Atmano jJAnamananyasadRzamAkhyAti / keSAM punaH sa dharmamAcaSTa ityata Aha-sa' tIrthakRdgaNadharAdiH 'kIrtayati' yathAvasthitAn bhAvAn pratipAdayati 'teSAM' dharmAcaraNAya samyagutthitAnAM, yadivA utthitA dravyato bhAvatazca, tatra dravyataHzarIreNa bhAvato jJAnAdibhiH, tatra striyaHsamavasaraNasthA ubhayathA'pyutthitAH zRNvanti, puruSAstu dravyato bhAjyAH, bhAvotthitAnAM tu dharmamAvedayati uttiSThAsUnAM ca devAnAM tirazcAMca, ye'pi kautukAdinA zRNvanti tebhyo'pyAcaSTe, bhAvasamutthitAn vizizeSayiSurAha-nikSiptAH-saMyamitAH manovAkAyarUpAH prANyupamardakAritvAddaNDA iva daNDA yaiste tathA teSAM nikSiptadaNDAnAM, tathA 'samAhitANaM' samyagAhitAH-tapaHsaMyama udyuktAH samAhitA ananyamanaskAsteSAM, tathA prakarSeNa jJAyate'neneti prajJAnaM tadvatAM sazrutikAnAm 'iha' asminmanuSyaloke 'muktimArga' jJAnadarzanacAritrAtmakaM kIrtayatIti sambandhaH / tasya ca tIrthakRtaH sAkSAddharmamAvedayataH kecana laghukarmANastathaiva pratipadya dharmacaraNAyodyacchantyapare tvanyathetyetatpratipAdayitumAha-apizabdazcArthe, cazabdazca vAkyopanyAsAthai, evaM ca tIrthakRtA''vedite satyeke-labdhakarmavivarA vividhaM saMyamasaGgrAmazirasi parAkramante, parAn vA indriyakamaripUn Akramante parAkramanta iti / etadviparyayamAha-sAkSAttIrthakare sakalasaMzayacchettari dharmamAvedayati satyekAn // 233 // Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praklamohodayAvRtAn saMyame'vasIdataH pazyata yUyaM; kimbhUtAnityAha-nAtmane hitA prajJA yeSAM te anAtmaprajJAstAniti, kutaH punaH saMyamAnuSThAne'vasIdanti ityArekAyAM so'haM bravImi / atra dRSTAntadvAreNa sopapatti kiM kAraNamityAhasezabdastacchabdArthe, apizabdazcArthe, sa ca vAkyopanyAsArthaH, tadyathA ca kUmmoM mahAhUde viniviSTaM cittaM yasyAsau viniviSTacitto-gArzvamupagataH palAzaiH-patraiH pracchannaH palAzapracchannaH, sUtre tu prAkRtatvAdyatyayaH, 'ummaggati vivaraM unmajyate'neneti vonmajyam, arddha vA mArgamunmArga, sarvathA arandhramityarthaH, tadasau na labhataH ityakSarArthaH / bhAvArthastvayamkazcid ido yojanazatasahasravistIrNaH prabalazevAlaghanakaThinavitAnAcchAdito nAnArUpakarimakaramatsyakacchapAdijalacarAzrayaH, tanmadhye caikaM visrasApariNAmApAditaM kacchapagrIvAmAtrapramANaM vivaramabhUt , tatra caikena kUmrmeNa nijayUthAt prabhraSTena viyogAkulatayetastatazca zirodharAM prakSipatA kutazcittathAvidhabhavitavyatAniyogena tadrandhre grIvAnirgamanamAptaM, tatra cAsau zaraccandracandrikayA kSIrodasalilapravAhakalpayopazobhitaM vikacakumudanikarakRtopacAramiva tArakAkIrNa nabhastalamIkSAzcakre, dRSTvA cAtIva mumude, AsIccAsya manasi-yadi tAni madvANyetatsvargadezyamadRSTapUrva manorathAnAmapyaviSayabhUtaM pazyanti tataH zobhanamApadyata ityetadavadhArya tUrNamanveSaNAya vandhUnAmitazcetazca babhrAma, avApya ca nijAn punarapi tadvivarAnveSaNArtha sarvataH paryaTati, na ca tadvivaraM vistIrNatayA hRdasya pracuratayA yAdasAmIkSate, tatraiva ca vinA|zamupayAta iti / asyAyamarthopanayaMH-saMsArahUde jIvakUrmaH karmazevAlavivarato manuSyAryakSetrasukulotpattisamyaktvAvasAnanabhastalamAsAdya mohodayAt jJAtyartha viSayopabhogAya vA sadanuSThAnavikalo na saphalatAM nayati, tattyAge kutaH punaH Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHESA% dhatA zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 234 // uddazakA1 CONORMA saMsArahadAntavartinastadavAptiH 1, tasmAdavApya bhavazatadurApaM karmavivarabhUtaM samyaktvaM kSaNamapyekaM tatra na pramAdavatA bhAvyamiti taatpryaarthH| punarapi saMsArAnuSaGgiNAM dRSTAntAntaramAha-bhaJjagA' vRkSAsta iva zItoSNaprakampanacchedanazAkhAkarSaNakSobhAmoTanabhaJjanarUpAnupadravAn sahamAnA api 'sannivezaM sthAnaM karmaparatayA na tyajanti, evamityAdinA dAntikamartha darzayati-'eva'miti vRkSopamayA 'apiH' sambhAvane, 'eke' karmaguravo'nekarUpeSu kuleSUccAvaceSu jAtA dharmacaraNayogyA api rUpeSu cakSurindriyAnukUledhUpalakSaNArthatvAcchandAdiSu ca viSayeSu 'saktAH' adhyupapannAH zArIramAnasaduHkhaduHkhitA rAjopadravopadrutAH agnidAhadagdhasarvasvA nAnAnimittAhitAdhayo'pi na sakaladuHkhAvAsaM gRhavAsaM karmanighnAstyaktumalam, api tu tatsthA eva teSu teSu vyasanopanipAteSu satsu 'karuNaM stananti' dInamAkrozanti, tadyathA-hA tAta! hA mAtaH hA daiva! na yujyate bhavata evaMvidhe'vasare evambhUtaM vyasanamApAdayituM, taduktam-"kimidamacintitamasadRzamaniSTamatikaSTamanupamaM duHkham / sahasaivopanataM me nairayikasyeva sattvasya? // 1 // " ityAdi, yadivA rUpAdiviSayAsaktA upacitakarmANo narakAdivedanAmanubhavantaH karuNaM stanantIti, na ca karuNaM stananto'pyetasmAt duHkhAnmucyante ityetaddarzayitumAha-duHkhasya nidAnam-upAdAnaM karma tataste vilapanto'pi na labhante 'mokSaM duHkhApagamaM mokSakAraNaM vA saMyamAnuSThAnamiti / duHkhavimokSAbhAve ca yathA nAnAvyAdhyupasRSTAH saMsArodare prANino vivartante tathA darzayitumAha-'artha' iti vAkyopanyAsArthe pazya tvaM teSUccAvaceSu kuleSu, AtmatvAya-AtmIyakarmAnubhavAya jAtAH, tadudayAccemA avasthAmanu- // 4 bhavantItyAha-poDazarogavaktavyAnugataM zlokatraya, vAtapittazleSmasannipAtajaM caturddhA gaNDaM, tadasyAstIti gaNDI-gaNDa %%AREKASS // 234 // - ra Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. sU. 40 mAlAvAnityAdi, athavetyetatpratirogamabhisambadhyate, athavA rAjAMsI apasmArItyAdi, athavA tathA - 'kuSThI' kuSThamaSTA| dazabhedaM tadasyAstIti kuSThI, tatra sapta mahAkuSThAMni, tadyathA-aruNodumbara nizyajihva kapAlakAkanAdapauNDarIkadaDukuSThAnIti, mahattvaM caiSAM sarvadhAtvanupravezAdasAdhyatvAcceti, ekAdaza kSudrakuSThAni, tadyathA-sthUlAruSka 1 mahAkuSThe 2 kakuSTha 3carmadala 4 parisarpa 5 visa 6 sidhma 7 vicarcikA 8 kiTibha 9 pAmA 10 zatAruka 11 saMjJAnIti, sarvANyapyaSTAdaza, sAmAnyataH kuSThaM sarve sannipAtajamapi vAtAdidoSotkaTatayA tu bhedabhAgbhavatIti / tathA rAjAMso - rAjayakSmA so'syAstIti rAjAMsI, kSayItyarthaH, sa ca kSayaH sannipAtajazcaturbhyaH kAraNebhyo bhavati iti, uktaM ca - "tridoSo jAyate yakSmA, gado | hetucatuSTayAt / vegarodhAt kSayAccaiva, sAhasAdviSamAzanAt // 1 // " tathA - apasmAro vAtapittazleSmasannipAtajatvAccaturkhA, tadvAnapagata sadasadvivekaH bhramamUrcchAdikAmavasthAmanubhavati prANIti, uktaM ca - "bhramAvezaH sasaMrambho, dveSodreko hRtasmRtiH / apasmAra iti jJeyo, gado ghorazcaturvidhaH // 1 // " tathA 'kANiyaM'ti akSirogaH, sa ca dvidhA - garbhagatasyotpadyate jAtasya ca tatra garbhasthasya dRSTibhAgamapratipannaM tejo jAtyandhaM karoti, tadevaikAkSigataM kANaM vidhatte, tadeva raktAnugataM raktAkSaM pittAnugataM piGgAkSaM zleSmAnugataM zuklAkSaM vAtAnugataM vikRtAkSaM, jAtasya ca vAtAdijanito'bhiSyando bhavati, tasmAcca | sarve rogAH prAduSSyantIti, uktaM ca - " vAtAtpittAtkaphAdraktAdabhiSyandazcaturvidhaH / prAyeNa jAyate ghoraH, sarvanetrAmayAkaraH // 1 // " iti, tathA - 'jhimiyaM'ti jADyatA sarvazarIrAvayavAnAmavazitvamiti, tathA 'kuNiyaM'ti garbhAdhAnadoSAd 1 apagataH smAraH smaraNaM yasmAt saH apasmAraH tasminsati tadrogiNaH sarvaviSayA smRtiH nazyati. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhutA06 uddezakA zrIAcA- isvaikapAdo nyUnaikapANirvA kuNiH, tathA 'khujiya'ti kubjaM pRSThAdAvasyAstIti kubjI, mAtApitRzoNitazukradoSeNa garbharAvRttiHsthadoSodbhavAH kunjavAmanakAdayo doSA bhavantIti, uktaM ca-"garbhe vAtaprakopena, dauhRde vA'pamAnite / bhavet kubjA (zI.) kuNiH paGgako manmana eva vA // 1 // " mUko manmana evetyetadekAntarite mukhadoSe laganIyamiti / tathA-'udariM ca'tti caH samuccaye vAtapittAdisamutthamaSTadhodaraM tadasyAstItyudarI, tatra jalodaryasAdhyaH zeSAstvacirotthitAH sAdhyA // 235 // iti, te cAmI bhedAH-"pRthak samastairapi cAnilAdyaiH, plIhodaraM baddhagudaM tathaiva / AgantukaM saptamamaSTamaM tu, jalodaraM ceti bhavanti tAni // 1 // " iti, tathA 'pAsa mUyaM ca'tti pazya-avadhAraya mUkaM manmanabhASiNaM vA, garbhadoSAdeva jAtaM taduttarakAlaM ca, paJcaSaSTirmukhe rogAH saptasvAyataneSu jAyante, tatrAyatanAni oSThau dantamUlAni dantA jihvA tAlu kaNThaH sarvANi ceti, tatrASTAvoSThayoH paJcadaza dantamUleSvaSTau danteSu paJca jihvAyAM nava tAluni saptadaza kaNThe trayaH sarveSvAyataneviti, 'sUNiyaM ca tti zUnatvaM-zvayathurvAtapittazleSmasannipAtaraktAbhighAtajo'yaM SoDheti, uktaM ca-"zophaH syAt paDDidho ghoro, doSairutsedhalakSaNaH / vyastaiH samastaizcApIha, tathA raktAbhighAtajaH // 1 // " iti, tathA 'gilAsaNi'ti bhasmako vyAdhiH, sa ca vAtapittotkaTatayA zleSmanyUnatayopajAyata iti, tathA 'vevaI ti vAtasamutthaH zarIrAvaya-1 vAnAM kampa iti, uktaM ca-"prakAmaM vepate yastu, kampamAnazca gacchati / kalApakhajhaM taM vidyAnmuktasandhinibandhanam Plu1 // " iti, tathA 'pIDhasappiM ca'tti janturgarbhadoSAt pIDhasappitvenotpadyate, jAto vA karmadoSAdbhavati, sa kila pANigRhItakASThaH prasarpatIti, tathA 'silivayaM'ti zlIpadaM-pAdAdau kAThinyaM, tadyathA-prakupitavAtapittazleSmANo'dhaH prapannA // 235 // Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakSNo(vakSo)rujaGyAsvavatiSThamAnAH kAlAntareNa. pAdamAzritya zanaiH zanaiH zophamupajanayanti tacchlIpadamityAcakSate -"purANodakabhUmiSThAH, sarva Su ca zItalAH / ye dezAsteSu jAyante, zlIpadAni vishesstH||1|| pAdayorhastayozcApi, zlIpadaM jAyate nRNAm / karNoSThanAzAsvapi ca, kecidicchanti tdvidH||2||" tathA 'mahumehaNi ti madhumeho-bastirogaH sa vidyate yasyAsau madhumehI, madhutulyaprasAMvavAnityarthaH, tatra pramehANAM viMzatirbhedA! statrAsyAsAdhyatvenopanyAsaH, tatra sarva eva pramehAH prAyazaH sarvadoSotthAstathApi vAtAdyutkaTabhedAdizatirbhedA bhavanti, tatra kaphAdaza SaT pittAt vAtajAzcatvAra iti, sarve'pi caite'sAdhyAvasthAyAM madhumehattvamupayAntIti, uktaM ca-"sarva eva pramehAstu, kAlenApratikAriNaH / madhumehatvamAyAnti, tadA'sAdhyA bhavanti te // 1 // " iti / tadevaM SoDazApyete-anantaroktAH 'rogA' vyAdhayo vyAkhyAtAH 'anupUrvazo' anukrameNa 'atha' anantaraM 'NaM' iti vAkyAlaGkAre 'spRzanti' abhibhavanti 'AtaDkA' AzujIvitApahAriNaH zUlAdayo vyAdhivizeSAH 'sparzAzca' gADhamahArAdijanitA duHkhavizeSAH 'asamaJjasAH' kramayogapadyanimittAnimittotpannAH spRzantIti sambandhaH / na rogAtakaireva kevalairmucyate, anyadapi yat saMsAriNo'dhikaM 6 syAttadAha-teSAM karmagurUNAM gRhavAsAsaktamanasAmasamaJjasarogaiH klezitAnAM 'maraNaM' prANatyAgalakSaNaM 'saMprekSya' paryAlocya punarupapAtaM cyavanaM ca devAnAM karmodayAt saJcitaM jJAtvA tadvidheyaM yena gaNDAdirogANAM maraNopapAtayozcAtyantiko|'bhAvo bhavati, kiM ca-karmaNAM mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogAhitAnAmabAghottarakAlamudayAvasthAyAM paripAkaM ca 'samprekSya' zArIramAnasaduHkhotpAdakaM paryAlocya taducchittaye yatitavyaM // sa ca karuNaM stanantItyAdinA granthenopapAta sambandhaH / nAca' gADhamahArAdijAnihAre 'spRzanti' abhibhavA Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 236 // cyavanAvasAnenAvedito'pi punarapi tadgarIyastvakhyApanAya prANinAM saMsAre nirvedavairAgyotpattyarthamabhidhitsukAma Aha-- taM suNeha jahA tahA saMti pANA aMdhA tamasi viyAhiyA, tAmeva saI asaI aiacca uccAvayaphAse paDisaMveei, buddhehiM eyaM paveiyaM - saMti pANA vAsagA rasagA udae udacarA AgAsagAmiNo pANA pANe kilesaMti, pAsa loe mahabbhayaM ( sU0 177 ) 'taM' karmmavipAkaM yathAvasthitaM tathaiva mamAvedayataH zRNuta yUyaM tadyathA - nArakatiryaGnarAmaralakSaNAzcatasro gatayaH, tatra narakagatau catvAro yonilakSAH paJcaviMzatikula koTilakSAH trayastriMzatsAgaropamANyutkRSTA sthitiH vedanAzca paramAdhArmikaparasparodIritasvAbhAvikaduHkhAnAM nArakANAM yA bhavanti tA vAcAmagocarAH, yadyapi lezatazcikathayiSorabhidheya viSayaM na vAgavatarati tathA'pi karmmavipAkAvedanena prANinAM vairAgyaM yathA syAdityevamarthaM zlokaireva kiJcidabhidhIyate" zravaNalavanaM netroddhAraM karakramapATanaM, hRdayaMdahanaM nAsAcchedaM pratikSaNadAruNam / kaTavidahanaM tIkSNApAtatrizUlavibhedanaM, dahanavadanaiH kaGkairghoraiH samantavibhakSaNam // 1 // tIkSNairasibhirdItaiH kuntairviSamaiH parazvadhaizvakaiH / parazutrizUlamudgaratomaravAsImuSaNDIbhiH // 2 // sambhinnatAluMzirasa chinnabhujAzchinnakarNanAsauSThAH / bhinnahRdayodarAntrA bhinnAkSipuTAH suduHkhArttAH // 3 // nipatanta utpatanto viceSTamAnA mahItale dInAH / nekSante trAtAraM nairayikAH karmmapaTalAndhAH // 4 // chidyante kRpaNAH kRtAntaparazostIkSNena dhArAsinA, krandanto viSavIci (vaccha ) bhiH parivRtAH saMbhakSaNavyApRtaiH / pAThyante dhutA0 6 uddezakaH1 // 236 // Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krakacena dAruvadasinA pracchinnabAhudvayAH, kumbhISu trapupAnadagdhatanavo mUSAsu cAntargatAH // 5 // bhRjyante jvaladambarISahutabhugUjvAlAbhirArAviNo, dIptAGgAranibheSu vjrbhvnessvnggaarkessuutthitaaH| dahyante vikRtordhvabAhuvadanAH krandanta ArtasvanAH, pazyantaH kRpaNA dizo vizaraNAstrANAya ko no bhavet // 6 // " ityAdi / tathA tiryaggatau pRthivIkAyajantUnAM saptayonilakSA dvAdaza kulakoTilakSAH svakAyaparakAyazastrANi zItoSNAdikA vedanAH, tathA'kAyasyApi sapta yonilakSAH sapta ca kulakoTilakSAH vedanA api nAnArUpA eva, tathA tejaskAyasya sapta yonilakSAHtrayaH kulakoTIlakSAH pUrvavaDhedanAdikaM, vAyorapi sapta yonilakSAH sapta ca kulakoTIlakSAH vedanA api zItoSNAdijanitA nAnArUpA eva, pratyekavanaspaterdaza yonilakSAH sAdhAraNavanaspatezcaturdaza ubhayarUpasyApyaSTAviMzatiH kulakoTIlakSAH, tatra ca gato'sumAnanantamapi kAlaM chedanabhedanamoTanAdijanitA nAnArUpA vedanA anubhavannAste, vikalendriyANAmapi dvau dvau yonilakSau kulakovyastu dvIndriyANAM sapta trIndriyANAmaSTau caturindriyANAM nava, duHkhaM tu kSutpipAsAzItoSNAdijanitamanekadhA'dhyakSameva | teSAmiti, paJcendriyatirazcAmapi catvAro yonilakSAH kulakoTIlakSAstu jalacarANAmarddhatrayodaza pakSiNAM dvAdaza catupadAnAM daza uraHparisarpANAM daza bhujaparisarpANAM nava vedanAzca nAnArUpA yAstirazcAM sambhavanti tAH pratyakSA eveti, uktaM ca-"kSuttahimAtyuSNabhayArditAnA, parAbhiyogavyasanAturANAm / aho! tirazcAmatiduHkhitAnAM, sukhAnuSaGgaH kila vArtametad // 1 // " ityAdi / manuSyagatAvapi caturdaza yonilakSA dvAdaza kulakoTIlakSAH, vedanAstvevambhUtA iti-"duHkhaM strIkukSimadhye prathamamiha bhave garbhavAse narANAM, bAlatve cApi duHkhaM malalulitatanustrIpayaHpAnamizram / tAruNye cApi duHkhaM Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhutA06 uddezakA zrIAcA- dAbhavati virahajaM vRddhabhAvo'pyasAraH, saMsAre re manuSyA! vadata yadi sukhaM svalpamapyasti kiJcit // 1 // bAlyAprabhRti rAGgavRttiH |ca rogairdaSTo'bhibhavazca yAvadiha mRtyuH / zokaviyogAyogairdurgatadoSaizca naikvidhaiH|| 2 // kSuttRhimoSNAnilazItadAhadA(zI0) riyazokapriyaviprayogaiH / daurbhAgyamauyAnabhijAtyadAsyavairUpyarogAdibhirasvatantraH // 3 // " ityAdi / devagatAvapi catvAro yonilakSAH SaDDiMzatiH kulakoTIlakSAH teSAmapIyo viSAdamatsaracyavanabhayazalyavitudyamAnamanasAM duHkhAnuSaGga // 237 // eva, sukhAbhAsAbhimAnastu kevalamiti, uktaM ca-"deveSu cyavanaviyogaduHkhiteSu, krodheAmadamadanAtitApiteSu / AryA ! nistadiha vicArya saMgirantu, yatsaukhyaM kimapi nivedanIyamasti // 1 // " ityAdi / tadevaM caturgatipatitAH saMsAriNo nAnArUpaM karmavipAkamanubhavantItyetadeva sUtreNa darzayitumAha-'santi' vidyante 'prANAH' prANinaH 'andhAH' cakSurindriyavikalA bhAvAndhA api sadvivekavikalAH 'tamasi' andhakAre narakagatyAdau bhAvAndhakAre'pi ca mithyAtvAviratipramAdakapAyAdike karmavipAkApAdite vyavasthitA vyAkhyAtAH / kiM ca-tAmevAvasthAM kuSThAdyApAditAmekendriyAparyAptakAdikA vA sakRdanubhUya karmodayAttAmeva asakRd-anekazo'tigatyoccAvacAna-tIvramandAna sparzAn-duHkhavizeSAn 'pratisaMvedayati' anubhavati / etacca tIrthakRdbhirAveditamityAha-'buddhaiH' tIrthakRdbhiH 'etad anantaroktaM prakarSaNAdau vA veditaM praveditam / etacca vakSyamANaM praveditamityAha-'santi' vidyante 'prANAH' prANino 'vAsakAH' 'vAs zabdakutsAyAM' vAsantIti vAsakA:-bhASAlabdhisampannA dvIndriyAdayaH, tathA rasamanugacchantIti rasagA:-kaTutiktakaSAyAdirasavedinaH saMjina ityarthaH, ityevambhUtaH karmavipAkaH saMsAriNAM samprekSya iti samvandhaH, tathA-'udake' udakarUpA evaikendriyA // 237 // Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jantavaH paryAptakAparyAptakabhedena vyavasthitAH, tathA udake carantItyudakacarAH-pUtarakacchedanakaloDaNakatrasA matsyakacchapAdayaH, tathA sthalajA api kecana jalAzritA mahoragAdayaH pakSiNazca kecana tadgatavRttayo draSTavyAH, apare tu AkAzagAminaH pakSiNaH, ityevaM sarve'pi 'prANAH' prANino'parAn prANinaH AhArAdyartha matsarAdinA vA 'klezayanti' upatApayanti / yadyevaM tataH kimityata Aha-'pazya' avadhAraya 'loke' caturdazarajvAtmake, karmavipAkAtsakAzAt 'mahadbhaya' nAnAgatiduHkhaklezavipAkAtmakamiti // kimiti karmavipAkAnmahadbhayamityAha bahudukkhA hu jantavo, sattA kAmesu mANavA, abaleNa vahaM gacchanti sarIreNaM pabhaMgureNa ahe se ba dukkhe ii bAle pakuvvai ee rogA bahu naccA AurA pariyAvae nAlaM pAsa, alaM taveehiM, eyaM pAsa muNI! mahabbhayaM nAivAija kaMcaNaM (sU0 178) bahUni duHkhAni karmavipAkApAditAni yeSAM jantUnAM te tathA, huryasmAdevaM tasmAttatrApramAdavatA bhAvyaM / kimityevaM bhUyo bhUyo'padizyata ityata Aha-yasmAdanAdibhavAbhyAsenAgaNitottarapariNAmAH 'saktAH' gRddhAH 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu 'mAnavAH' puruSA ityato na punruktdossaanussnggH| kAmAsaktAzca yadavAmuvanti tadAha-balarahitena niHsAreNa tuSamuSTikalpenaudArikeNa zarIreNa 'prabhaGgureNa' svata eva bhaGgazIlena tatsukhAdhAnAya karmopacityA'nekazo vadhaM gacchanti, kA punarasau vipAkakaTukeSu kAmeSu yo ratiM vidadhyAdityAha mohodayAdAtaH agaNitakAryAkAyavivekaH so'sumAnbahu Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 238 // duHkhaM prAptavyamaneneti bahuduHkha ityenaM kAmAnuSaGgaM prANinAM klezaM vA 'bAlo' rAgadveSAkulitaH prakarSeNa karoti prakaroti, tajjanitakarmmavipAkAcca anekazo vadhaM gacchati, yadivA rogeSu satsu ityetadvakSyamANaM bAlo'jJaH prakaroti tadAhaetAn gaNDakuSTharAjayakSmAdIn rogAn bahunUtpannAniti jJAtvA tadrogavedanayA AturAH santaH cikitsAyai prANinaH paritApayeyuH, 'lAvakAdipizitAzinaH kila kSayavyAdhyupazamaH syAdityAdivAkyAkarNanAjjIvitAzayA garIyasyapi prANyupamarde pravartteran, naitadvadhArayeyuH yathA - svakRtAvandhyakarmmavipAko dayAdetat, tadupazamAccopazamaH, prANyupamardacikitsayA ca kilbiSAnuSaGga eveti etadevAha - pazyaitadvimalavivekAvalokanena yathA 'nAlaM' na samarthAH cikitsAvidhayaH kamrmodayopazamaM vidhAtuM, yadyevaM tataH kiM karttavyamiti darzayati- 'alaM' paryAptaM 'tava' sadasadvivekinaH 'ebhiH ' pApopAdAnabhUtaizcikitsA vidhibhiriti / kiM ca - 'etat' prANyupamardAdikaM 'pazya' avadhAraya he 'mune' ! jagatrayasvabhAvavedin mahad - bRhadbhayahetutvAdbhayaM yadyevaM tataH kiM kuryAditi darzayati- 'nAtipAtayet' na hanyAt kaJcana prANinaM, yata ekasminnapi prANini - hanyamAne'STaprakAramapi karma badhyate taccAnuttArasaMsAragamanAyetyato mahAbhayamiti, yadivA ee roge bahU NacetyAdiko granthaH kAmAnadhikRtya neyaH, etAn rogarUpAn kAmAn vahUn jJAtvA AsevanAprajJayeti AturA:kAmecchAndhA aparAn prANinaH paritApayeyuH ityAdinA prakrameNeti // tadevaM rogakAmAturatayA sAvadyAnuSThAnapravRttAnAmupadezadAnapurassaraM mahAbhayaM pradarzya tadviparyastAnAM sasvarUpAM guNavattAM didarzayiSuH prastAvamAracayannAha - AyANa bho sussUsa ! bho dhUyavAyaM paveyaissAmi iha khalu attattAe tehiM tehiM ku dhutA0 6 uddezakaH1 // 238 // Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAASAASAASAASAASA lehiM abhiseeNa abhisaMbhUyA abhisaMjAyA abhinivvuDA abhisaMvuDDA abhisaMbuddhA abhinikaMtA aNupuvveNa mahAmuNI (sU0 179) 'bhoH' iti ziSyAmantraNaM, yadahamuttaratrAvedayiSyAmi bhavatastad 'AjAnIhi'-avadhAraya, 'zuzrUSasva' zravaNecchAM vidhehi 'bhoH' iti punarapyAmantraNamarthagarIyastvakhyApanAya, nAtra bhavatA pramAdo vidheyo, dhUtavAdaM kathayiSyAmyahaM, dhUtamaSTaprakArakarmadhUnanaM jJAtiparityAgo vA tasya vAdo dhUtavAdaH taM pravedayiSyAmi, avahitena ca bhavatA bhAvyamiti / nAgArjunIyAstu paThanti-"dhutovAyaM paveyaMti"aSTaprakArakarmadhUnanopAyaM nijadhUnanopAyaM vA pravedayanti tiirthkraadyH| ko'sAvupAya ityata Aha-'iha' asmin saMsAre 'khaluH' vAkyAlaGkAre Atmano bhAva AtmatA-jIvAstitA svakRtakarmapariNatirvA tayA'bhisambhUtAH-saJjAtAH, na punaH pRthivyAdibhUtAnAM kAyAkArapariNAmatayA IzvaraprajApattiniyogena veti, teSu teSUccAvaceSu kuleSu yathAsvaM karmodayApAditeSu 'abhiSekeNa' zukrazoNitaniSekAdikrameNeti, tatrAyaM kramaH-"saptAhaM kalalaM vindyAttataH saptAhamarbudam / arbudAjAyate pezI, pezIto'pi dhanaM bhavet // 1 // " iti, tatra yAvatkalalaM tAvadabhisambhUtAH, pezIM yAvadabhisaJjAtAH, tataH sAGgopAGgasnAyuziroromAdikramAbhinivarttanAdabhinivRttAH, tataH prasUtAH santo'bhisaMvRddhAH, dharmazravaNayogyAvasthAyAM vartamAnA dharmakathAdikaM nimittamAsAdyopalabdhapuNyapApatayA'bhisambuddhAH, tataH sadasadvivekaM jAnAnAH abhiniSkrAntAH, tato'dhItAcArAdizAstrAstadarthabhAvanopabRMhitacara Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 239 // AAVACCASIACC NapariNAmA anupUrveNa zikSakagItArthakSapakaparihAravizuddhikaikAkivihArijinakalpikAvasAnA munayo'bhUvanniti // abhi- dhutA0 6 sambuddhaM ca pravibrajiSumupalabhya yannijAH kuryustaddarzayitumAha uddezakA taM parikamaMtaM paridevamANA mA cayAhi iya te vayaMti-chaMdovaNIyA ajjhovavannA akaMdakArI jaNagA ruyaMti, atArise muNI (Na ya) ohaM tarae jaNagA jeNa vippajaDhA, saraNaM tattha no samei, kahaM nu nAma se tattha ramai?, eyaM nANaM sayA samaNuvAsijjAsi ttibemi (sU0 180) dhUtAdhyayanoddezakaH 6-1 // 'tam' avagatatattvaM gRhavAsaparAGmukhaM mahApuruSasevitaM panthAnaM parAkramamANamupalabhya mAtApitRputrakalatrAdayaH paridevamAnA mA'smAn parityaja 'iti' etat te kRpAmApAdayanto vadanti, kiM cAparaM vadantItyAha-chandenopanItAH cha-18 ndopanItAH-tavAbhiprAyAnuvartinastvayi cAbhyupapannAH, tadevambhUtAnasmAnmA'vamaMsthA ityevamAkrandakAriNo 'janakA mAtApitrAdayo janA vA rudanti / evaM ca vadeyurityAha-na tAdRzo munirbhavati, na caughaM saMsAraM tarati, yena pAkhaNDavipralabdhena 'janakA' mAtApitrAdayaH 'apoDhAH' tyaktA iti / sa cAvagatasaMsArasvabhAvo yatkaroti tadAha-na hyasAvanuraktamapi bandhuvarga 'tatra' tasminnavasare zaraNaM sameti, na tadabhyupagamaM karotItyarthaH / kimityaso zaraNaM naitItyAha // 239 // kathaM nu nAmAsau 'tatra' tasmin gRhavAse sarvanikArAspade narakapratinidhau zubhadvAraparidhe. ramate, kathaM gRhavAse dvandvai Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahatI vighaTitamohakapATaH san ratiM kuryAditi ? / upasaMhAramAha- 'etat' pUrvoktaM jJAnaM sadA Atmani 'samyaganuvAsayeH' vyavasthApayeH, itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat / dhUtAdhyayanasya prathamodezakaH samAptaH // uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake nijakavidhUnanA pratipAditA, sA caivaM phalavatI syAdyadi karmmavidhUnanaM syAd, ataH karmmavidhUnanArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAta - syAsyoddezakasyAdi sUtram - AuraM logamAyAe caittA puvtrasaMjogaM hiccA uvasamaM vasittA baMbhaceraMsi vasu vA a Nuvasu vA jANittu dhammaM ahA tahA ahege tamacAi kusIlA (sU0 181 ) 'lokaM' mAtApitRputrakalatrAdikaM tamAturaM snehAnuSaGgatayA viyogAt kAryAvasAdena vA yadivA jantulokaM kAmarAgAturam 'AdAya' jJAnena 'gRhItvA' paricchidya tathA tyaktvA ca 'pUrvasaMyogaM' mAtApitrAdisambandhaM, tathA' hitvA 'gatvopazarma uSitvApi brahmacarye, kimbhUtaH sanniti darzayati-vasu dravyaM tadbhUtaH kaSAyakAlimAdimalApagamAdvItarAga ityarthaH, tadviparyayeNAnuvasu sarAga ityarthaH, yadivA vasuH sAdhuH anuvasuH - zrAvakaH, taduktam -- " vItarAgo vasurjJeyo, jino vA saMyato'thavA / sarAgo hyanuvasuH proktaH, sthaviraH zrAvako'pi vA // 1 // " tathA jJAtvA 'dharmaM zrutacAritrAkhyaM Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 240 // yathAtathAvasthitaM dharmma pratipadyApyathaike mohodayAttathAvidhabhavitavyatAniyogena 'taM' dharmma prati pAlayituM na zaknuvanti, kiMbhUtAH ? - kutsitaM zIlaM yeSAM te kuzIlA iti, yata eva dharmapAlanAzaktA ata eva kuzIlAH // evambhUtAzca santaH kiM kuryurityAha vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM viusijjA, aNupuvveNa aNahiyAsemANA parIsahe durahiyAsae, kAme mamAyamANassa iyANiM vA muhuttreNa vA aparimANAe bhee, evaM se aMtarAehiM kAmehiM AkevaliehiM avainnA cee ( sU0 182 ) kecidbhavazatakoTidurApamavApya mAnuSaM janma samAsAdyAlabdhapUrvI saMsArArNavottaraNapratyalAM bodhidroNImaGgIkRtya mokSatarubIjaM sarvaviratilakSaNaM caraNaM punardurbhivAstayA manmathasya pAriplavatayA manaso lolupatayendriyagrAmasyAnekabhavAbhyAsApAditaviSayamadhuratayA prabalamohanIyodayAdazubhavedanIyodayAsannaprAdurbhAvAdayazaH kIrttyatkaTatayA avagaNayyA''yatimavi - cArya kAryAkArya urarIkRtya mahAvyasanasAgaraM sAmpratekSitayA'dhaH kRtakulakramAcArAstattyajeyuH, tattyAgazca dhammapakaraNaparityAgAdbhavatItyatastaddarzayati-vastramityanena kSaumikaH kalpo gRhIta', tathA 'pataGgrahaH' pAtraM 'kambala' aurNikaM kalpaM pAtraniryogaM vA 'pAdapuJchana kaM' rajoharaNaM etAni nirapekSatayA vyutsRjya kazciddeza viratimabhyupagacchati, kazciddarzanamevAlambate, kazcittatospi bhrazyati / kathaM punardurlabhaM cAritramavApya punastattya jedityAha - parISahAn duradhisahanIyAn 'anukra dhutA0 6 uddezakaH 2 // 240 // Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARRANASI meNa' paripAvyA yogapadyena vodIrNAnanadhisahamAnAH-parISahairbhagnA mohaparavazatayA puraskRtadurgatayo mokSamArga parityajanti / bhogArtha tyaktavatAmapi pApodayAdyatsyAttadAha-kAmAn virUpAnapi 'mamAyamANassa'tti svIkurvato bhogAdhyavasAyino'ntarAyodayAt 'idAnIM' tatkSaNameva pravrajyAparityAgAnantarameva bhogaprAptisamanantarameva vA antarmuhatena vA kaNDarIkasyevAhorAtreNa vA tato'pyUrva zarIrabhedo bhavatyaparimANAya, evambhUta AtmanA sArddha vivakSitazarIrabhedo bhavati yenAnantenApi kAlena punaH paJcendriyatvaM na prAmoti / etadevopasaJjihIrSurAha-evaM' pUrvoktaprakAreNa 'sa' bhogAbhilASI AntarAyikaiH kAmaiH-bahupratyapAyaiH na kevalamakevalaM tatra bhavA AkevalikAH-sadvandvAH sapratipakSA itiyAvat 8 asampUrNA vA, taiH sagiravatIrNAH saMsAraM tAn vA dvitIyArthe tRtIyA, 'caH' samuccaye, 'eta' iti bhogAbhilASiNaH, kAmairatRptA eva zarIrabhedamavAmuvantIti tAtparyArthaH // apare tvAsannatayA mokSasya kathaJcitkutazcit kadAcidavApya gharaNapariNAma pratikSaNaM laghukarmatayA pravarddhamAnAdhyavasAyino bhavantIti darzayitumAha ahege dhammamAyAya AyANappabhiisu paNihie care, appalIyamANe daDhe savvaM giddhiM parinAya, esa paNae mahAmuNI, aiacca savvao saMgaM na mahaM athitti iya ego ahaM, assi jayamANe ittha virae aNagAre savvao muMDe rIyaMte, je acele parivusie saMcikkhai omoyariyAe, se AkuTTe vA hae vA luMcie vA paliyaM pakattha a 44545445OMOMOM Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI.) | dhutA. uddezakAra // 241 // duvA pakattha atahehiM sahaphAsehiM iya saMkhAe egayare annayare abhinnAya titikkha mANe parivvae je ya hirI je ya ahirImANA (sU0 183) 'atha' anantarameke vizuddhapariNAmatayA AsanApavargatayA 'dhammai zrutacAritrAkhyaM 'AdAya' gRhItvA vakhapatanahAdidhammopakaraNasamanvitA dharmakaraNeSu praNihitAH parIpahasahiSNavaH sarvajJopadiSTaM dharma careyuriti / atra ca pUrvANi pramAdasUtrANyapramAdAbhiprAyeNa paThitavyAnIti, uktaM ca-"yatra pramAdena tiro'pramAdaH, syAdvA'pi yalena punaH prmaadH| viparyayeNApi paThanti tatra, suutraannydhiikaarvshaadvidhijnyaaH||1||"| kimbhUtAH punardhamai careyurityAha-kAmeSu mAtApitrAdike vA loke na pralIyamAnA apralIyamAnAH-anabhiSakA dharmacaraNe 'dRDhAH' tapaHsaMyamAdau draDhimAnamAlambamAnA dharma carantIti, kiM ca-sarvI 'gRddhiM' bhogakAzanaM duHkharUpatayA jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA parityajet / tasarityAge guNamAha-eSa' iti kAmapipAsAparityAgI prakarSeNa nataH-prahaH saMyame karmadhunanAyAM vA mahAmunirbhavati nApara iti / kiM ca-'atigatya' atyetyAtikramya 'sarvataH sarvaiH prakAraiH 'saGgaM sambandhaM putrakalatrAdijanitaM kAmAnupaGgaM vA, kiM bhAvayedityAha-na mama kimapyastIti yatsaMsAre patata AlambanAya syAditi, tadabhAvAca 'iti' uktakramaNako'hamasmin-saMsArodare, na cAhamanyasya kasyaciditi / etadbhAvanAbhAvitazca yatkuryAttadAha-'atra' asmin maunIndre pravacane virataH san sAvadyAnuSThAnAzavidhacakrayAlasAmAcAryo yatamAnaH ko'sau?-'anagAraH' prajitaH, eka RRRRRRRRRRA // 241 // Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvanAM bhAvayannavamaudarye saMtiSThata ityuttarasUtreNa sambandhaH, iyameva kriyA anantarasUtreSvapi lagayitavyeti, kiM ca'sarvataH' dravyato bhAvatazca muNDo 'rIyamANaH ' saMyamAnuSThAne gacchan, kimbhUta ityAha-yaH 'acelaH' alpa celo jinakalpiko vA 'paryuSitaH ' saMyame udyuktavihArI antaprAntabhojI, tadapi na prakAmatayetyAha - 'saMcikkhaI' saMtiSThate avamaudarye / nyUnodaratAyAM varttamAnaH san kadAcitpratyanIkatayA grAma kaNTakaistudyetetyetaddarzayitumAha - 'sa' munirvAgbhirAkuSTo vA daNDAdibhirhato vA luzcito vA kezotpATanataH pUrvakRtakarmmapariNatyudayAdetadavagacchan samyaktitikSamANaH parivrajediti, etacca bhAvayet, tadyathA - "pAvANaM ca khalu bho kaDANaM kammANaM putriduzcinnANaM duppaDikaMtANaM vedayittA mukkho, natthi aveyaittA, tavasA vA jhosaittA" ityAdi / kathaM punarvAgbhirAkruzyata ityAha- 'paliaM 'ti karmma jugupsitamanuSThAnaM | tena pUrvAcaritena kuvindAdinA prakathya jugupsyate, tadyathA-bho kolika ! pratrajita! tvamapi mayA sArddhamevaM jalpasIti, athavA jakAracakArAdibhiraparaiH prakAraiH prakathya nindAM vidhatte, ebhirvA vakSyamANaiH prakArairityAha - ' atathyaiH' vitathairasadbhUtaiH zabdaizvaurastvaM pAradArika ityevamAdikaiH sparzaizca asadbhUtaiH sAdhoH karttumayuktaiH karacaraNacchedAdibhiH svakRtAdRSTaphalamityetat 'saGkhyAya' jJAtvA titikSamANaH pravrajediti, yadivA etat saGkhyAya, tadyathA - " paMcahi ThANehiM chau 1 pApAnAM ca khalu bhoH kRtAnAM karmaNAM pUrva dukhIrNAnAM duSparAkrAntAnAM vedayitvA mokSaH, nAstyavedayitvA, tapasA vA kSapayitvA 2 pazcabhiH sthAnaizchadmastha utpannAnupasargAn sahate kSamate titikSate adhyAsayati, tadyathA-yakSAviSTo'yaM puruSaH, unmAdaprApto'yaM puruSaH, dRptacitto'yaM puruSaH mama ca tadbhavavedanIyAni karmANyudIrNAni bhavanti yadeSa puruSa Akrozati badhnAti tepate piyati paritApayati, mama ca samyak samAnasya yAvadadhyAsInasyaikAntataH karmanirjarA bhavati / pazcabhiH sthAnaiH kevalI udIrNAn parISaddAnupasargAn yAvadadhyAsayet yAvat mamAdhyAsayataH bahavazcha prasthAH zramaNA nirmanthA udIrNAn parISahopasargAn samyak sahiSyante yAvad adhyAvidhyante. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhutA.6 uddezakA zrIbAcA matthe uppanne uvasagge sahai khamai titikkhai ahiyAsei, taMjahA-jakkhAihe ayaM purise 1, ummAyapatte ayaM purise 2, rAvRttiH | dittacitte ayaM purise 3, mamaM ca NaM tabbhavaveaNIyANi kammANi udinANi bhavaMti-jannaM esa purise AusaibaMdhAi tippA (zI0) piTTA paritAvei 4, mamaM caNaM samma sahamANassa jAva ahiyAsemANassa egaMtaso kammaNijarA hvi5| paMcahi ThANehi kevalI udine parIsahe uvasagge jAva ahiyAsejjA, jAva mamaM ca NaM ahiyAsemANassa bahave chaumatthA samaNA niggaMthA udine // 242 // jAparIsahovasagge samma sahissaMti jAva ahiyAsissaMti" ityAdi, parIpahAzcAnukUlapratikUlatayA bhinnA ityetadarzayitumAha -ekatarAna-anukUlAn anyatarAna-pratikUlAn parISahAnudInabhijJAya samyaktitikSamANaH parivrajet yadivA'nyathA parIpahANAM dvaividhyamityAha-ye ca parISahAH satkArapuraskArAdayaH sAdhohoriNo-manaAhAdakAriNo ye tu pratikUlatayA ahAriNo-manaso'niSTA, yadivA hIrUpA:-yAcanA'celAdayaH, ahImanasazca-alajjAkAriNaH zItoSNAdayaH ityetAn dvirUpAnapi parIpahAn samyak titikSamANaH parivrajediti // kiMca ciccA savvaM visuttiyaM phAse samiyadaMsaNe, ee bho NagiNA vuttA je logaMsi aNAgamaNadhammiNo ANAe mAmagaM dhamma esa uttaravAe iha mANavANaM viyAhie, ityovarae taM jhosamANe AyANijjaM parinnAya pariyAraNa vigiMcai, iha egersi egacariyA hoi tatthiyarA iyarehiM kulehiM suddhesaNAe savvesaNAe se mehAvI parivvae subhi // 242 // Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aduvA dubhi aduvA tattha bheravA pANA pANe kilesaMti, te phAse puTTo dhIre ahiyA sijjAsi tibemi (sU0 184 ) // dhUtAdhyayane dvitIyodezakaH // 6-2 // tyaktvA savA parISahakRtAM visrotasikAM parIpahApAditAn sparzAn-duHkhAnubhavAn 'spRzet' anubhavet samyagadhisaheta, sa kimbhUtaH-samyag ita-gataM darzanaM yasya sa samitadarzanaH, samyagdRSTirityarthaH / tatsahiSNavazca kimbhUtAH syu8 rityAha-bhoH' ityAmantraNe 'ete' parISahasahiSNavo niSkiJcanA nirgranthA bhAvanAMnA 'uktAH' abhihitAH, yasminma-13 nuSyaloke anAgamanaM dharmo yeSAM te'nAgamanadharmANaH, yathA''ropitapratijJAbhAravAhitvAnna punargRhaM pratyAgamanepsava iti, kiMca-AjJApyate'nayetyAjJA tayA mAmakaM dharma samyaganupAlayet tIrthakara evamAheti, yadivA dharmAnuSThAyyevamAha-dharma evaiko mAmakaH anyattu sarva pArakyamityatastamahamAjJayA-tIrthakaropadezena samyakaromIti, kimityAjJayA dharmo'nupAlyata ityata Aha-'eSaH' anantaroktaH 'uttaravAda' utkRSTavAda iha mAnavAnAM vyAkhyAta iti / kiM ca DI-'atra' asmin karmadhunanopAye saMyame upa-sAmIpyena rata uparataH tad-aSTaprakAraM karma 'jhoSayan' kSapayan dhammai ca-| 6 rediti, kiM cAparaM kuryAdityAha-AdIyata ityAdAnIyaM-karma tatparijJAya mUlottaraprakRtibhedato jJAtvA 'paryAyeNa' zrAmaNyena vivecayati, kSapayatItyarthaH / atra cAzeSakarmadhunanAsamartha tapastadvAhyamadhikRtyocyate-iha' asmin pravacane 'ekevAM' zithilakarmaNAmekacaryA bhavati-ekAkivihArapratimA'bhyupagamo bhavati, tatra ca nAnArUpAbhigrahavize Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 243 // pAstapazcaraNavizeSAzca bhavantItyatastAvanAbhRti kAmadhikRtyAha-tatra' tasminnekAkivihAre 'itare' sAmAnyasAdhubhyo vi- dhutA06 ziSTatarA 'itareSu' antaprAnteSu kuleSu zuDheSaNayA dazaiSaNAdoSarahitenAhArAdinA 'sarveSaNayeti sarvA yA''hArAdyudgamo uddezakA khAdanagrAsaiSaNArUpA tayA suparizuddhena vidhinA saMyame parivrajanti, bahutve'pyekadezatAmAha-sa medhAvI maryAdAvyavasthitaH saMyame parivrajediti, kiM ca-sa AhArasteSvitareSu kuleSu surabhirvA syAt athavA durgandhaH, na tatra rAgadveSau vidadhyAt, kiM ca-athavA tatraikAkivihAritve pitRvanapratimApratipannasya sato 'bhairavA' bhayAnakA yAtudhAnAdikRtAH zabdAH prAdurbhaveyuH, yadivA 'bhairavA' bIbhatsAH 'prANAH' prANino dIptajihvAdayo'parAn prANinaH 'klezayanti' upatApayanti, tvaM tu punastaiH spRSTastAna sparzAn duHkhavizeSAn 'dhIraH' akSobhyaH sannatisahasva / itiradhikAraparisamAptau,8 pravImIti pUrvavat / dhUtAdhyayane dvitIyoddezakaH parisamAptaH // | ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake karmadhUnanA'bhihitA, sA ca nopakaraNazarIravidhUnanAmantareNa, ityatastadvidhUnanArthamidamArabhyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasya sUtramuccArayitavyam , taccedamevaM khu muNI AyANaM sayA suyakkhAyadhamme vihUyakappe nijhosaittA, je acele pa // 24 // ritusie tassa NaM bhikkhussa no evaM bhavai-parijuNNe me vatthe vatthaM jAissAmi suttaM maasH|| stramuccAnopakaraNazarIravi sAmprataM tRtIya A Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAissAmi sUI jAissAmi saMdhissAmi sIvissAmi ukkasissAmi vukkasissAmi parihissAmi pAuNissAmi, aduvA tattha parikamaMtaM bhujo acelaM taNaphAsA phusaMti sIyaphAsA phusaMti teuphAsA phusaMti daMsamasagaphAsA phusaMti egayare annayare virUvarUve phAse ahiyAsei acele lAghavaM AgamamANe, tave se abhisamannAgae bhavai, jaheyaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisamiccA savvao savvattAe saMmattameva samabhijANijjA, evaM tesiM mahAvIrANaM cirarAyaM puvvAiM vAsANi rIyamANANaM daviyANaM pAsa ahiyAsiyaM (sU0 185) 'etat' yatpUrvoktaM vakSyamANaM vA 'khuH' vAkyAlaGkAre, AdIyate ityAdAnaM-karma AdIyate vA'nena karmetyAdAnaMkarmopAdAnaM, tacca dharmopakaraNAtiriktaM vakSyamANaM vastrAdi tanmuniH nijhoSayiteti sambandhaH, kimbhUtaH?-'sadA'| sarvakAlaM sudhvAkhyAto dharmo'syeti svAkhyAtadharmA-saMsArabhIrutvAdyathAropitabhAravAhItyarthaH, tathA vidhUta:-kSuNNaH samyagspRSTaH kalpaH-AcAro yena sa tathA, sa evambhUto munirAdAnaM jhoSayitvA AdAnamapaneSyati, kathaM punastadAdAnaM vastrAdi syAyena tat jhoSayitavyaM bhavedityAha-alpArthe naJ, yathA'yaM pumAnajJaH, svalpajJAna ityarthaH, yaH sAdhu sya Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA | dhutA06 uddezakA calaM-vastramastItyacelaH, alpacela ityarthaH, saMyame 'paryuSito' vyavasthita iti, tasya bhikSoH 'naitadbhavati' naitatkalpate yathA rAvRttiH parijINa me vastramacelako'haM bhaviSyAmi na me tvakrANaM bhaviSyati, tatazca zItAdharditasya kiM zaraNaM me syAditi vakhaM (zI0) vinetyato'haM kaJcana zrAvakAdikaM pratyagraM vastraM yAciSye, tasya vA jIrNasya vastrasya sandhAnAya sUtraM yAciSye, sUciMca kAyAciye, avAptAbhyAM ca sUcisUtrAbhyAM jIrNavakharandhaM sandhAsyAmi-pATitaM seviSyAmi, laghu vA sadaparazakalalaganata // 244 // | utkarSayiSyAmi, dIrgha vA sat khaNDApanayanato vyutkarSayiSyAmi, evaM ca kRtaM satsaridhAsyAmi tathA prAvariSyAmItyAprAcArtadhyAnopahatA asatyapi jIrNAdivatrasadbhAve yadbhaviSyattA'dhyavasAyino dhammaikapravaNasya na bhavatyantaHkaraNavRtti riti, yadivA jinakalpikAbhiprAyeNaivaitatsUtraM vyAkhyeyaM, tadyathA-'je acele' ityAdi, nAsya celaM-vastramastotyacela:acchidrapANitvAt pANipAtraH, pANipAtratvAt pAtrAdisaptavidhatanniryogarahito'bhigrahavizeSAt tyaktakalpatrayaH kevalaM rajoharaNamukhavakhikAsamanvitastasyAcelasya bhikSo tadbhavati, yathA-parijINa me vastraM chidraM pATitaM cetyevamAdi vastragatamapadhyAnaM na bhavati, dhamiNo'bhAvAddhAbhAvaH, sati tu dhammiNi dharmAnveSaNaM nyAyyamiti sapathaH, tathedamapi tasya na bhavatyeva yathA-aparaM vanamahaM yAciSye ityAdi pUrvavanneyaM, yo'pi chidrapANitvAt pAtraniryogasamanvitaH kalpatrayAnyatarayukto'sAvapi parijIrNAdisadbhAve tadgatamapadhyAnaM na vidhatte, yathAkRtasyAlpaparikarmaNo grahaNAtsUcisUtrAnveSaNaM na karoti / tasya cAcelasyAlpacelasya vA tRNAdisparzasadbhAve yadvidheyaM tadAha-tasya hyacelatayA parivasato jINevakhAdikRtamapadhyAnaM na bhavati, athavaitatsvAt-tatrAcelatve parAkramamANaM punastaM sAdhumacelaM kacidAmAdau tvakrANAbhAvAt tRNa SUSISHAHAHA // 244 // Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AGRA zayyAzAyinaM tRNAnAM sparzAH paruSAstRNairvA janitAH sparzA:-duHkhavizeSAstuNasparzAste kadAcit spRzanti, tAMzca samyam adInamanasko'tisahata iti sambandhaH, tathA zItasparzAH spRzanti-upatApayanti, tejaH-uSNastatsparzAH spRzanti, tathA dezamazakasparzAH spRzanti, eteSAM tu parIpahANAmekatare'viruddhA daMzamazakatRRNasparzAdayaH prAdurbhaveyuH, zItoSNAdiparIpahANAM vA parasparaviruddhAnAmanyatare prAduSpyuH, pratyekaM bahuvacananirdezazca tIvramandamadhyamAvasthAsaMsUcakaH, ityetadeva darzayati-virUpaM-bIbhatsaM mano'nAhAdi vividhaM vA mandAdibhedAdUpaM-svarUpaM yeSAM te virUparUpAH, ke te?-'sarzAH' duHkha-18 vizeSAH, tadApAdakAstRNAdisparzA vA, tAn samyakaraNenApadhyAnarahito'dhisahate, ko'sau?-'acelaH' apagataceloalpacelo vA acalanasvarUpo vA samyaktitikSate, kimabhisandhya parISahAnadhisahata ityata Aha-lagho vo lAghavaM, | dravyato bhAvatazca, dravyato chupakaraNalAghavaM bhAvataH karmalAghavaM 'Agamayan' avagamayan budhyamAna itiyAvad adhisahate parIpahopasargAniti, nAgArjunIyAstu paThanti-"evaM khalu se uvagaraNalApaviyaM tavaM kammakkhayakAraNaM kareI" 'evam utakrameNa bhAvalAghavArthamupakaraNalAghavaM tapazca karoti iti bhAvArthaH / kiM ca se tasyopakaraNalAghavena karmalApavamAgamayataH karmalAghavena copakaraNalAghavamAgamayatastRNAdisparzAnadhisahamAnasya 'tapaH' kAyaklezarUpatayA bAhyamabhisamanvAgataM bhavati-samyag Abhimukhyena soDhaM bhavati / etacca na mayocyate ityetadarzayitumAha-'yathA' yena prakAreNa 'ida'miti yaduktaM vakSyamANaM caitadbhagavatA-vIravarddhamAnasvAminA prakarSaNAdau vA veditaM praveditamiti, yadi nAma bhagavatA 6 praveditaM tataH kimityAha-tad-upakaraNalAghavamAhAralAghavaM vA 'abhisametya' jJAtvA evakAro'vadhAraNe, tadeva lAghavaM Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH dhutA06 uddezakA (zI0) // 245 // jJAtvetyarthaH, kathamiti cet taducyate-'sarvata' iti dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyataH AhAropakaraNAdau kSetrataH sarvatra grAmAdau kAlato'hani rAtrau vA durbhikSAdau vA sarvAtmaneti bhAvataH kRtrimakalkAdyabhAvena, tathA 'samyaktva'miti prazastaM zobhanaM eka saGgataM vA tattvaM samyaktvaM, yaduktam-"prazastaH zobhanazcaiva, ekaH saGgata eva ca / ityetairupa AT sRSTastu, bhAvaH samyaktvamucyate // 1 // " tadevambhUtaM samyaktvameva samatvameva vA 'samabhijAnIyAt' samyagAbhimukhyena jAnIyAt-paricchindyAt, tathAhi-acelo'pyekacelAdikaM nAvamanyate, yata uktam-"jo'vi duvathativattho egeNa acelago va saMtharai / Na hu te hIlaMti paraM savve'vi ya te jiNANAe // 1 // " tathA-"je khalu visarisakappA saMghayaNadhiyAdikAraNaM pappa / Na'vamannai Na ya hINaM appANaM mannaI tehiM // 2 // sabve'vi jiNANAe jahAvihiM kammakhavaNaahAe / viharaMti ujayA khalu samma abhijANaI evaM // 3 // " ti, yadivA tadeva lAghavamabhisametya sarvato dravyAdinA sarvAtmanA nAmAdinA samyaktvameva samyagabhijAnIyAt, tIrthakaragaNadharopadezAt samyakuryAditi tAtparyArthaH / etacca nAzakyAnudhAnaM jvaraharatakSakacUDAlaGkAraratnopadezavadvataH kevalamupanyasyate, api tvanyairbahubhizcirakAlamAsevitamityetadarzayitumAha-evam' ityacelatayA paryuSitAnAM tRNAdisparzAnadhisahamAnAnAM teSAM mahAvIrANAM sakalalokacamatkRtikAriNAM 'cirarAtraM' prabhUtakAlaM yAvajIvamityarthaH, tadeva vizeSato darzayati-'pUrvANi' prabhUtAni varSANi 'rIyamANAnAM' 1 yo'pi dvivastranivastra ekena acelako vA nirvahati / naiva hIlayati paraM sarve'pi ca te jinAjJAyAm // 1 // ye khalu bisadRzakalpAH saMhananabhUtyAdikAraNaM prApya / nAvamanyate na ca hInamAtmAnaM manyate tebhyaH // 2 // sarve'pi jinAjJAyAM yathAvidhi karmakSapaNArya / vihAntyudyatAH khaLa samyagabhijAnAtyevam // 3 // // 245 // Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamAnuSThAnena gacchatA, pUrvasya tu parimANaM varSANAM saptatiH koTilakSAH SaTpaJcAzacca koTisahasrAH, tathA prabhUtAni vapANi rIyamANAnAM, tatra nAbheyAdArabhya zItalaM dazamatIrthakaraM yAvatpUrvasaGkhyAsadbhAvAt pUrvANItyuktaM, tataH ArataH zreyAMsAdArabhya varSasaGkhyApravRttevaSANItyuktamiti, tathA 'dravyANAM' bhavyAnAM muktigamanayogyAnAM 'pazya' avadhAraya yattRNasparzAdikaM pUrvamabhihitaM tadadhisoDhavyamiti samyakaraNena sparzAtisahanaM kRtametadavagaccheti // etaccAdhisahamAnAnAM yatsyAttadAha AgayapannANANaM kisA bAhavo bhavaMti payaNue ya maMsasoNie visseNiM kaddu parinnAya, esa tipaNe mutte virae viyAhie tibemi (sU0 186) AgataM prajJAnaM padArthAvirbhAvakaM yeSAM te tathA teSAmAgataprajJAnAnAM tapasA parIpahAtisahanena ca kRzA 'bAhavaH' bhujA bhavanti, yadivA satyapi mahopasargaparIpahAdAvAgataprajJAnatvAd 'bAdhAH' pIDAH kRzA bhavanti, karmakSapaNAyosthitasya zarIramAtrapIDAkAriNaH parISahopasargAn sahAyAniti manyamAnasya na manaHpIDotpadyata iti, taduktam-"NimmANei paro cciya appANa u Na veyaNaM sarIrANaM / appANo cia hiayassa Na uNa dukkhaM paro dei // 1 // " ityAdi, zarIrasya tu pIDA bhavatyeveti darzayitumAha-pratanuke ca mAMsaM ca zoNitaM ca mAMsazoNite dve api, tasya hi rUkSAhAra 1 vidadhAti paro naivAtmano vedanAM zarIrANAm / Atmana eva hRdayasya na punarduHkhaM paro dadAti // 1 // Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (sI0) dhutA. uddezakA // 246 // tvAdalpAhAratvAca prAyazaH khalasvenaivAhAraH pariNamati, na rasatvena, kAraNAbhAvAca pratanveva zoNitaM tattanutvAnmAMsamapIti tato medAdInyapi, yadivA prAyazo rUkSaM vAtalaM bhavati, vAtapradhAnasya ca pratanutaiva mAMsazoNitayora, acelatayA ca tRNasparzAdiprAdurbhAvena zarIropatApAt pratanuke mAMsazoNite bhavata iti sambandhaH, 'saMsArazreNI' saMsArAvataraNI rAgadveSakaSAyasaMtatistAM kSAntyAdinA vizreNI kRtvA, tathA 'parijJAya' jJAtvA ca samatvabhAvanayA, tadyathA-jinakalpikaH kazcidekakalpadhArI dvau trIn vA vibharti, sthavirakalpiko vA mAsArddhamAsakSapakA tathA vikRSTAvikRSTatapazcArI pratyahaM bhojI kUragaDuko vA, ete sarve'pi tIrdhakRdacanAnusArataH parasparanindayA samatvadarzina iti, ukaM ca-"jovi duvatthativattho egeNa acelago va saMtharai / na hu te hIleMti paraM sabvevi hu te jiNANAe // 1 // " tathA jinakalpikaH pratimApratipanno vA kazcitkadAcit SaDapi mAsAnAtmakalpena bhikSAM na labheta tathA'pyasau kUragaDukamapi yathaudanamuNDastvamityevaM na hIlayati / tadevaM samatvadRSTiprajJayA vizreNIkRtya 'eSa' uktalakSaNo muniH tIrNaH saMsArasAgaraM eSa eva muktaH sarvasaGgebhyo virataH sarvasAvadyAnuSThAnebhyo vyAkhyAto nApara iti / bravImItizabdau pUrvavat // tadevaM saMsArazreNI vizleSayitvA yaH saMsArasAgaratIrNavattIrNo muktavanmukko virato vyAkhyAtaH, taM ca tathAbhUtaM kimaratirabhibhaveduta neti, acintyasAmarthyAt karmaNo'bhibhavedityetadevAha virayaM bhikkhU rIyaMtaM cirarAosiyaM araI tattha kiM vidhArae?, saMghemANe samuTThie, . // 246 // Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahA se dIve asaMdINe evaM se dhamme Ariyapadesie, te aNavakaMkhamANA pANe aNaivAemANA jaiyA mehAviNo paMDiyA, evaM tesiM bhagavao aNuTANe jahA se diyApoe evaM te sissA diyA ya rAo ya aNuputveNa vAiya tibemi (sU0 187) dhUtA dhyayane tRtIyoddezakaH // 6-3 // . . viratamasaMyamAd bhikSaNazIlaM bhikSu 'rIyamANaM' nissarantamaprazastebhyo'saMyamasthAnebhyaH prazasteSvapi guNotkarSAduparyupari vartamAnaM cirarAtraM-prabhUtaM kAlaM saMyame uSitazcirarAtroSitastamevaMguNayuktam 'aratiH' saMyamodvignatA 'tatra' tasmin saMyame pravartamAnaM 'kiM vidhArayet' kiM pratiskhalayet !, kiMzabdaH prazne, kiM tathAbhUtamapi mokSaprasthitaM praNAyya viSayamaratirvidhArayet , omityucyate, tathAhi-durbalAnyavinayavanti cendriyANyacintyA mohazaktirvicitrA karmapariNatiH kiM na kuryAditi, uktaM ca-"kammANi NUNaM ghaNacikkaNAI garuyAI virsaaraaii| NANaDhiaMpi purisaM paMthAo uppara Niti // 1 // " yadivA kiM kSepe, kiM tathAbhUtaM vidhArayedaratiH?, naiva vidhArayedityarthaH, tathAhi-asau kSaNe kSaNe vizuddhataracaraNapariNAmatayA viSkambhitamohanIyodayatvAllaghukA bhavatIti, kutastamarativi(ne vi)dhArayedityAha-kSaNe kSaNe'vyavacchedenottarottaraM saMyamasthAnakaNDakaM saMdadhAnaH samyagutthitaH samutthitaH uttarottara guNasthAnakaM vA saMdadhAno yathAkhyAtacA karmANi nUnaM ghanakaThorANi gurukAni vAsArANi / jJAnasthitamapi puruSaM patha utparya nayanti // 1 // Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIAcArAjavRttiH (zI0) dhutA. uddezakaH3 // 247 // RANSLANGUARANAS ritrAbhimukhaH samutthito'sAvatastamaratiH kathaM vidhArayediti / sa caivambhUto na kevalamAtmanastrAtA pareSAmapyaratividhArakatvAt trANAyetyetadarzayitumAha-dvirgatA Apo'sminniti dvIpaH, sa ca dravyabhAvabhedAt dvedhA-tatra dravyadvIpa AzvAsadvIpaH, AzvAsyate'sminnityAzvAsaH AzvAsazcAsau dvIpazcAzvAsadvIpo, yadivA AzvasanamAzvAsaH, AzvAsAya dvIpa AzvAsadvIpaH, tatra nadIsamudrabahumadhyapradeze bhinnabohitthAdayastamavApyAzvasanti, asAvapi dvedhA-sandIno'sandInazceti, yo hi pakSamAsAdAvudakena plAvyate sa sandIno, viparItastvasandInaH siMhaladvIpAdiH, yathA hi sAMyAtrikAstaM 8 dvIpamasandInamudanvadAderuttitIrSavaH samavApyAzvasanti evaM taM bhAvasaMdhAnAyotthitaM sAdhumavApyApare prANinaH samAzvasyuH, yadivA dIpa iti prakAzadIpaH, prakAzAya dIpaH prakAzadIpaH, sa cAdityacandramaNyAdirasandIno'parastu vidyudulkAdiH sandIno, yadivA pracurendhanatayA vivakSitakAlAvasthAyyasandIno viparItastu sandIna iti, yathA hyasau sthapuTAdyAvedanato heyopAdeyahAnopAdAnavatAM nimittabhAvamupayAti tathA kvacitsamudrAdyantarvatinAmAzvAsakArI ca bhavati evaM jJAnasaMdhAnAyotthitaH parISahopasagAkSobhyatayA'sandInaH sAdhurviziSTopadezadAnato'pareSAmupakArAyeti, apare bhAvadvIpaM bhAvadIpaM vA anyathA vyAcakSate-tadyathA-bhAvadvIpaH samyatkvaM, tacca pratipAtitvAdaupazamikaM kSAyopazamikaM ca saMdIno bhAvadvIpaH, kSAyikaM tvasandIna iti, taM dvividhamavApya parItasaMsAratvAt prANina Azvasanti, bhAvadIpastu sandInaH zrutajJAnam asaMdInastu kevalamiti, taccAvApya prANino'vazyamAzvasantyeveti, athavA dharma saMdadhAnaH samutthitaH sannaraterduSpradhRSyo bhavatItyukta kazciJcodayet-kimbhUto'sau dhammo ? yatsandhAnAya samutthita iti, | // 247 // Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atrocyate, yathA'sau dvIpo'sandIna:-asalilapluto'varugNavAhanAnAmitareSAM ca bahUnAM jantUnAM zaraNyatayA''zvAsaheturbhavatyevamasAvapi dharmaH 'AryapradezitaH' tIrthakarapraNItaH kaSatApacchedanirghaTito'sandInaH, yadivA kutarkApradhRSyatayA'sandIna:-akSobhyaH prANinAM trANAyAzvAsabhUmirbhavati / tasya cAryadezitasya dharmasya kiM samyaganuSThAyinaH kecana | santi , omityucyate, yadi santi kimbhUtAsta ityata Aha-te' sAdhavo bhAvasandhAnocatAH saMyamArateH praNodakA mokSanediSThA bhogAnanavakAzanto dharme samyagutthAnavantaH syuriti, etaduttaratrApi yojyam , tathA prANino'natipAtayantaH, upalakSaNArthatvAt zeSamahAvratagrahaNamAyojyaM, tathA kuzalAnuSThAnapravRttatvAdayitAH sarvalokAnAM, tathA 'medhA| vino' maryAdAvyavasthitAH 'paNDitAH' pApopAdAnaparihAritayA samyakpadArthajJA dharmacaraNAya samutthitA bhavantIti / ye punastathAbhUtajJAnAbhAvAt samyagvivekavikalatayA nAdyApi pUrvoktasamutthAnavantaH syuH te tathAbhUtA AcAryAdibhiH samyaganupAlyA yAvadvivekino'bhUvannityetadarzayitumAha-'evam' uktavidhinA 'teSAm' aparikarmitamatInAM 'bhagavato' vIravarddhamAnasvAmino dharme samyaganutthAne sati takharipAlanatastathA sadupadezadAnena parikarmitamatitvaM vidheyamiti, atraiva dRSTAntamAha-dvijaH-pakSI tasya potaH-zizuH dvijapotaH sa yathA tena dvijena garbhaprasavAt prabhRtyaNDakocchUnopchanatarabhedAdikAsvavasthAsu yAvaniSpannapakSastAvatpAlyate evamAcAryeNApi zikSakaH pravrajyAdAnAdArabhya sAmAcAryupadezadAnenAdhyApanena ca tAvadanupAlyate yAvadgItArtho'bhUt, yaH punarAcAryopadezamulAya svairitvAcathA kathacikiyAsu pravartate sa ujjayinIrAjaputravadvinazyediti, tadyathA-ujjayinyAM jitazatro rAjJo dvau putrI, tatra jyeSTho dharmagho THREE KAARRESS5 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI.) dhutA06 uddezakA // 248 // sApAcAryasamIpe saMsArAsAratAmavagamya pravavrAja, krameNa cAdhItAcArAdizAstro'vagatatadarthazca jinakalpaM pratipitsuH dvi tIyAM sattvabhAvanAM bhAvayati, sA ca paJcadhA-tatra prathamopAzraye dvitIyA tadvahiH tRtIyA catuSke caturthI zUnyagRhe pa|zcamI zmazAne, tatra paJcamI bhAvanAM bhAvayataH sa kaniSTho bhrAtA tadanurAgAdAcAryAntikamAgatyovAca-mama jyAyAn bhrAtA vAste !, sAdhubhirabhANi-kiM tena', sa Aha-pravrajAmyahaM, AcAryeNokto-gRhANa tAvat pravrajyAM punardrakSyasi, sa tu tathaiva cakre, punarapi pRcchata AcAryA UcuH-kiM tena dRSTena ?, nAsau kasyacidullApamapi dadAti, jinakalpaM pratipatukAma iti, asAvAha-tathA'pi pazyAmi tAvaditi, nirvandhe darzitaH, tUSNIbhAvasthita eva vanditaH, tadanurAgAca niSiddho'pyAcAryeNa nivAryamANo'pyupAdhyAyena dhriyamANo'pi sAdhubhirasAmpratametadbhavato duSkaraM duradhyavaseyamityevaM kadhyamAne'pyahamapi tenaiva pitrA jAta ityavaSTambhena mohAttathaiva tasthau yathA jyeSTho bhrAteti, itaro devatayA''gatya vanditaH, zikSakastu na vanditaH, tato'sAvaparikarmitamatitvAtkupitaH, avidhiritikRtvA devatA'pi tasyopari kupitA satI talaprahAreNAkSigolako bahinizcikSepa,. tatastajyAyAn hRdayenaiva devatAmAha-kimityayamajJastvayA kadarthitaH, tadasyAkSiNI punarnavIkuru, sA tvavAdIt-jIvapradezaimuktAvimau golako na zakyau punarnavIkartuM ityuktvA RSivacanamalAnIyamityavadhArya tatkSaNazvapAkavyApAditailAkSigolako gRhItvA tadakSNozcakAra / ityevamanupadezapravartanaM sApAyamityavadhArya ziSyeNa sadA''cAryopadezavartinA bhAvyam , AcAryeNApi sadA svaparopakAravRttinA samyak svaziSyA yathotavidhinA pratipAlanIyA iti sthitam / ityetadevopasaMharannAha-yathA dvijapoto mAtApitRbhyAmanupAlyate evamAcA // 248 // Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeNApi ziSyA aharnizam 'anupUrveNa' krameNa 'vAcitAH' pAThitAH zikSA prAhitAH samastakAryasahiSNavaH saMsArottaraKNasamarthAzca bhavanti / itiradhikAraparisamAptI, pravImIti pUrvavat / dhUtAdhyayane tRtIyoddezakaH parisamApta iti // uktastRtIyodezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarodezake zarIropakaraNadhUnanAdra bhihitA, sA ca paripUrNA na gauravatrikasamanvitasyetyatastananArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyodezakasyAskhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam evaM te sissA diyA ya rAo ya aNupuvveNa vAiyA tehiM mahAvIrehiM pannANamantehi tesimaMtie pannANamuvalabbha hiccA uvasamaM phArusiyaM samAiyaMti, vasittA baMbhaceraMsi ANaM taM notti mannamANA AghAyaM tu succA nisamma, samaNunnA jIvissAmo ege nikkhamaMte asaMbhavaMtA viDajjhamANA kAmahiM giddhA ajjhovavannA samAhimAghAyamajosayaMtA satthArameva pharusaM vayaMti (sU0 188) 'evam' iti dvijapotasaMvarddhanakrameNaiva 'te ziSyAH' svahastapravAjitA upasampadAgatAH prAtIcchakAzca divA ca rAtrau ca Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) // 249 // HATAYUGAISAIANASSA 'anupUrveNa' krameNa 'vAcitAH' pAThitAH, tatra kAlikamahaH prathamacaturthapauruSyoradhyApyate utkAlikaM tu kAlavelAvarja dhutA06 sakalamapyahorAtramiti, taccAdhyApanamAcArAdikrameNa kriyate, AcArazca trivarSaparyAyo'dhyApyata ityAdikrameNAdhyApitAH uddezakA ziSyAzcAritraM ca grAhitAH, tadyathA-yugamAtradRSTinA gantavyam kUrmavatsaGkacitAGgena bhAvyamityAyevaM zikSA grAhitA vAcitAH-adhyApitAH, kairiti darzayati-tairmahAvIraiH-tIrthakarairgaNadharAcAryAdibhiH, kimbhUtaiH?-prajJAnavadbhiH, jJAnibhirevopadezAdi dattaM lagatItyato vizeSaNaM, te tu ziSyAH dviprakArA api prekSApUrvakAriNasteSAm-AcAryAdInAm 'antike' samIpe prakarSeNa jJAyate aneneti prajJAnaM-QtajJAnaM, tasyaivAparasmAdAptisadbhAvAdityatastad, 'upalabhya' labdhvA bahuzrutIbhUtAH prabalamohodayApanItasadupadezotkaTamadatvAt tyaktvopazamaM, sa ca dvedhA-dravyabhAvabhedAt , tatra dravyopazamaH katakaphalAdhApAditaH kaluSajalAdeH bhAvopazamastu jJAnAditrayAt, tatra yo yena jJAnenopazAmyati sa jJAnopazamaH, tadyathA-AkSepaNyAdyanyatarayA dharmakathayA kazcid upazAmyatItyAdi, darzanopazamastu yo hi zuddhena samyagdarzanenAparamupazamayati, yathA zreNikenAzraddadhAno devaH pratibodhita iti, darzanaprabhAvakairvA sammatyAdibhiH kazcidupazAmyati, cAritropazamastu krodhAdyupazamo vinayanamrateti, tatra kecana kSudrakA jJAnodanvato'dyApyuparyeva plavamAnAstamevaMbhUtamupazamaM tyaktvA jJAnalavottambhitagarvAdhmAtAH 'pAruSyaM' paruSatAM 'samAdadati' gRhanti, tadyathA-parasparaguNanikAyAM mImAMsAyAM vA eko'paramAha-vaM na jAnIce na caiSAM zabdAnAmayamoM yo bhavatA'bhANi, api ca-kazcideva mAdRzaH zabdArthanirNayAyAlaM, na sarva KI // 249 // iti, uktaM ca-"pRSTA guravaH svayamapi parIkSitaM nizcitaM punaridam naH / vAdini ca mallamukhye ca mAhagevAntaraM ga Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAROLIGLICHSTANISHISHIGA cchet // 1 // " dvitIyastvAha-nanvasmadAcAryA evamAjJApayantItyukte punarAha-so'pi vAcikuNTho buddhivikalaH kiM jA8 nIte?, tvamapi ca zukavasAThito nirUhApoha ityAdInyanyAnyapi durgahItakaticidakSaro mahopazamakAraNaM jJAnaM viparItada tAmApAdayana svauddhatyamAvirbhAvayana bhASate, uktaM ca-"anyaiH svecchAracitAnarthavizeSAn zrameNa vijJAya / kRtsnaM vA DAyamita iti khAdatyaGgAni darpaNa // 1 // krIDanakamIzvarANAM kukkuTalAvakasamAnavAllabhyaH / zAstrANyapi hAsyakathAM laghutAM vA kSullako nayati // 2 // " ityAdi, pAThAntaraM vA "heccA uvasamaM ahege pArusiyaM, samAruhaMti" tyaktvopazamam 'artha' anantaraM bahuzrutIbhUtAH eke na sarve paruSatAmAlambante, tatazcAlaptAH zabditA vA tUSNIbhAvaM bhajante huGkAraziraHkampanAdinA vA prativacanaM dadati / kiM ca-eke punarbrahmacarya-saMyamastatroSitvA AcAro vA brahmacarya tadartho'pi brahmacayameva tatroSitvA AcArArthAnuSThAyino'pi tadbhasitAstAmAjJAM-tIrthakaropadezarUpAM 'no iti manyamAnAH' nozabdo dezapratiSedhe dezatastIrthakaropadezaM na bahu manyamAnAH sAtAgauravabAhulyAccharIrabAkuzikatAmAlambante, yadivA apavAdamAlambya vartamAnA utsargacodanAcoditAH santaH naiSA tIrthakarAjJetyevaM manyante, darzayanti cApavAdapadAni "kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhiyaM" ityAdi, tatazca yo yena glAyati tasya tadapanayanArthamAdhAkAMdyapi kArya, syAdetatkiM teSAM nAkhyAtAH kuzIlAnAM pratyapAyAH yathA''zAtanAbahulAnAM dIrghaH saMsAra iti?, taducyate-'tuH' avadhAraNe, AkhyAtamevaitatkuzIlavipAkAdikaM zrutvA 'nizamya' avabudhya ca zAstArameva paruSaM vadantIti sambandhaH / kimarthaM tarhi 1 kuryAdbhikSuglAnasya aglAnyA samAhitaM. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) dhutA06 uddezakA // 25 // zRNvantIti cettadAha-samanojJA' lokasammatA jIviSyAma itikRtvA praznavyAkaraNArthameva zabdazAstrAdIni zAkhAjANyadhIyate, yadivA anenopAyana lokasammatA jIviSyAma itikRtvaike niSkramya, athavA samanojJA udyuktavihAriNaH santo jIviSyAmaH saMyamajIvitenetyevaM niSkramya punarmohodayAd asambhavantaH-te gauravatrikAnyataradoSAt jJAnAdike mokSamArge na samyagbhavanto-nopadeze vartamAnA vividhaM dahyamAnAH kAmaiddhA gauravatrike'dhyupapannA viSayeSu 'samAdhi' indriyANidhAnamAkhyAtaM tIrthakRdAdibhiH yaH AveditaH (taH)taM 'ajoSayanta:' asevamAnA durvidagdhA AcAryAdinA zAstrAbhiprAyeNa codyamAnA api tacchAstArameva paruSaM vadanti-nAsminviSaye bhavAn kizcijAnAti, yathA'haM sUtrArtha zabdaM gaNitaM nimittaM vA jAne tathA ko'nyo jAnIte, ityevamAcAryAdikaM zAstAraM hIlayantaH paruSaM vadanti, yadivA zAstA-tIrthakRdAdistamapi paruSaM vadanti, tathAhi-kacitskhalite coditA jagaduH-kimanyadadhikaM tIrthakRddhakSyatyasmadgalakartanAdapIti, ityAdibhirapAcInairAlAparalIkavidyAmadAvalepAcchAstrakRtAmapi dUSaNAni vadeyuH // na kevalaM zAstAraM paruSaM vadantyaparAnapi sAdhUnapavadeyurityetadAha- . sIlamaMtA uvasaMtA saMkhAe rIyamANA asIlA aNuvayamANassa biiyA maMdassa bA layA (sU0 189) zIlam-aSTAdazazIlAGgasahasrasakhyaM, yadivA mahAvratasamAdhAnaM paJcendriyajayaH kaSAyanigrahastriguptiguptatA cetyetacchIlaM| vidyate yeSAM te zIlavantaH, tathA upazAntAH kaSAyopazamAt, atra zIlavadrahaNenaiva gatArthatvAdupazAntA ityetadvize // 250 // Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaNaM kaSAyanigrahaprAdhAnyakhyApanArtha, samyakU khyAyate - prakAzyate'nayeti saMkhyA - prajJA tayA 'rIyamANAH saMyamAnuSThAne parAkramamANAH santaH kasyacidvizrAntabhAgadheyatayA azIlA eta ityevamanuvadato'nu-pazcAdvadataH pRSThato vadato'nyena vA mithyAdRSTyAdinA kuzIlA ityevamukte'nuvadataH pArzvasthAdeH dvitIyaiSA 'mandasya' ajJasya 'bAlatA' mUrkhatA, ekaM tAvatsvatazcAritrApagamaH punaraparAnudyuktavihAriNo'pavadata ityeSA dvitIyA bAlatA, yadivA zIlavanta ete upazAntA vetyevamanyenAbhihite kaiSAM pracuropakaraNAnAM zIlavattopazAntatA vA ityevamanuvadato hInAcArasya dvitIyA bAlatA bhavatIti // apare tu vIryAntarAyodayAt svato'vasIdanto'pyaparasAdhuprazaMsAnvitA yathAvasthitamAcAramAvedayeyuH, ityetaddarzayitumAha niyamANA vege AyAragoyaramAikkhaMti, nANabhaTThA daMsaNalUsiNo ( sU0 190 ) eke-kamrmmodayAt saMyamAnnivarttamAnA liGgAdvA, vAzabdAdanivarttamAnA vA, yathAvasthitamAcAragocaramAcakSate, vayaM tu karttumasahiSNava AcArastvevambhUta ityevaM vadatAM teSAM dvitIyA bAlatA na bhavatyeva, na punarvadanti - evaMbhUta evAcAro yo'smAbhiranuSThIyate, sAmprataM duSSamAnubhAvena balAdyapagamAnmadhyabhUtaiva varttanI zreyasI notsargAvasara iti, uktaM hi - " nAtyAyataM na zithilaM, mathA yuJjIta sArathiH / tathA bhadraM vahantyazvA, yogaH sarvatra pUjitaH // 1 // " api ca-jo jattha hoi bhaggo, ovAsaM so paraM aviMdato / gaMtuM tattha'cayaMto, imaM pahANaMti ghoseti // 1 // " ityAdi / kimbhUtAH 1 yo yatra bhavaMti bhano'vakAzaM so'paramavindan / gantuM tatrAsamartha idaM pradhAnamiti ghoSayati // 1 // Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhutA06 uddezakA4 zrIAcA- punaretadevaM samarthayeyurityAha-sadasadviveko jJAnaM tasmAdbhaSTA jJAnabhraSTAH, tathA 'daMsaNalUsiNo'tti samyagdarzanavidhvaMsinorAvRttiH 'sadanuSThAnena svato vinaSTA aparAnapi zaGkotpAdanena sanmArgAcyAvayanti // apare punarvAhyakriyopapatA apyAtmAnaM (zI0) naashyntiityaah||251|| namamANA vege jIviyaM vippariNAmaMti puTTA vege niyahati jIviyasseva kAraNA, nikkhaMtaMpi tesiM dunnikkhaMtaM bhavai, bAlavayaNijjA hate narA, puNo puNo jAI pakappiti ahe saMbhavaMtA vidAyamANA ahamaMsIti viukkase udAsINe pharusaM vayaMti, paliyaM pa kathe aduvA pakathe atahehi, taM vA mehAvI jANijjA dhamma (sU0 191) namanto'pyAcAryAdevyataH zrutajJAnArtha jJAnAdibhAvavinayAbhAvAt karmodayAt eke na sarve saMyamajIvitaM 'vipa-15 tariNAmayanti' apanayanti, saccaritAdAtmAnaM dhvNsyntiityrthH| kiM cAparamityAha-eke-aparikammitamatayo gauravatrika pratibaddhAH spRSTAH parISahairnivartante saMyamAt liGgAdveti, kimartha ?-jIvitasyaiva-asaMyamAkhyasya kAraNAt-nimittAt sukhena vayaM jIviSyAma itikRtvA sAvadyAnuSThAnatayA saMyamAnnivartante / tathAbhUtAnAM ca yatsyAttadAha-teSAM gRhavAsAniekAntamapi jJAnadarzanacAritramUlottaraguNAnyataropaghAtAhuniSkrAntaM bhavati / taddharmaNAM ca yatsyAttadAha-hurhetau yasmAdasamyaganuSThAnAt duniSkrAntAstasmAdbAlAnAM-prAkRtapuruSANAmapi vacanIyAH-garvA bAlavacanIyAste narA iti / kiM ca CASSACREASESASARAN // 25 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSARKAKKARX4 paunaHpunyenArahaTTaghaTIyantranyAyena jAtiH-utpattistAM kalpayanti, kimbhUtAste ityAha-adhaHsaMyamasthAneSu sambhavantovartamAnA avidyayA vA'dho vartamAnAH santo vidvAMso vayamityevaM manyamAnA laghutayA''tmAnaM vyutkarSayeyuriti-AtmanaH zlAghAM kurvate, yatkiJcijjAnAno'pi mAnonnatatvAdrasasAtAgauravabahulo'hamevAtra bahuzruto yadAcAryoM jAnAti tanmayAlpenaiva kAlenAdhItamityevamAtmAnaM vyutkarSayediti / nAtmazlAghatayaivAsate, aparAnapyapavadeyurityAha-udAsInAH' rAgadveSarahitA madhyasthA bahuzrutatve satyupazAntAstAn skhalitacodanodyatAn paruSa vadanti, tadyathA-svayameva tAvatkRtyamakRtyaM vA jAnIhi tato'nyeSAmupadezyasIti / yathA ca paruSa vadanti tathA sUtreNaiva darzayitumAha-'paliya'ti anuSThAnaM tena pUrvAcaritenAnuSThAnena tRNahArAdinA prakathayed-evambhUtastvamiti, anyathA vA kuNTamaNTAdibhirguNairmukhavikArAdibhirvA prakathayediti / kimbhUtaiH?-'atathyaiH' avidyamAnairiti / upasaMharannAha-'tad' vAcyamavAcyaM vA 'taM' vA dharma zrutacAritrAkhyaM 'medhAvI' maryAdAvyavasthito 'jAnIyAt' samyak paricchindyAditi // so'sabhyavAdapravRtto bAlo gurvAdinA yathA'nuzAsyate tathA darzayitumAha ahammaTTI tumaMsi nAma bAle AraMbhaTThI aNuvayamANe haNa 'pANe ghAyamANe haNao yAvi samaNujANamANe, ghore dhamme, udIrie uvehai NaM aNANAe, esa visanne viyade viyAhie tibemi ( sU0 192) Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhutA06 uddezakA (zI0) zrIAcA- artho'syAstItyarthI, adharmeNArthI adharmArthI, yato nAma tvamevambhUto'to'nuzAsyase, kuto'dharmArthI ? yato 'bAla' rAGgavRttiH ajJaH, kuto bAlo?, yata 'ArambhArthI' sAvadyArambhapravRttaH, kutaH ArambhArthI 1, yataH prANyupamardavAdAnanuvadatad Se, tadyathA-jahi prANino'parairevaM ghAtayan natazcApi samanujAnAsi gauravatrikAnubaddhaH pacanapAcanAdikriyApravRttAMstaliNDa tI tatsamakSaM tAnanuvadasi ko'tra doSo?, na hyazarIrairddharmaH kartuM pAryate, ato dharmAdhAraM zarIraM yajataH paalniiy||252|| miti, uca-"zarIraM dharmasaMyuktaM, rakSaNIyaM prayatataH / zarIrAjjAyate dharmoM, yathA biijaatsdgurH||1||" iti, kiM caivaM bravISi tvaM, tadyathA-'ghoraH' bhayAnako dharmaH sarvAnavanirodhAt duranucaraH ut-prAbalyeneritaH-kathitaH prati pAditastIrthakaragaNadharAdibhirityevamadhyavasAyI bhavAMstamanuSThAnata 'upekSate' upekSAM vidhatte, 'Nam' iti vAkyAlaGkAre, 'adinAjJayA' tIrthakaragaNadharAnupadezena svecchayA pravRtta iti, ka evambhUta iti darzayati-'epa' ityanantarokko'dharmArthI bAla ArambhArthI prANinAM hantA ghAtayitA nato'numantA dharmopekSaka iti, viSaNNaH kAmabhogeSu, vividhaM tadatIti vitardohiMsakaH 'tarda hiMsAyA'mityasmAt kartari pacAyac , saMyame vA pratikUlo vitardaH ityevaMrUpastvameSa vyAkhyAta ityato'haM avImi-vaM medhAvI dharma jAnIyA iti // etacca vakSyamANamahaM bravImItyata Aha kimaNeNa bho! jaNeNa karissAmitti mannamANe evaM ege vaittA mAyaraM piyaraM hiccA nAyao ya pariggahaM vIrAyamANA samuTThAe avihiMsA subvayA daMtA passa dINe 'poraH bhayAnakI prayatataH / zarIrAjAyate ato dharmAdhAra zarIrayAmavRttAMstapiNa sAyI bhavAMta sonavanirodhAta duranucaraH thA bIjAtsadaGkaraH // 1||"jaat, // 252 // Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uppaie paDivayamANe vasaTTA kAyarA jaNA lUsagA bhavaMti, ahamegesiM siloe pAvae bhavai, se samaNo bhavittA vibbhaMte 2 pAsahege samannAgaehiM saha asamannAgae nANehiM anamamANe viraehiM avirae daviehiM adavie abhisamicA paMDie mehAvI niTTiyaTTe vIre AgameNaM sayA parakkamijjAsi tibemi ( sU0 193 ) // iti dhUtAdhyayane caturtha uddezakaH 6-4 // kecana - viditavedyA vIrAyamANAH samyagutthAnenotthAya punaH prANyupamardakA bhavantIti, kathamutthAya ? - kimahamanena 'bhoH' ityAmantraNe 'janena' mAtApitRputrakalatrAdinA svArthapareNa paramArthato'nartharUpeNa kariSyAmIti, na mamAyaM kasyacidapi kAryasya rogApanayanAderalamityato'nena kimahaM kariSye 1, yadivA praviprajiSuH kenacidabhihitaH kimanayA sikatAkavalasannibhayA pravrajyayA kariSyati bhavAn ?, adRSTavazAyAtaM tAvadbhojanAdikaM bhuGkSvetyabhihito virAgatAmApano bravItikimahamanena bhojanAdinA kariSye 1, bhuktaM mayA'nekazaH saMsAre paryaTatA tathApi tRptirnAbhUt, tatkimidAnImanena janmanA bhaviSyatItyevaM manyamAnA eke viditasaMsArasvabhAvA uditvA'pyevaM tato 'mAtaraM' jananIM 'pitaraM' janayitAraM 'hitvA' tyaktvA 'jJAtayaH' pUrvAparasambandhinaH svajanAstAn parigRhyata iti parigrahaH- dhanadhAnyahiraNyadvipadacatuSpadAdiH taM kimbhUtAH ? - vIramivAtmAnamAcaranto vIrAyamANAH, samyak saMyamAnuSThAnenotthAya samutthAya vividhairupAyairhisA vihiMsA 1646 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dhutA06 uddezakaH4 zrIAcA- na vidyate vihiMsA yeSAM te'vihiMsA, tathA zobhane prataM yeSAM te suvratAH, tapendriyadamAddAntAH, ityevaM samutthAya, nAgArAjavRttiHvarjunIyAstu paThanti-"samaNA bhavissAmo aNagArA akiMcaNA aputtA apasUyA avihiMsagA subvayA daMtA paradattabho(sI0) iNo pArva karma na karessAmo samuhAe" sugamatvAnna viviyate, ityevaM samutthAya pUrva pazcAt 'pazya' nibhAlaya 'dInAn' RgAlatvavihAriNo vAntaM jipRthn pUrvamukhatitAn saMyamArohaNAt pazcAsApodayAt pratipatata iti, kimiti dInA // 253 // bhavantIti darzayati-yato 'vazArtA' vazA indriyaviSayakaSAyANAM tata ArtA vArtAH, tathAbhUtAnAM ca karmAnuSaH, tadukam-"soiMdiyavasaTTeNaM bhaMte! kaha kammapagaDIo baMdhai, goyamA! AuavajAo satta kammapagaDIo jAva annupriahe| kohavasaTTeNaM bhaMte! jIve evaM taM gheva".evaM mAnAdiSvapIti, tathA 'kAtarAH' parISahopasargopanipAte sati | viSayalolupA vA kAtarA, ke te?-janAH, kiM kurvanti -te pratibhannAH santaH 'lUSakA bhavanti' pratAnAM vidhvaMsakA bhavanti, ko yaSTAdazazIlAgAsahasrANi dhArayiSyatItyevamabhisandhAya dravyaliGgaM bhAvaliGgaM vA parityajya prANinAM virAdhakA bhavanti / teSAM ca pazcAtkRtaliGgAnAM yatsyAttadAha-'artha' Anantarye 'ekeSAM' bhagnapratijJAnAmutnanajitAnAM tatsamanantaramevAntarmuhUrtena vA paJcatvApattiH syAd, ekeSAM tu 'zloko' zlAghArUpaH pApako bhavet , svapakSAsarapakSAdA mahatyayazaHkIrtirbhavati, tadyathA-sa eSa pitRvanakASThasamAno bhogAbhilASI prajati tiSThati vA, nAssa vizvasanIyaM, yato nAsyAkartavyamastIti, ukaM ca-"paralokaviruddhAni, kurvANaM dUratastyajet / AtmAnaM yo na saMdhatte, so'nyasmai syAtkathaM 1 shrotrendriyvshaato bhadanta ! kati karmaprakRtIdhAti !, gautama mAyurvarjAH sapta karmaprakRtIryAvat bhanuparivartate / krodhavazAtau bhadanta / jIvaH, evameva tat. SASSASSASHISHIGASUGUST | // 25 // SAX Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E XAMSKSEKSI hitH||1||" ityAdi, yadivA sUtreNaivAzlAghyatA darzayitumAha-so'yaM zramaNo bhUtvA vividha bhrAnto-bhannaH zramaNavibhrAnto, vIpsayA'tyantajugupsAmAha, kiM ca-pazyata yUyaM karmasAmarthyam 'eke' vizrAntabhAgadheyAH samanvAgatairudyuktavihAribhiH saha vasanto'pyasamanvAgatA:-zItalavihAriNaH, tathA 'namamAnaiH' saMyamAnuSThAnena vinayavaniH 'anamamAnAn' nirpaNatayA sAvadyAnuSThAyino, viratairaviratA dravyabhUtairadravyabhUtAH pApakalakAhitatvAdevambhUtairapi sAdhubhiH saha 6 vasanto'pi, evambhUtAn 'abhisametya' jJAtvA kiM kartavyamiti darzayati-'paNDitaH' tvaM jJAtajJeyo 'medhAvI' maryAdAvyavasthito 'niSThitArthaH' viSayasukhaniSpipAso 'vIra' karmavidAraNasahiSNurbhUtvA 'Agamena' sarvajJapraNItopadezAnusAreNa 'sadA' sarvakAlaM parikAmayeriti / itiradhikAraparisamAptau, avImIti pUrvavar // dhUtAdhyayanasya caturthodezakaH prismaaptH|| uktazcaturthodezakA, sAmprataM paJcama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake karmavidhUnanArtha gauravatrayavidhUnanA'bhihitA, sA ca karmavidhUnanopasargavidhUnanAmamtareNa na sampUrNabhAvamanubhavati, nApi satkArapuraskArAtmakasanmAnavidhUnanAmantareNa gauravatrayavighUnanA sampUrNatAmiyAdityata upasargasanmAnavidhUnanArthamidamupakramyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyodezakasyAskhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, tavedam se gihesu vA gihataresu vA gAmesu vA gAmaMtaresu vA nagaresu vA nagaraMtaresu vA jaNa ESTA Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (sI0) dhutA.. dezakA // 254 // AAS vayesu vA jaNavayaMtaresu vA gAmanayaraMtare vA gAmajaNavayaMtare vA nagarajaNavayaMtare vA saMtegaiyA jaNA lUsagA bhavaMti aduvA phAsA phusaMti te phAse puDhe vIro ahiyAsae, oe samiyadasaNe, dayaM logassa jANittA pAINaM paDINaM dAhiNaM udINaM Aikkhe, vibhae kihe veyavI, se uThThiesu vA aNuTTiesu vA sussUsamANesu paveyae saMtiM viraI uvasamaM nivvANaM soyaM ajaviyaM mahaviyaM lApaviyaM aNaivattiyaM savvesiM pANANaM savvesiM bhUyANaM savvesi sattANaM savvesiM jIvANaM aNuvIi bhikkhU dhammamAi kkhijA (sU0 194) 'sa' paNDito medhAvI niSThitArthoM vIraH sadA sarvajJapraNItopadezAnuvidhAyI gauravatrikApratibaddho nirmamo niSkicano| nirAza ekAkivihAritayA prAmAnugrAma rIyamANaH kSudratiryanarAmarakRtopasargaparIpahApAditAn dulaparzAna nirjraathiiN| samyagadhisaheta, ka punarvyavasthitasya te parIpahopasargA abhipateyuriti darzayati-AhArAdyartha praviSTasya gRheDa vA, 6-15 canIcamadhyamAvasthAsaMsUcakaM bahuvacanaM, tathA gRhAntareSu vA, asanti bukhyAdIn guNAniti prAmAH teSu vA tadantarAle | C vA, naiteSu karo'stIti nakarANi teSu vA tadantarAleSu vA, janAnAM lokAnAM padAni-avasthAnAni yeSu te janapadA: // 25 // Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avantyAdayaH sAdhuviharaNayogyAH arddhaSaDviMzatirdezAsteSu tadantarAleSu vA, tathA grAmanagarAntare vA grAmajanapadAntare vA nagarajanapadAntare vA udyAne vA tadantare vA vihArabhUmigatasya vA gacchato vA, tadevaM tasya bhikSormAmAdInadhizayAnasya kAyotsargAdi vA kurvata eke kAluSyopahatAtmAno ye janA lUSayantIti lUSakA bhavanti, 'lUSa hiMsAyAmityasmAt lyuD, te 'santi' vidyante tatra nArakAstAvadupasargakaraNaM pratyavastu, tiryagamarayorapi kAdAcitkatvAnmAnuSyANAmevAnukUlapratikUlasadbhAvAjjanagrahaNaM, yadivA jAyanta iti janAH, te ca tiryagnarAmarA eva janazabdAbhihitAH, te ca janA anukUlapratikUlAnyataro bhayopasargApAdAnenopasargayeyuriti, tatra divyAzcaturvidhAH, tadyathA - hAsyAt 1 pradvebAbU 2 vimarzAt 3 pRthagvimAtrAto 4 vA, tatra kelIkilaH kazcidvyantaro vividhAnupasargAn hAsyAdeva kuryAt, yathA bhikSArthaM praviSTaiH kSullakairbhikSA lAbhArthaM palalavikaTatarpaNAdinopayAcitakaM vyantarasya prapede, bhikSAvAsau ca tadyAcamAnasya | kutazcidupalabhya vikaTAdikaM tairbudauke, tenApi kelyaiva te kSullakAH kSIvA iva vyadhAyiSataM 1 pradveSeNa yathA bhagavato mAghamAsarajanyante tApasIrUpadhAriNyA vyantaryodakajaTAbhAravalkalavipruhissecanamakAri 2, vimarzAtkimayaM dRDhadhamrmA na | vetyanukUlapratikUlopasargaiH parIkSayet, yathA saMvignasAdhubhAvitayA kayAcidvyantaryA strIveSadhAriNyA zUnyadevakulikAvAsitaH 1 'puracchrimeNaM kappar3a niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA jAba magahAo ettae, dakkhiNeNaM kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA jAva kosaMbIo ettae, pacchimeNaM jAva thUNAvisabho, uttareNaM jAva kuNAlAvisao, tAva Arie khite, no kappara ito vAhiM'ti, asyAM ca AryabhUmikAyAM sArddhapaJcaviMzatirjanapadA dharmakSetrAmyaIjisakAni // Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhutA. 6 zrIAcArAjavRttiH (zI0) // 255 // sAdhuranukUlopasaggaiMrupasamgito dRDhadharmeti ca kRtvA vandita iti 3, tathA pRthaga vividhA mAtrA yeSUpasargeSu te pRthagvimAtrA:-hAsyAditrayAnyatarArabdhA anyatarAvasAyino bhavanti, tadyathA bhagavati saGgamakeneva vimArabdhAH pradeSeNa paryavasitA iti, mAnuSA api hAsyapradveSavimarzakuzIlapratisevanAbhedAccaturddhA, tatra hAsyAdevasenAgaNikA kSullakamupasargayantI daNDena tADitA rAjAnamupasthitA, kSullakena tadAitena zrIgRhodAharaNena rAjA pratibodhita iti 1, pradveSAdvajasukumArasyaiva zvazurasomabhUtineti 2, vimarzAzcandraguto rAjA cANAkyacodito dharmaparIkSArthamantaHpurikAbhirdharmamAvedayantaM sAdhumupasargayati, sAdhunA ca pratAgya tA. zrIgRhodAharaNaM rAjJe niveditamiti 3, tatra kutsitaM zIlaM kuzIlaM tasya pratisevanaM kuzIlapratisevanaM tadartha kazcidupasarga kuryAt, tadyathA-IrSyAlugRhaparyuSitaH sAdhuzcatasRbhiH sImantinIbhiHmoSitabhartRkAbhiH sakalAM rajanImekaikayA pratiyAmamupasamgito na cAsau tAsu lullubhe mandaravanniSprakampo'bhUditi 4 // tairyagyonA api bhayapradveSAhArApatyasaMrakSaNabhedAcaturdaiva, tatra bhayAtsodibhyaH, pradeSAdhathA bhagavatazcaNDakauzikAt, AhArAt siMhavyAghrAdibhyaH, apatyasaMrakSaNAt kAkyAdibhya iti / tadevamuktavidhinopasargApAdakatvAjanA lUSakA bhavanti, athavA teSu prAmAdiSu sthAneSu tiSThato gacchato vA sarga:-duHkhavizeSA AtmasaMvedanIyAH spRzanti-abhibhavanti, te caturvidhAH -tadyathA-ghanatA'kSikaNukAdeH patanatA dhamimU vinA stambhanatA vAtAdinA zleSaNatA tAlunaH pAtAdalyAdevo sthAt, yadivA vAtapittazleSmAdikSobhAt sparzAH spRzanti, athavA niSkizcanatayA tRNasparzadaMzamazakazItoSNAcApAditAH sargaH-duHkhavizeSAH kadAcispRzanti-abhibhavanti, taizca spRSTaH parIpahastAn san-iduHkhavizeSAn 'dhIraH' // 255 // Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSobhyo'dhisaheta narakAdiduHkhabhAvanayA'vandhyakamrmodayApAditaM punarapi mayaivaitatsoDhavyamityAkalayya samyak titivAkSeteti / kIdRkSo'dhisahetetyata Aha, yadivA sa evambhUto na kevalamAtmanastrAtA sadupadezadAnataH pareSAmapIti || darzayitumAha-ojaH' eko rAgAdivirahAt samyag itaM-gataM darzanamasyeti samitadarzanaH, samyagdRSTirityarthaH, yadivA 'zamitam' upazama nItaM 'darzana' dRSTinimasyeti zamitadarzanaH, upazAntAdhyavasAya ityarthaH, athavA samatAmitagataM darzana-dRSTirasyeti samitadarzanaH, samadRSTirityarthaH, evambhUtaH sparzAnadhisaheta, yadivA dharmamAcakSItetyuttarakriyayA saha sambandhaH, kimabhisandhAya dharmamAcakSIteti darzayati-'dayAM' kRpAM 'lokasya' jantulokasyopari dravyato jJAtvA / kSetrataHprAcInaM pratIcInaM dakSINamudIcInamaparAnapi digvibhAgAnabhisamIkSya sarvatra dayAM kurvan dharmamAcakSIta, kAlato yAvajIvaM, bhAvato'rato'dviSTaH, kathamAcakSIta?-tadyathA-sarve jantavo duHkhadviSaH sukhalipsavaH AtmopamayA sadA draSTavyA iti, uktaM ca-"na tatsarasya saMdadhyAt, pratikUlaM yadAtmanaH / eSa saGkrAhiko dharmaH, kAmAdanyaH jApravartate // 1 // " ityAdi, tathA dharmamAcakSANo 'vibhajet' dravyakSetrakAlabhAvabhedairAkSepaNyAdikathAvizeSairvA prANA|| tipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraharAtrIbhojanavirativizeSairvA dharma vibhajet , yadivA ko'yaM puruSaH kaM nato| |devatAvizeSamabhigRhIto'nabhigRhIto vA evaM vibhajet , tathA kIrtayedtAnuSThAnaphalaM, ko'sau kIrtayed !-vedavid, A |gamaviditi / nAgArjunIyAstu paThanti-"je khalu samaNe bahussue bajjhAgame AharaNaheukusale dhammakahAladdhisampanne | sUkhettaM kAlaM purisaM samAsajja ke'yaM purise ke vA darisaNamabhisampanno? evaMguNajAie pabhU dhammassa Apavittae" iti, Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 256 // dhyapu vA sadosthiteta kurvassu vA saMsAna ca mRpAvAdAdizemudhamakaphalabhUta KKREKKA kaNThyaM / sa punaH keSu nimittabhUteSu kIrtayedityAha-sa' Agamavit svasamayaparasamayajJaH 'utthiteSu vA' bhAvotthAnena yatiSu, vAzabdaH uttarApekSayA pakSAntaradyotakaH, pArzvanAthaziSyeSu caturyAmotthiteSveva varddhamAnatIrthAcAryAdiH paJcayAma dharma pravedayediti, svaziSyeSu vA sadotthiteSvajJAtajJApanAya dharma pravedayediti, 'anutthiteSu vA' zrAvakAdiSu 'zuzrUSamANeSu' dharma zrotumicchatsu gurvAdeH paryupAstiM kurvatsu vA saMsArottAraNAya dharma pravedayet / kimbhUtaM pravedayedityAha-zamanaM zAntiH, ahiMsetyarthaH, tAmAcakSIta, tathA viratim, anena ca mRSAvAdAdizeSavratasaGgrahaH, tathA 'upazama' krodhajayAd, anena cottaraguNasaGgrahaH, tathA nirvRtiH nirvANaM mUlaguNottaraguNayoraihikAmuSmikaphalabhUtamAcakSIta, tathA 'zauca sarvopAdhizucitvaM nirvAcyavratadhAraNaM, tathA ArjavaM mAyAvakratAparityAgAt , tathA mArdavaM mAnastabdhatAparityAgAt, tathA lAghavaM sabAhyAbhyantaragranthaparityAgAt , kathamAcakSIteti darzayati-'anatipatya' yathAvasthitaM vastvAgamAbhihitaM tathA'natikramyetyarthaH, keSAM kathayati-'sarveSAM prANinAM' dazavidhAH prANA vidyante yeSAM te prANinasteSAM sAmAnyataH saMjJipaJcendriyANAM, tathA 'sarveSAM bhUtAnAM' muktigamanayogyena bhavyatvena bhUtAnAM-vyavasthitAnAM, tathA 'sarveSAM jIvAnAM' saMyamajIvitena jIvatAM jijIviSUNAM ca, tathA 'sarveSAM sattvAnAM' tiryaDnarAmarANAM saMsAre klizyamAnatayA karuNAspadAnAmekAthikAni vaitAni prANAdIni vacanAni ityatasteSAM kSAntyAdikaM dazavidhaM dharma yathAyogaM prAgupanyastaM zAntyAdipadAbhihitam 'anuvicintya' svaparopakArAya bhikSaNazIlo bhikSurdharmakathAlabdhimAn 'AcakSIta' pratipAdayediti / yathA ca dharma kathayettathA''ha // 256 // Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XUSHOSHIRISHO CHAGASHISH aNuvIi bhikkhU dhammamAikkhamANe no attANaM AsAijA no paraM AsAijA no annAiM pANAI bhUyAI jIvAI sattAI AsAijjA se aNAsAyae aNAsAyamANe vajjhamANANaM pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM jahA se dIve asaMdINe evaM se bhavai saraNaM mahAmuNI, evaM se uThThie ThiyappA aNihe acale cale abahillese parivvae saM. kkhAya pesalaM dhamma diTTimaM parinivvuDe, tamhA saMgaMti pAsaha gaMthehiM gaDhiyA narA visannA kAmakatA tamhA lUhAo no parivittasijjA, jassime AraMbhA savvao sa vvappayAe suparinnAyA bhavaMti jesime lUsiNo noparivittasaMti, sevaMtA kohaMca mANaM P ya mAyaM ca lobhaM ca esa tuTTe viyAhie ttibemi (sU0 195) Sill sa bhikSurmumukSuranuvicintya-pUrvApareNa dharma puruSaM vA''locya yo yasya kathanayogyastaM dharmamAcakSANaH ADiti maryAdayA yathA'nuSThAnaM samyagdarzanAdeH zAtanA AzAtanA tayA AtmAnaM no AzAtayet, tathA dharmamAcakSIta yathA''mana AzAtanA na bhavet, yadivA''tmana AzAtanA dvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyato yathA''hAropakaraNAdedravyasya kAlAtipAtAdikRtA''zAtanA-bAdhA na bhavati tathA kathayed, AhArAdidravyabAdhayA ca zarIrasyApi pIDA Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 257 // bhAvAzAtanArUpA syAt kathayato vA yathA gAtrabhaGgarUpA bhAvAzAtanA na syAt tathA kathayediti, tathA no paraM zuzrUSaM AzAtayed-hIlayed, yataH paro hIlanayA kupitaH sannAhAropakaraNazarIrAnyatarapIDAyai pravartteteti, atastadAzAtanAM varjayan dharmma brUyAditi, tathA'nyAn vA sAmAnyena prANino bhUtAn jIvAn sattvAnno AzAtayed-bAdhayet, tadevaM sa muniH svato'nAzAtakaH parairanAzAtayan tathA'parAnAzAtayato'nanumanyamAno pareSAM vadhyamAnAnAM prANinAM bhUtAnAM jIvAnAM sattvAnAM yathA pIDA notpadyate tathA dharmma kathayediti, tadyathA-yadi laukika kuprAvacanikapArzvasthA| didAnAni prazaMsati avaTataTAgAdIni vA tataH pRthivIkAyAdayo vyApAditA bhaveyuH, atha dUSayati tato'pareSAM antarAyApAdanena tatkRto bandhavipAkAnubhavaH syAt, uktaM ca - " je u dANaM pasaMsaMti, vahamicchaMti pANiNaM / je u NaM | paDisehiMti, vitticcheaM kariti te // 1 // " tasmAttaddAnAvaTa taDAgAdividhipratiSedhavyudAsena yathAvasthitaM dAnaM zuddhaM prarUpayet sAvadyAnuSThAnaM ceti, evaM ca bruvannubhayadoSaparihArI jantUnAmAzvAsabhUmirbhavatIti etaddRSTAntadvAreNa darzayati - yathA'sau dvIpo'sandInaH zaraNaM bhavatyevamasAvapi mahAmuniH tadrakSaNopAyopadezataH vadhyamAnAnAM vadhakAnAM ca tadadhyavasAyavinivarttanena viziSTaguNasthAnApAdanAccharaNyo bhavati, tathAhi yathoddiSTena kathAvidhAnena dharmakathAM kathayan kAMzcana pravrAjayati kAMzcana zrAvakAn vidhatte kAMzcana samyagdarzanayujaH karoti keSAJcitprakRtibhadrakatAmApAdayati / kiMguNazcAsau dvIpa iva zaraNyo bhavatItyAha - 'evamiti vakSyamANaprakAreNa 'sa' zaraNyo mahAmunirbhAvotthAnena 1 ye tu dAnaM prazaMsanti vadhamicchanti prANinAm / ye caitat pratiSedhayanti vRtticchedaM kurvanti te // 1 // dhutA0 6 uddezaka 15 // 257 // Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEARSANSAR saMyamAnuSThAnarUpeNa ut-prAbalyena sthita utthitaH, tathA sthito jJAnAdike mokSAdhvanyAtmA yasya sa sthitAramA, tathA snihyatIti niho na sniho'snihaH-rAgadveSarahitatvAt apratibaddhaH, tathA na calatItyacalaH parISahopasargavAterito-16) 'pIti, tathA calaH aniyatavihAritvAt , tathA saMyamAdvahirnirgatA lezyA-adhyavasAyo yasya sa bahirlezyaH yo na tathA so'bahirlezyaH, sa evambhUtaH pari-samantAt saMyamAnuSThAne brajet parivrajet, na kvacitpratibadhyamAna itiyAvat, sa |ca kimiti saMyamAnuSThAne parivrajedityAha-saMkhyAya' avadhAyeM 'pezalaM' zobhanaM 'dharma' aviparItArtha darzanaM-dRSTiH sadanuSThAnaM vA sA yasyAstyasau dRSTimAn, sa ca kaSAyopazamAt kSayAdvA, priH-smntaannirvRtH-shiitiibhuuto| yastvasakhyAtavAn pezalaM dharma mithyAdRSTirasau na nirvAtIti darzayitumAha-itihetau yasmAdviparItadarzano mithyAdRSTiH saGgavAnna nirvAti tasmAt 'saGgaM mAtApitRputrakalatrAdijanitaM dhanadhAnyahiraNyAdijanitaM vA saGgavipAkaM vA pazyata yUyaM vivekenAvadhArayata, sUtreNaiva saGgamAha-ta evaM saGgino narAH sabAhyAbhyantarairgranthairgrathitA avabaddhA viSaNNA granthasaGge ni|| magnAH kAmaiH-icchAmadanarUpairAkrAntA avaSTabdhA na nirvAnti, yadyevaM tataH kiM karttavyamityAha-yasmAtkAmAdyAsaktacetasaH svajanadhanadhAnyAdimUrchitAH kAmajaiH zArIramAnasAdibhirduHkhairupatApitAstasmAd rUkSAt-saMyamAnniHsaGgAtmakAt 'no parivitraset' na saMyamAnuSThAnAdvibhIyAt, yataH prabhUtataraduHkhAnuSaGgiNo hi saGgina iti / kasya punaH saMyamAnna pari|| vitrasanaM sambhAvyata ityAha-yasya mahAmuneravagatasaMsAramokSakAraNasyeme saGgAH-ArambhA anantarokkA avigAnataH sarvajanAcaritatvAt pratyakSAsannavAcinedamA'bhihitAH 'sarvataH' sarvAtmakatayA suparijJAtA bhavanti, kimbhUtA ArambhAH?-ye RANSACAAAAAAS Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhutA06 zrIAcA- vime granthagrathitA viSaNNAH kAmabharAkrAntA janA 'lUSiNo' lUSaNazIlAH hiMsakA ajJAnamohodayAt 'na parivitrasanti' rAvRttiH na bibhyati, yo hyeSambhUtAMzcArambhAn jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA ca pariharati tasyaite suparijJAtA bhavanti / (zI0) |yazcArambhANAM parijJAtA sa kimaparaM kuryAdityAha-'sa' mahAmuniH pUrvavyAvarNitasvarUpo 'vAntvA' tyaktvA krodhaM ca mAnaM ca uddezaka.5 mAyAM ca lobha ceti, svagatabhedasaMsUcanArthoM vyastanirdezaH, sarvAnuyAyitvAt krodhasya prathamopAdAnaM ttsmbddhtvaanmaa||258|| nasya lobhArtha mAyopAdIyata ityatastatkAraNatvAnmAyAyA lobhasyAdAvupanyAsaH tataH sarvadoSAzrayatvAt sarvagurutvAcca sarvopari lobhasya, kSapaNAkramaM vA''zrityAyamupanyAsa iti, cakAro hItaretarApekSayA smuccyaarthH| sa evaM krodhAdIna || vAntvA mohanIyaM troTayati, sa caiSo'pagatamohanIyaH saMsArasantatestuTTaH-apasRto vyAkhyAtastIrthakRdAdibhiritiradhikAraparisamAptau, bravImItyetat pUrvoktaM // yadi vaitadvakSyamANamityAha kAyassa viyAghAe esa saMgAmasIse viyAhie se hu pAraMgame muNI, avihammamANe phalagAvayaTThI kAlovaNIe kaMkhija kAlaM jAva sarIrabheuttibemi (sU0 196) 6-5 // dhUtAdhyayanam // 6 // 'kAyaH' audArikAditrayaM ghAticatuSTayaM vA tasya 'vyAghAto vinAzaH, athavA cIyata iti kAyastasya vishessennaanggm-ID||258|| ryAdayA''yuSkakSayAvadhilakSaNayA ghAto vyAghAtaH-zarIravinAzaH eSa saGgrAmazIrSarUpatayA vyAkhyAto, yathA hi saGgrAma Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAKANKS zirasi parAnIkanizitAkRSTakRpANaniryatprabhAsaMvalitodyatsUryatviDudbhUtavidyunnayanacamatkRtikAriNi kRtakaraNo'pi subhaTazcittavikAraM vidhatte, evaM maraNakAle'pi samupasthite parikarmitamaterapyanyathAbhAvaH kadAcitsyAd ato yo maraNakAle na muhyati sa pAragAmI muniH saMsArasya karmaNo vA utkSiptabhArasya vA paryantayAyIti / kiM ca-vividhaM parISahopasagaihainyamAno vihanyamAnaHna vihanyamAno'vihanyamAnaH na nirviNNaH san vaihAnasaM gArddhapRSThamanyadvA bAlamaraNaM pratipadyata iti, yadivA hanyamAno'pi sabAhyAbhyantaratayA tapaHparISahopasamgaiH phalakavedavatiSThate na kAtarIbhavati, tathA kAlenopanItaH kAlopanIto-mRtyukAlenAnyavazatAM prApitaH san dvAdazavarSasaMlekhanayA''tmAnaM saMlikhya girigaharAdisthaNDila pAdapopagamaneGgitamaraNabhaktaparijJAnyatarAvasthopagataH 'kAlaM' maraNakAlamAyuSkakSayaM yAvaccharIrasya jIvena sArddha bhedo bhadAvati tAvadAkAkhed, ayameva ca mRtyukAlo yaduta zarIrabhedo, na punarjIvasyAtyantiko vinAzo'stIti / itiradhikArapa-11 risamAptau, bravImItyAdikaM pUrvavaditi, paJcamoddezakaH, tatsamAptau samAptaM dhUtAkhyaM SaSThamadhyayanamiti // graM0 835 // sa.44 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimo08 athASTamaM vimokSAdhyayanam (saptamaM vyucchinnam) udda zakA zrIAcArAjavRttiH (zI0) // 259 // - uktaM SaSThamadhyayanaM, atha saptamASTamAdhyayanamArabhyate, adhunA saptamAdhyayanasya mahAparijJAkhyasyAvasaraH, tacca vyavacchi-12 namitikRtvA'tilayASTamasya sambandho vAcyaH, sa cAyam-ihAnantarAdhyayane nijakarmazarIropakaraNagauravatrikopasarga-18 sanmAnavidhUnanena niHsaGgatA'bhihitA, sA caivaM sAphalyamanubhavati yadyantakAle'pi samyagniryANaM syAdityataH samyagniryANapratipAdanAyedamArabhyate, yadivA niHsaGgavihAriNA nAnAvidhAH parISahopasargAH soDhavyA ityetatpratipAditaM, tatra mAraNAntikopasarganipAte sati adInamanaskena samyagniryANameva vidheyamityasyArthasya pratipAdanAyedamArabhyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramadvArAyAto'rthAdhikArI dvedhA, tatrA pyadhyayanArthAdhikAraH prAgabhihiMtaH, uddezArthAdhikAraM tu niyuktikAro vibhaNiSurAhaasamaNunnassa vimukkho paDhame biie akppiyvimukkho| paDisehaNAya ruTThassa ceva sanbhAvakahaNA ya // 25 // taiyaMmi aMgaciTThAbhAsiya AsaMkie ya kahaNA ya / sesesu ahIgAro uvagaraNasarIramukkhesu // 254 // uddesaMmi cautthe vehANasagiddhapiTThamaraNaM ca / paMcamae gelannaM bhattaparinnA ya boddhavvA // 255 // . chaTuMmi u egattaM iMgiNimaraNaM ca hoi boddhavvaM / sattamae paDimAo pAyavagamaNaM ca nAyavvaM // 256 // // 259 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNupugvivihArINaM bhattaparinnA ya iMgiNImaraNaM / pAyavagamaNaM ca tahA ahigAro hoi aTThamae // 257 // ___ atrAdyoddezake'yamarthAdhikAraH, tadyathA- asamanujJAnAmasamanojJAnAM vA trayANAM triSaSTyadhikAnAM prAvAdukazatAnAM vimokSaH-parityAgaH kAryaH, tathA tadAhAropadhizayyAtadRSTiparityAgazca, pArzvasthAdayaH punazcAritratapovinayeSvasamanojJAH, yathAcchandAstu paJcasvapi jJAnAcArAdiSvasamanojJAsteSAM yathAyogaM tyAgo vidheya iti 1 / dvitIye tu akalpikasya-AdhAkAdevimokSaH-parityAgaH kAryoM, yadivA''dhAkarmaNA kazcinnimantrayet, tataH pratiSedhoM vidheyaH, tatpratiSedhe ca ruSTasya sataH siddhAntasadbhAvaH kathanIyo yathaivambhUtaM dAnaM tava mama ca na guNAyeti 2 / tRtIye tUddezake'yamarthAdhikAraH, tadyathAgocaragatasya yateH zItAdinA kampanAdikAyAmaGgaceSTAyAM satyAM gRhasthasyeyamArekA syAd yathA-grAmadhammairuddhAdhyamAnasya zRGgArabhAvAvezAdasya yateH kampanamityevaM bhASite AzaGkitevA tadAzaGkAvyudAsAya yathAvasthitArthakathanA kriyata iti3 / zeSeSu tUddezakeSu paJcasvayamarthAdhikAraH, tadyathA-upakaraNazarIrANAM vimokSaH-parityAgastadviSayaH samAsato vyAsatastUcyatecaturthoddezake tvayamarthAdhikAraH, tadyathA-vaihAnasam-udbandhanaM gArddhapRSTham-aparamAMsAdihRdayanyAsAdddhAdinA''tmavyApAdanam , etat prakAradvayaM maraNaM vAcyaM 4 / pazcamake tu glAnatA bhaktaparijJA ca boddhvyaa5| SaSThe tvekatvam-ekatvabhAvanA tatheGgitamaraNaM ca boddhavyaM 6 / saptamakeSu pratimAH-bhikSupratimA mAsAdikA vAcyAH, tathA pAdapopagamanaM ca jJAtavyamiti/aSTamake tvayamarthAdhikArastadyathA -anupUrvavihAriNAM-pratipAlitadIrghasaMyamAnAM zAstrArthagrahaNapratipAdanottarakAlamavasIdatsaMyamAdhyayanAdhyApanakriyANAM niSpAditaziSyANAmutsargataH dvAdazasaMvatsarasaMlekhanAkramasaMlikhitadehAnAM bhaktaparijJeGgita Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimo. uddezakA zrIAcA- maraNaM pAdapopagamanaM vA yathA bhavati tathocyata iti gAthApaJcakasamAsArthoM, vyAsArthastu pratyuddezaka vakSyate / nikSepastu rAGgavRttiH tridhA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazceti, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu vimokSa iti (zI0) nAma, tatra vimokSasya nikSepaM cikIrSuH niyuktikAra Aha nAmaMThavaNavimukkho dabve khitte ya kAla bhAve ya / eso u vimukkhassA nikkhevo chaviho hoi // 258 // // 26 // nAmavimokSaH sthApanAvimokSo dravyavimokSaH kSetravimokSaH kAlavimokSo bhAvavimokSazcetyevaM vimokSasya nikSepaH SoDhA bhabhavatIti gAthAsamAsArthaH // vyAsArthapratipAdanAya tu sugamanAmasthApanAvyudAsena dravyAdivimokSapratipAdanadvAreNAha| davavimukkho niyalAiesu khittaMmi caaryaaiisuN| kAle ceiyamahimAiesu aNaghAyamAIo // 259 // | dravyavimokSa dvedhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravya|tirikto nigaDAdikeSu viSayabhUteSu yo vimokSaH sa dravyavimokSaH, subvyatyayena vA paJcamyarthe saptamI, nigaDAdibhyo dravyebhyaH sakAzAdvimokSo dravyavimokSaH, aparakArakavacanasambhavastu svayamabhyUhyAyojyaH, tadyathA-dravyeNa dravyAt sacittAcittamizrAdvimokSa ityAdi, kSetravimokSastu yasmin kSetre cArakAdike vyavasthito vimucyate kSetradAnAdvA yasminvA kSetre vyAvaNyete sa kSetravimokSaH, kAlavimokSastu caityamahimAdikeSu kAleSvanAghAtAdighoSaNApAdito yAvantaM kAlaM mucyate yasminvA kAle vyAkhyAyate so'bhidhIyate iti gAthArthaH // bhAvavimokSapratipAdanAyAhaduviho bhAvavimukkho desavimukkho ya sabvamukkho ya / desavimukkhA sAhU savvavimukkhA bhave siddhA // 26 // ECORRENAGAR // 26 // Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvavimokSo dvidhA - Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra copayukto, noAgamatastu dvidhA - dezataH sarvatazca tatra dezato'viratasamyagdRSTinAmAdyakaSAyacatuSkakSayopazamA dezaviratAnAmAdyASTakaSAyakSayopazamAdbhavati, sAdhUnAM ca dvAdazakaSAyakSayopazamAt kSapakazreNyAM ca yasya yAvanmAtraM kSINaM tasya tatkSayAddezavimuktatetyataH sAdhavo dezavimuktA, bhavastha kevalino'pi bhavopagrAhisadbhAvAdeza vimuktA eva, sarvavimuktAzca siddhA bhaveyuH iti gAthArthaH // nanu bandhapUrvakatvA| nmokSasya nigaDAdimokSavadityAzaGkAMvyavacchedArtha bandhAbhidhAnapUrvakaM mokSamAha - kammayadavvehi samaM saMjogo hoi jo u jIvassa / so baMdho nAyavvo tassa viogo bhave mukkho // 269 // karmmadravyaiH' karmmavargaNAdravyaiH 'samaM' sArddhaM yaH saMyogo jIvasya sabandhaH prakRtisthityanubhAvapradezarUpo vajraspRSTanidhattanikAcanAvasthazca jJAtavyaH, tathaikaiko hyAtmapradezo'nantAnantaiH karmmapudgalairbaddhaH, badhyamAnA apyanantAnantA eva, | zeSANAmagrahaNayogyatvAt kathaM punaraSTaprakAraM karmma banAtIti ced, ucyate, mithyAtvodayAditi, uktaM ca - "kehaM NaM bhaMte! jIvA aTTha kammapagaDIo baMdhaMti ?, goamA ! NANAvaraNijassa kammassa udaeNaM darisaNAvaraNijjaM kammaM nia cchanti, daMsaNamoha Nijjassa kammassa udaeNaM micchattaM niyacchanti micchatteNaM unneNaM evaM khalu jIve aTThakammapagaDIo vaM 1 atra kathamanyathA? ityevaMrUpA 2 kathaM bhadanta / jIvA aSTakarmaprakRtIrbabhranti ?, gautama! jJAnAvaraNIyasya karmaNa udayena darzanAvaraNIyaM karma baJjanti ( udayate), darzanamohanIyasya karmaNa udayena midhyAtvaM badhnanti ( udayate), mithyAvena uditena evaM khalu jIvo'STakarmaprakRtI prAti.. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08 uddezakaH1 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 261 // dhaI" yadivA-"Nehatuppiagattassa reNuo laggaI jahA aNge| taha rAgadosaNehAliyassa kammapi jIvassa // 1 // " i. tyAdi, tasyaivambhUtasyASTaprakArasya karmaNaH AsravanirodhAt tapasA'pUrvakaraNakSapakazreNiprakrameNa zailezyavasthAyAM vA yo'sau viyoga:-kSayaH sa mokSo bhavediti gAthArthaH // asya ca pradhAnapuruSArthatvAt prArabdhAsidhArAvratAnuSThAnaphalatvAt tIthikaiH saha vipratipattisadbhAvAcca yathAvasthitamavyabhicAri mokSasya svarUpaM darzayitumAha, yadivA pUrva karmaviyogoddezena mokSasvarUpamabhihitaM, sAmprataM jIvaviyogoddezena mokSasvarUpaM darzayitumAhajIvassa attajaNiehi ceva kammehiM puvvabaddhassa / savvavivego jo teNa tassa aha ittio mukkho // 262 // | jIvasyAsaDkhyeyapradezAtmakasya svato'nantajJAnasvabhAvasyAtmanaiva-mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogapariNatena janitAni-baddhAni yAni karmANi taiH pUrvabaddhasyAnAdibandhabaddhasya pravAhApekSayA tena karmaNA 'sarvavivekaH' sarvAbhAvarUpatayA yo vizleSastasya-jantoH 'athe'tyupapradarzane etAvanmAtra eva mokSo nAparaH paraparikalpito nirvANapradIpakalpAdika iti gAthArthaH // ukto bhAvavimokSaH, sa ca yasya bhavati tasyAvazyaM bhaktaparijJAdimaraNatrayAnyatareNa maraNena bhAvyaM, tatra kArye kAraNopacArAt tanmaraNameva bhAvavimokSo bhavatItyetatpratipAdayitumAha bhattaparinnA iMgiNi pAyavagamaNaM ca hoi nAyabvaM / jo marai carimamaraNaM bhAvavimukkhaM viyaannaahi||26|| bhaktasya parijJA bhaktaparijJA'nazanamityarthaH, tatra trividhacaturvidhAhAranivRttimAn sapratikarmazarIro dhRtisaMhananavAn 1 nehamakSitagAtrasya reNulaMgati yathAo / tathA rAgadveSasnehAIsya karmApi jIvasya // 1 // Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA samAdhirbhavettathA'nazanaM pratipadyate, tathegite pradeze maraNamiGgitamaraNamidaM caturvidhAhAranivRttisvarUpaM viziSTasaMhananavataH svata evodvartanAdikriyAyuktasyAvagantavyaM, tathA parityaktacaturvidhAhArasyaivAdhikRtaceSTAvyatirekeNa ceSTAntaramadhikRtyaikAntaniSpratikarmazarIrasya, pAdapasyevopa-sAmIpyena gamanaM-vartanaM pAdapopagamanametacca jJAtavyaM bhavati, yo hi bhavasiddhikazcarama-antima maraNamAzritya mriyate sa etatpUrvoktatrayAnyatareNa maraNena biyate, nAnyena vaihAnasAdinA bAlamaraNanetyetaccAnantaroktaM maraNaM ceSTAbhedopAdhivizeSAt traividhyamanubhavadbhAvamokSaM vijAnIhIti gaathaarthH|| sAmpratametadeva maraNaM saparAkrametarabhedAd dvividhamiti darzayitumAha| saparikame ya aparikamae ya vAghAya ANupubbIe / suttatthajANaeNaM samAhimaraNaM tu kAyavvaM // 264 // | 'parAkramaH' sAmarthya saha parAkrameNa vatteta iti saparAkramastasmiMzca maraNaM syAt, tadviparyaye cAparAkrame-jaDAvalaparikSINe tadbhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanabhedAtrividhamapi maraNaM saparAkrametarabhedAt pratyeka dvaividhyamanubhavati, tadapi vyAghAtimetarabhedAt dvidhA bhavet , tatra vyAghAtaH siMhavyAghrAdikRto'vyAghAtastu pravrajyAsUtrArthagrahaNAdikayA''nupUrvyA vipakrimamAyuSkakSayamanubhavato yo bhavati so'vyAghAta ihAnupUrvItyuktaM, tatra paramArthopakSepeNopasaMharati-vyAghAtenAnupUrdhyA vA saparAkramasyAparAkramasya vA maraNe samupasthite sati sUtrArthajJena kAlajJatayA samAdhimaraNameva karttavyaM, bhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanAnAmanyatarad yathAsamAdhi vidheyaM, na vehAnasAdikaM bAlamaraNaM karttavyamiti gAthArthaH // tatra saparAkramamaraNaM dRSTAntadvAreNa darzayitumAha Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) na // 262 // saparakkamamAeso jaha maraNaM hoi ajavairANaM / pAyavagamaNaM ca tahA eyaM saparakkama maraNaM // 265 // . vimo08 saha parAkrameNa varttata iti saparAkrama, kiM tat1-maraNaM Adizyate-ityAdezaH AcAryapAramparyazrutyAyAto vRddhavAdo uddezakA yamaitihyamAcakSate, sa Adezo 'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, yathaitattathA'nyadapyanayA dizA draSTavyaM, 'AryavairAvairasvAmino yathA teSAM maraNamabhUt tathA pAdapopagamanaM ca, etacca saparAkramaM maraNamanyatrApyAyojyamiti gaathaarthH|| bhAvArthastu kathAjAnakAdavaseyaH, tacca prasiddhameva yathA''ryavairairvismRtakarNAhitazRGgaberaiH pramAdAdavagatAsannamRtyubhiH saparAkramaireva rathAvatazikhariNi pAdapopagamanamakArIti / sAmpratamaparAkramaM darzayitumAha aparakkamamAeso jaha maraNaM hoi udahinAmANaM / pAovagame'vi tahA eyaM aparakkama maraNaM // 266 // l na vidyate parAkramaH-sAmarthyamasminnityaparAkrama, kiM tat?-maraNaM, tacca yathA javAbalaparikSINAnAmudadhinAmnAm-Aryasamuha drANAM maraNamabhUd, ayamAdezo-dRSTAnto vRddhavAdAyAta iti, pAdapopagamane'pi tathaivAdezaM jAnIyAd yathA pAdapopagamanena teSAM maraNamabhUditi,etad-aparAkramaM maraNaM yadAryasamudrANAM saJjAtamevamanyatrApyAyojyamiti gaathaa'kssraarthH|| bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-AryasamudrA AcAryAH prakRtikRzA evAsan , pazcAcca tairjaGghAbalaparikSINaiH zarIrAllAbhamana|pekSya tattityakSubhirgacchasthairevAnazanaM vidhAya pratizrayaikadeze nirjharimaM pAdapopagamanamakAri // sAmprataM vyAghAtimamAhavAghAiyamAeso avaraddho hujja annataraeNaM / tosali mahisIi hao eyaM vAghAiyaM maraNaM // 267 // // 262 // vizeSeNAghAto vyAghAta:-siMhAdikRtaH zarIravinAzastena nivRttaM tatra vA bhavaM vyAghAtimaM, kazcitsiMhAdyanyatareNApa Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAddho bhave-Arabdho bhavet tena yanmaraNaM tavyAghAtimaM, tatra vRddhavAdAyAta Adezo-dRSTAntaH, yathA-tosalinAmAcAryo mahiSyA''rabdhazcaturvidhAhAraparityAgena maraNamabhyupagatavAn etadvyAghAtima maraNamiti gAthA'kSarArtho, bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-tosalinAmAcAryo'raNyamahiSIbhiH prArabdhaH, tosalideze vA baDhayo mahiSyaH sambhavanti, tAbhizca kadAcidekaH sAdhuraTavyantarvArabdhaH, sa ca tAbhiH kSudyamAno'nirvAhamavagamya caturvidhAhAraM pratyAkhyAtavAniti // sAmpratamavyAghAtimapratipAdanecchayA''ha aNupuzvigamAeso pavvajjAsuttaatthakaraNaM ca / vIsajio(ya)ninto muko tivihassa nIyassa // 268 // AnupUrvI-kramastaM gacchatItyAnupUrvIgaH, ko'sau?-Adezo-vRddhavAdaH, sa cAya, tadyathA-pUrvamutthitasya pravrajyAdAnaM, || tataH sUtrakaraNaM punararthagrahaNaM, tatastadubhayanirmAtaH supAtranikSiptasUtrArthaH gurvodinA'nujJAto'bhyudyato maraNatrikAnyatarAya 'niryan' nirgacchan trividhasyAhAropadhizayyAkhyasya nityaparibhogAnnityasya mukto bhavati, tatra yadyAcAryastadA ziSyAnnippAdyA'paramAcArya vidhAyotsargeNa dvAdazasAMvatsarikyA saMlekhanayA saMlikhya tato gacchavisarjito gacchAnujJayA svasthApitAcAryavisarjito vA abhyudyatamaraNAyAparAcAryAntikamiyAt, evamupAdhyAyaH pravartiH sthaviro gaNAvacchedakaH sAmAnyasAdhurvA''cAryavisarjitaH kRtasaMlekhanAparikA bhaktaparijJAdikaM maraNamabhyupeyAt, tatrApi bhAvasaMlekhanAM kuryAt // dravyasalekhanAyAM tu kevalAyAM dosssmbhvaadityaah-|| paDicoio ya kuvio raNojaha tikkha sIyalA ANA taMbole ya vivego ghaNayA jA pasAo ya // 269 // Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 263 // praticoditaH sannAcAryeNa punarapi saMlikhetyevamabhihitaH 'kupitaH kruddho yathA ca rAjJaH pUrvaM tIkSNAjJA pazcAcchItalIbhavati evamAcAryasyApi 'tambole' nAgavallIpatre ca kuthite zeSarakSaNAya 'vivekaH' parityAgaH kAryaH, tataH 'gha hanA' kadarthanA kAryA, tatsahiSNoH pazcAdyAvat prasAda iti gAthA'kSarArthaH, bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-ekena sAdhunA dvAdazavarSasaMlekhanayA''tmAnaM saMlikhya punarabhyudyatamaraNAyAcAryo vijJaptaH, tenApyabhANi - yathA'dyApi saMlikha, tato'sau kupitaH tvagasthizeSAmaGgulIM bhaGkRtvA darzayati, kimatrAzuddhamiti ?, AcAryo'pi yenAbhiprAyeNoktavA~stamAviSkaroti-ata evAzuddho bhavAn, yato vacana samanantaramevAGgulIbhaGgadvAreNa bhAvAzuddhatAmAviSkRtavAnityuktvAsscAryastatpratibodhanAya dRSTAntaM darzayati, yathA- kasyacidrAjJo nityaM niSpandinI locane, te ca svavaidyopanyastAnuSThAnavato'pi na svasthatAmiyAtAM punarAgantukena vaidyenAbhihitaH - svasthIkaromi bhavantaM yadi muhUrtta vedanAM titikSase vedanArttazca na mAM ghAtayasIti, rAjJA cAbhyupagataM, aJjanaprakSepAnantarodbhUtatIvra vedanArttenApagate mamAkSiNI ityevaMvAdinA vyApAdayitumArebhe tato rAjJastIkSNAjJA, yatazca pUrvamavyApAdanamabhyupagatamataH zItaleti, muhUrttAccApagatavedanaH paTunayanazca pUjitavaidyo mumude rAjeti, evamAcAryasyApi tIkSNA praticodanAdikA''jJA paramArthatastu zItaleti, yadi punarevaM kathite'pi nopazAmyati tataH zeSasaMrakSaNArthe vikRtanAgavallIpatrasyeva vivekaH kriyate, athAcAryopadezaM pratipadyate tato gaccha eva ti| SThato ghaTTanA durvacanAdibhiH kadarthanA kriyate, yadi ca tathApi na jvalati tataH zuddha iti kRtvA'nazanadAnena pratijAgaraNena ca prasAdaH kriyata iti // kimbhUtaH punaH kiyantaM vA kAlaM kathaM vA''tmAnaM saMlikhedityetat hRdi vyavasthApyAha- vimo0 8 uddezakaH 1 // 263 // Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nipphAIyA ya sIsA sauNI jaha aMDagaM payatteNaM / bArasasaMvacchariyaM so saMleha aha karei // 270 // cattAri vicittAI vigaInijUhiyAI cattAri / saMvacchare ya dunni u egaMtariyaM tu AyAmaM // 271 // nAivigiTTho u tavo chammAse parimiyaM tu AyAmaM / annevi ya chammAse hoi vigiheM tavokammaM // 272 // vAsaM koDIsahiyaM AyAma kAu ANupuvIe / girikaMdaraMmi gaMtuM pAyavagamaNaM aha karei // 273 // __ sUtrArthatadubhayaiH svaziSyAH prAtIcchakA vA 'niSpAditA' yogyatAmApAditAH zakuninevANDakaM prayatnena, tato'sau | 'artha' anantaraM dvAdazasAMvatsarikI saMlekhanAM karoti, tadyathA-catvAri varSANi 'vicitrANi' vicitratapo'nuSThAnavanti bhavanti, caturthaSaSThASTamadazamadvAdazAdike kRte pAraNakaM savikRtikamanyathA veti, pazcamAdArabhya saMvatsarAdaparANi catvAri varSANi nirvikRtikameva pAraNakamiti, navamadazamasaMvatsaradvayaM tvekAntaritamAcAmlamekasminnahani caturthamaparedhurAcAmlena pAraNakamiti, tata ekAdazasaMvatsaraM dvidhA vidhatte-tatrAdyaM SaNmAsaM nAtivikRSTaM tapaH karoti, caturtha SaSThaM vA | vidhAya parimitenAcAmlena pAraNakaM vidhatte, nyUnodaratAM karotItyarthaH, aparaSaNmAsaM tu vikRSTatapazcaraNavataH pUrvokta-15 meva pAraNakaM, dvAdazaM tu saMvatsaraM koTIsahitamAcAmlaM karoti, pratidinamAcAmlena bhute, AcAmlasya kovyAH koTiM mIlayatyataH koTIsahitamityuktaM, caturmAsAvazeSe tu saMvatsare tailagaNDUSAnaskhalitanamaskArAdyadhyayanAyApagatavAtamukhaya trapracArArtha paunaHpunyena karotIti, tadevamanayA''nupUrtyA sarva vidhAya sati sAmarthye guruNA'nujJAto girikandaraM hogatvA sthaNDilaM pratyupekSya 'artha' anantaraM pAdapopagamanaM karoti, iGgitamaraNaM vA bhaktapratyAkhyAnaM vA yathAsamAdhi Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimo08 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddesakA // 264 // STORISSASSASSIST vidhatta iti gaathaactussttyaarthH|| anayA ca dvAdazasaMvatsarasaMlekhanA''nupUrvyA krameNa AhAraM paritanuM kurvata AhArAbhilApocchedo bhavatItyetadgAthAdvayena darzayitumAhakaha nAma so tavokammapaMDio jo na nicujuttappA / lahuvittIparikkhevaM vaccai jemaMtao ceva ? // 274 // AhAreNa virahio appAhAro ya saMvaranimittaM / hAsaMto hAsaMto evAhAraM niraMbhijA // 275 // kathaM nAmAsau tapaHkarmaNi paNDitaH syAt ?, yo na nityamudhuktAtmA san varttanaM vRttiH-dvAtriMzakavalaparimANalakSaNA tasyAH parikSepaH-saMkSepo vRttiparikSepaH laghurvRttiparikSepo'syeti laghuvRttiparikSepaH tadbhAvaM yo bhujhAna eva na vrajati kathamasau tapaHkarmaNi paNDitaH syAt ?, tathA''hAreNa virahito dvitrAn paJcaSAn vA vAsarAn sthitvA punaH pArayati tatrApyalpAhAro'sau bhavati, kimarthaM 1-'saMvaranimittam' anazananimittaM, evamasAvupavAsaiH pratipAraNakamalpAhAratavA ca hAsayan hrAsayannAhAramuktavidhinA pazcAnnirundhyAd-bhaktaMpratyAkhyAnaM kuryAditi gaathaadvyaarthH|| ukto nAmaniSpanno nikSepastanniyuktizca, sAmprataM sUtrAMnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam se bemi samaNunnassa vA asamaNunnassa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMcchaNaM vA no pAdejA no nimaMtijA no kujA veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANe tibemi (sU0 197) . // 264 // Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / so'haM bravImi yo'haM bhagavataH sakAzAt jJAtajJeya iti, kiM tadbhavImi ?-vakSyamANaM, tadyathA-'samanojJasya vA vAzabda uttarApekSayA pakSAntarodyotakaH, samanojJo dRSTito liGgato na tu bhojanAdibhiH tasya, tadviparItastvasamanojJaHzAkyAdistasya vA, azyata ityazanaM-zAlyodanAdi, pIyata iti pAnaM-drAkSApAnakAdi, khAdyata iti khAdima-nAlikerAdi, svAyata iti svAdima-karpUralavaGgAdi, tathA vastraM vA pAtraM vA patadahaM vA kambalaM vA pAdapuJchanaM vA, no pradadyAt-prAsukamaprAsukaM vA tadanyeSAM kuzIlAnAmupabhogAya no vitaret, nApi dAnArtha nimantrayet, na ca teSAM vaiyAvRttyaM kuryAt, param-atyarthamAdriyamANa iti, atyarthamAdaravAnna tebhyaH kimapi dadyAt nApi tAnAmantrayet na ca teSAM vaiyAvRttyamuccAvacaM kuryAditi, bravImItyadhikAraparisamAptau // etacca vakSyamANamahaM bravImItyAha dhuvaM ceyaM jANijA asaNaM vA jAva pAyapuMchaNaM vA labhiyA no labhiyA bhuMjiyA no bhujiyA paMthaM viuttA viukkamma vibhattaM dhamma josemANe samemANe calemANe pAijA vA nimaMtija vA kujA veyAvaDiyaM paraM aNADhAyamANe tibemi (sU0 198) te hi zAkyAdayaH kuzIlA azanAdikamupadazvaM yuH, yathA-dhruvaM caitanjAnIyAt-nityamasmadAvasathe bhavati labhyate havA'to bhavadbhiretadazanAdikamanyatra labdhvAvA'labdhvA vA bhuktvA vA'bhuktvA vA asmaddhRtaye'vazyamAgantavyaM, alabdhe SHOROSSANSAROCHOREOSAR mA. sU.45 Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) vimo08 uddezakaH1 // 265 // lAbhAya labdhe'pi vizeSAya bhukke punaH punarbhojanAyAbhukte'pi prathamAlikArthamasmaddhRtaye yathAkathaJcidAgantavyaM, yadyathA vA bhavatAM kalpanIyaM bhavati tattathA dAsyAma iti, anupatha evAsmadAvasatho bhavatAM vartate, anyathA'pyasmatkRte panthAnaM vyAvApi vakrapathenApyAgantavyamapakramya vA'nyagRhANi samAgantavyaM, nAtrAgamane khedo vidheyaH, kimbhUto'sau zAkyAdiriti darzayati-vibhakta' pRthagbhUtaM dharma 'juSan' Acaran, etacca kadAcitpratizrayamadhyena 'samemANe tti samAgacchan tathA 'calemANe'tti gacchan brUyAd yadivA'zanAdi pradadyAt azanAdidAnena vA nimatrayedanyadvA prazrayavadvaiyAvRttyaM kuryAt , tasya kuzIlasya nAbhyupeyAt na tena saha saMstavamapi kuryAt , kathaM param-atyarthamanAdriyamANaH-anAdaravAn, evaM hi darzanazuddhirbhavatIti bravImItyetatpUrvoktaM // yadi vaitadvakSyamANamityAha ihamegesiM AyAragoyare no sunisaMte bhavati te iha AraMbhaTThI aNuvayamANA haNa pANe ghAyamANA haNao yAvi samaNujANamANA aduvA adinnamAyayaMti aduvA vAyAu viujjaMti, taMjahA-atthi loe natthi loe dhuve loe adhuve loe sAie loe aNAie loe sapajjavasie loe apajjavasie loe sukaDetti vA dukkaDetti vA kallANetti vA pAvetti vA sAhutti vA asAhutti vA siddhitti vA asiddhitti vA ni // 265 // Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAUGASAKAATHAANAASASANAY raetti vA aniraetti vA, jamiNaM vippaDivannA mAmagaM dhammaM pannavemANA itthavi jA Naha akasmAt evaM tesiM no suyakkhAe dhamme no supannatte dhamme bhavai (sU0 199) 'iha' asminmanuSyaloke 'ekeSAM' puraskRtAzubhakarmavipAkAnAmAcaraNamAcAro-mokSArthamanuSThAnavizeSastasya gocaro| viSayaHno suSTha nizAntaH-paricito bhavati, te cApariNatAcAragocarA yathAbhUtAH syuH tathA darzayitumAha-'te' anadhI3 tAcAragocarA bhikSAcaryA'snAnasvedamalaparISahatarjitAH sukhavihAribhiH zAkyAdibhirAtmasAsariNAmitAH 'iha' manuSya loke ArambhArthino bhavanti, te vA zAkyAdayo'nye vA kuzIlAH sAvadyArambhArthinaH, tathA vihArArAmataDAgakUpakaraNodezikabhojanAdibhirdharma vadanto'nuvadantaH, tathA jahi prANina ityevamaparairghAtayanto pratazcApi samanujAnantaH, athavA adattaM parakIyaM dravyamagaNitavipAkAstirohitazubhAdhyavasAyAH 'Adadati' gRhantIti, kiM ca-tatra prathamatRtIyavrate a-12 lpavaktavyatvAt pUrva pratipAdya tato bahutaravaktavyatvAt dvitIyavratopanyAsa iti, 'athaveti' pUrvasmAt pakSAntaropakSepakA, tadyathA adattaM gRhantyathavA vAco vividhaM-nAnAprakArA yuJjanti, 'tadyathe'tyupakSepArthaH, asti 'loka' sthAvarajaGgamAtmakaH, tatra navakhaNDA pRthvI saptadvIpA vasundhareti vA, apareSAM tu brahmANDAntarvattI, apareSAM tu prabhUtAnyevambhUtAni brahmANDA-15 myudakamadhye plavamAnAni saMtiSThante, tathA santi jIvAH svakRtaphalabhujaH, asti paralokaH, sto bandhamokSau, santi paJca mahAbhUtAni ityAdi, tathA'pare cArvAkA AhuH nAsti loko mAyendrajAlasvapnakalpamevaitatsarvaM, tathA hyavicAritaramaNI Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) // 266 // yatayA bhUtAbhyupagamo'pi teSAmato nAsti paralokAnuyAyI jIvo, na staH zubhAzubhe, kiNvAdibhyo madazaktivadbhUtebhya vimo. eva caitanyamityAdinA sarva mAyAkAragandharvanagaratulyam , upapattyakSamatvAditi, uktaM ca-"yathA yathA'rthAzcintyante, vivicyante tathA tathA / yadyetatsvayamarthebhyo, rocate tatra ke vayam // 1 // bhautikAni zarIrANi, viSayAH karaNAni uddezakAra ca / tathApi mandairanyasya, tattvaM samupadizyate // 2 // " ityAdi, tathA sAGkhyAdaya AhuH-'dhruvo' nityo lokaH, AvirbhAvatirobhAvamAtratvAdusAdavinAzayoH, asato'nutpAdAt satazcAvinAzAt, yadivA 'dhruvaH' nizcalaH, sarisamudrabhUbhUdharAbhrANAM nizcalatvAt, zAkyAdayastvAhuH-adhruvo loko'nityaH, pratikSaNaM vizarArusvabhAvatvAt, vinAzahetorabhAvAt nityasya ca kramayogapadyAbhyAmarthakriyAyAmasAmarthyAt , yadivA 'adhruvaH' calaH, tathAhi-bhUgolaH keSA|zcinmatena nityaM calanevAste, Adityastu vyavasthita eva, tatrAdityamaNDalaM dUratvAdye pUrvataH pazyanti teSAmAdityodayaH AdityamaNDalAdho vyavasthitAnAM madhyAhnaH ye tu dUrAtikrAntatvAnna pazyanti teSAmastamita iti, anye punaH sAdiko loka iti pratipannAH, tathA cAhuH-"AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / aprataya'mavijJeyaM, prasuptamiva sarvataH // 1 // tasminnekArNavIbhUte, naSTasthAvarajaGgame / naSTAmaranare caiva, pranaSToragarAkSase // 2 // kevalaM gaharIbhUte, mahAbhUtavivarjite / acintyAtmA vibhustatra, zayAnastapyate tpH||3|| tasya tatra zayAnasya, nAbheH padmaM vinirgatam / taruNaravimaNDalanibha, hRdyaM kAJcanakarNikam // 4 // tasmin pajhe tu bhagavAn daNDI yajJopavItasaMyuktaH / brahmA tatrotsannastena jg-||||266 / / nmAtaraH sRSTAH // 5 // aditiH surasaGghAnAM ditirasurANAM manumanuSyANAm / vinatA vihaGgamAnAM mAtA vizvaprakArA AAAAAA Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAm // 6 // kadrUH sarIsRpANAM sulasA mAtA tu nAgajAtInAm / surabhizcatuSpadAnAmilA punaH sarvabIjAnAm // 7 // " ityAdi, apare tu punaranAdiko loka ityevaM pratipannAH, yathA zAkyA evamAhuH - anavadagro'yaM bhikSavaH / saMsAraH, pUrvA ca koTI na prajJAyate, avidyA nirAvaraNAnAM sattvAnAM na vidyate, na ca sattvotpAda iti, tathA saparyavasito loko, jagatmalaye sarvasya vinAzasadbhAvAt, tathA'paryavasito lokaH sataH AtyantikavinAzAsambhavAt, 'na kadAcidanIdRzaM jagaditi vacanAt, tatra yeSAM sAdikasteSAM saparyavasito yeSAM svanAdikasteSAmaparyavasita iti, keSAJcittUbhayamapIti, tathA coktam -- "dvAveva puruSau loke, kSarazcAkSara eva ca / kSaraH sarvANi bhUtAni, kUTastho'kSara ucyate // 1 // " ityAdi, tadevaM paramArthamajAnAnA astItyAdyabhyupagamena lokaM vivadamAnAH nAnAbhUtA vAco niyuJjanti, tathA''tmAnamapi prati vivadante, tadyathA - suSThu kRtaM sukRtamiti vA duSkRtamiti vetyevaM kriyAvAdinaH saMpratipadyante, tathA suSThu kRtaM yat sarvasaGgaparityAgato mahAvratamagrAhi, tathA'pare duSkRtaM bhavatA yadasau mugdhamRgalocanA putramanusAdyeojjhiteti, tathA ya eva | kazcitpravrajyodyataH kalyANa ityevamabhihitaH sa evApareNa pAkhaNDikavipralabdhaH klIbo'yaM gRhAzramapAlanAsamartho'napatyaH pApa ityevamabhidhIyate, tathA sAdhuriti vA asAdhuriti vA svamativikalpitarucibhirabhidhIyate, tathA siddhiriti vA a| siddhiriti vA naraka iti vA anaraka iti vA, evamanyadapyAzritya svAgrahagrahiNo vivadanta iti darzayati, 'yadidaM vipratipannA' yatpUrvoktaM lokAdikaM tadidamAzritya vividhaM pratipannA vipratipannAH, tathA coktam -- "icchaMti kRtrimaM sRSTivA - dinaH sarvameva mitiliGgam / kRtsnaM lokaM mAhezvarAdayaH sAdiparyantam // 1 // nArIzvarajaM kecit kecitsomAgnisambhavaM Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI.) // 267 // SACRECARRIERRORSARORA lokam / dravyAdiSaDikalpaM jagadetatkecidicchanti ||2||iishvrpreritN kecitkecidbrahmakRtaM jagat / avyaktaprabhavaM sarve, vimo00 vizvamicchanti kaapilaaH||3|| yAdRcchikamidaM sarva, kecidbhUtavikArajam / keciccAnekarUpaM tu, bahudhA saMpradhAvitAH // 4 // " ityAdi, tadevamanavagAhitasyAdvAdodanvatAmekAMzAvalambinAM matibhedAH prAduSSyanti, taduktam-"lokakriyA uddezakaH1 |''smatattve vivadante vAdino vibhinnArtham / aviditapUrva yeSAM syAdvAdavinizcitaM tattvam // 1 // " yeSAM tu punaH syAdvAdamataM nizcitaM teSAmastitvanAstitvAderarthasya nayAbhiprAyeNa kathazcidAzrayaNAt vivAdAbhAva eveti, atra ca bahu vaktavyaM tatta nocyate, granthavistarabhayA, anyatra ca sUtrakRtAdo vistareNa suvihitatvAditi / te ca vivadantaH parasparato vipratipannAH |'mAmakam' ityAtmIyaM dharma prajJApayantaH svato naSTAH parAnapi nAzayanti, tathAhi-kecitsukhena dharmamicchanti apare duHkhenAnye snAnAdineti, tathA mAmaka evaiko dharmo mokSAyAnirvAcyazca nApara ityevaM vadanto'puSTadharmANo'viditaparamArthAn pratArayanti, teSAmuttaraM darzayati-'atrApi' asti loko nAsti vetyAdI jAnIta yUyam 'akasmAditi mAgadhadeze AgopAlAGganAdinA saMskRtasyaivoccAraNAdihApi tathaivoccArita iti, kasmAditi heturna kasmAdakasmAd hetorabhAvAdityarthaH, tatrAsti loka ityukte'trApyevaM jAnIta yathA na bhavatyevamakasmAd, hetorabhAvAditi, tathAhi-yadyekAntenaiva loko'sti tato'stinA saha samAnAdhikaraNyAdyadasti tallokaH syAd evaM ca tatpratipakSo'pyaloko'stItikRtvA loka evAlokaH |syAd, vyApyasadbhAve vyApakasyApi sadbhAvAdalokAbhAvaH, tadabhAve ca tatpratipakSabhUtasya lokasya prAgevAbhAvaH sarvagatatvaM // 267 // vA lokasya syAditi, athavA loko'sti, na ca loko bhavati, loko'pi nAmAsti, na ca loko'lokAbhAva ityevaM 2 * 55555OMx Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAda. aniSTaM caitata, kiM ca-astervyApakatve lokasya ghaTapaTAderapi lokatvaprAptiH, vyApyasya vyApakasadbhAvanAntarIyakatvAta, kiM ca-asti lokaH ityeSApi pratijJA loka itikRtvA hetorapyastitvAt, pratijJAhetvorekatvAvAptiH, tadekatve hetvabhAvaH, tadabhAve kiM kena sikSyatIti?, utAstitvAdanyo loka ityevaM ca pratijJAhAniH syAt, tadevamekAntenaiva lokAstitve'bhyupagamyamAne hetvabhAvaH pradarzitaH, evaM nAstitvapratijJAyAmapi vAcyaM, tathAhi-nAsti loka iti bruvan vAcyaHkiM bhavAnastyuta neti?, yadyasti kiM lokAntarvatI na veti, yadi lokAntargataH kathaM nAsti loka iti bravIpi?, atha bahirbhUtastataH kharaviSANavadasadbhUta eveti kasya mayottaraM dAtavyam , ityanayA dizaikAntavAdinaH svayamabhyUhya pratikSeptavyA iti, 'eva' miti yathA'stitvanAstitvavAdasteSAmAkasmiko-niyuktikA, evaM dhruvAdhruvAdayo'pi vAdA niyuktikA eveti, asmAkaM tu syAdvAdavAdinAM kathaJcidabhyupagamAnna yathoktadoSAnuSaGgo, yataH svaparasattAvyudAsopAdAnApAdyaM hi vastuno vastutvam , ataH svadravyakSetrakAlasvabhAvato'sti paradravyAdicatuSTayAnAstIti, uktaM ca-"sadeva sarve ko necchet , svruupaadictussttyaat| asadeva viparyAsAnna cenna vyavatiSThate // 1 // " ityAdi, alamatiprasaGgenAkSaragamanikArthatvAt prayAsasya, evaM dhruvAdhuvAdiSvapi paJcAvayavena dazAvayavena vA'nyathA vaikAntapakSaM vikSipya syAdvAdapakSo'bhyUhyAyojya iti / sAmpratamupasaMharati evaM' uktanItyA teSAmekAntavAdinAM na svAkhyAto dharmo bhavati, nApi zAstrapraNayanena suprajJApito bhavati // kiM svamanISikayA bhavatedamabhidhIyate?, netyAha-yadivA kimbhUtastarhi suprajJApito dharmo bhavatItyAha se jaheyaM bhagavayA paveiyaM AsupanneNa jANayA pAsayA aduvA guttI vaogoyarassa Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 268 // ttibemi savvattha saMmayaM pAvaM, tameva uvAikkamma esa mahaM vivege viyAhie, gAme vA vimo08 aduvA raNNe neva gAme neva raNe dhammamAyANaha paveiyaM mAhaNeNa maimayA, jAmA | uddezakA tinni udAhiyA jesu ime AyariyA saMbujjhamANA samuTTiyA, je NivvuyA pAvehiM kammehiM aNiyANA te viyAhiyA (sa0 200) tadyathA 'idaM' syAdvAdarUpaM vastuno lakSaNaM samastavyavahArAnuyAyi kvacidapyapratihataM 'bhagavatA' zrIvarddhamAnasvAminA praveditam, etadvA'nantaroktaM bhagavatA praveditamiti, kimbhUteneti darzayati-AzuprajJena, nirAvaraNatvAt satatopayuktenetyarthaH, kiM yaugapadyena ?, neti darzayati-'jAnatA' jJAnopayuktena, tathA 'pazyatA' darzanopayuktenaitatpraveditaM, yathA naipAmekAntavAdinAM dharmaH svAkhyAto bhavati, athavA guptirvAggocarasya-bhASAsamitiH kAryetyetatpraveditaM bhagavatA, ya-1|| divA asti nAsti dhruvAvavAdivAdinAM vAdAyotthitAnAM trayANAM triSaSTyadhikAnAM prAvAdukazatAnAM vAdalabdhimatAM pratijJAhetudRSTAntopanyAsadvAreNa tadupanyastadUSaNopanyAsena ca tatsarAjayApAdanataH samyaguttaraM deyam, athavA guptirvAggocarasya vidheyetyetadahaM bravImi, vakSyamANaM cetyAha-tAn vAdino vAdAyotthitAnevaM brUyAd-yathA bhavatAM sarveSAmapi pRthivyaptejovAyuvanasatyArambhaH kRtakAritAnumatibhiranujJAto'taH sarvatra 'sammatam' abhipretamapratiSiddhaM 'pApa' pApAnuSThAnaM, // 268 // mama tu naitatsammatamityetaddarzayitumAha-'tadeva' etatpApAnuSThAnamupa-sAmIpyenAtikramya-atiladhya yato'haM vyavasthi Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvaparijJAnAnAmivanavAsino mUlakandAhArA matapApA ajJAnino samaya to'ta eSa mama viveko vyAkhyAtaH, tatkathamahaM sarvApratiSiddhAsravadvAraiH saMbhASaNamapi kariSye !, AstA tAvadvAda itye|vamasamanujJavivekaM karotIti, atrAha codaka:-kathaM tIrthikAH sammatapApA ajJAnino mithyAdRSTayo'caritriNo'tapasvino veti !, tathAhi-te'pyakRSTabhUmivanavAsino mUlakandAhArA vRkSAdinivAsinazceti, atrAhAcAryaH-nAraNyavAsAdinA dharmaH, api tu jIvAjIvaparijJAnAt tatpUrvakAnuSThAnAcca, tacca teSAM nAstItyato'samanojJAste iti / kiM ca-sadasadvive|kino hi dharmaH, sa ca grAme vA syAt athavA'raNye, naivAdhAro grAmo naivAraNyaM dharmanimittaM, yato bhagavatA na vasimamitaradvA''zritya dharmaH praveditaH, api tu jIvAditattvaparijJAnAt samyaganuSThAnAcca, atastaM dharmamAjAnIta 'praveditaM' kathitaM 'mAhaNeNa'tti bhagavatA, kimbhUtena ?-'matimatA' mananaM-sarvapadArthaparijJAnaM matistadvatA matimatA kevaline-| tyarthaH / kiMbhUto dharmaH pravedita ityAha-'yAmA' vratavizeSAH traya udAhRtAH, tadyathA-prANAtipAto mRpAvAdaH parigrahazceti, adattAdAnamaithunayoH parigraha evAntarbhAvAt trayagrahaNaM, yadivA yAmA-vayovizeSAH, .tadyathA-aSTavarSAdAtriMzataH prathamastata UrddhamASaSTeH dvitIyastata Urddha tRtIya iti atibAlavRddhayoyudAso, yadivA yamyate-uparamyate saMsArabhramaNAdebhiriti yAmAH-jJAnadarzanacAritrANIti te 'udAhRtA' vyAkhyAtAH, yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'yeSu' avasthAvizeSeSu jJAnAdiSu vA ime dezAryA apAkRtaheyadhA vA sambudhyamAnAH santaH samutthitAH, ke ?-ye 'nirvRtAH' krodyAdyapagamena zItIbhUtAH pApeSu karmasu 'anidAnA' nidAnarahitAH te 'vyAkhyAtAH' pratipAditA iti // kva ca punaH pApakarmasvanidAnA ityata Aha Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) | vimo00 uddezakaH1 // 269 // uhUM ahaM tiriyaM disAsu savvao savvAvaMti ca NaM pADiyakaM jIvehi kammasamArambhe NaM taM parinnAya mehAvI neva sayaM eehiM kAehiM daMDaM samAraMbhijjA nevanne eehiM kAehiM daMDaM samAraMbhAvijjA nevanne eehiM kAehiM daMDaM samAraMbhaMte'vi samaNujANejA jeva'nne eehiM kAehiM daMDaM samAraMbhaMti tesiMpi vayaM lajjAmo taM parinnAya mehAvI taM vA daMDaM annaM vA no daMDabhI daMDaM samAraMbhijjAsi tibemi (sU0 201 ) // vimokSAdhyayano dezakaH 8-1 // UrdramadhastiryagdikSu 'sarvataH sarvaiH prakAraiH sarvA yAH kAzcana dizaH cazabdAdanudizazca 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'pratyeka jIveSu' ekendriyasUkSmatarAdikeSu yaH karmasamArambhaH-jIvAnuddizya ya upamardarUpaH kriyAsamArambhaH 'Nam iti vAkyAlaGkAre taM karmasamArambhaM jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA pratyAcakSIta, ko'sau ?-'medhAvI' maryAdAvyavasthita iti, kathaM pratyAcakSItetyAha-naiva svayamAtmanA 'eteSu' caturdazabhUtanAmAvasthiteSu 'kAyeSu' pRthivIkAyAdiSu 'daNDam' u|pamarda samArabheta, na cApareNa samArambhayet, naivAnyAn samArabhamANAn samanujAnIyAt , ye cAnye daNDaM samArabhante, subvyatyayena tRtIyArthe paSThI, tairapi vayaM lajjAma ityevaM kRtAdhyavasAyaH san tajjIveSu karmasamArambhaM mahate'narthAya 'pari FAAKAAKAACROCCASKAR // 269 // Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAya' jJAtvA 'medhAvI' maryAdAvAn , tathA pUrvoktaM daNDamanyadvA mRSAvAdAdikaM daNDAdvibhetIti daNDabhIH san no 'daNDa prANyupamardAdikaM samArabhethAH, karaNatrikayogatrikeNa pariharediti, itiradhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat / vimokSAdhyayane prathamoddezaka iti // KESARKAKAKARSANKA uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake'naghasaMyamapratipAlanAya |kuzIlaparityAgo'bhihitaH, sa caitAvatA'kalpanIyaparityAgamRte na sampUrNatAmiyAd ato'kalpanIyaparityAgArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram se bhikkhU parikamija vA ciTija vA nisIija vA tuyaTTija vA susANaMsi vA sunnAgAraMsi vA giriguhaMsi vA rukkhamUlaMsi vA kuMbhArAyayaNaMsi vA huratthA vA kahiMci viharamANaM taM bhikkhuM uvasaMkamittu gAhAvaI bUyA-AusaMto samaNA! ahaM khalu tava aTrAe asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapucchaNaM vA pANAiM bhUyAiM jIvAI sattAI samArabbha samuddissa kIyaM pAmiccaM Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) vimo08 uddezakAra // 27 // acchijaM aNisaTuM abhihaDaM Aha1 ceemi AvasahaM vA samussiNomi se bhuMjaha vasaha, AusaMto samaNA! bhikkhU taM gAhAvaI samaNasaM savayasaM paDiyAikkhe-AusaMto! gAhAvaI no khalu te vayaNaM ADhAmi no khalu te vayaNaM parijANAmi, jo tuma mama aTAe asaNaM vA 4 vatthaM vA 4 pANAI vA 4 samArambha samuhissa kIyaM pAmicaM acchijjaM aNisaTTe abhihaDaM AhaDa ceesi AvasahaM vA samussiNAsi, se virao Auso gAhAvaI ! eyassa akaraNayAe (sU0 202) 'sa' kRtasAmAyikaH sarvasAvadyAkaraNatayA pratijJAmandaramArUDho bhikSaNazIlo bhikSuHbhikSArthamanyakAryAya vA 'parAkrameta' viharet tiSThedvA dhyAnavyagro niSIdedvA adhyayanAdhyApanazravaNazrAvaNAhataH, tathA zrAntaH kvacidadhvAnAdau tvagvarttanaM vA vidadhyAt, kaitAni vidadhyAditi darzayati-'zmazAne vA' zabAnAM zayanaM zmazAnaM-pitRvanaM tasmin vA, tatra ca tvagvarttanaM na sambhavatyato yathAsambhavaM parAkramaNAdyAyojyaM, tathAhi-gacchavAsinastatra sthAnAdikaM na kalpate, pramAdaskhalitAdau vyantarAdyupadravAt , tathA jinakalpArtha sattvabhAvanAM bhAvayato'pi na pitRvanamadhye nivAso'nujJAtaH, pratimApratipannasya tu yatraiva sUryo'stamupayAti tatraiva sthAnaM, jinakalpikasya vA, tadapekSayA zmazAnasUtram , evamanyadapi yathAsambhava yA niSIdevA adhyayanAdhyAdI bhikSaNazIlo bhikSuH bhikSA vidadhyAta, D // 27 // Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyojyaM, zUnyAgAre vA giriguhAyAM vA 'huratyA vatti anyatra vA grAmAdebahistaM bhikSu kvacidviharantaM gRhapatirupasaMkramya vineyadezaM gatvA 'brUyAd' vadediti, yacca brUyAttaddarzayitumAha-sAdhu zmazAnAdiSu parikramaNAdikAM kriyAM kurvANamupasakamya-upetya pUrvasthito vA gRhasthaH prakRtibhadrako'bhyupetasamyaktvo vA sAdhvAcArAkovidaH sAdhumuddizyaitadvayAt-yathaite labdhApalabdhabhojinaH tyaktArambhAH sAnukrozAH satyazucaya eteSu nikSiptamakSayamityato'hametebhyo dAsyAmItyabhisandhAya sAdhumupatiSThate, vakti ca-AyuSman! bhoH zramaNa! ahaM saMsArArNavaM samuttitISuH 'khaluH' vAkyAlaGkAre 'tavArthAya' yuSma|nimittaM azanaM vA pAnaM vA khAdima vA svAdimaM vA tathA vastraM vA patagRhaM vA kambalaM vA pAdapuJchanaM vA samuddizyaAzritya kiM kuryAditi darzayati-paJcendriyocchAsanizvAsAdisamanvitAH prANinastAn , abhUvan bhavanti bhaviSyanti ceti bhUtAni tAni, tathA jIvitavanto jIvanti jIviSyantIti vA jIvAH tAn , saktAH sukhaduHkheSviti sattvAstAn samArabhya-upamarya, tathAhi-azanAdyArambhe prANyupamardo'vazyaMbhAvI, etacca samastaM vyastaM vA kazcitpratipadyeta, iyaM cAvizuddhikoTirgRhItA, sA cemA-"AhAkammuddesia mIsajjA bAyarA ya pAhuDiA / pUia ajjhoyarago uggamakoDI a chanbheA // 1 // " vizuddhikoTiM darzayati-'krItaM' mUlyena gRhItaM 'pAmicchati aparasmAducchinnamudyatakaM gRhItaM, balA-18 kAritayA vA'nyasmAdAcchidya rAjopasRSTo vA'nyebhyo gRhibhyaH sAdhordAsyAmItyAcchindyAt, tathA 'anisRSTaM' parakIyaM yattadantike tiSThati na ca pareNa tasya nisRSTaM-dattaM tadanisRSTaM, tadevaMbhUtamapi sAdhordAnAya pratipadyate, tathA svagRhAdAhRtya AdhAkamaudezike mizrajAtaM bAdarA ca prAbhRtikA / pUtizca adhyavapUraka udgamakoTI ca SaDbhedA // 1 // bhA. sU.46 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 271 // 'ceemi'tti dadAmi tubhyaM vitarAmi, evamazanAdikamuddizya brUyAt , tathA 'AvasathaM vA' yuSmadAzrayaM samucchRNomi-A- vimo08 derArabhyApUrvaM karomi saMskAraM vA karomItyevaM prAJjaliravanatottamAGgaH san azanAdinA nimantrayet, yathA-bhuDnkSvAzanA uddezakaH2 dikaM matsaMskRtAvasathe vasetyAdi, dvivacanabahuvacane apyAyojye / sAdhunA tu sUtrArthavizAradenAdInamanaskena pratiSedhitavyamityAha-AyuSman! zramaNa! bhikSo! taM gRhapatiM samanasaM savayasamanyathAbhUtaM vA pratyAcakSIta, kathamiti ceddarzayati -yathA AyuSman! bho gRhapate! na khalu tavaivaMbhUtaM vacanamahamAdriye, khaluzabdo'pizabdArthe, sa ca samuccaye, nApi tavaitadvacanaM 'parijAnAmi' AsevanaparijJAnena parividadhe'hamityarthaH, yastvaM mama kRte'zanAdi prANyupamardaina vidadhAsi yAvadAvasathasamucchrayaM vidadhAsi, bho AyuSman gRhapate ! virato'hamevambhUtAdanuSThAnAt , katham ?-etasya-bhavadupanyastasyAkaraNatayetyato bhavadIyamabhyupagamaM na jAne'hamiti // tadevaM prasahyAzanAdisaMskArapratiSedhaH pratipAdito, yadi punaH kazcidviditasAdhvabhiprAyaH pracchannameva vidadhyAttadapi kutazcidupalabhya pratiSedhayedityAha se bhikkhu parikamija vA jAva huratthA vA kahiMci viharamANaM taM bhikkhu uvasaMkamittu gAhAvaI AyagayAe pehAe asaNaM vA 4 vatthaM vA 4 jAva AhaTu ceei AvasahaM vA samussiNAi bhikkhU parighAseuM, taM ca bhikkhU jANijjA sahasammaiyAe paravAgaraNeNaM 18 // 271 // annesiM vA succA-ayaM khalu gAhAvaI mama aTAe asaNaM vA 4 vatthaM vA 4 jAva Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvasahaM vA samussiNAi, taM ca bhikkhU paDilehAe AgamittA ANavijjA aNAse vaNAe tibemi (sU0 203) taM bhikSu kvacit zmazAnAdau biharantamupasaGkramya prAJjalirvanditvA gRhapatiH prakRtibhadrakAdikaH kazcidAtmagatayA prekSayA'nAviSkRtAbhiprAyaH kenacidalakSyamANo yathA'hamasya dAsyAmItyazanAdikaM prANyupamardainArabheta, kimarthamiti ceddarza| yati-tadazanAdikaM bhikSu 'parighAsayituM' bhojayituM, sAdhubhojanArthamityarthaH,, AvasathaM ca sAdhubhiradhivAsayitumiti, tadazanAdikaM sAdhvartha niSpAditaM bhikSuH 'jAnIyAt' paricchindyAt , kathamityAha-svasanmatyA paravyAkaraNena vA tIrthakaropadiSTopAyena vA anyebhyo vA tatsarijanAdibhyaH zrutvA jAnIyAditi varttate, yathA'yaM khalu gRhapatirmadarthamazanAdikaM prANyupamardena vidhAya mahyaM dadAtyAvasathaM ca samucchRNoti, tadbhikSuH samyak 'pratyupekSya' paryAlocyAvagamya ca jJAtvA 'jJApayet' taM gRhapatimanAsevanayA yathA'nena vidhAnenopakalpitamAhArAdikaM nAhaM bhule evaM tasya jJApanaM kuryAd, yadyasau zrAvakastato lezataH piNDaniyuktiM kathayed , anyasya ca prakRtibhadrakasyodgamAdidoSAnAvirbhAvayet prAsukadAnaphalaM ca prarUpayet , yathAzaktito dharmakathAM ca kuryAt , tadyathA-"kAle deze kalpyaM zraddhAyuktena zuddhamanasA ca / satkRtya ca dAtavyaM dAnaM prayatAtmanA sadbhyaH // 1 // " tathA-"dAnaM satpuruSeSu svalpamapi guNAdhikeSu vinayena / vaTakaNikeva mahAntaM nyagrodhaM satphalaM kurute // 2 // duHkhasamudraM prAjJAstaranti pAtrArpitena dAnena / laghuneva makaranilayaM vaNijaH sadyAnapAtreNa // 3 // " ityAdi, itiradhikAraparisamAptau, bravImItyetatpUrvoktaM vakSyamANaM cetyAha Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 272 // bhikkhuM ca khalu puTThA vA apuTThA vA je ime Ahacca gaMthA vA phusaMti, se haMtA haNaha vimo08 khaNaha chiMdaha dahaha payaha AlaMpaha vilupaha sahasAkAreha vipparAmusaha, te phAse dhIro uddezakaH2 puTo ahiyAsae aduvA AyAragoyaramAikkhe, takiyA NamaNelisaM aduvA vaiguttIe goyarassa aNupubveNa saMmaM paDilehae Ayatagutte buddhehiM eyaM paveiyaM (sU0 204) ___ 'caH' samuccaye 'khaluH' vAkyAlaGkAre bhikSaNazIlo bhikSustaM bhikSu pRSTvA kazcidyathA bho bhikSo! bhavadarthamazanAdikamAvasathaM vA saMskariSye'nanujJAto'pi tenAsau tatkarotyavazyamayaM cATubhirbalAtkAreNa vA grAhayiSyate, aparastvIpatsAdhvAcAravidhijJo'to'pRSdaiva chadmanA grAhayiSyAmItyabhisandhAyAzanAdikaM vidadhyAt, sa ca tadaparibhoge zraddhAbhaGgAccATuzatAgrahaNAcca roSAvezAnniHsukhaduHkhatayA'lokajJA ityanuzayAca rAjAnusRSTatayA ca nyakArabhAvanAtaH pradveSamupagato hananAdikamapi kuryAditi darzayati-ekAdhikAre vahvatidezAdya ime praznapUrvakamapraznapUrvakaM vA AhArAdikaM 'granthAt mahato dravyavyayAd 'Ahutya' DhaukitvA AhutagranthA vA-vyayIkRtadravyA vA tadaparibhoge 'spRzanti' upatApayanti, kathamiti ceddarzayati-'sa' IzvarAdiH pradviSTaH san hantA svatoparAMzca hananAdau codayati, tadyathA-hatainaM sAdhu dnnddaabhi-||3|||272|| 'kSaNuta'vyApAdayata chinnahastapAdAdikaM dahata anyAdinA pacata urumAMsAdikaM Alumpata vastrAdikaM vilumpata sarvasvAH Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahAreNa sahasAt kArayata - Azu paJcatvaM nayata tathA vividhaM parAmRzata - nAnApIDAkaraNairbAdhayata, tAMzcaivambhUtAn 'spa zan' duHkhavizeSAn 'dhIraH' akSobhyaH taiH sparzaiH spRSTaH sannadhisaheta, tathA paraiH kSutpipAsAparIpa haiH spRSTaH sannadhisaheta, na tu punarupasargaiH parISahairvA tarjito viklavatAmApannastaduddezikAdi kamabhyupeyAdanukUlairvA sAntvavAdAdibhirupasargito nAdadyAd, api tu sati sAmarthye jinakalpikAdanyaH AcAragocaramAcakSItetyAha- nAnAvidhopasargajanitAn sparzAnadhisa heta, athavA sAdhUnAmAcAragocaram - AcArAnuSThAnaviSayaM mUlottaraguNabhedabhinnamAcakSIta, na punarnayairdravyavicAraM, tatrApi mUlaguNasthairyArthamuttaraguNAn tatrApi piNDaiSaNAvizuddhimAcakSIta, atra ca piNDaipaNAsUtrANi paThitavyAni api ca- "yatsvayamaduHkhitaM syAnna ca paraduHkhe nimittabhUtamapi / kevalamupagrahakaraM dharmmakRte tadbhaveddeyam // 1 // " kiM sarvasya sarvaM kathayet ?, neti darzayati - 'tarkayitvA ' paryAlocya puruSaM tadyathA - ko'yaM puruSaH kaJca nato'bhigRhIto'nabhigRhIto madhyasthaH prakRtibhadrako vetyevamupayujya yathArhaM yathAzakti cAvedayet, satyAM ca zaktau paJcAvayavenAnyathA vA vAkyenAnIdRzam-ananyasadRzaM svaparapakSa sthApanAvyudAsadvAreNAvedayediti, atha sAmarthyavikalaH syAt kupyati vA kathyamAne'sAvanukUlapratyanIkastato vAgguptirvidheyetyAha- sati sAmarthya zRNvati vA dAtari AcAragocaramAcakSIta, 'athave' tyanyathAbhAve tu vAgudhyA vyavasthitaH sannAtmahitamAcaran 'gocarasya' piNDavizuddhyAderAcAragocarasya 'AnupUrvyA' udgamapraznAdirUpayA sa myagazuddhiM pratyupekSeta, kimbhUtaH ? - AtmaguptaH san satatopayukta ityarthaH, naitanmayocyata ityAha- 'buddhaiH' kalpyAkalpya - vidhijJaiH 'etat' pUrvoktaM praveditam // etadvA vakSyamANamityAha Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI 0 ) // 273 // se samaNunne asamaNunnassa asamaNaM vA jAva no pAijA no nimaMtijA no yAvaDiyaM paraM ADhAyamANe tibemi ( sU0 205 ) kujjA ve na kevalaM gRhasthebhyaH kuzIlebhyo vA akalpyamiti kRtvA''hArAdikaM na gRhNIyAt sa samanojJo'samanojJAya tat pU|rvoktamazanAdikaM na pradadyAt nApi param - atyarthamAdriyamANo'zanAdinimantraNato'nyathA vA teSAM vaiyAvRttyaM kuryAditi, bravImItizabdAvadhikAraparisamAtyarthau / kimbhUtastarhi kimbhUtAya dadyAdityAha dhammAyANaha paveiyaM mAhaNeNa maimayA samaNunne samaNunnassa asaNaM vA jAva kujjA veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANe ( sU0 206 ) tivemi // 8-2 // 'dha' dAnadharma jAnIta yUyaM 'praveditaM' kathitaM kena ? - zrIvarddhamAnasvAminA, kimbhUtena ? - ' matimatA' kevalinA, kimbhUtaM dharmmamiti darzayati-yathA samanojJaH - sAdhurudyuktavihArI aparasmai - samanojJAya cAritravate saMvignAya sAmbhogikAyaikasAmAcArIpraviSTAyAzanAdikaM caturvidhaM tathA vastrAdikamapi caturddhA 'pradadyAt' prayacchet, tathA tadarthaM ca nimantra yet pezalamanyadvA vaiyAvRttyam - aGgamardanAdikaM kuryAt, naitadviparyastebhyo gRhasthebhyaH kutIrthikebhyaH pArzvasthAdibhyo'| saMvignabhyo'samanojJebhyo vetyetatpUrvoktaM kuryAditi, kintu samanojJebhya eva param - atyarthamAdriyamANastadarthasIdane paramttapyamAnaH samyagvaiyAvRttyaM kuryAt, tadevaM gRhasthAdayaH kuzIlAdayastyAjyA iti darzitam, ayaM tu vizeSo - gRhasyebhyo vimo0 8 uddezakaH2 // 273 // Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAvallabhyate tAvadgRhyate, kevalamakalpanIyaM pratiSidhyate, asamanojJebhyastu dAnagrahaNaM prati sarvaniSedha iti / itibravImizabdau pUrvavad / vimokSAdhyayane dvitIyoddezakaH smaaptH||8-2|| #HASHIRAMIRAISHUSHAHISHAHAR / ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake'kalpanIyAhArA dipratipedho'bhihitastatpratiSedhakupitasya dAturyathAvasthitapiNDadAnaprarUpaNA ca, tadihApyAhArAdinimittaM praviSTena zItAdyaGgotkampadarzanAnyathAbhAvavato gRhapateryathAvasthitapadArthAvedanato gItArthena sAdhunA'sadArekA'paneyetyanena sambandhenAyAtasyA|syoddezakasya sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM, taccedam majjhimeNaM vayasAvi ege saMbujjhamANA samuTTiyA, succA mehAvI vayaNaM paMDiyANaM nisAmiyA samiyAe dhamme AriehiM paveie te aNavakaMkhamANA aNaivAemANA apariggahemANA no pariggahAvaMtI savvAvaMti ca NaM logaMsi nihAya daMDaM pANehiM pAvaM kammaM akuvvamANe esa mahaM agaMthe viyAhie, oe juimassa kheyanne uvavAyaM cavaNaM ca naccA ( sU0 207) Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA / iha trINi vayAMsi-yuvA madhyamavayA vRddhazceti, tatra madhyamavayAH paripakkabuddhitvAddhArha ityAdau darzayati-madhyamena vimora rAGgavRttiH 18||vayasA'pyeke sambudhyamAnAH dharmacaraNAya samyagutthitAH samutthitA iti, satyapi prathamacaramavayasorutthAne yato bAhulyA(zI0) dyogyatvAcca prAyo vinivRttabhogakutUhala iti niSpratyUhadharmAdhikArIti madhyamavayograhaNaM / kathaM sambudyamAnAH samutthitA uddezakaH3 ityAha-iha trividhAH sambudhyamAnakA bhavanti, tadyathA-svayaMbuddhAH pratyekabuddhAH buddhabodhitAzca, tatra buddhabodhitenehAdhikAra // 274 // iti darzayati-'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH 'paNDitAnAM tIrthakRdAdInAM vacanaM' hitAhitaprAptiparihArapravartaka 'zrutvA' AkarNya pUrva pazcAt 'nizamya' avadhArya samatAmAlambeta,kimiti ?-yataH samatayA-mAdhyasthyenAryaiH-tIrthakRdbhirdharma:-zrutacAritrAkhyaH 'praveditaH' Adau prakarSeNa vA kathita iti, te ca madhyame vayasi zrutvA dharma sambudhyamAnAH samutthitAH santaH kiM| kuryurityAha-te niSkrAntAH mokSamabhi-prasthitAH kAmabhogAnabhikAGkSantaH tathA prANino'natipAtayantaH parigrahamaparigRnahantaH, AdyantayoHhaNe madhyopAdAnamapi draSTavyam , tathA (to) mRSAvAdamavadanta ityAdyapi vAcyam , evambhUtAH svadehe'pya-13 mamatvAH 'savvAvaMti'tti sarvasminnapi loke, caH samuccaye sa ca bhinnakramaH, 'Nam' iti vAkyAlaGkAre, no parigrahavantazca bhavantItiyAvat, kiM ca-prANino daNDayatIti daNDaH-paritApakArI taM daNDaM prANiSu prANibhyo vA 'nidhAya' kSipvA tyaktvA 'pApa' pApopAdAnaM 'karma' aSTAdazabhedabhinnaM tat 'akurvANaH' anAcaranneSa mahAn na vidyate granthaH sabAhyAbhyantaro'syetyagranthaH 'vyAkhyAtaH' tIrthakaragaNadharAdibhiH pratipAdita iti / kazcaivambhUtaH syAdityAha-ojaH' advitIyo laa||274|| || rAgadveSarahitaH 'dyutimAn' saMyamo mokSo vA tasya 'khedajJo' nipuNo devaloke'pyupapAtaM cyavanaM ca jJAtvA sarvasthAnAni Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyatAhitamatiH pApakarmavIM syAditi / kecittu . madhyamavayasi samutthitA api parIpahendriyairlAnatAM nIyanta iti darzayitumAha| AhArovacayA dehA parIsahapabhaMgurA pAsaha ege savidiehiM parigilAyamANehiM (sU0 208) / AhAreNopacayo yeSAM te AhAropacayAH, ke te?-dihyanta iti dehAstadabhAve tu mlAyante mriyante vA, tathA 'parIPSahaprabhaJjinaH' parISahaiH sadbhirbharA dehA bhavanti, tatazcAhAropacitadehA api prAptaparIpahA vAtAdikSobheNa vA pazyata yUyameke klIbAH sarvairindriyairlAyamAnaiH klIbatAmIyuH, tathAhi-kSutpIDito na pazyati na zRNoti na jighratItyAdi, tatra || kevalino'pyAhAramantareNa zarIraM glAnabhAvaM yAyAd AstAM tAvadaparaH prakRtibhaGgurazarIra iti, syAnmataM-akevalyakRtA-18 rthatvAt kSudvedanIyasadbhAvAccAhArayati dayAdIni vratAnyanupAlayati, kevalI tu niyamAt setsyatItyataH kimarthaM zarIraM dhArayati ? taddharaNArtha cAhArayatIti?, atrocyate, tasyApi catuHkarmasadbhAvAnnaikAntena kRtArthatA, tatkRte zarIraM vibhRyAt , taddharaNaM ca nAhAramantareNa, kSudinIyasadbhAvAcceti, tathAhi-vedanIyasadbhAvAttatkRtA ekAdazApi parIpahAH keva lino vyastasamastAH prAduSSyanti ityata AhArayatyeva kevalIti sthitam , ata AhAramRte glAnatendriyANAmiti pratipA18|| ditaM // viditavedyazca parISahapIDito'pi kiM kuryAdityAha oe dayaM dayai, je saMnihANasatthassa kheyanne se bhikkhU kAlanne balanne mAyane Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 275 // ARREARRORSE khaNanne viNayanne samayanne pariggahaM amamAyamANe kAleNuTAi apaDinne duhao chittA 6 vimo00 niyAI (sU0 209) uddezaka:3 'ojaH' eko rAgAdirahitaH san satyapi kSutpipAsAdiparISahe 'dayAmeva dayate' kRpAM pAlayati, na parISahaiH tarjito dayAM khnnddytiityrthH| kA punardayAM pAlayatItyAha-yo hi laghukarmA samyaG nidhIyate nArakAdigatiSu yena tatsannidhAnaMkarma tasya svarUpanirUpakaM zAstraM tasya khedajJo-nipuNo, yadivA sannidhAnasya-karmaNaH zastraM-saMyamaH sannidhAnazastraM tasya khedajJaH-samyak saMyamasya vettA, yazca saMyamavidhijJaH sa bhikSuH kAlajJaH-ucitAnucitAvasarajJaH, etAni ca sUtrANi lokavijayapaJcamoddezakavyAkhyAnusAreNa netavyAnIti, tathA balajJo mAtrajJaH kSaNajJo vinayajJaH samayajJaH parigrahamamatvena a-1 caran kAlenotthAyI apratijJaH ubhayatazchetsA, sa caivambhUtaH saMyamAnuSThAne nizcayena yAti niryAtIti // tasya ca saMyamAnuSThAne parivrajato yatsyAttadAha taM bhikkhu sIyaphAsaparivevamANagAyaM uvasaMkamittA gAhAvaI bayA-AusaMto samaNA! no khalu te gAmadhammA uvvAhaMti?, AusaMto gAhAvaI ! no khalu mama gAmadhammA // 275 // uvvAhaMti, sIyaphAsaM ca no khalla ahaM saMcAemi ahiyAsittae, no khalu me kappar3a Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agaNikAyaM ujjAlittae vA (pajjAlittae vA) kAyaM AyAvittae vA payAvittae vA annesiM vA vayaNAo, siyA sa evaM vayaMtassa paro agaNikAyaM ujjAlittA pajjAlittA kAyaM AyAvijja vA payAvija vA, taM ca bhikkhU paDilehAe AgamittA ANavijA aNAsevaNAe tibemi (sU0 210) // 8-3 // 'tam' antaprAntAhAratayA nistejasaM niSkizcanaM bhikSaNazIlaM bhikSumatikrAntasoSmayauvanAvasthaM samyaktvakrANAbhAvatayA zItasparzaparivepamAnagAtraM upasaGkramya-AsannatAmetya gRhapatiH-aizvaryoSmAnugato mRganAbhyanuviddhakazmIrajabahalarasAnulitadeho mInamadAgurughanasAradhUpitarallikAcchAditavapuH prauDhasImantinIsandohaparivRto vAtIbhUtazItasparzAnubhava: san kimayaM munirupahasitasurasundarIrUpasampado matsImantinIravalokya sAttvikabhAvopetaH kampate uta zItenetyevaM saMzayAno brUyAt-bho AyuSman ! zramaNa ! kulInatAmAtmana AvirbhAvayan pratiSedhadvAreNa praznayati-no bhavantaM grAmadhAH -viSayA ut-prAbalyena bAdhante?, evaM gRhapatinokte viditAbhiprAyaH sAdhurAha-asya hi gRhapaterAtmasaMvittyA'GganAvalokanA''viSkRtabhAvasthAsatyAzaGkA'bhUd ato'hamasyApanayAmItyevamabhisandhAya sAdhurbabhASe-AyuSman ! gRhapate! 'no khalu' naiva grAmadharo mAmudbAdhante, yatpunarvepamAnagAtrayaSTiM mAmIkSAMcakRSe tacchItasparzavijRmbhitaM, na manasijavikAraH, zItasparzamahaM na khalu zaknomyadhisoDhuM, evamuktaH san bhaktikaruNArasAkSiptahRdayo brUyAt-suprajvalitamAzuzukSaNi kimiti na sevase, Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) | vimo08 uddezakA4 // 276 // mahAmunirAha-bho gRhapate! na khalu me kalpate'gnikAyaM manAm jvAlayituM (ujjvAlayituM) prakarSeNa jvAlayituM prajvAlayituM svato jvalitAdau 'kArya' zarIramIpat tApayitumAtApayituM vA prakarSeNa tApayituM pratApayituM vA, anyeSAM vA vacanAt nAmamaitatkartuM na kaMlpate, yadivA'gnisamArambhAyAnyo vA vaktuM na kalpate mameti / taM caivaM vadantaM sAdhumavagamya gRhapatiH kadAcidetatkuryAdityAha-syAt-kadAcitsa-paro gRhastha evamuktanItyA vadataH sAdhoragnikAyamujvAlayya prajvAlayya vA kAyamAtApayet pratApayedvA, taccojvAlanAtApanAdikaM bhikSuH 'pratyupekSya' vicArya svasanmatyA paravyAkaraNenAnyeSAM vA'ntike zrutvA-avagamya jJAtvA taM gRhapatimAjJApayet-pratibodhayet , kayA?-anAsevanayA, yathaitat mamAyuktamAsevituM, bhavatA tu punaH sAdhubhattayanukampAbhyAM puNyaprAgbhAropArjanamakArIti, bravImItizabdAvuktAau~ / vimokSAdhyayanasya tRtIyoddezakaH prismaaptH| uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake gocarAdigatena zItAdyaGgavikAradarzanAnyathAbhAvApannasya gRhasthasyAsadArekA vyudastA, yadi punargRhasthAbhAve yoSita evAnyathAbhAvAbhiprAyeNopa sargayeyuH tato vaihAnasagArddhapRSThAdikaM maraNamapyavalambanIyaM, kAraNAbhAve tu tanna kAryamityetatpratipAdanArthamidamArabhyata hai ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram // 276 // Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je bhikkhU tihiM vasthehiM parivusie pAyacautthehiM tassa NaM no evaM bhavai-cautthaM vasya jAissAmi, se ahesaNijjAI vatthAI jAijjA ahApariggahiyAI vatyAiM dhArijA, no dhoijA no dhoyarattAI vatthAI dhArijA, apaliovamANe gAmaMtaresu omacelie, . eyaM khu vasthadhArissa sAmaggiyaM (sU0 211) ___ iha pratimApratipakSo jinakalpiko vA acchidrapANiH, tasya hi pAtraniryogasamanvitaM pAtraM kalpatrayaM cAyamevIpopadhirbhavati naupagrahikaH, tatra zizirAdau kSaumikaM kalpadvayaM sArddhahastadvayAyAmaviSkambhaM tRtIyasvaurNika, sa ca satyapi zIte nAparamAkAntItyetaddarzayati-yo bhikSuH tribhirvastraiH 'paryuSito' vyavasthitaH, tatra zIte patatyeka kSaumikaM prAvRNoti, tato'pi zItAsahiSNutayA dvitIyaM kSaumika, punarapi atizItatayA kSaumikakalpadvayopayaurNikamiti, sarvathaurNikasya bAhyAcchAdanatA vidheyA, kimbhUtaitribhirvasvairiti darzayati-'pAtracaturthaiH' patantamAhAraM pAtIti pAtraM, tadrahaNena ca pAtraniryogaH saptaprakAro'pi gRhItaH, tena vinA tadhaNAbhAvAt, sa cAyam-"pattaM pattAbaMdho pAyaDhavaNaM ca paaykesriaa| paDalAi rayattANaM ca gocchao pAyaNijogo // 1 // " tadevaM saptaprakAraM pAtraM kalpatrayaM rajoharaNaM 1 mukhavastrikA 2 cetyevaM dvAdazadhopadhiH, stasyaivambhUtasya bhikSoH 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'naivaM bhavati' nAyamadhyavasAyo bhavati, tadyathA-na mamAsmin 1 pAtraM pAtrabandhaH pAtrasthApanaM ca pAtrakezarikA / paTalAni rajanANaM ca goccha kaH pAtraniryogaH // 1 // karaOMOMna A. sU. 47 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) vimo08 uddezakaH4 // 277 // AAKAKARSASAKASH kAle kalpatrayeNa samyak zItApanodo bhavatyatazcaturtha vastramahaM yAciSye, adhyavasAyaniSedhe ca tadyAcanaM dUrotsAditameva, yadi punaH kalpatrayaM na vidyate zItakAlazcApatitastato'sau jinakalpikAdiryathaiSaNIyAni vastrANi yAceta-utkarSaNApakarSaNarahitAnyaparikarmANi prArthayediti, tatra "uddiha 1 pahe 2 aMtara 3 ujjhiyadhammA 4 ya" catasro vastraiSaNA bhavanti, tatra cAdhastanyordvayoragraha itarayostu grahaH, tatrApyanyatarasyAmabhigraha iti, yAjAvAptAni ca vastrANi yathAparigRhItAni dhArayet, na tatrotkarSaNadhAvanAdikaM parikarma kuryAd // etadeva darzayitumAha-no dhAvatprAsukodakenApi na prakSAlayet, gacchavAsino hyaprAptavarSAdau glAnAvasthAyAM vA prAsukodakena yatanayA dhAvanamanujJAtaM, na tu jinakalpikasyeti, tathA-na dhautaraktAni vastrANi dhArayet, pUrva dhautAni pazcAdraktAnIti, tathA grAmAntareSu gacchan vastrANyagopayan brajed , etaduktaM bhavati-tathAbhUtAnyasAvantaprAntAni vibharti yAni gopanIyAni na bhavanti, tadevamasAvavamacelikaH, avamaM ca taccelaM cAvamacelaM pramANataH parimANato mUlyatazca, tadyasyAstyasAvavamacelika ityetat-pUrvoktaM 'khuH' avadhAraNe, etadeva vastradhAriNaH sAmagryaM bhavati-eSaiva trikalpAtmikA dvAdazaprakArodhikopadhyAtmikA vA sAmagrI bhavati, nApareti // zItApagame tAnyapi vastrANi tyAjyAnItyetaddarzayitumAha aha puNa evaM jANijA-uvAikaMte khalu hemaMte gimhe paDivanne ahAparijunnAI vatthAI paridRvijjA, aduvA saMtaruttare aduvA omacele aduvA egasADe aduvA acele (sU0 212) // 277 // Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi tAni vastrANyaparahemantasthitisahiSNUni tata ubhayakAlaM pratyupekSayan bibharti, yadi punarjIrNadezyAni jIrNAnIti jAnIyAt tataH parityajatItyanena sUtreNa darzayati, atha punarevaM jAnIyAdyathA'pakrAntaH khalvayaM hemanto grISmaH pratipannaH apagatA zItapIDA yathAparijIrNAnyetAni vastrANi, evamavagamya tataH pariSThApayet parityajediti, yadi punaH sarvANyapi na jIrNAni tato yadyajjIrNa tattatsariSThApayet, pariSThApya ca nissaGgo viharet, yadi punaratikrAnte'pi zizire kSetrakAlapuruSaguNAdbhavecchItaM tataH kiM karttavyamityAha- apagate zIte vastrANi tyAjyAni, athavA kSetrAdiguNAddhimakaNini vAte vAti satyAtmaparitulanArthaM zItaparIkSArthaM ca sAntarottaro bhavet - sAntaramuttaraM prAvaraNIyaM yasya sa tathA, kvacitprAvRNoti kvacitpArzvavartti bibhartti, zItAzaGkayA nAdyApi parityajati, athavA'vamacela ekakalpaparityAgAt dvikalpadhArItyarthaH, athavA zanaiH zanaiH zIte'pagacchati sati dvitIyamapi kalpaM parityajet tata ekazATakaH saMvRtaH, athavA''tyantike zItAbhAve tadapi parityajedato'celo bhavati, asau mukhavastrikArajoharaNamAtropadhiH // kimarthamasAvekaikaM vastraM parityajedityAha lAghaviyaM AgamamANe, tave se abhisamannAgae bhavai ( sU0 213 ) ghorbhAvo lAghavaM lAghavaM vidyate yasyAsau lAghavika (sta) mAtmAnamAgamayan - ApAdayan vastraparityAgaM kuryAt, zarI ropakaraNakarmmaNi vA lAghavamAgamayan vastraparityAgaM kuryAditi / tasya caivambhUtasya kiM syAdityAha - ' se' tasya vastrapa Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI.) // 278 // rityAgaM kurvataH sAdhostapo'bhisamanvAgataM bhavati, kAyaklezasya tapobhedatvAt, uktaM ca-"paMcahiM ThANehiM samaNANaM niggaMthANaM acelagatte pasatthe bhavati, taMjahA-appA paDilehA 1 vesAsie rUve 2 tave aNumae 3 lAghave pasatthe 4 viule iMdiyaniggahe 5" // etaca bhagavatA praveditamiti darzayitumAha jameyaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisamiccA savvao savvattAe sammattameva sama vimo. uddezakAra bhagavatA jahA-appA paDilahAla tapobhedatvAt , ma bhijANijA (sU0 214 ) moditaM tadevAbhisametya-jJAtvA sIAsevateti // yaH punaralpasatra ARRAKAS* yadetadbhagavatA-vIravarddhamAnasvAminA praveditaM tadevAbhisametya-jJAtvA 'sarvataH sarvaiH prakAraiH sarvAtmatayA samyaktvameva samatvaM vA-sacelAcelAvasthayostulyatAM 'samabhijAnIyAt' AsevanAparijJayA Aseveteti // yaH punaralpasattvatayA bhagavadupadiSTaM naiva samyag jAnIyAtsa etadadhyavasAyI syAdityAha jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-puTo khallu ahamaMsi nAlamahamaMsi sIyaphAsaM ahiyAsittae, se vasumaM savvasamannAgayapannANeNaM appANeNaM kei akaraNayAe AuTTe tavassiNo hu taM seyaM jamege vihamAie tatthAvi tassa kAlapariyAe, se'vi tattha 1 paJcabhiH kAraNaiH zramaNAnAM nirgranthAnAmacelakaravaM prazastaM bhavati, tadyathA-alpA pratilekhanA vaizvavika rUpaM 2 tapo'numataM / lAparva prazasvaM 4 vipula indriyanigrahaH 5. // 278 // Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | viaMtikArae, icceyaM vimohAyataNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaM tibemi (sU0 215) // 8-4 // vimokSAdhyayane caturtha uddezakaH // 'Nam' iti vAkyAlaGkAre yasya bhikSormandasaMhananatayA evambhUto'dhyavasAyo bhavati, tadyathA-spRSTaH khalvahamasmi rogAtakaiH zItasparzAdibhirvA khyAdhupasargA, tato mamAsminnavasare zarIravimokSaM kartuM zreyo 'nAlaM' na samartho'hamasmi, 'zItasparza' zItApAditaM duHkhavizeSa bhAvazItasparza vA rUyAdyupasargam 'adhyAsayitum' adhisoDhumityato bhaktaparijJeGgihAtamaraNapAdapopagamanamutsargataH kartuM yuktaM, na ca tasya mamAsminnavasare'vasaro yato me kAlakSepAsahiSNurupasargaH samusthito rogavedanAM vA cirAya soDhuM nAlamato vehAnasaM gArddhapRSThaM vA ApavAdikaM maraNamatra sAmprataM, na punarupasargitastadevAbhyupeyAdityAha-'sa' sAdhuH vasu-dravyaM sa cAtra saMyamaH sa vidyate yasyAsau vasumAn, sarvasamanvAgataprajJAnenAtmanA / kazcidarddhakaTAkSanirIkSaNAdupasargasambhave satyapi tadakaraNatayA A-samantAdvRtto vyavasthita AvRtto, yadivA zItasparzavAtAdijanitaM duHkhavizeSamasahiSNustacikitsAyA akaraNatayA vasumAn sarvasamanvAgataprajJAnenAtmanA AvRtto-vyavasthita iti, sa copasargito vAtAdivedanAM cAsahiSNuH kiM kuryAdityAha-hurhetau yasmAccirAya vAtAdivedanAM sodamasahiSNuH, yadivA yasmAt sImantinI upasargayitumupasthitA viSabhakSaNodvandhanADupanyAsenApi na muJcati tatastapasvinaH prabhUtatarakAlanAnAvidhopAyopArjitatapodhanasya tadaiva zreyo yadaikaH kazcinnijaiH sapatnIko'pavarake pravezitaH ArUDhapraNa Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- dayapreyasIprArthitastannirgamopAyamalabhamAna AtmodvandhanAya vihAyogamanaM tadA''dadyAdviSaM vA bhakSayet patanaM vA kuryAd vimo08 rAGgavRttiH dIrghakAlaM vA zItasparzAdikamasahiSNuH sudarzanavat prANAn jahyAt / nanu ca vehAnasAdikaM bAlamaraNamuktaM, taccAnAya, ta uddezakaH4 (zI0) tatkathaM tasyAbhyupagamaH?, tathA cAgamaH-"icceeNaM bAlamaraNeNaM maramANe jIve aNaMtehiM neraiyabhavaggahaNehiM appANaM saMjoei jAva aNAiyaM ca NaM aNavayaggaM cAuraMtaM saMsArakatAraM bhujo bhujo pariyaTTai'tti, atrocyate, naiSa dosso'traasmaa||279|| kamArhatAnAM, naikAntataH kiJcitpratiSiddhamabhyupagataM vA maithunamekaM vihAya, api tu dravyakSetrakAlabhAvAnAzritya tadeva pratiSidhyate tadeva cAbhyupagamyate, utsargo'pyaguNAyApavAdo'pi guNAya kAlajJasya sAdhoriti, etaddarzayitumAha-dIrghakAlaM saMya mapratipAlanaM vidhAya saMlekhanAvidhinA kAlaparyAyeNa bhaktaparijJAdimaraNaM guNAyeti, evaMvidhe tvavasare tatrApi vehAnasagAvArddhapraSThAdimaraNe api kAlaparyAya eva, yadvatkAlaparyAyamaraNaM guNAya evaM vehAnasAdikamapItyarthaH, bahunA'pi kAlaparyAyeNa | yAvanmAtraM karmAsau kSapayati tadasAvalpenApi kAlena karmakSayamavAmotIti darzayati-'so'pi' vehAnasAdevidhAtA, na kevalamAnupUrdhyA bhaktaparijJAdeH kartetyapizabdArthaH, 'tatra' tasmin vehAnasAdimaraNe 'viaMtikAraetti vizeSeNAntiya'ntiH |-antakriyA tasyAH kArako vyantikArakaH, tasya hi tasminnavasare tadehAnasAdikamautsargikameva maraNaM, yato'nenApyApavAdikena maraNenAnantAH siddhAH setsyanti ca, upasaJjihIrgharAha-ityetat' pUrvokaM vehAnasAdimaraNaM vigatamohAnAmAyatanam-AzrayaH karttavyatayA tathA hitam apAyaparihAratayA tathA sukhaM janmAntare'pi sukhahetutvAt tathA 'kSama' yuktaM // 279 // 1 ityetena bAlamaraNena mriyamANo jIvo'nantai rayikabhavagrahaNairAtmAnaM saMyojayati yAvadanAdikaM cAnavadanaM cAturantaM saMsArakAntAraM bhUyo bhUyaH parivartate. + + S Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkAlasvAt tathA niHzreyasaM karmmakSayahetutvAt tathA 'AnugAmikaM' tadarjitapuNyAnugamanAt, itibravImizabdau pUrvavad / vimokSAdhyayanasya caturthoddezakaH samAptaH // uktazcaturthoddezakaH, sAmprataM pazJcama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarodeza ke bAlamaraNaM gArddhapRSThAdikamupanyastam, iha tu tadviparyastaM glAnabhAvopagatena bhikSuNA bhaktaparijJAkhyaM maraNamabhyupagantavyamityetatpratipAdyate, tadanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram - je bhikkhU dohiM vatthehiM parivusie pAyataiehiM tassa NaM no evaM bhavai - taiyaM vatthaM jAissAmi, se ahesaNijjAiM vatthAiM jAijjA jAva evaM khu tassa bhikkhussa sAmaggiyaM, aha puNa evaM jANijjA - uvAikaMte khalu hemante gimhe paDivaNNe, ahAparijunnA vatthAI parivijA, ahAparijunnAiM pariTThavittA aduvA saMtaruttare aduvA omacele aduvA egasADe aduvA acele lAghaviyaM AgamamANe tave se abhisamannAgae bhavai jameyaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisamiccA savvao savvattAe sammattameva sa Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 280 // mabhijANiyA, jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai- puTTho abalo ahamasi nAlamahamaMsi gihaMtarasaMkamaNaM bhikkhAyariyaM gamaNAe, se evaM vayaMtassa paro abhihaDaM asaNaM vA 4 Ahaddu dalaijjA, se puvvAmeva AloijjA AusaMto ! no khalu me kappai abhihaDaM asaNaM 4 bhutta vA pAyae vA anne vA eyappagAre ( sU0 216 ) tatra trikalpaparyuSitaH sthavirakalpiko jinakalpiko vA syAt, kalpadvayaparyuSitastu niyamAjjinakalpikaparihAravizuddhikayathAlandikapratimApratipannAnAmanyatamaH, asmin sUtre'padiSTo yo bhikSurjina kalpikAdirdvAbhyAM vastrAbhyAM paryuSito vastrazabdasya sAmAnyavAcitvAdekaH kSaumiko'para aurNika ityAbhyAM kalpAbhyAM paryuSitaH - saMyame vyavasthitaH, kimbhUtAbhyAM kalpAbhyAM ? - pAtratRtIyAbhyAM paryuSita ityAdyanantaroddezakavanneyaM yAvat 'nAlamaha maMsi'tti spRSTo'haM vAtAdibhI rogaiH 'abala: asamarthaH 'nAlaM' na samartho'smi gRhAgRhAntaraM saGkramituM, tathA bhikSArthaM caraNaM caryA bhikSAcaryA tadgamanAya 'nA' na samartha iti, tamevambhUtaM bhikSumupalabhya syAdgRhastha evambhUtAmAtmIyAmavasthAM vadataH sAdhoravadato'pi paro gRhasthAdiranukampAbhaktirasArdrahRdayo'bhihRtaM - jIvopamardanirvRttaM, kiM tad ? - azanaM pAnaM khAdimaM svAdimaM cetyArAdAhRtya tasmai sAdhave 'dalajja' tti dadyAditi / tena ca glAnenApi sAdhunA sUtrArthamanusaratA jIvitaniSpipAsunA'vazyaM marttavyamityadhyavasAyinA kiM vidheyamityAha-sa jinakalpikAdInAM caturNAmapyanyatamaH pUrvameva - AdAveva 'Alocayet' vicArayet, katare vimo0 8 uddezaka:5 // 280 // Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AURANAGAR NodgamAdinA doSeNa duSTametat?, tatrAbhyAhRtamiti jJAtvA'bhyAhRtaM ca pratiSedhayet , tadyathA-AyuSman gRhapate! na khalvetanmamAmihatamabhyAhRtaM ca kalpate azanaM bhoktuM pAnaM pAtumanyadvaitAkAramAdhAkAdidoSaduSTaM na kalpate, ityevaM taM gRha patiM dAnAyodyatamAjJApayediti, pAThAntaraM vA "taM bhikkhuM kei gAhAvaI uvasaMkamittu bUyA-AusaMto samaNA! ahanna ta tava ahAe asaNaM vA 4 abhihaDaM dalAmi, se puvAmeva jANejjA-AusaMto gAhAvaI! jannaM tuma mama aTThAe asaNaM vA 4 abhihaDaM cetesi, No ya khalu me kappai eyappagAraM asaNaM vA 4 bhottae vA pAyae vA, anne vA tahappagAre"tti, kaNThyaM, tadevaM pratiSiddho'pi zrAvakasaMjJiprakRtibhadrakamithyAdRSTInAmanyatama evaM cintayet, tadyathA-eSa tAvat glAno na zaknoti bhikSAmaTituM na cAparaM kazcana bravIti tadasmai pratiSiddho'pyahaM kenacicchadmanA dAsyAmItyevamabhisandhAyAhArAdikaM Dhokayati, tatsAdhuraneSaNIyamitikRtvA pratiSedhayet // kiM ca jassa NaM bhikkhussa ayaM pagappe-ahaM ca khalu paDinnatto apaDinnattehiM gilANo agilANehiM abhikaMkha sAhammiehiM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijissAmi, ahaM vAvi khallu appaDinnatto paDinnattassa agilANo gilANassa abhikaMkha sAhammiyassa kujjA veyAvaDiyaM karaNAe AhaTha parinnaM aNukkhissAmi AhaDaM ca sAijissAmi 1, AhaGa parinnaM ANakkhissAmi AhaDaM ca no sAijissAmi 2, Ahahu parinnaM no ANa Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (zI0) zrIAcA- kkhissAmi AhaDaM ca sAijissAmi 3, Ahahu parinnaM no ANakkhissAmi AhaDaM vimo08 rAGgavRttiH ca no sAijissAmi 4 evaM se ahAkiTTiyameva dhammaM samabhijANamANe saMte virae uddezakA5 susamAhiyalese tatthAvi tassa kAlapariyAe se tattha viaMtikArae, icceyaM vimohaay||281|| yaNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaM tibemi (sU0 217) 8-5 / vimokSAdhya yane paJcama uddeshkH|| __ 'Nam' iti vAkyAlaGkAre yasya bhikSoH parihAravizuddhikasya yathAlandikasya vA'yaM-vakSyamANaH 'prakalpaH' AcAro bhabhavati, tadyathA-ahaM ca khalu 'caH' samuccaye 'khaluH' vAkyAlaGkAre ahaM kriyamANaM vaiyAvRttyamaparaiH 'svAdayiSyAmi' abhila-IN SiSyAmi, kimbhUto'haM?-pratijJapto-vaiyAvRttyakaraNAyAparairuktaH-abhihito yathA tava vayaM vaiyAvRttyaM yathocitaM kurma iti, kimbhUtaiH paraiH?-apratijJaptaiH-anuktaiH, kimbhUto'haM-glAno-vikRSTatapasA karttavyatA'zakto vAtAdikSobheNa vA glAna iti, kimbhUtairaparaiH?-aglAnaiH-ucitakarttavyasahiSNubhiH, tatra parihAravizuddhikasyAnupArihArikaH karoti kalpasthito vA paro, yadi punaste'pi glAnAstato'nye na kurvanti, evaM yathAlandikasyApIti, kevalaM tasya sthavirA api kurvantIti darzayati-nirjarAm 'abhikAjhya' uddizya 'sAdhammikaiH' sadRzakalpikairekakalpasthairaparasAdhubhirvA kriyamANaM vaiyAvRttyamahaM // 281 // 'svAdayiSyAmi' abhikAGkSayiSyAmi yasyAyaM bhikSoH prakalpaH-AcAraH syAt sa tamAcAramanupAlayana bhaktaparijJayA'pi pAca khalu 'cA' sambayAvRtyakaraNAyAmalAno-vikRSTatA ravizuddhikasyAnupAtasya sthavirA AvAvRttyamahaM kimbhUto'pratizata anuktaiH, kinyasahiSNubhiH, tatra pAndakasyApIti, ke Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvitaM jahyAt, na punarAcArakhaNDanaM kuryAditi bhAvArthaH / tadevamanyena sAdhammikeNa vaiyAvRttyaM kriyamANamanujJAtaM, sAmprataM sa evAparasya kuryAditi darzayitumAha - 'caH' samuccaye apizabdaH punaHzabdArthe, sa ca pUrvasmAdvizeSadarzanArthaH, 'khaluH' vAkyAlaGkAre, ahaM ca punarapratijJaghaH - anabhihitaH pratijJaptasya- vaiyAvRttya karaNAyAbhihitasya aglAno glAnasya | nirjarAmabhikAGkSaya sAdhammikasya vaiyAvRttyaM kuryA, kimartha ? - 'karaNAya' tadupakaraNAya tadupakArAyetyarthaH, tadevaM pratijJAM | parigRhyApi bhaktaparijJayA prANAn jahyAt, na punaH pratijJAmiti sUtrabhAvArthaH / idAnIM pratijJA vizeSadvAreNa caturbhaGgikAmAha-ekaH kazcidevambhUtAM pratijJAM gRhNAti, tadyathA - glAnasyAparasya sAdharmikasyAhArAdikamanveSayiSyAmi, aparaM ca | vaiyAvRttyaM yathocitaM kariSyAmi, tathA'pareNa ca sAdharmikeNAhRtamAnItamAhArAdikaM svAdayiSyAmi - upabhokSye, evambhUtAM | pratijJAmAhatya-gRhItvA vaiyAvRttyaM kuryAditi 1, tathA'para AhRtya - pratijJAM gRhItvA yathA'paranimittamanvIkSiSye AhArAdikamAhRtaM cApareNa na svAdayiSyAmIti 2, tathA'para AhRtya pratijJAmevambhUtAM tadyathA-nAparanimittamanvIkSiSyAmyAhArAdikamAhRtaM cAnyena svAdayiSyAmIti 3, tathA'para AhRtya pratijJAmevambhUtAM tadyathA - nAnvIkSiSye'paranimittamAhArAdikaM nApyAhRtamanyena svAdayiSyAmIti 4, evambhUtAM ca nAnAprakArAM pratijJAM gRhItvA kutazcid glAyamAno'pi jIvitaparityAgaM kuryAt na punaH pratijJAlopamiti / amumevArthamupasaMhAradvAreNa darzayitumAha - 'evam' uktavidhinA 'sa' bhikSuravagatatattvaH zarIrAdiniSpipAsuH yathAkIrttitameva dharmmam-uktasvarUpaM samyagabhijAnan - AsevanAparijJayA AsevamAnaH, | tathA lAghavikamAgamayannityAdi yaccaturthoddezake'bhihitaM tadatra vAcyamiti, tathA 'zAntaH' kaSAyopazamAcchrAnto vA a Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimo.. zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 282 // nAdisaMsAraparyaTanAd virataHsAvadyAnuSThAnAt zobhanAH samAhRtA-gRhItA lezyAH-antaHkaraNavRttayastaijasIprabhRtayo vA yena sa susamAhRtalezyaH, evambhUtaH san pUrvagRhItapratijJApAlanAsamoM glAnabhAvopagatastapasA rogAtaDkena vA pratijJAlopamakurvan zarIraparityAgAya bhaktapratyAkhyAnaM kuryAt, 'tatrApi' bhaktaparijJAyAmapi 'tasya' kAlaparyAyeNAnAgatAyAmapi kAlaparyAya eva niSpAditaziSyasya saMlikhitadehasya yaH kAlaparyAyo-mRtyoravasaro'trApi glAnAvasare'sAveva kAlaparyAya iti, karmanirjarAyA ubhayatra samAnatvAt , sa bhikSustatra-lAnatayA'nazanavidhAne vyantikArakaH-karmakSayavidhAyIti / uddezakArthamupasaJjihIrgharAha-sarva pUrvavad / vimokSAdhyayanasya paJcamoddezakaH prismaaptH|| uktaH paJcamoddezakaH, sAmprataM SaSTha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake glAnatayA bhaktapratyAkhyAnamuktam , iha dhRtisaMhananAdivalopeta ekatvabhAvanAM bhAvayanniGgitamaraNaM kuryAdityetatpratipAdyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdau sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam je bhikkhU egeNa vattheNa parisie pAyabiIeNa, tassa NaM no evaM bhavai-biiyaM vatthaM jAissAmi, se ahesaNijjaM vatthaM jAijjA ahApariggahiyaM vatthaM dhArijA jAva gimhe / // 24 282 // Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDivanne ahAparijunnaM vatthaM parijhuvijA 2 ttA aduvA egasADe aduvA acele lAgha viyaM AgamamANe jAva sammattameva samabhijANIyA (sU0 218) gatArtha // tasya ca bhikSorabhigrahavizeSAt sapAtramekaM vastraM dhArayataH parikammitamaterlaghukarmatayA ekatvabhAvanA'dhyavasAyaH syAditi darzayitumAha jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ege ahamasi na me asthi koina yAhamavi kassavi, evaM se eNAgiNameva appANaM samabhijANijjA, lAghaviyaM AgamamANe tave se abhi samannAgae bhavai jAva samabhijANiyA (sU0 219) Nam' iti vAkyAlaGkAre, yasya bhikSoH 'eva'miti vakSyamANaM bhavati, tadyathA-eko'hamasmi saMsAre paryaTato na me* pAramArthika upakArakartRtvena dvitIyo'sti, na cAhamanyasya duHkhApanayanataH kasyacid dvitIya iti, svakRtakarmaphalezvaratvAtprANinAM, evamasau sAdhurekAkinamevAtmAnam-antarAtmAnaM samyagabhijAnIyAt , nAsyAtmano narakAdiduHkhatrANatayA zaraNyo dvitIyo'stItyevaM saMdadhAno yadyadrogAdikamupatApakAraNamApadyate tattadaparazaraNanirapekSo mayaivaitatkRtaM mayaiva soDhavyamityetadadhyavasAyI samyagadhisahate / kuta etadadhisahata ityata Aha-lAghaviyamityAdi, caturthoddezakavadgatArtha, yAvat | 'sammattameva samabhi jaanniy'tti|| iha dvitIyoddezake udgamosAdanaiSaNA pratipAditA, tadyathA-'AusaMto samaNA! ahaM khalu a A. sU. 48 Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) vimo08 uddezakaH // 283 // tava aThAe asaNaM vA 4 vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA pANAI bhUyAI jIvAI sattAI samAraMbha samuddissa kIyaM pAmiccaM acchejaM aNisihaM AhaTTa ceemi' ityAdinA grantheneti, tathA'nantarodezake grahaNaiSaNA pratipAditA, "siyA ya se evaM vayaMtassavi paro abhihaDaM asaNaM vA 4 AhaTu dalaejjA" ityAdinA granthena, tato grAsaiSaNA'vaziSyate, atastatpratipAdanAyAha se bhikkhU vA bhikkhuNI vA asaNaM vA 4 AhAremANe no vAmAo haNuyAo dAhiNaM haNuyaM saMcArijA AsAemANe, dAhiNAo vAmaM haNuyaM no saMcArijA AsAemANe, se aNAsAyamANe lAghaviyaM AgamamANe tave se abhisamannAgae bhavai, jameyaM bhagavayA paveiyaM tamevaM abhisamiccA savvao savvattAe sammattameva a(sama)bhi jANiyA (sU0 220) / 'sa' pUrvavyAvarNito 'bhikSuH' sAdhuH sAdhvI vA azanAdikamAhAramudgamosAdanaiSaNAzuddhaM pratyutpannaM grahaNaiSaNAzuddhaM ca gRhItaM sadaGgAritAbhidhUmitavarjamAhArayet, tayozcAGgAritAbhidhUmitayo rAgadveSau nimittaM, tayorapi sarasanIrasopalabdhiH, kAraNAbhAve ca kAryAbhAva itikRtvA rasopalabdhinimittaparihAraM darzayati-sa bhikSurAhAramAhArayanno vAmato hanuto dakSiNAM harnu rasopalabdhaye saJcArayedAsvAdayannazanAdikaM, nApi dakSiNato vAmAM saJcArayedAsvAdayan , tatsaJcArAsvAdanena S // 283 // Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hi rasopalabdhau rAgadveSanimitte aGgAritatvAbhidhUmitatve syAtAmato yatkizcidapyAsvAdanIyaM nAsvAdayet, pAThAntaraM vA |'ADhAyamANe' AdarayAnAhAre mUchito gRddho na saJcArayediti, hanvantarasaGkamavadanyatrApi nAsvAdayediti darzayati-sa hyAhAraM caturvidhamapyAhArayan rAgadveSau pariharannAsvAdayediti, tathA kutazcinnimittAddhanvantaraM saJcArayannapyanAsvAdayan snycaaryediti| kimiti yata Aha-AhAralAghavamAgamayan-ApAdayan no AsvAdayedityAsvAdaniSedhena cAntaprAntAhArAbhyu pagamo'bhihito bhavati, evaM ca tapaH 'se' tasya bhikSorabhisamanvAgataM bhavatItyAdi gatArtha yAvat 'sammattameva samabhijA6 nniy'tti|| tasya cAntaprAntAzitayA'pacitamAMsazoNitasya jaradasthisantataH kriyA'vasIdatkAyaceSTasya zarIraparityAgabuddhiH syAdityAha jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-se gilAmi ca khalu ahaM imaMmi samae imaM sarIragaM aNuputveNa parivahittae, se aNuputveNaM AhAraM saMvahijjA, aNupuvveNaM AhAraM saMvahittA kasAe payaNue kiccA samAhiyacce phalagAvayaTThI uTTAya bhikkhU abhini vuDacce (sU0 221) 'Nam' iti vAkyAlaGkAre yasyaikatvabhAvanAbhAvitasya bhikSorAhAropakaraNalAghavaM gatasya 'eva'miti vakSyamANo'bhiprAyo bhavati, 'se' iti tacchabdArthe tacchabdo'pi vAkyopanyAsArthe, 'caH' zabdasamuccaye 'khaluH' avadhAraNe, ahaM cAsmin 'samaye' Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAvRttiH (zI0) // 284 // avasare saMyamAvasare glAyAmi glAnimeva gato rUkSAhAratayA tatsamutthena vA rogeNa pIDito'to na zaknomi rUkSatapo- vimo08 bhirabhiniSTaptaM zarIrakamAnupUrvyA-yatheSTakAlAvazyakakriyArUpayA parivoDhuM-nAlamahaM kriyAsu vyApArayitum , asminnavasare uddezakA idaM pratikSaNaM zIryamANatvAccharIrakamiti matvA sa bhikSurAnupUrvyA-caturthaSaSThAcAmlAdikayA AhAraM 'saMvartayet' saMkSipet na punAdazasaMvatsarasaMlekhanA''nupUrvIha gRhyate, glAnasya tAvanmAtrakAlasthiterabhAvAd , atastatkAlayogyayA''nupUrvyA dravyasaMlekhanArthamAhAraM nirandhyAditi / dravyasaMlekhanayA saMlikhya ca yadaparaM kuryAttadAha-SaSThASTamadazamadvAdazAdikayA''nu-I pUrvyA''hAraM saMvartya kapAyAn pratanUna kRtvA sarvakAlaM hi kaSAyatAnavaM vidheyaM vizeSatastu saMlekhanAvasare ityatastAn pratanUna | kRtvA samyagAhitA-vyavasthApitA arcA-zarIraM yena sa samAhitArcaH, niyamitakAyavyApAra ityarthaH, yadivA arcAlezyA samyagAhitA-janitA lezyA yena sa samAhitArcaH, ativizuddhAdhyavasAya ityarthaH, yadivA'rcA-krodhAdyadhyavasAyAtmikA jvAlA samAhitA-upazamitA'rcA yena sa tathA, 'phalaM' karmakSayarUpaM tadeva phalakaM tenApadi-saMsArabhramaNarUpAyAmarthaH-prayojanaM phalakApadarthaH sa vidyate yasvAsau phalakApadarthI, yadivA phalakavadvAsyAdibhirubhayato vAhyato'bhyantaratazcAvakRSTaH phalakAvakRSTa ityevaM vigRhyApatvAt 'phalagAvayaTThI' ityuktaM, yadivA takSyamANo'pi durvacanavAsyAdibhiH kapAyAbhAvatayA phalakavadavatiSThate tacchIlazceti phalakAvasthAyI, vAsIcandanakalpa ityarthaH, sa evambhUtaH pratidinaM sAkArabhaktapratyAkhyAyI balavati rogAvege utthAya-abhyudyatamaraNodyama vidhAyAbhinirvRttAH -zarIrasantAparahito dhRtisaM-15|| // 284 // hananAdyupato mahApuruSAcINemArgAnuvidhAyIGgitamaraNaM kuryAt // kathaM kuyoMdityAha Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNupavisittA gAma vA nagaraM vA kheDaM vA kabbaDaM vA maDaMbaM vA paTTaNaM vA doNamuhaM vA AgaraM vA AsamaM vA sannivesaM vA negamaM vA rAyahANiM vA taNAI jAijA taNAI jAittA se tamAyAe egaMtamavakkamijjA, egaMtamavakkamittA appaMDe appapANe appabIe appaharie appose appodae apputtiMgapaNagadagamaTTiyamakkaDAsaMtANae paDilehiya 2 pamajiya 2 taNAiM saMtharijA, taNAI saMtharittA itthavi samae ittariyaM kujA, taM saccaM saccavAI oe tinne chinnakahakahe AIyaTe aNAIe ciccANa bheuraM kAyaM saMvihUya virUvarUve parIsahovasagge assi vissaMbhaNayAe bheravamaNucinne tasthAvi tassa kAlapariyAe jAva aNugAmiyaM tibemi (sU0 222) 8-6 // vimo kSAdhyayane SaSTha uddezakaH // 8 // asati buddhyAdIn guNAniti gamyo vA'STAdazAnAM karANAmiti grAmaH, sarvatra vAzabdaH pakSAntaradarzanArthaH, nAtra karo vidyata iti nakara, pAMzumAkArabaddhaM kheTaM, kSullakaprAkAraveSTitaM karbaTa, arddhatRtIyagavyUtAntAmarahitaM maDamba, pattanaM Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) vimo08 uddezaka // 285 // SANSAR tu dvidhA-jalapattanaM sthalapattanaM ca, jalapattanaM yathA kAnanadvIpaH, sthalapattanaM yathA mathurA, 'droNamurkha' jalasthalanirgamapravezaM yathA bharukacchaM tAmaliptI vA, Akaro' hiraNyAkarAdiH, 'AzramaH' tApasAvasathopalakSita AzrayaH, 'sannivezaH' yAtrAsamAgatajanAvAso janasamAgamo vA 'naigamaH' prabhUtataraNigvargAvAsaH 'rAjadhAnI' rAjAdhiSThAnaM rAjJaH pIThikAsthAnamityarthaH, eteSvetAni vA pravizya tRNAni yAceta, tataH kimityAha-saMstArakAya prAsukAni darbhavIraNAdikAni kacidrAmAdau tRNasvAminamazuSirANi tRNAni yAcitvA sa tAnyAdAyakAnte-giriguhAdAvapakrAmed-gacchedekAntaM-raho'pakramya ca prAsukaM mahAsthaNDilaM pratyupekSate, kimbhUtaM tadarzayati-alpAnyaNDAni kITikAdInAM yatra tadalpANDaM tasmin , alpazabdo'trAbhAve vartate, aNDakarahita ityarthaH, tathA'lpAH prANino-dvIndriyAdayo yasmin tattathA, sathA alpAni bIjAni nIvArazyAmAkAdInAM yatra tattathA, tathA alpAni haritAni-dUrvApravAlAdIni yatra tattathA, tathA'lpAvazyAye-adhastanoparitanAvazyAyavipuDvarjite, tathA'lpodake-bhaumAntarikSodakarahite, tathottiGgapanakodakamRttikAmarkaTasantAnarahite, tatrottiDgaH-pipI|likAsantAnakaH panako-bhUmyAdAvullivizeSaH / udakamRttikA-acirApkAyAdrIMkRtA mRttikA markaTasantAnako-lUtAtantu jAlaM, tadevambhUte mahAsthaNDile tRNAni saMstaret , kiM kRtvA?-sat sthaNDila cakSuSA pratyupekSya 2, bIpsayA bhRzabhAvamAha, da evaM rajoharaNAdinA pramRjya 2, atrApi vIpsayA bhRzArthatA sUcitA, saMstIrya ca tRNAnyuccAraprasravaNabhUmiM ca pratyupekSya pUrvA bhimukhasaMstArakagataH karatalalalATasarzidhRtarajoharaNaH kRtasiddhanamaskAraH AvartitapazcanamaskAro'trApi samaye apizabdAdanyatra vA samaye 'itvara'miti pAdapopagamanApekSayA niyatadezapracArAbhyupagamAdiGgitamaraNamucyate, na tu punaritvaraM // 285 // Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** ** **** sAkAraM pratyAkhyAna, sAkArapratyAkhyAnasyAnyasminnapikAle jinakalpikAderasambhavAt, kiM punaryAvatkathikabhaktamatyAkhyAnAvasara iti, itvaraM hi rogAturaH zrAvako vidhatte, tadyathA-yadyahamasmAdrogAt paJcabhairahobhirmuktaH syAM tato bhokye, nAnyathetyAdi, tadevamitvaram-ijitamaraNaM dhRtisaMhananAdibalopetaH svakRtatvagvartanAdikriyo yAvajjIvaM caturvidhAhAraniyama | kuryAditi, uktaM ca-"paJcakkhai AhAraM caubvihaM Niyamao gurusamIve / iMgiyadesaMmi tahA ciTThapi hu niyamao kuNai // 1 // ubvattai pariattai kAigamAI'vi appaNA kuNai / savvamiha appaNaccia Na annajogeNa dhitibalio // 2 // " tacceGgitamaraNaM kimbhUtaM kimbhUtazca pratipadyata ityAha-'tad' iGgitamaraNaM sadbhayo hitaM satyaM, sugatigamanAvisaMvAdanAtsarvajJopadezAcca satya-tathyaM, tathA svato'pi satyaM vadituM zIlamasyeti satyavAdI, yAvajjIvaM yathoktAnuSThAnAdyathA''ropitapratijJAbhAranirvahaNAdityarthaH, tathA 'ojaH' rAgadveparahitaH, tathA 'tIrNaH' saMsArasAgaraM, bhAvini bhUtavadupacArAttIrNavattIrNa ityarthaH, tathA 'chinnA' apanItA 'kathaM' kathamapi yA 'kathA' rAgakathAdikA vikathArUpA yena sa chinnakathaMkathaH, yadivA kathamahamiGgitamaraNapratijJAM nirvahiSye ityevaMrUpA yA kathA sA chinnA yena sa chinnakathaMkathaH, duSkarAnuSThAnavidhAyI hi kathaMkathI bhavati, sa tu punamahApuruSatayA na vyAkulatAmiyAditi, tathA A-samantAdatIva itAjJAtA paricchinnA jIvAdayo'rthI yena so'yamAtItArthaH AdattArtho vA, yadivA'tItAH-sAmastyenAtikrAntAH athoH 1 pratyAkhyAti AhAraM caturvidhaM niyamAd gurusmiipe| iGgitadeze tathA ceSTAmapi niyamataH karoti // 1 // udvartate parivartate kAyikyAdyapi AtmanA karoti / sarvamihAtmanaiva nAnyayogena dhRtibalikaH // 2 // ** Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 286 // prayojanAni yasya sa tathA, uparatavyApAra ityarthaH, tathA A-samantAdatIva ito-gato'nAdyanante saMsAre AtItaH na || vimo08 AtItaH anAtItaH, anAdatto vA saMsAro yena sa tathA, saMsArArNavapAragAmItyarthaH, sa evambhUta iGgitamaraNaM pratipadyate, uhezakA vidhinA 'tyaktvA' projjhya svayameva bhidyate iti bhiduraM-pratikSaNavizarAraM 'kArya' karmavazAgrahItamaudArikaM zarIraM tyaktvA, tathA 'saMvidhUya' parISahopasargAn pramathya 'virUparUpAn' nAnAprakArAn soDhA 'asmin' sarvajJapraNIta Agame 'visrambhaNatayA' vizvAsAspade taduktArthAvisaMvAdAdhyavasAyena bhairavaM bhayAnakamanuSThAnaM klIbairduradhyavasamiGgitamaraNAkhyamanucIrNavAnanuSThitavAniti, tacca tena yadyapi rogAturatayA vyadhAyi tathApi tatkAlaparyAyAgatatulyaphalamiti darzayitumAha-'ta-18 vApi' rogapIDA''hiteGgitamaraNAbhyupagame'pi, na kevalaM kAlaparyAyeNetyapizabdArthaH, 'tasya' kAlajJasya bhikSorasAveva kAlaparyAyaH, karmakSayasyobhayatra samAnatvAditi, Aha ca-sevi tattha viyaMtikArae' ityAdi pUrvavadgatArtham , itibravImizabdAvapi kSuNNArthAviti vimokSAdhyayanasya SaSThoddezakaH smaaptH|| | uktaH SaSThoddezakaH, sAmprataM saptamavyAkhyA pratanyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake ekatvabhAvanAbhAvitasya dhRtisaMhananAdyupetasyeGgitamaraNamabhihitam , iha tu saivaikatvabhAvanA pratimAbhiniSpAdyata itikRtvA'tastAH pratipA-14 dyante, tathA viziSTatarasaMhananopetazca pAdapopagamanamapi vidadhyAdityetaccetyanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram-1 je bhikkhU acele parivusie tassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-cAemi ahaM taNaphAsaM . CARROR // 286 // Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiyAsittae sIyaphAsaM ahiyAsittae teuphAsaM ahiyAsittae daMsamasagaphAsaM ahiyAsittae egayare annatare virUvarUve phAse ahiyAsittae, hiripaDicchAyaNaM ca'haM no saMcAemi ahiAsittae , evaM se kappei kaDivaMdhaNaM dhArittae // (sU0 223) yo bhikSuH pratimApratipanno'bhigrahavizeSAdacelo-digvAsAH 'paryuSitaH' saMyame vyavasthito 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'tasya' bhikSoH 'eva'miti vakSyamANo'bhiprAyo bhavati, tadyathA-zaknomyahaM tRNasparzamapi soDhuM dhRtisaMhananAdyupetasya vairAgyabhAvanAbhAvitAntaHkaraNasyAgamena pratyakSIkRtanArakatiryagvedanA'nubhavasya na me tRNasparzo mahati phalavizeSe'bhyudyatasya kiJcit pratibhAsate, tathA zItoSNadaMzamazakasparzamadhisodumiti, tathA ekatarAna anyatarAMzcAnukUlapratyanIkAn virUparUpAn 'sparzAn' duHkhavizeSAnadhyAsayituM-soDhumiti, kiM tvahaM hI-lajjA tayA guhyapradezasya pracchAdanaM hIpracchAdanaM, taccAhaM tyaktuM na zaknomi, etacca prakRtilajjAlukatayA sAdhanavikRtarUpatayA vA syAt, evamebhiH kAraNaiH 'se' tasya 'kalpate' yujyate 'kaTibandhana' colapaTTakaM kartuM, sa ca vistareNa caturaGgalAdhiko hasto dairyeNa kaTipramANa iti gaNanApramANenaikaH, punaretAni kAraNAni na syuH tato'cela eva parAkrameta, acelatayA zItAdisparza samyagadhisaheteti // etanatipAdayitumAha aduvA tattha parakkamaMtaM bhujo acelaM taNaphAsA phusanti sIyaphAsA phusanti teuphAsA Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 287 // phusanti daMsamasagaphAsA phusanti egayare annayare virUvarUve phAse ahiyAsei, a- vimo08 cele lApaviyaM AgamamANe jAva samabhijANiyA (sU0 224) uddezakA sa evaM kAraNasadbhAve sati vastraM vibhRyAdathavA naivAsau jiheti, tato'cela eva parAkrameta, taM ca tatra saMyame'celaM parAkramamANaM bhUyaH-punastRNasparzAH spRzanti-upatApayanti, tathA zItoSNadaMzamazakasparzAH spRzantIti, tathaikatarAna-18 nyatarAMzca virUparUpAn sparzAnudInadhisahate asAvacelo'celalAghavamAgamayannityAdi gatArthaM yAvat 'sammattameva samabhijANiya'tti // kiM ca-pratimApratipanna eva viziSTamabhigrahaM gRhNIyAt , tadyathA-ahamanyeSAM pratimApratipannAnAmeva kizciddAsyAmi, tebhyo vA grahIpyAmItyevamAkAraM caturbhaGgikayA'bhigrahavizeSamAha jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu annesiM bhikkhUNaM asaNaM vA 4 AhaGa dalaissAmi AhaDaM ca sAijissAmi 1 jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu annesiM bhikkhUNaM asaNaM vA 4 AhaTha dalaissAmi AhaDaM ca no sAissAmi 2 jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu asaNaM vA 4 AhaTu no dalaissAmi AhaDaM ca sAijissAmi 3 jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu annesiM MARKARKRAKAKNAGAKAR // 287 // Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikkhUNaM asaNaM vA 4 Aha9 no dalaissAmi AhaDaM ca no sAijissAmi 4, ahaM ca khalu teNa ahAiritteNa ahesaNijeNa ahApariggahieNaM asaNeNa vA 4 abhika sAhammiyassa kujA veyAvaDiyaM karaNAe, ahaM vAvi teNa ahAiritteNa ahesaNijjeNa ahApariggahieNaM asaNeNa vA pANeNa vA 4 abhikaGka sAhammiehiM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijissAmi lAghaviyaM AgamamANe jAva sammattameva samabhi jANiyA (sU0 225) etacca pUrva vyAkhyAtameva, kevalamiha saMskRtenocyate-yasya bhikSorevaM bhavati-vakSyamANam , tadyathA-ahaM ca khalvanyebhyobhikSubhyo'zanAdikamAhRtya dAsyAmyaparAhRtaM ca svAdayiSyAmItyeko bhaGgakaH 1, tathA yasya bhikSorevaM bhavati, tadyathA-ahaM ca khalvanyebhyo'zanAdikamAhRtya dAsyAmyaparAhRtaM ca no svAdayiSyAmIti dvitIyaH 2 yasya bhikSorevaM bhavati, tadyathAahaM ca khalvanyebhyo'zanAdikamAhRtya no dAsyAmyaparAhRtaM ca svAdayiSyAmIti tRtIyaH 3 tathA yasya bhikSorevaM bhavati, tadyathA-ahaM ca khalvanyebhyo bhikSubhyo'zanAdikamAhRtya no dAsyAmyaparAhRtaM ca no svAdayiSyAmIti caturthaH 4 / ityevaM caturNAmabhigrahANAmanyataramabhigrahaM gRhNIyAt, athavA eteSAmevAdyAnAM trayANAM bhaGgAnAmekapadenaiva kazcidabhigrahaM gRhI Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 288 // yAditi darzayitumAha-yasya bhikSorevaMbhUto'bhigrahavizeSo bhavati, tadyathA - ahaM ca khalu tena yathA'tiriktena - AtmaparibhogAdhikena yathaiSaNIyena yatteSAM pratimApratipannAnAmepaNIyamuktam, tadyathA - paJcasu prAbhRtikAsu agrahaH dvayorabhigrahaH tathA yathAparigRhItenAtmArthaM svIkRtenAzanAdinA nirjarAmabhikAGkSaya sAdharmikasya vaiyAvRtyaM kuryAd, yadyapi te pratimApratipannatvAdekatra na bhuJjate tathApyekAbhigrahApAditAnuSThAnatvAtsAmbhogakA bhaNyante, atastasya samanojJasya karaNAya - | upakaraNArtha vaiyAvRtyaM kuryAmityevaMbhUtamabhigrahaM kazcidgRhNAti / tathA'paraM darzayitumAha - vAzabdaH pUrvasmAtpakSAntaramAhaapizabdaH punaHzabdArthe, ahaM vA punastena yathAtiriktena yathaiSaNIyena yathAparigRhItenAzanena 4 nirjarAmabhikAGkSya | sAdhammikaiH kriyamANaM vaiyAvRttyaM svAdayiSyAmi -abhilaSiSyAmi, yo vA'nyaH sAdhammiko'nyasya karoti taM cAnumodayiSyAmi yathA suSThu bhavatA kRtamevaMbhUtayA vAcA, tathA kAyena ca prasannadRSTimukhena tathA manasA ceti, kimityevaM ka| roti ? - lAghavikamityAdi, gatArthaM // tadevamanyatarAbhigrahavAn bhikSuracelaH sacelo vA zarIrapIDAyAM satyAmasatyAM vA AyuHzeSatAmavagamyodyatamaraNaM vidadhyAditi darzayitumAha jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai - se gilAmi khalu ahaM imammi samae imaM sarIragaM aNuputreNaM parivahittae, se aNupuvveNaM AhAraM saMvahijA 2 kasAe payaNue kiccA samAhiyacce phalagAvayaTThI uTThAya bhikkhU abhinivvuDacce aNupavisittA gAmaM vA nagaraM vimo0 8 uddezaH7 // 288 // Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECO SONG sama-aditIyama, sarva jJAtvA samAdhimanupAlayediti // 1 // kiM ca-dve vidhe prakArAvasyeti dvividhaM tapo bAhyamabhyantaraM ca, tadviditvA-Asevya yadivA mokSAdhikAre vimoktavyaM dvividhaM, tadapi bAhyaM zarIropakaraNAdi AntaraM rAgAdi. taddheyatayA viditvA tyaktvetyarthaH, heyaparityAgaphalatvAt jJAnasya, 'Na'miti vAkyAlaGkAre, ke viditvA? 'baddhA' avagatatattvA dharmasya-zrutacAritrAkhyasya pAragA:-samyagvettAraH, te buddhA dhammasvarUpavedinaH 'AnupUryo' pravrajyAdikrameNa saMyamamanupAlya mama jIvataH kazcidguNo nAstItyataH zarIramokSAvasaraH prApta tathA kasmai maraNAyAlamahamityevaM 'saMkhyAya' jJAtvA, ArambhaNamArambhaH-zarIradhAraNAyAnnapAnAdyanveSaNAtmakastasmAt truvyati-apagacchatItyarthaH, subvyatyayena paJcamyarthe caturthI, pAThAntaraM vA 'kammuNAo tiaTTaI' karmASTabhedaM tasmAt truTayiSyatIti truTyaMti 'vartamAnasAmIpye vartamAnavadve'(pA0 3-3-131)tyanena bhaviSyatkAlasya vrttmaantaa||2|| sa cAbhyudyatamaraNAya saMlekhanAM kurvan pradhAnabhUtAM bhAvasaMlekhanAM / kuryAdityetaddarzayitumAha-kaSaH-saMsArastasyAyAH kaSAyAH-krodhAdayazcatvArastAn pratanUn kRtvA tato yatkiJcanAznIyAt , tadapi na prakAmamiti darzayati-'alpAhAraH stokAzI SaSThASTamAdi saMlekhanAkramAyAtaM tapaH kurvan yatrApi pArayettatrApyalpamityarthaH, alpAhAratayA ca krodhodbhavaH syAdatastadupazamo vidheya iti darzayati-titikSate-asadRzajanAdapi durbhASitAdi kSamate, rogAtavaM vA samyak sahata iti, tathA ca saMlekhanAM kurvannAhArasyAlpatayA 'athe' tyAnantarye 'bhikSuH' mumukSuH 'glAyet' AhAreNa vinA glAnatAM vrajet , kSaNe mUcrchannAhArasyaivAntika-paryavasAnaM bajediti, catvAri vikRSTAnItyAdi saMlekhanAkramaM vihAyAnazanaM vidadhyAdityarthaH,yadivA glAnatAmupagataH sannAhArasyAntika-samIpaM na vrajet , tathAhi RRENA Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) vimo08 uddezakA // 29 // AhArayAmi tAvatkaticiddinAni punaH saMlekhanAzeSaM vidhAsye'hamityevaM nAhArAntikamiyAditi // 3 // kiM ca-tatra saMlekhanAyAM vyavasthitaH sarvadA vA sAdhurjIvitaM-prANadhAraNalakSaNaM nAbhikAGgena, nApi kSudvedanAparISahamanadhisahamAno maraNaM prArthayed 'ubhayato'pi' jIvite maraNe vA na saGgaM vidadhyAt jIvite maraNe tathA // 4 // kiM bhUtastarhi syAdityAha majjhattho nijjarApehI, samAhimaNupAlae / anto bahiM viUssijja, ajjhatthaM suddhamesae // 5 // jaM kiMcuvakamaM jANe, aauukhemssmppnno| tasseva antaraddhAe, khippaM sikkhija paNDie // 6 // gAme vA aduvA raNe, thaMDilaM pddilehiyaa| appapANaM tu vinAya, taNAI saMthare muNI // 7 // aNAhAro tuyahijjA, puTTho ttth'hiyaase| nAivelaM uvacare, mANussehi vipuTravaM // 8 // rAgadveSayormadhye tiSThatIti madhyasthaH, yadivA jIvitamaraNayornirAkAGkSatayA madhyastho nirjarAmapekSituM zIlamasyeti nirjarApekSI, sa evaMbhUtaH samAdhi-maraNasamAdhimanupAlayet-jIvitamaraNAzaMsArahitaH kAlaparyAyeNa yanmaraNamApadyate tat samAdhistho'nupAlayediti bhAvaH / antaH kaSAyAn bahirapi zarIropakaraNAdikaM vyusRjyAtmanyadhyadhyAtmam-antaHkaraNaM tacchuddhaM sakaladvandvoparamAdvisrotasikArahitamanveSayet-prArthayediti // 5 // kiM caupakramaNamupakramaH-upAyastaM yaM kaJcana jAnIta, kasyopakramaH-'AyuHkSemasya' AyuSaH kSema-samyakpAlanaM tasya, // 29 // Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA jAva rAyahANi vA taNAI jAijjA jAva sandharijjA, itthavi samae kArya ca jogaM ca IriyaM ca paccakkhAr3ajjA, taM saccaM saccAvAI oe tine chinnakahaMkahe Aiya aNAIe ciccANaM bheuraM kAyaM saMvihuNiya virUvarUve parIsahovasagge assi vissaMbhaNAe bhairavamacine tatthavi tassa kAlapariyAe, sevi tattha viantikArae, icceyaM vimohAya - yaNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaM tibemi ( sU0 226) 8-7 // Namiti vAkyAlaGkAre, yasya bhikSorevaMbhUto - vakSyamANo'bhiprAyo bhavati, tadyathA - glAyAmi khalvahamityAdi yAvattRNAni saMstaret, saMstIrya ca tRNAni yadaparaM kuryAttadAha- atrApi samaye - avasare na kevalamanyatrAnujJApya saMstArakamAruhya siddhasamakSaM svata eva paJcamahAvratAropaNaM karoti, tatazcaturvidhamapyAhAraM pratyAcaSTe, tataH pAdapopagamanAya kAyaM ca zarIraM pratyAcakSIta, tadyogaM ca -AkuJcanaprasAraNonmeSanimeSAdikam, tatheraNamIryA tAM ca sUkSmAM kAyavAggatAM manogatAM vA'prazastAM pratyAcakSIta, tacca satyaM satyavAdItyAdyanantaroddezakavanneyam / itibravImizabdAvapi kSuNNArthAviti vimokSAdhyayanasya saptamoddezakaH samAptaH 8-7 // Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CO zrIAcA- uktaH saptamoddezakaH, sAmpratamaSTama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezakeSu rogAdisambhave kAlaparyAyA-|| vimo0 8 rAjavRttiHgataM parijJeGgitamaraNapAdapopagamanavidhAnamuktam , iha tu tadevAnupUrvIvihAriNAM kAlaparyAyAgatamucyate ityanena sambandhenA-IPL (zI.) yAtasyAsyoddezakasyAdisUtramucyate anuSTup // aNupuvveNa vimohAiM, jAiM dhIrA samAsajja / vasumanto maimanto, savvaM // 289 // naccA aNelisaM // 1 // duvihaMpi viittA NaM, buddhA dhammassa pAragA / aNupuvvIi sasAe, ArambhAo(ya)tiuddaI // 2 // kasAe payaNU kiccA, appAhAre titikkhe| aha bhikkhU gilAijA, AhArasseva antiyaM // 3 // jIviyaM nAbhikalijA, maraNaM novi patthae / duhao'vi na sajijA, jIvie maraNe tahA // 4 // AnupUrvI-kramaH, tadyathA-pravrajyAzikSAsUtrArthagrahaNapariniSThitasyaikAkivihAritvamityAdi, yadivA AnupUrvI-saMlekhanAkramazcatvAri vikRSTAnItyAdi tayA AnupUrvyA yAnyabhihitAni, kAni punastAni?-'vimohAni' vigato moho yeSu yeSAM 3 hai vA yebhyo vA tAni tathA-bhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanAni yAnyevaMbhUtAni yathAkramamAyAtAni dhIrAH-akSobhyAH|| D 289 // samAsAdya-prApya vasu-dravyaM saMyamastadvanto vasumantaH, tathA mananaM matiH-heyopAdeyahAnopAdAnAdhyavasAyastadvanto mati-IN mantaH, tathA 'sarva' kRtyamakRtyaM ca jJAtvA yadyasya vA bhaktaparijJAnAdikaM maraNavidhAnamucitaM dhRtisaMhananAdyapekSayA'nanyasa ASTRACT Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasya sambandhi tadAyuH-AtmanaH, etaduktaM bhavati-AtmAyuSo yaM kSemapratipAlanopAyaM jAnIta taM kSiprameva zikSeta-vyApArayet paNDito-buddhimAn , 'tasyaiva' saMlekhanAkAlasya 'antaraddhAe'tti antarakAle' saMlikhita eva dehe dehI yadi kazcit vAtAdikSobhAt AtaGkaH AzujIvitApahArI syAt tataH samAdhimaraNamabhikAGkSan tadupazamopAyameSaNIyavidhinA'bhyaGgAdikaM vidadhyAt, punarapi saMlikhet, yadivA''tmanaH AyuHkSemasya-jIvitasya yatkimapyupakramaNam-AyuHpudgalAnAM saMvartanaM samupasthitaM tajjAnIta, tatastasyaiva saMlekhanAkAlasya madhye'vyAkulitamatiH kSiprameva bhaktaparijJAnAdikaM zikSeta |-Aseveta paNDito-buddhimAniti // 6 // saMlekhanAzuddhakAyazca maraNakAlaM samupasthitaM jJAtvA kiM kuryAdityAha-grAmaHpratIto, grAmazabdena cAtra pratizraya upalakSitaH, pratizraya eva sthaNDilaM-saMstArakabhuvaM pratyupekSya, tathA araNye vetyanena copAzrayA(hirityetadupalakSitam, udyAne giriguhAyAmaraNye vA sthaNDilaM pratyupekSya vijJAya cAlpaprANa-prANirahitam , mAmAdiyAcitAni prAsukAni darbhAdimayAni tRNAni saMstaret 'muniH' yathocitakAlasya vetteti||7||sNstiiry ca tRNAni yatkuryAttadAha-na vidyate AhAro'syetyanAhAraH tatra yathAzakti yathAsamAdhAnaM ca trividhaM caturvidhaM vA''hAraM pratyAkhyAyAropitapaJcamahAvrataH kSAnta:-kSAmitasamastaprANigaNaH samasukhaduHkhaH AvarjitapuNyaprAgbhAratayA maraNAdabibhyat saMstArake tvagvarttanaM kuryAt , tatra ca spRSTaH parIpahopasargastyaktadehatayA samyakkAnadhyAsayed-adhisaheta, tatra mAnuSyairanukUlapratikUlaiH parIpahopasargaH spRSTo-vyApto nAtivelamupacaret-na maryAdollaGghanaM kuryAt, putrakalatrAdisambandhAnArtadhyAnavazago bhUyAt , pratikUlairvA parISahopasargarne krodhanighnaH syAditi // 8 // etadeva darzayitumAha Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 291 // saMsappA ya je pANA, je ya uDDamahAcarA / bhuJjanti maMsasoNiyaM, na chaNe na pamajae // 9 // paNA dehaM vihiMsanti, ThANAo navi ubbhme| AsavehiM vivittahiM, tippamANo'hiyAsa // 10 // gandhehiM vivittahiM, AukAlassa pArae / paggahiyataragaM ceyaM, daviyassa viyANao // 11 // ayaM se avare dhamme, nAyaputtreNa saahie| AyavajjaM paDIyAraM, vijahijjA tihA tihA // 12 // saMsarpantIti saMsarpakAH - pipIlikAkroSTrAdayo ye prANAH prANino ye corddhacarA-gRdhrAdayo ye cAdhazcarAH bilavAsitvAtsarpAdayasta evaMbhUtA nAnAprakArAH 'bhuJjante' abhyavaharanti mAMsaM siMhavyAghrAdayaH tathA zoNitaM mazakAdayaH, tAMzca prANina AhArArthinaH samAgatAnaMvantisukumArabaddhastAdibhinna kSaNuyAt na hanyAt na ca bhakSyamANaM zarIrAvayavaM rajoharaNAdinA pramArjayediti // 9 // kiM ca prANAH prANino dehaM mama (vi) hiMsanti, na tu punarjJAnadarzanacAritrANItyatastyatadehAzinastAnantarAyabhayAnna niSedhayet tasmAcca sthAnAnnApyuddhamet - nAnyatra yAyAt, kiMbhUtaH san ? - AzravaiH- prANAtipAtAdibhirviSayakaSAyAdibhirvA 'viviktaiH' pRthagbhUtairaM vidyamAnaiH zubhAdhyavasAyI tairbhakSyamANo'pyamRtAdinA tRpyamANa iva samyaktatkRtAM vedanAM taistapyamAno vA'dhyAsayed - adhisaheta // 10 // kiM cagranthaiH sabAhyAbhyantaraiH zarIrarAgAdibhiH 'viviktaiH ' tyaktaiH sadbhirgranyairvA - aGgAnaGgapraviSTairAtmAnaM bhAvayan dharmmazukla vimo0.8 uddezakaH8 // 291 // Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnAnyataropetaH 'AyuHkAlasya' mRtyukAlasya : 'pAragaH' pAragAmI syAt yAvadantyA ucchrAsanizvAsAstAvattadvidadhyAd, etanmaraNavidhAnakArI siddhiM triviSTapaM vA prApnuyAditi gataM bhaktaparijJAmaraNaM / sAmpratamiGgitamaraNaM zlokArddhAdinocyatetadyathA - 'pragRhItatarakaM cedaM' prakarSeNa gRhItataraM pragRhItataraM tadeva pragRhItatarakam, 'idamiti vakSyamANamiGgitamaraNam, etaddhi bhaktapratyAkhyAnAtsakAzAnniyamena caturvidhAhArapratyAkhyAnAdiGgitapradeza saMstArakamAtravihArAbhyupagamAcca viziSTataradhRtisaMhananAdyupetena prakarSeNa gRhyata iti, kasyaitadbhavati ? - dravyaM - saMyamaH sa vidyate yasyAsau dravikastasya 'vijAnato' gItArthasya jaghanyato'pi navapUrvavizAradasya bhavati nAnyasyeti, atrApIGgitamaraNe yatsaMlekhanA tRNasaMstArAdikamabhihitaM tatsarvaM vAcyam // 11 // ayamaparo vidhirityAha- 'ayaM sa' iti so'yam ' aparaH' anyo bhaktapratyAkhyAnAdbhinna iGgitamaraNasya 'dhamrmo' vizeSo 'jJAtaputreNa' vIravarddhamAnasvAminA suSThuAhitaH - upalabdhaH svAhitaH, asya cAnantaraM vakSyamANatvAtpratyakSAsannavAcinedamA'bhidhAnaM, atrApItimaraNe pratrajyAdiko vidhi: saMlekhanA ca pUrvadraSTavyA, tathopakaraNAdikaM hitvA sthaNDilaM pratyupekSyAlocitapratikrAntaH paJca mahAvratArUDhazcaturvidhamAhAraM pratyAkhyAya saMstArake tiSThati, ayamatra vizeSaH - Atmavarja praticAram - aGgavyApAraM vizeSeNa jahyAt tyajet 'trividhatrividhene' ti manovAkkAyaiH kRtakAritAnumatibhiH svavyApAravyatirekeNa parityajet svayameva codvarttanaparivarttanaM kAyikAyogAdikaM | vidhatte // 12 // sarvathA prANisaMrakSaNaM paunaHpunyena vidheyamiti darzayitumAha // hariesu na nivajjijjA, thaNDilaM muNiyA sae / viosija aNAhAro, puTo tattha Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) vimo08 uddezakA // 292 // hiyAsae // 13 // indiehiM gilAyanto, samiyaM Ahare munnii| tahAvi se agarihe, acale je samAhie // 14 // abhikkame paDikkame, saGkucae psaare| kAyasAhAraNaTAe, itthaM vAvi aceyaNo // 15 // parikkame parikilante, aduvA ciTTe ahAyae / ThANe Na parikilante, nisIijjA ya aMtaso // 16 // haritAni-darvAGkarAdIni teSu na zayIta sthaNDilaM matvA zayIta tathA sabAhyAbhyantaramupadhiM vyutsRjya-tyaktvA'nAhAraH san spRSTaH parISahopasargaH 'tatra' tasmin saMstArake vyavasthitaH san sarvamadhyAsayed-adhisaheta // 13 // kiMcasa hyanAhAratayA munilAyamAna indriyaiH zamino bhAvaH zamitA-samatA tAM sAmyaM vA AtmanyAhArayed-vyavasthApayet nArtadhyAnopagato bhUyAditi, yathAsamAdhAnamAste, tadyathA-saGkocananirviNo hastAdikaM prasArayet tenApi nirviNNa upavizet yatheGgitadeze saJcaredvA, tathApyasau svakRtaceSTatvAdagI eva, kiMbhUta iti darzayati-acalo yaH samAhitaH, yadyapyasAviGgitapradeze svataH zarIramAtreNa calati tathApyabhyudyatamaraNAnna calatItyacalaH samyagAhitaM-vyavasthApitaM dharmadhyAne zukladhyAne vA mano yena sa samAhitaH, bhAvAcalitazceGgitapradeze caGkramaNAdikamapi kuryAditi // 14 // etadarzayitumAha -prajJApakApekSayA'bhimukhaM kramaNamabhikramaNaM, saMstArakAdgamanamityarthaH, tathA pratIpaM-pazcAdabhimukhaM kramaNaM pratikramaNa- mAgamanamityarthaH, niyatadeze gamanAgamane kuryAditiyAvat , tathA niSpanno niSaNNo vA yathAsamAdhAnaM bhujAdikaM saGko // 292 // Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cayenasArayedvA, kimarthametaditi cedarzayati-kAyasya-zarIrasya prakRtipelavasya sAdhAraNArtha, kAyasAdhAraNAcca tatpIDAka|tAyuSkopakramaparihAreNa svAyuHsthitikSayAnmaraNaM yathA syAt, na punasteSAM mahAsattvatayA zarIrapIDotthApitacittasyAnyathAbhAvaH syAditi bhAvaH, nanu ca niruddhasamastakAyaceSTasya zuSkakASThavadacetanatayA patitasya pracuratarapuNyaprAgbhAro'bhihita iti, nAyaM niyamaH, saMvizuddhAdhyavasAyatayA. yathAzaktyAropitabhAranirvAhiNaH tattulya eva karmakSayaH atrApyasau vAzabdAttatra vA pAdapopagamane'cetanavatsakriyo'pi niSkriya eva, yadivA 'atrApi' iGgitamaraNe'cetanavacchuSkakASThavatsakriyArahito yathA pAdapopagamane tathA sati sAmarthya tiSThed // 15 // etatsAmarthyAbhAve caitatkuryAdityAha-yadi niSaNNasyAniSaNNasya vA gAtrabhaGgaH syAt , tataH parikAmet-cakramyAd yathAniyamite. deze'kuTilayA gatyA gatAgatAni kuryAt , tenApi zrAntaH san athavopaviSTastiSThet , 'yathAyato' yathApraNihitagAtra iti, yadA punaH sthAnenApi pariklamamiyAt tadyathA-niSaNNo vA paryaGkeNa vA arddhaparyaGkeNa votkuTukAsano vA paritAmyati tadA niSaNNaH syAt , tatrApyuttAnako vA pArzvazAyI vA daNDAyato vA lagaNDazAyI vA yathA samAdhAnamavatiSThet // 16 // kiM ca AsINe'NelisaM maraNaM, indiyANi samIrae / kolAvAsaM samAsaja, vitahaM pAure sae // 17 // jao vajaM samuppaje, na tattha avalambae / tau ukase appANaM, phAse tattha'hiyAsae // 18 // ayaM cAyayatare siyA, jo evmnnupaale| savvagAyaniro Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- he'vi, ThANAo navi unbhame // 19 // ayaM se uttameM dhamme, puvvaTThANassa pgghe| vimo08 rAmavRttiH (zI0) aciraM paDilehittA, vihare ciTTha mAhaNe // 20 // uddezakAra 'AsInaH' AzritaH kiM tat?-maraNam , kiMbhUtam?-'anIdRzam' ananyasadRzamitarajanaduradhyavaseyam , tthaabhuu||293|| tazca kiM kuryAditi darzayati-indriyANISTAniSTasvaviSayebhyaH sakAzAdrAgadveSAkaraNatayA samyagIrayet-prerayediti, kolA ghuNakITakAsteSAmAvAsaH kolAvAsastamantaghuNakSatamuddehikAnicitaM vA 'samAsAdya labdhvA tasmAdyadvitatham-Agantuhai katadutthajanturahitamavaSTambhanAya prAdureSayet-prakaTaM pratyupekSaNayogyamazuSiramanveSayet // 17 // iGgitamaraNe codanAmabhidhAya yanniSedhyaM tadarzayitumAha-'yato' yasmAdanuSThAnAdavaSTambhanAdervajravadvajra-gurutvAkarma avayaM vA-pApaM vA tatsamutsadyetaprAduSSyAt , na tatra ghuNakSatakASThAdAvavalambeta-nAvaSTambhanAdikAM kriyAM kuryAt , tathA 'tataH' tasmAdutkSepaNApakSepaNAdeH kA-|3|| yayogAhuSpraNihitavAgyogAdArttadhyAnAdimanoyogAccAvadyasamutpattihetorAtmAnamutkarSed-utkrAmayet, pApopAdAnAdAtmAnaM nivartayeditiyAvat , tatra ca dhRtisaMhananAdyupato'pratikarmazarIraH pravardhamAnazubhAdhyavasAyakaNDako'pUrvApUrvapariNAmArohI sarvajJapraNItAgamAnusAreNa padArthasvarUpanirUpaNAhitamatiH anyadidaM zarIraM tyAjyamityevaMkRtAdhyavasAyaH sarvAn sparzAn-18 hai duHkhavizeSAnanukUlapratikUlopasargaparISahApAditAn tathA vAtapittazleSmadvandvaitaraprodbhUtAn karmakSayAyodyato mayaivaitadavadyaM // 293 // kRtaM soDhavyaM cetyetadadhyavasAyI adhyAsayed-adhisaheta, yato yanmayA tyaktaM zarIrakametadevopadravanti na punarjikSitaM. RA Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ montrents dharmAcaraNamityAkalayya sarvapIDAsahiSNurbhavediti // 18 // gata iGgitamaraNAdhikAraH, sAmprataM pAdapopagamanamAzrityAhaanantaramabhidhAsyamAnatvAdyo'yaM pratyakSo maraNavidhiH, sa cA''yatataro, na kevalaM bhaktaparijJAyA iGgitamaraNavidhirAyatataraH, ayaM ca tasmAdAyatatara iti cazabdArthaH, Ayatatara ityADabhividhau sAmastyena yata AyataH, ayamanayoratizayenAyata AyatataraH, yadivA'yamanayoratizayenAtto-gRhIta AttataraH, yalenAdhyavasita ityarthaH, tadevamayaM pAdapopagamanamaraNavidhirAttataro-dRDhataraH syAdbhavet , atrApi yadiGgitamaraNe pravrajyAsaMlekhanAdikamuktaM tatsarvaM draSTavyamiti, yadyasAvAyatataraH tataH kimiti darzayati-yo bhikSuH 'evam uktavidhinaiva pAdapopagamanavidhimanupAlayet 'sarvagAtranirodhe'pi' uttapyamAnakAyo'pi mUrcchannapi maraNasamudghAtagato vA bhakSyamANamAMsazoNito'pi kroSTagRdrapipIlikAdibhirmahAsattvatayA''zaMsitamahAphalavizeSaH saMstasmAtsthAnAt-pradezAt dravyato bhAvato'pi zubhAdhyavasAyasthAnAnna vyuddhamet-na sthAnAntaraM yAyAt // 19 // kiM ca-'aya' mityantaHkaraNaniSpannatvAtpratyakSaH 'uttamaH' pradhAno maraNavidhiH sarvosaratvAddharmo-vizeSaH pAdapopagamanarUpo maraNavizeSa iti, uttamatve kAraNaM darzayati-'pUrvasthAnasya pragraha' iti paJcamyarthe paSThI pUrvasthAnAdbhaktaparijJeGgitamaraNarUpAprakarSaNa graho'tra pAdapopagamane, pragRhItatarametadityarthaH, tathAhi-atra yadiGgitamaraNAnumataM kAyaparispandanaM tadapi niSedhyate acchinnamUlapAdapavannizceSTo niSkriyo dahyamAnazchidyamAno vA viSamapatito vA tathaivAste na tasmAtsthAnAccalati, cilAtaputravat, etadeva darzayati-aciraM sthAnaM, tacca sthaNDilaM tatpUrvavidhinA pratyupekSya tasmin pratyupekSite sthaNDile viharediti, atra pAdapopagamanAdhikArAdviharaNaM tadvidhipAlanamuktaM, tacca sthAnA Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA. sthAnAntarasaMkramaNam, etadeva ca darzayati-tiSThet sarvagAtranirodhe'pi, sthAnAntarAsaGkamaNaM kuryAdityarthaH, ko'sau?- vimoda timAhaNe'tti sAdhuH, sa hi niSaNNo niSaNNa Urdhvasthito vA niSpratikarmA yadyathAnikSiptamaGgamacetana iva na cAlayeditiyAvat / // 20 // etadeva prakArAntareNa darzayitumAha uddezaka (zI0) acittaM tu samAsaja, ThAvae tattha appagaM / vosire savvaso kAyaM, na me dehe prii||294|| sahA // 21 // jAvajIvaM parIsahA, uvasaggA iti saGkhyA / saMvuDe dehabheyAe, iya panne'hiyAsae // 22 // bheuresu na rajijA, kAmesu bahutaresuvi / icchA lobhaM na sevijA, dhuvavannaM sapehiyA // 23 // sAsaehiM nimantijA, divvamAyaM na sdhe| taM paDibujjha mAhaNe, savvaM nUmaM vihUNiyA // 24 // na vidyate cittamasminnityacittam-acetanaM jIvarahitamityarthaH, tacca sthaNDilaM phalakAdi vA 'samAsAdya' labdhvA phalake'pi samarthaH kazcitkASThe vA'vaSTabhya tatrAtmAnaM sthApayet , vyavasthApya ca tyaktacaturvidhAhAro meruriva niSpakampaH kRtAlocanAdiparikA gurubhiranujJAto vyutsRjet , 'sarvazA' sarvAtmanA 'kArya'dehaM, vyutsRSTadehasya ca yadi kecana parI yahopasargAH syustato bhAvayet-'na me dehe parISahAH' matsambandhI deha eva na bhavati, parityaktatvAt, tadabhAve kutaH saa||294|| dAparISahAH, yadivA na mama dehe parISahAH, samyakkaraNena sahamAnasya tatkRtapIDayoddhegAbhAvAt , ataH parISahAn NAGAR Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | karmmazatrujayasahAyAnitikRtvA'parISahAneva manyate // 21 // te punaH kiyantaM kAlaM soDhavyA ityAzaGkAvyudAsArthamAha'yAvajjIvaM ' yAvatprANadhAraNaM tAvatsarISahA upasargAzca soDhavyA ityetat 'saGkhyAya'' jJAtvA tAnadhyAsayediti, yadi - vA na me yAvajjIvaM parISahopasargA ityetatsaGkhyAya - jJAtvA'dhisaheta, yadivA yAvajjIvamiti yAvadeva jIvitaM tAvatparISahopasargajanitA pIDeti, tatpunaH katipaya nimeSA'vasthAyi etadavasthasya mamAtyantamalpamevetyata etatsaGkhyAya - jJAtvA saMvRto yathAnikSiptatyaktagAtro 'dehabhedAya' zarIratyAgAyotthita itikRtvA 'prAjJaH ' ucitavidhAnavedI, yadyatkAyapIDAkAryupatiSThate tattatsamyagadhisaheta // 22 // evaMbhUtaM ca sAdhumupalabhya kazcidrAjAdirbhogairupanimantrayet, tatpratividhAnArthamAhabhedanazIlA bhidurAH - zabdAdayaH kAmaguNAsteSu prabhUtatareSvapi 'na rajyet' na rAgaM yAyAt, pAThAntaraM vA 'kAmesu bahulesuvi' icchAmadanarUpeSu kAmeSu bahuleSu - analpeSvapItyarthaH, yadyapi rAjA rAjyakanyAdAnAdinopapralobhayet tathApi tatra na gArghyamiyAt, tathA icchArUpo lobha icchAlobhaH - cakravartIndratvAdyabhilASAdiko nidAnavizeSastamasau nirjarApekSI na seveta, surarddhidarzanamohito bahmadattavannidAnaM na kuryAdityarthaH tathA cAgamaH - 'ihalogAsaMsappaoge 1 paralogAsaMsappaoge 2 jIviyAsaMsappayoge 3 maraNAsaMsappayoge 4 kAmabhogAsaMsappayoge 5 ityAdi, 'varNaH' saMyamo mokSo vA sa ca sUkSmo durjJeyatvAt, pAThAntaraM vA - 'dhuvavannamityAdi, dhruvaH - avyabhicArI sa cAsau varNazca dhruvavarNastaM saMprekSya dhruvAM vA zAzvatIM yazaHkIrti paryAlocya kAmecchAlobhavikSepaM kuryAditi // 23 // kiM ca - zAzvatA - yAvajjIvamaparikSayA Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAjavRttiH (zI0) // 295 // pratidinadAnAdvArthAstaistathAbhUtairvibhavaiH kazcinnimantrayet tatpratibudhyasva yathA zarIrArtha dhanaM mRgyate tadeva zarIramazAzva- vimo08 tamiti, tathA divyAM mAyAM na zraddadhIta, tadyathA-yadi kazciddevo mImAMsayA pratyanIkatayA vA bhaktyA vA'nyathA vA kautukAdinA nAnarddhidAnato nimantrayet, tAM ca tatkRtAM mAyAM na zraddadhIta, tathA budhyasva yathA devamAyaiSA, anyathA M uddezakA kuto'yamAkasmikaH puruSo durlabhametadravyaM prabhUtataramevaMbhUte kSetre kAle bhAve ca dadyAt, evaM dravyAdinirUpaNayA devamAyAM budhyasva iti, tathA devAGganA vA yadi divyaM rUpaM vidhAya prArthayet tAmapi budhyasveti, 'mAhaNe'tti sAdhuH 'sarvam' azeSa 'nUmati karma mAyAM vA tat tAM vA 'vidhUya' apanIya devAdimAyAM budhyasveti kriyA // 24 // kiM ca savvaTehiM amucchie, AukAlassa pArae / titikkhaM paramaM naccA, vimohannayaraM hiyaM // 25 // tibemi // vimokSAdhyayanamaSTamaM samAptam / uddeshH||8-8|| sarve ca te'rthAzca sarvArthAH-pazcaprakArAH kAmaguNAstatsampAdakA vA dravyanicayAstaisteSu vA amUJchitaH-anadhyupapannaH AyuHkAlasya yAvanmAnaM kAlamAyuH saMtiSThate asau AyuHkAlastasya pAram-AyuSkapudgalAnAM kSayo maraNaM tadgacchatIti pAragaH, yathoktavidhinA pAdapopagamanavyavasthitaH pravarddhamAnazubhAdhyavasAyaH svAyuHkAlAntagaH syAditi / tadevaM pAdapopagamanavidhiM parisamApayyopasaMhAradvAreNa trayANAmapi maraNAnAM kAlakSetrapuruSAvasthAzrayaNAttulyakakSatAM pazcArddhana darzayati // 295 // titikSA-parISahopasargApAditaduHkhavizeSasahanaM tatrayANAmapi parama-pradhAnamastIti 'jJAtvA' avadhAyeM 'vimohAnyataraM Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hita'miti vigato moho yeSu tAni vimohAni-bhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanAni teSAmanyataratkAlakSetrAdikamAzritya tulyaphalatvAddhitaM abhipretArthasAdhanAdato yathAzakti trayANAmanyatarattulyabalatvAdyathAvasaraM vidheyaM, iti adhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat, nayavicArAdikamanugataM vakSyamANaM ca draSTavyamiti vimokSAdhyayanasyASTamoddezakaH samAptaH / samApta ca vimokSAdhyayanamaSTamamiti // granthAnam // 1020 // Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athopadhAnazrutAkhyaM navamamadhyayanam upadhA09 zrIAcArAmavRttiH (zI0) uddezakaH1 // 296 // uktamadhyayanamaSTamaM, sAmprataM navamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayaneSvaSTasu yo'rtho'bhihitaH sa tIrthakRtA vIravarddhamAnasvAminA svata evAcIrNa ityetannavame'dhyayane pratipAdyate, anantarAdhyayanasambandhastvayam-ihAbhyudyatamaraNaM triprakAramabhihitaM, tatrAnyatarasminnapi vyavasthito'STAdhyayanArthavidhAyinamatighoraparISahopasargasahiSNumAviSkRtasanmArgAvatAraM tathA ghAtitaghAticatuSTayAvirbhUtAnantAtizayAprameyamahAviSayasvaparAvabhAsakakevalajJAnaM bhagavantaM zrIvarddhamAnasvAminaM samavasaraNasthaM sattvahitAya dharmadezanAM kurvANaM dhyAyedityetatpratipAdanArthamidamadhyayanamucyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakrame'rthAdhikArI dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdhyayanArthAdhikAro lezato'bhihitastameva niyuktikAraH spaSTataraM bibhaNiSurAha jo jaiyA titthayaro so taiyA appaNo ya titthammi / vaNNei tavokamma ohANasuyaMmi ajjhayaNe // 276 // | yo yadA tIrthakRdutpadyate sa tadA''tmIye tIrthe AcArArthapraNayanAvasAnAdhyayane svatapaHkarma vyAvarNayatItyayaM sarvatIrthakRtAM kalpaH, iha punarupadhAnazrutAkhyaM caramamadhyayanamabhUt ata upadhAnazrutamityuktamiti // kimekAkAraM kevalajJAnavatsarvatIrthakRtAM tapaHkarmotAnyathetyArekAvyudAsArthamAha // 296 // Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRISISAAROSATHIASAN . samvamiM tavokammaM niruvasaggaM tu vaNNiya jiNANaM / navaraM tu vaddhamANassa sovasaggaM muNeyavvaM // 277 // titthAyaro caunANI muramahio sijijhayanvaya dhuvammi / aNigRhiyabalavirio tavovihANaMmi ujjmh|| kiM puNa avasesehiM dukkhakkhayakAraNA suvihiehiM / hoi na ujjamiyavvaM sapacavAyaMmi mANusse ? // 279 // gAthAtrayamapyuttAnArtham // adhyayanArthAdhikAraM pratipAdyoddezArthAdhikAraM pratipAdayannAhacariyA rasijjA ya2 parIsahAya 3 AyakiyA(e)cigicchA 4 yAtavacaraNeNa'higAro cusudesesunaayvvo||280|| / caraNaM caryata iti vA caryA-zrIvIravarddhamAnasvAmino vihAraH, ayaM prathamoddezake'rthAdhikAraH 1, dvitIyodezake tvayama rthAdhikAraH, tadyathA-zayyA-vasatiH sA ca yAdRgbhagavata AsIt tAdRgvakSyate 2, tRtIye tvayamarthAdhikAraH-mArgAcyavananirjarArtha pariSoDhavyAH parIpahAH, upalakSaNArthatvAdupasagozcAnukUlapratikUlA varddhamAnasvAmino ye'bhUvan te'tra pratipAdyante 3, caturthe tvayamarthAdhikAraH, tadyathA-AtaGkite' kSutpIDAyAmAtakotpattau viziSTAbhigrahAvAppAhAreNa cikitsediti 4, tapazcaraNAdhikArastu caturvapyuddezakeSvanuyAyIti gaathaarthH|| nikSepastridhA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazca, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tUpadhAnazrutamiti dvipadaM nAma, tatropadhAnasya zrutasya ca yathAkrama nikSepaH kartavya iti nyAyAdupadhAnanikSepacikIrSayA''ha nAmaMThavaNuvahANaM dabve bhAve ya hoi nAyavvaM / emeva ya suttassavi nikkhavo caubviho hoi // 281 // nAmopadhAnaM sthApanopadhAnaM dravyopadhAnaM bhAvopadhAnaM ca, zrutasyApyevameva caturdA nikSepaH, tatra dravyazrutamanupayuktasya Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhA09 uddezakA zrIAcA- yat zrutaM dravyArthaM vA yat zrutaM kuprAvacanikazrutAni ceti dravyazrutam , bhAvazrutaM tvnggaannggprvissttshrutvissyopyogH|| rAGgavRttiH tatra sugamanAmasthApanAvyudAsena dravyAdyupadhAnapratipAdanAyAha(zI0) / damvuvahANaM sayaNe bhAvuvahANaM tavo carittassa / tamhA u nANadaMsaNatavacaraNehiM ihAhigayaM // 282 // upa-sAmIpyena dhIyate-vyavasthApyata ityupadhAnaM dravyabhUtamupadhAnaM dravyopadhAnaM, tatpunaH zayyAdau sukhazayanArtha shiro||297|| 'vaSTambhanavastu, 'bhAvopadhAna miti bhAvasyopadhAnaM bhAvopadhAnaM, tatpunarjJAnadarzanacAritrANi tapo vA savAhyAbhyantaraM, tena hi cAritrapariNatabhAvasyopaSTambhanaM kriyate, yata evaM tasmAt jJAnadarzanatapazcaraNairihAdhikRtamiti gAthArthaH // kiM punaH di kAraNaM cAritropaSTambhakatayA tapo bhAvopadhAnamucyate ityAha jaha khalu mailaM vatthaM sujjhai udagAiehiM davvehiM / evaM bhAvuvahANeNa sujjhae kammamaTThavihaM // 28 // 'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH yathaitattathA'nyadapi draSTavyamityarthaH, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, yathA malinaM vastramudakAdibhirdravyaiH zuddhimupayAti evaM jIvasyApi bhAvopadhAnabhUtena sabAhyAbhyantareNa tapasA aSTaprakAraM karma zuddhimupayAtIti // asya ca karmakSayahetostapasa upadhAnazrutatvenAtropAttasya 'tattvabhedaparyAyairvyAkhye tikRtvA paryAyadarzanAyAha-yadivA tapo'nuSThAnenApAditA avadhUnanAdayaH kApagamavizeSAH sambhavantItyatastAn darzayitumAhaodhUNaNa dhuNaNa nAsaNa viNAsaNaM jhavaNa khavaNa sohikrN|cheynn bheyaNa pheDaNa DahaNaM dhuvaNaM ca kammANaM // 284 // tatrAvadhUnanam-apUrvakaraNena karmagrantherbhedApAdanaM, tacca tapo'nyatarabhedasAmarthyAdbhavatItyeSA kriyA zeSeSvapyekAdaza ||297 // Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ supadeSvAyojyA, tathA 'dhUnanaM' bhinnagrantheranivarttikaraNena samyaktvAvasthAnaM, tathA 'nAzanaM' karmaprakRteH stibukasaGkrameNa prakRtyantaragamanaM, tathA 'vinAzanaM' zailezyavasthAyAM sAmastyena karmAbhAvApAdanaM, tathA dhyApanam - upazamazreNyAM karmAnudayalakSaNaM vidhyApanaM, tathA 'kSapaNam' apratyAkhyAnAdiprakrameNa kSapakazreNyAM mohAdyabhAvApAdanaM, tathA 'zuddhikara' mityanantAnubandhikSayaprakrameNa kSAyikasamyaktvApAdanaM, tathA 'chedanam' uttarottarazubhAdhyavasAyArohaNAtsthitihAsajananaM, tathA 'bhedanaM' bAdarasamparAyAvasthAyAM saJjavalana lobhasya khaNDazo vidhAnaM, tathA 'pheDaNa''nti apanayanaM catuHsthAnikAdInAmazubhaprakRtInAM rasatakhyAdisthAnApAdanaM, tathA 'dahanaM' kevalisamudghAtadhyAnAgninA vedanIyasya bhasmasAtkaraNaM, zeSasya ca dagdharajjutulyatvApAdanaM, tathA 'dhAvanaM' zubhAdhyavasAyAnmithyAtvapudgalAnAM samyaktvabhAvasaMjananamiti, etAzca karmmaNo'vasthAH prAyaza upazamazreNikSapakazreNi kevalisamudghAta zailezyavasthAprakaTanena prabhUtA AvirbhAvitA bhavantItyatastatprakaTanAya prakramyate, tatropazamazreNyAmAdAvevAnantAnubandhinAmupazamanA tAvatkathyate, ihAsaMyata samyagdRSTidezaviratapramattApramattAnAmanyataro'nyatarayoge varttamAna Arambhako bhavati, tatrApi darzana saptakame kenopazamayati, tadyathA-anantAnubandhinazcaturaH, uparitana lezyAtrike ca vizuddhe sAkAropayogyantaHkoTIkoTIsthitisatkarmmA parivarttamAnAH zubhaprakRtIreva banan pratisamayamazubhaprakRtInAmanubhAgamanantaguNahAnyA hrAsayan zubhAnAM cAnantaguNavRddhyA'nubhAgaM vyavasthApayan palyopamAsaGkhyeya bhAgahInamuttarottaraM sthitibandhaM kurvan karaNakAlAdapi pUrvamantarmuhUrtta vizudhyamAnaH karaNatrayaM vidhatte tacca pratyekamAntarmauhUrttikaM, tadyathA-yathApravRttakaraNamapUrvakaraNamanivRttikaraNaM ceti, caturyupa ++++ Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 298 // SOCCASIASMAX zAntAddhA, tatra yathApravRttakaraNe pratisamayamanantaguNavRddhyA vizuddhimanubhavati, na tatra sthitighAtarasaghAtaguNazreNIguNa upadhA09 saGkamANAmanyatamo'pi vidyate, tathA dvitIyamapUrvakaraNaM, kimukaM bhavati ?-apUrvAmapUrvI kriyAM gacchatItyapUrvakaraNaM, tatra ca prathamasamaya eva sthitighAtarasaghAtaguNazreNiguNasaGkamA anyazca sthitibandha ityete pazcApyadhikArA yogapadyena pUrvama uddezakaH1 pravRttAH pravartanta ityapUrvakaraNaM, tathA'nivRttikaraNamityanyo'nyaM nAtivartante pariNAmA asminnityanivRttikaraNaM, etaduktaM bhavati-prathamasamayapratipannAnAM tatkaraNamasumatAM sarveSAM tulyaH pariNAmaH, evaM dvitIyAdiSvapyAyojyaM, atrApi pU-| voktA eva sthitighAtAdayaH paJcApyadhikArA yugapatpravarttanta iti, tata ebhistribhirapi karaNairyathoktakramaNAnantAnubandhinaH kaSAyAnupazamayati, upazamanaM nAma yathA dhUlirudakena sikkA dughaNAdibhirhatA na vAyvAdibhiH prasarpaNAdivikArabhAgbhavati, evaM karmadhUlyapi vizuddhyudakAdrIkRtA anivRttikaraNakriyAhatA satyudayodIraNasaGkamanidhattanikAcanAkaraNAnAmayogyA bhavati, tatrApi prathamasamayopazAntaM karmadalikaM stokaM dvitIyAdiSu samayeSvasaGkhyeyaguNavRddhyopazamyamAnamantarmuhUrtena sarvamapyupazAntaM bhavati, evamekIyamatenAnantAnubandhinAmupazamo'bhihitaH, anye tvanantAnubandhinAM visaMyojanAmevAbhidadhati, tadyathA-kSAyopazamikasamyagdRSTayazcaturgatikA apyanantAnubandhinAM visaMyojakAH, tatra nArakA devA | aviratasamyagdRSTayastiyazco'viratadezaviratA manuSyA aviratadezaviratapramattApramattAH, ete sarve'pi yathAsambhavaM vizo|dhivivekena pariNatA anantAnubandhivisaMyojanArtha prAguktaM karaNatrayaM kurvanti, tatrApyanantAnubandhinAM sthitimapavarttaya- // 298 // napavartayan yAvatsalyopamAsaGkhyeyabhAgamAtrA tAvadvidhatte, tamapi palyopamAsaGkhyayabhAgaM badhyamAnAsu mohaprakRtiSu Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamasamaye loya linukasakatheta-tatra midhAtmakurvatasyAnta RSAUGARCANCY pratisamayaM saGkAmayati, tatrApi prathamasamaye stokaM dvitIyAdiSvasa-khyeyaguNaM evaM yAvaccaramasamaye sarvasaGkameNAvalikAgataM muktvA sarva saGkAmayati, AvalikAgatamapi stibukasaGkrameNa vedyamAnAsvaparaprakRtiSu saGkAmayati, evamanantAnubandhino visaMyojitA bhavanti / idAnIM darzanatrikopazamanA bhaNyate-tatra mithAtvasyopazamako mithyAdRSTirvedakasamyagdRSTi samyaktvasamyagmithyAtvayostu vedaka evopazamakaH, tatra mithyAtvasyopazamaM kurvastasyAntaraM kRtvA prathamasthitiM vipAkenAnubhUyopazAntamithyAtvaH sannupazamasamyagdRSTibhevatIti / sAmprataM vedakasamyagdRSTirupazamaNiM pratipadyamAno'nantAnubandhino visaMyojya saMyame vartamAno darzanatrikamupazamayatyanena vidhinA, tatra yathApravRttAdIni prAgvatrINi karaNAni kRtvA'ntarakaraNaM kurvan vedakasamyaktvasya prathamasthitimAntarmohUrtikI karoti, itarAM tvAvalikAmAtrAM, tataH kiJcinyUnamuharttamAtrAM sthiti khaNDayitvA badhyamAnAnAM prakRtInAM sthitibandhamAtreNa kAlena tatkarmadalikaM samyaktvaprathamasthitau prakSipannetyevamanayA prakriyayA samyaktvabandhAbhAvAdantaraM kriyamANaM kRtaM bhavati, mithyAtvasamyagmithyAtvaprathamasthitidalikamAvalikAmAtraparimANaM samyaktvaprathamasthitau stibukasaGkrameNa saGkramayati, tasyAmapi samyaktvaprathamasthitau kSINAyAM satyAmupazAntadarzanatriko bhavatIti / tadanantaraM cAritramohanIyamupazamayan pUrvavat karaNatrayaM karoti, navaraM yathApravRttakaraNamapramattaguNasthAna eva bhavati, dvitIyaM tvapUrvakaraNamaSTamameva guNasthAnakaM, tasya ca prathamasamaya eva sthitighAtarasaghAtaguNazreNiguNasaGkramApUrvasthitibandhA yaugapadyena paJcApyadhikArAH pravartante, tatrApUrvakaraNasakhyeyabhAge gate nidrAmacalayorbandhavyavacchedo bhavati, tato'pi bahuSu sthitikaNDakasahasreSu gateSu satsu parabhavikanAmnAM caramasamaye triMzato nAma Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 299 // prakRtInAM bandhavyavacchedaM vibhatte, tAzcemAH- devagatistadAnupUrvI paJcendriyajAtirvaikriyoMhAra kaizarIratadaGgopAGgAni taijarsakArmaNazerIre caturasrasaMsthAnaM varNagandharasaMsparzAgurulaighUpaghAta parAghatocchrAsaM prazasta vihAyo gatitra saMbAdaraparyAptekapratyekaisthirai zubha subhasusvarA deya nirmANatIrthakareMnAmAni ceti, tato'pUrvakaraNa caramasamaye hAsyaratibhayajugupsAnAM bandhavyavacchedaH, hAsyAdiSaTkasya tUdayavyavacchedazca sarvakarmmaNAmaprazasto ( NAM dezI ) pazamanAnidhattanikA canAkaraNAni ca vyavacchi dyante, tadevamasaMyatasamyagdRSTyAdiSvapUrvakaraNAnteSu sapta karmANyupazAntAni labhyante, tata UrdhvamanivRttikaraNaM, sa ca navamo guNaH, tatra vyavasthita ekaviMzatInAM mohaprakRtInAmantaraM kRtvA napuMsaka vedamupazamayati, tadanantaraM strIvedaM tato hAsyA disaptakaM (pa), punaH puMvedasya bandhodayavyavacchedaH, tata Urdhva samayonAvalikAdvayena puMvedopazamaH, tataH krodhadvayasya punaH savalanakrodhasyaivaM mAnatrikasya mAyAtrikasya ca tataH sajvalanalobhaM sUkSmakhaNDAni vidhatte, tatkaraNakAlacaramasamaye lobhadvayamupazamayati, evaM cAnivRttikaraNAnte saptaviMzatirupazAntA bhavati, tataH sUkSmakhaNDAnyanubhavan sUkSmasamparAyo bhavati, tadante jJAnAntarAyadazakadarzanAvaraNacatuSkayazaH kIrtyaccairgotrANAM bandhavyavacchedaH, tadevamaSTAviMzati| mohaprakRtyupazame satyupazAntavItarAgo bhavati, sa ca jaghanyata ekaM samayamutkRSTato'ntarmuhUrtta tatpratipAtazca bhavakSayeNAddhAkSayeNa vA syAt, sa ca yathA''rUDho bandhAdivyavacchedaM ca yathA kRtavAMstathaiva pratipatanvidhatte, kazcicca mithyAtvamapi gacchediti, yastu bhavakSayeNa pratipatati tasya prathamasamaya eva sarvakaraNAni pravarttante, ekabhava eva kazcid vAradvayamupazamaM vidadhyAditi / sAmprataM kSapakazreNirvyAvarNyate-asyAzca manuSya evASTavarSopari varttamAna Arambhako bhavati, sa ca upadhA0 9 uddezakaH 1 // 299 // Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamameva karaNatrayapUrvakamanantAnubandhino visaMyojayati, tataH karaNatrayapUrvakameva mithyAtvaM taccheSaM ca samyagamithyAtve prakSipan kSapayati, evaM samyagmithyAtvaM, navaraM taccheSaM samyaktve prakSipati, evaM samyaktvamapi taccaramasamaye ca vedakasamyagdRSTirbhavati, tata UrdhvaM kSAyikasamyagdRSTiriti etAzca saptApi karmmaprakRtIrasaMyata samyagdRSTyAdyapramattAntAH kSapayanti, baddhAyuSkazcAtraivAvatiSThate, zreNikavad, aparastu kaSAyASTakaM kSapayituM karaNatrayapUrvakamArabhate, tatra yathApravRttakaraNamapramattasyaiva, apUrvakaraNe tu sthitighAtAdikaM prAgvannidrAdvikasya devagatyAdInAM ca triMzatAM hAsyAdicatuSkasya (ca) yathAkramaM bandhavyavaccheda upazamazreNikrameNa vaktavyaH, anivRttikaraNe tu styAnArddhatrikasya narakatiryaggati tadAnupUrvye kendriyAdijAticatuSTayAtapodyotasthAvarasUkSmasAdhAraNAnAM SoDazaprakRtInAM kSayaH, tataH kaSAyASTakasyApi, anyeSAM tu mataM pUrvaM kaSAyASTakaM kSapyate, pazcAt SoDazeti, tato napuMsakavedaM, tadanantaraM hAsyAdiSaTkaM punaH puMvedaM, tataH strIvedaM, tataH krameNa krodhAdIn sajvalanAn kSapayati, lobhaM ca khaNDazaH kRtvA kSapayati, tatra bAdarakhaNDAni kSapayannanivRttibAdaraH sUkSmAni tu sUkSmasamparAya iti, tadante ca jJAnAvaraNIyAdInAM SoDazaprakRtInAM bandhavyavacchedaM vidhatte, tataH kSINamoho'ntarmuhUrtta sthitvA tadante dvicaramasamaye nidrAdvayaM kSapayati, antasamaye ca jJAnAntarAyadazakaM darzanAvaraNacatuSkaM ca kSapayitvA nirAvaraNajJAnadarzanasamantritaH kevalI bhavati, sa ca sAtAvedanIyamevaikaM vadhnAti yAvatsayoga iti, sa cAntarmuhUrtta dezonAM pUrvakoTiM vA yAvadbhavati, tato'sAvantarmuhUrttAvazeSamAyurjJAtvA vedanIyaM ca prabhUtataramatastayoH sthiti sAmyApAdanArthaM samudghAtametena krameNa karoti, tadyathA - audArikakAyayogI AlokAntAdUrdhvAdhaH zarIrapariNAhapramANaM prathamasamaye Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 300 // daNDaM karoti, punardvitIyasamaye tirazcInamAlokAntAtkAya pramANamevaudArika kArmmaNazarIrayogI kapATavatkapATaM vidhatte, tRtIyasamaye tvaparaditirazcInameva kArmmaNazarIrayogI mandhAnavanmanthAnaM karoti, anuzreNigamanAcca lokasya prAyazo bahu pUritaM bhavati, tatazcaturthasamaye kArmaNakAyayogenaiva mandhAntarAlavyApanAtsaha niSkuTairlokaH pUrito bhavati, punaranenaiva krameNa pazcAnupUrvyA samudghAtAvasthAM caturbhireva samayairupasaMharaMstadvyApAravAMstattadyogo bhavati, kevalaM SaSThasamaye manthAnamupasaMharannaudArikamizrayogI syAditi, tadevaM kevalI samudghAtaM saMhRtya pratyarpya ca phalakAdikaM tato yoganirodhaM vidhatte, tadyathA- pUrva manoyogaM bAdaraM niruNaddhi, punarvAgyogaM kAyayogaM ca vAdarameveti, punaranenaiva krameNa sUkSmamanoyogaM niruNaddhi, tataH sUkSmavAgyogaM niruNaddhi, tataH sUkSmakAyayogaM nirundhan sUkSmakriyamapratipAti tRtIyaM zukladhyAnabhedamArohati, tannirodhe ca vyuparatakriyamanivartti caturthI zukladhyAnamArohati, tadArUDhazcAyogikevalibhAvamupagataH sannantarmuhUrtta yAvatkAlama jaghanyotkRSTamAste, tatra cAsau yeSAM karmmaNAmudayo nAsti tAni sthitikSayeNa kSapayan vedyamAnAsu cAparamakRtiSu saGkrAmayan kSapayaMzca tAvadgato yAvaddicaramasamayaM tatra ca dvicaramasamaye devagati sahagatAH karmmaprakRtIH kSapayati, tAzcemA H- devagatistadAnupUrvI vaikriyAhArakazarIratadaGgopAGgacatuSTayametadbandhanasaGghAtAviti ca, tathA tatraivAparA imAH kSapayati, tadyathA - audArikataijasa kArmaNAni zarIrANi etadbandhanAni trINi saGghAtAMzca SaTU saMsthAnAni paTU saMhananAni audArikazarIrAGgopAGgaM varNagandharasasparzA manuSyAnupUrvyaguruladhUpaghAtaparAghAtocchrAsaprazastA prazasta vihAyogatayastathA'paryA - takapratyekasthirAsthirazubhAzubhasubhagAdurbhagasusvaraduHsvarAnAdeyAyazaH kIrttinirmANAni tathA nIcairgotramanyataradvedanIyamiti, upadhA0 9 uddezakaH 1 // 300 // Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caramasamaye tu manuSyagatipazcendriyajAtitrasavAdaraparyAptakasubhagAdeyayazaHkIrtitIrthakaratvAnyataravedanIyAyuSkoccairgotrANyetA dvAdaza tIrthakRt keSAMcinmatenAnupUrvIsahitAstrayodaza atIrthakRcca dvAdazaikAdaza vA kSapayati, azeSakarmakSayasamanantarameva cAsparzavadgatyA aikAntikAtyantikAnAbAdhalakSaNaM sukhamanubhavan siddhA(byAkhyaM lokAyamupaitItyayaM gaathaataatpryaarthH|| sAmpratamupasaMharastIrthakarAsevanataH prarocanatAM darzayitumAha evaM tu samaNucinnaM vIravareNaM mahANubhAvaNaM / jaM aNucarittu dhIrA sivamacalaM janti nivANaM // 284 // | 'evam' uktavidhinA bhAvopadhAnaM-jJAnAdi tapo vA vIravarddhamAnasvAminA svato'nuSThitamato'nyenApi mumukSuNaitadanuSTheyamiti gAthArthaH // samAptA brahmacaryAdhyayananiyuktiH // sAmprataM sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam ahAsuyaM vaissAmi jahA se samaNe bhagavaM uThAe / saMkhAe taMsi hemaMte ahuNo pavva ie rIitthA // 1 // No cevimeNa vattheNa pihissAmi taMsi hemaMte / se pArae AvakahAe, eyaM khu aNudhammiyaM tassa // 2 // cattAri sAhie mAse, bahave pANajAiyA Agamma / abhirujjha kAyaM vihariMsu, ArusiyA NaM tattha hiMsiMsu // 3 // saMvaccharaM sAhiyaM mAsaM jaM na rikkAsi vatthagaM bhagavaM / acelae tao cAi taM vosijja vatthamaNagAre // 4 // Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) / 301 // 8% ARRIVERSARANA AryasudharmasvAmI jambUsvAmine pRcchate kathayati, yathAzrutaM yathAsUtraM vA vadiSyAmi, tadyathA-sa zramaNo bhagavAn upadhA.9 vIravarddhamAnasvAmyutthAya-udyatavihAraM pratipadya sarvAlaGkAraM parityajya paJcamuSTikaM locaM vidhAyaikena devadUSyeNendrakSiptena yuktaH kRtasAmAyikapratijJa AvirbhUtamanaHparyAyajJAno'STaprakArakarmakSayArtha tIrthapravartanArtha cotthAya 'saMkhyAya'jJAtvA uddezakaH1 tasmin hemante mArgazIrSadazamyAM prAcInagAminyAM chAyAyAM pravrajyAgrahaNasamanantarameva 'rIyate sma' vijahAra, tathA ca kila kuNDagrAmAnmuhUrttazeSe divase kAragrAmamApa, tatra ca bhagavAnita Arabhya nAnAvidhAbhigrahopeto ghorAn parISahopasargAnadhisahamAno mahAsattvatayA mlecchAnapyupazamaM nayan dvAdaza varSANi sAdhikAni chadmastho maunavratI tapazcacAra, atra ca sAmAyikAropaNasamanantarameva surapatinA bhagavadupari devadUSyaM cikSipe, tat bhagavatA'pi niHsaGgAbhiprAyeNaiva dharmopakaraNamRte na dharmo'nuSThAtuM mumukSubhiraparaiH zakyata iti kAraNApekSayA madhyasthavRttinA tathaivAvadhAritaM, na punastasya tadupabhogecchA'stIti // etaddarzayitumAha-na caivAhamanena vastreNendraprakSiptenAtmAnaM pidhAsyAmi-sthagayiSyAmi tasmin hemante tadvA vastraM tvaktrANIkariSyAmi, lajjApracchAdanaM vA vidhAsyAmi, kiMbhUto'sAviti darzayati-'sa' bhagavAn pratijJAyAH parISahANAM saMsArasya vA pAraM gacchatIti pAragaH, kiyantaM kAlamiti darzayati-yAvatkathaM yAvajjIvamityarthaH, kimarthaM punarasau3 bibhattIti ceddarzayati-khuravadhAraNe sa ca bhinnakramaH, etadvastrAvajJAvadhAraNaM tasya bhagavato'nu-pazcAddhAmikamanudhArmikameveti, aparairapi tIrthakRdbhiH samAcIrNamityarthaH, tathA cAgamaH-"se bemi je ya aIyA je ya paDuppannA je ya Aga // 301 // messA arahaMtA bhagavanto je ya paccayanti je a panvaissanti savve te sovahI dhammo desiavvottikaTTha titthadhammayAe Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esA'Nudhammigatti egaM devadUsamAyAe pavvaiMsu vA pabvayaMti vA pavvaissanti va"tti, api ca-garIyastvAtsacelasya, dharmAsyAnyaistathAgataiH / ziSyasya pratyayAccaiva, vastraM dadhe na lajjayA ||1||"ityaadi // tathA bhagavataH pravrajato ye divyAH sugandhipaTavAsA AsaMstadgandhAkRSTAzca bhramarAdayaH samAgatya zarIramupatApayantIti, etaddarzayitumAha-caturaH samadhikAn mAsAn bahavaH prANijAtayo-bhramarAdikAH samAgatya Aruhya ca 'kAya' zarIraM 'vijahaH' kAye pravicAraM cakruH, tathA mAMsazoNitArthitayA''ruhya 'tatra' kAye 'Na'miti vAkyAlaGkAre, 'hiMsiMsu' itazcetazca vilumpanti smetyarthaH // kiyanmAnaM kAlaM taddevadUSyaM bhagavati sthitamityetaddarzayitumAha-tadindropAhitaM vastraM saMvatsaramekaM sAdhika mAsaM 'jaM Na rikAsi'tti yanna tyaktavAn bhagavAn tatsthitakalpa itikRtvA, tata UrdhvaM tadvastraparityAgI, vyutsRjya ca tadanagAro bhagavAnaceloDabhUditi, tacca suvarNavAlukAnadIpUrAhatakaNTakAvalagnaM dhigjAtinA gRhiitmiti|| kiM ca ada porisiM tiriyaM bhittiM cakkhamAsajja antaso jhAyai / aha cakkhubhIyA saMhiyA te hantA hantA bahave kaMdisu // 5 // sayaNehiM vitimissehiM ithio tattha se parinnAya / sAgAriyaM na sevei ya, se sayaM pavesiyA jhAi // 6 // je ke ime agAratthA mIsIbhAvaM pahAya se jhAI / puTThovi nAbhibhAsiMsu gacchai nAivattai aMjU Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) upadhA09 hA uddezakA ||7||nno sukarameyamegesiM nAbhibhAse ya abhivAyamANe / hayapuvve tattha daNDahiM lUsiyapuve appapuNNehiM // 8 // 'artha' Anantarye puruSapramANA pauruSI-AtmapramANA vIthI tAM gacchan dhyAyatIryAsamito gacchati, tadeva cAtra dhyAnaM yadIryAsamitasya gamanamiti bhAvaH, kiMbhUtAM tAM-tiryagbhitti-zakaTorddhivadAdau saGkaTAmagrato vistIrNAmityarthaH, kathaM dhyAyati', 'cakSurAsAdya' cakSurdattvA'ntaH-madhye dattAvadhAno bhUtveti, taM ca tathA rIyamANaM dRSTvA kadAcidavyaktavayasaH kumArAdaya upasargayeyuriti darzayati-'artha' Anantarye cakSuHzabdo'tra darzanaparyAyo, darzanAdeva bhItA darzanabhItAH |saMhitA-militAste bahavo DimbhAdayaH pAMsumuSTyAdibhirhatvA hatvA cakranduH, aparAMzca cukruzuH-pazyata yUyaM nagno muNDitaH, tathA ko'yaM kuto'yaM kimIyo vA ayamityevaM halabolaM ckruriti|| kiM ca-zayyata eSviti zayanAni-vasatayasteSu kutazcinnimittAbyatimizreSu gRhasthatIrthikaH, tatra vyavasthitaH san yadi strIbhiH prArthyate tatastAH zubhamArgArgalA iti jJAtvA jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA pariharan sAgArikaM-maithunaM na seveta, zUnyeSu ca bhAvamaithunaM na seveta,ityevaM sa bhagavAn svayam-AtmanA vairAgyamArgamAtmAnaM pravezya dharmadhyAnaM zukladhyAnaM vA dhyAyati // tathA-ye kecana ime'gAraM-gRhaM tatra tiSThantIti agArasthAH-gRhasthAstairmizrIbhAvamupagato'pi dravyato bhAvatazca taM mizrIbhAvaM prahAya-tyaktvA sa bhagavAn dharmadhyAnaM dhyAyati, tathA kutazcinnimittAdgRhasvaiH pRSTo'pRSTo vA na vakti, svakAryAya gacchatyeva, na tairukto mokSapathamativartate dhyAnaM vA, XAXANTXAU 302 // Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMja'tti RjuH RjoH saMyamasyAnuSThAnAt, nAgArjunIyAstu paThanti-'puDho va so apuTTho va No aNunAi pAvagaM bhagavaM| kaNThyam // kiM ca-naitadvakSyamANamuktaM vA ekeSAm-anyeSAM sukarameva, nAnyaiH prAkRtapuruSaiH kartumalaM, kiM tattena kRtamiti darzayati-abhivAdayato nAbhibhASate, nApyanabhivAdayanyaH kupyati, nApi pratikUlopasagairanyathAbhAvaM yAtIti darzayati -daNDataparvaH 'tatra' anAryadezAdau paryaTana tathA 'lUSitapUrvo' hiMsitapUrvaH kezaluzcanAdibhirapuNyaiH-anAryaiH paapaacaarairiti|| pharusAiM duttitikkhAi aiacca muNI parakkamamANe / AghAyanadRgIyAI daNDajuddhAI muTrijuddhAiM // 9 // gaDhie mihukahAsu samayaMmi nAyasue visoge adakkhu / eyAi se urAlAiM gacchai nAyaputte asaraNayAe // 10 // avi sAhie duve vAse sIodaM abhucA nikkhante / egattagae pihiyacce se ahinnAyadaMsaNe sante // 11 // 'paruSANi' karkazAni vAgduSTAni tAni cAparairduHkhena titikSyanta iti dustitikSANi tAnyatigatya-avigaNayya 'muniH' bhagavAn viditajagatsvabhAvaH parAkramamANaH samyaktitikSate, tathA AkhyAtAni ca tAni nRtyagItAni ca AkhyAtanRtyagItAni tAni udisya na kautukaM vidadhAti,nApi daNDayuddhamuSTiyuddhAnyAkarNya vismayotphullalocana upitaromakUpo bhavati, tathA 'pra Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhA09 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezakA // 303 // RECENARRORA thitaH' avabaddho 'mithaH' anyo'nyaM 'kathAsu' svairakathAsu samaye vA kazcidavabaddhastaM strIdvayaM vA parasya kathAyAM gRddhamapekSya tasminavasare 'jJAtaputro' bhagavAn vizoko vigataharSazca tAnmithaHkathA'vabaddhAn madhyastho'drAkSIt , etAnyanyAni cAnukUlapratikUlAni parIpahopasargarUpANyurAlAni duSpradhRSyANi duHkhAnyasmaran 'gacchati' saMyamAnuSThAne parAkramate, jJAtA:-kSatriyAsteSAM putraH-apatyaM jJAtaputraH-vIravarddhamAnasvAmI sa bhagavAnnaitaduHkhasmaraNAya gacchati-parAkramata iti sambandhaH, yadivA zaraNaMgRhaM nAtra zaraNamastItyazaraNaH-saMyamastasmai azaraNAya parAkramata iti, tathAhi-kimatra citraM yadbhagavAnaparimitabalaparAkramaH pratijJAmandaramArUDhaH parAkramate iti?, sa bhagavAnapravrajito'pi prAsukAhArAnuvAsIt , zrUyate ca kila paJcatvamupagate mAtApitari samAptapratijJo'bhUt, tataH pravivrajiSuH jJAtibhirabhihito, yathA-bhagavan ! mA kRthAH kSate kSArAvasecanamityevamabhihitena bhagavatA'vadhinA vyajJAyi, yathA-mayyasminnavasare pravrajati sati bahavo naSTacittA vigatAsavazca syurityavadhArya tAnuvAca-kiyantaM kAlaM punaratra mayA sthAtavyamiti?, te UcuH-saMvatsaradvayenAsmAkaM zokApagamo bhAvIti, bhaTTArako'pyomityuvAca, kiM tvAhArAdikaM mayA svecchayA kArya, necchAvighAtAya bhavadbhirupasthAtavyaM, tairapi yathAkathaJcidayaM! tiSThatvitimatvA taiH sarvaistathaiva pratipede // tato bhagavAMstadvacanamanuvAtmIyaM ca niSkramaNAvasaramavagamya saMsArAsAratAM vijJAya tIrthapravartanAyodyata iti darzayitumAha-api sAdhike dve varSe zItodakamabhuktvA-anabhyavahatyApItvetyarthaH, aparA api pAdadhAvanAdikAH kriyAH prAsukenaiva prakRtya tato niSkrAnto, yathA ca prANAtipAtaM parihRtavAn evaM zeSavratAnyapi pAlitavAniti, tathA 'ekatva'miti tata ekatvabhAvanAbhAvitAntaHkaraNaH pihitA-sthagitA'rcA-krodhajvAlA yena sa tathA, // 303 // Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadivA pihitAoM-guptatanuH sa bhagavAn chadmasthakAle'bhijJAtadarzanaH-samyaktvabhAvanayA bhAvitaH zAntaH indriyanoindriyaiH // sa evaMbhUto bhagavAn gRhavAse'pi sAvadyArambhatyAgI, kiM punaH pravrajyAyAmiti darzayitumAha puDhaviM ca AukAyaM ca teukAyaM ca vAukAyaM ca / paNagAiM bIyahariyAI tasakAyaM ca savvaso naccA // 12 // eyAiM santi paDilehe, cittamantAi se abhinnAya / parivajjiya viharitthA iya saGkAya se mahAvIre // 13 // adu thAvarA ya tasattAe, tasA ya thAvaratAe / aduvA savvajoNiyA sattA kammuNA kappiyA puDho bAlA // 14 // bhagavaM ca evamannesiM sovahie hu luppaI bAle / kammaM ca savvaso naccA taM paDiyAikkhe pAvagaM bhagavaM // 15 // duvihaM samicca mehAvI kiriyamakkhAyaNelisaM nANI / AyANaso yamaivAyasoyaM jogaM ca savvaso NaccA // 16 // zlokadvayasyApyayamarthaH-etAni pRthivyAdIni cittamantyabhijJAya tadArambhaM parivartya viharati sma, kriyAkArakasambandhaH, tatra pRthivI sUkSmabAdarabhedena dvidhA, sUkSmA sarvagA, bAdarA'pi zlakSNakaThinabhedena dvidhaiva, tatra zlakSNA zuklAdipaJcavarNA, Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 304 // kaThinA tu pRthvIzarkarAvAlukAdi patriMzadbhedA zastraparijJAnusAreNa draSTavyA, apkAyo'pi sUkSmabAdarabhedAdvidhA, tatra sUkSmaH pUrvavadvAdarastu zuddhodakAdibhedena paJcadhA, tejaHkAyo'pi pUrvavat navaraM bAdaro'GgArAdi paJcadhA, vAyurapi tathaitra, | navaraM bAdara utkalikAdibhedena paJcadhA, vanaspatirapi sUkSmabAdarabhedena dvidhA, tatra sUkSmaH sarvago bAdaro'pyagramUlaskandha| parvabIja sammUrchana bhedAtsAmAnyataH SoDhA, punardvidhA - pratyekaH sAdhAraNazca tatra pratyeko vRkSagucchAdibhedAdvAdazadhA, sAdhAraNastvanekavidha iti, sa evaM bhedabhinno'pi vanaspatiH sUkSmasya sarvagatatvAdatIndriyatvAcca tadvyudAsena bAdaro bhedatvena saMgRhItaH, tadyathA-panakagrahaNena bIjAGkurabhAvarahitasya panakAderulyAdivizeSApannasya grahaNaM, bIjagrahaNena tvagrabIjAderupAdAnaM, haritazabdena zeSasyetyetAni pRthivyAdIni bhUtAni 'santi' vidyanta ityevaM pratyupekSya tathA 'cittavanti' sacetanA - nyabhidhAya - jJAtvA 'iti' etatsaGkhyAya - avagamya sa bhagavAnmahAvIrastadArambhaM parivarjya vihRtavAniti // pRthivIkAyAdInAM jantUnAM trasasthAvaratvena bhedamupadarzya sAmpratameSAM parasparato'nugamanamapyastItyetaddarzayitumAha - 'atha' Anantarye 'sthAvarAH pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH te 'trasatayA' dvIndriyAditayA 'vipariNamante' karmmavazAd gacchanti, cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, tathA 'trasajIvAzca' kRmyAdayaH 'sthAvaratayA' pRthivyAditvena karmmanighnAH samutpadyante, tathA cAnyatrApyuktam- " "ayaNNaM bhante ! jIve puDhavikAiyattAe jAva tasakAiyattAe uvavaNNapubve ?, hantA goamA ! asaI aduvANaMtakhutto jAva uvavaNNapubve"tti, athavA sarvA yonayaH - utpattisthAnAni yeSAM sattvAnAM te sarvayonikAH 1 ayaM bhadanta ! jIvaH pRthvIkAyikatayA yAvat trasakAyikatayotpannapUrvaH ?, hanta gautama / asakRt anantakRtvo yAvadutpannapUrvaH upadhA0 9 uddezakaH 1 // 304 // Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asI vIravarddhamAnata vidyate / vijimmaNamaraNAbAhA bhavya sattvAH sarvagatibhAjaH, te ca 'bAlA'rAgadveSAkalitAH svakRtena karmaNA pRthaktayA sarvayonibhAktvena ca 'kalpitAH' vyavasthitA iti, tathA coktam-"Natthi kira so paeso loe vAlaggakoDimitto'vi / jammaNamaraNAbAhA aNegaso jattha Navi pttaa||1||" api ca-"raGgabhUmine sA kAcicchuddhA jagati vidyate / vicitraiH karmanepathyairyatra sattvaina nATitam // 2 // " ityAdi / kiM ca-bhagavAMzca-aso vIravaddhamAnasvAmyevamamanyata-jJAtavAn saha upadhinA vartata iti sopadhikA-dravyabhAvopadhiyuktaH, duravadhAraNe, lupyata eva-karmaNA klezamanubhavatyeva 'ajJo' bAla iti, yadivA hurhetau ya-12 smAtsopadhikaH karmaNA lupyate bAlastasmAtkamme ca sarvazo jJAtvA tatkarma pratyAkhyAtavAMstadupAdAnaM ca pApakamanuSThAna bhagavAn varddhamAnasvAmIti // kiM ca-dve vidhe-prakArAvasyeti dvividhaM, kiM tat?-karma, tacceryApratyayaM sAmparAyikaM ca, tavividhamapi 'sametya' jJAtvA 'medhAvI' sarvabhAvajJaH, 'kriyAM' saMyamAnuSThAnarUpAM karmocchetrImanIdRzIm-ananyasadRzImAkhyAtavAn, kiMbhUto?-jJAnI, kevalajJAnavAnityarthaH, kiM cAparamAkhyAtavAniti darzayati-AdIyate karmAneneti AdAnaM-duSpraNihitamindriyamAdAnaM ca tat srotazcAdAnasrotastat jJAtvA tathA'tipAtasrotazca upalakSaNArthatvAdasya mRSAvAdAdikamapi jJAtvA tathA 'yogaM ca' manovAkkAyalakSaNaM duSpraNihitaM 'sarvazaH' sarvaiH prakAraiH karmabandhAyeti jJAtvA kriyAM saMyamalakSaNAmAkhyAtavAniti sambandhaH // kiM ca aibattiyaM aNAuhi sayamannesiM akrnnyaae| jassithio parinnAyA savvakammAvahA1 nAsti kila sa pradezo loke vAlAprakoTImAtro'pi / janmamaraNAbAdhA bhanekazo yatra naiva prAptAH // 1 // Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhA09 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezakaH1 // 305 // use adakkhu // 17 // ahAkaDaM na se seve savvaso kamma adakkha / jaM kiMci pAvagaM bhagavaM taM akuvvaM viyarDa bhuJjitthA // 18 // No sevai ya paravatthaM parapAevI se na bhuJjitthA / parivajiyANa umANaM gacchai saMkhaDiM asaraNayAe // 19 // mAyaNNe asaNapANassa nANugiddhe rasesu apaDinne / achipi no pamajijA novi ya kaMDrayae muNI gAyaM // 20 // AkuTTiH-hiMsA nAkuTTiranAkuTirahiMsetyarthaH, kiMbhUtAm ?-atikrAntA pAtakAdatipAtikA-nirdoSA tAmAzritya, svato'nyeSAM cAkaraNatayA-avyApAratayA pravRtta iti, tathA yasya striyaH svarUpatastadvipAkatazca .parijJAtA bhavanti, sarva kavihantIti sarvakarmAvahAH-sarvapApopAdAnabhUtAH sa evAdrAkSIt-sa eva yathAvasthitaM saMsArasvabhAvaM jJAtavAniti, etaduktaM bhavati-strIsvabhAvaparijJAnena tatparihAreNa ca sa bhagavAn paramArthadaryabhUditi // mUlaguNAnAkhyAyottaraguNa(NAn pracikaTayiSurAha-'yathA' yena prakAreNa pRSTvA vA'pRSTvA vA kRtaM yathAkRtam-AdhAkAdi nAsau sevate, kimiti ? -yataH 'sarvazaH' sarvaiH prakAraistadAsevanena karmaNA'STaprakAreNa bandhamadrAkSIt-dRSTavAn , anyadapyevaMjAtIyakaM na sevata iti darzayati-yatkizcitsApakaM-pApopAdAnakAraNaM tadbhagavAnakurvan 'vikaTaM' prAsukamabhuGka-upabhuktavAn / kiM ca-no se 305 // Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vate ca-nopabhute ca paravastraM-pradhAnaM vastraM parasya vA vastraM paravastraM nAsevate, tathA parapAtre'pyasau na bhuGkte, tathA pariva ApamAnam-avagaNayya gacchati asAvAhArAya saGkhaNDyante prANino'syAmiti saGkaNDistAmAhArapAkasthAnabhUtAmazaraNAya zaraNamanAlambamAno'dInamanaskaH kasa itikRtvA parIpahavijayArthaM gacchatIti // kiM ca-AhArasya mAtrAM jAnAtIti mAtrAjJaH, kasya ?-azyata ityazanaM-zAlyodanAdi pIyata iti pAnaM-drAkSApAnakAdiH tasya ca, tathA nAnugRddho 'raseSu' vikRtiSu, bhagavato hi gRhasthabhAve'pi raseSu gRddhirnAsIt, kiM punaH pravajitasyeti?, tathA raseSveva grahaNaM pratyapratijJo, yathA-mayA'dya siMhakesarA modakA eva grAhyA ityevaMrUpapratijJArahito'nyatra tu kulmASAdau sapratijJa eva, tathA'kSyapi rajaHkaNukAdyapanayanAya no pramArjayennApi ca gAtraM munirasau kaNDUyate-kASThAdinA gAtrasya kaNDUvyapanodaM na vidhatta iti / kiM ca appaM tiriyaM pehAe appi piTuo pehAe / appaM buie'paDibhANI paMthapehi care jayamANe // 21 // sisiraMsi addhapaDivanne taM vosija vatthamaNagAre / pasArittu bAhuM parakkame no avalambiyANa kaMdhami // 22 // esa vihI aNukkanto mAhaNeNa maImayA / bahusoapaDinneNa bhagavayA evaM riyati ||23||ttibemi ||updhaanshrutaadhyynodeshH1||9-1|| Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 306 // alpazabdo'bhAve varttate, alpaM tiryak tirazcInaM gacchan prekSate, tathA'lpaM pRSThataH sthitvotprekSate, tathA mArgAdi kenacitpRSTaH sannapratibhASI sannalpaM brUte, maunena gacchatyeva kevalamiti darzayati- pathiprekSI 'carad' gacchedyatamAnaH prANiviSaye | yalavAniti // kiM ca-adhvapratipanne zizire sati taddevadRSyaM vastraM vyutsRjyAnagAro bhagavAn prasArya bAhU parAkramate, na tu punaH zItArditaH san saGkocayati, nApi skandhe'valambya tiSThatIti // sAmpratamupasajihIrSurAha - eSa caryAvidhi - ranantarokto'nukrAntaH - anucIrNaH 'mAhaNeNa 'ti zrIvarddhamAnasvAminA ' matimatA' viditavedyena 'bahuzaH' anekaprakArama pratijJena-anidAnena 'bhagavatA' aizvaryAdiguNopetena, 'evam' anena pathA bhagavadanucIrNanAnye mumukSavo'zeSakarmakSayAya sAdhavo 'rIyante' gacchantIti / itiradhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavad, upadhAnazrutAdhyayanasya prathamoddezaka iti // uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarodeza ke bhagavatazcaryA'bhihitA, tatra cAvazyaM kayAcicchayyayA vasatyA bhAvyamatastatpratipAdanAyAyamuddezakaH prakramyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyodezakasyAdi sUtram -- cariyAsaNAI sijAo egaiyAo jAo buiyAo / Aikkha tAI sayaNAsaNAI jAI sevitthA se mahAvIre // 1 // AvesaNasabhApavAsu paNiyasAlAsu egayA vAso / aduvA paliyaThANesu palAlapuJjesu egayA vAso // 2 // AgantAre ArA upadhA0 9 uddezakaH 1 // 306 // Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgAre taha ya nagare va egayA vaaso| susANe suNNagAre vA rukkhamUle va egayA vAso // 3 // eehiM muNI sayaNehiM samaNe Asi paterasavAse / rAiM divaMpi jayamANe a pamatte samAhie jhAi // 4 // caryAyAmavazyaMbhAvitayA yAni zayyAsanAnyabhihitAni sAmarthyAyAtAni tAni zayanAsanAni-zayyAphala kAdInyAcakSva sudharmasvAmI jambUnAmnA'bhihito yAni sevitavAn mahAvIro-varddhamAnasvAmIti, ayaM ca zlokazcirantanaTIkAkAreNa na vyAkhyAtaH, tatra kiM sugamatvAdutAbhAvAt , sUtrapustakeSu tu dRzyate, tadabhiprAyaM ca vayaM na vidma iti // praznaprativacanamAha-bhagavato hyAhArAbhigrahavat pratimAvyatirekeNa prAyazo na zayyA'bhigraha AsIt, navaraM yatraiva caramapauruSI bhavati tatraivAnujJApya sthitavAn , taddarzayati-A-samantAdvizanti yatra tadAvezanaM-zUnyagRhaM sabhA nAma grAmanagarAdInAM hai tadvAsilokAsthAyikArthamAgantukazayanArtha ca kuDyAdyAkRtiH kriyate, 'prapA' udakadAnasthAnam AvezanaM ca sabhA ca prapA ca AvezanasabhAprapAstAsu, tathA 'paNyazAlAsu' ApaNeSu 'ekadA' kadAcidvAso bhagavato'thavA 'paliya'nti karma tasya | sthAnaM karmasthAnaM-ayaskAravarddhakikuDyAdikaM, tathA palAlapuJjeSu maJcopari vyavasthiteSvadho, na punasteSveva, jhuSiratvA diti // kiM ca-prasaGgAyAtA Agatya vA yatra tiSThanti tadAgantAraM tatpunAmAnnagarAdvA bahiH sthAnaM tatra, tathA ArAnA. sa. 524 me'gAraM-gRhamArAmAgAraM tatra vA tathA nagare vA ekadA vAsaH, tathA zmazAne zUnyAgAre vA, AvezanazUnyAgArayorbhedaH Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AcA rAGgavRttiH (zI0) // 307 // sakuDyAkujyakRto, vRkSamUle vA ekadA vAsa iti // kiM ca- 'eteSu' pUrvokteSu 'zayaneSu' vasatiSu sa 'muniH' jagatrayavettA RtubaddheSu varSAsu vA 'zramaNaH' tapasyudyuktaH samanA vA''sIt nizcalamanA ityarthaH kiyantaM kAlaM yAvaditi darzayati'patelasavAse'tti prakarSeNa trayodazaM varSa yAvatsamastAM rAtriM dinamapi yatamAnaH saMyamAnuSThAna udyuktavAn tathA'pramatto-nidrAdipramAdarahitaH 'samAhitamanAH' visrotasikArahito dharmmadhyAnaM zukladhyAnaM vA dhyAyatIti // kiM ca Niddapi nopagAmAe, sevai bhagavaM uTThAe / jaggAvai ya appANaM isiM sAI ya apaDine // 5 // saMbujjhamANe puNaravi AsiMsu bhagavaM uTTAe / nikkhamma egayA rAo bahi cakamiyA muhuttAgaM // 6 // sayaNehiM tatthuvasaggA bhImA AsI aNegarUvA ya / saMsappA ya je pANA aduvA z2e pakkhiNo uvacaranti // 7 // adu kucarA uvacaranti gAmarakkhA ya sattihatthA ya / adu gAmiyA uvasaggA itthI egaiyA purisA ya // 8 // nidrA mapyasAvaparapramAdarahito na prakAmataH sevate, tathA ca kila bhagavato dvAdazasu saMvatsareSu madhye'sthikaprAme vyantaropasargAnte kAyotsargavyavasthitasyaivAntarmuhUrtta yAvatsvapradarzanAdhyAsinaH sakRnnidrApramAda AsIt, tato'pi cotthAyAtmAnaM 'jAgarayati' kuzalAnuSThAne pravarttayati, yatrApISacchayyA''sIt tatrApyapratijJaH - pratijJArahito, na ta - upadhA0 9 uddezakaH2 // 307 // Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trApi svApAbhyupagamapUrvakaM zayita ityarthaH // kiM ca-sa muniniMdrApramAdAd vyutthitacittaH 'saMbudhyamAnaH' saMsArapAtAyAyaM pramAda ityevamavagacchan punaraNamatto bhagavAn saMyamotthAnenotthAya yadi tatrAntarvyavasthitasya kutazcinnidrApramAdaH syAt tatastasmAnniSkramyaikadA zItakAlarAtrAdau bahizcaGgamya muhUrttamAtraM nidrApramAdApanayanArtha dhyAne sthitavAniti // kiM ca-zayyate-sthIyate utkuTukAsanAdibhiryeSviti zayanAni-AzrayasthAnAni teSu tairvA tasya bhagavata upasargA 'bhImA' bhayAnakA Asan anekarUpAzca zItoSNAdirUpatayA'nukUlapratikUlarUpatayA vA, tathA saMsarpantIti saMsarpakA:-zUnyagRhAdAvahinakulAdayo ye prANinaH 'upacaranti'upa-sAmIpyena mAMsAdikamaznanti athavA zmazAnAdau pakSiNo gRdhrAdaya upacarantIti varttate // kiM ca-'atha' anantaraM kutsitaM carantIti kucarAH-caurapAradArikAdayaste ca kacicchUnyagRhAdau 'upacaranti' upasargayanti, tathA grAmarakSAdayazca trikacatvarAdivyavasthitaM zaktikuntAdihastA upacarantIti, atha 'grAmikA' grAmadharmAzritA upasargA ekAkinaH syuH, tathAhi-kAcitstrI rUpadarzanAdhyupapannA upasargayet puruSo veti // kiM ca ihaloiyAiM paraloiyAiM bhImAiM aNegarUvAI / avi subbhi dubbhigandhAiM sadAI aNegarUvAiM // 9 // ahiyAsae sayA samie phAsAiM virUvarUvAiM / araiM raiM abhibhUya rIyai mAhaNe abahuvAI // 10 // sa jaNehiM tattha pucchisu egacarAvi egayA rAo / avvAhie kasAitthA pehamANe samAhiM apaDinne // 11 // ayamaMtaraMsi Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) upadhA09 uddezakAra // 308 // ko ittha? ahamaMsitti bhikkhu Aha1 / ayamuttame se dhamme tusiNIe kasAie jhaai||12|| ihaloke bhavA aihalaukikAH-manuSyakRtAH ke te?-'sparzAH' duHkhavizeSA divyAstairazcAzca pAralaukikAstAnupasargApAditAn duHkhavizeSAnadhyAsayati-adhisahate, yadivA ihaiva janmani ye duHkhayanti daNDaprahArAdayaH pratikUlopasargAsta aihalau| kikAH, tadviparyastAstu pAralaukikAH, 'bhImA' bhayAnakA 'anekarUpAH' nAnAprakArAH, tAneva darzayati-api surabhigandhAH-mrakcandanAdayo durgandhAH-kuthitakaDevarAdayaH, tathA zabdAzcAnekarUpA vINAveNumRdaGgAdijanitAH, tathA kamelakarasitAdyutthApitAstAMzcAvikRtamanA 'adhyAsayati' adhisahate, 'sadA' sarvakAlaM samyagitaH samitaH-paJcabhiH samitibhiryuktaH, tathA sparzAna-duHkhavizeSAnaratiM saMyame rati copabhogAbhiSvaGge'bhibhUya-tiraskRtya 'rIyate' saMyamAnuSThAne vrajati, 'mAhaNe'tti pUrvavad 'avahuvAdI' abahubhASI, ekadvivyAkaraNaM kvacinnimitte kRtavAniti bhAvaH // 'sa' bhagavAnarddhatrayodaza pakSAdhikAH samA ekAkI vicaran tatra zUnyagRhAdau vyavasthitaH san 'janaiH' lokaiH pRSTaH, tadyathA-ko bhavAn ? kimatra sthitaH? kutastyo vetyevaM pRSTo'pi tUSNIMbhAvamabhajat, tathopapatyAdyA apyekacarA-ekAkina ekadA-kadAcidrAtrAvahi vA papracchuH, avyAhRte ca bhagavatA kaSAyitAH tato jJAnAvRtadRSTayo daNDamuSTyAditADanato'nAryatvamAcaranti, bhagavAMstu tatsamAdhi prekSamANo dharmadhyAnopagatacittaH san samyaktitikSate, kiMbhUtaH?-'apratijJo' nAsya vairaniryAtanapratijJA vidyata ityprtijnyH||kthN te papracchuriti darzayitumAha-ayamantaH-madhye ko'tra vyavasthitaH, evaM saGketAgatA duzcAriNaH pRcchanti karmakarAdayo vA, tatra nityavAsino duSpaNihitamAnasAH pRcchanti, tatra caivaM pRcchatAmeSAM bhagavA // 3 08 // Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAha-esa vihI ityAdyanantaroddezaka vanneyamiti / itibravImItizabdau pUrvavad / upadhyAnazrutasya dvitIyodezakaH parisamApta iti // ukta dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantaroddezake bhagavataH zayyAH pratipA ditAH, tAsu ca vyavasthitena ye yathopasargAH parIpahAzca soDhAstatpratipAdanArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyA|syoddezakasyAdisUtram -- aria sIyaphAya teuphAse ya daMsamasage ya / ahiyAsae sayA samie phAsAI virUvarUvAI // 1 // aha duccaralADhamacArI vajjabhUmiM ca subbhabhUmiM ca / paMtaM sijaM seviMsu AsaNagANi ceva paMtANi // 2 // lADhehiM tassuvasaggA bahave jANavayA lUsiMsu / aha lUhadesie bhatte kukkurA tattha hiMsiMsu nivasu // 3 // appe jaNe nivArei lasaNae suNae dasamANe / chucchukAriMti AhaMsu samaNaM kukkurA dasaMtutti // 4 // tRNAnAM - kuzAdInAM sparzAstRNasparzAH tathA zItasparzAH tathA tejaHsparzA - uSNasparzAzcAtApanAdikAle Asan yadivA gacchataH kila bhagavatastejaHkAya evAsIt, tathA daMzamazakAdayazca, etAn tRNasparzAdIn 'virUparUpAn' nAnAbhUtAn Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) | // 31 // bhagavAnadhyAsayati, samyagitaH-samyagbhAvaM gataH samitibhiH samito veti // kiM ca-'artha' Anantarye duHkhena caryate'- upadhA09 sminniti duzcaraH sa cAsau lADhazca-janapadavizeSo duzcaralADhastaM cIrNavAn-vihRtavAn , sa ca dvirUpo-vajrabhUmiH zubhrabhU uddezakA mizca, taM dvirUpamapi vihRtavAn , tatra ca prAntAM 'zayyAM' vasati zUnyagRhAdikAmanekopadravopadrutA sevitavAn , tathA prAntAni cAsanAni-pAMzUtkarazarkarAloSTAdyupacitAni ca kASThAni ca durghaTitAnyAsevitavAniti // kiM ca-lADhA nAma janapadavizeSAsteSu ca dvirUpeSvapi lADheSu 'tasya' bhagavato bahava upasargAH prAyazaH pratikUlA AkrozazvabhakSaNAdaya Asan , tAneva darzayati-janapade bhavA jAnapadA-anAryA''cAriNo lokAH te bhagavantaM lUSitavanto-dantabhakSaNolmukadaNDaprahArAdibhirjihiMsuH, adhazabdo'pizabdArthe, sa caivaM draSTavyaH, bhaktamapi tatra 'rUkSadezya' rUkSakalpamantaprAntamitiyAvat, te |cAnAryatayA prakRtikodhanAH karpAsAdyabhAvatvAcca tRNaprAvaraNAH santo bhagavati virUpamAcaranti, tathA tatra 'kurkurAH' zvAnaste ca jihiMsuH, upari ca nipeturiti // kiM ca-'alpaH' stokaH sa jano yadi paraM sahasrANAmeko yadivA nAstyevAsAviti yastAn zuno lUSakAn dazato 'nivArayati' niSedhayati, api tu daNDaprahArAdibhirbhagavantaM hatvA toraNAya sItkurvanti, kathaM nAmainaM zramaNaM kurkurAH zvAno dazantu-bhakSayantu ?, tatra caivaMvidhe janapade bhagavAn SaNmAsAvadhi kAlaM || sthitavAniti // kiM ca // 31 // elikkhae jaNA bhujo bahave vajabhUmi phrusaasii| laTuiM gahAya nAliyaM samaNA tattha ya Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stUSNIbhAvameva bhajate, kvacidbahutaradoSApanayanAya jalpatyapi, kathamiti darzayati-ahaM bhikSurasmIti, evamukta yadi tedA'vadhArayanti tatastiSThatyeva, athAbhipretArthavyAghAtAt kaSAyitA mohAndhAH sAmpratekSitayaivaM brUyuH, yathA-tUrNamasmA sthAnAnnirgaccha, tato bhagavAnaciyattAvagraha itikRtvA nirgacchatyeva, yadivA na nirgacchatyeva bhagavAn kiMtu so'yamuttamaH pradhAno dharma AcAra itikRtvA sa kapAyite'pi tasmin gRhasthe tUSNIbhAvavyavasthito yadbhaviSyattayA dhyAyatyeva-na dhyAnAracyavate // kiMca jaMsippege paveyanti sisire mArue pavAyante / taMsippege aNagArA himavAe nivAyamesanti // 13 // saMghADIo pavesissAmo ehA ya samAdahamANA / pihiyA va sakkhAmo aidukkhe himagasaMphAsA // 14 // taMsi bhagavaM apaDinne ahe vigaDe ahIyAsae / davie nikkhamma egayA rAo ThAie bhagavaM samiyAe // 15 // esa vihI aNukkanto mAhaNeNa maImayA / bahuso apaDiNNeNa bhagavayA evaM rIyanti // 16 // ttibemi // navamasya dvitIya uddezakaH 9-2 // yasmin zizirAdAvapyeke tvaktrANAbhAvatayA 'pravepante' dantavINAdisamanvitAH kampante, yadivA 'pravedayanti' Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | upadhA09 zrIAcArAvRttiH (zI0) uddezakaH2 SHSHSHSHSHS zItajanitaM duHkhasparzamanubhavanti, ArtadhyAnavazagA bhavantItyarthaH, tasmiMzca zizire himakaNini mArute ca pravAti satyeke na sarve 'anagArAH' tIrthikapravrajitA himavAte sati zItapIDitAstadapanodAya pAvakaM prajvAlayanti-aGgArazakaTikAmanveSayanti, prAvArAdikaM yAcante, yadivA'nagArA iti-prArzvanAthatIrthapravrajitA gacchavAsina eva zItArditA nivAtameSanti-ghavazAlAdikAvasatIrvAtAyanAdirahitAH prArthayanti // kiM ca-iha saGghATIzabdena zItApanodakSama kalpadvayaM trayaM vA gRhyate, tAH saGghATIH zItArditA vayaM pravekSyAmaH, evaM zItArditA anagArA api vidadhati, tIrthikapravrajitAstvedhAH-samidhaH kASThAnItiyAvad etAzca samAdahantaH zItasparza soDhuM zakSyAmaH, tathA saMghAcyA vA pihitAH-stha|gitAH kambalAdyAvRtazarIrA iti, kimarthametatkurvantIti darzayati-yato'tiduHkhametad-atiduHsahametadyaduta himasaMsparzAHzItasparzavedanA duHkhena sahyanta itiyAvat // tadevamevabhUte zizire yathoktAnuSThAnavatsu ca svayUthyetareSvanagAreSu yadbhagavAn vyadhAttadarzayitumAha-'tasmin' evaMbhUte zizire himavAte zItasparze ca sarvakaSe 'bhagavAn' aizvaryAdiguNopetastaM zItasparzamadhyAsayati-adhisahate, kiMbhUto'sau ?-'apratijJo' na vidyate nivAtavasatiprArthanAdikA pratijJA yasya sa tathA, vAdhyAsayati ?-'adho vikaTe' adhaH-kuDyAdirahite channe'pyupari tadabhAve'pi ceti, punarapi vizinaSTi-rAgadveSavirahAvyabhUtaH karmagranthidrAvaNAdvA dravaH-saMyamaH sa vidyate yasyAsau dravikaH, sa ca tathA'dhyAsayan yadyatyantaM zItena bAdhyate tatastasmAt channAnniSkramya bahirekadA-rAtrau muhUrttamAtraM sthitvA punaH pravizya sa bhagavAn zamitayA samyagvA sama- tayA vA vyavasthitaH san taM zItasparza rAsabhadRSTAntena soDhuM zaknoti-adhisahata iti // etadevodezakArthamupasaMjihIrgha // 309 // Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihariMsu // 5 // evaMpi tattha viharantA puTupuvvA ahesi suNiehiM / saMluJcamANA suNaehiM duccarANi tattha lADhehiM // 6 // nihAya daNDaM pANehiM taM kAyaM vosajja - NagAre / aha gAmakaNTae bhagavante ahiAsae abhisamiccA // 7 // nAgo saMgAsIsevA pAe tattha se mahAvIre / evaMpi tattha lADhehiM aladdhapuvvovi egayA gAmo // 8 // 'idRkSaH' pUrvoktasvabhAvo yatra janastaM tathAbhUtaM janapadaM bhagavAn 'bhUyaH' paunaHpunyena vihRtavAn tasyAM ca vajrabhUmau bahavo janAH paruSAzino rUkSAzino rUkSAzitayA ca prakRtikrodhanAstato yatirUpamupalabhya kadarthayanti tatastatrAnye zramaNAH zAkyAdayo yaSTiM - dehapramANAM caturaGgulAdhikapramANAM vA nAlikAM gRhItvA zvAdiniSedhanAya vijahuriti // kiM ca - evamapi yaSTyAdikayA sAmagryA zramaNA viharantaH 'spRSTapUrvA' ArabdhapUrvAH zvabhirAsan, tathA 'saMlucyamAnA' itazcetazca bhakSyamANAH zvabhirAsan, durnivAratvAtteSAM, 'tatra' teSu lADheSvAryalokAnAM duHkhena caryanta iti duzcarANi - prAmAdInIti // tadevaMbhUteSvapi lADheSu kathaM bhagavAn vihRtavAniti darzayitumAha - prANiSu yo daNDanAddaNDo - manovAkkAyAdikastaM bhagavAn 'nidhAya' tyaktvA, tathA taccharIramapyanagAro vyutsRjyAtha 'grAmakaNTakAn' nIcajanarUkSAlApAnapi bhagavAMstAMstAn samyakkaraNatayA nirjarAmabhisametya - jJAtvA'dhyAsayati - adhisahate // kathamadhisahata iti dRSTAntadvAreNa darzayitumAha - 'nAgo' hastI ya Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) upadhA09 uddezakA3 // 311 // thA'sau saMgrAmamUrddhani parAnIkaM jitvA tatsArago bhavati, evaM bhagavAnapi mahAvIrastatra lADheSu parIpahAnIkaM vijitya pArago'bhUt , kiM ca-tatra' lADheSu viralatvAdrAmANAM kvacidekadA vAsAyAlabdhapUrvo grAmo'pi bhagavatA // kiM ca uvasaMkamantamapaDinnaM gAmaMtiyammi appattaM / paDinikkhamittu lUsiMsu eyAo paraM palehitti // 9 // hayapuvo tattha daNDeNa aduvA muTTiNA adu kuntaphaleNa / adu lelaNA kavAleNa hantA hantA bahave kandisu // 10 // maMsANi chinnapuvvANi uTraMbhiyA egayA kAyaM / parIsahAI luciMsu aduvA paMsuNA uvakariMsu // 11 // uccAlaiya nihaNiMsu aduvA AsaNAu khalaiMsu / vosaTTakAyapaNayA''sI dukkhasahe bhagavaM apaDinne // 12 // 'upasaGkAmantaM' bhikSAyai vAsAya vA gacchantaM, kiMbhUtam ?-'apratijJaM' niyatanivAsAdipratijJArahitaM grAmAntikaM prAptamaprAptamapi tasmAdrAmAtpratinirgatya te janA bhagavantamalUSiSuH, etaccocuH-ito'pi sthAnAtparaM dUrataraM sthAnaM 'paryehi' gaccheti // kiM ca-tatra grAmAdebahirvyavasthitaH pUrva hato hatapUrvaH, kena?-daNDenAthavA muSTinA'thavA kuntAdiphalenAthavA leSTunA kapAlena-ghaTakhaparAdinA hatvA hatvA bahavo'nAryAzcakranduH-pazyata yUyaM kiMbhUto'yamityevaM kalakalaM cakruH // kiM // 311 // Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca-mAMsAni ca tatra bhagavatacchinnapUrvANi ekadA kAyamavaSTabhya-Akramya tathA nAnAprakArAH pratikUlaparISahAzca bhagavantamaluzciSuH, athavA pAMsunA'vakIrNavanta iti // kiM ca-bhagavantamUrdhvamutkSipya bhUmau 'nihatavantaH' kSiptavantaH, athavA 'AsanAt' godohikotkuTukAsanavIrAsanAdikAt 'skhalitavanto' nipAtitavantaH, bhagavAMstu punaryutsRSTakAyaH parISahasahanaM prati praNata AsIt , parIpahopasargakRtaM duHkhaM sahata iti duHkhasaho bhagavAn, nAsya duHkhacikitsApratijJA vidyata ityapratijJaH // kathaM duHkhasaho bhagavAnityetadRSTAntadvAreNa darzayitumAha sUro saGgAmasIse vA saMvuDe tattha se mahAvIre / paDisevamANe pharusAiM acale bha gavaM rIyitthA // 13 // esa vihI aNukanto0 jAva rIyaM // 14 // tibemi 9-3 // yathA hi saMgrAmazirasi 'zUraH' akSobhyaH paraiH kuntAdibhirbhidyamAno'pi varmaNA saMvRtAGgo na bhaGgamupayAtIti, evaM sa bhagavAnmahAvIraH 'tatra' lADhAdijanapade parISahAnIkatudyamAno'pi pratisevamAnazca 'paruSAn' duHkhavizeSAn merurivAcalo-niSprakampo dhRtyA saMvRtAGgo bhagavAn 'rIyate sma' jJAnadarzanacAritrAtmake mokSAdhvani parAkramate smeti // uddezakArthamupasaMjihIrgharAha-esa vihI'tyAdi pUrvavad / upadhAnazrutAdhyayanasya tRtIyoddezakaH prismaaptH|| Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 312 // uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake bhagavataH parISahopasargA- upadhA09 dhisahanaM pratipAditaM, tadihApi rogAtaGkapIDAcikitsAvyudAsena samyagadhisahate tadusattau ca nitarAM tapazcaraNAyodya-17 |cchatItyetatpratipAdyate, tadanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram uddezakaH4 omoyariyaM cAei apuDhe'vi bhagavaM rogehiM / puTTe vA apuTe vA no se sAijaI teicchaM // 1 // saMsohaNaM ca vamaNaM ca gAyabbhaMgaNaM ca siNANaM ca / saMbAhaNaM ca na se kappe dantapakkhAlaNaM ca parinnAe // 2 // virae gAmadhammehi rIyai mAhaNe abhuvaaii| sisirami egayA bhagavaM chAyAe jhAi AsIya // 3 // AyAvai ya gimhANaM acchai ukkuDue abhittAve / adu jAva ittha lUheNaM oyaNamaMthukummAseNaM // 4 // api zItoSNadaMzamazakAkrozatADanAdyAH zakyAH parISahAH soDhuM na punaravamodaratAM, bhagavAMstu punA rogairaspRSTo'pi | vAtAdikSobhAbhAve'pyavamaudarya nyUnodaratAM zaknoti kartu, loko hi rogairabhidrutaH saMstadupazamanAyAvamodaratAM vidhatte | bhagavAMstu tadabhAve'pi vidhatta ityapizabdArthaH, athavA'spRSTo'pi kAsazvAsAdibhirdravyarogaiH apizabdAtspRSTo'pyasaddhedanIyAdibhirbhAvarogainyUnodaratAM karoti, atha kiM dravyarogAtaGkA bhagavato na prAduSSyanti yena bhAvarogaiH spRSTa ityuktaM ?, taducyate, bhagavato hi na prAkRtasyeva dehajAH kAsazvAsAdayo bhavanti, AgantukAstu zastraprahArajA bhaveyuH, ityetadeva // 212 Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzayati-saca bhagavAn spRSTo vA zvabhakSaNAdibhiraspRSTo vA kAsazvAsAdibhirnAsau cikitsAmabhilapati, na dravyoSadhAyupayogataH pIDopazamaM prArthayatIti // etadeva darzayitumAha-gAtrasya samyak zodhana saMzodhanaM-virecanaM niHsotrAdibhiH tathA vamanaM madanaphalAdibhiH, cazabda uttarapadasamuccayArthI, gAtrAbhyaGganaM ca sahasrapAkatailAdibhiH snAnaM codvartanAdibhiH saMbAdhanaM ca hastapAdAdibhistasya-bhagavato na kalpate, tathA sarvameva zarIramazucyAtmakamityevaM 'parijJAya' jJAtvA dantakASThAdibhidantaprakSAlanaM ca na kalpata iti // kiM ca-'virato' nivRttaH kebhyo?-'grAmadharmebhyo' yathAsvamindriyANAM zabdAdibhyo vipayebhyo 'rIyate' saMyamAnuSThAne parAkramate, 'mAhaNe'tti, kiMbhUto bhagavAn ? asAvabahuvAdI, sakRddhyAkaraNabhAvAdbahuzabdopAdAnam , anyathA hi avAdItyeva brUyAt , tathaikadA zizirasamaye sa bhagavAMzchAyAyAM dharmazukladhyAnadhyAyyAsIcceti // kiM ca-suvyatyayena saptamyarthe paSThI, grIpmevAtApayati, kathamiti darzayati-tiSThatyutkuTukAsano'bhitApa-tApAbhimukhamiti, 'atha' Anantarye dharmAdhAraM dehaM yApayati sma rUkSeNa-sneharahitena kena?-'odanamanthukulmASeNa' odanaM ca-kodravaudanAdi manthu ca-badaracUrNAdikaM kulmApAzca-mApavizeSA evottarApathe dhAnyavizeSabhUtAH paryuSitamASA vA siddhamASA vA odanamanthukulmApamiti samAhAradvandvaH tenAtmAnaM yApayatIti sambandha iti // etadeva kAlAvadhivizeSaNato darzayitumAha eyANi tinni paDiseve aTTha mAse a jAvayaM bhagavaM / api ittha egayA bhagavaM addhamAsaM aduvA mAsaMpi // 5 // avi sAhie duve mAse chappi mAse aduvA viha Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhA09 zrIAcArAjavRttiH (zI0) uddezakaH4 // 313 // ritthA / rAovarAyaM apaDinne annagilAyamegayA bhuje // 6 // chaTTeNa egayA bhuJje aduvA aTrameNa dasameNaM / duvAlasameNa egayA bhuJja pehamANe samAhiM apaDinne // 7 // NaccA NaM se mahAvIre no'viya pAvagaM sayamakAsI / annahiM vA Na kAritthA kIraMtaMpi nANujANitthA // 8 // 'etAni' odanAdInyanantaroktAni pratisevate, tAni ca samAhAradvandvena tirohitAvayavasamudAyapradhAnena nirdezAkasyacinmandabuddheH syAdArekA yathA-trINyapi samuditAni pratisevata iti, atastadvyadAsAya trINItyanayA sakhyayA nirdeza iti, trINi samastAni vyastAni vA yathAlAbhaM pratisevata iti, kiyantaM kAlamiti darzayati-aSTau mAsAn RtubaddhasaMjJakAnAtmAnaM ayApayad-vartitavAn bhagavAniti, tathA pAnamapyarddhamAsamathavA mAsaM bhagavAn pItavAn // api camAsadvayamapi sAdhikam athavA paDapi mAsAn sAdhikAn bhagavAnpAnakamapItvA'pi 'rAtroparAtra'mityaharnizaM vihRtavAn, kiMbhUtaH?-'apratijJaH' pAnAbhyupagamarahita ityarthaH, tathA 'annagilAya'nti paryuSitaM tadekadA bhuktavAniti // | kiM ca-paSThenaikadA bhuGkte, SaSThaM hi nAmaikasminnahanyekabhaktaM vidhAya punardinadvayamabhuktvA caturthe'ha kabhakkameva vidhatte, tatazcAdyantayorekabhaktadinayoktadvayaM madhyadivasayozca bhaktacatuSTayamityevaM SaNNAM bhaktAnAM parityAgAtSaSThaM bhavati, evaM |dinAdivRddhyA'STamAdyAyojyamiti, athASTamena dazamenAthavA dvAdazamenaikadA kadAcidbhuktavAn, 'samAdhi' zarIrasamA // 13 // Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnaM 'prekSamANaH' paryAlocayan na punarbhagavataH kathaMciddaurmanasyaM samutpadyate, tathA'pratijJaH-anidAna iti // kiM ca-jJAtvA heyopAdeyaM sa mahAvIraH karmapreraNasahiSNurnApi ca pApakaM karma svayamakASIt na cApyanyairacIkarat na ca kriyamANamaparairanujJAtavAniti // kiM ca gAma pavise nagaraM vA ghAsamese kaDaM paraTTAe / suvisuddhamesiyA bhagavaM AyatajogayAe sevitthA // 9 // adu vAyasA digiMchattA je anne rasesiNo sattA / ghAsesaNAe ciTanti sayayaM nivaie ya pehAe // 10 // aduvA mAhaNaM ca samaNaM vA gAmapiNDolagaM ca atihiM vA / sovAgamUsiyAriM vA kukuraM vAvi viTTiyaM purao // 11 // vitticcheyaM vajanto tesimappattiyaM pariharanto / mandaM parakkame bhagavaM ahiMsamANo ghAsamesisthA // 12 // ___ grAma nagaraM vA pravizya bhagavAn grAsamanveSayet , parArthAya kRtamityudgamadoSarahitaM, tathA suvizuddhamutpAdanAdoSarahitaM, tathaiSaNAdoSaparihAreNaiSitvA-anveSya bhagavAnAyataH-saMyato yogo-manovAkAyalakSaNaH AyatazcAsau yogazcAyatayogo -jJAnacatuSTayena samyagyogapraNidhAnamAyatayogasya bhAva AyatayogatA tayA samyagAhAraM zuddhaM grAsaiSaNAdoSaparihAreNa se AARRRRRRRIAAAAAAKA Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA kukuraM vApi vAna vivandiparimRjo damaka iti, tathApisanimranthAnAmanyatama zrIAcA-18vitavAniti // kiM ca-atha bhikSAM paryaTato bhagavataH pathi vAyasAH-kAkA 'digiMcha'tti bubhukSA tayA''rtA bubhukSArtA / upadhA09 rAGgavRttiH ye cAnye rasaiSiNaH-pAnArthinaH kapotapArApatAdayaH sattvAH tathA grAsasyaiSaNArtham-anveSaNArtha ca ye tiSThanti tAn sata(zI.) tam-anavarataM nipatitAn bhUmau 'prekSya' dRSTvA teSAM vRttivyavacchedaM varjayanmandamAhArArthI parAkramate // kiM ca-atha brA uddezakA4 hmaNaM lAbhArthamupasthitaM dRSTvA tathA zramaNaM zAkyAjIvakaparivrATtApasanirgranthAnAmanyatamaM 'grAmapiNDolaka' iti bhikss||314|| yodarabharaNArtha grAmamAzritastundaparimRjo dramaka iti, tathA'tithiM vA-Agantukam tathA zvapAka-cANDAlaM mArjArI vA kukuraM vApi-zvAnaM vividhaM sthitaM 'purataH' agrataH samupalabhya teSAM vRtticchedaM varjayan manaso duSpraNidhAnaM ca varjayan8 manda-manAk teSAM trAsamakurvan bhagavAn parAkramate, tathA parAMzca kunthukAdIn jantUn ahiMsan grAsamanveSitavAniti // kiM ca- . avi sUiyaM vA sukaM vA sIyaM piMDaM purANakummAsaM / adu bukkasaM pulAgaM vA laddhe piMDe aladdhe davie // 13 // avi jhAi se mahAvIre AsaNatthe akukkue jhANaM / uhUM ahe tiriyaM ca pehamANe samAhimapaDinne // 14 // akasAI vigayagehI ya sadarUvesu amucchie jhAI / chaumattho'vi parakkamamANo na pamAyaM saiMpi kuvvitthA // 15 // sayameva abhisamAgamma AyatajogamAyasohIe / abhinivvuDe amAille AvakahaM bhagavaM SA-9CASCALCASCASSACACACACANCE // 314 // Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II. samiyAsI // 16 // esa vihI aNu0 rIyai // 17 // tibemi 9-4 brahmacaryazrutaskandhe navamAdhyayane caturtha uddezakaH // 9 // 'sUiyaM tti dadhyAdinA bhaktamAIkRtamapi tathAbhUtaM zuSka vA-vallacanakAdi zItapiNDaM vA-paryuSitabhaktam tathA 'purANakulmApaM vA' vahudivasasiddhasthitakulmASa, 'bukkasaM ti cirantanadhAnyaudanaM, yadivA purAtanasaktupiNDaM, yadivA bahudivasasambhRtagorasaM godhUmamaNDakaM ceti, tathA 'pulAka' yavaniSpAvAdi, tadevambhUtaM piNDamavApya rAgadveSavirahAd draviko bhagavAn tathA'nyasminnapi piNDe labdhe'labdhe vA dravika eva bhagavAniti, tathAhi-labdhe paryApte zobhane vA notkarSa yAti, nApyalabdhe'paryApte'zobhane vA''tmAnamAhAradAtAraM vA jugupsate // kiM ca-tasmiMstathAbhUta AhAre labdha upabhukte'labdhe cApi dhyAyati sa mahAvIro, duSpraNidhAnAdinA nApadhyAnaM vidhatte, kimavastho dhyAyatIti darzayati-Asanastha:utkuTukagodohikAvIrAsanAdyavastho'kautkucaH san-mukhavikArAdirahito dhyAna-dharmazuklayoranyataradArohati, kiM punastatra dhyeyaM dhyAyatIti darzayitumAha-Urdhvamadhastiryaglokasya ye jIvaparamANvAdikA bhAvA vyavasthitAstAn dravyaparyAyanityAnityAdirUpatayA dhyAyati, tathA samAdhim-antaHkaraNazuddhiM ca prekSamANo'pratijJo dhyAyatIti // kiM ca-na kaSAyyakapAyI tadudayApAditadhakuTyAdikAryAbhAvAt , tathA vigatA gRddhiH-gArthya yasyAsau vigataH , tathA zabdarUpAdiSvindriyArtheSvamUcchito dhyAyati, mano'nukUleSu na rAgamupayAti nApItareSu dveSavazago'bhUditi, tathA chadmani-jJAnadarzanA Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -CAN+ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) upadhA09 uddezakaH4 ssa // 315 // varaNIyamohanIyAntarAyAtmake tiSThatIti chadmastha ityevaMbhUto'pi vividham-anekaprakAraM sadanuSThAne parAkramamANo na pramAdaM -kapAyAdikaM sakRdapi kRtavAniti // kiM ca-svayameva-AtmanA tattvamabhisamAgamya viditasaMsArasvabhAvaH svayaMbuddhaH saM|stIrthapravarttanAyodyatavAn , tathA coktam-"AdityAdirvivudhavisaraH sAramasyAM trilokyAmAskandantaM padamanupamaM yacchivaM tvAmuvAca / tIrtha nAtho laghubhavabhayacchedi tUrNaM vidhatsvetyetadvAkyaM tvadadhigataye no kimu syAnniyogaH // 1 // " ityAdi, kathaM tIrthapravarttanAyodyata iti darzayati-'AtmazuddhyA' AtmakarmakSayopazamopazamakSayalakSaNayA''yatayoga-supraNihitaM manovAkkAyAtmakaM vidhAya viSayakaSAyAdyupazamAdibhinivRttaH-zItIbhUtaH, tathA amAyAvI mAyArahita upalakSaNArthatvAdasyAkrodhAdyapi draSTavyaM, 'yAvatkatha'miti yAvajjIvaM bhagavAn paJcabhiH samitibhiH samitaH tathA tisRbhirguptibhirguptazcA-14 sIditi // zrutaskandhAdhyayanoddezakArthamupasaMjihIpurAha-eSaH-anantaroktaH zastraparijJAderArabhya yo'bhihitaH so'nukAntaHanuSThita AsevanAparijJayA sevitaH, kena?-zrIvarddhamAnasvAminA 'matimatA' jJAnacatuSTayAnvitena bahuzaH-anekazo'pratijJena-anidAnena bhagavatA-aizvaryAdiguNopetena, ato'paro'pi mumukSuranenaiva bhagavadAcIrNana mokSapraguNena pathA''tmahita|mAcaran rIyate-parAkramate, itiradhikAraparisamAptI, bravImIti sudharmasvAmI jambUsvAmine kathayati-so'haM bravImi yena mayA bhagavadvadanAravindAdarthajAtaM niryAtamavadhAritamiti // ukto'nugamaH sUtrAlApakaniSpannanikSepazca sasUtrasparza niryutikaH, sAmprataM nayAH, te ca naigamasamahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdvaivaMbhUtabhedabhinnAH sAmAnyataH sapta, te cAnyatra sammatyAdI lakSaNato vidhAnatazca nyakSeNAbhihitA iti, iha punasta eva jJAnakriyAnayAntarbhAvadvAreNa samAsataH pro la l // 315 // Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cyante, adhikRtAcArAGgasya jJAnakriyAtmakatayobhayarUpatvAt jJAnakriyAdhInatvAnmokSasya tadarthaM ca zAstrapravRtteriti bhAvaH, atra ca parasparataH savyapekSAveva jJAnakriyAnayau vivakSita kAryasiddhaye'laM nAnyo'nyanirapekSA vityetatprapazyate, tatra jJAnanayAbhiprAyo'yam - yathA jJAnameva pradhAnaM na kriyeti, samasta heyopAdeyahAnopAdAnapravRtterjJAnAdhInatvAt, tathA hi sunizcitAt samyagjJAnAtmavRtto'rthakriyArthI na visaMvAdyate, tathA coktam -- "vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA matA / mithyAjJAnAt pravRttasya phalAsaMvAdadarzanAd // 1 // " ityAdi, saMvinniSThatvAcca viSayavyavasthitInAM tatpUrvakasakaladuHkhaprahINatvAccAnvayavyatirekadarzanAcca jJAnasya prAdhAnyaM tathAhi - jJAnAbhAve'narthaparihArAya pravarttamAno'pi tatkaroti yena nitarAM pataGgavadanarthena saMyujyate, jJAnasadbhAve ca samastAnapyarthAnarthasaMzayAMzca yathAzaktitaH pariharati, tathA cAgamaH - 'paDhamaM nANaM tao' ityAdi, evaM tAvatkSAyopazamikaM jJAnamAzrityoktaM, kSAyikamapyAzritya tadeva pradhAnaM, yasmAdbhagavataH praNatasurAsuramukuTa koTivedikAGkitacaraNayugalapIThasya bhavAmbhodhitaTasthasya pratipannadIkSasya trilokabandhostapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saJjAyate yAvajjIvAjI vAdyakhilavastuparicchedarUpaM ghanaghAtikarmmasaMhatikSayAtkevalajJAnaM notpannamityato jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAditi / adhunA kriyAnayAbhiprAyo'bhi dhIyate, tadyathA- kriyaiva pradhAna maihikAmuSmika phalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt yasmAddarzite'pi jJAnenArthakriyAsamarthe'rthe pramAtA prekSApUrvakArI yadi hAnopAdAnarUpAM pravRttikriyAM na kuryAt tato jJAnaM viphalatAmiyAt, tadarthatvAttasyeti yasya hi yadarthaM pravRttistattasya pradhAnamitaradapradhAnamiti nyAyAt, saMvidA viSayavyavasthAnasyApyarthakriyArthatvAttri * % % % Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 nayavicAraH rAGgavRttiH (zI0) yAyAH prAdhAnyam , anvayavyatirekAvapi kriyAyAM samupalabhyete, yataH-samyacikitsAvidhijJo'pi yathArthoMSadhAvAptAvapi upayogakriyArahito nollAghatAmeti, tathA coktam-"zAstrANyadhItyApi bhavanti mUrkhA, yastu kriyAvAn puruSaH sa vidvAn / saMcintyatAmauSadhamAturaM hi, kiM jJAnamAtreNa karotyarogam ? // 1 // " tathA "kriyaiva phaladA pusA, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhavet // 1 // " ityAdi, takriyAyuktastu yathA'bhilaSitArthabhAgbhavatyapi, kuta iti cet na hi dRSTe'nupapannaM nAma, na ca sakalalokapratyakSasiddhe'rthe'nyatramANAntaraM mRgyata iti, tathA''muSmikaphalaprApyarthinA'pi tapazcaraNAdikA kriyaiva kartavyA, maunIndraM pravacanamapyevameva vyavasthita, yata uktaM'ceiyakulagaNasajhe AyariyANaM ca pavayaNa sue ya / savvesu'vi teNa kayaM tavasaJjamamujjamanteNaM // 1 // " itazcaitadevamaGgIkartavyaM, yatastIrthakRdAdibhiH kriyArahitaM jJAnamaSyaphalamuktaM, uktaM ca-subahuM pi suamadhItaM kiM kAhi crnnvissphuunn(muk)ss?| aMdhassa jaha palittA dIvasatasahassakoDIvi // 1 // " dRzikriyApUrvakakriyAvikalatvAttasyeti bhAvaH, na kevalaM kSAyopazamikAjjJAnAkriyA pradhAnA, kSAyikAdapi, yataH satyapi jIvAjIvAdyakhilavastuparicchedake jJAne | samullasite na vyuparatakriyAnivartidhyAnakriyAmantareNa bhavadhAraNIyakamrmocchedaH, tadacchedAca na mokSAvAptirityato na jJAnaM pradhAna, caraNakriyAyAM punaraihikAmuSmikaphalAvAptirityataH saiva pradhAnabhAvamanubhavatIti, tadevaM jJAnamRte samyakriyAyA abhAvaH, tadabhAvAca tadarthapravRttasya jJAnasya vaiphalyam / evamAdInAM yuktInAmubhayatrApyupalabdheAkulitamatiH 1catya kulagaNasaGke AcArye ca pravacane zrute ca / sarveSvapi tena kRtaM tapaHsaMyamayogyacchatA // 1 // 2 subaddhapi zrutamadhItaM kiM kariSyati viSahINacaraNasya ? / andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasra koTyapi // 1 // // 316 // Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %AAAAAAAACK ziSyaH pRcchati-kimidAnI tattvamastu?, AcArya Aha-nanvabhihitameva vismaraNazIlo devAnAMpriyo yathA jJAnakriyAnayau parasparasavyapekSau sakalakarmakandocchedAtmakasya mokSasya kAraNabhUtAviti, pradIptasamastanagarAntarvartiparasparopakAryopakArakabhAvAvAptAnAbAdhasthAnau pavandhAviveti, tathA coktam-"saMjoyasiddhI' phalaM vadantI'tyAdi, svatantrapravRttau tu na vivakSitakArya sAdhayata ityetacca prasiddhameva, yathA 'hayaM NANa'mityAdi, Agame'pi sarvanayopasaMhAradvAreNAyamevArthoMsbhihito, yathA-'sabvesipi NayANaM bahuvivattavayaM nnisaamettaa| taM savvaNayavisuddhaM jaM caraNaguNaDio sAhU // 1 // tti', tadetadAcArAGgaM jJAnakriyAtmakaM adhigatasamyakpathAnAM kuzrutasaritkaSAyajhaSakulAkulaM priyaviprayogApriyasaMprayogAdyanekavyasanopanipAtamahAvartta mithyAtvapavaneraNopasthApitabhayazokahAsyaratyaratyAditaraGga vizrasAvelAcitaM vyAdhizatanakacakrAlayaM mahAgambhIraM bhayajananaM pazyatAM trAsotpAdaka mahAsaMsArArNavaM sAdhUnAmuttitIrpatAM taduttaraNasamarthamavyAhataM yAnapAtramiti, ato mumukSuNA''tyantikaikAntikAnAvAdhaM zAzvatamanantamajaramamaramakSayamavyAvAdhamuparatasamastadvandvaM samyagdarzanajJAnavratacaraNakriyAkalApopetena paramArthaparamakAryamanuttamaM mokSasthAnaM lipsunA samAlambanIyamiti tadAtmakasya brahmacaryAkhyazrutaskandhasya nirvRtikulInazrIzIlAcAryeNa tattvAdityAparanAmnA vAharisAdhusahAyena kRtA TIkA parisamApteti // zlokato granthamAnam // 976 // 1saMyogasiddheH phalaM vadanti (naivaikacakreNa rathaH prayAti / andhazca pahuca vane sametya tau saMprayukto nagara praviSTau // 1 // ) 2 hataM jJAna kiyA hInaM. 3 sarve|SAmapi nayAnA bahuvidhavaktavyatAM nizamya / tatsarvanaya vizuddhaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH // 1 // Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAcArAvRttiH (zI0) nayavicAraH dvAsaptatyadhikeSu hi zateSu saptasu gateSu guptAnAm / saMvatsareSu mAsi ca bhAdrapade zuklapaJcamyAm // 1 // zIlAcAryeNa kRtA gambhUtAyAM sthitena TIkaiSA / samyagupayujya zodhyaM mAtsaryavinAkRtairAyaH // 2 // kRtvA''cArasya mayA TIkA yatkimapi saMcitaM punnym| tenAmuyAjagadidaM nitimatulAM sadAcAram // 3 // varNaH padamatha vAkyaM padyAdi ca yanmayA parityaktam / tacchodhanIyamantra ca vyAmohaH kasya no bhvti?||4|| // 317 // tattvAdityAparAbhidhAnazrImacchIlAcAryavihitA vRttibrahmacaryazrutaskandhasya AcArAGgasya samAptA // iti zrImadbhadrabAhusvAmisaMdRdhaniyuktisaMkalitAcArAGgaprathamazrutaskandhasya vRttiH zrIvAharigaNivihitasAhAyyakena zrIzIlAGkAcAryeNa tattvA dityAparAbhidhAnena vihitA''yAtA saMpUrtim / // 317